523EO0204

T.C.
MLL ETM BAKANLII
BYOMEDKAL CHAZ TEKNOLOJLER
BYOMEDKAL CHAZLARDA KALBRASYON

523EO0204
Ankara, 2012
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. ELEKTRKSEL GVENLK TESTLER .......................................................................... 3 1.1. Gvdeye Kaak ............................................................................................................ 4 1.2. Topraklama .................................................................................................................. 5 1.3. Kaak akm................................................................................................................... 7 1.4. Kopukluk ...................................................................................................................... 8 1.5. Kullanc, Hasta ve Hasta Yakn Gvenlii ............................................................... 9 1.6. Cihaz Gvenlii ......................................................................................................... 10 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 15 LME VE DERLENDRME ...................................................................................... 17 RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 18 2. BYOMEDKAL CHAZLARI LEVLERNE GRE SINIFLANDIRMA VE FONKSYONLARI ............................................................................................................... 18 2.1. Tbbi Grntleme Cihazlar ..................................................................................... 19 2.1.1.Rntgen ............................................................................................................... 19 2.1.2. Bilgisayarl Tomografi (BT) .............................................................................. 21 2.1.3. Manyetik Rezonans Grntleme (MRG) ......................................................... 22 2.1.4. Floroskopi .......................................................................................................... 23 2.1.5. Mamografi .......................................................................................................... 24 2.2. Fizyolojik Sinyal zleme Tehis ve Kayt Cihazlar ................................................... 24 2.2.1. Elektrokardiyografi Cihaz (EKG) ..................................................................... 24 2.2.2. Elektromiyografi Cihaz (EMG) ........................................................................ 25 2.2.3. Hasta Ba Monitr (HBM) ................................................................................ 26 2.2.4. EKG Testi .......................................................................................................... 27 2.2.5. NIBP Testi.......................................................................................................... 27 2.2.6. Odyometre .......................................................................................................... 28 2.2.7. Elektroretinogram Cihaz (ERG) ....................................................................... 28 2.2.8.Elektroensefalografi (EEG) ................................................................................. 29 2.2.9. Holter ................................................................................................................. 31 2.3. Yaam Destek ve Tedavi Cihazlar ............................................................................ 31 2.3.1. Defibrilatr ......................................................................................................... 32 2.3.2. Ventilatrler ....................................................................................................... 33 2.3.3. Elektrokoter ........................................................................................................ 34 2.3.4. Kalp Akcier Makinesi ...................................................................................... 34 2.3.5. Cerrahi Aspiratrler ........................................................................................... 35 2.3.6. Ototransfzyon Cihazlar ................................................................................... 36 2.3.7. ntravenz Terapi Cihazlar (nfzyon Pompalar) ............................................ 37 2.3.8. Diyaliz Cihazlar (Yapay Bbrek) ..................................................................... 38 2.4. Tbbi Laboratuar ve Hasta D Uygulama Cihazlar ................................................. 40 2.4.1. Mikroskoplar ...................................................................................................... 40 2.4.2. Mikser ve Manyetik Kartrclar ...................................................................... 41 2.4.3. Su Banyosu (Benmari) Cihazlar ....................................................................... 42 2.4.4. Su Distile Cihazlar ............................................................................................ 42
2.4.5. Sterilizatrler ...................................................................................................... 43 2.4.6. Santrifj Cihazlar .............................................................................................. 46 2.4.7. Spektrofotometre ................................................................................................ 46 2.4.8. Koagulometre ..................................................................................................... 47 2.4.9. Kan Saym Cihazlar .......................................................................................... 47 2.4.10. Kan Gazlar Analiz Cihazlar ........................................................................... 48 2.4.11. Kan Saklama Dolaplar .................................................................................... 48 2.4.12. Oto Analizrler ................................................................................................ 49 2.5. Cihazlara zel Fonksiyonel Testleri .......................................................................... 50 2.5.1. Fantomlar ........................................................................................................... 50 2.5.2.Simlatrler ......................................................................................................... 51 2.5.3.Analizrler .......................................................................................................... 53 2.5.4.Kontrol Serumlar ............................................................................................... 56 LME VE DEERLENDRME.................................................................................... 62 RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 64 3. AYARLAR......................................................................................................................... 64 3.1. Kullanc Hatalar ....................................................................................................... 65 3.2. Ayar Hatalar .............................................................................................................. 66 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 67 LME VE DEERLENDRME.................................................................................... 69 RENME FAALYET-4 ................................................................................................... 70 4.KALBRASYON ................................................................................................................ 70 4.1. Kalibrasyonun Tanm ................................................................................................ 72 4.1.1. Kalibrasyon Yapmann Faydalar ...................................................................... 73 4.1.2. Kalibrasyon Periyodu Belirleme ........................................................................ 73 4.1.3. zlenebilirlik ....................................................................................................... 75 4.1.4. zlenebilirliin Gereklilii.................................................................................. 76 4.1.5. Akreditasyon ...................................................................................................... 77 4.2. Kalibrasyon eitleri .................................................................................................. 77 4.2.1. Mekanik Kalibrasyon ......................................................................................... 78 4.2.2.Scaklk Kalibrasyonu ......................................................................................... 82 4.2.3. Fiziksel Kalibrasyon........................................................................................... 84 4.2.4. Kimyasal Kalibrasyon ........................................................................................ 84 4.3. Tbbi Cihazlarda Kalibrasyon .................................................................................... 85 4.4.Kalibrasyon Sertifikas ................................................................................................ 85 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 89 LME VE DEERLENDRME.................................................................................... 91 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 93 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 96 KAYNAKA ......................................................................................................................... 98
ii
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 523EO0204 Biyomedikal Cihaz Teknolojileri Alan Ortak Biyomedikal Cihazlarda Kalibrasyon Kalibrasyon iin sistem btnln denetlemede gerekli bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir. 40/32 Kalibrasyon iin sistem btnln denetlemek Genel Ama Bu modl ile(Elektrikli Tbbi Cihazlar Blm-1) genel gvenlik kurallar dhilinde sistem btnln denetleyip biyomedikal cihazlarda kalibrasyon yntemlerini seebileceksiniz. Amalar 1. Biyomedikal cihazlarda elektriksel gvenlik testlerini yapabileceksiniz. 2. Biyomedikal cihazlar seerek fonksiyon testlerini yapabileceksiniz. 3. Biyomedikal cihazlarda gerekli ayarlar yapabileceksiniz. 4. Biyomedikal cihazlarda kalibrasyon yntemlerini seebileceksiniz. Ortam: Kalibrasyon atlyesi, sistem analizi atlyesi, lme ve iaret ileme atlyesi, hastane ve zel firmalarn kalibrasyon atlyeleri Donanm: Elektriksel gvenlik analizr, avometre l aleti, multiparametre test cihaz, antistatik masa ve dier aparatlar, el aletleri, hastaba monitr, osilaskop, skalal (manuel) tansiyon aleti, cval manometre, NIBP simlatr kullanma Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.
MODLN AMACI
ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI
LME VE DEERLENDRME
iii
iv
GR GR
Sevgili renci, nceki modllerde biyomedikal cihazlar, eitlerini ve kullanm alanlarn genel olarak grdnz. Ayrca bu cihazlarda ve sistemlerde genel olarak arza arama ve yaklam yntemlerini ve bu arzalar giderme ve bakm tekniklerini de irdelediniz. Tm biyomedikal sistemlerin arza arama, giderme, bakm almalar ncesinde, srasnda ya da sonrasnda en nemli ilevlerden ikisi de ayar ve kalibrasyondur. Hibir arza belirtisi gstermeyen bir cihaz iin bile standart ayar ve kalibrasyon kontrolleri yaplmadan o cihazn tam olarak salam ve gvenilir olduu sylenemez. zellikle de bu cihazlarn insan salnda tehis ve tedavi amal kullanld dnldnde mutlaka dzenli olarak ayar ve kalibrasyon kontrolleri yaplmal ve belgelendirilmelidir. Bu modl ile dolayl olarak insan salna ynelik ilerde alabilecek olan sizler, insan saln ve lm kalitesini korumak amal elektriksel gvenlik testlerini tanyacak ve temel testleri yapabileceksiniz. Biyomedikal cihazlarn kalibrasyon ve ayarlar iin fonksiyon testlerinin nemini kavrayabileceksiniz. Biyomedikal cihazlarda temel servis ayarlarn yapmay ve uygun donanm ile kalibrasyon yntemlerini semeyi de renebileceksiniz. Bazen ayar veya kalibrasyonla hata ve arza, iin en banda dzeltilebilir. Bazen de arza giderimi sonrasnda cihazlarn insan sal ve lm kalitesi asndan en doru almay gerekletirebilmesi iin arzalar giderilse bile kalibrasyondan geirilmeleri gerekebilir. Yapacanz kk bir ihmalkrlk ya da sorumsuzluun, insanlarn hastalklarnda yanl tehise ve hatta yanl tedavi biimlerinin uygulanmasna kadar giden sonulara neden olabileceini dnerek ince ayrntlar asla gz ard etmemeye zen gsteriniz.
RENME FAALYET1 RENME FAALYET-1

AMA
Biyomedikal cihazlarda elektriksel gvenlik testlerini yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Biyomedikal cihazlar iin kullanlan elektriksel gvenlik testlerini ve bu testlerin hangi amala kullanldn aratrnz. Tbbi cihazlar iin elektriksel gvenlik standartlarn ve temel ieriklerini aratrnz. Aratrma ilemleri iin blgenizde bulunan biyomedikal firmalarn ve hastanelerin biyomedikal teknik servislerini gezmeniz gerekmektedir. Ayrca internet ortamndan faydalanabilirsiniz.
1. ELEKTRKSEL GVENLK TESTLER

Elektrikle alan tm cihazlarda olduu gibi medikal cihazlarda da kaak akm tehlikesi dikkate alnmas gereken ok nemli bir husustur. Sonular hasta odakl olacandan beklenilenden ok daha kt olabilir. rnek olarakkalp ameliyat iin yatan bir hastann elektrik kaana maruz kalmas sonucunda kaak akm, direkt hasta kalbine nfuz edeceinden mikro ok denilen elektrik arpmas ve ardndan da hastann lmesi sz konusu olacaktr. Bu tip kt senaryolarn gerekleebilme ihtimalini nlemek iin ncelikle elektriksel gvenlik lmlerinin yaplmas gerekmektedir. Elektriksel gvenlik,elektriksel lm yapan cihazn, lm yapan ve lmn uyguland kiilerin maruz kald elektriksel akmlarn, gvenli ve kabul edilebilir snrlar iinde olup olmadnn tespitidir. Elektriksel gvenlik, sadece medikal sektre has bir konu deildir. nsanlarn kulland elektrikli cihazlarn retildii tm sektrleri kapsar. Bunlar evlerde kullanlan beyaz eyalardan, fabrikalarda kullanlan elektrikli aletlere kadar hayatmzda geni bir yelpazede yer alr.Ancak zellikle vcuda direkt temas eden (EKG, EEG vb.) tbbi cihazlarda bu konu ulusal ve uluslararas standartlarla belirlenmitir. Medikal cihazlarn elektriksel gvenlik lmlerinde, medikal cihazn dizayn gvenilirliini test etmek iin oluturulmu, IEC601 olarak bilinen IEC 60601-1 Medical Electrical Equipment-General Requirements for Safety(Medikal elektrikli cihazlarda gvenlik iin gereklilikler) standard kullanlmaktadr.
IEC 60601, medikal cihazn retim bandndaki elektriksel gvenlik lmlerini ynlendirmektedir. IEC 60601, medikal cihazn retim bandndaki elektriksel gvenlik lmlerini ynlendirirken bu medikal cihazn retim bandndan kp salk kuruluunda kullanma gemesiyle birlikte ilave test gereksinimi ortaya kmakta ve devreye IEC 62353 standard girmektedir. IEC 60601-1 standard, medikal cihazlarn retim band kndaki elektriksel lmlere ynelikken IEC 62353 standard medikal cihazlarn kullanm sresindeki testleri kapsar. Bu iki standart arasndaki en nemli fark, kaak akm lmlerinin tekniinde grlmektedir. Bu teknik deiimine bal olarak kaak akm limit deerleri de deiiklik gstermektedir. Bu modln kaak akm balkl konusunda bu lmler anlatlmtr. Biyomedikal sistemlerde elektriksel gvenlik analizrleri kullanlmaktadr. Bu cihazlar, aada anlatlan gvenlik testlerini en doru ve standartlara uygunekilde yapmak zere tasarlanm cihazlardr. Elektriksel gvenlik testleri anlatldktan sonra elektriksel gvenlik analizrleri konusu ele alnacaktr. Elektriksel gvenlik testleriyle ilgiliBiyomedikal Temel Elektrik, Sistemlerde Arza Analizi ve Tbbi Cihazlarla Gvenli almamodllerinde topraklama ve sfrlama, kaak akm, konular anlatlmtr.
1.1. Gvdeye Kaak

Gvdeye kaak akm, cihaz kaak akm olarak da ifade edilir. Cihazn topraa bal asesi ve cihazda kullanlan tm aparatlar dhil, cihazn her noktasndan kaynaklanan toplam kaak akmdr. rnek verilecek olunursa bir ameliyathanede doktor operasyon esnasnda ameliyat hemiresinden elektrokoter cihazn biraz daha yaknlatrmasn isteyebilir. Hemire o cihaz tama sehpasyla cihaza dokunarak biraz daha yaknlatrmak iin iter. Bu srada cihazn asesi zerinde veya dier ksmlarnda bir kaak akm varsa bu akm ve dolaysyla yksek frekansla alan cerrahi elektrokoterin btn enerjisi, hemireye veya kullancya aktarm olacaktr. Bu, istenmeyen tehlikeli bir durumdur. Gvdeye kaak akm lmleri ekilde gerekletirilebilir.
Dorudan kaak akm lm Fark kaak akm lm Alternatif kaak akm lm
Gvdeye kaak akm testleri elektriksel gvenlik analizrleri ile llebilmektedir. Testlere balamadan nce analizr ve test altndaki cihazn doru olarak balanp balanmad balant ekline baklarak mutlaka kontrol edilmelidir. Ayrca test altndaki
cihaza ait g dmesinin ak pozisyonunda olmasna dikkat ederek analizr altrlr. Test altndaki bir cihaz ve analizr birbirine balandnda g dmesi her ikicihaz da altracaktr. Elektriksel gvenlik analizr aldnda, cihaz derhal kendi kendini kontrol rutininegirecektir. Herhangi bir g testinin baarsz olmas durumunda analizr grntye bir hatamesaj verir.
1.2. Topraklama
Topraklama konusu Biyomedikal Temel Elektrik modlnde ayrntl olarak ele alnmtr. Burada elektriksel gvenlik analizr ile topraklama lmlerinin nasl yapld ele alnacaktr. Aadaki ekil 1.5te 601 PRO SERIES XL model elektriksel gvenlik analizr ile koruyucu toprak direnci lm iin balantekli grlmektedir.
ekil 1.5: Koruyucu toprak direnci lm iin balant ekli Bu test analizrn kndaki PE terminali ile test altndaki cihazn aktaki iletken paralar ( Bunlar da TAC n koruyucu toprana balanr.) arasndaki empedans ler. Test akm yaklak 5 saniye uygulanr.
Toprak hattnnavometre ile kontrol edilmesi

Salkl bir topraklama olup olmad bir avometre ilede kontrol edilebilir. Bunun iin avometre AC volt kademesinin en yksek deerine getirilip elektrik prizinde voltaj lmeye balanlabilir.
Faz-ntr aras lm
l aletinin proplar Resim 1.1de grld gibi prize taklr. Faz ve ntr aras doal olarak yaklak 220 V deerinde veya civarnda olmaldr (ehir ebeke voltaj, l aletinin lm doruluu gibi etkenlerden dolay deikenlik gsterebilir.).
Resim 1.1: Faz-ntr aras lm

Ntr-toprak aras lm
Probun biri priz ularnn birinden kartlp prizdeki toprak ubuuna dedirilsin (Resim 1.2). Eer okunan deer yaklak olarak 0 - 1 Volt arasnda ise (Okunan deer yaklak 220V ise toprak ucu sabit kalmak kouluyla prizdeki prop dier uca taklmaldr.) o anda prizdeki u ntr hattna, dier u da doal olarak toprak hattna baldr. te bu deer ok nemlidir. Dzgn bir topraklamada bu deer yani ntr-toprak aras 0-1V civarnda olmaldr.Prize balanan ntr hattnn gerek toprakla arasnda fark olmamal veya ok ok az olmaldr. Eer bu lmde 50-60-15-22V vb. garip ve deiken deerler okunuyorsa ciddi bir topraklama problemi var demektir.
Resim 1.2: Ntr-toprak aras lm
Faz-toprak aras lm
Prizin ntr ucu renildiine gre doal olarak dier u faz olmaldr (Resim 1.3). Probun birisi topraa (resimde siyah) takl iken prizin soldaki ucuna da dier probu (resimde krmz) taknca ebeke voltaj olan yaklak 220V deerini okumamz gerekir ve bu da tam olarak alnmas gereken deerdir. nk dzgn topraklamada toprak-faz aras 220V civarnda okunmaldr. Burada herhangi bir deer kmyorsa (sfr volt gsteriyorsa) toprak hatt hi bal deil demektir.
Resim 1.3: Faz-toprak aras lm
1.3. Kaak akm

