ISITMA

TESSATI KTABI
Kalorifer tesisat kitabnn 1. basks 1993, 2. basks 1995, 3.basks ise 1997 yllarnda yapld. Her baskda
yeni bilgiler eklendi, eskiyenler kartld. Bilgi ok hzl olarak deiiyor. Bu nedenle bilgiyi alp, paylap,
hemen kullanmak gerekiyor. Issan kitaplarna yenilikleri ekleyerek gncelliini korumaya alyoruz. Istma
Tesisat Kitabn Issan yaynlar ierisinde 16. kitap olarak sizlere takdim ediyoruz.

Ham petroln varili 1999 ylbanda ~9,-$ iken, bugn 36,-$ mertebesine ykseldi. Ham petrol fiyatnn 4 kat
artna, TLnin de dolara kar deer kayb eklendiinde; iki yl ierisinde dnya ham petrol fiyatnn TL
baznda ~9 katna ktn gryoruz. Oysa bu iki yl iinde Trkiyede doal gaz, motorin, fuel-oil, LPG vb.
yakt fiyatlar ~2,2 2,8 katna ykseldi. Yani dnya petrol fiyatlarndaki artn i pazara henz ok az bir
ksm yanstld. nmzdeki dnemde Trkiye petrol rnleri fiyatlar, dnyadaki fiyat artna paralel veya
yakn oranda artrlacaktr.

Dnya enerji kaynaklar her gn daha da artan bir hzla tkenmektedir. ok uzak olmayan bir gelecekte, hazr
enerji kaynaklarnda ciddi bir darboaz oluumu ve bunun paralelinde fiyat artlar olasdr.

Bir proje gndeme geldiinde; enerjinin deeri gnlk maliyetlerle anlmakta ve enerji tasarrufu salayan
yatrmlarn amortisman sreleri de bu maliyetlerle hesaplanmaktadr. Bana gre bu kavram geersizdir.
Amortisman srelerinde gelecekte oluabilecek enerji maliyetleri de tahmin edilmeye allmal ve ciddi bir
parametre olarak dikkate alnmaldr.

Doru uygulanan bir dizayn felsefesi sayesinde, az enerji tketen ve toplam 1.500.000 kcal/h ve daha byk
kapasitelerdeki sistemler kurulabilir. Youmal tip kalorifer kazanlarnn ilave ilk yatrm bedelini, yakt
cinsine bal olarak 3 ile 6 ay iinde amorti etmek mmkn olabilmektedir. 3 milyon kcal/h ve daha byk
kapasiteli tesislerin yllk yakt tketimlerinin, kalorifer kazanlarnn satn alma bedelinin 10 kat mertebesinde
olduunu dnrsek; kalorifer kazanlarndan bir adedi youmal tip seilerek yllk yakt tketimi ~%8
orannda azaltlabilir. Bu imkanla birlikte toplam kazan yatrmn da bir ile iki yl iinde geri almak mmkn
olacaktr.

Kitap ierisinde sistem zmleri, rnek projeler, pratik bilgiler, stmada yenilikler, stma sistem seim
kriterleri ve sistem karlatrma tablolar, diyagramlar, hesap yntemleri, proje ve uygulamalarda
kullanlabilecek bilgiler yer almaktadr. Teknik deerlendirmeler her zaman tartmaya aktr.

Kitap bu bak asyla dnmeyi engellemeden, alternatifler oluturmak ve bilgileri paylamak iin
hazrlanmtr.

Yeni Istma Tesisat Kitabnda konular gncelletirerek, dinamik bir sunum yapmaya altk. Istma Tesisat
Kitabn Prof.Dr.Ahmet Arsoy ile birlikte hazrladk.

Issan mhendis ve teknisyenleri ok ciddi katklarda bulundular. Zahide Tre, Nurettin Kkal ve Tark
Altnel ahslarnda kendilerine teekkr ederim.

Ayrca bu kitaba katklar bulunan Erdoan Atakar , Erdin Boz, Haik Eram, Celal Okutan, Ayhan Razgat,
Baycan Suna, Orhan Turan ve edebiyat retmeni Fatma Arsoya, Issan kitaplarnn datmn yapan
Birsen Yaynevine ve bu kitab okuyarak eletirilerini bize iletme nezaketini gsterecek meslektalarma
teekkr ederim.

05.12.2000
Rknettin Kkal
Makina Y.Mhendisi
ISISAN, YKSEK KALTEL SERVS HZMET
Issan , 1508 servis alan ve 503 servis arac ile kullanclarna hizmet vermektedir.Bu ekip ile servis reorganizasyon programn
Trkiye genelinde uygulamaya koydu. Tm servisler ile ISISAN servis merkezi arasnda dial-up balant gerekletirildi.
Issan yetkili servislerini veya merkez servisi arayan bir kullanc ismini ve soyadn verdii anda, servis grevlisi bilgisayarndan
kullancnn:
1. Adres, tarif, telefon ve fax numaralar bilgilerini grebiliyor, kullanc da bu bilgileri aktarmak iin zaman kaybetmiyor.
2. Ayrca cihazn tipi, modeli, ilk montajn yapld tarih, tesisat yapan firmann ad ve adresi, cihazlar ve tesisat ile ilgili bilgiler
(Logamatic panel modeli, takl olan modller, kapal genleme deposu tipi ve basnc, yakt cinsi, radyatr veya yerden stma vs),
Cihaz devreye alan yetkili servisin ad ve adresi, cihazn devreye alnma tarihi, nceden hangi servis hizmetlerinin yaplm olduu,
servisleri yapan teknisyenlerin isimleri , deien yedek para varsa, bu paralarn listesi ile deiim tarihleri ve son bakm tarihi gibi
bilgiler de ayn anda ekranda grlebiliyor. Bylece servis teknisyeni cihazlar hakknda n bilgi ile donatlm olarak greve
gidebiliyor.
3. Servis aralarnn standardizasyonu:
Servis aralar ierisindeki raflar ve raflardaki yedek paralar tipletirilmitir. Aralar gerekli servis takmlar, l ve kontrol aletleri,
baca gaz analiz cihazlar ile donatlm durumdadr. Servis teknisyeni yedek para gerektiinde servis aracndan alp hemen montaj
yapabilme olanana sahiptir. zellikle byk ehirlerde servis merkezine gidip yedek para alp, geri gelme dolaysyla ortaya kan
zaman kayb %98 orannda nlenmitir.
4. Modem balants ile haberleme , uzaktan kontrol ve kumanda imkan (BUDERUS ECO-CARE Sistemi)
Buderus kazan kullanclar bilgisayar program ve modem satn alp, telefon hatt ile Issan Merkeze balandklarnda, Issan
merkez servis teknisyenleri kullancnn ev veya iyerindeki:
a) Oda scakl
b) Kazan suyu scakl ve alma saatleri
c) Zonlarn gidi suyu scakl ve alma erileri
d) Boyler su scakl ve alma saatleri
e) Baca gaz scakl
f) Trkiyenin herhangi bir yerindeki kullanc telefon ile merkez servisi veya blge servis merkezlerini arayarak oda scakln
kazan alma saatlerini, boyler scakln, alma saatlerini ayrca 14 ayr program (bahe sulama sistemi, gvenlik sistemi
v.b.) ile ilgili deiiklik isteklerini bildirebilir ve birka saniyede istekleri gerekletirilir.
g) Kalorifer kazannn baca gaz scakl artarsa, Issan servis merkezine gelen sinyal ile uyar alp, kazan temizlii iin servis
teknisyeni grevlendirilir. Aksi halde yakt sarfiyat artar ve beklenmeyen bir anda kazan arza yapabilir.
h) Arza yapan bir cihaz iin de merkez sinyal uyars alr, grevli teknisyen merkezden kontrollarn yapp "reset" dmesine
basp, cihaz altrr ve bir sre izler.
i) Arza sinyali ikinci kez geldiinde servis teknisyeni grev alr ve bina soumadan servis yaplr, arza giderilir.
j) Doalgazn basnc dtnde; Buderus ECO-CARE sistemi Issan merkeze, gaz idaresine, GDA-EGOya veya LPG
kullanlan yerlerde gaz dolum firmasna ve mal sahibine otomatik fax ekerek, uyarr.
Not: Klasik tip kazanlar 21 mbar doalgaz basncnda alr. Ancak Buderus Atmosferik tip kalorifer kazanlar tam gvenlik
sisteminin bir paras olarak 5 mbar'a kadar, Buderus kombiler ise 1 mbar doalgaz basncna kadar alr.
k) Sistem her arzay veya genel bilgileri istenirse kullancnn verecei bir fax numarasna da otomatik olarak bildirir.
l) Sisteme bal kazanlar 24 saat/gn ve 365 gn bilgisayar kumandal kontrol altnda alrlar ve sonuta en konforlu ve
kesintisiz alma artlar salanr.
m) BUDERUS ECO-CARE merkezi stma sistemleri, ok ubeli firmalar ve zel mteriler iin zellikle ilgintir.
Firmalar isterlerse, kendi merkezlerinden de ubelerindeki stma sistemi ile birlikte (BUDERUS ECO-CARE sisteminin
ilave 5 k imkann kullanarak) gvenlik, aydnlatma vb sistemlerini de kontrol edebilirler. Ayrca 18 adet sinyal
alnabilir.
n) BUDERUS ECO-CARE sistemi, telefon hatlarndaki kalite sorununa ramen hibir sorun olmakszn almaktadr.
Issan; kullanma sunduu rnler, teknik kapasite ve gl teknik kadrosu ile stma ve klima konusunda toplam zm irketi
olarak tannmaktadr. Mteriye kar;
"Drst ve samimi",
"Saygl ve terbiyeli",
"lgili (zellikle sat sonrasnda)",
"Bilgili ve pratik zmlerle servis veren" Issan alanlar, daha iyisini yapabilme gayreti iindedir. Hedefimiz sorunsuz, huzurlu
ve ekonomik kullanm mteriye sunmaktr. Issan pazarlayaca rnleri her zaman titizlikle semektedir. Tm dnya lkelerindeki
retimleri aratrp, Trkiye koullarna uygunluklarn (dk voltaj, dk gaz basnc vb. koullarda sorunsuz alabilme yetenei
) test ettikten sonra, en kaliteli rnleri seip pazara sunuyoruz.
Hedefimiz, sat ncesi ve sonrasnda mterilerimize en iyi hizmeti vermektir.
NDEKLER

NDEKLER SAYFA SAYFA

1. ISITMA TESSATI TASARIMI, BRLR M, OK KAZANLI

TARTIMALAR VE PRATK SSTEM M? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
NOTLAR 11 3.5. OK KAZANLI SSTEMN UYGUN
1.1. ISITMA TESSATI TASARIMI 11 OLDUU YERLER . . . . . . . . . . . . . . . . 41
1.1.1. Kazan Seimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3.6. DEKEN GL TEK KAZANLI
1.1.2. Baca Scakl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 SSTEMN UYGUN OLDUU
1.1.3. Hava Fazlalk Katsays. . . . . . . . . . . . . . 12 YERLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
1.1.4. Yakt ve Yakc Cinsi. . . . . . . . . . . . . . . . 12 3.7. KAZAN GCNN BELRLENMES. . 42
1.1.5. Yksek Kaliteli Servis. . . . . . . . . . . . . . . 12 3.7.1. Bina stmas yaplmayan srenin binann
1.2. ISITMA TESSATI LE LGL PRATK tekrar snmas ile ilgili s
NOTLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 ihtiyacna etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
1.2.1. Istma Tesisat Tasarm, 3.7.2. Mevcut boyler snma sresinin (=bina
Proje ve Hesaplar . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 stmas yaplmayan sre) boyler stma
1.2.2. Istma tesisat uygulamas . . . . . . . . . . . 15 gcne etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
1.2.3. Yksek bloklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 3.7.3. Mstakil (tek ailelik) Ev . . . . . . . . . . . . . 46
1.2.4. Is izolasyonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 3.7.4. Apartman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
1.2.5. Scak su kazanlar, kombiler, 3.8. KAZAN GC VE ENERJ
brlrler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 EKONOMS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
1.2.6. Radyatrler, stc elemanlar . . . . . . . . . . 20 3.9. ISITMA ERS, LETME ARTLARI
1.2.7. Kapal genleme depolar . . . . . . . . . . . . 20 VE KAZANDAN STENENLER . . . . . . 51
1.2.8. Istma tesisat pompalar . . . . . . . . . . . . . 21 3.10. KAZAN KONSTRKSYONLARI VE
1.2.9. Borular, vanalar ve tesisat . . . . . . . . . . . . 23 BUNLARLA LGL TEKNOLOJLER . 54
1.2.10. Kazan daireleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 3.10.1. Dk Scaklk Kazan . . . . . . . . . . . . . . 54
1.2.11. Bacalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 3.10.2. Youmal kazan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
1.2.12. Yakt tesisat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 3.11. PRATK LETMEDEK YOUMALI
1.2.13. Konutlarda Enerji Tasarrufu . . . . . . . . . . 27 KAZAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
3.12. ISITMA VE EVRE. . . . . . . . . . . . . . . . 65
2. ISIL KONFOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 3.12.1. Brlr Performans . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
2.1. KONFORA VE HAVA KALTESNE 3.12.2. Zararl maddeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
ETK EDEN FAKTRLER . . . . . . . . . . 28 3.12.3. Prosese Bal Zararl Madde Oluumunun
2.2. ISIL KONFOR MODELLER. . . . . . . . . 30 azaltlmas ile ilgili Teknolojiler . . . . . . . 67
2.3. ISITMADA KONFOR . . . . . . . . . . . . . . 31
2.3.1. Hava Scaklnn Hava Kalitesine 4. ISITMA SSTEMLER. . . . . . . . . . . . . 70
Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 4.1. SSTEM SEM KRTERLER . . . . . . . 70
4.1.1. Istma Tesislerinde Sistem Seimi . . . . . . 78
4.1.2. Blge Istmas (Uzaktan Istma) . . . . . . . 78
3. ISITMADA YENLKLER. . . . . . . . . . 33
4.1.2.1. ok bloklu sistemlerde tek merkezden
3.1. DUVAR TP YOUMALI
stmann (uzaktan stma) dezavantajlar . 79
KAZANLARLA KAZAN DARELER . 33
4.1.3. Merkezi Bina Istmas (Bina Altndan
3.2. KAZAN SEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Istma). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
3.3. KAZANLARIN KULLANIM
4.1.4. Kat ve Villa Istmas . . . . . . . . . . . . . . . . 82
ALANLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
4.2. MERKEZ ISITMA SSTEMLER . . . . . 83
3.4. ORANSAL (VEYA KADEMEL)
4.2.1. Scak Sulu Istma Sistemleri . . . . . . . . . . 83
 SAYFA
4.2.1.1. Pompal Scak Sulu Istma
Sistemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
4.2.1.2. ki Borulu Pompal Scak Su Sistemleri . 92
4.2.1.3. Tek Borulu Datma Sistemleri . . . . . . . 94
4.2.1.4. Hava Tahliyesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
4.2.1.5. Sirklasyon Pompasnn Yeri ve Sistemde
Basn Dalm . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
4.2.1.6. Su Hz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98
4.2.1.7. Sistemde Donmann nlenmesi . . . . . . .98
4.2.1.8. Kullanma Basnlar . . . . . . . . . . . . . . . .99
4.2.1.9. Istma Tesisat Uygulamasnda Pratik
Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
4.3. BLGE ISITMASI (Uzaktan Istma
Sistemleri) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
4.3.1. Yakt Cinsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102
4.3.2. Istc Akkan . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103
4.3.3. Sistem Maliyeti . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
4.3.4. Boru ebekesi (Boru A) . . . . . . . . . .104
4.3.4.1. Tek Merkezli Blge Istmas . . . . . . . . .104
4.3.4.2. ok Merkezli Blge Istmas . . . . . . . .105
4.3.5. Borularn Denmesi . . . . . . . . . . . . . .106
4.4. SICAK SULU BLGE ISITMASI . . .109
4.4.1. Is Merkezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110
4.4.2. Baca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
4.4.3. Boru Tesisat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
4.4.4. Tek Kollektrl Sistem (Seri Datm) .113
4.4.5. Ana Datm Borularnda Is Kayb . . .121
4.4.6. Blok Is Merkezi (Eanjr Dairesi) . . .121
4.5. KAYNAR SULU BLGE ISITMASI .121
4.5.1. Kaynar Sulu Sistemlerde Kapal Genleme
Depolarnn Kullanm . . . . . . . . . . . . .122
4.5.2. Tesisat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129
4.5.3. Pompalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133
4.5.4. Blok Is Merkezleri (Eanjr Daireleri). 133
4.5.5. Kaynar Su Tesisatnn letilmesi . . . . .134
4.5.5.1. Kazanlarn Su le Doldurulmas . . . . . .134
4.5.5.2. Sisteme Azot Doldurulmas . . . . . . . . .134
4.5.5.3. Sistem Kontrolleri . . . . . . . . . . . . . . . .135
4.5.5.4. letme Talimat . . . . . . . . . . . . . . . . . .137
4.6. DEMEDEN ISITMA . . . . . . . . . . . .138
4.6.1. Eletiriler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139
4.6.2. Avantajlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139
4.6.3. Kullanma Yerleri . . . . . . . . . . . . . . . . .140
4.7. GNE ENERJS SSTEMLER . . . .140
4.7.1. Gne Enerjisi Sistemlerinde Aranlan
zellikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141
4.8. SICAK HAVA LE ISITMA
SSTEMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147
SAYFA
4.8.1. Scak Hava Perdeleri . . . . . . . . . . . . . .147
5. ISITMA TESSATI ELEMANLARI 150
5.1. SICAK SU KAZANLARI . . . . . . . . . .150
5.1.1. Dkm Kazanlar . . . . . . . . . . . . . . . . .151
5.1.1.1. Buderus Dkm Kazanlarn
stnlkleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153
5.1.1.2. Dkm Kazanlar in pratik Notlar . . .155
5.1.2. elik Kazanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155
5.1.2.1. Kmr Kazanlar . . . . . . . . . . . . . . . . .155
5.1.3. Standart Gaz Kazanlar . . . . . . . . . . . .159
5.1.4. Atmosferik Brlrl Standart Doal Gaz
Kazanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .159
5.1.4.1. Atmosferik Brlrl Doal Gaz
Kazanlarnda Aranan zellikler . . . . . .159
5.1.5. Buderus Atmosferik Brlrl Kazanlar ve
Baca Klapesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164
5.1.6. flemeli Brlrl Standart Doal Gaz
Kazanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166
5.1.6.1. flemeli Brlrl Kazanlarda Baca
ekiinin Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
5.1.7. Duvar Tipi Kombi Cihazlar . . . . . . . . .167
5.1.7.1. Kombi Cihazlar Seiminde Dikkat
Edilmesi Gereken Hususlar . . . . . . . . .170
5.1.8. Hermetik Kombilerin Bacalarnn Tek
Borulu Olarak Kullanlmas . . . . . . . . .170
5.1.9. Fanl Hermetik Kombilerde Baca
Hesab . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172
5.1.10. Kazanlarn Dnm . . . . . . . . . . . . .173
5.1.11. Modern Dk Scaklk Kazanlar . . . .174
5.1.12. Ecostream Buderus Dkm Scak Su
Kazanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175
5.1.12.1.Ecostream Buderus Dkm Kazann
Avantajlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .176
5.1.12.2.Buderus Ecostream Kazanlar in Tesisat
rnekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .177
5.1.13. Ekostream elik Kazanlar . . . . . . . . . .204
5.1.13.1.Buderus Logano SK 725, 625 ve 425
Serisi elik Kazanlar . . . . . . . . . . . . . .204
5.1.13.2.Buderus Logano SE 725, 625 ve 425 Serici
Ecostream elik Kazanlar . . . . . . . . . .205
5.1.13.3.Buderus Logano S 815 Serisi Yksek
Kapasiteli elik Kazanlar . . . . . . . . . . .210
5.1.13.4.elik Kazanlarda Is Geri Kazanm
Sistemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .211
5.1.13.5.Buderus Logano plus SB815 Serisi
Entegre Youma Eanjrl
elik Kazanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . .218
 SAYFA
5.1.14. Youmal Scak Su Kazanlar . . . . . . .218
5.1.14.1.Sistem Tasarm . . . . . . . . . . . . . . . . . .219
5.1.14.2.Modlasyonlu Brlrler . . . . . . . . . . .220
5.1.14.3.Yksek Su Buhar (i Noktas)
Scakl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .221
5.1.14.4.Gaz-Hava Birleik Kontrolu ile D Hava
Kompanzasyonlu letme . . . . . . . . . . .222
5.1.15. Youmal Kazan Sistemleri . . . . . . . . .222
5.1.16. Buderus Duvar Tipi Youmal Kazanlar
(GB 112W) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .222
5.1.16.1.Duvar Tipi Youmal Kazan
Balantlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .223
5.1.17. Kaskad Sistem . . . . . . . . . . . . . . . . . . .256
5.1.18. Deme Tipi Orta Kapasitede Gaz Yaktl
Youmal Kazanlar
SB315 Ve SB315U . . . . . . . . . . . . . . . .259
5.1.19. Deme Tipi Byk Kapasitede Gaz
Yaktl Youmal Kazanlar
SB615 Ve SB615U . . . . . . . . . . . . . . . .269
5.1.20. ki Farkl Kazan Kullanlan Devreler . .269
5.1.20.1.Youmal Is Eanjr + DSK . . . . . .270
5.1.21. Youmal Kazanlarla Dk Scaklk
Kazanlarnn Karlatrlmas . . . . . . .271
5.1.21.1.Sistem Ekonomisi . . . . . . . . . . . . . . . .272
5.1.22. Youmal Kazanlar ve Baca . . . . . . . .272
5.1.23. Youmal Tip Kazanlarda Youma Suyu
Analizi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .272
5.1.24. Scak Su Kazanlar , Kombilerle lgili
Pratik Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .273
5.2. BRLRLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . .275
5.2.1. Sv Yakt Yakan Brlrler . . . . . . . . . .275
5.2.1.1. Mavi Alevli Brlr . . . . . . . . . . . . . . . .278
5.2.2. Sv Yakt Hatlar . . . . . . . . . . . . . . . . .280
5.2.2.1. Yakt Tesisat Pratik Notlar . . . . . . . . .280
5.2.3. Yakt Depolar . . . . . . . . . . . . . . . . . . .281
5.2.4. Doal Gaz Brlrleri . . . . . . . . . . . . . .286
5.2.4.1. Atmosferik Gaz Brlrleri . . . . . . . . . .286
5.2.4.2. flemeli Brlrler . . . . . . . . . . . . . . . .289
5.2.4.3. n Karml flemeli Brlr . . . . . . . .290
5.2.5. ift Yaktl Brlrler . . . . . . . . . . . . . .291
5.2.6. Alev Emniyet Kontrol Dzeni . . . . . . .291
5.2.7. Gaz Kontrol Hatt . . . . . . . . . . . . . . . . .291
5.2.7.1. Gaz Kontrol Hattndaki Elemanlar . . . .291
5.3. ISI DETRGELER (Eanjrler) .293
5.3.1. Plakal Is Eanjrleri . . . . . . . . . . . . . .294
5.4. BOYLERLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . .297
5.4.1. Buderus duoCLEAN Boylerler . . . . . . .301
SAYFA
5.4.2. ten Dtan Serpantinli Boyler
Karlatrmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . .305
5.4.3. Boyler ncelikli Istma Sistemi . . . . . .305
5.4.4. Boyler Tesisat . . . . . . . . . . . . . . . . . . .305
5.4.5. Boylerlerde Emniyet ve Hijyen . . . . . .306
6. ISITICI ELEMANLAR,GENLEME
DEPOLARI VE HAVA
AYIRICILAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . .317
6.1. ISITICI ELEMANLAR . . . . . . . . . . . .317
6.1.1. plak Borular . . . . . . . . . . . . . . . . . . .317
6.1.1.1. Dz Borular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .317
6.1.1.2. Kanatl Borular . . . . . . . . . . . . . . . . . .317
6.1. 2. Radyatr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .318
6.1.2.1. Radyatrlerde Isnn Yayl: . . . . . . . .318
6.1.2.2. Radyatrlerin Karlatrlmas . . . . . . .318
6.1.2.3. Radyatr Yatrm Maliyetleri
Karlatrmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . .320
6.1.2.4. Radyatr Seimi in neriler . . . . . . .321
6.1.2.5. Radyatrlerin Yerletirilmesi . . . . . . . .322
6.1.2.6. Radyatr Arkas in Yaltm Levhalar. . 323
6.1.2.7. Radyatrlerin Balanmas . . . . . . . . . .325
6.1.3. Konvektrler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .325
6.1.3.1. Endstriyel Tip Konvektrler . . . . . . . .326
6.1.3.2. Sekonder Haval Scak Hava Menfezleri
Sistemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .326
6.1.4. Radyant Istclar . . . . . . . . . . . . . . . . .329
6.1.4.1. Ak Yanma Odal Radyant Istclar . .330
6.1.4.2. Boru Radyant Istclar . . . . . . . . . . . .332
6.1.4.3. Hesap Yntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . .332
6.1.5. Radyant Istc Elemanlarla lgili Pratik
Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .333
6.2. GENLEME DEPOLARI . . . . . . . . . .334
6.2.1. Genleen Su Hacminin Hesab . . . . . . .334
6.2.2. Ak Genleme Depolar . . . . . . . . . . .334
6.2.2.1. Ak genleme Deposu Hesab . . . . . . .335
6.2.2.2. Genleme Deposunun Tesisata
Balanmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .338
6.2.3. Kapal Genleme Depolar . . . . . . . . . .338
6.2.4. Deiken Basnl Kapal Genleme
Depolar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .338
6.2.4.1. Reflex Deiken Basnl Genleme
Depolar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .338
6.2.4.2. Kapal Genleme Depolarnn Yararlar 339
6.2.4.3. Deiken Basnl Membranl Kapal
Genleme Deposu Hesab . . . . . . . . . .339
6.2.4.4. Deiken Basnl Kapal Genleme
Depolar Seimi . . . . . . . . . . . . . . . . . .343
 SAYFA SAYFA
6.2.5. Sabit Basnl Sistemler . . . . . . . . . . . .344 7.2.6. ekvalf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .392
6.2.5.1. Kompresr Kontroll Kapal Genleme 7.2.7. Pislik Tutucular . . . . . . . . . . . . . . . . . .393
Depolar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .344 7.2.8. Emniyet Ventilleri . . . . . . . . . . . . . . . .394
6.2.5.2. Pompa Kontroll Kapal Genleme 7.2.9. Ayar Vanalar (dengeleme Vanalar) . . .394
Depolar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .345 7.2.10. Yangn Emniyet Vanalar . . . . . . . . . . .395
6.2.6. Issan Reflex Su Besleme Otomatlar . .345 7.2.11. Deprem Emniyet Ventilleri . . . . . . . . . .396
6.2.7. Issan Reflex V Serisi Soutma 7.2.12. lme Cihazlar . . . . . . . . . . . . . . . . . .396
Tanklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .346 7.2.13. Basn Drc Montaj . . . . . . . . . . .397
6.2.8. Deiken Basnl Ve Sabit Basnl Kapal 7.2.14. Vanalarla lgili Pratik Notlar . . . . . . . .397
Genleme Depolarnn Maliyet 7.3. POMPALAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .397
Karlatrmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . .346 7.3.1. Pompa Karakteristik Erileri . . . . . . . .398
6.2.9. Kullanm Scak Suyu Tesisatnda 7.3.2. Hermetik Sirklasyon Pompalar . . . . .399
Genleme Kab . . . . . . . . . . . . . . . . . . .350 7.3.3. Kollektr ve Sirklasyon Pompas
6.2.10. Kapal Genleme Sistemlerinde Balants . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .400
Emniyet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .351 7.3.4. nt Pompa Seimi Ve Montaj . . . . . .401
6.2.11. Kapal Genleme Depolarnn Tesisata 7.3.5. Istma Tesisat Pompalar Pratik
Balanmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .354 Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .401
6.2.12. Istma Sisteminin Devreye Alnmas . . .355 7.4. BORU API HESABI VE POMPA
6.2.13. Kapal Genleme Depolaryla lgili Pratik SEM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .403
Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .357 7.4.1. Kolon emas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .403
6.3. HAVA VE PSLK AYIRICILAR . . . .357 7.4.2. Borularda Basn Dm . . . . . . . . . .404
6.3.1. Hava Ayrc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .358 7.4.3. Istma Tesisatnda Tavsiye Edilen Basn
6.3.2. Kademeli Hava Ayrc . . . . . . . . . . . . .360 Dmleri: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .404
6.3.3. Pislik Ayrc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .360 7.4.4. Boru ap Hesab . . . . . . . . . . . . . . . . .406
6.3.4. Hava & Pislik Ayrc . . . . . . . . . . . . . .362 7.4.5. rnek Hesap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .409

7. BORULAR, VANALAR, POMPA VE 8. OTOMATK KONTROL . . . . . . . . .413

BORU API HESABI . . . . . . . . . . . .363 8.1.
7.1. BORULAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .363
7.1.1. Borularn lenmesi . . . . . . . . . . . . . . .366 8.2.
7.1.1.1. Galvanizli elik Borularn Kullanm 8.2.1.
Kurallar ile lgili Borusann nerileri. 366 8.2.2.
7.1.1.2. Borularn Bklmesi . . . . . . . . . . . . . .366 8.2.3.
7.1.2. Borularn Duvara Tesbit Edilmesi . . . . .367
7.1.3. Plastik Borular Uygulama Srasnda
Dikkate Alnacak nlemler . . . . . . . . .370 8.3.
7.1.4. Borularda Genleme . . . . . . . . . . . . . . .376 8.3.1.
7.1.5. Borularda Is Kayb ve Yaltm . . . . . .377 8.4.
7.1.6. Kollektrler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .384 8.5.
7.1.7. Borularla ilgili Pratik Notlar . . . . . . . . .384
7.2. VANALAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .387 8.6.
7.2.1. Globe Vanalar(Spapl Vanalar) . . . . . .387
7.2.2. Radyatr Vanalar . . . . . . . . . . . . . . . . .389 8.6.1.
7.2.2.1. Termostatik Radyatr Vanalar . . . . . . .389 8.6.2.
7.2.3. Srgl Valfler (iber Vanalar) . . . . . .391 8.6.3.
7.2.4. Kresel Vanalar . . . . . . . . . . . . . . . . . .391
7.2.5. Kelebek Vanalar . . . . . . . . . . . . . . . . . .391 8.6.4.
ISITICI VEYA TEKL ODA SICAKLII
KONTROL . . . . . . . . . . . . . . . . . . .413
KAZAN KONTROL . . . . . . . . . . . . .413
Kazan Termostat . . . . . . . . . . . . . . . . .414
Oda Termostat le Kazan Kontrol . . .414
D Hava Scakl Kompanzasyonlu
Kazan Su Scakl Kontrol (Ecomatic
2000) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .414
ECOMATC PANEL 4000 . . . . . . . . . .415
Ecomatic 4000 Dier Fonksiyonlar . . .417
ECOMATC PANEL HS 2102 . . . . . .418
LOGAMATC 4311 ve 4312 KONTROL
PANELLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .418
MOTORLU VANALARLA SSTEM
VEYA ZON KONTROL . . . . . . . . . .427
ki Yollu Vanalar . . . . . . . . . . . . . . . . .427
Yollu Vanalar . . . . . . . . . . . . . . . . .428
Yollu Kartrma Vanas le Sistem
Kontrol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .428
Is Deitirgelerinin , Istclarn Veya
Farkl Zonlarn Balant eitleri . . . . .428
 SAYFA SAYFA
9. KAZAN DARELER PLANLAMASI 10.10. MNE BACALARI . . . . . . . . . . . . .477
VE HAVALANDIRMASI . . . . . . . . . .430 10.11. BACALARLA LGL PRATK
9.1. KAZAN DARELERNN YAPIMI VE NOTLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .478
ISITMA MERKEZ PLANLAMASI . .430
9.2. KAZAN DARES 11. ISITMA SSTEMLERNDE ZEL
HAVALANDIRMASI . . . . . . . . . . . . .431 KONULAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .482
9.3. DOAL GAZLI KONUT KAZAN 11.1. KALORFER TESSATI PROJELERNN
DARELERN HAVALANDIRILMASI. 434 HAZIRLANMASI . . . . . . . . . . . . . . . .482
9.3.1. 50 kW Gcn Altndaki Bacal Cihazlar .434 11.1.1. Veriler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .482
9.3.2. Kapal Yanma Odal Cihazlar . . . . . . . .434 11.1.2. Hesaplar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .482
9.4. LPG KAZAN DARELER . . . . . . . . .434 11.1.3. izimler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .482
9.5. KAZAN DARELER PRATK 11.2. MMAR PROJE-TESSAT
NOTLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .438 LKLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .483
11.2.1. Istma Tesisat-Mimari Proje likileri. .483
10. BACALAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .459 11.2.2. Shhi Tesisat-Mimari Proje likileri . . .484
10.1. BACA TPLER . . . . . . . . . . . . . . . . . .459 11.2.3. Kazan Dairesi-Mimari Proje likileri . .485
10.2. BACA HESABI . . . . . . . . . . . . . . . . . .460 11.2.4. Yksek Yaplarda Tesisat Mimari
10.3. BASTLETRLM DIN 4705E GRE likileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .486
BACA HESABI . . . . . . . . . . . . . . . . . .461 11.2.5. antiye Kuruluundaki Tesisat leri in
10.3.1. rnek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .464 Bilgi Alma Formu . . . . . . . . . . . . . . . .486
10.4. ZEL DURUMLARDA BACA 11.2.6. Teknik Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .488
HESABI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .464 11.3. TESSAT LER BOYAMA L
10.5. HAZIR DYAGRAMLAR VE VE RENKLER (artname rnei) . . . .489
TABLOLAR YARDIMIYLA BACA 11.4. DK SICAKLIK ISITMASI . . . . . .491
BOYUTLANDIRMASI . . . . . . . . . . . .465 11.4.1. Dk Scaklk Sisteminin
10.6. BACA KONSTRKSYONU . . . . . . .465 Ekonomiklii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .491
10.7. ATMOSFERK BRLRL KAZAN 11.4.2. 70/55C Sistemin Projelendirilmesi . . .492
BACALARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .470 11.5. VLLALARDA BOYLER NCELKL
10.8. DOAL GAZLI OFBEN VE KOMB ISITMA VE KALORFERN GECE
BACALARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .471 KAPATILMASI . . . . . . . . . . . . . . . . . .493
10.9. HERMETK CHAZ BACA 11.5.1. Gece Kaloriferin Kapatlmas . . . . . . . .497
SSTEMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . .474 11.5.2. Villalarda Boylere ncelikli Istma
10.9.1. Hermetik Baca Balantlar . . . . . . . . .475 Sistemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .497
10.9.1.1.43 kW Kapasiteye Kadar Olan GB 112 11.5.3. Boyler ncelikli Sistemlerin
Serisi Duvar Tipi Youmal Kazanlarda Avantajlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .497
Hermetik Baca (Konsantrik) le Dikey 11.6. SICAK SULU KALORFER
Balant Yaplmas Durumundaki KAZANLARININ PATLAMASI . . . . .498
Maksimum Baca Mesafeleri . . . . . . . . .475 11.7. TESSATTAK BAZI YERLERN
10.9.1.2.GB 112-60 Modeli Duvar tipi Youmal ISINMAMASI PROBLEM . . . . . . . . .499
Kazanda Hermetik Baca (Konsantrik) le 11.8. ISITMA TESSATINDA SES VE
Dikey Balant Yaplmas Durumundaki TTREM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .501
Maksimum Baca Mesafeleri . . . . . . . . .476 11.8.1. Sesle lgili Ksa Bilgi . . . . . . . . . . . . . .501
10.9.1.3.43 kW Kapasiteye Kadar Olan 112 Serisi 11.8.2. Istma Tesisatnda Ses Kaynaklar . . . .501
Duvar Tipi Youmal Kazanlarda Bir Baca 11.8.3. Pompa ve Brlrlerin Ses iddetleri . . .501
aft inden Geen Hermetik Baca
11.8.4. Titreim zolasyon . . . . . . . . . . . . . . . .504
(Konsantrik) le Balant Yaplmas
11.9. YAPILARDA ISI YALITIMI . . . . . . . .505
Durumundaki Maksimum Baca
11.9.1. Trkiyede Durum . . . . . . . . . . . . . . . .506
Mesafeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .477
 SAYFA SAYFA
11.9.2. Binalarda Is Yaltm . . . . . . . . . . . . . .506 13. MEKANK TESSATIN SSMK
11.9.3. Yaklak Is Kaybn Belirlenmesi . . . .507 KORUNMASI . . . . . . . . . . . . . . . . . .546
11.9.4. D Duvarlarn Is Yaltm . . . . . . . . . .508 13.1. TEMEL DEPREM BLGS . . . . . . . . .546
11.9.5. Yaplarda Kullanlan Is Yaltm 13.2. CHAZLARIN SSMK KORUMASI .547
Malzemeleri ve Karlatrlmas . . . . .509 13.3. BNA DEPREM
11.9.5.1.Yangn Gvenlii . . . . . . . . . . . . . . . .509 YNETMELKLER . . . . . . . . . . . . . .548
11.9.5.2.Dier zellikler . . . . . . . . . . . . . . . . .510 13.4. SSMK SINIRLAYICILAR . . . . . . . .550
11.9.6. Is zolasyonu Pratik Notlar . . . . . . . . .511 13.4.1. Pasif Tip Sismik Snrlayclar ve balama
11.10. YAPILARDA TESSAT LETME elemanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .551
PROJES VE MALYET . . . . . . . . . .512 13.4.2. Sismik Snrlayc Seimi . . . . . . . . . . .552
11.10.1.Amortisman Maliyeti . . . . . . . . . . . . . .513 13.5. DEME TP CHAZLARIN YAPIYA
11.10.2.Yakt Maliyet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .513 TESPT VE SSMK
11.10.3.Bakm ve letme Maliyeti . . . . . . . . . .514 KORUNMALARI . . . . . . . . . . . . . . . .553
11.10.4.Toplam letme Maliyeti . . . . . . . . . . .515 13.5.1. Beton Kaideler . . . . . . . . . . . . . . . . . . .556
11.10.5.rnek Hesap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .516 13.6. ASILI BORU VE KANALLARIN
11.11. ISITMA TESSATI VE EVRE . . . . . .516 SSMK KORUMASI . . . . . . . . . . . . .557
11.11.1.Zararl Madde Emisyonuna Getirilen 13.6.1. Asl Boru ve Kanallar in Sismik
Snrlamalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .516 Koruma Genel Notlar . . . . . . . . . . . . .558
11.11.2.CO2 gaz ve Sera Etkisi . . . . . . . . . . . .517 13.6.2. Yatay borularn titreim izolasyonu ve
sismik korumas . . . . . . . . . . . . . . . . . .559
12. ISITMA TESSATI 13.6.3. Kolon borularnn titreim izolasyonu ve
UYGULAMALARI . . . . . . . . . . . . . .520 sismik korumas . . . . . . . . . . . . . . . . . .560
12.1. YKSEK YAPILAR . . . . . . . . . . . . . .520 13.6.4. Sprinkler Borularnn Deprem
12.1.1. Is Kayp ve Kazanlar . . . . . . . . . . . .520 Korumas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .560
12.1.2. evre ve ekirdek Zonlar . . . . . . . . . .520 13.6.5. Kanallarnn titreim izolasyonu ve sismik
12.1.3. Yksek Statik Basn . . . . . . . . . . . . . .520 korumas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .562
12.1.4. Sistem Seimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .521 13.6.6. Asl Boru Ve Kanallarda Sismik Balarn
12.1.5. Is Geri Kazanma . . . . . . . . . . . . . . . . .521 Yerleimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .562
12.1.6. Yksek Bloklarla lgili Tesisat Notlar .521 13.7. DOAL GAZ TESSATINDA DEPREM
12.1.7. Yksek Bloklarda Pratik Notlar . . . . . .523 NLEMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . .563
12.1.8. Yksek Binalar in Bacada Alnacak 13.7.1. Deprem Emniyet Ventilleri . . . . . . . . . .563
nlemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .525 13.8. NAATLA LGL NLEMLER . . . .564
12.2. ATI ISI MERKEZLER . . . . . . . . . . .525 13.9. DEPREM NCESNDE YAPILICAK
12.2.1. at Is Merkezlerinin Avantajlar . . . . .527 LER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .564
12.2.2. Sistemin Dezavantajlar . . . . . . . . . . . .527 13.10. DEPREM SONRASINDA YAPILACAK
12.2.3. at s Merkezleri in Teknik artlar .532 LER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .565
12.2.4. at s Merkezinin Ekonomisi . . . . . . .538
12.3. BANKA UBELERNN ISITILMASI.541 14. DOAL GAZA GEERKEN
12.3.1. Alt Katlar Banka ubesi st Katlar YAPILACAK LER . . . . . . . . . . . . .566
Lojman Olan Binalar . . . . . . . . . . . . . .541
12.3.2. Banka ubeleri (ve tm yaplar iin) 15. REFERANSLAR . . . . . . . . . . . . . . . .568
nemli Not . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .541
12.4. HAFTA SONU EVLER VLLALAR
SOUK BLGE ARTLARI . . . . . . .542
12.4.1. Konutlar Ve Villalarda Sistem Seimi . .544
 1- ISITMA TESSATI TASARIMI,
BLM 1
TARTIMALAR VE PRATK NOTLAR
1.1. ISITMA TESSATI TASARIMI
1.1.1. Kazan Seimi
Istma amac ile kullanlan kalorifer kazanlarnn ka-
pasitelerinin belirlenmesinde, sz konusu binann s
kayb esas alnr. Is kayb hesaplar standartlatrl-
mtr. Bu standart hesap tarz Trkiyede TS 2164e
Almanyada ise DIN 4701in 1983 basksna dayan-
maktadr. DIN 4701 1995 ylnda tekrar revize
edilmitir.
Gnmz koullarnda gereinden daha byk kazan
seilmesi sadece ilk yatrm maliyeti, yani satn alma
bedelinin yksek olmas asndan deerlendirilemez.
Dur-kalk biiminde (on-off) alan otomatik kontrol-
lu kazanlarda, satn alma maliyetinden daha nemli
olan, byk seilen kazanlarn yakt giderlerindeki ar-
ttr. Kazanlarn yakt tketimlerini etkileyen ana pa-
rametre kazan plakasnda yazan anma sl verimi de-
ildir. Yakt tketimini esas etkileyen verim deeri,
ksmi yklerdeki verim olup, Alman literatrnde bu-
na kullanma verimi ad verilmektedir. Anma sl veri-
mi kazann tam ykte srekli almas srasnda l- at boyunca sz konusu s ihtiyalar ve dier s
len verim deeridir. Halbuki kazan durma konumunda
iken s kaybetmeye devam eder. Ayrca devreye girer-
ken ilave kayplar sz konusudur. Bu kayplar anma
veriminde yoktur. Sadece ksmi ykte alma halinde
ortaya kar ve kullanma verimi tarifi iinde yer alr-
lar.
Ksmi yklerde alma halinde meydana gelen bu ila-
ve kayplarn boyutlar kazan cinsine ve brlr cinsine
baldr. En byk kayplar tek kademeli ve on-off
kontrollu kazanlarda meydana gelir. ok kademeli ka-
zanlarda ve modlasyonlu (oransal) brlrl kazanlar-
da bu kayplar daha azdr veya hi yoktur. Ayrca ka-
zan cinsi ksmi yklerdeki verim dmesi asndan
nemlidir. Dk scaklk kazanlarnda, kazandaki or-
talama su scakl dk olduundan durma kaypla-
r ve baca kayplar daha azdr. Bu adan en gelimi
kazanlar youmal tip olanlardr. Dolays ile, mod-
lasyonlu brlrl bir dk scaklk kazann ksmi
yklerde altrmann, verim dm asndan hi- - Oransal kontroll veya ok kademeli brlrl
bir pratik sakncas yoktur. Buna karlk, tek kademe-
li on-off kontrollu bir kazan mmkn olduu kadar
ksmi yklerde altrlmamaldr. Bu ynde alnabi-
lecek nlemlerden biri de, tek byk kazan kullanmak
yerine, iki veya daha fazla kk kazan kullanmaktr.
Buderus kazanlarn plakalarnda, bu kazanlarn vere-
bilecei maksimum kapasite deil, optimum kapasite
deeri verilmektedir. Bu nedenle Buderus kazanlarn
kapasiteleri belirlenirken nerdiimiz baz kurallar
aada numaralanarak aktarlmtr.
1. Buderus kazanlarn kapasitesi, radyatr ile stlan
binalarda aadaki bant ile belirlenebilir:
QK = 0.8 QN
QN = hesaplanan s kaybdr. (Mevcut binada, bi-
na radyatrle snyorsa, pratik olarak radyatrle-
rin toplam kapasitesidir.)
2. Konutlarda eer stma iin gerekli g (s kayb)
20 kW deerini ayor ise, boylerde kullanma s-
cak suyunu stmak iin Buderus kazanda ilave bir
g gz nne almaya gerek yoktur.
3. Istma dnda piirme tenceresi, yzme havuzu
stmas, havalandrma santral gibi s ihtiyac
olan yerler de stma kazanndan besleniyorsa,
bunlarn hepsi alt alta toplanarak kazan kapasitesi
belirlenmemelidir. Diversite (e zamanl alma
faktr) gz nne alnmaldr. Bunun iin 24 sa-
kazanlar dalm bir ema zerine ilenir. Bu
emada grlen en yksek s ihtiyac kazan kapa-
sitesini belirlemede esas alnr.
Yukarda anlatlanlarn altnda, gnmzde
kazan kapasitesi belirlenmesinde baz kurallar
kendiliinden ortaya kmaktadr. Bu kurallar
zetle sralanrsa,
- Kazan kapasitesi binann tam ihtiya duyduu
kadar olmal, gereksiz yere emniyet kaygs ile
byk kazan seilmemelidir.
- zellikle tek kademeli brlr kullanlan kazan-
larda, mmknse birden fazla sayda kazan kulla-
nlmaldr.
- ki kademeli brlrl kazan kullanlmas halinde
1. Kademe deki kazan kapasitesi scak su stma
ihtiyacn karlyorsa, boyler iin ayrca bir kalo-
rifer kazanna ihtiya duyulmayabilir.
kazanlar ile, dk scaklk kazanlar veya you-
mal tip kazanlar tercih edilmelidir.
1.1.2. Baca Scakl
yi dizayn edilmi bir kalorifer kazannda baca scak-
l, su scaklnn 40-50 C zerine kmaz. Daha
11
yksek baca scaklklar verim kaybna neden olur.
Baca scaklndaki yaklak her 20 C scaklk art
verimde %1 azalmaya neden olur. Bu bilinmekle bir-
likte uygulamada ok yksek baca gaz scaklna
sahip kazanlara rastlanlabilmektedir. Bu nedenle ka-
zan satn alrken deney sonularna dayanan baca s-
caklklar sorulmaldr. Kullanlan kazanlarda ise ba-
ca scaklklar stc yzeylerin kurum ve kire ba- Issan irket olarak bu hedef dorultusunda pazarla-
lamasyla zaman iinde artar. Bu nedenle brlr sei-
mi ve brlr ayarlar son derece nemlidir. Ayrca ka-
zann iyi iletilmesi, yumuatlm su kullanlmas,
tesisattaki suyun sk boaltlmas, su kayplarnn n-
lenmesi bu adan dier nemli hususlardr.
Tesisattaki suyun boaltlmas radyatr tamir veya
deiimi nedeniyle yaplmaktadr. Bunun iin ;
a- Radyatrlerde dn vanas kullanlmaldr.
b- Tesisatta tortu ve hava ayrc kullanlmaldr.
Tesisatn mr uzayaca iin tamir ve deiime
gerek kalmaz.
1.1.3. Hava Fazlalk Katsays
Yaktn tam yaklabilmesi amacyla daha fazla gnde-
rilen hava dar tad enerji ile verim dmne 1- Kayt byklkleri A0 boyutuna gre tariflenir.
neden olur. Bunun iin gereinden fazla hava kulla-
nlmamaldr. Hava fazlalk katsaysnn yaklak her
0,1 art toplam verimde %1 mertebesinde dmeye
neden olmaktadr. Baca gaz analizi ile brlrler en az
her mevsim banda olmak zere ylda bir ayarlanma-
ldr. Byk kapasiteli flemeli kazanlarda ise bu aya-
rn mevsim boyunca 4-5 defa yaplmasn neririz.
nk d scakla bal olarak hava ayarlar yl
iinde deimektedir. Atmosferik tip kazanlarda ise,
d hava scaklndaki deiim yanmay etkilemez
1.1.4. Yakt ve Yakc Cinsi
Verimli bir alma iin yakt zelliklerine uygun bir
yakc seilmelidir. Sv yakt halinde yaktn plveri-
ze edilmesi ve tam buharlamayla gaz yakt gibi ya-
klabilmesi arzu edilir. Motorin brlr olarak mavi
alevli brlrler tavsiye edilir. yi bir brlr bir mev-
simden ksa srede kendini amorti edebilir. flemeli
gaz yakt brlrlerinde ise gaz trane hatt ap ok
nemlidir. Ucuz olmas iin kk apl seilen fle-
meli brlrler arzalara ve kesintilere neden olur. At-
mosferik brlrlerde ise dk NOx deerli n kar-
ml yakclar tercih edilmelidir.
1.1.5. Yksek Kaliteli Servis
Doru proje ve doru uygulama yaplrsa,
a. Daha sonraki yllarda yaplacak bakm-servis
masraflar daha az olacaktr,
12
b. Cihazlar daha verimli alacaklardr,
c. Enerji tketimleri daha az olacaktr,
d. Daha uzun yllar kullanlabileceklerdir,
e. Mteri memnuniyeti artacaktr.
Sistemi seerken ve projelendirirken sistemi basitle-
tirmek ve servisi kolaylatrmak hedef alnmaldr.
yaca cihaz seimini yapmaktadr. Cihazn kaliteli
olmasna ve Trkiye artlarna uygun olmasna (d-
k voltaj, dk gaz basnc vb.) dikkat edilmekte ve
cihazlar test edilerek karar verilmektedir. Ayn za-
manda cihazn kullanld sistemlerin doru proje-
lendirmesi ve doru uygulamas konusunda aba sar-
fedilmektedir. Doru cihaz, doru monte edilip doru
altrldnda sorun karmamaktadr. kan ender
sorunlar da geni ve hzl servis a ile hemen zl-
mektedir.
1.2. ISITMA TESSATI LE LGL PRATK
NOTLAR
1.2.1. Istma Tesisat Tasarm, Proje ve Hesaplar
A0 boyutundaki katn kenar uzunluklar 841 ve
1189 mm, alan 1 m2 olan bir dikdrtgendir. Di-
er kat byklkleri bunun alt ve st katlarn-
dan oluur. Her kat iin kenar uzunluklar oran
1/ 2 olarak verilmitir. (DIN 476) Kat byk-
lkleri Tablo 1.1de verilmitir. A dizisi i mek-
tuplar, dergiler vb. B ve C dizileri baml kat
byklkleri (zarflar, dosyalar vb.) iin geerli-
dir. Kitap byklkleri genellikle A ve B dizileri-
ne gre dzenlenir.
2- Klasik hesaplarda gneten olan s kazanlarn
dikkate almak zere kuzey ynnde %5 artrm,
gney ynnde ise %5 indirim uygulanmaktadr.
Bu artrm blge fark dnlmeden heryerde
ayn deerde uygulanmaktadr. Halbuki rnein
stanbulda kuzey ynnn zel bir anlam ve
arl vardr. Gne etkisi kadar, stanbul iin
hakim rzgar ynnn kuzey olmas, stanbul
iin Kuzey ynndeki %5 artrmn uygulamada
yetersiz kalmas sonucunu dourmaktadr. Bizim
tavsiyemiz bu zam deerini %10 olarak almaktr.
Ayn ekilde gney ynde gneten olan s ka-
zanc blgeden blgeye deimektedir. Bu yn-
deki indirimin de sabit bir deer alnmas doru
deildir. Yine stanbul iin bizim tavsiyemiz g-
ney iin %10 indirimdir. Bu adan deerlendiril-
diinde stma sistemlerinde zonlama yaplmas
byk nem tamaktadr.
 A dizisi B dizisi C dizisi
Byklk Kesilmemi Byklk Byklk
Sembol mm yaprak, mm Sembol mm Sembol mm
Ao 841x1189 880x1230 Bo 1000x1414 Co 917x1297
A1 594x841 625x880 B1 707x1000 C1 648x917
A2 420x594 450x625 B2 500x707 C2 458x648
A3 297x420 330x450 B3 353x500 C3 324x458
A4 210x297 240x330 B4 250x353 C4 229x324
A5 148x210 165x240 B5 176x250 C5 162x229
A6 105x148 120x165 B6 125x176 C6 114x162
A7 74x105 B7 88x125 C7 81x114
A8 52x74 B8 62x88 C8 57x81
Tablo 1.1 / KAIT BYKLKLER

3- Klasik scak sulu stma sistemleri standart olarak
90/70 su scaklklarna gre dizayn edilmektedir.
Trkiyedeki uygulama da bu yndedir. Ancak za-
man iinde yakt maliyetlerindeki artlar ve enerji
tasarrufu konusunun ulat nem derecesi stma
sistemlerinde verimi n plana karmtr. Bu do-
rultuda daha dk scaklkta rnein 70/55 alan
sistemler giderek yaygnlk kazanmaktadr. Bu sis-
temlerde dk su scaklna bal olarak verim
yksek olduu gibi, konfor da daha yksektir. Bu
sistemlerde scak su kazan Thermostream dk s-
caklk kazan veya youmal kazan olmaldr.
Trkiyede kullanlan s kayb hesab DIN 4701
1959 basksna dayandndan, 90/70 C olarak
tasarlanan sistemler, pratikte 70/55 C olarak
almaktadr.
4- stanbul gibi byk ehirler ele alndnda, ehir
iinde blgeden blgeye nemli scaklk farklar
vardr. rnein Karaky ile Levent arasnda 2 dere-
ce farktan sz edilebilir. Btn stanbul iin tek bir
d hesap scakl kullanmak bu adan doru de-
ildir. Projecinin byk ehirlerde blgeler arasnda
2Cye kadar d scakl artrp eksiltebilme inisi-
yatifi olmaldr. Ayn ekilde uygulamaya bal ola-
rak da farkl riskler alnabilmelidir. rnein ASH-
RAE standartlarnda farkl uygulamalar iin farkl
risklere gre hesaplanm d scaklk deerleri kul-
lanlabilme olana vardr. nerimiz, Levent,
Boaz, B. ekmece gibi semtlerde daha dk d
hesap scaklklar kullanlmasdr. te yandan bir i
yeri, bir konut veya bir hastane ayn riski tamaz-
lar. Bir konutta yln belirli gn ve saatlerinde tam
snamama riski daha fazla alnabilir. nsanlar ko-
nutta bu konforsuzluk durumunu daha rahat karla-
yabilirler. Ancak bir hastane iin durum ayn deil-
dir. Burada stmann eksik olmas kabul edilemez.
Ayn ekilde sistem elemanlarn seerken konutta
%100 yedekleme gereksizdir. Ancak bir hastane uy-
gulamasnda kesinlikle tam yedekleme dnlme-
lidir.
5- Kesintili iletme yaplan yerlerde, zellikle hafta
sonu evlerinde yapnn sl kapasitesi mutlaka dik-
kate alnmaldr. Kesintiden sonra sistem altrl-
dnda, stma sistemi sadece s kayplarn kar-
lamakla kalmayacak, btn yapy rejim scaklna
kadar stacaktr. Dolays ile sadece s kayplarn
karlayacak ekilde boyutlandrlm bir stma sis-
temi ok uzun zamanda rejime ulaacak ve bu sre-
de insanlar yecektir. Bu depolama faktrn g-
znne almak zere hafta sonu evlerinde kazan ve
radyatrleri fazla koymak gerekir. Hafta sonu evle-
rinde radyatrler %20, kazan %25 daha byk
seilebilir.
6- yerleri gibi yine kesintili alan, ancak kesinti pe-
riyodu gnlk olan yerlerde kazan ve radyatr kapa-
sitelerini artrmak yerine baka bir yntem bulun-
maktadr. Bu yntem elektroniin ve otomatik kont-
rolun gelimesi ile ortaya kmtr. Gnmz geli-
mi kontrol sistemlerinde, rnein Logamatik 4000
sistemde, yapnn dinamik davranlar belirlenmek-
te ve d scakla bal olarak stma sistemi yapnn
kullanm saatinden belirli bir sre nce altrlmak-
tadr. Kontrol paneli pazar gn souyan binann
pazartesi gnleri alma saatini, dier alma
gnlerine gre daha erken balatabilmektedir. Bu
sreyi bina yapsna gre, otomatik olarak kontrol
edip karar verme yeteneine sahiptir. Akam da ayn
ekilde artlara gre hesap yaplarak stma mesai sa-
atinden belirli bir zaman nce durdurulmaktadr.
Byle bir kontrolun kullanlaca stma sistemlerin-
de s yk hesaplanrken kesintili alma artrm
yapmann gerei yoktur.

13
7- Dorama kalitesi arttka hava sznts azalmakta-
dr. Gnmzde dorama malzemeleri ve eleman-
lar giderek iyilemekte ve buna bal olarak ise en-
filtrasyonla olan s kayplar azalmaktadr. Bu s
tasarrufu bakmndan istenilen bir durumdur. Buna
karlk sznt ile olan hava deiiminin azalmas i
ortamlarda i hava kalitesi problemini ortaya kar-
maktadr. Dolays ile s tasarrufu amac ile hava
szntlar azaltlrken i mekanlarn havasz kalma-
s tehlikesi de gzard edilmemelidir. Hal, boya,
koltuk, dolap gibi eyalardan zararl gazlar
kmaktadr. hava kalitesinin bozulmas sonucu
baars, allerji gibi rahatszlklar olumakta ve
grip gibi hastalklarn bulama riski artmaktadr. Bu
amala s geri kazanmal cebri havalandrma sis-
temlerinin konutlarda kullanm giderek yaygnlk
kazanmaktadr.
8- Oda scakl 20C deerinin zerinde 1C artr-
mak stanbul artlarnda yakt tketimini yaklak
%10 mertebesinde artrmaktadr. oda scakl
20C alnrsa, stanbul iin ortalama k d scaklk
deeri 10C olduuna gre, 1Clik bir art
1/10=%10 deerine kar gelmektedir. Ayrca oda
scaklklarnn artrlmas oda havasnn daha fazla
kurumasna ve grip gibi enfeksiyonlara yakalanma
riskinin artmasna neden olur.
9- Scak hava ile stma yapldnda fleme scakl
min. 26C olmaldr. Bir baka anlatla, fleme ha-
vas ile oda havas scaklklar arasnda en az 4-6C
fark olmaldr. Aksi halde hava hareketlerine bal
olarak insanlar zerinde me hissi yaratlmakta-
dr. flemenin yukardan yaplmas halinde de,
yksek scaklkta hava flemek, snn yukarda
toplanmasna neden olmaktadr.
10- Termostatik vana kullanm gnmz scak su tesi-
satlarnda ekonomik alma ve konforun en nem-
li elemanlarndan biridir. Yaplar tek zon olarak al-
mak ve stma sistemlerini buna gre altrmak
nemli bir konfor eksiklii yaratr. Is kazanc olan
odalarda i scaklklar tasarlanan deerlerin zerine
kacaktr. Bu hem konfor eksiklii, hem de yakt
savurganl anlamna gelir. te yandan, s kayb-
nn fazla olduu odalarda ise insanlar yecekler-
dir. Yaplarda farkl zonlar olumasna etki eden en
nemli faktrler:
a- Gne etkisi
b- Rzgar etkisi
c- Merdiven etkisi olarak saylabillir.
11- Sifon eklinde alan kalorifer tesisatlarnda (st-
ten datma, stten toplama) beher borudaki ilave
14
basn kayb 12,5 mmSS/m olacaktr. Bu deerlere
srtnme v.b. kayplar dahil deildir. Gidi ve d-
n borular olduuna gre, sonuta aaya doru
stlan yaplarda her bir metre ini iin pompa ba-
snc 25 mmSS artrlmaldr. Sifon tesisat alttan da-
tma, alttan toplama sistemiyle birlikte kullanla-
cak ise, en fazla bir kat sifon tesisat yaplmal ve
aaya doru inen boru aplar bir ap bytlme-
lidir.
12- Kalorifer tesisat zon pompalar direncin daha az
olaca ekilde projelendirilmelidir.
13- Kolonlarn basn kayb asndan dengelenmesine
boyutlandrma srasnda dikkat edilmelidir. Banyo-
larn veya dk kapasiteli radyatrleri besleyen
kolonlarda bazan 1/2 parmak ap yeterli olmakla
birlikte, iki radyatrden fazlas iin 3/4 parmak
boru seilmelidir.
14- Kalorifer tesisat borularnda basn kayb hesapla-
nrken;
a- Kritik devre veya devrelerde en dk hzlar
alnmaldr.
b- Ayrca kritik devre emasndan ayrlan her kalo-
rifer kolonun basn kayb, kritik devre ile eit ola-
cak ekilde hesaplanmaldr. (Daha yksek hz se-
ip, direnci arttrmak daha kk apl boru see-
rek salanabilir.)
15- Kazan kapasitesine gre seilebilecek kazan cins-
leri ve adetleri aada verilmitir. Buna gre fle-
meli brlrl kazanlar 600.000 kcal/h kapasiteye
kadar tek kazan seilebilir. Atmosferik brlrl ka-
zanlar ise, 300.000 kcal/h kapasiteye kadar tek ka-
zan olarak seilebilir. Daha byk kapasitelerde
birden fazla kazan kullanlmas iletme kolayl
ve verim asndan daha uygundur. Birden fazla
kazan kullanlmas halinde kullanm alanna bal
olarak tavsiye edilen kazanlar arasndaki kapasite
blm deimektedir. Hastane ve otel gibi risk
alnmak istenmeyen alanlarda 2 kazan arasnda ka-
pasite 2/3 + 2/3 olarak paylatrlr. Eer kazan
kullanmak mmknse, ideali 3 kazan arasnda ka-
pasiteyi 1/3+1/3+1/3 eklinde blmektir. Ticari ya-
plar ve konutlarda ise 2 adet 1/2 kapasitede veya
adet 1/3 kapasitede kazan kullanlmas tavsiye
edilir.
16- Sistemde boyler varsa, boylerin depolama hacmi
az olmaldr.
a- Boylerin s ihtiyac tek kazan kapasitesinin
%30undan byk ise,
b- Kazan kapasitesi 100.000 kcal/h deerinden b-
ykse,
 c- Binann yazn boylerin stlmas dnda bir st-
ma ihtiyac yoksa,
Yukardaki artn de mevcutsa, boyler iin
ayr bir kazan monte edilmelidir. Bu kazan, stma
kazan ile birbirini yedekleyebilecek ekilde
balanmaldr.
17- Is kaybnn az olabilmesi iin boyler depo hacmi
mmkn olduunca az olmaldr.
18- yi bir boylerde aranmas gereken zellikler aa-
daki gibidir:
a- Yksek scak su retim kapasitesi
b- Hijyen
c- Lejyoner hastalna kar termik dezenfeksiyon
imkan.
d-Is izolasyonu (boylerin s izolasyonlarnn en az
5 cm kalnlkta poliretan veya benzeri kalitede
malzeme ile yaplm olmas ve izolasyon zerinin
korozyona dayankl sac ile kaplanmas nemlidir.)
e- mr
f- Temizleme kolayl
g- Yer kayb (kulland alan)
Kullanma scak su kapasitesi yksek, depolama
hacmi optimum olan sper boylerlerin s kayplar
(ilave ikinci depo gereksinimi olmad iin) en
azdr.
19- Bir kalorifer tesisat projesini uygulamadan nce,
projecinin hesaplarda belirttii malzemelerin kulla-
nlp kullanlmadn (cins ve kalnlklar ile), cam
boyutlarnda, hatta bina boyutlarnda projeye gre
farkllklarn olup olmadn kontrol ediniz. Ayrca
projede gsterilen ynn uygulamada doru oldu-
undan emin olmalsnz. zellikle at izolasyonu
kontrol edilmelidir. Proje izerken 1/1 dnp,
1/50 izmek gerekir.
20- hacimlerin s kayb hesabnda yn zamm aln-
maz. D duvar birden fazla olan odalarda en yk-
sek olan yn zamm alnr.
21- Akmerkez gibi byk alveri merkezlerinde
elektrik + su + doal gaz tketimi toplam sistem
harcamalarnn %33ne ulamaktadr. te yandan
enerji sknts ve kstlamas olduunda, binada
enerji tketimi yksek olduundan, gerekli jenera-
tr gleri de ar byk olmaktadr.
22- Blge stmasnda (ok sayda binann bir merkez-
den stlmas halinde) tesisat eit diren yntemi ile
yaplmaldr. Yani kalorifer kazanndan giri borusu
tm binalara datm yapmal, dn borusu ise bi-
rinci binadan toplamaya balayp, en son binann
dnn aldktan sonra kazan dairesine dnmeli-
dir. Sonuta birinci binann gidi borusu ksa ola-
caktr. Tm binalarn gidi dn borularnn top-
lam uzunluu ve direnci eit olacaktr.
23- Istmada ideal konfor iin gerekli i ortam scakl
(konfor scakl); d hava scakl ve oday ev-
releyen yzeylerin (duvarlar, deme, tavan, pen-
cere vb.) yaltm artlarna bal olarak deiir.
Yaltmsz binalarda d duvar scaklklar dk
olduu iin, ayn konfor hissini yakalamak zere
daha yksek oda scaklklarna ihtiya vardr.
te yandan d scaklk azaldka, bir yandan en-
filtrasyonla olan kaybn artmas, dier taraftan
d duvar scaklklarnn azalmasyla ihtiya du-
yulan oda scakl deeri ykselir. Bu nedenle
ok souk havalarda i scaklk deeri her za-
mankinden 1-2 C daha artrlabilir.
24- Blge stmas (tek merkezden ok sayda apart-
man veya kasaba stmas) bir termik santraln
atk enerjisinin kzgn su veya buhar sistemi ile
konut stmasnda kullanlmas biiminde ise, i-
letme daha ekonomik olacaktr. Trkiyede bu-
gn termik santrallarn atk enerjileri ile (Ambar-
l termik santral rneinde olduu gibi) deniz ve
atmosfer stlmaktadr.
25- Termal blgelerde scak su, ift eanjr (zel
imalat paslanmaz vb.) kullanmak kayd ile,
a- Kullanma suyu n stcs,
b- Klima santral primer hava stcs,
c- Bina stma vb. amalar ile kullanlabilir.
26- Gne kollektrleriyle hafta sonu evlerinde yar-
dmc stma yaplmas halinde evdeki rutubet
azalacak, boyalar ve eyalar bozulmayacaktr.
27- Istmada alak deerler, yksek deerlere gre
scaklk reglasyonuna daha iyi cevap vermekte-
dirler. Yeni dnceye gre reglasyonun ana
noktas kazan deil, radyatrdr.
1.2.2. Istma Tesisat Uygulamas ile lgili
Pratik Notlar
1- ift kazanl sistemlerde kullanlan denge kabnn
ierisinde bir delikli sac bulunmaktadr. Bu sacn
sayesinde;
a- Sudaki partikl halindeki amur ve pislikler
sac zerinde toplanr ve denge kabnn dibine
akar. Denge kabnn dibinde bulunacak bir a-
mur alma ventilinden bu pislikler dar alnr.
b- Farkl devrelerin sular daha iyi karm sa-
larlar. Denge kab burada karm kab grevini
grr.
15
 c- Delikli sac arpma etkisiyle su iindeki havay
aa karr (bu hava, hava tp ile dar alnr). monte edilmelidir. nk kazan zerine vana
2- ki veya daha fazla sayda kazan ayn kollektre
balarken, eit direnler oluturulmaya dikkat
edilmelidir.
3- Youmal kazanlarn drenaj pis su borusuna di-
rekt balanmamaldr. Kanalizasyondan gelebi-
lecek metan gaz patlamaya neden olabilir. Bu-
nun iin;
a- 40 cm. ykseklikte sifon yaplmaldr.
b- Sifon st ucu serbest olmal, conta kullanma-
mal ve drenaj suyu bir huni ile sifona akmaldr.
4- Kalorifer kazan dolum musluu yerine, kalorifer
tesisat dolum musluu deyiminin kullanlmas da-
ha dorudur. Teorik olarak su dolumunun, kalori-
fer kazannda su souk iken yaplmas gerekir.
Pratikte kalorifer kazanlar alrken dolum
musluundan tesisata souk su baslarak eksik
su tamamlanmaktadr. Bu durumda kazanlarda
sl oklar ve youma olmakta ve kazan zarar
grmektedir.
5- Kalorifer tesisatna su dolumu iin, sirklasyon
pompas emi kollektr zerine kalorifer su do-
lum musluu tesis edilmelidir. (Kazan zerine
dolum musluu monte edilmemelidir) Eer
pompa emilerinde pislik tutucu yoksa dolum
hattna 11/4 pislik ayrc konulmaldr. Dolum
hatt 1/2 veya 3/4 olur.
6- Merkezi scak su sistemi varsa, su dolumu bura-
dan yaplmaldr. Dolum iin hortum kullanlma-
ldr.
7- Kalorifer tesisat dolum musluu nne su saya-
c monte etmenizi neririz. Bylece,
a- Tesisatn su hacminin ne kadar olduu sapta-
nabilir.
b- Seilen kapal genleme deposu faydal hacmi
kontrol edilmi olur.
c- Tesisatta su eksilmesi (su kaa) olmas ha-
linde tesisatta ne kadar su doldurulduu saptan-
m olur.
8- Boru tipi eanjrlerde su hzlar daha dk ol-
duu iin eanjrn kirelenmesi plaka tipi ean-
jrlere gre daha fazla olmaktadr.
9- ok kazanl sistemlerde genleme depolarnn
habercileri ve tama borular ortak yaplabilir.
Ana tama borusuna, her depo tama borusu st-
ten balanmaldr.
10- Tek kazanl sistemde kalorifer kazannn giri ve
kna vana monte edilmemelidir. ok kazanl
16
sistemlerde ise gidi vanas kollektr zerine
monte edildiinde, vana salmastrasndan szabi-
lecek su, kazan izolasyonunu bozacaktr.
11- Direnleri farkl stclar ayn sistemde yer al-
yorsa, farkl basnta sirklasyon pompalar kul-
lanarak ayr zonlar yaratlmaldr. Panel radya-
trlerle dkm radyatrler ayn sistemde kulla-
nldnda, direnci az olduu iin dkm radya-
trlerden daha ok su geecektir. Sonuta panel
radyatrn verimi azalacaktr. Benzer ekilde
fan-coil veya radyatr ayn sisteme monte edilir-
se, pompalarnn ayr ayr seilerek iki ayr zon
yaplmas daha uygundur.
12- Kalorifer tesisatnda dey kolonlara monte edi-
len kosva vanann iber vanadan farklarndan
biri de; vanay kapatnca yukardaki suyu boal-
tabilmesidir. Montajda boaltma vanasnn stte
olmasna dikkat edilmelidir. Ayrca havalk boru-
su zerine de iber vana yerine 1/2 kosva vana
monte edilmeli, boaltma az olmaldr. Havalk
vanasndaki kosva vana kapatlp, boaltma az
almazsa veya iber vana kullanlrsa, sistem
stten hava almayaca iin kolondaki su tam
boalmaz.
13- Emniyet ventili kn ayn apta boru ile yerden
10 cm. yukarya kadar (evre kanalna) indirin.
a- Emniyet ventili suyu atarken etraftaki izolas-
yonlar bozmasn.
b- Karan emniyet ventiline kr tapa taklma-
maldr.
14- Otomatik prjrlerin stteki tapasn gevetiniz.
(sk durumdayken hava atma grevini yapama-
yabilir.)
15- Kompansatr montajnda o andaki hava scakl-
n gznne alarak n gerilme verilmelidir.
16- Kzgn su tesisatnda tm boaltmalara ift vana
monte edilmelidir.
17- Hidrometre ve manometreden nce mutlaka bir
vana (manometre musluu) monte edilmelidir.
18- Kalorifer tesisatnda ve zellikle shhi tesisatta
kalitesi snrl, ucuz fittings kullanmann bedeli
ok pahalya mal olmaktadr. Son dnemde dou
bloku ve uzak dou mal kalitesiz fittings ithali
yaplm ve bu fittingslerdeki sorunlar binalarda
daha sonra oluan kaaklar nedeniyle ciddi ha-
sarlar yaratmtr. Boru ve boru montaj malze-
mesinin her zaman en iyisini kullanmak iletme-
de daha ekonomik olacaktr.
19- Btn kalorifer tesisatlarnda minimum su sevi-
yesi kontrollu olmaldr.
20- Istmada ideal konfor isteniyorsa, aadaki ko-
nulara dikkat edilmelidir;
a- Binann s kayb, cam altlarna yerletirilen
termostatik vana kontrollu radyatrlerle (statik
stma ile) karlanmaldr. Radyatrde snarak
ykselen scak hava, camdan gelen souk etkisi-
ni karlar, odada uygun bir scaklk dalm el-
de edilir, konforla ilgili ideal artlar salanr.
b- Soutma ve havalandrma ise tavandaki dif-
zrler (anemostat ve menfezler) ile soutulmu
hava ortama verilerek yaplmaldr. Difzrler-
den flenen hava scakl en fazla (kn) 18 C,
en dk (yazn) 14 C olmaldr. Kn tavandan
flenen 18 C scaklktaki hava tavan
seviyesindeki aydnlatma armatrlerinden ve di-
er s kazan kaynaklarndan olan s kazanlar
dolaysyla, snarak insanlarn yaad seviye-
lerde oda scaklna ular ve insanlarn diri ve
canl kalmasn salayacak konfor artlarn
oluturur.
c- Havalandrma amacyla beslenen taze hava
miktarnda enerji tasarrufu kaygsyla ar ksma
yaplmas, i hava kalitesi sorunu yaratmaktadr.
Bu nedenle taze hava miktarnda cimri davran-
mamaldr.
21- Kalorifer kazanlarnda emniyet ventili en fazla 2
m iinde kazana yakn monte edilmelidir. Venti-
lin k azn duvar dibindeki kanala uzatp,
ucunda boalma veya kaak grlebilecek ekil-
de balant yaplmaldr.
22- Eer yatay bir borunun yolu zerinde kiri veya
benzeri bir engel varsa, projede kiriin iinden
borularn geebilecei apta delik ve kovan iin
yer braklmaldr. Aksi halde borular aaya
inip, tekrar ykseliyorsa hava tp yaplp bura-
dan oluacak hava boaltlmaldr. Hi bir zaman
havalandrma olana yaratlmadan bir engel
zerinden yukardakinin tersine bir kvrm yapl-
mamaldr.
23- Yatay ana borularda ap deiiklii, hava toplan-
masn nlemek amacyla bir eksantrik redksi-
yonla gerekletirilmelidir.
24- Sistem elemanlarn korumak amacyla gerekli
yerlere pislik tutucu yerletirilmelidir. nne
pislik tutucu yerletirilecek elemanlar olarak
pompa, otomatik kontrol valfleri, sayalar say-
labilir.
25- Boru sisteminden sklmesi gerekebilecek ele-
manlar tesisata rakor veya flan ile balamak
gerekir.
26- Kalorifer kolonlarnda uygun yerlerde sabit nok-
ta yaplmaldr.
27- atdaki havalk borularn toplarken kolon uza-
malarna esneklik tanmak iin kolonlardan 5 m
mesafe braklmaldr.
28- Genleme deposuna giden borular, kazan k
borusunun st kotundan alnrsa, ayrca hava t-
pne gerek duyulmayacaktr.
29- Bodrum katta kolonlarn datm yaplrken, ko-
lona olan yatay uzaklk 5 m olacak ekilde pro-
jelendirilmelidir.
30- Branman borular uzamann fazla olduu yer-
lerde 2-2,5 m civarnda olmaldr.
31- Radyatr branman balantlar bir S oluturacak
ekilde mafsall yaplmaldr. Aksi halde pirin
vana veya ek noktasndan kopma meydana gelir.
32- Kalorifer kolonlarnda duvar geilerinde esnek
kovanlar oluturulmaldr. Bu salanamyorsa,
branmanlar duvar gemeden nce 2 m mesafe-
yi yatay gemelidir.
33- Kolonlarda deme geilerinde kovan kullanl-
maldr. Perde kalorifer kolonunun 1-2 cm a-
nda bitmeli, araya macun doldurulmaldr.
34- Boyler souk su giri borusu zerine, boyler ile
vana arasndaki yere emniyet vanas konulmaldr.
35- Boyler devrelerinde emniyet vanalarndan suyu
dar atmamak iin genleme deposu kullanl-
mas gerekir. Bu depolarn temiz su tesisatnda
kullanm iin retilmi ve hijyen artlarn sala-
yan tipte olmas istenir.
36- Paslanmaz elikten retilen boylerlerde elik ala-
m iinde bulunan nikel elementi nitrat ile ayra-
rak suya karmakta ve nikel alerjisi yapabilmekte-
dir.
37- Kollektrlerde termometreler su aknn srekli ol-
duu yerlere monte edilir. Pompa kollektrnde ise
manometreler kollektr azndan uzak noktalara
(zellikle pompa kndaki kollektr azndan
uzaa), mutlaka manometre sifonuyla birlikte,
monte edilmelidir.
38- Emniyet ventili siparii verilirken iletme basnc
bildirilmeli, ventiller fabrikada bu basnca gre
zel olarak ayarlanp teslim edilmelidir. Trkiyede
byle bir alkanlk olmad iin emniyet ventille-
ri antiyelerde ayarlanmakta ve istenmeyen kazala-
ra neden olmaktadrlar. Emniyet ventilleri boalt-
malar boru ile ak kanala kadar indirilmelidir.
17
39- Basn drc montajnda,
a- Dengeleme kabn mutlaka yatay boru ekseni-
ne monte ediniz
b- letmeye almadan nce diyaframn olduu
ksma su doldurunuz
c- letmeye alrken dengeleme kabndan mutla-
ka hava alnz.
40- Souk blgelerde k aylarnda kalorifer tesisat-
na su testi yaptktan sonra tesisatn suyunu kazan-
dan boaltmak (zellikle camlar takl deilse)
yeterli deildir.
a- Radyatrlerin alt ksmlarnda kalan su, radya-
trler sklerek tamamen boaltlr.
b- Islak rotorlu pompalar da sklerek ilerinde-
ki su boaltlr. Islak rotorlu pompalarn ilk al-
malarnda ve her stma mevsimi banda ilk a-
ltrmada n kapaklar alarak rotorlarna ilk
hareket elle verilir.
1.2.3. Yksek Bloklar ile lgili Pratik Notlar
1- Yksek bloklarda ND 10 kalite altnda srgl
vana kullanlamaz.
2- Yksek binalarda kalorifer kolonlarnda, kosva
vana kullanlmamaldr. Pirin malzeme genle-
meye dayanmamaktadr.
3- Bunun yerine btn radyatrlere dn vanas
konulmaldr (test ve iletme kolayl iin).
4- alma srasnda fittingste oluabilecek su
karma riskine kar, yksek binalarda kalorifer
tesisat kesinlikle kaynakl yaplmaldr.
5- Yksek bloklarda st katlar dn borusuyla
radyatr arasndaki eim fazla olmaldr. Radya-
tr k ekseniyle dey boru st noktas arasn-
da en az 6 cm fark olmaldr. Bu salanamyorsa,
dn kolonunun zerine bir para boru ilave
edilip, zerine prjr konulmaldr.
6- 13 ve 15. Katl bloklarda btn kolonlara, ikinci
katn demesinde ve yukardan drdnc kat ta-
vannda sabit nokta yaplacaktr. ki sabit nokta
arasndaki orta katta omega veya boru kompan-
satr monte edilmelidir.
7- Yksek bloklarda eanjr kullanldnda, 3
yollu kontrol vanas primer devreye, sensr
sekonder devreye konulmaldr. Bylece bu va-
nann kirelenme, basn gibi etkilerden korun-
mas mmkn olur.
1.2.4. Is zolasyonu ile lgili Pratik Notlar
1- Is yaltm nemi bilinen bir konudur. Enerji eko-
18
nomisi yannda d duvarlarn i yzey scaklkla-
rn artrdndan i ortamn radyasyon scakl
artar, yani souk cidar etkisi azalr. Bu konforu ar-
trd gibi i ortam scaklklarn azaltma imkan
da verir. Bylece ilave bir yakt tasarrufu imkan
yaratr. Burada zellikle s yaltmnn iten veya
dtan yaplmasnn fayda ve mahzurlar zerinde
durulacak ve dinamik olarak hesap yapldnda
ayn yaltm deerine sahip olan duvarlarn iten
ve dtan yaltmlarna bal olarak s ykne kat-
klarnn farkl olaca vurgulanacaktr.
a- Is yaltm iten olduunda en nemli saknca
kat betonlarnn oluturduu s kprleridir. Bu
kprler hem s kaybna neden olurken, hem de
d duvar deme birleme noktalarnda you-
maya neden olabilmektedirler.
b- Buna karlk iten yaltm d duvarn sl ata-
let etkisini (yani s depolamasn) geni lde
engeller. Dolays ile kesintili alan yerlerde, r-
nein hafta sonu evlerinde nemli bir avantaj sa-
lar.
c- Srekli kullanlan binalarda, ev ve iyerlerinde
s yaltmnn dtan yaplmas idealdir. Deme,
kolon ve beton perde birleim yerlerinde s kp-
rleri olumaz. Buralardan olan s kayplar orta-
dan kalkar, enerji tasarrufu salanr.
d- Aslnda en iyi zm yaltmn hem iten hem
de dtan uygulanmasdr ki bu gn iin pahal bir
zmdr. Ancak bu durumda hem ortam scakl-
n drmek ve hem de konforu arttrmak mm-
kndr. Is yaltmnn ieriden ve/veya dardan
yaplmas farkl avantaj ve dezavantajlara sahiptir.
2- Panjur yuvalar gibi s kprlerine dikkat edilme-
lidir. Panjur yuvalar hem s yaltmn zayflatr
ve s kprs olutururlar, hem de hava kaana
neden olurlar. Yaplarda bir baka youn s kayb
blgesi ise radyatr arkalarndaki d duvar alan-
lar olmaktadr. Bu alanlarn zellikle yaltlmas
gereklidir.
3- Iscam (ift cam) kullanlmas s kaybn azaltt
gibi dardaki sesin ieriye gemesini (veya tersi-
ni) de nler. Ancak ift cam uygulamasnda iki ca-
mn kalnlklarnn farkl seilmesi (Farkl fre-
kanstaki seslerin gemesini nledii iin) ses ile-
timini azaltacaktr. Cam kalnlklarnn (Herbiri-
nin farkl kalnlkta olmas kaydyla) arttrlmas
geen sesi azaltacaktr.
4- ten yaltlm betonarme binalarda; s yaltm-
nn yaplmad i perde betonlarda s kprs
olutuu iin, d duvara yakn yerlerinde you-
 ma olmaktadr. Betonarme perdenin cepheden ba-
layarak stanbulda 30 cm., Ankarada 50 cm, Erzu-
rumda 70 cmlik blmnde s yaltm yaplma-
ldr. Yeni TS 825 s yaltm kurallar uygulanmal,
hatta daha iyisi yaplmaya allmaldr.
5- Binalarda s yaltm iin iki duvar arasna monte
edilen (veya zeri al ile svanan) strapor ve dier
polistren tipi malzemeler, yangn annda zehirli
gaz karttklar iin lme neden olmaktadr. Ay-
rca belirli bir sre sonra malzeme, zelliini yitir-
mektedir. Bina i yzeyinde yaplacak s yalt-
mnda camyn, kayayn gibi malzemelerin kul-
lanlmasn neririz.
6- Bayndrlk bakanl 10 apn altndaki tm bo- 5-
rularda prefabrike boru izolasyonunun kullanl-
masn zorunlu klyor.
7- deal izolasyon kalnl iin k dizayn artlarnda 6-
d duvarda i yzey scaklnn 17 C olmas ye-
terlidir. Bu art salayacak ekilde izole edilen d
duvar, yazn soutma halinde de yeterli yaltm de-
erine sahiptir.
8- Hafta sonu evlerini iten, srekli yaanan binalar
dtan izole etmek daha iyidir. ten izolasyon ha-
linde rejime girme hzl olur. Ancak youma ve s
kprleri probleminin tam zm dtan izolas-
yonla mmkndr. Dtan izolasyon binay dtan
bohalamaldr. Bu ilem srasnda binann at pa- 7-
rapetleri, ats (veya teras) ve hatta toprak altnda-
ki d perdeleri dtan bohalanmaldr.
9- Her ikisini birletiren mkemmel zm hafta sonu
evlerin hem iten, hem de dtan izolasyonudur.
Klima tesisat yaplan binalarda nem izolasyonu
gereklidir. Bu nedenle s yaltmnn nne ve ar-
kasna mutlaka nem izolasyonu gereklidir.
10- Dtan bohalanarak izole edilen binalarda kazan
kapasitesi iin m2 bana 70 kcal/h alnabilir. ift
duvar arasna izolasyon uygulanan ve scam kulla-
nlan bir binada ise bu deer 50 kcal/h mertebesin-
dedir.
1.2.5. Scak Su Kazanlar, Kombiler, Brlrler
1- Emisyon limitleri giderek aa ekilmektedir.
2005 ylna kadar Almanyada baca gazlar iinde
msaade edilen CO oran snrlar %25 daha azalta-
caktr.
2- Bir merkezi stma kazannn mr, kazan ta olu-
umu veya korozyon rnlerinin tortulamas nede-
niyle nemli lde ksalabilir. Bu tip tortularn
oluumu, mmkn olduunca nlenmelidir. Bu
mmkn deilse su ile temas eden yzeyler dzen-
li aralklarla kimyasal olarak temizlenir.
3- Kazan ta oluumuna tesisatn iinde bulunan su-
yun kireci neden olur. Bu olay pratik olarak sadece
kazann iinde olur. Geici sertlik ve su miktar bu
srete nemli lde rol oynar.
4- Birden fazla kazann sral olarak altrlmas du-
rumunda, pratikte btn kazan ta oluumu lider
kazanda oluur. lk doldurma kirelenmesinin yal-
nz bir kazanda m yoksa eit olarak btn kazan-
larda m olutuunu anlamak iin sistemi ilk ilet-
meye almann tek kazanla m yoksa btn kazan-
larla m yapldn bilmek nemlidir. lk iletmeye
almann btn kazanlarla yaplmas tercih edilir.
Suyun ok sert (15 Dden daha byk bir sertlikte)
olduu durumlarda doldurma veya ekleme iin yu-
muatlm su kullanlmas gerekir.
Su iinde zlen oksijen etkisi, tesisat ierisinde
korozyon rnlerinin oluumuna neden olur. Bu
korozyon rnleri su ak ile kazanlarn iine ta-
nr ve orada ekillenmi olan kazan ta ile birlikte
tortular. Bu nedenle ilave edilen su miktar snr-
landrlmaldr. nemli miktarda su ilave durumun-
da veya eski ok kirli tesisatlarda manyetik filtre
veya uygun genilikte gzenekli filtre kullanlmas
gerekir. Filtreler kazan dn zerine monte edil-
meli ve dzenli aralklarla temizlenmelidir.
Buderus Thermostream dk dn suyu scak-
lkl kazanlarda verim %96,5 baca gaz scakl
120-125C mertebelerine ulaabilmektedir.
8- Sv yaktl kalorifer sistemlerinde fuel-oil kullan-
m, evre koruma nlemleri nedeniyle giderek aza-
lacaktr. Batda olduu gibi, konut stmasnda sv
yakt olarak ancak mazot kullanlabilecektir. An-
cak normal brlrde mazot kullanm halinde bile,
sk evre koruma limitlerine inmek ve CO ve NOx
deerlerini salamak mmkn deildir. Bu amala
mavi alevli brlrler gelitirilmitir. Bu brlrler
mazotu gaz gibi yakarak, btn limitleri salayan
dk CO ve NOx deerlerine ularlar ve kurum-
suz, issiz bir yanma olutururlar. Bylece mazotta
doal gaz temizlii ve kolaylna ulalr.
9- Doal gaz kullanlan kalorifer tesisatlarnda, ka-
zan olarak atmosferik brlrl kazan seilmesi
tavsiye edilir. Bu kazanlar sessiz olmalar, ekono-
mik olmalar, bacada youma problemlerinin en
az olmas, bakm gerektirmemesi gibi stn zel-
liklere sahiptir. Doal gazda flemeli brlrler an-
cak byk kapasitelerde tercih edilmelidir.
10- Hermetik kombi cihazlarda yanma havas temini ve
yanma rnleri atlmas i ie iki kanaldan oluan
19
 bir tek boru ile salanr. Bu hava alma ve duman
gazlarnn da atm genellikle bir fanla salanr.
Bu hermetik boru uzunluu 2,5 m deerini ge-
memelidir. Gerek basn dm ve gerekse ha-
vann fazla snmas nedeniyle fan durabilir ve
yanma bozulur. Fan durmasa bile havann fazla
snmas fan kapasitesini ve dolays ile yanmay
etkilemektedir.
11- Buderus Logamatik panel ve atmosferik brlr
sisteminde brlr alt says %40 daha azdr. Yal-
nz bu zellii yakttan %8 ekonomi salar.
12- Buderus elik kazan 815 su hacmi kk olan bir
tiptir. Bu emniyet kavramnn bir parasdr.
13- Kmr kazanlarnda su scakl 90C ye ulat-
nda kazan termostat bir uyar zilini (veya daha
ciddi bir alarm) altrmal, kazan hava giri ka-
paklar kapatlmaldr.
14- Brlrlerdeki mekanik ses seviyesi (motor, fan
vb.) kaliteli brlrlerde ok azald halde, yan-
ma sesi artmtr. nk yanma ne kadar kaliteli
ise, yanma sesi de flemeli brlrlerde o kadar
fazla olmaktadr. Ses seviyesi atmosferik tip br-
lrlerde en dk seviyededir. (42dBA)
15- Klorlu su kullanlan yerlerde, paslanmaz elik
boylerlerde korozyon olumaktadr. Klor snan
sudan ayrarak bu yzeyleri etkilemektedir.
16- Paslanmaz elik boylerlerin bir baka dezavantaj
nitrat ayrmas sonucu nikel alerjisi oluturmasdr.
17- Yeni tip boylerlerde inert anot kullanlmakta ve
bakm gerekmemektedir.
1.2.6. Radyatrler, Istc Elemanlar ile lgili
Pratik Notlar
1- Banyo ve mutfak gibi hacimlerde mimari proje-
de radyatr monte edecek yer braklmam ise,
radyatr yukar aslr. Bu durumda s yukarda
toplanaca iin bir kayp sz konusudur. Pratik-
te bu radyatrlerin kapasitesi %10-15 arttrlma-
l, panel tipi radyatrler zgara alt yzeyde ola-
cak ekilde (aadan grlecei iin) monte
edilmelidir.
2- Cam yzeyde saatteki s kayb bir metre uzun-
luktaki yzeyde (cam+duvar toplam s kayb)
250 Watt/m (387 kcal/hm) deerini geiyorsa,
cam altna stc serpantin, radyatr vb. stc
monte edilmelidir. rnein ykseklii 2.7 m
olan ift caml bir yzey iin Antalyada cam
n stmas zorunlu olmad halde, Erzurumda
mutlaka cam nnde stma yaplmaldr.
3- Is kayb en az olan hacimlerde, radyatr miktar
20
2 dilimden az hesaplanm ise, bu hacimlere rad-
yatr koymayp, s kaybn komu hacimlere ek-
leyebiliriz.
4- Is yaltml binalarda radyatr ihtiyac ok azal-
d iin, cam nne monte edilen klasik tip rad-
yatrlerin boylar cam uzunluuna gre ok az
yer kaplamaktadr. Isnn cam altndan daha yay-
gn datlmas konforu arttracandan klasik 6
ve 4 kolonlu dkm radyatr yerine 2 veya 3 ko-
lonlu dkm radyatrler, PKKP tipi radyatrler
ise, PK veya P tipi panel radyatrler ya da Alu-
rad tipi radyatrler kullanlmaldr.
5- Villalarda katlar arasndaki ak merdivenlerin
oluturduu baca etkisi ile s yukarya kamak-
tadr. Sonuta st katta merdiven etrafnda ok
snan, alt katta ise daha az snan bir ortam olu-
maktadr. Hesaplanan s kaybna gre 2-3 katl
evlerde alt katta %15-20 daha fazla radyatr
monte edip, st kat %10 azaltmak pratik olarak
bu dengesizlii nleyebilir. Doaldr ki merdi-
ven baca etkisi kat saysna baldr.
6- Radyatrlerin arkasn odepan gibi malzemelerle
yaltmak nemli lde enerji tasarrufu salar.
7- Radyatrler cam altna yerletirilmeli ve boylar-
nn pencere geniliine uymasna dikkat edilme-
lidir
8- Scak hava apareyi kullanlan yksek tavanl
fabrikalarda apareyden kan hava scakl yk-
sek olursa, s yukar toplanr. Apareylere scak
su giri scakl dk, flenen hava miktar
yksek olmaldr. Bu amala zel jaluzili aparey-
ler kullanlmas nerilir. Bu apareylerde yarat-
lan sekonder hava ak ile evre havas flenen
havaya kararak yukarda istenen etkiyi yaratr.
9- Scak hava apareyleri yukar monte edilmilerse,
apareye giren su scakl yksek olduunda, hava
giri k arasnda ksa devre olmakta ve s yuka-
rda toplanmaktadr. Bunun iin a) dk scaklk-
l su kullanlmaldr, b) flenen hava scaklklar 30
Cnin altnda olmaldr, c) Sekonder haval apa-
reyler kullanlabilir, d) Emie hava kanal ekleye-
rek hava yerden 30 cm mesafeden emilebilir.
1.2.7. Kapal Genleme Depolar ile lgili
Pratik Notlar
1- Borularn demeden geirilerek gizlendii sis-
temlerde radyatrler hava yapmaktadr. Bunun
nne gemek iin kapal genleme depolar kul-
lanlmaldr. Bu durumda sistemin havas ktk-
tan sonra tekrar hava emme imkan olmadndan
 problem zlr. Ayn ekilde at s merkezle-
rinde de kapal genleme deposu kullanlmaldr.
2- Kapal genleme depolarnda su ile gaz ayran
bir membran bile olsa, bu membran difzyonla
gaz geirebilmektedir. Bu nedenle kapal gen-
leme depolarnda azot gibi ntr bir gaz kullanl-
maldr. Hava kullanldnda suya difzyonla
geen oksijen sistemde korozyona neden olur.
3- Kapal genleme depolar sistem balandktan
sonra, sistem devreye alnp altrlmadan nce
basnc kontrol edilmelidir. Sistem almaz iken
depoda basn, sistemdeki statik su yksekliine
eit olmaldr. Eer basn statik ykseklikten
fazla ise gaz dar atlarak basn drlmeli-
dir. Aksi taktirde kabn kapasitesinden yeterince
yararlanlamaz ve gereksiz yere emniyet valfin-
den dar su atlr. Eer balangtaki basn ok 3- Pompalar kapal vanalara kar uzun zaman a-
dk ise kapta yeterli genleme hacmi kalmaya-
candan, kabn patlama tehlikesi bile oluabilir.
Bunun iin bu durumda genleme deposuna gaz
baslmaldr.
4- Kapal genleme depolu sistemlerde presostat
kullanlmas yararldr. Sistemde basn yksel-
mesi olursa (snan suyun genlemesi nedeniyle)
presostat brlr durduracak, sistem gvenlii
salayacaktr.
5- Kapal genleme deposu kalorifer kazan dn
hattna balant noktasndan daha yukar monte
edildiinde, srekli scak su sirklasyonu ola-
caktr. Kapal genleme deposunu kalorifer kaza-
nyla ayn kota veya daha altna monte etmek da-
ha uygundur. Bylece,
a- s kayb azalr,
b- membran srekli daha scak suyla temasta ol-
mayacandan, mr daha uzun olur.
6- Buna gre kazana su dn scaklnn dk birlikte altrlmaldr.
olmas, kazan verimini artrd gibi, kapal gen-
leme deposu mrn de artrr.
7- Kompresrl kapal genleme deposu kompresr
motorlar gc 0.5 kW mertebesindedir. (En b-
ykleri 3 kW deerindedir) Kk gl olduk-
larndan demeraj akm maliyetleri ok azdr. Bu
kompresrler srekli almazlar. Genellikle
gnde ancak bir-iki defa ve ksa sreli alrlar.
8- Kompresrl ve pompal kapal genleme depo-
lar, deiken basnl membranl kapal genle-
me depolarndan ok daha az yer kaplama avan-
tajna sahiptirler.
9- Kapal genleme deposu kullanlan tesisatlarda
sisteme basnl test uygulanacaksa, kapal gen-
leme deposu devreden karlmaldr. Aksi hal-
de membran patlayabilir.
10- Membran deitirilebilir depolarn faydal su
hacimleri daha fazladr.
1.2.8. Istma Tesisat Pompalar ile lgili Pratik
Notlar
1- Besleme suyunun iinde erimi halde hava bu-
lunmas scak su tesisatnda pompa verimini
nemli lde etkiler. te yandan scak sulu st-
ma tesisatlarnn verimli ve problemsiz alabil-
mesinin n art sistemde hava bulunmamasdr.
2- Don tehlikesine kar tesisattaki suya Glikol ka-
rtrlabilir. Glikol oran %20 deerinden az ol-
mamaldr. %20den daha az konsantrasyonlarda
asit korozyonu oluumu tehlikesi vardr.
ltrlmamaldr. Aksi halde srtnmelerden olu-
an s su ile tanamadndan pompa ar snr
ve yanabilir. Bu nedenle ok byk pompalar
iin gerekli minimum ak salayacak bir by-
pass devresi oluturulmas her zaman faydaldr.
4- zellikle ok byk sistemlerdeki byk kapasi-
teli dolam pompalarn altrrken, pompa -
kndaki vanann kapal olmasna dikkat edil-
melidir. Pompa altktan sonra vana yava ya-
va almaldr. Ayn ilemin tersi pompa durdu-
rulurken yaplmal, pompa durdurulduktan sonra
k vanas kapatlmaldr. Aksi halde dorudan
sisteme basan pompa bir ok dalgas yaratr ve
bu dalga sistemdeki pek ok eleman etkiler. Bu
amala pompa k vanalar elle kapanmal ve
pompa altrma dmesi de pompa yaknnda
olmaldr. Uzaktan bir merkezden altrma ya-
plyorsa k vanalar da motorlu olmal ve hat-
ta pompa ile iten elektrik balantl olmal ve
5- Sirklasyon devrelerinde kire ve amura kar
pislik tutucu kullanmnn faydas yoktur. Dn
hatt zerine yerletirilecek paslanmaz elik kar-
tulu 100 mikron szme hassasiyetli filtreler kul-
lanm daha gereki bir zmdr.
6- Tesisatn montaj almalar bittikten sonra, sir-
klasyon pompalar, ok yollu vanalar, debi ve
basn kontrol armatrleri gibi hassas ekipman-
lar taklmadan nce tesisatn tamam basnl su
ile ykanmal ve iyice temizlenmelidir. Sistemin
ilk devreye alnmas dneminde her pompa giri-
ine geici olarak bir kaba filtre (pislik tutucu)
yerletirilmesi faydal bir uygulamadr. Birka
aylk bir almadan sonra kapal devrelerde sz-
21
 ge kartlabilir. Ancak szge ileride olabile-
cek tevsi ilemlerinden sonra tekrar kullanlmak
zere muhafaza edilmelidir. almalar srasnda
szge sk sk temizlenmelidir. Srekli pislik tu-
tucu ancak soutma kulesi gibi ak sistem pom-
palarndan nce kullanlr.
7- Kullanma suyu sirklasyon pompasnn alma
sresinde kaybedilen s maliyeti yksektir. -
zm kullanma suyu sirklasyon pompasnn
logamatik panelin zaman saatinden kumanda al-
masdr. rnein konutlarda bu pompa gece 11
ile sabah 6 arasnda durmaldr. Mstakil evlerde
ve iyerlerinde, kullanlmayan gndz saatlerin-
de bile, kullanma sirklasyon pompalar alt-
rlmamaldr.
8- Dolam pompalarnda mekanik veya fitil sal-
mastra tercihe baldr . Ancak mekanik salmast-
ralar uzun mrl ve bakm gerektirmeyen ele-
manlardr. Pahal olduklarndan profesyonel ve
srekli bakm eleman bulunmayan yerlerde kul-
lanlmaldrlar.
u da unutulmamaldr ki mekanik salmastra bo-
zulduunda pompa servisini armak gerekir ve
servis ounlukla pompa sklerek fabrikada ya-
plr. Bu ise pompann belirli bir sre almama-
s anlamna gelir.
9- Santrifj pompalarn emiinde, dirsekten sonraki
dz mesafe, boru apnn en az 10 kat kadar ol-
mal veya zel balama eleman kullanlmaldr.
Aksi halde verim der.
10- Srekli alan 3 HPden byk gteki pompa-
lar mmkn olduunca 1450 d/d seilmelidir.
2800 d/d pompalarn soutucu fanlar ok grl-
tldr.
11- Sirklasyon pompalarn eski alkanlklarmz-
dan vazgeerek gidie yerletirmek gerekir. Siste-
min hava yapmadan rahata alabilmesi iin bu
arttr. Ayrca st katlarn snmama probleminin
nedenlerinden biri ortadan kalkacaktr.
12- Kalorifer tesisatlarnda stma sirklasyon pom-
palarnn kna ekvalf koyma alkanl yok-
tur. ekvalf monte etmeyince;
a- Yedek pompann vanalar ksa devreyi nle-
mek iin kapatlr. letmeci almayan (vanalar
kapal) yedek pompay yanllkla altrldn- 15- Antifriz kullanlan tesislerde sirklasyon pompa-
da pompa salmastrasnda arza olabilir veya mo-
tor yanabilir.
b- Ayn sisteme bal boyler varsa, bina stma
pompasnn almad dnemlerde (yaz aylarn-
da) boyler stma pompas, yakndaki kalorifer
22
kolonlarndan ve radyatrlerinden scak su dola-
mna (enerji kaybna) neden olabilir. Kalorifer
tesisatnda birden fazla sirklasyon pompas var-
sa pompa kna (radyatr stma, boyler stma,
kullanma suyu sirklasyon pompalar) mutlaka
ek valf monte edilmelidir. Kalorifer tesisatnda
buhar tipi ek valf kullanlmamaldr. En ideal
ek valf disk tipi ek vanadr. Ayrca yedekli ka-
lorifer pompalarnda da disk tipi ek valf kullan-
m almayan pompann (yedek pompann) va-
nasn kapatma zorunluluunu ortadan kaldrr.
Sistemin suyu boaltlmak istendiinde, ekvalf
suyu aaya geirmeyecei iin; ek valften son-
ra boaltma vanas konmas unutulmamaldr.
13- Elektrik motorlar (pompa vb) iin termik koru-
yucu seerken, termik orta noktas cihazn ekti-
i akm mertebesinde olmaldr. Termik koruyu-
cular orta noktada ideal alr. Balang ve son
deerleri ok hassas olmayabilir. Benzer not pre-
sostatlar (basn alterleri) iin de geerlidir.
14- Kalorifer tesisatnda sirklasyon pompalar kat
kaloriferleri dnda genellikle yedekli seilir. Ay-
rca pompalarn gidi dn kollektrleri arasn-
da by-pass borusu ve vanas yaplr. Kmrl ka-
zanlarda elektrik kesildiinde pompa duracak,
kazandaki su snmaya devam edecektir. Bu du-
rumda by-pass vanas alarak doal sirklasyon
ile bina ksmen stlabilir. Kazandaki scaklk
ykselmesi nlenir. By-pass vanas yalnz k-
mrl sistemlerde kullanlmaldr. Sv ve gaz ya-
ktl kazanlarda by-pass borusu ve vanas kullan-
mak gereksizdir.
ekil 1.2 / POMPA TEMEL DETAYI
s basnc daha yksek seilmelidir.
16- Sirklasyon pompalarnn montajnda, pompa
milinin terazide ve yere paralel (yatay) olmasna
dikkat edilmelidir. Ayrca klemens kutusu da al-
ta gelmemelidir, slanabilir.

ekil 1.3 / POMPA TEMEL LLER
17- Sirklasyon pompalarnn kollektrne bypass
vanas montaj sadece kmrl tesisler iin gerek-
lidir. Yeni binalarda fuel oil veya doal gazla st-
lan tesisatlarda kullanlmamaldr.
18- Uzun sre almayan santrifj pompalarn sal-
mastralar kuruduu iin milleri skr ve genel-
likle anahtarla dahi dnmez. Pompay su ile dol-
durup, bir gn bekleyiniz. Pompa milini elle veya
anahtarla dndrp ilk hareketi verdikten sonra
altere basp, pompay iletmeye alnz.
19- Borularda titreimi nlemek iin pompalar tesisa-
ta esnek balant elemanlaryla balanabilir.
20- Pompalarn altna yaplacak temel detay ekil
1.2de verilmitir.
21- Deme tipi pompalar monte edilirken iki pompa
arasnda ve pompa ile beton kaide kenar arasnda
15-20 cm mesafe braklmaldr (ekil 1.3).
22- Hidroforlarda, pompa alt says Alman Normlar-
na gre saatte 20 defa alnabilir. Kontaktrler ok
gelitii iin elektrik tesisatnda sorun olumaz.
1.2.9. Borular, Vanalar ve Tesisat ile lgili Pratik
Notlar
1- Kompansatr mrleri normalde 5-10 yl merte-
besindedir. Ancak iyi monte edilmi kompansa-
trlerde bu mr 20-30 yla kadar uzayabilmekte-
dir.
2- Gml tesisatn, su ve hava ile temas kesilmeli,
bunun iin de borular bitm kaplanmal veya bi-
tm esasl boya ile (asi boyas) tamamen boyan-
maldr. Ayrca borular yksek dozlu imento ile
boluk kalmayacak ekilde 2-3 cm kalnlnda
bir tabaka ile kaplanmaldr.
3- Borular kat, ziftli kat gibi su tutan malzemeler
ile sarlmal, antipas veya su geiren herhangi bir
boya ile boyanmamaldr.
4- Demeden giden borularn rmesini nlemek
iin nlem alnmaldr. Bu ekilde braklrsa bo-
rular 4-5 ylda delinebilir. Bitml izolasyon yap-
labilir. Zorunlu olmadka deme iine boru g-
mlmemelidir.
5- Banyo mutfak gibi duvarlarndan elik boru gei-
rilen hacimlerin duvarlarn Ytong yapmak sakn-
caldr. Ytong kire esasl bir malzeme olduu iin
elik borular daha ksa srede delinmektedir.
Ytong duvarlardan elik boru geirmek zorunlu-
luu varsa, borular izole edilip zerleri naylon ve-
ya benzeri malzeme ile dikkatlice sarlmaldr.
6- Borular kaynakla birletirilecekse, kesinlikle gal-
vaniz boru kullanlmamaldr.
7- Borularn duvar geilerinde rozet kullanlabilir.
8- Beton iine kartrlan donmay hzlandrc mad-
deler, su geiren ya da emen kt izolasyon mal-
zemeleri, al gibi dk asitli yap malzemeleri
kullanlmamal, hava boluklar braklmamaldr.
9- Toprak iine denen borularda korozyon direnci
toprak cinsine gre deiir. Genellikle alkali etki-
si olan topraklarda korozyon hz dktr. ndir-
geyici tip topraklarda korozyon fazladr. Bu ne-
denle, topran alkali deeri bilinmiyorsa veya hat
zerinde her yerde ayn deilse kesinlikle bitm
esasl bir madde ile izole edilmesi gerekir.
10- Galvanizleme elii atmosferik artlarda yani at-
mosfere ak halde korur. Gml elik borular
iin galvanizin koruyucu etkisi yoktur. Deiik at-
mosferik artlarda inko mr 10-50 yl arasnda
deiir.
11- Sva altndaki scak su ve souk su borular ve ka-
lorifer kolonlarnn zerine ok iyi s izolasyonu
yaplmaldr. zellikle sva altndaki borular izo-
le etme alkanl olmadndan, s kayb olu-
makta ve korozyon nedeniyle boru abuk delin-
mektedir. Sva altndaki galvaniz borularn doal
gaz borularnda kullanlan koruyucu band ile sar-
lp, zerine 6 mm kalnlkta flex tr malzeme ile
s yaltm yaplmaldr.
12- Yksek blok kalorifer kolonlar kaynakla birleti-
rilmeli, fittings kullanlmamaldr.
13- Kalorifer tesisatnda 2440 normundaki siyah bo-
rular yerine API normuna uygun doal gaz boru-
larnn kullanlmasn (sac St-37, et kalnl daha
fazla, mr daha uzun olduu iin neririz.)
ekil 1.4/ KOLLEKTR IKIINDA
DNLERDEN KAINILMALIDIR
23
 Bu borular buhar ve kzgn su devrelerinde de (10
bar basnca kadar) rahatlkla kullanabilirsiniz.
14- Plastik borularn i aplar kktr. zellikle _ ve
1/2 parmak karl plastik borularda 1 mm dahi
ok nemlidir.
15- PVC borularn kelepeleri iine kee konulmaldr.
16- Deme alt klfl plastik boru kullanlan kalorifer
datm sistemlerinde,
a- slak hacimde olmas damlatma vs. bakmndan
daha iyi olduundan, kollektr mmknse ban-
yolarda lavabo altna monte etmek gerekir.
b- Kollektr uzak yakn radyatr mesafelerinin
ortasnda olmaldr veya iki adet kollektr kullanl-
maldr.
c- Datm mmknse geni kenardan olmaldr.
Kollektr kndaki dnlerden kanlmaldr. Genellikle vanalar 2-4 numara arasnda ayarlanr.
Aadaki izometrik gsterilite olduu gibi kol-
lektr knda tek dirsekle borular yataya dne-
rek devam edebilmelidir.
d- Boru dolamnda kap stoperlerinin bulunduu
yerlere dikkat edilmelidir. Bu alanlardan boru
geirilmemelidir.
17- Plastik borulardan kopan paralar bir sre sonra
sistemdeki pislik tutucular tkamaktadr. Plastik
boru kullanm halinde pislik ayrclarn temizlen-
mesine ve temizlenebilir bir biimde monte edil-
mesine dikkat edilmelidir.
18- Istma tesisatnda kullanlacak P.P plastik boru
mutlaka oksijen bariyerli olmaldr. Bylece siste-
me oksijen girmesi ve sistemdeki ana elemanlarn
korozyona uramas nlenir.
19- Radyatrler iin klfl borular denirken, uzama
ve ksalmalara dikkat edilmelidir. Borular yaz ay-
larnda dendiinde, kn borular ksalr ve ye-
rinden kar. Bu nedenle yazn denen borularda
ksalma pay braklmaldr. S yaparak veya baka
nlemler alarak uzama ksalmalar karlanmaldr.
20- Kzgn su tesisatnda bronz malzeme kullanlma-
maldr. nk pil oluumu ile korozyon meydana
getirmektedir. Bu durumda en azndan PN16 mal-
zeme kullanlmaldr.
21-Tesisatta kullanlan pislik ayrclar boru apndan
byk seilmeli ve en az 11/4 anma apnda olma-
ldr.
22- Balans vanalar kullanldnda, vanann nnde
ve arkasnda en az 5 ap kadar bir dz boru para-
s bulunmasna dikkat edilmelidir. Bu mesafe emi
tarafnda zorunlu hallerde 3 ap deerine kadar in-
dirilebilir.
23- Radyatr girilerine termostatik vana monte edil-
diinde, oda i scakl ayarlanan scaklk deeri-
ne knca termostatik vana ksmaya balayacak ve
24
su geiini snrlandracaktr. Termostatik vanann
duyar eleman kendi zerindedir. Bu nedenle vana-
nn yerleimine dikkat edilmelidir. Uygun yerle-
im imkan olmayan hallerde duyar eleman uzak-
ta olan cins vanalar da kullanlabilir. Termostatik
vana zerinde genellikle 1den 5e kadar numara-
lar ve bu numaralar arasnda blme izgileri vardr.
Normal olarak her bir izgi 1C scaklk
deiimini ifade eder. Her bir rakam ise aadaki
scaklklara karlk gelir.
1. 12C
2. 16C
3. 20C
4. 24C
5. 28C
rnein 3 numaraya ayarlanm bir vana oda
scakln 20Cde sabit tutacaktr. Termostatik
vanalar iin yaplacak ilave yatrm fazla deildir
ve yaplan hesaplara gre kendini yaklak iki ay
iinde amorti etmektedir.
24- Termostatik radyatr vanalar d hava kontrol
paneli yoksa, kapanrken ses yapabilmektedir.
25- Termostatik radyatr vanalar kullanlan sistemde
btn vanalar kapand anda sirklasyon
duracaktr. Sirklasyonun devamn salamak iin
banyolara termostatik vana konulmayabilir. Aksi
halde deiken debili sirklasyon pompas kul-
lanlmaldr.
26- Termostatik vana kullanlan villalarda oda duyar
elemanlarnn olduu salona termostatik vana
konulmamaldr. Scaklk kontrolunu hissedici
yapmaldr. Eer buraya termostatik vana konul-
mu ise vana yksek bir scakla ayarlanarak dev-
re d braklmaldr.
1.2.10. Kazan Daireleri ile lgili Pratik Notlar
1- Kazan dairelerinde binann dier katlarna ait as-
piratr, klima santral gibi cihazlarn olmamas
daha iyidir. Vakum etkisi yapp, kazan ekiini et-
kiler ve brlr arzas oluturabilir.
2- Kazan dairelerini fayans kaplamak lks gibi
grnse de pratik yararlar salamaktadr. (Servis
kalitesinin artmas, yneticilerin kazan dairesiyle
ilgilenmeleri gibi.) Ancak kalorifer kazan, pompa
vb. cihazlarn beton kaidelerinin st kesinlikle
fayans seramik gibi malzeme ile kaplan-
mamaldr. (Beton daha salam zemin oluturur.)
te yandan grltnn azaltlmas iin tavan akus-
tik izolasyon malzemesiyle kaplanmaldr. Akustik
izolasyon malzemesinin yangna dayankl olmas
gerekir.
3- Kazan dairesi, makine dairesi (bodrumda, arka
katta, at katnda vb.) gibi hacimlerde ses ve tit-
reim ile ilgili nlemler konfor tesislerinde nem
kazanmaktadr.
a- Cihaz seerken ses seviyesi dk cihazlar
seilmelidir (kaliteli marka, dk devirli motor,
gaz yaktta atmosferik brlr vb.)
b- Oluan sesin binaya iletilmemesi iin nlem-
ler alnmaldr (cihazlarn konaca yerin seil-
mesi, duvarlarda kaln ve dolu malzeme
kullanlmas, tavann akustik yaplmas ift
cidarl sac kap kullanlmas vb.)
c-Akustik nlemler alnmaldr. Makine
dairesine akustik tavan yaplmaldr. Pompa ve
cihazlarn altna titreim nleyiciler eklen-
melidir. Strapor vb. malzeme kesinlikle kullanl-
mamaldr. Klima cihazlar kna susturucu
veya akustik izolasyon yaplmaldr.
4- LPG kullanlan kazan dairelerinde;
a- Kazan kaidesini yerden 30 cm. ykseltmek
gerekir.
b- Lambay dardan ap kapamak imkan
yaratlmaldr.
c- Gaz alarm hissedicisini yerden 10 cm. yukar
monte etmek gerekir.
d- eride kontaktr, hidrofor vb. bulunmamas
tavsiye olunur.
5- Yakt depolar duvar ile evrili ayr bir blme
monte edilmelidir ve bu hacim iin doal
havalandrma salanmaldr.
6- Hermetik duvar tipi kazanlarn kullanld
kazan dairelerinde, yanma iin gerekli olan d
hava girii olmad iin; kazan dairesinin
soumas azald gibi, havayla birlikte toz girii
de nlenir. Yanma odasna srklenen tozun
yaratt olumsuz etki de ortadan kalkar. st kat
ve yan komu dairelere s kayb olmaz.
ekil 1.5 / KAZANLARIN AYNI BACAYA BALANMASI
1.2.11. Bacalar ile lgili Pratik Notlar
1- Baca tepmesi yapabilecek blgelerdeki Buderus
atmosferik kazanlarda kullanlmak zere baca
tepme modl gelitirilmitir. lave aksesuar
olarak emniyetiniz iin kullanabilirsiniz. Baca
tepmesi annda, modl brlr durduracaktr.
2- Kazan baca balant kanal zerine 1/2 parmak
kr tapa konulmaldr. Buradan brlr ayar iin
baca gaz analizi yaplacaktr.
3- Zorunlu hallerde ayn yakt kullanlan ve brlr-
leri ayn tip olan kazanlar (Farkl kapasitede de
olsalar) ayn bacaya balayabilirsiniz. Ancak
bacaya balant farkl seviyeden ~ 1 m kot fark
ile yaplmal ve direnlerin eit olmasna zen
gsterilmelidir. rnein doal gaz kullanlan sis-
temde iki veya adet atmosferik tip kazan ay-
n bacaya balamak (Zorunlu bir neden varsa)
mmkndr. deal olan her zaman ayr baca yap-
maktr.
4- Kalorifer bacalar mutlaka ift cidarl olmaldr.
Baca (boru + izolasyon + hava boluu + tula
duvar veya kaplama)dan olumaldr. (Is
yaltm, brlr yanma sesinin st katlardan
duyulmamas, mr ve gvenlik nedenleriyle)
5- Yatay duman kanallarn bacaya doru %5 - %10
ykselterek balaynz. Mmkn olduu kadar
az dirsek kullanlmaldr. Dirsek gerekirse 45
dirsek ile balaynz. Dnlerde mutlaka ~
30x30 cm temizleme kapa braklmaldr.
Balant kanallar ta yn ile izole edilip, zeri
galvanizli sac veya alminyum folyo ile kaplan-
maldr.
6- Yanl ve riskli bir uygulama olan tula bacalar
ve tek cidarl bacalarn dier bir sorunu da
kazandaki yanma sesini st katlara ok fazla ilet-
mesidir. ift cidarl veya baca borusu + hava
boluu + 13,5 cm tula duvar ile yaplan
25
 bacalarda brlr yanma sesi de st katlarda
duyulmayacaktr.
7- Almanyada, hermetik kombilerin egzostlarnn
cepheden bina dna verilebilmesi, 11 kW (9500
kcal/h) kapasite ile snrlandrlmtr. Daha
byk kapasitelerde, kombilerin yazn da kullan-
ma scak suyu retimi iin altklar dnlr-
se, btn bir yl st katlar rahatsz eden nemli
bir emisyon kayna haline gelmektedirler.
8- Baca aft lleri belirlenirken baca apna en
az 5+5=10 cm cam yn izolasyon kalnl
ilave edilmelidir. Kazan ile baca arasndaki yatay
duman balant kanal baca yksekliinin
1/3nden uzun olmaz. Bu uzunluk hesaplanr-
ken, her 90 dirsek iin 1,5 metre boru mesafesi
ilave edilmelidir.
9- Baca atnn en st noktasndan 80 cm daha yk-
sek olmaldr.
10- Kalorifer kazanlarnn baca balantlar tercihen
bamsz olmaldr. ok sayda sra kazan ortak
baca balantsyla ortak bacaya balandnda,
baca yaknndaki kazanda daha fazla eki olur
ve kazanlar dengesiz alr. Bu nedenle hi ol-
mazsa kazanlar ikili gruplar halinde bamsz
bacalara balanmal ve uzaktaki kazanlarn
duman kanal ap ve baca ap yakndaki kazan-
lara gre daha byk yaplmaldr.
1.2.12. Yakt Tesisat ile lgili Pratik Notlar
1- Yakt olarak yllara gre byk deiimler ol-
mutur. 1960l yllarda fuel-oil neredeyse
bedava saylacak fiyatlara satlmtr. Petrol krizi
nedeniyle 1975ten sonra kmr kullanlmaya
balanmtr. Ancak hava kirlilii ve evre bas-
ks sonucu kmr stmada terk edilmekte ve
1990l yllar doal gaz dnm yllar olmak-
tadr.
2- Trkiyede retilen fuel-oilin viskozitesi ok
yksektir. Kalorifer yakt olarak verilen (600 sn
100 F) fuel-oil, sanayide buhar retiminde kul-
lanlabilecek bir yakttr. ersinde kkrt oran
~ %3 seviyesindedir. Scak su kanallarnda sl-
firik asit oluturarak, korozyona neden olmak-
tadr. Ayrca kk kapasiteli brlrler meme
delikleri de kk olduu iin fuel-oilde sk
arza yapmaktadr. Sonu olarak 250.000 kcal/h
kapasitesinin altnda, fuel-oil yerine motorin kul-
lanlmasn (en azndan fuel-oilde brlr
arzalar nedeniyle) neririz. Ayrca motorin yak-
mak iin mavi alevli brlr kullanlmaldr. Fuel-
oil kullanldnda kazanda biriken kurum sk sk
26
temizlenmelidir. Temizlenmeyen scak su kazan-
larnda baca scaklklarnn 450C mertebelerine
kadar ykseldii grlmtr.
3- Kk kapasiteli (10 kg/ha kadar) mazot
(motorin) brlrlerinin yakt giriine normal filt-
re yerine kamyon filtresi kullanlmas, meme
tkanmas nedeniyle oluabilecek brlr
arzalarn nleyecektir.
4- Yakt depolar duvar ile evrili ayr bir blme
monte edilmeli ve bu hacim iin doal havalan-
drma salanmaldr.
5- Yakt transfer pompalarnda (dili pompalar)
k vanas kapatldnda basn sonsuza gider.
Dili pompa kullanlan yerlerde pompa k ile
emii arasna emniyet valfi monte ediniz. Brlr-
lerin ise yakt dn borusuna yalnz ekvalf
monte edin. Vana montaj kesinlikle yapmayn.
6- Doal gaz tesisatnda keten kullanlacak ise,
keten mutlaka kuru olmaldr. antiyede rutubet-
li yerde beklemi keten, doal gaz kullanlmas
ile birlikte kuruyacak, hacmi klecei iin gaz
kaana neden olabilecektir. zel macun
kullanlmas gerekir.
7- Doal gaz kullanlacak ise kalorifer kazann her
binann altna (veya atsna) monte etmek daha
dorudur.
a- Doal gaz merkezi stmann avantajlarn
binaya kadar getirir.
b- Blge stmasndaki evre kirliliini azaltmak
yksek verim, iletme ve bakm kolayl,
otomatik kontrol gibi avantajlar doal gaz kul-
lanldnda binalarn ayr ayr stlmas alter-
natifinde de salanr.
c- Blge stmasnda kanal (veya galerilerdeki)
boru s kayplar, arza olmas halinde tm sis-
temin sk sk kesintiye uramas gibi dezavantaj-
lar, her binay doal gaz ile ayr stma sistemin-
de szkonusu deildir.
8- LPG yer alt tanklarn 2m3 hacme kadar kullan-
mak mmkndr. Bylece doal gaz olmayan
yerlerde gaz yakt kullanma imkan domaktadr.
Bu tanklar binadan 3 m uzakta yerletirilmelidir.
Korozyona kar korunmaldr. Tanklarn alt ve
yanlar kum ile doldurulur.
9- Yakt tesisatnda galvaniz boru kullanlmaz
(motorin, gaz, fuel oil, LPG). Galvaniz paralar
yaktla eriyip filtreleri tkamaktadr. Motorin,
gaz ve fuel oil tesisatnda siyah boru (DIN 2440-
2441) kullanlmaldr.
1.2.13. Konutlarda Enerji Tasarrufu ile lgili konfor hissedebilirler.
Pratik Notlar 14- Radyatrlerin stlerini ve nlerini kapatmaynz.
1- Kn insanlar bol ve kaln giysilerle, vcut 15- Radyatr arkalarn tecrid ediniz.
ssnn darya atlmasn nlerler. Normal bir 16- Scak su olmayan gnler banyo radyatrn
insan, 2,5 m2 bir deri alanna sahiptir. Hareket ksnz.
halinde kn 100 kcal/h darya enerji atar. Bol 17- Perdelerinizin radyatr nn kapatmamasna
giysilerde vcutla d hava arasnda husule gelen dikkat ediniz.
hava boluu ok iyi bir izolasyon tabakas te- 18- Kullanmadnz oda, kiler antre ve merdiven
kil eder. radyatrlerini kapatnz.
2- lkemizde hemen hemen btn kazan daireleri
bodrum katlarnn en kt blmlerinde tesis
edilmitir. Bu hacimlerde kazanlar yanma iin
gerekli taze havay alamaz. Yanma eksik olur,
verim der, yanmam gazlar oalr. Ayn
ekilde bu gazlar dar, kk ve kirli bacalarda
boulur. ehir hava kirliliine esas tekil eden
olaylardan biri budur.
3- Evlerimizde; kazanlar dk scaklkta gece-
gndz yakmak, gndzleri yakp, gece sndr-
mekten daha ekonomiktir. K gnleri; scak
suyu haftann yedi gn 42Cda devaml ver-
mek haftada 3 gn vermekten daha ucuza mal
olabilir.
4- Antre,koridor,merdiven hol, bodrum ve kul-
lanlmayan kiler ve odalardaki radyatrleri
skp attmz takdirde konforumuzdan hibir
ey kaybetmeyiz.
5- Her radyatre termostatik vana monte edilmeli
ve uygun scaklkta ayarlanmaldr.
6- Kn souk gnlerde evin i scakln en ok
20C konfor scaklna ayarlaynz.
7- Giyiminize dikkat ediniz. zellikle yal ve
ocuklarn giysilerini uygun seiniz.
8- Odalarda; masa, sandalye ve yataklarnz d
duvarlardan uzak tutunuz.
9- Gney cephesi pencerelerden gndzleri gne
girmesini salaynz. Geceleri bu pencereleri
pancur, perde ve rzgarlk ile kapatnz.
10- Geceleri uyurken kaln rtnerek oda scakln
15C ila 18Cye drnz.
11- Gne alan camlarnz her gn temizleyiniz.
Gnein pasif stmasn salaynz. Bu cam n-
lerinde yeil bitki retiniz.
12- Gece, gndz snan evleri %50-%55 rutubetlen-
diriniz. 18C snan bir odann rutubetlendiril-
mesi halinde hissedeceiniz efektif konfor scak-
l 20C stnde olacaktr. nk, nemli hava
scakl daha iyi tuttuundan, buharlama
azalacak vcudunuz daha az s kaybedecektir.
13- ok souk gnlerde zellikle yal ve ocuklar
bal, eker ve vitaminle takviye ediniz. nsanlar
bu takviye ile bulunduklar scaklktan 2C fazla

27
BLM 2
2- ISIL KONFOR

Eer bir mekann hava scakl, nemi, hz ve rad- tr = K.tK bu yerel radyant scaklktr. (C)
yant scakl optimum deerlerde ise ve buradaki in-
sanlar oda scaklnn daha scak ve souk olmasn K Yzeyle gz nne alnan noktalar olan P ve K
veya nemin daha fazla veya az olmasn istemiyorlar- noktalar arasndaki grme asdr.
sa bu mekanda sl konfora ulalm demektir. tk yzeylerden her birini ifade eden K numaral
2.1.KONFORA VE HAVA KALTESNE yzeyin scakldr. (C)
ETK EDEN FAKTRLER Yukardaki iliki aadaki hallerde geerlidir.
Isl konfor ve kapal i hacimlerdeki hava kalitesi - Aktivite seviyesi 1 veya 2 ise,
aadaki faktrlerden etkilenir: - Hafif veya orta giyim halinde,
a- Aktivitelerinin, giyim kuamlarnn, kalma srele- - Oda hava scakl ve trblans msaade edilen
rinin, sl ve maddesel yklerinin (rnein koku) ve aralkta ise, (Baknz ekil 2.3)
saysal younluklarnn fonksiyonu olarak odada bu- -Emisyon oran (yaylan radyasyon enerjisinin y-
lunanlar. zeylerin maksimum radyasyon yaymlarna ora-
b- Yzey scaklklar, hava scakl dalm, s n), = 0.9
kaynaklar ve zehirli madde kaynaklarnn fonksiyo- Oda operasyon scakl demeden 0,1 metre, 1,1
nu olarak hacmin kendisi. metre ve 1,7 metre ykseklikte (rnein globe termo-
c- Hava scakl, hava hz ve nemi, hava deiim metre ile) belirlenir.
oran, havann safl (koku ve asl maddeler) ve ha- Yerel radyasyon scaklnn hesabnda, yzey scakl-
va hareketlerinin kontrolnn fonksiyonu olarak ve yzey komponentleri grme asna dayal ola-
HVAC sistemi. rak arlklandrlr.
Fiziksel ve zihinsel konfor duygusunu etkileyen di-
er nemli faktrler akustik ve aydnlatma koullar Hava Scaklnn Tabakalamas
ve hacmin rengi olarak saylabilir ancak burada bu Hava scakl konusunda kendini iyi hissetme sadece
faktrler zerinde durulmayacaktr. scaklk seviyesi ile ilgili deildir. Ayn zamanda yaa-
Aktivite nlan blgedeki dey scaklk gradyan da bu histe
Bir insan tarafndan yaylan toplam s, sz konusu nemli rol oynar.
kiinin aktivite seviyesine baldr. Aktivite seviyele- Bu balamda hava scaklndaki dey dorultudaki
ri ve insanlardan yaylan toplam s Tablo 2.1de ve- scaklk gradyan 1 metre oda ykseklii bana 2C
rilmitir. deerini amamaldr.
Deme yzeyinden itibaren 0,1 metre ykseklikte
Giyim hava scakl 21Cnin altnda olmamaldr.
Vcuttan olan s transferi giyilen giysilerin cinsin-
den etkilenir. Tablo 2.2 giysilerin sl direnleri ko- Radyant Scaklk Asimetrisi
nusunda fikir vermek zere hazrlanmtr. nsanlar kendilerini evreleyen yzeylerdeki farkl s-
caklklara bal olarak dengesiz snma ve souma et-
Scaklk kilerine maruz kalrlarsa, sl konforsuzluk hissederler.
Yaam blgesinde hava scaklnn ve radyant s- Bunu deerlendirmek iin, gz nne alnan hacim iki
cakln ortaklaa etkisi gz nne alnmas gerekir. blme ayrlacak ve her bir blme kar gelen rad-
Bu scaklk oda operasyon scakl olarak bilinmek- yant scaklklar llecek veya hesaplanacaktr. Her
tedir ve aadaki eitlikle tanmlanabilir: iki ksm arasndaki blme, en byk scaklk farkl-
to = 0,5 (ta + tr) lklarn gsteren yzeylerin konumuna paralel ola-
Burada, caktr.
to oda operasyon Sonuta konfor hissinin hala devam ettirilebilmesi
iin, hesaplanan iki blme arasndaki scaklk farknn
ta yerel hava scakl (C)
belirli deerleri amamas gerekir.

28
 Aktivite Aktivite seviyesi Kii bana toplam s yaym 1) 2)

(W)

Statik zihinsel faaliyet (okuma, yazma) 13) 120

ok hafif bedensel faaliyet (ayakta durma) 2 150

Hafif fiziksel faaliyet 3 270 ve zeri

Orta veya ar fiziksel faaliyet 4

1) Radyasyon, iletim, buharlama, tanmla 22 C ortam scaklndaki toplam emisyon.
2) Oturma halinde steady-state enerji dnmnn 1 metabolik birimi: 1 met = 58 W/m2 vcut yzeyi deerindedir.

(nsan yzeyi 1.7 m2 alnmtr.)

3) Aktivite seviyesi 1 1.2 met deerine kar gelir.

Tablo 2.1 / AKTVTENN FONKSYONU OLARAK K BAINA YAYILAN TOPLAM ISI

Giysiler Isl diren (m2K/W)

plak vcut 0

Hafif yaz giysileri 0.08

Orta giyim 0.16

Ar giyim 0.24
Giysiler iin kullanlan dier bir birim 1 clo= 0.155 m2K/W

Tablo 2.2 / GYSLERN ISIL DRENC

Bu deerler konfor blgesindeki bir oda operasyon

Hava hz, m/s

scakl ve hafif veya orta giyimli ve oturan bir in-

san iin uygulanr. Dier koullarda imdiki halde
%5 hibir gvenilir yargya varlamaz.
Trblans dzeyi
Hava Hz
%10
Isl konfor asndan zel neme sahip olan bir fak-
tr de yaam blgesindeki hava hzdr. Hava hzn
%20 snrlayan deerler hava scaklnn ve havann tr-
blans dzeyinin bir fonksiyonudur. Bu deerlerin,
yani hava scaklnn ve trblans dzeyinin fonksi-
yonu olarak, konfor blgesindeki izin verilen maksi-
mum ortalama hava hz deerleri ekil 2.3den elde
edilebilir.
Oda scaklklarnn 10C ile 22 C arasnda bulun-
mas durumunda, karm prensibine dayanan meka-
Hava scakl, C nik havalandrma, hava hzlarnn ekil 2.3de veri-
len deerleri amamas halinde sl konfor hala sr-
ekil 2.3 / HAVANIN SICAKLIININ VE TRBLANS drlebilmektedir.
DZEYNN FONKSYONU OLARAK; ekil 2.3de grlen eriler, eitli trblans dzey
KONFOR BLGESNDE ZN VERLEN MAX. aralklarna kar gelen, zaman ortalamas olarak, li-
ORTALAMA HAVA HIZI DEERLER mit hz deerlerini temsil etmektedirler.
Gerekli s ve ktle tanmnn olabilmesi iin belir-
Bu snr deerler: li bir minimum hava hareketi gereklidir. Bu mini-
Scak tavan yzeyleri iin, trH1 - trH2 3,5 K mum hz s kaynandaki doal konveksiyon tara-
Souk duvar yzeyleri iin, trH1 - trH2 8,0 K fndan gereklendiinde, byle bir minimum deerin
belirlenmesine gerek grlmemektedir.
Soutulmu tavan yzeyleri iin, trH1 trH2 17,0 K
Eer giysilerin sl direnci 0,032 m2K/W artarsa veya
Scak duvar yzeyleri iin, trH1 trH2 19,0 K aktiviteye bal s retimi 10 W artarsa, msaade

29
edilebilir hava hz, yaklak olarak hava scaklnn Qsk =Deri yzeyinden verilen toplam s, W/m2
1 K artrlmasna kar gelecek lde artrlabilir. Cres =Konvektif olarak solunumla verilen s, W/m2
Sabit hava hz halinde, hava scakl buna kar ge-
C+R =Konvektif ve radyatif yolla deriden duyulur
len miktarda azaltlabilir.
olarak kaybolan s, W/m2
Hava hzlarnn llmesinde ynden bamsz l
Esk =Deri yzeyinden buharlama (gizli s) yolu
yapan cihazlar kullanlmaldr. Zaman ortalamasnn
llebilmesi asnda da lmenin en az 100 s sre- ile verilen s,
li olmas gerekir. lmeler yerden 0,1; 1,1; ve 1,7 Eres =Solunumla buharlama yolu ile verilen s,
metre yksekliklerde yaplmaldr. W/m2
Eer hibir lme imkan yoksa trblans dzeyi Bu basit enerji dengesi denkleminde grld gibi
%20 alnmaldr (ekil 2.3deki en alt eri). metabolik olarak retilen enerjinin ie dntrle-
meyen ksm vcuttan dar atlmak zorundadr. V-
Nem cudun sy dar atma yollar esas olarak solunum
Konfor artlar iin havadaki nem miktarnn st li- ve deri yzeyi olarak ifade edilebilir. Her iki halde de
miti 11,5 g nem/kg kuru hava ve %65 bal nem ek- duyulur ve gizli s biiminde s kayb olmaktadr.
linde tarif edilebilir. Is retimi ve kaybnn bal olduu faktrlerin ince-
Bal nemin alt limiti ile ilikili hibir belirli bilgi lenmesi ayn zamanda sl konfor artlarnn belirlen-
mevcut deildir. Bal nemin %30 deeri alt limit mesi anlamna da gelmektedir. Metabolik s retimi
olarak kabul edilebilir. Bu deer havann scakln- daha nce incelendii gibi aktivite seviyesi ve cinsi-
dan aa yukar bamszdr. Belirli durumlarda, yet, yala ilikilidir. Is kaybetme yollar ise aada
arada srada bu deerin altna dlmesi kabul edile- ksaca incelenmitir.
bilir. Yzeyden Duyulur Is Kayb
2.2. ISIL KONFOR MODELLER Deri yzeyinden olan ortalama s geii giysiler ze-
nsan aktivite seviyesine bal olarak 100 ile 1000 W rinden olmaktadr. Vcuttan bu yolla olan s kayb
mertebelerinde s retir. Aslnda sl konfor hissi bu deri yzeyinden giysilere ve giysiler boyunca iletim-
retilen snn rahata evreye yaylabilmesi ile ili- le olmakta ve giysi yzeyine ulaan s buradan kon-
kilidir. Konfor hissinin devam iin vcut scakl- veksiyon ve radyasyonla evreye yaylmaktadr. Her
nn ok dar bir aralkta korunabilmesi gerekir. Bu s- iki yolla olan s geiini de aadaki ekilde ifade
cakln sabit tutulabilmesi ise, retilen snn evre- etmek mmkndr.
ye transfer edilebilmesi ile mmkndr. Bu tarif ie- C=fcI.hc.(tcI tC), R=fcI.hr.(tr tr ort)
risinde sl konforu,bir enerji dengesi olarak model- Burada hc konvektif s transferi katsays, hr radyatif
lemek mmkndr. Bu dorultuda eitli karmak-
s transfer katsaysdr. fcl giysili alan faktrdr.
lkta enerji dengesi modelleri oluturulabilir. Gerek-
Grld gibi bu yolla s transferinde oda havas
ten de bu alanda gelitirilmi farkl kabullere dayal
scakl ile oday evreleyen yzeylerin ortalama s-
ok sayda sl konfor modeli bulunmaktadr. Burada
cakl ana parametrelerdir.
en basit, fakat mekanizmann temellerini verebilen
steady-state enerji dengesi modeli zerinde durula- Yani sl konfor zerine oda scakl kadar etkili
caktr. olan evre yzeylerin scakldr. zellikle bu nok-
tada radyant stmann nemi ortaya kmaktadr.
Steady-State Enerji Dengesi Oda havasnn scakl ve radyant scakl birlikte
Vcudun enerji depolama kabiliyeti ihmal edilerek ifade iin daha nce verilen oda operasyon scakl
ve vcut ii ile d yzey arasnda scaklk fark ol- cinsinden her iki denklem birletirilerek tek bir,
mad kabul edilerek, tek homojen bir cisim iin s- (C+R) = fcI.h.(tcL + to) denklemi yazlabilir. Burada
rekli ve kararl halde (steady-state) enerji dengesi oda operasyon scakl to ile gsterilmitir. Bu yolla
M-W=Qsk + Qres = (C + R + Esk) + (Cres + Eres) ek- s geiinde bir baka nemli faktr de h katsays-
linde ifade edilebilir. Burada, dr. Bu deer esas olarak vcut evresindeki rzgar
hzna baldr. Dolays ile konvektif s kayb a-
M =Metabolik enerji retimi, W/m2
sndan bir minimum deer gerekirken, tanm katsa-
W =Yaplan mekanik i, W/m2 ysnn ok byk olmas da ar soumaya (draft)
Qres =Solunumla verilen toplam s, W/m2 neden olarak rahatszlk yaratr.

30
Yzeyden Buharlama ile Is Kayb
Deri yzeyinden buharlama ile s kayb esas olarak
deri zerindeki buhar basnc ile ortam havas buhar
basnc arasndaki farka ve deri zerindeki nem mik-
tarna baldr.
Bu terimin formlasyonu daha karmaktr. Ancak
burada nemli olan buharlama yolu ile s kaybnn
ncelikle ortamdaki neme bal olmasdr. Ortam ne
kadar kuru olursa buharlama yolu ile o denli fazla
s kaybetmek mmkndr. Tam tersine ar nemli
ortamlarda buharlama ile (terleme ile) s kaybet-
mek ok zordur.
Solunum Yolu ile Is Kaybetmek
Bu yolla s kayb yine solunan havann scaklna
ve zgl nemine baldr. Oda havas artlarnda so-
lunan hava, yaklak vcut scaklnda doymu ha-
va olarak dar verilir. Yine solunan hava ne kadar
souksa ve ne kadar kuru ise vcuttan s kayb o
denli yksek olacaktr. Ancak burada solunan hava-
nn ok kuru veya ok souk olmas rahatsz eder.
2.3. ISITMADA KONFOR
Isnma bugn bizler iin doal bir konfor unsurudur.
Gnn her saatinde ve evin her blmnde artlar
tam istenen deerde olmaldr. Bu sl konforun nasl
elde edilecei sorusunun cevab ise ok karmaktr.
Konfor yalnzca bireysel olarak istenen ve mevcut
olan oda scaklndan olumaz. Ayn zamanda oda-
y evreleyen yzeylerin scaklklar da nemlidir.
ekil 2.4de gsterildii gibi psikolojik hissedilen s-
caklk her ikisinin aritmetik ortalamasdr. Pratikte
yzeyler arasndaki scaklk fark 5 Cden fazla ol-
mamaldr. Ayn zamanda hava ile ortalama yzey s-
cakl arasndaki fark 2Cden byk olmamaldr.
stenen konfor scakl 20C, oday evreleyen y-
zeylerin ortalama 19C olan scakl ile 21C olan
oda i hava scaklklarnn ortalamasdr. D duvar-
larn ve pencerelerin scaklklar bunlarn k-s geir-
genlik katsays deerlerine baldr. Eer d duvar
iin k=0,5 W/m2 K deeri salanrsa, d hava scak-
l 15C deerinde bile oda scakl ile duvar y-
zeyleri arasndaki fark 2C tutulabilir. Eer d du-
varda izolasyon azaltlr ve duvar s geirgenlik de-
eri artrlrsa, duvar i yzeyi daha souk olur ve
kendisiyle oda scakl arasndaki fark artar. rne-
in ayn 15C d hava scaklnda, duvar s geir- Hava scaklnn sl konfor zerine etkisi iyi bilinir-
genlik katsays K=1.0 W/m2 K olduunda; sl kon-
for iin i scaklk deeri 23Cnin zerine kmal- mektedir. Yaplan almalar lk ve nemli havann
dr. Bu nedenle sl yaltm enerji ekonomisi ka-
dar, sl konfor iin de gereklidir.
Istmann kesilmesi durumunda duvarlar ve oda iin-
deki eyalar souyacaktr. Bu sl atalet nedeni ile,
kesintili bir stma rejimi halinde, ok iyi s izolas-
yonu bile olsa istenmeyen scaklklara dlebilir ve
konfordan uzaklalr. Her 24 saatte bir kereden faz-
la dk alma konumuna gemek srekli kullan-
lan hacimler iin anlamszdr.
Istc yzeyler prensip olarak d duvarlara yerleti-
rilmi olmaldr. Bylece souk yzeylerin stlmas
mmkn olur ve konfor artlarna daha kolay ula-
lr. Radyatrler yaklak slarnn %75ini konvektif
olarak verirler. Yani bu sy zerlerinden geen ha-
vaya aktarrlar. Bu ise souk duvar boyunca ykse-
len bir hava akmna neden olur (Baknz ekil 2.5).
Bu g radyatrn i duvarlara yerletirilmesi halin-
de yok olur. Souk hava aa iner ve btn oday
geerek radyatre ular. Bu durumda demede so-
uk bir blge oluur.
Bu nedenle radyatrler btn d duvar boyunca ve-
ya hi olmazsa btn pencereler boyunca yerletiril-
melidir.
Merkezi scak sulu kalorifer tesisleri nceleri ok
yksek scaklklarda altrld. Yksek scaklklar-
daki radyatrler toz ve kuru hava nedeni ile rahatsz-
lk verici bir ortam yaratrd. Zaman iinde yaltmn
artmas ile radyatrlerdeki s yk azald. Ayn d
hava scaklklar ve iletme artlarnda daha az rad-
yatr yeterli oldu. Yeni durumda radyatrleri klt-
mek yerine scaklklar drmek daha rahat ve kon-
forlu ortamlar salar. yi izole edilmi yaplarda eski
byklklerdeki radyatrlerde en souk gnlerde bi-
le gerekli su scakl 75C deerini gemez. Artk
Almanyada 90/70 sistemler yerine 75/60 sistemleri
kullanlmaya balanmtr. Bu dk scaklkl st-
mada radyatr konstrksiyonlarnn da uygun bi-
imde deitirilmesi gndeme gelmitir. 75/60 scak
sulu stma sistemleri ile,
-Oda iinde ayn oranda scaklk deimez.
-Hava sirklasyonu azalr.
-Blgesel ar scak ve kuru havann ortadan
kalkmas sayesinde daha konforlu bir stma elde
edilir.
2.3.1. Hava Scaklnn Hava Kalitesine Et-
kisi
ken hava kalitesi zerine etkisi o kadar iyi bilinme-
konforsuz olduunu ve kn lk oda havas scakl-
nn souk havaya nazaran daha fazla hasta bina
sendromlarna sebebiyet verdiini gstermitir.
31
 ekil 2.4. SICAKLIK HSSNE ODANIN TESR
Doru Uygulama
Sendrom says ve scaklk arasndaki bant 20-26
Cdeki scaklklarda lineere yakndr (ekil 2.6).
Gnmzdeki laboratuar almalar alglanan hava
kalitesinin havann entalpisine (scaklk+nem) bal
olduunu gstermitir. Bu deneylerde hava, yap
malzemesi kaynakl emisyonlar ile kirletilmitir. yi
i hava kalitesi ve enerji ekonomisi asndan, kn
dk oda havas scaklklar ve dk nem miktar
olmasnn gerektiini ortaya koymutur.
Odadaki hava hzlarna ait hedef deerler havalandr-
ma ve enerji verimliliine de baldr. Yksek hzlar
tanmla s transferini arttrr, bu sebeple stma du-
rumunda scaklk konfor aralnn alt ucu kullanl-
maldr. Yanl Uygulama
Ilk ve nemli iklimlerde i hava iin hedeflenen nem-
lilik deeri enerji tketimi asndan byk nem ekil 2.5 / ODA HAVASI AKIMI RADYATRN
tamaktadr. Bal nem deerinde rnein %40dan DURDUU YERE GRE BELRLENR
%60a olabilecek bir ykselme, soutma ncelikli
blgelerde enerji ihtiyalarna byk etki yapmak-
tadr.

ekil 2.6 / KIIN 1000 KAPASITEL BR

YERNDEK HASTA BNA SENDROMU SAYISI-
NIN ODA HAVASI SICAKLIINA GRE DEM

32
BLM 3
3- ISITMADA YENLKLER VE GELMELER
3.1. DUVAR TP YOUMALI KAZANLAR-
LA KAZAN DARELER
ekil 3.1de boylerli duvar tipi bir youmal kazan
grlmektedir. Bu yapda stte kazan, altta boyler
bulunmaktadr. Bu ekildeki kazan 350 m2 bir villa-
nn stma ve merkezi scak su sistemini beslemekte-
dir. Bir kazan dairesine gereksinim yoktur. Kazan
hobi odasna veya yaanan bir hacme yerletirmek
olasdr.
Daha byk kapasitede (37.000 kcal/h) yaklak 650
m2 villann tek cihazla stlp, scak su ihtiyacnn
karlanmas mmkndr. Bu sistemde entegre boy-
ler yerine, ekil 3.2de grld gibi ayr boyler
kullanmak da mmkndr. Bu sistemlerin hesabnda
ve seiminde boyler iin ayr bir s yk hesaba ka-
tlmamaktadr. Yapnn s kayb 25.000 kcal/h ise,
25.000 kcal/h kapasiteli kazan kullanmak yeterlidir.
Tek nitede halen mevcut olan kapasite 56.000
kcal/h deerine kadar kmaktadr. Yakn yllarda da-
ha byk kapasitelerde tek cihazlar da piyasada ola-
bileceklerdir. Duvar tipi youmal kazanlarda Bude-
rus firmasnda magnezyum, alminyum, silis kar-
m bir malzeme kullanlmaktadr. Bu malzemenin
mr 30 yldan fazla olarak belirlenmitir. lk kulla-
nlmaya balanan duvar tipi youmal kazanlar 18
yldr sorunsuz almaktadr. Bu kazanlarda alev ve
yanma havas birlikte modle edilebilmektedir ve 8
mbar gibi ok dk basnlara kadar inildiinde bi-
le alabilmektedir. Modlasyonlu alma halinde
75/60 alan bir stma sisteminde tam youmal
alma sresi toplam stma mevsiminde %74 mer-
tebelerine kabilmektedir. Ksmi youmal dnem
%21 ve youmasz dnem %5 mertebelerindedir.
Duvar tipi youmal kazanlar daha byk sistem-
lerde birden fazla sayda kullanarak ok uygun -
zmler retmek mmkndr. Yan yana drde kadar
kazann birlikte kullanmyla ilgili kontrol sistemi
kaskad sistem olarak youmal kazanlar blmnde
anlatlmtr. ok saydaki duvar tipi cihazn her biri
kendi pompasyla bir ortak kollektre scak suyu
gnderir. Bu kollektrden istenen yerlere datm ya-
plr. ekil 3.3de 3 kazanla oluturulmu bir sistem
grlmektedir. Her bir kazan 56.000 kcal/h kapasite-
li olduunda, toplam 168.000 kcal/h kapasite 25-30
daireli bir apartman besleyebilmektedir. Modlas-
yonlu kontrol ve yksek verim nedeniyle 75/60 al-
an sistemlerde deme tipi youmasz klasik ka-
zanlara gre yllk ortalama sistem verimlerinde
%30lara varan farklar elde edilebilmektedir.
Buradaki bir baka avantaj taze hava giriinin kazan
dairesine bir kanalla salanmas, klarn ise baca-
ya verilmesidir. Burada hermetik tipler de kullanla-
bilir. Kazan dairesi dar almad iin soumaya-
cak, kazan dairesinde toz olmad iin, bu tozlarn
yanma odasna girip yanmay bozarak is oluturmas
nlenecektir.
Bu sistemde mimari adan elde edilen en nemli
avantaj yer kazancdr. Ayn zamanda sistemin temiz-
liidir. ekil 3.4de 5 kazanl bir uygulama grl-
mektedir. Burada yaratlan 280.000 kcal/h kapasite
40-45 daireli bir apartman besleyebilir. ekil 3.5de
ise 450.000 kcal/h toplam kapasiteli yaklak 70 da-
ireli apartman besleyecek 8 kazanl bir sistem grl-
mektedir.
Bugnk fiyatlar ve kapasitelerle drt kazanl kas-
kad sistemler ekonomik grlmektedir. Daha fazla
saydaki kazanla oluturulan bataryalar dier avan-
tajlarna karlk pahal olmaktadrlar. Ancak n-
mzdeki ylda 80.000 ve daha sonrasnda 100.000
kcal/h kapasiteli duvar tipi youmal tek niteler
devreye girecektir. Bylece ileriki yllarda 500.000
kcal/h kapasitelere kadar duvar tipi cihazlarla ekono-
mik kaskad sistemler oluturulabilecektir.
3.2. KAZAN SEM
Alman standartlarna gre stma scak su kazanlar
e ayrlmaktadr:
1. Standart Kazan (SK)
2. Dk Scaklk Kazan (DSK)
3. Youmal Kazan (YK)
Standart Kazan
Ortalama iletme scakl, dizayn dolaysyla, snr-
l olan kazanlara standart kazan ad verilir. Kullanma
sl verim artlar aadaki biimde tanmlanabilir:
33
 ekil 3.1 / BOYLERL %109 VERML DUVAR TP ekil 3.2 / %109 VERML DUVAR TP
YOUMALI KAZAN YOUMALI KAZAN + duoCLEAN BOYLER

ekil 3.3 / %109 VERML DUVAR TP YOUMALI KAZANLAR (30 DAREL BR APARTMAN KAZAN DARES ALANI 8m2)

34
ekil 3.4 / %109 VERML DUVAR TP YOUMALI KAZANLAR (45 DAREL BR APARTMAN KAZAN DARES ALANI 14m2)

ekil 3.5 / %109 VERML DUVAR TP YOUMALI KAZANLAR (70 DAREL BR APARTMAN KAZAN DARES ALANI 20m2)

35
Bu ifade ekil 3.6da grafik olarak verilmitir. G-
rld gibi standart kazanlarda kazan yk azald-
nda, kazan kullanma verimi de azalmaktadr. Ayn
ekilde kazan kullanma verimi kazan gcne de ba-
ldr. Byk gl kazanlarda kullanma verimi daha
yksektir. Bu kazanlarda kazana dn suyu scakl-
snrldr ve 50C deerinin altna inemez. Aksi
halde duman gazlarnn youmas sonucu kazanda
korozyon meydana gelir. Bunun iin stma scak su
devresinde nlem alnmaldr. Bu tip kazanlarn 400
kW gce kadar stma amacyla kullanlmalar Al-
manyada yasaklanmtr. ekil 3.7 / MNMUM KULLANMA ISIL VERM TALEB,
DSK N
Youmal Kazan
Duman gaz iinde bulunan su buharnn byk ks-
mnn youmas amalanarak dizayn edilmi kazan-
lara youmal kazanlar denilir. Kullanma sl verim
artlar aadaki biimde tanmlanabilir:

ekil 3.6 / MNMUM KULLANMA ISIL VERM Bu ifade ekil 3.8de grafik olarak verilmitir. Grl-
TALEB, SK N d gibi youmal kazanlarda, standart kazanlarn
tam tersine, kazan yk azaldka kazan kullanma
Dk Scaklk Kazan veriminde artmaktadr. Bu kazanlarda ama mmkn
Srekli olarak 35 ila 40Clik bir dn suyu scakl- olduu kadar fazla youma olmasdr. Dk kazan
ile alabilen ve iinde belirli artlarda youma geri dn scaklklar tevik edilir. Kazan malzeme-
meydana gelmesine izin verilebilen kazanlardr. Kul- si youma dolaysyla ortaya kan korozyon etkisi-
lanma sl verim artlar: ne dayankldr. Kazan verimi yine kazan gcne
baldr. Byk gl kazanlarda verim daha yksek-
tir. Kazan dn suyu scaklnda bir snrlandrma
yoktur. Bu kazanlar daha ok gaz yaktlarla kullanlr.
Avrupa Birlii iinde kazanlara enerji etkinlii ile
ilikili olarak bir yldzdan, drt yldza kadar zel
iaret verilmektedir. Enerji verimi iareti (*) ile ilgili
Bu ifade ekil 3.7de grafik olarak verilmitir. G- dzenleme kullanma sl verimindekine benzeyen bir
rld gibi dk scaklk kazanlarnda kazan yk algoritma ile ve benzer ekilde tam yk (=1) ve ks-
azaldka, kazan kullanma veriminde bir azalma ol- mi yk (=0.3) iin yaplmaktadr. ekil 3.9 ka-
mamaktadr. Ancak kazan verimi yine kazan gcne zan tipinin karlatrmasn ve enerji verim iaretle-
baldr. Byk gl kazanlarda verim daha yk- rini =1 hali iin vermektedir. ekildeki farkl koyu-
sektir. Kazan dn suyu scaklnda bir snrlandr- luktaki alanlar enerji verim iaretlerinin geerli olduu
ma yoktur. Yukardaki kullanma sl verimi ile ilgili blgeleri gstermektedir. Avrupa Birlii standartlarna
artlar salayan ok kademeli veya oransal brlrl gre enerji verimi kazanlarda en az iki yldz olmaldr.
kazanlar, dn suyu scakl 40 Cden byk bile Buna gre minimum kullanma sl verim artlarn ger-
olsa Dk Scaklk Kazan snfna girerler. ekletiren sadece youmal kazanlardr.

36

ekil 3.8 / MNMUM KULLANMA ISIL
VERM TALEB, YK N
ekil 3.9 / ENERJ VERM ARETLERNN
KAZAN YAPI TARZLARINA GRE DZENLENMES
3.3. KAZANLARIN KULLANIM ALANLARI
Standart Kazanlar
Standart Kazanlar artk ileri gelen firmalar tarafndan
piyasaya sunulmamakta ve pratikte bir rol oynama-
maktadr. Bu kazanlar ancak sabit su giri scakl
ihtiyac > 60 C olan stc elemanlar iin kullanla-
bilir. Kullanma yeri rnei:
kullanma scak suyu ncelikli kazanlarda
ok kazanl sistemlerde pik yk kazan olarak
ki kazanl bir sistemin yk dalmlar ve su scak-
lklarnn yke gre deiimi ekil 3.10 ve 3.11de
grlmektedir. ekil 3.10de simetrik yk dalml,
yani ykn ayn kapasitede iki kazan tarafndan yar
yarya paylald 75/60C bir stma sisteminde, su
gidi ve dn scaklklarnn yke gre deiimi ve-
rilmitir. Tam ykte, iki kazan da almakta ve su gi-
di scakl 75, dn scakl 60C olmaktadr.
Istma ihtiyac, dolaysyla yk azaldnda su scak-
lklar dmekte, birinci kazan tam kapasiteyle al-
rken ikinci kazan kapasitesini azaltmakta ve dk
ykte almaktadr. Sistem yk %50 deerine d-
tnde, ikinci kazan devreden kmaktadr. Bundan
sonra yk dtke, birinci kazan ksmaya bala-
maktadr. Birinci kazana temel yk kazan, ikinci ka-
zana ise sra kazan ad verilir. kinci kazann devre-
den kt %50 yk ile %100 sistem yk arasnda
kazandaki su scakl (su k scakl) 50C dee-
rinin zerindedir. Dolaysyla bu kazanda srekli a-
lmada youma olmayacaktr. Ancak birinci kazan
%50 ykn altnda tek bana alrken kazan su s-
caklklar 50C deerinin altna inecektir. ekil
3.11de ise ayn sistem iin zamana karlk g ora-
n izilmitir. Erinin altnda kalan alan karlanan
sy verir. Buna gre ikinci sra kazan dier kazan-
la birlikte alrken yl baznda s ihtiyacnn sade-
ce %14n karlamaktadr. Buna karlk temel ka-
zan olan birinci kazan tek bana alrken yllk ih-
tiyacn %63n; dier kazanla birlikte alrken de
yllk ihtiyacn %23n karlamaktadr. Buna gre
birinci kazan yllk s ihtiyacnn toplam %86sn
karlamaktadr.
Dk scaklk kazanlar
Dk scaklk kazanlar iin anma s gc, binann
norm s ihtiyacndan bamsz olarak tespit edilebil-
mektedir. ok kademeli brlrl veya oransal br-
lrl tek kazanl veya birden ok sayda kazanl sis-
temlerde kullanlabilir. Bu kazanlar sv ve gaz yakt
yakan, norm kullanma sl verimleri yaklak %92 ile
%95 aras olan, modern, uygun fiyatl kazanlardr.
Sv yaktl kazanlarda btn g aralnda DSK ra-
kipsizdir ve bugn hala en fazla kullanlan tip olma
zelliini korumaktadr. Sv yaktl DSK, sv yakt-
l youmal kazanlara gre de ok ekonomiktir.
Gaz yaktl DSK (zellikle atmosferik brlrl ka-
zanlar) kk glerde mkemmel bir fiyat-g den-
gesine sahiptir. Bunun dnda, rnein grlt sevi-
yesinin dk olmas, titreimsiz almas ve basit
teknik yapda olmas gibi, dier baz avantajlara da
sahiptir. zellikle tek veya iki daireli evlerde fiyat
bakmndan uygun DSK bugnk avantaj ve anlam-
larn hibir zaman kaybetmeyeceklerdir.
37
ekil 3.10 / K KAZANLI BR SSTEMN SIRA KAZANININ ALIMA SICAKLII, 75/60CLK ISITMA ERSNDE

ekil 3.11 / K KAZANLI BR SSTEMN LETLMESNDE ISI MKTARI YZDELER.

ERNN ALTINDA KALAN ALAN, YAPILAN TOPLAM ISITMA NE KARILIK GELMEKTEDR.

38
Kazan dn suyu scakl 50Cden yksek olan dk scakla sahipse, deiik scaklkta alan
stma sistemlerinde YKda youma olmamaktadr. farkl tip stc elemanlarn birlikte kullanld sis-
Bu durumda YKlarn enerji ile ilgili avantaj sadece temlerde yksek bir ekonomi salanabilir.
ok dk baca gaz scakl nedeniyle, ok dk YKlar genelde pahal hidrolik devre kumandalar
olan baca kaybna dayanmaktadr. DSK ile fark bu gerektirmemektedir. Bylelikle kazan maliyetindeki
durumda sadece %4 mertebelerindedir. Bu durumlar- fazlalk tamamen veya ksmen sistemdeki ucuzlama
da DSK uygun (ok daha ucuz) ilk yatrm maliyet- ile karlanabilmektedir. Ayn ekilde ok dk olan
leri nedeniyle YK zerinde de avantaja sahiptirler. baca gaz scaklklar nedeniyle muhtemelen fiyat
Simetrik yk dalml iki kazanl bir sistemin sra bakmndan ok uygun baca sistemleri kullanlabil-
kazan, norm s ihtiyacnn sadece yaklak mektedir.
%14n karlamaktadr. (ekil 3.11e baknz). a- YKn iki kazanl bir sistemin lider kazan (temel y-
lma scakl bu kazanda, stma erisinin seyretti- k tayan kazan) olmas halinde, zellikle avantajl
i blgelerden yukarda olan tarafndan belirlen- bir durum ortaya kmaktadr. G bakmndan si-
mekte ve genelde hi youma olmamakta veya sa- metrik bir seimde (yani anma s gcnn %50si
dece ksmi youma meydana gelmektedir (ekil kapasitede), youmal kazan yllk stma ihtiyac-
3.10a baknz). Sra kazan olarak bir DSK bu art- nn yaklak %86sn yksek kullanma sl verimi ile
larda toplam ekonomi gz nne alndnda muhte- karlayacaktr. Bu durumda dier kazann daha ucuz
melen en iyi konuma sahiptir. nk bu zmde olan DSK seilmesi halinde toplam yatrm maliye-
kazan dn suyu scaklnn ykseltilmesi iin her- tinde nemli bir avantaj salanacaktr.
hangi bir dzenlemeye de gerek kalmamaktadr.
Youmal kazanlarn arlkl kullanm yerlerinin
DSKlarn arlkl kullanm yerlerinin zeti:
zeti:
Sv yaktl kazanlarda btn g aralnda
Gaz yaktl kazanlarda btn g aralnda. Bura-
Kk gl veya dk kapasiteli gaz yaktl da artan gle birlikte ekonomiklik de artmaktadr.
sistemlerde
ok kazanl sistemlerde lider kazan olarak
ok kazanl sistemlerde sra kazan olarak
Tam youma ile ilgili artlar:
Dn suyu scakl srekli yksek (> 50C)
- Dn suyu scakl < 50 C olan stclar sis-
olan sistemlerde
temde arlkta ise
Youmal Kazan - Farkl scakla sahip stclarn olduu devre-
Alt sl deere gre (75/60) sistemde %100 ile 105 ve de, eer toplam gcn %10u veya daha fazlas
(40/30) sistemde %105 ile 109 arasnda norm kullan- dk dn suyu scaklna sahipse uygundur.
ma sl verimleri ile enerji bakmndan en yksek
3.4. ORANSAL (VEYA KADEMEL)
ekonomiyi salayan modern kazanlardr.
BRLR M, OK KAZANLI SSTEM M?
Gaz yaktlar yksek hidrojen oranna sahip oldukla-
rndan, st sl deerden faydalanmada sv yaktlara Alman ynetmeliklerine gre, 70 kW gcn zerin-
gre daha fazla avantaj salarlar. Doal gazn mev- de merkezi stma sistemlerinde ok kademeli veya
cut olmas durumunda youmal kazanlar ncelie oransal brlrl tek kazan kullanmak veya tek kade-
sahiptir. Ancak kk g blgesinde YKnn genel- meli brlrl ok sayda kazan kullanmak gerek-
likle yksek olan ilk yatrm maliyetini, yakttan elde mektedir. Bu kural youmal kazanlar ve kat yakt
edilen kazanla amorti etmek ok uzun zaman gerek- kazanlar iin geerli deildir. Buna gre pratik ola-
tirmektedir. Artan kapasite ve glerle durum ok rak konu, dk scaklk kazanlarnda kademeli (ve-
hzl bir ekilde iyilemekte ve amortisman sreleri ya oransal) brlrl tek kazan kullanmak veya tek
azalmaktadr. kademeli brlrl ok sayda kazan kullanmak alter-
natifleri arasnda seim yapmaya dnmektedir.
YKlar kazan dn suyu scaklnn 50 Cden da-
ha dk olmas durumunda, yksek kullanma veri- Modern dk scaklk kazanlar iin sorunun genel
mi temin edebilmektedirler. Bu durum (yani 50 C olarak geerli cevab, deiken gl (kademeli veya
altndaki scaklklardaki dn suyu scaklklar) ge- oransal brlrl) tek kazan kullanm eklindedir.
nellikle bina stmas sistemlerinde yln byk ks- Her iki alternatifin deerlendirilmesinde yakt mali-
mnda karlalan bir durumdur. Eer farkl kullan- yetleri n planda gelir. Her iki durum iin geerli
ma yerlerinden gelen dn sularnn en az %10u enerji kayplar, baca kayb(qA) nm (scak cidar)

39
kayb (qS) ve durma kayb (qB) olmaktadr. Deer- Yukarda aklanan nedenlerle modern kazanlarda
lendirme iin bu kayplar yakt maliyetlerine indir- baca gaz kaybnn azaltlmas (rnein oransal br-
genmelidir. Bunun iin kayplarn sreleri hesaba da- lr kullanlmas), ift kazan kullanarak veya kazan
hil edilmelidir. yzeyini azaltarak durma kayplarnn azaltlmasn-
dan daha etkilidir. Ancak ayn eyler yksek durma
Eer kayplar yzde olarak ifade edilirse, baca kay-
kayb deerlerine sahip eski kazanlar iin geerli ol-
b ve nm kayb dolaysyla olan yakt tketimi
mayabilir. Bu konu Buderus kazan kataloglarndan
brlrn alt srelerde meydana gelecektir. Ya-
yararlanarak rnekle gsterilebilir:
kt yzdesi cinsinden baca ve nm (scak cidar) ka-
yplar aadaki gibi ifade edilebilir:
Tek Kazanl Sistem
Yakma (brlr) gc 150 kW
Baca gaz kayb,
%100 brlr gcnde qA = %7 (A=175C)
Ksmi ykte qA = %4,8 (A =125C)
Durma kayb qB = %0,5 (60C)
rnein %7lik bir baca kayb, ayn zamanda %7lik
bir yakt kayb anlamna gelmektedir. 3000 litrelik ki kazanl sistem
yllk yakt tketiminin 210 litresi baca kayb olarak Brlr gc her biri 75 kW
harcanmaktadr. Ayn dnce nm kayb iin de
Baca gaz kayb qA=%7
geerlidir. Ancak durma kayplarnda durum farkl-
dr. Durma srasnda etkili olan kayp sreler dikkate Durma kayb qB = %0,8
alnarak aadaki ekilde yazlabilir:
ekil 3.13de tam yk iin enerji kayb ile ilgili du-
rumlar gsterilmitir. Baca gaz kayplar her birinde
%7lik deere gre 10.5 kW veya 2x5,25 kW olarak
edeerdir. Bir kazanl sistemdeki daha kk zgl
Grld gibi, yakt kayb durma sresine baldr. yzey nedeniyle, 0,75 kWlik durma kaypl bir ka-
Durma sresi genellikle daha uzun olduundan, dur- zanl sistem 2x0,6 kW=1,2 kWlk durma kaypl iki
ma yakt kayb oran, durma s kayb oranndan da- kazanl sisteme gre aka daha uygundur.
ha byktr. Eer durma yoksa, durma yakt kayb ekil 3.14te %50lik ksmi ykteki durum grl-
da olmayacaktr. rnein durma sresi 6500 saat, a- mektedir. Bir kazanl sistemde kademeli brlr sade-
lma sresi 1500 saat ve durma kayb deeri %0.8 ce 3.6 kWlk baca kaybna sahiptir. Durma kaybn-
ise, durma yakt kayb yzdesi, qB= %0.8x6500/1500 da iletme scakl deimedii iin bir deiiklik
= %3.5 bulunur. Buradaki rnekte baca yakt kayb- yoktur.
nn, durma yakt kaybna oran, qB/qA=3.5/7= 0.5 de-
erindedir. Kazan gc arttka bu oran azalr. n-
k baca kayb kazan gcnden bamszdr. Buna
karlk durma kayb; zgl kazan yzeyi, yani kW
kazan gc bana den kazan d yzeyi, ile oran-
tl olarak azalr. Kazan gc bydke zgl kazan
yzeyi deeri azalr. ekil 3.12de modern kazanla-
rn kayp byklklerinin kazan gcne bal olarak
deiimi grlmektedir. Baca ve durma kayplar
arasndaki oran 70 kWta misli, 1000 kWta be
mislidir. Burada dikkat edilmesi gereken konu veri-
len rakamlarn sadece duyulur s kayplarna dayan-
m olmasdr. Eer gizli s biiminde bacadan atlan
buhar da gz nne alnrsa, 70 kWta bacadan kay-
bedilen yakt enerjisi durma kaybnn yedi misline
ulamaktadr.
ekil 3.12 / DURMA KAYBININ BACA GAZI KAYBINA ORANI

40
 ekil 3.13/ BR VE K KAZANLI SSTEMLERN TAM YKTEK ENERJ KAYIPLARI
ekil 3.14/ BR KAZANLI SSTEM - K KAZANLI SSTEM KISM YKTEK ENERJ KAYIPLARI
ki kazanl sistemde ise bir kazan devre d olduun-
dan ve tek kazan tam kapasite altndan, tek ka-
zann yukarda verilen kayplar sz konusudur. Dur-
ma kayb bir kazanl sisteme gre daha kk olmak-
la birlikte, baca kayb daha fazladr ve iki kaybn
toplam olan toplam kayp da bir kazanl sisteme g-
re daha fazladr.
Yllk yakt veya enerji kayplar ile ilgili hesap yine
ekil 3.14te altta verilmitir. Bu durumda srelerin
gz nne alnmas gerekir. Bunun iin ekil
3.11den yararlanlabilir. ki kazanl sistemde bu ek-
le gre tek kazan 6300 saatlik stma mevsiminin
5100 saatinde yalnz almaktadr. kinci kazan ise
sadece 1200 saat almaktadr. Hesabn basite ya-
plabilmesi iin 6300 saatlik stma mevsiminde har-
canan enerjinin, kazann tam kapasite ile almas
halinde ka saatte karlanabilecei ile ilgili bir kabul
yaplmaldr. Bu rnek iin bu srenin 1700 saat ol-
duu kabul edilsin. ekil 3.11e gre tek kazanla a-
lma veya %50 kapasitenin altnda almada top-
lam enerjinin %63 kullanlmaktadr.
Bu dnemdeki s retimi= 150 kW x 1700 h x 0.63=
160650 kWh
Bu dnemde 75 kW srekli gte brlr alma s-
resi= 160650 kWh/ 75 kW= 2142 h
Bu dnemin uzunluu= 5100 h olmaktadr. Buna
gre ekil 3.15in altnda grld gibi %50 ksmi
ykte bir kazanl sistemde toplam kayp 11536 kWh;
iki kazanl sistemde toplam kayp 14306 kWh ol-
maktadr. Grld gibi modern kazanlarda kade-
meli veya oransal brlrl bir kazanl stma sistemi
kullanmak, tek kademeli iki kazan kullanmaktan da-
ha avantajldr.
3.5. OK KAZANLI SSTEMN UYGUN OL-
DUU YERLER
ok kazanl sistem denilince daha ok iki kazanl
sistem akla gelmektedir. ki kazanl sistemler aa-
daki dncelerle tercih edilirler:
Yksek iletme emniyeti (yedekli kazan seimi)
Bu husus:
- byk kiralk konutlar
- otel iletmeleri
41
 - bro binalar, okullar, umuma ak binalar Deiken Gl Brlrn zel Avantajlar
- tatilde kullanlan binalar Yksek ekonomi
iin kazann arza yapmas ile istenmeyen etkilenme- Duyulur baca gaz kaybnn (YKda ayn zamanda
lerin, finansal zararlarn veya dier ho olmayan so- gizli baca gaz kaybnn azaltlmas ile verim artmak-
nularn beklendii durumlarda geerli olabilmekte- tadr. Ancak daha uzun brlr alma sresini kom-
dir. panze edebilmek iin ksmi ykte de mmkn mer-
tebe kontroll bir hava fazlalnn olmas ve brlr
Nispeten kk gl youmal sistemler
fannn gce uyum salamas arttr.
Duvara asl YKlar bugn yaklak 40 kWlk g
byklne kadar uygun fiyatla sunulmaktadr. Bu Kontrol davrannn iyilemesi
byklkten itibaren yer tipi cihazlar genellikle daha Azaltlm brlr gc, lzumsuz byk bir ktlenin
yksek yatrm gerektirmektedir. Bu nedenle 80 dier dezavantajlarna katlanlmadan, zgl kazan
kWa kadar her biri 40 kW olan iki duvar tipi kazan ktlesini (kg/kWh) arttrmaktadr. Bu ifade zellikle
genelde yer tipi bir kazandan daha ucuzdur. kk gl kazanlar iin geerlidir.
Ana yk kazan youmal kazan olan byk g-
l sistemler Kk glerdeki iletme avantajlar
Simetrik yk dalmnda YK norm s ihtiyacnn Kk gl gaz yaktl kazanlarda kullanma suyu
yaklak %86sn salamakta (ekil 3.11) ve uygun stlmas iin maksimum g konumuna geilme-
scaklk artlarnda almaktadr. Sra kazan, sadece si salanabiliyorsa bu durum avantaj yaratmaktadr.
dk enerji kayplar ile ucuz bir DSK olabilmekte- zellikle hzl iletilebilen, duvara aslan cihazlarda
dir. (Hatta SKlar burada bir yaam hakkna sahip kk boylerler kullanlabilmektedir.
olabilir.) Bunun iin muhtemelen gerekli olabilen
dn suyu scakl ykseltme nlemleri de kulla- 3.7. KAZAN GCNN BELRLENMES
nlmayabilmektedir. nk kazan tamamen stma DSK ve YK iin Ist.Sis.Yn.ne gre QK = QN eklinde
erisinin yksek scakla sahip ksmnda almak- bir seim (yani kazan gcnn hesaplanan bina norm
tadr. Sistem, uygun yatrm maliyetlerinde enerji stma ykne eit olmas) mecburiyeti yoktur. QK>QN
ekonomisi bakmndan ok iyi artlar sunmaktadr.
eklinde seim pratik dncelere gre mantkl veya
ki kazanl sistemlerde kazanlarn eit kapasitede ay- gerekli de olabilir.
n kazanlar olmas tercih edilmelidir. Ayn yapdaki
Kazanda bir g rezervi bulunmas gereklilii zorunlu
kazanlar minimum tesis masraf oluturur. nk
olarak ortaya kmaktadr. rnein kazandan binann
kullanlan bileenler, hidrolik balantlar ve dierle-
s ihtiyacn karlamann yan sra kullanma suyunu
ri eittir. Arza halinde, Almanya artlarnda 0 C d
stmas da istenirse sadece bina s ihtiyacna gre sei-
scaklklara kadar tek kazan yeterli olabilmektedir.
len kazan gc kk kalacaktr. nk kazan 'Norm
Simetrik kazanlar ayn zamanda iyi bir grnme de
noktas' nda bina s ihtiyac karsnda bir g rezervi-
sahiptir.
ne sahip deildir.( kazandan srf bu ihtiyac karlamas
talep edilmitir) ve boylerin stlmas iin zaman kal-
3.6. DEKEN GL TEK KAZANLI SS- mamaktadr. Bu durumda binann ve kullanma suyunun
TEMN UYGUN OLDUU YERLER stlmas ile ilgili paralel iletme ak bir ekilde ortaya
Alman ynetmeliklerine gre youmal kazan kul- kmakta ve her iki g ihtiyac toplanmaktadr. Pratik-
lanlmad srece, bir kazanl sistemler 70 kW g- te allm olan alternatif boyler ncelikli iletme tar-
ten sonra deiken gl olmaldr. Youmal ka- znda boylerin stlmas srasnda kaybedilen termik bi-
zanlarda deiken gl brlr kullanlmas art ol- na kapasitesi sonradan dengelenmek zorundadr.
mamasna ramen, bu kazanlarda deiken gl Burada geici bir konfor azalmas nlenememektedir.
brlrler dk scaklk kazanlarna gre daha fazla Bina stmas yaplmayan sre ne kadar uzun ise bina s
fayda ve karllk salamaktadr. nk dk ykler- ihtiyac karsndaki g rezervi o kadar byk olmak
de brlr kapasitesi de azaldnda daha fazla you- zorundadr. Tersine gerekli boyler stma gc bina st-
ma meydana gelmektedir. Bu nedenle yksek verim- mas yaplmayan srenin (boylerin stlmas amac ile)
li youmal kazanlarda btn g aralnda oransal uzamasyla azalmaktadr.
brlr kullanlmaktadr. Bu konuya ilerde tekrar d- Bu ters ynl ileyen mekanizmalar her somut ihtiya
nlecektir. durumu iin bina ve kullanma suyu stmas amacyla

42
verilen s miktarlarnn dikkate alnmasyla en kk ekil 3.15 boylerin stlmas ile ilgili 1 saatlik bina
ortak kazan gcn iaret eden bir kesime noktasn stmas yaplmayan srekli durumu karakteristik
oluturmaktadr. dnem eklinde gstermektedir. Burada 5 kWlk
Bylelikle eitli ihtiya taleplerinin veya iletme tarz- norm bina s ihtiyac ve 12 kWhlk gnlk scak su
larnn dikkate alnmasyla yaplan g seiminde kapasitesinden (4 kiinin ihtiyac, sistem kayplar
nemli olan husus statik g ihtiyacn karlanmas de- dahil) hareket edilmektedir.
il, bilakis enerji bilanosunun dengelenmesidir. Bu- Dnem 1
nunla ilgili olarak norm s ihtiyac, scak su ihtiyac ve
Bina stmas yaplmayan srenin balangcnda den-
bunun iin gerekli kazan gc arasndaki ilikiyi gste-
geli bir termik durum grlmektedir. Gerekli kazan
ren basit bir rnek aada verilmitir.
gc binann s ihtiyacna karlk gelmektedir.
Norm noktasnda allm bir gece scaklk dmn-
den vazgeildii kabul edilmektedir. Bina stmas ya-
plmayan sre bylece yalnz boyler stmasna ynelik-
Dnem 2
tir. Boylerin tek bir stma (ykleme) evriminde gn-
lk ihtiyacn tamam karlanacak ekilde stld da Boyler ihtiyacnn karlanmas iin 1 saatlik mevcut
kabul edilmektedir. Bu pratie her ne kadar uygun de- stma sresinde 12 kWlk boyler-stma gc ge-
ilse de bu inceleme iin nemli deildir, nk nem- rekmektedir.
li olan enerji miktardr. (Bunun paralar veya za-
mansal dalm deildir.)

ekil 3.15 / SU ISITILMASI VE BNA ISINMASI LE ekil 3.16 / SU ISITILMASI VE BNA ISINMASI LE
LGL FONKSYONEL ADIMLAR VE ISI HTYACI LGL FONKSYONEL ADIMLAR VE ISI HTYACI
DEERLER, BOYLERN 1 SAAT ISITILMASINDA DEERLER, BOYLERN 2 SAAT ISITILMASINDA

43
Dnem 3 Bylece kazan byk seilmi deildir, bilakis
Bina stmas yaplmayan srenin sonunda bina s- verilen ihtiya iin tam doru olarak seilmitir. Bu-
cakl ve bununla birlikte kayp s akm rnein na karlk srf norm bina s ihtiyacna gre yaplan
4,8 kWa dmtr. Bina 4,9 kWlk ortalama kayp bir belirleme bir kk seilme durumu yaratr. ekil
s akm ile bina stmas yaplmayan sre zarfnda 3.15 ve 3.16 ile ortaya konan durumun genel form-
termik potansiyelinden 4,9 kW.1h = 4,9 kWh vermi- lasyonu iin, bina stmas yaplmayan srenin tekrar
tir. (bununla ayrca bir scaklk dm nn avan- snma ile ilgili s ihtiyacna ve boyler s ihtiyacna
taj grlmektedir, nk bu olmasayd kayp s olan etkisinin anlalmas gerekmektedir.
miktar 5 kW.1h = 5 kWh olurdu)
3.7.1. Bina stmas yaplmayan srenin binann
Boylerin stlmas bittikten sonra binann nceden tekrar snmas ile ilgili s ihtiyacna etkisi
sahip olduu termik durumunun tekrar oluturulmas
Bu etki binann s bilanosundan veya Dnem 3n
gerekmektedir. Bu nedenle aktel kayp s akmnn
bilanosundan karlabilmektedir.
dengelenmesi iin 4,8 kW ve ilaveten bina-s potan-
siyeli iin 4,9 kW temin edilmelidir.
(1.1)
imdi burada nemli olan bu termik dengelenmenin
ne zaman gereklemesi gerektiidir. Boylerin stl- QK = binann tekrar snmas ile ilgili g
mas pratikte alld gibi gndz saatlerinde ger- = kazan gc
ekleiyorsa termik dengeleme sresi 1 saatten fazla QGE = bina stmas yaplmayan srenin
olmamaktadr. Is a (konfor azalmas ile e an- sonundaki binann kayp s akm
lamldr) bu durumda toplam 2 saat boyunca olu-
QG = bina stmas yaplmayan sre zarfndaki
maktadr. (1 saat boylerin stlmas iin verilen ara +
ortalama kayp s akm
1saat termik dengeleme iin)
ts = boylerin stlmas iin bina stmas
Aktel s ihtiyacn karlamak iin bylelikle ilave-
yaplmayan sre=boylerin stlma sresi
ten 4,9 kW temin edilmektedir.
tG = binann s ann dengelenmesine
kadar geen sre
ekil 3.15teki iletme durumunun minimum 12 kW Boylerin stlmas iin gerekli bina stmas yapl-
gcndeki bir kazan gerektirdii aikardr. Aikar mayan nispeten ksa srelerde QGE ve QG yaklak
olan dier bir husus da stma yzeylerinin (radyatr- olarak binann s kaybna = norm s ihtiyacna (QH)
le vb.) veya bunlara verilen suyun scaklnn sei- eit alnabilmektedir. Bylece yukardaki bant ba-
minin 5 kWlk norm bina s ihtiyacna deil, bilakis sitleerek u ekle gelmektedir:
9 kWlk geici, tekrar snma ile ilgili s ihtiyacna
dayandrlma mecburiyetidir. (1.2)
ekil 3.16, ekil 3.15e benzer ekilde bina stmas ekil 3.18, tG = 1 saat ve, QN = 3,5 ve 7 kWlk
yaplmayan 2 saatlik sredeki dnemi gstermek- norm s ihtiyacnda bu fonksiyonu grafik eklinde
tedir. Boylerin stlma sresinin iki katna kmas, gstermektedir.
gerekli stma gcn ikiye blerek 6 kW deerine
indirmektedir. Buna karlk binann s a by- 3.7.2. Mevcut boyler snma sresinin (=bina st-
mekte ve bunun mas yaplmayan sre ) boyler stma gcne etkisi
dengelenmesi ile ilgili s ihtiyac 14.4 kWa kmak- Depolanan scak su kapasitesi C, mevcut boylerin
tadr. Bu s ayn ekilde stma yzeyleri (radyatr- stma sresi tS ve gerekli stma gc QK arasnda
ler vb.) tarafndan transfer edilmelidir. ekil 3.16da- u iliki mevcuttur.
ki duruma gre kazan gc 14,4 kW olmaldr. Her
iki eklin karlatrlmas ile daha nce belirtilmi
olan boyler s ihtiyac ve termik dengeleme ile ilgili
bina s ihtiyacnn ters ynde seyrettikleri aka g- Bu fonksiyon da grafik haline dntrlebilmekte-
rlmektedir. dir. Eriler 8 ile 16 kWh/gn arasndaki ihtiya kapa-
sitelerine gredir.
ekil 3.17deki kesime noktas en kk ortak ka-
zan gcn belirlemektedir. Gerekli kazan gc by- 1.2 ve 1.3 eitliklerinin veya ekil 3.18 ve 3.19un
lelikle norm bina s ihtiyacndan 2 kat byktr. bir araya getirilmesi ile, verilen artlar altnda bina
stmas ve scak su hazrlanmas ile ilgili en kk
44
 ekil 3.17 / EKL 3.15 VE 3.16DAK ISI HTYACI ekil 3.18/ BNANIN TEKRAR ISINMASI N GEREKEN
DEERLER VE EN KK ORTAK KAZAN GC G, BNA ISITMASI YAPILMAYAN SREYE GRE

ortak kazan gc belirlenebilir. ekil 3.20deki ke- tam (Rezervesiz) olarak seilmesinde dahi s ak-
sime noktalar aranan en kk ortak kazan gcn larnn hi fark edilmemesinin veya bunlara bugne
vermektedir. kadar gz yumulmasnn nedenlerinden biri olsa ge-
5 kWlk norm s ihtiyac ve 12 kWhlik gnlk s- rek.
cak su kapasitesinde 10,6 kWlk kazan gc gerek- Daha nce belirtildii gibi geici olarak gereken da-
mektedir. Bu norm s ihtiyacnn 2,1 katna karlk ha yksek s miktar stma yzeyleri (radyatrler
gelmektedir. Bina s ihtiyac ne kadar kk ise bu vb) tarafndan transfer edilmek zorundadr. Sistemin
arpan o kadar byk ve doal olarak tersine durum- kontrol nitesi bu duruma mdahale edebilmelidir.
da da o kadar kk olmaktadr. Bu husus bugne
kadar ki binalarn yksek s ihtiyalarnda kazann

ekil 3.20/ EKL 3.18 VE 3.19UN BR ARAYA GETRLMES

ekil 3.19 / BOYLERN ISITILMA SRESNE GRE, LE ELDE EDLEN KESME NOKTALARI EN KK
BOYLERN ISITILMASI N GEREKEN G ORTAK KAZAN GCN GSTERMEKTEDR
45
(rnein gidi suyu scakln ykselterek) stma y- Bylelikle kazan gc, binann norm s ihtiyacndan
zeylerinin seilmesinde gerektiinde uygun g rezerv- bamsz olarak, kvet halinde en az 31 kW veya du
leri ngrlmelidir. halinde en az 17 kW seilmek zorundadr.
En kk ortak kazan gc tanm gerekten boyler-
Boyler (depolama) sistemi
den talep edilebilen gnlk scak su ihtiyacndan elde
edilmitir. Ancak pratikte sadece ksa sreli pik ihtiya- Mstakil bir evin scak su ihtiyac ev sakinlerinin talep-
lar karlayacak ekilde depolama yaplmasna (rne- lerine bal olarak geni snrlar iinde dalgalanabilir.
in duvar tipi kazanlarla balantl olarak) veya suyun Ksa sreli pik ihtiya, boyler (depo) kapasitesi olarak
ak halinde (ani olarak) stlmasna allmtr. kabul edilmelidir. Bu durumda kazan gc ile ilgili kri-
ter, talepleri karlayan, boyler kapasitesi iin gerekli
Bu nedenle bireysel taleplere ve kullanc profiline ba-
snma sresidir.
l olarak scak su pik ihtiyalarna ynelik daha yksek
bir g gerekebilmekte veya arzu edilebilmektedir. rnek 1.2. Kazan gcnn scak su ihtiyacna gre
belirlenmesi
Kazan gcnden scak su ile ilgili talepte bulunma ko-
nusunda pik ihtiya iin bir depolama veya uzun za- Pik ihtiya olarak arka arkaya alnan iki du veya kvet-
manl ihtiya profiline gre depolama arasnda ayrm te banyo kabul edilmektedir.
yaplmas gerekmektedir. Bu nedenle tercihler mstakil Du banyosu
ev ve apartman arasnda farkldr.
htiya: 8 L/dak 40Clik scak su, bir du banyosunun
3.7.3. Mstakil (tek ailelik) Ev sresi 12 dakikadr, ikinci du banyosu birincisini 10
Ani stma sistemi dakika ara ile takip etmektedir.
Kullanma scak suyu ile ilgili s ihtiyac tketim debi-
leri tarafndan, tketim debileri de kullanm talepleri ta-
rafndan belirlenmektedir. Tam ani stma sistemlerinde Bu ihtiya iin gereken stma gc ekil 3.22de gr-
tketim sresi bir rol oynamamaktadr. len s diyagramndaki QS dorusunun eiminden elde
Kullanc talepleri, rnein: edilmektedir.
Tketim debileri tketim scakl
Lavabo 5 L/dak. 30C
Du 8 L/dak. 40C
Talep deiikliinde (rnein her iki tketim arasndaki
Kvetli banyo 15 L/dak. 40C srenin azalmas) QS dorusunun daha dik seyredebi-
Is ihtiyac, tketim debisi ve scaklk arasndaki ban- lecei ve gerekli stma gcnn daha byk olabilece-
t i anlalmaktadr. Is diyagramndan stma gcnn
yaklak olarak 45 dakika boyunca olan scak su ihtiya-
(1.4)
c iin talep edildii de grlebilmektedir.
QW = kullanma suyu ihtiyac kW Kvette banyo
mW = scak su tketim debisi kg/h htiya: 10 dakika iinde 40Cde 150 litre scak sudur.
W = tketim scakl C Banyo sresi 20 dakika olunca son 5 dakika iinde tek-
rar 20 litre su el duu ile tketilmektedir. Bundan sonra
K = (souk) su scakl C
kvette banyonun tekrarlanma durumu sz konusudur.
rnek 1.1. 15 l/dak ve 40C ile kvet iin gerekli Bylece sistem 30 dakika sonra yeniden pik ihtiyac
olan stma gc karlamak zorundadr.

likinin grafik eklinde gsterilmesi:

Kazan gc en az maksimum s ihtiyacna karlk gel-
melidir. Genelde maksimum s ihtiyac kvette ortaya
kmaktadr. Burada yaklak olarak 10 dakikalk bir Is diyagramndan tespit edilen gerekli stma gc:
dolma sresinden hareket edilebilmektedir.
QK = QWmax

46
 ekil 3.21 / SUYUN AN ISITILMASINDAK ISI
HTYACI
Her iki diyagramda da gsterilen ihtiyalar, boyler
stma gcnn (QS) tketimin balangcnda hemen
kullanma hazr olmasn art komaktadr. Bu kabul
aslnda ok teoriktir. Pratikte boyler, scaklk hissedi-
cisinin montaj pozisyonuna kadar (yaklak %50 ora-
nnda) boalmas gerekmektedir. Bylece stma erisi
QS haline gelmekte ve gerekli g benzer ekilde aa-
daki gibi hesaplanmaktadr:
Kazann snmas iin (yaz iletmesi) daha uzun bir l
zamann gemesi gerekiyorsa, bu da ayrca gz nne
alnmaldr.
ekil 3.23e gre CS = 5,2 kWh deerindeki depolama
kapasitesi, 55Clik boyler scaklnda aadaki de-
polama hacmini gerektirmektedir:
14 kWtan daha kk bir g, daha byk depolama-
y gerektirir. rnein 11,8 kW g
gerektirir.
Piyasada allm olan buna en yakn (bir sonraki)
boyler hacmi 300 litredir. 200 litre hacimli bir boyler-
de 55Clik depolama scakl, gerekli kapasitenin su-
nulabilmesi iin,
ekil 3.22 / DU BANYOSUNDAK HTYA
DURUMU, RNEK 1.2YE GRE
3.7.4. Apartman
Kazann anma s gc, scak su ihtiyac ile ilgili ta-
lepleri de karlayacak ekilde seilmek zorundadr.
Buna gre byk ihtiyalarda kazan anma s gc-
nn binann norm s ihtiyacndan daha byk olma-
s gerekebilmektedir. Kullanm artlarna gre tespit
edilen boyler byklnden hareketle boylerin g
talepleri kazan tarafndan karlanmak zorundadr.
Boyler bykl salanan ihtiya tanm saysnn
bir sonucudur. htiya tanm says da norm artlar
altnda beslenen dairelerin (konutlarn) saysnn bir
sonucudur.
rnek 1.3 htiya tanm says N = 14 olan bir
boyler iin gerekli anma s gc
Boyler 14 norm daireyi scak su ile beslemektedir.
ST serisinden 400 litre hacimli bir boyler seilmitir.
N=14n 70C kazan gidi suyu scaklnda sala-
nabilmesi iin 51,2 kWlk bir stma gcnn gerek-
li olduu bilgi fynden renilebilmektedir. Bu
g, binann norm s ihtiyac daha dk olsa bile
kazan tarafndan salanmak zorundadr.
ekil 3.24 binalarla ilgili ortalama s ihtiyac ve kul-
lanma suyu stlmas ile ilgili s ihtiyacn gster-
mektedir. Buna gre gerekli minimum kazan gc,
bir ile onbe daireli evler arasnda kullanma suyu ve
daha byk apartman bloklar iin ise, artan ekilde
binann norm s ihtiyac tarafndan belirlenmektedir.
47
 ekil 3.23 / KVETTE BANYO LELGL HTYA
DURUMU, RNEK 1.2YE GRE
3.8. KAZAN GC VE ENERJ EKONOMS
Kazan gc ile enerji ekonomisi arasnda bir iliki
yoktur. Eer kazandaki kayplarn byklne (ba-
ca gaz kayb ve soutma kayb) baklrsa ifade ko-
laylkla ispatlanabilmektedir.
Baca gaz kayb doal olarak sadece brlrn alt- ancak bu da nemli deildir, nk dier faktrler ile
srelerde meydana gelmektedir. Brlr gcnn
artrlmas (ayn stma iinde) brlrn alma s- Bu alanda aka yanl anlalmalar ve sonular
resinde buna uygun bir azalma meydana getirmekte-
dir. Deiikliin etkisi bylelikle kendiliinden yok
olmaktadr.
Bunun iin bir rnek:
Istma ii 17000 kWh
Brlr gc 10 kW veya 50 kW
llen baca gaz kayb herbirinde %7
10 kWlk kazann baca gaz kayb:
Brlrn alma sresi =17000 kWh/10 kW=1700h
Baca gaz kayb =10 kW. 0,07 . 1700 h=1190 kWh
50 kWhlk kazann baca gaz kayb:
Brlrn alma sresi = 17000 kWh/50kW = 340 h
Baca gaz kayb = 50 kW . 0,07 .30h = 1190 kWh
Baca gaz kayplar eittir. Bylelikle kazan gc,
salanan s miktar ve baca gaz kayb arasnda bir
iliki mevcut deildir. Souma kayb kazann, belli
bir scaklkta tutulmas esnasnda, yani kazann ilet-
me sresi boyunca olumaktadr. Burada brlrn
almas veya durmas hi nemli deildir. Soutma
kayb,
48
ekil 3.24 / BNA V E KULLANMA SUYU ISITILMASI
LE LGL ISI HTYACI (Bina s ihtiyac ekil
1.31deki gibi hesaba dayanan bir tahmindir.)
Q= k.A. . t ifadesiyle bulunabilir.
Buradaki faktrler arasnda kazan gc bulunma-
maktadr. Bir byk seilme durumunun dezavan-
tajlarndan sz etmek istenirse bu olsa olsa yzey
bykl (kazann boyutlar) iin geerli olabilir,
daima uygun bir dengeleme mmkndr.
meydana gelmitir: 1. Akan scak duman gazlar ne-
deniyle kazann souma kayb brlrn alt s-
relerde genelde durma srelerindekine gre daha b-
yktr. Bu nedenle u kavramlar oluturulmutur:
Istma kayb: Brlrn alt srelerdeki souma
kayb
Durma kayb: Brlrn almad srelerdeki so-
uma kayb
Kazan souma kayb, nm ve durma kaybnn top-
lanmas ile hesaplanmaktadr.
Souma kaybnn nm ve durma kayb olarak iki-
ye blnmesi ile fiziksel baz (Q= k.A. . t) kay-
bolmutur. Durma kayb (eski tip kazanlarda) ar-
lkl kayp bykl olarak (yetersiz s yaltm,
ekil 3.25
srekli yksek iletme scakl) zellikle popler ol- eklindeki bilinen senelik kullanma sl verimi for-
mu ve ok basit bir ekilde de brlr alma sre- mlnden (VDI 2067/VDI 3808) doru olmayan bir
lerinin uzatlmas ile minimuma indirilebilecei izle- uygulama ile uzun brlr alma srelerinin ( =
nimi yaratlmtr. Uzun brlr alma srelerine azaltlm kazan gc) kullanma sl verimini iyile-
brlr gcnn azaltlmas ile ulalabilmektedir. tirmesi gibi bir (yanl) sonu karlabilmektedir,
Daha sonra brlr srekli alan durma kayb sfr nk formlde parantez iinde bulunan ifade durma
olan (matematiksel olarak tamamen dorudur) ideal kayb (qB) iin nemli bir faktrdr. Bu, brlr al-
bir kazan ortaya kmtr. ma sresi artnca azalmakta ve brlrn srekli al-
Doal olarak fiilen deien bir ey yoktur, nk ma durumunda (yani %100 kazan yknde) yok ol-
bota durma kayb azalrken nm kayb artmakta- maktadr.
dr. Sonu bu nedenle hatta daha kt olmaktadr. rnek:
1. Bugn de hala belirleyici fonksiyon olarak geer- 24 saatlik bir iletme sresi esnasnda kazan yk
liliini koruyan %25tir. Bu nedenle brlr alma sresi 6 saat olup
durma kayb

Burada uygun ekilde azaltlm ykte brlr srekli alr-

b = letme sresi sa durma kayb
bv = Faydal ihtiyacn karlanmas ile ilgili brlr
alma sresi
qB = Durma kayb

ekil 3.26/ G UYUMUNUN KAZAN KULLANMA ISIL VERMNE ETKS, AYNI KAZAN BYKLNDE
49
Bu durumda kazan artk durma kaybna sahip deil-
dir. Bu matematiksel olarak geri dorudur, ancak
buna ramen kazann daha uzun brlr alma s-
releri ile enerji bakmndan daha iyi hale gelmesi
konusunda karlan sonu yanltr. Durma kayb-
nn yerine nm kayb gemekte ve bu da daha n-
ce belirtildii gibi eilim olarak daha da ktleme-
ye neden olmaktadr. Bu husus kullanma sl verimi
formlnn genel olarak incelenmesinde grlebil-
mektedir. ekil 3.26 bununla ilgili olarak %25 ks-
mi yke sahip kazann durumunu gstermektedir.
%2lik nm kayb ve %6lk baca gaz kayb ile
100 2 6 = %92lik bir kazan verimine ulalmak-
tadr. Kullanma sl verimi %1,3lk qB deeri ile ekil 3.27/ DEKEN SICAKLIK LE LETLEN
%88,5 olmaktadr. DSKLARIN KULLANMA ISIL VERMNN ARTMASI
Tam yk kabl ile (gcn 7,5 kW olmas gerekir)
Buna rnek olarak toplam gcn birok bamsz
durma kayb yok olur ve kullanma sl verimi kazan
glere blnmesi ile salanan bir yapsal byklk
verimi deerine (%92) ykselir. Ancak, ou zaman
uyumu (ksmi ykte yzey kltme etkisi olan ok
kazan gc ile ekonomikliin balantsn gster-
kazanl sistem) gsterilebilmektedir.
mede kullanlan bu sonu yanltr, nk (yzde
byklk eklinde verilen) snm kayb ile ilgili d- Dier bir tipik ksmi yk faktr (en azndan bina
zeltme yaplmamtr. stmasnda) sabit hacimsel debideki stma devresi
scakldr. Bunun iin tipik olan stma erisidir.
Inm kayb mutlak byklk olarak (rnekte 0,6
Bu, kazana kendiliinden tanabiliyorsa (DSK),
kW) ayn kalmaktadr, nk kazann kayp belirle-
ve bununla souma kayb klmektedir. Buradaki
yen parametreleri (yzey bykl, iletme scak-
enerji ile ilgili pozitif etki, bir yzey uyumunu pra-
l) brlr gcnn azaltlmas ile deimemitir.
tik olarak etkisiz klacak kadar byktr.
Inm kaybnn kazan verimi formlne brlr g-
cne bal bir byklk olarak girmesi ve brlr g- Modern konstrksiyona sahip, kompakt, iyi s yal-
cnn deimesinde uygun ekilde dzeltilmesi ge- tml kazanlarda dk scaklk iletmesinin pozitif
rekmektedir. rnekte bu dzeltme nm kaybnn etkisi, kullanma sl veriminin ksmi ykn geni bir
0,6 kW/7,5 kW = 0,08 veya %8 deerine getirilme- blgesinde hatta nce ykselmesini salayacak ka-
si eklindedir. Bylece kullanma sl verimi %92 de- dar kayplarn greceli artna stn gelmektedir.
il, sadece %86 olup 30 kWlk g ile ilgili ilk du- DSKlarn bu tipik karakteristii, kullanma sl veri-
rumdan daha ktdr. mi ksmi yk nedeniyle ykseliyormu gibi sk sk
Pratikte, ktleme ya ksmen ya da tam olarak yanl anlatlmaktadr. Byle bir durum doal olarak
azaltlan brlr gc nedeniyle klen baca gaz sz konusu deildir, kullanma sl verimi ksmi yk-
kayb ile dengelenmektedir. Buna karlk daha te prensip olarak ktlemektedir. Burada etkili
uzun brlr alma sreleri nedeniyle enerji bak- olan, bu relatif ktlemeyi geni alanlarda dengele-
mndan bir avantaj olumamaktadr. yen veya hatta ar kompanze eden dk iletme
scakldr. (Bu faktr tesadfen ksmi yk ile
Verilen bir kazann kullanma sl verimi sabit art-
ayn zamanda olumaktadr.)
larda (A, ) ksmi ykte mecburen daha dk ol-
maktadr. Bu husus genellikle kazandaki bir kt- ekil 3.27da kullanma sl verimlerinin, eitli sa-
leme ile edeer tutulmaktadr; fakat byle bir ey bit iletme scaklklarnda, ksmi ykte dt g-
sz konusu deildir, nk kayplar ksmi ykte da- rlmektedir. Ancak erinin seyir ekli ile ilgili sevi-
ha byk olmamaktadr. Sadece referans byklk ye dk scaklkta daha yksektir. DSKnn dei-
olarak faydal s miktar ve bununla bantl olarak ken scaklk ile iletilmesinde kullanma sl verimi
kayp deimektedir. Bu nedenle bir kazann ksmi daha yksek seviyelere kmakta, bu ekilde art
yk iletmesi ile ilgili olarak iyiletirilmesi gerek- meydana gelmektedir.
memektedir. Ksmi yk iletmesi iin tipik olan ve
bir kayp azalmas (mutlak byklkte) salayabi-
len faktrlerin aratrlmas daha enterasandr.

