Trkiyede D Ticaret ve Cari Ak

Burhanettin Noay Ege niversitesi 2011-2012

ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi

1.D Ticaret 2.Ama ve Kapsam 3.Bilgilerin Kayna 4.D Ticaret statistiklerinde Kullanlan Snflamalar 5.Tanmlar 6.Verilerle Trkiyede D Ticaret
2

1.D Ticaret

D ticaret istatistikleri bata demeler dengesi olmak zere ok yaygn kullanm olan istatistiklerden birisidir. Ulusal ve uluslararas kurulular tarafndan youn ekilde kullanlmaktadr. D ticaret istatistikleri mal ithalat ve ihracatn kapsamaktadr.

1.D Ticaret
lem Gruplar I. CAR LEMLER HESABI A. Mal hracat ve thalat DI TCARET BLANOSU B. Hizmet hracat ve thalat (+) (+) (+) (-) (-) (-) Alacak Bor

C. Tek Yanl Transferler

1. zel Ba ve Hediyeler 2. Hkmet Transferleri CAR LEMLER BLANOSU II. SERMAYE HESABI A. Uzun Sreli Sermaye 1. Dolaysz Yabanc Sermaye Yatrmlar 2. zel Portfolyo Yatrmlar 3. Resmi Sermaye lemleri B. Ksa Sreli Sermaye (denkletirici olmayan) SEMAYE LEMLER BLANOSU III. STATSTK FARKLAR izgi st lemleri IV. RESM REZERVLER HESABI 1. Ksa Sreli Sermaye 2. Dviz 3. Parasal Altn 4. SDR ve IMF Rezerv Pozisyonu RESM REZERVLER BLANOSU

(+)
(+) (+) (+) (+) (+) (+) (+) (+)

(-)
(-) (-) (+) (-) (-) (-) (-) (-)

(+) (+) (+) (+)

(-) (-) (-) (-)

Sermaye Hasla Katsays

Sermaye hasla katsays, ekonomide bir birim kt elde edebilmek iin ne kadar yatrm yaplmas gerektiini gsteren bir l. lkemizdeki sermaye hasla katsaysnn halen 4,5 civarnda olduu hesaplanmtr.(Capital Online)

Bu sermaye hasla katsaysyla yzde 6lk byme oranna ulamak iin milli gelirin yzde 27si (4,5 X 6 = 27) kadar bir yatrm yapmak gerektii ortaya kyor. Yzde 7lik byme oran yzde 31,5lik, yzde 8lik byme oran ise yzde 36lk yatrm oranlarn gerektiriyor.
5

Yzde 16 civarndaki tasarruf oran nmzdeki yllarda da kalc

olursa, yatrmlarmz i tasarruflarla snrlandrmamz halinde ulaabileceimiz byme oran yzde 3,5 (16 / 4,5 = 3,5) dolaynda kalyor.

Trkiye'nin i tasarruflar, yatrmlarn

karlamada yetersiz kalyor. Bu nedenle

yabanclarn tasarruflarn kullanmaya talip oluyoruz. demeler dengesi cari ilemler a veriyor olmamzn anlam da bu.

Cari Ak

Y = C + I + G + (EX IM)
Cari lemler Hesab YCG=I+A Ulusal Tasarruf NX = (Y C G ) I = S I

S
(II)
YTC
zel Tasarruf

(I)
TG Devlet Btesi
Hkmet Tasarrufu

Ulusal Tasarruf
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 25.77702 22.92141 21.56892 21.49137 21.22336 21.44939 22.10459 21.71803 18.91203 20.09301 24.20664 19.81575 18.05625 18.18257 18.33561 15.05598 15.61058 15.58556 16.24938 15.57305 16.52124 12.87441

Gross savings (% of GDP)

30

25

20

15 Gross savings (% of GDP) 10

12

2012-2014 Orta Vadeli Program Hedefleri

2011*
GSYH (Milyar Dolar, Cari Fiyatlarla) Kii Bana Milli Gelir (GSYH, Dolar) GSYH Bymesi (1) sizlik Oran (%) Turizm Gelirleri (Milyar Dolar) Cari lemler Dengesi (Milyar Dolar) Cari lemler Dengesi / GSYH (%) 766 10,363 7,5 10,5 24 -71,7 -9,4

2012*
822 10,973 4 10,4 26 -65,4 -8

2013*
888 11,716 5 10,2 29 -67 -7,5

2014*
952 12,412 5 9,9 31 -67,1 -7

* (Orta Vadeli Program, Kalknma Bakanl - 13/10/2011) (1) Sabit fiyatlarla yzde deiimi gstermektedir. (2) thal edilen ham petroln ortalama maliyetini yanstmakta olup Kalknma Bakanl tarafndan tahmin edilmitir.

