berjin haki kavaln ezgisi weann mezopotamya

kinci Bask: Ocak 2004 ISBN: 3-931885-63-1 Basm: ERACGO Tel.: 0032 89 51 11 51 Fax: 0032 89 51 11 52

Herausgeber: Mezopotamen Verlag und Vertrieb GmbH Stolbergerstr. 200 50933 Kln/Deutschland

Onlar, ocuklar bir daha smrlmesin diye atldlar kavgaya Onlar, insanlk adna, ezilenler adna namluya srlen milyonlarca mermi oldular ve Onlar, kan tarlalarnda kankzla boyanarak, taa ufuktan nce ktlar yola insanl aydnlatan

yaynevi notu

Bir gn bir defter geldi. Kattan yaplm, bantlanm bir zarfn iinde zenle korunmutu. Defterdeki yazlar ayn elden kmasna ramen, bazen okunamayacak kadar birbirine karm, bazen olduka dzenli yazlmt. Defterin ilk sayfasnda Kavaln Ezgisi ismini grnce bunun bir ak yks olduunu tahmin etmitik. Berjin Haki bir kadn gerilla... Bir gn arkadalar konuurken kulak misafiri olduu bir olay, onu tepeden trnaa sarsar. ki bayan gerillann 85 gn boyunca yaadklar olaylar, karlatklar zorluklar ve bu zorluklara kar bklmeyen iradeleri karsnda hayranla kaplr. Bir yandan da bu yky anlatanlarn olay sradan, herhangi bir olay gibi anlatmalar onu artr. O an karar verir; dnyann baka hibir lkesinde benzeri yaanmam bu olay mutlaka yazlmal. lk ii Berivan ve Dicleyi aramak olur. Berjin Haki, bir gn Dicleyi Zapda grr . Uzun uzun sohbet ederler. Dicle, Berivanla birlikte yaadklarn en ince ayrntlarna kadar abartmadan ve ok sade bir dille anlatr. Notlar alr, bu notlardan sorular tretir, sohbetleri uzatr kitabn yazar... Bu arada Berjin Haki zaman zaman askeri grevlerini aksatr, kk ihmalkarlklar yapar. Bu nedenle komutanlarndan eletiri ve uyarlar da alr. Soraca sorular ve yazaca kitabn materyallerini toplayamadan Dicle grevli olarak Zagros alanna atanr. 2

Berjin Haki inadn srdrr. Bu kitap mutlaka yazlmal der. Grev yapt alandaki komutanlarna bu istemini anlatarak Zagroslara gitmek istediini belirtir. Bu istemi ciddi bulunmaz ve konu zerinde durulmaz. Berjin Hakinin bu direnii yazma tutkusu onun srarn da hep canl klar. Gerilla literatrndeki deyimi ile Zagroslara gitmek iin adeta kendisini yere atar. Ve bir gn Zagroslara gitme istemi kabul edildiinde kanatlanr uar... Zagroslarda tamamlanr bu zorlu roman. Kitabmzn yazar kitabn bazen gnein aydnlnda yazma ans bulurken, bazen de soluk gerilla ateinde yazmaya alm. Dicle, ilkokul mezunuydu, Berivann okuma yazmas yoktu. Ama ikisi de o gn verilen derste okunan Parti nderliinin zmlemesini can kulayla dinlemiler ve anlatlanlar bilinlerine adeta kazmlard. Bakan Apo; siz, gerektiinde bir tan altnda on gn banz kaldrmadan saklanmay becerebilmelisiniz. Bir para ekmee, bir sigaraya tenezzl etmez gerilla. Siz alnz aa kkleri ile otlarla da srdrebilirsiniz. Sava, yaam gerekletirme sanatdr, mr uzatma sanatdr. Devrim kendine gvenmedir. Gven yitirilirse arkas orap sk gibi gelir. Devrimci yaam, lmcl eylere bakaldrdr. Ucuz lmek, dmana zafer imkan hazrlatr. Dersin z bu szlerdi. kisi de ok iyi anlam, bilince karmlard. Aradan gnler, aylar geti. Baka dersler de grdler. Ve bir gn dmanlaryla bir atmaya girdiler. Dicle ayandan ciddi bir biimde yaraland, ayaa kalkamyordu. Berivan onu srtna ald. atma alanndan kard. Bakan on gn bir tan altnda kalmalar gerektiini sylemiti, onlar 85 gn kaldlar. Aa kk ve otlarla 85 gn beslendiler. Diclenin bacandaki yara kurtland, kurtlar temizlemek iin yarann zerine karncalar saldlar. Dman askerinin nbet tuttuu kayalarn altnda gnlerce saklandlar, gece kp gndz dinlendiler. Suyu, Berivann lastik ayakkabs ile tayarak itiler. Duygulandlar bazen de. Birbirlerine sarlp aladklar da oldu. Ama umutlarn hep diri tuttular. radelerini teslim etmediler zorluklara kar. Daha sonra bu iki yrekli gerillann yaama iradi mdahalelerinide greceksiniz. ki kii eitim program yapyor, kitap okuyor ve tartyor. Yani partililiklerini hi brakmyorlar. Kavaln Ezgisi herhangi bir kitap deil her eyden nce. Kahramanlar hayal mahsul deil. Anlatlanlar, yazarn fantezileri hi deil, hepsi bir bir yaanm, acs tadlm olaylar. Kitab okuyanlar ve film ynetmenleri Kavaln Ezgisinin ayn zaman da mthi bir film malzemesi barndrdn, bu yknn byk ve etkileyici bir film senaryosuna dntrlebilecei de rahatlkla grebilirler.

ikinci baskya nsz

Benim iin Bestlerde bir atein alaznda balamt bu yk. Berivan ve Dicle iin ise yaayp 3

tamamlanmt bu aylk gerek serven. Ben buna sonradan olay yazarak dahil oldum. Kitapta bu balang yoktur. I. basky okuyanlar bu balangtan habersiz okudular. Ne yazk ki kitab yetitirme tela ve bu yky nasl yazmaya baladm, roman kahramanlaryla nasl bir araya geldiimiz, yazl deildir. O dnem bu balang sakl kalmt. Saklyd nk bende henz bir bilinmezin balangcndaydm. Ama kitabn sonunda anladm ki zorlu balanglar mutlaka iyi bir sonuca ular. Tpk Berivann aylk maceras gibi. Yeterki cesurca adm atlsn. Atein alaz demitim. Bana Varin adl bir arkada vermiti bu yky anlatan kk kaseti. Kaseti alal iki gn olmutu. Dinleyememitim. nk pil yoktu. Kasette olanlar zetle Varin arkada anlatmt bana. Naslsa nmde daha iki aylk bir yolculuk vard. Bu yolculuk sonunda Zapa ulaacak ve rahatlkla dinleyebilecektim. Botanda imkanlar snrlyd. Kk pili ancak Gneydeki basn birimlerinde bulabilirdim. Varin, akama kasete olay anlatan ve okuyacanz kitabn kahraman Berivann geleceini syledi. Akam atelerini yakp yldzlar henz atee koymu yavaa gecenin demlenmesini bekliyorduk ki, beklenen misafirin geldiini duyduk. Kampa girmiti, ama hangi mangadayd bilmiyorum. Varin arkada bir ara kayboldu. Bir sre sonra yeniden yanmda belirdi. Usulca bak Berivan bu arkada dedi. Karmda duruyordu. Ayaa kalktm elimi uzattm tokalatk. Berivann yzn tam seemiyordum. Atein alaznda ellerimizin ve gzlerimizin dokunuu belli belirsizdi. Yalnzca gzlerindeki derin kvlcm saniyelik fark edebildim. Her ey birka dakika iinde olmutu. aya davet ettik. Krte Varine gitmesi gerektiini syledi. Baka bir alana gidecekti. Onda gitmenin tela vard... Kalmad gitti. Kaseti Zapta dinlediimde, o zamanki telan daha iyi anlamtm. Berivan yaamn ve savan ne olduunu ok iyi biliyordu. kisi de bekletmeye gelemez olgulard. Bizimle oturacak geceyi demleyecek zaman hi olamazd... Kitap bittikten sonra Berivan okumu ve beni merak etmiti. indeki duygular ifade etmekti belki de en byk sebebi. Bu sefer O Zapa gelmi ben ise Zagrosa gemitim. Dicle ile bulumu geri kalan detaylar Dicleden edinmitim. Onlar sonra tekrar buluabilmilerdi. Ama bu sefer ben bir trl onlarla bir araya gelemiyordum. Anlayacanz asla mzn bir araya gelme imkan olmad. Hep ayr ayr buluabildik. Bahara ben yeniden Zapa dndgmde nihayet gndz gzyle grebilmitim Onu. Oturup yeniden konuacak, esas imdi tanacaktk. Ben tam Krte. O da tam Trke bilmiyordu. Ama birbirimizi ok iyi anlyorduk. O krk Trkesiyle sylemiti: sende Dicle gibisin! ok sevinmitim beni aralarna almt. Kasetteki ses tonu aklmdan hi kmamt. Bunu Ona anlatmak istemitim hep. Konuma konusunda ok rahat olmama ramen bir trl konuamamtm. Berivann karsnda sadece sessiz kalp Ona ylece elik ediyordum ve O da bunu hissediyor, bu sessizlie ortaklk etmeyi ok iyi beceriyordu. Birka gn birlikte kalmtk. Sabaha beni kitab Berivana okuyan ve redakte edip basm iin gnderen Ferda etinle tantrmaya gtrecekti. Sabah kalkp her gnk gibi samz tarayp gne hazrlandmz bir srayd. Berivan az temizde duran arkadalara Krte ama duyulamayacak bir sesle sordu meqese neynuka li cem ke heye? Kimseden ses kmad. Zaten anladm kadaryla O da bunu istiyordu. nk hemen sonra gelen krk Trkesiyle sorudan belliydi ki, benim buna cevap vermemi istiyordu. Benim yanmda trnak makasnn olduunu biliyordu. Anladm halde bende Ona bilerek cevap vermemitim. Bir nevi birbirimize kur yapyorduk. Sonunda benim anlamam iin Trke sordu hem de direk: tirnaq meqasi sende vardir? Glmseyip zevkle uzatmtm. Ama sra bendeydi. Onun Trkesine taklarak ve ayn yntemleri izleyerek ben sormutum. Aynek sende vardr? sonra glmtk. Kahkahalarla ve iimiz acyana kadar.... Ksa srede gene bizi terk edecekti Berivan. Tela hi bitmiyordu. Yaklak bir ay sonra vedalamaya geldi. Nedense hala birlikteyken az konuuyorduk. Ama ok iyi hissediyorduk... Gneyde operasyon vard ve O takm komutan olarak gidip nde savaacakt. Gitmesen, bu kadar acele etmesen dedim. Ban sallad. Kendine ltfen dikkat et dedim ses karmamt. yle kararlyd ki, Ona daha fazla srar edemiyordum. Tuhaf bir vedayd. Uzun uzun baktk sonra smsk sarlp baar diledik birbirimize. Gene telaa dmt ve Onu hi kimse durduramyordu. 4