50
3.9. ISITMA ERS, LETME ARTLARI VE
KAZANDAN STENENLER
Dk scaklk kazanlar ile youmal kazanlar,
standart kazanlarn tersine, d hava scakl yksel-
dike kazandaki su scakln (dolaysyla radyatr-
lere gnderilen suyun scakln) azaltma imkan
verirler. Bir baka ifade ile bu kazanlar deiken su
scakl ile iletmeye izin verirler. Bu iletme biimi
souma kayplar ve baca kayplarnda nemli azal-
malara neden olur.
Istma sistemi ile ilgili gerekli iletme scakl d
hava scaklnn bir fonksiyonu olarak elde edilebil-
mektedir. Bu fonksiyonun grafik eklinde gsteril-
mesi stma erisi veya stma dorusu olarak adlan-
drlmaktadr. Istma erisinin iletme artlarndan
elde edilmesi ekil 3.28de gsterilmitir. v belirli
bir d hava scaklnda gerekli olan gidi suyu s-
cakldr. Dn suyu scakl stma yzeylerinde- liini belirleyen nemli sonular vermektedir. Dei-
ki souma sonucunda kendiliinden olumaktadr.
Scaklk ifti v / R daha nce radyatrler iin
.
Q = bina s ihiyac, d hava scakl ada.............................kW
.
Q = binann norm s ihtiyac ....................................................kW
. .
= Q / Q = yk
a = aktel d hava scakl.................................................... C
a = norm d hava scakl ..................................................... C
m = ortalama stma yzeyi scakl, d hava scakl a'da . C
m = norm ortalama stma yzeyi scakl............................... C
ekil 3.28 / ISITMA ERSNN LETME ARTLARINDAN ELDE EDLMES
90/70C olarak (yani 20 Kelvinlik bir scaklk far-
kyla) tespit ediliyordu. Bugn daha ziyade 75/60C
veya 70/50Clik scaklk iftleri kullanlmaktadr.
Yerden stma sistemlerinde ise scaklk fark yakla-
k 8 ile 12 Kelvin arasndadr. Norm gidi suyu s-
cakl genellikle 50Cnin altnda kalmaktadr.
ekil 3.29 Almanya koullarnda stma erisinin ka-
zan iletmesi zerine etkisini gstermektedir.
Karlanmas gereken s ihtiyac (her biri 5 Kel-
vinlik scaklk aralklarna blnmtr) stma e-
risi altndaki alan olarak verilmitir. Buna gre st-
ma sezonundaki ortalama d hava scakl yaklak
+2Cdir. ekil 3.30da ise ayn erinin stanbul ko-
ullarndaki hali verilmitir. Buna gre stanbul iin
stma mevsimi ortalama d hava scakl 9 C de-
erindedir.
Istma erisinin durumu ve seyri kazann ekonomik-
ken scaklkl bir iletmeyle, souma kaybnn azal-
mas ekil 3.29 altnda gsterilmitir. Souma kayb
( ). .
( ).
2
v = norm gidi suyu scakl .................................................. C
R = norm dn suyu scakl ................................................ C
v = gidi suyu scakl, d hava scakl a'da..................... C
R = dn suyu scakl, d hava scakl a'da................... C
k = stma yzeyi exponenti, yaklak: 1,3 radyatrde
1,4 konvektrde
1,1 yerden stmada
51
ekil 3.29 / ISITMA ERSNN SEYR SSTEMN LETME ARTLARINI VE EKONOMKLN ETKLEMEKTEDR.
Su sc. C

Isl yk

ortalama dhava sc

D hava sc. C

ekil 3.30/ STANBUL KOULLARINDA DI SICAKLIA ekil 3.31 / SU BUHARI NOKTASI SICAKLIININ
GRE SU SICAKLIKLARI VE ISI YK DAILIMI BACA GAZINDAK CO2 MKTARINA BALILII

52
 ekil 3.32/ BR DUMAN GAZI BORUSUNUN
ekil 3.33/ YOUMA OLMAYAN HAL
AKI KESTNDEK SICAKLIK DAILIMI
er (Hu) arasndaki fark ve bununla enerji kazanc s-
kazan suyu scakl ile i scaklk arasndaki farkla
v yakttakinin yaklak iki katdr. Ayrca i noktas
orantldr. Sabit scaklkl iletmede kazan suyu s-
scakl da yaklak 8 K daha yukardadr. Pratik ola-
cakl 67.5 C olacaktr. Deiken scaklkl kazan-
rak st sl deerden faydalanma bu nedenle olduka
da ise mevsim ortalamas olan 2 C d scaklktaki
iyilemektedir. DSKlarn aksine YKlar kondens
kazan suyu scakl ekilden 47 C okunmaktadr.
oluumunu mmkn olduunca artracak ve burada
Buna gre ortalama souma kaybndaki azalma %43
iletme arzalarna veya korozyona yol amayacak
olarak hesaplanmaktadr. Ayn eriden yararlanarak
ekilde tasarlanmak zorundadr.
youma koullar ile ilgili sonulara da ulalabilir.
Kondens oluumu duman gaz ak kesitindeki scak-
Kazann deiken scaklk ile iletilmesi srasnda su
lk dalm tarafndan belirlenmektedir. Burada ter-
buhar i noktas scaklnn altna inilmesi duru-
mografik kaytlardan ok iyi grlebilen bir scaklk
munda doal gazda pH deeri 3,5 ile 4 arasnda ve
profili olumaktadr. ki kriter belirleyicidir; Duman
sv yaktta pH deeri 2,5a kadar olan kondens
gaznn merkezdeki akm scakl ve duvarn cidar
olumaktadr. Bu olay YKda enerji kazanc olarak
scakl .
tevik edilmektedir. DSKda ise kondens nedeniyle
iletme arzalar veya korozyon olumamas iin dik-
katli olunmas gerekmektedir. Bu nedenle DSKda
genellikle kondens oluumunun kesin olarak nlen-
mesi veya azaltlmas amalanmaktadr.
i noktas scakl yakttaki hidrojen miktar ve
yanmadaki hava fazlal tarafndan belirlenmektedir.
DSKlarda ekonomi salayabilmek iin hava fazlal-
mmkn mertebe dk tutulmaktadr. Bu nedenle
modern DSKlar esas itibariyle daha yksek hava
fazlal ile iletilen eski kazanlara gre daha fazla
tehlikeye maruzdur. Ayn zamanda < 40Cye den
iletme scakl da buna ilave olarak gelmektedir. Bu
nedenle duman gaz ile temasta olan yzeylerde ko-
rozyon hasarlarn nleyebilmek iin kazanda konst-
rktif nlemlerin alnmas gerekmektedir. Youmal
kazanlarda durum tam tersinedir. Youmadan fayda-
lanma bugn hemen hemen tamamen doal gaz ile s-
nrldr, nk burada st sl deer (Ho) ile alt sl de- ekil 3.34 / KISM YOUMA HAL
53

ekil 3.35 / TAM YOUMA HAL
Cidar scakl ncelikle boru dndaki kazan suyu s-
cakl tarafndan belirlenmektedir. Kazan suyu scak-
l kondens oluabilmesi iin esasen ilk art olutur-
maktadr.
Scaklk profilinin su buhar i noktas dorusu ile
ilikisine bal olarak tipik iletme durumu grle-
bilmektedir.
Youmann olmad durum
Su scakl ekil 3.33te grld gibi i noktasnn ka genilii dk su scaklnda da minimumdur. Ay-
zerinde bulunmaktadr.
Ksmi youma
Su scakl ekil 3.34te grld gibi i noktasnn scak gidi suyunun souk dn suyuna kartrlmas
altnda, ancak merkezdeki akm scakl bunun stn-
de bulunmaktadr. Kondens miktar scaklk profili ile
i noktas dorusunun kesime noktasna baldr. Bu,
youma blgesinin tabaka geniliini belirlemektedir.
Tam youma
Merkezdeki akm scakl i noktasnn altnda sey-
retmektedir. Youma ekil 3.35te grld gibi tm
ak kesiti boyunca srmektedir.
YK iin doal olarak mmkn olduunca byk bir
tam youmal alma blgesi amalanmaldr. DSK
iin bunun tersi geerlidir. DSKnn iletme scakl
Avrupa topluluu tanm nedeniyle en azndan
40Cye kadar inmesi gerektiinden ilgili iletme du-
rumlarnda ksmi bir youma nlenememektedir. Pra-
tik tecrbelere gre bu, kondens miktarlarnn belirli
bir seviyeyi amamas ve iletmede mmkn olduun-
ca hzl bir ekilde tekrar buharlatrlmas kaydyla za-
rarl da deildir.
54
Merkezdeki akm / su scaklk iftinin ayarlanmas ile
hem DSK hem de YK iin uygun artlar oluturulabil-
mektedir.
3.10 KAZAN KONSTRKSYONLARI VE BUN-
LARLA LGL TEKNOLOJLER
3.10.1 Dk Scaklk Kazan
Sv yaktl DSKlar bugn tm glerde kullanlmak-
tadr. Doal gaz halinde ise YK gittike nem kazan-
maktadr. Ancak ucuz DSK burada da, bilhassa kk
g veya dk s ihtiyac ile ilgili blgede nemini
korumaktadr. zellikle atmosferik brlrl gaz yaktl
kazanlar dk grlt seviyeleri sayesinde ve bugn
ayrca yksek kullanma sl verimlerine ve dk zarar-
l madde emisyonlarna sahip olmalar (burada artk f-
lemeli brlrl kazanlarla farkllk yoktur) nedeniyle
ok caziptir. Ayrca atmosferik brlrl gaz yaktl ka-
zanlarn yaplar basittir ve elektriksel fan tahrikinin ol-
mamas nedeniyle de zellikle uygundur.
Konstrktif Esaslar
Deiken scaklk ile iletmede zararl kondens meyda-
na gelen dnemler grlmemelidir. Souk dn suyu
en yksek duman gaz scakl bulunan yerden beslen-
melidir. (yani ekil 3.36daki gibi duman gaz ve kazan
suyunun ayn ynl paralel akm salanmaldr)
Merkezdeki akm scakl sayesinde youmann taba-
n durum, duman gaz yolunun sonunda (merkezdeki
akm scakl dk olmasna ramen) yksek su s-
cakl ile elde edilmektedir. Bu prensip, ayn zamanda
eklinde de gerekletirilebilir.(THERMOSTREAM-
Prensibi)
Yksek cidar scaklklar ile alakal olarak dier bir
konstrktif nlem toplam s gei katsaysnn s ak
younluuna ksmi uyum salamasdr. Bu prensip
(COMPOST Duman gaz borusunda olduu gibi)
tabakal bir duman gaz s gei yzeyi ile ok iyi bir
ekilde gerekletirilebilmektedir.
COMPOST Duman gaz borusunun yaps
Is iletim direncine tesir edilmek suretiyle duman gaz
tarafndaki yzey scaklnn ykseltilmesi amalan-
maktadr. Burada dikkate alnmas gereken husus, Is
ak younluunun ak yolu boyunca duman gaz s-
cakl ile birlikte azalmasdr. Konstrktif olarak
nemli olan, s aknn, duman gaz tarafndaki yzey
scakl tm yol boyunca su buhar i noktas zerin-
de bulunacak ve mmkn olduunca dengelenecek e-
kilde ayarlanmasdr. Bu nedenle yksek s ak youn-


ekil 3.37 / COMPOSIT - DUMAN GAZI

ekil 3.36 / DUMAN GAZI VE KAZAN SUYUNUN
AYNI YNL PARELEL AKIMI KONDENS
OLUUMUNA OLAN ELM AZALMAKTADIR,
NK DK SU SICAKLII YKSEK
MERKEZDEK AKIM SICAKLIKLARI LE
VEYA TERS KOMBNE EDLMEKTEDR.
luu bulunan yerlerde s transferi, dk s ak yo-
unluu olan yerlere gre daha iyi olmaldr.
COMPAST Duman gaz borusunun tabakal du-
var yaps borularn i ie yerletirilmesi ile elde edil-
mektedir baknz ekil 3.37).
Borularn arasndaki hava boluu, sarmlarnn hatvesi
duman gazlarnn ak ynnde artan, ierdeki boru et-
rafna sarlm olan bir metal ile yaratlr. Metal bant
yardmyla salanan boru cidarlarnn metalik temas
BORUSUNUN YAPISI
1- ISI LETM BANTLI BORU
2- VE MANTO BORUDAN OLUAN KOMPLE
COMPOSIT - DUMAN GAZI BORUSU
sayesinde ekil 3.38de grld gibi boru uzunluu
boyunca tanmlanm bir s geii ve bylece duman
gaz tarafnda dengelenmi ve ykseltilmi bir duvar
yzey scakl olumaktadr.
Duman gaz scakl duman gaz borular giriinde
yaklak 850C, knda ise baca gaz scakl olarak
yaklak 175Cdir. Borunun n ksmnda s iletim ban-
t kk sarm hatvesi ile yerletirilmitir. Kk s ile-
tim direnci, kazan suyuna duman gaz scaklna uygun
yksek bir s ak oluturmakta ve duvar scaklnn
ar ykselmesini nlemektedir. Borunun sonuna do-
ru bytlm olan sarm hatvesi bunun tam tersi yn-
de etkimektedir. Ykseltilmi s iletim direnci duvar
yzey scaklnda bir artma meydana getirmektedir.

ekil 3.38 / ISI AKIININ COMPOSIT - DUMAN BORUSU NDE

DUMAN GAZI AKII BOYUNCA AYARLANMASI

55
 ekil 3.39 / THERMOSTREAM - PRENSBNN GAZ YAKITLI DK SICAKLIK KAZANI
G 134 RNENDEK UYGULAMASI

1 = souk dn suyunun ksmi akm,

gidi ynndeki
2 = souk dn suyunun ksmi akm,
kazan diliminin d blgesine doru
3 = scak kazan suyunun ksmi akm,
gidi ynndeki
4 = scak kazan suyunun ksmi akm,
kazan diliminin iine doru

ekil 3.40 / THERMOSTREAM - PRENSBNN GAZ YAKITLI DK SICAKLIK KAZANI

G 515 RNENDEK UYGULAMASI

56
ekil 3.41 / SERBEST KESTN EKLLENDRLMES ekil 3.42 / DUMAN GAZI TARAFINDAK
LE DUMAN GAZI HACMNN YZEYE KONAN KANATLAR LE
AZALMASI DENGELENMEKTEDR. ISI AKI YOUNLUUNUN ARTTIRILMASI

THERMOSTREAM Teknii etkisi ve gidi ile ilgili basn d nedeniyle gidi

THERMOSTREAM - Teknii souk dn suyunun suyu ve alt su ksmnn scakln belirleyen scak
scak gidi suyu ile tanmlanm bir karmn sala- ksmi akmlar (3 ve 4) olumaktadr.
maktadr. Farkl kazan geometrileri ve konstrksi- Kazan su k deliindeki ak kazan dilimindeki
yonlar nedeniyle bu teknik kk g blgesinde, hidrolik davranlarla balantldr.
byk g blgesindekine gre farkl bir ekilde uy- Ksmi akmlar (1 ile 3), (2 ile 4) birbirine karmak-
gulanmaktadr. Atmosferik brlrl dkm kazanlar- tadr. Karm, istenen scakla getirilmi akmlar (
da souk dn suyu nipel yuvalarndan geirilen 2 ve 4) d duvara temas ederek aa inmekte ve i
besleme borusunun k delikleri ile, kazan dilimi- tarafta termik olarak yklenen scak yanma odas du-
nin su ksmndaki zel olarak oluturulmu bir kar- varlarna temas ederek snmakta ve yukar kmak-
m blgesine verilmektedir. Enjeksiyon etkisi ve su tadr. Yukarda scak kazan suyu olarak tekrar ksmi
ksmndaki dkmden yaratlan yneltme kanatlar- akmlara (3 ve 4) ayrlmaktadr.
nn destei ile scak gidi suyu hemen dn suyuna
ncelikle amac (zararl kondens oluumunun engel-
karmaktadr (baknz ekil 3.39). Yanma gazlar
lenmesi) yan sra THERMOSTREAM Prensibi
karm ksmna temas etmedii iin kondens oluu-
kazanda iyi bir i sirklasyon da salamakta, byle-
mu mmkn deildir. Istlan dn suyu daha sonra
ce bugne kadar minimum kazan su debisi ile ilgili
termik olarak en yksek yke sahip bulunan yere (su
allm koullar ortadan kalkabilmektedir.
ksmnn direkt olarak brlr yzeyinin zerinde bu-
lunan blgesi) sevk edilmektedir. 15Cnin altndaki CD Istma yzeyi
dn suyu scaklklarnda dahi, gidi suyu scakl CD- Bilgisayar tasarmn ifade etmektedir. Bu tanm
40C olmak kaydyla zararl bir kondens oluumu stma yzeyinin bilgisayar destekli yntemlerle ter-
meydana gelmemektedir. modinamik olarak optimize edildiini gstermekte-
Byk gl sv / gaz yaktl flemeli brlrl dir. CD-Istma yzeyi zel olarak atmosferik brlr-
kazanlarda THERMOSTREAM l gaz yaktl kazanlar iin gelitirilmitir. Atmosfe-
rik brlrl gaz yaktl kazanlar fan destei olmadan
Prensibi konstrktif olarak daha deiiktir. Burada
almaktadr. Scak duman gazlar sahip olduklar
da souk dn suyu ekil 3.40da grlen bir da-
termik kaldrma kuvvetleri nedeniyle kazann s ge-
tm borusu yardmyla dilimin nipel yuvalarna veril-
i yzeylerinden akmaktadr. Bu esnada gazlar so-
mektedir. Ancak karm olay dorudan k delii
umakta (rnein 850den 160Cye) ve hacimleri
evresinde meydana gelmektedir. Delikten kan d-
azalmaktadr. Bu olay gaz kanunlar yardmyla ko-
n suyu akm ksmi akmlara (1 ve 2) ayrlmakta,
laylkla aklanabilir.
bunlar da kazann su ksmndan ykselmekte olan s-
cak su ile karmaktadr. Ksmi akmlarn enjeksiyon

57
 larnn iine dalm durumda olup ncelikle konvek-
tif s transferini stlenmektedir. Konik kanatlarn
geometrisi, says ve dzeni ak yollarnn serbest
V = duman gaz debisi olarak ekillendirilmesini salamaktadr.
T = mutlak duman gaz scakl CD- Istma yzeyi gri dkm malzemenin mkem-
mel ekillendirilme imkanndan faydalanmakta ve
1= ak yolunun balangcndaki
malzemeye zg tasarm iin bir rnek oluturmak-
2= ak yolunun sonundaki tadr.

Duman gaz yolunun sonunda duman gaznn hacmi

balang deerinin sadece %39u kadardr. Ancak
duman gaz hacminin azalmas ile birlikte hz ve
bylelikle s transfer kalitesi de azalmaktadr. Geri
trblans tevik eden paralar (rnein duman gaz-
larna girdap hareketi veren sac paralar) ile s trans-
feri iyiletirilebilmektedir. Ancak ak direnlerinde
de bir art grlmektedir. Bu ise fan destei olma-
dan alan atmosferik brlrl kazanlarda istenme-
yen bir durumdur.
Problemin termodinamik bakmdan doru olan z-
m ak kesitlerinin duman gazndaki hacim azalma-
sna gre dzenlenmesidir. Bylece ak hz stma
yzeylerine iyi bir s transferi olacak ekilde duman
gaz yolunun sonuna doru da ayn kalmaktadr.
Bylece ayn s eanjr yzeyi ile duman gazlarn-
ekil 3.43 / AZALTILAN BRLR GC
dan daha fazla s alnmakta ve bylelikle kazann
MERKEZDEK GAZ AKIMININ
kullanma sl verimi bugne kadar sadece flemeli
SICAKLIINI AZALTMAKTA VE YOUMAYA
brlrl kazanlarda grlen %93n zerindeki de-
ELM YLETRMEKTEDR.
erlere ykselmektedir.
zel avantajlar: elektriksel fan tahrik enerjisinin ge-
rekmemesi, ok dk grlt seviyesi ve titreimsiz
alma.
CD- Istma yzeyi karakteristik zellikler gster-
mektedir: Duman gaz ile temasta olan yzey yukar
doru (duman gaz yolunun sonuna doru) azalmak-
tadr. Buna paralel olarak bu blgede, alt taraftaki
yass kanatlardan konik kanatlara doru bir gei ol-
maktadr. Ayrca bu yzeylerin son te birlik ks-
mnda konik kanatlar daha byk bir taban apna
sahiptir. Bu ayn zamanda ak kesitlerinin duman
gazlarnn hacim azalmasna uyumunun retim tek-
nii bakmndan da iyi bir ekilde gerekletirilebil-
mesini salamaktadr.
Alt ksmdaki yass kanatlar scak, byk hacimli du-
man gazlar iin ok serbest bir kesit sunmakta ve ekil 3.44 / DUMAN GAZI VE KAZAN SUYUNUN
ayn zamanda brlrden gelen yksek nm mikta- ZIT YNL PARELEL AKIMI KONDENS
rn alabilmektedir. Konik kanatlar akan duman gaz- OLUUMUNU YLETRMEKTEDR.
KAZAN DN SUYU SICAKLII BELRLEYCDR.
58
ekil 3.45 / YOUMASIZ DURUMDAK, KISM VE TAM YOUMADAK ISITMA ZAMANI YZDELER,
TEK KADEMEL BRLRDE

ekil 3.47 /.A YOUMASIZ DURUMDAK, KISM VE TAM YOUMADAK ISITMA ZAMANI YZDELER,
MODLASYONLU (ORANSAL) BRLRDE
59
 Isl yk %
Su sc. C

D hava sc. C

ekil 3.46 / TEK KADEMEL BRLRDE KISM VE TAM YOUMA

Konstrktif eleman olarak kanatlar

Kanatlar s transfer yzeyini bytmekte ve bu ne-
denle termodinamik olaylarda, kanatlarn s akm
iinde olma veya olmama durumuna gre verilen ve-
ya alnan s miktarnn artmas salanmaktadr.
zellikle duman gaz tarafndaki yzeylere kanat
konmas dkm veya elik dk scaklk kazanlar
iin istenmeyen kondens oluumuna kar en uygun
nlemlerden birisidir. Bylece s ak younluu ve
bununla da duvar scakl artrlmaktadr.
Kanatlar YKlarda ve hatta youma blgesindeki s
gei yzeylerinde de baar ile kullanlmaktadr.

3.10.2 Youmal kazan

ekil 3.48 / DUMAN GAZI LE KONDENSN
YKlar bugn hemen hemen btn g aralklarnda
AYNI AKI YNNE SAHP OLMASI
flemeli brlrl gaz yaktl kazan eklinde sunul-
KONDENS KAZANCINI YLETRMEKTEDR.
maktadr.

60
YKlarda nemli olan tam bir youma iin mmkn
olduunca uygun artlarn salanmasdr. Duman ga-
z kesitindeki scakln seyir ekli ve bunun i nok-
tas dorusuna olan konumu belirleyicidir. ekil 3.43
i noktasnn altnda bulunan bir duvar yzey s-
caklnda (yaklak su scaklna karlk gelmek- mesafe ile dn suyu scaklna paralel olarak i-
tedir) kondens miktarnn merkezdeki akm scakl
tarafndan belirlendiini gstermektedir. yi YKlar-
da bu nedenle duman gaz yolunun sonunda kazan
suyu ile duman gaz arasnda sadece birka Kel-
vinlik scaklk fark mevcuttur. Buna yksek etken-
lie sahip, zel olarak youma artlarna uygun olan
stma yzeyi konstrksyonlar ve ksmi yk blge-
sine mmkn olduunca giren deiken kapasiteli
(oransal) bir brlr ile ulalmaktadr.
En dk merkezdeki akm scaklna doal olarak
duman gaz yolunun sonunda ulalmaktadr. Mm-
kn olduunca efektif bir youma elde edilebilmesi
iin en dk su scaklnn da burada bulunmas
gerekmektedir. DSKlarnn aksine YKlarda duman
gaz ve kazan suyu iin ters ynl paralel akm sz
konusudur.
ekil 3.44de koyu gsterilen boru kesitleri youma
blgesinin (zonunun) tabaka kalnl, ak gsteri-
lenler ise i noktas zerinde bulunan merkezdeki
gaz akm blgesi ile ilgilidir.
40Clik bir gidi suyu scaklnda dahi (yani i
noktasnn olduka altnda) duman gaz yolunun n
ksmnda pratik olarak kayda deer bir youma
meydana gelmemektedir, nk 300 ile 700C ara-
sndaki merkezdeki akm scakl sadece teorik ola-
rak mevcut bir youma blgesine (zonuna) msa-
ade etmektedir. Ayn ey 200 ile 300C arasnda mer-
kezdeki akm scaklna sahip olan duman gaz yo-
lunun orta blgesi iin de geerlidir. Asl youma
duman gaz yolunun son %20sinde balamaktadr.
Ancak burada gidi suyu scakl kondens miktar
iin pratik olarak bir rol oynamamaktadr. Burada i
noktasnn olduka zerine klsa dahi, bunun du-
man gaz yolunun sonundaki scaklk durumuna kay-
da deer bir etkisi olmamaktadr.
nemli: YKnn etkinlii dn suyu scakl tara- iki farkl resim halinde s transferi hzlar ok farkldr.
fndan belirlenmektedir. Buna karlk gidi suyu s-
cakl sadece nemsiz bir rol oynamaktadr.
Bir YKnn deiken scaklk ile iletilmesi halinde,
dn suyu scaklk erisi zerinde belirleyici ilet-
me bykl olarak karakteristik dnem (tam
youma, ksmi youma ve youmasz) tariflene-
bilir. Bu dnemler s ihtiya deerleri ile ilgili yz-
delerle birlikte belirlenebilmektedir. ekil 3.45, ko-
nutlarda ok sk karlalan 60Clik norm dn
suyu scakl iin Almanya artlarnda karakte-
ristik dnemin yllk gerekleme yzdelerini ver-
mektedir. ekil 3.29 ile de karlatrnz. ekil
3.46da ayn eri stanbul artlar iin izilmitir.
Merkezdeki akm scakl ekil 3.45de 15 Klik
zilmitir. Ksmi ykte azaltlan bir brlr gc ok
etkilidir, nk bununla merkezdeki akm scakl
drlmekte ve tam youmal iletme dnemi ge-
niletilmektedir. ekil 3.47de brlr gc 0Clik
d hava scaklnda anma s gcnn %50sine
dmtr. i noktas ile merkezdeki akm scakl-
nn kesime noktas sola kaymakta ve tam you-
ma ile salanan s miktar %74e ykselmektedir.
Bu artlar altnda yaklak olarak %105 deerindeki
norm kullanma sl verimine ulalmaktadr.
Kullanma sl verimleri geleneksel olarak yaktn alt
sl deerine gre belirlendiinden YKlarda
%100n zerinde deerler grlebilmektedir. By-
lece alt sl deerin bugn artk uygun bir lek sun-
mad anlalmaktadr. Kullanma sl veriminin ya-
ktn st sl deeri ile ilikilendirilmesi, duruma
aklk kazandrmaktadr. Ayrca youmal olmayan
kazanlarn fiili kayp byklkleri de ortaya kmak-
tadr. lekler arasndaki dnm bykl
Ho/Hu orandr. Doal gaz iin yaklak olarak
9,8 kWh/8,8 kWh = 1,114 geerlidir.
Doal olarak YKlarda sz konusu olan husus kon-
dens oluumunun en iyi ekilde tevik edilmesidir.
Youma ile ilgili verilen temel artlarn yan sra, bir
dizi konstrktif teknik detayn byk bir nemi var-
dr; bunlar ncelikle damla youmasn tevik etme
ve birikintileri ve film oluumlarn nleme amacna
hizmet etmektedir. Dier bir ama da doal olarak
korozyon emniyetidir. Bu korozyona dayankl uygun
malzemelerin kullanlmas ile salanmaktadr.
Gaz yakt yaklmasnda belirli aluminyum alamlar ve
paslanmaz elikler pratik olarak kabul grmtr. Yo-
uma damlalar halinde veya film halinde olabilir. Her
Damlal youma halinde s transferinin en etkin ekli-
ne ulalmaktadr. Buradaki s transferi film youma-
sndakinden 10 kat daha byktr ve buna gre YKnn
kullanma sl verimi yapsal bykl ve yatrm ma-
liyetleri zerine dorudan etkiler oluturmaktadr. Film
youmas, birbiriyle ilikili byk ve iyi slatlabilen
yzeyler tarafndan tevik edilmektedir. te yandan
eer kondens ak engellenirse, s transferini engelle-
yen ilave kondens birikintileri olumaktadr.
61
Tm bunlara gre youma yzeylerinin mmkn ol-
duunca dey olarak yerletirilmesinin gerektii anla-
lmaktadr. Ayrca kondens duman gaz ile ayn ynde
akmak zorundadr. Her iki ortamn (akkannn) zt
ynl olarak akmas durumunda, oluturulan konden-
sin bir ksm yksek scakla sahip duman gazlar ile
temas sonucunda yeniden buharlar ve bundan enerji
kazanc olarak faydalanlamaz.
Teknik uygulama ekilleri
Daha nce belirtilen termodinamik olaylar nedeniyle
duman gaz yolunun, duyulur duman gaz ssnn alna-
bilmesi iin youma dneminin balad blgeye ka-
dar kanatl yaplmas ve daha sonra dz duvarlara geil-
mesi mantkldr. Kanatlar geri duvar scakln artr-
maya yardm etmektedir ama nceki blmde izah edil-
dii gibi burada merkezdeki yksek akm scakl ne-
deniyle zaten pratik anlamda kondense rastlanmamak-
tadr. Bundan sonra borunun zerindeki dz yzeyli k-
sm youn olarak balayan youmay su scaklna
ok yakn olan scakl nedeni ile tevik eder.
Ancak bu teorik temel kabullere pratik iletme artlar
altnda farkl baklmaldr. Duman gaz yolunun sonun-
da tm scaklk seviyesi ve s ak younluu zaten ter-
mik kanat etkisi hi etkili olmayacak kadar dktr.
Ancak kanatlara ekil verme ve bunlarn dzenlen-
mesi ile baka bir etkinin yaratlmas mmkndr.
Burada, kanatlar yardmyla amalanan damla yo-
umasn tevik etmek, daha avantajl bir durum
yaratmaktadr. ncelikle byk gl kazanlarda
bu zelikle istenmektedir.
ekil 3.49. TURBO-KONDENS - ISITMA YZEYNN
ETKME PRENSB
62
TURBO KONDENS Istma yzeyi
Tm s eenjr kanatl boru bloku eklinde imal edil-
mitir. Duman gazlar eanjrden apraz zt ynl
akm eklinde gemektedir.
Kanatlarn kendileri radyal olarak yarlmtr ve bu e-
kilde oluturulan her bir mstakil eleman eik ekilde
durmaktadr. Kondens nce kk, sonra adhezyon
kuvveti yenilinceye ve damla kanat aralarndan aa
dnceye kadar srekli byyen damla eklinde olu-
maktadr. Bu damla yolu zerindeki dier, daha kk
damlalar da srklemekte, bunlarn kendileri dier ka-
nat elemanlarnn zerine dmekte ve bylece kaln-
laan bir su filmi mekanik bir ekilde nlenmektedir.
Kayma ve yzey elemanlar ile ok saydaki temas
damlalarn iyi bir ekilde soumasn da salamakta-
dr; burada dk bir duman gaz scaklnn oluma-
snn yan sra meydana gelen kondensten s ekilme-
si de nemlidir.
Kompakt duvar tipi kazannn aluminyum kanat-
l stma yzeyi
Duvara aslabilen kk gl YKlar doal olarak
kompakt ve hafif olmak zorundadr. Buna ramen ge-
rekli youma yzeyinin yerletirilebilmesi iin ayn
ekilde ncelikli olarak kanatl borular kullanlmakta-
dr. Kanat malzemesi olarak yksek sl iletkenlie sa-
hip aluminyum veya aluminyum alamlar kullanl-
maktadr. Kanat geometrisi youma artlarna uygun
ise kanat etkisi byk olmakta ve film youmas n-
lenmektedir.
Duman gazlar ekil 3.50deki s eanjr blokundan
apraz zt ynl akm prensibiyle gemektedir.
ekil 3.50. DUMAN GAZI VE SU AKIMININ GENEL SEYR
EKL, DUVAR TP YOUMALI KAZAN GB 112DE
 ekil 3.51 / YKLARLA DN SUYU SICAKLIININ YKSELMENN NLENMES

Duman gaz yolunun sonunda dn suyu scakl 3.11. PRATK LETMEDEK YOUMALI
ile karlalmaktadr. Anma s gcndeki baca gaz KAZAN
scakl dn suyu scaklnn yaklak 2 Kelvin YKnn enerji ekonomisi dorudan dn suyu s-
zerindedir; bylece 40/30Clik stma erisinde caklna baldr. Bunun ykseltilmesi ile ilgili hid-
%109luk bir norm kullanma sl verimine ulal- rolik nlemlerin alnmas ters ilemekte ve bir hata
maktadr. Bu yaklak %98lik bir st sl deerden olmaktadr. Dn suyu scaklnn ykseltilmesi ile
faydalanmaya karlk gelmektedir. 75/60Clik st- ilgili her trl tertibatn ortadan kalkmas, sistem
ma erisinde ise bu deerler %105 ve %94tr.st teknii bakmndan maliyetleri de dren nemli
sl deerden yksek oranda faydalanma %100 ile bir basitleme demektir.
%30 arasndaki modlasyonlu (oransal) brlr ilet-
YK ile ilgili hatalar dn suyu scaklnn istenerek
me ile salanmaktadr. Bu iletme tarz 75/60Clik
ykseltilmesi ile ilgili ekil 3.51de grlen nlem-
stma erisi ile dahi snn %71inden fazlasn tam
lerdir. Bunlara by-pass (karm) pompalar dahildir.
youma artlar altnda salamaktadr.
Mevcut sistemlerde konvansiyonel kazanlarn
st sl deerden optimal ekilde faydalanma ile di- YKlarla deitirilmesinde mevcut olan dn suyu
er nemli bir husus da yanmadaki hava fazlalna scakln ykseltme ile ilgili hidrolik tertibatlar
dorudan bal olan i noktas scakl deeridir. devre d braklmaldr.
Tm modlasyon blgesi boyunca sabit dk hava
Drt yollu karm vanalar da kazan dn suyu s-
fazlal ile alabilmesi iin gaz yakt hava kar-
cakln ykseltmektedir. Bu nedenle bunlar kulla-
m oran otomatik olarak ayarlanmaldr. Dier bir
nlmamal veya yollu vana ile deitirilmelidir.
anlatmla modlasyonla yakt miktar ksldka, bu-
na paralel olarak ve uygun oranda hava miktar da k- YK ile ilgili eksiklikler tketicilere zg yksek d-
slmaldr. Bu nedenle bir gaz - yakt hava birle- n suyu scaklklar veya farkl scaklklara sahip
ik kontrol, yksek verimli YKlarn olmas gere- dn sular ve bunlarn karm ile istenmeyen d-
ken zelliklerinden biridir. n suyu scaklk ykselmeleridir.
Bununla lgili Tipik Birka rnek:
Gaz yakt hava - bileik kontrol
Is eanjr iinde olan boyler sistemleri ile kullan-
Buradaki giri bykl, d hava scaklna uy- ma suyu stlmas
gun olarak kazan su scaklnn (K) fiili deeri ile
Boyler stlmasna iki tipik iletme durumu neden
karlatrlan stma erisinin scakldr. Sapma
olmaktadr:
durumu fan devir saysnda (n) ve bylece sevk edi-
len ktlesel hava debisinde (mL) deiiklik meydana
getirmektedir. Hava akm, zerinde hava debisi ile
orantl basn fark oluan bir lleden gemektedir.
Bu basn fark da bir membran yardmyla gaz yakt
kumanda ventilini ve akan gaz yakt miktarn (mG)
etkilemektedir. Bu tr bir kumandann ilave bir avan-
taj hava baca gaz yolundaki basn farklar ile i-
letmeye bal deiikliklerin de (rnein kirlenmele-
rin) gz nne alnabilmesidir.
ekil 3.52 / BOYLERN DOLU DURUMU, EANJR
YKSEK SICAKLIKTAKI SU NDE

63

ekil 3.53 / BOYLER BO DURUMDA, EANJR
SOUK SU LE TEMASTA
a) Sistem kayplarnn karlanmas
Boylerin tm hacmi olduka homojen bir ekilde stl-
mtr. Istmada bu nedenle en iyi durumda YKnn ks-
mi youmasna ulalmaktadr.
nBWK ~ %96
b)Faydal bir tketimin karlanmas
Scak su tketiminde boylere giren souk su, scaklk
hissedicisinin montaj dzlemine ulanca bir stma ger-
eklemektedir. Is eanjr souk su iinde bulunmak-
ta ve stma sresinin byk bir ksmnda YKnn tam
veya ksmi youmal olarak almasn salamaktadr. dk scakla sahip dn sular eklinde bulunuyor-
nBWK ~ %100
Hidrolik dengeleme hatl sistemler
YK minimum hacimsel debiler veya minimum scak-
lklar ile ilgili hibir talepte bulunmamaktadr. ekil
3.54teki gibi veya hidrolik denge kab eklindeki bir
dengeleme hatt bu nedenle gereksizdir. Konvansiyonel
kazan bir YK ile deitirilen mevcut sistemlerde bu
dengeleme hatt, gereksiz dn suyu karmlarnn
kesin olarak nlenebilmesi iin devre d brakl-
maldr. ki ve daha ok kazanl sistemlerdeki hidrolik
denge kab istisna oluturmaktadr.
By-pass hatt
By-pass hatlar, gidi ve dn arasndaki yksek
basn farklarn dengelemek olan esas grevlerinin
yan sra artlara bal olarak, dk zgl su hacmine
(L/kW) sahip s reticileri ile birlikte, s reticisinin
sk sk durup kalkmasn (on/off olmasn) nlemek iin
de ngrlmektedir. By-pass hattnn ayn zamanda bir
rezerv hacmi hazrlanmadan faydasnn az olmasnn
dnda, youmal iletmeye enerji ile ilgili olan
negatif etkisi genellikle olduka bytlmektedir.
Hidrolik dengeleme hattnn (burada kazan devresi
pompasnn her fazlal kazan dn suyuna ksa dev-
re edilmektedir) aksine by-pass hatt yolu sadece talep
edilen bir minimum ktlesel debinin altna inilmesi
64
durumunda amaktadr. (Burada by-pass ventilinin
doru ayarlanm olmas arttr.) Bylece dn suyu
scakln ykselten karm sadece geici olarak ve
doru ayarlanm stma erisinde de sadece belirtilen
dk yklerin grld srelerde meydana gelmek-
tedir. Burada iletme scakl seviyesi tam youma
scaklnn olduka altnda bulunmakta ve gidi /
dn arasndaki scaklk fark sadece birka Kelvin ol-
maktadr.
Farkl scaklklara sahip tketiciler
Bu durum hemen hemen btn byk sistemler iin
tipik olarak geerlidir. ekil 3.54te 60Clik ve
30Clik dn sular karmaktadr.
YKlarn duman gaz s eanjrnn youma ksmn-
da mstakil bir dn suyu balant azna ve bu ksm
dndaki bir yerde ikinci bir yerde ikinci bir dn suyu
balant azna daha sahip olmas enerji bakmndan
byk bir avantaj salamaktadr. ekil 3.55e gre
100Cnin altndaki duman gaz iinde kalm duyulur
ve gizli s HOya gre belirlenen toplam s ieriinin
yaklak %15i kadardr. Is eanjrnn bu blmnde
kondens oluumunu dn suyu scakl belirlemek-
tedir. Bu nedenle, eer toplam tketici gcnn %15i
sa, bu YKnn ekonomikliini vurgulamak iin yeterli
olmaktadr.
ekil 3.56, SB 305 veya SB 605in balant imkanlarn
gstermektedir. Kazann youma blgesindeki ms-
takil dn suyu balant azna dk scakla sahip
dn suyu balanmaktadr. Bylece kazan mevcut
durumda pratik olarak tm sene boyunca tam you-
mal almaktadr.
Youmal kazana iki farkl giri yapmak mmkn
deilse, kullanma sistemi seri balanabilir.
ekil 3.54 / FARKLI SICAKLIKLARA SAHP
ISITMA DEVRELER LE DN SUYU
SICAKLIININ YKSELMES
 ekil 3.55 / DK SICAKLII SAHP DN SULARININ AYRI OLARAK BESLENMES

ekil 3.57 / KAZAN VE BACA GAZI HATLARI BR

ekil 3.56 / YOUMALI KAZAN SB 305 VEYA
SB 605TEK MSTAKL DN SUYU
BALANTI AZINA YAPILAN BALANTI
75/60C sisteminden dnen su, 40/30C sistemine gn-
derilerek dnte suyun souk olmas temin edilebilir.
Bu tip devreler ilerdeki blmlerde verilecektir.
3.12. ISITMA VE EVRE
3.12.1. Brlr Performans
Bir kalorifer sisteminde kazan, su ve gaz tarafndaki
FONKSYON BRM OLUTURMAKTADIR.
prosesler arasnda kesime noktas olarak bulunmak-
tadr. Gaz tarafndaki prosesler srayla yanma, duman
gaz, suya s transferi ve kazan yolunun sonunda baca
gazlarnn atlmasndan olumaktadr.
Yanma ve s transferinin kaliteleri iin kazan duman
yollar ile baca hattnn etkileimi olduka byk bir
neme sahiptir. Burada brlr fan basnc veya doal
baca ekii etkili olmaktadr. (ekil 3.57)
DIN 4705e gre sevk basnc olarak tanmlanan bu
baca eki basnc evreye kar negatiftir, yani negatif
(atmosfer alt) bir basntr. Bu basn baca gazlarnn

65
tahliyesini olumsuz artlarda da salamak zorundadr.
Bu nedenle baca hesaplar +15Clik d hava scak-
lna gre yaplmaktadr. Sevk basnc, azalan d
hava scakl ile birlikte artmaktadr. (ekil 3.58) Bu
pratik iletmede dk hava scaklnda yanmadaki
hava fazlalnn artmasna neden olmaktadr.
Hava fazlal artnca
- Baca gaz kayb artmaktadr.
- Kazann ii daha fazla souduundan durma kay-
b (qB deeri ) artmaktadr.
Daha yksek baca gaz kaybna hava fazlal ar-
tnn yan sra baca gaz scakl art da neden ol-
maktadr.
Deiken sevk basncnn dier bir sonucu da op-
timal bir brlr ayar ile ilgili zorluktur. Ayar souk
gnlerde yksek sevk basncnda ve enerji
ekonomisi nedeniyle mmkn olduunca dk
hava fazlalnda (baca gaznda yksek CO2 mik-
tar) yaplrsa, artan d hava scaklklarnda ve buna
bal olarak azalan sevk basncnda hava eksiklii
nedeniyle COlu, muhtemelen ayn zamanda is
oluumlu (ncelikle sar alevli brlrlerde) iletme
dnemlerinin meydana gelme tehlikesi ortaya k-
maktadr.
flemeli kazanlarda d hava scaklna bal olarak
performanstaki deiim teorik simlasyon modeli
yardmyla incelenmitir. Tipik rnek olarak, alak
basnl sv yakt brlr takl sko tipi geili slanma olaylarn azaltmasdr. Yardmc yan hava
90/70 alan bir scak su kazan iin elde edilen
simlasyon sonularna bakldnda,
1. D hava scakl +20 Cden 20 Cye
dnce duman miktar 570 m3/h deerinden
620 m3/h deerine kmakta,
2. Hava fazlal 1.1 deerinden 1.2 deerine
karmakta,
3. Baca gaz scakl da 222 Cden 230 Cye
kmakta,
4. Isl verim %91,6 deerinden %90,7 deerine
dmektedir.
Bu %1 mertebelerinde nemli bir verim fark an-
lamna gelir. Buna gre, flemeli brlrl kazanlar-
da ylda bir kez servis ve ayar yapmak yetersizdir.
zellikle doal gaz kullanldnda temizlik gerek-
sinimi olmadndan, yllk bakmla kazan btn bir
mevsim altrlabilmektedir. Ayarn baka etkenler-
le bozulmad bile kabul edilse, sadece d scaklk
deiimine bal olarak orta byklkte bir stma
sisteminde yllk kayp 400 $ mertebesindedir. Bu
nemli bir kayptr. Bunun nlenmesi iin kazan
66
ekil 3.58 / DI HAVA SICAKLII LE DEEN BACA
SEVK BASINCININ YANMA ARTLARINA ETKS
bakm ve ayarlarnn iki veya aylk aralklarla
yaplmasnda yarar vardr.
Burada etkili tekniklerden biri de baca ekiini
deien basnlarda sabit tutmak zere baca yan hava
dzenei kullanlmasdr. Yan hava dzenleri, artan
baca ekiinde bacaya kazan dairesinden hava by-
pass ederek, kazandaki ekii sabit tutarlar. Bu yan
hava dzeneklerinin bir baka katks da emilen
havann bacadaki duman gaz iindeki su buhar kon-
santrasyonunu drerek, duman gazlarnn i nok-
tas scakln drmesi ve bacadaki youma ve
dzenekleri youmal kazanlarda kullanlmazlar.
Burada baca zaten pozitif basn altndadr ve d
scakln deiimine bal olarak yukarda anlatlan
baca ekiindeki yllk dalgalanma meydana gelmez.
3.12.2. Zararl maddeler
Havann oksijeni ile reaksiyon sonucunda yakt
elementlerinden arlkl olarak gaz halinde bileikler
meydana gelmektedir. Bunlar duman gaz olarak
duyulur ve gizli s potansiyelini oluturmaktadr.
Duman gaz mmkn olduunca soutulduktan sonra
baca gaz olarak atmosfere braklmaktadr. Tm baca
gaz bileenlerinin herhangi bir ekilde evreyi et-
kilemelerine ramen evreye zarar vermeyen ve ev-
reye zarar veren olarak ikiye ayrlmalar mmkndr.
Baca gaz iinde bulunan yanma rnlerinin tr ve
miktar yaktn kimyasal bileimi ve proses artlar
(reaksiyonlara elik eden scaklk, basn, karm
oran vb. etkileri) tarafndan belirlenmektedir.
Doal olarak evreye zarar veren yanma rnlerine
zellikle dikkat edilmelidir, ancak evreye zarar
vermeyen CO2e de sera etkisi oluturduu iin
 ekil 3.59 / SIVI YAKIT MAV ALEVL BRLRN ALIMA PRENSB

nem verilmelidir. Burada nemli olan tasarruflu ve yanma rnlerinin nlenebilmesi ile ilgili ana art s
ekonomik yakt kullanm ile insan eliyle oluturulan reticisinin nite (kazan ve brlrden oluan sis-
CO2 emisyonunun mmkn olduunca dk tutul- tem) eklinde tasarlanmasdr.
masdr. Mavi alevli brlr prensibi sv yakt yaklmasnda
evreye zarar veren SO2 kmr ve fuel-oil gibi homojen bir karm tekili iin mkemmel imkanlar
kkrt ieren yaktlar tarafndan aa karlmak- sunmaktadr. Bu prensip ekil 3.59da verilmitir.
tadr. Sv yakt (motorin) bugn Almanyada kkrt Buna gre duman gazlarnn bir ksmnn reaksiyon
bakmndan ok fakir olarak (<0,1 arlk - % veya blgesine geri emilmesi, ince zerrecikler halindeki
kkrd tamamen giderilmi) kullanma sunulmak- sv yaktn tam olarak gaz haline gemesini sa-
tadr. Doal gaz kkrt bileeni tanamamaktadr. lamaktadr. (Bununla ilgili dardan grlen belirti
Prosese bal olan dier zararl maddeler (is, karbon- alevin tipik mavi gaz rengidir.) Mavi alevli brlrn
monoksit ve hidrokarbon bileikleri) eksik bir yan- zellikle kuvvetli olan bir taraf da pratik olarak,
mann rnleridir. Prosese bal NOx eitli oluma brlrn start (almaya balama) dneminde dahi
mekanizmalar ile meydana gelmektedir. Bunlardan sfr is oluturmasdr.
termik NOx oluumu en byk pratik neme Atmosferik gaz brlrnde n karm prensibi
sahiptir. sekonder hava giriinden ve bunun reaksiyon bl-
gesine dalmndan neredeyse tamamen bamsz
3.12.3. Prosese Bal Zararl Madde Oluumunun olunmasn salamaktadr.
azaltlmas ile ilgili Teknolojiler
Her iki prensip (sv yaktl flemeli mavi alevli
Eksik yanma rnlerinin nlenmesi brlr ve gaz yaktl n karml atmosferik brlr)
Ana art yeterli miktarda yanma havas gnderilmesi
ve reaksiyon blgesinde yeterince yksek scakln
olumasdr. Gerekli yanma havas miktar kazan
dairesinin doru havalandrlmas ve kararl sevk
basncnda kontroll brlr ayar (hava ve yakt
tarafnda) ile srekli salanmaktadr.
Farkl brlr konstrksiyonlar homojen bir karm
tekili iin deiik artlar sunmaktadr. Genel olarak
fazla yanma havas temin edilmesinde dahi, yetersiz
karm nedeniyle zararl madde emisyonuna neden
olan, hava eksiklii grlen ksmi blgeler oluabil-
mektedir. Alev ve yanma odas geometrisinin kt
uyumu da (alevin duvarla temas etmesine varncaya
kadar) zararl madde emisyonuna neden olabilmek-
tedir. Bu durumda hem ksmi hava eksiklii ve ksmi ekil 3.60 / AZOT OKST OLUUMU
ar souma meydana gelmektedir. Bu nedenle eksik MEKANZMALARI
67
 ekil 3.61 / SOUTMA UBUKLARI LE
ALEVN SOUTULMASININ
ETKME PRENSB
TPK REJM DEERLER:
NOx = 100 mg/kWh zerinde
CO = 30 mg/kWh zerinde
10 veya 5 mg /kWhn altnda CO-deerleri
salamakta ve bunlar evre ile ilgili sk koullarn
(rnein evre iareti Mavi Melek) olduka altnda
bulunmaktadr. Yanmam hidrokarbonlarn ve isin
pratik olarak mevcut olmad sylenebilmektedir.
Zararl maddelerin emisyonu konusunda kritik olan u
hususa dikkat ekilmelidir: Brlrn konstrksiyon
prensibine bal olarak iletmenin balangcnda ilk
60 ila 90 saniye iinde CO ve hidrokarbonlar gibi yan-
mam bileenler rejim deerlerinin yz katna varan
ykseklikte oluabilmektedir.
Bu gibi durumlarda rejim deerinin zararl madde
68
ekil 3.62 / GAZ YAKITLI N KARIIMLI BRLR,
OK SAYIDA MSTAKL ELEMANTER ALEV LE
KARAKTERZE EDLMEKTEDR.
TPK REJM DEERLER:
NOx = 30 mg/kWh civarnda
CO = 5 mg/kWh altnda
emisyonlarnn ls olarak verilmesinin yanl bir
deerlendirmeye yol aaca anlalmaktadr.
NOx oluumunun azaltlmas
NOx baca gaznda bulunan NO ve NO2 iin bir top-
lam gsterili olup burada NO miktar atmosferde
oksidasyonun devam etmesi nedeniyle ayn ekilde
NO2ye dntrlmtr. NOx oluumundan
sorumlu olan azot, arlkl olarak yanma havasndan
ve yaktn bileimine bal olarak ksmen yakttan da
kaynaklanmaktadr.
NOx oluumu ani ve termik oluum prensibine gre
gereklemektedir. Istma teknii bakmndan n-
celikle termik oluum prensibi nemlidir. Burada karm prensibine geite nemli bir ara kademe
beirleyici olarak alev scakl n plandadr. Bu oluturmutur.
nedenle alevin soutulmas NOx azaltlmas ile ilgili
en nemli nlemdir. ekil 3.60da grld gibi n karm prensibi (ekil 3.62)
yanma havas bileenlerinin (azot ve oksijen) reak- Yanma havas ve yanc gaz reaksiyon blgesine tam
siyonu yaklak 1200C de balamakta ve (sekonder havasz) veya olduka n karml (daha
1500Cden itibaren ok hzlanmaktadr. Reaksiyona dk sekonder hava miktarl ) olarak sokulmaktadr.
katlan bileenlerin scak yanma blgesindeki kalma Azot miktar burada dorudan reaksiyon blgesinde
sresi ve hava fazlal da nemli bir rol oynamak- s dengeleyicisi olarak etkimekte ve alevi soutmak-
tadr. tadr. Alev n karm sayesinde byk toplam
Oyalanma sresinin NOx oluumundaki rol do- yzeye sahip ok sayda kk kk alev haline
rudan anlalmaktadr, nk reaksiyon partner- getirilebilmektedir. Scak ksmi blgeler mmkn ol-
lerinin reaksiyonu ve elemesi iin zaman gerek- duu kadar nlenmelidir.
mektedir. Hava fazlalnn etkisi de dorudan an- n karm prensibi bugn gaz yaktl brlr (atmos-
lalmaktadr, nk bununla reaksiyon partner- ferik veya flemeli fark etmez) teknolojisi iin zarar-
lerinin says artmaktadr. Ancak hava fazlaln daha l madde emisyonu drmede temel eleman olarak
da artmas durumunda oluan NOx miktarlar tekrar kullanlmaktadr.
dmektedir, nk reaksiyonda kullanlmayan hava
ktlesi alevin soumasn salamaktadr.
Bu tr bir alev soumas aslnda arzu edilmemek-
tedir, nk bylelikle baca gaz artmakta ve st sl
deerden faydalanmada su buharnn youma scak-
l dmektedir.
Asl problemi NOx ve eksik yanma rnlerinin olu-
ma mekanizmalarnn birbirine ters ynde seyret-
mesi oluturmaktadr. Bunun alarm NOx azaltma ile
ilgili nlemlerin eilim olarak yanmam bileen-
lerin artmasna neden olmasdr. Bu nedenle NOx
deerleri daima CO deerleri ile birlikte verilmelidir.
Farkl tip brlrlerde NOx emisyonlarnn drl-
mesi iin farkl teknikler kullanlmaktadr.
100 mg/kWhn altnda dk NOx deerlerine sahip
sv yaktl brlrler genelde yanm duman gaz-
larnn geri emilmesi ile salanan alev soutma yn-
temi ile almaktadr. Bu yntem ayrca alev hac-
mini ve bununla s nm yapan yzeyi artrmak-
tadr.
Yanc gazlarn (gaz yaktlarn) kullanlmasndaki
NOx azaltlmas ile ilgili yaklamlar son yllarda iki
karakteristik brlr teknolojisini ortaya karmtr.
lk nce soutma ubuu prensibi olumu, bunun
yerini 1991den itibaren n karm prensibi almtr.
Soutma ubuu prensibi (ekil 3.61)
Bu prensipte metal veya seramik soutma ubuk-
lar scak alev merkezinden (2000Cye varan
scaklklar) s almakta ve bunu 800 ila 1000C de s
nm olarak yanma odas duvarlarna ve dolaysy-
la kazan suyuna vermektedir.
Bugn ileri gelen imalatlar soutma ubuu pren-
sibini artk kullanmamaktadr. Ancak bu prensip n

69
BLM 4
4- ISITMA SSTEMLER
Istma sistemleri eitli biimlerde gruplandrlabilir.
Bu kitapta esas olarak scak su ile stma incelene-
cektir. Dier stma sistemleri, zel stma sistemleri
bal altnda ele alnacaktr. Istma sistemlerini bo-
yutlarna gre,
1. Tekil stma (Kat stmas)
2. Merkezi stma (Bina baznda stma)
3. Blge stmas (Uzaktan stma)
olarak ele almak mmkndr. Blge stmasn ise,
kullanlan s tayc akkan cinsine gre,
1. Scak su ile blge stmas
2. Kaynar su ile blge stmas
3. Buhar ile blge stmas
olarak ayrmak mmkndr. Btn bu sistemlerin
uygulamaya bal olarak avantajlar vardr. Tablo 4.1
ve 4.2de buhar, kaynar su ve scak su ile blge st-
mas sistemleri karlatrmas verilmitir.
Blge stmasnda gnmzde ok nemli bir imkan
ise elektrik ve snn birlikte retilmesidir. Kojene-
rasyon sistemlerinde ve bileik s-g santrallarnda
elektrik retilirken, atk s genel olarak stmada ve-
ya endstride sl proseslerde kullanlmaktadr. By-
lece ok yksek verimli bir sisteme ulalmakta veya
stma enerjisi ok ucuza retilebilmektedir. Bu gz-
le bakldnda Trkiyede termik santrallarda atk
s enerjisi ile (rnein Ambarlda) deniz veya hava
stlmaktadr. Bu enerji evrede konut stmasnda
kullanlabilir. Aslnda mutlaka kullanlmaldr. G
retiminde atk s dar atlmamaldr. tem, toplam maliyet olarak ok daha ekonomik ola-
Gnmzde stma sistem tasarmnda, sistem seimi
en nemli admlardan biridir. Istma sisteminin ekono-
misi esas olarak seilen sisteme baldr. Bu seimin
doru yaplmas proje mellifinin birinci grevidir.
Genellikle sistem seiminde son karar proje mellifi ve
mal sahibi tarafndan ortak olarak verilir.
4.1. SSTEM SEM KRTERLER
Sistem seiminde gz nne alnabilecek pek ok kri-
ter sralanabilir. nem sras mal sahibinin veya satn
almay yapan kiilerin isteklerine gre deiebilir. An-
cak bunlarn nemlileri aada verilmitir:
1. Konfor
Sistem seiminde belki de en nemli faktr konfordur.
Bir anlamda HVAC tesisat yapmann amac da budur.
70
Dolays ile seilecek sistem, i ortamda beklenen art-
lar btn deien d hava koullar dahilinde hep be-
lirli deerde tutabilmelidir. Bu konfor artlar arasnda,
- Scaklk,
- Taze hava miktar,
- Ses kirlilii,
- Nem,
- Temizlik (hijyen)
gibi deerler bulunmaktadr.
zellikler son yllarda sl konforun yan sra, i ha-
va kalitesi, salanmas gerekli temel faktr olmutur.
2. Kurulu Maliyeti
zellikle Trkiye asndan kurulu maliyeti byk
nem tamaktadr. Kaynaklarn kstl olmas yat-
rmcy ou zaman ucuz yatrmlara yneltmekte ve
en nemli kriter haline getirmektedir. Halbuki asl
nemli olan toplam maliyet (life cycle cost) deeri-
dir. Yani sistemin ekonomik mr iinde ortaya -
kan iletme ve yatrm maliyetleri toplamdr.
3. letme Maliyeti
Enerji giderlerinin anormal derecede artmas iletme
maliyetlerini n plana karmtr. letme maliyeti
iinde yakt (veya enerji) giderleri, servis ve bakm
giderleri bulunmaktadr. Yukarda akland gibi
ucuz fakat iletmesi pahal bir sistem gnmzde
yanl bir seim olarak ortaya kmaktadr. Sistem ve-
rimi en nemli parametredir. Yksek verimli bir sis-
bilmektedir. Dolaysyla sistem seiminde gnmz-
deki anlaya gre en nemli kriter bu olmaktadr.
4. Servis Bakm Skl ve Kolayl
Sistem seiminde nihai kullanc asndan servis ve
bakm skl konforun ya da hizmetin sreklilii ve-
ya kesintiye uramas anlamna geldii iin nemli-
dir. Servis skl ve kolayl problemsiz bir iletme-
de arka planda kald halde, sorun olduunda en
nemli olacaktr. Sistem mmkn olduu kadar basit
ve salam olmaldr. zellikle Trkiye artlarnda
ou zaman kalifiye teknisyen ve profesyonel servis
ve bakm teminindeki zorluklar nedeniyle, karmak
sistemler istenildii gibi korunamamakta, zamanla
tasarm artlarnn ok dnda ilkel artlarda al-
mak zorunda kalmaktadr.
 TABLO 4.1 / BLGE ISITMASINDA BUHAR KAYNAR SU SICAK SU SSTEMLER KARILATIRMA TABLOSU
A- MALYET

KRTERN
BUHAR TESSATI KAYNAR SU TESSATI SICAK SU TESSATI
KONUSU
Buhar sistemleri, kaynar su sistemlerine gre Kaynar su sistemleri (160Csu scaklna ve 10 bar iletme En ucuz zmdr.
daha pahal bir yatrmdr. basncna kadar) daha ekonomik zmdr. letme basnc
160C scaklkta; kaynar suyun dolat en st seviyede
~(5+2)=7 bar mertebesinde gerekleir. 30 mSS Statik basn
varsa iletme basnc ~10 bar olarak gerekleir. 180C
scaklktan sonra ise kullanm ok yksek basn nedeniyle
genellikle ekonomik deildir. Kot fark fazla olan tesislerde,
kazan dairesini en yksek seviyede oluturarak (doal
sirklasyon ters bir akm olumasna ve sirklasyon pompas

YATIRIM MALYET
basncnn artmasna ramen) kaynar su kazan ve genleme

1- KAZAN DARES LK
deposu iletme basnc azaltlabilir.

lk dolumda daha az su gerekir. Toplam su hacmi fazla olan sistemdir. Akkan maliyeti en ucuzdur. Toplam
Suyun artlandrlm olmas ok nemlidir. Suyun yumuatlm olmas gerekir. su hacmi fazladr. Suyun yumuatlm
Dozlama srekli gerekir. letme srasnda dk oranlarda dozlama gerekir. olmas tercih edilir. Genellikle
Kazan blf ve kpk alma gereksinimi ve Ancak sistemlerdeki suyun boaltlmasndan olabildiince dozlama yaplmaz. Sistemdeki suyun

MALYET
2-AKIKAN
kondens suyu kayplar nedeniyle, su takviyesi kanlmaldr. boaltlmasndan kanlmaldr.
gerekir. Akkan maliyeti iletmede kaynar sudan Yumuatlm su kullanlmas
fazladr. letmede hassas uzmanlk istedii iin de uygundur.
ilave maliyet oluur ve pahaldr.

En fazladr. zellikle kondens suyu kayplar, Daha azdr. Yaygn sistemlerde kullanldnda datm Yakt maliyeti en az, toplam sistem
blf kayplar, kondenstop karmalar ve buhar kayplar fazladr. Ayrca arza hallerinde suyun boaltlmas verimi en yksek sistemdir. Kazandaki su
kaaklar nedeniyle yakt maliyeti artar. Sistemin gerektiinde; su ve enerji kayplar oluur. scakl azaldka, verim de artacaktr.

YAKIT
sl verimi en dktr. Kesintili iletmede (gece kapatlan sistemler) ataleti ve yakt Bu nedenle 70/55 C dk scaklk

MALYET

3- SSTEMN
kayb fazladr. sistemlerinde yakt maliyeti 90/70 C
scak su sistemine gre daha azdr.

En az stc yzeyi gerekir. (Is iletken katsays Orta En fazla

en fazla olduu iin)

ALANI
YZEY
4-ISITICI

71
72
B- PERFORMANS

KRTERN
BUHAR TESSATI KAYNAR SU TESSATI SICAK SU TESSATI
KONUSU
Kondens suyu devrelerindeki korozyon nedeniy- Buhara gre mr daha uzundur. En uzun mre sahiptir.
le kaynar suya gre mr daha ksadr.

MR
5- SSTEM
Korozyon riski yksektir. Daha az korozyon problemi yaanr. Korozyon ihmal edilebilir. Istma te-
sislerinde Spirovent benzeri hava
ayrclar kullanldnda, korozyon

6-
riski daha da azalr. Sistem mr
ok daha fazla olabilir.

KOROZYON
Kurulu g olarak en byk kapasitedeki sis-
temler buharl olanlardr.
Kullanm yerleri ile kazan arasndaki ykseklik
farknn fazla olduu sistemlerde buharn st se-
viyedeki kullanm yerlerine ulaabilmesi iin
Kurulu g olarak buhara gre daha azdr.
En yaygn ve uzak yerlere hizmet verebilen sistemdir. Ancak
kullanm yerleri ile kazan arasndaki ykseklik farknn fazla
olduu sistemlerde sistem basnc da artt iin; pratik deil-
dir. rnek olarak 160C scaklkta kaynar su scakl olan bir
a) Kaynar su ile ayn kapasiteler sz
konusudur. ok uzun mesafelerde bu
sistemin kullanlmas halinde,
95/50C, 90/50C gibi sistemler ve tek
kollektr kullanarak ekonomik kurulu

ve BASIN
SINIRLARI

7- KAPASTE
ilave basn gerekmez. nk younluu az
olan buhar borulardaki basn kayplar ile oran-
tl olarak ykselir. Kaynar suya gre avantajl-
dr.
tesiste en st seviyedeki kullanm yerinde emniyet basnc ile ve iletme maliyeti salandnda en
birlikte yaklak olarak 7 bar basn gereklidir. En st ve en alt uygun zm olabilir.
kullanm yerleri arasndaki seviye fark 50 m ise, kazan ilet- b) Basnlandrma ynnden ilave ba-
me basnc 12 bar mertebesinde gerekleir. sn ihtiyac olmad iin, kaynar sulu
sistemlere gre daha avantajldr.

Birim ktle ile suyun gizli ss tandndan, tanan t =40C olan kaynar su sistemlerinde tanabilen s mikta- Klasik sistemlerde t =20C alnr.
s en byktr. Ancak boru apn belirleyen buhar r; alak buhar basnl sistemlerine gre daha fazladr. Bu- Ancak tek kollektr sistemi kul-
hacmi olduundan, ayn boru apnda; har sistemleri ile boru ap karlatrmalarnda; lanlarak, t =40-45C deerlerine
a-Dk basnlarda (~8 bara kadar) buhar borular a-Kaynar su gidi ve dn suyunun ortalama scakl ile ay- klarak tanabilen s miktar ar-
ile tanabilen s miktar, kaynar sulu sistemlere gre n scaklktaki buharl sistem karlatrlmaldr. trlabilir.
daha azdr. b-Buhar ve kondens borlarnn ortalama kesiti ile kaynar su
b-Yksek basnlarda ise buhar borular ile daha fazla sistemi boru ap karlatrlmaldr.
s tanabilir. 150/70 C gibi, t =70-80C deerlerine klarak,
c-Kondens borularnn aplar ok kk olduu dik- tanabilen s miktar en st deerlere kartlabilir.

8-TAINABLEN ISI
kate alnarak; buhar sistemlerindeki ortalama ap

MKTARI (Boru apn da

belirler) (Baknz Tablo 4.2)
(kesit) ile kaynar sulu sistemlere gre genelde daha
fazla s tanabildii grlr.
 B- PERFORMANS

KRTERN
BUHAR TESSATI KAYNAR SU TESSATI SICAK SU TESSATI
KONUSU
Ataleti kaynar suya gre daha azdr. Kazandaki ve sistemdeki su miktar ok fazladr. Devreye Kazandaki ve sistemdeki su miktar
Kazandaki su miktar ve sistemdeki su miktar girmesi uzun zaman alr. ok fazladr. Devreye girmesi uzun
kaynar suya gre daha azdr. zaman alr.

ISIL
Sistemin buhar tutmas uzun zaman alr.

ATALET

9 - SSTEMN
Is ierii yksek. Gizli s olarak yaklak 2100 Orta derecede s ierii. zgl ss (1 kcal/kgC) (4.18
kJ/kg kJ/kgK) Orta derecede s ierii. zgl ss

10- ISI
(1 kcal/kgC) (4.18 kJ/kgK)

ER
Yksek (5000-10000 kcal/hm2C) Orta (2000-3000 kcal/hm2C)
( Ayn stma yzeyinden , daha fazla s transferi Orta (2000-3000 kcal/hm2C)
salanr.)

KATSAYISI
11- ISI TRANSFER
a- Kullanm yerlerinde 2 yollu vana ile genellikle a- Kullanm yerlerinde 3 yollu veya 2 yollu vanalar c- Kullanm yerlerinde 3 yollu veya
daha kolay kontrol salanr. Kullanm kolay ve kullanlarak kontrol salanr. 2 yollu vanalar kullanlarak kontrol
basittir. b- Istma merkezinde scaklk ve basn kontrol yaplr. salanr.
b- Istma merkezinde buhar kazanlarnn su a- Istma merkezinde scaklk ve
seviye ve basn kontrol yaplr. basn kontrol yaplr.
c- Gzetimli veya gzetimsiz iletme artlarna
gre farkl kontrol sistemleri kullanlr.

KOLAYLII
12 - KONTROL

73
74
C- MONTAJ

KRTERN
BUHAR TESSATI KAYNAR SU TESSATI SICAK SU TESSATI
KONUSU
Kazan hacmi ok byktr. Degazr tank Modern sistemlerde azot veya buhar yastkl genleme depo- En kk yer ihtiyac scak sulu
kondens suyu tank , degazr ve kondens suyu lar yerine , ara soutucu depo + pompal tip genleme (den- sistemlerdedir.
besi pompalar ile birlikte kazan dairesi iin daha geleme) depolar ve su rezerv deposu kullanlmaktadr. Bu
byk alana ihtiya vardr. durumda buhara gre daha kk boyutlu kazan dairesinde

13 - YER
HTYACI
ihtiya vardr.

Kaliteli boru ve ciddi boru iilii gerektirir. Yksek basnlarda dikisiz ve yksek kaliteli elikten imal Daha ince etli borular kullanlabilir.
Yksek basnlarda dikisiz ve yksek kaliteli edilmi borular kullanlmaldr. Boru montaj iilii buhardan daha
elikten imal edilmi borular kullanlmaldr. Boru montaj iilii buhardan daha kolaydr. Ancak boru kolaydr. Ancak boru aplar buhara

14 - BORU
KALTES
Kondens borularndaki korozyon riskini aplar buhara gre daha byk olduu iin , iilik maliyeti gre daha byk olduu iin , iilik
azaltmak iin zel alaml borularn kullanlmas de artar. maliyeti de artar.
daha uygundur. Boru malzeme ve iilik maliyeti de
en az olan sistemdir.

Kk Byk Daha byk.

(Buhar ve kondens borularn toplam kesiti

API
dikkate alnarak)

15- BORU
Bak 10. Kriter: Tanabilen Is Miktar

Hava toplanmasna izin vermemek

Zor ve pahaldr. Buhar borularna kondensin
alnmas iin srekli bir eim verilmelidir. Uzun
mesafelerde testere dii biiminde montaj yaplr.
Termik genlemeyi dengeleyecek nlem
alnmasna dikkat edilmelidir.
Hava toplanmasna izin vermemek kayd ile eimin nemi kayd ile eimin nemi yoktur.
yoktur. Belirli yerlerde (st noktalarda) hava tahliyesinin Belirli yerlerde (st noktalarda)
yaplmas gereklidir. hava tahliyesinin yaplmas
Termik genlemeyi dengeleyecek nlem alnmasna dikkat gereklidir.
edilmelidir. Termik genlemeyi dengeleyecek

16 - BORU
EBEKES
nlem alnmasna dikkat edilmelidir.

DENMES
Dk scaklklar nedeniyle
genleme en az olur, boru
ebekesinin denmesi ok kolaydr.
 C- MONTAJ

KRTERN
BUHAR TESSATI KAYNAR SU TESSATI SICAK SU TESSATI
KONUSU
Kondens suyu borular srekli alalan eimde monte edilmelidir. Yoktur. Yoktur.
Kondens suyu korozif bir akkan olduu iin , dk basnlarda da
yksek kaliteli elikten retilen borular kullanlmaldr.
Dk basnl buhar sistemlerinde boru cidar kalnl daha fazla olan
DIN 2441 normuna gre retilen dikili borularn kullanm mmkn
olsa da , korozyon problemi baladktan sonra kaln cidarl borularda da

BORUSU
delinme olacaktr. Kaln etli boru kullanmak yerine , yksek kaliteli

DENMES
elikten (ST-42 vb) imal edilmi borular tercih edilmelidir. Borunun

17 - KONDENS SUYU
cidar kalnl ve elik ekme boru kullanm ise basnca dayanm ve
emniyet ile ilgilidir. Kondens borularndaki korozyon riskini azaltmak
iin zel alam borular kullanlmas daha uygundur.
Toplanan kondens suyunun sisteme dndrlmesi basn ve doal ak
ile gerekleemiyorsa; ara kondens deposunda toplanr ve pompa ile
stma merkezindeki ana kondens deposuna baslabilir.

Pompalama gerekmez . Buhar kendi basncyla dolar. Kazana su Dolam pompalar kullanlr. Kullanlan dolam pompalar basit
basmak iin kazan besi pompalar kullanlr. Yksek basn ve scaklk nedeniyle ve verimlidir.

18 -
pahal pompalardr.

POMPASI
DOLAIM
D- LETME BAKIM VE ONARIM

KRTERN
BUHAR TESSATI KAYNAR SU TESSATI SICAK SU TESSATI
KONUSU
En fazla servis bakm gereksinimi bu alternatiftedir. ou zaman Daha kolay ve ucuzdur. En kolay ve ucuzdur.
kurulan sistem srekli gzetimi gerektirir. Kondenstoplar en fazla
bakm gerektiren cihazlardr.
Kaynar suya gre daha zordur ve uzmanlk gerektirir.

MALYET
SIKLII VE
19- SERVS BAKIM

75
76
E- LETME RSK VE EMNYET
KRTERN
BUHAR TESSATI
KONUSU
Sistem basn altnda alr ve tam gvenlik Sistem basn altnda alr ve tam gvenlik nlemleri
nlemleri alnm olmasn gerektirir. Patlama
riskini daha fazla tar. Ancak doru proje ,
uygulama ve iletme yaplmas ve ok kaliteli
malzeme kullanlmas halinde; sistem yksek
basnlarda da emniyetlidir.
20 - EMNYET
1) Bir termik santraln atk enerjisinden
faydalanmak zere ve kojenerasyon tesislerinde
2) Kot fark ok fazla olan blgelerde uzaktan
stma sistemi olarak
3) Sistemde teknolojik buhar retiliyorsa ve
kk miktarda stma ihtiyac varsa buhar
kullanlr.
4) Istma amacyla buhar retmek ekonomik
deildir.
TESSLER (SONU)
5) Fuel oil No6 kullanlmas zorunlu olan
21 - AVANTAJLI OLDUU
yerlerde kazandaki su scakl 130 c nin altnda
olursa asit oluur ve borular ksa zamanda
delinebilir. Bu durumda da buhar veya kaynar su
retimi gereklidir.
KAYNAR SU TESSATI SICAK SU TESSATI
Sistem basnsz olduundan
alnm olmasn gerektirir. Patlama riski buhara gre biraz emniyetlidir.
daha fazladr.
Kaynar sulu sistemlerde basn dtnde ani buharlama
olur. Ani buharlama (ar hacim genilemesi) sonucunda
tesisatta patlama olabilir veya ciddi hasarlar oluabilir.
Ancak doru proje , uygulama ve iletme yaplmas ve ok
kaliteli malzeme kullanlmas halinde; sistem yksek
basnlarda da emniyetlidir.
Basncn srekli kontrol iin , genleme depolar ve
sisteminin yedekli yaplmasn neririz.
1) Bir termik santraln atk enerjisinden faydalanmak zere 1) Istma tesisleri iin en uygun
ve kojenerasyon tesislerinde sistemdir.
2) Yaygn blge stma sistemlerinin stlmasnda 2) 90/70C klasik stma yerine,
3) Sistemde teknolojik kaynar su retiliyorsa ve kk 70/55C sistemlerin iletme maliyeti
miktarda stma ihtiyac varsa kaynar su kullanlr daha azdr ve ok zel artlar
4) Sistemde teknolojik buhar retiliyorsa ve kk miktarda dnda tercih edilmelidir.
stma ihtiyac varsa buhar kullanlr. 3) Yaygn stma sistemlerinin
5) Fuel oil No6 kullanlmas zorunlu olan yerlerde kazandaki stlmasnda
su scakl 130C nin altnda olursa asit oluur ve borular a) gaz yakt kullanlyorsa, binalarn
ksa zamanda delinebilir. Bu durumda da buhar veya kaynar ayr ayr stlmas daha uygun
su retimi gereklidir. olabilir. (Bak Blm 4)
b) Blge stmas yaplacaksa, tek
kollektr sistemi kullanlarak
90/50C gibi dk scaklk stmas
yaplmas daha uygun zmdr.
 BUHAR
eff. basn Hz kesit hac.debi zg. Debi kt. Debi s ierii sl debi
bar m/s m2 m3/s m3/kg kg/s kJ/kg kJ/s
0 15 0.01 0.15 1.673 0.089659 2257 202
2 15 0.01 0.15 0.603 0.248756 2163 538
4 15 0.01 0.15 0.374 0.40107 2108 845
6 15 0.01 0.15 0.272 0.551471 2066 1139
8 15 0.01 0.15 0.215 0.697674 2030 1416
10 15 0.01 0.15 0.177 0.847458 2000 1695

0 25 0.01 0.25 1.673 0.149432 2257 337

2 25 0.01 0.25 0.603 0.414594 2163 897
4 25 0.01 0.25 0.374 0668449 2108 1409
6 25 0.01 0.25 0.272 0.919118 2066 1899
8 25 0.01 0.25 0.215 1.162791 2030 2360
10 25 0.01 0.25 0.177 1.412429 2000 2825

0 40 0.01 0.4 1.673 0.239091 2257 540

2 40 0.01 0.4 0.603 0.66335 2163 1435
4 40 0.01 0.4 0.374 1.069519 2108 2255
6 40 0.01 0.4 0.272 1.470588 2066 3038
8 40 0.01 0.4 0.215 1.860465 2030 3777
10 40 0.01 0.4 0.177 2.259887 2000 4520

KIZGIN SU
Sc. fark Hz kesit hac. debi zg. hac kt. Debi zg. s sl debi
C m/s m2 m3/s m3/kg kg/s kJ/kgC kJ/s
40 1 0.01 0.01 0.001 10 4.18 1672
40 1.5 0.01 0.015 0.001 15 4.18 2508
40 2 0.01 0.02 0.001 20 4.18 3344

50 1 0.01 0.01 0.001 10 4.18 2090

50 1.5 0.01 0.015 0.001 15 4.18 3135
50 2 0.01 0.02 0.001 20 4.18 4180

30 1 0.01 0.01 0.001 10 4.18 1254

30 1.5 0.01 0.015 0.001 15 4.18 1881
30 2 0.01 0.02 0.001 20 4.18 2508

Tablo 4.2 / AYNI 0,01m2 BORU KESTNDEN BUHAR VE KIZGIN SU LE TAINABLEN ISI MKTARLARI
Isl debi buhar basncna, kaynar su sc. farkna ve akkan hzlarna bal olarak deimektedir. Orta hz
kademesinde (25m/s buh. ve 1.5 m/s su) 40 C su scaklk fark iin basnlarda kaynar su daha fazla s tamaktadr.
Ancak kaynar su tesislerinde gidi ve dn olarak iki boru kullanlmasna karlk, buhar hatlarnda sadece buhar
gidi borusu vardr. Bu nedenle ayn artalarda, ayn s daha az boru ve izolasyon maliyeti ile tanabilir.

77
Bu durumda yksek verim bir tarafa, sistem temel
fonksiyonlarn yerine getiremez hale dmektedir.
Bu nedenle seilecek sistemlerin basit, az bakm ve
servis isteyen karakterde olmas ok nemlidir. Sis-
tem seerken, bakm ve servisinin kimler tarafndan
yaplaca mutlaka dnlmelidir. Servis gereksini-
mi olan cihazlarn yaanan mahallerin dna monte
edilmi olmasna ve kolay servis yaplabilmesine
olanak vermesine, proje yaplrken zen gsterilme-
lidir.
5. letme Kolayl
Sistemin iletilmesinin kolayl yukardaki madde-
den bamsz olarak dnlmelidir. letmenin
mmknse kalifiye teknik adamlara ihtiya olmaks-
zn yaplabilmesi nemlidir.
6. evre Faktr
Gnmzde evre faktr, mhendislik kriterleri
zerinde ve tek bana belirleyici bir kriter olabil-
mektedir. Trkiye hala ciddi evre koruma snrla-
malar getirmemi bir lkedir. Bu nedenle sistem se-
iminde evre faktr henz belirleyici olmamakta-
dr. Ancak yakn gelecekte, ileri lkelerde olduu gi-
bi yakt, akkan, ekipman ve sistem seiminde ev-
re daha belirleyici hale gelecektir. Bunun tesinde
ikinci derecede ok daha farkl teknik, ekonomik,
ekolojik ve sosyal kriterler saylabilir; bunlar baz
hallerde en nemli dizayn art olabilir.
4.1.1. Istma Tesislerinde Sistem Seimi
Sistem seiminde ncelikle sistemin soutma nce-
likli veya stma ncelikli oluuna bakmak gerekir.
Antalya gibi scak iklimdeki bir ehirde tesisat sout-
ma nceliklidir. Burada stma mevsimi ksadr. Do-
lays ile stmada yazn soutma amac ile kullanlan
bir s pompasndan yararlanlabilir veya elektrikle
stma yeterli olabilir. Halbuki Erzurum gibi souk
iklimdeki bir ehirde ise stma arlktadr. Sistem
stmay en ekonomik zecek biimde seilir.
Istma arlkl uygulamalarda merkezi stma sis-
temleri kat stmas, bina altndan stma (Merkezi
stma) ve blge stmasdr.
Bu boyutta kullanlacak stma sistemi yakta sk
skya baldr. Yakt olarak kmr ve hatta fuel oil
kullanldnda, stma sistemi kat kaloriferinden
blge stmasna gidildike daha ekonomik olur ve
evreyi daha az kirletir. Bu nedenle yllardr blge
stmasnn yaygnlamas iin aba sarfedilmi ve
zellikle toplu konut uygulamalar ile birlikte bunda
bir lde baarl olunmutur.
Ancak doal gazn stmada kullanlmaya balanmas
78
ile beraber, tekil (mnferit) stmadan blge stmas-
na doru olan teknik, ekonomik ve evresel avantaj-
lar kaybolmaya balam, yeni en uygun zmler or-
taya kmtr. Burada szkonusu boyutta doal
gaz kullanldnda en uygun stma sistemi tartla-
caktr.
Doal gazn yakt olarak iki nemli zellii vardr:
a- Doal gaz her boyutta ayn mkemmellikte
yaklabilir, dolaysyla farkl boyuttaki merkezi
s reticileri arasnda verim asndan ok b-
yk fark yoktur.
b- Doal gaz her boyutta kullanmda evreyi kir-
letmeyen bir yakttr.
Bu nedenle doal gazl sistemlerin
deerlendirilmesinde esas olarak ekonomiklik n
plana kmaktadr.
4.1.2. Blge Istmas (Uzaktan Istma)
Doal gaz, blge stmasnn nemini azaltmtr.
Ancak bir termik santralin %50ye varan atk ssn-
dan faydalanarak toplu konut veya ehir stmasn
kzgn su (ya da buhar) ile yapmak ekonomiktir. Ter-
mik santral sz konusu deilse, doal gaz kullan-
mnda blge stmas avantajl deildir.
Blge stmasnda boru kanallarndaki s kayplar
ve pompalama basn kayplar merkezi sistem veri-
minin dk kalmasna neden olmaktadr. Galeri
eklinde yaplmayan (Kanal tipi) datm borularn-
da izolasyonlar rutubet ve evre artlarndan dolay
zamanla bozulmakta ve datm kayplar teorik he-
saplardan fazla olmaktadr.
Blge stmasnda 5-10 yldan itibaren oluan arza-
lar genellikle vana kapatlarak zmlenemedii
iin, tm sistemi kapsamakta ve kesintilere neden ol-
maktadr.
Doal gaz yakclarnn iletme, temizlik ve servis
problemleri fuel oil yakclarna gre 1/5 1/10 mer-
tebesindedir. Servis gereksinimi ok azdr.
Doal gaz blge stmasnn avantajlarnn binalara
kadar tamaktadr. Konut stmasnda tek merkezden
kzgn sulu veya scak sulu stma yerine, her blokun
altna doal gaz ile alan kazan monte etmek daha
avantajl ve ekonomiktir. Bu ekonomi hem yatrm,
hem de iletme ve bakm maliyetinde sz konusudur.
letme maliyetleri asndan bakldnda kazan
verimleri fark etmemektedir. Sistem otomatik kont-
rolle altndan blok baznda personelden tasarruf
olana vardr. Bakm giderleri ise tek merkezde da-
ha fazladr. Dolaysyla iletme maliyeti asndan da
doal gazl blok baznda stma daha elverilidir.
Sonu olarak doal gazda blge stmas dezavantajl-
dr. Yllk iletme maliyetinde yaklak %20 daha pa-
haldr. Bunun yerine blok baznda (her apartmana bir
adet) doal gaz kazan kullanarak, scak sulu stma
tercih edilmelidir.
4.1.2.1. ok bloklu sistemlerde tek merkezden st-
mann (uzaktan stma) dezavantajlar
1- Bloklar arasndaki galeri ve kanallarda s kaypla-
r meydana gelmektedir. (Eskiehirdeki bir mer-
kezi stma sisteminde her yer kar ile kapl iken,
kalorifer borularnn getii kanaln zerinin kar
tutmad gzlenmitir.)
2- Bloklar arasndaki galerilerdeki borularn izolas-
yonlarnn zamanla rmesi s kaybn daha da
arttrmaktadr.
3- Sistemde herhangi bir kaak olmas durumunda,
bu kaan bulunabilmesi iin sistemde baz yerle-
rin krlmas veya kazlmas gerekmekte, bu esna-
da sitenin stma sisteminin tamamen durmas ve
kesintiye uramas sz konusu olmaktadr. Bunun
sonucunda belirli sre snamama durumu ile kar-
lalmaktadr.
4- Herhangi bir kaak durumunda teorik olarak vana
kapatlarak arza lokalize edilecek ve daha sonra
arzal ksm alarak tamir edilecektir. Bu pratikte
mmkn olamamaktadr. Eer stma sistemi ke-
sintiye uramasn diye kaak kabul edilirse, her
gn eklenecek kaak su miktarna bal olarak s
kayb ok byk deerlere ular. rnein gnde
10 ton kaak belirlenen Yeilyurtta bir sitede gn-
de 500.000 kcalden fazla s kayb meydana gel-
dii hesaplanmtr.
5- ok bloklu sitelerde; bloklar arasnda scaklk
farklar meydana geldii ve her blok ayn scaklk-
ta stlmad iin, yakt tketiminin artt bilin-
mektedir. Uzaktan stmada binalar arasnda 5-6
Cye varan scaklk farklar olumaktadr.
NOT: Oda scakln +1C arttrmak iin ortalama
%10 daha fazla yakt harcanr.
6- Eer tesisatta kullanlan su kireli ise ve bir su yu-
muatma sistemi yok ise, dkm kazanlarda dilim-
ler kire balar. Kire dilimler zerinde s izolas-
yonu grevini grr. Bunun sonucunda dilimlerde
i gerilmeler oluur. nce klcal atlaklar oluur,
daha sonra dilimler atlar. Ancak dilimler deiti-
rilerek kazan tekrar devreye alnr. Eer sistemde
dkm kazan deil de, elik kazan kullanlrsa ay-
n durumda elik kazanda deformasyon ortaya -
kar, cehennemlik ker ve elik kazan tekrar kul-
lanlmayacak duruma gelir.
7- Tm bu dezavantajlardan dolay (site yaknlarnda
atk enerjiden faydalanabilecek bir termik santral
yoksa) sitelerde bloun altna veya atya bir ka-
zan yapmak daha avantajldr.
8- ok bloklu sitelerde mutlaka tek merkezden stma
yaplacak ise, tesisat suyunun direk kazana girme-
sini engellemek iin kazan ile tesisat arasna bir s
deitirici eanjr monte edilmelidir. Eanjr kul-
lanldnda kire birikimi eanjr zerinde ola-
caktr. Eanjrl sistemlerde kazan taraf ve boyler
iin ayr, tesisat taraf iin ayr olmak zere 2 ayr
su yumuatma cihaz kullanlmaldr.
9- Bu tip sistemlerde 3 yollu vana kazan tarafna kon-
maldr. Bylece 3 yollu vanann kire tutmas en-
gellenir, ayn zamanda tesisat tarafndaki basntan
etkilenmez, daha ucuz 3 yollu vana kullanlabilir.
Ayn zamanda 3 yollu vana ile beraber nt pom-
pa kullanlaca iin, kazana herhangi bir sebeple
souk su girme riski ortadan kalkar. 3 yollu vana-
nn duyar eleman tesisat tarafna konmaldr.
10- Bu durumda Ecomatik panel zerinde eriler daha
yksek seilmelidir.
11- Eanjr kapasitesini bulurken stma kapasitesini
kire ve tortu riskine bal olarak 1,2 ila 1,5 aras
bir katsay ile arpmak gereklidir. Eanjrlerin 2
tane ve her birinin kapasitesi toplam kapasitenin
2/3 olacak ekilde seilmesi tavsiye edilir. Bu sa-
yede herhangi bir sebepten eanjrlerden biri dev-
re d kaldnda dieri stmay srdrecektir.
12- Ancak bunun iin eanjrleri ayran vanalarn tam
szdrmaz ve kresel olmasna dikkat etmek gere-
kir.
13- Eanjr seerken, eanjr kapasitesini ve devrele-
rin giri-k scaklklarn belirlemek gerekir.
Pompa debisi arttrlarak eanjr maliyeti dr-
lebilir. Ancak bu durumda elektrik tketimi, yani
iletme maliyeti artar. Bu seimi yaparken pompa
maliyetindeki art ile elektrik tketimindeki art
toplam eanjr maliyetindeki azalma ile karla-
trlmal buna gre karar verilmelidir.
14- Eanjrl devrelerde ksaca aadaki hususlara
dikkat edilmelidir:
a) Yumuatlm su kullanlmaldr.
b) Byk eanjr kullanlmaldr.
(Toplam s ihtiyac x 1,2x1,5)
c) Yedekli eanjr kullanlmaldr.
(Toplam s ihtiyac x 2/3 x 2 adet)
Tablo 4.3te blge stmas ile bina baznda merkezi
stma sistemlerinin karlatrmas verilmitir.
79
Karlatrma Blok Baznda Istma
Konusu (Bina Altndaki veya atsndaki
Kazan Dairesinden Istma)
Yakt Maliyeti Daha azdr.
Doal gaz bir merkezde yakma ile her bina altnda
kullanma halinde kazan verimleri ayndr.
lk Yatrm Sadece kazan daireleri ve baca yatrm gereklidir.
Maliyeti lk yatrm maliyeti daha ucuz.
(at s merkezi olursa baca maliyeti ok
azalacaktr.)
Konfor Daha iyi. (Odalardaki scaklk kontrolu daha kolay.)
Ses (Grlt) a- Atmosferik kazan kullanlmas halinde grlt
problemi yoktur
b- flemeli brlrl kazanlar kullanlmas halinde
ses (grlt) sorunu oluacaktr. Brlr ve baca
susturucular kullanlmas halinde bile bacadaki
sesin snmlenmesi ok zordur. Yanma srasnda
oluan yksek frekansl sesler baca
susturucusunda snmlenir. Ancak dk frekansl
sesler baca susturucusundan geerek
(ki, uultu eklindeki rahatsz edici sesler dk
frekansl seslerdir) st katlarda grltye neden
olmaktadr. Byk kapasiteli kazanlar kullanlaca
iin genellikle flemeli brlrler kullanlmaktadr.
Kazan dairesine bitiik veya stndeki bir ka
katta ses ok ciddi sorun olabilir. Ayrca bacann
iinden kan ses de etrafndaki odalara dalp
rahatszlk verecektir.
Baca ierisindeki sesin etrafndaki odalara daha az
gemesi iin ;
a- ok kaliteli bacalar kullanlmaldr. (Prefabrik tip
ift cidarl zel bacalar kullanlmaldr ki bu bacalarn
maliyeti ok pahaldr. Kazan bedeline yakndr.)
b- Bacann etrafna beton Perde veya dolu tuladan
kaln ( 20 cm) duvar rlmelidir.
c- Baca yatak odas, salon gibi hacimlere yakn
geirilmemelidir.
Servis Skl Servis ve bakm sadece merkezi kazan iin gereklidir.
ve Servis Ylda bir kez normal bakm yeterlidir. Atmosferik
Bakm brlrl tiplerde genellikle ilave arza servisine gerek
Maliyeti kalmaz. Sistemi altrmak iin operatr gerekmez.
letme Daha ucuz. Istma her binann altndan yapld iin Yaklak ~%20 (veya daha byk oranda) daha
Maliyeti hacimlerdeki scaklk kontrolleri daha kolaydr. (Oda
(Yakt+Servis) scaklnn (stanbulda) 1C yksek olmas , yakt pratikte dengelenememesi , iletme ve servis
tketiminin %10 daha fazla olmasna neden olur.)
letme Yakt bedelinin toplanmas ve iletme ok kolaydr.
Kolayl Profesyonel yneticiye ihtiya yoktur.
Tablo 4.3 BLGE ISITMASI LE BNA BAZINDA MERKEZ ISITMA SSTEMLERNN
KARILATIRMASI (YAKIT DOAL GAZ)
80
Blge Istmas Sistemi
(Uzaktaki Bir Merkezden Istma)
Kazan verimleri ayn olmakla birlikte, boru
tesisatndaki kayplar nedeniyle sistem verimi daha
dktr. zellikle zaman iinde boru izolasyonlar
bozulduundan s kayplar bata dnlenden ok
daha fazla gerekleir.
lk yatrm maliyeti daha pahal.
Blgesel s merkezi,datm hatt galerilerin inaat
maliyeti ve eanjrler, oto. kontrol, pompalar vs.
yatrmlarnn toplam ilk yatrm oluturur. Bu sistem
blge boyutundan bamsz olarak ( yaklak %40
mertebelerinde) daha pahaldr.
Daha kt. (Teorik olarak stma merkezine yakn ve
uzak yerlerin dengelenmesi yaplabilir grnmekle
birlikte, pratikte stma merkezine uzak olan yerlerle
yakn olan yerler arasnda 6C ye varan scaklk
farklar olumaktadr.)
Kazan dairesinin bulunduu blokta ciddi boyutta ses
(grlt) sorunu vardr. Brlr ve baca susturucular
kullanlmas halinde bile bacadaki sesin
snmlenmesi ok zordur. Yanma srasnda oluan
yksek frekansl sesler baca susturucusunda
snmlenir. Ancak dk frekansl sesler baca
susturucusundan geerek (ki uultu eklindeki
rahatsz edici sesler dk frekansl seslerdir) st
katlarda grltye neden olmaktadr. Byk
kapasiteli kazanlar kullanlaca iin genellikle
flemeli brlrler kullanlmaktadr. Kazan dairesine
bitiik veya stndeki birka katta ses ok ciddi
sorun olabilir. Ayrca bacann iinden kan ses de
etrafndaki odalara dalp rahatszlk verecektir.
Baca ierisindeki sesin etrafndaki odalara daha az
gemesi iin ;
a- ok kaliteli bacalar kullanlmaldr. (Prefabrik tip
ift cidarl zel bacalar kullanlmal.)
b- Bacann etrafna beton perde veya dolu tuladan
kaln ( 20 cm.) duvar rlmelidir.
c- Baca yatak odas , salon gibi hacimlere yakn
geirilmemelidir.
Eer blge s merkezi bloklardan bamsz ayr bir
yap ise , grlt problemi olmaz. Ancak s merkezi
bacasndan (yukardan) kan ses de evredekileri
rahatsz edebilir.
Kazann flemeli brlrl olmas nedeniyle servis
ister. Is merkezinde profesyonel operatr gereklidir.
Hatlarda belirli bir sre sonra arzalar meydana gelir.
Hatlara bakm ve servis gerekir.
pahaldr. (Kanallardaki s kayplar , scaklklarn
problemleri nedeniyle.) Ayrca stma merkezinin
alanlarnn da (teknisyenler) maliyeti
eklenmektedir.
Yakt ve iletme giderlerinin toplanmas daha zordur.
Genellikle profesyonel yneticiye ihtiya vardr.
Karlatrma Blok Baznda Istma Blge Istmas Sistemi
Konusu (Bina Altndaki veya atsndaki (Uzaktaki Bir Merkezden Istma)
Kazan Dairesinden Istma)

Reglaj Blok baznda reglaj daha kolaydr. Bloklar aras balans temin etmek zordur. Birok
(Balans) uygulamada binalar arasnda 5-6Cye varan scaklk
farklar olduu tespit edilmitir. Oda scaklnn
stanbulda 1C yksek olmas yakt tketiminin %10
daha fazla olmasna neden olur.

Arza ve Avantajldr. Kaliteli kazan ve brlrler kullanldnda servis ve

Sistemin a- Atmosferik brlrl kaliteli bir kazan bakm skl ok azdr. Ancak datm hatlarnda
Kesintiye kullanldnda , arza ve kesinti riski yok birka yl sonra genellikle sorunlar yaanmaktadr.
Uramas denebilecek kadar azdr. Galerilerdeki borularda herhangi bir kaak olmas
b- flemeli brlrl kazan ve brlrler de durumunda, bu kaan bulunabilmesi iin sistemde
kullanldnda kaliteli cihazlarn servis bakm skl baz yerlerin krlmas veya kazlmas gerekmekte,
azdr. bu esnada sitenin stma sisteminin tamamen
durmas ve kesintiye uramas sz konusu
olmaktadr. Sistem iletmeye alndktan en ge
birka yl sonra bu sorun genellikle yaanmaktadr.
Bu durumda tesisata su baslmakta, kazan ve
tesisatta kirelenme ve korozyon sorunlar
yaanmakta , sistem verimi dmektedir.
Bir ok sitede kaak olduu ve kesinti istenmedii
iin doldurma vanas ak braklmaktadr Yksek su
faturas , kirelenme korozyon ve enerji kayb gibi
ok nemli sorunlar olumaktadr.

Dk Gaz A- Dk doal gaz basncnda alabilme : A- Dk doal gaz basncnda alabilme :

Basncnda ve Doalgaz brlrlerinin 21 mbar ve 300 mbar Doalgaz brlrlerinin 21 mbar ve 300 mbar
Dk Voltaj basnta alabilen tipleri vardr. Basn basnta alabilen tipleri vardr. Basn deiiminde
Altnda deiiminde + %15 tolerans ile alrlar. + %15 tolerans ile alrlar.
alabilme a- Olabildii kadar 21 mbar basnta alan a- Olabildii kadar 21 mbar basnta alan brlrler
Yetenei brlrler tercih edilmelidir. (Byk kapasiteler hari.) tercih edilmelidir. (Byk kapasiteler hari.)
b- Klasik tip 21 mbar da alan doal gaz brlrleri b- Klasik tip 21 mbar da alan doal gaz brlrleri
~17 mbar gaz basncna kadar alr. ~17 mbar gaz basncna kadar alr.
c- Gaz armatr grubu ap kk seilmeyen, kaliteli c- Gaz armatr grubu ap kk seilmeyen ,
tip flemeli brlrler daha dk gaz basncnda da kaliteli tip flemeli brlrler 12 mbar gaz basncna
(12 mbar gaz basncna kadar) alrlar. kadar alrlar.
d- Kaliteli tip atmosferik brlrl kazanlar ok dk d- Kaliteli tip atmosferik brlrl kazanlar 6 mbar gaz
gaz basncnda bile (6 mbar gaz basncna kadar) basncna kadar alrlar.
alrlar.
B- Dk voltaj altnda alabilme : B- Dk voltaj altnda alabilme :
a- Doal gaz brlrleri seilirken dk voltaj altnda a- Doal gaz brlrleri seilirken dk voltaj altnda
(180 V gibi) alp almad aratrlmaldr. (180 V gibi) alp almad aratrlmaldr.
b- Kazanlarn kontrol panellerinin 200 voltun altnda b- Kazanlarn kontrol panellerinin 200 voltun altnda
arza yapt ve almad bilinmektedir. Ancak arza yapt ve almad bilinmektedir. Ancak 170
170 voltta alabilen paneller de mevcuttur. voltta alabilen paneller de mevcuttur.

Emniyet Emniyetlidir. Kaliteli kazan ve brlr monte edilmeli Kaliteli kazan ve brlr monte edilmelidir. Sistem
tam gvenlik sistemi uygulanmaldr. yksek basnl ise s merkezi daha risklidir. Ancak
bloklar herhangi bir tehlikeye maruz deildir. Tam
gvenlik sistemi uygulanmaldr.

mr Kullanlan kazan cinsine bal olarak mr Kazan ve eanjr mr seilen rnn kalitesine
deimektedir. Kaliteli bir kazann mrnn 60 baldr. Galerilerdeki borularn mr ortalamada 10
yldan fazla olabildii grlmtr. yla ulaamamaktadr.

Kullanma 1- Daha ekonomik ve daha kullanldr. Kullanma
Scak Suyu scak suyu bina altna monte edilen boyler ile temin
edilebilir.
2- Kullanma scak suyu ayrca daire baznda da
temin edilebilir. Bunun iin genellikle elektrikli
termosifon veya ofben kullanlr.
1- Kullanma scak suyunun s merkezinden
datlmas borulardaki s kayplar , galerilerdeki
borularn bir sre sonra rmesi vb. sorunlar
nedeniyle dezavantajldr.
2- Her blok altna eanjr ve boyler monte edilebilir.
3- Her daire de kullanma scak suyu elektrikli
termosifon veya ofben ile temin edilebilir.

Su Sertlii Sistem kapal ve kaaklar az olduundan sistem Hatlarda meydana gelen kaaklar, ilerleyen yllarda
suyun sertliine kar daha az duyarldr. arzalar sonucu sistemdeki suyun zaman zaman

Tablo 4.3 BLGE ISITMASI LE BNA BAZINDA MERKEZ ISITMA SSTEMLERNN

KARILATIRMASI (YAKIT DOAL GAZ) (Devam)
81
Karlatrma Blok Baznda Istma Blge Istmas Sistemi
Konusu (Bina Altndaki veya atsndaki (Uzaktaki Bir Merkezden Istma)
Kazan Dairesinden Istma)

Su Sertlii Suyun ok sert olduu yerlerde tasfiye edilmi su tamamen boaltlmas gibi nedenlerle sisteme nemli
kullanlmas nerilir. lde yeni su takviyesi yaplr.
a- Sistemde mutlaka su yumuatma ve dozajlama
tesisi bulunmaldr.
b- Kazan dairesine mutlaka bir plakal eanjr monte
edilmeli , galerilere giden su bu eanjrlerde ,
kazandan gelen su ile stlmaldr. Bylece pislik ve
kirecin kazan tkamas yerine , eanjrde kolayca
temizlik yaplabilir.

Mimari 1- Allm olarak bodrum katnda bir kazan dairesi
nlemler hacmine gereksinim vardr. Ancak at katnda da
kazan dairesi oluturulabilir.
2- Her kazan dairesinde baca gerekir.
1- Her bina altna eanjr ve pompalama sistemi
monte edildiinde yine bir makina dairesi gereklidir.
2- Bacalarn yapda igal ettii yerlerden tasarruf
edilir.
3- Is merkezi bir blok altnda veya bamsz olabilir.
Is merkezi iin byk bir yere ihtiya vardr.
4- Galerilerin dzenlenmesi mimari zm gerektirir.
Galerilerin yapm , inaat srasnda hareket
kabiliyetini azaltt iin inaat ilerini zorlatrr.

evre evre artlarna uygunluk , seilen kazan ve brlr evre artlarna uygunluk seilen kazan ve brlr
kalitesi ile salanabilir. Ancak Low-nox brlrl kalitesi ile salanabilir.
atmosferik tip kaliteli kazanlar kullanlmas , evre
artlar iin ideal zmdr.

Sonu : Bir kojenerasyon nitesinin atk enerjisini kullanmak szkonusu olduunda ,ok ucuz enerjiyi kullanabilmek iin
blgesel stmann dezavantajlarna katlanlabilir. Kojenerasyon nitesinin atk enerjisi ok ucuz imkanlarla alnamayacak ise
veya byle bir imkan yoksa ve yakt cinsi doal gaz ise; her binay altndaki (veya atsndaki) kalorifer kazan ile stmak her
zaman daha uygundur.

Tablo 4.3 / BLGE ISITMASI LE BNA BAZINDA MERKEZ ISITMA SSTEMLERNN

KARILATIRMASI (YAKIT DOAL GAZ) (Devam)
4.1.3. Merkezi Bina Istmas (Bina Altndan Istma)
Blok baznda merkezi bina stmasnda, doal gaz,
yakt olarak dier yaktlarla kyaslandnda her yn-
den avantajldr. Bu noktada tek belirsizlik doal ga-
zn tekel olarak fiyatnn devlet tarafndan belirlene-
cek olmasdr. Dolays ile fiyatlar sadece ekonomik
kriterlere gre deil; ayn zamanda, siyasi kriterlere
gre de belirlenecektir. Ancak, benzer problem fuel
oil, hatta kmr iin de sz konusudur. Blok baznda
merkezi stmada doal gaz kullanm halinde alter-
natif, doal gazl kat kaloriferi ile snma olacaktr.
Bireysel stma ile bina baznda stma sistem kar-
latrmas Tablo 4.4de verilmitir.
Eer merkezi stma mevcut olan binalarn doal ga-
za dnm sz konusu ise, kesin olarak doal gaz
kazanl, scak sulu merkezi stma daha avantajldr.
Yeni bir bina sz konusu olduunda ise, binann bo-
yutu nem kazanr. ki kat gemeyen birka daireli,
kazan dairesi olmayan, kk bir yapda kat kalori-
feri daha ekonomik olabilir. Ancak daire says fazla-
latnda, merkezi stma yatrm maliyeti asndan
avantajl konuma gelir. Seilen cihazlara ve sisteme
82
bal olmakla beraber, iki dairenin zerinde mer-
kezi stma daha avantajldr. Ayrca 3 ve daha fazla
daireli yaplarda bina altndan stma (Merkezi st-
ma) gvenlik nedeniyle de tercih edilmelidir. Sonu
olarak bloklarn stlmasnda, yakt olarak doal gaz
kullanldnda, en uygun yntem doal gazl merke-
zi scak sulu stma sistemidir.
Kazan seerken gaz yollar direnci kontrol edilmelidir. Bir
kazann gaz yollar direnci ne kadar fazla ise, sesi ve br-
lr problemleri de daha byk oranda fazla olacaktr. Do-
al gazda en uygun kazan tipi ise, Atmosferik brlrl ka-
zanlardr.
4.1.4. Kat ve Villa Istmas
Kat ve villa stmas boyutunda, doal gaz yine rakip-
sizdir. Bu boyutta doal gazda iki zm mevcuttur:
1. Duvar tipi kombi cihazlar.
Duvara monte edilen ofben tipindeki kombi ci-
hazlar hem stma scak suyunu, hem de scak
suyunu birlikte retir. Cihazlar atmosferik br-
lrl olup; stma ve s deitirici yzeyleri pas-
lanmaz elik, bakr ve bronz malzemelerden ya-
plabilmektedir.
 ekil olarak ofbenlere benzer ve duvara aslarak
monte edilirler. Avantajlar:
a- Alternatiflerine gre ucuzdur.
b- Hem stma, hem de kullanma scak suyu te-
mini ayn zamanda mmkndr.
c- Duvara monte edildii iin az yer kaplar.
d- Sirklasyon pompas ve kapal genleme tan-
k zerindedir.
Dezavantajlar ise:
a- mrlerinin 3-5 yl gibi ksa olmas (zellik-
le Trkiyede kullanma suyunun amurlu ve bir-
ok ilde kireli olmas ciddi sorunlar yaratmak-
tadr. ofbenlerin ekonomik mrlerinin 8-10 yl
olduu ve gnde ortalama yarm saat kullanl-
dklar dnlrse, stma mevsiminde gnde
ortalama 20 saat alan kombi cihazlarn mr-
lerinin cihaz kalitesine ve kullanma bal olarak
5 yl olmas doaldr),
b- Servis ve yedek para giderlerinin fazla olma-
s (Her stma mevsimi sonunda baz para dei-
ikliklerine ihtiya gstermesi),
c-Kapasitelerinin snrl olmas (Genellikle
20.000 25.000 kcal/h),
d- Verimlerinin daha dk olmas,
e- Otomatik kontrol sistemlerinin snrl olmasdr.
Sonu olarak duvar tipi ofben prensibi ile al-
an komple alan cihazlar, iki en fazla katl
yaplarda, kazan monte edilecek yeri olmayan 80
100 m2 daireler iin dezavantajlarna ramen
pratik olmaktadr.
Baca sorunu olan yaplarda kombi cihaz kullan-
maktan kanlmaldr. Hermetik kombi ise daha
fazla problem yaratan cihaz tipidir.
2. Deme tipi stma cihazlar (Villa kaloriferi)
Doal gaz veya sv yaktla alabilen kazan +
boyler ve otomatik kontrol sisteminden oluan
(veya boylersiz) stma sistemleri (villa kalorife-
ri), stma ve kullanma scak suyunu birlikte re-
tir.
Doal gaz sz konusu olduunda, atmosferik
brlrl villa kaloriferi ideal zmdr.
Avantajlar:
a- Uzun mrldr.
b- letme verimi ok yksektir.
c- Otomatik kontrole msaittir. Ecomatic panel
ile konfor yakt tasarrufu ve ilave imkanlar var-
dr. Elektrik kesintisine kar 8 yl rezervlidir.
(Hafta sonu evleri donma emniyet dzeni, gece
iletmesi v.b.)
d- Boyler (Kullanma suyu) scakl sabit kala-
caktr. (55C veya ayarlanan scaklkta) Ayn an-
da 2-3 banyoda scak su kullanma olana vardr.
e- Ayn binada deme stmas ve radyatrl
stma iin tek kazan kullanlabilecektir.
f- Doal gaz, LPG ve sv yakt dnml tiple-
ri mevcuttur.
g- zellikle kazan, ayr bir katta planlanan vil-
lalarda, ortam scaklnn sabit kalmas, gece i-
letmesi, uzaktan kumanda imkanlar ile idealdir.
h- Ev gvenlii tam gvenlik sistemi ile salan-
mtr.
i- Yakttan ortalama %40 tasarruf salar.
Dezavantajlar:
a- Kazan dairesi hacmine ihtiya vardr. (Kk
bir amar odas (1,5x2mt.) kadar)
b- lk yatrm maliyeti daha fazladr. (Ancak ilk
iki yln sonunda daha ekonomiktir.)
Doal gazl kat ve villa kalorifer uygulamalarnda
sonu olarak; kazan konulmas iin ayr yer bulun-
mayan, 80-100 m2 kullanma alan olan tek daireler-
de; demelerde s yaltm yaplmas kayd ile, en
fazla 2 veya 3 katl binalardaki kk dairelerde
kombi ofbenlerin kullanlmas; villa tipi uygulama-
larda ise atmosferik brlrl boylerli kazan kullanl-
mas daha uygundur.
4.2. MERKEZ ISITMA SSTEMLER
4.2.1. Scak Sulu Istma Sistemleri
rnek bir (90/70C) scak sulu stma sistemi stma
merkezi projesi ekil 4.5dedir.
Bir scak su sistemi genel olarak scak su kazan, su
tayc borular, stc elemanlar, sirklasyon pompa-
s, genleme kab, otomatik kontrol cihazlar ve e-
itli donatm ve ara paralarndan oluur. Istc ak-
kan olarak scakl 110C deerinin altnda bulunan
scak su kullanlr. Scak su sistemlerinin byk o-
unluu atmosfere aktr ve su scakl 90C dee-
rini amaz. Scak su kazannda retilen scak su bo-
rularla stlacak hacimlere yerletirilmi radyatr,
konvektr, scak hava apareyi gibi stc elemanlara
tanr. Burada souyarak ssn oda hacmine bra-
kan scak su, kazana geri dner.
Suyun dolam eski sistemlerde doal olarak (gravite
ile), yeni sistemlerde ise daha ekonomik ve konforlu
olduu iin sirklasyon pompalar ile salanr. Sirk-
lasyon pompalar gidie monte edilmelidir. (ekil 4.6)
83
Karlatrma Bina Istma Sistemi
Konusu (Bina Altndaki veya atdaki
Kazan ile Bina Istmas)
Yakt Maliyeti Merkezi sistemde kullanlan
kazanlarn verimleri kombilere
gre daha yksektir. Ayrca
otomatik kontrol imkanlar
sayesinde sistemin kullanma
verimi de daha yksektir. Binadaki
btn hacimler srekli olarak
stlmaktadr. Btn yapnn
srekli stlmas artnda en az
yakt tketimi merkezi
sistemdedir.
lk Yatrm Apartmanda mevcut merkezi
Maliyeti, Eski kazan yeni bir doal gaz kazan
Apartmanlar ile deitirmek yeterlidir. Baz
alnacak en ucuz zmdr.
Apartmanda mevcut kazan yeni
bir doal gaz kazan ile
deitirilmeli ,eski pompalar
deitirilmeli , pompalar gidie
konmal, bacaya paslanmaz elik
klf konmal , ak tip genleme
tanklar kapal tiplerle
deitirilmelidir. Radyatrlerin
nne termostatik vana
konulmasn neririz.
lk Yatrm Yeni binalarda boru sistemi
Maliyeti, Yeni maliyeti yaklak ayn alnrsa,
Apartmanlar fark , cihaz fiyatlarndan ve katlar
aras yaltm maliyetinden
olumaktadr. Merkezi sistem yine
en ucuz zmdr.
Konfor D scaklk kompanzasyonlu
kontrol paneli, termostatik
radyatr vanas ile kontrol
edilerek istenilen scaklkta
Tablo 4.4 / BREYSEL ISITMA (KOMB) - BNA BAZINDA ISITMA SSTEM
KARILATIRMASI
84
Gelimi Kombili Standart Kombili
Bireysel Istma Bireysel Istma
Bu tip kombilerde cihaz verimleri Bu kombilerde cihaz verimleri
merkezi sisteme yaklar. dk olduu gibi, sistem
Modlasyonlu brlrl kombilerde kullanma verimleri de dktr.
sistem kullanma verimi de Bamsz ve kesintili almann
yksektir. Cihazlarn alma ve avantajlar iin gelimi
durmalar srasnda kt yanma kombilerde ifade edilenler aynen
oluur. Kt yanma sonucu kurum geerlidir. Cihazlarn alma ve
oluur ve yakt sarfiyat artar. durmalar srasnda kt yanma
On - off alan cihazlarda bu oluur. Kt yanma sonucu kurum
nedenle de arza olasl daha oluur ve yakt sarfiyat artar.
fazladr. Modlasyonlu kombilerde On - off alan cihazlarda bu
ise stma ihtiyac azaldnda , nedenle de arza olasl daha
yakt ve alev de kslp dk fazladr.
kapasitelerde yanma devam eder.
Modlasyon sayesinde yakt
sarfiyat ve arza riski azalr ,
kurum olumaz. Bireysel
sistemlerin en nemli avantaj
kesintili altrlabilmesidir.
Sistem evde kimse yokken
altrlmayabilir veya ev ksmen
stlabilir. Merkezi sisteme gre
gerekli olmad zaman stma
yapmamaktan kaynaklanan ilave
bir yakt tasarrufu vardr. Burada
ana art dairelerin birbirlerine
kar izole edilmeleridir. Yeni
yaplan binalarda bireysel stma
yaplacaksa bu yaltm yaplmal,
stlan hacimlerden stlmayan
hacimlere s kaa nlenmelidir.
Aksi halde veya eski binalarn
bireysel stmaya
dntrlmelerinde baka
dairelere kar olan s kayplar
dolays ile beklenen tasarruf
gereklemeyecektir.
Daha pahaldr. Ayrca daire Daha pahaldr. Ayrca daire
iindeki radyatrleri beslemek iin iindeki radyatrleri beslemek iin
yatay stma borular monte yatay stma borular monte
edilmek zorundadr. Bu borular edilmek zorundadr. Bu borular
monte etmek iin inaat ileri, monte etmek iin inaat ileri,
daire iinde boya , badana ileri daire iinde boya, badana ileri
gerekecektir. gerekecektir.
Apartman byklne bal Apartman byklne bal
olmakla birlikte %35 olmakla birlikte %25
mertebelerinde daha pahaldr. mertebelerinde daha pahaldr.
Daire iinde radyatrlere borular Daire iinde radyatrlere borular
balamak iin tesisat yapmak balamak iin tesisat yapmak
gerekir. gerekir.
Modlasyonlu yanma, i scaklk scaklklar ideal deerlerde
kumandal enerjimetre, tutulamaz. deal konfor
termostatik radyatr vanas ile salanamaz . Cihaz on - off
kontrol salanarak istenilen alt iin istenilen scaklkta
Karlatrma Bina Istma Sistemi Gelimi Kombili Standart Kombili
Konusu (Bina Altndaki veya atdaki Bireysel Istma Bireysel Istma
Kazan ile Bina Istmas)

Konfor stma ve ideal konfor salanr. scaklkta stma ve ideal konfor su alnamaz. Su scakl debiye
salanr. Ancak alt kattaki komu bal olarak deiir . Konfor
kombiyi kullanmazsa veya baz bozulur. Alt kattaki komu
odalarnn stclarn kapatrsa , kombiyi kullanmazsa veya baz
demeler daha souk olaca odalarn-daki stclarn
iin konfor biraz bozulur. kapatrsa demeler daha souk
olaca iin konfor biraz daha
bozulur.

Ses (Grlt) a- Atmosferik brlrl kaliteli bir Kaliteli kombi kullanlmas halinde Cihaz kalitesine bal olarak
kazan kullanlrsa ses problemi ses problemi yoktur. yaanlan daire iinde bir ses
yoktur. (grlt) oluabilir. zellikle scak
b- flemeli brlrl kazanlar suyun az kullanld anda on - off
kullanlmas halinde ses alma srasnda kombi ok sk
(grlt) sorunu oluacaktr. devreye girip kar ve grltl
Brlr ve baca susturucular yanma ile ses oluur ve
kullanlmas halinde bacadaki rahatszlk verir.
sesin snmlendirilmesi ok
zordur. Yanma srasnda oluan
yksek frekansl sesler baca
susturucusunda snmlendirilir.
Ancak dk frekansl sesler
baca susturucusundan geerek
(ki uultu eklindeki rahatsz
edici sesler dk frekansl
seslerdir) st katlarda grltye
neden olmaktadr. Byk
kapasiteli kazanlar kullanlaca
iin genellikle flemeli brlrler
kullanlmaktadr. Kazan
dairesine bitiik veya stndeki
birka katta ses ok ciddi sorun
olabilir. Ayrca bacann iinden
kan ses de etrafndaki odalara
dalp rahatszlk verecektir.
Baca iersindeki sesin
etrafndaki odalara daha az
gemesi iin ;
a- ok kaliteli bacalar
kullanlmaldr. (Prefabrik tip ift
cidarl zel bacalar kullanlmal.)
b- Bacann etrafna beton perde
veya dolu tuladan kaln (~20 cm)
duvar rlmelidir.
c- Baca yatak odas , salon gibi
hacimlere yakn geirilmemelidir.

Servis Skl Servis ve bakm sadece merkezi Her daire kendi kombi cihaznn Bu cihazlarda arza olasl daha
ve Servis kazan iin gereklidir. Ylda bir kez servis bakm giderini fazladr. Her daire kendi kombi
Bakm normal bakm yeterlidir. karlayacaktr. Bu cihazlar iin cihaznn servis bakm giderini
Maliyeti Atmosferik brlrl tiplerde servis skl bir yldan da fazla karlayacaktr. En fazla servis
genellikle ilave arza servisine olabilmektedir. ou zaman bakm maliyeti bu alternatif iin
gerek kalmaz. Tek cihazn servis normal yllk bakma gerek geerlidir.
bakm gideri btn dairelerce olmamaktadr.
paylalacaktr.

letme Daha uygun. Daire iinde kapatlan radyatr a- Servis maliyeti daha fazladr.
Maliyeti miktarna, alt ve st katlarn b- Daire iinde kapatlan radyatr
Yakt+Servis stlp, stlmama durumuna gre miktarna , alt ve st katlarn
iletme ekonomisi bireysel olarak stlp stlmama durumuna gre
daha da fazla olabilir. ekonomi salanabilse dahi dk
cihaz verimi , servis skl ve
servis maliyetleri nedeniyle
iletme maliyeti yksektir.
Tablo 4.4 / BREYSEL ISITMA (KOMB) - BNA BAZINDA ISITMA SSTEM
KARILATIRMASI (Devam)

85
Karlatrma Bina Istma Sistemi Gelimi Kombili Standart Kombili
Konusu (Bina Altndaki veya atdaki Bireysel Istma Bireysel Istma
Kazan ile Bina Istmas)

Bamszlk Sistem srekli olarak almakta, Her daire bamsz olarak Her daire bamsz olarak
ve letme yakt ve iletme giderleri ortak stlmakta, istedii gibi bir stma stlmakta, istedii gibi bir stma
Kolayl olarak denmektedir. Daireler rejimi uygulamakta ve yakt rejimi uygulamakta ve yakt
stmada ortaktr ve birbirine iletme giderlerini kendi iletme giderlerini kendi
bamldr. demektedir. Bu sistemin en demektedir. Bu sistemin en
byk avantaj budur. byk avantaj budur.

Reglaj D hava kontrol paneli ve Enerjimetre ve termostatik Oda termostad ve termostatik

(Balans) termostatik radyatr vanalar radyatr vanalar kullanlrsa ideal radyatr vanalar kullanlrsa
kullanlrsa ideal reglaj ve snma reglaj ve snma salanr. reglaj ve snmada yeterli sonu
salanr. alnr.

Arza ve dealdir. Gelimi modlasyonlu Servis sklnn fazla olmas

Sistemin Avantajldr. ve tam emniyete sahip kombiler halinde sistem kesintiye sk
Kesintiye a- Atmosferik brlrl kaliteli bir ile sistem mkemmel alr (ok urayacaktr.
Uramas kazan kullanldnda , arza ve zel koullar dnda) kesinti
kesinti riski yok denebilecek kadar olmaz.
azdr.
b- flemeli brlrl kazan ve
brlrlerde kullanldnda kaliteli
cihazlarn servis bakm skl
azdr.
Dk Gaz Kaliteli kombi cihazlarn 2 mbar Standart kombiler dk doal
Basncnda A-Dk doal gaz basncnda basnca kadar (dk kapasitede gaz basncnda alamaz. Dk
ve Dk alabilme : de olsa ) alabilirler. Sistem voltajda ise sorun yaratabilir.
Voltaj Altnda Doal gaz brlrlerinin 21 mbar durmaz, risk olumaz.) Voltaj reglatr kullanlmaldr.
alabilme ve 300 mbar basnta alabilen zellikle tp gaz kullanlan Tp gaz kullanlan yerlerde
Yetenei tipleri vardr. Basn deiiminde yerlerde LPG tpn sonuna (zellikle souk havalarda) LPG
+ %15 tolerans ile alrlar. kadar kullanmak mmkndr. tpndeki gaz yarya indiinde
a- Olabildii kadar 21 mbar tp deitirmek gerekebilir.
basnta alan brlrler tercih Pahal ve yorucu bir kullanm
edilmelidir. (Byk kapasiteler oluabilir.
hari)
b- Klasik tip , 21 mbar da alan
doal gaz brlrleri ~17 mbar gaz
basncna kadar alrlar.
c- Gaz armatr grubu ap kk
seilmeyen , kaliteli tip flemeli
brlrler daha dk gaz
basncnda da (12 mbar gaz
basncna kadar) alrlar.
d- Kaliteli tip atmosferik
brlrl kazanlar ok dk doal
gaz basncnda bile (6 mbar gaz
bascna kadar) alrlar.
B- Dk voltaj altnda
alabilme :
a- Doal gaz brlrleri seilirken
dk voltaj altnda (180 V gibi)
alp almad aratrlmaldr.
b- Kazanlarn kontrol panellerinin
200 voltun altnda arza yapt ve
almad bilinmektedir. Ancak
170 volt da alabilen paneller de
mevcuttur.
Emniyet Tekniine uygun ve yeterli bacaya Baca balants olmasna ramen
Merkezi sistemler emniyetlidir. sahip olduklarnda gelimi bacada meydana gelebilecek
kombiler ok emniyetlidir. Ancak aksaklklarda, tam gvenlik
kat says arttka risk de artar. elemanlar (maliyet arttrd iin
ok zel nedenler dnda yksek veya baka nedenle)
yaplarda olabildiince merkezi kullanlmazsa lmle sonulanan
sistemler tercih edilmelidir. Tam zehirlenmeler olabilir. Dk gaz
gvenlik sistemi ve dk gaz basnlarnda alabilme zellii,
basncnda dk yksek basn otomatikleri,

Tablo 4.4 / BREYSEL ISITMA (KOMB) - BNA BAZINDA ISITMA SSTEM

KARILATIRMASI (Devam)

86
Karlatrma Bina Istma Sistemi
Konusu (Bina Altndaki veya atdaki
Kazan ile Bina Istmas)
Emniyet
mr Kullanlan kazan cinsine bal
olarak mr deiir. Ancak kaliteli
bir kazan kullanlmas halinde
mr 30 yldan fazladr.(Kazan
mr 60 yldan fazla da
olabilmektedir)
Kullanma 1- Daha ekonomik ve daha
Scak Suyu kullanldr. Kullanma scak suyu
bina altna monte edilen boyler ile
temin edilebilir.
2- Kullanma scak suyu ayrca
daire baznda da temin edilebilir.
Bunun iin genellikle elektrikli
termosifon veya ofben kullanlr.
Su Sertlii Su kanallar geni olduundan
suyun sertliine kar daha az
duyarllk sz konusudur.
Mimari 1- Sadece merkezi baca gerekir.
nlemler 2- Allm olarak bodrum katnda baca gerektirir. Toplam baca yeri
bir kazan dairesi hacmine
gereksinim vardr. Ancak at
katnda da kazan dairesi
oluturulabilir.
3- Su datm kolonlar iin yer
gereksinimi vardr.
4- Daireler ve katlar aras s
yaltmna gerek yoktur.
5- Kalorifer kazan at katna da
monte edilebilir.
evre Kazanlar baca balantl olup,
yanma rnleri baca ile at
stnden dar atlr. Yakma mkemmellikte performansa
sisteminde alnan nlemler
dolays ile emisyonlar
standartlarn altndadr
Tablo 4.4 / BREYSEL ISITMA (KOMB) - BNA BAZINDA ISITMA SSTEM
KARILATIRMASI (Devam)
Gelimi Kombili
Bireysel Istma
alabilme ans aranmaldr.
mr 15 - 20 yl mertebesindedir.
Kombi cihaz ayn zamanda
kullanma scak suyunu
retmektedir. Kombide boyler
bulunduundan depolama
yaplabilmekte bu konforu ve uzun
mr garanti etmektedir.
Modlasyonlu alma ve boyler
ile istenilen scaklkta su srekli
alnr ve ideal konfor salanr
Su dar eanjr borular iinde
olduundan su sertliine daha
fazla duyarldr. Kullanma scak
suyu boylerle retildiinden bu
taraf sertlikten fazla etkilenmez.
1- Her dairede tekniine uygun bir
ihtiyac daha fazladr.
2- Ayr bir kazan dairesine ihtiya
yoktur. Bunun yerine daire
ilerinde kombi iin yer ihtiyac
vardr.
3- Su datm kolonlar yoktur.
4- Daireler ve katlar aras s
yaltm gerekir.
5- Daire iinde radyatrler
arasnda borulama + doal gaz
borusu gerekir.
Bacal tipleri evre asndan
merkezi kazanlara yakn
sahiptir. Yanma odasnda
emisyonlar azaltc nlemler
alnmtr. Hermetik tiplerin
Trkiyedeki uygulamasnda ise,
yanma rnlerini d duvar
zerinden dar attklarndan
dolay baz sakncalar
olumaktadr. Bina baca
deliklerinden dolay biraz irkin bir
grnm alabilir , st kattakikomu
cam atnda (zel durumlarda)
yanm gazlar hissedebilir.
rnein Alman Standartlarnda
yanma rnleri d duvar zerinden
dar atlan hermetik kombilerin
gc 11 KW ile snrlandrlmtr.
Standart Kombili
Bireysel Istma
yangn emniyet vanalar gibi
nlemler ile maliyet artsa da ,
emniyet de artar. ok zel
nedenler dnda yksek yaplarda
olabildiince merkezi sistemler
tercih edilmelidir.
mr 4 - 6 yl mertebesindedir.
Kombi cihaz ayn zamanda
kullanma scak suyunu
retmektedir. Kombide eanjr
(ani stc) bulunmakta depolama
yaplmamaktadr. Bu konforu
azaltr ve mr ksaltr. Cihaz
on - off alt iin istenilen
scaklkta su alnamaz. Su
scakl debiye bal olarak
deiir. Konfor bozulur.
Su dar eanjr borular iinde
olduundan su sertliine ok
duyarldr. Kullanma scak suyu
da eanjrde retildiinden bu
tarafta sertlikten etkilenir.
1- Her dairede tekniine uygun bir
baca gerektirir. Toplam baca yeri
ihtiyac daha fazladr.
2- Ayr bir kazan dairesine ihtiya
yoktur. Bunun yerine daire
ilerinde kombi iin yer ihtiyac
vardr.
3- Su datm kolonlar yoktur.
4- Daireler ve katlar aras s
yaltm gerekir.
5- Daire iinde radyatr arasnda
borulama + doal gaz borusu
gerekir.
Bacal tipleri bile emisyonlar
asndan kt performans
sergiler. Bu tip kombilerde
emisyon azaltc nlemler pahal
olduundan kullanlmamaktadr.
Hermetik tiplerin Trkiyedeki
uygulamasnda ise, yanma
rnlerini d duvar zerinden
darya attklarndan dolay baz
sakncalar olumaktadr. Bina
baca deliklerinden dolay biraz
irkin bir grnm alabilir , st
kattaki komu cam atnda
(zel durumlarda) yanm gazlar
hissedebilir. rnein Alman
Standartlarnda yanma rnleri
d duvar zerinden dar atlan
hermetik kombilerin gc 11 KW
ile snrlandrlmtr.
87
88
ekil 4.5 a/ 90/70C BLGE ISITMASI KAZAN DARES AILIM EMASI
 Tablo 4.5 b/ (ekil 4.5 ann devam)

89
Tablo 4.7 POMPALI SICAK SU LE ISITMA BORULARDAK BASIN KAYBI ZELGES (20C scaklk fark iin)
90
Tablo 4.7 (Devam)
91
Sistemde mevcut suyun snmas srasnda artan ha-
cim, genleme kab ad verilen bir depoda toplanr.
Modern sistemlerde ise d hava scaklna gre a- lama olmak zere iki boru ular. ekil 4.8 ve 4.9da
lan Ecomatic panelli sistemler kullanlr. Su scak-
l 90/70C yerine 70/55C seilerek, dk scak-
lk stmas konforu salanabilir. Ayrca radyatrler-
de termostatik vana kullanlr.
Scak sulu sistemler eitli kriterlere gre aadaki
snflara ayrlrlar:
a. Dolam ekline gre; doal dolam, pompal
dolam.
b. Uygulama byklne gre; kat kaloriferi,
merkezi blok stmas, blgesel stma.
c. Genleme kabna gre; ak veya kapal gen-
leme kab.
d. Boru tesisatna gre; tek borulu, ift borulu
e. Datm ve toplama biimine gre; alttan da-
tma ve toplama, stten datma alttan toplama.
Doal dolaml scak su sistemlerinde su gravite
yardm ile dolar. Kazanda snan su hafifler ve sis-
temin st ksmlarna kar. Burada radyatrlerde so-
uyup arlaarak tekrar kazana geri dner. Dolam
hz geli ve dnteki su scaklklar arasndaki far-
ka baldr. Basn farklar kk olduu iin, byk snda prensip olarak vana bulunmamaldr.
boru aplar gerektirir. Genellikle ift borulu olarak
yaplr. ift borulu sistemler iinde ise; srtnme ka-
yplarnn daha dengeli dald stten datma alt-
tan toplama sistemi doal dolam iin en uygun -
zmdr. Doal dolaml sistemler bugnk uygula-
malarda yerlerini tamamen pompal sistemlere brak-
mlardr.
4.2.1.1. Pompal Scak Sulu Istma Sistemleri
Pompal sistemlerde sistemin btn elemanlarnda
iyi bir dolam temin edilebilmektedir. Istma yk-
nn deiimine uygun olarak sistemdeki suyun s-
cakl her noktada hzl bir ekilde deitirilebilir.
Boru aplar doal dolama gre daha kk tutula-
bilir. Bu sistemde suyun alma scaklklar esnektir.
90C olan alma scakl iin dizayn edilmi bir
sistem, bahar aylar gibi s yknn az olduu za-
manlarda daha dk scaklklarda altrlabilir. K-
sacas konfor stmasna uygunluu, esneklii, ucuz-
luu ve basitlii pompal stma sistemlerinin tercih
nedenleridir. Pompal scak su sistemlerinde boru a-
p belirlenmesinde kullanlan basn kayb tablosu
Tablo 4.7de verilmitir. Burada boru aplarn belir-
lerken, en kritik devrede zgl basn dmnn 10
mmSS/m deerlerinden kk olmas nerilir.
92
4.2.1.2. ki Borulu Pompal Scak Su Sistemleri
Bu sistemde her stcya biri besleme ve dieri top-
iki farkl datm sistemi grlmektedir.
a) Alttan Datma Alttan Toplama Sistemleri: ekil
4.8de alttan datma ve alttan toplama sistemi
grlmektedir. Bu sistemlerde genellikle bod-
rum kata yerletirilen scak su kazanndan kan
ana besleme borusu, sirklasyon pompalar emi
kollektrne gelir. Pompa k kollektr ise
datma kollektr grevi yapar. Datma kol-
lektrnden yatay ana besleme borular ile bod-
rum kat tavan seviyesinde istenilen noktalara
datm yaplr. Bu noktalardan besleme kolonu
ad verilen dik borularla su st katlara ular. Her
radyatre branmanlarla besleme kolonundan s-
cak su balanr. Radyatr dnleri ise birer
branmanla besleme kolonuna paralel toplama
veya dn kolonuna balanr. Dn kolonlar
bodrum katta toplanan yatay ana borular ile bir-
leirler.
Bylece btn radyatrlerden toplanan su, dn
kollektrne ular. Kazan giriinde kapal gen-
leme kab baldr. Genleme kab ile kazan ara-
st kata kan gidi borusunda en st noktada
hava tp, 1/2" hava boaltma vanas ve otoma-
tik prjr montaj yaplmaldr. Bu noktadan d-
ey kolonlara doru giden borulara %2 eim ve-
rilmelidir.
Yatay borulara ve branmanlara eim verilmeli-
dir. Bylece sistem iinde oluacak havann en
st noktaya doru kendiliinden akarak boal-
mas salanr. Bu sistemlerde doal dolam
pompaya yardmc olmaktadr.
b) stten Datma Alttan Toplama: ekil 4.9da g-
rlen stten datma alttan toplama sisteminde
ise kazandan kan ana besleme kolonu ile su a-
t katna ular. Buradan %1 veya %2 eimli da-
tm borular ile at iinde dey kolonlara ula-
r, dey besleme ve branmanlarla radyatrler
scak su ile beslenir. Dn ise bir nceki siste-
min ayndr.
c) stten Datma stten Toplama
Eer bodrum katta borular geirmek zere hi-
bir yer yoksa, emsiye de denilen stten datma
stten toplama sistemleri kullanlabilir. Sistem
pompa yardm ile, doal dolama kar alt
iin, 90/70C sistemin basn kayb hesabnda
1m dey boru iin 12,5 mmSS eklenmelidir.
 lme borularndaki monometrik su
GENLEME KABI
stunu ykseklii
GENLEMA
KABI
LME
BORULARI lme borularndaki su LME
stunu ykseklii BORULARI

ISITICI ISITICI

POMPA

KAZAN KAZAN

POMPA

a) Pompa gidide b) Pompa dnde

NOT: Ak genleme depolu sistemlerde genleme deposundan gelen borunun tesisata baland noktada basn (0) dr. Bu
noktadan pompa emiine kadar olan tesisatta (-) basn pompa k ile genleme borusunun tesisata baland nokta arasnda
ise (+) basn oluur.
Pompay gidie monte ederseniz, tesisatta her nokta (st katlar dahil) daha homojen snacaktr. Sirklasyon pompasn dne
monte etmek kt bir alkanlktr.

ekil 4.6 AIK GENLEME KAPLI BR ISITMA DEVRESNDE POMPANIN YERNE BALI OLARAK BORULARDAK BASIN DAILIMI

93
 (Gidi ve dn borular toplamnda 25mmSS/m
eklenmelidir.) ki kattan yksek yaplarda radya-
tr vanalaryla reglaj yaplmas teorik olarak su
datmn dengelerse de, ses problemi nedeniy-
le zorunlu kalnmadka bu sistem seilmemeli-
dir. at s merkezlerinde (yksek yaplarda) gi-
di ve dn borular en alt kata inip datm alt
kattan yukar doru yaplmal, ykselen gidi bo-
rularnn havalklar yine atda toplanmaldr.
ekil 4.10da ak genleme kab kullanlan alttan
datma alttan toplama sistemi grlmektedir. Ak
genleme kab kullanarak dier datm biimleriyle
de sistem oluturulabilir. Gnmzde ak genileme
kab kullanm terk edilmektedir. Bu sistemde bina-
nn en st seviyesinde genleme deposu vardr. Bu
depo gidi ve dn emniyet borular ad verilen bi-
rer boru ile kazan giri ve kna arada hi vana ol-
makszn balanr. Ayrca btn k kolonlar bir
havalk borusuyla genleme deposuna baldr.
Alttan datma alttan toplama sistemleri klasik sis-
tem olup;
a. Daha az boru kullanldndan daha ucuzdur.
b. Borularda s kayb daha azdr.
c. Sistemde basn dalm dengesizdir. Bu ne-
denle kolon ve radyatr musluklar ile yaplacak
reglaj ayar ok nemlidir.
stten datma alttan toplama ise daha pahal ancak
daha dengeli bir zm olarak bilinmektedir.
4.2.1.3. Tek Borulu Datma Sistemleri
Tek borulu datma sistemi ekil 4.11de gsteril-
mitir. Kazandan kan ana besleme borusu sra ile
btn radyatrleri dolar. Her radyatr gerei kadar
scak suyu bir braman ile ana borudan alr. Ana bo-
ruda kesit daraltlr. Radyatrde souyan su tekrar
ana boruya verilir. Her radyatrden sonra ana boru-
daki suyun scakl biraz der. Btn radyatrleri
dolaarak souyan ana borudaki su kazana dndr-
lr. Sistemin ana zellii dne yakn radyatrlerin
daima daha az scak su ile almasdr. Bu zellikten
dolay ayn hat zerinde kullanlabilecek radyatr sa-
ys snrldr. nce kuzey ynndeki radyatrlere (%1 veya%2) verilir. Yatay 1 m boruda 1 cm kadar
scak su verecek ekilde datm yaplmas, 25.000
kcal/he kadar olan kapasitelerde yeterli dzeltmeyi
pratik olarak salayacaktr. Daha ok sayda radyatr
kullanlmas gerektiinde; zellikle ok katl binalar-
da paralel tek borulu datm sistemleri kullanlr.
Bu sistemler boru yatrmndan nemli lde eko-
nomi salarlar. Istlan hacimde az boru bulunmas
nedeniyle estetik olarak ift borulu sistemlere gre
94
daha avantajldrlar. zellikle kat kaloriferi gibi k-
k apl uygulamalarda ok yaygn olarak kullan-
lrlar.
Tek borulu sistemlerin en nemli problemlerinden bi-
ri de ana borudan radyatrlere alnan su debisinin aya-
rdr. Bunun iin genellikle uygulanan yntem radya-
tr altnda ana boru apn daraltmaktr. kinci yntem,
ise zel fitting kullanmaktr. Ayrca radyatr vanala-
rndan reglaj yapma olanandan da yararlanlabilir.
Bu sistemin avantajlar
a. Montaj basittir.
b. Sistem ucuzdur.
c. Sistem kat kat dzenlenirse, her daireye veri-
len snn llmesi mmkndr.
d. Daha az delik delme gereksinimi vardr.
e. Estetiktir.
4.2.1.4. Hava Tahliyesi
Scak sulu stma sistemlerinde hava, sistemdeki su
dolamn engeller ve korozyona neden olur. Hava
yapan boru ve radyatrler iyi almaz. Hatta bazen
sistemin bir blgesinde dolam tamamen durabilir.
Suyun ierdii hava miktar scakla ve basnca
baldr. 1 barda 10C scaklkta 1 m3 suda: 43 litre
erimi hava bulunur. 90Cde bu deer 20 litreye d-
er. Su iinde erimi halde bulunan hava miktarlar
ekil 4.12de verilmitir. Bylece su soukken iin-
de eriyen hava, sndnda gaz halinde aa kar.
Su ile birlikte srklenen bu hava, su hz ne kadar
fazla ise sudan o kadar zor ayrlr. Kalorifer tesisatn-
dan hava alnrken pompann durdurulmas yararl-
dr. Scak sulu stma sistemlerinde hava olumasnn
ana kaynaklar; sisteme beslenen taze su ve ak gen-
leme kaplardr. Bu kaynaklardan giren erimi hal-
deki hava kazanda snma srasnda veya basncn
dk olduu, hatta negatif olabildii st katlarda
gazlaarak aa kar.
Pratikte, oluan havann hareketini boru sistemi iin-
de en yksek noktaya doru ynlendirmek iin yatay
borulara ak ynnde yukar doru hafif bir eim
eim yeterlidir. Ak genleme kab kullanldnda,
kolon sonlar toplanp bu kaba balanr. Havalk bo-
rular at arasnda bulunur. Havalk borularn at
arasna karma olana olmayan yerlerde tavan al-
tnda toplayarak emniyet gidi borusuna veya dier
bir kolona balamak mmkndr. Havalk borular
kolona balanacaksa, 500mm aaya indirilip sifon
oluturularak hava tamponu meydana getirilmelidir.
 OTO. PRJR
HAVA TP
(MN 20l.) 1/2

PRJR

RADYATR

POMPA
GENLEME KABI
KAZAN

ekil 4.8 / KAPALI GENLEME KABI OLAN ALTTAN DAITMA, ALTTAN TOPLAMA SSTEM

OTO. PRJR
HAVA TP 1/2
1/2 (MN 20l.)

RADYATR

POMPA

GENLEME KABI KAZAN

ekil 4.9 / KAPALI GENLEME DEPOSU OLAN STTEN DAITMA, ALTTAN TOPLAMA SSTEM
95
 ekil 4.10 / SICAK SULU ALTTAN DAITMA, ALTTAN TOPLAMA ISITMA SSTEM (Klasik Sistem)
Havalk borusu kma olana hi bulunmayan yerler-
de gidi kolonunun sonu 1/2" parmak boru ile 500 mm
daha ykseltilerek hava tp ve hava boaltma prjr
bu boru zerine konulabilir.
Scak sulu kalorifer tesisatndan, ana datma ve topla-
ma borularnda oluan havann havalk borusu ile gen-
leme deposuna gtrlmesinin olanaksz olduu yer-
lerde hava tpleri kullanlr. Tplere otomatik prjr
veya 1/2" boaltma vanas monte edilir. Hava boaltma
borusu drenaj kanalna ucu ak olmak zere (vanann
su karmas halinde grlebilmesi iin) balanr.
ekil 4.13de 10, 20 ve 40 lt. hacimli hava tplerinin
konstrksiyonu verilmitir.
Ayrca merkezi hava boaltma tplerine balanamayan
radyatr ve kolonlara prjr taklr. Bylece bu ele-
manlarda tekil olarak hava boaltm gerekletirilir.
4.2.1.5. Sirklasyon Pompasnn Yeri ve Sistemde
Basn Dalm
Ak Genleme Depolu Sistemlerde
ekil 4.6da pompal ak genleme depolu scak su
sistemlerinde pompann emi veya basma hattnda ol-
mas durumunda sistemde pompann yaratt fark ba-
sncnn dalm grlmektedir. Genleme kabnn
96
sisteme baland nokta, statik veya durgun nokta-
dr. Bu noktada pompann yaratt fark basnc sfr-
dr. Bu noktadan k ynnde pompaya kadar emi
(negatif basn), pompadan bu noktaya kadar (ak
ynnde) basma (pozitif basn) oluur. Genellikle
genleme kab kazana balandndan; pompa basma
tarafnda ise, btn borularda pompann yaratt fark
basnc pozitiftir. Pompa emite ise tam tersine pom-
pann yaratt fark basnc negatif deerdedir.
Sistemde herhangi bir noktadaki basn ise; sz konu-
su noktadaki suyun statik basnc ile fark basncnn
toplamna eittir. zellikle st katlarda toplam basn
deeri ilgintir. Eer pompa basma tarafnda ise sis-
temde her noktada toplam basn pozitiftir. Halbuki
pompa emite ise toplam basn statik basn ile pom-
pann yaratt emi basncnn (pompa basncnn)
farkna eittir. Eer statik basn, o noktadaki pompa-
nn emi basncndan kkse sz konusu noktada
negatif basn, yani vakum ortaya kar. Vakum halin-
de hem vana kafalarndan, hem hava tplerinden sis-
teme hava emilir; hem de suyun iinde erimi hava
aa karr. Buna pratikte hava yapma ad verilir. O
halde pompa emite ise, pompann basnc hibir nok-
tada, oradaki statik basnc gememelidir. Bu adan
en kritik noktalar en st kattaki radyatrlerdir.
 VENTL PRJR ISITICI

RNGN DEVRES (18.000. kcal/ha kadar 1)

1 (35.000 kcal/ha kadar 11/4)
3/4

1
1 3/4 1 3/4

EMNYET
VENTL GENLEME
KABI
KAZAN
GE 105 U veya GE 205 U 43

ekil 4.11 a / TEK BORULU YATAY ISITMA SSTEM

PRJR

Boru apn kltme yerine kta

kullanlabilecek venturi para
1 3/4 1
11/4 1 11/4

ekil 4.11 b / BY-PASS DETAYI VE VENTUR PARA

Bu radyatrlerle, genileme deposundaki su seviyesi
arasndaki seviye fark pompa basncndan byk ol-
maldr. Sirklasyon pompasnn basma tarafna kon-
mas halinde sistemde hava yapabilecek kritik nokta
olmayacaktr.
Bu nedenle yksek basnl pompalarn kullanld
byk ve yaygn sistemlerde pompa mutlaka basma-
ya konulur. Ak genleme deposunun at arasna
konamad, dolays ile yeterli statik basn salana-
mayan kk sistemlerde de (zetlersek her zaman)
pompa gidie monte edilmelidir.
Pompann basma tarafnda olmasnn tek sakncas
daha yksek su scaklklar ile alma zorunluluu-
dur. Ancak gnmzde basit dolam pompalar da
120C scakla kadar problemsiz alt iin; gidi-
e monte edilen pompalarda sorun olumaz.
Sonu olarak sirklasyon pompalar alkanlklarn
tersine, mutlaka gidie monte edilmelidir.
Kapal Genleme Depolu Sistem
Kapal genleme depolu sistemlerde, genleme depo-
su genellikle kazan dairesinde ve alakta bulunur.
Kapal deponun sisteme baland nokta yine dur-
gun noktadr ve dolam pompasnn yaratt fark
basnc sfr deerindedir.
Bu noktadaki statik basn ise, genleme deposunda-
ki sktrlm gaz tarafndan uygulanan basn de-
erindedir. Pompa kapal genleme depolu sistemler-
de de kazan knda olmaldr. Genleme kab ise
kazan giriinden nce balanr. Dolays ile btn
boru ebekesi pozitif basn altnda tutulur. Bu du-
rum zellikle 100C zerindeki kzgn su sistemle-

97
rinde ve at kat kazan dairelerinde ok nemlidir.
Borularn herhangi bir noktasnda buharlama olma-
mas iin, her yerde toplam basn buharlama basn-
cndan daha yksek olmaldr. at s merkezlerinde
sistemin susuz kalma riskini azaltmak iin; genleme
deposu kazan st seviyesinden yukarya monte edil-
melidir.
4.2.1.6. Su Hz
Su hz, pompa basnc ile boru sistemindeki aka
kar direnlerin dengelendii noktada oluan hz de-
eridir. Sistemde srtnme ve zel kayplardan olu-
an diren, hzn karesi ile orantldr. Yani hz iki ka-
tna ktnda diren drt kat artar. Hz katna k-
tnda ise, diren dokuz kat artacaktr. Bu diren de-
eri, pompa basncna eit oluncaya kadar su hz ve
buna bal olarak debi artar. Pompa basncn veya
borudaki direnleri azaltarak su hzn ve debisini ar-
trmak mmkndr. Bunun iin pompa devir saysn
artrmak, daha byk pompa kullanmak veya boru
apn artrmak gerekir. te yandan ayn debiyi dola-
trrken, daha dk hzlarda (bu demektir ki daha d-
k basn kayb ile) pompann harcayaca g daha
azdr. O halde boru aplar byk seildiinde iletme
60
55
50
45
Su iinde erimi hava
gideri (elektrik sarfiyat) azalrken, boru yatrm ma-
liyeti artar. Genellikle su hznn seiminde ana kriter-
lerden birincisi bu ekonomik dncedir.
Su hznn seiminde dier bir nemli kriter sestir.
Su ak sesi evreyi rahatsz etmemelidir. Bu neden-
le konfor stmasnda su hz branmanlarda 0,2-0,3
m/s mertebelerinde seilir. Su hznn 2" kadar boru-
larda 1 m/s, daha byk apl borularda ise 1,5 m/s
deerini amas istenmez. 2 m/s hza ulatnda ses
oluur. Blge stmas veya endstriyel stmada ana
datm borularnda hzlar 2 m/s deerlerine kadar
kabilir. Burada boru boyutlandrmada ana kriter
ekonomikliktir.
Ortalama basn dmlerinin; kk tesislerde
(2x106 kcal/h kadar) 5-8 mmss/m, orta tesislerde
(10x106 kcal/h kadar) 8-15 mmss/m ve byk tesis-
lerde 15-20 mmss/m hesaplanmasn neririz.
4.2.1.7. Sistemde Donmann nlenmesi
Scak su sistemlerinin tasarmnda su scaklnn
donma noktasnn altna dmemesi iin gerekli n-
lemler alnmaldr. zellikle stlmayan ve scakl
donma noktasnn altna debilen hacimlerden ge-
en borular ve byle hacimlere yerletirilmi radya-
trler bulunmas halinde, bu durum sz konusudur.
Byk binalarn stlmasnda, sistemde bu ekilde
donma noktas altnda elemanlar bulunmas olasl
daha fazladr. Sirklasyon devam ettii yani pompa

40 alt srece herhangi bir donma sz konusu deil-

35 dir. nk srekli olarak daha scak akkanla bes-
miktar cm3/L

30
lendii iin boru veya radyatrler sfrn altndaki s-
25
20
caklklara ak bile olsalar, dolaan su scakl yk-
15 sek olacaktr. Kazan almyor bile olsa btn sis-
10 temdeki su scakl donma noktas altna dmeden
0 herhangi bir donma olay meydana gelmez. Souk
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0 1.2 1.4 1.6 1.8 2.0 2.2 2.4 2.6 2.8 3.0
Efektif basn bar
iklimlerde, geceleri ve hafta sonlarnda almayan i
yerlerinde sirklasyon pompas bu yzden devaml
ekil 4.12 / SU NDE ERM HAVA MKTARI altrlmaldr. Eer sistem uzun sreli olarak sus-
turulacak ise bu durumda stma sisteminde mevcut
btn suyun tamamen boaltlmas gerekir. Radyatr
dilimlerinin alt ksmlarnda kalan az miktarda suyun
bile donarak o noktalarda atlamalara neden olduu
pratikte grlmtr. Antifriz kullanarak donma ola-
ynn nlenmesini, stma sistemlerinde nermiyo-
ruz. Gerek pahal olmas, gerek korozyona neden ol-
mas, gerekse almada pompa ykn artrmak,
akkann sl kapasitesini drmek gibi aksaklkla-
ra yol amas sebebi ile uygun deildir.
Buderus kazanlardaki ECOMATIC Panel donmaya
kar sistemdeki su scakln kontrol eder.

ekil 4.13 / HAVA TPLER

98
D hava scakl + 1C deerine dnce otomatik
olarak sirklasyon pompasn altrr.
Souk blgelerdeki scak sulu stma sistemlerinde,
sistem almakta olsa bile at arasndaki tesisatta bu-
lunan hareketsiz suyun donma olasl vardr. Bu
amala alnabilecek nlemler aada sralanmtr.
a.) Ak genleme depolu sistemlerde at arasndaki
btn havalk borular, emniyet borular ve genle-
me deposu ok iyi izole edilmelidir. Ayrca genle-
me depolarna kazandan geli borusu, depo alt se-
viyesinden ayrca balanmaldr. (By-pass yapl-
maldr.) Donmay nlemek iin bu sirklasyon
balants yaplmaldr. Bylece suyun depoda ha-
reketsiz kalmas nlenecektir.
b.) Kapal genleme depolu sistemlerde at arasnda
sadece havalk borular ve hava tp bulunabilir.
Bu elemanlar yine izole edilmelidir. Ayrca hava
tpndeki ve havalk borularndaki suyun hareket-
siz kalmasn nlemek zere, merkezi hava tp
st kattaki dn borularndan birine ayr bir sirk-
lasyon borusu ile balanabilir.
c.) Havalk borular eer mimar izin veriyorsa at
arasnda deil, st katn tavannda toplanabilir.
d.) atnn izolasyonu at aras demesine serilecek
cam yn iltesi yerine, kiremit altna uygulanacak
cam yn tabakas ile gerekletirilebilir. Ayrca
hafta sonu evleri blmnde de souk blge notla-
rn bulabilirsiniz. Souk blgelerde k aylarnda
kalorifer tesisatnn su testini yaptktan sonra, tesi-
satn suyunu kazandan boaltmak (zellikle cam-
lar takl deilse) yeterli olmamaktadr. Bu amala,
- Radyatrlerin alt ksmnda kalan su, radyatrler
sklerek tamamen boaltlmaldr.
- Islak rotorlu pompalar sklerek ilerindeki su
boaltlmaldr.
- Islak rotorlu pompalarn ilk altrmada ve her
stma sezonu balangcnda, n kapaklar alarak
rotorlarna ilk hareket el ile verilmelidir. (Motorun
yanmasn nlemek iin )
4.2.1.8. Kullanma Basnlar
Scak sulu stmada sistemdeki elemanlarn normal ba-
sn dayanm 4 bar deerindedir. Yani sistem eleman-
lar normal olarak 40 mss statik basnca dayankldr.
Bu ykseklik yaplarda yaklak 12-14 kata karlk ge-
lir. 50-60 mden daha yksek yaplarda ara tesisat kat-
lar oluturmak gibi zel nlemler almak gerekir. Bu
konu zel olarak yksek yaplar blmnde ele aln-
mtr.
Kazan dairelerinin at katnda oluturulmas kazanla-
r statik basntan kurtarr. Bu durumda alt katlarda ba-
snca dayankl radyatrler kullanarak 40 mden daha
yksek yaplara gidilebilir. Ancak dkm radyatrl
sistemlerde radyatrlere gelen basncn 60 mss deeri-
ni amas istenmez.
Kazan zerindeki statik basnc kaldrmann bir dier
yolu da eanjr kullanmaktr. Su hacmi fazla olan sis-
temlerde bu yntem kazan korumak ve mrn artr-
mak iin nerilmektedir.
4.2.1.9. Istma Tesisat Uygulamasnda Pratik Not-
lar
1- ift kazanl sistemlerde kullanlan denge kabnn
ierisinde bir delikli sac bulunmaktadr. Bu sacn
sayesinde;
a- Sudaki partikl halindeki amur ve pislikler sac
zerinde toplanr ve denge kabnn dibine akar.
Denge kabnn dibinde bulunacak bir amur alma
ventilinden bu pislikler dar alnr.
b- Farkl devrelerin sular daha iyi karm salar-
lar. Denge kab burada karm kab grevini g-
rr.
c- Delikli sac arpma etkisiyle su iindeki havay
aa karr (bu hava, hava tp ile dar alnr).
2- ki veya daha fazla sayda kazan ayn kollektre
balarken, eit direnler oluturulmaya dikkat
edilmelidir.
3- Youmal kazanlarn drenaj pis su borusuna di-
rekt balanmamaldr. Kanalizasyondan gelebile-
cek metan gaz patlamaya neden olabilir. Bunun
iin;
a- 40 cm. ykseklikte sifon yaplmaldr.
b- Sifon st ucu serbest olmal, conta kullanmama-
l ve drenaj suyu bir huni ile sifona akmaldr.
4- Kalorifer kazan dolum musluu yerine, kalorifer
tesisat dolum musluu deyiminin kullanlmas da-
ha dorudur. Teorik olarak su dolumunun, kalori-
fer kazannda su souk iken yaplmas gerekir.
Pratikte kalorifer kazanlar alrken dolum mus-
luundan tesisata souk su baslarak eksik su ta-
mamlanmaktadr. Bu durumda kazanlarda sl ok-
lar ve youma olmakta ve kazan zarar grmekte-
dir.
5- Kalorifer tesisatna su dolumu iin, sirklasyon
pompas emi kollektr zerine kalorifer su do-
lum musluu tesis edilmelidir. (Kazan zerine do-
lum musluu monte edilmemelidir) Eer pompa
emilerinde pislik tutucu yoksa dolum hattna
11/4 pislik ayrc konulmaldr. Dolum hatt 1/2
veya 3/4 olur.
99
6- Merkezi scak su sistemi varsa, su dolumu bura-
dan yaplmaldr. Dolum iin hortum kullanlma-
ldr.
7- Kalorifer tesisat dolum musluu nne su saya-
c monte etmenizi neririz. Bylece,
a- Tesisatn su hacminin ne kadar olduu sapta-
nabilir.
b- Seilen kapal genleme deposu faydal hacmi
kontrol edilmi olur.
c- Tesisatta su eksilmesi (su kaa) olmas ha-
linde tesisatta ne kadar su doldurulduu saptan-
m olur.
8- Boru tipi eanjrlerde su hzlar daha dk ol-
duu iin eanjrn kirelenmesi plaka tipi ean-
jrlere gre daha fazla olmaktadr.
9- ok kazanl sistemlerde genleme depolarnn
habercileri ve tama borular ortak yaplabilir.
Ana tama borusuna, her depo tama borusu st-
ten balanmaldr.
10- Tek kazanl sistemde kalorifer kazannn giri ve
kna vana monte edilmemelidir. ok kazanl
sistemlerde ise gidi vanas kollektr zerine
monte edilmelidir. nk kazan zerine vana
monte edildiinde, vana salmastrasndan szabi-
lecek su, kazan izolasyonunu bozacaktr.
11- Direnleri farkl stclar ayn sistemde yer al-
yorsa, farkl basnta sirklasyon pompalar kul-
lanarak ayr zonlar yaratlmaldr. Panel radya-
trlerle dkm radyatrler ayn sistemde kulla-
nldnda, direnci az olduu iin dkm radya-
trlerden daha ok su geecektir. Sonuta panel
radyatrn verimi azalacaktr. Benzer ekilde
fan-coil veya radyatr ayn sisteme monte edilir-
se, pompalarnn ayr ayr seilerek iki ayr zon
yaplmas daha uygundur.
12- Kalorifer tesisatnda dey kolonlara monte edi-
len kosva vanann iber vanadan farklarndan
biri de; vanay kapatnca yukardaki suyu boal-
tabilmesidir. Montajda boaltma vanasnn stte
olmasna dikkat edilmelidir. Ayrca havalk boru-
su zerine de iber vana yerine 1/2 kosva vana
monte edilmeli, boaltma az olmaldr. Havalk
vanasndaki kosva vana kapatlp, boaltma az
almazsa veya iber vana kullanlrsa, sistem
stten hava almayaca iin kolondaki su tam
boalmaz.
13- Emniyet ventili kn ayn apta boru ile yerden
10 cm. yukarya kadar (evre kanalna) indirin.
a- Emniyet ventili suyu atarken etraftaki izolas-
100
yonlar bozmasn.
b- Karan emniyet ventiline kr tapa taklma-
maldr.
14- Otomatik prjrlerin stteki tapasn gevetiniz.
(sk durumdayken hava atma grevini yapama-
yabilir.)
15- Kompansatr montajnda o andaki hava scakl-
n gznne alarak n gerilme verilmelidir.
16- Kzgn su tesisatnda tm boaltmalara ift vana
monte edilmelidir.
17- Hidrometre ve manometreden nce mutlaka bir
vana (manometre musluu) monte edilmelidir.
18- Kalorifer tesisatnda ve zellikle shhi tesisatta
kalitesi snrl, ucuz fittings kullanmann bedeli
ok pahalya mal olmaktadr. Son dnemde dou
bloku ve uzak dou mal kalitesiz fittings ithali
yaplm ve bu fittingslerdeki sorunlar binalarda
daha sonra oluan kaaklar nedeniyle ciddi ha-
sarlar yaratmtr. Boru ve boru montaj malze-
mesinin her zaman en iyisini kullanmak iletme-
de daha ekonomik olacaktr.
19- Btn kalorifer tesisatlarnda minimum su sevi-
yesi kontrollu olmaldr.
20- Istmada ideal konfor isteniyorsa, aadaki ko-
nulara dikkat edilmelidir;
a- Binann s kayb, cam altlarna yerletirilen
termostatik vana kontrollu radyatrlerle (statik
stma ile) karlanmaldr. Radyatrde snarak
ykselen scak hava, camdan gelen souk etkisi-
ni karlar, odada uygun bir scaklk dalm el-
de edilir, konforla ilgili ideal artlar salanr.
b- Soutma ve havalandrma ise tavandaki dif-
zrler (anemostat ve menfezler) ile soutulmu
hava ortama verilerek yaplmaldr. Difzrler-
den flenen hava scakl en fazla (kn) 18 C,
en dk (yazn) 14 C olmaldr. Kn tavandan
flenen 18 C scaklktaki hava tavan
seviyesindeki aydnlatma armatrlerinden ve di-
er s kazan kaynaklarndan olan s kazanlar
dolaysyla, snarak insanlarn yaad seviye-
lerde oda scaklna ular ve insanlarn diri ve
canl kalmasn salayacak konfor artlarn
oluturur.
c- Havalandrma amacyla beslenen taze hava
miktarnda enerji tasarrufu kaygsyla ar ksma
yaplmas, i hava kalitesi sorunu yaratmaktadr.
Bu nedenle taze hava miktarnda cimri davran-
mamaldr.
21- Kalorifer kazanlarnda emniyet ventili en fazla 2
m iinde kazana yakn monte edilmelidir. Venti-
lin k azn duvar dibindeki kanala uzatp,
ucunda boalma veya kaak grlebilecek ekil-
de balant yaplmaldr.
22- Eer yatay bir borunun yolu zerinde kiri veya
benzeri bir engel varsa, projede kiriin iinden
borularn geebilecei apta delik ve kovan iin
yer braklmaldr. Aksi halde borular aaya
inip, tekrar ykseliyorsa hava tp yaplp bura-
dan oluacak hava boaltlmaldr. Hi bir zaman
havalandrma olana yaratlmadan bir engel
zerinden yukardakinin tersine bir kvrm yapl-
mamaldr.
23- Yatay ana borularda ap deiiklii, hava toplan-
masn nlemek amacyla bir eksantrik redksi-
yonla gerekletirilmelidir.
24- Sistem elemanlarn korumak amacyla gerekli
yerlere pislik tutucu yerletirilmelidir. nne
pislik tutucu yerletirilecek elemanlar olarak
pompa, otomatik kontrol valfleri, sayalar say-
labilir.
25- Boru sisteminden sklmesi gerekebilecek ele-
manlar tesisata rakor veya flan ile balamak
gerekir.
26- Kalorifer kolonlarnda uygun yerlerde sabit nok-
ta yaplmaldr.
27- atdaki havalk borularn toplarken kolon uza-
malarna esneklik tanmak iin kolonlardan 5 m
mesafe braklmaldr.
28- Genleme deposuna giden borular, kazan k
borusunun st kotundan alnrsa, ayrca hava t-
pne gerek duyulmayacaktr.
29- Bodrum katta kolonlarn datm yaplrken, ko-
lona olan yatay uzaklk 5 m olacak ekilde pro-
jelendirilmelidir.
30- Branman borular uzamann fazla olduu yer-
lerde 2-2,5 m civarnda olmaldr.
31- Radyatr branman balantlar bir S oluturacak
ekilde mafsall yaplmaldr. Aksi halde pirin
vana veya ek noktasndan kopma meydana gelir.
32- Kalorifer kolonlarnda duvar geilerinde esnek
kovanlar oluturulmaldr. Bu salanamyorsa,
branmanlar duvar gemeden nce 2 m mesafe-
yi yatay gemelidir.
33- Kolonlarda deme geilerinde kovan kullanl-
maldr. Perde kalorifer kolonunun 1-2 cm a-
nda bitmeli, araya macun doldurulmaldr.
34- Boyler souk su giri borusu zerine, boyler ile
vana arasndaki yere emniyet vanas konulmaldr.
35- Boyler devrelerinde emniyet vanalarndan suyu
dar atmamak iin genleme deposu kullanl-
mas gerekir. Bu depolarn temiz su tesisatnda
kullanm iin retilmi ve hijyen artlarn sala-
yan tipte olmas istenir.
36- Paslanmaz elikten retilen boylerlerde elik ala-
m iinde bulunan nikel elementi nitrat ile ayra-
rak suya karmakta ve nikel alerjisi yapabilmekte-
dir.
37- Kollektrlerde termometreler su aknn srekli ol-
duu yerlere monte edilir. Pompa kollektrnde ise
manometreler kollektr azndan uzak noktalara
(zellikle pompa kndaki kollektr azndan
uzaa), mutlaka manometre sifonuyla birlikte,
monte edilmelidir.
38- Emniyet ventili siparii verilirken iletme basnc
bildirilmeli, ventiller fabrikada bu basnca gre
zel olarak ayarlanp teslim edilmelidir. Trkiyede
byle bir alkanlk olmad iin emniyet ventille-
ri antiyelerde ayarlanmakta ve istenmeyen kazala-
ra neden olmaktadrlar. Emniyet ventilleri boalt-
malar boru ile ak kanala kadar indirilmelidir.
39- Basn drc montajnda,
a- Dengeleme kabn mutlaka yatay boru ekseni-
ne monte ediniz
b- letmeye almadan nce diyaframn olduu
ksma su doldurunuz
c- letmeye alrken dengeleme kabndan mutla-
ka hava alnz.
40- Souk blgelerde k aylarnda kalorifer tesisat-
na su testi yaptktan sonra tesisatn suyunu kazan-
dan boaltmak (zellikle camlar takl deilse)
yeterli deildir.
a- Radyatrlerin alt ksmlarnda kalan su, radya-
trler sklerek tamamen boaltlr.
b- Islak rotorlu pompalar da sklerek ilerinde-
ki su boaltlr. Islak rotorlu pompalarn ilk al-
malarnda ve her stma mevsimi banda ilk a-
ltrmada n kapaklar alarak rotorlarna ilk
hareket elle verilir.
4.3. BLGE ISITMASI
(Uzaktan Istma Sistemleri)
Blge stmas, endstri tesisleri, toplu konut uygula-
malar, mahalle ve ehir stmalar gibi byk lekli
stma olarak tanmlanabilir. Blge stmasnda eit-
li sistemler oluturulabilir. Klasik blge stmasnda
bir s merkezinde retilen s, boru ebekesi ile pri-
101
mer devre akkan tarafndan stlacak binalara ta- yun dodurulup boaltlmas ile oluan kirelenmeler
nr. Her binann altndaki bir s deitirgecinde se-
konder devrede dolaan stc akkan stlr. Primer oluturduu konfor kayplar szkonusu olmaktadr.
devrede scak su, kzgn su veya buhar; sekonder
devrede ise genellikle 90/70C scak su dolar. Se-
konder devre daha nce zerinde durulan klasik s-
cak sulu merkezi stma (bina altndan stma) siste-
midir. Bu sistemde ayrca bina altndaki eanjr da-
iresine yerletirilecek bir boylerle merkezi kullanma
scak suyu da elde edilebilir.
Dolays ile blge stmasnda, esas olarak zerinde
durulacak ana blm s merkezi ve primer boru e-
bekesidir. Blge stmasnda, seilecek sistemin, ya-
trm ve iletme maliyetleri zerine etkisi ok nem-
lidir. Bu bakmdan her blge stmas uygulamas
iin ncelikle bir fizibilite veya ekonomiklik al-
mas yaplmas gerekir. Bu fizibilite almasnda
ana parametreler: yakt, primer devre akkan cinsi,
akkan scakl, s merkezi says ve boru ebeke-
sinin dalm olmaktadr.
Blge stmasnda kullanlan dier bir sistemde ise;
primer devrede retilen scak su veya kzgn su do-
rudan bloklara verilir. Burada her blok altnda bir oto-
matik karlatrma vanas vardr ve bu vanada primer
devreden alnan yksek scaklktaki su istenen oranda
kartrlarak bloktaki stclara gnderilir.(Basnca
dikkat edilmelidir.)
Daha kk boyutlu uygulamalarda ise bir merkezde
retilen su ile dorudan bloklar stmak mmkndr.
Bu sistemlerde kullanma scak suyu da ayn merkez-
de retilip btn noktalara ayr bir hatla datlabilir.
Blge stmasnn datm borularnda mutlaka eit
diren sistemi (Tichelmann sistemi) uygulanmaldr.
Hemen grlebilecei gibi, blge stmasnda blok
baznda verilen snn llmesi sorunu vardr. Bu
amala blok girilerinde sistemde ayrca s pay l-
erler kullanlabilir. Ancak kk apl uygulamalar-
da yakt maliyetlerinin paylam merkezi ynetim
tarafndan dzenleniyorsa, pay ler kullanmndan
genelde vazgeilmektedir. Blge stmasnda kazan
dairesi ile binalar arasndaki s kanallar (veya gale-
rilerdeki) borularn s kayb, boru izolasyonlarnn
zamanla bozulmas ile giderek artan ciddi s kayp-
larna neden olmaktadr. Ayrca bu kanallardaki bo-
rularn zamanla rmesi sistemde uzun sreli ve sk
sk karlanan kesintiler oluturmaktadr. Teorik ola-
rak hat vanalar ile lokal hale getirilebilecei dn-
len arzalar, pratikte uzun sre kullanlmayan vanala-
rn su karmas nedeniyle tm sistemin suyun boal-
tlmas zorunluluunu yaratmaktadr.
Sonuta sistemde ciddi su kayplar ve maliyeti, su-
102
ve kesintiye urayan stmann oluturduu stmann
Blge stmasnn (Uzaktan stmann) merkezi st-
maya (Bina altndan stmaya) gre avantaj ve deza-
vantajlar blm 3de detayl olarak aklanmtr.
4.3.1. Yakt Cinsi
Yakt cinsine gre ekonomik, teknik ve ekolojik
avantajlarn, blge boyutlarna bal deiimi farkl
olmaktadr. Szkonusu avantajlar kmr yaklmas
halinde blge bykl ile artmaktadr. Bu nedenle
gemi yllarda kmr kullanlan tesislerde stma
sistemlerinde blge stmasna doru bir gelime g-
rlmtr. Bu konu zellikle lkemiz asndan
nem tadndan, konu eitli ortamlarda istek gr-
m ve nerilmitir.
a) Kmr yaklmas halinde blge stmasnn
avantajlar aada ksaca saylmtr.
1- Yaktn ve atk malzemelerin tanmas daha
kolaydr.
2- Daha ucuz yakt kullanlabilir.
3- Birden fazla sayda kazan yedekli olarak kul-
lanabilme olana vardr.
4- naat alanlarndan byk tasarruf salanr.
(Her blok iin kazan dairesi, kazan ve baca ye-
rinden tasarruf)
5- Daha iyi yakma teknikleri ve daha yksek ve-
rimli kazan kullanlabilecei iin yakttan eko-
nomi elde edilir.
6.evre kirlenmesi ynnden byk avantaj sa-
lanr. (Tek merkezde alnacak nlemlerle ve da-
ha iyi yakma teknikleri ile kirletici emisyonu
nemli lde drlr.)
7.Yangn tehlikesi daha azdr.
8. Birleik s g santral kurma veya atk ener-
jiden yararlanma olanaklar vardr.
b) Fuel-oil yaklmas halinde; kmr iin geerli
olan avantajlarn bir ksm fuel-oil iin de geer-
li olabilir. Ancak Blm 1.1de bahsettiimiz
merkezi sistemin dezavantajlar da geerlidir.
c) Doal gaz kullanm szkonusu olduunda; bir-
leik s-g santrallar dnda, sadece stma
amal blge stmas (Uzaktan stma) avantaj-
n yitirmektedir. nk doal gaz her lekte ay-
n mkemmellikte yaklabilmektedir.
Dolays ile blge stmasnn avantajlar doal
gaz halinde ortadan kalkarken dezavantajlar
olan byk ilk yatrm maliyetleri, primer devre-
 de olan s kayplar, szdrma ve kaaklarda orta-
ya kan iletme problemleri ve merkezi sistemin
gerektirdii paylam sorunlar aynen kalmakta-
dr. Bu nedenlerle doal gaz halinde blge stma-
s uygun olmayan bir seenek durumuna dmek-
tedir.
4.3.2. Istc Akkan
Blge stmasnda (Uzaktan stmada) kullanlan st-
c akkan cinsleri:
1. Scak su
2. Kzgn su
3. Buhar olarak sralanabilir.
Scak sulu tesislerde su scakl 110Cnin altndadr.
Su scakl 90 Cye kadar, genleme kab ak veya
kapal olabilir. Su scakl 90Cnin zerine ktn-
da sadece kapal genleme kab kullanlmaldr. Ancak
scak sulu sistem tanm pratikte 90C ve daha dk
scaklk stmas iin yaplr. 90/70C klasik scak su
sistemi scakldr. Modern stmada (Dk scaklk
stmasnda) 70/55C sistem seilir.
Kzgn sulu tesislerde ise, su scakl 120C ve ze-
rindedir. Bu tesislerde st snr ise pratikte 180C de-
erindedir. Bu sistemlerde su gidi dn scaklklar
arasndaki fark 20Cden daha byktr. Genellikle
kullanlan scaklk farklar 30-80C arasnda deiir.
150/180C, 160/120C, v.b kzgn su scaklk seimin-
de sk karlanan deerlerdir. Su scaklklarnn yk-
selmesi boru boyutlarn ve eanjr boyutlarn azaltr-
ken, basncn artmasna bal olarak daha dayankl ve
kaliteli boru, fittings ve cihaz gereksinimini dourur.
Scaklk farklarnn artmas ise boru aplarn azaltr-
ken stc yzeylerini bytr. Dolays ile her sistem
iin optimum zm, bir fizibilite almas ile belir-
lenmelidir.
Buhar ile blge stmas sadece endstriyel tesisler
iin geerlidir. Eer sistemde, baka amalarla zaten
buhar retiliyorsa, stma iin de ayn buhardan primer
devrede yararlanlabilir. Tesiste mevcut buhar yoksa;
sadece stma amac ile buharl blge stmas gn-
mzde kullanlmamaktadr. Bu nedenle buharl blge
stmasndan bu kitapta sz edilmeyecektir. Ancak bu-
har tesisat gerekli ise, dier bir Issan yaynna bavu-
rulabilir. (ISISAN BUHAR TESSATI KTABI)
Kzgn sulu tesislerin buharl tesislere gre nemli s-
tnlkleri aadaki gibi sralanabilir:
1. Kzgn sulu ebekede belirli koullarda daha
fazla s tanabilir.
2. Buharl tesislerde kondens hatt ve kondens ka-
yplar bulunur.
3. Buharl tesislerde byk s kayb olur.
4. Boru ebekesinin dzenlenmesinde kzgn su-
da yksek basn dnda herhangi bir snrlama
yoktur. stenildii gibi, araziye uygun deme
yaplabilir. Buharda kondens nedeni ile btn te-
sisat mutlaka belirli bir eimle denmelidir.
5. Kzgn su sistemini merkezi olarak kontrol et-
mek mmkndr.
6. Kzgn su ile ok uzak mesafeleri beslemek
mmkndr. (10 ila 15 km)
7. Kzgn suda boru ebekesi bir sl kapasite
oluturmaktadr.
8. Buhar ve kondens borularnda korozyon riski
ok daha fazladr. Tesisatn mr daha ksadr.
9. mr daha uzundur.
10. lk yatrm maliyeti yaklak %10 daha ucuzdur.
11. letme maliyeti yaklak %20-30 daha d-
ktr.
12. Onarm ve bakm maliyeti, yaklak %50-60
daha azdr.
Buna karlk dezavantajlar:
1. Toplam su hacmi ok byktr ve suyun yu-
muatlm olmas gerekir. Ayrca dozajlama ge-
rekir.
2. Sistem kapal devredir. Ancak kaaklar ve arza-
lar sonucu su boaltlmas nedenleriyle, kt ilet-
me koullarnda nemli lde su takviyesi gerekir.
3. Her yeni ilave su kirelenme ve korozyon so-
runlarn da birlikte getirir.
4. Kaynar su hatlarnda boru s kayplar ve ke-
sintili iletme s kayplar nemli mertebelere
ulaabilir.
5. Arazide byk kot farklar (50m ve zeri) ol-
mas halinde, artan basnlara bal olarak sistem
ok pahal hale gelir.
6. Boru hatlarnda genlemeyi almak zere kom-
pansatr kullanlmal, st kotlarda hava tahliye-
si, alt kotlarda boaltma imkan yaratlmaldr.
7. Buhar stma yzey scaklklar daha homojen-
dir.
8. Scaklk kontrolu buharda ok daha hassas ya-
plabilir.
Sonu olarak, yar ap 500 myi gemeyen blgeler-
de scak sulu sistemler kullanlabilir. Daha byk
blge boyutlarnda ise kzgn su kullanlmaldr. Bu-
har ancak baka amalarla retiliyorsa, stmada kul-
lanlmaldr. zel durumda rnein, kazan dairesi ile
eanjr arasndaki kot fark 100 metre ve daha fazla
103
ise ve kazan dairesi alt kotta yaplmak zorundaysa; sistem en yaygn kullanlan sistemdir. Bir boru buhar
kzgn su sisteminin basn problemi nedeniyle, bu- veya kzgn su gidi, dier boru kondens veya kzgn
har stmada kullanlabilir. su dn borusudur.
ki borulu stma sistemlerini,
4.3.3. Sistem Maliyeti 1. Dz geri dnl
Blge stmas maliyeti ok sayda parametreye ba- 2. Ters dnl (Tichelmann sistemi veya eit di-
ldr. Dolays ile sistem maliyetleri ile ilgili genelle- ren sistemi) olarak dzenlemek mmkndr.
me yapmak mmkn deildir. Ancak kabaca fikir ekil 4.18de bu sistemler ematik olarak grlmekte-
vermesi asndan burada Recknagelden alnan baz dir. Dz geri dnl sistemlerde paralel gidi ve d-
deerler verilecektir. Is merkezi maliyetlerinin tesis n borular ayn apldr. Bu sistemlerin tasarm ve
bykl ile deiimi ekil 4.14te verilmitir. Bu- yapm kolaydr. Ayrca boru aplarndan dolay daha
rada kw bana Alman Mark olarak zgl sistem ucuz ve ekonomiktir. Ancak ayar veya reglaj problemi
maliyetinin stma gc ile nemli lde dt vardr. lk ulalan blokta gidile dn hatt arasnda
grlmektedir. Burada esas alnan santral sv veya basn fark ok fazladr. Bu fark en son blokta ise ok
gaz yakt yakmaktadr. Kmr yaklmas halinde ma- azalr. Dolays ile eer nlem alnmazsa ilk blokta
liyetler daha da byk olmaktadr. ok su dolar ve bu blok iyi snrken, son blokta az
Boru ebekesi maliyetleri sistem maliyetinin nemli su dolar ve bu blok snmaz. Ters geri dnl sis-
bir blmn oluturmaktadr. Ortalama bir sistemde temde ise basn fark dalm dzgndr. Dolays
s merkezi zgl maliyeti 200-250 DM/kW olmak- ile reglaj gereksinimi minimumdur.
tadr. ekil 4.15de boru uzunluu bana ebeke ma- Eer mmkn oluyorsa, ift borulu tesisat Tichelmann
liyeti deerleri verilmitir. Grld gibi bu deer sistemine (eit diren sistemi) gre tasarlanmaldr.
boru apna ve kullanlan kanal cinsine ok baldr. Bylece sistem almaya baladnda ortaya kabi-
ekil 4.16da ise kzgn su gidi ve dn scaklk- lecek dengesizlikler batan nlenmi olur.
lar arasndaki farka bal olarak zgl yatrm mali- Bu eit diren sisteminin uygulama rnei ekil
yetinin azalmas gsterilmitir. 4.19da verilmitir. Bu ekilde ayrca kontrol kablosu
da grlmektedir. Bu sayede merkezde bulunan kont-
4.3.4. Boru ebekesi (Boru A) rol paneliyle hem merkezdeki kazanlar ve hem de her
Blge stmasnda primer devre boru a tipi ncelik- bloktaki stmay kontrol etmek mmkn olabilmekte-
le s merkezi saysna baldr. Sistemleri, dir. Bylece s datmnn mkemmel olduu bir sis-
tem elde edilir. Bu rnekte 10 bloklu bir site grl-
a. Tek merkezli blge stmas
mektedir. Kazan dairesi Sosyal Tesislerin altnda yer
b. ok merkezli blge stmas olarak ikiye ayr- almaktadr. Buradan kan datma hatt birinci blok-
mak mmkndr. tan balayarak sra ile btn bloklar dolamakta ve s-
4.3.4.1. Tek Merkezli Blge Istmas cak suyu datmaktadr. Bu hat onuncu blokta bitmek-
tedir. Dn borusu klasik sistemlerden farkl olarak,
ehir stmalar hari genellikle blge stmalar tek s datmn ayn sra ile toplama yapmaktadr. Dn
merkezli sistemlerdir. Bu sistemlerde dallanan tip e- veya toplama borusu ilk bloktan balamakta ve sra ile
beke kullanlr (ekil 4.17). Dallanan tip ebekede, toplamaya devam ederek en son onuncu bloun dn-
btn kullanma yerleri bir tek kol ile beslenir. Dolay- n almaktadr. Bylece ilk bloktan son bloa doru
s ile bu sistem tamir veya boru patlamalar halinde datm borusu incelirken, toplama borusu kalnla-
zorluklar yaratr. Sadece problem olan noktada deil, maktadr. Paralel ilerleyen datma ve toplama borula-
bu noktadan sonraki btn kullanm yerlerinde besle- r klasik sistemin aksine farkl aplardadr. Bu durum-
me kesilir. da btn bloklarn datma ve toplama borular uzun-
Boru ebekesini bir, iki, veya drt borulu yapmak luu toplam eit olmaktadr. Bu ise eit direnci ve b-
mmkndr. Bir borulu sistem sadece buharl tesisat tn bloklara dengeli scak su datmn salamaktadr.
iin geerlidir. Bu sistemde tek borudan kullancya Sistemin kontrol merkezden yaplabilmektedir. Bu
buhar ulatrr. Ancak kondens geri gnderilmez. Pa- sisteme uygun gelitirilmi kontrol sistemi bulun-
hal bir iletme sistemi olup, ok zel durumlarda kul- maktadr. Her blokun altnda kendi sekonder stma
lanlabilir. Normal bir stma sisteminde hem ekono- devresi sirklasyon pompas ve boyleri bulunmakta-
mik nedenlerle, hemde kazan mr asndan iletme dr. Kullanma scak suyunu her blok altndaki boy-
sorunlar nedeniyle kesinlikle nerilmez. ki borulu lerden temin etmek daha kullanl olmaktadr.

