EGE NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS (YKSEK LSANS TEZ)

KIRSAL KADININ KALKINDIRILMASINDA MKROKRED KULLANIMI: ALAN KY RNE Tuba ZANBAK Tarm Ekonomisi Anabilim Dal Bilim Dal Kodu:501.07.00 Sunu Tarihi: 24/01/2008 Tez Danman: Yrd. Do. Dr Buket KARATURHAN

Bornova-zmir

II

III

Tuba ZANBAK tarafndan YKSEK LSANS TEZ tezi olarak sunulan Krsal Kadnn Kalkndrlmasnda Mikrokredi Kullanm: Alanii Ky rnei balkl bu alma E.. Lisansst Eitim ve retim Ynetmelii ile E.. Fen Bilimleri Enstits Eitim ve retim Ynergesinin ilgili hkmleri uyarnca tarafmzdan deerlendirilerek savunmaya deer bulunmu ve 24/01/2008 tarihinde yaplan tez savunma snavnda aday oybirlii ile baarl bulunmutur. Jri yeleri: Jri Bakan : mza

Raportr ye : ye :

IV

V ZET KIRSAL KADININ KALKINDIRILMASINDA MKROKRED KULLANIMI: ALAN KY RNE ZANBAK, Tuba Yksek Lisans Tezi, Tarm Ekonomisi Anabilim Dal Tez Yneticisi: Yrd. Do. Dr Buket KARATURHAN Ocak 2008, 170 sayfa

Bu aratrmada, krsal kadnn kalkndrlmasnda mikrokredi kullanmnn rol ortaya konulmaya allmtr. Bu amala zmirin Menemen ilesi Alanii Ky kadnlarndan bir dayanma grubu kurulmutur. Dayanma grubu, ky kadnlar ile yaplan anketler ve n grmeler sonrasnda gnlllerden oluturulmutur. Aratrma sonularna gre; kredilerin geri dn oran % 100dr. Sosyal anlamda da kadnlarn glendii gzlenmitir. Ancak; kadnlarn kendi gelirlerini kazanmaya devam etmeleri hedefini dayanma grubundan sadece bir ye gerekletirilebilmitir. Kyde istenilen hedeflerin yakalanabilmesi iin bata ulam olmak zere var olan alt yap sorunlarnn ortadan kaldrlmas gerektii saptanmtr. Anahtar szckler: Mikrokredi, krsal kadnn kalkndrlmas, mikro finansman

VI

VII ABSTRACT THE USAGE OF MICROCREDITS WITHIN THE SCOPE OF DEVELOPING WOMEN LIVING, IN RURAL AREAS: THE ASSOCIATION OF THE ALAN TOWN ZANBAK, Tuba Msc, In Agricultural Economics Supervisor: Asist.Prof. Dr Buket KARATURHAN January 2008, 170 pages The role of the micro credits within the scope of developing women, living in rural areas has been displayed via this research. A mutual benefit association consisting of women was established in the Alanii Town of Menemen in zmir within the framework of this aim. After the poll ratings that were held in the town and the screenings, the volunteers established this mutual benefit association. According to researches, the return of the credits reached the proportion of 100%. It has been observed that women developed themselves also in social areas. However, the aim that stated women should maintain to earn their income was performed by only 1 member. The infrastructure problems, such as transportation and many others, have to be overcome in order to get better results within the framework of this aim. Key words: microcredits, the development of women living in rural areas, micro financing

VIII

IX

TEEKKR Bu almann her aamasnda yardm ve desteini grdm deerli hocam Yrd.Do.Dr. Buket KARATURHAN a , her trl bilgiyi benimle paylaan Alanii Ky halkna, grup almalarnda beni destekleyip, sonsuz sabr ve sevgi gsteren Dayanma Grubu yelerine, finansman desteini salayan ve projenin her aamasn destekleyen Giriimci Kadn Derneine, dernekle ilikiye gememe yardmc olan ve almalarma her zaman destek olan Yeim SAYGILI ya, gr ve dncelerini aldm deerli hocam Do.Dr. M. ARTUKOLU na ve dier hocalarma, her zaman yanmda olup beni destekleyen aileme sonsuz teekkr ederim. Ocak 2008

Tuba ZANBAK

XI NDEKLER Sayfa No
ZET ............................................................................................................................................ V TEEKKR ................................................................................................................................IX ZELGELER DZN ............................................................................................................ XV GRAFKLER DZN ........................................................................................................... XVII 1. GR....................................................................................................................................... 1

1.1. Konunun nemi ............................................................................ 1 1.2. Aratrmann nemi ...................................................................... 5 1.3. Aratrmann Amac ...................................................................... 8 1.4. Aratrmann Kapsam................................................................... 9
2. KONU LE LGL ALIMALAR .................................................................................. 11

3. MATERYAL VE YNTEM .......................................................... 15 3.1 Materyal ................................................................................ 15 3.2 Yntem .................................................................................. 15 3.2.1 Verilerin toplanmas srasnda izlenen yntem .................. 15 3.2.2. Verilerin analizi srasnda izlenen yntem ........................ 22
4. ARATIRMA YRES HAKKINDA GENEL BLGLER ............................................... 24

4.1 Menemen lesi Genel Durum ...................................................... 24 4.2 Menemen lesi Alanii Ky Genel Durum................................ 32
5. GENEL OLARAK MKROKRED KAVRAMI, PRENSPLER VE UYGULAMALARI HAKKINDA ............................................................................................. 36

5.1. Mikrokredi Kavram..................................................................... 36 5.2. Mikrokredinin Temel Prensipleri................................................. 38 5.2.1. Mikrokredi Uygulamalarnda Baar Koullar................. 39 5.2.2. Mikrokredinin Uygulanamama Koullar ......................... 40

XII 5.3. Mikrokredi Mterilerinin zellikleri ..........................................41 5.4. Mikrokredi Kurulu Modelleri......................................................42 5.5. Mikrokredi Kurulular ile Klasik Bankacln Karlatrlmas ......................................................................................................50 5.6. Krsal Kesimlerdeki Yoksullara Ynelik Mikrokredi Hizmetleri ......................................................................................................52 5.6.1. Krsal Alanda Mali Hizmetlere Ynelik Kstlamalar .......52 5.6.2. Krsal Kesimdeki Yoksullar Desteklemedeki Glkler..53 5.6.3. Krsal Kesimdeki Yoksullara Eriimi yiletirme almalar..........................................................................54
6. MKROKREDNN ETKLER ........................................................................................... 57

6.1. Mikrokredinin Sosyal Etkisi ve lm ......................................57 6.2. Krsal Kadnn Yaamna Etkileri.................................................61 6.2.1. Krsal Kadnn Yoksulluunun Azaltlmas.......................64 6.2.2. Kadn ve ocuklarn Daha Salkl Yaam Srmeleri ......65 6.2.3. ocuklarn Eitim-retim Olanaklarnn Artmas ..........66 6.2.4. Krsal Kadnn Sosyal Olarak Glenmesi ........................67
7. MKROKREDNN DNYADAK GELM .................................................................. 68

7.1. Asya Ktas....................................................................................69 7.2. Amerika Ktas..............................................................................72 7.2.1. Latin Amerika ....................................................................74 7.2.2. Kuzey Amerika ..................................................................74 7.3. Afrika Ktas .................................................................................75 7.4. Orta ve Dou Avrupalkeleri ile Bamsz Devletler Topluluu 78

XIII 7.5. Uluslararas Mikrokredi Kurulular ............................................ 79 7.5.1. CGAP ................................................................................ 79 7.5.2. GTZ ................................................................................... 82 7.5.3. Planet Finance ................................................................... 82 7.5.4. Dnya Bankas .................................................................. 82
8. TRKYEDE MKROKREDNN GELM.................................................................. 87

8.1. Maya............................................................................................. 88 8.1.1.Mayanin Hedef Kitlesi...................................................... 90 8.1.2.Mayann Kredi rnleri.................................................... 91 8.1.3 Rakamlarla Maya ............................................................... 96 8.1.4.Mayadan Kredi Alanlarn zellikleri ............................. 100 8.1.5.Kredi deme Planlar....................................................... 101 8.1.6. Tantm, yelikler ve Birlikleri................................... 103 8.2 . Trkiye Grameen Mikrokredi Projesi (TGMP) ...................... 104
9.MKROKRED ALIMALARININ ALAN KY RNENDE DEERLENDRLMES......................................................................................................... 110

9.1.Ankete Alnan Kadnlarn Sosyo-Ekonomik zellikleri ............ 111 9.2.Alanii Ky Kadn Grubu almalar ve Sonular................. 119 1.Aylk Toplant Raporu (09.05.2006)...................................... 122 2.Aylk Toplant Raporu (16.06.2006)...................................... 123 3.Aylk Toplant Raporu (07.08.2006)...................................... 125 4.Aylk Toplant Raporu (1. Geri deme) (21.09.2006) .......... 126 5.Aylk Toplant Raporu ( 2. Geri deme) (17.10.2006) ......... 128

XIV 6.Aylk Toplant Raporu ( 3. Geri deme) (21.11.2006) ..........130 7.Aylk Toplant Raporu (4. Geri deme) (28.12.2006) ..........131 8.Aylk Toplant Raporu (5. Geri deme) (22.01.2007) ...........133 9.Aylk Toplant Raporu (6. Geri deme) (07.02.2007) ...........135 10.Aylk Toplant Raporu (7. Geri deme) (12.03.2007) .........137 11.Aylk Toplant Raporu (8. ve Son Geri deme) (25.04.2007) ..........................................................................................139
10. UYGULAMA SONULARININ DEERLENDRLMES.......................................... 141

10.1. Dayanma Grubu yelerinin Proje Balangcnda Yaptklar Deerlendirmeler .......................................................................141 10.2.Proje Uygulamas Srasnda Gzlemlenen Deiiklikler...........142 Fotograf 10.1. Cennet Ecenin Evi ....................................................144 10.3.Proje Sonunda Dayanma Grubu yelerinin Deer ve Tutumlarnda Gzlenen Deiimler...........................................144
11. SONU VE NERLER ................................................................................................... 146 KAYNAKLAR .......................................................................................................................... 154 EKLER ...................................................................................................................................... 165

Ek-1: Anket Formu ............................................................................165 Ek-2 : Giriimci Kadn Dernei Karar -1 .........................................168 Ek-3 : Giriimci Kadn Dernei Karar - 2 ........................................169 ZGEM .......................................................................................170

XV ZELGELER DZN izelge Sayfa No

3.1. Ya Gruplarna Gre Grlecek Kadn Saylar...........................16 3.2. Tabakal Tesadfi rnekleme le Belirlenen Kadnlar ................... 18 3.3. Alanii Ky Mikro Kredi Projesi Plan.......................................... 22 4.1. Menemen lesi Kyleri................................................................... 26 4.2. Menemen lesi Eitim ve Kltr Durumu...................................... 26 4.3. Menemen lesi Genel Arazi Dalm ............................................ 84 4.4. Menemen lesi Tarm Arazisi Dalm.......................................... 84 6.1. Sosyal Etki Gstergeleri................................................................... 59 7.1. Mikrokredi Programlarnn Dalm ............................................... 71 7.2. Kuzey Amerika da Mikrokredi le lgilenen Uluslar aras Kurulular........................................................................................ 84 7.3. AFMIN e ye lkeler Ve Ulusal Alar......................................... 84 7.4. CGAP Konsorsiyumunda Yer Alan lkeler ve Kurumlar............... 84 7.5. Dnya Bankas Tarafndan Uygulanm Projeler ............................ 84 7.6. Dnya Bankas Tarafndan Srdrlmekte Olan Projeler ............... 85 8.1. Maya nn 2002-2004 Yllar Faaliyet Verileri ................................ 96 8.2. Mayadan Kredi Kullanan Kadnlarn Eitim Durumlar ................ 97 8.3. Mayadan Kredi Kullanan Kadnlar ocuk Saylar....................... 97 8.4. MayaBiz Kredisi rnek deme Tablosu....................................... 101 8.5 MayaBen Kredisi rnek deme Tablosu ....................................... 102 8.6. MayaAile Kredisi rnek deme Tablosu...................................... 102 8.7. Grameen Mikrokredi Projesinde Datlan Kredinin Kullanld Alanlar ...................................................................... 107

XVI ZELGELER DZN (devam) izelge Sayfa No

8.8. Grameen Mikrokredi Projesi Haftalk Rapor rnei (2006)..........108 9.1. Kadnlarn Ya Gruplarna Gre Dalm......................................111 9.2. Kadnlarn Eitim Durumlar..........................................................112 9.3. Kadnlarn E Seimi Konusundaki Karar Vericiler.......................113 9.4. Kadnlarn Aile indeki Grevleri ................................................114 9.5. Aile Harcamalarna Karar Verenler................................................115 9.6. Elerin Kararlara Katlmad Durumlarda Kadnlarn Tutumlar ......................................................................................115 9.7. Aylk Geliri Eve Getiren Kiilerin Dalm...................................116 9.8. Kadnlarn Sosyal Gvenlik Durumlar ..........................................117 9.9. Kadnlarn Mikrokredi Projesi Konusundaki Grleri..................118

XVII GRAFKLER DZN Grafik Sayfa No

8.1.Mayadan Kredi Kullanan Kadnlarn yeri Dalm ..................... 97 8.2. Mayadan Kredi Kullanan Kadnlarn Yapt lerin Sektr Dalm................................................................................................... 99 8.3. Maya dan Kredi Alan Kadnlarn Kollar ................................... 98 8.4. Mikrokredinin Kullanm Alanlar .................................................. 104

XVIII FOTORAFLAR DZN 4.1. Alanii Ky Genel Grn .........................................................33 9.1. Dayanma Grubu yeleri ..............................................................121 9.2. Dokuma rnler .............................................................................124 9.3. Dokuma Tezgah ve Dudu zcan...................................................125 9.4. Fatma Karaca Ve Cennet Ece .........................................................127 10.1. Cennet Ece nin Evi ......................................................................144

1 1. GR

1.1. Konunun nemi Tarm sektrndeki insanlarn yaam standartlarnn iyiletirilmesi ve sektrdeki sorunlarn ortadan kaldrlmasn hedefleyen projelerde erkek gruplaryla allm, nfusun dier yarsn oluturan ve tarmsal faaliyetlerde erkeklere oranla daha aktif rol alan kadnlar ihmal edilmilerdir. Uygulanm olan farkl kalknma projelerinde cinsiyet kavramna yer verilmi olsa da bu kavramn yeterince anlald ve istenilen baarnn yakaland sylenememektedir. Bu durum istemsiz de olsa cinsiyet ayrmcln arttrmakta ve krsal nfus iinde varolan eitsizlik sorunlarnn devamna neden olmaktadr (Yunus, 1999). Krsal kesimde kadn ve erkek iftilerin toprak varl ve toprak kullanmyla ilgili olarak yaad sorunlar ortak olsa da , geleneklerin etkisiyle kadnlar erkeklere gre dezavantajl durumdadrlar. ayrmcln Geleneklerin dnda birok faktr tarmda cinsiyet

etkilemektedir. Bu olumsuz etkiler sonucunda kadnlarn hem tarmda tadklar yk giderek artmakta hem de gerekli kaynaklara ve yardmlara ulamalarnda eitsizlikler ortaya kmaktadr. Oysa, bir haneye kadn araclyla giren para, erkek araclyla giren paraya oranla ailenin btnne daha ok yarar salamaktadr (Yunus, 1999). Buna ramen krsal kesimi ekonomik olarak kalkndrmay hedefleyen birok kalknma plan kadnlar ekonomik birer

2 g olarak kabul etmemektedir. Erkek gruplaryla yaplan almalar sonunda krsal kesimde yaayan nfusun ekonomik gcndeki art ailenin ekonomik durumuna direk olarak yansmamaktadr. Bunun en temel nedeni erkein nceliklerinin kadnnkilere gre farkllk gstermesidir. Oysa ekonomik gc artan kadn ilk olarak ocuklarnn beslenmesi ve eitimi konularna ncelik vermektedir (Kiisel Grmeler, 2006). Hazrlanan kalknma projelerinin hedef kitleleri kadar kullandklar aralar da projenin baarsnda nemli roller stlenmektedir. Tercih edilen aralar, genellikle geri dn beklenmeyen hibeler olmaktadr. Seilen bu zellikteki aralar yoksulluun ve mevcut ekonomik sorunlarn ortadan kaldrlmasna yetmemektedir. Bu zincirin krlmasnda Mikrokredi nemli roller stlenebilecek bir ara olarak gsterilmektedir. Mikrokredi, ok yoksul ailelerin retici olmalarna veya ok kk iletmelerini bytmelerine yardmc olmak amacyla onlara kk miktarlarda kredi verilmesi anlamna gelmektedir. Geleneksel resmi finans kurulularna eriim olana bulunmayan yoksullarn farkl finans rnlerine gereksinim duyduklar anlaldka, mikrokredi kapsam, daha geni bir hizmet yelpazesini (kredi, tasarruf, sigorta, vb.) ierecek ekilde deimitir (http:// www.alomaliye.gov.tr, Eriim Tarihi: 09.06.2005). 1997 ylnda Washingtonda dzenlenen zirvede mikrokredi; gelir yaratmak, kendilerine ve ailelerine bakmalarna imkan salamak amacyla yrtlecek istihdam projeleri iin yoksul insanlara tahsis edilecek kk miktarl kredi program eklinde tanmlanmtr (Erdoan, 2004).

3 Mikrokredinin dier parasal desteklemelerden en nemli fark, krediyi geri deme konusunda srarc olunmas nedeniyle kredi verilen kiilerin baladklar ekonomik faaliyeti srdrmelerini salamasdr. Bu fark; mikrokredinin temel prensiplerinden en nemlisini oluturmaktadr. Mikrokredi, yoksulluun nlenmesi iin bireylerin; dn vermeden farkl finansal desteklere ihtiyalar olduunu savunmaktadr. Mikrokredi, yoksullara hizmet veren ekonomik sistemler kurmakta ve devaml alan yerel finans kurumlar oluturmay hedeflemektedir. Bu ynyle mikrokredi; krsal kadnn kalkndrlmasnda en uygun aralar ierisinde yer almaktadr. Mikrokredi yaklam 1970lerden bu yana deiik yerlerde uygulama alanlar bulmutur. Banglade bata olmak zere, Amerika Birleik Devletleri, Almanya, Brezilya, Bolivya, Nijerya, Hindistan, Gney Afrika, Kanada, zbekistan, Dakar gibi farkl kltrel ve ekonomik dzeye sahip blgelerde de uygulanm ve baarl sonular elde edilmitir. Grameen Bank Bangladete, ACCION International Latin Amerikada, Deutsche Ausgleichsbank (DtA) Almanyada, Calmeadow Vakf Kanadada, OECF (Overseas Economics Cooperation Fund) Japonyada, SIDA (Swedish International Development Cooperation Agency) svete, NORAD (Norwegian Agency for Development Cooperation) Norvete, USAID (United States Agency for International Development) Amerika Birleik Devletlerinde, ADIE (Association Pour Le Droit A Linitiative Economique) Fransada, AIM (Amanah Ikthiar Malaysia) Malezyada, TSPI (Tulay sa Pag-unlad, Inc) Filipinlerde mikro kredi konusunda almaktadr. Bunlarn dnda CGAP (Consultative Group to Assist the Poorest), FINCA (Foundation For International Community Assistance), ASHI (The American Society

4 of Home Inspectors, Sewa (Self Employed Womens Association) mikrokredi konusunda ne kan organizasyonlar /corp/ olarak gsterilmektedirler (http://www.omidyar.org partners.shtml,

Eriim Tarihi: 30.10.2005). Farkl blgelerde srdrlen bu mikrokredi programlarnn, kadn mterilerin kredi kullanm konusundaki etkin rollerini arttrd belirtilmektedir. Tm bu almalar; dnyada 60tan fazla lkede mikrokredinin zellikle kadnlar tarafndan kullanmn salamaya ynelik olarak devam etmektedir. Gnmzde 7000'in zerinde mikrokredi kuruluunun, gelimekte olan lkelerde 16 milyonun zerinde insana hizmet sunduu Dnya Bankas raporlarnda belirtilmektedir. Mikrokredinin yoksulluun ortadan kaldrlmasnda ve krsal kadnn ekonomik olarak glendirilmesindeki nemini vurgulamak amacyla 2005 yl Uluslararas Mikrokredi Yl olarak belirlenmitir. Mikrokredi yl iin Birlemi Milletler tarafndan belirlenmi olan temel hedefler 5 maddede toplanmtr. Bunlar u ekilde sralanmaktadr: 1. Mikrofinansman ve mikrokredinin Binyl Kalknma Hedeflerine (MDG) yapaca katky deerlendirmek ve tevik etmek; 2. Mikrokredinin kalknmann ayrlmaz paras olduu konusunda halk bilinlendirmek; 3. 4. Mikrokrediyi verebilecek finansal sektrleri tevik etmek; Finansal hizmetlere srdrlebilir eriimi desteklemek;

5 5. Mikrokredinin kapsam ve baarsn geniletmek iin stratejik ortaklklar ve yenilikleri tevik etmektir. Gnmze kadar yaplan almalar, mikrokredinin bata kadnlar olmak zere tm kullanclara ekonomik anlamda byk kazanlar saladn ve sosyal anlamda ksa srede kendi ayaklarnn zerinde durabilen kiiler haline geldiklerini kantlamaktadr. Kadnlarn motivasyonunu salamak iin gereken koullarn erkek giriimciler iin gerekenlerden farkl olduu dnldnde mikrokredinin krsal kadnn ekonomik olarak glendirilmesinde kullanlabilecek en nemli aralardan biri olaca ifade edilmektedir. 2015 ylna kadar yoksulluun, mikrokredi vastasyla % 50 azaltlmas hedeflenmektedir (Beinci, 2005). 1.2. Aratrmann nemi Tarmla uraan ve krsal kesimde yaayan kadnlarn geleneksel finans kurulularna eriim olanaklar son derece kstl olmaktadr. Bu konudaki engelleri aabilse bile klasik anlamdaki kredilerin faizleri yksek ve geri deme koullar son derece ar olduundan gelirin artmas ve yaam standartlarnn iyilemesi beklenirken tam tersi sonular doabilmektedir. Dolaysyla krsal kesimdeki kadnlar ideal birer mikrokredi mterisi konumundadrlar(http:// www.mikrofinansturkiye.org, Eriim Tarihi: 28.05.2005). Uluslar aras kalknma almalarnda da; bilin alt cinsiyet ayrmcl nedeniyle almalar genelde erkekleri ilgilendiren konularda yaplmakta ve neden olarak da hedef kitlenin kk iftiler olduu

6 gsterilmektedir. Oysa; Trkiyede krsal kesimde yaanan deiimler sonucu kadnlar, kk ifti tanmna ou zaman erkeklerden daha fazla uymaktadr. Erkek nfusunun tarmsal bilgi ve deneyimleriyle birlikte kente g sonrasnda krsal kadn tam anlamyla kk ifti roln stlenmitir. Bunun yannda aile iinde varolan sorumluluklar da devam ettii iin kadnn tad ykn arl artmaktadr. Buna ramen krsal kesimdeki kadnlarn ou para konusunda sz sahibi deildirler. Bunun nedeni; kadnlarn kendi paralarn kazandklarn dnmemeleri ve toplumun nyarglarn kabullenip kendilerini ekonomik bir g olarak grmemeleridir. Ayrca krsal kadnlar; pazarlama gibi nakit ak salayacak konulardan ok retimle ilgilenmektedirler. Bu adan krsal kadnlar mikrokredilerden ciddi anlamda yararlanabileceklerdir. Yeni alma alanlar evlerine yakn hatta evlerinde olan krsal kadnlar, fazla harcamaya gerek duymadan ve aile iindeki sorumluklarn ihmal etmeden devam ettirebilecekleri i alanlarna kavumu olacaklardr. Dolaysyla mikrokredi, krsal kadnlarn kendilerinden beklenen grevleri de ihmal etmeden aile iindeki pozisyonlarn kuvvetlendirecek bir gelir elde etme yolu salayabilmektedir. Krsal kesimde kadnlar iin var olan anlayn deimesinde mikrokredi son derece uygun ve etkili bir ara olarak grlmektedir. Mikrokredi yoluyla krsal kadnlarn ekonomik olarak kalknmas salanrken, sosyal adan da nemli yol haritalar oluturulmaktadr. Gelecek yzyllara farkl bir grnmle girmeye abalayan Trkiyede krsal kesimde gerek anlamda kendilerine gvenen, kendileri ve ailelerinin gelecei konusunda karar verebilen ve bu kararlar

7 uygulamay baarabilen kadnlarn oalmas son derece nemli bulunmaktadr. Bu amala; Diyarbakrda 16 Temmuz 2003te uygulamaya konulan Mikrokredi Projesi nemli deiimleri gerekletirmeyi baarm ve krsal kadnn ekonomik olarak glendirilmesinde mikrokredinin etkisini kantlamtr. Proje balang tarihinden bir yl sonra 841 Diyarbakrl kadna 500er YTLlik mikrokredi verilmitir (http:// www.sabah.com.tr, Eriim Tarihi: 25.09.2004). Kadnlar aldklar kredilerle kendi setikleri ileri yaparak haftalk toplantlarda geri demelerini gerekletirebilmektedirler. Bu durum Mikrokredi nin Trkiyede krsal kadnn ekonomik olarak glendirilmesinde varolan yetersizlikleri ortadan kaldrabilecek nitelikte bir ara olduunu gstermektedir. Dnyada uygulanmakta olan mikrokredinin Trkiyedeki

rneklerinin snrl sayda bulunmas aratrmann nemini ortaya koymaktadr. Uygulamal aratrma eklinde yrtlen bu almadan elde edilen bilgilerden krsal kesime hizmet gtrmekte olan sivil toplum kurulular, eitli kamu ve zel sektre ait kurulular, kooperatifler, kredi veren kurum ve kurulular, niversiteler gibi kurumlarn yararlanlabilecei ve ileride yaplabilecek almalara rnek tekil edebilecei dnlmektedir. Aratrma iin seilen kydeki kadnlarn iinde bulunduklar

sosyal ve ekonomik koullar nedeniyle klasik anlamda kredi veren kurululara gidememi olmalar kendi setikleri bir i kolunda retime

8 gemelerini engellemitir. Seilen yrede yrtlen aratrma ile, kadnlarn kendi paralarn kazanmalar durumunda erkeklerin alacaklar tavrlar, kredi kaynann bulunmasnda karlalacak zorluklar, retilen rnlerin pazarlanmas ve karlalacak sorunlar ile elde edilecek fazla gelirin nerelere harcanaca konularnda nemli bilgiler retilmitir. Kadnlarla birlikte yaplan almalar srasnda bu konularda deneyimli eitli kurumlarla ibirlii yaplacak olmas da aratrmann nemini arttrmaktadr. 1.3. Aratrmann Amac Bu aratrmann amalar genel olarak u ekilde sralanabilir; Alanii Ky kadnlarnn mevcut sosyo ekonomik durumunu, kredi aldktan sonraki ve bir yl sonunda geldikleri durumu ortaya koyabilmek, Mikrokredi programlar araclyla Alanii Ky kadnlarnn ekonomik ve sosyal olarak glenmesine olanak salamak, Ekonomik yetersizlikler nedeniyle giderilemeyen temel ihtiyalar iin kadnlarn kendi gelirlerine sahip olmalarn salamak, Alanii Kynde yaayan kadnlarn el becerilerini birer gelir kayna haline getirebilmek, Resmi finans kurulularna eriim imkan bulunmayan kyl kadnlara bir alternatif sunabilmek, Birok lkede baarl sonulara ulam bir ara olan mikrokredinin Alanii Kynde nasl uygulanabileceini ve ortaya kan sorunlara ne gibi zmler getirilebileceini ortaya koymak,

9 Alanii Ky kadnlarnn ekonomik olarak kalknmasnn ailenin tmne ne ekilde yansyacann saptanabilmesidir. 1.4. Aratrmann Kapsam Krsal kadnn yoksulluunun azaltlmasnda mikrokredi

kullanmnn roln ortaya koymak amacyla Alanii Kynda gerekletirilen aratrma deiik alt blmlerden olumaktadr. Genel bilgiler; Giri blmnde yer almaktadr. kinci blmde konu ile ilgili olarak yaplm benzer almalara ilikin bilgiler yer almaktadr. Takip eden nc blmde Materyal ve Yntem, ardndan drdnc blmde ise Aratrma Yresi Hakknda Genel Bilgiler bulunmaktadr. Beinci blmde mikrokredi kavramnn zellikleri, prensipleri ve uygulamalar hakknda genel bilgiler verilmekte, altnc blmde ise bu uygulamalarn etkileri yer almaktadr. Yedinci ve sekizinci blmlerde mikrokredinin dnyadaki ve Trkiyedeki geliimi incelenmitir. Dokuzuncu blm olarak sunulan aratrma bulgular onuncu blmde sonularyla birlikte deerlendirilmitir.