Bir eyden baka, o da katil havan toplar... Bir daha karlaamadk Berivanla. Onun telana yetiememitim. Yaam bu kadar ani bu kadar derin ve bu kadar anlkt. Her an son bulabilir... zellikle de Krdistanda bu acmasz bir gerekti. te bu nedenle Kavaln Ezgisi... Ama nemli olan iyi ve kahramanca yaamakt. Berivan bunu ok iyi biliyordu ve yaam, Onun kahramanl karsnda saygyla eilmiti... Berjin Haki

Birbiri ardna sralanm esrarengiz dalara sadece corafya kitaplarnda ya da snr belirlemelerinde rastlanr. Sradan bir yaam tercih eden ou insan, bu dalar merak etmedii gibi dan gerek anlamn da bilmez. Onlara gre bu yksek dalar yaamn olmad, sabit, hareketsiz ve sradan birer corafya konusudur. Oysa bu dalarda asrlardr yaayan topluluklar vardr. Varlklarn bu dalar sayesinde srdrebilen; nesillerini bu dalarn doal koruma yasalar ile mmkn klan aileler, airetler ve giderek bir halk topluluu. Belki aresizliklerinden, belki henz savaa hazr olmadklarndan, belki dmanlarnn barbarlndan onlar hep dalara sndlar. Dost bildiler dalar. Binlerce metre yksekleri mekan bildiler kendilerine. Buralarda srdrlen yaam hem korkun, hem gizemli, hem ok hareketli, hem ok zor, hem de ekicidir. nanlmas zor ama gerek olan bu yaam, dilleri olsa da bu dalar, bu kayalar, hatta akl talar anlatsa. Onlar buradaki yaamn sessiz tandrlar. Onlar birok uygarl, birok sevinci, acy, lmleri, aklar, yokluklar, umutlar grdler. Korkun bir dengesizlik iinde srdrlen savata bu dalar, barnda hep hakly sakladlar. Siper ettiler kendilerini barbarlarn toplarna, havanlarna. Ah, dile gelse de konusa anlatlamayan, unutulan, grlemeyen binlerce olay anlatsa, bu dalar. Trk okullarnda okutulan corafya kitaplarnda anlatlan, daha dorusu ismi anlan dalardan biri de Kelmehmet dalardr. Bu dersi anlatanlar ne bu dalarn gerekliini, ne bu dalarn zerinde binlerce yldr yaayan halk, ne de bu dalar iin anlatlan yzlerce efsaneyi bilmezler. Bu dalarn gerek sahipleri ise bu dalar daha Kelmehmet olmadan binlerce yl nce Kla Mem demiler. Zaten Trke ismi de evirinin azizliine uram. Kla Mem Beytebaptan balayarak uzun bir alana yaylyor. Ykseklii 4000 metredir. Sivri kayalklar, insan bak gibi kesen souk rzgarlar ve yazlar bile eksilmeyen karyla adeta bir imparatordur. Hayr, baharda alan yzlerce, binlerce iek; kardelenler, nergizler, newrozlar, smbller, zambaklar, laleler, papatyalar iinde bir imparatorie demek daha uygun der. Kah scak, sevecen ve koruyan, kah hain ve sert, kendi yasalarna bakaldranlar affetmeyen bir imparatorie... Kla Memnin belli bir yerine kadar katrlarla gemek mmkndr. Geni, hafif eimli toprak yollar vardr. Biraz ilerlediinizde ykseklere doru yollar daralr, dikleir. Artk kayalarn arasnda kvrlan bu dik yollardan ilerlemek sabr ve irade iidir. Daha yksek yerinde ise bu yollar adeta labirent eklini alr. Baz yerlerde geni odalara alr. te Kla Memnin yeri de asl olarak bu oda eklindeki kayalklardan birindedir. Kla Mem isminde bir oban varm. Bu oban Beytebap yresinin en yakkl, en gzpek, en iyi avcsym ayn zamanda. On yandan beri obanlk yaparm. Bakt koyunlardan hibirini kaptrmam kurtlara, hibirini kaybetmemi. Srlerini en gzel yaylalarda, en has otlarla beslermi. Mm srsn bir geirdii yerden bir daha asla geirmezmi. Bu nedenle onun bakt 5

koyunlar hep ift doururmu, bakasnn srs bir verirken Mmin koyunlar on verirmi. Mmin ad san yaylm drt bir yana. Yirmi yana geldiinde Mmin de yzlerce koyunu olmu. Her sene ald obanlk hakkndan kendisi de sr, sahibi olmu. Yirmi yanda herkes gibi onun da yrei bir sultan aram. Mm obanlk yapt airet aasnn kzna tutulmu. Kzn ad unutulmu, ama gzellii dillere destanm. Aa bu iliki kendisine anlatldnda sinirinden kplere binmi. arm krk adamn, Mmi balatm bir asma kkne. obanl elinden ald gibi Mmin yzlerce koyununa da elkoymu. Mmin gl bileklerine dayanmam airet aasnn prangalar, ipleri. Birka gn sonra kam Mm. Dzde kalmann lm olduunu biliyormu, onun iin vurmu dalara, en yakn daa. km km, ince, uzun ve dik kayalklarn arasndan gemi, bir dzle ulam. Drt taraf kaya olan bir dzlk. Airetin kald alan aalarda kk bir nokta gibi grnyormu. Mm hi sopa kullanmam srsn gderken. O, ayn zamanda bir kaval ustasym da. Koyunlarn kavalyla otlatr, kavalyla suya gtrr, kavalyla toplarm. O kaval aldnda bata evrenin gen kzlar herkes iini gcn brakr dinlermi. Yallar efkarlanp alarm bu gizemli kaval ezgisine. Mm oturmu birgn bir kayann tepesine ve aalarda yaylan srsn grp efkarlanm, okam kavaln. Kavaldan kan melodi bir arym meer, koyunlara ve sevdiine bir sesleni. Diyormu ki Mmin kaval, seviyorsanz eer beni, yolumdan yrmelisiniz, hakszla kar durmal, benim yanmda olmalsnz. Bu ses bir by gibi yaylm aa dzlklere. Otlayan koyunlar birer birer kavaln sesine doru sralanp, kayalarn arasndaki ince patikadan trmanmaya balamlar yukarlara. Mmin aalarda tek bir koyunu dahi kalmam. Kaval sesi Mmin sevgilisine de ulam elbet. O da gizlice ayrlm evinden, hedef tutmu kavaln sesini. Mm bir yandan srsne kavumann keyfini, dier yandan sevdii ile sonsuza kadar birlikte olmann sevincini yayormu. Ama Mm bu dalarn yasalarn hie saym, unutmu bir an. Sabah airet aas ve yz savas izleri srerek bu dalarn zirvesine geldiinde, yerde souktan donmu bir koyun srs, bir Mmin bir de Mmin sevgilisinin donmu cesedi ile karlamlar. O gn bugndr bu noktada iki kaya grrsnz. Biri erkee benzer o Mmdir, dieri kadna benzer o da sevdii. kisinin etrafnda da koyunlar andran irili ufakl kayalar vardr, onlar da Mmin koyunlardr. te efsane bu. Bu dalara Kla Mem denmesinin nedeni bu. Kla Memnin Bestaya den ksm ise bir kavis izerek, bir baka koldan derin bir vadiyle ayrlr. Bu kola den da silsilesinin ismi de ilgintir. Adna Serik Mehmedo Oso derler. Sylentilere gre Serik Mehmedo Oso bir airet reisidir ve bu arazilerin tmne sahiptir. Zamanla burann ismi de deimi, daha kolay ve ksa bir ad bulunmu burada yaayan insanlar tarafndan. Tpk Kla Memye nasl ksaltlarak Kel deniliyorsa bu daada Serik diyorlar. Bestann Cudiye bakan tarafndan bakldnda bu dan en u noktas durgun bir gln zerinde, hafife sallanan bir kay andrr. zellikle yamurlu ve rzgarl gecelerde hafife sallanarak bulutlarn da etkisiyle denizde ykselen dalgalarn arpt gerek bir kay andrr. Kel ve Serik buradan birbirlerine sadece baklaryla duygularn anlatan iki ak gibidir. Derin vadilere inildike mee, ard, yabani meyve aalar ile oluan ormanlar, plak tepelerin kadife giysisidir. Baz yerlerinde kmeler halinde kavak aalarna rastlanr. Eer baz yerlerde byle kme kme kavak aalar grrseniz, bilinki orada ya bir ky vardr ya da en azndan boaltlm, zorunluluklardan getmek zorunda braklm bir harabe... Buralardaki kyler dalarn yamalarna, vadilere birer saatlik aralklarla serpitirilmi kylerdir. Yzyllardr bu topraklarda, bu yce dalarda, birbirine komuluk etmi, sevinlerini, aclarn birlikte paylam; topran bereketinden ortaklaa yararlanm, ktlklar birlikte atlatm yzlerce Krt, Ermeni, Asuri ve Yezidi ky. Ermeni kyleri, Krtler tarafndan Gund Flle diye anlrlar. Ykseldike genileyen ceviz aalarnn hameti, salkm salkm dallaryla insan serinleten st aalar, dalarn ycelerinden szlp gelen sularn bir yudumu, insann saatler sren yorgunluunu bir rpda alr gtrr. Sonra gzleriniz bu gzel yerlerde yaayan insanlar, balardan dnen gen kzlar, st samaya giden kadnlar, srtnda yabas, nnde ykl eei ile dnen yorgun, ama mutlu ky erkeklerini ararsnz. Kulaklarnz ouklarn en akrak seslerini 6

