T.C.

DOKUZ EYLL NVERSTES MHENDSLK FAKLTES MAKNA MHENDSL BLM

KONUTLARDA DOALGAZ KULLANIMI

BTRME PROJES

HAZIRLAYAN Erdem DONUKTAN

PROJEY YNETEN Prof. Dr. smail H. TAVMAN

Haziran, 2007 ZMR

TEZ SINAV SONU FORMU Bu alma / / . gn toplanan jrimiz tarafndan BTRME PROJES olarak kabul edilmitir. Yaryl ii baar notu 100 (yz) tam not zerinden ( .. ) dir.

Bakan

ye

ye

Makine Mhendislii Blm Bakanlna, .. numaral jrimiz tarafndan / / . gn saat da yaplan snavda 100 (yz) tam not zerinden . almtr.

Bakan

ye

ye

ONAY

II

ZET

Bu projede, Bergamadaki 14 daireli, bodrum dahil 9 katl bir konutun merkezi sistem doalgaz dnm ve bireysel doalgaz ile snma sistemi tasarlanmtr. Merkezi sistemde konutlara ofben balanarak scak su ihtiyac karlanmtr. Ocaklara doal gaz hatt ekilmitir. Bireysel snma sisteminde ise tm dairelere kombi balanm, scak su ve snma gereksinimi bu ekilde karlanmtr.

III

NDEKLER BLM I DOALGAZIN TANIMI 1.1. Doalgaz ...................................................................................1 1.2. Kullanm Alanlar.................... ...................................................4 1.3. lkemizde Doalgaz............... ...................................................6 1.4. Dnyada Doalgaz.....................................................................10 1.5. Dnyada Doalgazn Enerjideki Yeri........................................11 1.6. Doalgaz ile LPGnin Karlatrlmas.....................................11 BLM II DOALGAZLI ISINMA SSTEMLER 2.1.Doalgaza Dnm ve Doalgaz Cihazlar.............................13 2.2. Bireysel Isnma ........................................................................17 a). Bacal Kombiler.......................... ..........................................17 Baca Fanl Kombiler............................................................. 18 Hermetik Kombiler................................................................18 Duvar Tipi Youmal Kombiler...........................................19 b) Kat Kaloriferleri....................................................................20 c)Sobalar....................................................................................21 d)mineler................................................................................22 e)Doalgazl ofbenler...............................................................22 f)Mutfak Cihazlar......................................................................22 2.3 Merkezi Istma Sistemleri........................................................23 2.4.Kalorifer Kazanlar..................................................................23 Kazanlarn Malzemelerine Gre eitleri.............................24 Dkme Dilimli Kazanlar..............................................24 elik Kazanlar..............................................................24 Kazanlarn Brlrlerine Gre eitleri.................................24

IV

flemeli Brlrl.........................................................25 Atmosferik Brlrl.....................................................25 Youmal Kazanlar.....................................................26 2.5. Doalgaz Brlrleri................................................................26 I Atmosferik Brlrler.................................................................26 IIflemeli Brlrler.....................................................................27 IIIAlevsiz Brlrler.....................................................................28 IV ift Yaktl Brlrler.............................................................28 BLM III DOALGAZ TESSATI 3.1. Tanmlar....................................................................................30 3.2. Boru ve Balant Elemalar......................................................33 Tesisat Borular...............................................................33 Yer Alt Gaz Borular..........................................................33 Tesisat Borularnn Yerletirme Kurallar.....................34 Tesisat Borularn Koruma Kurallar.............................35 3.3. Bina Tesisat..........................................................................36 Ana Emniyet Vanas...........................................................37 zolasyon Eleman...............................................................37 Yangn Emniyet Ventilleri..................................................37 3.4. Sayalar......................................................................................39 3.5Gaz Tketim Cihazlar ve Yerletirilmesi....................................40 A Tipi Cihazlar....................................................................41 BTipi Cihazlar.....................................................................41 C Tipi Cihazlar....................................................................41 3.6. Kazan Daireleri ve Tesisatlar....................................................42 3.7. Bacalar........................................................................................43

Adi Bacalar..........................................................................45 Mstakil Bacalar..................................................................45 nt Bacalar.........................................................................45 BLM IV DOALGAZ TESSATLARINDA SIZDIRMAZLIK,MUKAVEMET TESTLER VE LETMEYE ALMA 4.1. n Test....................................................................................49 4.2. Hava ile Yaplan Kontrol........................................................50 4.3. Gaz ile Yaplan Szdrmazlk Testi.........................................51 4.5. Tesisatn letmeye Alnmas..................................................52 Cihazlarn Ayar ve Kontrol...........................................52 4.6. letme.....................................................................................53 inde Gaz ak olan Borularda alma.......................53 Borularn Temizlenmesi.................................................53 BLM V ISI KAYBI HESABI 5.1. Hacmin Ayrntl Hesab.........................................................54 5.1.a D duvar toplam toplam s gei katsays............57 5.1.b duvar toplam toplam s gei katsays..............58 5.1.c Tavan Deme toplam s gei katsays................60 5.1.1Zamsz Is Kayb...........................................60 5.1.2Zaml Is Kayb..............................................................62 5.1.3Enfiltrasyon ile Olan Is Kayb .........................64 5.1.4 Toplam Is Kayb..........................................................67 Scak su ihtiyac............................................................67

VI

BLM VI MEVCUT ISITMA SSTEMLERNN DOALGAZA DNTRLMES 6.1. Hattn izimi.68 6.2.Doalgaz Kullanc niteleri.....................................................69 6.2.1Kalorifer Kazan....................................................69 6.2.2Gazl Ocak.............................................................69 6.2.3 ofben...................................................................69 6.3Kazanlara Uygun Brlr Seimi................................................70 Brlr............................................................................70 6.4 Kullanlacak Doalgaz Miktar.................................................71 6.5 Basn Kayb ve Boru ap Hesab...........................................71 6.7.Toplam Basn Kayb-Diferansiyel Yntem.............................72 6.7.1 Boru Srtnme Kayb..........................................73 6.7.2 zel Diren Kayb...............................................73 6.7.3 Ykseklik Farkndan Doan Basn Kayb.........74 21mbar Boru ap Hesaplama Formu.76
Deerleri Formu.......78

6.8 Malzeme Listesi ve Fiyatlandrma80-82 BLM VII MERKEZ ISITMA SSTEM BULUNMAYAN BR BNANIN DOALGAZ KULLANIMINA UYGUN PROJELENDRLMES 7.1. Proje Bilgileri...83 7.1.1Proje Tanm......................................................83 7.1.2Kapsam......................................................83

VII

7.2. Doalgaz Kullanc niteleri....................................................84 1. Kombi.............................................................................84 2. Gazl Ocak......................................................................84 7.3 Boru ap Hesab..............................................85 21mbar Boru ap Hesaplama Formu ................................87
Deerleri Formu............................................89

7.4 Malzeme Listesi ve Fiyatlandrma91-93

VIII

EKLER

Tketim Tablosu Hz ve Pr Deerleri Hz ve Srtnme Kayb Tablosu Basn Drme stasyonu Merkezi zometrik Kolon emas Bodrum kat plan Asma kat plan Zemin kat plan Normal kat plan Kazan Gaz Kontrol Hatt Saya Balant Hatt Bireysel zometrik Kolon emas Asma kat plan Zemin kat plan Normal kat plan Kaynaklar

IX

BLM BR
1.1 Doalgaz Nedir ve zellikleri Organik teoriye gre, dier fosil yakacaklar gibi doal gaz da milyonlarca yl nce yaam bitki ve hayvan artklarndan olumutur. Yeryz kabuklar arasna gmlen bu artklar, basn ve scaklk etkisiyle, kimyasal deiikliklere urayarak doal gaz meydana getirmitir. genelde doal gaza sra da yamalarnda, petrol yataklar ile birlikte veya serbest olarak rastlanlmaktadr. Doalgaz byk oranda metan,az miktarda da etan,propan,azot,btan ve

karbondioksitten oluan renksiz,kokusuz ve havadan hafif bir gazdr.En nemli zellii temiz bir yakt olmas ve evreyi kirletmemesidir. Gaz halinde olduu iin hava ile daha iyi bir karm oluturarak kolay yanar.Tam yandnda mavi bir alev oluturur. Dnyadaki bilinen doal gaz rezervi 100 trilyon m3 mertebesindedir. en byk rezerv %43 ile eski Sovyetler Birlii topraklarnda bulunmaktadr. Trkiye Rusya'dan 1997 ylnda 8 milyar m3 doal gaz ithal etmitir. Cezayir'den ise svlatrlm halde 2 milyar m3 gaz ithal edilmitir.Doal gaz boru hatt ile bata Rusya ve randan olmak zere,eitli lkelerden ve svlatrlm olarak tankerlerle Cezayir ve Nijeryadan temin edilmektedir.Gaz halinde olmas nedeni ile daha hassas kontrol edilebilme imkan bulunmaktadr. Kokusuz olmas nedeniyle sznts fark edilemeyeceinden, zel olarak kokulandrlmtr.

Bileenler Metan Etan Propan Btan Azot Karbondioksit Dierleri

Kimyasal Forml CH4 C 2 H6 C 3 H8 C4H10 N2 CO2 -

Oran(%) Min 85 Maks 7 Maks 3 Maks 2 2,6 Maks 3 0,4

 Doal gaz zehirsizdir: Doal gazn en nemli zelliklerinden birisi zehirsiz olmasdr. Doal gazn solunmas halinde zehirleyici ve ldrc etkisi yoktur. Ancak ortamda ok fazla birikmise teneffs edilecek oksijen azaldndan dolay boulma tehlikesi vardr. Bu yzden ehre datmadan nce gaza GDA tarafndan koku verilmektedir. Bylece ortamda gazn varln hissetmek mmkn olmaktadr. Doal gazn patlama zellii: Doal gazn en nemli tehlikesi dier gaz yaktlarda da olduu gibi belirli oranlarda hava ile karmas halinde patlayc olmasdr. Bu nedenle gaz szntlarnn olmamas, olacak kaaklarn hemen belirlenmesi ve gaz szabilecek yerlerin iyi havalandrlm olmas emniyet asndan ok nemlidir. Doal gaz havadan hafiftir: Doal gazn dier nemli bir zellii havadan hafif olmasdr. Dolays ile hava iinde ykselme eilimindedir. Gaz kaaklar hava ile karmadan nce ykseklerde toplanr. Bu yzden havalandrma bacalarndan kolaylkla dar atlabilirler. Doal gaz kuru bir gazdr: Bu zellii dolaysyla dili balantlarda kurumayan szdrmazlk malzemeleri kullanlmaldr. Doal gazn sl deeri: Doal gazn sl deeri hava gazna gre daha fazla, tp gaza gre daha dktr. Bu sebeple hava gazndan doal gaza dnen ocaklarda yemekler daha abuk piebilecektir. Doal gaz evreyi kirletmeyen yakttr: evreyi kirleten ana faktr doal gaz duman ierisinde bulunmamaktadr. Bunlardan birincisi kkrt oksitlerdir. Bu madde duman gazndaki ve havadaki nemle, slfrik aside dnr. Bylece hem kazan borularn, hem de asit yamurlar ile evreyi andrr ve tahrip eder. Ayrca solunmas halinde insanlar iin zehirleyici etkisi vardr. kincisi is ve uan kl paracklardr. zellikle kmr yaklmas halinde evreye yaylan bu kat paracklar temizlik ve insan sal asndan son derece zararldr. Ayrca kazan yzeylerini kaplayarak verimi ve sl kapasiteyi drrler. nc faktr ise yanmam gazlardr. Bunlar iinde zellikle karbonmonoksit belirli dozlara ulatnda ldrc etkisi olan son derece zararl bir maddedir. Her zararl da doal gaz yanma rnlerinde bulunmamaktadr. Yanma rnleri iinde bulunan ve evreye zarar veren bir baka bileen de Azotoksitlerdir Nox. Azotoksitler fiziksel

rahatszlklara, gzlerde yanmaya ve yksek dozda bulunduunda boulma hissine neden olur. Yanma rnleri iinde NOx oluumunun ana nedenlerinden biri yanma scaklnn yksek olmasdr. Doal gaz ocak scaklklar yksek olup, NOx emisyonu da, eer nlem alnmazsa, dier yaktlara gre daha az olmakla birlikte yine de nemli mertebededir. Bu yzden rnein Buderus atmosferik yakcl doal gaz kazanlarnda NOx emisyonunu drmek iin yanma odasna alev soutma ubuklar yerletirilmitir. Doal gaz temiz bir yakttr: Doal gazn temiz bir yakt olmas kazan bakm ve iletmesi asndan nemli bir avantaj salar Fuel oil veya kmr yaklmas halinde kalorifer kazan stma yzeyleri zerinde biriken kl ve kurum tabakas hem yzeyleri andrr hem de s geiini engelleyerek kazan verimini drr. Bu yzden kazan borular haftada en az bir kere temizlenmek zorundadr. Halbuki doal gaz kullanmnda byle bir sorun yoktur. Doal gazn yaklmas iin n hazrlama ve depolama gerekmez: Doal gaz kullanlmas halinde yakt hazrlama ve kl atma ilemlerine gerek kalmaz. Hem fuel oil, hem de kmr depolanmak zorundadr. Bu nedenle kazan dairelerinde yakt tank veya kmrlk hacimleri oluturulmaktadr. Halbuki doal gazda buna gerek yoktur. Yakt dorudan ebekeden kazana boru ile balanmaktadr. zellikle yakt depolama zorunluluu dolays ile kat ve sv yaktlarda kazan dairesi bodruma yapld halde, doal gaz iin kazan daireleri at katnda oluturulabilir. Bylece deerli inaat alanlarndan nemli lde tasarruf yaplabilir. Yaklmadan nce fuel oil stlmak, filtrelenmek ve basnlandrlmak zorundadr. Kmr ise krlmak, tanmak ve kurutulmak gibi ilemlere gerek gsterir. Ayrca mekanik olarak ocaa beslenmesi istendiinde pahal sistemler gerekir. Halbuki doal gazda byle bir n hazrlamaya gerek yoktur. Otomatik kontrola uygundur: Doal gaz yakclar tamamen otomatik kontrolla, insana gerek duymadan ve emniyetli bir ekilde alrlar. Devreye abuk girip, devreden abuk kabilirler Doal gaz kazanlar yksek verimlidir: Doal gazl kazanlarda sl verim de yksektir. Bir kazann sl veriminin yksek olmas, kazan terk eden duman

gazlarnn scaklnn dk olmasna baldr. Fuel oil veya kmr yaklmas halinde, daha nce sz edilen, kkrt oksitlere bal asit korozyonu nedeniyle duman scaklklar fazla drlmez. Halbuki doal gazda byle bir sorun olmadndan daha verimli kazanlar yapmak mmkndr. Nitekim doal gazl Buderus dkm kazanlarda sl verim %93-96 gibi ok yksek deerlere kabilmektedir

Doal gaz ekonomiktir: Btn bu temizlik, depolama, yakt hazrlama ve kl atma maliyetleri gznne alnrsa, doal gaz yaklmasnn gerek yatrm, gerekse iletme maliyetlerinde nemli kazanlar salad sylenebilir. Yaplan bir almaya gre doal gaz yaklmas halinde sadece iletme giderlerinde fuel oile oranla yllk tketiminin %1'i mertebesinde bir tasarruf salanmaktadr. Kmr olmas halinde bu kazan ok daha yksek olacaktr. Kazan verimlerindeki artlar da dikkate alndnda doal gazn dier yaktlara gre en az %10 mertebesinde ilave iletme ekonomisi salad sylenebilir.

1.2 Kullanm Alanlar Konutlarda doalgaz kullanmn grupta toplamak mmkndr. 1.- Piirme 2.- Scak Su Elde Etme 3.- Isnma

1.- Piirme Piirme iin konutlarda havagaz yada tpgaz denilen LPG kullanlmaktadr. Ankara ve stanbul gibi daha nceden havagaz kullanan llerde havagaz sabah ve akam saatlerinde yeterli deildi. Tpgaz ise konutta yakt depolama tehlikesi yaratr ve tp deitirilmesini gerekli klar. Doalgazn tpgaza gre temel stnl srekli oluu ve maliyet dkldr. Piirme amal olarak konutlarda ocak ve frnlar kullanlmaktadr. LPG kullanan bu tr aygtlarn memeleri deitirilerek

doalgaza dnmleri sz konusudur ancak bu ilemler " yetkili servisler " tarafndan yaplmaldr. zetle , temizlii ve sreklilii nedeniyle piirmede , doalgaz dier yaktlara gre nemli stnlkler tamaktadr. 2.- Scak Su elde edilmesi Scak su gereksinimini karlamak iin konutlarda ounlukla tpgazl ofbenler ( ani su stclar ) kullanlmaktadr. Veya kat ve sv yaktl termosifonlar ( depolu su stclar ) kullanlmaktadr. Kat ve sv yaktl termosifonlarda srekli olarak odun , kmr , gazya gibi yaktlar bulundurmak gerekir. Kl ve is ise baka bir sorundur. Doalgaz kullanm ile birlikte tm bu sorunlar ortadan kalkar. Ayrca hem snmay hem de scak suyu birlikte salayabilen " KOMB " cihazlar ile ek stnlkler elde edilebilir. 3.- Isnma Byk kentlerimizde nfusun nemli bir blm kmrl yada fuel-oilli kalorifer kazanlar ile snmaktadr. Bu tr kazanlar byk lde hava kirlilii yaratmaktadr. Doalgaz kullanm ise nemli yararlar salayacaktr. a.Merkezi Istma Sistemleri Genelde binalarn bodrum katnda bulunan kazanda stlan su, dairelerdeki peteklerde ya da yerden stma sisteminde dolaarak, tm binann abuk ve kolay snmasn salar. b. Bireysel Isnma Sistemleri Kiilerin stma cihazlarn yaadklar mahalde, kendi konfor ve istekleri dorultusunda kullandklar snma eklidir. Bireysel stmada kombiler, kat kaloriferleri, soba ya da mineler kullanlr.

