MATRINI METODI RJEAVANJA ELEKTRINIH MREA

Zadatak #1:
Za mreu predstavljenu na slici 1 izvriti ekvivalentiranje strujnih generatora u zamjenske naponske generatore.
Ig 1 2 R3 3

R2 Ig 4 R1 R4 + R6

R7 + Ug

5 2Ig

R5

Ug 6

slika 1. Analizirana mrea

Rjeenje:
Ako u mrei izmeu vorova i djeluje strujni izvor struje I g i ako je provodnost izmeu krajeva i jednaka G , tada se izmeu tih krajeva moe postaviti ekvivalentni naponski generator napona U g i unutranje otpornosti R , a prema emi prikazanoj na slici 1.1.
a + + Ig G V Ug=RIg V R=1/G a +

slika 1.1. Principijelni postupak ekvivalentiranja strujnog generatora u zamjenski naponski generator Koristei predstavljeni postupak ekvivalentiranja, mrea sa slike 1 dobija strukturu kao na slici 1.2.
1 R2 + R1 R6 R1Ig + + + 4 R4 2R4Ig 5 R5 Ug 6 R7 + Ug R 2 Ig 2 R3 3

slika 1.2. Analizirana mrea nakon ekvivalentiranja strujnih generatora u zamjenske naponske generatore

Zadatak #2:
Za mreu predstavljenu na slici 2 izvriti ekvivalentiranje naponskih generatora u zamjenske strujne generatore. Poznate vrijednosti su: E1 = E 3 = 150 (V ), E 2 = 100 (V ), E 4 = 600 (V ), E 5 = 200 (V ) , R1 = R6 = 50 (), R2 = 20 (), R3 = 80 (), R4 = 100 (), R5 = 300 (), R7 = 200 (), R8 = 25 () .
R3 1 E3 + + E1 + E4 + E5 3
a + + Ug V Ig=GUg G=1/R + V b

R4

E2

R1

R8

R5

R6

+ R2

R7

slika 2. Analizirana mrea

Rjeenje:
Ako u mrei izmeu vorova i djeluje naponski generator napona U g i unutranje otpornosti R , tada se on moe zamijeniti ekvivalentnim strujnim generatorom struje I g i unutranje provodnosti G , a prema emi prikazanoj na slici 2.1.
R a

slika 2.1. Principijelni postupak ekvivalentiranja naponskog generatora u zamjenski strujni generator Koristei predstavljeni postupak ekvivalentiranja, mrea sa slike 2 dobija strukturu kao na slici 2.2.
G4

Is3 Is2
G23 G1

Is1

G8

Is4
G5

Is5
G6

G7

slika 2.2. Analizirana mrea nakon ekvivalentiranja naponskih generatora u zamjenske strujne generatore Parametri mree i parametri reima za mreu sa slike 2.2 dati su vrijednostima:
2

 G1 = R1 1 = 0, 02 (S ), G23 = (R2 + R3 )1 = 0, 01 (S ), G 4 = R4 1 = 0, 01 (S ), G5 = R5 1 = 0, 0033 (S ), E G6 = R6 1 = 0, 02 (S ), G7 = R7 1 = 0, 005 (S ), G8 = R8 1 = 0, 04 (S ), I s1 = 1 = G1E1 = 3 (A), R1 E2 E E E Is 2 = = G23E 2 = 1 (A), I s 3 = 3 = G 4E 3 = 1, 5 (A), I s 4 = 4 = G5E 5 = 2 (A), I s 5 = 5 = G6E 5 = 4 (A) R2 + R3 R4 R5 R6

Zadatak #3: Za mreu prikazanu na slici 3 odrediti napone grana i struje u granama mree koristei KZS i KZN u matrinom obliku. Poznate vrijednosti: R1 = 30 (), R2 = 50 (), R3 = 25 (), E1 = 50 (V ), E2 = 100 (V ) . Fundamentalno stablo mree sastavljeno je od grane 3. vor je izabran kao referentni vor.
R1 1 R2

+ E1 R3 2

+ E2

slika 3. Analizirana mrea

Rjeenje:
Orijentisani graf za analiziranu mreu sa odabirom fundamentalnih kontura predstavljen je na slici 3.1 (fundamentalno stablo sastavljeno je od grane 3). Matrica incidencije vorova A i matrica incidencije grana i fundamentalnih kontura B , imaju oblik (vor je referentni vor):
A = 1 1 1 ;
1 0 1 B= 0 1 1
1