duymak ister. En azndan birka yl ncesinde byle bir tablo varken buralarda, bugn maalesef ok ac bir grnt ile karlarsnz. Cennet gibi mekanlara kurulan bu kyler imdi birer harebeye dnm, kiminin artakalan pencere erevesi, kiminin krlan kaps ve yanan eyalar, evreye salan krk tabak, tencereler, yanm giysiler, ayakkablar ve kimi kylerdeki camilerde yanan seccade ve Kuranlar, kllerle birbirine karmtr. nsanszlatrlan bu kylerin dramn yaz ile anlatmak veya bu duygularnz kelimelerle ifade etmekten daha zor bir i olmasa gerek. Sevinle girdiiniz ve her eye ramen insanlarnzn izlerini grme, onlarla teselli olma isteminiz ky terk ederken, derin bir hzne yerini brakr. Bu dalarn binlerce vadisinden ve tepelerden akan kk sular ve kar sular kol kola girerek, gle oynaya kendini aaya brakr. Hezil ayna ular. Hezil ay ise Kel ve Serikin ortasndan geerek onlar V biiminde birbirinden ayrr. Birbirlerine sadece bakarak aklarn anlatan Kel ile Serik, duygularn baka diyarlara tamas iin Hezile yol verirler. Hezil ise; buralarda doan bir ocukken aalara indike gzelleen, byyen ve hrnlaan bir gen kza dnr. Bestay dolana dolana szlr. Cudiye vardnda ise kabna smaz, geilmesi imkanszlar. Cudi ise, asi yeil kzn adeta korurcasna ortasna alp sivri, sarp kayalklarn kalkan eder. Hezil, Botann asi kzysa Cudide asi oludur. Nuh, gemisini kurtarmak istediinde arln hibir da kaldramad iin en son Cudiye gelir. Cudi Nuhun gemisini, Cudiye Navzera denen zirveye oturtmay baarr. Nuh onun bu iyiliini unutmaz daima ona dualar okur. Bazlar Cudinin azametini ve gzelliini Nuhun bu dualarna balarlar. Bu ylda Botann olu bahar kapsn yeni yeni ayordu. Doruklarn kaplayan bulutlar almak nedir bilmiyordu. Alabildiine yamur yayordu. Kimi yerlerde kn den byk larn getirdii karlar birikmi, erimek nedir bilmezken, kimi yerlerde ise, krmz topran st alm kardelenler u vermiti. Daha on gn ncesine kadar kardan dallar yere deen aalar, bugn tomurcuklanm, coku ile bahar karlamaya alyordu. Durmak bilmeyen yamur, byk bir hzla eriyen kar sular, topra alabildiine doyurmu, yumuatm ve bahara hazrlamt. Dalarn arasnda kvrlan keiyollar, patikalar amurdan geilmiyordu. Bazen sis, dalarn tepelerinden ovalara kadar her taraf kaplyor en yakn mesafeler dahi zor grlyordu. Daha bir yl ncesinde buralardan gei son derece rahat ve kolay iken bu yl iinde dman askerleri btn gei noktalarn tutarak yeni karakollar kurmu ve binlerce askeri blgeye gndermiti. rnak ve evre ilelerle olan btn balant yollarn tutmutu. Koruculatrd birka kyn dnda dier kyleri de yakp boaltmt. Korucular maa ve araziyi tanmalar nedeniyle sk sk operasyonlara katlyorlard. Kadro eitiminden ve dier birok alandan gelen yeni gler Cudiye ulatlar. Bir yandan bu yeni gelen gcn dzenlenmesi yaplrken, dier yandan Trk ordusunun her bahar gerekletirdii operasyonlara kar gerekli tedbirler gelitiriliyordu. Trk askerlerinin kmas muhtemel tepeler tutuluyor, pusular atlyordu. Yine gerillann temel ilkelerinden olan gizlilik ve hareketlilik sryordu. Baharn yamuru, amuru da bu hareketlilie eklenince yaam olduka zorlayordu. Gerillalar, yamurdan korunmak iin birka metrelik effaf naylonlarn ap ularn ya bir aan dalna ya da bir kayann stne asarak altna giriyorlard. Bir yandan da slak giysilerini kurutmak ve biraz snmak iin saa sola koup odun getiriyorlard. Uzun ve ince yapl biri kucanda epey odunla atein yand yere doru yaklayordu. Yamurdan sa, giysisi iyice slanmt. Fakat buna ramen, gayet sakin ve ar hareket ediyordu. Atee yaklanca, kendilerini stan arkadalar kenara kayp ona yer amaya altlar. O da getirdii odunlar bozmadan, olduu gibi yanan atein zerine koydu. Bulutlar bir dalyor bir birikiyordu. lerde byk bir kitle halinde birleen bulutlar hzla yaklayordu. Yamur da gn boyu inceden inceye yayordu. Bir ara hafiflemiti ki, gr bir ses ortal hareketlendirdi. Herkes silahn kapm, hzla aaya doru kouyordu. nk bu gr ses itimaaa! demiti. 7

Naylon adrlarnn altndan hzla frlayarak silahlarn kapan gruplar, tepenin altndaki kk dzlkte hzla bir araya geldiler. Ve hemen itima dzeni aldlar. Sralar ip tutulmu gibi dmdzd. Hem kadn, hem erkek gerillalarn slak balar dik, slak bedenleri gergin ve gsleri ileri doru kmt, tmnn bacaklar avn bekleyen bir kaplann baca gibi gergin ve sertti. tima her sabah ve her akam yaplrd. Eer nemli bir gelime veya zel bir tren yoksa, gnn dier saatlerinde itima yaplmazd. imdi herkes hazrolda beklerken bu soru da kafalarda dolayordu; acaba itima neden dolay verilmiti? Herkes sessizlik iinde komutan bekliyordu. Silahlar sa bacaa paralel, sa ayan yannda dipii yere deiyordu. Ksa boylu, esmer ve sert bakl komutan geldi, birliin nnde durdu ve gr bir sesle seslendi; Rawestin! Amadebn! Ardndan esmer ve ask suratl komutan aklamaya balad; Arkadalar, dman operasyona kt. Pusu atlacak, pusuya gidecek arkadalarn dzenlemesini yaptk. simlerini okuduum arkadalar sa tarafa gesinler. Komutann yz gergindi. Yamurdan salar dalm, st ba srlsklamd. Fakat yzndeki ifadeden en kk bir ikayeti hali veya bir me belirtisi yoktu. Sert ama rahatt. Biraz nce cebine koyduu kad kard ve okumaya balad. Komutan kalanlara dnp; Bir de sekiz kiilik bir pusu grubu daha karacaz. Bu grup iin nceden bir liste hazrlamadk. Bu gruba sonradan ihtiya duyuldu ve ani oldu. Komutann yanna takm komutan olan Dersim de gitti. Aralarnda nereye pusu atlaca ve kimlerin gidecei tartld. Konuma fazla uzamad. Hemen yanaarak hazrolda komutanlarnn komutunu bekleyen gerillalara dndler. Dersim, sava tecrbesi olan ve pusuya gidebileceklerin daha dorusu bu ii en iyi yapabileceklerin adn ard; Ferhat, Xebat, Erdal, Cahit ksnlar. Xebat B-7 kaldracak. Cahit ncdr, iki kii hemen gidip fazla roketleri getirsin! Cahit ve Erdal hemen gruptan ayrlp alann dna doru hzl admlarla yrmeye baladlar. Bunlarn yannda kii daha gerekiyordu. Dersim, gzlerini bayan gerillalarn zerine dikmi, seecei gerillay aryordu. Gerillar da gzlerini Dersimin gzlerinden ayrmadan bekliyorlard. Bu halleriyle kros msabakalarnda start izgisinde hakemin silah at ile ne frlamay bekleyen sporcular andryorlard. Dersim, baklarn ksa boylu, esmer salar yamurda dalm gerillada durdurdu. BKC kaldrabileceini dnd, gl, daha nceki savalarda da gnll ne kan bu gerillaya seslendi; Manga komutan Brvan arkada, siz BKCyi alacaksnz. Brvan gzlerinin ii glerek ne kt, hzla yerini ald. Dersim, dierlerini de ard; Zozan arkada ve Serhatl Dicle arkada. kanlar hemen sava hazrlna girdi. Dicle, manga komutan Brvann gzlerinin iine sevinle bakyordu. Daha evvel konuurlarken bir eyleme beraber katlma istemlerini dile getirmilerdi. imdi bu frsat yakalamlard. Eylem ve dier grevlendirmelerde bireyler seilirken, daha ok onlarn sava tecrbesi, ordu ve parti iindeki durumlar gz nnde bulunduruluyordu. Bu kez bu lleri titiz bir biimde gzden geirme frsat kalmamt. Cahit, yolu bildii iin en nde yryp pusunun atlaca tepeye doru yryordu. Dier yandan sana soluna bakarak gelen seslere kulak kabartyordu. Sava iinde komutanlk yapmak hem byk bir onur hem de byk bir sorumluluk gerektiriyordu. Komutan, denetimi altndaki gcn psikolojik durumunu iyi bilecek, onlar motive edecek, mevzilendirecek, savatracak ve en nemlisi kayp vermeden baarlar elde edecek zelliklere sahip olmalyd. 8

