Fiziksel Risk Etmenleri

Gerek i kazas ve gerekse de meslek hastalklarnn en temel nedenleri arasnda alma ortam koullarlnn nemli bir rol oynar. yerinde sal olumsuz etkileyebilecek fiziksel risk etmenleri nelerdir? Grlt Titreim Termal Konfor (Scaklk, nem, havalandrma) Aydnlatma Radyasyon Basn deiimi

GRLT
Doada titreim yapan her ey ses karr. Grlt ile ilgili olarak baz temel kavramlar iyi bilmemiz konuyu daha iyi anlayabilmek iin gereklidir. Grlt: nsan rahatsz edecek dzeydeki sestir. Sesin frekans: Saniyedeki titreim saysdr. Sesin iddeti: Ses titreimlerinin atmosferde yaratm olduu basntr. Ses iddeti Logaritmik olarak dB eklinde belirlenir. A,B,C leklerine gre lm yaplr. En ok kullanlan A leidir ve sonu; dB A eklinde ifade edilir. En yksek ses basnc (Ppeak): "C"-frekans arlkl anlk grlt basncnn maksimum deeridir. Bir ses kaynann yayd ses enerjisinin gcne ses gc (veya akustik g) ad verilir. Ses gc; Ses kaynandan bir metre uzaklktaki sesin basnc olarak bilinir. Bu gcn dzeyine ise ses gc dzeyi (Lw) ad verilir. Referans ses gc olarak Wo=l0 -12 W (Watt) kullanlr. Birim alandaki ses gcne sesin Younluu, bu younluk dzeylerine de sesin iddeti denir. Pratikte grlt dzeyi (Lp = Ses Basn Dzeyi) l birimi desibeldir. PO salkl gen bir kulan duyabildii en dk ses basnc olan 20 Pa dr. 20 Pa 0 (sfr) dB'e; 200 Pa da 140 dB'e kart gelir. Bu nedenle desibel cinsinden 0 (sfr) dB'e iitme eii, 140 dB'e de ar eii denir. Her desibellik art sesin gcn ikiye katlar, her on desibellik art ise sesin gcn on kat artrr. Ses iddeti uzakln karesi ile orantl olarak der. Uzaklk iki katna karsa ses iddeti 6 dB azalr. Ses iddetinde iddetler aras 10 birim artmas iddetin 10 kat olduu anlamna gelir. rnek: 70 dBlik bir ses 60 dBlik bir sesten 10 kat daha fazladr. 90 dBlik bir ses 60 dBlik bir sesten 10X10X10=1000 kat daha iddetlidir. Gnlk grlt sunukluk (maruziyet) dzeyi (LEX, 8 saat) (dB(A) re.20 Pa): TSE 2607 ISO 1999: 1990 standardnda tanmland gibi, sekiz saatlik i gn iin, anlk darbeli grltnn de dhil olduu btn grlt maruziyet dzeylerinin zaman arlkl ortalamasdr. Haftalk grlt maruziyet dzeyi (LEX, 8h): TSE 2607 ISO 1999: 1990 standardnda tanmland gibi, gnlk grlt maruziyet dzeylerinin sekiz saatlik be i gnnden oluan bir hafta iin zaman arlkl ortalamasdr. Maruziyet Snr Deerleri ve Maruziyet Etkin Deerleri Maruziyet snr deerleri: LEX, 8h = 87 dB (A) ve ppeak = 200 Pa En yksek maruziyet etkin deerleri: LEX, 8h = 85 dB (A) ve ppeak = 140 Pa En dk maruziyet etkin deerleri: LEX, 8h = 80 dB (A) ve ppeak = 112 Pa