II

Jednaina prema KZS ima oblik:

i1 i2 + i3 = 0

(1)

odnosno u matrinoj formi:

i1 Ai = 1 1 1 i2 = 0 i 3

slika 3.1. Orijentisani graf za analiziranu mreu

Jednaine prema KZN imaju oblik:

v1 + v3 = 0 v2 + v 3 = 0

(2)

odnosno u matrinoj formi:

v 1 0 1 1 v2 = 0 Bv = 0 1 1 v 3

Jednaine grana ( vi karakteristike elemenata koji ine granu) imaju oblik:

R1i1 v1 = E1 R2i2 v2 = E2 R3i3 v3 = 0

odnosno:
v1 = R1i1 E1 v2 = R2i2 E2 v3 = R3i3

(3)

Ako se jednaine (3) uvrste u sistem (2), dobija se forma:

R1i1 + R3i3 = E1 R2i2 + R3i3 = E2

(4)

Ako se u sistem jednaina (4) uvrsti relacija (1), tada on dobija kompaktniju formu oblika:
(R1 + R3 )i1 + R3i2 = E1 R3i1 + (R2 + R3 )i2 = E2

(5)

koja se moe predstaviti u matrinom obliku kao:

R3 i1 E1 R1 + R3 = R2 + R3 i2 E2 R3

Uz brojne vrijednosti date u formulaciji zadatka, posljednja matrina relacija glasi:

55 25 i1 50 = ije je rjeenje: 25 75 i2 100
1 i1 55 25 50 0, 0214 0, 0071 50 0, 3571 (A) = = = i 25 75 100 0, 0071 0, 0157 100 1, 2143 2

Prema KZS, odnosno relaciji (1), struja u grani 3 odreena je kao:

i3 = i1 + i2 = 1, 5714 (A)

dok su prema relaciji (3), odnosno KZN, naponi grana mree predstavljeni u matrinoj formi i odreeni kao:
R1 0 0 i1 E1 30 0 0 0, 3571 50 39, 2857 v1 v2 = Ri + Vg = 0 R2 0 i2 + E2 = 0 50 0 1, 2143 + 100 = 39, 2857 (V ) 0 0 R3 i3 0 0 0 25 1, 5714 0 39, 2857 v3

Zadatak #4: Za mreu prikazanu na slici 4 odrediti napone grana i struje u granama mree koristei KZS i KZN u matrinom obliku. Fundamentalno stablo sastavljeno je od grana 2,4. vor je izabran kao referentni vor. Poznate vrijednosti su: R1 = R4 = 15 (), R2 = 50 (), R3 = 20 (), R5 = 45 (), E = 50 (V ) .

R1 1 + E 2 R2

R3

2 4 R4

R5 + E 5

slika 4. Analizirana mrea

Rjeenje:
Orijentisani graf za analiziranu mreu sa odabirom fundamentalnih kontura predstavljen je na slici 4.1 (fundamentalno stablo sastavljeno je od grana 2,4). vor je referentni vor. Matrica incidencije vorova A i matrica incidencije grana i fundamentalnih kontura B , imaju oblik:
1 1 1 0 0 A= ; 0 0 1 1 1
1 1 0 0 0 B = 0 0 0 1 1 0 1 1 1 0
1 3
III

II

Jednaine prema KZS imaju oblik:

i1 + i2 + i3 = 0 i3 + i4 i5 = 0

(1) slika 4.1. Orijentisani graf za analiziranu mreu sa odabirom fundamentalnih kontura

dok su jednaine prema KZN date kao:

v1 + v2 = 0 v 4 + v5 = 0 v2 + v3 + v4 = 0

(2)

Jednaine grana ( vi karakteristike elemenata koji ine granu) imaju oblik:

R1i1 v1 = E R2i2 v2 = 0 R3i3 v3 = 0 R4i4 v4 = 0 R5i5 v5 = E

odnosno:
v1 = R1i1 E v2 = R2i2 v3 = R3i3 v4 = R4i4 v5 = R5i5 E

(3)

Ako se jednaine (3) uvrste u sistem (2), dobija se forma:

R1i1 + R2i2 = E R4i4 + R5i5 = E R2i2 + R3i3 + R4i4 = 0
5

(4)