Yollarn amur olmas ve yamur bulutlarnn younluu geceyi daha da karartyordu. Arada bir dp kalkanlar oluyordu. Srt antalarnda fazla mermi tayanlar amura daha fazla batyor ve daha ok zorlanyorlard. Cahit, yolu o kadar iyi biliyordu ki, srtndaki antada drt roket gllesi tamasna ramen ne hzndan bir ey kaybediyor, ne de dyordu. ri yar cssesiyle bir gece devi gibi ilerliyordu. Her ortamda akac zelliini konuturmas baz eletiriler almasna neden oluyordu. Defalarca sava ciddi itir denilip uyarlm olsa da, Cahit buna pek aldrmazd. Bu akam da yle yapyordu. Yolda kayp denlere katla katla glyordu. Hemen arkasndan yryen Dersim birka kez dtkten sonra bir kez daha dnce, Cahit artk dayanamad ve iinden geirdiklerini glerek syledi; Heval Dersim, yerde bir ey mi aryorsun? Dersim dizlerine kadar amura batmasna ramen ve son dnde sol dizini fena halde incitmesine ramen tepki gstermedi. O da benzer bir espiri ile yantlad Cahiti; Yok heval, yolu asfaltlyorum. Bu sze dierleri de glmseyerek katldlar. Dicle, kaln dudaklarna yaylan glmsemesini kaybetmeksizin, Cahitin bu kadar ar ykle, zifiri karanlkta dmeden, hatta yalpalamadan nasl yryebildiini dnyordu. Kendisi bir buuk yl nce sivil yaamna nokta koyup gerillaya katlmt. lkokul mezunuydu. Krtlerin kar karya kaldklar saldr, hakszlk ve zulmn ayrntlarn veya derinliini tam kavramasa da, genel olarak byk bir adaletsizliin olduunu ve bunun dzeltilmesini ok iyi kavryordu. zellikle Krtenin yasaklanm bir dil olmasna bir anlam vermiyordu. Btn bunlar dzeltmenin savala mmkn olabilecei gerei onu da sarm, bu yeni yaamn iine ekmiti. Diclenin amac iyi bir asker olmakt. Bunun iin en iyi silah kullanmak, Cahit gibi araziyi mkemmel tanmak, zorluklara kar dayankl olabilmek onun en byk arzusuydu. Yuvarlak beyaz yznden eksilmeyen glmsemesi, arball ve mtevazilii, Diclenin beenilen zellikleriydi. Grup sessiz ve dikkatli yryn devam ettiriyordu. Eyleme giden bu mangadaki sekiz kiinin her biri farkl dncelerle gecenin iinde nelerin geeceini dnyordu. Bu sakin yry, etrafn aydnlatarak ykselen bir aydnlatma fiei bozdu. Herkes ani bir refleksle ve ayn anda yere melerek havadaki fiei izledi. Bu sk sk yapld zere evre karakollardan frlatlan bir aydnlatma fieiydi. Sekiz ift gz, havada byk bir alan aydnlatan n, yava yava aa doru iniini izliyordu. Xebat da bu aydnlktan yararlanarak ardndan gelen arkadalarn kontrol ediyordu. Ferhat ve Erdala bakyordu. kisinin de son gnlerdeki soukluklar dikkatini ekiyordu, ama frsatn bulup konuamamt. Ik yere deip sndkten sonda Cahitin ayaa frlamasyla birlikte, dierleri de ayaa kalktlar. Admlar daha da hzlanmt. Xebat, Erdal ve Ferhat yeniden dnmeye balad. Ferhat bir snak kazlma iinde belim ok aryor, hastaym diyerek almaktan kamt. Aslnda ok gl ve salkl idi. Her grev var denildiinde, yzn ekitip ardarda gerekeler sralyordu. evresine yaklamlarnda da uyumsuz ve iticiydi. Onu eletirmek ve gelitirmek iin ok sabrl olmak gerekiyordu. nk Ferhatn eletiriye yaklam da ok fkeli ve tepkiliydi. Aka ben eletirinizi kabul etmiyorum deyip iin iinden kyordu. Erdal da sorunluydu. Adeta kendisine verilen ilerin ve grevlerin tersini yapyordu. Eletirileri kabul eder gibi grnse de iinden kendi dorularn savunur, kendi hakllna inanrd. Dorular sylerken bile bir scaklk, bir canllktan uzakt. Adeta bir teybe alnan kaset gibi konuurdu. Konuma biimi, mimikleri, hatta gzleriyle genel arkada yapsna uymuyordu. Erdaln bir baka zellii bebek yzn, salarn, ince byklarn ok sevmesiydi. Tra olmas, taranmas neredeyse saatlerini alrd. Gnde on kez salarn tarar, byklarn dzeltirdi. 9

Xebat, onun bu zelliklerini izledike kendi delikanllk gnlerini hatrlar, birok yat gibi o da kzlar beensin diye klktan kla girerdi. Bu nedenle Erdaln bu halini normal bir gei dnemi veya geici bir ara dnem olarak deerlendirirdi. Xebat bunlar dnrken Cahit oturdu ve seslendi; Heval Dersim, birazdan tepeye kacaz. imdi bir mola veriyoruz. Hem bir sigara ier hem de dinleniriz. Buras uygun, herkes sigarasn dikkatli ve gizli isin. Srayla herkes oturdu. Ardarda ttn tabakalarnn kapaklar almaya balad. Karanlkta sigaralar zenle sarlmaya baland. Xebat, kefiyesini kafasna rtp yzn dizlerinin arasna saklayarak sigarasn iiyordu. Kefiyenin altnda bile sigaray iki avucunun iine alyor, yle ekiyordu. Sigara ile birlikte derin bir i ekti Xebat. Eylem ksa bir sre sonra balayacakt. Baar temel alnmakla birlikte Xebat iyi biliyordu ki kayplar, ehadetler ve yaralanmalar da olabilirdi. Ama o u an bunlarn hibirini dnmyordu. Partiyi anlamaya alyordu. Kullanlan yntemler, insan kazanmadaki srar ve inat... Dmann kulland zor ve bask yntemlerine karlk, ikna ve kavratma esasna dayal abalarnn onlarca rneini hatrlad. Byk bir huzur ve gven duydu hem partiden hem de kullanlan yntemlerden. Ferhat ve Erdala da byle yaklamalyd. Grupta arada bir fsldamalar duyuluyordu. Sigarasn iyi kamufle edemeyenler serte uyarlyordu. Zozan, gidecekleri yeri bilen Brvana sessizce sordu; Heval Brvan, r gelek maye? Na... Ev tepeye. Nezike saatek ma, diye cevap verdi Brvan. Brvann boyu ksayd, ama olduka gl bir vcudu vard. Bu nedenle BKC dendimi herkes gzlerini Brvana dikerdi. Bu eylemde de BKCyi o kullanacakt. Ayn kolda tad BKCyi dier koluna alan Brvan sigarasndan son nefesini ekip sndrd. Dierleri de sigaralarn bitirmiti ki, Dersim komutunu verdi; Em bn! Herkes ayn anda ayaa frlad. Silahlarn omuzluklarndaki metallerin sesleri gecenin sessizliindeki tek aykrlkt. Brvanda BKCye sard eridi sarmakla meguldu. Hzla saryordu, gruptan kopmamalyd. Dersim grubun sonunda yer alan Brvana dnerek sessizce sordu; Tamam? Herhangi bir cevap gelmemesine ramen, yrmeye balad. Yol, bir sre sonra ykselmeye balam, diklemiti. Bu dik ksm epey ykselerek devam ediyor, ardndan zikzaklarla yatay bir ksma geiliyor, ardndan tekrar dikleiyordu. Yolun yapsna uygun olarak gruptakilerin nefes allar da hzlanp dyor, kalp atlar bir makinann ritmine benziyordu. Dik bir kaya geilirken herkes durdu. ndeki nce taa tutunup trmanyor, ardndakine elini uzatyor ve onu yukar ekiyordu. Yukar kanlar yava yava ilerlemeye devam ediyorlard. Karanlkta kimsenin kopmamas iin Cahitten balayan soru sekizinci kiiye dek uzanyordu. Heval t, Heval t? Bu sorunun cevab yine Krtenin zengin bir tonla dile getirilmesiyle veriliyordu. Evet anlam karan ses, bu kez srann en sonundan nlere doru ilerliyordu. Bata soru olarak gelen heval t sorusu, ayn kelimelerle fakat farkl bir vurgu ile arkadalar geliyor ekline dnyordu. Heval t, Heval t! Sorularn cevab bazen geciktiinde admlar kendiliinden yavalayp sona kalan arkadalarn bekliyorlard. 10

Ar silah tayan Brvan, yolun zorluuna inatlarcasna yryor, az bir ara olsa bile gruptan kopmamaya zen gsteriyordu. Arada bir duruyor, ksa salarndan dar alnna akan terleri siliyor, tekrar devam ediyordu. Esen rzgarn, boynunu okarcasna esmesi houna gidiyordu. Sk sk yapt gibi boynunu kaldrp yakasn ayor, serinlemeye alyordu. Xebat yolun kenarnda bekleyerek yorulanlara yardm etmek istedi. zellikle de bir bayan arkadann silahn alp yardmc olmak istemiti. Ama kimse ona silahn vermedi. Brvann zaten vermeyeceini bildii iin hi teklif etmedi. Yardm etmek yerine onun durumunu sormak daha uygun olurdu. Heval Brvan durumun nasl? Durumum iyidir, dedi Brvan ksaca. Brvann bozuk bir Trkesi vard. Her kelimenin Trke karln bilmemekle beraber Trkeyi anlyordu, ama kendisini ifade edemiyordu. Karln bilmedii Trke kelimelerin yerine Krte karlklarn yerletiriyordu. Bunu o kadar rahat ve doal yapyordu ki, karsndaki de ksa srede yaratlan bu dili benimsiyordu. Okuma yazma bilmemesi Brvann en ok zld konularn banda geliyordu. Birka kez kesin karar verip renmeye altysa da, kan grevler, ya kendisinin ya da reten arkadan baka alanlara, grevlere gitmesi bu abasn kesintiye uratyordu. Xebatn ona sorduu bu scak soru onun yeniden glenmesine ve hzlanmasna neden oldu. Omuzundaki BKCni dzelttikten sonra souk dipiini kavrad ve admlarn hzlandrd. Xebat da ondaki bu canll dikkatle izliyordu. nsanlar zorlu anlarda kimi zaman acizlie der, isyan eder, hatta oturur alarlar. Onlar ikna etmek iin ne kadar urasanz, ne kadar yardmc olsanz da yerinden kaldramazsnz. Kimi insanlara ise kck bir tebessm gstermekle, naslsn demekle onun gcne g katarsn. Moral olursun. Brvan da byle insanlardand. Xebat dncelere ylesine dalmt ki, pe pee aya kayyordu. Dncelerinden syrld ve gzlerini dikkatlice nndeki karartlara ve yola evirdi. Tepenin sonu yaklaka zikzaklar yerini dik klara brakyordu. Rzgar daha da iddetle esiyor, serinletmeden te yryenleri tyordu. Yoldaki youn amur zirveye yaklatka yerini kaln bir akl tabakasna terk ediyordu. Yaan yamurlar topra aalara srklemi, geriye akl talar kalmt. akllar zerinde yrmek daha rahat ve kolayd. Eteklerdeki kar, yaan yamurlar sonucu eridii halde tepenin zirvesinde hala kar vard. Sonunda tepe klmt. Tepenin zerinden uzaktaki karakollarn snk grnyordu. Tepelerin zerindeki sis perdeleri rzgarn hzyla zaman zaman bu klarn nn kapatyor, klar ve karakol kayboluyordu. Dmann muhtemelen gelecei yne doru ikier ikier mevziler belirlendi. Gn aarncaya kadar gizli olmak kaydyla sigara iilebilecekti. lk mevzide roketatar kullanan Xebat konumland. Yan tarafnda kalenikof kullananlar yer ald. Tepenin dier k yoluna doru BKC konumland. Herkes grlt etmeden ve el yordamyla bozulan mevzileri dzeltiyordu, insan koruyacak biimde salamlatrlyordu. BKC eridinin kard ses yakn mevzilerden duyuldu. Brvan yerini uygun hale getirmek ve BKCnin yerini hazrlamak iin talar ayklyor, topra zenle dzeltiyordu. Dersim de son kez arkadalarn kontrol ettikten sonra iki ar silahn ortasnda mevzilenen Diclenin yannda mevzilendi. Herkes artk pr dikkat evreyi dinliyor, gzlerinin ulaabildii en uzak noktalardaki hareketleri izlemeye alyordu. Grup yola kmadan nce, kendilerine dmann bu gece kma ihtimalinin yksek olduu ve tedbirlerin mutlaka alnmas uyars yaplmt. Dersim, havann souk ve gr asnn dar olduunu, bu nedenle dmann kma ihtimalinin zayf olduunu dnyordu. Ama buna ramen son gnlerde gelen haberlerde, dmann byk bir hazrlk ve hareketlilik iinde olduu grlyor, byk bir operasyonun yaplaca anlalyordu. Bu nedenle ok dikkatli olunmal ve tedbirler 11