10 Onbirinci ve son blmde ise karlalan karlalan sorunlar ve bunlara ilikin zm nerileri ile sonulara yer verilmitir.

11 2. KONU LE LGL ALIMALAR

Dnyada ve Trkiyede mikrokredi kullanmyla yoksulluun azaltlmas konusunda yaplm aratrmalar ve uygulanm projelere aada ksaca yer verilmitir. Yunus (1999), almasnda dnyada mikrokredi uygulamalarnn douu anlatmaktadr. Mikrokredi kavramnn tm zellikleri ve uygulamalarn ne ekilde gerekletirilmesi gerektii ve projelerin ilk balad gnlerde karlalan sorunlar ortaya konmaktadr. Gbezo (1999), makalesinde Grameen Bank tarafndan Bangladete gerekletirilmi olan almalarn Bat Afrikadaki benzer uygulamalarna yer verilmitir. Kk borlarn yoksullar zerinde yaratt byk etkilere yer verilmitir. Artukolu (2000), almasnda mikrokredi uygulamalarnn tarm sektrnde uygulanabilirliini deerlendirmektedir. Llonto (2000), Filipinlerde uygulanm olan mikrokredi

almalarnda mikrokredi kurulularnn roln ortaya koyarken yaplan uygulamann sonular da vurgulamaktadr. Erdoan (2004), almasnda mikrokredi kullanmyla i kurma olanaklar, yararlar ve mikrokredi uygulamalar ile yoksulluk sorununun nasl giderilebilecei belirtilmitir. Ayrca; mikrofinans endstrisinin

12 douu ayrntl bir ekilde incelemitir. Mikrokredi uygulayan lkeler ve Trkiyedeki uygulamalar-gelimeler vurgulanmtr. Son olarak da mikrokredi kapsamnda kredilendirilecek olan kiilerin belirlenmesi srasnda dikkate alnacak kriterlere yer vermitir. Forster, Greene ve Pytkoska (2004), krsal kesimde yaayan yoksullar iin uygulanmakta olan mikrokredi projelerinde ortaya kan mali engellerin neler olduu ifade etmilerdir. Var olan mali kstlamalarn ortadan kaldrlabilmesi ya da azaltlabilmesi iin kredi kullanclar ve krediyi salayanlar tarafndan alnabilecek nlemleri ortaya koymaktadrlar. zer (2004), tezinde yoksullarn kendi balarna ayakta

durabilmelerinde yeni bir strateji olarak ortaya kan mikrokredilerin ynetim stratejilerini incelemektedir. Yunus (2004), makalesinde mikrokredinin tanm, kurulu modelleri ve genel zellikleri gibi bilgilere yer vermektedir. Artukolu ve Karahan (2005) mikrokredi yaklamnn Trkiye de krsal nufs iin uygulanabilirliini ortaya koymaya almlardr. Sonu olarak mikrokredi uygumalalar yoluyla krsal kesimden kente olan g azaltmak, krsal kesimde yaayanlarn hayat standartlarn ykseltmek ve gelirlerini arttrmak gibi faydal sonular elde etmenin mmkn olabilecei belirtilmitir.

13 Beinci (2005), makalesinde; mikrokredi projelerinin ne olduu ve nasl ilediini vurgulamaktadr. Dnyada ve Trkiye de mikrokredi uygulamalarnn ne zaman ve ne ekilde balad ve mikrokredi yoluyla yoksulluun ortadan kaldrlabileceini ifade etmitir. Dolun (2005), yapt aratrmada mikrokredinin tanm, kurulu modelleri, mikrokrediden yararlananlarn kimler olduu konularna deinmitir. Bunun yannda dnyada ve Trkiye de mikrofinansman almalarnn geliiminin nasl olduunu ortaya koymutur. Gnmze kadar yaplm olan mikrokredi projelerinde karlalan sorunlar ve bunlarn ortadan kaldrlmas icin baz zm nerilerine de yer vermitir. Cull, Demirg Kunt ve Morduch (2006), aratrmalarnda mikrokredi projelerinin ileyiini mali adan deerlendirmilerdir. alma mikrokredilerin geri denme orannn yksek olduu durumlar da bile srdrlebilirliin son derece zor olduunu ortaya konulmaktadr. Bununla birlikte kullanlan dk miktarl kredilerle yoksul insanlarn hayatnda nemli deiiklikler meydana getirebilecei de vurgulanmtr. Ecevit (2007), almasnda Trkiyede kadn giriimciliine ynelik kurumsal ereve, uygulanmakta olan politikalar, projeler, programlar ve aratrmalar konusunda bilgi sunmaktadr. Ayrca; kadn giriimciliinin desteklenmesinde farkl kurumlar tarafndan uygulanan farkl yaklamlar hakknda deerlendirmeler ortaya koymaktadr.

14 Adaman ve Bulut (2007), almalarnda Boazii niversitesi ve Cambridge niversitesinde grev yapan aratrmaclar tarafndan yrtlen Trkiyede Mikrofinans Programlarnn Yoksulluun Azaltlmasndaki Etkisi adl projenin sonularn deerlendirmilerdir. Aratrmada 23 mikrokredi kullanan kadnlar dierleri de bu konuda alan uzman ve akademisyenler olmak zere toplam 708 kiiyle anket yaplmtr. Ayrca; bu anketlerden elde edilen sonular ile edinilen izlenimler sonrasnda drt kentten 56 kadn ieren yedi odak grup almasnn sonularna yer verilmitir. Elde edilen veriler, mikro kredi programlarnn kredileri kullananlarn kiisel, sosyal, ekonomik, siyasal ve toplumsal cinsiyet balamlarnda glenmeleri zerindeki etkilerini ortaya koymaktadr.

15 3. MATERYAL VE YNTEM 3.1 Materyal Aratrmann ana materyalini, zmir li Menemen lesi Alanii Kynde mikrokredi alan kadn grubuyla yaplan odak-grup almalarndan derlenen veriler ile anket almalarnda elde edilen orjinal veriler oluturmaktadr. Aratrmada ikincil veri kaynaklar olarak ise mikrokredi konusundaki yerli ve yabanc literatrden, aratrma raporlarndan, tezlerden, almalar incelenmitir. 3.2 Yntem 3.2.1 Verilerin toplanmas srasnda izlenen yntem Aratrma alan olarak Mikrokredi uygulamalarnn daha baarl olacana inanlan, kadnlarn el becerilerini kullanarak retimde bulunduklar ve ekonomik durumu pek iyi olmayan bir kyn seimi hedeflenmitir. Bu amala Menemen Tarm le Mdrl, Halk Eitim Merkezi, zmirde kadn konusunda faaliyet gsteren sivil toplum rgtleri (zmir Kadn Kurulular Birlii EKAM, Giriimci Kadn Dernei KAGDER) ve bu konuda alan kamu kurumlar ile grlmtr. incelemelerden, ile TGMP bildirilerden yararlanlmtr. Mikrokredi Ayrca Projesi) Trkiyede mikrokredi uygulamasn ilk kez hayata geiren MAYAnn (Trkiye Grameen aratrmann ekillenmesinde nemli birer dayanak olduundan dikkatle

16 Sonu olarak, bu zellie uygun Menemen lesi Alanii Ky aratrma alan olarak seilmitir. Alanii Ky kadnlar kyde bulunan tezgahlarda ip, yorgan, el dokumas hal- kilim ile yreye zg boncuklu heybe dokumaktadrlar. Kyde bulunan tezgah says yetersiz olduu iin retim snrl olarak yaplmaktadr. Bu ynyle Alanii Kynde el dokumas yapmakta olan kadnlar mikro-kredi iin son derece uygun birer alc konumunda olmalar aratrma alannn seiminde nemli bir rol oynamtr. Aratrmada odak grup almasna balanmadan nce kydeki kadn nfusun profilini karmak amacyla bir anket almas yaplmtr. Grlecek kadnlarn belirlenmesinde tabakal tesadfi rnekleme yntemi kullanlmtr. Bu amala ky muhtaryla ve ky tanyan kiilerle kiisel grmeler yaplarak kyde yaayan kadnlarn ayrntl listesi kartlmtr. Muhtarlk kaytlar incelenerek oluturulan bu listedeki kadnlar ya gruplar dikkate alnarak tabakalara ayrlmtr. Tabakalar; Ya Gruplar 1. 15-29 2. 30-44 3. 45-59 4. 60+ eklinde oluturulmutur. Hata pay % 10 kabul edilerek rnekleme forml uygulanm ve her tabaka iin grlecek kadn saylar ayr ayr belirlenmitir. Sonu olarak 15 ya zerindeki 41 kadn ile grlecei hesaplanmtr. rnekleme Forml: P=0,5 kabul edilip %10 hata pay ve %90 gven aral iinde rnek hacmi=41 olarak belirlenmitir.

17 N=Anakitle orannn varyans P=oran

n=

Np(1 p ) ( N 1) 2 x + p (1 p ) p

izelge 3.1. Ya Gruplarna Gre Grlecek Kadn Saylar

Tabakalar 15-29 30-44 45-59 60+

Count of yaskateg Yaskateg 1 2 3 4 Grand Total

rnek Says (Adet) 14 11 11 5 41

Dalm (%) 34.15 26.83 26.83 12.20 100

18 izelge 3.2. Tabakal Tesadfi rnekleme le Belirlenen Kadnlar ADI RUKYE K RAZYE K SEVM KA AYE CO ELF ZC ELVAN N HSNYE IRAZ ZC YILDIZ V RABA YI HAFZE E FATMA KA GLZAR ASUMAN K AYEGL HATCE FGEN Z FADME K NRFET K NURTEN E GLSM P MELAHAT HURYE SEVM GE HSNYE YETER YI NERGS HATCE K ATKE G SEBAHAT AYSEL GE AYE BOZ NERMN K YAI 19 25 25 25 26 26 26 26 27 27 28 28 28 29 30 32 32 32 32 33 33 36 42 45 39 37 45 47 48 47 51 52 52 YAKATEG 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 2 2 3 3 3 3 3 3 3

19 ADI GLTEN NADRE E NEDME V HSNYE AYE DUD MELEHAT AYSEL KA DUDU KAR YAI 56 58 59 60 62 62 68 75 YAKATEG 3 3 3 4 4 4 4 4

Yaplan anket almas sonras grlen kadnlarn gelir dzeyleri dikkate alnarak mikrokredi kapsamnda kredilendirilecek adaylar belirlenmitir. Ksacas kredilendirmede belirleyici kriter olarak gelir dzeyi gz nnde bulundurulmutur. Oluturulan grupta bulunan kadnlarn hibirinin kendine ait bir geliri bulunmamaktadr. Hane halk gelirine bakldnda da hepsinin yoksulluk ve alk snrnn altnda yaamakta olduu ortaya kmtr. *Ayrca gruba ye olan kiilerin birbirlerini kabul etmesi art konulmu ve ancak bu art salayabilenlerin gruba girebilecei ifade edilmitir. Bu uygulamann en nemli nedeni mikrokredi uygulamalarnda Dayanma Grubu nun teminat olarak kabul edilmesidir. Bunun dnda herhangi bir kefil, altn, dviz veya emtia rehninin teminat olarak kabul edilmesi sz konusu olmamaktadr.

Trkiye statistik Kurumunun (TK ) 2007 yl tahmini rakamlarna gre 570 YTL Ar-Ge Birimi

olarak aklanan alk snr; yine TK verileri baz alnarak Trk-Harb bulunmutur (Kaynak: Trk Harp- /Ar-ge Birimi, 2007).

tarafndan yaplan aratrma sonularna gre Ekim/2007 tarihi itibariyle 1.980,19 YTL olarak

20 Proje balamadan nce 8-10 kiiden oluturulmas hedeflenen mikro kredi kullanan kadn grubu 5 kiiden oluturulabilmitir. Bunun en nemli nedeni kyde gruba katlmak isteyen gnll saysnn 7 olmas ve bunlardan 2 tanesini dier grup yelerince eitli sebepler gsterilerek gruba kabul edilmemesidir. Ancak tm dnyadaki uygulamalarda da zaten 5-8 kiilik gruplar olduundan 5 kii ile allmtr. Ayrca projenin finansmann salayan Giriimci Kadn Dernei de allacak kadn grubunun kontrolnn ve geri demelerin takibinin kolaylatrlmas amacyla alma grubunu en fazla 5 kii ile snrlandrmay talep etmitir. Grup toplantlarnn sklna grup yeleri karar vermi ve ayda bir kez toplanlmtr. Toplantda geri demelerin yaplmas ve almalarn deerlendirilmesi kararlatrlmtr. Grup almalar ayn zamanda grup yelerinin birbirleriyle olan iletiimlerini arttrmak ve gerekli durumlarda ihtiyac olana destek verilmesini salamak adna da nemli grldnden toplantlara katlm zorunluluu getirilmitir. Bu nedenle toplantlar genellikle tam katlmla gerekletirilmitir. Projede kullanlan mikrokredinin finansman Giriimci Kadn Dernei tarafndan salanmtr. Proje iin finansman bulmak amacyla ilk olarak Trkiyede mikrokredi uygulamalarnn ncs olan Maya ile grlmtr. Ancak Maya yetkilileri kredilerini sadece kendi ofislerinin bulunduu illerde verdiklerini, nk saha sorumlularnn grev alanlarn daha fazla geniletmek istemediklerini ifade etmilerdir. Proje sorumlusu olarak kendi bnyelerinin dndan bir yrtc ile almay da kabul edemeyeceklerini bildirmilerdir. Daha sonra zmir ili ierisinde projeyi finanse edebilecek kurum yada kurulularla grmelerde bulunulmutur.

21 Ancak grmelerde hibe tipi yardmlar teklif edilmitir. Mikrokredi almalarnn metodolojisine tamamen ters olmas nedeniyle bu teklifler deerlendirilmemitir. Bunun zerine zmirde faaliyet gsteren ve kadnlarla ilgili almalar yapan kurulular aratrlmtr. zmir Kadn Kurulular Birlii ierisinde yer alan ve proje yrtcsnn ye olduu Giriimci Kadn Derneine projenin amac, ileyii ile ilgili bir sunum yaparak dernekten finansman destei talebinde bulunulmutur. Kendi ilerinde benzer almalar yapan dernek yetkilileri bu projeye finansr olacaklarn bildirilmilerdir (Ek 1). Dernek dayanma grubu yelerine verilecek olan kredilerin 3 ay geri demesiz, takip eden aylarda 4 eit taksit olarak denmesine karar vermitir. Giriimci Kadn Dernei, geri demleri dayanma grubu yelerinden deil, proje yrtcsnden tahsil etmeyi uygun bulmutur. Buna neden olarak dernein daha nce mikrokredi konusunda herhangi bir saha almas yapmam olmasn ve kredilerin geri denmesinde tek bir sorumlu ile muhatap olmann ve kermeslerde daha kolay olmas gsterilmitir. de bir sorumluya ihtiya Ayrca dayanma grubu yesi kadnlar geri demelerini ayni olarak gerekletirmekte duyulmaktadr. Dernek tm bu aamalarn takibini tek bir kiiye vererek zaman ve eleman tasarrufuna gitmektedir. Proje Mayann MayaBiz kredi programnn ileyiine gre ekillendirilmitir. Buna gre projenin ileyii u ekilde gereklemitir:

22 izelge 3.3. Alanii Ky Mikrokredi Projesi Plan Kredinin Amac Kredinin Mebla (YTL) Kredi Vadesi (Ay) Taksit Sresi Teminat gelitirme,mal ve malzeme alma 200 8 Aylk Dayanma Grubu

Projenin planlanmas aamasnda dayanma grubu yelerinin her birine 50-100 YTL olarak verilmesi dnlen kredi miktarlar, grubun daralmasnn ardndan finasman salayan dernein isteiyle 200 YTL olarak ykseltilmitir. 3.2.2. Verilerin analizi srasnda izlenen yntem Anketlerden elde edilen veriler, Microsoft Office Excelden yararlanlarak bilgisayar ortamna aktarlmtr. Veriler ortalamalar ve yzde hesaplar ile yorumlanmtr. Odak Grup almasndan elde edilen veriler daha ok niteliksel analize tabi tutulmulardr. Bilindii zere Odak Grup almalar 8-10 kiiden oluan bir grupla, nceden belirlenmi aratrma konusu erevesinde, nceden ekillendirilmi fakat esnek sorularn gruba yneltildii ve grup yelerinin birbirleriyle konu zerinde tartp gr ortaya koymalarn amalayan; kan grlerin aratrmac tarafndan deerlendirilip sonuca varld bir aratrma teknii olarak tanmlanmaktadr. Odak Grup Grmesi doal ortamda, ksa zamanda, birok veriye ucuz ve salkl bir ekilde ulamamz salayan bir aratrma teknii olarak ifade edilmektedir (Gzel, 2006).

23 Aratrmada ayda bir kez yaplan odak grup toplantlarnda yaplan elileri, kadnlarn skntlar ve pazarlama sorunlar vb. konular grup yeleri tarafndan tartlm ve bilgi dzeyine ykseltilmitir. almann sonunda grup yesi kadnlarn baars saptanrken eitli ltlere gre deerlendirme yaplmtr. Bu ltler; kredilerin geri denme yzdeleri, mikrokredi alan kadnlarn gelirlerindeki art, bu artn hangi amala kullanld, kazandklar parann yaam standartlarnda meydana getirdii deiiklikler, aile iindeki rollerdeki farkllklar olarak belirlenmitir. Bu deerlendirmelerin yaplmas iin gerekli verilere aylk toplantlar sonras hazrlanan raporlardan ve proje bitiminden sonra yaplan deerlendirme toplantsnn sonularndan ulalmtr. Ayrca ky dnda yaplan kiisel grmelerden de ok deerli bilgiler elde edilmitir.

24 4. ARATIRMA YRES HAKKINDA GENEL BLGLER

4.1 Menemen lesi Genel Durum Konum, Topografya ve klim zellikleri Menemen, 38-35 enlem ve 27-04 boylam derecelerinde ve zmirin Kuzeyinde yer almaktadr. lenin rakm 20 metredir. zmir, Afyon, Bandrma Demiryolu, zmir, Bergama, Ayvalk, anakkale karayolu zerinde nemli bir transit merkezidir ve zmire 34 km. mesafededir. Dousu Manisa li, bats Foa lesi ve Ege Denizi, kuzeyi Aliaa lesi, gneyi ili lesi ile evrilmitir. Dou ve kuzey taraflar tamamen dalk olup, kalan ksm ovalktr. lenin yzlm 691 km2dir. Menemen, Yamanlar Da ile Dumanl Dalar arasndaki boazdan itibaren, denize doru bir yelpaze gibi alarak uzayan ova zerinde Deirmen Da ve Hdrlk Tepeleri zerinde kurulmutur. le 65 metre ykseklikteki Deirmendere ve Hdrlk Tepesinin yamalarndan balayarak gney, kuzey ve kuzeybat ynne doru yaylmtr. Son zamanlarda gney kesimine yani zmir ynne doru gelimektedir. Menemen lesinin en nemli akarsuyu Gediz Nehridir. Kaynan Gediz lesinden alarak birok kollardan beslenen Gediz Nehri, Manisa ovasndan sonra Manisa-Menemen boazna girerek 18

25 km. sonra Menemen ovasna girmektedir. Ve k aylarnda akal ve Arap aylar ile beslenmektedir. Menemen merkezinin kuzeyinde akan Gediz Nehri, Foa snrndan Ege denizine dklmektedir. Menemen, Akdeniz ikliminin hkm srd bir iledir. Yazlar olduka scak ve kurak, klar ise souk ve yaldr. Sosyal Durum Nfus ve Nfus Hareketleri Menemen lesinin 27 ky, biri merkez 8i belde belediyesi olmak zere 9 belediyesi vardr. Bu kylerin ve belediyelerin isimleri u ekilde sralanmaktadr.
izelge 4.1. Menemen lesi Kyleri

Alanii Ayvack Bacalar Belen Buruncuk Bozalan alt avuky ukurky

Doaky Gnerli Gktepe Grece Hasanlar Hatundere nedere Karaorman Kesikky

Haykran Musabey Telekler Tuzullu Turgutlar Sleymanl Szbeyli Yahelli Yankky

Kaynak: Menemen Kitap, Menemen Kaymakaml, 2006 BELDELER: 1) Emiralem 2) Koyundere 3) Seyrek 4) Trkelli

26 5) Ulukent 6) Asarlk 7) Harmandal 8) Maltepe lenin toplam nfusu 114.457dir (www.yerelnet.org.tr/iller/il.php, Eriim Tarihi: 17.02.2005).

Eitim izelge 4.2. Menemen lesi Eitim ve Kltr Durumu OKUL TR Genel Liseler Meslek Liseleri lkretim Okullar B.S.lkretim Okullar B.S ..O. Tamam Tamal raklk Eitim Merkezi Halk Eitim Merkezi zel Liseler zel lkretim Okullar zel Src Kurslar Bamsz Anaokulu 13 12 1 3 4 3 1 OKUL SAYISI 3 3 24 RENC SAYISI 1551 1933 15427 606 784 3015 311 426 2570 38 RETMEN SAYISI 117 182 659 37 9 20 36 38 77 3

Kaynak: Menemen Kitap, Menemen Kaymakaml, 2006 Bunlarn dnda ile kylerinde 13 birletirilmi snfl lkretim Okulunda toplam 727 renci renim grmektedir. 12 ky okulunun

27 tamam tanmal sisteme tabi olup, renciler 4 merkez okuluna tanmaktadr. Salk le merkezinde 75 yatakl Menemen Devlet Hastanesi, ikisi merkezde bulunan toplam 12 salk oca ve SSK Dispanseri bulunmaktadr. 22 tane merkez ilede, 7 tane de ky ve beldelerde olmak zere toplam 29 eczane ilede hizmet vermektedir. Altyap Ulam zmir merkeze 34 km. uzaklkta yer alan ilenin tam ortasndan zmir-anakkale-stanbul karayolu gemektedir. Menemenin evre il ve ileleriyle olan ulam zmir ve Manisaya olan yaknl nedeniyle kolaylkla gerekletirilmektedir. ManisaMenemen arasnda karlkl olarak her saat ba dolmu seferleri dzenlenmektedir. Menemen, 1865 ylndan bu yana demiryolu ile de evre il ve ilelere olan ulamn salamaktadr. 1863 ylnda Franszlar tarafndan yapmna balanana Menemen Tren stasyonu 1865de bitirilmi ve hizmete sokulmutur. Menemenden zmir-Afyon, zmir-Bandrmastanbul ynne tren almaktadr (Menemen Kitap, 2006).

28 Elektrik-Su-Kanalizasyon-Telekom ve PTT Hizmetleri Btn kylerin elektrii ve ime suyu yeterlidir. Sehrin ime suyu 11 artezyen kuyu ile karlanmaktadr. 480 km. ebeke hatt kuruludur ve su kazanc 200 gm3/sndir. Kanalizasyon ehir iinde ve knda kapal olarak akmaktadr. Eski ve yeni btn ana caddelerde ve dier sokaklarda kanalizasyon vardr. Ancak parselasyonu yaplp inaata balanlmayan yerlerde alt yap hizmetleri kademeli olarak yaplmaktadr. le merkezinde 11, bal beldelerde ve kylerde 16 adet krsal blge santrali vardr. Program gerei kylere posta datm 1 arala yaplmaktadr (Menemen Kitap, 2006). Ekonomik Durum Menemen halknn byk bir ounluu geimini tarmdan salamaktadr. lede pamuk ve zm bata olmak zere buday, arpa, msr, ttn, kavun, karpuz, bakla, bezelye, soan, prasa, spanak, ilek ve narenciye yetitirilmektedir. Ayrca, hayvanclk ta yaplmaktadr. Menemen lesi nin genel arazi dalm izelge 4.3 de, tarm arazisi dalm ise izelge 4.4 de gsterilmektedir:

29
izelge 4.3. Menemen esi Genel Arazi Dalm (ha, %)

Arazi Kullanm ekli Tarm Alan Ormanlk ve fundalk ayr ve mera Dier arazi Toplam

Alan (ha) 23.070 11.133 8.045 24.252 66.500

Oran (%) 35 17 12 36 100

Kaynak: Menemen le Mdrl Kaytlar, 2000 Hayvanclk kylerde olduu gibi ile merkezinde de

yaplmaktadr. Kkba ve bykba olarak tm hayvan eitleri yetitirilmekte, birok tavuk iftlii bulunmaktadr. Son zamanlarda bldrcn retmek iin giriimler mevcuttur.

izelge 4.4. Menemen lesi Tarm Arazisi Dalm (ha)

retim Dal Alan (ha) Tarla 12500 Sebze 4.091 Meyve 1343 Narenciye 75 Ba 3571 Zeytin 1340 Kavaklk 10 Nadas 90 Tarma Elverili Bo Alan 50 Toplam 23070 Kaynak: Menemen le Mdrl Kaylar, 2000

30 Son yllarda ilede kltr mantar yetitiricilii de yaygnlamtr. Seramik de Menemen iin nemli bir geim kaynadr. zellikle Rumlarn Menemeni terk etmesinden sonra yaygnlamtr. lede 13 seramik atlyesi bulunmaktadr. Daha nceleri ilede Aa Mahallesi denilen blgede yaplan mlekilik faaliyetleri, daha sonra merkez dna karlmtr. Merkez dna tanan bu atlyeler evre toprann mlekilie uygun bir yapda olmasnn da etkisiyle tm ileye yaylmtr. Sanayi sektr de ilede gittike genilemektedir. Kurulan byk fabrikalar ile halkna istihdam yaratmaktadr. zellikle Maltepe Deri Sanayiinin almasnn ardndan deri sektrnde alanlarn says artmtr. Konut sektr de ilede son 10 ylda hzl bir geliim gstermitir.

31

Harita : Menemen lesi ve Alanii Ky

32 4.2 Menemen lesi Alanii Ky Genel Durum Konum, Topografya ve klim zellikleri Alanii Ky, ile merkezine 16 km., il merkezine ise 45 km. uzaklkta kurulu bir da kydr. Emiralem beldesi snrlar ierisinde bulunan Alanii Kyne, Menemen-Muradiye karayolundaki Emiralem kprsnden ayrlan yol ile ulalabilmektedir. Ayn yol zerindeki 13 km.lik orman yolu ile ulalabilen Karagle 1.5 saatlik yry mesafesinde bulunmaktadr. Alanii Kynde blge genelinde olduu gibi Akdeniz klimi hkm srmektedir. Ancak kyn konumu nedeniyle ile merkezinde grlen scaklklar Alanii Kynde grlenlerden daha yksek olabilmektedir (Kiisel Grmeler, 2004).

