st Tp Fak Derg 2010; 73:2 J Ist Faculty Med 2010; 73:2 www.itfdergisi.

com

DERLEME / REVIEW ARTICLE

STANBUL NVERSTES STANBUL TIP FAKLTES BOKMYA (KRSS) ANABLM DALI TARHES HISTORY OF THE DEPARTMENT OF BIOCHEMISTRY OF ISTANBUL MEDICAL FACULTY OF UNIVERSITY OF ISTANBUL Gne Pernur NER * ZET stanbul niversitesi Tp Fakltesi Biokimya Enstitsnn tarihesi ile ilgili bu derlemede, Hayati ve Tbbi Kimya Enstitsnn (o zamanki ad) yeniden yaplanm ve geliimine katkda bulunan ve hepsi kendi alannda dnyaca tannm birer otorite olan, Enstitnn Alman direktrleri Werner Lipschitz, Felix Haurowitz, Zdenko Stary, onlarn Trkiyede kaldklar srede yaptklar Biokimya Eitimi ve bilimsel almalar ve 1933 niversite Reformundan gnmze kadar bu Enstitde yetimi retim yeleri hakknda baz bilgiler verilmitir. Anahtar kelimeler: Biokimya Tarihe, Biokimya Anabilim Dal Tarihesi, Biokimya Krss ABSTRACT In this review concerning the history of the Department of Biochemistry of Istanbul Medical Faculty of University of Istanbul, some information about Werner Lipschitz, Felix Haurowitz, Zdenko Stary, German directors of the Institute of Biological and Medical Chemistry (old name) who all were world-wide well-established authority in their own scientific area and contributed to the re-constitution and development of the Institute, Biochemical education and scientific researches performed in duration of their stay in Turkey and the academic staff who trained in this Department from beginning of the University Reform in 1933 up to now, have been presented. Key words: History of Biochemistry, History of the Department of Biochemistry, Department of Biochemistry GR 14 Mart 1827de Osmanl Devletinin Tphane ad ile batl anlamda kurduu ilk Tp okulunun son snfnda (4.snf= snf- evvel) Kimya, 3. snfnda (snf-I sani) Fizyoloji okutulmaktayd (1). 1909 ylnda Haydarpaada Askeri ve Sivil Tbbiye okullar birletirilerek stanbul Darlfnunu Tp Fakltesi kurulmutur (2). 1921 ylna kadar Darlfnun Tp Fakltesinde Kimya dersleri Hayati Kimya ad altnda programda bulunduu halde, bir sre iin verilememiti. 1923de Hayati Kimya dersi Fransz ordusu subaylarndan Prof.Dr.Boutonnet tarafndan yeniden okutulmaya balanmtr (3). nceleri konferanslar eklinde sunulan konular, daha sonra sistemli ders haline getirilmitir. Mektebi Tbbiye-i ahanede (Askeri Tp Okulu) Kimya okutman Dr. Hadi Mtak, Prof.Dr.Boutonnetnin derslerinden ilham alarak Kimya- Hayati adl bir kitap karmtr. Bu srada, Tp Fakltesi mezunu ve organik kimya zerinde alm Mderris (Ord.Prof.) Dr. Hadi Faik Sal o zamanki ad ile Tbbi ve Hayati Kimya Krssnn banda bulunuyordu. Ord. Prof. Dr. Hadi Faik Sal nceleri yalnzca organik kimya ieriindeki derslerini, giderek tpsal kimya eklinde vermitir. Bu dnemde, Hayati Kimya krssnde Tp Fakltesi mezunu Dr.Rasim Ali de muallim (profesr) olarak grev alm ve Kimya- Fizyoloji ve Marazi adl bir kitap yazmtr. Dr. Osman Nuri ve mer beyler de nce asistan sonra muallim muavini (doent) olarak krs almalarna katkda bulunmulardr. Krsnn 1923-1933 dnemindeki almalar daha ok eitime dnktr (3). 1933 ylnda Atatrkn gerekletirdii niversite reformu ile Darlfnun lavedilmi ve yerine stanbul niversitesi kurulmutur. 1933 niversite Reformu ile Haydarpaa'da bulunan Tp Fakltesi stanbul'un Avrupa yakasna nakledilmitir. Faklte idare merkezi (Dekanlk) ile Biyokimya, Fizyoloji, Mikrobiyoloji ve Hijyen Enstitleri Beyaztta bulunan eski Harbiye Bakanl Binasna (zerinde Arap harfleri ile Daire-i Umur- Askeriye yazan ihtiaml kapdan girilerek ulalan ve gnmzde stanbul niversitesi Rektrl olarak kullanlan byk tarihi bina) tanmtr. Klinikler ili ocuk, Haseki, Cerrahpaa, Guraba ve Bakrkydeki hastanelere datlmlardr (4). 1933teki bu niversite reformu ile ayrlan eski Darlfnun hocalarnn yerine Nazi Almanyasndan kaan Musevi bilim adamlarndan bazlar Trkiyeye getirildiler. Tp Fakltesinin eitli klinik ve enstitlerinde Trk retim yeleri ile birlikte retim kadrosunda ya da direktr olarak grev alan bu bilim adamlar kendi sahalarnda dnya apnda birer otorite idiler. Bunlar arasnda Werner Lipschitz, Felix Haurowitz, Zdenko Stary reform sonras Tp Fakltesinin o zamanki ad ile Hayati ve Tbbi Kimya Enstitsnde grevlendirilen yabanc retim yeleridirler. 1933-1938 Ord.Prof. Dr. Werner Lipschitz dnemi . Hayati ve Tibbi Kimya Enstits lkemizde Biokimya alanndaki bugnk gelimenin gerek temeli, 1933 niversite Reformunda Frankfurt niversitesi Tp Fakltesinden davet edilen Farmakolog Ord.Prof. Dr. Werner Lipschitz tarafndan Hayati ve Tbbi Kimya Enstitsnn yeniden yaplandrlmas ile atlmtr. Enstit direktrlne getirilen Ord.Prof. Dr. Werner