Yeterli lmle tespit edilen haftalk grlt maruziyet dzeyi 87 dB (A) maruziyet snr deerini amayacaktr. Akustik Sarsnt (Travma): Akustik sarsnt (travma) ok yksek ses dzeyine ani maruziyet sonucunda oluan bir etkidir. Youn ses basnc kulak zar ile birlikte orta ve i kulan fizyolojik yapsn tamamen bozar ve i kulaktaki korti organn tahrip eder. Geici itme Kayb: Grltye bal olarak meydana gelen ve normale dnebilen iitme kaybdr. Maruz kalnan grltnn frekans aralna (alak veya yksek frekans), Ses basn dzeyine (sesin iddetine), Maruz kalnan sreye ve Grltnn tipine (ani, kesikli veya srekli grlt) bal olarak deiir. Grltl ortamdan uzaklaldnda dzelme olur. Kalc itme Kayb: Srekli olarak grltye maruz kalan kiilerde grlen iitme yetisi kaybdr. Kalc kayplar, geici kayplarda olduu gibi; Sesin iddetine, Toplam maruziyet sresine, Grltnn frekansna, Grltnn tipine, Kulan fizyolojik zelliklerine ve kiisel duyarllklara bal olarak deiim gsterir. Kalc iitme kayplar ses basn dzeyi, maruz kalnan sre arttka daha fazla grlr. Yksek frekansl sesler ve srekli ve kesikli grltlere gre ani sesler kulakta daha fazla iitme kayb oluturur. Odyometri: itme yetisinin dzeyini lmeye yarayan cihazdr. Bu cihazla yaplan testlere de Odyometrik (Audiometric) testler denilmektedir. Yaplan testlerde kalc iitme kaybnn ilk grld frekans 4000 Hz'dir ve "akustik entik" olarak tanmlanr. itilebilir frekans aral; Ses frekans 16 Hertz ile 20.000 Hertz olan sesler insan kulann "iitilebilir frekans araldr. Gnlk konuma blgesi yaklak olarak 250-2000 Hertz arasndadr Frekans 20 Hz'den kk olan seslere nfrases (Infrasound), Frekans 20.000 Hz'den byk olan seslere Ultrases (Ultrasound) ad verilir. Bir ses yalnzca tek bir frekanstan oluuyor ise bu tr seslere "saf ton" sesler ad verilir. Ortamda birden fazla ses kayna varsa toplam grlt ne kadar olur? alma ortamnda 90 dB grlt kartan 2 makine olsun Toplam grlt ne kadar olur? Toplam grlty hesaplarken; 1- Grlt dzeyleri toplanmaz; (90+90)= 180 dB deildir. 2- Grlt dzeylerinin aritmetik ortalamas alnmaz. (90+90)/2=90 dB deildir. 3- Grlt dzeyleri arasndaki fark alnr a)- 90-90=0 b)- ekil 4de verilen grafikten 0 dBin denk geldii deer bulunur. Grafikte 0 deerine karlk 3 dB denk gelir, c)- Bulduumuz deeri en yksek makine sesine ekleriz. Toplam grlt bylece; 90+3=93 dB olur. Ortamda 105 dB ve 80 dB grlt yapan 2 makine varsa; 105-80=25 logaritmik tabloya gre 0,3 olur. Bu deeri 105 dB zerine ekleriz. Toplam grlt 105,3 dB olur. Bu, grlty kontrol etme veya azaltma almalar iin nemlidir.

ekil 1; Yksek sese eklenecek deer grafii

Tablo 2; Grlt kontrol ynetmeliine gre izin verilen grlt dzey ve sunukluk sreleri Grltnn insan zerindeki etkileri neler olabilir? nsanlar grltden farkl etkilenirler. Herkeste etkiler ayn ekilde ortaya kmaz. Grlt temel olarak u etkileri yaratr; itme yitii yapar letiimi bozar Rahatszlk verir Yorgunluk yaratr Toplam olarak Verimlilii drr. Bunlar; Psikolojik Fizyolojik Sosyal etkiler olarak da adlandrabiliriz. Grltye maruziyet sonucunda; Uyku sorunlar ortaya kar; o Uykusuzluk o Rahat ve derin uyuyamamak o Uykuya ge balamak Olarak saylabilir. Kalp atlarnda art Kan basncnda art Baz hormon ve salg bezlerinin dzenini bozabilir Davran bozukluklar/sinirli olma (Yorgunluk ve stress sonucu)

