Endüstri̇yel Tesi̇slerde Doğalgaz Dönüşümü-Hy

tmmob
makina mhendisleri odas

ENDSTRYEL ve
BYK TKETML
TESSLERN DOALGAZA
DNM MHENDS
YETKLENDRME KURSU
Srm : MMODG: 2011 / V1.0
Eitimin Amac:
lke ve toplum yararlar dorultusunda Endstriyel ve
Byk Tketimli Tesislerde ekonomik, gvenli, kaliteli
Doalgaz Tesisat hizmetlerinin projelendirilmesinde,
retilmesinde ve denetlenmesinde grev alacak
meslektalarmzn bilgi birikimlerinin gelitirilmesine
katkda bulunmak ve belgelendirilmelerini salamaktr.

Eitimin erii :
1- TANIMLAR
2- DOALGAZ ve ZELLKLER
3- KAYNAKTAN KULLANIMA DOALGAZ
4- GAZ TESLM NOKTALARI
a- Bina Servis Kutular
b- Basn Drme ve lm stasyonlar
5- ENDSTRYEL TESSLERDE DOALGAZ TESSATI YAPIM KURALLARI
6- BORULARIN BRLETRLMES
7- TEST ve KONTROLLER, GAZ VERME, LETMEYE ALMA
8- ENDSTRYEL TESSLER N DOALGAZ YAKICILARI
a- Kazanlar, Brlrler, Sanayi Bekleri ve 2.Kademe Gaz Yolu Armatrleri
b- Endstriyel Mutfak Tesisatlar
c- Radyant Istclar
d- El alomalar
9- DOALGAZ BACALAR
10- HAVALANDIRMA
11- KAZAN DARES ELEKTRK TESSATLARI
HAKAN YAVUZ
egthakan@hotmail.com
(0532) 283 08 69

1969 Samsun doumlu.
1987 stanbul Ataky Lisesi Mezunu
1987 ~ 1992 : .T.. Mak.Fak. Makina Mhendislii Blm
1992 ~ 1992 : Meltem Soutma A.. retim Mhendisi
1993 ~ 1997 : Enercon Ltd.t. Makine Dept. Ba Mhendisi
1997 ~ 1997 : pragaz A.. Dkmegaz Mhendisi
1997 ~ : EGT Ltd.ti. Kurucusu ve irket Mdr
MMO yesi ve Sanayi Enerji Yneticisi, Doalgaz, LPG Eitmeni.
2006 ~2008 : MMO zmir ubesi Yedek Ynetim Kurulu yelii
TANIMA
Makina Mhendisleri Odas Tantm
1- TANIMLAR
Tanmlar :
1. Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu (EPDK)
Doalgazn datm ve mahalli boru hatt, ebekesi
ile nakli faaliyetlerinin dzenlenmesini organize
eden kurumdur.
Amac;
Elektriin, doal gazn, petroln ve LPG'nin yeterli,
kaliteli, srekli, dk maliyetli ve evreyle uyumlu
bir ekilde tketicilerin kullanmna sunulmas iin,
rekabet ortamnda zel hukuk hkmlerine gre
faaliyet gsterebilecek, mali adan gl, istikrarl ve
effaf bir enerji piyasasnn oluturulmas ve bu
piyasada bamsz bir dzenleme ve denetimin
salanmasdr.

Tanmlar :
Kuruluu: 4628 sayl Yasa ile Elektrik Piyasas
Dzenleme Kurumu kurulmu, daha sonra 4646 sayl
Doal Gaz Piyasas Kanunu ile de Enerji Piyasas
Dzenleme Kurumu adn almtr.
Kuruma, 5015 Sayl Petrol Piyasas Kanunu ile petrol
piyasasn, 5307 Sayl Svlatrlm Petrol Gazlar
(LPG) Piyasas Kanunu ile de svlatrlm petrol
gazlar piyasasn dzenleme ve denetleme grevleri
verilmitir.
Enerji Piyasas Dzenleme Kurulu 19.11.2001 tarihinde
grevine balamtr.
Tanmlar :
2. Datm irketi
EPDK tarafndan belirlenen bir blgede doal gazn
datm ve mahalli boru hatt ebekesi ile nakli
faaliyetlerini yapmaya yetkili klnan tzel kiidir.

3. Mavir
EPDK tarafndan sertifikalandrlm, EPDK adna proje
onay, tesisat kontrol yaparak gaz verme ilerini yapmak,
mavirlik hizmeti vermek iin yetkili klnan tzel kiilik.

Tanmlar :

4. Endstriyel Kurulu
retim maksatl faaliyet gsteren, doalgaz tesis
genelinde proses, snma, kojenerasyon ve/veya
mutfak tketimi maksatl kullanan kurululardr.

5. Byk Ticari Kurulu
Ticaret Odasna kaytl olup iletme ile ticari gaz
kullanm szlemesi yapan kurululardr.

Gaz Tketimi 200 m3/h ve zeride olan, 300 mbar ve
zerinde gaz basncna sahip olan tesisler
Endstriyel ve Byk Tketimli Tesis Tanmma
girer.

Tanmlar :
6. Serbest Olmayan Tketici (Abone)
Kendi kullanm iin ihtiya duyduu doalgaz ikamet
ettii yerleim blgesinde ki yerel, yetkili gaz datm
irketlerinden almak zorunda olan gerek veya tzel
kiidir.

7. Serbest Tketici
Yllk doalgaz tketimi 300.000 m3 ve zerinde olan,
yurt iinde herhangi bir retim irketi, ithalat irketi,
datm irketi veya toptan sat irketi ile doal gaz
alm-satm szlemesi yapma serbestisine sahip gerek
veya tzel kiidir.

Tanmlar :
8. Sertifikal Firma
Gaz tesisat ve dnm ilerinde proje ve/veya
uygulama yapma asndan iletmenin onayn alm
firmadr.
9. Sertifikal Mhendis
Doalgaz tesisat ve dnm ilerini yapabilmek iin;
Makine Mhendisleri Odasnca dzenlenen uygulamal
eitimden geerek alnm, Doalgaz Tesisat Yetkili
Mhendis ve Endstriyel ve Byk Tketimli Tesis
Yetkili Mhendis sertifikasna sahip; yeterlilik belgesi
alm firmalarda, proje ve/veya uygulama yapan kaytl
mhendistir.
Tanmlar :
3458 Mhendislik ve Mimarlk hakknda kanunun verdii
yetkiye dayanarak MMH (Mhendislik, Mavirlik
Hizmeti) lerinden birini veya birkan creti karl
kendi hesabna veya kamu kurumlar dnda bir kii
veya kurulu hesabna, cretli, szlemeli veya ortak
balant iinde yapan Makine Mhendisine, Serbest
Mavir Mhendis (SMM) denilir.
SMMH yapmak zere MMO ya kayt ve tescil yaptran
tam gn alan en az 1 SMM bulunduran vergiye tabi
kii veya kurululara Serbest Mavirlik ve Mhendislik
Brosu (SMMB) denir.
SMM brolar her yl kaytl olduklar ilgili MMO
ubelerince tescil edilmek zorundadr.
Tanmlar :
10. Sertifikal Usta
Tesisat Yapm, Bakm-Onarm iin; 3308 sayl Mesleki
eitim kanununa gre dzenlenmi eitimden gemi
ya da mesleki eitim veren okullarn veya meslek
yksekokullarn doalgaz, shhi tesisat ve stma gibi
Tesisat teknolojisi blm mezunu;
Doalgaz ve Shhi Tesisatlk Ustalk Belgesine
Akredite kurululardan alnm elik Boru
Kaynak Sertifikas na sahip usta.
Akredite kurulularca verilen Polietilen boru (Geme ve
semer-mesnet elektrofzyon) kaynak belgesi veya
MYK (Mesleki Yeterlilik Kurumu) onayl Doalgaz
Polietilen Boru Kaynaks (Seviye 3) Mesleki Yeterlilik
Belgesi sine sahip usta.
Tanmlar :
11. Datm ebekesi
Datm irketinin yetkili klnd blgede ilettii doal
gaz tesislerini, kent giriindeki ana basn drme ve
lm istasyonlarndan alnarak gaz teslim noktalarna
iletimini salayan yeralt gaz boru hatlarnn tmdr.

12. Basn Drme ve lm stasyonu
Doal gazn basncnn drld, ayarland ve
doal gaz miktarnn lld istasyondur.

Tanmlar :
13. Basn Snflar
a- Yksek Basn Datm Hatt : > 19 bar
Kompresr istasyonu k ile organize sanayi blgesi
ve/veya ehir girilerindeki A tipi istasyonlar birbirlerine
balayan elik hatlardr.
b- Orta Basn Datm Hatt : 4 bar ile 19 bar
Organize Sanayi Blgesi ve/veya ehir girilerindeki A
tipi istasyonlar B tipi Blge istasyonlarna balayan
elik hatlardr.
c- Dk Basn Datm Hatt : 4 bar
B tipi blge istasyonu kndan itibaren mteri gaz
teslim noktasna kadar dk basnta doalgaz tayan
elik ve/veya PE hatlardr.
Tanmlar :

14. Gaz Teslim Noktas
Mteriye gaz arznn salanaca noktadr:
a- Servis kutusu ise servis regltr k
b- Basn drme ve lm istasyonu ise istasyon k
vanas

15. Servis Kutusu
Servis ya da balant hattnn bitimine konulan ve iinde
servis reglatr veya servis reglatr-saya seti
ve/veya vana bulunan kutudur

Tanmlar :

17. Tesisat
Basn drme ve lm istasyonu veya servis kutusu
kndan itibaren saya hari, mteri tarafndan
yaptrlan ve mlkiyeti mteriye ait olan boru hatt ve
tehizat ile tketim cihazlar, atk gaz k borusu, baca
ve havalandrma sistemleri gibi tesisatn tmdr.

Tanmlar :
16. Tam Yanma
Doalgazn, bileimine uygun olarak hesaplanm gerekli
miktarda yakma havas ile kimyasal tepkimeye girmesi
ve bileimindeki Cnun tamamnn CO2ye, H2nin
tamamnn ise H20ya dnmesine denir.
CH4 + 2O2 + 8N2 CO2 + 2H2O + 8N2 + ENERJ

AIA IKAN ENERJ
ALT ISIL DEER : 8250 kcal/m3
ST ISIL DEER : 9155 kcal/m3

Yanma sonucunda egzoz gazlarnn iersinde,
yanmam yakt, C, H, CO, ve OH gibi bileikler var ise
yanma ilemi tam deildir.

2C + O2 2CO + ENERJ

Tanmlar :
18. Youmal Cihazlar
Youmal cihazlar, kullanma ve stma scak suyunu
stmak in kullandklar gazn yanma ss dnda atk
gazn iindeki su buharn youturarak, buharn
youma gizli ssndan da yararlanan genellikle "C" tipi
denge bacal olarak imal edilen cihazlardr.

Tanmlar :
19. st Isl Deer
st sl deeri, belirli bir scaklk derecesinde bulunan
1Nm3 gazn tam yanma iin gerekli minimum hava ile
kartrlarak herhangi bir s kayb olmadan yakldnda
ve yanma rnleri balang derecesine kadar soutulup
karmdaki su buhar youturulduunda aa kan s
miktardr (sembol Ho, birimi kcal/Nm3'tr).
20. Alt Isl Deer
Alt sl deeri, belirli bir scaklk derecesinde 1 Nm3
gazn, tam yanma iin gerekli minimum hava ile
kartrlarak herhangi bir s kayb olmadan yakldnda
ve yanma rnleri, karmdaki su buhar
youturulmadan balang scaklna kadar
soutulduunda aa kan s miktardr (sembol Hu,
birimi kcal/Nm3'tr).

Tanmlar :
21. Standart Metrekp
1,01325 bar mutlak basn ve 15Cde bir metrekp hacim
kaplayan gaz miktarna standart metrekp denir.

22. Normal Metrekp
Bir atmosfer basnta (1,01325 bar) 0C de kuru gazn
hacmidir (Nm).
Tanmlar :
23. Wobbe Says
Wobbe says, bir gazn sabit beslenme basncnda yaklmas
ile aa kan s ile ilgili olup aadaki formlle hesaplanr.

W = Gazn st sl deeri / (Gazn havaya gre bal
younluu)

*** Bal Younluk ()
Ayn basn ve scaklk artlar altnda 15 C ve 1013,25
mbarg' da belirli bir hacimdeki gaz ktlesinin ayn
hacmdaki kuru hava ktlesine orandr.

Tanmlar :
Gazlarn Snflandrlmas (Wobbe Saysna gre)

l.Gaz ailesi 6.6- 8.7 kWh/m3 Hava gaz
2. Gaz ailesi 11.46-16.1 kWh/m3 Doalgaz
3.Gaz ailesi 21.5-25.7 kWh / m3 LPG
4.Gaz ailesi 8.7-1.1 kWh/ m3 Biogaz

II. gaz ailesi, standart artlar altnda, Wobbe Saylar 11,46
- 16,1 kWh/m3 arasnda olan gazlar olup, doalgaz bu gaz
ailesindendir.
Tanmlar :
24. Gaz Modl
Bir cihazn wobbe says farkl baka bir gazla alabilir
hale dntrlmesinde, s girdi paritesi ve primer hava
srklenmesinin doru deerini elde etmek iin, cihazn
daha nce alt gazla ayn olmas gereken orandr.
Sistemde gaz kesintisine gidildiinde Propan yada mix
LPG fakirletirilerek fakirletirme nitesi ile ayn tesisatta
kullanm salanabilir.
Tanmlar :
TSE
Trk Standartlar Enstits.
EN
Avrupa standartlar (European Norm)
CE
Conformit Europenne
ISO
Uluslararas Standardizasyon Kuruluu
(International Organization for
Standardization)

2- DOALGAZ ve
ZELLKLER
DOALGAZIN TARH
Dnyada ilk doalgaz yata 1815 ylnda bat Virginia
da ki tuz ocanda bulunmu ve kullanlmaya
balamtr.

ncelikle sanayide ve enerjinin en nemli girdi olduu,
demir-elik, metalrji, cam, seramik gibi sektrlerde
kullanlmaya balanmtr. lerleyen yllarda ekonomik
olmasnn yan sra dier avantajlarndan da tr dier
sektrlerde kullanm ve hatta konutlarda kullanm hzla
gelimitir.

Yakn evremizdeki Doal Gaz Rezervleri
39%
2%
2%
1%
1%
21%
21%
3%
5%
5%
Rusya federasyonu
Kazakistan
Trkmenistan
zbekistan
Azarbeycan
ran
Katar
Irak
Suudi Arabistan
Birleik Arap Emirlikleri

TRKYEnin DOALGAZ TEMN
Dnyada ilk doalgaz yata 1815 yllarda
kullanlmasna ramen; lkemizde ise 1984l yllnda
imzalanan alm anlamasn takiben yapmna 1986
ylnda balanan doalgaz hatt ile ilk defa 1988 ylnda
Ankarada gaz kullanmaya balamtr.

Bugn Trkiye; hem karada boru hatt ile hem de deniz
ar lkelerden LNG (Liquefied Naturel Gas)
svlatrlm doalgaz olarak temin ettii doalgaz
kullanmaktadr.
TRKYE de DOALGAZ
Trkiye nin gaz temin noktalar;
1- Rusya'dan kartldktan sonra, Ukrayna ve
Bulgaristan zerinden boru hatlaryla Trkiye'ye
tanmaktadr.
2- Yine Rusyadan karldktan sonra Karadeniz altndan
gelerek Samsunda karaya karak Trkiyeye
tanmaktadr.
3- ran zerinden gelen gaz Dou Anadolu Blgesinden
giri yapmaktadr.
4- Azerbeycan ve Trkmenistan dan da doalgaz temini
yaplmaktadr.
5- Marmara Erelisi ve zmir Aliaada bulunan LNG
stasyonlarna da Cezayir, Nijerya ve Katar gibi
lkelerden gelen svlatrlm doalgaz (LNG),
gazlatrlarak sisteme gaz halinde verilmektedir.
TRKYE de DOALGAZ
Marmara Erelisi LNG Tesisi
Marmara Erelisi LNG Tesisi

Aliaa LNG Tesisi

Aliaa LNG Tesisi
Silivri CNG Depolama Tesisi
Trkiyede ki ilk ve tek doalgaz depolama tesisini
Temmuz 2007 tarihinde stanbul/Silivri de devreye
girmitir.
Bu yer alt doalgaz depolama tesisinde Trkiye'nin yllk
gaz tketiminin yaklak yzde 5'i depolanabilecek.
Silivri CNG Depolama Tesisi

Doal Gaz Satlar Sektrel Dalm (2009)
Doalgaz Nedir?
Doalgaz yeraltndan karlan, sl deeri yksek,
bileiminde yksek oranda metan (CH
4
) ve dier etan
(C
2
H
6
), propan (C
3
H
8
) gibi hidrokarbonlarla birlikte az
miktarda azot ve karbondioksit gaz da ieren, bu gazlarn
piyasaya sunulmak zere eitli yntemlerle
basnlandrlm, svlatrlm veya fiziksel ilemlere tabi
tutulmu bir fosil yakttr.
Doalgazn Nasl retilir ?
Doalgaz yeraltndan karlr ve karld gibi kullanlr.
Yani birincil enerji kaynadr. Bamsz doalgaz
yataklar olabildii gibi petrol yataklarnn stnde veya
civarnda da doalgaz rezervleri olabilmektedir.

Genellikle yeryznn binlerce metre altnda bulunur. Bu
rezervler byk boluklar halinde deil, gzenekli
katmanlar eklindedir. Doalgaz yeraltnda yaklak 300
bara kadar basnta bulunmaktadr.
leme noktasndan sonra tekrar basnlandrlan
doalgaz, son kullanm noktasna kadar deiik basn
drme istasyonlarnda kademe kademe kullanm
deerlerine kadar drlr.
DOALGAZIN KMYASAL ZELLKLER
MADDE KMYASAL FORMUL DOAL GAZDAK ORANI %
METAN CH
4
91,4
ETAN C
2
H
6
8,01
PROPAN C
3
H
8
0,27
BTAN C
4
H
10
0
AZOT N
2
0,3
KARBONDOKST CO
2
0
DER AIR HDROKARBONLAR C
5
ve dier 0,02
CEZAYR DOAL GAZININ KMYASAL KOMPOZSYONU
MADDE KMYASAL FORMUL DOAL GAZDAK ORANI %
METAN CH
4
98,52
ETAN C
2
H
6
0,41
PROPAN C
3
H
8
0,14
BTAN C
4
H
10
0,06
AZOT N
2
0,81
KARBONDOKST CO
2
0,03
DER AIR HDROKARBONLAR C
5
ve dier 0,03
RUSYA DOAL GAZININ KMYASAL KOMPOZSYONU
DOALGAZIN FZKSEL ZELLKLER
Katlama Scakl -184 C
Svlama Scakl -161.5 C
Younluu (zafi Hava=1) 0,63-0,76 kg/m
3

Kritik nokta (flash Point) -180 C
Tutuma Scakl 550-650 C
Yanma Scakl (adyabatik) 1960 C
Yanma Hz (havada) 0.3 m/sn
Kzarma Noktas 59 C
Alt Isl deeri 8250 kcal/m
3

Yanma Aral ( % hacimce) % 5-15
Zehirsizdir.
Kokusuzdur. (Gaz firmas tarafndan ayrca kokulandrlr.)
Havadan hafitir.
Hava ile %5-15 karm oran aralnda patlaycdr.
Kuru Bir Gazdr..

Havagaz LPG Doal Gaz
Zehirlilik Zehirli Zehirsiz Zehirsiz
Zehirsizdir.
Renksiz ve Kokusuzdur. (Gaz firmas
tarafndan ayrca kokulandrlr.) (Gaz firmas
tarafndan Tetra Hidro Teofen ve bir miktar Etil Merkaptan
katlarak ayrca kokulandrlr.)
Havadan hafitir.
Kuru Bir Gazdr..

Zehirsizdir.
Havadan hafiftir.
Kuru Bir Gazdr..

Hava Havagaz LPG Doal Gaz
Younluk kg/m
3
1,00 0,56 2,59 0,76
Zehirsizdir.
Havadan hafitir.
Hava ile %5-15 karm oran aralnda
patlaycdr.
Kuru Bir Gazdr..

Havagaz LPG Doal Gaz
Patlama Aral %5 30 %1,5 9 %5 15
Zehirsizdir.
Havadan hafitir.
Kuru Bir Gazdr..

Kmr Fuel-Oil Doal Gaz
Nem Oran % 7,0 - -
DOALGAZIN YANMA ZELLKLER
Yanma in Gerekli Hava Miktar
Ocak Yk Fazla, Gerekli Ocak Hacmi Kktr.
Ocak Scakl Yksektir
Alt Isl Deeri Yksek Bir Gazdr.
Yanma rn Sonucu Baca Gaznda En Fazla Su Buhar
ieren Yakttr.
Asl s geii Tanm ile olur..

TUTUMA YOK
KARIIM FAKR
(DOALGAZ
YETERSZ)
PATLAMA
TUTUMA YOK KARIIM ZENGN
(OKSJEN YETERSZ)
%0 %5 %15 %100
DEAL YANMA %9,75 + DOALGAZ % 90,25 HAVA
Ocak Yk Fazla, Gerekli Ocak Hacmi
Kktr.
Ocak Scakl Yksektir
ieren Yakttr.

Ocak yk kJ/m
3
h 0,4 1,2 . 10
6
1,2 3,1 .
10
6
1,6 4,0 . 10
6

Ocak Yk Fazla, Gerekli Ocak Hacmi Kktr
Alev boyu fuel-oil'e gre daha ksadr. Yanmay tamamlamak
iin gereken zaman 0,4-0,6 sn mertebesinde olup ksadr. Bu
nedenle ocak hacmi kk kazanlar doalgaz yakmaya daha
uygun kazanlardr.
Ocak Scakl Yksektir
Ocak scakl yak. C 900 1200 1500

Ocak Scakl Yksektir.
Gerek ocak yknn fazla olmas, gerekse alevde is ve kat
tanecik radyasyonunun olmay nedeni ile alev radyasyon
kabiliyetinin az olmasndan dolay ocak scakl yksektir.
Doalgaz alevi is radyasyonu olmad iin mavi renklidir.
Alevden oca evreleyen soutucu cidarlara geen s
nispeten azdr. Daha az soumaya bal olarak ta ocak
scaklklar daha yksektir.

Not: Ocak Scakl 1500 C kadar kabilmekle birlikte, NOx
olumamas iin 1200 C yi gemesi istenmez. Genellikle
950-1000 Clerde tutulur. Bu nedenle kazan
konstrksiyonunda baz nlemler alnmaldr.
Ocak Scakl Yksektir
ieren Yakttr.

Hava gaz LPG Doal Gaz
Isl Deer MJ/m
3

(kcal/m
3
)
19,45
(4650)
114,72
(27445)
35,54
(8250)
Isl Deeri kJ/kg
(kcal/kg)
29.600
(7080)
39.220 (9380) 48.650
(11620)
Ocak Scakl Yksektir
Yanma rn Sonucu Baca Gaznda En
Fazla Su Buhar ieren Yakttr.

Baca gazndaki buhar oran % 1,8 8,1 16,9

Doalgaz Yanma rnleri iinde Su Buhar Oran
Yksektir
Yakt iinde su bulunmasa da, hidrojen yanmas sonucu
duman gaz iinde yksek oranda su buhar bulunur. Bu; su
buharnn youmas nedeni ile hem elik yzeylerde
korozyon, hem de bacada ve komu duvarlarda kirlilik ve
rutubet oluur. Youmann nlenmesi iin kazan ve baca
konstrksiyonunda gerekli nlemler alnmaldr.

Ocak Scakl Yksektir
ieren Yakttr.


Doalgazl Kazanlarda Asl Is Geii Tanmla Olur
Yanma sonucu yanma rn scak duman gazlarna geen
yakt ss, byk lde ocak dnda kalan konveksiyon
yzeylerinde suya geer. Bu nedenle doalgaz kazanlarnda
konveksiyon yzeyleri iyi dizayn edilmelidir.

DOALGAZIN AVANTAJLARI
Yakt Hazrlama n Tesis ve letme
Gideri Yoktur.
Depolama Gerektirmez.
evreye Duyarldr.
Otomatik Kontrole Uygun Bir Yakttr.
Ekonomiktir.
Ekonomizr Kullanm le Yakt Tasarrufu Salamak
Mmkndr.
Doalgazl cihazlar dk basnla altklar iin
basncndan tr tpler gibi patlama ve basnl para
tesiri yoktur.
Yakt Hazrlama n Tesis ve letme Gideri Yoktur.
evreye Duyarldr.
Ekonomiktir.
Mmkndr.
tesiri yoktur.

evreye Duyarldr.
Ekonomiktir.
Mmkndr.
tesiri yoktur.

Kkrt Oran % 1,0 4,0 -
1- evreyi kirleten ana faktr vardr.
Bunlardan birincisi kkrt oksitlerdir.

Bu madde duman gazndaki ve havadaki nemle,
slfrik aside dnr. Bunun sonucunda da
hem kazan borularn, hem de asit yamurlar ile
evreyi andrr ve tahrip eder. Ayrca
solunmas halinde insan sal asndan
zehirleyici etkisi vardr.

evreye Duyarldr.
2- Dieri is ve uan kl paracklardr. zellikle
kmr yaklmas halinde evreye yaylan bu kat
paracklar temizlik ve insan sal asndan
son derece zararldr.
Ayrca kazan yzeylerini kaplayarak verimi ve
sl kapasiteyi drr.

evreye Duyarldr.
3-nc faktr ise yanmam gazlardr. Bunlar
iinde zellikle karbonmonoksit (CO) belli
oranlara ulatnda ldrc etkisi olan son
derece zararl bir maddedir. Yanma rnleri
iinde bulunan ve evreye zarar veren bir baka
bileende Azot oksitlerdir (NOx). Yanma
odasnda scaklk 1200 C nin zerine ktnda
NOx ler oluur. NOx doada sera etkisi
yaratan, fiziksel rahatszlklara, gzlerde
yanmaya ve yksek oranda bulunduunda
boulma hissine neden olur.
evreye Duyarldr.
evreye Duyarldr.
Ekonomiktir.
Mmkndr.
tesiri yoktur.

evreye Duyarldr.
Ekonomiktir.
Mmkndr.
tesiri yoktur.

evreye Duyarldr.
Ekonomiktir.
Ekonomizr Kullanm le Yakt
Tasarrufu Salamak Mmkndr.
tesiri yoktur.

Ekonomizr
kullanm ile yakt
ekonomisi
salanabilir.
evreye Duyarldr.
Ekonomiktir.
Mmkndr.
Doalgazl cihazlar dk basnla
altklar iin basncndan tr
tpler gibi patlama ve basnl para
tesiri yoktur.