arttrlmalyd. Dmann hedefi Cudiydi. Operasyon baarl olursa Cudiye yerlemek istiyordu. Sabaha doru zaman ilerledike souk daha da artyor, rzgar keskin bir bak gibi insann suratn kesiyordu. Gece boyunca younlaan yamur bulutlar da rzgarn etkisiyle hzla dalyordu. Sessiz bekleyi, byk bir sabrla devam ediyordu. Dardan birileri gelse, buralarda insan olduunu akllarnn ucundan geirmezdi. Oysa bu sekiz kiilik gruptan herkesin aklndan geenler darya vurulsa byk bir grlt kard. Zaman zaman bu dnceler ok ksa ve net sorularla yantn ararken, bazen yantsz kalyor, bazen de ok ksa sorularla cevaplandrlyordu. Dman bu havada nasl gelsin? Belli olmaz, dman bu. Dman bu yoldan m gelir? ... Sessiz ol... Heval Xebat, gizlice sigara iebi..... Heval Ferhat ciddi ol biraz! Erdal uyuyor musun? Hi uyurmuyum, bir an nce dman ksn diye dua ediyorum. Bu konumalar arada bir tekrarlanyor, uzaktan atlan top sesleri ile kesiliyordu. Dman, karanlkta tepeleri tutma hazrl iindeydi. Bir nceki gnde yakn karakollara helikopterle asker sevkiyat yapld sylenmiti. Rzgar sakinlemi, karakollarn etrafndaki aydnlatma lambalar yava yava klmt. Dersim, bir kez daha mevzileri kontrol etmeye gitti. Mevzilerde bekleyenlerden bir ksm uyuan ayaklarnn pozisyonunu deitiriyor, yenler ellerini birbirlerine srtyordu. Dicle de, Dersimin uzaklatn grnce frsattan istifade ederek alan mevzide ayaklarn katlayp dizlerini karnna ekti. Tortop olmu, atlan top seslerinden nereye dtklerini anlamaya alyor, bir yandan da ban dizlerine dayayarak soluuyla snmaya alyordu. Gnlerdir yaan yamurdan, saa sola koturmaktan ne snabilmi ne de uyuyabilmiti. Yuvarlak iri gzlerini kapatmt, ama imdi pusuda olduklar iin uyuyamazd. Bunlar dnrken, acktn hissetti. Saatlerdir farknda olmadan kuanda tuttuu drbn tan stne indirmeyi dnd. Sonra vazgeti. Rzgarda atlayan dudaklarn slatt. Yakna atlan top sesini duyunca ban ve elini kaldrmadan dizi ile silahna dokunarak kontrol etti. Havan toplar gittike daha yakna dyordu. Uzaklardan ise silah sesleri geliyordu. Kendisine doru gelen kararty grnce Diclenin ba kalkt. Dersimdi gelen. Biz Brvanla kefe gidiyoruz, drbn ver, dedi. Dicle kucanda tuttuu drbn ona uzatt. Havay gittike yeryzn kaplayan kara araf yava yava aralanyordu. Dmann en ok yararlanmak istedii saatler bu saatlerdi. ok dikkatli olmak gerekiyordu. Dersim, bu nedenle evre tepeleri bir kez daha kontrol etme gerei duymutu. lkbaharda havalar ne kadar kt de gese sonraki gnn gzel geme olasl insann iinde tarifsiz bir umut yaratr. imdi de yleydi. Rzgarn hz kesilmi, dalarn doruklarnda gn aydnlanmaya balamt. Brvan, Dersimin arkasndan yryor ve geen yaz grm olduu tepeyi bir yl sonra yeniden seyrediyordu. Dersim, yandaki aacn altna gidip oturdu. Brvann drbnle izledii tepeleri o plak gzle izlemeye alyordu. Brvandan drbn ald ve tepeleri uzun uzun kontrol etmeye balad, bu epey srd. Drbn ile kar tepeleri adeta adm adm taryordu. Brvan ellerini cebine sokmu bekliyordu. Yzndeki ciddiyet ve sert ifade onun gerek yan gizliyor, daha byk gsteriyordu. znde ok duygusal biri olmasna ramen, gerillaya 12

katldnda hzla terk ettii zelliklerinin banda bu geliyordu. Dersim drbn yine gzne dayad. Kardaki hareketlilii grnce hzla Brvana dnerek; Brvan! Bak askerler km. Bu yne doru geliyorlar. Brvan drbn yine ald, soluunu tuttu ve Dersimin gsterdii yn izlemeye balad. Ak seik grnyordu ve Dersimin belirttii gibi kendi bulunduklar noktaya doru ilerliyorlard. Bir an nce gidip arkadalarna haber vermeliydiler. kisi ayn anda frlad. Kayalarn arasnda balarn ee ee koar admlarla geri dndler. Xebat ikisinin kouundan yeni bir gelime olduunu anlad. Konumad, ba iaretiyle ne oldu? sorusunu sordu. Dersim dmann koldan bulunduklar noktaya doru ilerlediini syledi. Xebat gayet sakin Cahitin yanna yaklat, roketlerden birini alp roketatara takt. Dierleri de herhangi bir komut beklemeden, nceden planland zere mevzilerine ekilerek beklemeye baladlar. Kimseden t kmyordu. Herkes dikkatlerini dmann geldii yndeki seslere doru younlatrm bekliyordu. Biraz sonra tepeye doru trmanan askerlerin grlts artmaya ve yaknlamaya balad. Eylemi Xebat balatacakt. Askerleri en iyi o ve Brvan gryorlard. Yaklayorlard, sr gibi ya da Kzlderili filmlerindeki gibi bara, ara ilerliyorlard. Xebat iyi bir karlama yapmak iin, mmkn olan en yakn noktaya kadar gelmelerini bekledi. Askerler ar ykleri ile alk olmadklar bu da trmannda mthi zorlanyor, de kalka ilerliyorlard. Azna kadar silah ykl srt antalar ile en nde avc gruplar ilerliyordu. Xebat roketatar omuzuna yerletirdi. Tetii iaret parma ile okad. Artk konuklar karlama saati gelmiti. ndeki avc grubu ile onu izleyen grubun arasndaki toplulua nian ald. Birazdan balayacak olan kzl kyamet artk Xebatn iaret parmana balyd. Xebat bir an bu parmann ne kadar marifetli olduunu dnd. Niandan, hedefe bakarken amcasn hatrlad. Bir zamanlar koyunlarna saldran kurda amcasnn av tfei ile nian alp yere devirmesi tylerini diken diken etmi, kendilerine zarar veren bu yaratn ldrlmesi kafasnda ocuk yana ramen bin bir dnce oluturmutu. Amcasna kar bu nedenle korku ile kark bir sayg besliyordu. Baka bir zaman ise, amcasnn gvercinleriyle oynarken canlarn yakyor diye amcasndan ok fena bir azar iitmiti. Bu iki yaklamn ayn insan tarafndan sergilenmesini pek anlayamamt. Bir yandan acmasz bir yaklam, dier yandan duygusal bir tavr. Askerler yaklatka bunlar dnyordu. Birazdan ldrecei insanlar kurt rolnde idi. Amcas da dahil bir ok insann kanna giren, zulmn bekiliini yapan bir kurt nesli diye dnd. aret parma habire roketatarn tetiini okuyordu. Atlan roket ortal toza dumana bulad bir anda. lk hamlede askerler byk bir panik yaadlar, saa sola koturanlar, antasn atp kaanlar ve baranlar... Panik atlatldktan sonra karlkl kurunlar atlmaya ve daha temkinli hareket etmeye balad taraflar. arjrler boalyor, yerine yenileri taklyordu. Telal sesler, acl bartlar birbirine karyor, barut kokusu insann genzini yakyordu. atmann srd alandan gkyzne doru dumanlar ykseliyordu. En arkadan gelen askerler kamaya balamt. Brvan ilk eridi boalttktan sonra btn heyecan gemi, son derece sakinlemiti. kinci eride getiinde artk hedefini seiyor, nian alyor ancak ondan sonra skmaya balyordu. Birka kez ksa taramalardan sonra elini tetikten kaldrmadan bu kez uzun bir tarama yapt. Ne olduysa o anda oldu. Tpk insann karnna inen bir yumruun insann nefesini kesmesi gibi. Silah sustu. Mermi namluya taklmt, tetii boa basyordu, mermi atmyordu. Brvann alnndaki terler boncuk boncuk birikirken, iinden sylenmeye balad ne olur, haydi al diyordu. Mekanizmay tekrar ekti. Dman, taramann kesildii anda ilerlemeye balad. Brvan dilerini skt. Arkada onu yar yolda brakmt. BKCyi saa, sola evirip taklan mermiyi karmaya alt. mkan yok kmyordu. Dersim, BKCnin almadn grnce Brvana komut verdi; 13