Ako se u sistem jednaina (4) uvrste relacije (1), odnosno, ako se iz relacija (1) izraze struje i1 i i3 , tada sistem dobija kompaktniju formu oblika:
(R1 + R2 )i2 + R1i4 R1i5 = E R4i4 + R5i5 = E R2i2 + (R3 + R4 )i4 R3i5 = 0

(5)

koja se moe predstaviti u matrinom obliku kao:

R1 + R2 R1 R4 0 R3 + R4 R2 R1 i2 E R5 i4 = E R3 i5 0

Uz brojne vrijednosti date u formulaciji zadatka, posljednja matrina relacija glasi:

65 15 15 i2 50 0 15 45 i4 = 50 ije je rjeenje: 50 35 20 i5 0

i2 65 15 15 i4 = 0 15 45 i5 50 35 20

50 0, 6292 50 = 1, 2884 (A) 0 0, 6816

Prema KZS, odnosno relacijama (1), struje u granama 1 i 3 su odreene kao:

i1 = i2 + i3 = i2 + i4 i5 = 1, 2360 (A) i3 = i4 i5 = 0, 6068 (A)

dok su prema relaciji (3), odnosno KZN, naponi grana mree predstavljeni u matrinoj formi i odreeni kao:
15 0 0 0 0 1, 2360 50 31, 4607 v1 v2 0 50 0 0 0 0, 6292 0 31, 4607 v3 = Ri + Vg = 0 0 20 0 0 0, 6068 + 0 = 12,1348 ( ) V v 0 0 0 15 0 1, 2884 0 19, 3258 4 v5 0 0 0 0 45 0, 6816 50 19, 3258

Zadatak #5:
Za elektrinu mreu predstavljenu na slici 5 odrediti napone grana, te struje u granama mree koristei metod struja petlji. Poznate vrijednosti:
R1 = 25 (); R2 = 10 (); L = 15 (); C = 0, 2 (S ); U g = j 45 (V ); I g = (10 j 5) (A) .
R1 + Ug 1 R2 2 Ig L C

slika 5. Analizirana mrea

Rjeenje:
Orijentisani graf za mreu sa slike 5 predstavljen je na slici 5.1 na kome su odabrane unutranje petlje. Matrica impedansi petlji moe se napisati direktno u obliku:
j L R1 + j L (25 + j 15) j 15 = Zp = 1 j L (10 + j 10) ) R2 + j (L j 15 C
1
I

4 2 3
II

odnosno, odrediti analitiki kao:

0 R1 0 j L 1 1 0 0 0 Zp = MZMT = 0 0 1 1 1 0 0 1 0 0 0 1 1 R1 j L = 1 0 1 0 j L R2 j C 0 1 MZ 0 0 R2 0 1 0 0 1 1 0 0 1 = 1 0 1 j C 0

slika 5.1. Orijentisani graf za analiziranu mreu sa odabirom unutranjih petlji

j L R1 + j L (25 + j 15) j 15 = = 1 j L (10 + j 10) ) R2 + j (L j 15 C

Vektor napona petlji moe se odrediti direktno u obliku:

Ug j 45 Ep = I g = j (25 + j 50) C

odnosno, analitiki pomou relacije:

R1 E p = MZIg MVg = 0 Ug j 45 = Ig = (25 + j 50) j C j L 0 0 U g 0 0 U 1 1 0 0 0 g 1 0 0 1 1 1 0 = I g 0 = j j C I g 0 C 0

j L R2

Vektor struja petlji odreen je iz osnovne matrine relacije prema metodi struja petlji:
j 15 (25 + j 15) Jp = Zp 1 E p = (10 + j 10) j 15 (0, 48 + j 0, 36) J p1 = = (3,12 + j 1,16) J p 2
1

j 3 j 45 (2 + j 2) j 45 1 = = (5 + j 3) (25 + j 50) (25 + j 50) (65 + j 80) j 3

tako da su struje u granama analizirane mree odreene kao:

 (0, 48 j 0, 36) I 1 1 0 1 1 (0, 48 + j 0, 36) (3, 60 j 0, 80) I 2 T I = M Jp = = = 0 1 (3,12 + j 1,16) (3,12 + j 1,16) I 3 (3,12 + j 1,16) I 0 1 4

Naponi grana mree odreeni su vrijednostima:

0 0 0 (0, 48 j 0, 36) 25 0 0 0 (3, 60 j 0, 80) 0 j 15 0 V = ZI ZIg + Vg = + (3,12 + j 1,16) 0 0 0 10 0 0 (3,12 + j 1,16) (10 + j 5) 0 0 j5 j 45 (12, 0 j 54, 0) V 1 0 (12, 0 j 54, 0) V 2 0 = (31, 2 + j 11, 6) = V 3 0 (19, 2 j 65, 6) V 4

Zadatak #6:
Analizira se rezistivna mrea prikazana na slici 6. Odrediti struje u granama mree koristei metod struja kontura u matrinom obliku. Poznate vrijednosti: R = 10 (), U g 1 = 50 (V ), U g 2 = 30 (V ), I g = 2 (A) . Fundamentalno stablo mree sastavljeno je od grana 3,4,5.
+ R 2 Ug2 4 5 + 1 3 R R Ig 4 4 5 3 R 2 Ug2 + 1 Ug1 R 2

slika 6. Analizirana mrea

Rjeenje:
Ako se u analiziranoj mrei izvri ekvivalentiranje strujnog generatora u naponski generator, mrea sa slike 6 dobija strukturu kao na slici 6.1. Orijentisani graf tako ekvivalentirane mree predstavljen je na slici 6.2 na kome su odabrane fundamentalne konture (grane spojnice su grane 1,2).
+ R 1 3 + RIg R R 4 3 R 1 Ug1 R 2

II

slika 6.1. Analizirana mrea nakon ekvivalentiranja strujnog generatora u zamjenski naponski generator

slika 6.2. Orijentisani graf mree sa odabirom fundamentalnih kontura

Matrica otpornosti kontura Rk moe se odrediti direktno u obliku:

4R R 40 10 Rk = = R 2R 10 20

odnosno, odrediti analitiki koristei matrinu relaciju:

R 0 0 0 0 1 0 1 0 0 R 0 0 0 0 1 0 1 1 0 1 1 1 R 0 R R R 1 0 4R R Rk = BRBT = 0 0 R 0 0 1 0 = = R 2R 0 R 0 R 0 0 1 0 1 0 0 0 0 R 0 1 1 1 1 = BR 0 0 0 0 R 1 0 1 0

Vektor napona kontura ek moe se napisati direktno u obliku:

U g 1 + RI g 70 ek = = odnosno, odrediti analitiki koristei relaciju: Ug2 30 U g 1 0 U g 2 0 1 0 1 1 1 R 0 R R R ek = BRig Bvg = I g 0 = 0 1 0 1 0 0 R 0 R 0 0 0 0 0 RI g U g 1 U g 1 + RI g = = 0 U g 2 U g 2

Vektor struja kontura jk moe se odrediti koristei relaciju:

jk = Rk 1ek =

1 7R

2 1 U g 1 + RI g 1 = 1 4 Ug2 7R

2U g 1 + U g 2 + 2RI g 1 17 jk 1 = = U g 1 + 4U g 2 + RI g 2 7 19 jk 2

tako da su struje u granama mree:

1 0 0 1 2U + U + 2RI g2 g 1 1 0 g 1 1 i = BT jk = U + 4U + RI = 7R 7R g2 g 1 1 g 1 1 0 2U g 1 + U g 2 + 2RI g 17 i1 U g 1 + 4U g 2 + RI g 19 i2 2U U 2RI 1 17 i g1 g2 g = = 3 7 U g 1 3U g 2 + RI g 2 i4 2U g 1 U g 2 2RI g 17 i5

Ug Y Ig

slika 7. Analizirana mrea

9

+ Y 3 Y + Ug 3

Zadatak #7: Za mreu predstavljenu na slici 7 odrediti napone grana mree koristei metod napona vorova. vor je referentni vor.

Ig 1

Rjeenje:
Orijentisani graf za analiziranu mreu predstavljen je na slici 7.1. Matrica admitansi vorova i matrica injektiranih struja vorova mogu se odrediti direktno inspekcijom mree u obliku (vor je referentni vor):
2Y Yn = Y Y ; 2Y YU g In = I g + 2YU g

1 2

2 3

Vektor napona vorova odreen je prema relaciji:

2Y Vn = Yn 1 In = Y Y 1 YU g 1 = 2Y I g + 2YU g 3Y 2 1 YU g 1 = 1 2 I g + 2YU g 3Y

slika 7.1 Orijentisani graf za analiziranu mreu

Ig V n 1 = 2I g + 3YU g V n 2

Za orijentisani graf mree sa slike 7.1, matrica incidencije vorova A ima oblik:
1 1 0 A= 1 0 1

pa su naponi grana mree odreeni prema relaciji:

1 1 Ig 1 1 V = AT Vn = 1 0 = 2I g + 3YU g 3Y 3Y 0 1 I g 3YU g V 1 Ig = V 2 2I 3YU g g V 3

10

ODREIVANJE OSNOVNIH MATRICA MREE KORISTEI SE INSPEKCIJOM MREE

Zadatak #1: Za mreu istosmjerne struje na kojoj su naznaene unutranje petlje, napisati matricu otpornosti petlji i matricu napona petlji koristei se inspekcijom mree.
Rjeenje:
R 1 5 R + 1 I E 2 R 4 6 2R 3 II E + 2R 2 3 R III 4 R

3R R 0 R p = R 6R R ; 0 R 3R

E e p = 2E E

Zadatak #2: Za mreu istosmjerne struje sa slike za koju je vor izabran kao referentni vor, napisati matricu provodnosti vorova i matricu injektiranih struja vorova.
R

R 3R

Rjeenje:
1 1 + 1 + R R R + 3R Gn = 1 1 R R + 3R 1 1 2 + 1 R 4R R R + 3R = 1 1 1 1 1 1 + + + R 4R R R R R + 3R 1 1 1 R 4R = 3 1 4R + R 4R 9 5 5 13

E E R + 3R 4R in = = E E 5E R R + 3R 4R

Zadatak #3: Ako je za mreu sa slike vor izabran kao referentni vor, odrediti matricu provodnosti vorova i matricu injektiranih struja vorova.
2G

2G

E 2G

G 2G

+
E

11

Rjeenje:
2G 2G + G + G 2G + 2G Gn = G 2G 2G 2G + 2G 2G 2G 3G 2G + 2G = 2G 2G 2G 2G 2G +G +G + 2G + 2G 2G + 2G G 2G 4G

2G 2G E GE 2G + 2G in = = 2G 2G E 2G 2G E 2GE 2G + 2G 2G + 2G

Zadatak #4: Za mreu naizmjenine struje napisati matricu admitansi vorova i matricu injektiranih struja vorova koristei se inspekcijom mree, ukoliko je vor izabran kao referentni vor.
Is1 1 3 L R C Is2 2

Rjeenje:
1 1 R + j L j L Yn = 1 R + j L E R + j L I s 1 In = E I s2 R + j L 1 R + j L ; 1 + j C R + j L

Zadatak #5: Za mreu naizmjenine struje odrediti matricu admitansi vorova ako je vor izabran kao referentni vor. U mrei je postignut uslov G = C = (L)1 = 0, 5 (S ) .
1 L 3 2G

2Ig

2C

2G

Rjeenje:
1 G + j (C 1 ) 0 j L L 0 G jG 0 j 0, 5 0, 5 1 1 = jG G + jG G + j 2G = j 0, 5 0, 5 + j 0, 5 0, 5 + j ) G + j 2C j G + j (2C Yn = L L 0, 5 + j 1+ j 0 G + j 2G 2G + j 2G 0 0 2G + j 2C G + j 2 C

Zadatak #6: Za mreu naizmjenine struje odrediti matricu impedansi kontura ako je odabir fundamentalnih kontura naznaen direktno na slici. U mrei je postignut uslov R = L = (C )1 = 50 () .

Ug

12

Rjeenje:
C + Ug 2L C +

II

III

C Ig

R + j (L 1 ) 0 R C 1 = 0 ) R R + j (L Zk = C Ug 1 2R + j (2L ) R R C 0 R 50 R 0 50 50 R = 0 R = 0 50 R R 2R + jR 50 50 100 + j 50

Zadatak #7: Za mreu naizmjenine struje za koju je vor izabran kao referentni vor, napisati matricu injektiranih struja vorova koristei se inspekcijom mree. U mrei je postignut uslov I g = YU g , pri emu je I g = (2 j 3) (A) .
Rjeenje:
2Y +
1

Ug

Y Ig 2Y
3

2Y

2Y

Ug

2Y 2Y U I g 2Y + 2Y g YU g I g 2Y 2Y U = YU In = g = 2Y + 2Y g YU g 2Y 2Y U g 2Y + 2Y 0 0 = I g = 2 j 3 (A) I 2 + j 3 g

13