1.3 lkemizde Doalgaz lkemize doalgaz Rusya ve randan boru hatt ile Nijeryadan svlatrlm olarak deniz yoluyla gelmektedir.Trkiyede doalgazn varl ilk defa 1970 ylnda Kumrular blgesinde tespit edilmi ve 1976 ylnda da Pnarhisar imento Fabrikasnda kullanlmaya balanmtr. 1975 ylnda amurlu sahasnda bulunan doalgaz 1982 ylnda Mardin imento Fabrikasna verilmitir.. Avrupada ok yaygn olarak kullanlan doal gaz lkemizde de 2002 ylna kadar stanbul,Ankara,Bursa,Eskiehir ve zmitte kullanlrken, 2006 yl ba itibariyle Balkesir, Erzurum, orum, Uak, Ktahya, Krkkale, Krehir, Sivas, Yalova, Aksaray, Samsun, Konya, Kayseri, Gaziantep, Denizli, Kahraman Mara, Malatya, Yozgat, Kastamonu, Karabk, Bilecik, Bolu, Nide, Nevehir, Manisa, Edirne, Krklareli, Tekirda ehir merkezinde kullanlmaktadr. 41 ehir merkezinde doal gaz datm projesi kapsamnda alt yap almalar srdrlmekte,15 ehir merkezi iin ise ihale sreci devam etmektedir. Trkiyede doal gazn yaygn olarak kullanm, 1988 ylnda Ankarada EGO ile balam,1992 ylnda stanbuldada GDA ve Bursada BOTA ile devam etmitir.Daha sonra Eskiehirde BOTA, zmitte ZGAZn sektre girmesi ile doalgaz pazar genilemitir. Trkiyede doalgazn nemli bir blm elektrik retimi maksadyla kullanlmaktadr. 2005 yl itibariyle tketilen 26.9 milyar m3n, 15,4 milyar m3 elektrik retiminde, 594 milyon m3 gbre sanayinde, 5.6 milyar m3 konutlarda, yaklak 5 milyar m3 ise sanayide kullanlmtr. nmzdeki yllarda da artn devam etmesi ngrlmektedir.

DOAL GAZ KULLANILAN EHRLERDEK (stanbul, Ankara, Bursa, Eskiehir, zmit) 1988 - 2002 DNEM iin YILLIK DOAL GAZ TKETM MKTARLARI KONUT VE SANAY DAILIMINA GRE (m3)
1988 - 2002 Dnemi stanbul GDA Ankara EGO 47.182 47.182 6.913.677 Bursa BURSAGAZ Eskiehir ESGAZ zmit ZGAZ Toplam

1988
Konut Sanayi Toplam Konut 47.182 1989 6.913.677 47.182

Sanayi Toplam 6.913.977 48.123.697 48.123.697 183.761.037 183.791.037 5.646.371 5.646.371 50.821.135 50.821.135 163.240.922 163.240.922 357.113.709 357.113.709 405.473.762 405.473.762 394.604.627 394.604.627 4.033.000 5.506.668 9.539.668 24.579.437 16.314.101 40.893.538 6.913.677 48.123.697 48.123.697 183.791.037 183.791.037 362.760.080 362.760.080 456.294.897 5.506.668 465.834.565 582.424.986 16.314.101 598.739.087

1990
Konut Sanayi Toplam

1991
Konut Sanayi Toplam

1992
Konut Sanayi Toplam

1993
Konut Sanayi Toplam

1994
Konut Sanayi Toplam

1995
Konut Sanayi Toplam 352.232.841 485.215.718 352.232.841 485.215.718 60.838.240 21.049.356 81.887.596 898.286.799 21.049.356 919.336.155

1996
Konut Sanayi Toplam 852.285.372 316.286.576 1.168.571.948 522.201.816 106.861.420 28.919.103 135.780.523 11.498.850 322.943 322.943 959.469.735 345.205.679 1.838.376.080

1997
Konut Sanayi Toplam 1.107.961.853 369.784.025 1.477.745.878 687.026.672 687.026.672 140.301.748 39.280.212 179.581.960 46.636.226 4.158.143 46.636.226 4.158.143 1.986.084.642 409.064.237 2.395.148.879

1998
Konut Sanayi Toplam 1.224.830.257 372.800.434 1.597.630.691 700.462.556 700.462.556 146.381.777 52.404.231 198.876.008 55.138.474 22.695.507 55.138.474 22.695.507 2.149.508.571 425.204.665 2.574.803.236

1999
Konut 1.271.245.604 818.760.819 147.336.924 74.535.689 34.001.836 2.345.880.872

Sanayi Toplam

384.343.605 1.655.589.209 818.760.819

50.821.286 198.158.210 74.535.689

2.929.886 36.931.722

438.094.777 2.783.975.649

2000
Konut Sanayi Toplam 1.488.466.357 391.408.143 1.879.874.500 879.738.597 879.738.597 195.119.095 43.982.292 239.101.387 96.793.018 73.830.727 170.623.745 44.156.971 20.718.732 64.875.703 2.704.274.038 529.939.894 3.234.213.932

2001
Konut Sanayi Toplam 1.568.272.868 391.641.365 1.959.914.233 871.987.318 871.987.318 203.020.096 52.219.621 256.299.438 84.621.617 74.234.419 155.856.036 47.468.937 38.638.552 86.107.489 2.775.370.836 556.733.957 3.330.164.514

2002
Konut Sanayi 1.585.406.217 456.043.665 1.017.914.900 158.395.740 61.644.498 83.400.622 48.342.892 31.484.909 13.448.769 2.876.602.388 579.479.824

Toplam

2.041.449.882

1.017.914.900

220.040.238

131.743.514

44.933.678

3.456.082.212

2003 YILI NDE HALE TEKLF ALMA TARH BELRLENEN PROJELER

EHR MERKEZLERNDEK MEVCUT BNALARDA

DOAL GAZLI MERKEZ ISITMA CHAZLARININ

KULLANIM MKTARLARI POTANSYEL Doal Gazl KALORFER KAZANLARI Doal Toplam Kullanm Gazl MERKEZ BRLR Mevcut Atmosferik flemeli Dkm elik ISITMA Toplam Brlrl Brlrl Dilimli Gvdeli Kullanm Cihaz Kazan Kazan Kazan Kazan Kazan Miktar Miktar Miktar Miktar Miktar Miktar Miktar 3.296 150 3.446 3.808 4.593 76 4.669 1.584 2 1.586 932 90 10 30 66 1.128 410 102 512 180 66 246 1.020 1.843 3.858 2.195 620 1.562 26.493 857 39 896 990 1.194 20 1.214 412 1 413 242 23 3 8 17 293 107 27 134 47 17 64 265 479 1.003 571 161 406 6.889 791 36 827 914 1.102 18 1.120 380 0 380 224 22 2 7 16 271 98 24 122 43 16 59 245 442 926 527 149 375 6.357 1.648 75 1.723 1.904 2.296 38 2.334 792 1 793 466 45 5 15 33 564 205 51 256 90 33 123 510 921 1.929 1.098 310 781 13.246 1.648 75 1.723 1.904 2.296 38 2.334 792 1 793 466 45 5 15 33 564 205 51 256 90 33 123 510 921 1.929 1.098 310 781 13.246 2.439 110 2.549 2.818 3.399 56 3.455 1.172 1 1.173 690 67 7 22 48 834 303 75 378 134 48 182 755 1.364 2.855 1.624 459 1.156 19.602 5.735 260 5.995 6.626 7.992 132 8.124 2.756 3 2.759 1.622 157 17 52 114 1.962 713 177 890 314 114 428 1.775 3.206 6.713 3.820 1.079 2.718 46.095

HALE ADI

EHRLER

KAYSER

KAYSER Merkez Kayseri'nin LELER TOPLAM

KONYA ERZURUM Merkez ERZURUM ILICA TOPLAM ORLU ORLU MARMARACIK MARMARACIK TOPLAM GEBZE GEBZEDARICA ve Dier leler DARICA AYIROVA DLOVASI EKERPINAR TAVANCIL TOPLAM NEGL ALANYURT TOPLAM ATALCA HADIMKYMURADYE TOPLAM

NEGL ALANYURT ATALCAHADIMKYMURADYE

BANDIRMA BALIKESR SVAS KTAHYA KONYA EREL ORUM TOPLAM

Hzla gelien Trkiye pazarna doalgaz arz drt farkl boru hatt vastasyla salanmaktadr.Mevcut szlemeye gre Trkiyede 2013 ylna kadar arz sknts yaanmas beklenmemektedir. Trkiye doalgaz Rusya Mavi Akm hattndan ve ran hattndan direkt olarak retici lkelerden almakta ve gzergah lkelerden

kaynaklanan skntlar yaamamaktadr. Bat hatt zerinde Rusyadan tedarik edilen gazda ise zaman zaman gzergah lkelerden kaynaklanan skntlar yaanmakta fakat arz eksii Mavi Akm zerinden telafi edilmektedir

Doalgazn Sat fiatnn belirlenmesinde ise, BOTA, Rusya'dan ald doalgaz ehirlerde belediyelerle satmaktadr. BOTA ald gazn fiyatn Rusya'ya dolar bazndan demektedir. stanbul'da GDA (+), Ankara'da EGO (.) 99Z datm ve sat iini yrtmektedir. 1.4 Dnyada Doalgaz Enerji retim sektrnde doalgazn ilk kullanm ise Amerikada olmutur. Doal gazn dnyadaki tketiminin 2020 ylna kadar art gstererek 4,72 trilyon m3' e ulamas ngrlmektedir. 2000 ylnda yaklak 2,5 trilyon m3 tketilmitir. Dnyada doal gaz talebi Ortadou ve Afrika dnda hzla artma eilimindedir. Doal gaz, elektrik retiminde giderek artan oranda kullanlmaktadr. 2020 ylna kadar elektrik retimi iin kullanlan doal gaz miktarnn toplam doal gaz tketiminin % 33' ne ulamas beklenilmektedir. Gelimi lkelerde doal gaz

10

kullanmnn yllk % 2,5 orannda bir art gstermesi ngrlmektedir. Dnya doal gaz tketimi son 25 ylda % 100 orannda art gstermitir. 1.5 Dnyada Doalgazn Enerjideki Yeri(1999)

1.6 Doalgaz ile LPGnin genel olarak karlatrlmas 1-Doalgaz sisteminde yakt tank gerektirmez. Fakat LPG sisteminde depo gerektirir 2-Doalgaz sisteminde nakliyat, boaltma, depolama masraflar yoktur. 3-LPG sistemlerinde yakt tank emniyet gerei bina dnda ve binaya 7 ma uzaklkta bir yere konumlandrlacandan LPG sistemleri site tr geni yzlmne yerletirilmi binalarda tercih edilebilir. Bir birine bitiik ekilde planlanm binalarda veya byk ehirlerde bu durum bir dezavantaj olacaktr. 4-LPG kimyasal zellii nedeniyle havadan ar bir gaz oluu ve LPG sistemlerinde gaz faz borulardaki sabit bir alma basnc iin evre scaklnn dmesi zellikle k aylarnda, LPG'nin gaz fazndan sv fazna gemesine sebep olur. Bu da LPG'nin svlamasna neden olur. Bunun iin MPG sistemlerinde buharlatrc kullanlr.

11

5-Sistemde her hangi bir yangn durumunda; LPG sisteminde yangn etkisi iten da doru olup darya devaml ate salmas sz konusudur. Doalgaz, sistemlerinde yangn etkisi dtan ie doru olup, alev tesisat iinde ilerleyip byk patlamalara neden olur.

MART 2006 YAKIT TR ISIL DEER 9155 Kcal/m3 6500 Kcal/kg 4000 Kcal/kg 9700 Kcal/kg BRM FYAT 0,19 $/M3 0,22 $/kg 0,19 $/kg 0,61 $/kg ORTALAMA YAKIT VERM % $ / 1000 Kcal 0,19 x 1000 / 9155 x 0,91 0,22 x 1000 / 6500 x 0,65 0,19 x 1000 / 4000 x0,60 0,61 x 1000 / 8750 X 0,85 0,96 x 1000 / 11000 x 0,91 0,114 x 1000 / 860 x 0,99 0,010 $ 0,003 $ ISIL DEER EK GDERLER BAZINDA BRM FYAT ($/1000 Kcal) ($/1000 Kcal) 0,023

DOALGAZ

91 %

THAL KMR

65%

0,055

ODUN

60%

0,079

FUEL - OIL

81%

0,088

LPG

11000 Kcal/kg 860 Kcal/kWh

0,96 $/kg 0,114 $/kWh

91 %

0,096

ELEKTRK

99%

0,133

12

BLM K DOALGAZLI ISINMA SSTEMLER

2.1 Doalgaza Dnm ve Doalgaz Cihazlar Doal gaza dnmde en nemli konu stma sisteminin dnmdr. Burada en nemli karar seilecek sistem ve kazan tipidir. Apartmanlarda eer mevcut bir merkezi stma sistemi varsa kukusuz en ekonomik zm merkezi stma scak su kazann dnmle veya deitirerek doal gazl kazan haline getirmektir. Bu durumda istenirse, piirme ve kullanma scak suyu retimi amac ile yeni bina ii gaz tesisat yaplabilir. En ekonomik zm budur nk daire ii stma tesisatna hi dokunulmamaktadr. Doal gaza geerken mevcut merkezi stma sistemini iptal ederek daire baznda mnferit stmaya geilmesi halinde stma tesisatnn tadili gerekir. Bu hem daire iinde krp dkmeye neden olacaktr ve hem de toplam maliyet dierinin drt kat mertebesinde rakamlara ulaabilecektir. Doal olarak maliyetler kullanlacak cihazlara ok bal olmakla birlikte, mnferit stmaya dnmn maliyetinin merkezi stmaya gre ok fazla olaca kesindir. letme maliyetlerinin mnferit stmada daha az olaca da doru bir tez deildir. Eer konfordan fedakarlk edilmiyor ve belirli odalar belirli zamanlarda devre d braklmyorsa, kaliteli ve otomatik kontrollu bir merkezi sistemde tavsiye edilen dzeylerde stma yapldnda, mnferit stmaya gre daha fazla yakt tketilmesi sz konusu deildir. Unutulmamaldr ki i scaklklarn 1C daha ykseltilmesi yllk yakt tketiminde stanbul ikliminde %10 mertebesinde daha fazla yakt tketimine neden olmaktadr. Bu nedenle doal gaza dnen merkezi sistemlerde ideal olarak i ortam scaklklarnn 20 C deerinde sabit tutulmas konfor ve yakt ekonomisi asndan en iyi zmdr. Ortak yaama uyum gsterememe ve paylam problemleri gibi sosyal problemler dnda rasyonel karar, apartmanlarda merkezi stma sistemini muhafaza etmektir. Eer yeni yaplan bir Apartman sz konusu ise, buralarda stma sistemini batan mnferit stmaya veya merkezi stmaya gre projelendirmek mmkndr. Bu durumda her iki sistem kurulu maliyetleri arasndaki fark yukardaki kadar fazla

13

olmayacaktr. Ancak yine de ekonomi, iletme kolayl, konfor, tehlike riski ve yangn riski gibi faktrler asndan merkezi sistem avantajlara sahiptir. Kombi cihazlarnn tek tek dairelere sokulmas tehlike ve yangn riskini artracaktr. zellikle yksek bloklar sz konusu olduunda en aklc zm, stmann ve kullanma scak suyunun merkezi olarak kazan dairesinde temin edilmesi, yemek piirme iin de elektrikli ocak ve frn kullanlmasdr. Bylece gaz tamamen daire ilerinden karmak ve riskleri minimuma indirmek mmkn olacaktr. Apartmanlarda doal gaza geerken mevcut kmr veya fuel oil yakan kazanlarn dnm bu kazanlarn 12 yllk yeni kazan olmalarnn dnda dnlmemelidir. Yeni doal gaz kazanlar pek ok modern zelliklere sahiptir. Yksek verimli, gvenli, tam otomatik kontrollu, uzun mrl, sessiz, zel kazanlardr. Bu kazanlarn kullanlmas halinde, eski kazanlarn dntrlmesi ile elde edilecek yatrm maliyeti avantaj ksa zamanda amorti edilecek ve kara geilecektir. Avrupa lkelerinde deil eski kazanlarn dnm, klasik tip yeni doal gaz kazanlarnn bile kullanm yasaktr. Artk gnmzde modern teknoloji rn yksek verimli, dk scaklk kazanlarnn ve youmal tip kazanlarn kullanmna izin verilmektedir. Apartmanlarda kullanlacak merkezi doal gaz kazanlar ncelikle atmosferik brlrl kazanlar olmaldr. Bu kazanlar Buderus'ta 700 kW gce kadar bulunmaktadrlar. Bu kazanlarn brlrleri kendi iindedir. Ayrca bir brlr taklmasna gerek yoktur. Brlrde bir hava fleme vantilatrne ihtiya yoktur. Hibir mekanik hareketli para iermeyen bu kazanlar sessiz olmalar , servis ihtiyac gstermemeleri ve ucuz olmalar (belli kapasitelere kadar) ile ne kmaktadrlar. Apartmanlarda ses ok nemli bir faktrdr. Bu faktrn deerlendirmelerde arlkla ele alnmasnda yarar vardr. Daha byk kapasitelerde birden fazla sayda atmosferik brlrl kazan kullanlmas veya flemeli brlrl kazanlara geilmesi gerekir. flemeli brlrl kazan kullanldnda brlrn kazana uyum gstermesi ok nemli bir konudur. 100 kW gce kadar tek kademeli daha byk glerde 1000 kW gce kadar ift kademeli ve daha sonra oransal (kademesiz kontrollu) brlrler kullanlmaldr. Kazan kapasite

14

seimi iin, tesisat mevcut binalarda snma problemi yoksa, mevcut radyatrler saylarak belirlenen toplam kapasiteye %5-10 emniyet pay ilave edilir. Villa tipi bamsz konutlar iin deme tipi kat kaloriferleri en uygun zmlerdir. Buderus'ta villa kalorifer kazanlar bulunmaktadr. Bu tip kazanlar atmosferik brlrl ve flemeli brlrl olabilir. Atmosferik brlrl tipleri tercih edilmelidir. Bu tip uygulamalar iin yeni gelitirilen duvar tipi youmal kazanlar ise ok yksek verimleri ve ok az yer kaplamalar ile teknik adan rakipsizdirler. zellikle demeden stma uygulamalarnda alt sl deere gre verim % 109'lara ulamaktadr. Ayn zamanda kullanma scak suyu da elde edilen bu kazanlarda birden fazla kazan kullanmak suretiyle 45.000 kcal/h kapasitelere kadar klabilmektedir. Boyler deposu tipe bal olarak cihazn iinde entegre olabildii gibi ayr da olabilmektedir. Yeni gelitirilen n karml brlr kullanlan Buderus'un bu tip kazanlarnda emisyon deerleri ulalabilen en dk deerlere sahiptir. Ayarlanan i scaklktan kumanda alarak modlasyonlu bir biimde (yke gre kapasiteyi kademesiz bir biimde srekli ayarlayarak) tam otomatik olarak almaktadr. Youmal kazanlarn ilk satn alma fiyatlar dierlerine gre yksek olmakla birlikte, yksek verimi ile kendini amorti etmektedir. Daha byk glerde deme tipi youmal kazanlar da mevcuttur. Bamsz (mnferit) stma amac ile doal gazl kat kaloriferi olarak, duvar tipi kombi cihazlar kullanlmaktadr. Daha nce yaplm kalorifer sistemi olmayan ve soba ile stlan evlerde doal gaza geite imkanlardan biri kat kaloriferi yapmak ve kazan olarak kombi cihazlar kullanmaktr. Kombi cihazlar hem stma ihtiyacn ve hem de kullanma scak suyu ihtiyacn birlikte karlamaktadr. Kombi cihazlarnn bacal ve hermetik olmak zere iki tipi bulunmaktadr. Eer baca imkan varsa bacal tipler tercih edilmelidir. Bacal kombiler hem ucuzdur, hem de daha gvenlidirler. Buna karlk baca olmayan yerlerde mecburen hermetik cihazlar kullanlr. Bunlar yakma havasn bir fanla dardan alr ve yanma rnlerini yine ayn fan yardm ile dar atarlar cihaz d hava balants iin iie iki borudan oluan bir baca kullanlr ve bu cihazlar mmknse d duvara yerletirilirler. Kombi cihazlar havalandrlan odalara yerletirilmelidir. Bu amala mutfak en uygun yerdir.