33

Fotograf 4.1. Alanii Ky Genel Grn Sosyal Durum Nfus ve Nfus Hareketleri 2005 ylnn ilk yarsnda kyde bulunan 123 hanede 527 kii yaarken 2007 ylnn ilk aylarnda bu rakam 134 hane ve 674 kiiye ulamtr. Kyde yaayan 15 ya st kadn nfusu 104 kiidir (Kiisel Grmeler, 2004). Eitim Kyde bulunan ilkretim okuluna evre kylerden tamal olarak renci gelmektedir. Lise eitimi yana gelenler ise tamal olarak

34 merkezde bulunan liselerde renim grmektedirler. u anda kyde Ege niversitesinde retmenlik eitimi alan bir kii bulunmaktadr. Salk Kyde binas bulunan salk oca faal durumda deildir. Altyap Ulam Menemen lesine 16 km. uzaklkta bulunan Alanii Ky yolu asfalt kapldr. Ancak zaman zaman kar altnda kalmas ve yenileme almas yaplmamas nedeniyle yer yer hasar grm durumdadr. K aylarnda youn kar yann grlmesi durumunda kye ulam son derece g salanabilmektedir. Kyle il ve ile merkezi arasnda toplu ulam arac seferi bulunmamaktadr ve hava koullarnn uygun olduu durumlarda zel aralarla Alaniine ulam mmkndr (Kiisel Grmeler, 2004). Elektrik-Su-Kanalizasyon-Telekom ve PTT Hizmetleri Alanii Kynde de dier tm Menemen kylerinde olduu gibi elektrik bulunmaktadr. Kyde ehir suyu ebekesi bulunmamaktadr. Ky halk suyunu yayladan almakta ve gerekli deme yer alt suyu kullanm bedeli olarak muhtar tarafndan toplanmaktadr. Kyde kanalizasyon bulunmamaktadr. Telefon abonelii ok yaygn olmamakla beraber vardr. Ky snrlar ierisinde PTT ubesi bulunmamaktadr.

35 Ekonomik Durum Alanii ky, 2000 dnm tarm arazisine ve 300 dnm yerleim alanna 17.02.2005). Ky Yerleim Alan Geniletme Projesi kapsamnda 2005 yl itibariyle 150 dnm arazi daha yerleim alanlarna eklenmi ve ky halkna satna balanmtr. Tarm arazilerinde sadece susuz tarm yaplmaktadr. Arpa ve buday dnda baka bir rn yetitirilmemektedir. Ky halk mevcut zeytin aalarndan sadece kendi ihtiyacn karlamaktadr. Kyde hayvanclk da son derece snrl bir ekilde ve daha ok hane halknn ihtiyacn karlamaya ynelik olarak yaplmaktadr. Bunun yannda geni kei srsne sahip birka kii bulunmaktadr. Kyde profesyonel anlamda arclk yapan bir kii arclk faaliyetini ky iinde deil gerekletirmektedir. Ky erkeklerinin byk bir ksm almamaktadr. Geriye kalanlar ise hasat zamanlarnda Emiralem Beldesinde yvmiye ile iilik, sezonluk tarm iilii yapmakta ya da kye ok yakn bir mesafede bulunan ABA Prefabrik Yap Elemanlar Turizm Sanayii Ticaret A.de almaktadrlar. Dzenli ii olan erkek saysnn ise ok az olduu ifade edilmitir (Kiisel Grmeler, 2004). bulunmaktadr. Ancak Karagl yaknnda sahip bulunmaktadr Eriim Tarihi: (www.menemeninsesi.com/arsiv/index796.html,

36 5. GENEL OLARAK MKROKRED KAVRAMI, PRENSPLER VE UYGULAMALARI HAKKINDA

5.1. Mikrokredi Kavram Mikrokredi, dar gelirli insanlarn geimlerini salayabilmeleri, kendi iletmelerini kurmalar veya gelitirmeleri iin verilen krediler ile tasarruf hizmetleri, i gelitirme programlar gibi dier finansal hizmetlerin tmdr. 1997 tarihinde Washingtonda gerekletirilmi olan Mikrokredi Zirvesinde kabul edilen tanmyla mikrokredi, gelir yaratmak, kendilerine ve ailelerine bakmalarna imkan salamak amacyla yrtlecek istihdam projeleri iin yoksul insanlara tahsis edilecek kk miktarl kredi programlardr (Erdoan, 2002). Getiimiz yirmi yl ierisinde, mikrofinans uygulamalar,

hedeflenen belirli sektrleri gelitirmek iin verilen arz odakl kredilerden, talep odakl ve srdrlebilir hizmetlere (kredi, tasarruf, sigorta hizmetleri gibi) dnmtr. Dier bir deyile, dar gelirli kesimlerin finansal ihtiyalarna srekli olarak cevap verebilecek srdrlebilir ve yerel kurumlar oluturmak, bu uygulamann odak noktas haline gelmitir (Erdoan, 2002). Son yllarda dnyada ok nemli bir sorun haline gelen yoksulluk ve bununla mcadeleye dair zm araylar Mikrokredi projesini gndeme getirmitir. Mikrokredi Projesi; i yapma fikri olup, kk bir

37 balang sermayesine ihtiyac olan yoksullara imkan verilmesi projesidir. Sadece gvene dayanan, teminatsz ve kefilsiz kk sermaye eklindeki mikrokredi, yoksullarn kendi kendilerine yoksulluktan kurtulmalar iin etkili bir stratejidir. Gerekletirilen mikrokredi uygulamalarn izleyen ou kiiye gre mikrokredi, ok yoksul ailelerin retici faaliyetlere girimelerine veya ok kk iletmelerini bytmelerine yardmc olmak amacyla onlara ok kk meblalarda kredi almas ve verilmesi anlamna gelmektedir. Zamanla, geleneksel resmi finans kurulularna eriim olana bulunmayan yoksullarn eitli farkl finans rnlerine gereksinim duyduklar anlaldka, mikrokredi kapsam, kredi, tasarruf ve sigorta gibi hizmetleri de ierecek ekilde genilemitir (Beinci, 2005). Mikrokredi Sistemi Kiiye balk tutmasnn retilmesinin tesinde, balk tutmak iin bir a veya kayk kiralamasn veya almasn salamak grne dayanmaktadr. nsanlarn doutan yeteneklerinin olduunu kabul eden kk kredi sistemi, insanlardaki atl kapasitenin aa karlmasnda nemli bir rol oynamaktadr (Beinci, 2005). Mikrokredi ,birbirlerini tanyan ve grup basksnn oluabilecei 5 ile 8 kiilik gruplara, grup iindeki fertlere ayr ayr verildii bir sistemdir. Ortak sorumluluk sistemi sayesinde, bu kiiler birbirinin garantr olmaktadr. Kiinin toplumdaki itibar ve i yapma fikri en byk teminat olarak kabul edilmektedir. Kredi geri demesi, genellikle

38 haftalk eit taksitlerle yaplmakta ve daha sonraki kredi kullandrmlar eskilerinin sorunsuz olarak denmesine bal bulunmaktadr. Faiz oranlarn sadece kredi ama masraflarn karlayacak dzeyde tutarak, faaliyetlerin odak noktasn yoksullara srdrlebilir hizmet amac gden mahalli finans kurulularnn oluturulmasna kaydran mikrokredi uygulamalar 1980 sonrasnda hzla yaygnlamaya balamtr (Beinci, 2005). Mikrokredinin dier parasal desteklemelerden en nemli fark, krediyi geri deme konusunda srarc olmak suretiyle kredi verilen kiilerin baladklar ekonomik faaliyetin devamn getirmelerine zemin hazrlamasdr. Bu fark mikrokredinin temel prensiplerinden en nemlisini oluturmaktadr. 5.2. Mikrokredinin Temel Prensipleri Dnyann en yoksul blgelerine ve buralarda yaayan insanlara pazar ekonomisinin canlln getiren, bu kiilerin kendi yeteneklerini kullanarak ve kendi emekleriyle yoksulluktan kurtulmalarn salayan mikro kredi uygulamalarnn temel prensipleri u ekilde sralanmaktadr: 1. Fakir insanlarn dn vermeden farkl finansal desteklere ihtiyalar vardr. 2. Mikrokredi yoksullukla savata gl bir aratr.

39 3. Mikrokredi yoksullara hizmet veren ekonomik sistemler kurar. 4. Mikrokredi kendi kendini deyebildii iin bu yolla ok byk sayda yoksul insana ulaabilir. 5. Mikrokredi devaml alan yerel finans kurumlar oluturmay hedefler. 6. Mikrokredi her sorunun cevab deildir. Her durum ve kurum iin en ideal ara da deildir. 7. Yksek faiz oranlar ile kredi vermek yoksulluu arttrabilir. 8. Devletin grevi ekonomik yardmlar salamak deil bu yardmlara imkan tanmaktr. 9. Balar, sermayeyle yarmak yerine onu tamamlayc olmaldr. 10. Esas engel kuvvetli kurum ve yneticilerin olmamasndan kaynaklanmaktadr. 11. Mikrokredi performans llebildii ve gsterilebildii zaman iyi alyor demektir. 5.2.1. Mikrokredi Uygulamalarnda Baar Koullar Mikrokredi projelerinin belirlenen hedeflere ulaabilmesinde ne kan baz durumlar u ekildedir:

40 Mikrokredi programnn baarl olmas, hem mteri disiplini (zamannda geri deme) hem de kurumsal disiplin (srdrlebilirlii salayacak uygulamalar) gerektirmektedir. Mikrokredi en iyi, kendisini iletimsel anlamda kendi kendine yeterli olmaya adam, gl, yerel bir mikrokredi kuruluu tarafndan, profesyonel bir bankaclk faaliyeti olarak uygulanmaktadr. Mali olmayan bir kuruluun, srdrlebilir bir mikrokredi kurumuna (MFK) dntrlmesi kayda deer lde teknik destek ve kurumsal geliim gerektirmektedir. Performans geliimi, ak bir ekilde tanmlanm mikro bor verme performans gstergelerinin kullanmyla izlenmelidir (Parker&Pearce, 2003) . 5.2.2. Mikrokredinin Uygulanamama Koullar Mikrokredi uygulamalar baz durumlarda son derece olumsuz sonular ortaya koyabilmektedir. Mikrokredinin uygulamad bu koullar u ekildedir: Mikrokredinin, acil durum ortamlarnn hemen ardndan, ar mahrumiyet iindeki krsal alanlarda, ve kronik anlamda muhta olanlar iin bir mdahale yolu olarak uygun olmad ifade edilmektedir. Gten drc bir hastal (rn. HIV / AIDS) olan mteriler ile ar derecede dank, ounlukla hareket halinde ve/veya

41 istikrarsz topluluklar genellikle mikrokredi programlar iin uygun bulunmamaktadr. Tek bir ekonomik faaliyete ve/veya takasa dayal ilemlere bamllk; i sava, doal afet veya ar yksek enflasyon riski olan; ya da asayiin salanamad ortamlarda mikrokredi programlarnn uygulanmas nerilmemektedir. Faiz oranlarnn yksek tutulmas ya da teminatsz kredilere izin verilmemesi gibi srdrlebilirliin salanmasn nleyebilecek durumlarda mikrokredi uygulamalar mmkn olmamaktadr (Parker&Pearce, 2003). 5.3. Mikrokredi Mterilerinin zellikleri Klasik anlamda mikrokredi mterileri, resmi finans kurularna eriim imkan olmayan dk gelirli, genellikle kendi evlerinde alan serbest meslek sahibi kiilerdir. Krsal alanlarda, kk iftiler ve zellikle kadn iftiler mikrokredi hizmetlerinden sklkla yararlanmaktadrlar. Bu gne dek yaplan almalar; mikrokredinin yoksullara gelirlerini arttrmalar, yaamlarn srdrebilecek ve baarl olabilecek iler kurmalar ile dardan gelebilecek darbelere kar gl olmalarna yardmc olabildiini gstermektedir. Mikrokredi, bata kadnlar olmak zere yoksullarn ekonomik kalknmalarna olanak vererek onlarn kendi ayaklar stnde durmalarna yardmc olan gl bir ara olarak tanmlanmaktadr (www.tog.org.tr/forum_posts.asp?TID=854&PN=1, Eriim Tarihi: 17.12.2005).

42 5.4. Mikrokredi Kurulu Modelleri Global Development Research Center, Virtual Library on Micro Credit koordinatrlerinden Hari Srinivasn snflandrmasna gre mikrokredi kurulu modelleri 14 adet olup yle sralanabilmektedir (Dolun, 2005) : 1. Birlik modeli 2. Garanti salayan kurulu modeli 3. Topluluk bankas modeli 4. Kooperatif modeli 5. Kredi Birlikleri modeli 6. Grameen tipi kurulu modeli 7. Grup modeli 8. Bireysel model 9. Arac kurulu modeli 10. Sivil Toplum Kuruluu modeli 11. Grup basks modeli 12. Rosca( Rotating savings and credit associations) Dner tasarruf ve kredi birlikleri modeli 13. Kk iyeri modeli 14. Ky bankacl modeli 1. Birlik Modeli Bu mikrokredi kuruluu modelinde, hedef topluluk kendi iinde bir birlik oluturarak mikrokredi hizmetleri vermektedir. Topluluklar genlik ve kadn topluluklar olduu gibi, kltrel, dini veya siyasi gr etrafnda toplanan kiiler de olabilmektedirler. Baz lkelerde birlikler

43 hukuki dayanaa bal olarak; vergi indiriminden yararlanabilme, aidat toplayabilme, sigorta yaptrabilme imkan bulabilmektedirler. Bu model grup modeline ok benzemektedir (Dolun, 2005). 2. Garanti Salayan Kurulu Modeli Geleneksel bankaclkta ticari bankadan kredi salanmas iin bir baka bankann garantisi gerekmektedir. Mikrokredi sisteminde ise bu garanti; bir baka ticari banka yerine bir kamu kuruluu, hibe veren bir kurulu veya benzer kurululardan saptanabildii gibi, ierden yelerin tasarruflar teminat gsterilerek de dzenlenebilmektedir. Salanan garanti erevesinde kredi dorudan bir kiiye veya oluturulmu bir gruba verilebilmektedir. Garanti altna alnm olan fonlar kredi koullarnn iyiletirilmesi ve sigorta demeleri gibi eitli amalarla kullanlabilmektedir. Ayrca eitli uluslararas ve ulusal kurulular, bankalar ve sivil toplum rgtleri tarafndan oluturulan garanti fonlar birliklerin kendi mikrokredi programlarn balatmak iin bavurabilecekleri bir kaynak oluturabilmektedir (Dolun, 2005). 3.Topluluk Bankas Modeli Topluluk bankas modelinde; tm toplulua bir nite olarak baklp yar resmi veya resmi kurulular oluturularak mikrokredi datlmaktadr. Bu kurulular genellikle, sivil toplum kurumlar veya dier organizasyonlarn yardmlar ile oluturulmaktadr. Topluluk yeleri; ncelikle topluluk bankasnn eitli finansman faaliyetleri hakknda eitilmektedir. Bu kurulularn yaplarnda, gelir yaratc projeler veya tasarruf olanaklar olabilmektedir. Topluluk bankalarnn

44 ayn zamanda kalknma programlarnn birer paras olup, finansman olanaklarn ana ama iin bir tevik unsuru olarak kulland birok rnee rastlanabilmektedir (Dolun, 2005). 4. Kooperatif Modeli Kooperatif; ortak ekonomik, sosyal, kltrel gereksinimleri ve taleplerini karlamak amacyla istee bal olarak bir araya gelen kiilerce oluturulmu, ortaklaa sahip olunan ve demokratik olarak kontrol edilen isletmelerdir. Baz kooperatifler, ye finansman ve tasarruf faaliyetleri gibi konular da kurulu amalar iinde almaktadr. Tasarruf faaliyetleri sonucu oluturulan finansman ile ihtiya sahibi yelerine dk faizlerle mikrokredi verebilmektedirler (www.gdrc.org/icm/model/1-credit-model.html,Eriim Tarihi:10.10.2006). 5. Kredi Birlikleri Kredi birlikleri, belirli bir grup veya organizasyonun tasarruflarn birlikte deerlendirmeyi kabul eden ve birbirlerine makul faiz oranlaryla kredi vermek amacyla bir araya gelen yeleri tarafndan oluturulmu finansman kurululardr. yelerin ayn kuruluta alma, ayn kiliseye bal olma, ayn ii kuruluuna ye olma, ayn sosyal gruba dahil olma, ayn toplumda alma veya yaama gibi ortak noktalar bulunmaktadr. Kredi birlii yelii, ayn gruba ait tm insanlara, rk, din, renk fark olmakszn aktr denilmektedir.

45 Kredi birlikleri, demokratik, kr amac gtmeyen, finansman salayan kooperatiflerdir. Her biri yeleri tarafndan idare edilmektedir. Her yenin de yneticileri ve komite temsilcilerini semek iin sadece bir oyu bulunmaktadr (www.gdrc.org/icm/model/1-credit-model.html, Eriim Tarihi:10.10.2006). 6. Grameen Tipi Model Grameen modeli Bangladete Prof. Muhammed Yunus tarafndan balatlan yoksul kesime ynelik kurulu olan Grameen Bankas modelinden ortaya kmtr. Bu modelde esas olarak aadaki uygulamalara yer verilmektedir: ncelikle; 15-20 kyn bulunduu bir blgeyi kapsayacak ekilde, bir blge yneticisi ve birka banka alanndan bir banka nitesi oluturulmaktadr. Ynetici ve alanlar ilk nce kyleri ziyaret ederek yerel ortam incelemekte, olas mterileri saptayarak amalarn, fonksiyonlarn ve bankann alma eklini anlatmaktadrlar. Olas borlulardan beer kiilik gruplar oluturulmakta ancak ilk aamada sadece ikisi kredi verilmek zere seilmektedir. Bir aylk sre boyunca grup yelerinin banka kurallarna uygun olup olmadklar gzlenmektedir. Kredi alm iki grup yesi, anapara ve faizi elli haftalk sre iinde dedii takdirde geri kalan grup yeleri kredi almaya hak kazanmaktadrlar. Bu kstlamalar nedeniyle, kiilerin demelerinin muntazam olmas iin dierlerinin basks olmaktadr. Bu durumda grubun ortak sorumluluu, bir yerde kredinin teminat grevini yerine getirmektedir (Dolun, 2005).

46 7. Grup Modeli Bu model Grameen, topluluk bankacl, ky bankacl, grup basks modeli gibi modellere benzemektedir. Bu modelde ana felsefe, bireysel olarak hareket edildiinde karlalan glkleri ve zayflklar nlemek iin grup olarak hareket etme, ortak bir sorumluluk ve teminat altna girmek olarak aklanmaktadr. Fonlar bireylere deil gruplara aktarlmaktadr. Bireylerin bir araya gelmeleri eitim, ortak pazarlk gc, bask grubu oluumu gibi farkl amalara hizmet edebilmektedir (Dolun, 2005). 8. Bireysel Model Bu modelde mikrokrediler dorudan borluya verilmektedir. Burada bir grup oluumu veya geri denmenin garanti edilmesi iin grup basks gerekmemektedir. Bireysel model, birok durumda credit plus programnn bir parasdr. Bu mortgage programlarnda eitim, beceri geliimi gibi dier sosyo-ekonomik hizmetlerde salanmaktadr (Dolun, 2005). 9. Arac Kurulu Modeli Arac kurulu modelinde, borlu ve alacakl arasnda bir arac kurulu bulunmaktadr. Burada arac kurulu zellikle borlularn kredi bilincine kavumasnda ve eitiminde nemli bir rol oynamaktadr. rnein tasarruf programlar balatarak, ihtiya sahibi mterilerin kredi verilmeye uygun seviyeye gelmelerini salamaktadrlar.

47 Araclar tarafndan gelitirilen balantlar, fon salama, program balantlar, eitim-retim ve aratrma gibi konular kapsamaktadr. Bu faaliyetler uluslararas seviyeden, ulusal seviyeye, blgesel seviyeden yerel ve bireysel seviyeye kadar olabilmektedir. Araclar bireysel olabildii gibi, sivil toplum rgtleri, mikrokredi programlar, ve ticari bankalar (devlete finanse edilen programlarda) olabilmektedirler. Bor verenleri ise hkmet kurulular, ticari bankalar, uluslararas kurulular olarak sralamak mmkndr (Dolun, 2005). 10. Sivil Toplum Kurulular Modeli (STK) Sivil toplum kurulular mikrokredi alannda anahtar konumunda olup eitli boyutlarda araclk rol stlenmektedirler. Sivil toplum kurulular (STK), mikrokredi programlarnn balatlmasnda aktif rol oynamaktadrlar. Ayrca, topluluklar ve mikrokredi organizasyonlar iin kaynaklar ve aralar gelitirerek gelimelerini salamlar, baarl uygulamalar belirlemilerdir. Ayn zamanda mikrokredi uygulamalar ve ilkeleri hakknda bilgi temini iin olanaklar yaratmlardr. Bunlarn iine yaynlar, alma grubu toplantlar, seminerler ve eitim programlar girmektedir (Dolun, 2005). 11. Grup Basks Modeli Grup basks, kredi kullanclar arasndaki ahlaki ve dier sosyal balantlar yoluyla mikro kredi programlarnda geri demeyi ve katlm temin etmeye almaktadr. Bask gruplar borlu grubun dier yeleri olduu gibi (burada ilk borlu krediyi geri demedii srece dierleri kredi alamamaktadr. Dolaysyla ilk borlunun geri demesi iin bask

48 olmaktadr); topluluk liderleri (genellikle dardan bir sivil toplum kuruluunca seilen ve eitilen); sivil toplum kuruluunun kendisi ve blge sorumlular veya bankalar olabilmektedir. Uygulanan bask geri demeyi yapmayan borluya sk sk ziyaret etmek, topluluk toplantlarnda isimleri ifa etmek eklinde olabilmektedir (Dolun, 2005).

12. Dner Tasarruf ve Kredi Birlikleri Modeli (ROSCARotating Saving And Credit Associations)

Dner tasarruf ve kredi birlikleri, ortak bir fona dzenli katkda bulunmak zere bir araya gelen bireylerin, her birine bir seferde toplu para aktard grup esasna dayanmaktadr. rnein; 12 kiilik bir grup 12 ay boyunca her ay kii basna 100 USD toplayabilmektedirler. Her ay toplanan 1.200 USD topluluun bir yesine verilmektedir. Bylece, bu ye dier yelere dzenli aylk katklardan bor para verebilmektedir. Sras gelip gruptan toplu paray aldktan sonra bor tutarn dzenli olarak, aylk katlmlaryla geri demektedir. Toplu paray kimin alacana karar vermek oy birlii ile, ekilile veya zerinde anlalan herhangi bir yolla olabilmektedir (Dolun, 2005). 13. Kk yeri Modeli stihdam yaratmak, gelir arttrmak, ihtiya duyulan hizmetleri salamak iin, kk ve orta lekli iletmelere daha fazla nem verilmeye balanmtr. Oysa nceleri dk verimlilikle alan ve

49 dk katma deer yaratan birimlerden olutuklar dnlmtr. Bu tip iletmeler iin uygulanan politikalar, genellikle eitim, teknik neriler, ynetim ilkeleri ve benzeri destekleme sistemleri gibi dorudan mdahaleler ile piyasa koullarna hazrlanmak veya sat imkanlar gibi dolayl mdahaleler zerinde odaklanmaktadr. Bu politikalarn ana bileenlerinden biri de mikrokredi eklinde finansmandr. Mikrokredi kk ve orta lekli iletmelere (Dolun, 2005). 14. Ky Bankacl Modeli Ky bankalar topluluk temeline dayal kredi ve tasarruf birlikleridir. Genellikle, kendi imkanlaryla alan ve yaantlarn gelitirmeye alan dk gelirli 25-50 kii tarafndan oluturulmaktadrlar. Ky Bankasnn kurulu sermayesi; d kaynaktan gelebilmektedir. Ancak, banka idaresi yelerinde olup, alanlarn kendileri belirlemekte, kurulu tzklerini kendileri hazrlamakta, kredi datm, tahsilat ve tasarruflar kendileri toplamaktadrlar. Kredileri teminat altndadr. Ancak bu teminat mal veya gayri menkul kefaleti ile deil manevi kefaletle salanmaktadr. Ayrca, bir ok gelimi ve gelimekte olan lkede, kentsel ve tarmsal kesimde alan kk lekli iletmeler veya zel giriimcilere, devlet veya uluslararas kurulularca salanan zel hibe veya kredi programlar erevesinde arac kalknma bankalar ve ticari bankalarca saptanan finansman olanaklar da mikro finansman kapsamnda ele alnmaktadr (www.gdrc.org/icm/model/1credit.html, Eriim Tarihi:10.10.2006). dorudan veya dier hizmetlerle birlikte iletme gelitirme programnn bir paras olarak salanmaktadr

50 5.5. Mikrokredi Karlatrlmas Mikrokredi metodolojisi, klasik bankacln hemen hemen tersi olarak tanmlanmaktadr. Klasik bankaclk esas itibariyle ne kadar fazla sermayeye sahipsen o kadar fazla kredi alabilirsin prensibine dayanmaktadr. Bir baka ifadeyle, hibir eye sahip deilsen, hi kredi alamazsn denilmektedir. Bunun sonucu olarak, dnyadaki nfusun yars, Trkiyedeki nfusun ise yaklak te biri klasik bankalarn finansal desteklerinden yoksun bulunmaktadr. Klasik bankaclk, teminata dayal bir sistem olmasna karn, mikro kredi kurulular teminatsz kredi vermektediler (www.israf.org/pdf/mikrofinans-farki.pdf, Eriim Tarihi:24.02.2006). Mikrokredi kurulular, kredinin bir insanlk hakk olduu inancna dayanarak oluturulmu olup, hibir eye sahip olmayan yoksul insanlara kredi konusunda ncelik tanmaktadrlar. Zira en yoksu olanlar da dahil olmak zere btn insanlarn snrsz yeteneklerle donatlm olduklarna inanlmaktadr. Mikrokredi metodolojisi, kiilerin sahip olduklar varlklarn deerlendirilmesine deil, kiilerin gelecee dnk alma azimleri ve potansiyellerinin deerlendirmesine dayanmaktadr. Klasik bankalarn ana amac, krn azamiletirilmesidir. Ancak mikro kredi kurulularnn ana amac; krl ve mali adan srdrlebilir bir duruma sahip olurken, zellikle yoksul kadnlara finansal hizmetler Kurulular ile Klasik Bankacln

51 sunarak fakirliin azaltlmasdr. Mikrokredi kurulularnn bu amac ekonomik ve sosyal vizyonun bir karmdr denilmektedir. Bu kurulular, yoksul kadnlarn kendi varlklarn arttrarak statlerinin ykselmesi iin almaktadrlar. Klasik bankalar kredilendirmede erkekler zerinde younlarken mikro kredi kurulular kadnlara ncelik vermektedirler. Mikrokredi kurulularnda bor alan ve veren arasnda yasal ara olmamasndan dolay icra veya mahkeme sreci uygulanmamaktadr. Mikrokredi kurulular metodolojisinde kredi alan ve veren arasndaki ilikilerde dsal bir destek veya katlm bulunmamaktadr. Klasik bankaclkta ise vadesinde tahsil edilemeyen krediler iin cezalandrma yolu takip edilmektedir. Mikrokredi kurulularnda kredi alan yoksullarn hayatlarn srdrebilmeleri iin onlarn srekli mikro kredi kullancs olarak kalmalarn salayacak karlkl anlaya dayal tedbirler alnmaktadr. Mikrokredi kurulular, kredisini deme gl ierisine girmi veya zamannda deme yapamayan yoksullarn kredilerini yeniden yaplandrarak onlara retken olmak ve hayatlarn daha iyi artlarda devam ettirme olana salamaktadr. Klasik bankaclkta bor alanlar deme glne girdiinde, kredi zerinde faiz yrtlmesi durdurulmamaktadr. Bunun sonucu olarak uygulanan faiz kimi zaman ana parann birka kat olabilmektedir. Mikrokredi kurulularnda ise denecek faiz nceden belirlenen

