Lafz 27

lkfgfR;d if=kdk
]KegMeyet kee, Gpeeues kee, IeeDeeW kee, Oeveke kee

nes peees efkemeerkee Jees, nceeje veneR neslee
-leg]Hewue elegJexoer
Fme Debke ceW
neme Jebie leLee ]ie]peueeW/

keefJeleeDeeW keer $ewceeefmeke Heef$ekee
Je<e&-7, Debke 27,

1 efmelecyej 09 mes 30 veJecyej 09
cegKe mebHeeoke
efJevee ke=<Ce elegJexoer
(leg]Hewue elegJexoer)
tufailchaturvedi@yahoo.com
]Heesve (0) 9810387857

mebHeeoke
efJekeeme Mecee& je]pe
]Heesve (0) 9896551481
deys'k ik.Ms;
I+kQksu % (0) 9868380502
efJe%eeHeve ceekexefbie jefle
efveJeeme Je He$e JeJenej kee Helee
Heer-12 vece&oe ceeie&, meskej-11,
veesS[e-201301
mebHeeokeere keeee&uee
]Heuew veb. yeer-25,
ceeveJemLeueer SHee&ceW,
JemegvOeje SvkeuesJe, efouueer-110096
R.N.I. NO. DELHI IN/2003/9907
neme Jebie SJeb uesKe
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Oeve ee$ee (14JeeR ef]kemle)

ue]Heb efHeiemeve keer [eejer (7JeeR ef]kemle)
efnvoer Hej oes efHHeefCeeeb
vekemeue yeewefkeeW kee osMeesn
`meceueQefiekelee Hej, [jles-[jles'
Deieuee egveeJe keye nw?
keg GOeejKeeT ef]kemmes
Fme ieebJe ceW cejvee cevee nw
veeer keefJelee kes keefJe e.et. peer kee JeefkelelJe
Je ke=eflelJe
veslee, jepeveerefle Meem$e Deewj Ske Deoo HeMve He$e
otOe kes Oegues nceejs yess
#es$e kes efJekeeme kes efuees...
eerceodpeueieerlee
Deye kes meeJeve Ssmes yejmes.....DeLee&le yejmeele
keer jeleW, yejmeele kes efove
DeLe ejCe-HegjeCe
Jebie mebien pees efceues
]ie]peueW SJeb keefJelee
ceefueke]peeoe peeJeso
Devevle {Jeues `cegefM]He]ke'
[e@. jeOesMeece Megkeue
]Keeefueo efke]Heeele
`]Hew]pe' jleueeceer
cespej ieewlece jepe$eef<e
Demejej Gue n]ke `Demejej
SnlesMeece De]Klej
yeMej veJee]pe
[e@. jefJe ef]peee
10, 55
21
27
31
42
48
50
55
65
67
cegMlee]ke Denceo etmeg]Heer

yes{ye yeveejmeer
eerueeue Megkeue
Mebkej MejCe
%eeve elegJexoer
mecHele mejue
Deeueeske HegjeefCeke
censMeev efJesoer
Hees. Deesce je]pe iegHlee
3
11
15
22
28
32
34
36
37
Hebkepe megyeerj
jepe ee
jepe ee
[e@. Sme.kes.leeieer
kewueeMe ceb[ueskej
43
49
51
52
56
keceuesMe HeeC[se
keceuesMe HeeC[se
61
64
peeJeso Dekejce
HejJes]pe Jeeefjme jeew[
mej]Heje]pe Meeefkej
]iegueece cegle&]pee jener
]penerj ]iee]peerHegjer
Mewoe yeIeewveJeer
è]fHeje]ke' peueeueHegjer
]KegMeer&o `leueye'
cenJej vetjer
69
71
73
75
76
77
78
79
80
CODE : 127863
cenefH] eues-Deoye jme-jbie Hee. efue. kes efuees efJevee

ke=<Ce elegJexoer eje mebHeeefole, cegefle, HekeeefMele
leLee G<veke SJeb DejefJevo, 67, HeHe[iebpe
Fb[efmêue Sefjee, efouueer-92 ceW HeJee kej
]Heuew veb. yeer-25, ceeveJemLeueer SHee&ceW,
JemegvOeje SvkeuesJe, efouueer-110096 mes 1
efmelecyej 2009 kees HekeeefMele efkeee ieee
Heef$ekee kee mLeeeer kees<e yeveeee ieee nw~ FmeceW DeeHe mebj#eke DeLeJee DeepeerJeve meome yevekej DeHevee
eesieoeve os mekeles nQ~ mebj#eke meomelee 5000 Hees leLee DeepeerJeve meomelee 1100 Hees oskej HeeHle
keer pee mekeleer nw~ Fmeer Hekeej leerve Je<e& kee DevegyebOe [eke Jee meefnle 300 Hees ceW nesiee~ DeHeveer Oeve
jeefMe mebHeeoke kes Heles Hej Sce.Dees. ee [ê]He eje ùe]He]pe' kes veece pees veesS[e DeLeJee efouueer ceW ose nes
Yespee pee mekelee nw~ DeeHe es jeefMe osMe kes efkemeer Yeer yeQke Dee@]He ye[ewoe kes ue]He]pe kes SkeeGv veb.
26290200000251 ceW pecee keje mekeles nQ~ pecee kejves kes GHejeble DeHevee Helee 9810387857 vecyej
Hej Sme.Sce.Sme. kej oW~ ue]Hep] e Yespevee Meg kej efoee peeesiee~ ue]Hep] e jsueJes msMeveeW Hej S.Se. Jnerueme&
kes meYeer me@ueeW leLee DeeHekes veiej kes Hegmleke efJekes leeDeeW kes Heeme GHeueyOe nw~
eq'rko+Q vgen ;wlqi+Qh
gkL; O;aX;
vuqokn % rqi+SQy prqosZnh
$ 3
Oeve ee$ee
(peerJeve Je=leevle)- eewonJeeR ef]kemle
Ske efKe[keer Kegueer ngF& nw DeYeer Meen peer kes ef]pecces nceW otmejs osMeeW kes kewjsvmeerSkemeeWpe kes YesoeW Deewj ve]KejeW mes Heefjee kejevee Lee uesefkeve Jees otmejs osMeeW kes Yeewieesefueke
efJeJejCeeW ceW keeveeW leke Oebmes ngS Les Deewj kewjsvmeer SkemeeWpe Hej ve]pej [eueves keer ve lees cegnuele
Leer ve ]pegjle Deewj òtmejs osMeeW kees' lees nce jJeeveer ceW efueKe iees Jejvee Jees ebieeefvekee (Deye
Fmes lebpeeefveee kenles nQ) mes Ske Fbe Yeer Deeies-Heers ye{ves-nves kees leweej ve Les~ nce Gvemes
ebieeefvekee kes efyeefMe yeQkeeW kes keece kejves kes {bie kes yeejs ceW Hetles lees Jees MesjeW, Ieef[eeueeW,
DepeiejeW Deewj otmejs vejYeef#eeeW kes efMekeej kejves kes {bie yeleeves ueieles~ keF& yeej lees HeMve Hetves
kee DeJemej ner ve efceuelee, Fmeefuees efke Jees nceW osKeles ner kenles efke Deepe lees Ssmee ueielee nw efke
DeeHe keece kejves kes cet[ ceW veneR nQ~ jpe kes ieue-yeele nesleer~ peye keesF& jmeYejer yeele kenveer
nesleer lees oes Jeekee Henues ner cebieueeejCe ee Yetefcekee kes He ceW efmemekeejer Yej kes Ske DeebKe
ceeRe uesles Deewj otmejer mes Gmekeer Heefleefkeee osKeles jnles~ efkeeelceke He mes Jees veske Deewj
yeoeueefveeeW mes otj jnves Jeeues Deeoceer Les~ DeHeves eejeW Deesj HeefJe$elee keer Ske Deemeceeve etceves
Jeeueer oerJeej KeeRe jKeer Leer uesekf eve Gmekeer efeveeF& Fme keejeriejer mes keer Leer efke Lees[ er-Lees[ er otjer
www.lafzgroup.com
1 flrEcj 09 ls 30 uoEcj 09
Hej efPeefjeeb, so Deewj PejesKes es[ efoes Les~ Fve ceesKeeW ceW mes Jees Ske DeebKe yevo kejkes otmejer
lej]He kee neue keg Fme lejn osKeles Deewj efoKeeles efke nceejer lees oesveeW yevo nes peeleeR~ pebieueer
De]Heer]kee kes vebieer leueJeej kes mes neue Jees Gcceero kee uebiej Leeces nceW keg Fme lejn megveeles efke
le[He kes peer eenlee efke ie=nmLe peerJeve kees Oelee yelee kej Mes<e Deeeg ceOe De]Heer]kee kes pebieue
cebs Ske meueeo kee Heee yeebOe kej Deewj Gmeer kees Kee kej ieg]peej oW~ efHeueer Heer{er kes Fme DeOes[
keer ebeuelee ye[er ]ieveercele Leer~
`DeYeer efHeueer Mejejle kes vecetves Heees peeles nQ'
nceejer ^sefvebie ceW neLeer keto He[e eemetyegue nmeve ]ieewjer keer oe{ keer eee& efvekeueer lees
nceves Gmleeo ]peew]ke kee Mesj He{ efoee~
efpeve oebleeW mes nbmeles Les ncesMee efKeue-efKeue
Deye oo& mes nQ Jener ueeles ef n ue-ef n ue
Mesj megve kej Meen peer Henues lees efKeue-efKeue nbmes efHej DeebKe yevo kejkes pesueer keer lejn
Leue-Leue efnues~ DeebKe Kegueer lees De]Heer]kee ceW Les Deewj neefLeeeW ves Iesje Lee~ Meg nes iees~ Gvekes
neb neLeer-oeble keer uecyeeF& efkeleveer nesleer nw? neLeer yet{e nes peees lees Henues Gmekes Keeves kes oeble
efiejles nQ ee efoKeeves kes? cemleer mes neLeer kes oeble kee jbie kewmee nes peelee nw? Gmekees osKe kej
nefLeveer kewmeer celeJeeueer eeue eueleer nw~ GvneWves ceewueJeer Denceo eflejefce]peer kee keeuee kecyeue
Dees{ kes ceeeve Hej ner iepeieeefceveer eeue eue kej efoKeeeer pees Jee]keF& Ssmeer Leer efke Deiej nce
neLeer nesles lees nceejs oebleeW kee jbie yeoue peelee~
neLeer mes Heej kee es neue efke Dekemej kenles, DeeHe keee peeveW neLeer efkelevee cetueJeeve
peeveJej neslee nw~ ceueeee kes Ske keefJe ves Ske Hesceer mes kenueJeeee nw efke Deiej cegPes DeHeveer
Hesefcekee kes yeoues ceW neLeer Yeer efoee peees lees ve uebt~
nceves cemle neefLeeeW mes kegeues peeves mes yeeves kes efuees Hete, ``Dee en yeleeFes HetJeea
De]Heer]kee ceW yeQke kes Debies]pe De]Hemej, keeues Deewj meebJeues ieenkeeW Deewj DeeOeervemLe kece&eeefjeeW mes
kewmee JeJenej kejles nQ~'' Gej ceW Jees Godob[ neLeer Heke[ves keer lejkeeryeW yeleeves ueies~ nceves
HeMve ognjeee Hej ]Kegoe peeves megvee Yeer ee veneR~ yeesues, ``Deenes peer! nceejs neb ]Keeme melkeej ceW
meebHe kes meerK] e keyeeye Deewj mecetee YejJeeb neLeer Hejesmee peelee nw~ Fmekes eejeW lej]He Fbmeeveer Keeue
mes ce{er ngF& {esueke Hej veee neslee nw~ vebiee!''
``vebiee?'' nceves ye[s eeJe mes Hegef< Deewj efJeJejCe eene~
``neb peer! osKeves Jeeues meye vebies nesles nQ~''
GvnW efJeJejCe Hej Glee osKe kej nceves De]Heer]keer yeQkeeW kes De]HemejeW kes JeJenej kes yeejs ceW
DeHeveer kegjso yebo kej oer efpememes Meenpeer ves yesewve nes kej pebieueer peeveJejeW kes Deveskeeveske
HelveerJeleer-peerJeve kes Yeso Keesueves Meg kej efoes~ yeejn yepes eemetye ]ieewjer Ske F ye]ieue ceW
oyeees keebKeles-kejenles nesue ueew~s nesceesHewLe kees lees Hegeuf eme Ske iegHle jesie kes ueeFueepe jesieer
kes meeLe ceejHeer kejves keer Jepn mes o]Hee 307 ceW yeboer yevee kej ues ieeer~ neLeeW-neLe Gmekes
yeeHe ner mes ceMeJeje efkeee Deewj Gmekes ceMeJejs Deewj ]Heerme kes yeoues ceW yess keer ]peceevele kee
Fble]peece DeHeves ef]pecces efueee~ yeg{T DeHeves yeeerme oebleeW kes Deueie-Deueie oo& Deewj Ske-Ske
www.lafzgroup.com
$ 4
$ 5
kes meeLe es[ peeves kee Deueie-Deueie DevegYeJe jKeles Les~ Jees Gme mecee DeHeveer neuele kes
JeemleefJeke keejCe kees Kejue ceW ket jns Les DeLee&led Heeve keer Deueie-Deueie eer]peeW kees ket kej
cemet{eW keer cegefMkeue Deemeeve kej jns Les~ GvneWves meg]Ke& F ee Yee[ keer Yetyeue mes peye[e meWkeves
keer efnoeele keer Leer~ cegmeeryele efke kejeeer ceW oesveeW ]ieeeye, cegneJejs kes efuees Yeer DevegHeueyOe,
kejeeer Jeeues Yee[ ceW peeDees kes yepeee otmejer Demeblegefuele Deemeceeveer peien kee nJeeuee osles nQ~
Fme Mendj ceW F kee celeueye ncesMee leeMe keer F neslee nw~ HelLej kee peJeeye Yeer Fmeer mes efoee
peelee nw Deewj Fmeer mes Ske otmejs keer F mes F yepeeeer peeleer nw~
ye[er Keespe kes yeeo Ske yet{s Heejmeer keer Gmemes Yeer DeefOeke yet{er keeser efceueer~ efpemekeer
DeeOeer HeesHeueer kecHeeGv[ Jeeue mes GvneWves DeebKe yeee kej vegm]Kes kee cegKe DeJeeJe KeeRe
efvekeeuee~ Deye meJeeue en Lee efke Hejosme ceW eeveer nesue ceW F kees iece& efkeme lejn efkeee peees~
ceewueJeer Denceo eflejefce]peer ves megPeeve efoee efke peye[s Deewj F kees ueeue leej mes yeebOe kej F ceW
efyepeueer kee kejb `Heeme' kej efoee peees~ en megveles ner Meen peer DeHeves peye[s Hetjs Keesue kej
Flevee nbmes efke osj leke Gvekes nu]ke ceW Hegokelee ngDee keJJee efoKeeeer oslee jne~ nbmeer keer lees
yeesues, ``nceejs eneb lees F Ssmeer DeeueerMeeve Deewj legjble Demej kejves Jeeueer nesleer nw efke neLeer keer
oe{ keer keesj Yeer pee mekeleer nw~ nceves Hete, ``DeeHekes neb keee yege yesoeble neLeer Yeer ievves kee
Meew]keerve neslee nw?''
iees oeble kees pegefcyeMe veneR....
Fme Hej eemetyegue nmeve ]ieewjer ves nceW Ssmeer HekeesefHele ef< mes osKee efke Deiej nce ceesce kes
yeves nesles lees peneb-peneb Gvekeer ef< He[er Leer JeneR mes efHeIeue peeles~ Meen peer kee peJeeye ceggbn kes
cegbn ceW jn ieee~ yeme yeeF DeebKe ceeRe kej cegbn ceW ieb[erjer etmeves keer-meer DeeJee]pe efvekeeueer Deewj
mJeerke=efle ceW mej kees Fme lejn efnueeee efkees pewmes mJeeb ievveeW kes Kesle kes Kesle jeWoles cemeueles
cemleer ceW eues pee jns nQ~
ves neLe yeeie Hej nw ves Hee nw jkeeye ceW
Fmeefuees efke mJeeb neLeer nw Deewj oebleeW kee jbie nw efke nj #eCe yeouelee pee jne nw~ mJeeb
nebHes, osj leke nceW Yeer nbHeeles jns~ neLeer keer efvepeer YeeJeveeDeeW kee Fmemes yesnlej Hekeve nceejer
lees keee nefLeveer keer ve]pejeW mes Yeer ve ieg]peje nesiee~
efkejees kes nej Gve eej ojJesMeeW kes meueen-ceMeJejs mes cesnceeveveer (Meen peer Deeves Jeeueer
kes efuees ener m$eerJeeeke mecyeesOeve Heeesie kej jns Les) kes mJeeiele kee efJeJejCe lee ngDee efpevnW
Jemlegle pene]pe Deewj Deewjle mes mecyeefvOele 251 meeue keer ]ieueleHenefceeeW kee efveees[ kenvee
eeefnes~ (nce HeebeeW keer GceeW kee pees[ 251 meeue yevelee Lee) Deble ceW eemetye ]ieewjer ves kene efke
leerve ieess kes nej DeJeMe uesles Deevee~ nceves Hete, Ske Deewjle kes efuees Ske Heee&Hle ve nesiee~
yeesues, `èfcemj en mJeebJej veneR nw efke ieues ceW Ske peeceeuee [ueJeeeer Deewj kegb Jeejer kevee kees
megjceF& Iees[s Hej Deeies efyee kes Ss[ ueieeeer Deewj en pee Jees pee''
nceves neb ceW neb efceueeles ngS kene ``pewmes veeke ceW He=LJeerjepe eewneve mej Hes cegkeg mepeees
mebeesefielee kees Yeiee kej ues peelee nw, ceiej nceves pees Kesue osKee GmeceW lees He=LJeerjepe Iees[s keer
yepeee mebeesefielee kes Ss[ ueiee jne Lee~''
www.lafzgroup.com
`ùeenewue efJeuee'' GvneWves eflejmkeej mes kene, ]ieewjer nesves kes keejCe Jees mJeeb kees He=LJeerjepe
kee Heeflever Deewj Me$eg mecePeles Les~ Fmeefuees peye He=LJeerjepe kees yeeie KeeReveer nesleer lees Jees
mebeesefielee kees KeeRelee Lee~ yeeie kee]Heer eser Leer~ mebeesefielee kees Hetjer #ecelee mes KeeReves kes yeeo
Yeer Iees[e Deeies veneR ye{ jne Lee~ efpemekee Ske keejCe en Yeer nes mekelee nw efke Iees[e kee kee
Lee Deewj otmejer meJeejer keer keeer kee keee kenvee~''
`èn Kesue keneb eue jne nw?''
GvnW Gie megjceF& Iees[s mes ye[er keefveeF& mes efJe<ee keer Deesj ueees lees osj leke efnveefnveeee
efkees~
yeesues, ``legcnejer KeesHe[er ceW Fleveer meer yeele veneR Iegmeleer~ Ske nej legcnejer lej]He mes Yeer lees
nesvee eeefnes~ keee kesJeue ogDeeDeeW kee nej Gmekes ieues ceW [eueesies?''
``Deewj leermeje nej?''
``Ske yeele DevegYeJe keer Deepe yeleelee ntb, peerJeve ceW keece Deeesieer, keYeer efkemeer V.I.P. kees
nej Henveeves peeDees lees Snefleeeleve Ske nej Deefleefjkele ues peeee kejes~ Helee veneR Ssve ceew]kes Hej
keewve Skemê njeceer efvekeue Deees efpemes nej ve HenveeDees lees veg]kemeeve Hengbee osiee~ ceQves en yeeue
HeeG[j mes me]Heso veneR efkees nQ~ eeueerme yejme yeQke ceW Peke veneR ceejer~ legcnW pegces-pegces Dee
efove ngS nQ Deb[s mes efvekeues Deewj DeC[s keer HetCe&lee yeme ener nw efke ceg]iee& yeve peees~ Deewj neb!
ieess kee veee nej Dee Hees kee Deelee nw~ yews-efyeees 24 Hees keer nlee nes peeesieer~''
efveJesove efkeee, ``mes leeye YeeF& Jeueer cegncceo kes Heeme 1949 mes n]peej-n]peej kes jodo efkees
ngS vees He[s nQ~ Gvekes nej yeveJee kej keeeW ve Henvee oW~'' yeesues, ``Jees lees GvnW veeer ceefmpeo
kes ebos ceW osvee eenlee nw~ legce en kejes efke yee@me kes yewjs mes leerve nej efkejees Hej ues DeeDees~ [s{
Hees ceW keece yeve peeesiee~ yee@me kees Deye leke efpeleves nej Henveees iees nQ Jees meye Gme yesF&ceeve
ves pecee kej jKes nQ~ GvnW efkejees Hej eueelee nw~ efHeueer yeej peye yee@me uebove mes ger efyelee
kej ueewe Lee, leye Yeer nceves Gmeer yesF&ceeve mes nej efkejees Hej ues kej Henveees Les uesefkeve Ssmee ve
nes efke cesnceeveveerr nej Henves-Henves ner meke peees~ yeneves mes legjble GlejJee kej DeHeveer Safe
Custody ceW ues uesvee~''
neLeeW-neLe Deieues efove nej ueskej oesveeW yewm-Jne]He& Hengbes~ pene]pe nceejs DeeMebefkeleYeeYeerle Devegceeve mes keg DeefOeke ner ye[e efvekeuee~ nceeje efJeeej Lee efke peye nce Gme Hej Ske
]keoce pecee kej jKeWies lees PeeWke mes Gueue kej efnekeesues Keeves ueiesiee uesefkeve nceW DeHeves Yeej mes
ceeetmeer ngF&~ pene]pe Hej FOej-GOej ns-kes ceuueen ]KegMe-]KegMe efHej jns Les-HejcHejeiele
ceuueeneW keer lejn, efpevekeer efcebeer-efcebeer DeebKeW OetHe ceW venees ngS eHegDeeW kees lejmeleer nw, peneb
iece& efove Deewj Debieeje DeewjleW cegmkegjeleer jnleer nQ~ pene]pe Hej Ske ceuueen mes Hete efke efcemes]pe
efMeJeeefjp] e keneb efceuesieer?
yeesuee, ``jele leerve yepes leke lees Gmekeer veeFer keHleeve kes kesefyeve keer Ketber Hej bieer osKeer
ieeer Leer, Jees Yeer keneR Heeme ner He[er nesieer~''
Ske Deewj efJeMJemeveere esndjs Jeeues ceuueen mes, efpemekeer oe{er Deewj veskej DeewjeW mes uecyeer
Leer, Hete lees Gej efceuee ``keue leke lees Sailors Gmes yeemkes yeeue keer lejn Gees-Gees
www.lafzgroup.com
$ 6
$ 7
efHej jns Les~ Gmeer kes keejCe pene]pe oes efove yeLe& Hej veneR ueeee ieee~''
leermejs ves kene ``DeeHe Gme Fragile Cargo keer ef[ueerJejer uesves Deees nQ~ Heeveer kes ]Ke]peeves
kees metKes Hej Gleejvee eenles nQ? keee DeeHe oesveeW cegPes Ske kejejer ueeQef[ee mes efceueJee mekeles
nQ? Hueer]pe! cesjs Heeme [euej nQ~''
nceejs nesMe Deewj eemetye meenye kee eeueerme meeue kee DevegYeJe G[ iees~
``ceemj Dee@]He mewjerceveer]pe lees ]Kewj Jees Les uesefkeve keee&-efJeYeepeve en lee ngDee Lee efke
efveCe&e kes #eCeeW ceW efveCe&e Jees ueWies~ efJeeej Jees jKeWies~ Gve efJeeejeW kees Debiep]s eer keHe[s nce Henveeles
eueWies~ Fmeefuees efke GvneWves Kegues efoue mes mJeerkeej kej efueee Lee efke nceejer yegef Deewj Gvekeer
ieecej kece]peesj nw~ yenjneue oesveeW ves Des jKejKeeJe mes keece efueee~ ve nceves Gvekes peye[s Hej
Jeekee efeHekeeee efpeme Hej Deepe GvneWves neRie kee uesHe ueiee jKee Lee Deewj ve GvneWves nceejer
Heleuetve Hej Dee#esHe keer Gbieueer Geeer~ Leesefjees kee keLeve nw ``nj Ssmeer cegefnce Hej Meke kejes,
]He]peernle Yejer peevees efpemekes efuees vees keHe[s Henveves He[W~''
nceejs Deevevooeeke kele&Je efHej Gmekee kesefyeve Yeer efceue ieee~ Jees Gmekes ojJee]pes Hej
DeHevee mej neLeeW mes Leeces Ke[er Leer~ nceW osKe kej ve peeves keee efoue ceW Deeee efke Devoj pee kej
yeLe& Hej ues ieeer~ nukes ceWnoer jbie kee uecyee mke& Henve jKee Lee~ Gme ]peceeves ceW Mejerj oMeea
Hot Pants, Minis, Hipsteo meeef[eeW kee eueve veneR ngDee Lee~ efoueJeeefueeeb Ssmes DeJemejeW
Hej yeefeeebb yegPee osleer LeeR~
eemetye ]ieewjer ves DeHeveer je<êre FeDeeW kes DevegJeeo kes efuees nceW Deeies kej efoee~ nceves
efceueeves kes efuees neLe ye{eee lees Gmeves veeRo Yejer DeebKeeW mes cegmkegjeles ngS DeHevee neLe meerves Hej
jKe efueee~
ve]peefjee mes Yej otbieer tves ve otbieer Mejerj
eemetye ]ieewjer uesser ngF& cesnceeveveer kees nej Henveeves Pegkes lees Gmeves Gvekeer ieo&ve ceW yeenW [eue
oeR Deewj Gvekeer iegodoer Hej meeje yeesPe [eue kej Gvee eene~ Jees veMes ceW Oege Leer~ Ske neLe ve
peeves kewmes Gvekes ogKeles ngS peye[s mes keje ieee~ Fme Hej GvneWves Ssmeer efebIee[ ceejer efke Jees
ogyeeje ues ieeer Deewj uess-uess DeHeveer HetueeW keer nveer meer keueeF& Deeies ye{e oer~ Jees o=Me
osKeves ueee]ke Lee, peye eemetye ]ieewjer ves nceW Oekekee os kej DeHeves jemles mes neee Deewj ]HeMe& Hej
`veerue [eGve' nes iees efpeme lejn Debies]peer ef]HeuceeW ceW Heeeerve keeue kes knights ngDee kejles nQ~
DeHeveer neRie efueHeer veeke mes Gme cejces[ kes neLe kees etce kej nceW Yeer en Heeseskee@ue kele&Je
Hetje kejves kee FMeeje efkeee~ nceves Gmekee neLe efee kejkes Meeoer keer otmejer uekeerj kees etcee~
]keeecele kes efove nceW nmeerveeW kees Yeer cegbn efoKeevee nw~ kewmes ken oW efke nmeerve esndjeW kees osKe
kej pees b[ke He[leer nw Gmemes nceves mJeeb kees Jebef ele jKee~ Gmekes yeeeW kebOes Hej Ske lee]pee veerue
Lee~ efHeb[efueeeW Hej cenerve-cenerve megvenjer Jeeb pewmes Keefces Dee[t Hej neslee nw~ vee]Ketve Fleves
vegkeerues pewmes Hesefvmeue MeeHe&vej ceW [eue kej GbieefueeeW keer veeskeW yeveeeer neW~ Ske vee]Ketve te ngDee
Lee~ Gce HeQleerme mes THej ner nesieer efke DeeJee]pe ceW Ske meke Dee ieeer Leer~ cegnb mes Depeerye lejn kes
Yeyekes efvekeue jns Les~ eemetye ]ieewjer ves lemeuueer oer efke Demueer pece&ve efyeej nw~ Jees yegjer lejn
ue[Ke[e jner Leer~ eemetye ]ieewjer ves DeebKeeW ner mes nj ]keoce Hej keewueer Yej-Yej ueer~
www.lafzgroup.com
ieues ceW ieess kee nej [eueles ngS nceves ``Jewuekece t Heeefkemleeve'' kene~ Gmeves Yeer
HeefMeceer pece&veer keer lej]He mes MegYekeeceveeeW oeR Deewj DeeMee Heke keer efke oesveeW osMe yengle
peuo Ske otmejs kes Deewj Heeme Dee peeeWies~ Fme YeefJe<eJeeCeer kees Hetje nesves ceW DeefOeke osj veneR
ueieer Fmeefuees efke Jeekee meceeHle nesves ceW Henues ner Jees nceejs cegbn mes cegbn efceuee kej, oesveeW kes
kebOeeW Hej neLe jKes HeQ[guece keer lejn Petueves ueieer~ Deueyeee nceejs megKe kees ye{eles ngS DeHeves
Hetue yeove kee meeje PeeWke Fme Hekeej [euee efke nceejer eeue, Melejbpe kes Iees[s pewmeer nes ieeer~
Deiej eemetye ]ieewjer kes peye[s Hej neRie kee uesHe ve neslee lees en Deevevo Je<ee& Gve Hej nesleer Deewj
Hetue yeove kee yeesPe Ge kej {eF& Iej keer eeue GvnW eueveer He[leer~ keg osj yeeo kenves
ueieer `òes cenerves mes en pene]pe YebJej ceW nw~ yebojieen Hej Yeer erke mes Ke[e veneR nes mekelee
Deewj Gve uenjeW kees lees osKees, kewmeer Meesef]Keeeb ceej jner nQ~ G]He]Heesn! legcnejs ]keoce Yeer yenkesyenkes He[ jns nQ~ legcnW lees ekekej Dee jne nw~ (DeHevee ueeue Heme& Keesueles ngS) legcneje peer
efceeuee jne nw, uees en ieesueer Kee uees~ celeueer yebo nes peeesieer~ vevne Ssefjke Hes ceW Lee lees
jes]pe megyn Keeleer Leer~'' ]Kewj ieesueer lees nceves Mecee&-Meceea ceW Kee ueer uesefkeve leerve eej efove leke
newue Gles jns~ megyn Guer nesleer Deewj Ssmee ueielee pewmes Heleuetve kecej Hej mes lebie neslee pee
jne nw~
Gmeves cegnyyele Yejer HegmeHegmeen ceW ueieYeie nceeje keeve eyeeles ngS Hete efke cegPes uesves Jees
keee yeer]He Deewj ceejcues[ Keeves Jeeuee yege pee@ve yegue keeeW veneR Deeee? nceves SC[jmeve keer
Deesj mes Peter #ecee eeevee keer efke Deepe Gmes keneR kee@kesue Hej peevee nw~ kejeeer cewe^ sHeesefueve
Mendj nje, jes]pe keneR ve keneR Heeea nesleer nw~ kejeeer ye[e Mendj nw~ ]HeWke]He& mes leerme iegvee
ye[e~ kejeeer Heeefkemleeve kee ojJee]pee nw~ yeesueer, ``pene]pe kee keHleeve ken jne Lee efke kejeeer
Heeefkemleeve kee ]Heg mtue nw~ ye[e megDej nw Jees~''
Petce-Peke DeeOee jemlee ner lee efkeee nesiee efke Jees kebOeeW kes Petues mes ueebie ueiee kej
Ke[er nes ieeer~ kenves ueieer, ``nee ceQ kewmeer Yeguekeke[ nt~b legcneje Heefjee keHleeve mes lees kejeee
ner veneR~ yengle [wefMebie nw~ efyeukegue Gregory Pack ueielee nw~ oesveeW kenejeW ves kebOeeW keer pees[er
keer efoMee keHleeve kes kesefyeve keer Deesj kej ueer~ nj n-meele PeeWkeeW kes yeeo Jees nceejer eF&
Heke[ kej veeres Glejleer Deewj nceejer eeue erke kejkes JeeHeme e{ peeleer~
iesiejer Hewke ves nceW Yeer meerves mes ueieekej Heej efkeee iesiejer Hewke ves Gme mecee kesJeue
me]Heso veskej Deewj nJeeF& eHHeue Henve jKeer Leer, ceeLes mes Hemeerves kes jsues yen jns Les, Gmekes ieeue
Deewj Hes Hej pees ]KejeWeW LeeR Gve Hej kelLeF& Kegjb[ Dee iees Les~ meerves Hej Ske yengle ye[e efoue
iegoe ngDee Lee Deewj Gmekes Devoj efkemeer YetleHetJe& Hesefcekee keer veive lemJeerj tatoo keer ngF& Leer~
lemJeerj kes Hes Hej nmeervee kee veece Yeer efueKee Lee pees Deye He{e veneR pee mekelee Lee, Fmeefuees efke
Gme Hej Decejerkeer Peb[s kes efmeleejs iegoJee kej veece efcee efoee ieee Lee~
MesJee-S-FM]ke veneR ngmve kees meJee kejvee
yeeeW neLe Hej iesiejer Hewke ves DeHevee Hetje veece iegoJee jKee Lee leeefke efkemeer ogIe&vee ee pebie
ceW ke kej efiej peees lees efpeve meenye kees efceues Jees De]Keyeej ceW efJe%eeHeve oskej Demueer ceeefueke
kees ueewe oW~ Jees nceW osKe kej yengle cegmkegjeee~ Ssmeer iece& peesMeer mes neLe efceueeee efke nceejer
www.lafzgroup.com
$ 8
$ 9
GbieefueeeW keer ner mes ner yepee oer~ kenves ueiee, ``DeeFes~ peMve ceveeeW~ DeeHe Fme ]Ketyemetjle
yeesPe kes meQef[ue ceW [eter ]Heer MewcHesve kee mesnle kee peece Heervee Hemebo kejWies ee Des cegmeueceeve
keer lejn ef[mesvêr kes jesieeCegDeeW mes YejHetj kejeeer Jeej?''
eemetyegue nmeve ]ieewjer ves HeemeHees& uesles Deewj ]Heece& Deeies ye{eles ngS Hete, ``kemce ceW
ef[keuesej kejves kes efuees keg nw?''
iesiejer Hewke ve]pejeW mes efcemes]pe efMeJee]pe& kes Debie-Helebie keer leueeMeer uesles ngS yeesuee ``Dee]He
keesme&~ 38-2936 Deewj cebPeueer mebKee ceW Ske iewueve Duty Free Liquor''
Jees Gmes DeueefJeoe kenves meer{ er leke Deeee efJeoe kes mecee nceW Yeer meerves mes ueiee kej osj leke
efebees[e~ ]ieewjer kees neRie kes uesHe ves Ske yeej efHej yeee efueee~ ]peerves mes Glejves ueieer lees ve peeves
keee efoue ceW Deeeer efke oesveeW nej Gleej kej iesiejer Hewke kes ieues ceW [eue efoes Deewj nce osKeles kes
osKeles jn iees~ ]ieewjer ves efpeve ]ke]pe& ceW [tyeer ve]pejeW mes nceW osKee Gmekeer lemJeerj KeeRevee nceejs
yeme kee keece veneR~ Jees mej mes HeebJe leke mee#eele ieeueer yeves Ke[s Les~ leermeje nej GvneWves nceW
Henvee efoee~
Hees]Hesmej ]kee]peer Deyogue ]kegodotme ]ieeefueye keer efJeefYevve HebefkeleeeW kees HeW kej Dekemej kenles
nQ efke lebieomleer (lebieer) ve nes lees lebogmle Deeoceer keer lecevvee kee otmeje ]keoce ie=nmLeer keer
meercee kes yeenj He[lee nw~ etb lees keesF& Fe ve nesieer efpemekee pegce& nceves ve efkeee nesiee~
n]peejeW ]KJeeefnMeW Ssmeer efke nj ]KJeeefnMe Hes Iej efyeie[s
meercee es nw efke lebogmleer keer Fe Yeer keer nw uesefkeve ]Kegoe ieJeen nw efke Deveefkees HeeHeeW keer
Fme eee& ve kejves eesie meteer ceW ceeueJeenke pene]pe kee keHleeve yeveves keer Fe keYeer
meefcceefuele veneR ngF& Leer~ Deye jn-jn kej HeleeJee nes jne Lee efke nee! etb metKeer Oejleer Hej
mecee ve< ve efkeee neslee lees keee-keee ce]pes kejles~ Yeeie ceW Deiej pene]pe kee keHleeve nesvee
veneR efueKee lees kece mes kece kegDee ner nesles~
jn ieee, efoue ceW pees keg Lee ]peew]ke-]KJeejer, nee, nee!
``Depeye nefjeeue Deewjle nw!'' nceves kene~
`èfcemj! legce DeYeer Bankers Deewj Sailors kees veneR peeveles~ kes kees Yeer ogn kej HeWke
oW~''
Fme Fble]peej ceW efkeme-efkeme mes Heej nceves efkeee eemetyegue nmeve ]ieewjer kees oe{ kes
oo& kee meneje ues kej Jewm Jne]He& vecyej 37 ceW es[e lees jele nes egkeer Leer~ nukeer-nukeer
yeeefjMe nes jner Leer~ ]Heue[ ueeFdme keer jewMeveer ceW Hegnej Ssmeer ueieleer Leer pewmes meeceves
ceesefleeeW keer ueef[eeW kee Hejoe He[e nes~ meceger nJee mes Heece kes Hees cebpeerjs yepee jns Les~ otj
uebiej [eues pene]peeW keer jesMeefveeeb Deemeceeve kes veeres efPeueefceue-efPeueefceue kej jner LeeR~
efcemes]pe efMeJeefj]pe kenves ueieer legce ueeGvpe ceW Heleer#ee kejes~ ceQ meeceeve mebYeeue-megbIeJee kej
oes efceve ceW Deeleer ntb~ nce Heleer#ee kejles jns~ DeeOe Iebs yeeo yewjs mes DeHeves kecejs ceW ner
yegueJee efueee~ yeve-mebJej kej efvekeueer lees Deeuece ner keg Deewj Lee, nce Yeer efoue ce]peyetle
efkees yews jns~ GmeceW nceejer efHee Sske^sme Deoe iee[&vej keer ye ceejleer Leer~ Gme mecee
Gmekes Deej-Heej mebef#eHle keHe[eW kes mebkeese Deewj Gvemes Heke Deewj DeHeke....kees osKe
www.lafzgroup.com
kej ye[e lejme Deeee efke Dees]He]Hees! pece&veer ceW keHe[s keer Fleveer lebieer nw~ ceeuetce neslee nw efke
Jeneb keer efceueW DeYeer nceejs pewmee ceese metle Yeer veneR yevee mekeleeR~ Meeueervelee kee efJe<ee nw,
cegneJejs keer Dees ueskej yeme Flevee efveJesove kej mekeles nQ efke ``Deess kes Iej leerlej, yeenj
jns ve Yeerlej~'' lejeMeer ngF& YeeQneW keer keceeve KeeReles ngS yeesueer, ``legcneje yengle ]keerceleer
mecee ve< ngDee~ efkeme lejn legcneje OeveJeeo otb~ Lekeve mes etj ntb, eneb ]HeWe yeev[
efceueleer nw? keHleeve Deeves ner Jeeuee nw~ efcemj efMeJeefj]pe kees Yeer Keguevee ^bke-keeue kejveer
nw~ Gmes yengle Miss kejleer ntb~ keue leermejs Henj pene]pe euee peeesiee~ Meece kees legce eneR
cesjs meeLe Keevee KeeDees~ HejmeeW megyn keer ]HeueeF mes {ekee peevee nw ceiej eeo jns, ceQ mee{s
ome mes Henues ef[vej kees neLe veneR ueiee mekeleer~ ef[^bkeme kee meleeveeMe nes peelee nw~''
`ÒeveJeeo! ceiej Gme mecee lees nce yeQke ceW neWies~''
efKeue Ger, ``Jeb[j]Hegue! keee Jeneb ef[^bkeme keer JeJemLee nesleer nw? ne! ne! kejeeer F]pe
S Jeb[j]Hegue efmeer! ies Jes t Heeefkemleeve! Dee lees''
`ìeg veeF!''
``See you!''
Deieues Debke ceW peejer......
]ie]peue
ceefueke ]peeoe peeJeso

30-[er, veerue efiejer-1, meskej-34,
veesS[e- 201301
ceesyeeFue-989936228
keg ef o es nQ DeYeer Heg j eves mes

peue jns nQ pees Fke ]peceeves mes
jemles kees Lekeve ng F & kee] H et j
Ske yees kes ceg m keg jeves mes
lesjer DeebKeeW ves ken efoee meye keg
Pet g H elee veneR g H eeves mes
OetHe gke[eW ceW nes ieF& le]kemeerce
yeeoueeW kee ] H ejs y e Keeves mes
veeRo keje kes ueew peeleer nw
Gmekeer HeuekeeW kes Meeefceeeves mes
Meefkees kes nQ cegmlen]ke ogMceve