OVPnin amac; bymeyi srdrmek, cari ilemler an azaltmak, makroekonomik ve finansal istikrar korumaktr.
15
Derya Ekici,Ekonomi Bakanl

Planl ve proaktif bir d ticaret politikas

Stratejik hedefimiz, dnya mal ticaretinden bugn aldmz yzde 0,8lik pay artrmak. Dnya mal ticaretinden 2015 ylnda yzde 1 pay alarak ihracatmz 170 milyar dolara, 2023 ylnda da yzde 1,5 pay alarak 500 milyar dolara karmaktr.
16

17

lkemizdeki tasarruf oranlarn artrc ve enerjide da bamll azaltc yapsal reformlarn OVP'de zetlendii ekilde hayata geirilmesi cari aa kalc bir zm salayacaktr. (TCMB)

2.Ama ve Kapsam
D ticaret istatistikleri asndan Trkiyedeki serbest blgeler ve
gmrksz sat maazalar gmrk snr d kabul edilmekte, bu blgelerden 3. lkelerle yaplan ticaret, istatistiklere dahil

edilmemektedir.
Ayrca; aadaki ilemler de d ticaret bilgileri ierisinde yer almamaktadr: -Bavul ticareti (Yolcu beraberi eya), -Transit ticaret,

-Mal saylmayan, ancak beyanname dzenlenen ilemler

(Nakit para, kymetli evrak, pullar vb.), -Geici ihracat ve ithalat,

-Para tabanl altn,

3.Bilgilerin Kayna
Kaynaklar: D ticaret verilerinin kaynan, Gmrk Kanununa gre ihracat ve ithalatlar tarafndan dzenlenen gmrk beyannameleri oluturmaktadr. Ham petrol, elektrik ve doal gaz gibi baz maddelerin ithal ve ihra bilgileri dorudan ithalat ve ihracat kurululardan derlenmektedir.

4.D Ticaret statistiklerinde Kullanlan Snflamalar

a) lke snflamalar
thal edilen mallar maln retildii lkelere (menei lke), ihra edilen mallar ise maln tketildii veya bilinmiyorsa gnderildii bilinen son lkeye (mahre lkeye) gre snflandrlmaktadr.

b) Mal ve sektr snflamalar

2.1 Gmrk birlii Konseyinin Uyumlatrlm Mal Tanm Kod Sistemi (HS) 2.2 Uluslararas Standart Ticaret Snflamas (SITC, Rev. ) 2.3 Tm Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararas Standart Sanayi Snflamas (ISIC, Rev. ) 2.4 Geni Ekonomik Gruplarn Snflamas (BEC)

CIF

Uluslararas ticari bir terim olan CIF, (ing. Cost, insurance & freight) mal bedeli, sigorta ve navlun teriminde, satc, CFR teriminde olan ykmllkleri aynen stlenmekte, ancak bunlara ek olarak tama srasnda mallarn kayp ve hasar riskine kar deniz sigortas salama ykmlln de almaktadr. Burada sigorta szlemesini akdetmek ve sigorta primini demek, satcya dmektedir.
Alcnn dikkate almas gereken husus, CIF teriminde satcdan yalnzca asgari dzeyde bir sigorta kapsam salanmasnn beklendiidir. CIF terimi, mallarn ihra ilemlerinin satc tarafndan yaplmasn ngrr.

FOB : Free On Board Tedarikinin malzemeyi nakliye yaplaca geminin gvertesine tayana kadar olan sorumluluunu ierir. Fabrikadan liman gmrne kadar olan tama masraflar ile, liman gmr ve liman masraflar tedarikiye aittir. Malzeme gemi gvertesine tandktan sonraki sorumluluk ise mteriye aittir.
http://www.ebilge.com/8419/Cif_ve_Fob_degeri_nedir.html

5.Tanmlar
Tanmlar: Deer: hracat FOB, ithalat CIF (Mal Bedeli + Navlun + Sigorta) olarak deerlendirilmektedir

D ticaret deeri ABD Dolar, Euro ve TL cinsinden

mevcuttur. Miktar:

Gemi ve Elektrik dnda tm rnler iin net arlk

kilogram olarak derlenmektedir. Baz rnler ise rn cinsine gre ikinci bir miktar birimi (Metre, Adet, Metrekare vb.) ile ifade edilir. Hangi rnn hangi miktar trne gre derlenecei Gmrk Tarife statistik Pozisyonu kitabnda yaynlanmaktadr.

D ticaret dengesi: hracattan ithalatn kartlmasyla hesaplanr. Farkn negatif olmas d ticaret a, pozitif olmas ise d

ticaret fazlas olarak adlandrlr.

D ticaret hacmi: Bir lkenin belirli bir dnemde (genellikle bir ylda)

gerekletirdii ihracat ve ithalatn toplamdr.

hracatn ithalat karlama oran: hracat deerinin ithalat deerine oranlanmasyla bulunur. Bu oran, yaptmz ihracatn ithalatn yzde kan karladn ifade etmektedir.