Yksek verimlidir.

YAKIT ORTALAMA VERM
DOAL GAZ 93%
THAL KMR 69%
SOMA KMR 65%
FUEL-OIL (6 NO) 83%
ELEKTRK 99%
LPG MIX DKME GAZ 92%
LPG PROPAN 92%
LPG TP 92%
MOTORN 84%
Yaktlarn Karlatrlmas
Karbon Oran % 77,4 84,58 73,98
Hidrojen Oran % 1,4 10,90 24,57
Kkrt Oran % 1,0 4,0 -
Kl Oran % 8,0 - -
Nem Oran % 7,0 - -
Isl Deeri kJ/kg (kcal/kg) 29.600 (7080) 39.220 (9380) 49.085 (11620)
Baca gazndaki buhar oran % 1,8 8,1 16,9
Baca gazndaki SO
2
oran (ppm) 1,644 5,5 -
Baca gaz su i noktas C 35 49 56
Ocak yk kJ/m
3
h 0,4 1,2 . 10
6
1,2 3,1 . 10
6
1,6 4,0 . 10
6
Ocak scakl yak.C 900 1200 1500
Teorik zgl hava miktar 6,3 Nm
3
/kg 10,4 Nm
3
/kg 9,3 Nm
3
/kg
Gerek zgl hava miktar 10,1 Nm
3
/kg 13,0 Nm
3
/kg 10,3 Nm
3
/kg
Teorik zgl duman miktar 6,7 Nm
3
/kg 10,8 Nm
3
/kg 10,7 Nm
3
/kg
Gerek zgl duman miktar 10,5 Nm
3
/kg 13,4 Nm
3
/kg 11,6 Nm
3
/kg
Hava fazlalk katsays 1,4 2,0 1,2 1,3 1,05 1,1
Alev nm katsays 0,55 9,8 0,45 0,8 0,3 0,5
Yaktlarn Karlatrlmas
DOALGAZIN KULLANIM ALANLARI :
SANAYDE;
Buhar, Kzgn buhar, Scak su,
Kzgn su ihtiyalarnn
karlanmasnda
zel ilem ve
proseslerde
Kojenerasyon
tesislerinde buhar ve
elektrik retiminde
Soutma ve iklimlendirme tesislerinde
Svlatrlm Doalgaz (LNG)
zellikleri

Doalgaz, atmosfer basncnda, -162C ye kadar
soutulduunda younlaarak sv faza geer.

Doalgazn hacmi, gaz fazndan sv faza geerken 600
kat klr. Bu sayede yksek miktardaki doal gaz,
dk basnlar altnda hacmi 600 kez kltlerek sv
halde saklanabilmektedir.

Bu durum, doalgazn boru hatlar ile tanmasnn teknik
ve ekonomik anlamda mmkn olmad yerlere, gemi ve
kamyon tankerler ile nakliyesini uygun hale getirmektedir.
zellikleri

LNG renksizdir, kokusuzdur, zehirli deildir, korozif zellii
yoktur.

Gerek LNG Tanker tanklar, gerekse sabit mteri tanklar
kreyojenik olmaldr. Kreyojenik Tanklar i ie iki kaptan
olumaktadr. teki paslanmaz tank, LNG depolamakta
kullanlr. Dtaki elik tank izolasyon kabdr. ki tank
arasnda izolasyon olarak vakumlanm perlit bulunur.
Buharlatrclar LNG yi sv fazdan gaz fazna
dntrmek iin kullanlr ve ortam ssn kullanarak
gazlatrp tketilmeye hazr hale getirirler.

Geni s transfer yzeyleri sayesinde yksek s
deitirme kabiliyetleri vardr.




Kokulandrma Sistemi
Sktrlm Doalgaz (CNG)
Doalgaz boru hatlar ile tamann mmkn olmad
ve/veya LNG olarak kullanmann ise ekonomik olmad
durumlarda zel kompresrler ile yaklak 200-220 Bar
basnca kadar sktrlarak yine zel tplere
depolanabilir. Bu tpler 16l, 32li, 64l veya 128li
paletler halinde olabildii gibi aralar iin zel imal
edilmi tanklarda olabilir.

Doal gazn sl deeri 47 MJ/kg veya 40MJ/m3e eit
olup, 1 kg doal gaz 1,33 litre benzine veya 1,22 litre
motorine eittir. Dier bir karlatrma ile 1 m3 doal
gaz 1,1 litre benzine veya 1,0 litre motorine eit
olmaktadr.
Bir Endstriyel Tesisin Doalgaza
Dnm Aamalar :
1- Projelendirme
2- Balama Dosyasnn Hazrlanmas
3- Onay
4- Saha almalar
5- Radyografik Kontroller
6- Bitirme Dosyasnn Hazrlanmas
7- Onay
8- Test ve Kontroller
9- Gaz Verme - letmeye Alma
1- Projelendirme :
Tesis ierisinde doalgazn
kullanld her tketim
noktasnda; ihtiya duyulan
doalgaz debisine ve basncna
salayacak ekilde bir
projelendirme yaplmaldr.
Projelendirme srasnda ilerleyen zamanlarda
ihtiya duyulacak yeni gaz tketim noktalar ve
muhtemel kapasite artlar da dikkate alnmaldr.
1- Projelendirme :

Yine projelendirme
srasnda ilgili yerel gaz
datm firmasnn
artnameleri ile birlikte
dier Ulusal Endstriyel
Tesislerin Doalgaza
Dnm artname
lerine sadk kalnmaldr.
2- Balama Dosyasnn
Hazrlanmas :
Tesisin doalgaza
dnm ncesi yerel gaz
datm Firmas veya
mavir firmaya onaya
sunulmak zere i balama
dosyas hazrlanr.
2- Balama Dosyasnn
Hazrlanmas :
1 .MTEAHHT FRMA BELGELER
2.PROJENN TANIMI
3.ZMLER
4.STASYON BLGLER
5.HESAPLAR
6.MALZEME BLGLER
7.UYGULAMA DETAYLARI
8.KAYNAKI BELGELER
9.HDROSTATK TEST PRESDR
10.TAHRBETSIZ MUAYENE PRESDR
11.KATODK KORUMA PROSEDR
12. HOT-TOP PROSEDR

3-4 Onay ve Saha almalar:
balama dosyasnn
lgili yerel gaz datm
firmas veya mavir
firma tarafndan
onaylanmasnn
ardndan saha montaj
ve dnm almalar
balar.
5- Radyografik Kontroller :
Saha almalarnn tamamlanmasnn ardndan
yaplan dnm srasnda yaplan kaynaklarn
( mekandan geen hatlar ve toprak alt
tesisatlarda %100, ak mahalden geen
hatlarda ise %25) radyografik kontrol yaplr.

Radyografik kontrol sayesinde gzle
grlemeyen kaynak hatalarnn tespiti yaplm
olur.
5- Radyografik Kontroller :
Ergime Noksanl te Yanma Oluu Klcal atlak Gzenek
6- Bitirme Dosyasnn
Hazrlanmas :
Radyografik kontrollerin hatasz
tamamlanmasnn ardndan i bitirme dosyas
hazrlanr.

bitirme dosyasnn; i balama dosyasndan
en nemli fark sahada gerekleen nihai
tesisatn projelendirilmesi ve Kaynak
zometrisinin konulmasdr.
6- Bitirme Dosyasnn
Hazrlanmas :
Kaynak zometrisinde, tek
tek numaralandrlan
kaynaklar bu izometrik plan
zerinde gsterilir ve ekine
kaynak filmleri ve raporlar
eklenir.
6- Kaynak zometrisi :

Kaynak Filmi
Raporu

7- Onay :
bitirme dosyasnn lgili yerel gaz datm
firmas veya mavir firma tarafndan varsa nihai
deiikliklerin ve kaynak filmlerinin
onaylanmasnn ardndan sahada ki test ve
kontrollere geilir.
7- Test ve Kontroller :
Montaj tamamlanm Endstriyel doalgaz
tesisatlar projesine uygun olarak dendikten
sonra yetkili mhendis, iletme mhendisi ile
birlikte test ilemi balar.

6 bar basnca kadar testler hava veya soygaz
(azot vb) ile yaplabilir. Test basncnn 6 bar
dan yksek olmas halinde su ile hidrostatik test
yaplmas zorunludur.

7- Test ve Kontroller :
Montaj tamamlanm tesisata hava veya azot
baslarak 1. szdrmazlk testi ve 2. szdrmazlk
(Dayankllk) testine tabii tutulur.

Gaz kullanan tesisatlarda yakc ilavesi, yakc
iptali, gzergah deiiklii gibi tadilatlarda tekrar
1. ve 2. szdrmazlk testleri yeniden yaplr.

8- Gaz Verme ve letmeye
Alma :
Tm test ve kontrollerin baar ile
tamamlanmasnn ardndan tesisata emniyet
kurallarna dikkat edilerek, tesisattaki hava
dikkatli bir ekilde tahliye edilerek ilk gaz verme
ilemi gerekletirilir.

Gaz verme ileminin ardndan da doalgaz
yakclar yetkili servis elemanlarnca,
doalgaza gre yanma ayarlar ve/veya baca
gaz analizleri yaplarak ilk altrmalar yaplr.
3 KAYNAKTAN KULLANIMA
DOALGAZ
KAYNAKTAN KULLANIMA DOALGAZ
Konut Sanayi Ticari
Gaz Datm ebekesi
Gaz retimi
Gaz leme
Yeralt Depolama
letim Hatt Kuyular
Yerst Depolama
Kompresr
RMS
KAYNAKTAN KULLANIMA DOALGAZ
Doalgaz Boru Hatlar
Doalgaz lkeleraras ve ehirleraras hatlarda
yksek basnl (40-75 bar) hatlar ile iletilir. Ve
ehir girilerinde 12-19 bar a drlr.

Toprak alt boru hatlar polietilen kapl elik
borular ile denir.

Yer alt hatlar %100 NDT (Rntgen) kontrolne
tabi tutulurlar.

Test basnc iletme basncnn 1,5 kat olup;
test basnc 6 bara kadar hava veya soygaz ile,
6 barn zerinde ki test basnlarnda ise
hidrostatik olarak test yaplr.

1- elik Borular:
TS EN 10208, TS 6047, ISO 3183
2- Kaynak Azl elik Balant Eleman:
TS 2649, ISO/R 64-221, DIN 1681, 1629, 1745
3- Dili Balant Eleman:
TS 11 EN 10242, EN 10242
4- PE Borular:
TS 10827, ISO 4437, EN 1555-1,2
5- PE Balant Eleman:
TS 6270, EN 1555-3,4
6- Kresel Vana:
TS EN 331, TS 9809, ISO 7121
7- Flanlar (Dz veya kaynak boyunlu):
TS ISO 7005-1

Doalgaz Boru Hatlar
Doalgaz Boru Hatlar
Doalgaz Boru Hatlar
Doalgaz Boru Hatlar
Doalgaz Boru Hatlar
ehir iinde ana arterlerde 12-19 bar da elik
borular ile tanan doalgaz, organize sanayi
blgesi girilerine ve/veya ehir ierisinde belirli
merkezlere kadar getirilir. Bu merkezlerde ki
basn drme istasyonlar ile 4 bar a
drlr.

Daha sonra organize sanayi blgesi ilerinde
ve/veya sokak aralarnda 4 barda, PE kapl
borularla gaz teslim noktalarna kadar tanr.

Doalgaz Boru Hatlar
Ana Hatlar ( elik )
Datm Hatt ( PE )
REGLATRLER
VANA ODASI
ELK VANA
ELK HATLARDA KULLANILAN VANALARIN BASIN
SINIFLARI ANSI CLASS 300
ANSI ISO alma Basn(bar)
Class 150 PN 20 19.0
Class 300 PN 50 49.6
Class 400 PN 64 62.2
Class 600 PN 100 99.3
Class 900 PN 150 149
Class 1500 PN 250 248
Class 2500 PN 420 414
Basn Drme stasyonlar (RMS)
Ana hattan ve blge istasyonlarndan gelen doal gaz
ihtiya duyulan basnca drmek ve/veya faturalamaya
baz olacak lm yapmak zere kurulur.

ngilizce,
R (Regulating) (Reglasyon)
M (Measuring) (lme)
S ( Station) (stasyon) kelimelerinin ilk harfleri ile
adlandrlrlar.

Tek hatl veya ift hatl olabilirler.
Tek Hatl Basn Drme stasyonu
ift Hatl Basn Drme stasyonu
stasyonlar Giri Basncna gre Snflandrlrlar :
RMS-A Yksek basn istasyonlardr. 40-75 bar
giri basncn 12-19 bara drr.

- ehir girileri,
- Organize sanayi blgesi girileri,
- Otoprodktr (Elektrik retim tesisi) girileri
- Byk sanayi tesisleri girileri

RMS-B Orta basn istasyonlardr. 12-19 bar giri
basncn 1- 4 bar basnca drr.

RMS-C Dk basn istasyonlardr. 4 bar giri
basncn mterini ihtiyac olan basnca
drr.

RMS-A Basn Drme stasyonu
RMS-A Basn Drme stasyonu
RMS-B Basn Drme stasyonu
RMS-B Basn Drme stasyonu
RMS-C Basn Drme stasyonu

RS-C Basn Drme stasyonu

RMS A-B ve C stasyonlarnn;
1- Bamsz aydnlatmas,
2- Tel it ile korumas,
3- Bamsz topraklamas,
4- Yeil doku olmayan
zemini,
5- Atmosfere alan
boaltma (Vent) azlar,
6- Kabin havalandrmas,
7- 50 mikron filtresi ,
8- Elektronik hacim
dzenleyicisi,
OLMALIDIR.
Elektronik Hacim Dzenleyici
(Korrektr)

4 GAZ TESLM NOKTALARI
Gaz Teslim Noktas
Doalgazn mteriye gaz tesliminin yaplaca
noktadr.

Endstriyel tesis ise RMS istasyonu k
vanasdr veya konut ise bina servis kutusu
reglatr kdr.

Doal gaz teslim noktasnn tipi tesis iin gerek
duyulan doal gaz debisi, doal gaz basnc
veya blgedeki Gaz Datm irketi Teknik
artnamelerine gre alnmaktadr.

Doalgazn basnc,
Teslim noktalarnda ki basn drme istasyonlar veya
bina girilerinde ki reglatrleri ile;
a- Byk tketimli ise 300 1000 mbar a
b- Domestik hat ise 21 mbar a drlr.
Daha sonra ise elik doalgaz borular ile yaplan i
tesisatlar ile tketim noktalarna kadar tanarak
doalgazl cihazlarda yaklr.

Gaz Teslim Noktas
A- SERVS KUTULARI
Binalarn, kk ve byk ticari
ve endstriyel tesislerin gaz
ihtiyacn salamak iin PE
geili elik vana ve bina
reglatrlerinin konduu
kutulardr.
Malzeme: Cam elyaf takviyeli
polyester veya termoplastik
PE ebekeden beslenir.
Giri basnc 1-4 barg aras,
k basnc 21 veya 300
mbarg'dr.

A- SERVS KUTULARI
200 m3/h Kullanm debisine
kadar kullanmlar uygundur.
Daha yksek tketimler iin ikinci
bir servis kutusu da konulabilir.
Konulacaklar mekann fiziksel
durumuna gre:

Yer tipi Servis Kutusu
Duvar Tipi Servis Kutusu
Alttan kl Duvar Tipi S.K.
Yandan kl Duvar Tipi S.K.
A- SERVS KUTULARI
Yer Tipi Bina Servis Kutusu
Duvar Tipi Bina Servis Kutusu
Duvar Tipi Bina Servis Kutusu
Gaz Teslim Noktasnn Servis Kutusu
Olmas Durumunda :
p
e

h
a
t
s
a
y
a
SERVS KUTUSU
Q =..............
Pg = 1-4 bar
P = 21-300 mbar
A
.
K
.
V
.
f
i
l
t
r
e GAZ ALARM CHAZI
DEPREM ALGILAMA
CHAZI
b
i
n
a
K
.
V
.
g
a
z

k
o
n
t
r
o
l

h
a
t
t
b
r
r
NOT : Saya, AKV ve Filtre Havalandrlm
Koruyucu Kutu inde Olmaldr.
SERVS KUTUSU REGLATRLER
B25, B50, BCH30
B ve BCH Tipi Reglatrler, yksek performans ve
emniyet zelliklerine sahiptir yay yklemeli
reglatrlerdir.
ki kademede basn dm gerekletii iin giri
basncndan bamsz k basnc salar.
Emniyet kapama vanas, riskli durumlarda ak keserek
reglatr ve sistemi korur.
Dahil tahliye vanas kk kaaklar ve k basncnn
ykselmelerinde reglatr ve sistemi korur.
Reglatr kurma kolu yardm ile kolaylkla iletilir.
Reglatr girii filtre ile korunmutur.
B25 REGLATRLER GRUPLARI
B25, reglatrlerin birlemesinden oluan
reglatr gruplar, deiik kapasitelerde 21 mbar
k basnc elde etmek iin kullanlr.
B 50: iki adet B25, reglatrn
birlemesinden oluur. Q= 50 m
3
/h
B 75: adet B25 reglatrn birlemesinden
oluur. Q= 75 m
3
/h
B100: Drt adet B25 reglatrn
3
/h
BCH30 REGLATRLER GRUPLARI
BCH30, reglatrlerin birlemesinden oluan
reglatr gruplar, deiik kapasitelerde 300
mbar k basnc elde etmek iin kullanlr.
BCH60: iki adet BCH30, reglatrn
3
/h
BCH90 : adet BCH30 reglatrn
3
/h
BCH120 : Drt adet BCH30 reglatrn
3
/h
RMS-B (Mteri stasyonu)
Q : ...........
Pg : 12-19 barg
P : 1-4 bar
II.KADEME
BASIN DM
STASYONU
GAZ ALARM CHAZI
DEPREM ALGILAMA
CHAZI
p
e

h
a
t
b
i
n
a
e
l
i
k

h
a
t
p
e
/
e
l
i
k

g
e
p
e
/
e
l
i
k

g
e
A
.
K
.
V
.
A
.
K
.
V
.
K
.
V
.
K
.
V
.
g
a
z

k
o
n
t
r
o
l

h
a
t
t
b
r
r
Gaz Teslim Noktasnn 12-19 barg elik Hattan Beslenen
stasyon Olmas Durumunda :
NOT: Deprem Alglama Cihaz ve Solenoidi Taklmas
Yerel Gaz Datm irketinin nsiyatifindedir.
B- RMS STASYONLAR
Gaz Teslim Noktasnn 12-19 barg elik Hattan Beslenen
stasyon Olmas Durumunda :
B- RMS STASYONLAR
elik hattan beslenirler,
Giri basnc (12-19) barg'dr.
k basnc (1-4) Barg'dr. 4 barg zeri k
basnc taleplerinde ve 1 Barg'n altndaki k
basnc taleplerinde MAVR veya DAITIM
RKET'nin onay alnr
Gaz Teslim Noktasnn 1-4 barg PE Hattan Beslenen stasyon
Olmas Durumunda :
NOT: Deprem Alglama Cihaz ve Solenoidi Taklmas
Yerel Gaz Datm irketinin nsiyatifindedir.
B- RMS STASYONLAR
RMS-C
Q : ...........
Pg : 1-4 bar
P : 21-1000 mbar
II.KADEME
BASIN DM
STASYONU
(gerekirse)
GAZ ALARM CHAZI
DEPREM ALGILAMA
CHAZI
p
e

h
a
t
b
i
n
a
p
e

h
a
t

v
e
y
a

e
l
i
k

h
a
t
p
e
/
e
l
i
k

g
e
p
e
/
e
l
i
k

g
e
K
.
V
.
K
.
V
.
A
.
K
.
V
.
A
.
K
.
V
.
g
a
z

k
o
n
t
r
o
l

h
a
t
t
b
r
r
Gaz Teslim Noktasnn 1-4 barg PE Hattan Beslenen stasyon
Olmas Durumunda :
B- RMS STASYONLAR
PE ebekeden beslenir. htiya duyulan gaz
debisinin 325 m3/h'e kadar olduu endstriyel
tesisler iin uygundur.
Giri basnc 1-4 barg, k basnc max. 1000
mbar'dr.
325 m3/h'in zerindeki gaz debisi taleplerinde
MAVR veya DAITIM RKET onay
alnmaldr.
BASIN DRME ve LM STASYONU
Ana hattan gaz alacak
tesis balantlar hat-top
balants ile yaplacaktr.
Hot-tap balantlarnda,
sertifikal firma tarafndan
Hot-tap prosedr
hazrlanarak Mavir
veya Datm irketi nin
onayna sunulmaldr.

Hot-tap, Datm irketi gzetimi altnda tm teknik
emniyetler Mteri tarafndan alnarak yaplacaktr.
Bu tip balantlarda Katodik koruma sistem
balantlar Datm irketi katodik koruma
artnamesine veya Ulusal artname deerlerine
uygun olarak yaplacak ve projelendirilecektir.
Hot-Top lemi
Hat zerine Datm irketi tarafndan belirlenen
noktalara Teknik artnameleri gre iaretleme
(line marker) yaplacaktr.
HOT-TAP BALANTISI
HOT-TAP BALANTISI
HOT-TAP BALANTISI
HOT-TAP BALANTISI
HOT-TAP BALANTISI
HOT-TAP BALANTISI

Yer Tespiti ve Yaplacak Dzenlemeler ;
Basn drme ve lm istasyonu yeri tesis
arazisi ierisinde, sistemin emniyeti gz nne
alnarak ve Gaz Datm irketi bakm onarm
ekiplerinin kolay ulaabilecekleri yerden
seilmelidir. stasyon ile mevcut yol arasndaki
mesafe dzenlenerek mcrlanmal, mmknse
asfaltlanmaldr.
stasyonun kurulacak yerinin heyelandan uzak
bir yerde olmas gerekir. stasyonun ii ve
etrafnda gerekli evre dzenlemeleri yaplm
olmaldr. stasyon evresi tel it ile evrilmelidir.
stasyon ile tel it arasndaki mesafe en az 2,5 m
olmaldr.
Gzergah Tespiti Ve Balant Hatt malat :
Balant noktas Gaz Datm irketi tarafndan
belirlenir. Balant noktas ile istasyon kurulacak
yer arasndaki blge incelenir ve en uygun gei
gzergah tespit edilir. Tespit edilen gzergah
projelendirilerek Gaz Datm irketi tarafndan
onaylanr. Hattn imalat projeye uygun olarak
yaplr.
stasyon, Tesisatn Mlkiyeti Ve Sorumluluu :
elik balant hatt yapm ii ile RMS veya MS-B
tipi istasyonun temini iyeri sahibine
aittir.letmeye alnmasndan sonra elik balant
hatt, RMS veya MS-B istasyonunun mlkiyeti ve
iletme sorumluluu Gaz Datm irketi ait
olacaktr. stasyon k vanas k flanndan
sonraki hat (tesisat), iyeri sahibi mlkiyeti ve
sorumluluunda olacaktr.
Genel zellikler
1.Mteri istasyonlar ift hatl dizayn edilmelidir.
PID emalar verilmelidir.
2.Gaz hzlar 25m/s yi gememelidir.
3.k basnlar elik hattan beslenen istasyonlar
iin min. 1 barg,
PE hattan beslenen istasyonlar iin max. 1 barg
dr.
Farkl basn talepleri iin Mavir veya Gaz
Datm irketi nin onay alnmaldr.
4.stasyon ile ilgili ie balama dosyas Mavir
veya Gaz Datm irketi onayna sunulmadan
ie balanmamaldr.

Genel zellikler
5.malat tamamlanan istasyonlar iin istasyon
zerindeki tm ekipmanlarn sertifikalarnn,
imalat izimlerinin ve tm test ve kaynak
raporlarnn yer ald Bitirme Dosyas
hazrlanmal ve Gaz Datm irketi ne teslim
edilmelidir.
6.stasyona ait yedek paralar i bitiminde Mavir
veya Gaz Datm irketi ne teslim edilmelidir.
Ekipmanlar, Genel ve Teknik zellikleri
Borular
stasyon montajnda kullanlacak borular API 5L
Grade B snf olacaktr.
Fittingler
Fitingler ASTM A 234, grad WPB, sch 40,
aln kaynakl tipte, ANSI B 16.9a uygun
olmaldr.
Flanlar elik hattan beslenen istasyon iin
ANSI 300/150 RF , PE hattan beslenen
istasyonlar iin PN16 RF olacaktr.
Contalar flan normlarna uygun elik ve asbest
olmaldr.

Kresel Vanalar
stasyon giri vanalar kresel tip vana olacaktr.
elik hattan beslenen istasyonlar iin API 6D
monograml, flanl, ANSI 300 fullbore, olmaldr.

PE hattan beslenen istasyonlar iin PN16 Flanl tam
geili olup TS 9809 a uygun olmaldr.

Enstrman balants, vent ve drain iin kullanlacak
vanalar;
elik hattan beslenen istasyonlar iin ASTM A105 800lb barstock
tip,
PE hattan beslenen istasyonlar iin elik ve PN16 normlarnda
olacaktr. Tm vanalar tam geili NPT-ISO dili olacaktr.