104
 100
250
zgl yatrm maliyeti DM/kW

DM/m ve MW cinsinden greceli

80

yapm maliyeti DM/m

200

60
150

40
100

50 20
1 2 4 6 10 20 40 100
Istma kapasitesi MW 10
100 200 300 400 500 600
ekil 4.14 / SIVI VEYA GAZ YAKITLI Boru ap mm
TESSLERDE ZGL YATIRIM MALYETLER a= Kzgn Su T = 20 K
b= Kzgn Su T = 40 K
c= Kzgn Su T = 60 K
6000
d= Efektif Basn 0.5 Bar Olan Buhar
e= Efektif Basn 2.5 Bar Olan Buhar
5000
ekil 4.16 / KIZGIN SU AININ GRECEL MALYET
Maliyet DM/m

4000
3000
2000
1000
0 200
ekil 4.15 / K BORULU KIZGIN SU
TESSLERNDE EBEKE MALYET (1989)
Blok altndaki merkezde d scakla gre binaya
gnderilecek scak suyun scakln ayarlayan eko-
matik panel bulunmaktadr. Bu panellerin bilgisi ay-
n zamanda merkeze tanmaktadr ve merkezden
kontrol edilebilmektedir. Burada salanmas gerekli
art bloklar aras kablo uzunluunun 1 km deerin-
den az olmasdr ki pratikte bloklar aras mesafe 40-
50 m deerini gemez.
Bir baka alternatif zm ise ekil 4.20de grl-
mektedir. Burada kazan dairesi bloklarn merkezinde
yer almaktadr. Yine tek merkezde retilen scak su,
her bir blok ayr bir zon olarak ele alnmak suretiyle,
bloklara ayr ayr datlmaktadr. Bu sistemde her
bir bloun merkezde kendi sirklasyon pompas bu-
lunmaktadr. Ayrca her blok altnda, yine kendi se-
konder stma devresi sirklasyon pompas ve boyle-
ri bulunmaktadr. Ayrca yine her blok altnda kendi
ekomatik kontrol paneli yer almakta ve bunlarn bil-
gileri merkezde toplanmaktadr.
Bu sistemde blok altnda boyler ve stma devreleri
gibi farkl scaklkta su ihtiyac olan kullanm yerle-
rine besleme yaplyorsa, uygun hidrolik balantyla
110/60, 90/55, 90/40 ve hatta 90/30C gibi sistemler
yaratmak mmkndr. Bu durumda datm boru
aplar ok klr. Tesisat yatrm maliyetlerinde
400 600 mm 800 nemli kazanlar salanr. (Pompa, boru izolasyonu,
Anma ap DN galeri maliyetleri azalr.) Ayrca daha kk pompa
kullanm nedeniyle elektrik enerjisi ve kazan veri-
minin artmas sonucu yakt giderlerinde tasarruf sa-
lanr. Bu konu ilerde scak sulu blge stmas bl-
mnde anlatlmtr.
borulu sistemde, birinci boru stma iin merkezi
scakl ayarlayan gidi borusu; ikinci boru boyler,
klima cihazlar, endstriyel amalar vs. iin farkl bir
sabit scaklkta su gidi borusu; nc boru ise or-
tak geri dn borusu olarak kullanlr. Dn boru-
sundaki karm suyu otomatik kontrol sistemini et-
kiledii iin genellikle bu sistem kullanlmaz.
Drt borulu sistemlerde, 1.boru endstriyel amal
gidi, 2.boru stma amal gidi iin kullanlr. Dier
iki boru ise, bamsz dn borulardr.
4.3.4.2. ok Merkezli Blge Istmas
Byk ehir stmalarnda sistemin kullanm gvenlii
asndan ayn kullanm noktasna farkl santrallardan
besleme yapabilmek esastr. ok merkezli blge st-
mas boru datm ebekesi olarak iki ana tip vardr:
a) Ring ebeke
b) Luplu (alt blgeli) ebeke

105
 ISI MERKEZ

AKMLATR

ISI MERKEZ

DALLANAN EBEKE RNG EBEKE

LUPLU EBEKE
PK YK ISI
MERKEZLER

ekil 4.17 / ETL ISITMA EBEKES TPLER

2. BLOK 4. BLOK 2. BLOK 3. BLOK 4. BLOK

3. BLOK

Gidi Dn

Gidi

1. BLOK 6. BLOK 5. BLOK 6. BLOK

1. BLOK 5. BLOK

Dn

ISI MERKEZ ISI MERKEZ

ekil 4.18 a. / DZ GER DNL 2 BORULU ekil 4.18 b / TERS GER DNL 2 BORULU
DAITIM SSTEM PRENSP MASI DAITIM SSTEM PRENSP MASI
(Yanl Uygulama) (Eit Diren Sistemi) (Doru Uygulama)

Her iki tip ebekede ekil 4.17de ematik olarak gs-
terilmitir. Ring ebeke daha byk sistemler iin uy-
gun olup, zellikle birden fazla s santral bulundu-
unda kullanlr. Herhangi bir arza halinde, kullanm
yerlerinin baka koldan beslenebilme imkan bulun-
maktadr.
Luplu ebekede ise pik yk s santrallar ve boylerler
bulunmaktadr. Bu sistem en byk ebekelerde kulla-
nlr. Sistemin alma gvencesi artrlm ve her kul- ri sistemidir. Ancak bunun kurulu maliyeti yksektir.
lancya en az iki noktadan ulalabilme olana geti-
rilmitir.
te yandan boru ebekesini yine bir, iki, veya drt
borulu yapmak mmkndr.
4.3.5. Borularn Denmesi
Blge stmasnda borular yer st ve yer alt olmak
zere iki ana biimde denebilir.
Yer st boru demesi ancak endstriyel tesisler gibi
uygulamalarda mmkndr. En ucuz deme eklidir.
Yer alt boru demesi ise kanal iine veya dorudan
topraa yaplabilir. Kanallar galeri biiminde iinde y-
rnebilir ekilde olabilecei gibi, topraa gml ka-
nallar biiminde de olabilir. En uygun boru deme bi-
imi servis, bakm, kontrol kolaylklar nedeniyle gale-
Dorudan topraa gmlen borularda ise koruma ok
nemlidir. Bu amala kullanlan baz koruma eitle-
ri aada sralanmtr.
1. elik boru korumal (ekil 4.21)
2. Plastik korumal (ekil 4.22)
3. Hazr plastik kapl boru (ekil 4.23)

106
ekil 4.19 / ET DREN SSTEM UYGULAMA RNE
107
108
ekil 4.20 / ET DREN SSTEM ALTERNATF UYGULAL RNE, HER BNAYA AYRI HAT
Topraa gml boru uygulamasnda istenilen sonucu
almak pratikte ok gtr. letme, servis, bakm,
kontrol sorunlar ve hatal uygulamalar sonucu s ka-
yplar nedeniyle en son dnlebilecek zmdr.
ekil 4.24de grlen kanal iinde denecek boru-
larla ilgili notlar:
1. Kanal ierisindeki kalorifer, kullanma scak suyu
ve kullanma souk suyu borularnn izole ediniz.
Kullanma souk suyu borusundaki terleme, di-
er borularn izolasyonlarna damlayarak izolas-
yonlar bozulduu gibi, boru mrnn de ksal-
masna neden olacaktr. (Ayrca donma riski)
2. Yangn suyu ve dier su borularnda ise, boru
ierisindeki suyun donma riski varsa, borular
izole edilmelidir. (Donmay geciktirmek iin)
3. Kanal ierisindeki boru montaj, betonarme kanal
iine insan girebilecek ekilde planlanmaldr.
4. Yatayda bir ynde branman alnacaksa (bina
balants gibi); o yndeki iki boru arasndan
branmanlarn geebilmesi iin boluk 10
cm.den fazla braklmaldr.
5. Borularn %1 eimli denecei hesaplanp, be-
tonarme kanal buna gre yaplmaldr.
6. Kanaldaki borularn hat sonlarnda veya yksel-
dikleri yerlerde boaltma vanalar braklmaldr.
Ayrca suyun kanal dna nasl boaltlaca d- cak uygulamada genellikle 90/70C sistemler kulla-
nlmelidir.
7. Borulardaki genlemeyi alabilmek iin, kompan-
satr yerine omega yaplmasn neririz. (Bakm,
servis problemi olmad iin) Ancak omega ya-
placak yerde kanala cep yaplmal (kanal yana
doru byk yaplmal) ve sabit noktalarn oldu-
u yerlere, byk kuvvetler gelecei iin sabit
nokta yerlerinde asklar ve beton kanal salam
yaplmaldr. Kompansatr kullanlrsa kanalda
cep gerekmez.
8. Betonarme kanaln ierisine evre suyunun girme
riski varsa, mutlaka su izolasyonu yaplmaldr.
9. Betonarme kanal ierisindeki borularn izolas-
yonlarnn zerine su izolasyonu (rutubete kar)
yaplmasn neririz.
10. Galeri eklinde yaplmayan betonarme kanallar-
da borulardaki ilem sras:
a) Betonarme kanal yaplmas.
b) Betonarme kanaln drenaj sisteminin alp
almadnn su dklerek kontrol edilmesi.
c) Ask sisteminin yaplmas.
d) Boru montajnn yaplmas.
e) Borularn souk testinin yaplmas (en az 10
At veya iletme basncnn 1,5 kat fazlasyla).
f) Siyah borularn 2 kat antipas veya paskran bo-
ya, 2 kat yal boya ile boyanmas.
g) Mmknse scak test yaplmas.
h) Boru izolasyonunun yaplmas.
i) Boru izolasyonu zerine nem nleyici yapl-
mas (naylon vb. malzeme).
j) zolasyonu tamamlanan yerlerde ok seri ola-
rak betonarme kapaklarn kapatlmas.
k) Kanallardaki boru izolasyonu iin;
1. Alminyum folyo kapl prefabrike boru
camyn kullanlmasn veya,
2. Prefabrike boru camyn + naylon + al-
minyum levha kaplanmasn neririz.
3. Flex tr malzeme kullanlacak ise; camy-
n ile ayn kalnlkta kullanlmaldr.
Alminyum levha kullanlmasnn pratik yararlar;
galerilere girebilecek farelerin izolasyon malzemesi-
ni yemelerini nlemek ve kodenzasyona kar 2. Ko-
ruma gvencesi oluturmak olabilir.
4.4. SICAK SULU BLGE ISITMASI
Prensip olarak su scakl 120Cnin altndadr. An-
nlr.
90/70C scak su kullanldnda sistemi tek devreli
yapmak mmkndr. Bu durumda blok altlarndaki
eanjr ortadan kalkar. Ayrca basn dk olduun-
dan kullanlan cihaz ve elemanlar daha ucuz, sistem
daha basit ve gvenilirdir. Boru ebekesindeki s
kayb daha azdr. Buna karlk dk scaklk ve d-
k scaklk fark dolays ile boru aplar byk ve
stc yzey miktarlar fazladr. Bir dier dezavantaj
da sistemdeki su miktarnn fazlaldr.
Kapal genleme kab kullanarak scak su sistemle-
rinde 110Cye kadar kmak mmkndr. Bu du-
rumda scaklk farklar da arttrlabilir. Kazan su -
k scakl 110C olduunda, 110/90C veya
110/70C gibi sistemler kullanlabilmektedir.
Yukardaki avantajlar nedeniyle blge stmas d-
nldnde ncelikle scak sulu stma alternatifi
zerinde durulmaldr. Bu zmn ekonomikliini
nemli lde kaybettii byklk snrna kadar, s-
cak su sistemleri tercih edilmelidir. Sistemin ekono-
miklii pek ok faktre bal olmakla birlikte, yar-
ap 500 metreden kk olan blgelerde scak su
genellikle teknik ve ekonomik adan avantajl ol-
109
 AKIKAN TAIYICI BORU ST YZEY
ISI ZOLASYONU
GALVANZL SAC DOLGU
KORUYUCU ELK KILIF FLTRE KUMU
KORZYON KORUMASI P.E. KILIF
MERKEZLEME DESTEKLEMES
P KPK
HAVALANDIRMA
HALKASI
ekil 4.21 / ELK KORUYUCU BORULU KIZGIN SU
POLESTER BORU
BORUSU

maktadr. Bu sistem konut sitelerinde, i merkezle- ELK BORU

rinde, hastanelerde, byk otellerde, askeri tesisler- DRENAJ BORUSU

de, buhar retimi olmayan endstri tesislerinde baa-
r ile kullanlabilir. DRENAJ BORUSU

4.4.1. Is Merkezi ekil 4.23 / HAZIR PLASTK BORU

Is merkezinde aadaki cihazlar ve amalar iin yer
ayrlmaldr. Buradan gerekli kazan dairesi hacmi be-
lirlenebilir.
- 2 veya daha fazla sayda scak su kazan
- Dolam pompalar ve ana datm kollektrleri
- Elektrik ve kontrol panosu
- G kayna (Jeneratr)
- Personel iin oda, wc, du
- Yakt depolama hacimleri
- Kapal genleme depolar
- Su deposu, hidrofor, boyler, yangn hidrofu,
bahe sulama iin depo,
- 3-5 MW glere kadar kazan dairesi bina bod-
rumunda yaplabilir. Yine bu kk glerde
ak genleme deposu kullanlabilir ve bu depo
at arasna yerletirilir.
Byk tesislerde ise s merkezi genellikle ba-
msz ayr bir yapdr. Kullanma scak suyu bu
sistemlerde ekilde karlanabilir:
a-Is merkezinde bulunan merkezi boyler ile;

KPK MUF

PLASTK

ZOLASYON MALZEMES ELK BORU

BASKI MANET

ekil 4.22 / PLASTK KORUMALI BORU BALANTI NOKTASI

110
 Beton kapak (stten gemeli)
Kapak aralar dk dozlu beton veya ziftle kapatlacaktr. (Galeriye su girmemesi iin)

NOT: a)- zolasyon ile deme ve duvar arasnda 10 cm boluk braklmaldr.

b)- Kanaln bir tarafna doru %1 meyil verilmelidir.
c)- Kanal ierisinde en fazla 100 m ara ile szge veya drenaj olana salanmaldr.
d)- Platine (Profil ve ankraj elemanlar) betonarme ile birlikte yaplmaldr. Platine beton
yzeyi amazsa daha uygun olacaktr.

ekil 4.24 / TESSAT GALERS BORU MONTAJI

Bu durumda kullanma scak suyu ayr borular-
la bloklara datlr.
b- retilen scak su ile her blok altndaki boy-
lerlerde kullanma scak suyunun retimi;
Bu ksmen merkezi bir sistemdir.
c- Kullanma scak suyu, merkezi olarak retil-
mez.
Her evde bulunan tekil scak su reticilerinde
bamsz olarak retilir. Bu amala en yaygn
kullanlan, LPG ofbenleridir. 3 kattan daha
yksek yaplarda gvenlik nedeniyle kullanl-
mas uygun deildir.
Bu sistemden hangisinin ekonomik ve kolay ile-
tilebilir olduu yaplacak bir alma ile belirlenme-
lidir. Ancak ok zel durumlar dnda boyleri s
merkezinde planlamak daha ekonomik ve pratiktir.
Sistemde amarhane ve mutfak varsa ve buralarda
kk lde buhar ihtiyac varsa, ayr bir buhar je-
neratr kullanlmaldr. Buhar jeneratr bodrum-
daki kazan dairelerine de yerletirilebilir.
Kk lekli buhar ihtiyac iin hibir zaman siste-
mi buharl yapmak uygun deildir.
Gerekli ykn karlanmasnda 2,3 veya daha ok
sayda kazan kullanlmaldr. 2 kazan halinde toplam

111
kazan kapasitesinin 2/3 orannda 2 kazan seilme-
si pratiktir. 3 kazan kullanldnda kazan byklk-
leri %40, %40 ve %40 olarak nerilir.
4.4.2. Baca
Kullanlacak bacalar DIN 4705 ve Trk Standartlar-
na uygun olmaldr. Her kazan iin bamsz bir ba-
ca kullanlmaldr. Ayrca kazan dairesinin havalan-
drlmas da gerekir.
Baca ve kazan dairesi havalandrmas konular iin,
ilgili blme baknz.
Bacalarn uygun boyutlandrlmas, iyi izole edilme-
si, dzgn i yzeylere sahip olmas, 300C scaklk-
ta kullanlabilir olmas ve doal gaz kullanlacak ise
su geirmeyecek malzemeden yaplmas gerekir. Tek
cidarl paslanmaz veya alminyumdan yaplan baca-
lar brlrn oluturduu yanma sesini yukarlara
fazla iletirler. deal bacalar ift cidarl paslanmaz e-
lik baca borusu etrafna delikli tula rlerek olutu-
rulabilir.
4.4.3. Boru Tesisat
ekil 4.5de tek devreli 90/70C scak su sistemi g-
rlmektedir. (Kapal genleme depolu). Kazan daire-
si en yksek blokun altnda yaplrsa (Bu blokun st
kodu, dier bloklardan, arazideki eim de dikkate
alnarak, daha yukarda olmas kaydyla) ak gen-
leme kab btn sistemin en st noktasna monte
edilebilir. Her kazan iin bamsz bir genleme de-
posu yaplmaldr. Bu durumda her bir genleme ka-
b (sistem + 1 adet kazandaki) suyun genlemesini
alacak byklkte olmaldr.
Bu sistemde membranl kapal genleme kaplar kul-
lanlmas daha uygundur. ekil 4.5 de genleme ka-
bn en st noktaya yerletirme gerei yoktur. Her
kazana birer tane ve sisteme bir veya daha ok say-
da genleme kab balanarak optimum boyutlar elde
etmek mmkndr.
Kazanlarn genleme depolar, kazanlardaki suyun
genlemesini alacak kk depolardr. (zellikle d-
km kazanlarn su hacmi ok azdr.) Sistemdeki su-
yun genlemesini karlayacak byk depo ise siste-
me baldr. Sistemin kapal genleme deposunu bir
adet yerine, yar kapasitede iki adet semek daha
ekonomik ve pratik olabilir.
Tek devreli tesisatta her zon iin ayr bir dolam
pompas kullanmak reglaj ve sistemin dengeli al-
mas asndan faydaldr. Ana dolam pompas su-
yu kollektrlerle ve kazanlar arasnda dolatrr. ki
kollektr birbirine bir boru ile baldr. Zon pompa-
lar ise her zon iin gerekli suyu kollektrlerle kul-
112
lanma yerleri arasnda dolatrr.
ekildeki sistemde scak su, s merkezindeki boyler-
de retilmektedir. Burada retilen kullanma scak su-
yu bloklara datlr. Kullanma suyu sirklasyon
pompas da kazan dairesindedir.
Zon pompalarna gereksinim duyulursa, bu pompalar
da s merkezine monte edilebilir. Bu ekilde her zo-
na ayr bir hat gidecektir. Kazan dairesinden tek hat-
la klp, bloklara datm yaplrsa, zon pompalar-
n blok altndaki kollektrlere balamak gerekir. Bu
alternatif sadece bloklarda farkl scaklklara gerek-
sinim duyulmasnda veya sistemin basn kayplar-
nn eitlenememesi durumunda uygulanr. Pahal -
zmdr. Zonlarn scaklk kontrol genelde pompa
emiindeki 3 yollu vanalar ile salanr.
ki veya daha ok kalorifer kazan kullanlan sistem-
lerde almayan kazandan scak su sirklasyonunu
nlemek iin her zon giriine 2 veya 3 yollu motorlu
vana monte edilmelidir.
Motorlu vanalar Ecomatic panelden kumanda ala-
caktr. ki veya daha ok kazanl byk sistemlerde
kullanlan zmlerden biri de, denge kab kullan-
maktr. rnek sistem semas 4.25de verilmitir.
Denge kab boyutlar tasarm ise ekil 4.26da g-
rlmektedir.
Blge stmas sistemlerinde plakal eanjr kullanl-
mas pek ok adan avantaj salamaktadr. Bu sis-
temlerde su uzun mesafelere tandndan sistemde-
ki su hacmi ok fazladr. Bu byk sistemdeki suyun
kazanlardan dolatrlmas sakncaldr.
Kazanlarn korunmas iin kazan devresinin bir
eanjr yardmyla sistemden ayrlmas gereklidir.
Bylece kazan devresi ayr bir kapal devre olutura-
cak ve sistem tarafndan etkilenmeyecektir. Geni
datm sistemindeki borular ister kanal iinde, ister
galerilerde bulunsun zamanla rmekte ve su kar-
maya balamaktadr. Kontrol edilemeyen kaaklar
sonucunda sisteme srekli taze su baslmak zorunda
kalnmakta ve eanjrle ayrlmamsa, kazanlarda
korozyona ve kire ta oluumuna neden olmakta-
dr. Kire ta oluumu kazanlarn verimini dr-
mekte, yakt sarfiyatn artrmakta, kazan mrn
drmektedir. elik veya dkm kazanlarda tahri-
bata yol amaktadr.
Yksek yaplarda ise kazana gelen statik basncn 50
mss deerini amas istenmemektedir.
Statik basncn artmas bir yandan kazan pahal hale
getirirken dier yandan patlama riskini de artrmakta-
dr. Geerli Trk Standartlarna gre 50 m statik yk-
sekliin zerinde, bodrum kattaki kazan dairelerine
zel nlemler alnmas halinde izin verilmektedir. Bu
durumda da en iyi zm bir plakal eanjr kullanarak
sistem ile kazann dorudan ilikisini kesmektir. Ean-
jr kullanlmas halinde kazana statik basn etkileme-
yecektir.
Plakal eanjr kullanan iki alternatif sistem zm
ekil 4.27 ve 4.28de grlmektedir. Her iki projede de
stma zonu bir plakal eanjr ile ayrlmtr. ki alter- ile birbirine balanmaldr. Bylece primer ve sekon-
natif arasndaki fark yollu kontrol vanasnn yeri ile
ilgilidir. Alternatif 1de yollu vana kazan devresi
zerinde basnsz blgededir. Alternatif 2de ise kont-
rol vanas stma zonu devresinde yani basnl ksm-
dadr. Alternatif 1deki zmde kontrol vanas daha
rahat almakta ve salmastra grubunda su karma so-
runlar ile karlalmamaktadr. zel bir neden yoksa
bu zm iletme rahatl bakmndan tavsiye edilir.
4.4.4. Tek Kollektrl Sistem (Seri Datm)
Scak sulu blge stmas sistemlerinde debinin daha
fazla azaltlmas iin bir yntem veya yeni bir yaklam
ise, sekonder devrede ayn kolektrden farkl zonlar
seri olarak beslemektedir. Bunun gereklemesi iin
farkl scaklklarda su isteyen birden fazla zon bulun-
mas gereklidir. Gidi ve dnler ayn kollektre ba-
ldr. Bu durumda nce en yksek scaklkta su gerek-
sinen devre beslenir. Bunun dn, daha dk scak-
lktaki devrenin beslenmesine verilir. Bylece kazana
su en dk scaklkta dner. Gidi ve dn suyu s-
caklklar arasndaki fark ok fazla olduundan, primer
devrede dolaan su debisi klasik sistemlere gre ok
azdr.
ekil 4.29da nerilen sistemlerden ilki sistem 1 olarak
gsterilmitir. Bu ekilde blge stmasna ait bina alt
tesisat grlmektedir. Binada 90/70C scak su ile bes-
lenen bir boyler devresi ve 75/55C scak su ile besle-
nen iki dk scaklkl stma devresi bulunmaktadr.
Primer devreden gelen su bir tek kollektre baldr.
Bu kollektre 90 C scaklkta soldan giren su, kollek-
trn sonunda 55Cde alnarak kazana dndrlmek-
tedir. Bu durumda kazan 90/55C almaktadr. Bu
dk dn suyu scaklndan etkilenmemesi iin boyleri dn, 4. Alt kat boyleri dn, 5. Bina stma-
kazann zel tip dk scaklk kazan olmas gerekli-
dir.
Bina ii datm devreleri gidi ve dn olarak ayn
kollektre baldr. nce boyler pompalar vastasyla
90Cdeki su boylere beslenir. Boyler dnndeki
70C su tekrar ayn kollektre, gidiin hemen sana
balanr. Bundan sonra kollektre bina stmas zonla-
rna su gnderen pompalar baldr. Bu pompalarn
emiindeki 3 yollu motorlu vanalar zonlara baslan su
scakln kontrol eder ve ayarlar. Kollektre en son
stma zonlarnn dn baldr. Dolaysyla kollek-
tr knda su scakl bu zonlarn dn scakl
olan 55Cye der.
Klasik sistemde gidi ve dn kollektrleri ayr ola-
cak ve scak sulu primer devrede 90/70C su kullanla-
cakt (Bu tr klasik sistemlerin doru alabilmesi iin
gidi ve dn kolektrleri mutlaka bir by-pass borusu
der devreler birbirine etkilemeksizin bamsz olarak
alabilirler). nerilen sistemde, sekonder devrelerin
her birinde dolamas gerekli su miktar ayn ise, pri-
mer devrede 90/55C su kullanlarak, bu devredeki do-
laan scak su debisi (90-70) / (90-55) = 0,57 kesrine
drlr.
Yani pompa debisinde %43 indirim salanr. Bu,
Debide = %43
Boru apnda = %25
Pompa gcnde = %43
Orannda azalma demektir. Eer sekonder devrede
farkl scaklk zonlarnda farkl debiler sz konusu ise,
bu durumda primer devre, en byk su dolam debisi-
ne sahip sekonder devre ile ayn apta seilir. rnein
ekil 4.29da boyler devresi iin gerekli debi 15 t/h,
stma devresi iin 25 t/h ise; primer devre klasik -
zmdeki 40 t/h yerine, bu zmde 25 t/h debiye gre
dizayn edilir.
Blge stmas sistemlerinde bu uygulama ok byk
karllklara neden olmaktadr. Datm hatlarnda daha
dk apl boru kullanm boru maliyetleri, izolasyon,
fittings ve armatr maliyetlerinde azalma meydana ge-
tirmekte; galeri maliyetleri dmekte ve boru geile-
rinde skntlar azalmaktadr. Ayn zamanda primer
pompalama enerjisi giderleri azalmaktadr.
ekil 4.30da daha byk bir yap sz konusudur. Bu
ekilde biri alt katlara, dieri st katlara hizmet veren
iki boyler vardr. Bu durumda kollektre balant s-
rayla scaktan soua doru aadaki gibidir:
1. st kat boyleri besi, 2. Alt kat boyleri besi, 3. st kat
s Zon 1 besi, 6. Bina stmas Zon 2 besi, 7. Bina st-
mas Zon 1 dn, 8. Bina stmas Zon 2 dn
ekil 4.31deki uygulama ise, ok daha fazla tasarruf
imkan yaratmaktadr. Bu binada stma zonlarndan
biri demeden stma olup, 55/45Cdir. Bylece ayn
mantk ierisinde, en sona yerletirilen bu zona, 70/55
C stma devresinden gelen su beslenmektedir.
Bu durumda dn suyu scakl 45 C kadar drle-
bilir. Byle bir uygulamada zonlarda ihtiya duyulan s
ykleri eitse, 90/45C alan sistem sayesinde, klasik
113
114
ekil 4.25/ ECOMATK 4000 PANELL, BUDERUS ECOSTREAM TEK KAZANLI TESSAT AINIM EMASI
 DELKL BLME 1/2 MANON (HAVALIK N)
D
SACI
1/2 MANON (DUYAR ELEMANI N)

HV
KV

Su Kazan Su Su

1/2xD
Debisi Gc Debisi Debisi
m3/h t=15 D KV/DV
KW mm. DN
4.0 70 100 50
8.0 140 150 65
12.0 210 200 80

3-4xD
20.0 350 200 100
30.0 525 250 125
50.0 875 300 150
100.0 1750 400 200
160.0 2500 450 250

AVANTAJLAR
- Kazan devresi ile stma devresi arasnda
HR
KR

hidrolik etkilenme olmaz.

- Kazanlar ve stma zonlar uygun su debisi
altnda alr.
D

- Istma devresi kontrol sistemlerinden bamsz

olarak tek veya ok kazanl sistemlerde
kullanlabilir.
- Denge kabnn iki tarafndaki ayar elemanlar (
yollu vana v.s.) optimal alr.
KR FLAN - Kazan devresi ve ayar elemanlar daha
problemsiz boyutlandrlr.

BOALTMA VENTL

DENGE KABININ BOYUTLANDIRILMASI:

Denge kabnn salml almas iin doru boyutlandrma yapmak gerekir.
Tesisat iletimi, gidi ve dn arasnda pratik olarak basn dm olmayacak ekilde yaplmaldr.
Bunun anlam anma su miktar iin 0.1 - 0.2 m/s su hz ile hesap yaplmaldr. Bunun iin yukardaki tablodan yararlanabilirsiniz.
Kazan k suyu scakl, denge kabnn st ksmnda llmelidir. Bunun iin kabn stne 1/2 manon kaynatlmaldr.
Ayrca buraya havalk konulmaldr.

ekil 4.26 / DENGE KABI EMASI

sisteme gre primer devrede debide ve pompalama g-
cnde %56, boru apnda ise %34 orannda bir azalma
elde edilir. Eer zon debileri farkl ise, primer devre yine
en byk sekonder zon debisine gre dizayn edilir. r-
nein boyler, stma 1 ve stma 2 iin gerekli debiler s-
ra ile 10, 25 ve 15 t/h ise, primer devre 25 t/h debiye g-
re hesaplanr.
Bu uygulama rneklerini oaltmak mmkndr. D-
k scaklkta dn suyu oluturan havuz stma devre-
leri, taze hava santral stc devreleri, eitli eanjr
devreleri bu erevede saylabilir.
Bu sistemlerin kullanlabilmesi yukarda ifade edildii
gibi dk scaklk kazanlarnn kullanlmas ile mm-
kndr. Klasik tip kazanlarda dn suyu scakl belir-
li deerlerin altna inemeyeceinden, ancak nt pompa
kullanm gibi ilave nlemlerle bu sisteme geilebilir.
Yukarda anlatlan seri bal kullanma devreleri z-
m, youmal kazanlar kullanldnda zorunlu hale
gelir. Youmal kazan mantnda dn suyunun s-
cakl mmkn olduu kadar dk olmaldr. Bu du-
rumda en yksek verim deerlerine ulalr. Bunu sala-
mak iinse, hibir kartrma yapmadan, en dk scak-
lktaki dn suyu youmal kazana beslenmelidir.

115
116
ekil 4.27 / EANJRL ISITMA SSTEMLERNDE, YOLLU VANA BALANTI RNE - 1
 EKL 4.28/ EANJRL ISITMA SSTEMLERNDE, YOLLU VANA BALANTI RNE - 2

117
 ekil 4.29 / SSTEM - 1
118
ekil 4.30/ SSTEM - 2
119
 55 / 45 C
YERDEN ISITMA

ekil 4.31 / SSTEM - 3

120
4.4.5. Ana Datm Borularnda Is Kayb dan ve dolayl balant olarak iki ana zm geerli-
Scak sulu stma sistemlerinde prensip olarak stl- dir.
mayan hacimlerden geen borular izole edilir. Boru- Dorudan balant halinde sistem daha basittir ve s
lardaki s yaltm kalnlklar ilgili blmde veril- kayb daha azdr. Bu halde de bloktaki dolam sa-
mitir. Burada iki nemli soru gndeme gelmektedir. lamak zere bir dolam pompas ve 3 yollu vana
Birincisi yksek bloklarda izole edilmeyen kolonlar kullanlabilir. ekil 4.32ada ana merkezde datm
nedeniyle st katlara ulaan su scaklnda nemli kollektr ve rnek bir blok altndaki merkezdeki
bir dme var mdr? Bu nedenle stc seiminde bir datm grlmektedir. Blok altnda boyler ve 75/60
artrm gerekir mi? kinci soru ise ok uzun ana da- C stma devresi iin besleme yaplmaktadr. Tek
tm hatlarnda suyun scaklk kayb nemli merte- kollektr kullanlmtr. ekil 4.32bde ise blokta ay-
bede midir? n zamanda demeden stma olarak ikinci bir stma
Bu sorularn cevab uygulamadan uygulamaya devresi mevcuttur.
deiir. 90/70C scak su sisteminde izole edilmeyen Dolayl balantda ise blok s merkezinde ana da-
bina ii kolonlardaki s kayb sonucu ortaya kan tm ebekesi (primer devre) ile blok tesisat (sekon-
scaklk dm bir rnek zerinde hesaplanmtr. der devre) arasndaki bir s eanjr bulunur. Bu ne-
Her katta 2.000 kcal/h gcndeki grubu besleyen 10 denle blok s merkezine eanjr dairesi de denilir.
katl bir yapdaki kolonda meydana gelen scaklk Bu zmde primer devrede daha yksek su scak-
dmesi 4C mertebesindedir. Kat saysnn artmas lklar ve daha yksek basnlar kullanmak mmkn-
bu scaklk dmn fazla artrmaz. Kolonun besle- dr. Kzgn su sistemlerinde ev balantlar bu ekil-
dii radyatr gruplarnn gcnn azalmas scaklk dedir. Ayrca eanjr dairesinde paralel bal bir boy-
dmn daha fazla etkiler ve artrr. Ancak bu s- ler de bulunabilir. Scaklk kontrolu ana s merke-
caklk dm normal hallerde, radyatr seimini et- zinden ve ayrca her blok altnda, blok baznda yap-
kileyecek kadar nemli deildir. labilir. Primer devrede kzgn su yerine 90C su kul-
Dier taraftan uzun ana datm hatlarnda yeterli lanlan sistemlerde (yksek blok zonlarnda olduu
izolasyon yapldnda scaklk dmnn ok gibi), sekonder devredeki scaklk dmesini azalt-
nemli olmad ve zel bir nleme gereksinim ol- mak iin borulu tip eanjrler kullanlmaldr.
mad aadaki rnekten anlalabilir.
4.5. KAYNAR SULU BLGE ISITMASI
Boru ap: 200/216 mm
100C zerindeki scaklktaki suya kaynar su ad ve-
Boru uzunluu: 500 m rilir. Ancak stma tesisatnda 120C ve zerindeki
Yaltm Kalnl: 50 mm (Ynetmelie gre) scaklktaki suya kaynar su denilmektedir.
Su scakl: 90C Kaynar su tesisatnda sistem atmosfere kapaldr. Ba-
Su debisi: 18.000 kg/h snlandrma pompal, kompresrl veya membranl
tip bir kapal genleme deposuyla gerekletirilir.
Malzeme: Cam yn
Klasik sistemlerde basnlandrmada azot yastkl
Kanal scakl: 10C basnl depolar kullanlr. Kaynar su sistemlerinin
m bana boruda s kayb, hesab iin Issan Yaynlarndan Buhar ve Kaynar
q= 0,77 (90-10) =61,6 W/m = 53 kcal/hm Su Tesisat isimli kitaba baklmaldr. ekil 4.33de
500 m boruda meydana gelen scaklk dm, kaynar sulu, klasik bir stma merkezi anm emas
verilmitir.
Kaynar sulu sistemler esas olarak iki devrelidir. B-
yk kapasiteli gerek blge ve ehir stmas amac
ile kullanlrlar. Su gidi scakl 180Cye kadar -
Grld gibi kazandan 500 m uzaklktaki bloa kabilir. 180C yaklak 10 atmosfer basntaki suyun
ulaan suda sadece 1,5C scaklk dm meydana doyma scakldr. Arazideki kot fark da dikkate
gelmektedir. alndnda vana, armatrler, boru ksaca tesisat mal-
4.4.6. Blok Is Merkezi (Eanjr Dairesi) zemesi en az PN 25 kalitesinde olmaldr. 30-40 m
kot fark halinde 160C scakla kadar kaynar su te-
Blok altndaki s merkezlerinde su scaklna, ba- sislerinde PN 16 malzeme basn snf iinde kal-
snca, kontrol ekline, iletme biimine ve pay l- mak mmkndr. Kaynar suda daha dk kalite
meye bal olarak ok eitli zmler szkonusu- malzeme kullanlamaz.
dur. Ancak daha nce de sz edildii gibi, doru-
121
Daha yksek scaklk ve basn halinde daha yksek kullanmlarda da 120C scakla dayanabilmektedir.
kalitede ve doal olarak ok daha pahal boru, fit- 120Cnin zerindeki scaklklarda, membran malze-
tings ve armatr kullanmak gerekir. Bu nedenle kay- mesi fiziksel ve kimyasal zelliklerini kaybetmeye
nar su sistemlerinde 180C scaklk deeri geilmez. balamaktadr. Bu durumda gaz geirgenlii artan
Almanyada 5 bardan fazla basnl buhar ve kaynar membrann bulunduu tankta, suya geen azot gaz
su tesislerinde PN 16 armatrler kullanlmaz. PN 25 nedeniyle bir yandan basn korunamamakta ve kapa-
ve PN 40 serisi armatrler kullanlr. l genleme deposu grevini yerine getirememekte,
Gidi ve dn suyu arasndaki fark ise 80Cye ka- te yandan da korozyon oluumu hzlanmaktadr.
dar bytlebilir. Kullanlan scaklklar arasnda Bu tehlikeleri gidermek amacyla, kapal genleme
160/80C, 150/90C, 150/70C gibi rnekler verile- depolarnn hidrolik olarak bal bulunduu emniyet
bilir. hattnda ilk eleman olarak soutma tanklar kullanl-
Primer kzgn su ebekesinin demesinde, hattn en maktadr. (ekil 4.34)
st noktalarnda havalandrlma ve en alt noktalarn-
Issan Reflex Soutma Tanklar (V Serisi)
da da boaltma olana bulunmaldr.
Bir tesisat iin gerekli soutma tank hacmi, sistem s-
4.5.1. Kaynar Sulu Sistemlerde Kapal Genleme caklna ve toplam genleen su hacmine gre aa-
Depolarnn Kullanm daki ekilde tespit edilir:
Kaynar sulu sistemlerde kapal genleme depo kulla-
nmnda dikkat edilmesi gereken iki husus vardr: ba-
sn ve scaklk
Kaynar yani 120Cnin zerindeki suyun buhar faz-
na gemesi iin ou zaman az bir basn dm Uygun hacimde seilen soutma tank, sistemde gen-
yeterli olmaktadr. Bunun anlam, deiken basnl leen suyun, kapal genleme depolarna ulamadan
bir kapal genleme deposu kullanm halinde, sis- nce yeterli srede bekleyebilecei bir hacim grevi
temde soumadan te, su kayb nedeniyle bir basn grr. Bu bekleme srasnda, su scakl kapal gen-
dmnn yaanmas halinde, kaynar su, sirklas- leme depolar iin uygun seviyeye, yani 100Cnin
yonunun en dk seviyede olduu blmde buhar altna der.
fazna geebilmektedir. Hidrolik olarak sisteme tek
Bu noktadan sonra kapal genleme deposunun al-
noktadan bal olan ve bu nedenle ierdii suda
mas asndan, scak sulu sistemlerden herhangi bir
nemli hareketlerin gereklemedii kapal genle-
fark bulunmamaktadr.
me depolar, sistemde buharlamann en kolay ger-
ekleebildii noktalardan biridir. Kaynar sulu sistemlerde, statik basncn buharlama-
nn nne gemeye yeterli gelmedii durumlarda,
Bu zelliklerinden dolay kaynar sulu sistemlerde,
sistem basnc dar bir aralk iinde tarif edilmeli ve
sistemde kullanlacak genleme depolarnn tespitin-
tesisatta nemli tehlikelere neden olabilecek bir bu-
de basn deiimlerine dikkat etmek ve sistem ba-
har oluumunun nne geilmelidir. Bu noktada en
sncnn buharlama basncnn altna dmesini en-
etkili zm olarak sabit basnl sistemler, yani
gelleyecek nlemleri almak gereklidir.
kompresrl kapal genleme depolar ve pompal
Sistemin statik basncnn tesisattaki suyun buharla- kapal genleme depolar ne kmaktadr.
ma basncnn altna inmesine izin vermeyecei sis-
temlerde deiken basnl kapal genleme depolar- Issan Reflex Kompresrl kapal Genleme De-
nn kullanlmas mmkndr. polar (Reflexomat ve Minimat)
Kaynar sulu sistemlerde, genleen su miktar ve ba- Kompresrl kapal genleme depolu kaynar su sis-
snca bal olarak kapal genleme deposu seiminde, temi tesisat emas ekil 4.35de verilmitir.
scak sulu sistemler ile herhangi bir fark bulunmaz-
ken, sistemin emniyet hattnda ek olarak soutma A. alma Mant
tanklar kullanlmaldr. Kompresrl kapal genleme depolarnda, deponun
Butil kauuk membranl kapal genleme depolar, gaz hacminin suyun genlemesine gre deiimi, ga-
standart olarak max. 120C scaklktaki su veya kat- zn skp, genilemesiyle deil bir kompresr ve bir
kl sulu sistemler iin tasarlanmaktadr. Membran manyetik ventil yardmyla gerekletirilir.
malzemesi, srekli kullanm iin 70C ve ksa sreli

122
ekil 4.32.a / BUDERUS ECOSTREAM VEYA YOUMALI KAZANLAR LE BLGE ISITMA
SSTEMLER (UZAKTAN ISITMA)

123
 ekil 4.32.b / BUDERUS ECOSTREAM VEYA YOUMALI KAZANLAR LE BLGE ISITMA
SSTEMLER (UZAKTAN ISITMA)

124
 ekil 4.33.a / KIZGIN SU (160/120C_ SSTEM FONKSYON EMASI (rnek Proje)

125
126
ekil 4.33.b / (ekil 4.33.ann devam)
 ekil 4.33.c / (ekil 4.33.a ve bnin devam)

127
B. Kompresr Kontroll Gaz Hacmi
Suyun genlemesiyle membranl kapal genleme
deposunda azalmas gereken gaz hacmi, manyetik
ventil araclyla gaz dar atarak bir basn art bilmektedir.
yaanmadan salanr. Souma srasnda su hacminin
azalp, gaz hacminin art da, kapal genleme depo-
sunun iine, bir kompresr ile kumanda paneli tara-
fndan ayarlanan basnta, gaz baslmasyla gerek-
letirilir.
C. Sabit basn
Bu ekilde basncn 0,2 barlk bir aralkta tutulmas
ve buhar oluumunun engellenmesi mmkndr.
D. %80 Faydal Hacim
Kompresrl kapal genleme depolarnda, depodaki
gaz hacmi kumanda paneli tarafndan deitirildii
iin, iletme basncnn deponun faydal hacmine et-
kisi bulunmamaktadr. Bu da her zaman kapal gen-
leme deposunun nominal hacminin %80inin fayda-
l hacim olarak kullanlabilmesine izin verir. Bylece
byk su hacimli sistemlerde bile kk kapal gen-
leme depolaryla almak mmkn olmaktadr.
E. letme Basnlar
Reflexomat sistemlerinde kullanlan GG tanklar,
ana yap olarak gaz tarafndan kompresr ve manye-
tik ventil hatlarna bal, butil kauuk membranl ka-
pal genleme depolardr. 6 ve 10 bar iletme basn-
larna uygun versiyonlar bulunmaktadr.
Sistemin kompresr ve kumanda niteleri sistem sl
kapasitesi ve sistem alma basncna gre deien
alt ayr tiptedir.
F. Kk Kapasitelerde Sabit Basnta alma
Minimat kompresrl kapal genleme depolar ise,
alma basnc 5 bar amayan sistemler iin d-
nlm, daha kompakt rnlerdir. Dk basnl
ama su hacimleri byk sistemlerde, depolarn ha-
cimlerinin %80i faydal hacim olarak kullanlabildi-
i iin uygun zm olabilmektedir.
G. Avantajlar
Reflexomat sistemlerinde kullanc iin dier avan-
tajlar ise, sistemdeki anlk basn ve sistemin su se-
viyesinin kumanda panelinin dijital ekrannda her an
okunabilmesi, istenildiinde kompresrlerin alma
srelerinin grlebilmesi, Reflex Typ P ve RTA Su
Takviye Otomatlarna su seviyesine bal olarak a
/ kapa komutlarnn verilebilmesidir.
128
H. Bina Otomasyon Sistemlerine Uyum
Sistemde oluabilecek hatalar, panel zerinde bir k
veya bina otomasyon sistemlerine sinyal ile bildirile-
Issan Reflex Pompal Kapal Genleme Depolar
(DHA-Multimat)
Pompal kapal genleme depolu kaynar su sistemi
tesisat emas ekil 4.36de verilmitir.
A.alma Mant
Dier bir sabit basnl sistem olan pompal kapal
genleme depolarnda ise, basn deiimi, suyun s-
caklkla hacmi deiirken, kapal genleme deposu ile
tesisat arasnda su hareketini kontroll bir ekilde ger-
ekletiren pompa ve manyetik ventil ile engellenir.
B. Pompa Kontroll Su Hacmi
Su genletiinde manyetik ventil tesisattan suyun ka-
pal genleme deposuna gemesine izin vererek, tesi-
satta basn artn nler. Soumayla birlikte hacmi
daralan suyun, tesisatta herhangi bir basn dm-
ne neden olmamas iin de, kapal genleme depo-
sundaki suyun bir ksm pompa ile tekrar tesisata,
kumanda panelinde ayarlanan basnta baslr.
Pompa ardnda kalan kapal genleme deposunda ba-
sn, atmosfer basncna eittir. Bu zelliinden dola-
y o noktada buharlamann gerekleebilecei d-
nlebilir. Ancak soutma tank hacminin doru seil-
mesi ile, su scakl kapal genleme deposundan
nce 100Cnin altna dmekte ve buharlama bl-
gesinin dna kmaktadr.
C. Sabit Basn
Bu ekilde basncn 0,2 barlk bir aralkta tutulmas
ve buhar oluumunun engellenmesi mmkndr.
D. letme Basnlar
DHA-Multimat sistemlerinde kullanlan GG tankla-
r, ana yap olarak gaz tarafndan bir sifon ile atmos-
fere ak, ancak butil kauuk membranl ile gaz gei-
inin engellendii kapal genleme depolardr. 6 ve
10 bar iletme basnlarna uygun versiyonlar bu-
lunmaktadr.
Sistemin pompa ve kumanda niteleri sistem sl ka-
pasitesi ve sistem alma basncna gre deiken
tek veya ift pompal drt ayr tiptedir.
E. Avantajlar
DHA Multimat sistemlerinde kullanc iin dier
avantajlar ise, sistemdeki anlk basn ve sistemin su
seviyesinin kumanda panelinin dijital ekrannda her
an okunabilmesi, istenildiinde kompresrlerin
alma srelerinin grlebilmesi, Reflex Typ P ve Flanl armatr kullanlmaldr. Flan balantlarnda
RTA Su Takviye Otomatlarna su seviyesine bal elastik ve kaliteli malzemeden yaplm somun-cva-
olarak a/kapa komutlarnn verilebilmesidir. ta ve grafitli klingrit conta kullanlmaldr.
Boru balantlarnda, byk apl borularda elektrik
F. Bina Otomasyon Sistemlerine Uyum
ark, kk aplarda, et kalnl 4 mm den ince olan-
Sistemde oluabilecek hatalar, panel zerinde bir k larda oksi-asetilen kayna kullanlmaldr.
veya bina otomasyon sistemlerine sinyal ile bildirile-
Kaynar su borularnn mesnetlenmesi ok nemlidir.
bilmektedir.
Makara, klavuz, serbest klavuz ve ankrajlarda ta-
4.5.2. Tesisat yc elik konstrksiyon, boru aplarna gre gelecek
Genellikle iki borulu sistem kullanlr. ekil 4.37de gerilmelere dayanacak boyutlarda seilmelidir.
130/110C bir kaynar su sistemi ematik olarak gste- Borularn genlemelerinin alnmas DN 250 mm ve
rilmitir. Azot basnlandrmal sistemde iki kazan bu- daha kk aplar iin (Z, L ve U) genlemeleri kul-
lunmakta ve bunlar 130C sabit scaklkta su retmek- lanlabilir. Daha byk apl borularda (U) boyutlar
tedir. Primer devrede dolaan bu su ile merkezi olarak ok byyecei iin ok katl, paslanmaz elik gen-
kullanma scak suyu retilirken, her bloun altnda leme paralar tercih edilir. Ancak, genleme para-
bulunan eanjrlerde stma scak suyu retilmektedir. larnn eksenlenmesi ve doru montaj ok duyarl
Istma scak suyu scakl, hem merkezi olarak, hem almay gerektirir.
de bloklarda kontrol edilmektedir. D ebeke borularnn s yaltmnda ta veya cam
Eanjrlerde 130/90C su kullanlmakta, kazan giri- yn kullanlr ve zerine tercihen galvaniz sa veya
inde su scakln 110Cye ykseltmek iin alminyum levha kaplanr.
130Cdeki k suyundan bir miktar kartrlmakta- Galeri iine girme ve malzeme sokmak iin yer yer
dr.(Bu karm k ve giri scaklk farkn drerek adam delikleri ve galerinin havalanmas iin hava-
kazandaki gerilmeleri azaltr.) landrma baca ve manikalar yaplmaldr. Galeri ve-
Sistemde kazan devresi, boyler devresi, stma devre- ya kanaln iine girecek yer alt ve zemin sularnn
si, kullanma scak suyu sirklasyon devresi olmak darya atlmas iin dearjlar yaplmaldr.
zere 4 ana dolam pompas ve ayrca her blokta st- Kaynar su d ebekesindeki, olanaklar elverdii l-
ma devresi dolam pompas bulunmaktadr. de tepe noktalarndan kanlmal, sistemde olua-
Kaynar su hattnda termometre montaj iin manon bilecek hava, boru eimleri ile tesisat merkezlerine
kullanmak yerine, yzey scakln len madeni ter- tanmaldr.
mometre kullanlmasn neririz. Kaynar su hattnda Zira iletmede her zaman ulalamayan noktalardan
elik dikisiz boru ve elik dikisiz borudan yaplm havann alnmas ihmal edilebilir ve boru sisteminde
dirsekler (ND 40 kalitesinde) kullanlmaldr. Kaynak- sirklasyon bozukluu ve su kou olay olabilir, dar-
larn yaplmasna zen gsterilmeli ve kesinlikle kali- beler boru ve armatr patlamalarna neden olabilir.
fiye eleman kullanlmaldr. Eanjr ayaklar altna be- Galeri iinde aydnlatma ve yaklak 30 mde bir
ton kaide yaplmaldr. ki yollu motorlu vana duyar elektrikli cihazlar ve kaynak iin monofaze ve trifa-
eleman iin scak su kna (Pompa emi kollektr ze priz bulunmal, aydnlatma va-vien dzende ol-
ortasna olabilir.) bir adet manon kaynatlmaldr. mal, ayrca galerinin btnnn veya blm blm
(manon ap iin duyar elemana baknz) Manonun elektrii s santralndan kesilebilmelidir.
yars borunun iine girmelidir. Termometre manon- Datm ebekesindeki s kayplar, ebekenin ve s
lar da ayn ekilde kaynatlmaldr. yaltmnn karakterine bal olmakla birlikte, genel-
Kaynar su sistemlerinde kullanlan armatrler, terci- likle %5-8 snrlarndadr. Boru ap hesabnda ebe-
hen elik veya dkm elik gvdeli olmaldr. Ancak ke s kayplar yklere eklenmelidir.
PN 16 basn snr (164C) iin dkme demir veya Galeriden branman ayrmlarnda hem branman bo-
sfero dkm olabilir. rularna hem de branman ayrmndan sonrasna ana
Oturma yzeyleri ve milli paslanmaz elik olmaldr. borulara vana konulmaldr. Bu suretle arzal blm-
elikten baka malzeme kullanlmamaldr. Kesin ka- den ncesi, s santral taraf, vanalar kapatlp ona-
pama gereken yerlerde oturmal vana tercih edilmeli- rm yaplrken almasna devam edilebilir.
dir. Srgl vanada az da olsa sznt olabilir. DN 200
mm ve daha byk aplarda by-pass vanas kullanl-
maldr.

129
130
ekil 4.34/ MEMBRANLI KAPALI GENLEME DEPOLU KAYNAR SU STEM TESSAT EMASI
 ekil 4.35/ KAYNAR SULU SSTEMDE KOMPRESRL KAPALI GENLEME DEPOSU (SABT BASIN) UYGULAMASI (SOUTMA TANKLI SSTEM)

131
132
ekil 4.36 / KAYNAR SULU SSTEMDE POMPALI KAPALI GENLEME DEPOSU UYGULAMASI
Tesisat Merkezleri
Tesisat merkezleri, kaynar su kullanan s retim
aralarnn bulunduu hacimlerdir. Eanjrler, boy-
lerler, buhar generatrleri, klima stma havalan-
drma santrallar veya retim cihazlar s retim
aralardr.
Kaynar su kullanan s retim aralarnn, kaynar su-
yun iinden getii serpantin borusu elik, zel hal-
lerde paslanmaz elik olmaldr.
Kaynar su kullanan s retim aralarnda kontrol va-
nas buharlamaya engel olacandan dne konul-
mal ve tek oturma yzeyli olmaldr. ift oturmal
kontrol vanalar kapal konumlarnda kaak yaparlar.
Kaynar su kullanan s retim aralarnn scaklk
kontrolunda daha nceki alkanlklarn tersine iki
yollu kontrol vanalar kullanlmaldr. Bu suretle s
ve elektrik enerjisi ekonomisi salanr. Ancak bu hal-
de ebeke ularnda her kola sirklasyon miktarnn
yaklak %10u mertebesinde minimum sirklasyon
salyacak by-pass vanalar konulmaldr.
Tesisat merkezlerinde kullanlan kontrol vanalar
elektrikli veya elektronik tipte ise yay geri dnl
olmaldr.
Aksi taktirde kaynama ve patlamalar olur. Devaml
sabit scaklk salanmas isteniyorsa, boyler, buhar
jeneratr, besi deposu, proses ile ilgili her trl sa-
bit scaklkl banyolar gibi, termostatik vana kullanl-
mas yeterlidir.
Kaynar su tehizatnn teknik nitelikleri
Kaynar su sistemlerinde kullanlan btn tehizatn
standartlar yksek basn buhar tesisat malzemele-
ri gibidir.
En az PN 16, scaklk ve basnca bal olarak PN 25-
40 malzeme kullanlmaldr. Ancak buhar sistemle-
rinden farkl olarak kaynar sulu sistemlerde kullan-
lacak tehizatta bakr ve alamlar bulunmamaldr.
PN 16 malzeme dkme demir veya sfero dkm ola-
bilir. Daha yukar basn snrlar iin elik armatr
kullanlmas zorunludur.
Kaynar su pompalarnn salmastralar su soutmal
tipte olmal ve soutma suyu akmazken pompa al-
mayacak ekilde seri kilitleme dzeni bulunmaldr.
Kaynar sulu sistemlerde s santrallarnda problemle-
re engel olmak iin elektrik kesilmelerine kar ebe-
ke sirklasyon pompalar ile en az bir kazann ve ta-
mamlayc tehizatnn devrede kalmasn salaya-
cak gte yedek jeneratr bulunmaldr.
4.5.3. Pompalar
Kaynar su sisteminde kullanlan pompalar zeldir.
Hibir zaman bronz malzeme kullanlmaz, sfero d-
km gvdeli ve paslanmaz elik rotorlu olmaldr.
Mekanik salmastra tercih edilir. Bu pompalarn su ile
soutma dzenleri vardr. Buraya yumuak souk su
balants yaplr. Isnan su srekli dar atlr.
Pompalar gidie konulduundan sistemdeki basn
deerleri kontrol edilmeli ve snr deerleri amamas
salanmaldr. Pompalar dne monte edilmemelidir.
Tesisatta hibir noktada buharlama olmamasna dik-
kat edilmelidir.
ok byk tesislerde ise gidi ve dnte birer dola-
m pompas bulunur. zel nedenler yoksa sirklas-
yon pompas mutlaka gidie monte edilmelidir. Sis-
tem yk tek pompa yerine iki veya daha fazla sayda
paralel pompa ile salanmal, ayrca bir yedek pompa
devrede olmaldr. Kaynar su sistemlerinde deiken
devirli pompalar pahal olduu iin tercih edilmez.
4.5.4. Blok Is Merkezleri (Eanjr Daireleri)
Kaynar su ile blge stmasnda (uzaktan stmada), s
merkezinde retilen kaynar su, galeri veya kanallar-
daki borular ile blok s merkezine (Eanjr dairesine)
ular ve eanjre balanr. Kaynar su blge stmas-
nn dnda proses (Frn, sanayi banyolar) stmasn-
da da kullanlr. Dorudan balantnn yaplabilmesi
iin hereyden nce bloktaki stclarn sistem basn-
cna dayankl olmas arttr. Bu nedenle bu tip ba-
lant ancak endstriyel tesislerde olasdr. Kaynar su-
lu sistemlerde su scaklklar ve basn yksek oldu-
undan; konut stmasnda genellikle dolayl balant
tercih edilir. Dolayl balantda bir eanjr bulunmak-
tadr. Bu eanjrde stma iin gerekli scak su retilir.
ekil 4.38 ve 4.39de dolayl balant rnei olarak
bir eanjr dairesi prensip emas verilmitir.
Bu ekilde kaynar su devresi giriinde bir kapama va-
nas, bir yollu vana veya iki yollu motorlu vana bu-
lunmaktadr. Dn borusu zerine ise s pay ler
monte edilebilir. Motorlu vanalar sekonder devredeki
su k scakln hisseden bir duyar eleman ve d
hava kompanzasyonlu bir kontrol sisteminden (Panel-
den) kumanda almaktadr.
2 yollu motorlu vana elektrik hatlarna gvenlik iin
sekonder devre sirklasyon pompas devresinden ki-
litleme yaplmaldr. Yani sirklasyon pompas durdu-
unda servomotorun elektrik beslemesi kesilmeli, yay
geri dn 2 yollu vanay kapal duruma getirmeli-
dir. zet olarak kaynar su devrelerinde yay geri dn
l servomotor kullanlmaldr.
133
Bu kilitleme devresi yaplmazsa elektrik kesilmelerin-
de veya pompa termii attnda eanjrn sekonder
devresindeki su scakl 90Cnin zerine kacak ve
kaynar su haline dnp doal dolamla bina ieri-
sindeki radyatrlere girecektir. Scak su devresindeki
su dolam bir sirklasyon pompas ile salanmaldr.
Ayrca bu devrede kapal genleme deposu, emniyet
ventili ve hava boaltma tpleri bulunmaldr. Doal
olarak, istenirse bu elemanlar yerine ak genleme ka-
b da kullanlabilir. Kaynar su giri ve k hatlarnda
ayrca birer kapama vanas ile ayrlm kullanma scak
suyu (boyler) balants yaplabilir.
ekil 4.38 ve 4.39 kaynar su sistemlerinin dolayl ev
balantlar iin bir rnektir.
Kaynar su sistemlerinde boaltma vanalar ift olmal-
dr (Sistemdeki basncn dmemesi iin).
Kaynar su sistemlerinde basn, ani olarak buharlama
basncnn altna derse, sistem patlayabilir. Bu ne-
denle kaynar su sistemlerinde basncn dmemesi ok
nemlidir.
4.5.5. Kaynar Su Tesisatnn letilmesi
4.5.5.1. Kazanlarn Su le Doldurulmas
- Hidroforda istenilen basnta su elde edilir.
- Su yumuatma cihaz giri ve k vanalar ala-
rak, prospektsndeki tanma gre iletmeye alnr.
- Besi suyu deposu su giri vanas alr.
- Besi suyu deposu biraz su ile dolduktan sonra de-
po boaltma vanas alr. Pis su boaldktan sonra
tekrar kapatlr.
- Kazanlarn giri ve k vanalar ile hava alma
vanas ve denge deposu hava alma vanas alr.
Kazan boaltma vanalarnn kapal olduu kontrol
edilir.
- Besi suyu pompasnn giri ve k vanalar alr.
- altrlacak besleme pompas devreye alnr.
- Kazanlarda bir miktar su biriktikten sonra besle-
me pompasn durdurup kazanlardaki pis su blf
yaplr.
- Tekrar besleme pompas altrlr. Kazanlar dol-
duunda hava vanalar kapatlr. Ayn ilemler den-
ge deposu iin de yinelenir. st su seviye kontrol
cihaznn vanalar kapatlr. Bu vanalar azot dol-
durma annda alacaktr.
- Bu arada besi tanklarndaki su seviyesi gzlenir.
Tanktaki seviye ok derse pompay durdurup su-
suz almasn nleyiniz (alt su seviyesinden kilit-
leme yaplr). Kazanlar, denge deposu ve btn
boru tesisat doluncaya kadar ilem tekrarlanr.
134
- Kazanlar dolarken nce kazan zerindeki SU SE-
VYE GSTERGE CHAZININ ve ALARM
DDNN alp almad, daha sonra
denge deposu zerindeki SU SEVYE KONT-
ROL CHAZLARININ ve ALARM DD-
NN alp almad KONTROL EDLR.
- alacak kaynar su sirklasyon pompasnn gi-
ri k vanalar alr.
- Gidi ve dn kollektrndeki btn hat vanala-
r alr.
- Ana yakt tank, gnlk yakt tank, besi suyu depo-
su n stc kaynar su giri ve k vanalar alr.
- Kaynar su sirklasyon pompalar 5 dakika kadar
altrlarak kontrol edilir.
4.5.5.2. Sisteme Azot Doldurulmas
- Azot tpleri devaml dolu tutulur,reglatr (alt
basn seviyesine) ayarlanr.
- Sisteme azot alan selenoid vana azot kollektr
zerindedir. Selenoid vana kollektr zerindeki
azot alma presostatndan kumanda alr. Sisteme
azot gerektiinde presostat selenoid vanay aar ve
sistemdeki basn yeterli seviyeye knca kapatr.
- Sistemden azot atan selenoid vana denge depola-
r zerindedir. Azot byk tesislerde alak basn
azot deposuna atlr. (Kollektr zerindeki azot at-
ma presostatndan kumanda alr.) Sistemdeki ba-
sn istenen deerin stne ktnda presostat se-
lenoid vanay aar ve istenen deere dtnde
kapatr.
Dikkat edilecek hususlar:
Sistemdeki selenoid vanalar arzalanabilir. Sele-
noid vana deitirmek gerekirse,
kesinlikle ayn zelliklerdeki vanalar kullannz.
Selonoid vanalarn giriindeki ve kndaki va-
nalar srekli ak, by-pass vanalar srekli kapal
olacaktr.
Presostat kollektrlerindeki vanalar srekli ak
olacaktr.
Azot, sistemdeki basnc istenen deerler arasn-
da tutmak iindir. Azot tesisatnn arzalanmasn-
da, herhangi bir yerde azot ve su kaa olmasnda
veya yeni bir branmann devreye yanl alnma-
snda ani basn dmesi olabilir.
Bu durumlarda sistem scakl iin GEREKL
BASINCIN ALTINA DMEK OK TEHLKE-
LDR. Bu gibi durumlarda nce kaak olan devre
vanalar kapatlr, bir taraftan da sisteme basnc
ykseltmek iin elle su ve azot baslr.
 ekil 4.37 / KAYNAR SULU BLGE ISITMASI K BORULU SSTEM EMASI (EMATK ZM)
Bu arada alak basn emniyet presostat brlrle-
ri durdurmamsa el ile brlrler durdurulur.
4.5.5.3. Sistem Kontrolleri
1. Denge deposu:
Alt su seviyesi kontrol cihaz:
Su seviyesi alt izgisine dtnde kazan besle-
me pompasn altrr. Su seviyesinin dmesi
devam ederse brlrleri durdurur ve sinyal verir.
Su seviyesi st izgisine geldiinde besleme pom-
pasn durdurur.
- st su seviyesi kontrol cihaz:
Su kendi seviyesini geerse denge deposu tama
motorlu vanasn aar, brlrleri durdurur, alarm
ddn ttrr. Su kendi seviyesinin altna d-
erse tama motorlu vanasn kapatr.
- Yksek basn emniyet presostat denge deposun-
daki basncn st basnca (rn.8,5 atye) ykselme-
si durumunda brlrleri durdurur, alarm verir.
- Alak basn emniyet presostat denge deposun-
daki basn alt basnca (rn.7 atye) derse brl-
r durdurur.
- Azot atma presostat, denge deposundaki basn
alt basn dzeyine (rn.7,1 atye) derse yksek
basn azot kndaki selenoid vanay aar ve ba-
sn ykselince (7,5 at) kapar.
- Azot atma presostat, denge deposundaki basn
st basnca (rn.8,0 atye) ykseldiinde, denge
deposu zerindeki selenoid vanay aar, basn
(7,5 atye) dtnde kapar. Azot atlmayacak,
ayr bir depoya alnacaktr.
- Emniyet ventilleri, basncn gvenlik basncna
(rn.8,5 atye) ykselmesi halinde aar (Emniyet
ventilleri oransal kalkl olmaldr).
2. Kazanlar:
- Kazan on-off termostat (limit termostat):
Max.alma scaklna (rn.160C) ayarlanr. Bu
derecede brlrleri durdurur.
- Oransal termostat:
alma scaklna bal olarak srekli ekilde ya-
kt debisini ayarlar. Oransal termostat normal a-
lma scaklnn 5 ila 10C altna ayarlanr.
- Emniyet ventilleri:
Kazan basnc emniyet basncna (rn.8,5 atye)
geldiinde aar.
135
136
ekil 4.38/ EANJR DARES VE OTOMATK KONTROL (ki yollu motorlu vana ile kontrol)
 ekil 4.39 / EANJR DARES VE OTOMATK KONTROL ( yollu motorlu vana ile kontrol)
4.5.5.4. letme Talimat
Sistem almadan nce:
- Kazan giri ve k vanalar ak olacaktr.
- Denge deposu alt ve st su seviyesi kontrol ci-
hazlar giri k vanalar ak olacaktr.
- Kazan besi cihazlar giri k vanalar ak
olacaktr.
- Selenoid vanalarn giri ve kndaki vanalar
ak olacaktr.
- Kazan besi pompas, alacak resirklasyon
pompas, azot kompresr vanalar ak ve alte-
ri devrede olacaktr.
- Denge deposu boaltma otomatik vanalar
nndeki vana ak olacaktr.
- alacak kaynar su sirklasyon pompalarnn
giri ve k vanalar ak olacaktr.
- alacak kaynar su sirklasyon pompalar ile
resirklasyon pompasnn soutma suyu devrede
olacaktr.
- Gnlk yakt deposunun dolu olduu kontrol
edilecektir.
- Yakt ring pompas alr durumda olacaktr.
- Brlr yakt giri ve dn vanas ak olacaktr.
- Sistem alr durumda iken kapal bir devre i-
letmeye alnacak ise, ani basn dmesini nle-
mek iin bu devreye ait vana yava yava al-
maldr.
- Azot tplerinin dolu olduu kontrol edilecektir.
- Mutlaka kaynar su s harcamalar yaplacak bir
ksm olmaldr ve bu ksmda kaynar su sirk-
lasyonununu salayacak vanalar ak olmal, ele-
manlar devrede bulunmaldr.
- Btn pompalarn yalama yalar tamam ol-
maldr.
altrma
- Yakt devresi ve brlrler altrlr. lk hareket
motorin ile salanr.
- Ar ya hatlar kaynar su ile stldktan sonra
brlrler ar ya ile altrlr. Ring istasyonu
pompalarndan bir tanesi srekli altrlr.
- Brlr alt andan itibaren kaynar su sir-
klasyon pompalar ile resirklasyon pompas
devreye sokulur.
- Kaynar su pompalar alaca zaman, yol ver-
meden nce soutma sular alr.
- Kaynar su hatlarndaki havalklardan zaman
zaman sistemin havas alnr.
- Herhangi bir nedenle kapal kalan bir hat tekrar
137
 ekil 4.40 / DEMEDEN ISITMA TESSATI
devreye sokulurken vanalar yava yava ve ks-
men aarak bir sre hatlarn snmasna olanak
verilir. Isnmann ard sra sonuna kadar alr.
- Durdurulmas gereken bir kaynar su pom-
pasnn nce alteri sonra vanalar kapatlr.
Soutma sular yaklak 5 dakika sonra kapatlr.
altrlacak kaynar su pompasnda ise nce
soutma suyu alr, sonra vanalar alr ve en
son pompaya yol verilir.
- Tesisat durduunda teknolojik kaynar su pom-
pas altrlr ve yakt devresi stlr. Sistem
uzun sre iin duracak ise ince yakta geilir.
4.6. DEMEDEN ISITMA
Demeden stma yaplabilmesi iin s yaltmnn ekil 4.40de demeden stma sisteminin tek katl
ok iyi olmas gerekir. Cam yzeylerinin fazla ol-
duu binalarda, cam yzeyinden aa inen hava
miktar ve camdan olan souk radyasyon fazla
olacaktr. Cam nne daha sk aralkl boru dense
bile, cama yakn blgelerde souk yzey etkisi his-
sedilecektir. Konfor bozulacaktr.
yi izole edilmeyen yaplarda ise s kayb fazla ol-
duundan, btn deme altna boru yerletirilse
dahi, deme yzeyinde scaklk 23-24Cden fazla
olacaktr. Bu da istenilen konforu bozacaktr.
138
Demeden stma kat betonu zerine yerletirilen
izolasyondan sonra, ana maddesi Polypropilen
(PPC), Polietilen Crossling (VPE) veya Polybutylen
olan bir plastik malzemeden ekilen (extrzyon)
borularla veya bakr borularla yaplan stmadr.
Borularn zerine bir tesviye (ap) betonu atlarak
kaplama malzemesi yerletirilir. Bu tip stma
demeden olabildii gibi, duvardan veya tavandan
da olabilir. Ancak en yaygn uygulama demeden
stmadr. Borular mahalin s ihtiyacna gre hesap-
lanan modlasyona uygun bir biimde deme iin-
de dolatrlr. Borularn yerleimi iin zel boru
tutucular kullanlr. Datm tek kolonla (~ 100 m2
iin) ve katlara yerletirilen kollektrlerle salanr.
bir yapda uygulamas grlmektedir. ekil 4.41de
ise kazan balant detay verilmitir.
Borularn altnda, s ve ses yaltm iin hesaplanan
kalnlkta izolatr bulunmakta ve borular bir ap
tabakas ile rtlmektedir. Bu ekilde yer kaloriferi
iin kat betonundan sonra 8-10 cmlik bir ykseklik
yeterlidir.
1. Demeden Istma Sisteminde Aadaki Kabul-
ler Yaplabilir
 a- Oda scakl 20C iin
Evlerde deme scakl 23-24C
Kapal yzme havuzlarna (Max) 29C
b- 50/40C su scaklnda bir metre borunun 20
kcal/h s tad, kabul edilerek mermer ve
seramik gibi demelerde sfr zam.
Hal kapl demelerde .. %12 zaml
Ahap kapl demelerde .. %35 zaml uygulan-
maldr.
Buna gre deme mermer veya hal kapl olmas
halinde, her iki malzemenin s geirgenlik kat-
saylarna bal olarak snn deme altndan b- Bu sistemde akta grlen hibir boru ve radyatr
odaya geiinde byk diren farklar ortaya k-
maktadr.
c- Kollektr kndan itibaren 80-100 metre plas-
tik boru bir grup serpantin olarak alabilir.
d- Borulara havann kmas iin bir eim veril-
melidir.
e- Borular gmlmeden nce hidrolik test uy-
gulanmaldr. Test 1400 kPa basnta 24 saat sr-
melidir.
4.6.1. Eletiriler
a- Cam nlerindeki blgede scaklk dk kalmak-
tadr. Cam nlerine denen boru daha ksa
mesafelerde sk dense de cam nndeki scaklk
oda ortalamasnn altnda kalmaktadr. Avrupada
demeden stma yapan baz firmalar cam n-
lerinde akta monte edilecek serpantinlerin kul-
lanlmasn neriyorlar. Aksi halde oda iindeki
scaklk cam nnde en az, kar duvar kenarnda
ise en fazla olacaktr.
b- Binann snma sresi fazla. Apartman tipi
binalarn snma sresi 5-6 saati bulmaktadr.
c- Ayaklarda ime
Demeden stma yaplan binalarda deme
yzey scakl 23-24C gememelidir. Aksi
durumda yaayanlarn ayaklarnda imeler ol-
duu ifade edilmektedir.
d- Yerdeki tozlar kuruyacaktr.
Tozlarn topland demenin stlmas yerdeki
tozlarn hareketlenmesine neden olabilir. Kar
eletiri ise radyatrl sistemde tozlarn yand
eklindedir.
e- Istlan demenin zeri mmkn olduunca s
iletimini nleyecek malzeme (hal gibi) ile kapatl-
mamaldr.
f- Montaj ve imalat hatalar nedeniyle veya genleen
borularn srtnerek anmas sonucu borular
delindiinde tamir iin demenin krlmas
gerekir. Boru mr iin 20 yl verilebilir.
4.6.2. Avantajlar
a- Demeden stma sisteminde s btn bir deme
alannda yaylmakta ve oda iinde homojen bir s
dalm salanabilmektedir. Bu sistemde en scak
yer deme seviyesidir ki yer deitiren hava
deme seviyesinden itibaren ykseldike
souyacak ve hacmin yksek ksmlarnda hava
hareketi zayflayacaktr.
yoktur. Estetik adan mkemmel bir sistemdir.
c- Sistemde mahal havas kendisinden 4-5C daha
yksek scaklktaki deme ve 1-2Cde daha yk-
sek scaklktaki duvarlar tarafndan stldndan
mahal havas bal neminde rahatszlk verici bir
dme grlmez. Ortama gre demedeki 4-5C
daha fazla olan scaklktan dolay 1-2 mm yksek-
likte kuru bir ortam oluur. Bakteri remesini n-
leyen bu durum nedeniyle demeden stma
zellikle hastaneler ve ocuk yuvalar iin tavsiye
edilmektedir.
d- Mahal havas ile onu stan geni yzeyler arasn-
daki dk scaklk fark nedeni ile mahal
havasnn, kk yzeyli ve ok scak stclarn
zerinden geerken fazlaca snmas ve iinden toz
ayrtrmas, buna bal olarak kirlenme gibi prob-
lemler sistemde bertaraf edilmitir.
e- Isnmann daha ok radyasyon ile olmas neticesi
dier stma sistemlerine gre 1~2C dk scak-
lklarda ayn konforu bulmak mmkndr.
f- Demeden stma sistemi zellikle yksek yaplar
(cami, kilise, spor salonu) iin ideal bir stma is-
teniyorsa zorunluluktur. Ayrca konutlar, okullar,
iyerleri gibi mekanlarda senelerdir baar ile uy-
gulanmaktadr. Is ihtiyalarnn ok yksek ol-
duu mekanlarda demeden stma kullanmamak
veya takviyeli kullanmak gereklidir. Burada snr
120 kcal/m2h olmaldr. Deme scakl
+29Cyi gememelidir. Hafta sonu evleri ve ani
scaklk deiimi istenen (dn salonlar gibi)
yerlerde ge snma ve ge souma zelliinden
dolay kullanlmas pek uygun olmayabilir.
Sistem dk scaklkta (max.60C) stma suyu
ile almaktadr.
Kazan korozyonunu nlemek iin (Buderus
kazanlar hari) kartrc vana konulmas zorun-
ludur.
139
4.6.3. Kullanma Yerleri
Demeden stma aadaki yerlerde baaryla kul-
lanlabilir:
- Kapal yzme havuzlar, havuz etrafndaki
yrme alanlar
- Hastaneler, ocuk yuvalar (hijyen ve tehlike
oluturacak darda bir eleman bulunmay
nedeniyle)
- Cami gibi kat ykseklii fazla olan yerlerde uy-
gun dey scaklk dalm nedeniyle (Dier
konvektif stma sistemlerinde scak hava
yukarda toplanr)
- Toprakla temasta olan stlan mahallerde r-
nein bodrum kat olmayan villa zemin katlar
veya yaanan bodrum katlar gibi yerlerde kul-
lanlabilir.
Deme stmas, radyatrle stma ile birlikte de
kullanlabilir. rnein lks villa ve dairelerde
ta, seramik, mermer kapl hacimlerde (koridor,
banyo, mutfak) yerden stma, dier odalarda
radyatrle stma uygulanabilir.
4.7. GNE ENERJS SSTEMLER
1- Eer gnele enerjisiyle stma dnlyor- ta, birbirine karmamaktadr. Bu tabakalamann
sa, binann s yaltmnn iyi yaplm olmas salanmas iin ekil 4.45de detay verilen zel
gereklidir.
2- Mertebe olarak 150 m2 bir evin gnele stl-
mas iin 40 m2 dz gne kolektr alanna klapelerden scak su darya kmaktadr. ekil
gereksinim vardr.
3- Gne enerjisinin depolanmas iin yine ayn
rnekte 40 m3 kapasiteli bir depo gerekir. Bu
depoda su scaklnn ykselmesi halinde
aacak bir emniyet ventili bulunmaldr.
4- Istmada sistem dk scaklk stmas olarak
seilmelidir. (Deme stmas)
5- Gne enerji sisteminde dolaan akkann
donma, buharlama riski olmamaldr veya sis-
tem almas buna izin vermemelidir.
6- Fosil bazl yaktlarn ve elektriin fiyatlar
srekli arttndan gne enerjisi ile stma
gelecekte giderek daha popler olacaktr. ok
souk havalarda gne enerjisi ile stma sistemi
konvansiyonel bir stma sistemiyle desteklen-
melidir.
ekil 4.42de kaliteli bir dz gne kollektr grl-
mektedir. ekil 4.43de gne enerjili sistemin
verimli ve uzun mrl almas iin gelitirilmi
zel bir sistem grlmektedir. Gne enerji gerek-
sinimi ar olmadnda scak souk ve basntan
kollektr korumak veya souk havalarda kollektr-
deki sistem devrede deilken suyun donmasn n-
lemek zere gelitirilen sistemde, kollektrdeki su
geri toplama deposuna alnmaktadr. ekil 4.44de
zel bir gne enerjisi depolama boyleri grlmek-
tedir. Termosifon prensibine gre alan bu boyler-
de scak ve souk su, tabakalar halinde depolanmak-
silikon klapelerden yararlanlmaktadr. ve dtaki
su scaklklar eitlenince, bu klapeler almakta ve
4.46da ise geri tamal zel termosifon boyler ve
deiken debili zel pompa ve kontrol sistemi
sayesinde, konvansiyonel bir gne enerjisi sis-
temine gre elde edilen gne enerjisi kullanm
verimi art gsterilmitir.

ekil 4.41 / KAZAN BALANTI DETAYI

140
ekil 4.47de dz kollektrlerin at ve terasa yerleim
biimleri ekil 4.48da deme tipi kazanla takviye
edilen kullanma scak suyu stma sistemi emas
grlmektedir. ekil 4.49de ise duvar tipi youmal
kazanla takviye edilen kullanma scak suyu stma sis-
temi emas verilmitir
ekil 4.50de stmaya gne enerjisi sistemi ile destek
verilebilecek zel kombi boylerli tesisat emas grl-
mektedir.
ekil 4.51 ise kendinden boylerli bir deme tipi kazan
ile entegre alan bir sistemi gstermektedir. Ayn
prensip ile harici boylerli sistemlerde gne enerji sis-
temini uygulamak mmkndr. Gne enerjisi sistem-
leri ile iki ayr s deitiricisine destek vermek mm-
kndr. ncelik vererek istenen sistem desteklenebilir.
ekil 4.52 bir boyler ve bir havuz eanjrne destek
veren bir sistem emasn yanstmaktadr.
Istmaya destek verecek gne enerji sistemleri zel-
likle souk mevsimlerde kullanlacak hafta sonu ev-
lerinde n stma ve nem giderme amal olarak en
verimli ekilde kullanlabilir. Bu uygulamada ama,
eve gelinmeden nce hacmin, hacmin iindeki e-
yalarn ve oda hava scaklnn belirli bir dzeyde
tutulmasdr. Eve gelindiinde konvansiyonel stma
sisteminin devreye girmesinin ardndan konfor scak-
lna hzla ulalabilir. Bylece hafta iinde evde
scakln ok derek youma olmasnn, evde man- Scak Su Deposu (Boyler) Ayrk Sistem
tar, kf vs. oluumunun nne geilebilir. Eyalarn ve
evin mr artrlrken i hava kalitesi korunmu olur.
Gne Enerjisinin Avantajlar
- Bol ve tkenmeyen tek enerji kaynadr.
- Duman, karbonmonoksit, kkrt ve radyasyon
art iermeyen temiz enerji zelliine sahiptir.
- Enerjiye gereksinim duyulan her yerde kul-
lanlabilir.
- Yurtdna baml olmad iin ekonomik ve suyu hazrlama sresi ksa ve hijyen artlarn sa-
politik krizlerden etkilenmez.
- letme maliyeti ok azdr.
- eitli uygulamalar iin farkl zmler retmek
mmkndr. (Kazan destekli veya desteksiz scak
kullanm suyu retimi, stma sistemine destek
verme, enerji depolama gne pilleri)
Gne Enerjisinin Dezavantajlar
- Srekli bir enerji kayna olmadndan
depolama gerekmektedir. Depolama imkanlar
snrldr.
- Inma bal olarak kollektr yzey gereksinimi
blgesel olarak deiim gstermektedir.
- Kollektrlerin glgelenmemesi gerekmektedir.
- Kaliteli, otomatik kontroll ve yksek verimli
sistemlerde ilk yatrm maliyeti yksektir.
- Enerji gereksinimi olduu zamanlarda nm az-
dr veya hi yoktur.
4.7.1. Gne Enerjisi Sistemlerinde Aranlan zel-
likler
Kapal Devreli Sistem
Ak sistemler hijyen bata olmak zere buharlama,
donma, kirelenme ve buna bal ap daralmas,
korozyon, ksa mr, enerji kayb, verim dm,
dk konfor gibi dezavantajlara sahiptirler. Kapal
devre sistemler ise uzun mrldr, yksek emniyet ve
verimle alabilirler.
Pompal (Zorlanm) Dolaml Sistem
Doal dolaml sistemlerde akkan hareketi younluk
fark ile gerekletiinden borulama iin srtnme ve
dinamik kayplar ok iyi hesaplanmaldr. 25 mmden
byk aplarla allmaldr, depo mesafelerine dikkat
edilmelidir. Otomatik kontrol yaplamaz. Souk mev-
simlerde devreden karlmaldr. Pompal sistemlerde
ise projelendirme kolaydr. Boyler atda bulunmak
zorunda deildir. Otomatik kontrol sayesinde yksek
konfor ve verim elde edilebilir, sistem yaz k
alabilir.
Kendinden depolu veya ayrk depolu sistemlerde at
zerine depo yerletirilmesi tercih edilmemeli, depo
(boyler) kazan dairesine yerletirilmelidir. at zeri
uygulamalar yeterli izolasyon yaplmadndan enerji
kayb (gndz depolanan enerji tekrar kaybedilmek-
tedir), korozyon (meteorolojik artlar, nem vb), bakm
zorluu, at kirlilii, atya ar yk gibi nedenlerin-
den dolay yaplmamaldr. Boyler seimi yaparken
termosifon tipinde, yksek verimli, kullanm scak
layacak cam kapl yapda olmaldr.
Kapal Devrede ebeke Suyu Kullanm
Kapal devrede katk maddesi ve/veya donma nleyici
antifriz madde kullanm boru tesisatndan boylere her-
hangi bir kaak, szma durumunda kullanm suyundan
zehirleyici etki gsterebilmektedir.
Otomatik Kontrol zellii
Pompal kapal devre sistemlerde ise otomatik kontrol
sayesinde kollektrde ok yksek veya yeterli ol-
mayan scaklklar alglanrsa veya boylerde istenen su
scakl salanrsa kollektrler boaltlmakta ve
pompa devreden kmaktadr.
141
 Kollektr k V1

Tichelman boru balants B V1 Kollektr k

Kollektrler aras k V2 V2 Kollektrler aras k

1 Duyar eleman kovan

2 zel dkme cam

3 Asal gaz
4 Bakr absorber plaka

5 Ta yn izolasyon

6 Bakr boru

7 Kollektr altl
R
8 GFK ereve
9 Kompansatr
R Kollektr girii

ekil 4.42 / SKS 3.0-s GNE KOLLEKTRNN KEST

ekil 4.43 / LOGASOL DBS 2.3 KUMANDA PANELNN KULLANILDII, GER TOPLAMA
SSTEMNN LETME VE BEKLEMEDE FONKSYON PRENSP EMASI

142
 ekil 4.44 / ZEL TERMOSFON TP BOYLER

ekil 4.45 / SLKON KLAPELERN ALIMA PRENSB

Sistemin nma ve enerji gereksinimine bal pom- sistem artlarna gre kademeli pompa kumandas
pa devir kontrol salayan alma mant sayesin- verebilen, sistemde su ve havay beraber sirkle et-
de enerji kayplar (s, pompa vb) en az seviyeye in- tirebilecek bir pompaya ve sistem tesisat suyunu top-
dirilir. Otomatik kontrol ile yllk kullanm scak su layan geri toplama kabna sahip, elektrik kesil-
ihtiyacnn %90 gne enerjisi ile karlanabilmek- melerinde sistemde sorun oluturmayacak bir kont-
tedir. Kontrol sistemi gne enerjisi destekli bir st- rol paneli bulunmaldr. Hijyen artlarn salayacak,
ma sistemiyle uyumlu alabilmektedir. kire ve korozyona kar ift kat cam tabak kaplan-
m duoCLEAN, termosifon prensibiyle alan,
Sistem Yaps ve Uyumu ierisinde l hacimler brakmadan yukardan aa
Gne enerjisi sistemi kullanm amacna uygun bir snma salayan, ihtiyaca gre sadece kullanma
sayda at ii, at st veya dz at uygulamasna suyu ve/veya stma destei iin gerekli serpantin ve
msait, hafif, ultraviyole nlarndan ve hava art- i konstrksiyona sahip, yapsna uygun izole edil-
larndan etkilenmeyecek, montaj basit, bakm mi boyler kullanlmaldr.
gerektirmeyen, minimum emisyon deerlerine sahip, Sistemin montaj ve bakm basit ve hzl yaplabil-
yksek verimli, e diren prensibiyle alan ve iyi meli, sistem yan ekipmanlar ile beraber montaja
izolasyonlu kollektrlere sahip olmaldr. hazr ekilde ve modler yapda olmaldr.
Kollektr adedine gre eitli eklemelerle ihtiyaca
cevap verebilecek, stma sistemleri ile tam uyumlu,

143
Kollektrde Aranlan zellikler e diren salanmal
- Srekli yksek verim - Korozyona dayankl, s iletim zellii yksek
- Uzun mr seici zellikli bakr absorber ve kromnikel kap-
lamal bakr borular
- Yksek verim ve s izolasyonu salayan asal
gaz ieren yap - Kollektr iin boru balantlar yatay ve dikey
kollektrler iin en uygun verimi salayacak
- Yksek absorbsiyon katsaysna ve dk emis-
ekilde olmal
yon deerine sahip
- Basit ve hzl montaj imkan salayan, bakm
- Kollektrn zel dkme cam yzeyi ve cam el-
istemeyen yapya sahip
yaf katkl d erevenin yakn genleme kat-
saylarna sahip olmalar sayesinde szdrmaz- - Hafif ve dayankl yap (250 kg/m2 yklere
ln conta yerine zel malzeme ile gerekle- at ar yklenmesine kar)
tirilebilmesi. Contal balantlar gn iinde - Antifirizsiz ve katksz alma ve donma
grlen yksek kollektr scaklk farklarna ve buharlama riski olmamas
ultraviyole nlarna uzun sreli maruz kalma -Kollektrler aras balantlarn en ksa
durumunda szdrmazlk sorunu yaratmaktadr- mesafede, en az s kayb ve izolasyon ile enteg-
lar. re setlerle (kompanzatr) yaplabilmesi. Statik
- Kollektr camnn yksek geirgenlie ve olmayan, zorlanmayan kollektr
minimum yansma oranna sahip olmas - Optimum kollektr s tayc sv miktar
- D erevenin geri dnml, hafif cam-fiber - Kollektr alt yzeyinde enerji kaybn, atya
malzemeden imal edilmesi scaklk iletimini minimuma indiren ve mak-
- Kollektr iinde Tichelmann boru balants ile simum verim salayan ta yn izolasyon

Geleneksel Sistem
Pompa Devrede Pompa Devrede
(Sabit Debili) (Sabit Debili)
Debi

Pompa Kapal Pompa Kapal

Geri Toplamal DBS 2.3 Sistem

Maksimum Debi
(r. Boylerin Alt Ksmnn Isnmas)
Kollektr Dolu Deiken Debi
Deiken Debi (Artk Solar Isnm Kullanm)
Debi

(r. Kullanm Suyu Istmas)

Kollektr Kollektr
Bo Bo
Pompa Pompa
Kapal Kapal
Solar Inmn Kullanlabilir Ksm

ekil 4.46 / GELENEKSEL SABT DEBL SSTEM VE LOGOSAL ABS 2.3 KONTROL SSTEM LE
DEKEN DEBL POMPALI SSTEMLERDE SOLAR ISININ FAYDALANILABLR KISMI

144
 1 Yatay olarak dz at
montaj
2 Dikey olarak dz at
montaj
3 Yatay olarak eimli atya
montaj
4 Dikey olarak eimliatya
montaj
5 atya entegre kollektr
tekneli montaj
6 atya entegre kollektr
tekneli montaj (yatay)
7 atya entegre kollektr
tekneli montaj (Dikey)

ekil 4.47/ KOLLEKTR YERLEM BMLER

- Maksimum kollektr yzeyi enerji iletimi iin
kullanlabilmeli
- D erevenin zellikle denize yakn yrelerde
korozyona dayankl olmas
- Kollektrlerin beik at st, at ii ve dz
at olarak uygulanabilmesi
- Kirlenme, buulanma, terleme, havalandrma
ihtiyac olmamas ve uzun mrl olmas iin
hermetik yapda olmal.
- Vidasz ve perinsiz cam ve d ereve balan-
ts ile nem giriini tam engelleme
- Yksek scakla ve scaklk farklarna, tm
hava artlarna (kar, dolu vb.) dayankl olmal
- at alanndan maksimum yararlanabilecek
ekilde kollektr yerletirme imkan
- Bo kollektrn yksek scaklk ve nm
dayanm
- Kollektr erevesinin gne nlarn yanst-
mayan zellie sahip olmas (parlak olmamas)
- Parabol kollektrlerde, gn iinde her zaman
yksek verim iin kollektr gnei izlemek
zorundadr. Vakum kollektrlerde ise verimlilik
ve yatrm maliyeti ok yksektir. (Verim %20
daha fazla olmasna ramen ilk yatrm maliyeti
%60 300 daha fazladr)
Boylerde Aranlan zellikler
- Yksek verim elde edilebilmesi iin Ter-
mosifon prensibi ile almaldr. Boyler hacmi
iinde snan su younluk fark sayesinde boy-
lerin st tarafna kar ve yukardan aa
kademeli bir snma salanr.
- Termosifon prensibi ile ksa srede kullanm
scak suyu hazrlayabilecek i dizayna ve ser-
pantin yapsna sahip olmaldr.
- Hijyen zellii duoCLEAN yap ile (su ile
temas eden yzeylerin ift kat cam-termoglasr
ile kaplanmas) tam olarak salanm olmaldr.
Bu yap klor ve dier korozif etkilere dayankl
ve bakteri remesine uygun ortam yaratmayacak
kadar dzgn ve girintisiz kntsz olmaldr.
- Scak suyun topland st tarafta daha fazla ol-
mak zere boyler etrafnda yeterli kalnlkta
izolasyon yaplmaldr.
- Yeterli nm olmadnda, kazandan beslenen
destek amal ikinci bir serpantin bulunmaldr.
- Tm ihtiyalara cevap verebilecek ekilde
kompakt tipleri bulunmaldr.
- Souk ebeke su girii ve scak kullanm suyu
k boyler iinde minimum trblans
yaratacak ekilde olmaldr.
- Kolay temizlenebilir yapda alt veya yan
tarafnda temizleme iin flan bulunmaldr.
- Sirklasyon hatt iin rezervasyon braklm
olmaldr.
- Montaj kolay yaplabilmelidir.
Kontrol Panelinde Aranlan zellikler
- Tam otomatik kontrol imkan salanmaldr.
- Tesisatta bulunan stma sisteminden destek
alabilecek veya stma sistemine destek verecek
ekilde sistemin kontrol paneli ile veri alverii
yapabilecek ve uyumlu biimde alabilecek
yapda olmaldr.

145
ekil 4.48/ DEME TP KAZANLA TAKVYEL GNE ENERJSYLE KULLANMA SICAK SUYU
ISITMA SSTEM

ekil 4.49 / DUVAR TP KAZANLA TAKVYEL GNE ENERJSYLE KULLANMA SICAK SUYU
ISITMA SSTEM

146
 - Sistemde kullanlan pompa dk enerji ile ve
sessiz almadr.
- Montaj / devreye alma ve bakm ilemleri basit
olmaldr.
- Panel kasas izole edilmi olmaldr.
- Pompa kapal devre sistemden kaynaklanan
direnci yenebilecek kapasitede ve su/hava beraber
sirkle edebilecek ekilde dili tip olmaldr.
- Inma ve ihtiyaca bal olarak kademeli alma
zelliine sahip olmaldr.
- Elektrik kesilmelerinde kapal devre sistemi,
donma veya buharlamaya kar emniyete alabil-
melidir.
- Sistem verileri (kollektr, boyler scaklklar, kol-
lektr doluluk oran, pompa alma kapasitesi,
sistem alma sresi ) kontrol paneli zerinde
bulunan kumanda ekrannda grlebilmelidir.
- Sistem devre d kaldnda kollektrde bulunan
suyun toplanaca geri toplama kabna sahip ol-
maldr.
- Kompakt bir yapya sahip olmal, duvara monte
edilebilmeli, modler yaps ile artan kollektr ih-
tiyacna pompa ve geri toplama kab ekleyerek
cevap verebilmelidir.
- Uzaktan kumanda mmkn olmaldr.
- Otomatik veya manuel alma seenekleri ol-
mal, arza halinde ikaz sinyali verilebilmelidir.
- Tm alma scaklklar (max.kollektr, boyler Akln fiziksel boyutlar ve montaj alan ile birlikte
su scaklklar) ayarlanabilir olmal.
- Sistemde emniyet ventili, pislik ayrc bulun-
maldr.
4.8. SICAK HAVA LE ISITMA SSTEMLER
rnek bir scak hava sistemi ekil 4.53de grlmek-
tedir.
1. Scak havayla stma sistemi daha ucuz olup, villa
tipi yaplarn ksmen veya tamamen stlmasnda
kullanlabilir.
2. Scak hava retici (furnace) gaz, sv veya kat
yaktla alabilecei gibi, elektrikli tipleri de var-
dr.
3. Sistemin kontrolu kolaydr ve ok hzl etkiler,
snma iin gerekli zaman ok azdr.
4. Su kaa ve donma riski yoktur.
5. Hava kanallarnn iyi izole edilmesi gerekir.
6. Havann scak hava retecine tekrar geri dndrl-
mesi iin kaplarda zgaralar braklmaldr.
7. Kullanma scak suyu ayr bir bireysel cihazla
retilir.
8. Yanma havasnn temini iin d hava giri aklk-
lar gerekir.
9. Yaplardaki taze hava ihtiyac genellikle alabilen
pencerelerden temin edilir. Ancak istenirse, dn
havas kanalna taze hava balants yaplabilir.
4.8.1. Scak Hava Perdeleri
ki tip hava perdesi mevcuttur:
1. Hava evrimi yaratan sistem. Dk hava hzlary-
la byk hacimli bir hava akm kullanarak, yk-
sek verimli (%90-95) bir hava perdesi oluturulur.
Ancak rzgar ve basn deiimi gibi etkenlere
kar ok hassastr. Yksek ilk yatrm maliyetleri
yznden nadiren tercih edilir.
2. Hava evrimsiz sistem. Daha dk verimlidir
(%60-80) Ancak montaj kolayl ve dk
yatrm maliyetleri sebebiyle ok kullanlr. Rz-
gara kar ok daha direnlidir. Yatay ve dikey (tek
veya ift tarafa) olarak kullanlabilir.
Temel olarak drt farkl kullanm alan vardr:
a. Endstriyel (fabrikalar, depolar frnlar vb)
b. yerleri (alveri merkezleri, hastaneler, okul-
lar, restoranlar, vb)
c. Uan haarat kontrol (gda endstrisi, st
retim merkezi, frnlar vb)
d. Souk oda
kullanlan kap tipi de gz nnde bulundurulmaldr.
Yerel rzgarlar, basn farkllklarndan oluan hava
akmlar bilinmelidir. Istma, filtrasyon ve elektriksel
kumanda sistemleri seenek olarak incelenmelidir.
Notlar:
1- Normal olarak negatif basn ortamnda kul-
lanlamazlar. Kazan daireleri yakma havas temini
veya yksek binalardaki baca etkisi gibi durumlar-
da ek hava girii salanarak (hava perdesi debisini
artrarak veya ortalama hava basarak) hava per-
desinin verimli ekilde almas salanabilir.
2- Gnde minimum 1 saat ak kalan kaplarda kul-
lanm efektiftir. Eer kap gnde 6 saat ak
kalyorsa, yaplan ekonomi ok yksek miktarlara
ulamaktadr.
3- Hava perdesinden scak hava flemek mmkn-
dr. Ancak bu perde verimini arttrmaz. Sadece
iinden geenler iin konfor salar. Rzgarn t-
me etkisini ortadan kaldrr veya blgeye ek stma
gc salar.
147
 ekil 4.50/ DUVAR TP KAZANLA TAKVYEL KULLANMA SICAK SUYU VE ISITMA DESTEKL
GNE ENERJ SSTEM

ekil 4.51/ BOYERL ISITMA SSTEMNE DESTEK VEREN GNE ENERJ SSTEM
148
ekil 4.52/ GNE ENERJS DESTEKL KULLANMA SICAK SUYU VE HAVUZ ISITMASI SSTEM

ekil 4.53 / BR EV N SICAK HAVA SSTEM

149
BLM 5
5- ISITMA TESSATI ELEMANLARI
Istma merkezi elemanlarnn seimine ve projelendiril-
mesine, s kayb hesaplarndan sonra geilir. Bu ama-
la gerekli bilgiler aada sralanmtr.
a- Sistemin s yk (s kayb) [kcal/h]
b- alma basnc [mSS]; ak sistemlerde basn, bi-
na yksekliine bal olarak oluan statik basn ile
pompa basnc toplanarak bulunur. Kapal sistem-
lerde ise buna genleme kabnda uygulanan emni-
yet basnc (yaklak 2 At) ilave edilir.
c- Sistemin su gidi ve dn scaklklar (kzgn sulu
sistem ise).
d- Kullanlacak yaktn cinsi ve zellikleri
e- Sv yakt kullanlmas halinde yakt deposu byk-
l.
f- Suyun zellikleri
ekil 4.5de yakt olarak fuel-oil kullanlan bir s mer-
kezinin anm emas grlmektedir. Is merkezinde
bulunan ve burada zerinde durulacak balca eleman-
lar; kazanlar, yakt depolar, yakt pompalar, hat stc-
lar, brlr, yakma havas vantilatr, baca, dolam
pompalar, kollektr, genleme deposu ve kontrol ele-
manlardr.
5.1. SICAK SU KAZANLARI
Bir kazann iletme basnc, o kazann alaca ba-
sntr. Konstrksiyon basnc ise iletme basncnn
yaklak %10 daha st olup, kazan mukavemet hesap-
larnda esas alnan basntr. Bu basn deerleri kazan
sipariinde belirtilmelidir.
Scak su kazanlarnda stma yzeyi tek kazanda 300 m2
mertebesine kadar kabilmektedir. Gerekli sl kapasi-
te 500.000 kcal/h deerinden fazla ise iki veya daha faz-
la sayda kazan kullanlmasn neririz. Birden fazla sa-
yda kazan kullanmak gerektiinde nerdiimiz kapasi-
te blm aada verilmitir.
Burada kazanlarn yedekli veya yedeksiz olmas ilet-
me karakterine ve mteri isteine baldr. Eer ilet-
me ksa bir sre iin bile dk kapasitede almaya
izin vermiyorsa kazanlar yedekli olmaldr. Genellikle
150
sistem ihtiyacnn tamamn tek kazan yerine, birden
fazla sayda kazan ile karlamak, iletme esneklii ve
dk kapasitelerde alma hali gznne alnrsa ve-
rim asndan stnlk salar. Logamatik panel ile ka-
demeli kapasite kontrol salanabilir.
a- ki kazanl bir sistemde 2. Kazan norm s ihtiyac-
nn sadece yaklak %14n salamaktadr (ekil
3.11). Yani toplam alma sresinin %14 de 2. Ka-
zan kullanlmaktadr.
b- Yedekli kazan seimi ne zaman gerekir:
- byk kiralk konutlar
- otel iletmeleri
- bro binalar, okullar, umuma ak binalar
- tatilde kullanlan binalar iin kazann arza yap-
mas ile istenmeyen etkilenmelerin, finansal zarar-
larn veya dier ho olmayan sonularn beklendii
durumlarda geerli olabilmektedir.
c- eitli ihtiya taleplerinin veya iletme tarzlarnn
dikkate alnmasyla yaplan g seiminde nemli
olan husus statik g ihtiyacn karlanmas deil
bilakis enerji bilanosunun dengelenmesidir.
Sistemde kullanma scak suyu retimi de varsa; boyle-
ri stmak iin ayr bir kalorifer kazan kullanlmas, ya-
ni stma amal kazanlarla kullanma scak suyu amal
kazanlar ayrmak hem iletme kolayl, hem de kazan
verimleri asndan son derece avantajldr. Yedekleme
iin kazanlar birbirine vana ile balanmaldr.
Buhar kazanlarnn, scak su kazanlar ile karlatrl-
masnda, sl verim asndan yaygn olan bir yanlg
mevcuttur. Buhar kazanlarnn, scak su kazanlarna g-
re daha yksek verime sahip olduu zannedilmektedir.
Halbuki tam tersine, ayn kapasitede dk olan baca
scaklna bal olarak scak su kazanlar ekonomizr-
sz buhar kazanlarndan daha yksek verimlidir. Ayn
stma yzeyi olan iki kazandan; scak su reten kazan,
buhar reten kazana gre daha fazla kapasiteyi (s re-
timini) salayacaktr.
Bir kazann iyilii; birbirine ters ynde alan dee-
re baklarak anlalr. Birinci faktr kazann sl verimi-
dir. Scak su kazanlar iin yakacak cinsine ve konstrk-
siyona bal olarak verim deerleri %75 - %95 arasn-
da deiir. Bugn, rnein Buderus esnek dkm ka-
zanlarnda olduu gibi norm kullanma verimi %95,
maksimum verimi %95,8 deerine ulaan scak su ka-
zanlar retilmektedir. kinci faktr birim (m2) stma
yzeylerinde retilen ortalama s miktardr Bu deer
klasik kmrl scak su kazanlarnda 6.000 kcal/h m2 Sonu olarak gerekten iyi bir kazan; sl verimi yk-
alnrken, baz kazanlarda bu deer 15.000 kcal/hm2 de- sek, stma yzeyi optimum seilmi ve basn kayb az
erine ulaabilmektedir. Bu deerin byk olmas ayn olan bir kazandr.
kapasitede kazann klmesine neden olmaktadr. An- Kazanlarn yerleimi ve beton kaideler iin ilgili Bl-
cak radyasyonlu tip kazanlarda olduu gibi; baz kazan- me baknz.
larn birim m2 yzeyinden oluan s fazla olmasna kar-
Kazan sipari formu yanda verilmitir. Bu formda bir
, yksek baca scakl nedeniyle sl verim dmekte-
stma kazan sipari verilirken belirtilmesi gerekli zel-
dir. Ancak satnalma maliyeti de azalmaktadr.
likler sralanmtr.
nc faktr ise kazanlarda gaz tarafndaki basn d-
Scak Su Kazan Tipleri
mdr. Bu deer olabildiince kk olmaldr. Ka-
Uygulamada ok sayda farkl tipte scak su kazan vardr.
zandaki basn dm 5 mmSS deerini ayorsa do-
al baca ekii ile kazan altrmak zorlaacaktr. Bu Scak su kazanlar malzemesine ve genel formuna ba-
durumda ya yksek basnl brlr kullanmak veya l olarak aadaki gibi gruplara ayrlabilir.
yksek baca kullanmak gerekecektir. 1. Dkm kazanlar
2. elik kazanlar
Hem kazan sl verimini, hem de stma yzey ykn
3. Standart kazanlar
yksek tutabilmek, kazan yapmnda iyi bir teknolojiyi
3.1. Atmosferik brlrl
gerektirir. Ancak bunun en ucuz yolu gaz hzlarn art-
3.2. flemeli brlrl
trmaktr. Dolaysyla bu durumda kazandaki basn d-
3.3. Kombiler
m artar. Bunu karlamak iin de yksek basnl
4. Modern dk scaklk kazanlar
brlr kullanm art olur. Bu tip kazanlara ticari olarak
4.1. Ecostream dkm kazanlar
iyi bir zellikmi gibi kar basnl kazan ad verilmek-
4.2. Ecostream elik kazanlar
tedir. Aslnda kar basnl kazan, yksek basn kayb
5. Youmal kazanlar
olan kazan demektir. Bu tip kazanlar yksek grlt se-
viyesi, yksek elektrik enerjisi sarfiyat ve yksek s- 5.1.1. Dkm Kazanlar
caklktaki baca giri scakl ile avantajlarn derler. Dkm kazanlar scak su ve alak basnl (0,5 At) bu-
Yakt ve elektrik tketimleri fazladr. har retiminde kullanlabilirler. Bu kazanlarda iletme
basnc 4-6 kg/cm2 deerindedir.

KAZAN SPAR FORMU

Kazan Tipi:
Kapasite: kW
l. Basnc: bar

Brlr Tipi: ............................................................................. . Modeli: ................................................................. .........................

Hidrolik Balantlar: Emniyet Ventili:

Giri: DN: ........................ PN: ........................ ap: DN: ........................

k: DN: ........................ PN: ........................ Psv bar

Kap Ama Yn: Sa Sol Ecomatic Panel Yn: Sa Sol

* Sadece S/SB 815 kazanlar iin belirtiniz.
Opsiyonel Akipmanlar:
Max. Basn Snrlayc ve Limit Termostat
Min. Basn Snrlayc
Su Seviye Snrlayc
Kazan Emniyet Armatr Grubu
Titreim Yutucu Altlk

151
Fosil yaktlar esas olarak karbon ve hidrojenin bilei- sn dm fazladr. Byle kazanlar ancak yksek ba-
minden olumutur. Yakt iindeki hidrojenin orannn snl brlrlerle altrlabilir. Ayn kapasitede basn
yksek olmas duman gazlar iersindeki su buhar ora- kayb fazla olan kazan, basn kayb az olan kazana g-
n ve dolaysyla su buharnn youma noktas scakl- re daha kk ve ucuz olacaktr. Buna karlk kullan-
nn yksek olmasn gerektirir. Duman gaz iersinde- lacak yksek basnl brlrlerde, basn kayb ile oran-
ki su buhar ve su buharnn youma noktas scakl tl olarak (yaklak 4 misli) daha fazla g harcanacak-
ayn zamanda yanma iin gerekli hava fazlalna ba- tr.
ldr. Hava fazlal ne kadar dkse su buharnn yo- Yani yatrm maliyetinde elde edilen avantaj iletme gi-
uma noktas scakl o kadar yksektir. Bu durumda, derleri ile kaybolacaktr. Ayrca ortaya kan ses proble-
dumandaki su buhar oran ykselir. Dier taraftan ise mini ve bunun zm iin ilave susturucu yatrmlar-
hava fazlalnn dk olmas kazan verimini pozitif n unutmamaldr.
ynde etkiler. Hava fazlal dkse kazan verimi yk-
Dkme dilimli kazanlarda tip deimedike gaz gei
sek, yakt tketimi az olmaktadr. flemeli yakma sis-
kesiti sabittir. Kazana dilim eklendike kazan direnci
temlerinde ekonomik nedenlerle mmkn olduu kadar
artar. Pratik olarak iyi dkm kazan artlarndan biri de
dk hava fazlal amalanr. Fakat bu dier taraftan
2/1 orannn almamasdr. Yani ayn tip kazann mak-
daha yksek bir su buhar youma noktas scaklna
simum kapasitesi, minimum kapasitesinin iki katn a-
neden olur.
mamaldr.
Buderus kazanlarda zel dkm maddesi GL-180 M
Kalorifer kazanlarn karlatrrken gaz taraf basn
kullanlr. Istma yzeylerindeki zel alaml kanatk-
kayplarna zel bir dikkat gstermek gerekir.
lar nedeniyle bu kazanlarda youma olmaz. mr 30
yl ve yukarsdr. BUDERUS flemeli brlrl dkm Dkme dilimli kazanlarn katalogda yazan kapasiteleri-
kazanlarn alma aral ok genitir. Kat kaloriferi nin maksimum veya iletme ekonomisi dikkate alnarak
olarak kullanlabilecek 15.000 kcal/h kapasiteden hesaplanan optimum deerlerden hangisini yanstt
1.100.000 kcal/h kapasiteye kadar dkm kazanlar re- ok nemlidir. Maksimum deerde belirlenen kapasite-
tilebilmektedir. Dkm kazanlar genellikle dilimler ha- nin karl fazla yakt tketimidir.
linde retilir ve bu dilimler kk kazanlarda fabrika, Bir dkm kazann kalitesi ile ilgili en nemli gsterge-
byk kazanlarda yerinde monte edilerek kullanma ha- lerden birisi rettii sl g bana arlk deeridir.
zr hale getirilirler. Kazanlarn dilimli olmasnn nem- Kg/kw olarak gsterilen bu deer bir dkm kazanda
li avantajlar vardr. Birincisi inaat srasnda kazan da- aada ifade edilen zelliklerle ilikilidir. Kg/kw dee-
iresinin ncelikle tamamlanmas ve kazann inaat ba- ri arttka,
nda kazan dairesine sokulmas gerei ortadan kalkar. 1- Kazanda ayn g iin kullanlan malzeme miktar
Dilimli dkm kazanlar istenildii zaman dilimler ha- artar ve kazan ilk yatrm bedeli artar.
linde kazan dairesine sokulur veya kartlabilir. kinci- 2- Cidar kalnlklar artar, kazan daha dayankl ve
si herhangi bir kapasite arttrm, basite dilim ilavesiy- uzun mrl olur.
le gerekletirilebilir. BUDERUS dkm kazanlarda 3- Istma yzeylerindeki kanatl yzeyler veya geni-
gerek yanmann mkemmel olmas, gerek hava fazlal- letilmi yzeyler daha fazladr. Is geii daha iyi,
nn az olmas, gerekse baca scaklnn dk tutula- youma daha azdr.
bilmesi nedeniyle verim yksektir. Buderus dkm ka-
4- Gei kesitleri daha genitir ve bu nedenle gaz tara-
zanlarda norm kullanma verimi %95 deerine ulamak-
f basn kayplar dktr.
tadr. BUDERUS dkm kazanlarn konveksiyon y-
zeylerinde eitli formlarda kanat ve kntlar olutu- 5- Isl atalet artar. Daha ge snr ve daha ge sour (5
rulmutur. Bu geniletilmi yzeyler sayesinde s gei dakika ). kg/kw deerinin piyasada mevcut dkm
katsays ok yksektir. Dolaysyla az miktarda yzey- kazanlar iin kapasiteye gre deiimi Tablo 5.1de
den ok fazla s geii gerekletirilebilir. Sonuta Bu- verilmitir.
derus dkm kazanlar ayn kapasitedeki elik kazanla- Bu tabloya gre,
ra gre daha az yer kaplarlar, daha kktrler. 1- eitli markalar arasnda byk farkllklar vardr.
Bu kanatl yzeyler, ayn zamanda, stma yzeylerinde Birinci sradaki kazan ile sonuncu sradaki kazan
scak noktalar oluturarak youmay nlerler. arasnda 2 mislinden fazla fark bulunmaktadr.
Dkme dilimli kazanlarda gaz gei kesitlerinin ve ka- 2- Dkm kazanlarn bir ksm sadece kat kaloriferi
natlarnn oluturulmasnda basn dmne dikkat kapasite aralnda retilirken, baz kazanlarda sa-
edilmelidir. Gei kesitleri dar ve kanatlar fazla ise ba- dece byk kapasitelerde bulunmaktadr.

152
3- 1 numarada bulunan flemeli Buderus Dkm Ka-
zanlar btn kapasitelerde piyasada mevcut dkm
kazanlara gre daha byk kg/kw deerine sahiptir.
4- Kapasite arttka kg/kw deerinde hafif bir dme
olmakla birlikte, Buderus ile dier markalar arasn-
da herhangi bir karma yoktur. Buderus farkl bir
bant oluturmaktadr.
5- Kazanlarda kg/kw deerleri yksek olanlar opti-
mum kapasiteyi gstermektedir. Kg/kw deerleri
dk olan kazanlar max. kapasiteyi gstermekte-
dir. Kazan max. Kapasitede altnda diren ar-
tar, kazan mr ksalr ve ok fazla yakt tketilir.
Brlrde daha sk arza olabilir ve yksek baca ga-
z scakl nedeniyle bacalarda tahribat oluur.
(rnein 90 km/h hz ile 100 km uzakla 7 lt ben-
zin tketerek ulaan bir otomobil, ayn yolu 180
km/h hzla gittiinde 15 lt benzin tketebilir. Yani
bu durumda risk artacak daha fazla ses, daha abuk
ypranma olacak arabann mr azalacaktr.)
6- Kazan kapasitesi bydke (100 kw ve zeri) br-
lrler ift kademeli kullanlmaldr. Ayrca d hava f. Kazan retiminde kullanlan malzeme zel geliti-
scaklna gre kazan diferansn ayarlamaldr.
Logamatik panel ile uyumlu bir brlr sisteminde,
d hava scaklna gre brlrn 2 kademesi sra
ile devreye girer ve diferans deikendir. Hava
iyiyse sadece 1. Kademe devrede kalr. Yani sistem
low high low alr. Krmz kta duran ara-
bann yakt tketimi, devaml yeilde geen araba-
ya gre daha fazladr ve daha ok arza yapar.
7- Sonu olarak kg/kw deeri bir dkm kazann ka-
litesini gsteren en nemli gstergelerden biridir.
Herhangi bir kapasite aralnda mevcut dkm ka-
zanlarn kg/kw deerine gre sralamas ile kalite
sralamas ve pahallk sralamas arasnda bir kore-
lasyon vardr.
Tablo 5.1/ ETL MARKA KAZANLAR N kg/kw DEERLER
5.1.1.1. Buderus Dkm Kazanlarn stnlkleri
a. Buderus dkm kazanlarda norm kullanma verimi
%95 deerindedir.
b. kg/kw deeri yksektir. Yani BUDERUS kazanla-
rn kapasite deerleri, kazann verebilecei maksi-
mum deere gre deil, optimum deere gre se-
ilmitir.
c. mrleri ok uzundur, korozyondan etkilenmezler
(30 yl ve daha yukars). Trkiyede 1948 1970
yllarnda monte edilen BUDERUS kazanlar halen
almaktadr.
d. Gaz taraf direnleri ok dktr. Bu nedenle ses-
sizdir. Brlr problemi olmaz, brlr mr uzundur.
e. EKONOMZR: En arkadaki dilim zel olarak bir
ekonomizr gibi alacak ekilde dizayn edilmi-
tir. Bylece sistemden dnen su, kazana bu dilim-
de snarak girmektedir. Bu ise sl oklara nlemek
ve kazan mrn uzatmak asndan byk yarar
salamaktadr.
rilmi GL 180 M piki olup, dier piklere gre %40
daha az krlgan ve esnek bir yapya sahiptir. Bude-
rusun zel pikinin esnekliini gstermek iin he-
lezon eklinde yay yaplmtr. Ayrca dkm kok-
teyline kartrlan silikon tipi bir malzeme ile y-
zeylerde korozyona direnli bir tabaka barrier
skin oluturulmaktadr.
g. Gaz scaklklarnn dk olduu kazan kna
yakn gaz yollarnda, oluturulan kanatklarla y-
zey scaklklar ykseltilmekte ve kondenzasyon
nlenmektedir. Buderus kazanlarda gidi suyu
scakl 32Cye kadar youma olmaz. Su scak-
l 32C deerinin altna dtnde veya sistem
almaya balarken, logamatik panel sirklasyon
pompasn durdurur.
153
 ekil 5.2/ BUDERUS LOGAMATIC PANELDEK M004 MODL LE K KADEMEL BRLRN
DEVREYE GR VE IKI ERS
h. Bu kazanlar dk scaklk stmasna uygundur. 3. Oda scaklk duyar eleman ani yk dei-
Bu yolla yksek verimli ve yksek konforlu st- imlerinde sistemi harekete geirir. rnein
ma salanabilmektedir. kn pencerelerin havalandrma amal olarak
i. Sadece bu kazan iin gelitirilmi, programlana- ksa bir sre almas (pik s kayb) veya kala-
bilir bir kontrol paneline sahiptir. Logamatic ad balk bir toplant olmas (pik s kazanc) du-
verilen bu panelin stn zellikleri vardr. rumlarnda, duyar elemandan gelen komutla
kazan almaya balar veya durur.
j. Son derece gelimi dkm teknii sayesinde
yzeyler przszdr ve zel malzemeye de 4. Uzaktan kumanda cihaz ile kazan dairesine
bal olarak su tarafnda kirelenme ok azdr. inmeden programlama ve ayar deiiklii ya-
Korozyona direnlidir. plabilir.
k. 6 At iletme basncnda retilirler. Szdrma tes- 5. Gece iletmesine, verilen programa gre ge-
ti 35 At.de yaplmaktadr. er ve sistemi dk bir rejimde altrr.
l. Bakm kolay ve ucuzdur. Doal gazda bakm 6. Gnlk ve haftalk programlama imkan ve-
gerektirmez. rilen programa gre, sistem kendiliinden al-
r. Buna gre sistem, siz evde yokken al-
m. Montaj kolay olup, grnmleri ktr.
maz, ancak siz gelmeden bir sre nce al-
n. Kazan boyutlar ok kk olduundan az yer maya balar. Hafta sonu evlerinde sistem, siz
kaplarlar. gelmeden nce evi starak hazr hale getirir.
o. Dilimli olduklarndan her yere girerler. 7. Boyler suyu scakln otomatik olarak ayarlar.
p. Su taraf direnci ok dktr ve mkemmel bir 8. lave modllerle, bir veya daha fazla sayda
su dolamn salayacak yapdadr. yollu kartrma vanasna kontrol imkan vardr.
q. Logamatik Panel zellikleri: Bylece farkl karakterlerdeki zonlar kontrol et-
1. D hava scaklna gre kazan su scakl- mek mmkn olabilir.
n otomatik olarak ayarlar. 9. Tesisatn donmaya kar korunmas. Tesisatta-
2. D hava scakl 17Cnin altna dnce ki su scakl +1 Cye dt zaman sirklas-
sistem kendiliinden almaya balar. (Oto- yon pompas otomatik olarak alr. Daha dk
matik Yaz/K ayar) d hava scaklklarnda kullanmak iin donma
ve rutubet hissedicilerinden yararlanlabilir.

154
 10. Termik dezenfeksiyon. Haftada bir gece boy-
ler su scakln 1 saat sre ile 75Cye karta-
rak bakteri remesini nler.
11. Kazan ve bacay korumak iin,
a.Kazan suyu scakl 32Cnin altnda ise
pompay devre d brakr.
b. Kazan su scakln snrlar. rnein de-
me stma sistemlerinde 55C veya 75C ile
k suyu scakln snrlayabiliriz.
12. Brlr alt says %40 daha dktr. (ekil
5.2).
Logamatic Panelin oluturduu bu avantaj, krmz -
a yakalanmadan yol alan bir arabann, krmz a
yakalanp durup kalkan bir arabaya gre daha az yakt
yakmas anlamndadr.
Dier dkm kazanlar ile Buderus dkm kazanlarn
karlatrmas Tablo 5.3da verilmitir.
5.1.1.2. Dkm Kazanlar in Pratik Notlar
a) Dkm kazanlarn kesitleri sabit olduu iin, dilim
ekleyerek kazan kapasitesi snrl oranlarda artr-
labilir. Tip deitirmeden, dilim ekleyerek kapasi-
te artrmna zorlanan kazanlarda verim decek,
brlr problemleri ve grltl artacaktr.
Pratik olarak bir dkm kazan: (min.kapasite
x 2 < max. Kapasite) artn salamaldr.
Fiyat ucuzlatmak, az saydaki tip ile yetinmek
amac ile kapasite aral geni tutulan dkm ka-
zanlarda her zaman problemler olmutur. rnek
olarak DK-300 kazanlarn 90.000 165.000 kcal/h
deerleri arasndaki tipleri problemsiz alt
halde, 2/1 artn salamayan DK-700 kazanlar s-
rekli problem retmi, zamannn en yeni modeli
olduu halde birou birka ylda sklp atlm- scaklnn ise 150Cden aa dmemesi gerekir.
tr.
b- Kazanlar mutlaka nden ve kolayca temizlenebil-
melidir.
c- Konstrksiyonlar uzun sre kullanmaya uygun ol-
maldr.
d- Ocak hacmi yeterli alev byklne uygun olma-
ldr.
e- Sv yakt ve doal gaz ayn verimle yakabilmeli-
dir.
f- Doal gaza dnmde hibir deiime gereksi-
nim duyulmamaldr.
g- Doal gaz kullanmnda, duman kanallarnda kon-
denzasyonu nleyici nlem alnm olmal ve bu
nlem direnci artrc, servisi zorlatrc olmama-
ldr. (Doal gaz kullanldnda, baca gaznda
~%18 orannda su buhar oluur. Baca gazndaki
yksek orandaki su buhar duman kanallarndaki
souk yzey ile temas ettiinde youur ve kazan
terleme yapar)
h- Dkme dilimli kazanlar buhar kazan olarak kulla-
nlacak ise, montajda kaynatlm bezir kullanl-
maldr.
5.1.2. elik Kazanlar
elik scak su kazanlar TS-497 kapsamndadr. Bu
standardn 1985/Nisan basks yarm silindirik ve silin-
dirik btn elik kazanlar kapsamaktadr. Bu standart
kapsamndaki scak su kazanlar iin max. Konstrksi-
yon basnc 5 kg/cm2 deerindedir.
Buhar ve kaynar su kazanlar ise TS 377 kapsamnda-
dr ve silindirik formda olmalar gerekir. Bu konuda
Bayndrlk Bakanl artnamelerinde ve Birim Fiyat
Listelerinde bir eliki sz konusudur. Bu noktaya
zellikle dikkat edilmelidir. Yarm silindirik kazanlar
emniyet sifonu ile donatlm dk basnl (0,5 At
deerinin kesinlikle altnda) buhar retimi dnda, bu-
har kazan olarak kullanlmamaldr. Aksi uygulamalar
sonucu, Trkiyede ok sayda buhar kazan patlamas
meydana gelmitir. Prensipte yarm silindirik kazan s-
cak su kazandr. Buhar ihtiyac varsa silindirik (Sko)
kazan kullanlmaldr.
Konstrksiyon basnc 5 kg/cm2den yksek olan scak
su kazanlar da mutlaka silindirik formda olmaldr.
Dk scaklklarda alma halinde souk yzeyler
zerinde asit ve su buhar youmas meydana gelir.
Kazanlar abuk rr. Bu olay zellikle fuel oil yakan
elik kazanlarn korozyon nedeniyle ksa zamanda ie
yaramaz hale gelmesine yol aar. Bu korozyonun n-
lenmesi iin kazan su scaklnn 55Cden, baca gaz
Bunun iin de 3 veya 4 yollu kartrma vanalar ile ka-
zandaki su scaklnn yksek tutulmas yararldr.
Silindirik elik kazanlarda, Trk standartlarna gre,
600 kW gcn zerinde silindirik klhann hi olmaz-
sa bir blm dalgal alev borusu eklinde olmaldr.
Bylece sl genlemeler kolayca karlanabilir.
elik kazan siparii verirken sl kapasitesi deerinden
baka, stma yzeyi deeri de reticiden istenmelidir.
(Buderus Ecostream elik kazanlar bkz. blm 5.1.1.13)
5.1.2.1. Kmr Kazanlar
Kmr yaklan yarm silindirik kalorifer kazanlarn-
da 70/76 boru yerine 83/89 boru kullanlmaldr.
Kmrl kalorifer kazanlarnda elektrikler kesildiin-
de ou kez scaklk ykselmekte, hatta baz durumlar-
da kaynama olabilmektedir. Bu nedenle kmrl
155
kazanlarda konstrksiyon basnc seilirken kat yk-
sekliine en az 1 at ilave edilmelidir. Kmrl kazan-
larda hava miktarn ve fan kapasitesini belirlerken 1
kg linyit iin 13-15 m3/h hava almak yeterlidir. Kazan
stma yzeylerinde kl ve kurum korozyona neden ol-
duundan ve s geiini engellediinden, ksa sreler-
de temizlenmelidir.
Istma sezonu sonunda ise duman borular ve dier st-
ma yzeyleri tel fra ile temizlenip, yzeyler yalan-
maldr.
Baca balant kanal izolasyonunda telli beyaz cam y-
n kullanlmaldr.
Kmrn depolanmas
Kmrler istenilen artlarda depolanmadnda kendi
kendine tutuarak yanmaktadr. Bu olayda ana mekaniz-
ma kmrn evresindeki hava ile yava oksidasyonu
sonucu ortaya kan snn evreye yaylamayp birik-
mesidir. Burada kmr depolama ykseklii, ynn ha-
valandrlmas ve kmrn nem ierii ana parametre-
lerdir. Aada kmrn kapal depolarda ve akta nasl C) Kmrler kzrsa, su ile kesinlikle sndrme-
depolanacan gsteren ekiller verilmitir. (ekil 5.4)
A) Kmrlkte (Kapal Depolar)
a- Kmrlkte su sznts ve rutubet olmamaldr.
b- Kmrn depolama ykseklii 1.5 myi ge-
memelidir.
c- Kmr iersinde tahta, tala veya odun kalma-
maldr. (Yanmay abuklatrr)
d- Kmrln penceresi srekli olarak ak tu-
tulmaldr. Pencere yoksa havalandrma tesisat
yaplmaldr.
e- Depolama aadaki ekle yakn yaplmaldr.
B) Ak Arazide
a- stif yaplacak yerin alt tozlardan ve amur-
dan temizlenmelidir.
b- Ykseklii 150 cmyi gememelidir.
c- stifler arasnda servis boluu braklmaldr.
(150 cm)
d- stifler dzgn yaplmaldr. (Yamur, rzgar
vs. gibi d etkenlerin datmamas iin)
e- stif kenarlarna su kanal almaldr.
ye allmamal, snan blgeler darya alnarak
havalandrlmaldr. Sklan su genellikle yanmay
artracaktr.

ekil 5.4 a/ KMRN KAPALI DEPOLANMASI

ekil 5.4 b/ KMRN AIKTA DEPOLANMASI

156
Karlatrma ISISAN Buderus flemeli Brlrl flemeli Brlrl
Kriterleri Dkm Kazanlar Klasik Tip Dkm Kazanlar

Kazan Verimi Kazan verimi : %96,5 Kazan marka ve tipine gre deiir.
Ekonomizr ilavesi ile : %109

Kapasite a- Bir adet kazan kapasitesi Kazan markasna ve tipine gre deimektedir.
Aral 15.000 kcal/hden 1.032.000 kcal/he kadar
b- Uygulama alan
Buderus Logamatik panel ile kaskad sistem
(ok sayda kazan iin kademe kontrol sistemi) ile :
6.200.000 kcal/h toplam kapasite kadar uygun
zmdr.

Thermostream a- nt pompa kullanmaya gerek yoktur. Kazana a- Kazann k suyu scakl ile dn suyu
Teknolojisi dnen su bir boru iinden geerek, her dilime sa ve scakl arasndaki fark max. 12C olmaldr. Bu fark
sol ynde pskrtlr. Kazan iersindeki suyun 12Cyi getii taktirde kazan dilimlerinde
dolam doal ak ile salanr. Kazan en fazla s gerilmelerden dolay atlama olur. Bu nedenden
transferini yapacak ekilde gelitirilmitir. (Verim dolay kazann scak su kna konulan nt pompa
%96,5) ile kazan kndan alnan scak su dn suyuna
b- Kazana dn suyu scakl ok dk olabilir. kartrlarak dn suyu scakl ykseltilir.
(rnein 90C scak su k, 20C dn suyu b- nt pompa ayn zamanda , tesisattan dnen
scakl olabilir.) suyun scaklnn dk olduu zamanlarda (doal
c- Kazana dn suyu debisi iin limit deer yoktur. gazda 55Cn, mazot kullanlrken de 60Cn altnda
Yani 3 yollu vanalarn by-pass devreleri atnda ise) kazan iersindeki kondenzasyonu (youmay)
kazana dnen su miktar sfr debide olabilir. nleyerek de kazan korur.
d- Buderus Thermostream kazanlarnda mr ok c- nt pompa ayn zamanda kazann minimum
daha fazla olacaktr. dn suyu debi deerini salamaldr. (Kazandan
e- Dn suyu scaklnn dk olabilmesi, yllk geen suyun debisi belirli bir deerden daha az
verimi en yksek deerlere ulatrr. olursa, kazanda gerilmeler oluur , kazan mr
ksalr.)

Ecostream a- Buderus Thermostream kazanlar, Logamatik Ecostream, Buderusun gelitirdii 21. Yzyl
Teknolojisi kontrol panelleri, brlrler ve boylerler birlikte teknolojisi olup dier hibir kazan firmasnda yoktur.
alacak ekilde tasarlanp, gelitirildiler.
b- Logamatik panel ile beraber uyumlu alan
ThermoSTREAM kazan paket sisteminin ismi
Ecostream dir.
c- Buderus Ecostream teknolojisine nmzdeki be
yl iinde dier firmalarn ulamas sz konusu
deildir.

Kazan Gaz Buderus kazanlarda gaz taraf direnci ok dktr. Kazan tipine ve markasna gre deiir. Genelde
Taraf Direnci Avantajlar ; Buderusdan daha yksektir.
a- Daha yksek iletme verimi.
b- Daha dk yanma sesi.
c- Daha uzun kazan mr.
d- Sv yakt kullanrken , kazan temizliinin kolay ve
daha az sayda yaplabilmesi avantajlar vardr.

Ses (Grlt) a- Kazan gaz taraf direnci daha az olduu iin , Kazan tipine ve markasna gre deiir. Gaz taraf
daha az ses oluur. direnci fazla ise; brlr daha yksek basnta
b- Buderus kazanlarn etiketinde yazl olan kapasite alaca iin, daha yksek yanma basnc ve
deeri, bu kazann verebilecei maksimum deerin grlt oluur.
olduka altndadr. Daha az yakt tketimi, daha
uzun mr iin Buderus optimum kapasite deerini
kullanr. Kazanlar zorlanmadan alt iin de ses
seviyesi daha dktr.

Dkm Buderus kazanlar GL-180 M esnek dkmden imal
Kalitesi ve edilirler.
mr a- GL180 M dier dkme demirlere gre %40 daha
esnektir.
b- Dkm ileminin son aamasnda dkm yzeyi
zerinde barrier skin (koruyucu kabuk) oluur ve
korozyona kar ok direnli bir koruma salar.
c- Kazan alrken oluacak termal gerilmelere
kar ok dayankldr.
Tablo 5.3/ FLEMEL BRLRL DKM KAZANLARIN KARILATIRMASI
Dier kazanlar genellikle GG-25 kr dkmden imal
edilirler.
a- atlama ve krlma riski fazladr.
b- Kazan alrken oluan termal gerilimlerden
etkilenip, atlama riskleri fazladr.
c- Kazan mr snrldr.
157
Karlatrma ISISAN Buderus flemeli Brlrl flemeli Brlrl
Kriterleri Dkm Kazanlar Klasik Tip Dkm Kazanlar

Dkm d- Kazan mr 30 yldan fazladr. (60 yldan beri

Kalitesi ve alan Buderus kazanlar bunun kantdr.)
mr

Kazan Etiket Buderus kazanlarn etiketlerinde veya kataloglarda
Deeri yazan kapasite deerleri bu kazanlarn verebilecei
maksimum deer olmayp , uygun grlen optimum
deerlerdir. Kazan maliyeti ile ylda yakaca
yakt bedelinin toplam en uygun olacak kapasite
etiket zerine yazlr.
Ankarada G-515 - 400.000 kcal/h kapasite de
kazann brlrn 700.000 kcal/h deerine
karttmzda , baca gaz scakl sadece 10C artrr ve grlt daha fazla oluur.
artt.
Buderus, kazanlarnda optimum kapasiteyi
belirlerken ; yakt bedeli , arzasz alma , mr ve
satn alma bedeli toplamn dikkate alr. stanbulda
66 yl kullanlm , 70 yllk kazan dilimlerini salam
olarak showroom larda sergiliyoruz.
Kazanlarn verebilecei st kapasite deerleri , etiket
ve kataloglara yazlmak zere belirlendiinde , daha
kk kazan seildii iin satn alma fiyat ucuz
grnr. Buna karn ;
a- Kazan direnci fazla olaca iin brlr arza riski
artar.
b- Yakt sarfiyat daha fazla olur.
c- Gaz taraf direncinin fazla olmas yanma sesini
d- Kazan mr ok ciddi oranda azalr.

nt Pompa Buderus Ecostream kazanlarda nt pompaya Minimum kazan suyu scakl ve minimum debi
ve ihtiya yoktur. Dolaysyla nt pompa ilk yatrm snrlamalar olduu iin; nt pompa kullanm
Ekipmanlarnn maliyeti ve iletme maliyeti de sfrdr. (k suyu gereklidir.
lk Yatrm ve scakl 90C iken , dn suyu scakl 20C
letme olabilir.) a- nt pompa ve ekipmanlarnn toplam kurulu
Maliyeti maliyeti :
nt pompa .....................................................1 Ad.
Yedek pompa (istenirse)..................................1 Ad.
nt pompa kontrol modl ............................1 Tk.
(kontrol paneline ilave edilir)
Kapatma vanalar ............................................2 Ad
ekvalf.............................................................1 Ad.
Boru ve fittings.................................................1 Tk.
Borular ve vanalarn s izolasyonu .................1 Tk.
Boru,fittings vana vs. montaj iilii ................1 Tk.
Elektrik tablosu ve donanm ...........................1 Tk.
Elektrik Tesisat.................................................1 Tk

b- nt pompa , kazan kullanld srece elektrik

tketecektir. Srekli iletme maliyeti oluacaktr.

Yakt Cinsi Gaz yakt (doal gaz - LPG) ve sv yaktla Kazan marka ve modeline gre deiir. Kazann
kullanlmak zere getirilmitir. hangi yakt , hangi verimle yakt aratrlmaldr.
Sv yakt kullanlmasnda;
a- Kazanlarn nden ve kolay temizlenebilmeleri
b- Geni gaz gei yzeyleri (gaz taraf direnci
dk) ile kirlenme ve temizlik ihtiyacnn en az
olmas.
c- Ayn nedenle brlr arza olaslnn ok dk
olmas avantajlar vardr.

Servis ve Buderus kazanlarda mr ok uzundur. Genellikle voltaj 200 V un altna dtnde klasik
Bakm Skl Logamatic panelin 170 V da alacan Buderus kontrol panellerinde sorun yaanabilir.
Arza Riski garanti etmektedir. Kazan gaz taraf direnci fazla ise , daha fazla servis
Sonu olarak Buderus kazan - panel - brlr - boyler ihtiyac (kazan temizlii ve brlr arzas gibi) oluur.
sistemine yllk bakm anlamas kapsamnda servis
verilmesi halinde , sistem arza yapmadan , yksek
verimle alr.

Servis ve Buderus kazan - kontrol paneli - brlr ve boyler Marka ve modele gre deiir.
Bakm sistemi servis gereksinimi en az olacak ve en kolay
Kolayl servis yaplacak ekilde gelitirilmitir.

evreye Yksek kazan verimi ve ok dk baca gaz Kazan - brlr markasna ve uyumuna gre deiir.
Uygunluk emisyon deerleri ile evre dostudur.
Tablo 5.3/ FLEMEL BRLRL DKM KAZANLARIN KARILATIRMASI (Devam)
158
5.1.3. Standart Gaz Kazanlar
Doal gazn zellii dolaysyla ile doal gaz ka-
zanlar dizayn ve konstrksiyonunda baz farkllk-
lar yaratlmaldr. Bu farkllklar aadaki gibi sra-
lanabilir:
- Doal gaz alevinin radyasyon kabiliyeti az ol-
duu iin, doal gaz kazanlarnda konveksiyon
yzeyleri byk neme sahiptir. Bu yzeyler ok
iyi dzenlenmelidir.
- Baca gazlar iersinde su buhar oran ok yk-
sektir. Bu nedenle; a) Souk yzeylerde youma
olmamas ve korozyonun nlenmesi gerekir. b)
Dk scaklk stmasna uygun olmaldr. Ko-
rozyona dayankl zel alaml dkm kazanlar,
doal gaz yaklmas halinde scak su kazan ola-
rak byk avantaj salarlar.
- Zayf radyasyon zelliine bal olarak, ocak
scakl yksektir. zellikle elik kazanlarda
suyla soutulmayan yzey braklmamaldr.
- Doal gaz hemen hi kkrt iermedii iin bu
tip kazanlarda asit korozyonu daha az nemlidir.
Sadece nitrik asit ve karbonik asit etkilerinden
szedilebilir.
- Doal gaz yaklmas halinde duman tarafnda
kurum ve kl olumaz ve periyodik temizlik ge-
reksinimi ortadan kalkar.
- letme ve bakm giderlerindeki azalma dolay-
syla doal gaz kazanlarnda en az %2 sl verim
edeeri bir avantaj szkonusudur.
- Avrupada retilen elik doal gaz kazanlarnn
konstrksiyonlar tamamen farkl olup, zel ala-
ml elikten retilmektedir.
5.1.4. Atmosferik Brlrl Standart Doal Gaz
Kazanlar
Bu kazanlarda yanma olay dey dorultuda ger-
ekleir ve greceli olarak daha kk bir yanma
odas yeterlidir.
Yanma iin gerekli hava doal baca ekii ile sala-
nr. Gaz ile hava karmnn yaklmas atmosferik
yakclarda gerekleir. Gaz yakt normal basnc ile
bir lleden geerek yanma odasna flenir. Birincil
hava lleden enjeksiyon prensibi ile emilir ve yakt-
la karr. kincil hava ise baca ekii ile salanr.
Bu nedenle yanma odas alt aktr. kincil hava
emiinin etkilenmemesi iin kazan duman k a-
zna gaz akm sigortas denilen zel bir eleman ko-
nur.
Atmosferik brlrl kazanlarda hava fazlalk katsa-
ys yksektir. Dolaysyla duman gazlarndaki su
buhar youmas kazanda ve bacada daha az olur.
Ayrca dkm kazanlarda, konveksiyon yzeylerin-
de kanat ve kntlar yaplarak yzey scaklklar
ykseltildiinden, youma tamamen nlenebil-
mektedir. zellikle mevcut bacalarn kullanlmas
gerektii durumlarda atmosferik brlrl kazanlar
tercih edilmelidir. Atmosferik brlrl kazanlar do-
al ekile altndan sessizdir.
Atmosferik brlrl kazanlarda NOx ve CO emisyo-
nu kontrolu, yakma teknii asndan en nemli
problemdir. Bu iki bileenin birden istenilen limitle-
rin altnda kalabilmesi iin yakcda zel nlemler
alnmaldr.
Atmosferik brlrl kazanlar 700 kw gce kadar
kullanlabilmektedir.
5.1.4.1. Atmosferik Brlrl Doal Gaz Kazanla-
rnda Aranan zellikler
1- Basn Emniyet Dzeni
Bu zelliklerin banda emniyet gelir. Atmosfe-
rik brlrl kazanlarda gvenli bir yanma iin
gaz basnc belirli deerlerin altna dmemeli
veya stne kmamaldr. Bina giriindeki re-
glatrden 21 mbarda binaya ve kazana besle-
nen gaz, kazan giriinde sabit 20 mbar basncn-
da olmaldr. Eer bu basn brlr sisteminin
ngrd deerin altnda olursa, doal gaz ka-
zan dna kazan dairesine yaylr. Memelerden
belirli bir basnla pskren gaz evreden birin-
cil havay da emerek beklere girmektedir. Eer
gaz basnc dk olursa memeden kan gaz
beke ulamadan evreye yaylacaktr.
Tam tersine gaz basnc ok yksek olursa, me-
meden kan gaz jeti ok yksek hzl olacak ve
birincil hava ile istenen n karm salanama-
yacaktr. Bylece bekteki yanma stabilitesi bo-
zulacak ve yanmam rnlerin ocakta veya ba-
cada tutumas tehlike oluturacaktr.
Gaz giri basncnn deimesi ile oluan bu is-
tenmeyen durumlarla uygulamada karlal-
mtr. Bu tehlikelerin ortadan kaldrlabilmesi
iin doal gazl atmosferik brlrl kazanlarda,
a- Normal doal gaz brlrleri, gaz basncn-
daki +%15 deiimde alabilir. Basncn
daha fazla dmesi ve artmas yangn riski
oluturur. Buderus atmosferik brlrl kazan-
lar 21 mbar olmas gereken gaz basncn 10
mbar deerine drp yakar. Gaz besleme
basnc 9 mbar ile 50 mbar arasnda ise nor-
mal alr.
159
 b- Dk basn emniyet dzeni bulunmaldr.
(Doal gaz basnc 10 mbarn altna dt-
nde dk basn presostad gaz devresin-
deki valfi kapatr. Bylece doal gazn kazan
dairesine dalma tehlikesi nlenir.)
c- Yksek basn reglatr bulunmaldr.
(LPG kullanldnda 100 mbara, doal gaz
kullanldnda ise 50 mbara kadar olan ba-
sn artlarn dzelten bir reglatr sistemi
gaz basncn istenen deerlere drr.)
2- ift Manyetik Ventil
Kapasite ne olursa olsun, yanmaya gnderilen
gaz kontrol eden manyetik ventillerin says iki
olmaldr. Bu ventillerden herhangi birinde ar-
za olursa gaz devresi kapanmal ve arza sinya-
li vermelidir.
3- Otomatik Ateleme ve yonizasyon ile Alev
Kontrolu
Ateleme sisteminin otomatik olmas gerekir.
En ok bilinen ateleme sistemi pilot alev kulla-
nlmasdr. Ancak bu yntemde nemli lde
gaz tketimi szkonusudur. Modern doal gaz
kazanlarnda otomatik ateleme sistemi mevcut
olup, bu sistem gaz verilmeden 10 sn. gibi ksa
bir sre nce devreye girer. Yanma iyonizasyon
ile kontrol edilir.
4- Dk Kirletici Emisyonu
evre kirlilii ynnden atmosferik brlrl
kazanlarda atmosfere atlan en tehlikeli yanma
rnleri azotoksitler (NOx) ve karbonmonoksit
(CO) gazlardr. Dier kirletici emisyonlar bu
kazanlarda szkonusu deildir. CO insan sal-
iin, NOx ise hem insan sal, hem de bitki
rts iin tehlikeli ve zararl maddelerdir. At-
mosferik brlrl doal gaz kazanlarnn baca
gazlar iinde bu rnlerin bulunabilecei en
yksek deerler snrlandrlmtr. Bu snrlar gerekir. Yksek verimli kazanlarda baca gaz s-
Almanyada DIN tarafndan
NOx = 200 mg/kWh, CO = 175 mg/kWh
olarak belirlenmitir. Yine Almanyada byle
bir kazann evre dostu olduunu gstermek
zere verilen Mavi Melek amblemini alabil-
mesi iin st emisyon snrlar
NOx=175 mg/kWh, CO= 100 mg/kWh
eklindedir. yi bir doal gaz kazannn Mavi
Melek amblemine sahip olabilecek emisyon
deerlerine inmi olmas gerekir.
rnein BUDERUS Kazanlarda;
160
NOx = 18 mg/ kWh, CO=3 mg/kWh dee
rinin altndadr.
5- Uygun Bir Otomatik Kontrol Sistemi
Deiken d scaklk artlarna ve deien ilet-
me artlarna gre kazan kapasitesini otomatik
olarak ayarlayan ve verimi srekli optimum
noktada tutan bir otomatik kontrol sistemi
(Logamatic Panel) bulunmaldr. Bu sayede yl
boyunca en az yaktla en fazla konfor salanm
olur. stanbulda stma mevsiminde d hava s-
cakl (+17C) ile (-3C) deerleri arasnda
(toplam 20C) deimektedir. Oysa d hava s-
cakl gnde (2C) ile (14C) deiebilmekte-
dir.
(Ortalama 7C) sonuta otomatik kontrol 7/20 =
%35 orannda yakt sarfiyatn ve konforu etki-
lemektedir.
6- Uzun mr ve Yksek Kaliteli Malzeme
zellikle doal gaz sz konusu olduunda, yo-
uan nemin yaratt korozyona dayankl kali-
teli malzemeden yaplm,uzun mrl kazan
kullanlmaldr. Bu adan, iyi dizayn edilmi
dkm kazanlar byk avantaj salamaktadr.
Buderus kazanlarda mr 30 yln zerinde ol-
maktadr.
7- Dk Scaklk Istmasna Uygunluk
stanbul ikliminde kazan suyu ortalama scakl-
~55Cdir. Kazan yaps 35C su scaklna
kadar kondensasyon olumayacak konstrksi-
yonda olmaldr. Dk scaklk stmas ayrca
ekonomi ve konfor salayacaktr. Buderus ka-
zanlarda 32C kadar youma olmaz.
8- Yksek Isl Verim
stenilen lde yakttan ekonomi salanabil-
mesi iin, kazan sl veriminin yksek olmas
cakl dktr ve kazan yaltm kusursuzdur.
Buderus kazanlarda sl verim %94 deerinden
byktr.
Tablo 5.5de Issan Buderus atmosferik brlrl ka-
zanlar ile flemeli brlrl kazanlarn karlatr-
mas (gaz yaktl) verilmitir.
Karlatrma ISISAN Buderus Atmosferik Brlrl Kazanlar
Kriteri (Doal Gaz - LPG)
Ses Seviyesi Buderus Atmosferik brlrl kazanlar, fansz ve
motorsuz brlr yaps sayesinde sessiz alrlar.
Yeni atmosferik brlr dizayn sayesinde yanma sesi
kazann yannda dahi hissedilemeyecek seviyeye
azaltlmtr.
Dk Gaz Buderus atmosferik brlrl kazanlar dk gaz
Basncnda basncnda alma zelliine sahiptirler. Buderus
alma atmosferik brlrl kazanlar 5 mbar doal gaz
basncna kadar alabilirler.
Verim - Yakt Buderus atmosferik brlrl kazanlar %95 gibi
Sarfiyat yksek bir verimle alrlar. Yeni gelitirilen
Thermostream teknolojisi ve optimum kapasite ile
hem verim arttrlm , hem de uzun mr ve
emniyetten dn verilmemitir.
Logamatic panel ile donatlm yksek verimli,
optimum kapasiteli Atmosferik brlrl Buderus
kazanlarn yakt sarfiyat az olup, yllk verim ok
yksektir.
Kazan - brlr - panel uyumu ile en az yaktla en iyi
konfor salanr. Yeni 434 serisi kazanlarda, kazann
almayan ksmndan su dolamaz. Bylece ksmi
ve tam ykte maksimum verim elde edilir.
Servis Bakm Buderus atmosferik brlrl kazanlarda brlrn
Skl ve karmak olmayan bir yaps vardr. zerinde fan , klapesi , servo motor vb. hareketli paralar vardr.
Kolayl - motor, vs. hareketli ve anabilecek para olmad
Arza Riski iin servis ihtiyac yok denecek kadar azdr ve servis
verilmesi ok kolaydr. Bu brlrlerde arza ihtimali
ok az olduu iin ylda bir defa periyodik temizlik ve
kontrol yeterlidir. 8 yl hi bakm yaplmadan alan
Buderus atmosferik kazan ile karlatk. Ancak
ylda bir defa bakm yaplmasn neririz.
D hava scaklndaki deiim Buderus atmosferik
kazanlarda yanmay etkilemez. Yaz - k ve gei
mevsimlerinde brlr ayar gerekmez. Servis ve
bakm ylda bir defa yaplr.
Tablo 5.5/ ISISAN BUDERUS ATMOSFERK BRLRL KAZANLAR LE FLEMEL BRLRL
KAZANLARIN KARILATIRMASI (GAZ YAKITLI)
flemeli Brlrl Kazanlar
(Doal Gaz - LPG)
flemeli brlrl kazanlardaki fan sesi , yanma sesi
ve titreim sonucu oluan grlt rahatszlk
yaratmaktadr. zellikle domestik uygulamalarda
kazan dairesine bitiik dairelerde ve baca kanalyla
sesin ulat st katlarda ciddi sorunlar yaanmakta,
nlem olarak brlr ve baca susturucular kullanm
gerekmektedir. Bu nlemler ses seviyesini hi bir
zaman atmosferik kazan seviyesine indirememekte,
ayrca ek maliyet getirmektedir. Baca
susturucularnn ortalama 3 ylda bir deitirilmesi
gerekir.
flemeli brlrl kazanlarda yanmann salanmas
iin en az 17-18 mbar gaz basnc gerekir. Gaz
ekiinin pik noktaya ulat (dolaysyla sistemde
basncn dt ve snma ihtiyacnn en fazla
olduu souk k gnlerinde) flemeli brlrl
kazanlarn gaz basnc yetersiz olduu iin
alamad defalarca oldu. stanbulda souk
gnlerde sabah saat 06:00 civarnda yaanan olay,
yakn zamanda (Ocak/99) Ankarada yaand.
Doal gazn basnc dtnde flemeli
brlrlerde hava yakt karm yanma iin gereken
oranda olumaz, alevi kapar , brlr arzaya geer
ve sistem durur.
Verim deerleri retici firmalar tarafndan ilan
edilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus
emniyetli ve uzun mrl bir iletmenin de
salanabilmesi artdr. Youmaya neden olan bir
konstrksiyona sahip bir kazanda verim ilk planda
yksek gzkse de, kazan ok ksa srede hurda
olabilmektedir.
a- flemeli brlrlerde fan , fan motoru , hava
Tm hareketli mekanik aksamda olduu gibi
bunlarda da anma ve arza riski yksektir. Ayrca
alev kontroln yapan fotoselin tozlanmas , hava
klapesini ayarlayan damper , damper motoru , hava
basn presostad ve brlr beyni arzalar vb.
problemlerle ska karlalmakta , bunlarn tm
iletmede kesintiye, dolaysyla konforsuzlua neden
olmaktadr.
b- Ayrca zellikle lkemizde voltajlarn ok
debilmesi nedeniyle elektrik motorlar yanmakta ,
plastik dililer syrlabilmekte, hem arza , hem de
yksek maliyetli para deiimi ve servis ihtiyac
olumaktadr.
c- Bu kazanlarda ylda en az be kez servis
verilmesi (baca gaz analizlerinin yaplmas)
gerekmektedir.
Yaz - k - (souk - lk - scak havalarda) brlr
ayar yllk verimin iyiletirilmesi iin gereklidir. D
hava scaklndaki deiim yanma ve kazan
verimini direkt olarak etkiler. D hava scaklndaki
her 10C deiimde baca gaz analizi ve hava ayar
yapmak gerekir. Aksi halde yakt sarfiyat artar ,
kurum oluur.
161
Karlatrma ISISAN Buderus Atmosferik Brlrl Kazanlar
Kriteri (Doal Gaz - LPG)
Baca Klapesi Buderus atmosferik brlrl kazanlarda opsiyonel
Yllk Verim olarak baca klapesi kullanlabilir. Ancak baca
ve Emniyet klapesinin getirecei ilave binde birler
mertebesindeki verim art yerine, atmosferik
brlrl kazanlarn herhangi bir gaz kaanda
doal baca ekii ile oluturduu ilave emniyet
avantajn tercih etmek daha dorudur.
Kapasite Buderusun yeni seri atmosferik brlrl kazanlarda
Aral tek kazan ile ulalan en byk kapasite yaklak
650.000 kcal/hdir. Yeni seri Logamatic 4000 panel
kullanarak 3 kazan ile 2.000.000 kcal/h , 4 kazan
kullanarak 2.600.000 kcal/h kapasiteye kadar
Buderus atmosferik kazanlar ideal zm
getirmektedir. Kazanlar 2li 3l veya 4l gruplar
halinde 12 kademe kontrol yapabilecek ekilde
balanarak , byk kapasite ihtiyalarna yksek
verimle rahatlkla cevap verirler.
at Kazan Buderus atmosferik brlrl kazanlar ok sessiz
Dairesine altklarndan , dilimler halinde teslim edilip,
Uygunluk yerinde monte edildiklerinden, at kazan
dairelerinde kullanma son derece uygundurlar. Bu
kazanlarda gerekli olan baca ekii 3 Pa (0,3
mmSS) olduu iin bacayla ilgili bir sorun da yoktur.
Kazanlarn kendi ykseklii bile bu ekie yetmekte,
kazan bacaya balanmasa dahi alabilmektedir.
Dkm Buderus atmosferik brlrl kazanlarn dkmnde ,
Kalitesi Buderusun gelitirdii ok esnek dkm alam
olan zel kokteyl GL180 M kullanlmaktadr. Bu
alam normal kr dkm demire gre %40 daha
esnek olup , zerindeki korozyonu nleyici koruyucu
kabuk (Barrier skin) kire birikmesine kar daha
dayankldrlar.
mr GL180 M zel alaml esnek dkme demir Buderus
atmosferik brlrl kazanlarda mr 30 yl ve
zeridir.
Baca Konusu Buderus atmosferik brlrl kazanlarda yanma iin
gerekli olan hava, doal baca ekii ile salanr.
Atmosferik kazanlarn fazla baca ekiinden
etkilenmemesi iin kullanlan hava akm sigortas
(davlumbaz) sayesinde hem hava fazlalk says
sabit kalarak verim bozulmaz , hem de davlumbaz
zerinden alnan ikincil hava ile bacadaki su buhar
oran azaltlr ve youma en aza indirilir. Binalarda
mevcut baca salamsa ve ap uygun ise,
paslanmaz elik baca kullanlmadan mevcut bina
bacas kullanlabilir.
Elektrik Atmosferik brlrler zerinde elektrik motoru , fan
Sarfiyat vs. bulunmamaktadr. Bu yzden atmosferik brlrl
kazanlarn elektrik sarfiyat ok azdr ve kazann
zerindeki panelin ektii enerjiye eittir. Yani pratik
olarak brlr iin ek hi bir enerjiye ihtiya olmaz.
Ayrca Thermostream teknolojisi sayesinde nt
pompa iin harcanan enerjiden de tasarruf edilir.
Thermostream Buderusun gelitirdii en son teknolojilerden biri
Teknolojisi olan Thermostream teknolojisi atmosferik kazanlara
da uygulanmtr. Bu kazanlarda minimum dn
Tablo 5.5/ ISISAN BUDERUS ATMOSFERK BRLRL KAZANLAR LE FLEMEL BRLRL
KAZANLARIN KARILATIRMASI (GAZ YAKITLI) (Devam)
162
flemeli Brlrl Kazanlar
(Doal Gaz - LPG)
flemeli brlrl kazanlarda brlr zerindeki hava
klapesi , brlr durduunda kapatmaktadr.
a- Ancak n sprmedeki bir hatada (ok az da olsa)
patlama riski vardr.
b- Baca ekiinin fazla olduu yksek binalarda
klapeye kumanda eden damper motorunun dilileri
ar zorlamadan dili syrabilir.
flemeli brlrl kazanlar her kapasitede
retilmektedir.
flemeli brlrl kazanlardaki ses ve titreim
problemi , kazanlar at kazan dairelerinde kullanm
iin dezavantajl ve uygunsuz yapmaktadr. Ayrca
zellikle elik kazanlarn atya tanmas daha
zordur.
GG 25 dkme demirden maml flemeli brlrl
dkm kazanlar sl oklara ve termal gerilmelere
dayankl deildirler. Oysa Buderus hem atmosferik
hemde flemeli dkm kazanlarnda GL 180M zel
dkm kokteylini kullanmaktadr.
Klasik tip kazanlarda mr, kazan imalat kalitesine
bal olarak deimektedir.
flemeli brlrl kazanlarda youmadan
etkilenmeyecek baca (genellikle paslanmaz elik)
kullanm arttr. Bacada youma ve sese ynelik
ek tedbirler dnlmeli , bu amaca ynelik olarak
ift cidarl, izolasyonlu baca kullanlmaldr.
Paslanmaz elik baca ek maliyet getirmektedir. Bu
tip kazanlarda bir baca akm sigortas olmad iin
yanl boyutlandrlm bir bacada ok fazla eki
halinde yksek kayplar, ok dk eki halinde
kazann zarar grmesi (kavrulma, termik korozyon,
eilme vb.) gibi problemlerle karlalmaktadr.
a- flemeli brlrlerdeki fann elektrik motoru ve
hava klapesi servo motoru, ek bir enerji sarfiyat
getirir.
b- Ayrca 100.000 kcal/h zerindeki kazanlarda
dn suyu scakl kontrol iin kullanlmas
zorunlu olan nt pompa da ek bir enerji
sarfetmektedir. Bu fazladan sarfiyat Thermostream
teknolojisine sahip yeni Buderus kazanlarda
(atmosferik ve flemeli) yoktur.
Minimum kazan suyu scakl ve minimum debi
snrlamalar olduu iin; nt pompa kullanm
gereklidir.
Karlatrma ISISAN Buderus Atmosferik Brlrl Kazanlar
Kriteri (Doal Gaz - LPG)
Thermostream suyu scaklk snrlamas ve minimum dn suyu
Teknolojisi debisi snrlamalar ortadan kalkmtr, kazanlar nt
pompasz olarak kullanlrlar.
Otomatik Buderus Atmosferik brlrl kazanlar Buderusun bu
Kontrole kazanlar iin zel gelitirilen Ecomatic panelleriyle ,
Uygunluk tamamen otomatik olarak i ve d hava artlarna
bal olarak alrlar.
Buderus kazan - Ecomatic panel - brlr ve boyler
sistemini birlikte gelitirilip, mkemmele ulamay
hedef almtr.
Yakt Cinsleri Buderus atmosferik brlrl kazanlar gaz yaktlarn
tm ile, doal gaz, LPG ile kullanlabilirler.
Brlr Yeni jenerasyon n karml brlr :
a- Says artrlm mstakil alevler.
b- Geniletilmi alev yzeyi
c- Ventur: form sayesinde mkemmel yakt ve hava
karm.
d- Dk gaz basncnda alabilme yetenei
e- 60 Kw dan sonra iki kademeli ve sra kontrollu
yanma ,
f- Yksek yanma verimi zellikleri ile bir teknoloji
harikasdr.
nemli Not: Gaz brlrlerini seerken gaz hatt
armatrleri boru apn mutlaka karlatrnz.
Kk apl gaz hatlar emniyetsiz ve ksa mrl
olup , gaz basnc dtnde almazlar.
lk Yatrm a- 100.000 Kcal/h kapasiteye kadar daha ucuz.
Maliyeti b- 100.000 - 300.000 Kcal/h kapasite aralnda
benzer fiyatlar.
c- 325.000 Kcal/h kapasiteden sonra ilk yatrm
maliyeti daha pahaldr. Ancak bu kapasite
aralnda kazan :
1- Drt kademeli yanma sistemi , (%25 , %50, %75 ,
%100 kapasiteler)
2- Sra kontrollu kademe kontrol sistemi.
3- %85 orannda yedekleme kapasitesi (arza
halinde) zelliklerine sahiptir. Brlr alt says
(alma - durma says) ~40.000 Adet/yl dan ~570
Adet/yl deerine indirildii iin yakt sarfiyat ok
azalr.
lk yatrm maliyetinin drt kademe kontrol
sisteminden kaynaklanan fiyat fark , iletmedeki
yakt ekonomisi ile en ge bir mevsimde geri
denmi olur.
flemeli Brlrl Kazanlar
(Doal Gaz - LPG)
a- nt pompa ve ekipmanlarnn toplam kurulu
maliyeti :
nt pompa .....................................................1Ad.
Yedek pompa (istenirse)..................................1 Ad.
nt pompa kontrol modl ............................1 Tk.
(kontrol paneline ilave edilir)
Kapatma vanalar ............................................2 Ad.
ekvalf.............................................................1 Ad
Boru ve fittings.................................................1 Tk
Borular ve vanalarn s izolasyonu .................1 Tk.
Boru , fittings vana vs. montaj iilii ..............1 Tk.
Elektrik tablosu ve donanm ...........................1 Tk.
Elektrik tesisat ................................................1 Tk.
b- nt pompa , kazan kullanld srece elektrik
tketecektir. Srekli iletme maliyeti oluacaktr.
flemeli brlrl kazanlar otomatik kontrole
uygundurlar, ancak dikkat edilmesi gereken konu
kazan - panel uyumunun salanmasdr. Burada
panellerini kendi kazanlarna gre imal eden
reticilerin kazan ve panelleri tercih edilmelidir.
flemeli brlrl kazanlar doal gaz , LPG , motorin
ve fuel-oil ile kullanlabilirler. Ancak dikkat edilmesi
gereken husus , kazann her yakt cinsinde ayn
kapasiteyi verebiliyor olmasdr. Eer farkl yakt
cinsleri iin farkl kazan kapasite deerleri veriliyorsa
kazan kapasitesi olarak , verilen en dk kapasite
deerlendirilmelidir.
Marka ve modele gre deiir.
Atmosferik kazan iin yaplan karlatrmann
tersidir.
a- 100.000 kcal/h kapasiteye kadar daha pahal,
b- 325.000 kcal/h kapasiteden sonra daha ucuzdur.
Ancak karda sralanan hususlar geerlidir.
c- Trifaze motorlu brlrlerde ilave bir enerji
beslemesi ekilmelidir. Bunun iin elektrik panosu
iinde ilave sigorta konulmas gerekir.
163
5.1.5. Buderus Atmosferik Brlrl Kazanlar ve
Baca Klapesi
Atmosferik kazanlarda 1980den sonra ok ciddi de-
iiklikler oldu. nceki yllarda Buderus atmosferik
kazanlarn 104 204 304 404 504 modelleri
vard. Buderusun notasyonunda G dkm kazan S
elik kazan anlamna gelmektedir. Bandaki rakam-
lar kazan byklkleridir. Bunlar giderek byyen
kazan kapasitelerini gstermektedir. Sondaki rakam
4 olunca gaz yakt (doal gaz, LPG) yakan atmosfe-
rik kazan veya son rakam 5 olunca, sv ve gaz yakt
yakan flemeli brlrl kazan anlamna gelmektedir.
Ortadaki rakam imalat srasn verir. Yani 104 ilk
imalat gsterir, sonra 114, 124, 134 serileri zaman
iinde gelimelerle ortaya kan yeni serilerdir. Her
bir seride verim artmtr. lkin %88den %90a son-
ra %90dan %93e verim art olmutur. u anda en
son seri 34lerde %95 96 verim sz konusudur. Ye-
ni seri kapasiteye gre, 234 334 434 534 olarak
sralanmaktadr. En son yenilemeyle nt pompa or-
tadan kalkmtr. En dk kazan suyu scakl, en ir. Bu s transferi kesintili alma kayplarnn bir
dk su debisi kavramlar ortadan kalkm ve verim
%95 96lara kmtr. Yeni 34 serisi kazanlarda
yanma sistemi deiiktir. Bu seride artk lownox u-
buklar kullanlmamaktadr.
Baca ekiinin atmosferik brlrl kazanlara etkisi
Atmosferik brlrl kazan durduu zaman bacada
eki devam etmektedir. Bu nedenle verimin dece-
i eklinde bir kan vardr. Atmosferik brlrl ka-
zanlarn arkasnda davlumbaz bulunur. Bu davlum-
baza kazandan gelen gaz girer ve gaz baca ekiiyle
yukardan atmosfere atlr. Eer eki fazla olursa, or-
tamdaki havay emer. Baca kazann kna kadar
gelmi olan gaz alp gtrmekle grevlidir. Bu ne-
denle baca ekiinin kazan zerinde alrken bir et-
kisi yoktur. Fakat kazan durduu zaman arkasnda
bir klape yoksa, ortaya kan hava akm kazan iten
soutur ve kesintili alma kayb oluturur. Buderus
atmosferik kazanlarda baca klapesi mevcuttur. Ama
klapenin kullanlmas bir avantaj olarak grlme-
mektedir. nk klape konulmad zaman yllk ve- na gerek grlmemektedir.
rime etkisi binde 0,05 ile 2,5 arasnda kalmaktadr.
Buna karlk fazla hava bacadaki kondenzasyonu da
belli oranda nlemektedir. nk fazla havayla, s-
caklk dmekle beraber su buharnn gaz iindeki
konsantrasyonu da der. Bu nedenle bacada you-
ma seviyesi bir miktar azalm olur. Klape kullanl-
mas halindeki avantaj rnek olarak ekil 5.6-5.8de
grlmektedir. Buna gre baca gaz klapesinin kulla-
nlmas halinde kesintili alma kayplar azalmak-
tadr. Klape tavsiye edilmemesinin asl nedeni ka-
164
zanda herhangi bir gaz kaa olmas halinde, bu ga-
zn buradan otomatik olarak tahliye edilmesidir. Ya-
ni bacann bir gaz kaak sigortas olarak dnlme-
sidir.
Kazan Verimi, nk
Alman stma tesisleri artnamesine gre 70 kWn
zerinde kapasite ihtiyac olan tesislerde ift kade-
meli veya modlasyonlu brlrler kullanlmaldr.
Bu durum kazanlarda ift kademeli brlr kullanm
ile dikkate alnmtr. Bu, diyagramda kazan verimi
iin 2 farkl eri bulunmasna sebep olur. Bu eriler-
den birincisi ksmi yk erisi (1. Kademe) ikincisi
ise tam yk erisidir. (1. ve 2. Kademe beraber) e-
kil 5.9da rnek olarak G334 kazan verim deerleri
verilmitir.
Kesintili alma Kayplar, qB
Kesintili alma kayplar kazan durma zamannda-
ki kayplardr. Bu esnada kazann yzeyinden evre-
ye nm ve doal tanm ile s transferi gerekle-
ksmn oluturur. Bu srada baca ekii sayesinde
kazanda souma da olur.
Yani kazan iindeki sirklasyon sayesinde kesintili
alma kayplarna, bu souma kayb da eklenir. At-
mosferik brlrl kazanlarda test standnda kesintili
alma kayplarn lmek iin 0,1 mbarlk bir ba-
ca ekii ayarlanmtr. Bu da 1 m baca yksekliine
edeerdir. Deerler baca klapesiz lm sonunda
elde edilmilerdir.
Ancak atmosferik brlrl kazanlara baca klapesi
monte edilmez ise, brlr durduunda kazan iersine
szabilecek gaz yakt bacadan doal ekile tahliye
olabilecektir. Buderus atmosferik brlrl kazanla-
rn, flemeli brlrl klasik tip kazanlara gre bir s-
tnl de gaz patlamalarna kar doal ekilerinin
salad ilave emniyet avantajdr. Buderus atmos-
ferik brlrl kazanlarda binde 0,5 ile binde 2,5 ara-
s verim fark yerine, ilave emniyeti tercih etmek da-
ha mantkl grnmektedir ve baca klapesi mant-
G 234 Atmosferik Brlrl Kazan Erileri
(ekil 5.6)
ekildeki diyagramda kazann kesintili alma ka-
yplar baca gaz klapeli ve baca gaz klapesiz haller
iin verilmitir.
Diyagramda 70C ortalama kazan suyu scaklna
baklacak olursa baca klapesiz durumda %1,05 olan
kesintili alma kayplarnn baca klapeli durumun-
da %0,8 mertebelerine indii grlebilir.
Dolaysyla baca klapesi ile kesintili alma kayp- gaz patlamalarna kar doal ekilerinin salad
lar % 0,25 (binde 2,5) azalmaktadr. Ancak atmos- ilave emniyet avantajdr. Buderus atmosferik br-
ferik brlrl kazanlara baca klapesi monte edilmez lrl kazanlarda binde 3 verim fark yerine ilave
ise, brlr durduunda kazan iersine szabilecek emniyeti tercih etmek daha mantkl grnmektedir
gaz yakt bacadan doal ekile tahliye olabilecek- ve baca klapesi mantna gerek yoktur.
tir. Buderus atmosferik brlrl kazanlarn, flemeli
brlrl klasik tip kazanlara gre bir stnl de
gaz patlamalarna kar doal ekilerinin salad
ilave emniyet avantajdr. Buderus atmosferik br-
lrl kazanlarda binde 2,5 verim fark yerine ilave
emniyeti tercih etmek daha mantkl grnmektedir.
G 334 Atmosferik Brlrl Kazan Erileri
(ekil 5.7)
ekildeki Diyagramda kazann kesintili alma ka-
yplar baca gaz klapeli ve baca gaz klapesiz haller
iin verilmitir.
Diyagramda 70C ortalama kazan suyu scaklna
baklacak olursa baca klapesiz durumda %1,2 olan
kesintili alma kayplarnn baca klapeli durumun-
da %0,8 mertebelerine indii grlebilir. ekil 5.6/ KESNTL BACA GAZI KAYIPLARI
VE BACA GAZI SICAKLII KAZAN SUYU
Dolaysyla baca klapesi ile kesintili alma kayp- SICAKLIINA BALIDIR. (Baca gaz scakl
lar %0,4 (binde 4) azalmaktadr. Ancak atmosferik davlumbazdan llmtr)
brlrl kazanlara baca klapesi monte edilmez ise,
brlr durduunda kazan iersine szabilecek gaz
yakt bacadan doal ekile tahliye olabilecektir.
Buderus atmosferik brlrl kazanlarn, flemeli
brlrl klasik tip kazanlara gre bir stnl de
gaz patlamalarna kar doal ekilerinin salad
ilave emniyet avantajdr.
Buderus atmosferik brlrl kazanlarda binde 4 ve-
rim fark yerine ilave emniyeti tercih etmek daha
mantkl grnmektedir ve baca klapesi mantna
gerek yoktur.
GE434 Atmosferik Brlrl Ecostream Kazan
Erileri (ekil 5.8)
ekildeki Diyagramda kazann kesintili alma ka-
yplar baca gaz klapeli ve baca gaz klapesiz haller
iin verilmitir.
ekil 5.7/ KESNTL BACA GAZI KAYIPLARI
Diyagramda 70C ortalama kazan suyu scaklna
VE BACA GAZI SICAKLII KAZAN SUYU
baklacak olursa baca klapesiz durumda %1,0 olan
SICAKLIINA BALIDIR. (Baca gaz scakl
kesintili alma kayplarnn baca klapeli durumun-
davlumbazdan llmtr)
da %0,7 mertebelerine indii grlebilir.
Dolaysyla baca klapesi ile kesintili alma kayp-
lar % 0,3 (binde 3) azalmaktadr. Ancak atmosferik
(Sistem zmleri iin bkz. Blm 5.1.12.2, rnek
brlrl kazanlara baca klapesi monte edilmez ise,
9-12)
brlr durduunda kazan iersine szabilecek gaz
yakt bacadan doal ekile tahliye olabilecektir.
Buderus atmosferik brlrl kazanlarn, flemeli
brlrl klasik tip kazanlara gre bir stnl de

165

ekil 5.8/ KESNTL BACA GAZI KAYIPLARI
VE BACA GAZI SICAKLII KAZAN SUYU
SICAKLIINA BALIDIR. (Baca gaz scakl
davlumbazdan llmtr)
ekil 5.9/ KAZAN VERM KAZAN SUYU
SICAKLIINA BALIDIR.
5.1.6. flemeli Brlrl Standart Doal Gaz
Kazanlar
flemeli brlrl kazanlarda su ile evrili kapal yanma
odas szkonusudur. Gerekli hava cebri olarak fanla te-
min edilir ve yksek basnl brlr kullanldnda
ocakta kar basn ad da verilen art bir basn oluur. 6- Duman borular kk kesitli olmal, ilerine
Brlr ve yanma odas birbirine uygun olmaldr.
Gaz yollarnn direnci fazla olan kazanlarda nemli bir
problem ilk ateleme srasnda ortaya kar. lk kalkta
ocakta ani snan gazlarn skmas ile normal alma
basncnn 6 misli mertebesinde basn olur ki, bu ka-
zanda titreim ve sarsntlara yol aar. Bu nedenle bu tip
kazanlarn dk alev balangl brlrler ile donatl- zanlarn karlatrmas Tablo 5.5de grlmektedir.
mas veya iki kademeli brlr kullanlmas gereklidir.
Doal gazl kazanlarda asl s geii konveksiyon
166
yzeylerinde gerekleir. Yzeyler zerinde you-
ma olmamas iin kazan su scaklnn 55Cnin al-
tna dmemesi gerekir. zel alaml dkm kazan-
lar duman tarafndaki youma dolaysyla ortaya -
kan korozyona dayankldrlar. Ayrca kazan konst-
rksiyonu nem kazanmaktadr. rnein Buderus
kazanlarda dn su scakl 32C deerine kadar
dtnde kazanda kondensasyon olmamas zel
kazan konstrksiyonu ile salanmtr.
Buderus dkm doal gaz kazanlarnda, Logamatik
ad verilen kontrol sistemi ile, stma sisteminde yk
azaldka kazan suyu scakln ve yaklan yakt
miktarn (oransal olarak) azaltmak mmkn olmak-
tadr. Bylece dk yklerde hem yakt tketimini
azaltmak hem de kazan verimini ykseltmek mm-
kn olabilmektedir. Halbuki normal olarak dk
yklerde almada kazan verimi azalr.
Klasik tip elik kazanlarda youmann nlenmesi
iin kazan su scakl yksek tutulmaldr. Bu ama-
la, stma sisteminde, 3 veya 4 yollu otomatik kont-
roll kartrma vanalar ve kontrol paneli kullanarak
kazan su scakl hep sabit tutulurken, sisteme gn-
derilen su scakl yke gre deitirilmelidir. Bu
koullarda youma nlenirken verim decek, yakt
tketimi artacaktr.
Doal gazda kullanlacak elik kazanlarda aadaki
zellikler aranmaldr.
1- zel alam elikten imal edilmelidir.
2- Doal gaz yakmak zere dizayn edilmi olmal-
dr. (Her kazanda doal gaz yaklabilir. Ancak
mr, verim ve gvenlik nedeniyle yeni konst-
rksiyonlar yaplmtr)
3- Youmann nlenmesi iin kazan su scakl,
sistemde 3 veya 4 yollu otomatik kontroll kar-
trma vanalar kullanarak, yksek tutulmaldr.
4- zellikle birinci geite duman borular aynaya
kaynak edilmeli ve boru ularndaki fazlalklar
tra edilmelidir.
5- Kazan tamamen szdrmaz olmal, duman kutusu
kapaklar zel conta ile donatlmaldr.
trblatr yerletirilmelidir.
7- Brlr adaptr ve kapaklar refraktet malzeme
ile kaplanmal ve duman kapaklar ayrca scak-
la dayankl malzeme ile sya kar yaltlmal-
dr.
flemeli brlrl kazanlarla atmosferik brlrl ka-
5.1.6.1. flemeli Brlrl Kazanlarda Baca eki-
inin Etkisi
flemeli brlrl kazanda baca direkt olarak kazan-
dan emi yapar. Eer brlr durduunda, bacada kla-
pe yoksa bacann etkisiyle kazanda hava ak olma-
s kanlmazdr. nk baca elektrik sprgesinin len harici pompa kullanlmas gerekebilir.
az gibi kazana baldr. Bu hava hareketi de kaza-
n soutacaktr. Bu nedenle de flemeli brlrl ka-
zanlarn brlrlerinin zerinde mutlaka klape vardr.
Bu klape brlr almadan nce aar, kazan iersin-
de havayla belli bir sre sprme yapar sonra da
ateleme yapar ve yakmaya balar. Kazan soumasn
diye brlr durduu zaman da klape kapatr.
flemeli brlrl kazanlarda baca ekii direkt ola-
rak kazan ilgilendirir. Yani hava scakl +10C
iken brlr ayar yapldnda, d scaklk -10Cye
dt zaman baca daha ok eker. Hava scakl
+35Ce kt zaman baca daha az eker. ekil
3.58de bu durum grlmektedir.
Bacann az veya ok ekmesi de yanma verimini az
veya ok etkiler. Baca daha az ektii zaman, kar-
sndaki diren azald iin brlr daha fazla hava f-
ler. Bu da hava fazlal katsaysnn fazla olmas,
yani verimin dmesi anlamna gelir. Bunun tersi de
geerlidir. Hava snd zaman baca daha az eker.
Bu durumda fann bast hava miktar azalr. Yanma
bozulur, kurum yapmaya balar ve kt yanma sonu-
cu yakt sarfiyat artar. flemeli brlrl kazan kul-
lanlmas halinde ylda birka defa ayar yapmak ge-
rekir. Yani yaz gelince yaz ayarnn yaplmas, k
balangcnda k ayar yaplmas gerekir. Havalar
ok souduunda, Aralk aynda bir daha ayar yap-
makta fayda vardr. Biraz byk tesislerde, yani 100
kw tan daha byk tesislerde, bu ayar ylda 4 defa
yapmak daha ekonomiktir.
Servise verilecek olan para, amorti edebilir. 100
kWtan byk kazanlarda 1- Mays aynda, 2- Ekim
aynda, 3-Aralk ortasnda, 4-Martn ortasnda veya
sonuna doru hava ayarnn yaplmasn tavsiye ederiz.
5.1.7. Duvar Tipi Kombi Cihazlar
Doal gazl kat kaloriferi uygulamalarnda kullan-
lan s retim cihazlarndan biri de duvar tipi kombi
cihazlardr. Duvar tipi ofben prensibi ile alan
kombi cihazlarnda hem stma scak suyu hem de
kullanma scak suyu birlikte retilir.
Cihazlar otomatik brlrl olup, stma ve s dei-
tirgeci yzeyleri paslanmaz elik, bakr veya bronz
malzemelerden yaplabilmektedir.
ekil olarak ofbenlere benzer ve duvara aslarak
monte edilirler.
ekil 5.10a ve bde Buderus modlasyonlu akll
kombilerin tesisata balantlar verilmitir. Balant
harici pompasz ve harici pompal olarak iki ekilde
yaplabilir. Sistemde direncin fazla olduu deme-
den stma gibi uygulamalarda ekil 5.10bde gr-
Avantajlar:
a- Alternatiflerine gre ucuzdur.
b- Hem stma hem de kullanma suyu salamak
ayn zamanda olasdr.
c- Duvara monte edildii iin az yer kaplar.
d- Sirklasyon pompas ve kapal genleme tan-
k zerindedir.
Dezavantajlar:
a- On-off kontrollu standart kombilerin mrle-
rinin ksa olmas
b- Servis ve yedek para giderlerinin fazla olma-
s (her stma mevsimi sonunda baz para dei-
ikliklerine ihtiya gstermesi)
c-Kapasitelerinin snrl olmas (genellikle
20.000 kcal/h)
d- Verimlerinin daha dk olmas
e- Otomatik kontrol sistemlerinin snrl olmas
f- Tam gvenlik sistemine sahip olmamas. (kar-
latrma iin atmosferik brlrl kazanlar bl-
mne baknz)
g- 2 kata kadar olan binalarda kombi cihaz daha
pratik olabilir. Ancak 3 kat ve daha fazla katl ya-
plarda servis skl, baca problemleri ve bina-
nn yaygn gvenlii asndan merkezi sistem
daha doru zmdr. zellikle yangn gvenli-
i asndan ok katl yaplarda kombi cihaz kul-
lanlmas ciddi riskler oluturacaktr.
ofbenlerin ekonomik mrnn 8-10 yl olduu ve
gnde ortalama yarm saat kullanldklar dnlr-
se, stma mevsiminde gnde ortalama 20 saat on-off
alan standart kombi cihazlarn mrlerinin cihaz
kalitesine ve kullanma bal olarak daha dk ol-
mas doaldr.
Hermetik kombide ift cidarl olan duman kanal en
fazla 3,5 m uzunlukta olabilir. Daha uzun olursa ters
ynde akan scak baca gazlar ile hava fazla snd
iin fan durabilir ve yanma bozulur. Ayrca scak ha-
va fan kapasitesini her durumda etkilemektedir.
Sonu olarak, duvar tipi ofben prensibi ile alan
kombi cihazlar en fazla 2 veya 3 katl yaplarda, ka-
zan monte edilecek yeri olmayan 80-100 m2 daireler
iin dezavantajlarna ramen pratik olmaktadr.
167
168
ekil 5.10 a/ ISISAN BUDERUS MODLASYONLU AKILLI KOMB SSTEM
 ekil 5.10 b/ ISISAN BUDERUS MODLASYONLU AKILLI KOMB SSTEM (HARC POMPALI)

169
5.1.7.1. Kombi Cihazlar Seiminde Dikkat Edil-
mesi Gereken Hususlar
1- Tam emniyet sistemine sahip olmaldr. Tam em-
niyet sisteminin iinde:
a- 2 ya da 3 manyetik gaz ventili
b- yonizasyonla alev kontrol
c- Dk basn kontrol (presostat veya benze-
ri sistemler ) zellikleri bulunmaldr. Modlas-
yonlu brlrlerde modlasyon aral genise
(%10 - %100 aras gibi) iyonizasyon bu grevi
stlenir. Tek manyetik ventil kullanlmas halin-
de, gaz yolundan ventile pislik gelmesi vb. ne-
denlerle gaz ventili tam kapatamayabilir ve s-
znt riski oluabilir. 2 ya da 3 seri ventil kullanl-
mas emniyeti 2 ya da 3 kez artrr. Pilot alevli
sistemlerde gereksiz enerji sarfiyat yannda, ters
hava akmlar sonucunda pilot alevin snmesi
riski vardr. Ayrca dk basn kontrol olmaz-
sa, gelen gazn basncnn ok dmesi halinde
gaz sznts riski doar. Buna kar da dk gaz
basnc emniyeti olmaldr. Hermetik kombilerde
fann, brlr almazken de almas nedeniyle
gaz kaa riskine kar ek emniyet alnr.
2- Modlasyon: Kaliteli, ekonomik bir kombi, mo-
dlasyon kontrol, yani su ve oda scaklna g-
re alev boyunu ayarlayabilen tipte olmaldr. Bu
tr cihazlar on-off kontroll cihazlara gre
nemli lde tasarruf ve konfor salamaktadr.
Modlasyon yapabilen kombilerdeyse, modlas-
yon aral en geni olan kombiler kullanlmal-
dr. Bu tr kombilerde en yksek tasarruf ve kon-
for salanr. Bunun bir baka stnl eanj-
rn daha dk scaklk etkisinde kalmas ve
mrnn uzamasdr.
3- Scak su eanjr: Klasik scak su eanjrlerinin
boyutlar ok ufaktr. Bu cihazlarda eanjrlerde
ok abuk kirelenme olmaktadr. Ayrca yksek
scaklk, korozyona sebep olmaktadr. Bu ean-
jrlerin yerine serpantinli mini boyler kullanlan
kombiler tercih edilmelidir. Bu sistemde srekli
rezerv su olmas, zellikle yaz mevsiminde scak
su ihtiyacna abuk cevap verilebilmesi avantaj-
n, dolaysyla enerji ve sudan tasrruf edilmesini
salar.
4- Modern bir kombi arzasn hata mesajlaryla
kullanc ve servise gsterebilmelidir. (Display)
5- Mekanik kontroll (flowing switch vb. gibi ele-
manlar kullanlan) kombiler yerine, termostat
kontroll elektronik kombilerin kullanlmas,
sistemin ihtiyalara abuk cevap vermesi nede-
170
niyle konfor ve ekonomi salayacaktr.
6- Hermetik kombilerde, istendiinde iki ayr baca
kullanlabilecek (taze hava ve egzost iin) tipte
konstrksiyonlar seilmelidir. ie bacalarda
egzost havasnn taze havay stmas sonucu fan
kapasitesi decektir.
7- Bacal kombilerde, mutlaka baca sensr kulla-
nlmaldr.
8- Kombi cihazlar tesisatta genelde en st kotta ol-
duu iin, kolay hava tahliyesi yaplabilecek -
zmler tercih edilmelidir.
Tablo 4.4te gelimi modlasyonlu kombi cihazlar
ile on-off kontrollu standart kombi cihazlarnn kar-
latrmas verilmitir.
5.1.8. Hermetik Kombilerin Bacalarnn Tek Bo-
rulu Olarak Kullanlmas
Trk standartlarnda ve orijinal Alman Standartlarn-
da hermetik tip kombiler C tipi cihazlar olarak ta-
nmlanr. Bu cihazlar iki boru vastas ile, yanma ha-
vasn d duvar dndan alp, yanma rnleri atk
gazlar yine d duvardan dar atarlar. Bu tip cihaz-
lar fanl veya fansz olabilir. Fanl hermetik kombi-
lerde hava ve dumann hareketi bir fan yardm ile
salanmakta olup bunlar yerleim ve balant asn-
dan daha esnektir. D hava balantsnda i ie iki
boru kullanlr. Temiz ve souk yakma havas iie
borulardan dtakinden alnr ve yanm gazlar iteki
borudan dar atlrlar. Bu durumda sz edilen bo-
ru bir s deitirgeci gibi hareket eder. teki boru-
dan dtaki boruya olan s transferi nedeniyle souk
hava snrken, yanma rn gazlar ise belirli miktar-
da sour. Bu nedenle boru boyu nemlidir.
Cihazn yerletirildii yer itibariyle fanl hermetik
kombilerde boru boyu uzun tutulmak zorunda kalnr-
sa, sakncalar ortaya kar. Uzun boru boyunca souk
d hava iyice snacandan zgl hacmi artacak ve
genileyecektir. Bu durumda fan performansnda d-
me olur ve yanma iin gereken miktarda hava yanma
hcresine beslenemez. Uzun borunun bir baka sa-
kncas ise, artan boru boyuna bal olarak artan sr-
tnme kayplardr. Basn kayplarnn artmas da fa-
nn emdii hava miktarn azaltr ve yanmann bozul-
masnn bir baka nedenini tekil eder. Bu nedenle
fanl hermetik kombilerde boru uzunluu snrldr.
Daha uzun boru gerektiinde, zm temiz havann
tesis odasndan dorudan alnmas ve tek boru ile du-
mann d duvardan dar atlmasdr. Bu durumda,
a- Fan sadece yanma rnlerini dar atmakta kul-
lanldndan, daha uzun borudaki srtnme ka-
yplar yanmada bozulma olmadan karlanabilir.
 b- Yakma havas i ortamdan alnd iin sabit
oda scaklndadr. Bu nedenle hava scaklna
bal olarak fan performansnda bir azalma ol-
maz.
Bu tip uygulamalarda d ve i basn arasnda bir
fark olmas halinde fann basncnn yeterli olmas
gerekir. zellikle rzgar basnc etkisi ile cihazlarda
bir olumsuzluk yaanmamas iin nlem alnmaldr.
GDA artnamelerinde hermetik kombilerin yakma
havasn i odadan alp, sadece yakma rnlerini d
duvardan atmas ile ilgili bir bahis yoktur. Halbuki
bu durum yabanc standartlarda dikkate alnmtr.
rnein NEN 1078 numaral Hollanda standard bu
konuyu dzenlemektedir. Bu standart C tipi fanl
hermetik kombilerin yakma havasn i odadan do-
rudan almasna izin vermektedir. Ancak odada nega-
tif basn olumamas iin belirli byklklerde
aklklar yaratmak gerekmektedir. Bu aklklarla il-
gili bilgi metin iersinde verilmitir.
Standartlarda Konunun Ele Aln
gda artnamelerinde hermetik kombilerin yakma
havasn i odadan alp, sadece yakma rnlerini d
duvardan atmas ile ilgili bir bahis yoktur. Halbuki
bu durum yabanc standartlarda dikkate alnmtr.
Yabanc standartlarda bu konunun ele aln iki bi-
imdedir. Ya dorudan doruya sz konusu durum,
yani C tipi cihazlarn i odadan hava alp, duman tek
boru ile dar atmas hali ele alnmtr veya cebri
ekili (fanl) atmosferik brlrl B tipi cihazlara yer
verilmitir. Sz konusu durumda hermetik kombileri
bir nevi cebri ekili B tipi cihazlar olarak da ele al-
mak mmkndr.
Burada en nemli konu tesis odasnn artlar ile ilgi-
lidir. C tipi cihazlar tesis odasnn artlarndan bam-
szdr. Halbuki B tipi cihazlarda tesis odalarnda baz
artlarn yerine getirilmesi gerekir. Bu durumda stan-
dartlarda ortak olarak aranan iki nemli art vardr.
a. Cihaza temiz hava temini, yaratlacak aklklar
ve benzeri nlemlerle garanti altna alnmaldr.
b. Atk gaz borusunda herhangi bir arza nedeniy-
le duman gaz aknn kesilmemesi garanti altna
alnmaldr. Bu amala basn duyar elemanlar
vastas ile durumu hissedip cihaz durduran oto-
matik sistemler kullanlmas art koulmaktadr.
Konuyu ele alan standartlar u ekilde sralanabilir;
1. DVGW G 660 sayl Alman standard tamamen
fanl atmosferik brlrl cihazlarla ilgilidir.
2. DVGW TRGI 186 Alman kurallar cebri eki-
li baca tiplerini snflandrrken vantilatrn ci-
hazn bir paras olduu ve atk gazlarn mekanik
olarak atld tipler eklinde bir snf tarif-
lenmektedir.
3. Guide pratka al installazione di caldaie, acal-
dabagni e radiatori a gaz isimli talyan Standart-
larna dayanan kaynakta, B122 tipi cihaz olarak
tamamen yukardaki cihaz tariflenmektedir.
4. BS 5440 Part 1 ngiliz Standardnda Madde
2.17 de fan ekili baca sistemleri tantlmakta ve
Madde 5te tasarm, tesis ve kabul artlar veril-
mektedir.
Konunun Hollanda Standardnda Ele Aln
Hollanda Standard Regulations for installations for
natural gas NEN 1078 numaral standard, Madde
13.3.2.1 bu konuyu detayl biimde dzenlemektedir.
Bu standardn tercih nedeni, zellikle hermetik kom-
bilerin odadan hava almalar durumunda (tek borulu
kullanm) tesis edilecei odadaki gerekli havalandr-
ma artlarn aka ifade etmesidir.
Bu standarda gre, fanl C tipi cihazlar ayr bir boru ile
dorudan dar balanabilir.
Bu imkanlar ematik olarak Standarttan alnan ekil
5.10cde gsterilmitir.
Klas C tipi fanl hermetik kombilerin yakma havasn
i odadan dorudan almas halinde odada negatif ba-
sn olumamas iin belirli byklklerde aklklar
yaratmak gerekmektedir. Bu aklklarn byklkleri
standarttan alnan aadaki tabloda verilmitir. D
hava akl dorudan d duvara alacaksa At1 b-
yklnde bir aklk yeterlidir. Eer hava d duva-
r olan bir komu odadan alnacaksa, komu oda duva-
rnda At2 byklnde ve komu odann da alan
duvarnda At1 byklnde birer aklk meydana
getirilmesi gerekmektedir. Bunun iin tabloda hangi
satrdan okuma yaplaca oda hacmine baldr. Eer
oda hacmi (0.2xB2) deerinden kkse st satrdan
bykse alt satrdan okuma yaplacaktr.
Tesis odasnda ve hava temin edilen komu odada b-
raklmas gerekli aklk miktarlar
Buradaki byklkler;
B2 : Cihazn gc (kW)
V : Oda hacmi (m3)
At1 : D scaklk (cm2)
At2 : Odada komu hacime braklacak aklk (cm2)
171

ekil 5.10c / C TP FANLI CHAZLARIN TEMZ
HAVAYI DORUDAN ODADAN EMMES
ARTLARI
rnek Hesap
Kapasitesi 24 kW olan hermetik kombi cihaznn 10
m3 hacmi olan bir odaya yerletirilebilmesi iin hava
alaca komu hacime braklmas gerekli aklk ne
olmaldr?
Oda hacmi 0,2 x 24 = 4,8 m3 deerinden byk oldu-
u iin iki oda arasnda braklmas gerekli minimum
net aklk, At2 = 5 x 24 = 120 cm2 deerindedir. Bu
durumda 10 x 15 cm (veya 15 cm) aklk yeterlidir.
Komu hacimden da olmas gerekli minimum net
aklk, At1 = 5x24 =120 cm2 deerindedir. Bu yuka-
rdaki akla eit byklktedir.
5.1.9. Fanl Hermetik Kombilerde Baca Hesab
Kombi cihazlar iin baca imkan yoksa veya tesis
odasnda havalandrma imkan yoksa, hermetik tiple-
re gemek gerekir. Hermetik kombi cihazlar ise fan-
l ve fansz olarak ikiye ayrlr. Fansz tipler d du-
vara veya zel bacaya (Hava Atk gaz bacas) bala-
nabilir. Fanl tiplerde ise cihaz istenilen uygun bir
yere monte edilir. Yakma havas temini ve atk gaz
(duman gaz) egzostu balant borular yardm ile
gerekleir. Hava alm ve gaz atm d duvardan ve-
ya atdan olabilir.
Ayn noktadan (atdan veya d duvardan) hava al-
m ve duman gaz atm iin duvar veya at geiin-
de zel ift cidarl boru kullanlr. Ancak boru boyu
uzun tutulmak zorunda kalnrsa sakncalar ortaya -
kar. Uzun boru boyunca souk d hava snr, scak
duman gazlar ise souyarak iersindeki su buhar
youur. Ayrca srtnme kayplar artar. Dolays ile
cihaz performans uzun boru balantlarndan etkile-
nir. Yakma havasn dardan alp, yanma rnlerini
dar atan ift borulu kombilerde havann ve gazn
hareketi bir fan vastas ile salanmaktadr. Fan g-
172
cne ve boru uzunluklarna gre uygun boru aplar
seilmelidir. Aksi halde istenilen ak salanamaz.
Bir dier nemli konu ise duman gazlar iindeki su
buharnn youmasdr. Bunun nlenmesi iin baca
borusu boyu belirli deerleri gememeli veya izole
edilmelidir.
Baca Borusu Hesab
Yakma havasn atdan alp, duman yine atdan
atan bir BUDERUS kombi baca balants ekil
5.11de grlmektedir. Burada G,E,F hava borusu;
A,B,C duman borusu ve D i ie ift cidarl zel bo-
rudur. zel boru burada at veya d duvar geiin-
de ve havann alnp, dumann atlmasnda kullanl-
maktadr. Baca veya boru ap hesabnda aka kar
gsterilen diren esas alnr. Bu tip kombilerde m-
saade edilen maksimum diren 100 Pa deerindedir.
Boru sistemindeki diren bunun altnda kalacak e-
kilde hesap yaplmaldr. Boru uzunluuna gre, ha-
va borularndaki diren, ekil 5.12de duman borula-
rndaki diren ekil 5.13de verilmitir. Tablo
5.14de ise uzunluuna bal olarak ift cidarl zel
baca direnleri verilmitir. Ayrca dirsek direnleri
iin,
90 dirsek iin edeer boru = 1,5 m
45 dirsek iin edeer boru = 0,75 m alnabilir.
rnek
ekil 5.11deki sistem iin veriler:
A ve E borular : 1,5 m
B ve F borular : 4,5 m
C ve G borular : 4,0 m
D zel borusu : 1,225 m uzunlukta verilmitir.
zel boru hari toplam hava borusu uzunluu: 10m
2 adet 90 dirsek edeer uzunluu : 3m
Toplam edeer hava borusu uzunluu :13m
Benzer ekilde toplam duman borusu uzunluu: 13m
zm:
Hava ve duman boru ap 80 mm seilirse, ekil
5.12, 5.13, ile 5.14ten
Hava borusu direnci : 20 Pa
Duman borusu direnci : 30 Pa
1225 mm zel boru direnci : 5 Pa
Toplam :55 Pa olup ok uygundur.
Youma
Hermetik kombi baca borusu seiminde duman gaz-
larnn youmamas ikinci nemli dizayn kriteridir.
ekil 5.15 ve ekil 5.16da izoleli ve izolesiz duman
ekil5.11/ ATIDAN HAVA ALIP, DUMANI ATIDAN ATAN FANLI BUDERUS HERMETK KOMB TESS

borular iin borunun getii evre scaklna gre
kuru uzunluklar verilmitir. Tablo 5.17de ise ift ci-
darl zel paann etkisini gznne almak zere d-
zeltme katsaylar verilmitir.
Duman borusu gerek boyu bu katsay ile arplarak
bulunan edeer boru uzunluu, ekil 5.15 veya e-
kil 5.16da okunan kuru boru boyundan kk olma-
ldr. rnekteki duman borusu boyu 10 m olup, Tab-
lo 17den okunan dzeltme katsays (zel boru
uzunluu L:1225 mm iin), F:1,75 deerindedir. Bu-
na gre kuru uzunluk 10x1,75=17,5 m olmaldr.
Boru 20 ve 10 C ortamlardan gemektedir. Ortala-
ma 15C ortam gznne alnrsa ekil 5.15den ku-
ru boy, 8,4 m, ekil 5.16dan kuru boy 18 m okunur.
Buna gre izolesiz boruda youma olacak, izoleli
boruda youma olmayacaktr. Youma olmamas
iin borularn izoleli seilmesi gerekmektedir.
5.1.10. Kazanlarn Dnm
Mevcut sv ve kat yaktl kazanlarn doal gaz ya-
kar hale dntrlmesi veya yeni bir doal gaz ka-
zan ile deitirilmesi mevcut kazann yana, duru-
muna, boyut ve tipine baldr.
Aadaki durumlarda kazann deitirilmesi daha
iyi olacaktr:

173
 1- Sistem iin ok byk veya ok kk ise,
2- Mekanik durumu zayf ise,
3- mrnn sonuna yaklam ise,
4- Uygun brlr bulunamayacak ise,
5 yandan byk elik kazanlarda, yarm silindirik
ve radyasyon tipi kazanlarn doal gaza dntrl-
mesi yerine, yeni bir dkm doal gaz kazan ile de-
itirilmesi daha uygundur.
350 kW gcn altndaki kazanlarn da dntrlme-
si yerine atmosferik kazanlarla deitirilmesi daha
ekonomiktir. Bu durumda ayrca baca problemleri ile
de karlalmayacaktr. Tablo 5.12/ HAVA BORULARINDAK DREN
Sonu:
a- Mevcut kazanlarn doal gaza dnm iin
yaplacak masraflar yeni bir kazan bedelinin
%20-30u mertebesindedir.
b- Bu kazanlarn mr de doal gaz kullanld-
nda 3-5 yl mertebesinde olacaktr.
c- Bu sre iersindeki mevcut kazanlarn fazla-
dan yakt yakt miktar ise yaklak olarak yeni
bir kazan bedeli kadar olacaktr. Buna gre kla-
sik kazanlarn doal gaza dnmnn 3-5 yl
sonraki maliyeti, yeni kazan almaya gre ortala-
ma 2,5 kat daha pahal olacaktr.
d- Bu sre ierisinde bakm ve tamir masraf ya-
placak, arza nedeniyle stmada kesintiler olabi-
lecektir.

5.1.11. Modern Dk Scaklk Kazanlar

(Thermostream)
Modern scak su kazanlarnda yllk yakt tketimi-
nin ve evreye verilen zararn en aza indirilmesi te-
mel tasarm hedefleridir. Yllk yakt giderinin azal-
tlmas anlamnda kazan sl veriminin ykseltilmesi
demek, sadece anma sl veriminin arttrlmas de- ekil 5.14/ FT CDARLI ZEL BORU DREN
mek deildir. Bu anlamda asl nemli olan ksmi DEERLER
yklerde kazan veriminin yksek olmas, dmeme-
sidir. Buna gre modern kazanlarda aranan zellikler
zetle:
- Dk baca gaz scakl,
- Aralkl alma kaybnn az olmas,
- Dk su scaklklar ile alma,
- Yanma veriminin yksek olmas,
- Dk emisyon deerleridir.
- Dier nemli bir konu ise gereksiz ve ar sn-
mann nlenmesidir.
Bu zelliklerin temini iin dikkat edilecek nokta
vardr:
Tablo 5.13/ DUMAN BORULARINDAK DREN
174
 cak su ihtiyac bu alt snrn altnda olabilmektedir.
Bu nedenle kazana zarar vermeden tam ihtiya duyu-
lan scaklkta sisteme su beslemenin zm 3 yollu
vanalar olabilmektedir. Bu durumda 3 yollu vana sis-
tem ihtiyacn en ekonomik ve konforlu biimde te-
min etme grevini yklenirken, kazan suyu scakl-
n kontrol devresi de kazan verimini en yksekte tu-
tacak, dier kullanm amalarn salayacak ve kaza-
n koruyacak su scaklklarn temin eder. Eer sis-
ekil 5.15/ ZOLASYONSUZ DUMAN BORUSU temde birden fazla zon varsa veya boyler devresi
KURU UZUNLUKLARI mevcutsa 3 yollu vana (veya vanalar) kullanm art
olur.
Kazanda su scakln mmkn olduu kadar dr-
mek iin sistemden dnen dk scaklktaki suyun
kazana zarar vermemesi gereklidir. Bu sz konusu
zarar, hem duman gazlarnn kondensasyonu sonucu
korozyon biiminde ve hem de souk suyun scak
yzeylerle temas sonucu kazanda sl oklar bii-
minde olacaktr.
Dk scaklk almas iin kazandaki su debisi ne
kadar yksek ise kontrol edilebilirlik o kadar yksek
ekil 5.16/ ZOLASYONLU DUMAN BORUSU olur. Kazanda su debisine bal olarak su giri-k
KURU UZUNLUKLARI scaklklar fark da deiir. Kazan iin tariflenmi
minimum ve maksimum scaklk fark deerleri, bir
zel Baca Uzunluu Dzeltme katsays baka deile min. ve max. su debi deerleri vardr.
500 1.25 Tasarmda bunlarn, zellikle min. su debisinin sa-
700 1.35 lanmas istenir.
1000 1.53 5.1.12. Ecostream Buderus Dkm Scak Su Ka-
1225 1.75 zanlar
1500 2.00 nt pompa gereksinimini ortadan kaldran ve sistem-
1750 2.38 den kazana suyun dk scaklklarda dnmesine izin
veren yeni Buderus Ecostream dkm kazan tipi al-
1950 2.7
ma prensibi ekil 5.18de verilmitir. Bu kazanda i
2160 3.33 ie oluturulan iki su gmlei mevcuttur. teki gm-
Tablo 5.17/ ZEL FT CDARLI BORUNUN lekten (ocakla temasta) su yukar doru ykselirken
KURU UZUNLUA ETKS LE LGL dtaki gmlekten bunun yerini almak zere su aa-
DZELTME KATSAYISI ya iner. (Termosifon prensibi) Dolays ile kazana gi-
ren souk su, nce ocaktan snm olarak gelen scak
1. D scakla bal olarak sisteme (veya her su ile karr. Belirli oranda sndktan sonra greceli
zona) beslenen scak su scakln kontrol etmek. olarak souk duman gazlar ile temastaki yzeylerden
2. Kazan su scakln mmkn olduu kadar aa inerken biraz daha snmakta ve snm su ocak
dk tutmak. yzeyleri ile temas ederek yukar ykselmektedir. Bu
3. Baca gaz scaklklarn mmkn olduu kadar srada su kazan iinde en yksek scakla erimekte-
dk tutmak. dir. Bylece bir yandan kazana giren souk su ocaktan
ykselen en scak su ile kararak snmakta ve byle-
D scakla bal olarak sisteme gnderilen su s-
ce kondensasyon nlenmekte; dier yandan ise bu su
caklnn kontrolunda en nemli eleman 3 yollu va-
dumanla temastaki yzeylerde daha da snarak ocak
nalardr. Sistem tek zondan olusa bile, sisteme giden
yzeylerine ulamakta ve bylece termal ok nlen-
su scaklnn 3 yollu vana ile kontrolu faydaldr.
mektedir. Bu sayede bu kazanlarda sistemden dnerek
Aada anlatlaca gibi kazan su scaklnn inebi-
kazana giren su scakl 15C olabilmektedir. Bu s-
lecei alt snr vardr. zellikle ara mevsimlerde s-
caklk kazanda hibir saknca yaratmamaktadr.