 Geri ekil! Geri ekil! O geri ekilmek istemiyordu. Sana soluna baknd. Birden gz kardaki mevzide, ban mevzinin iine ekmi, hi hareket etmeden sinmi, bekleyen Ferhata takld. Ferhat savamyordu. Yoksa yaraland m? diye dnd. Yaan mermiler oraya kadar gitmesine engel oluyordu. Fakat ne yapp edip yerinden kmalyd. yle de yapt ve aniden frlad, eilerek komaya balad. Dmann kar tepeden yapt tarama sonucu sandan solundan mermiler yamaya balamt ki, Ferhatn mevzisine ulat, soluu kesilmiti. Ferhat omuzundan tutup kendisine doru ekti. Ferhat rperti ile ban dier yana evirdi, benzi sapsaryd. Brvan telala sordu; Ne oldu sana, yaral msn? Ferhat kekeleyerek baklarn ondan kard. Yok... Bir eyim yok... diyebildi zorlukla. Brvan hiddetlendi. Savata byle korkak tipleri grmek hi de iyi deildi. Herkes korkuyu yaayabilir, ama inan ve irade ile korku da umuda, cesarete dntrlebilir diye dnd iinden. nan ve ball olmayan insanlar ite bylesi zorlu anlarda ortaya kar. Sonuta ya ihanet eder ya da yce amalar iin sonuna kadar savar. Orta yolu yok diye dnd iinden. Gzleri karard, fkeyle bard; Alak! Brvan dman unutmutu bir an. ylesine fkelenmiti ki, yznn ekli deimiti adeta. Kendisine hakim olamyordu. Tekrar haykrd; ndir silahn, git BKCyi al ve geri ekil! Szleri ylesine sertti ki, fkeden vcudu sarsld. Alak! laf Ferhatn beynine imek gibi arpt. Tek sz sylemeden raxtn, silahn Brvana vererek mevziden kt. Kulak zarlarn patlatan grltden epey uzaklalmt. Yakndaki sk aalklarn yannda herkes geride kalanlar bekliyordu. Fazla grlt yapmadan birbirlerine atma ann anlatyorlard. ki saat beklenmesine ramen Cahit, Erdal ve Zozan grnrde yoktu. Yaralanan Xebat olay yeni batan anlatp durdu; Ben yaralannca roketatar Cahite verdim. Zozan arkada yaralyd. Onun silahn getirdim. Xebat, Zozann Alman yapm silahn gsterdi. Silahn asks kmt. Kimsenin konumasna frsat vermeden devam etti. Sesi deimiti; Aslnda... aslnda Zozana yardm edebilirdim. Her ey birbirine karmt. nden geri ekilen arkadalar savunmam gerektiini dnerek B-7yi Cahite verip onun silahn aldm. Cahit arkadaa, Zozan getirmesini syledim. Aslnda benim hatam... Son sz sylerken buruk ve zntlyd. Oysa ayana bomba paras demiti. Buna ramen kendisini zorlasa Zozana yardm edebileceini dnerek kendisini sulu hissediyordu. Arkadalar onun yaral olduu halde byle dnmesine duygulanmlard. Herkes gelmeyenlerden tr kayglyd. Peki ya Erdal neredeydi? Dersim lafa girdi; Ben ve Brvan arkada geri ekilirken bizim savunmamz yapyordu, yaral deildi. Xebat yeniden ban kaldrp konumaya balad; Evet en son ben ve Erdal beraberdik. Bana yaralsn, sen ndeki arkadalara yeti, Zozanda yaralanm, ben Cahite yardm edeceim dedi. Erdal, uzun zamandr dnd plann gerekletirme frsatn yakalamt. Xebat geri ekilirken Erdaln yaral arkadana yardm sz vermesine hayret etmiti. Fakat gerek atmann iinde olmalar, gerekse geride bir yaral arkadalarnn bulunmas bu konuda daha fazla dnmesine olanak vermemiti. stelik kendisi de yaralyd. Erdal, mevzide Xebatn aaya inip kaybolmasn bekledi. Aceleyle mevziden kp kendisi de ters 14

ynde inmeye balad. antasn ve silahn da mevzide brakt. Zozan srtndan yaralanm, kan kaybediyordu. Bir an nce atma alanndan karlmalyd. Dman, konumland tepeden atlarn srdryordu. Cahit, Zozann kolundan tutmu, yrmesine yardm ediyordu. Yan taraflarna bir top dnce bulunduklar yere oturdular. Ani oturmalar Zozann daha ok kan kaybetmesine neden oldu. Zozann acs iddetleniyordu, barmamak iin kendisini zor tutuyordu. Dilerini skyor, dudaklarn sryordu. Dolan gzlerindeki yalarn dar tamasna izin vermedi. Cahit, Zozann yzne bakt; Biraz daha dayan heval, bu alandan karsak tamamdr. Cahit o kadar scak, o kadar iten konuuyordu ki, Zozan biriken gzyalarn daha fazla tutamad, yanaklarndan szlen tertemiz iki damla yala yoldann bu ilgisine yant verdi. Havan toplar ve uzun menzilli silahlarn mermileri giderek iddetlendi ve daha yakna dmeye balad. Zozann ald yarada havan topunun parasndan olmutu. Biraz yryorlar, yaknlarna top dnce olduklar yerde meliyorlard. Bu ani hareketler Zozann daha fazla kan kaybetmesine neden oluyordu. Cahit bir ara ban usulca kaldrp dmann bulunduu tepeye doru bakt, gzlerine inanamad. Emin olmak iin telala Zozandan yana dnp sordu; Heval bu Erdal deil mi? Zozan, Cahitin bakt yne yorgun gzlerini dikti, toz dumandan baka bir ey grmyordu. Oda Cahite sordu; Hani nerede? te, bak byk kayann yannda, iki askerin ortasnda yryor. O deil mi? Elleri de havada. Zozan yarasn unutmu, btn gcn toplayarak daha dikkatlice bakt, olanlar grnce rperdi. Srtnda akan kann durduunu hissetti. Sessiz, ama kin ykl kelimeler azndan sessizce dkld; Hain, ihanet etti bize. akndlar. Ate etmek iin ok geti. imdi asl sorun Erdaln durumu bilmesi ve yaral olduunu dmana bildirmesiydi. Dierlerinin gittii noktay da biliyordu. Cahit ok hzl hareket etmeleri gerektiini anlamt. Bu hareketlerine de annda yansd. Artk Zozan tamyor, adeta srklyordu. nde giden arkadalarna yetiemeyeceklerini anlamt, ama daha kestirme bir yol biliyordu. O yne doru hareket ettiler. Dersim hem telsizle irtibat kurmaya alyor hem de yryordu. Arkasndan da grubu ilerliyordu. Dier tepeyi tutmu olan Gelhatn takmyla birlemek zere sylenen noktaya gidiliyordu. Gelhatla birleildikten sonra ana birlikle balant kurularak, geri ekilme noktasna ulalacakt. Gelhat telsizde; Deriye Baw Dilanye gein bizde oraya geleceiz, dedi. Zaman leni yeni geiyordu, grup be kii kalm, yorgun ve at. Helikopterler de gelmi, havada aralksz geziniyorlard. Kaybolan kii merak konusuydu. Cahit yolu biliyordu. nde yryen iki gerilla tepeleri ve evreyi kontrol ediyordu. Bunlar keifiydi ve Dersim de arada bir bunlara katlyordu. S aaln sonu geldi. Dinlenmek iin mola verildi. imdi nlerinde, iki da silsilesi arasnda uzanan bir alan vard. Byk aalar bulunmamasna ramen uzun ve gr bir ot tabakas ile kaplyd. Bu parlak ve canl yeillik insana bir rahatlk ve ferahlk veriyordu. Yaan yamurun etkisi ile otlarn kokusu, topran kokusuna karm, mthi bir gzellikte, insann solumaya doyamad bir koku ortal sarmt. Btn bu gzelliklere ramen, Dersim temkinliydi, bu dz alandaki yeillik bir tuzaa da dnebilirdi. Bu nedenle bir takm nlemler alnmas gerekiyordu. Oturanlara bakt; Heval Brvan! Senle, Dicle u st tepelere kp evreye bir gz atn. 15

Hemen kalktlar. Dersim hibir ey konumasa da onun baklarndan endielerini ve buna karlk yaplmas gerekenleri anladlar. Dicle ne geti. Lastik ayakkablar otlarn iine gmlyordu. Brvan da peinden izliyordu. Yere yklan otlar baka zaman olsa imkan yok byle inemezdi. nde yryen Dicle birden kt. Elini arkasna doru gtrerek indirip kaldrd. Bu hareketi ile Brvann da oturmasn istiyordu. Srtlarnda ar ve hantal antalar, ellerinde G-3leri ile askerler tepeden aaya doru iniyorlard. Ve hemen nlerindelerdi. Ayaa kalktlar ve her zaman yaptklar gibi balarn ne eerek ve yar melerek komaya baladlar. Bu kez grubun yanna yetimeden yaylm atei balad. Geride kalan kii silah seslerini duyar duymaz onlar da harekete geti. Birka dakika iinde be arkada birlemi hep birlikte aadaki vadiye doru kouyorlard. Dman onlar embere alm habire taryordu, amac bu kk grubu sa ele geirmekti. Dersimin korktuu bana gelmiti. Dz alan atmaya uygun deildi. Sar ve uzun boylu bir subay, askerleri koordine ediyordu. Balarn kaldrdklarnda onu net bir biimde gryorlard. Bu ksa yaylm ateinin fayda etmedii anlalnca subay telal bir sesle imha komutunu verdi; Kayorlar, izin vermeyin! Lav silahlar! Ate! Ksa, silindir bir boruya benzeyen lav silahlar atelenmeye baland. Bir ateten top grnmndeki glleler, silindir borulardan pe pee frlamaya balad. Derinden gelen bir ah sesi, son srat koan gerillalar durdurdu. Derinden gelen bu ses Dicleye aitti. Patlayan bir lav silahnn paras koluna isabet etmiti. Dicle yere kmt. Kendisi de anlamyordu. Yaras acmyordu, sadece kolundan aaya doru akan scakln kendi kan olduunu anlamt. Dersimin yardma hazrm anlamndaki sorusu, Dicleyi kendisine getirdi ve hemen toparland. Dersim; Dicle ne oldu, yaran ar m, yryebilecek misin? Tamam, bir eyim yok, koun, ben de geliyorum, dedi Dicle. Btn bunlar olurken yaylm atei, tm iddetiyle devam ediyordu. inde ilerlemeye altklar vadi, iki dan en dip noktasndayd. Vadinin derinliklerine daldka kurunlarn sesleri azalmaya balad. Bunun anlam emberi krdklaryd, kurtulmay baarmlard. Dman her yeri tutmutu. Brvan, yaralanan Dicle ve Xebata yardm etmek iin onlarla birlikte yryordu. Ferhat ndeydi. Dersim bir ne geip, bir arkada kalarak hem grubu kontrol ediyor hem de telsizle Gelhatla konuuyordu. Yry bir gn, iki gece srd sonunda Gelhatn takmyla karlatlar. Dinlenmek ve yeniden balant kurmak iin bir maaraya doru ilerliyorlard. Gelhatn takm baarl bir eylem gerekletirmiti. Gelhat eylemi heyecanla anlatyordu. Geri bir yarallar vard, ama eylem planland gibi gerekletirilmi ve dmana byk bir darbe vurmulard. Dersim ve Gelhat yanyana yryor ve konuuyorlard. Gelhat son gelimeleri anlatyordu. Sylenenlere gre dman Cudiye 50 bin asker ym. Peki buna kar bizimkilerin plan ne? Vurabildiimiz noktalardan vurup geri ekileceiz. Alan geni tutacaz, bir noktada aklp kalma olmayacak. Dmann amac bizi Cudiye kstrmak, gei yollarmz kapatmak. Bizse onlara bo bir Cudi brakacaz. Sadece belli noktalarda kk birka grup brakp Besta ve Haftanin alanlarna doru kayacaz. Dersim kaygl bir sesle; Ne yani Cudiyi onlara brakyor muyuz? Gelhat glmseyerek balad konumasnn tonunu giderek sertletirdi. Dersimin gerilla taktikleri ve gerilla tarzna ilikin olarak nemli bir bilgi eksiklii iinde olmas onu kzdrmt ve bu durum konumasna yansd. 16

