KRV

Openito o krvi
- krv je tjelesna tekuina koja stalno protjee kroz srce i krvne ile naeg organizma - sastoji se od krvnih tjeleaca (45%) i krvne plazme (55%) - tijelo odrasla ovjeka ima oko 6 l krvi - ubrajamo ga u tekue vezivno tkivo

Uloga krvi
Uloga krvi u tijelu je mnogostruka: - disanje prijenos kisika i ugljikovog dioksida -prehrana prijenos hranjivih tvari iz crijeva u stanice - izluivanje izluivanje tetnih sastojaka iz tijela (npr. urin) - odravanje tjelesne temperature - odravanje koliine vode - odravanje ionskog sastava i pH - obrana tijela od infekcije - prijenos razliitih tvari hormoni, vitamini, hranjive tvari, itd. - omoguuje dopremanje svih hranjivih tvari do svake stanice tijela - u tome znaajnu ulogu imaju krvne kapilare iz kojih kisik, minerali, vitamini i druge tvari difuzijom prelaze iz krvi, preko meustanine tekuine do svake stanice. - tetne tvari staninog metabolizma prodiru iz stanica u meustaninu tekuinu, a odatle u krv - krvlju se tvari prenose do - plua (oslobaanje ugljikovog dioksida) - bubrega (oslobaanje ureje) - jetre (izluivanje sa ui) - takoer prenose se tvari koje se stvaraju u jednom dijelu tijela u one dijelove tijela gdje je to u danom trenutku potrebno Fizikalno-kemijska svojstva krvi: Krv je suspenzija razliitih skupina stanica u krvnoj plazmi kao sloenom vodenom mediju. Gusta je, viskozna i neprozirna tekuina crvene boje. Boja krvi dolazi od crvenih krvnih stanica ERITROCITA, odnosno od krvnog pigmenta HEMOGLOBINA. Njegova uloga je ta da na sabe vee kisik te ga prenosi iz plua u svaku stanicu tijela. Takvu molekulu hemoglobina koja na sebe vee kisik i prenosi ga dalje po tijelu nazivamo OKSIHEMOGLOBIN. Crveno je jarke boje tako da je i krv u arterijama jarko crvene boje. Takoer njegova je uloga da kad donese molekulu kisika stanici da tetni ugljikov dioksid odnese iz stanice. Takvu molekulu hemoglobina koja na sebe vee ugljikov dioksid nazivamo KARBAAMINOHEMOGLOBIN. On se nalazi u venskoj krvi koja je tamnije crvene boje. Hemoglobin se uglavnom sintetizira iz octene kiseline i glicina, koji zajedno tvore pirolov prsten. Udruivanjem etiriju pirolskih spojeva nastaju protoporfirinski spoj. Jedan od takvih spojeva vee se sa molekulom eljeza u molekulu hema. Na kraju etiri molekule hema spajaju se s jednom molekulom bjelanevine globina u molekulu hemoglobina (slika 1)