]keo efceje ye{ ieee Ieeves mes
lees[ kej Ske efove ]ke]Heme `peeJeso'
G[ ve peeTb ceQ DeeefMeeeves mes
www.lafzgroup.com
$ 10
neme Jebie
$ 11
yes{ye yeveejmeer
ue]Heb efHeiemeve
keer [eejer
meeleJeeR ef]kemle
Heeve
ceQ keeMeer mes otmejs efove keeveHegj kes efuees eue He[e~ nceejs meye efmeHeener Yeer meeLe Les~ cegPes
yeveejme kee veiej yengle Dee peeve He[e~ Fmekes oes-leerve keejCe Les~ Ske lees en efke eneb kes
jnvesJeeues yengle kece Hewmes ceW DeHevee efveJee&n kej uesles nQ keeeWekf e cegPes DeefOekeebMe Ssmes Jeefkele efoKeeeer
He[s efpevekes Mejerj Hej Ske keHe[e kecej kes veeres Deewj nukee {eruee keg kees keer Yeebelf e THej Les~
keg ueesieeW kees lees iebiee kes efkeveejs ceQves osKee efke mveeve kejkes keHe[s kee Ske gke[e Dees{ kej
eue He[~s en ceQ pee[s keer yeele ken jne nt~b ieceea keer $eleg ceW ueesie vebies ner jnles neWies, kece mes kece
Iej ceW~ cesje Ssmee Devegceeve nw efke yeefue&ve kes `vebies meceepe' (vete[f m meesmeeeer) kee Heeej eefo
YeejleJe<e& ceW nes lees meyemes DeefOeke meome keeMeer ceW yeveWies~
otmejer yeele pees eneb keer cegPes Deer ueieer, Jen eneb keer me[keW~ Fve Hej yengle kece Hees Jee
nesles neWies, Fmeefuees efke cetevf emeHeweuf eer kees kece wkeme ueieevee He[lee nesiee Deewj veiejJeeefmeeeW kees
Deevevo neslee nesiee~ osKeves ceW Ssmee peeve He[e efke DeeOeer mes DeefOeke me[keW Gme mecee yeveer LeeR peye
nceejer mJeveeceOevee cenejeveer efJekeesejf ee ves HeLece Heg$e kees pevce efoee Lee Deewj ieeF[ mes en Helee
euee efke efHej Gvekeer cejccele efkemeer Ssmes mecee nesieer peye keesF& Ssmeer ner efJeefMe< Ievee nesieer~ Fme
Hekeej mes JeLe& kes Jee mes cetevf emeHeweuf eer yee peeleer nw~ keg me[keW Ssmeer Yeer efceueeR efpeveceW mejuelee
mes Oeeve keer Kesleer nes mekeleer nw~ veeieefjke ueesie Fmemes Yeer ueeYe GeeWies, FmeceW mebons veneR~
leermejer yeele pees eneb efke efJeMes<elee nw, Jen nwHeeve keer otkeeveW~ keesF& me[ke, eewcegneveer,
eflecegneveer, veekee, cees[ , eewke Ssmee veneR peneb Ske Deewj Fmemes DeefOeke Heeve keer otkeeveW ve neW~ yeveejme
ceW efpeleves ceefvoj veneR Gleveer Heeve keer otkeeveW nQ~ eefo DeeHekees iebiee le efceues Deewj me[keeW keer yeerme
meeue mes cejccele ve ngF& nes Deewj Deveefievele Heeve keer otkeeveW neW lees mecePe ueerepf ees efke Jen veiej keeMeer
nw~
cesjer ye[er Fe Heeve Keeves keer ngF~& keeveHegj ceW lees Kee veneR mekelee Lee~ nce ueesieeW kees meYeer
JemlegSb Keevee DeLeJee Ssmes keee& kejvee pees YeejleJeemeer kejles nQ, Jeefpe&le nw keeeWekf e keesF& Ssmee keece nce
ueesie veneR kej mekeles efpememes en ueesie mecePeW efke en Yeejleere nQ DeLeJee YeejleereeW mes FvnW menevegYetelf e
nw~ Fmeereuf ees ceQves meesee efke eueles-eueles es osKetb efke Fmekee mJeeo kewmee neslee nw Deewj keeeW ueesie
Fmekee Flevee mesJeve kejles nQ~ Fmeereuf ees eueves kes Henues ieeF[ mes ceQves Heeve cebieekej Keevee eene~
www.lafzgroup.com
DeHeves osMe kes jnvesJeeueeW kes efuees ceQ Heeve kee Lees[ e JeCe&ve kej osvee DeeJeMeke mecePelee nt~b
Heeve Ske Heee neslee nw~ Fmekeer Mekeue oe keer Yeebelf e nesleer nw~ Fme Hees kes Yeerlej etvee, kelLee Deewj
megHeejer keer kelejve jKeer peeleer nw Deewj efHej Gmes cees[ kej [sue keer Mekeue kee yeveeles nQ; Deewj leye
oes ee eej Ske meeLe ueesie Keeles nQ~ ceQves ieeF[ mes megvee efke pees efpelevee ner DeefOeke Heeve Keelee nw Jen
Glevee ner ye[e jF&me mecePee peelee nw~ yengle-mes ueesie Fmekes meeLe lecyee]ket keer Heeer Keeles nQ~ Fmekes
Keeves kee Heg<eeW Hej Jener HeefjCeece neslee nw pees efeeeW kees efueHeefmke ueieeves kee, DeLee&led DeOej ueeue
nes peeles nQ~
ceQves ieeF[ mes Hete efke Heeve eneb kes ueesie keeeW Keeles nQ, keye Keeles nQ, kewmes Keeles nQ? Gmeves
yeleeee, ``YeieJeeve Ske yeej He=LJeer Hej ceveg<e kee He OeejCe kejkes Deees~ Gvekee veece Lee ke=<Ce~
Gvekee Ske en mJeYeeJe He[ ieee efke FOej-GOej mes cekeKeve, oner, ceueeF& Ge-Gekej Kee peeles
Les~ Ske yeej Fmeer Hekeej mes GvneWves Keeee Deewj Gvekes DeeseW Hej cekeKeve ueiee jn ieee Deewj Heke[s
iees~ ueesieeW ves ceejves kees oew[ eee~ en Yeeies~ Yeeiekej Ske keocye kes Hes[ kes veeres ye[s ogKe ceW cegnb
yeveekej yews Les~ megvemeeve mLeeve Lee~ en yews Les~ HeeHe Deebmet efiej jns Les~ GOej mes Ske ue[keer
Deeeer~ FvnW jesles osKekej Gmekees oee Dee ieeer, yeesueer, ``keeeW jesles nes?'' FvneWves meeje neue yelee
efoee~ Gmeves kene, ``lees keee ngDee? FmeceW jesves keer keee yeele nw?'' FvneWves kene, `ògKe Fme yeele
kee nw efke Deye Deeies kewmes KeeTbiee~ ueesie mecePeWies FvneWvs es ner Keeee nw~'' ue[keer ves kene, ``Fleveermeer yeele! Jen oew[ kej ieeer Deewj Ske Hees ceW keg ueHeskej ueeeer Deewj yeesueer, ``Fmes Kee uees~ cegKe
mes oner Deewj cekeKeve keer megievOe Yeer veneR Deeesieer Deewj DeOej Yeer ueeue nes peeeWies~ keg Helee veneR
euesiee~ cesje DeOej osKees~ en pees HeJeeue kes meceeve nw, Fmeer kes keejCe nw~'' leyemes ke=<Ce cenejepe
Ske ef[efyeee ceW Heeve yeebOekej DeHeves ogHes ceW ieefeees jnles Les~ peneb cekeKeve Keeee Gmekes yeeo oes
yeer[ s Heeve; peneb oner Keeee, oes yeer[ s Heeve~ Gme ue[keer kes efmeJeee keesF& en jnme peevelee veneR Lee~
leYeer mes Gme ue[keer mes, efpemekee veece jeOee Lee, ke=<Ce mes ienjer efce$elee nes ieeer~''
ceneYeejle kes eg kes HeMeeled ke=<Ce ves Fmekee jnme Depegv& e kees yeleeee Deewj leye mes meye ueesie
peeve iees Deewj meye ueesie Heeve Keeves ueies~ pees DeefOeke Oeeefce&ke nQ Jen YeieJeeve keer Yeebelf e [yyee jKeles
nQ~ Fmeer Hekeej Heeve kee Keevee DeejbYe ngDee~ en efnvogDeeW keer mebmke=efle kee efe nw~ pees veneR Keeles
Jen Deee& nQ ee veneR, FmeceW mebons nw~
ieeF[ ves efHej kene efke Keeves kee HeMve keefve nw~ Heleske Heebe efceve Hej Keevee lees Deefle Gece
nw~ Hejbleg Ske-Ske Iebs Hej Yeer Keeee pee mekelee nw~ ieeF[ ves en Yeer kene efke ceQves lees Jeso He{e veneR
nw, efkebleg megvee nw efke GmeceW efueKee nw efke pees oes meew yeer[ s efove ceW Keees Jen cenef<e& nw, pees Heeeme Keees
Jen $eef<e, pees Heeerme Keees Jen meeOeg Deewj pees ome leke Keees Jen ceveg<e Deewj Fmemes kece KeevesJeeues
Flej eesevf eeeW ceW~
ueppeeJeleer ue[keer
Heeve keer Fleveer HeMebmee megvekej ceQves DeHeves efJeeej kees keece ceW ueevee ner Gefele mecePee Deewj eej
yeer[ s Heeve cegnb ceW jKes~ efHej Gmes oeble mes ketb eves ueiee~ ketb eves kes oes efceve yeeo ner keee osKelee ntb
efke cesjs cegKe mes eej OeejeeW Hetkej efvekeue He[eR~ Ske cesjer oeefnveer Deesj kees kes keeuej Hej mes nesleer
www.lafzgroup.com
$ 12
$ 13
yen eueer, otmejer cesjer yeeF Deesj~ leermejer veskeeF& Hej mes Deewj eewLeer iejove Hej mes nesleer ngF& keeuej
kes Yeerlej-Yeerlej meerves keer Deesj Jen efvekeueer, pewmes efkemeer Pejves mes eej veefoeeb yen efvekeueW~ peeve
He[lee Lee efke ceQ ue[eF& kes cewoeve ceW nt~b ieesueer ueieer nw Deewj jkele keer OeejeeW yen eueer nQ~
cegnb ceW mJeeo ve ceere ve Kee, ve leerlee ve vecekeerve~ ceQves ceeue efvekeeuee ner Lee efke kees Hej
mes Heesbt efke ieues ceW ve peeves keee Hebme ieee Deewj cegPes Keebmeer Deeves ueieer~ Keebmeer kes meeLe ceQves meesee efke
meye Letke otb Hejbleg ieeF[ ves kene efke Fmes eeW veneR Keeles~ DeeHe Heeve eyeeFes Deewj Gmekee jme Oeerj-s
Oeerjs keC kes veeres Gleejles peeFes~ ceQ yekejer keer Yeebelf e Heeiegj kejves ueiee Deewj Gmekee jme ieues kes
Yeerlej Gleejves ueiee~ Oeerj-s Oeerjs keee osKelee ntb efke keg nukeer ceeueer-meer peeve He[ves ueieer Deewj
Ske efJeefe$e Yeebelf e kee ceve nesves ueiee~ DeeFves ceW cegKe pees osKee lees peeve He[e efke oeble veneR nQ, ceeefveke
kes gke[eW keer Heefeeeb nQ Deewj Dees Hekes lejyetpes kes gke[~s mJeeo lees cegPes Dee ueiee, efkebleg oeble
ueeue nes peevee keg Kekee~
ceQves yeMg e mes Ketye oeble mee]He efkees; efHej meye ueesie ueejer Hej meJeej nes kej keeveHegj kes efuees eue
He[~s ieeF[ kees ceQves ome Hees kee Ske vees efoee ~ Jen ueejer leke Pegke-Pegkekej meueece kejlee
jne~ Hevn yeej mes kece meueece Gmeves veneR efkeee nesiee~ Heelf e meueece Ske Hees mes Yeer kece He[e~
peeve He[lee nw YeejleJe<e& ceW meueece yengle memlee nw~
ueejer eueer pee jner Leer Deewj nce ueesie PeHeefkeeeb uesles ngS eues pee jns Les~ SkeeSke nceves osKee
efke Dee-ome Deeoceer eues Dee jns nQ Deewj meeLe ceW Ske [esueer nw pees eejeW Deesj mes yevo nw; Deewj
[esueer kes Yeerlej mes jesves kee mJej megveeeer os jne nw~ Henues ceQves GOej efJeMes<e Oeeve veneR efoee~ peye
ueejer efveke nesves ueieer leye cegPes jesvee Deewj mHe< megveeeer osves ueiee~ ceQves ueejer kees Oeerj-s Oeerjs eueeves
keer Dee%ee oer~
Fme PegC[ kes efveke Deeves Hej en mHe< nes ieee efke en ueesie efkemeer eer kees Gme [esueer ceW
yevo efkeS ngS nQ Deewj Gmekes jesves mes en Yeer peeve He[e efke Fmes en ueesie Yeieees eues pee jns nQ~ ceQves
efmeHeeefneeW kees Dee%ee oer efke FvnW Heke[ uesvee eeefnes~ ueejer Ke[er kej oer ieeer Deewj nce ueesieeW ves Fme
mecetn kees Iesj efueee~
nce ueesieeW kes Glejles ner oes-leerve Deeoceer lees Yeeie iees~ yee]keer ueesie meye efIej iees~ [esueer Oejleer
Hej jKe oer ieeer Deewj jesves kee mJej Deewj Yeer leerJe nes ieee~ cesje efJeMJeeme Deewj Yeer { nes ieee~ nce
ueesieeW ceW ceQ ner Ske Jeefkele Lee pees keg efnvogmleeveer yeesue mekelee Lee~ ceQves Hete, ``legce ueesie keeeW Fmes
Heke[s ues pee jns nes? es[ oes Fmes~'' ceQ efJeMes<e keesj nesvee veneR eenlee Lee~ Fmeefuees kene efke
eefo legce ueesie Fmes es[ oes lees ceQ keg veneR kebiee, veneR lees legce meye ueesieeW kees Hegeuf eme ceW os otib ee~
legce ueesie Fmes keneb mes Yeieees eues pee jns nes?
cesjer yeele megvekej meye [j iees efpememes cesje efJeMJeeme Deewj erke pece ieee~ [esueer ceW jesves keer
DeeJeepe Deewj ye{ ieeer~ ceQves efHej DeHeveer yeele ognjeeer~ Ske Deeoceer neLe pees[ s ngS cesjs meeceves
Deeee Deewj yeesuee efke en cesjer eer nw~ Fme Hekeej kes yeneves ceQ peevelee Lee~ efeeeW kees YeieevesJeeues Fmeer
Hekeej yenevee efkeee kejles nQ~ Devle ceW peye Fve ueesieeW ves veneR ceevee leye ceQves mewevf ekeeW kees Dee%ee oer efke
FvnW Iesjkej ues euees~
mewevf ekeeW ves Hete, `keneb?' Deye cesjer mecePe ceW en yeele veneR Deeeer efke FvnW keneb ues peeTb~
www.lafzgroup.com
keeveHegj ues pee veneR mekelee Lee~ Fleveer otj! ueejer ceW mLeeve neslee lees Jen Yeer mebYeJe neslee~ k] eevetve kes
Hebpes ceW Deees Fve ueesieeW kees es[ osvee mecee kes Heelf e efJeMJeemeIeele neslee~ Fme osMe keer Mebeefle Deewj
j#ee kes efuees ner lees nce ueesie eneb Hej nQ~ Fmes kewmes leeie mekeles nQ? GejoeefelJe kewmes es[ oW?
ye[er GuePeve ceW He[e~ yeveejme mes Heebe- ceerue nce ueesie eues Deees Les~ ener mebYeJe Lee efHej JeneR
ueew~W efHej Fve meye ueesieeW kees Hewoue euevee He[is ee~
Devle ceW ceQves ener efveMee efkeee~ mewevf ekeeW keer osKe-jsKe ceW FvnW yeveejme Yespe efoee peees Deewj
JeneR en ueesie Hegeuf eme kes nJeeues kej efoes peeeW~ ceQves Ske eser-meer efjHees& leweej keer~ Gve ueesieeW ceW
mes meYeer neLe pees[ kej ve peeves keee-keee ken jns Les~ DeefOekeebMe lees cesjer mecePe ceW Deeee veneR~ Hejbleg
Gvekeer yeeleeW kee leLe Lee efke nce ueesie efveoex<e nQ, nce ueesieeW kees es[ efoee peees~ Hejbleg veee kejvee
nce ueesieeW kees Hejce Oece& nw~ efyeef Me Meemeve kee Flevee efJemleej kesJeue veee kes yeue Hej ngDee nw~
Deewj veee kes yeue Hej en efkee Yeer nw~ Fmeefuees es[ vee lees DemebYeJe yeele Leer Deewj keesF& meeOeejCe
yeele nesleer lees ceQ #ecee kej oslee~ Ske m$eer kees Fme Hekeej Yeieevee lees meYelee Deewj meceepe kes Heelf e Yeer
DeHejeOe nw~
ceQ eej mewevf ekeeW kees DeeosMe os jne Lee efke FvnW yeveejme ceW Hegeuf eme kees oskej Jen ueesie jsue mes
keeveHegj DeeeW efke Ske Jeefkele Iees[ s Hej pee jne Lee~ efveke Deeves Hej osKee efke Jen keesF& Hegeuf eme
De]Hemej Lee~ Jen Jeoea Yeer Henves ngS Lee~ ceQ Yeer Jeoea ceW Lee~ ceQves Gmes jeskee~ Gmeves cegPes mejkeejer
meueece efkeee~ ceQves Debiep]s eer ceW Gmes Hetje efJeJejCe yeleeee Deewj kene efke en ueesie yeoceeMe peeve He[les
nQ~ Fme Hekeej kes ke=le kejles nQ~ Jen lees mebeesie mes nce ueesieeW ves osKe efueee~ Fve ueesieeW ves mecePee
nesiee efke Fme jen ceW keewve efceuelee nw~ Jen Hegeuf eme kee FbmHeskej oeje]is ee Lee~ Gmeves cegPes yengle-yengle
OeveJeeo efoee Deewj Jen Gvekees yegueekej meye Ievee Hetves ueiee~ keg yeele kejves kes yeeo Jen
cegmkegjeee Deewj cesjs Heeme Deekej yeesuee, `èn meye Deeoceer efveoex<e nQ~'' cegPes ye[e keesOe Deeee~ ceQves
kene efke en kewmeer yeele nw~ oejesi] ee ves kene efke yeele en nw efke YeejleJe<e& ceW en HeLee nw efke efJeJeen
ceW yengOee DeHeveer eer kees Iej veneR ues peeles~ keg efoveeW kes yeeo ues peeles nQ~ Jener HeLee en nw Deewj
Heefle kes meeLe Fleves Deeoceer Gmekeer memegjeue iees Les Deewj eneb keer Jen Yeer Ske HeLee nw efke peye
ogueefnve Iej es[ kej Heefle kes meeLe Deeves ueies, leye Gmes jesvee He[lee nw~ eens Gmekeer Fe nes ee
ve nes, jesvee DeeJeMeke nw~ pees ve jeses Jen ue[keer efveue&ppe mecePeer peeleer nw Deewj Gmekeer nbmeer nesleer
nw Deewj pees efpelevee DeefOeke jesleer nw, Jen Gleveer ner efMe< Deewj Meeueerve mecePeer peeleer nw~ ieebJe-Yej ceW
Gmekee Glevee ner veece neslee nw~ jen-Yej Deewj Heefle kes Iej leke jesles peevee ceelee-efHelee kes Heelf e Hecs e
kee ue#eCe nw~
cegPes en megvekej ye[e DeeMee& ngDee~ ceQves ceve ceW meesee efke Yeejle, let efJeefe$e osMe nw! Deewj
ueejer ye{eeer~
Deieues Debke ceW peejer.......
www.lafzgroup.com
$ 14
neme Jebie
$ 15
eerueeue Megkeue
efnvoer Hej
oes efHHeefCeeeb
(1) jepeYee<ee ee cenejepe-Yee<ee
jepeYee<ee yeveles ner efnvoer keer nwefmeele jepekeefJe, jepeJewe ee jepeHegjesefnle keer-meer nes ieeer
nw efpemekee Hepee mes keesF& mebyebOe jKevee ]pegjer veneR nw~ leYeer Gmekee pees mJeHe mebJej jne nw Jen
jepemecceeve kes GHeegkele Yeues ner jn peees, me[ke Deewj ieueer mes Jen keesmeeW otj nw~ en vecetvee
oseKf ees
``peneb efke mecHeefe kes efkemeer DevlejCe kes efveyebOeve efveefo< kejles nQ efke Gme mecHeefe kes
GodYetle Deee (ke) Devlejke kes peerJeve mes, ee (Ke) DevlejCe keer leejer]Ke mes Deejn Je<e& keer
keueeJeefOe mes DeefOeke keeueeJeefOe leke HetCe&le ee Yeeiele mebef ele keer peeesieer, Jeneb SleefmcevedHeMeeled
eLee-GHeyeefvOele kes efmeJeee es efveosMe Jeneb leke Metve nesiee peneb leke efke Jen keeueeJeefOe efpemekes
oewjeve ceW mebee kejvee efveefo&< nw, HetJeexkele keeueeJeefOeeeW ceW mes oerIe&lej keeueeJeefOe mes DeefOeke nes
Deewj Ssmeer DeefvleceJeefCe&le keeueeJeefOe kee Devle nesves Hej mecHeefe Deewj Gmekeer Deee Fme Hekeej
Jeeefvele keer peeesieer ceevees en keeueeJeefOe efpemekes oewjeve ceW mebee kejvee efveefo<& efkeee ieee nw,
yeerle ieeer nw~''
Oeeje (17), (1), mecHeefe DevlejCe DeefOeefveeke 1882-Yeejle mejkeej kes efJeefOe
cev$eeuee kee HekeeMeve~)
mHe< nw efke Fme Hekeej keer Yee<ee mecePeves kes efuees veneR, Hetpeves kes efuees efueKeer ieeer nw~ en
jepeYee<ee veneR, cenejepe-Yee<ee nw~ kece-mes-kece Fme Yee<ee ceW efueKes iees k] eevetveeW mes JekeerueeW kee
HesMee Deewj mecegoee Glevee lees megefj#ele jnsiee ner efpelevee Debies]peer ]keevetveeW mes jnlee nw~
efnvoer kee 1947 kes yeeo en mJeHe o]HelejeW ee o]Helejer GHeevleeW keer GHepe nw~
efnvoer ner veneR, keesF& Yeer Yee<ee peye o]HelejeW ceW Iegmeleer nw lees Gmekee Ske yebOee-yebOeeee
Meyo-peeue efJekeefmele neslee nw, Jen kemeeueer mJeHe ienCe kej uesleer nw~ Fmekes efuees Debies]peer
ceW `Deeef]HeMeueer]pe' Meyo kee Heeesie neslee nw~ efnvoer kee jepeYee<ee yeveeves kes meeLe ner Gmekeer en
DeefveJeee& efveeefle nes ieeer efke Gmekeer Yeer Deeef]HeMeueer]pe efJekeefmele nesleer~ Hej efnvoer kes yeejs ceW
Ske keece en ngDee efke GmeceW DeHeves-DeeHe Deeef]HeMeueer]pe kes efJekeefmele nesves kee Fvle]peej veneR
efkeee ieee~ Meyo-kees<e-meefceefleeeW Deewj efJeMes<e%e DeeeesieeW ves `jse[f ees' kees `DeekeeMeJeeCeer' Deewj
èfmeefJeue mepe&ve' kees `peveHeo Meueke' kee opee& osles ngS `DeeF&.Sce.[eFjskes[ t mes' Deewj
`DeeF&.Sce.ef[]peee[& t mes' kes ntyent Heleevlej efnvoer ceW Meg kej efoes pees ve]keueer, ]He]peea Deewj
]iewj]pegjer Les~
www.lafzgroup.com
efnvoer kes JesleveYeesieer efJeMes<e ]Kego lees DeHeveer leve]KJeen kes Heefle vecekenueeueer efoKee jns Les
Hej Gmeer kes meeLe Devepeeves ner efnvoer kees efJeot<ekeeW kee peecee ner Henvee jns Les Deewj etbefke
DeefOekeebMe efJeMes<e%eeW kees Ske mLeeeer HeWMeveoeeer veewkejer keer ]pegjle Leer, Fmeefuees efnvoer ceW
Deeef]HeMeueer]pe kes efJekeeme kee keece Yeer oerIe&keeueerve, ueieYeie mLeeeer {bie mes nesvee uee]peceer Lee~
leYeer esleve-Deesleve {bie mes keesefMeMe ener jner efke o]Helejer efnvoer yeveeves kee en oerIe&keeueerve
Jeeeece efnvoer-efJejesOeer leJeeW kes efuees K] eemeleewj mes megeJf eOeepeveke jne nw; keeeWekf e Jes ken mekeles
Les, ``MeeyeeMe! DeYeer lees legce Yee<ee yevee jns nes, yeveeles jnes; peye yevee egkeesies leye Gmekee nce
Heeesie kejWies ner~ Ieyejeles keeeW nes?'' HeefjCeecele efnvoer keer mesJee kejles-kejles Gmekes mesJekeeW ves
Gmekees DemeeOe He mes jesieer yevee efoee~
peefue Deewj ogn efnvoer kes efJekeeme ceW oes HeJe=efeeeb ]Keeme leewj mes meefkee jneR~ Debies]peeW kes
]peceeves ceW mejkeejer De]HemejeW kes Heo-veece nukes nesles Les Deewj GveceW Meeve ee efoKeeJe keer keceer
Leer~ `Dee@ef]Hemej' kees ner ueerefpees, Fmekee celeueye nesiee `Dee@ef]HemeJeeuee' Fmekes efJeHejerle efnvoer ceW
Fmekee Heevlej nw `DeefOekeejer' efpemekee DeLe& nw `DeefOekeejJeeuee'~ Deepe Yeer uevove ceW Hegefueme
kee meyemes ye[e De]Hemej èer]He keebmsyeue' nw, peyeefke Gej HeosMe ceW nesce iee[& pewmes mebieve
leke kes meJeexe DeefOekeejer kees `keceeb[W-pevejue' pewmee Meeveoej veece efoee ieee nw efpememes
efkemeer ]Heeru[ ceeMe&ue kee OeesKee neslee nw~ HeoveeceeW kees efnvoer ceW ueeles mecee Ske meecevleJeeoeree De]HemejJeeoer Deekeeb#ee efkemeer-ve-efkemeer mlej Hej keece kej jner Leer efke Jen kesJeue Heoveece
ve jns, Gmemes Tbeer nwefmeele Yeer Hekes~ leYeer DeyeesOe Deewj ogn MeyoeW kes efuees YeeieceYeeie
ceeer~ keueskej, Fbpeerefveej, mepe&ve Deewj Meyo DeefOekeej kee veneR, keece kee mebkesle kejles Les~
Fvekes efuees keceMe lenmeerueoej, efceeer Deewj peje&n keer Heke=efle kes Meyo kee]Heer nesles~ Hej
nwefmeeleHejmleer (msme ceebieefjbie) Fleveer ef]peeeoe Leer efke `keueskej' kes efuees èf]peueeefOekeejer'
Yeer kee]Heer veneR jne, peesMe ceW Gmes èf]peueeOeerMe' kene peeves ueiee-ieesee Jen HejceYeejke
cenejepeeefOejepe eviegHle efJekeceeefole kee Heeslee nes Deewj Fbpeerevf eej Deewj mepe&ve kees `DeefYeevlee'
Deewj `Meueke' pewmeer eesefeeW Hej yeweee ieee leeefke ueesieeW kees Gvekeer TbeeF& kee Helee ner ve
eues Deewj Jes meeseles ner jn peeeW efke Fvekee pegiejeef]Heee keee nw~
Debies]peer ]peceeves ceW Debies]peer Meyo kee jesye mJeleefme Lee~ leYeer `keueskej' DeHeves efnvoer
Heevlej `lenmeerueoej' mes oes opex THej Lee, `pepe' DeHeves efnvoer Heevlej `cegbefme]He' mes Ske
opee& THej, Hegefueme kee FbmHeskej DeHeves efnvoer Heevlej òejes]iee' mes, pees meye-FbmHeskej kee
meceke#e nw, Ske opee& THej yewlee Lee~ Dee]peeoer kes Henues pees nwefmeele Debies]peer kes cegkeeyeues
oeme Yee<eeDeeW keer Leer, Jener nwefmeele Dee]peeoer kes yeeo efkeue< efnvoer ves peveYee<eeDeeW ee mejue
efnvoer kes cegkeeyeues DeHevee ueer~ leYeer `nw[keueke&' kes efuees `ye[e yeeyet' ese peeve He[e, `HeOeeve
efueefHeke' erke yewe, èf]HeMe ceekexefbie Dee@ef]Hemej' kes efuees `ceueer]HejesMe DeefOekeejer' Ieefee
ueiee, `celme kee-efJekee DeefOekeejer' kees lejpeern efceueer, keeeWefke Gmekee GeejCe efpelevee
ogn nw Gmes Glevee ner Gbee mecePeves keer iegbpeeFMe Leer~ mecePe ceW DeevesJeeuee nj Meyo yee]pee
mecePee ieee Deewj Heleske efkeue< Meyo nwefmeele Deewj ieefjcee kee eesleke yeve ieee~
otmejer HeJe=ef e meb%eeHejke, efJeMes<eCeHejke Deewj efkeeeefJeMes<eCeHejke GHeJeekeeeW mes mebyebeOf ele nw~
www.lafzgroup.com
$ 16
Debies]peer ceW Fme Hekeej kes GHeJeekeeeW Jeeues JeekeeeW keer Yejceej jnleer nw, Jen Debies]peer DeefYeJebpeveeW
kee menpe iegCe nw~ Hej `DeeF& vees ner vees]pe ow DeeF& vees' pewmeer mHe< yeele efnvoer kes `ceQ peevelee
ntb efke Jen peevelee nw efke ceQ peevelee ntb' ceW DemHe< Deewj ogn nes peeleer nw~ GHeJeekeeeW mes Yejs
ngS ye[s-ye[s Jeekee, efpemekee vecetvee Fme uesKe kes Meg ceW efoee ieee nw, efnvoer keer Heke=efle kes
efJeHejerle nQ, Jewmes ner pewmes efke meceemeyengue HeoeJeueer mebmke=le kee menpe mJeYeeJe nw Hej Jen efnvoer
ceW veneR KeHeleer~ jepeYee<ee yeveevesJeeues efnvoer-efJeMes<e%e efnvoer-DeefYeJebpevee keer Fme meercee kees
veneR mecePevee eenles ee Meeeo ceevevee Yeer veneR eenles~ veleerpee meeceves nw~
ojDemue, meyemes ef]peeeoe cenlJe keer yeele en nw efke jepeleb$e kee keece Yee<ee yeveevee veneR,
veeieefjkeeW kes efuees keer peevesJeeueer jepeJeJemLee kees Gvekes efuees DeefOekelece megee He ceW Hemlegle
kejvee nw Deewj veeieefjkeeW keer Yee<ee-efpemekee jepeleb$e Heeesie kejlee nw-Fme Heefkeee kee Ske
ceeOece-Yej nw~ Fmeerefuees, jepekeere mlej Hej Yee<ee kee efJekeeme efme]He& DevegJeeo ee Heevlej kee
cemeuee veneR nw; Jen Gve HeefkeeeDeeW Deewj JeJemLeeDeeW kee HeefjCeece nw pees veeieefjkeeW kes efuees
efveOee&efjle keer peeleer nQ~ GoenjCe kes efuees, cesjs efuees êbme]Hej Dee@]He Hee@Heea Ske, 1882 Fme
o=ef< mes ef]peeeoe cenlJeHetCe& nw efke Jen veeieefjkeeW kes efuees mecHeefe mebyebOeer efkeme veerefle kee
DevegmejCe kejlee nw Deewj ]keevetveer HeefkeeeSb, efpeveceW Yee<ee kee GHeeesie Yeer Meeefceue nw, efkeme no
leke Gve veerefleeeW kees keeee&efvJele keje Heeleer nQ~ leYeer yegefveeeoer meJeeue en Glee nw efke keee Fme
]keevetve kee efnvoer DevegJeeo efme]He& efkemeer DemHe< je<êre YeeJevee Deewj efnvoer-Hesce kes keejCe nes
jne nw ee nce meecege en eenles nQ efke efnvoer-Yee<eer pevelee kee keece Deemeeve nes, Gmes ]keevetveer
peefuelee mes, JekeerueeW kes oebJe-HeWe mes jenle efceues~
Yeues ner en meJeeue Yee<ee kes Hemebie ceW Geee ieee nes Hej Fmekes Gles ner nceejer ]keetveveer
JeJemLee kees pevelee keer Deoeuele ceW cegefu]pece keer lejn Ke[e nesvee He[siee~ leye Yee<ee kes HeMve
kee cenlJe Ie peeesiee, cenlJe Fme yeele kee nesiee efke DeuHe meeOeveJeeues veeieefjkeeW kees ]keevetve
Dewj Gmekeer HeefkeeeSb eefo eelevee os jner nQ lees eens Jes efnvoer kes ceeOece mes DeeeW, ee Debies]peer
kes, GvnW efkemeer lejn mejue Deewj menpe yeveeee peees Deewj en lee nw efke ]keevetveer JeJemLee kees
yeoueves keer Heefkeee ceW Debies]peer kes yeveeJeer Keesue kees me[s Deb[s keer lejn HeWke efoee peeesiee Deewj
efnvoer Deewj otmejer #es$eere Yee<eeeW Gmekeer peien ues ueWieer~ Gmeer Hemebie ceW nce Gme HeseerosHeve mes
Yeer gkeeje Heevee eenWies~ efpemeceW ]keoce-]keoce Hej Jekeerue keer ]pegjle He[leer nw, veereer-Tbeer
DeoeueleeW keer IegceeJeoej meeref{eeW mes ieg]pejvee He[lee ns, ve]peerjeW kes DeLeen, Demeerce oueoue ceW
efIemevee He[lee nw~
mecemee kes Fme yegefveeeoer He#e mes Heefjefele nes peeves kes yeeo nce 1882 kes êbme]Hej Dee@]He
Hee@Heea Sske Deewj Gmekes Delevle peefue efnvoer DevegJeeo kees Ske meeLe ket[soeve ceW HeWke oWies~
Gmekeer peien pees ]keevetve yevesiee Jen efnvoer cesb yevesiee, Hej Gmekee GodosMe nceeje efnvoer-Hesce ve
nesiee; Jen veeieefjkeeW kees jepe keer meeceeefpeke-DeeefLe&ke veerefleeeW kes Devegmeej memlee, mejue Deewj
DeefJeuecye veee osves kee ceeOece nesiee~
(2) efnvoer lesje He DevetHe

$ 17
www.lafzgroup.com
jwyues keer Heefme Jebie-ke=efle ìeie&CgJee Deewj HeQeiegeue' ceW HeQeiegeue kees Ske yeej
Hesefjme kes yeenj nueles ngS kee veewpeJeeve efJeeve efceuee~ Gmemes Hete ieee, `èfce$e, Fme mecee
keneb mes Dee jns nes?'' Heebmeermeer Yee<ee ceW efJeeve kee peJeeye, Gmeer Je]pve keer efnvoer ceW keg Fme
Hekeej kee Lee, ``ceQ Gme efJeefMe<, Heefle<eefele, ieefjceecebef[le mebmLeeve mes Dee jne ntb efpemes
uetsefMeee DeefYeOeeefvele efkeee peelee nw~''
leye HeQeiegeue ves DeHeves Ske meeLeer mes Hete, `èn keee yeke jne nw?''
meeLeer ves peJeeye efoee, ``kenlee nw efke Hesefjme mes Dee jne ntb~''
Fmekes yeeo veewpeJeeve efJeeve ves efpeme ecelkeejHetCe& Yee<ee ceW HeJeeve efoee Gmekee DevegJeeo
efkemeer Yeer Yee<ee ceW mebYeJe veneR nw~ Hej HeQeiegeue kees mecePeves ceW en osj ve ueieer efke en Deeoceer
] Heebmeermeer keer ve]keue kejves keer keesefMeMe ceW Gme Yee<ee keer nlee kej jne nw~ peye HeQeiegeue ves
Gmekeer ieo&ve oyeekej Gmes Pekee efoee lees Jen legjble DeHeveer #es$eere yeesueer Hej Glej Deeee~
yengle efove yeeo Deekesefyeve Deeiemme kee en efmeeble Gmekeer mecePe ceW Deeee efke ogn MeyoeW
kes Heeesie mes nceW Gmeer lejn yeevee eeefnes pewmes pene]peeW kes meleke& veeefJeke meceg ceW edeveeW mes
yeeles eueles nQ~
efnvoer keer me[keeW Hej Deepekeue Fmeer lejn kes efJeeveeW kee ngpetce nw~ Gvekeer cegYes[
HeQeiegeue mes veneR nesleer Deewj ve nesves keer ]pegjle nw~ Hej Debies]peer kes MeyoeW, cegneJejeW, JeekeeebMeeW
kees eLeeJeled Gleejkej peye Jes efnvoer kees mece= yeveeves keer keesefMeMe kejles nQ lees GmeceW Meke veneR
efke Jes efnvoer kee Debie-Yebie Yeer kejles eueles nQ~ keg vecetves osefKees
``Fme Dejepekelee kes meeLe&ke Heeflekeej kes efuees, DeLe& kes efveefMele DevegYeJe kees efHej mes
HeeHle kejves kes efuees DeefmlelJe kes Heefle Ske Deefleefjkele efeblee Deewj eslevee efJekeefmele keer peeleer nw
Deewj Fme Heekf eee ceW Yee<ee kee DevegYeJe Yeer DeefOekeeefOeke Deevleefjke neslee peelee nw~'' (jcesMeev
Meen, èeeJeeo keer Heemebefiekelee' ceW)~
``mebyebOeeW keer efveeefle efpeve peefueleeDeeW kees GlHevve kejleer nw, GvnW ye=nej HeefjJesMe ceW
DeLe&nerve efJeHe HeeesieeW leLee HetJe& efvemmebielee mes efJeJeefle&le efkeee pee mekevee DemebYeJe veneR nw~''
(Meece Hejceej, `DekeefJelee Deewj keuee-meboYe&' ceW~)
``mJe-DeefmlelJe, Hej-DeefmlelJe, ce=leg, Hejefcelelee, Depeveyeerele, Deelce-HeHebe, Jeielee,
nleeMee Deeefo leJeeW kee efveHeCe ke=efle kees meeJe&ef$eke yeveelee nw~'' (ceOegmetove yeKMeer`meeefnle-me=peve Deewj keg efJeeejOeejeSb' ceW~)
en cevleJe veneR efke es GjCe efvejLe&ke nQ; es vecetves efme]He& Flevee yeleeles nQ efke Fme lejn
kes efnvoer-iee mecePeves kes efuees Debies]peer keer peevekeejer DeefveJeee& nw~ kesJeue efnvoer keer peevekeejer
kes menejs FvnW He{e peees lees es meecege ner efvejLe&ke oerKeves ueieWies~
en Mele& efke efnvoer-iee mecePeves kes efuees Debies]peer keer peevekeejer nes, nceejs iee keer meyemes
ye[er kece]peesjer yeveleer pee jner nw~ mecemee efme]He& GOeej ueer ngF& Yee<ee keer veneR, mecemee en efke
Fme Hekeej keer Yee<ee keee efkemeer Yeer Hekeej kes mJeleb$e efevleve kee ceeOece yeveves kes efuees, Gmekes
efJeMues<eCe kes efuees meceLe& ceeveer pee mekeleer nw?
JeemleJe ceW Deepekeue efnvoer kee DeefOekeebMe iee Debies]peeroeb ueesieeW kee nw Debies]peeroeb ueesieeW
www.lafzgroup.com
$ 18
$ 19
eje Debiep]s eeroeb ueesieeW kes efuees efueKee pee jne nw~ Heee Gmes mecePeves kes efuees Gmekee Henues cevener-ceve Debies]peer ceW DevegJeeo kejvee He[lee nw~ keg mecee Henues Ssmes iee kes Devets GoenjCe
`keuHevee' ceW `Deveceesue yeesue' mlecYe kes Devleie&le Heles Les, `meefjlee' Yeer keYeer-keYeer GvnW
èn efkeme osMe keer Yee<ee nw?' Meer<e&ke mes eHee kejleer nw~
1939 kes DeemeHeeme ke=<Ce Mebkej Megkeue ves `DeeOegefveke efnvoer meeefnle kee Fefleneme' ceW
Je=voeJeveueeue Jecee& kes GHeveeme `kegb[ueer eke' kes GjCe oskej Gvekeer Fme HeJe=efe Hej
Sleje]pe efkeee Lee efke Jen keneR-keneR Debies]peer cegneJejeW kee DevegJeeo Heegkele kejless nQ~ Gme mecee
`jleve kes oe ceW keneR lees Ske ueefuele keesvee nesiee' ee `Yegpeyeue HeebJe kes veeres Ieeme veneR Gieves
oslee Lee' pewmes Heeesie Ske veeer HeJe=efe keer MegDeele Yej Les pees efJesoer egie ceW efueKes iees iee keer
Heefj<ke=le ceeveefmekelee mes cesue ve Keeles Les~ ke=<Ce Mebkej Megkeue ves leye keuHevee Yeer ve keer nesieer efke
Debies]peeW kes osMe mes yeenj peeles ner en HeJe=efe Fleveer JeeHeke nes peeesieer efke DeefOekeebMe iee
Debies]peer JeekeeebMeeW kee DevegJeeo-Yej jn peeesiee~
Ssmee nesvee ner Lee~ DeejbYe kes efnvoer iee uesKekeeW ceW yengle mes Debies]peer veneR peeveles Les, Hej Jes
mebmke=le Deewj Got&-]Heejmeer kes peevekeej Les~ pees Debies]peer peeveles Les Jes en Yeer peeveles Les efke Gvekee
Heeke-Jeie& keewve mee nw~ yenjneue, DeefOekeebMe uesKekeeW keer mebmke=le%elee kes keejCe efnvoer ceW
efJeMes<eCe yenguelee keer yeerceejer ]pegj Deeeer Hej DeHeveer yeele kees mHe< Deewj leke&efve< {bie mes
kenves keer HeJe=efe Yeer efJekeefmele ngF&~ Got& keer peevekeejer kes menejs lelkeeueerve uesKekeeW ves efnvoer kes
egmle Deewj Heefjefveef<le He kees efveKeeje~
Oeerjs-Oeerjs Debies ]peer ve peevevesJeeues efnvoer uesKeke DeuHemebKekeeW keer keesef ceW Dee iees~ Deye
lees Jes efme]He& efieves-egves jn iees nQ Deewj Ssmes uesKekeeW keer mebKee ye{ jner nw~ Debies]peer ef]peeeoe Deewj
efnvoer kece peeveles nQ~ oesveeW Yee<eeDeeW Hej meblegefuele DeefOekeej jKevesJeeues uesKeke efyejues ner nQ~
leYeer Debies]peer kes Heegj %eeve Deewj efnvoer kes keeceeueeT %eeveJeeues uesKekeeW keer Ske veeer Yee<ee
efJekeefmele nes jner nw efpemeceW `meenefmeke' kee DeLe& HeejcHeefjke He mes meceger [eket ee uegjs e veneR,
yeefuke `meenmeHetCe&' nw, `keeefCeke' kee DeLe& `keCeecee' veneR yeefuke `keeCe GlHeeoke' nw;
èfveYe&j nw' kes yepeee èfveYe&j kejlee nw' efueKee peeves ueiee nw Deewj `MeeHe', `vejke' Deewj
èfJeHe' pewmes MeyoeW kees èeHe', `veke&' Deewj èfJetHe' yevee efueee ieee nw~ Depeerye veneR efke keg
Je<eeX yeeo Fme Yee<ee ceW `ke=Heee' kees `ke=Hee' efueKee peeves ueies~
Fmeer kes meeLe Debies]peer kee Jeekee-efJeveeme, Gmekes Meyo Deewj cegneJejs, Gmekes efJeefMe<
DeefYeJeefkele-Heeesie meYeer efnvoer iee ceW Glejves ueies nQ, pees efnvoer-Heeke kees Deelebefkele kejles nQ
Deewj kesJeue efnvoer peevevesJeeues uesKeke kees efvelmeen yeveekej es[ osles nQ~ kesJeue efnvoer
peevevesJeeuee uesKeke DeHeves ner meeefnle-#es$e ceW yesieevee nes ieee nw~ mevesner, cewefLeueerMejCe iegHle,
MeeefvleefHee efJesoer Deeefo kes efove iees-Fme ceenewue ceW jsCeg Deewj MewuesMe ceefeeveer DeHeJeeo keer
lejn oerKe He[les nQ~ Debies]peer-Hejmle efnvoer kee en vekee{e (neF&yeeT) jJewee Gve uesKekeeW
kees yeefn<ke=le kejlee pee jne nw efpevemes menpe iee keer menpe DeeMee keer pee mekeleer Leer~
veleerpee en nw efke kesJeue efnvoer peevevesJeeuee uesKeke Yeer Deye pewmes ner efueKevee Meg kejlee
nw, Jen Devepeeves ner Fme HeeflemHeOee& kee efMekeej nes peelee nw efke nce keee efkemeer mes kece nQ~ leYeer
www.lafzgroup.com
Jen `meboYe&', `Deeeece', `HeefjHes#e', `vekeejelceke mee#eelkeej', `mecHe=efkele kes met$e' pewmes
efmekekeeW kees Keguekej Geuelee euelee nw leeefke Gmekeer Meyo-mecHevvelee Hej efkemeer kees Megyene ve
jns; Deewj Fme HeJe=efe mes GuePekej Jen GuePeeves Jeeues iee keer HejcHeje kees ce]peyetle kejlee nw~
leYeer Jen `peueles-HeMveeW' keer yeele kejlee nw, èee kes Heeues ceW let]Heeve' Gelee nw, DeHeves Hee$eeW
kees `{erues efmejs' mes uekeees jnlee nw~
Heleske osMe Deewj meceepe kes cegneJejs Gmekeer meYelee, mebmke=elf e Deewj Sself eneefmeke-Yeewieeseuf eke
efmLeefle keer GHepe nQ~ Hej Debies]peer keer ve]keue ceW nceW Fmekee Yeer Oeeve veneR jnlee~ leYeer nce
`keesu[ efjmesHMeve' `Jeece&nex[' kee Yeer Meeefyoke DevegJeeo jKeves keer keesefMeMe kejles nQ~ Yeejle
pewmes iece& osMe ceW efkemeer mes efceuekej b[ke kee DevegYeJe kejvee mvesn Deewj meewne kee ue#eCe nes
mekelee nw (legceefnb osefKe meerleue YeF& eleer)~ Hej FbiueQ[ pewmes osMe ceW GHes#eeHetCe& Deewj mvesnnerve
DeeejCe kes efuees `keesu[ efyensefJeej' kee Heeesie nesiee~ Jeneb meewneo&HetCe& Jeefkele kes efuees
`Jeece&nes[& ' kee Heeesie Glevee ner mJeeYeeefJeke nw efpelevee Yeejle ceW veeje]peieer kes efuees ìece& nesvee'
kee Heeesie~
Fme lejn kes Deveske GoenjCeeW mes osKee pee mekelee nw efke Debies]peer Meyo-mecetn kee ntyent
efnvoer DevegJeeo efvejLe&ke ner veneR, efJeHejerle DeLe& me=efpele kejvesJeeuee Yeer nes mekelee nw~ JeemleJe ceW
Yee<ee kee efJekeeme Ssmes ke=ef$ece GHeeeeW mes veneR, mebmke=efle Deewj efevleve kes efJekeeme kes DevegHe ner
neslee nw~ leYeer DeefYeJeefkele keer veeer ceebieeW kes meceeOeeve kes efuees Yee<ee DeHeves ueeeruesHeve keer meejer
mebYeeJeveeDeeW kees efveees[leer nw Deewj veeer DeefYeJebpeveeDeeW keer me=ef< kejleer nw~ meblees<e kee ener
efJe<ee nw efke Yee<ee kee efJekeeme Fme menpe DeeOeej Hej Yeer keneR-keneR Ske-otmejs meceeveevlej
mlej Hej neslee pee jne nw~
lees ye]keewue, Debies]peer keneJele kes Meeefyoke DevegJeeo kes, keeues yeeoueeW ceW eneR Ske Henueer
uekeerj nw~ ceveeref<eeeW kee Ske mecegoee iee keer Gmeer efmLeefle kes yeejs ceW HetCe&leee mepeie nw~ Fme
Hemebie ceW jecemJeHe elegJexoer kee ìee keer meee' veeceke Ske uesKeke keg mecee Henues
Deeueesevee (27) ceW Hee Lee~ GvneWves yenme keer MegDeele Fmeer efmLeefle mes keer Leer efke èfnvoer
ceW Dee iee ee efme]He& kenW, iee-uesKeke efyejues nQ~' Fmekes Deve keejCeeW kes meeLe GvneWves Yeer
DevegYeJe efkeee nw efke ``Debies]peer Meyo-mecetn, Jeekee-efJeveeme Deeefo kes #es$eeW ceW lejn-lejn mes
IegmeHew kej jner nw~'' Gvekee kenvee nw efke ``cewkeeues ves DeYeer leke keeues meenye kes Mejerj keer
jevee keer Leer, Gvekee efocee]ie lees Demue ceW Deye yeve jne nw~ Ssmeer efmLeefle ceW efnvoer kee mJeeee
efJekeeme efveMee ner keefvelej neslee pee jne nw~''
Fme efmLeefle mes yeeves kes oes jemles nQ~ Ske en efke Heleske efnvoer-uesKeke DeHeves efuees Jen
DevegMeemeve mJeerkeej kejkes eues efke Gmekee keLe Ssmes Heeke kes efuees nw pees Debies]peer veneR
peevelee~ Jen en Oeeve jKes efke Jen DeHeveer Yee<ee eje DeHeves Heeke kees Debies]peer keer peefue
Meyo-eb=Keuee kee GHenej veneR os jne nw, yeefuke Gmes Gme Yee<ee kes ceeOece mes DeHeveer mebJesovee
Deewj efevleve kee Yeeieer yevee jne nw~
otmejs jemles kee mebyebOe Yee<ee kes yeee mJeHe mes veneR, yeefuke ceeOece kes He ceW Gmekeer
cetueYetle GHeeesefielee mes nw~ peye leke nce GOeej ee eesjer kee ceeue efnvoer ceW Yejles jnWies leye leke
www.lafzgroup.com
$ 20
Gme efmLeefle keer en DeefveJeee&lee jnsieer efke nce GOeej ee eesjer kees efHeeves kes efuees Ske GOeej
ueer ngF&, peeve-yetPekej peefue yeveeeer ieeer Yee<ee kee Heeesie kejW, efpemekee GodosMe efJeeej ee
mebJeosvee kee GodIeeve veneR, yeefuke mebieesHeve nesiee~ Hej nceejer DeHeveer mebJesovee Deewj DeHevee
efevleve mecHes<eCe kes efuees GOeej keer Yee<ee kees DeHeves-DeeHe es[lee euesiee Deewj yeej-yeej
DeHeveer DeefYeJeefkele kes efuees Ske JeemleefJeke, meceLe& ceeOece keer ceebie kejsiee~
yeer-2251, Fbeof je veiej, ueKeveT-16

