Gngr Dilmenle Sylei Mukadder Yaycolu

Bu sylei, Madriddeki Asociacin de Directores de Escena de Espaa Yaynlarnn Literatura Dramtica serisinde Midasn Kulaklarnn spanyolca evirisiyle birlikte yaymlanmak zere yapld.

Tiyatro, insan yaamna btnlk verme abas

- Midasn Kulaklarndan balayalm m?

- Konularn Frigya mitologyasndan aldm bir leme: Midasn Kulaklar, Midasn Altnlar, Midasn Krdm ayr temalar iliyor, deiik tarihlerde yazld. Midasn Kulaklar ilk oyunum. 1959 ylnda bir yarmada birinci seildi. Trkiyede ve yurtdnda en ok sahnelenen oyunlarmdan biri oldu.

- Bu ilk baary nasl yorumluyorsunuz?

- Sanrm, oyunun grsellie dayanmas bunda rol oynad. imdi spanyada nasl karlanacan elbet merak ediyorum. Kral Midasn kulaklar bilinen bir konu. Ancak ben mitosa kendi yorumumu getirdim: Masalda Tanr Apollon Midas eek kulaklaryla cezalandrr, masal orada biter. Oyunumuzda ise Midas bir sre sonra bu kulaklara alr. Almann tesinde onlar bir ayrcalk, bir stnlk olarak grmee balar. Bir anlamda tanrnn cezasn hiler. (Aalk kompleksinin gce dnmesi). Artk kulaklarn gizlemek yle dursun onlar halkn karsnda trenle sergilemee kalkr. Apollon eek kulaklarn geri alarak onu yeniden cezalandrr. Halk, bu kez Midasn insan kulaklarn yadrgar, alay eder. Ksaca, deerlerin grecelii, halkn kaypakl!

Tiyatro Aratrmalar Dergisi, 20:2005 ISSN: 1300-1523

12

gngr dilmenle sylei

- Oyunlarnzda grsellie nem veriyorsunuz.

- Tiyatro szcnn kkeninde grme fiili var. Oyunun grsel olmas onun doas gerei. Bu iin ABCsi. Oyun kiileri sahne stnde srekli konuuyorsa - o konumalar nice ilgin de olsa - byle bir oyun grsellikten yoksundur.

- Dier yandan tiyatronun yaznsal bir tr olduunu dnyorsunuz.

- Tiyatro oyununun iki yaam var. Sahne stnde seyredildii gibi kitap olarak da okunabilmeli. Tiyatro edebiyat deildir diyenler kyor. Ben tiyatronun saygn bir edebiyat tr olduu inancndaym. lkemizde oyun okuma alkanl yok.

- Bu sylediiniz dier lkeler iin de geerli deil mi Gelelim tiyatro dilinize?

- Oyunlarmda serbest nazm kullanyorum. Buna ritmik dil de diyebiliriz. (Dzyaznn da bir ritmi vardr.Ya da olmal). Sylemeye gerek yok, manzum szc ille iir anlamna gelmez. Oyunun her geiti, sahnesi elbet iir deildir ancak kimi sahnelerde iire dnebilir. Elimizde bir kafes var, kapsn ak brakyoruz. Ku iine girerse ne ala! te yandan manzum tiyatro yazyorsun, iinde hi iir yok! Yani kafes bo. Bu elbet hzn verici bir durumdur. iiri, ssl bir dil anlamnda almyoruz. Tiyatroda iirin bir ilevi olmal. Szck tutumluluu bunlardan biri. Dzyazyla anlatlmas uzun srecek bir yaant bir rpda iirle verilebilir. Bir dncenin anlatlmayp imgelerle grsellemesi, duyguya dnmesi iir diliyle olabilir. Bir rnek vereyim. Ak Tanrlar (Moktezuma) tragedyasnda Moktezuma lm deinde u dizeleri mrldanr:

130

Tiyatro Aratrmalar Dergisi, 20:2005 ISSN: 1300-1523

gngr dilmenle sylei

Yedi uurumu nasl geeceim? Yedi l nasl geeceim? Dokuz denizi nasl aacam bir bama? Bir kpek bile yok yoldalk etsin bana. Yldz klleri dklyor alnma Belli, benimle birlikte bir evren dalmada Bu sahnede Moktezuma bir benzetme yapmyor. Ssl bir dil kullanma gibi bir amac yok. lmden sonra amas gereken engellerin dehetini sayklyor. Kendi kiisel lmn gksel bir olay olarak alglyor. ada seyirci sanrm hakann bu szlerini iirsel bir grn (= vision) olarak alglyor. iir elbet bir dil olgusudur, tiyatroda da iir dilde balar, szcklerle oluur. Ancak bana gre tiyatro iiri szcklerden ibaret deildir. Ne diyeyim bir sahne gereci, bir branda bezi, bir eya paras, bir renk uyuumu ya da ztl, beklenmedik bir ses sahnede tiyatro iirini yaratabilir. Midasn Kulaklarnda arklar, danslar var. in iine mzik ve koreografi giriyor. Bu ancak manzum bir oyun olabilirdi. Bir elips nasl iki merkezli ise bizim oyun da iki temal. Biri brnden kaynaklanyor ama Midas ile Berberin dramlar biraz farkl. Oyunu yazdktan yllar sonra, Berberin kuyuya seslenme sahnesinde Freudun bilinalt kuramn grr gibi olurum. Tabii, bu bir arm. Berber, Midasn gizini kuyuya seslenerek bir anlamda bilinaltna gnderiyor. Kuyunun sular yeralt sularna karyor, oradan gidiyor gidiyor sazlarn boy att bir batakla. Sazlar gizi ilerinde tutamayp yel estike sesleniyor. Bastrlm, itilmi duygular bir sre sonra hi beklenmedik bir biimde yzeye, bilince fkryor. Bunu niye sylyorum? Bu sahnede kuyu yankmalar, su prtlar, ve sazlarn grsellii ile, szcklerin dnda sahnede bir tiyatro iiri yaratlabilir... Tiyatro iiri sahne stnde kaba gerekilik adna harcanmamal.

Tiyatro Aratrmalar Dergisi, 20:2005 ISSN: 1300-1523

131

gngr dilmenle sylei

Bir an: Yale Drama Okulundayz. Bir Yaz Gecesi Ryas sahneye konuyor. Sahne tasarmcs sahneyi yeil hallarla dyor. Dediim bu 1961 yl. Anlalan o yllar bu malzeme de tiyatro dekorunda bir yenilikti. Yzde yz gereki ot, imen! Titania kvrlp stnde uyuyacak. Ksacas sahne tasarmcs gereki olaym derken Shakespearein iirini katlediyordu. Ozan o bo sahnede dekoru, oyunun atmosferini, gn geceyi iiriyle yaratyordu.

- Midasn Kulaklar opera da oldu.

- Ayn metin opera librettosu oldu. Oyunun manzum oluu, ksa dizelerle yazlm olmas bestelenmesini kolaylatrd. Besteci Ferit Tznle iyi anlatk. kimiz de operay sevmiyorduk. Ortaya bir mzikli oyun kt. Operaya gitmek, o aaal - hantal dekorlar, grkemli giysiler bana gre deil. Hep sade, yaln bir sahne dnrm. Gze arpmama dzeyinde ilevsellik en etkili sahne tasarmdr. Seyircinin dikkatini oyunun temas dna ekmeyen, gereksiz armlarla alglamay bulandrmayan bir sahne tasarm. te yandan kimi duygular, diyelim ehvet, nefret... ezgiye dnm insan sesi kadar hibir ifade tr veremez. rnein Don Juan, Carmen, Faust operalar.

- Oyunlarnzda arlkl olarak mitolojik ve tarihi konular kullanyorsunuz. Bu konular dramatik malzemeye dntrme srecinizden sz eder misiniz?

- Btn mitoslarda dram vardr. Tarih olaylar iin de ayn ey sylenebilir. nemli tarih olaylar dramatiktir. Tarih bilimsel bir bilim deil. Yani hem bilim hem deil. Nasl oluyor? Tarih bir yorum-bilim. Tarih oyunlar da kritik durumlarda btn toplumu etkileyecek bir karar verme, bir eyleme girime srecinde o kiilerin i dnyalarna inme abas. Szn ksas psikoloji. Ben tarih olaylar iinde de mitolojide de insan aryorum ve bunda