15

Bu cihazlar banyo ve yatak odalarna yerletirmek yasaktr. Kombilerin mutlaka baca gaz ak emniyeti olmaldr. Duman gazlarnn k herhangi bir nedenle engellendiinde cihaza gaz beslemesi otomatik olarak kesilmeli ve yeniden ancak elle alabilmelidir. Ayrca dk gaz basnc emniyeti ve modlasyonlu brlr aranan zelliklerdir. Kombi cihazlar 25.000 kcal/h kapasiteye kadar kullanlabilmektedirler.

16

2.2 Bireysel Istma ( Her Dairenin Bamsz Isnmas) Bireysel stma, kombiler, kat kaloriferleri ile soba ve mineler olmak zere ksmdr. Kombi stma cihazlar ofbenlerde olduu gibi borulardan gelen suyun stlmas ilkesi zerine alrlar.Kombi cihazlar stma ve scak su salama amacna ynelik kullanlabilir. Scak su kullanmnn ncelikli olduu kombilerde scak su musluunun almasyla cihazdaki ani su stcs tarafndan annda scak su temin edilir. Kombi cihazlar genelde iki farkl sl kapasitelidir. En ok kullanlan cihazlar 7500-20.000 kcal/h arasndadr. Dierleri ise 10.000-30.000 kcal/h arasnda ayarlanabilen cihazlardr. Kombilerde izolasyonu iyi yaplm bir yerleim yerinde 300-350 m2'lik bir alan stmak mmkndr. Kombilerde baca tepmesine ve ekmemesine, ar snmalara, alev snmesine, donmaya ve gaz kaana kar her trl nlem alnmtr. Az yer kaplayan ve montaj kolay olan kombiler sessiz alrlar. Kombiler yanma havasnn temini ynnden bacal, baca fanl ve hermetik olmak zere e ayrlrlar.

a) Bacal Kombiler Bacal kombilerde yanma odas cihazn bulunduu ortama aktr ve yanma srasnda cihaz, ortamn havasn kullanr.Bacal kombiler banyoya, yatak odalarna, apartman boluu gibi ortamlara ve hacmi en az 8 m3'ten az olan yerlere konulamaz. Bacal kombilerde yanma sonucu oluan atk gazlar baca araclyla dar atlr. Hava giriinin artnamelere uygun olmad yerlerde bu tip cihazlarn kullanlmas can gvenlii asndan tehlikeli olduundan, SAMGAZ tarafndan gaz ama onay verilmemektedir.

17

Bacal Kombi Devre emas

Baca Fanl Kombiler Bacann yetersiz olduu durumlarda bu tip cihazlar kullanlabilir. Yanm gazlar bir baca fan ve baca gaz borusu ile pencere veya atmosfere ak duvardan dar atlr.Bacal kombilerin montaj mahalleri ile ilgili kstlamalar bu cihazlar iin de aynen geerlidir. Hermetik Kombiler Hermetik kombilerde bacaya gerek yoktur. Ortamn havasn kullanmad iin kstlama getirmeden kullanlrlar. Yanma iin gerekli havay bir fan vastasyla ve zel i ie geen iki borudan oluan hava akm borusu sayesinde dardan alrlar. Hermetik kombiler mutlaka d duvara veya d duvara yakn bir yere

18

monte edilmeli ve hava akm borusu atmosfere ak olmaldr. Apartman aydnlklarna balanamaz

HERMETIK KOMBININ ANA ELEMANLARI

Duvar Tipi Youmal Kombiler Gerek cihaz fiyatlarnn yksek olmas, gerekse dk scaklkta almasndan dolay daha fazla radyatr maliyeti getirdiinden youmal sistemlerde ilk yatrm maliyeti yksektir. Youmal kazanlarda olduu gibi bu cihazlar da duman gaz ierisindeki su buharn youturarak ve baca gaz scakln

19

drerek ilave enerji kazanrlar. Bylece daha az enerji tketimi ile iletme maliyeti der.

Youmal Kombi Devre emas b. Kat Kaloriferleri Doal gazl konutlarda kullanlan kat kaloriferlerinin kazanlar hem atmosferik hem de flemeli brlrl olabilir. Kat kaloriferleri, kazan iindeki suyun istenilen scaklkta stlmas ve bunun bir pompa vastasyla radyatrlerde dolatrlmas suretiyle mahal stlmas yapan cihazlardr. Bu cihazlarla bir veya birka daireyi stmak mmkn olabilmektedir.

20

Boylerli tip cihazlarla scak su temini de salanabilmektedir.

Kat Kaloriferi ve Yerleim emas c. Sobalar Atmosferik brlrlerin kullanld sobalar bacal veya hermetik olarak iki farkl tiptir. Bacal sobalar mutlaka bacaya balanmaldr. Baca balantlar ksa tutulmaldr. Bu sobalar 8m3'ten kk hacimlere yerletirilmemelidir. Bacal sobalar 6.00012.000 kcal/h kapasite aralndaki tiplerde retilebilmektedir. Hermetik sobalar ise bacaya ihtiya gstermezler. D duvara monte edilen hermetik sobalar zel bacas sayesinde yanma havasn dardan alp, baca gazlarn da darya verirler. Mahal kstlamas gerektirmeden atmosfere bakan herhangi bir duvara monte edilebilir.

21

D grnleri dekoratif olan sobalar, zerindeki termostat dmesi sayesinde ayarladnz scakla uygun olarak alrlar. Otomatik atelemelidirler. Alev sndnde gaz kesen otomatik emniyet sistemi mevcuttur. 2.500'den 7000 kcal/h kapasiteye kadar piyasada eitli glerde hermetik sobalar bulunmaktadr. d. mineler Doal gaz mineleri salon, oturma odas gibi geni alanlarn stlmasnda kullanlr. Kapasiteleri 8.600 kcal/h'e kadardr. Dekoratiftirler. Termostat kontrol ile ortam istediiniz scaklkta strlar. e. Scak Su Salayan Cihazlar (Doal Gazl ofbenler) Scak su gereksinimlerinin karlanmasnda kullanlan tp gaz, havagaz, sv ya da kat yaktlar ile elektrikten yararlanma gibi yntemler zahmetli, pahal ve temizlik asndan dezavantajlar ierirler. Doal gaz kullanmyla birlikte bu sorunlar ortadan kalkar. stenilen her an kolayca scak su elde edilebilir. Hem stmay hem de scak suyu salayan kombi kat kaloriferi ile iki i iin tek cihaz kullanlabilmekte. Bu da nemli bir yarar salamaktadr. Doal gazla scak su elde etmek iin ofben ve termosifon kullanlabilir. Zamanla snrl olmadan scak su verirler. Doal gazl ofbenler sadece scak su salamak amacyla kullanlan cihazlardr. Ayrca stc cihazlara balanabilecek boylerle de scak su temin edilebilir. Bacal ve hermetik tipleri mevcuttur. Halihazrda mevcut LPG yaktl ofbenlerin doal gaza dnm retici firmalarn yetkili servislerince yaplmaktadr. f. Mutfak Cihazlar (Doal Gazl Frnlar ve Ocaklar) Doal gazn mutfakta kullanm tp gaz (LPG) ya da havagazna gre hem ekonomiktir, hem de sreklilii vardr. rnein tp gaz, evde yakt depolamak anlamna geldii iin tehlikelidir ve tp bittiinde yeni tp almak gerekir. Doal gaz ise temiz, bitme sorunu olmayan, piirmede gvenle kullanlabilen bir enerji olarak tercih edilmektedir.

22

2.3 Merkezi Istma Cihazlar Merkezi sistem, birden fazla bamsz blmn bir kazan dairesinden stlmasdr. Genellikle 12 veya daha fazla bamsz blm ieren binalarda ilk yatrm maliyeti ve tesisatn iletme artlar asndan tavsiye edilir. Doal gaz kullanmnda merkezi stma; kalorifer kazan, brlr, otomatik kontrol, vana, pompa, doal gaz sayac, baca gibi temel unsurlardan oluan bir sistemdir. Merkezi stma sisteminde yakt ekonomisini salamak iin, tesisatnzda bir otomatik kontrol panelinin bulunmas nerilmektedir. Bu panel iin gerekli olan sisteme konulacak ekipmanlar ( veya drt yollu karm vanas, nt pompa, vb) ilgili kazan imalat ve/veya ithalat firmalarn nerileri ve istekleri dorultusunda kullanlmaldr. Merkezi stma sisteminizin temel unsurlarn (kalorifer kazan, brlr, otomatik kontrol paneli, vb) satn alrken retici firma ve tesisat uygulayclarnn yeterlilii ok nemlidir. Sistemin ve sistemde yer alan temel unsurlarn; ngrlen iletme, bakm ve koruma talimatlarnda belirtilen artlarda altrlmas, bakmlarnn dzenli ve yetkili kiilerce yaplmas cihazlarnzn mrn uzatr. 2.4 Kalorifer Kazanlar Kalorifer kazanlar malzeme yaplarna gre dkme dilimli ve elik olmak zere iki ana gruba ayrlrlar. Kalorifer kazan seimi doal gaza geite yneticinin ban en ok artan konudur. Trkiye'den ok daha nce doal gaz kullanmna gemi Avrupa lkelerine baktnz zaman her iki cins kazann da uzun yllardan beri kullanldn grmekteyiz. Yurtdnda her iki cins kazan reten birok firma uzun yllardan beri faaliyetlerini srdrm ve pazar bulabilmilerdir. Hatta Avrupa'da baz retici firmalar hem dkme dilimli kazan hem de elik kazan retmekte ve pazarlamaktadrlar.

23

Bu demektir ki her iki cins kazann birbirlerine gre avanta] ve dezavantajlar olmasna ramen, her ikisi de doal gaz pazarnda. kendilerine yer edinebilmitir. Daha nce de sylediimiz gibi doal gaza gei olay yalnzca bir kazan deitirme deildir. Kazanyla, brlryle, bacasyla, vanasyla, otomatik kontrolyle, emniyet sistemleriyle, izolasyonuyla, borulamasyla, pompasyla komple bir sistem seimidir. Bu sistemin en iyi ekilde seilmesi gerekir. Kalorifer Kazanlarnn Malzeme Yaplarna Gre eitleri Kazanlar malzeme yaplarna gre dkme dilimli ve elik olmak zere iki ekilde gruplandrabiliriz. Dkme Dilimli Kazanlar Dilimli olmas nedeniyle kazan dairesine kolayca tanabilen ve monte edilebilen, dilim ilavesi ile kapasitenin arttrlabildii kazanlardr. Seim srasnda ihtiyaca uygun kazan tipi seme ans fazladr. Dkm ve elik kazanlar arasnda verim ve yakt tketimi bakmndan fazla fark yoktur.Dkm kazanlar ge snrlar,sy bnyesinde tuttuklar iin de ge sourlar.Bu tr kazanlar ithal edildiinde DIN 1691 ve 4702 normuna, yerli kazanlarn da TS 430, 4040 ve 4041 (sl verim) standardna uygun olmas gerekir. elik Kazanlar TS 497, TS 4040, TS 4041 (sl verim, kapasite) standartlarna uygun olmaldr. Girii dar olan kazan dairelerinde, mono blok (tek para) retimlerin kazan dairesine girii zordur. Fiyatlar dkm kazanlardan daha ucuzdur.Kullanma bal olarak mrleri dkm kazanlara gre daha ksadr.Korozyona kar daha hassastrlar.Montaj yerinde yaplan (paral) rnlerde, retici firmann salad garanti artlar gzden geirilmelidir. Kalorifer Kazanlarnn Brlrlerine Gre eitleri Kalorifer kazanlar kullanlan brlr eidine gre de flemeli ve atmosferik brlrl olmak zere iki eittir. Aadaki aklamasn yaptmz brlr cinsleri hem elik kazanlara, hem de dkme dilimli kazanlara tatbik edilebilmektedir.

24

flemeli Brlrl Kazanlar Kazan deitirmeden alternatif yakt (fuel oil, motorin, LPG) kullanma ans vardr. Dkme dilimli kazanlarda dilim ilavesiyle kapasite ykseltilmesinde brlr deiimi gerekmeyebilir. Bu tip brlrlerde yanma havas bir fan vastasyla alnr.Havay fleyen fan bulunmas nedeni ile bazen rahatsz edici

dzeyde ses olumaktadr.Hava ayar ok iyi yaplabildiinden yakt tketimleri daha dktr. flemeli brlrl kazanlarda brlr deiimi vastasyla yakt tipi rahatlkla deitirilebilmektedir. ift yaktl (motorin ve doal gaz) brlrlerin yan sra tek, iki, kademeli ve modlasyonlu brlrler mevcuttur. Merkezi kazan sistemlerinde mutlaka iki, kademeli ve modlasyonlu brlrler tercih edilmelidir. Tek kademeli brlrler daha kk kapasitelerde (rnein 70 kW'n altnda) tercih edilebilir. Atmosferik Brlrl Kazanlar: flemeli Brlrl kazanlardan ana fark havay yanma odasna doal olarak almasdr.Bu kazanlar sadece doal gaz ve LPG yakarlar. Sv yaktla (fuel oil,

motorin) almazlar.

25

flemeli brlre nazaran ok daha sessiz alrlar. Kapasiteleri snrldr. (maksimum 350.000 kcal/h) Bu tip brlrler kazanla birlikte dizayn edildikleri iin kazanla birlikte satlrlar. Bu sistemde brlr, yanma hcresi ve bacann uyumu ok nemlidir nk oluan gaz ilave bir fleme olmakszn snan havann ykselmesi sayesinde bacadan atlr.. Atmosferik brlrl bir kazan setiinizde uygulayc firmaya zellikle mevcut bacanz incelettirin ve bacann uygunluu konusunda garanti aln. Youmal Kalorifer Kazanlar Duman gazlarnda bulunan su buharnn kazan ierisinde youmas kazan mrn olumsuz etkilediinden, engellenmek istenir. Bu nedenle su buhar duman gaz ile birlikte bacadan atmosfere atlr. Ancak bu su buhar bir enerji tamaktadr ve klasik tip scak su kazanlarnda bu enerjiden faydalanmak mmkn deildir. Gnmzde bu enerjiden de faydalanmann yollar bulunmutur. Youmal kazanlar duman gaznda bulunan su buharn youturarak ve baca gaz scakln drerek ilave enerji kazanr. Villa uygulamalarnda belirli kapasiteye kadar duvara aslan tipleri de mevcuttur. 2.5 Doal Gaz Brlrleri ; Brlrler en az kazanlar kadar nemli olup, kullanc tarafndan en az bilinen elemanlardan biridir. Brlrn nemi; gazn yanarak sya dnt eleman olmas nedeniyle verimleri ve evreyi kirletip kirletmemesidir. Brlr kazan uyumunun iyi seilmesi, brlrn ayar ve bakm sarfiyat ve verimi nemli lde etkiler. Brlr flemeli, atmosferik, alevsiz ve ift yaktl olmak zere drde ayrlr. I- Atmosferik Brlrler; Genellikle konfor amacyla konutlarda ofben,kat kaloriferi ve frnlarda yaygn olarak kullanlmaktadr.flemeli brlrden ana fark, havay yanma odasna tabii olarak almasdr. Bunlarda baca, yanma hcresi ve yakma havas uyumlu olmak zorundadr.Dk yklerde gaz debisine bapl olarak hava miktarn ayarlamak mmkn olmadndan kazan verimi dmektedir.Mevsim geilerinde dk kapasitede alan atmosferik brlrl kazanlarn yakt tketimleri flemeli brlrl kazanlara gre daha fazladr. Atmosferik brlrler

26

ancak snrl sl kapasitelerde kullanlabilir.(300.000 kcal/h'e kadar.) Sessiz, almalar, anacak parann olmamas, basit yaplar nedeniyle arza ihtimalleri azdr.

Atmosferik Gaz Brlrnn alma Prensibi II- flemeli Brlrler; Bu brlrlerin en nemli zellii yanma havasnn bir fan vastasyla cebri olarak gnderilmesidir. flemeli brlrlerde yakma havasn salayan fan ayn zamanda yanma hcresinde oluan kar basnc ve eer varsa bacadaki 350.000 direnleri kcal/h'e kcal/h'e yenmeyi kadar kadar tek ift salar. veya kademeli Bu ift veya brlrler: kademe oransal

350.0003.600.000

3.600.000 kcal/h zerinde oransal kontrolldr.

27

flemeli Gaz Brlrnn alma Prensibi

III- Alevsiz Brlrler; SeramikFiber yanma kafas dolaysyla alevsiz yanma teknolojisine sahip bir brlrdr. Yalnzca kendine zel kazanlarda kullanlabilir. zel bir brlrdr. IV- ift Yaktl Brlrler; Hem fueloil hemde gaz yakabilen brlrler olup, gazn kesilmesi halinde fueloil ile alma imkan salar. Kesintisiz almak zorunda olan endstriyel tesislerde tercih edilirler. Merkezi Istma Sistemindeki baz donanmlar: Otomatik Kontrol Sistemleri: Merkezi stma sistemlerinde yakt tasarrufu ve iletme kolayl iin birok kontrol sistemi kullanlmaktadr.Bu kontrol sistemleri iile %30a varan ekonomi salanabilmekte ve bunun iin denen yatrm salanan yakt tasarrufu ile kendini ksa srede geri demektedir. Ekonomi Paneli: Ekonomi paneli d hava ve i ortam scaklna gre stma sistemine giden suyun scakln otomatik olarak ayarlar.