175
 1. Souk geri dn suyu ok scak ocak yzey- dolays ile NOx emisyonlar dk tutulabil-
leri ile temas etmemektedir. mektedir. (Ocak yk 1 MW/m3 deeri altnda-
2. Kazanda scaklk dtan ie doru kabuklar dr)
halinde simetrik olarak giderek artmaktadr. Dk baca scakl ve dk su scakl do-
Bylece sl gerilmeler ortadan kalkmaktadr. lays ile verim ok yksektir. (%96ya kadar)
3. Dtaki s kaybeden yzeyler kazandaki en Hidrolik devre daha basittir ve gerekli kontrol
souk yzeyler olduundan d cidar kayplar teknii daha basittir. Farkl hidrolik devreler ve
en aza inmektedir. kazan kombinasyonlar bakmndan byk es-
Buna gre zetle; neklik tanr.
Etki: Robust alma (termo ok tehlikesi yok)
ten karml dn suyu scakl ykseltil- lk yatrm maliyeti ve iletme maliyeti eko-
mesi nomisi salar. (Kazan ve geri dn suyu scak-
l kontrolu iin gerekli tesis masraf ve nt
art:
pompann maliyeti yok)
karma etkisi iin, belirli bir alma veya
En dk geri dn su scakl, en dk su
kazan k suyu scaklna eriilmelidir.
debisi ve brlr min.alma seviyesi snrlama-
Souk startta thermostream abuk balamal- s olmakszn bamsz tesisat planlamas im-
dr. Bunun iin kazan su hacmi byk olmama- kanlarn getirir.
l ve su debisi az olmaldr.
Baca gaz scakl nominal (anma) artlarn-
Sonu: da 170C, %60 kapasitede 130C deerindedir.
Basit tesisat, robust alma biimi
Geri dn suyu scakl ykseltme gereksi-
nimi olmamas
Tesisat su hacminden bamsz, geri dn su
scaklndan bamsz ve brlr kapasitesin-
den bamsz alma.
460 kWa kadar tek thermostream kazanl normal
su hacimli yeni tesislerde sadece,
Sisteme giden su scakl (3 yollu vana veya
deiken devirli pompa ile)
Kazan suyu scakl (kontrol paneli ile) kont-
rol edilir.
Thermostream kazanlarda
min. su debisi snrlamas
min.su geri dn scakl snrlamas
min.brlr kademe gc snrlamas yoktur.
Kazan su k scakl Logamatic panel tarafndan
kontrol edilir.
ekil 5.18/ ZEL FT CDARLI BORUNUN
5.1.12.1. Buderus Ecostream Esnek Dkm Ka- KURU UZUNLUA ETKS LE LGL
zann Avantajlar DZELTME KATSAYISI
3 GEL BR KAZANDIR. Duman gazlar
ocakta arkaya giderler, sonra evredeki duman
kanallar ile duman geriye dner ve ne gelir.
Burada tekrar geri dnerek, ayr duman kanal-
lar ile kazan arkasna ular ve buradan iyice
soutulmu olarak kazan terkederler. Ocak
radyasyon tipi (kendi iinde gazlarn geri dn-
d tip) olmadndan ocak scakl dk ve
176
5.1.12.2. Buderus Ecostream Kazanlar in Tesisat
rnekleri
Genel Notlar
Bu almada GE 315-515-615 serisi Ecostream
Dkm Kazanlarda ve SE 425-625-725 serisi
Ecostream elik Kazanlarda geerli olabilecek farkl
tesisat rnekleri ele alnmtr. emalar rnek
niteliindedir ve emniyet ile ilgili tm detaylar
kapsamamaktadr. Pratikte her uygulamann kendine
has zelliklerine uygun projelendirme yaplmaldr.
emalarda gsterilen stma devreleri tip ve adetleri
rnek niteliindedir, kontrol edilebilecek maksimum
stma devreleri adedi, zellikleri ve bunlarn kontrol
iin kullanlmas gereken ek modller panel tipine
baldr. izimlerde scak su stmasnn serpantinli
boylerle yaplaca ngrlmtr; bunun yerine
plakal eanjr + scak su akmlatr kullanmak da
mmkndr. Bu halde tesisat emas deiecektir.
Daha geni bilgi, proje ve seim destei iin
gerektiinde Issan A..ye bavurunuz.
Hidrolik Balantlar
Kazan Gidi Suyu in Alnacak nlemler:
Buderus Logamatic Panelleri kazan gidi suyu
scaklnn brlr devredeyken istenen deerde
olmasn garanti altna alarak Thermostream
Tekniine destek olur. Ecostream kazanlarda brlr
devredeyken kazan gidi suyu scakl panelde
tanml olan snr deerin altna derse, Logamatic
panel pompalar ve/veya motorlu vanalar kumanda
ederek snr scaklna ulalana dek kazandan geen
su debisini azaltr.
Farkl alternatifler iin rnek tesisat emalar
aklamal olarak bu almada verilmitir.
Sirklasyon Pompalar:
Alman Istma Tesisatlar Ynetmeliine gre kazan
kapasitesinin 50kWdan byk olduu tesisatlarda,
pompalar deiken s ihtiyacna bal olarak
kapasitelerini ve ektikleri gc en az kademede
kendi kendilerine ayarlamal ve ihtiyaca otomatik
olarak uyum salamaldrlar.
Trkiyede byle bir zorunluluk olmamakla birlikte,
pompalarn en az 3 kademede kontrol edilebilen tipte
olmasn neririz. Ayrca zellikle tesisatlarn
yenilenmesi srasnda dn hattndaki pompalarn
gerekli nlemler alnarak gidie alnmas
gerekmektedir.
Pislik Tortu ve Hava Ayrma Sistemleri:
Tesisatlardaki pislik, tortu ve amur, ar scaklk
artlarna, ses ve korozyona neden olur. Kazanlarda
bu sebeplerle oluabilecek her trl zarar ve arza
garanti kapsam dndadr. Pislik ve amurun
uzaklatrlmas iin kazann montaj ve devreye
alnmas ncesinde tesisatn mutlaka iyice ykanmas
gerekir.
Korozyonun nlenmesi, pislik ve tortunun tesisattan
efektif olarak ayrlabilmesi iin kazan knda
Spirovent Hava Ayrc; kazan dnnde ise
Spirovent Pislik ve tortu ayrc kullanlmasn nemle
tavsiye ediyoruz. Bu sayede sadece kazan dnnde
1 adet klasik pislik tutucu monte edilir; pompa ve
yollu vanalarn nnde ayrca pislik tutucu
kullanmna gerek kalmaz. Periyodik olarak Pislik ve
Tortu Ayrcda tutulan pislik, vanas alarak
boaltlmal; klasik pislik tutucular temizlenmelidir.
Hidrolik Denge Kab:
Sistemde dolaan su debisini ayarlayabilmek iin
denge kab gerekmektedir.
Cihazn zerinden geireceimiz debi her zaman sabit
olmaldr. Eer sistemde daha fazla debi dolayorsa
araya denge kab konularak fazla debi buradan
boaltlr. (ekil 5.18a)
Avantajlar
1- Kazan zerinden geen debi sabittir.
2- Birden fazla kazan uygulamasnda hidrolik
denge salanr.
3- Sistemde dolaan su debisi ayarlanabilir.
Hidrolik denge kabnn dzgn almas iin
boyutlandrlmas doru yaplmaldr. zellikle gidi
ve dn hatlar aplar nemlidir. (Bkz. ekil 5.18b)
(D) ap ile (A) alan arasnda dzgn bir hesaplanma
yaplmaldr. Su hz 0.2 m/s gememelidir.
Gidi suyu scakln lmek iin denge kab
zerinde bir kovan olmaldr. Sensr buraya
yerletirilir. Kovan, suyun iine girecek kadar uzun
olmaldr.
rnek: 60kW, 20C scaklk farknda A~22 cm2
(0,0022m2) DN50 lsnde 0,32 m/s ak hz oluur.
Gidi hattndan dn hattna doru belirli bir miktar
su ak olur. Bu yzden tesisat taraf, kazan tarafna
gre daha dk scaklkta olur. Sistem hesaplar
yaplrken buna dikkat edilmelidir. ekil 5.18dde bu
durum gsterilmektedir.
28kW s ihtiyacmz var. Sistem scaklklar: 55/45C
Sistemde dolaan debinin 2,4m3/h olmas
gerekmektedir.
Bu debiyi kazan zerinden geiremeyeceimiz iin
denge kab kullanmamz gerekmektedir.
177
 ekil 5.18a / HDROLK DENGE KABI

Strateji Duyar Elemannn Pozisyonu: kontaktr, sigorta v.b. ayrca konulmaldr. Yollu
Strateji Duyar Eleman (FVS) denge kab Vanalar direkt olarak Logamatic panele balanabilir
kullanlmayan tesisatlar haricinde, kazanlara mmkn ve kumanda edilebilirler. Kablolama detaylar rnek
olduunca yakn monte edilmelidir. Kazanlarla duyar tesisat emalar zerinde belirtilmitir. Detayl bilgi
eleman arasndaki mesafenin artmas, zellikle iin firmamza bavurunuz.
oransal kontroll brlr kullanlan kazanlarda Kullanm Scak Suyu Istmas:
otomatik kontroln davrann olumsuz Logamatic panel, scak su hazrlanmas haricinde,
etkilemektedir. boyler sirklasyon pompas (Z-Pompa) kontrol ve
Otomatik Kontrol: Lejyoner hastal oluumunu engellemek iin Termik
Prensip olarak Buderis Logamatic Panel iletme Dezenfeksiyon gibi zel fonksiyonlar da salar.
scaklklarn d hava scaklna bal olarak Plakal eanjrl sistemlerde, primer devredeki byk
ayarlamaldr. Her bir Istma Devresinin, referans scaklk farkllklarna ramen, bu sistemler dn
odaya monte edilen bir oda duyar eleman ile hem d suyu scakl kontrol art bulunmayan tm
hava scaklna hem de oda scaklna bal olarak Ecostream kazanlarda tereddt edilmeksizin
kontrol de mmkndr. Pompalar ve yollu kullanlabilir. Youmal kazan kullanlan oklu kazan
motorlu vanalar Logamatic tarafndan srekli olarak sistemlerinde souk eanjr dn youmal
kumanda edilir. Istma devrelerinin says ve iletme kazann dn hattna balanmaldr.
zellikleri, kullanlacak Logamatic tipine baldr. Detayl bilgi iin firmamza bavurunuz.
Logamatic panel ayrca tek kademeli, ift kademeli
veya oransal kontroll brlrleri de kumanda eder.
ok kazanl sistemlerde her bir kazanda farkl tipte bir
brlr kullanlabilir. Trifaze pompalar ve brlrlerin
enerji beslemeleri direkt olarak Logamatic panelden
yaplamaz. Panel bu cihazlarn kontaktrlerine
monofaze (230V) kumanda akm verir. Elektrik
panosunda pompa ve brlrler iin gerekli termik,

178
Temel bilgiler, boyutlandrmalar ve balant:

Kazan Tip KV/KR D

says (kW) min.DN min.DN
1 24-23 25 (1) 40
1 60 32 (11/4) 50
2 24,29 32 (11/4) 60
2 43,60 40 (11/2) 65
3 24,29 40 (11/2) 65
3 43,60 50 (2) 80
4 24,29 50 (2) 80
4 43,60 65 (21/2) 100

ekil 5.18b / DENGE KABI HESABI

ekil 5.18c / ALIMA PRENSB - DEBLER ET

179
 ekil 5.18 d / DEBLERN ET OLMAMASI HAL
1. Buderus, Tek Kazanl Kazan ve Istma Dev-
resi Kontrolnn Logamatic Panel Tarafndan
Yapld Monofaze Pompal ve Sv Yaktl Sistem
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman
FV Tesisat Gidi Suyu Scaklk Duyar Eleman
FW Boyler Kullanm Suyu Scaklk Duyar
Eleman
HK Istma Devresi ( ID )
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas
PS Boyler Istma Pompas
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon Pompas
RK Kazan dn suyu
VK Kazan Gidi Suyu
SH Istma Devresi Yollu Vanas
Kullanlmas Gereken Panel ve Modller
1 Adet Logamatic 4311
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, Musluk
sirklasyonu kontrol, 1 adet yollu vana
kontrol)
1 Adet FM 442 ( ki adet yollu vana
kontrol )
Uygulama Alan
Logano GE 315 ve GE 515 Ecostream Esnek
Dkm Kazan
180
Logamatic 4211 veya 4311 kontroll kazan ve
stma devresi
Monofaze pompalar
Motorin EL tip yakt
Fonksiyon Tanm
Monofaze pompa ve yakt olarak motorin EL kulla-
nlan tesisatlarda, iletme artlar Istma Devresi sir-
klasyon pompalarnda (PH1 ve PH2) Pompa Man-
t (PM) kullanlarak ayarlanabilir.
Logamatic panel, brlr alr durumda iken kazan
gidi suyu scakln ayarlar. zel bir pompa kont-
rol Thermostream kazanlarn ksa srede rejime gir-
melerine destek olur. FK duyar elemannda gidi s-
cakl PM ayar scaklnn altna dtnde, pom-
palar devre d braklr, pompalara ancak PM ayar
scaklna tekrar ulaldnda yol verilir.
neriler
Pompa mant fonksiyonunun aktive edilmesi
iin Logamatic 4311 veya 4312 panellerin servis
ayarlarnda, kazan tipini Ecostream yerine D-
k Scaklk olarak semek gerekir.
yollu vanalarn, 220 V. Ama ve kapama fa-
z ile alan oransal kontrollu kartrc vana se-
ilmesi gerekir.
 ekil 5.19 a/ TEK KAZANLI, KAZAN VE ISITMA DEVRES KONTROLLERNN LOGOMATIC PANEL TARAFINDAN YAPILDII MONOFAZE
POMPALI VE SIVI YAKITLI SSTEM

181
2. Buderus, Tek Kazanl Kazan ve Istma yollu vanalarn, 220 V. Ama ve kapama fa-
Devresi Kontrolnn Logamatic Panel z ile alan oransal kontrollu kartrc vana se-
Tarafndan Yapld Sistem ilmesi gerekir.
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman
FV Gidi Suyu Scaklk Duyar Eleman
FZ Ek Gidi Suyu Scaklk Duyar Eleman
FW Boyler Kullanm Suyu Scaklk Duyar
Eleman
HK Istma Devresi (ID)
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas
PS Boyler Istma Pompas
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon
Pompas
RK Kazan dn suyu
VK Kazan Gidi Suyu
SH Istma Devresi Yollu Vanas

Kullanlmas Gereken Panel ve Modller

1 Adet Logamatic 4311
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, Musluk
sirklasyonu kontrol, 1 adet
yollu vana kontrol)
1 Adet FM 442 (ki adet yollu vana
kontrol)

Uygulama Alan
Logano GE 315, GE 515 ve GE 615 Ecostream
Esnek Dkm Kazan
Logamatic 4211 veya 4311 kontroll, kazan ve
yollu motorlu vanal stma devresi

Fonksiyon Tanm
Logamatic panel kazanda salanmas gereken ilet-
me scaklklarn ayarlar. Brlr alr durumda iken
FK tarafndan llen kazan gidi suyu scakl ol-
mas gereken deerin altna derse, Logamatic pa-
nel yollu vanalara kumanda ederek kazan iletme
scaklna eriilinceye kadar kazandan geen debiyi
azaltr.
stenen scakla ulamadan ksa sre ncesine kadar
bu fonksiyonun desteklenmesi amacyla sirklasyon
pompalar kapal konumda tutulur.

neriler
Trifaze pompalarn kumandas elektrik pano-
sundaki kontaktrler ile yaplr, Logamatic panel
kontaktrlere 220Vluk sinyal gnderir.

182
 ekil 5.19 b/ TEK KAZANLI, KAZAN VE ISITMA DEVRES KONTROLLERNN LOGAMATIC PANEL TARAFINDAN YAPILDII SSTEM

183
3. Buderus, Tek Kazanl Sadece Kazan Devresi
Kontrolnn Logamatic Panel Tarafndan
Yapld Sistem
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman
FV Gidi Suyu Scaklk Duyar Eleman
FW Boyler Kullanm Suyu Scaklk Duyar
Eleman
HK Istma Devresi (ID)
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas
PK Kazan Pompas (Bu pompa kullanlrsa,
Gidi Dn kollektrleri arasna
ekildeki gibi ekvalf balanmaldr.)
PS Boyler Istma Pompas
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon
Pompas
RK Kazan dn suyu
VK Kazan Gidi Suyu
SH Istma Devresi Yollu Vanas
SK Kazan Devresi Yollu Vanas
ma devresi yollu vanasndan ayarlanamad
(harici panel) durumda uygundur. Ancak burada
ek olarak FZ duyar eleman koymak gerekir.
Alternatif olarak yksek basnl gidi-dn
kollektrl tesisat yapmak mmkndr. Bu du-
rumda kazan pompas ve kollektrler arasndaki
by-pass ve ekvalf kaldrlr.
Kazan pompas, kazann kollektrlerden uzak-
ta yerletirildii sistemlerde (uzaktan stma v.b.)
gereklidir. Bu durumda mevcut zon pompalar-
nn basnc kazan devresindeki direnleri yene-
meyeceinden bu devre iin bir kazan pompas
ve basncn artmamas iin de gidi-dn kol-
lektrleri arasnda by-pass hatt kullanlr.
Trifaze pompalarn kumandas elektrik pano-
sundaki kontaktrler ile yaplr, Logamatic panel
kontaktrlere 220Vluk sinyal gnderir.
yollu vanalarn, 220 V. ama ve kapama fa-
z ile alan oransal kontrollu kartrc vana se-
ilmesi gerekir.

Kullanlmas Gereken Panel ve Modller

1 Adet Logamatic 4311
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, Musluk
sirklasyonu kontrol, 1 adet
yollu vana kontrol)
1 Adet FM 442 ( ki adet yollu vana
kontrol )

Uygulama Alan
Logano GE 315, GE 515 ve GE 615 Ecostream
Esnek Dkm Kazan
Kazan devresinin Logamatic 4311 ile, stma
devrelerinin ise harici panel ile kontrol edildii
sistemler

Fonksiyon Tanm
Logamatic panel kazanda salanmas gereken iletme
scaklklarn ayarlar. Brlr alr durumda iken FK
tarafndan llen kazan gidi suyu scakl olmas
gereken deerin altna derse, Logamatic panel ka-
zan devresi yollu vanasna kumanda ederek kazan
devresi yollu vanas kazan iletme scaklna eri-
ilinceye kadar kazandan geen debiyi azaltr.
Brlr kapasitesi FZ duyar elemannda llen s-
cakla ve tesisatta istenen scakla bal olarak
ayarlanr.

neriler
Bu tip bir tesisat gidi suyu scaklklarnn st-

184
 ekil 5.19c/ TEK KAZANLI, KAZAN VE ISITMA DEVRES KONTROLLERNN LOGAMATIC PANEL TARAFINDAN YAPILDII SSTEM

185
4. Buderus, ki Kazanl Kazan ve Istma Devresi ise, Logamatic panel yollu vanaya kumanda ede-
Kontrolnn Logamatic Panel Tarafndan rek iletme scaklna eriilinceye kadar ID ye gn-
Yapld Sistem derilen debiyi azaltr.
DV Kazan ki Yollu Motorlu Vanas stenen scakla ulamadan ksa sre ncesine kadar
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman bu fonksiyonun desteklenmesi amacyla sirklasyon
pompalar kapal konumda tutulur.
FV Gidi Suyu Scaklk Duyar Eleman
FVS Strateji-Gidi suyu Scaklk Duyar Eleman neriler
FW Boyler Kullanm Suyu Scaklk Duyar Her kazandan sistemin toplam s kapasitesinin
Eleman %50si alnacak ekilde planlama yaplmaldr.
HK Istma Devresi ( ID ) Deiik oranlarda kapasite dalm sz konusu
ise, hidrolik denge iin uygun tedbirler alnmal-
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas
dr (Boru ap boyutlandrmas ve/veya reglaj
PS Boyler Istma Pompas vanas kullanm gibi).
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon Trifaze pompalarn kumandas elektrik pano-
Pompas sundaki kontaktrler ile yaplr, Logamatic panel
RK Kazan dn suyu kontaktrlere 220Vluk sinyal gnderir.
VK Kazan Gidi Suyu yollu vanalarn, 220 V. ama ve kapama fa-
SH Istma Devresi Yollu Vanas z ile alan oransal kontrollu kartrc vana se-
ilmesi gerekir.
Kullanlmas Gereken Panel ve Modller
1 Adet Logamatic 4311
1 Adet Logamatic 4312
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, Musluk
sirklasyonu kontrol, 1 adet
yollu vana kontrol)
1 Adet FM 442 ( ki adet yollu vana
kontrol )
1 Adet FM 447 (Birden fazla kazann
haberlemesini salayan kontrol
modl )
Uygulama Alan
Logano GE 315, GE 515 ve GE 615 Ecostream
Esnek Dkm Kazan
Logamatic 4211 veya 4311 kontroll, kazan ve
yollu motorlu vanal stma devresi

Fonksiyon Tanm
Her iki Ecostream esnek esnek dkm kazan da hid-
rolik olarak tesisattan ayrlabilir. kili sistem yk ve
zamana bal olarak Strateji Modl zerinden al-
trlabilir. FVS duyar elemannda llen gidi suyu
scakl olmas gerekenden dk ise, klavuz kazan
(1) devreye girer. Artan s ihtiyac ile birlikte 2. Ka-
zan otomatik olarak devreye alnr ve iki yollu vana
DV2 alr. htiya tekrar azaldnda ters sra takip
edilerek kazanlar devre d braklr.
Logamatic panel kazanda salanmas gereken ilet-
me scaklklarn ayarlar. Brlr alr durumda iken
kazan gidi suyu scakl olmas gerekenden dk

186
 ekil 5.19 d/ K KAZANLI, KAZAN VE ISITMA DEVRES KONTROLLERNN LOGAMATIC PANEL TARAFINDAN YAPILDII SSTEM

187
5. Buderus, ki Kazanl Hidrolik Olarak FK1 ve FK2 tarafndan llen kazan gidi suyu s-
Dengelenmi, Kazan ve Istma Devresi cakl olmas gerekenden dk ise, Logamatic pa-
Kontrolnn Logamatic Panel tarafndan nel yollu vanaya kumanda ederek kazan iletme
Yapld Sistem scaklna eriilinceye kadar ID ye gnderilen debi-
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman yi azaltr.
FV Gidi Suyu Scaklk Duyar Eleman neriler
FVS Strateji-Gidi suyu Scaklk Duyar Eleman Denge kab ayn zamanda amur alma ilemine
FW Boyler Kullanm Suyu Scaklk Duyar de destek olur. Su hacminin fazla olduu byk
Eleman tesisatlarda zel pislik ve tortu ayrc kullanl-
HK Istma Devresi ( ID ) mas tavsiye edilir.
Her kazandan sistemin toplam s kapasitesinin
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas
%50si alnacak ekilde planlama yaplmaldr.
PK Kazan Devresi Pompas Deiik oranlarda kapasite dalm sz konusu
PS Boyler Istma Pompas ise hidrolik denge iin uygun tedbirler alnmal-
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon dr (Boru ap boyutlandrmas ve/veya reglaj
Pompas vanas kullanm gibi).
RK Kazan dn suyu Trifaze pompalarn kumandas elektrik pano-
sundaki kontaktrler ile yaplr, Logamatic panel
VK Kazan Gidi Suyu
kontaktrlere 220Vluk sinyal gnderir.
SH Istma Devresi Yollu Vanas
yollu vanalarn, 220 V. ama ve kapama fa-
Kullanlmas Gereken Panel ve Modller z ile alan oransal kontrollu kartrc vana se-
ilmesi gerekir.
1 Adet Logamatic 4311
1 Adet Logamatic 4312
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, Musluk
sirklasyonu kontrol, 1 adet
yollu vana kontrol)
1 Adet FM 442 ( ki adet yollu vana
kontrol )
1 Adet FM 447 (Birden fazla kazann
haberlemesini salayan kontrol
modl )

Uygulama Alan
Logano GE 315, GE 515 ve GE 615 Ecostream
Esnek Dkm Kazan
Logamatic 4211 veya 4311 kontroll, kazan ve
yollu motorlu vanal stma devresi

Fonksiyon aklamas
kili sistem yk ve zamana bal olarak Strateji Mo-
dl zerinden altrlabilir. FVS duyar elemannda
llen gidi suyu scakl olmas gerekenden d-
k ise, klavuz kazan (1) devreye girer. Bu esnada
ekvalf (KR) sayesinde almayan 2. Kazan zerin-
den su sirklasyonu engellenir. Artan stma ihtiya-
cyla 2.kazan da otomatik olarak devreye girer. Aza-
lan ykte de kapatma sras ters ynde olur.
Logamatic panel kazanda salanmas gereken ilet-
me scaklklarn ayarlar. Brlr alr durumda iken

188
 ekil 5.19 e/ K KAZANLI, HDROLK OLARAK DENGELENM KAZAN VE ISITMA DEVRES KONTROLLERNN LOGAMATIC PANEL
TARAFINDAN YAPILDII SSTEM

189
6. Buderus, ki Kazanl Kazan ve Istma
Devresi Kontrolnn Logamatic Panel
Tarafndan Yapld Frekans Konvertrl
Pompal Sistem
DV Kazan Devresi ki Yollu Motorlu Vanas
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman
FV Gidi Suyu Scaklk Duyar Eleman
FVS Strateji-Gidi suyu Scaklk Duyar Eleman
FW Boyler Kullanm Suyu Scaklk Duyar
Eleman
HK Istma Devresi ( ID )
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas
PS Boyler Istma Pompas
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon
Pompas
RK Kazan dn suyu
VK Kazan Gidi Suyu
SH Istma Devresi Yollu Vanas
Brlr alr durumda iken FK1 ve FK2 tarafndan
llen kazan gidi suyu scakl olmas gerekenden
dk ise, Logamatic panel iki yollu vanaya kuman-
da ederek kazan iletme scaklna eriilinceye ka-
dar ID ye gnderilen debiyi azaltr.
neriler
Her kazandan sistemin toplam s kapasitesinin
%50si alnacak ekilde planlama yaplmaldr.
Deiik oranlarda kapasite dalm sz konusu
ise hidrolik denge iin uygun tedbirler alnmal-
dr (Boru ap boyutlandrmas ve/veya reglaj
vanas kullanm gibi).
Trifaze pompalarn kumandas elektrik pano-
sundaki kontaktrler ile yaplr, Logamatic panel
kontaktrlere 220Vluk sinyal gnderir.
yollu vanalarn, 220 V. ama ve kapama fa-
z ile alan oransal kontrollu kartrc vana
seilmesi gerekir.

Kullanlmas Gereken Panel ve Modller

1 Adet Logamatic 4311
1 Adet Logamatic 4312
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, Musluk
sirklasyonu kontrol, 1 adet
yollu vana kontrol)
1 Adet FM 442 ( ki adet yollu vana
kontrol )
1 Adet FM 447 (Birden fazla kazann ha
berlemesini salayan kontrol
modl )
Uygulama Alan
Logano GE 315, GE 515 ve GE 615 Ecostream
Esnek Dkm Kazan
Kazan devresinin Logamatic 4311 ve 4312 ile,
stma devrelerinin ise harici panel ile kontrol
edildii sistemler

Fonksiyon Tanm
Her iki Ecostream esnek dkm kazan da hidrolik
olarak tesisattan ayrlabilir. kili sistem yk ve zama-
na bal olarak Strateji Modl zerinden altrla-
bilir. FVS duyar elemannda llen gidi suyu s-
cakl olmas gerekenden dk ise klavuz kazan
(1) devreye girer. Artan s ihtiyac ile birlikte 2. Ka-
zan otomatik olarak devreye alnr ve iki yollu vana
DV2 alr. htiya tekrar azaldnda ters sra takip
edilerek kazanlar devre d braklr.

190
 ekil 5.19 f/ K KAZANLI, SADECE KAZAN DEVRES KONTROLNN LOGAMATIC PANEL TARAFINDAN YAPILDII FREKANS
KONTROLL POMPALI SSTEM

191
7. Buderus, ki Kazanl Sadece Kazan Devresi ters sra takip edilerek kazanlar devre d braklr.
Kontrolnn Logamatic Panel Tarafndan Brlr alr durumda iken FK1 ve FK2 tarafndan
Yapld Sistem llen kazan gidi suyu scakl olmas gerekenden
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman dk ise, Logamatic panel yollu vanaya kuman-
FV Gidi Suyu Scaklk Duyar Eleman da ederek kazan iletme scaklna eriilinceye ka-
dar kazana giden debiyi azaltr.
FVS Strateji-Gidi suyu Scaklk Duyar Eleman
FW Boyler Kullanm Suyu Scaklk Duyar neriler
Eleman
Bu tip bir tesisat gidi suyu scaklklarnn st-
HK Istma Devresi ( ID ) ma devresi yollu vanasndan ayarlanamad
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas (harici panel) durumda uygundur.
PS Boyler Istma Pompas Bir dk scaklk kazan kullanlmas duru-
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon munda, gidi scakl kontrol yerine, minimum
Pompas dn suyu scakl kontrol yaplmaldr. Bu-
nun iin ek bir duyar eleman (FZ) gereklidir.
PK Kazan Devresi Pompas
Alternatif olarak bir denge deposu veya ek
RK Kazan dn suyu
valfl basnsz bir dn kollektr sz konusu-
VK Kazan Gidi Suyu dur.
SH Istma Devresi Yollu Vanas Denge kab ayn zamanda amur alma ilemine
Kullanlmas Gereken Panel ve Modller de destek olur. Su hacminin fazla olduu byk
tesisatlarda zel pislik ve tortu ayrc kullanl-
1 Adet Logamatic 4311
mas tavsiye edilir.
1 Adet Logamatic 4312
Trifaze pompalarn kumandas elektrik pano-
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, Musluk sundaki kontaktrler ile yaplr, Logamatic panel
sirklasyonu kontrol, 1 adet kontaktrlere 220Vluk sinyal gnderir.
yollu vana kontrol)
yollu vanalarn, 220 V. ama ve kapama fa-
1 Adet FM 442 ( ki adet yollu vana z ile alan oransal kontrollu kartrc vana se-
kontrol ) ilmesi gerekir.
1 Adet FM 447 (Birden fazla kazann
haberlemesini salayan kontrol
modl )

Uygulama Alan
Logano GE 315, GE 515 ve GE 615 Ecostream
Esnek Dkm Kazan
2. Kazan olarak dk scaklk kazan Logano
SK kullanld zaman
Kazan devresinin Logamatic 4211 ve 4312 ile,
stma devrelerinin ise harici panel ile kontrol
edildii sistemler

Fonksiyon Tanm
Her iki Ecostream esnek dkm kazan da hidrolik
olarak tesisattan ayrlabilir. kili sistem yk ve zama-
na bal olarak Strateji Modl zerinden altrla-
bilir. FVS duyar elemannda llen gidi suyu s-
cakl olmas gerekenden dk ise klavuz kazan
(1) devreye girer. Artan s ihtiyac ile birlikte 2. Ka-
zan otomatik olarak devreye alnr ve kazan devresi
yollu vanas SK alr. htiya tekrar azaldnda

192
 ekil 5.19 g/ K KAZANLI, SADECE KAZAN DEVRES KONTROLNN LOGAMATIC PANEL TARAFINDAN YAPILDII SSTEM

193
8. Buderus, ki Kazanl (1 adet Ecostream ve 1 FK 2 duyar elemannda llen gidi suyu scaklna
adet Youmal Kazan) Kazan ve Istma Devresi eriilmesi ile kazan devresi yollu vanas SK, Ecost-
Kontrolnn Logamatic Panel Tarafndan ream Kazann ak ynnde alr ve btn debi Ecost-
Yapld Sistem ream kazan zerinden geer. htiya tekrar azaldnda
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman ters sra takip edilerek kazanlar devre d braklr.
FV Gidi Suyu Scaklk Duyar Eleman neriler
FVS Strateji-Gidi suyu Scaklk Duyar Eleman Kazanlarn sralamasnn deitirilmesi mm-
FW Boyler Kullanm Suyu Scaklk Duyar kn deildir.
Eleman Istma devresi pompalar, stma ve kazan dev-
HK Istma Devresi ( ID ) relerinde(her iki kazann su taraf direnleri top-
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas lam) hesaplanan basn dmne gre seilme-
lidir. Her iki kazann direnleri mutlaka yenilme-
PS Boyler Istma Pompas
lidir.
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon
Su taraf direnlerini dk tutmak amacyla
Pompas
stma devresi projelendirmesinde, mmkn ise
RK Kazan dn suyu t = 20 K seilmelidir.
RK1 Youmal kazan dn suyu Her kazandan sistemin toplam s kapasitesinin
(Dk scaklk) % 50si alnacak ekilde planlama yaplmaldr.
VK Kazan Gidi Suyu Balantlar, bakm almalarnda acil ihtiyac
SH Istma Devresi Yollu Vanas karlamak zere kazanlarn birbirinden bam-
SK Kazan Devresi Yollu Vanas sz olarak ayrlm mmkn olacak ekilde yapl-
maldr.
Kullanlmas Gereken Panel ve Modller
Trifaze pompalarn kumandas elektrik pano-
1 Adet Logamatic 4311 sundaki kontaktrler ile yaplr, Logamatic panel
1 Adet Logamatic 4312 kontaktrlere 220 V luk sinyal gnderir.
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, Musluk yollu vanalarn, 220 V. ama ve kapama fa-
sirklasyonu kontrol, 1 adet z ile alan oransal kontrollu kartrc vana se-
yollu vana kontrol) ilmesi gerekir.
1 Adet FM 442 ( ki adet yollu vana
kontrol )
1 Adet FM 447 (Birden fazla kazann
haberlemesini salayan kontrol
modl )

Uygulama Alan
Logano SB 315 ve SB 615 Youmal Kazanlar
Logano GE 315, GE 515 ve GE 615 Ecostre-
am Esnek esnek dkm Kazan
Kazan devresinin Logamatic 4211 ve 4312 ile,
stma devrelerinin ise harici panel ile kontrol
edildii sistemler

Fonksiyon Tanm
Kazanlar yk ve zamana bal olarak Strateji Mod-
l zerinden altrlabilir. FVS duyar elemannda
llen gidi suyu scakl olmas gerekenden d-
k ise klavuz kazan (1) devreye girer. Artan s ih-
tiyac ile birlikte 2. Kazan otomatik olarak devreye
alnr.

194
 ekil 5.19 h/ K KAZANLI, (1 ADET YOUMALI VE 1 ADET ECOSTREAM KAZAN), KAZAN VE ISITMA DEVRES KONTROLLERNN
LOGAMATIC PANEL TARAFINDAN YAPILDII SSTEM

195
9. Buderus Atmosferik Brlrl Logano GE 434: z ile alan oransal kontrollu kartrc vana se-
Tek Kazanl Sistem, Kazan Logamatic 4211 veya ilmesi gerekir.
4311 ile, Sistem Logamatic panel ile veya harici Istma devresi pompalarnn basma ykseklik-
bir kontrol paneli ile kontrol ediliyorsa; leri sfr debide 10 mSSdan az olmaldr. Pompa
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman seiminde buna dikkat edilmelidir.
FV Tesisat Gidi Suyu Duyar Eleman Su hacminin fazla olduu byk tesisatlarda
FW Boyler Kullanm Suyu Scakl Duyar zel hava ayrc ve pislik ve tortu ayrc kulla-
Eleman nlmas tavsiye edilir.
HK Istma Devresi (ID)
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas
PS Boyler Istma Pompas
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon
Pompas
RK Kazan dn suyu
VK Kazan Gidi Suyu
SH Istma Devresi Yollu Vanas

Kullanlmas Gereken Panel ve Modller

1Adet Logamatic 4311
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, Musluk
sirklasyonu kontrol, 1 adet
yollu vana kontrol)
1 Adet FM 442 (ki adet yollu vana
kontrol)

Uygulama Alan
Logano GE 434 Atmosferik Brlrl Ecostre-
am Kazan
Kazan ve stma devrelerinin Logamatic 4211
veya 4311 ile, veya stma devrelerinin harici pa-
nel ile kontrol edildii sistemler.
Yksek iletme ve yedekleme emniyeti beklen-
tisi bulunan sistemler iin zel ift kazan bloklu
zm.

Fonksiyon Tanm
Kazan ieriine dahil kumanda paneli HT 3101 ka-
zanda salanmas gereken iletme scaklklarn
ayarlar ve garanti altnda tutar. Kazann tesisata ba-
lantsnda, ne tip bir panel kullanlm olursa olsun
(Logamatic veya harici panel) scak su taraf herhan-
gi bir iletme artnn salanmas iin ek bir tedbir
veya teknik tehizat ( yollu vana vb.) gerektirmez.

Uygulama Detaylar
Trifaze pompalarn kumandas elektrik pano-
sundaki kontaktrler ile yaplr, Logamatic panel
kontaktrlere 220Vluk sinyal gnderir.
yollu vanalarn, 220 V. Ama ve kapama fa-

196
 ekil 5.20 a/ LOGANO GE 434 ATMOSFERK BRLRL TEK KAZANLI SSTEM

197
10. Buderus Atmosferik Brlrl Logano GE
434: Tek Kazanl, Hidrolik Olarak Dengelenmi
Sistem, Kazan Logamatic 4311 ile, Sistem Loga-
matic panel ile veya harici bir kontrol paneli ile
kontrol ediliyorsa;
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman
FV Tesisat Gidi Suyu Duyar Eleman
FW Boyler Kullanm Suyu Scakl Duyar
Eleman
HK Istma Devresi (ID)
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas
PK Kazan Pompas (Bu pompa kullanlrsa,
Gidi Dn kollektrleri arasna
ekildeki gibi ekvalf balanmaldr.)
PS Boyler Istma Pompas
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon
Pompas
RK Kazan dn Suyu
VK Kazan Gidi Suyu
SH Istma Devresi Yollu Vanas
Trifaze pompalarn kumandas elektrik panosun-
daki kontaktrler ile yaplr, Logamatic panel kon-
taktrlere 220Vluk sinyal gnderir.
yollu vanalarn, 220 V. Ama ve kapama fa-
z ile alan oransal kontrollu kartrc vana se-
ilmesi gerekir.
Kazan pompal, hidrolik olarak dengelenmi bu
sistem zellikle oklu datm istasyonlarnn bu-
lunduu veya kollektrlerin uzakta olduu tesisat-
larda kullanlr. Hidrolik dengeleme amacyla
Denge Kab veya aralarnda ekvalfli bir by pass
bulunan dk basnl gidi-dn kollektr sis-
temi kullanlr.
Denge kab ayn zamanda amur alma ilemine
de destek olur. Su hacminin fazla olduu byk
tesisatlarda zel hava ayrc ve pislik ve tortu ay-
rc kullanlmas tavsiye edilir.

Kullanlmas Gereken Panel ve Modller

1 Adet Logamatic 4311
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, Musluk
sirklasyonu kontrol, 1 adet
yollu vana kontrol)
1 Adet FM 442 (ki adet yollu vana
kontrol)

Uygulama Alan
Logano GE 434 Atmosferik Brlrl Ecostre-
am Kazan
Kazan ve stma devrelerinin Logamatic 4311
ile, veya stma devrelerinin harici panel ile kont-
rol edildii sistemler.
Yksek iletme ve yedekleme emniyeti beklen-
tisi bulunan sistemler iin zel ift kazan bloklu
zm.

Fonksiyon Tanm
Kazan ieriine dahil kumanda paneli HT 3101 ka-
zanda salanmas gereken iletme scaklklarn
ayarlar ve garanti altnda tutar. Kazann tesisata ba-
lantsnda, ne tip bir panel kullanlm olursa olsun
(Logamatic veya harici panel) scak su taraf herhan-
gi bir iletme artnn salanmas iin ek bir tedbir
veya teknik tehizat ( yollu vana vb.) gerektirmez.

Uygulama Detaylar

198
 ekil 5.20 b/ LOGANO GE 434 ATMOSFERK BRLRL TEK KAZANLI HDROLK OLARAK DENGELERM SSTEM

199
11. Buderus Atmosferik Brlrl Logano GE 434:
ki Kazanl Sistem, Kazan Logamatic 4311 ve
4312 ile, Sistem Logamatic panel ile veya
harici bir kontrol paneli ile kontrol ediliyorsa;
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman
FV Tesisat Gidi Suyu Duyar Eleman
FW Boyler Kullanm Suyu Scakl Duyar
Eleman
HK Istma Devresi ( ID )
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas
PS Boyler Istma Pompas
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon
Pompas
RK Kazan dn Suyu
VK Kazan Gidi Suyu
SH Istma Devresi Yollu Vanas
Kullanlmas Gereken Panel ve Modller
1 Adet Logamatic 4311
1 Adet Logamatic 4312
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, Musluk
sirklasyonu kontrol, 1 adet
yollu vana kontrol)
1 Adet FM 442 ( ki adet yollu vana
kontrol )
1 Adet FM 447 (Birden fazla kazann
haberlemesini salayan kontrol
modl )
Uygulama Alan
Logano GE 434 Atmosferik Brlrl Ecostre-
am Kazan
Kazan ve stma devrelerinin Logamatic 4311
ve 4312 ile, veya stma devrelerinin harici panel
ile kontrol edildii sistemler.
Yksek iletme ve yedekleme emniyeti beklen-
tisi bulunan sistemler iin iki adet zel ift kazan
blok zmne sahip kazanl tesisatlar.
Fonksiyon Tanm
Her bir kazanda kazan ieriine dahil kumanda pane-
li HT 3101 o kazanda salanmas gereken iletme s-
caklklarn ayarlar ve garanti altnda tutar. Kazann
tesisata balantsnda, ne tip bir panel kullanlm
olursa olsun (Logamatic veya harici panel) scak su
taraf herhangi bir iletme artnn salanmas iin ek
bir tedbir veya teknik tehizat ( yollu vana vb.) ge-
rektirmez. Sra kazanlarn hidrolik kontrol ve al-
mayan kazanlarn su geiinin engellenmesi, oklu
200
kazan sistemlerinde her bir kazanda kullanlmas ve
ek olarak sipari edilmesi gereken kumanda paneli
HT 3103 tarafndan kumanda edilen kazan iindeki
iki yollu vanalar ile gereklemektedir.
Uygulama Detaylar
Trifaze pompalarn kumandas elektrik pano-
sundaki kontaktrler ile yaplr, Logamatic panel
kontaktrlere 220Vluk sinyal gnderir.
yollu vanalarn, 220 V. Ama ve kapama fa-
z ile alan oransal kontrollu kartrc vana se-
ilmesi gerekir.
Istma devresi pompalarnn basma ykseklik-
leri sfr debide 10 mSSdan az olmaldr. Pompa
seiminde buna dikkat edilmelidir.
Kazanlarn tesisat balantlar Tichelmann ilke-
sine gredir. (E diren)
Her kazandan sistemin toplam s kapasitesinin
%50si alnacak ekilde seim yaplmaldr. De-
iik oranlarda kapasite dalm sz konusu ise
her kazandan kapasitesine uygun debi gemesi
iin uygun tedbirler alnmaldr (Boru aplarnn
kapasiteye uygun boyutlandrmas ve/veya reg-
laj vanas kullanm veya uygun pompa seimi
gibi).
Kazanlarn baca balantlarnn ortak yaplma-
s iin uygun bir baca balant k paras fir-
mamzdan temin edilebilir.
Deiken ayarlanabilir gecikme zamanlar ile
kazandaki mevcut s optimum olarak kullanlr.
2. kazandan su geiinin kesilmesinin (2 yollu
vanalarn kapanmas), brlr kapandktan 5 da-
kika sonra gerekletirilmesi nerilir (Bu ayar
Logamatic zerinden yaplr).
Su hacminin fazla olduu byk tesisatlarda
zel hava ayrc ve pislik ve tortu ayrc kulla-
nlmas tavsiye edilir.
 ekil 5.20 c/ LOGANO GE 434 ATMOSFERK BRLRL K KAZANLI SSTEM

201
12. Buderus Atmosferik Brlrl Logano GE
434: ki Kazanl, Hidrolik Olarak Dengelenmi
Sistem, Kazan Logamatic 4311 ve 4312 ile veya
harici bir kontrol sistemi (bina otomasyonu) ile
kontrol ediliyorsa;
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman
FV Tesisat Gidi Suyu Duyar Eleman
FVS Strateji-Gidi suyu Scaklk Duyar Eleman
FW Boyler Kullanm Suyu Scakl Duyar
Eleman
HK Istma Devresi ( ID )
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas
PK Kazan Pompas.
PS Boyler Istma Pompas
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon
Pompas
RK Kazan dn Suyu
VK Kazan Gidi Suyu
SH Istma Devresi Yollu Vanas
Kullanlmas Gereken Panel ve Modller
1 Adet Logamatic 4311
1 Adet Logamatic 4312
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, kullanm
scak suyu sirklasyonu kontrol, 1
adet yollu vana kontrol)
1 Adet FM 442 ( ki adet yollu vana
kontrol )
1 Adet FM 447 (Birden fazla kazann
haberlemesini salayan kontrol
modl )
Uygulama Alan
Logano GE 534 Atmosferik Brlrl Ecostre-
am Kazan
Kazan ve stma devrelerinin Logamatic 4311
ve 4312 ile, veya stma devrelerinin harici panel
ile kontrol edildii sistemler.
Yksek iletme ve yedekleme emniyeti beklen-
tisi bulunan sistemler iin iki adet veya adet
kazanl tesisatlar.
Fonksiyon Tanm
Her bir kazanda kazan ieriine dahil kumanda pane-
li HT 3101 o kazanda salanmas gereken iletme s-
caklklarn ayarlar ve garanti altnda tutar. Kazann
tesisata balantsnda, ne tip bir panel kullanlm
olursa olsun (Logamatic veya harici panel) scak su
202
taraf herhangi bir iletme artnn salanmas iin ek
bir tedbir veya teknik tehizat ( yollu vana vb.) ge-
rektirmez.
Ecostream kazanlar zamana ve yke bal olarak s-
ra kontrol ile kumanda edilirler. Kazanlarn srala-
malarn deitirilmesi mmkndr.
Uygulama Detaylar
Trifaze pompalarn kumandas elektrik pano-
sundaki kontaktrler ile yaplr, Logamatic panel
kontaktrlere 220Vluk sinyal gnderir.
yollu vanalarn, 220 V. Ama ve kapama fa-
z ile alan oransal kontrollu kartrc vana se-
ilmesi gerekir. Kumanda Fm441 veya Fm 442
zerinden yaplr.
Kazan pompal, hidrolik olarak dengelenmi bu
sistem zellikle oklu datm istasyonlarnn
bulunduu veya kollektrlerin uzakta olduu te-
sisatlarda kullanlr. Hidrolik dengeleme amacy-
la Denge Kab kullanlr.
Denge kab ayn zamanda amur alma ilemine
de destek olur. Su hacminin fazla olduu byk
tesisatlarda zel hava ayrc ve pislik ve tortu
ayrc kullanlmas tavsiye edilir.
Her kazandan sistemin toplam s kapasitesinin
%50si alnacak ekilde seim yaplmaldr. De-
iik oranlarda kapasite dalm sz konusu ise
her kazandan kapasitesine uygun debi gemesi
iin uygun tedbirler alnmaldr (Boru aplarnn
kapasiteye uygun boyutlandrmas ve/veya reglaj
vanas kullanm veya uygun pompa seimi gi-
bi).
Kazanlarn baca balantlarnn ortak yaplma-
s iin uygun bir baca balant k paras fir-
mamzdan temin edilebilir.
Deiken ayarlanabilir gecikme zamanlar ile
kazandaki mevcut s optimum olarak kullanlr.
2.kazandan su geiinin kesilmesinin (2 yollu
vanalarn kapanmas), brlr kapandktan 5 da-
kika sonra gerekletirilmesi nerilir. (Bu ayar
Logamatic panel zerinden yaplr).
 ekil 5.20 d/ LOGANO GE 434 ATMOSFERK BRLRL K KAZANLI, HDROLK OLARAK DENGELERM SSTEM

203
5.1.13. elik Kazanlar
Is reticileri arasnda, scak su, kaynar su, buhar ve
kzgn ya sistemlerinin hepsinde kullanlabilme ve
retim teknii asndan ok farkl ihtiyalara uya-
bilme yetenei ile elik kazanlarn geni uygulama
alan vardr. elik kazanlar kaynak yntemi ile
retilir. Tek kazanda ok yksek kapasiteler kabilir
(Buderus S815 Serisi elik Kazanlar, 19200 kWa
kabilmektedir).
Hidrolik adan dkm ve elik kazanlarn arasnda-
ki en byk fark sirklasyondur. Dkm kazanlarda
doal sirklasyon dilimler iinde deyde gerekle-
irken, yatayda tek veya iki kanal ile dilimler arasn-
da ak pompasyla salanmaktadr. elik kazanlarda
ise tm su hacminde ana bir ak gerekleir. Burada
dey yndeki hareket doal yolla oluurken, yatay-
daki hareket konstrktif nlemlerle desteklenir. Kla-
sik elik kazanlarda, yatay yndeki hareket pompa
yardm ile garanti altna alnr.
elik kazanlarda artan kapasiteye bal olarak iki
ana snf bulunur: Alev-duman borulu ve su borulu
elik kazanlar. ok byk anma sl kapasitelerinde
gndeme gelen su borulu kazanlar bu kitabn konusu
dahilinde deildir. Burada sahip olduklar modern
teknoloji nda gelitirilmi olan gerek konstrksi-
yonlar, gerekse de otomatik kontrol mant ile kla-
sik elik kazanlardan byk farkllklar gsteren Bu-
derus elik kazan serileri rnek olarak kullanlarak,
alev-duman borulu kazanlar incelenecektir. Bu
konuda, ayrca Blm 3.10a baknz.
5.1.13.1. Buderus Logano SK 725, 625 ve 425
Serisi elik Kazanlar
Buderus SK Serisi elik kazanlar klasik sistemlere
benzer konstrksiyona sahip cihazlardr. Kazanlar,
n ve arka aynaya tozalt kayna ile balanan silin-
dirik yanma odas (klhan) ve duman borularndan
meydana gelen gaz hacmi ile bunlarn arasndaki
hacmi dolduran su tarafndan oluur.
elik kazanlarda yksek basnlarda (>12 bar) elik
malzemenin et kalnlklarnn konstrktif olarak a-
r derecede artmasn engellemek amacyla, ondleli
klhan ve bombeli n ayna kullanm sz konusudur.
SK Serisi kazanlar max. 6 bar basnca kadar dizayn
edilmelerinden tr sadece dz klhan ve dz ayna-
ya sahiptir.
Anma sl kapasiteleri 1600 kWye kadar uzanan Bu-
derus SK Serisi elik kazanlarda, duman borularnda
s transferini arttrmak amacyla paslanmaz elik
trblatrler kullanlr. Trblatrler ile boru iinde-
ki akta homojen bir scaklk dalm salanr. Bo- Logamatic 4000 Serisi Kumanda Panelleri ile birlikte
204
ru iindeki normal akta, d ortamla srekli s al-
veriinde bulunan cidardaki akkan scakl, mer-
kezcil akm scaklnn altnda kalr. nlem aln-
mazsa gazn enerjisinin bir ksmnn kullanlamama-
s anlamna gelen bu durum iki ekilde engellenebi-
lir: Duman boru apn azaltp, boru saysn arttr-
mak veya boru iinde hareket eden gazda trblans
yaratacak ekilde trblatrler kullanmak.
Genel olarak s transferini, dolaysyla da verimi art-
tran trblatrler, sl kapasiteyle birlikte artan du-
man borusu says nedeniyle yksek kapasitelerde
efektif olmaktan kmaktadr; zira kazann temizlik
ve bakm ilemi zorlamakta ve yksek maliyetli bir
hale gelmektedir. Ayrca ok yksek kapasitelerde i-
letme maliyetini azaltmak amacyla fuel-oil kullan-
m da artmaktadr. Fuel-oil yaklmas halinde boru-
larda, trblatr dolaysyla daralan kesitte, tkanma
olasl da ykselmektedir.
Buderus SK Serisi kazanlarda 1600 kWye kadar
olan kapasitelerde, duman borusu adedi dk sevi-
yede tutulmaktadr. Bu da trblatrlerin tamir-ba-
km ilemlerine etkisinin, verimde salanan artn
yannda ok dk mertebelerde kalmas anlamna
gelmektedir.
Klasik elik kazanlar, sistem olarak youma ve a-
r termal gerilmelere kar dn suyu scaklk kont-
rol zorunluluu ve minimum debi snr olan s re-
ticileridir. Bu zelliklerinden dolay baz zel iletme
artlarnn yerine getirilememesi halinde, scak gidi
suyu ile souk dn suyunun kartrlmas ile d-
n suyu scaklnn arttrld nt pompal veya
denge kab ve yollu vanal kazan devresinin bu-
lunduu tesisatlarn kurulmas arttr.
Aksi takdirde kazan iindeki su scaklklar, gazlarn
youmasna neden olabilmektedir. Youma sonucu
ortaya kan kondens, asit zellikte olduundan do-
lay, elik malzemeye zarar verebilmektedir. Yaktn
ierdii slfr oran arttka, kondensin agresiflii de
ykselmektedir; nk yakt gazndaki slfr, yo-
uma srasnda su ile birleerek slfrik asit oluu-
muna sebep olmaktadr.
Dk dn suyu scaklnn, klasik elik kazanlar
asndan dier bir olumsuz etkisi de kazanda plastik
ekilde deiimine (deformasyona) neden olacak se-
viyede termal gerilmeler, hatta termal oklar yarat-
masdr. Kazann yanma odas ve duman borular gi-
bi ok scak blmlerinin yzeylerine souk suyun
temasna bu nedenle izin verilmez.
Buderus SK Serisi elik kazanlar ise, konstrktif ola-
rak klasik kazanlar grubuna girse de, Buderusun
zel bir avantaja sahiptir. Kumanda paneli brlrn yukarda tarif edildii gibi nt pompa ihtiyac gs-
minimum kapasitesini %65 ve kazan gidi suyu s- termeden kazan iinde gerekletirilebilmektedir.
caklklarn da gaz yaktta 70C, motorinde de 65C Su sirklasyonu bu noktadan itibaren yanma odas
olacak ekilde kontrol ettii srece, kazan dn su- evresinde ve buradan da duman borularnn arasn-
yu scaklnda herhangi bir snrlamaya gerek kal- dan kazann arkasna doru sirkle etmektedir.
mamaktadr.
Buderus SE Serisi Ecostream elik kazanlarn klasik
Logamatic HS 4311 panelde, kazan ve yakt tipinin kazanlardan tamamen farkl olan dier bir eleman
girilmesiyle seilebilecek bu fonksiyon ile, panel bu da kompozit duman borulardr. katmana sahip
iletmeyi gzetimsiz olarak gerekletirmektedir. olan kompozit duman borular, iie iki boru ve bun-
Bylece SK Serisi elik kazanlarn bulunduu tesisat- larn arasnda iteki boruya sarlm olarak bulunan
larda nt pompa ihtiyac da ortadan kalkmaktadr. elik eritten oluur. Bu eridin hatvesi kazan k-
Buderus SK Serisi elik kazanlar, Logamatic panelle na doru artmakta, yani eritlerin arasnda bulunan
gndeme gelen bu yetenekleri ile, 1998 ylnda dei- hava tabakas genilemektedir. Bu yapnn amac,
en Alman Istma Tesisatlar Ynetmeliinde tarif gaz tarafnda youma meydana gelmeyecek ekilde
edilen 35-40C aralndaki dn suyu scaklkla- kontroll bir s transferi salamaktr. Kazann k-
rnda sorunsuz olarak alabilen Dk Scaklk na doru scakl den duman gazndan, balang-
Kazan snfna dahildir. takine benzer bir oranda s ekilmesi durumunda,
Tablo 5.21 ve 5.22de dk scaklk kazanlar ile gaz scaklklar hzla youma snrnn altna de-
standart klasik kazanlar karlatrlmtr. cek ve elik kazanlarda ska grlen, kazann arka
tarafndan hasar oluumu meydana gelecektir.
5.1.13.2. Buderus Logano SE 725, 625 ve 425 Bu riske kar, kompozit duman borular ile s trans-
Seri Ecostream elik Kazanlar feri kazan kna doru azalmakta, duman gazndan
Buderusun ilk olarak dkm kazanlarnda kulland- youma olmayacak ekilde olabildiince enerji
ve patenti kendisinde bulunan Thermostream tek- alnmaktadr. Kompozit duman borularnda, paslan-
nolojisi, son yllarda elik kazanlarnda da bulun- maz elik trblatrler bulunmaktadr.
maktadr. Dn suyu scakl ve minimum debi s- Buderus SE Serisi Ecostream elik kazanlar, 1600
nrlamalarn ortadan kaldran Thermostream tekno- kWa kadar sl kapasitelere ve 6 bara kadar iletme
lojisi ve Logamatic panellerin otomatik kontrol man- basnlarna sahiptir.
tnn birarada sunulduu Ecostream elik kazanlar,
SE Serisi kazanlarn dier bir stnl de yksek
bu zellikleri ile youma ve termal gerilme riski ol-
norm kullanma verimleridir. Yukarda tarif edilen e-
mayan kazanlardr. nt pompa ihtiyacnn ortadan
kilde, kazann d cidarnn souk dn suyu ile
kalkmas ile dk iletme maliyeti gibi kullanc
kapl olmas nedeniyle cidar scaklklarnn dk ol-
asndan ok nemli avantajlara sahiptir.
mas, brlrn alt veya durduu anlarda bura-
Kazan yaps esas olarak SK Serisi elik kazanlara lardan meydana gelecek nm kayplarn da mini-
benzemekte, ancak kazanda su sirklasyonu konst- mize etmektedir. Bylece brlrn deil, kazann
rktif olarak scaklk kontrol ilevini yerine tm alma sresini kapsayan verimi olarak zetle-
getirmektedir. nebilecek norm kullanma verimi de yksek seviyele-
Kazana n taraftan giren souk dn suyu, bir su re kmaktadr.
ynlendirme plakas ile kazann scak blgelerine te- Ecostream kazanlar hakknda bilinmesi gereken en
mas etmeyecek ekilde kazann yan cidarna ynlen- nemli nokta, kazan konstrksiyonu ile youma ris-
dirilmektedir. Bu srada dn suyu, plakasnn he- kinin sfra indirildii bu tip kazanlarda bugne ka-
men altnda bulunan scak su ile s transferi yapmak- dar youma kaynakl herhangi bir sorunun yaan-
ta ve snmaktadr. Dn suyu, su ynlendirme pla- mam olduu gereidir.
kasn terkettiinde de doal sirklasyon nedeniyle
Dn suyu scaklk snrlamasna sahip olmayan Bu-
cidar boyunca aaya doru akmakta, bu srada da
derus SE Serisi Ecostream elik kazanlar, uygulama
hem karm hem de temas yolu ile scak su ile s
asndan da bu zellii ile nemli alternatifler yarat-
alveriinde bulunmaktadr. Bylece dn suyu s-
maktadr. zellikle tek kollektr sistemine sahip teisat-
cakl, su henz yanma odas seviyesine inmeden,
larda ve blge stma sistemlerinde, tesisatn alma
emniyetli seviyelere ykselmektedir. nt pompa ile
scaklk aral bytlmekte ve bu yolla da debi, dola-
scak gidi suyunun bir ksmnn souk dn suyu-
ysyla da boru ap ve pompalar kltlebilmektedir.
na kartrlmas yoluyla salanan scaklk kontrol,

205
Karlatrma Issan Buderus Thermostream Teknolojisi
kriteri
a- Minimum kazan dn suyu scakl snrlamas a- Kazana dnen suyun scakl doal gaz ve LPG
yok. Kazana dn suyu scakl 20C de olabilir.
1- Dn Su- b- Kazandan sirkle etmesi gereken su iin minimum
yu debi snrlamas yok.
Scaklk Kont- c- Dolaysyla nt pompa (dn suyu scakln ve %30unun altnda ise , genellikle kazanda ar lokal
rol: debisini arttrc pompa) gereksinimi yoktur.
3 yollu vana by pass devreleri tam ak durumda ise
kazandan geen suyun debisi sfr olabilir. Buderus
Thermostream kazanlarnda doal sirklasyon oldu-
u iin, sirkle eden suyun debisi sfr olduunda so-
run olmaz.
2- Verim Verim : %96,5
a- Thermostream kazanlarn zel dilim konstrksiyo-
nu sayesinde s transferi maksimum seviyededir.
b- Baca gaz scaklklar hem tam ykte hem de ks-
mi ykte daha dktr.
c- Kazan iinde yer alan zel baca gaz ynlendirici-
leri sayesinde s transferi daha iyi gerekleir.
d- Buderus kazan dilimlerinin d blmelerinden en
dk scaklktaki su dolatrlr ve bu sayede (m-
kemmel s yaltm ile birlikte) s kayplar en aza in-
3- Yakt Tke- dirilmitir.
timi e- ok kazanl sistemlerde ise ; iki yollu motorlu vana
kullanarak ; almayan kazanlardan scak su dola-
m nlenir ve bu kazanlarn durma kayplar olumaz.
f- Blge stmasnda ise , 90/30C sistemler kullanla-
rak pompa kapasiteleri te bire kadar azaltlabilir.
Pompalama enerjisinden byk lde ekonomi sa-
lanabilir.
g- Verim %96,5 deerine kar ve en az yakt ile ide-
al snma gerekleir.
h- Dn suyu scaklnn dk olabilmesi , yllk
verimin en yksek oranda gereklemesini salar.
4-lk Yatrm a- nt pompa gerekmedii iin , ilk yatrm maliyeti
Maliyeti: grnen maliyetin altndadr.
b- Byk bina ve blge stmasnda kullanm artlar-
na bal olarak 90/55 , 90/40 ve hatta 90/30 sistemler
seilerek, boru aplar , fittings aplar , s izolasyon-
lar , galeri maliyetleri ok azaltlabilir.
a- ok kazanl sistemlerde tesisatta her kazann k-
5-oklu Kazan na bir adet iki yollu vana konularak sistem zle-
Sistemleri: bilmektedir.
b- Denge deposu gerekmez. Projelendirme kolayla-
r, hata riski azalr,
c- Kazan dairesinde yer kayb en aza iner.
Tablo 5.21/ ISISAN BUDERUS THERMOSTREAM DKM KAZANLAR LE KLASK DKM KAZANLARIN
KARILATIRMASI
206
Klasik Kazan Sistemleri
de 55C altnda ise youma olabilir. Kazan mr k-
salr, brlr arzalar oluabilir.
b- Kazana dnen suyun debisi toplam debinin
snmalar olur , termal oklar oluur , kazan mr k-
salr.
c- zm nt pompa ve aksesuarlarn kullanmaktr.
Bu da ilk yatrm maliyetini artrr. lave alan gerekir ve
iletmede srekli ilave enerji tketimi (pompa) oluur.
Kazan marka ve modeline gre deiir.
Klasik kazanlarda dn suyu ile baca gaznn tema-
s salanmaz, ilerinde zel baca gaz ynlendirici-le-
ri de bulunmadndan verim deerleri daha dktr.
Verim deeri kazann tipine, markasna ve kalitesine
bal olarak deiir.
Minimum kazan suyu scakl ve minimum debi snr-
lamalar olduu iin ; nt pompa kullanm gereklidir.
a- nt pompa ve ekipmanlarnn toplam kurulu ma-
liyeti .
nt pompa............................................ 1 Ad.
Yedek pompa (istenirse) ....................... 1 Ad.
nt pompa kontrol modl ................ 1 Tk.
(Kontrol paneline ilave edilir)
Kapatma vanalar ................................. 2 Ad.
ekvalf ................................................ 1 Ad.
Boru ve fittings ................................... 1 Tk.
Borular ve vanalarn s izolasyonu ..... 1 Tk.
Boru , fittings , vana vs. montaj iilii. 1 Tk.
Elektrik tablosu ve donanm ................ 1 Tk.
Elektrik Tesisat .................................... 1 Tk.
b- nt pompa , kazan kullanld srece elektrik t-
ketecektir. Srekli iletme maliyeti oluacaktr.
c- Blge stmas ilk yatrm maliyetleri de 90/70C sis-
tem kullanlaca iin daha fazladr.
a- ok kazanl sistemlerde, her kazan iin en az bir -
k pompas ve vana- ek valf gurubu gereklidir.
b- Bir adet denge kab imal ve monte edilir.
c- Ayrca bu pompalarn elektrik sarfiyat iletme mali-
yetine eklenecektir.
d- Biraz daha byk kazan dairesi alanna ihtiya var-
dr.
Karlatrma Issan Buderus Thermostream Teknolojisi
kriteri
d- zellikle blge stmasnda ve ok zonlu sistemler-
5-oklu Kazan de tek kollektr tesisatnn yaplmasna olanak salar,
Sistemleri: ilk yatrm ve iletme maliyetlerini ok ciddi lde
azaltr.
6-letme Mali- Standart giderler haricinde ek maliyet yoktur.
yeti ve Elektrik
Sarfiyat:
Not : (Mstakil konutlarda elektrik sarfiyatnn ortalama %10-%15i , apartmanlarda ise %5-%8i sirklas-
yon pompalar tarafndan tketilir.)
7-Servis Bakm a- nt pompa kullanlmadndan arza riski ok da-
Skl ve Ko- ha azdr.
layl-Arza b- Servis ihtiyac daha azdr.
Riski: c- letme emniyeti tam olarak salanmtr.
d- letmenin nt ve aksesuarlar nedeniyle kesinti-
ye uramas ihtimali yoktur.
a- Buderus kazanlarda GL 180 M zel
alaml esnek dkme demir kullanlmakta-dr.
8- Dkm Ka- b- Bu alam kr dkm (GG-25)e gre %40 daha
litesi esnek olup, termal gerilmelere ok dayankldr.
c- Dkm st yzeyi korozyon nleyici koruyucu ka-
buk (barrier skin) ile kapldr.
d- ok uzun yllar kullanmak zere imal edilmitir.
Buderus kazanlarn mr normal koullarda 30 yldan
fazladr. Hatta 66 yl kullanlm ve halen salam ola-
rak duran Buderus kazan dilimleri Issan showro-
omlarda grlebilir. Buderus kazanlarn ok uzun
mrl olmalarnn nemli nedeni vardr.
a- GL-180 M zel alam esnek dkm.
9-mr: b- Dkm ilemi sonunda oluan korozyona direnli
kabuk
c- Kazan Konstrksiyonu : Buderus kazanlarn etiket
deerleri , o kazann verebilecei en yksek kapasite
deeri deildir. Etiket deeri : yakt sarfiyat , kazan
mr ve kazan bedelinin optimum olaca deerde
seilir. Buderus kazanlardan etiket deerinin ok ze-
rindeki kapasiteleri almak mmkndr. Bunun kant
ise Buderus kazanlarn dk gaz taraf direnleridir.
10-Kapasite Buderus dkme dilimli kazanlarda ayn seri kazanla-
Aral: rn en byk / en kk kapasite oran iki veya altn- gre deiir. Gaz taraf direnleri ok artar , mr k-
dadr. Kazanlar zorlanarak seilmez.
Thermostream kazanlarn zel dilim konstrksiyonla-
r sayesinde su hacmi azaltlmtr ve daha souk
olan su d taraftadr. Bu ekilde brlr sustuunda
kazan gvdesinden ortama yaylan s (kazan durma
kayb) en aza indirilmitir.
Kazan scakl , Logamatic panel sayesinde yln
11-Kazan Dur- %75inden fazla srede 20-50C aralnda olacan-
ma Kayplar: dan, kayplar en aza iner.
Panel optimizasyon zellii sayesinde kazan ama -
kapatma saatlerini en optimum ekilde belirler.
Atk s kullanm boyler stmasnda da kullanlmakta-
dr.
12- Baca a- Baca gaz scaklklar daha dktr.
Tablo 5.21/ ISISAN BUDERUS THERMOSTREAM DKM KAZANLAR LE KLASK DKM KAZANLARIN
KARILATIRMASI (Devam)
Klasik Kazan Sistemleri
e- Daha fazla sayda pompa kullanld iin servis -
bakm skl ve iletme maliyeti daha fazladr.
nt pompann elektrik tketimi ve servis giderleri i-
letme maliyetini arttrr.
a- nt pompa kullanlmadndan arza riski ok da-
ha azdr.
b- Servis ihtiyac daha azdr.
c- letme emniyeti tam olarak salanmtr.
d- letmenin nt ve aksesuarlar nedeniyle kesintiye
uramas ihtimali yoktur.
a- Klasik dkm kazanlar , kr dkm (GG25) den
imal edilirler.
b- GG-25 termal oklara ok dayankl deildir ve k-
rlgandr. Kolay atlar.
c- Korozyona direnci daha az olan bir malzemedir.
mr, kazan konstrksiyonuna ve imalat kalitesine
bal olarak deimektedir.
a- Kazan iletme artlar nt pompa v.b. elemanlarla
doru kontrol edilmezse veya bu elemanlarda arza
oluursa, yamulma dilim atla gibi riskler oluur;
mr daha da ksalr.
b- Kr dkm (GG-25) malzemenin termal oklara ve
korozyona direnci daha az olduu iin mr daha k-
sadr.
c- Gaz taraf direnci daha yksektir. Bir dkm kaza-
nn gaz taraf direnci yksek ise , kazan zorlanarak
seilmi , yakt sarfiyat daha fazla , mr daha ksa
ve ses daha fazla olacak demektir.
En byk / en kk kapasite oran marka ve modele
salr , ses ve yakt sarfiyat artar.
Kazan durma kayplar kazan marka ve modeline ba-
l olarak genelde daha yksektir.
a- Baca gaz scaklklar daha yksektir.
207
Karlatrma Issan Buderus Ecostream elik Kazanlar
Kriteri
1-Dn Suyu a- Minimum kazan dn suyu scakl snrlamas a- Kazana dnen suyun scakl doal gaz ve LPG
Scaklk Kont- yok. Kazana dn suyu scakl 20C de olabilir.
rol: b- Kazandan sirkle etmesi gereken su iin minimum
debi snrlamas yok.
c- Dolaysyla nt pompa (dn suyu scakln ve
debisini arttrc pompa) gereksinimi yoktur.
3 yollu vana by pass devreleri tam ak durumda ise
kazandan geen suyun debisi sfr olabilir. Buderus
Thermostream kazanlarda doal sirklasyon olduu
iin, sirkle eden suyun debisi sfr olduunda sorun
olmaz.
2- Verim Verim : %96
a- Thermostream kazanlarn zel yaps sayesinde
3-Yakt Tketi- s transferi maksimum seviyededir.
mi b- Baca gaz scaklklar hem tam ykte hem de ks-
mi ykte daha dktr.
c- Kazan iinde yer alan zel 3 katmanl Kompozit
borular (2 boru arasnda metal erit ve hava bo-
luu) ve borular iinde bulunan paslanmaz elik
trblatrler sayesinde s transferi daha iyi ger-
ekleir.
d- Kompozit borularn st tarafnda yer alan su yn-
lendirme plakas evresinde en dk scaklktaki
su dolatrlr ve bu sayede (mkemmel s yaltm
ile birlikte) s kayplar en aza indirilir.
e- ok kazanl sistemlerde ise ; almayan kazanlar-
dan scak su dolatrlmaz ve bu kazanlarn durma
kayplar olumaz.
f- Blge stmasnda ise , 90/30C sistemler kullanla-
rak pompa kapasiteleri te bire kadar azaltlabilir.
Pompalama enerjisinden byk lde ekonomi
salanabilir.
g- Verim %96 deerine kar ve en az yakt ile ideal
snma gerekleir.
h- Dn suyu scaklnn dk olabilmesi , yllk
verimin en yksek oranda gereklemesini salar.
4-lk Yatrm a- nt pompa gerekmedii iin , ilk yatrm maliyeti
Maliyeti: grnen maliyetin altndadr.
b- Blge stmasnda kullanma artlarna bal olarak
90/55 , 90/40 ve hatta 90/30C sistemler seilerek
, boru aplar , fittings aplar , s izolasyonlar ,
galeri maliyetleri ok azaltlabilir.
5-oklu Ka- a- ok kazanl sistemlerde tesisatta her kazann k-
zan Sistemle- na bir adet iki yollu vana konularak sistem z-
ri: lebilmektedir.
b- Denge deposu gerekmez. Projelendirme kolayla-
r, hata riski azalr,
Tablo 5.22/ ISISAN BUDERUS ECOSTREAM ELK KAZANLAR LE KLASK KAZANLARIN KAR-
ILATIRILMASI
208
Klasik elik Kazan Sistemleri
de 55C altnda ise youma olabilir. Kazan mr
ksalr , brlr arzalar oluabilir.
b- Kazana dnen suyun debisi toplam debinin
%30unun altnda ise , genellikle kazanda ar lo-
kal snmalar olur , termal oklar oluur , kazan m-
r ksalr.
c- zm nt pompa ve aksesuarlarn kullanmaktr.
Bu da ilk yatrm maliyetini artrr. lave alan gerekir
ve iletmede srekli ilave enerji tketimi (pompa)
oluur.
Kazan marka ve modeline gre deiir.
Klasik kazanlarda dn suyu ile baca gaznn tema-
s salanmaz, ilerinde zel baca gaz ynlendirici-
leri de bulunmadndan verim deerleri daha d-
ktr. Verim deeri kazann tipine, markasna ve
kalitesine bal olarak deiir.
Minimum kazan suyu scakl ve minimum debi snr-
lamalar olduu iin ; nt pompa kullanm gereklidir.
a- nt pompa ve ekipmanlarnn toplam kurulu ma-
liyeti .
nt pompa.......................................... 1 Ad.
Yedek pompa (istenirse) ....................... 1 Ad.
nt pompa kontrol modl ................. 1 Tk.
(Kontrol paneline ilave edilir)
Kapatma vanalar .................................. 2 Ad.
ekvalf .................................................. 1 Ad.
Boru ve fittings ..................................... 1 Tk.
Borular ve vanalarn s izolasyonu ...... 1 Tk.
Boru , fittings , vana vs. montaj iilii1 Tk.
Elektrik tablosu ve donanm ................ 1 Tk.
Elektrik Tesisat .................................... 1 Tk.
b- nt pompa , kazan kullanld srece elektrik t-
ketecektir. Srekli iletme maliyeti oluacaktr.
c- Blge stmas ilk yatrm maliyetleri de 90/70C sis-
tem kullanlaca iin daha fazladr.
a- ok kazanl sistemlerde, her kazan iin en az bir -
k pompas ve vana- ek valf gurubu gereklidir.
b- Bir adet denge kab imal ve monte edilir.
c- Ayrca bu pompalarn elektrik sarfiyat iletme mali-
yetine eklenecektir.
Karlatrma Issan Buderus Ecostream elik Kazanlar
Kriteri
5-oklu Ka- c- Kazan dairesinde yer kayb en aza iner.
zan Sistemle- d- zellikle blge stmasnda ve ok zonlu sistemler-
ri: de tek kollektr tesisatnn yaplmasna olanak
salar, ilk yatrm ve iletme maliyetlerini ok ciddi
lde azaltr.
6-letme Mali- Standart giderler haricinde ek maliyet yoktur.
yeti ve
Elektrik Sarfi-
yat:
7-Servis Ba- a- nt pompa kullanlmadndan arza riski ok da-
km Skl ve ha azdr.
Kolayl - Ar- b- Servis ihtiyac daha azdr.
za Riski: c- letme emniyeti tam olarak salanmtr.
d- letmenin nt ve aksesuarlar nedeniyle kesinti-
ye uramas ihtimali yoktur.
e- Kazan kapa saa ve sola alabilir.
8-mr: Buderus kazanlarn mr normal koullarda 20 yldan
fazladr. Buderus kazanlarn ok uzun mrl olmala-
rnn iki nemli nedeni vardr.
a- Yanma odas yksek kaliteli kazan eliinden imal
edilmitir.
b- Kazan Konstrksiyonu : Buderus kazanlarn etiket
deerleri , o kazann verebilecei en yksek kapasite
deeri deildir. Etiket deeri : yakt sarfiyat , kazan
mr ve kazan bedelinin optimum olaca deerde
seilir. Buderus kazanlardan etiket deerinin ok ze-
rindeki kapasiteleri almak mmkndr. Bunun kant
ise Buderus kazanlarn dk gaz taraf direnleridir.
9-Kapasite SE serisi Thermostream elik kazanlarda 1600 kW
Aral: (1.400.000 kcal/h), S 825 serisi elik kazanlarda ise
9300 kW (8.000.000 kcal/h) kapasitede kazan bulun-
maktadr.
10-Kazan Dur- Thermostream kazanlarn zel yaplar sayesinde su
ma Kayplar: hacmi azaltlmtr ve daha souk olan su d tarafta-
dr. Bu ekilde brlr sustuunda kazan gvdesinden
ortama yaylan s (kazan durma kayb) en aza indiril-
mitir.
Kazan scakl , Logamatic panel sayesinde yln
%75inden fazla srede 20-50C aralnda olacan-
dan, kayplar en aza iner.
Panel optimizasyon zellii sayesinde kazan ama -
kapatma saatlerini en optimum ekilde belirler.
Atk s kullanm boyler stmasnda da kullanlmakta-
dr.
a- Baca gaz scaklklar daha dktr.
11-Baca b- Baca mr daha fazladr.
12-Nakliye- a- Kompakt yaps sayesinde tama ve yerletirme
Montaj kolaydr.
b- Basit ve hzl montaj (tm balantlar montaja ha-
zr) imkan salar.
Tablo 5.22/ ISISAN BUDERUS ECOSTREAM ELK KAZANLAR LE KLASK KAZANLARIN KAR-
ILATIRILMASI (Devam)
Klasik elik Kazan Sistemleri
d- Biraz daha byk kazan dairesi alanna ihtiya var-
dr.
e- Daha fazla sayda pompa kullanld iin servis -
bakm skl ve iletme maliyeti daha fazladr.
nt pompann elektrik tketimi ve servis giderleri i-
letme maliyetini arttrr.
(Mstakil konutlarda elektrik sarfiyatnn ortalama
%10-%15i , apartmanlarda ise %5-%8i sirklas-
yon pompalar tarafndan tketilir.) nt pompa
elektrik sarfiyat buradan da grlecei gibi azmsa-
namaz deerlerdedir.
a- nt pompann arza yapma riski ok az da olsa
vardr.
b- Bu durumda hem pompa iin servis ihtiyac artar
hem de kazan riske girer.
c- Kazanlarda eer kazana souk su dnerse; kazan-
da termal gerilmeler ve kondanzasyon oluabilir. Bu
hem iletmeyi kesintiye sokarak konforsuzluk yara-
tabilir , servis giderlerini artrabilir ve yksek tamirat
masraflarna yol aabilir.
d- elik kazanlarda youma nedeniyle kazan borula-
rnn delinmesi ok sk rastlanan bir durumdur. Kimi
zamanlarda kazann deitirilmesi bile gerekir.
mr, kazan konstrksiyonuna ve imalat kalitesine
bal olarak deimektedir.
a- Kazan iletme artlar nt pompa v.b. elemanlarla
doru kontrol edilmezse veya bu elemanlarda arza
oluursa, delinme gibi riskler oluur; mr daha da k-
salr.
b- Kalitesiz elik malzemenin termal oklara ve ko-
rozyona direnci daha az olduu iin mr daha ksa-
dr.
Marka ve modele gre deiir.
Kazan durma kayplar kazan marka ve modeline ba-
l olarak genelde daha yksektir.
a- Baca gaz scaklklar daha yksektir. Dolaysyla baca
daha ksa srede zarar grebilir.
b- yi yaltlmam ve bina iinden geen bacalar , yaz ay-
larnda ortam scakln ok artrarak , konforu bozabilir.
Marka ve modele gre deiir.
209
Hem ilk yatrm, hem de iletme maliyeti asndan Alman Buhar Kazanlar artnamesi TRD 702nin ta-
nemli kazanlar bu sayede sz konusu olabilmekte- nmlad en st snr olan maksimum iletme basn-
dir. rnek vermek gerekirse, boyler, radyatrl st- cnn 2 kat ile test edilmesidir. Bu yntem ile hem
ma ve yerden stma devreleri bulunan tek kollektr- kazanlarn dayanm garanti altna alnmakta, hem de
l bir tesisatta, kazandan 90Cde kan gidi suyu, kaynakl imalat sonrasnda elik malzemede bulunan
boyler devresinde 70Cye dmekte, radyatrl st- artk gerilmeler azaltlmaktadr.
ma devresinde 75/60Cde almakta ve son olarak Buderus S815 Serisi elik kazanlar, su soutmal ar-
da yerden stma tesisatnda 55/45C alarak, kaza- ka duman sandyla birlikte artan s gei yzeyle-
na yaklak 45-47C seviyelerinde dnebilmektedir. ri ve yksek sl kapasitelerine karn, olduka dk
Gei mevsiminde scaklklarn daha da decei d- boyutlara sahip cihazlardr. 9300 kW kazan bile,
nlrse, kazan dnen suyun scakl 40C ve alt- 5570 mm uzunlua ve 2400 mm genilie sahiptir
na bile inebilmektedir. te byle bir tesisatta bile su- (bir konteynere sabilir). Bylece zellikle yksek
yun kazana herhangi bir ekilde n stma yapmadan kapasitelerde nemli bir sorun tekil eden nakliye ve
girebilmesi ancak Ecostream kazanlarla mmkn yerleim, S815 Serisi ile problem olmaktan kmak-
olabilmektedir. tadr. Kazanlarn bu kompakt yaps ve dolaysyla
elde edilen dk arlklar, kazan dairesinin tasar-
5.1.13.3. Buderus Logano S 815 Serisi Yksek Ka-
m asndan projeci ve uygulaycya nemli avantaj-
pasiteli elik Kazanlar
lar sunmaktadr (Bkz. Blm 9).
Buderusun yeni yksek kapasiteli elik kazan serisi
S815 Serisi kazanlarda, duman borusu says yksek
S815, salad geni kullanm alan ile ne kan bir
tutularak s transfer yzeyi arttrlm ve bylece de
tiptir. S815 Serisinin en nemli zellikleri kompakt
trblatr kullanmna ihtiya kalmamtr. Bylece
yaps ve deiik ihtiyalar karlayabilen esnek
kazanlarn temizlik ve bakmnda, trblatrlerin tek
konstrksiyonudur.
tek sklmesi ve ilem sonunda yeniden yerletirilme-
Buderus S815 Serisi kazanlar standart olarak 1000 si gibi uzun ve zahmetli bir ilem sz konusu olma-
kW (860.000 kcal/h) ile 9300 kW (8.000.000 kcal/h) maktadr. zellikle yksek kapasitelerde ska karla-
arasnda sunulmakta, ihtiyaca gre ise bu kapasite lan sv yakt kullanmnda, kullanclar tarafndan
aral 650 kW (560.000 kcal/h) ile 19200 kW duman borularnn tkanmas riskine kar devreye al-
(16.512.000 kcal/h) snrlarna kadar genilemektedir. ma aamasnda kazandan sklen ve bylece kazann
Benzer bir ekilde kazann iletme basnlar stan- etiket deerlerinde kapasite ve verime ulamasna izin
dart olarak 6 ve 10 bar olabilirken, ihtiya halinde 13 vermeyen trblatrler, bu kazanda bulunmamaktadr.
ve 16 bar iletme basncna sahip versiyonlar da bu- Kazanlarda su hacminin benzerlerine gre daha az ol-
lunmaktadr. mas nedeniyle, kazann kumandalara tepkisi ok hzl
Tam geili yapya sahip olan S815 Serisi elik olabilmekte, kazann ilk hareketi ok ksa srede ger-
kazanlar, silindirik yanma odas ve bunun evresinde ekleebilmektedir (ortalama 7 ile 15 dak. arasnda).
tam simetrik olarak yerlemi bulunan ift sral, k- 9300 kW kazanda bile bulunan su 8000 ltyi geme-
k apl ikinci gei duman borular ile, tek sral, mektedir.
byk apl nc gei duman borularndan olu- Buderus S815 Serisi kazanlarda, dn suyu kazana
an gaz taraf ve bunlarn evresi ve aralarn doldu- bir enjektr ile girer. Bu srada byk bir hzla kazann
ran su hacminden oluur. n tarafna ynlenen dn suyu, ortaya kan vakum
Kazan konstrksiyonunda ilgi ekici nemli bir fark- etkisi ile scak gidi suyunun bir ksmnn bu blgeye
llk, kazanda sadece n aynann bulunmas, tama- ekilmesiyle scak su ile kararak, daha duman boru-
miyle su ile dolu olan ve bylece s transfer yzeyi- lar ile temas etmeden n stlmaya tabi tutulur. Bu
nin bir paras olan arka duman sandnn herhangi zellii sayesinde, S815 Serisi kazanlarn minimum
bir yere mesnetlenmemi durumda olmasdr. Kaza- dn suyu scakl 50Cdir. Sadece bu artn yerine
nn tam simetrik yaps ile artan gerilme (basn) da- getirilmesi ile kazanda herhangi bir youma riski bu-
yanm, kazann basn gvdesinin bir taraftan sabit, lunmaz.
bir taraftan da kayar mesnetli bir davrana sahip ol- Kazann standart alma aral olan 40 K (zel ih-
mas anlamna gelen bu durum ile iyice artmaktadr. tiyalar iin S815 Sersi kazanlarn 50 Ke uygun
Kazann basn dayanm asndan dier bir nemli versiyonlar bulunmaktadr.) gz nnde bulunursa,
noktas ise, kazanlarn, test basnlarn, maksimum S815 kazanlar ile 90/50C eklinde bir iletme so-
iletme basncnn 1.5 kat ve zeri olarak tarif eden runsuz olarak salanabilmektedir.

210
Bu avantaj proje aamasnda kullanlrsa, sistemde
kk debiler ve dolaysyla kk apl borular ve zellikle elik kazanlar ile ok byk kapasitelere
kk pompalar kullanlabilir. Bu da ilk yatrm ve i-
letme maliyeti asndan nemli bir tasarruf anlamna
gelir. ekil 5.23 a,b,c ve dde S815 elik Kazan tesi-
sat anm emas rnekleri verilmitir.
S815 Serisi kazanlarn, tm yan ve arka cidar tama-
men su ile evrili durumda olduundan dolay kazann
cidar scakl, bulunduu ortamn sadece 1-2 K ze-
rindedir; bundan dolay kazann nm kayplar son
derece dk seviyededir. Bunun yansra kazann 100
mm kalnlndaki ta yn izolasyonu ve bunun ze-
rindeki 0.6 mm kalnlndaki alminyum kaplamas
nm kayplarn minimize etmektedir.
Kompakt yaps ile s kaybnn gerekleecei yzey
toplam olduka kk olan ve yukarda tarif edildii
gibi nm kayplar da %0,3n altnda gerekleen
S815 Serisi elik kazanlarda, geili ve benzerleri-
ne gre %10-15 seviyelerinde daha byk olan s
transfer yzeyi sayesinde, yksek norm kullanma ve-
rimlerine ulamak mmkn olmaktadr. Bu seriye ait
kazanlarda, kazann tm almasn kapsayan (brlr
alma zaman ve bekleme zaman dahil) norm kul-
lanma verimi %95in stne kmaktadr.
Bu serideki kazanlarda, sl kapasite ve basn asn-
dan sahip olunan esneklik, benzer ekilde kazan yap-
snda da bulunmaktadr. Kazann alma kapasitesine
uygun olarak kazan gidi ve k flanlar farkl ap-
larda seilebilir; ayn kazan farkl aplara sahip flan-
lara sahip olabilir. Emniyet hatt ap ve says da iste-
e uygun olarak deiebilir (Burada Alman
DampfKVnin, ten fazla sayda emniyet hattna izin
vermedii hatrlatlmaldr.). Su ve gaz taraf tamir-ba-
km aklklarnn bykl, says ve konumu, ta- ve gizli sdan faydalanmann mmkn olduu you-
mamen istee uygun olarak seilebilir.
Brlr ile birlikte alarak, kazann yanma odas ve
tm duman borularna ulama izin veren ift kat izo-
lasyona sahip (ite refrakter malzeme, dta s izolas-
yonu) tek para kazan kapsnn alma yn, istee
bal olarak saa veya sola doru olabilir. Ayn ekil-
de, her zaman 160 cm (ortalama insan gz hizas) yk-
seklikte bulunan kazan kumanda panelinin konumu da
kazann sa veya sol yannda olabilir. Kazanlarda iste-
e bal olarak yrnebilir st platform (bodest), hat-
ta yn seilebilen korkuluk ve merdiven bulunabilir.
5.1.13.4. elik Kazanlarda Is Geri Kazanm Sis-
temleri
statistiklerin 21. yzylda tkeneceini gsterdii fo-
sil yaktlarla alan tm sistemlerde olduu gibi, e-
lik kazanlarda da yakttan maksimum seviyede fayda-
lanmak byk nem tamaktadr.
kmak mmkn olduundan dolay, yakt tketimi de
yksek seviyelerde gerekleeceinden, gereklee-
cek en kk verim art bile, hem iletme maliyeti
asndan, hem zararl madde emisyonu asndan ve
hem de yakt tketimi asndan nemli avantajlar
salayacaktr.
rnek vermek gerekirse, 5.600.000 kcal/h kapasiteli
ve ylda 6.000 saat alan, doal gaz yaktl bir kazan,
%90 verimle alrsa yllk yakt tketimi:
Y= (Q x t) / ( x Hu) = (5.600.000 x 6.000) / (0,90 x
8.250) = 4.525.253 m3 Doal Gaz
olurken, ayn kapasitede ve ayn iletme artlarna sa-
hip, ancak %95 verimle alan baka bir kazann yl-
lk yakt tketimi ise:
Y= (Q x t) / ( x Hu) = (5.600.000 x 6.000) / (0,95 x
8.250) = 4.287.081 m3 Doal Gaz
olarak gereklemektedir. Aradaki yakt tketim fark
238.166 m3 olmaktadr. Doal gazn maliyeti 0,75
DM/m3 olarak kabul edilirse, yllk iletme maliyetin-
den 180.000 DM seviyelerinde bir tasarruf szkonusu
olacaktr.
Bunun yansra, ayn iin 238.166m3 daha az doal gaz
tketilerek gerekletirilmesi de arpc bir sonutur.
Bu nedenle, s geri kazanm sistemleri kullanm gn
getike yaygnlamaktadr. Bugn iin en yaygn ola-
rak kullanlan s geri kazanm sistemleri ekonomizr-
ler ve youma eanjrleridir. Ekonomizrler ile yak-
lak %3-5 seviyelerinde verim art salanabilirken,
dumandaki su buharnn youturulmas yoluyla, alt
sl deer yerine yaktn st sl deerinde almann
ma eanjrlerinde %10u da aabilen verim artna
ulalabilmektedir.
Ekonomizr veya youma eanjr seiminde en
nemli etken yakt tipidir. inde slfr oran ihmal
edilebilecek seviyede olan gaz yaktlarla alan sis-
temlerde, gaz yaktn yanma rnlerinin youmasn-
da eanjr malzemesi asndan herhangi bir tehlike
olumaz. erdii slfr oran %3 aabilen sv ya-
ktlarn yanma rnlerinin youmas ile slfrik asit
oluumu sz konusudur ve bu durumda eanjrler
zarar grr.
Bu nedenle gaz yaktl sistemlerde youma eanjr
kullanmna nem verilmeli, sv yaktlarda ise, siste-
min ekonomik mrnn uzun olabilmesi asndan
youmann olumayaca baca gaz ekonomizrle-
rinin kullanlmas daha uygun olacaktr.
211
212
ekil 5.23 a/ LOGAMATIC 4000 PANELL, S 815 ELK KAZAN TESSAT AINIM EMASI
 ekil 5.23 b/ LOGAMATIC 4000 PANELL, S 815 ELK KAZAN DENGE KAPLI TESSAT AINIM EMASI

213
214
ekil 5.23 c/ LOGAMATIC 4000 PANELL, K S 815 ELK KAZAN DENGE KAPLI TESSAT AINIM EMASI
 ekil 5.23 d/ LOGAMATIC 4000 PANELL S815 K KAZANLI, HDROLK OLARAK DENGELENM ALTERNATF SSTEM

215
216
ekil 5.23e / LOGAMATIC 4000 PANELL, S 815, SB 815 K ELK KAZANLI TESSAT AINIM EMASI
 ekil 5.23 f/ LOGAMATIC 4000 PANELL, K S 815VE BR SB815 ELK KAZANLI TESSAT AINIM EMASI

217
Ekonomizrler ve youma eanjrleri genelde pas- mmkn olabilmektedir.
lanmaz elik malzemeden retilirler. Paslanmaz e- Ayrca kazann youma eanjr ile birlikte tasar-
lik malzemede meydana gelen kondensin pH derece- lanmas ve retim sonras testlere tabi tutulmas, ka-
si, kondensin nlem alnmakszn gidere gnderilme- zan gvenilirliini arttran bir faktrdr.
sine izin vermeyen mertebelerdedir. Bu nedenle, pas-
Buderus SB815 Serisi elik kazanlar, deien ihti-
lanmaz elik nitelerin kondens klarnda bir nt-
yalara gre birden fazla sayda entegre youma
ralizasyon cihaz kullanm gereklidir.
eanjrne sahip olabilmektedir. stee gre drt
Her iki s geri kazanm sistemi de farkl ekillerde eanjre kadar entegre kazan kullanmak mmkn-
uygulanabilmektedir. Ekonomizrler ve youma dr. Uygulamada drt eanjrl bir kazann baca ga-
eanjrleri ounlukla kazann baca k zerine z k scakl 50Cnin altnda gerekleirken, ve-
harici bir sistem olarak akuple edilmektedir. Bude- rim %108 mertebesine kadar kmaktadr.
rusun ise kk ve byk kapasiteli elik kazanla-
rnda kendinden youmal kazanlar bulunmaktadr. 5.1.14. Youmal Scak Su Kazanlar
Youmal tip kazanlarda baca gazlar iindeki su
5.1.13.5. Buderus Logano plus SB815 Serisi En-
buharnn youturulmas sonucu yanma rnlerinin
tegre Youma Eanjrl elik Kazanlar
(baca gazlar) gizli ssndan da (youma ss) ks-
Buderus SB815 Serisi elik kazanlar, S815 elik ka- men yararlanlabilmektedir. Bu nedenle yaktn alt
zanlar ile ayn kazan gvdesine sahip, ancak gaz ta- sl deerine gre tanmlanan klasik verim, bu kazan-
rafnda, hidrolik olarak kazandan ayr giri ve k larda %100n zerinde olabilmektedir. Buna gre
flanlarna sahip entegre bir youma eanjr ie- teorik olarak elde edilebilecek ideal maksimum ve-
ren cihazlardr. Alternatif tesisat rnei ekil 5.23e rim deeri, yaktn st ve alt sl deerleri arasndaki
ve 5.23fde verilmitir. oranla belirlidir. rnein 1 m3 propan yand zaman
S815 Serisi ile benzer olarak kompakt yaps, dk duyulur s olarak (alt sl deeri ) 25,88 kWh s a-
su hacmi ve gerek sl kapasite ve basn olarak, ge- a kar. Teorik olarak bu snn tamamn suya gei-
rekse de konstrktif olarak farkl ihtiyalar karla- rebilen bir kazanda verim %100 olacaktr. Ancak du-
yabilen SB815 Serisi kazanlar, %106ya kadar ka- man gazlar iindeki suyu da youturmak mmkn
bilen verimlere ulaabilmektedir. Burada youma- olursa, bu durumda, 1m3 yakttan gizli s art duyu-
nn sadece brlr alrken gerekleebilecei gz lur s toplam olarak 28.11 kWh elde edilebilir ki, bu
nnde bulundurularak, kazann norm kullanma ve- yaktn st sl deeridir. Klasik verim tarifine gre,
rimindeki artn biraz daha az olaca unutulmama- tam youma yaplabilmesi halinde, byle bir kaza-
ldr. nn verimi teorik olarak 28.11/25.88 = %109 deeri-
Ancak brlr alrken salanan yksek verim, ne ulaabilecektir.
zellikle yksek kapasitelerde ok byk nem ka- Buradan da anlalaca gibi, youmal kazanlarda
zanmaktadr. ulalabilecek maksimum verim deerleri yakt cin-
SB815 Serisi kazanlarn, harici eanjrl veya eko- sine baldr. Yakt cinsine gre youmal kazanlar-
nomizrl sistemlere gre nemli avantajlarndan bi- da ulalabilecek maksimum verim deerleri Tablo
ri, kazan boyutlarnn kompakt kalabilmesidir. rnek 5.24de verilmitir.
olarak 4.115 mm uzunluundaki S815-3700 kazana Ayn tabloda teorik bir yanma sonucunda oluan du-
harici bir ekonomizr balanmas durumunda, br- man gazlar iindeki su buharnn youma scaklk-
lrden, baca balantsna kadar olan mesafe yaklak lar da verilmitir. Grld gibi youma scaklk-
olarak 1.500 mm artmakta ve kazan sisteminin uzun- lar yakt cinsine baldr. Youmal kazanlarda du-
luu 5,6 mye ulamaktadr. Ancak ayn kapasitede- man iindeki su buharnn youturabilmek iin gaz-
ki SB815-3700 kazan, kazan gvdesine entegre olan larn temas ettikleri yzeylerin scaklklar, bu yo-
youma eanjr ile birlikte toplam 4.525 mm uma scakl deerinin altnda olmaldr. Aksi hal-
uzunlua sahiptir. de bir youma olmaz. rnein 90/70C alan bir
Ayn rnei S815ten farkl olarak benzer baka bir scak su kazan youmal bir kazan olarak altr-
elik kazan ile dnnce, kazan uzunluu 6,5 myi lamaz.
aarken, yksek verime sahip SB815 Serisi elik ka- Byle bir kazan, ancak ksmi yklerde, kazan su d-
zann uzunluu halen 4.525 mmdir. Bylece hem n scakl youma scaklnn (rnein doal
yksek verime, hem de boyut ve arlk ile nakliye gaz iin 56C) altna dtnde, youmal olarak
ve yerleim kolaylklarna sahip bir kazan kullanm almaya balayabilecektir.

218
 Kullanma sl verimi

Verimin Seyir ekli

Emisyonlar
Relatif Yk (%)
Modlasyon Blgesi

ekil 5.26/ BYK BR MODLASYON

Tablo 5.24/ ETL YAKITLARIN ST ISIL BLGES NEDEN NEMLDR?
DEER/ALT ISIL DEER ORANI
O halde youmal tip kazanlarn etkin bir biimde
kullanlabilmesi iin, su scaklklar youma scak-
lklarnn (i scaklklar) ok daha altnda olmal-
dr. Buna yardmc olabilmek iin s gei yzeyleri
ters akl olarak dzenlenir. Duman gazlar en souk
olduklar yerde en souk su ile karlar. Bylece
mevcut artlar iinde en fazla youmann olmas
salanr.

5.1.14.1. Sistem Tasarm

Is gei yzeylerinde i noktas altna inebilmek
iin sistem tasarmnda mmkn olduunca dk
kazan dn suyu scaklklar hedeflenmelidir. Bu-
nun yannda stma su devrelerinin hidrolik olarak iyi
dengelenmesi ve btn devrelerde eit souma elde

ekil 5.27/ BACA GAZININ SICAKLIININ

YKE BALILII

ekil 5.28/ KONDENSASYON KATSAYISININ

YKE BALILII
ekil 5.25/ GN NDEK ORTALAMA DI
HAVA SICAKLIININ TEKRARLANMA
DAILIMI

219

ekil 5.29/ SU BUHARI NOKTASI
SICAKLII
ekil 5.30/ DEVR SAYISI KONTROLL FANIN
EKT G bir stma gc suya aktarlmaktadr. Tek kademeli
ekil 5.31/ FARKLI SSTEMLERDEK FANLARIN
ELEKTRK SARFYATI
edilmesi dier bir ana hedeftir. Almanyadaki yeni
ynetmeliklerde radyatrl sistemlerde optimum sis-
220
tem dizayn scakl 55/45C olarak verilmektedir.
Bu yeni ynetmeliklerde ama duman gazlarnn st
sl deerinden yararlanmak olduu kadar, ayn za-
manda konforlu bir stma salamaktr. Yine Alman-
yadaki ynetmeliklere gre uygun radyatrl sistem
dizayn scakl 70/50C olarak tarif edilmektedir.
Bu durumda maliyet fayda ilikisi optimum deer-
dedir. Eski yaplarn modernizasyonunda ve kazan
dnmlerinde yapnn sl yaltm yolu ile su d-
n scaklklarnn drlmesi imkanlar aranmal-
dr. Bylece eski yaplarda mevcut stma tesisatnda
da modern youmal tip kazanlar kullanmak mm-
kn olabilecektir. ekil 5.25de Almanya iin gnlk
ortalama d hava scaklklarnn tekrarlanma dal-
m verilmitir. Gznne alnan yerdeki d hesap s-
cakl -15C deerindedir. ekilden grld gibi,
dizayn scakl veya buna yakn scaklk deerleri
yl iinde ancak birka gn mertebesinde meydana
gelmektedir. Sistemin esas almas ksmi yklerde
olmaktadr. En fazla tekrarlanan gnlk ortalama s-
caklk deerleri +10C mertebelerindedir. Ksmi
yklerde alma halinde, d scakla ve stma e-
risinin ayarna gre, stma gidi suyu scakl ve
buna bal olarak dn suyu scakl daha dk
olmaktadr. Bu durumda, tam ykteki kazan dn
suyu scakl su buhar i noktas scaklndan da-
ha yksek olan, 75/60 C (hatta 90/70 C) scak sulu
sistemlerde de ksmi yklerde youmal kazanlar-
dan yararlanmak mmkn olmaktadr.
5.1.14.2. Modlasyonlu Brlrler
ekil 5.25de en fazla meydana gelen ksmi yk hal-
lerinin %30-50 yke kar gelen d scaklklarda ol-
duu grlmektedir. Bu durumda ancak bu oranda
brlrl yakma sistemlerinde brlrn devreye gir-
mesi ile, ykten bamsz olarak, tam (%100) gte
s verilir. Bylece ksmi yk hallerinde brlr on/off
olarak alacaktr. Bunun alternatifi olan sistemde
ise, brlr kademesiz olarak %100 gten belirli bir
ksmi yke kadar (rnein %30) gcn deitirebil-
mektedir. Bu tip brlrlere, modlasyonlu brlrler
ad verilmektedir.
Modlasyonlu brlrlerde ksmi yklerde almada
baca scaklklar azalmakta ve s gei yzeylerinde
youma daha fazla olmaktadr. nk ksmi ykler-
de baca gaz ktlesel debisi azalmakta ve gazlar da-
ha fazla souyabilmektedir. Bylece youmal ka-
zanlarda baca gaz scaklnn dk olmas talebi,
modlasyonlu brlr kullanlmas halinde, daha ge-
ni bir alma aralnda karlanabilmektedir. te
yandan yakma gcnn modlasyonu brlr alma
srelerinin olduka uzamas sonucunu dourmakta- lindeki su buharnn youtuu ve sv faza getii
dr. Bu ise almaya balama ve durma srasnda or- scaklk olarak tanmlanmaktadr. Bu youma sra-
taya kan ar emisyonlarn azalmasna neden ol- snda su buharnda bulunan buharlama antalpisi
maktadr. ekil 5.26da modlasyonlu brlrl yo- (gizli s) aa kmaktadr. Yksek bir su buhar i
umal kazanlarda, boyutsuz olarak farkl ykteki noktas scakl st sl deerden faydalanmaya
kullanma sl verimlerinin, d hava scaklnn tek- olumlu ynde etki etmektedir. Daha nce belirtildii
rarlanma dalm ile karlatrlmas gsterilmekte- gibi, youmann olabilmesi iin, sistemin dn su-
dir. Burada grld gibi, en sk grlen yk du- yu scaklnn ve buna bal olarak da kazan stc
rumlarnda (%30-50) kullanma sl verimleri bir yzey scaklklarnn mmkn olduu kadar bu i
maksimumdan gemektedir. Ayn ekil zerinde g- noktas scaklnn altna indirilmesi gerekir. Ancak
rlen bir baka avantaj, emisyonlarla ilgilidir. NOx ve sistem tasarm ve boyutlandrlmas burada snrla-
CO emisyonlar izaf brlr yk ile birlikte azal- malar getirmektedir. Dolays ile i noktas scakl-
maktadr. nn yksek olmas tasarmda ve boyutlandrmada
Baca gazn, s gei yzeylerinde, kazan dn su- rahatlama getirecektir. i noktasna tesir eden iki
yu scaklna ok yakn deerlere kadar soutmann temel faktr vardr.
mmkn olduu ekil 5.27de grlmektedir. Bura- 1. Yakt
dan anlalaca zere, youmal kazanlar, bir taraf- Yakttaki yksek hidrojen oran prensip olarak yksek
tan st sl deerden yararlanma avantaj yaratrken, bir su buhar i noktas olumasna neden olmaktadr.
dier yandan da duyulur sdan en geni lde ya- Buradaki iliki yakttaki hidrojen orannn artmas ile
rarlanma imkan getirmektedir. orantl olarak, baca gazlarndaki hidrojenin oksidas-
Youmann hangi lde gerekletirilebildii ekil yon rn olan su buharnn artmas eklindedir. By-
5.28de verilen kondensasyon katsays ile gsterile- lece baca gaz iindeki su buhar ksmi basnc artar ve
bilir. Kondensasyon katsays, oluan kondensin (yo- bu da ok daha yksek scaklklarda su buharnn yo-
uan su miktar) olumas mmkn olan maksimum uabilmesi imkann getirir.
kondense oran eklinde tarif edilebilir. Buna gre Yani i noktas scakl ykselir. Bu durum ekil
kondensasyon katsays 1 ise baca gaz iindeki b- 5.29de grlen doal gaz yanma rnleri i noktas
tn su buhar youturulabilmitir. rnein doal scaklnn, sv yakt yanma rnleri i noktas s-
gazda, maksimum kondens miktar yaklak olarak caklna gre daha yksek olmasn aklamaktadr.
1.7 litre/m3 deerindedir. Kondensasyon katsays
2. Hava Fazlal
dk kazan dn suyu scaklklarnda ve kazann
dk yklerde almas halinde daha byk deer- Baca gazlar iinde yksek bir su buhar konsantras-
ler alabilmektedir. Youmal kazanlarda ama, baca yonu elde edebilmek iin yanma dk bir hava faz-
gaz iindeki su buharnn mmkn olduunca yo- lalk katsays ile, stokiyometrik blgeye yakn ger-
uturulmas, yani yksek kondensasyon katsaylar- eklemelidir. ekil 5.29da grld gibi, stokiyo-
na ulalmasdr. metrik yanmaya yaklatka, i noktas ykselmek-
te ve daha ekonomik bir yanma salanmaktadr. Sto-
Yukarda anlatlanlar ekil 3.45 ve 3.47de daha iyi
kiyometrik bir yanma pratikte bugnk artlarda
grlmektedir. Klasik olarak on/off brlr kullanlan
mmkn deildir. Ancak gaz yanmasnda %10-20
bir youmal kazanda alma sresinin %42sinde
arasnda bir hava fazlal yeterli olabilmektedir. Ba-
tam youma vardr. %53nde ise ksmi youma
ca gazndaki hava fazlalnn bir ls, baca gazla-
vardr. %5 alma sresinde hi youma yoktur.
r iinde CO2 oran veya bakiye O2 oran olabilmek-
nk bu deerlerde d hava scakl dk olduu
tedir. Modlasyonlu iletmede nemli olan, her yk-
gnlerde kazan suyu scakl youma snrnn da-
te mmkn olduunca dk hava fazll ile al-
ha zerindedir. Ancak youmal kazanda oransal
mak ve su buhar i noktas scakln sabit bir e-
brlr kullanld zaman bu tablo deiir. alma
kilde yksek tutmaktr. Bunun salanabilmesi iin
sresinin %74nde tam youma, %21inde ksmi
yakt ve hava arasndaki orann tm modlasyon bl-
youma meydana gelmekte, %5inde ise youma
gesinde sabit tutulmas gerekir. Bu ilemin teknik -
olmamaktadr.
zm gaz-hava birleik kontrolu sistemi ile gerek-
5.1.14.3. Yksek Su Buhar (i Noktas) Scakl letirilmitir.
st sl deerden faydalanma i noktas scaklnn
deerine ok baldr. i noktas scakl, gaz ha-

221
5.1.14.4. Gaz-Hava Birleik Kontrolu ile D Hava
Kompanzasyonlu letme
Kazann kontrol nitesi d hava scaklna ve st-
ma erisine gre gerekli stma gidi suyu scakln
hesaplamaktadr. Bu gerekli stma gidi suyu scak-
l kontrol nitesi tarafndan brlr kontrol nite-
sine (beynine) bildirilmektedir.
Bu nite gerekli stma gidi suyu scakln, kaza-
nn su scaklk hissedicisi tarafndan llen fiili st-
ma gidi suyu scakl ile karlatrmaktadr. Ge-
rekli ve fiili stma gidi suyu scaklklar arasnda bir
kontrol sapmas olmas durumunda gaz yaktl yo-
umal kazan aada belirtilen ekilde alarak bir
g ayarlamas (modlasyon) yapmaktadr:
1. Kontrol sapmasnn byklne bal olarak,
brlr kontrol nitesi yeni bir fan devir says he-
saplamaktadr.
2. ngrlen fan devir says bir kumanda hatt
zerinden fan motoruna iletilmektedir. Fan, de-
vir saysna bal olarak daha ok veya az yanma
havasn brlre sevk etmektedir. Fan devir say-
sna ve sevk edilen yanma havas miktarna ba-
l olarak fann knda bir statik basn olu-
maktadr.
3. Gaz miktarnn kontrolu ile ilgili giri bykl
olarak fan kndaki sz konusu statik basn
hizmet etmektedir. Bu bir kumanda hatt zerin-
den gaz armatr iindeki bir membrana etki-
mektedir. Membran ise konum deimesi ile br-
lre daha ok veya az gazn akmasn salayan
bir ventil ile irtibatlandrlmtr.
Bu teknik sayesinde btn modlasyon blgesinde
hemen hemen sabit CO2 miktarnn olumas garanti
edilmitir. Bylelikle sabit yksek bir su buhar i
noktas scakl yardmyla optimum youma art-
lar oluturulmutur.
Modlasyonlu yakma sistemlerinde bilinli olarak
salanan uzun brlr alma srelerinde, fan ve
kontrol nitesi ile ilgili enerji sarfiyatnn yakt tara-
fndaki tasarruf etkisini yok edecek boyutlara ulaa-
bilecei dnlebilir. Bu durumda enerji politikas
bakmndan nemli olan byle bir sistemin bilimsel
olarak toplam enerji asndan incelenmesidir. Belir-
tilen sistem zmnde yanma havas girii devir sa-
ys kontrol alternatif akml fan tarafndan gerek-
letirilmektedir. Fann seilen kumandasnda pozitif
olarak dikkati eken husus, motorun ektii gcn
dk devir saysnda azalmasdr. Bu nemlidir,
nk arlkl olarak ksmi ykte allmakta- Kullanlan dn suyu scaklna bal olarak cihaz
dr.(ekil 5.30)
222
ekil 5.31deki karlatrmadan, belirtilen tekniin
toplamda bir dezavantaj yaratmad anlalmaktadr.
Modlasyonlu iletmede, ksmi ykte fann ektii
gcn 1 kademeli ve 2 kademeli iletme tarzna gre
olduka azalmas nedeniyle, elektrik enerjisi bak-
mndan daha fazla bir sarfiyat grlmemektedir. Ge-
lecekte bu gibi sistemlerin ektikleri elektriksel g-
cn daha da azaltlmas sz konusudur.
5.1.15. Youmal Kazan Sistemleri
Bugn iin Buderus Youmal Kazan rn ga-
mnda srekli bir biimde tek kazanda 7 kW gten
1500 kW gce kadar rn bulunmaktadr. rn ga-
mnn glere gre dalm aada verilmitir.
11 - 65 kW Duvar Tipi YK Logamax plus GB 112
50 - 115 kW Yer Tipi YK Logano plus SB 315
145 - 640 kW Yer Tipi YK Logano plus SB 615
169 - 418 kW DSK + Entegre Youmal Eanjr Logano plus GB 434
115 - 260 kW DSK + Harici Youmal Eanjr Logano plus GE 315
240 - 580 kW DSK + Harici Youmal Eanjr Logano plus GE 515
645 - 1150 kW DSK + Harici Youmal Eanjr Logano plus GE 615
230 - 700 kW DSK + Harici Youmal Eanjr Logano plus SE 625
770 - 1500 kW DSK + Harici Youmal Eanjr Logano plus SE 725
1000 - 9300 kW DSK + Entegre Youmal Eanjr Logano plus SB 815
Bu rnleri tek bana veya ayn tip kazandan para-
lel bal bir grup olarak veya bir youmal kazan ile
bir DSK (dk scaklk kazan) birlikte olmak ze-
re kullanmak mmkndr. htiyacn birden fazla ka-
zanla karlanmasnda belirli avantajlar ve dezavan-
tajlar bulunmaktadr. Ayrca SB 725 kombinasyo-
nunda olduu gibi, bir baka imkan ise bir DSK ar-
kasna youmal eanjr balamaktadr. Her iki
prensibin (DSK ve YK) kombinasyonu olan bu -
zm byk kapasitelerde yatrm ekonomisi asn-
dan nemli bir avantaj salamaktadr.
5.1.16. Buderus Duvar Tipi Youmal Kazanlar
(GB 112W)
Youmal kazanlarn en kk kapasite aralnda
duvar tipi cihazlar bulunmaktadr. Gaz yakt yakan
bu cihazlarn 29 kW ve 65 kW arasnda farkl anma
kapasitelerinde tipleri vardr. Ancak cihazlar mod-
lasyonlu kapasite kontrolne sahiptir.
Minimum kapasite yukardaki kazanlar iin sra ile
9, 13 ve 20 kW olup, birinci cihaz 9-29 kW arasnda,
ikinci cihaz ise 13-43 kW arasnda, nc cihaz 20-
65 kW arasnda srekli bir biimde modle edilebil-
mektedir. Sistem oda scaklndan kontrol alarak
kapasitesini ihtiyaca gre ayarlamaktadr. 29 kW
gl cihazlarn ayrca entegre boylerli tipleri de bu-
lunmaktadr.
verimi deimektedir. Demeden stma gibi dk
scaklk stmalarnda (40/30C) baca gaz scakl
38C deerine kadar inmekte ve verim %109 deeri-
ne ulamaktadr.
Bu cihazlarda ateleme elektronik olarak akkor
elektrod ile yaplmakta ve n karml seramik br-
lr kullanlmaktadr. Bu sayede tam yanma saland-
gibi, alev scakl da dk tutulabilmektedir. So-
nu olarak hem CO ve hem de NOx deerleri ok d-
k tutulabilmektedir. Ayrca modlasyona bal ola-
rak hava miktar da otomatik bir sistemle srekli
ayarlandndan, hava fazlalk deerleri optimumda
tutulabilmekte ve su buhar youma scakl yk-
selmektedir.
Cihazn iinde kendi dolam pompas mevcuttur.
lave pompa kullanp kullanmadna ve boyler iin-
de entegre veya dnda ayr olduuna gre drt tip
ema ortaya kmaktadr.
Duvar tipi youmal kazanlarn malzemesi magnez-
yum, alminyum, silis almdr. mr ok uzundur.
30 yldan fazla mr verilmektedir. Yanma yukar-
dan aaya gerekleir. Yakma sistemi NASA ile be-
raber gelitirilmi olup, yakma sisteminin zellii
alevi modle etmesidir. Bu sistem ayn zamanda ha-
vay da modle etmektedir. Bylece alev modlasyo-
nu salanmaktadr. Bu brlr 8 mbara kadar dk
gaz basncnda alabilir. Gaz k kondens ak lerin kazan da binay stmakta kullanlr. Sistem hem
ile ayn yndedir.
Brlrn on-off olmas halinde, scaklk dk oldu-
unda bile, tam ykte alld iin, ieri fazla s
verilir ve yzey scaklklarnn yksek olmas you-
may bir miktar nler. Bu nedenle on-off brlrl bir
kazanda 75/60C sistemde Almanya artlarnda al-
ma sresinin %42sinde tam ideal youma sz konu-
sudur. %53nde ksmi youma vardr. %5inde s-
caklk ok yksek olduundan, youma yoktur. Bu
oransal brlrl kazanlarda tam youma sresi
%74e kar. Ksmi youma %21e iner ve %5 sre-
de yine youma meydana gelmez. stanbulda de-
me stmas yapld zaman yllk verim %106 civa-
rnda olmaktadr ve tam youma sresi artmaktadr.
5.1.16.1. Duvar Tipi Youmal Kazan Balantlar
Duvar tipi youmal kazanlarda boyler ve scak su
dolam pompas cihazn iinde olabilmektedir. Bu
tip komple cihazda sadece boru balantlar yapmak
yeterlidir. ekil 5.32ada bu tip cihazn balant e-
mas grlmektedir. Daha byk sistemlerde dtan
ilave bir pompa devreye yerletirilebilir. Bu durum-
da ilave pompa seri olarak almaktadr. ekil 5.32b
ve cde grlen bu uygulamalarda dolaan su debisi
belirli bir deeri amamaldr. Aksi halde verim d-
er ve cihaz mr asndan olumsuz bir etki ortaya
karr. Bu kazanlarda boyler ayr olabilir, youma-
l kazan sadece scak su retir. Kullanma scak suyu
deme tipi bir serpantinli boylerde elde edilir. Ayr
boylerli sistemlerde 3 yollu bir motorlu vana ayrma
vanas olarak kullanlr ve scak suyun boyler ve st-
ma devresine datmn gerekletirir. ekil 5.37de
kondens suyu balant detay verilmitir.
Bu kazanlar ok zonlu sistemlerde de kullanlr. Bl-
ge stmasnda anlatlan tek kollektr emasna gre,
kazandan kan su kollektre gelir. nce boylere ve-
rilir. Boylerden kan su tekrar kollektre verilir. De-
vamnda radyatr devresine ve son olarak da de-
meden stma sistemine gnderilir. Dnen suyun s-
cakl yaklak 45C deerindedir. Bu durumda en
souk havada max. youmay elde etmek mmkn
olur.
Duvar tipi kazanlar 2-3-4-5 tane bir arada kullanlabi-
lir (hatta alr durumda 16 kazanl, 825.000 kcl/h
kapasiteli tesisatlar bulunmaktadr). Bu kazanlarn
pompas kendi iersinde olup, hepsi ayn kollektre
basar. Bu kollektrden de datmlar yaplabilir. ekil
5.36ada iki kazanl bir sistem grlyor. Kazanlar-
dan bir tanesi boyleri styor. kinci kazan binay s-
tyor. Bu kazann kapasitesinin yetmedii anda, boy-
d hava scaklndan, hem de ierdeki hava scakl-
ndan kontrol edilir. ekil 5.36bdeki uygulamada 3
tane kazan yan yana konulmu durumdadr. Herbiri-
nin kapasitesinin 56.000 kcal/h olduunu kabul eder-
seniz, bu toplam 168.000 kcal/h kapasite eder ki, ka-
baca 25-30 daireli bir apartmann kazan dairesine
karlk gelir. Yllk verimi %104 -%106 arasndadr.
ekil 5.36cdeki uygulamada ise 4 tane kazan yan ya-
na konulmu durumdadr.
Modlasyonlu kontrol youmal kazanlarda ok
nemlidir. Hem youmaya yardmc olur, hem de
dur/kalk saysn ok azaltr (veya ortadan kaldrr).
Otoyolda ekonomik hzla giden bir araba gibidir. Ay-
n araba ehir iinde daha ok yakar. Duvar tipi yo-
umal kazanlar hermetik olarak balanabilmekte-
dir. Kazan dairesini darya amadnz iin sou-
ma olmayacak, st kattan s kayplar olmayacak,
st katlarda konfor bozulmayacak kazan dairesine
toz toprak girmeyecek ve tozlu bir ortam olumaya-
caktr. Bu cihazlarda yer kayb yoktur. Bu kazanlar-
da bir baka avantaj sessiz olmalardr.
223
Tek Kazanl Sistem: Logamatic ERC Panelli, Fonksiyon Tanm
Paket Boylerli, Logamax Plus GB 112 - 24 WT ve Modlasyonlu brlr kontrol kazan
GB 112 - 29 WT Kazanlar, Tek Istma Devreli, ierisindeki UBA ad verilen elektronik kart
ncelikli Boyler letmeli Tesisat tarafndan gerekletirilir.
Bu blmde aklanan paket boylerli kazanlar UBA ayn zamanda kazan iindeki datc
iin tavsiye edilen tesisat emalari: yollu vana (GSU) zerinden ncelikli boyler
iletmesine kumanda eder. Programlanabilir
1- Kazan ierisindeki pompann yeterli olduu
otomatik kontrol paneli ERC sayesinde boyler
tesisatlar iin (Herici pompasz), sistem emas
ve bina stma devreleri zamana bal olarak
ekil 5.32ada,
kontrol edilebilir.
2- Kazan ierisindeki pompann yeterli olmad
ncelikli Boyler letmesi: Boylerde scak
tesisatlar iin (Harici pompal), denge kapl
kullanm suyuna ihtiya olduu anda UBA
sistem emas ekil 5.32bde,
dahili Yollu Vanann kn boyler ynne
3- Birden fazla stma devresinin olduu tesisatlar evirerek stma devresi kn kapatr. Kazan
iin, HW 4201 Logamatic panel ile zlen, bu arada 90 / 70 C alr. Boylerdeki ihtia
denge kapl sistem emas ekil 5.32cde sona erdiinde Yollu Vana eski pozisyonuna
verilmitir. geri gelerek bina stmas tekrar devreye girer.
nemli Notlar Kazan olmas gereken scakla der.
1- Sistem d hava kompanzasyonlu altrlacak Uygulama Detaylar
ise Bu modellerde kullanlan dahili boylerler
Radyatrlerde hidrolik dengelemeyi salamak bakrdan imal edilmitir. Bu nedenle
amacyla nceden ayarlanabilir termostatik boylerlerde korozyon oluumunun
vanalarn kullanlmas tavsiye olunur. engellenmesi iin scak ve souk su
2- Minimum debi art salamak iin, tm balantlarnda galvanize malzeme
radyatrlerde termostatik vana kullanmaynz. Galvaniz boru kullanlm olan
kullanlmamaldr. rnein ayn hacimdeki iki eski tesisatlarn yenilenmesinde boru hatlar
radyatrden, kk olan radyatr normal deimeyecekse harici boyler kullanlmasn
radyatr musluu ile balanmal ve srekli tam tavsiye ediyoruz.
ak tutulmal. Tm tesisatlarda kazan knda Spirovent
3- Yerden Istma emniyet Termostat balants Hava Ayrc, dn hattnda ise Spirovent
iin ekil 5.32bye baknz. Pislik ve Tortu ayrc kullanlmasn nemle
4- Yerden stmada direkt balant yaplmas tavsiye ederiz.
halinde cihaz kapasitesi snrlandrlr.
Uygulama Alan
Paket boylerli Logamax Plus GB 112 - 24 WT
ve Logamax Plus GB 112 - 29 WT kazanlar.
Otomatik kontrol standart uygulamalarda
referans odaya monte edilen Logamatic ERC
panel ile sadece oda scaklna bal olarak
gerekletirilir. Ancak ERC panele istee bal
olarak eklenebilen MA d hava modl
sayesinde, sadece d hava scaklna bal
iletme, veya hem d hava hem de oda
scaklna bal iletme de gerekletirilebilir.
Sistem ncelikli boyler iletmesi prensibi ile
alr. Ancak HW 4201 Logamatic panel
kullanldnda boyler ile ayn anda dier
yollu vanal stma devreleri altrlabilir.

224
 Tablo 5.32 a

225
226
ekil 5.32.b
 ekil 5.32.c

227
Tek Kazanl Sistem: Logamatic ERC Panelli,
Harici Boylerli, 29 - 60 kW Kapasite Aralndaki
Logamax Plus GB 112 Kazanlar
Bu blmde aklanan harici boylerli GB 112 - 29
/ 43 / 60 kw. kazanlar iin tavsiye edilen tesisat
emalar:
1- Boylersiz kazan ierisindeki pompann yeterli
olduu tesisatlar iin (Harici pompasz), sistem
emas ekil 5.33a, ekil 5.33b, 5.33cde,
2- Harici boylerli kazan ierisindeki pompann
yeterli olduu tesisatlar iin (Herici pompasz),
sistem emas ekil 5.33d, ekil 5.33e, ekil
5.33fde,
3- Boylersiz kazan ierisindeki pompann yeterli
olmad durumlar iin (Harici pompal), denge
kapl sistem emas ekil 5.34a, 5.34b, 5.34cde,
4- Harici boylerli, kazan ierisindeki pompann
yeterli olmad durumlar iin (Harici pompal),
denge kapl sistem emas ekil 5.34d, ekil
5.34e, ekil 5.34fde verilmitir.
nemli Notlar
Sistem d hava kompanzasyonlu altrlacak ise,
1- Radyatrlerde hidrolik dengelemeyi salamak
amacyla nceden ayarlanabilir termostatik
vanalarn kullanlmas tavsiye olunur.
2- Minimum debi art salamak iin, tm
radyatrlerde termostatik vana
kullanlmamaldr. rnein ayn hacimdeki iki
radyatrden, kk olan radyatr normal
radyatr musluu ile balanmal ve srekli tam
ak tutulmal,
3- Yerden Istma Emniyet Termostat balants iin
ekil 5.33eye baknz.
4- Yerden stmada direkt balant yaplmas
halinde cihaz kapasitesi snrlandrlr.
Sistem ncelikli boyler iletmesi prensibi ile
alr. Ahcak HW 4201 Logamatic paneil
kullanldnda, boyler ile ayn anda dier
yollu vanal stma devreleri altrlabilir.
Fonksiyon Tanm
Modlasyonlu brlr kontrol kazan ierisindeki
UBA ad verilen elektronik kart tarafndan
gerekletirilir. UBA ayn zamanda kazan
iindeki datc yollu vana (GSU) zerinden
ncelikli boyler iletmesine kumanda eder.
Programlanabilir otomatik kontrol paneli ERC
sayesinde boyler ve bina stma devreleri zamana
bal olarak kontrol edilebilir.
ncelikli Boyler letmesi: Boylerde scak
kullanm suyuna ihtiya olduu anda UBA,
dahili Yollu Vanann kn boyler ynne
evirerek stma devresi kn kapatr.
Kazan bu arada 90 / 70 C alr. Boylerdeki
ihtiya sone erdiinde Yollu Vana eski
pozisyonuna geri gelerek bina stmas tekrar
devreye girer. Kazan, olmas gereken scakla
der.
Uygulama Detaylar
Tm tesisatlarda kazan knda Spirovent Hava
Ayrc, dn hattnda ise Spirovent Pislik ve
Tortu ayrc kullanlmasn nemle tavsiye
ederiz.
Boyler musluk suyu sirklasyon pompas
kontrol harici olarak yaplmaldr.

Uygulama Alan
Modlasyonlu iletmeli ve harici boylerli,
Logamax Plus GB112 - 24, GB112 - 29, GB 112
- 43 ve GB112 - 60 kazanlar.
Otomatik kontrol standart uygulamalarda
referans odaya monte edilen Logamatic ERC
panel ile sadece oda scaklna bal olarak
gerekletirilir. Ancak ERC panele istee bal
olarak eklenebilen MA d hava modl
sayesinde, sadece d hava scaklna bal
iletme, veya hem d hava hem de oda
scaklna bal iletme de gerekletirilebilir.

228
 ekil 5.33.a

229
230
ekil 5.33.b
 ekil 5.33.c

231
232
ekil 5.33.d
 ekil 5.33.e

233
234
ekil 5.33.f
 ekil 5.34.a

235
236
ekil 5.34.b
 ekil 5.34.c

237
238
ekil 5.34.d
 ekil 5.34.e

239
240
ekil 5.34.f
Tek Kazanl Sistem: Logamatic HW 4201
Panelli, oklu Istma Devreli, Harici Boylerli,
Denge Kapl 29 - 60 kW Kapasite Aralnda
Logamax Plus GB 112
Bu blmde aklanan tek kazanl, birden fazla
zonlu, HW 4201 Logamatic panelli, harici
boylerli GB 112 - 29 / 43 / 60 kW kazanlar iin
tavsiye edilen tesisat emalar
1- Harici boylerli, boyler ncelikli ve yollu
vanal stma devresi emas, ekil 5.35a, ekil
5.35b, ekil 5.35cde,
2- Harici boylerli ve iki adet yollu vanal stma
devresi emas, ekil 5.35d, ekil 5.35ede
gsterilmitir.
Uygulama Alan
Modlasyonlu iletmeli ve harici boylerli ,
Logamax Plus GB112 - 24, GB112 - 29, GB112
- 43 ve GB112 - 60 kazanlar,
Otomatik kontrol standart uygulamalarda
referans odaya monte edilen Logamatic ERC
panel ile sadece oda scaklna bal olarak
gerekletirilir. Ancak ERC panele istee bal
olarak eklenebilen MA d hava modl
sayesinde, sadece d hava scaklna bal
iletme, veya hem d hava hem de oda
scaklna bal iletme de gerekletirilebilir.
Sistem ncelikli boyler iletmesi prensibi ile
alr. Ancak HW 4201 Logamatic panel
kullanldnda, boyler ile ayn anda dier
yollu vanal stma devreleri altrlabilir.
Uygulama Detaylar
HW MECin hafzasnda tanml olan Standart
Tesisat Numaras girilerek sistem ok kolay bir
ekilde devreye alnr.
Boyler duyar eleman UBA zerindeki
klemense balanmaldr. Boylerin scaklk
kontrol ve boyler sirklasyon pompas PZnin
kontrol ise Logamatic HW 4201 panel
zerinden gerekletirilir.
Tm tesisatlarda kazan knda Spirovent
hava Ayrc, dn hattnda ise Spirovent Pislik
ve Tortu ayrc kullanlmasn nemle tavsiye
ederiz.
Denge kabnn kesit alan aadaki tablo
yardmyla belirlenebilir.
Sistem stma devresine ve harici boylere sahip
olduu takdirde, HW 4201 panele FM Modl
eklenir ve bu durumda tesisat emas ekil 7.3e
benzer.
Denge kabnn, stma devresindeki
scaklk farkna ve kapasiteye gre
boyutlandrlmas.
A Denge Kab kesit Alan
QH Kazan Istma Kapasitesi
241
242
ekil 5.35.a
 ekil 5.35.b

243
244
ekil 5.35.c
 ekil 5.35.d

245
246
ekil 5.35.e
Kaskat Sistem: Logamatic HW 4201 Panelli,
oklu (Drt Adet) Istma Devreli, Harici
boylerli, 24 - 60 kW Kapasite Aralnda
Logamax Plus GB112 Kazanlar
Bu blmde detay verilen kaskat sistemlerin iki,
ve drt kazan ve harici boyler ile kurulmas halinde
emalar srasyla ekil 5.36a, ekil 5.36b, ekil
5.36c ve ekil 5.36ddeki gibi olmaldr.
Uygulama Alan
Modlasyonlu iletmeli ve harici boylerli,
Logamax plus GB112 - 24, GB112 - 29, GB112
- 43 ve GB112 - 60 kazanlar
Btn sistemin kontroln salayan Logamatic
HW 4201 duvar tipi panel, HW 4201 FM
modl ve kaskat sistem kontrol nitesi HW
4204 ve KSE 4 ile yksek konfor elde edilir.
Fonksiyon Tanm
2, 3 ve 4 numaral stma devreleri, d hava
scaklna bal olarak yollu motorlu vanalar
araclyla kontrol edilirler ve yerden stma veya
dk scaklk stma sistemleri iin uygunlardr.
Denge kab, kazan vestma devreleri pompalarnn
birbirlerini etkilemelerini engeller ve sistemi
dengeler.
Uygulama Detaylar
HW MECin hafzasnda tanml olan Standart
Tesisat numaras girilerek sistem ok kolay bir
ekilde devreye alnr.
Boylerin scaklk kontrol ve boyler
sirklasyon pompas PZnin kontrol
Logamatic HW 4201 panel zerinden
gerekletirilir.
Denge kabnn kesit alan bir nceki (7.5)
detaynda verilmitir.
Denge kab ile kazan arasndaki boru hatt
kaskat sistem stma kapasitesinin en st deeri
dnlerek boyutlandrlmaldr. rnek
deerler aadaki tablodan seilebilir.
Eer sistemde boyler yoksa ve sistem iki adet kazan
ile tasarlanyorsa, ekil 5.36d tesisat emasn
oluturacaktr.

Kaskat Sistem Istma Denge Kab Gidi ve Dn Kombinasyon Kazan

Kapasitesi Hatt ap Says x Kapasite
kW DN n x kW

40 40 2 x 24
80 50 2 x 43 (3 x 24)
120 65 4 x 29
160 65 4 x 43
240 65 4 x 60

247
248
ekil 5.36.a
 ekil 5.36.b

249
250
ekil 5.36.c
 ekil 5.36.d

251
 ekil 5.37
252
Karlatrma Issan Buderus %109 Verimli
Kriteri Duvar Tipi Kaskad Sistemler
Kazan Verimi Baca gazndaki gizli sy ald iin (bu kazanlar
klasik kazanlarda bacadan atlan su buharn
youturup, buharn ssn geri alyor) verim ok
yksektir.
Baca gaz scakl , kazan dnen su scaklnn
yaklak olarak 5C zerindedir. Kazana dnen
suyun scakl 40C olduunda ise , baca gaz
scakl 43C (t = 3C) dir.
Kaskad sistemlerde verim %109 lara ulamaktadr.
Yakt Tketimi Otoyolda ekonomik hzda 100 km. mesafeyi hi
frene basmadan giden bir aracn yakt yakt , ehir
iinde 100 km. mesafeyi krmz klarda durup
kalkarak kat eden araca gre daha az olacaktr.
Kazanlarda her durma ve kalkma annda kt
yanma oluur.
Modlasyon sayesinde
a- Kazan , alevi ihtiyaca gre ayarlyor. Istma veya
scak su ihtiyac az olduunda alevi ksarak yksek
verimin srekliliini salar, yakt sarfiyat ve arza
riski azalr.
b- Kurum olumaz.
c- Istma ihtiyac azaldnda ; yakt, ve hava
miktarn azaltp, alevi ksar. alan kazan adedini
de azaltarak (Sra kontrol sistemi ile) dk
kapasitelerde yanma devam eder.
d- zel devreye girme - kma mant sayesinde
sistem her zaman s ihtiyacn karlayacak ekilde
alr.
e- Modlasyonlu brlr kullanmnda tam youma
miktar tek kademeli brlr kullanmna gre % 76
daha fazladr ve yakt tketimi ok azaltlmtr.
f- Scak kullanm suyu ihtiyac tek kazanla
salanabildiinden yakt ekonomisi arttrlmtr.
Kapasite a- 52.000 Kcal/h kapasiteye kadar tekli duvar tipi
aral ve kazan ile 1000 m2 ye kadar villalar veya 8 daireli
Kullanm apartmanlarn stlmas ve scak su temini iin.
Yerleri b- 208.000 kcal kapasiteye kadar kaskat sistem ile
yaklak olarak 35 daireye kadar olan apartman
veya edeer binalarn stlmas ve scak su temini
iin.
c- 416.000 kcal kapasiteye kadar double kaskat
sistemi ile 70 daireye kadar olan apartman veya
edeer binalarn stlmas ve scak su temini iin.
Kazan Yaps Kazanlarda youma oluumunu destekleyici
(Ters Akm Prensibi ) bir yap vardr. Ayn zamanda
serpantin zerinde bulunan youn kanatk dzeni
s iletimini maksimum dzeye kartmaktadr. Bu
Magnezyum-Silisyum-Alminyum alam zel
dkm malzeme termal gerilmelere ok dayankldr.
mr a- Buderusun 1980 ylnda imal ettii duvar tipi
kazanlar halen almaktadr.
b- Buderus duvar tipi %109 verimli kazanlarn mrnn
normal koullarda 30 yldan fazla olacan tahmin ediyoruz.
Tablo 5.38/ ISISAN BUDERUS DUVAR TP, YOUMALI KASKAD SSTEMLER LE DEME TP
KAZANLARIN KARILATIRMASI (YAKIT CNS, DOAL GAZ VEYA LPG)
Klasik Kazan Sistemleri
(Deme Tipi)
flemeli brlrl kazanlarda verim deerleri retici
firmalar tarafndan ilan edilmektedir. Burada dikkat
edilmesi gereken husus, emniyetli ve uzun mrl
bir iletmenin de salanabilmesi artdr. Klasik tip
kazanlarda youma annda verim ilk planda yksek
gzkse de , kazan ok ksa srede hurda
olabilmektedir. Klasik tip kazanlara youmaya izin
verilmemesi gereken kazanlar da diyebiliriz. Klasik
kazanlarda kazan verimi %90 mertebelerindedir.
Istma sezonu boyunca kazan kapasitesi stma
ihtiyacna gre ayarlanamadndan, yllk verim
daha da dk olacaktr.
Bu tip kazanlarda baca gazndaki su buhar darya
atlmaldr ve bu ekilde gizli s kullanm mmkn
olmamaktadr.
flemeli brlrl kazanlar her kapasitede
retilmektedir.
Atmosferik kazanlar 2li 3l veya 4l gruplar halinde
12 kademe kontrol yapabilecek ekilde balanarak,
byk kapasite ihtiyalarna cevap verebilmektedir.
Bu sistemde de kaskad sistemler kadar hassas
olmasa da , kademe kontrol yaplarak yksek
iletme verimi elde edilebilmektedir.
a- Piyasadaki dkm kazanlar genelde GG 25 kr
dkmden imal edilirler, sl oklara ve termal
gerilmelere dayankl deildirler.
b- Buderus ise dkm kazanlarnda GL 180M zel
dkm kokteylini kullanmaktadr. Bu alam normal
kr dkme demire gre %40 daha esnek olup,
zerindeki koruyucu kabuk (Barrier skin) korozyon
dayanm salar.
Bu kazanlarda kazan iinde youma oluumu
istenmez, nk bu asidik youma elik ve dkm
kazanlarda korozyona sebep olur.
a- Klasik tip kazanlarda mr , kazan imalat
kalitesine bal olarak deimektedir.
b- Kaliteli ve zel dkm GL-180 M (%40 daha
esnek dkm) teknolojisi ile retilen Buderus
253
Karlatrma Issan Buderus %109 Verimli Klasik Kazan Sistemleri
Kriteri Duvar Tipi Kaskad Sistemler (Deme Tipi)

mr c- Kazan gvdesi magnezyum , alminyum ve silis deme tipi kazanlarda da mr normal koullarda
alamdr. (BMW - Mercedes , Audi motor bloklar da 30 yldan fazladr.
benzer alamdan imal ediliyor.)

Baca Kazanlar birbirinden bamsz hermetik veya bacal
Balants olarak altrabilir veya ortak bir kollektr yaparak
oraya balanabilir.
nemli nokta , oluan youma suyunun drene
edilebilmesidir.
Baca paslanmaz elik, cam, vb. youmadan
etkilenmeyecek malzemeden yaplmaldr.
Gerekli baca kesiti klasik sistemler ile ayn veya
biraz daha kk olabilir.
a- Kazanlara ayr ayr baca yaplabilir.
b- Tm kazanlarn gaz klar ortak bir bacaya
balanabilir.
c- Hermetik baca balants yaplabilir. Yani d hava
ortak bir baca borusu ile kazanlara balanr ,
kazanlarn gaz klar da ortak bir duman kanalna
balanp , ayn yerden darya atlabilir.
Hermetik baca balants yksek binalarn
arasndaki veya yksek bir yamacn altndaki dk
kottaki bir binann baca balants iin idealdir.
d- D hava ortak bir baca borusu ile kazanlara
balanr , kazanlarn gaz klar ise bir boru ile
toplanp ortak bacaya veya ayr ayr bacalara
balanr.
Bu tip balant zellikle toprak altndaki LPG
kullanlan kazan dairelerinde daha emniyetli bir
kullanm salar. (Kapal sistem)
a-flemeli brlrl kazanlarda da youmadan
etkilenmeyecek baca (genellikle paslanmaz elik)
kullanm arttr. Bacada youma ve sese ynelik
ek tedbirler dnlmeli , bu amaca ynelik olarak
ift cidarl , izolasyonlu baca kullanlmaldr. Bu tip
kazanlarda bir baca akm sigortas olmad iin
yanl boyutlandrlm bir bacada ok fazla eki
halinde yksek kayplar , ok dk eki halinde
kazann zarar grmesi (kavrulma , termik korozyon ,
eilme vb.) gibi problemlerle karlalmaktadr. Baca
ekii d hava scaklna bal olarak srekli
deitii iin , kazan verimi de deiir.
b- Kaliteli atmosferik brlrl kazanlarda yanma iin
gerekli olan hava , doal baca ekii ile salanr.
Atmosferik kazanlarn fazla baca ekiinden
etkilenmemesi iin kullanlan hava akm sigortas
(davlumbaz) sayesinde hem hava fazlalk katsays
sabit kalarak verim bozulmaz , hem de davlumbaz
zerinden alnan ikincil hava ile bacadaki su buhar
oran azaltlr ve youma en aza indirilir. Binalarda
mevcut baca salamsa ve yeterli boyutta ise ,
paslanmaz elik baca kullanlmadan mevcut bina
bacas belirli bir sre kullanlabilir.

Ses Buderus % 109 verimli youmal duvar tipi kazan
(Grlt) kullanlmas halinde ses problemi olumaz.
Atmosferik kazanlardan da sessiz alrlar.
Ses seviyesi tam kapasitede 38 dBA, ara
kapasitede 23 dBA deerindedir. Ktphanelerde
ses seviyesinin 45 dBA snrnn altnda olmas
gerektii gz nne alnrsa, sistemin ok sessiz
altn syleyebiliriz.
a- flemeli brlrl kazanlardaki fan sesi, yanma
sesi ve titreim rahatszlk yaratmaktadr. zellikle
domestik uygulamalarda kazan dairesine bitiik
dairelerde ve baca kanalyla yanma sesinin ulat
st katlarda (zellikle dk frekansl sesler) ciddi
sorunlar yaanmakta , nlem olarak brlr ve baca
susturucular kullanlmas da grlty tmyle
nlemede yetersiz kalmaktadr. Bu nlemler ayrca
ek maliyetler de getirmektedir.
b- Buderus atmosferik brlrl kazanlar, fansz ve mo-
torsuz brlr yaplar sayesinde sessiz alrlar .Yeni
atmosferik brlr dizayn sayesinde yanma sesi kazann
yannda dahi hissedilemeyecek seviyeye azaltlmtr.

Emniyet 21. Yzyl teknolojisi ile retilen Buderus duvar tipi a- flemeli brlrl kazanlarda brlr zerindeki
kaskat sistemler ok emniyetlidir. Tam gvenlik hava klapesi , brlr durduunda kapatmaktadr.
sistemi ve dk gaz basncnda alma zellii ile Ancak n sprmedeki bir hatada (ok az da olsa)
en gvenli alma artlarn salar. Tam gvenlik patlama riski vardr.
demode flow-swtch yerine, eanjr zerinde ayr b- Atmosferik brlrl kazanlarda bir gaz sznts
noktadaki sensrle daha iyi salanabilmekte ve bu olsa dahi bu doal yolla bacadan tahliye olacandan
sayede kazann giri-k vanalar kapal bile olsa emniyet st seviyededir.
mikro ilemci kontrol, brlr devreden karmakta
ve patlama vb. tehlikeleri nlemektedir. Kazanlarn
su ve gaz hacimlerinin az olmas da ek bir doal
emniyet salar. Ayrca bu kazanlar hermetik olarak
da kullanlabilirler. (Bylece yanma ilemi oda
havasndan tamamen bamsz hale gelir)

Dk Gaz a- Doal gaz ile alma basnc : 21 mbar. a- flemeli brlrler 21 mbar (doal gaz) basncnda
Basncnda b- Ancak doal gazn basnc 7 mbara dnceye alrlar. Alt alma basnlar ise genelde 17 mbar
alma kadar alr. dr. Gaz basnc 17 mbarn altna dtnde (hava
c- st alma basnc : 50 mbar. fazla geldii iin) alevi koparr. Bu nedenle alev

Tablo 5.38/ ISISAN BUDERUS DUVAR TP, YOUMALI KASKAD SSTEMLER LE DEME TP
KAZANLARIN KARILATIRMASI (YAKIT CNS, DOAL GAZ VEYA LPG) (Devam)
254
Karlatrma Issan Buderus %109 Verimli
Kriteri Duvar Tipi Kaskat Sistemler
Dk Gaz d- LPG tank ile altrldnda ise , depodaki gaz olumaz ve brlr durur. Gaz ekiinin pik noktasnn
Basncnda azaldnda da alabilir. Sistem durmaz , depoya
alma yeni gaz dolumundan etkilenmez.
Yedekleme Sistemde bir kazan devre d kalrsa , kesintiye
Olana uramakszn dier kazanlar zel kontrol panelleri
sayesinde almaya devam etmektedir.
at Kazan a- Kaskat sistemler hafif Magnezyum-Silisyum-
Dairesine Alminyum alam yaplar sayesinde ok hafif
Uygunluk olduklarndan ve hermetik veya bacal balant
yaplabildiinden at kazan daireleri uygulamalar
iin de ideal zm oluturur.
b- ok sessiz almalar ek bir avantaj
salayacaktr.
c- atya tanmalar ok kolaydr.
d- Arza yapmadan sorunsuz alrlar.
e- 450.000 kcal kapasiteye kadar at s merkezleri
iin ideal zmdr. (Drtl double kaskat sistem
ile)
Otomatik Kullanlan otomatik kontrol sistemine bal olarak
Kontrole ok stma devreli sistem uygulamas yapmak
Uygunluk mmkndr. Boyler kontrol tek kazanla daha
yksek verimli mmkn olmakta, tm kaskat
sistemini altrmak gerekmemektedir. nemli
nokta kazanlarn sra ile devreye girmesini
salayacak ve bunu yaparken alt saylarn
azaltacak bir mantk ile sistemi altrmaktr.
Konfor a- Sistemler d hava kumandas ile alacaktr.
b- Her stma devresi iin uzaktan kumanda ile
kontrol mmkndr.
c- Termostatik vana uygulamas ile daha yksek
konfor ve yakt tasarrufu elde edilir. (Tm sistemler
iin neriyoruz)
d- Buderus boyler ile bol scak su hijyenik artlarda
elde edilir.
lk Yatrm a- lk yatrm maliyeti oklu duvar tipi kazan sistemi
Maliyeti kullanldnda deme tipi kazanlar ile yaklak
olarak ayn seviyededir.
b- Kaskat uygulamasnda duvar tipi kazanlarn sra
ile almalarn salayan Logamatic panel
kullanldnda (ki kullanlmasn srarla neriyoruz)
kurulu maliyeti deme tipi kazanlara gre %5 ila
%15 arasnda daha pahaldr.
Ancak daha az yere ihtiya olduu iin daha kk
kazan dairesi alanna ihtiya vardr. Kazan
dairesinin ilave inaat maliyetleri de dikkate
alndnda toplam kurulu maliyeti daha ekonomik
olabilir.
Tablo 5.38/ ISISAN BUDERUS DUVAR TP, YOUMALI KASKAD SSTEMLER LE DEME TP
KAZANLARIN KARILATIRMASI (YAKIT CNS, DOAL GAZ VEYA LPG) (Devam)
Klasik Kazan Sistemleri
(Deme Tipi)
yaand, dolaysyla sistemde basncn dt ve
snma ihtiyacnn en fazla olduu souk k
gnlerinde bir ok flemeli brlrn, gaz basnc
yetersiz olduundan alamad yaanm
birgerektir. Kaliteli brlrl gaz hatt aplar yeterli
seilmi kazanlarda ise alt basn 13-14 mbardr.
b- Buderus atmosferik brlrl kazanlar dk gaz
basncnda alma zelliine sahiptirler. Kaliteli
Atmosferik brlrl kazanlar 7 mbar gaz basncna
kadar alabilirler.
Yedek kazan veya ok sayda kazan kullanmak gerekir.
a- flemeli brlrl kazanlardaki ses ve zellikle
titreim problemi , kazanlar at kazan dairelerinde
kullanm iin dezavantajl ve uygunsuz yapmaktadr.
Ayrca zellikle elik kazanlarn atya tanmas ok
zordur. Bu ilemin at kapatlmadan yaplmas gerekir.
b- Atmosferik brlrl kazanlar ok sessiz
altklarndan , dilimler halinde teslim edilip ,
yerinde monte edildiklerinden , at kazan
dairelerinde kullanma son derece uygundurlar. Bu
kazanlarda gerekli olan baca ekii 3 Pa (0,3 mm
SS) olduu iin bacayla ilgili bir sorun da yoktur.
Kazanlarn kendi ykseklii bile bu ekie yetmekte ,
kazan bacaya balanmasa dahi alabilmektedir.
flemeli ve atmosferik brlrl kazanlarda otomatik
kontrole uygundurlar, ancak dikkat edilmesi gereken
konu kazan - panel uyumunun salanmasdr.
Burada panellerini kendi kazanlarna gre imal eden
reticilerin kazan ve panelleri tercih edilmelidir.
(Detayl bilgi iin Buderus Ecomatic 4000 sistem
notlarna baknz)
Kullanlan kontrol paneline bal olarak ayn konfor
salanabilir. Ancak ayn konfor artlar iin daha
yksek yakt gideri olaca unutulmamaldr.
Apartmandaki mevcut kalorifer kazann yeni bir
doal gaz kazan ile deitirmek daha ucuzdur.
Apartmanda mevcut kazan yeni bir doal gaz kazan
ile deitirirken ,eski pompalar deitirilmeli,
sirklasyon pompalar gidie konmal ,bacaya
paslanmaz elik klf konmal, ak tip genleme
tanklar kapal tiplerle deitirilmelidir.
flemeli brlrl kazanlarda baca veya brlr
susturucusu ihtiyac ortaya kabilmektedir. (lave
maliyet)
255
Karlatrma Issan Buderus %109 Verimli
Kriteri Duvar Tipi Kaskat Sistemler
lk Yatrm Yksek iletme verimiyle de mevcut binalarda daha
Maliyeti kk kazan dairesi inaat maliyeti dikkate
alnmazsa fiyat farkna birka ayda amorti
edecektir.
Servis Bakm zel yanma sistemleri ile donatlm yksek verimli,
Skl - Arza modlasyonlu Buderus duvar tipi kazanlara ylda bir
Riski - Bakm defa servis (yllk normal bakm) yaplmas yeterlidir.
Maliyeti Basit yaps ile cihaza servis yapmak ok kolaydr.
Hata bilgisi , bilgisayar kontrol sayesinde kesin
olarak tespit edilip verilebilmektedir. Modemle
uzaktan servis iin gerekli sistem verilerine ulamak
ve deitirmek mmkn olmaktadr. Telefon ile
kumanda , servis merkezinden arza takip vb.
imkanlar salar.
Mimari a- Kk boyutlar ve duvara monte edilebilme
Avantajlar / imkan ile daha kk boyutlarda kazan dairesine
nlemler ihtiya gsterirler.
b- Ykseklii az olan kazan dairelerine monte
edilebilirler.
c- Baca iin aft ihtiyac hermetik sistemlerle
ortadan kalkmaktadr.
d- at kazan daireleri iin ideal zmdr.
e- Youma sonucu oluan suyu drene etmek iin
pis su giderine ihtiya vardr.
evre Modlasyonlu ve youmal kazanlardan
oluturulan kaskat sistemler CO ve NOx emisyon
deerleri bakmndan mkemmel olup evre
dostudur. Mavi Melek standartlarnn ok altnda
kalabilmektedir.
CO : 15 mg/kWh ve altnda
NOx : 20 mg/kWh ve altnda
Tablo 5.38/ ISISAN BUDERUS DUVAR TP, YOUMALI KASKAD SSTEMLER LE DEME TP
KAZANLARIN KARILATIRMASI (YAKIT CNS, DOAL GAZ VEYA LPG) (Devam)
5.1.17. Kaskad Sistem
Tek deme tipi youmal kazan yerine birden fazla da deme tipi kazanlarn karlatrlmas verilmitir.
sayda duvar tipi cihazn paralel balanarak kaskad
sistem oluturulmas belirli kapasitelere kadar yat-
rm maliyeti asndan daha ekonomik olabilmekte-
256
Klasik Kazan Sistemleri
(Deme Tipi)
a- flemeli brlrlerde fan , fan motoru , hava
klapesi , servo motor vb. hareketli paralar vardr.
Tm hareketli mekanik aksamda olduu gibi
bunlarda da anma ve arza riski yksektir.
Ayrca alev kontroln yapan fotoselin tozlanmas ,
vb. problemlerle ska karlalmakta , bunlarn
tm iletmede kesintiye, dolaysyla konforsuzlua
neden olmaktadr. Ayrca zellikle lkemizde
voltajlarn ok debilmesi nedeniyle elektrik
motorlar ve kontaktrler yanmakta , plastik dililer
syrlabilmekte , hem arza , hem de yksek maliyetli
para deiimi ve servis ihtiyac olumaktadr. Yaz -
k - (souk - lk - scak havalarda) brlr ayar yllk
verimin iyiletirilmesi iin gereklidir. D hava
scaklndaki deiim yanma ve kazan verimini
direkt olarak etkiler. D hava scaklndaki her 10C
deiimde baca gaz analizi ve hava ayar yapmak
gerekir. Aksi halde yakt sarfiyat artar , kurum
oluur.
Bu kazanlarda ylda en az be kez servis verilmesi
(baca gaz analizlerinin yaplmas ) gerekmektedir.
b- Buderus atmosferik brlrl kazanlarda brlrn
karmak olmayan bir yaps vardr. zerinde fan ,
motor , vs. hareketli ve anabilecek para olmad
iin servis ihtiyac yok denecek kadar azdr ve servis
verilmesi ok kolaydr. Bu brlrlerde arza ihtimali
ok az olduu iin ylda bir defa periyodik temizlik ve
kontrol yeterlidir.
a- Mstakil kazan dairesine ihtiya vardr.
b- Kazan dairesi iin daha byk boyutlar gereklidir.
c- Daha yksek tavanl kazan daireleri gereklidir.
d- Yksek ve dey bir bacaya ihtiya vardr.
Kullanlan kazan ve brlr tipine gre deiir.
dir. rnein tek 80 kW deme tipi cihaz yerine iki
43 kW duvar tipi cihaz daha ekonomiktir.
Tablo 5.38de duvar tipi kaskad youmal kazanlar-
Kaskad sistemde drt cihaza kadar duvar tipi You-
mal Kazan birlikte altrmak mmkndr. HW
4202 KSE 2 veya HW 4204 KSE 4 zel kontrol sis-
temleri iki kazan veya drde kadar saydaki (3 ve 4)
kazan birlikte altrabilmektedir.
Kaskad Sistemin Kumandas
Ana kumanda paneli ile drt kazana kadar kumanda
etmek imkan vardr. Kaskad sistemde alan ka-
zanlarn gnlk olarak otomatik rotasyonu yaplr.
Kazan kapasitelerine kumanda edilir. HW 4201 pa-
neli ile kaskad sistemi ynetmek iin KSE modl-
ne ihtiya vardr. KSE modl 2 adet kazan iin
(KSE2)
ve 4 adede kadar kazana kumanda iin (KSE4) ol-
mak zere iki tipte bulunur. Kaskad sistemde btn

ekil 5.39/ LK ALIMA SIRASINDA SICAKLIK DEM

ekil 5.40/ KAZANLARIN ISITMA DURUMUNDA DAVRANILARI

257
 ekil 5.41/ KASKAD SSTEMNN KAPANMA DAVRANII

ekil 5.42/ KAPANMA SIRASINDA DENGE KABINDAK SICAKLIK DEM

kazanlar modlasyonlu olarak altrlmaktadr. iimleri grlmektedir.

Her bir kazann kumanda alabilmesi iin btn ka- stenen oda scaklnda bir deiim grld-
zanlarn KSEye balanmas gerekmektedir. nde ilk nce bir numaral kazan devreye girer
Kaskad Sistemin alma Prensibi ve %100 kapasite ile almaya balar.
ekil 5.39da ilk altrma srasndaki scaklk de- Panel servis blmnde girilmi olan scakla

258
 ulama sresine bakar. Yine servis blmnde nc kazan kapanr.
girilmi hedef sresi ile (fabrika ayar 30 dk) k- Dier kazanlarda ayn davran sergileyerek
yaslar ve mevcut kazan kapasitesinin bu srede sra ile kapanr.
olmas gereken scakla ulap ulamayacan
Kapasite azaltarak kapama yaplmas ve dier kaza-
hesaplar. Eer yetmeyeceine karar verirse, di-
nn s miktarn karlamas, oda scaklndaki oy-
er kazan devreye sokar.
namalar nlemeye yneliktir. ekil 5.42de denge
Bu ilemi, tesisat istenilen scakla, belirle- kabnda kapama ilemi srasndaki scaklk deiim-
nen srede ulatracak ekilde, s ihtiyacn kar- lerini gstermektedir.
layncaya kadar devam ettirir.
Scaklk deiiminde nce drdnc kazan panel ta-
rafndan kapatlr ve nc kazann modlasyonu
ekil 5.40da drt kazanl sistemin altrlmas serbest braklr.
(stma peryodu) durumunda davranlarn gster- Hafzasndaki souma sresine gre mevcut souma
mektedir. Kazanlarn almalar tesisatn s ihtiya- sresini kontrol eder. Eer hafzasndakinden (fabri-
cna gre deimektedir. stenilen oda scaklnda ka ayar 30 dak.) daha dkse, dier kazan da dev-
bir dme meydana geldiinde, aadaki yol izlen- re d brakr. alan kazana modlasyon yaptrr.
mektedir.
Bu ilem tesisatn ihtiyac sfra inene kadar devam
Birinci kazan almaya balar ve kapasitesini eder.
%100e karr.
kinci kazan minimum kapasitede devreye gi- 5.1.18. Deme Tipi Orta Kapasitede Gaz Yaktl
rer. Youmal Kazanlar
Birinci kazan modlasyon ile kapasitesini bir Bu seri kazanlar 39-170 kW g aralnda 8 tip ka-
miktar geriye eker. Bu geri ekme ikinci kaza- zandan olumaktadr. 39-110 kW g aralndaki 6
nn devreye girerken getirecei ek enerji ile ay- tip kazan 2 kademeli n karml seramik gaz br-
n orandadr. Ardndan tekrar %100e kmakta- lr kullanmaktadr.
dr. 135 ve 170 kW gcndeki son iki tipte ise 2 kade-
kinci kazan %100 kapasiteye doru kmaya meli flemeli brlr kullanlmaktadr. n karml
balar. doal gaz brlrnde LCS sistemi ile yakma ha-
vas otomatik olarak srekli optimum deerde flen-
Dier kazanlar da devreye girerken ayn yolu
mektedir. Bu kazanlarn yanma odas ve youmal
izler.
s gei yzeyleri paslanmaz eliktir. Youma do-
Bir nceki kazann, dier kazan devreye girdiinde rudan kazan iindeki stc yzeylerde meydana
kapasitesini drmesinin sebebi, bir anda oda s- gelmektedir. Bu nedenle yzeyler korozyona daya-
caklnda ani deimelere neden olmamak iindir. nkl paslanmaz elikten oluturulmutur. Gaz ve su-
ekil 5.42de drtl kaskad yapan bir sistemin kapa- yun ak ters yndedir. Gaz, scaklnn en dk
nrken izledii yol grlmektedir. Kazanlarn davra- olduu noktada sistemden dnen en souk su ile
nlar tesisat yk ile deimektedir. Oda scakl- karlamaktadr. Kazana iki ayr dn suyu giri
nda bir deime meydana geldiinde, az vardr. Bylece iki farkl dn suyu scakl
Drdnc kazan minimum kapasiteye ulan- olan iki ayr devreyi ayn kazana balamak mm-
caya kadar modlasyonu gerekletirir. kndr. En souk dn suyu scakln daha yk-
sek scaklkta dnen sularla kartrma yapmakszn
nc kazan da minimum kapasiteye ulan-
youturucu yzeylere dorudan gndermek ve
caya kadar modlasyonu gerekletirir.
bylece sistem etkinliini artrmak mmkndr.
Drdnc kazan kapanr.
Bu yolla yakt giderlerinde tek giri devresine gre,
nc kazan, drdnc kazann kapanmasn- iletme koullarna bal olarak %4 mertebelerine
dan kaynaklanacak s farkn karlayacak e- kadar tasarruf yapmak mmkndr.
kilde kapasitesini artrr. Ardndan yava yava
ekil 5.43ada deme tipi tek kazann tesisat ba-
minimum kapasiteye kadar yine kapasitesini d-
lant projesi verilmitir. ekil 5.43bde ise alternatif
rr.
balant projesi grlmektedir.
kinci kazan kapasitesini modlasyon ile mini-
mum kapasiteye kadar drr.

259
 yollu vana vb.) gerektirmez.
Kumanda paneli HT 3101 youma eanjr pompas-
n (PWT) brlr almasna bal olarak kumanda eder.
1. Buderus Logano GB 434: Tek Kazanl
Uygulama Detaylar
Youmal Sistem
Trifaze pompalarn kumandas elektrik pano-
Kazan, Logamatic 4211 veya 4311 ile,
sundaki kontaktrler ile yaplr, Logamatic panel
Sistem Logamatic panel ile veya harici bir kontrol kontaktrlere 220Vluk sinyal gnderir.
paneli ile kontrol ediliyorsa;
yollu vanalarn, 220 V. Ama ve kapama fa-
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman z ile alan oransal kontrollu kartrc vana se-
FV Tesisat Gidi Suyu Duyar Eleman ilmesi gerekir.
FW Boyler Kullanm Suyu Scakl Duyar Istma devresi pompalarnn basma ykseklik-
Eleman leri sfr debide 10 mSSdan az olmaldr. Pompa
HK Istma Devresi ( ID ) seiminde buna dikkat edilmelidir.
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas Youma eanjr kazan dn hattna paralel
PK Kazan Pompas. olarak balanmtr.
PS Boyler Istma Pompas Kazan ile eanjr arasna kapama vanas konu-
luyorsa, ek olarak emniyet ventili koyma zorun-
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon
luluu vardr.
Pompas
Su hacminin fazla olduu byk tesisatlarda
PWT Youma eanjr pompas
zel hava ayrc ve pislik ve tortu ayrc kulla-
RK Kazan dn Suyu nlmas tavsiye edilir.
VK Kazan Gidi Suyu
SH Istma Devresi Yollu Vanas

Kullanlmas Gereken Panel ve Modller

1 Adet Logamatic 4311
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, Musluk
sirklasyonu kontrol, 1 adet
yollu vana kontrol)
1 Adet FM 442 ( ki adet yollu vana
kontrol )

Uygulama Alan
Logano GB 434 Atmosferik Brlrl You-
mal Ecostream Kazan
Kazan ve stma devrelerinin Logamatic 4211
veya 4311 ile, veya stma devrelerinin harici pa-
nel ile kontrol edildii sistemler.
Yksek iletme ve yedekleme emniyeti beklen-
tisi bulunan sistemler iin zel ift kazan bloklu
konsept.

Fonksiyon Tanm
Kazan ieriine dahil kumanda paneli HT 3101 kazan-
da salanmas gereken iletme scaklklarn ayarlar ve
garanti altnda tutar. Kazann tesisata balantsnda, ne
tip bir panel kullanlm olursa olsun (Logamatic veya
harici panel) scak su taraf herhangi bir iletme artnn
salanmas iin ek bir tedbir veya teknik tehizat (

260
 ekil 5.43.a / LOGANO GB 434: TEK KAZANLI YOUMALI SSTEM

261
2. Buderus Logano GB 434: Tek Kazanl, Yksek manda eder ve efektif bir s transferi iin debi opti-
Youma Verimli Sistem. mizasyonu yapar.
Kazan, Logamatic 4211 veya 4311 ile,
Uygulama Detaylar
Sistem Logamatic panel ile veya harici bir kontrol
Trifaze pompalarn kumandas elektrik pano-
paneli ile kontrol ediliyorsa;
sundaki kontaktrler ile yaplr, Logamatic pa-
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman nel kontaktrlere 220Vluk sinyal gnderir.
FV Tesisat Gidi Suyu Duyar Eleman yollu vanalarn, 220 V. Ama ve kapama
FW Boyler Kullanm Suyu Scakl Duyar faz ile alan oransal kontrollu kartrc vana
Eleman seilmesi gerekir.
HK Istma Devresi ( ID ) Istma devresi pompalarnn basma ykseklik-
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas leri sfr debide 10 mSSdan az olmaldr. Pom-
pa seiminde buna dikkat edilmelidir.
PS Boyler Istma Pompas
Youma eanjr dn hatt, dk scaklk
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon
stma devresi dnnden ekilen paralel hat
Pompas
ile balanmaldr (youma ve verimde art
PWT Youma eanjr pompas salanr).
RK Kazan dn Suyu Kazan ile eanjr arasna kapama vanas konu-
VK Kazan Gidi Suyu luyorsa, ek olarak emniyet ventili koyma zorun-
SH Istma Devresi Yollu Vanas luluu vardr.
Su hacminin fazla olduu byk tesisatlarda
Kullanlmas Gereken Panel ve Modller
zel hava ayrc ve pislik ve tortu ayrc kulla-
1 Adet Logamatic 4311 nlmas tavsiye edilir.
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, Musluk
sirklasyonu kontrol, 1 adet
yollu vana kontrol)
1 Adet FM 442 ( ki adet yollu vana
kontrol )

Uygulama Alan
Logano GB 434 Atmosferik Brlrl You-
mal Ecostream Kazan
Kazan ve stma devrelerinin Logamatic 4211
veya 4311 ile, veya stma devrelerinin harici
panel ile kontrol edildii sistemler.
Yksek iletme ve yedekleme emniyeti bek-
lentisi bulunan sistemler iin zel ift kazan
bloklu konsept.

Fonksiyon Tanm
Kazan ieriine dahil kumanda paneli HT 3101 ka-
zanda salanmas gereken iletme scaklklarn
ayarlar ve garanti altnda tutar. Kazann tesisata ba-
lantsnda, ne tip bir panel kullanlm olursa olsun
(Logamatic veya harici panel) scak su taraf her-
hangi bir iletme artnn salanmas iin ek bir ted-
bir veya teknik tehizat ( yollu vana vb.) gerektir-
mez.
Kumanda paneli HT 3101 youma eanjr pom-
pasn (PWT) brlr almasna bal olarak ku-

262
 ekil 5.43.b / LOGANO GB 434: TEK KAZANLI YKSEK YOUMA VERML SSTEM

263
3. Buderus Logano GB 434 ve Logano GE 434:
ki Kazanl Youmal Sistem.
Kazan, Logamatic 4311 veya 4312 ile,
Sistem Logamatic panel ile veya harici bir kontrol
paneli ile kontrol ediliyorsa;
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman
FV Tesisat Gidi Suyu Duyar Eleman
FVS Strateji-Gidi suyu Scaklk Duyar Eleman
FW Boyler Kullanm Suyu Scakl Duyar
Eleman
HK Istma Devresi ( ID )
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas
PS Boyler Istma Pompas
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon
Pompas
PWT Youma eanjr pompas
RK Kazan dn Suyu
VK Kazan Gidi Suyu
SH Istma Devresi Yollu Vanas
Kullanlmas Gereken Panel ve Modller
1 Adet Logamatic 4311
1 Adet Logamatic 4312
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, Musluk
sirklasyonu kontrol, 1 adet
yollu vana kontrol)
1 Adet FM 442 ( ki adet yollu vana
kontrol )
1 Adet FM 447 (Birden fazla kazann ha
berlemesini salayan kontrol
modl )
Uygulama Alan
Logano GB 434 Atmosferik Brlrl You-
mal Ecostream Kazan ve Logano GE 434 At-
mosferik Brlrl Ecostream Kazan Kombinas-
yonu
Kazan ve stma devrelerinin Logamatic 4311
veya 4312 ile, veya stma devrelerinin harici pa-
nel ile kontrol edildii sistemler.
Yksek iletme ve yedekleme emniyeti beklen-
tisi bulunan sistemler iin iki adet zel ift kazan
blok konseptine sahip kazanl tesisatlar.
ne tip bir panel kullanlm olursa olsun (Logamatic
veya harici panel) scak su taraf herhangi bir iletme
artnn salanmas iin ek bir tedbir veya teknik te-
hizat ( yollu vana vb.) gerektirmez.
Kumanda paneli HT 3101 youma eanjr pom-
pasn (PWT) brlr almasna bal olarak ku-
manda eder.
Youmal Kazan ile Ecostream Kazann ama-ka-
pamas zamana ve yke bal olarak Logamatic pa-
neldeki sra kontrol ile kumanda edilir. Kazann bir
tanesinin kapanmas ile oklu kazan sistemlerinde
her bir kazanda kullanlmas ve ek olarak sipari
edilmesi gereken kumanda paneli HT 3103 o kazann
iki yollu vanalarn kapatr. Kazanlarn sralamalarn
deitirilmesi mmkndr, ama mantkl deildir.
Uygulama Detaylar
Trifaze pompalarn kumandas elektrik pano-
sundaki kontaktrler ile yaplr, Logamatic panel
kontaktrlere 220Vluk sinyal gnderir.
yollu vanalarn, 220 V. ama ve kapama fa-
z ile alan oransal kontrollu kartrc vana se-
ilmesi gerekir.
Istma devresi pompalarnn basma ykseklik-
leri sfr debide 10 mSSdan az olmaldr. Pompa
seiminde buna dikkat edilmelidir.
Kazan ile eanjr arasna kapama vanas konu-
luyorsa, ek olarak emniyet ventili koyma zorun-
luluu vardr.
Deiken ayarlanabilir gecikme zamanlar ile
kazandaki mevcut s optimum olarak kullanlr.
2.kazandan su geiinin kesilmesinin (2 yollu
vanalarn kapanmas), brlr kapandktan 5 da-
kika sonra gerekletirilmesini neririz. (Bu ayar
Logamatic zerinden yaplr).
Su hacminin fazla olduu byk tesisatlarda
zel hava ayrc ve pislik ve tortu ayrc kulla-
nlmas tavsiye edilir.

Fonksiyon Tanm
Her bir kazanda kazan ieriine dahil kumanda pane-
li HT 3101 o kazanda salanmas gereken iletme s-
caklklarn ayarlar. Kazann tesisata balantsnda,

264
 ekil 5.44/ LOGANO GB 434: TEK KAZANLI YOUMALI SSTEM

265
4. Buderus Logano GB 434 ve Logano GE 434:
ki Kazanl, Hidrolik Olarak Dengelenmi
Yksek youma Verimli Sistem
Kazan, Logamatic 4311 ve 4312 ile, sistem
Logamatic panel ile veya harici bir kontrol paneli
ile kontrol ediliyor ise;
FK Kazan Suyu Scaklk Duyar Eleman
FV Tesisat Gidi Suyu Duyar Eleman
FVS Strateji-Gidi Suyu Scaklk Duyar Eleman
FW Boyler Kullanm Suyu Scakl Duyar
Eleman
HK Istma Devresi ( ID )
PH Istma Devresi Sirklasyon Pompas
PK Kazan Pompas
PS Boyler Istma Pompas
PZ Boyler Kullanm Suyu Sirklasyon
Pompas
PK Kazan Pompas
RK Kazan Dn Suyu
VK Kazan Gidi Suyu
SH Istma Devresi Yollu Vanas
Kullanlmas Gereken Panel ve Modller
1 Adet Logamatic 4311
1 Adet Logamatic 4312
1 Adet FM 441 (Boyler kontrol, Musluk
sirklasyonu kontrol, 1 adet
yollu vana kontrol)
1 Adet FM 442 (ki adet yollu vana
kontrol )
1 Adet FM 447 (Birden fazla kazann ha-
berlemesini salayan kontrol
modl )
Uygulama Alan
Logano GB 434 Atmosferik Brlrl You-
mal Kazan ve Logano GE 434 Atmosferik Br-
lrl Ecostream Kazan Kombinasyonu
Kazan ve stma devrelerinin Logamatic 4311
veya 4312 ile, veya stma devrelerinin harici pa-
nel ile kontrol edildii sistemler.
Yksek iletme ve yedekleme emniyeti beklen-
tisi bulunan sistemler iin iki adet zel ift kazan
blok konseptine sahip kazanl tesisatlar.
Fonksiyon Tanm
Her bir kazanda kazan ieriine dahil kumanda pa-
neli HT 3101 o kazanda salanmas gereken iletme
266
scaklklarn ayarlar. Kazann tesisata balantsn-
da, ne tip bir panel kullanlm olursa olsun (Loga-
matic veya harici panel) scak su taraf herhangi bir
iletme artnn salanmas iin ek bir tedbir veya
teknik tehizat ( yollu vana vb.) gerektirmez.
Kumanda paneli HT 3101 youma eanjr pom-
pasn (PWT) brlr almasna bal olarak ku-
manda eder.
Youmal Kazan ile Ecostream Kazann ama-
kapamas zamana ve yke bal olarak Logamatic
paneldeki sra kontrol ile kumanda edilir. Kazann
bir tanesinin kapanmas ile, oklu kazan
sistemlerinde her bir kazanda kullanlmas ve ek
olarak sipari edilmesi gereken kumanda paneli HT
3103 o kazann iki yollu vanalarn kapatr.
Kazanlarn sralamalarnn deitirilmesi
mmkndr, ama mantkl deildir.
Uygulama Detaylar
Trifaze pompalarn kumandas elektrik pano-
sundaki kontaktrler ile yaplr, Logamatic panel
kontaktrlere 220Vluk sinyal gnderir.
yollu vanalarn, 220 V. ama ve kapama fa-
z ile alan oransal kontrollu kartrc vana se-
ilmesi gerekir.
Youma eanjr dn hatt, dk scaklk
stma devresinden ekilen paralel hat ile
balanmaldr (youma ve verimde art
salanr).
Denge kab ayn zamanda amur alma ilemine
de destek olur. Su hacminin fazla olduu byk
tesisatlarda zel hava ayrc ve pislik ve tortu
ayrc kullanlmas tavsiye edilir.
Kazan pompal, hidrolik olarak dengelenmi bu
sistem, zellikle oklu datm istasyonlarnn
bulunduu veya kollektrlerin uzakta olduu
tesisatlarda kullanlr. Hidrolik dengeleme
amacyla Denge Kab kullanlr.
Deiken ayarlanabilir gecikme zamanlar ile
kazandaki mevcut s optimum olarak kullanlr.
2. kazandan su geiinin kesilmesinin (2 yollu
vanalarn kapanmas), brlr kapandktan 5
dakika sonra gerekletirilmesini neririz (Bu
ayar Logamatic zerinden yaplr).
 ekil 5.45/ LOGANO GB 434 VE LOGANO GE 434: K KAZANLI, HDROLK OLARAK DENGELENM YKSEK YOUMA VERML SSTEM

267
268
ID Istma Devresi
THV Termostatik vana
SP Sirklasyon Pompas
YV Yollu kontrol Vanas (Kartrc)
LP Boyler Pompas
KR ak Valfi
FB Scaklk Duyar Elemanlar
VK Gidi Suyu
RK Dn Suyu
ZP Boyler Scak Su Srklasyon Hatt Pompas
DA Refleks Kapal Genleme Deposu

ekil 5.46./ DSK+YOUMALI EANJR KOMBNASYONUNUN TESSAT EMASI

 Tbin,ort Ti-Tb,o Zaman qbin Qbin Ksmi Verim Yakt
uzunluu yk tketimi
C C h W Wh - - m3
17 3 216 7012 1514532 0,11 0,956 158,4
15 5 516 11686 6030079 0,18 0,956 630,8
13 7 819 16361 1,3E+07 0,25 0,956 1401,6
11 9 957 21035 2E+07 0,32 0,955 2107,9
9 11 1185 25710 3E+07 0,39 0,95 3206,9
7 13 1380 30384 4,2E+07 0,46 0,948 4423,0
5 15 993 35059 3,5E+07 0,53 0,944 3687,8
3 17 594 39733 2,4E+07 0,60 0,942 2505,5
1 19 166 44408 7371655 0,67 0,94 784,2
-1 21 32 49082 1570625 0,74 0,935 168,0
-3 23 3 53757 161270 0,81 0,932 17,3
Toplam= 19091
Tablo 5.47./ DEME TP MODERN ELK KAZAN LOGANO SE 425; 80 kW; 75/60 C SICAK SULU
ISITMADA YILLIK YAKIT TKETM

Tbin,ort Ti-Tb,o Zaman qbin Qbin Ksmi Verim Yakt

uzunluu yk tketimi
C C h W Wh - - m3
17 3 216 7012 1514532 0,11 1,07 141,5
15 5 516 11686 6030079 0,18 1,07 563,6
13 7 819 16361 1,3E+07 0,25 1,07 1252,3
11 9 957 21035 2E+07 0,32 1,07 1881,4
9 11 1185 25710 3E+07 0,39 1,06 2874,1
7 13 1380 30384 4,2E+07 0,46 1,05 3993,3
5 15 993 35059 3,5E+07 0,53 1,03 3379,9
3 17 594 39733 2,4E+07 0,60 1,025 2302,6
1 19 166 44408 7371655 0,67 1,015 726,3
-1 21 32 49082 1570625 0,74 1 157,1
-3 23 3 53757 161270 0,81 0,99 16,3
Toplam= 17288
Tablo 5.48/ DUVAR TP YOUMALI KAZAN LOGAMAX PLUS GB 112; 60 kW; 75/60 C SICAK
SULU ISITMADA YILLIK YAKIT TKETM

5.1.19. Deme Tipi Byk Kapasitede Gaz Yakt-
l Youmal Kazanlar
Bu seri kazanlar 210-650 kW g aralnda 6 tip ka-
zandan olumaktadr. Bu tiplerin hepsinde iki kade-
meli flemeli gaz brlr kullanlmaktadr.
Bu kazanlarn yanma odas ve youmal s gei
yzeyleri paslanmaz eliktir. Youma dorudan ka-
zan iindeki stc yzeylerde meydana gelmektedir.
Gaz ve suyun ak ters yndedir. Gaz, scaklnn
en dk olduu noktada sistemden dnen en souk
su ile karlamaktadr. Kazana iki ayr dn suyu
giri az vardr. Bylece iki farkl dn suyu scak-
l olan iki ayr devreyi, bu tiplerde de, ayn kazana
balamak mmkndr.
Bu kazanlarda yeni gelitirilen Turbo- youmal s
gei yzeyleri kullanlmaktadr. Bu teknolojden il-
gili blmde (Blm 3) sz edilmitir. Turbo yzey-
lerde s geiini azaltan sv filmi oluumu n-
lenmektedir.
5.1.20. ki Farkl Kazan Kullanlan Devreler
Yatrm maliyetinin drlmesi asndan imkanlar-
dan biri de eit kapasiteli bir DSK (dk scaklk
kazan) ile bir youmal kazann birlikte kullanl-
masdr. Bu tip kombinasyonlarn teknik ve ekono-
mik tartmas kitabn ilgili blmnde grlebilir.
Burada youmal tip kazan lider konumunda al-
maktadr. Modlasyonlu veya kademeli brlrl
269
 Tbin,ort Ti-Tb,o Zaman qbin Qbin Ksmi Verim Yakt
uzunluu yk tketimi
C C h W Wh - - m3
17 3 216 7012 1514532 0,11 1,09 138,9
15 5 516 11686 6030079 0,18 1,09 553,2
13 7 819 16361 1,3E+07 0,25 1,09 1229,3
11 9 957 21035 2E+07 0,32 1,09 1846,8
9 11 1185 25710 3E+07 0,39 1,09 2795,0
7 13 1380 30384 4,2E+07 0,46 1,09 3846,8
5 15 993 35059 3,5E+07 0,53 1,09 3193,9
3 17 594 39733 2,4E+07 0,60 1,085 2175,2
1 19 166 44408 7371655 0,67 1,083 680,7
-1 21 32 49082 1570625 0,74 1,08 145,4
-3 23 3 53757 161270 0,81 1,077 15,0
Toplam= 16620
Tablo 5.49/ DUVAR TP YOUMALI KAZAN LOGAMAX PLUS GB 112; 60 kW; 40/30 C SICAK
SULU ISITMADA YILLIK YAKIT TKETM

deiken kapasiteli lider kazan yannda sra kazan mas ile boru boyunca deien s gei says yara-
olarak bir DSK kullanlmaktadr. Ancak kapasite ih- tlmasna imkan tanmaktadr. Bu teknoloji de ilgili
tiyacnn artt souk dnemlerde devreye giren blmde anlatlmtr. Buna gre dk dn suyu
DSK uygun kontrol program yardm ile ounlukla scaklklarnda bile s gei yzeylerinde konden-
tam yk blgesinde altndan yksek verime ve sasyon meydana gelmemektedir.
performansa ulamaktadr. Kazanlarn sra kontrolu Youmal s gei yzeylerinde s geiini optimi-
standart kontrol paneli ve kartlar ile yaplabilmekte- ze etmek zere yeni Drallrohr s gei yzeyleri
dir. Sistem alternatif tesisat projeleri ekil 5.44 ve kullanlmtr. Burada film olumasnn nleyecek
5.45de grlmektedir. yap bulunduu gibi oval formdaki borular gaz gei
kesitini aadan yukar geniletmektedir. Bylece
5.1.20.1. Youmal Is Eanjr + DSK
dk basn kayb ile eit yksek s geiini btn
770 1500 kW kapasite aralnda Youmal sistem yzeyler boyunca mmkn klan sabit hzlar elde
DSK teknolojisine sahip SB 725 ile, kna bala- edilmektedir. Is gei yzeylerinin dey yaps
nan Youmal Eanjr kombinasyonundan oluturul- kondens akn da mmkn klmaktadr. Bu yzey-
maktadr. Bu kombinasyon sistem olarak ele alnmak lerde kondens oluumunu ve kondens akn kolay-
suretiyle zlm ve tam bir sistem olarak sunul- latran ters ak prensibi uygulanmaktadr. Aaya
mutur. Bu durumda yine youma tekniine zg doru souyarak inen gazlar daha souk su ile kar-
yksek verimler elde edilmektedir. Bu sistemde norm lamakta, bir yandan youma artarken, bir yandan
kullanma verimleri %108 deerine ulamaktadr. da kondens daha souk olan alt toplanma blgesine
Bu sistemde duman gazlarndaki snn byk ksm srklenmektedir. Burada da kazanda eanjrde, al-
youmann olmad emniyetli kazan su scaklkla- ak ve yksek scaklkta iki devre oluturma imkan
rnda kazan blmnde suya geirilmektedir. Geri tanmak zere ift dn az bulunmaktadr. ekil
kalan s ise, s deitirgeci blmnde dk su s- 5.46de sistem tesisat emas verilmitir.
caklklarnda ve dk duman gaz scaklklarnda Sonu:
yksek youma oranlaryla kullanlmaktadr. Baca
Youmal kazan teknolojisi scak sulu stma sis-
gaz scakl dn suyu scaklnn 4-5C stne
temlerinde gnmzde eriilen son aamay temsil
kadar soutabilir. Eer dn suyu scakl 30C ise
etmektedir. ok yksek s verimleri ile ideale yakn
baca gaz scakl 35C deerindedir.
bir enerji dnmn mmkn klmaktadrlar. An-
DSK kazan kar basnl elik kazan tipinde olup, cak zellikle korozyona dayankl yzeyler olutur-
duman borular ok katl kompozit yapdadr. ki kat- ma zorunluluu bu kazanlar pahal hale getirmekte-
l elik boru arasnda bulunan ve iki borunun temas dir. Bu nedenle Batda pek ok lkede bu kazanlarn
yzeylerini oluturan spiral band hatvesinin ayarlan- kullanm eitli desteklerle tevik edilmektedir.

270
Benzer biimde devlet desteinin yksek enerji verim
deerine sahip rnlerinin kullanmn tevik iin Tr- temde, d scaklklarn belirli scaklk aralklarnda
kiyede de olmas gerekir.
5.1.21. Youmal Kazanlarla Dk Scaklk Ka-
zanlarnn Karlatrlmas
Youmal kazanlarn saladklar verim avantajna leri toplanarak yapnn toplam yllk yakt tketimi bu-
karlk, pahal olmalar ou zaman kazan ve sistem lunur.
seiminde kararszlklara neden olmaktadr. Youma-
l kazanlarn modern yksek verimli dk scaklk ka-
zanlarna gre saladklar yakt avantaj ve buna kar-
lk fazladan yaplmas gerekli yatrm boyutu deer-
lendirilmelidir. Bu blmde stanbul iklim verilerinden
ve yakt sarfiyatnn hesab iin kullanlan Bin yn-
teminden yararlanlarak, ayn yapda farkl kazanlarn
kullanlmas halindeki ekonomiklik hesab yaplmtr.
Modern dk scaklk kazanlarnda ksmi yklerde
verim azalmaz. Tam tersine hafife artar. Ancak ok
dk ksmi yklerde verimde dme balar. You-
mal kazanlarda ise ksmi yklere gidildike verim hz-
la artmaktadr. Bu nedenle de youmal kazanlarda
mmkn olduu kadar ksmi ykte allmak istenir.
Her iki tip kazan iin de kataloglarndan ksmi ykler-
deki sl verimlerini okumak mmkndr. Buderus
rn olan farkl kapasitelerdeki youmal ve you-
masz kazan iftleri ele alnarak bunlara ait verim de-
erleri kataloglarnda verilen erilerden okunmutur.
Yke bal deien verim deerlerini hesap tablolarn-
da grmek mmkndr.
Sistemin ksmi yklerdeki davrann ancak Bin
Yntemi ile gz nne almak mmkndr. Bu yn-
ylda ka saat meydana geldii belirlenir. Scaklk ara-
l yntemine gre yllk yakt tketimini belirlemek
iin, nce her scaklk aralndaki yakt tketimleri
bulunur. Her scaklk aralndaki yakt tketim deer-
1. Bamsz drt katl ve kullanm alan yaklak
1320 m2 olan bir konut iin, nominal gc 60 kW
civarnda olacak ekilde iki farkl tip kazan seil-
mitir.
a) lk kazan deme tipi, 80 kW gcnde Logano
SE 425 tipi elik kazandr. 75/60 C scak sulu ka-
lorifer sisteminde yllk yakt tketimi hesaplan-
mtr. Hesap tablosu Tablo 5.47de verilmitir. Bu-
na gre yllk yakt tketimi 19091 m3 deerindedir.
b) Ayn konut iin 60 kW gcnde Logamax plus
GB 112 duvar tipi youmal kazan seilmitir.
75/60 C scak sulu kalorifer sisteminde yllk ya-
kt tketimi hesaplanmtr. Hesap tablosu Tablo
5.48de verilmitir. Buna gre yllk yakt tketimi
17288 m3 deerindedir.
c) Ayn konut iin ayn Logamax plus GB 112 du-
var tipi youmal kazan seilmitir. 40/30 C s-
cak sulu demeden stma sisteminde yllk yakt
tketimi hesaplanmtr. Hesap tablosu Tablo
5.49de verilmitir. Buna gre yllk yakt tketi-
mi 16620 m3 deerindedir.