132

Tiyatro Aratrmalar Dergisi, 20:2005 ISSN: 1300-1523

gngr dilmenle sylei

corafya, lke ayrm yapmyorum. airimiz Tevfik Fikret: Vatanm ruy-i zemin, milletim nev-i beer demi. (vatanm yeryz milletim insanlk) Ben de o merebtenim. lke ve millet ayrm yapmadan insan aryorum. te bu nedenle oyunlarmdan biri, Canl Maymun Lokantas, hi gitmediim Hong Kongda geiyor. Ayn zgrlk duygusuyla spanyol-Meksika tarihine de eildim: Ak Tanrlar (Moktezuma) tragedyasn yazdm. Oyunu yazarken hem spanyol hem Meksikal oldum. Bu tragedyada tarih ile mitologya iie. Yeni ktada - kime gre yeni? - spanyol conquistadorlar ile Meksika kral Moktezumann karlamas. ki uygarln atmas. Srgne gitmi, yeniden gelmesi beklenen tanr Quetzalcoatl (=Tylylan) mitosu, tragedyann eksenini oluturuyor. Ben, Anadolu adl leme de, mitolojik kadn kahramanlarla balyor (Tanra Kbele, Hekabe, Andromakhe, Niobe, Oenone, Efes Artemisi vb., tarihsel kadn kahramanlarn dramyla devam ediyor: (Meryem Ana, Bizans mparatoriesi Theodora, kadn tarihi Anna Comnena, Osmanl Kadnlar) Trilogyann nc oyununda ise Cumhuriyetin kuruluundan (1923) bu yana deiik kadn portreleri var. te yandan Kurban, Canl Maymun Lokantas, Akmz Aksarayn En Byk Yangn, Kp Hamit, Ayak Parmaklar v.b. gibi oyunlarm sanrm ayr bir kme oluturuyor. Diyelim, benim uydurduklarm. Konularn yakn Trkiye tarihinden aldm oyunlar var ki (ttihat ve Terakki, Devlet ve nsan Mithat Paa, Bizans 1919) bunlar hep dzyaz. Konu gndelik yaam, gerekilii gerektiriyorsa oyun dzyaz oluyor.

- Sizi fantastik, gerekst diyebileceimiz oyunlara ynelten ne peki?

- ok doal ok sradan olan eyler beni kimi zaman artabiliyor. lk genliimde bir gn sedire uzanm yatyorum, battaniyenin te ucundan kan plak ayak parmaklarm bana ok garip, glnesi gelmee balad. El parmaklarma hi benzemiyorlard! Kendi gvdemin doal bir parasn yadrgyordum. Ayak Parmaklar diye o ksa oyunu yazdm. nsanolu kendi

Tiyatro Aratrmalar Dergisi, 20:2005 ISSN: 1300-1523

133

gngr dilmenle sylei

gvdesinin bir blmn yadrgayabiliyorsa, kendine yabanclaabiliyorsa tesini siz dnn. Bu ruh haline alienation (Alm. Verfremdungseffekt) dendiini ok sonra endim. Yani dolaysz olarak nce kendim yaadm. 1961 ylnda Amerikada Hong Konglu bir niversite rencisi o lkede canl maymun beyinlerinin yendii zel lokantalardan sz etmiti. Grnt ivi gibi beynime sapland, ac veriyordu. Ondan kurtulmak iin bu oyunu yazdm diyebilirim: Balaylarn Hong Kongda geiren Mr. ve Mrs. Jonathan bu deiik lezzeti tatmak iin lokantaya gelirler. zellikle Bayan Jonathan ok heyecanldr. Beynini yiyecekleri maymuna da ok acr. Aksilik bu ya servis edilecek maymun kaar, bir yedei de yoktur. O srada lokantada bulunan inli air Wong, kendi beynini nerir. Uygarca, centilmence bir pazarlktan sonra anlarlar. Yale niversitesinde o yllarn nl tiyatro otoritesi, hocam Prof. John Gassner snfta okudu. A poetic tour de force diye niteledi. Fulbright bursumu bir yl daha uzattlar.

- Tiyatro eilimleriniz, anlaynz?

