MADENCLK, Cilt 45, Say 1 , Sayfa 15 - 22, Mart 2006 Vol.45, No.

1, pp 15 - 22, March 2006

KRE SNDRME ARTLARININ SNDRLM KRE KALTESNE ETKS

The Effect of Lime Slaking Conditions on Slaked Lime Quality

zen KILI ( * ) Mesut ANIL ( ** ) ZET Yaplan alma ile sndrme artlar ve farkl su yzdelerinde sndrlerek retilen kirelerin zellikleri arasndaki iliki incelenmitir. Laboratuar artlarnda 1000 Cde kalsine edilmi sndrlmemi kirelerin (CaO) ve arlka farkl su yzdelerine sahip sndrlm kirelerin (Ca(OH)2) zellikleri (porozite, zgl yzey alan, %aktif CaO, %Ca(OH)2) belirlenmitir. Deneyler sonucunda snmemi kireci sndrmek iin kullanlan kirecin arlka %50 ve %60 kadar suyun ok yetersiz bir sndrme yapt ve arlka %70 suyun ise yeterli sndrme yapt grlmtr. Bununla beraber arlka %70lik su ilavesinin zaman zaman kalitesi yksek kirete yetersiz kald tespit edilmitir. Beyazlk deneyleri sonucunda gerek snmemi ve snm kire rneklerinin yksek derecede beyazlk gsterdii, bu zellikleri asndan da ok iyi bir kaliteye sahip olduklar tespit edilmitir. Anahtar Szckler: CaO, Ca(OH)2, Kire Reaktivitesi, Kire Sndrme artlar, Beyazlk

ABSTRACT In this study, the relations between slaking conditions and the properties of the slaked limes produced in different water ratios were investigated. The properties (porosity, specific surface area, %free CaO, %Ca(OH)2) of quicklimes (CaO) and calcined at 1000 C and slaked limes were determined in laboratory conditions. At the end of the tests, it was seen that the water ratios, at 50% and 60% weight of quicklimes are inadequate and 70% weight of quicklimes is adequate for slaking process. However, the water ratio of weight %70 was occasionally determined insufficient for high quality quicklimes. At the end of the whiteness tests, the samples of quicklimes and slaked limes were showed higher whiteness degree and had determined in good quality according to their whiteness. Keywords: CaO, Ca(OH)2, Lime Reactivity, Porosity, Lime Slaking Conditions, Whiteness

(*) ( ** )

r.Gr.Dr., ukurova niversitesi Maden Mh. Blm, Balcal, Adana, zenkilic@cu.edu.tr Prof.Dr., ukurova niversitesi Maden Mh. Blm, Balcal, Adana, manil@cu.edu.tr

1. GR Kire antik alardan beri bilinen ve ok ynl kullanm olan bir maddedir. Kire retiminin hammaddesi kiretadr. Kiretalar yksek kalsiyum ieren kireta ve dolomitik kireta olmak zere kabaca iki snfa ayrlabilmektedir. Yksek kalsiyumlu kiretalar %97-99 CaCO3 iermektedir. Dolomitik kiretalarnda MgCO3 oran %43e kadar ykselebilmektedir. Olutuu yere, ierdii safszlklarn cinsi ve miktarna, kullanm alanlarna gre 40 kadar kireta cinsi bulunmaktadr (Boynton, 1980; National Lime Association, 1990; Oates, 1998; Erol vd, 1998). Kirecin kullanm, ok eski zamanlardan beri ncelikli olarak inaat sektrnde; ardndan ise kimya sektrnde (dezenfektan olarak) olmutur. 20. yzyln banda hzla gelien kimya ve demir elik endstrisi ile ok byk miktarlarda kire kullanlmaya balanmtr. Kirecin endstri, tarm ve evre sektrlerindeki gn getike artan kullanm, kire retim yerlerinin yaygnlnn, kullanm yerlerine yaknlnn, retim teknolojisinin gelitirilmesinin ve bu sayede fiyatnn dier rakip kimyasallara oranla olduka ucuz olmasnn bir sonucudur. Birok kimyasal prosesin (ntralizasyon, absorpsiyon, kostikletirme gibi) ana girdisi olmas, kimyasallarla abuk reaksiyona girerek istenmeyen maddeleri bnyeden uzaklatrmas, pahal kimyasallarn geri kazanlmasndaki rol, organik canllar iin besi maddesi olmas, ucuzluu ve kolay bulunmas gibi nedenler bu

