1 ) POKA YOKE Nedir? Kelime Anlamyla Ne Demektir?

Poka-Yoke kavram Japonyada gelitirilmitir. lk defa 1986 ylnda Dr. Shigeo Shingo tarafndan aklanmtr. Poka-Yoke u anlama gelmektedir: Poka: Kaza ile herkesin yapabilecei hata (Grlmeyen tesadf hata) Yoke: Korumak (Azaltma)

2 ) Dr. Shigeo Shingo Kimdir ?

Dr. Shingo Saga City de 1909 ylnda dogdu ve 1930 da Yamanashi Teknik Kolejinden makine mh. bitirdi. Tayvandaki Taipei Railway fabrikasnda ie balad. Burada bilimsel yneticilikle tant. Sonrada 1945 de Japon Ynetim irketinde profesyonel ynetim uzman oldu. Daha sonra egitim departman, bilgi ilem dep. ve Fukioko ofisinin yneticisi oldu. 1951 de egitim dep. bakan olarak istatistiksel kalite kontrol yntemlerini uygulad. 1954 de 300 irketi aratrd. 1955 de hem alanlar hem de tedarikiler iin Toyota Motor Co. da endstri mh ve fabrika gelitirme egitimiyle grevlendirildi. 1956 - 1968 boyunca Nagasaki deki Mitsubishi Heavy Industries de 65000 tonluk gemi omurgasn biraraya toplama zamann 4 aydan 2 aya azaltmaktan sorumlu oldu. Bu dnyada gemi inasnda yeni bir rekor oldu ve sistem Japonya daki her tersaneye yayld. 1974 de Amerika da Livernos Otomasyonnu ziyaret etti ve 1975 den 1979 a kadar SMED (Single Minute Exchange of Die) ve stoksuz retim konusunda Amerikan irketi Federal Mogul iin egitim verdi. Citroen deniz ar ilk danman firmas olmustur , 1981 de. Danmanlgn yaptg diger irketler ise Japonya da Daihatsu, Yamaha, Mazda, Sharp, Fuji, Nippon, Hitachi, Sony ve Olympus, Fransa da Peugeot tur. US irketi Omark endstrisinde, onun metodlarnn kullanmna, hata ve stok azaltma, retimde art ile irkete n ayak oldu. O yl Shingo hkmne 17 dnya apnda en iyi gelimeyi gsterdi. Shingo 14 den fazla byk kitap yazd. ogu ingilizceye ve diger avrupa dillerine evrildi. zellikle Toyota retim sistemi kitab ok satmtr.

3) Poka Yoke
3.1 ) Poka Yoke nin Doguu : 1961 de Yamada Elektrik ziyaret ederken Shingo fabrikann rnleriyle ilgili hatalar anlatt . rnn paras, iki yay ile desteklenen iki itme butonlu bir switch idi. Ara sra iiler her butonun altna yay eklemeyi unutmaktaydlar. Bazen hata mteriye ulaana kadar farkedilememekteydi. Ve fabrika mteriye bir mhendis yollamak ve switch i paralarna ayrp, kayp yay ekledikten sonra tekrar switch i birlestirmek zorunda kalmaktayd. Bu durumda kayp yay problemi hem maliyetli hem de rahatsz edicidir. Fabrika ynetimi iileri ilerine daha fazla dikkat iin deme yaptlar fakat sonun da yeniden ortaya kt. Shingo bir zm nerdi ve ilk Poka Yoke arac olutu 3.2) Ne zaman kullanlmal? Hatalar ortaya ktnda kullanlabilir ve hatalar ortaya ktnda %100 kontrol gerektirir. Bu kontroller: Hammaddelerin ve bileenlerin retim prosesinin balangc Hatann ortaya kabilecei retim noktalarnda yaplr. 3.3) Nasl kullanlr? Poka Yoke sisteminde otomatik srekli kontrol salar. Eer anormallikler ortaya karsa sistemi geriye doru incelemek ve harekete gemek gerekir. Fakat prosesin tekrar balayabilmesi iin birisinin prosesi durdurmas gerekir. Bundan sonra sistemin geliimi incelenir. Yararlar statistiksel kalite kontrol sistemlerinden farkl olarak ki bunlarda kontrol ve gerekli eylemin yaplmas arasndaki sre olduka uzundur. Poka yoke kusurlar minimize eder bunu da kontrol ve eylemi seri olarak dk maliyetli ekilde salar.