Kelebek Vanalar
stasyon k vanalar kelebek tip vana olacaktr.
elik hattan beslenen istasyonlar iin ANSI 150 Lug tip API
6D AME B16,5 e uygun olacak,

PE hattan beslenen istasyonlar iin PN16 Lug tip ISO 5752
ye uygun retilmi TSE belgeli olacaktr. Btn vanalar
zerinde kol veya anahtar mevcut olmal ve ekipman ile
alp kapanabilmelidir.
Vanalar
KRESEL VANALAR
KELEBEK VANALAR
EK VALFLER
zolasyon balant elemanlar
stasyonun elektriksel yaltmn salamak
amacyla giri flan sonras ve k flan
ncesi bulunur.
elik hattan beslenen istasyonlarn giri-k
balantlarnda ANSI300/150 mono blok flan
azl izolasyon contalar kullanlacaktr.
PE hattan beslenen istasyonlarn giriini
Metal-Plastik gei fittingsleri konulmas yeterli
olup istasyondan sonra yeralt borulamasnn
yaplaca yerlerde yukardaki tarife uygun
izolasyon contas konulmas zorunludur.
zolasyon balant elemanlar

Filtre
Gaz iinde bulunabilecek 50 m dan byk toz
ve parac tutarak reglatr, kontrol ve
gvenlik ekipmanlar ile sayac koruyan
elemandr.
Filtrasyon esnasnda filtrelerde izin verilen
maksimum basn dmesi; nominal akta ve
min. giri basncnda en fazla 100 mbar
olmaldr.
Filtre kapaklar cvata ile monte edilecektir. Filtre
temizleme ve boaltma (pr) vanas flanl tam
geili tip olacak.
Filtre
1000 m3/h kapasiteye kadar olan istasyonlarda
DN25, 2000 m3/h kapasiteye kadar
istasyonlarda DN40, 2000m3/h kapasiteden
byk istasyonlar iin DN50 apta olacak.
Tahliye vanas kr flan ile istenildii zaman
alacak ekilde cvata somun kullanlarak
kapatlmaldr.
GAZ FLTRES
Diferansiyel manometre:
Her filtre zerinde lm aral 0-1000 mbarg
olan manometre bulunacaktr.
elik hattan beslenen istasyonlarn diferansiyel
manometresi SCADA uygulamalarnda
kullanlabilir, kontak kl olacaktr.
Emniyet kapamal gaz basn reglatr
(Slum-shut reglatr)
Gaz teslim noktas giri basncn Gaz Datm
irketi ile mteri arasndaki anlamada
belirlenen basn deerine ayarlamak ve
srekliliini salamak iin kullanlan ekipmandr.
ki hat zerinde aktif bir reglatr bulunur ve
basn drme ve lm istasyonlarnda,
reglatrlerden bir tanesi yedektir. Reglatrn
birinde meydana gelen aksamada dieri
otomatik olarak devreye girecek ekilde
ayarlanacaktr.
Reglatrlerin grlt seviyesi maksimum 70 dB
A olmaldr. Reglatrn malzemeleri kuru,
nemli, scak ve souk alma ortamlarna ve
gazn bileenlerine dayankl olmaldr.
Reglatr btn ak menzilleri boyunca
pompalama olmadan almal Reglatrn
hassasiyeti tm giri ve k basn aralklar
iin reglatr RG deeri 2,5 i, SG deeri 10 u
gemeyecektir. Reglatrler hibir akta gaz
szdrmamaldr.

elik hattan beslenen istasyonlar iin DIN3380
veya PED/97/23/EC uygunluu olan ANSI 300
gvdeli pilotlu reglatr kullanlmas zorunlu olup
pilot reglatr gvdesine balanmaldr. Ara pilot
basnc k basnc deerine gre ayarlanabilir
olmaldr. PE Hattan beslenen istasyonlar iin
yayl reglatrler kullanlabilecektir.

stasyonlarda k basncnn ayarlanan emniyet
snrlar ierisinde olduunu srekli kontrol
edebilmek amacyla emniyet elemanlar
kullanlmtr. Bunlar reglatr ncesi ayr bir
eleman olabilecei gibi reglatrlerle mono blok
eklinde de olabilecektir. Reglatrn k
basn deerinin ayarlanan maksimum deer
zerine kmas veya minimum deer altna
dmesi durumunda gaz akn keser.
Gaz aknn kesilme durumlar aadaki
ekilde olmaldr,

P > P1
P < P2
P = Reglatrn k basnc
P1 = 1,1 Pn ile 1,5 Pn arasnda sabitlenebilen
basn deeri
P2 = 0,4 Pn ile 0,8 Pn arasnda sabitlenebilen
basn deeri
Pn = nominal k basn deeri TS11655

alma ekli :
Emniyet kapama ventilleri ar
veya dk basnta gaz geiini
kapatrlar.
Kapama basnc yay (1,7) ile
ayarlanr. Emniyet kapama ventili
devaml ak (kurulu) durur.
mpuls devresi (2) ile gaz basnc
alma membran (3) altna
verilir. Basn set edilen deer
zerine knca alma membran
(3) yukarya doru kar, basn
set deerinin altna dnce
alma membran (3) aaya
doru iner ve her iki halde de
bilyalar (4) mildeki yuvalarndan
karlar. Yay (5) ventil taban
aa iter ve gaz geiini engeller.
Alt ve st basn kapamal
ventillerden baka sadece ar
st basnta kapatan ventiller
vardr.
RNEK:SLUM-SHUT RELATR
Basn Reglatr
ebeke gaz basncnn
tketim cihazlarnn kullanm
gaz basncna drlmesini
salayan ve montaj
noktasndan sonraki gaz
hatlarnn basncn ayarlayan
gaz armatrdr.

Gaz kontrol hatt
ekipmanlarnn dayanm
basnc, reglatr giri
basncnn 1,2 katndan kk
olmas durumunda ani
kapatmal reglatr
kullanlmaldr.
TS 10624 EN 88,
TS 11390 EN 334
Saya
Faturalama amal Rotary ve Trbin tipi sayalar
kullanlmaktadr.
Gaz arznn salanabilmesi asndan tm lm
sistemlerinin alr durumda olmas gerekir.
Sayalarn yerleimi ISO 9951 standardna
uygun olacaktr.
Tm trbin metreler alak frekanslar iin bir alak
frekans jeneratrne sahip olacaktr. Yksek
frekans gerektiren yerlerde ise yksek frekans
jeneratrne (tercihen slot sensr tipli) sahip
olacaklardr.
Saya
Trbin metrenin Sanayi ve Ticaret Bakanl ilgili
mevzuatlarna uygun olarak tip, sistem onaylar
ve ilk damga mhrleri yaptrlacak ve onay
belgeleri Gaz Datm irketine teslim edilecektir.
Trbin metrenin lm aral 1:10 olacak ancak
ihtiyaca gre 1:30 olarak da kullanlabilecektir.
Trbin metre iin gaz scaklk aral 10C ile
+60C , evre scaklk aral ise -20C ile +70C.
Trbin metrenin tekrarlanabilirlii, kararll ve
kayma zamanlar sertifikada aka belirtilecektir.
Trbin metrelerde, girite 5D, kta 5D
mesafede fittings kullanlmayacaktr.
Rotary tip sayalarda giri ve kta D
mesafesi braklmas zorunluluu yoktur.
Rotary Sayalar mterinin minimum ve
maksimum deerlerini lecek ekilde
seilecektir. Yksek basnl ve kesintisiz gaz
arz istenen yerlerde her iki hatta saya
konmas zorunludur, dier hallerde tek saya
konacak ancak ikinci hatta trbin metre by
pas konacak, trbin metre makaras
hazrlanacak, ancak makara taklmayp
flanlar krlenecektir.
Endstriyel tesislerde, sayacn minimum
okuma deerinin altnda kalan kapasiteye
sahip yakc cihazlar iin ancak saya
ncesinden balant yaplarak ikinci lm
sistemi kurulmak suretiyle gaz verilebilecektir.

Genel Saya Yerleim Kurallar
21 mbar basnla alan cihazlarda basn drc
reglatr, saya ncesine konulmaldr.
21 mbar zeri basnla alan cihazlarda (sanayi tipi
ocaklar, frnlar vb.) basn drc reglatr, saya
sonrasna konulmaldr.
Saya Makaras
stasyonda bulunan ve mekanik lmlemeyi
salayan sayacn arzalanmas durumunda gaz
arznn durdurulmamas amacyla yedek hatta
montaj yaplan elemandr.
TRBNMETRE ROTARMETRE
Elektronik Hacim Dzeltici ( CORRECTOR)
Sayalar zerinde standart artlar (1,01325
barg ve 15C) esas alnarak basn, scaklk ve
sktrlabilirlik faktrne gre bir hacim dzeltici
(corrector) mevcuttur.
Sz konusu corrector yazlm donanmnn Gaz
Datm irketinin scada sistemine uyumlu olan
firmasndan temin edilmeli ve kullanlmaldr.
300 mbarg zerinde doalgaz kullanan
mterilerin otomatik hacim dzeltici
bulundurmaldr.
Elektronik Hacim
Dzeltici (EHD)
Emniyet tahliye vanas ve hatt
Bu vanalar, sistemi ar basnca kar korur.
Anlk basn ykselmelerinde fazla gaz
sistemden tahliye ederek reglatrn (emniyet
kapamal) kapanmasn ve hattn devre d
kalmasn nler. Emniyet tahliye vanas istasyon
k vanas ncesine konur ve giriinde bakm
onarm amal vana konur. Emniyet tahliye
borusu istasyon dna(kabin) tanacak ve
yamur vb. olaylardan korunacak ekilde dizayn
edilecektir.
alma ekli :
Normal almada ventil
kapaldr.
Gaz firar basnc yay (1) ile
ayarlanr. Gaz bir mille birbirine
bal alma membran (2) ve ventil
taba (3) arasndan ortama yaylr.
Yay (1) alma membran ventil
taban aaya iterek gaz geiini
engeller.
Set edilen firar basnc zerindeki
basn darbeleri alma membran
ve ventil taban yukar iter, alan
ventil tabandan geen gaz firar
hatt zerinden at zerine atlr.
Ana devrede basn decei iin
ventil taba gaz firarn engeller.
EMNYET FRAR VENTL
(Safety Relief Valve)
Manometreler
stasyon giri ve klarndaki basn deerlerini
(barg) okuyabildiimiz elemanlardr.
stasyona 4 adet manometre konulmaldr.Giri
vanasndan sonra k vanasndan nce ve iki
adet reglasyon hatt zerine konur.
Manometreler paslanmaz elik,100 mm apl
yuvarlak kadran, %1 hassasiyette NPT dili
kalibrasyon sertifikas olacaktr.
Manometreler alma basncnn minimum 1,3
kat lm aralna sahip olacaktr.
Termometreler
stasyon giri ve kndaki gaz scaklk
deerlerini (C) okuyabildiimiz elemanlardr.
Paslanmaz elik,arkadan kl, 100mm
apnda yuvarlak kadran -10....+60C skalal
olacaktr.
Switchler
stasyondaki sinyal devrelerini ap kapamaya
yarayan elemanlardr. Gaz Datm irketi scada
sistemine uyumlu almal ve ilgili firmadan
temin edilmeli ve kullanlmaldr.
Basn Transmitter,Transducerleri
stasyon giri ve k basn bilgilerini (barg)
cinsinden corrector e veya flow computer e
gnderen elemanlardr. Gaz Datm irketi
scada sistemine uyumlu almas iin ilgili
firmadan temin edilmeli ve
kullanlmaldr.Transducerlerin giriine yollu
ine vana konacaktr.

Scaklk Transmitterleri( THERMOWELL
YATAKLI)
stasyon giri ve k scaklk bilgilerini (C)
cinsinden corrector e veya flow computer e
gnderen elemanlardr. Gaz Datm irketi
scada sistemine uyumlu almas iin ilgili
firmadan temin edilmeli ve kullanlmaldr.
Scaklk sensrleri mutlaka termowell yatak
ierisine konacak boruya direk montaj kesinlikle
yaplmayacaktr.
Montaj
RMS-B, MS-B istasyonlar mutlaka uygun dizayn
edilmi ase zerine monte edilecektir. ase ile
borulama arasna lastik konacak ve support
(destek) balant elemanlarna mutlaka izole
malzeme geirilerek balant yaplacaktr.
stasyon ve scada balant kabini
stasyonlar , d etkenlerden korumak amac ile
kabin iine yerletirilecektir. Ayrca scada
balantlarnn topland ve muhafaza altna
alnd eleman olup koruyucu ana kabinle
birleiktir.ase zerine oturtulmu istasyon
kabini kontrol ve bakm onarm almalarnda
rahat alacak ekilde ekipman ve kabin aras
mesafe tm ynlerden en az 50 cm. olacak
ekilde yaplacak tm kaplar alabilir ve
sklebilir ekilde dizayn ve montaj yaplacaktr.
Bitiik nizamda montaj yaplm scada kabini ile
istasyon kabini arasnda kablo kanal olacaktr.
Kabinler min. 1mm paslanmaz elikten imal
edilecektir.
stasyon ve scada balant kabini
Kaplar , ykseklii 1800 mm den dk olan
kabinlerde 2 mentee, dierlerinde ise 3
mentee ile sabitlenecektir. Kilitler asma tip
olmayacak gbekli tip kilit tercih edilecektir.
Havalandrma iin kabin yzeyinin yaklak %5 i
orannda st ve alt ksmlara havalandrma
panjurlar alacaktr.
Babo akmlara ve
elektrostatik yklere
kar koruma
RMS , MS-B den akm
gemesini (katodik
koruma akmlar, ba bo
akmlar, elektrostatik
ykler) engellemek iin
istasyon atlamal
topraklama balantlar
yaplp cihazlar, ase ve
kabin ayr ayr topraklama
levhalarna balanmaldr.
Topraklama direnci 1 ohm
dan kk olmaldr.
Boyama
Paslanma ve korozif etkilere kar istasyonun
tamam kumlama yaplarak boyanacaktr.
Boyamada 1 kat antipas ve iki kat boya
uygulanacaktr. Boyamada aadaki renkler
kullanlacaktr.
-Borular ve balantlar sar
-Vanalar ve ekipmanlar krmzya boyanacaktr.
Kaynaklar
Her kaynak API 1104 e gre radyografiksel
olarak %100 muayene edilecek ve kaynak filmleri
Gaz Datm irketine teslim edilecektir.
Scada balants ve RTU
stasyonlar Gaz Datm irketine scada
sistemine uygun olarak dizayn edilecek ve
scada balant malzeme ve cihazlar olarak Gaz
Datm irketinin kulland malzemeleri
kullanlacaktr.
Scada balants iin;
-220 volt AC
-Telefon hatt
-Sayaca yakn noktada dorulama alan dnda
Basn Transduceri balamak iin yollu ine
vana takl

Scada balants ve RTU
-Sayaca yakn noktada dorulama alan dnda
Scaklk indikatr balanabilecek temowell
yata yerletirilmi balant noktalar
-Emniyet kesme vanas kollarna, Ana kabin
kapsna ve scada kabin kaplarna switch
-Giri ve k basn balant noktas yollu
ine vanal ve Filtre fark manometre sinyal k
balantlar hazrlanacak.
-Ana kabin ile scada kabini arasnda exproof
kablo gei noktalar olacaktr.
Yedek malzemeler
stasyon teslimi esnasnda aada listesi olan
malzemeler Gaz Datm irketine teslim
edilecektir.

Termometre (-10.+60) C 2 adet
Manometre (giri ve k basncna uygun) 2 adet
Filtre kartuu 2 adet
Reglatr ve emniyet kesme vanas tamir kiti 2 takm
Saya giri filtresi 2 adet
Saya makaras 1 adet
Basn transducerleri(giri,lm ve k) 1er adet
Scaklk indikatrleri(giri,lm ve k) 1er adet
Switchler 5 adet
Markalama
stasyon kabini ve asesi zerinde istasyona ait
tm bilgilerin yer ald metal etiketler
konulacaktr.

NOT 1 : Tm enstrman balantlarnda uygun
apta weldoled veya tridoled kullanlacaktr.
NOT 2 : stasyonun periyodik bakm veya
herhangi bir sebeple devre d kalmas
durumunda istasyona mdahale yalnzca Gaz
Datm irketi yetkilileri tarafndan yaplr.

Weldolet Te fittingsin kullanlamad yerlerde byk apl
borudan kk apta branman alnarak manometre ve
tahliye hattna balanan kaynakl balant elemandr.
Tridolet ise; elik boru hattndan k alnmak istendiinde
kullanlan yksek basn snf balant elemandr.

Basn Drme ve lm stasyonu MS PID
ekil 1 : MS PID (lm stasyonu)
ekil 2 : RS PID (Regle stasyonu)
Basn Drme ve lm stasyonu RS PID
ekil 3 : RMS-B PID (Basn Drme ve lm stasyonu)
Saya reglatr nnde
Basn Drme ve lm stasyonuRMS PID
ekil 4 : RMS-B (Basn Drme ve lm stasyonu)
Saya reglatrden sonra
Basn Drme ve lm stasyonuRMS PID
Basn Drme ve lm stasyonu
Ekipman Listesi
RMS B Ekipman
listesi :
1 zolasyon contas
2 Basn gstergesi
(Manometre)
2-1 yollu vana
3 Scaklk gstergesi
(Termometre)
4 Kresel vana
5 Filtre
5-1 DP Diferansiyel
manometre
5-2 DP gstergesi
5-3 yollu vana
6 Tahliye (Vent) ve Drain
Vanas
7 Kabin
7-1 Exproof switch

8 Scaklk sensr (PT100)
9 Basn sensr
(Transducer)
10 Saya (Rotarymetre veya
Trbinmetre)
10-1 Pulse metre
(LF,MF,HF)
10-2 Saya makaras
11 Reglatr
11-1 Slam-Shut
Emniyet kapatma vanas
12 Kresel vana
13 Emniyet Tahliye vanas
(Relief)
13-1 Vana
14 Bypass vanas
15 Elektronik Hacim
Dzeltici ( CORRECTOR)
Basn Drme ve lm stasyonu Kabini
d el ik l er i
Basn Drme ve lm stasyonu
Tel it ve Topraklama Detay

STASYON BORU
API HESABI

D: Boru ap mm
Q: max. Gaz Ak Debisi m
3
/h
P: min. Gaz Ak Basnc barg
V: Gaz Ak Hz m/sn
kan sonuca gre D apna yakn st boru ap alnr.
elik hatlarda stasyon Giri ap min. DN 50 mm (2) alnr.

\
D= 18,82 x
Q
Px V
STASYON BORU API HESABI :
STASYON BORU API HESABI :
Hesaplamalarda, her zaman min. Gaz basnc ve
max . gaz ak debisi dikkate alnr.
A tipi istasyonlarda; basn dm (reglatr)
ncesinde izin verilebilir max. gaz hz 20 m/sn,
basn dm (reglatr) sonrasnda izin
verilebilir max. gaz hz 20 m/sn olarak alnr.

B tipi istasyonlarda; giri hz 20 m/sn, k hz
25 m/sn olarak alnr.

C tipi istasyonlarda ise hem giri hz, hem k
hz 25 m/sn olarak alnr.

rnek :
Verilenler :

Pg = 12-19 barg
P = 1 barg
Q = 1200 m
3
/h

D: Boru ap mm
3
/h
V: Gaz Ak Hz m/sn

\
D= 18,82 x
Q
P x V
stasyon Giri ap Hesab :
P
m
= 12 + 1 = 13 barg
\

1200 m3/h
13 barg x 20 m/sn
D= 18,82 x
P
m
= 12 + 1 = 13 barg
\

1200 m3/h
13 barg x 20 m/sn
D= 18,82 x
D= 40,43 mm
Sayfa : 49
stasyon Giri ap Seimi :

Hesaplanan ap (mm) : 40,43 mm
D
g
Seilen ap (mm) : 52,50 mm- DN50 - 2
(DN40 1 Yetmesine ramen)

Not: (Giri ap DN50- 2- 52,50 mm nin
altnda olmayacaktr.)

D: Boru ap mm
3
/h
V: Gaz Ak Hz m/sn

\
D= 18,82 x
Q
Px V
stasyon k ap Hesab :
stasyon k ap Seimi :
P

= 1 barg
Q = 1200 m3/h
V = 25 m/sn

P
m
= 1 + 1 = 2 barg
\

1200 m3/h
2 barg x 25 m/sn
D= 18,82 x
P
m
= 1 + 1 = 2 barg
\

1200 m3/h
2 barg x 25 m/sn
D= 18,82 x
D= 92,20 mm
Sayfa : 49
stasyon k ap Seimi :

D
Seilen ap (mm) : 102,3 mm-DN100- 4

stasyon Saya Seimi :

Qsaya : llen m
3
/h
Qtketim : Hesaplanan kapasite m
3
/h
Q
n
: Sayacn debisi m
3
/h

P
m
: Mutlak basn barg (P
m
= P
atm
+P
il
)
P
il
: Doal gaz hattnn iletme basnc
P
atm
: Atmosfer basnc = 1 bar


Hesaplama Yntemi:

Qtketim = Qsaya * Pm


veya
Qsaya = Qtketim / Pm

Sayacn Hassasiyeti ;
Qmin = Q
n
/ 20

Saya Seimi :
P
g
= 12-19 bar
P
= 1 bar
Q = 1200 m
3
/h
Saya Seimi :
Q
s
= Q / P
m
= 1200 / (12+1)
Q
S
= 92,31 m
3
/h
Saya Seimi :
Sayfa : 14
Saya Seimi :
Saya Seimi :

Saya Tipi olarak;

G65 Trbinmetre veya Rotarymetre seilir.

Saya Seimi :
Saya lm hassasiyeti 1/20 ise;

Qmin = Q
n
/ 20
Qmin = 100 / 20 = 5 m3/h olur.

Eer tesisin min. Tketim kapasitesi 5
m3/h in altnda ise, rnein 1 m3/h lik
mutfak oca olsa idi, sayacn hassasiyeti
1/100 olarak seilmeliydi.


Saya k (dk basn) tarafnda
olsayd;

Qsaya = Qtketim / Pm

Saya Seimi :
P
= 1 bar
Q = 1200 m
3
/h
Saya Seimi :
Q
s
= Q/P
m
= 1200 / (1+1)
Q
S
= 600 m
3
/h
Saya Seimi :
Sayfa : 14
Saya Seimi :
Saya Seimi :

Saya Tipi olarak;

G400 Trbinmetre veya Rotarymetre
seilirdi.

Reglatr Seimi :
Q = K * C
g
* P
m

Q : Debi m
3
/h
C
g
: Reglatr geirgenlik katsays
P
m
: Mutlak basn barg
P
il
: Doal gaz hattnn iletme basnc
P
atm
: Atmosfer basnc= 1 bar (P
m
=P
atm
+P
il.
)
K : Doal gaz katsays (0,52)

Reglatr Seimi :
FL serisi BFL-25 tipi reglatrlere ait Cg
geirgenlik katsays
Cg= 500 m3/h (Katalog Deeri)
P
m
= 12+1 = 13 barg
K= 0,52 (Doal gaz katsays)
Q= K*C
g
*P
m
Q=0,52*500* 13
Q=3380 m
3
/h Hesaplama sonucunda
BFL-25 tipi reglatrn 12 barg basn
altnda 3380 Nm
3
/h kapasiteyi karlad
grlmektedir.

Vana ve Relief Vanas Seimi :

Vana seimleri yaplrken, giri - k
aplar ve saya balant ap gz nnde
bulundurulur.

Emniyet ventili, toplam kapasitenin
%10'unu karlayacak ekilde seim
yaplr.

5 ENDSTRYEL
TESSLERDE DOALGAZ
TESSATI YAPIM
KURALLARI
DOALGAZ TESSATI
Doalgaza dnm ilemi;
htiya duyulan doalgaz debisine ve basncna
uygun doal gaz teslim noktasna, sonrasnda
da tesisatn Ulusal Endstriyel ve Byk
Tketimli Tesislerin Doalgaza Dnm
artnamelerine, yerel gaz datm
irketlerinin artname ve TSE 7363
Standartna uygun olarak tasarlanmas ile
yaplr.
BORU HATTI TASARIMI
Azami gaz eki miktar
Mteri ile Gaz Datm irketi arasnda yaplan
doalgaz sat szlemesinde belirlenen saatlik
maksimum gaz eki miktardr (m/h). Boru ap
belirlenirken ileride olabilecek tketim artlar gz nne
alnarak saptanan maksimum kapasite dikkate
alnmaldr.
Gaz teslim noktas k basnc
Mteri ile Gaz Datm irketi arasnda yaplan
doalgaz sat szlemesinde, gaz teslim noktas tipine,
kapasitesine ve mteri ihtiyacna gre belirlenen
basntr.
Gazn hz
Sistemde gereksiz grlt ve titreimi nlemek amacyla
kabul edilebilir maksimum gaz hz 25 m/sn dir.
BORU HATTI TASARIMI
Gzergah seimi
Gzergah seimi srasnda boru hattnn mekanik hasar
ve ar gerilime maruz kalmayaca emniyetli yerlerden
geirilmesine dikkat edilmelidir.

Boru hatt yakt depolar, drenaj kanallar, kanalizasyon,
havalandrma bacas, asansr boluu ve yangn
merdivenleri gibi yerlerden geirilmemelidir.

Boru hatlar takviye amac ile yaplm herhangi bir
yapnn bnyesi bir eleman ya da onu glendiren bir
sistem gibi dnlemez, yaplamaz.
BORU HATTI TASARIMI
Boru hatt
Gaz teslim noktasndan sonra ekilecek boru hattnn
elik olan ksmlarnn tamamnda kaynakl birletirme
yaplmaldr.

Gaz teslim noktasndan sonra tesis genelinde boru
tesisatnn tamam elik veya bir ksm elik bir ksm PE
boru kullanlarak yaplabilir.

PE boru kullanm ile ilgili uygulamalar gaz teslim
noktasnn tipine gre deiir. Gaz teslim noktasnn elik
hattan beslenen istasyon olmas durumunda; toprak alt
hatlarda PE boru kullanlmas sz konusu ise, istasyon
kndan sonraki min. 5 m. lik ksm elik boru olmal
(P0 hatt), daha sonra PE/elik gei paras ile PE
boruya geilmelidir.

BORU HATTI TASARIMI
zolasyon Flan:
Boru hattnn
topraktan kt
noktaya yakn bir
yere konmaldr.
zolasyon flan
Doal gaz tesisatnda standard olmayan hibir rn
kullanlamaz. Kullanlacak boru, balant elemanlar ve
sayalar aadaki standartlara uygun olarak imal
edilirler:

elik borular: TS 6047, ISO 3183, EN 10208
Kaynak azl elik balant eleman: TS 2649, ISO/R 64221, DIN
1681.1629.1745
Dili balant eleman: TS 11 EN 10242, EN 10242
PE borular: TS 10827, ISO 4437, EN 15551,2
PE balant eleman: TS 6270, EN 15553,4
Kresel vana: TS EN 331, TS 9809, ISO 7121
Flalar (kaynak boyunlu): TS ISO 70051
Dikisiz bakr borular: TS 9872 EN 1057, EN 1057
Esnek elik borular: TS 10670, TS 10878
Gaz sayalar: TS 5910 EN 1359, TS EN 12480, EN 12261

A- DOALGAZ TESSATI MALZEMELER

Filtreler: TS 10276, TS 11672
Reglatrler: TS 10624, TS EN 88, EN 88, TS 11390 EN 334, EN 334
Manometre: TS EN 837, EN 837
Selenoid valf: TSEK UBM-M-01/14.02.2006)
Relief valf: TS 11655, DIN 3381
Contalk malzemeler: TS EN 751-2
Szdrmazlk svlar: TS EN 751-1-2-3
Doal gaz szdrmazlk macunu: TS 10944, ISO 7483
Deprem vanalar: TS 12884
Gaz basn prosestatlar: TS EN 1854, EN 1854
Test nipeli: TS 11 EN 10242
Gaz alarm cihaz: TS EN 60079

A- DOALGAZ TESSATI MALZEMELER :
B- YER ALTI BORU HATLARI :
Yer altna denecek borular elik ise polietilen
(PE) kapl olacaktr.
Polietilen borular kullanlabilir.
PE kapl boru bulunamamas durumunda GAZ DAITIM
FRMASINDAN ZN ALINMAK KOULU LE %50
bindirmeli PE esasl bantlarla kaplanmaldr..
Test basnc alma basncnn 1.5 kat
alnacaktr.
Yer alt boru hatlarnn gzergah seiminde boru
hattnn mekanik hasar ve ar gerilmeye maruz
kalmayaca gvenli yerlerden geirilmesine
dikkat edilmelidir.