Elektrik tesisatlar her zaman baz riskleri de beraberinde getirir. Zayf yaltm malzemeleri, hatal iletkenler veya cihazlarn doru olarak kullanlmamalar malzemelerin hasar grmelerine, yangnlara ve insanlarn yaralanmalarna sebep olur. Kaak akm, kablonun yaltkannn zayflamas, zedelenmesi, hatal montaj yada bunlara benzer nedenlerden tr gerilim altndaki bir iletkenden topraa bir temas sonucu akan akmdr (ekil 1.6).
ekil 1.6: Kaak akm Uygulamada kaak akma neden olan hatalar
Sfrlama denilen ntr ve toprak ucunun birletirilmesiyle gerekletirilen balant sonucu kaak akm ykn gvdesinde kalr. Daha sonra cihaz gvdesinin topraa deen ksmndan dolay kaak akm rlesi srekli olarak devreyi aabilir. Topraklama direncinin ar yksek olmasndan dolay kaak akm ykten topraa akamaz ve cihaza dokunan insan cihazla toprak arasnda iletkenlik salayacandan kaak akm rlesinin sk sk devreyi amasna sebep olacaktr. DC kaak akm olan bir cihazn AC tip kaak akm rlesine balanmas sonucu elektromanyetik rle ya duyarszlar ya da mknatslanr. Bunun sonucu sistemde sk sk ama ya da kaak akm alglayamama meydana gelir.
Elektriksel gvenlik analizr ile kaak akm testi bu konunun ilerleyen blmlerinde anlatlacaktr.
1.4. Kopukluk
Tm elektrikli cihazlarda olduu gibi tbbi cihazlarda da imalat hatas, kullanm hatas, kalitesiz malzeme kullanlmas veya malzemenin uzun sre kullanlmas gibi nedenlerden dolay cihazn kablolarnda kopukluklar oluabilir. Bu durumda cihazn almamas, lmlerin alnamamas vb. durumlar ortaya kar. Bu tip arzalar kopukluk olarak nitelendirilir. Elektrikli cihazlarda kopukluk tespiti en basit olarak avometreler ile yaplabilir. ncelikle test edilecek kablonun her iki ucu tespit edilir. avometrenin varsa diyot lm kademesi (buzzer kademesi), bu kademe yoksa cihazn diren lm ksmnn en kk kademesi seilir. l aletinin bir probu kablonun bir ucuna dier probu dier ucuna balandnda ayet kablo salam ise buzzer ter veya l aletinin gstergesi Sfr ohma yakn bir deer gsterir (Resim 1.4.a). Kopukluk varsa l aleti ekrannda,1.rakam grnr (Resim 1.4.b). Bunun anlam, o anki diren deerinin ok yksek olduudur.
Kabloda kopuk var
b) Kablo salam
Resim 1.4: Kablo kopukluk testi Kopukluk testi ayn zamanda elektriksel gvenlik analizr ile yaplabilir. Elektriksel gvenlik analizr bu testi otomatik veya manuel yapabilmektedir.
1.5. Kullanc, Hasta ve Hasta Yakn Gvenlii

Hastane hizmetlerinin younluu ve yaygnlamas tbbi cihazlarn, kullanclarn, hasta ve hasta yaknlarnn gvenlii konusunu da beraberinde getirmektedir. Hastanelerde hastaya zarar verici her trl etkilere ve bunlara yol aabilecek sebeplere kar nlemler almak, hastann gvenlii asndan hastaneler iin nem arz etmektedir. Tbbi hatalara yol aan nemli kaynaklardan arzal,deformeolmu ara gere ve cihazlardr. (ekil 1.7) birisi de hastanelerdeki
ekil 1.5: Elektrikli cihazlarda lmcl tehlike oluturan hatalar zellikle insan gvenlii asndan btn cihazlarda olduu gibi tbbi cihazlarda da elektrik akm kaaklarna kar tedbir olarak topraklamann neminin bilincinde olunmas ve mutlaka tekniine uygun olarak yaptrlmas en hayati hususlardan birisidir. Teknolojik gelimelere bal olarak tbbi tehis, tedavi ve hasta takibi ile ilgili hastane donanmnda karmak elektriksel aletlerin kullanm yaygnlamaktadr. Bu cihazlarn birou hasta ile direkt veya dolayl olarak temas hlinde kullanlmaktadr. Tbbi hatalara yol aan nemli kaynaklardan bir dieri de hastanelerdeki cihazlarn srekli bakm, kalibrasyon ve kontrol altnda tutulmamalardr. Cihazlarn bakm, onarm ve kalibrasyonlar periyodik olarak yaplmal ve kaytlar tutulmaldr. Biyomedikal cihaz teknisyenleri iin elektriksel riskler daha da byk oranda ortayakmaktadr. Biyomedikal cihaz teknisyenleri, grevleri gerei cihazlarn sklmesi, birletirilmesi, elektriksel balantlarnn yaplmas, fonksiyonel testlerin ve kalibrasyonlarnn yaplmas nedeniyle her zaman elektriksel oklara maruz kalma riskleriyle kar karyadrlar.
1.6. Cihaz Gvenlii

Elektriksel riskler cihazn elektrik aksamndan kaynaklanan risklerdir. Cihazn iyi topraklanmamas, doru prize taklmamas, arzal paralar ve deforme olmu iletkenlerin deitirilmemesi, periyodik bakm ve onarmlarnn yaplmamas, bu risklerin olumasna yol aabilir. Bunlarn yan sra en nemli etkenlerden biri de yetkili personel dnda cihaza bir mdahalenin olmasdr. renme faaliyetinin banda ifade edildii gibi elektriksel riskler biyomedikal sistemlerde elektriksel gvenlik analizrleri ile tespit edilebilir.
Elektriksel gvenlik analizr
Elektriksel gvenlik analizrleri, hastane biyomedikal ekipmanlarnn elektriksel gvenlik testlerini, kat uluslararas standartlarda belirtilmi ekliyle yapabilen otomatik test lm cihazlardr (Resim 1.5).
10
Resim 1.5: Elektriksel gvenlik analizr Bu standartlar, dnyada ve de lkemizde kabul edilmi (IEC 601-1, VDE 751.1 ve HEI-95 vb. ) standartlar kapsar. Otomatik olarak analiz edilen ve geici olmayan hafzaya kaydedilen test sonular, dhil ZY stunlu termal yazc ya da balant kurulan herhangi bir haric yazc ile yazdrlabilir ya da cihaz firmasnn ekipman iletim yazlmna aktarlabilir. Bu cihazlar, otomatik, elle (manuel) ya da step (adm) modlu iletime uygundur. Manuel (elle altrma) mod, herhangi bir zel testin kesintisiz olarak geekletirilmesini salar. Cihaz, harici bir klavye, entegrasyonlu bir tu takm, barkod ubuu ya da harici bir RS232 cihaz girilerini kabul edebilir. Yazlm gncellemelerini ve hafza srm ykseltmelerini kolaylatran haric bir data kartuu da bulunabilir. Ayrca EKG ve aritmik dalga formlar performansn da simle etmek gibi ek fonksiyonlar da ierebilir. Elektriksel gvenlik analizrleri ile yaplmas mmkn olan elektrik gvenlik testleri belirgin olarak aadakileri ierir: Ana voltaj Toprak direnci Cihaz akm Kaak akm Diferansiyel kaak zolasyon direnci ECG performans dalga biimleri
11
Resim 1.6: Elektriksel gvenlik analizr ile lm Elektriksel gvenlik analizr ile kaak akm testi Kaak akm testi yaplacak cihazn besleme girii, elektriksel gvenlik analizrnn test giriine balanr(ekil 1.8). Testi yaplan cihazn hasta kablolar elektriksel gvenlik analizrne balanr. Gvenlik analizrnn besleme kablosu enerji hattna balanr. Bu balantlar yapldktan sonra analizrn ekranndan kaak akmlar okunabilir.
12
ekil 1.8: Elektriksel gvenlik analizryle kaak akm testi Biyomedikal cihazlar, yaltlm olan birka megaohmluk dirence sahip hasta kablolarna sahip olabilecei gibi birka kiloohmluk direnli yaltlmam hasta kablolarna da sahip olabilir. National Fire Protection Assciation (NFPAUlusal Yangndan Koruma Dernei) tarafndan, yaltlm cihazlarda cihaz alrken ve almad durumlarda msaade edilen kaak akm (topraa kaak akm ve hasta kablolar arasnda) deerleri 10 mikroamperden az olarak kabul grmtr. Hasta kablolar yaltlmam cinsten ise hasta kablosu kaak akm 50 mikroamper seviyesine kadar kabilir. Bunun yan sra bu tip cihazlar mikro oka neden olacak ekilde balanmamaldr. Cihaz zerinde gerilim dmn azaltmak iin cihazn gvdesinin herhangi iki noktas arasndaki yaltm direnci 0,15 ohmu gememelidir.
13
UYGULAMA FAALYET
Bu uygulama faaliyeti ile elektriksel gvenlik analizr kullanarak kaak akm testi yapabileceksiniz. lem Basamaklar gvenlii ile ilgili nlemleri alnz. Antistatik koruyucular giyiniz. Elektriksel gvenlik analizr kullanm talimatn okuyunuz. Talimattan malzeme ve cihaz listesini kartnz. Malzeme ve gerekli el aletlerini malzeme odasndan alnz. Cihazlar uygun ekilde yerletiriniz. Talimattaki balant ekline gre (rnek ekil 1.8 deki balant ) cihazlar aras balantlar yapnz. Balantlar kontrol ediniz. Cihaz altrarak ana menden koruyucu kaak akm testi seimine ulanz. Kaak akm testini gerekletiriniz ve kt alnz. Sonular raporlaynz. neriler Elektriksel gvenlik nlemlerini dikkate alnz. Mmkn olduu kadar almalarnz antistatik masa ve zemin zerinde gerekletiriniz. Test cihazn kullanrken yava ve dikkatli olunuz. Talimattaki ynergelerden nce cihazlar ile ilgili nemli uyarlarn bulunabilecei kullanma klavuzlarnn uyar blmlerini okuyunuz. Test iin zamanlama plannz yapnz. Teste balamadan nce cihazlar zerinde olabilecek standart elektriksel hatalar kontrol ediniz. Sonular okurken ve kaydederken dikkatli olunuz. Takldnz noktada retmeninizden yardm isteyiniz.
Yaplan lm sonularn aadaki tabloya kaydediniz. Cihaz Snf lm metodu Hasta balants llen deer
14
UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Bu uygulama faaliyeti ile avometre kullanarak enerji hattnn toprak lmn yapnz. lem Basamaklar gvenlii ile ilgili nlemleri alnz. Avometrenin salamln kontrol ediniz. lm yapacanz enerji hattn (priz) tespit ediniz. 1.1 numaral konu balnda anlatld ekilde lmleri gerekletiriniz. lmleri aadaki tabloya kaydederek verilen 1.1 numaral konu balnda belirtilen deerlerle karlatrnz. Sonular raporlaynz. neriler Elektriksel gvenlik nlemlerini dikkate alnz. AVO metrenin proplarnn salam olduundan emin olunuz. Bunun iin cihaz diyot-buzzer kademesine alnz. Problar birbirine dokundurarak salamln tespit ediniz(1.3. balndaki aklamalardan faydalanabilirsiniz.). Mmkn olduu kadar almalarnzda elektriksel risklere kar dikkatli olunuz. Sonular okurken ve kaydederken dikkatli olunuz. Takldnz noktada retmeninizden yardm isteyiniz.
lmlerinizi aadaki tabloya kaydediniz. lm ekli Faz-ntr aras Faz-Toprak Toprak-Ntr llmesi gereken Yaklak 220V(ebeke voltaj) Yaklak 220V (ebeke voltaj) Yaklak 0-1V llen
15
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. 4. 5.
6. gvenlii nlemlerini aldnz m? Gerekli olan malzeme ve cihazlar belirlediniz mi? Balantlar doru ekilde yapabildiniz mi? Kaak akm testine ulaabildiniz mi? Testi gerekletirebildiniz mi? Toprak lm yapabildiniz mi? kt alabildiniz mi? Sonular test limitleri izelgesiyle karlatrabildiniz mi?
Evet
Hayr
7. 8.
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet iselme ve Deerlendirme ye geiniz.
16
LME VE DEERLENDRME LME VE DERLENDRME

Aada verilen cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 1. .., elektriksel lm yapan cihazn, lm yapan ve lmn uyguland kiilerin maruz kald elektriksel akmlarn, gvenli ve kabul edilebilir snrlar iinde olup olmadnn testidir. Bir enerji hattnda faz-ntr arasnda ...V, toprak-faz arasnda .V llr. Sfrlama denilen ..ve... ucunun birletirilmesiyle gerekletirilen balant sonucu kaak akm ykn gvdesinde kalr. Avometrede kopukluk testi iin veya ..kademesi kullanlr. ..; hastane biyomedikal ekipmanlarnn elektriksel gvenlik testlerini kat uluslararas standartlarda belirtilmi ekliyle yapabilen otomatik test lm cihazlardr Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. ( ) IEC 60601-1 standard, medikal cihazlarn retim band ksndaki elektriksel lmlere ynelikken IEC 62353 standard medikal cihazlarn kullanm sresindeki testleri kapsar. ( ) Elektrikselgvenlik analizrleri ile cihazlarn kalibrasyonu yaplabilir.
2. 3.
4. 5.
6.
7.
8. 9.
DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
17

AMA
Biyomedikal cihazlar seerekfonksiyon testlerini yapabileceksiniz.
ARATIRMA
levlerine gre biyomedikal cihazlar hakknda aratrma yapnz. Fonksiyon testlerinde kullanlabilecek biyolojik iaretlerin simlatrlerini ya da insan dokularna benzer testlerde kullanlan yapay malzemeleri aratrnz. Aratrma ilemleri iin blgenizde bulunan biyomedikal firmalarn ve hastanelerin biyomedikal teknik servislerini gezmeniz gerekmektedir. Ayrca internet ortamndan faydalanabilirsiniz.
2. BYOMEDKAL CHAZLARI LEVLERNE GRE SINIFLANDIRMA VE FONKSYONLARI

Medikal letiim modlndebahsedilen fonksiyonellii bu blmde incelenecektir. bu cihazlarn snflandrmas ve
Tbbi cihaz ve aletlerin gndelik kullanm skl ve nemi, gnmz salk sektrnde giderek artmaktadr. Tbbi cihaz teknolojisinde son yllarda yaanan ilerlemeler, insan salnn ele aln biimini ve mantn nemli boyutlarda deitirmitir. Bu gelimeler nda insan yaam kalitesi ve sresi olumlu ynde etkilenmitir. Tbbi cihaz teknolojisi bir dizi dier bilimsel ve teknolojik faaliyet alanlarndaki aratrma ve gelimelerden dorudan etkilenmektedir. Dier sektrlerdeki yeniliklerin en hzl biimde uygulama olana bulduu tbbi cihaz sektr, bilgisayar, elektrik-elektronik, kimya, metalrji ve makine mhendislikleri gibi birok mhendislik grubunu bir arada bulundurmaktadr. Kullanm alanna gre tbbi cihazlar yle gruplandrlabilir:
Tbbi grntleme cihazlar Fizyolojik sinyal izleme tehis ve kayt cihazlar Yaam destek ve tedavi cihazlar Tbbi laboratuar ve hasta d uygulama cihazlar
18
2.1. Tbbi Grntleme Cihazlar