- Hibir akma, modaya kaplmadm syleyebilirim. Oyunlarm sahnelenmeye baladktan sonra Brechtin epik tiyatro akm Trkiyeye bir frtna gibi girdi. lerici tiyatro yalnz epik olmalym! Ben buna hi inanmadm. Bizdeki toplumsal gerekilik akm iin de ayn eyi syleyeceim. Bakn bugn ad bile anlmyor. Bu dalgalara kaplmadm. imdi de yazarsz tiyatro akm kt. Ortada bir yazarn oyunu yok. Ynetmen efendi ordan burdan fikirler yrterek sahnede bir olay yaratmaya alyor. Grelim yazarsz tiyatro akm nice srecek ? Sinema ynetmeni elbet o yaptn ba yaratcsdr. Ne var ki ayn ey tiyatro iin geerli deil. Burada o yazar tanmayan ynetmenin dram yatyor. nsan yaamnn ekilsiz, amorf bir ak var (panta rhei = herey akyor). Benim iin tiyatro insan yaamna btnlk verme abas.

134

Tiyatro Aratrmalar Dergisi, 20:2005 ISSN: 1300-1523

gngr dilmenle sylei

- Zengin bir geleneksel tiyatromuz var.

- Var.

- Geleneksel tiyatromuzun ihmal edildiini dnmyor musunuz?

- Siz 150 yl nceye gidin, yle sorun bu soruyu. Trk tiyatrosunun kurucularndan inasi Efendi, Ahmet Vefik Paa, Gll Agop, Ahmet Fehim, Mnakyan ve arkadalarna sorun. Niye geleneksel tiyatromuza eilmediler de Bat tiyatrosunu rnek aldlar? Ahmet Vefik Paa niye Karagz, ya da Ortaoyununu geleneinden yola kmad da Moliereden uyarlamalar yapt? Bizim Ermeni sanatlar niye tragedyaya eildiler? Gelenek szcn ben hep kukuyla karlarm. Zengin bir tiyatro geleneimiz var. Ancak u soruyu da siz yantlayn: talyan tiyatrosunun bir komedya dellartesi var. Bu gelenek yazarlarn kalc yaptlar ile doruuna erimitir. te Goldoni. imdi ayn paralelde konualm. Bizim geleneksel tiyatromuz Karagz, Ortaoyununun da yazarlarn elinde kalc oyunlara dnm klasikleri olmalyd. Ama yok. Geleneksel tiyatronun hesab yzyllar sonra sorulmaz.

- Hesaplamann zaman olmaz. Siz geleneksel tiyatromuzdan ne lde yararlandnz?

- u elinizdeki oyunda geleneksel tiyatromuzdan nasl yararlandmn somut sahneleri var. Frigya Kral Midas eek kulaklaryla kendi kiisel dramn yaarken bu dram halkn glge tiyatrosunda bir farsa dnyor. Midas da seyirci olarak halkn arasna katlp kendi halini bu kez halkn gznden seyrediyor. Yani ayni anda iki ayr gr as var. Dram ve fars akyor. Ben bu oyunda geleneksel tiyatromuzdan ilevsel olarak yararlandm sanyorum. Trkiyede geleneksel tiyatro konusunda en yetkili kii, Metin

Tiyatro Aratrmalar Dergisi, 20:2005 ISSN: 1300-1523

135

gngr dilmenle sylei

And bakn ne diyor: Dram geleneimiz yok. znde dram olmayan bir gelenekle dram sanat yaplamaz. Ah, Metin And, sen bu sz niye syledin? Dnelim u elinizdeki oyuna. Geleneksel tiyatromuzdan sahneler var. Midasn dram glge perdesinde farsa dnyor. Midas drld gln durumu tiyatroda izliyor. Biz seyirciler de bu iie geii seyrediyoruz. Demek daha ilk oyunumda geleneksel tiyatromuzdan yararlanmm ancak onda kalamazdm. Bir yntem ancak ilevi olunca kullanlmal. Siz bu sorular bana u Kuzguncuktaki evimde soruyorsunuz. Karagzn Filozofluu (Finkelism) diye bir glge oyunum var. Bu evde geiyor. Tam bitmedi bile. Glge oyunumda Finkelism diye yeni bir felsefe ortaya oyuyorum. aka deil. Halknn yzde u kadar (Bunu Aziz Nesine sorun) aptal olan bir lkede o halkn konukseverliini smrme felsefesi. Dram: insan scaklnn, komuluk gzelliinin smrlmesi. Karagzn atalardan kalma mimarisi zgn, soylu, ama khnemi bir kk vardr. Finkel ailesi bu kkn bir iki odasna yerlemek ister. Komisyoncu Hacivat: bunlar Avrupal, yksek kltrl, uygar kiiler telkiniyle Karagz raz eder. Finkel ailesi kkn bir iki odasna yerleir. Bayan Finkel bir ruh terzisidir, byl bir aynas da vardr. Trk mterilerinin ruhlarn kesip bierek, dzelterek fazlalklarn atp eksikleri ekleyerek onlar Avrupallatrr, sonucu da aynasndan onlara seyrettirir. Mterileri, Avrupal olmaya can atan okur yazar ve elbet zengin takmdandr. Bay Finkel, bir gn Karagze I want to buy you out der. Karagz az buuk gavurca biliyor... ancak bu buy out fiilini ilk defa iitmektedir. Kendi dilinde, kltrnde yoktur. Sonda Finkeller kk tmyle ele geirir, kendine benzetir, Amerikanvari, ya da Avrupai bir apartmana dntrr. Karagzde kendini eski sevgili evinin nnde kapc olarak bulur. Anlalaca gibi bu oyun bir anlamda Trkiyenin Avrupaya yanama abasnn bir komedyas. (nallah byle olmaz. An-