H] eesve - 0522-2341491
oes
]ie]peueW
Devevle {Jeues `cegefM]He]ke'

leuesMJej kee@ueesveer, ce]keyeje jes[, yesieceHegje, Deewjbieeyeeo
]Heesve-024 2400948
meeselee ntb efkeOej eueer nw neele

Heeje-Heeje efyeKej eueer nw neele
ceQ v es eener Leer ieg ] H e l eiet ues e f k eve
yeele DeHeveer ner kej eueer nw neele
iece& meeb m es b nQ meg ] K e& nQ Deeb K eW
peeves efkeme Deeie Hej eueer nw neele
Ske Pejvee yeeees jke K ee Lee
pe]pye Gmekees Yeer kej eueer nw neele
peeves efkeme yenjs-keye& ceW `cegefM]He]ke'
uecne-uecne Glej eueer nw neele
efHej Jees cev]pej melee jne nw cegPes

kees F & Hew n ce yeg u ee jne nw ceg P es
ceQ v es Fke Mes j Lee kene et b ner
Deye Jees celeueye efmeKee jne nw cegPes
les j s kecejs kee yevo ojJee] p ee
Gce s - j] H e l ee ef o Kee jne nw ceg P es
Heej nw DeeHekee yepee ues e f k eve
ces j e Deeb i eve yeg u ee jne nw ceg P es
$ 21
www.lafzgroup.com
neme Jebie
Mebkej MejCe
vekemeue yeewefkeeW
kee osMeesn
eermeie{ kes cegKeceb$eer jceCe efmebn uebyes mecee mes ken jns nQ efke vekemeueer DeelebkeJeeo kees
keW keer Deesj mes iebYeerjlee mes efueee ner veneR ieee~ Fmeer mes mecemee efJeke nesleer ieeer~ Deye
G[ermee kes cegKeceb$eer veJeerve Heveeeke ves Yeer kene efke vekemeefueeeW mes yeeleeerle kee Heeeme Je=Lee
nw~ DeebOe mejkeej ves Henues ner Fme cejerefekee kee Heere es[ efoee nw~ pees He#e meowJe ègb
osefn' keer j ueieees, Gmekes meeLe yeeleeerle kee Heelve mecee keer yeyee&oer ner nw~ en DekeejCe
veneR efke vekemeueer `kebHeveer', `yeeefueeve' Deewj `keceeb[j' keer MeyoeJeueer ceW mebieve eueeles nQ~
otmejs jepeveerefleke oueeW keer lejn veneR~
Deye osMe kes ie=nceb$eer ves Yeer mJeerkeej efkeee efke vekemeueer DeelebkeJeeo kees kece kejkes Deebkeves
keer Yetue ngF&~ Fme Yetue kes keejCe n]peejeW efveoex<e ueesieeW keer peeve ieeer~ en kewmes ngDee? DejyeeW
keer mebHeefe kee efJeOJebme Deueie jne~ mejkeej eje en Yetue kejves, kejles jnves kes Demue
efp] eccesoej Jes yege
f peerJeer nQ efpevneWves He$e-Heef$ekeeDeeW, Dekeeoefceke uesKeeW, efJeMJeefJeeeueeeW
leLee mejkeejer DeeeesieeW keer kegefme&eeW kee ogHeeesie kej vekemeefueeeW kes yeejs ceW ]peyeo&mle
Jeweeefjke Yece Hewueeee~ kesJeue Fmeefuees keeeWefke Deblele vekemeueer ceekeme&-uesefveve-ceeDees keer
efJeeejOeeje kes Devegeeeer nQ~ Fmeefuees JeeceHebLeer uesKeke, He$ekeej, HeeH]s esmej vekemeefueeeW kees, eens
otj kee ner mener, DeHevee nce]Keeeue mecePeles nQ~ DeleSJe Gvekes Heefle mejkeej Deewj efMeef#ele Jeie&
ceW menevegYetefle Hewoe kejvee Gvekeer Ske yegefveeeoer ske Leer, ske nw~
Dele vekemeefueeeW eje n]peejeW efveoex<e ueesieeW keer nleeDeeW kes ef]peccesoej Jes yegefpeerJeer Yeer nQ
pees Gvekee yeeeJe kejles jns nQ~ eefo nce Fme ceeser, Hej efHeer meeeF& kees mJeerkeej veneR kejles,
lees Jemlegemf Leefle kees keYeer mecePe veneR mekeWies~ uesevf eveJeeoer-ceeDeesJeeoer jepeveerelf e Gme vewelf ekelee kees
veneR ceeveleer efpemes meeceeve ueesie ceeveles nQ~ Fmeer mes Flevee ye[e mee efHee jn peelee nw~
JeeceHebLeer HeeejkeeW ves nceejer menpe ceeveJeerelee kee, nceejs vewefleke cetueeW kee ue-HetJe&ke ueeYe
Geee nw~ peneb nce GvnW ye[s uesKeke, Hees]Hesmej, mebHeeoke mecePe kej Deeoj osles jns Deewj
Fmeefuees Gve keer Peter, keHeer oueerueeW kees cenlJe osles jnsJeneR Fve cenevegYeeJeeW ves pees cetuele
jepeveerefleke Heeejke jns nQ, nceejer mejuelee kee ueeYe Geles ngS vekemeefueeeW kees YejHetj ceoo
Hengbeeeer~ Jes Deepe Yeer Jener kej jns nQ~
neue ceW peye HeefMece yebieeue ceW ueeueie{ ceW vekemeefueeeW Hej megj#ee yeueeW keer keej&JeeF& ngF&,
leye ceenMJeslee osJeer ves yeeeve efoee, ``Hetje Fuee]kee jepekeere Deelebke ceW nw efpemekeer nce efveboe
kejles nQ~ nce megj#ee yeueeW kees legjble JeeHeme kejves Deewj mecemee kes ueeskeleebef$eke meceeOeeve keer
ceebie kejles nQ~'' efkebleg FvneR ceneMJeslee kees vekemeueer nleeDeeW kes efJe DeLeJee Gve kes neLeeW
www.lafzgroup.com
$ 22
$ 23
cejves JeeueeW kes Heefle mebJesovee ceW keYeer Ske Meyo kenles veneR megvee ieee~ Gues GvneWves vekemeefueeeW
kees DeHeves neLeeW mes He$e efueKekej efyenej ceW ``yeouee uesves'' kee Deeeve efkeee Lee (efnbogmleeve
eFcme, 30 efomebyej 1997)~
vekemeueer meboYe& ceW en efJeMeg He mes meecetefnke nleeDeeW kee ner Deeeve Lee~ en oesnjer
veweflekelee nw~ nceW ceeveJeerelee keer meerKe, peyeefke ceeDeesJeeefoeeW kees ceeDeesJeeoer `me]Heees kes
efmeeble' kee mcejCe kejevee~
en Keguee oesnjeHeve keee nw? Ske Deesj, HeMeemeve mes ueeskeleebef$eke meceeOeeve kes veece Hej
yeue Heeesie ve kejves keer ceebie, ceevees megj#ee yeueeW eje ]keevetve-JeJemLee lees[ves JeeueeW kes efJe
keej&JeeF& kejvee keesF& Deueeskeleebef$eke keee& nes! otmejer Deesj, vekemeefueeeW eje nlee, efnbmee,
DeHenjCe, peyejve Jemetueer Deewj osMeesn keer mebHetCe& jCeveerefle kee meowJe yeeeJe~ en lees jepe
leb$e Deewj vekemeueer leb$e kes efuees Deueie-Deueie ceeveob[eW kee Heeesie kejvee nw~ mee]He MeyoeW ceW
kenW lees en HeMeemeve mecesle osMe kes ueesieeW keer DeebKeeW ceW Oetue PeeWkevee nw~ Fmeer mes Jen Yetue ngF&
efpemekee DeYeer ie=n ceb$eer GuuesKe kej jns nQ~
DeYeer-DeYeer jepeveeboieebJe, eermeie{ ceW vekemeefueeeW ves Ske Hegefueme DeOeer#eke mecesle leerme
Hegefuemekeefce&eeW keer nlee keer~ Fme Hej vekemeue meceLe&ke yegefpeerefJeeeW keer Deesj mes Yelme&vee kee
keesF& yeeeve veneR Deeee~ Jes vekemeefueeeW kees ueeskeleb$e kee meneje uesves kes efuees veneR kenles~ Gues
Gvekes efnbmeke, Deeleleeeer efkeee-keueeHeeW kee yeeeJe kejles nQ~ Gvekes yeejs ceW Yece Hewueeles nQ~
efHeeles nQ efke ceeDeesJeeoer jepeveerefle Meg mes ner `Jeie&-Me$egDeeW kee me]Heeee' kej meee Hej
DeefOekeej kejves keer Kegueer veerefle Hej eue jner nw~ Fmeves mebefJeOeeve, ]keevetve, veweflekelee kes meeceeve
efveeceeW kees Oelee yeleeles ngS Hetje efJeOJebme efkeee nw~ Hegue, me[keW, jsueJes msMeve, efJeeeueeeW Deewj
Hebeeele YeJeveeW kees yece mes G[e osves mes efkeme ]iejerye pevelee keer mesJee ngF&? ceneMJeslee osJeer pewmes
yeewefke osMe kes meeLe Yeebkej ue kej jns nQ~ efkemeer Yeer ceeHeke mes osKeW lees vekemeefueeeW ves DeHeves
HeYeeJe Jeeues Fuee]keeW kes ueesieeW kee peerJeve Henues mes yengle yeolej kej efoee nw~ Deepe kee yemlej
leerve oMeke Henues kes yemlej mes keF& iegvee yeoneue nw~ ener neue DeebOe HeosMe kes Gve Fuee]keeW kee
ngDee pees vekemeueer HeYeeJe ceW eues iees~
Deepe HeOeeveceb$eer yeej-yeej eeW ner veneR ken jns nQ efke Deebleefjke megj#ee kees meyemes ye[e
]Keleje vekemeueer Deelebke mes nw~ osMe kee ueieYeie yeerme HeefleMele #es$e Deewj Deeyeeoer vekemeueer oyeeJe
ceW nw~ DeebOe mes ueskej efyenej kes meerceeble leke Ske uebyeer Yeewieesefueke Heer Hej ceeDeesJeeoer efveeb$eCe
kee ]Ketveer <e[deb$e eue jne nw~ en meye keesF& Ske efove ceW veneR ngDee~ peye Ssmee nes jne Lee,
efouueer-nwojeyeeo-Hevee ceW yews MeemekeeW, yegefpeerefJeeeW kee HeYeeJeMeeueer Jeie& efebeflele nesves keer
yepeee DeHele#e He mes Fmes Heeslmeenve oslee jne~ ceneMJeslee osJeer, DeCee jee, meboerHe Heeb[se,
DebOeleer jee pewmes yege
f peerJeer Gvekes efuees Peter JeeKeeeW os oskej ueesieeW Deewj mejkeejer De]HemejeW
kees Yeefcele kejles jns~ en ueesie Ssmeer-Ssmeer oueerueW HesMe kejles nQ pees mJeeb vekemeueer yeeeveeW,
omleeJesp] eeW ceW veneR efceueleeR! Ssmes yeewe
f keeW ceW keg mJeeb ceeDeesJeeoer nQ~ keg efJeosMeer Heels meenve mes
Ssmee kejles nQ Deewj keg efvejs Deelce-Heeej kes YetKes pees meceeeejeW ceW Deeves Deewj efJeosMe Ietceves kes
efuees efkemeer Yeer mejkeej-efJejesOeer DeefYeeeve ceW Meeefceue nesves kees leweej yews jnles nQ~ ener ueesie
www.lafzgroup.com
Me-Deo=Me efJeosMeer MeefkeleeeW kes neLeeW ceW Kesueles nQ

efHeues eej oMeke ceW DeebOe HeosMe, ceOe HeosMe, PeejKeb[, efyenej Deewj yebieeue ceW Deye leke
Ske ueeKe mes DeefOeke ueesieeW keer nleeeW keer ieeer nQ~ ie=n ceb$eeuee ves DeHeveer veJeervelece meeueevee
efjHees& ceW yeleeee efke efHeues Heebe Je<e& ceW vekemeueer Ieele mes 3800 ueesieeW keer peeve ieeer nw~
kesJeue efHeues cenerves ceW vekemeefueeeW ves 455 ueesieeW keer nleeeW keer nQ~ es keewve ueesie Les?
meyekes meye efvejHejeOeyees, efm$eeeW mecesle efkemeeve, DeeefoJeemeer DeLeJee mejkeejer kece&eejer ee
Hegefuemekeceea~ Fme #es$eeW mes vekemeueer meeueevee 1500 mes 2000 kejes[ Hees Jemetueles nQ~ en
nleeeW Deewj Jemetefueeeb efkeme efuees nesleer nQ? Deveske uesKeke Ssmee efoKeeles nQ pewmes en meye Yetefce
megOeej, vetvelece ce]peotjer DeLeJee efkevneR Meesef<eleeW kes mecceeve keer ue[eF& nes~ efkebleg en yegefveeeoer
He mes ]ieuele nw~
1964 ceW meer.Heer.DeeF&. mes tkej meer.Heer.Sce. yevevee, efHej 1967 ceW meer.Heer.Sce. mes
tkej meer.Heer.DeeF&. (Sce.Sue.) veeceke Henuee vekemeueer oue yevevee~ efHej Gme mes t kej
Deveske ieg yeves~ Fve efJeYeepeveeW kee keejCe? meYeer kecegefvem, ceeDeesJeeoer omleeJes]peeW leLee
Gvekeer DeeHemeer DeeueeseveeDeeW kees He{kej en mee]He efoKessiee efke FmeceW Gkele cegodoeW kee keesF&
mLeeve ve Lee~ meYeer celeYeso Deewj vees-vees oueeW kee ieve Fme HeMve Hej ngDee efke meee Hej
DeefOekeej, eeveer leLeekeefLele keebefle kee jemlee keee nes~ HeLece vekemeueer keee& (1969) ves ``Hetjs
osMe ceW meMee mebIe<e& eje ess-ess Des yeveekej ueeske-eg Meg kejves keer'' Iees<eCee keer
Leer~ Fme kes Devegmeej `ìegefjuuee eg ner ueesieeW kees mebieefle kejves kee Ske cee$e ceeOece'' Lee~
Gme ceW `èerveer kecegefvem Heeea kes vesle=lJe ceW'' Debleje&<êre mebIe<e& kee Deeeve Lee~ meeLe ner
``keMceerefjeeW, veiee, efcepees Deeefo kes DeelceefveCe&e''-DeLee&led Yeejle kes efJeKeb[ve keer ceebie Leer~
osMe-esn kee en keee&kece Deepe Yeer ceeDeesJeeoer omleeJes]peeW ceW ceewpeto nw~
Fme Hekeej, Yeejle ceW efkemeer #es$e, ef]peues ee ieebJe keer efmLeefle meewneo&HetCe& ner keeeW ve nes,
vekemeefueeeW kees iegejf uuee eg kejvee ner Lee~ Gve keer en yegevf eeeoer ske keeeW Yeguee oer peeleer nw?
efkemeer Yeer ceeDeesJeeoer ieg kee jepeveerefleke keee&kece He{W~ efnbmee, nlee Deewj je<êre efJeKeb[ve kes
efuees meMee ue[eF& Gve kee HeeLeefceke efJeMJeeme nw~ Fme kee ke=ef<e mecemee, DeeefoJeemeer mecemee
ee peeefleiele GlHeer[ve mes keg uesvee-osvee veneR~ vekemeueer veslee keevet meeveeue ves mHe< efueKee
Lee, ``meMee mebIe<e& p] eceerve kes efuees veneRjepemeee kes efuees~'' Jener yeele Deepe kes ceeDeesJeeoer
Yeer kenles nQ~ Fme meerOeer yeele kees efHee kej vekemeefueeeW kes yeejs ceW nceW jsef[keue yegefpeerefJeeeW
eje lejn-lejn keer ceeveer, Peter yeeleW yeleeeer peeleer jner~ Fme keHe mes vekemeefueeeW kees yengle
ceoo efceueer~
ceeDeesJeeoer omleeJes]peeW ceW keWere efeblee Jen veneR nw efpeme kee Yece ceneMJeslee osJeer pewmes
]Heecet&uee uesKeke, pes.Sve.et. Jeeues Heeejke Heer Hees]Hesmej ee ]HebueeFve pewmes kecegefvem
He$ekeej Hewueeles jns nQ~ leLeekeefLele Yetefce-megOeej, ce]peotjer Deeefo kes HeMve eefo keneR vekemeueer
Geles Yeer Les lees en THejer jepeveerefleke HemeeOeve nw~ eefo veneR, lees Gvekeer oesmleer Jewmes ueesieeW,
mebieveeW mes nesveer eeefnes Leer pees efkemeer-ve-efkemeer He ceW ]iejerye ueesieeW kes yeere mesJee kee keee&
kejles jns nQ~ uesefkeve Gve keer cew$eer Yeejle kes efJeosMeer Me$egDeeW mes nw~ lejn-lejn kes Me$egDeeW mes~
www.lafzgroup.com
$ 24
$ 25
Deeef]Kej, Deepe ceeDeesJeeoer mebieveeW mes Heeefkemleeveer DeeF&.Sme.DeeF&. keer meeb-ieeb kes Heers keee
HejmHejlee nw? ceeDeesJeeefoeeW SJeb ueMkejs-leeseyee kes yeere cesue-peesue kes Heers keewve-mee DeeOeej
nw? keejefieue Hej Heeefkemleeveer DeekeceCe kes mecee nceejs vekemeefueeeW ves MeebefleJeeoer eesuee kewmes
Henve efueee Lee? pees vekemeueer osMe kes Yeerlej kesJeue yece Deewj yebot]ke eueeles nQ, Jes keejefieue
eg kes mecee `èfveoex<e ueesieeW keer peeve yeeeves kes efuees'' meefkee neskej Heeefkemleeve mes Jeelee& keer
meueen os jns Les~ Fme Gueyeebmeer kees kewmes mecePeW?
Jemlegle Yeejle kee efJeKeb[ve, Je `cegkele Fuee]keeW' kee efvecee&Ce peneb ceeDeesJeeoer meee yeve
mekes, vekemeueer mebieveeW kee yegefveeeoer ue#e nw~ Gve kes keee&keceeW ceW keMceerj, veieeueQ[,
Deeefo #es$eeW kees `DeelceefveCe&e' kee DeefOekeej osves keer Jekeeuele kee DeLe& Jener nw pees
Heeefkemleeveer DeeF&.Sme.DeeF&. eenleer nw~ Jewmeer efJeKeb[veJeeoer ceebieeW kee ]iejerye pevelee keer
efeblee mes keesF& mebyebOe veneR~ Gme kee mebyebOe kesJeue Yeejle efJejesOeer Heefle%ee mes nw pees GvnW osMe kes
ogMceveeW, DeelebkeJeeefoeeW, efceMevejer efJemleejJeeefoeeW leLee HeefMeceer meeceepeJeeefoeeWmes Ske kejleer
nw~ keneR Kegues lees keneR DeHele#e He ceW~ ceneMJeslee, DebOeleer, cesOee pewmes ueesie Gve ogMceveeW kes
neLeeW kes yeewefke Deew]peej yeve egkes nQ~ GvnW Fme kee DeeYeeme nes ee veneR, nceW en erke mes
mecePe jKevee eeefnes~ veneR lees nceejer Deieueer Heer{er kee YeefJe<e Yeebkej ]Kelejs ceW nw~
Ske ]peceeves ceW Yeejle kes vekemeefueeeW, ceeDeesJeeefoeeW kees Heeslmeenve ueeue eerve mes efceuee
kejlee Lee~ Deye efmLeefle ceW DeveesKee HeefjJele&ve ngDee nw~ Deepe Gvekes Hewjeskeej Decesefjkee Deewj
HeefMeceer etjesHe ceW osKes pee jns nQ~ en meerOee ve neskej DeHele#e nw~ efkebleg Fme ceW mebosn veneR efke
nceejs osMe kes vekemeue meceLe&ke yeewefkeeW kees lejn-lejn kee Decesefjkeer-HeefMeceer Heeslmeenve efceue
jne nw~ en Ske iebYeerj yeele nw efpemekes efveefnleeLe& mecePevee DeeJeMeke nw~
meyemes Henues en osMe kes meeLe ue nw efke pees jepeveerelf eke Deewj nefLeeejyebo efiejesn ueeskeleb$e,
mebeJf eOeeve Deewj menpe vewelf ekelee kees KeguesDeece K] eeefjpe kejlee nes, leLee efpemeves n]peejeW efveoex<e ueesieeW keer
JeerYelme nlee keer nesGvnW ceoo Hengb eeves kes efuees ueeskeleebe$f eke GHeeeeW kee ogHeeesie neslee nw~ en
ue leye yengle iebYeerj nes peelee nw peye Fmes efJeosMeer Meefkeleeeb Heee os jner neW~
jeeHegj ceW meefkee jns [e@kej efJeveeeke mesve kees ueW~ Jen uebyes mecee mes vekemeueer meneesieer
kes He ceW peeves peeles nQ~ eermeie{ Meemeve ves GvnW oes Je<e& Henues DeJewOe ieefleefJeefOeeeW kes DeejesHe
ceW efiej]Heleej efkeee~ leye mes GvnW mLeeveere veeeeuee, neF& kees& Deewj megHeerce kees& ceW Yeer yeejyeej ]peceevele veneR efceueer~ keeeW? keeeWefke pees DeejesHe Deewj HeceeCe DeoeueleeW ceW Hemlegle efkees iees,
Gvekee Keb[ve kejves keer efmLeefle ceW mesve kes Jekeerue veneR Les~ Gvekee yeeeJe `Heer.et.meer.Sue. kes
veslee', `peeves-ceeves ceeveJeeefOekeej keee&kelee&', Deeefo kenkej efkeee peelee jne nw~ megHeerce kees& ves
efomebyej 2007 ceW ]peceevele eeefekee ]Keeefjpe kejles ngS meerke efHHeCeer keer Leer, efke yeeeJe He#e
``Heer.et.meer.Sue. mes efJeveeeke mesve kes peg[s nesves Hej DeleefOeke yeue'' os jne nw~ Fmemes `èn
kewmes lee neslee nw efke GvnW DeJewOe keece ceW efueHle nesves keer t nw!''
ener Oeeve osves keer yeele nw~ vekemeueer Deewj osMeesner, meceepeesner cenevegYeeJeeW ves jCeveerefle
yevee jKeer nw efke Jes DeHeves DeJewOeeefveke, efJeIevekeejer keeceeW kee yeeeJe DeHeves efoKeeJeer
JeefkelelJe mes kejles nQ~ Fmeer jCeveerefle ceW nceejer Me$eg efJeosMeer Meefkeleeeb GvnW yespees[ ceoo
www.lafzgroup.com
Hengbeeleer nQ~ efJeveeeke mesve kees es[ves keer DeHeerue uebove, Hesefjme, vetee@ke& Deeefo peieneW mes
%eele-De%eele mebieveeW eje keer peeleer jner nw~ Gve DeHeerueeW ceW mesve kee ceeDeesJeeoer meceLe&ke nesvee
efHeeee peelee nw~ keeeW? Jes efJeosMeer ueesie Yeejle kes Ske ess Mendj ceW jnves Jeeues ceecetueer
[e@kej Deewj Gmekes keece kees kewmes peeveles nQ? keee peeveles nQ? Gmekes meceLe&ve ceW kewmes Ke[s nes
peeles nQ? en Hetjer Heefkeee mebosn mes Hejs veneR nw~
jeeHegj ceW ve lees [e@kej, ve meceepemesJeer He ceW mesve keYeer Heemf e Les~ Gve keer efiej]Heleejer Hej
jeeHegj ceW Yeer nueeue veneR ngF~& meejer mejieceea efouueer, yebyeF&, Hesejf me Deewj uebove mes eueer~ mee]He nw
efke DeHeerueW kejves Jeeueer efJeosMeer mebmLeeDeeW, JeefkeleeeW kees efkevneR meceLe& SpeWemf eeeW eje yeleeee ieee efke
efJeveeeke mesve `ye[s ceeveJeeefOekeej keee&kelee& Deewj `mesJeeOeceea [e@kej' nQ efpevnW HejsMeeve efkeee pee jne
nw~ efkeve ueesieeW ves en cenbiee DeefYeeeve eueeee Deewj efkeme GodoMs e mes? etjesHe, Decesejf kee ceW lees keneR
vekemeueer veneR nQ~ leye Fleveer mebmeeOeveegkele keewve meer Meefkeleeeb nQ efpevnW Yeejleere vekemeefueeeW kees
Heels meeefnle kejves ceW efoueemHeer nw?
Deye leke Yeejle ceW kece-mes-kece leerve vekemeue meceLe&ke uesKekeeW, HeeejkeeW kees jsceesve
cesieemesme Hegjmkeej efoee pee egkee nw~ cesieemesme Hegjmkeej Decesefjkee kes Heefme je@ke]Hesuej
]HeeGb[sMeve eje mLeeefHele SJeb ]Hees[& ]HeeGb[sMeve eje efJee-Heesef<ele nw~ en yeele Gleer jner nw
efke Ssmes Hegjmkeej SefMeee kes efJeefYevve osMeeW ceW mejkeej efJejesOeer, efJeMes<ekej mLeeveere meYeleemebmke=efle efJejesOeer keee&kelee&DeeW kees efoes peeles jns nQ~ Dele nwjle veneR efke mees meceepemesefJeeeW,
DeeefoJeeefmeeeW kes yeere efvemJeeLe& peerJeve DeefHe&le kej osves Jeeues, DeLeJee oerIe& meeefnlemesJee kejves
JeeueeW kees Ssmes efJeosMeer Hegjmkeej veneR efceues~
efkemeer peieosJe jece GjebJe, peevekeer JeuueYe Meeeer ee Deej. meer. Hemeeo efmebn kees keesF&
efJeosMeer mebmLee keeeW veneR Hegjmke=le kejleer? peyeefke Fve JeeesJe= meceepemesJeer ee meeefnlekeejeW keer
leguevee ceW keue kes eskejs-eskeefjeeW kees Yeer ueeKeeW [e@uej kes Hegjmkeej Deewj ceeser ]Heerme kes meeLe
efJeosMeeW ceW Yee<eCe osves kes efveceb$eCe efceueles jnles nQ~ en keoeefHe mebeesie veneR! Ske efJeMes<e Hekeej
kee jepeveerefleke ]Ke jKeves JeeueeW kees ner efJeosMeer mejkeejer ee efceMevejer mebmLeeDeeW eje Hegjmke=leefvecebef$ele efkeee peelee nw~ efpeve yeeleeW kee GuuesKe kej Fme lejn kes Hegjmkeej vekemeueer yeewefkeeW
kees efoes iees nQ, Gvekes DeOeeve mes ner mHe< nes peelee nw efke Gve kee jepeveerefleke ]Ke ner
efveCee&eke eesielee nw~
[e@kej kes He ceW efJeveeeke mesve keer keesF& efJeMes<e Het jeeHegj ceW ner veneR Leer~ ve GvneWves
efeefkelmee ceW MeesOe efkeee~ leye GvnW Decesefjkee ceW iueesyeue nsuLe keeGbefmeue eje efeefkelmee kee
`peesveeLeve ceeve Hegjmkeej' efkeme yetles efoee ieee! efHej, GvneR efJeveeeke mesve kees `meesMeue
meeFbme' #es$e ceW cenlJeHetCe& eesieoeve osves kes efuees jsJejW[ Deej.Deej. kewLeeve kes veece mes
mLeeefHele Ske Hegjmkeej Yeer efceuee~ en yegef mes Hejs yeele nw, ceiej nw~ kewLeeve Ske Heeojer Les,
efpevnW ieebOeerJeeoer yeleeee peelee nw~ Ske vekemeueer kees F&meeF& efceMevejer keeeW Hegjmke=le kej jns
nQ? Oeeve oW, `]H eer efJeveeeke mesve kewcHesve' esvveF& keer `HeerHegume Jeee' pewmeer mebmLeeDeeW kes
meneesie mes eue jner nw, efpemekee ueieYeie Hetje efJeeere Hees<eCe ne@ueQ[ keer `kewLeeseuf eke DeejiesveeF]pesMeve
H] ee@j efjueerH] e Sb[ [sJeueHeceW' pewmeer efceMevejer mebmLeeeW kejleer nQ~ en Yeer Oeeve jKeves eesie nw
www.lafzgroup.com
$ 26
efke en mebmLeeeW Yeejle ceW efnvot-efJejesOeer jepeveerefleke DeefYeeeve ceW mebueive nQ~ HeerHegume Jeee
keer JesyemeeF kes Hetjs DeJeueeskeve mes ner meeje keee efee mecePe ceW Dee mekelee nw~
Jemlegle vekemeefueeeW kee yeeeJe, efnvot-efJejesOe Deewj ceeveJeeefOekeej keer Dee[ ceW efpeneoer
DeelebkeJeeefoeeW kee yeeeJe en meYeer DeefYeeeve Ske ner Hekeej kes ueesieeW, mebieveeW eje efkees pee
jns nQ~ DeYeer pees efJeveeeke mesve kes yeeeJe ceW efueKe-yeesue jns nQ, GveceW mes keF& cegncceo
De]He]peue kees Heebmeer mes yeeeves kes Deeboesueve ceW Yeer Les~ eneb kes vekemeefueeeW Deewj Heeefkemleeveer
DeeF&.Sme.DeeF&. kes yeere mebyebOe meceeeej efHeues ome Je<eeX mes Deeles jns nQ~ Fme Yeejle-efJejesOeer
peeue Deewj Fvekes efJeosMeer mebj#ekeeW keer ieefleefJeefOeeeW kees mebHetCe& osKeves mes ner mHe< nesiee efke
lejn-lejn kes vekemeueer meceLe&ke yeewefkeeW kees efJeosMeer Heeslmeenve keeeW efceue jne nw~
Fve HegjmkeejeW kee GHeeesie Yeejle-efJejesOeer, efJeMes<ekej efnvot-efJejesOeer jepeveerelf eke lelJeeW kees
JewOelee, Heelf e<e efoueeves ceW efkeee peelee nw~ Fmekee mebkesle Fme mes Yeer efceuesiee efke efHeues Dee-ome
Je<e& ceW nceejs osMe kes Ssmes efkemeer Jeefkele kees Meeeo ner efJeosMeer Hegjmkeej efceuee pees DeHeveer jepeveerelf eke
ieefleefJeefOeeeW kes efuees eefe&le ve ngDee nes~ DeLee&le, meeefnle, efeefkelmee Deeefo mes THej efJeMes<e Hekeej
keer jepeveerelf e~ ener Jen yeele nw efpeme mes Decesejf keer-etjesHeere jepeveerelf eke, efceMevejer Deewj Fmueeceer
mebmLeeve Yeejle kes lejn-lejn kes efJeIevekeeefjeeW kees `Heemf e nefmleeeb' yeveeves ceW ueies ngS nQ~
IV/28, Sve.meer.F&.Deej.er. keJee&me&, vemeerjHegj, ejkee, veF& efouueer-45
ieerle
[e@. jeOesMeece Megkeue

392, Sce.peer.S., efnmeej-125002, nefjeeCee
efHej Jener cebef]peue Jener yewmeeefKeeeW kes HeebJe