Date received/Dergiye geldii tarih:10.02.2010 - Dergiye kabul edildii tarih: 12.04.2010 * stanbul niversitesi, stanbul Tp Fakltesi, Biyokimya Anabilim Dal, apa, stanbul (letiim kurulacak yazar: pernuron@gmail.com)
stanbul Tp Fakltesi Dergisi Cilt / Volume: 73 Say / Number: 2 Yl/Year: 2010

61

Biyokimya Anabilim Dal Tariesi

Lipschitz, fakltede modern Biokimya retiminin ve aratrmalarnn balatcs olmutur. Hoca bilimsel yaantsnn ilk zamanlarnda Biokimya ile uram olduundan farmakolojiyi biokimyasal temellere dayandrmay ngren bilimcilerden biri idi. Bu yzden Hayati ve Tbbi Kimya Enstits direktrl grevine kolayca uyum salamtr (3).

Hitlerin ekoslovakyaya girmesi Viyana ve Pragdan da ok sayda bilimadamnn kovulmasna veya kamasna yol amtr. Bu gelimenin sonucunda Trkiyeye ikinci bir snmac bilimadam dalgas ulamtr. Bu dalgayla, Pragdaki Alman niversitesinden kaan Felix Haurowitz, Amerika Birleik Devletlerine g eden Werner Lipschitz den boalan stanbul niversitesi Hayati ve Tbbi Kimya Enstits direktrlne davet edilmitir (3,4). 1939-1948 Ord.Prof. Dr. Felix Haurowitz dnemi . Hayati ve Tbbi Kimya Enstits Felix Haurowitz, Trkiyenin tek Tp Fakltesinin Tbbi ve Hayati Kimya Enstitsn gelip grdkten ve almak iin yeterli bulduktan sonra grevi kabul etmitir. Bylece Biokimya Enstitsnn bana Ord. Prof. payesi ile direktr olarak atanmtr(5,6,7). 1896 ekoslovakya Prag doumlu Ord. Prof. Dr. Haurowitz, ilk, orta ve Gymnasium eitimini doduu kentte 1902-1914 yllarnda tamamlamtr. 1922de Prag Alman niversitesi Tp Fakltesinden mezun olmu, 1923de Fen Fakltesinden fen doktoru nvann da almtr. 1925de doent, 1939da profesr olmutur. Ord. Prof. Dr. Haurowitz, 1939da niversitemize gelir gelmez Trke renmeye balamtr. 1939 Nisannda Ord. Prof. Dr. Haurowitz, almalarnda Almanca bilen elemana ihtiyac olduunu bildirerek baarl bir Tp rencisi olan aban rnektekini yanna renci asistan olarak almtr. aban rnektekin Tp Fakltesini 1941de bitirmi ve 1943 ylnda da Enstitde bir sre cretli almtr. Ord. Prof. Dr. Haurowitz, geliinin ikinci ylndan itibaren de derslerini Trke vermitir. Geldiinde kendisine almalarnda yardmc olabilecek yalnzca laborant P. Schwerini bulmutu. Fakat ncelikle iine sk sarlacak, aratrmaya hevesli Tp fakltesi mezunu asistan olmasn istemiti. Bu istei Kasm 1939da Dr. Mutahhar Yensonun enstitye asistan olarak bavurmas ile gerekleti (5).