Yeralt elik Doalgaz Boru Detay
Yeralt PE Doalgaz Boru Detay
Yeralt Borular in aret eridi
Uygulamas :
kaz band
B- YER ALTI BORU HATLARI
Tesisat galerisi boyutlar
doalgaz hattnn bakm,
onarm ve kontrolne imkan
verecek llerde olmal.
Tesisat galerisi
havalandrlmasnda,
eime, gaz birikmeyecek
ekilde havalk bacalarna,
dikkat edilmesi gereklidir.
Aydnlatma yaplacaksa ex-
proof aydnlatma yaplmal.
Galeri iinde kullanlacak
boru PE kapl olmaldr.

Yer alt tesisatlarda emniyet mesafelerine
uyulmaldr.

PARALEL VEYA DKNE GE MNMUM MESAFE
ELEKTRK KABLOLARI 50 cm.
KANALZASYON BORULARI
AGRESF AKIKAN BORULARI
OKSJEN BORULARI
DKNE GE = 50cm.
PARALEL GE = 100 cm.
METAL BORULAR 50 cm.
SENTETK BORULAR 30 cm.
AIK SSTEMLER (KANAL VS.)
DKNE GE = 50 cm.
PARALEL GE = 150 cm.
DER ALTYAPI TESSLER 50 cm.

Klfl geiler
Borunun ar yke maruz kald (yol geii vb.) durumlarda trane
derinlii arttrlmal ve boru st seviyesinin trane st seviyesine olan
mesafesi 80 cm olmaldr. Zorunlu nedenlerle boru st kotunun 80
cm den az olduu yerlerde elik klf iine alnmas uygundur. Klf
borusunun i ap doalgaz borusunun d apndan en az 6 cm
byk olmaldr.
1. Gaz Boru Hatt
2. Klf Borusu ile Gaz
Borusu Arasna
Konulan Ayrc
3. Klf Borusu (elik)
4. Klf Borusu le
Borunun Arasn
Kapama Yks
(Kauuk, plastik,
v.b.)
5. Yksk Bilezii
(Paslanmaz elik)
Klfl Geiler
KATODK KORUMA
KATODK KORUMA
elik hatlarda boru ap ne olursa katodik koruma
yaplmaldr.
Toprak alt elik borularn korozyona kar aktif olarak
korunmas iin katodik koruma yaplmaldr. Borunun
yeraltndan yerstne kt noktalarda elektriksel
yaltm salamak zere yerden minimum 0.5 m yksee
izolasyon flan konulmaldr.
ELK KILIF
KAYNAKLAMA
MTER SERVS
STASYONU
ZOLASYON FLANI
50 cm
SICAK SARGI
KATODK KORUMA UYGULAMASI
YKSEK
DRENL
VOLTMETRE
m V
REFERANS ELEKTROT
( Cu / CuSO4 )
L ALMA TEKN
Voltmetrede en az 850 m V
okunuyor ise katodik
uygulamas dorudur
Magnezyum
ANOT
Galvanik Anotlu Katodik
Koruma Sistemi
KATODK KORUMA
Mg Anod
KATODK KORUMA
KATODK KORUMA
GALVANK ANOTLU KATODK KORUMA :
1. Galvanik anot boru hattndan en az 3 m uzaa ve 1-1,5
m derinlie gmlmelidir.
2. Anot st mutlaka boru tabanndan aada olmaldr.
3. Anodun su geirmez muhafazas karldktan sonra
anodun stne su dklmelidir.
4. Anot kablosu bakrdan yaplm en az 6 mm
2
kesitinde
NYY tipi yaltlm kablo olmaldr.
5. Katodik koruma sistemi tamamlandnda voltaj -0.85
Volt veya daha negatif olmaldr. Birden fazla anot
kullanlaca zaman anotlar birbirine paralel
balandktan sonra lm kutusuna bir kablo ile
balanmaldr.
6. Katodik koruma hesaplanrken, topran kimyasal
analizi yaplmal ve gmlecek metal ktleye gre
seim yaplmal.
7. Katodik korumann her 6 ayda bir lm yaplmaldr.
BORU AP
ANOT BOYUTU
2 lb 3,5 lb 6,5 lb 11 lb 17 lb
0,907 kg 1,588 kg 2,948 kg 4,989 kg 7,711 kg
DN 25 150 m 260 m 480 m 760 m 1270 m
DN 32 110 m 190 m 380 m 600 m 1000 m
DN 40 85 m 160 m 300 m 480 m 800 m
DN 50 70 m 130 m 240 m 380 m 640 m
DN 65 55 m 100 m 190 m 290 m 490 m
DN 80 45 m 80 m 150 m 240 m 400 m
DN 100 40 m 70 m 120 m 190 m 320 m
DN 125 30 m 50 m 100 m 155 m 250 m
DN 150 20 m 40 m 80 m 130 m 210 m
Yaklak Katodik Koruma Miktarlar :
mV
Yksek idirenli
Voltmetre
Referans Elektrot
(Cu/CuSO4)
l alma ilemi ekilde grld gibi yaplmaktadr.
Voltmetrede en az -850 mV okunuyor olmaldr.
KATODK KORUMA
zolasyon flan
Bir bina iin denecek yer alt doalgaz hatt
baka bir binann mlkiyetinden geemez.

Boru hatt hibir zaman yakt depolar, drenaj
kanallar, kanalizasyon galeri, bodrum kat,
havalandrma bacas, asansr boluu vb.
yerlerden geirilmemelidir.

kaz band
PE-elik Geii
Yeraltnda denecek PE borular, yer stne kmadan
nce PE-elik gei paras ile elik boru balants
yaplmaldr.
zole Flanlar
zole Mafsal
PE-elik Gei
C- YERST BORU HATLARI
Doalgaz tesisatlar binaya giri yaparken;
yeterince aydnlatlm, kuru, kendi kendine
havalanabilen ve kolayca ulalabilen bir
yerinden girer.
Gaz borusu, hasara uramayacak bir biimde
korunur. TS 7363e gre doal gaz borular,
Doal gaz borular iletme tarafndan her zaman
kolayca grlebilecek, kontrol edilebilecek ve
gerektiinde mdahale edilebilecek yerlerden
geirilir.

C- YERST BORU HATLARI
tesisatlarda standartlara uygun doalgaz borular
kullanlmaldr.
Doalgaz tesisat dili, kaynakl veya flanl olarak
ilenebilir. Boru anma ap 25 mm.(1)< ise borular
pasolu ilenmelidir. Boru anma ap 25 mm.(1) den
byk olan borular veya alma basnc 50 mbar. zeri
olan tesisatlar yerinde kaynatlmaldr.

YERST BORU HATLARI
AKV :
Doal gaz; rahata ulalabilecek ve hasar
grmeyecek bir noktaya tm tesisatn gaz
akn gerektiinde kesip ama ilevini yerine
getirecek bir AKV (Ana Kesme Vanas) konulur
(TS 9809 veya TS EN 331). AKV bina dnda
bir noktaya konulacak ise havalandrlm bir
kutu iine alnr. AKV ap hattn ap ile ayn
olur. DN 65 ve zeri aplardaki AKV, flanl ve
tam geili kresel vana kullanlr.

AKV :
Gaz teslim noktasnn istasyon olmas
durumunda, istasyondan minimum 3 m. uzakla
AKV konulmaldr (TS EN 331, TS 9809).

Boru hattnn giri yapt bina ile istasyon
arasndaki mesafenin 50 m den byk olmas
durumunda bina dna ikinci bir AKV konmaldr.
YERST BORU HATLARI
AKV :
stasyon ile ikincil basn drme istasyonu
arasndaki mesafe 10 m. den daha az ise, basn
drme ve lm istasyonu knda AKV
konulmasna gerek yoktur.

Gaz teslim noktasnn servis kutusu olmas
durumunda AKV saya ncesinde konulmaldr.
Sayacn, boru hattnn giri yapt binaya olan
mesafesinin 50 m. den fazla olmas durumunda
bina dna ikinci bir AKV konulmaldr.
YERST BORU HATLARI
elik boru hatlar yaplarda deme veya sva
altnda kalmamaldr.
Tesis ilerinde korozif ortam (yksek rutubet, asidik
ortam v.b.) olmas durumunda boru hatt ve fittingler
korozyona kar nce antipas, sonra koruyucu boyalarla
(sar renkli) boyanmak sureti ile tam korunmu olmaldr.
Doal gaz hatlarnn duvar ve demelerden
geilerinde koruyucu klf borusu kullanlmaldr.
Gaz boru hatt elik
klf iine alnmal,
Klf borusu iinde
kaynakl ekler
kullanlmamal,
Bu yerlerde hibir
yardmc boru
eleman tesis
edilmemeli,
Korozyon tehlikesi
sfra indirilmeli,
Uygun havalandrma
dzenei
oluturulmaldr
1
3
2
5
4
1- Gaz boru hatt
2- Klf borusu ile boru arasna konulan ayrc (Separatr)
3- Klf borusu (elik)
4- Klf borusu ile borunun arasn kapama yks (kauuk, plastik v.b.)
5- Yksk bilezii (Paslanmaz elik)
ekil-8 Muhafaza borusu detay
Doal gaz hatlarnn duvar ve demelerden
geilerinde koruyucu klf borusu kullanlmaldr.

Doal gaz tesisat iin minimum mesafeler
Montaj ve demontaj kolayl
asndan 20 cm. mesafe
tavsiye edilir.
Doal gaz tesisat iin minimum mesafeler
Boru tesisat elektrik tesisat, buat kutusu, elektrik
sayac vb. ekipmanlardan 15 cm., 380 V ve zeri
tesisatlarda ise 30 cm. uzaktan ekilmelidir.

Doalgaz tesisat kendi amac dnda kullanlamaz.

doalgazprojesi.com dan alnmtr.
Doalgaz tesisat kendi amac dnda kullanlamaz.
doalgazprojesi.com dan alnmtr.
rnein, Topraklama eleman olarak kullanlamaz
Boru tesisat sk aralklarla lastikli kelepelerle
sabitlenmeli veya konsollanmaldr. Kelepeler
balant elemanlar ve balant noktalarna
gelmemelidir.
Doal gaz borular duvarlara tespitinde DN 50 ve
altndaki aplar iin plastik veya elik dbelli
kelepeler, DN 65 ve daha byk aplarda elik
dbelli kelepeler kullanlr.
Boru kelepeleme mesafeleri
Boru ap Yatay (m)
Dey
(m)
1/2 2,0 2,5
3/4 2,5 3,0
1" 2,5 3,0
1 1/4 2,7 3,0
1 1/2 3,0 3,5
2 3,0 3,5
2 1/2 3,0 3,5
3 3,0 3,5
4" 3,0 3,5
6" 5,5 7,5
8" 6,0 8,5
Doal gaz tesisat konsollama rnekleri
BORU API KEBENT PLAKA PLAKA PLAKA Dbel ap Ask U CVATA
A * B* C DelK ap Delik Says ubuk ap API
1/2"- 1" 30 * 30 * 4 10 2 M8 8 6
1 1/4"- 1 1/2" 30 * 30 * 5 150 * 100 * 5 12 2 M10 10 6
2" 30 * 30 * 5 150 * 100 * 5 12 2 M10 10 6
2 1/2" - 4" 30 * 30 * 5 150 * 100 * 5 12 4 M10 10 6
Doal gaz tesisat konsollanmas
Yerst boru hatlarnn,
dier yerst borularyla
paralel gitmesi
durumunda minimum
doalgaz boru d ap
kadar bir mesafeden
gemesi gerekmektedir.

Gaz borusu, tahrip edici
(agresif) akkan ve d
yzeyi terleme yapan
borularn stnden
gemelidir.

rnein; Ask ve tayc eleman olarak kullanlamaz
ki bina arasnda dilatasyon yaplm ise buradan geen
doalgaz borusu esnek balant eleman ile balanmaldr.
Dilatasyon in Esnek balant uygulamalar
Boru bkme nadiren kullanlmakla beraber i
apn daralmamasna ve boruda deformasyon
olmamasna dikkat edilmelidir.
Eer bkme kullanlacak ise bkme yar ap;

20 mm.lik boru iin 125 mm.den,
50 mm.lik boru iin 250 mm.den kk
olmamaldr.

Not: Toprak altnda kalacak tesisatlarda boruyu
bkerek ekil verme kullanlmamaldr.

Doalgaz tesisatlar, (Kolon, kazan hatt vs) elektrik
birikmesine kar MUTLAKA topraklanmaldr.
Doalgaz Tesisatlarnn Getii Mahaller de
Aspirasyon yaplmal.
Doalgaz tesisatnn getii
mahallerde
havalandrlmas iin gazn
toplanmas muhtemel olan
yerler, d ortamla
dorudan veya kanal
kullanlarak balanr.
Havalandrma yapmann
mmkn olmad
durumlarda ex-proof gaz
alarm cihaz kullanlmal,
Aspirasyon yaplmal.
Havalandrma fan ile yaplyor ise kullanlan fan ex-proof
olmal.
Boru hatlar kolon, kiri v.b. yap tayc elemanlarn
delmek sureti ile tesis edilmemeli, gzergah boyunca
herhangi bir yap elemanna temas etmemelidir.

Tahliye Hatt (Vent) :
Boru hattndaki gazn gerektiinde tahliyesi iin; boru
hattna (hat binaya girmeden nce), emniyet kapama
vanalar sistemine, basn tahliye vanalarna, brlr
ncesi gaz kontrol hattna monte edilmelidir.

Bir kesme vanas ve bir k borusundan ibarettir.
Kapal mahallerde bulunan tahliye borularnn ucu
emniyetli bir ortama ve at seviyesinin en az 1,5 m
yukarsna karlmaldr. Eer at seviyesine karlma
durumu mmkn olmuyor ise tahliye borusu potansiyel
tutuma kaynandan uzaa, gaz birikme olasl
olmayan bir d ortama karlmaldr.
Tahliye Hatt (Vent) :
Tahliye borular kelepelerle sabitlenmelidir. Mmkn
olduunca boru boyu ksa olmal ve gereksiz
dirseklerden kanlmaldr. Boru boyu 20 m. yi
geiyorsa boru ap bytlmelidir. Tahliye hatlar tek bir
boru birletirilerek tahliye edilmek istenirse, bu durumda
tahliye borusunun kesiti tahliye edilecek borularn kesit
alanlarnn toplamnn 2 kat olmaldr. Tahliye borusunun
ap emniyet kapama vanas giriindeki boru apnn
olmaldr (min. DN 20). Tahliye borusunun ucu iine
yabanc madde veya yamur, kar suyu girmeyecek
ekilde olmaldr.
TAHLYE
BORUSU

Emniyet selenoidi, st havalandrma menfezinden daha
yksek bir seviyeye yerletirilen ex-proof gaz alarm
cihazndan kumanda alarak almas gerekir.

MUTFAK HATTI
SELENOD VALF
6 BORULARIN
BRLETRLMES
elik Borular
elik borular kaynakl ve dili olarak
birletirilebilir.

1- elik Borularn Kaynakl Birletirilmesi
a- Elektrik Ark Kayna
b- Gaz alt Kayna
c-TIG (Tungsten nert Gaz ) Kayna
d- MIG/MAG (Metal nert/Metal Aktif Gaz)
Kayna
e- Oksi Asetilen Kayna
Kaynak Nedir?
Kaynak birbirinin ayn
veya erime aralklar
birbirine yakn iki
veya daha fazla
metal paray s,
basn veya her ikisi
birden kullanarak
ayn trden bir
malzeme katarak
veya katmadan
birletirmektir.

elik Boru Kayna
Kaynak lemi Nasl Yaplr?
Kaynak yntemi olarak rtl elektrotla, elle ark
kayna TG kayna kullanlr.
rtl elektrot yntemde elektrot olarak sellozik
ve bazik elektrotlar kullanlr.

Yalnz bazik elektrotlarn kurutularak
kullanlmasna dikkat edilir. (350C-400C)

Kaynak lemi Nasl Yaplr?
Boru et kalnl 3 ile 4 mm arasnda ilem 3
pasoda yaplr : Kk, Scak ve Kapak paso.

Malzeme et kalnl 4 mm yi geen borularda
kaynak; Kk, Scak, Dolgu, Kapak paso olarak en
4 paso halinde yaplmaldr.

elik Boru Kayna
n Et Kalnl
mm
Kk paso
mm
Scak paso
mm
Dolgu paso
mm
Kapak paso
ap mm
2 3-4 2,5 2,5 - 2,5
2,5 3-4 2,5 2,5 - 2,5v / (3,25)
3 3-4 2,5 2,5 - 2,5 / (3,25)
4 4,37 2,5 3,25 3,25 3,25 / (4.00)
6 4,37 2,5 3,25 3,25 4,00
8 4,78 2,5 3,25 3,25 4,00
Boru et kalnlna gre paso says ve
kullanlacak elektrot aplar :
Elektrot ap (mm)
Akm Aralklar (A)
En Dk (A) En Yksek (A)
2,50 50 90
3,25 65 130
4,00 100 180
Elektrot Nedir ?
Elektrot zerinden kaynak akmnn gemesini
salayan, i parasna bakan ucu ile i paras
arasnda ark oluturan, gerektiinde eriyerek
kaynak azn dolduran kaynak malzemesidir.

o Elektrot ekirdei
o Elektrot rtsnden oluur.
rtl Elektrotun Grevleri.
Nelerdir ?
Kaynak akmnn gemesini salamak
Kaynak arknn olumasn salamak
Eriyerek kaynak metalini oluturmak

rtl Kaynak Elektrotlarnn
eitleri :

Rutil Elektrotlar
Sellozik Elektrotlar
Bazik elektrotlar
ekirdein Grevi Nedir?
Kaynak metalini oluturur. zerinden ark
meydana getiren akm geer.

Elektrot rtsnn Grevleri.
Nelerdir ?
Arkn dzgn olumasn ve devamlln
salamak.
Kaynak banyosunu havann olumsuz
etkilerinden korumak
Kaynak metalinin yava soumasn salamak
Deiik pozisyonlarda elektrotun rahat
yaklmasn salamak

Salkl Bir Boru Kayna in;
Borularn zerinde;
*Burkulma,
*Balarda eilme,
*entikler,
*izikler,
*Korozyona uram yerler,
*Bombeler BULUNMAMALIDIR

Maden ve Kaynak Mh.Durmu ahingz
Kayna Etkileyen Parametreler
Birleim
Malzeme
Dolgu Malzemesi
Gaz
Pozisyon
Isl lem
-n Istma
-Gerilme Giderme Tavlamas
Elektriksel Parametreler
Teknik

Kaynak le lgili Standartlar :
u TS EN 729
Kaynak in Kalite artlar
TS EN 719
Kaynak Koordinasyonu Grev ve
Sorumluluklar
EN 1011-1
Metalik Malzemelerin Kayna- Genel
Klavuz
TS 7536 EN ISO 6520-1
Kaynak Kusurlarnn Snflandrlmas
TS 7830 EN 25817
Kaynak Kusurlar in Kalite Seviyeleri
TS EN 12062
Tahribatsz Muayene Genel Kurallar

TS EN 970
Tahribatsz Muayene Grsel kontrol
TS EN 571-1
Tahribatsz Muayene Sv Penetran
Testi
TS EN 1290
Tahribatsz Muayene Manyetik
Parack Testi
TS EN 1435
Tahribatsz Muayene Radyografik
Kontrol
TS EN 1714
Tahribatsz Muayene Ultrasonik
Test
TS EN 29692
Kaynak Azlar

EN 1289
Penetran Testi Kabul Seviyeleri
EN 1291
Manyetik Parack Testi - Kabul
Seviyeleri
EN 12517
Radyografik Test Kabul
Seviyeleri
EN 1712
Ultrasonik Test Kabul Seviyeleri
EN ISO 13920
Kaynakl Konstrksiyon in Genel
Toleranslar

EN ISO 13916
n Istma ve Kaynak Pasolar
Aras Scaklk lme Klavuzu
TS EN 875
entik Darbe Deneyi
TS 287 EN 895
ekme Testi
TS 282 EN 910
Eme(Bkme) Testi
TS 9913 EN 1043-1
Sertlik Testi
TS EN 1321
Makraskobik ve Mikroskobik Test

EN ISO 15607
WPS/WPQR Genel Kurallar
EN ISO 15608
Malzemelerin Gruplandrlmas
EN ISO 15609
WPS
EN ISO 15614
WPQR
TS EN 287
Kaynak Testi Onay
EN 4063
Kaynak Prosesleri
TS EN 729
Kaynak in Kalite artlar
TS EN 719
Kaynak Koordinasyonu-Grev Ve Sorumluluklar

EN 1011-1
Metalik Malzemelerin Kayna - Genel Klavuz
TS 7536 EN ISO 6520-1
Kaynak Kusurlarnn Snflandrlmas
TS 7830 EN 25817
TS 7830 EN 25817
EN 6947
Kaynak Pozisyonlar
EN 439
Kaynak Sarf Malzemeleri Koruyucu Gaz
EN 440
Kaynak Sarf Malzemeleri Tel Elektrod
EN 499
Kaynak Sarf Malzemeleri rtl Elektrodlar

zetle;
Kaynak gazi toksiktir, kaynak yaplan ortam hava
sirklasyonu ile srekli havalandrlmaldr.
Kaynak arkna plak gzle baklmamaldr.
Kaynak ark ultraviyole n yaydndan plak ten iin
yakcdr, gzle baklmasa bile yakn durulmamaldr.
Kaynak elbisesi mmknse deri olmaldr. Deri
olmamas durumunda yn elbise giyilmelidir. Pamuklu
kumatan yaplan elbisenin ultraviyole korumas ok
dktr.
Yalnz gzleri kapatan gzlk kaynak maskesinin
alternatifi deildir. Kesinlikle kaynaklar yzlerini
kapatacak kaynak maskesi kullanmaldr.
Kaynak pensesi (torch) ve asi kablolar hasarsz
olmaldr.

KAYNAK KONTROL
GRSEL KONTROL
Grsel Kontrol Hzl Uygulanabilir
Ekonomik bir kontrol yntemidir
D Hatalarn tespitinde ok baarl bir
yntemdir

DER YANDAN
Sadece grnr hatalar tespit edebilir.
Yap hakknda fikir veremez.
Tecrbe ve bilgi ok nemlidir.
Personelin dalgnl ve dikkatsizlii ok
etkilidir.
Gz yanlmalar olabilir.
Aydnlatma dzeyi yeterli olmaldr.

EKL VE L HATALARI
1.RADYAL KAIKLIK
TS EN 10217-1
12,5 mm > 12,5 mm
1,6 mm (max) 0,125t veya max 3,2 mm hangisi kkse
AWWA C200
9,5 mm > 9,5 mm
0,1875 t veya1,6 mm (max) hangisi
bykse
0,1875 t veya 3,2 mm (max) hangisi
kkse
Ayn kalnlkta u uca kayna yaplan iki para ayn hizada olmaldr. Ayn hizada
olmamas durumunda dinamik yklere dayankl olmayacaktr. Offset veya High-low
veya radyal kaklk olarak tabir edilen bu hizadan sapma;
API 5L
12,7 mm > 12,7 mm
1,6 mm (max) 0,125t veya max 3,2 mm hangisi kkse
RADYOGRAFK KONTROL
1. NFUZYETSZLK
EKLDE ORTAYA IKAR;

1. TEK TARAFLI KAYNAKLARDA KAYNAK DOLGUSU,
MALZEMEY TAMAMEN KAPATAMAZ.
2. FT TARAFLI KAYNAKLARDA K TARAFLI KAYNAK
ARASI BOLUK
3. T KAYNAINDA KAYNAK KPR OLUTURUR,
ULARA ULAMAZ.

Kaynak
Merkezinde
kesikli veya
srekli
siyah izgi
1.NFUZYETSZLK
NFUZYETSZLKTE KAYNAK AKIMININ NEM BYKTR.
NUFUZYETSZLK TEMELDE AKIMIN OK DK OLMASINDAN
KAYNAKLANIR VE AMPER ARTTIRARAK KOLAYLIKLA DZELTLEBLR.

DER SEBEPLER;

TOR AISININ UYGUN OLMAYII,
HIZ DK OLABLR.

HER K DURUMDA DA KAYNAK MALZEMESNN ARKIN NNDE TOPLANIR
VE PENETRASYONA ENGEL OLUR. ARK, KAYNAK HAVUZUNUN NNDE
TUTULMALIDIR.

DER BR ETKEN SE TEL APININ KAYNATILACAK METAL KALINLIINA
GRE SELMEM OLMASIDIR.

Nfuziyetsizlik
Eksik Dolgu
2.ERGME NOKSANLII
(YAPITIRMA NOKSANLII)
Ergime noksanlnda, kaynak metali ana metali eritmeden
yan duvarlarna yapr. En nemli sebebi ise kaynak
tekniinin yanl olmasdr.

Ya kaynak havuzu ok geni (ilerleme hz ok yava)
Makina Hz Yksek, Kaynak Az Genilikleri fazla, tel
ap dk
yada kaynak metali arkn nnde toplanmtr.

Ark kaynak havuzunun nnde ilerlemelidir. Bylece kaynak
havuzu ok fazla yaylmaz ve arkn nn kapatmaz.

3.EKSK DOLGU
(DK KAYNAK)
En nemli sebebi ise kaynak tekniinin yanl olmasdr.

Ya kaynak havuzu ok geni (ilerleme hz ok yava)
Makina Hz Yksek, Kaynak Az Genilikleri fazla, tel
ap dk
yada kaynak metali arkn nnde toplanmtr.

Ark kaynak havuzunun nnde ilerlemelidir. Bylece kaynak
havuzu ok fazla yaylmaz ve arkn nn kapatmaz.
4.UNDERCUT
(yanma oluu)
Yanma oluu kaynak dikiinin hemen yannda (alt veya st)
oluklardr.
Yanma oluklar dinamik ykler altnda kaynak dikiinde entik
etkisi yaratarak krlmalara neden olur.
4.UNDERCUT
(yanma oluu)
Hz ok yksek
Voltaj ok yksek
VEYA Amper Yksek
DITA YANMA OLUU TE YANMA OLUU
5.GZENEK VE GAZ
BOLUU
Genellikle eriyen metal ierisine giren gaz VEYA dier yabanc malzemeler
sonucu oluur.

Sebepleri ;
Pasl, yal, boyal paralarn temizlenmeden kaynatlmas
Kaynak banyosunun abuk katlamas (Gaz Boluu)
Paralarn slakl, elektrod rtsnn rutubet alm olmas.
Bu husus rutubete kar ok hassas olan bazik elektrotlarda ok nemlidir. Bu
sebeple zellikle bazik elektrotlarn kullanmdan nce, birka saat 250-
300
0
Cde kurutulmalar ok nemlidir.
Akm iddetinin zayf olmas durumunda da banyo abuk souyacak, gazlar
kamaya frsat bulamayacaktr.

