ARHAHO Provimet.weebly.

com 049 373 681

3.Themelimi i BEE-s
Bashkimi Ekonomik Evropian (BEE) eshte themeluar me nenshkrimin e traktatit te Romes me 25 mars 1957 dhe punen e filloi me 1 janar 1959, selia e saj eshte ne Bruksel. Qellimet kryesore te Traktatit te Romes ishin: Levizja e lire e mallrave dhe sherbimeve midis vendeve antare dhe krijimi I
politikes se perbashket doganore ndaj paleve te treta(union doganor). Levizja e lire e fuqise puntore dhe e kapitalit (Treg I perbashket). Formimi I unionit te plote ekonomik(union ekonomik), politike unike monetare. Zhdukja e pabarazise dhe avancimi I proceseve te demokratike.

Antaret e BEE-se ne fillim ishin 6, antaret e njejete te Bashkimit Evropian pr Thengjill dhe Qelik (ECSC) pra Belgjika, Holanda, Luksemburgu, Gjermania, Italia dhe Franca. Procesi I zgjerimit te BEE-se ka pesuar disa faza: Zgjerimi Perendimor, Lindor dhe Ballkanik.

Zgjerimi

Perendimor I BEE-s

Faza e pare e zgjerimit (1961 1973) Kundershtimi me I madh ishte nga ana e Frances (De Golit) per pranimin e Britanise se Madhe ne BEE. Ky qendrim ndryshoi pas vdekjes se De Golit qe si president kishte ndikim ne BEE, pas tij pasoi presidenti Pompido qe nuk ishte kunder Britanise se Madhe per tu antarsuar ne BEE. Ne vitin 1969 ne Hage u mbajt konferenca nga 6 antaret e BEE-se per ti caktuar kushtet dhe kriteret per pranimin e vendeve te reja ne BEE. Vendet qe do te antarsoheshin ne BEE duhet ti pranojne Traktatet dhe qellimet finale politike te BEE-se. Negociatat me Britanin e Madhe, Irlanden, Danimarken dhe Norvegjine filluan me 1970, negociatat u mbajten ne Bruksel, me 21 korrik me Britanin e Madhe dhe me 21 shtator me 3 te tjerat. Traktatet per pranimin e Britanise se Madhem, Irlandes dhe Danimarkes u nenshkuran me 22 janar 1972 dhe hyne ne fuqi me 1 janar 1973. OSBE-ja u formua me 1 gusht 1975 nga 35 vende te evropes dhe ajo nuk u nenshkrua nga Shqiperia. Faza e dyte e zgjerimit (1973 1986) Negoicatat me Greqine filluan me 1976. Traktati I pranimit te saj ne BEE u nenshkrua me 28 maj 1979 dhe hyri ne fuqi me 1 janar 1981. Greqia paraqet vendin e pare Ballkanik qe hyri ne BEE. Negociatat me Protugaline filluan me 1978 ndersa me Spanjen me 1979, traktati I pranimit u nenshkrua me 12 qershor 1985 ne Madrid dhe Lisbone, ndersa hyri ne fuqi me 1 janar 1986. Ne kete rast BEE-ja u be me 12 antare qe perfshinin 2,2 milion KM2, 245 milion banore, 10.000 KEY- GDP-n.

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681

Faza e trete e zgjerimit (1986 1995) Negociatat me Austrine, Suedine dhe Finlanden filluan me 1993, pranimi I tyre u be ne qershor te vitit 1994, ndersa pranimi hyri ne fuqi me 1 janar 1995 dhe BEE-ja u be me 15 antare.

Zgjerimi

Lindor I BEE-s

Me 1 maj 2004 ne Dublin (Irlande) y zyrtarizua pranimi I 10 vendeve te reja ne BEE, ato vende jane: Qekia, Sllovakia, Polonia, Hungaria Estonia, Lituania, Letonia, Sllovenia, Qiproja dhe Malta. Tash BEE-ja perfshin 455 milion banore ose 7,4% te popullsise botrore. Zgjerimi

Ballkanik I BEE-s

Me 7 prill 2004 ne Dublin (Irlande) eshte mbajtur nje conference ku ishin te ftuar te gjitha vendet e Ballkanit Perendimore qellimi I se viles ishte pergatitja per antarsimin e tyre ne BEE, ketu ishte ftuar edhe Kosova qe u perfaqesua nga kryeministri Rexhepi.