malzemenin yaygn biimde kullanlmasnda nemli rol oynamaktadr. Kire, portland imento ve beton yapmnda hammadde bileeni, inaat har ve svalarnda balayc, demir-elik endstrisinde safszlatrc, gaz beton endstrisinde balayc, evre denetiminde artma kimyasal, asitli topraklarn rehabilitasyonunda pH dengeleyicisi, eitli kimyasal maddelerin elde edilmesinde ara reaksiyon kimyasal veya nihai rn bileeni, yol zemin inaatlarnda ve asfalt yapmnda anmaya kar katk maddesi olarak pek ok alanda kullanlmaktadr (iek, 1999; Anl ve Kl, 2000; Anl vd, 2001; Kl, 2005). Kire, kiretann frnlarda 900 C civarndaki scaklklarda kalsine edilmesi ile elde edilmektedir (eitlik 1). CaCO3 + ISI CaO + CO2 (1)

Kire retiminde, kireta veya dolomitik kireta, irice bloklar halinde zel frnlarda 9001000 C scaklkta kzdrlarak (kalsine edilerek), snmemi kirece (CaO veya CaO+MgO) dntrlmektedir (Kl, 2005, Kl ve Anl, 2005; Kl ve Anl, 2006). Snmemi kire suya kar olduka aktiftir ve zellikleri izelge 1de ayrntl olarak verilmitir. (TS 30, 1993). Ticari olarak kire olarak anlan rn snmemi kire (CaO) ve snm kire (Ca(OH)2) eklinde retilmektedir.

izelge 1. Sndrlmemi Kirecin zellikleri (TS 30, 1993). Bileim ve oranlar (arlka %) CaO, en az MgO CO2, en ok Asitte znmeyen maddeler, SiO2 dahil, en ok Al2O3, Fe2O3, TiO2, metal oksitleri, en ok SO3, en ok KK 90 90 5 4 2 1,5 2 Kalsiyum Kireci KK 80 KK70 80 70 5 5 7 12 2 1,5 2 2 1,5 2 Dolomit Kireci DK 85 DK 80 85 80 30 >5 7 7 2 1,5 2 2 1,5 2 (2)

Reaksiyon rn kalsiyum oksit veya dier ismi ile snmemi kire (CaO) bu haliyle kullanld gibi, suyla reaksiyona sokularak snm toz kire (Ca(OH)2) eklinde de yaygn olarak kullanlmaktadr (eitlik 2).

CaO + H2O Ca(OH)2 + ISI

CaO veya CaO+MgO suyla kartrlarak sndrlnce (Ca(OH)2 veya CaMg(OH)4 ortaya kmaktadr; bunlar snm kiretir ve kire olarak kullanlmaktadr. Snm kirecin zellikleri

ise izelge 2de verilmektedir (TS 30, 1993). Snmemi kire suyla reaksiyona girdiinde s aa kmakta ve nceleri ok hzl ykselen scaklk snmenin sonlarna doru sabitlemektedir. Bu s, kire taneciklerinde byk termal i gerilimlere neden olarak snmemi kirecin tozlancaya kadar paralanmasna yol amaktadr. Snme ilemi devam ederken su buhar olumakta ve hafif bir ses meydana gelmektedir. Snme olay CaOnun pime biimine bal olarak deiiklik gstermektedir. Snmemi kire frn retim artlarna, frn scaklna ve frnda kalma sresine bal olarak yumuak pimi, sert izelge 2. Snm Kirecin zellikleri (TS 30, 1993) Bileim ve oranlar (arlka %) CaO, en az MgO CO2, en ok Asitte znmeyen maddeler, SiO2 dahil, en ok Al2O3, Fe2O3, TiO2, metal oksitleri, en ok SO3, en ok

pimi ve ok sert pimi olarak isimler almaktadr. Kirecin aktivitesini belirlemede kullanlan T60 deneyinde yumuak pimi, gzenek says fazla ve aktivitesi yksek kirelerin 3-4 dakika iinde ok iddetli reaksiyon gstererek 60-80 C scakla kt; sert pimi gzenek says az, aktivitesi dk kirelerin ise daha uzun srede bu scakla kabildii belirlenmitir. ok sert pimi kirelerin ise 60-80 C scakla hibir zaman kamad gzlenmitir (Boynton, 1980; Song ve Kim, 1990; Lokman, 2000).