Firmada "kalite"nin yeri? Firmann kalite kavramn ifade edi ekli mevcut anlay ortaya koyar. "Kalite problemimiz var!" Bu ifade ; Probleme tatmin edici bir zm retilmesini engeller lgiyi problemin gerek kaynandan (operasyon ve proses) hata ile alakas olmayan baka bir alana (kalite kontrol) tar ve gerek sebep ancak yksek maliyetli inceleme metotlar ile bulunur. Oysa Kalite problemimiz var! yerine, "Kalitemiz var!" fadesi ile yola karak retimin yapsn ve retimi etkileyen faktrleri gzden geirirsek retime bal olarak oluabilecek hatalar belirleyebiliriz Bu, kalite planlama olarak bilinir ve doru uygulanrsa kalite kontrol ihtiyacn ortadan kaldrr. Bu iki farkl ifade ile firmann retim anlay ve kalite dzeyi rahata grlebilir. Poka-Yoke tekniinin temel felsefesi, hata kaynaklarnn gerekte yanlglardan ve yanllklardan ileri geldii yaklamndan olumutur. Sz konusu yanlg ve yanllklar u ekilde rneklenebilir. Kartrmak unutmak Deitirmek Yanl anlamak Okuma hatas Bilgi ve iletiim eksiklii

Poka-Yokede her trl hataya neden olabilecek sistem elemanlarnn etkisiz braklarak rnde herhangi bir hata oluumunun engellenmesine bal olarak "delicesine gvenilirlik" salanr. Poka-Yoke, retim srecinde olas her trl hatann eksiksiz belirlenmesini takiben uygulanr. retimin genel yaps incelendiinde retim unsurlar arasnda ekilde grld gibi bir iliki mevcuttur

retimin Amalar: Malzemeler, Hammadde, Bitmi, Yar rn, Ilemde, Vb. retimin Aralar: nsan, Makinalar, Aralar, Demirbalar, Basit Aralar, Denetim Ekipmanar, evre, Vs. Metodlar: leme Sistemi, Yk Ve Kapasite Seviyesi, lem Koullar. Yer: Soldan Saa, nden Geriye, Alttan Yukar. Zaman: Proses Sresi, retim Sresi, Grev Sresi retim unsurlar arasnda bir denge vardr ve bu denge unsurlarn birinde deime olmas durumunda yeniden salanmaldr

HATA ETLER * Unutkanlk: rnek; insann gece yatmadan evvel saatini kurmay unutmas. nlem; yatmadan evvel saati kontrol edecek bir rutin kurulmas * Karklk sonucu oluan hatalar: rnek; insann arabadaki pedallarn yerini bildii halde fren pedal yerine debriyaja basmas. nlem; eitim, ileriye ynelik kontrol, alma prosedrlerini standardize etmek. * Tanmlama srasnda oluan hatalar: rnek; bir faturann yanllkla 1 milyon TL. yerine 10 milyon TL. olarak yazlmas. nlem; eitim, nem verme, dikkat etme. * Amatrler tarafndan yaplan hatalar: rnek; ie yeni giren bir alann operasyonu bilmemesi veya hakknda ok az bilgi sahibi olmas. nlem; eitim, yetenek gelitirme, i standardizasyonu. * Mahsus yaplan hatalar: rnek; krmz k yand halde hibir arabann gelmediini frsat bilerek kardan karya gemek. nlem; temel eitim, tecrbe. * Elde olmadan yaplan hatalar: rnek; dnceye dalm birisinin trafik klarnn ne olduuna aldrmakszn kardan karya gemesi. nlem; nem verme, disiplin, i standardizas- yonu. * Yavalktan dolay yaplan hatalar: rnek; yeni araba kullanmay renen birisinin frene ge basmas. nlem; yetenek gelitirme, i standardi- zasyonu. * Standart eksikliinden dolay yaplan hatalar: rnek; yaplacak bir lmn, lm yapacak kiinin saduyusuna braklmas. nlem; i standardizasyonu, i talimatlar. * Srpriz hatalar: rnek; uyar vermeden makinann arza yapmas. nlem; total verimli bakm, i standardi- zasyonu. * Kasti hatalar: rnek; su ilemek, sabotaj yapmak. nlem; temel eitim, disiplin Kusurlarn sebepleri: Proses kusurlar Proses hatas (yanl ) Yanl veya uygunsuz (toleranslarn d) Proses baarszl lemsel (operasyonel) veya yntem (prosedr) baarszl. rn kusurlar Alt standardda rn Bitmemi rn