52 maksimum miktar amamaktadr (www.israf.org/pdf/mikrofinansmanfarki.pdf, Eriim Tarihi:24.02.2006). 5.6. Krsal Kesimlerdeki Yoksullara Ynelik Mikrokredi Hizmetleri Dnyadaki yoksullarn byk ounluunu oluturan ve krsal kesimde yaayan kiilerin ou ihtiya duyduklar mali hizmetlere eriimden yoksun bulunmaktadrlar. Bu kiilere sunulan mali hizmetler, resmi, gayri resmi, girdi kredisi salayan tccarlar ya da tarmsal ilemcilerin hangisi tarafndan sunulmu olursa olsun, nispeten daha maliyetli ve katdr. Krsal kesimde alma dncesinde olan mali kurumlar, kt altyap ve dk eitim seviyeleri gibi saysz kstlamalarla kar karya kalmaktadrlar. Bunun dnda, geri demeleri sk aralklarla yaplmas beklenen ksa vadeli iletme sermayesi kredileri, mevsimsel veya uzun sreli tarmsal faaliyetlere uygun bulunmamaktadr (Pearce, 2003). 5.6.1. Krsal Alanda Mali Hizmetlere Ynelik Kstlamalar Krsal kesimde yaayan yoksullar iin uygulananan mikrokredi projelerinin karlat en nemli mali sorunlar unlardr: Dk dzeydeki ekonomik faaliyetlere ve nfus younluuna bal olarak mali hizmetlere ynelik talebin dank olmas, Kt altyap (yollar, telekomnikasyon vb.) ve mterilerle ilgili bilgi sahibi olunmamasndan kaynaklanan (hibir kimlik bilgisi veya ileyen kymet kayd olmamas) bilgi ve ilem maliyetlerinin ykseklii,

53 Kk krsal topluluklarda renim grm ve iyi eitimli kiilerin snrl sayda olmas, Devlet bankalar veya ba yapan kurumlarn projeleri ile sbvanse edilen ve ynlendirilen kredilerin son derece fazla olmas, Tarmsal faaliyetlerin ounun mevsimsel olmas, dierlerinin de uzun bir olgunlama dnemi gerektirmesinin tasarruf ve kredilere ynelik olarak deiken taleplere, dzensiz nakit akna ve kredinin salanmas ile geri demeleri arasnda gecikmelere neden olmas, Hava koullar, parazit ve hastalklar gibi risklerin okluu, fiyat dalgalanmalar ve kk iftilerin girdilere ve piyasalara eriiminin zayf olmas, Tarmsal arazi kullanm haklarnn iyi tanmlanmam olmas, masrafl ve uzun brokratik ilemler ile kt ileyen yarg sistemleri nedeniyle teminat kullanmnn yetersiz kalmasdr. 5.6.2. Krsal Kesimdeki Yoksullar Desteklemedeki Glkler Yoksulluu ortadan kaldrmaya ynelik olarak gerekletirilen dier almalarda var olan glkler mikrokredi projelerinde de ortaya kmaktadr. Bu glklerden en nemlileri yle sralanmaktadr: Kredinin balayc bir kstlama olduu varsaym: Bugne kadarki uygulamalarda krsal finans tarmsal kredilere edeer tutulmu olup tarmsal retim veya dier proje hedeflerine erimede bir girdi olarak grlmtr. Bu nedenle kredi, arza

54 dayal olarak gerek piyasa talebi yzeysel anlamda analiz edilerek ounlukla srdrlebilir olmayan tarmsal bankalar veya proje uygulama birimlerince sbvanse edilmi faiz oranlar ile salanmaktadr. Sektrler aras ibirliinden yoksun olunmas: Mali sektr ve tarmsal uzmanlarn bir arada almas iin yeterli tevik (rn. ynetimden talimat, dller vb.) bulunmamaktadr. Dolaysyla tarmsal finans projeleri ya da krsal kalknma projeleri genellikle mali sektr uzmanlarna danlmakszn tasarlanmakta, uygulanmakta ve izlenmektedir. Yetersiz seenekler: Kredi faizlerinin dk seviyede sabit tutulmas gibi konularda gvenilir olmayan tarmsal kalknma bankalar araclyla ucuz kredi salanmas yaklam ve baarszlkla sonulanm dier tarmsal kredi programlarnn yerine geecek alternatif modeller bulunmamaktadr. Bununla birlikte yeni uygulanmaya balayan mikrokredi projeleri krsal alanlardaki kalmaktadr. 5.6.3. Krsal Kesimdeki Yoksullara Eriimi yiletirme almalar Yoksulluu ortadan kaldrmay hedefleyen dier uygulamalar gibi mikrokredi uygulamalarnn da baarl olabilmesi iin ncelikle yoksullara eriim konusunda var olan engellerin almas byk nem tamaktadr. Bu konuda gerekletirilebilecek olan baz almalar u ekildedir: tm glklere cevap vermekte yetersiz

55

Personel kapasitesinin arttrlmas: Mali unsuru bulunan tm krsal projelerde mali sektr uzmanlndan yararlanlmasn salamak amacyla her iki tarafn personeli arasnda daha kapsaml bir etkileim salanmaldr.

Mikrofinans mmkn klacak ortamn iyiletirilmesine yardmc olunmas: Politika konusunda uzman, hkmetler zerinde etkili olan kii ve kurumlar yargnn effaflk ve etkinliini arttrmal, arazi ve mlk kaytlar salamlatrlmal, tarmsal borlanmada devlet faiz oran iftilerin yararlanabilecei dzeye getirilmeli, temel rnler zerinde fiyat kontrolleri uygulanmas gibi tarmsal sektre kar politik nyarglar yok edilmeli ve iletiim, fiziksel altyap,salk ile eitim gibi hizmetlere yatrm yaplmaldr.

Mevcut kurumsal altyapnn gelitirilmesi: Uygun olmayan yeni ve masrafl hizmet mekanizmalarnn kurulmasndan nce var olan kurumsal alt yaplar gelitirilmeli ve iyiletirilmelidir.

Sbvansiyonlar iin uygun roln belirlenmesi: Nihai mterilere uygulanan faiz oranlarnn sbvanse edilmesi yerine, kurumsal kapasitenin gelitirilmesi ve yeniliklerin desteklenmesi iin hibe kullanmna gidilmelidir.

Teknolojik imkanlarn aratrlmas: Teknolojik yenilikler konusunda deneyimli kurum ve kurulular; krsal kesimdeki iletme maliyetlerinin drlmesi, yeni teknolojilerin getirilmesi ve bylece krsal mterilere salanan hizmetlerin iyiletirilmesine yardmc olabilirler. Ancak; ncelikle her

56 trl teknoloji ile ilgili bir fayda-masraf analizi yaplmal ve kurumlarn bilgi sistemleri deerlendirilmelidir.

Hizmet sunum mekanizmalar ve rnlerde fon yenilikler: Yeni mali rnler benimsemeyi ya da hizmet sunum ilemlerinin maliyetlerini drmeyi dnen mali kurumlara esnek hibe fonlar salanmaldr. Tarmsal faaliyetlerin gelir ve yatrm dngsnn iyi bir ekilde oturtulabilmesi iin kredi harici mali hizmetlere ihtiya duyulmaktadr. Bunlar; mevsimsel gelir aklarn dzene sokmaya yardmc olacak para transferleri, dk gelir ve yksek masraf dnemlerinde kullanlabilecek mevduat hizmetleri gibi yeniliki zmlerdir.

57 6. MKROKREDNN ETKLER

6.1. Mikrokredinin Sosyal Etkisi ve lm Mikrokredi uygulamalar zellikle gelimekte olan lkelerde yoksulluun azaltlmas konusunda son derece nemli olup, sosyal anlamda da olumlu etkiler yaratabilmektedir. Mikrokrediler her kurum ve projeye gre farkl katklar salamaktadr. Bununla birlikte zellikle gelimekte olan lkelerdeki tm sorunlar iin zm getirebilecek tek ara olarak alglanmamaldr. Mikrokredilerin sosyal etkilerinin izlenmesi gelecekte yaplacak olan projelerin daha baarl olabilmesi asndan da nem tamaktadr. Mikro kredilerin sosyal etkisi 3 seviyede ortaya kmaktadr: 1) Kiisel Seviye ( Hane seviyesi): Genellikle mikrokredi kurulularnn tercih ettii mteri tipi olan kadnlarn glenerek bamsz olmalar, daha iyi eitim almalar ve yksek bir sosyal statye sahip olmalar salanabilmektedir. Kadnlardaki bu olumlu gelimeler, tm blgelerin daha istikrarl bir ekilde kalknmasna da olumlu katklarda bulunmakta denilmektedir. Mikrokredi kurumlar, ounlukla mterilerine temel beceriler ve mali bilgiler kazandrarak, daha iyi eitilmelerini ve kendilerini gelitirmelerini salamaya almaktadr.

58 Mikrokredi kullanclar nemli bir aile yesinin kayb ve doal afetler gibi ekonomik oklar karsnda tasarruf, kredi ve mikro-sigorta gibi rnlerle daha kuvvetli olabilmektedirler. Daha yksek gelir genel anlamda eitim, salk ve kaynaklarna daha iyi eriim imkan salamaktadr. 2) Yerel toplum seviyesi Yeni i olanaklarnn yaratlmas, alma koullarnda iyileme ve retim kalitesinde iyileme, Yerel toplumun genel anlamda daha yksek ve istikrarl gelir elde etmesi ve bunun toplumu dardan gelecek tehlikelere kar dayankl bir konuma getirmesi, Tasarruflar, kredi gruplar erevesinde yelerin birbirlerini eitme ve yardmc olmaya balamas ile toplumun bireyleri arasndaki ballna katkda bulunabilmektedir. Ayn zamanda, mali hizmetlere eriimdeki kolaylk giriimcilii desteklemekte ve toplum yeleri arasnda salkl bir rekabet ortam salayabilmektedir. Giriimcilik genellikle komu toplumlar ve blgelerle ticari ilikilerin artmasna neden olmakta ve sonu olarak toplumun ekonomik yaps ve esnekliinin gelimesine yol amaktadr (www.mikrofinansturkiye.org/newslette/docs/feb2006/trSosyalEtki.pdf, Eriim Tarihi: 19.04.2006). sosyal glenmeye bal gda

59 3) Blgesel seviye Blgesel seviyede yeni i olanaklarnn yaratlmas, Gelimekte olan birok lkede i olanaklarnn drtte n salayan ve ekonominin belkemiini oluturan mikro iletme sektrnn glenmesi, Krsal alanlara mali hizmet sunumu bu alanlarda gelir ve istihdam olanaklarnn yaratlmasna katkda bulunmaktadr. Bunun sonucu olarak, evre ve doal kaynaklar zerindeki bask azalmakta ve kentsel blgelere gn azalmasna yardmc olunmaktadr (www.mikrofinansturkiye.org/newsletter/docs/feb2006/trSosyalEtki.pdf, Eriim Tarihi: 19.04.2006). Finans sektrnn genel anlamda glendirilmesi, kapsamnn ve ulat alanlarn geniletilmesidir. Ancak mikrokredilerin etkilerinin llemedii durumlar da sz konusu olmaktadr. Bunun en nemli nedeni, gerekli verilerin toplanmasnn maliyetli ve youn bir alma gerektirmesi, anlaml gstergelerin ortaya kartabilmesinin gldr. Bu nedenle mikrokredilerin sosyal etkilerini deerlendirebilmek amacyla uygun gstergeler ve bunlarn kapsamlar belirlenmektedir. Bunlar izelge 6.1de verilmitir.

60 izelge 6.1. Sosyal Etki Gstergeleri

GSTERGE KAPSADII ETKNN TR

Mikrokredi kurumunun sosyal etki Mikrokredi kuruluunun vizyonu ve ve katlmc ilikilerine genel ana katlmclarnn planl tanmlar yaklam Mterilerin ekonomik olarak aktif olduklarnn kontrol edilmesi Kiisel, toplumsal ve blgesel Mikrokredi kuruluu mterileri ve seviyede ekonomik etkinin tahmin bu mterilerin ekonomik edilmesi faaliyetlerinin planl tanmlar destekleme ve yaratma potansiyelinin tahmin edilmesi Ticari ve retime ynelik faaliyetlerin karlatrlmas Krsal ve kentsel yerleim Mikrokredinin krsal alanlarda alanlarnda faaliyet gsteren ube gelir ve i yaratlmasna katks ya da kredi grevlilerinin says Aktif borlu says Mikrokredinin ulam alan denmemi kredi says Mikrokredinin ulam alan Kredi miktarlarnn farkl mteri gruplarnn ve gelir seviyelerinin Mteri gruplarna gre kredi ihtiyalarna ve imkanlarna gre miktar uyarlanm olduunun kontrol edilmesi Mteri gruplarna gre kredilere Mterinin bak asndan bor uygulanan yllk faiz oranlar para almann mali uygunluu Ek mali gelir olarak yada i ve gelir yaratlmas ile d oklara Tasarruf hesab olan mteri says kar esneklik kazanmak iin tasarruf olana Toplam mteri says iinde Kadnlarn glendirilmesi kadnlarn pay Kaynak: responsAbility sosyal yardm hizmetleri www.responsAbility.ch, Eriim Tarihi: 20.04.2006)

61 Sonu olarak, mikrokredi kurumlarnn ve verilen mikro kredilerin sosyal etkilerinin deerlendirilmesinde mali ve sosyal performans gstergelerin entegre edilmesi nem tamaktadr. nk mali srdrlebilirlik salanamaz ise, uzun vadede sosyal srdrlebilirlie erimek de mmkn olamayacaktr. Zira mikrokredi kurumlar ayakta kalmay baaramayacaktr denilmektedir. Dolaysyla salanan hizmetlerin sonlandrlmasndan kaynaklanan sosyal bozulma nemli boyutlarda olabilir, bu nedenle iyi mali raporlamalar sayesinde mikrokredi uygulamalarnn mali srdrlebilirliin ortaya konmas faaliyetlerin gelecei asndan son derece nemli bulunmaktadr (www.mikrofinansturkiye.org/newsletter/docs/feb2006/trSosyalEtki.pdf, Eriim Tarihi: 19.04.2006). 6.2. Krsal Kadnn Yaamna Etkileri Gelimekte olan lkelerde krsal kadn nfusunun yoksulluunun son 20 ylda giderek artt gzlenmektedir. IFAD tarafndan yaplan bir aratrma, 114 gelimekte olan lkede krsal kadnlarn % 65inin tarmla uramakta olduunu ortaya koymutur (Hasipek, 1995). Trkiyede 2000 ylnda yaplan nfus saymna gre toplam nfusun %64,90 kentlerde, %35.10u krsal kesimde yaamaktadr. Krsal kesimde yaayan 23.797.653 kiinin % 49,91ini kadnlar oluturmaktadr. Bu nfus Trkiyede yaayan toplam kadn nfusunun( 33.457.192) %35,50sini, krsal nfusun ise %49,91ini oluturmaktadr (TK, 2007).

62 2000 yl nfus saymna gre, krsal kesimde yaayan kadn nfusu ile erkek nfusunun hemen hemen birbirilerine eit olduu sylenebilmektedir. Ancak son yllarda krsal kesimden kente g nedeniyle erkekler ehirlere gitmekte ve geride kalan krsal kadnlar erkeklerden kalan tarmsal faaliyetleri de stlenmek zorunda kalmaktadrlar. Bunun dnda erkeklerin evden ayrlmasyla boalan aile reislii grevini de yklenmek zorunda kalan kadnlarn sorumluklar artmaktadr. Krsal kesimde yaanan bu deiim, beklendii gibi kadnlarn sosyal statsn ykseltememekte, aksine eitimsiz ve geleneklere bal krsal kadnn ilerlemesinin nne daha byk engeller koymaktadr. Bunun en nemli nedeni geleneksel zorluklarn zerine bir de modernlemeden kaynaklanan zorluklarn eklenmesidir. Yaanmakta olan gelimeleri yakalamay baaramayan krsal kadnlar retim konusunda yetersiz kalmaktadrlar. Trkiyede tarm alannda kadnlar hizmet toplam igcnn Trkiye % 36,27sini tarm

oluturmaktadr. alan 9.429.736 milyon kadn nfusunun % 75,7si vermektedirler. genelinde sektrnde alan nfusun %44n kadnlar meydana getirmektedir. Blgelere gre deiiklik gsteren bu oran Dou ve Gneydou Anadoluda %60a ulamaktadr (TK, 2007). Krsal kadnlarn cret dalmlarna gre %87,3 cretsiz aile iisi, %8,5i kendi hesabna ya da iveren, %4,2si ise cretli ya da yevmiyeli olarak almaktadrlar (TK, 2007).

63 Bu oranlar krsal kesimde gerek anlamda retici olan ve lke ekonomisine katkda bulunan kesimin kadnlar olduunu gstermektedir. Ancak retim faaliyetlerinin nemli bir ksm kk aile iletmelerinde gerekletirilmekte ve kadnlar cretsiz olarak aile igcne katlmaktadrlar. Tarmda hizmet veren kadnlarn gerekletirdii faaliyetlerin kk bir ksm gerek alma olarak kabul edilmektedir. Krsal kadnlarn yapt etkinliklerin byk bir blm geleneksel olarak yapmalar zorunlu grlen faaliyetler olarak deerlendirilmektedir. Krsal kadnlar genellikle aile iletmesinde alan cretsiz iilerdir. Geliri ve sosyal gvencesi bulunmayan krsal kadnlar ounlukla mirastan pay alamad iin zerinde byk emeinin olduu aile topraklarnda hisse sahibi de olamamaktadrlar. Aile iletmesi dnda tarm iisi olarak cret karl alan kadnlar da vardr. zellikle Ege ve Akdeniz Blgelerinde mevsimlik olarak alan gezici tarm iisi krsal kadnlar ekonomik anlamda zorluklarla karlamaktadr. nk, bu blgelere gelerek geici olarak alan kadnlar gene aile iin cretsiz tarm iisi konumunda grlmektedir. Dolaysyla krsal kadnlar ekonomik anlamda etkin olsalar da gelirleri, erkek tarafndan ynetilmektedir. Sonu olarak cretsiz tarm iisi konumunda tarmsal faaliyette bulunan nfusun byk bir ounluunu oluturan krsal kadnlarn ekonomik etkinlii olmasna ramen ekonomik zgrl sz konusu olamamaktadr.

64 Krsal kadnlar, hukuki ve siyasi olarak ehirlerde yaayan hem cinsleri ile ayn haklara sahiptirler. Ancak geleneksel basklar ve eitimsizlik gibi nedenlerle, ekonomik anlamda etkin olmalarna ramen frsat eitliklerinden yararlanamamaktadrlar. Trkiyede 15 ya st kadnlarn okuryazarlk oran % 77,4tr. Bu oran kentli kadnlar iin % 82,2 iken, krsal kadnlarn sadece %67,8i okuryazardr (DPT, 2003). Dolaysyla Trkiyede istihdam edilen kadn nfusunun byk bir ounluunu hibir eitimi olmayan kadnlar oluturmaktadr. Geleneklerine bal bir yaam tarz srdren krsal nfusun kadnlara uygulad cinsiyet eitsizlii, eitim konusunda da ne kmaktadr. Kz ocuklarnn okutulmasn nemli grmeyen aileler, gelecek nesillere eitimsiz anneler yetitirmektedir. Gnmze kadar uygulanm olan projeler, mikrokredinin krsal kadnn yaamnda nemli roller stlenebileceini ortaya koymaktadr. ncelikle hedeflenen gelir artnn salanmasnn ardndan sosyal anlamda da nemli ilerlemeler kaydedildii ifade edilmektedir (Yunus, 2005). 6.2.1. Krsal Kadnn Yoksulluunun Azaltlmas Mikrokredi, hane gelirinde arta neden olmaktadr. Mikrokredi kullanm ile var olan yeteneklerini deerlendirmeye ve bu yolla para kazanmaya balayan krsal kadnlar ailenin gelir kaynaklarnn eitlenmesini salamaktadrlar. zellikle tarmda var olan belirsizlikler

65 nedeniyle risklere son derece ak olan ve ekonomik anlamda kriz yaayan krsal kadnlar; mikrokrediye eriim imkan bulduktan sonra riski daha iyi ynetme ve frsatlardan yararlanma konularnda kendilerini yetitirme frsat bulmaktadrlar. Mikrokredi kullanan krsal kadnlar zamanla tasarruf sahibi

olabilmektedirler. retime katlarak kendi gelirlerini elde etmeye balayan krsal kadnlarn nceliklerini tanmalarna imkan vermesi nedeniyle de mikrokredi uygulamalar ok nemlidir. Krsal kadnlar iin mikrokredi uygulamalar ve bunlarn yaratt etki, ticari kredi salamann tesinde yarar salamaktadr. Yoksullar mali hizmetleri sadece mikro iletmeleri ile ilgili ticari yatrmlar iin deil, ayn zamanda salk ve eitime yatrm yapmak, ailevi acil durumlar idare etmek ve karlatklar eitli nakit ihtiyalarn karlamak iin kullanmaktadrlar. Mikrokredilerin krsal kadnn yoksulluunu azaltmadaki baarsn ortaya koyan en nemli gsterge, bugne kadar mikrokrediden yararlananlarn %48inin yoksulluk snrnn zerine km olmasdr (http:// www.mikrofinansturkiye.org, Eriim Tarihi: 28.05.2005). 6.2.2. Kadn ve ocuklarn Daha Salkl Yaam Srmeleri Mali hizmetlere eriim ayn zamanda, daha iyi beslenme ve daha salkl yaam srdrebilme anlamna gelmektedir. Mikrokredi uygulamalar sayesinde sosyal anlamda da glenen kadnlar kendilerinin

66 ve ailelerinin sal konusunda daha fazla bilgiye sahip olabilmektedir. Ayrca kendine gven konusunda nemli admlar atan kadnlarn salk kurulularna bavurularnda art gzlenmektedir. rnein Bangladete mikrokredilerden yaralanan kiilerin % 95ini krsal kadnlar oluturmaktadr. Bu kadnlarn salk imkanlarndan yararlanan ve aile planlamasnda etkili olanlarnn oran % 50 artarken son yllarda Bangladete demografik bymenin aile bana 4,8 ocuktan 2,6 ocua doru azalma gsterdii belirtilmektedir (Yunus, 2005). 6.2.3. ocuklarn Eitim-retim Olanaklarnn Artmas Mikrokredi kullanm yoksul kiilerin gelecekleri iin plan yapmalarna ve daha fazla ocuun uzun sre okula gitmesine olanak tanmaktadr. zellikle krsal kesimde kz ocuklarnn okutulmas konusundaki eksikliklerin giderilmesi iin bu nemli bir adm olarak grlmektedir. Mikrokredi kullanm sonras aile iindeki konumunu glendiren krsal kadnlar ocuklarnn eitimi konusunda karar organ olabilmektedirler. rnein Nepal'deki Kadnlar Glendirme Program, yelerinin yzde 68'inin, mal alm-satmnda karar verme, kzlarn okula gnderebilme, ocuklarnn evlilikleri ve aile planlamas gibi konularda sz sahibi olabildiklerini ortaya koymaktadr (http:// www.mikrofinansturkiye.org, Eriim Tarihi: 28.05.2005).

67 6.2.4. Krsal Kadnn Sosyal Olarak Glenmesi Mikrokredi kullanmnn kadn mterilerin kendilerine daha fazla gvenen ve haklarn daha iddial bir ekilde savunan kiiler olmalarn ve cinsiyet eitsizliine daha iyi bir ekilde kar kmalarn salad gzlemlenmitir (Yunus, 2005). Krsal kadnlar iin, parann idare edilmesi, kaynaklar zerinde daha fazla kontrol ile bilgiye eriim, daha fazla seenee, aile ve toplum iinde sz hakkna sahip olmalarna yol amaktadr. rnein; Filipinlerde hizmet veren TSPI hane halk gelirini yneten kadnlarn saysnn yzde 33'ten yzde 51'e ktn ifade etmektedir (TSPI , 2004 ). Bugne kadar yaplan almalar, mikrokredinin yoksullara gelirlerini arttrmalar, baarl olabilecek iler kurmalar ve dardan gelebilecek darbelere kar dayankl olmalarnda yardmc olabildiini gstermektedir. Mikrokredi, bata kadnlar olmak zere yoksullarn ekonomik kalknmalarna olanak vererek onlarn kendi ayaklar stnde durmalar iin de gl bir ara olarak grlmektedir. Trkiye yaplmakta olan mikrokredi uygulamalarnn ok dank alanlarda gerekletirilmesi ve ok yeni olmas nedeniyle henz projelerle ilgili rakamsal sonular ortaya konamamtr. Yaplan deerlendirme almalar genellikle sosyal anlamda etkileri belirlemeye yneliktir.

68 7. MKROKREDNN DNYADAK GELM Mikrokredi fikri ilk olarak 1973 ylnda Prof. Muhammed Yunus tarafndan Bangladete uygulanmaya balamtr. Muhammed Yunus; 42 kiiye 27 dolar vererek onlarn kendi paralarn kazanmalarn salam ve bu insanlarn nispeten mutlu olduklarn, kendilerine gvenmeye baladklarn ortaya koymutur. 1979 ylna kadar Banglade Merkez Bankas ve dier ticari bankalarn sponsorluunda proje gelitirilmi ve 1983te Grameen Bank ad altnda yoksullara kredi veren mikrokredi bankas kurulmutur. Banka, Bangladete 6 milyon kii bu krediyi kullanarak kendi ilerini yapmaktadrlar (Yunus, 1999). Bangladete yoksulluk snr saylan 1,5 dekardan kk topra olan giriimciler bu krediyi kullanabilmektedirler. Gnmzde Grameen Bank tarafndan yrtlen mikrokredi uygulamalar iin 25.000 eleman grev yapmaktadr. Kredi almak isteyen giriimciler bankaya bir projeyle ba

vurmakta ve bavuru bireysel deil grup olarak yaplmaktadr. Gruplar ayn aileden olmayan 5 kiiden olumakta ve doabilecek sorunlar karsnda sorumluluu Bylece grup bir olarak takm paylamakla almas ykml salanmas tutulmaktadrlar.

amalanmaktadr. Gruplar kredi almadan nce 7 gnlk kurs programna alnarak ve ekonomi, sosyal sorunlar, evre bilinci, aile planlamas gibi konularda eitim verilmektedir. Grup yelerinin ayn mahalleden seilmesi zorunlu klnmaktadr. nk haftada bir o mahallede bir evde grup toplantlar yaplarak

69 kredinin geri denmesi salanmaktadr. Bangladede 2007 yl itibariyle verilen kredi miktar 100 dolar olup, bu miktar kazantan 46 haftada 2,5 dolarlk taksitler halinde geri denmektedir. Aradaki 15 dolarlk fark komisyon olup sistemin finansmann salamaktadr. Kefalet istenmemesi ve geri denmeme durumunda yaptrm olmamasna ramen Bangladete kredilerin geri dn oran % 97 civarndadr (Denizalp, 2007). Mikrokredi bata ABD ve Avrupann eitli lkeleri dahil olmak zere 111 lkede baaryla uygulanmtr. 2003 yl sonu itibariyle dnyada 58 milyon aile bu imkandan yararlanmtr. Sistem en kts % 97 byk ounluu % 100 olmak zere geri deme oranna sahip bulunmaktadr. Bir baka nemli nokta ise bugne kadar mikrokrediden yararlananlarn %48inin yoksulluk snrnn zerine km olmasdr (Beinci, 2005). 7.1. Asya Ktas Asya Ktasnda mikrokredi uygulamalar Banglade arlkl olmak zere Endonezya ve Tayland lkelrinde yaygndr. Bu lkelerden Endonezyada bulunan Bank Rakyat Indonesia (BRI) da bir mikrokredi kuruluu olup, daha ok krsal kesime hizmet veren bir kamu bankasdr. Kurum 1980lerin ortalarnda devlet destekli krsal kredi programnn baarl bir ekilde mikro bankalara dntrlmesi sonucu olumutur. Halen 22 milyon mikrokredi mterisi bulunmaktadr (Dolun, 2005). Taylanddaki Tailands Bank of Agriculture and Agricultural Cooperatives yaklak 1 milyon mikrokredi mterisi ile 3.6 milyon

70 mikro tasarruf sahibine hizmet vermektedir. Kamu bankas niteliinde olan banka, tarmsal kesimde yaayan yoksul reticilere mikrokredi salamakta ve tasarruflarn deerlendirmektedir (Dolun, 2005). Asya ktasnda mikrofinansman hizmeti veren dier kurulular, Bangladete bulunan Association for Social Advancement, Vietnamdaki People Credit Funds, Kamboyadaki Association of Cambodia Local Economic Development Agencies, Hindistandaki SelfEmployed Womens Association Bank of India ve Malaysia Amanah Ikhtiar olarak gsterilmektedir (Dolun, 2005).