5.GZENEK VE GAZ
BOLUU
YIIN HALNDE GZENEK DAINIK HALDE GZENEK
6. ATLAK
Kaynak zerinde atlak kesinlikle kabul
edilemez. atlak blgesi karlmal ve tamir
edilmelidir.
Kaynak Filmi
Raporu

Dili balantlarda witworth dili balant ve standardna
uygun szdrmazlk eleman (macun, sv conta vb. )
kullanlmaldr. Szdrmazlk eleman ya kalabilme
zelliine sahip olmaldr
Dilere keten
sarlmas
Macun srlmesi
Fittings montaj
Dilere keten
sarlmas
Macun srlmesi
Fittings montaj
PE Borularn Avantajlar
1- Kolay tanr ve kanal (trane) iine kolay denir. elik
boruya gre yaklak 8 kat daha hafiftirler.
2- zellikle kk apl olanlar kangal halinde olduklar iin
ek yeri says daha azdr.

ELEKTROFZYON KAYNAI
ELEKTROFZYON KAYNAI
3-Esnek olduklarndan
titreimlere daha
dayankldrlar.
4-Borular birbirlerine
elektro fzyon kayna
ile daha kolay ve risksiz
balanabilir.
5- ebekede gaz varken bile kolayca branman
alnabilir. Vana eklenebilir.

PE SADDLE ve VANA
6- Acil durumlarda boru zel aparat sayesinde
kolayca krlenebilir.

PE Borunun dezavantajlar:

1- Darbelere kar dayankszdr.
2- Gne ndan etkilenirler.
3- Kimyevi maddelerden etkilenirler.
4- Atee kar dayankszdr.

Not: Bu yzden PE borular SADECE yer alt hatlarda
kullanlrlar.

PE BORU VE MONTAJI
DKKAT
Doalgaz
almas
PE FTTNG ETLER
PE FTTNG ETLER
PE FTTNG ETLER
7-TEST ve KONTROLLER,
GAZ VERME,
LETMEYE ALMA

Test, Muayene ve Kontroller :

Montaj tamamlanm Endstriyel doalgaz tesisatlar
projesine uygun olarak dendikten sonra yetkili mhendis,
iletme mhendisi ile birlikte test ilemi balar. Tesisata
hava veya azot baslarak szdrmazlk ve dayankllk testine
tabii tutulur.

6 bar basnca kadar testler hava veya soygaz (azot vb)
ile yaplabilir. Test basncnn 6 bar dan yksek olmas
halinde su ile hidrostatik test yaplmas zorunludur.

Gaz kullanan tesisatlarda yakc ilavesi, yakc iptali,
gzergah deiiklii gibi tadilatlarda tekrar 1. ve 2.
szdrmazlk testleri yeniden yaplr.

letme basnc 300 mbar dan kk olan tesisatlarda
uygulanr.

lk gaz ama ilemi yaplacak tesisatlarda; test basnc
iletme basncnn en az 50 mbar zerinde olmaldr.

Bu basn altnda scaklk dengelenmesi iin 10 dk
beklendikten sonra 10 dk sre ile U manometre kullanlarak
tm branman ve cihaz vanalar ak konumda iken test

Bu test esnasnda basn dmesi olmamas gerekir.
1.Szdrmazlk Testi :
1.Szdrmazlk Testi
Tm branman ve cihaz
vanalar ak konumda iken
test ilemi gerekletirilir.
1.Szdrmazlk Testi
letme basnc 300 mbar olduu durumlarda nce 2.
Szdrmazlk testi daha sonra 1. szdrmazlk testi olmak
zere iki aamada test yaplr.

2. Szdrmazlk testinde test basnc iletme basncnn 1.5
kat olmaldr. 15 dk. Dengeleme sresi, 30 dk test sresi
olmak zere toplam 45 dk. boyunca uygulanmaldr.

Test ekipman olarak 0.1 bar hassasiyetli metalik
manometre kullanlmal ve test sresince basn dmesi
olmamaldr.

2. Szdrmazlk testi sonras 1. szdrmazlk testi uygulanr.

2.Szdrmazlk Testi :
Hidrostatik test, iletme basncnn 4 bar, dolaysyla test
basncnn 6 barn zerinde olduu tesisatlarda uygulanr.
Tesisat tamamen bittikten sonra btn vanalar kapatlarak
tesisatn ba ve son noktasna kapama kapaklar kaynatlr.
Bu kapaklarn zerinde hava alma, su doldurma, scaklk ve
basn lm azlar kaynatlr. Tesisat su ile doldurulduktan
sonra basn, cendereyle veya azot gaz ile test bascna
kadar karlr. 24 saat boyunca tesisattaki basn ve scaklk
dalgalanmalar gzlemlenir ve kaydedilir. Scaklk deiimiyle
basn dalgalanmalar arasnda anormal bir durum olmad
taktirde tesisattaki su boaltlr, boru i yzeyi kurutma
sngerleriyle (pik) tamamen kurutulur. Sonrasnda gaz ama
Hidrostatik Test
Tesisatn iletmeye alnmasndan sonra tesisatta kalan
hava sayaca en uzak noktada bulunan cihaz vanas alarak
dar atlr.

Bu ilemin yapld blmeler iyice havalandrlmaldr.

Bu ilem sresince bu yerlerde ak alev, ate
bulundurulmamal, sigara iilmemeli, elektrikli cihazlar ve
kap zilleri altrlmamaldr.

Kazan dairesinde ki cihazlar ise yetkili servis elemanlarnca
devreye alnmal, doalgaza gre yanma ayarlar
yenilenmelidir. Baca gaz analizi yaplarak cihazda tam yanma
olup olmad kontrol edilmelidir.

Devreye Alma :
BORU HATTI TASARIMI
KOMPANSATR (TS 10880)
Mevsimsel s deiiklikleri ve ortama bal olarak oluabilecek
sl genlemelere kar boruda oluabilecek uzama ve
bzlmeleri karlamak amac ile gerekli hallerde genleme
balants yaplmaldr.
Bir borunun uzama miktar AL aadaki formlle bulunur.

AL = L . o . At = L . o . (t1 t2)

AL : Uzama miktar (m)
L : Borunun snmadan nceki uzunluu (m)
o : Borunun uzama katsays (m / mC)
At = (t1 t2) : Borunun ilk ve son scakl arasndaki fark (C)

BORU HATTI TASARIMI
KOMPANSATR (TS 10880)

AL = L . o . At = L . o . (t1 t2)

Mevsimsel sl deiiklikler iin,
t1 = 35 C
t2 = -10 C -5
o = 1,18 x 10 (m / mC) , alnmaldr.

Toprak alt tesisatlarda scaklk fark fazla olmad iin
hesaplanmaz.

AL s 40 mm. olmaldr. AL > 40 mm. olmas durumunda
borunun uzama ve bzlmesini karlamak zere genleme
balants konulmaldr.
rnek :
AL = L . o . At = L . o . (t1 t2) idi

L = A L / o . (t1 t2)

rnek :

L = A L / o . (t1 t2)
-5
L = 0,04 / 1,18 x 10 * 45

L = 75,33 mt.
rnek : 90 metre boru var ise;
AL = L . o . At = L . o . (t1 t2) idi
-5
AL = 90 * 1,18 x 10 * (35-(-10))

AL = 0,0478 mt.

AL = 4,78 cm. Uzamay alacak
kompansatr seilmelidir.
L HACM HESABI
flemeli brlrl tesisatlarda, servis kutusu kndan veya
istasyon k vanasndan tketim cihazna kadar olan boru
tesisatnn hacmine (Atmosfer basncnda ki hacim) l
Hacim denir.

l hacim;

21 mbar ile alan tesisatlarda cihaz debisinin1/500 den,
300 mbar ile alan tesisatlarda cihaz debisinin 1/1000 den
BYK olmaldr.

Bu byklk salandnda seilen (D) boru ap kabul
edilecektir. Veya uygunluu salamak iin boru metraj
ayarlanmaldr.

L HACM HESABI
V = [ ( * D
2
/ 4 ) * L ] + S / 1000

V = l Hacim m3
D = Boru i ap m
L = Boru Uzunluu m
S =Saya Hacmi dm3

BORU API
HESAP YNTEM
BORU API HESAP YNTEM
50 mbarg st basnlar iin kullanlacak forml aada
verilmitir.

Pg P = 29.16 x L x

Pg : Giri basnc (mutlak basn abs.bar)
P : k basnc (mutlak basn abs.bar)
L : Boru edeer boyu ( m.)
Q : Gaz debisi (m/h)
D : Boru ap (mm.)
.
Q
1,82
D
4,82
2 2
v : Hz (m/sn) v s 25 m/sn olmaldr.

v = K

K katsays jeodezik ykseklige bal olarak
atmosfer basnc deerleri yurdumuzun
blgelerinde farkllk gstermesinden dolay, her
blgedeki gaz datm irketleri bu katsayy
farkl kullanmaktadr.
rnein; Gaz Datm irketleri Genel Olarak
K=353,677 katsaysn kullanmaktadr.

Q
D P

v = 353,677

v : Gaz Ak Hz (m/sn)
D : Boru ap (mm.)
P : k basnc (mutlak basn abs.bar)

.
Q
D P
EDEER UZUNLUK (Le)
Boru ap Dirsek (m) Tee (m) Redksiyon
(m)
Kresel Vana
(m)
DN 25 0.5 0,5 0,5 0,6
DN 32 1 1 1 1
DN 40 1.2 1,2 1,2 1,2
DN 50 2 2 2 2
DN 65 2 2 2 2
DN 80 2 2 2 2
DN 100 2,5 2,5 2,5 2,5
DN 125 3 3 3 5
DN 150 3 3 3 5
DN 200 3 3 3 5
DN 250 3 3 3 5
Doal gaz Boru Uzunluuna lave Edilecek Edeer Uzunluklar (metre olarak)
Sayfa : 49
BASIN KAYBI DEERLER
50 mbarg n st basnlarda, sayacn yeri Basn
Drme istasyonun iersinde ise, yerel kayplar gz
nne alnmakszn cihazn alma basnc da gz
nnde bulundurularak sadece hz ve ap kontrol
yaplr.

Saya, Basn Drme stasyonunun dnda ise 300
mbarg hatlarda sayaca kadar GAZ DAITIM
FRMASININ izin verdii basn kaybna msaade edilir.
Sayatan sonraki hatlarda ise yerel kayplar gz nne
alnmakszn sadece hz ve ap kontrol yaplr.

Sistemde birden fazla brlr bal olmas durumunda ve
bunlardan bir veya bir kann yedek kullanlacak olmas
halinde; endstriyel tesisten yedek kullanm ile ilgili
taahht yazs alnr. Saya seimi haricindeki
hesaplamalarda yedek cihazlar gz nnde
bulundurulmaz.
BORU API HESAPLAMA ZELGELER
BORU API HESAPLAMA ZELGES 50 Mbarg > PL (mbar)
Hat No
Q L
e
D D
i
P
g
P
AP v
m/h m DN mm bar bar mbar m/s
rnek Boru ap Hesab :
Fabrikada bulunan iki adet buhar kazan iin Gaz Datm
irketi onay alnarak bir adet S300 servis kutusu ile gerekli
olan gaz debisi salanmtr. Servis kutusu k basnc 300
mbar dr. Saya kazan dairesi giriine konulacaktr.

Buhar kazanlar ile ilgili zellikler aada verilmitir.
Buhar Kazan1 ;
Q
kazan1
=1.350.000 kcal/h kapasiteli, kazan verimi
1
= %85

Buhar Kazan 2 ;
Q
kazan2
=1600 kW kapasiteli, kazan verimi
2
= %90

Not:Doalgazn altsl de.Hu = 8250 Kcal/ m
3
-(9,593 kWh/ m
3
)

stenenler :
Verilen izometrik plana gre;
a- Hat bilgilerini ve bulunmas gereken ekipmanlar
belirtiniz.
b- Saya kapasitesini ve tipini belirleyiniz.
c- Boru apn tayin ediniz.
d- Tesisatta sl genlemeden kaynakl kompansatr
ihtiyac var m? Var ise, uzama miktarn hesap
ediniz.

Hat Bilgileri ve iaretler :

Q =

Q : Kazan Gaz Debisi Nm3/h
Qkazan : Kazan Isl Deeri kcal/h veya kW/h
Hu : Doalgaz Alt Isl Deeri
: Verim
Qkazan
Hu
Kazan Kapasite Hesab :
Kapasiteler :
1 No lu Kazan :

Q
1
= Q
kazan1
/ ( Hu
1
)
Q
1
= 1.350.000 / ( 8250 * 0,85 )
Q
1
= 192,51 Nm
3
/h
Kapasiteler :
2 No lu Kazan :

Q
2
= Q
kazan2
/ ( Hu
2
)
Q
2
= 1.600 / ( 9,593 0,90 )
Q
2
= 185,32 Nm
3
/h

Kapasiteler :
Toplam Debi :

Q
T
= Q
a
+ Q
b

Q
T
= 192,51 + 185,32
Q
T
= 377,83 Nm
3
/h
b- Saya Kapasitesi ve Seimi

Qsaya = Qtketim / P
MUT

Qsaya = 377,83 / 1,3
Qsaya = 290,64 m / h olur.

(P
MUT
= Mutlak gaz basnc (bar) = Patmosfer + Pmanometre)

(P
MUT
= 1,01325 + 0,300 = 1,31325 bar 1,3 alnr.)

Sayfa : 14
Sayfa : 14
b- Saya Kapasitesi ve Seimi

Saya tipi ;
G
250
( Max 400 m / h )
Rotary veya Trbnl tip saya seilir.

c- Boru ap Hesab :
Servis kutusu ile saya arasndaki basn
kayb 21 mbar gememesi iin aadaki
boru ap hesab amprik forml
kullanlabilinir.

v = 353.677

Q
D P
c- Boru ap Hesab :
v = 10 m/s kabul edildiinde;

v = 353.677

10 = 353.677

D = 5 * \ Q
Q
D P
Q
D 1,3
1 Nolu Hat Boru ap Hesab :

D = 5 * \ Q

D = 5 * \ 377,83 m3/h

D = 97,19 mm

Sayfa : 49
DN100= 102,3 mm i ap
seildi.

P
1g
- P
1
= 29,160 * L
1
* Q
1

1,82
/ D
1

4,82

di

L
1
= l
1
+ l
e1

L
1
= 160 + ( 11 Dirsek
100
+ 1 Vana
100
)
L
1
=

160 + (27,5+2,5)
L
1
= 190 m


P
1g
- P
1
= 29,160 L
1
(Q
1
1,82
/ D
1
4,82
)

Debi Q
1
= 377,83 m3/h
ap D
1
= 102,3 mm
Uzunluk L
1
= 190 m
Basn P
1g
= 1,3 bar


P
1g
- P
1
= 29,160 L
1
(Q
1
1,82
/ D
1
4,82
)
1,3 - P
1
= 29,160 190 (377,83
1,82
/102,3
4,82
)

P
1
= 1,278 bar

Basn kayb 22 mbar. DN125 seelim


L
1
= l
1
+ l
e1

L
1
= 160 + ( 11 Dirsek
125
+ 1 Vana
125
)
L
1
=

160 + (33 + 5)
L
1
= 198 m


P
1g
- P
1
= 29,160 L
1
(Q
1
1,82
/ D
1
4,82
)

Debi Q1= 377,83 m3/h
ap D1= 127,8 mm
Uzunluk L1 = 198 m
Basn P
1g
= 1,3 bar


P
1g
- P
1
= 29,160 L
1
(Q
1
1,82
/ D
1
4,82
)
1,3 - P
1
= 29,160 198 (377,83
1,82
/127,8
4,82
)

P
1
=1,292 bar

Basn kayb 8 mbar. 21 mbr dan kk.


v
1
= 353.677 Q / (D
1
P
1
)
v
1
= 353.677 377,83 / (127,8 1,292)
v
1
= 6,33 m/sn

25 m/sn kk olmal UYGUNDUR.

D: Boru ap mm
Q: Max. Gaz Ak Debisi m
3
/h
P: Min. Gaz Ak Basnc barg
v: Gaz Ak Hz m/sn

\
D= 18,82 x
Q
Px v
ap Hesab :

D
2
= 18,82 x [ Q
1
/ ( v X P
m
) ]

D
2
= 18,82 x [ 377,83 / ( 25 X 1,292) ]

D
2
= 64,37 mm

DN 80 (3) seildi.

L
2
= l
2
+ l
e2

L
2
= 20 + ( 1 Dirsek
80
) + (1 Te
80
)
L
2
= 20 + 2 + 2
L
2
= 24 m


P
2g
- P
2
= 29,160 L
2
(Q
2
1,82
/ D
2
4,82
)

Debi Q
2
= 377,83 m3/h
ap D
2
= 77,90 mm
Uzunluk L
2
= 24 m
Basn P
1
= P
2g
= 1,292 bar


P
2g
- P
2
= 29,160 L
2
Q
2
1,82
/ D
2
4,82

1,292 - P
2
= 29,160 24 377,83
1,82
/ 77,9
4,82

P
2
=1,282 bar


v
2
= 353.677 Q / (D
2
P
2
)
v
2
= 353.677 377,83 / (77,9 1,282)
v
2
= 17,2 m/sn


D: Boru ap mm
3
/h
v: Gaz Ak Hz m/sn

\
D= 18,82 x
Q
Px v
ap Hesab :
3 Nolu Hat Boru ap Hesab :3

D
3
= 18,82x[ Q
1
/ ( v X P
m
) ]

D
3
= 18,82x[ 192,51 / ( 25 X 1,282) ]

D
3
= 46,12 mm

DN 50 (2) seildi.

L
3
= l
3
+ l
e3

L
3
= l
3
+ l
e3
= 8 + ( 2 Dirsek
50
+ 1 Vana
50
+ 1 Red.
80
)
L
3
= 8 + (4+2+2)
L
3
= 16 m


P
3g
- P
3
= 29,160 L
3
(Q
3
1,82
/ D
3
4,82
)

Debi Q3= 192,51 m3/h
ap D3= 52,50 mm
Uzunluk L3 = 16 m
Basn P
3g
= P
2
= 1,282 bar

P
3g
- P
3
= 29,160 L
3
(Q
3
1,82
/ D
3
4,82
)
1,282 - P
3
= 29,160 16 (192,51
1,82
/52,5
4,82
)

P
3
=1,269 bar


v
3
= 353.677 Q / (D
3
P
3
)
v
3
= 353.677 192,51 / (52,5 1,269)
v
3
= 19,50 m/sn


D: Boru ap mm
3
/h
v: Gaz Ak Hz m/sn

\
D= 18,82 x
Q
Px v
ap Hesab :
4 Nolu Hat Boru ap Hesab :3

D
4
= 18,82 x [Q
1
/ ( v X P
m
) ]

D
4
= 18,82 x [ 185,32 / ( 25 X 1,282) ]

D
4
= 45,25 mm

DN 50 (2) seildi.

L
4
= l
4
+ l
e4

L
4
= l
4
+ l
e4
= 8 + (2 Dirsek
50
+ 1 Vana
50
+ 1 Red.
80
)
L
4
= 8 + (4+2+2)
L
4
= 16 m


P
4g
- P
4
= 29,160 L
4
(Q
4
1,82
/ D
4
4,82
)

Debi Q4 = 185.32 m3/h
ap D4 = 52,50 mm
Uzunluk L4 = 16 m
Basn P
4g
= P
2
= 1,282 bar

P
4g
- P
4
= 29,160 L
4
(Q
4
1,82
/ D
4
4,82
)
1,282 - P
4
= 29,160 16 (185,32
1,82
/52,5
4,82
)

P
4
=1,270 bar


v
4
= 353.677 Q / (D
4
P
24
)
v
4
= 353.677 185,32 / (52,5 1,270)
v
4
= 18,72 m/sn

Hat Bilgileri ve iaretler :
377,83 m3/h
DN125
160 mt.
377,83 m3/h
DN80
20 mt.
185,32 m3/h
DN50
8 mt.
192,51 m3/h
DN50
8 mt.
8- ENDSTRYEL
TESSLER N
DOALGAZ YAKICILARI

ENDSTRYEL TESSLERDE
DOALGAZA DNM KRTERLER
Sanayi tesislerinin doal gaza dnm,
dnm yaplacak tesisin mevcut kazan ve
yakc (brlr) durumuna, kazan dairesi ve
havalandrlmas ile emniyet sistemine ve baca
gibi esas unsurlarn da kapsamaktadr

Kazan dairesi konumu ve havalandrlmas teknik
artnamelere gre dnlmelidir.

Kapasiteye uygun YAKICI CHAZLARIN" seimi
yaplmaldr.

NOT: Tesiste bulunan YAKMA CHAZLARININ"
TSE, ISO, EN standartlarndan herhangi birine
gre doal gaza dnmnn uygun olduuna
dair belgelendirilmesi gerekmektedir.

Mevcut bacalar artnamelere gre yeniden
dzeltilmeli veya yeniden yaplmaldr.

tesisatta, standart belgesine sahip olmayan
malzeme kullanlamaz. tesisatta meydana
gelebilecek gaz kaak veya kazalarna kar
alnacak nlemler hususunda da anlan
standartlar geerlidir.

letme emniyetine, standartlara uygun malzeme
kullanmna ve iilik kalitelisine nem
verilmelidir.

Endstriyel i tesisatn tasarm, yapm,
yerletirilmesi, kontrol, iletmeye alnmas ve
iletilmesi ile ilgili olarak TS, EN, ISO, IEC
standartlarndan herhangi birine, bu
standartlarda yoksa, TSE tarafndan kabul gren
dier standartlara uyulmas zorunludur.

Standartlarda deiiklik olmas halinde;
deiiklik getiren standart, uygulanan standardn
iptal edilmesi veya yrrlkten kaldrlmas ise
yeni standart geerli olur. halinde
Kazan Nedir?
Bir veya birden ok
Birimde snmay, scak
su teminini salamak,
buhar, kzgn su veya
kzgn ya elde etmeyi
Salamak maksad ile
Doalgazn yaklmasn
salayan, anma s
gleri 70 kW ve daha
byk olan s retme
cihazlardr.

Kazan Tipleri
Kullanlan Malzemeye Gre Kazanlar :
1- elik Kazanlar
2- Dkm Kazanlar
3- Paslanmaz elik Kazanlar
elik Kazanlar
Dkm Kazanlar

Paslanmaz elik Kazanlar
Kazan Tipleri
alma ekillerine Gre Kazanlar :
1- flemeli Brlrl Kazanlar
2- Atmosferik Brlrl Kazanlar
flemeli Brlrl Kazanlar
Atmosferik Brlrl Kazanlar
Kazan Tipleri
Dizayn ekillerine Gre Kazanlar
1- Yar Silindirik kazanlar
2- Silindirik kazanlar
3 Geili Silindirik kazanlar
2 Geili (Kar Basnl) Silindirik Kazanlar
Yar Silindirik Kazanlar
Silindirik (3 Geili) Kazanlar

Silindirik (2 Geili) Kazanlar

Kazan Tipleri
Is Tayc Akkanlara Gre Kazanlar
1- Scak su kazanlar
2- Kzgn su kazanlar
3-Buhar kazanlar
4- Kzgn buhar kazanlar
5- Kzgn ya kazanlar
Kazan Tipleri
Montaj ekillerine Gre Kazanlar
1- Yer tipi kazanlar
2- Duvar tipi kazanlar

Kazan Tipleri
Yakma Teknolojisine Gre Kazanlar
1- Sabit Scaklk kazanlar
2- Dk Scaklk kazanlar
3- Youmal kazanlar
KAZANLARIN ve KAZAN
DARELERNN DNM
KURALLARI
Kazanlarn Doalgaza Uygunluu /
Dnm
Yeni bir kazan montaj iin kazanmz ilgili TSE imalat
standartlarna uygun olmak mecburiyetindedir

Dnm yapyor olmamz durumunda; yar silindirik
kazanlar ile etiketi ve belgesi olmayan hibir kazan
doalgaza dntrlmeyecektir.

Etiketi ve belgesi olan 15 yana kadar silindirik, elik ve
dkm kazanlar doalgaza dntrlebilir.

Doalgaza yaklacak bir kazan makinetolu deil
mutlaka kaynakl olmaldr.

Dnm
Dnm
Dnm
Dnm
Teknik deerlendirme sonucu durumlar iyi olmayan
(kullanlmasnda teknik mahsur bulunan ve kullanc iin
ekonomik olmayan) kazanlarn ya snrna
baklmakszn dnm yaplmayacaktr.

Is reten cihazlar yerletirildikleri mahallerdeki duvar ve
tavan aralk lleri, imalat tarafndan art koulan
deerin altna dmemelidir.

Bakm-onarm amacyla brlrn yerinden geri
karlmas veya yana alnmas imkann verecek yeterli
alanlar mevcut olmaldr.

Kazan dairelerinde kat, sv, gaz yakt tank veya
depolar bulunmamaldr.

BRLRLER ve 2.KADEME
GAZ YOLU ARMATRLER

Gaz Brlrleri
Gaz brlrleri hava ile yaktn uygun oranlarda
kararak kontroll ve verimli yanmay
salamaldrlar. Gaz brlrlerinde yanma
veriminin yksek olmas ve evre kirliliine yol
amayan bir yanma salanmas kadar enerji
tasarrufuna nemlidir.

Brlr seiminde ve boru ap hesaplamalarnda
cihazlarn verimi (verilmemise)
yeni kazan iin = % 90 ,
dnm yaplan kazanlarda = % 85 olarak
alnmaldr.