Sastav krvi
Kao to smo to u uvodnom dijelu ve naveli, krv se sastoji od krvne plazme koje imamo 55% i krvnih tjeleaca kojih imamo 45%. KRVNA PLAZMA -ukasta je tekuina koju moemo dobiti uklanjanjem krvnih tjeleaca, a postupak kojim to radimo naziva se centrifugiranje ili spontano taloenje. Postupak je takav da se krvne stanice zbog svoje specifine teine (1.080 1.090) koja je vea od specifine teine krvne plazme (1.020 1.030) taloe ili sedimentiraju. Krvne stanice sedimentiraju u uskoj staklenoj badarenoj cijevi brzinom od 2 do 10 mm na sat. - brzina sedimentacije ovisi o odnosu specifine teine krvnih stanica i sp. teine plazme. sedimentacija moe biti a) poveana >10 mm/h - u pravilu je poveana kod upalnih procesa, koje prati propadanje tkiva, a normalno je poveana kod ena u trudnoi (35 mm/h). b) sniena <2 mm/h. - kod novoroenadi (1-2 mm/h) - brzina se mijenja ako je organizam pretrpio razne alergije, upale, zraenja itd. - volumni odnos krvnih stanica i plazme iznosi 45:55 % - volumni dio krvnih stanica naziva se HEMATOKRIT (slika 2). On kod zdrave osobe iznosi oko 45%, a izraavamo ga kao indeks 0.45 - za ustanovljavanje hematokrita i brzine sedimentacije potrebno je u netom izvaenu krv dodati razliita kemijska sredstva kako se ona ne bi zgruala. Ona se nazivaju ANTIKOAGULATI. Ta su kemijska sredstva su sljedea: citrati, oksalati, heparini itd. Ona koe djelovanje nekog od brojnih imbenika u zgruavanju krvi ili bloki raju ione kalcija vane u zgruavanju krvi - osim anorganskih tvari (ioni natrija i ioni klorida) u krvnoj plazmi se nalaze i razliite bjelanevine (albumini, , , , globulini i fibrinogen). KRVNA TJELECA Krv se sastoji od dva dijela: 1) krvnih stanica a) crvene krvne stanice ERITROCITI (slika 3) b) bijele krvne stanice LEUKOCITI (slika 4) 2) krvnih ploica nazivamo ih TROMBOCITIMA a) Crvene krvne stanice ERITROCITI - oni su najbrojnije krvne stanice - u jednoj litri krvi odraslog mukarca ima ih oko 4.4 5.8 x 1012, a u jednoj litri odrasle ene ima ih oko 3.8 4.9 x 1212 - zreli eritrociti su jedine ive stanice koje nemaju jezgru - ukupna povrina eritrocita kod odraslog ovjeka je od 3000 do 4000 m2 - bikonkavna su oblika promjera oko 8 m, debljine oko 2 m na rubovima i volumena oko 90 m3 - najvaniji sastojak je crveni krvni pigment hemoglobin (Hb). - molekule hemoglobina se sintetitiraju u kotanoj sri u stanicama prethodnicama eritrocita dok jo imaju jezgru - u fetalno doba sintetizira se tzv. fetalni hemoglobin (HbF) koji se nakon roenja zamjenjuje adultnim hemoglobinom (HbA)- razlikuju se po sastavu polipeptidnih lanaca globina. - prosjean ivotni vijek normalnog eritrocita u krvnom optjecaju je oko 120 dana 2

- mrtvi eritrociti razgrauju se uglavnom u slezeni - razgradnjom hemoglobina nastaje bilirubin, uti pigment koji se izluuje iz krvi i iz jetre putem ui u crijevo, gdje se pomou bakterijskih enzima pretvara u smei sterkobilin B i uti urobilin B (smee boja stolice i uta boja mokrae). - iako se znatan dio eljeza iz raspadnutih molekula hemoglobina reapsorbira i vraa u sintezu novih molekula hemoglobina, dio se ipak gubi te odrasla osoba mora hranom unositi u organizam oko 10 do 15 mg eljeza na dan. b) Bijela krvne stanice LEUKOCITI - razlikuju se po obliku jezgre (segmentirani i nesegmentirani), po zrncima koja se nalaze u citoplazmi nekih stanica (granulirani leukociti) - citoplazmatska zrnca imaju razliiti afinitet prema kiselim i bazinim bojama pa ih zovemo eozofilnim, bazofilnim i neutrofilnim leukocitima granulociti (segm L) - supina eritrocita sa citoplazmom bez zrnaca naziva se agranulirani eritrociti - 54 62 % neutrofilni eritrociti - 25 33 % limfociti - maju nesegmentiranu jezgru i nemaju zrnca (nesegm L) -37% monociti -13% eozinofilni eritrociti -<1% bazofilni eritrociti - sustav razliitih vrsta leukocita u krvi nazivamo - diferencijalna krvna slika (DKS) - jedna os vanijih uloga neutrofila je obrana od mikroorganizama, tj. sposobnost prodiranja i razaranja mikororganizama fagocitoza (slika 5) pa stoga imaju vanu ulogu u obrani tijela od infekcije. c) Krvne ploice TROMBOCITI - citoplazmatski su dijelovi velikih stanica megakariocita - oslobaaju se raspadanjem magakariocita - imaju vanu ulogu u kontroli krvarenja - sudjeluju u procesima zgruavanja krvi (slika 6) - kada doe do ozljede trombociti se lijepe za ozljeeno mjesto ile i zajedno i fibrinskim nitima iz plazme i krvnim stanicama zaepljuju otvor i tako sprjeavaju krverenje.