Ord.Prof. Dr. Werner Lipschitz 1892 Berlin doumlu Ord.Prof. Dr. Werner Lipschitz, ilk, orta ve Gymnasium eitimini Berlinde, Tp eitimini Berlin ve Leipzigde yaparak 1916da mezun olmutur. Ksa zamanda doent, profesr ve Ord. profesrle ykselmiti. 1933-1935 yllarnda kurucusu olduu Biokimya Enstitisnde ok byk emek, aba sarfederek gayet modern ve mkemmel bir laboratuar kurulmasn salamtr. lk yl yalnz teorik olarak verdii derslerini, sonraki yllarda ilgi ekici deneylerle zenginletirmi ve kurslar yaptrmtr. Bonn niversitesinden 1928 ylnda kimyager olarak mezun olmu ve Tp Fakltesinde de 1929 ylnda doktora yapm olan Dr. Saib Ragp Atademir, 1934de ..Hayati ve Tibbi Kimya doentliine atanmtr. Lipschitzin Almanca olarak verdii dersler doent Dr. Saib Ragp Atademir ve Fizyoloji doenti Dr. Sadi Irmak tarafndan Trkeye evrilmitir. Ord.Prof. Dr. Werner Lipschitz,1935-1938 yllar arasnda konular daha ok Biokimyasal Farmakoloji alannda olan 8 alma ve 2 renci kitab yaynlamtr. O sralarda Lipschitzin asistan olmadndan aratrmalarnda tek yardmcs ve destei 1934 sonlarnda Almanyadan gelen laborant Paula Schwerin olmutur. 1937de Dr. Saib Ragp Atademir yeni kurulan Kabil niversitesinde, grev almak zere Enstitden ayrlmtr (3). Fizyoloji doenti Dr. Sadi Irmak, Ord.Prof. Dr. Lipschitzin istei ile Dr. Saib Ragp Atademir yerine vekaleten grevlendirilmitir. Ord.Prof. Dr. W. Lipschitz de 1938de Amerikada grev alarak Enstitden ayrlmtr. Bunun zerine Fizyolog Dr. Sadi Irmak, iki smestr sre ile Hayati Kimya dersi vermitir.

1911 stanbul doumlu Prof. Dr. Mutahhar Yenson, 1937de stanbul niversitesi Tp Fakltesini bitirdikten sonra, Adana stma kursunda eitim grmtr. 1937-1938 de askerlik grevi sonrasnda Ekim 1939a kadar Edirne stma sava blgesi Lleburgaz ube tabibi olarak almtr. 31 Ocak 1940da stanbul niv. Hayati ve Tbbi Kimya Enstsnde asistanla balamtr (5, 6,7). 1940 ylnda, . Tp Fakltesi 1936 yl mezunu Dr. Hatice Bodur, Ord. Prof. Dr. Haurowitzin bulunduu snavda Hayati Kimya uzman olmutur (8). Dr. Mutahhar Yenson, Kasm 1941de uzman, Nisan 1943de .doenti olmu, Maysta kadroya atanmtr Dr. Mutahhar Yenson,1939-1948 yllarnda Ord. Prof. Dr.

Fizyoloji doenti Dr. Sadi Irmak

stanbul Tp Fakltesi Dergisi Cilt / Volume: 73 Say / Number: 2 Yl/Year: 2010

62

History of the Department of Biochemistry

Haurowitzin, ilk ve son Tp Fakltesi mezunu daimi asistan, ilk yetitirdii uzman ve doenti olmutur. Ord. Prof. Dr. Haurowitz, Mutahhar Yensonun arkasndan Tp dndan renme ve aratrmaya hevesli ou kimya kkenli asistanlar etrafna toplayarak dnya savann glklerine ramen Enstity bilimsel aratrma merkezlerinden biri haline getirmiti (5). Bunlarn ou Ord. Prof. Dr. Haurowitzin yannda fahri asistanlk yaparak uzmanlk almlardr. Bu asistanlar unlardr: Kim. Kirkor Sarafyan, Kim.Mh. Fahamet Bursa, Kim. Mrvvet Bilen, Kim. Prodromos Tanaolu, Kim.Mh. Radiye Cindi, Dr. Kim. Sara Gitte Lisie, Kim.Yzb. Niyazi Eryol, Kim. Adnan Tmer, Kim.Mh. Lale Etili. Kim. Mrvvet Tuncay. Bunlardan yalnzca Fahamet Bursa Hayati ve Tbbi Kimya Enstitisnde kalarak akademik kariyer yapmtr. 1922 yl Bursa doumlu olan Fahamet Bursa, st.ni. Kimya mhendisliini bitirdikten sonra, 1943 te Haurowitzin asistan olmutur (7).