5.Dnemler itibariyle d ticaret

6.Verilerle Trkiyede D Ticaret

Faktr Kullanm Younluklarna Gre hracatn Yaps

Balca hra rnleri

Milyon Dolar HRACAT THALAT DENGE DE. % (Ocak-Eyll) 2010 2011 2010 2011 2010 2011 2010/2011 Motorlu kara tatlar 10.059 11.777 8.592 12.711 1.467 -934 17,1 Elektriksiz makinalar 6.788 8.522 14.877 20.474 -8.089 -11.952 25,5 Demir ve elik 6.174 8.390 11.733 15.255 -5.559 -6.865 35,9 rme giyim eyas ve aksesuarlar 5.641 6.437 724 886 4.917 5.551 14,1 Elektrikli makinalar 5.212 6.260 10.400 12.595 -5.188 -6.335 20,1 Mineral yakt ve yalar 3.077 4.949 27.081 39.267 -24.004 -34.318 60,8 Demir veya elikten eya 3.476 4.253 1.406 1.933 2.070 2.320 22,3 rlmemi giyim eyas ve aksesuarlar 3.357 3.899 1.126 1.510 2.231 2.389 16,1 Plastik ve plastikten mamul eya 2.701 3.441 7.055 9.769 -4.354 -6.328 27,4 Meyveler, kabuklu yemiler 2.134 2.419 235 289 1.899 2.130 13,4 LSTE TOPLAMI 48.619 60.349 83.229 114.689 -34.610 -54.340 24,1 TOPLAM 81.715 99.502 130.554 181.661 -48.839 -82.159 21,8

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

* Deiim ihracata gredir. Kaynak: TK

34

Balca thal rnleri

Milyon Dolar THALAT (Ocak-Eyll) 2010 2011 1 Mineral yakt ve yalar 27.081 39.267 2 Elektriksiz makineler 14.877 20.474 3 Demir ve elik 11.733 15.255 4 Motorlu kara tatlar 8.592 12.711 5 Elektrikli makinalar 10.400 12.595 6 Plastik ve plastikten mamul eya 7.055 9.769 7 nciler, kymetli ta ve metal mamulleri 2.088 5.830 8 Organik kimyasal mstahsallar 3.222 4.273 9 Eczaclk rnleri 3.177 3.408 10 Bakr ve bakrdan eya 2.304 3.233 LSTE TOPLAMI 90.528 126.814 TOPLAM 130.554 181.661
* Deiim ithalata gredir. Kaynak: TK

HRACAT 2010 2011 3.077 4.949 6.788 8.522 6.174 8.390 10.059 11.777 5.212 6.260 2.701 3.441 2.925 2.381 350 407 410 431 764 1.089 38.460 47.647 81.715 99.502

DENGE DE. % 2010 2011 2010/2011 -24.004 -34.318 45,0 -8.089 -11.952 37,6 -5.559 -6.865 30,0 1.467 -934 47,9 -5.188 -6.335 21,1 -4.354 -6.328 38,5 837 -3.449 179,2 -2.872 -3.866 32,6 -2.767 -2.977 7,3 -1.540 -2.144 40,3 -52.068 -79.167 40,1 -48.839 -82.159 39,1

35

Yurtdnda Mteahhitlik Hizmetleri

Yllar 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* Proje Says 128 281 407 405 513 569 586 473 576 309 lke Says 32 36 37 34 36 44 39 43 49 39 Top. Proje Ort. Proje Bedeli ($) Bedeli ($) 2.438 19 4.232 15 11.291 28 11.570 29 21.008 41 24.716 43 24.009 41 22.296 47 22.324 39 15.006 49

Sektrn ekonomiye katklar: Dviz girdisi, ihracata katk, istihdama katk, teknoloji transferi, makina parkna etki, da alma srecine etki

* lk 9 aylk dnemi kapsamaktadr.

Dnyann en byk 225 mteahhitlik irketinden 31i Trk firmasdr. Trkiye, bu bakmdan inden sonra 2. srada yer almaktadr.
36

Indicator: High-technology exports (% of manufactured exports)

70

60

50

Hong Kong
40

Singapore

South Korea
30

Pakistan China Turkey

20

10

0 1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010

hracat ve thalatta lk Be lke (Ocak-Eyll 2011)

hracatmzda lk 5 lke (% Pay)

thalatmzda lk 5 lke (% Pay)

Kaynak: TK

41

Trkiyede hracat-thalat likisi

Peki ithalat belli bir seviyede tutup ihracat arttrmak mmkn mdr? Niye ihracattan daha fazla ithalat yapyoruz?

44

Trkiyede hracat-thalat likisi

Bunun nedeni var. lk neden ithalettiimiz hammaddelerin(petrol ve doalgaz gibi) lkemizde olmayan mallar olmas.

kinci neden ithal ettiimiz makineleri ve ara mallarn lkemizde retecek teknolojiye sahip olmamamz.
nc neden ise ithal ettiimiz rnlerin lkemizde retilenlerden daha ucuz veya kaliteli olmas.

45

illere gre ihracat.pdf zmirin ihracat.pdf

KAYNAKA
TCMB, Erdem Ba http://www.tuik.gov.tr STATSTK GSTERGELER 1923-2009, TK TRKYE STATSTK YILLII 2010, TK Ekonomi Bakanl,Derya Ekici