Heeme kes pebieue efnjve keer eeleveeeW
jsle mes let]Heeve keer nw ceb$eCeeeW
Peerue kebOeeW Hej Gees Deemceeb nQ
le=efHle keer nw keg DeHeeefnpe keuHeveeeW
Kesue Melejbpeer efveeefle kes nj ]keoce, nj ebJe
oHe& [tyeer, jepeHeLe keer veceleeeW
os jneR, Heie[bef[eeW kees ceeveleeeW
Ske Oetefceue DeeFves ceW Dekeme DeHeves
osKe kej KegMe nes jneR mebYeeJeveeeW
Dee]peceees pee jns meew yeej nejs oebJe
$ 27
www.lafzgroup.com
neme Jebie
%eeve elegJexoer
`meceueQefiekelee Hej,
[jles-[jles'
DeYeer Gme efove ceQ ue]Hep] e ceW keceuesMe HeeC[se kee uesKe He{ jn Lee~ Jebie veneR Lee Jen~ Jebie
Hej efeblee Heke kejlee efMekeeelevegcee efebleve Lee~ efnob er keneveer Deewj keefJelee ceW lees Jewmes Yeer Fve efoveeW
jeves mes efp] eeeoe efebleve Hej p] eesj nw~ Jebie Heers jne pee jne Lee mees Jen keceer Yeer Fme lejn kes uesKeeW
mes Hetjer nesleer efoKe jner nw~ yenjneue, Jen yeele cesjs Fme uesKe kee efJe<ee veneR~ cesje lees en iegCe jne
nw efke Hejs Cee uesves ceW Heers veneR jnlee~ peneb mes Yeer efceues ues ueslee nt~b Fme efeblevevegcee uesKe ceW
Jebiekeej efce$e ves efMekeeele keer nw efke nceejs efnob er kes Jebiekeej meceueQeif ekelee, mewkeme Deeefo Hej Jebie
keeeW veneR efueKeles? es efJe<ee keeeW Detles ts pee jns nQ? ueieYeie efOekekeejles ngS GvneWves Ske uecyeer
efuem HesMe keer nw efpeve Hej Jebie efueKes peeves eeefnes Hejbleg Deeuemeer Jebiekeej Oeeve ner veneR os jns~
cegPes efJeMes<e leewj Hej meceueQeif ekelee ves Hejs Cee oer~ erke ner ken jne nw efebleke~ keeeW veneR efueKeles legce
meceueQeif ekeeW Hej~ Gve yeseejeW ves efnob er Jebie kee keee efyeiee[e nw? cegPes en Yeer ueiee efke nes mekelee nw
efke efkemeer meceueQeif eke ves yee]keeeoe efebleke kes Heeme Deekej en efMekeeele Hemlegle keer nes efke meenye,
DeeHe lees efnob er Jebie Hej K] eemee efebleve efkeee kejles nQ lees Fmeer nwemf eele kee H] eeeoe Gekej Jebie ceW
en OeebOeuesyee]peer lees yebo kejeFes~ nce nQ Deewj nceW Jebie Jeeues Hetles veneR~ ceevee Jebiekeej
meceueQeif eke ve Yeer neW Deewj Gme lejn keer efe meceueQeif eke ceW ve Yeer jKeles neW Hejbleg Jebie efueKeves ceW
Gvekee keee peelee nw~ mener yeele Yeer nw~ meceueQeif ekeeW Hej egkegues lees {sj mes nQ Hejbleg efkemeer ves Jebie
veneR efueKee nw~ Ssmes ceW meceueQeif eke leLee efebleke ueesie eefo yegje ceeve jns nQ lees DeeMee& keer yeele veneR
nw~ ceQ Fme uesKe kes p] eefjes oesveeW keer efMekeeele otj kejves keer eser meer keeseMf eMe kebiee~
efMekeeele DeHeveer peien peee]pe nw~ Hejbleg ke=Heee Jebiekeej keer efmLeefle kees Yeer mecePeW~ Jebiekeej
kees Yeejleere meceepe kee Yeer K] eeeue jKevee nw~ Yeejleere meceepe keer DeHeveer Skeoce Deueie mecemee nw
YeeF& meenye~ eneb meceueQeif ekelee lees K] ewj ese[f es ueQeif ekelee keer efkemeer Yeer lejn keer yeele kejves keer me]Kle
cegceeefveele nw~ mewkeme Meyo Geejles ner Yeejleere meceepe yegje eFHe ceeve peelee nw~ mewkeme Meyo yeesuevee
Yeer nes lees Jen eenlee nw efke kegb [er e{e kej efHej yeesuees~ ceeceuee HeeFJes nw~ efmLeefle ce]pesoej nw~ Jen
mewkeme Hej efkemeer Yeer ef[mkemeve kes efK] euee]He nw Hejbleg ye[er efe mes Fmekes yeejs ceW Helee kejlee efHejlee nw~
DeeHe HegmeHegmeekej Yeer mewkeme yeesuekej osKe ueW~ Gmekes keeve Ke[s nes peeles nQ, DeebKeW eewkevveer nes peeleer
nQ Deewj Jen otmejer lejHe etb cegnb Iegcee ueslee nw ceevees Fve Ieefee yeeleeW ceW Gmekeer efe ner ve nes Hejbleg meeLe
ner meeje Oeeve Fmeer lej]He ueiee oslee nw efke megveW lees efke keee yeele eue jner nw? Yeejleere meceepe mewkeme
ceW efJeke kes mlej Hej efe uesves Jeeuee meceepe nw Hejbleg ener yeele meeJe&peefveke veneR nesves osvee eenlee~
keYeer HeeFJes ceW Gmemes Fme efJe<ee Hej yeele kejkes oseKf ees~ Ssmee ieoieo neskej eee& ceW efnmmee uesiee
ceevees Jeelmeeevepeer kees Huesvees Hej yeguee efueee ieee nes~ Hejbleg keYeer keneR meeJe&peefveke yeele ee yenme
Fmeer efJe<ee Hej keefjes lees Ssmee Yeesuee, ceemetce Deewj yeeeejer e]kf emce kee efvekeue Deeesiee efke DeeHekees
nwjeveer nes mekeleer nw efke Fmeves yees kewmes Hewoe efkees neWies? Jen etb yeleelee nw ceevees Gmes mewkeme keer
www.lafzgroup.com
$ 28
$ 29
yegevf eeeoer yeeleW Yeer veneR Helee nQ Deewj ve ner GveceW Gmekeer keesF& efe nw efke meerKes ee peeves~ pegiegHmee meer
Heke kejlee nw Jen mewkeme kes Heelf e~ nmlecewLegve kees yeerceejer ceevelee nw, iegHle jesie efJeMes<e%eeW keer jee kees
meJeexHeefj ceevelee nw, gHekej keeskeMeee K] ejerolee, He{lee nw Deewj yee]keer Fme yeejs ceW keg Yeer Hetes lees Pet
yeesuelee nw~ mewkeme ceW IeveIeesj efe nw, Hejbleg gHe-gHe kej~ mewkeme ceW efkemeer peemetme eFHe eefj$e keer
Yeebelf e Iegmevee Deewj jnvee eenlee nw~ Jen enslee Yes<e yeouekej mewkeme kejvee eenlee nw~ en meceepe
Yepeve ieeles ngS JesMeeuee keer meere{f eeW Hej e{ves JeeueeW kee nw~ Jewmes lees nceejs eneb efkeleeyeW efyekeves kee
keesF& erke-eke efjkee@[& jKeves kee efmemce ner veneR nw, Hejbleg neslee lees Heeles efke Yeejle ceW `keeskeMeee' keer
meeceeve mes ueskej [eruekeme mebmkejCeeW keer kegue efyekeer Oece&ieLb eeW keer efyekeer mes kece veneR nesleer~ nce gHegHekej ìeboer lemJeerjeW' leLee èeQme Hespeer' efkeleeyeeW kees He{ves Jeeues ueesie nQ pees Fve efkeleeyeeW kees He{kej
ce]pee Yeer uesles nQ Hej HeeHeyeesOe mes Yeer Yejs jnles nQ Deewj Fvekees i] euele Yeer ceeveles-yeleeles nQ~ mewkeme Hej keesF&
Yeer eee& kejvee eneb vewelf eke pegce& nw~ mewkeme kees ueskej nceeje peerJeveoMe&ve en nw efke K] etye kejes, Hej Dee[
ceW gHekej kejes~ efkemeer kees Helee ve eue Heees lees keg Yeer kejles jnes~ Helee ve eueves Hej p] eesj nw~ efpemekes
meeLe efkeee peelee nw, Gmes lees K] ewj Helee eue ner peelee nw Jejvee ceve lees nceeje eneb leke kejlee nw efke
Gmemes Yeer gHekej Gmeer kes meeLe efkeee peees~ Helveer mes Yeer mewkeme Hej yeele kejvee eneb uegeeHeve ceevee
peelee nw~
keYeer efkemeer kees [e@kej kes Heeme DeHeveer mewkeme mecemee ueskej Deeves Jeeues kees oseKf ees~ [e@kej Yeer
Mejcee jne nw Deewj cejerp] e Yeer~ oesveeW kes ieeue Mece& mes ueeue Deewj p] egyeeve ue[Ke[e jner nw~ Jen DeHeveer
yeele [e@kej kees kewmes yeleees? kenles ngS keuespee cegnb kees Deelee nw~ peerYe SW jner nw~ cegnb metKe jne
nw~ Mejerj Ssmee s{ e-ces{ e kejkes yeele kej jne nw efke [e@kej Yece ceW He[kej efceieea kes oewjs keer oJeeF&
Yeer Heke[e os lees DeeMee& ve keneesiee~ `keee lekeueerH] e nw?' kes peJeeye ceW Jen keg Tuepeguetue
yeesuelee nw efpemes [e@kej Tuepeguetue nesves kes yeeJepeto mecePe Yeer peelee nw keeeWekf e mewkeme kees ueskej Fmeer
lejn kee Tuepeguetue megveles ngS [e@kej keer Gce iegp] ejer nw~ cejerpe kenlee nw, `meenye, `Jees' keece
kejles nQ ve, lees ès' neslee nw~' yeme Deye DeeHe mecePe uees~ Fmekes Gej ceW [e@kej Yeer Ske Tuepeguetue
mee HeMve Hetlee nw efke `Gme' keece ceW lees K] ewj `Jees' neslee nw Hejbleg yee]keer keece ceW lees `Jees veneR neslee ve?'
Fme Hej cejerp] e yeleelee nw efke Ske yeej en keece erke nes peees lees yee]keer keece DeHeves DeeHe erke nes ner
peeesiee keeeWekf e GmeceW Jewmes Yeer Jees veneR, es neslee nw Deewj DeeHeves pees efHeueer o]Hee lee]kele kes jepemeer
kewHmetue efoes Les Gmemes es lees erke nes egkee nw~ yeme Jees jn ieee nw~....Deye Fme yeeleeerle mes [e@kej
efpelevee mecePe ues~ ve [e@kej Keguekej yeele kej mekelee nw, ve cejerp] e keeeWekf e mewkeme Hej Keguekej yeele
kejves kees eneb IeefeeHeve ceevee peelee nw~
Ske lej]He lees Ssmee JeeleeJejCe efke meeeflJekelee kee Peervee keesnje mee eee jnlee nw mewkeme Hej,
mewkeme efoKes Yeer lees eee mee, Hejbleg otmejer lej]He nceejer MebkeeDeeW ceW `vebieer peJeeveer', `Jeemevee kee Kesue',
`kegbDeejer yeeryeer', Heemeer nmeervee' Deeefo ne@ ef]HeuceeW ceW neGme-]Hegue mee yevee neslee nw~ leermejs ojpes keer
Debie]ps eer e]Hf euceeW ceW Yeer Deeoceer efyevee HeuekeW PeHekeees meleke&leeHetJe&ke Hetjs Mees ceW yewe jnlee nw efke keneR Jees
iecee&iece& meerve ve efvekeue peees efpemekeer Hetjs Mendj ceW gHe-gHekej eee& nw~ peye Jen e@keer]pe mes yeenj
Yeer keneR neslee nw lees Yeer Ssmeer ner keesF& ef]Heuce Gmekes efocee]ie ceW Ietceleer jnleer nw~ Jen peneb Yeer eer Deewj
Heg<e kees Dekesues osKelee nw lees Gmes en efJeMJeeme nes peelee nw efke es mmeeues, p] egj keg ie[ye[ kej jns
neWies ee kejves Jeeues ner Les efke nce Dee iees lees osKees efke kewmes MejerH] e yeves pee jns nQ? Gmekee ceevevee nw
efke eefo eer Heg<e Dekesues neW ee Heeme-Heeme neW lees en kejves kes DeueeJee Deewj efkeee Yeer keee pee mekelee
www.lafzgroup.com
nw? Jen ceevelee ner veneR efke eer Deewj Heg<e ceW keesF& Deewj Yeer efjMlee nes mekelee nw~ eer kees Jen Fmeer keece
kes efuees leweej keer ieeer eerp] e ceevelee nw~ pewmes meeFefkeue eueeves kes efuees, elee yeeefjMe kes efuees, eMcee
Henveves kes efuees ee H] eerles yeebOeves kes efueesJewmes ner eer mewkeme kes efuees~ ener Fmlesceeue nw eer kee keeeWekf e
yeme mewkeme ner Gmekes efocee]ie kes yebo keHeeeW ceW Heelee nw~ mewkeme Hej keesF& yeele veneR Hej nj yeele
mewkeme keer lej]He peeleer ngF~& peJeeveer lesue, HeeJej kewHmetue, letH] eeveer keerce, mLeeve efJeMes<e Hej ecelkeejer
HeYeeJe [eueves Jeeues ceuence, vemeeW ceW lee]kele kee HeeJej-neGme mLeeefHele kejves kej oeJee kejves Jeeueer
pe[er-yetef eeb, iegHle jesie keueerevf eke kes ye[-s ye[s efJe%eeHeve, efyepeueer mes Meefle&ee Fueepe, e@He ieve oJeeF&
pees K] eeme Gvekes efuees nw pees yeeryeer mes Heej kejles nQ (DeHeveer ee efkemeer Deewj keer, Fmemes ]He]ke& veneR
He[leeoesveeW efmLeefleeeW ceW Ske mee keece kejleer nw), HegHeeLe Deewj yeme mQ[ kes eewjeneW Hej cepecee
ueieekej meerOes efnceeuee mes ueeF& yeter yeseves Jeeuesmewkeme mes peee]pe Deewj vee]peee]pe mejeskeej jKeves
Jeeuee Ske ye[e yee]peej HeveHee nw Fme osMe ceW peneb Yekeves, K] ee&ves Deewj ]KegMeer-]KegMeer uegves Jeeuee
ieenke ner yeeo ceW yee]peej mes yeenj Deekej mewkeme Hej efkemeer lejn keer Yeer eee& kees iegveen, HejbHeje,
mebmke=efle kes efK] euee]He leLee IeefeeHeve Ieese<f ele kejlee nw~ Ssmee K] elejveeke leLee nwjleDebiesp] e ceenewue nw efke
keee kenW? Jewmes Yeer kenves mes Henues meew yeej meese ueW~ mewkeme Hej yeesuevee DeHejeOe nw~ kejes~ Hej
egHeeeHe kejes~
en meceepe nj eer kees ee lees gkeeF&-efHeeF& keer eerp] e ceevelee nw ee Gmekes meeLe esve-kesveHekeejsCe mewkeme kees ueeueeefele nw~ yeueelkeej, meecetenf ke yeueelkeej Deeefo kes efJe<ee ceW De]KeyeejeW, er.Jeer.
Deeefo Hej e]Keejs ueskej efJemleej mes Hemlegle keer pee jner vetp] e kees keYeer Heef{ es-oseKf ees-megevf eesJen
meceeeej ve neskej Ske Gespeke ceveesjpb eve HesMe kejves keer og< keeseMf eMe Yej nesleer nw~ Jewmes yeele kejes lees
kenles nQ efke nce eer kees osJeer ceeveles nQ~ osJeer kenves ceW DeHeves yeeHe kee keg peelee Yeer veneR nw~ Ske
ieeebMe eeo Deelee nw (uesKeke eeo veneR Deelee#ecee kejW)~ Hebekf eleeeb etb nQ efke 'Demencele nesles ner
Dekesueer nes peeleer nw eer, Jejvee lees nce ceeveles ner nQ osJeer kees, Helveer kees, jb[er kees....~' Ssmee ner keg nw~
Meyo eneb-Jeneb nes mekeles nQ~ YeeJe ener nw~ nce eer kees Ske meeLe ner osJeer Yeer ceeveles nQ Deewj mewkeme kes
Heelf e Heeieue mes Yeer nQ~ FOej mewkeme Hej yeele kejes lees ]iegmmes mes Heeieue Yeer nes mekeles nQ~
Fme lejn Jen ueesieeW kees cetKe& yeveeles-yeveeles Deblele mJeeb kees cetKe& yeveeves ueielee nw~ eer mes
mebmeie& keer yeele eefo yeele Kegue peees lees Jen Deueie Ke[e nes peelee nw Deewj en G[elee efHejlee nw efke
Jen lees Skeoce MejerH] e Deewj ieT eFHe Lee Hejbleg H] eueeveer ves ner Gmes DeHeves peeue ceW Hebmee efueee~
keesF& eer eefo Gmekes eesjer efHes DeMueerue HemleeJeeW kees gkeje osleer nw lees Jen Gme Meje]Hr e Deewj
yeneogj eer kees Flevee yeoveece kejves keer keeseMf eMe kejlee nw leeefke Jen eer keneR Fmekeer uegeer njkele
kees efkemeer kees keYeer yeleees Yeer lees keesF& efJeMJeeme ner ve kejs~ nceejer DeoeueleW leke keF& yeej en kenleer
jner nQ efke eteb kf e Jen eer K] ejeye eefj$e keer nw mees yeueelkeejer keer me]pee kece keer pee mekeleer nw~
mebons emHeo eefj$e Jeeueer eer yeueelkeej kes efuees ceevees k] eevetveer leewj Hej GHeueyOe nw~
oseKf ees, yeele keneb mes keneb Hengb e ieeer~ meceueQeif ekelee Hej efueKeves euee Lee~ efueKe veneR Heeee~
DevegYeJe keer keceer Dee[s Dee ieeer ee efJe<ee Hej Deeves mes Henues-HemleeJevee ner Fleveer uebyeer nes ieeer ee
Jes keejCe cegPe Hej Yeer neJeer nes iees peneb Ssmes efJe<eeeW Hej efueKevee Jeefpe&le ceevee peelee nwHelee veneR~
meceueQeif ekelee Hej yeele kejvee nbmeer e veneR nw iees efke nceejs eneb en nbmeer ce]pee]ke kee ner efJe<ee jne
nw~ YeesHeeue ceW ner veneR, nceejs Gej Yeejle ceW meceueQeif eke kes efuees Ske yegjer ieeueer nw pees cekeKeie ceW
mes DeeefK] ejer De#ej Hej ye[s `De' keer cee$ee ueieekej Meg nesleer nw Deewj ye[s `T' keer cee$ee kees `['
www.lafzgroup.com
$ 30
Meyo Hej ueieeves mes meceeHle nesleer nw~ HeMlees ceW Fmekes efuees Meeeo Deewj Yeer K] ejeye ieeueer nesleer nesieer
Hejbleg Jen cegMleeke etmegH] eer meenye ner yelee mekeWies~ nceejs eneb keeej kees Fmeer veece mes Hegkeejles nQ~ iees
efke en DeeJeMeke veneR efke meceueQeif eke keeej nes ee keeej meceueQeif eke ner nes~ ceQ lees Ske [e@kej Yeer
ntb Deewj peevelee ntb efke meceueQeif eke Ske e]kf emce kes JeefkelelJe kee efnmmee nwDeHejeOe veneR, Hejbleg ener
kentb lees Jeyeeue G peeesiee Deewj Gme Hej nceejs efce$e efMekeeele kej jns nQ efke Jebiekeej keeeW
meceueQeif ekelee Hej veneR efueKeles? efce$e, Jes Gmeer lejn kes keeej nQ efpemekee e]pf eke YeesHeeueer ieeueer ceW
THej yeleeee ieee nw~ Jebiekeej keee kejW? efpeme ceenewue kee efp] eke ceQves Fme uesKe ceW efkeee nwJewmes
ceenewue ceW keeej ner jnvee yesnlej Deewj Ssmes efJe<eeeW Hej Jebie efueKeves mes yeevee ner yesnlej~ Jebie
efueKeves kees veslee, Helveer, He[esmeve, meeueer Deewj De]Hemej nQ lees~ nce GvneR Hej efueKeWies~ Jeeeoe nw~
yeme, Heeke cegPes Fme Ske uesKe kes efuees #ecee kejW~
S-40, DeuekeeHegjer, YeesHeeue412024
cees.-942504103
]ie]peue
]Keeefueo efke]Heeele
Fmcele cebef]peue, Fmueeceeyeeo, ceuesj keesuee-148023
jvpees-]iece mes keneb ce]Hej yeeyee

ef]peboieer nw ogKeeW kee Iej yeeyee
efkemekees ]Hegme&le pees lesjer yeele megves
let eneb efkemekeer Deeme Hej yeeyee
{tb{ HetueeW keer mespe Deewj keneR
en ]He]keerjeW kee nw veiej yeeyee
efkeleves keebs nQ efkeleves HelLej nQ
jen eue osKe-Yeeue kej yeeyee
e] f p eb o ieer kes Goeme Deeb i eve ceW
efoue nw yegPelee ngDee Mejj yeeyee
veeR o Deeb K eeW ceW eF& peeleer nw
pew m es Het j e ng D ee me] H ej yeeyee
ot j ceb e f ] p eue nw jemlee og M Jeej
keesF& jnyej ve nceme]Hej yeeyee
keewve DeHeveeesiee legPes `]Keeefueo'
keee Yekevee etb oj-yeoj yeeyee
$ 31
www.lafzgroup.com
neme Jebie
mecHele mejue
Deieuee egveeJe keye nw?

HevnJeeR ueeskemeYee kee ieve nes egkee~ FueskeMeve Deewj Sve. [er. S. oesveeW Meebelf eHetCe& {bie mes
efveHe iees~
celeoeleeDeeW ves ke[er cesnvele kej ueeske meYee meome Fueske efkees leeefke Jes efyevee cesnvele kes
jepemeYee mes Ske Heer. Sce. mesueske kej mekeW~ Sce. Heer. Fueske ye Heer. Sce. mesueske~ efpeme Jeefkele
kees kece]peesj HeOeeveceb$eer kes He ceW og<Heeeefjle efkeee ieee Lee Gmeves efyevee DeKee[s ceW Glejs ner
DeKee[e peerle efueee~ meesevf eee ieebOeer cesnjyeeve lees ceveceesnve Yeer HenueJeeve~ Fkeeemeer Je<eeae ueeueke=<Ce
Dee[JeeCeer Oejs jn iees Deewj melenej Je<eeae ceveceesnve efmebn Hegve HeOeeveceb$eer yeveees iees~ peveeosMe
egJee kes He#e ceW jne~
PeeWHe[er Gpe[ ieeer~ neLeer Hee[ Kee ieee~ meeFefkeue Hebej nes ieeer, ueeuesve yegPe ieeer~ pees
jLeeW Hej Dee{ nes kenles efHejles Les, `jece veece ner mele nw' Jes kebOeeW Hej uess nQ Deewj `jece veece
mele' nes jne nw~ Jes JeeceHebLeer Yeer meodieefle kees HeeHle ngS efpevneWves iele et. Heer. S. mejkeej ceW eej
yejmeeW leke mJeeb oeoermee yeve kej yeseejs ceveceesnve efmebn kees Deevevoer yeveees jKee Lee~ peye-leye
Ieg[ keer osles jnles Les Deewj ceveceesnve efmebn meesevf eee ieebOeer keer Deesj cegK] eeefleye nes iee Gles Les`èsermeer Gcej keetb HejCeeF& Deesj yeeyeesmee, keebF& Leebjes kejdees cns kemetj.....?''
efpeme jengue ieebOeer kees yeee yelee kej GHeneme efkeee pee jne Lee Gmeves leceece efJejeseOf eeeW keer
oMee Gve veneleer ngF& ieeseHf eeeW mejerKeer kej oer efpevekes Jee Ge kej veKe kevnwee Hes[ Hej e{
ieee Lee~
meesevf eee ieebOeer lees Deewj ce]peyetle yeve kej GYejeR~ peyemes keebiems e Heeea keer keceeve mebYeeueer nw
efJejeseOf eeeW keer nj F kee peJeeye HelLej mes efoee nw~ eeo keerepf ees iele ueeskemeYee egveeJe kes yeeo kee
Heefjo=Me~ peye meesevf eee ieebOeer kee veece HeOeeveceb$eer Heo nsleg HemleeefJele ngDee Lee, leye meg<ecee mJejepe ves
lees eneb leke ken [euee Lee efke eefo Ske efJeosMeer ceefnuee kees HeOeeveceb$eer yevee efoee ieee, lees ceQ
DeepeerJeve p] eceerve Hej meesTib eer, eves KeeTbieer Deewj efmej ceg[b Jee uetib eer~ meesevf eee ieebOeer ves HeOeeveceb$eer Heo
leeie kej ve efmeHe& meg<ecee mJejepe kes kesMe yeeees, yeefuke HeOeeveceb$eer Yeer Ssmes Jeefkele (ceveceesnve
efmebn) kees yeveeee efpemeves keYeer kesMe ner veneR keees~
Fme yeej ceQves Yeer meesee Lee efke egveeJe ue[ uet~b Deye leke efkeleveer ner cetKe&leeeW kej egkee nt,b Ske
en Yeer mener~ peye Yeejle ceW keesF& Yeer egveeJe ue[ mekelee nw Deewj peerle Yeer mekelee nw, lees ceQ ner Heers
keeeW jnt?
b ceQves egveeJeer leweeefjeeb Yeer HeejbYe kej oer LeeR~ keekees<e, yekeesOeeveced, MJeeve efvee,
DeuHenejer Deewj ie=nleeieer pewmes ue#eCe DeHeves DeeejCe ceW Gleej efuees Les~ peeW ner Jeemke vej ee
ceeoe meeceves He[les ceQ leeW ner Jees ceebieves keer cege ceW Dee peelee Lee~ Jen vej ee ceeoe Yeues ner efkemeer
Yeer Hepeeefle kee neslee~ Keeoer DeHevee ueer Leer~ DeHeveer oMee Yeer Fme no leke oeveere yevee ueer Leer efke
efpeme efkemeer kes Deeies neLe pees[ lee Jen DeHeveer pesyeeW ceW efmekekee Keespeves ueielee~
www.lafzgroup.com
$ 32
Yee<eCe keuee ceW lees ceQ efveHegCe ntb ner~ keefJe meccesueveeW kee DeYeemeer nesves keer Jepn mes Ssmes mLeeve
Hej Yeer IebeW yeesue mekelee ntb peneb Ske Yeer megveves Jeeuee ve nes~ yeme, keceer Ske ner Leer efke cesjs Heeme
GcceeroJeejer kes efuees p] eceevele jeefMe veneR Leer~
p] eceevele jeefMe kes pegiee[ ceW ceQ DeHeves efce$e Meece efJepee kes Heeme ieee~ Gmekes meeceves iepe-ieen,
esHeoer eerj-njCe, megoecee eefjle pewmes efce$e Oece& kes Hemebie s[ ~s efHej Deeefnmlee mes cetue cegood s Hej
Deeee~ efce$e mes p] eceevele jeefMe kes yevoesyemle kee DevegjesOe efkeee~ Jen yeesuee efke eej legcnW jeefMe kewmes
ot?
b ceQ lees mJeeb egveeJe ue[ves keer eve egkee nt~b megvekej ceQ DeekeeMe mes efieje Deewj Kepetj ceW Yeer veneR
Deke mekee keeeWekf e Kepetj Hej lees cesje efce$e DeHeves efuees peien yevee egkee Lee~ Hejce efce$e kes cegKe mes
oes tke ceveener megvekej cesjer oMee Gme Jeefkele pewmeer nes ieeer pees Deelcenlee kes efuees efkemeer mes jmmeer
ceebieves peees Deewj meeceves Jeeuee mee]He ken os efke jmmeer lees nw efkebleg os veneR mekelee~ cegPes mJeeb keece ceW
uesveer nw~
cegPes keesOe lees Ssmee Deeee efke Gmeer kes efK] euee]He Heee& eske ot~b efkebleg HeefjCeece mecePe ceW Deeves mes
Fjeoe leeievee He[e~ oesveeW Deeceves-meeceves ue[les, lees celeefJeYeepeve lee Lee~ DemebKe yeej celeoeve
kejeves Hej Yeer oesveeW kes kegue celeeW keer mebKee Ske-Ske ner jnleer~ Deye Yeejleere Hepeeleb$e Flevee
HeefjHekeJe lees ngDee veneR nw efke FueskeMeve [ê jnves Hej e@me keje efueee peees~ neueebekf e, efpeme lejn kee
egveeJeer ceenewue nw Deewj efpeme Hekeej kes ueesie egves pee jns nQ, efveJee&eve Deeeesie kees e@me efmemce
DeHevee uesvee eeefnes~
cegPes efce$e kes meceLe&ve ceW yewvee He[e~ en meese kej ceve kees lemeuueer os ueer efke euees oesveeW ueesie
Ske ner FueskeMeve keeeW nejW? ceQves efce$e kees {eb{me yebOeeee efke oesmle, ueeskemeYee kee egveeJe legce ner
ue[es~ ceQ lees cesnveleer Jeefkele ntb keg Deewj Yeer kej uetib ee~
K] ewj, egveeJe mecHevve ngS~ cele ieCevee ngF~& veleerpee Jener efvekeuee efpemekeer efke Gcceero Leer~ cesjs
efce$e kees Heebe meew Fkeme cele HeeHle ngS Deewj Jen egveeJe nej ieee~ Gmekee egveeJe HeefjCeece Gmekes
Hejer#ee HeefjCeece pewmee efvekeuee~ Gmeves oeJee efkeee efke nes ve nes egveeJeeW ceW OeebOeueer ngF& nw Jejvee Heebemeele Jees Deewj efceueles~ Gmekes efnmeeye mes egveeJeer veleerpee Gmekeer DeeMee kes efJeHejerle jne~ keeeWekf e oes
cenlJeHetCe& keejCeeW mes Jen DeHeveer peerle kes Heelf e oes meew Heelf eMele DeeMJemle Lee~ Henuee, veece ceW efJepee
Deewj otmeje, Jen efkejeves kee JeeHeejer nw Deewj Gmes egveeJe efevn veeefjeue efceuee Lee~
MegYe meceeeej en nw efke cesje efce$e nej kej Yeer efvelmeeefnle veneR nw~ keeeWekf e Yeejle ceW keF& ueesie
lees cen]pe Fmeereuf ees egveeJe ue[ yewles nQ efke euees kegb DeejeHeve ner Glejsiee~ cegPes Yeer Fme yeele kee ieJe&
nw efke cesjs oeve efkees cele keer yeoewuele efce$e kes JeeseW kee Deebke[e Heebe meew Fkeme kees t ieee,
DeveLee Heebe meew mee Hej ner efmece kej jn peelee~
nce oesveeW efce$eeW kee efvele efveece mes efceuevee-peguevee eLeeJele nw~ yeeleW nceejs ceOe efkemeer Yeer
efJe<ee Hej neW Jeelee&ueeHe kes Devle ceW Jen cegPemes en DeJeMe Hetlee nw efke Helee kejvee Deieuee egveeJe
keye nw?
Jemlegle i] eueleer cee$e cesjs efce$e keer ner veneR nw~ en lees Jen Oejleer nw peneb Oejleer Heke[ Yeer ngS
nQ~
JneF neGme, 85, ceetj efJenej, veebieuee pewmee yeesnje, PeesJee[e, peeHegj-302012
H] eesve-09414044418
$ 33
www.lafzgroup.com
neme Jebie
Deeueeske HegjeefCeke
keg GOeejKeeT ef]kemmes

Ske Dee@es kes Heers efueKee Lee, yegjer vepej Jeeues peue cele, ceQ ef]kemleeW Hej ntb~ yeele ceW
oce nw, ef]kemleeW kes DeeFce mes efkemeer kees peuevee veneR eeefnes~ yee]keeeoe, W mes Hetjs Hewmes
{erues kej ues Deees keesF& Dee@es, lees efkemeer kee peuevee peee]pe nw~
Fme leke& mes osKeW, lees efkemeer keer keej mes Yeer veneR peuevee eeefnes, ef]peeeoelej keejW
ef]kemleeW Hej Deeeer nQ, en yeele Deueie nw efke Gvekes ceeefueke Dee@esceeefueke keer lejn keer
mee]HeieesF& kes ]keeeue veneR nesles Deewj efueKekej veneR yeleeles efke yegjer ve]pej Jeeues SmeSkeme
Heesj ee DeeF& sve kees vee leeke, ef]kemleeW Hej ueer nw, ]Heueeb yeQke mes 15 HejmeW Fbjsm Hej~
ef]kemleW meele meeue yeeo egkeWieer, mees meele meeue yeeo peue uesvee~
Jewmes keg Fmeer lejn keer yeeleW Deye keer mejkeejeW kees Yeer efueKekej ebie osveer eeefnes-yegjer
ve]pej Jeeues, peue cele, ieyebOeve mes yeveer ntb~ efmebieue Heeea mejkeejeW Hej yegjer ve]pej ueieeves kee
n]ke yevelee Lee~ Hej HeWe en nw efke pees keue yegjer ve]pej ueiee jns Les, Jees keye mejkeej ceW
Meeefceue nesves kes efuees leweej ner veneR, Deelegj nes peeeW, ee pees keue leke mejkeej ceW ner Les, Jes
keye yegjer ve]pej ueieeves Hes Glej DeeeWies, keg veneR Helee~ Dee@es Je]iewjn kes ceeceues ceW ve]pej kes
leerjeW kes efveMeeves ef]peeeoe Hekekes Deewj mee]He nesles nQ, [sceeskesmeer ceW ve]pejW yengle GuePeer-HeguePeer/
Dee[er-eflejer nesleer nQ~
]Kewj Dee@es Jeeues mes HejsCee ueskej ef]kemleeW Deewj GOeejer Hej keg Oeebmet eFHe kes vees
mebosMe yeveees pee mekeles nQ`yegjer ve]pej Jeeues let keeer Mejeye Heerkej cejs, Deewj lesjs yees
lesjer es[er ngF& F&SceDeeF& YejW~' Fmemes ef]peeeoe yegjer yeodogDee keg Deewj veneR nes mekeleer~ nj
cenerves F&SceDeeF& HesceW kes Je]kele yeeHe kees eeo kejves Jeeueer mebleeve yeeHe kees efkeme lejn mes
eeo kejsieer, en mecePeves kes efuees Dee@esJeeues keer lejn keer keuHeveeMeerue nesvee ]pegjer veneR
nw~
GOeejer Hej Ske mebosMe etb Yeer nes mekelee nw`yegjer ve]pej Jeeues let cenbieer keej ueees Deewj
efHej ef]kemle vee egkeeves Hej yeQke kes HenueJeeveeW keer ceej Keees~' neueebefke Fme mebosMe mes
HenueJeeveeW kes jes]peieej kes efuees vekeejelceke mebosMe peelee nw, Hej cenbieer keej ceW msmeHebt
neskej eueves kes yeeo me[ke Hej nesves Jeeueer HenueJeeveer efHeeF& keer Heer[e kees osKeW, lees en
Yeer yengle ner ]Kelejveeke ef]kemce keer yeodogDee efoKeleer nw~
etb efHeeF& me[ke Hej DeeefMe]keeW keer Yeer nesleer nw, Deewj eesjeW keer Yeer, Hej eesjer Deewj
DeeefMe]keer keer ]Heeru[ kes ueesie efHeeF& kees DeHeves Hees]HesMeve kee efnmmee ceeveles nQ~ Ssmee cenbieer
keej Jeeues veneR kejles, Jees lees cenbieer keej kees ner DeHeves Mejerj kee efnmmee ceeveves ueie peeles
nQ, mees ceeceuee ]peje oo&veeke nes peelee nw~
Ske Deewj yengle ceejke ef]kemce keer yeodogDee nw, `yegjer ve]pej Jeeues let ef]kemleeW Hes cenbieer
www.lafzgroup.com
$ 34
keej ues, efHej Fmekes yeeo ceboer lesjer veewkejer ceej os~'
euetb, DeHeveer keej kes Heers efueKeJee otb, peuevee cele ef]kemleeW keer nw~
keesjs kes meeLe yece
efYeKeeefjeeW kes msme kes efuees FOej yengle Deer ]KeyejW Dee jner nQ~ efYeKeejer Yeer FOej
Deveske Hekeej kes nes efuees nQ
1. ye[er efJeke ef]kemce keer FcespeW Heeefkemleeve mes Dee jner nQ, efYeKeejer keesje ueskej
YeerKe ceebie jne nw, Hej Heeme ceW mee Sce yece nQ Deewj Yeer {sj meejs yevee jne nw~
Heeefkemleeveer meFue ceW lees YeerKe yee]keeeoe Oecekeer oskej Yeer ceebieer pee mekeleer nw Deiej
YeerKe veneR oer, lees G[e otbiee mejerKes~ Heeefkemleeve ceW yece Jeeues efYeKeejer nQ~ Keeves Heerves
keer j]kece kes efuees Decesefjkee mes GOeejer ueer pee jner nw, Hej yece ceW keesF& keceer veneR nesveer
eeefnes~ YeF& efYeKeejer ceW oce nw, keesjs kes meeLe yece nw~
2. Decesefjkee ceW keej keer e@Hecee@He kebHeveer pevejue ceesme& Yeer Fmeer oeejs ceW Dee ieeer~
msme kes meeLe efoJeeefueee ngF& en kebHeveer~ meneelee kee Hewkespe ceebieves kes efuees Yeer Fmekes
De]Hemej Huesve ceW G[kej Decesefjkeer keebiesme kes meeceves Hengbes~ YeerKe meer ceebie jns nQ, lees keee
nw, msme kes meeLe ceebiesbies~ YeerKe kees Hee]sHesMeve kes mlej Hej ueeves ceW Decesefjkee keer yeQke
kebHeefveeeW Deewj keej kebHeefveeeW kee yengle eesieoeve nw~ neue keer Ssmes JeejoeleeW kes yeeo YeerKe
kee HesMee keesF& Demecceevepeveke veneR ueielee~
3. Decesefjkeer yeQke kes De]Hemej YeerKe ceW Hewkespe pegeves kes meeLe-meeLe Ketye gefeeb
ceveeles jns~ DeHeveer mewuejer kes Hewkespe Yeer ye{Jeeles jns~ peye Deesyeecee ves [ebe efke YeerKe mes
DeHeveer mewuejer veneR ye{eeer pee mekeleer lees yeQke De]HemejeW ves kene ès yeele lees ]ieuele nw~
YeerKe nceW efceueer nw, nce pewmes eenW Fmlesceeue kejW~' yeele ceW oce nw, YeerKe ceW j]kece osves kes
yeeo oelee en lee veneR kej mekelee efke efYeKeejer Gme Hewmes keer yeer[er efHees, ee yeie&j Keees~
YeerKe kee en ]keeeoe efouueer kes kevee@ Huesme mes ueskej JeeefMebieve leke euevee eeefnes~
Deesyeecee es meerOeer yeele mecePe veneR jns nQ~ Decesefjkeve yeQke cewvespej ener lees ken jns nQ~
4. veeer eeue kes efYeKeeefjeeW keer ye{esejer keer Deiej ener j]Heleej jner, lees keg
efoveeW yeeo efveefMele peeefvees efke Hegjeveer eeue kes efYeKeejer ceekex mes DeeG nes peeeWies~
yeQke Jeeues, yece Jeeues, keej Jeeues, Hegjeveer eeue kes efYeKeeefjeeW kees n[keeeWies efke keeeW yes
nceves lees Feer cesnvele keer nw YeerKe ceebieves kes efueesletves keee efkeee nw, let lees meerOes ner
YeerKe ceebieves euee Deeee, pee Henues keesF& yeQke [gyeeskej Dee, keesF& yece yeveekej Dee~
efkemeer keej kebHeveer kee oerJeeuee efvekeeue kej Dee~
euetb efkemeer keej kebHeveer kee De]Hemej yevetb, leeefke yeeo ceW YeerKe ceebieves ceW Deemeeveer nes~
]Heuew vecyej S]He-, Huee vebyej-yeer-39, jeceHemLe, ]ieeef]peeeyeeo-201011,
cees y eeFue-9810018799
$ 35
www.lafzgroup.com
neme Jebie
censMeev efJesoer
Fme ieebJe ceW

cejvee cevee nw
Deiej DeeHe Gceoje]pe nes egkes nQ Deewj DeeHe kes meHeveeW ceW keYeer-keYeer YeQmes Hej meJeej
[jeJeveer Mekeue Jeeues eceotle Deeves ueies nQ ee peeiele DeJemLee ceW ceve ceW yegje ]Keeeue Deeves ueiee
nw efke DeeHe eej kebOeeW Hej meJeej neskej yesceve mes `jece veece mele nw' kee ueeye ieeeve megveles
ngS yewkegbOeece ues peees pee jns nQ, Hejbleg DeeHe Fme kebeve-keeefceveer mes uekeuekeeleer ogefveee kees
peuoer es[ves kes cet[ ceW veneR nQ lees cesjer meueen nw efke peuoer eneb mes DeHevee yeesefjee efyemlej
yeesjkej ] Heebme kee efke kee ueW Deewj Jeneb kes MeeHet&js veeceke ieebJe ceW peekej yeme peeeW~ efHej
DeeHe Iej yews ecejepe kees cegbn efe{e mekeles nQ~
oef#eCeer ]Heebme ceW Ske HewefjMe (ieebJe) MeeHet&js nw~ efkemeer ]peceeves ceW peye eneb keer Deeyeeoer
yengle kece Leer leye pees ]keefyemleeve yeveeee ieee Lee, Gmecesb Deeyeeoer kee Oeeve jKekej Lees[er ner
]peceerve es[er ieeer Leer~ Oeerjs-Oeerjs ieebJe keer Deeyeeoer ye{ ieeer Deewj Gmeer DevegHeele ceW cejves JeeueeW
keer mebKee Yeer ye{ ieeer, Deewj Deye MeeHet&js kee ]keefyemleeve Hetje Yej ieee nw~ ieebJe ceW Deve keesF&
mLeeve GHeueyOe veneR nw, peneb veee ]keefyemleeve yeveeee pee mekes~ Ssmeer efmLeefle ceW Gme ieebJe kes
cejves Jeeues ueesieeW kees o]Heveeves nsleg keesF& peien veneR yeeer nw~ efkemeer kes cejves Hej Gmekes IejJeeues
MeeHet&js ieebJe kes cesej (ieece HeOeeve) iesje[& ueueeves mes Gmes o]Heveeves nsleg mLeeve kee HeyebOe kejves
kees kenles nQ~ Fme mecemee kee nue ve nesves kes keejCe cesej HesjMeeve jnlee nw Deewj Gmes efveke
YeefJe<e ceW nesves Jeeues egveeJe ceW DeHeveer nej kee K] eleje Yeer efoKeeeer osves ueiee nw~ Dele k] eefyemleeve
kees ye{eves nsleg neue ceW cesej ves ]keefyemleeve kes yeieue efmLele Yetefce kees DeefOeienerle kejves kee
DeeosMe efkeee Lee, leye Fme DeeosMe mes HeYeeefJele ueesie keenjer eues iees Deewj pepe ves DeefOeienCe
kees DeJewOe ]kejej os efoee~
keenjer kee DeeosMe osKekej iesje[& ueueeves (cesej) ves mecemle ieebJeJeeueeW kes efuees
efvecveebefkele DeeosMe Heeefjle efkeee nw`Dee@ue Heme&vme efueefJebie Fve MeeHet&js SW[ ueew nwefJebie S Huee@ Fve oer meercesêr Deej ]Heewefye&[sve
] Heece [eFbie Fve oer HewefjMe, Dee@]HeW[me& efJeue yeer meerefJeeueer& Heewmeerkeets[' -MeeHet&js ceW jnves Jeeues
meYeer Jeefkele, efpevneWves ]keefyemleeve ceW o]Heveeves nsleg Huee@ Henues mes veneR ]Kejero jKee nw, kees
MeeHet&js ceW cejves keer ceveener nw~ Fme Deveg%eefHle kee GuuebIeve kej cejves JeeueeW kes efJe me]Kleer mes
cegk] eocee eueeee peeesiee~
Dele cesje megPeeJe nw efke DeeHe MeeHet&js ceW yeme peeeW Deewj cesej kes DeeosMe keer ]Heeseskee@Heer nj
mecee DeHeveer pesye ceW jKeW, efpememes eefo keesF& eceotle DeeHe kes Heeme Hekeves keer iegmlee]Keer kejs,
lees DeeHe cesej kee DeeosMe Gmekes cegbn Hej ceej mekeW~
%eeve Hemeej mebmLeeve 1/137, efJeJeskeKeb[,

ieesceleerveiej, ueKeveT, H] eesve0522304276
www.lafzgroup.com
$ 36
neme Jebie
$ 37
Hees. Deesce je]pe iegHlee
veeer keefJelee kes keefJe