Kusurlarn Seviyeleri: Hangi anlayla retim yapldn ortaya koyar. 1.Seviye: Kusurlar fabrika dna tanr. (Taylor metodlar) 2.Seviye: Kusurlar fabrika iinde tutulur. (Sheward metodlar) 3.Seviye: Azaltlm kusurlar. (Juran / Demming metodlar) 4.Seviye: Kusurlar retim seviyesinde tutulur. (Juran/Demming metodlar) 5.Seviye: Kusurlar retilmemi. (Shingo metodlar) Taylor metodundan gnmze kadarki kalite ve ynetim anlaynn herbirini u an dahi mevcut tesislerde grmemiz mmkndr. Taylor, Shewhart ve Shingo sistemlerinin retim srelerine etkilerine bakarken prosesi gzlemleme ve hatalar tespit etme anlaylarn karlatrabiliriz. 3.4) GZLEM FELSEFELER Gzlemin 3 metodu incelenecek olursa; Karar gzlemi (Taylor) Bu gzlem kusuru bulur Bilgilendirici gzlem (Shewhart) Bu gzlem kusuru azaltr Kaynak gzlemi (Shingo) Kusuru ortadan kaldran gzlem Karar Gzlemi: Proses sonundaki kusurlar ortaya kartan rn nitelik gzlemidir. Olumsuz ynleri; Tekrar ileme maliyeti Reddedilmilerin proses maliyetleri Hurda maliyetleri Proses hakknda hi bir bilgi yok

PK Gzlemi: proses kontrolleri uygulayarak proses sonunda ortaya kacak kusurlar azaltan rn gzlemidir. Olumsuz ynleri: Gzlem maliyeti Gecikme maliyeti Ekstra ekipman maliyeti Olumlu ynleri: Proses hakknda bilgi(Deerlendirme veya deiken verisi) kazanlmas

Azalan hurda maliyeti

Kaynak ve Seri Gzlem: Gzlem, hatalar, kusurlara sebep olmadan nce tespit eden cihazlar kullanan Poka Yoke yntemi ile yaplr. Olumlu ynleri: Kusur tespitini dk maliyetli duruma getirir Reddedilmi malzemeyi tekrar ilemez PK ihtiyacn ortadan kaldrabilir. (baz proseslerde) Prosesteki admlar azaltr Olumsuz ynleri: Poka Yoke cihazlarnn minimal maliyeti

Grld gibi, Poka-Yoke teknii ncelikle prosesteki insan hatalarnn ortaya karlp yok edilmesi iin tasarlanm bir tekniktir. Bu tekniin gerektirdii anlay erevesinde hatalar kaynanda nlenmeye allr. Buna ynelik olarak ncelikle problemin olumas engellenmelidir. Problem olumusa daha byk kayplara neden olmadan ilemin durdurulmas gereklidir. Poka-Yoke prosese odaklanm bir kalite tekniidir. Mterinin sfr hatal rn retimi ortam