28

Sirkilasyon Pompas: Kazanda retilen scak suyu radyatre yollayan ve suyun sistem iinde dolamn salayan pompadr.Kazann gidi hattna balanmas nerilmektedir. nt Pompa:Kazanda yakt olarak doal gaz kullanldnda dn suyu scakl 40 C veya altnda olduu durumlarda youma gzlenir.nt pompa uygulamas ile souk dn suyu,scak kazan k suyu ile belli oranda kartrlarak kazana verilir.flemeli brlrl doal gaz ve sv yaktl kazanlarda bu tip sorun kmamas iin kullanlan pompaya nt pompa denir.

29

BLM
3.1 DOGALGAZ TESSAT UYGULAMALARI TANIMLAR Datm ebekesi: Doal gazn kent giriinden alnarak doal gaz verilecek sokak ve caddelere denen yeraltndaki gaz boru hatlarnn tmdr. Servis Hatt: Datm ebekesinden servis kutusuna ekilen bran hattdr. Servis Kutusu: Servis hattnn bitiminde 300mbar (milibar) yada 21mbarlk bina reglatr ve reglatr bataryas ihtiva eden kutudur. Servis Reglatr: ebeke gaz basncnn,bina kullanm basncna (21 veya 300mbar) indirilmesini salayan basn drcdr. Bina Gaz Tesisat: Yap giriindeki servis kutusundan ,abonenin gaz cihazlarna kadar olan tm gaz borular ile atk (yanm) gaz k borusu,havalandrma sistemleri,gaz emniyet cihazlar ve bacalarn tmdr. Bina Balant Hatt: Servis reglatr ile bina giriindeki ana kapama vanasna kadarolan hattr. Kolon hatt: Bina giriindeki ana kapama vanasndan gaz sayac giri vanasna kadar olan tesisat blmdr. Tketici Sayac: Tketilmek (yaklmak) zere tketim mahalline sevk edilen gaz lmekte kullanlan cihazlardr. Tketici Hatt: Sayatan en son ayrm hattna kadar olan hattr. Ayrm Hatt: Tketim hatt ile cihaz balant hatt arasndaki hattr. Cihaz Balant Hatt:Cihazn gaz girii ile ayrm hattn birletiren esnek veya sabit balant hattdr. Saya Sonras Gaz Hatt (Tketim Hatt): Gaz sayac ile brlr servis vanas arasnda ekilen gaz boru hattdr. Pislik Tutucu (Filtre): Gaz tesisatndan akan yabanc maddeleri filtre etmek amac ile kullanlan elemandr. Brlr Servis Vanas: Brlre giden gaz kesebilmek zere brlr gaz gurubu ncesine konulan kresel vanadr. Test Nipeli: Szdrmazlk testi,bakm ve ayarlar srasnda yaplacak basn lmlerinde kullanlmak amac ile aksesuarlar ve boru hatlar zerine konulan elemanlardr.

30

Brlr Gaz Armatr Grubu: Brlr gaz iletme ve emniyet elemanlarndan ( kresel vana ,manometre ,filtre ,minimum gaz basn presostat ,maxsimum gaz basn presostat ,selenoid vanalar v.b.)oluan armatr grubudur. A Tipi Cihazlar ( Bacasz cihazlar): Yanma iin gerekli havay bulunduklar ortamdan alp yanm gazlar yine ayn ortama veren cihazlardr. B Tipi Cihazlar (Bacal cihazlar): Yanma iin gerekli olan havay bulunduklar ortamdan alp yanm gazlar uygun bir baca vastas ile dar atan cihazlardr. C Tipi Cihazlar ( Denge bacal cihazlar ): Yanma iin gerekli havay d ortamdan alp, atk gazlar yine d ortama veren cihazlardr. ofben: Srekli ak halindeki kullanma suyunu stan cihazdr. Termosifon: Deposundaki suyu stan cihazdr. Kombi: Srekli ak halindeki kullanma suyunu ve kalorifer tesisatnn suyunu stan cihazdr. Kazan: Binann stlmasnda kullanlacak scak su veya buhar reten ,baz hallerde kullanma amal scak suyu da temin eden bir scak su reten cihazdr. Kat Kaloriferi: Bireysel stma sistemlerinde kalorifer tesisat suyunu stan cihazdr. Soba ,mine v.b.: Gaz yakarak elde ettii sy dorudan stma yzeyleri zerinden ortama veren cihazlardr. Hava Istcs: Istma amal scak hava reten cihazlardr. Brlr: Gaz tketim cihazlarnda bulunan flemeli veya atmosferik gaz yakma cihazdr. Yanm Gaz Klapesi: Bacada veya yanm gaz kanalnda termik veya mekanik olarak alan bir klapedir. Atk Gaz Bacas: Gaz tketim cihazlarnda yanma sonucu oluan atk gazlarn atmosfere atlmasn salayan bacadr. Adi Baca: Birden fazla birime hizmet vermek iin ina edilmi,her katta cihazlarn dorudan balandklar bacadr (Doal gaz baca balantlar kullanlmaz) Ortak Baca : (nt Baca ): at stne kan bir ana baca ile cihazn baland kattan bir kat yukarda ana baca ile birleen ve ana bacaya paralel bacalardan oluan ve birden fazla birime hizmet vermek iin ina edilmi bacadr. Tabii Havalandrma Sistemi: Kazan dairesi havalandrmasnn d atmosfere ak blmnden tabii olarak yaplmasn salayan sistemdir.(Kanal ,menfez v.s.) Cebri Havalandrma Sistemi: Kazan dairesinin alt ve st havalandrmasnn cebri olarak vantilatr,aspiratr ve havalandrma kanallaryla salayan sistemdir.

31

Alt Havalandrma: Kazan dairesi iin gerekli hava miktarn ve brlr yakma havasn (taze havay)salayan sistemdir. st Havalandrma: Kazan dairesi iinde oluan pis havann atlmasn salayan sistemdir. Is Gc: Su, buhar veya hava gibi bir s tayc akkana ,bir s reticisi tarafndan birim zamanda (birim saatte) aktarlan yararl s miktardr.(KW,kcal/h) Bina Tketim Deeri: Bir binada bulunan btn cihazlar tarafndan saatte ,ayn anda tketebilecei kabul edilen ve bina tesisat boyutlandrlmasnda kullanlan maksimum gaz debisidir. Abone Tketim Deeri: Bir abone tarafndan bir saatte tketilecei kabul edilen maksimum gaz debisidir. st Isl Deer: Belirli bir scaklk derecesinde bulunan 1mm 3 gazn tam yanma iin gerekli minimum hava ile kartrlarak herhangi bir s kayb olmadan yakldnda ve yanma rnleri balang derecesine kadar soutulup karmdaki su buhar youturulduunda aa kan s miktardr. Alt Isl Deer: Belirli bir scaklk derecesinde 1Nm 3 gazn ,tam yanma iin gerekli minimum gazn hava ile kartrlarak herhangi bir s kayb olmadan yakldnda ve yanma rnleri ,karmdaki su buhar youturulmadan balang scaklna kadar soutulduunda aa kan s miktardr. Woobe Says: Bir gazn sabit beslenme basncnda yaklmas ile aa kan s ile ilgili olup aadaki forml ile hesaplanr. W=Gazn st sl deeri Gazn bal younluu 1 / 2 Gaz Modl: Bir cihazn woobe says farkl baka bir gazla alabilir hale dntrlmesinde ,s girdi paritesi ve primer hava srklenmesinin doru deerini elde etmek iin cihazn daha nce alt gazla ayn olmas gereken gazdr. kinci Gaz Ailesi:Standart artlar altnda ,woobe saylar 11,46-16,1 kwh/m 3 arasnda olan gazlar olup ,doal gaz bu gaz ailesindendir. Deprem Vanas: Deprem annda harekete geen ve boru tesisatndaki gaz akn kesen :mekanik ,elektronik veya elektro-mekanik cihazlardr.

32

DOALGAZ TESSAT UYGULAMALARINDA DKKAT EDLECEK HUSUSLAR 3.2 BORU VE BALANTI ELEMANLARI Trkiyede Borusan tarafndan retilmekte olan doal gaz borular API 5L veya TS 6047 normlarna uygundur.Bu norma gre doal gaz ve petrol tamada kullanlan borular 12 aras boyuna dikili ve 12-62 aras spiral dikili olmaktadr. Tesisat Borular: DN80 ve zerindeki i tesisat borularnn birbirine balanmasnda elektrik ark kayna kullanlmaldr Kolon tesisat borular birbirine balanrken kaynakl birletirilmelidir. Bina i tesisatnn yapmnda daldrma suretiyle galvanize edilmi(TS 914) elik boru ve ekleme paralar kullanlabilir.Galvanizli borular yalnzca galvanizli fitinglerle kullanlabilir.Galvanizli borularda kaynakla birletirme yaplmamaldr. Doalgaz tesisatlarna konulmaldr. Orta basnta (300mbar) ekilecek boru hatlarnda 200m 3 /h zerindeki kapasitelerde kaynakl balantlarda rntgen muayenesi yaplmaldr. Bina i tesisatlarnda boru aplarnn hesaplanmas , TS 6565 ve gaz hz maksimum 10m/s ve alak basnta (21mbar) 6m/s yi gememelidir. Tesisatn yapm gaz kuruluundan onayl projeye ve TS 7363e uygun olarak yaplacaktr. Yer alt Gaz Borular: Doal gaz i tesisat borularnn yeraltnda kalacak ksmlar en az 45cm. derinlie gmlmeli ve bunlarn ek yerleri kaynakl olmaldr. Bina balant hattnn yeraltna denen ksmlar iin boru altna 20cm olacak ekilde kum ile yastklanmas yaplarak kum zerine en az 10cm geniliinde plastik esasl sar ikaz band denmelidir. TS 7363e gre yaplacaktr.Sistemi de gereksiz grlt ve titreimi nlemek amac ile orta basnta (300mbar) deprem annda tesisattaki gaz akn kesecek deprem cihaz

33

Boru Tesisatlarnn Korozyona Kar Korunmas: Yer alt gaz tesisatlarnda elik boru kullanlmas durumunda elik boru TS 5139a gre polietilen ile kaplama yaplmaldr.Kaplama toprak seviyesinde kt yerden en az 60cm yukarya kadar devam etmelidir.Korozyona kar ( TS 2169a uygun) korunmas iin yer alt elik tesisat borusu tam olarak izole edilmelidir.( min. %50 bindirmeli ). zolasyon standarda uygun scak polietilen sarg ile yaplmal yada hazr izoleli boru kullanlmaldr. Sargda pot veya delik bulunmamaldr.Ayrca bu uygulamalarda katodik koruma yaplmaldr. Tesisat Borularn Yerletirme Kurallar: Bina balant hatt elik kaynakl veya polietilen borularla yaplmaldr. Kolon hatt kaynakl balant yntemi olmal. Sadece evsel kullanmlarda sayatan sonraki hatlarda sert lehimle bakr boru veya dili balant uygulanarak elik doalgaz borusu kullanlr. Tesisatlar, kiri ve kolondan geirilmemelidir. Bina balant hatlar binaya ,binann giriine en yakn ,yeterince aydnlatlm, kuru, kendi kendine havalanabilen ve bir tehlike annda kolayca ulalabilen bir yerinden girilmelidir.Buradaki gaz borusu ve ana kapama vanas hasara uramayacak bir biimde korunmu olmaldr. Bu yer bina deposu ve oturma yeri olarak kullanlamaz. zel mahalden gememelidir. Ana kapama vanas ama kapamay engellemeyecek ekilde monte edilmeli. Bina dna konulduunda havalandrlm muhafaza iine alnmaldr. Vanalar kolay mdahale edilebilir ve alp kapanabilir konumda monte edilmelidir. Bina balant hatlar ile telefon, elektrik hatlar ve scak kzgn su borular arasnda en az 30cm. lik bir aklk olmaldr. Zorunlu durumda gerekli emniyet tedbirleri alnp bu mesafe ksaltlabilir. Gaz borularn kendi amac dnda (Elektrik, topraklama hatt v.b.) kesinlikle kullanlmamaldr. Aa denen i tesisat duvara paralel olmal,dey borular zel kelepelerle sklmal,yatay borular ise asklarla tanmaldr.Doalgaz tesisat borular duvarlara elik veya plastik dbelli kelepelerle tutturulmaldr.

34

Kelepeler aras mesafe DIN 25 ve daha kk aplarda yatayda 1m,deyde 2m,daha byk aplarda yatayda 2m,deyde 3m olmaldr.Kelepeler mmkn olduunca cihazlara ve dirseklere yakn yerletirilmelidir. Sva altna doalgaz tesisat borusu denmemelidir. tesisat borular, tayc yap eleman olarak kullanlmamaldr. Gaz borular, olabildiince kapal hacim ( kanal vb. ) iinden geirilmemelidir. Ancak tesisat kanal iinden geirildiinde bu kanal tam olarak havalandrlabile-cek durumda olmaldr.

Havalandrlmayan blmlerden geirilmesi zorunlu olduu hallerde i tesisat borular, koruyucu borular iine denmelidir. tesisat hatlar, aydnlk, asansr boluklar, havalandrma, duman ve p bacalar ile davlumbaz iinden geirilmemelidir. Odun, kmr, p depolarna ve asma tavan iine denmemelidir. Kalorifer kazanlarnn gaz besleme borusu dnda, kalorifer dairelerinden gaz borular geirilmemelidir. Temel ve zeminin zellikleri nedeniyle binann dilatasyon ile ayrlm iki ksm arasnda farkl oturma olabileceinden, buralardaki i tesisat borular bu olaydan etkilenmeyecek ekilde esnek balant eleman ile balanmaldr. Bina balant hatt, kazan dairesi ve kolon hatt kapc odasndan ve snak iinden geirilmez. Bina kolon hatlarnn havalandrlmas iin gazn toplanmas muhtemel ve atya yakn st noktada asgari 150cmlik havalandrma kanal almal ve/veya gaz alarm cihaz konulmaldr. Ana kesme vanalar bina dna en yakn yere konulmal. Bodrum geii olan yerlerde bina iine ve dna ayr ana kesme vanas konmaldr. Borunun ar yke maruz kalan ksmlar ( yol geii ) klf iersine alnmaldr. Boru dirsek dnlerinde mutlaka kelepe kullanlmaldr. Brlr gaz emniyet hatt sabit bir mesnet ile desteklenmelidir. Kelepeler fittings malzemelerine ve vida di balant noktalarna balanmamaldr. Kullanlacak kelepelerin boru aplarna gre mesafeleri iin boru kelepeler mesafesi tablosundan yararlanlr. Tesisat Borularn Koruma Kurallar:

Sva altna denmi elik borular ve havalandrlmayan bodrum katlar vb nemli odalara denmi elik borular korozyona kar korunmaldr.

35

Sva altna denecek siyah veya inko alaml borularn ksmi olarak allama ile tutturulmalarna yalnz, tutturma yerlerinde korozyona kar koruma bandlar vs. Kullanld takdirde izin verilir. Beton iinde elik borular,korozif maddeler iindeki borular(rnein al iindeki elik borular) ve korozif ortamlardan geen borular(galvaniz,akmlatr vs odalar iinde bulunan borular) kaplama ile korozyona kar korunmaldr.Aksi takdirde korozyona kar korumal borular kullanlmaldr. Duvardan ve tavandan geen datm ve dey kolon hatlar yaklak 5 cm fazlal olan koruma borular iine yerletirilmelidir.Koruma borular korozyona dayankl malzemeden yaplm veya korozyona kar korunmu olmaldr. Borular mekanik hasara uramayacak biimde denmelidir. Borular topraklama amacyla veya kuvvetli akm tesislerinde koruyucu hat olarak kullanlmamaldr.Yldrm tesisatlarnda topraklama hatt olarak kullanlmamaldr. Doal gaz vanalar: Bina ii doal gaz tesisatnda kullanlan kresel vanalar E.C.A firmas retmektedir.Bu vanalarn zellikleri unlardr; 1-Kre yzeyleri uzun mr temin amacyla parlatlmtr.Normal kresel vanalarda bu ilem yaplmamaktadr. 2-Kresel vanalarda normalde alma basncna gre test yaplmaktadr.Doal gaz tesisatnda kullanlacak kresel vanalarda ise hem alma basncna gre hem de dk basnta %100 szdrmazlk testi yaplmaktadr. 3- Doal gaz tesisatnda kullanlacak kresel vanalarda 100defa ama kapama testi yaplmaktadr. 4-Doal gaz tesisatnda kullanlacak kresel vanalarda daha gelimi teflon zel contalar kullanlmaktadr. 3.3 BNA TESSATI-BNA BALANTILARI Bina balant tesisatnn tipi, says ve ekli ve mevcut bir gaz tesisatnn deiimi tamamen gaz datm irketi tarafndan belirlenir ve yaplr. Servis hatt olarak isimlendirilen

36

balant hatt, ana gaz datm ebekesini mteri i tesisat ile birletiren hattr. Servis hatt bina dndaki vana balants, izolasyon paras, ana vana, basn reglatr kutusunu kapsar. ANA EMNYET VANASI Binaya giriin hemen ardnda ve/veya servis kutusunda bir ana emniyet vanas bulunur. Bu kresel vana kolay ulalr bir yerde olmaldr. ZOLASYON ELEMANI Metal tesisatlarda, besleme hattnda olabilecek kaak akmlar nlemek amacyla kullanlr. YANGIN EMNYET VENTLLER Doalgazl kazan dairlerinde yangn emniyetini salamak amac ile kullanlan vanalara yangn emniyet ventilleri denilmektedir. Bu vanalar yangn durumunda binaya gaz beslemesini keserek, yangn nedeniyle doal gaz tesisatnda zellikle armatrlerde oluabilecek gaz szntlarnn nlenmesini amalamaktadr.