136

Tiyatro Aratrmalar Dergisi, 20:2005 ISSN: 1300-1523

gngr dilmenle sylei

cak benim inancmda nallah, Maallah yok.) Koca bir kk tiyatro sahnesinde kuramayz. Bu oyuncuu ancak bizim geleneksel tiyatromuz erevesinde, glge tiyatrosu teknii ve espirisiyle yazabilirdim. Karagz perdesinde bizim son derece gzel naif , ok renki gstermelikler, tasvirlerimizle bu absrd sahneler gereki biimde sahnelenebilir. kide alkol neyse tiyatroda dram odur. zmsz arapsz Diyonisos olmaz. Halis Rioja arabmz var ama alkolsz! Byle tiyatro olmaz. Brechtin dramatik tiyatro kartl bana gre bir samalktr.

- Birok oyununuz ngilizce, Franszca, Almanca gibi yabanc dillere evrildi, yurt dnda sahnelendi. rnein 1990 ylnda Kurban Avignon Festivalinde sergilendi. Siz de Antigone, Persler, Kral Oidipus, Bakkhalar gibi tragedyalar eski Yunanca aslndan Trkeye evirdiniz. evirmek ve evrilmek konusunda ne sylemek istersiniz?

- Basmakalp bir cmleyle balayalm: Bir oyunu evirirken ya da, sahneye koyarken onu daha iyi anlayabiliyoruz. Ya da anladmz sanyoruz. Aiskhlosu, Sofoklesi, Euripidesi aslndan evirirken tiyatronun kaynana gider gibi oluyorum. Benim iin de bir tren gibi birey bu. neyle kuyu kazmak deriz ya, yle. Biraz mazoizm var iin iinde.

- Manal valye mzikalini Trkeye evirdiniz.

- Manal valye, gerekten gzel bir mzikal. Severek evirdim. Ankara Devlet Tiyatrosunda esasl bir kadro ile oynand. eviri diye sordunuz. imdi tek bir dizenin evirisinde yaadm glnesi durumu anlataym. Korepetitr mi diyorlar ite o piyanoda, oyunun arklarn geiyoruz. Szler melodiye oturuyor mu diye kulaktan denetliyor. ark szleri hecesi hecesine mzie uyacak, vurgular da yerli yerinde olacak. Yani prosodi. O alyor ben arklar sylyo-