71 izelge 7.1. Mikrokredi Programlarnn Dalm

PROGRAM BLGE SAYISI (Adet) 2002DE ULAILAN MTER SAYISI (Adet) 5,761,163 59,632,098 1,942,055 83,047 67,418,963 47,017 2002DE ULAILAN KADIN MTER SAYISI (Adet) 2,611,650 29,423,010 589,405 12,282 32,636,347 12,282 2003TE KADIN ORANI (% ) ULAILAN MTER SAYISI (Adet) 45,33% 49,34% 30,35% 14,79% 48,41% 26,09% 6,438,587 71,585,413 2,519,299 106,464 80,649,763 53,147 2003TE ULAILAN KADIN MTER SAYISI (Adet) 3,180,419 41,272,188 719,191 22,785 45,194,583 10,782 49,40% 57,65% 28,55% 21,40% 56,04% 20,29% KADIN ORANI (%)

AFRKA ASYA LATN AMERKA&KARAYP ORTADOU GELMEKTE OLAN LKELER TOPLAMI KUZEY AMERKA AVRUPA BRL VE BAIMSIZ DEVLETLER TOPLULUU SANAYLEM LKELER TOPLAMI TOPLAM

919 1,603 261 30 2813 48

70

140,1

28,283

20,19%

165,433

37,36

22,58%

118 2,931

187,111 67,606,080

40,733 32,677,080

21,77% 48,33%

218,58 80,868,343

48,142 45,242,725

22,02% 55,95%

Kaynak: State of the Microcredit Summit Campaign Report, 2004

72 7.2. Amerika Ktas Amerika Ktasndaki en nemli mikrokredi kuruluu, Latin Amerikada kurulup 1991 ylnda New Yorkta faaliyete geen ACCION USA kurumudur. ACCION USA isizlik ve gelir dalm sorunlarna zm bulmak amacyla kurulmutur. Ekim 2000 tarihinde ise Afrika lkelerindeki mikrokredi kurulular ile temasa geilmi ve Angola, Benin, Mozambik, Nijerya, Tanzanya, Uganda ve Zimbavedeki kurululara teknik yardm salamaya balanmtr. Burada son be yl iinde yoksul giriimcilere toplam 5 milyar Amerikna Dolar datlmtr. lk dnemlerdeki kredi tutarlar 100-200 USD arasnda olup, geri dnleri %98in zerinde gereklemitir. 1991 den bu yana ACCION USA 16.800 kiiye kendi ilerini kurabilmeleri iin 86.3 milyon Dolar kredi salamtr ve Birleik Devletler iinde 9 eyalet, 33 ehirde hizmet vermektedir. ACCION son yapt bir aratrmaya gre ABDde yaklak 13.1 milyon mikro iletmenin % 82sinin i kurmak iin hibir zaman banka kredisine bavurmad ortaya kmtr. Bu sonuca dayal olarak ACCION kredi ilemlerini kolaylatrmak ve daha ok kiiye ulaabilmek iin almalara balanmtr. ACCION Latin Amerika ve Kuzey Amerikada bulunan 26 bal kuruluu ile her yl yaklak 300 milyon Dolar kredi datmaktadr. ACCION International kurumuna bal olarak alan kurulular ve almakta olduklar lkeler u ekildedir: Latin Amerika Bolivya- BancoSol,

73 Brezilya- Credit Amigo, Real Microcredito, Kolombiya-Cooperative Emprender, FNAMERCA, Fundacion Mario Santo Domingo, Ekvator-Banco Solidario, CREDFE, Fundacion Ecuatoriana de Desarrollo, El Salvador-Apoyo Integral, Guatemala- Genesis Empresarial, Honduras-FINSOL, Meksika-ADMIC, Financiera Compartamos, Nikaragua-FAMA, Paraguay- El Comercio Financiera, Fundacion Paraguaya, Peru-Mibanco, Venezuela BankGent Karayipler Haiti- SogeSol Afrika Benin-PADME, Mozambik-Tchuma, Tanzanya-Akiba Commercial Bank Uganda-Uganda Microfinance Union,

74 Zimbabwe-Microking Finance Bu kurulularn dnda mikro krediler konusunda baar gsteren kurululara rnek olarak The Association for the Development of MicroEntreprises of the Dominican Republic ile Accion Comunitaria del Peru gsterilmektedir (Dolun, 2005).

7.2.1. Latin Amerika Latin Amerikada bulunan Accion International kr amac gtmeyen bir kalknma ajans olup ve 1973 ylnda Brezilyada ilk mikrokredi uygulamasn balatmtr. zleyen on yl iinde 14 Latin Amerika lkesinde de mikrokredi programlar hayata geirilmitir. Bu programlarn baarl olmas, maliyetini karlamas zerine yeni bir kredi garanti fonu oluturularak yerel bankaclk sektr ile temasa geilmi ve daha ok mikro giriimciye ulalmtr. ACCIONun Latin Amerika lkeleri a 1989-1995 yllar arasnda 20 misli genilemesine ramen ihtiya sahiplerinin ancak %2sine ulalabilmitir. Bolivyada ise BancoSolun kuruluuna yardm edilerek sadece mikrokredi veren bir ticari banka 1992de kurulmutur. 7.2.2. Kuzey Amerika Kuzey Amerikada mikrokredi konusu ile ilgilenen birok uluslar aras kuruluun merkezleri bulunmaktadr. rnein FINCA International 18 ye lkede toplam 227.388 mteriye hizmet veren uluslararas kr

75 amac gtmeyen bir organizasyondur. Kurulular ve hizmet verdii lkeler, mteri saylar izelge 7.2 de verilmitir.
izelge 7.2. Kuzey Amerika da Mikrokredi ile lgilenen Uluslar aras Kurulular Kurulu Ad ye lke (Adet) Says Mteri

Says

18 FINCA International National Cooperative 16 Business Association (NCBA 25 Opportunity International (OI) Womens World 31 Banking World Council of 19 Credit Unions Kaynak: Dolun, 2005 7.3. Afrika Ktas

(Adet) 227.388 909.670

308.026 12.043.017 2.700.570

Afrika ktasnda mikrokredi konusu henz gelime aamasndadr. Dnya Bankasnn yapt bir alma sonucu, PRIDE, Credit Rural and Credit Mutuel de Guinee, Credit Mutuel de Senegal ve Village Banks Nganda of Senegal, Reseau des Caisses Populaires ve Sahel Action Project de Promotion du Petit Credit Rural of Burkina Faso, ve Caisses Villageoises de pays Dogon ve Kafo Jiginew of Mali adl 9 mikrokredi programnn baarl olduu saptanmtr. alma raporuna gre ad geen tm programlar; mterilerine en yakn yrede kurulmular, kltrel yapya uygun olarak hem bor veren hem de alan asndan pahal olmayacak ekilde ve yksek dn salayacak basit-etkin bor verme teknikleri kullanmlardr.

76 Dier ktalarda olduu gibi Afrikada da mikrokredi kurulularnn bir araya gelerek oluturduu alar bulunmaktadr. Bunlardan biri Africa Microfinance Network (AFMIN) adr. AFMIN halen Afrika ktasnda bulunan 18 lkeden 300n zerinde mikrokredi kuruluunun bir araya geldii uluslararas gayri resmi bir organizasyondur. Kuruluu, 1996 ylnda 15 Afrika lkesinin mikrokredi liderleri olan WWB (Womens World Banking) ve UNDP ( United Nations Development Programme) nin Malide bir araya gelerek bir blgesel a oluturma fikri ile balayan AFMIN in Kasm/2000 tarihinde ilk genel kurulu toplanmtr. ye olan lkeler ve ulusal alar izelge 7.3 te verilmitir.

77
izelge 7.3. AFMIN e ye lkeler ve Ulusal Alar

lke Benin Burkina Faso

Kurulu Ad Consortium Alafia Association Professionalle des Institutions de la Microfinance Etopya Association of Ethopian MFIs Gambiya Gambia Microfinance Network Gana Ghana Micro Finance Institutions Network Gine Reseau Guineen des Practiciens de Microfinance Gney Afrika Microenterprise Alliance Fildii Sahili Association Interprofessionnelle des Systemes Financiers Kongo Regroupement des Institutions de Financement Decentralise Kenya Association of Microfinance Institutions Madagaskar Association Professionnelle des Institutions Financieres Mutualistes des Madagaskar Malavi Malawi Microfinance Network Mali Association Professionelle des Institutions de la Microfinance Nijer Associations Professionelle des Institutions de la Microfinance Nijerya Community Development and Microfinance Roundtable Togo Associations Professionelle des Institutions de la Micro Finance du Togo Uganda Association of Microfinance Institutions of Uganda Zimbabve Zimbabwe Association of Micro Finance Institutions Kaynak: Dolun, 2005

Ksaltlm Ad APIM IBF AEMFI GAMFINET GHAMFIN REGUIPRAM AISFD-CI RIFIDEC AMFI APIFM MMN

CDMR APIMFT

ZAMFI

78 Bu organizasyon yelerine; eitim, mavirlik hizmetleri, veri taban oluturma, en iyi uygulamalar hakknda bilgi verme ve yeler arasndaki ilikileri dzenleme hizmetlerinin yansra fon salamaya da almaktadr. Halen fonlarnn ana kaynaklar Womens World Banking ile, Almanyada kurulu, srdrlebilir kalknma iin uluslararas yardm kuruluu nitelii olan ve Alman Kalknma Bakanlna bal olarak alan Deutsche Gesellschaft fr Techische Zusammenarbeit (GTZ) olarak gsterilmektedir (Dolun, 2005). 7.4. Orta ve Dou Avrupalkeleri ile Bamsz Devletler Topluluu Blgede toplam 417 milyon nfusu olan 28 lkeden 25inde yer alan 5892 kredi birlii, 136 sivil toplum rgt eklindeki mikrokredi kuruluu, 33 ticari banka, ve 11 mikrokredi bankas bulunmaktadr (Forster, Greene, Pytkoska, 2004) . Blgedeki lkeler arasnda mikrokredi faaliyetlerinin seviyelerinde ciddi farkllklar olduu ifade edilmektedir. Orta ve Dou Avrupa lkelerinde mevcut kredi birlikleri nedeniyle kredi faaliyetlerinin en yksek seviyede olduu, Balkanlarda mikrokredi bankalar ve sivil toplum rgtlerinin daha etkili olduklar, Trkmenistan, zbekistan, Rusya, Ukrayna ve Belarus Cumhuriyetinin yer ald blgede ise mikrokredi faaliyetlerinin ok dk seviyelerde kald belirtilmektedir (Forster, Greene, Pytkoska, 2004) . Blgedeki kredi birliklerinin, toplam mikrokredi alcsnn % 85ine (1.5 milyon kii) ve mikro tasarruf sahibinin %95ine (2.2 milyon

79 kii) hizmet gtrd FINCA, ifede edilmektedir. Bunun yan sra

Krgzistandaki

Grcistandaki

Constanta

Foundation,

Polonyadaki Funtsz Mikro adl sivil toplum rgt niteliine sahip mikrokredi kurulular da blgedeki ok sayda kiiye yardmc olabilmektedirler (Forster, Greene, Pytkoska, 2004). Ayrca kk lekli iletmelerin finansman iin hizmet veren ticari bankalarn 2001 yl sonu itibaryla blgede sadece 24.000 kiiye ulaabildikleri ve bunun blge toplamnn sadece %1 ni oluturduu belirtilmektedir. Bu tip bankalara en iyi rnek Rusyadaki Sberbanktr. Buna karn; blgedeki 10 mikrokredi bankas 2001 yl itibaryla toplam 42.000 kredi alcsna ve 96.000 tasarruf sahibine hizmet vermektedir. Bunlardan en by 30.000 kredi alcsna hizmet veren Grcistandaki mikrokredi bankasdr. 7.5. Uluslararas Mikrokredi Kurulular Dnyada birok lkede mikrokredi alannda eitim programlar, mavirlik hizmetleri, fon temini gibi konularda almakta olan kurulular bulunmaktadr (Dolun, 2005). 7.5.1. CGAP CGAP, Dnya Bankas nclnde, yoksullar iin mali sistem kurma amacyla bir araya gelmi eitli lkelerdeki 28 kurumun oluturduu bir konsorsiyumdur. Bu oluuma katlan kurulular ve hizmet verdii lkeler izelge 7.4 te verilmitir.

80
izelge 7.4. CGAP Konsorsiyumunda Yer Alan lkeler ve Kurumlar

lke Ad ABD

Almanya

Kurulu Ad The Ford Foundation Inter-American Development Bank (IDB) United Nations Capital Development Fund United Nations Development Programme US Agency for International Development The World Bank Kreditanstalt fr Wiederaufbau (KWF) Federal Ministry for Economic Cooperation and Development Die Deutsche Gesellschaft fr Technische Zusammenarbeit (GTZ) Australian Agency for International Development Belgian Administration for Development Cooperation Royal Danish Ministry of Foreign Affairs Asian Development Bank Ministry of Foreign Affairs Agence Franaise de Developpement (AFD) Ministere des Affaires Etrangeres Ministry of Foreign Affairs Department for International Development European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) Swedish International Development Cooperation International Labour Organisation (ILO) Swiss Agency for Development and Cooperation

Avustralya Belika Danimarka Filipin Finlandiya Fransa

Hollanda ngiltere

sve svire

81 talya International Fund for Agricultural Development (IFAD) Ministry for Foreign Affairs Japan Bank for International Cooperation (JBIC) Ministry of Foreign Affairs Ministry of Finance Argidius Foundation Canadian International Development Agency (CIDA) Ministere des Finance Ministere des Affaires Etrangeres Norwegian Agency for Development Cooperation African Development Bank

Japonya

Kanada

Lksemburg Norve Tunus Kaynak: Dolun, 2005

Oluturulan bu konsorsiyumun ierisinde ou gelimi lkenin Dileri ve Maliye Bakanlklar, Dnya Bankas, Birlemi Milletler kurulular ile uluslararas kurulular yer almaktadr. Buradaki esas hedef, yoksul kesimin yararlanabilecei bir finansman sistemi yaratlmas iin gereken standartlar ve kurallar zerinde bir gr birlii yaratlarak mikrofinansman sisteminin salam temellere oturtulmasdr. CGAP, kalknma kurumlarna, mikrofinansman kurulularna, hkmetlere, denetim ve derecelendirme kurumlarna mavirlik,

eitim, aratrma hizmetleri vererek gerekli bilgileri aktarmaktadr. Bunun dnda hibe seklinde mikrofinansman kurulularna yardmda bulunmaktadr. 1996-2003 yllar arasndaki hibe tutar yaklak 60 milyon USD tutarnda olup daha ok mevcut veya kurulacak mikrofinansman kurulularnn eitimi ve yardm amacyla verilmektedir. mavirlik hizmetlerine

82 7.5.2. GTZ 1975 ylnda Alman Federal Hkmetine bal zel bir irket olarak kurulan GTZ kamu yararna ve uluslararas ibirliine dayal projelerin finansman iin kaynak aktaran uluslararas kurulutur. GTZ 130 lkede 2.700 kalknma projesi ve programnn yrtlmesinde grev alm olup, ncelikli amac uluslararas dzeyde srdrlebilir kalknmay salamak iin teknik yardm destei vermek olarak ifade edilmektedir (Dolun, 2005). 7.5.3. Planet Finance Planet Finance, kr amac gtmeyen ve yelerine dner kredi eklinde finansman salayan uluslararas bir organizasyondur. Kurulu fikri 1997 ylnda Jacques Attali tarafndan bir seminerde ortaya atlm ve 1998 ylnda Fransz kanunlarna uygun olarak kar amac gtmeyen bir organizasyon olarak kurulmutur. Amac; dnyadaki mikrokredi kurulular arasnda bir internet a kurarak mikrokredi konusunun geliimine katkda bulunmaktr. Ayrca; mikrokredi kurulularna teknik destein yannda, derecelendirme hizmeti vermektedir. Kurulularn kaynak sorunu iin zm yaratmaktadr. 7.5.4. Dnya Bankas Dnya Bankas, 184 ye lke tarafndan Birlemi Milletler Tekilatna bal olarak kurulan ve dnyadaki yoksulluu ortadan kaldrmay amalayan bir kurulutur. Bu amaca hizmet etmek iin genellikle orta ve uzun vadeli kredi vermekte, gerekli teknik yardm ve

83 mavirlik hizmetleri sunarak lkelerin kalknmasna yardmc olmaya almaktadr. Dnya Bankas dk faizli veya faizsiz kredi ve hibe salamakta olan IBRD (International Bank for Reconstruction and Development) ile IDA (International Development Association) kurulularnn ortak addr. zellikle Banglade, Krgzistan, Bosna

Hersek gibi az gelimi lkelerde mikrokredi kurulularnn almasnda teknik yardm ve finansman salama almalarnda bulunmaktadr. Son yllarda zellikle Dnya Bankasnn tm dnyada uygulad ve uygulamakta olduu bir ok mikrokredi projesi de bulunmaktadr (izelge 7.5.)

84 izelge 7.5. Dnya Bankas Tarafndan Uygulanm Projeler

PROJE ADI Microcredit Project UYGULANDII LKE Arnavutluk BT TARH 2005 PROJENN ETKLER VE SONULARI Blgedeki ekonomik faaliyetlerin tr deimemi ancak profili deimi ve yeni i yerleri almtr. Toprak ileme oran ykselmitir. Hane halknn geliri artmtr. Proje mikrokredi organizasyonlarnda teknik desteklerin ok nemli olduunu gstermitir. **Ekonomik sonular henz yaynlanmamtr. Aylk hane geliri artmtr. Yoksul ailelerin ocuklarn okula gnderme oran ykselmitir. alan ocuk says kontrol altna alnmtr. Yoksulluk azalmtr. Dk gelirli kiilerin mikrofinans servislerini kabul etmesi salanmtr. Gelir art salanmtr. bulmaya ve lkedeki yoksulluu azaltmaya katkda bulunulmutur. **Projenin uzun vadedeki sonular da gzlemlenecektir.

Second Local Initiavites( Microfinan ce) Project Social Safety Nets in Bangladesh

Bosna-Hersek

2005

Banglade

2005

Rural and Microfinan cial Service Project

Tanzanya

2005

Kaynak:http://www.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/PROJECTS/, (Eriim Tarihi: 25.05.2005) Farkl blgelerde srdrlen bu mikrokredi programlarnn, kadn mterilerin kredi kullanm konusundaki etkin rollerini arttrd belirtilmektedir. Nepal'deki Kadnlar Glendirme Program, yelerinin % 68'inin, mal alm-satmnda karar verme, kzlarn okula gnderebilme, ocuklarnn evlilikleri ve aile planlamas gibi konularda sz sahibi

85 olduklarn ortaya koymaktadr (http:// www.mikrofinansturkiye.org, Eriim Tarihi:28.05.2005). Eitim ve finansal hizmet konularn birletiren Dnya Eitim Kurumu, kadnlar ve kz ocuklarnn eitim, yiyecek ile tbbi yardm konusunda eit haklara sahip olabilmeleri iin daha gl pozisyonlara sahip olduklarn saptamlardr. Filipinlerde hizmet veren TSPI, hane halk gelirinin yneten kadnlarn saysnn yzde 33'ten yzde 51'e ktn ifade etmektedir ( Littlefield, 2004). izelge 7.6. Dnya Bankas Tarafndan Srdrlmekte Olan Projeler PROJE ADI Broad Based Access to Financial Service Project Second Poverty Alleviation Fund Project Rural Finance Programm Project Rural Development Project Regional Initiatives Fund Project (Eriim Tarihi: 25.05.2005) Tm bu almalar, dnyada 60tan fazla lkede mikrokredinin zellikle kadnlar tarafndan kullanmn salamaya ynelik olarak devam etmektedir. Dnya Bankas u anda 7000'in zerinde mikrokredi kuruluunun gelimekte olan lkelerde 16 milyonun zerinde insana UYGULANDII LKE Nikaragua Pakistan Romanya Polonya Bulgaristan BALANGI TARH 2004 2003 2003 2000 1998

Kaynak:http://www.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/PROJECTS/,

86 hizmet sunduunu ifade etmektedir. Bu kurulularn tm dnyada elde ettii toplam nakit ciro 2.5 milyon Amerikan Dolar olarak gze arpmaktadr ( http:// www.mikrofinansturkiye.org, Eriim Tarihi: 28.05.2005) . Zira; 2186 mikrokredi kuruluu, 31 Aralk 2001 itibariyle 54 904 102 mterileri bulunduunu ve bunlarn 26 806 014'nn ilk kredilerini aldklar srada yoksulluk snrnn altnda bulunduklarn belirtmilerdir. Bu kurululardan 994 2002 ylnda ortaklaa olarak, geliimlerini zetleyen bir Eylem Plan sunmulardr. Krediden yararlanan yoksul kadnlarn saysnn 1999'da 10.3 milyon iken 2001 ylnda 21 169 754 kadna ulat saptanmtr (Mikrokredi Zirve Raporu, 2002 ).

87 8. TRKYEDE MKROKREDNN GELM lkemizde mikrokredi benzeri uygulamalar uzun yllardr deiik yaplar altnda devam etmektedir. Halk Bankas tarafndan dk gelir gruplar ile mikro giriimci saylabilecek esnaf ve sanatkarlara kadn ve gen giriimcileri destekleme kredisi, taksi dolmu kredisi ve rn gelitirme kredisi gibi isimler altnda sunulan dk faizli krediler, Ziraat Bankasnn dk gelirli iftilere; st srcl, su rnleri avcl, su rnleri yetitiricilii, arclk gibi alanlarda salad sbvansiyonlu krediler ve Hazine Mstearl tarafndan salanan mikrokredi benzeri destekler bu alandaki almalar olarak belirtilmektedir
(www.bddk.org.tr/turkce/Raporlar/Diger_Raporlar/2866mikrogirisimci.pdf, Eriim Tarihi: 11.02.2006) .

Trkiye Kalknma Vakf da Gneydouda snrl sayda ayni olarak i kurma kredileri vermektedir. Bu krediler 300 ile 3000 dolar arasnda, uzun vadeli kredilerdir. Bu almalarn haricinde, 1999 depremi sonrasnda WALDn zmit Kadn Merkezi projesi bir grup kadna ortak iler kurmalar iin i kurma kredileri vermi, ancak projenin bitmesi ile bu konudaki almalar da sona ermitir. Trkiyede formal yapdaki kurumlarn yansra, yar formal organizasyonlar da mikrokredi hizmeti vermektedirler. Esnaf ve Sanatkar Kooperatifleri, Kk ifti Kooperatifleri ve baz meslek odalarnn oluturduu yardmlama sandklar bu erevede deerlendirilebilmektedir.

88 Trkiye de gelenekler, sk aile balar gibi sosyo-kltrel faktrler erevesinde aile bireyleri, arkadalar ve komularn lkemizde ciddi anlamda mikrokredi hizmeti ierisinde olduu tahmin edilmektedir. Ayrca, tccarlarn veresiye sat ve maazalarn taksitli satlar ad altnda yaptklar kredilendirme de informal kabul mikrokredi iinde deerlendirilmektedir. Ancak; bu uygulamalarn hibiri gerek anlamda mikrokredi uygulamas olarak edilmemektedir (www.bddk.org.tr/turkce/Raporlar/Diger_Raporlar/2866mikrogirisimci.pdf,
Eriim Tarihi:11.02.2006).

Trkiyede

kadn

giriimciliinin

gelitirilmesine

ynelik

mikrokredi uygulamalar olarak Maya ve Trkiye Grameen Mikrokredi Projesi gsterilmektedir. Trkiyede tam anlamyla mikrokredi almalarn ilk balatan Kadn Emeini Deerlendirme Vakf (KEDV) olmutur. 1995-1997 yllar arasnda stanbulun dar gelirli blgelerinde yaklak 100 kadna i yapmalar iin kk miktarlarda krediler verilmitir. Bu kredilerde geri dn oran %98 olmutur. Ancak 1999 depremi sonrasnda lkenin ve KEDVin ncelikleri deimi, bu projenin devamll iin fon araylar ertelenmitir. 2002 ylnda mikrokredi projesi iin gereken fonun bulunmas ile KEDV, Maya Mikro Ekonomik Destek letmesini kurarak mikrokredi programn balatmtr. 8.1. Maya Maya * Trkiyenin ilk mikrokredi kuruluudur. Kadn Emeini Deerlendirme Vakf (KEDV) tarafndan eitli bakanlklarn gr ve
*

Maya adnn ekmek mayasndan esinlenerek konduu yetkililerce belirtilmitir.

89 Vakflar Genel Mdrlnn onay ile Haziran/2002 tarihinde kurulmutur. Mayann misyonu; kk apl bir i kurmak ya da yapmakta olduu iini gelitirmek isteyen dar gelirli kadnlara kk miktarlarda krediler salayarak ekonomik hayata aktif olarak katlmalarn desteklemek olarak belirtilmektedir. lk ubesi Kocaelinde alm olup personel eitimleri, tantm almalar ve operasyonel altyapnn oluturulmasnn da tamamlanmas ile ilk krediler Austos/2002 tarihinde verilmitir. Haziran/2003 tarihinde stanbulda ve Austos/2004 tarihinde de Dzcede kredi verilmeye balanmtr. Mayann 5 yllk (2004-2008) hedefleri yledir, 1) Kocaeli, stanbul, Sakarya/Dzcede kurulacak 3 ube araclyla 4300 kadna hizmet salamak, 2) Operasyonel ve finansal olarak kendi kendine yeterli bir kurulu haline gelmek, 3) Gelecekte giriimcilerin yatrm yapabilecekleri potansiyel bir kredi kuruluu olmak.

1.Ynetim Kurulu Maya KEDV na ait iktisadi bir iletme olup ynetim kurullar ayn kiilerden olumaktadr. Ayrca Mayann kendine ait bir danma ve denetleme kurulu bulunmaktadr.

90 2. Danma ve Denetleme Kurulu Mayann faaliyetleri ile ilgili alanlarda yeterli bilgi ve birikime sahip olan, karar organlarn etkileyebilecek ve lobi almalar yapabilecek eitli sektrlerden temsilcilerin oluturduu bu kurulun grev ve yetkileri u ekilde sralanmaktadr: letmenin vizyon ve misyonunu srdrmek, letmenin genel ileyiini kontrol etmek, letme ynetimini denetlemek, Stratejik kararlar ve karar alma mekanizmalar ile ilgili gr bildirmek, Trkiyede yoksullara ynelik programlarn yaygnlamas ve iletmeye kaynak salanmas konusunda ulusal ve uluslar aras iletiim kanallar oluturmak, Programn srdrlebilirlii iin kaynak salamak (Maya Faaliyet Raporu, 2004). 8.1.1.Mayanin Hedef Kitlesi Maya nn hedef kitlesi, kk lekli i yapan ya da bu tr iler yapmak isteyen dar gelirli kadnlar olarak gsterilmektedir (Maya Faaliyet Raporu, 2004). Mayann mikrokredilerinden yararlanan kadn giriimcilerin byk ounluu ilerini evlerinden yrtrken, bir ksm da semt pazarlarnda,

91 sokak tezgahlarnda ya da kiraladklar kk dkkanlarda

almaktadrlar. Genellikle i alanlarn gelitirmek, sabit varlklar satn almak ya da iletme maliyetlerini karlamak amacyla mikrokredi almaktadrlar. Mikro giriimcilerin % 80ni kaytl olarak almadndan herhangi bir teminat gstererek banka kredisi alamamaktadrlar. Bu nedenle Mayann mikrokredileri nem kazanmaktadr (Maya Faaliyet Raporu, 2004). 8.1.2.Mayann Kredi rnleri Maya dan kredi kullanmak isteyenlerin yararlanabilecekleri 3 farkl rn bulunmaktadr. Bu rnler kredi miktar, kefalet ekilleri ve deme zamanlar gibi konularda farkl zellikler tamaktadrlar. 1 Dayanma Grubu(MayaBiz) Maya, geleneksel teminatlarn aksine kadnlarn kendi arasnda oluturduklar Dayanma Gruplarn teminat kabul etmektedir. Dayanma Gruplarnda her birey kendi borcuyla beraber grubunda bulunan dier kiilerin de borcundan sorumlu olmaktadr. Bu uygulamayla Mayann riskini azaltmak ve kadnlarn birbirinden sorumlu olmasn salayarak sosyal ilikilerini arttrmak hedeflenmektedir. Maya grup kredilerinin koullar u ekildedir:

92 Krediler birbirini tanyan ve birbirine gvenen 310 kadndan oluan Dayanma Gruplarna verilmektedir. lk kredi miktar en az 100, en ok 900 YTLdir. Krediler 3-12 ay vadelidir ve demeler aylk olarak yaplmaktadr. Dayanma Grubunun her yesi kredi almadan nce talep ettii kredinin %10unu, kredinin geri demesi tamamlandnda almak zere, grubun ortak tasarruf hesabna yatrmaktadr. 2 Bireysel Kredi (MayaBen)

Maya, grup oluturamayan ya da MayaBiz kredisinde belirlenenden daha yksek miktarda kredi almak isteyenler iin bireysel kredi de vermektedir. Bireysel kredinin artlar u ekildedir; Teminat olarak bordrolu kefil, altn/dviz, baz durumlarda da makine rehni alnabilmektedir. Grup kredisi kullanrken ayn zamanda bireysel kredi de almak isteyen yeler dier grup yelerini kefil gsterebilir ya da dier teminatlardan birini verebilmektedirler. Kredi mebla en az 100, en ok 2000 YTLdir.