e.et. peer kee JeefkelelJe Je ke=eflelJe
et.et. peer pevce mes ner e.et. DeLee&le eb et[ Les~ Jen nceejs ve lees veiej kes Les Deewj ve
HeosMe kes~ Yeejle mejkeej kes `Heesefueees YeieeDees' DeefYeeeve keer lejn nceejs HeosMe keer mejkeej ves
Yeer Ske efcegKeer DeefYeeeve eueeee Lee~ ìespegS ye{eDees~ yesjes]peieejer ye{eDees~' Fme keee&kece
kes Debleie&le e.et. peer nceejs veiej ceW Kegues Ske vees ef[ieer kee@uespe ceW Debies]peer kes Hees]Hesmej neskej
Deees Les~ Jen Debies]peer kes Gve efieves-egves Hees]HesmejeW ceW mes Les pees Debies]peer kees efnvoer ceeref[ece mes
He{eles nQ~ efnvoer Deewj Debies]peer meeefnle kes legueveelceke DeOeeve ceW Gvekee peJeeye veneR Lee~
peepe& yevee&[ Mee kees Jen GejeKeC[ kee HeJeemeer `Meen' efme kej osles~ Gvekee ]Keeeue Lee efke
Deiej yevee&[ Meen legkeea esHeer ueieelee lees efce]pee& ]ieeefueye ve]pej Deelee keeeWefke oesveeW keer oe{er Ske
meer Leer~ efceuve keer leguevee metjoeme mes Fmeefuees kejles keeeWefke oesveeW DebOes Les~ Gvekes Devegmeej
keeueeroeme iebpee jne nesiee keeeWefke MeskemeefHeej ne]He keuee Lee~ ueebie]Hewuees kees Debies]peer kee
ceneve keefJe Fmeefuees ceeveles Les keeeWefke Jen uecyee ]Hewuees Lee Deewj wveermeve Fmeefuees ese keefJe
Lee keeeWefke Jen wveer Lee~
e.et. peer ves Debies]peer JeekejCe kes Debies]peer meeefnle kes efJeeeefLe&eeW kees yueskeyees[& Hej en
Jeekee efueKekej kee@Heer ceW Gleejves kes efuees keneDeesLesuees [t vee JeeCs[ Heesefme&ee]pe efkeefuebie
Fve oe iee[xve ye Fve oe ce DeC[j oe yew[~ Heer.meer. jsve keer ieecej He{s ngS peye Gvekes nw[
Dee@]He efo ef[Hee&ceW ves Gvekeer Debies]peer ceW ]ieueleer efvekeeueer lees Gvekee peJeeye Leemej~ Yee<ee
yeoueleer jnleer nw~ MeskemeefHeej kes egie ceW ]Hesejer (Hejer) keer mHewefuebie keg Deewj Leer Deepe keg
Deewj~ mHewefuebie kes meeLe ieecej kees Yeer yeouevee eeefnes~ mej! nceejs meejs meeceeefpeke Deewj
meebmke=efleke DeeoMe& yeoue iees, efMe#ee kes ceeHeoC[ yeoue iees, ieg efMe<e kes mebyebOe yeoue iees
Deewj DeeHe osKeles jns, ceQves ieecej yeoue oer lees DeeHe efejefceje jns nQ~ efJeeeLeea cesjs efueKeees
veesdme jWies~ Hejer#ee ceW kee@Heer Hej efueKeles ngS DeeOee Yetue peeeWies, Fmeefuees `[t vee' ]Kego
]ieeeye nes peeesiee~ DeesLesuees keer nerjesFve [sm[erceesvee nes ee Heesefme&ee, cesjer DeHeveer lees nes veneR
peeesieer, Fmeefuees efkemeer keer peien efkemeer kees jKe oes, keesF& Deblej veneR He[lee~ meejer nerjesFveW
MeskemeefHeej keer jnsbieer Deewj mke& Deewj ieeTve HenveWieer, Mekegvleuee keer lejn keesF& egvveoej
mee[er lees yeebOesieer veneR~ peneb leke cesjs efueKeees Jeekee kes YeeJeeLe& kee mebyebOe nw lees Fmekee
mHe<erkejCe en nwJeekee ceW Ske ce nw, otmeje yew[, Henues kes efuees `Fve' kee Heeesie efkeee
nw, otmejs kes efuees `DeC[j' kee~ e.et. peer kees lekeeX kees megve kej nw[ Dee@]He o ef[Hee&ceW
DeeG Dee@]He o ef[Hee&ceW nes iees~
e.et. peer kee efjpeu Mele-HeefleMele jnlee~ pees efJeeeLeea efkeleeyeW He{ kej mener Debies]peer
www.lafzgroup.com
efueKe kej Deelee Jen Fmeefuees ]Hesue nes peelee keeeWefke Gmekeer efueKeer Debies]peer Hejer#eke keer mecePe
ceW veneR Deeleer~ Gvekeer Heefmeef kes keejCe etMeve He{ves JeeueeW keer Gvekes ojJee]pes Hej Yeer[ ueieer
jnleer~ e.et. peer ves DeHeveer Helveer eb keuee e.et. eje mebeeefuele FbieefueMe mHeerefkebie
Fbmerdet Yeer Keesue efueee Lee~ veiej kes Heefme Heue efJekeslee jessefjeve Heejs ueeue ves Fmeer
Fbmeret ceW HeJesMe ueskej ebkeuee peer kes meefkee meneesie Je DeOeeHeve mes Debies]peer yeesueveer
meerKeer Leer~ Debleje&<êre jessjer kes Decejerkee mes HeOeejs ieJe&vej ] HeWkeefueve kes mecceeve ceW peye Heejs
ueeue peer ves efnvoer ceW efueKeer Debies]peer yeesueer lees Gvekes nj Jeekee Hej efce. ] HeQkeefueve DeHeves mej kes
yeeue veeseles Deewj efHej mej Heerles jns Deewj Deble ceW Heejs ueeue peer kes DeOe#eere Yee<eCe meceeHle
nesves mes Henues ner ]ieMe Kee kej kegmeea mes ueg{ke efuees~
efnvoer kes Heeeme ]Heermeoer DeOeeHeke efnvoer keer keefJelee kejves ueieles nQ Deewj mee ]Heermeoer
Got& kes DeOeeHeke Meeejer kejves ueieles nQ~ Debies]peer kes keg HeesHesmej (mJe. nefjJebMe jee yeeve
keer lejn) efnvoer kes keefJe yeve peeles nQ Deewj keg (mJe. ef]Heje]ke ieesjKeHegjer keer lejn) Got& ceW
Meeejer kejves ueieles nQ~ e.et. peer ves Got& ]ie]peue keer ueeskeefHeelee mes HeYeeefJele neskej Got& ceW
Meeejer kejves kee Fjeoe yeveeee~ Jewmes peneb leke Gvekes JeefkelelJe kee meJeeue nw lees Jen mejeHee
]ie]peue ceeuetce nesles Les~ cejcejer jbie, leerKes ve]keMe, keejs kepejejs vewvee, HeWeoej ]pegu]HeW, eeue ceW
uenefjee, DeeJee]pe ceW ]peveeveeHeve~ Jen nceejer ]ie]peueeW kes DeeefMe]ke Les Fmeefuees nceejer Meeefieoea ceW
eues Deees~ nceves GvnW DeHeveer Meeefieoea ceW ues efueee Deewj ueg]iele ceW mes Ske veee ue]He]pe ègcyeue'
(keceC[ue) eb kej le]Keuuegme kes He ceW Gvekes veece kes Deeies pees[ efoee~ Jen nceejs Heeme
peye Yeer Deeles, nceejs efuees yeer[er kes yeC[ueeW kee Ske gke[e (Heeeme yeC[ueeW kee Hewkes)
Debies]peer kee Ske HeJJee, vecekeerve kee Ske Hewkes Deewj yeeryeer kes efuees ] Het-Sve-ve keer ye[er
Jeeueer ee@keues ueskej Deeles (peneb leke yeeeW kee meJeeue nw nce efvemebleeve veneR~ YeieJeeve ves
ome meeue Deewj Dee meeue kes oes yess efoes nQ, uesefkeve ceeb kes kenves Hej oesveeW kees veeveer ues ieF
nQ, Fmeefuees efke nceejs meeLe jnkej keneR es Yeer Meeej ve nes peeeW) peneb leke e.et. peer kes
kejskej kee meJeeue nw, Jen ]Keemes ce]peyetle Deeoceer nQ~ Gvekeer ve]pejW keYeer Yeer nceejer yeeryeer kes
esndjs keer lej]]He veneR GeR (nce ]Kego Yeer Gvekes esndjs Hej keYeer-keYeer vepej [eueles nQ keeeWefke
ve]pejW osj leke esndjs Hej veneR efkeleeR)
nceves Ske meeue leke egbyeue peer kees yendjeW kee %eeve kejeee, MeeFjer kes SsyeeW kees mecePeeee,
uesefkeve veleerpee keg veneR efvekeuee~ Jen Ske efekeveer efceer keer Ssmeer efefueee (ese Ie[e) Les
efpemes nce jes]pe DeHeves %eeve mes cegbn leke Yejles uesefkeve Deieues efove Jen leueer leke metKeer ve]pej
Deeleer~ Gvekeer ]iepeueeW keer yendjW mener kejles-kejles nce ]Kego yesyendjs nesves ueies Les Deewj Deu]Hee]pe
keer yebefoMe yeebOeles-yeebOeles nceejer ]Kego keer ueg]iele {erueer nesves ueieer Leer~
Ske efove nce Deelcenlee kes cet[ ceW Deelcenlee kes mejuelece GHeee Hej meese jns Les~
ngDee en efke eerceleer peer ves megyn Gles ner nceejs meeceves Dees kee ]Keeueer kevemlej Deewj cemetj
keer oeue keer ]Keeueer efHeefHeee Heke kej Meece mes ]Hee]kes keer esleeJeveer os oer Leer~ Deeeveke
]Keeeue Deeee efke ueve efceeeb DeHeveer Meeoer kee mesnje efueKeves os iees Les Deewj nceves Deepe kes
efove kee Jeeoe kej efueee Lee~ kevemlej Deewj efHeefHeee kees Dees oeue keer cenefcees-efJemeeue mes
www.lafzgroup.com
$ 38
$ 39
gkeeje osves kes efuees ueve efceeeb keer Meeoer kee mesnje Fme Gcceero Deewj Gcebie mes efueKevee
Meg kej efoee efke Jen mesnjs keer keJeeefueer osKekej ]KegMe neskej kece-mes-kece meew Hees kee
vees Fveeele ]HejceeeWies~ Ske Iebs yeeo Jen Dee iees, nceves mesnje He{ kej megveeee, Jen megve
kej ieoieo nes iees uesefkeve mesnjs ceW DeHeveer Deccee kes veece keer peien DeHeveer leuee]keMegoe yeeryeer
kee veece [ueJeeves keer ieg]peeefjMe kejves ueies~ ueve efceeeb keer Gce meej meeue keer Leer Deewj
Gvekeer ]Heeefue]pe keer ceejer ceeb veyyes kes Deeme-Heeme LeeR~ ye[er yeer keer DeebKeeW keer jewMeveer kee
efmJee Deuueen ves HejceeveW leewsj Hej yebo kej efoee Lee Deewj Deye Jen eer]peeW kees esue kej
ner Heneeveleer LeeR~ `keveke-keveke les meew iegveer' kee ]Heecet&uee ef]He kejkes nceves DeefleMeesefkele
eje mesnjs kes yeboeW ceW en ve]pce efkeee Lee efke ueve efceeeb keer ceeb ie]Hetjve yeer Gvekes esndjs keer
megbojlee efvenej kej Gvekeer yeueweW ues jner nQ Deewj DeebKeeW mes ]KegMeer kes Deebmet Hekee jner nQ~
Henueer yeeryeer kes ue[kes kes yeeeW eeveer Heesles HeesefleeeW kes veece keJeevee ueve efceeeb kees Fme
efuees ieJeeje veneR Lee keeeWefke meyemes DeefOeke ]KegMeer DeHeves oeoe keer Meeoer keer FvneR HeeslesHeesefleeeW kees nesvee Leer~ ueve efceeeb DeHeveer Henueer leuee]keMegoe yeeryeer kees mesnjs kes ]peefjes
ef]Kejepes-De]keerole Fme efuees HesMe kejvee eenles Les keeeWefke Gmeer veske ]Keeletve keer ]kegyee&veer kes
leg]Hewue GvnW otmejer Meeoer kee MegYe DeJemej HeeHle nes jne Lee~ Deeef]Kej nceves Gvekeer ]HejceeFMe
Hej ]ie]Hetjve yeer kee veece mesnjs mes efvekeeuee Deewj Gvekeer Henueer yeeryeer Menvee]pe kee veece oes yeboeW
ceW Fme lejn e]fHe efkeee efke ùeve efceeeb Iees[er Hej meJeej neskej ketes mes ieg]pej jns nQ, Gvekes
Deeies Gvekee Dee meeue kee Heeslee Deewj Heers ome meeue keer Heesleer mepeer-Oepeer Iees[er Hej meJeej
nQ, Deewj Gvekeer Hegjeveer yeeryeer Menvee]pe DeHeves vees cekeeve kes ppes Hej DeHeves vees yeeeW kes
meeLe nBme-nBmekej leeefueeeb yepee jner nQ~ ueve efceeeb ves ]KegMe neskej mesnje ncemes ueskej Hesme
ceW Heves osves kes efuees DeHeveer peJeenjke keer THejer ]pesye ceW jKee Deewj keceerpe kes Deboj
eerke yeefveeeve keer pesye mes efeHHeer ueiee ceg[e-leg[e ueeue jbie kee yeerme kee vees nceejs meeceves
jKeer Deuetceerefveece keer ]Keeueer Hues ceW [euee Deewj ]Kegoe neef]He]pe ken kej Deeveve-]Heeveve
ojJee]pes mes yeenj efvekeue iees~ nce lenceo mebYeeues Gvekes Heers en kenkej ueHekes efke `Dejs
efceeeb megvees lees~' ojJee]pes mes yeenj efvekeue kej osKee lees Jen ieueer mes ]ieeeye nes egkes Les~ mesnjs
kee Dee[&j osves Jen Hegjeveer meeFefkeue mes Deees Les, mesnje uesves Jen veeer ceesjmeeFefkeue mes Deees
Les~
DeYeer Fme neefomes mes GYejs Yeer veneR Les efke egbyeue peer Dee efyejepes~ Gvekes esndjs mes Ssmeer
]KegMeer Heke jner Leer efke pewmes keesF& yeebPe Deewjle yeg{eHes ceW ieYe&Jeleer nes peees~ yeer[er kee gke[e
Deewj ee@keues HesMe kejkes yeesues, `Gmleeo! keee ]ie]peue ken kej ueeee ntb? ]iewjcegjo]HeHe nw, megve
kej DeeHekeer leyeerele njer nes peeesieer~ nceves kene FjMeeo keerefpees, GvneWves celeuee HesMe efkeee
eeue legcnejer osKe kej efleeeb He-He peele
cesjs ceve kes Deebieve ceW legce kejleer nes GlHeele
megve kej nceejer ]pegyeeve mes oeo kes en Meyo ]Kego Delee nes iees lesjer........~' efoue ceW
Deeee efke ueele Deewj neLe kes k] eeefH] eDeeW mes egyb eue peer keer i] e]peue kee veneR Gvekee ner ngeuf eee yeoue
oW, efkebleg menveMeeruelee Deewj yeg]pegieea kee Heefjee osles ngS nceves Gvemes DevegjesOe efkeeecenesoe,
www.lafzgroup.com
Deye YeieJeeve kes efuees nceeje efHeC[ esef[es~ nceejs oeue-oefuees kee meneje en Meeejer ner nw,
DeeHekeer Meeejer keer Fmueen kejles-kejles nceejer Meeejer efyeie[leer pee jner nw~ en megvekej egyb eue
peer Hetjs ]Heece& ceW Dee iees Deewj Gles ngS yeesues#ecee keerefpeesiee~ DeeHekees DeHeves yeejs ceW Yece nw~
Mendj ceW DeeHe Dekesues ner Gmleeo veneR~ efveee]pe meenye nceW DeHeveer Meeefieoea ceW jKeves kes efuees keF&
cenerves mes cekeeve kes ekekej kee jns nQ, uesefkeve nceves DeeHekes neueele Hej lejme Kee kej GvnW
DeYeer leke DeHeves THej neLe veneR jKeves efoee~ ]Keex Heeveer ceW Yeer DeeHemes keneR ef]peeeoe
ef]ke]Heeeleer nQ~ Gvekes efuees Ske keeer kes HeJJes Deewj Gvekeer yeeryeer kes efuees Ske ueeueerHeeHe Deewj
oes uesceveetme kee@]Heer nQ~ en kenkej Jen o]Hee nes iees~ nceves YeieJeeve kee Megke Deoe efkeee~
Deeeveke oe]ie kee en Mesj eeo Dee ieee
Jemue keer nes ieeer Gvemes Gcceer o
ef m eueef m euee peye keueece kee ef v ekeuee
Hetjs Ske meeue leke GvneWves efveee]pe meenye keer efeuece Yejer, uesefkeve Henueer Hebefkele Hej otmejer
Hebefkele ueieeveer lees keee GvnW Hebefkele meerOeer kejveer veneR Deeeer~ Dee]ef]Kej efveee]pe meenye Yeer Gvemes
yesefveee]pe nes iees~ egbyeue peer Dee]peeo neskej efnvoer keer ] Heer meFue ]ie]peueW kenves ueies~ efnvoer
keer Deer ]ie]peueW efJeefMe< Mewueer keer nesleeR~ ]ie]peueeW ceW joer]He nesleer uesefkeve ]ie]peue ]iewjcegjodo]He
ceeuetce nesleer~ bo mes Gvekee otj leke keesF& efjMlee veneR Lee~ YeieJeeve keer ke=Hee mes ]ie]peue kee
keYeer keesF& Mesj bo ceW nes peelee lees etb keefnes efke ieWo ]Kego yeuues Hej ueie peeleer Deewj jve yeve
peelee~ GveceW en iegCe F&MJej Heoe Lee efke peye Jen ]ie]peue kees lejvvegce ceW He{les lees yendj kees
Oegve kes menejs KeeRe leeve kej Hetje kej uesles Deewj Deiej Mesj ceW keneR Ske DeeOe keve keee ue]He]pe
Yeer ef]peeeoe neslee lees Fmes cetbie keer oeue kes osMeer Ieer kes nueJes keer lejn Fme ]Ketyemetjleer mes meke
peeles efke Gvekee WgDee (ieues keer ner) leke efnuelee ngDee veneR efoKeeeer oslee~ Ske yeej veiej
ceW ngS DeefKeue Yeejleere keefJe meccesueve ceW GvneWves ]keeef]HeeeW kes Sleyeej mes Ske veeeeye ]ie]peue
He{er~ ]keeef]Hees Les, oC[er, efMeKeC[er, HeeKeC[er, PeC[er, mey]peerceC[er Je]iewjn Deewj joer]He Leernes
iees~ keefJe meccesueve ceW Got& kes MeeejeW kes He{ves Hej HeefleyebOe Lee, uesefkeve keefJe meccesueve
meeJe&peefveke mLeue Hej Lee, Fmeefuees Got& kes MeeejeW kes megveves Hej keesF& jeske-eske veneR Leer~
egbyeue peer uenje-uenje kej lejvvegce ceW Ske Mesj kees oes-oes yeej He{ jns Les Deewj Heers mes Got&
kes Meeej Deewj ]ie]peue kes megefOepeve eeslee òC[er' ]Keeveoeve kes yees ngS ]keeef]HeeeW kees joer]He kes
meeLe e]fHe kejkes egbyeue peer kee meeLe os jns Les~ Hetje cepecee nBmeer kes eW mes ietbpe jne Lee~ keefJe
meccesueve kees GKe[lee osKekej mebeeueke ves egbyeue peer mes ceeFke erve efueee~
oes efove yeeo efnvoer owevf eke meceeeej He$e ceW egyb eue peer keer en efJe%eefHle HekeeefMele ngF~& efJe%eefHle
ceW en %eeefHele efkeee ieee Lee~
ceQ, e.et. egbyeue meeOeejCe pevelee, keefJeeeW Deewj MeeejeW kees metefele kejlee ntb efke ceQves
DeHeves GHeveece egbyeue kee Heefjleeie kej efoee nw Deewj efme]He& e.et. jn ieee ntb~ keesF& Yeer cesjs
veece kes meeLe GHeveece kee Heeesie ve kejs DeveLee cegPes ceeveveere veeeeuee keer MejCe uesveer
He[sieer~ ceQ en Yeer Iees<eCee kejlee ntb efke ceQves ieerle ]ie]peue pewmeer boye keefJelee mes HetCe&leee
mebyebOe efJeso kej efueee nw~ DeHeveer Geve kes megkegceej efoveeW kees ceQves ieeves yepeeves Jeeueer ]ie]peue
www.lafzgroup.com
$ 40
$ 41
keer efJeee meerKeves kes efuees Ketme GmleeoeW keer efueHeefueHeer, efeHeefeHeer megnyele ceW yeyee&o kej efoee~
ceQ Fme HeefjCeece Hej Hengbee ntb efke cegPe pewmes yegefpeerJeer kes efuees bo cegkele keefJelee ner GHeegkele
nw~ FkekeermeJeeR meoer ceW Debleje&<êre Keeefle HeeHle kejves leLee GHecee, Heke Deewj Heleerke kes veesvees GbeW kes cegbn ceW ]peerje [eueves kes efuees bocegkele keefJelee ner DebOes keer ueke[er nw~ veeer keefJelee
kes efuees HewoeeMeer keefJe nesvee ]pegjer veneR nw~ Fme keefJelee kes efuees Jeerjyenter pewmes DeOejeW Deewj
efmebotjer Meece keer ]pegjle veneR, DemHeleeue ceW Dee@HejsMeve sefyeue Hej ueser yesnesMe Meece keer
]pegjle nw~ Fme keefJelee ceW Iej keer efKe[keer Hej Deer Oetue kees eens efHekeefueeeW mes eJeeDees,
eens keeveer kegefleee kees ekekeer kes Heeme efueeDees meye keg mejene peeesiee~ efpeleveer Tue peguetue
eer]pebs keefJelee ceW neWieer, keefJelee Gleveer ner Tbes mlej keer ceeveer peeesieer~ veeer keefJelee kes efuees
efkemeer yewke ieeGC[ keer DeeJeMekelee veneR~ Fmes keesF& Yeer kej mekelee nw, ceesvee kej mekelee nw
mejoej kej mekelee nw, eneb leke Fmes DeHebie, yeerceej, efveuuee Deewj yeskeej kej mekelee nw~ bo
ye keefJelee Dees kee efeje]ie nw Deboj jKees lees etne Keees, yeenj jKees lees kegee Keees, uesefkeve
veeer keefJelee ceeef&ve keer etnsceej ee@keues nw~ efpeve ueesieeW kes Heeme %eeve veneR Deewj yesHej keer
G[eve veneR, Jen en keefJelee veneR kej mekeles~ veeer keefJelee keer ef< ceW ieerle ]ie]peue kes keefJe
Deewj Meeejles ce=legueeskes YegefJeYeejYetle ceveg<eHesCe ce=ieeMejefvle nQ~ bo cegkele keefJelee kes
ceeOece mes ceQ peye DeHeveer oerIe&Mebkee Heer kegCe Deewj ueIegMebkee Heer meb$eeme efJemeefpe&le Deewj
HeJeeefnle kejlee ntb, lees DeefJeJee&veere megKe mes cesjs veeve cegbo peeles nQ Deewj ceQ Hejceevebo keer efmLeefle
ceW Hengbe peelee ntb~
cesjs ceefmle<ke kes ieYee&Mee ceW veeer keefJelee kes YetCe kees bo keer MeueekeeDeeW Deewj yendjeW kes
veMlej mes ve< kejves Jeeues DeMJelLeeceeDeeW kees cesje MeeHe nw efke Jen peerJeve Yej veeer keefJelee kes
#es$e ceW cesjer Heefmeef kees megve-megve kej efleue-efleue peueles, Yegveles Deewj keg{les jnWies~
ceueeeeefieefj keer Yeerueveer
ebove osle peueee
GHejeskele efJe%eefHle kes HekeeMeve Deewj Ske ueeKe kee ve]keo Hegjmkeej uesves kes yeeo veiejeJelejCe
leke e.et peer mLeeveere keeJe peiele mes DeMe jns~ Fme yeere GvneWves keneb Yee[ PeeWkee,
efkemekeer efeuece Yejer, efkemekee ng]ke]kee lee]pee efkeee, efkemekeer yekejer ejeeer, efkemekee kegee
nueeee, efkeme kegefueee ceW ieg[ Hees[e, efkeme kees ke{er efKeueeeer, efkemekees Yeele HejesmeeHelee
veneR~ nceejs Heeme en ]KeyejW G[-G[ kej Deeleer jneR efke Jen Heue-] Het, Hetue-He$e ueskej veeer
keefJelee kes veeceJej meceer#ekeeW, efoiiepe Deewj Oeebmet keefJeeeW, meeefnefleke Heef$ekeeDeeW kes mebHeeokeeW
Deewj Hegjmkeej meefceefleeeW kes DeeeespekeeW Deewj meomeeW, eevekelee&DeeW kes ejCe egbyeve nsleg
ueKeveT Je efouueer peeles jnles nQ~ Ske yeej nceW er.Jeer. Hej Yeer efoKeeeer efoes~ keesF& veeceJej
Deeueeseke e.et. peer kee FbjJet ues jne Lee~ veeer keefJelee Hej HeMve Yeer Deeueeseke kej jne Lee
Deewj Gej Yeer Jener os jne Lee, e.et. peer yeere-yeere ceW neb, neb, neR, nerb Deewj ntb, ntb kej jns Les~
FbjJet kee Deble e.et. peer keer keefJelee mes ngDee efpemekeer keg Hebefkeleeeb pees eeo jn ieeer nw Jen
en LeeRieee Lee ve#e$eeW kees veeseves, efHemeue ieee HeebJe eebo keer KeesHe[er mes, pee efieje yuewke
nesue ceW, ueewtb yuewkenesue mes lees Keespetb legcnW, efke nes legce efkeme nesue ceW~
www.lafzgroup.com
er.Jeer mtef[eeW kes Heox Hej yevee efe$e Yeer e.et. peer keer bo cegkele yegefJeeoer veeer keefJelee
keer lejn Heleerkeelceke LeeHeox Hej jsefiemleeve ceW Hes[ kee Ske tb Ke[e Lee, efpeme Hej Ske
Guuet yewe Lee Deewj DeekeeMe ceW G[les keewJes Guuet kes efmej ceW esbieW ceej jns Les~
255, YeieJeleer Hegjce, Deee&veiej, keeMeerHegj (Gejebeue)-244713, ]Heesve-05947-271199
ceesyeeFue-09412152858
ve]pceW
`]Hew]pe' jleueeceer
17, Hegjesefnlepeer kee Jeeme, jleueece (ce.He.)-457001,
]Heesve-237554
Fke ceesnuues ceW Les Dee keges peJeeb

yet{e kegee Yeer Lee Gvekes ner ojefceeeb
yeg{e kegee meoe jnlee cebefoj kes Heeme
ner Keelee veneR Deewj jnlee Goeme
veewpeJeeb kegeeW ves Ske peuemee efkeee
yet{e leerjLe kejs ]Hewmeuee es efueee
yet{e kegee es megve kes yengle ]KegMe ngDee
Yet-Yet kejkes efHej Gmeves oer meyekees ogDee
Ske efove kegeeW ceW efHej es eee& euee

yet{e kegee lees oes efove ceW ner Dee ieee
nej HetueeW mes Gme kee ieuee Yej efoee

yeQ[ yeepes mes efHej meyeves ]Kemele efkeee
yet{s keges kees osKee lees Ieeeue Jees Lee

efpemce Hej ]pe]Kce Les Deewj ceeeue Jees Lee
veewpeJeeb kegeeW kes Deebmet Deeves ueies

Deewj vegkeke[ Hes meye jes jns Les Ke[s
ogefveee JeeueeW ves ceeje yegje kej efoee

veewpeJeeb keges yeesues es keee kej efoee
oes cenerveeW keer Leer ee$ee eue efoee

Fme pegoeF& kee kegeeW kees meocee ngDee
yet{e kegee es yeesuee cele Ssmee kenes,

pees n]keer]kele nw Jees DeeHe cegPemes megvees
ogefveee Jeeues lees ]KegMe Les cegPes osKekej
nueJee-Hetjer efKeueeee cegPes lej-ye-lej
YeeFeeW ves efkeee nw yeKes[e yengle

DeHeves JeeueeW ves keee HeHes[e yengle
meejs kegeeW kee Heers He[e ]keeef]Heuee
ogce oyee kes cegPes ueew Deevee He[e
www.lafzgroup.com
$ 42
neme Jebie
$ 43
Hebkepe megyeerj
veslee, jepeveerefle Meem$e

Deewj Ske Deoo HeMve He$e
ceQ veneR peevelee efke nceejs eneb jepeveerefle Meee ceW keee He{eee peelee nw~ peevelee Fmeefuees
veneR keeeWefke efpeme Yeer eer]pe kes meeceves Meee efueKee neslee nw, Gmemes ceQves peerJeve Yeer Ske efveefMele
otjer yeveees jKeer~ kee@uespe kes yeejs ceW, ceQ kesJeue Flevee peevelee ntb efke mketue mes keg ye[er
efyeefu[bie nesleer nw, peneb mketue mes keg ye[er He{eF& nesleer nw, Deewj eneb mes He{kej efvekeueves Jeeuee
mketue mes keg ye[e yesjes]peieej neslee nw~ ye[e yesjes]peieej Fme ceeeves ceW efke mketue mes efvekeueles ner
Deiej keece-OebOee Meg kej oslee lees Fve Heebe meeueeW ceW OebOee Dee]Keemee nes egkee neslee Deewj
OebOee lees Deye Yeer Meg kejvee nw Fmeefuees Deye Jees He{e-efueKee yesjes]peieej neslee nw~
neb, lees yeele eue jner Leer jepeveerefle Meee keer~ peeves keee He{eee peelee nw Jeneb? cesjs pewmes
meer.Sve.peer, (kee@uespe veneR iees) ueesieeW kes efuees es jepeveerefle Meee yegke me@ue Hej Heerueer
HeefvveeeW ceW efueHeer HegmlekeeW keer lejn jnmecee neslee nw~ jnme Fmeefuees efke yejmeeW mes nceejs osMe
kes kee@uespeeW ceW jepeveerefle Meee He{eee pee jne nw Deewj yejmeeW mes nceejs osMe ceW Debiete eHe ueesie
ner jepeveerefle ceW nQ~ lees efHej Jes n]peejeW-n]peej yee]keeeoe He{s-efueKes leLee efJeMJeefJeeeueeeW eje
ef[ieer oskej Ieesef<ele efkees iees jepeveerefle%e Deeef]Kej pee keneb jns nQ? en HeMve cesjer lejn kes meejs
meer.Sve.peer.Deesb kees HejsMeeve kejlee nw efke peye [e@kejer He{ves Jeeuee [ekej yevelee nw, Fbpeerevf eeefjib e
He{ves Jeeuee Fbpeerefveej, Jekeeuele He{ves Jeeuee Jekeerue yevelee nw lees efHej keg veneR He{ves Jeeuee
ner jepeveerefle%e kewmes yevelee nw? Jees jepeveerefle Meee He{ves Jeeuee Deeef]Kej veslee keeeW veneR yeve
Heelee~ es oesveeW ner HeMve cesjs efuees lees ncesMee mes mejoo& jns nQ efke jepeveerefle Meee ceW He{eee keee
peelee nw Deewj He{s efueKes jepeveerefle%e keneb ]ieeeye nes peeles nQ~
Deeeveke cesjs He[esme ceW Ske Deeoceer pewmeer Jemleg jnves ueieer~ Deeoceer pewmeer Fmeefuees efke
(Yeues ner yeenjer jbie-{bie mes yeveeJe mes, Gme Jemleg kee Deekeej, Deeoceer pewmee nw uesefkeve Deiej
Gme Jemleg kes efkeee keueeHeeW kees osKee peees lees DeeHe Deeoceer lees keee ueieYeie Deeoceer Yeer veneR
ken mekeles~ Ske oes efove ceW ner Iej kes yeenj Ske vesce Hues ueie ieeer [e@. Yeblesueeue Yeb[ejer
Deewj Gmekes Deeies Debies]peer Syeermeer[erF&S]Hepeer kes yengle meejs De#ej efyevogeg-efyevogeg ([e@)
ueiee kej kes efueKes Les~ efyevogeg celeueye Deeies eser efyeboer~ Fvemes DeHeves kees keesF& celeueye veneR
Lee, keeeWefke DeHevee ceve lees kesJeue [e@kej He{ kej ner ]KegMe nes ieee Lee efke euees Iej kes Heeme
ner [e@kej Dee ieee, Deye megefJeOee nes peeesieer~
Ske efove nceW ]pegkeece nes ieee~ nceves kene euees eerieCesMe kej efueee peees [e@kej meenye
kee~ Hengb e iees, [eiemeeye yejeceos ceW yews keesF& efkeleeye He{ jns Les~ nceves peekej kenevecemkeej
[eiemeeye~
www.lafzgroup.com
GvneWves ye[s ke<HetJe&ke efveieens-vee]pe kees efkeleeyeeW mes neee Deewj eMces kes Hesce leLee
DeHeveer YeJeeW kes yeere kes PejesKes mes nceeje mee#eele Heoeeser (mej mes Hewj leke) efvejer#eCe efkeee,
GvnW peye ueiee efke meeceves Ke[er eer]pe eje efkees iees DeefYeJeeove kee peJeeye efoee pee mekelee nw
lees yeesuesvecemkeej vecemkeej~
nceves kenence DeeHekes He[esme ceW jnles nQ~
Fme yeej GvneWves Ske Ssmeer njkele keer efpemes Deiej keesF& Deeoceer kejlee lees Gmes cegmkegjevee
kene pee mekelee Lee Deewj yeesues-Dee....~ leYeer ceQ kentb DeeHekees keneb osKee nw~
nceves kene]pegkeece nes ieee nw....~
GvneWves Ske Deewj ke< Ge kej Hegmleke yebo keer Deewj yeesuesneb ceewmece yeouee nw Fmekes
keejCe nw~
nceW DeHeves keece Hej peeves keer peuoer Leer Deewj Jewmes Yeer ceewmece mes DeHeveer keesF& Heneeve veneR
nw Fmeefuees yeesues-HejmeeW mes nes jne nw~
Jes yeesuesDee...~
nceves kenekeee ueW...~
Henues lees GvneWves keg Ieesj DeeMee& keer ve]pejeW mes nceW osKee efHej yeesuesoJeeF& ueerepf ees....~
nceW ueiee efke Fvekee cejer]pe osKeves kee mecee DeYeer veneR nw, ceiej nce cejer]pe keye Les~ nce
lees He[esmeer Les, Fmeefuees yeesueskeewve meer....?
Jes yeesues[e@kej mes Hetefes, nce keee yelee mekeles nQ~
nceves keneDeeHe Yeer lees [e@kej nQ GvneWves Fme yeej ueieYeie cegmkegjeles ngS kene nce Jees
Jeeues [e@kej veneR nQ, efkeleeyeeW Jeeues nQ~
nceves DeeMee& mes HeteefkeleeyeeW Jeeues...?
Jes yeesuesnce kee@uespe ceW jepeveerefle Meem$e He{eles nQ Gmeer ceW [e@kejs keer nw~
Dees lesjer es lees Jees ner nw efpemekeer leueeMe nceW keye mes nw~ ]Kewj Gme jes]pe lees nceW keece Hej
peeves keer peuoer Leer Fmeefuees Gvekees vecemkeej kejkes ye{ efuees~ en meesekej efke efkelevee ner yegje
efkejeesoej nes Heebe- cenerves lees cekeeve ceeefueke mes Heleer nw, lees DeYeer DeHeves Heeme Flevee
mecee lees nw DeHeves HeMve Hetves kes efuees, keYeer Yeer Het ueWies~
Ske efove nce jefJeJeej keer megyn yeenj Ke[s Les efke He[esmeer [eiemeeye keer DeeJee]pe Deeeermegevf ees
lees ]peje~ DeeJee]pe ceW keg ketue (b[e Jeeueer veneR oo&Jeeueer) Deewj kemeke oesveeW ner eer]peW Leer~
Fme ketue kees megvekej nce legjble He[esmeer nes iees Deewj yeesuesDejs keee nes ieee [eiemeeye...?
leyeerele erke veneR nw keee?
neb meenye jele mes ner yegKeej ueiee jne nw-Hegve ketue egkele DeeJee]pe ceW GvneWves kene~
nceves keneeefuees [e@kej kees efoKee ueeles nQ~
Jes yeesuesJees lees nce efoKee Deees nQ~ yeme nceeje Ske keece kej oerefpees~ es nceejs meeLe kes
Hees]Hesmej kee vebyej nw GvnW ]Heesve kejkes ken oerefpees efke nceejer leyeerele ]Kejeye nw nce HesHej veneR
yevee HeeeWies~ nceeje ceesyeeFue Deepe megyn mes ner DeeG Dee]@He vesJeke& nes jne nw~
HesHej....? nceves HeteDeeHe HesHej Yeer yeveeles nQ....?
www.lafzgroup.com
$ 44
$ 45
lees Jes yeesuesneb kee@uespe keer Hejer#eeDeeW kes jepeveerefle Meee kes HesHej mew kejles nQ, Deye Ske
oes efove veneR kej HeeeWies Fmeefuees nceejs Jees Heefjefele kej ueWies~
nce meese jns Les efke meceeeej He$e Jeeues HesHej keer yeele nes jner nw es lees Hejer#eeDeeW Jeeueer
yeele nw~ ]Kewj [eiemeeye kes neLe mes sueer]Heesve vebyej keer Heeea ueskej nceves GvnW efveefMbele kej efoee
efke nce es ]Heesve ueiee oWies~ Iej Deekej ceesyeeFue Geee ner Lee efke Deboj mes DeeJee]pe
DeeeerHe[esmeer keer ceoo kejes lees Hetjer kejes es Yeer keee ceoo ngF& ]Heesve ueiee kej Ske otmejs mes
ken efoee efke nceejs He[esmeer keer ceoo kejes~ jepeveerefle kee ner lees HesHej yevevee nw Jees lees nce Yeer
yevee mekeles nQ GmeceW keee nw jepeveerefle Yeues ner nceves He{er veneR nw Hej osKeer lees nw ner~ HesHej Yeer
lees Gmekee yeveevee nw yevee ueWies~
Iej ceW Hewve Deewj kee]ie]pe {tb{e ceiej veneR efceuee, efceuelee Yeer kewmes es lees efueKeves He{ves keer
JemlegeW nw Deewj DeHeve njs meerSvepeer~ ]Kewj He[esmeer Oece& kee Heeueve kejves kes efuees ke[e peer
kejkes Hevn Hees ]Kee& efkees, Hewve Deewj kee]ie]pe ]Kejeroe~ Hewve Jener ]Kejeroe efpemes ]Kejeroves keer
keF& efoveeW mes een Leer keeeWefke Gmekes efJe%eeHeve ceW kene peelee nw efke Fme Hewve mes efueKeles ner efueKeles
ùeJe' nes peelee nw~ nce Yeer eenles Les efke Fmes ]Kejero kej keg efueKeW keeeWefke metjle-Mekeue,
]keo-keeer keer lej]He mes lees nceW keesF& Gcceero veneR nw efke es meejer eer]peW meecetefnke He mes
efceuekej nceejs peerJeve ceW ueJe veeceke Jemleg kee HeJesMe kejJee mekeleer nQ, Meeeo Hewve ner kejJee os~
Deye Fleveer ye[er kebHeveer ken jner nw lees Pet Lees[s ner yeesuesieer~ Hewve ]Kejeroves kees ueskej Deye leke
kesJeue Ske ]keevetveer De[eve es Deeleer Leer efke ]Kejeroves kes yeeo efueKeWies keee...? lees Jees HejsMeeveer
[eiemeeye ves nue kej oer Leer~
Hewve Deewj kee]ie]pe ueskej yews lees yeejnJeeR yees[& kee Jen Debeflece Fefcleneve eeo Dee ieee
efpemeceW ueieeleej Heebe yeej ]Hesue nesves Hej nceves Gve Heebe meeueeW kees kee@uespe keer He{eF& ceevekej
DeHevee Mew#eefCeke peerJeve JeneR meceeHle kej, Deeweesefieke peerJeve HeejbYe kejles ngS DeHevee {eyee
Keesue efueee Lee~ Fme Deue efJeMJeeme kes meeLe efke ]pegj keesF& Ssmee nw pees ncemes peuelee nw
Fmeerefuees nceW Heeme veneR kej jne nw~ neueebefke DeHevee meJe&mJe DeJeueeskeve kejves kes yeeo Yeer nce
DeHeves-DeeHe ceW Gme Ske efyebog kees veneR leueeMe kej Heees Les efpememes keesF& peue mekelee nw~ neb lees
Hewve Deewj kee]ie]pe ueskej DeHeves {eyes Hej Deeves Jeeues leceece ef]kemce kes vesleeDeeW keer njkeleeW
efkeeekeueeHeeW, Jeelee&ueeHeeW kees eeo efkeee~ egveeJe kes oewjeve kes meejs IeveekeceeW kees mcejCe efkeee
Deewj HeMveHe$e yeveeves yew iees~ peye leerve-eej Iebs yeeo nce HeMve He$e yeveekej efveyes lees Jen
keg Fme Hekeej Lee~
efJe<ee jepeveerelf eMeee
vees HeMve He$e ceW ome nw FveceW mes efkemeer kee Yeer Gej osvee DeefveJeee& veneR nw~
HetCeeke pees DeeHe eenW
meceeeJeefOe pewmeer DeeHe eenW Heebe meeue ee ceOeeJeefOe
HeMve ke. 1 Fve Jemlegefve< HeMveeW kes Gej oW
1. eefo DeeHe veslee nQ Deewj DeeHekees keesF& keece veneR kejvee nw lees DeeHe keee peJeeye oWies?
De. osKeles nQ keee nes mekelee nw
www.lafzgroup.com
ye. Heeeme kebiee

me. neb neb efyeuekegue nes peeesiee
o. Dejs DeeHe lees DeHeves ner Jeeues nQ
2. veslee yeveves kes efuees efkeve lelJeeW keer DeeJeMekelee nesleer nw?
De. veerefle, efmeeble Deewj efJeeej
ye. yeewefke #ecelee, JekeleJe keuee Deewj DeOeeve
me. peerHe, Hewmee Deewj ]Heeuelet mecee
o. vesle=lJe keuee, HeKejlee Deewj JeefkelelJe
3. DeeHekeer jee ceW osMe kee veslee kewmee nes (egveeJeer veejs kes efnmeeye mes peJeeye oW)?
De. cenelcee ieebOeer pewmee
ye. peJeenjueeue vesn pewmee
me. DeeHekeer Heeea kes DeOe#e eer Yeblesueeue pewmee
o. keesF& Yeer euesiee
4. eefo egveeJe ceW Heeea nej peees lees veslee kee vewefleke oeefelJe keee neslee nw?
De. peveeosMe mJeerkeej kejvee
ye. mJeeb ef]peccesoejer uesvee
me. Heeea es[kej peerleer ngF& Heeea ceW eues peevee
o. veslee ceW keg vewefleke veneR
5. veslee kees efJekeeme kes efuees keee kejvee eeefnes
De. osMe kee efJekeeme kejs
ye. jepe kee efJekeeme kejs
me. DeHeves HeefjJeej kee efJekeeme kejs
o. #es$e kee efJekeeme kejs
vees meYeer Jemlegefve< HeMveeW kes Gej Ske ner keceebke Hej nQ pees `De', `ye' ee ò' veneR
nw DeeHekees mener Gej leueeMevee nw~
ieefCeleere HeMve
He. 2. eefo ome veslee Ske Heeea mes efvekeue kej eej Heeef&eeb yeveeles nQ lees yeleeFes Hevn
veslee Ske Heeea mes efvekeue kej efkeleveer veeer Heeef&eeb yevee mekeles nQ?
He. 3. eefo Ske #es$e ceW {eF& meew Heesefuebie yetLe nQ lees yeleeFes peerleves kes efuees GcceeroJeej kees
yebo]tkeeW, yeoceeMeeW Deewj yeceeW keer kegue efkeleveer mebKee ueiesieer?
He. 4. Ske egveeJe jwueer ceW eefo ome n]peej ueesie Meeefceue nesles nQ lees yeleeFes Gme
GcceeroJeej kee Heefle Jeefkele Deewmele Jee keee nesiee?
He. 5. oes meew Heesefuebie yetLe Jeeues #es$e ceW Ske HeleeMeer eje celeoeve keer jeef$e kees efJeleefjle
kejves nsleg DeeJeMeke ceefoje keer cee$ee ueerj ceW efvekeeefuees (osMeer leLee efJeosMeer keer ieCevee
Deueie-Deueie kejW~)
He. 6. Ske ueeKe celeoeleeDeeW Jeeues #es$e ceW Ske HeleeMeer kees kegue efkeleveer yeej Hewj tves kes
www.lafzgroup.com
$ 46
$ 47
efuees Pegkevee He[ mekelee nw?