Tiyatro Aratrmalar Dergisi, 20:2005 ISSN: 1300-1523

13

gngr dilmenle sylei

rum. Arada bir odann kaps alyor, kim bu operadaki yeni ses diyen akn baklar! Ha, bu arada reniyorum ki Devlet Tiyatrosu kadrosunda ngilizce bilen bir grevli de bu mzikali evirmeye talip. Ancak copyright bende. eviride yanllar bularak beni skarta etmek istedikleri belli oluyor. yice canm sklyor. imdi Mambrino arksndayz. The golden helmet of Mambrino = Altn tolgas Mambrinonun Mzikte Mam- briiiii - no kesintisiz olarak tnlyor... sonunda bir ek yok. Trkede ise nun eki gerekli. Ne olacak? - Bestenin bir notas hafife deiecek. - Mzikte tek nota deimeyecek. Anlama byledir. - Ama burada dil uyumazl var. Notada kk bir deiiklik gerekli. Piyanocu zm buldu: - nun Mambrino dersin. - Olmaz!. - O zaman oyunu bakas evirir! - ...( buraya dilediiniz kfr koyun) ngar km, ayam suya ermiti. O gece oturdum oyun arklarnn mmkn olabilecek btn deikelerini (varainte) yazdm. Yani, eviri olaslklarn tkettim. Pek de zor deil. Yukardaki o tek dizeye gidelim. kinci k: - Altn mihveri Mambrinonun. Bir nc eviri sadece olanaksz. Altn gm yapamazsn, tolgay da apka. Tolga mihver olabilir ama tolga az ak tnlyor. Mihverde ise az bzlyor. Hem de Trke deil. Ertesi gn Amerikal ynetmen Todd Bolendere, ark evirilerini verdim. Benim evirim bu. Her bir dizenin deikeleri de var. Baka biri benim evirimi kullanacak olursa dava aar oyunu kaldrtrm dedim. Zeki adam eviri tkenmesini bir bakta anlad. arklar bu kez Bolender ile gemee baladk. Benim de sesim iyice ald. Meer ark sylemek ne gzel eymi.

13

Tiyatro Aratrmalar Dergisi, 20:2005 ISSN: 1300-1523

gngr dilmenle sylei

Burada unu syleyim: Mzikalin copyright ajans (ONK) Osman Nuri Karaca ok salam durdu. Ka yllar sonra ona yeniden teekkr ederim.

- Cervantesten baka hangi spanyol yazarlarla ilgilendiniz?

- Cervantesten sonra Unamunoyu okudum. Bizde ilkin ksa ykleri kmt. Yaman Adam. Bu ykler o gn bugn belleimde kprar durur. Kitaplmdaki Unomunonun Trajik Grn (ngilizce) yeniden okudum. (Sizin iyi bir renciniz olduumu kantlamak iin.) Yine ok etkilendim... ancak bu kez Unamunonun katoliklii benim Dionsos inancmla fena halde att: Dinci bir kiinin trajik bir dnya gr olabileceine inanmyorum. Trajik gr bana gre ateistlerin dnya gr olabilir. nanan kiinin elinde salam bir sigorta poliesi var: lmden sonra ruhun sonraszl. te dnya onu bekliyor... Yeryznde sadece iki insan rknn varlna inanyorum.

- Irk m?

- Irk deyince irkildiniz! Ancak benim rk ayrmmn soy sop, genler, deri rengi, kafatas biimiyle bir ilgisi yok. Dahas, bir rktan brne yatay gei de yaplabiliyor. yle bir kolaylk da var.

- Neymi, kimlermi sizin iki rknz?

- nananlar - nanmayanlar. Bu iki insan tr arasnda tam bir uurum var. Ateistin te dnya umudu yok. (Tanrtanmaz szc ateist szcn tam karlamyor) Gereksinimi de yok. te dnyada bir ozan iir

Tiyatro Aratrmalar Dergisi, 20:2005 ISSN: 1300-1523

13

gngr dilmenle sylei

yazamyorsa, ben yeni oyunlar yazamyorsam cennetin Tuba aalar, Kevser araplar beni kesmez. Gelmi gemi yalvalar insanolunu gerek trajik olandan kurtarmaya alrlar...

- Sizin yazarlk serveniniz nasl balad?

- 18 yamda uzun manzum masalm Mavi Orman ile baladm. Bir trl bastramyorum. Milli Eitim Bakanlna gnder dediler. Yaymlanmas dileiyle... diye ekte bir dilekeyle gnderdim. Aylar sonra bir cevap geldi: Eserinizi nce kitap halinde bastrn, sonra bize gnderin, inceleyelim!

- eitli Kurumlarda tiyatro dersleri verdiniz.

- 1980 ylnda askeri darbeyle stanbul ehir Tiyatrolarndaki iimize son verildi. Eskiehir Anadolu niversitesinde mitoloji dersleri vermee baladm. Bunu Boazii niversitesi, stanbul niversitesi Konservatuar, Mjdat Gezen Sanat Merkezi, ve yeniden Anadolu niversitesindeki tiyatro derslerim izledi. retmenlik ek bir uram oldu. Bu iimi ok seviyorum. Genlerle bireyleri paylamak beni yazarln yalnzlndan da kurtaryor.

- Oyun yazarlnzn yansra k tasarmcl, dramaturgluk ve ynetmenlik yaptnz.