Su Kazan tipi Kazan Yllk yakt Yatrm Geri

scakl gc yakt maliyeti maliyeti deme
tketimi fark fark sresi
C - kW m3 milyar TL milyar TL yl
75/60 Youmasz 80 19091
75/60 Youmal 60 17288 -0,257 -1,063 0

75/60 Youmasz 80 19091

40/30 Youmal 60 16620 -0,352 -1,063 0

75/60 Youmasz 230 82489

75/60 Youmal 230 75457 -1,003 0,675 0,7

75/60 Youmasz 1900 606243

75/60 Youmal 1900 561620 -6,366 9,910 1,6

75/60 Youmasz 3700 1169886

75/60 Youmal 3700 1083776 -12,285 12,095 1,0
Tablo 5.50/ YOUMALI KAZANLARIN LETME VE YATIRIM MALYETLER AISINDAN
DEERLENDRLMES (Maliyet Fark = Youmal - Youmasz)

271
Grld gibi 75/60 C alan modern bir dk deerleri fiyatla arplarak yllk yakt giderleri bu-
scaklk kazannda, 40/30 C alan bir youmal lunmutur. Dier taraftan kazanlarn liste fiyatlar
kazana gre yllk yakt tketimi %15 daha fazla ol-
maktadr.
2. Yedi katl ve kullanm alan yaklak 7000 m2
olan bir apartman iin, nominal gc 230 kW ci-
varnda olacak ekilde iki farkl tip kazan seil-
mitir.
a) lk kazan deme tipi, 230 kW gcnde Loga-
no SK 625 tipi elik kazandr. 75/60 C scak su-
lu kalorifer sisteminde yllk yakt tketimi he-
saplanmtr. Buna gre yllk yakt tketimi
82489 m3 deerindedir.
b) Ayn konut iin yine 230 kW gcnde Logano
plus SE 625 harici youmal ekonomizrl kazan
seilmitir. 75/60 C scak sulu kalorifer sistemin-
de yllk yakt tketimi hesaplanmtr. Buna gre
yllk yakt tketimi 75457 m3 deerindedir.
Grld gibi 75/60 C alan modern bir dk
scaklk kazannda, ayn artlarda alan bir you-
mal ekonomizrl kazana gre yllk yakt tketimi
%9 daha fazla olmaktadr.
3. Onalt katl ve kullanm alan yaklak 60350 m2
olan bir blok iin, nominal gc 1900 kW civarnda
olacak ekilde iki farkl tip kazan seilmitir.
a) lk kazan 1900 kW gcnde Logano S 815 ti-
pi elik kazandr. 75/60 C scak sulu kalorifer
sisteminde yllk yakt tketimi hesaplanmtr.
Buna gre yllk yakt tketimi 606243 m3 dee-
rindedir.
b) Ayn konut iin yine 1900 kW gcnde Loga-
no plus SB 815 entegre youmal ekonomizr-
l kazan seilmitir. 75/60 C scak sulu kalori-
fer sisteminde yllk yakt tketimi hesaplanm-
tr. Buna gre yllk yakt tketimi 561620 m3 de-
erindedir.
Grld gibi 75/60 C alan modern bir dk
scaklk kazannda, ayn artlarda alan bir entegre
youmal ekonomizrl kazana gre yllk yakt t-
ketimi %8 daha fazla olmaktadr. Ayn tip kazanlar-
la, fakat glerin 3700 kW olmas halinde de hesap
yaplmtr. Doal olarak tasarruf oran ayndr. An-
cak mutlak yakt tasarrufu artmaktadr.
5.1.21.1. Sistem ekonomisi
Yukarda incelenen farkl durumlar iin yllk yakt
giderleri ve her bir alternatifteki kazan maliyetleri bir
tablo halinde Tablo 5.50de verilmitir. Bu tabloda
yakt fiyat olarak Mays 2000 tarihli doal gaz ko-
nut fiyat esas alnmtr. Hesaplanan yakt tketim
272
belirlenerek, bunlar yatrm maliyeti stununda gs-
terilmitir. Yatrm maliyeti fark ile, yakt maliyeti
fark arasndaki oran, basit geri deme sresini gs-
termektedir.
Buna gre duvar tipi youmal kazanla, deme tipi
yksek verimli modern elik kazann karlatrma-
snda; youmal kazan hem yatrm maliyeti olarak,
hem de yakt maliyeti olarak karl durumdadr. Bura-
da seilen deme tip kazann kapasitesi, karlat-
rld duvar tipi kazana gre daha fazladr. Bu du-
rum dikkate alndnda bile duvar tipi youmal ka-
zanlarn tartmasz ekonomik olduu bu hesap so-
nucu grlmektedir.
Daha yksek kapasitelerde ise, kazann btn olarak
youmal olmas yerine youmal ekonomizrl
olmas daha uygun bir zm olarak ortaya kmak-
tadr. Bu durumda ayn kazann youmal ve you-
masz opsiyonlar olarak deerlendirebileceimiz
kazan tiplerinde yatrm maliyetinin yakttan yaplan
tasarruf sonucu ok ksa bir srede geri kazanld
grlmektedir. Farkl tipler ve kapasite aralklar iin
yaplan hesaplar basit geri deme sresinin ortalama
bir stma mevsimi mertebesinde olduunu gster-
mektedir.
5.1.22. Youmal Kazanlar ve Baca
Youmal kazan kullanldnda bacaya dikkat edil-
melidir. Baca ile ilikili iki sorun ortaya kabilmek-
tedir.
1. Baca gazlarnn scakl ok fazla drld
iin bacann doal ekii azalacaktr. Bu nedenle
baca hesabnda ve boyutlandrlmasnda bu du-
rum dikkate alnmaldr.
2. Duman gazlar iindeki youmann bacada da
devam etmesi nedeniyle baca malzemesi ve baca
tasarmnn uygun olmas gerekmektedir. Bacada
ve baca balantsnda souma olmamas iin izo-
le edilmeleri, bacann paslanmaz elikten olmas,
youan sularn drenaj noktasnda toplanabilmesi
iin uygun eim verilmesi ve bacann uygun bir
sifonla drenaja balanmas nemlidir.
5.1.23. Youmal Tip Kazanlarda Youma Suyu
Analizi
lenmi youma sularnn kanalizasyon ebekesinin
ve artma tesislerinin zerindeki olas negatif etkileri
hakknda devam eden tartmalar DVGWnin bu tar-
tmal sorular iki rapor ile aklanmasna sebep ol-
mutur. Bu konudaki nemli noktalar unlardr.
 Evsel atk su miktarlarna gre daha az olan yo-
uma suyu pH-deerleri kanalizasyon ebekesine
kadar srekli olarak artar. Kanalizasyon ebekesine
balant noktasnda youma suyu yaklak olarak
ntrdr.
Youma suyunun girii ile atk su miktarnda kay-
da deer bir art olmaz.
Ev ii pis su tesisat ve kanalizasyon ebekesinde
DIN 1986 Ksm 4e uygun seilmi elemanlar kul-
lanldnda bu elemanlar youma suyuna kar
yeterli dirence sahiptirler.
Youma suyunun pH deeri ve ierdii ar metal mik-
tarlarna zellikle dikkat ekilmelidir. ekil 5.51ada
eitli svlarn pH deerleri grlmektedir. Burada ba-
msz Enstitlerin birok rapor ve aratrmalar s de-
itirici malzemesi seiminin doru yaplmas halinde
ar metal konsantrasyon snrlarnn (rn.Krom, Nikel,
Bakr, inko veya Kalay) altnda kalnacan ispat et-
mektedir. Buderus youmal tip kazanlarda, Logamax
Plus GB112 duvar tipi youmal kazanlar hari, baca
gaznn temas ettii paralar 1.4571 numaral paslanmaz
elikten yaplmaktadr. Bu yksek alaml elik zellik-
leri Tablo 5.51bde grld gibi, daha da n plana
kmaktadr.
Buderus youmal tip kazanlarn youma suyu ieri-
sindeki elementlerin analiz deerleri M251 numaral
ATV-Brorndeki snr deerlerin ok altndadr. Bu
ekil 5.51a
deerlerdeki ar metal miktar da ime suyu kararna-
mesi snr deerlerinin ok altndadr. SB 315, SB 615
ve SB 725 kazan serilerinde 1.4571 numaral paslanmaz
elik kullanlmaktadr. Bu yzden SB 315 ve SB 725
Kazanlarn analiz deerleri SB 615in analiz deerlerin-
den sadece mevcut lme hatas miktar kadar sapacak-
tr.
5.1.24. Scak Su Kazanlar ve Kombilerle lgili Pra-
tik Notlar
1- Emisyon limitleri giderek aa ekilmektedir. 2005
ylna kadar Almanyada baca gazlar iinde msa-
ade edilen CO oran snrlar %25 daha azaltacaktr.
2- Bir merkezi stma kazannn mr, kazan ta olu-
umu veya korozyon rnlerinin tortulamas nede-
niyle nemli lde kslabilir. Bu tip tortularn olu-
umu, mmkn olduunca nlenmelidir. Bu mm-
kn deilse su ile temas eden yzeyler dzenli ara-
lklarla kimyasal olarak temizlenir.
3- Kazan ta oluumuna tesisatn iinde bulunan su-
yun kireci neden olur. Bu olay pratik olarak sadece
kazann iinde olur. Geici sertlik ve su miktar bu
srete nemli lde rol oynar.
4- Birden fazla kazann sral olarak altrlmas du-
rumunda, pratikte btn kazan ta oluumu lider
kazanda oluur. lk doldurma kirelenmesinin
yalnz bir kazanda m yoksa eit olarak btn
273
 Tablo 5.51b/ YOUMA SUYU ANALZ DEERLER
kazanlarda m olutuunu anlamak iin sistemi
ilk iletmeye almann tek kazanla m yoksa b-
tn kazanlarla m yapldn bilmek nemlidir.
lk iletmeye almann btn kazanlarla yaplma-
s tercih edilir.
5- Suyun ok sert (15 Alman sertliinden daha b-
yk bir sertlikte) olduu durumlarda doldurma
veya ekleme iin yumuatlm su kullanlmas
gerekir.
6- Su iinde zlen oksijen etkisi, tesisat ierisin-
de korozyon rnlerinin oluumuna neden olur.
Bu korozyon rnleri su ak ile kazanlarn ii-
ne tanr ve orada ekillenmi olan kazan ta ile
birlikte tortular. Bu nedenle ilave edilen su
miktar snrlandrlmaldr. nemli miktarda su
ilave durumunda veya eski ok kirli tesisatlarda
manyetik filtre veya uygun genilikte gzenekli
filtre kullanlmas gerekir. Filtreler kazan dn
zerine monte edilmeli ve dzenli aralklarla te-
mizlenmelidir.
274
7- Buderus GE 515 dk dn suyu scaklklar
kazanlarda verim %96,5 baca gaz scakl 120-
125C mertebelerine ulaabilmektedir.
8- Sv yaktl kalorifer sistemlerinde fuel-oil kulla-
nm, evre koruma nlemleri nedeniyle giderek
azalacaktr. Batda olduu gibi, konut stmasn-
da ancak sv yakt olarak mazot kullanlabile-
cektir. Ancak normal brlrde mazot kullanm
halinde bile, sk evre koruma limitlerine inmek
ve CO ve NOx deerlerini salamak mmkn
deildir. Bu amala mavi alevli brlrler geliti-
rilmitir. Bu brlrler mazotu gaz gibi yakarak,
btn limitleri salayan dk CO ve NOx de-
erlerine ularlar ve kurumsuz, issiz bir yanma
olutururlar. Bylece mazotta doal gaz temizli-
i ve kolaylna ulalr.
9- Doal gaz kullanlan kalorifer tesisatlarnda, ka-
zan olarak atmosferik brlrl kazan seilmesi
tavsiye edilir. Bu kazanlar sessiz olmalar ekono-
mik olmalar, bacada youma problemlerinin en
 az olmas, bakm gerektirmemesi gibi stn
zelliklere sahiptir. Doal gazda flemeli br-
lrler ancak byk kapasitelerde tercih edilme-
lidir.
10- Buderus Ecomatik panel ve atmosferik brlr
sisteminde brlr alt says %40 daha azdr.
Yalnz bu zellii yakttan %8 ekonomi salar.
11- Buderus elik kazan S 815 su hacmi kk olan
bir tiptir. Bu emniyet kavramnn bir parasdr.
12- Kmr kazanlarnda su scakl 90C ye ula-
tnda kazan termostat bir uyar zilini (veya
daha ciddi bir alarm) altrmal, kazan hava
giri kapaklar kapatlmaldr.
13- Hermetik kombi cihazlarda yanma havas temi-
ni ve yanma rnleri atlmas i ie iki kanaldan
oluan bir tek boru ile salanr. Bu hava alma ve
duman gazlarnn da atm genellikle bir fan-
la salanr. Bu hermetik boru uzunluu 2,5 m
deerini gememelidir. Gerek basn dm ve
gerekse havann fazla snmas nedeniyle fan
durabilir ve yanma bozulur. Fan durmasa bile
havann fazla snmas fan kapasitesini ve dola-
ys ile yanmay etkilemektedir.
5.2. BRLRLER
Brlrlerin satn alma bedeli, bir ylda tkettii ya-
kt bedelinin %2 ile %8i kadardr. Bu nedenle br-
lr seiminde ok dikkatli olmak gerekir. Brlr se-
erken emniyet, kazana uyum, bakm, ve servis ko-
layl, mr, anma verimi ve iletme verimi faktr-
lerine dikkat edilmelidir. Brlrn en iyisini satnal-
mak, her zaman en iyi zm olacaktr.
5.2.1. Sv yakt Yakan Brlrler
Sv yakt brlrleri grupta toplanabilir:
a- Buharlamal brlrler (Karbratrl)
b- Pompal brlrler
c- Dnel brlrler
Istma amac ile buharlamal brlr kullanm yay-
gn deildir. Kalorifer kazanlarnda daha ok dier
iki tip brlr kullanlr. Pompal brlrler 400 kg/h
kapasitelere kadar monoblok olarak yaplr. Fan,
pompa, motor, filtre, stc ve kontrol elemanlar
kendi zerindedir. Tam otomatik, tek veya ift kade-
meli olabilirler. Kumanda on-off veya oransal olabi-
lir. zellikle byk kapasitelerde oransal kontrol
yakt ekonomisi salar.
Dnel brlrler genellikle byk iletmelerde kulla-
nlrlar ve oransal kontrolldr.
Byk kapasiteli brlrlerde yakma havas ayr bir
fanla salanr ve kanalla brlrn zel giriine
adapte edilir.
Sv yakt brlrlerinin seiminde dikkat edilecek
noktalar:
1. 200.000 kcal/h kapasitesinin altndaki fuel oil
brlrlerinde arza yapma oran ok yksektir.
Brlr memeleri tkand iin tesisat kesintiye
urayabilir. Konfor ncelikli tesislerde, arza,
evre kirlilii, yakt donmas ve temizlik gibi
nedenlerle bu kapasitenin altnda motorin kulla-
nlmaldr.
2. Monoblok brlrler 350 kg/h kapasiteye kadar
kullanlmaldr.
3. Oransal kontroll brlrler 300 kg/h kapasite-
den sonra ekonomik olmaya balar.
4. Dnel brlrler 100 kg/h kapasiteden balama-
sna ramen 500 kg/h kapasitenin zerinde daha
ok kullanlrlar ve genellikle oransal kontroll-
drler.
5. Kk kapasiteli (10 kg/ha kadar) brlr sei-
minde brlr kataloundaki erilerde; hesapla-
nan yakt miktarndaki fan basncnn, kazan
kar basn deerinin yaklak 2 kat olmas is-
tenir. Kar basnl kazanlarda bu deer daha
da fazladr. Buradaki fan basnc, brlr kayp-
larndan sonraki net kullanlabilir toplam ba-
sntr.
6. 10 kg/hdan byk kapasitelerde ift memeli
(iki kademeli) brlrler tercih edilmelidir. n-
k reticinin kataloglarnda belirtilen gaz taraf
direnci, kazanlarn rejim halindeki direncidir.
lk ateleme srasnda diren bu deerin 6 kat-
na ulaabilir. ki kademeli brlr kullanlmas
halinde, ilk ateleme annda dk alevle bala-
nacak, dolays ile ar basn art, buna bal
sarsnt ve grlt azalacak, brlr kirlenme ve
tkanmasnn nne geilebilecektir. Almanya
ve svirede bu nedenle bu kapasite aralnda
iki kademeli brlr kullanm art koulmakta-
dr. ki kademeli brlrde klasik sistemde nce
birinci kademe, 10 saniye sonra ikinci kademe
devreye girer. Diferansn sonunda iki kademe
birden devreden kar. Scaklk diferans ise sa-
bittir. Buderus sisteminde diferans d hava s-
caklna bal olarak deiirken brlr Low-
high-low alr. Bu ekilde brlr alt says
azalr. Sonuta daha az yakt kullanlr, brlr
ve kazan mr uzar. Kazan kirlilii azalr.
275
 ki kademeli
brlrlerde, toplam
yakt basnc bar

kapasite iki memeye

blnr. rnein ana
g memesi toplam
ykn 2/3n karlar.
htiya bunu atnda
1/3 gteki ikinci
meme devreye girer.
1 gph = 3,785 lt/h
Meme anma
kapasitesi 7 bar iin
tanmlanr.

ekil 5.52

ekil 5.53/ FUEL-OL N ZEL HAVA VE DUMAN MKTARLARI

276
 KAZAN TP MOTORN BRLR DOAL GAZ BRLR
GE 115 U 21 BRLR ZERNDE (MAV ALEVL) BRLR VE N KAPAK DEM LE DNM MKANI VAR
GE 115 U 28 BRLR ZERNDE (MAV ALEVL) BRLR VE N KAPAK DEM LE DNM MKANI VAR
GE 215 U 45 BRLR ZERNDE (MAV ALEVL) BRLR VE N KAPAK DEM LE DNM MKANI VAR
GE 215 U 55 BRLR ZERNDE (MAV ALEVL) BRLR VE N KAPAK DEM LE DNM MKANI VAR
GE 215 U 68 BRLR ZERNDE (MAV ALEVL) BRLR VE N KAPAK DEM LE DNM MKANI VAR

MAV ALEVL MEME API VE EFFAF ALEVL MEME API VE DOAL GAZ BRLR
MOTORN BRLR AISI MOTORN BRLR AISI
GE 215 / 7 RZ 2.7 1,50 80 S DE 1.2A - 0427 1,75 60 S GE 1.3
GE 315 / 5 RZ 2.8 1,75 80 S DZ 1.2 - 0124 1,75 45 S GZ 2.1
GE 315 / 6 RZ 2.10 2,75 80 S DZ 2.1 - 2120 2,25 60 S GZ 2.1
GE 315 / 7 RZ 2.11 3,00 80 S DZ 2.1 - 2140 3,00 60 S GZ 2.1
GE 315 / 8 RZ 3.0 3,00 80 S DZ 2.2 - 2210 3,50 60 S GZ 2.2
GE 315 / 9 RZ 3.1 3,50 80 S DZ 2.2 - 2220 4,00 60 S GZ 2.2
GE 515 / 8 RZ 3.3 5,00 80 S DZ 3.0 - 3070 5,00 60 S GZ 2.2
GE 515 / 9 DZ 3.1 - 3150 5,50 60 S GZ 3.1
GE 515 / 10 DZ 3.1 - 3160 6,50 60 S GZ 3.1
GE 515 / 11 DZ 3.1 - 3170 7,50 60 S GZ 3.1
GE 515 / 12 DZ 3.2 - 3210 8,00 60 S GZ 3.2
GE 615 / 10 DZ 3.2 - 3230 10,00 60 S GZ 3.2
GE 615 / 11 DZ 3.2 - 3240 11,00 60 S GZ 3.3
GE 615 / 12 DZ 3.2 - 3240 11,00 60 S GZ 3.3
GE 615 / 13 DZ 4.1 - 4120 80 A 3-60 GZ 3.3
GE 615 / 14 DZ 4.1 - 4120 80 A 3-60 GZ 4.1
GE 615 / 15 DZ 4.1 - 4120 90 A 3-60 GZ 4.1
GE 615 / 16 DZ 4.1 - 4120 90 A 3-60 GZ 4.1
GE 615 / 17 DZ 4.2 - 4220 100 A 3-60 GZ 4.2
GE 615 / 18 DZ 4.2 - 4220 110 A 3-60 GZ 4.2
Tablo 5.54/ BUDERUS KAZANLARDA KULLANILACAK BRLR TPLER

277

ekil 5.55/ MAV ALEVL BRLR YANMA
PRENSB
ekil 5.56/ MAV ALEVL BRLR
Brlr seiminde bilinmesi gerekli deerler,
a- Yakt yakma kapasitesi,
b- Yakt basnc,
c- Yakma havas miktar,
d- Fan basnc
e- Yanma odas geometrisi, buna gre belirlene-
cek meme as ve tipi olarak saylabilir.
Gerekli yakt miktar
B = Qk / (Hu.) (kg/h)
fadesinden bulunabilir. Burada;
Qk: Kazan kapasitesi
Hu: Yaktn alt sl deeri
: Kazan sl verimidir.
Brlr seilirken, gerekli yakt miktar deeri, kata-
loglarda belirtilen, brlr alma aralnn ortasn- sip emasnda verildii gibi, yakt zel bir alev boru-
da kalacak ekilde olmaldr.
Yakt basnc, meme seimi ile ilikilidir. Brlrden
yanma odasna atlacak yakt miktar, meme seim
erilerinde, meme kapasitesi ve yakt basncna ba-
278
l olarak verilmitir (baknz ekil 5.52).
Yakma havas miktar,
Vh = B.vh (Nm3/h)
Olarak belirlenebilir. Burada vh (Nm3/kg) zgl ha-
va miktar olup, sv yaktlar iin ekil 5.53den ha-
va fazlal ve yakt alt sl deerine bal olarak oku-
nabilir.
Brlr katalounda fan basnc, kazan kar basn
deerinin 2 kat veya zerinde olacak ekilde seim
yaplr.
Kullanlacak meme as yanma odas boyutlarna
baldr. Dar ve uzun yanma odalarnda 45 al, ge-
ni ve ksa yanma odalarnda 60 al meme kulla-
nlmaldr. Daha zel yanma odalar iin daha farkl
tiplerde memeler mevcuttur. Tablo 5.54de Buderus
dkm kazanlar iin nerilen brlr ve meme tiple-
ri verilmitir.
Brlrn alt ksm bitmi demeden yaklak 30
cm. yukarda olacak ekilde kalorifer kazan beton
kaideleri ykseltilmelidir. (Brlrn yerdeki tozlar
emerek lans ve memesinin tkanmasn nlemek
iin)
5.2.1.1. Mavi Alevli Brlr
Sv yaktlarn yanmas sonucu oluan alev parlak sa-
r renklidir ve radyasyon zellii ok yksektir. Bu
nedenle zellikle endstriyel kazanlarda fuel oil ya-
klmasnda sar alevli brlrler kullanlr. Ancak s-
cak su kazan uygulamalarnda sar alev su ile sou-
tulan yzeylerle temas ettiinde is ve kurum oluur.
Ayrca bu tr alevlerde zellikle kk kapasitelerde
CO oran fazla drlemez.
Scak su retiminde mazot brlr olarak mavi alev-
li brlrler gelitirilmitir. Bu brlrlerde oluan alev
aynen doal gaz alevi gibi mavi renktedir ve kazan-
da kurum oluumu tamamen nlenmitir. CO ve Nox
oranlar, gerekleen tam yanma sonucu, en dk li-
mitleri salayacak zelliktedir.
Mavi alevli brlrde emisyon deerleri CO = 20,
Nox =95 mg/kwh olarak gereklemektedir. Halbuki
en dk emisyon limitleri olarak bilinen Almanya
Mavi Melek Amblemi Snrlar: CO = 80, Nox = 130
mg/kwh svire emisyon snrlar:
CO = 61 Nox = 123 mg/kwh deerindedir.
Bu tip brlrlerde ekil 5.55 ve ekil 5.56da pren-
sunda resirkle edilen gazlarla stlarak yanmadan
nce tamamen buharlatrlr. Resirkle eden gazn
scakl 1000C mertebesindedir. Bu arada seramik
balk dta akkor hale geer.
Daha sonra hava ile kararak aynen bir gaz yakt gi-
bi ocakta yaklr. Bylece alevin radyasyon zellii
azalr, aynen doal gaz gibi temiz ve tam yanma sa-
lanr. Bu brlrlerde yakt basnc daha yksektir. Sa-
r alevli brlrde 12 bar civarnda olan basn mavi
alevli brlrde 17-18 bar mertebesindedir.
100 kw mertebelerine kadar domestik kullanmda,
mavi alevli sv yakt (Motorin) brlrleri zel yap-
lar nedeniyle; motorini buharlatrp gaz yakt halin-
de yakabilmektedirler. Bu zellikleri nedeniyle bu
brlrler,
a- Kurumsuz ve issiz yanma (Tam yanma) salar.
b- Kalorifer kazanlar hergn temizlenmedii iin;
kazanda biriken kurum, gazlarn kazan iinde so-
umasn nler ve baca gaz scakl ykselir. nin ok yksek olmasyd. Brlr kndaki yksek
Bu brlrler kullanldnda kazan verimi yk- basnla pskrtmeden tr ve lansn yapsndan
seltir ve kurum olumad iin balangtaki ka- tr, ses seviyesi ok yksekti. Bu nedenle konfor
zan verimi tm iletme boyunca sabit kalr. Ma-
vi alevli brlr yllk yakt tketiminden %10-
%15 gibi ciddi bir avantaj salar. Brlr bedeli-
ni birka ayda amorti eder.
c- Kazandaki ve bacadaki kurumun temizlenmesi
ve pislii sorunu olumaz.
d- Kurumun neden olaca kazan geri tepmesi ve
yangn riski ortadan kalkar.
e- Kurumdan oluacak brlr arzas szkonusu de-
ildir. Brlr arzalarnn %80i kurumdan kay-
naklanmaktadr. Mavi alevli M.A.N. brlrler bu
nedenle arza yapmaz. Alt yldr hi temizlik ve
bakm yaplmadan alan mavi alevli brlrler-
le karlalmtr.
f- Yksek verimli yanma salar.
ekil 5.57/ FUEL-OL SPEKSFKASYONLARI
g- CO ve Nox emisyonu dktr.
h- Yakt tketimi azdr.
i- letme ve bakm maliyetleri dktr.
j- Mavi alevli brlrlerde radyasyon ile s transfe-
ri ok dk oranda gerekletii iin mavi alev-
li brlrler ancak Buderus gibi kg/kw deeri
yksek olan kazanlarda stma kapasitesi dme-
den kullanlabilir.
Bu brlrlerin eskiden iki dezavantaj vard. Bunlar-
dan bir tanesi fiyatlar olduka pahalyd. Ancak fiyat
fark giderek azald. Sar alevli brlre gre fiyat far-
k 24.000 kcal/h kazanda yaklak 180 200DM ci-
varnda, 300.000 280.000 kcal/h kazanda 1400
1500-DM civarndadr. kinci sakncas ses dzeyi-
tesislerinde fazla kullanlamyordu. Fakat son yllar-
da bu problem de giderildi. u anda ses seviyesi sar
alevli brlrlerin altnda kalmaktadr. Mazotta artk
mavi alevli brlrler kullanlabilir. Max. Kapasite
315 kW mertebesindedir.
Buderus Paket Kazan (68 kWa kadar, mavi alev-
li brlrl mazot yakan kazanlar)
Buderus kazanla birlikte brlrler paket olarak veri-
lebilmektedir. 68 kWa kadar paket kazan-brlr
mevcuttur. 68 kWdan byk olanlarda M.A.N. ma-
vi alevli brlrleri ayr sunulmaktadr. NOx ve CO
deerleri, mavi melek artlarnn olduka altndadr.
120 mg/kW NOx mavi melek snrna karlk, 83
mg/kW; 80 mg/kW CO snrna karlk, 30 mg/ kW
deerleri temin edilmektedir.
279
 ekil 5.58/ FUEL-OL SPESFKASYONLARI
5.2.2. Sv Yakt Hatlar lidir. Mazot halinde, d hava scakl veya ortam sca-
Istma tesisatnda sv yakt olarak hafif (motorin) veya kl 3Cden dk deilse, yakt borusu ve yakt
orta ar (4-5 nolu fuel oil) yaktlar kullanlr. Tablo deposunun stlmasna gerek yoktur.
5.57de fuel oil zellikleri Tablo 5.58de ise yanma Yakt gravite ile depodan brlre akar. Bu nedenle de-
rnleri verilmitir. Ar fuel oil kullanlmas ancak podaki yakt seviyesi brlr seviyesinin stnde olma-
ok byk tesislerde sz konudur ki bu durumda yakt ldr. Yakt deposunun alakta olduu yerlerde, kazan
hatt iin Buhar Tesisat isimli kitaba baknz. Istma dairesinde yksekte bir gnlk yakt deposu kullanl-
tesisat iin yakt deposu-monoblok brlr prensip e- mas ve yaktn pompa ile ana yakt deposundan gn-
mas ekil 5.59da verilmitir. Hafif ve orta ar yalar lk deposuna transfer edilmesi gerekir. ok emniyetli
iin hat stclarna (F.B.I. istasyonu) gerek yoktur. Te- seilmesi nerilen gnlk deponun tama borusu, ana
sisatta tank stc, refakat stma ve elektrik stcl depoya balanmaldr. (Tama borusu en az 2" apnda
pot depo kullanlr. ekil 5.60da silindirlik pot depo olmaldr.)
resmi verilmitir.
5.2.2.1. Yakt Tesisat Pratik Notlar
Pot depo montajnda brlrn alma yn kontrol
edilmeli ve pot deponun brlr almasn engelleme- 1- Yakt olarak yllara gre byk deiimler olmu-
mesi salanmaldr. tur. 1960l yllarda fuel-oil neredeyse bedava say-
lacak fiyatlara satlmtr. Petrol krizi nedeniyle
Pot depolarn hacmi en az 80 litre olmaldr. 80 lt depo
1975ten sonra kmr kullanlmaya balanmtr.
35 lt/h brlr kapasitelerine kadar kullanlabilir. Daha
Ancak hava kirlilii ve evre basks sonucu k-
byk brlrler iin pot depo hacimleri aadadr.
mr stmada terk edilmekte ve 1990l yllar doal
Brlr L/h 35 50 65 90 130 gaz dnm yllar olmaktadr.
Pot depo L 80 100 125 150 200 2- Trkiyede retilen fuel-oilin viskozitesi ok yk-
sektir. Kalorifer yakt olarak verilen (600 sn 100
Pot depo ile brlr pompas arasnda dn hattnda
F) fuel-oil, sanayide buhar retiminde kullanlabi-
vana bulunmamaldr. Dili pompalarda ak olmama-
lecek bir yakttr. ersinde kkrt oran (~ %3 se-
s halinde (pompa alrken ktaki vana kapanrsa)
viyesindedir. Scak su kanallarnda slfirik asit
basn ok ykselir ve brlr hortumunu patlatabilir.
oluturarak, korozyona neden olmaktadr. Ayrca
Yangn riski oluturabilecek bu problemin zm; kk kapasiteli brlrler meme delikleri de kk
devrede ekilde grld gibi ekvalf dnda bir ele- olduu iin fuel-oil de sk arza yapmaktadr. So-
man kullanlmamasdr. Eer kapama vanas konulma- nu olarak 250.000 kcal/h kapasitesinin altnda fu-
s gerekli ise, devreye yayl bir emniyet vanas eklene- el-oil yerine motorin kullanlmasn (en azndan
rek bu vana basn ykselmesi annda by pass edilme- fuel-oilde brlr arzalar nedeniyle) neririz. Ay-

280
 rca motorin yakmak iin mavi alevli brlr kulla-
nlmaldr. Fuel-oil kullanldnda kazanda biri-
ken kurum sk sk temizlenmelidir. Temizlenme-
yen scak su kazanlarnda baca stclarn 450C
mertebelerine kadar ykseldii grlmtr.
3- Kk kapasiteli (10 kg/ha kadar) mazot (motorin)
brlrlerinin yakt giriine normal filtre yerine
kamyon filtresi kullanlmas, meme tkanmas ne-
deniyle oluabilecek brlr arzalarn nleyecek-
tir.
4- Yakt depolar duvar ile evrili ayr bir blme
monte edilmeli ve bu hacim iin doal havalandr-
ma salanmaldr.
5- Yakt transfer pompalarnda (dili pompalar) k
vanas kapatldnda basn sonsuza gider. Dili
pompa kullanlan yerlerde pompa k ile emii
arasna emniyet valfi monte ediniz. Brlrlerin ise
yakt dn borusuna yalnz ekvalf monte edin.
Vana montaj kesinlikle yapmayn.
6- Yakt tesisatnda galvaniz boru kullanlmaz (moto-
rin, gaz, fuel oil, LPG). Galvaniz paralar yaktla
eriyip filtreleri tkamaktadr. Motorin, gaz ve fuel
oil tesisatnda siyah boru (DIN 2440-2441) kulla-
nlmaldr.
5.2.3. Yakt Depolar
Yakt depolar ekonomik olarak sistemin yaklak 20
gnlk ihtiyacn karlayacak lde veya yakt tanke- si olana yaratlmaldr. Gnlk yakt depolar seviye-
rinin bykl dikkate alnarak daha byk hacimde
seilir. Ancak byk sistemlerde ekonomik dnce-
lerle depolama hacmi daha kk tutulabilir. zellikle
tesisin bir sre sonra doal gaza dntrlme olasl- dirlik depolarda radyasyonla olan s kazanc gnein
varsa depo hacmi daha kk seilmelidir.
Yakt depolar boyutlar standart olup, TS 712 kapsa-
mndadr. ekil 5.61de bu standart kapsamndaki ya-
tk yer st, ve yeralt yakt depolar boyutlar, ekil
5.62da prizmatik 2000 lt. yakt deposu tip projesi ve-
rilmitir. ekil 5.63de ise yakt ring istasyonu hat so-
nucu balantlar grlmektedir.
Byk yakt depolama amac ile dik tanklar kullanlr.
ekil 5.64de dik tank lleri verilmitir.
Yakt depolarnn kazan dairesinden ayr bir hacimde
olmas ve kaplarnn sa olmas gerekir.
Buras kapal ise havalandrlmas gereklidir.
Yakt depolarnn temelleri en az 25 cm. olmaldr ki
filtre doru monte edilsin. Ayrca depo temelinin zeri
bitm ile kaplanrsa deponun mr uzar.
Kalorifer yakt olarak kullanlan fuel oilin depoda
akabilir halde tutulmas iin stc serpantin kullanlr.
Fuel oilin (600 RW/Sn, 100F) eitli noktalardaki s-
caklklar:
1- Pompalama scakl = 20C
2- Yakt deposunda k scakl
(Pompasz sistemde) = 40C
3- Pot depo knda scakl = 70- 80C
4- Brlr knda scakl = 105-110C
Yakt depolar balantlar ve aksesuarlar aada sra-
lanmtr:
1- Havalk (depo byklne bal, ancak DN 40
(11/2") alnabilir)
2- Boaltma musluu ve hatt (5 m3e kadar DN 32,
10 m3e kadar DN 40 (11/2")
3- Yakt gidi hatt DN 50 (2")
4- Yakt dn hatt DN 15 (1/2")
5- Dolum hatt DN 50 (2")
6- Seviye gstergesi (1/2" veya 3/4")
7- Numune alma az
Yakt depolarna su ile test yaplmayacak ise, depo st
sa kapanmadan nce kaynak yaplan kelere depo
iinden fra ile gaz ya srlmelidir. Depo dndan
bakldnda kaynak hatas olan yerlerin slak olduu
grlecektir. Yakt deposu boaltmas kesinlikle kanala
verilmemelidir. Boaltma vanas ucuna 20 cm boru ek-
lenerek, yakt deposundaki suyun kova ile alnabilme-
si kazandan aa dmemelidir.
Bina dnda stlan depolarn (Dik yakt tanklar gibi)
d yzeyleri beyaz parlak renge boyanmaldr. Silin-
olduu saatlerde d yzeyin yaklak 1/4 zerinde
faydal olmaktadr. Yani gndz de depo yzeylerinin
yaklak 3/4 s kaybetmektedir. Geceleri ise tm y-
zeyler s kaybetmektedir. Sonuta bina dndaki st-
lan depo d yzeylerini siyah ve mat renge boyamak
daha fazla s kaybna neden olacaktr.
Kullanlm Yakt Depolarnn Kesilmesi
Kullanlm yakt depolarnn kesilerek bina dna -
kartlmas istenirse,
a- Depodaki yakt tamamen boaltlmaldr.
b- Mazotlu ahap tala ile tm yzeyler metal -
kncaya kadar temizlenmelidir.
c- Su ile ykanmaldr.
d- Kapaklar alarak bir sre havalandrlmaldr.
e- Kesme ilemi yaplrken depo hacminin hava-
lanmas temin edilmelidir.
f- Bu ilemleri mutlaka kalifiye elemanlar yap-
mal ve kontrol edilmelidir.
281
282
NOT:
1-) Yakt borusu ile 3/4 scak su borular ekilecek ve binlikte izole edilecektir. Is kprs yapmas iinde 50 cm aralklarla 3 cm
genilikte emberler kullanlacaktr. zolasyon 2 kat 5 cm 14 kg/m3 cam yn ile yaplcaktr.
2-) Yakt borusu montajnda hazr dirsek kullanlmayacak, dirsek yerine geni olarak kvrlm boru kullanlacaktr.
3-) Yakt deposu ile pot depo arasndaki yakt borusu en ksa mesafede balanmaldr.
4-) Yakt seviye hortumlarnn altna mutlaka 1/2 iber vana kullanlmaldr.
5-) Pot depoyu brlrn ald tarafa (menteenin ald tarafa) monte etmelidir.
6-) Yakt deposu ve pot deponun imalatna seviye gsterge, boaltma, yakt k ve scak su boru balantlar iin manon
yerine ucu dili boru kullanlmaldr.
7-) Fuel-oilin scakl (200-600 RW/Sn. 100F)
Yakt deposu knda: 40 C
Pot depo knda: 70-80C
Brlr knda (yanma socakl): 105-110 C
8-) Brlr yakt kna yalnz ekvalf monte edilmelidir. Vana kullanlmamaldr. Vana monte edilen yerlerde, brlr zerindeki
pompann basnc (dili pompa) vana kapanda artarak brlr hortumunu patlatr ve yangna neden olabilir
9-) Yakt kanalna girebilecek su iin kanal %2 eimli yaplmal ve bir adet szge monte edilmelidir. Mmkn olursa szge bir
ya kapanndan geirilmelidir.
10-) Yakt ve stma borularna kanal ierisinde birer adet boaltma vanas monte edilmelidir.

ekil 5.59./ YAKIT DEPOSU MONOBLOK BRLR PRENSP EMASI 200600(RW/Sn. 100F) Fuel - Oil (4 ve 5 no.) iin
 ekil 5.60/ POT DEPO

ekil 5.62/ YAKIT DEPOSU (Prizmatik)

283
 ekil 5.61./ SLNDRK YAKIT DEPOSU
284
ekil 5.63/ YAKIT RNG HATTI SONU 3500 RW/sn FUEL OL KULLANILDIINDA RNG HATTI SO-
NUNDA BASIN REGLATR 25 AT DEERE AYARLANIR.

ekil 5.64/ ANA YAKIT DEPOSU (Dik silindirik) DIN 4119

285
5.2.4. Doal Gaz Brlrleri
Gaz yakt dier yaktlarla karlatrldnda en ko- nn da zel olmas gerekir. Bu nedenle atmosferik
lay yaklan ve dolays ile gaz yakt brlr en basit
yapya sahip olan brlr tipidir. Doal gaz brlr-
nn temel grevi yakt ve havay kartrmak ve ate- maldr.
lemektedir. Ayrca yanmann kontrol ve gvenlikle
ilgili fonksiyonlar vardr. Gaz brlrleri iki ana gru-
ba ayrlr;
1. flemesiz (Atmosferik) gaz brlrleri
2. flemeli (Fanl) gaz brlrleri
flemeli gaz brlrleri ise gnmzde ikiye ayrl-
maktadr;
1. n karmsz (difzyon alevli) flemeli gaz
brlrleri
2. n karml flemeli gaz brlrleri
n karml brlrler son yllarda gelitirilen ve at-
mosferik brlr alternatifi olarak kullanlan tip br-
lrlerdir. zellikle dk emisyon deerleri ve oran-
sal kapasite kontrol imkan ile ne kan ve daha ok
modern kazanlarda kullanlan brlr tipidir.
5.2.4.1. Atmosferik Gaz Brlrleri
Bu tip brlrlerde birincil (primer) hava, basnl do-
al gazn bir llede genilemesi srasnda ejeksiyon
prensibi ile evreden emilir. kincil (sekonder) hava
ise termik olarak, alevle snp ykselen gazlarn yeri-
ne, ak olan yakcnn altndan emilir. Bylece mo-
dern atmosferik brlrlerde hem n karma, hem de
difzyon prensipleri alevin oluumunda kullanlr.
ekil 5.65de grlen atmosferik brlrler basit yap-
lar ve iyi bir yanma verimine sahip olmalar dolays
ile son yllarda merkezi stmada 1 MW=860.000
kcal/h kapasitelere kadar kullanlabilmektedirler.
Ancak bu tip brlrleri kullanan kazanlarn yaplar-
brlrler kazanla birlikte satlrlar.
Atmosferik brlrler aadaki zelliklere sahip ol-
1. Uygun bir malzemeden yaplmaldr. (Genel-
likle paslanmaz elik)
2. kincil hava girii etkilenmez olmaldr. (Hava
akm sigortas)
3. Yanma rn gazlar ierisinde CO bulunma-
maldr. (Max. CO %0.1)
4. Alev kararl olmaldr.
5. Hibir ekilde alev geri tepmesi (yakt hattn-
da) sz konusu olmamaldr.
6. Gerekli btn l, kontrol ve emniyet dzen-
lerine sahip olmaldr.
7. Gvenilir bir alev emniyet dzeni olmaldr.
8. Kazanlarla ilikili olarak fazla bakm gerektir-
memelidir.
Atmosferik normal tip brlrlerde tam ykte hava
fazlal %20 mertebesindedir. Ancak dk ykler-
de gaz miktar azaldka ayn oranda hava miktarn
ayarlamak mmkn olmamaktadr. Bu nedenle d-
k yklerde, zel nlem alnmam klasik atmosfe-
rik brlrlerde artan hava fazlalna bal olarak,
kazan verimi der. Halbuki flemeli brlrlerde ha-
va ve yakt miktarn birlikte ayarlamak mmkn ol-
duunda byle bir dme grlmez. Ayn ekilde n
karml modlasyonlu brlrlerde de btn mod-
lasyon aralnda hava fazlal sabit tutulabilir.
Atmosferik brlrlerde en nemli konulardan biri ev-
re artlarnn salanmasdr. evrenin kirlenmesine

ekil 5.65/ ATMOSFERK GAZ YAKICI (BRLR)

286
 1985e kadar 1985den itibaren 1988den itibaren 1991den itibaren 1998den itibaren

104 114 124 L 124 LP 124 X - 134

204 214 224 L 224 X 234
304 314 324 L 324 X 334
404 414 424 L 424 X 434
514 524 L 524 X 534

ekil 5.66/ ISISAN BUDERUS ATMOSFERK BRLRL KAZANLAR LE FLEMEL BRLRL

KAZANLARIN KARILATIRILMASI (GAZ YAKITLI)

ekil 5.67/ FLEMEL GAZ YAKICI BRLR

paralel olarak alnan nlemlerle yanma rnlerine s-
nrlamalar getirilmektedir. Doal gaz halinde en
nemli iki emisyon (zararl yanma rn) CO ve NOx
gazlardr. Bat dnyasnda 1985 ylndan itibaren
yanma rnlerine snrlamalar getirilmeye balanm-
tr. Kabul edilebilir emisyon limitleri aa ekildike,
brlr teknolojisi gelimi ve yeni zmler getirmi-
tir. Atmosferik brlrlerde en nemli limit NOx dee-
riyle ilgili olandr. Istmada yenilikler blmnde an-
latld gibi NOx deerinin aa ekilmesi iin alev
scaklnn drlmesi gerekir. Bu amala nce so-
utma ubuklar kullanlmaya balanlmtr. At-
mosferik brlrlerdeki tarihi geliim ekil 5.66da
verilmitir. Gnmzde LOWNOX atmosferik br-
lrl kazanlarda en gelimi tipler n karml olan-
lardr. Yeni jenerasyon atmosferik brlrlerde yanma
havas ve yanc gaz reaksiyon blgesine tam n ka-
rml (veya byk lde n karml) olarak
287
288
BRLR TP MN. MAX. AP BASIN MN.KAP MAX.KAP AP MN.KAP.HIZ MAX.KAP.HIZ ALAN
KAPASTE KAPASTE inch mbar kcal/h kcal/h m m/s m/s m2
kW kW

GE1.1-070 13 18 1/2 20 11.180 24.080 0,0127 2,86 6,16 0,0001

GE1.1-075 28 45 1/2 20 24.080 38.700 0,0127 6,16 9,90 0,0001

GE1.2 45 85 3/4 20 38.700 73.100 0,01905 4,40 8,31 0,0003

GE1.3 75 100 3/4 20 64.500 86.000 0,01905 7,33 9,77 0,0003

GZ2.1 100 200 1 20 86.000 172.000 0,0254 5,50 11,00 0,0005

GZ2.2 180 300 11/4 20 154800 258.000 0,03175 6,33 10,56 0,0008

GZ3.0 260 315 11/4 20 223.600 270.900 0,03175 9,15 11,08 0,0008

GZ3.1 315 500 11/2 20 270900 430.000 0,0381 7,70 12,22 0,0011

GZ3.2 450 650 2 20 387.000 559.000 0,0508 6,18 8,93 0,002

GZ3.3 550 810 2 20 473.000 696.600 0,0508 7,56 11,13 0,002

GZ4.1 700 1020 21/2 20 602.000 877.200 0,0635 6,16 8,97 0,0032

GZ4.2 900 1450 3 20 774.000 1.247.000 0.0762 5,50 8,86 0,0046

GZ3.1 315 500 11/4 300 270.900 430.000 0,03175 11,08 17,59 0,0008

GZ3.2 450 650 11/2 300 387.000 559.000 0,0381 11,00 15,88 0,0011

GZ3.3 550 810 11/2 300 473.000 696.600 0,0381 13,44 19,79 0,0011

GZ4.1 700 1020 2 300 602.000 877.200 0,0508 9,62 14,02 0,002

GZ4.2 900 1450 21/2 300 774.000 1.247.000 0,0635 7,92 12,75 0,0032
ekil 5.68/ MAN BRLRLERDE GAZ HATTI APLARINA GRE HIZLAR
 HIZDAK hareketi verilerek yanma odasna gnderilir. Vantila-
GAZ HATTI API ARTI (KAT) trde salanan hava ekil 5.67de grld gibi iki
3/4 yerine 1/2 2,25 yoldan ilerler. lk yaktla karan i hava primer hava
1 yerine 3/4 1,78 olarak deerlendirilir. evreden gelen ve daha sonra
1 yerine 1/23 4,00 yaktla karan hava ise sekonder havadr ve aleve for-
11/4 yerine 3/4 2,78 munu bu hava verir. Brlr zerinde ayrca bir atele-
11/4 yerine 1 1,56 me elektrodu ve bir alev emniyet dzeni bulunur. Tr-
11/2 yerine 3/4 4,00 blatr olarak isimlendirilen para alev tutucudur.
11/2 yerine 1 2,25 Alevin stabilitesini ve geri tepmemesini salar.
11/2 yerine 11/4 1,44 flemeli brlrlerdeki vantilatr hem yanma iin ha-
2 yerine 3/4 7,11 vay salar ve hem de kazandaki yk kayplarnn bir
2 yerine 1 4,00 ksmn karlar. Eer kazandaki gaz taraf direnci k-
2 yerine 11/4 2,56 kse normal tip flemeli brlrler kullanlr. Bunlarn
2 yerine 11/2 1,78 fan devir saylar dk olup 1400 d/d mertebesinde-
21/2 yerine 1 6,25 dir. Dolays ile sessiz alrlar ve az enerji harcarlar.
21/2 yerine 11/4 4,00 Eer kazanda diren yksek ise (kar basnl kazan)
21/2 yerine 11/2 2,78 bu durumda yksek basnl flemeli brlr kullanlr.
21/2 yerine 2 1,56 Bu brlrlerde devir says 2800 d/d gibi yksektir.
3 yerine 11/4 5,76 Fazla ses yaparlar ve daha ok enerji harcarlar. Eer
3 yerine 11/2 4,00 ses istenmiyorsa, zel susturucu brlr hcresi kullan-
3 yerine 2 2,25 mak gerekir.
3 yerine 21/2 1,44 flemeli brlrler gaz trane hatt ad verilen kontrol
vana grubu ile birlikte verilir. Brlrn pahall bu
ekil 5.69/ BRLR GAZ HATLARINDA AP
gaz trane hatt ap ile orantldr. ap ne kadar byk-
KLDNDE GAZ HIZLARINDAK
se brlr ayn oranda pahal olur. Ancak ok kk
ARTI ORANI
aplar yksek gaz hzlarna ve byk basn dmle-
gnderilmektedir. Sekonder havaya gereksinim kal- rine neden olurlar. Bu ise brlrde ses ve titreime ne-
mamakta (veya ok az sekonder hava kullanlmakta) den olmakta, anmalara neden olmakta ve brlr m-
ve n karml gaz ok paral alev formu olutura- rn drmektedir. Dier ok nemli bir saknca ise
cak ekilde yaklabilmektedir. ok paralanm ve brlrdeki byk basn dm nedeniyle zellikle
yzeyi artrlm alev soumakta ve yanma scaklk- youn gaz talebinin olduu k aylarnda, dk hat ba-
lar NOx oluum snrlarnn altnda tutulabilmekte- snlarnda brlrn yetersiz kalp, arzaya gemesidir.
dir. Bununla ilgili olarak ekil 3.61 ve 3.62'ye bak- Doru seilmi brlr ve gaz trane hattnda anma ka-
labilir. Yeni tip 34 serisi atmosferik brlrl kazan- pasitesinde gaz hz 10 m/s mertebesinde olmaldr.
larda NOx 30 mg/kWh ve CO 5 mg/kWh deerleri- M.A.N. brlrlerde bu deer esas alnmtr. Tablo
nin altna indirilebilmitir. 5.68de MAN brlrlerdeki gaz hatt hzlar verilmi-
tir. Buna karlk piyasada 40 m/s gaz hzlarna ulaan
5.2.4.2. flemeli Brlrler brlrler bulunmaktadr. Normal olarak 21/2 in olma-
1 MW gcn stndeki tesislerde flemeli brlrleri s gereken ap 1 in verilebilmektedir. Tablo 5.69da
kullanmak ok daha ekonomik ve avantajl olmakta- daha kk ap kullanlmas halinde hzdaki art oran-
dr. Ayn zamanda flemeli brlrleri kendileri iin lar verilmitir. Bu ucuz brlrn istenilen performans
imal edilmi zel bir gaz kazannda kullanmak art da gstermesi doal olarak beklenemez.
yoktur. Baka yaktlar yakan zellikle sv yakt yakan flemeli brlrler kontrol sistemine gre e ayrlr:
kazanlarda bir dnm ilemi ile bu brlrler kolay- a. Tek kademeli ON-OFF kontrol. Burada ekilen
lkla kullanlabilir. Ayrca flemeli brlrlerin hem s- sya bal olarak brlr durup kalkarak alr. An-
v hem de gaz yakt yakabilen kombine tipleri de var- cak sv yakttan farkl olarak, kalk hzn belirli
dr. flemeli brlrlerde basnl doal gaz ok say- lde ayarlamak imkan vardr.
daki llelerden iinde bulunduklar hava akmna (ka- b. ki kademeli ON-OFF kontrol. Burada brlr iki
rm hcresine) yksek hzla pskrtlr. Hava bir kademede alabilir. Kalk birinci dk kademe-
vantilatr tarafndan cebri olarak temin edilir. Yksek de olur. Birinci kademe ihtiyac karlayamazsa
bir hzla karan hava ile yakt, bir trblatrde dnme ikinci kademe belli bir sre sonra devreye girer.

289
 Daha byk glerde ve kar basnl kazanlar- 1. Tavandan radyant stma sistemlerinde: nfrared
da iki kademeli brlrler kullanlmaktadr. Bude- stc borularda meydana gelen dk younluk-
rus Ekomatic Panel ile iki kademeli brlrler taki kapal yanmada geleneksel olarak n kar-
LOW-HIGH-LOW sistemi ile alr. Brlr alt ml brlrler kullanlmtr. Istc borularn
says %40 daha dktr. stma gc 150 kW/m2 mertebelerine kadar ola-
c. Oransal kontroll brlrler. Bu brlrler sanayi bilmektedir.
amal byk gl kazanlarda kullanlr. kinci 2. Youmal duvar tipi kazanlarda: Istma gc 40
kademede ykle orantl olarak gnderilen yakt kW mertebelerine kadar kabilmektedir. Burada
miktar ayarlanr. kullanlan yanma borularnda zgl g 800-
Konutlarda stma amac ile kullanlan flemeli br- 1400 kW/m2 mertebelerindedir.
lrler geni bir kapasite aralnda kullanlrlar. Mo- 3. Kk gl (100 kWa kadar) deme tipi ka-
noblok brlrlerde 10 kw gten 4.000 kw gce ka- zanlarda: Bu tip uygulamada yanma borusu z-
dar ulaabilmektedir. Tek kademeli brlrlerin kulla- gl gc 300-1000 kW/m2 mertebelerindedir.
nlmasna 300 kwa kadar izin verilmesine ramen 4. Daha byk gl (100 kW zeri) doal gaz ka-
genel olarak 100 kwden sonra kullanlmamaldr. zanlarnda: Burada greceli olarak daha kk
ift kademeli brlrlerin kullanma snr mertebe zgl stma gc olan (150-400 kW/m2) yanma
olarak 1500 kwa kadardr. Daha byk kapasiteler- borular kullanlr.
de oransal kontrol uygundur.
Sistem Tanm
5.2.4.3. n Karml flemeli Brlr
n karml yakma sistemleri ksmen atmosferik
Bu tip brlrlerde gaz yakt tam yanma iin gereken brlrlere benzemektedir. Sistemin ematik grn-
miktarda yakma havas ile nceden kartrlr. By- ekil 5.70de verilmitir. Fan ile temin edilen yak-
lece elde edilen yanc karm yanma odasna gn- ma havas debisi ayarlanarak karm odasna veril-
derilir. Burada her trl yanma artnda karmdaki mektedir. Burada gaz yaktla hava tamamen kar-
hava oran ayn kalmaktadr. Dolays ile yanma so- maktadr. Yanmaya hazr karm yanma borusuna
nucundaki baca gaz bileimi de deimeyecektir. gnderilir. Genellikle scakla dayankl seramik
Yakma havasnn temini, gaz yaktla karmas ve re- malzemeden yaplan poroz yanma borusuna merkez-
glasyonu bir fan yardm ile salanr. Yanma odas den giren karm, radyal olarak datc elekten ge-
tamamen kapatlr. Baca gazlarnn dolam ve atm erek delikli boru yzeyine ular ve burada yanar.
baca ekii veya baca aspiratr ile salanr. Alevin Yanma borusunun btn d yzey evresi boyunca
stabilitesi ve gvenlii karmn mkemmelliine her delikte yanma vardr. Datc elekte gaz hz
baldr. n karml brlrler esas olarak aadaki yanma hzndan daha byk olmak zorundadr. Aksi
tip uygulamalarda kullanlmaktadr; halde alev geri teper ve tehlike yaratr.

ekil 5.70/ FLEMEL N KARIIMLI BR BRLR EMASI

290
n karml gazn bu ekilde yanmasnn aada s- kalar v.b.); doal gaz kesintili tarifeden daha ucuza
raland gibi byk avantajlar vardr; almak iin kullanlr. 500 kg/h deerinden daha k-
1. Homogen bir hava-yakt karm elde edilir. Ha- k kapasitelerde verim, iletme ve servis problem-
va fazlalk katsays sabit tutulabilir. leri nedeniyle tercih edilmeleri pratik deildir. Ayr-
ca satn alma maliyeti ok fazladr.
2. Daha youn ve iyi bir yanma elde edilir. Btn
yzey boyunca eit byklkte alev ve eit alev 5.2.6. Alev Emniyet Kontrol Dzeni
hzndan yanma elde edilir.
Doal gaz yakldnda sv yakt brlrlerinde kul-
3. Byk alev yzeyi ve dk alev yzey yk do- lanlan fotoseller kullanlmaz. Alevin donuk mavi
lays ile alev scakl dktr ve bu nedenle rengi dolays ile farkl bir alev emniyet dzeni kul-
Nox oluumu byk lde nlenmitir. lanlmaldr. Bu dzen alevi srekli kontrol ederek,
herhangi bir snme durumunda ana emniyet vanas-
Model Istma Kapasitesi Kararl Halde Verim
Btu/h % n kapatr.
GMP 075 - 32 65.200 80
5.2.7. Gaz Kontrol Hatt
GMP 100 - 42 73.600 80
Brlre gaz akn kontrol eden elemanlara gaz
GMP 125 - 52 82.000 80
kontrol hatt ad verilir. Gaz kontrol hatt brlrn at-
GMP 150 - 52 110.400 80
mosferik veya flemeli olmasna gre deimez.
n karml yakclarda Nox emisyonu 30 mg/k Wh Elemanlar ve uygulama ayndr. Bu hatta bulunan
ve CO emisyonu 10 mg/kWh deerlerine kadar d- elemanlar ayr kalite snfnda retilir. Doal gaz
ebilmektedir. ekil 5.66da tarihi geliimi iinde e- tesisatnda kullanlacak elemanlarn snflar uygula-
itli yakclarda alnan nlemlerle emisyon deerleri- maya bal olarak standartlarca tanmlanmtr. An-
nin deiimi verilmitir. cak 1.snf (A snf) elemanlarn kullanlmas her za-
n karml brlrde kompakt bir yap oluturul- man gvenlik asndan nerilir.
mutur. Brlrn tek yanma borusu bulunmakta ve Gaz brlr ve gaz kontrol hatt basit olarak ekil
bu boru yanma odasna szdrmaz biimde monte 5.71deki emada gsterilmi. Daha byk kapasite-
edilmektedir. Bu brlrde alevin ekli sabit olduun- lerde temel fonksiyonlar ayn kalmakla birlikte daha
dan yanma odasn kk toleranslar iinde gerek- karmak bir yap ortaya kar. Buna karlk 100 kw
letirmek ve kk yanma odalar ile yetinmek gce kadar, kombine gaz kontrol elemanlar kullan-
mmkndr. labilir ki bu elemanlar devredeki btn fonksiyonla-
Bu brlrde flemeli brlrlerde olduu gibi bir ses r ieren tek cihazlardr. Bu durumda sadece bir k-
problemi yoktur. Her ne kadar atmosferik brlrle resel vana ve filtre yeterlidir.
kartrldnda bir fan sesi varsa da, bu ses uygun Gaz kontrol hattnda gvenlik asndan her zaman
bir ses yutucu kabinle giderilebilmektedir. iki adet manyetik ventil ve dk basn presostat
kullanlmas nerilir.
5.2.5. ift Yaktl Brlrler
ift yaktl brlrler flemeli brlrlerin hem sv 5.2.7.1. Gaz Kontrol Hattndaki Elemanlar
yakt, hem de doal gaz yakabilen kombine tipleridir. a- Kresel vana: Gaz hattna giren gaz elle kesmek
Ancak ift yaktl brlrler 1000 kg/h ve daha byk iin kullanlr. Doal gazda kullanlmaya uygun
kapasiteli tesislerde (termik santraller, byk fabri- vanalar olmaldr.

ekil 5.71/ GAZ KONTROL HATTI ELEMANLARI

291
 ekil 5.72 a/ DZ BORULU ISI DETRGEC ekil 5.72 b/ U BORULU ISI DETRGEC
(Eanjr) (Eanjr)

ekil 5.73/ EANJR (Ters akml s dntrc)

292
b- Filtre: Gaz borularndan gelebilecek toz v.s. pis-
liklerin hassas kontrol vanalarna zarar vermeme-
leri iin kresel vanadan sonra kullanlr. Filtreler
kaset iinde ykanabilir, sentetik, kat malzeme-
den yaplr. Filtre kapann zerinde diferansiyel
manometre veya presostat balamak iin iki adet
l nipeli bulunur.
c- Manometreler: Deiik kademelerde basnc g-
rebilmemize yarar. zellikle filtreden nce ve ba-
sn reglatrnden sonra konur.
d- Basn Reglatr: ebeke basncn brlrde ge-
rekli sabit besleme basncna drr. Giriteki
basn ne kadar deiirse deisin, reglatr k-
nda sabit bir deer elde edilir. Bu brlrn dz-
gn almas iin arttr. k basnc istee g-
re ayarlanabilir. Basn reglatr, ayn zamanda,
kullanlacak doal gaz debisini de ayarlar.
e- Basn Otomatii (Presostat): Tesisattaki gaz ba-
snc brlrn alabilecei minimum basn de-
erlerinin altna dnce selenoid vanaya kuman-
da ederek gaz beslemesini keser. Byk sistemler-
de st basnc kontrol eden ayr bir basn otoma-
tii (Presostat) ayrca kullanlr.
f- Manyetik Ventil (Selenoid vanalar): Gaz kontrol
hattnn sonunda manyetik vanalar kullanlr. Bu
vanalar brlr durunca gaz kesen, almaya ba-
laynca da aan ana elemanlardr ve kesin szdr-
maz olmaldr. Manyetik vanalarn eitli tipleri
vardr. Ancak btn tipler hzl kapamaldr. (1 sa-
niyenin altnda) Ama sreleri ise hzl veya yava
olabilir. Ayrca manyetik vanalar 80 kwdan b-
yk kapasitelerde ift kademeli olmaldr.
Kontrol hattnda 300.000 kcal/h gcn zerinde iki
adet manyetik vana kullanlmas alkanl vardr.
Ancak her kapasitede iki adet vana kullanm nerilir.
Bylece yeterli sistem gvenlii salanr.
Byk kapasitelerdeki oransal kontroll hatlarda ise
motorlu vana kullanlr ve elektronik veya pnmatik
kontrolla geen gaz debisi ayarlanabilir. Bu durumda
ayn zamanda hava debisi de uygun olarak ayr motor-
lu klapelerle kontrol edilir.
Pratik notlar
1- Doal gaz tesisatnda keten kullanlacak ise, keten
mutlaka kuru olmaldr. antiyede rutubetli yerde
beklemi keten, doal gaz kullanlmas ile birlikte
kuruyacak, hacmi klecei iin gaz kaana
neden olabilecektir.
2- Doal gaz kullanlacak ise kalorifer kazann her
binann altna (veya atsna) monte etmek daha
dorudur.
a- Doal gaz merkezi stmann avantajlarn bina-
ya kadar getirir.
b- Blge stmasndaki evre kirliliini azaltmak
yksek verim, iletme ve bakm kolayl, otoma-
tik kontrol gibi avantajlar doal gaz kullanldn-
da binalarn ayr ayr stlmas alternatifinde de
salanr.
c- Blge stmasnda kanal (veya galerilerdeki)
boru s kayplar, arza olmas halinde tm siste-
min sk sk kesintiye uramas gibi dezavantajlar,
her binay doal gaz ile ayr stma sisteminde
szkonusu deildir.
3- LPG yer alt tanklarn 2m3 hacme kadar kullan-
mak mmkndr. Bylece doal gaz olmayan
yerlerde gaz yakt kullanma imkan domaktadr.
Bu tanklar binadan 3 m uzakta yerletirilmelidir.
Korozyona kar korunmaldr. Tanklarn alt ve
yanlar kum ile doldurulur.
5.3. ISI DETRGELER (Eanjrler)
Is deitirgeleri snn bir ortamdan dierine aktarl-
masnda kullanlrlar. Geni anlamda ele alndnda
uygulama alan ok yaygndr. Ancak stmada, bu ki-
tap erevesinde, sadece blgesel stma sistemlerin-
deki kzgn sudan ve buhardan scak su eldesinde kul-
lanlan s deitirgeleri ele alnacaktr.
90C veya daha dk scaklktaki suyun primer dev-
rede kullanld eanjrler plaka tipli olmaldr. Daha
az yer kaplar ve daha ekonomiktir. Eanjr kullanlan
tesislerde suyun kireci mutlaka alnmaldr. Plaka tipi
eanjrler genelde borulu tiplere tercih edilmelidir.
Kzgn sudan 90/70C scak su retiminde genelde bo-
ru demetli eanjrler kullanlr. Bu eanjrler ana
blmden oluur. Bu blmler;
1. Boru demeti, genellikle bakr veya elik boru-
lar kullanlr.
2. D kabuk, genellikle elik satan retilir.
3. Su giri, k blmeleri ve baz tiplerde d su
geiini ynlendiren perdeler.
Borulu eanjrler dz borulu ve U borulu olmak ze-
re iki temel tiptedir. ekil 5.72da U borulu ve dz bo-
rulu s deitirgeci resimleri grlmektedir. Burada
kzgn su boru iinden, scak su ise boru dndan ge-
er. yi bir s geii salanabilmesi iin su aklarnn
ters ynl olmas istenir. U borulu eanjrler daha
ucuz tip olmakla beraber, temizlenebilme imkanlar
kstldr ve boru deiimi zordur. ekil 5.73de U bo-
rulu eanjr boyutlar verilmitir.
293
Son yllarda stma tesisatlarnda plakal eanjr kulla-
nm da giderek yaygnlamaktadr. Plakal tip eanjr-
lerin s gei performanslar kusursuzdur. Pahal olma-
lar bir dezavantaj oluturmakla birlikte fiyat fark re-
tim tekniklerindeki gelimelere bal olarak azalmak-
tadr.
Eanjrlerin kontrol iki veya yollu vanalarla yap-
labilir. ekil 4.38 ve 4.39da iki ve yollu vana ile
kontrol tesisat emas verilmitir. ki yollu motorlu va-
na kullanm proje ve uygulamadaki kritik devre oluu-
muna neden olacak hatalar ksmen kapatabilir. Ancak
iki yollu vana kullanldnda tm devredeki vanalarn
kapatma riskinde oluacak basn artmasna nlem,
ana devre zerinde alnmaldr. Otomatik by-pass va-
nas veya emniyet ventili ile by-pass salanmaldr.
Eanjrlerin n tarafnda en az uzunluu kadar boluk
braklmaldr.
Is Geii:
Bir eanjrde kzgn sudan scak suya geen s miktar,
Q = K.F.t
fadesi verilir. Burada, K toplam s gei katsays
olup, kzgn sudan scak suya s geiinde,
K = 930.V.0,85 (1+0,014.Tw) [W/m2K]
Olarak alnabilir. Her iki ifadedeki semboller:
F : Is gei alan (borularn toplam d alan) (m2).
t: Kzgn su ile scak su arasndaki ortalama aritmetik
scaklk fark (C):
V : Boru iindeki su hz (m/s)
Tw : Ortalama su scakl (C)
eklindedir.
rnek: 130/110C kzgn su ile 90/70C scak su re-
tecek s deitirgeci, Q=100 kW olarak istenmektedir.
Boru iindeki su ak hz 0,3 m/s olduuna gre ge-
rekli eanjr stma yzey miktarnn bulunmas.
Ortalama kzgn su scakl= (130+110)/2= 120 C
Ortalama scak su scakl = (90+70)/2= 80C
K=930.0,30.0,85[1+0,014.(120+80)/2]= 570 W/m2K
gerekli yzey buna gre,
F=100/ [0,570.(120-80)]= 4,40 m2 bulunur.
5.3.1. Plakal Is Eanjrleri
Gnmzde hem bireysel, hem de merkezi sistemlerde
stma ve kullanma scak suyu elde edilmesinde plaka-
l s eanjrleri youn ekilde kullanlmaktadr.
Eanjrn alma prensibi; birbirinden farkl scaklk-
lara sahip trde veya farkl akkan cinslerinin plaka-
lar arasnda birbirine karmadan dolaarak, s alve-
rii yapmas eklinde zetlenebilir. Burada ssn vere-
294
rek souyan akkana primer, s iletimi srasnda s
alarak snan akkana ise sekonder akkan ve bu ak-
kanlarn dolat devrelere de primer ve sekonder dev-
re ad verilir. Is plakalarnn zel konstrktif yapsn-
dan dolay her iki akkan da birbirine zt ynde aka
zorlanr ve contalarn da yardm ile karmadan s
transferini gerekletirirler.
Plakal s eanjrlerinde, genel itibar ile drt eit ak
tarz vardr. Bunlar paralel, ters, apraz ve ok geili
aklardr. Ters ynl ak sl verim asndan dierle-
rinden daha yksek deerlere ular. Bu yzden ters
akl eanjrler daha yaygn olarak kullanlmaktadr.
Plakalar alminyum, zirkonyum, titanyum, nikel veya
paslanmaz elikten yaplm olabilir. Kirlenme faktr,
korozyon oluumu ve maliyet ynnden bakldnda
AISI 316 kalite paslanmaz elik en ok kullanlan pla-
ka malzemesi olmutur.
Avantajlar
- Ucuzdur,
- Az yer kaplar,
- Hafiftir,
- Montaj ve nakliyesi basittir,
- letim ekonomisi salar,
- Sklebilir ve temizlenebilir,
- Yeni plakalar eklenerek kapasite artrlabilir,
- Sistemde dk basn kayplar ile alrlar,
- Kirlenme eilimleri ve hzlar boylere gre ok
dktr.
Tablo 5.74/ BOYLER EMNYET VENTL
BOYUTLARI
25 mSS
60 mSS
ekil 5.75/ FT CDARLI BOYLERLERDE MAX.
KALORFER BASINCI
ekil 5.76/ FT CDARLI BOYLER

ekil 5.77/ FT CDARLI BOYLER

295
 ekil 5.78/ TEK CDARLI BOYLER (Serpantin eklenecek)

ekil 5.79/ TEK CDARLI BOYLER (Serpantin eklenecek)

296
 ekil 5.80/ SERPANTNL DK BOYLER (5000 Litre)

5.4. BOYLERLER rmektedir. Su scakl konutlarda 45C alnmal-

Boylerler kullanma scak suyu reten cihazlar olup dr. Bu deer yeni ASHRAE standartlarna gre en
esas itibariyle s deitirgecidirler. Istma scak su- fazla 50C olabilir. Boyler hacimleri su ihtiyacna
yu (90/70C) ile, kullanm amal, 45 60C scak- gre belirlenir. (Baknz shhi Tesisat Kitab
lkta su retirler. amarhanelerde ve hastanelerde No.147). Boylerde suyun snmasna bal olarak -
su scakl 60 C deerindedir. Ancak konutlarda kacak genlemelerin tehlike yaratmamas iin emni-
s tasarrufu amacyla standartlar su scakln d- yet ventilleri kullanlmaldr.

297
Tablo 5.74de boyler hacmine gre emniyet ventili maktadr.
aplar verilmitir. Emniyet ventilinden dar su atl- Boylerlerin ok iyi sl izolasyonu gerekir. Alman stan-
mas istenmiyorsa, sistemde kullanma scak suyu tara- dartlarna gre 24 saatlik s kayb Q 0,142 V (kWh)
fnda bir hijyenik kapal genleme deposu kullanlma- olmaldr. Burada V litre olarak boyler hacmidir. Bu
s tlenir. yaklak 50-80 mm. Kalnlkta izolasyonu gerekli klar.
Boyler ncelikli stma sistemlerinde stma devresinde Ayrca hijyen asndan boylerde yeterli byklkte te-
bir limit termostat kullanlmaldr. Bu limit termostat mizleme delikleri bulunmaldr.
bir arza nedeniyle su scaklnn ar ykselmesi ha- ekil 5.76, 5.77, 5.78 ve 5.79da sra ile ift ve tek ci-
linde sirklatr veya yollu vanaya kumanda ederek darl yatk boylerler ve standart boyutlar verilmitir.
stmay keser. ift cidarl boylerlerde stc yzeyler standart olarak
ki temel tip boyler bulunmaktadr. Bunlar ift cidarl boyutla birlikte verilmitir. Bu tiplerde boyler snma
boylerler ve dik tip serpantinli boylerler olarak bilinir. sreleri 90/70 C scak su kullanldnda Tablo
ift cidarl boylerler yaklak kat fazla yer kaplarlar, 5.81de verilmitir.
25 mSS statik basntan sonra kullanmlar salk veril- ekil 80de ise 5.000 ltlik buharl dik tip serpantinli
mez, s kayb fazladr. ki cidar arasndaki galvaniz ka- boyler projesi verilmitir.
litesi gvenli deildir. Buna karlk serpantinli boyler-
Boyler serpantin yzeyi hesaplanrken, serpantin s
ler basnca dayankldr, stma yzeyi artrlarak suyun
gc,
snma sresi ksaltlabilir, s kayb azdr, galvaniz ka-
litesi iyidir ve mr uzundur, stma devresi temizlene- Q = Ms.c. (t-tg) [kW] olarak hesaplanr. Burada,
bilir. Ancak ykseklii az olan kazan dairelerinde dik Ms = Scak su ihtiyac (lt/sn)
tip boyler kullanlmaz. Eer stma kzgn su veya bu- C = Suyun zgl ss (4,2 kj/kgC)
harla yaplyorsa mutlaka dik tip serpantinli boylerler
= Suyun younluu (1kg/lt)
kullanlmaldr.
tg = Boyler su giri scakl (10C)
Boyler ierisindeki kullanma suyunun boald veya
t = Boyler su k scakl (60C)
basncnn azald anda, boylerde kalorifer devresin-
deki basncn neden olduu kme olabilir. Silindirle- Serpantin yzey miktar ise,
rin iten ve dtan gelen basnca dayankll farkldr. F= Q/ K.tm (m2) ifadesi ile bulunur.
erden 60 mSS. Basnca dayankl bir boyler, dtan K.tm deeri 90/70C scak su iin kirelenme ve em-
max. 25mSS. Basnta (Kalorifer devresi basnc) al- niyet faktrleri de gznne alnarak 11-17 kW/m2, 0,1
abilir. Yksek yaplarda arza annda kullanma suyu bar basnl buhar iin ise 45 kW/m2 olarak alnabilir.
boaltlm boylerlerde kalorifer devresi basncnn ne- Tablo 5.82de ise hesaplanan serpantin yzey miktarla-
den olduu kmeler olmaktadr (ekil 5.75). r verilmitir. rnek olarak scak su gereksinimi 1.5
Boylerlerin tanmalar srasnda temizleme kapa lt/sn olan bir sistemde serpantin yzeyi hesab istensin.
zerine yk gelmemelidir. zellikle indirilirken bu k- Istma 90/70C scak su ile yaplyorsa ve boyler su
sm kesinlikle yere dememelidir. Aksi halde flan ka- giri scakl 10C, su k scakl 60C ise,
pakta montajdan sonra yaplan testte boyler su kar-
Kapasite 90/70 Scak su ile Alak basnl buharla
Kapasite Istma Yzeyi Istma sresi stma hali (0.1 bar) stma hali
Litre m2 saat Litre m_ m_
150 1.20 0.9 150 0.50 0.20
200 1.45 1 200 0.68 0.25
300 2.00 1.2 300 1.02 0.38
500 2.4 1.5 500 1.70 0.64
800 3.4 1.8 800 2.73 1.03
1000 4.1 2 1000 3.41 1.29
1500 5.1 2.3 1500 5.12 1.93
2000 6.0 2.6 2000 6.83 2.58
2500 8.0 2.5 2500 8.53 3.22
3000 9.9 2.4 3000 10.24 3.87
4000 12.0 2.6 4000 13.66 5.16
5000 13.7 3 5000 17.0 6.45
Tablo 5.81 FT CDARLI BOYLER ISINMA Tablo 5.82/ BOYLER ISITICI SERPANTN
SRES YZEYLER

298
ekil 5.83/ BUDERUS LOGALUX ST DK TP duoCLEAN BOYLER

299
 ekil 5.84/ BUDERUS LOGALUX LT-L2T YATIK TP duoCLEAN BOYLER
300
 ekil 5.85/ BUDERUS LOGALUX SU-SB DK TP duoCLEAN BOYLER
Q = 1,5 . 4,2 . 1 (60-10) = 315 kW
Bulunur. K tm deeri iin 15 k tm / m2 kabul edilirse,
A= 315/15 = 21 m2 bulunur.
5.4.1. Buderus duoCLEAN Boylerler
Buderus duoCLEAN boylerler en son teknik gelimele-
ri iermektedir ve ekil 5.83, 5.84 ve 5.85te grlmek-
tedir. Bu boylerlerin en nemli avantaj, yaps deitiril-
mi serpantinlerden kaynaklanmaktadr. Serpantin alt
ksmnda konikletirilmitir. Serpantin formu ve yerlei-
mi nedeniyle boylerde tam bir stma ve buna bal ola-
rak kullanm veriminde ykselme elde edilmitir. Kova-
nn kaldrlmasyla serpantin emayelenmesi optimum
hale getirilmitir. Daldrmal duyar eleman yerine, mon-
taj daha kolay olan, oturmal duyar eleman kullanlabi-
lir. Boylerde gelitirilen en nemli noktalardan biri opti-
mum temizlik olanadr. Btn duoCLEAN boylerlerin
yeterli byklkte llendirilmi boyler tabannda bir
el delik kapa mevcuttur. Temizleme deliinin akta
kalabilmesi iin, boyler ayaklar zerine oturur. Bu ayak-
lar 10 ltlik bir kovay boylerin altna sokarak, kalan su-
yun alnabilmesine olanak verecek yksekliktedir.
301
 ekil 5.86/ BUDERUS duoCLEAN BOYLERDE SUYUN ISINMASI

Form ve dizayn Buderusta her rnn tekniine uy- olana da yaratlmaktadr.

gundur. Temiz ve grnm kusursuz kablo geii sa- Boyler mr 20 yl ve yukarsdr.
lamak iin boylerler bir kablo kanalyla donatlr. Kab-
Villa kaloriferinde kazann altna monte edilebildii
lo kanal sac klf zerine geirilir. Btn boylerlerde
iin, yer kayb sfrdr.
seri olarak kablo kanalna entegre termometre vardr.
Buderus duoCLEAN boyler iinde bulunan zel ser-
Yeni tip boylerlerde elektrikli stc, zel bir el delik
pantin yaps sayesinde en alt noktaya kadar suyu ho-
kapanda bulunmaktadr. Istc fili balantlar yard-
mojen olarak stmaktadr. Bylece boylerin kapasitesi
m ile kolay ve problemsiz olarak monte edilebilir. Ka-
tam olarak kullanlmaktadr. Scak su kullanm sonra-
lorifer kazan yaklmadan elektrikli stc ile scak su
snda boyler konstrktif yaps sayesinde souk su ile
retimi alternatifi mevcuttur. Boylerler ~9 cm. polire-
scak suyu kartrmakszn scak suyu boylerin st ks-
tan ile izole edilmitir. Hafta sonu evlerinde boyler ie-
mnda kullanma hazr bulundurmaktadr. Buderus du-
risindeki scak su 15 gn sonra da kullanlabilmektedir.
oCLEAN boyler, Buderus kazan, brlr ve Ecomatic
Boyler bir termos zelliindedir. Korozyona kar Bu-
panellerle beraber bir sistem olarak kullanldnda,
derus Termoglasur ad verilen 900Cde elik ile ca-
gecikme olmakszn scak su hazrlama ilemine de-
m birletiren bir malzeme gelitirilmitir.
vam etmektedir. Ecomatik paneller kazan su scakl-
Malzeme sert, izilmez ve 30 ile + 220C arasnda n optimum deerde tutmakta ve bu ilem zel bir
termik oka dayankldr. Ayn zamanda hijyenik olup pompa-brlr kumanda mant ile salanmaktadr.
bakteri oluumuna imkan vermeyecek kadar mkem- Boyler iinde snma srerken scak su her zaman kul-
meldir. Temoglasur her eit suya uygun bir malzeme- lanma hazr olarak st ksmda toplanmaktadr. Bude-
dir. Kire tutmaz. lave bir koruma olarak seri imalat rus duoCLEAN boyler Buderus esnek dkm kazan-
halinde magnezyum anot ve sipari halinde bir inert larla beraber kullanldnda, dk kazan su hacmi sa-
anot (yabanc akm anotu potensiyostatl) ile donatlr- yesinde boyler rejime girdikten sonra kazanda atk s
lar. Galvanizli elik gvdeli boylerin (satnalma bede- ihmal edilebilecek seviyelerde kalmaktadr ve sistem
li+elik konstrksiyon kaidesi + s izolasyonu + boya verimi artmaktadr.
ve kaplama bedeli + yer kayb) grnmeyen maliyetle-
Buderus duoCLEAN Boylerlerin, galvaniz veya pas-
ri ile karlatrdmzda, Buderus duoCLEAN boyle-
lanmaz elik boylerlerle karlatrlmas Tablo 5.87de
rin daha ucuz olduu grlecektir.
verilmitir.
Boylerin ii, krlmayan cam ile kapl olduu iin, ki-
re tutma problemi olmayp, hijyenik ortam salamak-
ta; Ecomatic panel ile birlikte termik dezenfeksiyon

302
Karlatrma Issan Buderus duoCLEAN
Kriteri Boyler
Kullanma a- Deiken debili scak su kullanm yerlerinde
Yerleri - (konutlar, i merkezleri, okullar, oteller, spor salonlar
Kapasite v.b.)
Aral b- 920 lt/h-21.140 lt/h kapasiteler arasnda dikey ve
yatay modeller mevcuttur.
c- Depolama hacimleri kk ( yer ve enerji kayb daha
az ) , saatlik scak su retim kapasiteleri ok yksektir.
d- rnein: 5 m3 hacimli Buderus duoCLEAN
(2 adet LT2500) boylerin , 21 m3 suyu tekrar stma
sresi bir saattir.
Is Kayb Is kayb ok azdr.
a- 300 lt. kapasiteye kadar boylerlerde 60 mm.
poliretan, 400 lt. ve yksek kapasitelerde 150 mm.
kalnlklara ulaan polietilen yumuak kpk izolasyon
kullanlmaktadr. zolasyon malzemeleri CFC iermez.
b- Istc akkann dolat serpantin ierde olduu
iin , boylerin d yzey scakl daha dk, s kayb c- zolasyon genellikle antiyede snrl kalitede
ift cidarl boylerlere gre ok daha azdr.
Buderus duoCLEAN Boylerler ok kaliteli s kprleri
oluturmadan yaplan izolasyon teknii sayesinde
termos zellii tarlar. Istlan suyu ok uzun sre
scak tutarlar.
Hafta sonu evlerinde boylerdeki scak suyu bir hafta
sonra eve gittiinizde dahi kullanabilirsiniz.
Scak Su Buderus duoCLEAN Boylerlerde serpantinin yaps alt
Konforu ksm konikletirilmitir Bu zel serpantin yaps
sayesinde
a- En alt noktaya kadar, su homojen olarak
stlmaktadr.
b- Boyler kapasitesi tam olarak kullanlr.
c- Konstrktif yaps sayesinde boylere giren souk su
scak suya kartrmaz , scak su tabaka halinde
boylerin st ksmna doru ykselir.
d- Termik dezenfeksiyon ve steril (cam) konstrksiyon
sayesinde temiz ve konforlu scak su temin edilir.
e- Istma kapasitesi ve verim ok yksek olduu iin
srekli ve bol scak su retir
f- stenirse elektrikli stc alternatif olarak kullanlabilir.
Hijyen Mkemmel
Su ile temas eden yzeyler Buderus'un ift kat
termoglasr (ift kat cam) teknolojisi ile kaplanmtr.
Bu cam bazl, st yzey koruruyucu tabaka; sert ,
anmaya dayankl ve ime suyuna kar kimyasal
olarak ntr olan bir malzemedir. Bu sayede Buderus
duoCLEAN teknolojisi garantili ime suyu hijyeni ve
srekli bir korozyon korumas salar.
Yzey dzgn ve mikro dzeyde girintisiz, kntsz
olduundan bakteri remesine uygun ortam olumaz.
Buderus kazan zerindeki ecomatic panel, haftada bir
defa kazan suyu scakln bir saat sreyle ykselterek
boylerde termik dezenfeksiyon yapar. (Lejyoner
hastalna kar dezenfekte ederek, steril ortam
yaratr)
mr a- 30 yldan fazladr
b- Istlan su iinde, ayran klor ve dier korozif
maddeler termoglasr malzemeyi etkilemez.
c- Korozyona kar ilave bir koruma olarak inert anot ile
donatlmtr. Bu sayede elektropil oluumu nlenir,
korozyon garantili ekilde
engellenir.
Tablo 5.87/ ISISAN BUDERUS duoCLEAN BOYLERLER LE GALVANZ VEYA PASLANMAZ ELK
BOYLERLERN KARILATIRILMASI
Galvanizli ift Cidarl veya Paslanmaz elik
Boylerler
a- Deiken debili scak su kullanm yerlerinde
(konutlar, i merkezleri, okullar, oteller, spor salonlar
v.b.)
b- ift cidarl boylerlerin depolama hacimleri byk ,
saatlik retim (scak su verme ) kapasiteleri dktr.
c- rnein:5 m3 hacimli ift cidarl boylerin, 5 m3 suyu
tekrar stma sresi ~3,5 saattir.
Is kayb yksektir;
a- ift cidarl saatlik scak su retimi kapasitesi dk,
depolama hacimleri fazladr.
b- Serpantinli boylerlerde ise izolasyon malzemesine ,
kalnlna ve montaj kalitesine gre boyler s kayb
deiir.
yapldndan, s kayplar daha fazladr.
d- Gmlekli boylerlerde, stc akkan dta olduu iin
s kayb fazladr.
a- Ayn debiyi elde etmek iin, daha byk hacimde
boyler kullanmak gerekir.
b- zellikle suyun iindeki klorun etkisi ile paslanmaz
elik ve galvanizli boylerler korozyon riski tadklar iin
hijyenik artlar genellikle salanamaz, zaman zaman
musluktan pasl su bile akabilir.
1- Paslanmaz elik malzeme dolaysyla oluan riskler
sonucunda :
a- Nikel alerjisi oluabilir.
b- Yzey mikro dzeyde przl olduu iin bakteri
reme riski vardr.
c- Su snnca bnyesinde erimi halde bulunan klor
ayrr ve hzl korozyona neden olur.
2- ft cidarl , galvanizli boylerlerde ise , hijyen
koullar olduka ktdr.
Trkiye'de ehir suyunun iinde yksek miktarda
klor vardr. Souk su bnyesinde erimi halde bulunan
klor,su stldnda ayrr ve serbest kalr. Klor,
paslanmaz elik ve benzeri malzemelerde ksa srede
korozyona sebep olabilir
303
Karlatrma Issan Buderus duoCLEAN Galvanizli ift Cidarl veya Paslanmaz elik
Kriteri Boyler Boylerler

Kazan - Buderus kazan - Ecomatic panel - brlr ve boyler a- Kazan , brlr , kontrol paneli ve boyler genellikle
Boyler Uyumu birlikte gelitirilmitir. ayr ayr firmalarca dizayn edilmitir ve uyumlu
ve lk Yatrm a- Boylerin stma ihtiyac olduunda , Ecomatic panel alabilme alanlar snrldr.
kazan altrr. b-c- Boylerdeki su istenilen scakla stldktan sonra
Maliyeti b- Boylerdeki su scakl istenilen deere gelmeden bir kazan iinde atk s kalr ve bu s genelde
sre nce (bu sreyi Ecomatic panel belirler) Ecomatic kullanlmadan evreye yaylr.
panel brlr durdurur , boyler stma pompas d- Kazanlar genellikle yksek scaklkta alr ve daha
almaya devam eder , kazandaki sy boylere aktarr, ok yakt tketir.
kazanda atk s kalmaz. e- f - Boyleri stmak iin ayrca bir kazan kullanmak
c- Boylerdeki su istenilen scakla geldiinde, gerekebilir. (zellikle yaz aylar veya dk kapasite
kazandaki s boylere transfer edilmi ve kazandaki almalar iin)
suyun scakl drlmtr. (Enerji tasarrufu) g- Kazan seerken boylere ayr bir kazan semek veya
d- Boylerde su stldktan sonra , kazan d hava boylerin stma ihtiyacn s kaybna eklemek gerekir.
scaklnn gerektirdii scaklkta (genellikle dk Galvanizli cift cidarl boylerlerde ise , elik veya beton
scaklkta) alr. Dk scaklkta alan kazan daha kaidesi , s izolasyonu , galvaniz sa veya alminyum
yksek verimle alr ve daha az yakt harcar. kaplama ve yer kayb gibi maliyetler dikkate alnmaldr.
e- Buderus atmosferik kazanlar 60.000 Kcal/hden h- Yukarda aklanan nedenler dikkate alndnda,
sonra iki kademeli 350.000 Kcal/h den sonra ise drt kurulu ve iletme maliyeti daha fazladr.
kademelidir. Bu nedenle boyler iin ayr bir kazan
satnalmaya ihtiya yoktur. rnein ; 600.000 Kcal/h
kapasiteli Buderus atmosferik kazan yazn birinci
kademede 150.000 Kcal/h kapasiteli bir kazan gibi
alabilir.
f- Scak su ihtiyacnn daha az olduu yaz aylarnda
brlr alt says azalr , daha az yakt ile istenilen
scak su temin edilir. Ayr bir kazan satnalmaya
ihtiya kalmaz.
g- Buderus kazanlarn etiket deerleri , o kazann
maksimum deeri deildir. Buderus kazan etiket
deerleri optimum deerler olup , gerekirse
kazanlardan etiket deerlerinden fazla kapasiteler
rahatlkla alnabilir. Buderus kazan seerken, binann
s kapasitesinde kazan seilir. Boylerin stma,
ihtiyacn kazan kapasitesine ilave etmeye gerek yoktur.
(konutlar, ofis binalar, villalar vb. yerlerde) Bylece
ilave kazan kapasitesi (veya kazan), ekipmanlar, boru,
fittings, vana, pompa, yer kayb vb. maliyetlerden
tasarruf edilir.
h- Yukarda aklanan nedenler dikkate alndnda,
kurulu ve iletme maliyeti daha azdr.
a- Dikey ve yatay kullanlabilecek tipleri vardr.. Cift cidarl boylerler genellikle 2-10 kat daha byk yere
b- Nakliyesi kolaydr. ihtiya gsterirler.
c- Az yer kaplar.
Buderus duoCLEAN boylerlerin ierisi iki kat cam Gmlekli yatk tip boylerlerde, temizleme veya bakm
Yer Kayb ve kapldr. Kire ve kir tutmaz, ok kolay temizlenir. yapmak yzey przll ve byk hacimler nedeniyle
Arlk Boylerin n alt ksmnda ve stndeki temizleme daha zahmetlidir.
flanlar sayesinde temizleme ilemi ok rahat bir
ekilde yaplr. Przsz cam yzeyler bu ilemi iyice
kolaylatrr.

Servis-Bakm- Yksek imalat ve malzeme kalitesiyle, yksek yllk Boylerlerde bakm yaplamamas veya bakmn yeterli
Temizleme verim ve uzun mre sahiptir. Is kayplar olmamasndan dolay, zamanla boylerlerin
Kolayl ok dktr. Isnma sreleri ksadr. Buderus performansnda nemli lde dme olur. Bu
kazan, ecomatc panel ve boylerler tam uyumlu konforu azaltt gibi, yakt harcamasn da arttrr.
alarak iletme maliyetlerini minimum seviyeye Yksek s kayb ve kt izolasyon kalitesi iletme
drrler. maliyetinin arttrr.
ST serisi boylerler 10 bar stc akkan iletme
letme basncnda, LT serisi boylerler istee bal olarak
Maliyeti sipari zerine 16-25 bar stc akkan iletme basnc
ve 160Cye kadar stc akkan scaklklarnda
kullanlabilir.
Gne enerjisi sistemleri iin tek veya ift serpantinli
boylerler, stmaya destek amal zel combi boylerler
mevcuttur.
Deniz suyu ile kullanmda sipari zerine 3 kat
zel termoglasr uygulamas (3 kat cam) mmkndr.
Uygulamalar Termoglasr yzey ksa sreli -30C ile + 220C termal
oklara dayankldr.

Tablo 5.87/ ISISAN BUDERUS duoCLEAN BOYLERLER LE GALVANZ VEYA PASLANMAZ ELK
BOYLERLERN KARILATIRILMASI (Devam)
304
5.4.2. ten ve Dtan Serpantinli Boyler Kar-
latrmas
Scak su retiminde kullanlan boylerler depolu ve
ani stcl olarak ayrlabilir. Is kaynann bir scak rinden birisi, kazan karakteristiklerini bilmesidir.
su kazan olduu sistemlerde ani stc, genellikle
bir plakal tip eanjrdr. Ancak hi depolama ya-
plmadan ihtiyacn karlanmas ok byk deza-
vantaj yaratmaktadr. Bu dezavantajn belirli lde
kompanse edilmesi iin uygulamada sisteme bir de
depo ilave edilir. Bylece plakal eanjr+ scak su
deposundan oluan sisteme dtan eanjrl boyler
ismi verilebilir. ekil 5.88de plakal tip eanjr ile
kullanma scak suyu hazrlanmas sistemi prensip
emas verilmitir. Burada grld gibi bir pompa
grubu kazandan scak suyu eanjre pompalamakta-
dr. kinci pompa grubu ise depo ile eanjr arasn-
daki dolam salamaktadr. Bu sistemde kullanlan
depolar hijyen artlarn salamaldr. Depo iinde
bakteri retimi, yosunlanma, korozyon ve kire ve
kir tutma olmamaldr. ekil 5.89da balant proje-
si verilen ten serpantinli depolu boylerler ise, iin-
de stc serpantini olan depolardan oluur. Ani s-
cak su ihtiyalarn karlamak zere s boylerde
depolanmaktadr. Bylece kk gl serpantinler-
le ve kk kazan gleriyle ihtiyacn srekli ve ka-
rarl bir biimde karlanmas mmkn olabilmekte-
dir.
Yukarda tanmlanan her iki tip kullanma scak suyu
hazrlama sisteminin birbirlerine gre, stn ve za-
yf taraflar vardr. Her iki tipin karlatrmasn
yapmak zere Tablo 5.90 hazrlanmtr. Bu tabloda
14 karlatrma konusunda her iki tipin performan-
s yan yana verilmitir.
5.4.3. BOYLER NCELKL ISITMA SSTEM
zellikle duvar tipi youmal kazan kullanlarak
stma yaplan uygulamalarda ve villa tipi yaplarn
stlmasnda ayn zamanda kullanma scak suyu te-
min ediliyorsa, ekil 5.91de grlen ema uygula-
narak, boyler ncelikli stma kullanlabilir. Bu sis-
temde bir dik denge kab bulunmaktadr. Sistem a-
lmaya balarken, kazan kndaki pompa, kontrol
sistemi tarafndan ncelikle altrlr. Sonra brlr
devreye girerek almaya balar. Kazandan gelen
scak su dik kollektre baslr. Kollektrde eki
yoksa scak su tekrar kazana dner ve brlr durur.
htiya halinde scak su kollektrden stma devresi-
ne veya boyler devresine beslenir. Bu ikisi arasnda
ncelik boylerdedir. Boyler stma ihtiyac dodu-
unda stma kesilerek, boyler devresine scak su
gnderilmeye balanr ve kazanda retilen scak su
scakl 90 C deerine karlr. Boyler devresinin
kumandas boyler pompasnn dur-kalk almasyla
kontrol edilmektedir. Yeni kontrol paneli zellikle-
Boyler stma ihtiyac bittiinde, kazan tipine gre
kontrol paneli karar vererek, 30 ile 60 saniye arasn-
da bir sre nce brlr susturmaktadr. Bu arada
boyler pompasn altrmaya devam ederek kazan-
daki suyu soutmaktadr. Daha sonra stma ihtiyac
devam ediyorsa, kazan suyu scakl stma devre-
sinin su scaklna (rnein 40 C deerine) inince,
brlr tekrar almaya balayarak binay stmaya
kald yerden devam etmektedir.
5.4.4. BOYLER TESSATI
Boylerler stma devresine paralel olarak balanr-
lar. Boylere s beslemesi kontrol genellikle boyler
dolam pompasnn alp durmasyla salanr.
Boyler devresine kazandan 90 veya 80 C gibi yk-
sek scaklkta su beslenmelidir. Bu nedenle boylere
dorudan kazan devresinden gelen su beslenir ve su
scaklk kontrolu yaplmaz. rnein ekil 4.25te
tek boylerli kazan devresi grlebilir. ekil 5.92de
iki boyler tek zon olarak paralel altrlmaktadr.
Daha nce verilen ekil 4.5de ise drt boylerin tek
zon olarak birlikte paralel altrlmas rnei g-
rlmektedir. Burada btn boylerler ayn anda tek
bir boyler gibi dolmakta ve boalmaktadr.
Her boylerin ayr bir zon olarak ele alnmas halin-
de, rnein yksek bir blokta alt ve st zonlar halin-
de, ekil 5.93a ve 5.93bde iki adet boylerin kazan
dairesindeki balant alternatifleri gsterilmitir.
Sistemde paralel alan iki adet boyler bulunduun-
da, ekil 5.93adaki ilk alternatif her iki boylerin ay-
n pompa ile beslenmesidir. Bu durumda her iki boy-
lerin giriinde motorlu yollu vanalar bulunacak-
tr. Bu vanalar boylerden geen su miktarn ayarla-
makla grevlidirler. yollu vanalara kumanda
amacyla her bir boyler iin ayr birer harici kuman-
da panosu kullanmak gerekmektedir. Bunun alterna-
tifi ise her bir boylerin ayr bir pompa ile kumanda
edilmesidir. ekil 5.93bdeki gibi her boyler siste-
min kendi i kumanda panelinden kontrol edilmek
suretiyle ayr bir pompa ile dur-kalk kontrol edil-
mektedir. Panel boylerle birlikte gelitirildiinden
(rnein kazanda artk s brakmamak gibi) siste-
min btn stnlk ve imkanlarndan yararlanabil-
mektedir.
305
Pratik Notlar
1- Klorlu su kullanlan yerlerde, paslanmaz elik
boylerlerde korozyon olumaktadr. Klor snan
sudan ayrarak bu yzeyleri etkilemektedir.
2- Paslanmaz elik boylerlerin bir baka dezavan-
taj nitrat ayrmas sonucu nikel alerjisi olutur-
masdr.
3- Yeni tip boylerlerde inert anot kullanlmakta ve
bakm gerekmemektedir.

5.4.5. BOYLERLERDE EMNYET VE HJYEN

Boyler iinde snan su da aynen kazanda olduu gi-
bi genleir. Ancak stma sistemlerinde genlemeyi
almak iin genleme kab kullanlrken, kullanma s-
cak suyu sistemlerinde genleme kab kullanlmas
yaygn bir uygulama deildir. Bunun yerine genle-
en suyun btn musluklar kapal ise, emniyet vana-
sndan dar atlmas tercih edilir. Bu sakncal bir
uygulamadr. Bu durumda emniyet vanasndan s-
rekli su dar atlacaktr. Byle hallerde emniyet va-
nalarnn kire balama riski ve ilerde almama
riski vardr. Bir baka anlatmla emniyet vanas
ama d kullanlmaktadr. Ayn zamanda temizlik
ve hijyen asndan da sakncal olan bu durumu n-
lemek iin boyler devrelerinde de zel olarak retil-
mi kapal genleme depolar kullanlmaldr. Bu
amala souk su giriinde zel olarak retilmi Is-
san Reflex DT ve DIT tipleri kapal genleme depo-
lar konulabilir. ekil 5.94te DT tipi genleme kab
balants ve hesab verilmitir. ekil 5.95te ise
daha byk olan DIT tiplerinin balants ve hesab
grlmektedir.

306
Karlatrma Issan Buderus duoCLEAN Boylerler
Kriterleri (ten Serpantinli Boylerler)
Kullanma a- Deiken debili scak su kullanm yerlerinde,
Yerleri (konutlar , iyerleri , okullar vb.)
b- Bir zonda 20 m3/hin altnda scak su ihtiyac olan
yerlerde ok kullanldr.
c- Buderus sper boylerler klasik tip boylerlerin ve
dtan serpantinli boylerlerin avantajlarn biraraya
toplayp ayrca hijyenik artlar oluturur.
d- 920 lt/h-21.140 lt/h kapasiteler arasnda dikey ve
yatay modeller mevcuttur.
e- stenirse elektrikli stc takviyesi yaplabilir.
f- Gne enerji sistemlerinde kullanlabilir.
Kazan a- Depolama hacmi nedeniyle daha kk
Kapasitesi kapasitede kalorifer kazan seilebilir. Buderus
kazan kullanlan konutlarda bina s kayb
kapasitesinde kazan seilmesi (boyler ihtiyac iin
kapasiteyi artrmadan) uygundur.
b- Bina s kayb iin en dk scaklklar gece
01.00 - 06:00 saatleri arasnda oluur. Bu arada da
stmada gece iletmesi devrededir ve scak su
ihtiyac yoktur. Sabah saatinde ise emre amade
scak su depolanm olarak hazrdr.
lk Yatrm Daha ucuz.
Maliyeti
Elektrik Daha az.
Tketimi
Is Kayb Is kayb ok azdr.
a- 300 lt. kapasiteye kadar boylerlerde min.60 mm.
poliretan, 400 lt. ve yksek kapasitelerde 150 mm.
kalnlklara ulaan polietilen yumuak kpk
izolasyon kullanlmaktadr. zolasyon malzemeleri
CFC iermez.
b- Istma serpantini boylerin su hacminin iindedir.
c- Buderus boylerler termos zellii tarlar. Istlan
suyu ok uzun sre scak tutarlar.
Yakt Maliyeti Daha ucuz.
Ayrca Ecomatic panel , boyler suyu istenilen
scakl gelmeden ksa bir sre nce brlr kazan devreye girer , kalorifer kazanndaki su
durdurarak , kazandaki snn tamamna yaknnn
boylere transfer edilmesini de salar.
Tablo 5.90/ TEN VE DITAN SERPANTNL BOYLERLERN KARILATIRMASI
Dtan Serpantinli Boylerler
(Kk Su Rezervli Ani Su Istclar)
a- Sabit debili sistemlerde avantajldr.
b- Byk scak su ihtiyac (30m3/hden fazla) olan
yerlerde kullanlr. Yaklak olarak 30m3/h debiye
kadar aadaki dezavantajlar oluur . Daha byk
sabit debilerde ise avantajl olmaya balar.
Kk scak su depolama hacmi nedeniyle daha
byk kapasitede kazana ihtiya vardr.
Daha pahal.
Daha kk kapasitelerde depolama hacmine kar,
daha byk kapasiteli primer pompaya ve ilave 2.
pompaya ve yedek pompaya ilave boru armatr,
izolasyon , elektrik tesisat vb. ihtiya vardr.
Ayrca kazan kapasitesindeki art , kazan dairesi
maliyetini de artracaktr. (Daha byk pompa ,
borulama , vana izolasyon, elektrik tesisat vb.)
Daha fazla.
a- Kalorifer kazan ve plakal eanjr arasnda daha
byk kapasiteli sirklasyon pompas gerekir. (Ani
scak su ihtiyacn karlayacak kapasitededir)
b- Eanjr ile depolama kab arasndaki sekonder
Pompann elektrik tketiminin tamam ilave elektrik
maliyetidir.
c- Ayrca plakal eanjrlerin genellikle daha byk
olan basn kayplar nedeniyle de , byk
pompalara ve dolaysiyle daha fazla elektrik
enerjisine ihtiya vardr.
Daha fazla.
Plakal eanjrler (90/70C) genellikle izole edilmez.
Scak su depolama tanknn izolasyon kalitesi
genellikle ok iyi deildir.
Daha fazla.
Kk debilerdeki scak su ihtiyalarnda bilekalorifer
scakln 90C kadar ykseltip brlr durur. Kazan
ksa aralklarla sk alr. Her durma ve alma
srasnda kazanda kt yanma oluur. Brlr
307
Karlatrma Issan Buderus duoCLEAN Boylerler Dtan Serpantinli Boylerler
Kriterleri (ten Serpantinli Boylerler) (Kk Su Rezervli Ani Su Istclar)

Yakt Maliyeti alt says artt iin , yakt sarfiyat da artar.

Yer Kayb Daha az. Daha fazla.

Eanjr , boru balantlar ve servis boluklar
nedeniyle daha fazla yere ihtiya vardr.

Montaj-Kalite Montaj daha kolay. Montajda daha fazla borulama, vana, pompa montaj
ve Estetik antiye imalat sadece borulamadr. ve elektrik tesisat var.
Montaj kalitesi ve estetik ok iyi. Scak su deposu izolasyonu genellikle antiyede
yapld iin ; kalite ve estetik snrl kalitede
gerekleiyor.

Konfor Mkemmel. Pik yklerde scak suyun scakl deiebilir. Konfor

Her zaman istenilen scaklkta scak su temin edilir. bozulabilir. Ani scak su ihtiyac olutuunda kalorifer
Homojen bir scaklk dalm iin boyler iindeki kazan bekleme anndaysa, zellikle yazn kazan
serpantin en alt noktaya kadar inmektedir ve kire suyunun snmas - serpantinin snmas ve bu snn
oluumuna neden olan ksmi souk blgelerin scak su depolama kabna transferi sresinde
oluumu engellenmektedir. Bu uygulama ek hijyen depolama kabndaki scak su yetersiz kalabilir.
de salar.

Servis, Bakm Daha az. Daha fazla.

Skl (lave ikinci pompa ve borulamadan dolay)

Otomatik Daha ucuz ve basit. Daha pahal.

Kontrol Ecomatic panel boyler stma pompasna ve brlre Motorlu vanalar , ilave kontrol panelleri maliyeti
kumanda eder. Basit ve sorunsuzdur. artrr. Servis ve bakm gerektirir.

Servis, Bakm Buderus duoCLEAN boylerlerin ierisi iki kat cam Kolay.
Temizleme kapldr. Kire ve kir tutmaz, ok kolay temizlenir. Plakal eanjrlerin temizlii kolay yaplr.
Kolayl Boylerin n alt ksmnda ve stndeki temizleme
flanlar sayesinde temizleme ilemi ok rahat bir
ekilde yaplr. Przsz cam yzeyler bu ilemi
iyice kolaylatrr.

mr a- 30 yldan fazladr. Kullanlan malzeme kalitesine baldr. Trkiyede

b- Istlan su iinde, ayran klor ve dier korozif ehir suyunun iinde klor vardr. Souk suda erimi
maddeler termoglasr malzemeyi etkilemez. haldeki klor su stldnda ayrr ve serbest kalr.
c- Korozyona kar ilave bir koruma olarak inert anot Klor paslanmaz elik ve benzeri malzemelerde hzl
ile donatlmtr. Bu sayede elektropil oluumu korozyona neden olur.
nlenir, korozyon garantili ekilde engellenir. Depo iin genelde ; Korozyon dayanm dk
malzeme kullanlr.

Hijyen Mkemmel. Seilen malzeme kalitesine gre hijyenik artlar

a- Cam yzey (yeni modellerde duoCLEAN) deiebilir. Oluabilecek risklerden birka;
mkemmel hijyen bir ortam salar. Bu cam bazl, st Nikel alerjisi
yzey koruyucu tabaka; sert, anmaya dayankl ve Ar metallerin zlmesi
ime suyuna kar kimyasal olarak ntr olan bir Paslanma ve kirli ortam.
malzemedir. Bu sayede boylerler garantili ime suyu Yzey przl; bakteri remesi iin uygun ortam.
hijyeni ve srekli bir korozyon korumas salarlar
b- Yzey daha dzgn ve mikro dzeyde girintisiz
kntsz olduundan bakteri remesine uygun
ortam olumaz.
c- Buderus kazan zerindeki ecomatic panel
haftada bir defa kazan suyu scakln bir saat
sreyle ykselterek boylerde termik dezenfeksiyon
yapar. (Lejyoner hastalna kar dezenfekte ederek
, steril ortam yaratr.)
duoCLEAN Buderusun ift katl thermaglasur (ift
kat cam) kaplama teknolojisi.

Tablo 5.90/ TEN VE DITAN SERPANTNL BOYLERLERN KARILATIRMASI (Devam)

308
 ekil 5.88/ PLAKALI TP EANJR LE KULLANMA SICAK SUYU HAZIRLAMA EMASI

309
310
ekil 5.89/ BUDERUS BOYLER LE KULLANMA SICAK SUYU HAZIRLAMA EMASI
 ekil 5.91/ ISISAN BUDERUS GB 112 29W %109 VERML DUVAR TP YOUMALI KAZAN (Su Boylerli ve Harici Pompal Sistem)

311
312
ekil 5.92/ PARALEL ALIAN K BOYLERN TESSAT AINIM EMASI
 ekil 5.93 a/ HARC PANELLER LE K BOYLER KONTROLU (Eski Sistem)

313
314
ekil 5.93 b/ K BOYLERL (K ZONLU) BOYLER TESSAT AINIM EMASI
ekil 5.94/ ISISAN REFLEX, HJYEN GENLEME KABI BALANTI KABI BALANTI EMASI (11
bar, 18 lt)

315
 ekil 5.95/ ISISAN REFLEX, HJYEN GENLEME KABI BALANTI KABI BALANTI EMASI (10
bar, 80-3000 lt)

316
 6- ISITICI ELEMANLAR, GENLEME
BLM 6
DEPOLARI VE HAVA AYIRICILAR
6.1. ISITICI ELEMANLAR
Bu ksmda scak su ve buharl merkezi stma
tesisatlarnda kullanlan eitli tip stc elemanlar
zerinde durulacaktr.
Bu elemanlar aadaki balklar altnda
snflandrmak mmkndr.
1. plak boru stclar.
2. Radyatrler.
3. Konvektrler.
4. Radyasyonlu stclar.
6.1.1. plak Borular
6.1.1.1. Dz Borular
Dz borular stc elemanlarn en basit eklidir.
Yatrm maliyeti yksektir. Ancak kolay
uygulanabilme ve kolay temizlenebilme stnlkleri
vardr.
plak borularn stc eleman olarak kullanld verilmitir.
rnek uygulama alan seralardr. Genellikle stc
yzey olarak kullanlan dz borularn anma aplar 1"
ile 4" arasnda deimektedir.
inden scak su veya buhar geen, durgun havaya
yerletirilmi dz borularda s transfer hz dktr.
Dolaysyla belirli bir s ykn karlayabilmek iin
greceli olarak uzun boru boylarna ihtiya vardr. Bu
stc elemanlardan yaylan s,
Q = K.F.t olarak ifade edilebilir. Burada,
t boru iindeki ortalama akkan scakl ile durgun
hava scakl arasndaki fark, F yzey miktar ve K
toplam s transfer katsaysdr.
Serbest yatay boruda K katsays deeri yaklak 10
Kcal/hm2C mertebesindedir. Dik borular, yatay
borulara gre ayn artlarda % 10 mertebesinde daha
fazla s yayarlar. Buna karlk duvar veya tavana
yakn geirilen borularda s yaymnda % 20
mertebesine varan dmeler meydana gelebilir. Tek
yatay serbest boru yerine stste yerletirilmi boru
dizileri kullanldnda boru dizisinin toplam s
yaym tek borularn s yaym toplamndan daha
kktr. Boru dizileri halinde uygulanacak s yaym
drme faktrleri,
ki boru iin 0,95
Drt boru iin 0,85
Alt boru iin 0,75
Sekiz boru iin 0,65 olarak alnabilir.
Tablo 7.20 ve ekil 7.21da plak borularn metre
bana yaydklar slar verilmitir.
6.1.1.2. Kanatl Borular
Boru iindeki scak su veya buhardan, boru dndaki
durgun havaya s aknda en byk diren boru d
yzeyindeki durgun hava filminde meydana gelir. Bu
nedenle boru yzeylerinden odaya olan s yaym,
hava ile temastaki boru d yzeylerini bytmekle
nemli lde arttrlabilir. Kanatl borular bu amala
gelitirilmilerdir.
yzeye oranla oluturulacak kanatl yzey miktar,
greceli olarak boru cidar ile hava ve boru cidar ile
su arasndaki s transfer katsaylar oranna gre
saptanr. Genel olarak kabul edilmi yzey s transfer
kat saylarna gre borunun her iki yzndeki film
katsaylar oranlar eitli haller iin aada
Yksek hzl sudan, durgun havaya 1/300
Dk hzl sudan, yksek hzl havaya 1/ 4
Yksek hzl buhardan, durgun havaya 1/300
Dk hzl buhardan, yksek hzl havaya 1/ 4
retimindeki pratik zorluklar boru yzeylerinin
geniletilmesi ilemini belirli oranlarn tesinde
snrlar. Buhar veya su ile stma amac ile kullanlmak
zere mevcut ticari kanatl borularn ounda i yzey
, kanatl d yzey oran 1/10 1/30 arasnda deiir.
Kanatl boru retiminde zellikle kanatla borunun sk
bir temas halinde olmasna dikkat edilmelidir. Ayn
ekilde uygun kanat formlarnn seilmesi hem
kanadn s verimi, hem de borularn kolayca
temizlenebilir olma zellii bakmndan ok
nemlidir. Baz kanat formlar yksek verimli olsa da
uygulama alannda kir ve toz toplanmasna uygun ise
tercih edilmemelidir.
Kanatlar imalat biimine gre balkta toplamak
mmkndr.
a- Geme kanatlar.
b- Sarma kanatlar.
c- Borunun kendisinden meydana getirilen
kanatlar.
Kaln cidarl borularn sert diskler arasnda
haddelenmesi ile oluturulan son guruptaki kanatlar
yksek verimleri ile tercih sebebidir.
317
Boru malzemesi genellikle elik, alminyum ve Radyatrlerin sl gleri retici firmalar tarafndan
bakrdr. Kanatl borularda, dz boruya gre her ne yaptrlan standart deneyler sonunda (DIN 4704)
kadar cidarla hava arasndaki film katsays bir belirlenir. Radyatr seimi bu deney sonularna gre
miktar dse de yzey nemli lde arttndan hazrlanan firma kataloglarndan yaplr.
ayn miktar s ok daha ksa boru boyunda Radyatrlerin karlatrlabilmesi iin norm sl
verilebilir. Yaklak olarak dz boruya gre 10 misli gcnn tanm gerekir. Norm sl gc 90C su giri
daha ksa kanatl boru ile, ayn koullarda ayn s scakl ve 70C su k scakl olmas halinde;
verebilir. Bylelikle yerden ve arlktan nemli ortam scakl 20C ve basnc 1 Atmosfer (mutlak)
lde tasarruf salanabilir. iken radyatrn verdii s miktardr. Bu durumda
elik borulardan yaplan serpantinlerin mrlerinin radyatrdeki su ile ortam havas arasnda ortalama
ksa olmas, bakr boru alminyum kanatl scaklk fark 60C deerindedir. Uygulamada farkl
serpantinlerin ise kanat aralarna pislik dolmas ve scaklk ve basn artlarnda alma sz konusu ise
temizleme zorluklar en nemli dezavantajlardr. norm sl gcnde dzeltme yapmak gerekir. Ortalama
Kanatl borular genellikle fan-coil, scak hava scaklk fark 60C deerinden farkl ise sl g,
apareyleri ve klima santrallarnda yksek hava
hzlar altnda kullanlr.
eklinde ifade edilebilir. Burada,
6.1.2. Radyatr
6.1.2.1. Radyatrlerde Isnn Yayl:
Qo= Norm sl g
Radyatrlerde s, evreye nm (radyasyon) ve
to= 60C
tanm (konveksiyon) olmak zere iki yolla yaylr.
90/70C scak sulu stma tesislerinde ortalama 1,3 st deeri ortalama bir deer olup her radyatr iin
yzey scakl 80C olup, bu dk scaklktaki deneysel olarak belirlenmelidir.
nm miktar azdr. Genel olarak radyatrlerde Basn dzeltme faktr ise;
snn ancak %20-40 arasndaki bir ksm nmla
yaylr. Asl byk ksm tanmla yaylmaktadr.
Inmla olan s geiine radyatrn malzemesinden
ok boyann cinsi ve radyatrn geometrisi etki
etmektedir. Siyah ve mat boyal radyatrlerde nm olarak ifade edilebilir. Burada Po= 1013 mbar
fazladr. Ancak boyann rengi fazla etkili deildir. deerindedir. P ise bulunulan ortamn basncdr.
Parlak metalik boyalarda ise nm nemli lde (mbar)
azalr. Alminyum veya bronz gibi parlak metalik Genel olarak farkl basn ve scaklklardaki radyatr
boyalar nm %50, toplam radyatr s gcn ise gleri firma kataloglarnda belirtilir.
%10 mertebesine drr.
6.1.2.2. Radyatrlerin Karlatrlmas
kinci etken radyatr geometrisidir. D projeksiyon
yzey alan fazla olan radyatrlerde nm oran da Trkiyede retilen eitli cins radyatrler ve ayn
yksektir. Bu adan ince dkm radyatrlerde ve cinslerin farkl tipleri arasnda seim yapabilmek
panel radyatrlerde nm oran yksektir. zere dikkate alnmas gereken zellikler veya baka
Alminyum radyatrlerde ise kanatl yzeyler bir deyile karlatrma konular aada
kullanldndan, d yzeyler dorudan su ile temas sralanmtr. Ayrca Tablo 6.1de eitli radyatrler bu
etmez ve daha dk scaklktadr. Bu nedenle nm konulara gre puanlanarak birbirleri ile
oranlar da dktr. Yzey przszlnn de karlatrlmtr.
nma etkisi vardr. Przl dkm yzeyler dz Karlatrma konular:
yzeylere gre bir para daha iyi nm yaparlar. 1. Kaplad hacim ve projeksiyon alan: Bu
Merdiven boluunun oluturduu baca etkisinin deerler kymetli yap kullanm alanlarnda
dezavantajlarn azaltmak iin ve ykseklii fazla stclarn kaplad yer asndan nemlidir.
olan hacimlerde nmla s geii fazla olan zellikle, parapet alt (ni) bulunmayan yerlerde,
radyatrler kullanlmaldr. Bylece elde edilen yatay radyatrn incelii nemlidir. En ince radyatrler,
s dalm yksekliin snmaya olan olumsuz Alurad ve tek panel radyatrlerdir.
etkisini azaltacaktr. 2. Arlk: Isl atalet ve montaj kolayl asndan
Radyatrlerin Isl Gc: nemlidir.

318
 Tablo 6.1/ RADYATR DEERLENDRME FORMU

319
3. Su hacmi: Yine radyatrn sl ataleti ile
ilikilidir. Su hacmi fazla ve ar olan radyatrler
ge snp, ge sourlar. En ar radyatrler
dkm olanlardr. En fazla su hacmine sahip
radyatrler ise dilimli elik cinslerdir. Sonuta
arlk ve su hacminin getirdii atalet
dezavantaj dkm ve elik radyatrlerde en
fazla olup, sonra sras ile panel ve alminyum
radyatrler gelmektedir.
te yandan su hacminin ve arlnn az olmas
termostatik kontrole uygunluk asndan da bir
avantaj salar. Su hacminin fazla olmas
genleme deposu bykln de etkiler.
zellikle kapal genleme deposu hesabnda
sistemdeki su hacmi esas alnr. Sistemdeki su
hacminin nemli bir blm radyatrlerde
bulunur. Dolays ile su hacmi byk olan
radyatrlerden oluan sistemlerde genleme
deposu da daha byk olmak zorundadr.
4. mr: Radyatr mr kullanlan malzeme
cinsine baldr. Korozyona en dayankl
radyatrler dkm olanlardr. Bunlarda mr 50
yl mertebesindedir. mr panel radyatrlerde
15 ile 20 yl olup, alminyumlarda deikendir.
Radyatr mrn etkileyen bir baka faktr ise
kirelenmedir.
5. Estetik: Bu adan panel radyatrler ve Alurad
radyatrler daha ok tercih edilmektedir.
6. Gvenlik: Keskin kenarl radyatrler arpma
halinde yaralama tehlikesi tarlar. En tehlikelisi
dilimli elik radyatrlerdir.
7. Toz tutma ve temizlenebilme: Bu adan dz
yzeyli radyatrler avantaj salar. rnein;
retimden kalkan dz yzeyli Hilden tipi dkm
radyatrler (Hastane tipi olarak bilinirdi) ve
elik radyatrler avantajldr.
8. Basnca dayankllk: Normal radyatrler 4 bar,
zel radyatrler ise 6 bar basnca dayankldr.
Alminyum radyatrlerde basn dayanm daha
fazladr. Alurad radyatrlerin alma basnc ise
10 bar olarak verilmitir.
9. Gerekli stma yzeyi miktar: Bir radyatrn
iyiliinin en nemli gstergesidir. Bir radyatr
ayn sy, ayn artlarda, ne kadar kk yzeyle belirlenmitir. Bu deerler tabloda 3. Stunda
verebiliyorsa, sl tasarm o kadar iyidir
anlamna gelir. Radyatrler iinde en kk
stma yzeyi kolonlu ve perkolon dkm
radyatrlerin ince tiplerinde grlmektedir.
144/500 kolonlu ve 900/70 perkolon en kk
stma yzeyi ile ayn sy verebilen radyatrler
320
olarak grlmektedir. Bu radyatrlerde
radyasyon oran da en yksek deere
ulamaktadr. Ayn tip radyatrlerde bile kendi
iinde stma yzeyi asndan %20
mertebesinde farkllklar ortaya kmaktadr.
Bunda radyatr incelendike radyasyonla
yaylan sdaki iyilemeler etkili olmaktadr.
Alminyum radyatrlerde ise stma yzeyi
ihtiyac en fazladr. Ayn sl g iin dkm
radyatrlere gre baz tiplerde yaklak iki misli
yzey gerekmektedir.
10. Fiyat: Radyatrlerin karlatrlmasnda doal
olarak en nemli faktr maliyettir. Fakat
radyatr maliyeti olarak ticari hayatta olduu
gibi m2 (veya panel radyatrlerde m) fiyatn
kullanmak yanltcdr. Bu radyatrn gerek
fiyat kalori maliyeti denilen, sz konusu
radyatrn birim s gc fiyatdr.
6.1.2.3. Radyatr Yatrm Maliyetleri
Karlatrmas
Radyatr yatrm maliyetleri karlatrmas iin
Tablo 6.2 hazrlanmtr. Bu tabloda ikinci stunda
eitli cins ve tipte radyatrlerin gncel m2 (veya m)
liste fiyatlar verilmitir. Bu fiyatlar, tabloda daha
sonraki stunlarda verilen faktrle arplmtr.
Bunlar sras ile,
1. Montaj malzemesi ve gruplama iilii: Nipel,
conta, konsol, redksiyon ve tapa gibi ilave
montaj malzemesi ihtiyac ve gerekiyorsa
gruplama iilii maliyetini dikkate alan bir
yzde
2. 90/70C sisteme dnm katsays: Pres dkm
alminyum radyatrlerin stma kapasiteleri,
standart 90/70C scak su ve 20C ortam
scakl artlarna deil de, 90C su giri
scakl ve dilim bana 10 lt/h su debisi
(yaklak 90/80C scak su) artlarna gre
tanmlandndan, stma gcn standart
artlara indirgeyen bir dnm katsays olarak
saylabilir.
Bu faktrlerle liste fiyatlar arplarak brt m2 fiyat
bulunur. Yine radyatr kataloglarndan yararlanarak
her tip radyatrn m2 bana s kapasitesi(kcal/h m2)
bulunmaktadr.
Son olarak m2 bana brt fiyat, m2 miktarnn s
kapasitesine blnerek gerek maliyet bedeli olan
kalori maliyeti bulunmu ve bu maliyete gre her
cins radyatrn tiplerine gre kendi iinde ucuzluk
sralamas yaplmtr. Istma yzey verimi,
 RADYATR LSTE ISITMA MONTAJ MALZ. BOYA BRT MALYET UCUZLUK
TP FYATI KAPASTES VE GRUPLAMA BEDEL FYAT BEDEL SIRASI
2 2 2
$/m * kcal/m h* L% (%) $/m $/kcal
Panel PKKP 600 TERMOTEKNK 43,064 2113 43,064 0,020 1
Panel PKKP 600 DEMRDKM 57,685 2312 57,685 0,025 2
Dkm 4/65 KOLONLU 18,708 490 10 8 22,075 0,045 3
Dkm 3/623 RDEM 16,709 429 12 10 20,385 0,048 4
Dkm 160/500 PERKOLON 17,698 431 11 9 21,238 0,049 5
Alminyum ALUTERM 500 22,94 326 22,94 0,071 6
Alminyum ALURAD 525 32,51 455 32,51 0,070 7
*Panel radyatr iin $/m ve kcal/mh olarak hesaplanmtr.
Tablo 6.2
kullanlan malzeme ve retim ekline bal olarak, ridem tipi dkm radyatrler ve panel radyatrler
ayn s gc iin farkl radyatrler arasnda nemli en avantajl tiplerdir. Alminyum radyatrler ise
fiyat farkllklar bulunmaktadr. Dkm radyatrler tam tersine bir konvektr gibi alrlar ve
korozyona dayankl olmalar dolaysyla uzun radyasyon oranlar en dk tiplerdir.
mrldr. Buna karlk pahaldr. Ancak en pahal 2. Radyatrler genellikle pencere altna yerletirilir.
radyatrler arasnda alminyum radyatrler zellikle iyi yaltlm yaplarda s kayb daha az
bulunmaktadr. Bu durum zellikle dk yzey sl olduundan byk s gc olan ve derinlii fazla
verimine baldr. Genel olarak dkm radyatr ve olan radyatr tipleri seildiinde dilim says az
alminyum radyatrler ayn mertebede kalmaktadr. olacaktr. Hem grn asndan, hem yer kayb
Panel radyatr daha ucuzdur. En ucuz radyatr ise asndan, hem de radyasyon orannn dkl
dilimli elik radyatrlerdir. asndan dezavantajl bir durum ortaya kar. Bu
Radyatr fiyatlarn karlatrrken m2 fiyatlar deil, gibi durumlarda rnein panel radyatr
yukardaki gibi kalori maliyetleri esas alnmaldr. kullanlyorsa, PKKP tipleri yerine PK tipleri
Yukarda sralanan karlatrma kriterlerine gre ve tercih edilmelidir. Dilimli dkm ve elik
seim nerileri dikkate alnarak uygun radyatr tipleri radyatrler kullanlyorsa en ince tipler tercih
belirlendikten sonra, uygun tipler arasnda veya ayn edilmelidir. Seilen radyatr pencere altna
tipin farkl boyutlar arasnda son seimi yaparken yaylmaldr.
mutlaka kalori maliyetlerine baklmaldr. Ayn tipin 3. Ni ierisine yerletirilecek radyatrlerin
farkl boyutlar arasnda %31e varan nemli fiyat ykseklii, parapet yksekliinden en az 15 cm.
farklar vardr. Teknik adan birbiriyle edeer iki daha az olmaldr. Radyatr yerden yaklak 7 cm
radyatrden ucuzunun seilmesi nemli bir ekonomi kaldrlr. Bylece radyatr st ile parapet
salayacaktr. arasnda en az 8 cm. mertebesinde bir boluk
Gelecekte optimum radyatr tipi panel olacaktr. kalmas salanm olur.
4. yerleri, okul, hastane gibi yerlerde toz tutmayan
6.1.2.4. Radyatr Seimi in neriler ve kolay temizlenebilen tip radyatrler
1. Yksek tavanl yaplarda, merdiven seilmelidir.
boluklarnda, dublex yaplardaki dikey balant 5. Pencere altna ni braklmam yaplarda
boluklarnda nm (radyasyon) oran fazla olan derinlii az olan (ince) tipdeki radyatrler
ve yksek radyatrler kullanlmaldr. Bu gibi seilmelidir. Radyatrn geniliinin fazla
yerlerde radyatr tarafndan konveksiyonla olmas, kayp alan oluturur.
yaylan s st ksmlarda toplanr ve alt katlar
6. Pencere altlar bulunmayan veya radyatr
greceli olarak souk kalr. Halbuki alt katlarda
yerletirmeye uygun olmayan yerlerde, duvar
yerletirilen radyatrlerdeki nmla s yaylm
nne yerletirilecek radyatrler, ykseklii fazla
oran yksek olursa, bu farkllk byk lde
olan tiplerden seilmelidir.
kompanse edilir. Dz yzeyli ve ince
radyatrlerde radyasyon oran yksektir. Bu 7. Yksek yaplarda, hi olmazsa statik basncn
adan derinlii az (ince) ve ykseklii fazla fazla olduu alt katlarda basnca dayankl tip
radyatrler kullanlmaldr.

321
 ekil 6.3/ RADYATR YERLEM
8. Sistemde elektro kimyasal ift oluumu, kombi
cihaz kullanlan sistemlerde elik radyatr
kullanmnda ortaya kabilmektedir. Byle bir
durumda ya radyatrlerin veya kombi cihaznn
deitirilmesi tavsiye edilmektedir. (Galvanik
korozyon)
9. Farkl su gei direncine sahip radyatrler ayn
devrede birlikte kullanlmamaldr. Bu gibi
hallerde su dolamnda aksamalar ortaya kar.
rnein; Alurad radyatrlerle, dkm veya elik
radyatrler ayn devrede olmamaldr. Veya
konvektr fan-coil tipi stclarla radyatrler
ayn devreden beslenmemeli, aksi halde diren
dengelenmesine dikkat edilmelidir. Doru
zm ayr zon ve zon pompalar
kullanlmasdr.
10. Radyatrler gruplanrken 30 dilimden fazlasnn
bir arada gruplanmas pratik deildir. Yanl bir c) Eer pencere altna ve d duvar nne radyatr
alkanlk uzun radyatrlere ters balant
yapmaktr. Radyatr 50 dilimli de olsa ters
balantya gerek yoktur. (Kapasite deimez.)
6.1.2.5. Radyatrlerin Yerletirilmesi
a) Is kaybeden yzeylerde toplam s kayb 250
W/m deerini ayorsa bu yzey mutlaka alttan
stlmaldr. Bu adan en kritik olan yzeyler d) Banyo ve mutfak gibi hacimlerde bazen zorunlu
pencerelerdir. rnein; stanbul iin 1,5 m
yksekliini aan tek caml pencerelerde bu
kontrol yaplmaldr. Byle pencerelerin altna
mutlaka radyatr yerletirilmelidir. Zaten
mimari ve teknik adan radyatrlerin
yerletirilebilecei en uygun yerler pencere
322
altndaki duvar nleridir. Pencere altnda mevcut
olan duvar yksekliine (Parapet ykseklii)
uygun bir radyatr seilir. Radyatr derinliine
bal olarak radyatrn altnda 5-12 cm, stnde
ise 3-10 cm. boluk braklmaldr. (max.
deerlerin kullanlmasn neririz.) Bu konuda
mimarlara da tasarm yaparken lkemizde
retilen radyatrlerin boyutlarn gznne
almak ve ona gre pencere altlarnda mesafe
brakmak grevi dmektedir. ekil 6.3de
standart radyatr yerleimi grlmektedir.
b) Byk salonlarda birden fazla pencere varsa,
radyatrler her pencere altna datlmaldr.
Mimari nedenlerle pencereler demeye kadar
iniyorsa, radyatrler ksa tiplerden seilir ve
pencere ile aralarnda mmkn olduunca byk
bir aklk braklr.
yerletirmek teknik adan mmkn olamyorsa
bu durumda radyatr i duvara yerletirilir.
Radyatr yerletirilecek i duvar, s kayb en
yksek olan d duvara paralel olan duvardr.
duvar nne yerletirilecek radyatrler uzun ve
ince tiplerden seilerek radyasyon etkisinden
mmkn mertebe yararlanlr.
olarak radyatr yksee asmak gerekir. Bu gibi
hallerde konveksiyon akmlar, zayfladndan
radyatr s gcnn hesaplanandan %10 daha
fazla seilmesi tlenir. Eer imkan varsa
radyatrler aslmamal ve yksek, ince tipler
tercih edilmelidir.
 ekil 6.4/ ETL RADYATR RTLERNN ETKS
e) Standartlara gre klasik dkm radyatrler
demeden en az 70 mm yukar ve duvardan en
az 40 mm aa olmak zere yerletirilirler.
Ancak pratikte dkm radyatrleri ve dilimli
elik radyatrleri duvara 10 mm kadar
yaklatrmak olasdr. Panel radyatrler ile
Alurad radyatrler ise zel konsol ve kasalar ile
duvardan yaklak 50 mm aa monte edilirler.
Radyatrlerin kapladklar yer dnlrken
radyatr derinlii ve duvardan aklnn
toplam dnlmelidir.
f) D duvar nne yerletirilen radyatrlerin
arkasndaki duvar ynetmelik uyarnca en az 3
cm cam yn veya edeeri malzeme ile izole
edilmelidir. zole edilen blge radyatr
projeksiyon alann her taraftan en az 15 cm
tamaldr. Bylece %3 mertebesinde bir tasarruf
salamak olasdr.
g) Radyatrlerin zerlerine raf konulmas veya
nnn pano ile kapatlmas gibi durumlarda, sl
verimleri der. Bu gibi uygulamalar
konveksiyon akmlarn bozar ve nm
engeller.
Uygulamann durumuna gre sl gteki d %3-
7 mertebesindedir. Baz ar durumlarda bu dler
%15 mertebelerine ulaabilmektedir. ekil 6.4de
eitli rtlerin neden olduu verim dmleri
gsterilmitir. ekil 6.5de ise radyatr st yzeyi ile
ni alt yzeyi arasndaki mesafenin sl kapasitesine
etkisi verilmitir.
6.1.2.6. Radyatr Arkas in Yaltm Levhalar
Radyatrlerin bulunduu blgelerin scaklklar, i
scaklklarn ok zerinde olmakta ve buradan daha
fazla s kayplar meydana gelmektedir. Odada s
kayna durumunda olan radyatrden s odaya
yaylmadan nce hzla darya kamaktadr. Bunu
nlemek iin en pratik ve en basit zm radyatr
323
 ekil 6.5/ N ERSNE MONTE EDLEN RADYATRLERDE, RADYATR STNDE KALAN
MESAFEYE (h) BALI OLARAK YAPILMASI GEREKEN KAPASTE ARTTIRIMI (DIN 4703 blm 3)

ekil 6.7/ ETL DOAL EKL KONVEKTR TPLER

324

ekil 6.6/ ODEPAN LE YAPILMI RADYATR
ARKASI ISI AKI DYAGRAMI
arkalarna konulacak yaltm plakalardr. Bu
levhalarla radyatrn verdii sdan %3
mertebesinde tasarruf salamak mmkndr.
Radyatr arkalarnda kullanlacak yaltm
plakalarnn s iletim katsaylar () dk olmasnn iine yerletirilmitir. Kasetin alt tarafndan giren
yansra, nmla yaylan sy yanstacak bir d souk hava kanatl stc borularda snr ve ykselen
yzeye de sahip olmalar gerekmektedir.
Bu amala kullanlan yaltm plakalar eitlilik
gstermesine karn, reflekte polietilen levhalar ne
kmaktadr. ekil 6.6da bu levhann radyatr
arkasndaki scaklk dalmna etkisi grlmektedir. etkisi dolays ile artan hava hzlarna bal olarak s
6.1.2.7. Radyatrlerin balanmas
Radyatrler alttan duvara gml konsollar zerine
oturtulur ve stten de kelepelerle tespit edilirler. 15
dilime kadar 2 konsol, 1 kelepe, 25 dilime kadar 3
konsol 1 kelepe ve 45 dilime kadar 4 konsol 2
kelepe kullanlmaldr. Radyatr grubuna tek
kelepe kullanlacaksa giri borusunun aksi
kesinde olmaldr. Yeterli parapet ykseklii varsa
radyatr konsollar st kollektre konulabilir. Panel
radyatrler ve ALURAD radyatrler zel konsollara
balanr. Bunlarn tespit ekli iin kataloglarna
baklmaldr.
Radyatrlerin tesisata balanmas kural olarak ayn
tarafldr. Su girii stten, k ise alttan yaplr. grlmektedir.
Radyatrlerin su giriine radyatr vanas, kna ise
radyatr dn vanas monte edilmelidir. Radyatr
vanalarnn reglaj zellii vardr.
Kromajl radyatr vanas kullanlmasn neririz.
Dier taraftaki ular kr tapa ile kapaldr. Gerekli
olan gruplarda stteki kr tapaya prjr taklr.
Balant borularna gidite stcya doru, dnte
kolona doru %1 orannda bir eim verilmelidir.
Balant borusu uzunluu 250 mmden az, 1.500
mmden fazla olmamal ve stcya yakn bir yerden
kelepelenmelidir.
Balantnn ters tarafl olmas radyatr sl verimini
etkilemez. Genellikle 30 dilimin zerinde ters tarafl
balant tlenirse de 80 dilime kadar balant
eklinin etkisi olmad literatrde ifade
edilmektedir. Ancak alttan giri yaplacak olursa sl
g %5-10 mertebesinde der. Tek borulu
sistemlerde (alttan giri, alttan k) radyatr iinde
krleme yaplarak su yukar ynlendirilmedike
verimde %10-15 dme meydana gelir.
Radyatrlerin norm s gleri 10 dilimli bir grup iin
llr ve ifade edilir. Gruptaki dilim says azaldka
dilim bana verim artar. Bu art %15e kadar
ulaabilir. Tam tersine gruptaki dilim says arttka
dilim bana sl g %4e varan oranlarda azalabilir.
6.1.3. Konvektrler
Konvektrler z olarak kanatl borulardan oluur. Bu
kanatl borular baca etkisi yaratmak zere bir kaset
snm hava kasetin st tarafndan odaya verilir.
Konvektrleri radyatrlerden ayran ana zellik s
gei ekline baldr. Konvektrlerde odaya
radyasyonla s yaym ok azdr. Buna karlk baca
geii %95-98 gibi byk bir oranda konveksiyonla
olur. Konveksiyonla s geiini arttrmak iin
konvektrlerde kanatl boru kullanlr.
Konvektrlerde stma yzeylerine dorudan temas
etmek mmkn olmadndan, bu tip stclarda
90Cden daha yksek scaklklarda akkanla stma
yaplabilir. Bylece konvektrn sl gc de artm
olur. Bu nedenle, endstriyel uygulamalarda,
konvektrlerde yksek scaklkta kaynar su veya
buhar kullanlabilir.
Konvektrler doal ekili ve flemeli olarak ikiye
ayrlr. Doal ekili konvektrlerde hava hareketi
tamamen kasetin yaratt baca etkisiyle gerekleir.
ekil 6.7de doal ekili konvektr tipleri
325
Bu tiplerde kasetin ykseklii ve hava giri k 6.1.3.1. Endstriyel Tip Konvektrler
aklklarnn dzeni sl verim asndan ok (Scak Hava Apareyleri)
nemlidir. Konvektr stma gcn ayarlamak iin
ekil 6.14de endstriyel tip bir scak hava apareyi
hava akmn azaltp oaltmak zere hava klapeleri
grlmektedir. Bu cihazlar daha ok fabrika, depo,
kullanlabilecei gibi konvektre giren su miktarn
hangar, atlye gibi byk hacimlerin stlmasnda
ayarlamak zere kontrol vanalar da kullanlabilir.
kullanlr. deal olarak yerden 2m ykseklie
ekil 6.7de duvar tipi, deme tipi ve sprgelik tipi
yerletirilirler. Bu cihazlarda stc akkan olarak
olmak zere tip doal ekili konvektr
yksek scaklkta su veya buhar kullanlr.
grlmektedir.
Endstriyel fanl apareyler yerden 2mden yksee
Deme tipi konvektrlerin yerleimi perspektif
monte edildiinde hava emii bir kanal ile yerden 30
olarak ekil 6.8de verilmitir. Burada grlen
cm ykseklie kadar indirilmeli, hava buradan bir
perde, konvektre hava girii asndan ok nemli
menfezle alnmaldr. (ekil 6.15)
olup, zerinin kapanmamasna dikkat edilmelidir.
Hava aknn iddeti bu perdenin ykseklii ile Salon tipi apareyler gibi, bu cihazlar da kanatl
orantldr. Deme tipi konvektrlerin flemeli borulardan oluturulan bir stc batarya, yksek
tipleri de vardr. ekil 6.9de ise yeni gelitirilen devirli aksiyal veya radyal bir fan ve ayarlanabilen
doal ve cebri konveksiyonlu tip grlmektedir. kanatcklarndan yaplm bir hava kn ieren
ekil 6.10 , 6.11, 6.12de ise deme tip konvektr kasetten olumutur. Hava k aa doru veya
uygulamalar grlmektedir. yatay olarak ayarlanabilir. Cihazn s gc, stc
akkan ile bataryadan geen hava arasndaki farka
flemeli konvektrlerde ise hava hareketini
ve hava hzna baldr. Hava hz ve scaklk fark ne
salamak zere radyal fanlar kulllanlr. ekil
kadar yksekse, cihazn s gc de o kadar yksek
6.13da bu tip bir konvektrn kesiti verilmitir.
olur. Aksiyal fanl tipler 90/70C scak su ile 50.000
Fan tarafndan bir filtreden geerek emilen hava, kcal/h ve radyal fanl tipler yine 90/70C scak su ile
stc borulardan geerek odaya flenir. Bu 75.000 kcal/h gce kadar ulaabilirler.
dzenlemede fan altta, stc borular ise sttedir.
Kzgn su veya buhar kullanldnda bir nitede
Baz tiplerde hava giriine d hava balants da
100.000 kcal/h gce kadar ulamak olasdr. Ancak
yaplabilir. Bylece flemeli konvektr ayn
cihaz seiminde btn sy tek bir cihazla salamak
zamanda havalandrma ilevini de yerine getirir.
yerine homojen bir stma salayacak ekilde ok
Salon tipi cihazlar ad verilen flemeli konvektrler,
sayda cihaz semek (her cihaz 8.000 kcal/h
otel lobileri, fuayeler gibi daha geni hacimlerin
kapasiteleri mertebesinde) daha uygundur.
stlmasnda kullanlr.
Bu cihazlarn seiminde ve yerletirilmesinde btn
Kapasitelerine gre az yer kapladndan ve abuk
stlacak hacmin homojen bir ekilde stlmasna,
stma yapabildiklerinden tercih edilirler.
havann insanlarn alma dzeyine uygun bir
Konvektrlerde temizlik ok nemlidir. zellikle
ekilde flenmesine ve rahatsz edici hava
flemeli tip konvektrlerin filtreleri ok abuk
akmlarnn olumamasna dikkat edilmelidir.
kirlenir ve tkanr. Bu yzden okul gibi gerekli bakm
ve temizliin yaplamayaca yerlerle, tozlu Scak hava apareylerine taze hava balants da
ortamlarda konvektrler kullanlmamaldr. yaplabilir. Taze hava ile resirklasyon havas
oranlar bir damper ile ayarlanr. sabah ilk almada
Tavan ykseklii 3,5 mden fazla olan yerlerde stc
taze hava kapatlarak mahallin abuk stlmas
olarak radyatr kullanlmas tavan seviyesinde s
salanr. nsanlar almaya baladktan sanra taze
birikimi nedeniyle ekonomik ve konforlu deildir.
hava alr. Scak hava apareylerinin fanlarna, oda
Vantilatrl scak hava cihazlar tavan yksekliinin
termostat ve apareyin hava giriine monte edilecek
5,5 metreden fazla olduu yerlerde pratik olabilir.
bir kanal termostat ile kumanda edilerek, ortam
Isl g ayar iin, genellikle devri kademeli olarak scakl kontrol edilmelidir.
ayarlanabilen fanlar kullanlr. Fan tamamen
durdurulduunda ise konvektrden yaylan s ok 6.1.3.2 Sekonder Haval Scak Hava Menfezleri
azalr. flemeli tip kasetli konvektrlerde, 90/70 Sistemi
scak suda, sl gler 2.000 15.000 kcal/h Istma amac ile kullanlan scak hava apareyleri,
aralnda olabilmektedir. fleme havas scakl ortam scaklndan 8-12C
daha yksek olduundan, ortam iinde uygun
olmayan scaklk dalmna neden olurlar.

326
 ekil 6.8/ RADYATR VE KONVEKTR MONTAJ DETAYI
Apereyden flenen hava scak olduundan hafiftir ve
gravite kuvvetlerinin etkisi ile yukar doru ynlenir.
Scak hava apareylerinin daha ziyade yksek tavanl
geni hacimlerde kullanldklar gznne alnrsa,
scak havann tavanda toplanaca ve insanlarn
bulunduu blgenin daha souk kalaca aktr. Bu
husus atlye, hangar fabrika gibi yerlerde konvektif
stmann en byk dezavantajdr.
Bunun nne gemek zere sekonder haval cihazlar
gelitirilmitir. Bu cihazlarda konvansiyonel scak hava ekil 6.9/ DOAL VE CEBR EKL DEME
apareylerinden farkl olarak fleme kanatklar TP KONVEKTR EMASI
(jaluziler) zel olarak gelitirilmitir. Bu kanatklar
sayesinde flenen hava evre havasn da srkleyerek, Bu nedenle fleme scaklklar ortam havas
ok byk miktarlarda ve hzda cihazdan kmaktadr. scaklklarndan ancak birka derece daha yksektir.

327
 Bu sayede izometral artlara yakn va at mesafesi
yksek bir jet elde edilmektedir. flenen hava yukar
kvrlmakszn uzun mesafelere ulamakta, ortam
havas ile hzl bir biimde kararak oda iersinde
scaklk gradyanlarnn olumas nlenmektedir. Bu
cihazlar sayesinde nemli lde enerji tasarrufu
salamak mmkndr. Yaplan hesaplara gre bir
stma mevsiminde yaplan fazla yatrm geri
kazanlabilmektedir. Bu cihazlar hem duvar tipi, (yani
yatay flemeli) hem de tavan tipi (dey flemeli)
olabilmektedir. ekil 6.16da konvansiyonel ve
sekonder haval cihazlar grlmektedir. ekil 6.17de
ise, ematik olarak flenen havann yrngesi, hava
hareketleri ve snma sreleri verilmitir.
ekil 6.10/ DEME TP KONVEKTR

ekil 6.11/ DEME TP KONVEKTR ekil 6.12/ DEME TP KONVEKTR

UYGULAMASI UYGULAMASI

ekil 6.13/ FLEMEL KONVEKTR (Salon tipi scak hava apareyi)

328
6.1.4. Radyant Istclar 2-Ksmen kapal alanlarda
Radyant stclar scak sulu radyant paneller ve doal gazl 3-Byk bir hacimde, belirli bir blgenin stlmasnda
radyant borular olarak ikiye ayrlabilir. Radyant paneller (rnein byk bir imalat salonundaki belirli bir makine
dzenlenerek byk hacimlerin tavandan scak su ile stlmas ve evresi)
mmkndr. 4- Ksa sre iin stlmak istenen alanlarda.
Burada sadece byk hacimlerin, fabrika ve atlyelerin Bu stclarda gaz yanmas sonucu snan radyant panellerden s,
stlmasnda kullanlan doal gazl radyant stclar zerinde yneltildii yzeye nmla (radyosyonla) tanr. Radyant
durulacaktr. stclarn kullanlaca yerlerde radyasyonu kesici
Bu stclar aadaki stma uygulamalarnda tercih edilirler: cihazlar (yksek tezgahlar, otobs, kamyon vb.)
1-Tavan ykseklii 6 m ve daha yukar olan kapal alanlarda bulunmamaldr.

ekil 6.14/ DUVAR TP SICAK HAVA APAREY ekil 6.15/ DUVAR TP SICAK HAVA APAREY
(Alttan emi kanall, radyan fanl)

ekil 6.16/ KONVANSYONEL VE SEKONDER HAVALI CHAZLAR (Duvar tipi, Tavan tipi)

329
 ekil 6.17/ KONVANSYONEL VE SEKONDER HAVALI SSTEMLERDE
HAVA YRNGES VE HAREKETLER LE ISINMA SRELER

Radyasyon getii hava ortamn stmadan,
dorudan stlacak cismi sttndan verimli bir
stma salanr. Is daha sonra snan yzeylerden
tanmla ortam havasna geer.
Sonu olarak btn ykseklik boyunca eite yakn
bir scaklk profili elde edilir ve lokal stma
yaplabilir. Halbuki klasik konvektif snmada scak
hava yukarda toplanr ve lokal stma yaplamaz. Bu
nedenle yksek tavanl byk hacim stmalarnda:
radyant panellerle stmada, konvektif stmaya gre
%25 - %50 orannda enerji tasarrufu sz konusudur.
Endstride kullanlan radyant stclar, ak alevli
radyant plakal ve boru radyant stclar olarak ikiye
ayrlabilir.
6.1.4.1. Ak Yanma Odal Radyant Istclar
Bu tip stc gaz yaktl radyant stma sistemlerinin
en ok kabul greni ve en eski olandr. Elli seneden
daha fazla bir zamandan beri bunlar enerji tasarrufu
iin baarl bir ekilde kullanlmaktadr.
Ak yanma odal radyant stclar tam n karml
gaz yaktl bir enjektr brlr tarafndan direkt
(dorudan) stlmaktadr. Gaz/hava- karm bir
seramik plakann yzeyinde yanmaktadr. Yanma
seramik plakann deliklerinin zerinde ve iinde
ekstrem ksa alev uzunluu ile gereklemektedir.
Yzey scakl yaklak 850-900C olmaktadr.
Seramik 0,8 ile 3mm arasndaki dalga boyu
blgesinde infrared nm neretmektedir. Seramik
yzeyi bu dalga boyu blgesinde grnr ekilde

330
kzararak nm nerettii iin bu stcya parlak
radyant stc da denilmektedir. Seramiin nne
yerletirilen bir nm zgaras verim art
salamaktadr. ok farkl geometrilere sahip
yanstclar (reflektrler) sz konusu uygulama
alanna mahsus bir uyum salamaktadr. Inm
insanlarn bulunduu alana veya stlmak istenen
malzeme zerine byk yzeyli veya konsantre
(younlatrarak) olarak transfer eden dik, parabolik
ve eik yanstclar kullanlmaktadr. Yapsal artlar
bir radyant stcnn eik monte edilmesini
gerektiinde, zel asimetrik yanstclar atya doru
ynelen kayp nm nlemektedir. Bu tr radyant
stclar hareketli paralara sahip olmadklarndan on
ekil 6.18/ AIK YANMA ODALI (PARLAK)
RADYANT ISITICILARIN UYGULAMA
RNEKLER
ekil 6.19/ U TP RADYANT ISITICI
senenin zerindeki bir zaman diliminde hemen
hemen arzasz bir ekilde grev yapmaktadr. Ak
yanma odal ( parlak) radyant stclarda cihazlara
uygulanan detay iyiletirme almalar ile, esas
itibariyle nm miktarn ykseltmeyi hedefleyen
verim artlar salanmaktadr. Yeni bir tr ak
yanma odal radyant stclarda, s yaltml kapal
bir yanstcya sahiptir (ekil 6.18). Baca gaz s
akm yanstcnn i taraflar boyunca akmakta ve bu
ekilde bakiye enerjisini s olarak yanstcya transfer
etmektedir. Bylece yanstcnn i taraf yaklak
300Clik bir scakla snmakta ve insanlarn
bulunduu blgeye uzun dalga boylu nm
(sekonder nm) neretmektedir. Yanstcnn
iindeki baca (atk) gaz yast H2O ve CO2 miktar
nedeniyle alt tarafa ilaveten gaz nm
neretmektedir. Yanstc gvdesinin ve yanma
odasnn (hcresinin) geometrik olarak zel ekildeki
yerleimi ile salanan gaz/hava-karm n stmas
da enerjinin daha iyi kullanlmasn mmkn
klmaktadr.
Ak yanma odal radyant stclarda duman gazlar
bir atk gaz sistemi ve ya bir mekanik mahal
havalandrma sistemi ile tahliye edilebilmektedir.
Mekanik havalandrma sistemi kullanlmas
durumunda kurulu kW-radyant stc gc bana
30m3/hlik bir taze hava debisinin salanmas
gerekmektedir. Bu, sz konusu hava miktarn mahal
hacminden alan at vantilatrleri tarafndan
gerekletirilmektedir. at vantilatrleri ak yanma
odal radyant stclarla birlikte iletmeye alnmakta
(altrlmakta) veya durdurulmaktadr. Saatte alnan
hava miktar yaklak olarak 0,1-0,4 kerelik bina hava
deiimine karlk gelmektedir. Ticari binalarn
normal doal hava deiimi saatte 0,7-2 kez (binann
szdrmazlna bal olarak) olmaktadr, yani ak
yanma odal radyant stcnn neden olduu taze hava
girii binann doal hava deiiminin tamamen
iindedir; ilave enerji maliyetleri olumamaktadr.
331
6.1.4.2. Boru Radyant Istclar
ekil 6.19da U borulu bir radyant stc ematik
olarak gsterilmitir. Borulu stclar 65-104 mm
apl elik borulardan retilirler. Bir utan yaklan
gaz dier utaki fan yardm ile ekilmekte ve yanma
rnleri dar atlmaktadr. Boru boylar 7mye
kadar olabilmekte ve bu boyda ortalama 18 kW g
elde edilebilmektedir. Ak alevli radyant stclarda
ise her kw stc gc bana 14-24 m3/h
havalandrma salanmal ve salon hacmi kw bana
10 m3 deerinden kk olmamaldr. Genellikle
seramik olan stc yzeylerde scaklk 800-900C
deerlerine ulaabilir. Ortalama stc yzey s
yayma younluu 50-130 kW/ m2 deerlerindedir.
Radyant stclarda yanma emniyeti, alevin
iyonizasyonu yntemi ile salanr. Ateleme baz
uygulamalarda pilot alevle olmakla birlikte, en iyisi
otomatik ateleme dzeni ile gerekletirilenidir.
Boru radyant stclarda hava ak alteri ile hava
ak kontrol edilmelidir. Byk stclarda stma
kontrol, oda termostat yardm ile tam otomatik
olarak gerekletirilir.
6.1.4.3. Hesap Yntemi
Radyant stclarla stlacak hacimlerdeki s kayb
hesaplar bilinen yntemlere gre yaplr. rnein:
DIN 4701e gre hacmin s gereksinimi belirlenir.
Zeminden 5mden daha yksee yerletirilecek
radyant stclarda hacmin s kayplarna ilave her
metre iin %3,3 eklenti yaplmaldr. Bulunan
toplam s yknn, bek sl gcne blnmesi ile
gerekli bek says (veya radyant stc says)
bulunur. Bek saysnn belirlenmesinde bir para
emniyetli davranlmas tlenir. Sadece s kaybna
dayanlarak stc glerin belirlenmesi ve
yerletirilmesi, istenilmeyen sonular dourabilir.
Ayn zamanda stlacak yzeyler zerindeki s
younluunun da kontrol edilmesi gerekir. Ksmen
kapal hacimlerde yaplan stmalarda ise, hesap
yntemi tamamen stlacak yzeylerde salanmas
gerekli s younluuna dayanr.
Recknagel tarafndan salk verilen gler u ekildedir:
a-Uygun artlarda bir iletmede, 3,5 kW
gcndeki bir radyant stc 4 mden dk
olmayan tavan yksekliklerinde kapal
hacimlerde 10-15 m2 yzey str.
b-Uygun olmayan artlarda (yksek oda
scakl, fazla havalandrma, byk s kayb)
bu deer 8-10 m2ye iner.
Ayrca yine Recknagele gre insanlar iin ba
seviyesinde s younluu aadaki deerleri
gememelidir:
a- Oda scakl12C iken q = 30-40 W/ m2
b- 15C iken q = 17-30
c- 18C iken q = 14-17
d- 20C iken q = 12-14

ekil 6.20/ PARALEL K DZ YZEY ARASINDAK EKL KATSAYISININ ARADAK h

YKSEKLENE BALI OLARAK DEM

332
Bu s ak younluu, kaynan gc ile, kaynaktan
sz konusu yzeye olan mesafeye baldr.
Q = a..A.(ts-tm) W/ m2
Burada
a = Radyasyon s gei katsays olup, yaklak 88
W/m2K alnabilir.
= ekil katsaysdr. ekil 6.20den alnabilir.
A = radyant stc yzeyi, m2
ts ve tm = Sras ile radyant stc yzey ve ortam
scaklklardr. (C)

Yerleim Planlamas
Tesisat tasarm yaplrken gaz kayna ve sayacn
ekil 6.21/ ATIDAN EGZOST GAZI AKIMI
yerleimi ile elektrik kaynann yeri dikkate
alnmaldr.
Youan gaz rnlerini toplayp boaltacak nlem
alnmaldr.
Paneller en uygun stmay salayacak ekilde
yerletirilip, ynlendirilmelidir.
eitli yerleim rnekleri ekil 6.21, 6.22, 6.23de
grlmektedir.

6.1.5. Radyatrler, Istc Elemanlarla lgili Pratik

Notlar
1- Banyo ve mutfak gibi hacimlerde mimari ekil 6.22/ SPOR SALONUNDA TRBNLER
projede radyatr monte edecek yer N RADYANT ISITICI
braklmam ise, radyatr yukar aslr. Bu
durumda s yukarda toplanaca iin bir kayp
sz konusudur. Pratikte bu radyatrlerin
kapasitesi %10-15 arttrlmal, panel tipi
radyatrler zgara alt yzeyde olacak ekilde
(aadan grlecei iin) monte edilmelidir.
2- Cam yzeyde saatteki s kayb bir metre
uzunluktaki yzeyde (cam+duvar toplam s
kayb) 250 Watt/m (387 kcal/m) deerini
geiyorsa, cam altna stc serpantin, radyatr
vb. stc monte edilmelidir. rnein ykseklii
2.7 m olan ift caml bir yzey iin Antalyada ekil 6.23/ FABRKA BNASININ RADYANT
cam n stmas zorunlu olmad halde, ISITICILARLA ISITILMASI
Erzurumda mutlaka cam nnde stma
yaplmaldr. yaygn datlmas konforu arttracandan
3- Is kayb en az olan hacimlerde, radyatr miktar klasik 6 ve 4 kolonlu dkm radyatr yerine 2
2 dilimden az hesaplanm ise, bu hacimlere veya 3 kolonlu dkm radyatrler, PKKP tipi
radyatr koymayp, s kaybn komu hacimlere radyatrler ise, PK veya P tipi panel radyatrler
ekleyebiliriz. ya da Alurad tipi radyatrler kullanlmaldr.
4- Is yaltml binalarda radyatr ihtiyac ok 5- Villalarda katlar arasndaki ak merdivenlerin
azald iin, cam nne monte edilen klasik tip oluturduu baca etkisi ile s yukarya
radyatrlerin boylar cam uzunluuna gre ok kamaktadr. Sonuta st katta merdiven
az yer kaplamaktadr. Isnn cam altndan daha etrafnda ok snan, alt katta ise daha az snan
bir ortam olumaktadr. Hesaplanan s kaybna

333
 gre 2-3 katl evlerde alt katta %15-20 daha fazla
radyatr monte edip, st kat %10 azaltmak
pratik olarak bu dengesizlii nleyebilir.
Doaldr ki merdiven baca etkisi ka kat
ktna baldr.
6- Radyatrlerin arkasn odepan gibi malzemelerle
yaltmak nemli lde enerji tasarrufu salar.
7- Radyatrler cam altna yerletirilmeli ve
boylarnn pencere geniliine uymasna dikkat
edilmelidir
8- Scak hava apareyi kullanlan yksek tavanl
fabrikalarda apareyden kan hava scakl
yksek olursa, s yukar toplanr. Apareylere
scak su giri scakl dk, flenen hava
miktar yksek olmaldr. Bu amala zel jaluzili
apareyler kullanlmas nerilir. Bu apareylerde
yaratlan sekonder hava ak ile evre havas
flenen havaya kararak yukarda istenen etkiyi
yaratr.
9- Scak hava apareyleri yukar monte edilmilerse,
apareye giren su scakl yksek olduunda,
hava giri k arasnda ksa devre olmakta ve
s yukarda toplanmaktadr. Bunun iin a) dk
scaklkl su kullanlmaldr, b) flenen hava
scaklklar 30Cnin altnda olmaldr, c)
Sekonder haval apareyler kullanlabilir, d)
Emie hava kanal ekleyerek hava yerden 30 cm
mesafeden emilebilir.
6.2. GENLEME DEPOLARI
Scak sulu stma sistemlerinde, su 10Cden
90Cye stldnda, hacmi, ilk hacminin %3,55i
orannda artar. Sudaki scakla bal bu genlemeyi
alabilmek zere genleme depolar kullanlr.
Genleme depolar ayn zamanda sistemin
gvenliini, yani basncn ykselmemesini ve
sisteme gerekli su destei grevlerini de yerine
getirir.
Genleme depolar ak ve kapal olarak ikiye ayrlr.
6.2.1. Genleen Su Hacminin Hesab
Genleme depolarnn hesabnda ncelikle genleen
su hacminin hesab gerekir. Genleen su hacmi
hesab aadaki admlardan oluur:
1. Sistemdeki toplam su hacminin hesab
Sistemdeki su hacmi sistemi oluturan kazan,
radyatrler ve borular iindeki su hacimleri
toplamdr. Her bir sistem elemannn alabilecei
su miktar rn kataloglarndan belirlenebilir.
Eer bu bilgi elde yoksa yaklak olarak toplam
334
su hacmini hesaplamak iin Tablo 6.24den
yararlanlabilir. Bu tabloda sra ile tipik stc,
kazan ve borularn ierdii su miktar verilmitir.
Daha yaklak bir hesap yapmak iinse, ekil
6.25den yararlanlabilir. Bu ekilde farkl
sistemlerdeki yaklak su hacimleri sistemin sl
gcne bal olarak grafik halinde verilmitir.
2. Sudaki scakla bal hacim deiim oran
belirlemesi
Sistemdeki su hacim deiim orannn
belirlenmesi iin ncelikle suyun scaklk
deiim aral belirlenmelidir. Suyun sistemde
souk halde 10 Cde olduu kabul edilebilir.
Sistemdeki suyun ulaabilecei en yksek
scaklk ise kazan su k scakldr. rnein
90/70 C bir sistem iin bu scaklk emniyetle
90C alnabilir. Buna karlk sistemdeki suyun
yarsnn dn scaklnda olaca kabul
edilerek en yksek scaklk 80 C olarak da
kabul edilebilir. Minimum scaklk 10 C olarak
alnmak suretiyle, maximum su scaklna gre
su genleme oranlar % olarak ekil 6.26de
grafik halinde verilmitir. Buradan sudaki
genleme oran bulunabilir. Benzer bilgi Tablo
6.27te verilmitir. Bu tabloda saf ve antifrizli su
kullanlmas halinde suyun genleme katsaylar
scakla bal tablo halinde verilmitir. rnein
10-90 C iin genleme oran %3.55
deerindedir.
3. Genleen su hacmi
Sistemdeki hesaplanan toplam su hacmi, Va
genleme oran, n ile arplarak genleen su
hacmi Ve bulunur.
Ve= n.Va
6.2.2. Ak Genleme Depolar
Atmosfere ak kaplardr ve scak sulu stma
sistemlerinde boru tesisatnn en st noktasnn veya
en st noktasndaki radyatr seviyesinin daha
stnde bir seviyeye yerletirilirler. Bylece tesisatn
en yksek noktasn olutururlar ve sistemi
atmosfere aarlar. Btn tesisat bu depo seviyesine
kadar su ile doludur.
Suyun buharlamas, eitli kaaklar, tamir ve bakm
gibi nedenlerle kaybolan su, bu depodan takviye
edilir. Ak genleme kabndaki suyun belirli bir
minimum deerin altna dmesi halinde elle veya
bir amandra yardm ile otomatik olarak dardan
sisteme su baslr.
Ak genleme deposu faydal hacmi sistemde buna genileyen su hacmi ilave edilir. Ayrca en st
genileyen suyu alabilecek byklkte seilir. seviyeden tama seviyesine kadar toplam depo
Sistemin su ile doldurulmas srasnda btn havann yksekliinin %40 kadar bir boluk brakmak
sistemi terk etmesi gerekir. Bunun iin st kattaki gerekir. Bu ekilde genleme deposu hacmi
btn radyatrlerde hava boaltlabilir olmaldr. hesaplanr. Depo hacmi genleen su miktarnn
Ayn ekilde sistemde ters U eklinde boru geileri yaklak iki misli byklkte olmaktadr.
varsa bunlarn da en st noktadan havalandrlmas Genleme kaplar TS 713 kapsamna girmektedir. Bu
gerekir. Havalk borular bu amala sisteme dahil standartta genleme depolarnn boyutlar verilmitir.
edilirler.
Havalk borular sonuta genleme kabndan
atmosfere alr.
Sistemde eer dolam bir ekilde tkanrsa ve zel
bir nlem alnmazsa kazandaki su ak da durur ve
buhar oluur. Basn tehlikeli snrlara varr.
Genleme tanknn sistemdeki bir baka grevi
emniyet dolam imkan salamaktadr. Kazan ak
genleme deposuna balayan emniyet gidi ve dn
borularndan gidi borusuyla buharn tahliyesi,
dn borusuyla da kazanda eksilen suyun tekrar
takviyesi olana salanr.

6.2.2.1. Ak Genleme Deposu Hesab

Ak genleme deposu rnei ekil 6.28de
grlmektedir. Bu deponun hacmi hacim
deerinin toplanmas ile bulunur. Bunlar a)
minimum su hacmi, b) genleen su hacmi, c) hava
boluu olarak saylabilir. ekil 6.24/ KAZAN, RADYATR VE
Depoda 100 mm minimum su seviyesi braklarak BORULARIN SU HACMLER

Scaklk Antifirizsiz %10 %20 %30 %40 %50

C Sade su Antifirizli Antifirizli Antifirizli Antifirizli Antifirizli
10 0.04 0.32 0.64 0.96 1.28 1.60
20 0.18 0.50 0.82 1.14 1.46 1.78
30 0.44 0.76 1.08 1.40 1.72 2.04
40 0.79 1.11 1.43 1.75 2.07 2.39
50 1.21 1.53 1.85 2.17 2.49 2.81
60 1.71 2.03 2.35 2.67 2.99 3.31
70 2.28 2.60 2.92 3.24 3.566 3.88
80 2.90 3.22 3.54 3.86 4.18 4.50
85 3.21 3.57 3.89 4.21 4.53 4.85
90 3.59 3.91 4.23 4.55 4.87 5.19
95 3.96 4.29 4.61 4.93 5.25 5.57
100 4.35 4.67 4.99 5.31 5.63 5.95
105 4.74 5.07 5.33 5.87 6.19 5.51
107 4.91 5.23 5.55 5.87 6.19 6.51
110 5.15 5.47 5.79 6.11 6.43 5.75
120 6.03 6.35 6.67 6.99 7.31 7.63
130 6.97 7.29 7.61 7.93 8.25 8.57
ekil 6.27/ ANTFRZ KULLANIM YZDESNE BALI OLARAK SUYUN GENLEME KAT SAYILARI
335
 ekil 6.25/ SSTEMDEK SU HACMNN BELRLENMES

ekil 6.26/ SUYUN SICAKLIINA BALI OLARAK HACMNN DMES

336
 Hacim (litre) 30 50 75 100 125 150 200 250 300 400 500 600 800 1000
d1 [mm] 300 350 400 400 500 500 500 500 600 650 700 700 800 800
d2 [in] R1 R1 R1 1/4 R1 1/4 R1 1/4 R1 1/4 R1 1/2 R1 1/2 R1 1/2 R2 R1 R2 1/2 R2 1/2 R1 1/2
L1 [mm] 500 580 670 870 710 850 1100 1350 1180 1310 1420 1660 1700 2125
L2 [mm] 50 50 50 60 60 60 60 60 60 70 70 80 80 80
L3 [mm] 100 105 115 115 130 130 140 140 150 170 180 190 200 200
S [mm] 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4
Arlk [kg] 14 19 25 31 34 40 49 57 63 77 89 103 158 190

ekil 6.28/ GENLEME DEPOSU

Hesaplanan depo hacmine gre standart genleme
deposu boyutlar ekil 6.28den alnabilir.
Dkme dilimli radyatr ve elik kazan kullanldnda
genleme deposu hacmi,
V = 0,0002 .Qk [lt]
fadesi ile yaklak olarak bulunabilir. Burada Qk
[kcal/h] kazan kapasitesidir. Eer sistemde dkm
kazan, panel radyatr veya konvektr kullanlrsa bu
ekil 6.29/ GENLEME (Emniyet) BORULARI
APLARI
hacim 2/3 orannda azaltlabilir.
Gidi ve dn emniyet borular aplar amprik olarak
sras ile ;
ifadelerinden bulunur. Bu borularn aplar 1
deerinden kk olmamaldr. Genleme deposuna
gidi ve dn emniyet borularnn aplar Tablo
6.29dan alnabilir. Gidi ve dn emniyet
borularndan baka, sirklasyon borusu genleme
deposunun donmasn nlemek zere kullanlr. ap
1/2" veya 3/4 alnabilir. Tama borusu depodan taan
sular kazana iletir. ap en az 2" olmak zere gidi
emniyet borusu ile ayn seilir. Sistemdeki su seviyesi
kazan dairesine yerletirilen hidrometre ile okunur.
Ayrca genleme deposunda su bulunup bulunmadn
kontrol amacyla, minimum su seviyesinden kazan
dairesine bir boru indirilir. Ucunda bir musluk bulunan
bu boruya haberci borusu ad verilir.
337
6.2.2.2. Genleme Deposunun Tesisata Balanmas
Ak tip genleme deposu scak sulu stma
tesisatnn en st noktasna konulur. Kazan ile
genleme kabnn arasndaki emniyet borular
zerine vana konulmaz.
Sirklasyon pompasnn kalorifer kazanndan
tesisata gidi borusu zerinde bulunmas tlenir.
Sirklasyon pompas yanllkla dn hattnda ise
genleme kab en st radyatrden en az pompa
basma ykseklii kadar ykseklikte olmaldr.
Genleme deposu yeterli ykseklikte deilse,
pompann dnte olduu sistemlerde st kat
radyatrlerinden hava emii olur. Pompa her zaman
gidite olmaldr. Gidi ve dn emniyet borular
sra ile hemen kazandan sonra ve nce, sra ile gidi
ve dn borularna arada vana olmakszn balanr.
Bu durumda sistem dengede ve basn altndadr.
ki ve daha fazla sayda kazan, stma tesisatnda
birlikte altrldnda her kazan iin ayr bir
bamsz genleme deposu bulunmaldr.
Bu depolar hesaplanrken, sistemdeki ve bal
olduu tek kazandaki su miktar esas alnmaldr.
Kazann emniyet borular gidi vanasndan nce,
dn vanasndan da sonra balanmaldr. Emniyet
borularnn yanl balanmas halinde, vanalarn
kapal olduu bir anda kazan servise sokulursa
genleme olamayaca iin kazan patlar.
6.2.3. Kapal Genleme Depolar
Gnmzdeki stma tesisatlarnda artk genellikle
kapal genleme depolar kullanlmaktadr.
Balangta kapal genleme depolar kullanmnda
sz konusu olan basn ve g snrlamalar artk
tamamen kalkmtr. Kapal genleme depolarn
kk sistemlerde ve dk statik basnl
sistemlerde kullanlan deiken basnl kapal
genleme depolar (N ve E serileri), byk
sistemlerde ve yksek statik basnlarda kullanlan
deiken basnl kapal genleme depolar (G
serileri) ve yine byk sistemlerde ve yksek statik
basnlarda kullanlan sabit basnl kapal genleme
depolar (kompresrl ve pompal tipler) olarak
gruplara ayrmak mmkndr. Deiken basnl ve
sabit basnl kapal genleme depolar ayr ayr
incelenecektir.
6.2.4. Deiken Basnl Kapal Genleme Depolar
Kapal genleme depolar emniyet ventili ile birlikte
kullanlr. Sistemdeki statik basnca ek olarak
yaklak 2 at basn getirir. Statik su basnc, yani
bina ykseklii 40 myi geen yaplarda sistemdeki
338
iletme basnc 60 mSS deerine ulaaca iin
sistemde dorudan scak su kazanna balant
yaplmas standartlara gre yasaktr. Bu nedenle
yksek bloklarda bir plakal eanjr kullanlmas
dorudur.
Kapal genleme kab (N serisi), ekil 6.30ada
grld gibi stnde basnl azot gaz bulunan bir
diyafram ierir. Altndaki su genileyince diyafram
yukar doru alr ve azot gazn sktrr. Gaz
tarafndan sisteme uygulanan basn artar. Su devresi
zerindeki bir emniyet valfi basncn kaza ile
istenmeyen deerlere ulamasn nler. ekil
6.30bde ise yeni E serisi deiebilir membranl
kapal genleme deposu verilmitir.
Sistemdeki su sourken bzldke diyafram aa
toplanr ve basn azalr. Dolaysyla depodaki ve
sistemdeki basn srekli alt ve st limitler arasnda
deimektedir.
Kapal genleme depolar sadece otomatik kontroll
olarak mekanik yanma salanan sv gaz yaktl
stma sistemlerinde kullanlabilir. Elle beslemeli
kmrl kazanlarda byk scaklk dalgalanmalar
veya artlar olabilir. Bu yzden kapal depolar,
kmrl kazanlarla kullanlmamaldr.
Genleme depolarnn hacmi byk lde radyatr
ve kazan tipine baldr. Dkm radyatr yerine
panel radyatr konulmas depo hacmini
kltecektir. Ayrca dkme dilimli kazanlarn da su
hacminin az olmas, dkm kazan kullanmn
avantajl klmaktadr.
6.2.4.1. Reflex Deiken Basnl Genleme
Depolar
Deiken basnl membranl Reflex kapal
genleme depolar N, E ve G tipi olmak zere
seride retilmektedir. Bu depolar n basnl olup,
azot gaz ile basnlandrlmaktadrlar.
N tipi depolar 1 ile 400 L hacimlidirler. Bu depolar 3
bar st basnca kadar almak zere
tasarlanmlardr. Bu seri kapal depolarn
membranlar sabittir. Membranlar butil kauuktur
E serisi depolar 400 ile 1000 L hacim aral
arasndadrlar ve st basnlar yine 6 bar
deerindedir. Bu seri depolar deitirilebilir
membranldr. Membranlar butil kauuktur. n
basnlandrma yine azot gaz ile yaplr.
G serisi kapal genleme depolar byk sistemler
iin gelitirilmitir. Bu depolar dikey ve yatay
tiplerde olabilmekte ve hacimleri 80 L deerinden
balayarak 10000 L deerine kadar kabilmektedir.
G serisi depolarda tasarm basnlar farkldr. Drt
farkl seviyede basn tipi vardr. Bunlar 5-6-8 ve 10
bar olarak sralanr. Membranlar deitirilebilir ve
butil kauuktur. Bu depolarda da azot gaz kullanlr.
6.2.4.2. Kapal Genleme Depolarnn Yararlar
1- Kalorifer sistemi kapal sisteme dneceinden
hava ile temas bulunmayacak ve korozyon
azalacaktr. Su iinde erimi olan hava miktar
ekil 6.31de verilmitir.
2- Kapal kalorifer sisteminde su buharlap
kaybolmayacandan, su eksilmesi olmayacaktr.
ekil 6.30a/ MEMBRANLI KAPALI GENLEME
DEPOSU
ekil 6.30b/ ISISAN REFLEX YEN E SERS
ekil 6.31/ SU NDE ERM HAVA MKTARI
3- Kapal sistemde basn dalm edeerde
olacandan, her radyatrn snmas daha
dengeli olacaktr.
4- Kazann hemen yanna monte edileceinden,
atya kadar ekilen borudan, izolasyondan,
borularn her katta kaybettirdii alandan ve
iilikten tasarruf salanacaktr.
5- atdaki genleme deposu kalkacandan,
buradaki s kayb nlenmi olacaktr.
6- Kapal sistemde, at arasndaki ak genleme
kabnda bulunan suyun, kaloriferlerin
altrlmad zamanlarda oluan donma
tehlikesi ortadan kalkacaktr.
6.2.4.3. Deiken basnl Membranl Kapal
Genleme Deposu Hesab
Kapal genleme tanklarnn nominal hacimleri
Vn = Vv + Ve . Pe + 1
Pe- Po
eklinde hesaplanr. Burada :
Ve = sistemde genleen su miktarn (lt) (Blm
6.2.1de anlatld gibi)
Vv = Sistem soukken tankta bulunan su
miktarn (lt)
Po = Kapal genleme tank n basncn (bar)
Pe = Sistem iletme st basncn (bar)
gstermektedir. Bu parametreler ne denli doru
saptanrsa genleme tanknn almas da o oranda
problemsiz olacaktr.
1- Sistemdeki vana, pompa, radyatr vs. gibi
elemanlarn iletme basnlar emniyet ventili
ama basncndan en az %10 fazla olmaldr.
2- Kapal genleme tankl sistemlerde de ilk
doldurma sonrasnda radyatr, boru, vs gibi
yerlerde kalan havann ve kabul edilebilir
kaaklarn, (kk szntlar, ketenlerde
339
 buharlama, hava alnmas srasnda kaan su
vb) oluturduu su eksilmeleri vardr. Scak su
iinde erimi halde bulunan hava miktarlar
ekil 6.31de verilmitir.
Avrupa lkelerinde sistemler bu su eksilmelerine
kar ehir suyu ebekesine 2 bar basn sabit
tutucu ve ekvalf ile balanmakta ve eksilen su
bir presostat ve selenoid vana yardmyla
otomatik olarak tamamlanmaktadr. Ancak
Trkiyede, zellikle su kesintilerinin youn
olduu stanbul gibi byk ehirlerde kalorifer ekil 6.32/ MERBRANLI EMNYET VENTLLER
sistemini su ebekesine balamak risklidir. Villa SEM (2.5 BAR LETME BASINCINA
tesisatlarnda genleme depolarnn 35 lt. ve KADAR KULLANILIR
daha byk seilmesi iletmede kolaylk ve
5- Kapal genleme tank n basncnn
konfor getirecektir.
Po = Ps + Pd olmas gerekir.
3- Kalorifer tesisatnda genleen su miktar sistem
Burada, Ps statik basn olup, kapal genleme
su hacmine ve scakla baldr. Sistemdeki su
tank su balants manonu ile tesisatn en st
hacmi Va daha nce anlatld gibi hesaplanr.
noktas arasndaki kot farkna eittir.
Sistemde genleen su miktar Ve ise,
Pd ise kazan limit termostatnda ayarlanan
Ve = n. Va (lt) eklinde hesaplanr. scakln karl olan su buharlama efektif
100
Burada : basncdr. Dolaysyla 100 C scakla kadar
olan su scaklklarnda (yani scak sulu stma
Va = Sistem su hacmini,
sistemlerinde) doyma basnc efektif deeri
n = Scakla bal genleme katsaysn sfrn altnda olup, Pd= 0 alnr. 100 C
belirtmektedir. n katsays max. gidi su zerindeki scaklklarda, yani kaynar su
scaklna bal olarak ekil 6.25 veya Tablo sistemlerinde, suyun doyma basnc efektif
6.27den alnabilir. deeri sfrdan byk olacaktr. Bu sistemlerin
4- Nominal hacimleri 15 litreye kadar olan kapal hesab iin Issan Buhar Tesisat Kitabna
genleme tanklarnda balang su hacmi baknz. Hesaplarda max. su gidi scakl
nominal hacminin min. %20si olmaldr. Daha emniyet asndan limit termostadn ayarland
byk hacimli kaplarda ise sistem su hacminin scaklk olarak alnmaldr.
%0,5inin ve/veya min. 3 lt balang su Sistem iletme st basnc Pe ise hibir zaman
hacminin kapal genleme tank tarafndan emniyet ventili ama basncndan byk olamaz
depolanmas gerekmektedir. Buna gre : ve genellikle
Vv = 0,5 . Va Pe = P ama 0,5 (bar) seilir.
100

ekil 6.33/ YAYLI EMNYET VENTL SEM [SSTEM ISI GCNE (KW) GRE]
340
1- Kazan
2- Kazan kapama vanas (dn)
3- Kazan termostad
4- Limit termostad
6- Termometre
7- Membranl emniyet ventili 2.5 bar / 3 bar
8- Yayl emniyet ventili 2.5 bar
9- >350 kW iin genleme tp 100C limit termostat cakln amayan
sistemlerde, her kazanda limit termostat ve mux. basn snrlayc varsa
kullanlmaz.
10- Max. basn snrlayc (>3 bar iin em. ventili ile beraber kullanlr)
11- Min. basn snrlayc
12- Basn snrlayc
13- basn ler
14- Su seviye snrlayc 350kWden dk sistemlerde, her kazanda min. basn
snrlayc ve debi gstergesi varsa kullanlmaz.
15- ekvalf
16- Kazan doldurma boaltma musluu
17- Genleme hatt
18- kilitli vana, mhrl vana
19- kapal genleme tank ncesi drenaj vanas
* Logamatic 4000 serisi kumanda panellerinin standart donanmna dahildir.

ekil 6.34/ KAPALI GENLEME DEPOLU SSTEM ELEMANLARI

341
 Tablo 6.35/ STANDART UYGULAMALAR N KAPALI GENLEME KABI SEM TABLOSU

6- Tablo 6.32de tesisatn stma gcne gre gerekli sistemlerde membranl emniyet ventillerinin
2,5 bar ama basnl membranl emniyet ventili kullanlmas tlenir. Daha byk basnlarda
aplar verilmitir. 3,0 bar basnca kadar kapal ise yayl emniyet ventilleri kullanlmaldr.

342
 ap DN 40 DN 50 DN 65 DN 80 DN 100
Istma gc (kW) 0-1640 1641-3820 3281-8600 6801-10200 10201-13600

Tablo 6.33de ise yine sistem sl gcne ve
ventil ama basncna gre yayl emniyet ventili
aplar verilmitir.
7- Genleme deposu ile kazan arasndaki balant
borusu (emniyet borusu) ap ise yine sistem
gcne gre yukardaki izelgede verilmitir.
rnek :
Dkm radyatrlerle stlan eski bir yapda 90/70C
scak su kullanlmaktadr. Kazanlarn limit
termostad scaklk deeri 95C olarak ayarlanmtr.
Dier veriler aadaki gibidir:
QK= 50 KW
t gidi = 90C
hst = 10 m
Emniyet ventili ama basnc : 2,5bar
Emniyet ventili kapama dif.basnc : 0,5 bar
Bu tesisde kullanlacak olan kapal genleme
tanknn, nominal hacmi ne olmaldr?
ekil 6.25dan V= 600 lt.
ekil 6.26den ortalama 90C su scakl iin n= %3,55
6.2.4.3. Deiken Basnl Kapal Genleme
Depolar Seimi
Hesap yapmadan standart uygulamalarda sistem s
gcne ve ykseklie bal olarak seilmesi tavsiye
edilen Reflex kapal genleme depolar tipleri Tablo
6.35 ve 6.36da verilmitir.
1. Bu tablodaki N ve E tipi depolar grlmektedir.
- Bu tiplerde Pa= 2,5 bar ve Pe=2 bar deeri iin
hesap yaplmtr.
- Statik ykseklik 15 m olmas halinde Pa=3 bar ve
Pe=2,5 bar deerleri tavsiye edilmi ve bu durum
* iareti ile gsterilmitir. rnein N110* gibi

Ve= V . n = 600 x 3.55 = 21.30 lt.

100 100

Vv = 0,5 x 600 = 3 lt.

100
Ps= 1 bar (= 10 mss)
Pd = 0,0 bar ( limit su scakl 95 C olup, suyun
efektif buharlama basnc sfrn altndadr)
Po= 1 + 0,0 = 1,0 bar
Pe= P ama P dif = 2,5 0,5 = 2,0 bar
Buna gre
Vn= Vv + Ve Pe + 1 = 3+21.3 2+1 = 66,9 lt.
Pe-Pe 2-1
Nominal olarak Reflex N 80 model, 80 lt hacimli
kapal genleme tank seilmelidir.
- Emniyet ventili olarak DN 15 membranl
emniyet ventili seilir.
- Emniyet balant borusu ap izelgeden DN
40 okunur. Kapal genleme depolu sistemde
kullanlan cihazlar ve balant ekilleri ekil
6.34de verilmitir.

Tablo 6.36/ KONFORLU UYGULAMALAR N

KAPALI GENLEME KABI SEM TABLOSU

343
2. G tipleri iin drt basn kademesi geerlidir.
G.... 5 tipi Pk=5 bar, Pa=4,5 bar, Pe=4 bar
G.... 6 tipi Pk=6 bar, Pa=5,5 bar, Pe=5 bar
G.... 8 tipi Pk= 8 bar, Pa= 7,5 bar, Pe=7 bar
G.... 10 tipi Pk=10 bar, Pa=10 bar, Pe=9 bar
Pa= Emniyet ventili ama basnc
Pe= tesisatn st iletme basnc
Pk= Genleme deposu konstrksiyon basnc
Ancak normal stma sistemlerinde elemanlarn
basn dayanm 6 bar deerini
gemeyeceinden 8 ve 10 bar konstrksiyon
basnl G tipi kapal genleme depolar zel
hallerde kullanlabilir.
3. Hesaplar 90/70 C scak sulu stma, dkm
kazan ve panel veya alurad radyatr
kullanlmas halinde normal yaplar iin
geerlidir.
4. Tiplerin seiminde en ucuz alternatif esas
alnmtr.
5. Standart uygulamada, en az rezerv su hacmi 3 lt
veya sistem toplam su hacminin %0,5i
deerinden byk olandr. Standart uygulama
ile ilgili seim tablosu Tablo 6.35dr.
6. nlenemeyen su kayplar dolays ile standart
uygulamada daha sk su takviyesi
gerekmektedir.
Konforlu uygulamada rezerv su hacmi %100
arttrlmtr. Buna gre seilen depo tipleri 20
mSS statik basnca kadar Tablo 6.36de
verilmitir. Tablo 6.36nin kullanlmas pratik
olup, konforlu ve ideal seimdir.
6.2.5. Sabit Basnl Sistemler
Istma ve soutma tesisatlarnda, yksek statik
basnlar (yaklak 50 m ve st) sz konusu ise,
sistem alma basnlarnn ykselmesini nlemek
amacyla kk basn aralklarnda almak
gndeme gelebilir. Bu durumda deiken basnl
kapal genleme depolarnn nominal hacimlerinin
faydal hacimlerine oranla ar bymesi nedeniyle
hem ilk yatrm maliyetlerinin artmas, hem de
yerleim sorunlar ortaya kar.
Kaynar sulu sistemlerde ise yksek scaklktaki
(>100C) suyun zerindeki basn deiimlerinin
buharlama yoluyla ciddi sorunlara yol ama
tehlikesi vardr.
Ayrca sabit basnl kapal genleme depolarnn
faydal hacimlerinin her art altnda, depo nominal
hacminin %80i olmas, bu depolarn byk su
344
hacmine sahip tesisatlarda kullanm alan bulmasn
salar.
Bu gibi durumlarda, sistem basncnn sabit olarak
tutulduu genleme sistemlerine ihtiya doar.
Sabit basnl kapal genleme depolar, sistemdeki
su scaklna gre deien su hacminden bamsz
olarak, sistem basncnn sabit ekilde tutulmasn
salayan sistemlerdir. Bir butyl kauuk membran
(deiebilir) ile birbirinden ayrlan su ve gaz
hacimlerinin, sistemde bir basn deiimine yol
amayacak ekilde deitirildii sabit basnl
kapal genleme depolar, iki snfa ayrlr.
- Kompresr kontroll kapal genleme depolar
- Pompa kontroll kapal genleme depolar
6.2.5.1. Kompresr Kontroll Kapal Genleme
Depolar (ekil 6.37)
ISISAN REFLEX REFLEXOMAT ve
MNMAT
Kompresr kontroll kapal genleme depolar,
sistemde snma yoluyla artan su hacminin, deponun
gaz hacmini sktrp basncn arttrmasn
engelleyecek ekilde depodan gaz boaltlmasn
salayan bir manyetik ventil ile souma yoluyla
azalan su hacminin, deponun gaz hacminde
genileme yoluyla basn dlerini engelleyen bir
kompresr (veya kompresr grubu) ve bu iki niteyi
yneten bir kumanda paneline sahiptir.
Avantajlar:
- Depo nominal hacminin %80i orannda
faydal hacim
- Sabit sistem basnc
- Mikroprosesr kontrol kumanda paneli
- Alt ayr kompresr snf ve oklu balant
imkan
- Dijital gsterge (Anlk basn ve sistem su
sevitesi deerleri okunabilir)
- Bina otomasyon sistemlerine balant imkan
- Otomatik su besleme cihazlarna kumanda
imkan
- Max. letme basnlar:
Minimat (350 lt): 5 bar
Reflexomat (350 5000 lt) : 6 10 bar
- Max. letme Scakl: 120C (393 K) Daha
yksek scaklklar iin
- Membran: Butyl kauuk (Deiebilir
membranldr)
- Basnlandrma: Azot (N2) gaz veya hava ile
6.2.5.2. Pompa Kontroll Kapal Genleme
Depolar (ekil 6.38)
Pompa kontroll kapal genleme depolar, sistemde
snma yoluyla artan su hacminin sistem basncnn
artmasna yol amasn engelleyecek ekilde, bu suyu
atmosferik basnca sahip bir genleme deposuna alan
bir manyetik ventil ve souma yoluyla azalan su
hacminin sistem basncnn drmesini engelleyecek
ekilde depodan sisteme su basan bir pompa ve bu iki
niteyi yneten bir kumanda paneline sahiptir.
Toplama Deposu
eitli byklkte toplama deposu mevcuttur.
rnein Reflex; 350 ile 10.000 litre arasnda mstakil
depolar sunmaktadr. Bu depolar basnsz
iletildikleri iin grup (batarya) halinde balanarak
kullanlabilmektedir. Toplam toplama hacmi
snrszdr. Bileik kaplar prensibine gre tm paralel
balanan depolar ayn ykseklie sahip olmaldr.
Toplama depolarndaki su seviyeleri srekli ayn
olduundan sadece birisinin (ana depo) bir seviye
lme tertibat ile donatlmas gerekmektedir. Burada
ana toplama deposunun ayana monte edilen seviye
lme tertibatnn sabitlenmemesine (rnein; harla
kaplanmamasna) dikkat edilmelidir, nk aksi
takdirde bu grevini yerine getirmemektedir.
Kumanda nitesi
Toplama depolar bir kumanda nitesi ile
irtibatlandrlmtr. Bu kumanda nitesi bir ana
ereveden ve bir kumanda panosundan (dolabndan)
olumaktadr. Yerletirmede toplama depolarnn ana
ereve ile ayn ykseklikte ve daha yukarda
olmasna dikkat edilmelidir. Aksi takdirde basn
dmesiyle aa kan hava pompalarda
toplanabilmektedir. Ana ereve zerine nceden,
maksimum iki basn salama pompas, maksimum
iki by-pass (ar akm) ventili, bir basn sensr,
muhtemelen bir motorlu vana, bakm ve boaltma
vanalar monte edilmitir. Sistemde (stma sistemi
veya souk su devresi) basn dnce basn salama
pompas almaya balamaktadr. Pompa genleme
suyunu genleme deposundan veya depolarndan
sisteme gndermekte ve bylece basn dengelenmesi
salanmaktadr.
Sistemdeki basn ykselmesinde (snmada) by-pass
ventillerinin almas ve genleen suyun toplama
kabna veya kaplarna akmas sonucunda basn
drlmektedir. Bunun gereklemesi iin ilk
iletmeye almadan nce monte edilmi olan by-pass
ventilinin veya ventillerinin sisteme uygun ama
basncna ayarlanmas gerekmektedir.
TRD 604 Blatt 2ye uygun sistemler
Dier bir zel durumu 120Cnin zerindeki
scaklklara sahip olan stma sistemleri
oluturmaktadr. Bu duruma ncelikle blgesel stma
ebekelerinde rastlanmaktadr. Bu ebekeler TRD 604
Blatt 2deki talepleri karlamak zorundadr. rnein;
24 veya 72 saatlik bir gzetimsiz iletme talep
edilmektedir. TRD 604 Batt 2ye uygun stma
sistemlerinde sadece ilave emniyet tedbirlerine sahip
(su seviyesi, basn, stma ile ilgili) zel tip basn
salama sistemleri kullanlabilmektedir. zel tip
Reflex-DHAlarn (basn salama sistemlerinin)
standart tiplere gre en belirgin farkll darda
bulunan komple DN 80 olarak uygulanm bir
borudur. Bu boru toplama kabna bileik kap
prensibiyle balanm olup zerinde su seviye kontrol
ve snrlama tertibatlar bulunmaktadr. Reflex
maksimum 10.000 litrelik depo byklne kadar
membranl toplama depolar sunmaktadr. malat,
grup halinde balama imkan (yeri) bulunmayan ok
byk stma ebekeleri (rnein; kuvvet
santrallerinde) iin uygun kumanda panolu
membransz toplama depolar vermektedir.
Membransz toplama depolar istenen byklkte
imal edilmektedir. Bu depolarda su yzeyi bir azot
veya buhar yast ile temastadr.
Issan DHA ve DHA-Multmat
- Depo nominal hacminin %80i orannda faydal
hacim
- Sabit sistem basnc
- Mikroprosesr kontroll kumanda paneli
- Drt ayr pompa snf ve oklu balant imkan
- Dijital gsterge (anlk basn ve sistem su
seviyesi deerleri okunabilir)
- Bina otomasyon sistemlerine balant imkan
- Otomatik su besleme cihazlarna kumanda
imkan
- Sabit scaklktaki suyun basncn drerek
hava (gaz) atma imkan (REFLEX DHE)
- Max. letme Scakl: 120C (393 K) Daha
yksek scaklklar iin
- Membran: Butyl kauuk (Deiebilir
membranldr)
6.2.6. Issan Reflex Su Besleme Otomatlar
Tip P Pompal Su Besleme Otomat:
- 180 lt/he kadar su besleme imkan
- 85 mSS basma yksekliine sahip pompa
345
 - Entegre basn alteri ile tanmlanan
basnlarda alma / durma
- Harici kumanda imkan (Reflexomat, Minimat,
DHA, DHE ve DHA-multimattan)
- 2,5 saate kadar ayarlanabilen su besleme
sreleri
- Sresini aan besleme ihtiyalarnda alarm
sinyali
- Mikroprosesr kontrol kumanda
- Bina otomasyonuna balant imkan
RTA RTB Su Besleme Otomat
- 2.88 m3/he kadar su besleme imkan
- RTB: Entegre basn alteri ile tanmlanan
basnlarda alma / durma
- RTA: Harici kumanda imkan (Reflexomat,
Minimat, DHA, DHE ve DHA Multimattan)
- 60 saate kadar ayarlanabilen su besleme
sreleri
- Sresini aan besleme ihtiyalarnda alarm
sinyali
- Bina otomasyonuna balant imkan
6.2.7. Issan Reflex V Serisi Soutma Tanklar
Yksek scaklklara sahip sistemlerde, kapal
genleme depolarna gelen suyun scakln
100Cnin altna drme amacyla kullanlan
soutma tanklar, suyun soumasna izin veren
hacmin yaratlmasn salayacak ekilde aadaki
ekilde boyutlandrlr.
ekil 6.37/ KOMPRESR KONTROLL
KAPALI GENLEME DEPOSU
346
Max.Su scaklSoutma Tanknn Hacmi
120 Cye kadar Genleme su hacminin %20si
140 Cye kadar Genleen su hacminin %30u
150 Cye kadar Genleen su hacminin %50si
- Max letme basnlar
(200 280 lt) : 5 bar
(350-5000 lt) : 6-10 bar
- Max. letme Scakl : 160C (433 K)
6.2.8. Deiken Basnl Ve Sabit Basnl Kapal
Genleme Depolarnn Maliyet Karlatrmas
Gnmzde kapal genleme depolar ok farkl
basn ve su hacmi deerlerinde alabilmektedir.
Kapal genleme depolarnn kullanmnda gerekli
emniyet koullarna uyulduu srece bir snrlama
yoktur. Bu durumda tek tip genleme deposunun
btn bu geni aralkta ayn performans gstermesi
beklenemez. Temel genleme kab tipi olan deiken
basnl membranl depolar, belirli miktarda gazla
doldurulmulardr ve normal artlarda bu gaz btn
mrleri boyunca srekli muhafaza ederler. Bu
nedenle alt ve st basn olmak zere belirli bir
basn aralnda almak zorundadrlar. Bu basn
aral arttka suyun zerinde ayrlan gaz hacmi
ayn oranda azalr. Tam tersi basn aral azaldka
ayrlan gaz hacmi arttrlmal, yani ayn genlemeyi
almak iin daha byk genleme kab
kullanlmaldr. Bu nedenle yksek basnlara ve
byk genleme miktarlarna kldka, klasik
kaplar ok pahal hale gelmektedir ve ok fazla yer
kaplamaktadr.
ekil 6.38/ POMPA KONTROLL
KAPALI GENLEME DEPOSU
Deiken basnl genleme depolarnn bu dezavantaj
nedeniyle sabit basnl kompresrl ve pompal
genleme kaplar gelitirilmitir. Bu depolar ncelikle
az yer kaplama avantajna sahiptir. Deiken basnl
genleme depolar ile, sabit basnl kompresrl ve
pompal genleme kaplar karlatrmas Tablo 6.42de
verilmitir.
Kapal genleme tanklar toplam depo hacimlerine (Vn)
gre tanmlanrlar. Dier bir tanm deeri ise
maksimum iletme basnlardr. Membranl ve
kompresrl tanklarn fiyatn bu iki deer belirler. ekil 6.39/ STATK BASIN Pst=5 bar OLMASI
Membranl tank toplam hacmi, HALNDE MEMBRANLI - MNMAT
Vn = Vv + Ve / Df KARILATIRILMASI
fadesi ile belirlenir. Burada Ve faydal tank hacmi
(sistemde genleebilecek su hacmi) olup, sistemdeki
toplam su hacmine ve alma scaklklarna baldr.
Basn faktr Df sistemdeki statik su yksekliine ve
tankta msade edilebilen maksimum basn deerine
baldr.
Df = (Pe-Po)/(Pe+1)
fadesinde Pe maksimum basnc, Po minimum basnc
gstermektedir. Sistemdeki statik basnca karlk kabn
dayanabildii maksimum alma basnc ne kadar
yksek ise Df deeri artar (bire yaklar) ve gerekli ekil 6.40/ STATK BASIN Pst=6 bar OLMASI
toplam tank hacmi azalr. Tam tersi statik basn HALNDE MALYET KARILATIRILMASI
maksimum basnca yaklatka gerekli tank hacmi hzla
artar ve ok yksek deerlere ular.
Kompresrl tanklarn basnc sabit olup, pratikte
sistemdeki statik basn olarak alnabilir. Dolays ile
toplam tank hacmi basntan (Df deerinden)
bamszdr. Belirli bir faydal hacim deerine, belirli
bir toplam hacim (1,25.Ve) deeri kar gelir.
eitli tip tanklara ait fiyat listeleri temin edilerek, her
tip membranl genleme kab iin maliyet deiimleri
eriler halinde izilmitir. Ancak yksek basn ve su
hacmi sz konusu olduunda G-serisi deiken basnl ekil 6.41/ STATK BASIN Pst=8 bar OLMASI
depolar ile sabit basnl depolar birbirinin alternatifi HALNDE REFLEXOMAT - MEMBRANLI
olmaktadrlar. Bu seri tanklarn kompresrl tiplerle KARILATIRILMASI
karlatrmasn yapmak zere statik basn deeri
alan ok kstldr. 1200 lt ve daha yukarsnda faydal
seilmitir. ekil 6.39te statik basncn 5 bar olmas
hacim gerektiinde (statik basn 5 bar deerinde ise)
hali ele alnmtr. Bu durumda kullanlabilecek G serisi
kompresrl tipler kullanlmaldr. Ayrca bu tiplerin
tanklarn fiyat deiimi 300, 500 ve 1200 litre faydal
hacim kkl avantaj unutulmamaldr.
hacim iin eriler halinde verilmitir. 300 lt faydal
ekil 6.40da benzer biimde statik basncn 6 bar
hacim gereksiniminde basn faktr 0,4- 0,2 aralnda
olmas hali incelenmitir. Burada ancak 300-400 lt
G-serisi membranl tanklar daha ucuzdur. 500 lt faydal
faydal hacim blgesinde kk bir membranl tank
hacim halinde ise ancak 0,4-0,3 aralnda
avantaj aral vardr. Bunun dnda zm ancak
avantajldrlar. Daha kk Df deerlerinde
kompresrl Reflexomat tiplerindedir. ekil 6.41da ise
kompresrl Minimat tipler daha ucuz hale
8 bar statik ykseklik verilmitir. Burada hemen
gelmektedirler. Faydal hacmin 1200 litreye kmas
tamamen kompresrl genleme tanklarnn avantajl
halinde deiken basnl membranl tiplerin avantajl
olduu grlmektedir.

347
Karlatrma Issan Reflex Membranl (n Basnl)
Kriteri Kompresr veya Pompa Kontroll Kapal Genleme Depolar
Kapal Genleme Depolar

lk Yatrm Issan Reflex kompresr ve pompa kontroll kapal Yksek basnlara ve byk genleme miktarlarna
Maliyeti genleme depolar byk kapasitelerde ok daha kldka membranl (n basnl) kapal genleme
uygun olmaktadr. depolar ok daha pahal hale gelmektedir.
Karlatrma tablosunun sonunda, rnek bir proje
zerinden, ilk yatrm maliyeti rakamlarla verilmitir.
Kompresr kontrollu sistemde 21.670-DMa karlk
membranl klasik depolarda 58.140-DM fiyat
kmtr.

Faydal Hacim Issan Reflex kompresr ve pompa kontroll kapal
genleme depolarnda depo toplam hacminin %80i
faydal hacim olarak kullanlr. Bu deer artlara
(basn deerine) bal deildir.
alma artlarna baldr
Membranl depolar belirli miktarda gaz (Azot) ile
doldurulmulardr ve normal artlarda bu gaz
mrleri boyunca muhafaza ederler. Bu nedenle alt
ve st basn olmak zere belirli basn aralklarnda
almak zorundadrlar. Bu basn aral arttka
suyun zerinde ayrlan gaz hacmi ayn oranda azalr.
Tam tersi basn aral azaldka ayrlan gaz hacmi
arttrlmaldr. Yani faydal hacim azalr .

Yer htiyac ok daha az yer kaplarlar. Daha fazladr.

Unutulmamaldr ki ortaya kan yer avantajn Byk kapasitelerde, yukardaki sebeplerden dolay,
herzaman parasal olarak deerlendirmek gtr. ayn genlemeyi almak iin ok daha byk kapal
genleme depolar kullanmak gerekir.

Sabit Basn Sistem srekli olarak alt basnca en yakn Alt ve st basn olmak zere belirli basn
(letme deerlerde alr. Sabit basn salanr. Basn aralklarnda almak zorundadrlar.
Emniyeti) dalgalanmalar olmaz. Byk kapasitelerde iletme Sistemin dizayn st basn deeri esas alnarak
emniyeti asndan nemli bir konudur. Genleme ile yaplaca iin, bazen sistemdeki tm elemanlar da
oluan basn artna izin verilemeyen binalarda (vanalar, stclar vb.) daha pahal tip seilmek
alternatifsiz olarak tercih edilir. zorunda kalnabilir.

Nakliye ok daha kk hacimli depolarla allacandan Byk kapasitelerde depolarn byk ve ok sayda
Kolayl nakliyesi de daha kolay olacaktr. olmasndan dolay nakliye daha zordur.

Otomatik zerindeki kontrol paneli yardmyla sistemin Yoktur.

Kontrol almas srasnda alma basnc ve depodaki su
imkan seviyesi panel ekrannda grlr.
Kapasitenin artmas durumunda birden fazla
kompresr ve pompa paralel balanabilir.
Kompresrlerin ve pompalarn alma alma
sras, yedekleme ve dier kontroller de yine kontrol
paneli ile yaplr. Tam otomatik alma salanr.

alma basnc,kompresr ve pompa saysna gre Yoktur.

Programlana- kompresr ve pompalarn alma sras ve otomatik
bilirlik su takviyesi ile ilgili tm deerler kontrol paneli
zerinden girilir.

Bina Bina otomasyonuna balant imkan vardr. Yoktur.

Otomasyo-
nuna
Balant imkan

Tesisat Su Kontrol paneli zerinden heran su seviyesi belirtilir. Kontrol paneli olmadndan,tesisat zerinden
Seviyesinin Otomatik su takviyesi varsa min.su seviyesi kontrol etmek gerekir.
zlenebilmesi deerine ulaldnda takviye sistemi otomatik
devreye girer.
Eer herhangi bir su takviye sistemi yoksa min. su
seviyesi deerine ulald zaman sistem uyarda
bulunur.
Tablo 6.42/ KAPALI GENLEME DEPOLARININ KARILATIRMASI
348
Karlatrma Issan Reflex Membranl (n Basnl)
Kriteri Kompresr veya Pompa Kontroll Kapal Genleme Depolar
Kapal Genleme Depolar

Arza Bildirimi Arza halinde kontrol paneli zerinde kl arza Yoktur.

bildirme sistemi yardm ile arza ve arzann nerede
olduu tesbit edilir.

Otomatik Su Kontrol paneline balanacak ve bu panelden kontrol Ancak harici olarak tesisatta balanacak bir su
Takviye edilecek bir otomatik su takviye sistemi ile tam takviye sistemi ile salanabilir.
Kontrol otomatik iletme salanr
Issan Reflex otomatik su takviye sistemleri ile
Issan Reflex kompresr ve pompa kontroll kapal
genleme depolar gerek ilk altrma , gerekse
iletme srasnda tam uyum salarlar.
Byk kapasiteler iin bu zellikler ok daha
emniyetli ve kontrol edilebilir olacaktr.

Servis - Bakm Issan Reflex kompresr ve pompal kapal Kullanlan malzeme ve imalat kalitesine gre
Skl, Arza genleme depolar yksek malzeme ve imalat deimektedir.Yksek kalite ile retilmi Issan
Riski kalitelerinden dolay ilave bir bakm gerektirmezler. Reflex kapal genleme depolar zel bir bakm
Ylda sadece bir defa kazana yaplacak bakmdaki gerektirmez. Ylda sadece bir defa kazana yaplacak
kontrol yeterli olacaktr. bakmdaki kontrol yeterli olacaktr.
Yksek imalat ve malzeme kalitesinden dolay arza Yksek imalat ve malzeme kalitesinden dolay arza
yapmazlar. yapmazlar.

lk yatrm maliyeti incelemesi Hesaplama sonunda kan depolar ve sat fiyatlar

Istma kapasitesi Q = 2.550 kW Membranl (n basnl) kapal genleme deposu
Statik ykseklik Hst = 65 m G 2000 - 1500 ST 6 adet = 9.690 DM x 6 = 58.140 DM
Sistemdeki toplam su hacmi Vt = 23.970 lt Kompresr kontroll kapal genleme deposu
Emniyet ventili ama basnc Pem = 8 bar GG 1500 + VS 580 (kompresr ve kontrol paneli) 21.670 DM

Tablo 6.42/ KAPALI GENLEME DEPOLARININ KARILATIRMASI

Boyler Kullanma Scak Suyu 60C Kullanma Scak Suyu Scakl 70C
Hacmi Emniyet Ventili Ama Basnc Emniyet Ventili Ama Basnc
Litre 6 Bar 8 Bar 10 Bar 6 Bar 8 Bar 10 Bar
90 8D 8D 8D 12 D 8D 8D
100 8D 8D 8D 12 D 8D 8D
120 12 D 8D 8D 18 D 8D 8D
130 12 D 8D 8D 18 D 8D 8D
150 12 D 8D 8D 18 D 12 D 8D
180 18 D 8D 8D 25 D 12 D 12 D
200 18 D 12 D 8D 25 D 12 D 12 D
250 25 D 12 D 12 D 33 D 18 D 18 D
300 25 D 18 D 12 D 33 D 18 D 18 D
350 33 D 18 D 12 D 80 D 25 D 80 D
400 33 D 18 D 18 D 80 D 25 D 80 D
500 80 D 25 D 18 D 80 D 80 D 80 D
600 80 D 80 D 80 D 80 D 80 D 80 D
700 80 D 80 D 80 D 80 D 80 D 80 D
800 80 D 80 D 80 D 120 D 80 D 80 D
900 80 D 80 D 80 D 120 D 80 D 80 D
1000 80 D 80 D 80 D 120 D 80 D 80 D
1500 120 D 80 D 80 D 180 D 120 D 80 D
2000 180 D 120 D 80 D 300 D 120 D 120 D
3000 300 D 180 D 120 D 400 D 180 D 180 D
ekil 6.43/ BOYLER HACMNE GRE TAVSYE EDLEN REFLEX KAPALI GENLEME TPLER
349
 Doldurma vanas

Gaz hacmi

Membran

Su hacmi

zel ak armatr
(entegre boaltma ve
kapama elemanl)

alma
Tip Hacim Basnc Ykseklik Arlk
[I] [bar] [mm] [kg]
DT5 8 8 206 206 4,9
DT5 8 8 206 206 5,3
DT5 12 12 280 280 6,4
DT5 18 18 280 280 8,0
DT5 25 25 280 280 9,6
DT5 40 40 390 390 14,0

ekil 6.44/ DT5 KAPALI GENLEME KABI

Dk statik basn hallerinde, E ve N serisi
aralklarnda daha byk genlemelerin karlanmas
istendiinde, birden fazla sayda membranl tank
kullanlmas gerekir. Birden fazla tank kullanlmas
halinde de bu aralkta tek kompresrl tanka gre birden
fazla saydaki membranl tank daha ucuzdur.
LK YATIRIM MALYET NCELEMES
Istma Kapasitesi Q=2.550 kw
Statik ykseklik Hst=65 metre
Sistemdeki toplam su hacmi Vt=23.970 lt
Emniyet Ventili Ama Basnc Pem.=8 bar
Hesaplama sonunda kan depolar ve sat fiyatlar
Membranl (n basnl ) kapal genleme deposu
G 2000-1500 ST 6 adet 9.690 DM x6=58.140 DM
Kompresr kontroll kapal genleme deposu
GG 1500 + VS 580 (Kompresr ve kontrol paneli)
21.670 DM
6.2.9. Kullanm Scak Suyu Tesisatnda Genleme
Kab
Kullanma scak suyu sistemlerinde genleme kab
kullanlmas tavsiye edilir. Aksi halde boyler
emniyet valfinin zaman zaman su atarak ar
genlemeleri almas gerekir. Bu ise hem su kaybna,
hem de pislie yol aar.
Kullanma scak suyu sistemi iin gerekli kapal
genleme kab seimi, stma tesisatndaki gibidir.
Emniyet asndan genleme kabnn hesaplanan
hacimden biraz daha byk seilmesi tavsiye edilir.
Tablo 6.43de boylerler iin gerekli kapal genleme
kab byklkleri verilmitir.
Kazanlara ilave edilecek genleme kab hacmi ise
ampirik olarak; Va~1 litre her kW kazan gc
(kullanma scak suyu stlmas amacyla ), eklinde
hesaplanabilir.
Reflex kapal genleme kaplar DT 5 ve DIT 5 tipleri
yeni standart DIN 4807 Ksm 5in gereklerini yerine
getirmektedir.