Grlt kontrol iin uyulmas gereken sra; Tasarm aamasndaki nlemler Grlt kaynanda mcadele Sesin yaylmasnn nlenmesi Kiisel koruyucu malzemeler o Kulaklk o Tka Grlt ile en etkin mcadele makine/donanmn tasarm aamasnda yaplabilir. Grlt kartmayan veya ok dk dzeyde grlt yaratan makine/donanm retilmelidir. Grlty Kaynanda Azaltmak: Grlt yayan makine/donanm ya da ilemi daha az grltl olanyla deitirmek, izole etmek, tecrit etmek vb Sesin Yaylmasn Engellemek: Bir nceki nlemlerin biraz daha hafifletilmi eklidir. Grltnn etrafa yaylmasna engel olacak bariyerlerin kullanlmasdr. Bunlar; Grltl makine ile grltye maruz kalan kii arasndaki mesafeyi arttrmak, sesin havada yaylmasn nlemek zere ses emici engeller kullanmak, sesin duvar ve tavan gibi yaplardan yansmasn yok etmek iin ses emici malzemelerden yararlanmak. Grlty Maruz Kalan Kii zerinde Kontrol Etmek Grlt sunukluunu nleyebilmek zere kii zerinden nlemler almak gerekir. Bunlar; Grltden etkilenen kiiyi tecrit etmek, Kiisel koruyucular kullanmak, Grltye maruz kalnan sreyi azaltmak, o Rotasyonlu almak, o programn deitirmek (idari yntemler). Grlt zararlarnn meslek hastal saylabilmesi iin grltl ite en az iki yl, grlt iddeti srekli olarak 85 desibelin stnde olan ilerde en az 30 gn allm olmas gereklidir. Ykmllk sresi 6 aydr.

TTREM
Titreim (vibrasyon), mekanik bir sistemdeki salnm hareketlerini tanmlamaktadr. Yani; potansiyel enerjinin kinetik enerjiye, kinetik enerjinin potansiyel enerjiye dnmesi olayna titreim denir. Endstride iki tip titreimden bahsedilir. Birincisi el- kol titreimi, ikincisi tm vcut titreimidir. Titreim, ses dalgalar gibi belirli aralklarla tekrarlayan mekanik bir enerjidir. letim ve etkileme derecesi, titreimin frekans ve iddetine baldr. Grltde olduu gibi, titreimli iler de alanlarda meslek hastalklarna neden olabilir. nsan kula 20-20000Hz sesleri duyarken; Btn vcut titreiminde 1-80 Hz ve El-kol titreiminde 1-1000 Hz frekanslar hissedebilir, Titreime bal meslek hastalklarnda ykmllk sresi 2 yldr. Titreim maruziyetinin nlenmesi veya azaltlmas: Mekanik titreim riskleri ncelikle kaynanda yok edilmeli veya en aza indirilmelidir. Ynetmeliklerde belirtilen maruziyet etkin deerlerinin almas halinde, iveren, mekanik titreime ve yol at risklere maruziyeti en aza indirmek iin teknik ve organizasyonel nlemler almak durumundadr. Bu nlemlerden bazlar; Mekanik titreime maruziyeti azaltan baka alma yntemlerine gei,

Yaplacak i dikkate alnarak mmkn olan en az titreim oluturacak uygun ergonomik tasarm ve uygun i donanm seimi, Titreimin zarar verme riskini azaltmak iin, btn vcut titreimini etkili bir biimde azaltan oturma yerleri ve elkol sistemine aktarlan titreimi azaltan el tutma yerleri ve benzeri yardmc donanm salanmas, yeri, iyeri sistemleri ve i donanmlar iin uygun bakm programlar, ilere, mekanik titreime maruz kalmay en aza indirecek ekilde i donanmn doru ve gvenli bir biimde kullanmalar iin uygun bilgi, eitim ve talimat verilmesi, Organizasyonel olarak maruziyet sresi ve iddetinin snrlanmas, yeterli dinlenme srelerini kapsayan uygun alma programnn hazrlanmasdr.