Brlr Verimi
Gaz Brlrleri
Gaz brlrleri deiik kstaslara gre u ekillerde snflandrlabilir:

alma ekillerine Gre :
1-On-Off alan Brlrler
a-Tek Kademeli Brlrler
b-ki Kademeli Brlrler
2- Oransal Brlrler
a-Mekanik Oransallk
b-Gaz Valfi ile Oransallk
c-Pnmatik Kontroll Oransallk
Yanma ekillerine Gre :
1- Atmosferik Yanmal Brlrler
2- flemeli Yanmal Brlrler
Yaklan Yaktn Cinsine Gre :
a- Tek Yaktl Brlrler
b- ift Yaktl Brlrler

A) TEK KADEMEL
DOALGAZ
BRLRLER:
Bu tip brlrler ekilen
sya bal olarak bir
defa ayarlanr ve
srekli ayn miktarda
yakt yaklmas
salanr. Brlrler on-
off olarak alr.
Yalnzca ilk devreye
giri hz bir l
ayarlanabilir. Max 100
kW kapasiteye kadar
kullanlr.
B)K KADEMEL
DOALGAZ
BRLRLER:
Bu tip brlr ekilen
sya bal olarak max.
ve min. ykte
alabilirler. lk nce
devreye min. ykte
girer ve s ihtiyacna
bal olarak max yke
geer. Bu tip brlrler
darbesiz devreye girer
.Max 600 kW
kapasiteye kadar
kullanlabilir.
C) ORANSAL
KONTROLL
BRLRLER:
En pahal kontrol sistemine
sahip brlrlerdir. Bu tip
brlrler s yknn
srekli deitii sanayi
tesislerinde brlr
kapasitesinin buna bal
olarak kendisini
ayarlamasn otomatik
olarak yapar. Bu tip
brlrler max kapasitenin
%20ne kadar modle
edebilir. Standartlar 3000
kW zerindeki kapasiteyi
zorunlu klar.
Atmosferik yanmal brlr
Atmosferik Yanmal Brlr:
Atmosferik Yanmal Brlr
flemeli yanmal brlr
Brlr Ana Paralar :
Brlr Erisi ile Seim
585.000 kcal/h kapasiteli yeni bir kazan
iin brlr seimi yapalm.

Kazan Kar Basnc
(Kazan Duman Taraf Direnci) = 45 mbar.

(Kazan kataloundan okunan deer.)

Qbr =

Q br : Brlr Isl Kapasitesi kcal/h veya kW/h
Qkazan : Kazan Isl Kapasitesi kcal/h veya kW/h
: Verim
Qkazan

Brlr Kapasitesi Hesab :
Brlr Erisi ile Seim
Brlr Kapasitesinin Hesab :

Qbr = Kazan Kapasitesi / Verim
Qbr = 585.000 kcal/h / 0,9
Qbr = 650.000 kcal/h
Brlr Erisi ile Seim
A Tipi : 200.000-700.000 kcal/h..: 1000.- Euro

B Tipi : 400.000-900.000 kcal/h..: 2000.- Euro

C Tipi : 600.000-1.250.000 kcal/h: 3000.- Euro

Brlr Erisi ile Seim
A B
Brlr Erisi ile Seim
A B
Brlr Erisi ile Seim
A B
Brlr Erisi ile Seim
A B
Gaz brlr ateleme ve trblatr
sistemi
Presostat
letme ve emniyet selenoid ventili
letme ve emniyet selenoid
ventili
Multiblok gaz valfi
Multiblok gaz valfi
1. Stabilizatr ayar vidas girii
2. Yanma kapasitesi ayar tutaca
3. Maksimum k gaz ayar tutaca
4. Ayarlama tutaca kilit vidas
5. Ana (letme) selenoid ventili (2
defada alr)
6. Emniyet Selenoid ventili (hzl-
aar kapar)
7. Basn girii (Basn kontrol
noktas)
8. Stabilizatrden darya basn
giri yeri
9. Valfn basn girii giri yeri
10. Basn stabilizatr
11. Basn stabilizatr borusu
12. Giri filtresi
13. Valfn ieriye giren basn lm
noktas
Sanayi yakma cihazlar (Bekler)
Genel anlamdaki tm zellikleri doalgaz
brlr ile ayn olmakla birlikte Proses
yakclarnda tm zellikleri kullanlacak
tesisin artlar belirler.

Emniyet zelliklerinde artnamelerde
kullanlan standartlar geerlidir.
Brlr bekleri standart doalgaz
brlrlerinden ayran belirgin grnm
zellii (flemeli tiplerde) yakma
havasnn bamsz bir vantilatrle
salanmas, emniyet ve iletme iin
kullanlan tm ekipmanlarn (rle,trafo vb.)
yakc gvdesi zerinde bulunmamasdr.
Kullanm Alanlar :
Her trl koula ve istenilen artlara uyumlu olan zellikleri
nedeniyle kullanm alanlar yelpazesi ok genitir.
Yksek, dk, hassas scaklk istenen her trl sanayi
alannda kullanlr.
Malzemelerin her trl kurutma ve stmas proseslerinde
Piirme amal (seramik ve porselen vb.)
Malzemelerin; tavlama, menevileme, sementasyon gibi
sl ilemlerinde
Her trl metal iin; frnlarnda, ergitme potalarnda
Toz boya frnlarnda ; kat ambalaj kurutma ve lak
sistemlerinde

GAZYOLU ARMATRLER
Gaz Vanalar
Sisteme giren gaz kesmek, yol
vermek, ak dzenlemek
(ayar ve reglasyon) geri ak
engellemek iin kullanlr.
Hattaki gazn basncna uygun
basn snfnda kresel vana
kullanlmaldr. Vana gvdesi
mekanik dayanklla sahip
olmakla beraber, yangn
emniyetine karlkta demir
veya pirinten imal edilmi
olmaldr. Ayrca yangn
emniyetli vanalar (yksek
scaklkta belli bir sre
szdrmazln koruyabilen
vanalar) kullanlmaldr.
Gaz Pislik Tutucular

Tesisattan gelebilecek her
trl partikl tutmak iin
kullanlr. Pislik tutucu da yine
sistemdeki basn snfna
uygun olmal, kolay
temizlenebilir kartulu tip
olmal ve periyodik
temizliklerinin dzenli olarak
yaplmas nemlidir.
Manometreler:
Hattan gelen basnc grebileceimiz lm aralna uygun
manometre kullanlmaldr. Borulu veya diyaframl manometreler
kullanla bilinir. Her manometrenin altnda kesici bir vana veya
manometre musluu konulmaldr.
Ani Kapama Ventilleri
Basit Bir Gaz Reglatr

1. Orta mil
2. Dengeleme membran
3. alma membran
4. Emniyet membarn
5. Vantil taba
6. Ara tabak
7. Ara para
8. Yay
9. Kapak
10. Conta
11.
10. Conta
11. Yay bask taba
12. Membran taba
13. Tahliye tapas

Gaz Reglatr
Basn Reglatr
ebeke gaz basncnn
tketim cihazlarnn kullanm
gaz basncna drlmesini
salayan ve montaj
noktasndan sonraki gaz
hatlarnn basncn ayarlayan
gaz armatrdr.

Gaz kontrol hatt
ekipmanlarnn dayanm
basnc, reglatr giri
basncnn 1,2 katndan kk
olmas durumunda ani
kapatmal reglatr
kullanlmaldr.
TS 10624 EN 88,
TS 11390 EN 334
Emniyet Firar Ventili
Esnek Balant Elemanlar :
Brlrden kaynaklanan titreimleri 2.kademe gaz yolu armatrlerine
iletmemek ve herhangi bir bakm annda brlr gaz yolu
armatrlerinden kolayca ayrabilmek iin kullanlr.
DOAL GAZ YOLU EKPMANLARI

1. Kresel vana (TS EN 331)
2. Kompansatr (TS 10880)
3. Testnipeli
4. Doal gaz filtresi (TS 10276, DIN 3386)
5. Manometre (musluklu) (TS 837-1,2,3)
6. Doal gaz basn reglatr (TS EN 88, TS 10624)
7. Reliefvalf (DIN 3381) (Reglatr ani kapamal ise)
8. Tahliye hatt (vent) (Reglatr ani kapamal ise)
9. Presostat (Min. gaz basn) (TS EN 1854)(Shut Off lu reglatrde istee baldr.)
9A Presostat (Max. gaz basn) (TS EN 1854)
10. letme Selonoid valfi (TS EN 161)
10B.Emniyet Selonoid valfi (TS EN 161)
11 Brlr (TS 11391-11393)
Fanl Brlr Doal gaz Kontrol Hatt Ekipmanlar (Q < 1200 KW )
Fanl Brlr Doal Gaz Kontrol Hatt Ekipmanlar (Q > 1200 kW)
2. Kompansatr (TS 10880
3. Testnipeli
7. Relief valf (DIN 3381) (Reglatr ani kapatmal ise)
8. Tahliye hatt (vent) (Reglatr ani kapatmal ise)
9. Presostat (Min. gaz basn) (TS EN 1854)
9A. Presostat (Max. gaz basn) (TS EN 1854)
10B. Emniyet Selonoid valfi (TS EN 161)
11. Brlr (TS 11391-11393)
12. Yangn vanas (DIN 2999)(stee bal)
13. Szdrmazlk kontrol cihaz (TS EN 1643)
4. Testnipeli
6. Reliefvalf (DIN 3381 )(Reglatr ani kapatmal ise)
8A. Presostat (Max. gaz basn) (TS EN 1854) (Shut Off lu reglatrde istee
baldr.)
9A. Emniyet Selonoid valfi (TS EN 161)
10. Brlr (TS 11391)
Atmosferik Brlr Gaz Kontrol Hatt Ekipmanlar (Q < 350 kW)
3. Gaz filtresi (TS 10276, DIN 3386)
4. Test nipeli
5. Gaz basn reglatr (TS EN 88, TS 10624)
6. Relief valf (DIN 3381) (Reglatr ani kapatmal ise)
8A. Presostat (Max. gaz basn) (TS EN 1854)
9A. Emniyet Selonoid valfi (TS EN 161)
10. Brlr (TS 11391)
Atmosferik Brlr Doal Gaz Kontrol Hatt Ekipmanlar (Q > 350 kW)
OPSYONEL EMNYET
ARMATRLER
Gvenliiniz iin tesisatnza
takabileceiniz emniyet armatrleri :

1- Deprem Emniyet Ventili
2- Yangn Emniyet Ventili

Yangn Ynetmeliine Gre
Yksek bina: Bina ykseklii 21.50 mden, yap
ykseklii 30.50 mden fazla olan binalar,

122.madde j bendi - Birinci ve ikinci derece deprem
blgelerinde bulunan otel ve motel gibi konaklama
tesisleri, toplanma amal binalar, salk, eitim,
ticaret ve sanayi binalar ile yksek binalarn ana
giriinde, sarsnt olduunda gaz akn kesen tertibat,
gaz datm irketi veya yetkili kld kurulu tarafndan
yaptrlr ve belediye gaz datm irketi tarafndan
kontrol edilir. Gaz akn kesen tertibat herhangi bir
nedenle gaz akn kestii takdirde kesilen gazn tekrar
almas iin bir bedel talep edilemez.
Deprem Blgeleri
Deprem Emniyet ventili:
Mekanik Deprem Emniyet ventili:
Elektronik Deprem Emniyet ventili
Yangn Emniyet Ventili
Yangn v.b. nedenlerle
ortam scaklnn belirli bir
deere ykselmesi
durumunda gaz akn
otomatik olarak kesen
ekipmandr.

1200kW zeri sistemler ile
kapasitesine baklmakszn
ortamda yanc, patlayc
maddeler bulunmas
halinde kullanlmas
zorunludur.

1200 kW ve altnda kalan
kapasitelerde bulunmas
tavsiye edilir.
ENDSTRYEL MUTFAK
TESSATLARI
Endstriyel Mutfak Tesisatlar :
Cihazlar :
3 L KUZNE 4 L KUZNE
Cihazlar :
TEK YANMALI OCAK FT YANMALI OCAK
Cihazlar :
BENMAR
FIRIN
Cihazlar :
TESSAT MONTAJ KURALLARI :
1- Cihaz yerleimlerinin planlanmas ve projesi hazr
olmaldr.

2- Her cihazn giriinde vana olmal, cihazlar sya
dayanakl esnek balant ile balanmaldr. Ayrca cihaz
balantsnda yangn emniyet ventili kullanlmas tavsiye
edilir.

3- Tketim hatt yerden olmal, su ve nemden korunacak
ekilde yere uygun kelepelerle sabitlenmelidir.

TESSAT MONTAJ KURALLARI :

4- Standartlara uygun ekilde kaak gaz alglama
cihaz/cihazlar ve buna bal solenoid vana kullanlmaldr.

5- Doalgaz tesisat sadece mutfak iin geliyorsa mutlaka
A.K.V konulmaldr.

6- Cihazlar mutlaka sabitlenmi olmaldr.

Not: reticinin uygun grd durumlarda dier balant
ekilleri, standartlara uygun olmas kouluyla kabul edilir.


BASIN :
1- retici firmalarn, cihaz alma basnlaryla ilgili tavsiye
ettii deerler alnr.
2- Sistem basncndan cihazlarn alma basnlarna
Drlmesinde shut-offlu reglatrlerle kullanlmaldr.
3- Mutfakta bulunan tm yakc cihazlar ayn alma
basncnda ise mutfak giriinde basn drlerek
reglasyon yaplr.
4- Reglatrler cihazlarn minimum 2 metre ncesinde
konulmaldr.

Reglatr Montaj Detay :

1- Kresel Vana (TS 9809)
2- Gaz Filtresi (TS 10276)
3- Ani Kapatma Ventilli Reglatr (TS10624,EN 88)
4- Manometre

DEB :
1- Mutfak tketiminin belirtilmesinde retici firmalarn
vermi olduu kapasite deerleri dikkate alnmaldr.
2- retici katalou verilmeyen cihazlarn kapasitelerinin
belirlenmesinde; Katalog veya etiket deerleri yoksa ilgili
cihazlar ncelikle MMO dan Doalgaza uygunluk belgesi
ile belgelendirilmelidir.

SAYA:
Endstriyel tesislerde, kuruluun talep etmesi durumunda
mutfak cihazlar tketimleri iin szme saya uygulamas
yaplr.

# Saya seimi yaplrken; sayacn okuyabilecei minimum
debi miktarna dikkat edilmelidir.

# Saya giri ve kna mutlaka manometre konulmaldr.

# Saya ncesi pislik tutucu olmaldr.

# Saya mutfak giriine konulmaldr.
Endstriyel Mutfak Cihaz
Kapasiteleri :
Sayfa : 37
Endstriyel Mutfak Havalandrma :
Endstriyel mutfaklarda yksek oranda su buhar ve
koku olmasndan dolay davlumbazlar ve dier
havalandrma aralar ile havalandrmalar yaplmaktadr.

Havalandrmada dikkat edilmesi gereken konu ex-proof
olup olmadklardr.

Atmosferik brlr havalandrma hesab yaplp, mutfan
genel havalandrma hesaplarnn ierisine katlmas gerekir.

Endstriyel Mutfak Havalandrma :
1. Alt havalandrma kanallar; ak yanmal mutfak
cihazlarnn yanma rejimini etkilememesi iin cihazlardan
yeterli uzakla yerlemelidir.

2. Alt ve st havalandrma aklamalarnn mmkn
olduunca birbirine zt cephelerde yerletirilmesi tavsiye
edilir.

Endstriyel Mutfak Cihazlar
Emniyet Tertibatlar :

ALEV DENETLEME DZENE :
Denetlenen alevin kaybolmas halinde, gaz
beslenmesini kapatan bir tertibattr.

Sadece ana brlrn gaz beslenmesi kapatlyorsa
basit kontrol olarak adlandrlr.

Hem ana brlrn hem de ateleme brlrnn gaz
beslenmesi kapatlyorsa tam kontrol olarak adlandrlr.

ALEV DEDEKTR :
Alevin dorudan etki ettii alev denetleme tertibat alglama
elemannn bir parasdr. Bu etki sinyali evrilerek
dorudan veya dolayl olarak kapatma valfine iletilir.


SICAKLIK REGLATR (TERMOSTAT) :
Cihazn almasn;
- Ap-kapatmak,
- Ak-dk hzda altrmak veya
- oransal kontrol

ile kontrol altnda tutarak scakln belli snrlar iinde
nceden tespit edilen deerde sabit kalmasn salayan
paralar.

AIRI ISI SINIRLAMA DZENE :
- El ile ayarlanabilen ve scakln nceden belirtilen
emniyetli bir deerde snrlanmasn temin eden tertibattr.

- Burada belirtilen emniyet kurallar TS EN 203
kapsamldr.

(Atmosferik Brlr alma Prensibi ):

BORU API
HESAP YNTEM

50 mbarg ve daha dk basnlar iin kullanlacak forml
aada verilmitir.
1.82 4.82
P1 P2 = 23.2 x R x Q / D
AP R/L = P1 P2 (abs.barg)

P1 : Giri basnc (mutlak basn abs.bar)
P2 : k basnc (mutlak basn abs.bar)
R : Gaz sabiti (R = 0.6 alnr)
D : Boru ap (mm.)

Dier kayplar (yerel ve ykselmeden kaynaklanan)
hesaplanarak tablo halinde verilir.

v = K x Q / (D x P2)

v : Hz (m/sn) v s 6 m/sn olmaldr.
BASIN KAYBI DEERLER
zel diren kayb ( APz )

APz = 3,97 * 10
-3
* * v
2

Ayn deer, ak hz (w) ve toplam srtnme kayp katsays (
) deerlerinden yararlanlarak Tablodan da bulunabilir.

Ykseklik fark basn kayb / kazanc ( APH )

APH = - 0,049 * Ah

Ykseklik fark (Ah) ykselmelerde ( + ), dmelerde ( - ) alnr.

Hat zerindeki toplam basn kayb .( APE )

APE = APR + APZ + APH

forml ile hesaplanr.
BORU API HESAPLAMA ZELGES 50 Mbarg PL (Mbarg)
Tesisat
Blm
Q
(m3/h)
L
(m)
DN
(mm)
v
(m/sn)
R
(mbar/m)
APR
(mbar)

APz
(mbar)
Ah
(m)
APH
(mbar)
AP
(mbar)
ve v KULLANIARAK APz TAYN
HIZ 0,3 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5 7 7,5 8 8,5 9 9,5 10 10,5 11 11,5 12 13
1 0,0012 0,002 0,004 0,006 0,008 0,010 0,012 0,014 0,016 0,018 0,020 0,022 0,024 0,026 0,028 0,030 0,032 0,034 0,036 0,038 0,040 0,042 0,044 0,046 0,048 0,052
1,1 0,0014 0,002 0,005 0,007 0,010 0,012 0,014 0,017 0,019 0,022 0,024 0,026 0,029 0,031 0,034 0,036 0,038 0,041 0,043 0,046 0,048 0,050 0,053 0,055 0,058 0,062
1,2 0,0017 0,003 0,006 0,009 0,011 0,014 0,017 0,020 0,023 0,026 0,029 0,031 0,034 0,037 0,040 0,043 0,046 0,049 0,051 0,054 0,057 0,060 0,063 0,066 0,069 0,074
1,3 0,0020 0,003 0,007 0,010 0,013 0,017 0,020 0,023 0,027 0,030 0,034 0,037 0,040 0,044 0,047 0,050 0,054 0,057 0,060 0,064 0,067 0,070 0,074 0,077 0,081 0,087
1,4 0,0023 0,004 0,008 0,012 0,016 0,019 0,023 0,027 0,031 0,035 0,039 0,043 0,047 0,051 0,054 0,058 0,062 0,066 0,070 0,074 0,078 0,082 0,086 0,089 0,093 0,101
1,5 0,0027 0,004 0,009 0,013 0,018 0,022 0,027 0,031 0,036 0,040 0,045 0,049 0,054 0,058 0,063 0,067 0,071 0,076 0,080 0,085 0,089 0,094 0,098 0,103 0,107 0,116
1,6 0,0030 0,005 0,010 0,015 0,020 0,025 0,030 0,036 0,041 0,046 0,051 0,056 0,061 0,066 0,071 0,076 0,081 0,086 0,091 0,097 0,102 0,107 0,112 0,117 0,122 0,132
1,7 0,0034 0,006 0,011 0,017 0,023 0,029 0,034 0,040 0,046 0,052 0,057 0,063 0,069 0,075 0,080 0,086 0,092 0,098 0,103 0,109 0,115 0,120 0,126 0,132 0,138 0,149
1,8 0,0039 0,006 0,013 0,019 0,026 0,032 0,039 0,045 0,051 0,058 0,064 0,071 0,077 0,084 0,090 0,096 0,103 0,109 0,116 0,122 0,129 0,135 0,141 0,148 0,154 0,167
1,9 0,0043 0,007 0,014 0,021 0,029 0,036 0,043 0,050 0,057 0,064 0,072 0,079 0,086 0,093 0,100 0,107 0,115 0,122 0,129 0,136 0,143 0,150 0,158 0,165 0,172 0,186
2 0,0048 0,008 0,016 0,024 0,032 0,040 0,048 0,056 0,064 0,071 0,079 0,087 0,095 0,103 0,111 0,119 0,127 0,135 0,143 0,151 0,159 0,167 0,175 0,183 0,191 0,206
2,1 0,0053 0,009 0,018 0,026 0,035 0,044 0,053 0,061 0,070 0,079 0,088 0,096 0,105 0,114 0,123 0,131 0,140 0,149 0,158 0,166 0,175 0,184 0,193 0,201 0,210 0,228
2,2 0,0058 0,010 0,019 0,029 0,038 0,048 0,058 0,067 0,077 0,086 0,096 0,106 0,115 0,125 0,135 0,144 0,154 0,163 0,173 0,183 0,192 0,202 0,211 0,221 0,231 0,250
2,3 0,0063 0,011 0,021 0,032 0,042 0,053 0,063 0,074 0,084 0,095 0,105 0,116 0,126 0,137 0,147 0,158 0,168 0,179 0,189 0,200 0,210 0,221 0,231 0,242 0,252 0,273
2,4 0,0069 0,011 0,023 0,034 0,046 0,057 0,069 0,080 0,091 0,103 0,114 0,126 0,137 0,149 0,160 0,172 0,183 0,194 0,206 0,217 0,229 0,240 0,252 0,263 0,274 0,297
2,5 0,0074 0,012 0,025 0,037 0,050 0,062 0,074 0,087 0,099 0,112 0,124 0,136 0,149 0,161 0,174 0,186 0,199 0,211 0,223 0,236 0,248 0,261 0,273 0,285 0,298 0,323
2,6 0,0081 0,013 0,027 0,040 0,054 0,067 0,081 0,094 0,107 0,121 0,134 0,148 0,161 0,174 0,188 0,201 0,215 0,228 0,242 0,255 0,268 0,282 0,295 0,309 0,322 0,349
2,7 0,0087 0,014 0,029 0,043 0,058 0,072 0,087 0,101 0,116 0,130 0,145 0,159 0,174 0,188 0,203 0,217 0,232 0,246 0,260 0,275 0,289 0,304 0,318 0,333 0,347 0,376
2,8 0,0093 0,016 0,031 0,047 0,062 0,078 0,093 0,109 0,124 0,140 0,156 0,171 0,187 0,202 0,218 0,233 0,249 0,265 0,280 0,296 0,311 0,327 0,342 0,358 0,373 0,405
2,9 0,0100 0,017 0,033 0,050 0,067 0,083 0,100 0,117 0,134 0,150 0,167 0,184 0,200 0,217 0,234 0,250 0,267 0,284 0,300 0,317 0,334 0,351 0,367 0,384 0,401 0,434
3 0,0107 0,018 0,036 0,054 0,071 0,089 0,107 0,125 0,143 0,161 0,179 0,197 0,214 0,232 0,250 0,268 0,286 0,304 0,322 0,339 0,357 0,375 0,393 0,411 0,429 0,464
3,1 0,0114 0,019 0,038 0,057 0,076 0,095 0,114 0,134 0,153 0,172 0,191 0,210 0,229 0,248 0,267 0,286 0,305 0,324 0,343 0,362 0,382 0,401 0,420 0,439 0,458 0,496
3,2 0,0122 0,020 0,041 0,061 0,081 0,102 0,122 0,142 0,163 0,183 0,203 0,224 0,244 0,264 0,285 0,305 0,325 0,346 0,366 0,386 0,407 0,427 0,447 0,468 0,488 0,528
3,3 0,0130 0,022 0,043 0,065 0,086 0,108 0,130 0,151 0,173 0,195 0,216 0,238 0,259 0,281 0,303 0,324 0,346 0,367 0,389 0,411 0,432 0,454 0,476 0,497 0,519 0,562
3,4 0,0138 0,023 0,046 0,069 0,092 0,115 0,138 0,161 0,184 0,207 0,229 0,252 0,275 0,298 0,321 0,344 0,367 0,390 0,413 0,436 0,459 0,482 0,505 0,528 0,551 0,597
3,5 0,0146 0,024 0,049 0,073 0,097 0,122 0,146 0,170 0,195 0,219 0,243 0,267 0,292 0,316 0,340 0,365 0,389 0,413 0,438 0,462 0,486 0,511 0,535 0,559 0,584 0,632
3,6 0,0154 0,026 0,051 0,077 0,103 0,129 0,154 0,180 0,206 0,232 0,257 0,283 0,309 0,334 0,360 0,386 0,412 0,437 0,463 0,489 0,515 0,540 0,566 0,592 0,617 0,669
3,7 0,0163 0,027 0,054 0,082 0,109 0,136 0,163 0,190 0,217 0,245 0,272 0,299 0,326 0,353 0,380 0,408 0,435 0,462 0,489 0,516 0,543 0,571 0,598 0,625 0,652 0,707
3,8 0,0172 0,029 0,057 0,086 0,115 0,143 0,172 0,201 0,229 0,258 0,287 0,315 0,344 0,373 0,401 0,430 0,459 0,487 0,516 0,545 0,573 0,602 0,631 0,659 0,688 0,745
3,9 0,0181 0,030 0,060 0,091 0,121 0,151 0,181 0,211 0,242 0,272 0,302 0,332 0,362 0,392 0,423 0,453 0,483 0,513 0,543 0,574 0,604 0,634 0,664 0,694 0,725 0,785
4 0,0191 0,032 0,064 0,095 0,127 0,159 0,191 0,222 0,254 0,286 0,318 0,349 0,381 0,413 0,445 0,476 0,508 0,540 0,572 0,603 0,635 0,667 0,699 0,730 0,762 0,826
4,1 0,0200 0,033 0,067 0,100 0,133 0,167 0,200 0,234 0,267 0,300 0,334 0,367 0,400 0,434 0,467 0,501 0,534 0,567 0,601 0,634 0,667 0,701 0,734 0,767 0,801 0,868
4,2 0,0210 0,035 0,070 0,105 0,140 0,175 0,210 0,245 0,280 0,315 0,350 0,385 0,420 0,455 0,490 0,525 0,560 0,595 0,630 0,665 0,700 0,735 0,770 0,805 0,840 0,910
4,3 0,0220 0,037 0,073 0,110 0,147 0,184 0,220 0,257 0,294 0,330 0,367 0,404 0,440 0,477 0,514 0,551 0,587 0,624 0,661 0,697 0,734 0,771 0,807 0,844 0,881 0,954
4,4 0,0231 0,038 0,077 0,115 0,154 0,192 0,231 0,269 0,307 0,346 0,384 0,423 0,461 0,500 0,538 0,576 0,615 0,653 0,692 0,730 0,769 0,807 0,845 0,884 0,922 0,999
4,5 0,0241 0,040 0,080 0,121 0,161 0,201 0,241 0,281 0,322 0,362 0,402 0,442 0,482 0,523 0,563 0,603 0,643 0,683 0,724 0,764 0,804 0,844 0,884 0,925 0,965 1,045
4,6 0,0252 0,042 0,084 0,126 0,168 0,210 0,252 0,294 0,336 0,378 0,420 0,462 0,504 0,546 0,588 0,630 0,672 0,714 0,756 0,798 0,840 0,882 0,924 0,966 1,008 1,092
4,7 0,0263 0,044 0,088 0,132 0,175 0,219 0,263 0,307 0,351 0,395 0,438 0,482 0,526 0,570 0,614 0,658 0,702 0,745 0,789 0,833 0,877 0,921 0,965 1,009 1,052 1,140
4,8 0,0274 0,046 0,091 0,137 0,183 0,229 0,274 0,320 0,366 0,412 0,457 0,503 0,549 0,595 0,640 0,686 0,732 0,777 0,823 0,869 0,915 0,960 1,006 1,052 1,098 1,189
4,9 0,0286 0,048 0,095 0,143 0,191 0,238 0,286 0,334 0,381 0,429 0,477 0,524 0,572 0,620 0,667 0,715 0,763 0,810 0,858 0,906 0,953 1,001 1,049 1,096 1,144 1,239
5 0,0298 0,050 0,099 0,149 0,199 0,248 0,298 0,347 0,397 0,447 0,496 0,546 0,596 0,645 0,695 0,744 0,794 0,844 0,893 0,943 0,993 1,042 1,092 1,141 1,191 1,290
Tablo . 21 YEREL BASIN KAYIPLARI Z (MBAR)
KAYIP DEERLER
rnek : Mutfak Tesisat
zometrisi verilen mutfak tesisatnn boru
ap hesaplarn ve hz kontroln yapnz.