Salk sektrnn en hzl gelien dinamiklerinden biri olan tbbi grntleme teknolojisi, 1895te Wilhelm Conrad Rntgen'in, ilk X-n tpn bulmasnn ardndan rntgen ile balar. Daha sonra bilgisayarl tomografi, ultrason ve manyetik rezonans sistemlerinin tbbi grntleme ve tehis alanlarnda kullanlmasyla hz kazanmtr.
Resim 2.1: lk rntgen cihazyla rntgen filmi ekimi Tbbi grntleme cihazlarnn gelitirilmesiyle kanser gibi ar hastalklar erken tehis edilebilmekte ve hastalk ilerlemeden tedavi edilebilmektedir. Tbbi grntleme sistemlerini yle sralanabilir:
2.1.1.Rntgen
Rntgen cihaz hastanelerin tbbi grntleme biriminde bulunur. Hastann yatt bir sedye, X-ray tp, jeneratr, kolimatr, statif tablas (akcier rntgeni iin) ve kumanda konsolundan oluur (Resim 2.2).
19
Resim 2.2: Gelimi bir rntgen cihaz ile kala rntgeni ekimi Rntgen cihazlar, insan vcudunda bulunan herhangi bir hasarn (krk, atlak, deformasyon vb.) veya hastaln (sinzit, zatrre, v.b) tehisinde kullanlr. Hasta rahatszlna gre ya cihazn sedyesine yatrlr ya da statif tablasnn nnde konumlandrlr. Rntgen cihaz 380V reten bir jeneratrden g alr. Cihazn ald bu g ile X-Ray tpnde yksek gerilim oluur. Bu tpn iinde iki u vardr: Anot ve katot Bu yksek gerilimden etkilenerek anoda arpp seken elektronlar atomu kararsz hale getirir. Kararszlaan atom kararl hle gelmek ister. Bu istei sayesinde cihaz X mas yayar (Tpn ii vakumludur, bu sayede elektronlarn arpp sekmesi salanr, tpte hava olsayd elektronlar anottan katoda transfer olup sekme yapamazlard.). Tpten kan X n kolimatrde sabitlenir ve hastann belirlenen blgesinden geip sedyenin altndaki filme ular. Filmler banyo ileminden geirilir. Bylece banyo cihaznda bulunan filmlere resimler baslr ve hastalara ulatrlr. Bu belgeler rntgen filmi olarak adlandrlr. Rntgen filmini eken personeli radyasyondan korumak iin kumanda konsolu, cihazdan kurun paravan ve kurun camla ayrlmtr. Ayrca X-ray tpnn etraf yaldr. Buda soutma amaldr.
20
Rntgen cihaz tpnn eskimesi dnda sra d bir sorun karmaz. Eskiyen tp yenisi ile deitirilir.
2.1.2. Bilgisayarl Tomografi (BT)

Bilgisayarl tomografi X-n (rntgen) kullanlarak vcudun incelenen blgesinin kesitsel grntsn oluturmaya ynelik radyolojik tehis yntemidir. nceleme srasnda hasta bilgisayarl tomografi cihaznn masasnda hareket etmeksizin yatar (Resim 2.3). Masa elle ya da uzaktan kumanda ile cihazn ''gantry'' ad verilen dairesel kanala srlr. Cihaz bir bilgisayara baldr. X-n kayna, incelenecek hasta etrafnda 360 derecelik bir dn hareketi gerekletirirken ''gantry'' boyunca dizilmi dedektrler tarafndan,X-n demetinin vcudu geen ksm saptanarak elde edilen veriler bir bilgisayar tarafndan ilenir. Sonuta dokularn birbiri ard sra kesitsel grntleri oluturulur. Oluturulan grntler bilgisayar ekranndan izlenebilir.
Resim 2.3: Bilgisayarl tomografi cihaz Grntler filme aktarlabilecei gibi gerektiinde tekrar bilgisayar ekranna getirmek zere optik diskte depolanabilir. Ayrca grntler bilgisayar tarafndan ileme tabi tutularak birbirine dik eksenlerde yeniden yaplandrlm grntler elde edilebilir. Bu grntlerin de yardmyla 3 boyutlu grntler oluturulabilir. Bu ekilde soluk borusunun, yemek borusunun, midenin, ince ve kaln barsaklarn, damarlarn ve idrar yollarnn ieriden grntlerini elde etmek mmkn olmaktadr.
21
Bilgisayarl tomografi dier X-n incelemelerine gre baz avantajlara sahiptir. zellikle organlarn, yumuak doku ve kemiklerin ekil ve yerleimini olduka net gsterir. Ayrca BT incelemeleri hastalklarn ayrc tansn yaparak tedavi yntemlerini deitirmektedir. Dier grntleme yntemlerinden daha erken ve doru ekilde birok hastaln tehisini salamaktadr. Hastalklar erken tehis edildiinde daha iyi tedavi edildiklerinden, bilgisayarl tomografinin bu stn zellikleri doktorlarn birok hastann hayatn kurtarmasna yardmc olmaktadr.
2.1.3. Manyetik Rezonans Grntleme (MRG)

MRG arsz ve X-n gibi zararl olabilecek aralar kullanmayan bir tan tekniidir (Resim 2.4).
Resim 2.4: Magnetik rezonans grntleme Hasta gl bir elektromagnet (mknats) ieren bir silindirin iinde yatarken vcuttaki hidrojen atomlarnn enerji salmasna yol aan radyo dalgalar gnderilerek ilem gerekletirilir. Mknats etkisi ile hareket eden binlerce atoma ait bilgi bir bilgisayara gnderilir ve incelenen alann deiik eksenlerde kesitsel grnts elde edilir. Radyolog doktorlar bu grntleri deerlendirerek hastalk hakknda bilgi edinirler.
22
2.1.4. Floroskopi
Floroskopi radyolojinin en eski ve en temel blmlerinden biridir. Gnmzde de olduka yaygn olarak sindirim sistemi, idrar yollar ve vcudun daha bir ok blmnn incelenmesinde kullanlmaktadr (Resim 2.5). Floroskopi, X-n kullanlarak ekilir. Normal filmlerde grlemeyen yaplar kontrast madde denilen ilalarla boyanarak grnr hle getirilir. Kontrast maddeler, baryum ve iyot gibi radyoopak maddeler ieren ilalardr. Kontrast maddeler, uygulanacak incelemenin trne gre hastaya iirilerek, lavman yaplarak, idrar sondas yoluyla veya enjeksiyonla verilir. Kontrast madde verilmesini takiben, incelenen organ doktor tarafndan ekranda izlenerek eitli pozisyonlarda filmler ekilir.
Resim 2.5: Floroskopi Hasta, inceleme srasnda az miktarda radyasyon alr. Ancak bu tetkiklerin faydas, az miktardaki radyasyonun zararlarnn yannda ok fazladr. ekimi yapan doktor ve teknisyenler, radyasyona her gn maruz kalmamak iin koruyucu bir blmenin arkasnda oturarak veya kurun nlk giyerek kendilerini korurlar. ekim ncesinde hastalar, tm kyafetlerini ve metal taklarn kararak bir hastane nl giyerler. ekimden sonra filmler doktorlar tarafndan incelenerek, tetkiki isteyen doktora verilmek zere bir rapor yazlr.
23
2.1.5. Mamografi
Mamografi meme dokusunun rntgen nlaryla grntlenmesidir. Genel amal radyoloji tplerinde deiiklikler yaplarak, hastann daha az radyasyon almas salanmtr.(Resim 2.6).
Resim 2.6: Mammografi cihaz
2.2. Fizyolojik Sinyal zleme Tehis ve Kayt Cihazlar

nsan vcudu fonksiyonlarn yerine getirirken eitli elektriksel sinyaller retir. Sinirler bu sinyalleri vcudun eitli organlarna ve kaslara tar. Beyin ve kalp gibi organlarnkaslarn fonksiyonlarnn incelenmesinde fizyolojik sinyal izleme cihazlar hekimlere nemli bilgiler salar. Bu cihazlar unlardr:
2.2.1. Elektrokardiyografi Cihaz (EKG)

Elektrokardiyografi (EKG),kalbin kulakk ve karncklarnn kaslma ve geveme evrelerini, kalbin uyarlmas ve uyarnn iletilmesi srasnda ortaya kan elektriksel aktiviteyi milimetrik kt zerine yazdrma temeline dayanan bir yntemdir (Resim 2.7).
24
Resim 2.7: EKG cihaz EKGde her kalp atmnn karl olan P,Q,R,S,T,U dalgalarndan olumu bir karmak grlr. Bu dalgalardaki deiiklikler, dzensizliklerin grlmesi, dalgalar arasndaki srelerdeki deimeler doktorlara kalp hastal hakknda ipular verir.
2.2.2. Elektromiyografi Cihaz (EMG)

EMG, elektromiyografi teriminin ksaltlm addr. Kaslarn kaslmasn salayan elektriksel aktivitenin izlendii ve yorumland bir kas incelemesidir (Resim 2.8). Kaslarn kaslmas, sinirler araclyla beyinden iletilmi olan uyarcpotansiyellerin, kaslarda oluturduu Motor nite Aksiyon Potansiyelleri (MAP) olarak bilinen, elektriksel potansiyeller sayesinde olur.
25
Resim 2.8: Elektromiyogram lm
2.2.3. Hasta Ba Monitr (HBM)

Hastanelerin youn bakm nitelerinde hastay srekli takip etmek amac ile kullanlan ok fonksiyonlu bir biyomedikal cihazdr (Resim 2.9).
Resim 2.9: Hasta ba monitr Hasta ba monitrleri ile hastann kalp atm kontrol, nabz says, kan basnc, vcut ss, solunum dzeni, kanndaki oksijen miktar gibi bilgiler, doktor ve grevlilere, gerekli mdahaleyi yapma imkn tanr.
26
Cihazda bir sorun olup olmadn anlamak iin simlasyoncihazlar kullanlr. Hasta ba monitrlerine EKG, NIBP, SPO2ve elektrik gvenlik testleri yaplr. (SPO2 testi hakknda bu modln 2.5, 2.3 konu balnda aklama yaplmtr.)
2.2.4. EKG Testi

Bu cihaza hasta simlatr balanarak test yaplabilir. Hasta simlatr ile yetikin ve ocuk olmak zere iki hasta snfnda kalp atm kontrol yaplr. Bu cihaz hasta gibi davranr. Monitrn elektrotlar simlatrn yanndaki blmeye yerletirilir ve normal sins ritim verilir. Bylece hastaba monitrnn normal artlarda nasl bir sonu verdii ekrana baklarak gzlenir. Hastaba monitrnde EKG modlnn kalibrasyon lmn yapmak iin ncelikle firma tarafndan verilen aritmi kodlarn bilmek gereklidir. Kodlar renildikten sonra EKG elektrotlar hasta simlatrnde seilen derivasyona uygun olarak balanr. Daha sonra istenilen aritminin kodu numaratrden girilir ve monitrde istenilen aritminin olumas beklenir. Eer uygulanan aritmi ile alnan sonu olmas gereken deerde ise cihazda o aritmi iin kalibrasyon lm tamamlanmtr.
2.2.5. NIBP Testi

NIBP testinde ise tansiyon aletlerinin kontrolnde kullanlan cihaz ve yntemler kullanlr. Yani monitrn lt deerler ile simlatrn lt deerler karlatrlr. Bu cihaz hastaba monitrlerinde ve otomatik tansiyon aletlerinin bazlarnda noninvasive kan basnc (NIBP) testlerinde dinamik kan basnc simlasyonu salar. Bu simulatrler kol ve bacak manonlu tiplerini de iermektedir. NIBP test cihaz teknik zellikleri:
Otomatik statik basn alarmlar Kaak testi Yetikin ve ocuk NIBP simlasyonu Ayarlanabilir kalp atm deerleri
HBM elektriksel gvenlik testi
Elektrik gvenlik testinde ise hastaba monitrnn ani alp kapanmas sonucu oluabilecek her trl sorunu ve tehlikeyi engellemek iin gerekli kontroller, elektriksel gvenlik analizr ile yaplr.
27
2.2.6. Odyometre
Atmosferde oluan ses dalgalarnn kulak tarafndan toplanmasndan, beyindeki merkezlerde karakter ve anlam olarak alglanmasna kadarolansre iitme olarak adlandrlr. Ses enerjisi, maddeden oluan bir ortamda yaylan mekanik bir titreim dalgasdr. itmenin llmesi ve iitme fonksiyonlarnn deerlendirilmesine, odyometrik muayene denir. Bu lmler bir uzman nezaretinde sesten yaltlm bir odada odyometre ad verilen cihazlar ile yaplr. Odyometre cihaz ile hastaya deiik iddet ve frekansta sesler verilir ve hasta iitip iitmediini bir butona basarak uzmana bildirir (Resim 2.10).
Resim 2.10: Odyometrik muayene Bu test sonucunda hasta hakknda dzenlenen odyometre raporu ile hekimler daha isabetli karar verebilir.
2.2.7. Elektroretinogram Cihaz (ERG)

Retina parlak bir k ile uyarldnda retina iindeki a duyarl hcreler ani olarak uyarlr ve retinann dnda dedekte edilebilir bir senkronize (e zamanl) cevap oluur. Retinann i yzeyine veya kornea zerine yerletirilen bir elektrot ve vcudun herhangi bir yerine (aln, akak, kulak memesi) yerletirilen referans elektrot yardmyla alglanabilen bu elektriksel iarete elektroretinogram (ERG) (Resim 2.11) denir.
28
Resim 2.11: Elektroretinogram Yine ayn cihaz ile gz kaslarnn elektriksel deiimleri ve aktiviteleri llmektedir. Gz kaslarnn aktivite ve iaretlerine elektrookulogram denir (EOG).
2.2.8.Elektroensefalografi (EEG)
Elektroensefalografi (EEG) beyin temel biyoelektrik aktivitesinin incelenmesidir. lem kk elektrotlarn sal deriye yerletirilmesiyle yaplmaktadr (Resim 2.12).
29
Resim 2.12: Elektroensefalografi EEG, beyindeki sinir hcreleri tarafndan hem uyanklk, hem de uyku hlindeyken retilen elektriksel faaliyetin kt zerine beyin dalgalar halinde yazdrlmasdr. Beynin elektriksel faaliyeti, hastann sal derisi zerine yerletirilen kk metal elektrotlar araclyla EEG aletine iletilir ve veriler ortalama 20 dakika sreyle bilgisayara kaydedilir.
30
2.2.9. Holter
Ambulatuvar (gnbirlik ve ayaktan tedavi) kalp ritm kayd eitli kalp hastalklarndaki elektrokardiyogram (EKG) deiikliklerinin saptanmasnda sk olarak kullanlan bir tan yntemidir (Resim 2.13).
Resim 2.13: Holter lm Bu testin en nemli avantaj, hastann uzun bir zaman periyodu iindeki kalp ritim deiikliklerinin izlenmesini salamasdr. Bylece gn ierisinde eitli fiziksel ve psikolojik deiikliklerin etkisi, kullanlan baz ilalarn kalp ritminde oluturduu deiimlerin izlenmesi,hastann EKG kayd srasnda oluanikyetlerinin deerlendirilmesinde kullanlmaktadr. Hasta bu cihaz ile hareket halinde gnlk yaantsna devam edebilir
2.3. Yaam Destek ve Tedavi Cihazlar

Ameliyathaneler fonksiyonlar gerei zel tasarm ve donanm gerektiren ortamlardr. Youn bakm birimleri hastanelerde birden fazla hastann hayati zelliklerinin srekli olarak izlenmesi, hayati tehlikeye neden olabilecek durumlarn hekim, hemire, hastabakc gibi ilgili ahslara bildirilmesi ve acil mdahalelerin yaplabilecei zel olarak tasarlanm ve donatlm birimlerdir. Ameliyathanelerde ve youn bakm nitelerinde kullanlan cihazlar daha ok hastann yaam fonksiyonlarna destek olan, dengeleyen, katk salayan cihazlardr. Bu cihazlarn bazlar, kullanm yeri ve amacna gre farkl cihaz gruplar ierisinde de deerlendirilebilir. Yaam destek cihazlarn yle sralanabilir:
31
2.3.1. Defibrilatr
Kalbin yanl zamanda uyarlmas ve uyaran sinyallerin rastgele uyarmlar sonucunda kalp kaslar, dzensiz ve normalden hzl bir ekilde kaslmaya balar. Kalbin girdii bu duruma fibrilasyon ad verilir. Kalp girdii bu durumdan vcudun geri besleme kontrol sistemleri vastasyla kurtulamazsa bu dzensiz kaslmalarn durdurulup kalbin yeniden dzenli kaslmaya balamas salanmaldr. Bunun iin kalbe kar ok ad verilen bir ok uygulanr. Bu ileme defibrilasyon, kullanlan cihaza da defibrilatr ad verilir. Defibrilatr ayarlanabilir bir yksek gerilim kayna ve bu yksek gerilimi kullancya zarar vermeden hastann vcuduna uygulamak iin tasarlanm kak ad verilen elektrotlardan oluur. Genellikle arj edilebilir pilleri ve arj nitesi ile birlikte hastann bulunduu yere tamaya hazr durumda bulundurulur. Cihaz kalp sinyallerini izleyen bir EKG cihaz ile senkron olarak alr ve depolad enerjiyi boaltmak iin uygun zaman tespit eder. Bu senkronizasyon, okun geliigzel uygulanmasn nler. Defibrilatrler, hastaya balanmalarna gre
D defibrilatrler (Resim 2.14) (implant) defibrilatrler (Resim 2.15) olmak zere ikiye ayrlr.
Resim 2.14: D defibrilatr
Resim 2.15: (implant) defibrilatr
Defibrilasyon ilemi zel eitim alm kiilerce ve hekimler tarafndan uygulanmaldr.Genellikle acil mdahale gerektiren durumlarda, acil serviste, ambulanslarda youn bakm nitelerinde ve uaklarda defibrilatr cihaz bulunur.
32
2.3.1.1.Defibrilatrn Test Edilmesi