Titreim Ynetmelii ile getirilen ykmllkler iler hibir durumda maruziyet snr deerlerini aan titreime maruz kalmamaldrlar. Maruziyet snr deeri alm ise, iveren, maruziyeti snr deerin altna indirecek nlemleri derhal almakla ykmldr. Maruziyet snr deerinin almasnn nedenleri belirlenerek, snr deerin almasn nlemek iin gerekli koruma ve nleme tedbirleri de iverenin sorumluluundadr. Titreim Ynetmelii'nde; mekanik titreim, el-kol titreimi ve btn vcut titreimi olarak tanmlanm ve bu tanmlar erevesinde de sekiz saatlik alma sresi iin gnlk maruziyet snr ve etkin deerleri verilmitir. Buna gre sekiz saatlik alma sresi iin; El-kol titreiminde gnlk maruziyet snr deeri 5 m/s2 o Etkin deeri 2,5 m/s2 Btn vcut titreiminde snr deeri 1,15 m/ s2 ve o Etkin deeri 0,5 m/s2 olarak uygulanmaldr. veren ayrca; Titreim dzeyini lmek, Ekipmann reticisinden bilgi almak ve lmleri; o Yetkili uzman kii veya kurululara yaptrmak, o Tekrarlamak ve o Verileri saklamakla ykmldr. Titreimin llmesi Titreim lmlerinde, titreim dzgn ise; etkin deer rms ivme (m/sn2) cinsinden oktav bantlar ile llr. Titreim, vcuda yayld nokta veya blgeye en yakn yerden llr. Eer iletim esnasnda bir engel veya dier faktrler etkili ise bunlar lm esnasnda gz nnde bulundurulur. len ve analiz eden cihazlar her lmden nce uygun ekilde kalibre edilecektir. Ayrca, bu cihazlar belli aralklarla test edilmeli ve kalifiye elemanlarca kalibre edilip saklanmaldr.

HAVA BASINCI DEMELER Alak basn ve yksek basn altnda alanlarda birtakm etkilenmeler olur. Hava basncndaki ani deimelerle olan hastalklar. Akut: Normal basntan yksek basnca ani geite ba ars, kulak ve di arlar (zellikle salam olmayan dilerde), denge bozukluu, Normal basntan alak basnca ani geite kulaklarda, yz sinslerinde, ar, karn arlar, bilin kayb, Yksek basntan normal basnca ani geite kant, subkutan anafizem, kas ve eklem arlar, dispne, kulak nlamas, itme kayb, ba dnmesi, hipertermi, dem, taikardi, stenokardi, asfeks, gaz embolisi, sonucu miyokard infarkts, nervz bozukluklar, (fori, psiik bozukluklar, epilepsi, feller), Feller (en ok alt ekstremitelerde) ve (Menier sendromu kalcdr) Kimlerde / Hangi ilerde oluabilir; Ykseklerdeki uularda uak i basncnn ani olarak dmesi, Yksek basnl ortamda (caisson), Solunum cihazlar tayan dalglar, Bunlarn sratle normal basnl ortama gemeleri (son iki durum iin). Ge zararlar: Kemik nekrozlar, epifizlerde deformasyon (en fazla pelvis ve omuz kemik ve eklemlerinde) Ykmllk sresi akut durumlarda 3 gn ve kronik etkiler iin 10 yldr. IINLAR yonlatrc nlar yonlatrmayan nlar

Ortamdaki nlarn; Dalga boyu Younluu Etkileim sresi nem tamaktadr.

yonlatrc nlar
Bu nlar hcre ieriindeki iyonlarn ayrmasna neden olur. yonlatrc nlar 2 grup halinde inceleyebiliriz; 1 - Elektromanyetik nlar (x ve nlar) 2 - Korpskler nlar (, nlar, ntron ve protonlar), Lazer nlar Bu nlar kontroll olarak kullanldnda insanlara yarar salarken, kontrol dna ktnda ise sala zarar vermektedir.

Elektron n kaynanda da x nlar olumaktadr. TIG kaynanda kullanlan toryumlu tungsten elektrotta kopma ve paralanma olmasyla oluur. (bu paralar radyoaktiftir.) Inlarn olumasnda; Elektrot tipi Uygulama yzeyi Uygulanan metal Gibi zellikler n plana kmaktadr. Kaynak yaplan alanda gerekli koruyucular kullanlrsa zararl etkileri kabul edilebilir snrlarda kalr. yonlayc nlarla olan hastalklar nelerdir? yonlatrc nlar ok ciddi hastalklara neden olabilirler. Bu hastalklardan bazlar ve etkilenen organlar aadaki gibidir; Akut n sendromu Deri ve mukozala hastalklar Gz hastalklar Hematopoez bozukluklar Akcier kanseri Kemik hastalklar Gonadlarn tutulumu

ekil 2; dalga boyuna gr nlar ve gzmz Non iyonize nlar Bunlar mor tesi (UV) ve kzltesi (IR) nlardr. Bu nlar da kontroll olarak kullanldnda yarar salarken, kontrolden kt zaman sala zarar vermektedirler.