37

Kolon Tesisatnda Kullanlan Elemanlar

38

3.4 SAYALAR Sayalarn kazan dairesi iine montaj yaplmamaldr. G-40 ve daha kk kapasiteli sayalar krkl tiplerden seilebilir. Bu deerlerin zerinde kapasitelerde sayalar ise ( G-65, G-100 vb. ) rotary ve trbinli tip sayalardan seilmelidir. Dili balant (rotary ve trbinli tip sayalar hari ) sayalarn saya giriinde flexible balant yaplacaktr. Daha byk tip sayalarda flanl balant yaplmaldr. Rotary ve trbin tipli sayalar ncesine gzenek ap 5 mikronluk filtre konulmaldr. Rotary tip saya giri ve knda 5D mesafesinde fittings kullanlmamaldr. Dili balantlarda szdrmazlk macunu, flanl balantlarda uygun szdrmazlk contalar kullanlacaktr. Filtre ve reglatrler: kolayca sklp taklabilir, temizlenebilir ve lm yaplabilir konumda monte edilmelidir. Krkl saya balantlarnda n gerilme oluturmayacak ve deiik tipte sayalar kullanma imkan salayabilecek ekilde metalden, esnek balant eleman kullanlacaktr. Saya, balant borular ve yakc cihazlar duman bacalar zerine yerletirilmemelidir. Duvara monte edilecek sayalar, uygun ask ve destekler zerine yerletirilmelidir. Yap dna konulmas gerekli sayalar ve vanalar, koruyucu ve korozyona dayankl malzemeden olmak kayd ile bir koruyucu muhafaza iine alnmaldr.Saya kutusunun kapa srekli havalandrmay salayacak ekilde olmaldr. Saya ykseklikleri yerden minimum 180cm maksimum 220cmyi amamaldr. Sayalar yanc ve patlayc maddelerin bulunduu yerlere yerletirilmemelidir. Test nipeli her saya kndaki fittingslerden en uygunu zerine taklmaldr.Boru, dili elik manon zerine ve DN20 dkm fittingslere test nipeli taklamaz.Test nipeli taklmak iin zel imal edilmi fittingsler kullanlmaldr. Sayalar elektrik anahtar, elektrik sayac, priz, buat ve zil gibi elektrikle alan cihazlardan en az 30cm uzaa yerletirilmelidir. Zorunlu durumlarda elektrik donanm ile doalgaz cihaz arasna yaltkan ve dayankl eleman konularak bu mesafe ksaltlabilir.

39

Gaz Saya Balant Boyutlar 3.5 GAZ TKETM CHAZLARI VE YERLETRLMES Gaz tketim cihaz balantlarnda,cihazn tipine gre sya dayankl sabit veya esnek tip sklebilir balant borular kullanlmaldr.Cihazn gaz giriine gaz kesici emniyet vanas(kresel vana) mutlaka konulmas gerekir. Istma ve scak su amal gaz tketim cihazlar yakma dzenlerine gre ana gruba ayrlr. -A tipi cihazlar(Bacasz cihazlar) -B tipi cihazlar(Bacal cihazlar) -C tipi cihazlar(hermetik)

A tipi cihazlar Bu tip cihazlar yanma iin gerekli havay bulunduklar ortamdan alp yanm gazlar yine ayn ortama veren cihazlardr.Oksijen azalmas veya karbondioksit miktarnn artmas halinde gaz akn kesecek emniyet sistemi bulunmaldr.Bu tip cihazlar yatak odalarna, banyo ve

40

12m 3 den daha kk hacimlere yerletirilemez.Yerletirildikleri mahalde en az 100cm 2 net geii olan havalandrma menfezi bulunmaldr.Bu menfezler srekli ak kalmaldr.Havalandrmann bitiik odalara balantl olarak yaplmas halinde de bu mahallerde atmosfere alan pencere bulunmas gerekir. B tipi cihazlar Bu tip cihazlar yanma iin gerekli olan havay bulunduklar ortamdan alp,yanma sonunda oluan atk gazlar uygun bir baca vastas ile d mekana atabilen cihazlardr. B tipi cihazlar net 12m 3 ten kk olan yerlere yerletirilemez.Konulacaklar hacimlerin bykl ne olursa olsun bu tip cihazlar ak balkon, yatak odas, banyo.wc gibi yerlere konulmad gibi banyo, wc ve yatak odalarndan duman borular geirilerek baca balants da yaplamaz. Bu tip cihazlarn bulunduklar mahalde en az 100cm 2 net geili havalandrma menfezi bulunmaldr.Bu menfez srekli ak kalmaldr. C tipi cihazlar Bu tip cihazlar yanma iin gerekli olan havay d ortamdan alp, yanm gazlar yine d ortama veren cihazlardr. Bulunduu ortamdan bamsz alan cihazlardr. Bu tip cihazlar d atmosfere komu duvar olan tm mekanlara monte edilebilir. Banyo ve yatak odalarna konulmamas tavsiye edilir.Bacalar mutlaka atmosfere ak, hava sirklasyonu olan yerlere balanmaldr.Hermetik cihazlarn atk gazlar kapal balkona, aydnlklara, havalandrma boluuna, garajlara,, merdiven saanlklarna verilemez. Gaz cihazlarnn snan d yzeyleri ile yanabilen veya kolayca tutuabilen yap elemanlar ve kullanlan eyalar arasndaki aklk en az 50 cm olmaldr. Ak alanlarda dengez bacal cihazlarn baca k borularnn ykseklii borunun alt kenarndan llmek zere en az 0.3 m olmaldr.Darya taan at veya ahap kaplamann, stten bacaya uzakl en az 1.5 m olmaldr.Baca klar paslanmaz veya galvanize elik tel rg kafeslerle korunmaldr. Rzgarla direkt kar karya gelen baca klarndan kanlmaldr.

41

3.6 KAZAN DARELER VE TESSATLARI Can ve mal emniyeti asndan gaz kaa durumunda, tm kazan dairelerinde selonoid vana ve selenoid vanaya kumanda edilebilecek ekilde tercihen sesli ve kl sinyal verecek gaz alarm cihaz taklmas zorunludur. Kazan tesisatlarnda servis kutusunun cihaza kadar olan boru i hacmi,21mbarda kazan debisinin 500de birinden 300mbarda ise 1000de birinden daha dk olmayacaktr.300mbarlk tesisatta hat zerinde shutoff reglatr kullanlrsa: reglatr servis kutusu k gibi dnlr. Brlr seiminde doalgazn alt sl deeri 8250 Kcal/Nm 3 olarak alnacaktr.Seilen brlrn zellikleri ve gaz tketim deeri projede belirtilecektir.Brlr seiminde yeni kazanlarda verim %90, dnm yaplan kazanlarda %75 alnacaktr. Is merkezinin giriinde 1 adet emniyet selonoid vanas ( Otomatik emniyet vanas,ani kapama vanas ) bulunacak ve en az 2 adet ex-proof 2 kademe ayarl gaz sensrnden kumanda olarak alacaktr.Byk tketimli s merkezlerinde entegre gaz alarm cihaz kullanlmaldr. Tm kazanlarda kapatlabilir musluklu ( TS 827 ) gaz basnc lme(manometre) bulunmaldr.300mbar kazanlarda reglatr sonrasna 1 adet musluklu manomet- re taklmal, ncesine ise musluklu manometre veya kr tapal az braklmaldr. Kazan dairesi havalandrlmalarnda taze havann tabii olarak ekilmesi ve egzost havasnn fan ile atlmas, kazan dairesinde negatif basn olumasna sebep olacandan ve dumann ak ynn deitirebileceinden dolay sistem olarak kullanlamaz. st havalandrmann cebri olarak yaplmas gereken yerlerde alt havalandrma da cebri olarak yaplmaldr. Kazan dairesi havalandrlmalarnda st ve alt menfezler mmkn olduu kadar st ve altta yerletirilmelidir.(st havalandrma menfezi tavandan en fazla 40cm aada, alt havalandrma menfezi tabandan en fazla 50cm yukarda olacak ekilde almaldr. Tabii havalandrmas mmkn olmayan kazan dairelerinin cebri olarak havalandrlmas gerekir.Havalandrma kanallarnda oluacak basn kayplar dnlerek fan seimi yaplmaldr. Kazanlarda duman kanalnn boyu etkin baca yksekliinin nden fazla olmamaldr. Duman kanallarnn bacaya ve kazana balantlar szdrmaz olmaldr.Havalandrma bacasna balantlar mevcutsa iptal edilmelidir. Kazan dairelerinden yalnz kazanlarla ilgili elektrik panolar bulunacak, ayrca kazan dairesinin elektriini dardan kesebilecek alter konulmaldr.

42

Kazan dairelerinde aydnlatma sistemleri tavandan en az 50 cm aaya sarkacak ekilde veya st havalandrma seviyesinin altnda kalacak ekilde zincirlerle veya yan duvarlara etanj tipi floresan veya contal glop tipi armatrler ile yaplacak ve tesisat ise antigron olarak tesis edilmelidir. Cebri havalandrma gereken kazan dairelerinde fan motoru brlr kumanda sistemi ile paralel alacak fanda meydana gelebilecek arzalarda brlr otomatik devre d kalacak ekilde otomatik kontrol devresi yaplmaldr.Ayrca cebri hava kanalnda duyarl sensr kullanlarak, hava kanalnda gerekli hava ak salanmad hallerde, elektrik enerjisini kesip brlr devre d brakabilmelidir.Brlr ayr ve fan ayr kontaktr termik gurubu ile beslenmeli. Her kazan dairesi iin zel topraklama sistemi yaplmas mecburidir. Kazan dairelerine cihazlarn kullanm talimatlar aslacaktr. Kazan dairesine emniyet kurallar ile ilgili talimatname bir ereve ile aslacak ve bir kopyas da imza karl aboneye verilecektir. 3.7 BACALAR Baca,atk gazlarn ak havaya atlmas iin,binann iinde,binaya bitiik veya ak havada serbest olarak ina edilmi ve inaat teknii kurallarna uygun artlar salayan sistemdir.Bacadan istediimiz beklentiler; letme emniyetini salamal Yangna kar emniyetli olmal Kolay ve iyi bir ekilde temizlenebilmeli Is yaltmlar iyi yaplm olmal Istma cihazlar ile emniyetli bir ekilde balanm olmal Bacalar yanmayan malzemeden yaplmal 500C baca gaz scaklnda, d yzeyin scakl 100Cyi gememelidir. Baca asndan kalorifer kazanlar drt grupta toplanabilir;

Alak basnl brlrl kazanlar:

Yakma havas,brlr ile salanr.Kazanda, kazan baca

balant kanalnda ve bacada, gazn dolam baca ekii ile salanr. Yksek basn Brlrl kazanlar: Bu brlrler, yakma havasn temin etmenin yannda, kazandaki basn kayplarn da karlar. Bu tip kazanlarda kullanlan bacalardan, sadece baca kanal ve bacadaki kayplar yenmesi istenir.

43

Atmosferik Brlrl kazanlar: Brlr hava temininin yannda, gazn kazanda dolamasn salar.Bu tip kazan bacalarndaki doal baca ekii ile kanal ve bacadaki kayplarn karlanmas istenir. flemesiz Kat yakt kazan bacalar: Yakma havas temininin yannda, kazan balant ve bacadaki basnlar da karlamaldr.Basn kayplar doal baca ekii ile salanr.

Baca Tipleri ve stenen zellikler

44

AD BACALAR Tek kolon halindedir.Zeminden atya kadar ykselir.Birden fazla birim

kullanr.Bu bacalara doal gaz cihaz balanmaz.

MSTAKL BACALAR Tek kolon halinde hitap edecei birimden atya kadar ykselir.Sadece bir birimin kullanmna mevcuttur.Ortak atk gaz borular sadece ferdi bacalara balanabilir

ORTAK(NT) BACALAR Zeminden atya kadar ykselen ana baca ve buna balanan her birime ait branmanlardan meydana gelen bacaya ortak baca denir.Bu bacalara doalgaz chazlar balanmaz

45

Bacal cihazlar (B tipi ) mmknse tam bacann altna, bu mmkn deilse baca hizasndan en fazla TS 11384e gre baca andrlm uzunluu 2.5 m olmal, 30cmlik hzlandrma paras yoksa 0.5m mesafede aklk bulunacak ekilde monte edilmelidir .Atk gaz borular %3 ykselen eimle bacaya balanmal ve baca kesitini daraltacak ekilde baca iersine sokulmamaldr Doal ekili cihaz ile baca arasna konulan yanm gaz borularnda 90lk dirseklerden kanlmal, 135lik dirsek veya esnek tip atk gaz borular kullanlmaldr.Borular szdrmazl salayacak ekilde birletirilmeye ve balantlarda kullanlacak szdrmazlk maddeleri scaa dayankl olmaldr.Atk gaz borular paslanmaz elik, her iki yzeyde emaye edilmi elik sa gibi malzemelerden yaplabilir.Galvaniz sa,asbest ve plastik malzemelerden yaplamaz.Atk gaz borularnn kesiti,Yanm gazlar kusursuz olarak bacaya verebilecek byklkte seilmelidir.Dairesel kesitler tercih edilmelidir.Dikdrt- gen kesitlerin seilmesi halinde uzun kenar ksa kenarn en ok 1.5 kat olmaldr.Atk gaz borular, parlayc ve patlayc maddelerin bulunduu hacimlerden geirilmemelidir. Bacal cihazn baca knda atk gazlarn hzlandrlmas iin 30lik dey hzlandrma paras kullanlmaldr.Bacal cihazlar ve aspiratr ayn bacaya balanmamaldr.Ayrca farkl bacalara balanm olsalar bile negatif basn yaratacak aspiratrler bacal cihaz ile altrlmamaldr. Fanl cihazlar yakma havasn ortamdan alp atk gazlar bir fan kiti yardmyla d ortama veren cihazlardr. Bu tip cihazlar, net hacimleri 8m 3 ten kk olan yerlere yerletirilemez. Konulacaklar hacimlerin bykl ne olursa olsun bu tip cihazlar ak balkon, yatak odas, banyo, wc gibi yerlere konulamaz. Fanl cihazlarn bulunduklar mahalde en az 100 cm 2 net geili havalandrma menfezi bulunmaldr. Rzgarla direk kar karya gelen baca klarndan kanlmaldr. Denge Bacal Cihazlar d atmosfere duvar olan Banyo, WC, mutfak,yatak odas gibi

blmlere yerletirilebilir.Bunlarn bacalar mutlaka atmosfere ak, hava sirklasyonu olan yerlere balanmaldr. Denge bacal cihazlarn atk gazlar kapal balkona verilemez. Gaz cihazlarnn snan d yzeyleri ile yanabilen veya kolayca tutuabilen yap elemanlar ve kullanlan eyalar arasndaki aklk en az 50 cm. olmaldr. Denge bacal cihazlarn baca klar paslanmaz veya galvanize elik tel rg kafeslerle korunmaldr. Rzgarla direk kar karya gelen baca klarndan kanlmaldr. Bacalar ancak bir sapma yapabilir.Sapma as deyden 30 dereceden byk olmamaldr. Bacalarda kesit daralmas olmamaldr. Sapma yapan bacalarda muayene delii gerekiyorsa

46

bunun sapma blgesine konulmas gerekir.Bacalarn dip ksmlarnda bir kontrol ve temizlik kapa bulunmaldr. Tepeden temizlenmeyen bacalarda at iinde ikinci bir kontrol ve temizleme kapa bulunmaldr Bu kapaklar tam szdrmaz olmaldr. Bacalarn kna baca kesitini daraltmayacak ekilde baca bal konulmaldr. Baca tepesi at mahyasndan en az 80 cm, at rtsnden 100 cm. yksekte olacaktr. Bitiik, blok ve ikili blok binalarda, hava sirklasyonu olamayan yerlerde aada kalan bacalarn yksek olan bina seviyesine kadar kartlmas gerekir. Bir bacaya, benzer ekili gaz cihazlar balanabilir.Bu balantlarn merkezleri arasndaki dey mesafe en az 25 cm. olmaldr. Tabii ekili gaz cihaznn baland bacaya fan ekili gaz cihaz balanamaz. Mstakil bacann etkili ykseklii 4mden fazla olmaldr. Adi bacalara doalgaz cihazlar balanmaz. Ortak atk gaz borular sadece ferdi bacalara balanabilir. Ferdi (mstakil ) bacalar doalgaz cihazlarnn balanmas iin en uygun bacalardr. Mstakil baca kesit hesab yaparken bacalarn i kesitleri yanm gaz miktarna ve etkili baca yksekliine gre belirlenmelidir. Daire kesitli baca elemanlar tercih edilmelidir. Kare kesitli bacalarn kesiti, daire kesitli bacalara gre % 30 daha fazla olmaldr. Daire kesitli bacalarda i ap en az 10cm , kare kesitli bacalarda 10*10 cm olmaldr. nt bacann branman boyu en az 1.2 m olmaldr. 2 nt baca branman ana bacaya balanamaz. Her bir nt baca branmanna sadece bir cihaz balanabilir. flemeli brlrl cihazlalar nt bacaya balanamaz. nt bacalara doalgazl cihazlar balanacaksa dier birimler sv ve kat yaktl cihazlar balayamazlar. nt bacal sistemlerde nt baca branmannn kesitinin dairesel olmas durumunda kesit alan en az 100cm 2 olmaldr. Eer kesit dikdrtgen ise uzun kenar ksa kenarn en fazla 1.5 kat, kesit alan da 150 cm 2 olmaldr.nt bacal sistemlerde ana bacann kesiti bu ana bacaya balanan btn cihazlarn sl kapasiteleri dikkate alnarak hesaplanmaldr Metal klf geirilmi bacalarn bulunduu yaplar paratoner ile korunmal veya metal bacalar zel topraklama kablosu ile topraklanmaldr. Yatay gaz borular, tesisat sznt ve terleme sularndan etkilenmemesi iin dier tesisat borularnn st ksmna denmelidir. (Yeni yaplar iin ). Eski binalarda gerekli tedbirler alndktan sonra yaplabilir. elik klfl veya ift cidarl elik bacalar iin drenaj yaplmaldr.

47

Bacalardan Kanlmas Gereken zellikler .

48

BLM DRT
DOALGAZ TESSATLARINDA SIZDIRMAZLIK, MUKAVEMET TESTLER VE LETMEYE ALMA Doal gaz tesisatnn yapm tamamlandnda ve gaz balant srasnda baz testler zorunludur.Bunlar; 1-n testler 2-Hava ile yaplan son test(szdrmazlk testi) 3-Gaz ile yaplan son test(szdrmazl testi) 4-Baca Kontrol 4.1 N TEST Onaylanm projesine uygun olarak tamamlanm tesisatlarda uygulanr.Bu test vanalar kapatlmadan,borular boyanmadan veya kanal iinde ise kanal kapaklar kapatlmadan tesisat yapan tarafndan yaplr. Test, reglatr kutusu kndan cihazlara kadar,cihazlar,reglatrler,ayar ve kontrol elemanlar ve sayalar hari boru tesisatlarna uygulanr. Test srasnda saya tesisata bal olmamaldr.Bu nedenle bu testte iki yntem sz konusudur. a) Saya giri k elik bir boru ile birbirine balanarak btn boru tesisatbirden test edilebilir. b) Sayaca kadar olan ksm ayr, sayala cihaz balantlar aras ayr test edilir. Bu n test aadaki gibi uygulanr: Biri hari tm klar kapatlr Ak uca bir T paras balanr.Tnin bir ucunda manometre, dier ucunda ise bir vana bulunur. Manometre 0-2 bar genilikte ve 50-100 mbar taksimatl olmaldr.