Kalsiyum Kireci (S-KK) S-KK 90 S-KK 80 S-KK70 90 80 70 5 5 5 4 7 12 1,5 1 2 1,5 1 2 1,5 1 2

Dolomit Kireci (S-DK) S-DK 85 S-DK 80 85 80 30 >5 7 7 1,5 1 2 1,5 1 2

Snme reaksiyonunun sonucuna gre 56 birim tamamen CaOya dnm snmemi kireten 74 birim snm kire Ca(OH)2 olumakta ve dnm sonucunda CaOnun arl ise %32 artmaktadr. Baka bir deyile 100 kg CaOya 32 litre su ilave ederek 132 kg Ca(OH)2 elde edilmektedir. Uygulamada buharlama ve suyun tam reaksiyona girememesi nedeni ile daha fazla su verilmesi gerekmektedir. Yani srf teorik ihtiya kadar su verilirse (CaOnun arlka %32si) kire yetersiz hidrate olmakta ve bu dengesizlikten dolay da Ca(OH)2 yannda hidrate olmam CaOya da rastlanabilmektedir. Bu nedenle 1 kg snm kire elde etmek iin CaO arlnn en az %68i veya Ca(OH)2 arlnn en az %52si kadar su vermek gerekmektedir (eitlik 3- 4). H2O (ideal)= 0,32CaO=0,24 Ca(OH)2 H2O (gerek)= 0,68CaO=0,52 Ca(OH)2 (3) (4)

engel olmakta, sndrme gecikmekte ve yetersiz gereklemektedir. Az miktarda su ile yaplan sndrmede ise kire yanmaktadr. Sndrme ilemi srasnda oluan ar scaklk artndan dolay (200-300 C) hidrate olmu bir ksm kire tekrar dehidrate olmaktadr. Sonuta ise dehidrate olmu oksitler ve hidrate olmu ksmlar birlikte bulunarak kullansz bir rn ortaya kmaktadr. Belirtilen bu olumsuzluklar yaamamak iin sndrme ilemi srasnda kirece su kademeli, ll ve belirli dozajlarda verilmelidir (Lokman, 2000). Sndrlmemi kire (CaO veya CaO+MgO), kaba bloklar halinde veya tlm olarak piyasaya srlebilmektedir, fakat suya kar ok hassas olduklar iin korunmas zor ve paketlenmesi pahaldr. Sadece ksa srede kullanlacak olanlar ham haliyle tutulmaktadr. Piyasaya az miktarda srlmektedir. Asl yaygn kullanm tarz, kireci sndrp baz teknik ilemlerle suyunu yarm molekle kadar indirdikten sonra, tp paketleyip piyasaya sunmaktr. Kullanclar sndrme ilemi yapmakszn suyla kartrp dorudan kire elde etmektedir. Sndrlm kalsiyum kireci,

Sndrme suyunun miktar arttka snme hz azalmaktadr. Su ar miktarda ve ok hzl bir ekilde verilirse kire boulmakta; CaO yzeyi hidrate olarak suyun i blgelere ilerlemesine