Kzltesi nlar (IR,ER)

Hangi

ilerde oluabilir? Cam sanayisinde ergimi cam, elik yapmnda ve dkmhanelerde, Ergimi ve akkor haline gelmi her trl maden karsnda alma, haddehaneler, Sa yapm, karpit yapm, Ergimi materyalin iinde bulunduu kaplar (ergitme frnlar, potalar).

Not: ate olan her yerde IR n vardr

Noniyonize n hastalklar; Gzde katarakt; o Lensin arka kutbundan balayan bulanklk, n kapsldeki yzeysel lamellerinin ayrlmas, bulankln btn lense yaylmas, Grme zorluu, Ciltte; o Yz cildinde; o Kahverengi, krmz pigmentasyon, o Telenjiektaziler

Mor tesi nlar (UV)

evredeki malzemelerden, parlak/beyaz yzeylerden yansr. Bu durumda dier yaknda alanlar etkileyebilir. Srekli kaynak ve kesme ilerine korumasz olarak alanlarda UV nlar kalc krlk yapabilir. Deride gne yanna benzer yanklar oluturarak deri kanseri riskini artrr. Gzler, tm kaynak ilemlerinde her tr radyasyona ve sya kar mutlaka korunmaldr.

Lazer n
Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation =LASER Ik enerjisinin sya dnmesiyle etki gsterirler. Lazerlerin gc Watt veya Joule cinsinden sylenir. Lazer nnn younluu yksek, dalga boyu ksa ve tek renklidir. Lazer riskleri Lazer nnn riskleri 2 ekilde ele alnr; In d Ina bal In d lazer riskleri Sktrlm gazdan kaynaklanan riskler Karyojenik malzeme riskleri Toksik ve kanserojen malzeme riskleri Grlt Elektriksel riskler Patlama riski Aa kan duman ve buharlardan kaynaklanan riskler Inn kendisine bal riskler Yakma Tututurma riski Biyolojik etkileri o Gz yaralanmalar yanklar o Termal yaralar (ciltte) Snf 2 ve daha zeri lazerler kullanldnda mutlaka uygun iaretleme yaplmaldr. ekil 3; Lazer n tehlike sembol

Radyasyonun denetimi: Radyasyonun, iyerlerinde kullanlmas ve denetlenmesiyle ilgili tm hususlar Atom Enerji Kurumu Bakanl tarafndan yrtlmektedir. Ancak; alma Bakanl Mfettileri tarafndan da iyerinde i Sal ve Gvenlii Tznn 83. maddesine gre ilem yaplabilir. Tabi ve suni radyoaktif maddelerle yaplan almalarda; tehlike kayna ve iiler arasnda uygun bir aralk bulunacaktr ve uygun koruyucu paravanlar gama ve x nlar iin, kurun beton ve benzeri, beta nlar iin plastik ve benzeri malzemeden yaplm olacaktr. ilerin kaynak yaknnda mmkn olduu kadar ksa sre kalmalar salanacaktr. ilerin ne kadar radyasyon aldklar zel cihazlarla llecek ve bunlar en ge ayda bir defa deerlendirilecektir.

TERMAL KONFOR Termal konfor; Is, nem, hava akm gibi iklim artlar asndan, GEREK BEDENSEL VE GEREKSE ZHNSEL faaliyetlerini srdrrken, belli bir rahatlk iinde bulunmasn ifade eder. Hava scakl Nem Hava akm hz Termal radyasyon uygun deilse; nsann alma kapasitesi ve i verimi der . Uygun s (Hava scakl) belirlemede de eitli faktrler gz nnde bulundurulmas gerekmektedir; Yaplan iin nitelii o (Ar veya Hafif i olmas) alann fiziki ve ruhi yaps o (zayf, iman, sakin, heyecanl, tez canl, v.s.) Kiinin salk durumu o (Hasta veya salkl olmas) alann giyim durumu o (Kaln veya ince giymi olmas) alann beslenme durumu o (Yaplan ie uygun veya uygun olmayan beslenme) Endstride genellikle yksek scaklk problemi vardr Scaklk ynnden iyerleri o Nemli ve o Kuru Scaklk olmak zere iki grupta incelenir Nemli scaklk; Kat, Kuma, Konserve ve yeralt maden iletmeleri gibi yerlerde Kuru scaklk ise, Demir-elik, cam ve imento sanayinde, rastlanmaktadr. Hava scaklndaki deimeler; o alan kiilerin ie uyumunu olumsuz etkiler Ar snma o Yorgunluk ve uyku hali meydana getirir Ar souma ise o Dikkat azalmas o Zihinsel almann olumsuz etkilenmesi