Bolesti krvi
Bolesti krvi razlikuju se prema tome koje su ih pojave uzrokovale. Uzroci mogu biti: 1) nedostatak hemoglobina dovodi do slabokrvnosti ili anemije 2) poremeaji zgruavanja krvi dovodi do krvarenja ili hemoragije 3) tumorske promjene bijelih krvnih stanica dovodi do leukemije 4) poremeaji u stvaranju krvnih stanica u krvotvornim tkivima i organima 1) ANEMIJE - smanjena koliina hemoglobina u krvotoku dovodi do smanjene opskrbe tijela kisikom pa se javljaju slijedei simptomi: bljedoa, umor, slabost, nesvjestica, gubitak daha i lupanje srca. - dva su razloga zato se javljaju anemije: a) poremeaj u proizvodnji samog hemoglobina b) poremeaj u tijeku sazrijevanja eritrocita - za sintezu hemoglobina potrebno je eljezo koje se iz hrane probavilom doprema do kotane sri 3

- ako je u tijelu premalo eljeza, govorimo o sideropeninoj anemiji. Uzrok tome je uzimanje hrane sa premalo eljeza. Moe doi do oteane apsorpcije Fe iz probavila - moe se izljeiti samo ako se izljei osnovna bolest - ova vrsta anemije javlja se ee kod ena uzroci su: obilna i dugotrajna menstruacijska krvarenja. Lijekovi teblete bogate eljezom - hrana sa nedovoljnim koliinama vitamina B12 i vitamina B9 dovodi do perniciozne anemije u kotanoj sri se stvara premalo eritrocita ili se proizvode defektni eritrociti - simptomi kod ove anemije slini su kao i kod sideropenine - esto se javlja kod vegetarijanaca - bolast se lijei uzimanjem injekcija vitamina B12 - anemija srpastih stanica nasljedna bolest uzrokovana sintezom nenormalnog hemoglobina HbS (slika 7). Eritrociti su o tom sluaju srpastog oblika i imaju smanjenu sposobnost prijenosa kisika - neizljeiva je bolest - nosioci su uvijek ene koje ne obolijevaju, za razliku od mukaraca koji obolijevaju Primjer: GENOTIP: SS bolestan (FENOTIP vidljiva manifestacija genotipa) ZZ - zdrav ZS - zdrav Homozigot : ZZ ili SS - ima dva ista gena Heterozigot : ZS ili SZ - ima dva razliita gena Zdravi gen DOMINANTNI GEN Bolesni gen RECESIVNI GEN Srpasta anemija se monogeno nasljeuje svojstvo odreuju geni na 1 lokusu kromosoma Ako dijete naslijedi : 1 zdravi i 1 bolesni => ZDRAVO 2 bolesna => BOLESNO Otac ZS SS ZS ZS Majka ZS ZZ ZZ SS Djeca ZZ 2 x ZS 4 x ZS 3 x ZZ ZS ZS SS 3 x SS

- hemolitika anemija do nje dolazi kada se eritrociti bre raspadaju nego stvaraju - posljedica je smanjen broj eritrocita u krvi - simptomi su isti, kod nekih oboljelih javlja se utica - bolest moe biti nasljedna 2) HEMORAGIJE - poremeaj u zgruavanju krvi - jedna od najpoznatijih takvih bolesti je hemofilija - nasljedna bolast od od koje obolijevajku mukarci, a ene su prenosioci (slika 8) - uzrok nedostatak glavne tvari u zgruavanju krvi antihemolifilijski globulin faktor 7 - danas se uspjeno lijei infuzijama faktora 7 - druga takoer poznata bolest je trombocitopenija bolesnik ima smanjen broj krvnih ploica. Ako se broj smanji na treinu od normalnog broja, krvarenje trajke dulje

- simptom je: osip sa grimiznotokastim potkonim krvarenjem - u teim sluajevima jevljaju se podljevi po cijelom tijelu - najei uzrocisu lijekovi antibiotici, lijekovi protiv upala itd. Oni djeluju tako da smanjuju proizvodnju megakariocita u kotanoj sri. - lijei se transfuzijom izoliranih trombocita Primjer: Otac XY XX XY ker sin nosioc bolestan Majka XX XX zdrava ker XY zdravi sin GENOTIP FENOTIP

3) LEUKEMIJE - leukemija je rak bijelih krvnih stanica - karakteristika: a) nenormalan rast i razvoj limfocita limfatina leukemija (slika 9) b) neutrofilnih leukocita mijeloina leukemija (slika10) - stanje smanjenog broja leukocita u krvi nazivamo leukopenija - uzroci: zraenja, otrovi, lijekovi, vee propadanje nego proizvodnja leukocita - smanjen broj limfocita - limfopenija - stanje poveanog broja leukocita u krvi nazivamo leukocitoza - uzrok: infekcija poveana obrambena aktivnost - povean broj limfocita - limfocitoza