kalsiyum hidrattr (Ca(OH)2). Sndrlm dolomit kireci ise, kalsiyum/magnezyum hidrattr (CaMg(OH)4). Her iki kirecin kurutulmas ile sndrlm toz kire elde edilmektedir. Bunlar kraft kadndan veya yksek younluktaki polietilenden yaplan torbalar iine 25 kg olacak ekilde doldurularak piyasada sata sunulmaktadr. 1.1 Snm Kirecin Hidrat ekilleri Kalsiyum hidroksit iindeki su miktarlarna gre eitli formlarda kullanlmaktadr. Bunlar kuru hidrat, hamur kire, kire sspansiyonu, kire st, sulu kire ve atmosferde snm kire eklindedir (Boynton, 1980, Oates, 1998; Wiersmn vd, 1998). Kuru Hidrat: Hidratn en youn olarak bulunduu bu form, kuru beyaz bir tozdur. %72-75 orannda aktif CaO ihtiva etmektedir. Dkme arl 0,400 kg/l ve BET yzey alan 16,9 m2/gdir. Hamur Kire: Snmemi kirece kuru hidrat retimi iin gereinden fazla su ilavesi ile (1 ksm CaO+1-1,4 ksm su) elde edilen hamur kire, %40-60 orannda Ca(OH)2+%30-40 orannda su iermektedir. Kire Sspansiyonu (Bulamac): Kire hamuruna gre daha sulu olan bu bulamacn tanmas pompalar yardm ile yaplmaktadr. 1 ksm CaOya 2 ksm su ilave edilmesi ile elde edilmektedir ve %2035 orannda Ca(OH)2+%55-73 orannda su iermektedir. Kire St: Kire bulamacndan daha akkandr. Direkt olarak snmemi kireten 1:3-1:4,5 oranlarnda sndrlerek elde edilen kire st, %1-20 orannda Ca(OH)2+%80-99 orannda su iermektedir. Sulu Kire: Sulu kire, CaOnun doymu veya doymam halde suda znmesi ile elde edilmekte ve herhangi bir kat madde iermemektedir. Karm scaklna bal olarak 1,4-0,054 g/CaOya edeer Ca(OH)2 iermektedir. Scakln

artmas ile Ca(OH)2nin suda znmesi azalacandan yksek scaklklarda kat kire taneleri kelmektedir. Atmosferde Snm Kire: Snme ok yava gereklemekte, s oluumu ok az olmakta ve havadaki CO2nin etkisi ile gnler, haftalar sonunda (havadaki neme bal olarak) oksit hidroksit ve karbonat karm olumaktadr. 1.2 Snm Kirecin zellikleri Sndrme srasnda kirecin yzey alan 20-40 kat artarak 0,4-1,3 m2/g (sert pime, snmemi kire 0,44-0,67 m2/g; yumuak pime, snmemi kire 1,18-1,30)dan 14-32 m2/ga kadar kmaktadr. Ayrca snmemi kire ne kadar kk taneli ise snm kire de o kadar kk taneli olmaktadr. Hidratasyon srasnda suda bulunan iyonlar (SO42-, CO32-, Cl-, Ca2+, Mg2+, Na+), ortam scakl, suyun scakl ve suyla yaplan karmlar da yzey byklne yani kirecin aktivitesine etki etmektedir izelge 3) (Boynton, 1980; Oates, 1998; Potgieter vd, 2003). Yzey alan snm kirecin en nemli zelliidir. Yzey alan kirelerin aktivite tayini asndan en gvenilir llerden birisidir. Kirecin m2/g cinsinden llen alan ne kadar bykse aktivitesi de o kadar fazla olmaktadr. Yzey alan byk olan kirecin kme hz, plastisite, emme kapasitesi vb. fiziksel zellikleri olduka iyidir. Kirecin alkol-su veya eker-su karm ile sndrlmesi sonucunda daha byk zgl yzey elde edilebilmektedir. Henz aratrmalarn devam etmesine ramen yzey alan, %60 orannda alkol (metanol) katlarak sndrlm tlm snm kirelerde 3543 m2/g, eker (amine/glikol)-su karm ile sndrlm kirelerde ise 46 m2/g olarak llmtr (Boynton, 1980, Oates, 1998).

izelge 3. Sndrme artlarnn Snm Kre Yzey Alanna Etkisi Sndrme Soukta sndrme (5 C) Buharla sndrme (113 C) eker-su karm ile sndrme Etanol-su karm ile sndrme Yzey alan (m2/g) 6,67 8,05 37-46 36-46

2. MALZEME VE YNTEM Ceyhan ve Karaisal yresi kiretalarndan kire retimi yaplan frnlara kire retmek iin beslenen kalitede kireta rnekleri (%98.60.6 CaCO3, ince taneli, sk yapl, ak renkli) alnm, 0.5 mm boyutuna krlm, Electromag marka s kontroll laboratuar frnnda yumuak pimi tipte kire retmek iin 1000C scaklkta 1 saat sre ile piirilmi ve ardndan soumas iin desikatrde bekletilmitir. Kire rneklerinin pime tipinin incelenmesi amac ile sndrme deneyleri yaplmadan nce rnekler zerinde hacm deimezlii tayini, gzeneklilik ve zgl yzey alan tayini deneyleri yaplmtr. Hacm deimezlii tayini deneyi ile, snmemi kire 0.090 mmnin altna ufalandktan sonra TS 32 (1999)de belirtilen artlarda musluk suyu ile kartrlarak 5 cm apnda yaklak 1 cm kalnlnda bir kalp ierisine dklerek kire hamurunun normal artlar altnda hacm deiiminin kontrol ve hidrolik balama kabiliyetinin grsel olarak takibi yaplmtr. Kurutulan tabletlerin yzeylerinde atlama meydana gelmemi olmas rneklerin pime artlarnn iyi olduunu, iinde pimeden kalan