yerlerinde, alanlarn byk bir ksmnn (%80), s hissi bakmndan kendilerini en rahat hissettikleri artlar tespit edilmeye allmtr. Bu ekilde TERMAL KONFOR BLGES kavram ortaya kmtr. alrken en rahat durumda olabilmek iin gerekli termal konfor artlarnn st ve alt snrlar arasnda olan blgedir. Termal Konfor Blgesini etkileyen faktrler; Ortam scakl Ortamn nem durumu Hava akm hz Yaplan iin nitelii alann giyim durumu alann ya ve cinsiyeti alann beslenmesi alann fiziki durumu alann salk durumu Efektif scaklk: Hava scakl, havann nem oran ve hava akm hznn beraberce kii zerinde yaratt scaklk etkisine denir. Yksek scaklkta; Nabz ykselir Sinirlilik duygusu artar Kan dolam hzlanr Terleme artar Tuz ve sv kayb meydana gelir o Is kramplar, o Susuzluk duygusu Dikkat azalmas LDH, CPK, SGOT, SGPT artar Fiziksel ve zihinsel verim dkl o Hatalar o kazalar Dk scaklkta; Souk algnlklar Donma Souk yanklar Dikkat azalmas o Hata art o kaza riski art El ayak parmaklarndaki donma nedeni ile verim der Tepki yetenei azalm olur NEM Scaklk yannda nemin de etkisi byktr. Havadaki nem miktar mutlak ve bal nem olarak ifade edilir. Mutlak nem: Birim havadaki su miktardr.

Bal nem:Havadaki nem miktarnn, ayn scaklkta doymu havadaki mutlak nemin yzde kan ihtiva ettiini gsterir. SG ynnden bal nemin deeri nemlidir. Bal nem %30 ila %80 arasnda olmaldr. Yksek bal nem; Ortam scaklnn yksek olmas durumunda bunaltr. Dk olmas durumunda ise me ve rperme hissi verir.

Tablo 3; WHO tarafndan nerilen nem ve hava akm hzlar Oluan kirli havay dar atmak ve yerine temiz havay almak iin uygun bir havalandrma yaplmaldr. uygun bir hava akmnn olmas zorunludur Ancak bu hava akm 0,5 metre/saniyeyi amas durumunda rahatsz edici esintiler meydana gelir. Istma ve Havalandrma; klimlendirme eklinde anlalmal ve bu anlayla, btn deerler gz nnde bulundurularak projelendirme yaplmaldr.

HAVALANDIRMA Kirli hava insan saln ve hayatn kt etkileyen nemli faktrlerdendir. MESLEK HASTALIKLARINA neden olabilecek kirli hava ile ilgili faktrler; Termal konfor Toz Gaz Temiz hava nedir: Normal artlarda (Bro ortamnda), CO2 miktarnn binde birin stne kmayan havaya temiz hava denir. Ortamda zararl gaz, toz ve koku bulunan ortamlarda, sz konusu gaz, toz ve kokunun kabul edilebilir snrlarn altnda olmas gereklidir. Yetikin bir insann saatte 30 m3 temiz havaya ihtiyac vardr Normal artlarda doal havalandrma ile ortam havasnn saatte 2-3 defa deitii kabul edilmektedir alma yerlerinde kii bana den hava hacmi 10 m3 olmaldr. Koularda kii bana den hava hacmi 12 m3 olmaldr. (Bu hava hacminin hesabnda tavan yksekliinin 4 metreden fazlas hesaba katlmaz) Normal artlarda iyerinin tavan ykseklii en az 3 m olmaldr. Zararl toz ve gazlarn bulunduu ortamlarda tavan ykseklii en az 3,5 m olmaldr. yerlerinde kii bana den serbest alan miktar en az 2,5 m2 olmaldr.