Ord.Prof.Dr. Felix Haurowitz ve asistanlar (nde soldan birinci: Kim.Fahamet (Bursa) Arat. 2.sra: Ortada Haurowitz ve sol yannda Dr. Mutahhar Yenson) Dr. Mutahhar Yenson, 1943te doent olduktan sonra Tp Fakltesi rencilerinden baka, faklte oluncaya kadar 24 yl eczaclk okulu rencilerinin de eitimleri ile grevlendirilmitir (3,7). Dr. Mutahhar Yenson, tp rencileri iin Biokimya praktikumu hazrlamtr (1945). Ord. Prof. Dr. Haurowitz, 1941-1948 arasnda ou immunoloji ve protein yaps ile ilgili 49 aratrma yaptrm ve 3 ders kitab hazrlamtr. rencilere verilen sistematik Hayati Kimya dersleri yannda, klinik kimya pratik dersleri, asistan ve uzmanlar iin klinik kimya gelime kurslar da yaptrlmtr (5).

Ord. Prof. Dr. Haurowitz, dier asistanlarna da uzmanlk vermi ve ounu kimya doktoras yapmaya ynlendirmitir. 1947de Laborant P. Schwerin New York Columbia niversitesinde grev alarak Enstitden ayrlmtr (7). Ord. Prof. Dr. Haurowitz, 1938 st.Tp Askeri Tbbiye okulu mezunu ve 1944de Glhane Askeri Tp Akademisinde Biokimya uzmanl alm olan Yzb. Dr. evket Tekmann .. Hayati Kimya Enstitsnde almalara katlmasna izin vermi ve kendisine antikorlarn saflatrlmas ve izolasyonu konusunda doentlik tezi yaptrmtr. Bu tezle 1947de . doenti olan Dr. evket Tekman, 1948de st..Tp Fakltesinde doent kadrosuna atanmtr (9). Ord. Prof. Dr. Haurowitz, stanbul niversitesi Tp Fakltesindeki 10 yl hizmeti sresince 9 uzman ve Dr Mutahhar Yenson ve Dr. evket Tekman olmak zere 2 retim yesi yetitirmitir. Bu srada eitim kadrosunda 2 doent dnda asistan olarak, 1945te uzman olan Kim. Mrvvet Tuncay, 1947de Fen-Kimya doktoru (PhD) olan Dr. Fahamet Bursa ve 1948de asistanla alnm olan Kim.Mh. Margarita Arnaki bulunuyordu. Dr. Fahamet Bursa, 5 yl Ord. Prof. Dr. Haurowitzin ynetiminde almtr. Ord. Prof. Dr. Haurowitz 1948 ylnda davet edildii Amerikann ndiana niversitesinde Biokimya profesr olarak grev alarak enstitden ayrlmtr. 1948 Haziranndan itibaren yerine Do.Dr. Mutahhar Yenson, enstit retim ve ynetimi ile grevlendirilmitir. 1948den 1966ya kadar ndiana niversitesinde eitim ve aratrma yapan Ord. Prof. Dr. Haurowitz, daha sonra emekli profesr olarak almalarn srdrmtr. 1972de kendisine stanbul ni. stanbul Tp Fakltesinden eref doktoru nvan verilmitir. 1987de lmne kadar bilimsel almalarn srdrmtr (5).

Ord.Prof.Dr.Felix Haurowitzin 1975 ylnda st.Tp Fakltesi Biokimya Ana Bilimdaln ziyareti (n sra soldan ikinci Ord.Prof.Dr.F. Haurowitz, en arkada soldan birinci Prof. Dr. Mutahhar Yenson ) 1949-1957 Ord.Prof. Zdenko Stary dnemi . BiolojikKimya Enstits Prag Alman niversitesi Tp Fakltesi Biokimya krss direktrlnden Ankara Tp Fakltesi Biokimya krss profesrlne gelen Prof. Dr. Z. Stary, 1949 yl ubatnda ordinarys payesi ile Fakltemiz Biolojik-Kimya Enstits direktrlne atanmtr. 1899 ekoslovakya Prag doumlu Ord. Prof. Dr. Zdenko Stary, 1923 ylnda Prag Alman niversitesi Tp Fakltesini bitirmitir.1925te Kimya doktoru (Ph.D) nvann almtr. Prag Alman niversitesinde 1928de doent, 1932de

Ord.Prof.Dr. Haurowitzin yazd ders kitab, 1943

stanbul Tp Fakltesi Dergisi Cilt / Volume: 73 Say / Number: 2 Yl/Year: 2010

63

Biyokimya Anabilim Dal Tariesi

profesr olmutur. 1939da bu niversitenin Biokimya Enstits Direktrlne getirilmitir. 2.Dnya sava srasnda Prag Alman niversitesinin kapatlmas zerine Trkiyeye gelerek, 1947de Ankara niversitesi Biokimya Enstits profesrlne atanmtr. 1949 ylnda Ordinarys payesi ile stanbul niversitesi Biolojik-Kimya Enstits direktrlne getirilmitir (6,7).