 Eee... Onlara yem mi olalm. Cudi bizimdir deyip aklp kalalm m? Gerilla tarzn brakp mevzi sava m yapalm? Asker dadaki glklere uzun sre dayanamaz. En fazla ka kadar kalabilir. Hem bu durumda bize hazr hedef olurlar. Hatta iyi deerlendirirsek askeri eitim gren glerimizin eitimini bu dman zerinde rahata yapabilir, onlar hedef haline getirebiliriz. Yani biz hep vuracaz. Aslnda btn bu anlatlanlar Dersim de kadro eitimi srasnda renmiti. Ama iine girdikleri atmann scakl ve dmana duyduu kin nedeniyle, Cudiyi brakmak arna gidiyordu. Cudi en ok sevdii aland. Sava, gerillay ilk kez bu alanda renmiti. Bir anlamyla Cudi onun okuluydu. Buralar bir sre iin dahi olsa brakmak zorunda kalmalar iini burkuyordu. Tekrar Gelhata sordu; Cudide ne kadar gcmz kalacak? Gelhat, Dersimin Cudiye balln ve bu konudaki duygusalln biliyordu. Bir dzenleme sonrasnda Dersim, Garzana gnderilmek istenmi, onun bu grevlendirmeye kar isteksiz kalmas ve Cudide kalma istemi sert bir biimde eletirilmi, kendisi uyarlmt. Gelhat bu nedenle Dersimin sorusunun anlamn ve bunun nereye varacan da biliyordu. Kendinden emin bir ses tonu ile yantlad. Heval Cudiyi onlara vermiyoruz, bu bir. Onlar geen yl yaptklar gibi sadece tepeleri tutup bekleyecekler, yoksa burann hakimi yine biz olacaz. evre dalar, tepeler, hatta Cudinin belli bal noktalarn tutarak, onlar izleyeceiz ve yaygn bir biimde hareket etmelerine izin vermeyeceiz. Onlar bizim bir yolumuzu kapatrlarsa, biz baka bir geiti kullanacaz. Gerillaya yol mu yok? Gcmzn younluu operasyon dnda kalacak, ylma, birikme olmayacak bu da iki. Bu nedenle buray kontrol edecek gcmzn kesin says bilinmese de mmkn olan en alt dzeyde tutulacak. Dersim iini ekti. imdi biraz daha rahatlamt. Arkadan yryen yarallara bakmak istedi. Karanlkta beyaz bir ipi andran patikadan kt. Gelhatn takmnn nnden geti. Yarallar ve yorgun kalanlar arkadan yava yava yryorlard. Dersim, ayandan yaralanan Xebata yaklaarak sordu; Durumun nasl heval? yiyim, saol. Xebat aslnda konumaktan aciz hale gemiti. Mthi yorgundu. Epey kan kaybetmi, gsz kalmt. Ar bir yorgunluk hissetmesine ramen, diini skyor arkadalarna yk olmamaya alyordu. Yorgun olduu, zorlukla ilerledii her halinden belli olduu iin Dersim tekrar sordu; Heval antan ve silahn ver biraz tayaym. Saol heval, antam arkadalar tayor, silahmda kendim tayabilirim. Dersim srar etmedi. En arkada Brvanla, Diclenin sesi geliyordu. Dicle, Brvana buralarda su olup olmadn soruyordu. Brvan, az ilerde bir su kaynann olduunu syledi. Dersim; Dicle arkada sen de sonunda bu topraklara kann dktn. Dersim ona moral vermek istemiti. Dicle ise her zamanki gibi sakin ve mtevaziydi. Brvann tm srarlarna ramen, silahn ve raxtn vermemiti. Yaras ar olan Xebata baktka kendi durumunu unutuyordu. Fakat dardan bakldnda durumunun hi de iyi olmad, adeta admlarn yerde srd belli oluyordu. Dersim bu kez glerek Dicleyi ikna etmeye alt; Tamam heval Dicle anladk sen glsn, ama silahn ver biraz da biz tayalm. Gerek yok, yaram o kadar ar deil, diye yantlad Dicle. Dersim birka dakika onlarla birlikte yrd. Dicleye moral vermek iin yapt akalarn sonu 17

vermediini grnce susarak dnmeye balad. Kafasndaki tek dnce yarallar salam, korunakl bir yere brakmakt. inde bir sknt vard. Kaybolan kiiden halen haber yoktu. Oysa komutan olarak her eyden sorumluydu. rtibatmz kesildi, dman emberi ok daraldndan arkadalar arayamadk gibi mazaretlerin hem bir komutana yakmadn hem de bunlarn parti tarafndan kabul edilemeyeceini dndke can sklyor, ii daralyordu. Dersim iyi savayordu, silah hakimiyeti de tamd. Fakat parti ideolojisini tam kavrayamam, partideki ve ordudaki komutan zelliklerine ulaamamt. Hatta bu kurallarn birounun farknda bile deildi. O, bu sorunu giderme yolunda ciddi abalar sarf etmek yerine daha ok alarak, boluu emeki yan ile doldurmaya alyordu. Bu tavr birok kez eletirilmi, komutanlar tarafndan da sert biimde uyarlmt. Fakat onun iin dnmek, okumak kadar zor bir i yoktu. Yol bitmek bilmiyordu. ki gndr ekmek yememilerdi. Bu durum grubun daha da gsz kalmasna neden olmutu. Bir ounun ayaklar imi, ayakkablarndan kmyordu. Bu tr uzun yrylerde ayaklar yanyordu. Bu yanmalar nlemek iin drt ift orap st ste giyilirdi. Yaz veya k olmas fark etmezdi. Gecenin ilerleyen saatlerinde molalar da uzamaya balad. Grup mola verdi nde herkesin gz kapanyordu. Bu ksa dinlenmelerden sonragidelim komutu ile ayaa kalkmak ise adeta bir ikence gibiydi. Gelhat uzun deneyimlerini gz nne getirerek sk sk mdahale ediyordu. Yorgunluk sonras iilen fazla suyun daha sonra ne kadar olumsuz etki yaptn biliyordu. Bu nedenle fazla su ienlere dudaklarnz slatp aznz alkaladktan sonra birka yudum iin yeter, nmzde de bolca pnar var uyars yapyordu. Uyumak zere olanlara, uyursanz daha da hantallarsnz, kendinizi koyvermeyin diyordu serte. En son yatmayn uyarsna karanlktan gelen cevap, herkesi kahkahalara bodu. Heval yatmyoruz gz kapaklarmz dinlendiriyoruz. Gelhatn da yzne glmseme yayld. Yan taraftan gelen horlama sesini kast ederek; Gz kapaklarnz dinlendirmenizi anladk da bunu Agiri arkada gibi mzik eliinde yapmanz askeri kurallara aykr. Glmelerden sonra ayaa kalktlar. Gelhat, varlacak noktann kefi iin nden iki kiinin gitmesini istedi. Keifiler hzla yerlerinden kalkp gecenin iinde kayboldu. Grup daha ar ve yorgun bir ekilde yava yava yrmeye balad. Kimse kimseyle konumuyordu. Bylesi anlarda sistemli bir biimde dnmek de mmkn olmuyordu. Herkesin kafasnda farkl ve kesik kesik dnceler vard. Bu dnlenlerin birbiri ile balants da pek yoktu. Yorgunluk, alk dnce sistemini de databiliyordu. Gelhat gibi deneyim zenginleri, bir irade yanlmas olan bu durumu, yine iradelerini harekete geirerek yenmeyi biliyor ve fazla etkilenmiyorlard. Bir sre sonra nden gidenler dndler. Beklediklerinden daha erken geldikleri iin sevindiler. Takm komutan Gelhat nde, grup arkada ilerlemeye baladlar. Bir sre sonra noktaya ulatlar. Gelhat maarann iine girdi, hzla gz gezdirdi ve en uygun yeri yarallar iin ayrd. Daha sonra da manga manga herkesin yerini gsterdi. Grubun oturuunu seyrederken kendi yorgunluunu da iliklerine kadar hissetti. Oturmadan nce yaplmas gerekenleri hzla kafasndan geirdi ve Rojhata dnerek; Heval iki arkada nbete brakn. Ayrca size ekmek vermitim, onlar duruyor mu? Evet, dedi Rojhat. nce yaral arkadalara verin, mataras olan arkadalar biraz su da getirsinler, ondan sonra dinlenelim. Botan geldi ve Gelhatn nnde durdu. Nbeti kardklarn syledi. Yaknda su olmad iin iki kiiyi kar getirmeye gnderdiklerini de ekledi. Tamam, ama nbetlere dikkat edilsin, ayrca gn aarmadan ate yaklmasn, dedi Gelhat. 18