efveyebOeelceke HeMve
7. DeHeves #es$e kes veslee Deewj DeHeves #es$e kes keuuet oeoe Hej legueveelceke efHHeCeer efueKeW
leLee meceeveleeDeeW Hej HekeeMe [eueW~ Deiej DeeHekes #es$e ceW veslee Deewj keuuet oeoe Ske ner Jeefkele
nw lees HeMve kees es[ oW~
He. 8. efkemeer Ske veslee kee eefj$e efe$eCe keerefpees (Deiej DeeHe meeseles nQ efke veslee ceW
eefj$e neslee nw lees~)
He. 9. oefuele Jees, cegefmuece Jees leLee meJeCe& Jees ceeveJe keer keewve-meer Hepeeefleeeb nQ?
GoenjCe meefnle jsKeeefe$e KeeRekej efJemle=le efHHeCeer efueKeW~
He. 10. HeefjYee<eeSB efueKeW
1. oue yeoue
2. yetLe kewHeefjbie
3. eceee
4. veslee keer veerefleiele veweflekelee
DeLeJee
efvecve mes efkemeer Ske efJe<ee Hej eej meew MeyoeW kee efveyebOe efueKeW~
1. celeoeve keer HetJe&jeef$e
2. Ske veslee keer Helveer
3. Ske egveeJeer jwueer
4. menevegYetefle keer Ske uenj
HesHej meceeHle
ye[er ceeLeeHeeer Deewj ceMe]ke]kele kes yeeo en HeMveHe$e leweej efkeee Deewj ueskej Hengbe iees
He[ewmeer [eiemeeye kes Heeme~ ceve ceW Ske Depeerye meer He[esmeer Oece& kes efveJee&nve keer yesef]He]petue
iegoiegoer nes jner Leer~ meerOes ues peekej DeHeveer cenevelece ke=efle kees Gme ueieYeie Deeoceer pewmeer eer]pe
kes neLeeW ceW jKe efoee Deewj DeebKeW yebo kej Heleer#ee kejves ueies efke DeYeer nceejs keeveeW ceW Jener
Decej Jeekee ietbpesiee pees nj efnvoer ef]Heuce ceW keesF&-vekeesF& efkemeer-veefkemeer mes ]pegj kenlee nw
efke ceQ DeeHekee es Denmeeve ef]peboieer Yej veneR Yetue mekelee~
keg osj keer Heleer#ee kes yeeo DeeJee]peDeeeer es keee nw?
keee nw...? nceves Heewves leerve Iebs cesnvele keer Deewj es Het jns nQ keee nw~
nceves keneHeMve He$e nw Deewj keee nw~
keee kee...? GvneWves nceW pegjeefmeke Heeke& kes [eeveemeesj keer lejn osKeles ngS kene~
jepeveerefle Meee kee Deewj keee kee~ nceW ueiee efke nceW kenves keer peien keg kej yewvee
eeefnes~
es keewve mee jepeveerefle Meee nw...? GvneWves iee[efpeuee kes Deb[s keer lejn HeMve He$e kees
nwjle mes osKeles ngS kene~
keewve-mee celeueye, pees He{eee peelee nw efke Jener nw~ nceejs neLe Gme ueieYeie Deeoceer kees
www.lafzgroup.com
`Dee Deeoceer Lee' yeveeves kes efuees ceeue jns Les~ Fleveer leewnerve...?
es kenerb veneR He{eee peelee~ GvneWves mecePeeee~
Dee....~ lees efHej keee He{eee peelee nw~ nce Deemeceeve mes efiejs Deewj Kepetj Hej Dekes
efyevee [eejske uewC[ kej iees~
veerefle Meee He{eee peelee nw~ efJeMJe keer jepeveerefle keer peevekeejer oer peeleer nw~ efmeeble
He{ees peeles nQ~ Fve meye mes ner lees jepeveerefle Meem$e yevee nw~ GvneWves DeHeves yeg]Keeefjee Mejerj kees
vee]peHetJe&ke otmejer kejJe Oejles ngS Ske ketue kee meceeJesMe kej kene~
veerefle....? efmeeble.....? Deewj jepeveerefle ceW~ Dees lesjer Deye mecePe ceW Deeee efke Jees
jepeveerefle Meee He{s iespegS jepeveerefle%e Deeef]Kej pee keneb jns nQ~ yeleeDees Yeuee veerefle Deewj
efmeeble Hes eueves Jeeuee Yeer keneR veslee yeve mekelee nw? nceW ueiee nceW DeHeves MeeMJeled HeMve kee
Gej efceue ieee nw efke jepeveerefle Meee ceW Sce.S. efkees ngS jepeveerefle%e Deeef]Kej ]ieeeye keneb nes
jns nQ~ nce etjskee efeuueeles ngS Jeneb mes Yeeies Deewj [eiemeeye yeg]Keej kes yeeJepeto Gleveer ner les]peer
mes [j kej Deboj Yeeies~
Gme efove mes nceejer Ske mecemee lees nue nes ieeer nw~ es Deueie yeele nw efke [eiemeeye Gmeer
efove mes nceeje He[esme es[kej keneR Deewj jnves eues iees nQ~
Heer.meer. uewye, Mee@He veb.-3,4,5, yesmeceW, mecee kee@cHuewkeme, vees yeme mQ[ kes meeceves, meernesj,
ceOe-HeoMs e-466001
H] eesve07562-405545, cees.-09977855399
cespej ieewlece jepe$eef<e

13, je<êre jeFHeume, eje-56 S.Heer.Dees.-934513
]ie]peue
otj ef#eeflepe Hej metjpe ecekee, megyn Ke[er nw Deeves kees

OegbOe nsieer, OetHe efKeuesieer, Je]kele veee nw eves kees
meeefnue Hej etb mences-mences Je]kele iebJeevee keee eejes
uenjeW mes kejevee nes i ee Heej mecevoj peeves kees
Hes[eW keer Hegveieer Hej Deekej yew ieeer pees OetHe ]peje
Deebieve ceW efkeer meoea Yeer Deees lees iejceeves kees
ng m vees - FM] k e Heg j eveer yeeleW , kew mes Fvemes Mes j mepes
Deepe ]ie]peue lesJej ceebies nw meesleer n peieeves kees
Je]kele ieg]pejlee efmeKeueelee nw, Yetue Hegjeveer yeeleW meye
mee]pe veee nes, ieerle veee nes, s[ vees De]Hemeeves kees
www.lafzgroup.com
$ 48
neme Jebie
jepe ee
otOe kes Oegues nceejs yess
$ 49
en Dee ner ngDee efke nceejs Hewj uebyes nesves mes Henues nceeje keuuet DeHeves HewjeW Hej Ke[e
nes ieee nw~ Henueewer keer mebleeve Deiej Je]kele Hej peJeeve nes peees lees GcceeroeW kes keF& efyejJes
metKeles-metKeles efHej mes njeeves ueieles nQ~ peerJeve keer pebie ceW pees leerj nce veneR ceej Heees GvnW
nceeje veewefveneue ]pegj efveMeeves Hej ceejsiee, Fmekeer DeeMee nj ceeb-yeeHe kees nesleer nw, Fmeefuees
ceW{keer ve ceej Heeves Jeeuee nj yeeHe DeHeves yess kes leerjboe]pe nesves kee ]KJeeye ]pegj Heeuelee nw~
Fmeer mes ogefveee eue jner nw~
etbefke meHeves osKeves Hej DeYeer leke wkeme veneR ueiee nw, efuene]pee nj keesF& osKe jne nw~ cesjer
Oeesyeve kee meHevee nw efke Ske efove Gmekee yese Keueer pewmee HenueJeeve yevesiee~ Hegjeves yele&veeW Hej
]keueF& kejves Jeeuee pegcceve DeHeves yess kees veslee yeveekej osMe ecekeeves kee ]KJeeye ueieeleej osKe
jne nw~ ]KJeeye osKevee Gvekee ceewefueke DeefOekeej nw~ Dee]peeo Yeejle ceW mebefJeOeeve ves nj jnJeemeer
kees ]KJeeye osKeves kee yegefveeeoer nke os jKee nw~ DeeHe ]KJeeye osefKees Deewj Jees oerefpees~ osMe
yeveeves kee keece Jees Heeves JeeueeW kee nw~
Jees Heeves kes efuees egveeJe ceW Ke[e nesvee He[lee nw Deewj Ke[s nesves kes efuees Ske Deoo Heeea
kee efefke ueielee nw~ Deye peye vesleeDeeW keer Henueer Heer{er mJeie& efmeOeej egkeer nw Deewj otmejer yet{er
neskej Jnerue esej Hej Dee ieeer nw, osMe kees veeer Heer{er keer DeeJeMekelee nw~ efeblee keer yeele veneR
nw~ osMe ceW efpeleves veslee efjeej nes jns nQ Gvemes eej iegvee DeefOeke ueeFve ceW ueies nQ~ keeeWefke
Deewmeleve nj yet{s veslee kes eej yess-yesefeeb lees kece mes kece nQ ner~ efefke Hej Henuee n]ke
Gvekee yevelee nw~ Gvemes yees lees otmejeW kees efceues~ DeeHeme ceW ner Fleveer ceejkee ceeer nw efke Gvekes
yeere ceW Deeves Jeeuee nj keee&kelee& Deble ceW Meneroer pelLes kee efmeHeener ner meeefyele neslee nw~ meele yeej
kes meebmeo keer mebleeve kees efefke osvee efkemeer Yeer Heeea keer cepeyetjer nes mekeleer nw~ Jees Iej ceW ner Fleves
oebJe-HeWe meerKe egkee neslee nw efke efke ve efceues lees Heeea kees ner efHeJee os~ efHej DevegYeJe kes
meeLe pees Hewmee Deewj leyee Deeee neslee nw Gmekeer yejkele kes keee kenves~
osefKees en kece keceeue veneR nw ]kegojle kee efke veslee kes Iej Hewoe nesves Jeeuee nj meHetle
peveveslee Deewj kegMeue HeMeemeke ner neslee nw~ ueeske-mebien keer YeeJevee Gmekeer jie-jie ceW meer
nesleer nw~ Gmekee mebieve-keewMeue vees-vees keerelf e&ceeve mLeeefHele kejlee nw~ Jen cegmkejekej efpeOej
osKe ueslee nw, mecemeeeW ]Kego-ye-]Kego efveoeve ceW yeoue peeleer nw~ Jen pees kejlee nw Gmekeer eee&
nesleer nw, uesefkeve pees veneR kejlee Gmekeer ef]peeeoe nesleer nw~ nj nesveer ceW Gmekee neLe efoKeeeer
oslee nw, Devenesveer ceW Gmekes ogMceveeW kee~ Yeer[ pee-peekeej kejleer nw, ceeref[ee Gmekeer Deejleer
Gleejlee nw, Geesie-peiele DeHeveer HeuekeeW mes Gmekeer [iej kees yegnejlee nw~ efHeues 60 meeueeW ceW
nceejs jIegkegue ueeueeW ves peye-peye efkemeer Yeerueveer kes yesj Keees nQ, Gvekee jepeefleueke legjble nes
www.lafzgroup.com
ieee nw~ Yeerueveer keer PeeWHe[er Deepe Yeer JeneR nw, en otmejer yeele nw~ Deye peye HeefjJele&ve keer yeeej
eue efvekeueer nw Deewj jepeveerefle ceW nceW yet{e yewue kenkej les]peer mes DeeG efkeee pee jne nw, otOe
mes Oegues nceejs yess osMe kees egJee vesle=lJe osves kees leweej nQ~ Gvekes neLeeW ceW nceeje osMe Glevee ner
megjef#ele nw, efpelevee Jees DeYeer leke nceejs neLeeW ceW jne nw~ nceejs yeveees mebyebOe Gvekes keece
DeeeWies~ nceW efJeMJeeme nw efke Jes meerceeDeeW kee DeeflekeceCe kej DeHeveer keerefle& Deewj Hewmee efJeosMeeW
leke Hewueeves ceW meHeue neWies~
osMe Yejesmee kej mekelee nw efke Gmekee YeeJeer vesle=lJe peneb Skeoce veee Deewj lejes-lee]pee nesiee
JeneR Jen nceejer mebleeve nesves kes keejCe DeeHe eje Heere{f eeW mes Dee]peceeee ieee Yeer nesiee~ DeeHe Deewj
nce oesveeW kes YeefJe<e keer efeblee nue nes peeesieer~ Deiej keesF& en meeselee nw efke nce DeHeveer eueleer
ngF& ogkeeve Hej efkemeer Deewj kee ]key]pee nesves oWies lees Fleves cetKe& nce veneR nQ~
meer-12, efJeJeske efJenej, cenue Heefjmej,
iJeeefueej-474007
cees.-09425119977
eeve mes mej kejevee Yeer

Fme Deeole Hej Heleevee Yeer
]ie]peue
es[e Yeer veneR peelee efoue kees

ogMJeej nw meeLe efveYeevee Yeer
Demejej Gue n]ke `Demejej',

efkeewj-cesj
jesvee nw ceiej Meyevece keer lejn

HetueeW keer lejn Flejevee Yeer
nj
nj
jes]pe yeouelee DeeF&vee

jes]pe Fmes Pegueevee Yeer
peervee nw lees Keevee nQ OeesKes

legce ueeKe nes yeervee-Dees-oevee Yeer
nw Meew]kescemeerneF& Yeer Gmes
Deewj ]keeefleue mes eejevee Yeer
meerKes nQ ]He]keerjeW mes nceves
Deboe]pe keF& Meenevee Yeer
eenes lees legcnW cegefMkeue nw keee

yevevee Yeer Deewj yeveevee Yeer
`Demejej' egkeevee nw peer kej
peerves kee nj Fke pegcee&vee Yeer
eeW keg Yeer veneR oslee keesF&
]Heve nw oeceve Hewueevee Yeer `Demejej'
www.lafzgroup.com
$ 50
neme Jebie
jepe ee
#es$e kes efJekeeme kes efuees...
Me Ske
vesleepeer ceb$eer Heo ienCe kejves kes HeMeeled HeLece yeej veiej HeOeej jns nQ~ Gvekee mJeeiele
Ssefleneefmeke nes, Fmekee DeeosMe meceLe&keeW kees Henues mes efceue egkee nw~
veiej ceW mLeeve-mLeeve Hej mJeeieleej yeveees pee jns nQ~ HeeHeve meeue kes ceb$eer peer HeeHeve
JeboveJeejeW mes ieg]pejWies~ mewke[eW ieeef[eeW kee ]keeef]Heuee nesiee~ ceveeW HetueeW keer Je<ee& nesieer~ DeieefCele
Hetue-ceeueeeW Henveeeer peeeWieer~ owleekeej nesef[ie ueieees pee egkes nQ~ efpeve Hej efueKee nwmJeeiele! Jebove! DeefYevebove! De]KeyeejeW ceW ye[s-ye[s efJe%eeHeve Hes nQnceW DeeHe Hej ieJe& nw!'
ieJe& kejves JeeueeW kes ]Heeses Yeer nQ meeLe ceW~ peeves Heneeves esndjs nQ~ GvnW vesleepeer Hej ieJe& nw,
vesleepeer kees Gve Hej~ pevelee oesveeW mes ieJe&Jeleer nw~
Me oes
mecetee Mendj jesMeve nw~ cegKe ceeie& Hej efyepeueer keer jbie-efyejbieer PeeuejW uekeer nQ~ keYeer
peueleer nQ, keYeer yegPeleer nQ~ pewmes celeieCevee kes mecee vesleepeer keer GcceeroW peueleer yegPeleer LeeR~
ogkeeveeW Hej mepeeJe nw~ ueesie nej efuees Ke[s nQ~ efpemeves vesleepeer keer peerle keer jen ceW efpelevee
ye[e iee Keesoe Lee, Gmekes neLe ceW Gleveer ner ye[er ceeuee nw~ DeHeves HeeHeeW kes HeeeefMele ceW Jen
mJeeb ceeuee meefnle ies ceW yewves kees lelHej nw leeefke peye vesleepeer kee efJepee-jLe efvekeues lees GvnW
oekee ve ueies~
YeerlejIeele kes ieeW kees HetueceeueeDeeW mes Yeje pee jne nw~
Me leerve
Deepe Meece kees veiej mes peer kes ]Heece& neGme Hej ceb$eer peer kes mecceeve ceW Heeea kee
Deeeespeve nw~ meepe-meppee kee HeyebOe eceee-HecegKe peer kes efpecces nw~ meescejme keer JeJemLee
skesoej-HecegKe peer kejWies~ ef[vej De]Hemej HecegKe peer keer Deesj mes nesiee~ ceb$eer peer kes meYeer ensles
meeoj Deecebef$ele nQ~ Jespe Deewj veeveJespe oesveeW kee uegl]He Geee pee mekesiee~ ueeskeleb$e kes Fme
peMve kees pevelee otj mes gkej-gkej osKe mekes, Fmekeer JeJemLee Yeer keer ieeer nw~
Gmekes yeeo osj jele {ues leke pees Yeer nesiee, Jen `#es$e' kes efJekeeme kees meceefHe&le nesiee~
meer-12, efJeJeske efJenej, cenue Heefjmej,
iJeeefueej-474007
cees.-09425119977
$ 51
www.lafzgroup.com
neme Jebie
[e@. Sme.kes.leeieer
eerceodpeueieerlee
Ske veue ceesee&
peue#es $ es veue#es $ es meceJes l ee eg eg l meJe~
yeeuekee vejveejerMewJe efkecekegJe&le mebpee~~
(DeLee&led, ns mebpee, peue #es$e eeefve veue kes cegneves Hej peue eg kes efuees Gle yeeueke, vej
Deewj veeefjeeW ves keee efkeee?)
oes vetvelece meePee keee&kece
- meercee megj#ee yeue keer le]pe& Hej peue megj#ee yeue/veue megj#ee yeue kee ieve
- efmJeme yeQkeeW ceW pecee peue jeefMeeeW kee Helee ueiee kej osMe ceW JeeHeme ueevee
- ]peceerve kes Deboj mes ]peceerve kes Deboj ogMceve keer Hese peue HeeFHe ueeFve Hej Deetke Jeej
kejves Jeeues ceOece otjer kes peue He#esHeee `JeCe' kee Hejer#eCe kejvee
- Meemekeere kece&eeefjeeW kees DeHeves IejeW kes efuees Heeveer Yejves nsleg o]Helej mes m^ssefpeke
eFce DeeG keer ceb]petjer
- ]iejeryeer jsKee mes veeres peerJeve eeHeve kejves JeeueeW kes efuees memleer ojeW Hej (Ske Heee
Heefle [^ce) Heeveer cegnwee kejevee
leerve Deoe-S-veue
Jees lesje Fme uen]pee Deevee...
efke Ske uecns keer Peueke, efHej otj keneR Kees peevee, cegodoleeW le[Heevee~
peeves-peeveeb, Jees lesje Fme uen]pee Deevee~
eej peue cesveer]Hesmes
meefoeeW mes meceepe oes JeieeX ceW yebe nw~ Ske lej]He ceger Yej peueJeeve kegueerve lees otmejer
lej]He DemebKe peuenerve oerve~ Ske Deekeb efmeefeble lees otmeje s Jebefele~ oesveeW JeieeX ceW peue
mebIe<e& Deue nw~ JebefeleeW, Ske peg nes! peue Hej keue peve-peve kee n]ke nesiee~
Heebe Heeveer kes Hekeej
Heeveer kes leerve Yeso nQ~ Henueer Hekeej kee Heeveer Jen nw pees mJeeb veueeW ceW Dee peelee nw~ otmejer
Hekeej kee Heeveer ceesj Deeefo mes peyejve KeeRe kej veueeW ceW ueeee peelee nw Deewj leermejer Hekeej kee
Heeveer Jen nw....pees Qkej-eg ceW DeHeves Ieesj Hejekece mes HeefleefveeW kees Hejemle kej HeeHle
efkeee peelee nw~
]pendj
Dejs, Dejs! keee kej jns nes? veer efHeDeesies lees efueJej kee meleeveeMe nes peeesiee~ Heeveer ceW
www.lafzgroup.com
$ 52
$ 53
keg efceuee keeeW veneR uesles? mees[e, efJnmkeer, HesHmeer, keg Yeer~
meele es pees Ske Mendj Lee
Fme veiejer ceW Deye keesF& veneR jnlee-ve keesF& ceevegme, ve eewHeeee Deewj ve ner Heefjvoe~ me[kes
nQ Hej Jeerjeve nQ, ]HewkeefjeeW kes ncesMee Ietceves Jeeues ekekes Hetjer lejn peece nQ~ ne yee]peej Deye
eneb efkemeer jes]pe veneR mepeles Deewj ve ner keneR vegceeFMeW ee cesues ner Yejles~ mketueeW Deewj kee@ues]peeW
kes HeebieCe Dejmes mes metves nQ, cebefojeW ceW Yepeve Deewj ceefmpeoeW ceW De]peeve keer ietbpeW keye keer iegce nes
egkeer nQ~ nj lej]He Ske cego&veer meer eF& ngF& nw~ megveles nQ, peye eneb Heeveer Lee lees Ske Mendj ngDee
kejlee Lee~
Dee peue Dee@ef[
meJe& peue DeefYeeeve mes mebyebeOf ele Ske eeefekee keer megveJeeF& kejles ngS ceeveveere veeeeuee ves
mejkeej kees efveoxefMele efkeee efke Jen MeerIe Ske JeeHeke peue efveeeceke leb$e efJekeefmele kejs~ meeLe
ner mejkeej kees DeeosMe efoee efke Jen Iej-Iej kes peue ]Kee& kee Jeeef<e&ke Dee@ef[ kejees~
ceeveveere veeeeuee ves en Yeer kene efke Meewe pewmes DeleefOeke cenlJe kes keeeeX Hej ]Kee& keer ieeer
peuejeefMe kees Dee@ef[ mes cegkele jKee peees~
veew peueesHeefve<eod
Heeveer Ske nw, efvejekeej nw efkebleg meebmeeefjke peerJeeW kees en Qkej, bkeer, yeeuer Deeefo kes He
ceW efoKelee nw~ en meye Hekeej kes yebOeveeW mes Hejs nw, ceiej ceesn ceeee kes De%eeve mes He[kej HeeCeer
Fmes lesje cesje mecePeves ueieles nQ Je efmej HegewJJeue kejles nQ~
ome peueesHeosMe
Heeveer kes efceue peeves Hej Flevee Denbkeej cele kej, ve ner veue kes eues peeves mes veenke Meeske
kej~ Heeveer Ske Deeveer-peeveer eer]pe nw~ ncesMee Kegues veue kes veeres jKeer yeeuer kees ner Hejce mele
peeve~
ieejn ons]pe
Dejs, yent keee ueeF& ons]pe ceW?
keee ]Keeke ueeF&! Fmeves lees nceejer veeke ner keJee oer~
He[esefmeeeW kes eneb keee Meeveoej oes-oes efmebskeme keer befkeeeb Deewj Heeveer KeeReves Jeeueer
ceesj Deeeer~.....nceejs lees Yeeie ner Het iees~ keuecegbner efme]He& oes [^ce Heeveer Deewj ieejn ]Keeueer
HeerHes ueskej eue oer~
yeejn ceueruesej JeeefMebie
(mecee-Keevee Keeves kes lelkeeue yeeo, mLeeve-Jee@Meyesefmeve)
megveleer nes! meYeer yeeeW kees ueskej Dee peeDees Deewj neLeeW kees Ske kes THej Ske jKekej
Ke[s nes peeDees~ neb Ssmes, Deye ceQ Oeerjs-Oeerjs Heeveer [euetbiee, meYeer kes neLe Ske meeLe Oegue peeeWies~
vees-Ske ner Heeveer mes keguuee kejves Hej MeesOe DeYeer peejer nw~
lesjn veue IevelJe Hewceevee
Ske ee kece Iej Heefle veue-eeveer kegueerve Jeie&~
Heefle veue ope&ve Yej leke Iej-eeveer meeOeejCe Jeie&~
www.lafzgroup.com
Heefle veue ope&ve mes DeefOeke Iej-eeveer efvecve Jeie&~

(Fme JeieeakejCe kes oeejs mes yeenj-eeveer Jebefele Jeie&~)
eewon Jejoeve
efpeme Hekeej eHej egie ceW DeHeves efJeMJe He kes Deueewefkeke oMe&ve nsleg DeeHeves HeeLe& kees
efoJe e#eg Heoeve efkees Les HeYeg, Gmeer lejn Deepe Fme DeYeeies kees Yeer Qkej keer ceeser Oeej OeejCe
kejves nsleg Ske YeJe bkeer Heoeve kej~
Hebn Mekegbleuee
ej Hej Deees meeOeg kees lel#eCe melkeej Deewj efYe#ee ve oskej letves Ieesj DeHejeOe efkeee nw
keves! pee, ceQ legPes MeeHe oslee ntb...efke efpemekes ceesn ceW He[kej letves cesje DeHeceeve efkeee nw Jen
legPes meoe-meoe kes efuees Yetue peeesiee~
veneR, veneR, meeOegJej veneR, Flevee ye[e ob[ cele oerepf ees cesjer Fme eser-meer Yetue kee~....DeeHe
cegPes efMeuee yevee oerefpees, meHe& eesefve ceW [eue oerefpees....cekeKeer yeveekej oerJeej mes efeHekee
oerefpees....cegPes meye ceb]petj nw, Hejbleg ns ke=HeeefveOeeve DeHevee efoee en keesj MeeHe JeeHeme ues
ueerefpees~ ceQ yeeJejer efHeee kes Oeeve ceW veneR, Heeveer kes Oeeve ceW Leer pees leerve jes]pe mes veneR Deeee
Lee~
erke nw....Hej meeOeg keer ]pegyeeve mes efvekeues Jeeve keYeer Demele veneR nes mekeles~ pee!
otjoMe&ve kes Hejos Hej Hemeeefjle Qkej kes mebHeke& vebyej osKekej let eefo ]Heesve kejsieer lees lesjs Iej
ceW Heeveer Dee peeesiee~
meesuen [eeveemeewj
HeeHee, HeeHee, es KeC[nj mes kewmes nQ? es keewve ]peceeves kes nQ? yeleeDees ve HeeHee!
yese, ueesie FvnW Jeej Heeke& kene kejles Les~ meoer kes Meg ceW Heeveer kee mebke keee Deeee
efke es eueve mes yeenj nes iees~ HegjelelJe efJeYeeie ves Deye FvnW peue mceejke Ieesef<ele kej Hee&keeW
kes efuees Keesue efoee nw~
me$en bkeer Jebovee
peue os, Heeveer oeefeveer peue os~
Iej-Iej kes
ye peie ceie leke
meye Yej os
peue os~
]KegMke keb
HeHe[ees ueye
lejmes Ie-Ie kees Pe
lej kej os
peue os~
leer<Ce leeHe nj
MeerIe MeeHe nj
www.lafzgroup.com
$ 54
Oejleer kes keCe-keCe kees

efvePe&j kej os
peue os, Heeveer oeefeveer peue os~
Deejn Qkej HemLeeve Hej
peueHeefle yeHHee ceesjee~

Deieueer Hemej let peuoer Dee~~
F&-3, efJeMJeefJeeeuee efMe#eke DeeJeeme, KeC[Jee jes[, Fvoewj
]ie]peueW
ceefueke]peeoe peeJeso
30-[er, veerueefiejer-1, mewkej-34, veesS[e,
]Heesve-09899936228
leeW kees Dee]peceevee eenles nQ

nce Fke HeewOee ueieevee eenles nQ
keF& metjpe DebOesjs mes efvekeue kej
efmeleejeW kees yegPeevee eenles nQ
SnlesMeece De]Klej
1, DeeoMe& kee@ueesveer, Ke[sueer Heeke,
keese-324001 (jepe.)
Jej]ke-Jej]ke es ]Hemeevee efyeKejves Jeeuee Lee

yeee efueee cegPes Gmeves ceQ cejves Jeeuee Lee
Meieg]Helee Hetue HejsMeeb ngDee lees ]iece ve kejes
efke Jees lees etb Yeer nJee ceW efyeKejves Jeeuee Lee
ceQ Gmekees osKe kes efHej keg ve osKe HeeTbiee
en neomee Yeer cegPeer Hej ieg]pejves Jeeuee Lee
vees Iej ceW ]keoce jKeves mes Henues

Jees meye ceb]pej Hegjevee eenles nQ
yegueboer mes Glej kej meye Heefjbos
veoer Hej Hewue peevee eenles nQ
keneveer ceW keF& efkejoej1 nQ pees
cegnyyele kees gHeevee eenles nQ
1. eefj$e
Hene[ meervee-efmeHej nes ieee Lee cesjs efuees

Jeiejvee cegPeceW mecegvoj Glejves Jeeuee Lee
ceQ yes]kemetj ntb en ]Hewmeuee ngDee Jejvee
ceQ DeHeves pegce& kee F]kejej kejves Jeeuee Lee
$ 55
www.lafzgroup.com
neme Jebie
kewueeMe ceb[ueskej
Deye kes meeJeve Ssmes yejmes.....DeLee&le