Not: Mutfak sayac bina servis kutusu iine
konulmutur.
300/40 mbar
1
300/40 mbar
2
1
300/40 mbar
3
2
1
300/40 mbar
3
2
4
1
300/40 mbar
3
2
4
5
1
300/40 mbar
3
2
4
5
6
1
300/40 mbar
3
2
4
5
6
7
1
300/40 mbar
3
2
4
5
6
7
8
1
300/40 mbar
3
2
4
5
6
7
8
9
1
300/40 mbar
3
2
4
10
5
6
7
8
9
1
300/40 mbar
3
2
4
10
5
6
7
8
9
1
11
300/40 mbar
3
2
4
10
5
6
7
8
9
1
11
12
300/40 mbar
7
3,63 m3/h
1
300/40 mbar
7
3,63 m3/h
1
12
1 m3/h
300/40 mbar
6
4,63 m3/h

7
3,63 m3/h
1
12
1 m3/h
300/40 mbar
6
4,63 m3/h

7
3,63 m3/h
1
11
3,39 m3/h
12
1 m3/h
300/40 mbar
5
8,02 m3/h
6
4,63 m3/h

7
3,63 m3/h
1
11
3,39 m3/h
12
1 m3/h
300/40 mbar
10
3,76 m3/h
5
8,02 m3/h
6
4,63 m3/h

7
3,63 m3/h
1
11
3,39 m3/h
12
1 m3/h
300/40 mbar
4
11,78 m3/h
10
3,76 m3/h
5
8,02 m3/h
6
4,63 m3/h

7
3,63 m3/h
1
11
3,39 m3/h
12
1 m3/h
300/40 mbar
4
11,78 m3/h
10
3,76 m3/h
5
8,02 m3/h
6
4,63 m3/h

7
3,63 m3/h
9
6,78 m3/h
1
11
3,39 m3/h
12
1 m3/h
300/40 mbar
3
18,56 m3/h
4
11,78 m3/h
10
3,76 m3/h
5
8,02 m3/h
6
4,63 m3/h

7
3,63 m3/h
9
6,78 m3/h
1
11
3,39 m3/h
12
1 m3/h
300/40 mbar
3
18,56 m3/h
4
11,78 m3/h
10
3,76 m3/h
5
8,02 m3/h
6
4,63 m3/h

7
3,63 m3/h
8
2,4 m3/h
9
6,78 m3/h
1
11
3,39 m3/h
12
1 m3/h
300/40 mbar
3
18,56 m3/h
2
20,96 m3/h
4
11,78 m3/h
10
3,76 m3/h
5
8,02 m3/h
6
4,63 m3/h

7
3,63 m3/h
8
2,4 m3/h
9
6,78 m3/h
1
11
3,39 m3/h
12
1 m3/h
300/40 mbar
3
18,56 m3/h
2
20,96m3/h
4
11,78 m3/h
10
3,76 m3/h
5
8,02 m3/h
6
4,63 m3/h

7
3,63 m3/h
8
2,4 m3/h
9
6,78 m3/h
1
20,96 m3/h
11
3,39 m3/h
12
1 m3/h
300/40 mbar

D: Boru ap mm
3
/h
V: Gaz Ak Hz m/sn

\
D= 18,82 x
Q
Px V

D
3
= 18,82x[ Q
1
/ ( v X P
m
) ]

D
3
= 18,82x[ 20,96 / ( 25 X 1,300) ]

D
3
= 15,11 mm

1 No lu Hat :

DN25 (1)
26,90 mm i ap seildi.

50 mbar zeri (300 mbar) alma
basnc olan borular kaynakl olarak
birletirilmeleri gerektii iin.
DN25= 26,90 mm i ap seildi.

P
1g
- P
1
= 29,160 * L
1
* Q
1

1,82
/ D
1

4,82

di

L
1
= l
1
+ l
e1

L
1
= 255 + ( 5 Dirsek
25
)
L
1
=

255 + (2,5)
L
1
= 257,5 m


P
1g
- P
1
= 29,160 L
1
(Q
1
1,82
/ D
1
4,82
)

Debi Q1= 20,96 m3/h
ap D1= 26,9 mm
Uzunluk L1 = 257,5 m
Basn P
1g
= 1,3 bar


P
1g
- P
1
= 29,160 L
1
(Q
1
1,82
/ D
1
4,82
)
1,3 - P
1
= 29,160 257,5 (20,96
1,82
/26,9
4,82
)

P
1
=1,202 bar


v
1
= 353.677 Q / (D
1
P
1
)
v
1
= 353.677 20,96 / (26,90 1,202)
v
1
= 8,5 m/sn

3
18,56 m3/h

2
20,96m3/h

4
11,78 m3/h

10
3,76m3/h

5
8,02 m3/h

6
4,63 m3/h

7
3,63 m3/h

8
2,4 m3/h

9
6,78 m3/h

11
3,39 m3/h

12
1 m3/h
300/40 mbar
1
DN25
3
18,56 m3/h

2
20,96m3/h
DN32
4
11,78 m3/h

10
3,76m3/h

5
8,02 m3/h

6
4,63 m3/h

7
3,63 m3/h

8
2,4 m3/h

9
6,78 m3/h

11
3,39 m3/h

12
1 m3/h
300/40 mbar
1
DN25
3
18,56 m3/h
DN32
2
20,96m3/h
DN32
4
11,78 m3/h

10
3,76m3/h

5
8,02 m3/h

6
4,63 m3/h

7
3,63 m3/h

8
2,4 m3/h

9
6,78 m3/h

11
3,39 m3/h

12
1 m3/h
300/40 mbar
1
DN25
3
18,56 m3/h
DN32
2
20,96m3/h
DN32
4
11,78 m3/h
DN25
10
3,76m3/h

5
8,02 m3/h

6
4,63 m3/h

7
3,63 m3/h

8
2,4 m3/h

9
6,78 m3/h

11
3,39 m3/h

12
1 m3/h
300/40 mbar
1
DN25
3
18,56 m3/h
DN32
2
20,96m3/h
DN32
4
11,78 m3/h
DN25
10
3,76m3/h

5
8,02 m3/h
DN25
6
4,63 m3/h

7
3,63 m3/h

8
2,4 m3/h

9
6,78 m3/h

11
3,39 m3/h

12
1 m3/h
300/40 mbar
1
DN25
3
18,56 m3/h
DN32
2
20,96m3/h
DN32
4
11,78 m3/h
DN25
10
3,76m3/h

5
8,02 m3/h
DN25
6
4,63 m3/h
DN20

7
3,63 m3/h

8
2,4 m3/h

9
6,78 m3/h

11
3,39 m3/h

12
1 m3/h
300/40 mbar
1
DN25
3
18,56 m3/h
DN32
2
20,96m3/h
DN32
4
11,78 m3/h
DN25
10
3,76m3/h

5
8,02 m3/h
DN25
6
4,63 m3/h
DN20

7
3,63 m3/h
DN15
8
2,4 m3/h

9
6,78 m3/h

11
3,39 m3/h

12
1 m3/h
300/40 mbar
1
DN25
3
18,56 m3/h
DN32
2
20,96m3/h
DN32
4
11,78 m3/h
DN25
10
3,76m3/h

5
8,02 m3/h
DN25
6
4,63 m3/h
DN20

7
3,63 m3/h
DN15
8
2,4 m3/h
DN15
9
6,78 m3/h

11
3,39 m3/h

12
1 m3/h
300/40 mbar
1
DN25
3
18,56 m3/h
DN32
2
20,96m3/h
DN32
4
11,78 m3/h
DN25
10
3,76m3/h

5
8,02 m3/h
DN25
6
4,63 m3/h
DN20

7
3,63 m3/h
DN15
8
2,4 m3/h
DN15
9
6,78 m3/h
DN20
11
3,39 m3/h

12
1 m3/h
300/40 mbar
1
DN25
3
18,56 m3/h
DN32
2
20,96m3/h
DN32
4
11,78 m3/h
DN25
10
3,76m3/h
DN15
5
8,02 m3/h
DN25
6
4,63 m3/h
DN20

7
3,63 m3/h
DN15
8
2,4 m3/h
DN15
9
6,78 m3/h
DN20
11
3,39 m3/h

12
1 m3/h
300/40 mbar
1
DN25
3
18,56 m3/h
DN32
2
20,96m3/h
DN32
4
11,78 m3/h
DN25
10
3,76m3/h
DN15
5
8,02 m3/h
DN25
6
4,63 m3/h
DN20

7
3,63 m3/h
DN15
8
2,4 m3/h
DN15
9
6,78 m3/h
DN20
11
3,39 m3/h
DN15
12
1 m3/h
300/40 mbar
1
DN25
3
18,56 m3/h
DN32
2
20,96m3/h
DN32
4
11,78 m3/h
DN25
10
3,76m3/h
DN15
5
8,02 m3/h
DN25
6
4,63 m3/h
DN20

7
3,63 m3/h
DN15
8
2,4 m3/h
DN15
9
6,78 m3/h
DN20
11
3,39 m3/h
DN15
12
1 m3/h
DN15
300/40 mbar
1
DN25

zometriden

zometriden
Tablodan

3*6

Z=3,97.10
-3
x v
2
x

zometriden
Ph= - 0,049 x h
Pt = 7+9+11
Hangi boru paralarndan
geerek geliyoruz ??

3
18,56 m3/h
DN32
2
20,96
m3/h
DN32
4
11,78 m3/h
DN25
10
3,76 m3/h
DN15
5
8,02 m3/h
DN25
6
4,63 m3/h
DN20

7
3,63 m3/h
DN20
8
2,4 m3/h
DN15
9
6,78 m3/h
DN20
11
3,39 m3/h
DN15
12
1 m3/h
DN15
300/40 mbar
1
20,96 m3/h
DN25
RADYANT ISITICILAR
Radyant Istclar :
Radyant Istc Nedir ?
nsan boyundan yksek seviyeden, doal gaz yakp
bulunduu mekana s transferini nm ile yaparak,
stan cihazlardr.
Radyant Istclar :
Radyant Istclar :
Radyant Istclar :
Radyant Istclar :
KULLANIM ALANLARI :
Tm yksek tavanl mekanlar
Ar hava akml, kaplarn genelde ak olan mekan ve
alanlar.
Geni Alan ierisinde stlmas istenen Nokta ya da
Blgesel Alanlar
Kenarlar Ak, st Kapal Alanlar
Bilinen konvansiyonel hava stmal sistemlerle stlmas
ok zor, ok pahal ya da mmkn olmayan alanlardr.

rnek olarak;
Fabrikalar , Atlyeler, Oto Servis ve Showroomlar , Spor
Salonlar , Cami/Kiliseler, Depo, Uak Hangarlar,
Hayvan iftlikleri, Kafe/Restoran, Bahe/Teras/Ak
Alan vb.
Radyant Istclar :

RADYANT ISITMA AVANTAJLARI
Yakttan Scak Suya/ScakSudan Havaya KAYIPLAR YOK
Scak Su Gidi/Dn DAITIM KAYIPLARI YOK
Kilometrelerce TESSAT VE ZOLASYON YOK
Kazan Dairesi in ARAZ KAYBI YOK
Kazan Dairesi in NAAT MALYET YOK
Kazan in PERSONEL GDER YOK
evre Kirlilii Ve Buna Bal DENETM PROBLEMLER YOK
Radyant Istclar :
Radyant Istma Uygulamalar :
EL ALOMALARI
EL ALOMALARI
El alomalar; lehimleme, ekillendirme, kesme
ve kaynak gibi amalarla kullanlrlar.

Scak alev elde etmek zere, O2 ile
zenginletirilme durumunda O2 orannn, hava
miktarnn %27 sini gemesi halinde aada
belirtilen kontrol ekipmanlarna ilave olarak
sisteme alev tutucu konulacaktr.

Esnek borularn doal gaz iin retilmi olmasna dikkat
edilmeli ve mmkn olduu kadar ksa tutulmaldr.

Esnek borularn dayanma basnc, normal alma
basncnn 3 katndan byk olmaldr.

Gaz kontrol hatt giriine ve hava hatt giriine konulan
vanalar kolay ulalabilir konumda deilse, esnek boru
balantsnda nce vana konulmas gereklidir.
EL ALOMALARI

Esnek borular ve balant yerleri haftada bir kere sabun
kp ile kaak kontrolne tabi tutulacaktr.

Esnek borularn mekanik hasara uramamasna dikkat
edilmeli ve hasar grm olanlar hemen deitirilmelidir.

EL ALOMALARI

BRLRLER :
Gaz, hava ve O2 karm brlr kafasnda yaplabilir
veya n karml olabilir. n karml sistemlerde,
karm brlre tayan borunun mmkn olduu kadar
ksa olmas gerekir.

Brlrler muhtemel hava akmndan ve dier cihazlardan
etkilenmeyecek ekilde yerletirilmelidir. Kullanldklar
ortamda yeterli havalandrma olmasna ve kullanlacak
her brlr iin 6 m ten byk hacim olmasna dikkat
edilmelidir.
EL ALOMALARI

GAZ KONTROL HATLARI
Gaz hatt giriine, manuel kresel bir vana konulacaktr.

Kresel vanadan sonra ters ak nleyecek tek yollu
vana konulacaktr.

Tek yollu vanadan sonra bir sabit basn reglatr
konulacaktr. Bu reglatrn deiik ak miktarlarnda
hassas ve sabit k basnc salayacak kalitede
olmasna dikkat edilmelidir.

Reglatrden sonra gaz hattna baka kontrol ekipman
konulmas zorunlu deildir. Konulmas durumunda ak
bozmamasna dikkat edilmelidir.

EL ALOMALARI

GAZ KONTROL HATLARI

Gaz kontrol hattndaki ekipmanlardan sonra brlre
kadar esnek boru kullanlacaktr.

Gaz kontrol hattndaki ekipmanlar en iyi ekilde
desteklenecek ve sabitlenecektir.

Tesisat, montajn tamamlanmasndan sonra szdrmazlk
testine tabi tutulacak ve hemen devreye alnacaktr.
EL ALOMALARI

HAVA / O2 KONTROL HATLARI
Hava hatt giriine bir kresel manuel vana konulacaktr.

Kresel vanadan sonra ters ak nleyecek tek yollu
vana konulacaktr.

Hava/O2 hattna baka ekipmanlar konulmas halinde
ak bozmamasna dikkat edilmelidir.

Hava/O2 hattndaki ekipmanlardan sonra brlre kadar
esnek boru kullanlacaktr.

Tesisat montajn tamamlanmasndan sonra szdrmazlk
testine tabi tutulacak ve hemen devreye alnacaktr.
EL ALOMALARI

BACALAR :
Kapasitesi 12 kW/saat ten byk brlrler iin baca
yaplmas zorunludur. Bacalar yanmaz malzemeden
yaplmal ve yeterli ekilde desteklenecektir. Baca,
brlrn yanmasn etkilemeyecek ekilde dizayn
edilecek ve ucu atmosfere ak olacaktr. Baca
klarna, kesit alan bacann kesit alanndan daha
kk olmayan balk monte edilmelidir.

Kapasitesi 12 kW/saat ten kk brlrler iin yeterli
havalandrma olmas kaydyla baca yaplmas zorunlu
deildir.
EL ALOMALARI
9- DOALGAZ BACALARI

Bacalar
Baca; genel olarak, yanma sonucu ortaya kan,
insan sal asndan tehlikeli olabilecek
gazlar en gvenilir yoldan atmosfere ulatran
kanal sistemine verilen isimdir.

Baca yksek sya ve yangna, yanma sonucu
ortaya kacak gazlarn kimyasal etkisine,
korozyona ve su buharna kar dayankl
olmaldr.
Bacalar
Basn ve Scaklk likisi
Baca erisindeki Kaldrma
Kuvveti
Bacann salkl bir ekilde
ilevini yerine getirebilmesi
yani bacann atk gazlar
tahliye edebilmesi iin, baca
iindeki hava younluunun
d ortamn younluundan
daha az olmas ile
mmkndr. Bu da bacann i
ksmnn, d ortama gre daha
scak olmas ile mmkndr.
Scak hava; bacadan dar
kma eilimi gsterirken,
peinden atk gazlar da
beraberinde gtrr.

1m
3
1,2kg
1m
3
0,7kg
Gassule Luftsule Hava Atk Gaz
Bacalar in Genel Kurallar :
Bacalar;
Is, youma ve yanma rnlerinden
etkilenmeyecek malzemeden ilgili standartlara
(TS 11382-11383.11389- TS 2165)
uygun olarak imal edilmelidir.

Dairesel kesitli bacalar tercih edilmelidir. Kare
ve dikdrtgen kesitli bacalarn kesiti daire kesitli
bacalara gre % 30 daha fazla olmaldr.
Baca balantlarnda 90lik dnlerden
kanlmaldr. Mmkn olduunca 45lik
dirseklerle girilmelidir.
Dikdrtgen kesitli bacalarda uzun kenar ksa
kenarn en ok 1,5 kat olmaldr.
Cihaz baca balantlar %3 ykselen eimle
bacaya balanmal ve baca kesitini daraltacak
ekilde baca iine sokulmamaldr.
Baca eksenleri ancak bir sapma yapabilir. Baca
sapma as deyle 30 den byk olmaldr.
Baca balantlarnda gereksiz dirseklerden
kanlmaldr.
Baca k noktalarndan baca apkas
kullanlmaldr.

elik bacalarda mutlaka baca topraklamas ve
drenaj yaplmaldr.
Baca gaz analizi yaplabilmesi iin test noktas
braklmaldr.
elikten yaplan ve d ortamda bulunan
bacalar ift cidarl ve s yaltm salanm
olmaldr.
Tercihen her kazan ayr bacaya balanmaldr.

Zorunlu durumlarda en fazla iki kazan ortak bir
ekleme paras (kollektr) ile bir bacaya
balanmal ve ekleme parasnn kesit alan,
duman kanal kesit alanlarnn toplamnn %80
ini salamaldr.
ki kazann bir ortak ekleme paras bir bacaya
balanmas durumunda;
- Ak sigortas (sensr)
- Kapatma tertibat (klape) kullanlmaldr.

Baca Yapmnda Kullanlacak
Malzemeler :
Genel Yap elikleri; 450C baca scaklna
kadar. (Is yaltm malzemesi olarak cam yn
veya ta yn kullanlabilir.)
Scaa dayankl elikler; 450C baca
scaklna kadar. (Is yaltm malzemesi olarak
ta yn kullanlmaldr.)
Paslanmaz elikler; 550C baca scaklna
kadar. (Is yaltm malzemesi olarak ta yn
kullanlmaldr.)

Baca Yapmnda Kullanlacak
Malzemeler :
zellikle Youmal Kazan Sistemlerinde,
zel bir takm termoplastikler ve seramik
malzemelerde baca malzemesi olarak
kullanlabilirler.
Baca Kesit Alan Hesab :
Bacann boyutlandrlmasnda gerekli etken
olan deerler ;
*Yakt cinsi
*Kazan ve brlr zellikleri
*Deniz seviyesinden jeodezik ykseklik
*Baca gaz miktar
*Baca gaznn kazandan k scakl

Baca Kesit Alan Hesab :
*Kazann bulunduu hacime giden havann,
kazann ve balant paralarnn gerekli fleme
basnlar
*Balant parasnn konstrksiyonu ve
uzunluu
*Baca malzemesi, konstrksiyonu ve ykseklii

Baca Kesit Alan in Amprik Forml :
Mstakil olarak ina edilen bacalar aadaki
formle gre boylandrlabilir (TS 11383)
.
F = k x (cm)

F= Baca kesiti cm
Q= Cihaz kapasitesi kcal /h
h= Etkili baca ykseklii m
k= 0,01 (flemeli Brlr)
k=0,012 (Atmosferik Brlr)
Q
\ h

Baca Emisyon Deerleri :

Baca Gaz Deerleri Min. Max.
O
2
(%) 1 4,5
CO
2
(%) 9,5 11,5
Yanma Kayb (%) 4 8
Yanma Verimi (%) 92 96
Hava Fazlal 1,05 1,21,25
KARBONDOKST; Karbondioksit yksek
konsantrasyonu beyin hcreleri uyuur. Dk
konsantrasyonu ise nefes alma zorluuna sebep olur.
Atmosferde % 0,0314 (314 ppm) olan deer, alan
ortamlarda % 0,5 (5000 ppm) olduunda insan
organizmas iin zararldr.

KARBONMONOKST; Tam yanmam olumamas
halinde, yksek zehirleyici zellie sahip karbonmonoksit
gaz oluur. allan ortamlarda CO snr deeri;
30 ppm yani, %0,003 tr.

Solunumun havasnda 300 ppm deerinde CO olmas
halinde 2 saat ierisinde kandaki hemoglobin % 20si ile
birleir ve i grmez hale gelmesine neden olur. Bu oran
% 60a ulatnda lmcl olur.

KARBONMONOKST; -
Yanma havasndaki fazlalk,
Gaz orannn fazla olmas,
Alevin hzl soumas,
Souk kazan yzeylerine temas,

Gibi sebepler CO olumasna ve baca gaznda CO
llmesine sebep olur.

AZOTOKSTLER; Azot renksiz ve tatsz bir gazdr, ok
yava reaksiyon gsterir. Yanma olayna katlmaz, belli
scaklarda O
3
ile Birleerek NO
x
leri oluturur. NO
x
ler ok
zehirlidir. NO
2
in allan ortamlarda max. Snr deeri 5
ppm dir.

flemeli brlrl kazan baca balants
Atmosferik brlrl kazan baca balants
10- HAVALANDIRMA
Havalandrma :
Yanma ve havalandrma iin gerekli hava miktar 2 ekilde
yaplabilir :

1- Tabii Havalandrma;
Alt havalandrma havas tabi olarak alt havalandrma
menfezinden salanr. Egzost havas da daha kk
boylardaki st havalandrma havas menfezinden atlr.
Bunun iin gerekli enerji scaklk deiimi ile salanr.
Havalandrma :
2- Cebri (Mekanik) Havalandrma;

A- Taze hava alt menfezlerden fan vastas ile salanr ve
egzost havas yine bir fan vastas ile st menfezlerden
atlr. Fanlarn seiminde kazan dairesinde pozitif basn
oluacak ekilde yaplmaldr. Kazan dairesinde negatif
basn olmamaldr.
B- Taze hava alt menfezlerden fan vastas ile salanr.
Egzost havas st menfezlerden tabii yolla atlr.

Not: Sadece st hava menfezine fan taklarak, mekanik
havalandrma yaplamaz

Havalandrma Genel Kurallar :
Havalandrma aklklar d ortama direkt olarak
almal, bunun mmkn olmad durumlarda
havalandrma kanallar yaplmaldr.

Mahalleler indirekt olarak havalandrlmamaldr

Havalandrma menfezlerinin panjurlu olmas
durumunda hesaplanan kesitlerin 1,2 kat alnmaldr.

Taze hava veya egzos fanlarnn herhangi bir nedenle
devre d kalmas durumunda brlrn de devre d
kalmasn salayan otomatik kontrol sistemi kullanlr.

Havalandrma Genel Kurallar :
Havalandrmann kanallar ile yaplmas durumunda;

Kanal uzunluu (yatay ve dey uzunluklar ile dirsek
edeer uzunluklar toplam) 10 m ve zerinde ise
havalandrma mekanik olarak yaplmaldr.

Havalandrma kanallarnda 90
0
lik dirsek edeer
uzunluu 3 m
45
0
lik dirsek edeer uzunluu 1,5 m
Izgaralar iin edeer uzunluk 0,5 m alnmaldr.

Havalandrma Hesap Yntemi :
Havalandrlmas iin gerekli hava miktar;

Teorik yanma havas,
Hava fazlal,
lgili mahallin havalandrlmas,

iin gerekli olan hava miktarnn toplamdr.
Doal (Tabii) havalandrma atmosferik ve flemeli brlrler
iin ayn hesap yntemi uygulanr.

Qbr 1000 kW ise;
1- Alt havalandrma menfezi net kesit alan hesab
S
A
(cm) = F x a x 2,25 x (Qbr + 70 )

2-st havalandrma menfezi net kesit alan hesab
S
(cm) = S
A
x 0,6

DOAL HAVALANDIRMA HESABI
SA= FX a x 2,25 x (Qbr + 70 )
S
A
(cm) : Alt havalandrma net kesit alan
F : Menfezin geometrisine bal katsay
F=1 (uzun kenar, ksa kenarn max.1,5 kat dikdrtgen)
F=1,1 (uzun kenar, ksa kenarn max.5 kat dikdrtgen)
F=1,25 (uzun kenar, ksa kenarn max.10 kat dikdrtgen)
F=1 (dairesel)

a : Menfezin zgara katsays
a=1 (Menfez zgarasz ise)
a=1,2 (Menfez zgaral ise)
Qbr (kw): Brlr kapasitesi

Qbr > 1000 kW ise;
1- Alt havalandrma menfezi net kesit alan hesab (SA) Taze Hava

Qbr
S
A
(m) = -----------
3600

2-st havalandrma menfezi kesiti hesab (S)-Pis Hava
S

(m) = S
A
X 0,6

1- flemeli brlrler iin
Alt havalandrma hesab;

Vhava = Qbr x 1,184 x 3,6 (m/h)

S
A
(m)= Vhava / (3600xVhz)

st havalandrma hesab;

Vegzost = Qbr x 0,781 x 3,6 (m/h)

S

(m)= Vegzost / (3600XVhz)

Qbr (kW) : Anma s gc
V (m/sn) : Kanaldaki hava hzdr, (5 -10 m/sn )

CEBR HAVALANDIRMA HESABI

2- Atmosferik brlrler iin
Alt havalandrma hesab;

Vhava = Qbr x 1,304 x 3,6 (m/h)

S
A
(m)= Vhava / (3600xVhz)

st havalandrma hesab;

Vegzost = Qbr x 0,709 x 3,6 (m/h)

S

(m)= Vegzost / (3600XVhz)

Qbr (kW) : Anma s gc
V (m/sn) : Kanaldaki hava hzdr, (3-6 m/sn )

CEBR HAVALANDIRMA HESABI
rnek :
Kazan dairesinde bulunan 2 adet buhar kazan
mevcuttur.
Kazan Dairesinin cebri olarak havalandrlmas
halinde olmas gereken havalandrma kesitlerini
hesaplaynz.