49

Musluk olan uca pompa veya kompansatr balanarak tesisata hava baslr. Basn 1 bara ulanca musluk kapatlr.10 dk sre ile dengeleme iin beklenir. 10 dk sre iinde basnta dme meydana gelmezse test olumludur. En byk kesitli boru tapas sklerek hava boaltlr. T paras sklerek gerekli balantlar yaplr, borular boyanr veya kapatlacaksa kapatlr.

4.2 HAVA LE YAPILAN KONTROL Onarm veya deiiklik nedeniyle devre d kalm borularn tekrardan iletmeye alnmasnda uygulanr.Ayn zamanda yeni denen borularda da uygulanr. Sayalar devre d braklr ve biri hari tm klar kapatlr. Bu testte, n testte olduu gibi iki yntem mevcuttur.(sayalar by-pass edilerek btn sistem veya sayaca kadar ve saya sonras olarak iki defada) Ak uca T paras taklr Alak basn iin U manometre kullanlmaldr. U manometre uzunluu 120 cm olabilir. Sulu manometrede her 1 cm ykseklik 1 mbar gsterir. Orta basn kademesi iin ise cval U manometre kullanlmaldr. Boru tesisatna pompa ile baslan havann basnc, :iletme basnc 21mbar olan ksmlarda minimum 50mbar, iletme basnc 21mbardan yksek olan ksmlarda ise iletme basncnn 1.5 kat olmaldr. 10 dakikalk basn dengeleme sresinden sonraki 10 dakika iinde basn dmemelidir.Cval U manometre kullanldnda test sresi 30 dakikadr. Test sonras hava boaltlr ve T para karlr.

50

4.3 GAZ LE YAPILAN SIZDIRMAZLIK TEST Normal ilet basnc altnda sayalar,reglatrler ve cihaz balantlarnda ve kalorifer dairelerinde gaz kontrol hatt kontrol vanalar balantlarnda szma olmamaldr. Bu szdrmazlk kontrol doal gazn kendisi ile yaplabilir ve kontrol iin sabun kp kullanlr. Bu testin fark gaz datm irketinin gaz beslemesini kontrol etmesidir.Proje mhendisi, yapmc, ve gaz datm irketi testte hazr bulunur.Aslnda bu testin amac tesisata gaz vermenin uygun olup olmayacana karar vermektir. Tesisata gaz verildikten sonra yukarda sralanan balant noktalarna sabun kp ile szn kontrol yaplr.Kaak olan yerlerde kabarcklar oluur.Kaak yeri varsa tespit edilir ve tamiri yaplr.

Szdrmazlk Testi 4.4 BACA TEST Baca kontrol esnasnda her tketim cihaznn s yknn ayarlanabilmesi iin yaklak 5 dakika iletme sresinden sonra, pencere ve kaplarn kapal olduu durumlarda ek olarak 5 dakikalk sre ierinde tketim cihazlarnn ak sigortasndan yanm gaz kp kmad cihaz veya pratik olarak ayna ile kontrol edilmelidir. Bu kontrol srasnda yanm gaz srekli atlamyor, gvenilir bir ayarlama yaplamyorsa ve ynt, geri tepme varsa sebebi aratrlp bulunduktan sonra hata tam olarak giderilmelidir. Tketim cihaz, baka bir gazdan doal gaza evrilmi ise cihazda tam yanma olup olmad, dnm yapan kurulua baca gaz analizi yaplarak kontrol edilmelidir. 4.5 TESSATIN LETMEYE ALINMASI

51

1. Hatlardaki btn aklklar metal kr tapa veya kr flanla kapatlr.Cihaz balant musluklar kapatlr. 2. Saya vanalar kapatlr. 3. Kolon st temizleme azna veya st saya yerine bir T taklr, Tnin ucuna manometre, dier ucuna gaz dar atmak zere hortum taklr. Manometre alak basnta 50 mbar, orta basnta 500 mbar gstegeli olmaldr. 4. Btn binada kvlcm kayna olabilecek her ey nlenir. 5. Sisteme yetkililerce doal gaz verilir. Hortumdan gaz gelene kadar borudaki hava dar atlr. Sonra vana kapatlarak kpk ile szdrmazlk testi yaplr. 6. Saya vanalar sra ile alarak cihazlar tek tek devreye alnr ve balantlar kpk ile szdrmazlk testine tabi tutulur. 7. T para sklerek normal almaya alnr 4.5 CHAZLARIN AYARI VE KONTROL Cihazlarn ayar ve ilev kontrolnde imalatnn tesisi ve kullanma talimatlar dikkate alnmaldr. letmeye almadan nce cihazn etiketinden datlan gazn Wobbe indisi snrlar iin uygunluu kontrol edilir. Bundan baka cihazlarn mevcut balant basncna uygunluu kontrol edilir. Cihazlarn anma sl ykleri ayarlanr. Ayarlanan anma sl yk maksimum sl ykten kk ise ayarlanan deer ve buna ait anma sl gc cihaz zerinde srekli kalacak bir levhada belirtilmelidir. Gerekli sl yk ayar meme basn yntemi veya hacimsel debi yntemine gre yaplr. Meme basn yntemine gre ayarlama, cihaza zg retim talimatna gre yaplmaldr.Hacimsel yntemde ise sayataki gaz ak belirlenir. Gaz ak, ayar deerine uygun hale getirilmelidir.

52

4.6 LETME inde gaz ak olan boru hatlarnda alma almaya balamadan nce, iinde gaz ak olan boru hatt ilgili kapatma tertibat ile kapatlmal ve almasna kar emniyete alnmaldr. Gaz k olan veya gaz k olabilecek yerlerde havalandrma ile gazn k salanmaldr. Kapatma tertibat ancak darya gaz k olan boru hattndaki btn ak ular szdrmaz biimde tekrar kapatldktan sonra alabilir. Gaz ak olan boru hattnda gaz sznts, gaz kontrol cihaz veya DIN 30657ye gre kpk oluturan bir malzeme ile kontrol edilir. Bir alevin sznt yerine yaklatrlmas ile kontrol yasaktr. Sznt yerinde sznty nlemek iin alnan ilk nleme tehlike annda geici olarak izin verilir. Gaz ak olmayan hatlardaki sznt kontrolu basn deneyi ile yaplr. Sznt bulunan boru hatlar kullanlabilirlik derecesine gre ilem grr. Borularn temizlenmesi Borular aadaki gibi temizlenmelidir. *Mekanik olarak *Emme ile *Hava veya azot, karbondioksit vb. Gazlarn(oksijen hari) boruya flenmesi ile *Tetrahidronaftalin gibi zc maddeler ile Borular temizlenmeden nce bina balant hattndan ve gaz cihazlarndan ayrlmal, basn reglatrleri ve saya sklmelidir. Emme ileminde, vakumlu temizleyici en byk anma ap olan boruya monte edilmelidir. fleme dar boru kesitinden genie doru yaplmaldr

53

BLM BE
ISI KAYBI HESABI

5.1 7. KAT 1. HACM (701) N AYRINTILI ISI KAYBI HESABI

Pencere Detaylar
Pencere P P P P Yn G G D D l (mm) 120x140 120x140 120x140 120x140 Alan (m ) 1,68 1,68 1,68 1,68
2

T(K) 23 23 23 23

Kap Detaylar
Kap BK K Yn G B l (mm) 90x220 90x220 Alan (m ) 1,98 1,98
2

T(K) 23 2

Duvar Detaylar
Duvar DD DD D TA Yn G D B l (mm) 400x254 570x254 570x254 400x235 Hesaba Giren Alan (m ) 4,82 11,12 12,5 9,4
2

T(K) 23 23 2 23

kapnn s gei katsays Ek III-4c den 2.0 W/m2K alnr.

54

Pencere ve Balkon Kaplarmz 4-12-4 llerinde kaplamasz ift cam olup arasnda hava bulunur.Ek III-4a dan camn s gei katsays UG=2,9W/m2K alnr ve ek III-4b den UF=2,6 W/m2K deeriyle kesitirilip U=3,0 W/m2K deeri bulunur.

55

D duvarmz i sva,tula,yaltm malzemesi ve d sva olmak zere 4 katmandan oluur.

Yaltm malzemesi (Polistren sert kpk)

Tugla

D sva

Ic siva

1/d

3 cm

3 cm

19 cm

2cm

1/i

1-D svamz imento harl olup s iletim katsays deeri TS-825 4.1 den 1,40 W/mK alnmtr. 2- svamz imento harl olup s iletim katsays deeri TS-825 4.2den 0,87 W/mK alnmtr.

3-Tulamz yatay delikli tula olup s iletim katsays TS-825 7.1.6 dan 0,45 W/mK alnmtr.

4-Yaltm malzememiz polistren sert kpk olup s iletim katsays TS-825 10.2.1.1 den 0,04 W/mK alnmtr.

56

5-1/i deeri 0,13 m2K / W, 1/d deeri de 0,04 m2K / W olarak TS 825 izelge 6 dan alnmtr. 5.1.a D duvar iin toplam s gei katsays; U=
1 =0.72 W/m2K 0.13 + 0.02 / 0.87 + 0.19 / 0.45 + 0.03 / 0.04 + 0.03 / 1.4 + 0.04

olarak bulunur.

duvarmz i sva,tula,d sva olmak zere 3 katmandan oluur. Tula

sva D sva

1/i

1,5 cm

9 cm

1,5 cm

1/i 1- svamz imento harl olup s iletim katsays deeri TS-825 4.2den 0,87 W/mK alnmtr. 2-D svamz i svamzla ayn olup s iletim katsays deeri TS-825 4.2den 0,87 W/mK alnmtr. 3- Tulamz yatay delikli tula olup s iletim katsays TS-825 7.1.6 dan 0,45 W/mK alnmtr.

57

4- 1/i

deeri 0,13 m2K / W, 1/d deeri de 0,13 m2K / W olarak TS 825

izelge 6 dan alnmtr.

5.1.b duvar iin toplam s gei katsays 1 =2.02 U= 0.13 + 0.09 / 0.45 + 0.015 / 0.87 + 0.015 / 0.87 + 0.13 bulunur.

W/m2K

olarak

Tavanmz i sva,beton deme,buhar dengeleyici membran,bitm,izolasyon polistren kpk,bitm,koruma betonu,imentolu yaptrma harc ve seramik olmak zere 9 katmandan oluur.

58

1/i
2,5 cm 2 cm

Seramik imentolu Yaptrma Harc Koruma Betonu

4 cm

Bitm
0,5 cm

zolasyon polistren Kpk

5 cm

Bitm
0,5 cm 0,5 cm

Buhar Dengeleyici Membran Beton Deme

10 cm

2,5 cm

Sva

1/d

1-Seramiin s iletim katsays TS-825 11.2 den 0,85W/MK olarak alnmtr. 2-imentolu yaptrma harcnn s iletim katsays TS-825 4.3 den 0,7W/mK olarak alnmtr. 3-Koruma Betonunun s iletim katsays TS-825 5.3.2 den 1,20W/mK olarak alnmtr. 4-Bitmn s iletim katsays TS-825 9.2.2.1 den 0,19W/mK olarak alnmtr 5- zolasyon polistren kpn 0,04W/mK olarak alnmtr. 6- Buhar dengeleyici membrann 0,19W/mK olarak alnmtr. s iletim katsays TS-825 9.2.2.1 den s iletim katsays TS-825 10.2.1.1 den

59

7- Beton demenin s iletim katsays TS-825 5.3.2 den 1,2W/mK olarak alnmtr.

5.1.c Tavan deme iin toplam s gei katsays

U=
1 0.13 + 0.025 / 0.7 + 0.1 / 1.2 + (0.005 / 0.19) * 4 + 0.05 / 0.04 + 0.04 / 1.2 + 0.02 / 0.7 + 0.025 / 0.85 + 0.04

=0,576 W/m2K 5.1.1 ZAMSIZ ISI KAYBI HESABI

Q0 = AxUxT Q0 A U : Bir ortamdan dier ortama geen s miktar. (W) : Yap bileenin yzey alan. (m2) : Yap bileeninin toplam s geirgenlik katsays. (W/m2K) : Yap bileenin iki tarafndaki scaklk fark. (K)

60

Pencerelerden olan toplam zamsz s kayb(Balkon kaplar dahil); A=4x1,68+1,98=8,7m2 Q0pencere=8,7x3x23=600,3[W] U=3,0 W/m2K T=23 K

kaplardan olan toplam zamsz s kayb; A=1,98m2 U=2,0 W/m2K T=2 K

Q0pencere=1,98x2x2=7,92[W] D duvarlardan olan toplam zamsz s kayb; A=4,82+11,12=15,94m2 U=0,72W/m2K T=23 K

Q0pencere=15,94x0,72x23=263,97[W] duvarlardan olan toplam zamsz s kayb; A=12,5m2 U=2,02W/m2K T=2 K

Q0pencere=12,5x2,02x2=50,5[W] Tavandan olan toplam zamsz s kayb; A=9,4 U=0,576W/m2K T=23K

Q0pencere=9,4x0,576x23=124,53[W] Toplam zamsz s kayb; 1047,18[W]

61

5.1.2 ZAMLI ISI KAYBI HESABI

ZD(Birletirilmi artrm katsays): Bu katsayy bulmak iin D deerine ihtiya duyulur.

D=

Q0 Atop (Ti Td )

D : ZD artrmnda kullanlan katsay. (W/m2K)

Q0
Atop

: Artrmsz s kayb. (W) : Is kayb hesaplanan hacmi evreleyen tm yzeylerin alanlar toplam (m2) : ve d ortam scaklklar aras fark. (K)

Ti Td

701 hacmi iin D deeri; D =

1047,18 = 0,94 bulunur 48,5[20 (3)]

D (W/m2K) letme Durumu 1. letme 2. letme 3. letme 0,12 - 0,34 7 20 30 0,35 - 0,80 % ZD 7 15 25 7 15 20 7 15 15 0,81 - 1,73 >1,74

Hesab yaplan bina konut olduu iin 2. iletme durumundadr ve tablodan % ZD=15 bulunur. ZH(Yn artrm katsays): Hacmin bakt yne gre aadaki tablodan bulunur.

62

YN % ZH

G -5

GB -5

B 0

KB 5

K 5

KD 5

D 0

GD -5

Hacmin d ortama bakan cepheleri gney ve dou ynl olduu iin % ZH=-5 alnr.

ZW(nerilen kat ykseklik artrm):Yksek katlara kldka rzgar hznn artmas ve 90-70 scak sulu stma sistemlerinde su scaklnn bu katlarda azalmas sebebiyle kat ykseklik zamm gz nnde bulundurulur.
KAT ARTIRI M 0% 5% 10% 15% 20% 4 3.2. 1 4. 5 3.2. 1 4. 5. 6 3.2. 1 5.4. 6. 7 3.2. 1 5.4 6. 7. 8 9 10 11 12 13 14 15

3.2. 3.2.1 3.2.1 3.2.1 3.2.1 3.2.1 4.3.2.1 5.4.3.2.1 1 6.5.4 6.5.4 6.5.4 6.5.4. 6.5.4. 5.4 7.6.5. 8.7.6. . . . 9.8.7 9.8.7 10.9.8. 11.10.9. 9.8.7. 9.8.7. 7.6. 8.7. . . 11.10 12.11.10 13.12.11 14.13.12 8. 9. 10. 10. . . . . 11. 12. 13. 14. 15.

701 hacmi 10 katl binamzda 9. katta yer alr.Tablodan %ZW=10 alnr.

Toplam artrm katsays; Z = 1 + (% Z D + % Z W + % Z H ) =1+(%15-%5+%10)=1,2 bulunur.

Zaml s kayb(Qi)=Q0 x Z=1047,18 x 1,2=1256,62[W]

63

5.1.3 HAVA SIZINTISI(ENFLTRASYON)LE OLAN ISI KAYBI (Qs)

Qs = a.l R H T Z e (W )
QS : Sznt yoluyla s kayb. (W) : Szdrganlk katsays (m3/h) : D duvarlar zerinde bulunan pencere veya kaplarn alan ksmlarnn evre uzunluu. (m) : Oda durum katsays. (Yap i hacminin rzgar geirgenlik katsays.) (Boyutsuzdur) : Bina durum katsays. (Rzgar etkinlii katsays.) (kJ/m3K) : ve d scaklklar aras fark. (K) : Ke aklklar etki katsays. (Her iki d duvarnda pencere olan odalar iin 1,2 dier odalar iin 1 alnr.)

a
l

H T

Ze

a(szdrganlk katsays):Ek III-10 dan szdrmazl garantilenmi tek ve ift caml pencere iin 2,0 (m3/h) olarak alnr.

Malzeme Ahap ereve Plastik ereve elik veya metal ereve kaplar

Pencere veya kap ekli Tek pencere ift caml pencere ift pencere Tek veya ift caml pencere Tek pencere ift caml pencere ift pencere Eiksiz kaplar Eikli kaplar

a(m /mh) 3,0 2,5 2,0 2,0 1,5 1,5 1,2 40,0 15,0

l (D duvarlar zerinde bulunan pencere veya kaplarn alan ksmlarnn evre uzunluu.) : Ek III-11 den bulunur.

64

Yapnn ekli

Muhtelif ok kanatl pencereler

ki kanatl kap Tek kanatl kap

Pencere veya Kapnn Ykseklii h 0,50 0,63 0,75 0,88 1,00 1,25 1,30 1,50 2,00 2,50 2,50 2,10

W 7,20 6,20 5,30 4,90 4,50 4,10 3,94 3,70 3,30 3,00 3,30 2,60

Buradan pencere ve balkon kaplar iin l =32,14 bulunur.

T ( ve d scaklklar aras fark):D ortam scakl=-3 0C ,Hacmin scakl=200C olduundan T =23 (K) dir.

Z e (Ke aklklar etki katsays): Hacmimizin her iki d duvarnda da pencere olduu iin Z e =1,2 alnr.

R (oda durum katsays): R, ieri giren havann akp gidebilme durumunu belirtir. ou halde pencereler vastas ile ieri szan hava, kaplardan dar szar. R katsays hava akmna oda durumunun gsterdii direnci belirtir.

65

 Kap Tahta Aralkl veya Plastik Aralksz ereve elik veya Aralkl Metal ereve Aralksz Tahta Aralkl veya Plastik Aralksz ereve elik veya Aralkl Metal ereve Aralksz

ADP (D Pencere Alan) AiK ( Kap Alan) ADP / AiK < 3 ADP / AiK < 1,5 ADP / AiK < 6 ADP / AiK < 2,5 3 < ADP / AiK < 9 1,5 < ADP / AiK < 3 6 < ADP / AiK < 20 2,5 < ADP / AiK < 6

R 0,9 0,9 0,9 0,9 0,7 0,7 0,7 0,7

Buradan R=0,9 alnr. H (Bina durum katsays)[W.h/m3K]: Binann konumuna ,blgenin rzgar durumuna bal olarak aadaki izelgeden seilir.