350
 - Bu iki tip genleme kab da boylerlerle
kullanlmaya uygundur.
- C tipi membrana sahiptir.
- Suyun kabn iinde hareketsiz kalmasn nler
ve gei yapar. Bu aadaki ekillerde
gerekletirilir:
a) DT 5 tipleri iin, entegre boaltma ve kapama
eleman olan ak armatr ile
b) DIT 5 80 3000 lt genleeme kaplarnda ift
balant ile gerekletirilir.
Boyler sisteminde genleme kab souk su besleme
hattna balanr ve basncn emniyet valfi ama
basnc zerine kmasn nler. Genleen su gerektii kadar dk olmaldr. Bu scaklk kazan
genleme kab tarafndan alnr ve scak su
devresinde basncn ykselmesi nlenir. Dolays ile
sistemin normal almas srasnda stma ile
genlemeye bal olarak emniyet ventili amaz. Bu
devrede emniyet ventili ani veya ar basn
ykselmeleri gibi arza durumlarda aar. Yeni
standartta ngrlen bir baka zellik ise hijyen
nedeniyle genleme kabnda suyun hareketsiz
kalmamasdr. Bunun iin zel armatr kullanarak
veya ift balant ile suyun depodan gemesi temin
edilir.
ekil 6.44de boylerler iin uygun olan yeni
gelitirilen kapal genleme kab DT5
grlmektedir. Ayrca bu ekilde ller, alma
basn ve scaklklar da verilmitir. Bu kap ok
hafif, salam, korozyona dayankl, uzun mrl ve
hijyeniktir. Kapta hibir diki olmadndan
szdrmaz.
6.2.10. Kapal Genleme Sistemlerinde Emniyet
Merkezi scak sulu stma sistemlerinde bulunmas
gerekli gvenlik donanmlar, bunlarn tasarm ve
yerletirilmesi DIN 4751 numaral Alman normu
tarafndan dzenlenmitir.
1980 ylnda yaynlanan DIN 4751 Blm 4, 350
kW gcn stnde ve 15 mSS statik basncn
stnde olan kapal genleme depolu stma
sistemlerindeki gvenlik kurallarn vermektedir. Bu
standarda gre kazan k suyu st scaklk limiti
120C deerindedir.
DIN 4751 Blm 1, Blm 2 ve Blm 3 her de b) Sistem, msaade edilen en yksek gidi suyu
olduka yakn bir tarihte (ubat 1993te) yeniden
yaymlanmtr. DIN 4751 Blm 2 350 kW gcn
altndaki stma sistemlerini kapsar. Blm 3 gazl
ofbenlerin gvenlik kurallarn ve Blm1 ak
genleme depolu sistemlerin gvenlik kurallarn
kapsamaktadr. Dolaysyla kapal genleme depolu
sistemleri kapsayan Blm 2 ve Blm 4tr.
DIN 4751 Gvenlik nlemleri
DIN 4571in ngrd gvenlik donanm aada
aklanmtr.
Scaklk Ayarlayc (Termostat)
Scaklk ayarlayc, DIN 3440a gre test edilmi ve
iaretlenmi bir scaklk duyar eleman veya
termostat (brlr termostat) olmaldr. Scaklk
ayarlaycnn ayarlanaca en yksek scaklk,
gvenlik scakl snrlaycsnn scaklndan
imalats tarafndan verilmelidir. Duyar eleman
veya termostatn montaj yeri, montaj ekli ve duyar
eleman tipi kazan imalatsnn verilerine uygun
olmaldr.
Limit Termostat
Dorudan stlan s reticilerinde (kazanlarda) bir
limit termostat bulunmaldr. Scaklk ayarlayc iin
yukarda koulan artlar bu eleman iin de
geerlidir. Ancak, burada nceliklere ek olarak
unlar da belirtilmektedir.
a) Ayarlanm scakla ulaldnda veya limit
termostatn besleyen enerji kesildiinde yakt
ak da derhal kesilmeli ve sistem
kilitlenmelidir.
b) Sistemin tekrar altrlmas ancak alet
araclyla mmkn olmaldr.
c) Kilitlenmeden sonra, kazan gidi suyu scakl,
msaade edilen scakl 10Cden daha fazla
amamaldr.
Gvenlik Scakl Gzcs
Dolayl stlan s reticilerinde (s eanjrlerinde)
bir gvenlik scakl gzcs bulunmaldr.
Scaklk ayarlayc iin yukarda koulan artlar bu
eleman iin de geerlidir. Ancak burada nceliklere
ek olarak unlar da belirtilmektedir:
a) Gvenlik scakl gzcsn besleyen enerji
kesildiinde yakt ak da derhal kesilmelidir.
scaklnn almasn nleyecek ekilde
nceden durdurulmaldr.
c) Sistemin gidi suyu scaklnn ayarlanan
deerin altna dmesi halinde kendiliinden
tekrar almasna msaade edilmitir.
(Kilitlemeye gerek yoktur)
351
Kat Yaktl Kazanlarda Scaklk Ayarlama ve maksimum basn snrlayc ile donatlmaldr.
Snrlama Dzenleri Ayarlanm basnca ulaldnda veya maksimum
Kat yaktl kazanlarda, belirli bir scakla basn snrlaycsn besleyen enerji kesildiinde,
ulaldnda kazan iinde hala yakt bulunduundan yakt ak da derhal kesilmeli ve sistem
ve s retimi devam ettiinden, yukar saylanlara ek kilitlenmelidir. Maksimum basn snrlaycsnn
olarak u dzenler de istenmektedir: ayar deeri emniyet ventili ama basncndan daha
dk olmaldr.
a) Termik boaltma gvenlik dzeni,
Alak Su Seviyesi Emniyet Cihaz
b) Yanma havas ayarlaycs,
Dorudan stlan s reticilerinde bir alak su
c) Baca ekii snrlaycs. Norm anma gc 100
seviyesi emniyet cihaz bulunmaldr. Bu cihaz, su
kWa kadar olan kazanlar ile 100 kwdan daha
seviyesinin cihazn monte edildii seviyeye kadar
byk olan kazanlarda, bu scaklk ayarlama ve
dmesi veya besleme enerjisinin kesilmesi halinde
snrlama dzenlerini birbirinden biraz farkl
yakt akn derhal durdurmal ve sistemi
tanmlamtr. (bkz.DIN 4751 Blm 2, Madde
kilitlemelidir.
no.7.2.3)
Anma sl gc 350 kwa kadar olan s
Emniyet Ventili
reticilerinde, su eksiklii halinde istenmeyen bir
Her s retici (kazan veya s eanjr) TRD 721e snmann meydana gelmemesi garanti altna
gre emniyet ventili ile donatlmaldr. Her s alnmsa, alak su seviyesi emniyet cihazndan
reticinden en fazla adet emniyet ventili vazgeilebilir. Bu garanti, bir minimum basn
kullanlabilir. Emniyet ventili, s reticisinin hemen snrlayc, ak kontrol cihaz veya kazan imalats
yannda olmak artyla gidi suyu borusu zerine tarafndan kantlanacak baka bir nlem ile
monte edilmelidir. Is eanjrlerinde emniyet salanabilir.
ventilinin dn suyu borusu zerine monte edilmesi
Genleme Borusu
de mmkndr. Emniyet ventili dey konumda
monte edilmelidir. En fazla 1 metre uzunlukta ve Genleme borusu, sistemdeki suyun scaklnn
srekli ykselme artyla bir boru ucuna monte maksimum gidi suyu scaklna kadar ykselmesi
edilmesi de mmkndr. halinde, basncn, maksimum basn snrlayc ve
emniyet ventili ama basncnn altnda kalmasn
Anma sl gc 350 kwdan byk olan s
salayacak ekilde boyutlandrlmaldr. Bu artn
reticilerde emniyet ventilinin hemen yannda bir
yerine getirilmi olduunun hesapla veya deneyle
basn drme kab bulunmas zorunludur. Eer s
retici zerine, fazladan bir gvenlik scakl 3a 3b 3c 3d
snrlaycs ve fazladan bir maksimum basn DIN 3440uygun Ateleme var var var
snrlayc monte edilirse basn drme kabndan termostat kontrolu
vazgeilmesi mmkndr. DIN 3440uygun Termik boaltma var var var
DIN 4751 Blm 2de metin iinde ve ekli tablolar limit termostat emniyeti
ve ekiller araclyla emniyet ventilleri TRD 721ye uygun var var var var
boyutlandrlmas, montaj ekli, balant borular vb. emniyet ventili
hakknda ayrntl bilgi verilmitir. termometre var var var var
Basn Drme Kab Monometre var var var var
TRD 702ye uygun var var var var
Anma sl gc 350 kwdan byk olan s
kapal genleme tank
reticilerde emniyet ventilinin k borusu zerine
Su seviye kontrolu yok yok yok yok
bir basn drme kab monte edilmelidir. Basn
3 a. 93 kWa kadar kat yaktl
drme kab, silindirik bir kap olup grevi, emniyet
3 b. 150 kWa kdar sv, gaz yakt veya elektrikli
ventilinin almas halinde oluabilecek buhar ile
3 c. 150 - 350 kW aras sv, gaz yakt veya elektrikli
suyu birbirinden ayrmaktr. Normda, basn
3 d. 0,5 bar zerinde su buhar veya 110Cden yksek sv
drme kabnn ekli, boyutlar vb. hakknda
ile 350 kWa kadar
ayrntl bilgi verilmitir.
Tablo 6.45/ DIN 4751, BLATT 2ye GRE 350
Maksimum Basn Snrlayc
kWa KADAR VE 15 m STATK YKSEKLE
Basncn 3 bardan byk veya anma sl gcnn KADAR OLAN KAPALI ISITMA
350 kWdan byk olmas halinde, her s retici bir DEVRELERNDEK EMNYET CHAZLARI

352
kantlanmas mmkndr. Boru i ap, 20 kwa
kadar anma sl glerinde 12 mm, 350 kwa kadar
anma sl glerinde 20 mm ise byle bir
kantlamaya gerek yoktur. Membranl genleme
tankl sistemlerde, su hacminde bir saat iinde
olabilecek en byk art miktar genleme borusu
hesabna esas alnr. DIN 4751 Blm 2 bu art
miktarn (saatlik hacim deiikliini) anma sl
gcnn her kw' bana 1 litre olarak vermektedir.
Kilitli Vana
Kilitli vana, s retici ile genleme tank ve yine s
retici ile maksimum ve minimum basn snrlayclar
arasna monte edilmektedir. Normal olarak bu vanalar
tam aktr ve iletme snrnda ak kalmalar
zorunludur. Yetkili olmayan bir kimse tarafndan
istenmeden kapatlmalarnn nlenmesi amacyla,
norm, bu vanalar kilitli vana olarak tanmlamtr.
Vanaya mdahale ancak bir kilidin almas veya
mhrn kopartlmas yoluyla olacaktr.
DIN 4751 ksm 2 kapsamndaki 350 kW gcn
altndaki tesislerde membranl tip kapal genleme
depolar kullanlr.
Burada uyulmas ve salanmas gereken ve Tablo
6.45de zetlenen snrlayc artlar:
1- Sadece sv veya gaz yakt iin kullanlabilir.
Tablo 6.46/ 350 kW ve 15 mt STATK YKSEKLKLERN ZERNDE DIN 4751/TEL4e GRE
STENEN EMNYET CHAZLARI
2- Statik ykseklik 15 myi gememelidir.
3- Sistem termostatik kontrole ve limit termostata
sahip olmaldr.
4- Kazan zerinde emniyet ventili olmaldr.
5- 150 kW gcn zerinde su seviyesi emniyeti
bulunmaldr.
6- Termometre ve manometre bulunmaldr.
350 kW gcn zerindeki tesisler ve 350 kW altnda
olmakla birlikte statik ykseklii 15 myi geen tesisler
DIN 4751 ksm 4 kapsamna girerler. Bu durumda
Tablo 6.46de zetlenen aadaki artlar salanmaldr:
1- Max.su gidi scakl 100C ve toplam basn
max. 5 bar olmaldr.
2- Termostat ve limit termostat kontrolu
bulunmaldr.
3- Sadece sv veya gaz yakt kullanlmaldr.
4- Emniyet ventili bulunmaldr.
5- Presostat ve su seviyesi kontrolu bulunmaldr.
6- Sistemin basnlandrmas genleme kabndaki
basnl gazla, hava kompresr ile veya
basnlandrma pompas ile gerekletirilmelidir.
7- eitli gstergeler bulunmaldr.
8- Sistemin test edilmesi ve belgelenmesi
gereklidir.
353
DIN 4751 ksm 4e gre emniyet ventillerinin
boaltlmalarn su ve buhar olarak ayrmak; suyu
kanalizasyona, buhar havaya atmak zere tahliye
hattnda boaltma tp kullanlr.
Bu tpn st tarafndan buhar atlr, alttan ise kanala
balanr. Hatlarn azlar serbeste grlebilmeli ve birer adet genleme kab baland gibi sisteme de
tesisat emniyet ventillerinin boaltmalar personele
zarar vermeyecek ekilde oluturulmaldr. Bununla
ilgili DIN 4751 tarafndan tanmlanan tesis, ekil
6.47de verilmitir.
Burada tpn boyutlar ekil 6.48de grlmektedir.
Emniyet ventili byklne gre seilecek tp
tipleri Tablo 6.49da yayl emniyet ve membranl
emniyet ventilleri iin verilmitir.
6.2.11. Kapal Genleme Depolarnn Tesisata
Balanmas
Kapal genleme depolar, zerlerinde zel emniyet
valfi, manometresi ve doldurma valfi ile birlikte
reticiye bal zel formlarda sata sunulur.
Kapal genleme deposu tesisata monte edildiinde
tesisata su doldurmadan nce azot basnc balant
noktasndaki statik basnca eit olmaldr. Basn fazla
ise gaz atlmal, az ise gaz doldurulmaldr.
Tek kazanl kk stma sistemlerinde tek genleme
kab kullanlr.
ok kazanl byk stma sistemlerinde, her kazana
ayr ve birden fazla sayda genleme kab balanabilir.
Byle bir uygulama ekil 6.50de grlmektedir. Bu
uygulamada kazanlara bal depolar, sadece bal
olduklar kazandaki genlemeleri alacak ekilde
seilir. Sisteme balananlar ise kazan hari,
sistemdeki genlemeleri karlamaldrlar.
Kapal genleme depolu sistemlerde, sisteme hava
girii ok kstldr. Bu nedenle hava boaltm ak
depolardaki kadar nemli deildir. Ancak sisteme bir
hava ayrc (seperatr) konulmas tlenir. Kalorifer
tesisat at katndaki havalk borularnn topland
hava tpnden otomatik prjr veya elle kumandal
vana yardm ile havalandrlmaldr. Sisteme elle su
doldurulduunda aada anlatld gibi sistemdeki
hava dar atlmaldr.

ekil 6.47/ DIN 4751 KISIM 4E GRE BOALTMA TPL TAHLYE TESS (Emniyet ventilleri iin)
354
Membranl kapal genleme depolarnda da gazn
difzyonla membrandan suya gemesi mmkndr.
Bu nedenle basnlandrc gaz olarak daima azot
kullanlmaldr.
Tesisattan gelebilecek apak vs. gibi maddelerin
depoya zarar vermemesi iin,
a- Tesisat dolumuna bir pislik ayrc konulmaldr.
b- Dolam hattnda bir pislik ayrc
bulunmaldr.
Ancak genleme deposu balants ile kazan arasnda
pislik tutucu bulunmamaldr.
Boylerlere de 10 300 lt hacimli 10 bar basnl
kapal genleme kaplar kullanlmas sz konusudur.
6.2.12. Istma Sisteminin Devreye Alnmas
1- Sistemin statik ykseklii kontrol edilir. Kazann
bulunduu kod ile en st stma elemannn
arasndaki ykseklik, mesela 20m = 2,0 bar ise,
kapal genleme deposunun iersine doldurulan
azot gaznn basnc da 2,0 bar olmaldr. (Kapal
genleme deposu sipariinde statik yksekliin
verilmesi gereklidir.)
2- Sistemdeki manometre zerindeki krmz
gsterge ile, min. alma basncn saptaynz.
(Brlr, pompa almadan sadece sistemin su ile
dolu olduu haldeki)
Ayn manometre zerinde sistemin son basnc
(sistem snm ve pompa alrken meydana
gelen basn) Peyi iaretleyiniz. Kapal genleme
deposunun doldurma basncnn, sistemin min.
alma basnc ile uygunluunu kontrol ediniz.
3- Sisteme su doldururken, sistemden havann dar
atlmasn salayn. Bunu kolonlarn zerindeki
en st noktadaki hava prjrlerini aarak yapnz.
Hava almay bir kere de pompay durdurduktan
sonra yapnz.
4- Sistem en az yarm gn maksimum scaklkta
altrlmaldr.
Ama su ierisindeki havann tamamen en st
noktalara toplanmasdr. Daha sonra pompay
durdurunuz ve hava alma ilemini tekrarlaynz.

ekil 6.48/ EMNYET VENTLLER IKIINA MONTE EDLECEK BOALTMA TPLERNN BOYUTLARI

Ama basn 5 bar 5 bar < Ama basnc 10 bar

Emniyet Ventili Bykl Boaltma Tp Emniyet Ventili Bykl Boaltma Tp
20/32 T 170 20/32 T170
25/40 T 170 25/40 T 170
32/50 T 170 32/50 T 170
40/65 T 270 40/65 T 380
50/80 T 380 50/80 T 480
65/100 T 480 65/100 T 480
80/125 T 480 80/150 T 550
100/150 T 550 80/150 T 550
NOT: Emniyet ventele k azndan bir boy byktr.

Tablo 6.49/ YKSEK BASINLI YAYLI EMNYET VENTLLER N GEREKL BOALTMA TP TPLER
355
356
ekil 6.50/ K ADET BUDERUS KAZAN + BOYLER TESSAT PRENSP EMASI
5- Sistemden havann atlmas ile basn a) s kayb azalr,
manometrede decektir. Basnc normal seviyeye b) membran srekli daha scak suyla temasta
gelene kadar sisteme su doldurun. olmayacandan, mr daha uzun olur.
6.2.13. Kapal Genleme Depolaryla lgili Pratik 6- Buna gre kazana su dn scaklnn dk
Notlar olmas, kazan verimini artrd gibi, kapal
genleme deposu mrn de artrr.
1- Borularn demeden geirilerek gizlendii
sistemlerde radyatrler hava yapmaktadr. Bunun 7- Kompresrl kapal genleme deposu kompresr
nne gemek iin kapal genleme depolar motorlar gc 0.5 kW mertebesindedir. (En
kullanlmaldr. bykleri 3 kW deerindedir) Kk gl
olduklarndan demeraj akm maliyetleri ok azdr.
Bu durumda sistemin havas ktktan sonra tekrar
Bu kompresrler srekli almazlar. Genellikle
hava emme imkan olmadndan problem
gnde ancak bir-iki defa ve ksa sreli alrlar.
zlr. Ayn ekilde at s merkezlerinde de
kapal genleme deposu kullanlmaldr. 8- Kompresrl ve pompal kapal genleme
depolar, deiken basnl membranl kapal
2- Kapal genleme depolarnda su ile gaz ayran bir
genleme depolarndan ok daha az yer kaplama
membran bile olsa, bu membran difzyonla gaz
avantajna sahiptirler.
geirebilmektedir. Bu nedenle kapal genleme
depolarnda azot gibi ntr bir gaz kullanlmaldr. 9- Kapal genleme deposu kullanlan tesisatlarda
Hava kullanldnda suya difzyonla geen sisteme basnl test uygulanacaksa, kapal
oksijen sistemde korozyona neden olur. Kapal genleme deposu devreden karlmaldr. Aksi
genleme depolu sistemlerde, tesisat su ile halde membran patlayabilir.
doldurulmadan nce genleme deposunun gaz 10- Membran deitirilebilir depolarn faydal su
basnc sistemin statik basncna eitlenmelidir. hacimleri daha fazladr.
Genellikle bu ilem yaplmad iin kalorifer
tesisatnda su snnca emniyet ventili darya su 6.3. HAVA VE PSLK AYIRICILAR
atmakta, genleme deposu ise dk kapasite ile
6.3.1 Issan Spirotop
almaktadr.
Tesisata ilk su dolumu esnasnda aa kan byk
3- Kapal genleme depolar sistem balandktan
hava kabarcklarnn ve tesisatta skan havann
sonra, sistem devreye alnp altrlmadan nce
basnc kontrol edilmelidir. Sistem almaz iken
depoda basn, sistemdeki statik su yksekliine
eit olmaldr. Eer basn statik ykseklikten fazla
ise gaz dar atlarak basn drlmelidir. Aksi
taktirde kabn kapasitesinden yeterince
yararlanlamaz ve gereksiz yere emniyet valfinden
dar su atlr. Eer balangtaki basn ok dk
ise kapta yeterli genleme hacmi
kalmayacandan, kabn patlama tehlikesi bile
oluabilir. Bunun iin bu durumda genleme
deposuna gaz baslmaldr.
4- Kapal genleme depolu sistemlerde presostat
kullanlmas yararldr. Sistemde basn
ykselmesi olursa (snan suyun genlemesi
nedeniyle) presostat brlr durduracak, sistem
gvenlii salayacaktr.
5- Kapal genleme deposu kalorifer kazan dn
hattna balant noktasndan daha yukar monte
edildiinde, srekli scak su sirklasyonu
olacaktr. Kapal genleme deposunu kalorifer
kazanyla ayn kota veya daha altna monte etmek
daha uygundur. Bylece, ekil 6.51/ SPROTOP OTOMATK PRJR
357
darya atlmasn salayan hava prjrdr.
Spirotopun dier klasik prjrlerden en byk fark
hava toplama haznesinin byk olmas, iersindeki
zel amandra ve ventil mekanizmasdr.
amandra bir yay yardmyla ventile baldr. Bu
yay sayesinde amandra hava miktarna gre yukar
aa hareket edebilir. Klasik prjrlerde bu
amandra sabittir.
Spirotop otomatik prjre gelen hava kabarc
yukarya doru hareket eder, amandra yay aaya
doru eker ve prjrn ucundaki ventil alr,
bylelikle hava darya atlr (ekil 6.51).
Spirotopun dier prjrden farkl olarak hava at
az daha byktr. Spirotop balant ap 1/2 iken
klasik prjrlerinde 3/8 dir. Hava at az ufak olan
prjrlerde, oluan hava kabarcklar su kuvvetini
yenemedii iin darya atlmaz.
Klasik prjrlerde ska yaanan dier bir problem
de hava at aznn abuk tkanmasdr. Spirotop
hava prjrnn, zel dizayn sayesinde su iinde
bulunan pisliklerin, prjr tkama ihtimali tamamen
engellenmitir. Standart retim pirin malzemeden
olup max. alma scakl 110C ve max. iletme
basnc 10 bardr.
zel retim olarak 200C ve 25 bar basnca
dayankl olan modeller de retilmektedir.
(rn.Blge stma primer devresinde kullanlr)
6.3.2. Hava Ayrc
Issan Sprovent
Tesisattaki hava aadaki sorunlara neden olur ;
Ses
Korozyon
Kavitasyon ve erozyon
Cihazlarda verim dkl
Servis skl
Pompa problemleri
Tesisatn belirli blgelerinde snmama,
sirklasyon bozukluklar
Bu problemler; s eanjrlerinde, pompalarda, s
sayalarnda, yollu vanalarda, yerden stma
sistemlerinde kendini ska gsterir.
Tesisat iindeki havann pompann verimini ve
mrn direkt olarak etkiledii herkes tarafndan
bilinmektedir. Tesisattaki %2 oranndaki havann
pompa verimini %50 orannda drd pompa
reticileri tarafndan aklanmaktadr. Btn
cihazlarmz bu kadar etkileyen hava asla ihmal
ekil 6.52/ SPIROVENT HAVA AYIRICI
edilmemeli ve mutlaka tesisattan ayrtrlmaldr.
Tesisata hava nasl girer?
Tesisata doldurulan suyun iinde eriyik halde
%4 orannda hava zaten bulunmaktadr.
En st kattaki prjrlerden vakumla hava
emilmesiyle,
Ak sistemlerde genleme depolarndan,
Kk seilmi genleme depolar nedeniyle
eksilen sk sk yaplan takviye ile,
Oksijen bariyersiz plastik boru kullanlan
tesisatlarda borularn zerinden difzyon ile,
Tesisat suyunun iinde eriyik halde bulunan hava ve
gazlar su scaklnn artmasyla gaz haline geerek,
suyla birlikte dolama balar. Bu, tesisattaki metal
malzemelerde (boru, armatr, kazan, kombi, 3 yollu
vana vb) korozyona sebep olduu gibi, ses dolam
bozukluklar, pompalarda kavitasyon, radyatrlerin
hava yapmas nedeniyle snamama sorunlarn da
beraberinde getirir.
zellikle oksijen bariyeri olmayan, plastik boru
kullanlan radyatr ve zellikle yerden stma
tesisatlarnda sisteme srekli hava girii olduundan
bu sorun daha da byr.
Tesisata giren hava, metalle reaksiyona girer ve
aadaki kimyasal reaksiyon meydana gelir;
1) Fe + 2H2O => Fe (OH)2+H2
2) 3 Fe (OH)2 => Fe3O4 +H2+2H2O
Fe3O4 => Magnetit
Hava ile metallerin reaksiyonu sonucu magnetit ad
verilen madde oluur. Bu madde manyetik zellikte
olduu iin manyetik alan oluturan ekipmanlara
doru ekilir. 2 yollu ve 3 yollu motorlu vanalar,

358
etraflarnda manyetik bir alana sahip olduklarndan, aa kmas iin enerji verilmelidir.
magnetitler vana etrafnda toplanr ve vanay Henry Kanunu
zamanla bloke eder.
C = k.p C= Svlarda znen gaz oran
Ayn ekilde magnetitler pompalara da gelip
k= zlme faktr
yaprlar. Pompalar alp baklacak olursa,
ierilerinin simsiyah amur olduu grlr. p= Ksmi basn
Daha ilerideki aamada magnetitler pasa dnr. Henry kanununa gre su iersindeki havann aa
kabilmesi iin scakln artrlmas veya basncn
O2+ Fe3O4 => 6Fe2O3 (pas)
drlmesi gerekmektedir. Dolaysyla su iindeki
Tesisatta Spirovent hava ayrc yerletirildiinde hava, farkl basn ve farkl scaklk noktalarnda
tesisattaki O2 %0,04 seviyelerine der, blokaj farkl miktarda aa kmaktadr.
sorunlar ve pas oluumu engellenir.
Sistemdeki znm havann darya alnabilmesi
Hava eitleri; iin, Spirovent Hava Ayrcnn doru yere monte
Su yzeyindeki hava => Direkt ilk dolumla edilmesi gerekmektedir.
atlan havadr. Spirovent hava ayrc, scakln en yksek olduu
Mikro hava kabarcklar => 0,05 mm 0,01 yere monte edilmelidir. Istma tesisatn dnecek
mm byklnde olup su ile beraber sistemde olursak kazan kna, soutma tesisatnda ise
dolar. soutma grubu dn hattna monte edilmelidir.
znm hava => Su iindeki znm Scaklk yannda statik basn montaj yerini
havadr. Bu hava, su molekllerinin etrafndaki belirleyen dier bir kriter. Hava ayrclarn optimum
bolukta znr. Bu boluk molekllerin verimle alabilmesi iin;
hareketi ile orantl byklktedir. Havann Istma tesisatnda: montaj noktasndaki statik
basn < 15 mSS
Soutma tesisatlarnda: montaj noktasndaki
statik basn < 5 mSS
olmaldr.
Su iinde znm hava stma tesisatlarnda en
scak olan noktada, yani kazan cidarnda mikro
kabarcklar eklinde aa kmaktadr. Aa kan
bu hava kazandan karak, pompa basncnn
etkisiyle tesisatta srklenmektedir. Aa kan bu
hava tahliye edilmez ise, tesisatta dolamakta ve su
scaklnn dk olduu blgelerde tekrar su iinde
erimektedir. Bu yzden kazan knda aa km
olan havann tekrar su iinde erimeden tahliyesi son
derece nemlidir. Bu hava klasik prjrler ile tahliye
edilmemekte ve pompa basnc ile tesisatta su ile
ayn karakterde hareket ederek srklenmektedir.
Kazan knda mikro kabarck eklinde aa
km hava, Spirovent hava ayrclar ile rahatlkla
tahliye edilebilir.
Spirovent hava ayrc ierisindeki zel Spirotube
ISITMA TESSATI N RNEK parann bakr tellerine arpan hava kabarcklar,
SU HACM 1.500/ TESSAT BASINCI 2 bar
yukarya doru ynlenir. Spirovent Hava ayrcnn st
SU DOLDURMA SICAKLII 10C A NOKTASI 68I hava/m3
ksmnda bulunan amandra, bir yay yardmyla
LETME SICAKLII 75C B NOKTASI 28I hava/m3 ventile baldr. Bu yay sayesinde amandra hava
FARK 40I hava/m3 miktarna gre yukar aa hareket eder. Spirovente
40I hava/m3 x 1.5 m3 = 60 LTRE/HAVA gelen hava kabarcklar yukarya doru hareket eder,
ekil 6.53/ HAVA AYIRICI VE PSLK-TORTU yay amandray aaya doru iter. Spirovent hava
TUTUCU HENRY KANUNLARI ayrc ucundaki ventil aar ve hava darya atlr.

359
 ekil 6.54/ ISITMA TESSATINA MONTAJ EKL
ekil 6.55/ SOUTMA TESSATINA MONTAJ EKL
Spirovent hava ayrclarn verimi ayn zamanda su
hzna da baldr.
Tesisat su hz ok fazla ise hava kabarcklar yukarya
ynelemeden Spiro tube ierisinden geip gider.
Istma tesisatlarnda su hz < 1m/sn;
Soutma tesisatlarnda su hz < 3m/sn olmaldr.
Tesisatta dolaan su, Spirovent hava ayrcya
girdiinde kk aptan bir anda geni apa getii
iin hz der, ve hava kabarcklar yukarya doru
ynlenir.
Max. iletme scakl 110C, max. dayanm basnc
10bardr.
6.3.3. Kademeli Hava Ayrc
Issan Superior
Statik basncn 1,5 bar getii yerlerde tesisattaki
havay sudan ayrarak tahliye etmek iin kullanlan
cihazdr. Bir tank, vakum pompas, selonoid vana ve
hava prjrnden oluur. Dn hattna monte
edilmelidir. Tank giriinde bulunan 2 yollu solenoid
bir vana, tank iersine su dolana kadar yol verir. Tank
dolunca 2 yollu solenoid vana kapatr ve pompa
360
ekil 6.56/ KADEMEL HAVA AYIRICI
vakum etkisi yaparak suyun zerindeki basnc azaltr
ve sudaki havay ayrtrr, 2 yollu selenoid vana suya
tekrar yol verir. Su ieriye dolarken hava prjrden
darya atlr.
Dn hattnda basn ve hava miktar (su
iersindeki) daha fazladr. Superior balant
noktasnda en az 1 bar basn olmaldr, nk
Superiorun iindeki tanka su sistem basnc ile
dolmaktadr. Monte edildii nokta ile dn borusu
aras mesafe, basn dmnn fazla olmamas iin
uzun tutulmamaldr.
eriye su giri kontroln yapan emniyet sensr
vardr, 40 sn ierisindeki su seviyesi ykselmezse
sistemi kapatr. (sebep sistemde yeterli basn yok)
Standart olarak; 6 bar, 10 bar, 15 bar retim
yaplmaktadr.
S6H; S10H; S15H => stma tesisatlarnda
S6C; S10C; S15C => soutma tesisatlarnda
kullanlmaktadr.
6.3.4. Pislik Ayrc
Issan Spirovent
Istma ve soutma tesisatlarnda, su iinde bulunan
kalnt,tortu ve pislik, arzalara,pompa, motorlu vana
ve dier armatrlerde anma ve verim dklne,
srekli artan bakm gereksinimlerine ve korozyona
neden olmaktadr.
zellikle yerden stma tesisatlarnda ve plastik boru
kullanlan tesisatlarda oksijen difzyonundan
kaynaklanan korozyon sebebiyle tortu ve pislik
oluumu daha fazla olmaktadr.
Tesisatta su ile beraber; Kum, Magnetit, Pas, Kire,
nhibitr ( baz tesisatlarda korozyona kar )bulunur.
Yeni kurulan bir tesisatta borular montaj ncesi
akta ( uzun sre ) bekletilirse, pas oluur ve ayn
zamanda boru ileri pislik dolar.
zellikle oksijen bariyerli boru kullanlmayan
yerden stma tesisatlarnda, ska sirklasyon
problemleri yaanr. Sisteme devaml hava girii
vardr ve bu hava pisliklerle birleerek borular tkar.
Tesisatlarda pisliin tutulmas iin klasik filtreler
kullanlr, fakat bu filtreler ok ksa srede tesisattaki
pisliklerden dolay tkanr. Boru kesiti ok darald ekil 6.58/ SPROVENT PSLK AYIRMA ETKENL
iin yeterli miktarda su sirklasyonu salanamaz,
pompalarda kavitasyon tehlikesi balar. Filtreler olmas nedeniyle su geiini tamamen bloke etmesi
tkal olduu iin sistemde byk diren oluur ve ska grlr, dolaysyla sirklasyon bozukluklar,
pompalarn basma ykseklikleri sistemin almasn snmama ve iletmenin kesintiye uramas bu tip
zorlatracak lde der. Tesisatta snmayan tesisatlarda rutin sorunlardr.
blgeler oluur. Tesisatta bunlarn yaanmamas iin Tesisata yerletirilecek Issan Spirovent Pislik
genelde byk apta filtreler kullanlr, o zaman Ayrc, yukarda aklanan btn negatif etkileri
pompalarda asl problemi yaratan ufak aptaki ortadan kaldrr.
pislikler tutulamaz. Tesisat dn hattna yerletirilir, dnte gelen
Klasik tip pislik tutucularda temizlik ve bakm pislik Spirotube arpar, yerekimi ve kendi arl
zahmetli bir itir ve teknik personel tarafndan etksiyle aaya doru ynlenir. Pislik toplama
yaplr. Temizlik ve bakm esnasnda iletme haznesi byk olduu iin sistemin bloke olmaz,
kesintiye urar. Kullanc tarafndan kolayca tkanma ihtimali olmad iin pompaya ek bir diren
yaplamamas nedeniyle temizlik genellikle ihmal getirmez.
edilir. Spirovent Pislik Ayrclarn suyun tesisattaki
Temizlik ihmali yznden fitrelerde tkanmalar, dolam saysna bal olarak verimi artar. Spirovent
hatta filtrenin dorudan su gei yolu zerinde Pislik Ayrcnn optimum verimle alabilmesi iin
suyun tesisatta dolam says en az 50 olmaldr. 50
tur sonunda yaklak tesisattaki pislikler toplanm
olur.
Spirovent Pislik Ayrclar, stma ve soutma
tesisatlarnda dn hattna monte edilirler.

Issan Spirovent Pislik Ayrclarn avantajlar;

zellikle pompalarda sorun yaratan ufak
partiklleri rahatlkla tutar.
2 haftada tesisattaki pisliin tamamna
yaknn ( % 99 ) toplar,
Sudan ar olan 0,5 mikrona kadar olan
pislikleri toplar,
Ayrlan pislik armatrn alt ksmnda
biriktirir, bylece gei kesiti daralmaz ve
sistem tkanmaz.
ekil 6.57/ SPROVENT PSLK AYIRICI
361
 ekil 6.59/ PSLK AYIRICININ ISITMA ekil 6.60/ PSLK AYIRICININ SOUTMA
TESSATINA BALANTISI TESSATINA BALANTISI

Biriken pislik, armatrn altndaki boaltma

vanas sayesinde kolayca tahliye edilir. Servis
armaya gerek yoktur. Kullanc kii veya
binann iletmecisi kolaylkla biriken pislii
boaltr.
Biriken pisliin tahliyesinde tesisatn
durmasna, stmann kesintiye uramasna gerek
yoktur. Su kayb da ok daha azdr.
Max. iletme scakl 110 C, max. dayanm basnc
10 bardr.

6.3.5. Hava & Pislik Ayrc

Issan Spirovent
zellikle soutma tesisatlarnda, su iinde bulunan
ekil 6.61/ HAVA VE PSLK AYIRICI
pislikleri ve eriyik havay ve gazlar tahliye etmek
iin kullanlr. Tek cihazla ile hem pislik hem de hava
sistemden ayrtrlr.
Max. iletme scakl 110 C, max. dayanm basnc
10 bardr.

362
 7- BORULAR, VANALAR, POMPA VE BORU
BLM 7
API HESABI

7.1. BORULAR kullanlan borularda anma basnc genellikle 10 bar

Kalorifer tesisatnda DIN 2440 normuna uygun dikili
siyah borular (kalorifer borular) kullanlr. Daha
kaliteli boru kullanmak isteniyorsa, doal gaz borusu
veya DIN 2441 kapsamndaki kaln etli borular
kullanlabilir.
Kalorifer tesisat kaynakla yaplacaksa galvanizli boru
kullanlmamaldr. Ayrca aktan giden ve grlen
yerlerde, boyanma zorluu nedeni ile galvanizli
borular yine kullanlmamaldr.
Borularn, armatr, flan ve ara balant paralarnn
dayanabilecei en byk alma basnc anma basnc
olarak tanmlanr. Anma basnlar DIN 2401e gre
standardlandrlmtr. Standard anma basnlar;
1- 1,6 2,5 4 6 10 16 25 40 63 100 bar
eklinde belirlenmitir. Kalorifer borusu olarak
deerindedir. Bir st standard anma basncna gemek
tesisat maliyetini byk lde artracandan basn
standardna dikkat edilmelidir. Anma basnlar 20C
scaklktaki akkan iin verilmitir. Yksek
scaklktaki akkanlar iin kullanlacak borunun anma
basnc sistemin alma basncndan daha yksek
olmaldr. (Buhar Tesisat Kitabna baknz)
Istma sisteminde kullanlabilecek borularn zellikleri
aada verilmitir. Ayrca Tablo 7.1de genel olarak
btn elik boru cinsleri ile ilgili zet bilgi
bulunmaktadr.
Aada borularla ilgili baz pratik neriler verilmitir:
- Su ve basnl hava borularna di aldktan sonra
keten sarlr ve slyen ile svanr. Slyen borunun
korozyona uramasn ve ketenin rmesini
nler.

Tablo 7.2 / DKL SYAH BORULAR (DIN 2440)

363
 Tablo 7.1 / ELK BORULAR

364
 Tablo 7.3 / DKL SYAH BORULAR (DIN 2440)

Keten ise su ile temas ettiinde genileyerek

szdrmazl salar.
- Yakt borularnda di ama ilemi daha dikkatli
yaplmaldr. Paftada yeni lokma kullanlmal,
alan diler tel fra ile iyice temizlenmelidir.
Szdrmazlk iin kaliteli teflon veya ketene
srlebilecek zel malzemeler (rlak v.b.)
kullanlmas nerilir.
- Kalorifer tesisatnda, kaliteli usta almas art
ile, kaynakla birletirme tercih edilmelidir. Bu
retim yntemi hem garantili, hem de daha
ucuzdur.
- Galvanizli borularn kvrlmasna dikkat etmek
gerekir. Kvrma byk yarapl, yava ve souk
ilemle (hidrolik makinada) yaplmaldr. Aksi
halde galvaniz tabakas krlr. Kvrma ilemi,
borunun kaynak yapld yere gelmemelidir.
Kaynak ntr eksende kalmaldr.
- Kalorifer tesisatnda galvanizli boru tercih
edilmez.
a) Kaynakla eklenen boru tesisatnda,
galvanizli boruya kaynak yapldnda, ek
noktas ksa srede delinir.
b) Kalorifer kolonlar ve branmanlar genelde
aktan dendii iin yal boya ile duvar
rengine boyanr. Galvanizli borular, zerine
boya srlmemesi nedeniyle tercih edilmez.
Tablo 7.4 / KAZAN BORULARI DIN 2458
365

Tablo 7.5 / DOAL GAZ BORULARI (API 5L)
7.1.1. Borularn lenmesi
Borular arasnda braklacak mesafeler, borularn
duvardan uzakl, kanal iine boru yerleim detaylar
ekil 7.7de verilmitir. Borular ve boru ile duvar
arasndaki mesafenin belirlenmesinde;
a) Dirsekler ve T balama paralar rahatlkla
dnebilmelidir.
b) Byk apl borular nce monte etmek bu
nedenle faydaldr.
c) zolasyon kalnl ve izolasyonun
uygulanabilmesi iin gerekli aklk gznne
alnmaldr. nk izolasyon boru montaj
tamamlandktan sonra yaplr. Borular arasndaki
mesafe ekil 7.7de grld gibi boru yarap, ekseninden geen yzeydeki boru lifleri ise herhangi
izolasyon kalnl ve izolasyon yzeyleri
arasnda izolasyon malzemesi ve boru apna
gre 5-10 cm aralk dikkate alnarak hesaplanr.
7.1.1.1. Galvanizli elik Borularn Kullanm
Kurallar ile lgili Borusann nerileri
Galvanizli elik boru derken kurallara titizlikle
366
uyunuz. Greceksiniz uygun dizayn, uygulama ve
kullanm artlarna bal olarak, borunuzun mr
yapnzn mrnden az olmayacaktr.
nlemler
Dahili temiz su tesisat, bina iinde duvara
gmlmeden, sva stnden uygun yerlerden
geirilmeli ve zeri sklebilir dekoratif
malzemelerle kapatlmaldr.
Tesisatn sva altndan ya da zeminden geirilme
zorunluluu varsa,
- Borular ykanmam deniz kumuyla hazrlanm
har, kireli yap malzemeleri, moloz, cruf gibi
malzemelerle temas etmemeli.
- Sulu zeminlerden uzak bir gzergah takip
edilmeli.
- Tesisat dendikten sonra sistem olarak
szdrmazlk testi yaplmal ve balantlarda su
kaa olup olmad kontrol edilmeli.
- Gml tesisatn, su ve hava ile temas
kesilmeli, bunun iin de, borular bitm
kaplanmal ya da bitm esasl boya ile (asi
boyas) tamamen boyanmaldr. Ayrca borular
yksek dozlu imento harc ile boluk
kalmayacak ekilde 2-3 cm kalnlnda bir
tabakayla kapatlmaldr.
- Beton iine kartrlan donmay hzlandrc
maddeler, su geiren ya da emen kt izolasyon
malzemeleri, al gibi tabii ve dk asitli yap
malzemeleri kullanlmamal, hava boluklar
braklmamaldr.
Toprak iine denecek borular
Korozyon direnci topran niteliine gre deiir.
Genellikle alkali etkisi olan topraklarda korozyon
fazladr. Bu nedenle, topran nitelii bilinmiyorsa ya
da hat zerinde her yerde ayn deilse, boru hattnn
uzun mrl olabilmesi iin kesinlikle bitm esasl
bir madde ile izole edilmesi gerekmektedir.
7.1.1.2. Borularn Bklmesi
Boru paras bklme ilemine zorlandnda boru
ekseninin d ynnde kalan boru lifleri uzamaya, i
ynnde kalan boru lifleri de skmaya zorlanr. Boru
bir uzama veya ksalmaya uramaz. Yani boru
bklrken eksen lifleri zorlanmaz. Bu nedenle
dikili borularn bkm esnasnda diki yeri ntr
eksene getirilir.
Borularn bozulmadan bklebilmeleri iin gerekli
dirsek yarap, tav boyu denilen bkme urayacak
ksm uzunluu ve (X) uzunluu olarak ifade edilen
 Tablo 7.6 / KALIN ETL DKL BORULAR (zel Borular)
borunun tutturulmas iin gerekli dz ksm uzunluu,
Tablo 7.8de verilmitir.
Borularn bkm scak veya souk olarak
yaplabilir. Scak bkmlerde boru ii, kuru ve ince
kumla iyice sktrlarak doldurulur. Tav uzunluu
her taraf ayn krmz rengi alana kadar tavlanr ve
nceden hazrlanan ablona gre bkm
gerekletirilir. Boru ierisindeki kumun iyice
temizlendii, demir ubuk ile kontrol edilmelidir.
Souk bkmler ise hidrolik boru bkme
makinasnda yaplr. 2 apa kadar borular hidrolik
makinada kvrmak daha kolaydr.
7.1.2. Borularn Duvara Tesbit Edilmesi
Borularn yerinde gvenilir biimde kalabilmeleri
iin kelepe, ask ve konsollar kullanlr. Dik borular
duvara ekil 7.9de gsterilen boru kelepeleri ile
tutturulur. Yanyana birlikte geen borulara konulacak
kelepeler ayn seviyede olmaldr. Kelepelerin
borunun apna uygunluu ve boruyu tam kavramas
kontrol edilmelidir. Kelepe iin alacak montaj
delikleri ieriye doru genileyen koni biiminde
delinmelidir. Kelepeyi tutan har yeterli dozajda
yaplmal, iyice sktrlmaldr.
Duvara paralel yatay borularn tespiti iin konsol
detay ekil 7.10da verilmitir. Konsollar zerinde
borularn mesnetlenmesi kayar ve sabit mesnetlerle
gerekletirilirler. ekil 7.11 ve 7.12de kayar mesnet
detay, ekil 7.13de ise kelepe detay verilmitir.
Yatay bir boru demeti asklarla eitli noktalardan
aslarak monte edildiinde iki ask noktas arasnda
borunun sarkt grlr. Meydana gelen sehim
(eilme), boru iindeki su ve izolasyonun arlna,
iki nokta arasnda bulunan vana veya fittingslerin
miktarna baldr.
Tavana asklarla tesbit edilmi yatay borularda,
asklarn birbirinden uzaklklar pratik olarak Tablo
7.14da verilmitir.
Farkl aplardaki borular ayn konsola tatlacaksa
iki konsol arasndaki mesafeyi kk apl boru
belirler. Ancak uygulamada kk apl borular,
byk apl borulara tatlarak iki konsol arasndaki
mesafe arttrlabilir.
367
 ekil 7.7 / BORU YERLEM

368
Tablo 7.8 /NORMAL DRSEKLERDE BORU
APINA UYGUN TAV BOYU VE DRSEK
YARIAPI LLER

ekil 7.9 / BORU KELEPES

ekil 7.10 / BORU KONSOL DETAYLARI

369
 ekil 7.11 / KAYAR MESNET DETAYI

Betonarme tavanl binalarda borular asmak iin, 7.17bde grlmektedir. Boru ile kovan aras izole
ekil 7.15de gsterilen ask tipleri kullanl ve edilmeli ve her iki utan mastikle veya plastik
ekonomiktir. Borularn geecei yerde kiriler varsa kapakla kapatlmaldr.
ankraj demiri kiri yzeyine monte edilmelidir. Bu
biimde iilik kolay ve gvenli olur. 7.1.3. Plastik Borular Uygulama Srasnda
Dikkate Alnacak nlemler
Ar borularn dendii yerlerde yaplan asklarn
ankraj demirleri ekil 7.16de grld gibi 1) Klfl borularn en nemli zellikleri; tayc
betonarme demirin yanna konulmal, ankraj demir boruyu saran klfn, hem izolasyon, hem
betonarme demirine kaynatlmaldr. deitirme hem de koruyucu zelliinin
olmasdr. Ayrca dier bir zellii de, iletme
Borularn duvar ve deme geilerinde kovan
esnasnda tayc boruda meydana gelen uzama
kullanlmaldr. Kovan detaylar ekil 7.17a ve
ve ksalma hareketlerini absorbe etmesidir.

370
 ekil 7.12 / KAYAR MESNET

2) Klfn, ilevini yerini getirebilmesi iin azalmas iin; kollektrler, mmkn olan en
uyulmas gereken deme kurallar yledir: merkezi yere yerletirilmeli ya da fazla kollektr
a.) Klfl boru hatlarnn ksa olmas, buna bal kullanlmaldr.
olarak da genleme ve bzlme etkilerinin

371
 ekil 7.13 / BORU KELEPE DETAYI

b.) Klfl boru hatlar, mmkn olduunca

ekil 7.14 / MAKSMUM BORU MESNET AIKLII
i/veya d duvarlara paralel olarak
denmelidir. Bu ilem, ayn zamanda hatlarnn
korunmas ve olas bir yenileme ilemi iin de
gereklidir.
c.) Hatlar; kollektr ve radyatr balant
noktalar arasnda, dorusal denmemeli,
mutlaka bir sapma radiusu gerekletirilmelidir.
(Baknz ekil7.17c)
d.) Szkonusu radius, dik a yapacak ekilde
olmaldr. Bylece genleme ve bzlme
hareketleri iin daha geni bir yer elde
edebilecek, bylece oluan bu hareketler boru
tarafndan absorbe edilecektir.
e.) Sapma radiusu, kullanlan VPE (PE-X) klfl
borunun, d apnn 5 ile 8 kat arasnda
seilmelidir.

372
ekil 7.15 / BORU ASKILARI

373
 f.) Klfl borular denirken, radyatr nne
gelindiinde, radyatr balantsndan yaklak
50 cm. nce bir "S" yaplmaldr.
g.) Kollektr altna gelindiinde; yataydan
dikeye geilirken; borular, kollektr altnda
ekil 7.16 / BETONARME DEMRNE
KAYNAKLI ASKI
ekil 7.17a / BORU KOVANI (DUVAR GE)
374
zeminden dik olarak kmamaldr. (Baknz ekil
1.17d)
h.) Gerekli radius salanabilmesi iin, kollektrler
zeminden en az 40 cm. yksee aslmaldr.
i.) Kollektr tarafndaki klfl boru kesilirken,
takribi 3-4 cm.lik bir pay braklmaldr.
3) Polietilen esasl klfl borularn balantlar,
sadece bu maksatla retilmi ve boru aplarna
uygun fittingsler ile yaplmaldr. Finttingsler ile
gerekletirilen balant, mekanik balant
denilen bir balant eidi olup, uygulan
esasnda hibir surette, dier plastik esasl
borularda uygulanan, herhangi bir sl ilem
yaplmaz.
4) Kollektrl sistemde kullanlan klfl borular,
kollektrn her azndan radyatre direkt olarak
tek bir hat ile denir. Araya hibir surette, fittings
dahi kullanrsa, ek yaplmaz. (Baknz ekil
7.17e)
5) Kesme ilemi iin zel boru kesme makas
kullanlmal, kesinlikle bak, testere v.b. gibi
dier keskin aletler kullanlmamaldr.. Boru
kesilirken, dz olarak kesilmesine itina
gsterilmelidir. (Baknz ekil 7.17f). Eer
kesilen boru, fittingse tam oturmaz ise, iletme
esasnda su szdrabilir.
6) Tesisat deme ileminin bitmesinden sonra, noktalarna yakn yerlerden geirilmelidir. Kap
inaatta alacak dier ekiplerin, tesisata kasalar umumiyetle 10luk ivilerle
verebilecei olas bir hasar nlemek iin, aklmaldr. Eer mmkn ise; parkeler
ekiplere; ap altnda klfl boru konusunda bilgi denirken, ivisiz parke deme yntemi tercih
verilmeli, hatlarn getii yerler gsterilmeli, edilmelidir.
mmkn ise, bir deme plan hazrlanmaldr. 7) Klfl borular, bu ie uygun olarak plastikten
Bunlarn dnda, konstrktif olarak baz imal edilmi, boru tespit kroeleri ile tespit
tedbirler alnabilir. rnein; odalararas deme edilmeli; tel, kvrlm sac v.b. gibi kesici veya
yaplrken, hatlar kap aralklarnn orta ezici nesneler kullanlmamaldr.

ekil 7.17b / BORU KOVANI (DEME GE)

375
ekil 7.17c / KILIFLI PLASTK BORU RADIUSU

ekil 7.17e / KILIFLI PLASTK BORULARDA EK

ekil 7.17d / PLASTK BORU KOLLEKTR
BALANTISI
ekil 7.17f / KILIFLI PLASTK BORULARIN
KESLMES
YAPILMAZ
Klfl borular dendikten sonra mmkn ise
hemen ap atlmaldr. Eer ap, uzun bir sre
atlmayacak ise, akta duran klfl borulara, ap
atlana kadar dikkat edilmeli, zerinden el
arabas ile ar nesneler geirilmemelidir. Byle
bir durumda; klfta ovalleme neticesinde kesit
daralmas meydana gelebilir. Bu da, klfl
borunun en nemli ilevlerinden biri olan,
deitirme zelliini ortadan kaldrr.
8) Boru tespit kroelerinin; en uygun kullanm
ekli, her 2 metrede 1 adettir.
7.1.4. Borularda Genleme
letme srasnda tesisatn snmas ile borularda
genleme (uzama) meydana gelir. Ksa borularda
mevcut dirsekler tarafndan bu uzama zarar
vermeden karlanr ve 7 kata kadar yaplarda
kompansatr kullanmak gerekmez. Genleme
miktar, scak su (kalorifer) tesislerinde yaklak 1
metre mesafede 1 mm kadardr. Ancak bu deer
akkan scaklna baldr. Boru boyu arttka
meydana gelen toplam uzamalar da artar. rnein
100 m uzunlukta dz bir boru 140C stlrsa
yaklak olarak 17 cm uzar. Bu durumda gerekli
nlemler alnmamsa boru deforme olur veya
tesisat branmanlar kopabilir. elik ve plastik
borularda scakla bal uzama miktarlar ekil
7.18da verilmitir.
Genellikle scak sulu bina stmasnda dz borularn
boyu fazla uzun deildir ve sistemdeki dnler
uzamalar kompanse eder. Bir dier anlatmla sistem
yeterli esneklie sahiptir. Ancak yine de tesisat
projelendirilirken kritik noktalar kontrol edilerek
yeterli uzama paylarnn bulunduundan emin
olunmaldr. 8 kat ve daha yksek yaplarda olduu
gibi, zellikle dik kan uzun kolonlara bal st kat
branmanlarnn uzun tutulmasna zen
gsterilmelidir ki, branmanlar balant

376
noktalarndan zorlanmasn veya kopmalar sz
konusu olmasn. 8 kattan daha yksek yaplarda
boru kompansatrler kalorifer ve kullanma scak
suyu devrelerinde kullanlmaldr.
Tesisatta genlemeler nemli deerlere ulayorsa
ve yeterli esneklik yoksa, bu durumda
kompansatrlerin kullanlmas gerekir. htiya
duyulan krkl kompansatr, boru ap ve uzama
miktarna gre retici firma kataloundan seilir.
Boru kompansatrler zel olarak stma tesisat iin
yaplm olup, sadece eksenel ynde hareket
edebilirler. Bylece borularn uygun
yataklanmamas durumunda, kompansatrlerin
eilip bklerek bozulmalar nlenmitir.
Kalorifer tesisatlarnda boru kompansatrlerin
kullanlmas pratiktir. Bunlarn estetik grnmleri
kullanma ansn artrr. Ancak boru
kompansatrlerde kullanlan paslanmaz elik
krn haddelenmi, zel alaml, kompansatr
iin yaplm olmas ok nemlidir. AISI 304 ekil 7.18 / ELK VE PLASTK BORULARIN
kalitede bilinen tip paslanmaz elik krkler bir sre GENLEME MKTARLARI
sonra yrtlabilir. Boru kompansatrler ile ilgili
katalog sayfas ekil 7.19da grlmektedir.

7.1.5. Borularda Is Kayb ve Yaltm arasndaki optimum faydann saland izolasyon

Istma tesisatlarnda borular stlan hacimlerden
geiyorsa, borudan hacme yaylan s, kayp olarak
deerlendirilmez. Ancak stlmayan hacimlerden
geen borular iin s kayb sz konusudur. Eer bu
s kayb iin nlem alnmazsa kazandan kan su
radyatrlere kadar souyacak ve daha souk su ile
beslenen radyatrlerin s gc decektir.
plak borularda metre bana, scaklk farkna bal
olarak s kayb deerleri ekil 7.20de ve Tablo
7.21de verilmitir.
Grld gibi ortama byk lde bir s kayb
vardr. Boru, bir s yaltm malzemesi ile izole
edildiinde, izolasyon kalnlna bal olarak
kaybedilen s deerleri ok azalmaktadr. ekil
7.22de camyn ile izole edildiklerinde borulardan
olan s kayplar verilmitir.
Tablo 7.23de ise izolasyon kalnlna bal olarak
izolasyon d yzey alanlar verilmitir. Bu tablo
izolasyon malzemesi ve galvanizli sac metraj iin
yararldr.
Artan izolasyon kalnl ile borudan olan s
kaybnn nlenmesi deerleri dorusal deimez,
giderek azalr. Dolays ile izolasyonu fazla
artrmann yarar yoktur. Bu kavram ekonomik
izolasyon kalnl ile belirlenir. Ekonomik adan
bu deer yatrm maliyeti ile yakt tasarrufu karll
kalnlna kar gelmektedir.
Optimum izolasyon kalnl deerleri ekil 7.24de
verilmitir.
Bu ekilde x ekseninde F faktr grlmektedir.
F= P.(Ti Td ) Z..10-5
fadesinden hesaplanr. Burada,
P= Is enerjisi maliyeti (Alman mark cinsinden)
(DM/MWh)
Z= Yllk alma saati (Saat/yl)
= zolasyonun s iletim katsays [W/mK]
rnein; NW 250 apl boruda 120Cde buhar
varsa ve ortam scakl 20C, s enerjisi maliyeti
50 DM/kWh, yllk alma sresi 8000 saat ve s
iletim katsays = 0,05 W/mK deerinde ise,
F = 50. (120-20) . 8000 .0,05.10-5 = 20 bulunur.
Bu faktr ile ekilden 250 mm apl boru iin
ekonomik izolasyon kalnl deeri 130 mm
okunur.
Tablo 7.25de detayl olarak akkan scaklna
bal optimum izolasyon kalnlklar grlmektedir.
Bayndrlk bakanl artnamesinde salk verilen
izolasyon kalnlklar (Tablo 7.28) ok azdr. Bu
artnameye gre 10 apn altndaki boru
izolasyonu prefabrik olacaktr.

377
 ekil 7.19 / AYVAZ - BORU KOMPANSATR

Alman 1994 ynetmeliine gre minimum boru
izolasyon kalnlklar cam yn iin ( = 0,035 W/m)
Tablo 7.26de verilmitir. Tesisatta bu deerlerin
kullanlmasn neririz. Tablo 7.27de ise farkl
izolasyon malzemeleri halindeki izolasyon
kalnlklar grlmektedir.
Yaygn boru izolasyon malzemesi olarak camyn,
kauuk kp, polietilen kpk, perlit ve flex tr
malzemeler kullanlmaktadr. Bu malzemeler
prefabrike olup eitli aplardaki borulara hemen
uygulanabilecek ekilde hazr olarak piyasada
bulunmaktadr.

378
 ekil 7.20 / IPLAK BORULARDA ISI KAYBI

Tablo 7.21 / IPLAK BORUDAN YAYILAN ISI MKTARI

Bu malzemelere ait deerler Tablo 7.29de
verilmitir. Bu tabloya dayanarak yaplacak bir
karlatrmada;
1. Kpk malzemeler yangna dayankszdr ve
yanma srasnda kardklar youn duman
nedeniyle tehlikelidirler.
2. Kpk malzemelerin kullanma scaklk aralklar
azdr.
3. Kpk malzemelerin kalnlklar yetersizdir.
Dolays ile enerji tasarrufu asndan tek katl
kullanlmalar fazla kayp enerjiye neden olur.
4. Kpk malzemenin iilii daha pahal ve
zaman alcdr.
Is yaltm malzemelerinin etkinlii ierdii
gzeneklere bal olduundan, izolasyonun ezilip
krlmamasna ve slanmamasna ok dikkat
edilmelidir. Bu nedenle, zellikle d artlara ak
borulardaki izolasyon tabakas rutubete ve d
etkilere kar korunmaldr.

379
Camyn zerine parlak alminyum sa levhadan Piyasada bilinenin tersine, flex tr izolasyon
klf yaplr. Bu amala kullanlacak alminyum malzemeleri ile camyn, alternatif olarak
levha kalnl 0,5 mm olmaldr. Depo karlatrldnda, ayn kalnlkta seilmelidir. (Is
izolasyonlarnda ise kullanlan alminyum levha iletim katsaylar yaklak olarak ayn olduu iin)
kalnlnn 0,6 mm yaplmas nerilir. Buhar borularndaki dier nemli bir s kayb da

ekil 7.22 / CAM YN LE ZOLEL BORULARDAN ISI KAYBI

Tablo 7.23 / BORU ZOLASYONLARININ DI YZEY ALANI [m2/m]

380
izole edilmemi flan, vana ve fittingsten
kaynaklanr. Tablo 7.30de, durgun bir ortamdaki
borularda bulunan flan ve vanalardan olan s kayb,
edeer boru uzunluu olarak verilmitir. Bu
kayplarn nlenmesi iin prefabrike izolasyon
malzemesi retilmektedir. Veya zel olarak yaplm
kutular kullanlabilir. Ancak bu izolasyon, elemana
kolayca ulalabilecek biimde, sklebilir olmaldr.
ekil 7.24 / EKONOMK ZOLASYON KALINLII
Tablo 7.25 / OPTMUM BORU ZOLASYON KALINLIKLARI
Bu amala vana ceketleri kullanlmaktadr. Ceketler
katmandan olumaktadr. ve d katmanlar
250Cye dayankl silikon kapl cam kumandan
yaplm olup, bunlarn arasndaki orta tabaka
750Cye mukavim, 5 cm kalnlnda Rabitz teline
sarl ta yn bulunmaktadr. Vana ceketleri, dier
rnlere gre birok avantajnn bulunmas
sebebiyle taahht firmalarnca tercih edilmektedir.
Bu avantajlar aada ksaca aklanmtr:
Bnyesinde karbon ve hidrojen iermedii iin
yanc deildir.
Suya, yaa, zayf asitlere ve tm hava
koullarna kar dayankl olduu iin gerek
kapal mekanlarda, gerekse bina dnda
kullanlabilir.
Montaj ok kolay olduu iin kalifiye elemana
ihtiya yoktur. Vana ceketi vanann altna
yerletirilir, yapkan fermuarlar st ste
getirilerek yaptrlr, en utaki ipler skca
balandnda uygulama tamamlanm olur.
Vana ve armatrn bakm esnasnda veya
deitirilmesi gerektiinde, kolayca sklp,
ilemler tamamlandktan sonra tekrar monte
edilir, kullanlabilir.
381
 Nominal aplar
1 DN 20ye kadar2)
2 3-) Parantez iindeki deerler; duvar
DN 22den DN 35e kadar
3 DN 40tan DN 100e kadar
4 DN 100n zerinde
Maksimum s 1-) Yaltm kalnlklar = 0,035 W/mK
deerine gre hesaplanmtr.
yaltm kalnl1) 2-) Norm olmyan borular d aplarna
gre tanmlanr. (Baknz Bakr-elik
20 mm (10 mm)3)
boru)
30 mm (15 mm)
tavan geilerinde, kesiymelerde,
DNye eit (%50) balant yerlerinde, kollektrlerde,
radyatr balant hatlar > 8 m (toplam
100 mm (%50) gidi-dn) hallerinde geerlidir.

Istma 1den 4e kadar verilen yaltm deerleri uzun sreli olarak kullanlmayan ve sistemde
ayrlabilen hacimlerin balant borular iin art deildir.

Bakr Borular in Yaltm Kalnlklar

Bakr Boru D 28 mm (DN 25) Yaltm kalnl 30 mm D 42 Yaltm kalnl 40 mm

Bakr Boru D 26.9 mm (DN 20) Yaltm kalnl 20 mm D 42.4 Yaltm kalnl 30 mm

Tablo 7.26 / ALMAN YNETMELKLERNE GRE BORU VE ARMATRLERN ISI YALITIMI

DN DN DN DN DN DN Yukardaki tabloda verilen yaltm

kalnlklar farkl malzeme iin bu
W/(mK) 15 20 25 32 40 50 tablodan hesaplanabilir.
rnein; DN 25 boru iin = 0,03
0.25 11 12 18 18 21 30 malzeme kullanldnda yol kal. 30
mm yerine 23 mm olacaktr.
0.30 15 15 23 24 31 30 Karlatrmada yaltm direnci
R=d/ nemlidir. yazldka yaltm
0.35 20 20 30 30 40 50 kalnl d artmaldr.
Yaltm malzemesi d retici
0.40 25 25 38 38 50 63 tarafndan verilmelidir.
Ekonomik yaltm kalnl yatrm
0.50 41 39 59 56 76 95
maliyeti ile enerji maliyeti toplamn
minimize etmelidir.

Tablo 7.27 / FARKLI ISI YALITIM KATSAYISI OLAN YALITIM MALZEMELER N YALITIM KALINLIKLARI

382
Tablo 7.28 / BAYINDIRLIK VE SKAN BAKANLII GENEL TEKNK ARTANAMESNDE STENEN
BORU YALITIM KALINLIKLARI Scak akkanlar iin yaltm kalnlklar [mm]

Tablo 7.29 / BORU - ZOCAM LE SENTETK KPK BORU YALITIM MALZEMELERNN TEKNK
ZELLKLER

Yksek enerji kazanm salad iin ksa srede

Tablo 7.30 / FLAN VE VANALARDAN ISI KAYBI
N EDEER BORU UZUNLUU [m]
Vana flanlar da ceketin iinde kald iin
buralarda s kprleri oluturmaz, soutma
sistemlerinde youma olmaz.
kendini amorti eder.
Estetik bir grnm arz eder.
Uzun mrldr.
zel sipari zerine imal edilen vana ceketleri Tip 0, Tip
1 ve Tip II olmak zere farkl biimde uygulanmaktadr.
Tip 0 Boru Yaltmsz
Bu uygulamada vana ceketi, vanay bir flantan
dierine- flanlarn her ikisi de iinde kalacak ekilde
sarmaktadr.
Tip I - Tek Tarafl Boru Yaltm
Bu uygulamada vana ceketi, bir taraftan flan dahil
olmak zere vanay, dier taraftan boruyu 10 cm.
sarmaktadr.
383
Tip II ift Tarafl Boru Yaltm
Bu uygulamada vana ceketi, vanann tamamn ve
her iki taraftan boruyu 10 cm sarmaktadr.
Vana ceketi siparii verilirken, uygulama yaplacak
vanann, ap, markas cinsi, uygulama tipi, basn
ve standart normlarnn belirtilmesi gerekmektedir.
Vana detaylarnn verilmesi durumunda her marka ve
eit iin vana ceketi imal edilebilmektedir.
7.1.6. Kollektrler
Kollektr ap, kendisine balanan en byk apl
borudan en az 2 ap daha byk alnr. rnein, DN
50 boru iin en az DN 80 kollektr alnmaldr.
Kollektr boyu ise kendisine balanacak boru says
ve byklne bal olarak seilir. ekil 7.31de 6- Borular kaynakla birletirilecekse, kesinlikle
kollektr konstrksiyon detay, ekil 7.32de doru
ve yanl boru balantlar gsterilmitir.
Kollektre byk apl bir giri ve kk apl ok
sayda k yaplacaksa, giri borusu kollektr
olarak kullanlabilir ve byk apl kollektr
maliyeti ortadan kalkar.
Kollektrlere boaltma vanas konulmas
unutulmamaldr.
zellikle gidi kollektrnde boaltma vanas
bulunmas, alttaki ekvalfler nedeniyle, sistemin
boaltlabilmesi iin iletme asndan gereklidir.
Kollektrlere monte edilen vanalarn volanlarnn
eksenleri ayn seviyede (ayn eksende) olmaldr.
Bunun salanmas iin byk vanann kollektrden
kan borusu ksa, kk vanann ise kollektr az 10- Galvanizleme elii atmosferik artlarda yani
boyu uzun olmaldr. Vana volanlar arasnda 10 cm
mesafe braklmaldr. Boyutlandrma rnei ekil
7.31 ve 7.32da verilmitir. Pompalar ksmnda
kollektrlerle ilgili ilave bilgiler verilmitir.
Flanlar le lgili Boyutlar Tablo 7.33de verilmitir.
7.1.7. Borularla ilgili Pratik Notlar
1- Kompansatr mrleri normalde 5-10 yl
mertebesindedir. Ancak iyi monte edilmi
kompansatrlerde bu mr 20-30 yla kadar
uzayabilmektedir.
2- Gml tesisatn, su ve hava ile temas
kesilmeli, bunun iin de borular bitm
kaplanmal veya bitm esasl boya ile (asi
boyas) tamamen boyanmaldr. Ayrca boyalar
yksek dozlu imento ile boluk kalmayacak
ekilde 2-3 cm kalnlnda bir tabaka ile
kaplanmaldr.
3- Borular kat, ziftli kat gibi su tutan
malzemeler ile sarlmal, antipas veya su geiren
384
herhangi bir boya ile boyanmamaldr.
4- Demeden giden borularn rmesini nlemek
iin nlem alnmaldr. Bu ekilde braklrsa
borular 4-5 ylda delinebilir. Bitml izolasyon
yaplabilir. Zorunlu oladka deme iine boru
gmlmemelidir.
5- Banyo mutfak gibi duvarlarndan elik boru
geirilen hacimlerin duvarlarn Ytong yapmak
sakncaldr. Ytong kire esasl bir malzeme
olduu iin elik borular daha ksa srede
delinmektedir. Ytong duvarlardan elik boru
geirmek zorunluluu varsa, borular izole edilip
zerleri naylon veya benzeri malzeme ile
dikkatlice sarlmaldr.
galvaniz boru kullanlmamaldr.
7- Borularn duvar geilerinde rozet kullanlabilir.
8- Beton iine kartrlan donmay hzlandrc
maddeler, su geiren ya da emen kt izolasyon
malzemeleri, al gibi dk asitli yap
malzemeleri kullanlmamal, hava boluklar
braklmamaldr.
9- Toprak iine denen borularda korozyon
direnci toprak cinsine gre deiir. Genellikle
alkali etkisi olan topraklarda korozyon hz
dktr. ndirgeyici tip topraklarda korozyon
fazladr. Bu nedenle, topran bilinmiyorsa veya
hat zerinde her yerde ayn deilse kesinlikle
bitm esasl bir madde ile izole edilmesi gerekir.
atmosfere ak halde korur. Gml elik
borular iin galvanizin koruyucu etkisi yoktur.
Deiik atmosferik artlarda inko mr 10-50
yl arasnda deiir.
11- Sva altndaki scak su ve souk su borular ve
kalorifer kolonlarnn zerine ok iyi s
izolasyonu yaplmaldr. zellikle sva alndaki
borular izole etme alkanl olmadndan, s
kayb olumakta ve korozyon nedeniyle boru
abuk delinmektedir. ner: Sva altndaki
galvaniz borularn doal gaz borularnda
kullanlan koruyucu band ile sarlp, zerine 6 mm
kalnlkta flex tr malzeme ile s yaltm
yaplmasdr.
12- Yksek blok kalorifer kolonlar kaynakla
birletirilmeli, fittings kullanlmamaldr.
13- Kalorifer tesisatnda 2440 normundaki siyah
borular yerine API normuna uygun doal gaz
borularnn kullanlmasn (sac ST-37, et kalnl
daha fazla, mr daha uzun olduu iin neririz.)
ekil 7.31 / PN 16 N KOLLEKTR BOYUTLARI VE FLANLI VANA BALANTI YKSEKLK VE
LLER [mm]

ekil 7.32 / KOLLEKTR BALANTISI VE KOLLEKTR AIZLARI

385
 Bu borular buhar ve kzgn su devrelerinde de 14- Plastik borularn i aplar kktr. zellikle
(10 bar basnca kadar) rahatlkla 1/2 ve 3/4 parmak karl plastik borularda 1
kullanabilirsiniz. mm dahi ok nemlidir.

Tablo 7.33 / FLAN LLER

386
15- PVC borularn kelepeleri iine kee kapama kolayldr. Basn ve apa bal olarak, bu
konulmaldr. adan farkl tip vanalar tercih edilir.
16- Plastik boru kullanlan kalorifer datm Valflerin borulara balants kk aplarda vida ile,
sistemlerinde, byk aplarda ise flan ile salanr. Flan lleri
a-slak hacimde olmas damlatma vs. Tablo 7.33de verilmitir. Valflerin baland
bakmndan daha iyi olduundan, kollektr borular uygun olarak desteklenmi olmaldr. Boru
mmknse banyolarda lavabo altna monte hareketlerinden dolay valfde bir gerilme meydana
etmek gerekir. gelmemelidir. Flanl balantlarda; flanlar
dzlemine getirmeli, flan yzeylerinin birbirine
b- Kollektr uzak yakn radyatr mesafelerinin
oturmas cvata ve somunlar skarak zorla
ortasnda olmaldr veya iki adet kolektr
salanmamaldr. Balama ilemi srasnda conta ile
kullanlmaldr.
flan yzeyleri arasnda yabanc bir madde
Datm mmknse geni kenardan olmaldr. kalmamasna dikkat edilmelidir.
Kolektr kndaki dnlerden kanlmaldr.
Srgl vana ve kazan flanlar montajnda
17- Plastik borulardan kopan paralar bir sre sonra kullanlan civatalar ve somunlar kadmiyum kapl
sistemdeki pislik tutucular tkamaktadr. Plastik elik olmaldr. Kullanlan demir civatalar bir sre
boru kullanm halinde pislik ayrclarn sonra skmek olanakszlamakta, ou kez kesilerek
temizlenmesine ve temizlenebilir bir biimde flanlar ayrlabilmektedir. Kadmiyum kapl elik
monte edilmesine dikkat edilmelidir. civatalar ve somunlar kullanlmadan nce mutlaka
18- Istma tesisatnda kullanlacak P.P plastik boru gresle yalanmaldr.
mutlaka oksijen bariyerli olmaldr. Bylece Valf seiminde boru ap ve akkan cins ve basnc
sisteme oksijen girmesi ve sistemdeki ana nemlidir. retici kataloglarnda valfin anma ap ve
elemanlarn korozyona uramas nlenir. anma basnc belirtilir. Genellikle valf apnn
19- Radyatrler iin klfl borular denirken, seiminde, valfin yerletirilecei boru ap gznne
uzama ve ksalmalara dikkat edilmelidir. Borular alnr. ekil 7.34 - 7.57 arasnda aada anlatlacak
yaz aylarnda dendiinde, kn borular ksalr eitli vanalarn ekilleri verilmitir.
ve yerinden kar. Bu nedenle yazn denen
borularda ksalma pay braklmaldr. S yaparak 7.2.1. Globe Vanalar(Spapl Vanalar)
veya baka nlemler alarak uzama ksalmalar Normal globe vanada bir vida ile aa yukar
karlanmaldr. hareket ettirilebilen spap, aa hareket
ettirildiinde akkan geit kesitinde ilenmi
7.2.VANALAR yuvasna oturarak ak tamamen kesmektedir.
Viday dndren silindirik mil ile valf kapa
Valfler stma sisteminde tesisatn bir blmn
arasnda salmastra bulunur ve szdrmazl salar.
sistemden ayrmak veya scak su akn dzenlemek
gibi iki ana amala kullanlr. Ayrc vanalar,
kazanlar, pompalar vs. gibi cihazlarn giri kna;
ana branmanlar, kolon balanglar gibi yerlere
konulur. Servis mrleri boyunca ksa sreler dnda
ya hep kapal, veya hep ak pozisyonda alrlar.
Dzenleme ve kontrol amal valfler ise akkan
debisinin, ynnn veya basncnn kontrolu gereken
yerlerde kullanlr ve bu valfler servis mrleri
boyunca byk lde ara konumda alrlar.
Dolays ile bir vana tipinin seiminde ana
fonksiyonun ne olduu nemli rol oynar. Srekli ak
alacak bir kapama vanas veya srekli kapal
alacak ve szdrmazlk zelliinin ne kt bir
kapama vanas farkl tiplerde seilir.
Yine kontrol vanalar ile kapama vanalar farkl
zelliklere sahiptir. Bir baka nemli konu ise ap
ekil 7.34 / BUHAR VANASI (GLOBE VANA)

387
 ekil 7.35 / KE RADYATR VANASI (K.R.M.)
ekil 7.36 / DZ RADYATR VANASI (D.R.M.)
ekil 7.37 / TERMOSTATK KE RADYATR VANASI
ekil 7.38 / KE RADYATR DN VANASI
388
ekil 7.39 / DZ RADYATR DN VANASI
ekil 7.40 / KE RADYATR RAKORU
ekil 7.41 / DZ RADYATR RAKORU
Bu valflerde ak yn bir okla iaret edilir. Akkan
alttan spapa doru gelmelidir. Spap kapal iken
gei kesitinin gerisinde kalan basnl akkan,
spap yuvasna szdrmaz bir ekilde iyice
oturmusa, valfin dier ksmna kesinlikle geemez.
Ama valf ters balanrsa, akkan basnc valf kapa
ve salmastraya uygulanr ve ou zaman kapakta
szma olur. Ayrca valfin ters balanmas ak
konumda yk kayplarn arttrr. Spap sonuna
kadar yukar ekildiinde ise gei kesiti tamamen
alr. Valfin almas normal olarak ya tam ak ya
da tam kapal konumdadr.
Spapl valfler ayrma valfleri olarak grev yaparlar.
Valf iinde akkann yn deitirmesi sonucu yk
kayb fazladr. Gerek bu yzden, gerekse ak
kesitinin almasnn lineer olmamas sebebi ile bu
valfler kontrol valfi olarak kullanlmazlar. Ayrca ara
konumda brakldklarnda spap oturma yzeyleri
akkan tarafndan nemli lde anmaya ve
tahribata uratlr.
Spapl valfler kapatlrken fazla zorlanmamaldr.
Ayrca sisteme valfleri ve dier elemanlar korumak
zere pislik tutucular konulmaldr. Boru iersindeki
svda eitli pislikler ve yabanc maddeler
bulunabilir. Bu maddeler spap oturma yzeylerinde
takl kalrsa spapn yerine oturmasn ve valfin
kapanmasn nlerler. Ayrca fazla zorlanrsa
yzeyleri bozarlar. Bu durumda valfi birka kez ap
kapayarak yabanc maddeleri uzaklatrmak gerekir.
Eer bu ilemlerden sonra da valf uygun
almyorsa akkan geii durdurularak valfin
kapa alr ve spap yuvalar temiz bir bezle silinir.
Globe valfler buhar ve kzgn su tesislerinde
kullanlr. Kalorifer tesisatnda ise szdrmazlk
vanas olarak az sayda kullanlabilir. Dezavantaj
srgl vanaya gre pahal olmas ve akkan iin
daha fazla diren yaratmasdr.
Gvde malzemesi, ND 16 ve 225Cye kadar bronz
veya prin, ND 25 ve ND 40 300Cye kadar dkme
demir ve daha yksek basn ve scaklklarda elik
olmaktadr.
7.2.2. Radyatr Vanalar
Istc elemanlarn giriinde hem kapama, hem de
ak dzenleme ilevini gerekletirecek valfler
bulunmaldr. Bu amala radyatr musluklar
kullanlr. Bu valfler de spapl valf tipleridir.
Spabn geri hareketi vana kovan ile snrldr.
Reglaj ayar ad verilen ilem ile, hemen valf kapa
altndaki anahtar az evrilerek, vana kovan
konumu deitirilir.
Vana kovan konumu sabitlendiinde, vana elle en
ak duruma bile getirilse, valfden geen su miktar
snrldr. Istma sisteminde boru ebekesi dizayn
edilirken, boyutlandrma, btn stclardan
istenilen debide akkan geecek ekilde yaplr.
Ancak sadece boru boyutlar ile istenilen yk
dalmn salamak mmkn deildir. Sistemin ince
ayar stc girilerindeki musluklarda yaplacak
reglaj ayar ile gerekletirilir.
Radyatr musluklar genel olarak radyatr ke
musluu ve radyatr dz musluk olarak ikiye ayrlr.
Malzeme genellikle bronz veya pirintir.
7.2.2.1. Termostatik Radyatr Vanalar
Radyatr giri hatt zerinde ve radyatr giriine
taklan termostatik duyar eleman yardm ile oda
scaklna bal olarak scak su debisini ayarlayan
bir valf grubudur. Konstrksiyona bal olmakla
birlikte 6Cden 40Cye kadar oda scakln
kontrol ederler.
Termostatik radyatr valfleri 2 ana paradan
oluurlar. Birincisi termostatik radyatr metal valf
grubu, ikincisi ise termostatik duyar eleman grubu
(dier bir ismi ile reglatr grubu) olarak adlandrlr.
Valfin Kullanmnda Dikkat Edilmesi Gereken
Hususlar
Termostatik radyatr valfleri prensip olarak debi
ayar esasna gre alt iin zaman zaman %60-
70lere varan ksma yapabilirler. Harici kazancn
yksek olduu saatlerde d ortam scaklnn ani
ykselmesi durumunda, ksma bu seviyelere kadar
ulaabilir. Bu da pompa devrelerinde arzu edilmeyen
zorlanmalara neden olabilir. Ancak pompalar
zerinden kendini soutacak kadar akkan gemese
bile problemsiz alacandan, bir risk yoktur. Yine
de bu tip problemleri engellemek iin banyo, antre
v.s... gibi s yk az olan devreler zerine
termostatik radyatr valfi takmayp, bu devreler
zerinden pompann rahatlamas salanabilir, ya da
by-pass kontroll devrelerle sirklasyona yardmc
olunabilir.
Bu tr valflerle donatlan sistemlerde debi
azalmasnn getirdii bir dier problem de kazanda
alt uzamasdr. alt sklnn uzamas veya
ksalmas genel olarak arzu edilmeyen bir olaydr.
Seilen kazan byklnn su hacmi ynyle
uygun byklkte olmasna dikkat etmek gerekir.
Bylelikle optimum verimle iletme artlar ve
emisyon salanm olur. alt uzamas ile kazan
verimi decek, alt ksalmasyla da emisyon artacak
ve verim decektir.
Projecilerin de bu konularda tasarm aamasnda
dikkatli olmas gerekmektedir.
Termostatik Radyatr Valflerinin Avantajlar
almas iin harici enerji kaynana ihtiya
duymamas, dolaysyla iletme giderinin
olmay,
Arzu edilen radyatr nitelerine taklarak her
birinin ayr kontrolne olanak salamas,
Radyatr valfinin yerine taklmas nedeniyle
klasik sistemle yksek olmayan bir farkla yatrm
gerektirmesi,
389
 ekil 7.42 / BER VANA

ekil 7.43 / KOSVA VANA

ekil 7.45 / SRGL VANA

Kullanmn kolay ve anlalabilir olmas,

Set edilen scaklkta kilitleme yaparak, daha
yksek scaklklara ayar imkannn istee bal
olarak engellenmesi. Bu zellik konstrksiyona
bal olmakla birlikte, genellikle birok
konstrksiyon buna olanak salamaktadr. zellikle
otel, motel, i merkezleri gibi yerlerde harici
mdahale ile set edilen scakln deitirilmemesi
arzu edilmektedir. Sistemin buna olanak
salayabilmesi bir avantajdr. Arzu edildiinde bir
scakla set edilip sabitlenebilir, arzu edildiinde
set edilen scaklk ile daha dk scaklklar aras
kullanlabilir. Yani set edilen scaklk maksimum
deer olarak sabitlenmi olur. 23C maksimuma
set edildiyse cihaz +6 ile 23C aras kullanlabilir.
Ya da opsiyonel olarak 23Cde sabitlenebilir.
Donma riskine kar sistemi tam ak konumda
tutmas,
Kazan sistemindeki mevcut otomatik kontrol
sistemlerine olumsuz etki etmemesi,
Periodik ve arzi bakm gerektirmeyen bir
konstrksiyona sahip olmalar,
Yatrmn geri kazanm sresinin ok ksa olmas,
ekil 7.44 / SRGL VANA balca avantajlar olarak saylabilir.

390
7.2.3. Srgl Valfler (iber Vanalar)
Piyasada bu tip vanalarn printen yaplanlarna iber
vana, pikten yaplanlarna ise srgl vana
denmektedir.
Srgl vanalarn alan paras, vana iindeki dnnde, tam ak pozisyondan tam kapal
yatay dairesel gei kesitine uyan bir disktir. Bu disk
gei kesitindeki ilenmi yuvasna yukardan aa
dik olarak gelip oturduunda kesiti kapatr. Disk bir
vida vastas ile aa yukar hareket ettirilebilir.
Srg ad verilen disk paras tam kapal konumda
yukar doru hareket ettike gei kesitini aar.
Srg olarak isimlendirilen disk dairesel formda
olduu gibi, oval veya uzun kama biiminde de
olabilir. Kapak, vidal mil ve salmastra dzeni
prensip olarak, yukarda anlatlan valflere benzer.
Ancak milin yukar hareketi ile gei kesitinin
almas lineere daha yakndr. Ap kapama
esnasnda akkan basncna kar almad iin bu
ilem srasnda fazla kuvvet gerekmez.
zellikle byk valfler bu sebeple srgl tipten
imal edilirler. Szdrmazlk zellii spapl vanalar
kadar iyi deildir. Bu yzden ayrma vanasndan ok
kontrol vanas olarak kullanlmaya uygundurlar.
iber vanalarn avantajlar:
a- Aka daha az diren gstermeleri . Hep ak,
kapama vanalar iin uygun bir zellik)
b- Montaj boyunun daha ksa olmas
iber vanalarn dezavantajlar:
a- Tam szdrmazlk zellikleri iyi deildir. Bu
nedenle yksek basnlarda kullanmda ancak zel
retilmi iberler kullanlabilir. Gvde malzemesi
olarak globe vanalarla benzer malzemeler kullanlr.
200 apn altndaki srgl vanalarn Max.
kullanm basnlar ekil 7.45ada verilmitir.
Not: Pirin malzemeden retilen vanalar (iber
vanalar, kresel vanalar, ekvalfler ve pislik
ayrclar) iin max. kullanma basnc 10 bar, max.
kullanma scakl 100C alnmaldr. (ECA,
Artema)
Standard no Kullanma Flan Normu
Basnc
- Bar - ekil 7.46 / KRESEL VANALAR
3204 4 PN 6
3216 4 PN 10
3225 10 PN 10
3226 16 PN 16
Tablo 7.45a / SRGL VANA
MAX.KULLANMA BASINLARI
7.2.4. Kresel Vanalar
Kolay ama, kapama ve szdrmazlk zellii
nedeniyle kullanlr . Kresel valflerde esas eleman,
ortasnda delik bulunan bir kredir. Bu krenin 90
pozisyona geilir. Kresel vanalar ok alp kapanan
veya abuk alp kapanmas istenen yerlerde,
ncelikle kullanlr. Gaz ve su vanas olarak kullanm
alan ok genitir.
Szdrmazlk krenin szdrmazl ve milin
szdrmazl olarak iki kademeden oluur. Vanann
kullanlaca yere gre uygun szdrmazlk elemanlar
ile donatlm olmas gereklidir.
Malzeme olarak, d gvdede, basnca ve kullanma
yerine gre dkmedemir, dkmeelik veya paslanmaz
elik kullanlrken; kre ve mil paslanmaz elikten
retilir.
Kresel vanalarn, vidal, soketli, flanl tipleri olduu
gibi tam geili tipleri de vardr. Redksiyon geili
tiplerde kre ap borudan bir boy kktr. (200/150
gibi) Bunlarda basn dm daha fazla olmakla
beraber, ucuz ve kk olmann avantajn tarlar.
Tipleri;
a) Kresel vana (su iin): letme basnc 10 At,
pirin (E.C.A, Artema)
b) Kresel vana (doal gaz iin): Doal gaz bina
ii tesisatnda kullanlr. (Klinger, E.C.A)
c) Pik kresel vana: Su tesisatlarnda kullanlr.
Kolay ama ve kapama zellii nedeniyle termal
oklara neden olabilir, borular zayf balant
yerlerinden kopabilir.
7.2.5. Kelebek Vanalar
Dnyada artk iber vanalarn yerine kelebek vanalar
kullanlmaktadr. Daha ok, byk apl su
borularnda kullanlr. Az yer kaplamas ve byk
aplarda (200den balayarak) kresel vanaya gre
ucuz olmas nemli avantajlardr.
391
7.2.6. ekvalf
ekvalfler, ilerinden geen sv, gaz, buhar gibi
akkanlarn geri dnlerine engel olmak iin kullanlr.
ekil 7.47 / KELEBEK VANA
ekil 7.48 / KELEBEK TP MOTORLU VANA
392
Yayl ve yaysz tipleri vardr. Yaysz ekvalfler
sadece yatay, yayl ekvalfler hem yatay, hem de
dikey olarak kullanlabilir. Yaysz ekvalflerin
alan paralar menteeli bir disk veya klapedir. Bu
klape tek ynde mentee pimi zerinde serbeste
hareket edebilir. Otomatik olarak akkan hareketi ile
alr. Akkan bir ynde akarken klape alarak
geie izin verir.
Ters ynde ak halinde ise klape kapanr. Bylece
ekvalfin takld hat zerinde ak tek ynl olur.
Bu valflerde mutlak szdrmazlk salanamaz.
Seimleri vana ile birlikte ve vana gibi yaplr.
Kalorifer ve kullanma suyu tesisatnda 1.1/4e kadar
prin ekvalf ucuz olduu iin tercih edilir.
40 ve daha byk aplarda disk tipi ekvalf
kullanlmaldr. Sipari verirken yatk tip veya dik tip
olarak belirtilmeli, dik tip ekvalflerin montajnda
ak ynnn yukar doru olmasna zen
gsterilmelidir.
Tipleri:
a) Pirin ekvalf: 1/2 3 arasnda retilir.
Kullanma suyu ve kalorifer tesisatnda kullanlr.
Max. kullanma basnc 10 At (E.C.A, Artema)
b) Dip klapesi: Kuyudan su emi borusunun alt
ucuna monte edilir. Pirin malzemeden imal
edilir. (E.C.A., Artema)
c) Pik ekvalf (su iin): Kalorifer tesisatnda
kullanlr. PN 10, PN 16 normunda imal edilir.
ekil 7.49 / PLAKA EKVALF (Disk Tipi)

ekil 7.50 / EKVALF (Geri tepme ventili)
ekil 7.51 / EKVALF
d) Pik ekvalf (buhar tipi): Buhar ve kzgn su
tesislerinde kullanlr. PN 16, PN 25-40 vb.
normunda retilir. (Klinger, Termo)
e) Plaka ekvalf (Disktipi): Kalorifer ve shhi
tesisatta kullanlr. Sessiz alr. Direnci enaz
olan ekvalf tipidir. (EBRO)
7.2.7. Pislik Tutucular
Boru tesisatnda dolaan akkan az veya ok pislik
ad verilen yabanc maddeleri de beraberinde
srkler. Bunlardan zellikle amur, kaynak
damlacklar, pas paralar, conta paralar gibi
maddeler; kontrol vanalar, pompalar, sayalar gibi
elemanlarn szdrmazln ve ayarn bozar ve bu
ekil 7.52 / DK EKVALF
ekil 7.53 / KLAPE (Kuyu ekvalf)
ekil 7.54 / PSLK AYIRICI
elemanlara zarar verir. Bu bozulmay nlemek iin
yukardaki gibi elemanlarn herbirinin nne bir
pislik tutucu yerletirilir. Ayrca temizlemek iin
sklmeleri pahal olan cihazlarn nne de pislik
tutucu konulmas faydaldr. Bu elemanlar iletme
gvenliini arttrr, iletme maliyetini drrler.
Kalorifer ve kullanma suyu tesisatlarnda pirin
pislik ayrc ucuz olduu iin tercih edilir. ekvalf
tipleri gibidir. Pislik tutucunun szgeleri yerinden
sklerek temizlenir.
393
7.2.8. Emniyet Ventilleri
Tesisatta basncn ayarlanan bir deerin zerine
kmamas ve tesisatn korunmas iin emniyet
ventilleri kullanlr.
Yayl emniyet ventilleri tam kalkl ve oransal
kalkl olarak iki tiptir. Buhar, gaz ve svlarda
kullanlabilir.
Kapal genleme depolar, boylerler, buhar kazanlar
vb. yerlerde mutlaka kullanlmaldr.
Montajda dikkat edilmesi gereken bilgiler:
- Szdrmazl salayan yzeyler iyi korunmal
ve montajdan nce temizlenmelidir.
- Emniyet ventilleri dey monte edilmelidir.
- Kazana ve kullanlaca yere direkt balanmal,
arada kesinlikle vana olmamaldr.
ekil 7.55 / EMNYET VENTL
- Monte edildikleri yere kolayca ulamak
mmkn olmaldr.
- k borusu en ksa yoldan dar verilmelidir.

7.2.9. Ayar Vanalar (dengeleme Vanalar)

(Balancing valf)
Sulu stma devrelerinde akn dengelenmesi iin
otomatik ve manuel olmak zere iki tip ayar vanas
vardr.
Elle ayarlanabilen ayar vanalar iki adet basn
lme az ve kalibre edilmi dndrme miline
sahiptir. Dndrme mili spabn ileri geri hareketini
salar. Elle ayarlanabilen reglaj vanalar aadaki
zelliklere sahiptir:
- Milin kalibre edilmi dnme miktar ile
vanadan geen su debisi belirlenmelidir
- Mildeki gsterge greceli olarak valf ekil 7.56 / EMNYET VENTL
aklnn deerini gsterir.
- Basn lme azlar, valf boazndan girile
k arasndaki basn farkn okumaya olanak
salar.
- Mil konumu ve okunan basn farkndan geen
su debisi veya s miktar, abaklardan okunabilir.
- Max. valf akl, kilitleme mekanizmas ile
snrlandrlabilir.
- Vana gvdesinden suyu boaltmak mmkndr.
Genellikle bu vanalar gerekli lme ve ayarn
yaplabilmesi iin, bir kit ile birlikte satn alnr.
Sistem devreye alnrken bu vanalar yardm ile
eitli devrelerden geecek su miktar sabit olarak
ayarlanr. Gerekli olmadka ayar bir daha
deitirilmez.
Bu ayar yetkili iletme personeli tarafndan yaplr.
ekil 7.57 / EMNYET VENTL
394
 ekil 7.58 / YANGIN IKAN MEKANDA SICAKLIK ARTII

Otomatik basn ayar vanalar daha ok scak su

tesisatnda ak snrlama amac ile kullanlr. Otomatik
olarak valf zerindeki basn dmn sabit tutar.

7.2.10. Yangn Emniyet Vanalar

ekil 7.58 her hangi bir yangn annda zamana bal
olarak yangn kan mekandaki scaklk artn
gstermektedir. ekilden de grld gibi yangn
baladktan yaklak 10 dakika gibi ksa bir sre
sonunda scaklk 650 C mertebelerine ulamaktadr.
Bu gibi durumlarda doal gaz veya LPG tesisatn
meydana getiren paralar, zellikle fittings boru
birleim yerleri, lehimli birleimler ve aluminyum
paralar, bu scaklk mertebelerinde szdrmazlk
salayamazlar ve kontrol edilemeyen gaz kaaklar
balar. Gaz kaa ile yangn byr, kontrol altna
alnmas zorlar ve patlamalar meydana gelebilir. Bu ekil 7.59
durumlarda gaz kaa tehlikesine kar emniyet tedbiri
olarak Yangn Emniyet Vanalar kullanlmaldr. Alman alma Prensibi:
Yangn Ynetmelii (FeuVo 02/95) ve DVGW- ekil 7.59da da grld gibi; emniyet vanas,
TRGI86 Gaz hatlar montaj kurallar, Almanyada tm iinde bir yay tarafndan sktrlan ve 92 C scaklk
gaz hatlarnda bu vanalarn kullanmn mecburi mertebelerinde eriyen bir malzeme ile tutulan
klmaktadr. paslanmaz elikten mamul kapatma kresi
Issan Maxitrol Yangn emniyet vanalar: bulunmaktadr. Scaklk sensr gibi alan eriyen
Issan Maxitrol Yangn emniyet vanalar doal gaz ve malzeme, ortam scakl 92 C mertebelerine
LPG tesisatlarnda kullanlr. Ortam scakl 92-100 C ulatnda eriyerek kapatma kresini serbest brakr.
arasna ulatnda kendiliinden gaz akn keserek Kapatma kresi yay basnc ile kapatr ve gaz akn
gaz kaan nler. Issan Maxitrol Yangn emniyet keser. Bu kapatma annda vanada krenin oluturduu
vanalar, yangn annda 900 C mertebelerinde basn ile, yay fonksiyonunu kaybetse bile, vana
scaklklarda dahi szdrmazlk salayarak gaz kaan szdrmazln korur. Bylece yangn annda gaz hatt
engeller. Bu vanalar tamamen mekanik tasarlanm zerinde szdrmazln bozulduu blgelere gaz
olduklarndan arza yapma ihtimalleri yok denecek gelmez ve yangn bytecek, patlamalara sebep
kadar azdr ve servis ihtiyac gstermezler. olabilecek gaz kaaklar engellenir.

395
Montaj: depremlerde devreye girerek %100 emniyetli olarak
Issan Maxitrol yangn emniyet vanalar, gaz ak gaz keser ve tam szdrmazlk salar. Ventil iinde
ynne doru, scakla kar dayankl olmayan bulunan elik kapatma kresi, iddeti 5,4 ve daha
ekipmanlardan nce monte edilirler. Montaj yeri zeri olan depremlerdeki sallantnn etkisiyle gaz
rtlmemeli ve montaj yerinin etrafnda kaynak hattn kapatmakta ve tam szdrmazlk salamakta
yaplrken emniyet vanasna s transferine engel ve ventil tekrar kurulmadan gaz akna izin
olunmaldr. Issan Maxitrol yangn emniyet vanalar vermemektedir. Dolaysyla ventil mekanik yaps
doal gaz veya LPG ile alan tm kazan, kombi, sayesinde sadece deprem annda devreye girer, servis
ofben, ocak vb . her trl cihazda kullanlabilir. ve bakm ihtiyac yoktur. Deprem srasnda gaz
kesen Issan Sempra Deprem emniyet ventilleri,
7.2.11. Deprem Emniyet Ventilleri deprem sonras boru hatlarnn szdrmazlk ve gaz
nemli blm 1.dereceden deprem kua olan kaa kontrolleri yapldktan sonra bir tornavida
Trkiyede tesisatlarn depreme kar dayankl yardm ile ok basit olarak tekrar kurulur. Ventil
olmas iin alnmas gereken nlemlerin anlam, 17 yatay monte edilmelidir, yatay montaj kontrol iin
Austos 1999 Marmara depreminden sonra daha iyi su terazisi ventilin zerindedir. Tekrar kurulan
anlalmtr. Yaplan mekanik tesisatlarda tasarm, ventilin uygun olarak kurulup kurulmad
proje ve uygulama esnasnda depreme dayanm zerindeki gzetleme camndan kontrol edilebilir.
kriterlerine dikkat edilmeli ve bu kaidelere ok salam ve dayankl yaps ile dardan
uyulmaldr. gelebilecek darbelere dayankldr.
Kullanm lkemizde her geen gn artan doal gaz, 7.2.12. lme Cihazlar
LPG ve propan hatlar da depreme kar deprem
Manometreler:
emniyet ventilleri ile korumaya alnmaldr. Doal
gaz, LPG ve propan hatlar deprem annda, bina Standart manometre kadran aplar mm olarak,
iinde binaya etkiyen deprem kuvvetleri neticesinde 40 50 63 100 160
krlabilir ve kontrolsz gaz kaaklar meydana deerlerindedir. Sistemde rahata okunabilecek
kabilir. Bu gaz kaaklar neticesinde kabilecek byklkte bir manometre seilmelidir.
yangnlar, depremin getirdii olumsuz artlar ile Manometrelerde basn aral ise,
birlikte deprem felaketinin etkisini arttrabilir.
0 1; 0-2,5; 0-4; 0-6; 0-10; 0-16; 0-25 [kg/cm2]
Deprem ventilleri doal gaz, LPG ve propan
hatlarna monte edilirler. Grevleri, belirli bir olarak deimektedir.
bykln zerindeki depremlerde binaya gaz Manometre zerinde, kullanma yerinde izin verilen
akn kesip, bina iindeki gaz hatlarnda olas bir en yksek basn krmz ile iaretlenmelidir. Basn
krlmada kontrolsz gaz kaaklarn engellemektir. aral seiminde ise, alma basncnn, araln en
Doal gaz, LPG ve propan hatlarnda kullanlabilecek az ortalarna gelecek biimde olmasna dikkat
deprem emniyet ventilleri alma prensibi olarak edilmelidir.
mekanik ve elektronik olarak ikiye ayrlabilir. Manometre Musluklar:
Elektronik deprem emniyet ventilleri, voltajdaki Manometre musluu, kazandan veya bal olduu
dalgalanmalardan ve elektrik kesilmelerinden kaptan rnek almak ve tesisata bal bulunan
etkilenir. Trkiyede voltajlarda srekli dalgalanma manometrelerin devre ile izolasyonunu salamak
ve sk sk elektrik kesilmesi olmaktadr. amac ile kullanlr. yollu ve iki yollu tipleri
Mekanik deprem emniyet ventilleri ise, elektrik vardr.
enerjisine bal olmadklarndan son derece gvenli yollu musluklarda manometreyi kazandan ayrp,
ve emniyetli olarak, sadece belirli bir bykln d atmosfere amak mmkndr. Bylece yerinden
zerindeki depremlerde aktive olup gaz akn skmeden manometrenin sfr ayarn yapmak ve
keserler. bilinen bir basn uygulayarak manometrenin doru
gsterip gstermediini kontrol etmek mmkndr.
Issan Sempra Deprem emniyet ventilleri:
l genellikle dililerde 1/2, flanllarda DN 20
Issan Sempra Deprem emniyet ventilleri, tamamen
olup, malzemesi dvme elik, paslanmaz elik veya
mekanik olarak alan, doal gaz, LPG ve propan
pirin olabilir.
hatlarnda kullanlan ventillerdir. Issan Sempra
Deprem emniyet ventilleri iddeti 5,4 ve zeri olan

396
Hidrometre:
Ak scak sulu stma sistemlerinde kazan
dairesinde su yksekliini okumak zere hidrometre
kullanlr.
Hidrometre kadran lleri mm olarak,
63 100- 160
deerindedir. Basn aralklar ise mSS olarak,
016; 0-25; 0-40; 0-60 mSS
deerlerindedir.
Termometre:
Termometreler ispirtolu, cival ve bi-metal olarak
e ayrlr. spirtolu termometreler 0-130C
gstergelidir. Balant ls byklerde 1/2,
kklerde 1/4 deerindedir.
Dz, ke, klfl ve klfsz tipleri vardr.
Cival termometrelerde lme aralklar,
0-100, 0-150, 0-250, 0-300, 0-400 C olabilir.
Balant ls 1/2 deerindedir.
Bi-metal termometrelerde kadran ap 63 ve 100 mm
olabilir. Balant ls 1/2 deerindedir. Scaklk
aralklar eitlidir.
7.2.13. Basn Drc Montaj
Aadaki Notlar Dikkatle Uygulaynz
a- Dengeleme kabn boru eksenine mutlaka
yatayda monte ediniz.
b- letmeye almadan nce diyaframn olduu
ksma su doldurunuz.
c- letmeye alrken dengeleme kabndan
mutlaka hava alnz.
7.2.14. Vanalarla lgili Pratik Notlar
1. Tesisatta kullanlan pislik ayrclar boru
apndan byk seilmeli ve en az 11/4 anma
apnda olmaldr.
2. Kzgn su tesisatnda bronz malzeme
kullanlmamaldr. nk pil oluumu ile
korozyon meydana getirmektedir. Bu durumda
en azndan PN16 malzeme kullanlmaldr.
3. Balans vanalar kullanldnda, vanann nnde
ve arkasnda en az 5 ap kadar bir dz boru
paras bulunmasna dikkat edilmelidir. Bu
mesafe emi tarafnda zorunlu hallerde 3 ap
deerine kadar indirilebilir.
4. Radyatr girilerine termostatik vana monte
edildiinde, oda i scakl ayarlanan scaklk
deerine knca termostatik vana ksmaya
balayacak ve su geiini snrlandracaktr.
Termostatik vanann duyar eleman kendi
zerindedir. Bu nedenle vanann yerleimine
dikkat edilmelidir. Uygun yerleim imkan
olmayan hallerde duyar eleman uzakta olan cins
vanalar da kullanlabilir. Termostatik vana
zerinde genellikle 1den 5e kadar numaralar ve
bu numaralar arasnda blme izgileri vardr.
Normal olarak her bir izgi 1C scaklk
deiimini ifade eder. Her bir rakam ise
aadaki scaklklara karlk gelir.
1- 12C
2- 16C
3- 20C
4- 24C
5- 28C
5. Genellikle vanalar 2-4 numara arasnda
ayarlanr. rnein 3 numaraya ayarlanm bir
vana oda scakln 20Cde sabit tutacaktr.
Termostatik vanalar iin yaplacak ilave yatrm
fazla deildir ve kendine yaplan hesaplara gre
yaklak iki ay iinde amorti etmektedir.
6. Termostatik radyatr vanalar d hava kontrol
paneli yoksa, kapanrken ses yapabilmektedir.
7. Termostatik radyatr vanalar kullanlan
sistemde btn vanalar kapand anda
sirklasyon duracaktr. Sirklasyonun devamn
salamak iin banyolara termostatik vana
konulmayabilir. Aksi halde deiken debili
sirklasyon pompas kullanlmaldr.
8. Termostatik vana kullanlan villalarda oda duyar
elemanlarnn olduu salona termostatik vana
konulmamaldr. Scaklk kontrolunu hissedici
yapmaldr. Eer buraya termostatik vana
konulmu ise vana yksel bir scakla
ayarlanarak devre d braklmaldr.
7.3. POMPALAR
Pompalarn kapasitesi sistemin toplam s yk
tarafndan belirlenir. Kapasitenin birimi [Litre/sn]
Olarak ele alnrsa,
Q .
V=
c.. t.3600
ifadesi ile bulunur. Burada:
Q = Sistemin toplam s yk [kcal/h]
c = Suyun zgl ss [kcal/kgC]
= Suyun younluu [kg/lt]
t = Istclara su giri ve k scaklklarnn
fark C
397

ekil 7.60 / POMPA BASMA YKSEKL (H), VERM
() VE G (P) DEERLERNN DEB LE DEM
ekil 7.61 / K ET POMPANIN PARALEL BALANMASI
ekil 7.62 / K ET POMPANIN SER BALANMASI
398
Bu ekilde hesaplanan pompa kapasitesi, devredeki
btn radyatrlerin ne eksik, ne fazla, tam olarak
gerekli miktarda su alabildikleri durum iindedir. Bu
durumu yaratmak pratik olarak olanaksz olduu iin,
eitli blgelerdeki ksa devreleri gznne almak
zere, tesisatn durumuna gre %20-30 mertebesinde
bir fazlalk emniyet pay konur. 90/70C kalorifer
tesisatnda tek devirli pompa seerken:
a) Pompa erisinin orta moktasn gemeyen,
b) Basn deeri %30-50 daha fazla olan pompa
seilmesini neririz.
c) ok devirli pompalarda ise orta devir tercih
edilmelidir. Pompann basma ykseklii,
(karlayaca toplam basn kayb) kritik boru
devresinde suyun dolam srasndaki zel ve
srtnme kayplar toplamdr. Bu kayp, boru ap
hesaplar srasnda belirlenir. Bylece saptanan
pompa kapasitesi ve basma ykseklii, pompa
seiminde gerekli iki ana byklktr. Pompa
tarafndan suya aktarlan g ise
N = . V .p [W]
olarak bulunur. Burada p yukarda sz edilen
toplam basn kaybdr. Pompa verimleri %50 ile
%75 arasnda deimektedir. Ayrca eitli hatalar
dikkate almak zere motor gc, hesaplanan
deerden byk seilir. rnein scaklk dm
20C ve toplam s yk 1152000 kcal/h olan bir
stma sisteminde kullanlacak ideal pompa debisi:
V= 1152000 / (1.1.20.3600) = 16 lt/sn
Bulunur. Gerek pompa debisi yaklak %20 orannda
artrlarak 20 lt/sn alnabilir. Toplam basn kayb 30
kPa olarak hesaplanm ise, %50 orannda bir pompa
verimi deeri ile pompa motorunun gc:
N = 1.20.30 = 1200 W = 1,2 kw
0,50
1,2 kw olarak hesaplanan bu gce emniyet pay da
eklenerek, motor gc 1,5 kw bulunur.
Sirklasyon pompas seerken pompa veriminin en
fazla olduu nokta civarnda kalmaya dikkat
edilmelidir. ok devirli pompa seerken de
karakteristii ara devirde salayan bir pompa
seilmelidir.
7.3.1. Pompa Karakteristik Erileri
Bir pompann sabit devir saysnda dolatrabildii su
miktar (debi) ile basma ykseklii arasndaki ilikiyi
gsteren eriye pompa karakteristii denir. Sistemin
dolaan su debisine karlk ortaya kan basn
dm erisine de sistem karakteristii denir. Bu iki
erinin kesim noktas alma noktasn verir. (ekil
7.60)
Pompa seerken bu karakteristik erilerden
yararlanlr. Baz durumlarda daha byk pompa
semek yerine iki kk pompay paralel veya seri
balayarak istenilen karakteristii elde etmek
mmkndr. ekil 7.61de dk basma yksekliinde
fazla debi elde etmek iin paralel balama; ekil
7.62de dk debide fazla basma ykseklii elde
etmek iin seri balama rnekleri grlmektedir.
Pompa karakteristikleri devir saysna baldr. Devir
saysn deitirerek farkl karakteritikler elde etmek
mmkndr. Buna gre;
Pompa debisi devir says ile orantal olarak artar.
Pompa basma ykseklii devir saysnn karesi ile
orantl olarak artar.
Pompa g ihtiyac devir saysnn kb ile orantl
olarak artar.
7.3.2. Hermetik Sirklasyon Pompalar
Bu pompalar bir tek nitede pompa, motor ve by-
pass ierirler. Baz durumlarda ayrma valfleri de
zerindedir. Pompa almasa bile tabii sirklasyonla
suyun dolamna engel olmaz. Bu zellikle kat yakt
sistemlerinde istenen bir zelliktir.
zellikle stma sistemleri iin gelitirilen hermetik bir
pompa tipi ise slak rotorlu sirklasyon pompalardr.
Bu pompalarda tahrik motorunun rotoru, sirkle
ettirilen su iindedir. ekil 7.63 de bu tip bir pompa
grlmektedir. Rotorun etraf manyetik olmayan bir su
bariyeri tarafndan evrilmitir ve elektrik sarmlar bu
bariyer dndadr. Dnen paralarn yalanmasna
gerek yoktur. Salmastraya ihtiya yoktur ve ok
sessiz alrlar. Dolays ile hemen hemen hibir
bakma gereksinmezler. Dorudan boruya
balanabilirler, dolays ile temel hazrlamaya ve
tespit ilemine gerek yoktur.

DEBSN TESSAT ARTLARINA GRE

OTOMATK OLARAK AYARLAYABLEN
ELEKTRONK KONTROLLU TEKL TP ELEKTRONK KONTROLLU KZ TP
ISLAK ROTORLU IN-LINE POMPA ISLAK ROTORLU IN-LINE POMPA

ekil 7.63 / ISLAK ROTORLU POMPA ekil 7.64 / ISLAK ROTORLU KZ POMPA

ekil 7.65 / KZ SRKLASYON POMPASI ALIMA PRENSB

399
Istma sistemlerinde pompalar genellikle ift olurlar.
Biri yedek bekler, dieri alr. Bylece sistemin
devamll salanr. Kalorifer tesisatlarnda slak
rotorlu pompa kullanlmasn neririz. Islak rotorlu
pompalarda ikiz tip kullanmak, vana ve ekvalflerin
kaplad yerden ekonomi salar. ekil 7.64de ikiz
pompa resmi grlmektedir. ekil 7.65te ise ikiz
pompa alma prensibi verilmitir.
7.3.3. Kollektr ve Sirklasyon Pompas
Balants
Scak sulu stma tesisatnda kazan dairesinin uygun
bir yerinde gidi ve dn kollektr dzenlenir.
Kollektrler projede verilen llere uygun,
kullanl, vana ve pompalarnn deiimi iin
sklebilir biimde yaplmaldr. Sirklasyon
pompalar gidi kollektr zerinde olmaldr.
Pompann arza yapabilecei dnlerek tesisata
biri yedek olmak zere toplam iki adet pompa
balanmasn neririz.
Her iki pompa iin ayr hat ve pompalarn devre d
kalabilmelerini salamak iin giri ve klarna
vana, her pompann kna ekvalf monte
edilmelidir.
Birden fazla sayda kazan kullanlan byk
sistemlerde biri yedek iki pompa kullanmak yerine
herbiri 2/3 kapasitede pompa kullanlmas daha
dorudur.
Byk kapasiteli stma santrallar iin dzenlenen
kollektrlerin zerine sortilerin gidi ve dnn
(nerelere gittiini) belirleyen etiketler konulmaldr.
Kollektr yapmnda su sirklasyonunu gletirici
iilik kusurlar yaplmamaldr. Kollektrler stma
santralnda aydnlk, kullanma uygun bir yere,
salam biimde monte edilmelidir. Kollektr
vanalar kolaylkla alabilir ykseklie
konulmaldr. Blm 7.1.5de kollektrlerle ilgili
bilgiler verilmiti. Santrifuj tip pompalarn
balannda boru titreimine kar nlem
alnmaldr.
Bunun iin gerekirse madensel krkler
kullanlmaldr. Pompalarn kaide zerine montaj
yaplacaksa titreimi giderici esnek altlklar
kullanlmaldr. Sirklasyon pompalarnn
montajnda milin yere paralel olmasna ve klemens
kutusunun alta gelmemesine dikkat edilmelidir.
(ekil 7.66)
ki adet pompa ve drt adet vana kullanmak yerine
ikiz pompa kullanlabilir. Bu durumda iki vana
yeterlidir. Seici ekvalf ikiz pompann iindedir.
Boyler veya birden fazla dolam hatt olan
sistemlerde dolam pompalarnn herbirinin kna
ekvalf monte edilmesi dolam bozukluklarn
nleyecektir. ekvalfin zerinde kalan suyun onarm
srasnda boaltlabilmesi iin stten 1/2 boaltma
vanas monte edilmelidir.
- Pompa yerine monte edildikten sonra tesisatn
suyu doldurulmadan nce elektrik balants
yaplmamaldr. Aksi halde bir hata nedeniyle
pompa susuz olarak altrlabilir. Bu nedenle
elektriki ile tesisatnn anlaarak pompay
ortaklaa altrmas uygun olur.
- Kalorifer pompalarnn tamir ve bakmnn
yaplabilmesi iin iki vana arasna monte
edilmesi gerekir.
- Flan aralarna konan szdrmaz contalarn
delik aplar tesisat boru delik apnda olmal
ve eksenlenmesine dikkat edilmelidir.
- Flanlarda kullanlan cvata ap ve boylar

ekil 7.66 / ISLAK ROTORLU POMPA MONTAJ EKL

400
 flan llerine uygun olmal, yani ne ok
dk ne de ok uzun olmamaldr.
- Kalorifer pompalar montajnda pompa
milinin su terazisinde olmasna nemle dikkat
edilmelidir. Aksi halde pompa arza bakm
periyotlar ksalr.
Yeni tesislerde tesisat devreye alnmadan nce
uzun sre bekleyen pompalarn salmastralar
kuruduu iin milleri skr. Bu pompalara
(veya tm tesisata) su doldurduktan sonra bir
gn bekleyin. Ertesi gn pompa milini elle veya
boru anahtar ile birka tur her iki yne doru
evirin. Skmasn aldktan sonra pompay
altrn.
Pompalarn beton kaideleri:
- Pompann asesinin 4 kenarndan 5er cm
taacak, motor gc 5 kWa kadar 20 cm, 10
kWa kadar 40 cm, 50 kWa kadar 50 cm
kalnlkta beton kaide yaplmaldr. 50 kWtan
yukar gler iin temel plan verilmelidir. Beton
kaidenin iinde kalacak, kelerinden geen 6
inaat demirinden kafes yaplmas yararldr.
7.3.4. nt Pompa Seimi Ve Montaj
D hava scaklna gre kazan su scakln Zon pompalar seiminde kazan devresindeki
otomatik olarak deitiren scak su sistemlerinde, d
scakln greceli olarak yksek olduu zamanlarda
kazana su dn scakl ok decektir. ok dk pompa kullanmna gerek yoktur. Su kazana dk
dn suyu scaklklarnda ise kazanda youma
oluur. Bu nedenle zel nlemi olmayan standart
kazanlarda su scaklnn belirli deerlerin altna
dmesine izin verilmez. Bu durum zellikle
flemeli brlrl doal gaz ve sv yakt kazanlar
iin geerlidir. Atmosferik brlrl doal gaz
kazanlarnda olay bir lde kompanze edilir.
Bu duruma kar etkin bir nlem olarak sistemde
nt pompa kullanm nerilebilir. nt pompa,
kazan k ve girii arasna monte edilerek, kazan
kndaki scak suyu, kazan giriine ksa devre
eder. Bylece scak kazan k suyu ile karan
souk dn suyu snr.
Pompa Tantm Deerleri
Vp=Q/( t.1000) forml ile hesaplanr.
Vp= nt pompa debisi (m3/h)
Q= Kazan s kapasitesi (kcal/h)
t= Scaklk fark (C)
Basma Ykseklii
Seilen pompa debisindeki kazan direnci, nt
pompa kazan arasndaki boru hattnn direnci ve
dier tekil direnler karlanacak ekilde
seilmelidir. nt pompa gerekli minimum debiyi
salamak zorundadr. Bunun salanmas iinse
kazan kapasitesine bal olarak tmax 30C seilir.
A. Tek Kazanl Sistem
By-Pass hattnn kazan dn hattna balant ekli
basn kayb asndan ok nemlidir. Bu nedenle
buradaki balant eimli yaplmaldr. Ayrca daha
emniyetli bir alma iin, ekvalf kullanlmas
tavsiye edilir. Tereddtl durumlarda min. 2mSSlik
bir basn kayb dnlmelidir.
B. ok Kazanl Sistem
Denge deposu kullanlan sistemlerde nt pompann
primer devrede kazan dnne balanmas tavsiye
edilir. Debi takriben max. zon debisinin 1,5 kat
olmaldr.
(t= 10-15 K)
Pompa debileri kazan kapasitelerine gre
datlmaldr. Pompa basma ykseklii, kazan, boru
tesisat, denge deposu ve armatrlerin direnlerini
karlamaldr.
kayplar dikkate alnmaz.
Modern Ecostream dk scaklk kazanlarnda nt
scaklkta dnebilir. Youmal kazanlarda suyun
mmkn olduu kadar dk scaklkta dnmesi
istendiinden, nt pompa tamamen yanl bir
uygulama olur.
7.3.5. Istma Tesisat Pompalar Pratik Notlar
1- Besleme suyunun iinde erimi halde hava
bulunmas scak su tesisatnda pompa verimini
nemli lde etkiler. te yandan scak sulu
stma tesisatlarnn verimli ve problemsiz
alabilmesinin n art sistemde hava
bulunmamasdr.
2- Don tehlikesine kar tesisattaki suya Glikol
kartrlabilir. Glikol oran %20 deerinden az
olmamaldr. %20den daha az konsantrasyonlarda
asit korozyonu oluumu tehlikesi vardr.
3- Pompalar kapal vanalara kar uzun zaman
altrlmamaldr. Aksi halde srtnmelerden
oluan s su ile tanamadndan pompa ar
snr ve yanabilir. Bu nedenle ok byk
pompalar iin gerekli minimum ak salayacak
bir by-pass devresi oluturulmas her zaman
faydaldr.
401
4- zellikle ok byk sistemlerdeki byk
kapasiteli dolam pompalarn altrrken,
pompa kndaki vanann kapal olmasna
dikkat edilmelidir. Pompa altktan sonra vana
yava yava almaldr. Ayn ilemin tersi
pompa durdurulurken yaplmal, pompa
durdurulduktan sonra k vanas
kapatlmaldr. Aksi halde dorudan sisteme
basan pompa bir ok dalgas yaratr ve bu dalga
sistemdeki pek ok eleman etkiler. Bu amala
pompa k vanalar elle kapanmal ve pompa
altrma dmesi de pompa yaknnda
olmaldr. Uzaktan bir merkezden altrma
yaplyorsa k vanalar da motorlu olmal ve
hatta pompa ile iten elektrik balantl olmal
ve birlikte altrlmaldr.
5- Sirklasyon devrelerinde kire ve amura kar
pislik tutucu kullanmnn faydas yoktur. Dn
hatt zerine yerletirilecek paslanmaz elik
kartulu 100 mikron szme hassasiyetli filtreler
kullanm daha gereki bir zmdr.
6- Tesisatn montaj almalar bittikten sonra,
sirklasyon pompalar, ok yollu vanalar, debi
ve basn kontrol armatrleri gibi hassas
ekipmanlar taklmadan nce tesisatn tamam
basnl su ile ykanmal ve iyice
temizlenmelidir. Sistemin ilk devreye alnmas
dneminde her pompa giriine geici olarak bir
kaba filtre (pislik tutucu yerletirilmesi faydal
bir uygulamadr. Birka aylk bir almadan
sonra kapal devrelerde szge kartlabilir.
Ancak szge ileride olabilecek tevsi
ilemlerinden sonra tekrar kullanlmak zere
muhafaza edilmelidir. almalar srasnda
szge sk sk temizlenmelidir. Srekli pislik
tutucu ancak soutma kulesi gibi ak sistem
pompalarndan nce kullanlr.
7- Kullanma suyu sirklasyon pompasnn alma
sresinde kaybedilen s maliyeti yksektir.
zm kullanma suyu sirklasyon pompasnn
ekomatik panelin zaman saatinden kumanda
almasdr. rnein konutlarda bu pompa gece
11 ile sabah 6 arasnda durmaldr. Mstakil
evlerde ve iyerlerinde, kullanlmayan gndz
saatlerinde bile, kullanma sirklasyon
pompalar altrlmamaldr.
8- Dolam pompalarnda mekanik veya fitil
salmastra tercihe baldr . Ancak mekanik
salmastralar uzun mrl ve bakm
gerektirmeyen elemanlardr. Pahal
olduklarndan profesyonel ve srekli bakm
402
eleman bulunmayan yerlerde kullanlmaldrlar.
u da unutulmamaldr ki mekanik salmastra
bozulduunda pompa servisini armak gerekir
ve servis ounlukla pompa sklerek fabrikada
yaplr. Bu ise pompann belirli bir sre
almamas anlamna gelir.
9- Santrifj pompalarn emiinde, dirsekten
sonraki dz mesafe, boru apnn en az 10 kat
kadar olmal veya zel balama eleman
kullanlmaldr. Aksi halde verim der.
10- Srekli alan 3 HPden byk gteki
pompalar mmkn olduunca 1450 d/d
seilmelidir. 2800 d/d pompalarn soutucu
fanlar ok grltldr.
11- Sirklasyon pompalarn eski
alkanlklarmzdan vazgeerek gidie
yerletirmek gerekir. Sistemin hava yapmadan
rahata alabilmesi iin bu arttr. Ayrca st
katlarn snmama probleminin nedenlerinden
biri ortadan kalkacaktr.
12- Kalorifer tesisatlarnda stma sirklasyon
pompalarnn kna ekvalf koyma alkanl
yoktur. ekvalf monte etmeyince;
a- Yedek pompann vanalar ksa devreyi
nlemek iin kapatlr. letmeci almayan
(vanalar kapal) yedek pompay yanllkla
altrldnda pompa salmastrasnda arza
olabilir veya motor yanabilir.
b- Ayn sisteme bal boyler varsa, bina stma
pompasnn almad dnemlerde (yaz
aylarnda) boyler stma pompas, yakndaki
kalorifer kolonlarndan ve radyatrlerinden
scak su dolamna (enerji kaybna) neden
olabilir. Kalorifer tesisatnda birden fazla
sirklasyon pompas varsa pompa kna
(radyatr stma, boyler stma, kullanma suyu
sirklasyon pompalar) mutlaka ek valf monte
edilmelidir. Kalorifer tesisatnda buhar tipi ek
valf kullanlmamaldr. En ideal ek valf disk
tipi ek vanadr. Ayrca yedekli kalorifer
pompalarnda da disk tipi ek valf kullanm
almayan pompann (yedek pompann)
vanasn kapatma zorunluluunu ortadan
kaldrr. Vanas kapal pompalarn yanllkla
altrlmas sonucu motorlarnn yand
bilinmektedir. Pompalarn kna disk tipi ek
valf monte edildiinde, yedek pompann
vanasn kapatmaya ihtiya olmayacaktr.
ekvalf, sistemin suyu boaltrken suyu aaya
geirmeyecei iin; ek valften sonra boaltma
vanas konmas unutulmamaldr.
13- Elektrik motorlar (pompa vb) iin termik
koruyucu seerken, termik orta noktas cihazn
ektii akm mertebesinde olmaldr. Termik
koruyucular orta noktada ideal alr. Balang iki yntem gelimitir.
ve son deerleri ok hassas olmayabilir. Benzer
not presostatlar (basn alterleri) iin de
geerlidir.
14- Kalorifer tesisatnda sirklasyon pompalar kat
kaloriferleri dnda genellikle yedekli seilir.
Ayrca pompalarn gidi dn kollektrleri
arasnda by-pass borusu ve vanas yaplr.
Kmrl kazanlarda elektrik kesildiinde
pompa duracak, kazandaki su snmaya devam
edecektir. Bu durumda by-pass vanas alarak
doal sirklasyon ile bina ksmen stlabilir.
Kazandaki scaklk ykselmesi nlenir. By-pass
vanas yalnz kmrl sistemlerde
kullanlmaldr. Sv ve gaz yaktl kazanlarda cihazlar arasndaki boru balantlar planlara
by-pass borusu ve vanas kullanmak gereksizdir.
15- Antifriz kullanlan tesislerde sirklasyon
pompas basnc daha yksek seilmelidir.
16- Sirklasyon pompalarnn montajnda, pompa
milinin terazide ve yere paralel (yatay) olmasna
dikkat edilmelidir. Ayrca klemens kutusu da
alta gelmemelidir, slanabilir.
17- Sirklasyon pompalarnn kollektrne bypass
vanas montaj sadece kmrl tesisler iin
gereklidir. Yeni binalarda fuel oil veya doal
gazla stlan tesisatlarda kullanlmamaldr.
18- Uzun sre almayan santrfj pompalarn
salmastralar kuruduu iin milleri skr ve
genellikle anahtarla dahi dnmez. Pompay su
ile doldurup, bir gn bekleyiniz. Pompa milini
elle veya anahtarla dndrp ilk hareketi
verdikten sonra altere basp, pompay
iletmeye alnz.
19- Borularda titreimi nlemek iin pompalar
tesisata esnek balant elemanlaryla
balanabilir.
20- Hidrofor depolarnda, pompa alt says Alman
Normlarna gre saatte 20 defa alnabilir.
Kontaktrler ok gelitii iin elektrik
tesisatnda sorun olumaz.
7.4. BORU API HESABI VE POMPA SEM
Pompal scak su devrelerinde pompa seimi ve
boru ap hesab birbiriyle ilikili ve birlikte ele
alnmas gereken konulardr. Sonuta sirklasyon
pompas gznne alnan devrede istenen miktarda
su debisini (veya sl debiyi) dolatrabilmelidir.
Bunun iin pompa devredeki basn dmlerini
karlayabilecek gte olmaldr. Buradan hareketle
1. Boru aplarn belirleyerek, buna uygun
pompa hesab yapmak,
2. Pompay belirleyerek, buna uygun boru
aplarn hesaplamak
Burada daha az tecrbe isteyen ikinci yntem
anlatlacaktr.
7.4.1. Kolon emas
Hesaba balayabilmek iin nce sistemin kolon
emas izilmelidir. Bu nedenle proje hesaplarnda
s kayplar, radyatr seimleri ve yerleimi, kazan
seimi ve yerleimi yaplm olmal ve sistemin
fonksiyon emasna gre elemanlar belirlenmi,
ilenmi olmaldr. Bu aamada kolon emas
izilebilir.
Tesisat oluturan kazan, kollektrler, borular,
vanalar, stclar, genleme deposu ile dier
donanm ve armatrlerin tmnn dey
grnn iki boyutlu olarak gsteren resime
kolon emas denir. Kolon emasnda dey ller
lekli, eimli olarak denen yatay borular
leksiz izilir. Ykseklikleri farkl olan radyatrler
deiik ykseklikte gsterilir. Bir kolona bal olan
radyatrler kolon emasnda bir arada grlrler.
Kolonlar ana datm borularndan ayrldklar
sraya gre kazan veya kollektrlere daha uzak,
daha yakn olarak gsterilir.
Kat planlarnda zerine dilim says ve cinsi yazlan
radyatrlerin, kolon emasnda gsterildikleri
dikdrtgenin iine oda no, oda scakl ve radyatr
kapasitesi yazlr. Dna ve st ksmna radyatrn
dilim says ve cinsi yazlr.
Kolon emas ve kat planlarnda gidi borular dz,
dn borular ise kesik izgiler ile gsterilirler.
Kolonlarda her bir boru parasnn s yk boru
uzunluu hesaplanr ve zerine yazlr.
Pompa ve boru ap hesabna kritik devreden
balanlr. Pompal stma sistemlerinde kritik devre
kazandan en uzak (ve en ykl) radyatrn hidrolik
devresidir. ekil 7.67de rnek bir kolon emas
verilmitir. Burada kritik radyatr V numaral kolon
sonundaki 3800 W gcndeki 18 numaral
radyatrdr.
Kazanla kritik radyatr balayan kritik devredeki
tesisat boru paralarna kazandan balayarak, tekrar
403
kazana kadar birer numara verilir. rnek ekilde
kritik devrede 14 tesisat blm vardr.
7.4.2. Borularda Basn Dm
Pompal scak su devrelerinde suyun dolam
srasnda meydana gelen basn dmleri a)
srtnme kayplar b) yerel kayplardan oluur. Bu
sistemlerde ykseklik ve scaklk farkndan
kaynaklanan sl gler dolama yardmc olduu
iin ihmal edilir. Buna gre devre ve devre paras
boyunca basn dm,
P = RL +Z
olarak ifade edilebilir. Burada birinci terim
srtnme kayplarn, ikinci terim yerel kayplar
ifade etmektedir. Bu ifadede,
R = zgl srtnme kayp katsays (Pa/m)
L = Boru boyu (m)
Z = Her bir elemandaki yerel kayptr. (Pa)
Srtnme Kayb
Tesisatta kullanlan siyah elik borular iin
hazrlanm ve ekil 7.68 de verilen diyagramdan
yararlanarak, eitli aptaki borularda hacimsel
debiye gre hzlar ve zgl srtnme kayp
katsaylar bulunabilir. Bu diyagramlar hacimsel
debi yerine sl debi (t = 20C) hali iin
hazrlanmtr. Farkl scaklk dmlerinde en iyisi Scak sulu stmada tavsiye edilen su hzlar ve
sl debiden suyun ktlesel debisine gemek ve
debiye gre, hazrlanm diyagramlardan
yararlanmaktadr. ekil 7.69da elik borular iin
ve ekil 7.70de bakr borular iin hazrlanm,
ktlesel debiye gre basn dm diyagramlar
grlmektedir. Her bir boru paras (tesisat
blm) iin R deeri belirlenerek boru boyu L ile
arplrsa, sz konusu borudaki srtnme kayb
bulunur.
Yerel kayp
Herbir elemanda (vana, dirsek, kazan, radyatr vs)
akta yaratlan rahatszlk nedeniyle zel bir basn
dm meydana gelir. Bu yerel kayp,
Z = v2/2
ifadesiyle bulunabilir. Burada
: Yerel kayp says
: Suyun younluu (kg/m3)
v : Suyun boru iindeki hzdr. (m/s)
Yerel kaybn bulunabilmesi iin nce tesisat
blm zerindeki her bir elemana ait yerel kayp
katsays belirlenmelidir. Bunun iin Tablo
7.71den yararlanlabilir. Kayp katsays belli ise,
yukardaki formlden veya ekil 7.72den
yararlanarak yerel kayp bulunabilir.
Tesisattaki elemanlarn yaratt basn dm
cihaz kataloglarnda verilmi ise bu deerler
dorudan yerel kayp olarak kullanlmaldr.
Genellikle kazanlar, radyatrler, kontrol vanalar,
hava ayrclar, eanjrler, santrallar gibi
elemanlarn basn dmleri firmalarnca
verilmektedir.
7.4.3. Istma Tesisatnda Tavsiye Edilen Basn
Dmleri:
zgl basn dmleri aadaki tabloda
verilmitir.
Sistemde meydana gelen toplam basn dm
iinde srtnme kaybnn, oran farkl
uygulamalarda aadaki mertebelerdedir:
Doal dolamda : %67
Pompal dolamda : %50
Blge Istmasnda : %80 90
Kazan dairesinde : %30 10

Tavsiye edilen hz ve kayplar

Ad V(m/s) R (Pa/m)
Konut branman, kolon, radyatrler 0,5 0,7 50 - 100
Konut ana datm 0,8 1,5 100 - 200
Blge Istmas datm hatt 2,0 3,0 200 - 400
Endstri bina ii 1,0 2,0 100 - 250
Endstri bina d 2,0 3,0 200 - 400

404
 Radyatr
Ortas

Kazan Ortas DA Kapal Genlema Kab

EE Boaltma
EL Prjr
H Statik Ykseklik
HK Radyatr
HR Dn Hatt
HV Datm Hatt
KE Kazan
SI Emniyet
UP Sirklasyon Pompas
V Geri Tama Vanas

ekil 7.67 / POMPALI SICAK SULU ISITMA RNEK KOLON EMASI

405
 ekil 7.68 / SU N BORU API SEM BAI

7.4.4. Boru ap Hesab sra ile hareket edilir.

Boru aplar bu amala hazrlanm olan cetveller
doldurularak hesaplanr. Tablo 7.73de boru hesab
cetveli rnei grlmektedir. Hesaplanacak devre
ad yazldktan sonra ilk drt stuna kolon
emasndaki bilgiler yazlr. Bundan sonra aadaki
1- Pompa kataloglarndan istenen debiyi en yksek
verimle temin edebilen bir dolam pompas
seilir.
2- Pompa karakteristik erisinden pompa basnc
belirlenir.

406
Istma Suyu Debisi mh [kg/h]

Scak Su Hacimsel Debisi vh m3/h

Balang Dm R [kPa/m]

ekil 7.69 / ELK BORU APLARI (80C GD SUYU SICAKLII N)

407
 Istma Suyu Debisi mh [kg/h]

Scak Su Hacimsel Debisi vh m3/h

Balang Dm R [kPa/m]

ekil 7.70 / BAKIR BORU APLARI (80C GD SUYU SICAKLII N)

408
3- Pompa basnc srtnme ve yerel kayplar
karlamak zere ikiye ayrlr. Srtnme devrelerden devam edilerek btn borular hesapla
kayplar bina stmasnda %50, blge stmas boyutlandrlmaldr. Bylece sistemin kendi iinde
primer devresinde %80 oranlarnda kabul
edilebilir.
4- rnein bina stmasnda srtnme kayb %50
kabul edilirse,
Rm.L = 0,50.H
Yazlabilir. Burada Rm ortalama ideal zgl basn
kayb (Pa/m), L: kritik devre toplam boru boyu
(m) ve H: pompa basncdr (Pa) . Buradan Rm
deeri belirlenir.
5- ekil 7.69daki grafie (veya ekil 7.68e)
gidilerek kritik devredeki btn borularda basn
gradyan Rm deerine eit veya daha kk
olacak ekilde boru aplar tahmin edilir.
6- Tahmin edilen bu boru aplar boru ap hesab
cetvelinin 5. Stununa ilenir.
7- Altnc ve yedinci (f ve g) stunlardaki boru
iindeki su hz ve zgl basn kayb deerleri 1- Sistemde kullanlacak pompann debisi 5417
her seilen boru ap iin ekil 7.69dan
okunarak yerine yazlr.
8- Drdnc (d) ve yedinci (g) stunlarndaki
deerler arplarak sekizinci (h) stuna ilenir.
9- Her tesisat blm iin yerel kayp katsaylar
tek tek belirlenir ve toplanr. Toplam deerler
dokuzuncu () stuna yazlr.
10- Toplam kayp katsays ile hzdan yararlanarak
hesapla veya ekil 7.72den yerel kayp bulunur
ve (k) stununa ilenir.
11- Sekizinci (h) stundaki ve onuncu (o) stundaki
deerler alt alta toplanarak bu stunlarn altna
yazlr.
12- Bu iki toplam deer toplanarak kritik devredeki
toplam basn kayb bulunur.
13- Kritik devredeki toplam basn kaybnn pompa
basncndan kk olduu kontrol edilir. Basn
dm pompa basncndan makul lde
kkse seilen boru aplar uygundur.
14- Aksi halde boru aplarndan biri veya birka
deitirilerek yeniden hesap yaplr ve
yukardaki durum gsterilir.
15- Boru aplar kazandan radyatre doru
azalmaldr. Kk aptan byk apa gei 8- d ve g stunlar arplarak h stununa ilenir. h
tesisatn hibir yerinde olmamaldr.
Boru hesaplar sadece kritik devrenin
boyutlandrlmasndan ibaret deildir. Kritik devre
boyutlandrldktan sonra, bu devre ile ilgili
en iyi dengelenmesi mmkn olur.
7.4.5. rnek Hesap
ekil 7.67de kolon emas grlen 70/60 scak sulu
sistem iin yaplan hesap sonular ekil 7.73deki
izelgeye ilenmitir. Kolon emas zerindeki
bilgiler ilk drt stuna ilenmitir. nc stundaki
hacimsel debi,
m= Q .
.c.(Tg-Td)
ifadesiyle bulunur. rnein 63.000 W sl gten,
hacimsel debi,
m = 63000 =5417 kg/h deerindedir.
1,16.(70-60)
Kritik devredeki boru ap hesabna aadaki
admlarla devam edilir.
kg/h olmaldr. Pompa kataloglarndan bu debide
maksimum verim deerine en yakn pompa
seilmitir.
2- Seilen pompann bu debideki basnc 8,3 kPa
deerindedir.
3- Srtnme kayb toplam basn dmnn
%50si kabul edilebilir.
4- Rm = 0,50 .H/L = 0,50 .8300 / 49,2 = 84,3 Pa/m
eklinde bu devre iin tavsiye edilen ideal zgl
basn dm deeri bulunur. Bu deer tavsiye
edilen snrlar iinde kalmal ok byk ve ok
kk olmamaldr. Bulunan deer uygundur.
5- ekil 7.69a gidilerek R=0,084 kPa/m
deerinden bir dey doru izilir.
6- Bu doru ile her tesisat parasndaki debi
deerinin kesim noktas bulunur. Bu kesim
noktasna en yakn ve bunun stndeki boru
aplar seilerek e stununa ilenir. Boru
aplarnn giderek dzgn ekilde azalmasna
dikkat edilir.
7- imdi her tesisat paras iin seilen boru ap ve
debi deeri yardm ile ekil 7.69dan su hz ve
zgl basn dm deerleri okunur ve ilgili f
ve g stunlarna yazlr. Hz deerleri tavsiye
edilen snrlar iinde kalmaldr.
stunu toplam olan 3061 Pa kritik devredeki
toplam srtnme kaybn verir.
9- Her bir devre parasndaki yerel kayp
409
 90 dirsekler
rd1

90 dirsek
ve
rd<0,5

ayrlma 45 Branman a Anahat d

90 ayrlma

45 birleme Branman a Anahat d

90 birleme Branman a Anahat d

90/90 ayrlma

90/90 birleme Anahat a

Boru ap DNe bal yerel kayp Yerel kayp

Vanalar, Dz geili Dz ke
Redksiyon geili Musluklar
Vanalar, Dz Gei paras
Eik Deve boynu
Ke radyatr vanas
Kazan
Radyatr vanas
Dz Radyatr
Keli
Kollektr k
ekvalf
Klape Kollektr girii
1)retici verilerine gre
ekil 7.71 / SU VE BUHAR TESSATLARI N YEREL KAYIP KATSAYISI

410
Basn dm Z [Pa]

Su hz v [m/s]
v= 0,5m/s, = 3,9 iin basn dm Z= 435 mbar

ekil 7.72 / YEREL KAYIP KATSAYILARINDAN YEREL BASIN DMNN BULUNMASI

411
 katsaylar toplam bir sonraki sutuna ilenmitir. 1. Bu devrede kullanlabilecek basn deeri
rnein 1 ve 14 numaral paralardaki yerel bulunur. Bunun iin kritik devre ile ortak
kayp katsaylar aadaki gibi Tablo 7.71den devredeki basn dm pompa basncndan
okunmutur. kartlr.
Kazan = 2.0 P = Pp - P1-14 = 8300 (2100 + 484) = 5716 Pa
Vana (2 adet) = 4.0 2- Srtnme kayb yine toplam kaybn %50si
T ayrlma = 1.8 alnarak, bu devre iin tavsiye edilen ideal zgl
basn dm,
Keskin Dirsek = 1,0
Rm = 0,50 x 5716 /L
Dirsek (2 adet) = 0,4
Burada L= 8,3+2,8+1,6+1,6+2,8+8,2= 25,3m
9,2
Rm = 113 Pa
10- Kayp katsaylar ve hz deerleri yardmyla
ekil 7.72den Z deerleri okunup k stununa 3- ekil 7.69a gidilerek R = 0,113 kPa ve 595 kg/h
yazlmtr. deerleri ile boru ap seilir. Seilen ap DN 25
olabilir.
11- Toplam yerel kayp deeri 3085 Padr.
4- Bu aptaki boru iin kayplar hesaplanr.
12- Srtnme ve yerel kayplarn toplam 6146 Pa
deerindedir. 5- Bu devredeki dier borularn aplar ve basn
kayplar belirlendiinde toplam yine pompa
13- Toplam kayp 6146 Pa pompann basnc 8300
basncndan kk olmaldr.
Pa deerinden kk olup, boru aplar
uygundur.
Hesaba dier boru devreleri ile devam edilir.
rnein 1 nolu kolon devresindeki 21 ve 22
numaral borularn ap hesab rnek etvelin
devamnda verilmitir.

Tablo 7.73 / BORU HESABI CETVEL

412
BLM 8 8- OTOMATK KONTROL
Bir stma tesisatnn boyutlandrlmasnda en kt
artlardaki stma ihtiyacnn karlanmas esas alnr.
Ancak sistem zamann byk bir ksmnda daha
dk seviyelerde almak durumundadr. Dk
seviyelerde stma sisteminin gcn de otomatik
olarak kendiliinden drmek ve sistemin kendi
kendine almasn salamak otomatik kontrol cihaz
ve sistemlerinin grevidir.
Bir stma sisteminin gerek verimini belirleyen , bu
kontrol sisteminin mkemmelliidir. Sistemin yllk
toplam verimi olarak tanmlanan bu kavram, stma
mevsimi boyunca sistemin gerek ihtiyac olan s
ile, kazana yaktla gnderilen s arasndaki orandr.
Otomatik kontrol sistemleri basitten karmaa
doru farkl gruplara ayrlabilir. Burada inceleme;
stc kontrolu, kazan kontrolu ve sistem kontrolu
olarak ana balk altnda yaplacaktr.
8.1. ISITICI VEYA TEKL ODA SICAKLII
KONTROL
Burada gznne alnan bir odann scakl,
stclarn yayd s kontrol edilerek, ayarlanan bir
deerde sabit tutulur.
1. Termostatik radyatr vanalar
Bu uygulamada radyatrden nce termostatik bir
musluk bulunur. Bu musluk, oda scaklndan
kumanda alan bir termostat tarafndan alp,
kapatlabilir. Termostat genellikle musluun
kafasndadr. Oda scaklndan alnan kumanda
ile radyatre giden su debisi ayarlanarak,
radyatr s gc deitirilir. Bylece oda
scakl sabit tutulur. Termostatik radyatr
musluklarnda dardan ayr bir gce ihtiya
yoktur. Montajda, musluk kafasnn
(termostatn), ni iinde kalmamasna dikkat
edilmelidir. Vana yere paralel monte edilmelidir.
Bu vanalarda kontrol duyarll olduka azdr.
Genellikle villa tipi tek aileli evlerde ve kk
apl stma uygulamalarnda kullanlrlar.
Termostatik vanalarn bir baka kullanm yeri
ise, byk boyutlu stma uygulamalarnda zon
kontrolu amac iledir.
Daha sonra anlatlacak sistem gidi suyu
scakl kontrol sistemleri tek zona kumanda
ederler. Halbuki yapda farkl amalarla
kullanlan ve farkl ynlere bakan hacimlerde,
farkl zonlar yaratlmas gereksinimi vardr. Bu
amala her farkl zon istenen odadaki stc
girilerine termostatik vanalar konularak
istenilen scaklk artlar yaratlabilir.
2. Yardmc g kullanan stc kapasite kontrol
elemanlar: Bu gruptaki kontrollerde dardan
ayr bir yardmc gce ihtiya vardr. Duyar
elemandan alnan uyar bir panelde
deerlendirilerek, bir motorlu vanaya kumada
edilir. Pnmatik veya elektrikli motorlu vana
belirlenen programa gre stc giriindeki
debiyi ayarlar. Santral, eanjr vs. gibi byk
gl cihazlarn kapasite kontrollerinde
kullanlr.
Bu tip kontrol vanalar ve kontrol uygulamalar
zerinde, ayar vanalar ve zon kontrolu
blmlerinde daha geni durulacaktr.
3. flemeli konvektrlerin kapasite ayar
flemeli konvektrlerde, (fan-coil tipi stclarda)
devri elle kademeli olarak deien fanlar kullanlr.
Byk scak hava apareylerinin ise su giriine
monte edilecek, iki veya yollu vana ile
kontrol edilmeleri ideal zmdr. Oda
termostat ile vantilatre kumanda etmek daha
ucuz olmakla birlikte, ortam scaklndaki
deiim fazla olduu iin iletmede daha pahal
ve az konforlu zmdr. Durup alan fan sesi
rahatsz edicidir. Oysa scak su tarafnn
kumanda edilmesi halinde srekli alan fan
sesi arka planda kalacak ve daha az rahatsz edici
olacaktr. Fan durduu anda da odaya kovektr
etkisi ile s kazanc olmas; ara mevsimde ar
snma sorunu yaratabilir.
8.2. KAZAN KONTROL
Scak sulu stma sistemlerinde, kazan su k
scakl kontrol edilmesi gerekli ana parametredir.
Kontrol sistemi,
a) Su scakln snr deerin zerine karmaz,
b) Deien stma ykne gre kazan su k
scakln dzenler.
Sv ve gaz yakt yakan kazanlarda, kazan su k
scakl kontrolu iki ekilde yaplabilir.
413
8.2.1. Kazan Termostat
Kazan termostat kazan su scakln ayarlanan
sabit bir deerde tutar.
En basit termostatlar iki kontakl olan tiplerdir.
Bunlar tek kademli brlrlerin ON-OFF
kontrolunda ana kontrol eleman olarak
kullanlabilirler. Genellikle ama kapama scaklk
diferans 6C mertebesindedir. Bu diferans baz
termostatlarda istenirse deitirilebilir.
Ayrca sistemde bir limit termostat kullanlmaldr.
Limit termostatlar, elle resetlenebilir tipte olmaldr.
kontakl termostatlar genellikle iki kademeli
brlrlerde kullanlr. Bu termostatlar yine ON-OFF
kontrolludur. Kontaktlara balanan 1. ve 2.
kademeyi sra ile devreye sokar ve karr. Byk
sistemlerde kullanlrlar.
Oransal termostatlarda ise srekli bir kontrol vardr.
Oransal termostat duyar ucundan alnan sinyalin
gc ile orantl olarak motorlu vanalar yardm ile
ocaa gnderilen yakt ve hava miktarn ayarlar.
Oransal termostat, su scakl belirlenen snr
deere yaklatka yakt ve havay ksar. Verilen
enerji azalr. yi bir oransal kontrol sisteminde
kapasite %30a kadar kslabilir.
Bu sistemde oransal termostatla birlikte, mutlaka bir
de limit termostat kullanlr.
Kazan suyu scaklnn oransal termostat ile
kontrol edildii sistemlerde genellikle ayrca bir
sistem kontrolu vardr.
Sadece kazan su scaklnn kontrol edilmesi
halinde stma kapasitesi kontrolu ancak elle
ayarlanan su scaklnn deitirilmesi ile, snrl
olarak yaplabilir.
8.2.2. Oda Termostat le Kazan Kontrol
Duyar ucun yerletirildii odada scaklk sabit
kalacak ekilde kazan almas ON-OFF olarak
kontrol edilir.
Bu tip kontrol artk ad olup, ataleti, ayar
olanandaki snrll, byk scaklk dalgalanmas
yaratmas, tek zonlu olmas, yakt tketiminin fazla
olmas ve yeterli konforu salayamamas gibi
dezavantajlar vardr. Ayrca su scakl yksek
olduundan sistemin yllk sl verimi dktr.
8.2.3. D Hava Scakl Kompanzasyonlu Kazan
Su Scakl Kontrol (Ecomatic 2000)
Bu sistemde, d hava scaklndan, kazan su k
scaklndan uyar alnr. Bu bilgiler merkezi bir
kontrol sisteminde daha nceden belirlenen bir
414
programla karlatrlr ve buna gre brlre
kumanda edilerek kazan su scakl ayarlanr. Bu
sistemde kazan stnde ayrca bir limit termostat
bulunur.
Buderus kazanlarnda bu amala gelitirilmi
Ecomatic Panel kullanlr. Ecomatic Panelin
fonksiyonlar aada sralanmtr.
1. D hava scaklna gre kazan su scakln
otomatik olarak ayarlar.
2. D hava scakl 17Cnin (veya kullancnn
seecei scakln) altna dnce sistem
kendiliinden almaya hazr konumuna geer.
(Otomatik Yaz / K ayar)
3. Oda scaklk duyar eleman oda scakln
ayrca kontrol eder. Ani yk deiimlerinde
sistemi harekete geirir. rnein kn
pencerelerin havalandrma amal olarak ksa
bir sre almas (pik s kayb) veya kalabalk
bir toplant olmas (pik s kazanc)
durumlarnda, ayar scaklndan %10dan
fazla sapma olmasna izin vermez.
4. Uzaktan kumanda cihaz ile kazan dairesine
inmeden zaman programlama ve gece gndz
scaklk ayar deiiklii yaplabilir.
5. Gece iletmesine, verilen programa gre geer
ve sistemi dk bir rejimde altrr.
6. Gnlk ve haftalk programlama olana vardr.
Verilen programa gre sistem kendiliinden
alr. Buna gre sistem, siz evde yokken
almaz, ancak siz gelmeden bir sre nce
almaya balar. Hafta sonu evlerinde sistem,
siz gelmeden nce evi starak hazr hale getirir.
7. Boyler suyu scakln otomatik olarak ayarlar.
8. lave modllerle, bir veya daha fazla sayda
yollu kartrma vanasna kontrol olana vardr.
Bylece farkl karakterlerdeki zonlar kontrol
etmek mmkn olabilir.
9. Tesisatn dona kar korunmas . Tesisattaki su
scakl +1Cye dt zaman dolam
pompas otomatik olarak alr.
10. Termik dezenfeksiyon. Haftada bir gece boyler
su scakln 1 saat sre ile 75Cye kartarak
bakteri remesini nler.
11. Kazan ayar termostat haricinde iki bamsz
lme ve emniyet termostatlar vardr.
12. 3 yollu veya 4 yollu vana kontrol. Boyler,
deme stmas ve radyatr sisteminin
tamamna ayn anda kumanda ve kontrol
olana vardr.
13. Kazan ve bacay korumak iin; girip kmas nlenir ve starttaki nlenemeyen
a- Kazan suyu scakl 32Cnin altnda ise yanma verimsizlikleri nedeni ile olan kayplar
stma pompasn devre d brakr. azalr. Ecomatic panel sayesinde yllk yakt
tasarrufu oran en az %20 mertebesindedir.
b- Kazan suyu scakl istee gre min.
Buderus kazan, brlr ve ecomatic panel
40Cde, deme stmasnda ise max. 55C ile
toplamnda ise yakttan ortalama %40 ekonomi
snrlandrlabilir.
salanr.
1- 3 yollu vana devresi kullanlmyorsa, bu
devre zerinden bahe lambalar, bahe
sulama tesisleri, hrszla kar gvenlik 8.3. ECOMATC PANEL 4000
aydnlatmas veya baka bir cihaz Ecomatic 4000 sistemi Buderusun gelitirdii en
programlanabilir. yeni, en ileri kazan kumanda sistemidir. Ecomatic
2- Brlrn devreye giri adedi %40 orannda 4000 sisteminin ilk rneinin ad HS 4201dir.
azaltlm olup, bu durum is oluumunu (sv GSO 5 Sistem Optimizasyonu
yakt halinde) minimize etmekte, kazan yanma Brlrlerin devreye girme, kma (start-stop)
verimi ykselmekte ve evre kirlenmesi zamanlarndaki zararl gaz emisyon deerleri normal
minimum olmaktadr. yanma rejimindeki zararl gaz emisyon deerlerine
3- Elektrik kesintisinde eski modeller 72 saat gre ok yksektir (ilk 30 sn). Brlrn alt saysn
rezervliydi. Yeni modeller ise elektrik azaltarak, evreye daha az zararl gaz atm
kesintilerinde 8 yl rezervlidir. salanabilir. Ecomatic 2000 ve 3000 sisteminde
4- Yakttan min. %20 ekonomi ve konfor: brlr alt saysn azaltmak iin elektronik olarak
Kalorifer kazan termostatn manuel olarak d deien termostat diferans zellii kullanlyordu.
hava scaklna uygun ayarlamak mmkn Ecomatic 4000 sisteminde ise, brlr alt saysn
olmad iin, genelde termostat gerekenden drmek iin, brlr devrede iken sirklasyon
daha yksek scakla ayarlanr. Ayrca stma pompas (u an iin sadece monofaze pompalar iin
sezonunda stanbulda d hava scaklnn geerli) %100 kapasite ile altrlr. Brlr
gnde ortalama 7C deitii kabul edilebilir. devreden kt zaman sirklasyon pompas %30
stanbulda d hava scakl stma kapasiteye der. Pompalarn %30 kapasite ile
mevsiminde (-3C) ile (+17C) deerleri almas yar iletken rle zerinden kumanda edilir.
arasnda deitiine gre gnlk hata pay Bu rlenin kumandas 0,2 snlik sabit peryotlarla
manuel iletmede 7/20 = %35 deerine gerekleir. Bu periyot ierisinde pompa 0,06 sn
ulamaktadr. Konutlarda manuel iletmede, alr ve 0,14 sn kapanr. Rle pompay ebeke
oda scaklnda gn ierisinde 6Cye varan geriliminin sfr olduu noktada kapatr. Bu ksa
deiimler olmaktadr. srede pompa zerinde gerilim kalmaz ve akm
Oda scakl ykseldiinde odadaki hava gemez. Bylece pik gerilim noktalar oluumu
kurumakta, grip ve solunum yolu engellenir. 0.14 snlik kapama zaman esnasnda
hastalklarna ortam hazrlamakta, yakt pompa akmsz olarak dner. Brlrn almad
sarfiyat artmaktadr. Oda scaklnn dmesi zamanlarda pompann %30 kapasite ile almas
halinde de konfordan uzaklalmaktadr. sonucunda tesisattaki su daha yava sirkle eder ayn
zamanda kazan ierisindeki su da yava sirkle eder
Ecomatic Panelin Ayar
ve kazan termostad hzl olarak soumaz ve stma
letme erisi d scakla gre, kazan su k erisine gre kazan devreye girme scaklna daha
scaklnn hangi deerde tutulacan uzun zamanda ulalr. Bylece brlrn alma
belirleyen program erisidir. Brlr, d sresi uzar. Bu da alt saysn azaltr.
scakla gre belirlenen su scakl etrafnda
belirli bir diferansla ON-OFF olarak alr.
Ecomatic panelde nemli bir zellik de bu GSO 5 Sisteminin Faydalar
diferans (scaklk aral) ile ilgilidir. Diferans - Klasik termostat sistemine gre %80 daha
eri boyunca deimektedir. Diferans, su dk brlr alt says
scakl 90Cde 4C iken, su scakl - Yksek verim, stma periyodu boyunca daha
minimum deere indiinde 10Cye kar. dk kurum oluumu
Bylece dk yklerde brlrn sk sk devreye - Pompalardan dolay enerji tasarrufu

415
 - Dk CO2 emisyonu
- Brlr ve sistemin dier elemanlarnn daha
uzun mrl olmas Ecomatic 4000 sistemde
termostad diferans
- 20C d hava scaklnda 4C,
+10C d hava scaklnda 20Cdir.
Istma Erileri
Ecomatic 4000 sisteminde 3000 sisteminde olduu
gibi stma erisi seimi yaplmamaktadr. Ecomatic
4000 stma erilerini kendi hesaplar. Bu
hesaplamann yaplabilmesi iin aadaki veriler ilk
devreye alnrken yklenilir.
Max. k suyu scakl (rn.90C)
En dk d hava scakl (rn.-3C)
Norm i scaklk (rn.20C)
stenilen oda scakl (MEC zerinden)
Istc tipi (rn. Radyatr veya konvektr gibi)
MEC (Mobil Ecomatic Controller)
Kazan devreye alnrken otomatik olarak hesaplanan
stma erisini grmek iin aada verilen d hava
scaklklar iin kazan suyu scaklklar MEC
zerinden servis iin ayrlan zel mende izlenebilir.
1. Deer 2.Deer 3.Deer
D Hava C 10 0 -10
Kazan suyu C 45 60
MEC zerinde oda scakl istenilen scakla
ayarlanabilir. Oda scakl hesaplanan stma
erisine gre ayarlanan deerin zerine karsa,
MEC kazan scakln 9C kadar drebilir. Oda
scakl hesaplanan eriye gre ayarlanan deerin
altnda kalyorsa MEC kazan scakln 27C kadar
arttrabilir. Bu hem bina konforu iin hem de souk
binann daha abuk rejime girmesi iin yaplr.
Fabrika ayarnda her 1C oda scakl iin kazan
suyu scaklndan 3C deiim salar.
Yaz / K Konumu Deiimi
Ecomatic 3000 sisteminde d hava scakl dt
anda yaz/k konum dmesinde seilen scakla
gre yaz konumundan k konumuna geilmekte idi.
Oysa iyi izolasyonlu bir binada d hava scakl
aniden dise bile, bina belli bir sy depo ettii iin,
bina ktlesi hemen soumaz. Ecomatic 4000
sisteminde kazan devreye alnrken binann
izolasyon durumu iyi orta kt seenekleriyle
MEC zerine girilir.
rnein iyi izolasyon iin: Ecomatic 4000 yazdan
416
ka geite veya ktan yaza geite hemen yaz/k
pozisyonunu deitirmez. yi izolasyonlu bir binada
dardaki scaklk deitiinde Ecomatic 4000 25
saat gemeden yaz/k pozisyonunu deitirmez.
Ancak eer bina iersindeki scaklk MEC zerinde
ayarlanan deerin 2C altna inerse 25 saat
beklemeden stmalar devreye girer. Dolaysyla
odadaki uzaktan kumanda nceliklidir. Orta
izolasyonlu binalarda bu sre 20 saat, kt
izolasyonlu binalarda bu sre 15 saattir.
Adaptasyon
Oda scakl 1 saat iersinde 0,7Cden fazla
deimezse MEC oda scakln, d hava
scakln ve eri deerini hafzaya alr (toplam 23
hafza) Gn boyunca bunu devaml olarak yapar ve
en az drt adet deeri hafzada tutar. Gece saat
24.00da bunlar hesaplayp ortalamasn alarak,
seilmi eri ile karlatrp yeni eri seimi yapar.
Yeni gnde artk semi olduu eri zerinden
almaya balar. Bu olay hergn tekrarlar ve en
doru eriyi bulmu olur. Balangta girdiimiz eri
hatal bile olsa MEC doru eriyi bulur.
Adaptasyonun bir dier faydas da binann dndaki
evre deiiklii veya bitki rts deiikliinden
etkilenmemesidir. Adaptasyon 6C d hava
scaklnn altnda aktiftir.
MECin doru alabilmesi iin MECin bulunduu
odadaki radyatr musluklarnn tam ak olmas
80 gerekmektedir.
Optimizasyon
Ecomatic 3000 sisteminde dijital saat zerinden
sabah kazann yanaca, akam kazann snecei
saatler programlanyordu.
Ecomatic 4000de optimizasyon zellii sayesinde
sabah u saatte ev snm olsun, u saatte scak su
hazr olsun denilebilmektedir. Ecomatic 4000 ilk gn
almaya balarken binann ve scak suyun hazr
olmas istenen saatten drt saat nce kazan altrp
stma ilemine balar. Isnma srelerini hafzada
tutarak bir sonraki gn iin daha doru bir
zamanlama seer. Bu arada d hava artlar deise
bile, bu deiiklii gz nne alr. Her sabah
stmalar balarken d hava scaklna ve bir nceki
gnk hesaplara bakarak yeni gnn alma saatini
belirler. Optimizasyon zellii istenirse devre d
braklabilir. O zaman kazan verilen saatte stma
yapmaya balar.
Yerden Istma Kurutmas
Yerden stmal binalarda sistem devreye alnrken, 8
gnlk kurutma program uygulanabilir. Ecomatic
4000 20C su scaklndan balayarak, hergn
kazan suyunu 5C arttrp, kazan 4 gnde 40C
stma suyu scaklna ulatrr. Daha sonra tekrar
hergn 5C drerek sekizinci gnde 20C kazan
suyu scaklna ulaarak deme kurutma
fonksiyonunu tamamlam olur.
8.3.1. Ecomatic 4201 Dier Fonksiyonlar
- Yaz aylarnda pompalar ve yollu vana
kapaldr. almayan bu cihazlarn zaman
iersinde skmasn nlemek amacyla, MEC
her aramba saat 12.00de pompalar
altrmaya balar, yollu vanay da srekli
olarak ap kapatr. Bu ilem 10 dakika srer. Bu
zellikten dolay aramba gnleri kazan
suyunun souk olmas iin sabahtan len saat
12.10a kadar kazan altrmamak gerekir.
Boylere scak su program yklenirken bu zellie
dikkat edilmelidir.
- Modlasyonlu brlr direkt olarak Ecomatic
4000e balanabilir.
- MEC ayn zamanda servis eleman cihaz olarak
da grev yapar. MEC en son meydana gelen 4 adet
arzann balang ve biti gnlerini, saatlerini,
dakikasn hafzada tutar.
Arza olduunda ekranda Arza var, kapa
anz yazar.
Kapa anca arzann ne olduu ekrandan
grlebilir (ksa devre, duyar eleman arzas vb
gibi) Eer sistemde baca gaz sensr varsa baca
gaz scakl srekli olarak llr ve llen en
yksek baca gaz scakl MEC zerine
kaybedilir. Servis eleman geldiinde MEC
zerinde kaydedilen en yksek baca gaz
scakln kontrol ederek kazanda bir problem
olup olmadn grebilir. Eer servis MEC
zerinde 400C baca gaz scaklnn kaydedilmi
olduunu grrse bu kazanda kirlenme olduunu
anlar.
- Kazan suyu scakl, kazan devreye girdikten
sonra 30 dakika ierisinde min. 5C artmaz ise
ekranda hata mesaj verir.
- Ecomatic 4000 sistem ierisinde 2089 yl sonuna
kadar takvim vardr. Takvimde seilen tarihin gn
otomatik olarak hemen verilir.
- Yaz/k saat ayarlamasn kendisi yapar (martn
son pazar /Ekimin son pazar) stenirse bu
fonksiyon devre d braklr.
- Ecomatic 4000 sistemine ayrca tatil program
yklenebilir. Bunun iin tatil balang tarihi, tatil
biti tarihi (2089 ylna kadar istenilen gn
seilebilir), tatil esnasnda istenilen oda scakl
MEC zerinden yklenir. Burada tatil erisi
istenilen oda scaklna gre MEC tarafndan
hesaplanr. u an iin tatil program tek zonu veya
tm zonlar tatil eder.
- MEC istendii taktirde yuvasndan kartlp elde
de programlanabilir. Daha sonra MEC yuvasna
takldnda ekranda yaplan deiiklikler
kaydedilsin mi? eklinde bir soru kar. Bu soruya
evet cevab verilerse yaplan deiiklikler MEC
zerinden kazan zerindeki Ecomatic panele
yollanr. Yani yeni yaplan program devreye girer.
Yaplan deiiklikler kaydedilmek istenmiyorsa
(Z) tuuna baslarak bu iptal edilir.
- MEC yerinden karlnca 2 dakika sonra ekran
kapanr. 30 dakika sonra da tarih, saat ve elde
girilen dier bilgileri unutur. MEC yerine taklnca
tm bilgiler otomatik olarak tekrar yklenir.
- MECte 64 K hafza vardr.
- MEC iersinde nikel cadmiyum pil kullanlmal ve
iki ylda bir deitirilmelidir. Pil azaldnda pil
bitiyor2 mesaj verir.
- Tm bilgiler MEC zerinden girilir. Fakat ana
mikro ilemci kazan zerinde HS 4201 Ecomatic
panel ierisinde bulunan EMC 2.0 kartdr. EMC
2.0 elektrik kesintisine kar zel bir pil ile
korunur. Bu pilin 10 yl rezervi vardr.
- MEC zerinden manuel iletme pozisyonu
seildiinde; Ecomatic 3000 sistemin
BFMsindeki gibi elektrik kesintisinden sonra
AUT konumuna gemez, eski pozisyonunu
muhafaza eder.
- Boyler termik dezenfeksiyonunu standart olarak
Pazartesi akamlar saat 01.00e ve boyler suyu
scakl 70Cye programldr. Bu tarih, saat ve
dezenfeksiyon scakl istee bal olarak
deitirilebilir.
- Saat ayar haftann her gnne, alt kanal iin,
birbirinden bamsz er program verilebilir.
- Program zamanlar min.10 dakika ara ile
verilebilir.
- Sistemde birden fazla zon varsa bu zonlardan
sadece birine MEC taklabilir. Dier zonlara
analog uzaktan kumanda (BFZ) cihazlar
taklabilir veya bu zonlara uzaktan kumanda
taklmaz. Sistemde iki ayr zon varsa, bu
zonlarn birinde uzaktan kumanda olarak MEC,
dierinde ise uzaktan kumanda kullanlmyorsa;
417
 Uzaktan kumanda olmayan zonun oda
scakln termometre ile lp scakl yeterli Kazan ve bacay korumak iin. 38/40 fonksiyonu ile
bulmuyorsak, bu scaklk MECte Hararetler
sayfa 2deki lm oda 2 mensne yazlr ve
MEC ikinci zon iin yeniden eri hesaplar ve
istenilen oda scakln salar.
- MEC ekrannda srekli olarak herhangi bir
scaklk grlebilir. (D hava scakl, oda
scakl, baca gaz scakl, kazan suyu
scakl, boyler scakl veya gn tarih gibi)
- Rle testi sayesinde MEC ile panel arasna ON
LINE kablosu ekilerek pompalar, yollu
vanalar ve brlr MEC zerinden manuel olarak
alp kapanabilir. Bu zellik sayesinde servi
eleman test etmek istedii elemann yanna
giderek almasnn doru olup olmadn
izleyebilir. Bu zellik ile ilgili men zel servis
blmndedir.
8.4. ECOMATC PANEL HS 2102
HS 2102 Ecomatic panel Buderus firmasnn villa
kalorifer ve boyler sistemleri iin gelitirdii yeni bir
kontrol sistemidir. HS 2102 panelin getirdii
avantajlardan en nemlisi ok kolay kullanm zelliine
sahip olmasdr. BASILI TUT ve EVR mant ile
ayar yaplmas tm fonksiyonlarn kolay anlalmasn
salamaktadr.
Oda scaklk duyar elemanl uzaktan kumanda cihaz,
kazan dairesine inmeden kumanda imkan salar. Kazan
d hava scaklna gre otomatik alrken, oda sahip olmalardr. Farkl tesisatlardaki farkl ihtiyalara
iersindeki pik s kayp ve kazanlarn karlamak
zere, oda scaklk duyar eleman yardm ile tesisatta
istenilen scaklk fark annda salanabilmektedir.
rnein; kn pencerenin havalandrma amal almas
(pik s kayb) veya kalabalk bir toplant yaplmas (pik
s kazanc) gibi durumlarda sistem uygun cevab
verebilmektedir.
Ecomatic panel d hava scaklna gre kazan suyu
scakln otomatik ayarlar. Bu sayede evin scakl
tm stma mevsimi boyunca sabit kalr.
Haftalk ve gnlk programlama zellii ile konfor
salanr. Ayrca daha nceden cihaza yklenmi olan 8
adet fabrika programndan uygun olan program da
seilebilir. Bu programlar farkl aile yaplar gz nne
alnarak zel olarak yklenmitir.
Tesisat donmaya kar koruma nlemi mevcuttur.
Servis fonksiyonlar yardmyla sistemin srekli
kontrol salanr. Sistemde oluan herhangi bir hata
annda ekranda gsterilir.
Otomatik yaz-k devre ayar yaplabilir. 4 eit dk
418
iletme ekli ile byk konfor salanr.
donatlmtr.
lk devreye girmede 40Cye scaklk ulancaya kadar
pompa almaz. 38Cde pompa devre d kalr ve
40Cde tekrar devreye girer. Bu sistemde POMPA
MANTIIdr ve sistemin korunmasnda nemli rol
oynar.
8.5. LOGAMATC 4311 ve 4312 KONTROL
PANELLER
Logamatic 4311 ve 4312 paneller orta ve byk
kapasiteli kazanlarda kullanlan panellerdir. Logamatic
4311 panel ile 4312 panel arasndaki tek fark, 4311deki
kontrol cihaz MEC 2 yerine, 4312de kazan suyu
scakln dijital olarak gsteren bir gstergenin
bulunmasdr. Her iki panel de ayn llere ve ayn
sayda modl yuvasna sahiptirler. MEC 2nin
Logamatic 4311 panel zerinde bulunmasndan dolay
bu panel ana panel olarak adlandrlr. nk MEC 2
tm sistem parametrelerinin tanmlanp, ayarlarnn
yapld, ayrca kazan ve sistemin kontroln salayan
kumanda sistemidir. Dolaysyla tek kazanl sistemlerde
veya ok kazanl sistemlerin 1. kazannda (nc kazan)
Logamatic 4311 panel kullanlmaldr. 4311in
zerindeki MEC 2 alnp bir 4312 panele takldnda bu
panel 4311 panele dntrlm olacaktr.
Logamatic 4311 ve 4312 Panellerin en byk
avantajlardan biri geniletilebilir, modler bir yapya
uygun modllerin panele taklmas ile o tesisata en
uygun kombinasyon salanr. Paneller temel olarak u
grevleri yapabilirler:
yollu vanal stma devreleri, boylerli veya
Akmlatr + Eanjrl scak su hazrlama
sistemleri kontrol ve EIB Bina otomasyonlarna
balant imkan(balant modlnn alt yaps
hazrdr)
Logamatic KW 4203 ECOKOM-C uzaktan
kontrol sistemi ile uzaktan kontrol(PC, telefon vb.
ile kontrol, arza bildirimi, haberleme)
Uzaktan kontrol sisteminin softwarei
Panelin iindeki balant fileri farkl renklendirilmi ve
kodlanmtr. Bu filer ayn renklerle modllerde ve
sensr kablolarnda da mevcuttur. Bylece devreye alma
srasnda herhangi bir hata oluumu engellenmitir.
Logamatic 4311 ve 4312nin temel talar CM 431 ve
ZM 432 modlleridir. Bu iki modl sistemin ayar,
kumanda ve kontrol grevlerini stlenmilerdir. Bu
modller d hava scaklna bal iletilen; tek veya ift
kademeli veya modlasyonlu (oransal kontroll)
brlrl; dk scaklk, youmal, veya Ecostream balant imkan, farkl renk ve kodlar ile hatasz balant
kazanlara kumanda edebilirler. Kazan ve yakt tipine
bal iletme artlarnn ayrca girilmesine gerek yoktur,
nk bu artlar Logamatic panellerde nceden
tanmlanmtr. Paneller ayrca bina ve sistem
zelliklerine bal otomatik eri ayar, otomatik
adaptasyon ve optimizasyon; zerine taklm olan
modlleri herhangi bir tanmlama gerektirmeden
otomatik olarak alglama, her stma devresi iin ayr
yaz/k gei scakl tanmlayabilme, 4 yl hafzasn yapamaz, ek modl kullanlmaldr. Istma devresi
unutmama gibi ileri teknoloji gstergesi olan birok
zellie sahiptir.
Istma devresi says fazla olan byk sistemlerin
otomasyonu da HS 4311 panel ile zlebilmektedir.
Sistemde kullanlacak kazan says veya kapasite
byklnden bamsz olarak en fazla 15 adet panel
birbirleriyle paralel balanarak (iletiim kablosu ile)
altrlabilir ve bylece 120 farkl stma devresi
bamsz olarak kontrol edilebilir.
Byk kazanlarda yksekliin artmas nedeniyle panele
ulamak ve kullanm gleebilir. Bu tip durumlarda
HW 4311/4312 panelleri opsiyonel montaj kiti
vastasyla kazan yan sac zerine monte etmek
mmkndr. Bu kit sayesinde panele ulam ve kullanm
kolaylamaktadr. Kit, kazann sana veya soluna
taklabilir. Yan sac zerine montaj kiti kullanldnda,
daha uzun bir brlr kablosu sipari edilmelidir.
LOGAMATC 4311
Tek kazanl sistemin otomatik kontroln yapan veya
ok kazanl sistemlerde (max 3 kazan) 1.kazanda (nc
kazan) kullanlarak ana kontrol paneli grevi yapan,
modler yapya sahip, orta ve byk kapasiteli
tesisatlara hitap eden dijital kontrol panelidir.
Ek Modller
Standart Donanm
Panel gvdesi geri dnml plastik malzemeden imal
edilmitir. Modllerin bulunduu n ksmn korunmas
effaf bir kapak ile salanr. zellikle yksek kazanlarda
opsiyonel aksesuar ile paneli kazan yan sana veya
duvara monte etmek mmkndr. Harici kumanda
salayan filer, Ama-Kapama alteri, Brlr manuel
kumanda alteri IP 40 snf korumal, Telefon-Telsiz-TV
dalgalarndan etkilenmeyen, tmyle kablolanm i
yap, 2 bamsz sigorta devresi, panelin dier
zelliklerindendir
Bir panelde 4 adet modl yuvas bulunur ve dolaysyla
ekteki modllerden en fazla 4 adet taklabilir. Panel
teslimattaki temel donanm ile stma devresi kontrol
kontrol harici panelle yaplacaksa ek modl kullanmak
gerekli deildir, ancak ek duyar eleman (FZ)
kullanlmaldr.
Temel donanm aadaki modl ve bileenlerden
olumaktadr:
1-) CM 431, ZM 432 Modlleri:
Tek veya ift kademeli veya modlasyonlu
(oransal kontroll) brlrleri kumanda edebilir.
Kazan yollu veya iki yollu vanas; ihtiyaca gre
kullanlan kazan pompas veya nt pompa kontrol
ile kazan devresini kumanda eder.
Tesisatta kullanlan kazan ve yakt tipine uygun
olan iletme artlarnn yerine getirilmesini salar.
(ECOSTREAM veya Dk Scaklk Kazan;
Motorin veya Doalgaz vb..)
Modl zerinde yer alan LEDler vastasyla yaz
iletmesi, brlr kademesi, modlasyon, kazan
pompas ve kazan yollu vanasnn iletme
durumlar ile brlr arzas, modl arzas gibi
ikazlar grlebilir.
ECOCAN BUS zerinden baka dijital paneller ve
sistemlerle haberleme imkan vardr.
Opsiyonel Logamatic KW 4203 ECOKOM-C
modem ile telefon, PC vb.. cihazlarla uzaktan
parametreleri deitirme, data transferi imkan
vardr.
Bacac tuu (baca gaz analizi iin), stma devresi
ve brlr manuel kumanda alterleri ve modlasyon
ykseltme/azaltma dmeleri modl zerinde yer
almaktadr.
2-) Ayarlanabilir Limit Termostat STB
(95/100/110/120 C)
3-) Ayarlanabilir Kazan Termostat
4-) D Hava Duyar Eleman
5-) Kazan Duyar Eleman
6-) Brlr 2. Kademe Kablosu
7-) MEC 2 Kumanda nitesi
419
LOGAMATC 4312:
ok kazanl sistemlerde 2. ve 3.kazanlarda
kullanlan, modler yapya sahip, orta ve byk
kapasiteli tesisatlara hitap eden paneldir. Logamatic
4311 ile ayn zellikleri sergilemektedir. Aradaki tek
fark Logamatic 4312de MEC 2 yerine kazan
gstergesinin bulunmasdr. Ayrca teslimat
kapsamnda 4311 den farkl olarak d hava sensr
verilmez.
KAZAN GSTERGES:
MEC 2 boluunda yer alan ve dijital olarak
kazan suyu scakln gsteren gstergedir.
Ek Modller
Standart Donanm
BFU UZAKTAN KUMANDA
Bal bulunduu stma devresinin odadan kumanda
edilebilmesini salar. BFU uzaktan kumanda ile
gerekletirilebilecek fonksiyonlar:
Oda scakl etkili stma kontrol: BFU ierisinde
yer alan scaklk duyar eleman, oda scaklnn
olmas gereken (istenen) deeri ile mevcut deeri
arasndaki farka bal olarak gidi suyu scaklnn,
yani stma erisinin otomatik olarak dzeltilmesini
salar.
DAHA SOUK/DAHA SICAK fonksiyonu: Eer
oda scakl etkili stma kontrol devrede deilse
BFU zerindeki scaklk ayar dmesi evrilerek
dorudan kazan gidi suyu scaklna mdahale
edilebilir. Her 1 C arttrma veya azaltma kazan gidi
suyu scaklnda 2,5-3 C arasnda artma veya
azalmaya sebep olacaktr.
BFU ierisinde yer alan scaklk duyar eleman
sayesinde, dk iletme yaplarak gece oda scakl
da kontrol altnda tutulabilir.
BFU zerinden iletme tr (otomatik/srekli gndz
420
LOGAMATC 4311 VE 4312 PANELLERN
AKSESUAR VE MODLLER:
MEC 2 KUMANDA NTES
Tm sistem parametrelerinin
tanmlanp, ayarlarnn yapld,
ayrca kazan ve sistemin
kontroln salayan,
Bas-evir mant ile kumanda
edildiinden kolay kullanm
salayan,
Trke yazl iletiim salayan
geni ekrannda sistemle ilgili
tm bilgi ve ayarlarn okunup
ayarlanabildii,
ster panel stnde, ister on-line
kablosu ile kazan d gvdesi
zerinde veya oda montaj seti ile
istenilen herhangi bir yere
(odaya) monte edilebilen,
Kalibre edilebilir oda scaklk duyar eleman ile
sistemdeki btn stma devrelerinde uzaktan
kumanda olarak kullanlabilen,
Hata mesaj, iletme durumu gstergeleri, Rle
testi gibi geni servis fonksiyonlarna sahip olan,
dijital kumanda cihazdr.
iletmesi/srekli dk iletme) seilebilir. Devrede
olan iletme trnn alteri zerindeki yeil LED
yanacaktr.
Harici oda duyar eleman balanabilir. Bylece
BFUnun referans odaya taklma zorunluluu kalmaz,
sadece duyar elemann odaya montaj yeterli olur.
BFU zerindeki LED ile stma devresinin yaz
iletmesine getii grlebilir.
FM 441 BOYLER VE YOLLU VANA
KONTROL MODL:
Bu modl ile 1 adet motorlu yollu vanal veya direkt
kontroll stma devresi ile 1 adet boyler devresi ve
scak su sirklasyon pompasna kumanda edilebilir.
Panel bana sadece bir adet kullanlabilir.
zerinde yer alan LEDler vastasyla,
Modl hatas
Istma devresinin yaz/k iletmesinde olduu
yollu vanann pozisyonu (ak/kapal)
Sirklasyon pompas iletme durumu
Boyler pompas (L-pompa) iletme durumu
Boyler temiz su sirklasyon pompas (Z-pompa)
iletme durumu
Scak su iletmesinin durumu (talep var/yok)
Termik dezenfeksiyon iletmesi grlebilir.
FM 441 Modl iki fonksiyonludur. Modln birinci
fonksiyonu ile yollu vanal veya vanasz bir stma
devresine kumanda edilebilir, bu stma devresine
uzaktan kumanda BFU balanabilir ve pompa arza
mesajnn panelden grlmesi iin harici balant
yaplabilir. Eer BFU kullanlmyorsa, harici bir
alterle "gece/gndz/otomatik iletme seimi"
yaplabilir veya bunun yerine "harici alterle sadece
gece/gndz iletmesi seimi ve ek olarak pompa arza
mesaj iin balant" yaplabilir. Pompalarn arza
FM 442 YOLLU VANA KONTROL
MODL:
ki adet bamsz yollu vanal veya direkt stma
devresi kontrol edilebilir. zerinde yer alan LEDler
vastasyla
Modl hatas
Istma devresinin yaz/k iletmesinde olduu
yollu vanann pozisyonu (ak/kapal)
Sirklasyon pompas iletme durumu
grlebilir.
Modln her iki fonksiyonu ile yollu vanal veya
vanasz bir stma devresine kumanda edilebilir.
Ayrca modle bal her bir stma devresine BFU
uzaktan kumanda balanabilir ve pompalarn arza
mesajnn panelden grlmesi iin harici balant
yaplabilir. Eer BFU kullanlmyorsa, harici bir
alterle "gece/gndz/otomatik iletme seimi"
yaplabilir veya bunun yerine "harici alterle sadece
gece/gndz iletmesi seimi ve ek olarak pompa
arza mesaj iin balant" yaplabilir. Pompalarn
sinyali gnderebilen bir
tipte olmas gerekir.
Modl zerinde ayrca
stma devresi iin
manuel/otomatik/kapal
iletme seim alteri
bulunur.
Modln ikinci
fonksiyonu ile ise
Z-Pompal bir boyler
devresine kumanda verilebilir. Bu fonksiyona ek
olarak, harici bir alter ile boyler stma program
bozulmakszn bir kerelik stma veya termik
dezenfeksiyon alternatiflerinden biri; ikinci bir harici
balant ile de inert anod veya pompa arza
mesajlarndan (arza sinyali gnderebilen bir pompa
kullanlyorsa) birinin panelde gsterilmesi seilebilir.
Modln boyler ksmnda da manuel/otomatik/kapal
iletme seim alteri bulunur
Bu modlden panel bana max. 1 adet kullanlabilir.
Modl teslimat kapsamna 1 adet boyler sensr
dahildir. 1 adet stma devresi kontrol de yaplacaksa
ek duyar eleman FZ sipari edilmelidir.
arza sinyali gnderebilen tipte olmas gerekir.
Modl zerinde ayrca stma devresi iin
manuel/otomatik/kapal iletme seim alteri
bulunur Eer panelde baka tip bir modl
kullanlmamsa, FM 442 modlnden panel bana
max. 4 adet kullanlabilir
421
 FM 447 STRATEJ MODL:
kazana kadar, kazanlarn brlr cinslerinden (ister
2 kademeli, ister modlasyonlu) bamsz, max. 6
kademe kontrol yaptrabilen modldr. nc kazan
zerinde yer alan Logamatic 4311 panele taklr.
Kapasite ayar (kademe kontrol) d hava scaklna
gre yaplmaktadr. Is sayac giriine imkan tanr.
FM 447 modlnn olduu panel her zaman ana
panel olmaldr. Modln zerinde kazanlarn 1. Ve
2. Kademelerinin devrede olduunu ya da devreden
ktn gsteren LEDler bulunmaktadr. Kademeli
brlr kullanlrsa max. 6 kademe kontrol
gerekletirilebilir. Yk dalmn istenilen kazan ve
kademe sralamasna gre d havaya bal olarak
gerekletirir. Sistem verimi gz nnde
bulundurularak istenilen kazan ve brlr kademesi
Deerlendirme
LOGAMATIC 4000 Kontrol Panelleri
Kriterleri
1- Dk Dk voltajda alma Trkiye artlar
Voltajda iin ok nemlidir. Buderus
alma LogamaticPaneller 170 Voltda dahi
sorunsuz alr. Buderus bunu garanti
eder.
Sistem 250 Voltda da alr.
2- Oda LOGAMATIC Panel oda scakln 0,1C
Scakl toleransla sabit tutar. Yani 22 C
Kontrolndeki isteniyorsa, odadaki scaklk 21,9 - 22,1C
Hassasiyet arasnda sabit tutulur.
3- Brlr - zel brlr kontrol mant sayesinde
alt Says brlr alt saylar ve baca gaz emisyon
deerleri der. Buderus kazanlarda
brlr ve kazan tipine bal olarak
Logamatic 4000 panelli kaskad sistemler
de alt says yaklak 500 adet/yl
mertebesine kadar azaltlabilir.
Tablo 8.1 / ISITMA SSTEMLER KONTROL PANELLERNN KARILATIRMASI
422
alma sras
girilebilir. Hata mesaj
k (kuru kontak)
mevcuttur. Harici bir
otomasyon sistemine
bal olduunda,
sistemden gelecek 0-
10 V sinyaller ile
sistemde s ihtiyac
olduunu alglayarak
kazan devreye sokar.
Her bir kademenin
devrede olup olmadn gsterebilir. Tesisatn
harcad s miktar tespit edilmek istendiinde
harici bir s sayac taklabilir. Panel 0-10 V
sinyaller gndererek s sayacn devreye sokar. Bu
modlden panel bana 1 adet kullanlabilir.
Klasik Otomatik Kontrol niteleri
a- Klasik tip kontrol panellerinde 200
Voltun altnda sorunlar yaanr.
b- 190 Voltun altnda ou kontrol
paneli hi almaz. Srekli arza
sinyali verir.
c- 230 Voltun zerinde panelin yanma
riski yksektir.
Oda scaklnda 2C salnmlar olur.
Yani oda scakl 20C - 24C
arasnda oynar. Bu konfor artlarn
bozar, yakt tketimini artrr.
(stanbulda 20C olmas gereken oda
scakl 1C artp 21C olursa yakt
tketimi %10 artar.)
Klasik tip kontrol panelleri ve brlr
sistemlerinde alt says 40.000 - 50.000
adet/yl civarndadr.
Brlr alt saysnn (devreye girip
kma adedi) fazla olmasnn sakncalar
a- Brlrlerin her alma ve durmas
srasnda kt yanma olur. Baca gaz
emisyon deerleri artar.
b- Kurum oluur.
c- Daha fazla sayda temizlik ilemi
gerekir. Servis skl ve says artar.
d- Brlr ve kazann mr ksalr.
e- Yakt sarfiyat daha fazla olur. (Frene
ok basp duran araba )
f- alt saysna bal ses problemi artar.
Deerlendirme
Kriterleri LOGAMATIC 4000 Kontrol Panelleri
4- renebilme Binalarn yaplar ve konumlar deiken
Yetenei olduundan; ayarlanan stma erisi
istenen deerleri salayamayabilir.
LOGAMATIC Panel referans alnan
odada saat 11:00 - 17:00 arasnda 4 defa
1er saat boyunca lm yapar ve 0,3C
sapma meydana geliyorsa, hesaplama
yaparak doru eriyi belirler.
LOGAMATIC Panel bina ve evre
zelliklerini kendi kendine renerek
hatalar da kendisi dzeltir.
5- Sistem a- Kullanc oda iersinde sadece hangi
Optimizasyonu saatte hangi scakla sahip olmak
istediini programlar. LOGAMATIC Panel
buna gre d ve i scaklklara bakarak,
istenenden ka dakika nce almaya
balamas gerektiini tespit eder. rnein
bahar aylarnda 20 dakika nce almaya
balar, kn en souk dneminde ise bu
sre 2 saat olabilir. Yani LOGAMATIC
Panel d hava scakl ile deien bina
snma ve souma srelerini hesaplayarak
kazan buna gre altrr.
Bylelikle kullanc uyandnda veya
broya geldiinde istedii scakl bulmu
olur. Bu tm yl boyunca LOGAMATIC
Panel tarafndan kontrol edilerek, zellikle
havann ok souk olmad aylarda
binalarn gereinden erken saatte
snmas engellenir ve nemli lde yakt
tasarrufu elde edilir.
b- Pazar gn almayan binalar,
Pazartesi sabah daha souk olur.
Logamatic 4000 panel bunu hissederek
Pazartesi sabah daha erken devreye
girerek, en iyi konforu salar.
6a- ap - Sva Farkl tesisat ihtiyalarna cevap verebilir.
Kurutma Binalarda ap - Sva Kurutma Program:
Program rnein stma yerden
yaplacaksa,deme apnn veya svann
kurumas iin uzun sre beklemeye gerek
kalmaz. LOGAMATIC Panelin ierisinde
yer alan sva kurutma program ile svann
daha homojen bir biimde kurumas
salanr ve i programna daha abuk
dnlebilir.
Klasik Otomatik Kontrol niteleri
Binalarn yaplar, konumlar
deiken olduundan ayarlanan
stma erisi istenen deerleri
salayamayabilir. Byle durumlarda
eriyi kazan dairesine inerek
dzeltmek gerekir. Bu ilem doru
eri bulunana kadar srer ve bu
srede hem konfor bozulur hem de
yakt sarfiyat artar.
Gnmzdeki kontrol panellerinin
ou kendi eri hesab yapar ve (oda
sensr yardm ile dzeltir.)
Istma kullancnn programlad
saatte balar. Pratik olarak yaam
hacminin snm olmas istenen
saatten 2 saat nce a komutu verilir.
Bu binann izolasyon durumuna,
konumuna vb. faktrlere yani binann
rejime girme sresine bal olarak
deneme yanlmayla bulunur. Ancak
bu ayar farkl d hava scaklklarnda
deitirilmez ve kn en souk
dnemi iin verilen program tm yl
boyunca ayn kalr. zellikle bahar
aylarnda bina gereksiz yere erken
stlr ve byk oranda yakt sarfiyat
olur.
ok az panelde bu imkanlar
mevcuttur. Arlkl olarak panel
iinde bulunan zellikler ile yetinmek
zorunda kalnr veya daha byk ve
maliyeti daha yksek bir panele
geilir.
423
 Deerlendirme
Kriterleri LOGAMATIC 4000 Kontrol Panelleri Klasik Otomatik Kontrol niteleri

Deme apnn tazeliine gre farkl

kurutma programlar seilebilir. rnein;
taze bir ap iin yerden stmaya giden
suyun scakln max. 40C ye karp,
daha sonra hergn 5C drerek 8
gnlk kurutma program uygulanabilir.
stee bal olarak bu scaklklar ve
kurutma sresi deitirilebilir.

6b- Termik Termik Dezenfeksiyon:

Dezenfeksiyon Tesisatta boyler var ise, haftann istenen gn
istenen saatte su scakln 75Cye
kartarak ve suyu sistemde dolatrarak,
borularda ve boylerde oluabilecek mikroplar
yok eder. (Lejyoner hastal)

7- Boyler Kullanc boylerde istedii su scakln girer. Kullanc istedii su scakln girer .
Optimizasyonu LOGAMATIC Panel boyler suyu istenen Kazan 90Ca kadar snr. Boyler su
scakla ulamadan brlr durdurur. Fakat scakl istenen deere ulatnda kazan
boyler stma pompas almaya devam eder. kapanr. Boyler stma pompas almaya
Bu esnada kazan yksek scaklktadr. Pompa devam ettiinden boyler su scakl
alt iin boylerdeki su stlmaya devam istenen deerin zerine kar ve yakt
eder ve istenen su scaklna ulanca da tketimi daha fazla olur.
pompa durdurulur. Bylece kazan ierisinde
kalan atk sdan (kazan ataleti) faydalanr ve
boyler su scaklnda sapmalar meydana
gelmez, yakt tasarrufu salanr. Kazan ataleti
kazann dkm veya elik olmasna ok bal
deildir. nk dkm kazanda kazan ardr
ancak su hacmi azdr, elik kazanda ise kazan
daha hafiftir ama su hacmi fazladr.

8- Veri Elektrik kesintilerine kar Lityum pil
Saklama kullanldndan, LOGAMATIC Panel
Kabiliyeti ierisinde kullancnn istei dorultusunda
girilen programlar (ve paket programlar)10 yl
saklanabilecek ekilde imal edilmitir.
Elektrik kesintilerinin belirli saatleri
gemesinden sonra programlar
silinebilmekte, saat unutulabilmektedir. Bu
kullancnn tekrar program yapmasn
veya servis arlmasn gerektirir. (Her
panelde deil)

9- Farkl Tip Kazan tipi girildikten sonra (Ecostream,
Brlrleri ve Dk scaklk kazan, Youmal vs.)
Kazanlar LOGAMATIC Panel kazan ile ilgili verileri
Kontrol otomatik olarak hafzasna arr. Ayr bilgi
Edebilme girmeye gerek yoktur. Binaya ek bina
Yetenei yapldnda tesisattaki eski tip bir kazandan
vazgeilmeden yeni bir kazan ilavesi
yaplacaksa, her iki kazana da kumanda
verip, uyum iersinde altrabilir. (Her
ikisinin de Buderus olmas kaydyla)
Panellere kazan tipi girilememektedir.
Farkl kazan veya brlr tipleri iin farkl
paneller veya farkl aksesuarlar kullanlr.
Bu ek maliyetler getirebilmekte; yanl
seimler imalat ve iletme srasnda sorun
yaatmaktadr.

424
Deerlendirme
Kriterleri LOGAMATIC 4000 Kontrol Panelleri Klasik Otomatik Kontrol niteleri

LOGAMATIC Panel ek modl gerekmeksizin

tek kademeli, ift kademeli veya
modlasyonlu brlr, dn suyu scakln
kontrol eden 3 yollu vana veya nt pompa,
denge kapl sistemler iin k pompalar,
Ecostream kazanlar iin 2 yollu vanaya
kontrol edebilmektedir.
Farkl tip kazanlara (Ecostream, Dk
Scaklk, Youmal) tek kontrol paneli ile
kumanda imkan BUDERUS patentindedir.

10- Kullanm a- LOGAMATIC Panelin zerinde yer a- Kullanc fonksiyonlar ve komplike

Kolayl alan MEC zerinden kumanda salanr. ayarlar renmek zorundadr. Soru
MEC yaplabilecek ilemler hakknda cevap yntemi ile ynlendirilmez.
sorular sorar ve altnda da b- Kazan ayarlar, alma saatleri,
seeneklerinizi verir. Kullancya sadece scaklklar vs. bilgilerini grmek veya
seenei belirleyip, onaylamak kalr. deitirmek iin kazan dairesine
LOGAMATIC Panelle iletiim dijital inmek gerekir.
ekranda TRKE veya dier birok
dilde yazl olarak saland iin
kullanm ok kolaydr.
b- Villa tiplerinde LOGAMATIC Panel
zerinde bulunan MEC 2 yaam
hacmine monte edilir, bylece
kullancnn kazan dairesine inmesine
gerek kalmaz. Kazan ve sistemle ilgili
tm detaylar (scaklk, alma saatleri
vb.)odadan deitirilebilir veya
izlenebilir.

11- Montaj a- Modler yapya sahiptir. Tesisatn
Esneklii gerektirdii modller eklenir. Ekonomik
anlamda paket tip kontrol panellerine
gre daha uygundur.
b- LOGAMATIC Panel, kazan zerine,
yanna veya duvara, ksacas istenen
herhangi bir yere monte edilebilir.
c- Villa tiplerinde LOGAMATIC Panel
Uzaktan Kumandas (MEC) yaam
mahaline konur, kullanc kazan
dairesine inmeden istedii tm
kontrolleri odadan yapar.
a- Genellikle paneller modler yapda
deil, paket halindedir. Arlkl olarak
Panel iinde bulunan kstl zellikler
ile yetinmek zorunda kalnr veya
daha byk ve maliyeti daha yksek
bir panele geilir.
b- Panel yaam mahaline tanamaz.
Uzaktan kumanda konabilir ama
odadan ayarlar deitirilemez.

12- Zon a- Strateji modl sayesinde 3 kazan, 6 a- Genellikle en ok 2 veya 4 zon

Kontrol brlr kademesine kumanda edilir. kontrol edilebilir.
b- 15 LOGAMATIC Panel birbirleriyle b- htiya artnca zel sipari zerine
iletiim halinde altrlabilir. retim yaplr ve bu da maliyetleri
nemli lde artrr.

425
 Deerlendirme
Kriterleri LOGAMATIC 4000 Kontrol Panelleri Klasik Otomatik Kontrol niteleri

c- 120 stma zonu bamsz olarak farkl c- Hamam zonu gibi yaz iletme
gidi suyu scaklklarna farkl zonlar yazn manuel altrlmak
programlara ve farkl yaz/k iletme zorundadr.
gei scaklklarna gre kumanda
edilebilir. (Tek LOGAMATIC Panel 8 ayr
zon kontrol edebilir.)
d- Yaz aylarnda da iletmede olan
zonlarda (Hamam zonu gibi) tam otomatik
alma srekli olarak salanr.

13- Hazr ve ersinde yer alan hazr 8 farkl
lave programdan birini seme veya yeni bir
Programlar program yaratma imkan vardr.
Programlama soru cevap ile
gerekletiinden daha kolaydr.
Programlama renilerek, kullanc
tarafndan yaplr. Hazr program
seenei yoktur.

14- Arza Kazanda meydana gelebilecek elektronik
Tespit, Servis arzalar LOGAMATIC Panel zerinde
Bakm yazl mesaj olarak grntleyebilir.
Kolayl Servis bylece dorudan nereye
mdahale etmesi gerektiini bilir.
Panel zerinde arza tipi yazl olarak
grnmez. Servis arzay tespit
etmek iin vakit kaybetmektedir. Baz
paneller arza sinyali verebilmektedir.

15- Telefon ile a- Telefon ile stma sistemine a - kapa Sadece kazan ap kapatmak
Programlama sinyalleri verilebilir. mmkndr.
b- LOGAMATIC panele balanm 5 ayr
sistem kontrol edilebilir (bahe sulama,
bina gvenlik sistemleri, aydnlatma vb.)
c- Logamatic panel ile kumanda edilen
ekipmanlardan 3 yollu vana duyar
eleman, brlr vb. hata mesajlarna
ulalabilir.

16- Modem ile a- Modem ve bilgisayar balantsyla a- Bu kadar geni imkanlar

Haberleme telefon hatt zerinden veya direkt salamamaktadr.
ve Uzaktan uzaktan program deitirilebilir, kazan b- Genelde harici, zel programlar
Kontrol verileri alnabilir, kazana bilgi zel olarak yazdrlr. Uyum sorunu
mkan gnderilebilir; kazan girilen fax olabilir.
numarasna otomatik arza fax ekebilir, c- Kazan ile servis arasnda
ayarlanan telefon numarasna sesli arza haberleme imkan genellikle yoktur.
mesaj brakabilir, cep telefonuna mesaj
brakabilir.
b- Sisteme haricen eklenen ekipmanlar
iin 14 farkl hata mesaj alnabilir. ( su
deposunda su bitti bina kaps ald
gibi sesli mesajlar.)
c- Buderus LOGAMATIC panellerini ve
haberleme programn kendisi
gelitirdii iin sistem tam uyumludur.

426
 Deerlendirme
Kriterleri LOGAMATIC 4000 Kontrol Panelleri Klasik Otomatik Kontrol niteleri

17- Merkezden Komnikasyon zellikleri sayesinde Bu imkanlar mevcut deildir.

Kontrol LOGAMATIC Paneller merkezdeki ana
mkan bilgisayarla balant kurarak,servis
arabilir; servis kazan uzaktan kontrol
edebilir. Kullanc isterse merkez servise
veya blge servisine balanabilir,
bylece en hzl servis ve haberleme
salanr. Kazan ve sistem srekli kontrol
altnda tutularak en iyi alma artlar
her an salanr.

18- Kazan Buderus kazan - kontrol paneli - brlr
Kontrol Paneli ve boyleri birlikte tasarlayp, gelitirmitir.
Uyumu Kazan ve kontrol paneli uyumu
mkemmeldir. Sonuta problemsiz,
konforlu ve ekonomik bir iletme salar.
Birok firma otomatik kontrol satn
almaktadr. Yani kazan ve kontrol
paneli iki ayr firmaca retilmekte,
niversal tip kontrol panelleri
kullanlmaktadr.