93 Krediler 3-12 ay vadelidir ve demeler aylk olarak yaplmaktadr. 3 htiya Kredisi (MayaAile)

Maya, demelerini dzenli yapan ancak eitim, salk, fatura demeleri gibi acil giderleri iin ayrca krediye ihtiya duyan yelerine bu imkan salamaktadr. htiya kredisi denilen bu kredinin koullar yledir; Teminat olarak bordrolu kefil ve altn/dviz

alnabilmektedir. Grup kredisi kullanlrken ihtiya kredisi almak isteyen yeler dier grup yelerini kefil gsterebilirler ya da dier teminatlardan birini verebilirler. Kredi mebla en az 100, en fazla 500 YTLdir. Krediler 2-6 ay vadelidir ve demeler aylk olarak yaplmaktadr. Maya; tm kredi eitleri iin yaplan bavurular deerlendirirken mterileri ile bire bir iletiim kurarak hepsiyle ayr ayr ilgilenmektedir. Buradaki hareket noktas; kadnlarn hzl ve kolay bir ekilde, en az masrafla krediye ulaabilmeleridir. Ayrca her kadnla kurulan birebir iletiim sayesinde geri demeler zamannda gerekleebilmektedir.

94 Maya, krediye ihtiyac olan kadnlar saha almalar ile belirlemektedir. Maya Saha Sorumlular tarafndan belirlenen kadnlar mikro kredi konusunda bilgilendirilerek ii iin ne kadar krediye ihtiya duyulduu, aylk ne kadar deme yaplabilecei saptanmaktadr. Yaplan bavurular Direktr/ube Mdrne sunulmakta ve Saha Sorumlusuyla yaplan grmeden sonra kredinin onaylanp onaylamayacana dair karar verilmektedir. Kredi onaylanrsa yenin banka hesabna havale yaplmaktadr. Bu aamalar 4-7 gn gibi ksa bir srede gereklemektedir. Kredi kullanmnn uygun olarak yaplp yaplmadnn kontrol; kredinin yeye verilmesini izleyen 3. hafta ierisinde Saha Sorumlular tarafndan yaplmaktadr. Geri demeler yeler tarafndan Mayann banka hesabna yaplmakta ancak banka ilemleri yeye hibir ek masraf getirmemektedir. Maya Saha Sorumlular kesinlikle nakit para eklinde geri deme almamaktadrlar. demelerini aksatmadan yapan yeler, yeniden kredi alabilmekte ve kredi miktarlar %25 orannda arttrlabilmektedir. Bu nedenle Maya kadnlar iin srekli bir kredi destei olarak grlmektedir. Maya, uygulad faiz oranlarn srdrlebilirliini salanmak amacyla 3 ayda bir gncellemektedir. Gncelleme yaplrken bankalarn uygulad faiz oranlar ve tahsis masraflar dikkate alnmaktadr.

95 Mayann 2002-2004 yllarna ait faaliyetlerine ilikin saysal bilgiler izelge 8.1de verilmitir.

96 8.1.3 Rakamlarla Maya izelge 8.1. Maya nn 2002-2004 Yllar Faaliyet Verileri Yllar 2002 2003 Aktif ye Says 37 372 (Adet) Grup Says (Adet) 7 102 Kredi Bakiyesi (YTL) 13 176. 51 19 311 7.71 Verilen Kredi Says 46 699 (Adet) Verilen Kredi Mebla 18.075.00 387 975.00 (YTL) Ortalama Kredi 392.93 555.04 Mebla (YTL) Gecikme Oran (%) 0 0 Ayrlan ye Says 0 51 (Adet) Kaynak: Maya 2004 Faaliyet Raporu

2004 1058 263 56 3223.52 1398 1.181.009.00 844.78 1.51 210

97 Grafik 8.1.Mayadan Kredi Kullanan Kadnlarn yeri Dalm( 2004)

3,36% 3,84% 19,40% Pazar Tezgah Dkkan 73,39% Ev

Kaynak: Maya 2004 Faaliyet Raporu Mayadan kredi kullanan kadnlarn byk bir blmnn evlerinde almay tercih ettikleri grlmektedir. Bunun en nemli nedeni kadnlarn evdeki sorumluluklarn da ihmal etmeden almalarn srdrmek istemeleri olarak ifade edilmektedir. izelge 8.2. Mayadan Kredi Kullanan Kadnlarn Eitim Durumlar (2004)
renim Durumu Oran (%)

Okur-yazar olmayan lkokul Ortaokul Lise Meslek Lisesi Yksekokul niversite Kaynak: Maya 2004 Faaliyet Raporu

4.97 44.13 11.17 31.04 0.48 2.39 5.83

98
izelge 8.3. Mayadan Kredi Kullanan Kadnlarn ocuk Saylar (2004)

ocuk Says 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Kaynak: Maya 2004 Faaliyet Raporu

Oran (%) 25.36 19.23 30.05 14.45 5.55 3.06 1.63 0.48 0.19

Maya nn raporlarna gre kredi kullancs kadnlarn yarsna yakn bir blm ilkokul mezunudur (izelge 8.2). Ayrca kredi kullanclarnn ocuk saylarnn ounlukla 1 ile 3 ocuk arasnda olduu ortaya konmaktadr (izelge 8.3).

Maya; kredi kullanclarnn yapmakta olduu ileri sektrel olarak snflandrrken tarm ve hayvanclk faaliyetlerini ayr birer kalem olarak ele almaktadr. Tarmsal faaliyet olarak nitelendirilen iler sadece bitkisel retimi iermektedir. Bu nedenle hayvan yetitiricilii yapan ya da hayvansal retimde bulunan kadnlar ayr bir grup olarak ele

99 alnmaktadr. Ticaret ve retim sektrleri kredi kullanan kadnlarn yapt ilerin banda gelmektedir. Maya dan kredi alan kadnlar; daha ok evlerinde alma imkan salayan ileri tercih ettikleri iin tarmsal faaliyetlerin oran son derece dktr. Grafik 8.2. Mayadan Kredi Kullanan Kadnlarn Yapt lerin Sektrel Dalm (2004)

0,29% 0,10% 0,38% 27,72% ticaret hizmet retim 7,55% 63,96% hayvanclk tarm ihtiya

Kaynak: Maya 2004 Faaliyet Raporu

100 Grafik 8.3. Mayadan Kredi Alan Kadnlarn Kollar (2004)

el ii/dantel

5,00% 10,00% 20,00% 23,00% 25,00%

tuhafiye malzemesi retim ve sat kozmetik ve temizlik malzemeleri terzilik

tak ve hediyelik eya retim ve sat

Kaynak: www.kedv.org.tr, Eriim Tarihi: 08.06.2004 8.1.4.Mayadan Kredi Alanlarn zellikleri Mayann kredilerine bavurabilmek iin kadnlarn gelir getirici bir i yapmalar ya da yapmakta olduklar ilerini gelitirmeyi hedeflemeleri gerekmektedir. MayaBen ve MayaBiz kredileri iin talepte bulunan bu zelliklere sahip dar gelirli kadnlar genellikle evlerinde penye, tak imal ederek, tezgahlarda ve pazarlarda sat yapmaktadrlar. Kredi talep eden kadnlarn bir ksmnn da terzi dkkan ya da piko atlyesi bulunmaktadr. Salk, okul ve fatura giderleri gibi acil nakit ihtiyacn karlamak amacyla MayaAile kredisinden yararlanabilmek iin, kadnlarn dier iki kredi trnden birini alm yada almakta olup demelerini dzenli olarak yapmas gerekmektedir.

101 8.1.5.Kredi deme Planlar Maya, verdii borlarn kaynan oluturan fonun enflasyon karsnda erimesi engelleyebilmek ve maliyetlerini karlayabilmek amacyla belirli bir vade fark almaktadr. Bu vade farknn bir ksm aylk taksitlerle beraber denmekte, bir ksm da bor almnda kesilmektedir( www.kedv.org.tr/kedv_programlar/maya_almakicin.htm, Eriim Tarihi: 08.06.2004). Maya kredi trleri iin 500 YTL kredi karl farkl deme planlar izelge 8.4, izelge 8.5 ve izelge 8.6 da verilmitir.

izelge 8.4. MayaBiz Kredisi rnek deme Tablosu

Tutar(YTL)\Vade

3Ay 500 20 480 182.650 547.950

4 Ay 500 20 480 140.100 560.400

6 Ay 500 20 480 97.612,500 585.675

8 Ay 500 20 480 76.500 612

Kredi Tutar Proje Katk Pay Net Ele Geen Tutar Aylk Taksit Mayaya Yaplan Toplam Geri deme

Kaynak: www.kedv.org.tr Eriim Tarihi: 08.06.2004

102 izelge 8.5. MayaBen Kredisi rnek deme Tablosu

Tutar(YTL)\Vade

4 Ay 500 20 480 184.200 552.600

6 Ay 500 20 480 141.500 566

8 Ay 500 20 480 99.250 595.500

Kredi Tutar Proje Katk Pay Net Ele Geen Tutar Aylk Taksit Mayaya Yaplan Toplam Geri deme

Kaynak: www.kedv.org.tr, Eriim Tarihi: 08.06.2004

izelge 8.6. MayaAile Kredisi rnek deme Tablosu

Tutar(YTL)\Vade

3 Ay 500 20 480 184.200 552.600

4 Ay 500 20 480 141.500 566

6 Ay 500 20 480 99.250 595.500

Kredi Tutar Proje Katk Pay Net Ele Geen Tutar Aylk Taksit Mayaya Yaplan Toplam Geri deme

Kaynak: www.kedv.org.tr, Eriim Tarihi: 08.06.2004

103 8.1.6. Tantm, yelikler ve Birlikleri 2004 yl ierisinde Mikrokredi Zirvesi-Uygulayclar Konseyi (Micro Credit Summit-Council of Practitoners) yelii iin gereken 2004 yl Kurumsal Faaliyet Plann (Institutional Action Plan) konseye sunan Mayann yelii kabul edilmitir. Mayann tantmnn yaplmas amacyla Kadn Emeini

Deerlendirme Vakfnn Trke ve ngilizce olmak zere iki dilde hazrlanm olan sitesinde Maya logosu altnda Maya ile ilgili tm bilgiler eriime almtr. [www.kedv.org.tr/kedv_programlar/maya] adresinden Maya hakkndaki tm bilgilere ulalabilmektedir. Maya; yerel ynetimler, sivil toplum kurulular, zel sektr ve niversitelerle srekli ibirlii ierisinde almaktadr.zellikle ABGEM (Avrupa Birlii Gelitirme Merkezi) ile ortaklaa dzenlenmi olan Kendi im Olsun Projesi yoluyla Maya yeleri ABGEMin i kurma eitimlerinden yararlanmaya balamlardr. Maya, Boazii niversitesi Ak Toplum Enstitsnn mikro kredinin sosyal etkilerini aratrmak amacyla balatt almaya da destek vermi, metodolojisi ve kredileri ile ilgili bilgileri niversite yetkililerine aktarmtr (Ecevit, 2007). lkelerinde mikrokredi konusundaki bilinci ve mikrokredilere finansman yaratacak balar arttrmak amacyla 2004 ylnda bisikletle dnya turuna kan 3 Fransz gen ilk olarak Mayay, ardndan Suriye,

104 Msr ve Banglade gibi lkelerdeki mikrokredi kurulularn ziyaret etmilerdir. 2004 ylnda Kocaelinde bulunan Maya yelerinin rn satlarn arttrabilmeleri, sat konusunda deneyim kazanmalar ve piyasa koullarn tanyabilmeleri amacyla Saraybahe Belediyesi ile ibirlii yaplarak Sanat Sokanda standlar kurulmutur. Maya yelerinin birbirlerini tanmalar, i ve dier konularda fikir alveriinde bulunabilmeleri amacyla belirli aralklarla Kocaeli ve stanbul da toplantlar dzenlenmektedir. Bu toplantlara yelerle birlikte Saha Sorumlular ve proje direktr de katlmaktadr. 8.2 . Trkiye Grameen Mikrokredi Projesi (TGMP) Trkiyede ilk kez 2003 ylnda Diyarbakr Milletvekili Aziz Akgl tarafndan gndeme getirilen Trkiye Grameen Mikrokredi Projesi Dnya Bankasnn 500 milyon dolar kredi vermesi ve T.C. Babakanlnn da ek olarak 130 milyon dolar bte ayrmasyla hayata geirilmitir. Trkiye sraf nleme Vakf (TSVA), Diyarbakr Valilii ve Grameen Trust birliiyle Diyarbakrda 11 Haziran 2003 tarihinde proje uygulanmaya balanm ve 18 Temmuz 2003 tarihinde ilk mikrokredi ekleri verilmitir. Projeden kredi alanlar, borlarn, ortak hizmetler karl olarak eklenen yzde 20 fazlasyla ve haftalk taksitlerle, bir ylda geri demektedirler. Proje kapsamnda bugne kadar 3 bin 200 kiiye 3 milyon YTL' nin zerinde kredi verilmi olup, ihtiya duyulan kaynak mali kurulular tarafndan ba olarak salanmtr. lk olarak Diyarbakr' da uygulamaya konulan sistemle, krsal alan ve en

105 yoksul haneler hedeflenmi olup sosyal gvencesi olmayan ev kadnlarnn i kurmas salanmaktadr. Sosyal iletiimle duyulan mikrokredi uygulamas, ev kadnlar tarafndan oluturulan be kiilik gruplar eklinde srdrlmektedir. Grup yelerine, ncelikle kendi ilerini kurup para kazanabileceine dair zgvenlerinin gelitirilmesi amacyla bir haftalk motivasyon eitimi verilmektedir. Kredi miktarlar 500 ile 2 bin YTL arasnda deimekte ve 50 aya kadar uzanan vadelerde aylk taksitler halinde geri denmektedir. Bu miktar bir i kurmak iin yetersiz gzkse de, hane geliri ve tasarrufu dk olan kesim iin geim salayacak bir i kurmaya yettii ifede edilmektedir. Birok ev kadn bu krediyle mandraclk, kuafrlk ve eliine kadar eitli alanlarda kendi ilerini kurabilmektedir. ou 'giriimci', geri demesinin bitiminden sonra ilerini bytmek iin tekrar krediye bavurmaktadr. Programn kabul grmesiyle birlikte Siirt, anlurfa, Van ve Batman'da kapsama alnmtr(http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=188236&tarih= 25/05/2006). Proje, Bangladeli uzmann ynetiminde, ounluu renci ya da retmen olan ve bu konuda eitilmi bulunan 9 grevli ile uygulanmaktadr. Fon salanmas gibi konularda ok sayda gnll de projeye katkda bulunmaktadr. Bugne kadar geri demelerde %100 geri dn salanmtr. Diyarbakrda uygulanmakta olan proje erevesinde, mikrokredi ok farkl alanlarda kullanlmaktadr. Bu alanlar Grafik 8.4te gsterilmektedir.

106
Grafik 8.4. Mikrokredinin Kullanm Alanlar

8,00% 10,00% 27,00% dkkan ama ticari faaliyetler hayvan yetitiricilii retim faaliyetleri sat zirai faaliyetler 18,00% 17,00%

16,00%

Kaynak: Tisva Mikrokredi Bilgi Notu, 2005

107 izelge 8.7. Grameen Mikrokredi Projesinde Datlan Kredinin Kullanld Alanlar (2006)
Sra No 1 2 3 4 5 6 7 Ana Sektr leme&retim Ziraat Evcil Hayvanlar Hizmetler &Ticaret Seyyar Satclk Dkkanlar Toplam Diyarbakr ubesi ye Kredi Says Miktar (Adet) (USD) 229.245,50 521 (172.365) 3.847,00 8 (2.892) 87.387,00 173 (106.215 ) 141.266,50 295 (106.215) 261.535,00 538 (196.642) 127.328,00 262 (95.735) 363.381,00 757 (273.218) 1.213.990,00 2554 (912.774) Bismil ubesi ye Kredi Says Miktar (Adet) (USD) 42.490,00 116 (31.947) 58.164,50 122 (43.732) 203.945,50 463 (18.127) 24.110,00 52 (18.127) 61.347,00 127 (46.125) 20.117,00 44 (15.125) 136.394,50 282 (102.552) 546.568,50 1206 (410.953) Diyarbakr ubesi II ye Kredi Says Miktar (Adet) (USD) 27.299,50 64 (20.525) 15 17 48 33 73 250 7.879,00 (5.924) 8.999,00 (6.766) 26.734,00 (20.100) 17.151,00 (12.895) 38.000,50 (28.571) 126.063,00 (94.784) Proje Toplam Kredi ye Says Miktar (Adet) (USD) 299.035,00 701(%16) (224.838 ) 62.011,50 130(%3) (46.625) 299.211,50 651(%16) (224.971) 174.375,50 364(%9) (131.109 ) 349.616,00 713(%19) (262.869) 164.596,00 339(%9) (123.756 ) 537.776,00 1112(%28) (404.342) 1.886.621,50 4010(%100) (1.418.512)

Kaynak:http:// www.israf.org/pdf/sectorwise-uptoseptember05.pdf , Eriim Tarihi: 07.12.2005

108 izelge 8.8.Grameen Mikrokredi Projesi Haftalk Rapor rnei (2006)

Sra No 1 2 3 4 Merkez Says (Adet) ube Ad Diyarbakr (nar) Bismil Diyarbakr II(Balar) Ergani Bu Hafta Toplam 55 58 63 20 196 Grup Says (Adet) Bu Hafta 3 3 Toplam 230 192 273 69 764 ye Says (Adet) Bu Hafta 0 11 11 Toplam 1044 848 1330 322 3534 Kredi Alan ye Says (Adet) Bu Toplam Hafta 9 0 16 10 35 959 776 1269 289 3293 Datlan Toplam Para(YTL) Bu Hafta 21.508,00 9.738,50 29.732,00 14.489,00 75.467,50 Toplam Para 1.788.049,00 1.019.898,25 1.103.611,00 101.921,50 4.013.479,75

Toplam TGMP SL No 1 2 3 4 ube Ad Diyarbakr (nar) Bismil Diyarbakr II(Balar) Ergani

Toplam TGMP

Geri Alnan Kredi(YTL) Bu Toplam Hafta Para 13.187, 1.390.268,00 50 9.364,5 761.480,25 0 16.756, 627.315,50 00 3.603,5 3.603,50 0 42.911, 2.782.667,25 50

Geri Alnan Kredinin Oran (%) Bu Toplam Hafta 100 99 100 100 99.75 100 99 100 100 99.75

Toplam Tasarruf Tutar(YTL) Aklamalar Bu Hafta 697,50 -130,00 806,00 305,00 1.678,50 Toplanan Para 51.649,00 45.554,00 63.691,00 15.325,50 176.219,50 1. TGMP Erganideki almalarna Ekim 2004te balamtr ve 16 merkezde 226 yesi vardr. 2. TGMP nardaki almalarna ubat 2005te balamtr ve 2 merkezde 30 yesi vardr.

Kaynak: http:// www.israf.org/word/05.doc, Eriim Tarihi: 24.10.2006

109 Trkiyede mikrokredinin uygulanmas iin bir kanun tasla hazrlanm durumdadr. Projeye yasal bir nitelik kazandracak olan tasarda; balangta Merkez Bankasna benzer bir Mikrokredi Bankasnn kurulup kredilerin buradan kullandrlmas sonraki aamada ise kurulacak mikrokredi kurulular ile bu kredilerin verilmesi dnlmektedir. Tasar ile birlikte mikrokredi kurulularnn anonim irket eklinde kurulmas, kurulu iin Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK)dan izin alnmas art getirilmi olup mevduat kabul etme izni verilmektedir. Ancak topladklar mevduatn z kaynaklarnn katn geemeyecei ifede edilmektedir. Ayrca; yabanc para zerinden ilem yapma yetkileri olmayp mikro giriimciler dndaki gerek ve tzel kiilere kredi veremeyeceklerdir (Dolun, 2005).

110 9.MKROKRED ALIMALARININ ALAN KY RNENDE DEERLENDRLMES Eylem aratrmas olarak yrtlen almalardan elde edilen bulgular anket sonular ve kadn grubundan elde edilen sonular olarak iki alt grup altnda ele alnmtr. Anket almas aratrmann temeli olan danma grubunu oluturmak amacyla seilecek kadnlarn sosyo- ekonomik durumu ve mikrokredi uygulamasna bak alarn ortaya koyabilmek iin yaplmtr. Krsal kadnlara ynelik giriimcilii destekleme programlar erevesinde verilecek mikrokredilerin hedef grubunu oluturan kadnlar; beeri sermaye dzeyleri [eitim, beceri dzeyleri, i deneyimleri, yalar] ve yaam dnglerine [ocuk says, medeni durum vb.] gre snflandrlmaktadrlar (Ecevit, 2007, Adaman ve Bulut, 2007). Bu nedenle soru formu hazrlanrken bu zellikler dikkate alnmtr.

lk kez Kurt Lewis tarafndan uygulanan Eylem Aratrmas ; planlama, eyleme geme, gzlem yapma ve yanstma etkinliklerini kapsayan dngsel bir sreten yararlanarak kuram ve uygulama arasndaki fark kapatmak iin bir zm yolu olarak kullanlmaktadr (zkaya, 2003).

111 9.1.Ankete Alnan Kadnlarn Sosyo-Ekonomik zellikleri Ya Gruplar Anket almasnda grlecek kadnlarn belirlenmesi tabakal tesadfi rnekleme yntemi ile yaplm ve kadnlarn yalarna gre bir tabakalama yaplmtr. Bunu iin muhtarlktan alnana bilgiler ile kyde ikamet eden tm kadnlarn isim ve ya listesi oluturulmutur. Yaplan rnekleme sonras 15-75 ya arasndaki kadnlar gruplara ayrlarak bu gruplar ierisinden rnek hacmi belirlenmitir. izelge 9.1. Kadnlarn Ya Gruplarna Gre Dalm Ya Gruplar 15-29 30-44 45-59 60 + Toplam Say 14 11 11 5 41 % 34.15 26.83 26.83 12.20 100.00

Kadnlarn yalarna bakldnda arlkl olarak 15-29 ya grubunda topland grlmektedir. Grlen kadnlar 15-80 ya arasndadr.