Bina Durum Katsays Blgenin Durumu Normal Blge Binann Durumu Korunmu durum Serbest durum Olaanst serbest d. Korunmu durum Serbest durum Olaanst serbest d. Sra Ev 0,28 0,48 0,7 0,48 0,7 0,95 Tek Ev 0,39 0,67 0,97 0,67 0,97 1,31

Rzgarl Blge

Ayrca H katsays bina yksekliine bal olarak aadaki izelgeye gre deiir. Ykseklik(m) E 10 1 15 1,2 20 1,4 24,50 1,49 25 1,5 30 1,6

66

E katsaysna gre deien H deeri=ExH=1,42 dir. H=1,42[W.h/m3K]

Yukardaki verilerden yararlanarak Qs= 2 x 32,4 x 0,9 x 1,42 x 23 x 1,2 = 2267,34 [W] olarak hesaplanr. 5.1.4 TOPLAM ISI KAYBI Hacimden olan toplam s kayb Q=Qi+Qs dir

Q=1256,62+2267,34 = 3523,95 [W] bulunur.

TS 2164e gre yaplan bu hesap ayr ayr btn hacimler iin yaplp toplandnda binann toplam s kayb veya toplam stma yk bulunur. leriki blmlerde gerekli kombi ya da kazan seimi buna gre yaplacaktr.

5.2 Scak su ihtiyac: Konutlarda maksimum su kullanmn belirleyen en ok su kullanlan yerdir. Buras genelde kvet olarak kabul edilir. 200lt hacmindeki kvetin 1 saat iinde dolmas maksimum saatlik scak su ihtiyacn belirlemektedir. Scak su ihtiyacn karlamak iin gerekli olan s ihtiyac kombiye ek yk getirir. Kvet iin istenen su scakl=40 0C ebeke su scakl=10 0C Q=200 x (40-10) x 0.00116=6.96Kw x 860=5985,6 kcal/h

67

BLM ALTI
MEVCUT ISITMA SSTEMNN DOAL GAZA DNTRLMES Binamz zmir-Bergama yolunda olup Bergama ehir merkezine 10 km uzaklktadr.Binann her hacmine ait s kayb hesab yaplm ve bunun sonucunda merkezi sistem stmada kullanlmak zere E.C.A De Dietrich marka GT300/II tipli kazan seilmitir.Toplam yk kaybna gre seilen bu kazan apartmann snma ihtiyacn salayacaktr.Ayrca gaz ebekesinden ekilen hat ile tm dairelerin ofben ile scak su ihtiyac, ocak ile de piirme ihtiyac salanacaktr. 5.1 Hattn izimi: Bulunan debiyi belediye hattndan ektiimiz zaman binann doal gaz ihtiyac karlanacaktr.Ama ileride doacak kapasite art yahut doal gaz kullanan nite ilavesi halinde tesisata yeniden mdahale gerekecektir.Bu da beraberinde masraf getirir.Bunun nne gemek iin ana hattan 31 m3 / h lik debiye gaz ekmeye karar verdik. Ana hattan 3-4 bar basnta verilen gaz servis kutusu ile 21 mbara drp hattmza aldk(Hat 1).Servis kutusunu apartmann giriindeki duvardan ektik.Duvar boyunda 3,7 metre ilerledikten sonra hattmz binaya aldk.DN 65 ile bina girii boyunca 0,7 metre ilerledikten sonra ikiye ayrld.(Hat2-3).Hattn bir tanesi DN 50 ile 3,3 metre boyunca bodrum kattadaki 22 m3 / hdeki kazan dairesine inerken,dieri ise DN 50 ile 11,6 metre yukar ktktan sonra daire girilerinden ocaklara ve ofbenlere baland.

68

5.2 Doal gaz kullanc niteleri: 5.2.1Kalorifer kazan: Marka:E.C.A De Dietrich Tip: Dkme Demir Sv/Gaz Yaktl Kalorifer Kazan GT300/II Kapasite:140-180 KW, 120000-154800 kcal/h Adet:1 5.2.2 Gazl Ocak: Marka: zm Mutfak San. Ve Ticaret A. Tip: GR-922 4 Ocakl 2/1 GN Gazl Frn Kapasite: 30 KW Adet: 15 Debi:1,8 m3 / h 5.2.3 ofben: Marka: Demirdkm Tip: C-275 S Kapasite: 19 KW

69

Adet: 15 Debi:2,1 m3 / h

5.3 Kazanlara Uygun Brlr Seimi: Kazan kapasitesi 154800 kcal/htir.Kazan verimi %90 olarak kabul edersek gerekli brlr kapasitesi; 154800 / 0,9=172000 kcal/h Bu brlrn ekecei gaz debisi ise bu kapasitenin doal gazn alt sl deerine orandr. 172000 / 8250=20,84 m3 / h olarak bulunur. Yukarda kalorifer kazanna eklenecek brlrn gemesi gereken minumum debi bulunmutur.Yaplan piyasa aratrmasna gre aadaki brlr seilmitir. Brlr: Brlr kapasitesi=Qkazan/860=154800/860=180Kw Marka: BAYMAK Tip: KL 25 Kapasite:69,7 - 210 KW Adet:1 Debi:7,3 21,9 m3 / h

70

5.4 Kullanlacak Doal Gaz Miktar: Brlr seildikten sonra projelendirmenin ilk admnda ana ebekeden binaya sevk edilecek doal gaz debisini hesaplayacak olursak; Kazan : 21,9 m3 / h Ocaklar +ofben : 9 m3/h (Tketim tablosundan) Toplam : 21,9 + 9 = 30,9 m3 / h

5.5 Basn Kayb ve Boru ap Hesab: Boru ap hesaplar 300 mbar veya 21 mbar a gre hesaplanr.Teknik artnameye gre 300 mbar hesaplamalar iin doal gaz borularnn apartmanlardan geiine izin verilmemektedir.Hattmzdaki borular apartmann iinden ektiimiz iin hesaplamalar 21 mbara gre yaplacaktr.21mbar hesaplamalarnda gaz hznn 6m/syi gememelidir ve boru ap belirlenirken bu hz limiti baz alnr. Boru hattna giri ve k arasndaki basn kayb; P2=P1-( 23,2 x R x Q1.82/ D4.82) PR= (P1-P2) x 1000 W=353.667 x Q / ( D2 x P2 ) <6 m/s P1:Boru hatt giriindeki basn P2: Boru hatt kndaki basn (mbar) (mbar)

71

R:Gaz sabiti (0,6 alnr) Q:Boru hattndan geen debi D:Boru ap (m3 / h) (mm)

5.6 Edeer Uzunluk Hesab: Doalgaz tesisatnn denmesi srasnda dz borularn yan sra her tesisatta olduu gibi farkl paralar da kullanlmaktadr.Bu paralar, kullanldklar borunun apna gre deien eitli kayplar yaratmaktadrlar.Bu kayplar ise edeer boru uzunluu deerleri belirlendikten sonra sistemin hesaplarna katlrlar. 5.7 Toplam Basn Kayb Fark Yntemi (Diferansiyel Yntem ) Boru iindeki gaz hznn 21mbar hesaplamalarnda 6m/syi amamas art koulmutur.Boru iindeki gaz hz W, aadaki formlle bulunuyor idi.Bizim 1 nolu hattmzdaki deerlerimiz; W=353.667 x Q / ( D2 x P2 ) D:Boru i ap (mm) P2:21 mbar Q: 31 (m3 / h) Excelde hazrlanm olan tabloda istasyon k olan hat iin P1 deerini deneyerek bulacaz.Burada temel nokta, doal gaz kullanc nitelerde oluacak gaz basncnn bu unitelerin alma basncyla uyumasdr. Ayrca binaya giren DN80 lik boru ap, bina iinde ilerledike hz ve alma basnc kriterleri salayacak ekilde kltlecektir.Mesela kalorifer dairesine(hat 2) DN50lik boru olmasna karar verdik.

72

Toplam basn kayb,

PT = ( Pg / L) * L + PZ + PH

ifadesi ile hesaplanr, bu ifade; : Toplam basn kayb................................mbar : 1 Metredeki boru srtnme kayb............mbar/m : Boru uzunluu..........................................m : zel diren kayb......................................mbar : Ykseklik fark basnc.............................mbar

PT
Pg / L

L PZ

PH

Servis kutusundan cihaz balantlar arasnda kabuledilebilen toplam basn kayb maksimum 1,8 mbardr. Tm tesisat blmmde borulardaki gaz ak hznn 6 m/syi gememesine dikkat edilmelidir.

5.7.1 Boru Srtnme Kayb (P R ) Borulardaki srtnme sebebiyle basn dmesi, gaz hz, debi,boru ap ve boru uzunluuna baldr. 5.7.2 zel diren Kayb (P Z ) zel diren kayplar balant paralar ve bkmlerde oluan; basn kayplarn ifade eder. Fittinglerde oluan kayplarn hesaplanmas iin gerekli olan katsaylar aada verilmitir zel diren kayb (P Z ), P Z =3,97*10 3 * *v 2 PZ V : zel diren kayb..........................mbar : Gaz hz.........................................m/s : fitting kayp katsays

(ksi)

73

eklinde ifade edilir. Fittinglerdeki toplam kayp katsays ( ): Fitting adetlerinin kayp katsaylaryla arplp, aritmetik olarak toplanmasyla elde edilir. 5.7.3 Ykseklik Farkndan Doan Basn Kayb (DPH) Gaz ve hava arasndaki younluk farklarndan dolay ak ynne gre borularda basn fark oluur. d<1 olan gazlarda; a- yukar kan borularda basn kazanc b- aa inen borularda basn kayb ( P H <0 ) ( P H >0 )

d>1 olan gazlarda; a- yukar kan borularda basn kayb b- aa inen borularda basn kazanc meydana gelir. Doal gaznda iinde bulunduu 2. gaz ailesi iin ( d <1 )dir.
P H = H*(-0,049) mbar.

(PH > 0 ) (PH < 0 )

olarak belirlenmitir.

H ykseklik fark;

a- yukar kan borular iin + (pozitif) b- aa inen borular iin olarak alnr. - (negatif)

Her tesisat blmndeki toplam basn kayb ( PT ) aadaki denklemle ifade edilir.

74

PT = ( Pg / L) * L + PZ + PH

PT
Pg / L

: Toplam basn kayb................................mbar : 1 Metredeki boru srtnme kayb............mbar/m : Boru uzunluu..........................................m : zel diren kayb......................................mbar : Ykseklik fark basnc.............................mbar

L PZ

PH

Servis kutusundan cihaz balantlar arasnda kabul edilebilen toplam basn kayb maksimum 1,8 mbardr. Kolon kritik devre hatt 1mbar,daire kritik devre hatt ise 0,8 mbar gememelidir. Kolon Kritik devresi=1+3+10+17+24+31+38+45+46+48=0,15mbar<1mbar Daire ii Kolon kritik devresi=4+5+6=0,415mbar<0,8mbar Boru hesabnda ana kriter, her hatta meydana gelebilecek basn kaybnn izin verilebilir basn kaybndan kk olmasdr.
P PM

Datm hattnda Tketim hattnda Kolon hattnda

: PM 0,3 : PM 0,8 : PM 0,0

Cihaz balant hattnda : PM 0,5

75

DOALGAZ BORU API BELRLEME FORMU

TB 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37

V 3 [m /h] 31 22 9 3,4 1,6 2 3,4 1,6 2 8,5 3,4 1,6 2 3,4 1,6 2 7,8 3,4 1,6 2 3,4 1,6 2 7 3,4 1,6 2 3,4 1,6 2 6,3 3,4 1,6 2 3,4 1,6 2

L [m] 10 9 14 4,9 2,1 7 4,9 2,1 7 2,66 4,9 2,1 7 4,9 2,1 7 2,66 4,9 2,1 7 4,9 2,1 7 2,66 4,9 2,1 7 4,9 2,1 7 2,66 4,9 2,1 7 4,9 2,1 7

DN [mm] 65 50 50 25 20 25 25 20 25 50 25 20 25 25 20 25 40 25 20 25 25 20 25 40 25 20 25 25 20 25 40 25 20 25 25 20 25

DOALGAZ BORU API BELRLEME FORMU W PR/L PR PF [m/sn] [mbar/m] [mbar] [ - ] [mbar] 2,30 2,80 1,10 1,64 1,18 1,04 1,64 1,18 1,04 1,10 1,64 1,18 1,04 1,64 1,18 1,04 1,56 1,64 1,18 1,04 1,64 1,18 1,04 1,40 1,64 1,18 1,04 1,64 1,18 1,04 1,26 1,64 1,18 1,04 1,64 1,18 1,04 0,0122 0,0242 0,0046 0,0222 0,0123 0,0064 0,0222 0,0123 0,0064 0,0041 0,0222 0,0123 0,0064 0,0222 0,0123 0,0064 0,0116 0,0222 0,0123 0,0064 0,0222 0,0123 0,0064 0,0095 0,0222 0,0123 0,0064 0,0222 0,0123 0,0064 0,0078 0,0222 0,0123 0,0064 0,0222 0,0123 0,0064 0,122 0,218 0,064 0,109 0,026 0,045 0,109 0,026 0,045 0,011 0,109 0,026 0,045 0,109 0,026 0,045 0,031 0,109 0,026 0,045 0,109 0,026 0,045 0,025 0,109 0,026 0,045 0,109 0,026 0,045 0,021 0,109 0,026 0,045 0,109 0,026 0,045 1,8 2,3 2,8 1,5 0,9 1,9 1,5 0,9 1,9 0 1,5 0,9 1,9 1,5 0,9 1,9 0 1,5 0,9 1,9 1,5 0,9 1,9 0 1,5 0,9 1,9 1,5 0,9 1,9 0 1,5 0,9 1,9 1,5 0,9 1,9 0,038 0,071 0,013 0,016 0,005 0,008 0,016 0,005 0,008 0,000 0,016 0,005 0,008 0,016 0,005 0,008 0,000 0,016 0,005 0,008 0,016 0,005 0,008 0,000 0,016 0,005 0,008 0,016 0,005 0,008 0,000 0,016 0,005 0,008 0,016 0,005 0,008

h [m] 2,55 5,9 -5,5 0 2,1 2,1 0 2,1 2,1 2,66 0 2,1 2,1 0 2,1 2,1 2,66 0 2,1 2,1 0 2,1 2,1 2,66 0 2,1 2,1 0 2,1 2,1 2,66 0 2,1 2,1 0 2,1 2,1

PA [mbar] -0,125 0,289 -0,270 0,000 0,103 0,103 0,000 0,103 0,103 -0,130 0,000 0,103 0,103 0,000 0,103 0,103 -0,130 0,000 0,103 0,103 0,000 0,103 0,103 -0,130 0,000 0,103 0,103 0,000 0,103 0,103 -0,130 0,000 0,103 0,103 0,000 0,103 0,103

P [mbar] 0,035 0,578 -0,192 0,125 0,134 0,156 0,125 0,134 0,156 -0,119 0,125 0,134 0,156 0,125 0,134 0,156 -0,099 0,125 0,134 0,156 0,125 0,134 0,156 -0,105 0,125 0,134 0,156 0,125 0,134 0,156 -0,110 0,125 0,134 0,156 0,125 0,134 0,156

76

38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51

5,4 3,4 1,6 2 3,4 1,6 2 4,2 3,4 1,6 2 3,4 1,6 2

2,66 4,9 2,1 7 4,9 2,1 7 2,66 4,9 2,1 7 4,9 2,1 7

40 25 20 25 25 20 25 40 25 20 25 25 20 25

1,08 1,64 1,18 1,04 1,64 1,18 1,04 0,00 1,64 1,18 1,04 1,64 1,18 1,04

0,0059 0,0222 0,0123 0,0064 0,0222 0,0123 0,0064 0,0000 0,0222 0,0123 0,0064 0,0222 0,0123 0,0064

0,016 0,109 0,026 0,045 0,109 0,026 0,045 0,000 0,109 0,026 0,045 0,109 0,026 0,045

0 1,5 0,9 1,9 1,5 0,9 1,9 0 0,9 1,9 0,5 1,5 0,9 1,9

0,000 0,016 0,005 0,008 0,016 0,005 0,008 0,000 0,010 0,010 0,002 0,016 0,005 0,008

2,66 0 2,1 2,1 0 2,1 2,1 2,66 0 2,1 2,1 0 2,1 2,1

-0,130 0,000 0,103 0,103 0,000 0,103 0,103 -0,130 0,000 0,103 0,103 0,000 0,103 0,103

-0,115 0,125 0,134 0,156 0,125 0,134 0,156 -0,130 0,118 0,139 0,150 0,125 0,134 0,156

77

 DEERLER FORMU
DEERLER FORMU T Akm T Akm Redksiyon Dz Gei Kol Ayrlma 0,5 0 1,5 1 2 4 3 2 3 2 3 1 1 1 1 2 3 2 3 1 1 1 1 2 3 2 3 1 1 1 1 2 3 2 3 1 1 1 1 2 3 2 3 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

HAT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41

Dirsek 45 0,3

Dirsek 90 0,4 2 2 2 1 1 1 1

T Akm Kart 2 0

Kapama Vanas 0,5 1 1

1,8 2,3 2,8 1,5 0,9 1,9 1,5 0,9 1,9 0 1,5 0,9 1,9 1,5 0,9 1,9 0 1,5 0,9 1,9 1,5 0,9 1,9 0 1,5 0,9 1,9 1,5 0,9 1,9 0 1,5 0,9 1,9 1,5 0,9 1,9 0 1,5 0,9 1,9

1 1 1 1

78

42 43 44 45 46 47 48 49 50 51

3 1 1 1 1 2 1 2 3 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1

1,5 0,9 1,9 0 0,9 1,9 0,5 1,5 0,9 1,9

79

5.8 Malzeme Listesi ve Fiyatlandrma Malzeme Ad Doal Gaz Borusu Doal Gaz Borusu Doal Gaz Borusu Doal Gaz Borusu Doal Gaz Borusu Kresel Vana Kresel Vana Kresel Vana Kresel Vana Kresel Vana Dirsek Dirsek Dirsek Dirsek Dirsek Redksiyon Redksiyon Redksiyon Redksiyon Redksiyon Tee Tee Tee Kazan Gazl Ocak ofben Miktar 13,6 26,95 7,98 57,4 166,7 1 1 1 14 14 5 11 3 70 71 2 1 1 1 1 3 14 2 1 14 14 Birim mt mt mt mt mt Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet ap
DN 65