19- Modler Panel modler sistemdir. Ayrca bir
Sistem modlde birden fazla zellie kumanda
etme imkan da vardr. Modl elektronii
en son teknoloji kullanlarak yaplm
olup, arza yapmayan mkemmel bir
sistem oluturulmutur.
Genelde paket sistem kullanlr.
Modler sistem kullanlmaz. Bu
nedenle bir arza olduunda komple
panel sklr ve genelde tamiri ok
g veya mmkn deildir. Komple
deimesi gerekebilir.

20- Bina Bina otomasyonundan sinyaller alabilir, zel paneller haricinde bina
Otomasyonuna sinyaller gnderebilir. (Bina otomasyonuna sinyal gnderemez ve
Uyum otomasyonuna balanabilir.) alglayamaz..

8.6. MOTORLU VANALARLA SSTEM VEYA
ZON KONTROL
ki veya yollu kontrol vanalar yardm ile sisteme
veya belirli bir zona giden suyun scakl veya
debisi deitirilerek kapasite kontrol yaplabilir.
Ancak kalorifer tesisatnda sabit debi deiken
scaklk sistemi daha uygundur.
Zon kontrol belirli bir klima santral veya s
eanjrnn kontrol olabilecei gibi, stma
sisteminin belirli bir blmnn kontrol de olabilir.
nk kullanm amacna ve bulunduu konuma
bal olarak ayn sistemde farkl hacimlerde farkl
stma yk karakteristikleri sz konusu olabilir.
rnein byk bir i merkezinde toplant
salonundaki stma ihtiyac ile ofislerdeki stma
ihtiyac veya bina ekirdeindeki ofislerle, d
cephedeki ofislerin stma ihtiyac birbirinden
farkldr. yi bir kontrol sistemi hem btn sistemin
d scakla bal olarak kapasite kontroln
gerekletirirken, hem de farkl zonlardaki farkl
stma ihtiyalarna cevap verebilmelidir. Byle bir
kontrol ancak motorlu kontrol vanalar ile
gerekletirilebilir. Motorlu vana retici firma
kataloundan seilir. Motorlu vana ap pratik olarak
boru apndan bir veya iki ap daha kk seilir.
8.6.1. ki Yollu Vanalar
Avantajlar:
1. Merkezi sistemdeki farkl direnlerden
oluabilecek su sirklasyonu farkllklarn, fazla
su geen yerleri ksarak dengeleyecektir.
2. Dn suyu scakl dk olaca iin dn
borularndaki s kayb daha azdr.
3. Eanjr balantlarndaki vana, pislik ayrc
says daha az olaca iin servis malzemesi
maliyeti azalacak, daha az yer kaplayacaktr.
4. 2 yollu vana daha ucuzdur.
Dezavantajlar:
1. ki yollu vana kapatldnda borulardaki su

427
 souyacaktr. Vana amaya baladnda ise
stma sresinde gecikme sz konusudur.
2. Sistemde kapanan iki yollu vana says arttnda
basn da artacaktr.
a. zel durumlarda motorlu vanann kapatmasn
gletirecektir.
b. Genelde ak olan valflerden geecek suyun
hz artaca iin bir miktar ses oluacak, hassas
kontrol gleecektir.
8.6.2. Yollu Vanalar
Avantajlar:
1- Merkezi sistemde dolaan suyun debisi sabit
kalacaktr.
2- Istma ihtiyacnn az olduu srelerde dahi
borulardaki ar soumalar olmayaca iin
boru ebekeleri ani snmalardan ve
gerilmelerden etkilenmeyecektir.
3- yollu vana tam kapal durumdan itibaren
amaya baladnda, eanjre scak su girii en
ksa srede olaca iin otomatik kontrol sistemi
daha ksa srede etkin olacaktr. (Yani
kontroldeki gecikme sresi en az olacaktr.)
Dezavantajlar:
1- ki yollu vanalarn 1 ve 3 nolu avantajlar,
yollu vana sistemi iin dezavantajdr.
2- Daha pahaldr.
SONU:
yollu vana genelde tercih edilmelidir. Ancak
kullanma yeri, kontrol sistemi hassasiyetindeki
toleranslar ve ama gznne alnarak iki yollu vana
kullanm da gerekebilir.
8.6.3. Yollu Kartrma Vanas le Sistem
Kontrol
ekil 5.19da verilen sistem projelerinde gsterildii
gibi yollu motorlu kartrma vanas kullanlarak,
d hava scaklndaki deimeye bal olarak
sisteme giden su scakln ayarlamak mmkndr.
Bu kontrol sistemi daha nce anlatlan kazan suyu
scakl kontrol sistemine edeerdir. Ancak burada
ilave olarak kontrol vanalar geldiinden sistem daha
pahaldr ve mekanik paralar bulunduundan bakm
gerektirir. Bu sistemde kazan suyu scakl bir
termostat yardm ile kontrol edilir. Kazan suyu
scakl daima yksek olduundan, elik kazanlar
gibi korozyona duyarl kazanlarda bu kontrol sistemi
avantaj salar.
Bu emalarda Ecomatic panel yardm ile kontrol
428
edilen farkl scaklktaki birden ok stma zonu ve
bir boyler zonu kontrolu grlmektedir.
8.6.4. Is Deitirgelerinin, Istclarn veya
Farkl Zonlarn Balant eitleri
ki veya yollu motorlu vanalar kullanlarak farkl
zonlarn veya eitli s kullanclarn kapasite
kontrolunda deiik zmler mevcuttur. Aada bu
zmlerin belli bal olanlar zerinde tek tek
durulacaktr.
Istc kapasite kontrolunda, stc akkan giri
scakln deitirmek veya giri scakln sabit
tutup, stc akkan debisini deitirmek eklinde
iki temel olanak bulunmaktadr. Verilen rneklerde
bu prensiplerden biri veya dieri kullanlmtr.
Devre emalarnda grlen ayar vanalar (balansing
valf) zel ithal vanalardr. Bu vanalarda basn
dmn (ve zel abaklarndan yararlanarak
debiyi) istenen deere ayarlamak mmkndr.
Dolays ile normal kapama vanalar basn dm
ayar vanas deildir. ekiller prensip emas olup,
devredeki dier vana ve armatrler gsterilmemitir.
1. ki yollu motorlu vana ile kontrol (ekil 8.2):
Bu yntemde hem primer devrede, hem de
kullanc devresinde su debisi deimektedir.
Debi dalgalanmalarna bal olarak, basn
dm ve scaklk kontrolu olumsuz etkilenir.
Ayar vanas yardm ile balangta, motorlu
vana tam akken kapasite ayar yaplr. Daha
sonra, azalan yklerde motorlu vana gerekli debi
ayarn gerekletirir.
2. yollu motorlu vana ile kontrol (ekil 8.3):
Bu yntemde primer devrede debi sabit kalrken,
kullanc devresindeki debi deikendir. Primer
devrede deimeyen bir basn oran ve buna
bal olarak uygun bir scaklk kontrol davran
bulunmaktadr. Burada ayar vanasyla, bu
koldaki basn dm kullanc devresindeki
basn dmne eit olacak ekilde ayarlanr.
 ekil 8.2 / EANJR VEYA KLMA
SANTRALINA K YOLLU VANA LE BORU
BALANTISI

ekil 8.3 / EANJR VEYA KLMA SANTRALINA YOLLU VANA LE BORU BALANTISI

429
 9. KAZAN DARELER PLANLAMASI VE
BLM 9
HAVALANDIRMASI

Bir kazan dairesinde aadaki elemanlar iin yer
ayrlmaldr.
a. Kurulacak kazanlar
b. Yakt deposu
c. Kalorifer bacas ve duman kanallar
d. Tesisat elemanlar. (Pompalar, boyler, eanjr,
su deposu, su temizleme cihaz, hidrofor,
kolektrler, fanlar vs.)
e. Kazan bakc odas
Kaloriferli binalarda kazan daireleri ve baca
uygulama esaslar konusuna en son yaynlanan
ynetmelik Mays 2000 tarihli Bayndrlk Bakanl planlanmaldr.
Ynetmeliidir. Bu ynetmelikte ifade edilen
esaslara bu blmde ncelikle yer verilmitir.
Mimari proje aamasnda bu elemanlar alacak
byklkte bir kazan dairesi yeri ayrlmaldr. Kazan
cinslerinin ve tesisat dzenlemesinin eitlilii
nedenleriyle nceden genel olarak btn tesisler iin
geerli olacak kazan dairesi boyutlar vermek
mmkn deildir.
Kazan dairesinin yeri alkanlkla binalarn bodrum
kat olarak seilir. Ancak sv ve gaz yaktl stma edildiinde, brlr fannn yerden toz emmemesi
sistemlerinde kazan dairesi atda da oluturulabilir.
Bu durumda,
a. Statik hesaplarda kazan dairesindeki
yklemenin etkisi dikkate alnmaldr.
b. atnn altnda ve yanndaki mahallere
rahatszlk verebilecek etkileri aktarmamak iin
akustik yaltm yaplmaldr. Kazanlarn altna dairelerinde 50x50x60 cm llerinde toplama
titreim izoleli kaide yaplmaldr.
c. Kazan dairesindeki k iin uygun merdiven
yaplmaldr. Kap ve pencereler ka ynnde, Kazan daireleri biri bina iine, biri d ortama alan
kilitsiz ve kolay alabilecek ekilde
dzenlenmelidir.
d. Yakt boru hatt doal havalandrmal, kolay
mdahale edilebilen bir dikey tesisat kanal ile
veya merdiven boluunda duvara yakn olacak
ekilde dzenlenmelidir.
Bodrum kat iinde de genellikle binann ortalarnda
bir blme kazan dairesinin yerletirilmesi tlenir.
Bylece hem baca uygun bir noktaya ina edilebilir,
hem de yatay tesisat boru boylar nispeten ksa olur.
Kazan dairesinin yeri seiminde bacaya yaknlk ve
tesisatn arlk merkezinde olma kriterlerin yannda
bir baka nemli kriter de yakt girii ve kln dar
430
atlmas ilemlerinin kolay ve basit olmasdr. Bu
arada havalandrma, gvenlik ve aydnlatma da
dikkate alnmas gereken nemli konulardr. Btn
bu kriterlerin bir arada salanabilmesi zellikle
byk tesislerin bodrum katnda meydana getirilecek
kazan dairelerinde gtr. Bu gibi durumlarda bina
dnda ayr bir kazan dairesi yapmak iyi bir
zmdr. Bu zm zellikle grup halinde binalarn
merkezi stmasnda geerlidir. Yaklak 1,5 MW
deerinden daha byk kapasitedeki tesislerde
lavabolu, dulu, tuvaletli (ayrca mmknse
soyunma odal) ve tamirat odal zel kazan daireleri
9.1. KAZAN DARELERNN YAPIMI VE
ISITMA MERKEZ PLANLAMASI
Kazan daireleri ncelikle yakt cinsine bal olarak
boyutlandrlr.
Kazanlar deme rutubetinden ve evre ykama
sularndan korunmak zere bitmi demeden 10-15
cm ykseklikte bir kaide zerine oturtulmaldr.
Beton kaide ykseklii ayrca brlr kazana monte
iin, brlrn alt yerden en az 30 cm yukarda
olacak ekilde yaplmaldr.
Kazan dairesinde evre sularn toplayan byk boy
bir deme szgeci bulunmaldr. Ayrca kazan
dairelerinde 15x15 cm boyutlarnda bir evre kanal
(su toplama kanal) yaplmaldr. Byk boy kazan
ukuru bulunmaldr. (Kanalizasyon kotu
kurtarmyorsa)
iki adet kaps olacak ekilde dzenlenmelidir. Kazan
dairesinin kaplar atee kar dayankl olmal ve
ierden dar doru almaldr. Kazan dairesi
kapsnn dorudan merdiven boluuna
almamaldr. Kazan dairesine kk bir giri
odasndan geilmeli ve bu odann kaplar szdrmaz
olmaldr. Bylece kalorifer dairesindeki kokularn
ve yangn halinde dumann merdiven boluunu
doldurmas nlenmi olur. Eer kazan dairesinden
dorudan bina dna bir kap almas mmkn ise,
bu en uygun zm oluturur. Kazan dairesinden
bina iine alan kaplarda en az 10 cm ykseklikte
bir eik bulunmas nerilir.
Kazan dairesinin doal olarak aydnlatlmas mmkn
ise, aydnlatma aklklarnn, binann dier
pencerelerinin altna rastlamamasna dikkat
edilmelidir. Yapay aydnlatma yaplyorsa, gz
kamatrmayan fakat daireyi iyice aydnlatan bir
sistem kurulmaldr. Kazan dairesine ait ana alter
giri kaps dolaylarna yerletirilmeli ve szdrmaz tip
olmaldr. Kazan dairelerinde yangn tp
bulundurulmaldr.
Istma Merkezi Planlamas
Istma merkezinin yerleiminde, bacalara en yakn
mesafeye kalorifer kazanlar yerleir. Yakt depolar
iin, kazanlara en yakn mesafede duvarlarla ayrlm
bir hacim braklmaldr. Su depolar, hidrofor ve
boyler de yakn mesafede ayr bir grup gibi
yerletirilmelidir. Boru balants ve ekonomik
yerletirme asndan sra ile, yakt deposu, kalorifer
kazan, boyler, hidrofor-su deposu yer almaldr.
Kazanlarn Yerleimi:
Buhar kazanlar, buhar jeneratrleri ve kaynar su
kazanlar sz konusu olduunda, 3. Snf ruhsat almak
ve bina altna kazan dairesi yerletirebilmek iin
kazan su hacmi Vs [m3] olmak zere,
Vs.(ts-100) <50 artn salamaldr. Burada ts buharn
doyma scakldr.
Kazan daireleri ykseklii en az 2,5 metre olmaldr.
Kazan st noktas ile tavan arasndaki mesafe eitli
hallerde en az aadaki gibi olmaldr:
150 kWn stnde en az 1,5 metre
350 kWn stnde en az 1,8 metre
zellikle byk kapasiteli kazanlarn boyutlar, kazan
dairesine yerleim ve kazan dairesinde gerekli olan
hacim asndan ok nemlidir. Ayn kapasiteyi kk
boyutlarda verebilen kompakt kazanlar nemli bir
avantaj salarlar. Bu erevede, Issan Buderus
kazanlarn nemli farkllklar bulunmaktadr. ekil
9.1 ve 9.2de Buderus S815 ve SB815 kazanlarn
edeer klasik tip kazanlarla kapladklar hacimler
asndan karlatrmas grlmektedir. Kazan
Kazan dairelerinde duman kanal baca balantlar
iin rezervasyonlar braklrken, duman kanallarnn
kazana doru %10dan fazla eimli olduuna dikkat
edilmeli, beton kaide ykseklii de unutulmamaldr.
ki kazan ayn bacaya balanabilir. Ancak biri
atmosferik brlrl, dieri flemeli brlrl gibi ayr
cinsten olamazlar. Ayn ekilde farkl yakt yakan iki
kazan da ayn bacaya balanamaz.
Kazan dairelerinde kazan ve dier yardmc
ekipmann yerletirilmesi, dzenlenmesi ve beton
kaide detaylar bundan sonraki 11 sayfada farkl
Buderus kazanlar iin verilmitir.
9.2. KAZAN DARES HAVALANDIRMASI
Bina altndaki kazan dairelerine taze havann
serbeste girebilmesi iin kuranglez braklmal ve
atya kadar kan bir havalandrma bacas
yaplmaldr.
Temiz hava giri kesiti, baca kesitinin %50sinden
kk olmamaldr. Yine bu kesit 50 kW gce kadar
en az 300 cm2 olmal bunun zerindeki glerde her
kW iin minimum kesite 2,5 cm2 ilave edilmelidir.
Pis hava bacas kesiti en az 200 cm2 olmal ve baca
kesitinin %25inden az olmamaldr. Ancak pis hava
baca kesitinin, en az kalorifer bacas kesitinin yars
olmasn neririz.
Vantilatrlerle havalandrma yaplyorsa, vantilatr
debisi kW kazan gc bana 0,5 m3/h olmaldr.
Doal havalandrma yaplamayan kazan dairelerinde
kazan dairesine hava verecek vantilatr kapasitesi;
brlrlerin toplam fan kapasitesi + aspiratr
kapasitesinden %10 daha byk olmaldr. Ayrca
vantilatr almadan, aspiratrn almamasn
salayacak elektrikli kilitleme sistemi yaplmaldr.
Sadece egzoz yapacak ekilde alan bir cebri
havalandrma yaplamaz. Bu durumda negatif basn
kazan emiini ve yanmay etkileyecektir.
Kat yaktl kazan dairelerinde havalandrma mutlaka
doal havalandrma ile yaplmaldr.
Bina dnda yaplan kazan dairelerinde ise, kalorifer
kazanlarnn stnde havalandrma iin boluk
braklmaldr. Kesiti en az kalorifer bacalarnn
toplam kesitinde, ideal halde kalorifer bacalarnn
toplam kesitinin iki kat olmaldr. Kalorifer
kazanlarnn etrafnda oluacak snn (daha ok
kazanlarn arka ksmndaki duman sand ve baca
civarnda oluur) darya atlmas iin havalandrma
menfezi kazan sonuna yakn yerde braklmaldr.
dairelerindeki cihazlarn darya
karlabilmesi iin en byk cihaz boyutunda (kazan
boyler, hidrofor vb) bir servis boluu brakp, bunu
havalandrma iin de kullanmak daha iyi zm
olabilir. Bu durumda servis boluunun altnda cihaz
olmamasna dikkat edilmelidir. Genellikle kazanlarn
n taraf servis boluu olarak brakld iin, doal
aydnlatma feneri ve cihazlarn darya alnmasn
salayacak boluk da bu ksmda braklr.
Souk blgelerde ve srekli almayan kazan
dairelerinde donma riskine kar havalandrma
pancurlarnn arkasndaki damperlere oda
431
 ekil 9.1 / BUDERUS S815 ELK SICAK SU KAZANLARI LE EDEER KLASK TP ELK KAZANIN,
KAPLADIKLARI HACM AISINDAN KARILATIRMASI

432
ekil 9.2 / BUDERUS SB815 YOUMALI ELK SICAK SU KAZANLARI LE EDEER KLASK TP ELK
KAZANIN, KAPLADIKLARI HACM AISINDAN KARILATIRMASI

433
termostadndan kumanda alan bir servomotor
balanmaldr. Kazan dairesi scakl +5Cye
dtnde kazanlar almyorsa bu damper
otomatik kapanmaldr.
9.3. DOAL GAZLI KONUT KAZAN
DARELERN HAVALANDIRILMASI
Doal Havalandrma
Kazan dairesine temiz hava girii iin yerden en fazla
50 cm ykseklikte ve net kesit alan, F= 4,5 (Q+60)
cm2 olan bir menfez braklmaldr.
Burada Q(kW) kazan dairesi toplam s gcdr.
Kazan dairesinden pis havalandrma havas k
iin tavandan en ok 40 cm aada ikinci bir menfez
bulunmaldr.
st hava k menfezi net kesit alan;
F = 2.25 (Q+60) cm2 olarak hesaplanr.
ekil 9.3 ve 9.4de ise havalandrma kanal ve pis
hava bacas kullanma halinde kazan gcne bal
kesit alanlar verilmitir.
Fanl Havalandrma
Fan kullanlmas halinde brlrl kazan dairelerinde
gerekli hava debileri,
Temiz hava vantilatr iin ; P= 3,24.Q (m3/h)
Pis hava aspiratr iin ; P = 2.16.Q (m3/h)
eklinde bulunabilir. Burada Q, kW olarak kazan
gcdr.
Atmosferik brlrl kazan dairelerinde ise
Temiz hava vantilatr ; P = 3,96.Q
Pis hava aspiratr : P = 1,62.Q
debisindedir.
9.3.1. 50 kW Gcn Altndaki Bacal Cihazlar
Bu cihazlar kazan dairesi dnda herhangi bir
mahalle yerletirilebilirler (mutfak gibi) Bu odaya
tesis odas ad verilir. Tesis odasnda basn darya
gre 0,4 mmSS (4Pa)dan daha dk olmamaldr.
Ayrca havalandrma ile odaya her 1 kW s gc iin
1.6 m3/h hava temin edilmelidir. Tesis odas
aadaki artlardan birini salamaldr.
a. Tesis odasnn da alan bir kaps veya
penceresi varsa her 1 kW iin 4 m3 oda hacmi
yeterlidir.
b. Tesis odas, da alan 150 cm2 kesitli bir
delik varsa yeterlidir.
c. Tesis odas, da alan en az 150 cm2 kesitli
bir delii olan komu oda ile en az 300 cm2
kesitli bir delik birleiyorsa yeterlidir.
434
d. b ve c halinde atmosferik brlrl cihaz
kullanlyor ise ayrca her 1 kW g iin 1 m3 oda
hacmi gereklidir.
e. Tesis odas hacmi yeterli deilse komu
odalardan da yararlanlabilir. Bunun iin komu
ile en az 300 cm2 kesitli bir delikle balant
bulunmaldr.
f. Bu tip cihazlar hibir ekilde yatak odas ve
banyoya yerletirilemez.
9.3.2. Kapal Yanma Odal Cihazlar
Bu cihazlar yakma havasn dardan (veya hava
yanm gaz baca sisteminden) alp yanma rnlerini
yine buraya verdiklerinden tesis edildikleri odadan
bamszdrlar. Dolaysyla oda ile ilgili bir
snrlandrma yoktur. Sadece bu cihazlarn gc ile
ilgili bir snrlandrma vardr. Bu cihazlar ofben
halinde en fazla 25 kW, soba halinde en fazla 11 kW
gcnde olabilir. Hava yanm gaz baca sistemi
boyutlar ilgili blmde verilmitir. Bu tip cihazlar
d atmosfere duvar olan banyo, WC, mutfak, yatak
odas gibi blmlere yerletirilebilir. Aksi halde
bunlar mutlaka atmosfere ak hava sirklasyonu
olan yerlere balanmaldr. Denge bacal cihazlarn
atk gazlar kapal balkona verilemez.
Gaz cihazlarnn snan d yzeyleri ile yanabilen
veya kolayca tutuabilen yap elemanlar ve
kullanlan eyalar arasndaki aklk en az 50 cm
olmaldr. Ak alanlarda denge bacal cihazlarn
baca k borularnn minimum ykseklii borunun
alt kenarndan llmek zere en az 0,3 metre
olmaldr. nsanlarn getii yerlerde, rnein
kaldrmlarda, bu ykseklik baca k borusunun
ucunda zel muhafazann bulunmamas durumunda
en az 2 metre olmaldr.
Aralarn bulunduu veya getii yerlerde ek olarak
zel nlemler alnmaldr.
Darya taan at veya ahap kaplamann, stten
bacaya uzakl en az 1.5 metre olmaldr. Baca
klar paslanmaz veya galvanize elik tel rg
kafeslerle korunmaldr. Rzgarla direk kar karya
gelen baca klarndan kanlmaldr.
9.4. LPG KAZAN DARELER
LPG kullanlan kazan dairelerinde gerekli gaz
basnc brlr tarafndan belirlenir. Brlr imalat
firmalarnn nerilerine gre gerekli gaz basnc 21
ile 300 mbar arasnda deiebilmektedir. Bina
giriindeki 2. Kademe basn reglatrnde basn
bu istenilen deere drlr.
ekil 9.3 / DAR KESTL VE DZ HAVALANDIRMA KANALLARININ LLER

ekil 9.4 / PS HAVA BACASI BOYUTLANDIRMASI

435
LPG kullanlan kazan dairelerini toprak seviyesinin
altnda ve stnde olmak zere ayrmak mmkndr. sylemektedir. Trk Standartlarnda zaten LPGnin
Her iki tip kazan dairesinde alnacak nlemler
birbirinden farkllk gstermektedir.
Toprak Seviyesinin stndeki Kazan Daireleri
Bu tip kazan dairelerinde selonoid vanaya ihtiya
yoktur.
Bina dndaki elle kesme vanas yeterlidir.
Doal havalandrma ile salanacak taze hava girii
iin d duvar zerindeki gerekli menfez net serbest
kesit alan,
A = 2,5 (Q +70) cm2
fadesi ile bulunabilir.
Burada,
Q kazan dairesinde kurulu toplam sl kapasiteyi
(kW) ifade etmektedir.
Net serbest alan A olan menfezin alan,
F = 1,5 A olarak alnabilir.
Bulunan bu deer 300 cm2 deerinden daha kk
ise, minimum deer olan 300 cm2 deeri alnmaldr.
Eer hava bir kanalla kazan dairesine ulayorsa bu
kanaln kesit alan da F kadar olmaldr.
Kirli hava k iin tavana yakn bir egzost menfezi
veya kirli hava bacas oluturulmaldr.
Kirli hava bacas ile temiz hava girii arasnda ksa
devre olmayacak ekilde nlem alnmaldr.
Kirli hava bacas kesit alan ekil 9.3deki
diyagramdan okunabilir.
Toprak Seviyesinin Altndaki Hacimlerde
Oluturulan Kazan Daireleri
Yeraltndaki hacimler (kazan daireleri), tanm olarak
ekil 9.5de gsterilmitir. Buna gre en az taraf Havalandrma nlemleri:
1 metreden fazla zeminden aada (toprak altnda )
olan kazan daireleri bu gruba girmektedir. D
ortama kap veya pencere gibi hi balants olmayan
hacimler, meyilli arazide tabann bir kenar
zeminden 1 metreden daha az toprak altnda olsa
bile yine toprak alt kazan dairesi saylr.
LPG yaktl kazanlarn toprak seviyesinin altndaki
kazan dairelerine yerletirilmesi, LPGnin havadan
ar olmas ve kaak halinde demeye kmesi
nedeniyle, istenmez. Bu konuda Alman standartlarnda
kesin bir yasaklama olmamakla beraber, ngiliz BS
standartlarnda kesin hkm bulunmaktadr. BS 6644
Madde 4.12 ve Madde 5.8 ile BS 6798 Madde 5.3
nc gaz ailesi gaz yakt (yani LPG) kullanan
kazanlarn toprak seviyesinin altnda bodrum,
436
kiler gibi yerlere yerletirilemeyeceini
stma amacyla kazanlarda kullanlmas konusu hi
yer almamaktadr. Buna karlk LPGnin stmada
kullanm giderek yaygnlamaktadr. Kazanlar ise
ounlukla bodrumdaki kazan dairelerinde yer
almaktadr. Uygulamac firmalar tarafndan toprak
seviyesi altnda oluturulan kazan dairelerinde LPG
kullanmyla ilgili gelitirilen ve mutlaka uyulmas
gereken nlemler ekli 9.6da grlmektedir. Bu
nlemler yle sralanabilir:
Kazan dairesinde zeminden daha dk kotta
blgelerin bulunmamasna, pis su ukuru,
bodrum szgeci, kanal gibi yerler varsa buralarn
su ile dolu bulundurulmasna dikkat edilmelidir.
Su doldurulmas mmkn olmayan yerler ise
havalandrlmaldr.
Bina giriinde devre zerine normalde kapal
(ayn zamanda manuel kumandal) tipte bir
selonoid valf bulunmaldr. Bu valf tavana
yerletirilen bir yangn ihbar dedektrnden
kumanda almaldr. Ayn zamanda bu valf
brlrden kumanda alacaktr. Brlr alt
srece gaz beslemesini salayacak, durunca gaz
kesecektir.
Ayn ekilde deme seviyesine yerletirilecek
bir alarm cihaz (gaz dedektr), gaz sznts
olduunda bina dndaki bu valfi kapatarak gaz
beslemesini kesecektir.
Eer brlrn kendi selenoid vanalarnda ar
scaklk korumas varsa (100Cyi anca
otomatik vanay kapatan), yangn ihbar sistemini
bina dndaki selenoid vanaya balamaya gerek
yoktur.
1. Kazan dairesi doal havalandrma ile ok iyi
havalandrlmaldr.
Havalandrma menfez kesiti net 300 cm2den az
olmamaldr. Hava bir kanalla kazan dairesine
ulayorsa, bu kanaln kesit alan net alann
birbuuk misli olmaldr. Menfez kesit alan
hesab yukarda zemin st kazan dairelerinde
anlatld gibi yaplr. Taze hava beslemesi
demeden en ok 20 cm yukarda, tavandan en
ok 40 cm aada olabilir. Mmknse aklklar
kar yzlerde, hava btn kazan dairesini
sprecek ekilde yerletirilmelidirler.
2. Uygun doal havalandrma temin edilemiyorsa,
mekanik havalandrma yaplmak zorundadr.
ekil 9.5 / YER ALTI KAZAN DARES TANIMI

ekil 9.6 / KOT ALTI KAZAN DARES

437
 Mekanik havalandrmada taze hava fan ve kirli
hava egzoz fan bulunacak ve bu fanlarn birlikte
almasyla dengeli mekanik havalandrma
yaplmaldr.
Taze hava fan hem yakma havasn, hem de
havalandrma havasn temin etmeli, egzoz fan
ise sadece havalandrma havasn emecek
kapasitede olmaldr.
Fanlar srekli almal ve biri dahi devreden
ksa, selonoid vana gaz kesmelidir.
Kazan dairesinde fanlarn yardmyla negatif
basn yaratlmaldr. Ancak bu negatif basn 4
Pa deerini amamaldr. Aksi halde kazandaki
yanma etkilenir.
Taze hava debisi kurulu kazan gcnn her kW
deeri iin 1,6 m3/h olmaldr. Egzoz havas
debisi ise kurulu gcn her kW deeri iin 0,5
m3/h olmaldr. Ayrca yaplan havalandrma
kazan dairesinde en az saatte 4-5 hava deiimi
yaratmaldr.
Egzoz havas emii stten yapldnda egzoz
fannn exproof olmas art deildir.
3. Mekanik havalandrmada egzoz alt deme
seviyelerinden yaplyorsa veya egzoz fan gaz
konsantrasyonundan alnan kumanda ile
almaya balyorsa fann exproof olmas
gerekir.
Bina dndaki kazan dairesinin elektriini kesen
bir ana alter bulunmaldr. Kazan dairesi
aydnlatma lambalar ise kapal sistem olmaldr.
Brlre giden gaz hattnda herhangi bir nedenle
anormal basn ykselmesi olursa, bunu dar
tahliye eden emniyet firar ventili bulunmaldr.
Gaz borusu kazan dairesine kapal bir mahalden
geerek geliyorsa, borunun bu ksm daha byk
apl elik bir boru ile korumaya alnmaldr ve
bu koruyucu borunun her iki ucu szdrmaz
biimde kapatlmaldr.
Bu tip kazan dairelerinde doal gazda kullanlan
elik borular kullanlmal, boru birletirmeleri
kaynakla gerekletirilmelidir.
9.5. KAZAN DARELER PRATK NOTLARI
1- Kazan dairelerinde binann dier katlarna ait
aspiratr klima santral gibi cihazlarn olmamas
daha iyidir. Vakum etkisi yapp, kazan ekiini
etkiler ve brlr arzas oluturabilir.
2- Kazan dairelerini fayans kaplamak lks gibi
grnse de pratik yararlar salamaktadr. (Servis
438
kalitesinin artmas, yneticilerin kazan
dairesiyle ilgilenmeleri gibi.) Ancak kalorifer
kazan, pompa vb. cihazlarn beton kaidelerinin
st kesinlikle fayans seramik gibi malzeme
ile kaplanmamaldr. (Beton daha salam zemin
oluturur.) te yandan grltnn azaltlmas
iin tavan akustik izolasyon malzemesiyle
kaplanmaldr. Akustik izolasyon malzemesinin
yangna dayankl olmas gerekir.
3- Kazan dairesi, makine dairesi (bodrumda, arka
katta, at katnda vb.) gibi hacimlerde ses ve
titreim ile ilgili nlemler konfor tesislerinde
nem kazanmaktadr.
a- Cihaz seerken ses seviyesi dk cihazlar
seilmelidir (kaliteli marka, dk devirli motor,
gaz yaktta atmosferik brlr vb.)
b- Oluan sesin binaya iletilmemesi iin
nlemler alnmaldr (cihazlarn konaca yerin
seilmesi, duvarlarn kaln ve dolu malzeme ile,
tavann asmolen yaplmas ift cidarl sac kap
kullanlmas vb.)
c- Akustik nlemler alnmaldr. Makine dairesine
akustik tavan yaplmaldr. Pompa ve cihazlarn
altna titreim nleyiciler eklenmelidir. Strapor
vb. malzeme kesinlikle kullanlmamaldr. Klima
cihazlar kna susturucu veya akustik
izolasyon yaplmaldr.
4- LPG kullanlan kazan dairelerinde;
a- Kazan kaidesini yerden 30 cm. ykseltmek
gerekir.
b- Lambay dardan ap kapamak imkan
yaratlmaldr.
c- Gaz alarm hissedicisini yerden 10 cm. yukar
monte etmek gerekir.
d- eride kontaktr, hidrofor vb. bulunmamas
tavsiye olunur.
5- Yakt depolar duvar ile evrili ayr bir blme
monte edilmelidir ve bu hacim iin doal
havalandrma salanmaldr.
6- Hermetik duvar tipi kazanlarn kullanld
kazan dairelerinde, yanma iin gerekli olan d
hava girii olmad iin; kazan dairesinin
soumas azald gibi, havayla birlikte toz girii
de nlenir. Yanma odasna srklenen tozun
yaratt olumsuz etki de ortadan kalkar. st kat
ve yan komu dairelere s kayb olmaz.
(Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc L
17kW 780mm
17kWBoylerli 922mm
21kW 780mm
21kW Boylerli 922mm
28kW 900mm
28kW Boylerli 922mm
34kW 1020mm
34kW Boylerli 1077mm

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Susturucu kullanld durumda kazann arka duvara olan mesafesi min. 700 mm olmaldr.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.

BUDERUS GE 115 KAZAN YERLEM LLER

439
 (Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc L
45 kW 1047 mm
55 kW 1167 mm
68 kW 1287 mm

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Susturucu kullanld durumda kazann arka duvara olan mesafesi min. 700 mm olmaldr.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.

BUDERUS GE 215U KAZAN YERLEM LLER

440
(Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc L
40kW 667mm
47kW 787mm
58kW 907mm
70kW 1027mm
85kW 1147

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Susturucu kullanld durumda kazann arka duvara olan mesafesi min. 700 mm olmaldr.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.

BUDERUS GE 215 KAZAN YERLEM LLER

441
 (Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc L h
105kW 1125mm 50...80mm
140kW 1285mm 50...80mm
170kW 1445mm 50...80mm
200kW 1605mm 50...80mm
230kW 1765mm 50...80mm

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.

BUDERUS GE 315 KAZAN YERLEM LLER

442
(Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc L h A
240 kW 1555 mm 50...80 mm 1700(1000) mm
295 kW 1725 mm 50...80 mm 1700(1000) mm
350 kW 1895 mm 50...80 mm 1700(1000) mm
400 kW 2065 mm 50...80 mm 2200(1000) mm
455 kW 2235 mm 50...80 mm 2200(1000) mm
510 kW 2405 mm 50...80 mm 2200(1000) mm
AB= Brlre ait uzunluktur.

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Susturucu kullanld durumda kazann arka duvara olan mesafesi min. 700 mm olmaldr.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.

BUDERUS GE 515 KAZAN YERLEM LLER

443
 (Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc L h A
570kW 1926mm 50...180mm 2300(1400)mm
660kW 2096mm 50...180mm 2300(1400)mm
740kW 2266mm 50...180mm 2300(1400)mm
820kW 2436mm 50...180mm 2300(1400)mm
920kW 2606mm 50...180mm 3000(1500)mm
1020kW 2776mm 50...180mm 3000(1500)mm
1110kW 2946mm 50...180mm 3000(1500)mm
1200kW 3116mm 50...180mm 3000(1500)mm

AB= Brlre ait uzunluktur.

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.

BUDERUS GE 615 KAZAN YERLEM LLER

444
(Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc L
9kW 748mm
13kW 748mm
16kW 748mm
20kW 768mm
24kW 768mm
28kW 788mm
32kW 788mm

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.

BUDERUS GE 124X KAZAN YERLEM LLER

445
 (Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc L
9kW 923mm
13kW 923mm
16kW 923mm
20kW 923mm
24kW 923mm
28kW 923mm
32kW 923mm

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.

BUDERUS GE 124XL KAZAN YERLEM LLER

446
(Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc L B
38 kW 726 mm 650 mm
44 kW 726 mm 650 mm
50 kW 726 mm 740 mm
55 kW 726 mm 740 mm
60 kW 746 mm 830 mm

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.

BUDERUS GE 234X KAZAN YERLEM LLER

447
 (Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc L B
71 kW 750 mm 880 mm
90 kW 775 mm 1060 mm
110 kW 800 mm 1240 mm
130 kW 800 mm 1420 mm

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.
Kazan dairesi ykseklii yaklak 2400 mm olmaldr.

BUDERUS GE 334X KAZAN YERLEM LLER

448
(Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc L
150 kW 1427 mm
175 kW 1582 mm
200 kW 1687 mm
225 kW 1792 mm
250 kW 1957 mm
275 kW 2062 mm
300 kW 2167 mm
325 kW 2312 mm
350 kW 2417 mm
375 kW 2522 mm

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.

BUDERUS GE 434X KAZAN YERLEM LLER

449
 (Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc L
300 kW 1427 mm
350 kW 1582 mm
400 kW 1687 mm
450 kW 1792 mm
500 kW 1957 mm
550 kW 2062 mm
600 kW 2167 mm
650 kW 2312 mm
700 kW 2417 mm
750 kW 2522 mm

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.

BUDERUS GE 534X KAZAN YERLEM LLER

450
(Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc L
90 kW 1623 mm
120 kW 1623 mm
150 kW 1823 mm
180 kW 1823 mm
AB= Brlre ait uzunluktur.

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.
Kazan dairesi ok iyi havalandrlmaldr ve yanma havasna kmr tozu veya halojen maddelerin
girmesi engellenmelidir.
BUDERUS SK425 KAZAN YERLEM LLER
451
 (Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc 230kW 310kW 410kW 530kW 690kW

L 2396mm 2396mm 2615mm 2615mm 2651mm
B 920mm 920mm 1015mm 1015mm 1100mm
A1 900(600)mm 900(600)mm 900(600)mm 900(600)mm 1000(700)mm
A2 2000(700)mm 2000(700)mm 2000(800)mm 2000(800)mm 2000(900)mm
H1 1385mm 1385mm 1483mm 1483mm 1820mm
H2 1615mm 1615mm 1713mm 1713mm 2050mm
AB= Brlre ait uzunluktur.

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.
Kazan dairesi ok iyi havalandrlmaldr ve yanma havasna kmr tozu veya halojen maddelerin
girmesi engellenmelidir.
BUDERUS SK625 KAZAN YERLEM LLER
452
(Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc 870kW 1.070kW 1.320kW 1.600kW

L 2873mm 3013mm 3013mm 3140mm
B 1100mm 1275mm 1275mm 1345mm
A1 1000 (700)mm 1100(800)mm 1100(800)mm 1100(800)mm
A2 2500(900)mm 2500(1100)mm 2500(1100)mm 2500(1150)mm
H1 1820mm 2115mm 2115mm 2235mm
H2 2050mm 2345mm 2345mm 2465mm

AB= Brlre ait uzunluktur.

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.
Kazan dairesi ok iyi havalandrlmaldr ve yanma havasna kmr tozu veya halojen maddelerin
girmesi engellenmelidir.

BUDERUS SK725 KAZAN YERLEM LLER

453
 (Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc L
80 kW 1632 mm
110 kW 1632 mm
140 kW 1832 mm
170 kW 1832 mm
AB= Brlre ait uzunluktur.

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.
Kazan dairesi ok iyi havalandrlmaldr ve yanma havasna kmr tozu veya halojen maddelerin
girmesi engellenmelidir.
BUDERUS SE425 KAZAN YERLEM LLER
454
(Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc 230kW 310kW 410kW 530kW 690kW

L 2418mm 2418mm 2637mm 2637mm 2673mm
B 920mm 920mm 1015mm 1015mm 1100mm
A1 900(600)mm 900(600)mm 900(600)mm 900(600)mm 1000(700)mm
A2 2000(700)mm 2000(700)mm 2000(800)mm 2000(800) 2000(900)mm
H1 1385mm 1385mm 1483mm 1483mm 1820mm
H2 1615mm 1615mm 1713mm 1713mm 2050mm
AB= Brlre ait uzunluktur.

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.
Kazan dairesi ok iyi havalandrlmaldr ve yanma havasna kmr tozu veya halojen maddelerin
girmesi engellenmelidir.
BUDERUS SE625 KAZAN YERLEM LLER
455
 (Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan Isl Gc 870kW 1.070kW 1.320kW 1.600kW

L 2895mm 3035mm 3035mm 3162mm
B 1100mm 1275mm 1275mm 1345mm
A1 1000 (700)mm 1100(800)mm 1100(800)mm 1100(800)mm
A2 2500(900)mm 2500(1100)mm 2500(1100)mm 2500(1150)mm
H1 1820mm 2115mm 2115mm 2235mm
H2 2050mm 2345mm 2345mm 2465mm

AB= Brlre ait uzunluktur.

Normal yazlan ller rahat bir iletme iin gerekli mesafeleri, parantez iindekiler ise minimum
mesafeleri gstermektedir.
Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.
Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.
Kazan dairesi ok iyi havalandrlmaldr ve yanma havasna kmr tozu veya halojen maddelerin
girmesi engellenmelidir.

BUDERUS SE725 KAZAN YERLEM LLER

456
(Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan kW 1000 1350 1900 2500 3050 3700 4150 5200 6500 7700 9300
L mm 2720 2990 3260 3710 3765 4115 4615 4735 5135 5370 5570
L1 mm 5000 5500 6000 7000 7000 7700 8500 8800 9600 10000 10400
L2 mm 700 750 800 800 850 850 850 900 1100 1100 1100
A1 mm 500
A2 mm 1300 1300 1300 1300 1500 1500 1550 1650 1800 1800 *
H1 mm 1450 1550 1650 1700 1800 1850 1950 2050 2250 2400 2550
H2 mm 1615 1715 1815 1865 1965 2015 2115 2215 2400 2550 2700
B mm 1300 1400 1500 1550 1650 1700 1800 1900 2100 2250 2400
* Firmamza dannz.

Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.

Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.
Kazan dairesi ok iyi havalandrlmaldr ve yanma havasna kmr tozu veya halojen maddelerin
girmesi engellenmelidir.
Kazan dairesi ykseklii iin firmamza dannz.
Kaide zeminine denecek olan titreim yutucu altlk detay iin firmamza dannz.

BUDERUS S815 KAZAN YERLEM LLER

457
 (Kazan dairesinde kullanlacak olan ekipmanlar iin ayrca yer braklmaldr.)

Kazan dairesi yerleiminde, kazann etrafnda kazan ve brlr montaj, demontaj ve bakm ilerinin
yaplabilmesi iin belirtilmi olan minimum yerleim llerine mutlaka riayet edilmelidir.
Montaj, bakm ve servis almalarn kolaylatrmak iin tavsiye edilen kazan-duvar boluu lleri
seilmelidir.

Kazan kW 1000 1350 1900 2500 3050 3700 4150 5200 6500 7700 9300
L mm 3105 3380 3660 4115 4170 4525 5030 5160 5565 5800 6025
L1 mm 5400 5900 6400 7400 7400 8100 8900 9200 10000 10400 10900
L2 mm 700 750 800 800 850 900 950 1000 1100 1100 1150
A1 mm 700 700 800 900 900 950 950 950 950 1000 1000
A2 mm 1300 1300 1300 1300 1500 1500 1550 1650 1800 1800 *
H1 mm 1450 1550 1650 1700 1800 1850 1950 2050 2250 2400 2550
H2 mm 1615 1715 1815 1865 1965 2015 2115 2215 2400 2550 2700
B mm 1350 1400 1500 1550 1650 1700 1800 1900 2100 2250 2450

* Firmamza dannz.

Kaideler BS 25 Betondan imal edilmelidir.

Kaide zeri hibir ekilde seramik veya benzeri kaygan malzeme ile kaplanmamaldr.
Kazan dairesi ok iyi havalandrlmaldr ve yanma havasna kmr tozu veya halojen maddelerin
girmesi engellenmelidir.
Kazan dairesi ykseklii iin firmamza dannz.
Kaide zeminine denecek olan titreim yutucu altlk detay iin firmamza dannz.

BUDERUS SB815 KAZAN YERLEM LLER

458
BLM 10 10- BACALAR
Bacann grevi kazandan kan dumanlar evreye
zarar vermeyecek bir ekilde dar atmak ve
kazanda scak gazlarn istenilen bir hzda
dolaabilmesi iin gerekli doal ekii salamaktr.
Bat standartlarna gre bir ev duman basncnda
aranlan zellikler unlardr:
1. Baca yeterli kesitte olmaldr.
2. Kazan tipine uygun yeterli ykseklikte olmaldr.
3. Baca ykseklii baca hidrolik apnn yaklak
150 mislinden fazla olmamaldr.
4. Bacann iinde meydana gelebilecek kurum
yanmalarna kar dayankl olmaldr.
5. Baca malzemesi yanmaz olmal ve baca dnda
oluan yangnlarn, bacadan dier blmlere
gemesini belirli bir sre engelleyebilecek
dayanklkta olmaldr.
6. Bacalar gaz szdrmaz zellikte olmaldr.
7. zellikle doal gaz kullanan kazanlarn bacalar
youan suyu dar geirmemelidir.
8. Yksek binalarda bacalarn genlemesi ve
kendini tamas artlar kontrol edilmelidir.
9. Baca yzeyleri srtnme kayplarn azaltmak
zere mmkn olduu kadar dzgn olmaldr.
10. Baca i yzeyi scak gazlarn neden olduu sl
gerilmelere dayanabilecek zellikte olmaldr.
11. Bacada duman gazlar soumamaldr. (Is
yaltml olmaldr) Duman gazlarnn bacada
soumas baca ekiini azaltrken ayn zamanda
gazlarn iindeki nemin ve asitlerin youmasna
neden olur. Youma zellikle korozyon ve
temizlik asndan son derece zararl olup,
gerekli nlemler alnmaldr. Bu nlemlerin
banda sl yaltm gelir. Bacalarn tavsiye
edilen sl direnci en az 0,12 m2 k/W deerinde
olmaldr.
Ayrca bacalarn konstrksiyonunda yerine
getirilmesi gerekli ana artlar aadaki maddeler
halinde sralanmtr.
1. Baca mahyadan 1 m daha yksek olmal ve
zerine yamur girmesini nleyecek apka
bulunmaldr.
2. Bacann temizlenebilme ve kontrol edilebilme
imkan olmaldr.
3. Bacalar mmkn olduu kadar yn
deitiremeyecek ekilde yaplmal, yn
deitirmelerin zorunlu olduu hallerde ise yn
deitirmede yatayla en az 60 a olmaldr.
4. Yatay duman kanallar bacaya en az %5lik
ykselen eimle balanmal ve uzunluu hibir
zaman baca yksekliinin drtte birini
gememelidir.
5. Duman kanallar bacaya dz bir kanalla
balanmaldr. Zorunlu hallerde yuvarlak
dirseklerle bir veya iki dne izin verilir.
6. Bacalar komu yksek binalarn ekii bozan
etkilerini azaltmak amacyla, mmknse bu
binalardan 6 m uzakta bulunmaldr.
Duman bacalar doal ekili ve zorlanm
ekili olarak ikiye ayrlmakla birlikte, mecbur
kalnmadka zorlanm (fanla) ekili bacalar
kullanlmaz. Bu yzden doal ekili duman
bacalar stnde durulacaktr.
10.1. BACA TPLER
Son yllarda yakt kullanan cihazlarda meydana
gelen gelimeler sonucu hem dar atlan duman
miktar azalm ve hem de duman gazlarnn
scaklklar azalmtr. Bunun sonucu zellikle doal
gaz gibi yaktlarn yanma rnlerini dar tayan
bacalarda daha nce karlalmayan sorunlar ortaya
kmtr. Bu sorunlarn banda doal baca ekiinin
azalmas; youma gibi sorunlar sralanabilir. Bu
gelimelere paralel olarak bacalarn
konstrksiyonlar da deimi; bacalardan
beklenilen zellikler fazlalamtr. Bacann
tasarmna nem verilmeye ve tasarmda amprik
basit ifadeler yerine; karmak hesap yntemleri
kullanlmaya balanmtr.
Yaplarda kullanlan bacalar konstrksiyonlarna
gre aadaki snflara ayrmak mmkndr (ekil
10.1)
1. Tek Katmanl (Tabakal) Bacalar
Bu bacalar 50li yllara kadar kullanlan
geleneksel baca tipleridir. kiye ayrlabilir.
1.1. rme tulal bacalar
Tula veya tatan rme bacalardr
1.2. Hazr Elemanlardan Dolu Bacalar
Beton briket gibi stste konulduunda baca
oluturan hazr elemanlardr.
459
 1.3. i Boluklu Hazr Elemanlardan Bacalar
stste konulduklarnda baca evresinde bacaya
paralel kenarlar oluturan bu elemanlar bir
ncekine gre daha gelimitir.
2. ki Katmanl Bacalar
Bu bacalar 60l yllarn ortalarndan itibaren
daha ok kullanlmaya balamtr. Burada i
duman borusu ve bunu evreleyen bamsz bir
ikinci kabuk tabakas mevcuttur.
ki tabaka arasnda epevre bir hava boluu
kalacak ekilde konstrkte edilirler. Bu hava
tabakas s ve nem yaltm asndan nemlidir.
3. Katmanl Bacalar
1970li yllarn ortasndan itibaren kullanlmaya
balanan katmanl bacalarda; i ve d tabaka
arasnda cam yn gibi bir s yaltm malzemesi
bulunmaktadr.
Serbest hareketli i katman hafif beton, amot,
seramik, superlit, cam, plastik, vs. gibi
malzemelerde mamul hazr duman borusudur.
Ara katman cam yn gibi s yaltm
malzemedir. D karmam katman ise tek
katmanl bacalarda olduu gibi rme tula, hazr
hafif beton elemanlar, gaz betonu vs. gibi
malzemelerden yaplabilmektedir.
4. Metal Bacalar
Genellikle paslanmaz elik veya aluminyumdan
yaplan bu bacalar iki ekilde olabilir:
ekil 10.1 / BACA CNSLER
4.1. Yukarda tarif edilen ok katmanl bacalarda
sadece i borunun metal olmas hali scaklklar ykselmitir. Ayrca farkl yaktlar,
4.2. ve d katmann metal, arada s yaltm kazanlar ve brlrler ortaya kmtr. Dolaysyla
olmas hali. bugn kullanlan modern kazanlar iin baca
hesabnda basit amprik ifadeler yetersizdir.
10.2. BACA HESABI DIN 4705 standardnda modern kazanlarn baca
hesabnda kullanlabilecek son derece detayl ve
Doal ekili bacalarn hesab, gerekli baca
gelimi bir yntem verilmektedir. Bu standardn
ykseklii ve kesintinin belirlenmesi anlamna gelir.
hemen hemen birebir tercmesi eklinde yeni bir
Burada sz konusu olan kesit net baca kesiti olup,
Trk standard tasla da hazrlanmtr.
baca konstrksiyonunda sva vs. paylar gznne
alnmaldr. Bu standarda gre, kazan balant kanal baca
sistemindeki basn kayplar ve s kayplar
Baca ykseklii ise efektif ykseklik olup, duman
hesaplanmakta ve bu durumda ortaya kan doal
kanalnn bacaya baland nokta ile baca apkas
ekiin yeterli olup olmadna baklmaktadr. Teorik
arasndaki mesafedir. Tabandan kanal balantsna
zm deneme yanlma yntemine dayanmaktadr.
kadar olan ykseklik hesaba girmez.
Bu arada sistemin, anma ykleri dnda, dk
Modern kazanlarda baca gaz scaklklar eski yklerdeki durumu analiz edilebilmektedir. Bu
kazanlara gre yaklak %75 orannda azalmtr ynteme gre baca hesabnn elle yaplmas son
(zellikle youmal kazanlarda) Ayn ekilde baca derece zor ve yorucudur. En iyi yol bu standarta gre
debileri %35-50 orannda azalmtr. Duman gazlar hazrlanm bilgisayar programlar kullanmak veya
iindeki CO2 oranlar artm, su buhar youma eitli durumlar iin standartta verilmi hazr

460
diyagramlarn birinden yararlanmaktr.
Ayrca bu yntemin uygulanmas ile ilgili Trkiye
asndan bir baka engel, baca malzemeleri ile ilgili
verilerin eksik olmasdr. Bu nedenle hesab
basitletirmek zere, aada verilecek baca hesab
ynteminde bacada s kayplar ihmal edilmi ve
izotermal hal dikkate alnmtr. Hesap sadece basn
kayplarna dayanmaktadr. Bu yol Almanyada
birok firmann hazrlad baca boyutlandrma
diyagramlarnda da kullanlmaktadr.
Burada verilen hesap yntemine gre bulunan baca
kesiti DIN 4705e uygundur. Bu kesitten ok daha
byk kesit seilirse, dk yklerde bacann sl eklinde bulunur. Burada F baca kesiti (m2), U
olarak ekmeme tehlikesi vardr. Ayrca yine byk
baca kesitlerinde 2 m/s mertebesindeki hz deerinin
altnda ters rzgar basnc nedeni ile baca tepmesi
olay ortaya kabilir. Bulunan kesitten daha kk
bir kesit seilmesi durumunda ise basn kayplar
karlanamayacandan baca ekiinde zorluklar,
zellikle ilk devreye girilerde ses ve sarsnt halleri
ile karlalabilir. DIN 18160a gre bacada en
kk tasarm gcnde hz 0.5 m/s deerinin altna
kesinlikle dmemelidir.
10.3. BASTLETRLM DIN 4705E GRE
BACA HESABI
Baca hesabnda kullanlan denklem:
PH = PW + PA +PE + PO
eklindedir. Burada,
PH = Baca ekii (Pa)
PW = Kazandaki basn kayb (Pa)
PA = Balant kanalndaki basn kayb (Pa)
PE = bacadaki basn kayb (Pa)
PO = Hava temindeki basn kayb (Pa)
olarak verilmitir. Bu denklem bacadaki doal
ekiin, szkonusu olabilecek basn dmlerine
eit olmas gerektiini ifade etmektedir.
1. Duman Gaz Miktarnn Belirlenmesi
Hesaba balayabilmek iin ncelikle duman gaz
miktarnn belirlenmesi gerekir. Farkl yaktlar iin
duman miktar yaklak olarak
m=k.Q/1000 (kg/sn)
ifadesi ile bulunabilir. Burada Q(kW) kazan sl
gcdr. Formldeki katsays ise ekil 10.2den
okunabilir.
2. Bacadaki Duman Gaz Scaklnn
Belirlenmesi
Kazan terk eden dumanlarn scakl (baca gaz
scakl) kazan reticisi firma tarafndan verilir.
Baca gazlar iinde bulunan su buharnn ve asit
buharlarnn baca i yzeylerinde youmamas iin,
minimum i yzey scaklklar ekil 10.3 ve ekil
10.4de verilmitir.
3. Gaz Ak le lgili Byklklerin Belirlenmesi
3.1. Hidrolik ap, Dh
Dairesel kesiti olmayan baca ve kanallarn edeer
hidrolik ap
DH = 4F (m)
U
kesitin evresel uzunluudur.
3.2. Boru Ve Kanallarn Przll
Baca ve balant kanal yapmnda kullanlabilecek
malzemelerin przllk deeri Tablo 10.5de
verilmitir.
ekil 10.2 / KAZAN CNSNE VE GCNE
BALI OLARAK DUMAN GAZI MKTARI VE
KAZANDAK YK KAYBI
3.3. Srtnme Basn Kayp Katsays,
Baca ve balant kanallarndaki srtnme basn
kayb katsays, przllk deeri ve hidrolik apa
bal olarak ekil 10.6dan okunabilir.
3.4. zel Kayp Katsays,
Dirsek vs. gibi yerel kayp kaynaklarndaki, zel
kayp katsaylar Tablo 10.7de verilmitir.
Gznne alnan bir baca veya balant kanalndaki
zel katsaylarn toplam, ile gsterilir.
3.5. Baca Gazlarnn Younluu, A
Gazlarn younluu scakla ve d basnca baldr.
Basnca olan ballk ihmal edilirse herhangi bir T
(C) scaklndaki gazn younluu,
461
 A = 1,27 273 (kg/m3) 6. Hesap Yolu
273+T Hesap deneme yanlma yntemine dayanr. Verilen
ifadesi ile bulunabilir. bir durumda, baca kesitini belirlemek iin nce baca
3.6. Ortalama Gaz Hz; W ap tahmin edilir. Tahmin edilen baca ap
Baca veya balant kanalndaki gaz hz, duman kullanlarak basn kayplar
debisinin kesite blnmesi ile bulunur. ve doal baca ekii hesaplanr. Bulunan deerler (1)
W = m (m/s) nolu ana denklemde yerine koyularak eitliin
A.F salanp salanmad kontrol edilir. Eitlik
Burada, F kanaln kesit alann (m2) gstermektedir. salanyorsa seilen ap uygundur. Aksi halde yeni
Doal ekili bacalarda gaz hz 4 m/s deerini bir apla hesap tekrarlanr.
genellikle amamaldr. Baca hesaplarnda ilk
yaklam iin bu deerden yararlanlabilinir.

4. Basn Kayplarnn Belirlenmesi

4.1. Bacadaki (PE) ve baca balant kanalndaki
(PA) basn kayplar
2
P = 1,5 ( H + ) A W (Pa)
DH 2
eklinde ifade edilebilir. Burada,
= Srtnme kayp katsays (Baknz 3.3)
H = Baca ykseklii veya balant kanal
uzunluu (m)
DH = Hidrolik ap, (m) (Baknz 3.1.)
= Toplam zel kayp katsays (Baknz 3.4.)
= Baca gazlarnn younluu (kg/m3)
(Baknz 3.5)
W = Ortalama gaz hzdr (m/s)(Baknz 3.6.)
4.2. Kazandaki Basn Kayb, Pw
Kazan reticileri tarafndan kataloglarda belirtilir.
Eer bu deer kataloglarda yoksa ekil 10.2den
yaklak bir deer okunabilir.
Kazandaki basn kayb sadece dk basnl
flemeli brlr kullanan kazanlar iin hesaba katlr.
Yksek basnl flemeli brlrler ve atmosferik
brlrlerde kazan basn kayb brlr tarafndan
ekil 10.3 / FARKLI YAKITLARIN BACA
karlanr.
GAZLARINDAK SU BUHARI YOUMA
4.3. Hava Teminindeki Basn Kayb, Po SICAKLIKLARI
Sadece flemesiz kmr kazanlar iin sz konusudur. RNEK: n=1,1 olan sv yaktta tp=54,5C
Bu deer yaklak olarak ekil 10.8de verilmitir. n= 1,3 olan sv yaktta tp= 46C
n=1,4 olan ta kmrde tp= 39,5C
5. Baca ekiinin Belirlenmesi
Doal baca ekii, PH gazlarnn scaklna ve baca
yksekliine baldr.
PH = H.g (H -A) (Pa)
fadesi ile bulunabilir. Burada,
g = yerekimi ivmesi = 9.81 m/s2
H = Hava younluu = 1.15 kg/m3
olup bu eitlik ekil 10.9da verilmitir.

462
 ekil 10.4 / KKRT ERNE KARILIK
MNMUM MALZEME SICAKLII

Przllk r
Malzeme
den e kadar
elik ekme boru 0,0005
Orta derecede pasl boru 0,0005 0,0015
Metal kanal 0,0015 0,002
Beton kanal 0,001 0,003
amot tulas 0,001 0,002
Kagir kanal sval 0,003 0,005
Tablo 10.5 / FARKLI MALZEMEDEN BORU VE
KANALLARDAK PRZLLK r DEER

ekil 10.6 / BACALAR N SRTNME KATSAYISI

ekil 10.7 / ETL ELEMANLAR N YEREL

KAYIP KATSAYILARI

ekil 10.8 / KAPASTE / EK DYAGRAMI ekil 10.9 / BACA EK

463
10.3.1. rnek W= 0.11 = 2,5 m/s
200 kW gcnde, alak basnl brlrl, sv yakt 0,733.0,66
yakan bir scak su kazannda, sa balant kanal ap 9. Balant kanalndaki basn kayb
20 cm olup bacaya dik bir a ile girmektedir. PA = 1,5 ( H + ) A W .
2

Balant kanal dzdr ve uzunluu 2 mdir. Baca DH 2

gaz scakl 200C ve baca ykseklii 20 m olup PA= 1,5 (0.047 2 + 0,92)
baca tula ile rlm ve iten svaldr. Herhangi bir 0.20
kesit deiimi yoktur. 2
0,733 (4,8 ) = 17,6 Pa
zm: 2
1. Baca kesiti 20x30 cm dikdrtgen seildi. 10. Bacadaki basn kayb
2. Duman gaz miktar, PE = 1,5 (0.054 20 +1)
0,24
M = k. Q . (2,5) 2

1000 0,733 = 18,9 Pa

ekil 10.2den k= 0.55 okunur.
M = 0.55 200 =0.11 kg/s
1000
3. Hidrolik ap (baca iin)
DH = 4.F olup
U 13. Doal baca ekii
F = 0.2 x 0.3 = 0,06 m2
U = 2 x (0.2 + 0.3) = 1 m
DH = 0.24
4. Kanal ve baca przllk deerleri
Tablo 10.5den metal balant kanal iin r= 0.002
ve iten sval tula baca iin r = 0.005 okunur.
5. Srtnme basn kayplar katsaylar
ekil 10.6 yardm ile
Balant kanal iin (r= 0.002, DH = 0.20 m)
= 0.047
Baca iin (r = 0.005, DH= 0.24 m)
= 0.054
6. zel kayp katsaylar
Baca balant kanalndaki yerel kayp olarak
sadece bacaya giri vardr.
Tablo 10.7den 90 giri iin = 0.92
Bacada ise sadece ktaki apka vardr. Tablo
10.7den = 1 okunur
7. Baca gazlarnn younluu
Gazlarn younluu, T = 200C baca scakl
iin,
A = 1.27 273 = 0.733 kg/m3
273+200
8.a. balant kanalndaki ortalama gaz hz
Kanal kesiti F = 3.14 (0.20)2 / 4 = 0.0314 m2
W= 0.11 = 4.8 m/s
0,733.0,0314
8.b. Bacadaki ortalama gaz hz
464
2
11. Kazandaki basn kayb
ekil 10.2den PW = 48 Pa
12. flemeli brlr kullanldndan hava
teminindeki basn kayb hesaba katlmayacaktr.
PH = H.g (H -A) = 20.9,81 (1,15 0.733)
PH = 81,8 Pa
14. Eitliin kontrol
PH = PA + PE +PW olmal
81,8 = 17,6 + 18,9 + 48
81,8 84,5
Toplam kayp doal ekiten biraz daha byk
olmakla birlikte aradaki fark ihmal edilebilir ve ilk
seilen baca kesitinin uygun olduu sonucuna varlr.
Buna gre gerekli dikdrtgen baca kesiti,
F = 20x30 cm olarak belirlenmitir.
10.4. ZEL DURUMLARDA BACA HESABI
Yukarda anlatlan baca ap hesab kazan anma gcnde
yaplmtr. D hava scakl da emniyetli olarak yaz d
hava hesap scakl (=33C) alnmtr. Gerek alma
artlar farkl olacaktr. D scaklk farkldr, alma
ksmi yklerde olmaktadr. Ksmi yklerde,
1. Baca gazlar scakl daha dktr (baca ekii
azalr)
2. Baca gazlarnn miktar azalr (bacadaki diren
azdr)
Bu nedenle nominal artlar iin baca hesab yaplarak,
gerekli ap bulunduktan sonra, ksmi yk halleri kontrol
edilmelidir.
Ksmi yklerde a) eki yetersiz kalabilir b) bacadaki
gaz hz ok debilir. Bu gibi durumlarda nlem
alnmaldr.
Dier taraftan verilen rnek zmde hesaplar deniz 10.5. HAZIR DYAGRAMLAR YARDIMI LE
seviyesinde bir uygulama iin yaplmtr. Eer BACA BOYUTLANDIRMASI
gznne alnan ehir deniz seviyesinden yksekte DIN 4705e dayanan baca hesab olduka uzun
ise, d basn deiecek ve buna bal olarak baca olduundan, baz zel durumlar iin yine DIN
ekii de etkilenecektir. Ayn ekilde d hava 4705e gre hazrlanm baca ap seim tablolar
scakl da ok farkl olabilir. Bu gibi durumlarda da kullanlmaktadr. ekil 10.10 ve 10.11de srasyla,
hesapta kullanlan baca gaz younluu ve d hava yksek basnl flemeli brlrl ve atmosferik
younluu terimleri, scaklkla ve basnla orantl doal gaz brlrl kazanlar iin SCHIEDEL baca
olarak dzeltilmelidir. seim diyagramlar verilmitir. Burada ele alnan
Baca gaznn younluu, kazanlar klasik tipli kazanlardr.
A = 1,27 ( 273 ) ( PA ) Bu diyagramlar hazrlanrken balant kanal kesiti,
273 +Tb Po baca kesitine eit alnm ve toplam zel kayp
katsaylar deeri 2,8 ve baca gaz scakl 220C
kabul edilmitir.
D hava younluu ise,
Tablo 10.12de ise modern gaz yaktl kazanlar iin
H = 1,29 ( 273 ) ( PA ) hazrlanm paslanmaz elik klfl baca lleri
273 +Th Po grlmektedir. Bu diyagramlar hazrlanrken ise, baca
ifadeleriyle bulunur. Burada, balant kanal uzunluu baca yksekliinin 1/4
Po = normal artlarda d hava basnc ( = 101, alnmtr. Baca ve kanalnn s geirgenlik direnci
325 kPa) R = 0,65 m2K/W, baca przll r= 0,0015, toplam
PA = sz konusu ykseklikteki d hava basnc yerel kayp katsays 2,2 kabul edilmitir. D hava
(kPa) basnc 94,5 kPa deerindedir.
Tb = baca gaz scakl (C) Tablo 10.13de ise bacalar iin tarafmzca tavsiye
Th = d hava scakldr. (C) edilen seim tablosu verilmitir.
D hava basncnn ykseklikle deiimi aadaki
gibidir: 10.6. BACA KONSTRKSYONU
Ykseklik (m) Basn (kPa) Bugne kadar olan uygulamada baca yapm
0 101.325 kurallar, TS 2165 ve Enerji Bakanl Enerji
500 95.461 Tasarrufu ve Is Yaltm ynetmelikleri ile snrl
1000 89.874 kalmtr. zellikle doal gazn gndeme gelmesi ile
2000 79.495 birlikte, bacalar konusunda geni bir standart
3000 70.108 almas balatlmtr. Hazrlanan taslaklar arasnda
4000 61.640 zellikle DIN 18160 standardnn tercmesi olan
baca yapm kurallar standart tasla ok nemlidir.
Aada rnek olarak Sarkam iin yaplan baca
hesab verilmitir. Domestik bacalarda baca duvarlarnn et kalnl bir
tuladan az olmamaldr. TS 2165 bacada
Ykseklik: 2800 m
kullanlacak malzeme olarak yzeyleri przsz,
D scaklk: -35C dzgn ve 500C scaklk farklarna dayanabilen
D basn = 71,985 kPa kalplam ate tulas veya superlit prefabrike
Baca gaz scakl = 200C elemanlar tavsiye etmektedir. Srtnme kayplarnn
Baca ykseklii = 36,7 m azaltlmas bakmndan baca i yzeylerinin
dzgnl ok nemlidir. Ayrca dardan ieri
Buna gre k artlarnda baca ekii 188 Pa hava szmasnn da nlenmesi gerekir. Bayndrlk
olmaktadr. Ilman havalarda 0C scaklkta ise eki bakanl ynetmeliklerinde yukardaki amalarla
140 Pa deerine dmektedir. 1000 kW gcnde bir baca i ve d yzeyinin svanmas veya kaplanmas
kazan iin seilen 45 cm apnda bacada basn nerilmektedir. Kullanlacak svann zamanla
kayb 99 Pa olup, bu ap btn koullarda uygundur. dklmemesi gerekir. Bu nedenle bacalarda normal
Ksmi yklerde almada (kazan hem kullanma sva yerine amot sva kullanlmaldr.
scak suyu retimi hem de stma amaldr) bacada
gaz hz kritik deerlerin (tavsiye edilen 2 m/s, Bacalar arasndaki ara duvar kalnl szdrmazl
kesinlikle 0,5 m/s) altna dmemektedir. salamak art ile en az 1/2 tula kalnlnda olmaldr.

465
Gaz yaktl kazanlarda baca youma etkilerine Is kaybnn nlenmesi amac ile teknik zorunluluk
dayankl malzemelerden ve uygun retim olmadka duman bacalar bina d yzeyine
teknikleriyle yaplmaldr. Paslanmaz elik malzeme konulmayacaktr. Eer baca d duvara konulmu ise
tercih edilmelidir. Metal bacalarda yanma sesinin s izolasyonu yaplmaldr. Ayrca binann ana
yukarlara iletilmemesi iin gerekli nlemler alnmal duvarlar da baca duvar elemanlar olarak
ve baca topraklamas yaplmaldr. Gaz analizi iin kullanlmamaldr.
baca balant kanalnda lm delikleri bulunmaldr. Eer sistemde birden fazla kazan varsa ynetmelik her

ekil 10.10 / YKSEK BASINLI SIVI YAKIT VE DOALGAZ KAZANLARI BACA APLARI (cm)

466
kazana ayr bir duman bacas bulunmasn art
komaktadr. ki veya daha fazla sayda kazann ayn
bacaya balanmas tavsiye edilmez. Ancak zorunlu
hallerde ayn kapasitede birbirinin ayn iki kazan ayn
bacaya balanabilir. Farkl yakt yakan veya farkl
tipte, rnein flemeli ve atmosferik brlrl iki kazan
kesinlikle ayn bacaya balanmamaldr. ki kazann
ayn bacaya balantsnda ya ortak balant kanal veya
her kazan kendi bamsz balant kanal ile bacaya
balanyorsa kanallar, aralarnda en az 60 cm olacak
ekilde farkl seviyelerden bacaya girmelidir.
ekil 10.14de atmosferik brlrl iki kazann ayn
bacaya balantsnda tavsiye edilen ortak balant
kanal konstrksiyonu verilmitir.

ekil 10.11 / ATMOSFERK BRLRL DOAL GAZ KAZANLARI BACA APLARI (cm)

467
 Baca ap (cm)

Gerekli Baca ekii (Pa)

Anma Gc (kW)

Anma Gc (kW)

Baca ap (cm)
Atmosferik Brolrl Kazan
Kazan Baca Gaz Baca Gaz Scakl
Scakl 140C ile 190C 80C ile 100C aras
aras

Etkin Baca Ykseklii (m) Etkin Baca Ykseklii (m)

Anma Gc (kW)
Anma Gc (kW)

Baca ap (cm)

Baca ap (cm)
Kar Basnl Kazan Kar Basnl Kazan
Kazan Baca Gaz Scakl Baca Gaz Scakl
60C ile 80C aras 100C ile 140C aras

Etkin Baca Ykseklii (m) Etkin Baca Ykseklii (m)

ekil 10.12 / GAZ YAKITLI KAZANLARDA BACA KEST LLER

Kalorifer bacalarna kesinlikle soba, ofben vs. iin baca tabannda bir hazne oluturulmaldr. ekil
balanmamaldr. 10.16da grld gibi bu haznede toplanan sular bir
Bacalar mmkn olduu kadar yn deitirmeyecek sifon yardm ile dar alnabilmelidir.
ekilde yaplacak, yn deitirmelerin zorunlu olduu Duman gazlarnn evreye zarar vermemesi iin baca,
hallerde ise yn deitirmede yatayla en az 60 a beik veya krma (piramit) atl binalarda, mahyadan
olacaktr. veya komu yksek binalarn en yksek noktasndan
Bacalarn en alt kotunda, satan ve hava en az 80 cm tek ynde eimli dz teras atl binalarda
szdrmayacak ekilde yaplm, contal bir temizleme ise atnn en yksek noktasndan en az 100 cm daha
kapa yaplacaktr. yksek olmaldr (ekil 10.17).
Yatay duman kanallar bacaya en az %5lik ykselen
bir eim ile balanacak ve uzunluu hibir suretle
baca yksekliinin 1/4n amayacaktr.
Duman kanallarnn temizlenmelerine imkan verecek
szdrmaz, s yaltml, kolay alp kapanabilen ve
yeteri sayda temizleme kapa bulunacaktr.
Duman kanallar bacaya dorudan veya zorunlu
durumlarda yuvarlak dirseklerle balanacak, 90lik
keskin dirsek kullanlmayacaktr. ekil 10.15de
kazann bacaya balants grlmektedir.
Doal gaz bacalarnda youan sularn toplanmas ekil 10.14 / ORTAK BACA BALANTISI

468
 Kazan Gc Doal Gaz veya Sv Yakt Yksek Basnl Brlr Doal Gaz Atmosferik Brlrl Kazan Kirli Hava Bacas (Doal Gaz Kazan Dairesi)

Kcal/h H=10 m H=20 m H=30 m H=50 m H=75 m H=10 m H=20 m H=30 m H=50 m H=75 m H=10 m H=20 m H=30 m H=50 m H=75 m

20000 125 (250) 150 (300) 150 150

30000 125 (250) 150 (300) 150 150

40000 125 (250) 125 (250) 150 (300) 150 150 150

50000 130 (250) 125 (250) 150 (300) 150 (300) 150 150 150

75000 155 (300) 145 (300) 140 (265) 185 (335) 170 (320) 150 150 150

100000 180 (350) 165 (315) 160 (310) 205 190 (340) 185 (335) 150 150 150

125000 195 (360) 180 (330) 175 (325) 230 (380) 210 (360) 205 (365) 175 150 150

150000 210 (360) 195 (350) 190 (340) 250 (400) 230 (380) 220 5370) 215 (365) 175 150 150

200000 240 (390) 220 (370) 215 (365) 210 (360) 280 (430) 260 (410) 250 (400) 240 (390) 175 175 175 175

250000 265 (415) 245 (400) 235 (385) 225 (375) 310 (510) 285 (435) 275 (425) 265 (415) 260 (410) 200 175 175 175

300000 290 (440) 265 (415) 255 (400) 245 (400) 335 (535) 305 (500) 295 (450) 285 (435) 280 (430) 200 200 200 200 200

350000 310 (510) 280 (430) 270 (420) 260 (410) 255 (400) 365 (565) 330 (530) 320 (520) 305 (500) 295 (450) 250 200 200 200 200

400000 330 (530) 300 (500) 285 (435) 275 (425) 265 (415) 385 (585) 350 (540) 340 (540) 320 (520) 310 (510) 250 250 250 250 250

500000 360 (560) 320 (520) 315 (515) 305 (500) 295 (450) 425 (625) 385 (585) 365 (565) 350 (550) 345 (550) 300 250 250 250 250

750000 435 (635) 395 (600) 375 (575) 360 (560) 350 (550) 515 (750) 460 (660) 435(635) 415 (615) 405 (615) 350 300 300 300 300

1000000 500 (750) 450 (650) 425 (625) 405 (600) 395 (600) 585 (835) 525 (775) 495 (700) 470 (670) 460 (660) 350 350 350 350 350

1500000 540 (800) 510 (750) 480 (680) 470 (670) 710 (960) 625 (875) 590 (840) 560 (810) 545 (800) 450 400 400 400 400

2000000 610 (850) 575 (825) 545 (800) 500 (750) 500 450 450 450 450

2500000 635 (885) 600 (850) 580 (830)

3000000 690 (940) 650 (900) 625 (875)

4000000 735 (1000) 710 (960)

5000000 810 (1100) 780 (1030)

7500000 970 (1250) 930 (1180)

10000000 1110 (1400) 1060 (1300)

469
Tablo 10.13 / PASLANMAZ ELK BACA AP VE BACA REZERVASYONU (KAYA YN LE ZOLASYON KALINLII DAHL) LLER
Hesap Tb=160C iin yaplmtr. Tablodaki ilk rakamlar baca i apn (mm) ve yannda parantez iindeki rakamlar izoleli geii iin gerekli rezervasyon apn (mm) gstermektedir.
Bacalar, komu yksek binalarn ekii bozan etkilerini
azaltmak amac ile, mmknse bu binalardan en az 6 m
uzaklkta bulunmaldr. Baca ba yamur ve kar
sularnn baca s yaltmna zarar vermemesi iin
paslanmaz elikten veya bakrdan genleme rozeti ile
veya asbest conta ile donatlmaldr. Yamur ve kar
sularnn baca iine szmamas iin satan veya betondan
apka yaplabilir. Ancak bu kapak, baca kesitini
kapatmamaldr. Duman k iin en az baca kesiti
kadar serbest gei kesiti bulunmaldr (ekil 10.18).
Yksek yaplarda bacalarn sl uzamas dikkate
alnmaldr. Metal bacalar halinde, eer varsa zel
genleme paralar kullanlmaldr. Eer hazr
genleme paras yoksa, baca yapya sabit olarak
mesnetlenmemeli veya zel genleme paras
yaplmaldr. Superlit borularn sl genleme katsays
ok kktr. Bu nedenle normal yaplarda zel bir
nlem almaya gerek yoktur. Ancak yksek yaplarda
10 katta bir, stteki boru alttaki boru mufu iine tam
oturtulmayarak 5 cm kadar bir boluk braklmaldr.

ekil 10.18 / BACANIN APKASI RNE

ekil 10.15 / KAZANLARIN BACAYA BALANTISI
1.Kazan baca k 2. Temizleme kapakl dirsek
3. Baca balant kanal 4. Bacaya giri
5. Temizleme kapa 6. Baca kaidesi
7. eki snrlayc 8. Kmr kazanlar iin klape
ekil 10.16 / YOUAN SULARIN SFONLA ALINMASI
10.7. ATMOSFERK BRLRL KAZAN
BACALARI
Atmosferik brlrl kazanlarda sekonder hava girii
tamamen termik yolla ve baca ekii ile gerekleir.
Dolaysyla baca ekiindeki deimeler yanmay
byk lde etkiler. Bu etkinin nlenebilmesi iin
atmosferik brlrl kazanlarda baca balantsnda baca
akm sigortas kullanlr. Baca akm sigortas ve alma
prensibi ekil 10.19da basite gsterilmitir. Bacada,
rzgar vs. nedenleri ile bir basn bile olsa, bunun
yanma odasn etkilemesi bu para ile nlenmektedir.
Gaz akm sigortasndan normal alma srasnda
emilen hava, baca gaznda yksek orandaki su buhar
deriikliini daha seyreltik hale getirir. Bylece duman
iindeki su buharnn youma scakl der ve
youma ihtimali daha azalr. Doal gaza dnm
yaplyorsa, ou zaman bacada soutma ve youma
problemleri ile karlalr. Ayn zamanda baca kesiti
byk kalr ve duman gaz hzlar ok der. Bu ise
bacadaki olumsuzluklar daha da artrr. Byle
durumlarda en iyi zmlerden biri atmosferik brlrl
kazan kullanmaktr. Bu kazanlarda bir yandan bacadaki
duman gaz miktar ve hz artarken, bir yandan da
youma ihtimali en aza iner. Atmosferik brlrl
kazanlarda 40.000 kcal/h kapasitenin zerinde her
kazan iin bamsz bir baca kullanlmaldr.

470
 ekil 10.17/ BACANIN ATI ZERNDEK DURUMU

10.8. DOAL GAZLI OFBEN VE KOMB
BACALARI
Doal gazl ofben ve kombiler iin be baca tipi sz
konusudur.
a. Bamsz baca ekil 10.20
b. Havalandrmal bamsz baca ekil 10.21
c. Ortak baca (kullanlmas tarafmzdan tavsiye
edilmez), ekil 10.22
d. Ortak nt baca ekil 10.23, ekil 10.24
e. Ortak havalandrmal nt baca
Havalandrmal baca balant detay ekil 10.25de
gsterilmitir. Bamsz doal gazl ofben ve kombi
bacalarnn yapm kurallar, kalorifer bacas ile ilgili
blmde anlatlan kurallara uygundur.
Tablo 10.26de bamsz ofben bacalar iin tavsiye
edilen aplar verilmitir.
ok katl yaplarda bamsz ofben ve kombi bacalar
zm fazla yer kaplad ve maliyeti yksek olduu
iin tercih edilmemektedir. Genellikle ortak baca veya
ortak nt baca zmne gidilmektedir. Ortak bacalar
ile ilgili henz yrrlkte bir Trk Standart mevcut
deildir. Yabanc standartlarda ortak baca temel olarak
benzer kurallar iermekle birlikte aralarnda kk
farkllklar vardr.
Alman Standartlarnda (TRGI-86 veya TGL 10704) her
birinin gc 30 kW deerini amayan 3 adet ofbenin
st ste ayn ortak bacaya balanmasna izin
verilmektedir. Tablo 10.27de 200 mm superlit ortak
baca iin TGL 10704 tarafndan etkin baca
yksekliine bal olarak st ste salanmasna
msaade edilen saylar verilmitir.
Ancak yukarda da ifade edildii gibi ortak baca
balants tarafmzdan tavsiye edilmemektedir.
Tarafmzdan tavsiye edilen ortak nt baca
kullanlmas halinde Alman Standartlar ofben iin st
ste 5 katn ayn ortak nt bacaya balanmasna izin
vermektedir.
Bu durumda yardmc (nt baca) kesiti 180 cm2 ve ana
baca kesiti 300 cm2 deerinde olmaldr. Yardmc
(nt) bacalar ana bacaya balanmadan nce yaklak
bir kat yksekliinde ykselmelidir.

471
 ekil 10.19/ FONKSYON RNEKLER LE BACA AKIM SGORTASI

Eer havalandrmal nt baca kullanlmayacaksa,

ana baca boyutu 400 cm2 olmaldr. Havalandrmal
ve havalandrmasz nt baca ve ana baca boyutlar
ve saylar 20 kata kadar Tablo 10.26da verilmitir.
ngiliz BS 5440 Standartnda ise doal gazl
minelerde ortak nt baca kullanldnda st ste
ayn bacaya balanlabilen cihaz says yine 5
olmakla birlikte, dier doal gaz tketim cihazlar
(ofben, kombi vs) iin st ste 10 katn ayn ana
bacaya balanmasna msaade edilmektedir.
Boyutlar ve gler standarttan alnan Tablo 10.28de
verilmitir.
Bu standartta ayrca ortak nt bacalarla ilgili
aadaki kurallar yer almaktadr.
a. Doal gaz bacalar d duvarn bir paras
olamaz.
b. Ana baca boyutu 40.000 mm2den az olamaz ve
boyutlar Tablo 10.28e gre seilir.
c. nt baca uzunluu 1.2 metreden az olamaz. ekil 10.20 / BAIMSIZ BACA
Gazl mine halinde nt baca uzunluu en az
kombi kullanan mnferit sistemler ekonomik
3m olmaldr.
olmaktan kmaktadr. Ayrca sistemin yangn ve
d. Balanan btn cihazlar ayn tipte olmaldr ve tehlike riski de artmaktadr. zellikle yksek
Tablo 10.28de verilen kapasite snrlar yaplarda merkezi stma ve kullanma scak suyu
geilemez. sistemleri kullanmak hem daha ekonomik hem de
e. Son kata ana baca az ile son balanan cihaz daha emniyetlidir.
arasnda en az 6 metre ykseklik fark olmaldr.
Aksi halde bu son iki kattaki cihazlar iin birer
bamsz baca yaplmaldr.
Sz konusu edilen yabanc standartlarda ofben veya
kombi kullanm ile ilgili bina ykseklii veya kat
says snrlamas yoktur. Halbuki belirli bir
ykseklikten veya kat saysndan sonra ofben ve

472
 ekil 10.22 / ORTAK BACA (TAVSYE ETMYORUZ)
ekil 10.21 / HAVALANDIRMALI BAIMSIZ BACA

ekil 10.23/ NT BACA

ekil 10.24 / KATLI RNEK NT BACA

ekil 10.25 / HAVALANDIRMALI BACAYA
UYGULAMASI
BALANTI DETAYI

473
 Bamsz Havalandrmal Ortak nt Baca Havalandrmal nt Baca
Kat Baca Baca nt Ana Baca Ana Bacaya nt Ana Baca Ana Bacaya
Says ap ap Baca ap Balanan Kat Baca ap Balanan Kat
(cm) (cm) (cm) (cm) Adedi (cm) (cm) Adedi
1 13 13.5
2 13 13.5 15 20 2 15 25 2
3 13 13.5 15 20 3 15 25 3
4 13 13.5 15 20 4 15 25 4
5 13 13.5 15 20 5 15 25 5
6 13 13.5 15 20 3+3 15 25 6
7 13 13.5 15 20 4+3 15 25 7
8 13 13.5 15 20 4+4 15 25 4+4
9 13 13.5 15 20 5+4 15 25 5+4
10 13 13.5 15 20 5+5 15 25 5+5
11 13 13.5 15 20 4+4+3 15 25 6+5
12 13 13.5 15 20 4+4+4 15 25 6+6
13 13 13.5 15 20 5+4+4 15 25 7+6
14 13 13.5 15 20 5+5+4 15 25 7+7
15 13 13.5 15 20 5+5+5 15 25 5+5+5
16 13 13.5 15 20 4+4+4+4 15 25 6+5+5
17 13 13.5 15 20 5+4+4+4 15 25 6+6+5
18 13 13.5 15 20 5+5+4+4 15 25 6+6+6
19 13 13.5 15 20 5+5+5+4 15 25 7+6+6
20 13 13.5 15 20 5+5+5+5 15 25 7+7+6

Tablo 10.26 / BAIMSIZ BACA, NT BACA VE HAVALANDIRMALI NT BACA LLER

(20 KATA KADAR YAPILAR N)

Cihaz Cinsi Gc (kW) Etkin Baca Ykseklii 10.9. HERMETK CHAZ BACA SSTEMLER
2.5 m. 4 m. 6 m. Kapal yanma odal (hermetik) tip cihazlar d
ofben 11 kWa kadar 4 5 5 duvara monte edilir ve yanma iin gerekli havay i
21 kWa kadar 3 3 4
ie iki boru yardm ile d havadan alr ve yanma
21 kW zeri 2 3 3
Soba 7.5 kWa kadar 6 7 8
rnlerini yine ayn borudan d havaya atarlar.
Kalorifer 30 kWa kadar 2 2 2
Dolaysyla bu cihazlar iin bacaya gerek yoktur. Bu
Kazan 45 kWa kadar 1 2 2 adan mevcut binalarn doal gaza dnmnde
100 kWa kadar - 1 1 baca problemleri ile karlaldnda bu cihazlar ok
iyi bir zmdr. Ancak ekil 10.29da grld
Tablo 10.27 / TGL 10704E GRE AYNI ORTAK
gibi hermetik cihazlarda d duvar olmayan i
BACAYA ST STE BALANMASINA ZN VERLEN
duvarlara monte edilecekse bir ortak hava yanm
CHAZ SAYISI
gaz basncna gereksinim vardr.
Bu ortak hava atk gaz bacalar ekil 10.29da
Ana Bacann Nominal Kesit Alan
verilen S tipi dnda U tipi biiminde de
Cihaz Cinsi
0.04 - 0.062 m2 0.062 m2den byk
oluturulabilir. Ortak baca boyutlar iin Tablo 10.37
Max. Toplam Max. Toplam ve Tablo 10.38 kullanlabilir. Tablo 10.37 stma
Cihaz Balanabilecek Cihaz Balanabilecek cihazlar iin ve Tablo 10.38 ofben ve kombiler iin
Says Is Gc Says Is Gc geerlidir. Bu sistemde grlen alttaki hava
kW kW kanalnn kesiti diyagramdan bulunan baca kesitinin
Gazl mine 5 30 7 45 %60ndan kk olamaz. Sistemde grlen klape,
ofben 10 300 10 450
zellikle yaz ve k ayar asndan nemlidir.
Termosifon
Kombi 10 150 10 180 Hermetik tip kazanlarn d duvara montaj ekil
Hava Istc 10.39da veya ekil 10.40da gsterildii gibi
yaplabilir. ekil 10.39daki zmde iki ayr boru
Tablo 10.28 / ORTAK NT BACA BOYUTLARI
kullanlmaktadr. ekil 10.40da ise i ie iki
(BS 5440)
borudan oluan tek boru zm grlmektedir.

474
 10.9.1. Hermetik Baca Balantlar
10.9.1.1. 43 kW Kapasiteye Kadar Olan GB 112
Serisi Duvar Tipi Youmal Kazanlarda
Hermetik Baca (Konsantrik) le Dikey Balant
Yaplmas Durumundaki Maksimum Baca
Mesafeleri
rnek: Yanma havas temini ve egzost balants
hermetik zel baca seti ile gerekletirilen GB 112-
43 tipi bir kazanda, hibir dirsek kullanmakszn
dikey balant ile at zerinden k yaplmas
halinde maksimum baca uzunluu 14 m olacaktr.
Ayn kazann baca balantsnda 2 adet dirsek
kullanlmas halinde maksimum dikey mesafe 11 m
olacaktr.

Dikey Montaj Maksimum

Kazan Halinde (Direksiz) Mesafede Her Bir
Modeli zin Verilen Dirsek in
Maksimum Mesafe Yaplacak Azaltma1)

GB 112-24 L=14 m 1,5 m

GB 112-29 L=14 m 1,5 m
ekil 10.29 / ORTAK HAVA-YANMI GAZ-BACA
SSTEM PRENSP EMASI GB 112-43 L=14 m 1,5 m
1)
Dirsek veya Revizyon-T paras en fazla 3 adete kadar kabul edilebilir.
Bu cihazlarn ekil 10.42de grld gibi yakma Daha fazla kullanlmas iin ltfen firmamza dannz.

havasn dorudan kazan dairesinden emmesi yanl

zmdr. Villa tipi uygulamalarda havann d
duvar yerine atdan atlmas mmkndr. (Baknz
ekil 10.41)
Burada hava, kazan dairesine havalandrma
aklklarndan girer ve kazann kendi fan ile
kalorifer dairesinden emilir. Yanma rnleri ise
atya uzanan baca ile zorlanm olarak d atmosfere aft F30
atlr. ekil 10.43de grlen havann kazan veya F90
dairesinden emilmesi yerine kanalla dorudan
dardan getirilmesi iyi bir zm deildir.
Yksek bir tepenin yamacndaki (rnein stanbul
Boazndaki baz blgeler) veya yksek bir bloa Koruyucu
Boru aft F30
bitiik binalarda normal bacalarda eki sorunu veya F90
yaanr. Ayn durum apartman mtemilatnn kazan
dairesi olarak kullanlmasnda da geerlidir.
Ykseltinin arkasnda kalan blgede, rzgarn
ykselti tarafna doru esmesi halinde pozitif basn
oluur ve bacadan duman geri teper. Bu gibi
yerleimlerde hermetik cihaz ve ekil 10.39 ve
10.40da gsterilen biimdeki baca balants
kullanm sorunu ortadan kaldrr.
ekil 10.30-10 31 / GB112-43 DUVAR TP
YOUMALI KAZAN BACA UZUNLUU (F30
VEYA F90 YANGIN SINIFIDIR

475
 Maksimum mesafe
Snr Yoktur

ekil 10.32 / YOUMALI KAZAN BACA KOULLARI

nemli Notlar:
Gaz Tesisatlar iin teknik kurallar tanmlayan
DVGW-TRGI 1986/96 talimatnamesine gre,
hermetik bacalarn binada birden fazla kattan
gemesi halinde, hermetik baca borusunun bir
muhafaza iinden gemesi gerekmektedir:
1. Eer kazan en st kata konulmu ise ve baca at
arasndan geecekse, bacann at arasnda kalan
ksm yanmayan ve esnek olmayan bir malzeme
ile kaplanmal veya metal bir koruma klf
iinden geirilmelidir.(ekil 10.30)
2. Kazann konulduu katn zerinde katlar varsa
ve baca bu katlardan geiyorsa, bacann kazann
bulunduu kat haricinde kalan ksm yangn
diren snf F30 veya F90 olan dikdrtgen bir
aft iinden geirilmelidir. (ekil 10.31)
3. Bacalarn at klarnda, at pencereleri ile
bacalar arasnda braklmas gereken minimum
mesafeler ekil 10.32de gsterilmitir.
Not: ekil 10.30 ve ekil 10.31de grlen, hermetik ekil 10.33 / GB112-60 N BACA UZUNLUU
baca apkas ve at k paralar stoklarmzda
bulundurulmamaktadr. htiyalarnz iin ltfen Maksimum mesafe
Snr Yoktur
firmamza bavurunuz.

10.9.1.2. GB 112-60 Modeli Duvar tipi Youmal

kazanda Hermetik Baca (Konsantrik) le Dikey
Balant Yaplmas Durumundaki Maksimum
Baca Mesafeleri
rnek: Yanma havas temini ve egzost balants ekil 10.34 / GB112-60 N BACA IKI KOULLARI
hermetik zel baca seti ile gerekletirilen GB 112-60
tipi bir kazanda, hibir dirsek kullanmakszn dikey Dikey Montaj Maksimum
balant ile at zerinden k yaplmas halinde Kazan Halinde (Direksiz) Mesafede Her Bir
maksimum baca uzunluu 9 m olacaktr. Ayn Modeli zin Verilen Dirsek in
kazann baca balantsnda 2 adet dirsek kullanlmas Maksimum Mesafe Yaplacak Azaltma1)
halinde maksimum dikey mesafe 6 m olacaktr.
GB 112-60 L= 9 m 1,5 m
nemli Notlar:
1)
Dirsek veya Revizyon-T paras en fazla 3 adete kadar kabul edilebilir.
Gaz Tesisatlar iin teknik kurallar tanmlayan Daha fazla kullanlmas iin ltfen firmamza dannz.
DVGW-TRGI 1986/96 talimatnamesine gre,
hermetik bacalarn binada birden fazla kattan 1. Eer kazan en st kata konulmu ise ve baca at
gemesi halinde, hermetik baca borusunun bir arasndan geecekse, bacann at arasnda kalan
muhafaza iinden gemesi gerekmektedir: ksm yanmayan ve esnek olmayan bir malzeme

476
 ile kaplanmal veya metal bir koruma klf
iinden geirilmelidir.
2. Kazann konulduu katn zerinde katlar varsa
ve baca bu katlardan geiyorsa, bacann kazann
bulunduu kat haricinde kalan ksm yangn
diren snf F30 veya F90 olan dikdrtgen bir
aft iinden geirilmelidir. (ekil 10.33)
3. Bacalarn at klarnda, at pencereleri ile
bacalar arasnda braklmas gereken minimum
mesafeler ekil 10.34de gsterilmitir.
Not: ekil 10.33 ve ekil 10.34 de grlen, hermetik ekil 10.35 / GB112 SERS KK KAZANLAR N
baca apkas ve at k paralar stoklarmzda MNMUM AFT KEST
bulundurulmamaktadr. htiyalarnz iin ltfen
firmamza bavurunuz

10.9.1.3. 43 kW Kapasiteye Kadar Olan 112 Serisi

Duvar Tipi Youmal Kazanlarda Bir Baca aft
inden Geen Hermetik Baca (Konsantrik) le
Balant Yaplmas Durumundaki Maksimum
Baca Mesafeleri
Yeterli Yanma Havas Temini:
Bu uygulama mevcutta bir baca aft bulunan ve
tesisat yenilenen binalarda, yanma havasnn aft
iinden veya dier yollarla alnamamas durumunda
uygun olmaktadr. Bu durumda yanma havas
konsantrik hermetik baca yolu ile atdan
alnabilmektedir.
Hermetik baca montaj iin gerekli olan minimum
aft kesiti ekil 10.35de gsterilmitir. aftn
yangn diren snf F30 veya F90 olmaldr.

rnek: Yanma havas temini ve egzost balants

hermetik zel baca seti ile gerekletirilen GB 112-
60 tipi bir kazanda, hibir dirsek kullanmakszn
dikey balant ile at zerinden k yaplmas
halinde maksimum baca uzunluu 9 m olacaktr.
Ayn kazann baca balantsnda 2 adet dirsek ekil 10.36 / GB112 N YATAY MONTAJ HALNDE
kullanlmas halinde maksimum dikey mesafe 6 m MESAFELER
olacaktr.
10.10. MNE BACALARI
Yatay Montaj Maksimum minelerde yanma odasnn bir yz tamamen aktr ve
Kazan Halinde (Direksiz) Mesafede Her Bir odaya bakar. Yanma havas bu ak yzden alnr ve
Modeli zin Verilen Dirsek in yanma rn gazlar minenin stnden bacaya balanr.
Maksimum Mesafe Yaplacak Azaltma1) minelerde hava fazlalk katsays ok yksektir. Hava
miktarnn hesabnda baca knda CO2 orannn %2
GB 112-24 olmas tasarma esas alnr. Dolaysyla dier yanma
GB 112-29 L1=3 m L2=11 m 1,5 m (L1 veya odalarna gre daha fazla hava gnderilir. minenin ak
GB 112-43 L2den olan yznn her metre karesi iin yaklak 360 m3 /hm2
1)
Dirsek veya Revizyon-T paras en fazla 3 adete kadar kabul edilebilir.
havaya gereksinim vardr. te yandan normal szdrmas
Daha fazla kullanlmas iin ltfen firmamza dannz. olan bir odann m3 hacmi bana havalanma miktar 0.4
m3/h deerindedir. Dolays ile 0,5 m2 ak yzeyi olan bir

477
mine iin 180 m3/h havaya veya 450 m3 oda hacmine 10.11. BACALARLA LGL PRATK NOTLAR
ihtiya vardr. minenin baca balantsndaki bir 1- Baca tepmesi yapabilecek blgelerdeki Buderus
klape bulunmas gereklidir. Bu klape hem ekii atmosferik kazanlarda kullanlmak zere baca
ayarlamaya hem de mine yanmyorken bacay tepme modl gelitirilmitir. lave aksesuar
tamamen kapatmaya yarar. Her mine kendi bamsz olarak emniyetiniz iin kullanabilirsiniz. Baca
bacasna bal olmaldr. Ancak doal gazl tepmesi annda, modl brlr durduracaktr.
minelerde daha nce anlatld gibi ortak nt baca
2- Kazan baca balant kanal zerine 1/2 parmak kr
kullanarak 5 adet st ste mine ayn bacaya
tapa konulmaldr. Buradan brlr ayar iin baca
balanabilir. Bununla ilgili ller Tablo 10.28den
gaz analizi yaplacaktr.
alnabilir. mine baca ykseklii en az 4.5 metre
olmaldr. mine bacalarnn kesiti, minenin ak 3- Zorunlu hallerde ayn yakt kullanlan ve brlrleri
yznn byklne baldr. mine baca kesiti ayn tip olan kazanlar (Farkl kapasitede de
belirlenmesi iin ekil 10.44deki diyagram olsalar) ayn bacaya balayabilirsiniz. Ancak
verilmitir. Bu diyagramda mine ak yzey miktar bacaya balant farkl seviyeden ~ 1 m kot fark ile
(m2) ve etkin baca ykseklii (metre) deerlerinden yaplmal ve direnlerin eit olmasna zen
tavsiye edilen baca ap okunabilir. mine gsterilmelidir. rnein doal gaz kullanlan
bacalarnda gaz scakl 60Cden, kuvvetli sistemde iki veya adet atmosferik tip kazan
yanmalarda 400Cye kadar deiir. Bu nedenle ayn bacaya balamak (Zorunlu bir neden varsa)
minelerde sl verim %30 mertebelerinde dk bir mmkndr. deal olan her zaman ayr baca
deerdir. Isl verimin artrlmas iin mine yapmaktr.
evresinde oda havasnn doal veya zorlanm olarak 4- Kalorifer bacalar mutlaka ift cidarl olmaldr.
dolatrlmas mmkndr. Bylece mineden s Baca (boru + izolasyon + hava boluu + tula
sadece nmla deil, tanmla da odaya yaylabilir. duvar veya kaplama)dan olumaldr. (Is yaltm,
Bu yolla sl verimi %50 mertebelerine ykseltmek brlr yanma sesinin st katlardan duyulmamas,
mmkndr. Dier taraftan minelerde mutlaka baca mr ve gvenlik nedenleriyle)
klapesi kullanlmaldr. Bu klape ncelikle mine 5- Yatay duman kanallarn bacaya doru %5 - %10
yaklmadnda yabanc cisimlerin bacadan mineye ykselterek balaynz. Mmkn olduu kadar az
dmesini nler. dirsek kullanlmaldr. Dirsek gerekirse 45 dirsek
Nominal Kat Saylar
Cihaz 3 4 6 8 10 12 14 16 18 20 24 28
Kapasiteleri Baca Kesit Alan
(kW) m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2
3 0.025 0.030 0.039 0.046 0.052 0.058 0.062 0.067 0.072 0.076 0.085 0.091
5 0.031 0.037 0.048 0.057 0.064 0.072 0.078 0.084 0.089 0.095 0.107 0.120
10 0.042 0.051 0.066 0.078 0.088 0.100 0.111 0.122 0.132 0.141 0.168 0.189
15 0.051 0.062 0.081 0.097 0.113 0.128 0.142 0.156 0.178 0.193 0.219 0.246
20 0.059 0.072 0.094 0.116 0.137 0.154 0.180 0.199 0.217 0.233 0.266 0.298
25 0.065 0.081 0.110 0.136 0.158 0.189 0.211 0.233 0.253 0.273 0.311 0.347
30 0.073 0.090 0.125 0.153 0.189 0.216 0.242 0.266 0.288 0.311 0.353 0.393

Tablo 10.37 / SREKL YANAN ISITMA CHAZLARININ BALANDII L.A.S. BACA LLER
Nominal Kat Saylar
Cihaz 3 4 6 8 10 12 14 16 18 20 24 28
Kapasiteleri Baca Kesit Alan
(kW) m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2
0 0.053 0.055 0.060 0.083 0.086 0.107 0.127 0.131 0.149 0.174 0.196 0.218
3 0.058 0.061 0.068 0.092 0.098 0.122 0.143 0.148 0.177 0.197 0.221 0.246
5 0.060 0.065 0.073 0.100 0.107 0.132 0.154 0.168 0.192 0.213 0.239 0.265
10 0.067 0.075 0.087 0.119 0.130 0.157 0.193 0.202 0.228 0.252 0.284 0.314
15 0.074 0.084 0.102 0.138 0.153 0.192 0.222 0.235 0.263 0.289 0.326 0.362
20 0.081 0.093 0.117 0.156 0.182 0.219 0.251 0.268 0.299 0.326 0.368 0.408
25 0.087 0.103 0.131 0.181 0.206 0.245 0.280 0.299 0.332 0.363 0.409 0.453
30 0.094 0.113 0.146 0.201 0.228 0.270 0.309 0.330 0.365 0.399 0.449 0.498

Tablo 10.38 / OFBEN VE KOMB CHAZLARININ BALANDII L.A.S. BACA LLER

478
 ekil 10.39 / DUVARA MONTE EDLEN HERMETK TP KAZANLAR N BACA BALANTISI

ekil 10.40 / HERMETK TP KAZANLAR N E K BORUDAN OLUAN TEK BORU ZM

479
ekil 10.41 / HERMETK TP KAZANLAR N DUMAN GAZLARININ BACA BALANTISI YARDIMI LE ATI STNDEN ATILMASI

ekil 10.42 / DUVARA MONTE EDLEN HERMETK TP KAZANLARDA YANLI BACA BALANTISI
480
 ekil 10.43 / HERMETK TP KAZANLAR N YANLI DI HAVA BALANTISI
ekil 10.44 / MNE BACA BOYUTU SEM DYAGRAMI
ile balaynz. Dnlerde mutlaka ~ 30x30 cm
temizleme kapa braklmaldr. Bu durum
kanallar ta yn ile izole edip, zeri galvanizli sac
veya alminyum folyo ile kaplanmaldr.
6- Yanl ve riskli bir uygulama olan tula bacalar ve
tek cidarl bacalarn dier bir sorunu da kazandaki
yanma sesini st katlara ok fazla iletmesidir. ift
cidarl veya baca borusu + hava boluu + 13,5 cm
tula duvar ile yaplan bacalarda brlr yanma sesi
de st katlarda duyulmayacaktr.
7- Almanyada, hermetik kombilerin egzostlarnn
cepheden bina dna verilebilmesi, 11 kW (9500
kcal/h) kapasite ile snrlandrlmtr. Daha byk
kapasitelerde, kombilerin yazn da kullanma scak
suyu retimi iin altklar dnlrse, btn bir
yl st katlar rahatsz eden nemli bir emisyon
kayna haline gelmektedirler.
8- Baca aft lleri belirlenirken baca apna en az
5+5=10 cm cam yn izolasyon kalnl ilave
edilmelidir. Kazan ile baca arasndaki yatay duman
balant kanal baca yksekliinin 1/4nden uzun
olmaz. Bu uzunluk hesaplanrken, her 90 dirsek
iin 1,5 metre boru mesafesi ilave edilmelidir.
9- Baca atnn en st noktasndan 80 cm daha yksek
olmaldr.
10- Kalorifer kazanlarnn baca balantlar tercihen
bamsz olmaldr. ok sayda sra kazan ortak
baca balantsyla ortak bacaya balandnda,
baca yaknndaki kazanda daha fazla eki olur ve
kazanlar dengesiz alr. Bu nedenle hi olmazsa
kazanlar ikili gruplar halinde bamsz bacalara
balanmal ve uzaktaki kazanlarn duman kanal
ap ve baca ap yakndaki kazanlara gre daha
byk yaplmaldr.
481
BLM 11 11- ISITMA SSTEMLERNDE ZEL KONULAR

11.1. KALORFER TESSATI PROJELERNN 7. Yatay datm borular, kolon numaralar, devre
HAZIRLANMASI numaralar, boru aplar, kolon musluklar.
11.1.1. Veriler 8. Havalk borular, gerekiyorsa prjr montaj
Yapnn ina edilecei yer/yn. noktalar, genleme kab veya hava kab izimi,
boru aplar.
Mimari kat plan.
9. Kazan dairesi Kazan gidi/ dn kollektrleri,
Kesitler.
dolam pompas, genleme kab, emniyet
Yap elemanlar (Pencere/cam, kap, duvar, tavan, borular, brlr, yakt tank, yakt stma
deme inai bilgileri). elemanlar ve borular, baca ls ve duman
Merkezi scak su istenip istenmedii. kanal balants ve llendirilmesi, taze hava
Yakt cinsi. temini ve llendirilmesi, l ve emniyet
cihazlar (Termometre, hidrometre, emniyet
11.1.2. Hesaplar ventili, presostat, termostat, boaltma v.s.)
1. Scaklklarn tespiti.
Kolon emas
2. Is geirgenlik katsaylar.
1. Yatay kat izimleri, kat ad, kotu
3. Enfiltrasyon katsaylar.
2. Istclar, stc tanm, oda no, scakl, stc
4. Zamlar.
verimi [kcal/h]
5. Is gei kayplar.
3. Kolonlar, kolon numaralar, her kat geiinde boru
6. Enfiltrasyon kayplar. ap, tad s yk [Kcal/h], devre numaras
7. Istc hesaplar. 4. Branmanlar, musluklar, branman aplar
8. zel diren cetvelleri. 5. Havalklarn toplanmas, boyutlandrlmas, hava
9. Boru hesaplar. kab veya ak genleme kabna balanmas,
10. Boyler hesab (Varsa) gerekiyorsa prjrler.
11. Kazan hesab. 6. Ak genleme kab, emniyet borular ve haberci
borularnn boyutlandrlmas
12. Baca hesab, duman kanal, hava bacas.
7. Yatay datm borular, kolonlara
13. Brlr/yakt tank (Varsa)
irtibatlandrlmas, varsa kolon musluklarnn
14. Yakt stclar (Ana tank/pot-varsa) ilenmesi, boru aplar, devre numaralar,
15. Genleme kab (Ak veya kapal tip), emniyet tad s yk [Kcal/h]
borular, emniyet valfi 8. Kazan dairesi: Kazan veya kazanlarn izimi,
16. Dolam pompas. gidi ve dn kollektrleri, sisteme ve kazana
17. Gerekiyorsa boru uzamalar iin kompansatr, balant kurulmas, vanalar, boru aplar,
omega v.s. seimi. kollektr aplar, lm, emniyet ve iletme
cihazlarnn konulmas (Termometre,
11.1.3. izimler hidrometre, boaltma musluklar, varsa emniyet
Kat planlar ventili), dolam pompa veya pompalarnn
1. Pafta boyut seimi/ereve/Balk ilenmesi, pompa giri/k armatrler, varsa
brlr, yakt tank, n stcl depo izimi,
2. Mimari plan izimi
borulanmas, boyutlandrlmas, varsa kapal
3. Oda no/Ad/Scakl/Is kayb[Kcal/h] depo izimi, kazana balant kurulmas, boru
4. Istclarn izimi, tanm yazlarnn yazlmas boyutlandrlmas, varsa boyler izimi ve
5. Kolonlarn yerletirilmesi borulamas, armatrleri, varsa otomatik kontrol
6. Branmanlar, radyatr musluklar, branman elemanlarnn iletme ve uyar elemanlar
aplar. arasndaki iliki belirtilerek gsterilmesi
(motorlu vana ve duyar eleman gibi).
482
 Karmak olmayan kk tesislerde, cihaz Kaplama detay
tanmlar ve otomatik kontrol, plan veya kolon Deme detay
emas paftalarnda verilebilir. Bunun yeterli
Not: Topraktan deme kaplamasna kadar olan
olmad durumlarda, ayr bir cihaz listesi ve
kesit verilmelidir.
otomatik kontrol paftas yaplmas uygun olur.
Bu durumda kat planlar ve kolon emalarnda Ara demeler iin
cihazlar yalnzca bir sembolle (BY:Boyler, Kaplama detay
BR:Brlr; GK:Genleme kab gibi) ifade edilip, Deme kalnl
bunlara ait detayl bilginin cihaz listesi kma demeler iin
paftasnda olduu, paftaya konulan bir notla
zolasyon detay ve kalnl
belirtilir.
f) atlar
11.2. MMAR PROJE-TESSAT LKLER at detay
11.2.1. Istma Tesisat-Mimari Proje likileri at izolasyonu varsa detay ve kalnl
1. Her odann kullanma amac mimari proje Not: Kiremit atlarda kiremidin altna youn
zerinde yazl olmaldr. ziftli rberoit (ekler suyu aaya aktacak
ekilde) monte edilmesi yararl olacaktr.
2. Yapya ilikin bilgiler:
g) Teras atlar.
a) Binann bulunduu ehir ve semt:
Is izolasyonu varsa detay ve kalnl
b) Binann yn durumu:
4. Bacaya ilikin bilgiler:
c) Binann evresindeki binalarn uzakl:
a) Baca cinsi
d) Binaya bitiik bina var m?
b) Her kazan iin ayr baca yeri
Hangi cephelerde?
c) Baca kesiti (Duman borusu ap + hava
Kanc kata kadar?
boluu + tula duvar boyutlar ve kalnl):
e) Bina ka kat olarak tasarlanmaktadr?
d) Baca izoleli mi?
f) Toprak seviyesi
e) Baca kazan balant kanal yeri ve detay
(Binann n-arka ve yan taraflarnda)
f) Bacann mahyadan ykseklii
g) Istlamamas istenen blgeler var m?
g) Baca temizleme kapa
3. Yap elemanlarna ilikin blgeler:
h) Doalgaz bacalarnda su drenaj
a) Pencereler
Kmrl kazan bacalarnda kl alma yeri
Tek caml ( ) ift caml ()
5. Istma sistemi seimi:
Ahap ereve ( ) metal ereve ( )
a) Klasik radyatrl sistem ( )
Parapet ykseklikleri ve
b) Yerden stma ()
Pencere boyutlar
c) Scak hava apareyi ()
b) D duvarlar
d) Dier ()
Duvar cinsi ve kalnl
6. Radyatrler ve tesisat seimleri:
D duvarda izolasyon varsa
Radyatr tipi: (dkm,elik,panel,alminyum
Detay ve kalnl panel, alminyum)
c) duvarlar 7. Istma tesisat ile ilgili bilgiler:
Duvar cinsi ve kalnl Radyatr yerleri
d) Toprak temasl duvarlar Kalorifer tesisat iin kolon gei yerleri
Duvar cinsi ve kalnl Parapet alt ykseklii
zolasyon cinsi ve kalnl Banyo ve mutfakta radyatr yeri
e) Demeler (Banyo kalorifer borusu slak demeden
Toprak temasl demeler iin, izolasyon detay gememeli)
ve kalnl Merdiven girii stmas iin radyatr yeri

483
 Merdiven boluunun d duvar ile temas veya Duvar tipi rezervuarl (plastik)
cam varsa orta katlar da stlacak m? Kendinden rezervuarl
Havalklar at arasnda m toplanacak? Asma klozet
Datm: Gmme rezervuarl
a) Dey kolon sistemi ile () 3. Bulak makinas:
b) Deme altndan polipropilen borularla ( ) Yeri,musluu,pis su gideri
8. Genleme deposu: 4. amar makinas, ofben, termosifon yeri.
Genleme deposu ak m? Kapal m? 5. Banyo aspiratr nereye balanacak?
Genleme deposu yeri 6. Mutfak aspiratr egzostu:
Emniyet borular aft a) Balkona verilecek
Ak genleme deposu en yksek radyatrlerden b) nt baca yaplacak
2 metre daha yksek olmaldr.
7. p bacas ve p odas(p odas havalanacak)
9. Yap i scaklklar
8. Bina temiz su giri yeri
Bina i scaklklar
Temiz su ve pis su aftlar yerleri.
artnamelere gre aada verilmitir.
9. Temiz su borular cinsi:
zel olarak istenilen mahal scaklklar varsa
a) Galvaniz boru
iaretlenmelidir.
b) Polipropilen boru
1) Konutlar:
10. Kullanma scak suyu temini:
Salonlar 22C
a) Merkezi boylerden
Yatak odas 20C
b) Mnferit ofben veya termosifonla
Antre,hela,mutfak 18C
11. Merkezi scak su iin her daire giriine scak su
Du 22C
sayac isteniyor mu?
Banyo 26C
12. Kullanma scak su sirklasyon hatt son
Merdiven 15C armatre kadar gidecek mi?
13. Temiz su borular gzergahnn belirlenmesi
2) yerleri: (mutfak banyo aras deme altndan, duvardan
Dkkanlar 20C tavandan )
Lokanta, Otel odas 20C 14. Pis su k yeri kanalizasyon borusu kotu ve
yeri:
Atlye(oturarak alma) 20C
Pis su kanalizasyonu yoksa foseptik yeri
Ar i yapan atlye 15C
Pis su havalk tesisat yaplacak m?
Hafif i yapan atlye 18C
15. Pis su borularnn bodrum katta inilerde rgar
Brolar 22C
yerleri
Ariv 18C
16. Pis su borular iin dk deme, asma
Toplant salonu 20C tavan,arka duvardan toplama alternatiflerinden
Koridor,hela 15C hangisi isteniyor?
10. Yakt cinsi: 17. Yamur borusu kanalizasyonlarna balanacak
a) Doal gaz ( ) b) Motorin () m?
c) Fuel oil ( ) d) Kmr/LPG ( ) atda yamur suyu toplama yerleri, detay
Yamur borularnn aa ini yerleri
11.2.2. Shhi Tesisat-Mimari Proje likileri
(Kn terlemeye kar) yamur borusu bina
1. Lavabo cinsi:
iinden iniyorsa, s izolasyonu yaplmaldr.
40x50 ayakl, asma ayakl, tezgah tipi (tezgah
18. Balkon szgelerinin yeri ve toplanmas
alt,tezgah st)
19. Yangn tesisat
2. Klozet cinsi:

484
 Sprinkler sistemi gerekli mi?
Yangn dolab yeri
Yangn borusu yeri
Yangn hidrantlar yeri
Yangn merdiveni yeri
Yangndan ka yolu ve havalandrma tesisat
var m?
Yangn perde duvarnn yeri
Yangn merdiveni basnlandrmas
Yangn ihbar sistemi isteniyor mu?
20. Doal gaz tesisat
Doal gaz bina girii ve reglatr yeri
Doal gaz kolon yeri
Doal gaz sayalar yeri
Daire ii doal gaz boru gzergah
11.2.3. Kazan Dairesi-Mimari Proje likileri
1) Kalorifer kazan
Yeri ve adedi
Yedek isteniyor mu?
Bacaya olan uzakl
zerinde yeterli ykseklik kalyor mu?
n tarafnda servis boluu var m?
2) Yakt deposu
Yeri ve adedi
Ka gnlk yakt depolanacak
Tip (Silindirik-Prizmatik)
Depo hacmi
Fuel oil kullanlacak ise stcsnn karsnda
yeterli boluk var m?
Etrafnda 40-50 cm servis boluu kalyor mu?
(boya v.s. iin ) Yakt dolum (2") ve havalk
(1 1 / 2") borular darya nasl kacak?
Kuranglez yaplacak m?
Yakt deposu havalandrmas nasl olacak?
Sa kap (yakt deposu hacmi iin) ve yakt
deposu hacmi alt havuz oluum detay verilmeli
Hazr depo gelecekse, ieriye almak iin
rezervasyon braklmal. Yakt deposu- brlrler
arasndaki yakt kanal en ksa mesafede olmal
ve zerine zgara yaplmal
Yakt deposuna taban stcs isteniyor mu?
3) Kazan dairesi havalandrmas
Havalandrma bacas boyutu (tavan seviyesinden
atya kadar)
Taze hava giri pencere yeri ve kesiti:
Kazan dairesine yapay havalandrma
yaplacaksa vantilatr kapasitesi brlr
fanlarnn toplam kapasitesinden en az %10
byk olmaldr. (Egzost doal ekili ise)
Hava kanallar ile borularn geiine dikkat
edilmelidir.
Souk blgelerde kazan dairesinde donma
riskine kar nlem alnmaldr. Kazan dairesine
vantilatr ile hava verilecek ve emilecek ise
saatte 5-6 hava deiimi alnabilir.
4) Su deposu hacmi ( insan bana 500 lt. veya daha
fazla hesaplanmal)
Merkezi sistem su depolar iki blmeli olmal.
Su deposu i yzeyleri fayans yaplacak m?
Su deposu bina altnda ise tavanna s yaltm
yaplacak m?
(st kat demesinde kondenzasyonu nlemek iin)
Temizleme kapa yeri
Su dolum borusu girii
Flatrler temizleme kapana yakn m? Ulayor
mu?
Boaltma borusu yeri
Su nereye boalacak?
(Rgara boalacak ise rgar k kotu veya pis
su pompas flatr kotu depo boaltma alt
seviyesinden en az 30 cm aada olmaldr)
Su k borusu (altnda 10 m3 e kadar olan
depolarda 10 cm, daha byk depolarda 20 cm
ykseklikte tortu hacmi kalyor mu?)
Su k borusu zerinde 1 / 2" seviye gstergesi
balant manonu konmaldr.
Yangn rezervi mi braklacak yoksa ayr yangn
deposu mu yaplacak?
at katna da su deposu veya yangn suyu
deposu isteniyor mu?
5) Pis su ukuru:
Kazan dairesi szgeleri kanalizasyon kotunun
stnde kalyor mu?
(Pis su ukuru yaplacaksa 1 asl, 1 yedek pompa
kullanlmaldr. Elektriin sk kesildii yerlerde
yedek pompa el pompas tipinde seilebilir)
Kazan dairesi evresine yaplacak 20x20 evre
kanal ve yakt kanal szgeci pis su ukuruna
balanabiliyor mu?
Pis su hangi kattan dar atlacak?
st katlar pis suyu bodrum tavanndan m
485
 toplanp darya atlacak? (temizleme kapaklar Elektrik panosu yeri:
ve atallarda temizleme azlarna dikkat Jeneratr yeri
edilmelidir.)
Jeneratr hava giri/k yeri
6) Hidrofor:
Jeneratr egzost bacas yeri
Tip (kademeli pompal membranl sistem,
Jeneratr yakt deposu yeri
pistonlu,sanayi tipi):
Jeneratr hangi cihazlar besleyecek?
Kapasite:
Kazan dairesi aydnlatma armatrleri
Yangn hidroforu ve bahe sulama hidroforu ayr
m olacak? Teknisyen odas var m?
Yedek isteniyor mu? Teknisyen iin WC- du hacmi var m?
Souk su kollektr yeri. 9) Doal gazl kazan dairelerinde:
7) Boyler: Lambalar kiri altndan 50 cm aaya monte
edilmelidir.
Tip (Serpantinli veya ift cidarl):
Floresan lamba kullanlmamaldr (ideali
Isnma sresi
exproof lamba kullanmaktr)
Bina iine alabilmek iin rezervasyon brakld m?
Lamba anahtar kazan dairesi dna alnmaldr.
Karsnda serpantinlerin sklebilecei, Kontaktrlerin olduu tablolar kazan dairesinin
etrafnda servis iin izolasyondan sonra 50 cm dnda olmaldr.
boluk var m?
Ana elektrik alteri ve doal gaz kesme vanas
Scak su kollektr yeri: kazan dairesi dnda olmaldr.
Scak su sirklasyon borular kollektr yeri:
11.2.4. Yksek Yaplarda Tesisat Mimari likileri
yollu vana yeri:
Galeri kat yaplacak m?
Boyler stma pompalar yeri:
Kompansatr yerleri
Boyler kullanma suyu sirklasyon pompalar
yeri: Sabit nokta yerleri
Not: Birden fazla sayda boyler kullanlyorsa Eanjr dairesi planlamas
souk su kollektr boylerin sanda,scak su Elektrik tesisat
kollektr de solunda (veya tersi) yaplmal ki, Elektrik aft yeri
boylerden geen su eit olabilsin. Elektrik panosu yeri
8) Genel:
11.2.5. antiye Kuruluundaki Tesisat leri in
kinci ka kaps yeri:
Bilgi Alma Formu
(kazan dairesi kaplar yangna dayankl olmal.
1. STENECEK GENEL BLG VE PLANLAR
ift cidarl satan yaplmal ve darya
almaldr.) 1.1.Vaziyet plan
Cihazlarn giri/k yeri: 1.2. Arazideki yaklak kotlar
Doal aydnlatma yaplacak m? 1.3. Kullanma suyu kuyudan alnacaksa, analizi
Bina dna yaplan kazan dairelerine kalorifer 1.4. Hidrofor ve su deposu yerleri
kazanlarnn karsnda braklan servis 1.5. Boyler yerleri
boluunun zerine sklebilir doal aydnlatma 1.6. Kalorifer kazanlar ve buhar kazan yerleri
feneri yaplmas pratiktir. (Hem doal
1.7. Mimari projeler
aydnlatma hem de cihazlarn giri k iin
kullanlabilir.) 1.8. Tavan detaylar
Kazan dairesi duvarlarnn beyaz fayans 1.9. at kaplamas detaylar
yaplmasn neririz. (Temiz bir kazan dairesinde 1.10. Kap detaylar
alan teknisyenlerin servis kalitesi daha iyi 1.11. Pis su klar
olabilir) 1.12. Foseptik ve kanalizasyon balant yerleri
1.13. Mutfakta LPG tpleri yeri

486
2. GENEL SORULAR: d. Scak su temini:
2.1. Kullanma suyu temini: [ ] Buhar kullanlarak eanjrle.
[ ] ebekeden. [ ] Buhar kullanlarak boylerle .
[ ] Kuyudan. [ ] Buhar kullanmadan.
[ ] Tankerle. e. Toplam buhar ihtiyac.
2.2. Su basnlandrma: 2.6. i Koular, Ofis ve Tantm Binalar
[ ] Basnl su ebekesi var. Mimarisi
[ ] Mevcut depolar ve hidroforlar var. i Koular Ofis Binas
[ ] Mevcut depolar var. Cam cinsi: [ ] Tek cam [ ] Tek cam
[ ] Ofis beton santral ile ortak hidrofor [ ] ift cam [ ] ift cam
kullanlacak. Cam boyutlar: x m, x m,
[ ] Bahe sulama v.b. mahallere de hidrofordan Dorama cinsi: [ ] Ahap [ ] Ahap
su verilecek. [ ] Alminyum [ ] Alminyum
2.3. Pis su: [ ] PVC [ ] PVC
[ ] Alt yap var. Kat ykseklii: m, m,
[ ] Foseptik yaplacak. Parapet ykseklii: m, m,
2.4. Eski antiyelerden gelen kullanlm D duvar ykseklii: m, m,
malzemeler: Deme cinsi: m, m,
[ ] Radyatr cinsi, dilim adedi Yn: m, m,
[ ] Boru ve vana: 2.7. i koular, ofis ve tantm binalar shhi
1 / 2" Galvanizli m, Siyah boru m, vana adet tesisat
3/4" m, m, adet a. Yemekhanede ka kiiye yemek kacak
1" m, m, adet b. Du yapacak ii says
11/2" m, m, adet c. ilere amar ykama yeri yaplacak m?
Dierleri d. Scak su istenen yerler:
[ ] Kazan adedi , cinsi , kapasitesi [ ] Yemekhanede scak su evyesi. [ ] Dular
[ ] Brlr adedi , cinsi , kapasitesi [ ] ilere amar ykama yeri [ ] ay ofisi
[ ] Boyler adedi , cinsi , kapasitesi [ ] Kou lavabolar [ ] Ofis
lavabolar
[ ] Hidrofor adedi , cinsi , kapasitesi
e. Koularda yalak eklinde yaplacak
[ ] Dier malzeme ( adet ve cinsi aklaynz )
gereler.
2.5. Beton santrali ve prekast atlyesi:
[ ] Lavabolar [ ] Pisuvarlar
a.Beton santralinin su ihtiyac [m3/gn].
f. Alaturka klozetler:
Saatteki max. su ihtiyac [m3 /gn].
[ ] ten ykamal [ ] Jet tipi [ ] Dier
b.Kn souk gnlerde beton dklecek mi ?
g. Prefabrik antiye binalarnda kullanma suyu
[ ] Hayr .
WC ve ay ofisinde bina dndan:
[ ] Evet : gerekli scak su scakl [C] =
[ ] Kanallarla balanacak
gerekli scak su miktar [m3 /h]=
[ ] Topraa gml boru ile balanacak
c. Prekast atlyesi iin buhar ihtiyac var m ?
2.8. Proje mdr odas veya baka hacimlere
[ ] Hayr. paket klima ve havalandrma isteniyor mu?
Masa altndaki serpantinlere verilecek buhar [ ] Hayr [ ] Evet
miktar [ kg/h ] =
Klima istenen hacimler =
Branda altna verilecek ak buhar miktar
Havalandrma istenen hacimler =
[k/g] =

487
 2.9. Depolarn stlmas: 3.5. Shhi tesisat
[ ] Depolar stlmayacak a. Kullanma scak suyu boyleri varsa tipi:
[ ] Depolarn stlmas rutubet etkisine kar [ ] Yatk [ ] Dik
paket cihazla nem kontroll olarak yaplacak. b. Kullanma scak suyu sirklasyonu isteniyor
[ ] Merkezi sisteme bal olarak stlacak mu?
[ ] Sadece depocu odas stlacak [ ] Evet [ ] Hayr
3. UZMAN KARARI GEREKTREN TEKNK c. Mutfak davlumbazlarnda fan ile
SORULAR havalandrma isteniyor mu?
3.1. Buhar ve kalorifer kazanlarnda kullanlacak [ ] Evet [ ] Hayr
yakt cinsi: d. Souk havada mutfak LPG tplerini stma
[ ] Mazot [ ] Fuel oil [ ] Kmr imkan isteniyor mu?
[ ] LPG [ ] Doal gaz [ ] Evet [ ] Hayr
3.2. Buhar kazan devresinde: e. WClerde egzost aspiratr isteniyor mu?
a. Buhar kazanna souk suyun girmesinin [ ] Evet [ ] Hayr
sakncal olduunu gz nne alarak kondens
deposu stlacak m? 11.2.6. Teknik Notlar
[ ] Evet [ ] Hayr 1. Istma merkezindeki bir kresel vanay kapatp,
koularn alma saatleri iinde stlmas
b. Buhar kazan ile kazan besi pompas arasna
salanabilir.
n stma eanjr monte edilecek mi?
2. Koulardan biri revir gibi kullanlabilir.
[ ] Evet [ ] Hayr
3. Koularn vanas kapatldnda, mutfak ve
c. Su analizi sonularna gre su yumuatma
revire ayrca kumanda etmek imkan olmal ve
cihazna ihtiya var m?
buralar stlmaya devam etmelidir.
[ ] Evet [ ] Hayr
4. Borularn depolanmasnda, deponun kapal
d. Prekast atlyesinin kapal ksm olmas ve zeminin salam olmas gerekir.
[ ] Var stlacak [ ] Var stlmayacak 5. Kvetlerin depolanmasnda aadaki nlemler
[ ] Yok alnr.
e. Prekast atlyesinde gerekli yakt deposu a. Arka yzeyler antipas ile boyanr.
hacmi =
b. Aralarna ondle karton konarak dik durumda
3.3. i koular kalorifer sistemi korunur.
[ ] Ofis binalar ile ayn merkezden beslenecek 6. Slyen, antipas, karpit ve asetilen gibi yanc
[ ] Ayr bir merkezden beslenecek malzemeler mmkn olduu kadar az miktarda
3.4. i koular ofis ve tantm binalar depolanmaldr. Bu malzemeler mmknse ayr
kalorifer tesisat bir depoda veya yanc olmayan malzemelerle
birlikte depolanmaldr.
a. Boru datm.
7. antiye depolar yapldktan sonra yamur
[ ] Sprgelik zerinden [ ] Tavandan
yamadan ve deponun su alp almad kontrol
[ ] Deme alt kanaldan
edilmeden malzeme konulmamaldr. Rutubetten
b. Radyatr cinsi etkilenebilecek (ofben, aspiratr, cam yn
[ ] Panel [ ] Dkm v.b.) malzemeler stlan depolara konulmaldr.
[ ] Alminyum [ ] elik
c. Genleme deposu cinsi
[ ] Ak [ ] Kapal
d. Genleme deposu yeri
e. D hava scakl kompanzasyonlu
otomatik kontrol paneli isteniyor mu?
[ ] Evet [ ] Hayr

488
11.3. TESSAT LER BOYAMA L VE 4- DEMR PARALARI:
RENKLER ( artname rnei ) 4.1. Btn demir paralar en az bir kat krmz
"Yap leri Makine Tesisat Genel Teknik slyenle veya paskran boya ile boyanm olacaktr.
artnamesi" 5- Astar ve koruyucu boyalarn stne, birim fiyat
1- GENEL ESASLAR: tariflerinde ve zel artnamelerde belirtildii zere
1.1- Astar boya vurulacak yzeyler, pas, kir, sva kontrolluun isteine uygun renk ve nitelikte ikinci
artklar, ya v.b. artklardan tmyle kat boya yaplacaktr. Fabrika boyas zellikle fra
temizlenecektir. Bunun iin gerekirse tel fra veya boya olan cihazlar antiyede bozulmu ve
temizleyici solsyon kullanlacak veya pasl yzeyler paslanm ise tekrar ayn ekilde ve orijinal
iin gelitirilmi paskran boya kullanlacaktr. renginde boyanmaldr. Boyalarda renk seiminde
B.B tesisat standart renklerine ve uyar renklerine
1.2. Sisli, donma yapacak kadar souk veya
zellikle uyulacak, bu konuda kontrolluun renk
yamurlu gnlerde veya, nemli veya terlemi
seiminde mteahhit firma yardmc olacaktr.
yzeylere boya yaplmayacaktr.
Deiik renkler verilmedii zaman boya renkleri
1.3. Boya, damlama, akma veya ylma
aadaki ekilde olacaktr.
yapmayacak ekilde yaylm ve iyi fralanm
olacaktr. - Kazan dairesi duvarlar genellikle beyaz kire
badana olacaktr. Tavanlar beyaz veya gri
1.2- Fabrikada boyanm yzeyler ok iyi
boyanabilir. Duvarlara fayans yaplmasn neririz.
temizlenecek ve gerekiyorsa kusurlu ksmlar tekrar
Temiz kazan dairelerinde teknisyenlerin de daha
boyanacaktr.
dikkatli alt servis kalitesinin artt
1.3- Kontrol noktalarn, ikaz iaretlerini, cihaz belirlenmitir.
plakalarn ve demir olmayan malzemeden soutucu
- Demeler ap veya mozaik ve benzeri
akkan borularn boyamamaya dikkat edilecektir.
- Beton kaideler 300 doz beton
2- MAKNELER:
- Pis su ukurlar skal ap-zgara, ask, konsol,
2.1. Btn cihazlar (elektrik motorlar, pompalar,
(siyah veya gri)
eanjrler v.b.) atlyede gri kurun astar boyal olarak
depolanacaktr. - Kazanlar (gri)
3- BORULAR: - zolasyonlu borular (gri, zel hallerde kontrolluk
seimi)
3.1. Ankastre veya s yaltml olmayan kiremit
altnda, blme iinde, yeraltnda denen btn - Kazan kapaklar (siyah)
borular, flanlar, cvatalar, vanalar ve ekleme - Duman kutusu (siyah)
paralar (dkme demir olanlar hari) ve ak hava - Duman borusu (izolasyon st gri)
etkisinde kalan btn kanallar, borular, ask ve tesbit
- Kaplar (madeni ve gri)
paralar iki kat asfalt emlsiyonu ile boyanacaktr.
Temiz hava emi yerinde veya ok yaknnda - Vanalar (gvde alminyum, siyah)
bulunan btn madeni yzler (damper hari) iki kat - Yakt tanklar (gri)
asfalt emlsiyonu ile boyanacaktr. Temiz hava emi - Su tanklar (beyaz)
ve kirli hava k damperleri iki kat alminyum boya Akkan Grup Renk
ile boyanm olacaktr.
Su 1 Yeil
3.2. Demir boru donatmndan akta olup s yaltm Buhar 2 Krmz
olmayanlarn tamam boru, eklenti paralar, flanlar,
Hava 3 Mavi
vanalar ask ve tespit paralar dahil aadaki gibi
Yanc Gazlar 4 Sar
boyanacaktr.
Yanc Olmayan Gazlar 5 Sar
3.2.1-D hava etkisinde olanlar bir kat krmz
Asitler 6 Oranj
kurun slyeniyle bir kat gri maden boyasyla veya
paskran boya ile boyanacaktr. Bazlar 7 Eflatun
Yanc Svlar 8 Kahverengi
3.2.2-D hava etkisinde olmayanlar bir kat krmz
kurun slyeniyle veya paskran boya ile Yanc Olmayan Svlar 9 Kahverengi
boyanacaktr. Vakum 0 Gri

Tablo 11.2
489
 Tablo 11.1 / ISITMA BORULARI RENK STANDARDI (DIN 2404)
- plak borular (pik siyah, dierleri gri) bitim yerlerine bilezik ve uyar oklar (ak
- Davlumbazlar (turuncu) ynnde) konacaktr. Istma tesisatnda
kullanlacak borularn DIN normuna gre renk
- Pompalar orijinal renkte, kaideleri siyah.
standard aadaki Tablo 11.1 ve 11.2de
Yukardaki renklerde boyanan tesisatn izolasyon verilmitir.

490
11.4. DK SICAKLIK ISITMASI
Scak sulu merkezi stma sistemlerinde geleneksel
su scakl 90/70 C deerindedir. Dolays ile btn
tanmlar, diyagramlar,tablolar v.s. bu deerlere gre
dzenlenmitir. Bu scaklk deeri klasik sistemler
iin optimum kabul edilebilir. Ancak gnmzde
stma teknolojisindeki gelimelere paralel olarak
dk scaklkta stma giderek nem kazanmaktadr.
rnein demeden stmada su scaklklar 55C
deerini amaz. Trkiyede kalorifer kazanlar en
souk havada 65-70C yi gemeyen scaklklarda
almaktadr.
Radyatrlerle stmada da son yllarda dk
scakla doru bir eilim vardr. zellikle dkm
kazan+ doal gaz ifti sz konusu olduunda bu
olanak ortaya kmaktadr. Yakt olarak kmr veya
fuel oil kullanldnda, asit korozyonu nedeni ile su
scaklklar kazanda daha fazla drlememektedir.
zellikle elik kazanlarda korozyon duman
borularn ok abuk delmekte ve kazan mrn
azaltmaktadr. Bu nedenle kazan suyu scakl
yksek (90C) tutulmakta, scak havalarda yakt
ekonomisi iin veya drt yollu vanalarla dn
suyu ksa devre edilerek sisteme gnderilen su
scakl drlmektedir. Ancak bu nlemler pahal
kontrol sistemlerini gerektirmektedir. Ayrca yksek
scaklkta alan kazann baca gaz scakl da
ykselecei iin verimi ortalama %4 daha
azalacaktr.
Halbuki doal gaz yaklmas durumunda yakt
kkrt iermediinden asit korozyonu yerine
yksek nem oranna bal kondens korozyonu
nemlidir. Yeni jenerasyon scak su kazanlar olan
ecostream kazanlar dk su scaklklarnda
almak iin tasarlanmtr. Ayn zamanda d 4. Su scaklna bal olarak verimdeki art
scaklk ykseldiinde herhangi bir kartrmaya
gerek kalmadan kazan su scakl termostatik
kontrolla drlerek yakt tasarrufu salanabilir .
Bylece daha ucuz fakat daha kusursuz kontrol
sistemleri kullanlabilir. Nitekim Buderus tarafndan
doal gazl ( veya sv yaktl ) dkm kazanlar iin
LOGAMATK ad verilen byle bir kontrol sistemi
gelitirilmitir.
LOGAMATK kontrollu BUDERUS dkm
kazanlar iin 90/70 C yerine 70/55 C scak sulu
stma sistemi kullanldnda aadaki avantajlar
elde edilir:
1. Dk su scaklna bal olarak kazanda
duman gaz ile su arasndaki scaklk fark
artmakta, baca scakl dmekte ve kazan
verimi artmaktadr. Verimdeki bu art oran
zerinde aada zellikle durulacaktr.
2. Dk scaklk dolaysyla stmadaki konfor
hissi artmaktadr.
3. Toz yanmas sonucu duvar ve perdelerdeki
islenme ve kirlenme problemi en aza inmektedir.
Buna karlk dk scaklk stmas gerekli
radyatr yzeylerini artracandan sistemin ilk
yatrm maliyeti artacaktr. Ancak bu ilave
yatrm yaplan yakt tasarrufu ile kompanse
edilecek ve ilave yatrm kendini bir sre sonra
amorti edecektir.
11.4.1. Dk Scaklk Sisteminin Ekonomiklii
Dk scaklk 70/55C stmann salad verim
artnn belirlenmesi iin teorik bir model
kurulmutur. Bu teorik almada ayn sistem
90/70C Logamatik kontroll olarak ve 70/55C
yine Logamatik kontroll olarak dizayn edilmitir.
rnek alnan bir stma mevsimi iin (1960 yl)
saatlik d scaklk deiimleri (meteoroloji
blteninden) bire bir dikkate alnarak her iki sistemin
bir ylda yakt yakt miktar ve sistemlerin yllk
ortalama verimleri hesaplanmtr.
Bu hesaplarda,
1. Yapnn proje artlarndaki s kayb 300.000
kcal/h, kazann faydal s gc 315.000 kcal/h
ve brlr kapasitesi 355.000 kcal/h alnmtr.
Yakt olarak motorin kullanlmtr.
2. Logamatik kontrol dikkate alnm ve her iki hal
iin de en uygun deiim erisi seilmitir.
3. Durma srasndaki souk hava kayplar, scak
cidar kayplar, her ateleme srasndaki eksik
yanma kayplar dikkate alnmtr.
dikkate alnmtr. Buna gre yaplan hesaplar
sonucunda yllk yakt sarfiyat:
A.90/70C sistemde 54.977 kg/yl motorin
B.70/55C " 50.269 kg/yl "
bulunmutur.
Sistemin yllk ortalama verimi ise,
A.90/70C sistemde % 74,1
B.70/55C " % 81,1 bulunmutur.
Buna gre yllk % 7 verim art ile 4.708 kg yakt
tasarrufu salanmaktadr. Doal olarak koullar
deitike yaplan tasarruf miktar deiecektir.
Ancak bu hesap mertebe olarak bir fikir vermektedir.
Bu sistemde stc olarak kolonu dkm radyatr
kullanld kabul edilirse 90/70C sistem iin
gerekli stma yzeyi,
491
 F= q/ K.t= 300.000/(7,7.60)= 650 m2
70/55C sistemde scaklk fark,
t= (70+55)/2- 20= 42,5C
olup, radyatr sl kapasitesindeki dme,
q / qo=(t /to)n= (42,5 / 60)1,3
kabul edilir. Buna gre 70/55C sistem iin
gerekli radyatr yzeyi,
F= 1.000 m2 bulunur. Aradaki gerekli ilave
radyatr yzeyi,
F= 1.000- 650 =350 m2
olmaktadr. Hesap tarihindeki radyatr fiyat 17,5
$/m2 ve yakt fiyat 0,225 $ / kg alnrsa,
70/55C sistemin ilave yatrm maliyeti:
=350x17,5 = 6.125 $
70/55C sistemin iletme maliyeti tasarrufu;
= 4.708 x 0,225 = 1.059 $
YAKLAIK AMORTSMAN
SRES= 6125/1059= 5.8 yl
SONU: En pahal radyatr kullanlmas halinde
bile sistem kendini 5 ylda amorti edebilmektedir.
11.4.2. 70/55C Sistemin Projelendirilmesi
70/55C sistemin projelendirilmesinde esas farkllk
stc seimi ile boru aplar hesabnda olacaktr.
70/55C sistem projelendirmesi MMO 84 nolu
yayn olan kalorifer proje hazrlama esaslarna
dayandrlarak anlatlacaktr.
1. Is kayb hesaplarnda bir deiiklik yoktur.
2. Istc seimi
Istcdaki ortalama su scakl ile oda i scakl
arasndaki fark, 90/70C sistemde standart olarak
60Cdir.
to= (90+70) / 2 20= 60C
Bu fark 70/55C sistemde standart olarak daha
dk olacaktr.
t= (70+55) / 2 20= 42,5C
Scaklk farkna bal olarak radyatrlerin sl gc
de decektir. tye bal olarak yeni sl g,
n stununa akkan debisinin yazlmasdr. Bu
q= qo ( 42.5 ) = qo.f
60
eklinde ifade edilebilir. Burada,
q= Radyatrlerin 70/55C sistemdeki standart s
gc
qo= Radyatrlerin 90/70C sistemindeki standart
s gc, n=s katsays.
492
Bu katsay stcnn tipine bal olarak 1,2 ile 1,3
arasnda deiir ve ancak deneyle bulunabilir.
Radyatrler iin n=1,3 alnabilir.
f= Dzeltme faktr
Radyatrler iin dzeltme faktr, fin deeri
f= ( 42,5 )1.3 = 0,639
60
olarak bulunur. Radyatr gleri firma
kataloglarnda 90/70C sistem iin
verildiinden, oda scaklna bal olarak
katalogdan okunan deer f faktr ile arplrsa
70/55C sistemindeki radyatr gc bulunur.
70/55C sistemde radyatr dilim saysn
belirlemek iin, sz konusu oda s kayb, f
deerine blnerek izafi s kayb bulunur. Bu
deerde katalogdan seilen radyatr tipinin
dilim says okunur.
rnein odann s kayb 1000 kcal / h ise ve 221
/ 500 kolonlu radyatr seildi ise,
zafi s kayb = 1.000 / 0.639 = 1.565 kcal / h
Oda scakl 22 C ise gerekli dilim says
katalogdan yaklak 11 olarak okunur.
Gerekli radyatr miktarlar hesaplandktan
sonra, radyatr yerletirilmesi ayndr.
3. Kolon emas ve boru aplar
Kolon emas aynen izilir.
Boru aplarnn hesabnda ise, kolon emasna
her boru parasnn s yk yannda, boru
parasndan geen ktlesel debi de yazlr.
Ktlesel debi,
m= Q = Q = Q [ kg/h]
c.(tg-t) 1.(70-55) 15
bulunur. Burada,
Q= Boru parasnn sl yk [kcal/h C]
rnek 1.500 kcal/h tayan boruda debi 100 kg/h
deerindedir.
Kritik devre belirlendikten sonra boru ap
hesabnda ve boru hesab cetvelinin
doldurulmasnda tek farkllk cetveldeki C
konu ilgili blmde anlatlmtr.
rnein; 1500 kcal/h s tayan boruda debi 100
kg/h olup, bu borunun ap1/2"ise Tablo
7.68den basn kayb, R= 2,6 mmss/m ve su
hz, V= 0,15 m/s okunur. zel diren
katsaylarnn ve zel direnlerin bulunmas
deimez.
4. Kazan ve kazan dairesi projelendirmesi deimez. otomatik kontrol imkanlarnn salad avantajlardan
5. Baca hesab deimez biri de boyler ncelikli alma rejimidir. Burada scak
su kazan hem stma devresinin ihtiyac olan scak
6. Genleme deposu ve gvenlik borular hesab
suyu temin etmektedir, hem de kullanma scak suyu
deimez
retimi iin boyleri beslemektedir. Burada iki tip
7. Dolam pompas hesabnda scaklk fark uygulama sz konusudur. Birinci uygulamada boyler
azaldndan pompa debisi artar. Pompa debisi ve stma devreleri ayr ayr, ayn anda
yine ayn formlle hesaplanr. beslenebilmektedir. (Baknz ekil 11.3) Bunun iin
kazan rnein 90/70 C rejiminde almakta, boylere
11.5. VLLALARDA BOYLER NCELKL 90Cde su beslenmekte; stma devresinde ise bir
ISITMA VE KALORFERN GECE yollu motorlu vana ve yardmc elemanlar
KAPATILMASI bulunmakta, bu kartrma vanas yardmyla su
Scak sulu stma sistemlerinde eitli nedenlerle istenilen scaklkta stma devresine beslenmektedir.
belirli srelerde stmaya ara verildiinde i ortam Bu uygulamada kazan kapasitesi stma ve kullanma
scaklndaki azalmann ne kadar olduu pratik scak suyu ihtiyalarnn toplamna eit olmaldr.
adan ok nemlidir. Eer sz konusu kesinti Boyler ncelikli sistemde ise, kazan, stma devresi
srasnda ortam scakl konfor deerlerinin altna ihtiyac olan scaklk deerinde almaktadr.
dmyorsa, Herhangi bir sorun olmaz. Ayrca Boylerde stma ihtiyac ortaya ktnda, stma
kurulu ve iletme maliyetlerinde ne gibi avantajlar devresini kesmekte, kazandaki su scakln
getirdii de incelenmelidir. Scak sulu kalorifer ykseltmekte ve boyleri beslemeye balamaktadr.
sistemlerinde kesinti ile ilgili en ilgin rneklerden ekil 11.4de tek zonlu, ekil 11.5de ise iki zonlu
ikisi gece rejimi ve boyler ncelikli sistemlerle boyler ncelikli stma sistemi projesi verilmitir.
ilgilidir. Boylerde kullanma scak suyu ihtiyac bitip, boyler
a) Kaloriferin gece kapatlmas dolduktan sonra tekrar stma rejimine gemektedir.
Genellikle bu tip sistemlerde boyler hacmi fazla
zellikle konut uygulamalarnda geceleri kalorifer
byk seilmemekte, sadece konforlu ve stabil bir su
sistemini belirli bir sre, rnein alt saat, devreden
scakl temin etmek zere bir s volan gibi
kartmak nemli bir yakt tasarrufuna neden
kullanlmaktadr. Dolaysyla sistem, ani su stclara
olacaktr. Ancak bu ayn zamanda bir konfor eksiklii
daha yakn bir rejim iinde almaktadr. Bu nedenle,
oluturacaktr. Buradaki yakt tasarrufunun boyutu ve
boyler besleme sreleri scak su kullanmyla snrl
buna karlk ortaya kan konforsuzluun derecesi
kalmaktadr. Bir evde scak su kullanma sresi
ok tartlan bir konudur. D hava scaklnn ok
(banyo, mutfak, amar dahil) gnde toplam 1 saatin
dk olmad gecelerde kaloriferin belirli srelerde
altnda olup, kullanm srekli deildir, gn iine
kapatlmas, uyku dneminde konforu
dalmaktadr. rnein bir du yaplyorsa, boyler
bozmamaktadr. Bu kesintili alma, ekonomik ve
ncelikli alma dolaysyla stmadaki kesinti, sresi
konforlu bir zm oluturmaktadr.
du sresiyle snrl kalmaktadr. Bir du banyosunun
Logamatik panel, d hava scakl 5Cnin stnde sresi 12 dakikadr. kinci banyo birinciyi 10 dak. ara
olduu srece (istenirse daha dk deere ile takip eder. Eer kvet dolduruluyorsa; ihtiya 10
ayarlanabilir), gece kazan kapatmaktadr. Ancak d dak. iinde 40Cde 105 lt scak sudur. Dolaysyla bu
hava scakl ayarlanan deerin (5C nin) altna tip almada, stmadaki kesintiler en fazla 10 dakika
indiinde ise, Logamatik panel kazan dk eride ile 20 dakika arasnda olmaktadr. Buradan hareketle,
altrmaya balar. Bylece ok souk havalarda stmada boyler ncelikli alma nedeniyle en fazla
yapnn i scaklnn ok derek konforun yarm saat mertebesinde kesinti olursa, i
bozulmasna izin vermez. Bu konuda bir baka scaklktaki d hangi mertebede olur? Konforu
otomatik kontrol yaklam ise, sabah kalklan saatte hangi oranda etkiler? Bunun iin gelitirilen bir
i scakl istenilen konfor scaklna getirilecek bilgisayar modeli zerinde yapnn sl davran
ekilde, d scakla bal olarak sistemin simle edilerek, sorularn cevab aratrlmtr.
kendiliinden belirli bir zaman nce almaya
Binalarn Isl davran Simlasyon Program
balamasdr.
Yaplar tek zon olarak ele alarak, stma sistemlerini
b) Villalarda boyler ncelikli alma rejimi
ve binann sl davrann simle eden bir program
Bu alma rejimi zellikle villa tipi bamsz stma kullanlmtr. Bu program yardmyla rnek bir
sistemlerinde kullanlr. Modern scak su sisteminde

493
494
ekil 11.3 / ARTTIRILMI KAZAN KAPASTELER LE ISITMA SSTEM AKI EMASI
495
ekil 11.4 / BOYLER NCELKL ISITMA SSTEM AKI EMASI (TEK ZON)
496
ekil 11.5 / BOYLER NCELKL ISITMA SSTEM AKI EMASI (K ZON)
yapnn, farkl d scaklk koullarnda, kalorifer 11.5.2. Villalarda Boyler ncelikli Istma Sistemi
kapatldndaki davranlar incelenmitir. Ele Yukardaki sonulara gre i scaklk ilk 1 saatte 0.6
alnan rnek yap 4 katl, 8 daireli kk standart bir C dmektedir. Boyler ncelikli alma srasnda en
apartmandr. Yapnn zellikleri aada verilmitir. fazla kesinti sresi 1/2 saat alndnda, maksimum
Bina scaklk dm 0.3 C olacaktr. Bu ekstrem durum
dnda, gndz d scaklk daha yksekse, normal
2
Bina oturma alan, (m ) 442 boyler ncelikli almalarda i scaklklardaki dme
Toplam d duvar alan, (m2) 864 0.1C mertebesindedir. Burada rnek olarak alnan
bina, s yaltm asndan geerli ynetmeliklere
Toplam i duvar alan, (m2) 2750
gre kt durumdadr. Isl yaltm yoktur ve tek
2
Toplam pencere alan, (m ) 168 caml pencere kullanlmtr. Gnmzdeki yaplarda
Pencere tipi (ahap,tek caml) yaltm deeri ok yksektir. rnek yapda m2
kullanm alan bana ortalama norm s kayb 40
Bu programda benzer programlardaki gibi, zaman kcal/h mertebesindedir. Halbuki bu deer gnmzde
adm aralklar 1 saat olarak alnmtr. Buna gre bunun yar mertebesine kadar debilmektedir. Doal
tipik bir gnde, gece saat 1.00dan itibaren kalorifer olarak bu durumda kesinti srasndaki scaklk
sndrldnde i scaklklarn 5 saat boyunca dm sl yaltmla orantl olarak azalacaktr.
deiimi Tablo 11.6da verilmitir. Bu tabloda Dolaysyla boyler ncelikli alma rejiminde ortaya
deien d scaklk deerleri de grlmektedir. kan scaklk deiimlerini insanlarn hissetmesi ve
almann herhangi bir konforsuzluk yaratmas sz
Saat D Scaklk (C) Scaklk (C) konusu deildir. Klasik oda termostatlar +/- 1C
1 3,6 20 diferans ile almaktadrlar. Dolaysyla Klasik oda
termostat olan odadaki dalgalanma boyler
2 3,4 19,4 nceliinin yaratt dalgalanmadan ok daha
3 3,3 19,1 fazladr. Ancak gelimi oda scaklk kontrol
4 2,6 18,8 sistemlerinde diferans azaltlmtr. rnein: ERC
5 1,3 18,4 duyar elemannda, 0,1 C diferans ile almaktadr.
6 0,7 18 Burada i scakln ani dn nleyen binann sl
ktlesi olmaktadr. rnek binann i blmelerinde,
Tablo 11.6 / BE SAATLK KESNT SIRASINDA eyalar hari tutulduunda ve i-d scaklk fark
SICAKLIKLARDAK DME (C) 20C alndnda, depolanan s Q i,depo = 2.640.000
kcal olmaktadr. D duvarlarda ortalama scaklk
11.5.1. Gece Kaloriferin Kapatlmas alnarak, scaklk fark 10 C kabul edilirse, burada
Darda scakln yaklak 2-3 C olduu rnek depolanan s ise Q d,depo = 311.000 kcal bulunur.
zmde, gece boyunca olan 5 saatlik kesinti Buna gre depolanm toplam s Q=3 milyon kcal
sresince scaklktaki dme 2C olmaktadr. Bu mertebesinde olmaktadr. Halbuki bu binann
hissedilebilir bir deerdir. Ancak saat 6da yanmaya kalorifer kazan 80.000 kcal/h kapasitelidir. Yapdaki
balayan kalorifer sistemi saat 7de i ortam 19.4 C bu byk s volan, s beslenmesindeki kk
deerine getirebilmektedir. Bylece sabah kesintilerin ve dalgalanmalarn i scaklk zerinde
kalkldnda nemli bir konforsuzluk etkili olmasn engellemektedir.
hissedilmeyecektir. Sistemin, otomatik kontrol
11.5.3. Boyler ncelikli Sistemlerin Avantajlar
sayesinde, sabah kalk saatinde ortam istenilen
scakla getirecek ekilde erken almaya Boyler ncelikli, sistemler zellikle villa tipi stma
balamas halinde; gece sndrme ilemi uygulamalarnda ok yaygn kullanlmaktadr. Bu
konforsuzluk yaratmadan yakt tasarrufu salayan sistemler beraberinde nemli avantajlar
faydal bir ilem olmaktadr. Logamatik panel getirmektedir:
kullanlmas durumunda, ayrca d hava scakl 1. ncelikle bu sistemlerde kazan gc belirlenirken,
ayarlanan deerin altnda indiinde, otomatik olarak stma gc ve boyler gc toplanmaz. Bu
kazan dk eride altrmak mmkndr. sistemlerde gerekli kazan gcnn toplamdan
Bylece ok souk havalarda yapnn i scaklnn daha az olmas yeterlidir. Optimum kazan gc
ok derek konforun bozulmasna izin verilmez. hesabyla ilgili blmden yararlanlabilir. Boylerin

497
 depolama kapasitesine bal olarak optimum g imkanlardan biri de kazanlarn konfordan fedakarlk
deiir. Pratik olarak yln byk blmnde ilave etmeden kesintili altrlabilmeleridir. zellikle
kazan gcne gerek kalmakszn, ayn zamanda boyler ncelikli stma sistemlerinin, villa tipi
kullanma scak suyu ihtiyac karlanabilir. uygulamalarda kullanlmasnn konforu etkilemedii,
Buderus villalarda kendi sistemlerinde boyler i scaklklardaki azalmann 1 C deerinin altnda
stma yklerini dikkate almakszn kazan kald (klasik oda termostatlar da +/- 1C tolerans ile
seilmesini nermektedir. oda scakln kontrol eder), buna karlk kurulu ve
2. Bu sistemlerin kurulu maliyeti daha dktr. iletme maliyetinde ciddi avantajlar getirdii
nk sistemde yollu vana ihtiyac ortadan gsterilmitir. Bu sistemler herhangi bir rahatszla
kalkmaktadr, kazan kapasitesi daha dktr, neden olmadan, Avrupada ve Trkiyede milyonlarca
pompa says ikiden bire inmektedir. konutta beeniyle kullanlmaktadrlar. Sonu olarak
ok iyi bir konfor salanmakla birlikte, binann enerji
3. Sistemin yakt ve iletme giderleri daha azdr.
bilanosu da dengelenmektedir.
Kazandaki su scakl daha dk
tutulabildiinden, bu sistemde kullanma verimi
dier sisteme gre daha yksektir. Ayrca kazan 11.6. SICAK SULU KALORFER
daha fazla yklendiinden, ksmi yklerde alma KAZANLARININ PATLAMASI
zaman dierine gre daha azdr. Her iki faktr de Kmr yakan kalorifer kazanlarnn ounda yanma
verim artmasna ve yakt giderinin azalmasna olay batan sona insan kontrolunda geliir. Kmrl
neden olur. kazanlarda basn ve scaklk gibi byklklerin
4. Boyler ncelikli sistem daha basit olduu ve daha kontrol edilebilmesi ancak gzle mmkndr.
az yer kapladndan, mimari yerleim asndan Kmrl bir kalorifer kazannn patlamasna yol aan
avantaj salad gibi, bakm ve servis giderleri de uygulama ve iletme hatalar aada sralanmtr:
daha azdr. a) Scak su Gidi ve Scak Su dn Vanalarnn
Aada boyler ncelikli sistem ile, stma + boyler Kapal Unutulmas Hali:
sisteminin karlatrlmas bir tablo halinde Bu durumda kalorifer kazan yaklmaya devam
verilmitir: edilirse, kazan suyu snarak genleir.
Sonu Ykselen kazan suyu scaklnn karl olan
Modern kazanlarda kullanlan otomatik kontrol kaynama basnc, kazan iindeki statik basnca
sistemleri deiik ynlerden, ilave yatrm ve iletme ulatnda buhar oluur ve emniyet borular
maliyeti azalmalarna imkan tanmaktadr. Bu araclyla sistemden dar atlr. Eer emniyet
Kriterler Boyler ncelikli sistem Istma+boyler sistemi
Kurulu maliyeti Daha dktr. nk kazan kapasitesi daha Kurulu maliyeti yksektir.
azdr, 3 yollu motorlu vana ve ek elemanlar
yoktur ve pompa says azdr.
letme (yakt) Kazan su scakl daha dk tutulabildiinden,
maliyeti kazan yllk kullanm verimi daha yksektir ve
yakt tketimi bu nedenle daha azdr.
Yer kayb Daha az yer kaplar. Pompa, 3 yollu vana ve
kollektrler nedeniyle daha fazla
yer kaplar.
Arza riski Arza riski azalan eleman saysna bal olarak azalr. Biraz daha fazladr.
Servis bakm Arza riski az olunca, servis bakm daha Az da olsa daha sktr.
skl seyrek gerekir.
Konfor Istma konforu asndan bir eksiklik Istma konforunda bir kesinti
grlmemektedir. yoktur.
mr Gerek alan paralarn azalmas, gerekse, Daha zorlanm artlarda alma
kazandaki sl gerilmelerin azalmas, mr uzatr. vardr.
Mimari avantajlar Sistem basittir ve grn olarak pek ok para Grn asndan ortadaki boru, pompa
ortadan kalkmtr. Bu mimari avantaj salar. kollektr ve elemanlar sakncaldr.

498
 borular, kk kesitte seilmi veya zerine
vana taklm ise oluan buhar tahliye edilemez.
Bylece kazann atmosferle olan dorudan
balants kesilerek i basnc srekli ykselir.
elik satan mamul kazanlarda basn, kazann
dayanm snrn atnda kazan patlar.
b) Elektrik Kesilmelerinde By-Pass Hattnn
Almamas Hali:
Bilindii gibi scak sulu stma tesisatlarnda
gidi dn kollektrleri ile bu kollektrlerden
uygun olannn zerinde biri yedek iki pompa ve
kmrl kazanlarda yaplmas zorunlu by-pass
hatt bulunmaktadr.
Sirklasyon pompalar bir ay biri, bir ay dieri
alacak ekilde iletilmelidir. Elektrik
kesilmesi halinde scak su sirklasyonu durup,
kazan yanmas devam edeceinden yaplacak
ilemler ok nemlidir. Bu durumda kaloriferci
by-pass vanasn ap, kazan hava klapelerini
kapatmaldr.
c) Kazann Suyunun Ar Miktarda Eksilmesi veya
Kazann Susuz Braklmas Hali:
Baz uygulamalarda kalorifer kazannn besleme
vanas, dorudan ehir ebeke tesisatna
balanmaktadr.
Beslenme vanasnn bozulmas ya da ak
braklmas sonucunda ehir ebekesinde sularn
kesilmesiyle birlikte kalorifer tesisatndaki su,
ehir ebeke tesisatna kaabilecek ve kazandaki
su tkenecektir.
Kazann susuz kalmas sonucunda kazan stc
yzey cidar scakl yaklak 900Ca 1- Tesisattaki su seviyesi kontrol edilmelidir. Eer
ulaacaktr. Bu durumda ehir ebeke suyunun
tekrar gelmesi ile kazann kzgn yzeylerine
temas eden su, ok ksa srede buharlaarak
kazan i basn dayanm snrnn zerine
kacak ve kazan patlayacaktr.
Bunu nlemenin yolu ehir ebeke tesisatndan
kazana direkt balant yapmamaktr. Hortum
kullanarak besleme yapmak en doru zmdr.
zellikle at kazan daireleri gibi kazann susuz
kalma ihtimali olan yerlerde su seviye emniyet
cihaz kullanlmaldr.
Uygulamada iletme personelinin kullanm
amacyla kazandan scak su aldklar veya
dikkatsizlikleri nedeniyle kazana besleme
yapmadklar da grlmektedir.
d) Kullanm Besi Suyunun Ar Kireli Olmas Hali:
Kazanlarn i cidarlarna ar kire birikmesi,
kazan veriminin dmesine ve zellikle yanma
odas ksmndaki malzemenin ar derecede
kzarmasna neden olacaktr.
Ar kzarma sonucu malzeme, dkme dilimli
kazanlarda atlamaya, fakat elik kazanlarda ise
patlamalara yol aacaktr.
Literatrlerde kazan besi suyunun ideal olarak
0.2 Fransz sertlii derecesinde olmas gerektii
bildirildiinden, suyu ar kireli yrelerde su
yumuatma cihazlarnn kullanlmas
zorunludur. Genelde kazanlara sk sk su
doldurup boaltlmas kire oluumuna neden
olan en byk etkenlerden biridir.
Gvenilir sistemler olarak bilinen scak sulu
kalorifer tesisatlarnda yaplan teknik uygulama
hatalarnn yan sra iletmede oluacak hatalar
tesisatn tm gvenliini kaybettirmektedir.
Can ve mal kaybna neden olan byle zc
durumlara meydan verilmemesi iin; teknik
uygulamann kontrolnn yan sra iletme ile
uraan personelin bir eitim programndan
geirilmesi arttr.
11.7. TESSATTAK BAZI YERLERN
ISINMAMA PROBLEM VARSA YAPILACAK
LER
Istma tesisatlarnda, stc elemanlarda scak suyun
tam olarak sirkle edememesi sonucu snamama
problemleri ortaya kmaktadr. Aada bu
problemin zm ile ilgili olarak izlenmesi gereken
yollar belirtilmitir.
eksik ise st katlarda sorun yaanacaktr.
2- Sistemdeki vanalar ak m deil mi kontrol
edilmelidir. Vanalar ok eski ise volanlar
yapm olabilir. Birka defa alp kapatlarak
denemeler yaplabilir.
3- Sistemde hava yast oluturabilecek yerler
kontrol edilmeli ve mutlaka hava tahliye cihaz
konulmaldr. Otomatik hava purjrleri zamanla
almamaktadr. Bu adan spirovent hava
ayrc konulabilir. Sistemde hava tp varsa,
hava tplerindeki boaltma vanalar alarak
sistem havas boaltlmaldr.
4- Pompalar tesisatn dn hattnda ise sistem
vakumda alabilir. Bu yzden tesisattaki hava
vakum altnda daha kolay aa kar ve en st
katta birikebilir. Pompalar gidi hattna alnarak
sistemde pozitif basn yaratlmaldr.
499
5- Pompalar yedekli ise almayan pompann vanas
kapal olmal ya da nnde ek valf olmaldr. Aksi
taktirde pompalar kendi iinde by-pass yapabilir.
6- Pompalarn montajnda ok ynne dikkat
edilmelidir. Ok her zaman tesisatta gidii
gstermektedir.
7- Pompa trifaze ise dn ynne dikkat edilmelidir.
Eer faz deiiklii olduysa pompa ters dner ve
basma ykseklii nemli lde der. Pompa
dn yn kontrol, pompa birka defa
durdurulup kaldrlarak yaplabilir.
8- Sistem ak genleme depolu ise genleme
deposuna giden havalk borularnda su
sirklasyonu olmamas gerekmektedir. Bunu
nlemek iin havalk borular toplanarak tek hattan
gelmeli ve ucuna bir reglaj vanas konularak
sadece hava geiini salayacak kadar kslmal ya
da tamamen kapatlmaldr.
9- Sistem ak imbisat depolu ise, gidi ve dn
imbisat borularnn tesisata sapland yerler
kontrol edilmeli. mbisat gidi borusu pompa
nne saplandysa genleme tankndan su
sirklasyonu olabilir.
10- Dn imbisat ile gidi imbisat hatlar ters
balanm olabilir. Dn imbisat hatt kazan
dnne, gidi imbisat hatt kazan kna
balanmaldr.
11- Sistem kapal genleme depolu ise sistem statik
basnc ile genleme tanknn n basncnn eit
olmas gerekmektedir. Sistemdeki su seviyesi, bu
basncn min. 0,2 bar daha fazlas olmaldr.
12- Problemin sistemin kuruluundan itibaren mi
yoksa daha sonra ki bir zamanda m ortaya kt
kullancya sorulmaldr.
13- Eer sistemde herhangi bir deiiklik
yaplamadysa tesisatta kullanlan suyun kalitesi
aratrlmaldr. Kuyu suyu yada tanker suyu
kullanlyorsa sistemde kire veya amurdan
dolay tkanmalar olmu olabilir. Bu durumda
filtreler sklerek temizlenmeli, kire kaplam
elemanlar var ise deitirilmelidir.
14- Eer sorun, sistemin kurulduu gnden itibaren
baladysa, incelemeye sistemin projesinden
balanmaldr. Sistemde kullanlan elemanlarn
hesap edilen boru aplar kontrol edilmeli, pompa
seiminin doru yaplp yaplmadna
baklmaldr.
15- Problem daha sonradan baladysa (rnek olarak
1-2 yl sonra), sistemde bu zaman iersinde
herhangi bir deiiklik yaplp yaplmadna
500
baklmal, eer yapldysa deiikliklerin sisteme
ilave ne kadar diren getirdii kontrol edilmelidir.
16- zellikle doal gaz dnm yaplm bir tesisat
ise, sistemde eski kazandan kalan pompalar
kullanlm olabilir. Doal gaz dnm yaplm
tesisatlara, eski sistemde olmayan, yollu vana,
nt pompa, filtre ve daha bir ok vana eklenmi
olabilir. Bu durumda eski pompann basma
yksekliinin sistem direncini karlayp
karlamad kontrol edilmeli, Eer pompa
yetersiz ise deitirilmelidir.
17- Yine doal gaz dnm yaplan tesisatlarda
kazandan gidi kollektrne kadar olan boru hatt
kazan k apndan daha kk ya da yollu
vana balant hatlar yollu vana ap kadar
ekilmektedir. Oysa kazan kapasitesi hesap
edilerek boru ap karlmal ve kazan k min.
kazan k ap ya da daha byk olmaldr. Gidi
kollektrne kadar bu ap deimemeli yollu
vana ve pompa girileri redksiyon ile yaplarak
klar yine redksiyon ile bytlmeli ve
hesaplanan ap kadar devam etmelidir.
18- Eer sistemde sadece bir kolon hattnda problem
var ise bu kolon hattndaki elemanlar kontrol
edilmelidir. rnek olarak kosva vanalarda zamanla
pislik toplanabilmekte ve o hatta ciddi direnler
yaratabilmektedir.
19- Eer bir tesisat elemannda dier tarafa hi su
geii yok ise o elemanda ciddi bir tkanklk
olabilir. rnek olarak flanlarn, vanalarn ya da
pompalarn plastik tapalarnn karlmas
unutulabilmektedir ya da vana contalar montaj
srasnda kayarak geii daraltm olabilir. Bu
durumda bu elemanlar sklerek kontrol
edilmelidir.
20- Su sistemde en az diren bulduu hatlardan
dolaacak, yksek direnli hatlara gitmek
istemeyecektir. Bu durumda su sirklasyonun
fazla olduu kolon hattndaki vana kslarak suyun
kolonlara eit ekilde datlmas salanabilir. Ayn
kolon zerinde en st kattaki radyatrler az
snyor alt kattakiler daha fazla snyorsa alt
kattaki radyatrlerin vanalar kslarak reglaj
yaplmaldr. Reglaj yaplrken vanalar alt kattan
st kata doru almaldr.
21- Sistemin projesi yapldktan ve uygulandktan
sonra, zamanla binada oturanlar radyatrlerin
saysn ya da eidini deitirdiyseler sistemdeki
direnler de deimitir. Bu durumda dairelerdeki
radyatr says ve tipi projeye gre kontrol
edilmelidir.
11.8. ISITMA TESSATINDA SES VE TTREM
Istma tesisat projelendirmesi ve yapmnda ses
genellikle ikinci derece neme sahiptir. ou zaman
stma tesisat projelerinde sesle ilgili en kk bir ize
rastlanmaz. Oysa iletme srasnda kullanc asndan
ses en azndan iyi snma kadar nemlidir. Hele s
merkezine komu hacimlerde ve iyi yaplmam bir
tesisatta ses, iyi snamamaktan daha rahatsz edici
olabilir.
Doal gaz kullanlan kazan dairelerinde Buderus
Atmosferik tip kazan semekle, aadaki ses
sorunlarndan kurtulmak mmkndr:
Burada scak sulu stma tesisatndaki ses ve titreim
kaynaklar ve nlenmesi zerinde durulacaktr.
Istma tesisatnda alnabilecek nlemler ekil 11.7de
grlmektedir. Bu nlemler aada srayla
saylmtr:
- Ses kaynann ses enerji iddeti az olmaldr.
Brlrlerin ve pompalarn mekanik elemanlarnda
oluan ses, kaliteli bir cihazda daha az olacaktr.
- Brlrde oluan yanma sesi yanma hcresinin
tasarm ile ilgilidir. Bu sesin etrafa yaylmamas
iin iyi bir baca balant kanalna ve iyi dizayn
edilmi ift cidarl bacaya gereksinim vardr.
- Brlr zerine iyi bir susturucu hcresi (zel
hcre) yaplmas ve duman kanal zerine iyi bir
susturucu montaj, brlr sesini %80 azaltacaktr.
(ekil 11.7)
- ekil 11.7de 2 numara ile gsterilen brlr
susturucusu, brlr tamamen kapayan bir kabin
oluturur. Hava girii iin labirent biiminde bir
az braklmtr. Bu kabinlerde yaklak kazan
dairesinde 10-12 dA ses snm gerekleir.
- ekil 11.8de ise baca susturucusu (Dikdrtgen
kesitli) lleri verilmitir.
- Kazan ile baca susturucusu arasnda en az 400
mm uzunlukta dz boru paras bulunmaldr. Bu
susuturucularda kabaca 10-15 dA ses dm
salanabilir. Baca susturucusu gaz akna diren
oluturmamaldr.
- Kalorifer kazan gaz taraf direnci dkse,
alma srasndaki titreim, sarsnt ve grlt de
dktr.
- Pompalarda ise motor devir says, motor ve
rulman kalitesi ses asndan en nemli etkenlerdir.
- Bir ortamdan dier ortama sesin az gemesi iin,
aradaki duvar malzemesinin younluunun ve
kalnlnn fazla olmas gerekir.
rnein, stdyo duvarlarn iine kurun levhalar
konulmaktadr. Kazan dairesi duvarlar delikli tula
yerine dolu tuladan, kaplar ift cidarl sactan
yaplmaldr.
11.8.1. Sesle lgili Ksa Bilgi
Sesi tanmlayan iki ana zellii basn dzeyi ve
frekansdr. nsan kulann sese olan duyarll sesin
basn dzeyi kadar frekansna da baldr. Ayn
dzeyde fakat farkl frekansta iki ses kulakta farkl etki
brakr.
Doada karlalan sesler tek bir frekansta deildir.
Geni bir frekans spektrumuna sahiptir. Doadaki
sesin dzeyi de deiik frekanslarda farkldr. Normal
olarak bir sesin basn dzeyi frekansa bal olarak
deien bir eri olarak verilebilir. Pratikte ses dzeyini
tek bir deer olarak verebilmek iin frekansa gre
deien dzeylerin toplam alnr. Genellikle bu
toplama lineer deil arlkl toplamadr. Arlklarn
deerine gre bulunan deer deiir. Tesisat ilerinde
kullanlan arlkl toplama ses basn dzeyi dA ile
gsterilir.
Standartlarda ve artnamelerde yaam mahallerindeki
almamas gerekli ses basn dzeyleri bu mahallerin
kullanm amacna bal olarak dA cinsinden ifade
edilebilir. Ayn ekilde, ses kaynaklarnn iddeti, bu
kaynaktan belirli bir mesafede dA cinsinden llen
ses basn dzeyi ile ifade edilebilir.
11.8.2. Istma Tesisatnda Ses Kaynaklar
Scak sulu bir stma tesisatnda boru aplar uygun
seilmise, su ak sesi rahatsz edici deildir. Bu
durumda tek ses kayna kazan dairesidir.
Kazan dairesinde oluan ses ve titreim iki ana yolla
komu hacimlere ular ve rahatsz eder. Bunlardan
birincisi hava yolu iledir. Kazan dairesindeki dolam
pompalar ve brlrleden kaynaklanan ses kazan
dairesini evreleyen duvarlardan, deme veya
tavandan geerek komu hacimlere ular.
kinci yol ise zellikle pompann yaratt titreimlerin
bina yaps ve tesisat scak su borular vastas ile btn
yapya datlmasdr. O halde ses ve titreimi ayrmal
ve her ikisi iin alnacak nlemleri ayr ayr ele
almaldr.
11.8.3. Pompa ve Brlrlerin Ses iddetleri
Brlrlerin cinsine ve devir saysna bal olmakla
birlikte, 1m mesafede llen ses basn dzeyi
normal brlrde,
L = 12,5 log Q + 20 [dA]
olarak verilmitir. Burada Q[W] cinsinden brlrn sl
gcn gstermektedir.
501
 ekil 11.7 / KAZANLAR N ALINABLECEK SES ZOLASYONU NLEMLER

Baca Balants

Kazandan

Tavana aslarak veya yere

desteklenerek tespit ediler.

Arma ls
D ap
Toplam Uzunluk
Gvde Uzunluu
Balant Uzunluu

ekil 11.8 / DKTRTGEN BACA SUSTURUCULARI

502
 ekil 11.9 / SES KAYNAI VE GE YOLLARI
Dolam pompalar iin ise, hacimlerde ses iddeti seviyesi 40 dA deerini
L = 77 + 10 logP [dA] genelde gememelidir.
fadesi verilmitir. Burada P pompann [HP]olarak 3000 d/d 1500 d/d 60Hz 3000d/d
motor gcdr. Tablo 11.10da standard motorlarn Motor Gc 2 kutuplu 4 kutuplu 2 kutuplu
dA olarak 1 m mesafede ses basn dzeyleri motorlar motorlar motorlar
verilmitir. [kW] [DB] [DB] [DB]
Kazan dairelerinde izin verilen ses seviyeleri, 0,37 58 42 62
Kazan gc 100 kwdan kkse 65 70 dA 0,55 57 42 62
100 500 kw aras 70 75 dA 0,75 57 43 62
1,1 57 47 62
2 500 1000 kw aras 75 80 dA
1,5 65 48 71
deerindedir.
2,2 65 50 71
Kazan dairelerinde sesin azalmas iin alnabilecek 3,0 65 50 71
tek nlem ses kaynaklarn izole edilmesidir. 4,0 88 55 71
ekil 11.7de kazann ses izolasyonu ile ilgili eitli 5,5 72 55 73
nlemler gsterilmitir. Burada grld gibi 7,9 73 63 78
brlrler iin, kazan retici firma tarafndan retilen, 11 80 64 84
zel susturucu kapaklar kullanlmaktadr. 15 81 67
Ancak esas nemli olan kazan dairesindeki sesin 18,5 81 71
komu yaam mahallerine gemesinin nlenmesidir. 22 81 71
Bu amala gerektiinde kazan dairesi duvar, tavan ve 30 93 75
demesini ses yutucu elemanlarla kaplamas
gerekir. Bununla ilgili ok ideal bir rnek Tablo 11.10 / POMPA ELEKTRK
konstrksiyon ekil 11.9da verilmitir. Komu MOTORLARINDA SES GC SEVYELER
(Kaynaktan 1 m mesafede llen)
503
11.8.4. Titreim zolasyonu ve Kaideler
Istma tesisatnda sesten daha nemlisi, titreimlerin
izole edilmesidir. Tesisattaki en nemli titreim kayna
dolam pompalardr. Eer stma tesisatnda boruya
monte edilen cinsten pompalar kullanlyorsa, doru
montaj yapldnda bu pompalarn yaratt ve boru
tesisatna geen ses ve titreim genellikle nemsizdir.
Esas problem byk tesislerde kullanlan ve bir kaideye
monte edilen santrifj dolam pompalarnda sz
konusudur. Pompa ile motor arasndaki kavrama ve
milin yataklanmasnda olabilecek eksen kaklklar ve
pompa arkndaki balansszlklar ana titreim
kaynaklardr.
Bu adan dey milli dolam pompalar daha byk
avantaj salamaktadr. Yatay millere gre daha az ses
ve titreim yaratmaktadrlar. Pompann yaratt
titreimlerin yapya gememesi iin izole edilmesi
gerekir. Bu amala hem pompa kaidesi yap
demesinden izole edilmelidir, hem de pompa ile
boru balants ve borularn yapya balant noktalar
izole edilmelidir. Bu konuda rnek ekil 11.11de
grlebilir.
Kaide boyutlandrmas ve izolatr seimi iin
ASHRAE Handbook HVAC Application Volume
kullanlabilir. Herhangi bir hesap yaplmakszn
beton kaidenin altna belirli kalnlkta mantar
konulmas sureti ile yaplan izolasyon etkisiz olabilir
ve ou zaman yetersizdir.
Minimum kaide kalnlnn 22 kw gce kadar 15
cm, 55 kw gce kadar 20 cm, 75 kw ve daha
zerinde ise 30 cm yaplmas nerilir.
elik veya beton kaideler, genellikle ekipman
dzenli bir biimde muhafaza etmek iin
kullanlrlar. Kaideler,
a. Dkme demir pompa kaidesi gibi mevcut kaidenin
kuvvetlendirilmesi
b. Santrfj kompresrler gibi uzun cihazlarn stabil
hale getirilmesi
c. Uzun ve bir ok blmden oluan stma
havalandrma nitelerini bir arada tutmak iin
kullanlr.
Burada sz konusu olan kaideler cihazlar kir, toz ve
sudan korumak iin demeden ykselten beton
kaidelerden farkldr. Bu kaidelerin grevi cihazlarn
zerine konulduu bir ykseklik olarak
tanmlanamaz. Bu kaideler titreim izolasyonu
grevi stlenmilerdir. Beton veya elik kaide
olabilir. Bir ok durumda beton yerine elik kaide
kullanlr. Beton kaide ile karlatrldnda
hafiflii ve hazr olmas ile avantaj salar, deme
betonunun salamlatrlmasna gerek kalmaz.
elik kaideler kullanlmas halinde cihaz
tayabilmesi iin yeterince rijit olmasna ve doal
frekanslarnn tadklar cihazn tahrik frekansndan
uzak olmasna dikkat edilmelidir. En iyi yntem
kaide elemanlar olarak elik profillerin

ekil 11.11 / SANTRFJ POMPAYA TTREM ABSORBER MONTAJI

504
kullanlmasdr. Profil derinlikleri kaidenin uzun
kenarnn en az onda biri kadar olmaldr. zellikle
gl cihazlar iin ilave bilezikler kullanlmaldr.
Yzer (titreim izolasyonlu) beton kaideler zellikle
pompalar iin tavsiye edilmektedir:
a. Pompa iin gerekli olan ekstra salamlk ve
aplanm yzey gibi zellikler yzer beton
kaidelerde mevcuttur.
b. Ayn zamanda beton kaide kullanmann;
titreim izolasyonu iin gerekli ktleyi yaratmak
asndan da yarar vardr.
Beton kaidenin salaml ve gerekli ktlenin
yaratlabilmesi iin beton derinlii kaidenin uzun
kenarnn 1/12si kadar olmaldr. Beton kaidenin
arl cihaz reticilerinin dengelenmemi kuvvet
bilgilerine gre hesaplanr. rnein hava
kompresr (genellikle 350 d/d alr) kaidesi
arl, cihaz arlnn 5-7 kat olmaldr.
Beton kaideler, fan itme kuvveti gibi d kuvvetlere
kar da dayankldr. Fan itme kuvveti ve ters vakum
vb. cihazlar yerinden oynatacak kuvvetler sz
konusu olduunda da beton kaidelerin kullanlmas
gerekir. Bu durumda kaide arl, cihaz arlnn
1-3 kat mertebesinde olmaldr.
Basit elik kaideler, beton dolu kaidelere gre daha
ekonomik olmalarna ramen, ou artnamelerimiz
daha kolay uygulama metodu olan beton kaidelerle
ilgilidir.
Vibrasyon boru hatlar (ve kanallar) boyunca ok
uzak mesafelere iletilir. Bu yzden bina iindeki
btn borularn (ve yksek basnl kanallarn)
titreime kar yaltlmas gerekir. Kanallar (veya
borular) cihazdan 15-20 m mesafeye kadar yaklak
25 mm kmeli ask yaylaryla yaltlmaldr.
Titreim izolasyonlu kaide zerindeki cihazlar
kauuk genleme paralaryla borulara (veya
kanallara) balanmaldr. Bu paralar ses kprsn
ve gerilme aktarmn nlemek iin kullanlrlar.
Yksek scaklk ve basnlarda kauuk yerine
paslanmaz elik veya bronz metalik hortumlar
kullanlr. Fleksibl metalik hortumlar, boru
hatlarndaki ses geiine kar ok az koruma
salarlar. Kauuk balant paralar ise ses
kprlerini ve borudaki gerilimi birlikte azaltr.
Titreim iletimini azaltmaz. Kompansatr seiminde
ve montajnda pompa kndaki basnca ve uygun
yataklamaya dikkat edilmelidir. Kk gl
pompalarda lastik hortum balantlar da
kullanlabilir.
Titreim nleyici kompansatr montajnda nemli
notlar:
1. Krk serbest konumda iken krk ksm ince
bir sa veya alminyum ile sarlarak kaynak
srasnda delinmesi nlenmelidir.
2. Titreim nleyici krk montajnda daha sonra
krn iki flan arasna karlk iki noktadan
1/2 boru veya 20 demir ubuk ok zayf olarak
puntalanmaktadr. Krk bylece montaj
uzunluunda sabitlenmi olur.
3. Bu durumda krk cihaza monte edilir.
4. Krkden sonra yaklak 20 cm uzunlukta iki
ucu flanl boru paras (makara) monte edilir.
5. ekvalf, vana ve boru montaj ask elemanlar
nceden yaplarak monte edilir.
6. U veya I profilden yaplacak masa iskeleti
eklinde bir konstrksiyona, cihazn boru giri
ve kndaki titreim nleyiciden sonraki
makaralar salam ekilde balanp, sabitletirilir.
7. Bunun kaynak ve montaj ileri bittikten sonra,
titreim nleyici zerindeki puntolar krlp
sabitleme demir veya boru paras karlr.
Borularn yapya balantsnda ise eitli tipte
izoleli boru asklar ve manetleri kullanlabilir.
Daha basit zm ise boru ve kelepe arasnda
lastik vs. gibi izolatrler konulmasdr. Ayrca
yine borularn duvar ve deme geilerinde
aradaki boluun esnek malzeme ile
doldurulmas faydaldr.
11.9. YAPILARDA ISI YALITIMI
nsanlar scakln az deitii ortamda rahat ederler.
Bu nedenle; s yaltm, nce konfor (yaz ve k),
sonra iletmede ekonomi ve en sonda az yakt
kullanld iin temiz evre salayacaktr. Is
yaltm iin yaplan yatrm kendini ok ksa
dnemde (1 yldan az srede) amorti edebilmekte ve
daha sonraki dnemlerde byk karllklar
salamaktadr. Belirli enerji politikalar retebilen
bat lkelerinde s yaltm devlet tarafndan
zendirilmektedir.
Konutlarda tketilen enerji, toplam tketimin
yaklak te biridir. Bu oran Trkiyede ve
Dnyada geerli bir deerdir. Konutlarda tketilen
enerji ise asl stmaya ve soutmaya
harcanmaktadr. Piirme, aydnlatma ve dier ev
ileri iin harcanan enerji ok kktr. Is yaltm
ile bu enerji harcamasn ciddi oranlarda azaltmak
mmkndr. Is yaltm ve sistem verimlerinin
artrlmas ile Almanyada 20 yl ncesine gre %70
505
tasarruf salanm ve bu tasarrufu %25 daha
artrmak zere yeni programlar uygulamaya
konulmutur. Benzer bir program ve politikann
kararllkla Trkiyede de yrrle konulmas
gerekir. Bu ynde zaman iinde gelien ve ilerde
anlatlacak nlemler lkemizde de getirilmeye
allmakla birlikte, bunlar lke gereklerini ve
menfaatlerini bilimsel yntemlerle deerlendirerek
oluturulan bir devlet politikasnn rn deildir.
zellikle yakt fiyatlarnn yksek olduu
dnemlerde s yaltm daha ne kmaktadr. Petrol
fiyatlarnn 1999 yl ba varili 9 dolardan 2000
sonuna doru 32 dolara trmand dikkate alnrsa
yaltmn nmzdeki dnemde daha fazla
konuulaca tahmin edilebilir. Buna gre s yaltm
2 yl iinde3-4 misli daha ekonomik hale gelmitir.
Konunu konfor ve evre maliyetlerini ekonomiklik
hesaplarnda parasal olarak deerlendirmek ok
zordur. Ancak bu etkiler de gz ard edilemez.
evresel etkiler daha ok ynetmeliklerle
dzenlenmekte ve yaptrmlar getirilmektedir. Daha
sonraki ksmda ele alnacaktr.
Yanma rnleri zararl maddeler her eyden nce
yaklan yakt miktar ile orantldr. Basit bir
mantkla ne kadar az yakt yaklrsa, zararl
emisyonlar ayn oranda az olacaktr. Dier
emisyonlar yanmada alnacak nlemlerle ve bacada
filtre ederek azaltlabilmektedir. Ancak yanma rn
karbondioksit gaz hibir ekilde azaltlamaz.
Karbondioksit retiminin azaltlmas iin yakt
yanmas azaltlmaldr. Bu gazn, sera etkisi
nedeniyle, retimi uluslararas bir giriimle
drlmeye allmaktadr. Trkiye zerinde bu
ynde basklar vardr. Bu adan da yaltm en etkin
nlemlerin banda gelmektedir.
Son olarak sl konfor blmnde anlatld gibi,
konfora temel oluturan hissedilen scaklk, oday
evreleyen yzey scaklklar ile i hava scaklnn
ortak bir fonksiyonudur. Konforlu bir ortamda
mekan evreleyen yzeyler arasnda scaklk fark
minimum olmaldr. Bunu oluturmann tek yolu
yine d yzeylerin yaltmndan gemektedir.
11.9.1. Trkiyede Durum
Trkiyede 1972 ylndan itibaren bir dizi
ynetmelik ve standart yaynlanm ve bunlar
vastasyla enerji tasarrufu ynlendirilmeye
allmtr. Bu ynetmelik ve standartlar aadaki deerleri amamaldr. Bu yaltmla ilgili snrlama
gibi sralanabilir:
a- Mevcut binalarda s yaltm ile yakt tasarrufu
salanmas ve hava kirliliinin azaltlmasna dair
506
ynetmelik, 9 Kasm 1984, Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanl
b- Baz belediyelerin imar ynetmeliklerinde
deiiklik yaplmas ve bu ynetmeliklere yeni
maddeler eklenmesi hakknda ynetmelik,
16.01.1985 Bayndrlk ve skan Bakanl
c- Binalarda s yaltm kurallar, TS 825 Nisan
1985
d- Binalarda Is Yaltm Kurallar TS 825, 14
Haziran 1999 (14 Haziran 2000de mecburi
standart niteliini kazanmtr)
e- Bayndrlk Bakanl Is Yaltm Ynetmelii, 8
Mays 2000
1. Bu ynetmeliklerin herbiri farkl bakanlk ve
kurulularca karlmtr. Son ikisi hari,
aralarnda koordinasyon yoktur ve elikiler
vardr.
2. deal bir kontrol mekanizmas kurulmas
zerinde titizlikle durulmamtr.
3. Malzemelerin istenilen kalitede ve bildirilen
deerlerde olduu ciddi bir biimde
denetlenmemektedir.
4. Ynetmelikler ileriye dnk ciddi
politikalarn sonucu deildir. Birok faktr
gznne alnmamtr.
5. En nemlisi s yaltm iin hibir zendirici
madde yoktur.
11.9.2. Binalarda Is Yaltm
8 Mays 200 tarihli ynetmelik, mecburi standart olan
TS 825e dayanmaktadr ve ciddi boyutlarda yaltm
mecburiyeti getirmektedir. Ynetmeliin yrtlmesi
ise belediyelere braklmtr. Ynetmelie gre
Trkiye drt s blgesine ayrlmtr: Her bir blge
iin yeni yaplacak binalarda yllk stma enerjisi
kullanm snrlandrlmtr.
Her bir blgede yeni binalarn yllk stma enerjisi
tketimi Tablo 11.12deki deerleri amamaldr. Yllk
stma enerjisi limitleri, binann m2 kullanm alan bana
ve m3 kullanm hacmi bana olmak zere iki ekilde
tabloda yer almaktadr. Binann toplam d yzey bl
brt hacim oran bir dier parametredir.
Yap ylesine yaltlmaldr ki, sonuta TS 825te verilen
standart hesap yntemine gre yllk s tketimi
hesaplandnda, zgl s kayb Tablo 11.12de verilen
yoktur. Ancak Tablo 11.13de verilen yap elemanlarnn
s geirgenlik deerleri tavsiye edilmektedir. Bu
deerlere ulaldnda ancak istenilen artn yerine
getirilmesi mmkn olabilmektedir. Ynetmelik hesap
yntemi ve data iin TS 825i refere etmektedir. eklenecektir. Bir kopyas ynetici dosyasnda olacak ve
Bu amala yetkili makine mhendisi tarafndan bir s bina giriine aslacaktr.
yaltm projesi hazrlanacak ve ruhsat aamasnda 1990 ylnda yaplan bir aratrmaya gre
tesisat projesiyle birlikte kontrole verilecektir. Bu stanbulda %53
projede,
Ankarada %24
1. Binann zgl s kayb hesab,
zmirde %84
2. Bina s kaybeden elemanlarnn U deerleri,
Orannda yeni yaplm bina eski ynetmelie bile
3. Havalandrma tipinin belirtilmesi,
uygun deildir.
4. Is kaybeden yzeylerde youma tahkiki
Eski ve yeni TS 825 arasndaki U katsaylar asndan
istenmektedir.
getirilen iyiletirme Tablo 11.14te grlmektedir. Arada
Sonuta ise projeci ve uygulamac tarafndan nemli bir fark grlmektedir. Yeni TS 825in deiik
doldurulup, imzalanacak Is ihtiyac kimlik belgesi lkelerle karlatrlmas ise Tablo 11.15de verilmitir.
belediyece onaylanarak; yap kullanma izin belgesine Buna gre Avrupa ile ayn mertebelerde yaltm
zorunluluu getirildii grlmektedir.
AN ile ilikili Q= 46,62 A/V + 17,38 [kwh/m2]
11.9.3. Yaklak Is Kaybn Belirlenmesi
1. Blge V brt ile ilikili Q= 14,92 A/V + 5,56 [kwh/m3]
Konutlar ve iyerleri iin m2 kullanma alan bana
AN ile ilikili Q= 68,59 A/V + 32,30 [kwh/m2] yaklak s kayb deerleri ekil 11.16da verilmitir.
2. Blge V brt ile ilikili Q= 21,95 A/V + 10,34 [kwh/m3] Bu deerler Almanya iin geerli olmakla birlikte
standartlarmzn genellikle Alman standartlarna
AN ile ilikili Q= 67,29 A/V + 50,16 [kwh/m2] dayand dikkate alnrsa Trkiye iin de fikir
3. Blge vermektedir.
V brt ile ilikili Q= 21,74 A/V + 16,05 [kwh/m3]
Yaplarn yaklak s kayb aadaki forml daha
AN ile ilikili Q= 82,81 A/V + 87,70 [kwh/m2] duyarl deerler vermektedir.
4. Blge
V brt ile ilikili Q= 26,50 A/V + 28,06 [kwh/m3] Q = ( K A + 0,25 . n) V. (Ti - Td) [W]
Tablo 11.12 / BLGELERE GRE A/V V
ORANLARINA BALI OLARAK YILLIK ISITMA Bu ifade,
ENERJS (Q)HTYACI SINIR DEERLER K = Ortalama s gei katsays[W/m2K]
A = Toplam bina d yzeyi [m2]
UD UT Ut UP*
(W/m2K) (W/m2K) (W/m2K) (W/m2K) Trkiye Trkiye yiletirme
1. Blge 0,80 0,50 0,80 2,8 1981 1998 Oran
2. Blge 0,60 0,40 0,60 2,6 DUVAR 1,05-1,75 0,40-0,80 %62-64
3. Blge 0,50 0,30 0,45 2,6 TAVAN 0,36-0,82 0,25-0,50 %30-40
4. Blge 0,40 0,25 0,40 2,4 TABAN 0,65-1,25 0,40-0,80 %38-35
Tablo 11.13 / BLGELERE GRE TAVSYE Tablo 11.14 / ESK VE YEN TS 825 STANDARDI
EDLEN ISIL GERGENLK KATSAYILARI ARASINDAK U KATSAYILARI BAKIMINDAN
(*): Up olarak verilen s iletim katsaylar tabloda bir cam tr iin verilmitir.
Dier kap ve pencere trleri iin s iletim katsaylar TS 2164den alnarak YAPILAN YLETRMELER
hesaba katlr.