- Amerikada Yale niversitesinde sahne renimi grdm. Dnte stanbul ehir Tiyatrolarnda oyun okumaclnn yansra k tasarmcl da yaptm. Hele Rumeli Hisarndaki ak hava temsillerinde Hamlet, Coriolanus gibi oyunlarn gzel anlarm arasnda. Deniz kenarndaki Sarca Paa kulesi dnyann en gzel Elsinore atosu. Hamletin babasnn hortla kulenin stnde grnyor. ok etkileyiciydi.

140

Tiyatro Aratrmalar Dergisi, 20:2005 ISSN: 1300-1523

gngr dilmenle sylei

Hamlet tragedyasnn mezarlk sahnesindeyiz. Ofelyann tabutu geliyor. inde Ayla Algan. Tam o srada bir Austos saana boand. Benim k aygtlarmn lambalar bombalar gibi patlamaa balad. Dehetli bir k ve ses etkisi. O sahneye de ok yakt. Hamletin acs, Doann fkesi, rahmeti iie. Tam Shakespearee layk bir sahne. Muhsin Bey de ok heyecanl. Ben k ustas, doann yardmyla harikalar yaratyorum. Yamur yaabilir, ama oyun devam ediyor.! Seyirci de slanyor ama kamyor. Ona da bravo. Ama az sonra ? Ofelyacn tabutu yamurla dolmaya balad. Ayla nce soluunu tuttu, derken az bir debelendi... sonra can havliyle tabutun iinden frlad.

- Alt arkada bir yaynevi de kurdunuz.

- Amacmz kendi kitaplarmz yaymlamak. Tiyatro kitaplarnn satlmyor diye ad km. Alt arkada iir - Tiyatro yaynevini kurduk. Kimler? Orhan Asena, Tahsin Sara, Ioanna Kuuradi, Talat S. Halman, Yksel Pazarkaya ve ben kendi kitaplarmz yaymladk. Bana neri Orhandan geldi: - Batak bir ie var msn? -Ben seninle her batak ie varm. Sevgili yaynevimizin aramzdaki ad Batak Yaynevi kald. Ama kimseyi batrmad. Ne kayd vard ne kuydu. Aramzda ne bir anlama imzaladk, ne birbirimize hesap sorduk, Tahsin Sara Ankarada, ba o ekiyordu. Onun lmyle yaynevimiz de son buldu. Bakn, ben bu sz sylyorum, Yksel Pazarkaya ve Talat Halman arkadalarmla karar veriyoruz bizim iir - Tiyatro ya da Batak yaynlarn yeniden canlandrmaa.

- Trk tiyatrosu nereye gidiyor?, dnya tiyatrosu nereye gidiyor?

Tiyatro Aratrmalar Dergisi, 20:2005 ISSN: 1300-1523

141

gngr dilmenle sylei

- Bir yerden bir yere gittiini sanmyorum. Tiyatro bilim deil, teknoloji deil, srekli bir gelimeden sz edilemez. Bu, btn sanatlar iin geerli. Resim nereye gidiyor, mzik nereye gidiyor? Deiik denemeler yaplyor, kimi yaptlar o rkn ak (panta rhei) kendi sresi iinde durdurabiliyor.

- Tiyatronuz gnmz seyircisinin beklentileriyle rtyor mu?

- Bugnn seyircisi tek yargc deil. Televizyon dizileri - ki elbet onlar da olacak - tiyatro oyunculuunu bizde ok yozlatrd

- spanyol okuyucusuna / seyircisine son ne diyeceksiniz?

- Temeli idama mahkum etmiler, son ne syleyeceini soruyorlar: Ha bu bana ders olsun! demi. yle bir duruma dersem ben: spanyolca renmek istiyorum diyeceim. ocukluumda annemin yapt pandispanya idi o lezzetin ad mahzun yzl valyeye dnt ve ka yzyl sonra Saura Sokakta grrseniz, ok selamlar Lorcaya, Unomunoya ben biraz da onlarn evkiyle kmm yola Bilirim de yollarn varamam Kurtubaya Aunque sepa los caminos Yo nunca llgar a Crdoba Selam bu oyunu okuyan spanyola ve de ona gemi ola! Sr lisan ettiysek affola! evirsin bunu Mukadder hoca. Muchas gracias!

142

Tiyatro Aratrmalar Dergisi, 20:2005 ISSN: 1300-1523