1.Kazan : 1.400.000 kcal/h (Eski Kazan)
2.Kazan : 1600 kW (Yeni Kazan)

Qbr =

Q br : Brlr Isl Kapasitesi kcal/h veya kW/h
Qkazan : Kazan Isl Kapasitesi kcal/h veya kW/h
: Verim
Qkazan

Brlr Kapasitesi Hesab :
Brlr kapasiteleri (Q
br
)

Q
br1
= Q
kazan1
/
1

Q
br1
= 1.400.000 / 860 * 0,85
Q
br1
= 1915,18 kW

br
)

Q
br2
= Q
kazan2
/
2

Q
br2
= 1600 / 0,90
Q
br2
= 1777,78 kW

br
)

Q
br
= Q
br1
+ Q
br2

Q
br
= 3693 kW

V
A
= Q
br
x 1,184 x 3,6 (m/h)
V
A
= 3693 x 1,184 x 3,6
V
A
= 15.741 m/h

Debiyi salayacak fan kullanlmal ve
brlrle irtibatlandrlmaldr.

Hava kanal kullanlmas durumunda kanal kesiti
hesab :

S
A
= V
A
/ (3600 x v) (m)
S
A
= 15.741 / (3600 x 5)
S
A
= 0,8745 m olmal

Kanal iinde hava hz 5-10 m/sn arasnda
seilmelidir.
hesab :

Dairesel Kesit Olmas halinde;
S
A
= 0,8745 m
2
idi.
S
A
= * D
2
/ 4 ise
D = 1,055 m = 106 cm

st Havalandrma (Ekzost Havas) :

V
= Q
br
x 0,781 x 3,6 (m/h)
V
= 3693 x 0,781 x 3,6

V
= 10.383 m/h

hesab :
S
= V

/ (3600 x v) (m)
S
= 10.383 / (3600 x 5)
S
= 0,5768 m

hesab :
Dairesel Kesit Olmas Halinde;

S

= 0,5768 m
2
idi
S

= * D
2
/ 4 ise
D = 0,8572 m = 86 cm

DOAL HAVALANDIRMA
YAPILMASI STENSEYD ???

Qbr > 1000 kW olduu iin :

Alt havalandrma (Taze Hava) menfezi net kesit alan hesab:

Q
br

S
A
(m) = idi.
3600
DOAL HAVALANDIRMA YAPILMASI
STENSEYD ???
STENSEYD ???



3693 kW
S
A
= = 1,03 m hesaplanrd.
3600
Alt havalandrma (Taze Hava) menfezi
ebatlar :

110 * 100 cm. olan dikdrtgen kesitli
veya
D= 115 cm olan dairesel menfez seilirdi.
STENSEYD ???
STENSEYD ???

2-st havalandrma (Egzost Havas) menfezi kesiti hesab :

S
(m) = S
A
X 0,6

STENSEYD ???


S

(m) = 1,03 X 0,6 = 0,62 m hesaplanrd.

st havalandrma (Egzost) menfezi ebatlar :

100 * 65 cm. olan dikdrtgen kesitli
veya
D= 90 cm olan dairesel menfez seilirdi.
STENSEYD ???
11- KAZAN DARES
ELEKTRK TESSATLARI
ELEKTRK TESSATI
Bir kazan dairesi doalgaza dnrken elektrik tesisat
da ilgili artnamelere ve standartlara uygun hale
getirilmelidir.

Kazan dairesi elektrik tesisat balca u blmlerden
meydana gelir :
1- Ana kumanda Panosu
2- Brlr kumanda Panosu
3- Aydnlatma Tesisat
4- Topraklama Tesisat

ELEKTRK TESSATI
Ana Kumanda panosu kazan dairesinin btn
elektrik tesisat sisteminin merkezidir. zerinde;
Ana kesme alteri,
Sigortalar,
Kontaktrler ve pompa termikleri
Siren
El kurmal selenoid vana balants
Aydnlatma anahtarlar,
Pako alterler vb. bulunur.
ELEKTRK TESSATI
Ana Kumanda panosu ;
* Etanj tip patlama ve kvlcm gvenlikli (ex-proof )
olmaldr.
* Kumanda butonlar kapak almadan kullanlacak
ekilde pano n kapana monte edilmelidir.
* Ana kumanda panosu ile brlr kumanda panosu
arasndaki kablo yanmaz tip TTR kablo olmaldr.

Kazan dairesi elektriini kesen bir ana alter
olmal, bu ana alter kazan dairesi dnda olmaldr.

ELEKTRK TESSATI
Brlr Kumanda panosu brlre kumanday salayan
ve kazan zerindeki kontrol ekipmanlarnn
baland panodur.

Brlr ve kazan zerindeki ekipmanlarn elektrik
balants NYA kablo ile yaplmaldr. zeri spiral
koruma klf veya galvaniz boru iinden geirilerek
korunmaldr.

ELEKTRK TESSATI
Aydnlatma Tesisat ;
Kazan dairesinin aydnlatmasn salayan
aydnlatclar etanj tip (suya ve toza korumal) veya
veya contal glop tipi armatrler olmal ve ak
flouresan tipi starterli cihazlar kullanlmamaldr.

Tavandan minimum 50 cm aada veya st
havalandrma seviyesinin altnda kalacak ekilde ve
mmkn olduunca yan duvarlara tespit edilmelidir.

Tm aydnlatma tesisat antigron kablo ile tesis
edilmelidir.

ELEKTRK TESSATI
ELEKTRK TESSATI
ELEKTRK TESSATI
Kazan dairelerinde elektrik tesisat bamsz olarak
topraklanmaldr.

Topraklama Tesisat ;
1- 0,5 m2, 1-2 mm kalnlnda bakr levha veya
2- 0,5 m2, 2-3 mm kalnlnda scak daldrma
galvaniz levha
veya
3- 16 1,5 m som bakr ubuk veya
4- 20 1,25 m som bakr ubuk ile yaplmaldr.

Levhalar 1 m topraa gmlmelidir.
Balant 16 mm2 ok telli bakr kablo ile eksiz olarak
yaplmaldr.

ELEKTRK TESSATI

Kazan dairesi 1 adet emniyet selenoid vanas bulunmas
ve bu vanann, st havalandrma menfezinden daha
yksek bir seviyeye ex-proof gaz alarm cihazndan
kumanda alarak almas gerekir.
Baz gaz Datm firmalar BYKHY
gerei ex-proof gaz alarm cihazn
yedekli olmasn da talep edebildikleri
gibi, kazan dairesi iinde CO sensr
de istemektedirler.

LGNZE TEEKKR EDERZ

rnek Boru ap Hesab :
Fabrikada iki adet buhar kazan bulunmaktadr.
Buhar kazanlar ile ilgili zellikler aada verilmitir.

Buhar Kazan1 ;
Q
kazan1
= 2850.000 kcal/h kapasiteli, kazan verimi
1
= %85

Buhar Kazan 2 ;
Q
kazan2
= 8000 kW kapasiteli, kazan verimi
2
= %90

Mutfak Cihazlar alma basnc 40 mbar dr.
Havalandrma mekanik olarak, 2 adet edeer kanal kullanlarak,
yaplacaktr.

Not : Doalgazn alt sl deeri Hu = 8250 kcal/ m
3
( 9,593 kWh/ m
3
)

stenenler :
Verilen izometrik plana gre;
a- Hat bilgilerini ve detaylar izometri zerine ileyiniz.
b- stasyon giri k aplarn belirleyiniz.
c- Sayalarn kapasitesini ve tiplerini belirleyiniz.
(Kazan dairesi sayacnda korrektr kullanlmaktadr.)
d- Kazan hatt dizaynn ve hz kontroln yapnz.
e- Mutfak hatt dizaynn ve hz kontroln yapnz.
f- Kazan dairesi havalandrma hesabn mekanik olarak
yapnz.
g- Tesisatta kompansatr ihtiyac var ise ihtiya olan
borulardaki uzama miktarn hesaplaynz.
Kapasiteler :

Q
brlr
= Q
kazan
/ ( Hu * )

Kapasiteler :
1 No lu Kazan :

Q
1k
= Q
kazan1
/ ( Hu *
1
)
Q
1k
= 2.850.000 / ( 8250 * 0,85 )
Q
1k
= 406,42 Nm
3
/h
Kapasiteler :
2 No lu Kazan :

Q
2k
= Q
kazan2
/ ( Hu *
2
)
Q
2k
= 8.000 / ( 9,593 * 0,90 )
Q
2k
= 926,60 Nm
3
/h

Kapasiteler :
Kazan Dairesi Toplam Debi :

Q
kd
= Q
1k
+ Q
2k

Q
kd
= 406,42 + 926,60
Q
kd
= 1333,02 Nm
3
/h
Endstriyel Mutfak Cihaz
Kapasiteleri :
Sayfa : 37
Kapasiteler :
Mutfak Hatt :
Drt Gzl Ocak
(Q12 + Q16 + Q18 +Q23 = 1,27 +1,64 + 1,82 + 1,94)= 6,67 Nm
3
/h

Drt Gzl Ocak = 6,67 Nm
3
/h
Pasta Frn = 2,40 Nm
3
/h
Radyant Dner Oca
(3 Gzl) (3 * 0,48) = 1,44 Nm
3
/h
Benmari (2 mt ) (2 * 0,50) = 1,00 Nm
3
/h

MUTFAK TOPLAMI = 11.51 Nm
3
/h
Kapasiteler :
Fabrika Toplam Kapasitesi :

KAZAN DARES = 1333,02 Nm3/h
MUTFAK TOPLAMI = 11,51 Nm
3
/h .
1344,53 Nm
3
/h

\
D= 18,82 x
Q
P x v
stasyon Giri-k aplar
Hesab :
stasyon Giri ap Seimi

Pg = 12-19 barg
Q = 1344,53 Nm
3
/h
v = Ak hz 20 m/sn


D = 18,82 * [Q / (V * P
m
)]
1/2

D = 18,82 * [1344,53 / (20*(12+1)]
1/2

D = 42,79 mm


D Seilen ap (mm) : 52,5 mm / DN50 (2)

Not: Giri ap DN50 nin altnda olmayacaktr)

Eer stasyon Giri Hatt PE Boru olsayd;
(Basncn 4 bar ve altnda olmas hali);

Sayfa : 51
stasyon k ap Seimi
P
= 1 barg
Q = 1344,53 Nm3/h
v = Ak hz 25 m/sn

stasyon k ap Seimi

D= 18,82 * [Q / (V * Pm)]
1/2

D= 18,82 * [1344,53 / (25*(1+1))]
1/2

D= 97,59 mm
stasyon k ap Seimi

D Seilen ap (mm) : 102,3 mm / DN100 (4)

Saya Kapasiteleri ve Seimi

Q
saya
= Q
tketim
/ P
m

P
m
= Mutlak gaz basnc bar
P
m
= Patmosfer + Piletme idi

Kazan Dairesi Sayac :

Q
ksaya
= Q
tketim
/ P
m

Q
ksaya
= 1333,02 / 1,3
Q
ksaya
= 1025,4 Nm / h olur.

Sayfa : 14
Sayfa : 14
Kazan Dairesi Sayac :
Hesaplanan Debi : 1025,40 Nm3/h idi

Saya tipi ;
G
1000
( Max 1600 Nm / h )
Rotary veya Trbin tip saya seilir.

Mutfak Sayac :

Q
msaya
= Q
tketim
/ P
m

Q
msaya
= 11,51 / 1,3
Q
msaya
= 8,85 Nm / h olur.

Sayfa : 14
Sayfa : 14
Mutfak Sayac :
Hesaplanan Debi : 8,85 Nm3/h idi

Saya tipi ;
G
6
( Max 10 Nm / h )
Krkl tip saya seilir.

Kazan Hatt Boru ap Hesab :

P
g
2
P
2
= 29.160 x L
e
x Q
1,82
/ D
4,82

P
g
: Giri basnc (mutlak basn abs.bar)
P
: k basnc (mutlak basn abs.bar)

L
e
: Boru edeer boyu ( m.)
D : Boru ap (mm.)

v = 353.677 Q / (D P)

v : Gaz Hz (End. Tesisler max: 25 m/sn
olmal)
P

: k Basnc (mutlak basn abs.bar)
D : Boru ap (mm.)

1 No lu Hat :

DN50 (2)
1 No lu Hat :

L
e1
= l
1
+ l
e1

L
1
= 10 + 1*Vana
50
+ 1*Dir
50

L
1
= 10 + 1*2 + 1*2
L
1
= 14 m
1 No lu Hat :

P
1g
2
P
1
2
= 29.160 x L
e1
x Q
1

1,82
/ D
1
4,82
P
1
2
= 13
2
29.160 x 14 x 1344,53
1,82
/ 52,50
4,82

P
1
=
12,960 bar

1 No lu Hat :

v
1
= 353.677 Q
1
/ (D
1
P
1
)
v
1
= 353.677 1344,53 / (52,50 12,960)
v
1
= 13,31 m/sn

2 No lu Hat :

DN100 (4)
2 No lu Hat :

L
e2
= l
2
+ l
e2

L
2
= 160 + 3*Vana
100
+ 5*Dir
100

L
2
= 160 + 3*2,5 + 5*2,5
L
2
= 180 m
2 No lu Hat :

P
2g
2
P
2
2
= 29.160 x L
e2
x Q
2

1,82
/ D
2
4,82
P
2
2
= 2
2
29.160 x 180 x 1344,53
1,82
/102,3
4,82

P
2
=
1,862 bar

2 No lu Hat :

v
2
= 353.677 Q
2
/ (D
2
P
2
)
v
2
= 353.677 1344,53 / (102,30 1,862)
v
2
= 24,40 m/sn

3 No lu Hat :

D
3
= 18,82 * (Q
3
/ (V
3
* P
3g
))
1/2

D
3
= 18,82 * (1344,53 / 25 * 1,3))
1/2

D
3
= 121,05 mm

3 No lu Hat :

DN125 (5)
3 No lu Hat :

L
e3
= l
3
+ l
e3

L
3
= l
3
+ 0
L
3
= 5
L
3
= 5 m
3 No lu Hat :

P
3g
2
P
3
2
= 29.160 x L
e3
x Q
3

1,82
/ D
3
4,82
P
3
2
= 1,3
2
29.160 x 5 x 1344,53
1,82
/127,80
4,82

P
3
=
1,298 bar
3 No lu Hat :

v
3
= 353.677 Q
3
/ (D
3
P
3
)
v
3
= 353.677 1344,53 / (127,80 1,298)
v
3
= 22,43 m/sn

4 No lu Hat :

D
4
= 18,82 * (Q
4
/ (V
4
* P
4g
))
1/2
D
4
= 18,82 * (1333,02 / (25 * 1,298))
1/2

D
4
= 120,62 mm
4 No lu Hat :

DN125 (5)
4 No lu Hat :

L
e4
= l
4
+ l
e4

L
4
= l
4
+ 1*Te
125
+ 1*Dir
125
+ 1*Vana
125

L
4
= 95 + 1*3 + 1*3 + 1*5
L
4
= 106 m
4 No lu Hat :

P
4g
2
P
4
2
= 29.160 x L
e4
x Q
4

1,82
/ D
4
4,82
P
4
2
= 1,298
2
29.160x106 x 1333,02
1,82
/127,80
4,82

P
4
=
1,257 bar
4 No lu Hat :

v
4
= 353.677 Q
4
/ (D
4
P
4
)
v
4
= 353.677 1333,02 / (127,80 1,257)
v
4
= 22,96 m/sn

5 No lu Hat :

D
5
= 18,82 * (Q
5
/ (V
5
* P
5g
))

D
5
= 18,82 * (1333,02 / (25 * 1,257))
1/2

D
5
= 122,57 mm
5 No lu Hat :

DN125 (5)
5 No lu Hat :

L
e5
= l
5
+ l
e5

L
5
= l
5
+ 1*Te
125
+ 1*Dir
125

L
5
= 15 + 1*3 + 1*3
L
5
= 21 m
5 No lu Hat :

P
5g
2
P
5
2
= 29.160 x L
e5
x Q
5

1,82
/ D
5
4,82
P
5
2
=1,257
2
29.160 x 21 x 1333,02
1,82
/127,80
4,82

P
5
=
1,249 bar
5 No lu Hat :

v
5
= 353.677 Q
5
/ (D
5
P
5
)
v
5
= 353.677 1333,02 / (127,80 1,249)
v
5
= 23,11 m/sn

6 No lu Hat :

D
6
= 18,82 * (Q
6
/ (V
6
* P
6g
))
1/2

D
6
= 18,82 * (926,60 / 25 * 1,249))
1/2

D
6
= 102,52 mm
6 No lu Hat :

DN125 (5)
6 No lu Hat :

L
e6
= l
6
+ l
e6

L
6
= l
6
+ 2*Dir
125
+ 1*Vana
125

L
6
= 8 + 2*3 + 1*5
L
6
= 19 m
6 No lu Hat :

P
6g
2
P
6
2
= 29.160 x L
e6
x Q
6

1,82
/ D
6
4,82
P
6
2
=1,249
2
29.160 x 19 x 926,60
1,82
/127,80
4,82

P
6
=
1,245 bar
6 No lu Hat :

v
6
= 353.677 Q
6
/ (D
6
P
6
)
v
6
= 353.677 926,60 / (127,80 1,245)
v
6
= 16,12 m/sn

7 No lu Hat :

D
7
= 18,82 * (Q
7
/ (V
7
* P
7g
))
1/2

D
7
= 18,82 * (406,42 / 25 * 1,249))
1/2

D
7
= 67,89 mm
7 No lu Hat :

DN80 (3)
7 No lu Hat :

L
e7
= l
7
+ l
e7

L
e7
= l
7
+ 1*Red
125/80
+ 1*Vana
80
+2*Dir
80

L
e7
= 13 + 1*3 + 1*2 + 2*2
L
e7
= 22 m
7 No lu Hat :

P
7g
2
P
7
2
= 29.160 x L
e7
x Q
7

1,82
/ D
7
4,82
P
7
2
= 1,249
2
29.160 x 22 x 406,42
1,82
/ 77,90
4,82

P
7
=
1,238 bar
7 No lu Hat :

v
7
= 353.677 Q
7
/ (D
7
P
7
)
v
7
= 353.677 406,42 / 77,90 1,238
v
7
= 19,13 m/sn

Mutfak Hatt Boru ap Hesab :
8 No lu Hat :

D
8
= 18,82 * (Q
8
/ (V
8
* P
8g
))
1/2

D
8
= 18,82 * (11,51 / 25 * 1,298))
1/2

D
8
= 11,21 mm
8 No lu Hat :

DN25 (1)

21 mbar zeri (300 mbar) alma basnc
olan borular kaynakl olarak birletirilmeleri
gerektii iin.
8 No lu Hat :

L
e8
= l
8
+ l
e8

L
8
= l
8
+ 1*Te
125
+ 1*Re
125/25
+1*Van
25

L
8
= 3 + 1*3 + 1*3 + 1*0,6
L
8
= 9,60 m
8 No lu Hat :

P
8g
2
P
8
2
= 29.160 x L
e8
x Q
8

1,82
/ D
8
4,82
P
8
2
= 1,298
2
29.160 x 9,6 x 11,52
1,82
/ 26,90
4,82

P
8
=
1,297 bar
8 No lu Hat :

v
8
= 353.677 Q
8
/ (D
8
P
8
)
v
8
= 353.677 11,51 / 26,90 1,297
v
8
= 4,34 m/sn

Sayaca Kadar Basn Kayb :
P
3
+ P
8
21 mbar olmal idi.

Sayaca Kadar Basn Kayb :
P
3
+ P
8
21 mbar olmal idi.

2 + 1=3 21 mbar. UYGUNDUR.
Pil 50 mbar ve daha kk olma
durumda
Hz; vs 6 m/sn olmaldr.

P
1g
P
1
= 23.2 x L x R x Q
1,82
/ D
4,82

P
1g
P
1
= 13,92 x L x Q
1,82
/ D
4,82

veya
31 m3/h e kadar olan tablolardan seilebilir.
zel Diren Kayb
P
z
= z = 3,97*10
-3
* ksi * v
2

Ykseklik Basn Kayb
P
h
= - 0,049 * H
zometriden
zometriden

Tablodan

3*6

Z=3,97.10
-3
x v
2
x

zometriden
Ph= - 0,049 x h
Pt = 7+9+11
4 Gzl Ocak Bek Hatt iin hangi
borulardan geiliyor ?




Pasta Frn / Dner Oca Hatt iin hangi




Hat Bilgileri ve iaretler
zole Mafsal
Tesisatn
Topraklamas
stasyon
Topraklamas
zole Mafsal
11 lb.
Mg. Anot
11,51 m3/h
DN25
3 mt.
1333,02 m3/h
DN125
15 mt.
926,60 m3/h
DN125
8 mt.
406,42 m3/h
DN80
13 mt.
1 m3/h
DN15
9 mt.
10,51 m3/h
DN25
7 mt.
6,67 m3/h
DN20
13 mt.
3,84 m3/h
DN15
3 mt.
11,51 m3/h
DN25
3 mt.
1344,52 m3/h
DN125
5 mt.
1333,02 m3/h
DN125
95 mt.
=
=
AKV
1344,53 m3/h
DN50
10 mt.
1344,53 m3/h
DN100
160 mt.
Benmari Hatt iin hangi borulardan
geiliyor ?

geiliyor ?

geiliyor ?

geiliyor ?

Hat Bilgileri ve iaretler
zole Mafsal
Tesisatn
Topraklamas
stasyon
Topraklamas
zole Mafsal
11 lb.
Mg. Anot
11,51 m3/h
DN25
3 mt.
1333,02 m3/h
DN125
15 mt.
926,60 m3/h
DN125
8 mt.
406,42 m3/h
DN80
13 mt.
1 m3/h
DN15
9 mt.
10,51 m3/h
DN25
7 mt.
6,67 m3/h
DN20
13 mt.
3,84 m3/h
DN15
3 mt.
11,51 m3/h
DN25
3 mt.
1344,52 m3/h
DN125
5 mt.
1333,02 m3/h
DN125
95 mt.
=
=
AKV
1344,53 m3/h
DN50
10 mt.
1344,53 m3/h
DN100
160 mt.
br
)

Q
br1
= Q
kazan1
/
1

Q
br1
= 2.850.000 / (860 x 0,85)
Q
br1
= 3898,77 kW

br
)

Q
br2
= Q
kazan2
/
2

Q
br2
= 8000 / 0,90
Q
br2
= 8888,89 kW

br
)

Q
br
= Q
br1
+ Q
br2

Q
br
= 12.787,66 kW

V
A
= Q
br
x 1,184 x 3,6 (m/h)
V
A
= 12.787,66 x 1,184 x 3,6
V
A
= 54.506,12 m/h

Debiyi salayacak fan kullanlmal ve
brlrlerle irtibatlandrlmaldr.

hesab :

S
A
= V
A
/ (3600 x v) (m)
S
A
= 54.506,12 / (3600 x 10)
S
A
= 1,514 m olmal

Kanal iinde hava hz 5-10 m/sn arasnda
seilmelidir.
hesab :

1,514 / 2 = 0,757 m

1 mt * 0,80 mt
veya
Q= 98 cm apnda

Ebatlarnda 2 adet edeer seilir.
st Havalandrma (Ekzost Havas) :

V
= Q
br
x 0,781 x 3,6 (m/h)
V
= 12.787,66 x 0,781 x 3,6

V
= 35.953,78 m/h

hesab :
S
= V

/ (3600 x v) (m)
S
= 35,953,78 / (3600 x 10)

S
= 0,9987 m

hesab :

0,9987 / 2 = 0,499 m

1 mt * 0,50 mt
veya
Q= 80 cm apnda

DOAL HAVALANDIRMA
YAPILMASI STENSEYD ???



Qbr
S
A
(m) = ----------- idi.
3600
STENSEYD ???
STENSEYD ???



12.787,66 kW
S
A
= -------------------- = 3,55 m hesaplanrd.
3600
Alt havalandrma (Taze Hava) menfezi
ebatlar :
3,55 / 2 = 1,775 m

1,80 mt * 1,00 mt
veya
D= 1,50 mt apnda

STENSEYD ???
STENSEYD ???


S

(m) = S
A
X 0,6

STENSEYD ???


S

(m) = 3,55 X 0,6 = 2,13 m hesaplanrd.

st havalandrma (Egzost) menfezi ebatlar :

2,13 / 2 = 1,065 m

1,10 mt * 1,00 mt
veya
D= 1,16 mt apnda

STENSEYD ???
Boru Uzama Miktar :
AL = L . o . At = L . o . (t1 t2) idi

L = A L / o . (t1 t2) idi

Boru Uzama Miktar :
L = A L / o . (t1 t2)
-5
L = 0,04 / 1,18 x 10 * 45

L = 75,33 mt. Ve zerinde ki borularda
uzamadan dolay kompansatr ihtiyac
olur.
Boru Uzama Miktar:

(4 nolu boru paras zerinde 85 m. Olan
ksm mevcuttur.)

AL = L * o * At
-5
AL = 85 * 1,18. 10 * 45

L = 0,045 m.
L = 4,5 cm uzamay alacak kompansatr
kullanlmak zorundadr.

Boru Uzama Miktar:

zometride 140 mt lilk bir boru hatt daha var !!!!

LGNZE TEEKKR EDERZ

Endüstri̇yel Tesi̇slerde Doğalgaz Dönüşümü-Hy

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Endüstri̇yel Tesi̇slerde Doğalgaz Dönüşümü-Hy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

tmmob

makina mhendisleri odas

Seilen ap (mm) : 102,3 mm-DN100- 4

= 3693 x 0,781 x 3,6

: k basnc (mutlak basn abs.bar)

= 12.787,66 x 0,781 x 3,6

= 35,953,78 / (3600 x 10)

You might also like