Defibrilatrler seyyar olarak kullanlan hassas cihazlardr. Cihazn sk sk koruyucu bakm yaplarak gvenirlilii devam ettirilmelidir. Cihazn testi iin defibrilatr analizr kullanlarak aadaki ilemler uygulanr.
Defibrilatrn elektrotlar test tutucu devresine yerletirilir. Hat gerilimi alr. Defibrilatrn enerji seme dmesi en yksek seviyeye getirilir. Cihazn arj butonuna baslr. Elektrotlar test tutucu devresine dearj edilir. Verilen enerji test tutucu devresinin gstergesinden okunur. Batarya test edilir.
2.3.2. Ventilatrler
Ventilasyon, solunumu duran kiiyi solutmak zere solunum fonksiyonunun yapay olarak bir cihaz yardm ile srdrlmesi ilemidir. Bu amala kullanlan cihazlara ventilatr ad verilmektedir. Ventilatr cihazlar solunumu etkinletirmek, oksijenlenmeyi artrmak, solunum gln azaltmak amacyla acil servislerde, youn bakm nitelerinde ameliyathanelerde sklkla kullanlan cihazlardr (Resim 2.16).
Resim 2.16 : Ventilatr
33
2.3.3. Elektrokoter
Elektrokoter cihaz cerrahi operasyonlarda dokular kesmek amacyla kullanlan cihazlardr (Resim 2.17). Elektrocerrahi teknikleri ve elektrik akm bir asrdan daha uzun bir sredir kullanlmaktadr. Geleneksel elektrokoterler, elektrik akm ile kor hline getirilen platin telden ibarettir. Bu hem phtlama hem de kesme iin kullanlmtr. Daha sonralar alternatif akm ve voltaj deitirici trafonun bulunmas ile tpta yksek elektrik akmlar phtlama, kesme ve doku tahribi iin kullanlmaya balanmtr.
Resim 2.17: Elektrokoter cihaz ve elektrotlar Elektrokoter cihaz kullanmnda, yksek frekansl elektrik akmlar hastann iinden gemektedir. Bunun iin iki adet elektrot kullanlmaktadr. Biri pasif elektrottur, geni bir plaka eklindedir ve nemli olarak hastann bacana kayla balanmaktadr. Dieri ise aktif elektrottur ve dokuya temas iin kullanlr. Isnma etkisi, kullanlan elektriin younluuna baldr. Akm, geni bir alan zerinden geerse oluan s minimaldir. Fakat kk bir noktada konsantre (youn) olursa snr ve kesme, phtlama ve doku tahribi etkisi gsterir. Bunun yan sra modern radyocerrahi cihazlar, doku zerinde kesme, eksizyon(bir dokunun kartlp atlmas) ve phtlama etkisi gsteren birok deiik dalga tipi retebilmektedir.
2.3.4. Kalp Akcier Makinesi

Anestezi altnda yaplan cerrahi operasyonlar srasnda kalbin ve akcierlerin ilevi vcut dnda bir pompa grubu ile yerine getirilir. Bu pompa grubu kann oksijenatrden geirilerek aorttan vcuda pompalanmas ilevini grr. Vcuttan ve kalpten ekilen kann rezervuarda toplanmas, ayrca cerrahi ilem srasnda kalbin durdurulmas ve beslenmesi amacyla verilmesi gereken svlarda yine bu pompa grubunun baka modlleri tarafndan gerekletirilir. Kalp akcier makinesi, pompa modlleri, kontrol, izleme ve alarm birimleriyle btn bunlarn zerine yerletirildii tekerlekli bir konsoldan olumutur (Resim 2.18).
34
Resim 2.18: Kalp akcier makinesi
2.3.5. Cerrahi Aspiratrler

Cerrahi operasyonlar srasnda kanamal blgede biriken kan ve svlarn bulunduu yerden uzaklatrlmas amacyla kullanlan cihazlardr. Genel olarak bir emme pompas ve emilen olumutur (Resim 2.19). svnn topland rezervuardan
35
Resim 2.19: Cerrahi aspiratr Cerrahi aspiratrlerde emme olay srasnda aspirasyon sondasnn dokulara yaparak tkanmasn nlemek amacyla vakum yerine bir negatif basn pompas kullanlr.
2.3.6. Ototransfzyon Cihazlar

Transfzyon, hastaya kan verilmesi, kan nakli iin kullanlan bir terimdir. Ototransfzyon ise hastaya verilmek zere nceden alnm veya operasyon srasnda alnan, kendi kannn kullanlmasdr. zellikle ak kalp ameliyat gibi byk miktarda kanama olan durumlarda operasyon blgesinde biriken kan aspirasyonla zel bir aygta alnarak eritrositler ykandktan sonra hastaya geri verilir. Kann kanama blgesinden alnarak filtre edilmesi ve tekrar dolam sistemine verilmesi iin kullanlan bu cihazlara ototransfzyon cihaz denir (Resim 2.20).
36
Resim 2.20: Ototransfzyon cihaz
2.3.7. ntravenz Terapi Cihazlar (nfzyon Pompalar)

Birok tedavi srasnda hastaya damar yolu ile birtakm svlarn ya da ilalarn verilmesi sz konusu olmaktadr. En basit ekliyle baz ilalar hastaya enjektr ile birka saniye iinde verilebilir. Beslenme ya da sv eksikliini gidermek amacyla damardan serum verilebilir. Damardan uygulanan baz tedavilerde ilalarn daha uzun srede ve/veya belli bir hacimde olmas gerekebilir. Bu durumlarda eitli tip ve niteliklerde intravenzterapicihazlar kullanlr. Bu cihazlarn tipleri yle sralanabilir:
nfzyon kontrol cihazlar (Resim 2.21)
37
Resim 2.21: nfzyon kontrol cihaz

Damla saycl cihazlar Volmetrik infzyon pompalar (Resim 2.22)
Resim 2.22: Volmetrik infzyon pompas

rngal infzyon pompalar Hasta kontroll analjezi cihazlardr.
Bu cihazlar tiplerine ve kullanm amalarna gre bata youn bakm niteleri olmak zere ameliyathaneler, eitli servisler ve hatta evlerde bile kullanlabilir.
2.3.8. Diyaliz Cihazlar (Yapay Bbrek)

Bbrekler, baz atk maddelerin vcuttan uzaklatrlmasn ve vcut svlarnn bileimini dzenleyen yaamsal neme sahip organlardr. Bbreklerin boaltm ilevlerini
38
yeterince grememesi durumunda kanda biriken atk maddelerin, bbrein grevini yerine getirebilen bir cihazla temizlenmesi ilemine diyaliz denir. Geici bir sre bbreklerin grevini stlenen bu cihazlara da yapay bbrek veya diyaliz cihazlar denir (Resim 2.23).
Resim 2.23:Diyaliz ileminin prensip emas Resim 2.24 bir diyaliz cihazn gstermektedir.
Resim 2.24: Diyaliz makinesi
39
2.4. Tbbi Laboratuar ve Hasta D Uygulama Cihazlar

Bir hekimin hastal tehis edebilmesi, tedaviye ve kullanlacak ilalara karar verebilmesi iin hastaln ne olduunu, neden kaynaklandn bilmesi gerekir. Hastaln sebebinin anlalmas o hastaln tehis edilmesi veya tan konulmas anlamna gelir. Hekim ancak tan konulduktan sonra tedavinin ne olacana, hangi sre ile hangi dozda, ne tr ilalarn kullanlacana karar verebilir.Bu karara varabilmesi iin elinde somut bilgilerin olmas gerekir. Bu bilgiler eitli tbb cihazlar ve yntemler kullanlarak hasta verilerinin deerlendirilmesiyle elde edilir. Veriler bazen bir grntleme cihazndan, bazen sinyal izleme cihazlarndan veya laboratuvar cihazlarndan elde edilir. Tbb laboratuar testleri tan koymada hekimlerin yararlandklar en nemli unsurlardr. Hemen her hastanede bir tahlil laboratuvar bulunur. nsan vcudu eitli gazlar,svlar ve minerallerden olumutur. Normal vcut fonksiyonlarn yerine getirirken de eitli atklar, hormonlar, enzimler, gazlar, svlar retir. Bu rnler ou zaman kan yoluyla organlara tanr ya da organlardan alnr. Atklar idrar, dk ve ter yoluyla vcuttan atlrken vcut hakkndaki ipularn da beraberinde tar. ou zaman hastalklar vcut salglarnn normal deerlerinin dna kmasna sebep olur. Tbb laboratuvarlar ve laboratuvarlarda kullanlan test ve tahlil cihazlar, vcuttan alnan kan, idrar, tkrk, dk, doku gibi rnekleri inceleyerek hekimlere normal deerler ile karlatrma yapabilecekleri bilgiler sunar. Bu incelemeler iin eitli rnek alma yntemleri, cihazlar ve malzemeler kullanlr. Bu cihazlar unlardr:
2.4.1. Mikroskoplar
Kk nesneleri byterek ayrntl bir ekilde incelenmesini salayan aralardr (Resim 2.25).
40
Resim 2.25: Tbbi laboratuvar mikroskobu Farkl teknik zelliklere sahip eitli mikroskoplar olmasna ramen temelde kullanm amac ayndr. Modern tbbn birok alannda tan ve aratrma amac ile kullanlmaktadr.
2.4.2. Mikser ve Manyetik Kartrclar

Bir kap ierisine konan svnn homojen ekilde karmasn salayan cihazlardr (Resim 2.26).
41
Resim 2.26: Manyetik kartrc Manyetik kartrcda kabn konulduu tabla altnda, dnen bir manyetik alan oluturulmaktadr. Svnn konulduu kap ierisine metal bir ubuk konulur. Kap tabla zerine konulduundan manyetik alan hareketine bal olarak metal ubuk sv ierisinde srekli dnmekte ve svy devaml kartrmaktadr.
2.4.3. Su Banyosu (Benmari) Cihazlar

Metalden yaplan ve ierisine temiz su konulan kaplardr (Resim 2.27). Kap ierisindeki suyu istenilen derecede sabit tutar.
Resim 2.27: Su banyosu (Benmari)
2.4.4. Su Distile Cihazlar

Suyu kaynatarak buharlatran ve buharn tekrar soutulmas ile ierisindeki yabanc maddelerden ayrtran cihazlardr (Resim 2.28) . Ksaca su saflatrlr, distile (temiz) su elde edilir. Resim 2.29 su distile cihaznn alma prensibini gstermektedir.
42
Resim 2.28: su distile cihaz
Resim 2.29: Su distile cihaznn alma prensibi
2.4.5. Sterilizatrler
Sterilizatr cihazlar, tbbi ara gerelerin mikroplardan arndrlmas amacyla kullanlan cihazlardr (Resim 2.30). Kullanm ekli ve amacna gre farkl tipte sterilizatr cihazlar bulunur.
43
Resim 2.30: Sterilizatr
2.4.5.1. Etv Cihazlar

Scakl ayarlanabilen ve bu scakl belli bir derecede muhafaza edebilen elektrikli cihazlardr (Resim 2.31). Laboratuvarlarda mikroorganizmalarn veya klinik rneklerin ekimi yapldktan sonra etv ierisinde inkbe( mikroorganizmalarn belirli scaklkta tutularak gelimesini salama ilemi) edilir. Etv ss genellikle mikroorganizmalarn remesi iin insan vcut ss olan 37 0C dereceye ayarlanr.
Resim 2.31: Etv
2.4.5.2. Kuru Hava Sterilizatrleri

Hastalk yapan veya yapmayan mikroorganizmalarn 100-300 derece arasnda bir scaklkla ortadan kaldrlmas amac ile kullanlr. Sterilizasyon amal kullanlan cihazlardr (Resim 2.32).
44
Resim 2.32: Kuru hava sterilizatr
2.4.5.3. Otoklav Cihazlar

Sterilizasyon iin kullanlr.Sterilizasyonu basnl buhar ile yapan cihazlardr (Resim 2.33). 121Cde 15-20 dk. arasnda btn mikroorganizmalar lr. ersine dklen su yksek basnta stld iin cihaz kullanlrken kapa sk bir ekilde kapatlmaldr. Aksi takdirde basn yeterince ykselmeyecei iin su yeterince snmayacaktr. Bunun yan sra snan suyun sramas neticesinde ciddi yanklara sebep olabilir.
Resim 2.33: Otoklav
45
2.4.6. Santrifj Cihazlar

lerinde kan ve deiik solsyonlar bulunan deney tplerini belirli bir hzla dndrmeyi salayan cihazlardr (Resim 2.34). Bunun sonucunda tplerdekiyounlua bal olarak kme meydana gelir. Serum, plazma ayrmada, idrar, beyin omurilik svs ve dier vcut aknt svlarnn incelenmesi amac ile hcrelerin younlatrlmas ileminde kullanlr.
Resim 2.34: Santrifj cihaz
2.4.7. Spektrofotometre
eitli dalga boylarnda n bir ortamdan geirilerek iddetindeki azalmay len cihazlardr (Resim 2.35). Biyokimya laboratuvarlarnda ve eliza alma deneyi, son aamasnda kullanlr.
Resim 2.35: Spektrofotometre
46
Resim 2.36: Spektrofotometrenin prensip emas
2.4.8. Koagulometre
Kann phtlama zamann len cihazlardr (Resim 2.37).
Resim 2.37: Koagulometre
2.4.9. Kan Saym Cihazlar

Kan saym cihazlar birim kan hacmindeki krmz ya da beyaz kan hcrelerini len cihazlardr (Resim 2.38). Otomatik alan kan saym cihazlar ounlukla iletkenli lm esasna gre alr.
47
Resim 2.38: Kan saym cihaz Kan saym cihazlar hcre saylar ve hacimlerine bal olarak ortalama hcre hacmi, hemoglobin, hematokrit, ortalama hcre hemoglobini ve bununkonsantrasyonu, trombosit says gibi birok parametrenin lm ve hesaplanmasn salar.
2.4.10. Kan Gazlar Analiz Cihazlar

Kandaki pH, pO2,pCO2 parameterlerini len cihazlara kan gazlar analiz cihaz denir (Resim 2.39). Bunlarn yan sra Na,K, Cl,Hct,Hgb gibi parametreleri de ler. Bucihazlar biyokimya laboratuvarlarnda kullanldklar gibi byk hastanelerde ameliyathane ve youn bakm nitelerinde de kullanlr.
Resim 2.39: Kan gazlar analiz cihaz
2.4.11. Kan Saklama Dolaplar

Kan bankalarnda kullanlan buzdolaplar ve derin donduruculardr (Resim 2.40). Trombositler oda scaklnda hafife alkalanacak ekilde hareket ettirilerek saklanr. Bir
48
ka gn iinde kullanlmalar gerekir.Tam kan ve eritrositler +4 derecede 3 hafta saklanabilir. Plazma ise donmu plazma olarak derin dondurucularda birka ay saklanabilir.
Resim 2.40: Kan Saklama Dolab
2.4.12. Oto Analizrler

Oto analizrler kan ve idrar parametrelerinin lld sistematik cihazlardr (Resim 2.41). Daha nceki analizrlerde lm ilemine hazrlk, lm sonucunun alnmas ve lm sonras ilemler manuel olarak yaplmaktayd. Oto analizrlerin aktif olarak kullanlmasyla birlikte manuel yaplan tm ilemler otomatik olarak yrtlmektedir. Bu, zaman olarak kullancya byk avantaj salamaktadr. Test sonular oto analizrlerden daha salkl ve hzl bir ekilde alnabilmektedir.
Resim 2.41: Otoanalizr
49
2.5. Cihazlara zel Fonksiyonel Testleri