ekirdek CaCO3 miktarnn %2-3den kk olduunu ve sndrme ileminden sonra piyasaya srldnde inaat kirecinde grlebilen ieklenme problemi gibi sorunlar karmayacan gstermektedir (ekil 1) (Kl, 2005). Sndrme ilemi iin snmemi kire (CaO) rneklerinden herbir deney iin 4 gram alnarak farkl arlka % su miktarnda su ilavesi yaplarak sndrlmtr. Sndrme ilemi sonrasnda elde edilen snm kirecin (Ca(OH)2) ierdii %CaO ve %Ca(OH)2 miktarlar TS 30a gre yaplan analizlerle belirlenmitir (izelge 4). Deneylerde musluk suyu kullanlarak farkl su miktarlar ile sndrme gerekletirilmitir. Bunlar; %50lk H2O ilavesi iin 2.0 g H2O %60lk H2O ilavesi iin 2.4 g H2O %70lk H2O ilavesi iin 2.8 g H2O eklindedir. Ayrca farkl su yzdelerinde sndrlm kire rneklerinin gzeneklilik ve zgl yzey alan lmleri de yaplmtr.

ekil 1. Hacim Deimezlii Tayini Yaplan Kire Tabletleri

izelge 4. Deiik Su lavelerinde Sndrlm Kirelerin zellikleri rnek Karaisal Kireci Ceyhan Kireci %50 arlka su ilavesi %CaO %Ca(OH)2 72,521,12 95,631,56 72,120,29 95,200,38 %60 arlka su ilavesi %CaO %Ca(OH)2 71,110,90 93,931,22 70,111,03 92,531,36 %70 arlka su ilavesi %CaO %Ca(OH)2 68,182,29 89,693,09 68,290,93 90,141,24

Snmemi kireci sndrmek iin kullanlan kirecin arlka %50 ve %60 kadar su ilavesi ile sndrlmesinin ok yetersiz bir sndrme yapt ve arlka %70lik su ilavesinin ise yeterli olduu grlmtr. Bununla beraber arlka %70lik su ilavesinin zaman zaman kalitesi yksek kirete yetersiz kald tespit edilmitir (izelge 4). Sndrme ilemi sonunda, arlka %70-80 su ilavesi ile sndrlm kire rnekleri zerinde gzeneklilik ve yzey alan belirleme almalar yaplmtr. 2.1 Gzeneklilik lmleri Deneylerde kullanlan kireta rnekleri 1000 C scaklk deerlerinde kalsine edildikten sonra snmemi kire (CaO) ve arlka %70 ve %80 su yzdelerinde sndrlm kire rneklerinin (Ca(OH)2) gzeneklilik lmleri Autopore II 9220 Cival porozimetre cihaz ile yaplmtr. Tm deneyler slatma as 130, civa yzey gerilimi 485.0 dyn/cm, maksimum civa basnc 2721 atm olan sabit deney koullarnda

gerekletirilmitir. Gzeneklilik eitlik 5 ve eitlik 6 yardm ile hesaplanm ve sonular izelge 5de verilmitir. Gzeneklilik (%) =
A 100 B

(5)

A: Nfuz eden toplam civa hacmi (ml/g) B= 1 rnein younluu

+A

(6)

izelge 5de verilen deerler incelendiinde snmemi kirete gzeneklilik en dk iken iki farkl yzdede su ilavesi ile sndrldnde gzeneklilik deerlerinin artmaya balad grlmektedir. Kirecin kalitesine ve sndrme artlarna bal olarak bu deerin 30-40 m2/ga kadar da kabilecei literatrde belirtilmektedir (Boynton, 1980; Oates, 1998; Potgieter vd, 2003).

