Steriliteit bedreigt populair fruit in zijn voortbestaan

Lees de onderstaande tekst (Bron : De Morgen, 16 januari 2003).

LOT VAN BANAAN HANGT AAN ZIJDEN DRAADJE

Steriliteit bedreigt populair fruit in zijn voortbestaan

Het lot van de banaan hangt aan een zijden draadje

Bron : De Morgen 16 januari 2003

Als er geen genetisch nieuwe en resistente variëteiten komen, kan het binnen
een tiental jaar gedaan zijn met het oudste gewas ter wereld: de banaan. De
reden? Hoe sexy de banaan er ook mag uitzien, het fruit is in wezen een
steriele, zaadloze mutant. En daardoor virtueel ongewapend tegen nieuwe
oprukkende schimmelziekten.
Er bestaan bijna een duizendtal bananenvariëteiten, maar in onze
supermarkten domineert er sinds jaren maar eentje -de cavendish- dé zoete
dessertbanaan zoals wij die kennen. De bananen van de kleine boeren in
tropische landen zijn echter van een ander kaliber: voor de bevolking is het hun
dagelijkse bron van zetmeel, niet als nagerecht maar als hoofd-maaltijd. Die
rijkdom aan variëteiten is echter enigszins bedrieglijk. Want vanuit genetisch
oogpunt zit de banaan al eeuwenlang muurvast. Sinds de eetbare banaan door
een eerder toevallige speling van de natuur ontstond, is de vrucht evolutionair
ter plaatse stil blijven staan. "De reden is niet ver te zoeken", zegt de Belgische
banaan-patholoog Emile Frison, hoofd van het Internationaal Netwerk ter
Verbetering van de Banaan en de Plataan in Montpellier, in een gesprek met De
Morgen. "De banaan is een steriele mutant. Ze produceert geen zaden.
Klassieke veredeling of seksuele voort-planting of is met andere woorden
uitgesloten. Om 'n flinke hoeveel-heid bananen te produceren wordt het gewas
daarom vegetatief vermeerderd." Je vermenigvuldigt ze door zijscheuten te
gebruiken als materiaal voor de volgende plant".
...
Bij klassieke vermenigvuldiging met zaden, zoals bij tarwe, krijg je door die
onderlinge kruisingen een mix van genetisch materiaal. Zo kun je variëteiten
creëren die resistent zijn tegen ziekten. Bij vegetatieve vermenigvuldiging is
dat niet het geval. Als je een plant hebt die gevoelig is voor een bepaalde
ziekte, dan geldt dat meteen voor alle planten van die variëteit", aldus Frison.
Daar zit de achilleshiel van het populaire fruit. De banaan mist de gene-tische
diversiteit om weerstand te bieden aan oprukkend ongedierte en ziekten.
...
De cavendish was resistent tegen de panamaziekte en nam de voornaamste
marktpositie in. Maar nu lijkt ook het lot van de cavendish bezegeld, omdat de
dessertbanaan en de andere bananen af te rekenen krijgen met twee geduchte
schimmelvijanden tegelijk: de sigatokaziekte, die voor het eerst opdook in Fiji
in 1963 en stilaan een wereldwijde pest aan het worden is, en de
panamaziekte, die aan een come-back bezig is. Dit keer onder een variante
vorm waartegen ook de cavendish niet opgewassen is: "Die schimmelziekten
kunnen de cavendish van de kaart vegen en ook de andere bananen".
"Op dit ogenblik is er nog geen enkele variëteit bekend die de cavendish kan
vervangen", aldus Frison. Commerciële producenten gaan kortzichtig te werk,
vindt hij. Ze willen niet investeren in lange-termijnoplossingen. "Ze pakken het
probleem voorlopig alleen aan door massaal fungiciden te sproeien om de
sigatokaziekte aan te pakken."
Voor de zetmeelrijke banaan, die in de ontwikkelingslanden een onmisbaar
onderdeel van het menu is, is echter een lange-termijnoplossing nodig. "Boeren
kunnen zich geen chemische sproeistoffen veroorloven.
Alleen een genetische variant van de banaan die resistent is tegen de ziekten,
kan een uitweg bieden.
...
Voor de banaan in ontwikkelings-landen ziet Frison maar één echt haalbare
kaart: genetische manipulatie. "Je zoekt naar resis-tentíegenen bij de wilde
bananen, die je via moleculaire biologie introduceert bij de eetbare bananen. Er
gebeurt veel onder-zoek naar, maar voorlopig nog niet op commerciële basis."
De tegenstand die leeft tegen genetische manipulatie moet hier in een andere
dimensie bekeken worden, vindt hij. "Dat is verdedigbaar in Europa, waar
mensen het zich kunnen permitteren om selectief te eten, maar dat kun je niet
opleggen aan landen waar men sterft van honger. Dan kun je niet a priori een
mogelijk reddende technolo-gie lamleggen. De bezwaren zijn ook grotendeels
van economische aard. Men vreest voor de macht van de multinationals. Maar
die zijn niet geïnteresseerd in de genetisch gewijzigde bananen voor Afrika. Dat
vreemde genen daardoor in het milieu terecht-komen, gaat ook niet op, want
de bananen zijn steriel. Voor landen als Oeganda waar gekookte bananen tot
het basisvoedsel behoren en er op sommige velden al geen planten meer
kunnen groeien, moet er dringend iets gebeuren. Daar is geen andere uitweg.
Nathalie Carpentier, De Morgen
WERKBLAD 'Het lot van de banaan hangt aan een zijden
draadje'

1. Waarom is de bananenteelt zo belangrijk voor de ontwikkelingslanden ?

.........................................................................................................................................
...........
.........................................................................................................................................
...........
.........................................................................................................................................
...........
.........................................................................................................................................
...........
2. De banaan is niet in staat weerstand te bieden aan ziekten. Hoe komt dat ?
.........................................................................................................................................
...........
.........................................................................................................................................
...........
.........................................................................................................................................
...........
.........................................................................................................................................
...........
3. Door welke ziekten wordt de bananenteelt bedreigd ? Hoe pakt men dit aan ?
.........................................................................................................................................
...........
.........................................................................................................................................
...........
.........................................................................................................................................
...........
.........................................................................................................................................
...........
4. Deze aanpak is geen oplossing voor de boeren in de ontwikkelingslanden.
Waarom niet ?
.........................................................................................................................................
...........
.........................................................................................................................................
...........
.........................................................................................................................................
...........
.........................................................................................................................................
...........
5. Waarom is genetische manipulatie bij de banaan niet gevaarlijk voor het milieu ?
.........................................................................................................................................
...........
.........................................................................................................................................
...........
.........................................................................................................................................
...........
.........................................................................................................................................
...........