2.5.1. Fantomlar
Btn radyografik sistemlerde cihazlarn gvenli ve doru alabilmesi iin deerlendirmelerinin yaplmas gereklidir. Deerlendirme lmlerinin ana unsuru vardr. Bunlar:
Baarl klinik sonular alabilmek iin doru parametrelerin seilmesi Bu parametreleri lmek iin yordamlarn ve lme cihazlarnn tasarm Elde edilen ve istenilen baarm sonularnn karlatrlmas iin metotlarn hazrlanmas
Radyografik cihazlarn deerlendirme ve kalite kontrol testlerinin yaplabilmesi iin uygun olarak tasarlanan doku yerine geen malzemelere fantom ad verilir. Fantomlarn kullanm srasnda nemli bir konu, fantom malzemesidir. Fantom kullanlarak iyi bir deerlendirme, fantomda insan yaps ve dokusuna en ok benzeyen malzeme kullanlmas ile mmkndr. Ancak insan dokular btnyle de birbirine benzer deildir. Fantom malzemeleri, sv fantom malzemeleri ve kat fantom malzemeleri olarak iki gruba ayrlabilir. nsan vcudunun %65'inden fazlasnn sudan olumasndan dolay su, sv fantom malzemeleri iinde en ok kullanlan malzeme olmutur. Kat fantom malzemesi olarak da insan dokularnn organik olmas nedeni ile polimer gibi organik yaplar, fantomlarda tercih edilen malzemelerdir.
2.5.1.1.Fantom eitleri
En yaygn kullanlan fantomlar:
Su fantomu
Resim 2.42: Su fantomu
50
Hasta edeeri fantomdur. indeki aa ve yukar doru 0.1 mm hassasiyetle hareket edebilen elik mekanizmasna iyon odas balanarak hastann farkl blgelerde alaca dozun miktarn belirlemede ve doz kontrol yapmakta kullanlr.
X-n test fantomu
Resim 2.43: X n test fantom Radyografide, X-nnn znrln, dikliini, merkezlenmesini ve hasta giri dozunu lmek gibi ok amal kullanm mevcuttur. FloroskopideImage Intensifier merkezlenmesini lmek iin kullanlr. grnt kalitesini, X-nnn dikliini,
2.5.2.Simlatrler
Tbbi simlasyonlarn gelime hz bilgisayar ilemci hzlarna paralel olarak ilerlemektedir ve bylelikle geree daha yakn ve kompleks simlasyon modelleri gelimektedir. Sklkla kullanlan simlatrlerin bazlar aada sralanmtr:
NIBP simlatr (yar otomatik, tam otomatik tansiyon cihaz ) Multiparametre simlatr/ Hasta simlatr (EKG, hastaba monitr) Palsoksimetre simlatr (palsoksimetre )
2.5.2.1. NIBP Simlatr

Tansiyon aletlerinin testleri iin kullanlr. Cihaz Kan basnc dalga formlar, sistolik kan basnc, diastolik kan basnc, nabz ve atm genlii parametrelerini ierir. Ayrca kaak testi ve ar basn testleri de yapabilmektedir.
51
Resim 2.44: NIBP Simlatr
2.5.2.2.Multiparametre Simlatr
EKG simlasyonu, EKG performans, 4 kanall kan basnc kontrol, solunum ayarlar, vcut ss, ritm bozukluklar ve artifaklar simle ederek kardiyak izlemeye ynelik tbbi donanmlar hzla test ederek deerlendirilmesini salar. EKG ve hastaba monitr kalibrasyonlarnda kullanlr.
Resim 2.45: Multiparametre simlatr
2.5.2.3.Palsoksimetre (SPO2) simlatr

Pals oksimetre metodu hastann damarna girmeden kandaki hemoglobinin oksijen doyumunun yzdesine karar verir. Bunu yaparken kan rnei almaya gerek yoktur. Oksimetre direkt olarak hastann parma veya kulak memesine balanarak, gnderdii n kan atmlar karsndaki gcne bakarak lm yapar. Pals oksimetre gelen bilgileri matematiksel hesaplamalardan geirip kandaki hemoglobinin oksijen doyum yzdesine karar verir. Cihaz oksimetreyi kesin dorulukta ler.
52
Resim 2.46: Palsoksimetre simlatr
2.5.3.Analizrler
Elektriksel gvenlik analizr Defibrillatr transcutaneous pacemaker analizr nfzyon pompas analizr Elektrocerrahi analizr Anestezik gaz analizr Anestezi ventilatr analizr
2.5.3.1 Elektriksel Gvenlik Analizr

Hastane ve laboratuvar biyomedikal cihazlarnn elektriksel gvenlik testlerini istenen/belirlenen standartta tam otomatik yapabilen cihazlardr.
2.5.3.2.nfzyon Pompas Analizr

nfzyon pompalarnn gnderdii hacim, ak oran, tkanma ve geri basn deerlerini analiz etmek iin kullanlmaktadr. nfzyon pompasnn performans kalitesini analiz eder.
53
Resim 2.47:nfzyon pompas analizr
2.5.3.3 Elektrocerrahi Analizr

Elektrokoterlerin k gc ve yksek frekans kaaklarn lmek iin kullanlr. Yksek seviyeli monopolar ve dk seviyeli bipolar k gleri llebilir. Elektrokoter klar analizrde bulunan yksek voltaj kapasitif zayflatclara uygulanr. Bu zayflatlm HF voltaj ve seilecek olan yk direnci, mA ve Watt olarak k deerlerinin okunmasn salamaktadr.
54
Resim 2.48: Elektrocerrahi analizr
2.5.3.4 Defibrilatr Analizr

Defibrilatr ve pacemakerlarn emniyetli ve efektif alp almadklarn test etmek iin kullanlr. Defibrilatr klarndaki enerjiyi, insan vcut direncini simle ederek ler. Daha sonra bu diren zerinden akm ler. Standart diren deeri 50 ohmdur. Defibrilatr, transthoracic pacemaker kalibrasyonlarnda da kullanlr.
Resim 2.49: Defibrilatr analizr
2.5.3.5 Anestezik Gaz Analizr

Anestezik gazn verildii vaporizatrn (bir svy gaz biiminde pskrten cihaz), belirlenen oranda anestezik gaz verip vermedii test edilir.
55
Resim 2.50: Anestezik gaz analizr
2.5.4.Kontrol Serumlar
Medikal kontrol serumlar insan metabolizmasnda bulunan svlarn zelliklerine sahip svlardr. Analiz cihazlaryla (kan analiz, oto analizr vb.) insandan alnan svlarn analizi yaplmadan nce, kontrol serumlar ile cihazn doru lm yapp yapmad belirlenir.
Resim 2.51: Kontrol serumlar
56
UYGULAMA FAALYET
Elektrokoter cihaz bu modln2.3.3 nu.l balnda tantlmt. Elektrokoter cihaz kullanlrken dokuya uygulanan akm ve uygulama hz nemli faktrlerdir. Aadaki resimlerde bu durumlar gsterilmektedir.
Resim 2.50: Elektrokoter akmnn dokuya etkileri a)Doru akm dozunda ve doru uygulamada doku grnm b)Akm dozu yksek, belirgin renk deiimi ve evre dokudaki yanma belirtisi c)Yksek doz ve yanl uygulamada yank halesinin byyp belirginlemesi ve dokunun kmrlemeye balamas Bu uygulama faaliyeti ile elektrokoter cihazn kullanabileceksiniz. lem Basamaklar gvenlii ile ilgili nlemleri alnz. nln giyiniz. alma ortamnn temizliini kontrol ediniz. Antistatik koruyucular giyiniz. Elektrokoter kullanm talimatn okuyunuz. Talimattan malzeme ve cihaz listesini kartnz. Malzeme ve gerekli el aletlerini malzeme odasndan alnz. Cihazn elektrotlarn dikkatlice taknz. Elektrokoter ile dalama testi iin sabun kullanabilirsiniz. Bunun iin elektrodu sabun yzeyine tutunuz. Cihazn ayar dmesini minimum seviyeye getiriniz. Sabun zerindeki deiimi izleyiniz. neriler Elektriksel gvenlik nlemlerini dikkate alnz. Mmkn olduu kadar almalarnz antistatik masa ve zemin zerinde gerekletiriniz. Elektrokoter cihazn kullanrken yava ve dikkatli olunuz. Talimattaki ynergelerden nce elektrokoter cihaz ile ilgili nemli uyarlarn bulunabilecei kullanma klavuzlarnn uyar blmlerini okuyunuz. almaya balamadan nce cihaz zerinde olabilecek elektriksel hatalar kontrol ediniz. Takldnz noktada retmeninizden yardm isteyiniz.
57
Akm seviyesini orta seviyeye kadar artrnz. Sabun zerindeki deiimi gzlemleyiniz. Akm seviyesini en yksek seviyenin biraz altna kadar artrnz. Sabun zerindeki deiimi gzlemleyiniz. Sonularraporlaynz.
KONTROL LSTES
Deerlendirme ltleri 1. 2. 3.
4. gvenlii nlemlerini aldnz m? Gerekli olan malzeme ve cihazbelirlediniz mi? Elektrot balantlarn doru ekilde yapabildiniz mi? Cihazn akm ayarn yapabildiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki uygulama faaliyeti ye geiniz.
58
UYGULAMA FAALYET UYGUUYGULAMA FAALYET

Hasta simlatr kullanarak EKG cihaz fonksiyon testinin yapnz.
59
lem Basamaklar gvenlii ile ilgili nlemleri alnz. nln giyiniz. alma ortamnn temizliini kontrol ediniz. Antistatik koruyucular giyiniz. Hasta simlatr ve EKG cihaznn kullanm talimatn okuyunuz. Talimattan malzeme ve cihaz listesini kartnz. Malzeme ve gerekli el aletlerini malzeme odasndan alnz. Cihazn elektrotlarn dikkatlice taknz. Hasta simlatrn uygun konuma getiriniz (80 ppm/dk. 1 mV). EKG zerinden k sinyalini kontrol edip hasta simlatr k deeriyle karlatrnz. Hasta simlatrn uygun konuma getiriniz (fibrilasyon sinyali). EKG zerinden k sinyalini kontrol edip hasta simlatr k deeriyle karlatrnz. Hasta simlatrnn asis (sfr sinyal) konumuna getirip EKG zerinden sfr sinyali gzleyiniz. EKG yazcsn altrnz ve hasta simlatrn uygun konuma getiriniz (60 ppm/dk. 1 mV). EKG zerinden k sinyalini kontrol edipyazc ktsyla karlatrnz. Sonular raporlaynz.
neriler Elektriksel gvenlik nlemlerini dikkate alnz. Mmkn olduu kadar almalarnz antistatik masa ve zemin zerinde gerekletiriniz. Hasta simlatr ve EKG cihazlarn kullanrken yava ve dikkatli olunuz. Talimattaki ynergelerden nce hasta simlatr ve EKG cihaz ile ilgili nemli uyarlarn bulunabilecei kullanma klavuzlarnn uyar blmlerini okuyunuz. almaya balamadan nce cihaz zerinde olabilecek elektriksel hatalar kontrol ediniz. Takldnz noktada retmeninizden yardm isteyiniz.
60
KONTROL LSTES
Deerlendirme ltleri 1. 2. 3.
4. 5. gvenlii nlemlerini aldnz m? Gerekli olan malzeme ve cihazbelirlediniz mi? Elektrot balantlarn doru ekilde yapabildiniz mi? Hasta simlatrnn ayarn yapabildiniz mi? EKG cihaznn yazcsndan kt alabildiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
61
LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. ( ) Rntgen cihaz hastanelerin tbbi grntleme biriminde bulunur. Hastann yatt bir sedye, X-ray tp, jeneratr, kolimatr, statif tablas (akcier rntgeni iin) ve kumanda konsolundan oluur. ( ) MRG arsz ve x-n kullanan bir tekniktir. ( ) Defibrilatrler, hastaya balanmalarna gred defibrilatrler, i
2. 3. 4. 5. 6. 7.
(implant) defibrilatrler olmak zere ikiye ayrlr.

( ) Elektrokoter cihaz cerrahi operasyonlarda hastaya solunum destei iin
kullanlan cihazlardr.
( ) Kalp akcier makinesi,sadece pompa modllerinden oluur. ( ) Spektrofotometre, eitli dalga boylarnda n bir ortamdan geirilerek
iddetindeki azalmay len cihazlardr.

( ) Radyografik cihazlarn deerlendirme ve kalite kontrol testlerinin
yaplabilmesi iin uygun olarak tasarlanan doku yerine geen malzemelere simlatr ad verilir. 8.
( ) Medikal simlasyon sistemleri sayesinde hastaya herhangi bir zarar verme
riski olmadan yeni teknikler renilebilmekte veya hekimler mevcut tecrbelerini arttrabilmektedir 9. Analiz cihazlaryla (kan analiz, oto analizr vb.) insandan alnan svlarn analizi yaplmadan nce kontrol serumlar ile cihazn doru lm yapp yapmad belirlenir.
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. Aadakilerden hangisi tbbi grntleme sistemlerinden birisi deildir? A. )Mikroskop B. )Bilgisayarl tomografi C. )Manyetik rezonans grntleme D. )Floroskopi
10. 11.
62
12.
Tbb laboratuvarlarda aadaki cihazlardan hangisi bulunur? A. )Fantom B. )Defibrilatr C. )Mikroskop D. )Elektrokoter Ameliyat srasnda hastann solumasna destek olmak iin kullanlan cihaz hangisidir? A. )Defibrilatr B. )Ventilatr C. )Elektrokoter D. )Kalp akcier makinesi Kasalmalarn incelemek iin kullanlan cihaz hangisidir? A. )Elektroensefalografi (EEG) B. )Elektroretinogram Cihaz (ERG) C. )Elektrokardiyografi Cihaz (EKG) D. )Elektromiyografi Cihaz (EMG) Aada verilen cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. .. X-n (rntgen) kullanlarak vcudun incelenen blgesinin kesitsel grntsn oluturmaya ynelik radyolojik tehis yntemidir. Elektromiyogram..............kaslmasn salayan elektriksel aktivitenin izlendii ve yorumland bir ............ incelemesidir. Cerrahi cerrahi operasyonlar srasnda kanamal blgede biriken kan ve svlarn bulunduu yerden uzaklatrlmas amacyla kullanlan cihazlardr.
13.
14.
15. 16.
17.
18.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
63

AMA AMA
Biyomedikal cihazlarda gerekliayarlar yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Kalibrasyon ve ayar kelimelerinin anlamlarn aratrarak kullanm yerine gre farkllklarn tartnz. Biyomedikal cihazlar iin kullanlan servis ve kullanc ayar farkllklarn aratrnz. Aratrma ilemleri iin blgenizde bulunan biyomedikal firmalarn ve hastanelerin biyomedikal teknik servislerini gezmeniz gerekmektedir. Ayrca internet ortamndan da faydalanabilirsiniz.
3. AYARLAR
Ayar,l aletini belli bir performansa getirmek ve kullanmna uygun olacak ekilde, sapmasnn kabul edilebilir snrlar iine alnmas iin yaplan ilemdir. Ayar, ayarlama szckleri hayatmzn hemen her yerinde kullanlr. Ancak biz konuyu, biyomedikal sektrnde kullanlan ve bu modln amacna uygun olan, tarafndan ele alnacaktr. Biyomedikal cihazlar, gerek kullanmdaki hatalar nlemek, gerek tamir gerekse bakm ilemlerinde, ayar ilemine tabi tutulabilir. ekil 3.1de llen deerin, kabul edilebilir snrlar (tolerans) dnda olduu grlmektedir. llen bu deerin kabul edilebilir snrlar iine alnmas ayar ilemidir (ekil 3.2).
64
ekil 3.1: Kabul edilebilir snrlar dna kan bir lm deeri
ekil 3.2: Ayar ilemi
3.1. Kullanc Hatalar

Kullanc ayarlar, biyomedikal cihazlar kullanacak olan operatr, hemire, tbbi teknisyen, doktor, fizyoterapist vb. personelin ncelikle sorumluluunda olan ayarlardr. Cihaz D Arzalar modlnde kullanc hatalarndan ve hatalarn tespitinde dikkat edileceklerden sz edilmiti. rnek hata tespit ynergeleriyle de yaplabileceklerden szedilmiti. Bu konu ierisinde, kullanc hatalar ierisinde kullancnn sorumluluunda olanayarlama hatalarna deinilecektir. Cihaz kullanclar, tm cihazlar iin kendi aralarnda belirlenmelidir. Bu erevede kiilere ait kullanc yetki etiketleri cihazlarn zerine ya da kullanldklar meknlara konulmaldr.Bylece oluabilecek birok sorunu engellerken sorumluluun kimde olduunun bilinerek iletiim kurulmas da kolaylar. Kullanclarn sorumlu olduu kontrol ve ayarlar, cihazlarn kullanm ncesinde, srasnda ya da sonrasndaki kontrol ve ayarlarn birini ya da hepsini kapsayabilir. Cihazn zelliine ve kullanm yeri ve amacna gre bu ayarlar kullanc klavuzlarnda ayrntl olarak verilmitir. Kullanc kaynakl hatalarn (ayar vb.) tespiti gereksiz zaman ve emek harcanmamas ve sorunun en ksa srede giderilebilmesi asndan son derece nemlidir. Ayrca varsa kullanc servis ayarlar ve/veya bakm da belirtilir. Kullanc ayarlar,cihazn altrlmasnda temel standart elektronik/mekanik (tu, buton, anahtar, dme, kol, vb.) ayarlamalar ile tehis ve/veya tedavi amal kullanmda gerekli olabilecek tbbi ayarlamalar da ierebilir (bir X-ray cihaznda dozajn ayarlanmas, stimlatrde akm ve genliin ya da modlasyonun hastann durumuna gre seilerek ayarlanmas gibi).
65
3.2. Ayar Hatalar