Organet e BEE-s

Organet kryesore te BEE-se jane: Parlamenti Evropian, Keshilli I Ministrave, Komisioni Evropian, Gjykata e drejtesise dhe Gjykata e Llogarive 1.Parlamenti Evropian Ne fillim ishte ideja qe parlamenti te jete organ ligjedhenes I BEE-s, mirpo kur Parlamenti Evropian u formua nuk iu dhane kompetencat ligjedhenese. Kompetenca kryesore e Parlamntit nga aspekti legjislativ eshte te kontrollohe Buxhetin e BEE-se. Parlamenti Evropian paraqet organin konsultativ dhe keshilledhenes. Selia e parlamentit Evropian eshte ne Bruksel. Parlamenti Evropian perbehet nga deputet nga vendet antare te saj, dhe numri maximal I tyre nuk mund te jete mbi 626. Mandati deputeteve eshte 5 vjeqar 2.Keshilli I Ministrave Duhet dalluar Keshillin Evropian me Keshillin e Ministrave edhe pse kane lidhshmeri te ngushte mes vete. Keshilli Evropian eshte themeluar me 1974 dhe nuk konsiderohet institucion i BEE-se, ai perbehet nga kryetaret dhe kryeministrat e antareve te BEE-s. Detyra kryesore e saj eshte te percaktoj kahjet e politikes se BEE-s. Keshilli i Ministrave eshte organ ekzekutiv dhe vendimarres dhe perbehet nga perfaqesuesit e qeverive antare te BEE-s, keta perfqesues jane ministrant e puneve te jashtme te vendeve antare te BEE-se, mirpo perfaqesues mund te jene edhe ministrant e tjere varesisht prej problematikes qe

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681

shqyrtohet. Selia e saj eshte ne Strazbur. Keshillin e Ministrave e udheheqe kryesuesi I cili ndrrohet qdo 6 muaj sipas rradhitjes se caktuar. 3.Komisioni Evropian Eshte organ ekzekutiv I BEE-se I perbere nga 20 antare. Emrimi i antareve te Komisionit Evropian duhet te miratohet nga Parlamenti Evropian, mandate i te cileve eshte 5 vjet gjithashtu edhe kryetari ka mandat 5 vjeqar. Kryetari se bashku me antaret perbejne Kolegjiumun. Te gjitha detyrat dhe kompetencat qe i ushtron Komisioni Evropian mund te ndahen: te drejten e iniciatives, te drejten e kontrollit dhe te drejten e zbatimit. 4.Gjykata e Larte Evropiane e Drejtesise Paraqet organin me te larte te sistemit gjyqesore ne nivel te BEE-se, pra ajo paraqet Gjykate Supreme e cila eshte themeluar per te zgjidhur problemet apo konfliktet eventuale qe mund te parqiten mes vendeve antare te BEE-s. Selia e saj eshte ne Luksemburg. Ajo paraqet edhe nje institucion me karakter Ndrkombetare. Gjykata e larte perbehet prej 15 gjykatesve, mandati i gjykatesve eshte 6 vjeqar dhe seancat e gjykates jane publike. Detyrat kryesore te gjykates jane te sigurojne respektimin dhe zbatimin e te drejtave dhe te obligimeve te vendeve antare te BEE-se te parapare me Marrveshjen per themelimin e saj. 5.Gjykata e Llogarive - Detyra kryesore e saj eshte analiza dhe kontrolli I te hyrave dhe I te dalave te pergjithshme te BEE-se dhe te insitucioneve te saj. Pra ajo ben kontrollin e mjeteve buxhetore te BEE-se. Ajo ka 15 antar me mandate 6 vjeqar. Raportin e saj Gjykata e Llogarive ia jep Parlamentit Evropian dhe Keshillit te Ministrave. Pjesa me e madhe e buxhetit te BEE-se shkon per zhvillimin e Bujqesise.