Stary de ksa zaman sonra derslerini Trke vermeye balamtr. Bu dnemde bilimsel aratrmalar, vcut mkopolisakkarid ve mko ve glikoproteinlerin klinik ve patolojik deiim koullar zerine younlamtr (6.7). Ord. Prof. Dr. Z. Stary, birka ciltlik Biokimya dersleri adl teorik ders kitab da yazmtr. 1949da Dr. Mutahhar Yenson profesr, Dr. Fahamet Bursa . doenti olmutur. 1951de Mutahhar Yensondan boalan doentlik kadrosuna, Do. Dr. Hatice Bodur atanmtr. Kim.Mh.Margarita Arnaki 1951de uzman olmutur (7). 1951de Kim. Mh. Artin Zarikolu, 1952Kasmnda Kim. Ayten Uur, Kim.Mh. Nevzat ner, fahri asistan olarak, Dr.Ahmet Araz ise kadrolu asistan olarak .. Tp Fak. Biolojik-Kimya Enstitsne alnmlardr (7). Kim.Mh. Nevzat ner, 1953 ubatnda kadroya alnmtr. Kim. Mh. Artin Zarikolu, 1953te Tbbi ve Hayati Kimya uzman olmu ve bir ka ay sonra da Enstitden ayrlmtr (7). 1955de Kim.Mh.Margarita Arnaki doent olmutur. Asistan Kim. Ayten Uur 1955 ylnda nce Fen-Kimya doktoru (PhD.), ayn yl iinde Tbbi ve Hayati Kimya ve Gdai Kimya uzman nvanlarn almtr (7). Daha sonra da Enstitden ayrlmtr. Kim. Mh.asistan Nevzat ner ise, 1955te, Dr.Rer.Nat, nvann almtr.1956da Dr. Nevzat ner ve Dr.Ahmet Araz Tbbi ve Hayati Kimya uzman olmulardr. Ocak 1957de Ord. Prof. Dr. Z. Stary Amerikada grev alarak Biolojik Kimya Enstitsnden ayrlmasndan sonra, Prof. Dr. Mutahhar Yenson direktrle getirilmitir (3,7). 1957-1981 Prof. Dr. Mutahhar Yenson dnemi . Biokimya Enstits/Krss 1958de Do. Dr. Margarita Arnaki, ABDinde grev alarak, Enstitden ayrlmtr. Ayn yl, .Do. Dr.Fahamet Bursa, zmir ni. de protein kimyas dersi vermek zere grevlendirilmitir. .Do. Dr.Fahamet (Bursa) Arat, 1961de ABD. Texas niversitesinde Dr. Schneiderin yannda aratrma yapmak zere 1 yl grevlendirilmitir (7,10). Dr.Nevzat ner, 1962 ylnda .Doenti olmutur (8). 1963de de Dr. Ahmet Araz .doenti (eylemsiz) olmutur(9). 1964de Do. Dr. Hatice Bodur profesrle ykseltilmitir (8).

Hatice Bodur

Fahamet (Bura) Arat

evket Tekman

Nevzat ner

Ahmet Araz

Hatice Bodur, nce Fen Fakltesini ardndan da 1936 ylnda stanbul niversitesi Tp Fakltesini Pekiyi derece ile bitirmitir. 1940-1943 yllar arasnda stanbul . Tp Fakltesi KBB Krssnde Salk Bakanlnn Fahri Asistan olarak alm ve 1943 yl Mays aynda htisas Snavn vererek Trkiyenin ilk Kadn KBB Uzman olmutur (8). niversite doenti Dr. Fahamet Arat, 1965de kadrolu doentlie, 1967de de kadrolu profesrle atanmtr. Prof.Dr. Fahamet Arat, 1967de Tp Fakltesinin yansra Kimya Fakltesinde de Biokimya dersi vermekle grevlendirilmitir(7). .doenti Dr.Ahmet Araz 1966 ylnda ..Biokimya krssnde doentik kadrosuna atanarak eylemli olmutur(11). Do.Dr.evket Tekman 1966 ylnda stanbul ni. Biokimya Krssnde niversite Profesrlne ykseltilmitir. Ayn yl naklen st. ni. Eczaclk Fak. Biokimya Krssne kadrolu profesr olarak atanmtr. Temmuz 1966da . Doenti Dr.Nevzat ner de, st.ni.Tp Fakltesinden naklen st. ni. Eczaclk Fak. Biokimya Krssne kadrolu doent olarak atanmtr (9).