Biyomedikal cihazlarda cihazlarn kurulumu srasnda/sonrasnda, onarm srasnda/sonrasnda periyodik ya da koruyucu bakm srasnda, kalibrasyon ncesinde/srasnda cihazn tam verimli ve gvenli almas iin ayar yaplr. Bu ayarlamada bu renme faaliyetinin banda anlatld ekilde cihaz istenilen alma aralna getirilir. Ayarlamalar, cihazn el kitaplar ve uluslararas kabul grm yaynlar dikkate alnarak yaplr. Ayarlarn bu ekilde yaplmamas ayar hatalarn meydana getirir. Ayar hatalarna rnek verilecek olursadefibrilatr cihaz k doru ayarlanmam ise cihazn k gcnn seilen deerden daha fazla olmas ve hastaya mdahale annda hastann lmne sebep olabilecek durumlarn yaanabilecei unutulmamaldr. Ayn ekilde k deeri seilenden kk olursa da benzer durumlar yaanabilir. Cerrahi mdahalelerde kullanlan elektrokoter cihaznda da ayar yaplmaz ise dokuya uygulanan akm az olacak sonuta istenen kesme ilemi yaplamayacaktr. Tam tersi bir durumda ise doku ciddi yanklara maruz kalabilecektir.
66

Elektrocerrahi analizr kullanarak elektrokoter cihaznn ayarn yapnz. lem Basamaklar gvenlii ile ilgili nlemleri alnz. nln giyiniz. alma ortamnn temizliini kontrol ediniz. Antistatik koruyucular giyiniz. Elektrokoter kullanm talimatn okuyunuz. Elektrocerrahi analizrnn kullanm talimatn okuyunuz. Malzeme ve gerekli el aletlerini malzeme odasndan alnz. Elektrokoter cihaz ile elektrocerrahi analizr arasndaki balanty yapnz. Elektrokoter cihaznn dmesini kullanarak k parametrelerini elektrocerrahi analizrnde gzleyiniz ve Tablo 3.1e kaydediniz Elektrokoter cihazn ayarlayarak ayar dmesinde okunan deerin doru olduunu elektrocerrahi analizr ile teyit ediniz.Tablo 3.2ye kaydediniz. Sonular raporlaynz. Elektrokoter konumu cihaz ayar neriler Elektriksel gvenlik nlemlerini dikkate alnz. Mmkn olduu kadar almalarnz antistatik masa ve zemin zerinde gerekletiriniz. Elektrokoter cihazn ve elektrocerrahi analizrn kullanrken yava ve dikkatli olunuz. Talimattaki ynergelerden nce elektrokoter cihaz ve elektrocerrahi analizr ile ilgili nemli uyarlarn bulunabilecei kullanma klavuzlarnn uyar blmlerini okuyunuz. almaya balamadan nce cihaz zerinde olabilecek elektriksel hatalar kontrol ediniz. Takldnz noktada retmeninizden yardm isteyiniz.
dmesi Elektrocerrahi deer
analizrnde
okunan
Tablo 3.1:Elektrokoter Cihazn ayarlamadan nce yaplan lmler Elektrokoter cihaz ayar dmesi konumu Elektrocerrahi deer analizrnde okunan
Tablo 3.2:Elektrokoter Cihazn ayarladktan sonra yaplan lmler
67
KONTROL LSTES
Deerlendirme ltleri 1. 2.
3. Elektrokoter cihaznn elektrotlarn balayabildiniz mi? Elektrocerrahi analizrnn balantlarn doru yapabildiniz mi? Ayar ncesinde parametreleri okuyabildiniz mi? Elektrokoter klarn ayarlayabildiniz mi? Ayar sonrasnda parametreleri okuyabildiniz mi?
Evet
Hayr
4. 5.
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet iselme ve Deerlendirme ye geiniz. .
68

Aada verilen cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 1. l aletini belli bir performansa getirmek ve kullanmna uygun olacak ekilde sapmasn gidermek iin . ilemi yaplr. Ayarlamalar, cihazn .., ve uluslararas kabul grm dikkate alnarak yaplr.
2.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
69

AMA
Biyomedikal cihazlarda kalibrasyonyntemlerini seebileceksiniz.
ARATIRMA
Biyomedikal cihazlarda kullanlan kalibratrleri aratrnz. Biyomedikal cihazlarda kalibrasyonun gerekliliini ve nemini aratrnz. Aratrma ilemleri iin blgenizde bulunan biyomedikal firmalarn ve hastanelerin biyomedikal teknik servislerini gezmeniz gerekmektedir. Ayrca internet ortamndan faydalanabilirsiniz.
4.KALBRASYON
Metroloji bilimine giri
Metroloji, bilim ve teknolojinin hangi alannda gerekletiine ve belirsizliine baklmakszn lmeye dayanan uygulamal ve teorik tm konular kapsayan lme bilimidir. Karmakark ve grnmez hizmet alar, haberlemeler ve hayata dair tm ilemler, gvenli ve etkili alabilmeleri iin metrolojiye ihtiya duyar.
Uluslarn ekonomik baars, hassas llerle retilerek gerekli kontrolleri yaplm ve denenmi, rnleri retme ve satma yeteneine dayanr. nsan salnn kritik olarak kesin bir tehise ihtiya duyulduu durumlarnda gvenilir lmler ok byk bir nemi tar. Akaryakt istasyonundan yakt alrken pompa gstergesinden okunan miktarla gerekte arabanza dolan yakt miktarnn ayn olduu hususunda gstergenin doruluuna gvenmek durumundasnzdr. Marketten elma alrken terazinin eksik veya fazla tartmas oumuz iin nemsizdir. Sonuta alnan mal elmadr ve denen bedel kktr. Bununla birlikte kuyumcudan bir ziynet eyas alrken altn tartlan terazinin mutlaka doru tartyor olmas istenir. Buradaki 1 gram eksik veya fazla tartm bize (veya kuyumcuya) pahalya mal olabilir.
Dolaysyla fiziksel ve kimyasal tm lm ekilleri, yaanan dnyann kalitesini etkiler.
70
Resim 4.1: Metrolojinin nemini anlatan bir karikatr Yazl tarihle balayan lme teknikleri iinde ilk uzunluk standard, parmak kalnl, el genilii, kar, ayak gibiorta boyutlarda bir insann vcudundaki para veya mesafelerden yola klarak oluturulmutur. Toplumlar aras ilikilerin sklamas ile birlikte zellikle arlk ve uzunluk birimlerini karlatracak, bu konuda birlii salayacak bir lme sistemine ihtiya duyulmu ve bilimsel bir yaklam aranmaya balanmtr. SI birimler sistemi Uluslararas Birim Sistemi ya da Uluslararas lm Sistemi 1960'taki "Arlklar ve lmler" genel konferansnda tanmland ve buna resmi bir stat verildi. Bu sistem bilimde ve teknolojide kullanmak zere nerilmitir. SI Birim Sisteminin genel kabul, teknik iletiimi kolaylatrmaya yneliktir. Fransa'da 1837 ylnda kabul edilen l ve Arlklar Kanunu ile uzunluk lleri iin metrenin tek geerli birim olduu aklanmtr. Bundan sonraki geen 30 sene iinde retilen 25 adet metre prototipi baz dnya lkelerine datlmtr. 1869'da, 12 lke tarafndan metrik sistemin resmen kabul edilmesinin ardndan, birka Fransz ye ve dier lkelerin temsilcilerinden oluan CIM (Commission Internationale de metre) olarak adlandrlan bir komisyon kurulmutur. 1870 Austosunda Paris'te toplanan CIM, metrenin yan sra ktle birimini de uluslararas standartlarda retmeye karar vermitir. Tablo 4.1 SI temel birimlerini gstermektedir.
71
Fiziksel Nicelik Uzunluk Ktle Zaman Elektrik akm Termodinamik scaklk Ik iddeti Madde miktar
Birim Metre Kilogram Saniye Amper Kelvin Candela Mol
Sembol m kg s A K cd Mol
Tablo 4.1: SI temel birimleri Tablo 4.1deki birimler dndaki kullanlan tm birimler bu 7 birim dikkate alnarak tretilmitir. Kuvvet birimi Newton; kg,m,s temel birimlerinden tretilmi byklklere bir rnektir.
4.1. Kalibrasyonun Tanm

Kalibrasyon, belirlenmi koullar altnda, doruluu bilinen bir lm standardn veya sistemini kullanarak dier test ve lm aletinin doruluunun llmesi, sapmalarnn belirlenmesi ve dokman hline getirilmesi iin kullanlan lmler dizisidir. Detaylandrmak gerekirsekalibrasyon, bir lm ekipmannn ayn veya bir st seviyede bulunan ekipman (kalibratr) ile uygun bir ortamda (laboratuvar) karlatrlmas (ayn lm aralklarnda kullanlmas) ve sonularnn dokmante (sertifika) edilmesidir. Resim 4.2 tanmda belirtilen bileenleri ieren bir kalibrasyon almasn gstermektedir. rnek olarak tansiyon aletinin ne kadar doru lm yapt, tansiyon aletinin kalibrasyonu iin gerekli ortam artlarnda, bu i iin uygun grlm kalibratrle yetkili personel tarafndan tespit ve dokmante edilir.
Resim 4.2: Kalibrasyon almas
72
Kalibratrn doruluu, test cihaznn doruluunun en az kat daha iyi olmaldr.
Resim 4.3: Vakumlu bir ortamda muhafaza edilen ktle referans standard
Kalibrasyon, bir tamir ilemi deildir. Hatal lm yapan bir cihaz tamir edilebilir. Ancak bu, cihazn gerekten doru lm yapaca anlamna gelmez. Tamir sonrasnda cihaz tekrar kalibrasyona alnmaldr. Kalibrasyon, bir ayar ilemi deildir. Tamir edilmi olan veya ayar yaplm olan cihazn doru lp lmedii kalibrasyon yaplarak anlalr.
4.1.1. Kalibrasyon Yapmann Faydalar

Yaplan tm lmlerin doruluu gvence altna alnr. retim kalitesi istenilen seviyeye ykseltilir. retim aamalarnda doabilecek farkllklar giderilir. rnlerin dier firma rnleri ile uyumlu olmas salanr. Rekabet imkn artar. leri teknoloji ile uyum salanr. retilen rnlerinuluslararas standartlara uygunluu salanr. Mteriden haksz kazan veya mterinin haksz menfaat salanmas nlenir. Tm insanlar alverilerini gnl rahatl iinde yapabilir. Hastalarda doru tehis ve tedavi imknlarna kavuurlar.
Netice olarak saln gvence altna alnmas periyodik olarak yaplan check-up ile mmkn oluyorsa retilen rnlerin de kalitesi periyodik olarak yaplan kalibrasyonla mmkndr.
4.1.2. Kalibrasyon Periyodu Belirleme

Kalibrasyon periyodunun belirlenmesinin iki temel amac vardr. Bunlar:
lm cihaz hatalarnn tolerans (kabul edilebilir) snr dna kmadan tekrar kalibre edilmesidir.
73
Kalibrasyonmaliyetlerininyksekolmasnnengellenmesidir.
Bir lm cihaznn gvenilirlii iin en uygun kalibrasyon periyodunu etkileyen faktrler unlardr:
Cihazn performansn etkileyerek zaman iinde performans dklne neden olabilecek parametrelerdir. Bunlar: Kullanm sresi, kullanld ortam artlar, kullanm skl, dayankll, kullanan kii says ve kullanan kiilerin bilgi seviyesidir. Cihazn mevcut durumundaki performansn ve yeterliliini ortaya koyan parametreleridir. Bunlar: Cihazn lm hatalar, cihazn kullanld lmlerdeki hata toleranslardr.
Kalibrasyon periyodunu belirlemek iin birok yntem oluturulabilir. Aada anlatlan yntemde; bir lme cihaznn kalibrasyonu esnasnda belirlenen hatalar ile bir nceki kalibrasyonunda belirlenen hatalar karlatrlmakta ve hatalardaki deiimler dikkate alnmaktadr. Bu deiimler,lm cihaznn kullanld koullardaki uzun dnem kararllnn ve takip eden kalibrasyon periyodunda performans d riskinin bir ls olarak kullanlmaktadr. Yukarda bahsedilen yntem iin ilem basamaklar u ekilde uygulanr:
Cihazn balang kalibrasyon periyodu (KP 0) aadaki seenekler srasyla taranarak belirlenir. Hassas lme cihazlar kalibrasyon klavuzu (UME 93-005) O trde cihazlar iin eitli standartlarda verilen kalibrasyon periyotlar Balang kalibrasyon periyodunun yukardaki kaynaklardan belirlenememesi durumunda,balang kalibrasyon periyodu deeri12 ay olarak alnr. Her bir kalibrasyon noktas iin en son kalibrasyon periyodu balangc ve sonu arasndaki kayma miktar (K) hesaplanr.
K=H2-H1 K: Kalibrasyon periyodu balangc ve sonu arasndaki kayma miktar H1: Kalibrasyon periyodu balangcndaki hata deeri H2: Kalibrasyon periyodu sonundaki hata deeri
Her bir kalibrasyon noktas iin en son kalibrasyondaki Emniyet Pay (EP) hesaplanr.
EP=T-|H| ( H ) EP: Emniyet pay T: Tolerans H: Hata Kalibrasyonunda tolerans verilmeyen cihazlar iin EP deeri olarak imalat doruluklar alnr.
Her bir kalibrasyon noktas iin emniyet oran hesaplanr.
74
EO=|EP/K|
( EP/K)
EO: Emniyet Oran EP: Emniyet Pay K: Kayma Miktar EP=K=0 olmas durumunda EP/K =1 olarak dikkate alnr.
lm cihaz iin en kk EO deeri (EOmin) belirlenir. Tablo 4.2e gre kalibrasyon periyodu hesaplanr.
Koul EOmin<=0,75 0,75<EOmin<=1,25 1,25<EOmin<=2 2<EOmin<=3 3<EOmin
Yeni kalibrasyon periyodu (KP)(ay) KP0x1/2 KP0x2/3 KP0 KP0x1,5 KP0x2
Kalibrasyon periyodu seviyesi (ay) -2 -1 0 1 2
Tablo 4.2:Kalibrasyon periyodu belirleme tablosu Bu yntem uygulanrken dikkat edilmesi gereken kurallar:
Hesaplanan kalibrasyon periyodu 1 ayn katlarna yuvarlatlr. Kalibrasyon periyodu bir defada bir seviyeden fazla artrlamaz,fakat azaltlabilir. Cihaz tamir edilmise,tamirden sonraki ilk kalibrasyonunda,cihazn periyodu KP 0a eit yaplr.
4.1.3. zlenebilirlik
lme ve test cihazlarnn ulusal standartlarla izlenebilirlii (EAL-G12) referans yaynndaki tanma gre zlenebilirlik: lm cihaznda okunan deerin (veya bir madde lmnn) bir veya daha fazla kademede bir ulusal standart ile karlatrlmas ilemidir. Bu kademelerin her birinde kalibrasyon, metrolojik kalitesi daha yksek standartta olan bir standart ile yaplr. yleyse ekil 4.2de gsterildii gibi bir kalibrasyon hiyerarisi vardr. Bu ekil, firma iinde yaplan kalibrasyon sisteminin var olan metrolojik yap ile balantsn gsterir.
75
ekil 4.2: zlenebilirlik zinciri
4.1.4. zlenebilirliin Gereklilii