Institucionet e BEE-s

Perveq organeve te BEE-se qe kane karakter juridik, BEE-ja ka formuar edhe institucionet e caktuara qe kane te bejne me fushen ekonomik dhe sociale. 1.Komiteti Ekonomik Social Ka karakter keshilledhenes, nga I cili ndihmohen Keshilli I Ministrave dhe Komisioni Evropian. Ky Komitet perbehet nga: bujqit, tregtaret, prodhuesit, zanatlinjet etj. Selia e saj eshte ne Bruksel. Ajo ka 222 antare me mandate 4-vjeqar. Ky Komitet themelon seksione te specializuara per sektoret kryesore Ekonomik dhe Social per kryerjen e sukseshme te deyrave dhe obligimeve. 2.Komiteti I Regjioneve Ka karkter keshilldhenes, udhhiqet nga kryetari dhe kryesia me madat 2-vjeqar. Ky Komitet detyrat I merr nga Komisioni Evropian ose nga Keshilli Evropian. Ky Komitet eshte bere si institucion I BE-se me traktatin e Mastrihit. Detyra kryesore e saj eshte te jap mendime dhe te raportoj rreth zhvillimit ekonomik te regjioneve dhe te propozoj per dhenien e subvencioneve nga BE-ja per zhvillimin ekonomik te regjioneve te caktuara. 3.Banka Investive Evropiane (EIB) Me marrveshjen e Romes (1957) u themelua edhe Banka Investive Evropiane kurse punen e saj e filloi me 1959. Eshte

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681

perdon jurudik me seli ne Luksemburg. Detyra kryesore e EIB-it eshte qe me mjete te veta dhe te tregut te kapitalit te kontriboj ne zhvillimin ekonomik me qellim te krijimit te nje tregu te perbashket te vende te BE-se. ajo financoi mjaft projekte, ne radhe te pare ne vendet Mediterane por edhe ne disa vende jo mjaft te zhvilluara. Burimet e mjeteve te kesaj banke krijohen me participimin e vendeve antare dhe me mobilizimin e mjeteve nga tregu I kapitalit. Aktualisht kjo banke ka nje potencial te kapitalit prej 150 miliard . Organet e Bankes Investive Evropiane jane: Keshilli I Guvernatoreve perbehet nga 15 antare, ajo percakton qellimet e politikes monetare, politiken kreditore dhe udhheq me rezervat e bankes. Keshilli Administrativ Ajo kryen te gjitha funksionet ne administrimin e Bankes. Ajo merr vendime per akordimin e kredise, dhenien e garancioneve, duke I caktuar normat e interesit, etj. Komiteti Drejtues Paraqet organin ekzekutiv te Keshillit Administrativ, ai pergatit materialin e personave potencial per marrjen e kredise dhe dhenien e garancioneve dhe pastaaj materialin ne fjale ia perciell Keshillit Administrativ.

4.Banka Evropiane per Rindertim dhe Zvhillim (EBRD) Ajo u themelua ne vitin 1990 me seli ne Londer. Nepermjet kredive me kushte te volitshme EBRD-ja u ndihmon vendeve te Evropes Qendrore dhe Lindore pr te krijuar kushte per zhvillimin ekonomik te tyre. Mjetet e EBRD-se krijohen me participimin e vendeve antare te kesaj banke. Ne vleren e pergjithshme te kapitalit te kesaj banke antaret e BEse marrin pjese me 45%. Kjo bane 60% te mjeteve te saja I plason ne Sektorin Privat. Qe nga 1992 Shqiperia eshte antare e saj. 5.Banka Qendrore Evropiane (ECB) Funksionimin e tregut unik e kane mundesuar: unioni doganor dhe unioni valuator evropian. a)Instituti Monetare Evropian (EMI) eshte themeluar me 1994, ate e themeluan te gjitha bankat qendorore te vendeve antere te BE-se dhe ajo udhehiqet nga keshilli I institutit dhe antaret e ketij keshilli jane te gjithe guvernatoret e bankave qendrore te vendeve antere te BE-se. Detyrat kryesore e saj eshte qe te mbikqyre dhe te siguroje funksionimin e sistemit valuator Evopian. EMI funksionoi gjate periudhes 1994 1998, pas 1998 ajo u shendrua ne Banke Qendrore Evropiane (ECB) b)Banka Qendrore Evropiane (ECB) U themelua ne vitin 1999, dhe paraqet organ te pavarut te BE-se me kompetenca ne fushen valutore. Ajo eshte pergjegjese per formimin dhe drejtimin e sistemit bankar ne kuader te vendeve antare te BE-se. Organi me I larte I saj eshte Keshilli. Drejtoria paraqet organin ekzekutiv te Bankes e udhehequr nga kryetari dhe nenkyretari me 4 antare te tjere, mandati i antareve eshte 8vjeqar. ECB-ja eshte e vetmja banke qe eshte kompetente qe te leshoj ne qarkullim banknote per vendet antare te BE-se. Ajo ne fillim kishte Kapital prej 5 miliard ECU dhe rezerva valutore te bankave qendore te vendeve antare te BE-se ne vlere prej 50 miliard ECU.

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681