stanbul Tp Fakltesi Dergisi Cilt / Volume: 73 Say / Number: 2 Yl/Year: 2010

64

History of the Department of Biochemistry

.. Eczaclk Fakltesinin ilk retim yeleri: Prof.Dr.evket Tekman, Prof.Dr.Nevzat ner Prof. Dr. Hatice Bodur ve Do. Dr. Ahmet Araz 1967 ylnda alan Cerrahpaa Tp Fakltesine gemiler, Prof. Dr. Hatice Bodur bu fakltenin Biokimya Krssnn ilk bakan seilmitir (11). Ancak, Cerrahpaa Tp Fakltesi 1967 ylnda Cerrahpaa kampsnde kurulurken Temel Tp Bilimleri iin uygun bir yerleim alan olmadndan rencilerin eitimi 2 yl sure ile (1969a kadar) Beyazt Merkez Binadaki ilgili krsler tarafndan yaptrlmtr. 1960l yllarn banda stanbul Tp Fakltesi Biokimya Enstitsne asistan olarak giren Tp doktorlarndan Dr. Nevzat Baban 1964de uzman, 1968de niversite doenti olmutur (11). Dr. Hikmet z. 1963te uzman, 1969 da niversite doenti olmutur (7). 1969da Dr. Nevzat Baban Cerrahpaa Tp Fakltesinde kadrolu doentlie atanarak stanbul Tp Fakltesinden ayrlm, Dr. Hikmet z ise, 1970de stanbul Tp Fakltesinde kadrolu doentlie, 1975 ylnda da profesrle atanmtr (7).

Dr. Pernur ner 1977 yl Nisan dneminde niversite doenti olmutur. 1977 yl Kasmnda niversite doenti olan Dr. Emine Kkolu, 1978 ylnda Cerrahpaa Tp Fakltesi Biokimya Krssnde grev almak zere stanbul Tp Fakltesinden ayrlmtr. Dr. Glin Ayka, 1978 yl, Dr. Mukaddes Canbaz, 1979 yl Nisan dneminde, stanbul Tp Fakltesinde doent olmulardr (7). 1970 ylnda niversitemize bal olarak kurulan Bursa Tp Fakltesi (sonradan Uluda ni.adn almtr) rencilerinin eitimleri Fakltenin kuruluunu tamamlad 1975 ylna kadar krsmzde ve fakltemizin dier krslerinde yaptrlmtr. Prof. Dr. Mutahhar Yenson, 1957 ylndan ya haddinden emekli olduu 1981 ylna kadar Biokimya Krss bakanl grevini srdrmtr. Prof Dr. Mutahhar Yensonun, ulusal ve uluslararas saygn dergilerde yaynlanm yzlerce bilimsel aratrmas ve biri eviri bei teorik Biokimya, yedi pratik-teknik olmak zere 13 kitab bulunmaktadr (3). Prof. Dr. Mutahhar Yensonun nsan Biokimyas adl kitab ve uygulamal alma kitaplar emekliliinden sonra 1988e kadar bir ka defa yenilenerek baslmtr. Prof. Dr. Mutahhar Yenson, 2003 ylnda aramzdan ayrlmtr.

Nevzat Baban

Hikmet z

Prof.Dr.Mutahhar Yensonun emekli olduu gn (Nisan 1981) 1.Emine Kkolu 2. Nevzat ner 3.Figen Grdl 4. Fahamet Doanay 5. Nevzat Baban 6.Hatice Bodur 7. Fahamet Arat 8.Pernur ner 9. Mukaddes Canbaz 10. Lab.Tomris ili 2547 sayl yasadan sonra st.Tp Fakltesi Biokimya Anabilim Dal Prof. Dr. Mutahhar Yensondan sonra, Prof. Dr. Fahamet Arat 1981-89 yllar arasnda Biokimya Anabilimdal bakanl yapmtr. Prof. Dr. Fahamet Aratn bakanlk dneminde; Dr.Ahmet Sivas (Nisan 1981), Dr. Mjdat Uysal (Kasm 1981), Dr. Figen Grdl (Nisan 1982) doentlie ykseltilmilerdir Prof. Dr. Fahamet Arat, emekli olduktan sonra da 1989-1991 arasnda 2 yl szlemeli olarak retim yelii yapmtr (10). Aratrmalarndan 12si yurt d yayn olup, 200den fazla yabanc dergide sitasyon almtr (10). Prof. Dr. Fahamet Arat, 1999 ylnda aramzdan ayrlmtr. 1982 ylnda 2547 sayl yasa gerei Anabilim dalmza bal Klinik Biokimya Bilim dal kurulmutur. Bilim dal bakanl grevini alan Prof Dr. Ahmet Svas bu grevini