retilen paralar birbirleriyle deitirilebilir olmaldr yani retim yapan firmalar ile bu paralarn montajn yapan mteriler ayn ly lmelidir. lmlerde izlenebilirliin teknik olduu kadar yasal sonular da vardr. rnn reticisi ile yaplan anlamadaki artlar (rn kalitesinin garantisi) ve dzgn kullanldnda gvenlii kusurlarndan dolay etkilenmeyen rnleri piyasaya srme, uygun kanunlar ve yasal dzenlemeler ile uyumlu olmak zorundadr. Eer lm test cihaznn doruluu iin balayc gereksinimler salanmam ise garanti edilmi kalitenin yerine getirilmedii kabul edilir. Sorumluluun ispatlanmas gerekli ise retici, sistematik ve dokmante edilmi bir sistemle, uygun lm ve testekipmankullanlarak rn kontrol yaptn gsterebilmelidir. Yukarda anlatlanlar somut bir rnek ile dile getirilecek olunursa bir hastann tansiyonu X hemiresi tarafndan llyor ve kayt ediliyor. Hemire nbet deiiminde grevi Y hemiresine devrediyor. Y hemiresi kendine ait bir baka tansiyon aletiyle lm yapyor ve kaydediyor. ayet bu iki tansiyon cihaz izlenebilirlik esasna gre kalibre edilmi ise yaplan lmler doru olacak, doal olarak tehis doru yaplacaktr. Ancak cihazlarn kalibrasyonu izlenebilir kalibratrler ile yaplmam ise lmler hatal olacak ve yanl tehis konulabilecektir.
76
Baka bir rnekle konu daha iyi kavranabilir. Otobs retimi yapan bir firma iki ayr taeron iletmeye otobs paras rettiriyor olsun. A firmas motor kapa retimi,B firmas ise bu motor kapa iin conta retimi yapsn. Eer taeron firmalarn bu retim bandndaki lm cihazlar, izlenebilir kalibratrler ile kalibre edilmemise retilen paralar birbirine uyum salamayabilecektir.
4.1.5. Akreditasyon
Gnmzde pazara sunulan rn ve hizmetlerin eitlilii, Tketicinin Korunmas yolunda nlemlerin gerekliliini de beraberinde getirmitir. Bu yolda atlan admlardan bazlar sunulan rnn gzetim veya test ile kontrol edilmesi ve retim/hizmet srelerinin denetimi ile sistemlerin belgelendirilmesidir. Akreditasyon ksaca bir rnn ya dahizmetin piyasann talep ettii artlara, standartlara, ynetmeliklere uygunluunu gstermek zere o rn veya hizmet iin yaplan deney, analiz, muayene ve belgelendirme ilemlerini yapan kurulularn (Uygunluk Deerlendirme Kurulular) resmi bir otorite tarafndan uluslararas ltlere gre denetlenerek teknik ve idari yeterliliklerinin onaylanmas ve belli aralklarla denetlenmesi ilemidir. lkemizde bu almalar TRKAK (Trk Akreditasyon Kurumu) yrtmektedir. Akreditasyonla ilgili ulusal ve uluslararas dzenlemeler, bu konuda bir mecburiyet getirmemektedir. Akreditasyon, tamamen gnlllk esasna dayanmaktadr. Genellikle uygunluk deerlendirmesi hizmetlerinin verildii serbest piyasa ekonomileri, laboratuvarlar ve belgelendirme kurulularn akredite olmaya sevk eder. Her trl kalibrasyon, analiz ve test hizmeti verecek laboratuvarlarn akreditasyonu iin TS EN ISO/IEC 17025:2005 (Deney ve Kalibrasyon Laboratuarlarnn Yeterlilii in Genel artlar) dokman referans alnr. Bir laboratuvar veya belgelendirme kuruluunun akredite olmas ona itibar kazandrr. Belgelendirme kurulular ve laboratuvarlar, akreditasyonun dnda kalarak da hayatlarn idame ettirebileceklerini, mteri bulabileceklerini ve mteriyi tatmin edebileceklerini dnyorlarsa akredite olmadan da hizmet vermeye devam edebilir. Ancak mteriler ve piyasa artlar bu kurulularn akredite olmalarn zorunlu hle getirebilir.
4.2. Kalibrasyon eitleri

Cihazlar kullanm amalarna gre eitli ekillerde kalibre edilir. Baz cihazlarda tek bir kalibrasyon almas yeterli iken baz cihazlarda birden fazla eit kalibrasyon yaplmaktadr. Bir tansiyon aleti kan basncn lmek iin kullanlr. Alnan veri basn biriminden olduu iin sadece basn kalibrasyonu yaplr. Ancak bir ph metre, svnn pH derecesini lmenin yan sra scakln da lebilir. Bu durumdaki bir cihaz hem pH kalibrasyonuna hem de scaklk kalibrasyonuna tabi tutulur.
77
4.2.1. Mekanik Kalibrasyon

Cihazlarn mekanik ksmlarnn kalibrasyonunu ierir. Terazi kalibrasyonu,basnkalibrasyonugibidir.Biyomedikal cihazlarda mekanik kalibrasyonlar iin aadakiler saylabilir.
Cerrahi aspiratr (basn ve vakum gstergesi) kalibrasyonu Flowmetre (Ak ler) kalibrasyonu nfzyon pompas kalibrasyonu Manometre ve vakummetre kalibrasyonu Oksijen/Azot manometresi kalibrasyonu Oksijen flowmetresi kalibrasyonu Santrifj kalibrasyonu Tansiyon aleti (manometresi) kalibrasyonu Terazi kalibrasyonu Turnike cihaz (basn-vakum )kalibrasyonu Ventilatr kalibrasyonu
Aada biyomedikal cihazlarda mekanik kalibrasyon kategorisinde kabul edilebilecek kalibrasyon eitleri ksaca aklanmtr.
4.2.1.1.Basn kalibrasyonu
Manometre ve vakummetrelerinin kalibrasyonudur. Basn kalibratrleri kullanlr. Baz kalibratrler sadece manometre kalibrasyonu yapabilirken baz kalibratrler hem vakummetre hem de manometre kalibrasyonu yapabilmektedir. Bu cihazlarda nemli olan referans manometredir. Kalibratrn pompa ksm sadece istenilen basnc elde etmeye yarar. Pompa ksm masa tipi yada el tipi olabilir(Resim 4.5).
78
Masa tipi
(b) El tipi
Resim 4.5: Manometre kalibratrleri Manometre kalibratrlerinin ve ok hassas dorulukta olan manometrelerin kalibrasyonu ise referans kalibratrler (dead weight tester) ile yaplr (Resim 4.6). Bu tip kalibratrlerde referans manometre yerine hassas arlklar kullanlarak piston yzeyinde basn oluturulur. Bu tip kalibratrler yksek maliyetli olmakla beraber en hassas lmler iin idealdir. UME gibi lkelerin metroloji enstitlerinde veya ok hassas lmlere ihtiyac olan kurulularn laboratuvarlarnda bulunur.
(a)(b) Resim 4.6: eitli tip basn referans kalibratrleri (Dead weight tester) Basn kalibrasyonu, kalibratr zerinde montajl referans manometre ile test manometresine ayn anda ayn basncn uygulanarak gsterdikleri basn deerlerini karlatrma esasna dayanr (ekil 4.3). Dk basn aralklarnda basn su veya hava ile salanrken yksek basnlarda ya kullanlmaktadr.
ekil 4.3: Basn kalibrasyonunda alma prensibi
4.2.1.2.Boyutsal Kalibrasyon 79
Kumpas,mikrometre,metre,l saati gibi cihazlar boyutsal kalibrasyona tabi tutulur. Bunun iin referans olarak paralel blok mastarlar kullanlr. Paralel blok mastarlar standartlarda belirtilmi uzunluklarda elik vb. malzemelerden retilir (Resim 4.7).
Resim 4.7: Paralel blok mastarlar Boyutsal kalibrasyonda karlatrma yntemi kullanlr. stenilen ldeki standart paralel blok mastar test cihazyla karlatrlr. Resim 4.8de erit metrenin referans mastar cetvel ile karlatrma yntemiyle kalibrasyonu gsterilmektedir. lm deerlerinin rahat okunabilmesi iin byte kullanlmtr.
Resim 4.8: eritmetre kalibrasyonu
4.2.1.3.Terazi Kalibrasyonu
Her trl arlk lm cihazlar bu kategoride kalibre edilir. Terazi kalibrasyonunda arlklar standartlara uygun,doruluu yksek elik ktleler kullanlr (Resim 4.9). Tm dnyadaki referans standart ktleler (lkemizde 54 nu.l prototip bulunmaktadr), bu renim faaliyetinin 4.1.3 maddesinde anlatld gibi BIPM bnyesinde bulunan 1 kg arlnda ktle referans alnarak retilmitir.
80
Resim 4.9: Referans ktleler Terazi kalibrasyonunda, kalibrasyonu yaplacak terazi zerine talep edilen lm noktasna uygun referans ktlenin konularak terazinin o anda gsterdii lm deeri ile referans ktle deeri arasndaki iliki dikkate alnr (Resim 4.10).
Resim 4.10: Terazi kalibrasyonu
4.2.1.4.Devir Kalibrasyonu
Santrifj cihazlar gibi devir saysnn (dn hznn) llmesi gereken cihazlar iin yaplr. Bunun iin kalibrasyonu yaplm bir takometre kullanlabilir (Resim 4.11).
81
Resim 4.11: Takometre Devir says llecek santrifj, istenilen hza ayarlanr. Takometrenin dnen aparat, santrifjveya llecek herhangi bir cihazn dnen aksamna tutulur.Lazer k olan takometrelerde lazer llecek noktaya sabitlenerek de yaplabilir. Santrifj altrlr. Cihazn hz istenilen hzda sabitlendiinde takometreden o anda okunan deer santrifj devir hzn verir. Resim 4.12de lazer k olan bir devir kalibratr ile yaplan lm grlmektedir.
Resim 4.12: Devir kalibrasyonu
4.2.2.Scaklk Kalibrasyonu
Scaklk kavram hayatmzn birok alannda karmza kar(vcut scakl, frnn scakl, havann scakl gibi). Biyomedikal dnyasnda da scaklk lmlerine ok yerde ihtiya duyulur. Biyomedikal alannda scaklk kalibrasyonu yaplacak cihazlardan bazlar aada verilmitir.
Svl cam, dijital ve analog termometreler Su banyosu kalibrasyonu Buhar makinesi kalibrasyonu Buzdolab termometresi kalibrasyonu Buzdolab ve derin dondurucu kalibrasyonu Etv, inkbatr,sterilizatr kalibrasyonu Kan saklama dolab kalibrasyonu Morg kalibrasyonu Oda termometresi ve nemler kalibrasyonu Otoklav scaklk gstergesi kalibrasyonu Radyan stc kalibrasyonu
Scaklk kalibrasyonu ilgili standartlarda anlatld gibi karlatrma yntemiyle yaplr. Scaklk lm cihazlarnn kullanm yer ve amalarna gre eitli scaklk kalibratrleri kullanlr.
82
Scaklk kontroll hacimlerde (sterilizatr, buzdolab, souk hava deposu vb.) scaklk kalibrasyonu iin etv kalibrasyon sistemleri kullanlr (Resim 4.13). Bu cihazlarn 10,20 adet gibi ok miktarda slift balanan girileri mevcuttur. Bu sl iftler kalibre edilecek cihazn iine standartlara uygun olarak yerletirilerek cihaz iindeki scaklk dalm ortalama deerleri elde edilir. Bylece cihazn iinde her noktadaki scaklk ve bu scakln deiim bilgileri grafik destekli elde edilir.
Resim 4.13: Etv kalibrasyon sistemi (scaklk kaydedici) Buzdolab termometresi, vcut scakln len termometreler,oda termometresi,cam termometre gibi cihazlar iin ise farkl bir yntem mevcuttur. Bu yntemde ayarlanan scakl sabit tutan bir sl ortam (kalibrasyon banyosu, kuru blok kalibratr) ile hem referans hem de test cihaznn o andaki lt scaklklarn okunduu scaklk kalibratrleri birlikte kullanlr (Resim 4.14).
83
a) Kuru blok kalibratr
b)Svl banyo
c)Scaklk kalibratr
Resim 4.14: Scaklk kalibrasyonu iin kullanlan ekipmanlar
4.2.3. Fiziksel Kalibrasyon

Cihazlarn optik, radyoaktivite ve manyetik alan gibi byklklerinin kalibrasyonu bu snfta yaplr. Fiziksel kalibrasyon yaplan biyomedikal cihazlar unlardr:Spektrofotometre, fotometre, refraktometre,fototerapi cihaz,rntgen,mikroskoplar, MR Optik kalibrasyonda referans svlar kullanlr. Deerleri standartlara uygun olarak retilen bu svlar kalibrasyonu yaplacak lm ekipmannn okuma yzeyine dklr. Referans svnn deeri bilindii iin kalibre edilen cihazn ekrannda okunan deer karlatrmaya tabi tutulur. Refraktometrede sv iindeki eker miktar lld iin kalibrasyonunda eker zeltisi kullanlr.
4.2.4. Kimyasal Kalibrasyon

Kimyasal lm yapan cihazlarn kalibrasyonu bu snfta yaplr. Referans kalibrasyon svlar kullanlr. Kimyasal kalibrasyon yaplacak biyomedikal cihazlar: letkenlik ler, pH metre, eliza test cihaz, klormetredir.
Resim 4.15: pH metrenin kalibrasyonu
84
rnek olarak; pH metre kalibrasyonu iin 4.01,7.01 ve 10.01 pH deerlerinde kalibrasyon svlar bulunur. pH metre kalibrasyonu u ekilde yaplr:
Cihazn lm sensr temizlenir. pH 4.01 svsna batrlr. Ekranda llen deer okunur. Sensr svdan karlp saf su ile temizlenir. Tekrar pH 4.01 svsna konur. Ekrandaki deer okunur. Bu ilem kere tekrarlandktan sonra okunan deerlerin ortalamas pH metrenin pH 4.01 deki lm deerini verir.
4.3. Tbbi Cihazlarda Kalibrasyon

Tbbi cihazlarda kalibrasyon iin yukarda anlatlan kalibrasyon yntemleri kullanlr. Kullanm amacna gre biyomedikal cihazlara bir veya birden fazla kalibrasyon ilemi uygulanabilir. Otoklav cihaz, hem scaklk hem basn birimlerinin llmesini gerektirir. Bu nedenle basn ve scaklk kalibrasyonu yaplr. pH metre svnn scakln lt iin scaklk, hem de pH seviyesini lt iin pH kalibrasyonu yaplr. Kalibratrler,simlatrler ve analizrler bu modln gemi konularnda anlatld iin tekrar ele alnmamtr.
4.4.Kalibrasyon Sertifikas
Kalibrasyon sertifikalar, kalibrasyon ilemi sonucunda cihaz ve ilem hakkndaki tm verileri ieren dokmanlardr. Kalibrasyon esnasnda tm lm deerleri, cihazbilgileri, lm artlar vb. bilgiler Kayt Formuna kayt edilir. Bu lmlerle ve laboratuvarn artlar (kalibratr, evre artlar vb. veriler) dikkate alnarak sapmalar ve lm belirsizlii hesaplar yaplr. Daha sonra kalibrasyon sertifikas hazrlanr. lm belirsizlii konusunun detayl ve uzmanlk gerektiren bir konu olmas nedeniyle burada ksaca ele alnacaktr. lm belirsizlii, yaplan lmler esnasnda gzlemlenemeyen lm hatalarnn lm sonularna etki etmesidir. Bu hatalar hesap edilerek kalibrasyon sonucuna olan etkisi belirtilir. Kalibrasyon sertifikalar, asgari olarak aadaki bilgileri ihtiva etmelidir:
Balk (Kalibrasyon Sertifikas) Kalibrasyon Laboratuarnn ad ve adresi Kalibrasyon sertifikasnn numaras (btn sayfalarda) Kalibrasyon sertifikasnn toplam sayfa says ve sayfa numaralar Mterinin ad ve adresi
85
Kalibre edilen cihazn laboratuvara kabul tarihi (nemli olduunda) Kalibrasyonun yapld tarih ile kalibrasyon sertifikalarnn onayland tarih Kullanlan metotlarn ak bir tanm Kalibrasyonu yaplan cihazn ak bir tanm (seri nu., tip vb.), Kalibrasyonu yapan ile kalibrasyon sertifikasn imzalayan personelin ad, grevi veya e deer tanmlar lm sonular ve birimleri lmlerin yapld ortam artlar (lm sonular iin nemliyse) Kalibrasyon sertifikalarnn, laboratuvarn yazl izni olmadan ksmen kopyalanp oaltlamayacana dair beyan mzasz ve mhrsz kalibrasyon sertifikalarnn geersiz olduuna dair beyan Uygun olduunda, sonularn sadece kalibrasyonu yaplan cihazla ilgili olduunu belirten bir beyan
Kalibrasyon sertifikalar, yukarda belirtilen artlara ek olarak gerekli olduunda, kalibrasyon sonularnn yorumlanmas iin aadaki artlar da salamaldr:
lm belirsizlii ve/veya tanmlanm bir metrolojik artname (standard) ile veya artnamenin (standardn) ilgili maddeleri ile uygunluk ifadesine yer verilmelidir. Kalibrasyon sonularnn yorumlanmasna imkn vermek gayesiyle beyan edilen lm belirsizliinin hesaplanmas srasnda, belirli bir gven aralnda uygulanacak ekilde standart belirsizlii geniletmek iin kullanlan katsay sertifikada belirtilmelidir. Bu hususta farkl bir mteri talebinin olmamas hlinde, sertifikann kalibrasyon sonularn ihtiva eden blmnde Beyan edilen geniletilmi lm belirsizlii, standard belirsizliin k = 2 olan geniletme katsays ile arpm sonucunda %95 orannda gvenilirlik seviyesi salamaktadr. ifadesi yer almaldr. lmlerin izlenebilir olduuna dair kantlar verilmelidir. Bir kalibrasyon sertifikas ve etiketi, mteri ile mutabk kalnan durumlar dnda, ayet bu ynde yasal bir dzenleme mevcut deilse tekrar kalibrasyon yapma aral hakknda herhangi bir neri iermemelidir. Kalibre edilen cihazda herhangi bir ayarlama veya tamir yapldnda, elde edilebiliyorsa ayarlama ve tamir ncesi kalibrasyon sonular rapor hline getirilmelidir.
Kalibrasyon sertifikalarnn ilk sayfas iin rnek Resim 4.16da, ikinci sayfalar iin Resim 4.17de verilmitir.
86
Resim 4.16: Kalibrasyon sertifikas ilk (kapak) sayfas
87
Resim 4.17: Kalibrasyon sertifikas devam sayfalar
88