yejmeele keer jeleW, yejmeele kes efove
ger kee efove nw~ er.Jeer. Hej MegYee cegodieue iee jner nQ~ ``Deye kes meeJeve Ssmes
yejmes....! MegYee keer DeeJee]pe ceW Ske Depeerye-mee oo& Deewj ueese nw~ en oo& kesJeue ieues kee
keceeue veneR nw~ FOej oes eej efoveeW mes meecege yejmeele nes jner nw~ neueebefke efvecee[ Deewj
ceeueJee ceW Dee<ee{ lees ueieYeie metKee ner yeerle ieee~ keejs kepejejs cesIe ceewmece efJeYeeie keer
YeefJe<eJeeefCeeeW kees Debiete efoKeeles jns Deewj ieebJe keer eewHeeue Hej YeeieJele yeebeles Hebef[le
peer HemeerveeHemeervee nesles jns~ osKeles ner osKeles efouueer ceW metKes Hej mesefceveej nesves ueies Deewj
ieebJe-ieebJe ceW metKes kee meJex kejves Jeeueer peerHeW efvekeue He[eR~ mejkeejer Deceuee [ê@ mes
efveHeves kees leweej nes ieee~ veeueer, iej, [yeje, leeueeye-peneb Heeveer efoKes Gmes jeskees~
jeskevee ner He[siee~ mejkeejer Deeoceer Deebieve ceW Deekej Ke[e nes ieee~ yeesue Yewee! efkeOej
metKee He[e nw~ yeleevee He[siee~ Deye keesF& yeoceeMeer veneR euesieer~ eneb meeuee metKes kee meJex
kejles-kejles Hetjer Ske kes yeerej Heer iees Deewj DeeHe ueesie ner-ner kejkes ken jns nesmeye
erke nw~ keee Kee]ke erke nw~
]HeeFueeW ceW metKee eue jne nw Deewj o]Helej ceW meeJeve yejme jne nw~ efpeme efove otjoMe&ve
Hej yejmeele kee keesF& meceeeej veneR Lee, erke Gmeer efove mes cesjs Mendj ceW yejmeele nes jner nw~
Deewj er.Jeer. Hej MegYee cegodieue iee jner nQ-Deye kes meeJeve Ssmes yejmes...~ otjoMe&ve Hej
efoKeees peeves Jeeues DeefOekeebMe ewveueeW ceW JeeHle DebOesjieoea Deewj meebmke=efleke HeleveMeeruelee
kes yeeJepeto keg ieerle Deye Yeer Hegjeves efoveeW keer eeo efouee osles nQ leLee Fme Glejles meeJeve
Deewj YeeoeW keer MegDeele ceW ceve Yeerie-Yeerie peelee nw~ cenbieeF&, iueesyeue-Fkee@veceer Deewj
cebef$eeeW keer nemeemHeo yeeeveyee]peer kes kebêm ceW yejmeele keer HegDeejW jesceebe Hewoe kejleer nQ
Deewj Hegjeves efove ekeye-eke eeo Deeves ueieles nQ~
nce Gve efoveeW ieebJe ceW jnles Les Deewj ieebJe keee Lee Skeoce yeguebo Yeejle keer yeguebo
lemJeerj pewmee~ Fme lemJeerj ceW keesF& kemej yee]keer ve jn peees Fmeefuees ieebJe kes yeereeW-yeere
oes leerve Heeiewefleneefmeke e]fkemce keer nJesefueeeb ngDee kejleer LeeR efpevekes efMeKej keer F&W yejmeeleer
PebPeeJeleeW mes Ye[Ye[ekej efHemeueleer LeeR Deewj jenieerjeW kees Ieeeue kejleer LeeR~ Fve nJesefueeeW
ceW keg Hegjeves Deewj pepe&j ceeueieg]peej jnles Les efpevekeer ue[efkeeeb peJeeve LeeR leLee pees efkemeer
yeneves ppeeW Hej Deekej DeHeveer peJeeveer kee yee]keeeoe HeoMe&ve efkeee kejleer LeeR~ ess Deewj
]iejerye leye]kes kes ueesieeW kes efuees es ue[efkeeeb keewletnue Deewj efpe%eemee keer JemlegSb Leer~ Jes GvnW
tvee lees veneR Jejve yengle ve]peoerke mes osKevee eenles Les pees nJesefueeeW keer GbeeF& kes keejCe
www.lafzgroup.com
$ 56
$ 57
DemebYeJe Lee~ leye yee]peejJeeo, Yetceb[ueerkejCe Deewj GejDeeOegefvekelee pewmeer uegeF& DeefmlelJe
ceW veneR Deeeer Leer leLee peerve LesjsHeer, keueesefvebie, veeefYekeere Tpee& Deewj Fbjves pewmes DepetyeeW
kee DeefJe<keej veneR ngDee Lee~ ve DeeefYepeele Lee, ve SsMJee&, Meg ]iejeryeer Leer pees ueesieeW kes
esndjeW mes ueskej keHe[eW leke mes Peebkeleer Leer~ ueesie ceeueoej yeveves keer Fe efuees Dekemej
jepeOeeveer keer me[keeW keer lejHe kekeer ueieekej osKee kejles Les uesefkeve GOej mes efmeJee
Leevesoej keer HeHeer kes keg Yeer veneR Deelee Lee~ meewvoe& ieueer-ieueer efyeKeje Lee Hej yeter
keebsm veneR nesles Les~ efyepeueer lees otj efyepeueer kes KebYes Yeer veneR ueies Les~ efme]He& efeceefveeeb
Leer pees Got& MeeejeW keer Meccee keer lejn egHeeeHe peuee kejleer LeeR~ Fve MecceeW kes DeemeHeeme
Heee HejJeeves ceb[jeee kejles Les~ keF& yeej es HejJeeves yepeee Meccee kes Heeme peeves kes meerOes
etuns Hej jKeer oeue keer Yeieesveer ceW eues peeles Les Deewj yeefueoeve DeLeJee Meneole kee yengle
jesceebeke Me GHeefmLele kejles Les~
HebeJe<eeae eespeveeDeeW mes meJe&Lee Detlee Jen ieebJe, ceeeke veoer kes efkeveejs Hej Lee~
ceeeke ceW leyeerele mes yee{ Deeleer Leer Deewj Jeneb keesF& yee{ efveeb$eCe ke#e veneR Lee~ Iee kes
efMeJecebefoj kee keueMe [tyeves Hej ueesie DeHeves DeefmlelJe kee ]Keleje YeebHe uesles Les Deewj Hetje
ieebJe efmej Hej ye[er-ye[er Heesefueeeb jKekej veoer keer efJeHejerle efoMee ceW yeieg Yeeielee Lee~
Fve HeesefueeeW ceW Hegjeves keHe[s, Deeej keer yejefveeeb, efieue kes ienves, Kesleer keer jefpemêr kes
kee]ie]peele leLee Deee, oeue Deewj ceeefeme ngDee kejleer LeeR~ HeesefueeeW kees ueskej Yeeiee ngDee
ieebJe yengle otj efkemeer yejieo kes veeres MejCe ueslee Lee~ yejmeele ceW en yejieo eHej kee
ieesJeOe&ve nes peeee kejlee Lee~ yejieo Hej neefjue, leesles Deewj keewJes jnles Les pees yejmeele kes
Deelebke kes yeeJepeto DeeHeme ceW mebJeeo yeveees jKeles Les~ Je=#e, Heef#eeeW Deewj ceveg<eeW kee en
mecetn Heke=efle keer Jeeeeuelee Deewj Deeoceer keer efpepeerefJe<ee kee Glke=< GoenjCe ngDee kejlee
Lee~
ieebJe kes ce]peotj Deewj efkemeeve YeeoeW keer Pe[er ceW efmej mes HeebJe leke Yeerieles Les Deewj pes
keer leHeve kees ceue-ceue kej Oees [eueles Les~ Gve efoveeW mes meentkeej e]fkemce kes ueesie DeHeves
efvekeccesHeve mes Gkeleekej Deeune ieeles Les``ye[s ue[wee ie{ ceesnyes kes efpevekeer yeele kener
vee peeesSke kees ceejs oes cej peeJesb, eflemeje onMele mes cej peees~'' ueesie Iej keer yewke ceW
eewHe[ efyeekej neLeer oeble kes HeebmeeW mes nej-peerle kee Kesue Kesueles Les~ efpevekes IejeW ceW
keeser ceW cetbieHeueer nesleer Leer Jes cetbieHeueer Yetvekej Keeles Les Deewj efuekes He[esmeer kes Iej
HeWkeles Les~ Fmekee veleerpee en neslee Lee efke JeeleeJejCe efyevee efkemeer ]Keeme Heeeme kes
meewneo&HetCe& nes peelee Lee~ yejmeele ceW KeueKeueer veeuee GHevekej ceeeke veoer ceW efceue peeee
kejlee Deewj ceeeke keer ceefueeeb efyevee efkemeer mejkeejer DeeosMe kes KeueKeueer ceW ceeFies nes
peeee kejleeR~ ceefueeeb meHeves yegveleeR, Deewj cegDeejs peeue~ osKeles-nerosKeles meejer ceefueeeb
DeHeves meHeveeW meefnle Iej kes etuneW Hej Keoyeoeves ueieleerb leLee jmeesF& Iej ceueer Deewj Yeele
keer cenke mes cencene Glee~
yejmeele ceW kejsues Deewj efieuekeer keer yesueeW kes efuees F]Hejele mes yeeieg[ ngDee kejleer LeeR~
Fve yeeieg[eW ceW mey]peer kes DeueeJee Hesce keer yesueW Yeer e{leer Deewj efyevee DebmegDeve peue meeReW
www.lafzgroup.com
leveej nes peeee kejleer LeeR~ yesueW ueieleeR lees Heue Yeer ueieles~ Fve efoveeW pewmeer yeoceeMeer veneR
Leer efke kenves kees lees ceveer Hueeb keer yesueeW mes ojJee]pee Dee He[e nw Deewj Heue kes veece Hej
keodot Yeer veneR ueielee~ je<^keefJe ves ieebJeeW keer mece=ef ceW mey]peer keer yesueeW keer Yetefcekee kees Yeer
keeJeelceke DeefYeJeefkele Heoeve keer nw``keeMeerHeue keg<ceeb[ keneR nQ, keneR ueewefkeeeb ueke
jner nw~'' FvneR meefy]peeeW keer yesueeW ceW kejsues {tb{les-{tb{les ieebJe kes esjs-esjer DeHeves Hesce kees
Yeer leueeMe efueee kejles Les~ ceQ, meeselee ntb yeeieg[ veneR nesleer lees Meerjer ]HejneoeW kes Jes ieeceerCe
mebmkejCe DeHeves jesceebme kes efuees keneb efyeceeles~ ieebJe ceW yeeieg[ Hesce kee efebjleve DeeOeej
ngDee kejleer LeeR~
meeJeve kes Deeles ner yent-yesefeeb ceeekes peeves keer leweejer kejves ueieleeR~ yesefeeW kee
DeeJeeieceve meeJeve keer $eleg kees jmecee yevee efoee kejlee~ ceeekes Deewj meeJeve ceW Ske
Deveg<eefveke DevlemeyebOe ngDee kejlee Lee~ memegjeue keer ceesveesesveer kes yeere ceeekes keer
mJebolee Ske megKeo He[eJe ngDee kejleer Leer~ Fme DeJemej kee ]Heeeoe Dekemej ceefnueeebW
GeleeR~ nceejs ieece ieerleeW ceW veJe HeefjefCeleeDeeW kee ceeekes peevee Meg<ke DeewHeeeefjkelee ner
veneR Jejved Ske iebYeerj Deveg<eve Yeer nw~ yeser kes memegjeue peeves mes ueskej ceeekes ueewves leke
ueeskeieerleeW keer mece= HejbHeje nw~ HeefjCee kes DeJemej Hej efJeoe ieerle jelee ueeskeieerlekeej
ceeekes peeves kees Yeer Ske jmecee Deblejbielee mes Yej oslee nw~ efJeJeen kes DeJemej Hej DeceJee
keer G[er ngF& keeseue Ske efveefMele Deblejeue kes yeeo peye ceeekes ueewleer nw lees kesJeue
osnYeej mes ner oesnjer Deewj HeerleJeCee& veneR nesleer Jejve Ske Deelebefjke ueppee mes Yeer ueeue nes
peeee kejleer~ Deye lees yenjneue mecee keer j]Heleej yengle les]pe nes ieeer Deewj ceefnueeeW Yeer
Henues pewmeer `ùeeueer-ueeueer [esefueeeb ceW ueeueer jer ogunefveeeb veneR jneR'' mebeej keebefle ves
mecee keer eeue kees ner veneR cees[e, meeJeve ceW ceeekes keer Keer-efceer eeoeW Deewj uecyeer
otefjeeW kees Yeer Hee efoee~ Deye lees mee yeenleeeW leke ceeekes peeves keer efjmke veneR uesleeR,
keee mes efke, Hebpeeye cesue ceW efj]peJexMeve keneb efceuelee nw, mees Ske es ]HegveJee Iegcee uesleer nQ~
cecceer kes keves Yeer lees ceesyeeFue nw ve!! kes.Sue. menieue meenye ves vewnj tves kes oo& kees
efpeme lejn ieeee Lee efke ``yeeyegue ceesje vewnj te peees'' GmeceW efme]He& ogefveeeJeer yeeyegue kee
Iej veneR, keneR ienjs ceW Ske DeeOeeeflceke ceeekes kee oo& Lee~ Deye lees efnvoer efmevescee ceW Yeer
ceeekes peeves keer efesjer Oeceefkeeeb Deewj keewDee keeves kes GyeeT oesnjeJe yees nQ leLee oes
efkeee keer veewkejer ceW ueeKeeW kee meeJeve yeskeej pee jne nw mees ceg]Hele ceW~
meeJeve keer MegDeele ceW ner meejs ieebJe ceW ieueer-ieueer Petues yebOe peeles~ ieebJe ceW veJeegJeke
ieebJe keer veJeegJeefleeeW kees Pegueeves ceW cenlJeHetCe& Yetefcekee efveYeeles~ ieebJe kes yeg]pegie& Fme Petuee
mebmke=efle Hej veeke YeeQ efmekees[les leLee keeueeblej ceW ]Kego Yeer Petueves Hengbe peeles~ ye]gpegieeX kees
meejs efove mebmke=efle keer efeblee jnleer leLee egJeeJeie& mebmke=efle kee Yee efyeeves keer pegiee[ ceW
jnles~ Petuee yeebOeves kes efuees Heee veeefjeue keer jmmeer kee Heeesie efkeee peelee Lee, efpemes
`ùespe'' kenles Les~ uespe Meyo uespegj mes yevee nw~ YegDeeCeW kes ueeskeieerleeW ceW uespegj Meyo kee
yengOee Heeesie ngDee nw~ ye[er Heueve nJesueer mes Glejkej eewHeeue Jeeues veerce Hej yebOes Petues ceW
Petueleer Leer~ Gvekee efoHeefoHeelee ieesje jbie Deewj Deefvebe meewvoe& meyekees uegYeelee Lee~ Jes neLeeW
www.lafzgroup.com
$ 58
$ 59
ceW ceWnoer jeeleeR Deewj Gvekes HeebJeeW keer Gbieefueeeb efyenejer keer veeefekee keer lejn efyevee ceneJej
ueieees efme]He& efyeefeeW kes Yeej mes ner ueeue nes peeee kejleer LeeR~
DeCe yejCe leCeer ejCe Debiegefue Deefle mekegceej
egJele megjbieg jbiegmeer ceveew eefHe efyeefeve kes Yeej
ye[er Heueve (Heuesve) peye Petues Hej HeWie uesleer lees Gvekes meeLe Hetje ieebJe oesueeeceeve
neslee Lee~ Petues keer HeWieeW kees ieebJe keer Yee<ee ceW ceeke[e kenles Les~ Hes[eW Hej Petuee yeebOeves
Deewj ueesieeW kees Pegueeves ceW efMeJeefmebn [e@kej yengle Glmeener jnles Les~ keg ueesieeW kee lees en
Yeer kenvee Lee efke Jes kebHeeGb[j Yeer veneR Les yeefuke ]Heewpe JeeueeW kes keHe[s Oeesles Les~ Ske efove
keHe[s Oeesles-Oeesles keHe[eW meefnle ]Hejej nes iees Deewj efHej ueewkej keYeer ]Heewpe ceW veneR iees
leLee Mes<e peerJeve ceele=Yetefce keer mesJee Fmeer ieebJe ceW jnkej keer~ ceele=Yetefce keer mesJee kes meeLe ner
efMeJeefmebn kees ceefnueeDeeW keer mesJee kejves ceW Yeer yengle megKe efceuelee Lee~ Yeiees[s efmeHeener nesves
kes keejCe Gvekeer Meeoer veneR nes mekeer Deewj Jes Gce Yej yeeue yeeeejer jns~ en oeriej yeele
nw efke Gvekes yeeee& Deeefo Hej ieebJe kes Deve ueesieeW kes DeueeJee ]Kego GvnW Yeer mebosn Lee~
Jes ceefnueeDeeW keer GHeefmLeefle mes yengle Glmeeefnle nesles Les leLee veerce kes Pee[ Hej Petuee yeebOeves
kes DeueeJee Gus uekeves kes kejleye Yeer efoKeeee kejles Les~ Jes metveer Deewj Goeme jeleeW ceW
Dekemej efyejne ieeles Les`èser-eser ceeCeer kee uecyee-uecyee kesMe....~'' efMeJeefmebn
[e@kej ueodoeKe keer Heneef[eeW Deewj efleyyele kes HeejeW kee keeJecee JeCe&ve kejles Les~ keye
Deewj efkeme osMe kes mewefvekeeW kees GvneWves meercee Hej mes Keos[e Deewj keeeW Keos[e, Fmes ueskej
GvneWves Deveske keneefveeeb ie{ jKeer LeeR~ ceele=Yetefce Hej ]kegyee&ve nesves kee pe]pyee efMeJeefmebn
[e@kej ceW yeg{eHes leke eW ceejlee jne~ vesnpeer keer ceewle Hej Jes meejs efove efneefkeeeb ues ues
kej jeses Les~
meeJeve ceW peJeejs DeLeJee Yegpeefjee yeesves kee efjJeepe Lee~ HeueeMe kes HeeeW kes oesves
yeveekej Devve yeesee peelee leLee Gmekeer Hetpee keer peeleer Leer~ Yegpeefjee efmejeles Je]kele uetHee
nesleer~ ueesie DekeejCe Peie[ He[les~ Peie[s ceW ue eueles Les~ ue eueeves keer efMe#ee ieebJe
kes DeKee[eW ceW oer peeleer~ j#eeyebOeve kes efove efceeFeeb yeveeeer peeleeR~ efceeF& kes veece Hej
efmeJee iegefPeee kes Deewj keg veneR yevelee~ yeepe IejeW ceW iegefPeee Fleveer Yeejer Yejkece yeveleer
efke, eefo efkemeer kees KeeRe kes ceej oW lees Ieeeue nes peees~ yejmeele kes efove ]Hegme&le kes efove
nesles Les Deewj peneb leke yejmeele keer jeleeW kee meJeeue nw, lees jeleW lees efvekeccesHeve kes
ceneDebOekeej mes Yejer nesleer LeeR~ ]Hegme&le ceW He{ves kes efuees iegueyekeeJeueer, e]fkemmee leeslee cewvee,
yebieeue kee peeot leLee Deeune Deeefo efkeleeyeW nesleer LeeR~ jeceeefjle ceeveme Kegues Deece He{er
peeleer Deewj keeskeMeee gHeekej~ ieebJe kes mes meentkeej yebieeue kee peeot He{s ngS Les~ Jes
efkemeeveeW kees meew Hees ]ke]pe& osles efpemes Heeref{eeW leke Jemetueles Les~ efkemeeve Yeesues Deewj ce]peotj
cetKe& Les~ ieebJe ceW keYeer-keYeer eesjer Yeer nes peeee kejleer~ efkemeeveeW kees uetves kes efuees eesj
jele ceW Deeles Deewj meentkeej efove ceW~ eesjeW kes DeueeJee ieebJe ceW Yetle-Hesle Yeer jnles Les~ Fceueer
ceW eg[wue Leer Deewj HeerHeue ceW Hesle~ ieebJe ceW Ssmee keesF& Hes[ veneR Lee efpeme Hej Yetle kee Dee
ve nes~ ueesieeW kees Yetle ueie peeles Deewj keF&-keF& efoveeW leke veneR Glejles~ ieve kenej DeHeves
www.lafzgroup.com
petleeW kee Yeer Fmlesceeue kejles Les~ Fme HegCe keee& kees Jes Fleveer cegmlewoer kejles efke Gvekes pegles
leke He peeles Hej Yetle Glejves kee veece ner veneR uesles~ HeJeejer, ojes]iee, ]peceeRoej leLee
keenjer kee yeeyet ef]peboe Yetle Les~
Deye ieebJe yeoue iees~ ieebJe keer en meeoieer Deewj YeesueeHeve Je]kele keer ieo& kes veeres
o]Heve nes ieee~ meeJeve lees Deye Yeer Deelee nw Hej Petues Jeeuee `veerce' Hessv kee efMekeej nes
ieee Deewj veerce keer njer-njer efveyeesefueeeb ceb[er ceW ]Kejero Heje]sKle keer YeW e{ ieeeR~ eewHeeue
Hej jepeveerefle nesves ueieer Deewj ceeeke kee Heeveer cecewuee nes ieee~ iegceer keer ogkeeve Hej ieebJe
keer ]pegjle kee meeceeve veneR efceuelee yeefuke yengje<êre kebHeefveeeW eje leweej efkees iees
MewcHet kes HeeGe Deewj keesu[ ef[^bke efyekeves ueies~ ieebJe ceW osMeer ceefoje keer ogkeeve Kegue ieeer
Deewj otOe ognves Jeeues neLe Des Hej peece uekeeves ueies~ Deye meeJeve ceW keesF& efMeJeefmebn
Petuee veneR [euelee Deewj ve ner ye[er Heueve Petueves Deeleer~ Deye yeeieg[ Hej kejsues keer yesue
veneR e{leer Deewj efyejne keer ueeskeveeefekee kes uecyes kesMe ]kemyes kes yeter Heeue&j ceW kekej
yee@ye ke nes iees~ peneb jeceeefjle ceeveme kee memJej Hee neslee Lee Jeneb peer.er.Jeer. Hej
Yeebie[e eue jne nw``keg[er ke kes keuespee uew ieeer!! meeJeve Deye Yeer yejmelee nw Hej Jewmes
veneR yejmelee pewmes MegYee cegodieue ieeleer nQ~
38 veekee pemeJee[er jes[, KeC[Jee,
ce.He.-450001
www.lafzgroup.com
$ 60
neme Jebie
keceuesMe HeeC[se
DeLe ejCe-HegjeCe
$ 61
Deece leewj Hej ejCe Meyo mes DeLe& Deeoceer kes Mejerj kes efveeues Yeeie ceW Heees peeves Jeeues
leuee-egkele yeebme-mejerKes HeeeeW kee efueee peelee nw pees THejer Oe[ kees Leeces jnles nQ~ es mebKee ceW
oes nesles nQ~ Deiej efkemeer Jepn mes pees[e t peees lees Gmekeer kemej yeebme ee yeWle ee efkemeer Yeer
ueke[er keer yewmeeKeer mes Hetjer kej ueer peeleer nw~ Deepekeue lees merue Yeer Heeesie efkeee peeves ueiee nw~
DeJemejevegketue FvnW ebie, HeebJe, bie[er ee Heeo Je]iewjn kene peelee nw~ yenjneue eneb eee& Gme
ebie keer veneR nesieer pees t peeleer nw ee ceej kej lees[er peeleer nw, ve ner Gve HeebJeeW keer pees Yeejer nes
peeles nQ~ eneb yeele Gve ejCeeW keer nesieer, pees gS, etces, HeKeejs, ee Oees-Oees kes efHees peeles nQ Deewj
efpeveceW ueieer Oetefue kees ceeLes Hes ueiee efueee peelee nw~
keg ueesieeW kees keg ueesieeW kes ejCe keceue pewmes ueieles nQ~ DeeHekeer DeHeveer DeebKeeW mes Meeeo
Ssmee ve efoKes keeeWekf e Decetceve ejCe Ske yeoMekeue-meer eerp] e nesles nQ, efpeveceW HebKeg[ er, Hejeie Deewj
meg[ewue Hees Je]iewjn veneR nesles~ yeefuke ef]peeeoe mebYeeJevee lees Fme yeele keer nw efke Jeneb yes[ewue
Gbieefueeeb, iebos veeKetve Deewj Heer efyeJeeFeeW kee JeerYelme-mee keesueepe efceues~ Hej FvnW keceue
ceevekej GveHej Jeejer peeves keer Jepn Fvekeer Mekeue ve neskej ee ee mJeeLe&-efmeef pewmes keg
Goee YeeJe nesles nQ Jejvee keceueeW kees Deiej es Helee eue peees efke Gvekeer GHecee efkemes oer pee jner
nw lees efveefMele peeefvees efke Jes DeHeves keere[ ceW ner [tye cejWies~ ejCe Deewj keceue ceW keesF&
JeJeneefjke leguevee nes mekeleer nw lees ener efke oesveeW keere[ kes efveke mebHeke& ceW jnles nQ~
ebo ejCe etces peeles Yeer osKes iees nQ~ es DeemLee keer efJeYeesj nes peeves Jeeueer Hejekee<e nw~
Fmeer Hees]pe keer Fbeflene nw ejCe Oeeskej Heer peevee~ ejCe kes efveeues Yeeie kees leuegJee kenles nQ,
efpevnW ejCe-Hesceer yee]keeeoe eeles jnles nQ~ ejCe pewmeer eer]pe kes meeLe Ssmes JeJenej meeefyele
kejles nQ efke ejCe etceves Jeeues ejCe mes Hejs Deewj keg veneR osKeles~ Deiej Jes Gve ejCeeW kes
THej efkes efJeMeeue Goj kees ee Gmemes ]peje Deewj THej efHes keeues oe kees ee Skeoce ner
THej Meer<e& Hej Oejer Oetle&lee mes Yejer neb[er-mejerKes efmej kees Heneeve ueW lees ejCeeW keer etcee-eeer
es[ GvnW Oeje mes GKee[ HeWkeves keer pegiele ceW ueie peeesb~
Fve Jeboveere ejCeeW kes mJeeceer keewve nQDeeHe ]pegj peeveles neWies Deewj GvnW Yeer efpevneWves lee
efkeee efke H] eueeb-H] eueeb kes ejCe Jeboveere nQ leeefke otmejs Yeer Gve ejCeeW keer Jebovee kejW~ Fve ejCeeW
kees efJeefMe< efme kejves eeveer Deepe keer MeyoeJeueer ceW Gvekee ceekex Jewuet ye{eves ceW kee]Heer
ceMe]ke]kele Yeer keer ieeer~ ce]pee lees es nw efke eeJevele neskej ese kes ejCe-jpe uesves keer
efJeefMe< Yeejleere HejbHeje kees Ske Oetle&lee-Yejer ve-keuee ceW yeoue osves Jeeues es ejCeoeme leye
leke ner ejCeeW ceW MeerMe Oejs jnles nQ peye leke Jejoeve Jeeues neLe ve G peeeW~
cegneJejs Jeeues efkemeer-efkemeer ejCe ceW mJeie& gHee neslee nw~ ef]peeeoelej Ssmes ejCe Gve
HeefleeeW kes nesles nQ, efpevekeer DeHeveer Heeflveeeb ner Gvekes ejCeeW ceW mJeie& nesves keer De]HeJeen Hewueeleer
www.lafzgroup.com
nQ~ peye leke Heefle Fme Hej e]keerve kejlee nw, Gmekes HeebJe ]peceerve Hej veneR He[les~ ejCeeW ceW mJeie&
nes ee mJeie& ceW ejCe, oesveeW neueele ceW ejCe ]peceerve Hej veneR nes mekeles keeeWefke mJeie& lees
Deemeceeve ceW nw~ peuo ner Heefle en peeve ueslee nw efke Jees Fme Yece ceW Gue uekee ngDee nw Deewj
mJeie& pees nw Jees ejCeeW mes efKemeke kej Gmeer ]peceerve Hej yejeceo neslee nw, efpeme Hej Helveer ]Kego
Ke[er nesleer nw~ ]peceeR Hej pevvele yeveeves Jeeueer leceece eer]peW pees yeseeje Heefle DeHeveer cesnveleceMe]ke]kele mes Hewoe kejlee nw, Jees es ejCeeW keer oemeer n[He uesleer nw~
ieo&ve Deewj Gmekes THej kes efnmmeeW kees mepeeves-mebJeejves ceW leceece lejn keer eerp] eeW kee Heeesie
neslee nw~ efeeeW kee ceeceuee nes lees meeje Debie-Helebie ner mepeeves-mebJeejves eesie neslee nw, Hej
ejCe DeHeveer meejer cenee kes yeeJepeto ues-os kej Ske ner eb=ieej ueee]ke ceeves peeles nQ~ oes lees
neLe Yeer nesles nQ Hej Ske Ie[er Henvelee nw lees otmeje Debieter Deewj yesmeues~ es oes neLe veejer kes
neW lees meepe-efmebieej keer JemlegDeeW keer efieveleer keefve nes mekeleer nw~ Fvekes yejDekeme ejCeeW kees
ef]peeeoe-mes-ef]peeeoe petles cees]pes vemeerye nesles nQ~ Jees Yeer pees[s ceWoesveeW Skeoce Ske pewmes~ cesjer
peevekeejer ceW oesveeW HewjeW ceW oes ef]kemce kes petles Henveves kee efjJeepe petleeW kes Fefleneme ceW keYeer veneR
jne~ ejCe Deewj petles Dekemej Skeekeej nes peeles nQ, Fmeefuees petleeW ceW ueieer Oetefue kees ner ejCeeW
keer Oetefue ceeve efueee peelee nw~ petleeW kees etbefke Oeesee veneR peelee, GvnW ceeue mes HeeWkej pesye
ceW jKe uesves keer efkeee kees ner ejCe Oees-kej Heer uesves kes Je]pve kee ceeve efueee peelee nw~ $eslee egie
ceW jece keer ejCe-Heeogkee kees meee kee Heleerke ceevekej pewmee mecceeve efceuee, Deepe Jewmeer efmLeefle
lees veneR nw, keeeWefke ve HeeogkeeeW ner jece keer nQ ve GvnW Hetpeves Jeeues Yejle nerr DeefmlelJe ceW nQ, Hej
yeoues ngS DeLeeX ceW Yeer ejCeeW kees ]kewo jKeves Jeeueer Fve HeeogkeeDeeW kee cenlJe kece veneR ngDee~
etbefke ejCeeW kes eueves mes Gvekes efevn yeveles nQ, Gve Hej mJele ner keg ueesie eueves ueieles
nQ~ Deepekeue ejCeeW kes efevn ojDemue petleeW kes efevn nesles nQ pees petleeW ceW ueieer efceer, keere[ ee
efJe<e mes Gkesjer ieeer ejCeeW keer Deeke=efle nesles nQ~ keg ejCeeW kes jemles ceW Hetue efyes nesles nQ, efpevnW
Jes kegeueles eueles nQ~ Ssmes ejCeeW kes efevn HebKegef[eeW kes uent mes yeveles neWies~ ejCe-efevneW Hej
eueves Jeeues Yeer ejCe tves-etceves JeeueeWs keer lejn efyevee meeses efke ejCeeW kes THej keee nw DeebKeW
Keesues ee cetbos eueles eues peeles nQ, eens efevn GvnW efkemeer kegSb ee oueoue keer Deesj ues peeeW ee
efkemeer ceerveej keer le Hej peekej efJeuegHle nes peeeW peneb mes DeeHe Devegceeve ueieeles jn peeeW efke Jes
THej kees iees ee veeres! efkemeer-efkemeer ejCe kes Heers Yeeievee ceneceejer keer lejn eeW Hewuelee nw efke
Ske ye[er jwueer ceW leyoerue nes peelee nw~ es ejCe-efevneW Hej eueves Jeeues ejCe-Jeeues kee Heere
Gmekes peerles-peer lees kejles ner nQ, cej peeves Hej Yeer veneR es[les~ es veneR efke yeme ]Kego ner eue ueW,
otmejeW kees Yeer DeHeves Heers eueves kees Gkemeeles jnles nQ~ ejCe-efevneW kees Hetpeves kee efjJeepe Hegjevee
nw, osJelee keer peien Gmekes ejCe-efevn ues uesles nQ, Gmeer Hej Hetue-He$e Deewj e{eJes ueieles nQ~
ueesie yeeie Deewj Yeefkele Hej Glee ngS lees ejCe kes ]Heeses yeveJee kej ejCe-efevn kees oerJeej ceW
ner ebie osles nQ~ keg efove ngS, Gej HeosMe kes keg Tbes Hegefueme DeefOekeeefjeeW Hej eeW F&MJejke=Hee ngF& efke Ske lees jeOee ner yevekej ke=<Ce kes ejCe-efevneW kes Heers ueie ieee lees otmeje yeeyee
yeve kej DeHeves ner ejCe-efevn YekeleeW kes yeere yebJeeves ueiee~
ejCe tves keer keF& cegeeW yeleeeer peeleer nQ~ meYeer cegeDeeW ceW tves Jeeues kees ejCeeW kes mJeeceer
www.lafzgroup.com
$ 62
kes Deeies Pegkevee He[lee nw~ Ske cege ceW kecej kees HeQleeefueme ef[ieer Hej Pegkee kej neLeeW kees mHeMe&eesie ejCe kes THej Iegves leke ueeee Deewj GvnW t uesves kee Yece Hewoe efkeee peelee nw~ en
ejCe-mHeMe& keer cepeyetjer Jeeueer cege nw, pewmes oeceeo kee DeHeves MJemegj kes veeles, efjMlesoejeW kes Hewj
tvee~ otmejer cege ceW kecej Hej veyyes ef[ieer kee keesCe yevelee nw Deewj neLe ejCe-mHeMe& kej Pe n
peeles nQ~ en ke=Hee yeveees jKeves keer HeeLe&vee Jeeueer cege nwpewmes e$eeW eje mketue-kee@uespe kes
ieg-peveeW kee, ee efHej gYewes vesleeDeeW kee mLeeveere ee HeosMe Heeea DeOe#e kee ejCe-mHeMe&~
leermejer cege ceW ejCe Skeoce Heke[ efuees peeless nQ Deewj leye leke veneR es[ s peeles peye leke ejCeeW
Jeeuee keece keje osves kee Jeeoe ve kej ues~ Gve iegDeeW kes Hewj e$e Fmeer cege ceW tles nQ, efpevekes
Heeme Hejer#ee keer kee@Heer nes~ egveeJe-efkeeLeea Heeea DeOe#eeW kes ejCe Heke[ves keer yepeee peke[
uesles nQ Deewj Gme Hej oyeeJe-mee yeveeles nQ, efpemeceW es FMeeje gHee neslee nw efke Deiej efke ve efoee
lees DeeHekes Deewj Heeea kes HeebJe #es$e mes GKee[ Yeer efoes pee mekeles nQ~ Debelf ece cege ejCeeW ceW ueesves
keer cege nw, efpemeceW efvejernlee kes ejce Hej Hengb ee ngDee Yekele K] ego kees ejCeeW Jeeues kes nJeeues kej
oslee nw~ Fme cege kees ejCeeW ceW veeke jie[vee Yeer kene peelee nw~ ogevf eee ceW keesF& Yeer, keYeer Yeer keece
efvekeeueves kes efuees Fme cege kees meeOe mekelee nw~ ejCe-mHeMe& kes ceeceues ceW Fve efoveeW efmLeefle keg
Ssmeer vee]pegke nes eueer nw efke yeele-yeele Hej ueesie Deye meerOes Fme eewLeer cege ceW Dee peeles nQ~ ejCeeW
Jeeues ]Keemes IeeIe nes eues nQ, Henueer leerve cegeDeeW mes meOeles ner veneR~
DeeOegefveke Hepeeleb$e kes vees ceenewue ceW Fve efoveeW Fve eej cetue cegeDeeW kes kee@kesue mes
ejCe-mHeMe& keer keF& veeer-veeer cegeeW efvekeue Deeee nQ~ Ssmeer Ske cege nw ceb$eerHeo keer MeHeLe
uesves kes yeeo efJeOeeeke eje cegKeceb$eer kes ejCe-mHeMe& keer~ Fme cege-efJeMes<e kes YeeJe-mebeeueve
Hej ]ieewj keerefpees lees Pegkeves kes keesCe, neLe Deewj ejCe kes mebeesie keer DeJeefOe leLee ejCe-mHeMe&efkeee mebHevve nes peeves kes yeeo meerOes Ke[s nesves keer ieefle mes es peevee pee mekelee nw efke efJeOeeeke
HeeHle efJeYeeie mes efkelevee mebleg< ee ogKeer nw~
nceejs Jeie&-efJeYeeefpele meceepe ceW meefoeeW mes es lee nes jne nw efke gS peeves Jeeues ejCe keewve
mes nQ Deewj tves Jeeues neLe keewve~ FOej yeoues jepeveerefleke meceerkejCeeW kes keejCe keF& yeej oesveeW
keer Yetefcekee yeoue peeleer nw lees keg veeer ejCe-mHeMe& cegoeDeeW kee pevce neslee nw~ DeeMeerJee&o ceW
Gves kees Deeoer neLe vees mHeMe&-eesie ejCeeW kes Iegves leke Yeer veneR Hengbeles Deewj ejCe-mHeMe&
keg-keg peeHeeveer DeefYeJeeove leke Deekej ner meceeHle nes peelee nw~ Meg-Meg ceW mebkeese Deewj
HejbHeje efveJee&n kes leveeJe mes HeebJe tves kees Pegkeer kecej meerOeer nesles ner jenle keer meebme uesleer nw Hej
Oeerjs-Oeerjs ceew]keeHejmleer efkemeer Yeer keefve cege kees menpe yevee osleer nw~
cegPes DeeMee ner veneR HetCe& efJeMJeeme nw efke ejCe tves-gueeves keer en efoJe HejbHeje
Hepeeleebef$eke HejbHejeDeeW kes meeLe ]Ketye Hetuesieer-Heuesieer Deewj meefoeeW leke euesieer~
yeer-260, Hee@kes-2, keWere efJenej,
meskej-82, veesS[e, ]Heesve-9868380502
$ 63
www.lafzgroup.com
neme Jebie
keceuesMe HeeC[se
Jebie mebien pees efceues

1. DeeHe yeerleer peie yeerleer uesKeke efMeJeMebkej ieeseue, [eeceb[ Hee@kes yegkeme,
veF& efouueer~
Jeefj< Jebiekeej eje efJeefJeOe efJe<eeeW Hej mecee-mecee Hej efueKes iees HetJe& HekeeefMele
neme-Jebie uesKeeW kee mebien~ mecemeeceefeke jepevewefleke-meeceeefpeke DeJemLee Deewj JeJemLee
Hej HeJeenHetCe& Mewueer ceW kee#e Deewj efHHeefCeeeb~
2. cesje eebpeefue meceejesn uesKeke [e@. osJesv FvsMe, efkeleeye Iej, veF&
efouueer~
uesKeke kee otmeje Jebie mebien pees Fvekes efJeefJeOeeHetCe& efJe<eeeW Hej jes iees efveyebOeeW kees
mecess nw~ mecemeeceefeke efoveeee& kes nukes-Hegukes cegodoeW Hej jeseke efHHeefCeeeb Fvekeer
jeveeDeeW ceW ]Ketye efceueleer nQ~ Heveerelee kes efuene]pe mes HeJeenHetCe& Deewj menpe~
3. es nw Fbef[ee uesKeke njerMe kegceej efmebn, efnvoer meeefnle efvekesleve-16,
meeefnle efJenej, efyepeveewj (G.He.)
lelkeeueerve meboYeeX mes peg[s efJe<eeeW Hej meesodosMe efueKeer Jebie jeveeDeeW kee mebien
meeefnle, Kesue, meceepe, jepeveerefle Deeefo meYeer #es$eeW keer efJemebieefleeeW Hej meerOee Henej~
4. keeie kes Yeeie ye[s uesKeke HeYeeMebkej GHeeOeee Decej mele HekeeMeve,
efouueer~
HeewjeefCeke DeeOeeeflceke HemebieeW mes pees[kej vees oewj keer HeJe=efeeeW Hej ueefuele efveyebOe
Mewueer ceW Jebieelceke efHHeefCeeeW mes mepeer jeveeDeeW kee mebien~ meeceefeke HeJe=efleeeW kee met#ce
Hee&Jes#eCe Deewj DeecepeerJeve Hej Devekes Des-yegjs HeYeeJeeW kee efJeJeseve~ jeseke Oeejoej
Mewueer, Yee<ee kee ueeseoej Deewj oceoej Heeesie~ HeewjeefCeke meboYeeX Deewj ]HeQsmeer kee meerke
Fmlesceeue~
5. veue mes efvekeuee meebHe uesKeke DejefJevo efleJeejer, Deeve HekeeMeve, veeer
efouueer~
Jeefj< Jebiekeej kee otmeje Jebie-mebien efpemeceW iele 10 Je<eeX kes oewjeve HekeeefMele
Jebie jeveeeW mebienerle~ jepeveerefle mes HeMeemeefveke JeJemLee leke meeceeefpeke mebyebOeeW mes
Jeefkeleefve< HeJe=efeeeW leke yeoueles Heefjo=Me kees Jebieelceke ef< mes kegjsoleer jeveeeW~
meeefnle, ceeref[ee Deeefo Hej Yeer Jebieelceke leerjeW kee mebOeeve~ jeseke, jJeeveer efuees Yee<ee
Mewueer Heveerelee ceW menpe HeJeen yeveees jKeleer nw~
www.lafzgroup.com
$ 64
]ie]peueW
yeMej veJee]pe, Deewjib eeyeeo
jes]pe keneb mes keesF& veeeHeve DeHeves DeeHe ceW ueeeWies

legce Yeer lebie Dee peeDeesies Fke efove nce Yeer Gkelee peeeWies
Deeie Hes eueles-eueles Deye lees es Denmeeme Yeer Kees yews
keee nesiee ]pe]KceeW kee ceoeJee oeceve kewmes yegPeeeWies
e{lee oefjee Ske ve Ske efove ]Kego ner efkeveejs keesiee
DeHeves nbmeles esndjs efkeleves let]HeeveeW kees gHeeeWies
levneF& kes menjeDeeW ceW efoue meese jne nw

Jees Hetue keer ]KegMeyet nw efke meeJeve keer Iee nw
oerJeej meer neFue nw keesF& nes-yeove ceW
]KJeeyeeW ceW Jees ceewpeto nw Henuet mes pegoe nw
jn-jn kes Ge uesles nQ, He{ uesles nQ ]Kele kees
keee peeefvees Fme meeoe meer lenjerj ceW keee nw
Jees Yeer keesF& nce mee ner Lee ceemetce iegveeneW kee Hegleuee
veenke Gmemes ue[ yews Les Deye efceue peees ceveeeWies
nj esndjs ceW Deelee nw ve]pej DeHevee ner esndje

nj cees[ Hes pewmes keesF& DeeF&vee Ke[e nw
Fme peeefveye nce, Gme peeefveye legce, yeere ceW neFue Ske DeueeJe
keye leke nce legce DeHeves-DeHeves ]KJeeyeeW kees meguePeeeWies
ue[les jns Fke Gce efkemeer Deewj mes uesefkeve

osKee nw lees DeHeves ner kees nj ]pe]Kce ueiee nw
meoea keer le kee kes Deeves Jeeues Heefjboes es lees kenes

otj osme kees peeves Jeeues keye leke ueew kes DeeeWies
es ef]peboieer DeHeveer nw efke oefjee kee me]Hej nw

nj ceewpes-ve]Heme ceW keesF& efiejoeyes-yeuee nw
kes legPemes, yemleer-yemleer {tb{ jne ntb legce pewmee

meese jne ntb Fmeer yeneves keg efove lees ke peeeWies
lenjerj ve efce peees keneR osKe kes eefuees

nj ceewpe ves meeefnue Hes keesF& ieerle efueKee nw
cenef]Heue-cenef]Heue DeHevee leDeuueg]ke Deepe nw Fke ceew]pet-S-meg]Keve

keue leke lekes&-leDeuueg]ke kes Yeer De]Hemeeves yeve peeeWies
]ieeefueye ves kene nw lees yeMej erke ner nesiee

òmles-lens-mebie Deeceoe Hewceeves-Je]Hee nw'
yevekes nJee oj-ye-oj keteye-ketee mener

DeeDees ]peje osj kees es Yeer leceeMee mener
leenoos-ve]pej metveer me[ke efpeme lejn, veeieve keesF& ceonesMe He[er nes
es jele nw etb pewmes me]Hej kejles ngS kejles ngS Leke meer ieeer nes
efkeme kees Helee keue leueke Je]kele keer ceewpes-jJeeb

efkeme kes nJeeues kejs Deepe ceQ DeHevee mener
Jees keewve nw pees ]iece kes oneves Hes nceW es[ kes HeesMe ngDee nw
nj meebme Yekeles ngS pewmes Gmeer ]peeefuece kee Helee Het jner nes
OetHe kes menjeDeeW ceW keesF& meneje lees nes

le veneR Iej keer Deiej Deye kee gke[e mener
]KeeceesMe nQ ueye ]pendve ceiej peueles ngS meQke[eW MeesueeW ceW efIeje nw
keee keerpes Jeneb peerves keer ]keercele ner peneb, yesefnmeerDees-mebieefoueer nes
ts efmeleejs kees efHej He]ke& ner He[lee nw keee

meervee-S-menje veneR, oeceves-oefjee mener
Fke yeele kenW legcemes ceiej legce Gmes keg Deewj ner ce]Hentce ve osvee
Jees neW ner keee efpeve Hes keYeer Yetue kes Yeer cegnjs-cenyyele ve ueieer nes
keue kee veee Dee]Heleeye efkemekees ]Keyej ueees keee

Deepe mejeW Hej efkemeer Hes[ kee meeee mener
]iece keesF& Iee lees veneR pees G[leer ngF& Deees keneR yejmes efvekeue peee
es Deeie lees onkes ner eueer peees nw Fke yeej Deiej peeie He[er nes
peer lees yenue peeesiee, efove lees ieg]pej peeeWies

Deewj efkemeer Hej nceW DeeHekee Oeeskee mener
oerJeeves veneR nce pees egbner neLe Gees ngS yee]peej mes ieg]pejs
Jees efpevme yenjneue efHej DeHeveer nw pees Fke yeej efveieeneW Hes e{er nes
lees nce Gmes Gce kee jesie yevee ueWies keee

mee nw veneR Jees yegje erke nw Dee mener
DeHeveeW mes Yeer ]iewjeW mes Yeer nj uecne veee Kesue, veeer eeue eueer peee
keee keerefpees Fme oewj ceW efpeme oewj ceW nj meebme keer le]keoerj ener nes
$ 65
www.lafzgroup.com
DeebKeeW keer ueew efoueeW keer ef]peee ues ieeer nJee

esndjeW mes Deye kes jbies-Je]Hee ues ieeer nJee
keee-keee ueesie ]KegMeer mes DeHeveer efyekeves Hej leweej ngS

Ske nceeR oerJeeves efvekeues nce ner eneb Hej ]KJeej ngS
Deye [eefueeeW Hes Oetue nw ee ]KegMke Hetue nQ

Meeoeye1 vekenleW2 lees egje ues ieeer nJee
Heej kes yebOeve ]Ketve kes efjMles t iees ]KJeeyeeW keer lejn
peeieleer DeebKeW osKe jner LeeR keee-keee keejesyeej ngS
Heemeer ]peceeR lejmeleer jner yetbo-yetbo kees

IeveIeesj yeeoueeW kees G[e ues ieeer nJee
DeeHe Jees meeves jmles kes nj HelLej kees yegle ceeve efueee
nce Jees Heeieue DeHeveer jen ceW DeeHe ner ]Kego oerJeej ngS
ve]pejeW kees meebHe yeve kes [Bmes nw yejnveieer3

leve mes n]keer]keleeW kes ]keyee ues ieeer nJee
DeHeveer-DeHeveer peien Hes oesveeW yesyeme Yeer cemej Yeer nQ

legce lenjerjs-mebie ngS nce Yetuee ngDee F]kejej ngS
yesefmecle cebef]peueeW kee me]Hej ojefceeeve nw

jmleeW kes meye efveMeeve G[e ues ieeer nJee
Deeves Jeeueer megyn efievesieer jele kes DebOes let]Heeb ceW

efkeleves meeefnue ner Hej [tyes, efkeleves YebJej kes Heej ngS
mencee ngDee nw oMle4, Kego DeHeves megketle5 mes

cegodole ngF& efke mendjs-meoe6 ues ieeer nJee
jele kes meerves Hes Fke MecDe peuee kej osKeW
Gmekeer ]pegu]HeeW ceW keesF& Hetue mepee kej osKeW
Deye ]Keeke Yeer veneR nw meceboj keer ieeso ceW

kee]ie]pe keer keefMleeeb LeeR, yene ues ieeer nJee
1. njer-Yejer, 2. ]KegMeyegSW, 3. veivelee, 4. efyeeeyeeve,
5. Meeefvle, 6. DeeJee]pe kee peeot
peye eeer Iee, uenjeeer Oeveke, Fke nggmves-cegkecceue eeo Deeee

Gve neLeeW keer ceWnoer eeo Deeeer Gve DeebKeeW kee keepeue eeo Deeee
meew lejn mes ]Kego kees yenuee kej nce efpemekees Yegueees yews Les
keue jele Deeeveke peeves keeeW Jees ncekees cegmeuemeue eeo Deeee
levneF& kes meees ye]pce ceW Yeer Henuet mes pegoe peye nes ve mekes
pees Gce efkemeer kes meeLe keer Gme Gce kee Heue-Heue eeo Deeee
pees ]peermle kes leHeles menje Hej Yetues meer keYeer yejmee Yeer veneR
nj cees[ Hes nj Fke cebef]peue Hej efHej keeeW Jees ner yeeoue eeo Deeee
kewmes Heer peeleer nQ leejerefkeeeb ceb]pej-ceb]pej

DeeDees MecDeeW kees mejs-Meece yegPee kej osKeW
keee Depeye nw efke nceeR pewmes eneb Deewj Yeer neW
Fve DebOesjeW ceW Fke DeeJee]pe ueiee kej osKeW
]kegye& keer jewMeveer yeve peeleer nw Dekemej Heoe&
]Ketefyeeeb Gmekeer Gmes otj efyee kej osKeW
leeye meeeF& keer ueeleer nQ efveieenW efkemekeer
DeeDees ]KJeeyeeW keer efjoeDeeW kees ne kej osKeW
menje nes efke iegueMeve nes keesF&, yemleer nes efke Jeve, efHej peer ve ueiee
peye veeve jmeerues, He mepeeruee, leve Jees keesceue eeo Deeee
nce ]peto]HejeceesMeer kes efuees yeoveece yengle nQ efHej Yeer `yeMej'
peye-peye Jees eueer ceoceeleer HeJeve G[lee ngDee Deebeue eeo Deeee
www.lafzgroup.com
$ 66
mecevoj kee lemeJJegj kejles-kejles

ceQ [jlee ntb ]peceeR Hej HeebJe Oejles
1
[e@. jefJe ef]peee, 202 efJe<Ceg veiej, ueceerveer, Heevekees, Hebpeeye, H] eesve-09814522942
kejkes menje1 keer nJeeDeeW ceW me]Hej osKe efueee
kewmee neslee nw efyeKej peeves kee [j osKe efueee
ojeres2 Kegue iees Deeef]Kej IejeW kes

keneb leke Depeveyeer esndjeW mes [jles
Deye Jees lemJeerj Yeer yeeleW veneR kejleer cegPemes

ceQves ceg[-ceg[ kes keF& yeej GOej osKe efueee
Helee neslee Deiej Keess-Kejs kee

nce DeHeveer cegefeeW ceW ]KJeeye Yejles
kej efueee yebo ojeres kees efkemeer ves Pe mes

ceQves esndjs kees ceiej Ske ve]pej osKe efueee
nceejs efpemce lees HelLej Les Jejvee

nJee ceW metjles-]KegMeyet efyeKejles
meeLe jnles ngS Fke Me]Kme kees Keesee ceQves

ef]pevoieer Yej keer ogDeeDeeW kee Demej osKe efueee
Jees uecns ]Ketyemetjle efleleefueeeb Les

GvnW eewKe ceW kewmes ]kewo kejles
peevelee ntb efke keesF& Hetue veneR nw FveceW

Keesue kej ceQves efkeleeyeeW kees ceiej osKe efueee
Deiej Jees Heeme meecege Heeme nesleer

lees efHej yes]Keew]He oefjee ceW Glejles
jele nesves kees nw Deewj megyen mes mejMeej2 ntb ceQ

keewve Lee Deepe efpemes Je]keles-menj osKe efueee
1. keuHevee, 2. efKe[efkeeeb
1. jsefiemleeve, 2. veMMes ceW
peye megketles-oMle1 mes [jves ueiee

ceQ Mepej2 mes ieg]Heleiet kejves ueiee
Glej Deees Heefjvos yeece1 Hej Tbeer G[eveeW mes

efnueees neLe peye yeeeW ves yemleer kes cekeeveeW mes
yeme efkemeer keer eeo Deeeer Deewj efHej

jbie ]Keeueer ]pendve ceW Yejves ueiee
DeYeer keg ]Hewmeuee kejves mes Henues Gmekees efceue uesvee

n]keer]kele ceg]Kleefue]He2 nesleer nw Dekemej oemleeveeW mes
keg efoveeW mes ceQ HeefjvoeW keer lejn

DeemeceeveeW kee me]Hej kejves ueiee
cegmeeef]Hej kes me]Hej keer oemleeb keye ]Kelce nesleer nw

vees ef]kemmes efvekeue Deeles nQ cee]peer3 kes ]HemeeveeW mes
nes iees ]Kemele efcejer DeebKeeW mes ]KJeeye

neb, efceje Meew]kes-pegvetb cejves ueiee
efvekeuelee efkeme lejn efoue mes legcnejs ]Keew]He pebieue kee

]He]kele osKee nw legceves oMle4 kees Tbeer ceeeveeW mes
j]Helee-j]Helee3 nj keesF& Fme Mendj ceW

DeHeves ner meees mes keeeW [jves ueiee
megveeeWies èf]peee' keee-keee ]Hemeeves jen kes HelLej

keYeer osKees lees kejkes ieg]Heleiet Fve yes]peyeeveeW mes
1. pebieue keer Meeefvle, 2. Hes[, 3. Oeerjs-Oeerjs
1. leeW, 2. efYevve, 3. Deleerle, 4. pebieue

$ 67
www.lafzgroup.com
peye Yeer metjpe ves jemlee yeouee

jbie efove kes efueyeeme kee yeouee
DeebKeeW ceW oerJeejes-oj kee ]KJeeye mepeevee He[lee nw

Iej mes otj me]Hej ceW etb Yeer efoue yenueevee He[lee nw
ceesleyej1 nes ieeer Jener lenjerj2

ceQves lees efme]He& neefMeee yeouee
DeYeer cemee]Hele1 veeer-veeer nw Oeveke-Oeveke2 nw nj ceb]pej

Deeies peekej yeere me]Hej ceW Fke Jeerjevee He[lee nw
efiej ieF efkeleveer Heg]Klee oerJeejW

Mendj kee He yeejne3 yeouee
Deemceeb Peebkelee nw efKe[keer mes
peye mes DeebKeeW kee ]peeefJeee4 yeouee
Hetue Mee]KeeW mes nes iees ]Kemele
ceewmeceeW kee efce]peepe keee yeouee
ieefueeeW-ieefueeeW He[eJe kejlee ngDee
cegPe leke Deeee lees Jeeef]keee yeouee
yejmeeW efoue kees keF& leeW keer ]KegMeyetSW le[Heeleer nQ

DeHeveer yemleer es[ kes peye yesIej nes peevee He[lee nw
Heefjeeb Yeer meeer ueieleer nQ HeefjeeW kes De]Hemeeves3 Yeer
yeeeW ceW lees yeeeW pewmee He jeevee He[lee nw
meye keer ve]pejeW ceW Dee nesves keer ]keercele cele Hetes
DeHevee DeeHe efceekej Dekemej ceesue egkeevee He[lee nw
1. ee$ee, 2. FvOeveg<e, 3. keneefveeeb
Jees pees yeouee lees efoue HejsMeeb nw

etb lees keee keg veneR èf]peee' yeouee
1. efJeMJemeveere, 2. uesKe, 3. yeej-yeej,
Deeef]Kej Jees oerJeeveeHeve Yeer Deeesiee

Heeveer Hej eueves kee ]Heve Yeer Deeesiee
4. keese
lebieomleer1 ceW Jener ceb]pej megnevee nes ieee

efpeme lej]He peekej ceemmej2 Deeyees-oevee3 nes ieee
]KegMke Mepej1 metKes oefjee mes kenlee nw

yeeoue yejmeWies meeJeve Yeer Deeesiee
keeeW efcejs yeeueeW keer eeboer osKekej nwjeve nes

ncekees efye[s Yeer lees Deeef]Kej Fke ]peceevee nes ieee
Mendjs-Je]Hee kees peeves Jeeues jmles ceW

levneF& kee metvee Jeve Yeer Deeesiee
peye mes ]Kemele nes iees Tbeer nJesueer kes cekeeR