1967de Tp Fak.mezunu Dr. Pernur ner, Kimyager Mukaddes Canbaz ve Kimyager Emine Kkolu, 1968de Kimyager Glin Ayka asistan olarak alnmlardr. 1970de Dr.Pernur ner, 1971de Kim. Emine Kkolu ve Glin Ayka, 1972de Kim. Mukaddes Canbaz Biokimya uzman olmulardr. Emine Kkolu, 1973 ylnda, Glin Ayka 1974de, Mukaddes Canbaz 1975te Tp Bilimleri doktoru nvann almlardr(7). 1973 ylnda Dr. Ahmet Svas, Dr. Mjdat Uysal ve Dr. Figen Grdl asistan olarak greve balamlar ve 1976 ylnda Dr. Ahmet Svas, 1977 ylnda Dr. Mjdat Uysal ve Dr. Figen Grdl Biokimya uzman olmulardr. Prof. Dr. Mutahhar Yenson 1968de Faklte olan Di Hekimliinde Biokimya dersini vermeye baladktan sonra, 1973deki niversiteler yasasna gore krs bakan ad ile Biokimya krssnn ynetimi ile grevlendirilmitir(3,6).

stanbul Tp Fakltesi Dergisi Cilt / Volume: 73 Say / Number: 2 Yl/Year: 2010

65

Biyokimya Anabilim Dal Tarihesi

2006ya kadar aralksz srdrmtr. Daha sonra Prof. Dr. Beyhan mer bilim dal bakanlna atanmtr. 1982 ylnda niversite profesrlne seilen Do.Dr. Pernur ner, 1988 ylnda Do. Dr. Ahmet Svas, Do. Dr. Mjdat Uysal ve Do. Dr. Figen Grdl ile birlikte kadrolu profesrle atanmtr. stanbul niversitesi Rektrlne bal SHMYO Tbbi Laboratuar program Bakanl okulun kurulduu 1986 ylndan Cerrahpaaya nakledildii 2004 ylna kadar st.Tp Fak. Biokimya Anabilim dal tarafndan ynetilmitir. Okulun ilk Tbbi Laboratuar program bakan Prof.Dr.Fahamet Arattr 1988-2004 yllar arasnda Prof.Dr. Figen Grdl bakanlk yapmtr. Prof. Dr.Hikmet z, 1989-1994 yllar arasnda bakanlk yapmtr. 1996da ya haddinden emekli olmutur(7). 1994 de anabilim dal bakanlna seilen Prof.Dr. Mjdat Uysal halen bakanlk grevini srdrmektedir. Prof.Dr. Glin Ayka-Toker 2007 ylnda kendi isteiyle, Prof. Dr. Mukaddes Canbaz ise ya haddinden emekliye ayrlmlardr. Prof.Dr.Ahmet Sivas, ve Prof.Dr. Nilgn Alptekin-Demirkol 2008 de kendi istekleri ile, Prof. Dr. Pernur ner, 2009da ya haddinden emekliye ayrlmlardr (7). .. Biokimyada 1933 reformundan gnmze kadar yzlerce Tp d ve Tp kkenli eleman uzmanlk eitimi alm, bunlarn onlarcas ya yurt ii ve yurt dnda eitli merkezlere dalmlar ya da akademik kariyer yapmak zere Biokimyada kalmlardr. .. Biokimya krssnde imdiki adyla Anabilim Dalnda. retim yeliine ykseltilenler kronolojik giri sralar ile unlardr:
Prof.Dr.Mutahhar Yenson (Tp 1939-1981) Prof.Dr. Fahamet (Bursa) Arat (Kim.Mh. 1943-1989) Do.Dr. Margarita Arnaki (Kim.Mh. 1951-1958) Prof.Dr. Hatice Bodur Kim.Mh.Tp 1951-1967) Prof.Dr. evket Tekman (Tp 1948 -1966) Do.Dr. Nevzat ner (Kim.Mh. 1952-1966) Do.Dr. Ahmet Araz (Tp 1952-1967) Prof.Dr. Hikmet z (Tp 1960-1996) Do.Dr. Nevzat Baban (Tp 1960-1969) Prof.Dr. Pernur ner (Tp 1967-2009) Prof.Dr. Mukaddes Canbaz (Kim.1967-2007) Do.Dr. Emine Kkolu (Kim. 1967-1978) Prof.Dr. Glin Ayka-Toker (Kim.1968-2007) Prof.Dr. Ahmet Sivas (Tp 1973-2008) Prof.Dr.Mjdat Uysal (Tp. 1973) Prof.Dr.Figen Grdl (Tp. 1973) Prof.Dr.Necla Koak-Toker (Kim.Mh.1979) Prof.Dr.Beyhan mer (Tp. 1981) Prof.Dr. Selda Bekpnar (Kim.1981) Prof.Dr.Cahide Gkkuu (Kim.Mh.1982) Prof.Dr.Nilgn (Alptekin) Demirkol (Kim.Mh. 1984- 2008) Prof.Dr. ule Sekin (Kim.1985) Prof.Dr.Nihal Salmayenli (Kim.1985) Prof.Dr.Gl zdemirler-Erata (Kim.Mh.1985) Prof.Dr.Sema Gen (Tp 1987) Do.Dr.Esma Srmen-Gr (Tp.1987- 1994) 1994de Uluda Tp Fakltesine gemitir Do.Dr. Ayegl Telci (Tp.1988) Prof.Dr.mit Mutlu-Trkolu (Tp.1989) Prof.Dr.Evin Ademolu (Tp.1990) Prof.Dr.Serdar ztezcan (Tp.1990- 2007) 2007 ylnda bir Vakf niversitesine gemitir Prof.Dr.Yeim nleri (Tp.1992) Prof.Dr.Pervin Vural (Tp.1993) Prof.Dr. Semra Doru-Abbasolu (Tp.1994)