talebi karsnda giderek nem kazanan bir kalite tekniidir. Baarl bir Poka-Yoke uygulamas iin gerekli temel n koullar aadaki ekilde ortaya koymak olasdr: Standartlam bir proses: Poka-Yoke donanmlar sadece tekrarl proses aamalarndaki hatalarn nne geilmesine olanak verir. rn hatasnn, hataya kar nlemlerin ve hata kaynann bilinmesi: Poka-Yokenin etkin uygulamas hataya kar nlemin nasl alnacann ve hata kaynann bilindii hata analizi almalarna gerek duyar. rnde veya proseste geometrik veya fonksiyonel bir karakteristik: Poka-Yoke donanmn fonksiyonunu yerine getirebilirliinin kontrol edilmesine ynelik olarak, rn veya proseste muayeneye olanak veren bir karakteristiin bulunmas gerekir. Bu noktada geometrik ve fonksiyonel karakteristik arasnda tercih yaplabilir. Poka-Yokede zm bulmak yaratclk gerektirir. Kaide olarak Poka-Yoke zmleri, spesifik rn hatalarna ynelir ve uzman bilginin ve tecrbenin yan sra konu ile ilgili alma yrtenlerin yaratc katlmlarna gerek duyar. Yntemi uygulayanlar durum arasnda tercih yapmak durumundadrlar. Mevcut bir Poka-Yoke zmn kullanmak, nceden kullanlm mevcut bir Poka-Yoke zmn gelitirerek uygulamak, Yeni bir Poka-Yoke zm ortaya koymak ve uygulamak. Poka-Yoke basit ve aklc Poka-Yoke olarak iki trde uygulanabilir. Basit Poka-Yoke, hata olaslklarn iletmede var olan donanmlarn, mekanik sistemlerin destei yardmyla ortadan kaldrmay ngrr. Aklc Poka-Yoke, hata olaslklarn karar verme yetenei ile donatlm iletme donanmlarn kullanarak Poka-Yoke donanmlarna dntrmeyi ngrr. 3.5) POKA-YOKE SSTEMLER Poka yoke araalar iki byk kategoride yer alrlar . nleme ve Bulma nleme arac ; mhendisleri btnde hata yapmak mmkn degildir. Klasik rnegi 3.5 inlik bilgisayar disketinin dizayndr. Disket dikkatli bir ekilde azck asimetrik retilir , bylece disk srcsne dogru olanndan baskas uyum saglayamayacaktr. nleme aralar hatay dzeltmeyi kaldrmaktadr, kullanc ilk yerde hata yapamaz. Bulma arac ise bir hata yapldg zaman kullancya sinyal verir. Bylece kullanc problemi kolayca dzeltebilir. Kk tabak Yamada da bulma arac olarak kullanlmtr. Bir yay unutuldugunda ii yi uyarmaktadr. Bulma aralar problem iin kullancy uyarr fakat dzeltme yi zorla yaptrmaz . Her gn bu iki nlem ve bulma aralar ile dnememize ragmen evrilmi durumdayz,. rn : Kap aksa mikrodalga almaz. Anahtar kontakta kalmsa araba ter Birka yl nce baz arabalar emniyet kemerleri taklana kadar almazd. Fakat bu mekanizma ok zorlayc oldugu iin uyar aracyla yer degitirdi. Bip sesi eklendi. Kontrol Sistemleri: Sistemi durdurur, prosesin kald yerden yeniden ileyebilmesi iin geri beslemeye ve harekete gereksinimi vardr. Uyar Sistemleri: Operatr sistemin geri beslemeye ve harekete gereksinimi olduuna dair sinyaller kullanarak uyarr. Sfr hatal kalite kontrol sistemlerinde kontrol aamasyla geri besleme yrtm arasnda olduka uzun zaman periyotlar bulunur. 3.6) POKA-YOKE LE DENETM Kaynak denetimi: - Prosesin iine kurulmutur. - Sfr hatal retime olanak salar.

Kendini denetleyen bilgilendirici denetim: - Acil olan prosesin iine ya da dna kurulmutur. - Hatalar minimuma indirir. Birbirini izleyen denetleyici bilgi verici denetim: - Ardk prosesin iine ya da dna kurulmutur. - Hatalar minimuma indirir.