HebefeeW kees Meye-ieg]peejer kee efkeevee nes ieee
tsiee peye megyn ieeer Meye kee peeot

DeebKeeW kes Deeies ojHeve Yeer Deeesiee
osKeves kees Deye veee keg Yeer veneR Fme Mendj ceW
nj ieueer, nj cees[, nj esndje Hegjevee nes ieee
MendjeW-MendjeW jeveeF&2 kes meees ceW

efoue ceW keg-keg metveeHeve Yeer Deeesiee
ieebJe keer Jeerjeefveeeb ye{ves ueieer nQ o]HeDeleve4

Mendj ceW ueesieeW kee peyemes Deevee-peevee nes ieee
yeere me]Hej ceW peye Yeer DeebKeW Keesueesies

]KJeeyeeW ceW es Iej Deebieve Yeer Deeesiee
1. yegje mecee, 2. GHeueyOe, 3. oevee-Heeveer, 4. Deeeveke
1. Hes[, 2. eceke
www.lafzgroup.com
$ 68
peeJeso Dekejce, yeer/8, me@He keJee&me&, kes.Jeer. veb.-2, ekesjer, keeveHegj

efoue keer neuele yeeeve kej yews
]ieueDeleer YeeF& peeve kej yews
Gmekees Yeer yeoiegceeve kej Deees
Kego kees Yeer yeoiegceeve kej yews
yes]Keeeueer ves Dee efueee Lee nceW
nce ceiej lesje Oeeve kej yews
keee? keesF& yeele ueie ieeer efoue kees
DeyeDeeW kees keceeve kej yews
ceesce yeve kej efHeIeue ieee metjpe
peye ke[er OetHe leeve kej yews
peeves efkeme Je]kele peeb Hes yeve Deees
peeves keee cesnjyeeve kej yews
peye mes DeHeveer Deceeb ceW Deees nQ
]Kego kees nce yesDeceeve kej yews
Gce Yej ]Keeke eveveer nw nceW
oMle kees iegueefmeleeve kej yews
peeve ceW peeve Dee ieeer ``peeJeso''
peeve peye ve]pejs-peeve kej yews
]peye&1 meer ueie ieeer eeve cesb keee
es Iegve meer nw ]Keeveoeve ceW keee
peer lees nj yeele mes Fvkeej kee nw

cemeDeuee pegjDeles-F]penej kee nw
]iece veneR etuns Deueie nesves kee
ogKe lees DebieveeF& ceW oerJeej kee nw
meejer cemleer nw eflejer DeebKeeW keer
meye leceeMee eflejs oeroej kee nw
lesjer meebmeeW keer cenke HetueeW ceW
uegl]He nj le ceW eflejs Heej kee nw
cesjer levneF& Hes nbmelee nDee Meesj
lesjer Hee]pesye keer Pevekeej kee nw
eebo, leejeW ceW, Oeveke, efleleueer ceW
ngmve lesjs ueyees-]Kemeej kee nw
cesjs ]pe]KceeW keer cenke kenleer nw
leerj cesjs ner lej]Heoej kee nw
Deye Yeer otjer nw yengle ]kegye&le ceW
]Keew]He Deye Yeer efkemeer oerJeej kee nw
lesjs neWeW kee leyemmegce Ss oesmle
Dee nesvee eflejs yeerceej kee nw
meyekees efceueles veneR ]Ke]peeves meye
]KJeeye nesles veneR megneves meye
]pe]Kce ner ]pe]Kce nQ yeove Hes efcejs

leerj ner leerj nQ keceeve ceW keee
keesF& esndje veee veneR nw keee

DeeFves nes iees Hegjeves meye
eeoW keee Deye Yeer meeLe eueleer nQ

ef]peboieer Deye Yeer nw Deceeve ceW keee
yevo kej ueer nQ cegefeeb ceQves

Dee iees efHej ieues ueieeves meye
Gmeves DeebKeeW ceW Peebke kej Hete

keesF& jnlee nw Fme cekeeve ceW keee
cegPeceW oewuele gHeer ngF& nw keee

keeeW Ke[s nQ efcejs efmejeves1 meye
]KegMyegSbs Iegue ieF ]He]peeDeeW ceW

Jees Yeer Meeefceue nw oemleeve ceW keee
Dee jne ntb keneb mes peeves ceQ

pee jns nQ keneb ve peeves meye
cesjer levneF& cegPemes Hetleer nw

keg veneR nw Yejs peneve ceW keee
efHej ngS ]pe]Kce-]pe]Kce ]KJeeye DeHeves

efHej ]Kelee1 nes iees efveMeeves meye
eer]Keles efHej jns nQ meees keeeW

jKe ieeer OetHe meeeyeeve ceW keee
keeeW veneR Deeles ueew kej `peeJeso'

pee yemes nQ keneb ve peeves meye
eeo Deeeer eflejer lees Oeeve Deeee

nce Yeer jnles nQ lesjs Oeeve ceW keee
1. efmejneves, 2. etke
1. ees
$ 69
www.lafzgroup.com
Fleves ce]iej cele ngDee keerpes

DeeFvee osKeles jne keerpes
ceewmeces-iegue Goeme jnlee nw
]pesjsueye cegmkegje efoee keerpes
jeleeW kee De]peeye os jne ntb

DeebKeeW kees ]KJeeye os jne ntb
es Yeer Deboe]pe nw cegnyyele kee

eenves JeeueeW kees ]Ke]Hee keerpes
keebeW ceW GuePe jne nw oeceve

yeef]KMeMe ceW iegueeye os jne ntb
DeebKeeW osKee ner mee veneR neslee

efoue keer DeeJee]pe Yeer megvee keerpes
Hete veneR pees meJeeue Gmeves

Gmekee ceQ peJeeye os jne ntb
FM]ke iegmlee]Ke nes ve peees keneR

jeskeles eskeles jne keerpes
HeuekeeW mes egve jne ntb keebs

HetueeW kee efnmeeye os jne ntb
Iegkes cej peeesieer es levneF&

Fme Heefjvos kees Deye efjne keerpes
ceQ yeoues ceW ve]HejleeW kes `peeJeso'

eenle kee yeeye os jne ntb
{tbef{es efHej De]peer]pes-peeb keesF&

efHej efkemeer ]pe]Kce kees nje keerpes
peervee-cejvee
FM]ke yegjer
Yeejer
yeerceejer
nw
nw
legPe efyeve kewmes efove yeerlee

kewmes jele ieg]peejer nw
efkeme-efkeme kees mecePeeDeesies
peerleer yee]peer nejer nw
ogefveee kee keee ef]peke efke Deye
]Kego mes Yeer yes]peejer nw
efnpe keer le Deewj Fleveer Mees]Ke
]pe]KceeW keer ieguekeejer nw
keee legce meecege s nes
ee efHej ogefveeeoejer nw
es Keb]pej lees Gmekee nw
efpememes DeHeveer eejer nw
meyemes cele keerpes je]pe keer yeeleW

t kej meyemes cele efceuee keerpes
Fke Devepeeve me]Hej ojHesMe

eueves keer leweejer nw
yeme Keguee jefKees efoue kee ojJee]pee

nce keneb kenles nQ Je]Hee keerpes
leefu]Keeeb nce Yeer Yetue peeeW meye
DeeHe Yeer efoue kees DeeFvee keerpes
es ogDee yesDemej ve peees keneR

ceewmeces iegue efyeKej ve peees keneR
meeceves Dee Deewj Kegue kej efceue

kewmeer
Heoe&oejer
nw
efpeveceW keg Yeer efueKee veneR neslee

Ssmes ]Kele Yeer keYeer He{e keerpes
Fme ]keoj t kej ve eenes nceW

efoue cegnyyele mes Yej ve peees keneR
meyemes Pegke kej efceueles nes

es Yeer lees ]Kegodoejer nw
jbie Hej Deeeer nw cegnyyele Deye

ueie ve peees ve]pej ogDee keerpes
Fmeefuees meer efuees nQ ueye ceQves

lesje esndje Glej ve peees keneR
]Kemele kejvee nw Gmekees

efpemce Hes uej]pee leejer nw
nce keneb nQ keesF& ]Keyej ner veneR

nce keneb nQ ]peje Helee keerpes
es efoee Yeer keneR ve yegPe peees

es Yeer uecne ieg]pej ve peees keneR
DeeHe Yeer keerefpees efieuee `peeJeso'

DeeHe Yeer keg kene-megvee keerpes
Yetue peees ve efHej Jees Denos-Je]Hee

yesJe]Hee efHej cegkej ve peees keneR
www.lafzgroup.com
Flevee lekeuueg]He yeeleeW ceW

keee? es Yeer efoueoejer nw
keg lees Kegues nce Hej `peeJeso'
veeRo nw ee yesoejer nw
$ 70
HejJes]pe Jeeefjme jeew[, veJee Leesjeuee, iegpejele

efkemeer ogkeeve keer ]keercele leceece Hetsiee
]Kejero keg Yeer ve Heeesiee oece Hetsiee
Gmes lees otj mes Heneeve ueWies meye uesefkeve
]kejerye peekes keesF& Gmekee veece Hetsiee
mepee uees ueye Hes leyemmegce Jeiejvee nj keesF&
GoeefmeeeW kee meyeye megynes-Meece Hetsiee
meYeer kees DeHeveer yegueboer Hes vee]pe nw `HejJes]pe'
eneb Hes keewve efkemeer kee ce]gkeece Hetsiee
keF& meefoeeW mes levne oesHenj ceW
Ke[e nw Ske eruee oesHenj ceW
yemebleesb mes kene metKes Mepej ves
keYeer ceQ Yeer nje Lee oesHenj ceW
HeWkee ngDee efkemeer kee pees HelLej nj ieee

cesjs ]kejerye Deekes yejeyej nj ieee
Jeeef]ke]He nw cesjs Heeme veneR Deye keesF& peJeeye
efHej keetb Jees Fme meJeeue Hes Deekej nj ieee
Jees Dekeme efpemekeer Ske Yeer cegceefkeve veneR efcemeeue
pees yeve kes efcejs ]pendve ceW Hewkej nj ieee
egHeeeHe keesF& meeLe me]]Hej ceW euee efkeee
keesF& meoeeW keeve ceW oskej nj ieee
Meeeo Yeke kes ceQ ner efvekeue Deeee Fme peien
ee peueJee Gme peien kee eneb Hej nj ieee
ceQ ntb efke let nw neueles-yes]peej keewve nw
Ss ef]peboieer yelee Yeer os ogMJeej keewve nw
megueieles jsle kes menje ceW eeboer

Depeye mee nw leceeMee oesHenj ceW
efoKeeeer os cegmeeef]Hej otj keesF&
Gees mej Hes jmlee oesHenj ceW
meeefnue veoer kee n, yeove oesveeW nw ceiej

Fme Heej efkemekee Dekeme nw Gme Heej keewve nw
ve peeves efkeme me]Hej keer es Lekeve nw

nj peevee nJee kee oesHenj ceW
ceQ pees euetb lees Jees kes nb lees Jees eues

Dee]peeo jn kes cegPeceW efiej]Heleej keewve nw
cesjs mej Hes ueies nw yeesPe pewmee

efkemeer yeeoue kee meeee oesHenj ceW
Jees Pet yeesue-yeesue kes oeceve yeeeesiee

Jees mee kens lees Gmekee lej]Heoej keewve nw
Jees Lee Fke meeefvene efHeues Henj kee

cegPes keetb eeo Deeee oesHenj ceW
Fke ]ke]pe& Lee efkemeerkee pees keye kee egkee efoee

efHej Yeer Hegkeejlee nw pees nj yeej keewve nw
ieuele nw ceQ efke levne eue jne ntb

nQ metjpe meeLe peuelee oesHenj ceW
kenves mes Henues keg Yeer yengle meeselee nw pees

`HejJes]pe' peie ceW Flevee mecePeoej keewve nw
Gmes `HejJes]pe' meee oesmle mecePees

pees oslee nes meneje oesHenj ceW
$ 71
www.lafzgroup.com
nJee ceW Yeer veceer veneR

]He]peeesb leke efKeueer veneR
efvekeue lees Deeee efove ceiej
meJeejer OetHe keer veneR
ceQ ]KJeeye osKelee lees keee
efke peye keesF& Hejer veneR
Dee ieeer ceiej
Hes lee]peieer veneR
efceuee veneR nw keF& efoveeW mes

Helee veneR nw keF& efoveeW mes
ceQ meeselee ntb Deepe leke

efke Gmemes keetb yeveer veneR
keF& efoveeW mes ]Ke]Hee veneR Jees

me]pee veneR nw keF& efoveeW mes
n]peej efKe[efkeeeb nQ Hej

keYeer keesF& Kegueer veneR
efveMeeve Jewmee ner jsle Hej nw

efcee veneR nw keF& efoveeW mes
kejce nw Gme kejerce kee

cegPes keesF& keceer veneR
pees lesjer ]KegMyet mes lej nes Ssmeer

nJee veneR nw keF& efoveeW mes
yenej
iegueeW
Mepej nw ceeetme keesF& jener

kee veneR nw keF& efoveeW mes
DebOesjs Iej ceW eje]ie jewMeve
ngDee veneR nw keF& efoveeW mes
keesF& Yeer `HejJes]pe' metves efoue ceW
yemee veneR nw keF& efoveeW mes
efvekeue ve Heeee Jees ]keo mes yeenj

ieee mecevoj ve no mes yeenj
ve keece leerjes-leyej mes efvekeuee
nj Fke efveMeevee Lee p] eo mes yeenj
Meg mes ner Jees jne nw eejes
Depeue mes yeeuee, Deyeo mes yeenj
Gmes efkemeer ve]keMe ceW ve {tb{W
Jees ]peele nw nj meveo mes yeenj
]Hejsye ncekees efoee ef]Kejo ves
ve nceves meesee ef]Kejo mes yeenj
www.lafzgroup.com
$ 72
mej]Heje]pe Meeefkej, efmeJeebeer ies, cebieefueeeve keer ieueer, peesOeHegj, jepemLeve

veoer kes meeLe yen kej yeesuelee nw
yevetbiee ieesue HelLej yeesuelee nw
ceQ DeHeves-DeeHe ceW Fke IeeWmeuee ntb
Heefjvoe cesjs Devoj yeesuelee nw
Gmeer kees DeeFvee kenles nQ Meeeo
Jener pees meye kes cegbn Hej yeesuelee nw
nJesueer nw yengle megvemeeve uesefkeve
megvee nw GmeceW Fke [j yeesuelee nw
ve neW Iej ceW keYeer peye yees Iej kes
ve peeves keee efceje Iej yeesuelee nw
efpelevee Gme kes ]kejerye peeDees nes

Glevee ner ]Heemeuee ye{eDees nes
]Kego kees MeerMeeW kes meeceves jKe kej
DeeHe-DeHeves kees keetb efe{eDees nes
Deemceeb Hej keesF& veneR yee]keer
keetb GOej kekeer ueieeDees nes
yeeoueeW mes efkejve gHeer nw keneR
kee]ie]peeW ceW ngvej gHeeDees nes
[jvee keee `mej]Heje]pe Meeefkej' peer
iegve lees Gmleeo ner kes ieeDees nes
ve peeves kewmes ceQ Devoj ntb `Meeefkej'

cegnuuee efkelevee yeenj yeesuelee nw
yeskejeb otefjeeW kees Heeme efueKees
efpemce nes lees keesF& efueyeeme efueKees
efHej ve s[es Jener keneveer eej
nes ieeer yeele Deye Hegjeveer eej
keg lees es[es efveMeeefveeeb yeenj

meeefnueeW kes yeove Hes Ieeme efueKees
yeme Ie[er oes Ie[er kee cesuee nw

Ske oes Heue ner nw peJeeveer eej
efHej ve Keesuesiee keesF& ojJee]pee

etb ve onueer]pe kees Goeme efueKees
Jees veneR, vee mener, ceiej Gmekeer

Heeme keesF& jns efveMeeveer eej
osKees lees osKeles ner jn peeDees

DeHeveer DeebKeeW ceW Ssmeer Heeme efueKees
Fme efkeveejs mes Gme efkeveejs leke

Gce nw ceewpe keer jJeeveer eej
yew peeDees Ieveer ]KeceesMeer ceW

Meesj ner Meesj Deeme-Heeme efueKees
Gme kes meees ceW veeRo uesles Les

Leer Jees le Yeer ye[er megneveer eej
Gme kees ]Kele Yeer efueKees lees Ss `Meeefkej'

DeHeves uenpes keer Gme ceW yeeme efueKees
Fleveer uecyeer keLee megveer `Meeefkej'

Dee ieeer eeo cegPe kees veeveer eej
$ 73
www.lafzgroup.com
veiej kee veiej ner yemee cegPe ceW nw

ceiej keesF& cegPe mes pegoe cegPe ceW nw
Gpeuee-Gpeuee meceepe efkeme kee nw

DeemceeveeW Hes jepe efkeme kee nw
efkemeer ves Yeer osKee veneR Peebke kej

nj Fke Dekeme kee DeeFvee cegPe ceW nw
cegnjs-Meener veneR nw metjpe Hej

efHej es meefoeeW mes leepe efkeme kee nw
yeouelee jne ntb leeW keer lejn

]peceeveeW keer Deeyees-nJee cegPe ceW nw
yeele ke[Jeer mener oJee keer lejn

ceeb mes ye{ kej Fueepe efkeme kee nw
keYeer meeQHe otbiee meYeer keg legPes

Jees mejceeee pees Yeer efleje cegPe ceW nw
yemleer yeenj efvekeue ieeer meejer

]Keew]He Iej-Iej ceW Deepe efkeme kee nw
Peuekelee nw yeenj DebOesje efceje

keesF& jesMeveer mes Yeje cegPe ceW nw
{tb{les nQ efkemeeve efceue-pegue kej

iegce ]peceeR ceW Deveepe efkeme kee nw
cegPes ]Keew]He cegPe mes ner Deelee nw keetb

]Kelejveeke Ssmee es keee cegPe ceW nw
cesje ogMceve keesF& veneR uesefkeve

oesmleevee-efce]peepe efkeme kee nw
nw `Meeefkej' efcejs eejmet ]KeecegMeer

ceiej keee nw pees eer]Kelee cegPe ceW nw
Jees pees megve uesiee `let' kene `Meeefkej'

Flevee Dee efjJeepe efkeme kee nw
ieo& yewer ]iegyeej yee]keer nw

Deeie kee keesnmeej yee]keer nw
DeebefOeeeW
os K evee
HeebJe mej Hej Ge-Ge kes euees

Deewj Fke ]Keej]peej yee]keer nw
jeske cele cegPekees etb ner yenves os

Lece ieee lees efveMeeve es[tbiee
Ske pegievet keneb-keneb ecekes

]peguceleeW kee oeej yee]keer nw
keetb cegPes keg ve]pej veneR Deelee

ceQ efleje Deye kes Oeeve es[tbiee
Deye ve Jees nQ ve Gvekes veecees-efveMeeb

eeo keer eeoieej yee]keer nw
yeefmleeeb ueesie keetb yemeeles nQ

ceQ lees DeHevee cekeeve es[tbiee
Ske megvemeeve meer nJesueer ceW

peeves efkeme keer Hegkeej yee]keer nw
eue He[tbiee vees me]Hej kes meeLe

meye Hegjeveer Lekeeve es[tbiee
Jees pees ts lees keg efoKeeeer os

yeme Devee kee efnmeej yee]keer nw
cesjer DeeJee]pe oyeleer nw oye peee

kee]ie]peeW ceW yeeeve es[tbiee
Deye Yeer oesveeW kes oefce&eeb `Meeefkej'

otefjeeW keer ojej yee]keer nw
megve kes mee keee kejesies legce `Meeefkej'

]penvees-efoue ceW GHeeve es[tbiee
www.lafzgroup.com
meer G[eve
ef p emcees - peeve
es[tbiee
es [ t b i ee
$ 74
]iegueece cegle&]pee jener, jener cebepf eue, 135-Heveer, H] elnHegj, et.Heer.

cesjs oce leke Deue jner nw nJee
Deye lees yeme neLe ceue jner nw nJee
Henues meyemes efueHe-efueHe kes efceueer
Deewj Deye ]Ke yeoue jner nw nJee
osj mes lees[leer yeveeleer nw
yegueyegueeW mes yenue jner nw nJee
kewmeer oerJeeveieer meJeej ngF&
]Keeke esnjs Hes ceue jner nw nJee
DeebKe ceW Oetue PeeWke kej osKees
keewve mes ]Ke Hes eue jner nw nJee
vee]Kegoe yeve ieeer meceboj ceW
keefMleeeb ues kes eue jner nw nJee
peeves keyemes Leer HelLej kes Devoj Deeie

Deeef]Kej Deeie ueieeves efvekeueer yeenj Deeie
kewmes DeebKeeW kees b[ke HengbeeTb ceQ
ueieer ngF& nw ceb]pej lee Heme ceb]pej Deeie
ueHeW yeenj DeeF lees ceeuetce ngDee
Ye[ke jner Leer keye mes Deboj-Deboj Deeie
Kegueer peien ceW es[ kes nceves osKe efueee
otj-otj leke Hewue ieeer ceger Yej Deeie
meeeyeeve kes veeres yewe ntb, efHej Yeer
yejme jner nw pewmes cesjs mej Hej Deeie
yeve kej YeeHe G[e peelee nw Heeveer meye
keewve yegPeeves peees meeiej-meeiej Deeie
Dee ieee DeebKeeW ceW Fke mewueeye mee

meeje ceb]pej nes ieee ]ie]kee&ye mee
ngF& Fefyleoe, Fefvlene ]Keeke ceW

efmejs mes efmeje efceue ieee ]Keeke ceW
Fke meceboj ceeefn-S-yesDeeye mee

Kee jne nw keye mes Hesees-leeye mee
cegPes keg megPeeeer lees oslee veneR

keb keee efleje meceevee ]Keeke ceQ
jele {ueves kes efuees yesewve meer

efove efvekeueves kes efuees yesleeye mee
Depeye keee efvekeue Deees metjle keesF&

efceuee Deeie, Heeveer, nJee, ]Keeke ceW
megve jne ntb yeeoueeW keer Ieveiejpe

ueie jne nw nj lej]He Meeoeye mee
leueeMees1-lepemmegme ceW GuePes jns

efceuee Ske mes otmeje ]Keeke ceW
keesF& menje nw Ieves pebieue kes yeeo

Kegue jne nw Ske jewMeve yeeye mee
nJee eue ieeer lees ye[er otj mes

efoKeeeer efoee jemlee ]Keeke ceW
kene Gmeves eejeW lej]He osKekej
megvee nceves meye ceepeje ]Keeke ceW
111. Keespeyeerve
$ 75
www.lafzgroup.com
efueHe kes eeo mes cesjer pees ]Ketye jesee Lee

Jees cesjs meeceves Deeee lees Depeveyeer mee Lee
p] enerj i] ee]peerHegjer, neMeefceee kee@ueesveer, Heieefceue, n]peejeryee]ie-825301

meeje Deeuece Deiej me]Hej ceW nw
Gmekeer nj Mee efcejer ve]pej ceW nw
ef v eieen DeeFvee yeveleer lees os K e ues l es uees i e

]ie]peue kes esndjs Hes cesjer ve]pej kee yeesmee Lee
Deemceeb leke Heefjvos G[les nQ

Meesueieer Fleveer yeeuees-Hej ceW nw
mecePe jne Lee ceQ keg ueesie meeLe nQ cesjs

ceiej Jees iece& nJeeDeeW kee les]pe PeeWkee Lee
yeiex-iegue peue Gsiee Meyevece mes

ye]He&-leeyeer Deiej Mejj ceW nw
ueke He[e lees megueie Gs efpemcees-peeb oesveeW

efcejer jieeW ceW uent Lee efke keesF& Meesuee Lee
Dekeme DeHevee ner Kees ieee nw keneR

DeeFvee lees ve]]pej-ve]pej ceW nw
peneb ceQ es[ kes Deeee ntb DeHeves ve]keMes-]keoce

Heue kes osKee lees Jees Fke yemeerle menje Lee
nj ogDee nw Demej kes vej]ies ceW

yesmeyeeleer e]keeR kes Iej ceW nw
uentuegneve lees Flevee jne ve nesiee `]penerj'

efueyeeme n]HeeX kee efpeme Je]kele Gmeves Henvee Lee
DeeFvee yes]peyeeve neslee nw

efHej Yeer peeot yeeeve neslee nw
]KeecegMeer kes menje ceW keesF& ne Ge nesiee

peye nJee kee HeeeW Hej HeebJe He[ ieee nesiee
Hetue yeve peees Mesjes-]Heve lees ]pendve

]KegMeyegDeeW kee peneve neslee nw
Mesefjele keer ]KegMeyet mes efoue cenke Gs neWies

peye ]keuece ves kee]ie]pe Hej Hetue efueKe efoee nesiee
ve]Kues-ef]Heke keer Mee]Kesb DeeFves efoKeeleer nQ
nce kees veew-ye-veew Hewkej efHej lejeMevee nesiee
Dejmee-S-ef]peboieer ceW nj uecne

Fke veee Fcleneve neslee nw
yeiex-iegue Hes Meyevece kee nerjs pewmee nj ]keleje

OetHe keer eceke Hej Fke lev]pe kej ieee nesiee
jeylee keesF& peye veneR jKelee

cesjs meeLe Deemeceeve neslee nw
Mesj-Mesj ceW cesjs Dekemes-veew GYejles nQ

cesjs efoue ceW nj peeefveye DeeFvee mepee nesiee
Gce keer eens keesF& cebef]peue nes

efoue mes Meeej peJeeve neslee nw
]iece]peoe nJeeDeeW keer ]KeecegMeer kee celeueye nw

ue]Kle-ue]Kle efoue DeHevee keesF& pees[lee nesiee
meeje Deeuece cenkelee nw efpememes

Mesj Jees F$eoeve neslee nw
Ss `penerj' ceQ DeHeves n]Hex-n]ke mes ntb Meeoeb

]KJeeye osKeves Jeeuee ]KJeeye osKelee nesiee
F]Hele]Keejs-Devee `]penerj' efceje

Fefcleee]peer efveMeeve neslee nw
www.lafzgroup.com
$ 76
Mewoe yeIeewveJeer, Hees. MeeHetj yeIeewveer, mecemleerHegj

es[kej DeHeveer nj Fke mensueer nJee
jele Deeeer Leer efceueves Dekesueer nJee
Deyekes yejmeele ceW iej Petce kes Deees yeeoue

Heeme keg efHeues pevece keer Yeer yegPeees yeeoue
DeHeves cee]peer kes ef]kemmes megvee kej cegPes

Fke ]ie]peue letves jbieerve ues ueer nJee
eeos-cee]peer ve cegPes Deekes efoueees yeeoue

Deye cegPes ]Ketve kes Deebmet ve ueees yeeoue
Ske le]tHeeb Ge cesjs Denmeeme ceW

peye Yeer efoue kes ojeres mes Kesueer nJee
]Hemues-iegue cesjer lecevveeDeeW keer ueskej ueews

efHej cegPes eebo mes Fke yeej efceueees yeeoue
oj-ye-oj, ketye-ket, oMlees-menje efHejer

peeves efkeme peesefieee keer nw esueer nJee
Gmekeer DeebKeeW keer nbmeer Peerue mes Heeveer ues peee

Deyekes Denmeeb ve mecegvoj kee Gees yeeoue
keee yeleeTb efke Deye leke legcnejs efuees

ef]pevoieer efkeme lejn ceQves Pesueer nJee
efoue keer yesDeeye ]peceeR keye mes nw yebpej `Mewoe'

keeMe FmeceW Yeer lees keg Hetue Gieees yeeoue
megyen nesles ner `Mewoe' efkeOej kees eueer

DeHeves oeceve ceW ueskej ecesueer nJee
yeenj mes osKeves ceW Jees ueielee lees veske nw
JenMeer yevee ngDee nw es Devoj kee Deeoceer
cele kejes Fvle]Keeye MeerMes kee
t peeesiee ]KJeeye MeerMes kee
Fbmeeefveele keer eer]Ke kees megvelee veneR keesF&

HelLej kee osJelee nw lees HelLej kee Deeoceer
Gmekeer nj Ske efkejve Leer HelLej keer

Deewj Jees Dee]Heleeye MeerMes kee
]iewjeW kees cegPemes keesF& efMekeeele veneR ngF&

cegPemes ]Ke]Hee ngDee nw efcejs Iej kee Deeoceer
ef]pevoieer keer efkeleeye ceW jefKees

Ske jbieerve yeeye MeerMes kee
jn]peve nw keewve Fmekee nceW keg Helee veneR

]peeefuece eneb yevee nw es jnyej kee Deeoceer
ntmve peeotvegcee Hejer-Hewkej

nw leDe&]He peveeye MeerMes kee
Fbmeeefveele keer DeebKeeW ceW veMlej egYees kes Deepe

nceoo& yeve jne nw Jees yeenj kee Deeoceer
Iej kes iegueoeve ceW keYeer `Mewoe'

cele mepeevee iegueeye MeerMes kee
$ 77
www.lafzgroup.com
è]Hf eje]ke' peueeueHegjer, ceesnuuee k] ee]peerHegje, Hees.peueeueHegj, efp] euee-Decyesokej veiej, et.Heer.-224149
metveer le Hej osKelee ntb lesje jmlee eeboveer
jele Yeer megvemeeve nw egHekes mes Deepee eeboveer
lesje-cesje meese mes kewmee nw efjMlee

pevece-pevece kee Heemee ntb ceQ let oefjee
efkeme ]keoj leejerke nw Deye cesjer ogefveee eeboveer

osKe lesjs efyeve ntb ceQ efkelevee Dekesuee eeboveer
let ner lees Fke ]KJeeye nw cesjer DeebKeeW kee

let ner Deeef]Kej t ieee lees keee nesiee
peieceieeles Mendj keer ceQ Fke DebOesjer meer ieueer

cesjer ogefveee kee Gpeeuee lesje esndje eeboveer
lesjs ogKe ceW efoue keer neuele keee efuekeKetb

pewmes Deeie ceW ieerueer ueke[er kee gke[e
cesjs HeeieueHeve mes Meeeo lesje keg mebyebOe nw

ieebJe ceW eee& yengle nw lesje-cesje eeboveer
meervee eerjes lees Meeeo es je]pe Kegues

efoue kes Jej]ke Hej esndje nw efkeme ]keeefleue kee
t mekelee ner veneR Oejleer mes Decyej kee ueieeJe

lesjer-cesjer oemleeb etb pewmes eboe, eeboveer
cesjs eebo legPes Heeves keer eenle ceW

efoue ceeues Fke vevns-cegvves yeeueke mee
peieceieelee nw yengle Deebieve eflejs Iej kee ceiej

Ske efove cenkee os Deekes cesje keceje eeboveer
Jees ue[keer pees Meye Yej peeieleer jnleer nw

Gmekeer veeRo egjeves Jeeuee Fke ue[kee
keue efueKeer Fke ve]pce Gmekes veece mes ceQves èf]Heje]ke'

Deewj efHej Gme ve]pce kee GvJeeve jkeKee eeboveer
ceewmeces-iegue nw Hetue efyes nQ Oejleer Hej

efyemlej Hej Jees Yeer levne ceQ Yeer levne
lesjer veeRo mes e ntb

ceQ DeeJeeje meHevee ntb
oefjee-oefjee efpemekeer Heeme
yeeefjMe kee Jees ]keleje ntb
yews-yews jele ve etb {ue peees èf]Heje]ke'

keue kejves nQ keece yengle mes eue mees pee
metjpe kee efoue [tye ieee leye Meece ngF& Deewj efvekeuee eebo
Ssmes ceW eeo Deeee cegPekees cesje Jees Deueyesuee eebo
ceQ esndje let DeeF&vee

osKe cegPes ceQ kewmee ntb
Gmeves peye mee[er mejkee kej HeebJe efYeieesee veoer ceW

ogefveee JeeueeW ves es mecePee Heeveer ceW nw Gleje eebo
OetHe kejsieer kewmes Deueie

Hes[ nw let ceQ meeee ntb
cesjer F&o lees Gme efove nesieer efpeme efove Gmekees osKetbiee
ogefveee peees F&o ceveees, ogefveee ves lees osKee eebo
eeo cegPes kej ]Hegme&le mes

yeerles efoveeW kee ef]kemmee ntb
Meece mes yewe meese jne ntb keewve nw Deeef]Kej efkemekee peJeeye
let ueielee nw eebo kes pewmee ee nw lesjs pewmee eebo
jele keer megOe Deewj efove kee ewve

{tb{ves Iej mes efvekeuee ntb
yeele Heles keer kenlee ntb ceQ legce Yeer megve uees eej efcejs
Gpeues leve Hej vee]pe efkeee lees nes peeesiee keeuee eebo
Het nJee mes cesje neue

Mee]Ke mes te Heee ntb
ceQ Yeer Dekesuee let Yeer Dekesuee meeLe cegPes Yeer ueslee eue
kee mekesiee kewmes Dekesues jeleeW kee let jmlee eebo
Deeie efyeer nw me[keeW Hej

ceQ kee]ie]pe kee gke[e ntb
cesjs lemeJJegj kes Hejos Hej Dekemej Jees lemJeerj yeveer

]pegu]HeW efpemekeer meeJeve pewmeer, efpemekee megvoj esndje eebo
Heees cegPekees keewve èf]Heje]ke'

G[lee ngDee ceQ uecne ntb
cesjer ]ie]peueeW Deewj ve]pceeW kes efkeleves nw GvJeeve èf]Heje]ke'

jele-yeove-mevveee-eewJeve, DeebKeW-]KegMyet-meHevee-eebo
www.lafzgroup.com
$ 78
K
] egMeero& `leueye', keeefce&ke DevegYeeie, ceneHeyevOeke keeee&uee, keejieueer, Hees.-yesjcees, yeeskeejes (PeejKeC[)-829102
]Keew]He mes mences HeefjvoeW keer efnceeele kejvee
jsle kes {sj kes ceeefvebo efyeKej peeles nQ
mebie kees eeefnes MeerMeeW keer efn]Hee]pele kejvee
jes]pe keg ]KJeeye efcejer DeebKeeW ceW cej peeles nQ
efpemeves ye]KMee nw ke[er OetHe ceW meeee legcekees
Leer keYeer leerjieer onMele keer Deueecele uesefkeve
legce yegjs Je]kele ceW Gme Hes[ keer ef]Keocele kejvee
ueesie Deye eeboveer jeleeW ceW Yeer [j peeles nQ
let ves keer cesjer yegjeF& es mecePe lesjer Leer
Flevee veMMee keneb cee ceW efke Yeguee oW ]Kego kees
cesje MesJee veneR DeHeveeW keer efMekeeele kejvee
nce veMes ceW nQ ceiej DeHeves ner Iej peeles nQ
meyekes esndjs Hes efvekeue Deeeer nQ yet{er DeebKeW
Deepe kes oewj ceW Megnjle Yeer Jeyeeues-peeb nw
Deye veneR eenles yees Yeer Mejejle kejvee
ueesie len]peerye kes ]peerves mes Glej peeles nQ
ye]He& keer lejn efHeIeuelee ngDee ceb]pej keesF&
ueesie jKeles nQ eneb efkeleveer De]keerole cegPe mes
cesjer peueleer ngF& DeebKeeW kees Fveeele kejvee
jes]pe HelLej efcejer onueer]pe Hes Oej peeles nQ
meesevee keesF& veneR lesjs DeueeJee lesje
peye Yeer ceQ ceeeues-HejJee]pe `leueye' neslee ntb
pees Yeer kejvee nes `leueye' DeHeveer yeoewuele kejvee
Deekes keg ueesie efcejs HebKe kelej peeles nQ
YeeFeeW kes yeere ]Kebpej yeesueles nQ
Jees Yeer ce]keleue nw efpemes Iej yeesueles nQ
ve]petue cegPeHes ner nj Fke De]peeye nesvee Lee

veoer ceW jn kes Yeer cences-Deeye nesvee Lee
Ssmes keg efkejoej Yeer nQ oemleeb ceW

pees ncesMee mej Ge kej yeesueles nQ
yeleeee cegPekees nJeeDeeW keer Meveemeer ves

cegPes eje]ie veneR Dee]Heleeye nesvee Lee
efHej nceeje oewj JeeHeme Dee ieee nw

ncemes mejieesMeer ceW HelLej yeesueles nQ
ceQ mejefveiebt ve ngDee lesjs meeceves efHej Yeer

eflejer ve]pej ceW efceje Fble]KJeeye nesvee Lee
oesmleeW keer yeele kee keee Hetles nes

veerce kes Hees eyee kej yeesueles nQ
Peguemeleer OetHe ceW menje keer leMveieer ueskej

keoce-]keoce Hes cegPes Deeye-Deeye nesvee Lee
nce meg]KeveJej nQ efmeeemeleoeb veneR nQ

DeeFves keer lejn cegbn Hej yeesueles nQ
efMekemle Kee kes Yeer ye{les jns efMekemlee-]keoce

Fmeer yeneves cegPes ]Helneeye nesvee Lee
Jen Yeer cee[ve&-Dee& mes keg kece veneR nw

nce `leueye' efpemekees ceg]keodoj yeesueles nQ
`leueye' lees Ssmee cegmeee]fHej ve Lee efke Leke peelee

ener efke Dekemes-n]keer]kele kees ]KJeeye nesvee Lee
$ 79
www.lafzgroup.com
cenJej vetjer, efouueer, cees.s -(0)9899595891

eebo ]Heueke mes kenlee nw
le Hej keesF& levne nw
len leke kewmes Hengbesiee
uenjeW mes pees [jlee nw
egHe jnves mes Ssmee nesiee

legcekees oye kej jnvee nesiee
meeefkele nw ogefveee megvekej

Jees DeebKeeW mes yeesuee nw
yeskeejer keer OetHe ceW Dekemej

Ske Heefjvoe G[lee nesiee
Gmekeer DeebKeeW ceW Keeskej

ceQves ]Kego kees {tb{e nw
]Keeueer yews kenles jefnes

pees Yeer nesiee Dee nesiee
Leke kej yewves JeeueeW kees

efkemeves ceg[kej osKee nw
DeebKeeW kes ceMekeer]pes Keesuees

oefjee Hej lees Henje nesiee
ogKeves ueieWieer DeebKeW lesjer
Fleveer otj efmeleeje nesiee
]peesj DeebOeer jele Yej Yejleer jner

efleleueer DeHeves Hetue mes efueHeer jner
yengle Hegjevee veelee te

Hes[ mes Heeruee Heee te
Iej mes efvekeues Les ]Kegoe keer Keespe ceW

DeeHekeer es ee$ee kewmeer jner
peye DeHeveeW mes efjMlee te

efoue ceW pewmes MeerMee te
Hes[ vebiee nes ieee te veneR

peerle keee Fme yeej DeebOeer keer jner
lesjer ceerer-ceerer eeoW

pewmes Mendo kee ket]pee te
meo& levneF& keer le ef]peboe jne

cegPekees lesjer eeo iejceeleer jner
peece nes MeerMee nes ee efoue nes

pees Yeer te DeHevee te
OetHe ojJee]pes Hes yewer Meece leke

eebo lesje jemlee lekeleer jner
]keeyet Kees yewe Lee ]Kego Hej

peye oefjee kee HegMlee te
www.lafzgroup.com
$ 80

Lafz 27

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Lafz 27

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

lkfgfR;d if=kdk

]KegMeyet kee, Gpeeues kee, IeeDeeW kee, Oeveke kee

Fme Debke ceW

neme Jebie leLee ]ie]peueeW/

Je<e&-7, Debke 27,

]Heesve (0) 9810387857

neme Jebie SJeb uesKe

Oeve ee$ee (14JeeR ef]kemle)

]ie]peueW SJeb keefJelee

cegMlee]ke Denceo etmeg]Heer

cenefH] eues-Deoye jme-jbie Hee. efue. kes efuees efJevee

eq'rko+Q vgen ;wlqi+Qh

vuqokn % rqi+SQy prqosZnh

ceefueke ]peeoe peeJeso

keg ef o es nQ DeYeer Heg j eves mes

Meefkees kes nQ cegmlen]ke ogMceve

Deieues Debke ceW peejer.......

(2) efnvoer lesje He DevetHe

yeer-2251, Fbeof je veiej, ueKeveT-16

Devevle {Jeues `cegefM]He]ke'

meeselee ntb efkeOej eueer nw neele

efHej Jees cev]pej melee jne nw cegPes

Me-Deo=Me efJeosMeer MeefkeleeeW kes neLeeW ceW Kesueles nQ

[e@. jeOesMeece Megkeue

efHej Jener cebef]peue Jener yewmeeefKeeeW kes HeebJe

jvpees-]iece mes keneb ce]Hej yeeyee

Deieuee egveeJe keye nw?

keg GOeejKeeT ef]kemmes

Fme ieebJe ceW

%eeve Hemeej mebmLeeve 1/137, efJeJeskeKeb[,

Hees. Deesce je]pe iegHlee

veeer keefJelee kes keefJe

Fke ceesnuues ceW Les Dee keges peJeeb

Ske efove kegeeW ceW efHej es eee& euee

nej HetueeW mes Gme kee ieuee Yej efoee

yet{s keges kees osKee lees Ieeeue Jees Lee

veewpeJeeb kegeeW kes Deebmet Deeves ueies

ogefveee JeeueeW ves ceeje yegje kej efoee

oes cenerveeW keer Leer ee$ee eue efoee

yet{e kegee es yeesuee cele Ssmee kenes,

YeeFeeW ves efkeee nw yeKes[e yengle

veslee, jepeveerefle Meem$e

ye. Heeeme kebiee

efuees Pegkevee He[ mekelee nw?

cespej ieewlece jepe$eef<e

otj ef#eeflepe Hej metjpe ecekee, megyn Ke[er nw Deeves kees

otOe kes Oegues nceejs yess

eeve mes mej kejevee Yeer

es[e Yeer veneR peelee efoue kees

Demejej Gue n]ke `Demejej',

jesvee nw ceiej Meyevece keer lejn

jes]pe yeouelee DeeF&vee

peervee nw lees Keevee nQ OeesKes

eenes lees legcnW cegefMkeue nw keee

#es$e kes efJekeeme kes efuees...

Heefle veue ope&ve mes DeefOeke Iej-eeveer efvecve Jeie&~

Oejleer kes keCe-keCe kees

peueHeefle yeHHee ceesjee~

leeW kees Dee]peceevee eenles nQ

Jej]ke-Jej]ke es ]Hemeevee efyeKejves Jeeuee Lee

vees Iej ceW ]keoce jKeves mes Henues

Hene[ meervee-efmeHej nes ieee Lee cesjs efuees

Deye kes meeJeve Ssmes yejmes.....DeLee&le