TRKYE ALMANYA NGLTERE SVRE KUVEYT

1981 1995 1995 1992 1980
DUVAR 0,40-0,80 0,40-0,60 0,45-0,45 0,25-0,30 0,57-0,30
TAVAN 0,25-0,50 0,18-0,25 0,20-0,25 0,25-0,30 0,25-0,30
TABAN 0,40-0,80 0,35-0,45 0,35-0,45 0,25-0,30 0,25-0,30
Tablo 11.15 / YEN TS 825 STANDARDINDAK ISIL GERGENLK KATSAYILARININ BAZI
LKELERN KATSAYILARIYLA KARILATIRILMASI

507
 V = Toplam bina hacmi [m3]
n= Saatteki hava deiimi= saatte 0,5 1,0 deiim
Ti, Td = Sras ile i ve d scaklklar (C)
Yukardaki K deeri iin ekil 11.17den
yararlanlabilir.
Bu ekildeki deerler Almanya iin verilmitir.
11.9.4. D Duvarlarn Is Yaltm
Yaplarda d duvarlarn s yaltm
1. ten yaltm
2. ki duvar arasnda (sandvi duvar) yaltm
3. Dardan yaltm olarak ekilde yaplabilir.
Sadece d duvarn kendisi ele alndnda her
uygulama da s yaltm asndan edeerdir. Ancak
d cephe btn olarak ele alndnda ve yaltm
performans deerlendirildiinde, dtan yaltm en
stn zelliklere sahiptir. ki ekstrem olarak dtan ve
iten yaltm karlatrldnda, dtan yaltmn D duvarn dtan yaltmda uygulama
stnlkleri aadaki gibi sralanabilir:
1. Dtan yaltm s kprs oluturmaz ve btn d
duvar yzeyi kaplanr. Halbuki ekil 11.18 ve
11.19de grld gibi iten izolasyonda, deme
betonu bir kanat gibi alarak, ierideki sy dar
tar. zerinde hibir nlem yoktur.
2. ten izolasyonda betonarme demenin duvara
komu blmlerinde, d duvarn i yzeylerinde
(izolasyonun altnda) youma meydana gelebilir.
Bu izolasyonun mrn azaltt gibi hijyen
asndan da sakncaldr.
3. zolasyon malzemesinin i hacimde bulunmas i
hava kalitesi asndan uygun deildir. eitli gaz
ekil 11.16 / KONUTLAR N KULLANMA ALANI BAINA YAKLAIK ISI KAYBI
508
ve buharlar i hacme geerek insan salna etki
ederler. Ayn ekilde bir yangn halinde oluabilen
zehirli dumanlar, hacme dolar.
4. Net i kullanm alannda iten yaltm bir azalma
yaratacaktr.
5. Duvardaki sl gerilmeler iten yaltm halinde
artar. D duvar tamamen d scaklk deiimlerine
aktr. Dtan yaltm halinde, yaltm tabakas
duvardaki scaklk deiimini engeller.
Buna karlk iten yaltmn en nemli avantaj kolay
uygulanabilmesidir.
D duvar yaltmnda levha halinde malzemeler tercih
edilir. Bunlar prefabrik olup, birbirine geme veya
birleme zelliine sahiptir. ten yaltmda yanmayan
malzeme olarak kaya yn tercih edilmelidir. Dtan
yaltmdaki izolasyon levha alternatifleri daha fazladr.
Dtan yaltm uygulamas
ten da doru aadaki tabakalardan oluur:
1. Tula duvar veya beton perde
2. Yaptrc malzeme
3. zolasyon levhas
4. Levhay salamlatrc dubeller
5. Sva tutucu plastil file veya a malzeme
6. Birinci kat sva
7. Kelere mukavemet profilleri
8. kinci kat sva
9. D cephe kaplamas
D duvarn iten yaltmnda uygulama dtan ie
doru aadaki tabakalardan oluur;
 1. Tula veya beton perde
2. Yaptrc malzeme
3. zolasyon levhas
4. Salamlatrc dubeller
5. Sva filtresi
6. Birinci kat sva
7. Al sva
Sandvi duvar uygulamas daha zordur. ki duvar
rlerek arada boluk braklr. Bu boluk battaniye
kaya yn ile doldurulabilecei gibi, yine levha
malzeme kullanlabilir. Levha halinde arada hava
boluu da yaratlabilir. Her iki duvar zellikle
ekil 11.17 / BNA YZEY/HACM (A/V)
ORANINA BALI OLARAK DI KABUK
ORTALAMA ISI GE KATSAYISI
ekil 11.18 / ERDEN ISI YALITIMI
YAPILDIINDA OLUAN ISI KPRLER
deprem dayanm asndan ankrajlarla birbirine
balanmaldr. Ankraj ubuklar yaklak m2ye 5
adet gelecek ekilde yerletirilir. Bunlarn birer s
kprs oluturmamas gerekir.
11.9.5. Yaplarda Kullanlan Is Yaltm
Malzemeleri ve Karlatrlmas
Trkiyede toplu konut retimi nemli boyutlara
ulamtr. Bu tip konut retimi uygulamalarnda,
ou zaman d yzey elemanlar beton olmakta ve
s yaltm amac ile de d duvarlarn i yzeylerine,
yaltm malzemeleri uygulanmaktadr. D duvar i
yzeylerinde kullanlan s yaltm malzemeleri
arasnda camyn, polistren kpk ve poliretan
kpk saylabilir. Polistren kpk malzeme yangn
srasnda zehirli gaz kartp lme neden olduu
iin kullanlmamaldr. Duvarn i yzeyine bu
yaltm malzemesi uygulandktan sonra, yaltmn
odaya bakan i yzeyleri al, sva veya benzeri hasr
maddelerle kaplanarak boyanmaktadr.
eitli izolasyon malzemeleri sl performans,
uygulama kolayl, fiyat, mr gibi konular
bakmndan, birbirleri ile karlatrlabilir. Bu
karlatrmada zerinde durulmas gerekli en
nemli konu insan hayatdr. Bu malzemelerin
yangn halinde gvenlik ve tehlike potansiyeli
karlatrmas, ekonomik ve teknik karlatrmadan
nce gelmelidir.
11.9.5.1. Yangn Gvenlii
Duvar s yaltm malzemelerinin yangn testleri, ISO
standardlarna gre yangn odalarnda yaplmaktadr.
Mineral ynler, polistren ve poliretan s yaltm
ekil 11.19 / ISI KPRSN NLEYEN
DIARIDAN ISI YALITIMI
509
malzemeleri iin svete yaplan test sonularnn
video kaytlar incelendiinde, bu maddelerin
yarattklar yangn tehlikesinin boyutlar aka
grlmektedir. Bu s yaltm malzemeleri, zerinde
herhangi bir kaplama malzemesi olmadan, sra ile
standard byklkte bir odaya kaplanmakta ve kap
girii karsndaki kede bulunan bir brlrle ak
alev oluturulmaktadr. Brlrn gc 10 dakika
boyunca 100 kw, daha sonraki 10 dakika boyunca
300 kw deerinde tutulmaktadr. Mineral yn
malzeme ile yaplan 20 dakika sreli test sonucunda
herhangi bir yangn ve duman oluumu
gzlenmemektedir.
Polistren malzeme ile yaplan deneyde, 72 saniye
sonunda btn odaya yaylan ve kapdan dar
fkran yangn ve youn duman oluumu grlmtr.
Poliretan malzemede ise, hemen ortaya kan sar bir
duman ve 19 saniye sonunda youn bir yangn ve
duman grlmtr.
Sonular bakmndan ok arpc olan bu deneylerde
polistren ve polietilen malzemenin byk bir yangn
tehlikesi potansiyeli tad ve yanma halinde youn
bir duman yayd aka grlmektedir. Ortaya kan
dumann zehirleyici ve boucu etkisi, insanlar iin
alevlerden daha zararldr ve yap iin de ok daha
byk tehlike oluturmaktadr. Dolays ile, bu
malzemelerin yaplarda s yaltm amac ile
kullanlmas halinde, bu durum dikkate alnarak
gerekli nlemler alnmaldr.
11.9.5.2. Dier zellikler
Is yaltm malzemelerinin dier ilgin zellikleri ve
kullanmdaki avantajlar Tablo 11.20de verilmi ve
aada sralanmtr:
1. Polistren malzemede hacim sabit deildir. retim
tarihinden yaklak 2-2,5 yl sonra sabit hacim
deerine ular. Bu sre iinde boyutta ksalma 10
mm/m kadardr. Deiim zamana gre
eksponensiyeldir. Ancak bir ay bekletilmi kpk
malzemede bile, 3-5 mm/m boyut deiimi
beklenir.
Yaplan aratrmalar yksek dozajl olmamak
kouluyla sva, har ve betonun ancak 0,2 mm/m
deerine kadar boyut deitirmelerini hasarsz
karlayabildiini ortaya koymutur.
2. Polistren malzemelerin yalanma zellii vardr.
Polistren ve poliretan gibi petrol trevi
malzemeler gne klaryla kar karya
kaldklarnda, mor tesi a kar duyarldr.
Mor tesi k etkisi ile molekl yapsnda
deiiklik olur ve yzeylerde toz halinde
dklmeler balar.
3. Polistren ve poliretan malzemeler yksek
scaklklara kar duyarldr. DIN 18164e gre
polistren uygulamasnda evre artlar 78 - 80C
ile snrlandrlmtr.
Poliretan iin ise, kullanma scakl st snr
110C olarak Trk standardlarnda ifade
edilmitir.

Sra No Malzeme veya Bileenin eidi Birim Hacim Is letkenlii

Ktlesi Hesap Deeri
[kg/m3] [kcal/mhC]
10. Is yaltm malzemeleri
10.1 odun tala levhalar (TS 305) levha kalnl >25 mm 360-460 0.08
=15 mm 570 0.13
10.2 Sentetik kpk malzemeleri
10.2.1 Polistren sert kpk levhalar TS 7316 >15 0.034
10.2.2 Poliretan sert kpk levhalar TS 2193 >30 0.030
10.2.3 Fenol reinesinden sert kpk levhalar >30 0.034
10.3 Mineral ve bitkisel liflerden s yaltm malzemeleri (TS 901) 8 - 200 0.034
10.4 Bitkisel liflerden s yaltm malzemeleri (TS 901) 15 - 200 0.040
10.5 Cam kp levhalar 100 - 150 0.050
10.6 Mantardan s yaltm levhalar TS 304) 80 - 160 0.039
> 160 - 250 0.043
>250 - 500 0.047
10.7 Kamtan hafif levhalar 150 - 200 0.050
Tablo 11.20 / TRK STANDARTLARINDAN ALINAN ISI YALITIM MALZEMELER VE YALITIM
ZELLKLER

510
 Bu malzemelerin yukardaki nedenlerle teras ve
atlarda kullanm tavsiye edilmez.
4. Polistren ve poliretan kimyasal baz zclere
kar duyarldr. Bu zcler arasnda benzin, Toplu konutlarn ounlukla yksek bloklardan
gazya, baca gazlar, metan grubu, ester, eter,
amin gruplar, HNO3 saylabilir.
5. Kpk yaltm malzemeleri organik kaynakl
olduundan baz canllar iin gda
oluturmaktadr.
Fare, karnca, yaban arlar ve dier kanatl
zararllar bu maddelerin bnyesinde
yuvalanabilmektedir.
Ayrca bu maddelerde mikro organizmalar
yaayabilmektedir.
6. Polistren nemlenerek s iletkenlik direncini
kaybeder. Buhar geirgenlik katsays = 20-70
olup ahaptan daha dktr.
Kapal gzenekli olduundan bnyesine
difzyon yolu ile yerleen buhar, younlaarak
bnyede suya dnr. Kapiler tama dk 11.9.6. Is zolasyonu Pratik Notlar
olduundan ve kuruma olay malzeme
derinliinden yzeye su hareketi ile olacandan,
kuruma gereklemeyecek ve birka k
mevsimi sonunda polistren snger gibi dolu bir
hale dnecektir. Bu duruma gelmi bir
malzemenin s yaltm zellii kalmamtr.
Suya doymu polistrenin nemi hacim olarak
%30 olup, her %1 hacim nem miktar iin s
iletkenlik deeri %3 bozulmaktadr.
7. Polistrenin ses yaltm yetersizdir. yi s
tutucular ayn zamanda iyi ses tutucu
olmamaktadr.
Ses yaltmnda en nemli rn zellii;
malzeme yapsndaki boluklar aralarnda
balantl ve d hava ile temasta olmaldrlar.
Bu ekilde gelen ses enerjisi havann bnyedeki
hareketi srasnda s enerjisi ve deformasyona
dnerek yutulmaktadr. Polistrende ise
bnyedeki boluklar kapal hava ile dolu ve hava
balants kesik olduunda, darbe sesi, hava sesi
ve ses absorbasyonu yaltm deerleri
camynnden dktr.
Sonu:
Is yaltm asndan stn zellikleri olan kpk c. Srekli kullanlan binalarda, ev ve iyerlerinde
malzemelerin konut inaatnda duvar yaltm
malzemesi olarak kullanmnda yangn ve baz
teknik zellikleri asndan nemli sakncalar
bulunmaktadr.
zellikle yangn srasnda kardklar zehirli
gazlarn lme neden olmalar, insanlarn yaad
kapal hacimlerde, genellikle konutlarda
kullanlmasn sakncal klmaktadr.
olutuu dnlrse, can gvenlii birinci tasarm
kriteri olmaldr.
Bu nedenle ok ynl bir aratrma ile hzl retilen
betonarme toplu konut inaatlar iin en gvenli ve
en uygun duvar konstrksiyonlar belirlenmeli ve
inaatlarda ancak bu gvenli alternatif tiplerden biri
seilebilmelidir.
Konut inaatlarnda beton perdelerde s yaltm
iin, al levhalara yaptrlm plaka camyn
uygulamas insan sal ve gvenlii asndan
uygun zm olarak grlmektedir. zolasyonun
dtan bohalama biiminde yaplmas ok
faydaldr.
Polistren malzeme ise bina d yzeyinde yaplacak
s yaltmnda zel koullarda kullanlabilir.
1- Is yaltm nemi bilinen bir konudur. Enerji
ekonomisi yannda d duvarlarn i yzey
scaklklarn artrdndan i ortamn radyasyon
scakl artar, yani souk cidar etkisi azalr. Bu
konforu artrd gibi i ortam scaklklarn
azaltma imkan da verir. Bylece ilave bir yakt
tasarrufu imkan yaratr. Burada zellikle s
yaltmnn iten veya dtan yaplmasnn fayda
ve mahzurlar zerinde durulacak ve dinamik
olarak hesap yapldnda ayn yaltm deerine
sahip olan duvarlarn iten ve dtan
yaltmlarna bal olarak s ykne katklarnn
farkl olaca vurgulanacaktr.
a. Is yaltm iten olduunda en nemli saknca
kat betonlarnn oluturduu s kprleridir. Bu
kprler hem s kaybna neden olurken, hem de
d duvar deme birleme noktalarnda
youmaya neden olabilmektedirler.
b. Buna karlk iten yaltm d duvarn sl
atalet etkisini (yani s depolamasn) geni
lde engeller. Dolays ile kesintili alan
yerlerde, rnein hafta sonu evlerinde nemli bir
avantaj salar.
s yaltmnn dtan yaplmas idealdir. Deme,
kolon ve beton perde birleim yerlerinde s
kprleri olumaz. Buralardan olan s kayplar
ortadan kalkar, enerji tasarrufu salanr.
d. Aslnda en iyi zm yaltmn hem iten hem
511
 de dtan uygulanmasdr ki bugn iin pahal bir
zmdr. Ancak bu durumda hem ortam
scakln drmek ve hem de konforu
arttrmak mmkndr. Is yaltmnn ieriden
ve/veya dardan yaplmas farkl avantaj ve
dezavantajlara sahiptir.
2- Panjur yuvalar gibi s kprlerine dikkat
edilmelidir. Panjur yuvalar hem s yaltmn
zayflatr ve s kprs olutururlar , hem de
hava kaana neden olurlar. Yaplarda bir baka
youn s kayb blgesi ise radyatr
arkalarndaki d duvar alanlar olmaktadr. Bu
alanlarn zellikle yaltlmas gereklidir.
3- Iscam (ift cam) kullanlmas s kaybn
azaltt gibi dardaki sesin ieriye gemesini
(veya tersini) de nler. Ancak ift cam
uygulamasnda iki camn kalnlklarnn farkl
seilmesi (Farkl frekanstaki seslerin gemesini
nledii iin) ses iletimini azaltacaktr. Cam
kalnlklarnn (Herbirinin farkl kalnlkta
olmas kaydyla) arttrlmas geen sesi
azaltacaktr.
4- ten yaltlm betonarme binalarda; s
yaltmnn yaplmad i perde betonlarda s
kprs olutuu iin, d duvara yakn
yerlerinde youma olmaktadr. Betonarme
perdenin cepheden balayarak stanbulda 30
cm, Ankarada 50 cm, Erzurumda 70 cmlik
blmnde s yaltm yaplmaldr. Yeni TS 825
s yaltm kurallar uygulanmal, hatta daha iyisi
yaplmaya allmaldr.
5- Binalarda s yaltm iin iki duvar arasna
monte edilen (veya zeri al ile svanan) strapor
ve dier polistren tipi malzemeler, yangn annda
zehirli gaz karttklar iin lme neden
olmaktadr. Ayrca belirli bir sre sonra
malzeme, zelliini yitirmektedir. Bina i
yzeyinde yaplacak s yaltmnda camyn,
kayayn gibi malzemelerin kullanlmasn
neririz.
6- Bayndrlk Bakanl 10 apn altndaki tm Bu yntem uygulanarak yaplan deerlendirmeden,
borularda prefabrike boru izolasyonunu
kullanlmasn zorunlu klyor.
7- deal izolasyon kalnl iin k dizayn
artlarnda d duvarda i yzey scaklnn 17
C olmas yeterlidir. Bu art salayacak ekilde
izole edilen d duvar, yazn soutma halinde de
yeterli yaltm deerine sahiptir.
8- Hafta sonu evlerini iten, srekli yaanan
binalar dtan izole etmek daha iyidir. ten
512
izolasyon halinde rejime girme hzl olur. Ancak
youma ve s kprleri probleminin tam
zm dtan izolasyonla mmkndr. Dtan
izolasyon binay dtan bohalamaldr. Bu ilem
srasnda binann at parapetleri, ats (veya
teras) ve hatta toprak altndaki d perdeleri
dtan bohalanmaldr.
9- Her ikisini birletiren mkemmel zm hafta
sonu evlerin hem iten, hem de dtan
izolasyonudur. Klima tesisat yaplan binalarda
nem izolasyonu gereklidir. Bu nedenle s
yaltmnn nne ve arkasna mutlaka nem
izolasyonu gereklidir.
10- Dtan bohalanarak izole edilen binalarda kazan
kapasitesi iin m2 bana 70 kcal/h alnabilir.
11.10. YAPILARDA TESSAT LETME
PROJES VE MALYET
Istma sistemlerinin seimlerinde ilk yatrm
maliyetlerinden daha nemli olan iletme
maliyetidir.
Kalorifer kazanlarnn yllk yakt tketimleri kk
kazanlarda kazan bedeli mertebesinde, 250.000
kcal/hden byk kazanlarda ise kazan bedelinin
katlar mertebelerine ulamaktadr. yi bir stma
sisteminin iletme maliyetinin %30 - %50 daha az
olabilecei dnlrse, kazan kurulu ve
maliyetinin tamamn bir yla yakn srede bile
amorti etmek mmkn olabilmektedir. Ayrca servis,
yedek para, tamir ve bakm maliyetleri ve
ekonomik mr faktrleri kazan ve sistem seerken
mutlaka dikkate alnmaldr.
Bir stma sistemi seimi yaplyorsa ncelikle
iletme projesi adn verebileceimiz bir maliyet
hesab yaplmaldr. Ancak, bu hesabn sonunda
kullanlacak yakt cinsi, kazan tipi, kontrol sitemi
gibi konularda karar verilmelidir.
Detayl bir hesap yntemi ile yllk sistem
maliyetinin nasl bulunduu aada anlatlmtr.
yllk maliyetler asndan ana enin yakt maliyeti
olduu, hatta yatrm maliyetlerinden bile fazla yer
tuttuu grlmtr. Ayrca yakt maliyetlerinin
olumasnda, yakt fiyatndan ok sistemin ve yaktn
iyiliinin rol oynad grlmtr. Yllk yksek
iletme verimine sahip sistemlerin pahal yakt
kullanlsa bile daha ucuz olabilecei ortaya kmtr.
Istma sistemi maliyeti 3 ana blmden oluur.
1. Yatrmn geri dnme (amortisman) maliyeti
 2. Yakt maliyeti
3. Bakm ve iletme maliyeti
Bu maliyetlerin incelenmesi sonucu, tek bana
kazan fiyatnn toplam yllk maliyeti belirlemede
tek faktr olmad ortaya kmaktadr. Burada esas
nemli faktr, sistemin toplam yllk verimi diye
isimlendirebileceimiz verimdir.
Bu verim deeri kazann sl verimi, sistemin
tasarm, kullanlan otomatik kontrol sistemi, yaktn
temizlii ve yanma zellikleri gibi ok sayda
parametreyi iermektedir.
Verimi yksek olan bir sistemde daha pahal yakt
yaklsa bile yllk maliyet daha dk olabilmektedir.
11.10.1. Amortisman Maliyeti
Istma sistemi ilk yatrm maliyeti M ise, yllk
yatrm (amortisman) maliyeti,
K1 = M [TL/yl]
a f5= Is izolasyonunun etkisi, f6=0.90-1.0
olarak bulunur. Burada a amortisman maliyeti
faktr olup,
1- 1
(1+i)n
a=
i Kmr iin f8=1.40
olarak verilir. Burada,
i = Yllk enflasyon oran %60 = 0,60
n = Cihaz mrdr.
11.10.2. Yakt Maliyeti
Yukardaki maliyet iinde en nemli olan budur.
Bu maliyetin hesab aadaki admlardan oluur.
Yllk Is htiyac
Gznne alnan binann DIN 4071e gre
hesaplanan saatlik norm s kayb QN ile gsterilirse,
yllk s kayb Qa ile gsterilirse, yllk s kayb,
Qa = bv . QN (kwh/yl) veya (kcal/yl),
eklinde bulunabilir. Burada bv tam ykte alma
halinde yllk s ihtiyacnn ka saatte
karlanacan gsterir.
bv = f.24G / t max (saat/yl)
olarak tarif edilir. Burada
G = Hesaplanan yer iin derece gn deeridir.
t max = scaklkla, d hesap scakl arasndaki
fark.
f= Btn verimsizlikleri gznne alan bir faktrdr.
f= f0.f1.f2.f3.f4.f5.f6.f7.f8.f9.f10 olarak tarif edilir.
f0 = DIN 4701e gre hesap yapld ise deeri =
1.07
f1= Gneten ve i kaynaklardan olan s
kazanlar faktrdr.
Deeri 0.78 alnabilir.
f2= Enfiltrasyon e zaman faktrdr. Hesap
DIN 4701e gre yapld ise, f2= 1 alnabilir.
f3= Istclarn (radyatrlerin) iyilii ile ilgili
faktr
f3= 0.85 1.00
f4= Ksmen stlan odalarn (yatak odas gibi)
etkisi,
f4= 0.70 0.95
f5= Oda scaklnn hesap deerine gre
deitirilmesi,
f5= 0.80 (3C indirme)
f5= 1.20 (3C artrma)
f7= Otomatik kontrol sisteminin iyilii,
Orta kalite kontrol f7=1.05-1.15
yi bir sistem kontrol, f7=0.80-0.85
f8= Kazan duman yzeylerinin kirlenme faktr,
Sv yakt iin f8=1.20
Doal gaz iin f8=1.00
f9 = Kullanma zaman Tablo 11.21den alnacak.
f10= Kirelenme faktr, zel nlem alnm
kazanlarda, f10= 1.00 normal kazanlarda, f10=1.10
Yllk Yakt htiyac
Yllk yakt ihtiyac kazan ve sistem verimleri
dolays ile yllk s ihtiyacndan byktr. Yllk
brt s ihtiyac,
Qa (kg/yl) veya (m3/yl)
Qa =
K. B. v
olarak bulunabilir. Bu ifadelerdeki verim deerleri
sra ile aada tanmlanmtr.
K= Kazan anma sl verimi olup, imalat
kataloglarndan alnabilir.
v= Datm s kayplardr. Bunlarn izolasyon
durumuna gre deeri, 0.94-0.98 arasnda
alnabilir.
B= Durma kayplarn gznne alr. Kazann
durmas srasnda, sirklasyon nedeniyle souk
hava kazanda stlarak bacadan dar atlr. Bu
kayp,

513
 B = 1 . Yapnn Kullanma zaman faktr
( b -1) q+1 Yap Cinsi Istma Sresi Hafta sonu Hafta sonu
bk (saat) alma kapama
eklinde tanmlanr. Burada, Okul 12 0.91 0.87
q= Durma srasndaki s kayb yzdesi, Bro 9 0.87 0.84
Byk modern kazanlarda %1-2 Villa 15 0.94 -
Apartman 16 0.95 -
Modern kk kazanlarda %2-3
Hastane 24 1.00 -
Boylerli kazanlarda %3-4
Tablo 11.21 / KULLANMA ZAMANI FAKTR (fg)
Kt durumdaki eski kazanlarda %6-8
b= stma mevsimi boyunca kazann altrld Kazan Gc Kmr Fuel-oil Doal gaz
saat saysdr. KW Atmosferik flemeli
Istma mevsimi 250 gn ise ve kazan 24 saat <50 74 - 76 81 -83 82 - 84 83 - 85
altrlyorsa, 50 - 120 87 - 79 84 - 86 85 - 87 86 - 88
120 - 350 82 86 88 -
b= 250x24 = 6000 saat
350 - 1200 83 86 88 -
bk= kazann yl boyunca fiilen alt zamandr.
Tablo 11.22 / ORTALAMA KAZAN YILLIK
bk = b.QN . KULLANIM VERM, a
V.QK
olarak bulunabilir. Burada QK kazann anma gc, faktrlerinin hesabn matematiksel olarak
QN sistemin anma s kaybdr. aklamak gtr. Bu maliyet faktrleri tek tek
B deerini ykseltmek iin baz nlemler alnabilir. deerlendirilmelidir.
1. Baca kapama cihaz kullanarak bu kayp teorik Deerlendirmeye esas olacak bakm ve iletme
olarak sfra indirilebilir. maliyet faktrleri:
2. Dk scaklk stmas yaplabilir. 90/70 (80C) 1. letmeci ici cretleri
scak su sistemi yerine, 55/45 (50C) sistem 2. letme enerji giderleri:
kullanldnda bu kayp yarya der. a) Brlr fan motoru
3. Gece kazan 8 saat tamamen durdurarak veya b) Istc
atei ksarak b deeri azaltlabilir. Bu yolla c) Dier cihazlarn enerji tketimi
yaplacak yakt tasarrufu yapnn ar veya hafif 3. Normal bakm giderleri:
olmasna baldr. a) ilik
Hafif yaplarda kazan = %10-15 b) Malzeme
Ar yaplarda kazan = %5-10 4. Arza bakm giderleri
Baz kazan tipleri iin fikir vermek zere, 5. Baca temizlii
a = K .B deeri Tablo 11.22de verilmitir. 6. Depo temizlii
Yllk yakt ihtiyac ise, 7. Yakt tama giderleri
Ba = Qa1 / Hu 8. Kl atma giderleri
olarak bulunabilir. Burada Hu yaktn alt sl 9. Kazan temizlii
deeridir. 10. Dier giderler
letme enerji giderleri, K= bk.We.Pe olarak
Yllk Yakt Maliyeti hesaplanabilir.
Yllk yakt maliyeti, Burada,
K2 =Ba . P [TL/yl] We = Cihazn anma elektrik gc [kW]
Olarak bulunur. Burada P kilogram veya metrekp Pe = Elektrik fiyatdr. [TL/kwh]
bana yakt fiyatdr.
Bakm ve iletme maliyetleri toplam yakt
11.10.3. Bakm ve letme Maliyeti maliyetinin yzdesi cinsinden aklanrsa bu
kinci ana gider grubu budur. Buradaki maliyet deer Recknagelde,
Kmrle stmada %10-15
514
 Tablo 11.23 / YAKITIN KARILATIRMALI YAKIT MALYETLER

Gazla stmada %7-10 Yllk amortisman maliyeti =

Sv yaktla stmada %8-12 Yllk yakt maliyeti =
olarak verilmitir. Yllk bakm ve iletme maliyeti =
Toplam
eklinde bulunur.
11.10.4. Toplam letme Maliyeti Yukardaki hesaplar bir fy ekline getirilerek, ekil
Buna gre stma sisteminin toplam iletme maliyeti, 11.23de sunulmutur. Bu fy hesaplanmak istenen

515
sistem iin doldurularak, sistemin toplam yllk
maliyeti bulunabilir.
11.10.5. rnek Hesap
Verilen yntemin kullanmna rnek oluturmak
zere, stanbul iin 210.000 kcal/h s kayb
hesaplanan bir binann kmr, fuel oil ve doal gazla
stlmas yllk maliyeti ekil 11.23deki fy
doldurularak bulunmutur.
Bu rnekte kazan gleri 250.000 kcal/h olmak
zere kmrde yar silindirik, fuel oilde radyasyon
tipi elik ve doal gazda dkm kazan esas
alnmtr. Yatrm maliyeti iin Bayndrlk
Bakanl Birim Fiyatlar %44 artrlarak alnm,
dier deerlerde ise Recknagele bavurulmutur.
letme maliyetleri ise yaklak olarak alnmtr.
Sonu
Hesap sonularna gre yakt maliyetleri toplam
maliyette en nemli paya sahiptir.Ayrca tek bana
yakt fiyat, yaktlarn karlatrlmas asndan kmr olarak kaliteli yakt kullanld dikkate
nemli deildir. Yaktn herhangi mkemmellikte
yakld, sistemde uygulanan kontrol sisteminin
iyilii, yaktn zelliklerine bal kanlmaz iletme
ve bakm giderleri, ksaca sistemin toplam yllk
verimi gerek yakt maliyetini oluturmaktadr. Bu
adan doal gazn nemli avantajlar olduu aka
grlmektedir.
11.11. ISITMA TESSATI VE EVRE
Yaktlarn yanmas sonucu oluan ve duman gazlar ile
atmosfere yaylan en nemli zararl maddeler ve
zellikleri aada ksaca zetlenmitir. Bu maddeleri
a- Sala zararl ve zehirli emisyonlar
b- Sera etkisi yaratan doal gazlar olarak ikiye
ayrmak mmkndr. kinci gruba giren yanma
rnleri CO2 ve subuhardr. Her iki madde de
normalde atmosferde bulunur ve insan salna
zararl deildir. Yaratm olduklar sera etkisiyle
son yllarda gndeme gelmilerdir.
s ve kat partikller:
nsanlarda zellikle solunum yollar hastalklarna
neden olur. Ayn ekilde, bitkilerde yapraklar
kaplayarak solunumu engeller. evreyi kirletir.
zellikle kalitesiz kmr yaklmas sonucu oluur.
Kkrtdioksitler (SO2):
nsanlar iin zehirleyici etkisi vardr. Bitkilerde
klorofil retimini engelleyerek lmelerine neden
olur. Su ile birleerek asit tekil eder ve yaplarda ve
metal yzeylerde korozyona neden olur.
516
Azotoksitler (NOx):
Cierleri tahrip eder, belirli lde nce bronite,
daha yksek dozda alndnda lme neden olur.
Gne yardm ile atmosferde reaksiyonlara
neden olur ve mevcut ozon dengesini bozar. Bitki
rtsne, aalara zarar verir ve l etkisi yaratr.
Karbonmonoksit (CO):
Kandaki alyuvarlar tahrip ederek lme neden olur.
ok zehirleyici bir maddedir.
Karbondioksit (CO2):
Atmosferde sera etkisi yaratarak dnyann
snmasna neden olur.
Almanyada konutlarda ve kk birimlerde stma
amac ile yakt kullanmndan doan zararl madde
miktarlar, kazan sl gcne bal olarak ve yakt
cinslerine gre Tablo 11.24de verilmitir.
Bu tabloda verilen deerlerin yksek bir teknoloji ile
retilen kazanlarda sz konusu olduunu ve zellikle
alnmaldr.
Trkiyede hem genel ortalama kazan kaliteleri ve
yakma teknolojisi dktr ve hem de dk kaliteli
yakt kullanlr. Dolaysyla Trkiye artlarnda
doal gaz hari, birim enerji bana zararl emisyon
miktarlar daha fazladr.
11.11.1. Zararl Madde Emisyonuna Getirilen
Snrlamalar
nsan ve evre sal bakmndan birok ileri lkede
baca gaz emisyonlarna snrlamalar getirilmitir. Bu
snrlamalarda iki nemli l bulunmaktadr.
Birinci l yer seviyesindeki zararl maddelerin
konsantrasyonudur.
kinci l ise, baca gazlar iindeki zararl madde
deriikliidir. Her iki deer arasnda baca ykseklii,
rzgar hz vs gibi parametrelere bal karmak bir
iliki vardr.
Almanyada yer seviyesinde havadaki zararl madde
deriiklii ile ilgili baz snrlama rnekleri Tablo
11.25de verilmitir. Ayrca tabloda grlen uzun
sreli deer, yllk ortalamay; ksa sreli deer 1/2
saatlik ortalamay ifade etmektedir.
Trkiyede bu konudaki yasal dzenlemelerin
banda Babakanln yaynlad 2 Kasm 1986
tarihli hava kalitesinin korunmas ynetmelii
gelmektedir. Bu ynetmelik greceli olarak eski
olmasna karn hayata fazla gememitir. Ancak son
yllarda endstriyel tesislerde uygulanmaya
balamtr.
Bu ynetmelie gre yer seviyesindeki hava kalitesi yanma ile ilgili alnacak nlemlerdir. yi bir yanma
iin uzun (UVS) ve ksa (KVS) vadeli snr deerler teknii ile yukarda verilen limitleri salamak
Tablo 11.26da verilmitir. Bu tablonun 2. blmnde mmkndr.
ise byk kazanlar iin yine ayn ynetmelik Buderus atmosferik brlrl kazanlardaki emisyon
tarafndan getirilen emisyon snrlar verilmitir. Bu deerleriyle ilikili gelime asndan CO ve NOx
emisyon snrlar yakt cinsine gre baca gaz emisyon deerleri Tablo 11.30da verilmitir.
ierisinde bulunmasna izin verilen zararl madde
Buderus sv yaktl kazanlarda kullanlan mavi
deriikliklerinin st limitlerini ifade etmektedir.
alevli brlr emisyon deerleri ise Tablo 11.29da
Avrupa ve Almanyada stma amal kazan + yakc grlmektedir.
grubu iin getirilen snrlamalar ise ok daha
aadadr ve zamanla bu limitler aa 11.11.2. CO2 gaz ve Sera Etkisi
ekilmektedir. Atmosferde bulunan CO2 gaz ve su buhar gneten
Tablo 11.27de Almanyadaki ve Tablo 11.28de gelen ksa dalga boylu nmn gemesine izin
Avrupadaki baz emisyon snrlar verilmitir. verirken, dnyann yapm olduu uzun dalga boylu
Kazan ve brlr reticileri Almanyada evre dostu nmn gemesine izin vermemektedir. Bylece
rnler iin bir Mavi Melek amblemi ortaya gneten olan s kazanc ile dnyann dar
koymulardr. Mavi Melek amblemini alabilmek kaybettii s arasndaki denge bu gazlarn
iin rnlerin ok daha dk deerleri salamas atmosferdeki younluuna baldr. CO2 gaz ve su
gerektii Tablo 11.27de grlmektedir. buhar doal kaynaklardan ve insan eliyle (zellikle
yanma sonucu) retilir.
Giderek azalan deerlere uymak reticiler asndan
nemli bir rekabet ortam yaratmaktadr. Sz konusu Son yzylda insan eliyle retilen CO2 ok yksek
limitlerin tutturulabilmesi iin, bir dzeye kmtr. nsan etkisiyle son yllarda
kritik dzeye ulaan atmosferdeki CO2
a. Yakt cinsiyle ilgili
konsantrasyonu dnya iklimini etkilemektedir.
b. Yanmayla ilgili Yukarda aklanan nedenle dnya giderek
c. Kazan knda bacada snmaktadr.
alnabilecek nlemler vardr. zellikle kazan + Global Isnma dnyay tehdit edecek duruma
brlr kombinasyonu kalitesi asndan nemli olan, gelmitir.
Emisyon Miktarlar (mg/kcal) Her fosil yakt yanmas CO2 oluumu anlamna gelir.
Yakt Cinsi CO SO2 NOX s Organik Bileen eitli enerji kayna yaktlarn ve elektriin birim
Ta Kmr 26.7 2.10 0.42 1.04 1.04 enerji bana yaratt CO2 miktarlar ekil 11.31de
Fuel Oil 0.04 2.04 0.75 0.12 0.03 gsterilmitir. Buna gre birim enerji bana en
Mazot 0.21 0.54 0.21 - 0.04 dk CO2 retimi doal gazdadr. Linyite gre yar
Doal Gaz 0.25 0.01 0.21 - 0.01 yaryadr.
Tablo 11.24 / BRM ENERJ RETM N Bu durum karsnda uluslar aras bir giriimle sera
EMSYON DEERLER etkisi olan gazlarn emisyonlarnn snrlandrlmas
karar alnmtr.
Yer Seviyesinde Hava Kalitesi
Trkiyenin de iinde bulunduu lkeler grubu 2005
Madde Byklk Ksa Sreli Uzun sreli
CO mg/m3 0.30 0.10
ylna kadar CO2 emisyonlarn 1990 yl CO2
SO2 mg/m3 0.40 0.14 emisyon deerinin altna ekeceklerdir. Almanya
NO2 mg/m3 0.30 0.08 gibi lkeler 2005 ylnda CO2 emisyonunu 1990
s mg/m3 0.30 0.15 ylnn %25 altna ekme sz vermilerdir. Trkiye
Tablo 11.25 / EMSYON LMTLER (ALMANYA) iin bunu gerekletirme imkan grlmemektedir.

Yer Seviyesinde Hava Kalitesi Yeni Kazanlarda Emisyon Limitleri (50 - 100 MW)
Madde Birimi UVS Uzun Sreli KVS Ksa Sreli Kmr Fuel Oil Doal Gaz
CO (mg/m3) 0.200 0.600 250 170 100
SO2 (mg/m3) 0.150 0.400 2000 1700 100
NOx (mg/m3) 0.300 0.900 800 800 -
Partikl (mg/m3) 0.150 0.300 150 170 10

Tablo 11.26 / HAVA KALTES SINIR DEERLER

517
Ancak bu konuda nlem almak zorundadr. Bunun planlanmas ve montaj
gerekletirilmesi yaplarda ve stma sistemlerinde Sadece %92lik minimum verim deerini
alnabilecek nlemler unlardr: salayan kazanlarn kullanlmas
CO2 retmeyen gne enerjisi gibi enerji Devir kontrol sirklasyon pompas kullanm
kaynaklarndan yararlanmak
Termostatik vanasz radyatr kullanlmamas
Doal gaz gibi daha az CO2 reten yaktlara
Btn stma tesisatlar d hava
ynelmek
kompanzasyonlu deiken, dk scaklkta
Binalarn daha iyi s izolasyonu zaman kumandal iletilmesi
D duvarlarn iyi s izolasyonu
Bina d gvdesinin hava szdrmaz olmas ve
s kprlerinin bulunmamas
Brlr Tipi NOx (mg/kWh) CO (mg/kWh)
Binalarn kompakt yap ve konstrksiyonu
G 115 URE 95 20
Sistem teknii ile havalandrma s kayplarnn G 205 URE 115 25
azaltlmas
Tablo 11.29 / BUDERUSTA KULLANILAN MAV
Istma, havalandrma ve kullanma suyu ALEVL SIVI YAKIT BRLR EMSYON DEERLER
stmas iin yksek verimli modern sistemler
kullanlmas
Gne enerjisinden pasif yararlanma
Emisyon artnamelerinde belirtilen deerleri
salayan sv ve gaz yaktl stma sistemlerinin

Ulusal Ynetmelikler, Kullanm Alan Deiik Birimlerde Zararl Madde Snr Deerleri

Normlar ve NOx CO
Tevik Programlar mg/kWh ppm mg/kWh ppm
O2=%0 3) O2=%0 3)
Sv Yakt (Motorin) 250 142 170 159
A-Luft 4) Gaz 200 114 100 93
140 80 94 87
DIN 4702 Sv Yakt (Motorin) 260 148 110 102
Ksm 1 08.90 Doal Gaz 150 85 100 93
Doal Gaz 200 114 100 93
Kazan 2MW LPG (3. gaz grubu) 1) 300 179 120 118
DIN 4702 Doal Gaz 200 114 100 93
Ksm 1-6 08.90 Btan Gaz 2) 300 179 150 147
Motorin Brlr RAL-UZ 9 120 68 80 74
Mavi Melek Sv Yakt Brlr-Kazan RAL-UZ 46 120 68 80 74
evre koruma amblemi Atmosferik Brlrl Gaz Yakt RAL-UZ 39 80 45 60 56
alabilmek iin, Kombi ve ofben RAL-UZ 40 60 34 60 56
Kazanlar 120 kW flemeli Gaz Brlrl-Kazan RAL-UZ 41 80 45 60 56
Sobalar 11 kW Youmal Kazan-Gaz Yakt RAL-UZ 61 65 37 50 47
Doal Gazl Soba RAL-UZ 71 150 85 100 93
BlmSchV 5) Tasar Sv Yakt 120 kW 120 68
01.96 Gaz Yakt 120 kW 80 45
Hamburg Tevik Program Sv Yaktl Normal ve Youmal Kazan 60 45 20 17
95ten itibaren Doal Gazl Youmal Kazan 26 15 17 15

Not: (mg/kWh) biriminde verilen deerler, ayn zamanda (%3 O2 baz alnarak) mg/Nm3 birimi cinsinden deerleri de gstermektedir.
Sadece LPG iin bu geerli deildir. LPG halinde,
1) NOx = 315 mg/Nm3 , CO = 126 mg/Nm3
2) NOx = 315 mg/Nm3 , CO = 158 mg/Nm3
Dier Notlar: 3) Baca gaz iinde llen O2 oran %0a indirgenmi halde.
4) Hava temizlii iin teknik talimatlar.
5) Almanya emisyon koruma kanunu.

Tablo 11.27 / OCAK 1996 TBARYLE ALMANYADA GEERL EMSYON SINIR DEERLER
518
 Avrupa Ynetmelikler, Kullanm Alan Deiik Birimlerde Zararl Madde Snr Deerleri
Normlar ve NOx CO
Tevik Programlar mg/kWh ppm mg/kWh ppm
O2=%0 3) O2=%0 3)
Steiermark 4) Sv Yakt (Motorin, Fuel oil) 120 72 72 67
Hava Temizlii Doal Gaz 108 62 74 67
Ynetmelii Btan Gaz (LPG) 140 80 84 87
Steier 5) Doal Gaz Tevik Program Gaz Kk Tketiciler (Evler) 32 18 21 49
svire Motorin flemeli Brlr (Her kademede) 120 68 150 140
Hava Temizlii Motorin Atmosferik Brlr 120 68 100 93
Ynetmelii Doal Gaz Atmosferik Brlr 12 KW 120 68 100 93
LRV 92 Doal Gaz Btn Brlrler 12 kW 80 45 - -
Doal Gaz Atmosferik Brlr 900 kW 157(210) 2) 89(119) - -
NOx - Besluit Doal Gaz n Karml Brlr 900 kW 70(90) 40(51) - -
Hollanda Doal Gaz flemeli Brlr 900 kW 105(140) 60(80) - -
2250 kW 100 57 - -
Doal Gaz Atmosferik Brlr 31.5 kW 70 40 - -
31.5 - 595 kW 100 60 - -
Doal Gaz n Karml Brlr 31.5 kW 70 40 - -
Geskeur - SV 3) 31.5 - 595 kW 105 60 - -
Hollanda Doal Gaz flemeli Brlr 595 kW 105 60 - -
595 - 900 kW 105 57 - -
900 - 2250 kW 100 60 - -
2250 kW 100 57 - -
Belika Flaman Sv Yakt Kazan Hepsi Sadece SO2 iin 1700 mg/m3 snr vardr.
Blgesi iin Doal Gaz Kazan 100 kW 4) 100 57 - -
1) NOx snrlar iin Hollanda kanunlar,
2) Birinci deer DIN 4702 T.NBye benzer biimde tarif edilen yllk emisyon deerleri,
parantez iindeki ikinci deer NOx emisyonlarnn mutlak maksimum deeri
3) Hollandann istee bal emisyon hedefleri,
4) Belika tasars kararname snrlarn zamanmzda 300 kWtan itibaren gazl kazanlarla telemeyi tartmaktadr.
5) Avusturyada bir blge.

Tablo11.28 / OCAK 1996 TBARYLE AVRUPA LKELERNDE GEERL EMSYON SINIR DEERLER

Kazan Tipi NOx (mg/kWh) CO (mg/kWh)

Logamak GB 112 20 15
Logano GE 115 < 110 <60
Logano GE 215
Doalgaz: < 80
Logano GE 315
CO2 oluumu kg / kwh

Mazot: < 120

Doalgaz: < 80
Logano GE 515
Mazot: < 120
Doalgaz: < 80
Logano GE 615
Mazot: < 120
Logano GE 234 < 70 < 60
Logano GE 334
Logano GE 434 60 10
Doalgaz: < 80
Logano SE 425
Mazot: < 120
Doalgaz: < 80
Logano SE 625
Mazot: < 120
Doalgaz: < 80
Logano SE 725 ekil 11.31 / ETL ENERJ KAYNAKLARININ
Mazot: < 120
Doalgaz: < 200 Doalgaz: < 100
SPESFK CO2 EMSYONLARI
Logano S 815
Mazot: < 250 Mazot: < 170

Tablo 11.30 / BUDERUS KAZANLARIN EMSYON

DEERLER

519
BLM 12 12- ISITMA TESSATI UYGULAMALARI

12.1. YKSEK YAPILAR Baca etkisi ise yksek bloklarn bir baka nemli
Gnmzdeki yap tekniinde yksek bloklar zelliidir. Souk d hava ve scak i hava; yksek
giderek daha byk lde kullanlmaktadr. 50 m blok merdiven kovannda ve dier dikey aftlarda
yksekliin, yani 15 katn zerine kldnda genel yukar doru bir hava hareketi oluturur. Aynen
olarak mekanik tesisatta ciddi sorunlar ortaya kar bacalarda olduu gibi alt katlardan ve ana giriten
ve bu zel sorunlar tesisat mhendisi tarafndan giren hava dey aftlarda yukar ykselir. Bu olay
dikkatle ele alnmaldr. zellikle alt katlar ve ana girileri etkiler. Bu
nedenle ana girilere dner kap yaplmas, scak
Yksek yap stma, havalandrma, klima tesisat
hava perdeleri uygulanmas veya ekstra demeden
tasarm yksek statik, basn rzgar etkisi, baca
stma veya scak hava apareyleri kullanlmas
etkisi, i hava kalitesi, hava tanmas, yangn
nerilen nlemler arasndadr.
gvenlii, acil durum prosdrleri, deprem
nlemleri, bina ynetim sistemi ve zonlama 12.1.2. evre ve ekirdek Zonlar
gereksinimlerini dikkate almak zorundadr. Yapnn
Yksek bloklar genellikle derinlemesine planlanr.
mimari tasarmnda tesisatla ilgili rezervasyonlar
Buna gre evrede da bakan hacimler ve ortada
zerinde nemle durulmaldr. Yksek yaplarda
dar ile hi ilikisi olmayan ekirdek hacimleri
tamamen haval (zellikle V.A.V. kutulu) veya
ortaya kar. Yksek bloklarn en nemli
tamamen sulu (zellikle 2 veya 4 borulu fan coilli)
zelliklerinden biri budur.
sistemler kullanlabilir.
evre zonunda gnein, d hava scaklnn ve
Ancak bunlarn karm olan hem haval hem sulu
rzgarn etkilerine bal olarak srekli deien bir
sistemler uygulamada daha yaygndr. Yksek
stma yk geerlidir. ekirdek zonda ise ykler
yaplarda sistem seiminde ekonomik kriterler n
zamana bal olarak byk farkllk gstermez ve
plandadr. Yatrm ve iletme maliyetlerini optimize
sabittir. Bu sabit yk genellikle yapay aydnlatmaya
eden zmler aratrlmaldr. Bu tip uygulamalarda
vs. bal olan yksek i kazanlar nedeniyle yaz-k
yaplacak yanllklar byk boyutlarda kaynak
soutma ynndedir. O halde yksek bloklardaki
israfna neden olur. Burada sadece stma tesisat
stma tesisat planlanrken evre zonlarla, i zon
zerinde durulacak ve yksek bloklarda uygulanacak
mutlaka birbirinden ayrlmal ve ok zonlu bir sistem
stma tesisatnn zellikleri tartlacaktr.
dnlmelidir.
12.1.1. Is Kayp ve Kazanlar
12.1.3. Yksek Statik Basn
Yksek bloklar genellikle evrelerindeki yaplarn
Yksek bloklarda scak su ile stma yapldnda
arasndan tek balarna ykselirler ve
byk bir statik basn ortaya kacaktr. Istma
korunmaszdrlar. Yksek bloklarda glgeleme etkisi
sistemi iinde basnca en duyarl elemanlar kazanlar
olmadndan gneten olan s kazanc nemli
ve radyatrlerdir. Normal radyatr ve kazanlar 4 bar,
mertebelerdedir. kinci nemli konu gn boyunca bu
zel sipari edildiinde ise 6 bar basnca dayankl
s kazanc deeri gnein konumuna gre deiir.
olarak retilirler. Bina ykseklii 60 m'yi, baka baz
Yksek bloklarda rzgar etkisi ise ok nemli ikinci faktrleri ve emniyet pay dikkate alndnda
bir faktrdr. Rzgar hz yerden olan ykseklikle yaklak 50 metreyi gememelidir.
artar. Bu yksek rzgar hzna bal olarak binann
Ykseklii 50 m'yi aan bloklarda ise sistemin dey
rzgar ynndeki cephesinde nemli bir pozitif
dorultuda iki veya gerekirse daha fazla sayda
basn ve aksi ynde nemli bir negatif basn
blme (zona) ayrlmas gerekir. Sistemin ikiye
oluur. Bina cephesi aklklarndan szan hava ok
blnmesinde genellikle ara tesisat kat kullanlr.
fazladr. Is kayb hesaplarnda ykseklik etkisi
Pratik olarak yksek bloklarda her 20 kata bir galeri
gznne alnmaldr. Ayrca kalorifer kolonlarnda
kat yaplr. Kalorifer 1. Blm tesisatnda 20 kat
aa katlarda 90C olan su scakl, st katlara
yukarya doru datm yaplr. Shhi tesisatta ise
ktnda (kolonlarda s yaltm yoksa) 90C
galeri kattaki hidrofor sistemi 10 kat aaya, 2.
olmayacaktr. Bu amala DIN 4701 yeni basksnda
Hidrofor sistemi ise 10 kat yukarya su basar. Kazan
detayl bir hesap yntemi verilmitir.

520
bodrumda veya zellikle doal gaz halinde atda
olabilir. atdaki kazan daireleri yksek bloklarda,
ok uzun bacann yapm maliyetinden ve kymetli
inaat alanndan tasarruf salad iin ok byk
avantaj yaratr.
Ara tesisat katnda bir s deitirici kullanlr.
Kazanda retilen scak su ile bu s deitirgecinde,
yaklak 5C daha dk scaklkta yine scak su elde
edilir. Yksek bloktaki kazanla ara tesisat kat
arasndaki daireler kazandan, ara bloktan sonraki
daireler ise s deitirgecinden beslenir.
Basn zonlamasnn amalar:
a- Sistemin statik basncn azaltmak,
b- Alt/st basn farkn azaltmak,
c- Akkan debisini kontrol edebilmektir.
Ara tesisat katlar en fazla 20 katta bir, yani yaklak
max. 60 mSS (6 bar) basn yaratacak ekilde
oluturulmaldr.
Her basn zonu eanjr, hidroforu, pompas vs.
gibi bamsz iletme ve kumanda elemanlarna
sahip olmaldr.
12.1.4. Sistem Seimi
Yukardakiler zetlenirse ana zellik ortaya
kmaktadr:
a. Yapnn eitli cephelerinde gneten gn
boyu deien nemli lde s kazanc vardr.
b. Rzgar etkisine bal olarak, alabilen en
kk aralktan kontrol edilemeyen bir hava
sznts sz konusudur.
c. Yapay aydnlatmaya bal olarak ekirdek
blgelerde nemli bir i s kazanc vardr.
Bu zellikler gznne alndnda,
evre zonunda deiikliklere abuk cevap verecek
ve otomatik kontrolla kontrol edilebilen hzl bir
stma sistemi dnlmelidir. Bu anlamda evre
zonlar iin rnein; demeden stma gibi ataleti
fazla sistemler dnlmemelidir. Konvektr, panel,
alurad tipi radyatrler ve fan-coil gibi su hacmi az
olan stclar bu zonlar iin en uygun zmdr.
Her hacimdeki stc bamsz olarak kontrol
edilebilmelidir.
evre zonunda alabilen pencereler
kullanlmamaldr. Bu nedenle stma ile birlikte
havalandrma da yaplmal ve hacimlere gnderilen
temiz hava oda scaklndan 3 veya 4C fazla
scakla kadar santralda stlmaldr.
ekirdek hacimleri iin stma gerekmez. Sadece
havalandrma yeterlidir. Gnderilen havann
scakl ayarlanarak i s kazanlar karlanabilir.
Genellikle verilen hava scaklnn, oda
scaklndan 5C daha dk olmas yeterlidir.
Ancak otomatik kontrol egzost havasndan ald
sonuca gre hava scakln 14C'ye kadar
drebilmektedir.
Aslnda yksek bloklar iin en uygun sistem dz
stma ve havalandrma yerine, klima tesisat
kullanlmasdr. evre zonlar iin V.A.V. veya fan-
coilli sulu sistemler, ekirdek zonu iin de hava
fleyen klima santral, hava kanallar ve datc
menfezlerden oluan sistemler veya V.A.V. sistem en
uygunlardr.
12.1.5. Is Geri Kazanma
Yksek blok stma ve soutma sistemleri s geri
kazanma uygulamalar asndan geni imkanlar
yaratr. Baz zonlarn stlrken, bazlarnn
soutulmas bu imkan yaratan ana etkendir.
Bu konuda ASHRAE Handbook'larnda geni
uygulama rnekleri bulunmaktadr. Yksek
bloklarda uygulanabilecek ilgin bir fikir ayn su
devresine bal s pompalar ile stma ve
soutmann yaplmasdr. Bu su devresine, ayrca
ihtiyaca gre devreye girmek zere, scak su kazan
ve su soutma kulesi baldr. Ayn zamanda stma
ve soutma yapan s pompalarndan soutma yapan
ortak su devresine s verirken stma yapan s
pompas s eker. Ortak devrede dolaan suyun
scakln sabit tutabilmek iin gerekli ilave stma,
scak su kazan ile karlanr.
12.1.6. Yksek Bloklarla lgili Tesisat Notlar
1. Kazanlarda iletme basnc
letme Basnc = (Kazan alt seviyesi ile ak
genleme kab st seviyesi fark + pompa basnc)
x Emniyet faktr
Pompa basnc yaklak 5 mSS alnabilir.
Emniyet faktr zellikle kmrl kazanlar iin
geerlidir ve bu kazanlarda elektrik kesilmesi vs.
nedeni ile dolam pompasnn durmasn
gznne alr. Deeri 1,10 alnabilir. (Yksek
blokda kmrl kazan kullanmaynz.)
2. Boyleri Besleyen Kazan Ayr Olmaldr. Boyler
beslemesinde 90/70C sabit scaklkta su gerekir.
Ayrca yaz-k btn yl alr. Eer boyler stma
kazanndan beslenirse yazn kazan dk
kapasitede ve verimsiz alr. Ayn zamanda stma
sistemi d hava scaklna bal olarak deien
farkl scaklkta su ile beslenmelidir. Bu durumda
boyler balants iin zel nlem alnmas gerekir.
521
 Bina ve boyleri ayn kazandan stmak gerekirse,
3 yollu vana kullanarak iki farkl scaklkta su
elde edilebilir. Ancak boyler kazann ayrmak,
yaz iletmesi de dikkate alndnda genelde
iletmede daha ekonomiktir.
3. Boyler yerleimi ve Cinsi. Yksek binalarda
serpantinli boyler kullanlmaldr. Kalorifer
basnc 25 mSS'yi geince ift cidarl boylerlerde
kme olabilir. Ayrca serpantinli boyler az yer
kaplad ve snma sresi daha ksa olduu iin
de avantajl olacaktr. Silindirik kaplarn ieriden
gelen basnca dayankll, dtan gelen basnca
gre daha fazladr. Bu nedenle 6 bar iletme
basncndaki bir ift cidarl boylerde kalorifer
devresi basnc en fazla 2,5 bar olabilir. Boyler
ierisindeki suyun boaltld yerlerde, kalorifer
devresi suyu dolu ise, ift cidarl boylerlerde
kmeler olur. Sonuta yksek yaplarda
serpantinli boyler kullanlmaldr.
4. Pompa: Islak rotorlu pompalarn max. kullanma
basnc 60 mSS deerindedir. Bina ykseklii 60
m'den fazla (veya pompaya gelen statik basn 6
bar'dan (60 mSS)( fazla ise kullanlacak btn
pompalar sfero dkm olmal ve santrifj
pompalarda mekanik salmastra kullanlmaldr.
5. Uzama: Yksek bloklarda borularda scaklk ve
uzun mesafeler nedeniyle uzama nemli
mertebededir. P.V.C. borularda ise uzama elik
borularn 7 kat mertebesindedir. (ekil 7.18)
ekil 12.1
522
Kalorifer kolonlarnda, sabit nokta yaplacak
yerler belirlenmelidir. Uzama miktar 30 mm'yi
bulduunda bir boru kompansatr kullanlmaldr.
Uzama miktar, zel branman ve esnek
balantlar varsa en fazla 50 mm., klasik
uygulamalarda ise 30 mm. deerini atnda
ikinci boru kompansatr kullanlmaldr. Bu
amala zel olarak Hac Ayvaz firmas tarafndan
kalorifer tesisat iin retilen klavuzlu (yatakl)
kompansatrler sz konusu tesisatta baar ile
kullanlmaktadr. (ekil 7.19)
Yaklak 1 m boru 100C scaklk farknda 1 mm
uzadndan, branmanlar da dikkate alnarak
kompansatrlerin her 30 m'de bir konulmas
uygundur. Kompansatr kullanlamyorsa
boruda Omega yaplarak da uzama alnabilir.
Omega (veya kompansatr) ilk ve son
branmann ortasnda yaplmaldr. (ekil 12.1)
Alt kattan itibaren kolonda ilk sabit nokta,
bodrumdaki yatay boru uzunluunun yaklak
iki kat bir mesafede tekil edilebilir. Eer bir tek
kompansatr veya omega kullanlacak ise st
taraftaki sabit nokta sondan 3. veya 4. katta
olabilir.
atdaki havalk borular kolonlardan sonra
yaklak 5 m yatay uzunlukta olmaldr.
Radyatr branman borular uzamann fazla
olduu noktalarda en az 2-2,5 m yaplmaldr.
ekil 12.2 / YKSEK BLOKLARDA SON KAT RADYATRNN DN BORUSUNA BALANTISI

Duvar geen branmanlardan kanlmal,

zorunlu ise duvar geiinde esnek kovan
kullanlmaldr.
En st katn dn kolonu ile radyatr k
ekseni arasndaki seviye fark hesaplanan uzama
deerinden yaklak 2 cm daha fazla olmaldr.
Yani pratik olarak 5 - 6 cm olmaldr.
Eer bu salanamyorsa, dn kolonu zerine
bir para ilave edip zerine prjr taklmaldr.
(ekil 12.2) Radyatr branman balantlar
radyatre direkt balanmamaldr. Aksi halde
pirin vanadan veya ek noktasndan kopar. Bu
amala bir dirsek ve ke radyatr vanas
kullanlmas, branman uzunluunun 1-2 mt
olmas yararl olacaktr. (ekil 12.3)
Kalorifer kolonlarndan duvar geilerinde,
a. Esnek kovanlar oluturulmal,
b. Bu salanamyorsa branmanlar duvar
gemeden nce yaklak 2 m yatay ilerlemeli,
c. Boru geilerinin olaca duvarlarda korozyon
riski nedeniyle Ytong tipi kire esasl malzeme
kullanlmamal veya borunun bu malzeme ile
temasn nleyecek zel kovan kullanlmaldr.
Boru gei delikleri yine ayn korozyon nedeni
ile kesinlikle al ile doldurulmamaldr.
Kolonlarn deme geilerinde kovan
kullanlmaldr.
6. Kalorifer tesisat kesinlikle kaynakl
yaplmaldr. Fittings kolonlarda ve ksa
branmanlarda kullanlmamaldr.
7. Istc: Dkm ve panel radyatrler 4 At iletme
basncna dayanacak ekilde retilirler. Yksek
yaplar iin radyatr sipari verirken 6 At
iletme basncnda kullanlaca siparite
belirtilmelidir. 4 At ve 6 At radyatrlerin
fiyatlar ayndr. Eanjr kullanlan yksek
yaplarda da statik basncn 6 At deerini
gememesi, zel bir nedenle bu deer alacaksa,
ekil 12.3 / YKSEK BLOKLARDA RADYATR
BRANMANLARI
yksek basnca dayankl Alurad veya benzeri
stclar kullanlmas gerekir.
8. Yksek statik basnl tesisatta kosva vana
kullanmaktan kanlmaldr. (Boru uzamalarnda
zayf nokta oluturdu iin) Bunun yerine btn
radyatrlere dn vanas kullanlmaldr.
Kullanlacak srgl vanalar PD 10 kalitesinde
olmaldr.
9. DIN normunda byk tesisler ve statik basnc
fazla olan yaplarla ilgili istenenler iin ilgili
blmden yararlanlabilir.
12.1.7. Yksek Bloklarda Pratik Notlar
1- Yksek bloklarda ND 10 kalite altnda srgl
vana kullanlamaz.
2- Yksek binalarda kosva vana kullanlmamaldr.
Pirin malzeme genlemeye dayanmamaktadr.
3- Bunun yerine btn radyatrlere dn vanas
konulmaldr (test ve iletme kolayl iin).
4- Yksek binalarda kalorifer tesisat kesinlikle
kaynakl yaplmaldr.
5- Yksek bloklarda st katlar dn borusuyla
radyatr arasndaki eim fazla olmaldr. Radyatr
k ekseniyle dey boru st noktas arasnda en
az 6 cm fark olmaldr. Bu salanamyorsa, dn
kolonunun zerine bir para boru ilave edilip,
zerine prjr konulmaldr.

523
 ekil 12.4 / YKSEK BLOK AINIM EMASI (Bodrum - 12. kat aras)
524
6- 13 ve 15. Katl bloklarda btn kolonlara, ikinci maximum 1/4' olmaldr. Zorunlu haller dnda
katn demesinde ve yukardan drdnc kat kanal baca balants 135 te'ler ile yaplmaldr.
tavannda sabit nokta yaplacaktr. ki sabit nokta Her 30 metrede bir gzetleme paras
arasndaki orta katta omega veya boru konulmaldr.
kompansatr monte edilmelidir. 4- Bacalara paratoner taklmas ve topraklama
7- Yksek bloklarda eanjr kullanldnda, 3 yolu hattnn yaplmas gereklidir. Duman gaz ve
kontrol vanas primer devreye konulmaldr. kurum yanmas bina iinde yangna sebebiyet
Bylece bu vanann kirelenme, basn gibi vermeyecek ekilde baca d duvarlarnn s
etkilerden korunmas mmkn olur. yaltm yaplmal ve baca bu yanmalardan
etkilenmemelidir. Bacalar bina ierisinde
12.1.8. Yksek Binalar in Bacada Alnacak kacak yangnlara kar dayankl olmal ve
nlemler yangnn s iletimi yoluyla dier katlara
1- Baca sistemi seiminde kenetlenmeli sistemler gemesini engellemelidir. Cift cidarl bacalarda
tercih edilmelidir. Kaynakl sistemlerde kaynak kullanlan izolasyon malzemesi yanmaz
blgelerinin scaktan etkilenmesi sebebi ile zellikte olmaldr. Baca yanc bir zemin ya da
souma esnasnda gevrekleme olur ve bu tavann iinden getiinde 50 mm'lik bir serbest
blgelerde kritik durumlarda atlaklar meydana hava aral korunmal ve yangn durdurucu
gelebilir. Baca gazlar ierisindeki zehirli Nox eleman kullanlmaldr.,
gazlarnn bu atlaklardan szabilecei gz 5- zellikle yksek binalara bacann atya son
nnde bulundurulmaldr. ok katl binalarda destei 1,5 metre aacak ekilde yerletirilmesi
kullanlan ift cidarl paslanmaz elik bacalarn gerekli olduunda, bu uzatma ek bir destekle
sl genlemeleri dikkate alnmal ve bu donatlmaldr. Bu amala bir germe teli kua
genlemeleri absorbe etmek iin baca sistemi kelepelenmeli ve bu kuaa rijit germeler,
reticileri tarafndan, kalite kontroll fabrika tercihen demir kebentler balanmal ve
artlarnda imal edilmi genleme elemanlar blgedeki ortalama rzgar hz kontrol
kullanlmaldr. ift cidarl baca sistemi edilmelidir.
yaparken i cidar scaklk deiimlerini
karlayacak ekilde d cidardan bamszca
hareket edebilmelidir. 12.2. ATI ISI MERKEZLER
2- ok katl binalarda dk scaklk kazan Yakt olarak fuel oil veya kmr kullanmnda s
kullanlmas durumunda bacalarn ka yakn merkezinin atda oluturulmasnda en nemli
ksmlarnda youma olabilir. Bunun nlenmesi saknca, yaktn atya tanmas, depolanmas ve bu
iin ka yakn blgeye konulacak bir fan ile depolanmann getirdii statik yklerdir. Oysa doal
scaklk i noktas altna dmeden baca gazlar gaz szkonusu olduunda kazan dairelerini at
dar atlabilir. Dier bir yol ise yardmc hava katnda dzenlemek byk avantajlar salamaktadr.
dzenei kullanmaktr. Bu dzenek baca gaznn zellikle atmosferik brlrl dkm doal gaz
hzn arttrarak baca gazlarnn youmadan kazanlar ile at s merkezleri mutlaka birlikte
dar atlmasn salar, kazann yanmad dnlmesi gerekli kavramlar olarak eski ve yeni
srelerde havalandrma yaparak baca iindeki btn yaplarda deerlendirilmelidir. Bu yolla nemli
slakl kurutma etkisi yapar ve yanmann hava lde avantaj ve farkllk yaratmak mmkndr.
ekiindeki deiimlerden etkilenmeden dzenli Is merkezinin atda oluturulmas, doal gaz halinde
olmasn da salar. teknik ve ekonomik avantajlar yannda, bazen yap
3- Birden fazla kazann bulunduu stma kullanm asndan da bir gereklilik olabilmektedir.
istemlerinde zorunlu kalmadka ayn bacaya iki rnein:
kazan balanmamal ve bunlarn yaktlarnn ve a- Bodrum katta park yeri kazanabilmek,
brlrlerinin ayn tip olmasna dikkat b- Bodrum katta eitli amal kullanm sahalar
edilmelidir. Bacann youma olacak blgelerine kazanabilmek,
youan suyun toplanarak drenaj edilecei
(Byk marketlerde alveri sahas, tek aileli
kondens kollektrleri konulmaldr. Duman
evlerde hobi odalar, jimnastik salonu vs)
kanallarnda fazla yn deitirmeden kanlmal
ve mmknse uzunluklar baca yksekliinin c- Yksek zemin suyu seviyesi veya kayalk
temel nedeniyle

525
526
ekil 12.5 / YKSEK BLOK AINIM EMASI (13. - 25. katlar aras)
12.2.1. at Is Merkezlerinin Avantajlar
1. Kazan dairesi asndan
a- Bodrum kat yaplmas mmkn olmayan
yerlerde ideal zm getirir
b- Kymetli bodrum katlarn kazanmak mmkn
olur.
c- Doal gaz iin gerekli pahal havalandrma ve
emniyet nlemlerinden ekonomi salanr. Herhangi
bir gaz sznts riski ve bunun yaratt patlama
tehlikesi at katnda bulunmayacaktr.
Olas bir gaz sznts, gaz havadan hafif olduundan
ykselerek atdaki havalandrma bacasndan dar
kaaca iin binada tehlike yaratmayacaktr. Ayrca
herhangi bir patlama halinde, atnn kolayca
yrtlarak basnc yok etmesi sonucu, binada oturma
mahallerinde herhangi bir hasar yaratmayacaktr.
d- Doal gaz halinde depolama gerekmediinden,
kazan dairesinde fazla yere gerek yoktur.
e- Yakt depolama iin depo yatrmna ihtiya
yoktur. Sadece bir boru ile doal gazn atya
tanmas gerekir.
Doal gaz havadan hafif olduundan, bir basn
kullanmna bile gerek kalmakszn kendiliinden
ykselir.
2. Baca Asndan
a- Kazanlarn doal gaza dnmnde en byk
problem kmre gre gelii gzel projelendirilmi
ve kt yaplm bacalardan kaynaklanmaktadr.
Doal gazda dumandaki yksek su buhar oran
dolays ile bacada youma olmaktadr. Bu youan
sular bacaya komu duvarlardan isli kara bir leke
olarak yaam mahallerine szmakta ve istenilmeyen
bir durum yaratmaktadr. Bunun nne geilmesi
iin ok pahal nlemler gerekir. Byle bir durumda
bacann iptal edilerek, kazan dairesinin atda
dzenlenmesi basit ve pratik bir nlemdir.
b- Yeni yaplacak binalarda baca olmayacak, gerek
yapm masraf, gerekse kazanlan inaat alan
olarak nemli bir avantaj salayacaktr.
c- Baca ekiindeki deimeler ve bodrumda kazan
dairelerindeki havalandrma cihazlarnn yanmaya
etkileri (vakum etkisi) ortadan kalkacaktr. Bylece
kazanda iletme kolayl ve verim art elde
edilecektir. ekiteki deimeler dolays ile ortaya
kan kt yanma ve kurum problemleri
olmayacaktr.
d- Durma srasnda baca ekii olmadndan
kazanda souma olmaz.
e- Bacann temizlik ve iletme giderleri azalr.
3. Kazan asndan
a. Kazanda statik basn olmayaca iin btn
uygulamalarda (yksek bloklarda bile) normal
tip kazan kullanlabilir.
b. Bacada youma problemi olmadndan baca
gaz scakl drlebilir ve kazanda en yksek
verim deerlerine kabilir.
c. Atmosferik brlrl kazanlar bu uygulama
iin idealdir. Bu kazanlarda salanmas gerekli
baca ekii ok kktr. Ayn ekilde flemeli
brlr kullanlmas halinde yine fazla baca ekii
gereksinmeyen yksek basnl brlrler
kullanlmaldr. Bu her iki tip kazan da greceli
olarak kk kazan tipleridir. Ayrca dilimli
dkm kazanlarn tama avantaj da vardr.
Bunlarn atya tanmas problem yaratmaz.
4. Boru tesisat asndan
a- Ak genleme kab kullanan sistemlerdeki
emniyet gidi ve dn borular haberci borular
ve bu borularn btn katlarda kaplad kayp
alandan ekonomi salanacaktr. Bunlardan
oluan s kayb ve ak genleme kabndan
emilen hava problemleri ortadan kalkar. at
katndaki merkezlerde kapal genleme kab
kullanlr. Genleme deposu sistemin susuz
kalmamas iin kazann st seviyesinden daha
yukarya monte edilir.
b- Sistemin havasn almak kolaylar.
c- Kazanla birlikte pompa ve dier armatrler de
dk basn altnda alrlar. Ayrca sistemde
at katnda klima ve havalandrma santralleri de
varsa bu cihazlara olan balant daha
ksalacaktr.
12.2.2. Sistemin Dezavantajlar
a- Bu sistemin en nemli dezavantaj kazan ve
pompa tarafndan yaratlan sesin izole edilerek
yapya gemesinin nlenmesidir. Ancak konut
stmasnda kullanlan boruya taklan cinsten
dolam pompalarnda (slak rotorlu pompalar)
herhangi bir ses problemi yoktur. Atmosferik
brlrl kazanlar kullanlrsa ses problemi hi
olmayacaktr.
b- Boru ebekesi stten datma stten toplama
yapldnda boru maliyetleri deimez. Ancak iki
kattan daha yksek yaplarda alttan datma alttan
toplama sistemi yaplmal ve at s merkezinden
aaya inen kolona balanmaldr. Buna karlk
emniyet gidi ve dn borularnn kalkmas bu
ana kolonun maliyetini kompanse eder.
527
 ekil 12.6 / ATI ISI MERKEZ UYGULAMASI - 1 (STTEN DAITIM, ALTTAN TOPLAMA SSTEM)
528
ekil 12.7 / ATI ISI MERKEZ UYGULAMASI - 2 (ALTTAN DAITIM, ALTTAN TOPLAMA SSTEM)

529
 ekil 12.8 / ATI ISI MERKEZ UYGULAMASI - 1 (STTEN DAITIM, STTEN TOPLAMA SSTEM)

530
ekil 12.9 / ATI ISI MERKEZ AINIM EMASI

531
c- Kazan dairesi henz kaba inaat bitiminde
tamamlanmaldr. Ayrca deme desteklenmelidir.
350 kw kadar olan kk kapasitelerde kazanlar
mahya altnda, kiri zerine monte edildiinde
genelde zel nlemler gerekmeyecektir.
d- atda uygun boru gei delikleri braklmaldr.
e- at kat yeterli ykseklikte olmaldr.
f- Yakt balants, elektrik kablosu balantlar ve
kazan souk su balantlarnn atya kadar
uzatlmas ilave yatrm maliyeti getirir. at s
merkezlerinin yatrm maliyeti, doal gazda daha
ekonomiktir.
at s merkezleriyle, bina altndaki s merkezi
karlatrmas Tablo 12.11'de verilmitir.
12.2.3. at s Merkezleri in Teknik artlar
a. Kazan dairesi yaps ile ilgili artlar.
1- at katnn ve tm yapnn statiinde kazan
dairesinin etkisi dikkate alnmaldr. Kazann
iletme arl esas olmakla birlikte, genelde
1000-2000 kg/m2 lik bir yk hesaplanmaldr.
atlarda 2-4 m3 hacimli su depolarnn ve
genleme depolarnn monte edildii
dnlrde, toplam arl (su dahil) 4 tonu 3- Kazan sessiz almaldr. Bunun iin flemeli
geen kazanlarn monte edilecei yerlerde statik
proje mutlaka kontrol edilmelidir.
2- Uygun bir akustik izolasyon seilmelidir. atnn
altndaki veya yanndaki katlara rahatsz edici
grltlerin gememesi gerekmektedir. Bu
ynde DIN 4109 ''Yksek yaplarda ses yaltm''
esaslar faydal bir kaynak olarak alnabilir. at
kazan dairelerinde dey pencere almamas
akustik ynden faydaldr. Sadece k iin at 1- Bina balants ve basn ayar istasyonu, ya bina
kaplamas zerinde aydnlatma camlar
dnlmelidir. Atmosferik brlrl kazanlar,
ses problemi olmad iin avantajldr.
3- Kazan tipine bal olarak s merkezine komu
alanlarda kazan iin uygun giri delii
braklmaldr.
4- Doal gazl byk tesislerde (5000 kw'dan
byk tesisler) gaz sayac, basn drme,
basn besleme istasyonu iin ayr bir oda
yaplmas gerekir.
5- Birka binay birden besleyen tek at s
merkezi kurulacaksa, bu merkez en yksek
binann tepesinde olmaldr. Ancak her binann
tepesine bamsz kazan dairesi kurulmas
alternatifi daha iyi zmdr.
6- Acil k iin bir merdivene gerek vardr. Is
merkezinin btn kaplar ve pencereleri ka
532
ynnde kilitsiz ve kolay alabilen cinsten
olmaldr. Merdiven basamakl yada gemici
merdiveni tipinde sabit yaplmaldr.
7- Kazanlarn oturmas iin titreim izoleli kaideler
yaplmaldr. (Atmosferik tip brlrl kazanlarda
buna ihtiya yoktur.)
8- Doal gaz besleme boru hatt iin bir boru aft
oluturulmaldr. Bu afta kontrol amac ile her
kattan ulalabilmeli ve bu aft havalandrlmaldr.
Ya da merdiven boluundan, duvara yakn olarak
elik boru ile (doal gaz borusu) ekilmelidir.
9- Kazan dairesinde havalandrma aklar hesab
ve yapm iin TS 7363 ve MMO 133 nolu
yayn geerlidir.
b- Kazanlarla ilgili artlar
1- Kazanlar iin baca ekiine gereksinim
duyulmamaldr. Bunun iin atmosferik brlrl
kazanlar veya yksek basnl flemeli brlrl
kazanlar kullanlmaldr.
2- Kazanlarn tanmas ve yerletirilmesi kolay
olmaldr. Kazan mmkn olduu kadar az yer
kaplamaldr.
brlrl kazanlarn brlrleri akustik zel bir
kutu (kapak) iine alnmaldr. Atmosferik tip
kaliteli kazanlar (sessiz alt ve servis skl
ok az olduu iin ) kullanlmaldr.
c- Tesisatla lgili artlar
Gaz tesisatnn projelendirilmesi ve yapm TS
7363'e uygun olmaldr.
giriine veya s merkezinde s merkezinde ayr
bir odada bulunur.
2- Gaz sayac s merkezindeki ayr odada, binada
uygun bir yerde veya kazan dairesinde olmaldr.
3- Gaz hattnda API normuna uygun doal gaz
borusu ve dirsekleri kullanlmaldr.
DN 25'ten byk apl borularda kaynakl
balant kullanlmaldr.
Borular korozyona kar korunmaldr. 2 kat
slyen ve 2 kat yal boya ile boyanmaldr.
Borular merdiven boluunda duvardan akta
monte edilmeli veya havalandrlan ve her
kattan ulalabilen bir afttan geirilmelidir.
Ancak havalandrma bacas, p bacas asansr
boluu gibi boluk ve aftlardan
geirilemezler.
 Borularn bina dndan geirilmesi
mmkndr. Ancak bu durumda d etkenlere
kar korunmaya alnmaldr.
zellikle bina dndan geen borularda
uzamaya kar nlem alnmal ve dey boru
uzunluu 40 m'yi geerse kompansatr
kullanlmaldr.
Borular demeden geerken mutlaka
koruyucu klf (veya 2. Bor) iinden
geirilmelidir.
Borular dendikten sonra szdrmazlk testi
uygulanmaldr.
4- Scak su borular
En dk maliyet; yatay borular deyerek,
stten datma stten toplama sisteminde (bir
veya iki katl binalarda) sz konusudur. Buna
karlk en dengeli dalm, byk apl bir ana
kolonla aa inip, alttan datma stten toplama
yapan sistemle elde edilir. Alttan datma alttan
toplama sistemde ise, gidi ve dn ana kolonu
kazandan kp direkt olarak bodruma inmeli,
datm bodrum tavanndan yaplmaldr.
Tesisat mevcut binalarn dnmnde bu
sistem daha pratiktir.
Duvar ve tavan delikleri, boru balant yerleri
sese kar izole edilmelidir.
Boru uzamalarna kar nlem alnmal,
gerekirse kompansatr kullanlmaldr veya
omega yaplmaldr.
Kazandan kan ana gidi ve dn borular nce
yukar kmaldr. Bylece su kaanda kazann
boalmas nlenmi olur. Yine bu durumda
sifonla suyun boalmasna kar bir karma
vanas kullanlabilir.
5- Sirklasyon pompas gidi yoluna balanmaldr.
Pompa hesaplanrken scak suyun aa doru
olan hareketi dolays ile oluan kar basn
dikkate alnmaldr. Aaya inen kalorifer
kolonlarnda bir metre boruda 25 mmSS (gidi
dn borular olduundan 2x25=50
mmSS/metre) younluk fark direnci pompa
basncna eklenmelidir. Bu konu zellikle kapal
tesisatn planlanmasnda nemlidir.
Santrifj pompalarn giri ve knda tesisata
titreimin iletimini nlemek zere titreim
absorberi kullanlmas gerekir. Islak rotorlu
pompalarda titreim absorberi kullanlmasna
ihtiya olmayacaktr.
6- at stma merkezi uygulamalarnda kapal
genleme depolar kullanlmas daha uygundur.
Ancak kapal genleme deposunun alt kotu
kazan seviyesinin zerinde olmaldr. (su
eksilmesinde kazanda problem olmamas iin )
Ayrca statik basn+ genleme basnc (~20
mSS) toplamna; radyatr ve vanalarn uygun
olup olmad kontrol edilmelidir. Ak
genleme kab olan tesislerde kazandaki dk
seviye emniyetine ilave olarak genleme kabnda
da dk seviye emniyeti bulunmaldr. Min. su
seviyesi optik yolla veya sesle uyarmaldr.
7- Boru ebekesinde toplanan havann dar
atlmas iin kapal sistemlerde tesisatn en
yksek yerine hava tipi, hava alma vanas ve
otomatik hava atma cihazlar konulmaldr.
8- Kazan dairesi dnda k kapsna yakn bir
tehlike anahtar konulmaldr. Yakt kesme
vanasnn bulunduu yerle ilgili bir tabela
aslmaldr.
9- Bacada youan suyun alnmas tesisatn
boaltlabilmesi iin szge dnlmelidir.
10- Sistem otomatik kontrol (Ecomatic panel) ile
altrlmaldr. atya kmaya gerek
kalmayacaktr.
11- Donma riski olan blgelerde at arasnda s
yaltm ok iyi yaplmaldr.
12- Dk su seviyesi emniyeti (termal kontrol daha
iyidir) yaplmaldr.
13- Baca tepmesi riskine kar kontrol sistemi (Baca
zerinde hissedici ve panel zerine ilave modl)
monte edilmelidir.
14- Brlrlerde: dk basnta alma yetenei,
ift manyetik ventil, dk basn presostad ve
iyonizasyon ile kontrol yaplmaldr. (Tam
gvenlik sistemi)
533
 ekil 12.10 / YKSEK BLOK ATI ISI MERKEZ UYGULAMASI

534
Tablo 12.11 / ATI ISI MERKEZYLE BNA ALTI ISI MERKEZ KARILATIRMASI

Karlatrma at s merkezi Bina alt s merkezi

Konusu

1- lk Yatrm a-Bir ila be kata kadar olan yaplarda Daha fazladr.

Maliyeti ilk yatrm maliyeti yaklak olarak ayn.
b- Be ila on kata kadar olan yaplarda
ilk yatrm maliyeti daha az.
c- On kat ve daha yksek yaplarda ilk
yatrm maliyeti ok daha az.
zellikle yksek bloklarda at kazan
dairesi
avantajldr. Baca maliyetine ek olarak
artan statik basn nedeniyle kazan
dairesindeki dier elemanlarn
(genleme deposu, vanalar vb.) de
maliyeti daha azdr.
Ayrca kazan dairesi havalandrma
artlar ok kolay ve ucuza salanr
Bina yksekliince bacaya ihtiya vardr.
Bacann maliyetine ek olarak: bacalarn
ve havalandrma bacasnn tm katlarda
kaybettirdii alann ve bacalar kapatmak
iin gerekli duvar veya prekast elemann
maliyeti de dikkate alnmaldr.
Yakt olarak doal gaz kullanldnda
baca gazlarndaki yksek su buhar
bacada ar youmaya neden
olmaktadr. Bunun nne gemek iin ok
pahal baca sistemleri gerekmektedir.
(zellikle eski yaplarn doal gaz
dnmnde)
Yksek yaplarda ise genleme deposu
bata olmak zere, dier sistem
elemanlarnn (basn nedeniyle) maliyeti
ciddi oranda artmaktadr. Ayrca TSE
kurallar nedeniyle eanjr kullanm da
maliyeti ciddi oranda artrmaktadr.
Kazan dairesi havalandrma artlar
(zellikle orta ksmda ise) yatay hava
kanallar ve hava bacas maliyetleri ile
birlikte daha pahalya mal olur.

2- Ses - Grlt Ses - grlt ve titreim kazan tipi ile ilgilidir. Bu kriter genel olarak deerlendirilirse;
ve Titreim a- Atmosferik brlrl kazan kullanlrsa ses ve titreim problemi hi olmayacaktr.
b- Duvar tipi %109 verimli Buderus kazanlarn ses seviyesi en dktr. Kazan
alrken (yannda dahi) duyulmuyor diyebiliriz.
c- flemeli brlrl kazanlar kullanlmas halinde ses (grlt) problemi oluacaktr.
Kazan dairesine bitiik dairelerde ve kazan dairesinin stndeki veya stndeki
birka katta (at s merkezlerinde ise altndaki birka katta) ok ciddi sorun olabilir.
Bacann iindeki ses de etrafndaki odalara dalp rahatszlk verecektir.
flemeli brlrl kazanlardaki ses ve titreim iin alnabilecek nlemler:
a- Brlr zerine susturucu montaj
b- Duman kanalna baca susturucusu montaj
c- Kazan dairesi duvar ve tavanlarda akustik nlemler.
d- ok kaliteli bacalar kullanlmaldr. (Prefabrik tip ift cidarl zel bacalar
kullanlmal)
e- Bacann etrafna beton perde veya dolu tuladan kaln (20 cm) duvar rlmelidir.
f- Baca yatak odas, salon gibi hacimlere yakn geirilmemelidir.
g- Kazann altna titreim nleyici tedbirler alnmaldr. (zellikle at s
merkezlerinde)

535
 Karlatrma at s merkezi Bina alt s merkezi
Konusu

Yukarda belirtilen bu nlemlere ramen, flemeli tip doal gaz brlrlerinde

yanma sonucu oluan dk frekansl ses, susturuculardan da geerek sorun
yaratmaktadr.
Sonu olarak doal gaz kullanldnda
a- 2.600.000 kcal/h toplam kapasiteye kadar drt adet atmosferik brlrl Buderus
kazan kullanlarak sessiz ve problemsiz bir iletme salanacaktr.
b- Duvar tipi %109 verimli Buderus kazanlar ise 450.000 kcal/h kapasiteye kadar
uygundur. zellikle mevcut binalarn at s merkezlerinde arlklarnn daha az
olmas da ayr bir avantaj olabilir.

3-Yap Teknik ve ekonomik avantajlar yannda; a- at kat ok kymetli olan yerlerde

Kullanm a- Bodrum katta park yeri yakt cinsi doal gaz olsa da, kazan
Asndan kazanabilmek, dairesi bodrum kata yaplr.
b- Bodrum katta eitli amal kullanm b- Kmr ve fuel-oil kullanmnda bodrum
sahalar kazanabilmek, kat kazan daireleri daha ekonomik ve
kullanldr.
c- Bodrum kat yaplmayan ve zemin
kat ok kymetli olan yaplarda,
d- Zemin suyu seviyesi veya kayalk
temel nedeniyle bodrum kat
yaplmayan binalarda at s merkezleri
zorunlu olabilir.

4, Mimari Kazan dairesi boyutlar on kata kadar
olan yaplarda ayndr. Daha yksek
yaplarda ise daha kk alan yeterli
olacaktr.
Borularn yukardan (en st kattan)
datlmas ve aadan toplanmas b- TSE kalorifer kazanna gelen basncn
mmkndr. (deal sistem) Yada at
kazan dairesinden gidi ve dn
borular alt kata indirilip, bodrum kat
tavanndan boru datm yaplabilir.
Kazan dairesi boyutlar on kata kadar
olan yaplarda yaklak olarak
ayndr.Yksek yaplarda;
a- Genleme deposu boyutlar daha
fazladr.
50 m.ss (5 At) gemesi halinde (statik
basn + genleme basnc toplam (50
m.ss) emniyet asndan plakal tip
eanjr kullanlmasn zorunlu
klmaktadr.

5- Konfor Sistem otomatik kontrol (Ecomatic) ile D scaklk kompanzasyonlu kontrol

altrlmaldr. atya kmaya gerek paneli (Ecomatic), termostatik radyatr
kalmayacaktr. D scaklk vanas ile kontrol edilen sistemde istenilen
kompanzasyonlu kontrol paneli scaklkta stma ve ideal konfor salanr.
(Ecomatic Panel) termostatik radyatr
vanas ile kontrol edilen sistemde
istenilen scaklkta stma ve ideal
konfor salanr.

536
Karlatrma at s merkezi Bina alt s merkezi
Konusu

6- Yaktn Yakt olarak kmr ve sv yakt Yakt olarak kat, sv ve gaz yaktlar
depolanmas ve kullanmnda s merkezinin atda kullanlabilir.
tanmas oluturulmasnda en nemli saknca,
yaktn atya tanmas, depolanmas
ve depolamann getirdii statik ykler,
kln alnmas ve atya servis,
temizlik ve bakm iin ok sk kmak
gerekecektir. Bu nedenle kat ve sv
yaktlar (zellikle fuel-oil ) at s
merkezi iin pratik deildir.
Doal gaz sz konusu olduunda
kazan dairelerini at katnda
dzenlemek byk avantaj
salamaktadr. Sadece bir boru ile
doal gazn atya tanmas
mmkndr. Doal gaz havadan hafif
olduundan, bir basn kullanmna
bile gerek kalmakszn kendiliinden
ykselir.

7- Emniyet Yakt cinsi doal gaz olduunda at

s merkezleri daha gvenlidir.

8- Kazan Kazanda statik basn Bina yksekliinden kaynaklanan statik

Seimi olmayacandan btn uygulamalarda
(Yksek bloklarda bile) normal tip
kazanlar kullanlabilir. Ses asndan
atmosferik brlrl kazanlar veya
duvar tipi %109 verimli Buderus
kazanlar tercih sebebi olmaldr.
Ayrca dkme dilimli kazanlarn atya
tanmas ve montajnda problem
olumaz. Duvar tipi %109 verimli
Buderus kazanlar dk yakt sarfiyat
ve sessiz alma zelliinden ayrca,
mevcut binalarda arlklar daha az
olduu iin de tercih edilebilirler.
basn gz nnde bulundurulmaldr.
a- Atmosferik brlrl kazanlar ses
asndan tercih sebebi olmaldr. Dilimli
dkme kazanlarn kazan dairesine
tanmas ve montajnda problem olmaz.
10 kattan daha yksek yaplarda plakal
eanjrler kullanlmaldr.
b- Duvar tipi %109 verimli Buderus
kazanlar dk yakt sarfiyat ve sessiz
alma zellikleri nedeniyle tercih
edilebilir. Plakal eanjr ile kullanlmasn
neririz.

9- Baca kurulu Ucuz ok pahal (Bacann tm katlarda

maliyeti kaybettirdii alann maliyeti ve baca
boluunu kapatmak iin gerekli duvar
vs. maliyetleri de dikkate alnarak.)

537
 Karlatrma at s merkezi Bina alt s merkezi
Konusu

10- Baca ok kolay ve ucuza yaplr. Baca ykseklii fazla olduu iin; daha
Temizlii zahmetli ve pahaldr. Doal gaz iin (ok
zel artlar dnda) genellikle ihtiya
yoktur.

11-Malzemenin atya karmak daha gtr. Ancak
tanmas atmosferik kazanlar dilimli olduu iin
atya kolay kartlr.
%109 verimli Buderus paket kazanlar
da atya kolayca tanrlar.
Daha kolaydr. Dkme dilimli kazanlarn
tanmas ve yerine yerletirilmesi her
zaman elik kazanlara gre daha
kolaydr.

12- Kazan a- flemeli brlrl kazanlar iin Beton kaide (demirli) yeterlidir.
kaidesi titreim, izoleli kaideler yaplmaldr.
b- Atmosferik brlrl kazanlarda
buna gerek yoktur. Beton kaide
(demirli) yeterlidir

13- Genleme 3 bar basnta genleme deposu Yksek basnl ve daha byk genleme
deposu seilir. deposuna ihtiya vardr. Genleme
deposu maliyeti daha pahaldr.

14- Sonu Yakt cinsi kmr ise: Kazan dairesi bina altnda yaplmaldr.
Yakt cinsi fuel-oil ise: Kazan dairesi bina altnda yaplmaldr.
Yakt cinsi motorin ise: Kazan dairesi bina altnda veya atda olabilir. Bina altnda
olmas daha avantajldr.
Yakt cinsi doal gaz ise: (atmosferik tip kazanlar kullanlmas halinde)
a- Be kata kadar olan binalarda kazan atda veya bina altnda olabilir.
b- Be ila on kata kadar olan binalarda kazann at katna monte edilmesi daha
uygundur.
c- On kattan daha yksek yaplarda zel bir neden (panoramik manzara vb.)
yoksa, kazann at katna monte edilmesi ok daha ekonomiktir.

d. Bacayla lgili artlar

Baca DIN 4705 veya MMO yayn no: 84'e gre
boyutlandrlmaldr. Baca malzemesi olarak hazr
sperlit veya paslanmaz elik baca kullanlabilir.
Birden fazla atmosferik brlrl kazan ayn bacaya
balanabilir. Dier durumlarda her kazan kendi
bamsz bacasna balanmaldr.
12.2.4. at s Merkezinin Ekonomisi
Bugn iin at kazan dairesi stnlklerini ve
getirisini saysal olarak grmek yatrmclar
asndan daha byk nem tamaktadr. Ykseklii
50 m daha yksek olan binalarda kazan dairesini
binann son katna yapmak bodrum kata planlamaya
gre ok daha ucuz olmaktadr. Sz konusu
uygulamalarda avantaj ve karllklar grebilmek
iin somut bir rnek alnm ve bu rnek iin yatrm
maliyetleri hesaplanarak bodrum kattaki kazan
dairesi ile, at katndaki kazan dairesi arasndaki
yatrm fark belirlenmitir. Buna gre 75 m
ykseklikte bir yapda inaat ve tesisat yatrm
maliyetlerindeki azalmann, kazan maliyetinin
zerinde olduu grlmtr. Burada bina
ykseklii asndan kritik deer 50 m olmaktadr.

538
rnek Yap in Veriler ve Karlatrma Bilgileri
1- Gereki maliyet hesaplarnn yaplabilmesi ve
iki sistemin karlatrlabilmesi iin somut bir
proje seilmitir. Bu amala stanbul'da kurulan
bir toplu konut alan iinde yer alan 75 m
ykseklikte bir blok ele alnmtr. Bu yksek
blok stma ve merkezi kullanma scak suyu
retimi amac ile scak sulu bir stma sistemi
dnlmektedir. Yakt olarak doal gaz
kullanlacaktr.
2- Yaplan hesaplara gre sistemin stma yk
800.000 kcal/h, domestik scak su yk 400.000
kcal/h ve toplam yk 1.200.000 kcal/h
deerindedir. Bunu karlamak zere 630.000
kcal/h kapasitede 2 adet scak su kazan
kullanlacaktr. Kazanlar dkm kazan seilmi
olup, at kazan dairesi uygulamas asndan
atmosferik brlrl tip tercih edilmitir. Her iki
alternatifin karlatrlmasnda kazanlar ayn
kabul edilmitir. (atmosferik kazanlarn sessiz
almas bakm ve servis gereksiniminin en az
olmas nedeniyle)
3- Bina ykseklii 75 m kritik bir deerdir. Byle
bir yapda stma sistemi dey dorultuda iki
zonlu dnlebilirdi. Ancak bu uygulamada
binann alt katlar ar st katlar konuttur. ar
kazan dairesi ayr bir blmdedir ve at kazan
dairesi 60 m ykseklikteki konut blokonu
stacaktr. Dey ynde tek zon mevcuttur.
4- Kazan dairesinde 3 adet baca dnlecektir.
Bacalar 400 mm i apnda olacak ve kazanlara
bal 2 adedi izoleli ift cidarl paslanmaz elik
baca olacaktr. Dieri tek cidarl paslanmaz elik
hava bacas olacaktr. Bu baca bir aft iinde
bulunacaktr.
5- Istma tesisatnda stc eleman olarak Alurad
radyatr kullanlmakta olup, daire ilerinde
kolonlarn grlmesi istenmediinden, ana
kolonlarla beslenen radyatrlere borular daire
iinde deme altndan geerek ulamaktadr.
Dolaysyla sistemdeki hava tahliyesi byk
nem kazanmaktadr. Yine zellikle bu nedenle
kapal genleme kab kullanlacaktr.
6- Kalorifer tesisatnda statik su ykseklii 50 m
deerini at iin, kazanlarn bodruma
yerlemesi halinde bir s eanjr kullanlmas
gerekecektir. Kazanda retilen 90/70C
mertebesinde olmas gerektiinden, stma scak
suyu en fazla 85/65C scaklkta olacaktr.
7- Kazan dairesinin bodrum katta bulunmas
halinde kullanlacak s eanjr dolays ile,
radyatrlerin seiminde 90/70 yerine 85/65C su
scakl esas alnacaktr. Buna gre ortalama
radyatr scakl ile oda scakl arasndaki
fark 60C deerinden 55C deerine inecek ve
ayn gcn eldesi iin stma yzeyleri,
F/F0= (60/55)1,3
Orannda artrlacaktr. Istma yzeylerinin
artrma oran bu durumda %12 mertebesinde
olup, stc olarak Alurad 525 kullanldnda,
Radyatr yzey fark = 800.000 x 0,12 = 215 m2
446
olarak ortaya kmaktadr.
8- Yksek blok dolays ile bodrum kattaki basnca
maruz armatrler PN16 olmak zorunda
kalacaklardr. Ayrca statik basnca maruz stma
sirklasyon pompalar da elik gvdeli PN16
seilecektir.
9- ki sistem arasnda maliyet asndan en nemli
fark bacada ortaya kmaktadr. Her biri 630.000
kcal/h kapasiteli iki kazan iin 2 adet 40 cm i
apnda paslanmaz elik ift cidarl izolasyonlu
baca gerekmektedir. Ayrca 1 adet de tek cidarl
paslanmaz elikten 40 cm apl havalandrma
bacas yaplacaktr.
10- Bu baca bir aft iinde oluturulacaktr. aftn
ve duvarlarn yapm maliyeti hesaba dahil
edilecektir.
11- Baca ile ilgili nc maliyet ise her katta
kaybedilen inaat alandr.
Buna gre bodrum katta kazan dairesi yaplmas
halinde baca maliyeti unsurlar:
- 2 adet 40 cm apnda, 75 m uzunluktaki ift
cidarl ve izolasyonlu paslanmaz elik baca ve
aksesuarlar
- 1 adet 40 cm apnda, 75 m uzunlukta tek
cidarl paslanmaz elik baca ve aksesuarlar
- aft iin prekast duvar (d=10 cm) alan,
F = 75x2 (1,80 +0,70 m) = 375 m2
- naat alan kayb ( 25 katta toplam) = 25
(1,90 x 0,80 m) = 38 m2
(at s merkezi yaplmas halindeki 2 adet
kalorifer borusunun ve doal gaz borusunun
oluturaca kayp alan dnlerek
hesaplanmtr.)
12- Kazan dairesi bodrum katta yaplmas halinde
ilave eanjr ve ekipmanlar iin (kaplad alan
kadar fazla) alana ihtiya vardr.
539
13- Bodrum katta havalandrma ve emniyet
ynnden alnacak nlemlerin getirecei inaat
ve tesisat maliyetleri ile kaybedilecek alan
maliyeti at s merkezine gre daha fazla
olacaktr.
14- Bunlarn dnda iki sistem arasndaki dikkate
alnabilecek farklar,
a) Doal gaz borusundan gelen fark maliyet
Doal gaz borusu fark uzunluu, L=65 m, D=3''
b) Kalorifer borularndan gelen fark maliyet 2
adet kalorifer borusu ve izolasyonu fark
uzunluu L=45 m, D=5''
c) Kazann atya tanmas ile ilgili fark
maliyet.
15- Sistem: Scak sulu stma sistemi kazan
dairesinin bodrum katta olmas halinde alttan
datm, alttan toplama olacaktr. Kazan
dairesinin atda olmas halinde ise; atdan
aaya iki boru inecek ve alttan datma stten
toplama sistemi yaplacaktr.
Kalorifer kazan atya monte edildiinde ilave
maliyet olarak 2 adet kalorifer borusu ve bir adet
yukarya kan doal gaz borusu maliyete ilave
olarak gelmektedir. Ancak yksek bloklarda
kazan dairesinin bodrum kata yaplmas halinde
kazan dairesi elemanlarnn maliyeti ok fazla
artmaktadr.
Maliyet:
Bu binada kazan dairesinin bodrum kat yerine at
katna yaplmas halinde oluacak yaklak fark
maliyetleri aadadr.
1- Eanjr maliyeti (10 At, 800.000
kcal/h)............................................. 12.000.-DM
2- Eanjr stma pompalar, vanalar, borular, boru
ve eanjr izolasyonlar, otomatik kontrol
donanm, eanjr beton kaidesi ve dier
donanmlar tutar................................6.000.-DM
3- Radyatrdeki arttan gelen fark
maliyet............................................. 10.200.-DM
(Boru aplarnn bymesinden oluacak fark
maliyette dikkate alnmtr)
4- 10 At ve 3 At basnlarndaki kapal
genleme depolarnn ((2000 lt) maliyet
fark.....................................................7500.-DM
5- Bodrum kattaki eanjr 2. Devresindeki
armatrlerin PN16 seilmesi ve pompalarn
elik dkm seilmesinden oluacak maliyet
fark (4.800mx3 pompa + vanalarn
fark)...................................................2.800.-DM
540
6- Kalorifer bacalarnn fark maliyeti:
Paslanmaz elik ift cidarl kalorifer bacalar
( 2 adet x 540.-DM/mt x 70 mt) ve Paslanmaz
elik tek cidarl hava bacas
(1 adet x 180.-DM/mt x 70 mt).......88.200.-DM
Not: a) Yukardaki hesap orta kalitede ithal baca
iin yaplmtr.
a) Yerli retim bacalar iin bu maliyetler
aadaki fiyatlarla hesaplanabilir.
ift cidarl baca 170.-DM/mt.
Tek cidarl baca 110.-DM/mt.
b) Bina 75 mt olduu halde, at s merkezinin
bacasnn 5 mt olaca kabul edilerek, baca fark
maliyeti 70 m uzunluktaki baca iin yaplmtr.
7- Bacann etrafna rlecek duvar veya prekast
elemann maliyeti (boya vs dahil)
(375 m2 x 60.-DM/m2).....................22.500.-DM
8- Bacann oluturduu kayp alann yaklak maliyeti
(Kayp alann maliyeti gerekte ok daha fazladr)
(38m2 x 1.100.-DM/m2).......................41.800.-DM
9- Dier maliyetler
a) Bodrum kazan dairesinde eanjr ve
ekipmanlardan dolay daha fazla alana ihtiya
vardr.
b) Bodrum kazan dairesinde havalandrma
maliyeti daha fazladr. (hava kanal + gerekirse
cebri havalandrma maliyet + hava kanalnn
stteki bodrum katlarda oluturaca kayp alan
+ inaat maliyetleri vb.
c) Bu iki fark maliyet dikkate alnmamtr.
10- at s merkezinin ilave maliyetleri
a) Doal gaz borusu fark maliyet (montaj
malzemesi ve iilik dahil 3'' boru iin)
(65 mt x 35.-DM/mt).........................2.275.-DM
b) Kalorifer borularnn fark maliyeti (montaj
malzemesi, izolasyon ve iilik dahi 5'', 2 adet
boru iin (45 mt x 50.-DM/mt)............2.250.-DM
c) Kalorifer kazanlarnn atya tama
maliyeti...............................................1.400.-DM
d) at s merkezinin ilave maliyetlerinin
toplam...............................................6.000.-DM
KAZAN DARESNN ATIYA YAPILMASI
LE ELDE EDLECEK TOPLAM
AVANTAJ.......................................185.000.-DM
Sonu
Kazan dairelerinin at katnda oluturulmasnn
eitli avantajlar ve dezavantajlar bulunmaktadr.
Yakt olarak doal gaz kullanlmas halinde zellikle
yksek bloklarda at kazan daireleri avantajldr.
Somut bir rnek zerinde yaplan hesaplara gre
kazan dairesinin atda oluturulmas ile yatrm
maliyetindeki tasarruf 185.000.-DM mertebesindedir
ve bu bedelin iine bodrum kata monte edilecek
kalorifer kazan-brlr ve otomatik kontrol sistemin
maliyeti dahil deildir. at s merkezinde
kullanlacak kaliteli 2 adet atmosferik brlrl
kazanlarn otomatik kontrol dahil toplam maliyeti ise
~75.000.-DM deerindedir.
Buna gre kazan dairesinin atda oluturulmas
halinde, bu rnekte tesisat ve inaat maliyetindeki
dmelerle kazanlar bedavaya gelmektedir. Bu
adan zellikle bina ykseklii 50 m'yi geen
binalarda at kazan dairesi oluturulmas ile ilgili
benzer bir hesabn yaplarak, parasal avantajlarn
grlmesinde ve kazan dairesi yerinin buna gre
belirlenmesi yararl olacaktr. Gvenlik ynnden de
at s merkezinin avantajl olabilecei
unutulmamaldr.
12.3. BANKA UBELERNN ISITILMASI
12.3.1. Alt Katlar Banka ubesi st Katlar
Lojman Olan Binalar
(Veya alt katlar dkkan - ar st katlar konut olan
yaplarn ekonomik stlmas)
Banka ubesinin mesai saatleri dnda stlmas
nlenmelidir.
Bunun iin iki zm vardr.
a. Banka ve lojman iin ayr ayr kazanlar monte
edilebilir. Bu pahal zmdr. Ayrca kazan
dairesinden yer kayb, katlarda ikinci bacann
oluturduu yer kayb bu sistemin
dezavantajlardr. (I.Alternatif)
b. Banka ve lojman stacak kapasitede bir kazan
monte edilir. Kalorifer gidi kollektrne iki ayr
pompa monte edilir.
1. Pompa k bankay, dier pompa k ise yakt seviyesinin stc seviyesinin zerinde
lojman stmak iindir. Banka katndan geen iki
gidi borusundan biri (Her kolonda) banka
stmas iindir. Bu boru son banka katnda kalr
ve kolonlarn ucuna prjr monte edilir. Lojman
kalorifer gidi kolonu ise bankay pass geer.
Lojman katnda datma balar. Dn mterek
yaplr. Her pompann kna mutlaka ekvalf
monte edilmelidir. Banka ve lojmann
pompalarnn alma saatleri Ecomatic
panelden ayr ayr programlanr. Sonuta
bayram, tatil, haftasonu gnleri ve tm gece
saatlerinde banka stlmad iin ok ciddi
yakt tasarrufu salanr. Benzer uygulama alt kat
dkkan, st katlar konut olan yaplar iin de sz
konusudur. (ekil 12.12)
Genleme deposu kapal tip kullanlmaldr.
Bu sistemin inaata getirecei toplam maliyet fark,
yakt ekonomisi ile en fazla iki ylda geri alnabilir.
Ayrca daha kk yakt deposu yapabilir ve bunun
sonucu olarak yakt deposu iin binada ayrlacak
alan, baka maksatlarla kullanlabilir.
12.3.2. Banka ubeleri (ve tm yaplar iin)
nemli Not
Yakt depolarna elektrikli stc monte etmeyiniz.
a- Yakt depolarna elektrikli stc montaj ok
zorunlu olmadka yaplmamaldr.
b- Elektrikli stc yakt deposuna monte edilmise,
depodaki yakt stcnn zerinde 30 cm kalnca
kullanlmamaldr. Veya kullanlacaksa elektrikli
stc devreden kartlmaldr.
Elektrikli stc kullanlan bir banka ubesindeki
yangn sonrasnda hazrladmz rapor aadadr.
Depolardan birindeki yakt, stc seviyesine kadar
kullanlmtr.
Elektrikli stc gece de devrede kalmtr.
Yakt st seviyesindeki buharlama sonucu
souyamayan stc yakt buhar iin kvlcm
oluturmu ve depo patlamtr.
Depodaki patlama sonucu kayna daha zayf olan
st sa ayrlm, boruda bir yerinden (Muhtemelen
zayf kaynak veya fittingsten) patlamtr.
Sonu olarak; elektrikli stc kullanmak tesisat
hatasdr.
Yakt elektrikli stc seviyesine kadar kullanmak da
iletme hatasdr.
Yakt depolarnda elektrikli stc olan ubeler varsa;
ya yakt tesisatlar deitirilmeli, yada kullanclara
kalmasn dikkatle kontrol etmeleri bildirilmelidir.
Ancak seviye hortumlarndaki seviyenin yanltc
olabilecei de unutulmamaldr.
541
 ekil 12.12 / BUDERUS KAZAN LOGOMATIC PANEL LOJMAN VE BANKA BNASI KONTROL
Alt katlar banka ubesi (veya iyeri), st katlar lojman (veya konut) olan binalarda
BUDERUS ile akll stma sistemi

542
12.4. HAFTA SONU EVLER - VLLALAR -
SOUK BLGE ARTLARI
Hafta sonu evleri iin villa kaloriferi kullanlr.
Duvar tipi youmal kazanlarla ilgili tesisat emas
ekil 5.32 ve 5.33'de verilmiti. Villa ve apartman
dairelerinde kullanlabilen BUDERUS akll kombi
tesisat emas ise ekil 5.10'da verilmiti. Daha
byk ve iki zonlu sistemlerde ise ekil 5.19'da
grlen deme tipi kazanlar kullanlabilir.
Hafta iinde stlmayan, hafta sonu gidilen evlerde,
(bazen birka hafta gidilmeyebiliyor) stma
baladnda kalorifer tesisatndaki su, radyatrler,
odadaki hava, eyalar ve duvarlar souktur.
a) nce kazan, suyu stacak, daha sonra
radyatrler, ortamdaki hava, eyalar ve
duvarlarn snmas zaman alacaktr.
b) Kalorifer tesisat hesaplarnda radyatrler ortam
scaklna (20-22C) gre seilir. Kalorifer
kazannn kapasitesi de radyatr toplamndan
yaklak olarak %10 kadar fazla hesaplanr. Oysa
hafta sonu evlerinde stma baladnda ortam
scakl proje artlarnda deildir. Ortam
scakl 10C, 2C hatta 0C'de olabilir. Bu
ortam scaklklarnda radyatrlerin kalorifer
kazanlarndan ekecei s proje artlarna gre
%20 - %30 daha fazla olacaktr. Klasik hesaba
gre projelendirilmi hafta sonu evlerinin snma
sresi 8-10 saati bulabilir. Hafta sonu evlerinde
radyatrleri (evin snma sresini ksaltmak iin)
normal hesaba gre %20, kalorifer kazanlarn
ise %30 artrp semek gerekir. (Alternatif I)
(Hantal zm)
c) Hafta sonu evlerinde stma baladktan sonra
ortam scakl 22C deerine ulat halde
eksik konfor oluur. Eyalar zellikle d ve i
duvarlar yeterince snamad iin souk yzey
etkisiyle konforu bozar. Oysa zaman programl
kazan kullanp, evi daha nceden stmak daha
pratiktir. Zaman programl kazan kullanlacak
hafta sonu evlerinde radyatrleri %5, %10
byk, Buderus kazan ise radyatr toplamndan
%10 byk semek yeterlidir. (Alternatif II)
(deal zm)
d) Buderus kazanlarn haftalk zaman programlar
nceden ayarlanr. Gidememe olaslna kar,
rnein akam 9.00'da kazan duracaktr. Eve
gittiinizde odanzdaki hissediciyi zaman
programndan, devam izgisine almanz
yeterlidir. Elektrik kesintilerine kar zaman
program 8 yl sreyle rezervlidir.
e) D hava scakl 0C'ye dtnde cama
yakn olan radyatrlerin donmasn nlemek iin
Ecomatic panel sirklasyon pompasn otomatik
olarak altrr.
f) Donma riski yalnz hafta sonu evleri iin geerli
deildir. K smestr tatiline gidenler, dnte
ayn riskle karlaabilirler.
g) Da evlerinde ve Erzurum gibi souk blgelerde
sirklasyon pompas da alsa radyatrler hafta
sonu evlerinde (uzun sre gidilmezse) donar ve
patlar. Buderus'un hafta sonu evleri iin
gelitirdii oda duyar eleman -5C ile +10C
arasndaki bir d hava scaklna ayarlanr. D
hava scakl (rnein -4C'nin altna)
dtnde Buderus kazan, dk scaklkta
suyu radyatrlere gndererek donmay nler.
h) Hafta sonu evlerinde k mevsiminde ev
stlmad iin ortamdaki izafi nem fazladr.
Eyalar, duvar ve tavan boyalar kolay bozulur.
D hava scakl (rnein +3C'nin altna)
dtnde (Bu scakl siz seebilirsiniz)
kalorifer kazan nemi azaltacak ekilde dk
scaklkta scak su retip, evin rutubetini
alacaktr. Donma emniyet sistemi konfor iin de
kullanlabilir.
i) Hafta sonu evleri iin dier neriler
Su hacmi az olan (Panel - Alminyum gibi)
radyatrler seilmelidir. (Istma sresini
ksaltmak ve evden ktktan sonra daha az artk
s brakmak iin)
- Radyatrlerin k aylarnda ortamdaki nemden
boyalar bozulabilir. Zor boyanan elik vb.
radyatrler yerine frn boyal radyatrler veya
alminyum radyatrler daha uygundur.
- Yakt deponuz 2 m3 veya daha byk olmaldr.
(Rahatnz iin)
- Tula baca boluunun ierisine baca borusu
monte edilmelidir. (Brlr yanma sesini
duymazsnz)
- Shhi tesisat borularn, donma emniyeti iin,
d duvardan geirmeyiniz. (Banyo, wc,
mutfak gibi yerlerde)
- Kalorifer dairesi bina dnda ise izoleli bir
ortam oluturmalsnz.
- Kalorifer kazan evde olmadnz saatlerde
gece programnda kalmaldr. (Donma
emniyeti iin)
- Her camn nnde (zellikle salonda) radyatr
olmaldr.
543
 - Evin iersinde ak merdiven varsa; merdiven
baca etkisiyle sy yukar toplayacaktr. Alt
kattaki radyatr miktarn artrp st katn
radyatrleri azaltlmal, bina dengelenmelidir.
- Toprakla temas eden kat varsa (salon gibi) bu
katta demeyi ahap (altnda 5 cm hava
boluu olan) ile kaplamak veya bu kat
yardmc stma olarak demeden stmak
konforu artracaktr. Deme stmasnda
yzey scakl 20C max. olacak ekilde
yaplmaldr.
- Kalorifer kazannn mine vb. bacalara
balanmas sakncaldr. Kalorifer bacas ayr
olmaldr.
- Mavi alevli brlr kullanmanz tleriz.
Mavi alevli brlrde kurum olumaz. Bu
nedenle kalorifer kazanlarnn temizlii, baca
temizlii szkonusu deildir. Kurumun neden
olduu brlr arzalar, kurumun
oluturabilecei kazan tepmesi, kazan ve baca
yangn riski szkonusu olmayacak, yakttan da
ortalama %15 ekonomi salanacaktr.
- at arasndaki genleme kab donabilir. Kapal
genleme deposu kullanlmaldr.
- Binann s yaltml yaplmasn neririz. monte edilen radyatrlerde donma riski
- Kalorifer kazan ve yakt deposu iin bitmi
demeden 10 cm daha yksek bir beton kaide
dzgn olarak hazrlanmaldr.
- Kazan dairesi bir amar odas gibi
yaplmaldr. Hava giri ve k menfezleri
olmaldr. (Hafta sonu evlerinde donmay
nlemek iin panjurlu tip izoleli menfez
kullanlmal.) Duvarlarn tesisat montaj
bittikten sonra fayans yapmanz temiz bir ortam
salayacaktr.
- Havuz stmas yaplacak ise ayr bir kalorifer
kazan gerekebilir.
- Kapal havuzlar iin ortamdaki nemi almak iin
nem alma cihaz kullanlmaldr.
- Banyo, wc, amarhane gibi hacimlerin
havalandrmas iin sessiz, basit aspiratr
kullannz. (Banyodaki nemden boyalar, ayna ve
dier elemanlar bozulabilir, mantar oluabilir.)
- Su deponuzu betonarme yapmanz, ierisini
seramik (suda bozulmayan tip) kaplamanz ve
sessiz bir hidrofor semenizi neririz.
- Bahe sulama iin de ayn depo ve hidrofor
kullanlacak ise, hidrofor kapasitesi daha byk
seilmelidir.
544
- Kullanma scak suyu sirklasyon borular her
katta en son kullanma yerine kadar gitmelidir.
(scak su musluu aldnda, annda scak su
almak iin)
- Duvar iersinde kalan kullanma scak suyu ve
sirklasyon borular izole edilmelidir.
- Kullanma scak suyu sirklasyon pompas iin
klasik pik pompa yerine, paslanmaz elik
rotorlu zel sirklatr kullanlmaldr.
- Mevsim banda sirklasyon pompas
altrlmadan nce mili, tornavida ile
dndrlmelidir. Kk kapasiteli sirklasyon
pompalar birka ay altrlmazsa mili
paslanp skma yapabilir. lk hareket manuel
verilmeden altrldnda da pompa motoru
yanabilir.
- Donmaya kar nlem alnmas gerekli scak
sulu stma uygulamalarndan biri de hafta
sonu evleridir. Bu evler btn hafta boyunca
kullanlmamaktadr. Dolays ile donmaya
kar nlemler burada byk nem
kazanmaktadr. Bu gibi uygulamalarda
alnacak nlemler yle sralanabilir:
1- Yere kadar cam yapp, camn da nne
fazladr. Radyatrler parapet altna gelmeli,
arka ksmlar izole edilmelidir.
2- Genleme depolarnn donmasn nlemek
iin, kazan stnden kp genleme deposuna
gelen boru genleme deposuna alt kotdan
ayrca balanmaldr. (By-pass yaplmaldr)
3- Hafta sonu evlerinde s yaltm ok iyi
yaplmal, mutlaka ift cam kullanlmal,
doramalar hava szdrmayacak kalitede
yaplmaldr.
4- Mmkn olursa camlara panjur
yaplmaldr. (Is yaltm iin)
5- K mevsimi balamadan krk veya atlak
cam olup olmad, dorama fitilleri, kap
altlar dikkatle kontrol edilmelidir.
6- Seilen kazan mutlaka donma emniyet
sistemine sahip olmal ve evde olunmayan
gnlerde gece programna alnmaldr. Kazan
alteri kesinlikle kapatlmamaldr.
12.4.1. Konutlar Ve Villalarda Sistem Seimi
Bu tr uygulamalarda en uygun sistem; stmann
radyatrl scak sulu sistemle, soutmann ise
kanall split klima sistemleri ile yapld hybrid
sistemdir. (Hybrid sistem birbirinden farkl iki
sistemin birarada kullanlmasdr.)
Bunun alternatifi olarak dnlebilecek iki borulu
fan-coil sistemleri bu uygulamada nemli
dezavantajlara sahiptir. Her iki sistemin
karlatrlmasnda nemli avantaj ve dezavantajlar
aada sralanmtr:
1- Fan-coil sistemlerinde; uygun scaklk kontrolu
her bir fan-coil nne konulan yollu kontrol
vanas ile salanmaldr. Aksi halde oda
termostatnn fan kumanda etmesi halinde fann
her duru kalknda arka plan sesi ne
kacaktr. Ayrca ara mevsimlerde termostat fan
durdurduu halde konvektr etkisi ile
serpantinden odaya s transferi belirli lde
devam edecektir. 3 yollu vana kontrol bu
sakncalar ortadan kaldrr. Ancak yollu
vanalar hem nemli bir maliyet kalemi oluturur,
hem de arza riski ta ve servis gerektirir.
2- Fan-coilin ayn ekilde servis ve bakm
gerektirir. Ayrca bu bakm ve servis yaam
mahalleri iinde olmak zorundadr. Bu ise
rahatszlk ve kirlilik yaratr.
3- Fan-coil filtrelerinin belirli periyotlarda
temizlenmesi gerekir. Bu temizlik yukardaki
sakncalar tar. Bu nedenle de filtre temizlii
ihmal edilir. Kirli filtreler ise cihaz
performansnn dmesine neden olur. Halbuki
kanall split cihaz i niteleri servis yaplabilir
uygun yerlerdedir ve bu tek cihazdaki kasetli
filtre kolayca deitirilebilir. Yaam
mahallerinde herhangi bir rahatszla ve
kirlenmeye neden olmaz.
4- Istmada radyatrlerle stma daha konforludur.
Radyant stma nedeniyle daha dk oda
scaklnda ayn konfor elde edilir. Fan-coil'de
ise radyant stma hi olmadndan souk
yzeylerin yaratt rahatszlk yannda, ayn
konfor hissi iin oda scakl daha yksek
tutulmak zorundadr. Ayrca fan-coil sisteminde
hava hareketi oluur ve bu ayn scaklktaki hava
hareketi olmayan bir ortama gre, daha souk
hissedilmesine neden olur. Ortam scaklnn
20C'den 21C'ye (1C) arttrlmas yakt
tketimini %10 mertebesinde arttrr.
5- Soutmada da hybrid sistem daha avantajldr.
Souk hava kanallarla st kotdan flenir,
tavanda yaylarak ortama homojen bir ekilde
salr. Fan-coil'de ise souk hava alt kottan
flenmektedir. Bu oda iinde istenilmeyen hava
hareketine ve konforsuzlua neden olur.
6- Fan-coil sisteminde fan-coil kendisi ve borular
daha fazla yer kaplar ve gizlenmeleri zordur. Bu
inaat alannda yer kaybna neden olur. Fan-coil
borular deme altndan ekilirse, boru ap ve
izolasyon kalnl yksek olacandan deme
kalnl artacaktr. Ayrca borularn deme
altndan ekilmesi istenmeyen bir uygulamadr.
7- Her iki sistemin yatrm maliyetleri arasnda
nemli fark vardr. Tipik bir villa iin yaplan
hesapta radyatr + kanal tipleri klima sisteminin
yatrm maliyeti fan-coil sistemine gre %30 ila
%50 daha ucuz olmaktadr.
8- Kanall split cihazlar ile ( her odaya damper ve
oda termostad monte ederek) oda scaklklarn
ayr ayr kontrol etmek mmkndr. Bu
durumda klima cihaz k ve dn kanallar
arasnda by-pass kanal yapp, zerine basntan
kumanda alan bir damper ve servomotor monte
edilebilir. Ancak soutmada d ve i hava
scaklk fark az olduu iin bu ok zel
durumlarda gereklidir.
9- zellikle d ve i hava scakl farknn ok
fazla olduu (25C) k aylarnda, fan-coiller
geceleyin de alacaktr. Bu da en kaliteli fan-
coil kullanlsa dahi, uyumaya alan insanlar
ok rahatsz edecektir.
10- Konutlarda havalandrma amacyla fan-coil'in
arkasndaki duvara monte edilecek taze hava
menfezleri hem binann d grnn bozacak,
hem de ses kirlilik, donma riski gibi problemleri
beraberinde getirecektir. Bunun yerine taze hava
kanallarla verilirse, yazn soutma kn stma
yapan bir santral, bunu besleyen bir kazan ve
chiller gerekecektir. Ayrca kanallar iin
rezervasyon gerekir. Bunlarn tm hem maliyet
hem de deerli inaat alanndan yer kayb
demektir.
11- Apartman tipi ok kullancl konutlarda,
merkezi soutma sistemi kullanlrsa, yksek
enerji maliyetinin paylam problem yaratr.
545
BLM 13 13- MEKANK TESSATIN SSMK KORUNMASI
Trkiye ska depremlerin yaand, nemli bir
blm 1. Dereceden deprem kuanda olan bir
lkedir. Bu durum gz nnde bulundurularak,
yapnn statiinde olduu gibi, mekanik tesisatn
kurulmasnda da bir takm nlemler alnmas gerekir.
Bugne kadar mekanik tesisat tasarmnda ve
uygulamasnda sismik koruma Trkiyede dikkate
alnmayan bir konuydu. Ancak d kaynakl baz
projelerde belirli llerde nlem alnmas
ngrlyordu. Son zmit depreminden sonra bu
konunun daha nem kazanarak, uygulamann
yaygnlaacan mit etmek mmkndr.
Deprem dorudan insanlar ldrmez. Esas ldrc
olan insan eliyle yaplan yaplarn kmesidir. Bu
nedenle burada esas olarak insan eliyle yaplan
yaplar ve zellikle mekanik ekipman ve tesisat
zerine depremin etkileri zerinde durulacak ve
alnabilecek nlemler tartlacaktr.
Bu erevede nemli bir nokta mekanik tesisatn
srekli almakta olmasdr. Deprem ise bina mr
iinde birka kere olabilecek bir olaydr. Hi
olmayabilir de. Dolaysyla ok uzun aralklarla
olmas muhtemel bir olay iin alnacak nlemler
ekipmanlarn normal almasn etkilememeli,
ancak deprem olduunda devreye girmelidir.
Mekanik tesisatn tasarmnda ve sismik
korunmasnda ama, bina tahrip olmad halde
mekanik sistemin gmesinin veya tahrip olmasnn
nlenmesidir.
13.1. TEMEL DEPREM BLGS
Bir deprem basite yerin sarslmas olarak
tanmlanabilir. tip doal deprem vardr.
1. Yer altndaki maara, maden veya boluklarn
tavanlarnn kmesiyle oluan depremler,
2. Volkanik faaliyetler sonucu oluan depremler,
3. Tektonik depremler.
Tektonik Depremler
En genel deprem biimi tektonik depremlerdir.
Tektonik levha kenarlarnn bir dier levhaya gre
kaymasyla veya hareketiyle oluurlar. Dnya d
kabuu kat kaya levhalardan oluur. Bu levhalar
dnyann d yzeyini oluturur. Bu levhalar kendi
ilerinde greceli olarak kararldr. Ancak
birbirlerine temas ettikleri kenarlarda karaszdrlar.
546
Levhalar srekli hareket iindedir veya birbirlerine
gre bir kayma hareketi yaparlar veya biri dierinin
altna doru hareket eder. Levhalarn bu izafi
hareketleri ancak iddetli depremleri yaratabilirler.
Depremlerin byk ounluu bu levhalar boyunca
yer alan fay hatlarnda meydana gelir.
Faylar jeolojik yapda olumu krklardr. Faylarn
bazlar aktif deildir ve binlerce yldr bir hareket
grlmemitir. Dier taraftan aktif faylar srekli
hareket eder ve stres (gerilme) olutururlar ki bu
stres sonunda depreme yol aar.
ekil 13.1de grld gibi ana tip fay sz
konusudur. Birincisi normal faydr ve dey
dorultuda bir yer deitirmedir. Bir kenar aa
doru 0 ile 90 derece arasnda bir a ile kayar.
kincisi ters faydr ki burada da dey yer deitirme
vardr. Ancak hareket bir kenarn dierine gre
ykselmesi eklindedir. Son tip ise, kayma tipi
faydr. Bunlarda esas olarak yatay dzlemde kayma
vardr. Yer deitirme saa doru veya sola doru
olabilir. Gerekte ise faylar genelde bu karakterin
hepsine birden sahiptir.
Deprem Dalgalar
Farkl deprem tiplerine karlk, hepsinin ortak
noktas ok veya sismik dalga yaymalardr.
Depremle ilikili olarak drt temel tip dalga vardr.
En hzllar primer dalga (P dalgas) ad verilen
dalgadr. Bundan sonra sekonder dalga (S dalgas)
gelir. Her iki dalga da kayalar iinde yzeye doru
ilerler. ekil 13.2de sismik dalga ilerlemesi
verilmitir.
P dalgalarnn skma ve genileme zonlar vardr.
Buna karlk S dalgalar ilerleme ynlerine dik
olarak, strataya (yatay tortu tabakalara) kesme
uygular. lk nce P dalgalar ulamasna karlk,
aa yukar ve yandan yana hareketleriyle binalarda
en byk tahribat S dalgalar yaparlar.
Son iki dalga yzey dalgalar olarak bilinir, nk
bunlar sadece yzey yaknnda grlrler. Love
dalgas dey bileeni olmayan bir S dalgasn
andrr ve binalarn temelinden kmasna neden olan
ana etkenlerden biridir. Sonuncusu Rayleigh
dalgasdr ki hareket ynnde eliptik olarak
yuvarlanr.
P ve S dalgalar depremin odandan ( merkezinden)
kaynaklanrlar ve farkl tabakalardan geerken
yanstlabilir veya krlabilirler ve birok ynde
dalgalar gnderebilirler. Merkez yzeyin altnda Normal
derinde bulunur ve merkezin yzeye projeksiyonu Fay
olan noktaya depremin episentr ad verilir.

iddet ve Byklk
iddet ve byklk depremin tahrip dzeyini
tanmlar. Farkl iddet skalalar tanmlanmtr.
Ters
Gnmzde kullanlan deitirilmi Mercalli iddet
Fay
skalas, depremin iddetini binalarda ve yeryznde
meydana gelen tahribat ve hayvanlarn tepkilerinin
gzle incelenmesiyle 12 seviyede deerlendirir. Bu
yntem ok hassas olmasna karn, ok zaman
alcdr ve haftalar veya aylar mertebesinde bir
deerlendirme sresine gerek vardr. Kayma Tipi
Deprem byklk olarak da deerlendirilebilir. En Fay
bilinen deprem byklk lei Richter leidir.
Sismografik okumalara dayanr ve hemen deprem
ertesinde hesaplanabilir. P ve S dalgalar arasndaki
zaman farkndan deprem merkezine uzaklk
ekil 13.1 / TEMEL FAY TP
belirlenebilir. Bu zaman farknn S dalgasnn
amplitd ile birlikte ele alnmasyla Richter ls
belirlenir.
Byklkler, iki ilikili fakat farkl referans ortaya
koymaktadr. Bunlar yerin hareketi ve aa kan
enerjidir. 6 byklnde bir depremde, 5
byklndeki depreme gre 10 misli daha fazla
byklkte yer hareketi sz konusudur. Buna
karlk fay boyunca iki deprem arasnda 30 misli
daha fazla aa kan enerji fark vardr. Bu
demektir ki 7 byklnde bir depremde, 5
byklndeki depreme gre 100 misli daha fazla
yer hareketi ve 900 misli daha fazla enerji
bulunmaktadr. 5 byklndeki bir depremde ise
bir atom bombasndan 10 misli daha fazla enerji
aa kmaktadr.

13.2. CHAZLARIN SSMK KORUMASI

Sismik koruma iin ncelikle mhendisin karar
vermesi gereken bir dizi konu vardr. rnein cihaza ne
olursa olsun yerinde kalmas yeterli mi? (Yani
almaya devam edip etmemesi ikinci planda m?)
Yoksa cihaz, kk tahribatlarla bile olsa, yerinde
kalabilsin ama almaya devam edebilsin mi? Bu karar
dolaysyla cihazn ne derecede hayati olduuna
baldr. Ana taze hava besleme sistemi fan ve tesisat
veya ana su besleme sistemi pompas ve tesisat gibi
birinci derecede nemli ekipmanlar ve tesisat,
depremden sonra da almaya devam edebilmelidir.
Ama rnein tuvalet egzost aspiratr almasa da,
ekil 13.2 / SSMK DALGA LERLEMES
sadece etrafa zarar vermeden yerinde kalabilse
yeterlidir. Bu karar cihaz montaj iin gerekli
elemanlarn seimi iin esastr.
Demeye monte edilen cihazlar genellikle ya cvata ile
kat olarak veya titreim izolatrleri zerinde esnek
olarak yapya balanrlar. Kat olarak balanan
ekipmanlarda sorun yoktur. Bunlar deprem annda
yapyla birlikte hareket ederler ve balantlarda bir
sismik kuvvet art etkisi grlmez. Balant yeteri
kadar kuvvetliyse, cihaz deprem srasnda yerinde kalr.

547
Bu nedenle elektrik jeneratrleri ve yangn
pompalar gibi sadece emergency hallerinde, ksa
srelerle alan hayati neme sahip ekipman
mmknse cvatalar yardm ile binaya kat
balanmal, titreim izolasyonu yaplmamaldr
(ancak elektrik kesilmeleri nedeniyle jeneratrler
Trkiyede daha sk ve uzun almaktadr). Srekli tespit edilirler. Tespit elemanlar arasnda sabit ve
alan ve titreim kayna olan havalandrma
fanlar, pompalar, soutma gruplar gibi ekipman ise,
mutlaka titreim izolatrleri zerine monte edilirler.
Bu cihazlar yeteri kadar arlarsa (rnein soutma
grubu), titreim yaltm kabiliyeti olan yayl veya
lastik ayaklar zerinde yapya otururlar. Bu
cihazlarn zerine konulduu beton kaideler
dorudan yapya baldr. Eer cihazlar (pompalar
gibi) yeterince ar deilse, atalet ktlesi oluturacak
bir beton kaideye dorudan cvata ile kat balanr,
bu beton kaide titreim izolatr malzeme (mantar,
elik yayl ayaklar, zel lastik yastk vs.) zerine
oturtulmak suretiyle yapya esnek olarak tespit edilir.
Normal alma srasnda cihaz bu esnek balant
zerinde titreirken, bu titreimler yapya gemez.
Yani yapda bir hareket yokken, zerindeki cihaz bir
titreim hareketi yapmaktadr. Deprem annda
cihazla yap arasndaki snrl izafi (titreim)
harekete, yapnn salnmlar ilave edilir. Bu
salnmlar normal titreimlere gre ok daha byk
genliklidirler. te yandan titreim izolatrleri
zerine oturtularak yapya balanan cihazlar, deprem
srasnda yap ile farkl fazda salnm hareketi iinde
olabilirler. Titreim izolatrn tayan bina ana
yaps ekipmanla ters ynde bir hareket yapyorsa,
deprem kuvveti ok daha iddetli olarak balantya
(ayaklara) etkiler veya sistem deprem salnmlar
dolaysyla rezonansa girebilir. Buna sismik kuvvet
art etkisi denir. Sonuta cihaz yerinden koparak
savrulur ve tahrip olur. Bu nedenle deprem srasnda
cihazla yap arasndaki izafi hareketleri
snrlandracak ve cihazn yerinde kalmasn
salayacak balant elemanlarna gereksinim vardr.
Bunlara sismik snrlayclar denilir. Sismik
snrlayclar deprem srasnda ekipmann
sallanmasn snrlar ama normal alma srasndaki
titreimlere (titreim izolasyonu sistemine)
kesinlikle etkilemezler. Sadece sismik olay srasnda
devreye girip etkili olurlar. Bu elemanlar ilerinde
braklan boluk nedeniyle sismik kuvvetleri artrma
eilimindedirler. Ancak buna dayankl olarak
yaplrlar.
Binalarn mekanik tesisatnda ekipmanlar tek
balarna durmazlar. Bunlarn, boru veya kanal
548
balantlar vardr. Cihazlara olan boru ve kanal
balantlar, eer cihaz titreim yapyorsa, esnek
(fleksibl) balantdr. Esnek balantlar sayesinde
cihaz titreimleri boru ve kanallara gemez. Daha
sonra boru ve kanallar kendileri titremiyorlarsa,
titreim yaltm salayan sabit elemanlarla yapya
kayar mesnetler ve asklar saylabilir. Bu tespitte
metal-metal veya metal-beton temasnn nlenmesi
ve titreim izolasyon kabiliyeti olan zel elemanlarn
kullanlmas konfor asndan ok nemlidir. Tespit
elemanlar cinslerine gre boru ve kanallara belirli
ynlerde hareket serbestlii tanyabilirler. Bu tespit
elemanlar sadece boru ve kanallar tamakla
grevlidir. Deprem gz nne alndnda, boru ve
kanallarn da depremde yerinde kalmas gereklidir.
Bunun iin sismik korumada boru ve kanallarn
yapya ayrca balanmalar esastr. Boru ve kanal
depremde yapyla birlikte hareket edecektir. Buna
karlk cihazla boru/kanal arasndaki balantlar
esnek olacak ve cihazla boru (veya kanal) bamsz
hareket edebileceklerdir.
13.3. BNA DEPREM YNETMELKLER
Mekanik tesisatn depreme kar korunmasyla ilgili
bir ynetmelik Trkiyede bulunmamaktadr.
Mekanik tesisatn deprem gz nne alnarak
tasarm ve bununla ilgili kullanlacak elemanlarn
seimi uluslararas ynetmeliklere dayanmaktadr.
Bu konuda referans alnacak bina kodlar Amerika ve
Kaliforniya kaynakldr. Bunlar iinde esas olarak,
BOCA National Code 1996, SBCCI 1997 Standard
Building Code ve International Building Code (IBC)
2000 bu alana yn veren ana ynetmeliklerdir.
Trkiye iin de hesap yntemi bu ynetmeliklere
dayanmaldr. zellikle IBC 2000 mekanik tesisatn
sismik tasarm iin temel standart kabul edilebilir.
Tesisatn ve ekipmanlarn deprem dayanm
hesaplarnda esas bunlara gelen deprem
kuvvetlerinin belirlenmesidir. Ekipman, tesisat ve
bunlar yapya balayan elemanlar bu kuvvetlere
gre hesaplanr veya seilir. Cihazlara ve tesisata
etkiyen deprem kuvvetlerinin hesabnda, dinamik
hesap ve statik hesap olmak zere iki yntem vardr.
Kritik cihazlarn hesabnda dinamik hesap
kullanlmaldr. Dinamik hesap uzmanlk isteyen
karmak bir hesab gerektirir. Refere edilen bina
kodlarnda statik hesap verilmektedir. Sistemin
tasarm bu hesap yardmyla gerekletirilmektedir.
Genel tasarm bak asndan, tekniine uygun
uygulama halinde, statik hesap yeterlidir.
1996 BOCA ve 1997 SBCCI yap kodlarna gre
hesap
Statik hesapta balanacak cihazn arlk merkezine
yatay ve dey ynde etkileyecek deprem kuvvetleri
hesaplanr. Cihaz ve balama elemanlar bu
kuvvetlere dayanacak ekilde seilir. 1996 BOCA ve
1997 SBCCI yap kodlarnda bir cihazn arlk
merkezine gelen yatay deprem tasarm kuvveti,
Fp= Av Cc P ac Wc
biiminde tanmlanmtr. Dey yndeki kuvvet ise kuvvet,
bu yatay kuvvetin %33dr.
Fpv= 0.33 Fp
Burada geen sembollerin anlam aada
verilmitir:
Av = Pik hz ilikili ivmeyi temsil eden bir
katsay. Bu katsay a) blgenin deprem risk
grubuna, b) uygulamann sismik tehlikeye aklk
grubuna bal olarak ilgili tablolardan seilir.
Drt deprem risk blgesi ve sismik tehlikeye
aklk grubu tanmlanmtr. Av says 0.05 bulunduu ykseklik konumunu dikkate almasdr.
deerinden kk ve 0.20 deerinden byk Zeminde bulunan cihazlarla atda bulunan cihazlar
olabilir.
Cc = Mekanik ve elektrik komponentlerin ve
sistemlerin sismik katsays. Bu katsay sistemler
ve komponentler iin bir tablo halinde
verilmitir ve 0.67 ile 2 deeri arasnda
deimektedir.
P = performans kriteri faktr. Bu faktr sismik
tehlikeye aklk grubuna bal olarak tablo
halinde eitli sistem ve komponentler iin Cc ile
ayn tabloda verilmitir. 0.5 ile 1.5 arasnda
deimektedir.
ac = balant amplifikasyon fakr. Bu faktr
deprem kuvvetlerinin cihaza geerkenki snm
veya ykseltkenmesi ile ilgilidir ve balantnn,
cihazn ve binann doal frekanslarna bal
olarak hesaplanr ve bir tablo halinde verilir.
Deeri 1.0 veya 2.0 olabilir.
Wc = gz nne alnan cihaz veya elemann
alma arldr.
rnek
Beton kaidesine kat olarak balanm bir kazan, 61
m uzunlukta yksek bir binada zeminde yer
almaktadr. Arl 4336 kg deerindedir. Blge rnek
deprem risk zonuna gre Av katsays 0.3
deerindedir. Dier katsay ve faktrler ilgili
tablolardan aadaki gibi seilmitir:
Av = 0.3
Cc = 2.0
P = 0.5
ac = 1.0
Wc = 4536 kg
Buna gre deerler formlde yerine konularak,
Fp= 0.3(2.0)(0.5)(1.0)(4536)(9.81)/1000= 13.4 kN
Fpv= 0.33 (13.4)= 4.4 kN
IBC 2000 yap koduna gre hesap
Bu kodda yukarda tanmlanan cihaza etkiyen yatay
0.4a pS DSI p z
Fp = (1 + 2 ) Wp
Rp h
eklinde ifade edilmitir. Dey yndeki kuvvet,
yine yatay kuvveti %33 deerindedir. Forml
genel yapsyla ayn olmakla birlikte daha detayldr
ve daha fazla parametreyi dikkate almaktadr.
Bunlarn iinde en nemlisi cihazn bina iinde
arasnda ayn depremde gelen kuvvetler bakmndan
fark vardr. Yatay kuvvet deeri Fp 1.6SDSIpWp
deerinden byk ve 0.3 1.6SDSIpWp deerinden
kk olamaz. Bu formlde,
Wp = yine cihazn arldr.
Ip= Komponent nem faktrdr. Deeri 1.0
veya 1.5 olabilir. Yeni bir kavram olup, cihazn
ne kadar hayati olmasyla ilgilidir.
z= cihazn yerden itibaren bulunduu seviyenin
yksekliidir.
h= binann yere gre yksekliidir.
ap= cihaz yapsnn ykseltme faktrdr. Tablo
halinde verilmi olup, deeri 1.0 ile 2.5 arasnda
deiir.
Rp= cihaz cevap modifikasyon faktrdr.
Deeri 1.25 ile 5 arasnda deiir.
SDS= ksa sreli tasarm spektral cevap
ivmesidir. Bu faktr gz nne alnan
maksimum depremin spektral cevap ivmesine ve
binann kurulduu yerin zemin yapsna bal
olarak hesaplanr. Gerekli data ve formlasyon
kod tarafndan verilmitir.
Daha nceki rnekte ele alnan ayn kazann, bu
ynetmelie gre deerlendirilmesi. Burada SDS
0.73 hesaplanmtr. Katsaylar aadaki gibidir:
Wp = 4536 kg.
549
 Ip= 1.0 halinde deprem sonrasnda yerlerinde kaldklar ve
z= 0. herhangi bir tahribat olmad ekil 13.5 ve 13.6da
grlmektedir. Bu iki ekilde grlen snrlayc
h= 61
balama elemanlar bir sonraki ksmda detayl
ap= 1.0 olarak anlatlmtr
Rp= 2.5
SDS= 0.73
Buna gre Fp = 8.6 kN bulunur. Fp 52 kNden byk,
9.8 kNden kk olamayacandan, Fp = 9.8 kN
olarak alnr.

13.4. SSMK SINIRLAYICILAR

Demeye titreim izolatrleri ile oturan elemanlarn
sismik korumasnda sismik snrlayclar kullanlr.
Sismik snrlayclar aktif ve pasif tipler olarak iki
grupta toplanabilir. Aktif tip elemanlarda, bir veya
birka sensr yardmyla deprem hissedilerek,
korunan cihaz annda otomatik olarak demeye
kat bir biimde tespit edecek bir kilit mekanizmas
tetiklenir. Normal almada (deprem dnda) kilit
mekanizmas aktr ve cihaz demeye yzer olarak
baldr. Yani aktif elemanlar bir titreim izolatr
grevi yapmaktadr. Deprem algland anda bu
yzer balant, kat balantya dner. Duyar eleman
elektronik veya mekanik olabilir. Kilitleme
mekanizmas da elektrik, pnmatik veya mekanik
aktivatrl olabilir. Ancak bu aktif elemanlar hem
pahaldr. Hem de daha nemlisi bakm ve servis ekil 13.3 / SSMK SINIRLAYICISIZ
gerektirir. Normal artlarda hi almayan bir BALANTI
mekanizmann belirli periyotlarda bakmnn
yaplmas ve test edilmesi genellikle ihmal edilir ve
bu elemanlar ou kez deprem annda almazlar.
Sismik snrlayc olarak en yaygn kullanlan
elemanlar pasif tiplerdir. Bunlar bakm
gerektirmezler. Pasif snrlayclar genellikle elastik
yastklar ve bunlar evreleyen elik bir yuvadan
oluurlar. Bu ii elastik tampon kapl elik yuva
iinde serbeste hareket edebilen elik bir mil
bulunur. elik mil ve elik yuva biri cihaza, dieri
yapya sabitlenmitir. Cihazn normal titreim
genlikleri iinde, yuva iindeki milin hareketi
snrlanmaz. Ancak deprem halinde olduu gibi bu
genlik alrsa, elik mil esnek tampona arparak
cihaz salnmn snrlar. Bylece cihaz yerinde kalr.
Herhangi bir kopma olmaz ve cihaz fonksyonuna
devam eder.
ekil 13.3 ve ekil 13.4de sismik snrlayc
kullanlmamas halinde, deprem sonrasnda
cihazlarn yerinden koptuunu ve tahrip olduunu
grmek mmkndr. Benzer cihazlarn sismik ekil 13.4 / SSMK SINIRLAYICISIZ
snrlayc ve koruyucularla yapya balanmalar BALANTI

550
ekil 13.5/ SSMK SINIRLAYICI CHAZI KORUR
13.4.1. Pasif Tip Sismik Snrlayclar Ve Balama
Elemanlar
ekil 13.7de cihazlar balamakta kullanlan eitli
tip sismik snrlayclar ve balama elemanlar
rnekleri verilmitir. Farkl fonksiyonlar ve
zellikleri olan bu elemanlar bu ekildekilerle snrl
deildir. Sadece rnek olarak verilmilerdir.
1. Sadece snrlayclar
Bu tip elemanlar sadece deprem srasnda devreye
giren ve cihazn yerinde kalmasn salayan
elemanlardr. Bu elemanlarla birlikte ayrca cihazn
titreim yaltmn salayan yayl ayak gibi
elemanlar kullanlmaldr. Cihaz normal
almasnda bu titreim izolatrleri zerinde durur.
A Tipi: ekilde grlen bu eleman btn ynlerde
snrlama yapar, deitirilebilir dkme neopren
takozu vardr ve snrlayc elik rondela kalnl 5
mmden az olamaz. Normal alma srasnda her
ynde temas olmakszn 2,5 mm boluk
bulunmaldr.
B Tipi: Bu rnek eleman da btn ynlerde snrlama
yapar, deitirilebilir dkme neopren takozu vardr
ve elik yuva kalnl 15 mmden az olamaz.
2. Hem titreim izolatr hem de sismik snrlama
grevi yapan ayaklar
Bu tip elemanlar yukarda tanmlanan her iki
fonksiyonu birden stlenirler. Yani hem titreim
izolasyonu fonksiyonu vardr, hem de deprem
ekil 13.6/ SSMK SINIRLAYICI HALNDE ZARAR YOK
halinde snrlayc grevi yerine getirir. Bununla
ilgili elemanlara ekilde C ve D rnek olarak
gsterilmitir.
C Tipi: Yuval yayl ayakl, A tipinde iten
snrlayc ieren montaj aya. Bu ayakta,
cihazn normal almada yay zerinde serbest
titreim hareketi yapabilecei aklklar
braklmtr. Ama ayak iindeki snrlandrc,
depremde olduu gibi, normal d genliklerde
salnma izin vermez. Dey dorultuda
snrlayc pozisyonu ayarlanabilir ve maksimum
boluk her ynde 5 mm deerindedir.
D Tipi: ine btn ynlerde pozitif snrlayc
monte edilmi minimum kme derinlii 4 mm
olan neopren ayak. Duktil demir iinde ters
ynde alan iki bamsz dkme neopren
elemandan oluur. elik veya beton bloklara
civatalanmaya uygun.
3. Kolon Borusu Mesnetleri
Kolon borularn mesnetlemek iin bu tip elemanlar
gelitirilmitir. Sabit ve kayar mesnet tipleri vardr.
ekildeki Ede sabit tip grlmektedir. D tipine
benzer fakat zel olarak kolon sabitlemek veya
titreim yaltmn yapmak iin tasarlanmtr. En az
10 mm kalnlkta neopren perde ile ayrlm iie iki
elik borudan oluur. Dey ynde hareket yine bir
neopren yap ile engellenmitir. ekil 13.13de
montaj biimi grlebilir. Normal olarak elik
konstrksiyon destekler zerine monte edilir, boruya
ve elik profile kaynatlr. ekil 13.14de kayar
551
mesnet tipi verilmitir. Burada dey dorultuda
hareket serbestlii vardr. Montaj biimleri sabit
mesnet ile ayndr.
4. elik halatlar ve titreim yaltml asklar
Borularn yapya balanmas ve depremde yerinde
kalabilmesi iin balama elemanlar kullanlr.
Bunlar elik halatlar ve rijit elik ubuklar
biimindedir. ekil 13.7de grlen F Tipi borularn
elik halatla balanmas rneidir. Her eksene 45
ayla en az drt galvanizli elik halat tesis
edilmitir. Standart fittings ile halat balantlar,
keskin kenarlar boyunca kvrlmalar nleyecek
biimdedir. Borunun her yndeki hareketi
engellenmitir. Halatlar normal olarak ekipmann her
drt kesine veya her boru asksna iki tane olmak
zere ve her bir sonraki balant noktasnda ynleri
deimek zere yerletirilirler. Borularn yatay
tesisiyle ilikili olarak ok deiik zmler
mevcuttur. Bu konu zerinde ayrca durulacaktr.
elik halat ve rijit ubuk balant rnekleri ekil
13.11 ve 13.12de gsterilmitir.
5. Esnek Balant Paralar (Krkler)
Cihazlarla kanal ve borularn balantlarnda esnek
paralar kullanlr. Cihazlara boru balantsnda
depreme dayankl G Tipi elemanlar kullanlr.
Bunlar btn hesaplanm hareketleri alma
kabiliyetinde dkme naylonla takviye edilmi dz
veya dirsek eklinde boru balant paralardr. Tek
kresel krkler, her iki uta elik flan ile sonlanr.
2" zerindeki aplarda iki kreli (bombeli) krkler
kullanlr ki iki bombe arasnda dayankll
artrmak ve formu korumak zere elik bir halka
bulunur.
Eer iinden geen akkann scakl, basnc veya kopartmalar da mmkndr). Cihazn yerinde kalp,
cinsi kullanlan malzemenin dayanm snrlarn
ayorsa, naylon yerine paslanmaz elik rgl,
paslanmaz elik esnek boru kullanlabilir. Bunlarn
3" ap zerindeki tipleri flanl olmaldr.
6. elik Platformlar
Asl cihazlar iin zel elik platformlar
oluturulmaldr. H olarak grlen asl platform,
zerine monte edilmi ekipman tarafndan
uygulanan sismik yklere dayanabilecek yapda ve
mukavemettedir.
7. Analiz Yntemi
I Tipi: Dinamik analiz yntemi. Dinamik hesap
sonucunda cihaza etkiyen kuvvetler bulunur. Bu
maksimum kuvvet seviyesi 4g olabilir.
552
Burada g yerekimi ivmesi olup, 4g seviyesinde bir
kuvvet cismin arlnn 4 misli bir kuvvet anlamna
gelir. Burada dinamik analiz detaylar
verilmeyecektir.
J tipi: Statik analiz yntemi. Dinamik bir hesap
yapmak yerine, cihaza etkiyen yatay ve dikey
kuvvetleri yukarda verilen hesap yntemleri ile
hesaplama veya verilen tablolardan seme
yntemidir. Bu deerler genellikle 1gnin altndadr.
13.4.2. Sismik Snrlayc Seimi
Sismik snrlayclar statik veya dinamik analiz
(hesap) sonucu seilmelidir. Burada seime rehber
olmas gayesiyle hazrlanm rnek bir seim tablosu
verilmitir. Bu tablo sadece rehber olmak amacyla
verilmitir. Esas eleman seimi hesaplara
dayanlarak yaplmaldr. Bu tablolar orijinal
kaynakta eitli deprem zonlar ve bina tiplerine gre
ok saydadr. Burada rnek olarak sadece en byk
risk zonunda yksek yaplar iin hazrlanan Tablo
13.8de verilmitir. Tabloda eleman tipi yannda,
kullanlmas gerekli analiz yntemi de
iaretlenmitir. Burada snrlayc tipi yanndaki I
harfi dinamik snrlayclar, J harfi ise statik
snrlayclar gsterir.
Sadece yerinde kalmas istenen nemsiz cihazlar
ynetmeliklerde verilen tablolardan yararlanlarak
statik analizle belirlenebilir. Bu tip balant
elemanlarnn ve balandklar yapsal kaidenin 1g
mertebesinde kuvvetlere dayanabilir olmalar
beklenir. Snrlayc, dolaysyla cihaz zerine etki
eden kuvvet darbe karakteri tadndan, cihaz
yerinde kalmakla birlikte bozulabilir ve
almayabilir ( Aslnda ortaya kan dinamik
kuvvetlerin, statik olarak seilmi snrlayclar
almaya devam edip etmemesi, darbenin cihazn
krlma mukavemetini ap amamasna baldr.
zellikle yerinde kalmas ve almaya devam
etmesi istenen ekipman ise dinamik analizle seilen
sismik snrlayclarla donatlmaldr. Dinamik
snrlayclar hesaplarnn karmak olmas yannda,
montajnda da, ok daha kk aklklara sahip
olmalar nedeniyle, hassas olunmasn gerektirirler
ve bunlarn tesisi ok daha zordur.
Zamanla oluan tecrbe, iinde tercihen 15 mm
kalnlkta neopren yastk ieren snrlayclarn ok
daha iyi sonu verdiini gstermitir.
 ekil 13.7 / ETL SSMK SINIRLAYICILAR

13.5. DEME TP CHAZLARIN YAPIYA iin cvata ile delik boluu arasn dolduracak
TESPT VE SSMK KORUNMALARI neopren takoz kullanlmaldr.
Genel notlar: 2. Cihaz kaideleri ekil 13.18deki gibi bitmi
1. Cihazlarn kaideye cvata ile sabit deme iindeki ukura girmelidir. Eer dz
balanmasnda cihaz asesindeki delik civatadan bitmi deme zerine kaide dklecek olursa,
ok bykse, deprem annda cihazn yanal iki beton arasnda zel ankraj elemanlaryla
hareketi dolaysyla oluan sismik kuvvet balant gerekletirilmelidir. ekil 13.23
civatay keser ve cihaz yerinden kopar. Bunun

553
 Cihaz nem Faktrleri Primer; Deprem srasnda ve Sekonder; Depremden 48 saat sonra nemsiz; Sadece yerinde kalmal
sonrasnda calmaya devam etmeli tamir edilerek almaya balayabilir
Ekipman Yerleim Seviyesi 7.5 mye 7.6 - 33 m 34 m 7.5 mye 7.6 - 33 m 34 m 7.5 mye 7.6 - 33 m 34 m
(Ykseklii) kadar ve st kadar ve st kadar ve st
Soutma Makinalar
Absorpsiyon AJ BJ BGI A AJ BGJ
Santrifj Chiller veya Is Pompas AJ BJ BGI A AJ BGJ
Hermetik Kompresrler AJ BJ BGI A AJ BGJ
Kondenserle Birlikte Hermetik
Kompresrler AJ BJ BGI A AJ BGJ Daima Primer veya
Pistonlu Kompresrler Sekonder nemlidir
2000 kg kadar A AJ BGJ A CJ BGJ
2000 kg zerinde AJ BJ BGI AJ AJ BGJ
Pistonlu Chillerler veya Is Pompalar
2000 kg kadar A AJ BGJ A AJ BGJ
2000 kg zerinde AJ BJ BGI AJ AJ BGJ
Paket Scak Su veya Buhar
Kazanlar AJ AGJ AGJ AJ AJ AGJ AJ AJ AJ
Pompalar
Akuple Pompalar
5 hp AJ AJ AJ A A AJ A A A
7.5 hp ve st A AJ AGJ A A AJ A A A
aseli Pompalar
60 hpye kadar AJ AGJ BGJ AJ AJ AGJ AJ AJ AJ
75 hp ve st AJ AGJ BGI AJ AJ AGJ AJ AJ AJ
Fabrikada Monte Edilmi Istma ve
Klima niteleri
at st niteler (Roof top) F F FJ F F FJ F F FJ
Asma Tip niteler
5 hp F FJ FJ F F FJ F F F
7.5 hp ve st F FJ FI F FJ FJ F F FJ
Deme Tipi niteler
5 hp C CJ CJ C C CJ C C C
7.5 - 40 hp C CJ CJ C CJ AJ C C CJ
50 hp ve st CJ AJ AJ CJ AJ BJ A A AJ
Kompresrler
Depolu Tip A AJ AJ A AJ AJ A A AJ
V-W Tipi A AJ AJ A AJ BJ A AJ AJ
Dikey - Yatay, 1 veya 2 Silindirli
275 - 499 d/d AJ BJ BJ AJ BJ BJ A AJ AJ
500 - 800 d/d AJ BJ BJ BJ BJ BJ A AJ AJ
Fanlar
Set Halinde Deme Tipi C CJ CJ C C CJ C C C
Asma Santrifj Tipi CH CH CHJ CH CH CHJ CH CH CH
Fan Kafalar Deme Tipi A AJ AJ A AJ AJ A A AJ
Santrifj ve Eksenel Asma Tip Fanlar
25 hpye kadar F F FJ F F FJ F F F
30 hp ve st F FJ FI F FJ FI F F FJ
Deme Tipi Motor Fan Kasas inde A AJ AJ A AJ AJ A A AJ
Deme Tipi Bamsz
Monte Edilmi Motorlu A AJ AJ A AJ AJ A A AJ
Soutma Kuleleri ve
Kondenser niteleri AJ AJ BI AJ AJ BJ AJ AJ AJ
6 veya daha kk zoleli Borular F F FJ F F FJ F F F
8 ve st zoleli Borular FJ FJ FI FJ FJ FJ F F FJ
6 ve st apta ve 50 metre
uzunluu stnde Kolonlar EJ EJ EJ EJ EJ EJ
NOT: Bu seim tablolarndaki ilk harfler ilerde verilen sismik snrlayc tiplerini, harflerin yanndaki I ve J harfi analiz yntemini ifade etmektedir.
I dinamik analizle seilmesi gerektiini, J statik analizle seimin yeterli olabileceini ifade eder.

Tablo 13.8 / EN YKSEK RSK ZONUNDAK YKSEK YAPILAR N

TAVSYE EDLEN SSMK SINIRLAYICI VE ANALZ YNTEM SEM TABLOSU

554
3. Cihazlarn demeye kat olarak (titreim transformatr, dimmer gibi elektrikli cihazlar, dili
yaltm yaplmakszn) balanmasnda cvata ve kutular ok zayftr ve ancak 0.25-0.5g kuvvetlere
somun kullanlr. Cihaz beton kaidesi zerinde dayanabilirler. Soutma kulesi, haval kondenserler
braklan saplamalara civatalar yardmyla ve paket tipi cihaz gibi cihazlar ise ancak 3g kadar
balanr. Kullanlan civatalar deprem yklerine kuvvetlere dayanabilirler.
dayankl olmaldr.
4. Ar cihazlar demeye (veya beton kaideye)
dorudan titreim yaltml ayaklar vastasyla
oturur. Bu ayaklar kombine izolatr + sismik
snrlayc ayaklar olabilecei gibi (ekil 13.7
tip C ve D), titreim izolatrl ayaklarn yanna
sismik snrlayc elemanlar ayr olarak da
monte edilebilir (ekil 13.10). Cihaz bu
ayaklarn kaideye civatalanmasyla tespit edilir.
5. Atalet bloku olarak kullanlan yzer kaideye
kat olarak monte edilen daha hafif cihazlar, bu
kaidelerin demeye kombine ayaklarla
oturtulmas sayesinde dolayl olarak demeye
tespit edilirler. Yzer beton kaidenin demeye
titreim yaltml olarak balanmasnda
yukardaki gibi kombine ayakla veya ayr ayr
ekil 13.9 / CHAZA YANDAN MONTE EDLM
izolatrl ayak ve sismik snrlaycyla
SSMK SINIRLAYICI
balanrlar. (ekil 13.9)
Cihazn dorudan beton kaidesine oturtulmasnda,
sismik snrlayclar cihaz asesinin altna veya
yanna monte etmek mmkndr. ekil 13.9 ve
13.10da bu rnekler grlmektedir. ekil 13.9da
cihaz elik konstrksiyon asesinin bir kesi
grlmektedir. Yayl titreim izolatr ve sismik
snrlayc birlikte asenin yan tarafna
balanmlardr. Her iki eleman da alttan beton
kaideye baldrlar. ekil 13.10da her iki eleman
cihaz ayann altna monte edilmitir. Her iki ekil 13.10 / CHAZIN ALTINA MONTE EDLM
durumda da cihazn normal almas srasnda SSMK SINIRLAYICI
yaylar zerinde yapt titreime, sismik snrlayc
etki etmeyecek, bu titreim snrlaycnn akl
iinde kalacak ekilde elemanlarn montaj ve ayar
yaplr. Bu amala (1) sismik snrlaycnn yapya
(beton kaidesine) balants, (2) gelebilecek kuvvete
snrlaycnn dayanabilme gc, (3) snrlaycnn
cihaza veya cihazn beton veya elik konstrksiyon
asesine balants ve (4) cihazn kendisinin
asesine balants mukavemet asndan tek tek
salanmaldr. Bunlardan birinin yeterli
mukavemette olmamas btn korumay etkisiz
klar ve cihaz yerinden kopar.
Bir baka nemli husus da cihazn kendi i
mukavemetidir. Cihaz yerinde kalsa bile, iinden
paralanabilir veya tahrip olabilir. Fanlar, pompalar,
klima santrallar yksek i mukavemete sahiptir. 4
veya 5g kuvvetlere dayanabilirler. Halbuki ekil 13.11 / ELK HALAT SINIRLAYICILAR

555
 ekil 13.12 / KATI BORU ASKISI
ekil 13.13 / E. BETON KADE
ekil 13.14 / F. SABT MESNET
13.5.1. Beton Kaideler
Beton kaideler iki farkl kavram ifade etmek iin
de kullanlabilmektedir. Esas beton kaideler
cihazlarn zerine yerletirildii, yapnn bir paras
olan kaidelerdir. Bu kaideler inaat demiri
konstrksiyonla yap zeminine balanr ve genelde
BS-25 dozda beton dklerek oluturulurlar. Beton
kaide detay ekil 13.18de verilmitir. Beton kaide
556
ekil 13.15 / KAYAR MESNET
ekil 13.16 / AKUSTK DUVAR, TAVAN VEYA
DEME GE SIZDIRMAZLII
ekil 13.17 / FTLER HALNDE KULLANILAN
KANAL YATAY HAREKET SINIRLAYICILARI
12 mm2 yatay demir ubuklar ve 8 mm2 etriyeler
kullanlarak takviye edilmelidir. Beton kaidenin st
yzeyi dz olmal ve seramik vb. zayf malzeme ile
kaplanmamaldr. Bu kaideler cihazlar belirli
lde deme yzeyinden ykseltmek ve salam
bir balant zemini oluturmak amacyla
kullanlrlar.
Yukarda ifade edildii gibi cihazn deprem Belirli bir byklk zerindeki fan ve pompalar
gvenlii ncelikle bu kaidenin yeterli yzer beton kaideler zerine monte edilmelidir.
mukavemette olmas ve sismik snrlaycnn bu Yayl ayaklar zerine oturan bloklarda demeden
kaideye yeterli mukavemette balanabilmesine 50 mm yksekte kalnmaldr. Blok kalnlklar fan
baldr. Tablo 13.19da beton kaideye saplanacak ve pompa gcne gre aadaki tabloda
civatalarn aplarna gre beton iine saplama verilmitir:
miktarlar ile tayabilecekleri msade edilen kesme
ve uzama gerilmeleri ve gerekli minimum beton Fan motor Pompa motor Beton blok
mukavemeti verilmitir. gc gc kalnl
Dier bir beton kaide tipine ise, yzer beton kaide 4-12 kW 150 mm
denilmesi daha dorudur. rnei ekil 13.13de 37 kWa kadar 15-37 kW 200 mm
grlen bu beton kaideler hafif cihazlarn titreim
45-60 kW 45-75 kW 250 mm
izolasyonunda ktle tekil etmek amacyla
oluturulurlar. Aslnda bu kaideler beton ase olarak 75 kW st 75 kW st 300 mm
ta ifade edilebilirler. Bu blmde bu elemanlar
cihazn bir paras olarak dnlmtr. Titreim Yayl ayaklarn ykl durumda statik kmesi en az
izolatrleri ve sismik snrlayclar bu elemanlarn 25 mm olmaldr.
altna veya yanna balanr, dier utan da
demeye veya sabit beton kaideye balanrlar. 13.6. ASILI BORU VE KANALLARIN SSMK
Yzer beton kaidelerin daha ok Trkiyede KORUMASI
kullanlan bir dier montaj ekli ise, zeminde alan
1 apndan byk yakt borular, gaz borular, tbbi
bir yuva iine titreim yaltc mantar, lastik veya
gaz borular, basnl hava borular; 11/4" apndan
kpk tabaka zerine yerletirilmeleridir. Burada
byk mekanik tesisat dairelerindeki borular ve
yuvann derinlii beton blokun dnme
momentlerine dayanm asnda ok nemlidir. Bu
montaj biiminde cihazn titreim yaltm ve yatay
deprem kuvvetlerine kar belirli lde korunmas
salanmken dikey deprem kuvvetlerine kar
tamamen korunmaszdr. Bu tip yzer kaide
montajndan vazgeilmeli, bunun yerine ekil
13.13de grlen deme zerine titreim
izolatrleriyle oturan elik kasal beton atalet
bloklar kullanlmaldr. Beton atalet blokunun
sismik hareket snrlamas iin uygun bir sismik
ekil 13.18 / BETON KADE DETAYI
snrlayc kullanlmaldr.

ap Minimum Kesme gerilmesi Uzama gerilmesi

2
in Saplama Minimum beton mukavemeti, kg/cm
Uzunluu, cm 140 200 140-350
_ 5 17 17 14
3/8 6,5 38 38 35
_ 8,5 69 69 65
5/8 8,5 95 103 103
_ 10 101 123 155
7/8 13 123 143 220
1 15 123 143 220
11/8 17 123 155 220
11/4 19 123 183 220

Tablo 13.19 / CVATALARIN TAIYABLECEKLER GERLMELER

557
21/2" apndan byk dier borular sismik olarak
korunmaldr.
Sismik koruma amacyla ncelikle boru ve
kanallarn cihazlara kat balanmamas gereklidir.
Bu ayn zamanda titreim izolasyonu bakmndan da
istenen bir husustur. Bu amala boru ve kanallar
krk veya kompansatrler yardm ile cihazlara
balanr. Bu amala kullanlacak boru
kompansatrleri ekil 13.7deki G tipi olarak verilen
rnekte olduu gibi, depreme dayankl olarak zel
retilmi, ok iyi kalite olmaldr. Bylece her iki
parann bamsz hareket edebilme imkan yaratlr.
Cihazlar ve borular (veya kanallar) yapya ayr ayr
sabitlenir.
Borular ve kanallarn sismik korumasnda esas olan
asl boru ve kanallardr. Yere ve galeriler iine
mesnetlenmi borular ve kanallar zaten sabit ve
kayar mesnetlerle koruma altna alnmtr. Bunlarda
ancak kullanlan mesnetin depreme dayankll sz
konusudur ve buna uygun mesnet elemanlar
kullanlr. Deprem korumas esas olarak asl boru ve
kanallar iin geerlidir. Bu sistemler belirli
aralklarla 2 veya 4 ynde balanarak hareketleri
snrlanr. Boru ve kanatlar tek tek asl olabilir veya
grup halinde trapez ad verilen bir ask elemanna
(profile) sabit balanarak (kelepelenerek)
aslabilirler. Boru ve kanallarn depreme kar
balanmalarnda tek boru veya kanal tekil olarak
balanr, grup boru veya kanallar ise trapezlerin
balanmas suretiyle balanr. Balama iin
kullanlan iki ana tip eleman vardr. 1. elik halatlar
2. ubuk eklindeki kat ba elemanlar. Bu iki tip
ekil (13.11) ve (13.12) de grlmektedir.
Bu elemanlarn hesab ve seimi firma
kataloglarnda yer almaktadr. Bunun zerinde
durulmayacaktr.
13.6.1. Asl Boru ve Kanallar in Sismik
Koruma Genel Notlar
1. ki veya daha fazla sayda mesnetlenen dz boru
/ kanal geileri yanal ynde en az iki yerde
balanmay gerektirir.
2. Her dz boru / kanal geii eksensel ynde en az
bir adet balanmay gerektirir.
3. Yanal veya eksenel balanma yatay dzlemle
45 ye kadar a yapabilir.
4. Sismik balama ubuk eklinde kat elemanlarla
yaplabilir (ki bunlar hem basmaya hem
ekmeye alabilirler) veya elik halatlarla
yaplabilir (ki bunlar sadece ekmeye alr)
Her iki balama yntemi de boru veya kanaln
558
dey ynde 100 mm iinde asl olmasn art
koar.
5. Kat balama ve halatla balama ayn ynde
kark olarak kullanlamaz.
6. Balama sistemi yapnn depremde farkl
alabilecek iki ayr elemanna (rnein duvar
ve tavana) birlikte balanamaz.
7. Trapezlerin sismik balamasnda her elemann
trapeze sk bir biimde kelepelenmi veya
vidalanm olduu n grlr. Eer sl
genlemeler iin dner elemanlara oturan
borular varsa, bunlar sadece sismik balama
noktalarnda trapeze kelepelenirler ancak bu
kelepeleme kayar olmal, yani genleme
dolaysyla borunun uzamasn
engellememelidir.
8. oklu trapezler (ayn ask ubuklarn paylaan)
ayr ayr sismik balanmaldr.
9. Askdaki boru ve kanal sisteminden cihazlara
(veya esnek balantya) inen dey blmler
yanal veya eksenel ynde sismik balanabilir.
Bu durumda cihazla balama noktas arasndaki
mesafe maksimum sismik balama mesafesinin
yarsn amamaldr.
10. Bina dilatasyonlarn (veya sismik birleme ara
yzeylerini) geen her hangi bir boru veya kanal
sisteminde dilatasyon deplasman aralnn iki
misli hareketi alacak ekilde nlem alnmaldr.
11. Boru ve kanallar tayan ask sistemi, bunlarn
arln tayacak ekilde hesaplanarak
boyutlandrlr. Sismik olarak bu sistemlerden
ilave bir zellik istenmez. Sismik koruma
yukarda anlatld gibi ayr bir sistemle
gerekletirilir.
12. Ayn zamanda sismik balarn ilitirilecei vidal
dey ask ubuklar salamlatrlmay
gerektirebilir. Bu amala zel salamlatrc
elemanlar mevcuttur. Eer ask ubuu bir
titreim izolatr ile yapya balanyorsa,
titreim izolatr ile yap arasndaki aklk en
fazla 10 mm olabilir. Titreim izolatr alt
tarafnda 6 mm akl olan bir durdurucu ile
donatlm olmaldr. (Yani 6 mm zerindeki
titreimlere izin vermemelidir ekil 13.21)
13. Sismik balarn yapya tutturulmasnda zel
elemanlar kullanlr ve bunlardan belirli bir
dayanm istenir. Betona yaplacak ankraj veya
elik profillere balamada kullanlacak
elemanlar kataloglarda tanmlanmtr.
 ekil 13.22 / YATAY VE DKEY HAREKETLERE
ekil13.20 / ASILMI BORUNUN SSMK KORUNMASI KARI KORUNMU BORU KEST

ekil 13.21 / TTREM ZOLEL BORUNUN TPK BALANMASI

13.6.2. Yatay borularn titreim izolasyonu ve yklerde sismik ykler de dikkate alnmaldr.
sismik korumas a. Asl kaynak veya lehimle bal elik veya bakr
Mekanik cihazdan sonra ana hattaki borular tayan borularda, yanal balama noktalar arasndaki
ilk boru asksnn, yukarda anlatld gibi, n maksimum mesafe:
sktrlm yayl ve neopren sismik durduruculu 0,25 g kuvvete kadar 15,2 m
zel tip ask elemanlar olmas gereklidir. Boruyu 1g kuvvete kadar 12,2 m
tayan dier ask elemanlarnn normal yayl tip 2g kuvvete kadar 6,1 m
olmas yeterlidir. Demeye (zemine veya beton
eksenel balama noktalar arasndaki maksimum
kanal iine) mesnetlenen borularda zel sismik
mesafe:
koruyuculu ayaklar kullanlmaldr. Mesnete gelen
559
 1 g kuvvete kadar 24,4 m
2 g kuvvete kadar 12,2 m
b. Vidal bal elik veya bakr borular iin
yukardaki mesafelerin yars kadar,
c. Dkm borular iin aralklar yukardakilerin
yars kadar olmaldr.
Bodrum kat tavanna asl 3" apa kadar borularda
ask yaylarnda 15 mm kmeye, 6" apa kadar
borularda ise 30 mm kmeye izin verilir.
ekil 13.11, 13.12, 13.20, 13.21 ve 13.22de asl
boru sismik balaryla ilgili detaylar verilmitir.
ekil 13.20de tavandaki bir elik I profile dik olarak
geen borunun ba detay grlmektedir. Bu detayda
boru x ve y eksenlerinde (4 ynde) hareketlere kar
tamamen koruma altna alnmtr. ekil 13.21de
alternatif aslm tek boru drt ynl balama detay
ve ekil 13.22de boru demetlerinin 4 ynl
korumaya alnmas grlmektedir. Bu tip
balantlarda kullanlan elik halatlarn ularndaki
balant halkalar halatn kopmamas asndan ok
nemlidir. Halatn en zayf noktalar bu balant
ulardr. Buralarn keskin olmamas gerekir.
13.6.3. Kolon borularnn titreim izolasyonu ve
sismik korumas
1. Kolon borular ve dikey kanallar her kat
geiinde skca mesnetlenmise, 5 kata kadar
yaplarda sismik balanmaya gerek yoktur.
2. Ak afttaki kolon borular yatay sismik ykleri
alacak ekilde mesnetlenmelidir. Mesnet
aralklar:
0,25 g kuvvete kadar 12,2 m
1 g kuvvete kadar 9,1 m
2 g kuvvete kadar 6,1 m olmaldr.
3. Dey dkme demir borular, mesnetlenmemi
blmlerindeki balant noktalarnda
salamlatrlmaldr.
aft iinden geen kolonlarn sabit
mesnetlenmesinde ekil 13.13, kayar
mesnetlenmesinde ekil 13.14 detay kullanlabilir.
Boru duvar geilerinde ekil 13.15deki gibi nlem
alnmaldr.
13.6.4. Sprinkler Borularnn Deprem Korumas
Sprinkler sistemleri depreme kar aadaki
ekillerde korunur:
a. Farkl bina hareketlerinin boru tesisat zerinde
yaratt gerilmeler esnek balantlar
kullanlarak ve duvardan yeterli aklklar
560
braklarak minimize edilmesi.
b. Tavan gibi bir btn olarak hareket etmesi
beklenen yap elemanlarna mesnetlenerek
borularn mmkn olduu kadar rijit bir ekilde
korunmas.
Sprinkler boru sisteminin ana blmleri arasnda
esnekliin artrlmas bir ok halde borularn tahrip
olmasn nler. Gerilmeyi almak zere gerekli
nlemler alnmadan, boru tesisatnn bir blm rijit
olarak tutulurken, dier blmnn tamamen serbest
olarak hareketine izin verilmemelidir. Esneklik
esnek balantlar (rakor vs.) kullanlarak, borular
duvar ve demelerden yeteri kadar akta monte
ederek salanabilir. Bina hareketleri sonucu
borularn tahrip olmalarn nlemek iin duvardan
braklacak aklklarn yannda, dier tesisat
borularndan da yeteri kadar akta bulunulmaldr.
2" ve altndaki aplarda borularda yeterince esneklik
mevcuttur. Bunlarn esnek balantya gereksinimi
yoktur.
Bina genleme dilatasyonlarndan boru geilerinde,
bir tarafta esnek balant (rakor) kullanlmas
yeterlidir. Sismik dilatasyonlarda ise, zellikle
birinci katn zerinde, ok daha fazla esneklie
gereksinim vardr. NFPA 13 Ada detaylar mevcuttur.
Kolona balanan borularn duvar ve deme
geilerinde kat olarak binaya sabitlenmeleri
nlenmelidir. Ayn ekilde yatay borularn duvar ve
temel geilerinde buralara sabit olarak balanmalar
yasaktr. Bu durumda boru sisteminde gerilmeler
birikir. Bu geilerde boru etrafnda aklk
braklmal ve bu boluk esnek bir malzeme ile
doldurulmaldr. Dikey borularn asma tavan
geilerinde de boru, asma tavan ereve
elemanlarna balanmamaldr.
Borularn duvara, tavana veya demeye paralel
denmesinde ve bu elemanlara tutturulmalarnda
asklar, kelepeler, elik halatlar veya eitli balant
elemanlar kullanlr. Bu elemanlarla yapya
balanan borunun farkl serbestlik dereceleri vardr.
Bu serbestlik dereceleri 2 ynl, 4 ynl ve 6 ynl
olabilir. 2 ynl balantlarda, borunun duvara veya
tavana paralel olarak yanal hareketi veya eksenel
hareketi snrlanr. rnein tavana aslan borularda 2
ynl (yollu) balant iin 2 adet halat kullanlr. 4
ynl balantlarda 4 halat kullanlr ve borunun
duvara paralel yanal ve eksenel btn hareketleri
snrlanr. Eer 6 ynl snrlama isteniyorsa, 4
halata ilave olarak, tavana esnek ask eleman ve rijit
ubukla bir balant daha yaplr ve bylece borunun
hibir ynde oynamamas salanr (ekil 13.21).
 ekil 13.23 / KADENN YAPI DEMESNE BALANMASI

Kelepe ve halatlarla borunun yapya rijit elemanlaryla (dirsek, T, vb.) balanmal ve

balanmasnda seilecek boru blm ok bunlarda yanal rijitlik aranmamaldr. ok gerekirse
nemlidir. Sprinkler sisteminde olduu gibi, ana sadece eksenel dorultuda hareket snrlanabilir. 4
datm borusu ve buna dik branman borularndan ynl snrlayclar ise sadece kelerdeki kolon
oluan bir sistemde branman borular yapya sabit borular iin dnlebilir.
balanrsa, ar ana borunun hareketiyle kopma riski
daha fazladr. Prensip olarak ana datm borular
yapya rijit balanmal, greceli olarak hafif olan tali
datm borular bu ana boruya esnek balant

561
13.6.5. Kanallarnn titreim izolasyonu ve sismik kadar yanal ba ilave edilmelidir. (ekil 13.25)
korumas 3. Her dz gei en az bir eksenel bala sismik
1. 0,56 m2 zeri dikdrtgen kanal veya 711 mm ap balanmaldr. Maksimum kayma mesafesi
zeri yuvarlak kanallar sismik koruma iin iindeki yanal ba dier kol iin eksenel ba
balanmaldr. olarak kabul edilebilir (ekil 13.26). Bu
2. SMACNA standardna uygun kanallar iin balama durumda dirsekten sonra konulacak ilk eksenel
aralklar aadaki gibidir: ba mesafesi, P = 0,9 L 0,5 T-A ifadesiyle
bulunabilir.
Yanal balama aralklar,
0,25 g kuvvete kadar 12,2 m Boru ap (mm) Maksimum Kayma Uzunluu
1 g kuvvete kadar 9,1 m 0,25 g 0,5 g 1g
2 g kuvvete kadar 6,1 m 32 51 1,2 0,6 0,3
Eksenel balama aralklar 64 - 76 2,4 1,2 0,6
0,25 g kuvvete kadar 24,4 m 102 - 127 3 1,8 0,9
1 g kuvvete kadar 18,3 m 152 3 3 1,5
2 g kuvvete kadar 12,2 m 203 3 3 2,1
Plastik veya fiberglass kanallar iin yukardakilerin 254 305 3 3 2,7
yars 256 610 3 3 3
3. Kanallar sismik balama noktasnda
kuvvetlendirilmelidir.
4. oklu kanallar tek bir erevede balanabilir.
5. Duvar geileri yanal balama olarak kabul
edilebilir. Ancak duvara yerletirilmi duman
damperleri iin bu geerli deildir.
6. Dey kanallarn deme geileri yanal ve eksenel
balama olarak kabul edilebilir. Bu yine duman
damperleri iin geerli deildir.
7. Kanala dorudan bal (inline) cihazlar 23 kgdan ekil 13.24 / YANAL BALAMA
arsa ayrca sismik balanmaldr.
8. Baland cihazdan 15 mden daha fazla uzunlua
sahip olan btn besleme kanallar titreim izolatrl
asklar kullanlarak binadan izole edilmelidirler. 5
m/s hava hz zerindeki kanallarda n sktrlm
yayl tip ask elemanlar kullanlmaldr.

13.6.6. Asl Boru Ve Kanallarda Sismik Balarn

Yerleimi
ki yn deitirme arasnda kalan dz geie, dz
boru denir. Aada tabloda grlen maksimum ekil 13.25/ YANAL BA ARALIKLARI
kayma (offset) mesafeleri iinde kalan kayma
halinde boru hala dz olarak kabul edilir.
elik borularda maksimum kayma mesafesi (m)
Kanallar iin maksimum kayma (offset) mesafesi
kanal geniliinin iki mislidir. Buna gre
1. Her dz boru geiinde her iki uta yanal ynde
sismik balama yaplmaldr. (ekil 13.24)
2. Eer iki yanal balama arasndaki mesafe
maksimum ba mesafesinden fazla ise gerei
ekil 13.26 / YANAL VE EKSENEL BALAMA
562
 ekil 13.28 / DEY KOLON BALANMASI
ekil 13.27 / OK YN DETREN BORU
HATTININ BALANMASI
4. ok yn deitiren borularda balar ekil
13.27deki gibi yerletirilebilir.
5. Cihazlara balantda dey kolonlar ekil
13.28deki gibi korunabilir. ekildeki B mesafesi
maksimum yanal ba mesafesinin 1/2'sinden
byke demeye dayanan bir yanal ba gerekir.
13.7. DOAL GAZ TESSATINDA DEPREM
NLEMLER
Doal gaz (veya LPG) sisteminin esas olarak bir
boru tesisat olduu dnlrse, yukarda anlatlan kabilir. Bu gaz kaaklar neticesinde kabilecek
boru tespit konular bu tesisat iin de geerlidir.
Doal gaz tesisat iin nemli olan deprem srasnda
veya hemen sonrasnda bina gaz balantsnn
kesilmesidir. Bu konuda ancak ana gaz datm
hatlarnda nlem alnmas deprem senaryolar iinde
yer almtr. Ancak binalarn gaz balantlarnn
kesilmesi insan eliyle gereklemektedir. Doal gaz
tesisat ynetmeliklerinde bu ynde bir zorunluk
yoktur. Ancak deprem annda otomatik olarak gaz
kesen vanalar mevcuttur ve bunlar rnein ABD
deprem blgelerinde kullanlmaktadr. Bu vanalarn
elektrik ve mekanik tipleri olmakla birlikte, bilyeli
mekanik tipleri ok daha gvenilirdir ve tercih
edilmelidir. Trkiyede deprem riski yksek olan
blgelerde kullanlmas gndemdedir.
Doal gaz tesisatnda deprem asndan nemli olan
bir baka nokta ise, mutfak frn, ocak vs. cihazlarn
sabit boru tesisatna ok kaliteli tip esnek hortum vb.
elemanlar kullanlarak balanmasdr. Esnek
hortumlar yeteri kadar uzun olmal ve cihazn
depremdeki hareketlerine kopmadan izin vermelidir.
13.7.1. Deprem Emniyet Ventilleri
nemli blm 1.dereceden deprem kua olan
Trkiyede tesisatlarn depreme kar dayankl
olmas iin alnmas gereken nlemlerin anlam, 17
Austos 1999 Marmara depreminden sonra daha iyi
anlalmtr. Yaplan mekanik tesisatlarda tasarm,
proje ve uygulama esnasnda depreme dayanm
kriterlerine dikkat edilmeli ve bu kaidelere
uyulmaldr.
Kullanm lkemizde her geen gn artan doal
gaz,LPG ve propan hatlar da depreme kar deprem
emniyet ventilleri ile korumaya alnmaldr. Doal
gaz, LPG ve propan hatlar deprem annda, bina
iinde binaya etkiyen deprem kuvvetleri neticesinde
krlabilir ve kontrolsz gaz kaaklar meydana
yangnlar, depreminde getirdii olumsuz artlar ile
birlikte deprem felaketinin etkisini arttrabilir.
Deprem ventilleri doal gaz, LPG ve propan
hatlarna monte edilirler. Grevleri, belirli bir
bykln zerindeki depremlerde binaya gaz
akn kesip, bina iindeki gaz hatlarnda olas bir
krlma da kontrolsz gaz kaaklarn engellemektir.
Doal gaz, LPG ve propan hatlarnda
kullanlabilecek deprem emniyet ventilleri alma
prensibi olarak mekanik ve elektronik olarak ikiye
ayrlabilir. Elektronik deprem emniyet ventilleri,
voltajdaki dalgalanmalardan ve elektrik
kesilmelerinden ki Trkiye de voltajlarda srekli
dalgalanma ve sk sk elektrik kesilmesi olmaktadr,
etkilenmekte ve emniyetli olarak alamamaktadrlar.
Ayrca belirli aralklarla kalibrasyonlar yaplmaldr.
563
Mekanik deprem emniyet ventilleri ise, elektrik
enerjisine bal olmadklarndan son derece gvenli
ve emniyetli olarak, sadece belirli bir bykln
zerindeki depremlerde aktive olup gaz akn
keserler.
Issan Sempra Deprem emniyet ventilleri:
Issan Sempra Deprem emniyet ventilleri, tamamen
mekanik olarak alan, doal gaz, LPG ve propan
hatlarnda kullanlan ventillerdir. ekil 13.29da
grlen Issan Sempra Deprem emniyet ventilleri
iddeti 5,4 ve zeri olan depremlerde devreye girerek
%100 emniyetli olarak gaz keser ve tam szdrmazlk
salar. Ventil iinde bulunan elik kapatma kresi,
iddeti 5,4 ve daha zeri olan depremlerdeki
sallantnn etkisiyle gaz hattn kapatmakta ve tam
szdrmazlk salamakta ve ventil tekrar kurulmadan
gaz akna izin vermemektedir.
Dolaysyla ventil mekanik yaps sayesinde sadece
deprem annda devreye girer, servis ve bakm
ihtiyac yoktur. Deprem srasnda gaz kesen Issan
Sempra Deprem emniyet ventilleri, deprem sonras
boru hatlarnn szdrmazlk ve gaz kaa kontrolleri
yapldktan sonra bir tornavida yardm ile ok basit
olarak tekrar kurulur. Ventil yatay monte edilmelidir,
yatay montaj kontrol iin su terazisi ventilin
zerindedir. Tekrar kurulan ventilin uygun olarak
kurulup kurulmad zerindeki gzetleme camndan
kontrol edilebilir. ok salam ve dayankl yaps ile
dardan gelebilecek darbelere dayankldr. Deprem
ventili bina giriinden nce yerletirilmelidir.
13.8. NAATLA LGL NLEMLER
1 - Bacalar
Doal gazl veya farkl yaktl kalorifer tesisatlarnda
deprem asndan dikkati eken bir baka nokta
bacalarn zayfldr. Depremlerde tula bacalarda
atlaklar olumakta ve zehirli duman gazlarnn
yaam mahallerine szmas mmkn olmaktadr. Bir
baka nokta ise, bacalarn at zerine devam eden
ve mahyay aan blmlerinin ok byk lde
zarar grmesidir. rme tuladan yaplan bu ksmlar
yklmaktadr. Bunlarn nlenmesi iin ncelikle
duman bacalar (tercihen izoleli) paslanmaz elikten
yaplmal ve ancak dnda tula rg bulunmaldr.
Bacalarn at stne devam eden blmleri ise,
tula yerine betondan yaplmal
salamlatrlmaldr. Benzer ekilde kombi, ofben
ve frnlarn havalandrma bacalar iin nlem
alnmaldr.
564
2 - Bina Direnaj Sistemleri
Deprem asndan bir baka inaatla ilgili nlem yer
alt suyu drenaj ve kuyularla ilgilidir. Buna gre;
1. evre drenaj borusu alt kotunun temel alt kotu
ile ayn seviyede veya bunun zerinde olmasn
(bodrum demesinin 30 cm altndaki seviyeyi
amayacak ekilde) neriyoruz.
2. Bina yaknndaki szdrmal foseptikler, normal
veya derin kuyular kaya zeminde nemli
deildirler. Ancak kumlu zeminlerde yaplan
binalarda, bunlarn binadan en az 20 -30 m.
Uzakta olmasn tavsiye ediyoruz.
3. Rgarlarn, rgarlar arasndaki borularn ve
balantlarnn szdrmaz yaplmasna zen
gsterilmelidir.
13.9. DEPREM NCESNDE YAPILACAK
LER
1. Mekanik tesisatta kullanlan cihazlarn kaideleri
ve bu cihazlarn kaidelere balantlar depreme
gre iyi projelendirilip, buna uygun yaplmaldr.
2. Cihaz ankrajlar amaca uygun olmaldr. ( Sabit
veya sismik snrlandrcl titreim yaltml).
3. Doal gaz tesisatnda bina girilerinde deprem
ventili kullanlmaldr.
4. Frn, ocak vs gibi doal gaz kullanan cihazlar
ok iyi kalite esnek hortumlarla tesisata
balanmaldr.
5. Yzer demelerde deprem emyeti zel sismik
elemanlarla alnmaldr.
6. Pompa ve cihaz klarnda deprem dayanm
olan iyi kalite zel titreim absorberleri
kullanlmal ve cihazlar boru tesisatna bunlarla
balanmaldr.
7. Tesisatta kullanlacak boru genleme paralar
kompansatr ve omegalar deprem yklerini
karlayacak ekilde seilmeli ve ok iyi kalite
ve normlara uygun olmaldrlar.
8. Boru tesisatndaki sabit ve kayar mesnetler
deprem ykleri de gz nne alnarak seilmeli
ve ok iyi kalite ve normlara uygun olmaldr.
9. Ankraj cvata ve balantlar deprem yklerine
ve gre hesaplanmal ve norma uygun kaliteli tip
olmaldrlar.
13.10. DEPREM SONRASINDA YAPILACAK 5. Baca kontrolu (mekanik kontrol ve duman
LER tabletleriyle eki kontrolu)
Deprem getikten sonra mekanik tesisatta yaplacak 6. Yangn tesisatnn kontrolu
ileri srayla u ekilde vermek mmkndr: 7. Cihazlarn fonksiyon kontrollar
1. Yakt kaak kontrollar (doal gaz, LPG veya
motorin)
2. Yakt depolar kontrollar
3. Boru ve kanal cihaz balant noktalarnn
kontrolu
4. Boru tesisatnda kaak kontrolu

ekil 13.29 a/ DOALGAZ BALANTI EMASI

ekil 13.29 b / ISISAN SEMPRA DEPREM VENTL

565
BLM 14 14. DOAL GAZA GEERKEN YAPILACAK LER

Doal gaz kullanm stanbulda hzla artyor. Bu 7) Mhendislik firmas abone numaras ile GDA
arada doal gaza gemekle ilgili yaplacak iler artlarna uygun doal gaz projesine balar. Proje
genellikle fazla bilinmediinden, zaman zaman bittikten sonra 4 nsha olarak Alibeykydeki
karklklar da yaanyor. Ynetici ve bina GDA genel mdrlnde onaya verilir.
sakinlerine yardmc olmak amac ile yaplacak iler 8) Proje onaylandktan sonra genel mdrlk ilgili
maddeler halinde zetlenmitir: blge mdrlne projeyi gnderir. Bu arada
1) Apartman kat maliklerinin en az %51 ounluu tesisat firma ie balama formu olarak
ile doal gaza geme karar alnmaldr. Bu karar adlandrlan belgeyi blge mdrlne verir.
apartman karar defterine ilenmelidir. (Dnm 9) Blge mdrl, proje merkezden geldiinde
istemeyen kat malikleri de ortak harcamalara aboneye haber verecek saya gvence
arsa pay orannda katlmak zorundadr.) szlemesinin yaplmas iin bina yneticisini
2) Apartman ynetim kurulu doal gaz ve kalorifer arr. Ynetici szlemesi iin gereken tutar
tesisatn yaptrmak iin teknik incelemeyi toplayarak, damga pulu, apartman kaesi ve
yapacak, teklifleri toplayp inceleyip karar abone numaras ile birlikte blge mdrlne
alacak bir heyet oluturmaldr. bavurarak gvence szlemesini yapar.
3) Karar defterinin fotokopisi ile binann bal 10) Tesisat montaj firmas kazan ve boru
bulunduu GDA blge mdrl abone montajlarn tamamladktan sonra kazan dairesi
servislerine bavurularak abone szlemesi ok iyi temizlenip boyanmaldr. Daha iyisi
yaplr. (stenirse taksit yaplabilmektedir) duvarlarn beyaz ucuz bir fayans ile
Abone olunduunda bina iin GDA kaplanmasdr. Gzel bir kazan dairesine
tarafndan, abone numaras verilecektir. ynetici daha sk girip ilgilenecektir. Temiz bir
4) Teklif edilen cihazlar incelenip (Mmknse ortamda servis teknisyenlerinin de daha dzenli
kazann ve brlrn alr durumda grlp altklarn farkedeceksiniz. Kalorifer
kullananlardan bilgi alnmasn neririz) kazannn klf, fayans ve boya ileri bittikten
gvenlik, iletme maliyeti ve mr faktrleri de sonra monte edilmelidir.
dikkate alnp optimum teklifi veren firma ile 11) Proje firmas tesisat test ettiine dair proje
szleme yaplr. mhendisi ve tesisat ustasnn imzalarnn
Tekliflerin deerlendirilmesi aamasnda doal bulunduu test katlarn blge mdrlne
gaz zg bir sistem olan atmosferik brlrl verir. Bylece iinde, gvence szlemesi ve test
kazanlar zerinde durulmaldr. katlarnn bulunduu dosya hazrlanm olur.
Atmosferik brlrl kazanlarda, bacann doal 12) Apartman snma ve varsa boyler kullanma scak
ekii ve gazn kendi basnc ile alan bir suyu programn ynetim belirler: (Bir rnek
yakma sistemi vardr. Bu yakma sisteminde aadadr.)
dnen veya hareket eden hibir para
bulunmadndan bakm gerektirmez ve kazan a) Gndz Gece Boyler (scak su)
son derece sessiz alr. Mevcut bacalarda Gnler Istmas Istmas Balama Kapatma
oluabilecek youma veya szma problemi Pazartesi 06.00 23.00 05.30 21.30
yaanmaz ve ayrca bir brlr kullanmak Sal 06.00 23.00 05.30 21.30
gerekmediinden belirli kapasitelere kadar daha
aramba 06.00 23.00 05.30 21.30
ucuzdur.
Perembe 06.00 23.00 05.30 22.30
5) Apartman ynetimi anlatklar mhendislik
firmasna abone numarasn ve binann mimari Cuma 06.00 24.00 05.30 22.30
projesini verecektir. (Proje yoksa mhendislik Cumartesi 06.30 01.00 06.00 23.30
firmas rleve kartacaktr.) Pazar 07.00 23.30 06.00 23.30
6) Daire sahiplerinden nakit ve vadeli demeler
toplanp ii alan firmaya denir.

566 566
 Gnmzde doal gaz kazanlar artk tamamen
otomatik kontrollu ve programlanabilir
olmaldr. rnein; Buderus kazanlarda bu
amala gelitirilmi ECOMATIC panel
bulunmaktadr. Bu panel istenilen programda ve
d scakla gre optimum artlarda kazan
altrr. ECOMATIC panelde bulunan ve
dierlerinde de bulunmas gereken ilave
zellikler.
b) Gndz stma programnda d hava scakl
(.....C) altna dtnde kalorifer kazan
almaldr. (Apartmanlarda 15 veya 16C,
villalarda 17 veya 18C olabilir)
c) Gece stma programnda
d hava (... C) scakla dnceye kadar
kalorifer kazan gece programnda almasn.
(Konforlu seim +10C, ekonomik seim +5C
olabilir.) D hava scakl yukarda belirlenen
scakln altna dtnde (Gece programnda)
oda scakl (...C) olsun. (Oda scakl gece
programnda konforlu seimde 2C, ekonomik
seimde 8C gndze gre drlebilir.)
13) Blge mdrl kontrol iin firmaya gn verir.
Kontrol mhendisi proje ve gaz tesisatnn
uygunluunu kontrol eder.
14) Kontrol mhendisi onay verdikten sonra firma
sayac alr ve balar. Daha sonra gaz ama
ekibini ilgili mdrlkten alr. Ekip U
manometre ile kaak kontrol yapar. Kaak
yoksa kontrol mhendisi, teknisyen, proje
mhendisi, usta ve yneticinin imzalarnn
bulunduu gaz ama formu hazrlanr. Bu
formda yneticiye, tesisat firmaya, ustaya ve
GDAa birer kopya verilir. Gaz alr.

567
REFERANSLAR
- eitli Issan almalar - Sauter Katalou
- Buderus, handbuch fr Heizung und
Klimatechnik, 1994
- Buderus, Tabellenbuch Sanitar-Heizung-
Lftung, 2000
- A.Arsoy, Binalarn Istlmasnda Isl
Kapasitenin Etkisi, 1983
- A.Arsoy, kalorifer Kazanlarndaki Otomatik
Kontroln Medellenmesi, 1991
- E.Atakar, Proje Bilgileri, Proje Hesap Notlar
- Recknagel, 1992
- zocam, Is + Ses + Teknik zolasyon
- Reflex, DruckausdehnungsgefaBe, Katalog
Ausgabe, 1997
- ASHRAE Handbook, Fundamentals, 1993
- ASHRAE Handbook , HVAC Systems and
Equipment, 2000
- ASHRAE Handbook, HVAC Applications,
1999
- Handbook of HVAC Design,
N.R.Grimm,R.Rosaler, Mc.Gram Hill, 1990
- Noise and Vibration Control M.E. Schaffer,
ASHRAE, 1992
- HVAC Systems Aplications, SMACNA, 1987
- Hydrolic System Design and
Operation,E.G.Hansen,Mc.Graw Hill, 1990
- Comfort Heating, B.C.Langley, 1978
- Heizungstechnik, Krist, Technik-Tabellen
Verlag, 1983,
- Noise and Vibration Control in Buildings,
R.S.Jones, Mc.Graw Hill, 1984
- Buhar Kazanlarnn Isl Hesab, K.Onat,
O.F.Genceli, A.Arsoy,1988
- Buhar Kazanlar Konstrksiyon ve Yardmc
Elemanlar, O.F.Genceli, 1991
- Heating and Air Conditioning of Buildings,
O.Faber, JR Kell, Architectural Press, 1974
- CIBSE Guide, Installation and Equipment Data,
1986
- Kalorifer Tesisat Proje Hazrlama Teknik
Esaslar, MMO Yayn No:84
- Ulusoy Mekanik almalar
- Bayndrlk Bakanl artnamesi
- C.Vardar, D.Erdem, Radyant Istma Konforu,
Doal Gaz Dergisi 12, 1991
- Koryer almalar
- Genel Teknik Katalou
- A.K.Dasz, Yaplarda Is Yaltm Kurallar,
1991
- DIN 4705, Berechnung von Schornsteinen
- DIN 4701, Regeln fr Berechnung des
Warmebedarfs von Gebauden
- DIN 4702, Heizkessel
- DIN 4751, Sicherheitstechnische Ausrstung
von Warmwasserheizungen mit
Vollauftemperaturen bis 110C
- TS 2192, Kalorifer Tesisat Yerletirme
Kurallar
- TS 715 Boylerler
- TS 825, Is Yaltm Kurallar ve Is Yaltm
Malzemeleri
- B.Suna, Scak Sulu ve Kapal genleme Tankl
Istma Sistemlerinde Kazanlara Ait Gvenlik
Donanm,
- Tesisat Mhendislii, 1995
- BDH- Merkblatt, Informotionsblatt Nr. Marz
1989
- Buderus Heiztechnik, Ecostream
Thermostream, S-GK-104-606-465
- Gerd Bhm, Die Zeitgemasse Zentralheizung,
Die Bibliothek der Technik Band BS, 1994
- Anton Frank, Buderus Heiztechnik,
Warmetechnik 11/1996
- Ayhan Razgat, Tesisat detay notlar
- Mehmet Kkerdem, Baca sistemleri, Doal
gaz dergisi, 55, p.76,1998
- Ramazan Krolu, Termostatik radyatr
valfleri, uygulama ekilleri ve bu yntemle elde
edilen s ekonomisi, Tesisat dergisi, 41, p. 133,
1999
- TS 825 Binalarda s Yaltm Kurallar
Standard, K.Erta , Tesisat Mhendislii S.57-
S.81
- Cenk ahin, Plakal s eanjrleri, Tesisat
dergisi, 29, P.243, 1997
- hsan nen, Merkezi blge ve ehir stma
sistemleri seminer notlar
- Orhan Turan, eitli ODE rn notlar
- J.R. Tauby, R. Lloyd, T. Noce, J. Tnnissen, A
practical Guide to Seismic Restraint, ASHRAE
R.P- 812, 1999
- Issan almalar No.177, Istma Sistemindeki
Gelimeler, 1998
568