112 Eitim Durumu Grlen kadnlarn % 80,49u (33 kii) ilkokul mezunu olup % 19,5 i (8 kii) ise halen okuma yazma bilmemektedir. Oysa Trkiye Pekinde yaplan 4. Kadn Konferansnda 2000 ylna kadar Trkiye de okuma-yazma bilmeyen kadn kalmayacak taahdnde bulunmutur (DPT Ulusal Eylem Plan, 1998). O nedenle okur-yazar olmayan kadn says olduka yksek bulunmaktadr. nk krsal kadnn eitiminin onun hayatna birok olumlu deiiklikler getireceine inanlmaktadr. Eitim krsal kesim kadnnn istihdam durumunu, saln, aile iindeki statsn dorudan etkilemektedir. Dier yandan yaplacak uygulamada kadnlarn okuma-yazma bilip bilmemelerinden ok para hesab yapp yapamayacaklar nem tamaktadr. nk geri demelerin takibi ve gerekletirilmesinde sadece proje sorumlusunun takibi yeterli olmayacaktr. Bu noktada uygulamalarn yaplmas srasnda nemli bir zorlukla karlalmayaca ortaya konmutur.

izelge 9.2. Kadnlarn Eitim Durumu; Eitim Durumu Okur-yazar deil Okur-yazar lkokul Orta ve dengi Lise ve dengi niversite Toplam Say 8 33 41 % 19,51 80,49

100

113 Evlilik Ya ve E Seimi Kararlar Grlen kadnlarn evlilik ya 15-20 ya arasnda deimektedir. Evlilik kararlarna genellikle aileler karar vermi ancak bu karar uygulamak istemeyen kadnlar ise evden kaarak evlenmeyi tercih etmilerdir. izelge 9.3. Kadnlarn E Seimi Konusundaki Karar Vericiler Karar Vericiler Kendisi Ailesi Aile ile birlikte Toplam Say 16 17 8 41 % 39,02 41,46 19,52 100

ocuk Says ve Aile iindeki Grevler Ankete katlan kadnlarn ocuk says 1-3 arasnda deimektedir. ocuk says ve dourganlk orannn yksek olmas kadn saln olumsuz etkilemektedir. Kadn stats ile dourganl arasnda ters oranl bir iliski bulunmakta, stat dtke dourganlk artmaktadr (DPT Ulusal Eylem Plan, 1998). Bu nedenle kadn giriimciliini destekleme programlarinda da bekar, yeni evli ve ocuksuz kadnla ocuklu, daha nce hi almam kiilerden ayr tutulmaktadr. nk ocuklu kadnlar iin giriimcilik bir yaam ve geim stratejisi olmaktadr (Ecevit, 2007). Aratrma iindeki kadnlar da bu grup iinde ele alnmaktadr. Kadnlarn aile iindeki asli grevlerine bakldnda

114 genellikle ev isi yapmak ilk sray almaktadr. Bunun dndaki esas grevler ise e ve ocuklara manevi destek olmak, yallara bakmak ve aile btesine katkda bulunmak olarak ortaya kmaktadr. izelge 9.4. Kadnlarn Aile indeki Grevleri Grevler Ev ii yapmak Aile btesine katk Ei ve manevi destek olmak Yallara bakmak Ailenin ilikilerini dzenlemek izelge 9.4 incelendiinde kadnlarn ev iinde olduka ar bir yknn olduu, ev dnda bir hayata zamann olmad grlmektedir. Harcama Kalemleri ve Harcamalara Karar Veciler Grlen kadnlarn harcama kalemlerinden en nemlisini evin masraflar oluturmaktadr. Bunun dndaki gider kalemleri ise, salk giderleridir. Evin harcamalar iin karar veren ise ounlukla kendileri olmaktadr izelge 9.5). Erkekler evin ihtiyalar iin yaplacak olan harcamalara genellikle fazla mdahale etmemekle birlikte baz durumlarda harcamalara birlikte karar verilmektedir. 9 20 sosyal Say 32 8 % 80 20 40

ocuuna 16

115 izelge 9.5. Aile Harcamalarna Karar Verenler Karar Vericiler Evin bykleri Kadnlar Ei Birlikte Herkes kendi Toplam Elerin Tutumlar Kadnlarn ounluu karar alma konusunda elerine mdahale etmemekte ve kendi aldklar kararlara katlmayan elerinin fikrini deitirmeye almak yerine elerine uymaktadrlar (izelge 9.6). Bununla birlikte grulen kadnlarn yaklak % 20si elerinin kendi karalarna katlmalarn salamak iin onlar ikna etmeye altklarn ifade etmilerdir. Say 25 8 8 41 Kararlara Katlmama % 60,98 19,51 19,51 100 Durumunda Kadnlarn

izelge 9.6. Elerin Kararlara Katlmad Durumlarda Kadnlarn Tutumlar Tutum kna etmeye alrm Kararm deitiririm Toplam Say 9 32 41 % 21,95 78,05 100

116 Aylk Gelir Durumu ve Geliri Salayan Aile Bireyi Grlen ve kadnlarn gelen gelir durumlar byk farkllklar srdrmeye

gstermektedir. Kimi ailelerin hi bir geliri bulunmamakta, komulardan akrabalarndan yardmlarla yaamlarn almaktadrlar. Bunun dnda yevmiyeye gittii zaman o gnn koullarna gre deien miktarlarda para kazananlar da bulunmaktadr. Geri kalan grubu ise srekli bir ii bulunanlar ile emekliler oluturmaktadr. Eve gelir getirenler ounlukla erkekler olmakla beraber kar-koca birlikte alarak geimi salanan evler de bulunmaktadr izelge 9.7). izelge 9.7. Aylk Geliri Eve Getiren Kiilerin Dalm Geliri getiren Gelir yok Ei Kar-koca birlikte Toplam Say 9 22 10 41 % 21,95 53,66 24,39 100

117 Ailede alanlarn Meslek ve Sosyal Gvenlik Durumlar Grlen kadnlarn % 21, 95 inin elerinden herhangi bir sosyal sigortas olmad saptanmtr. Ailelerin bir ksm yeil kart uygulamasndan faydalanmaktadrlar. Bir kii malulen emekli olmu ve olduka yksk miktarda emekli ayl almaktadr. izelge 9.8. Kadnlarn Sosyal Gvenlik Durumlar Sosyal Gvenlik eidi Yok Yeil Kart SSK Malulen Emekli(SSK) Toplam Say 9 10 21 1 41 % 21,95 24,39 51,22 2,44 100

Kadnlarn Uygulanacak Mikrokredi Projesinin Faydalar Konusundaki Grleri Grlen kadnlara aratrma kapsamnda uygulamaya aktarlacak mikrokredi projesinin genel hatlar anlatldktan sonra, bu konudaki grleri sorularak projeye katlma eilimi bulunan kadnlar belirlenmeye allmtr. Grup almasna katlma eilimi olan ve soruya evet yantn veren 9 kadn bulunmaktadr. Geriye kalan % 78,05 lik ksm ise byle bir almann kendilerine herhangi bir yarar salayabileceine inanmayarak hayr yantn vermilerdir (izelge

118 9.9). Ancak bu 9 kiiden 2si daha sonra ailevi nedenlerle vazgemi ve 7 gnll kalmtr. izelge 9.9. Kadnlarn Mikrokredi Projesinin Faydas Konusundaki Grleri Grler Evet Hayr Toplam Say 9 32 41 % 21,95 78,05 100

Grlen kadnlarn tamam kadnlarn almas durumunda en nemli ve olumlu etkinin aile btesine yaplacak olan katk olduunu sylemilerdir. Ancak ev ierisinde de ok fazla sorumluluk yklenen kadnlar youn bir alma temposunun ev ilerini aksatacana, eleri ve ocuklar ya da bakmakla ykml olduklar yallara yeterince vakit ayramayacaklarna tercih etmektedirler. inanmaktadrlar. Bu nedenle ev ierisinden srdrebilecekleri faaliyetler yoluyla para kazanabilecekleri i kollarn

119 9.2.Alanii Ky Kadn Grubu almalar ve Sonular Aratrmann ana konusunu oluturan mikrokredi uygulamas iin odak grup ynteminden yararlanlmtr. Odak Grup yntemi eylem aratrmalarnda sklkla kullanlan nitel bir aratrma teknii olarak tanmlanmaktadr. Sosyal bilimlerde tek bana ya da anketlerle birlikte kullanlsada aslnda en sistematik veri toplama yntemi olarak ifade edilmektedir. Odak grup tartmalarnn amac, belirlenen bir konu hakknda katlmclarn bak alar, yaatlan deneyimleri, eilimleri, fikirleri, duygular, tutum ve davranlarna dair ok boyutlu nitel bilgi edinmek olarak belirtilmektedir. Odak grup tartmalarnda genellikle bir kolaylatrc ve bir raportr bulunmaktadr. Bu yntemde benzer zellikler tayan 6-8 kii kolaylatrc eliinde biraraya gelmekte ve aratrma konusu grup ortamnda tartlmaktadr. Kolaylatrc, nceden belirlenmi bir tartma ak erevesinde grubu ynlendirerek yaklak 2 saatlik bir zaman diliminde hedefledii bilgileri derlemektedir (Budak, 2006). Anket almasnn ardndan mikrokredi uygulamasna katlacak olan 5 gnll ile grup oluturulmutur. Toplantlar her hafta baka bir grup yesinin evinde gerekletirilmitir. Toplantlar balamadan nce dayanma grubu yelerine mikrokredinin ne olduu, projenin ileyii, Giriimci Kadn Derneinin yaps, zellileri ve projedeki rol, dayanma grubunun nemi ve zellikleri konusunda geni kapsaml bir

120 eitim dzenlenmi ve grup yelerinin sorular yantlanmtr. Bu almalarn ardndan ilk grup toplants iin 09 Mays 2006 tarihi belirlenmi, nerede ve saat kata toplanlaca kararlatrlmtr. Toplantlar Nisan/ 2007 ylnda tamamlanmtr. almann izleyen blmnde sz konusu 11 aylk toplantda grlen konular, dolaysyla rnek uygulamann geliimi verilecektir.

121

Fotograf 9.1.Dayanma Grubu yeleri

122 1.Aylk Toplant Raporu (09.05.2006) Menemen lesi Alanii Kynde yaplan anket almas srasnda grlen kadnlar ierisinden mikrokredi kullanarak grubun ierisinde yer almay isteyen 5 kadn ile ilk tanma toplants gerekletirildi. Projenin salkl bir ekilde srdrlebilmesi amacyla alma grubumuza mikrokredinin ne olduu ve nasl kullanlaca, geri demelerin ekli ve zaman konusunda yrtc tarafndan bilgi verilmitir. Kadnlarn istekleri dorultusunda bir deme plan oluturulmutur. Buna gre kredilerin denmesinde ve projenin ekillenmesinde MayaBen program esas alnmakla beraber geri demelerin ayni olarak yaplmasna karar verilmitir. Yaplacak geri demelerde mallarn YTL olarak karl zerinden deerlendirme yaplacak, ancak gerekletirilecek kermeslerde fiyatlar dernek tarafndan belirlenecektir. Bu aamada rnlere deer biilirken piyasada bulunan benzer rnlerin fiyatlar gz nnde bulundurularak fiyatlandrma yaplmtr. Ayrca kadnlarn evdeki sorumluluklarnn younluu ve

retecekleri mallarn emek youn alma istemesi gerekesiyle geri demelerin aylk olarak gerekletirilmesine karar verilmitir. Kredilerin verilmesini takip eden ilk ay geri deme yaplmamakla beraber grup dayanmasn arttrmak ve kredi kullanmnn takibini yapmak amacyla toplantnn gerekletirilmesine de karar verilmitir.

123 Alnan tm kararlarda asl belirleyiciler kadn dayanma grubu yeleri olmus, proje yrtcs kolaylatrc olarak grev yapmtr. Son olarak 2. Toplantnn 16 Haziran 2006 tarihinde grup yelerinden Cennet Ecenin evinde yaplmas ve bu toplantda mikro kredilerin datlmas karar alnmtr. DAYANIMA GRUBU YELER 1. Cennet ECE 2. Fatma KARACA 3. Dudu ZCAN 4. Nedime VAROL 5. Hsniye YAVUZ 2.Aylk Toplant Raporu (16.06.2006) Dayanma grubumuzun tamamnn hazr bulunduu toplantda 200 YTL tutarndaki mikrokredilerin datm gerekletirilmitir. Grup yeleri kendi aralarnda hangi rnlerin retimini kimin gerekletireceini belirlemilerdir. Alnan eylem kararlar u ekildedir: 1. Cennet Ece: Yalk ve patik 2. Fatma Karaca: Patik ve havlu ileme 3. Dudu zcan: Dokuma rnler 4. Nedime Varol: Patik ve paspas 5. Hsniye Yavuz: Yalk retimi yapacaktr.

124

Fotograf 9.2. Dokuma rnler Bir sonraki toplantnn 03 Temmuz 2006 tarihinde yaplmas kararlatrlarak alma sonlandrlmtr.

125 3.Aylk Toplant Raporu (07.08.2006) Proje yrtcsnn salk problemleri nedeniyle temmuz ayndaki toplant iptal edilmi ve 3. toplantnn 07 Austos 2006 tarihine ertelenmesi kararlatrlmtr. Dayanma grubunun bu toplants da grup yelerinden Dudu zcanin evinde gerekletirilmitir. Ayrca bu toplantda Dudu zcann evinde bulunan dokuma tezgahnda ne ekilde retim yapt da proje yrtcs tarafndan fotoraflanmtr.

Fotograf 9.3. Dokuma Tezgah ve Dudu zcan

126 Grubun dier yeleri de aldklar malzemeleri ve retimine baladklar rnlerin rnekleriyle toplantya katlmlardr. Bylece almalarn geliimini izleme imkan yaratmlardr. Gelecek toplant iin 21 Eyll 2006 tarihi kararlatrlmtr. Toplant iin ev sahipliini ise Hsniye Yavuz stlenmitir. Yaplacak toplantda geri demelerin balayaca da proje yrtcs tarafndan grup yelerine hatrlatlmtr. 4.Aylk Toplant Raporu (1. Geri deme) (21.09.2006) ye Ad rn Tr rn Miktar (Adet) rn Deeri (YTL) 4 3 Toplam Geri deme (YTL) Geri Alnan Kredinin Oran (%) 100 0 Dokuma Dudu zcan yastk klf Nedime Varol Hsniye Yavuz Paspas Patik B. yalk O. yalk 1 9 5 1 5 3 5 7 32 100 4 8 32 100

Patik Cennet Ece Fatma Karaca B.Yalk

4 5

31

32

100

127 Grup yelerinden Fatma Karaca olunun rahatszl nedeniyle toplantya katlamamtr. Dayanma grubu yeleri, gelecek toplantya katlarak geri demesinin tamamn gerekletirecei garantisi vererek grup arkadalarna destek vermilerdir.

Fotograf 9.4. Fatma Karaca ve Cennet Ece

128 rn fiyatlar geri demelerine tam denk gelmeyen yelerin az miktardaki borlar gelecek aylara eklenerek denklik salanmas kararlatrlmtr. Bu durumda gelecek aya aktarlan borlar u ekildedir: ye Ad Cennet Ece Fatma Karaca Dudu zcan Nedime Varol Hsniye Yavuz Aktarlan Bor Miktar (YTL) 1,5 32,5 0,5 0,5 0,5

Gelecek toplantnn 17 Ekim 2006 tarihinde yaplmasna karar verilmitir. 5.Aylk Toplant Raporu ( 2. Geri deme) (17.10.2006)
rn ye Ad Cennet Ece Fatma Karaca Dudu zcan Nedime Varol Hsniye Yavuz B. yalk Oyal yalk 1 4 5 7 33 rn Tr Patik O. Yalk Patik li havlu Dokuma heybe D. kilim Miktar (Adet) 5 2 10 5 3 2 rn Deeri (YTL) 4 7 4 5 7 5 0 100 31 100 65 100 Toplam Geri deme (YTL) 34 Geri Alnan Kredinin Oran (%) 100

129 Grup yelerinden Nedime Varol bu toplantya katlamamtr. Geen toplantya katlmam olan Fatma Karaca ise bu toplantda iki geri demeyi birden yapmtr.

Bu demeden eksik kalan borlar u ekildedir: ye Ad Cennet Ece Fatma Karaca Dudu zcan Nedime Varol Hsniye Yavuz Aktarlan Bor Miktar (YTL) 2 33 -

Gelecek toplant tarihi 21 Ekim 2006 Sal olarak belirlenmitir.

130 6.Aylk Toplant Raporu ( 3. Geri deme) (21.11.2006) ye Ad rn Tr rn rn Miktar Deeri (Adet) (YTL) 6 4 6 3 2 7 11 3 5 1 2 5 5 7 5 4 2 5 5 7 Toplam Geri deme (YTL) 32 30 31 65 32 Geri Alnan Kredinin Oran (%) 100 100 100 100 100

Cennet Ece Fatma Karaca Dudu zcan Nedime Varol Hsniye Yavuz

ocuk Patik B. Yalk li havlu Dokuma D. kilim Patik ocuk patik Paspas B. yalk Oyal yalk

Gelecek demeye aktarlacak olan rakamlar: ye Ad Cennet Ece Fatma Karaca Dudu zcan Nedime Varol Hsniye Yavuz Aktarlan Bor Miktar (YTL) 0,5 2.5 1,5 0,5 0,5

Bu toplantda; kadnlarn proje bitiminde de retimlerini devam ettirerek para kazanabilecekleri pazarlarn aratrlmas iin getirilen neri tartld. Ulam olanaklarnn son derece kstl olmas ve kadnlarn kyden karak ehre inmekten ekinmeleri bu aamada en

131 nemli sorun olarak ortaya konmutur. Bu sorunu giderebilmek amacyla bir Maya iletmesi olan Nahl* ile iletiime geilmesi konusunda dayanma grubu yelerinin onay alnmtr. Sonularn deerlendirilmesi ve gelecek ayki demelerin gerekletirilmesi iin 28 Aralk 2006 Sal gn toplanlmasna karar verilmitir. 7.Aylk Toplant Raporu (4. Geri deme) (28.12.2006) ye Ad rn Tr rn Miktar (Adet) 1 6 4 5 3 7 1 1 4 rn Deeri (YTL) 3 5 5 3 10 4 5 5 7 33 100 30 33 100 100 35 100 Toplam Geri deme (YTL) 33 Geri Alnan Kredinin Oran (%) 100

Cennet Ece Fatma Karaca Dudu zcan Nedime Varol Hsniye Yavuz

Patik B. Yalk li havlu Patik Dokuma hal Patik Paspas B.Yalk O.Yalk

Gelecek demeye aktarlacak olan rakamlar:

Nahl; Kadn Emeini Deerlendirme Vakf (KEDV) nn lkenin her tarafnda kadnlarn rnlerini pazarlamalarna yardmc olmak amacyla atklar dkkanlardr ( Ecevit, 2007).

132

ye Ad Cennet Ece Fatma Karaca Dudu zcan Nedime Varol Hsniye Yavuz

Aktarlan Bor Miktar (YTL) 0 0 4 0 0

Nahl ile ilgili olarak yaplan aratrmann sonular; dayanma grubu yeleri ile tartldktan sonra hazrlanacak rn rneklerinin sat iin uygun olup olmadnn deerlendirilmesi amacyla Mayaya gnderilmesine karar verilmitir. Gelecek belirlenmitir. toplant tarihi olarak 22 Ocak 2007 Pazartesi

133 8.Aylk Toplant Raporu (5. Geri deme) (22.01.2007) ye Ad rn Tr rn rn Miktar Deeri (Adet) (YTL) 6 1 9 2 2 1 8 5 1 5 5 3 7 8 5 4 5 7 32 32 100 100 35 100 Toplam Geri deme (YTL) 30 32 Geri Alnan Kredinin Oran (%) 100 100

Cennet Ece Fatma Karaca Dudu zcan

B. Yalk li havlu Patik Dokuma hey. D. yastk k. D. paspas

Nedime Varol Hsniye Yavuz

Patik B. Yalk Oyal Yalk

Gelecek demeye aktarlacak olan rakamlar: ye Ad Cennet Ece Fatma Karaca Dudu zcan Nedime Varol Hsniye Yavuz Nahl aratrmas sonucunda; Nahl Dkkan-Kahve olarak adlandrlan bu dkkanlarda kadnlar tarafndan retilen; Aktarlan Bor Miktar (YTL) 3 1 1,5 0,5 0,5

134 El yapm ev aksesuarlar (ev tekstili, mum, seramik, v.b.) ocuklar iin el yapm bez ve ahap oyuncaklar, srt antalar El yapm sabunlar, masaj yalar, banyo tuzlar Ev yapm doal gda rnleri (Reel, sala, pekmez, katk maddesi iermeyen yresel rnler, farkl blgelerden zeytinyalar, ballar, organik gdalar) Ayrca kuru temizlemesi yaplm 2. el giysi ve aksesuarlar Yresel yemeklerin ve doal ieceklerin sunulduu Kahve bulunduu saptanmtr.

Nahl Pazaryerinde ise; 2.el kadn kyafetleri, ayakkablar, antalar, aksesuarlar 2.el ocuk kyafetleri 2. el ev aksesuarlar ve mutfak eyalar 2.el elektronik eyalar, beyaz eyalar ve mobilyalar 2.el kitaplar ve plaklar satlmaktadr. Bu durumda Mayanin sat iletmesi Nahln rn eitleri ile dayanma grubumuzun rettikleri el ileri arasndaki farkllklar

135 nedeniyle projenin devam iin baka bir pazar aranmasna karar verilmitir. Dayanma grubu yelerinden bir gnllnn proje yneticisi ile birlikte Bostanl pazarnda gruba ait bir tezgah kiralanmas konusunda belediye ile bir grme yaplmas konusundaki nerisi dayanma grubu tarafndan kabul grmemitir. Bu konunun ardndan gelecek toplant tarihine karar verilerek toplant sonlandrlmtr. 9.Aylk Toplant Raporu (6. Geri deme) (07.02.2007) Bir nceki toplantda konuulan Bostanl pazarnda sat yeri

kiralanmas ve dayanma grubu yelerinin setii temsilcilerin orada sat yapmas konusunundaki giriim de dayanma grubu yelerinin koullarna uymad iin gerekletirilememitir. Projenin sonuna gelindii bu dnemde kadnlarn ekonomik kazanlarnn srdrlebilmesi konusunda bir ilerleme kaydedilememitir.

136 Bu ayn geri demeleri u ekilde gereklemitir: ye Ad rn Tr rn rn Miktar Deeri (Adet) (YTL) 7 5 2 1 3 8 1 4 5 5 3 7 8 4 5 7 32 33 100 100 31 100 Toplam Geri deme (YTL) 35 31 Geri Alnan Kredinin Oran (%) 100 100

Cennet Ece Fatma Karaca Dudu zcan Nedime Varol Hsniye Yavuz

B. Yalk li havlu Patik Dokuma hey. D. yastk k. Patik B. Yalk Oyal Yalk

Gelecek demeye aktarlacak olan rakamlar ise;

ye Ad Cennet Ece Fatma Karaca Dudu zcan Nedime Varol Hsniye Yavuz

Aktarlan Bor Miktar (YTL) 0,5 2,5 3 1

Bu toplantda dayanma grubu yelerine 8. geri deme sonrasnda projenin sonularn ortaya koyabilmek amacyla yaplacak izleme

137 toplantlar hakknda bilgi verilmitir. Dayanma grubu yelerinin belirledii tarih ve sklklarda proje yrtcs ile toplantlarn srdrlmesine oy birliiyle karar verilmitir. Bir sonraki toplantnn 12 Mart 2007 tarihinde yaplmas kararlatrlmtr. 10.Aylk Toplant Raporu (7. Geri deme) (12.03.2007) Yaptmz kazanmlarnn uygulamann devamn ardndan kadnlarn iin ekonomik pazar

salayabilmek

yaplan

aratrmalarndan sonu alnamamas zerine dayanma grubu yelerine rnlerini eitlendirmeleri nerisinde bulunulmutur. Bu sayede daha nce yer bulamadmz pazarlarda ufak da olsa bir ans doabilecei dnlmektedir. Bunu amala kadnlarmza cretsiz olarak kurs verebilecek kiiler aratrlm ve finansr dernein tasarmclarnn dzenledikleri kurslara katlabilecekleri, hatta dernee ye olarak ilerleyen zamanlardaki kermes, fuar gibi etkinliklerde yer alabilecekleri ortaya konulmutur. Ancak dayanma grubu yeleri Bornova merkezde gerekleecek olan bu kurslara katlamayacaklarn ifade etmilerdir. Neden olarakta ilerinin younluu gsterilmitir.

138 ye Ad rn Tr rn Miktar (Adet) 5 2 7 2 2 1 8 5 1 rn Deeri (YTL) 5 4 5 7 8 5 4 5 7 35 35 100 100 100 100 Toplam Geri deme (YTL) 33 Geri Alnan Kredinin Oran (%) 100

Cennet Ece Fatma Karaca Dudu zcan Nedime Varol Hsniye Yavuz

B. Yalk Patik li havlu Dokuma hey. D. yastk k. D. paspas Patik B. Yalk Oyal Yalk

32 32

Gelecek demeye aktarlacak olan rakamlar: ye Ad Cennet Ece Fatma Karaca Dudu zcan Nedime Varol Hsniye Yavuz Aktarlan Bor Miktar (YTL) 0,5 1,5 0,5

139 11.Aylk Toplant Raporu (8. ve Son Geri deme) (25.04.2007) ye Ad rn Tr rn Miktar (Adet) rn Deeri (YTL) Toplam Geri deme (YTL) 32 32 31 Geri Alnan Kredinin Oran (%) 100 100 100

Cennet Ece Fatma Karaca Dudu zcan

B. Yalk O. Yalk li havlu Patik Dokuma heybe D. kilim Patik B. Yalk Oyal Yalk

5 1 1 9 3 2 8 2 3

5 7 5 3 7 5 4 5 7

Nedime Varol Hsniye Yavuz

32 31

100 100

Eksik kalan bor miktarlar u ekildedir: ye Ad Cennet Ece Fatma Karaca Dudu zcan Nedime Varol Hsniye Yavuz Nakit Alnan Bor Miktar (YTL) 0,5 0,5 2 2 2

140 Bu toplantda gerekletirilen geri demeler sonuncu olduu iin demelerin eksik kalan ksmlar nakit olarak dayanma grubu yelerinden tahsil edilmitir. Son toplant olmas nedeniyle dayanma grubunun her bir yesine verilmi olan mikrokredilerin tamamnn geri demesi gerekletirilmitir. Alanii Kynde gerekletirilen mikrokredi uygulamas, datlan kredilerin eksiksiz olarak 8 ayda denmesi hedefini bugn itibariyle gerekletirmitir. Projenin dier hedefleri ve kredi kullancs kadnlar zerine etkilerinin deerlendirilmesi amacyla son geri demeyi takip eden ay ierisinde bir dizi toplant daha yaplmasna karar verilerek aylk toplantlar Nisan ay itibariyle sonulandrlmtr.

141

10. UYGULAMA SONULARININ DEERLENDRLMES 25.04.2007 tarihinde yaplan son toplantnn ardndan 02.05.2007 tarihinde bir oturum dzenlenmitir. Bu oturumun dzenlenmesindeki ama yaklak bir yldr yrtlen almalarn ncesinin ve sonrasnn deerlendirilmesidir. Bu nedenle dayanma grubu yelerinin tamamnn katlm istenmi ve bu salanmtr. Dayanma grubu yeleri ile proje balangcnda soru formu erevesinde yaplan grmeler tekrarlanm ve iki grme arasndaki farkllklar ortaya konmutur. 10.1. Dayanma Grubu yelerinin Proje Balangcnda Yaptklar Deerlendirmeler Dayanma grubu yeleri, kye gelen yetkililere gven duymamaktadrlar. Bugne kadar kye farkl amalarla gelmi olan kiiler tarafndan zellikle maddi anlamda zor durumda brakldklar iin para konusunda herhangi bir giriimde bulunmak istememektedirler. Dayanma grubu yeleri, gnlk ilerinin younluu

nedeniyle yaplacak olan haftalk toplantlara katlmann zor olacan ifade etmilerdir. Grup yelerinin ev iindeki ilerini aksatmamak amacyla toplantlarn skl ayda bir kez olarak belirlenmi ve toplant tarihlerini grup yelerinin birlikte kararlatrlp aratrmacya bildirmelerine karar verilmitir.

142 Grup yeleri rettikleri mallarn satnda aktif olarak yer almak ya da herhangi bir pazar arayna katlmak istememilerdir. Kyde yaayan ve projeye katlmak istemeyen kadnlarn olumsuz eletirileri, dayanma grubu yelerinde moral bozukluuna sebep olmu ancak almalarn balamasnn ardndan bu sorun ortadan kalkmtr. 10.2.Proje Uygulamas Srasnda Gzlemlenen Deiiklikler Dayanma grubu yelerine projenin ayrntlar ve amac aratrmac tarafndan ak ve net olarak anlatldndan, herhangi bir brokratik ilem ve ya belge istenmediinden, verilen szler yerine getirildiinden, dayanma grubunun istedii programa uyulduundan, verilen randevulara sadk kalndndan, dayanma grubu yeleri ile samimi bir ortam oluturulduundan projeye ve aratrmacya gven duyulmutur. Dayanma grubu yeleri ksa bir sre sonra aratrmacy kendilerinden biri olarak grmeye balamlardr. Grup yeleri, projenin kapsamnda olmamakla birlikte problemlerinin zm iin de aratrmacya bavurmaya balamlardr. Bu da aratrmacya duyduklar gvenin sonucu olarak problemlerini rahatlkla ifade edebilmeye baladklarn ortaya koymaktadr.

143 Gelir getiren bir faaliyete balamalarnn ardndan zaman kazanabilmek amacyla ev ilerini daha dzenli yapabilmek iin planl almay rendiklerini ifade etmilerdir. Aile reisi olan erkeklerin elerinin eve gelir getiren bir faaliyette bulunmalar dolaysyla onlara daha fazla yardmc olmaya baladklar belirtilmitir. Son aylarda yaplan toplantlarda bu durum aratrmac tarafndan da net olarak gzlemlenmitir. Projenin ilerleyen toplantlarnda daha nceden gruba katlmak istemeyen kyller de proje de yer almak istemilerdir. Ancak dayanma grubu yelerinin kar kmalar nedeniyle gruba yeni katlmclar alnamamtr. Finansmann yetersizlii nedeniyle de yeni bir grup oluturma imkan yaratlamamtr. Dayanma grubu yeleri, byle bir projede yer almaktan ve aratrmacnn kendilerine kar davranlarndan memnun olduklarn ifade etmilerdir.

144

Fotograf 10.1. Cennet Ecenin Evi 10.3.Proje Sonunda Dayanma Grubu yelerinin Deer ve Tutumlarnda Gzlenen Deiimler Grup yelerinin kendilerine olan gvenleri artmtr. Projenin ilk banda aratrmacnn nerilerinin tamamn kabul ederken ilerleyen toplantlarda kendileri eylem kararlar almlardr. Maya ve TGMP erevesinde yrtlen projelerin deerlendirilmesinde de benzer sonular kt grlmtr. Bu projeler erevesinde mikrokredi kullanan kadnlarn kendilerine olan gvenin artt, kendi yetenek ve retkenliklerine olan inanlarnn gelitii, kredi alabilecekleri

145 bir kurumun varlnn onlara gven duygusu verdii ifade edilmektedir (Adaman ve Bulut, 2005). Birlikte alarak ortak karar almay ve maddi konularda da birbirlerine destek vermeyi renmilerdir. Diyarbakrda yrtlen TGMP nin deerlendirme raporlarnda da benzer sonulara rastlanlmtr. Diyarbakrda yrtlen bu proje sayesinde toplumsal deerlerin glendii, grup kimliinin olumasna katkda bulunarak gven ilikilerinin pekitirildii ifade edilmitir (Adaman ve Bulut, 2005). Dzenlenen toplantlar, grup yelerinin gnlk yaamnda nemli bir yer tutmutur. Grup yeleri lm, salk problemlerinin yaand 2 olay dnda toplantlara tamsay katlmlardr. Ayrca, toplantlarn sonular elere, yaknlara, komulara ve civar kylere de anlatlmtr. Emek youn faaliyette bulunan grup yeleri, ev ilerini de aksatmamak iin gnlk hayatlarn planlamay renmilerdir. Aile reisleri, elerinin aile btesine katkda bulunmaya balamasndan sonra baz ilerde kadnlara yardmc olmaya balamlardr. Bu durum ilerleyen toplantlarda aratrmac tarafndan da gzlemlenmitir.