izelge 5. Snmemi ve Snm Kire rneklerinin Gzeneklilik lm Deerleri rnek Ad Karaisal Kireci Ceyhan Kireci rnek CaO %70 Ca(OH)2 %80 Ca(OH)2 CaO %70 Ca(OH)2 %80 Ca(OH)2 Nfuz Eden Civa Hacmi (ml/g) 0,450,07 0,540,01 0,570,05 0,840,01 1,050,01 1,060,02 Ortalama Gzenek ap (m) 1,671,08 6,601,05 6,610,62 2,371,72 9,762,54 36,839,69 Gzenek Yzey Alan (m2/g) 0,070,05 0,110,05 0,460,38 0,500,43 0,180,16 0,020,00

2.2 zgl Yzey Alan lmleri Gzeneklilik deneyine tabi tutulan rnekler zerinde ayn zamanda BET (Brunauer, Emmett and Teller) yntemi ve Micromeritics Flow Sorb II-2300 cihaz ile yzey alan tayini yaplm ve izelge 6da verilen sonular elde edilmitir.

izelgede verilen deerler incelendiinde en byk yzey alan sonularnn kirecin arlka %70 su ilavesi ile sndrlmesi ile elde edildii; %80 su ilavesi ile yaplan sndrmede ise kirete suya ar doyma olduu (kirecin boulmaya balad) ve zgl yzey alan deerlerinin ise tekrar azalma eilimine girdii grlmtr.

izelge 6. Sndrlm Kire rneklerinin Yzey Alan lmleri rnek Ad Karaisal Kireci Ceyhan Kireci 2.3 Beyazlk Testleri Snmemi kireler ve farkl su yzdelerinde sndrlm kireler zerinde Canadian Research Institu model CG-186 reflektometresinde yeil filtre kullanlarak beyazlk analizleri yaplmtr. Beyazlk testleri sonucunda laboratuarda elde edilen gerek snmemi gerekse snm kire rnekleri, yksek derecede beyazlk gstermi olup bu zellikleri asndan ok iyi kaliteye sahip olduklar belirlenmitir. Endstriyel boyutta piirmede elde edilecek kirecin yakttan gelen safszlklar ve homojen olmayan pime sebebi ile bu kadar beyaz olmayaca aktr. Snmemi Kire (CaO) 3,940,01 2,590,01 Yzey Alan (m2/g) %70 Ca(OH)2 7,130,02 27,870,01 %80 Ca(OH)2 7,110,01 26,820,01

2.4 Piyasada Satlan Baz Snm Kireler zerinde Yaplan ncelemeler lkemizde kire retimi gerekletiren eitli frnlarda retilen ve u an piyasada satlan kireler, zelliklerinin belirlenmesi amac ile analiz edilmi ve analiz sonular ise izelge 7de verilmitir. En kaliteli kireler, Ca(OH)2 miktar %80 ve zeri olan bilgisayar kontroll modern frnlardan veya modifiye edilmi eski tip frnlardan elde edilmitir. Kirecin kalitesinin belirlenmesinde gz nne alnan parametrelerden biri olan % Ca(OH)2 miktar beslenen kiretann kalitesine, frn zelliklerine ve frn alma koullarna bal olarak modern frnlarla homojen kire retimi yapan firmalarca retilmektedir.

izelge 7. Piyasada Satlan eitli Snm Kirelere ait Analiz Sonular Firma Ad Kaksan Kire Entegre Kire Ereli Kire Nuh Kire Barkisan Kire Sarolu Kire Paksan Kire Kandilkaya Kire etinler Kire Nimsan Kire Fergisan Kire Bozyk Kire Dirmil Kire Orkisan Kire Nur Kire 3. SONULAR Yaplan alma ile, Ceyhan ve Karaisal yresi kiretalarndan alnan kireta rnekleri (%98.60.6 CaCO3, ince taneli, sk yapl, ak renkli) 1000C scaklkta 1 saat sre ile Electromag marka s kontroll laboratuar frnnda piirilmi ve elde edilen kire rneklerinin, yksek kalsiyumlu kire tipinde Kire Tr SKK 80 T SKK 80 T SKK 80 T SKK 80 T SKK 80 T SKK 80 T SKK 80 T SKK 80 T SKK 80 T SKK 80 T SKK 70 T SKK 80 T SKK 80 T SKK 80 T SKK 80 T CaO (%) 68,64 66,98 66,15 65,32 65,00 64,92 63,73 63,22 59,03 57,77 56,57 49,51 44,51 37,14 66,74 Ca(OH)2 (%) 90,61 88,41 87,32 86,23 85,80 85,69 84,12 83,45 77,92 76,25 74,68 65,35 58,76 49,02 88,09 Renk Beyaz Beyaz Beyaz Krem Beyaz Beyaz Beyaz Gri Beyaz Gri Krem Gri Gri Gri Beyaz