Havalandrma metodlar Doal Havalandrma Cebri Havalandrma Kapal alma Metotlar CEBR HAVALANDIRMA Havalandrmann doal havalandrma ile yeterli ekilde yaplamad durumlarda cebri havalandrmaya bavurulur. GENEL HAVALANDIRMA Dardan hava basarak havalandrma erdeki havay emip dar atarak havalandrma Alttan havalandrma stten havalandrma Hava st taraftan verilerek ve alt taraftan ekilerek yaplan havalandrma, LOKAL HAVALANDIRMA Sabit davlumbazlar Hareketli emme azlar Seyyar emici cihazlar Havay filtre edip temizleyen cihazlar

TABLO 3; Deiik alma Yerlerinde Hava Deiim htiyac AYDINLATMA Vcudumuzun en ok zorlanan blm gzdr. D dnyay %80-90 orannda gz ile alglarz.

Bu fonksiyonlarn zorlanmadan yerine getirilebilmesi iin alma ortamnn uygun ekilde aydnlatlmas gerekmektedir. Uygun aydnlatma nasl olmaldr? Aydnlatma trnn seimi o Doal aydnlatma o Yapay aydnlatma Aydnlatma ara ve trnn seimi Aydnlatma ara ve lamba saysnn seimi Aydnlatma aralarnn dzeninin saptanmas eklinde planlama yaplmaldr. Doal aydnlatma =Gne ile yaplr Yapay aydnlatma=Ik kaynaklar kullanlarak yaplr. Genel aydnlatma Genel aydnlatma ile destekli yresel aydnlatma Yresel aydnlatma Kir is vb nedenlerle k kaynaklar kararaca iin bulunan armatr veya lamba saysn 2 kat olarak uygulamakta yarar vardr.

Aydnlatma aralarnda dzen saptama:

Dorudan doruya Objeyi veya alann aydnlatmal, o Yansma ve o Parlamalardan kanmaldr. Aydnlatma aralar arasnda olmas gereken uzaklk: Aydnlatlan yzey yksekliinin 1,5 katn gememelidir. (r.ykseklik 2 m ise armatrler (lambalar) aras mesafe 3 m olmaldr. Gerektiinde bu mesafe azaltlabilir. Sa elini kullananlar iin k arkadan ve soldan gelmelidir. Buradaki ama: Yansmalar Glgeleri ve Parlamalar engellemektir. AYDINLATMA KURALLARI Aydnlatma aralarndan kan k nlar direkt veya yansyarak gze gelmemelidir. Yapay aydnlatma doal aydnlatmaya yakn olmaldr. alma alannda keskin glgeler olumamaldr. Aydnlatmada titreim (prldama) olmamaldr.

Tablo 4; yerlerinde gerekli aydnlatma deerleri i Sal ve Gvenlii Tznn 18. maddesine gre; Avlular, ak alanlar, d yollar, geitler vb. yerler en az 20 lx, Kaba malzemelerin tanmas, aktarlmas, depolanmas ile geit koridor yol ve merdivenler en az 50 lx, Kaba montaj, balyalarn almas, hububat tlmesi ve benzeri ilerin yapld yerler ile kazan dairesi, makine dairesi, insan ve yk asansr kabinleri, malzeme stok ambarlar, soyunma ve ykanma yerleri, yemekhane ve helalar en az 100 lx, Normal montaj, kaba iler yaplan tezgahlar, konserve ve kutulama ve vb ilerin yapld yerler en az 200 lx, Ayrntlarn yakndan seilebilmesi gereken ilerin yapld yerler en az 300 lx ile, Koyu renkli dokuma, bro ve benzeri srekli dikkati gerektiren ince ilerin yapld yerler en az 500 lx, Hassas ilerin srekli olarak yapld yerler en az 1000 lx ile aydnlatlacaktr. Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmeliinin 23, 35 ve 36. maddelerinde; YG hcreleri ve AG pano odalarnda en az 250 Ix, Transformatr odalarnda en az 150 Ix, Tesislerde 250 lx ve 60 lx olmas ile ilgili deerler verilmektedir.

Stroboskobik etki Makinelerin hareketli aksamnn aydnlatlmasnda ksal grnt yanlmalarn (stroboskobik etkileri) nlemek iin; Uygun lamba semek Balast kullanma (Faz kaydrc-Dekatrl) ok fazl besleme biimi uygulamak gibi nlemler alnr.