Bu uygulama faaliyetiyle NIBP simlatr kullanarak tansiyon aleti dorulama ilemini gerekletiriniz.
ekil 4.4: NIBP simlatr tansiyon aleti balants lem Basamaklar gvenlii ile ilgili nlemleri alnz. nln giyiniz. alma ortamnn temizliini kontrol ediniz. Tansiyon aleti ve NIBP kalibratr kullanma ve kalibrasyon talimatlarn okuyunuz. Kalibrasyonda kullanlacak malzeme ve cihaz listesini kartnz. Malzeme ve gerekli el aletlerini malzeme odasndan alnz. Cihaz kullanma talimatndaki balant ekline gre cihazlar balaynz. (ekil4.4) Skala zerinde grdnz deer ilekalibratr zerinde grdnz deerleri kaydediniz(Tablo 4.1). Farklar hesaplaynz. Kalibrasyon sonularn arkadalarnzla deerlendirerekraporlaynz. neriler Elektriksel gvenlik nlemlerini dikkate alnz. Mmkn olduu kadar almalarnzantistatik masa ve zemin zerindegerekletiriniz. Sisteme basn uygularken yava ve dikkatli olunuz. Cihaz kullanma talimatndaki ynergelerden nce cihazlar ile ilgili nemli uyarlarn bulunabilecei kullanma klavuzlarnn uyar blmlerini okuyunuz. alma iin zamanlama plannz yapnz. Kalibrasyon ilemine balamadan nce cihazlar zerinde standart kontrolleri yapnz.(Szdrmazlk vb.) Sonular okurken ve kaydederkendikkatli olunuz. Takldnz noktada alanretmeninden
89
yardm isteyiniz. NIBP simlatr ekranndaki basn Tansiyon aleti skalasndaki okunan basn
Tablo 4.1: Tansiyon aleti kalibrasyon srasnda okunan deerler
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. 4. NIBP simlatr ile tansiyon aleti arasndaki balanty yapabildiniz mi? Balant noktalarndaki szdrmazl salayabildiniz mi? Sistemdeki basnc NIBP simlatrnden okuyabildiniz mi? Sistemdeki basnc tansiyon aletinden okuyabildiniz mi? Evet Hayr
DEERLENDRME
90

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. ( ) Metroloji, bilim ve teknolojinin hangi alannda gerekletiine ve belirsizliine baklmakszn lmeye dayanan uygulamal ve teorik tm konular kapsayan lme bilimidir. ( ) Kalibratrn doruluu test cihaznn doruluunun en az kat daha iyi olmaldr. ( ) Kalibrasyon, bir tamir ilemi deildir. ( ) Kalibrasyon periyodunu sadece cihaz reten firma belirler. ( ) erit metre kalibrasyonu mekanik kalibrasyon snfnda kalibre edilir.
2.
3. 4. 5.
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 6. Aadakilerden hangisi SI birimler sistemindeki temel birimlerden deildir? A) mol B) kg C) saat D) saniye Aadakilerdenhangisi kalibrasyon yapmann faydalarndan saylamaz? A) Yaplan tm lmlerin doruluu gvence altna alnr. B) retim kalitesi istenilen seviyeye ykseltilir. C) retim aamalarnda doabilecek farkllklar giderilir. D) retim maliyeti artar. Aadakilerden hangisi lm cihaznda okunan deerin (veya bir madde lmnn) bir veya daha fazla kademede bir ulusal standart ile karlatrlmas ilemidir? A) zlenebilirlik B) Akreditasyon C) Kalibrasyon D) Metroloji Devir kalibrasyonunda aadaki cihazlardan hangisi kullanlr? A) Takometre B) Paralel blok mastarlar C) Kalibrasyon svs D) Referans ktleler
7.
8.
9.
91
Aada verilen cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 10. ....,bir lm ekipmannn ayn veya bir st seviyede bulunan ekipman (kalibratr) ile uygun bir ortamda (laboratuvar) karlatrlmas (ayn lm aralklarnda kullanlmas) ve sonularnn dkmante (sertifika) edilmesidir. Laboratuvar akreditasyonu dokman referans alnr. iin TS EN ISOnumaral
11.
12. 13.
Manometre ve vakummetreler .kalibrasyonuna tabi tutulur. Terazi kalibrasyonuktleler ile yaplr.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
92
MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz. 1. Elektriksel gvenlik analizr ile aadaki testlerden hangisi yaplamaz? A) Koruyucu toprak direnci B) Hasta sznt akm C) Performans D) kili klavuz voltaj Elektriksel gvenlik testi altndaki cihazn koruyucu toprak terminali ile elektrikselgvenlik analizrnn koruyucu toprak terminali arasnda llen deer hangi tr szntolarak tanmlanr? A) Hasta sznts B) Voltaj sznts C) evrim sznts D) Toprak sznts Aadakilerden hangisi elektriksel gvenlik analizrnde yaplan testler iin kullanlanuluslararas standartlardan birisidir? A) IEC 60601-1 B) UPC C) IEC 60601-2 D) LIC Fonksiyon testi iin aadakilerden hangisi sylenemez? A) Cihazn fonksiyonel testi simlatrn altrlmas ve alma srasndakidavranlarnn gzlenmesi olarak deerlendirilebilir. B) Fonksiyon testi cihazn performans hakknda bilgi veren performans testiolarak da deerlendirilebilir. C) Fonksiyon testilerinde en nemli ama, kullanlacak bir tbbi cihaznbelirlenen/bilinen fonksiyonlarn yerine getirip getirmediinin kabaca ve ksa sredetest edilmesidir. D) Fonksiyon testi ile koruyucu toprak direnci belirlenebilir. Aada sz edilen cihazlariin hangisi sylenemez? A) Mikroskop: Laboratuvarlarda kullanlr. B) Referans ktle: Terazi kalibrasyonu iin kullanlr. C) Takometre: Devir hz lm iin kullanlr. D) Etv kalibrasyon sistemi: Svl cam termometrelerin kalibrasyonunda kullanlr. zellikle laboratuvar cihazlarnda fonksiyonel performans test etmeye ynelik olarakkullanlan yardmc ekipmanlar nelerdir? A) Simlatrler
2.
3.
4.
5.
6.
93
7.
B) Analizrler C) Kontrol serumlar D) Fantomlar Simlatrler iin aadakilerden hangisi sylenemez? A) Hastane ve laboratuvar, biyomedikal cihazlarnn elektriksel gvenlik testlerini istenen/belirlenen standartta tam otomatik yapabilen cihazlardr. B) Simlatrler yardmyla test edilen cihazlarn yrrlkteki standartlara ne kadar uyduunu tespit etmek mmkn olmaktadr. C) Simlatr tarafndan uygulanan artefaktlara kar cihazn tepkisi llebilir ve etkileri gzlemlenebilir. D) Baz simlatrlerle elektriksel sreklilik ve kaak testi yapmak mmkndr. Ayarlar ile ilgili olarak aadakilerden hangisi sylenemez? A) Sorumluluk, kullanclar ve teknik servis personeli arasnda belirlenir. B) Ayarlama ilemleri mutlaka kalibrasyon laboratuarlarnda yaplmaldr. C) Kalibrasyon ilemi sonucu sapma deerleri dnda olduu belirlenen, cihazn llen deerleri ayarlama ile referans deere ya da yaknna getirilir. D) Sorumluluklar da artnameler, standartlar, kullanc el kitaplar ve servis el kitaplar ile dier yetkilendirme belgelerine gre belirlenir. Kalibrasyon ile ilgili olarak aadakilerden hangisi sylenemez? A) Bir lm ekipmannn ayn veya bir st seviye ekipman ile rastgele bir ortamda karlatrlmas ve sonularn dokmante edilmesi ilemidir. B) Kalibrasyon ileminde btn lmler en st seviyedeki standarda zincirlemebalanr. C) Kalibrasyon ilemi sonucu sapma deerleri dnda belirlenen, cihazn llen deerleri ayarlama ile referans deere ya da yaknna getirilir. D) D)Kalibrasyon sayesinde herhangi bir yer ve zamanda yaplan lmlerin, baka bir yer ve zamanda yaplan lmler ile uyumluluu salanr. Aadakilerden hangisi kalibrasyon sertifikasnda olmas gerekenlerden biri deildir? A) Kalibrasyonun yapld laboratuara ait bilgiler B) Cihaz kullanm talimatlar C) Kalibrasyonu yaplan cihaza ait bilgiler D) D)Kullanlan referans standartlar Aadakilerden hangisi Standartlar Hiyerarisi ierisinde deildir? A) Birincil standart B) kincil standart C) Referans standart D) Transfer standart
8.
9.
10.
11.
94
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyetlere geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
95
CEVAP ANAHTARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET 1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 elektriksel gvenlik testi 220V,220V ntr,toprak buzzer,diyot lm elektriksel gvenlik analizr Doru Yanl
RENME FAALYET 2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Doru Yanl Doru Yanl Yanl Doru Yanl Doru Doru A C B D bilgisayarl tomografi kaslarn aspiratr
RENME FAALYET 3NN CEVAP ANAHTARI

1 2 ayar el kitaplar-yaynlar
96
RENME FAALYET 4N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Doru Doru Doru Yanl Yanl C D A A kalibrasyon IEC 17025 basn referans
MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 C D A D D C D B A B D
97
KAYNAKA KAYNAKA
EROUL Osman, rfan KARAGZ, Tbbi Grntleme Sistemleri, Ankara,Haberal Eitim Vakf, 1998. KARAGZrfan ,Tbbi Teknoloji Ynetimi, Haberal Eitim Vakf, 1998. OLSON W.H., Electrical Safety in Medical Instrumentation: Application and Design, Houghton Mifflin Co, Boston, 1978. SRC Murat, Yekta LGEN, Kemik Densitometre Cihaz (Dxa) iin Bir Kalite Gvence Sisteminin Gelitirilmesi, Boazii niversitesi, Biyomedikal Mhendislii Blteni, stanbul, Ocak 2006. WEBSTER John G., Medical Instrumentation Application and Design, New York Wiley, 1998. Bursa ekirge Devlet Hastanesi, Kalite almalar, Bursa, 2006. Tbbi Aygtlar Bakm Onarm Merkezi (TABOM), Bakm Talimatlar, TYH, 2005. Tbbi Aygtlar Bakm Onarm Merkezi (TABOM), Kalibrasyon Talimatlar, TYH, 2005. Tbbi Aygtlar Bakm Onarm Merkezi (TABOM), Kalibratr Kullanma Talimatlar, TYH, 2005. Mevzuat , Tbbi Cihaz Ynetmelii, Turk Tabipleri Birligi, Ankara, 2006. Standart, Elektrikli Tbbi Cihazlar Genel Gvenlik Kurallar, TS EN 60601- 1, 1996. Standart, Deney ve Kalibrasyon Labarotuvarlarnn Yeterlii iin Genel artlar, TS EN ISO/IEC 17025 , 2005. ATG03 r2_AccreditationCriteria, Expression of the Uncertainity of Measurement in Calibration, EA-4/02, ILAC (International Laboratory Accreditation Co-operation) Publications, Malta, August 2005 UKAS, United Kingdom Accreditation Service, Yayn Ref. Nu: LAB 36. SIMS AJ, REAY CA, Dr BOUSFIELD, MENES JA, MURRAY A, Oscillometric blood pressure devices and simulators: measurements of repeatability and differences between models , Journal of Medical Engineering & Technology, Taylor & Francis, Volume 29, Number 3 /, Page112 118, May- June 2005. http://www.kalite.saglik.gov.tr/sunumlar/biyomedikal_dosyalar/frame.htm www.biyomedikal.org http://www.tubitak.gov.tr/ http://www.tse.gov.tr/
98

523EO0204

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

523EO0204

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

BYOMEDKAL CHAZ TEKNOLOJLER

BYOMEDKAL CHAZLARDA KALBRASYON

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

RENME FAALYET1 RENME FAALYET-1

1. ELEKTRKSEL GVENLK TESTLER

1.1. Gvdeye Kaak

Toprak hattnnavometre ile kontrol edilmesi

Resim 1.1: Faz-ntr aras lm

Resim 1.2: Ntr-toprak aras lm

Resim 1.3: Faz-toprak aras lm

1.3. Kaak akm

Kabloda kopuk var

1.5. Kullanc, Hasta ve Hasta Yakn Gvenlii

1.6. Cihaz Gvenlii

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LME VE DEERLENDRME LME VE DERLENDRME

RENME FAALYET2 RENME FAALYET-2

2. BYOMEDKAL CHAZLARI LEVLERNE GRE SINIFLANDIRMA VE FONKSYONLARI

2.1. Tbbi Grntleme Cihazlar

2.1.2. Bilgisayarl Tomografi (BT)

2.1.3. Manyetik Rezonans Grntleme (MRG)

Resim 2.6: Mammografi cihaz

2.2. Fizyolojik Sinyal zleme Tehis ve Kayt Cihazlar

2.2.1. Elektrokardiyografi Cihaz (EKG)

2.2.2. Elektromiyografi Cihaz (EMG)

Resim 2.8: Elektromiyogram lm

2.2.3. Hasta Ba Monitr (HBM)

2.2.4. EKG Testi

2.2.5. NIBP Testi

HBM elektriksel gvenlik testi

2.2.7. Elektroretinogram Cihaz (ERG)

2.3. Yaam Destek ve Tedavi Cihazlar

Resim 2.14: D defibrilatr

Resim 2.15: (implant) defibrilatr

2.3.1.1.Defibrilatrn Test Edilmesi

Resim 2.16 : Ventilatr

2.3.4. Kalp Akcier Makinesi

Resim 2.18: Kalp akcier makinesi

2.3.5. Cerrahi Aspiratrler

2.3.6. Ototransfzyon Cihazlar

Resim 2.20: Ototransfzyon cihaz

2.3.7. ntravenz Terapi Cihazlar (nfzyon Pompalar)

Resim 2.21: nfzyon kontrol cihaz

Resim 2.22: Volmetrik infzyon pompas

2.3.8. Diyaliz Cihazlar (Yapay Bbrek)

Resim 2.24: Diyaliz makinesi

2.4. Tbbi Laboratuar ve Hasta D Uygulama Cihazlar

2.4.2. Mikser ve Manyetik Kartrclar

2.4.3. Su Banyosu (Benmari) Cihazlar

Resim 2.27: Su banyosu (Benmari)

2.4.4. Su Distile Cihazlar

Resim 2.28: su distile cihaz

Resim 2.29: Su distile cihaznn alma prensibi

Resim 2.30: Sterilizatr

2.4.5.1. Etv Cihazlar

Resim 2.31: Etv

2.4.5.2. Kuru Hava Sterilizatrleri

Resim 2.32: Kuru hava sterilizatr

2.4.5.3. Otoklav Cihazlar

Resim 2.33: Otoklav

2.4.6. Santrifj Cihazlar

Resim 2.34: Santrifj cihaz