1933 reformundan gnmze kadar .. Biokimya direktrleri/bakanlar: Ord.Prof.Dr.Werner Lipschitz Ord.Prof.Dr.Felix Haurowitz Do.Dr.Mutahhar Yenson Ord.Prof.Dr.Zdenko Stary Prof.Dr. Mutahhar Yenson Prof.Dr. Fahamet Arat Prof.Dr.Hikmet z Prof.Dr. Mjdat Uysal (1933-1938) (1939-1948) (1948-1949) (1949-1957) (1957-1981) (1981-1989) (1989-1994) (1994)

KAYNAKLAR 1. Altnta A.Tbhane-i Amire ve 14 Mart Tp Bayram. Tarih ve Toplum 117:45-56,1993 2. Bayat A.H. Osmanl Devletinde Tp Eitimi. Osmanllarda Salk Cokun Ylmaz, Necdet Ylmaz (Ed.) stanbul 2006, s.237-245. 3. Cumhuriyetin 50. ylnda stanbul Tp Fakltesi, Cilt 1. Biokimya Krss Sermet Matbaas, stanbul, 1974, s.38-41. 4. Osmanl mparatorluunda Tp Eitimi. Dnya ve Trk Tp Tarihi Erdem Aydn (ed.) 2006, Blm 10. s. 173- 193. 5. Yenson, M.: Ord.Prof.Dr. Felix Haurowitz ve stanbul Tp Fakltesi Biokimya Krssne katklar.2.TrkAlman Tbbi likileri Sempozyumu Bildirileri, 20-25 Ekim 1981. stanbul niversitesi Yaynlar, Ayr Bask s. 49-55 6. stanbul Tp Fakltesi Tp Tarihi ve Deontoloji Ana Bilim Dal Arivleri 7. stanbul Tp Fakltesi Dekanl Personel Dairesi Arivi, No:4037 F. Haurowitz, No 58: M Yenson, No: 954 F.Arat, No.5385 K. Sarafyan, No.4250: M. Arnaki, No:2005 Z.Stary, No:2006 P. Schwerin, No:1399 H.z, No.5732 P.ner, No: 3711 E.Kkolu, No: 3709 G.Ayka, No: 3653 M.Canbaz, No: 3622 A.Svas, No: 3921 S. ztezcan, No: 2591 N. AlptekinDemirkol, No: 4740 A. Zarikolu, No:5017 A. Uur, No:5216 . rnektekin. 8. lman YI.: Hayat ve almalaryla bir nc: Hatice Bodur. Tarih ve Toplum. 1998, Say 171: s.138-142. 9. stanbul ni. Eczaclk Fakltesi Biokimya Anabilimdali Arivi 10. Arat.F. zgemiim. Salk Alannda Trk Kadn Nuran Yldrm (Ed.) stanbul 1998, s.123-124. 11. Cerrahpaa Tp Fakltesi Biokimya Anabilim Dal Arivi.

stanbul Tp Fakltesi Dergisi Cilt / Volume: 73 Say / Number: 2 Yl/Year: 2010

66