DN 50 DN 40 DN 32 DN 20 DN 65 DN 50 DN 40 DN 32 DN 20 DN 65 DN 50 DN 40 DN 32 DN 20 DN 65*50 DN 50*40 DN40*32 DN32*25 DN25*20 DN 50 DN 32 DN 40

retim Standard TS 6047 TS 6047 TS 6047 TS 6047 TS 6047 TS 9809 TS 9809 TS 9809 TS 9809 TS 9809 DIN 2605 DIN 2605 DIN 2605 DIN 2605 DIN 2605 TS 2649 TS 2649 TS 2649 TS 2649 TS 2649 TS 2649 TS 2649 TS 2649

80

FYAT LSTES

MALZEME DN150 DN125 DN100 DN80 DN65 DN50 DN40 DN32 DN25 TOPLAM

MKTAR BORULAR 39,3852 29,4906 22,3629 15,8493 12,1854 26,95 7,98 4,8645 3,6018

MKTAR FYAT 0 0 0 0 13,6 16,7 5,32 57,4 166,7 165,72144 450,065 42,4536 279,2223 600,42006 1537,8824

VANALAR DN65 DN50 DN40 DN32 DN25 TOPLAM DN50 DN40 DN32 DN25 132,93 1 85,05 85,05 44,73 37,2 36,208 25,234 17,205 9,672 1 1 1 14 14 37,2 36,208 25,234 240,87 135,408 474,92 132,93 0 0 0 132,93 DER MALZEMELER TOPRAKLAMA DEPREM SENSR VANA KUTULARI LK TOPLAM 50 200 40 20 1 1 2 5 50 200 80 100 430

DRSEKLER DN65 DN50 DN40 DN32 7,82 2,9325 2,38 1,479 5 11 3 70 39,1 32,2575 7,14 103,53

81

DN25 TOPLAM DN65 DN50 DN40 DN32 DN25 TOPLAM

0,7905

71

56,1255 238,153

2,952 1,476 1,148 1,0578 1,0004 TELER 1

0 1,476 0 0 0 1,476

2" - 1" - 2" 2" - 1" - 1 1/2" 1 1/2" - 1" - 1 1/2" 1 1/2" - 1" - 1 1/4" 1 1/4" - 1" - 1 1/4" 1 1/4" - 1" - 1" TOPLAM

3,7855 4,221 3,015 3,216 2,479 2,546 REDKSYONLAR

11,3565 0 0

14 2

45,024 4,958 0 61,3385

65" - 50" 50" - 40" 40" - 32" 32" - 25" 65" - 40" 50" - 32" 40" - 25" TOPLAM

2,211 1,1725 0,8375 0,6365 2,345 1,2395 0,871

2 1 1 1 1 1

4,422 1,1725 0,8375 0,6365 2,345 1,2395 0 10,653

250

TOPLAM KDV GENEL TOPLAM

3137 564,7 3702

82

BLM YED MERKEZ ISITMA SSTEM BULUNMAYAN BR BNANIN DOALGAZ KULLANIMINA UYGUN PROJELENDRLMES
Projelendirmesini yapacamz bina zmir Bergamada zemin ve bodrum katyla birlikte 9 katl bir binadr.Zemin katnda 2 iyeri ve her katta iki daire olmak zere 16 daireli bir binadr.Is kayb hesaplarna dayanlarak 14 daireye ocak ve kombi balanp,dairelerin snma,scak su ve piirme ihtiyac karlanacaktr.TS 2164 Hesaplarna gre her daire iin 20.000kcal/h kapasiteli kombilerin yeterli olduu anlalmtr.. 7.1 Proje Bilgileri 7.1.1 Proje Tanm

7 katl,14 daireli bir binann doalgaz kullanmna uygun hale gelecek ekilde tesisatnn yapm. 7.1.2 Kapsam Daha nceden merkezi stma sistemi bulunmayan binadaki konutlar doalgazla snr hale getirilecektir. Ayrca dairelerdeki ocaklar da doalgazla alr duruma getirilecektir.

Belediye tarafndan ekilen 3bar basntaki gaz, zemin kattaki binann duvarna yerletirilen servis kutusu ile 21mbara drlp DN 65 lik hat ile binaya alnacaktr. D Duvar boyunca 3,7m ykselen hat, 90 derece dirsek ile 0,7m ilerleyip, DN 65 boru ile 9,2 m boyunca binaya alnr.Yukar kan hat 2,78m ilerleyip,90 derece dirsekle merdivenlerden geilerek daire 1(5 nolu hat) ve daire2 (8nolu hat)ye gaz gnderecektir.11 nolu kolon ile daire3(12 nolu hat) ve daire4 (15 nolu hat) beslenecektir.

83

Ana hattan ekilen 32m3/h lik debi,daire1 ve daire2ye 3,5m3/h ile girecek,kalan 28,5 m3/h lk debi de yoluna devam ederek dier daireleri besleyecektir.Her daireye giren 3,5 m3/hlk debinin 1,6 m3/h ocaa, 2,5 m3/h kombiye gidecektir.Her daire giriine saya konularak tketicinin giderini denmesi salanacaktr.Yaplan s kayb hesaplarna gre her daireye 20.000 kcal/h lik kombiler konulacak ve dairelerin scak su,snma ihtiyalar karlanacaktr.

7.2 Doalgaz Kullanc niteler 1.Kombi Marka Kapasite Basn Deeri Adet : BAYMAK : 20.000 kcal/h : 3 bar : 14

2.Gazl Ocak Firma Tip Kapasite :zm Mutfak San. ve Tic. A. :GR-721 4 Ocakl Frnsz :15,3 KW

84

Adet Debi

:14 : 1,8 m3/h

7.3 Boru ap Hesab Tesisat plannda, boru tesisat tesisat blmlerine ayrlr.Kritik devre seilir.Servis kutusundan itibaren en uzak ve en fazla gaz geen devre kritik devredir.Kritik devredeki tesisat blmleri numaralandrlr. Her tesisat blm iin maksimum gaz debisi Vs hesaplanr.

Maksimum gaz debisi;

V S = ( V H ) f H + ( V D ) f D + ( V R ) f R + ( VU ) f U

V :Cihazlarn tkettii gaz miktar f :E zaman faktr

H :Ocaklar,frnlar D :ofbenler R :Soba

U:Kombi cihazlar

85

Bir tesisat blmnden geen gaz debisi hesaplanan toplam debi deeri deildir.Cihazlarn hepsinin ayn anda alma ihtimali ok dk olduundan kltc katsay ile arplr. Bu katsayya e zaman faktr (f) ad verilir. Bina ii tesisatta gaz hz snr deeri 6 m/s dir.Bu deer hibir zaman almamaldr. Her tesisat blmndeki toplam basn kayb ( PT ) aadaki denklemle ifade edilir.
PT = ( Pg / L) * L + PZ + PH

PT
Pg / L

: Toplam basn kayb................................mbar : 1 Metredeki boru srtnme kayb............mbar/m : Boru uzunluu..........................................m : zel diren kayb......................................mbar : Ykseklik fark basnc.............................mbar

L PZ

PH

Servis kutusundan cihaz balantlar arasnda kabul edilebilen toplam basn kayb maksimum 1,8 mbardr. Kolon kritik devre hatt 1mbar,daire kritik devre hatt ise 0,8 mbar gememelidir. Kolon Kritik devresi=1+2+3+4+11+18+25+32+39+46=0,91mbar<1mbar Daire ii Kolon kritik devresi=5+6+7=0,581mbar<0,8mbar

Boru hesabnda ana kriter, her hatta meydana gelebilecek basn kaybnn izin verilebilir basn kaybndan kk olmasdr.
P PM

Datm hattnda Tketim hattnda Kolon hattnda

: PM 0,3 : PM 0,8 : PM 0,0

Cihaz balant hattnda : PM 0,5

86

DOALGAZ BORU API BELRLEME FORMU

DOALGAZ BORU API BELRLEME FORMU V L DN W PR/L PR TB 3 [m /h] [m] [mm] [m/sn] [mbar/m] [mbar] 1 32 10 65 2,62 0,0140 0,140 2 32 2,78 65 2,62 0,0140 0,039 3 32 8,72 50 4,44 0,0494 0,431 4 32 2,66 50 4,43 0,0494 0,131 5 3,5 3,54 32 1,00 0,0057 0,020 6 1,6 2,62 20 1,18 0,0123 0,032 7 2,5 7,14 20 1,90 0,0405 0,289 8 3,5 3,54 32 1,00 0,0057 0,020 9 1,6 2,62 20 1,18 0,0123 0,032 10 2,5 7,14 20 1,90 0,0405 0,289 11 28,5 2,66 50 3,60 0,0396 0,105 12 3,5 3,54 32 1,00 0,0057 0,020 13 1,6 2,62 20 1,18 0,0123 0,032 14 2,5 7,14 20 1,90 0,0405 0,289 15 3,5 3,54 32 1,00 0,0057 0,020 16 1,6 2,62 20 1,18 0,0123 0,032 17 2,5 7,14 20 1,90 0,0405 0,289 18 24,5 2,66 50 3,00 0,0296 0,079 19 3,5 3,54 32 1,00 0,0057 0,020 20 1,6 2,62 20 1,18 0,0123 0,032 21 2,5 7,14 20 1,90 0,0405 0,289 22 3,5 3,54 32 1,00 0,0057 0,020 23 1,6 2,62 20 1,18 0,0123 0,032 24 2,5 7,14 20 1,90 0,0405 0,289 25 20,5 2,66 40 4,15 0,0720 0,192 26 3,5 3,54 32 1,00 0,0057 0,020 27 1,6 2,62 20 1,18 0,0123 0,032 28 2,5 7,14 20 1,90 0,0405 0,289 29 3,5 3,54 32 1,00 0,0057 0,020 30 1,6 2,62 20 1,18 0,0123 0,032 31 2,5 7,14 20 1,90 0,0405 0,289 32 16,5 2,66 40 3,30 0,0475 0,126 33 3,5 3,54 32 1,00 0,0057 0,020 34 1,6 2,62 20 1,18 0,0123 0,032 35 2,5 7,14 20 1,90 0,0405 0,289 36 3,5 3,54 32 1,00 0,0057 0,020 37 1,6 2,62 20 1,18 0,0123 0,032 38 2,5 7,14 20 1,90 0,0405 0,289 39 11,8 2,66 32 3,26 0,0550 0,146 40 3,5 3,54 20 2,70 0,0762 0,270

[-] 2,2 1,4 2,5 1,5 2,5 1,3 1,2 2,5 1,3 1,2 1,5 2,5 1,3 1,2 2,5 1,3 1,2 1,5 2,5 1,3 1,2 2,5 1,3 1,2 1,5 2,5 1,3 1,2 2,5 0,8 1,2 1,5 2,5 1,3 1,2 2,5 1,3 1,2 1,5 2

PF [mbar] 0,060 0,038 0,195 0,117 0,010 0,007 0,017 0,010 0,007 0,017 0,077 0,010 0,007 0,017 0,010 0,007 0,017 0,053 0,010 0,007 0,017 0,010 0,007 0,017 0,102 0,010 0,007 0,017 0,010 0,004 0,017 0,065 0,010 0,007 0,017 0,010 0,007 0,017 0,063 0,058

h [m] -3,7 -2,78 0 -2,66 0 2,1 2,1 0 2,1 2,1 -2,66 0 2,1 2,1 0 2,1 2,1 -2,66 0 2,1 2,1 0 2,1 2,1 -2,66 0 2,1 2,1 0 2,1 2,1 -2,66 0 2,1 2,1 0 2,1 2,1 -2,66 0

PA [mbar] -0,181 -0,136 0,000 -0,130 0,000 0,103 0,103 0,000 0,103 0,103 -0,130 0,000 0,103 0,103 0,000 0,103 0,103 -0,130 0,000 0,103 0,103 0,000 0,103 0,103 -0,130 0,000 0,103 0,103 0,000 0,103 0,103 -0,130 0,000 0,103 0,103 0,000 0,103 0,103 -0,130 0,000

P [mbar] 0,018 -0,059 0,626 0,118 0,030 0,142 0,409 0,030 0,142 0,409 0,052 0,030 0,142 0,409 0,030 0,142 0,409 0,002 0,030 0,142 0,409 0,030 0,142 0,409 0,163 0,030 0,142 0,409 0,030 0,140 0,409 0,061 0,030 0,142 0,409 0,030 0,142 0,409 0,079 0,327

87

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52

1,6 2,5 3,5 1,6 2,5 7 3,5 1,6 2,5 3,5 1,6 2,5

2,62 7,14 3,54 2,62 7,14 2,66 3,54 2,62 7,14 3,54 2,62 7,14

20 20 20 20 20 25 20 20 20 20 20 20

1,18 1,90 2,70 1,18 1,90 3,30 2,70 1,18 1,90 2,70 1,18 1,90

0,0123 0,0405 0,0762 0,0123 0,0405 0,0857 0,0762 0,0123 0,0405 0,0762 0,0123 0,0405

0,032 0,289 0,270 0,032 0,289 0,228 0,270 0,032 0,289 0,270 0,032 0,289

0,8 1,2 2 0,8 1,2 1,5 2 0,8 1,2 2 0,8 1,2

0,004 0,017 0,058 0,004 0,017 0,065 0,058 0,004 0,017 0,058 0,004 0,017

2,1 2,1 0 2,1 2,1 -2,66 0 2,1 2,1 0 2,1 2,1

0,103 0,103 0,000 0,103 0,103 -0,130 0,000 0,103 0,103 0,000 0,103 0,103

0,140 0,409 0,327 0,140 0,409 0,162 0,327 0,140 0,409 0,327 0,140 0,409

88

 DEERLER FORMU

HAT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41

Dirsek 45 0,3

Dirsek 90 0,4 3 1 5 5 2 3 5 2 3 5 2 3 5 2 3 5 2 3 5 2 3 5 2 3 5 2 3 5 2 3 5 2 3 5 2

DEERLER FORMU T Akm T Akm Redksiyon Dz Gei Kol Ayrlma 0,5 0 1,5 1 1 1 1

T Akm Kart 2

Kapama Vanas 0,5 1 1

2,2 1,4 2,5 1,5 2,5 1,3 1,2 2,5 1,3 1,2 1,5 2,5 1,3 1,2 2,5 1,3 1,2 1,5 2,5 1,3 1,2 2,5 1,3 1,2 1,5 2,5 1,3 1,2 2,5 0,8 1,2 1,5 2,5 1,3 1,2 2,5 1,3 1,2 1,5 2 0,8

1 1 0 1 1 0 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 0 1 0 1 1 1 0 1 1 0 1

89

42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52

3 5 2 3 5 2 3 5 2 3

0 1

1,2 2 0,8 1,2 1,5 2 0,8 1,2 2 0,8 1,2

90

7.4 Malzeme Listesi ve Fiyatlandrma Malzeme Ad Doal Gaz Borusu Doal Gaz Borusu Doal Gaz Borusu Doal Gaz Borusu Doal Gaz Borusu Kresel Vana Kresel Vana Kresel Vana Kresel Vana Kresel Vana Dirsek Dirsek Dirsek Dirsek Dirsek Redksiyon Redksiyon Redksiyon Redksiyon Redksiyon Tee Tee Tee Hermetik Kombi Gazl Ocak Miktar 16,38 16.7 5,32 57,4 166,7 1 1 1 14 14 5 6 3 70 71 2 1 1 1 1 3 14 2 14 14 Birim mt mt mt mt mt Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet Adet ap
DN 65

DN 50 DN 40 DN 32 DN 20 DN 65 DN 50 DN 40 DN 32 DN 20 DN 65 DN 50 DN 40 DN 32 DN 20 DN 65*50 DN 50*40 DN40*32 DN32*25 DN25*20 DN 50 DN 32 DN 40

retim Standard TS 6047 TS 6047 TS 6047 TS 6047 TS 6047 TS 9809 TS 9809 TS 9809 TS 9809 TS 9809 DIN 2605 DIN 2605 DIN 2605 DIN 2605 DIN 2605 TS 2649 TS 2649 TS 2649 TS 2649 TS 2649 TS 2649 TS 2649 TS 2649

91

Fiyat Listesi

MALZEME DN150 DN125 DN100 DN80 DN65 DN50 DN40 DN32 DN25 TOPLAM

MKTAR BORULAR 39,3852 29,4906 22,3629 15,8493 12,1854 7,6107 5,6994 4,8645 3,6018

MKTAR FYAT 0 0 0 0 16,38 16,7 5,32 57,4 166,7 199,596852 127,09869 30,320808 279,2223 600,42006 1236,65871

VANALAR DN65 DN50 DN40 DN32 DN25 TOPLAM DN50 DN40 DN32 DN25 132,93 1 85,05 85,05 44,73 37,2 36,208 25,234 17,205 9,672 1 1 1 14 14 37,2 36,208 25,234 240,87 135,408 474,92 132,93 0 0 0 132,93 DER MALZEMELER TOPRAKLAMA DEPREM SENSR VANA KUTULARI LK TOPLAM 50 200 40 20 1 1 2 5 50 200 80 100 430

DRSEKLER DN65 DN50 DN40 DN32 7,82 2,9325 2,38 1,479 5 6 3 70 39,1 17,595 7,14 103,53

92

DN25 TOPLAM DN65 DN50 DN40 DN32 DN25 TOPLAM

0,7905

71

56,1255 223,4905

2,952 1,476 1,148 1,0578 1,0004 TELER 1

0 1,476 0 0 0 1,476

2" - 1" - 2" 2" - 1" - 1 1/2" 1 1/2" - 1" - 1 1/2" 1 1/2" - 1" - 1 1/4" 1 1/4" - 1" - 1 1/4" 1 1/4" - 1" - 1" TOPLAM

3,7855 4,221 3,015 3,216 2,479 2,546 REDKSYONLAR

11,3565 0 0

14 2

45,024 4,958 0 61,3385

65" - 50" 50" - 40" 40" - 32" 32" - 25" 65" - 40" 50" - 32" 40" - 25" TOPLAM

2,211 1,1725 0,8375 0,6365 2,345 1,2395 0,871

2 1 1 1 1 1

4,422 1,1725 0,8375 0,6365 2,345 1,2395 0 10,653

250

TOPLAM KDV GENEL TOPLAM

2821 507,9 3329

93

KAYNAKLAR

Doal Gaz Cihazlar Sanayicileri ve adamlar Dernei

Boru Hatlar ile Petrol Tama A.

Bursa Doal Gaz Datm A..

T.C Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl

Makina Mhendisleri Odas

T.C Enerji Piyasas ve Dzenleme Kurulu

Doal Gaz Tesisat Kitab MMO/377/2

Gaz Tesisat Proje Hazrlama Teknik Esaslar MMO/133/5

Doal Gaz Tesisat Demirdkm Teknik Yaynlar No:10/2006

94