olduu yaplan aktif CaO, gzeneklilik ve zgl yzey alan deneyleri ile belirlenmitir. Ardndan laboratuar artlarnda retilen kire rnekleri arlka farkl %su (%50, %60, %70, %80) oranlarnda sndrlerek en uygun sndrme artlar belirlenmeye allm ve en aktif kirecin, kirecin arlka %70 su ilavesi ile sndrlmesi ile olutuu yaplan aktif CaO, Ca(OH)2, gzeneklilik ve zgl yzey alan deneyleri ile

tespit edilmitir. %80 su ilavesi ile yaplan sndrmede ise kirete suya ar doyma olduu (kirecin boulmaya balad), ve zgl yzey alan deerlerinin tekrar azalma eilimine girdii grlmtr. KATKI BELRTME Yazarlar bu almaya saladklar destekten dolay BAP (ukurova niversitesi Bilimsel Aratrma Projeleri Birimi, FBE2002D34) ve TBTAK-Mnir Birsel Vakfna teekkr ederler. KAYNAKLAR Anl, M. ve Kl, ., 2000; naat ve Sanayi Hammaddesi Olarak Kire ve nemi, .. Mh. Mim. Fak. Dergisi, 15, (1-2), 201-216. Anl, M., Kl, . ve Gven, S., 2001; naat ve Sanayi Hammaddesi Olarak Kire, TMMOB Maden Mhendisleri Odas Adana Blge ubesi Blteni, 2, 4-9. Boynton, R., S., 1980; Chemistry and Technology of Lime and Limestone, 2nd Edition. John Wiley and Sons, Inc., New York. iek, T., 1999; Kire ve Kullanm, 3. Endstriyel Hammaddeler Sempozyumu, zmir, 184-194. Erol, B., Kay, A. ve Bayraktarolu, .., 1998; Kire ve Kireta, Kire reticileri Birlii Yayn. Kl, ., 2005; Klasik Eberhart Tipi Kire Frnlar ile Paralel Akl Maerz Frnlarndaki Kalsinasyon Parametrelerinin Karlatrlmas ve ukurova Blgesi Kiretalar zerine Uygulamalar, .. Fen Bilimleri Enstits Maden Mhendislii Anabilim Dal Doktora Tezi, 171, Adana. Kl, . ve Anl, M., 2005; Farkl Kalsinasyon Ortamlarnn Kire retimi zerindeki Etkilerinin Aratrlmas, Madencilik TMMOB Maden Mh. Odas Dergisi, 44, (2), 19-28. Kl, . and Anl, M., 2006; The Effects of Limestone Characteristic Properties and Calcination Temperature to the Lime Quality, Asian Journal of Chemistry, 18, (1), 655-666.

Lokman L., 2000; Kire, KB Yaynlar National Lime Association, 1990; Lime Handling, Application and Storage. Bulletin 213 (7th edn.), Arlington, USA, 53-66. Oates, J.A.H., 1998; Lime and Limestone Chemistry and Technology, Production and Uses, Wiley-VCH Verlag GmbH, Germany, 169. Potgieter, J. H., Potgieter, S.S. and D de Waal, 2003; An Emprical Study of Factors Influecing Lime Slaking Part II: Lime Constituents and Water Composition, Water SA, 29, (2), 157-160. Song, H. S. ve Kim, C. H., 1990; The Effect of Surface Carbonation on the Hydration of the CaO, Cement and Concrete Research, 20, 815823. TS 30, 1993; Kireler-Sndrlmemi-Yaplarda Kullanlan, TSE, Ankara. Wiersma, D. J., Hubert, P., Bolle J. N., 1998; The Technical Reactivity and Other Relevant Properties of Milk of Lime as Applied to Water Treatment, In: Proceedings of the International Lime Association Conference, Berlin, Germany.