146 11. SONU VE NERLER Krsal kadnn ekonomik anlamda glenmesini salamak amacyla mikro kredi kullanm 1974ten bu yana gelimi ve gelimekte olan lkelerde uygulama alan bulmutur. lkemizde de Maya tarafndan stanbul ve evresinde, TGMP tarafndan ise Diyarbakr ve evresinde uygulanmaya geilen ve ilk etapta baarl sonular alnmaya balanan mikrokredi kullanmyla; uygun koullarn salanmas, lke artlarna adapte edilmesi, var olan aksaklklarn giderilmeye allmas ile zellikle krsal kadnn ekonomik ve sosyal olarak glenmesi yolunda nemli admlar atlaca dnlmektedir. Mikrokredi kullananlarn oluturduu dayanma gruplar, benzer retim faaliyetlerinde bulunan, birbirlerini tanyan ve kabul eden ve aldklar kredilerin geri denmesinde birbirlerine kefil olarak biraraya gelen kk gruplardr. Dnyada, bata Banglade olmak zere birok lkede, mikrokredi projelerinden baarl sonular elde edilmitir. destek olmak kadnlarn iini kolaylatrmaktadr. Aratrmada seilen Alanii Kynde yaplan alma Nisan 2006 tarihinde balam ve Nisan 2007de gerekletirilen deerlendirme toplants ile tamamlanmtr. Varolan yeteneklerini kullanarak para kazanmak ve bunu grup halinde yaparak birbirlerine

147 Kadn grubuyla her ay yaplan toplantlarda geri demeler ayni olarak gerekletirilmitir. Ayrca oturumlarda proje sonrasnda da kadnlarn retime devam etmelerini salayacak bir pazar arayna girilmesi konusunda farkl eylem kararlar alnmtr. Aratrmac tarafndan yaplan alma ve aratrmalar dayanma grubuyla birlikte deerlendirilerek olaslklar zerinde tartlmtr. Dayanma gruplar ile yaplan toplantlar sonrasnda ve proje bitiminde ulalan sonular aada zet olarak sunulmaktadr: Dayanma grubu yeleri varolan yeteneklerini kullanarak ekonomik kazan elde edebileceklerini renmiler ve bu sayede kendilerine olan gvenleri artmtr. Kadnlar kendilerine sunulan fikirleri dorudan kabul etmek yerine birlikte tartarak bilgi retmeyi, analiz etmeyi ve eyleme geirmeyi renmilerdir. Mikrokredi almasnn ardndan hem dayanma grubundaki kadnlarn hem de almaya katlmayan kadnlarn dardan gelen aratrmaclara ve derneklere bak alar deimitir. alma grubundaki kadnlarn, elerinden ve ocuklarndan ev ileri konusunda yardm almaya baladklar grlmtr. Ky genelinde ve dayanma grubu ierisinde bulunan kadnlarn ailelerinde kadnn almas konusundaki fikirlerde nemli deiikler ortaya kmtr. Aile reisleri elerinin

148 almalarna (kyn ierisinde olmak kaydyla) destek vermeye balamlardr. Dayanma grubunun almalarnn ilerleyen safhalarnda proje banda almaya katlmak istemeyen kadnlar ve civar kylerde yaayan kadnlar da mikrokredi kullanmak istemilerdir. Mikrokredi almalar, dayanma grubu yeleri tarafndan ky iinde ve civar kylerde anlatlmtr. Dayanma grubuna katlan kadnlarn arasndaki yardmlama artmtr. Grup kimlii olumasna katkda bulunulmutur. almaya katlan kadnlar gnlk hayatlarn planlayarak yaamay renmilerdir. Proje sona erdikten sonra kadnlarn rnlerini pazarlamalar iin bir imkan yaratlamamtr. Aratrmac tarafndan ortaya konan alternatifler dayanma grubu tarafndan benimsenmemitir. Dayanma grubu yelerinin ky dndaki merkezlere ulamlarnda ciddi sorunlar olmas ve genellikle ilerleyen yalarda olmalar nedeniyle pazarlama konusundaki engeller ortadan kaldrlamamtr. Kadnlar elde ettikleri kazanlar genellikle ev masraflar ve salk giderleri iin kullanmlardr.

149 Dayanma grubu yelerinden kazand paray kendine malzeme alm iin kullanp retime devam eden ve rnlerini toptancya pazarlayarak projenin esas hedefini yakalayan bir katlmcmz da olmutur. Bu da az da olsa almann srdrlebilirlii asndan olumlu bir gelime olarak grlmektedir. nk bugne kadar kadn odakl giriimcilik destek projelerinde kadnlar i kurmak iin eitmekte ancak kurulan ilerin srekliliini temin etmede yetersiz kalnmakta denilmektedir (Ecevit, 2007). Ortaya kan sonularn da gsterdii gibi, mikrokredi

uygulamasnn en nemli zorluu hizmetin verildii mterilerin maddi imkanlarnn yok denecek kadar kstl olmas ve genellikle eitim almam olmalarndan kaynaklanmaktadr. Bu durumda finansman salayan kurumun fonun uygun ekilde kullanmn denetlemesini ve kredilerin bu geri denmesini garanti altna almas sorun olmaktadr. geri denmesini garanti altna alnmas olarak Aslnda tm dnyada mikrokredilerin kadnlara verilmesindeki ana hedef kredilerin gsterilmektedir. Ksacas kadnlar bu sistemde emniyet sbab olarak grlmektedir (Uysal, 2006). Mikrokredi hizmetinden yararlanan kiiler de birok sorunla karlamaktadr. Zaten dzenli bir geliri olmayan bir kiinin mevcut maddi yknn stne yeni bir bor yk getirilmektedir. Dolaysyla geri demelerin salanmas son derece g olmaktadr. Baz durumlarda alnan krediler; kadnlarn eleri tarafndan kullanlmaktadr. Bu da kadnlarn omuzlarna ev ilerinin yannda kredi ile baladklar iin ve

150 kredinin geri deme yk binmektedir (Uysal, 2006). Bazen de mikrokredi, bir ksm kullanc tarafndan nakit akn kolaylatran bir kaynak olarak grlebilmektedir. Bu erevede dn yapmak, bor demek, acil salk durumlarnda ila almak amacyla da kullanlmaktadr (Adaman ve Bulut, 2005). Tm bu nedenlerden dolay mikrokredi uygulamalarnn baarl olmas iin ciddi engeller vardr. Ancak dnyada bu uygulamalar baar ile yapan tatmin edici bir geri dn oranna sahip kurulular vardr. Baar iin ncelikle alt yapnn oluturulmas gerektii ifade edilmektedir. Mikrokredi kuruluunun yetkili ubesi mteriye yakn olmal, elemanlar konularnda uzman olup mteri ile tek tek ilgilenebilmeli, gerektiinde yoksul kesime gerekli teknik bilgi ve eitim verilmeli, salanacak kaynakla retmeyi planladklar rnler iin gerekli pazar aratrmas yaplmal, hatta yeni pazarlar oluturulmaya allmaldr. Ayrca kredinin geri dnn salayacak mekanizmalar zerinde allmal, grup basks, garanti fonu gibi uygulamalar yaygnlatrlmal, yksek olan kredi maliyetini drmek iin teknolojiden yararlanmaya allmaldr. Mikrokredi almalar yoksullukla mcadelede ve zellikle krsal kadnn sosyo-ekonomik anlamda glendirilmesinde nemli bir ara olarak kullanlabilmektedir. Salk, beslenme, ocuklarn eitimi ve retim konularnda erkeklere gre daha fazla sorumluluk yklenen krsal kadnlar iin istihdam olanaklarnn artmas ve sosyal statlerinin ykseltilmesi son derece byk nem tamaktadr. Bu nedenle krsal

151 kadnlar fakirliin nlenmesinin anahtar olarak grlmektedir. Yani; krsal alandaki retimde son derece nemli roller stlenen kadnlarn geliimi fakirliin nlenmesinde byk etkiler yaratmaktadr. Ancak mikrokredi projelerinin en nemli hedefi olan

srdrlebilirliin salanabilmesi konusunda ciddi sorunlarla kar karya kalnmaktadr. Bu sorunlarn ortadan kaldrlabilmesi ya da en aza indirilebilmesi iin ncelikle mikrokredinin ve mikrokredi kullanmnn krsal kesimde doru olarak anlalabilmesi gerekmektedir. Sistemin doru anlalmas, eitim seviyesi son derece dk olan Trkiye krsal kesiminde bu bilinsizlikten kaynaklanan gven sorunlarnn da azaltlmasnda son derece byk nem tamaktadr. Trkiyede krsal kadnlar iin son derece nemli olan mikrokredi projelerinin srdrlebilirliinin salanmas konusunda atlan nemli admlar biri de mikro kredinin uygulanmas iin hazrlanm olan kanun tasladr. ok ksa bir zamanda mecliste kabul edilmesi beklenen bu taslak ile beraber proje yasal bir nitelik kazanacaktr. Balangta Merkez Bankasna benzer bir mikrokredi bankas kurulup kredilerin buradan kullandrlmas dnlmektedir. Sonraki aamada ise kurulacak mikrokredi kurulular tarafndan bu krediler verilecektir. Tasar ile birlikte mikrokredi kurulularnn anonim irket eklinde kurulmas ve kurulu iin BDDKdan izin alnmas art getirilmitir. Bir baka dikkat eken nokta ise bu kurululara mevduat kabul etme izninin verilmesidir. Tasarnn kabul edilmesiyle artk bankalar ve zel finans kurumlar dnda bu kurulularda mevduat toplayabileceklerdir. Ancak topladklar

152 mevduat z kaynaklarnn katn geemeyecektir. Ayrca yabanc para zerinden ilem yapma yetkileri olmayp mikro giriimciler dnda baka gerek ve tzel kiilere kredi veremeyeceklerdir. Mikrokredi almalarnn sorunsuz bir ekilde yrtlebilmesi iin kurulu yetkililerinin mikrokredi mterilerine yakn olmas ve onlarla tek tek ilgilenmesi de son derece nemlidir. Bunun iin gereken profesyonel personel ihtiyac, son yllarda yaanan ekonomik krizler sonucu isiz kalan bankaclar iin de bir frsat olarak deerlendirilmektedir. Krsal kesiminin mikrokrediler yoluyla desteklenmesi ile kyden kente gn tersine evrilmesi bir ok sosyo-ekonomik sorunun zmn beraberinde getirecektir. zellikle krsal kesim tasarruflarnn bir ekilde finansman sistemine dahil edilebilmesi yararl iin mikrokredi Krsal uygulamalarnn kesimin tasarruf yaygnlatrlmas olacaktr.

alkanlklarnn deitirilmesi son derece zordur. Ancak bu alanda aba gstermek ve mevcut kstl imkanlarn daha verimli alanlarda deerlendirmeleri iin zellikle krsal kadnlara yol gstermek hem kadnlarn kendileri iin hem de lke ekonomisi iin faydal olacaktr. Trkiyede daha ok hibe seklindeki yardmlarla desteklenen krsal kesim, mikro kredi uygulamasna ilk aamada pek scak bakmamaktadr. Dolaysyla mikrokredi uygulamalarndan nce mutlaka gerekli eitim, teknik yardm salanmal ve krsal kesime hibe yerine bu tip

153 uygulamalarn kendileri iin daha kalc ve yararl olaca anlatlmaldr. Projenin hayata geirilmesiyle birlikte Trkiyede yoksul kesimin %50sinin orta gelir seviyesine kartlmas ve kkte olsa kendi ilerini yapabilmeleri hedeflenmektedir. Mikrokredi yoluyla krsal kadnlarn ekonomik olarak kalknmas salanrken, sosyal deiimler asndan da nemli yol haritalar oluturulmaktadr. Gelecek yzyllara farkl bir grnmle girmeye abalayan Trkiyede de kadnlarn kendilerini kabullendirme abalar sadece kentli kadnlarla snrl kalmamaldr. Krsal kesimde de gerek anlamda kendilerine gvenen, kendileri ve ailelerinin gelecei konusunda karar verebilen ve daha da nemlisi bu kararlar uygulamay baarabilen kadnlarn oalmas son derece nemli bulunmaktadr. Sonu olarak Yoksulluk asla bir kader deildir ve mikrokredi yoksullukla savata etkili bir aratr (Yunus, 1999). Ancak mucizevi dnmlerden ziyade uzun zaman diliminde sonu vermeyi hedefleyen bir yoksullukla savam projesidir (Adaman ve Bulut, 2005).

154 KAYNAKLAR Adaman, F, ve Bulut, T., 2007, Diyarbakr dan stanbul a 500 Milyonluk Umut Hikayeleri Mikrokredi Maceralar, letiim Yaynlari, stanbul Arkan, G., 1988, Krsal Kesimde Kadn Olmak, Hacettepe niversitesi Edebiyat Fakltesi Dergisi Cilt:5 Say:2, ss. 116,Ankara Artukolu, M.M., 2000, Mikrokredi/ Mikrofinans Yaklam: Tarm Asndan Bir Deerlendirme, Trkiye 4. Ulusal Tarm Ekonomisi Kongresi, 6-8 Eyll 2000, Tekirda Artukolu, M.M ve Karahan Uysal, ., 2005, Microcredit

Applications from the Standpoint of Rural Development: An Evaluation for Turkey, 17. European Seminar on Extension Education, August 30-September 3, zmir Trkiye, pp.371-377 Beinci, M., 2005, Mikrokredi ile Yoksullua Son, Ekonomist Dergisi, Trkiye (Eriim: http:// www.e-konomistdergisi.com/ makale.asp?id=, Eriim Tarihi:17, 23.11.2005 ) Budak, ., 2006, Odak Grup Grmesi, Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Program, Ankara CGAP, 2006, Tarihi: 15.01.2006 ) DonerBriefs (Eriim: Eriim

http://www.cgap.org/publications/donor_briefs.html,

155 KAYNAKLAR (devam) CGAP, 2006, Key Principles of Microfinance (Eriim:http://

www.cgap.org/keyprinciples.html, Eriim Tarihi: 15.01.2006) Cull, R., Demirg Kunt, A. and Morduch, J., 2006, Financial Performance and Outreach: A Global Analysis of Leading Microbanks(Eriim:http://wwwwds.worldbank.org/servlet/WDS_IBank_Servlet?pcont=details &eid=000016406-20060124163013, Eriim Tarihi: 29.11.2006) Deniazlp, H., 2007, Toplumsal Dnm in Sosyal Giriimcilik Rehberi, Ankara(Eriim: http:// www.stgm.org.tr/docs/1190909449SosyalGirisimcilik.pdf, Eriim Tarihi: 15.02.2007) Dolun, L., 2005, Mikro Finansman, Trkiye Kalknma Bankas A.. Genel Aratrmalar, Ankara DPT, 2006, Dokuzuncu Kalknma Plan, Krsal Kalknma Politikalar zel htisas Alt Komisyonu Raporu, Ankara Ecevit, Y., 2007, Trkiye de Kadn Giriimciliine Eletirel Bir Yaklam, Uluslar aras alma Ofisi, Ankara Erdoan, N., 2004, Yoksullukla Mcadelede Etkili Bir Enstrman Mikro Kredi, Finansal Forum zel Eki

156 KAYNAKLAR (devam) Finca, 2004, Finca International Annual Report 2004 (Eriim: http:// www.villagebanking.org/FINCA%20AnnlRprt%202004.pdf, Eriim Tarihi: 10.08.2006) Forster, S., Greene, S. And Pytkoska, J., 2004, The State of Microfinance in Central and Eastern Europe and New Independent States (Eriim: http: // www.mfc.org, Eriim Tarihi: 07.07.2005) Gbezo E. B., 1999, Microcredit in West Africa: How small loans make a big impact on poverty, ILO, World of Work, No:31 Giraud, L., 2006, International Finance Corporations anad Kaufman Foundation Launch Joint Studies on Iniatives to Promate Womens Access to Finance, Washington Glubuk, B., engl, H., Aluftekin, N., Kzlaslan, N. ve Kl, M., 2005, Tarmda stihdam, Sosyal Gvenlik Uygulamalar ve Krsal Yoksulluk (Eriim: http:// www.zmo.org.tr/etkinlikler/6tk05/059bulentgulcubuk.pdf, Eriim Tarihi: 21.10.2006) Glubuk, B., 2006, AB ve Trkiye de Krsal Yap ve Krsal Kalknma (Eriim:http://www.wwf.org.tr/tr/docs/sunum_bulentgulcubuk. pdf, Eriim Tarihi: 21.10.2006)

157 KAYNAKLAR (devam) Gzel, A., 2006, Odak Grup Grmesi, Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, Ankara Harri, D. S., 2005, State of the Microcredit Summit Campaign Report (Eriim:http:// www.microcreditsummit.org/pubs/reports/socr/2005/SOCR05 _Eng.pdf, Eriim Tarihi: 15.01.2006) Khandker, R. S., 1998, Microcredit Programme Evaluation, IDS Bulletin, Vol. 29, Number 4, pp. 11-20 Llanto, M. G., 2000, Philippines, The Role of Central Banks in Microfinance in Asia and the Pacific, Asian Development Bank, pp. 247-277 Madaley, J., 2003, Herkese Gda, itlenbik Yaynlar 29, stanbul Matin, I., 1998, Mis-Targeting by the Grameen Bank, IDS Bulletin, Vol. 29, Number 4,pp. 51-58 Mayoux, L., 1998, Participatory Learning for Womens Empowerment in Microfinance Programmes, IDS Bulletin, Vol. 29, Number 4, pp. 39-50 Ministry of Finance of China, 2006, China: Commercially Sustainable Micro and Small Business Finance, Project Information Document, China

158 KAYNAKLAR (devam) Osmani Khan, N. L., 1998, Impact of Credit on the Relative WellBeing of Women, IDS Bulletin, Vol. 29, Number 4, , pp. 31-38 zatalba, O ve zkan, B., 2003, The Role of Women in Agriculture and Rural Development in Turkey, AJWS Vol.9 No: 4, 2003 pp. 114-124 zatalba, O., 2001, Adana linin Sosyo-Ekonomik zellikleri Farkl ki Kynde Kadnlarn Tarmsal Faaliyetlere Katlm ve Yaymdan Yararlanma Olanaklar, Akdeniz niversitesi Ziraat Fakltesi Dergisi, ,Cild:14(1),s.79-88 zatalba, O., 1999, Krsal Alanda Kadn ve Kalknmadaki Rol, Tarm ve Mhendislik Dergisi, TMMOB; Say:60, s. 41-47, Ankara zer, S., 2004, Trkiye deki Mikrokredi Deneyimi: Yeni Bir Ynetim Stratejisi, Boazii niversitesi Atatrk lkeleri ve nklap Tarihi Enstits, stanbul Parker, J and Pearce, D., 2001, Microfinance, Grants, and Nonfinancial Responses to Poverty Reduction: Where Does Microcredit Tarihi: 07.01.2006) Fit? (Eriim : http: Eriim //www.microfinancegateway.org/files/2738_097.pdf,

159 KAYNAKLAR (devam) Pearce, D., 2003, Financial Services for The Rural Poor (Eriim: http: // www.cgap.org/portal/binary/com.epicentric.contentmanageme nt.servlet.ContentDeliveryServlet/Publications/html_pubs/Don orBrief_15.html, Eriim Tarihi: 15.09.2005) Uysal, N., 2006, Yoksulluun Nedeni Erkekler (Eriim: http: // www.radikal.com.tr/ek_haber.php?ek=r2&haberno=6394, EriimTarihi: 29.10.2006) World Bank, 2005, Albania- Microcredit Project , Implementation Completion Report, Albania World Bank, 2005, Bangladesh- Social Safety Nets in Bangladesh: An Assessment, Sector Report, Bangladesh, World Bank, 2001, Bosnia-Herzegovina Local Initiatives

(Microfinance) Project II, Bosna World Bank, 2006, Tanzania- Rural and Micro Financial Service Project, Tanzania Womens World Banking, 2000, Why Focus on Poor Women and How Best to Serve Them (Eriim:http:// www.swwb.org/English/2000/Why_focus_on_poor_women.ht m , Eriim Tarihi: 22.01.2007)

160 KAYNAKLAR (devam)

Yldrak, N., 1992, Ky Kadnlarnn Sosyo-Ekonomik ve Kltrel Konumlar, Friedrich Ebert Vakf Yaynlar, stanbul Young, K., 1989, Third World Women In Development, Allied Publishers Limited, New Delhi Yunus, M., 1999, Yoksulluun Bulunmad Bir Dnyaya Doru, Doan Kitaplk, Banglade Yunus, M., 2004, What is Microcredit? (Eriim: http:// www.grameeninfo.org/bank/WhatisMicrocredit.htm, 29.01,2006) Yurtta, Z., Tecer, A. ve elik, H., 2005, Tarmsal Nfusun Eitimi ve Tarmsal Nfus erisinde Kadn (Eriim:http:// Eriim www.zmo.org.tr/etkinlikler/6tk05/055ziyayurttas.pdf, Tarihi: 21.10.2006) Zaman, H., 1998, Can Mis-Targeting be Justified?, IDS Bulletin, Vol. 29, Number 4 Eriim Tarihi:

161 NTERNET SAYFALARI: http://www.accion.org http:// www.acdi_cida.gc.ca http:// www.adie.org http:// www.aksiyon.com.tr http:// www.alomaliye.gov.tr http:// www.apdc.org http:// www.ashi.org http:// www.bizconnections.com/oecf.htm http:// www.calmeadow.com http:// www.cgap.org http:// www.ddcinc.org http:// www.dompetdhuafa.or.id http:// www.edebiyatdegisi.hacettepe.edu.tr http:// www.forumuz.biz/mikro_finans_nedir http:// www.girisimciliknetwork.gen.tr/kadin_girisimciligi.html http:// www.gla.ac.uk http:// www.grameenfoundation.org http:// www.grameen-info.org

162 http:// www.gtz.de http:// www.home.ku.edu.tr http:// www.indianngos.com/issue/microcredit http:// www.israf.org http:// www.katalysis.org http:// www.kedv.org.tr/ http:// www.kfw.de http:// www.kssgm.gov.tr http:// www.lifeinafrica.com http:// www.memlekethaber.com http:// www.mfc.org.pl http:// www.microcreditsummit.org http:// www.microfinancegateway.org http:// www.mikrofinansturkiye.org http:// www.milliyet.com.tr http:// www.norad.no http:// www.omidyar.net http:// www.radikal.com.tr http:// www.sabah.com.tr, Eriim Tarihi: 25.09.2004 http:// www.sewa.org

163 http:// www.sida.se http:// www.swwb.org http:// www.tspi.org http:// www.ucansupurge.org http:// www.uncdf.org/english/microfinance http:// www.usaaid.gov http:// www.villagebanking.org http:// www.woccu.org http:// www.worldbank.org http:// www.wwf.org.tr http:// www.yearofmicrocredit.org http:// www.zmo.org.tr http:// www.3gf.org/grantee_wsep.html

164 KSEL GRMELER Yeim SAYGILI; E.. Kadn Sorunlar Aratrma ve Uygulama Merkezi Dr. Sebahattin GAZANFER; ICAC (Uluslararas Pamuk stiare Komitesi) zel Sektr Danma Kurulu Bakan Yardmcs Didem DEMRCAN; Kadn Emeini Deerlendirme Vakf Operasyon ve Eitim Md. Pelin GRE; Diyarbakr Milletvekili Aziz Akgl n Danman Tue BULUT; Cambridge niversitesi Sosyal ve Siyasal Bilimler Fakltesi Fethi BOZKURT; Alanii Ky Muhtar

165 EKLER

Ek-1: Anket Formu 1. KA YAINDASINIZ?..... 2.RETM DURUMUNUZ NEDR?..... -OKUR YAZAR DEL () -SADECE OKUR YAZAR ( ) -LKOKUL () -ORTA VEYA DENG () -LSE VE YA DENG () -YKSEKOKUL,FAKLTE,Y.LSANS ( ) 3.KA YAINDA EVLENDNZ?........... 4.E SEMNZE KM KARAR VERD? -KENDM -ALEM -ALEMLE BRLKTE -AKRABALAR () () () ()

5.ALE NDEK ASL GREVLER NELERDR? -EV YAPMAK -ALE BTESNE KATKI -E VE OCUUNA MANEV DESTEK -YALILARA BAKMAK -ALENN SOSYAL LKLERN DZENLEMEK 6.HARCAMALARA KM KARAR VERYOR? -EVN BYKLER -KENDM -EM -EMLE BRLKTE -HERKES KEND () () () () () () () () () ()

166 7.ENZ KARARLARA KATILMAZSA NE YAPARSINIZ? -KNA ETMEYE ALIIRIM -KIZAR BLDM YAPARIM -ONUN KARARINA K ATILIRIM -KARARIMI DETRRM () () () ()

8.KADININ ALIMASINA LKN DNCELERNZ NELERDR? -SADECE EV LERN YAPABLR ( ) -ALIVER GB EVN BAZI DIARI LERN DE YAPABLR ( ) -MEMURYET YAPABLR VEYA BR YERDE CRETL ALIABLR () -TARLA VEYA BAHEDE ALIABLR ( ) -HER YAPABLR () 9.KADININ ALIMASININ ETKLER NELERDR? -ALE BRL ZAYIFLAR () -ALE BTESNE KATKISI OLUR () -KADININ ALE SORUMLULUKLARINI PAYLAMASINI SALAR () -KADININ EV LERN DAHA Y PROGRAMLAMASINA YARDIMCI OLUR () -KADININ HAKLARINI KULLANMASINI VE KORUMASINI KOLAYLATIRIR () -KOCASIYLA DAHA AZ LGLENR () -KADININ HAYAT TECRBES,BECERS VE DRENCN ARTTIRIR () -KADININ KENDN GELTRME VE YENLEME HTYACI ARTAR () -OCUKLARA DAHA AZ VAKT AYIRIR ( ) -OCUKLARINA VERD ETM VE TERBYE DAHA Y OLUR () -EVDE DAHA UYUMLU VE ANLAYILI DAVRANIR () -ALENN SOSYAL LKLER ZAYIFLAR () -TEK SIKINTISINI EVE YANSITIR () -KADIN GERENDEN FAZLA YORULUR VE YIPRANIR ( )

167 10.KA OCUUNUZ VAR? 11.ALENZN AYLIK GELR KA LRADIR? 12.AYLIK GELR EVE GETREN K KMDR? 13.ALIANLARIN MESLEKLER NELERDR? 14.SOSYAL GVENCENZ VAR MI? -YOK () -YEL KART () -SSK ( ) -BAKUR () -BAKUR FT () -EMEKL SANDII ( ) 15.ALENN AYLIK HARCAMALARI NE KADARDIR? 16.HARCAMA KALEMLER NELERDR? [17.MKROKRED PROJESNN SZE FAYDASI OLDU MU?] [18.KAZANDIINIZ PARAYI NEREDE KULLANDINIZ?]

168 Ek-2 : Giriimci Kadn Dernei Karar -1

169 Ek-3 : Giriimci Kadn Dernei Karar - 2

170 ZGEM Tuba ZANBAK 15 Ocak 1980 Tarihinde zmirde domutur. lk retimini Mustafa Reit Paa ilkokulunda, orta ve lise eitimini Bornova Anadolu Lisesi Almanca blmnde tamamlamtr. 1998 ylnda Ege niversitesi Ziraat Fakltesi Tarm Ekonomisi Blmnde lisans eitimine balam ve 2003 ylnda buradan mezun olmutur. Yksek lisans retimini de ayn blmde tamamlamtr.