Kimileri btn alklarna ramen yemei beklemeden uyumaya baladlar. Ban koyar koymaz horlayanlar da vard. Birka yorgunluklarna aldrmadan uzanm sohbet ediyordu. Biraz sonra kara gidenler dnd. Ekmekler zenle datld, uyuyanlarn pay ayrld. imdi herkes ekmekle kar yiyiyordu. Yerken de bunun ne kadar leziz bir yiyecek olduunu dnyorlard. Kepekli undan yaplan sa ekmeinin zerine biraz kar katk ettikten sonra yutmak, mthi bir lezzet yaratyordu. Biraz sonra antalarndaki kefiyeleri karmaktan enenler dahil, herkes srt srta vermi, memek iin bzlm ve uyumaya balamlard. imdi sadece nbetiler ve radyosunun ibresi ile tandk istasyonlar arayan Gelhat kalmt. Gelhat da ayaklarn uzatm, bir yandan istasyon aryor, dier yandan yarnki plan kaba taslak kafasndan geiriyordu. Uzaktan gelen silah sesleri hem uyumasna engel oluyor hem de kendisini kayglandryordu. afan hafife maarann iine vurmutu. Gelhat yarm halde yerinden doruldu, iinde ok az eya bulunan antasn kafasnn altna yerletirdi. Gzlerini tavanda gezdirmeye balad. Duvarda girintili kntl oyuklar olumutu. smini bilmedii bir tr meneke, maarann tavanna ve yan duvarlarna yapmt, sar menekelerdi. Gelhat bu souklara ramen, bu ieklerin yaamlarn srdrmelerini anlamamt. Maara iki byk oda eklindeydi, geniti. erisi nem kokuyordu. Ortada buraya daha nce urayan gerillalarn yaktklar atein izleri duruyordu. Gelhat, bombalamalar karsnda maarann uygun olduunu anlamt. Bunlar dnrken gz kapaklarnn arlna daha fazla kar koyamad, uzand yerde tatl bir uykuya dald. Neredeyse drt gn oluyordu, doru dzgn dinlenememi ve uyumamlard. Radyosu elinden kayd yana dt. Bir saati biraz gemiti ki, gaflete dyorsunuz, yle hatalar yapyorsunuz ki, bir ey olsa takmnz nasl kurtaracaksnz sesi ile rperdi. Bu sesi tanyordu ve zor anlarnda hep kulaklarnda nlayan sesti bu, Bakann sesi. Hzla doruldu, evresine baknd. Atein etrafndaki arkadalarn szd. Brvann sesi onun uyku sersemliini tmyle att zerinden; Galiba dman yaklayor, nk havan toplar giderek yaknlara dyor, diyordu Brvan. Havanlar nereye dyor, diye sordu Dersim. Meydan karakolundan Spindar noktasna atyorlar. Dersim telsizi sordu. Botan arkadata, ama balant kurulamam. Gelhat, yanan atee yaklarken ayaa kalkp kendisine yer veren arkadalarna sordu; Havanlar nereye atlyormu? Meydandan Spindara atlyor ve gittike artyor. Saat ka? Saat sekize geliyor. Gelhat bir buuk saat uyuduunu anlad. Artk bundan sonra istese de uyuyamayacan biliyordu. Dersim konumaya devam etti. Sanrm Derya Keran ve Kursa Keca tutulmu, dman ierilere girmek istiyor. Balant da kurulamad. Gelhat ateten ektii ellerini yznde gezdirdikten sonra kalkt dar kt. Botann sesi yan taraftan geldi. Ararat! Araraaat! Anlalan telsiz yine karlk vermeyecek. Durum iyi deil diye dnd. Nbetiden drbn ald. Gn aarrken iinde durduu ve dary izledii maara, azn aan bir aslan bana benziyordu. Drbn gzlerine dayad, nlerindeki kk tepe, grmek istedii geni alan kapatyordu. Bu durumda hareket etmeleri halinde atma yaanmas kanlmazd. Yorgun gle 19

yeni bir atma ise iyi sonu vermezdi. Havanlar yakna dmeye balad. Yine hep ayn sahneler diye dnd birou. Dman nce araziyi topa tutacak, sonra ar silahlarla taraya taraya ilerlemeye alacakt. imdiye kadar ki gelimeler de bu tecrbeyi doruluyordu, bu kez de yle yapyorlard. Gelhat bu kez drbn sa taraftaki tepeye evirdi. Kalar atld, yerini deitirdi, belini egerek biraz daha ilerdeki kayalarn arkasna srad ve tekrar tepeyi szd. Tepenin zerindeki hareketlilik aka grlyordu. Bunlar Kurs noktasn tutmular diye, sylendi kendi kendine. Burada durulmaz artk, hzla buradan ekilmeli, birazdan buraya ularlar, diye geirdi iinden. Tam havan topunun atld yne dnyordu ki, ayn yere bir tane daha indi. Dncesinden emindi artk. Evet, artk bu maarada kalmak grubun sonu olurdu. atmada olsa hareket edilmeliydi. Sonuna kadar direneceiz diye dnrken, Botana son kez sordu; Balant kurabildin mi? Hayr, hi kimse cevap vermiyor. Bover artk, hazrlann! Haydi herkes hazrlansn! Botanla birlikte nbetiler de ieri girdi. Yeniden talimat tekrarlamaya gerek kalmamt. Gelhatn talimat ile herkes harekete gemi hzla antalarn toplam ayakta hazr bekliyordu. Atlardan korunmak iin tek tek mesafeli halde dar ktlar ve yrmeye baladlar. Gelhat en ndeydi. Gelhatn peinden takm izliyor, onlar da Dersimin be kiilik grubu. Herkes iinde bulunulan skntl ve zor durumun farkndayd. Bu saatten sonra soru sormak da anlamsz olacakt. Dicle, arkalarndan yaplan taramalar artnca hzland. Yine kyamet kopuyordu. Ar silahlar taryor, lav silahlar toz bulutlar kaldryordu. Brvann bulunduu noktaya da kurunlar yamaya balad. Kulaklar trmalayan sesler yan balarndayd. Patlamalar, mermilerin lts, bartlar... Brvan toz bulutu iinde nn grmeye alyordu. Arkadalarnn aada akan ince suya doru hzla kotuklarn grd. O da komaya balad. Tam bir karklk yaanyordu. Yine de yaknndaki bartnn Dicleye ait olduunu anlad ve geri dnd. Heval, diye baryordu Dicle. Brvan sesin geldii yere doru eilerek kotu. Ona yaklatnda birka kiiyi daha grd. Kouyorlard. Dicleye bakan yoktu. Dicle suyun iinde rpnyordu. Dicleden akan kan suya karyordu. Brvan koanlarn arkasndan seslendi; Heval Dersim!.. Heval!.. Kimsenin duyacak durumu yoktu. Brvandan nce Ferhat da, Diclenin yanndan gemiti. Fakat durmamt. Brvan, kimsenin Dicleyle ilgilenmemesine sinirlenmiti, fakat bu kurunlarn altnda dnecek ok zaman yoktu. Diclenin kollarndan tuttu. Dicle titriyordu. Brvan, Diclenin sol kolunu kendi boynuna sard. Onun gvdesinin arln kendi vcuduna yaymaya alyordu. Byle yrtmeye alyordu. Fakat Diclenin ayaklar tutmuyordu. Brvan Diclenin dier kolunu da boynuna koyup onu srtna ald. Diclenin uuru yerindeydi. Ve Brvann, onu srtna almasna mthi kzyordu. Zoruna gidiyordu. Biliyordu ki bu youn atma ortamnda iki kiinin hele biri yaralysa kurtulmas inkanszd. Ama Brvan tek bana hareket ederse bir ihtimal kurtulabilirdi. Veya en azndan dmanla atr, ona kayp verdirirdi. Dicle bunlar dnyor, bir yandan da baryordu. Brak beni! Brak diyorum, bir bomba ver, silahm ve raxtm al git. Brvan onu dinlemiyordu bile. Azalan mermilerin bir soluklanma yaratacan biliyor ve elini acele tutuyordu. Dicleyi yakndaki mee aacnn yanna indirdi. Sanki kurunlarn yad bir sanak yamura tutulmulard. imdi de yamur durmutu. Her ey birka dakika iinde olmutu. Brvan tekrar arkasn dnd. Kimse kalmamt, grnrlerde kimse grnmyordu. Dicle tekrar rica eden bir ses tonu ile; 20

 Heval Brvan bana bir bomba ver ve arkadalara yeti. Bak kendi hayatn da tehlikeye atyorsun. Bu halimizle ikimizin birlikte kurtulmas imkansz. Bunu sen de ok iyi biliyorsun. Duygusal davranma, haydi arkadalara yetimeye bak. Brvan yzn Dicleye evirmeden konutu. Ses tonu ok ak ve kararlyd. Hayr, ya birlikte kurtulacaz ya da leceiz! Bu konuda ikide bir srar edip dncelerini datma. Biraz da gl olmaya al yeter. Dicle, Brvann bu k karsnda armt. kisi nasl kurtulacakt? Buna imkan var myd? Bir ara sustuktan sonra tekrar onu ikna etmeye alsa sonu alr myd? Dicle zgn, yorgun, akn ve aresizdi. Gzleri karard, ba yana dt. Baylmt. Brvan da aknd. Dicleyi brakp gitmeyecekti. Bu konuda karar kesindi. Ama onu nereye gtrecekti? Arkadalara nasl ulaacakt? Dman onlarn ne kadar uzandayd? Bunlar dnyor ve dilerini skyordu. Kendi arkadalarna kzyordu. Kendi kendine syleniyordu. Bu kadar parti eitimi grdler, bu kadar emek verildi. Yine de bir ey anlamamlar, yazk! dedi kendi kendine. Sonra arkadalar hakknda byle dnd iin kendisine kzd. Onlar da kurun yamuru altnda zor bela kurtuldular, o karmaada kendisi de son anda fark etmiti. Byle dnd ve kendisini bu dncelerle teselli etti. Her ey ani gelimiti. atma souyunca arkadalar bizi arar bulur, o zaman hep birlikte dneriz diye dnd. II. BLM Dicle kendinden gemi sayklyordu. Brvan, Diclenin suratna vurup uyandrmaya alt. Heval Dicle, uyan!... Ltfen kendine gel! Dicle kendinde deildi, sayklyordu. Arada bir inliyor rastgele svp sayyordu. Onun bu durumu daha evvel bu tr olaylar yaamayan Brvan korkuttu. stelik yaknda dman olsa Diclenin sesini rahatlkla duyabiliridi. Geni, iri eliyle Diclenin suratna sert bir tokat vurdu. Haydi uyan! ok ses karyorsun, dman senin sesini duyacak. Diclenin yz sert tokattan tr kzarmt. Brvan, Diclenin yanan grnce kendisine kzd. Bu kadar iddetli vurmamas gerektiini dnd, zld. Baka zaman olsa yoldana byle vurmas mmknmyd. Bir yandan da iinde bulunduu zor durumu dnyordu. Hi kendisini bu kadar aresiz ve gsz hissetmemiti. Ya arkadalar bir daha bulamazsak ya da bizi arar bulamazlarsa sorular bir an bile kafasndan silinmiyordu. Dman bir saatlik uzaklktaki tepedeydi ve birazdan imdi bulunduklar noktaya inecekti. Aniden silah ve cephane durumu aklna geldi. Biksi mermileri halen duruyordu. Diclenin arjrleriyle birlikte sekiz arjr, iki bomba, iki kalenikof vard. Brvann biraz nceki kayglar kayboldu, birden kendisinin de yabana atlmayacak bir gc ve cephanesi olduunu anlad, sevindi. Ama bir de yaral arkada vard. Onu hi aklndan kartmamal, hareketini, hzn, temposunu ona gre ayarlamalyd. Btn bunlarn bilincinde idi. Aklna kadro eitimi srasnda Zindan tarihi dersinde anlatlanlar geldi. Devrimin balang srecinde yer alan nc kadrolarn direnileri, sabr ve inatlar, azim ve kararllklar, dmann bu yoldalarna uygulad benzeri grlmemi ikence ve eziyetler geldi. Ayrca ser verip sr vermeyen ve ikencelerde katledilen yzlerce deerli yolda... Brvann yz tekrar gerildi. Dicleye bakt. Raxtn dzeltti. Bombalarn elleri ile yoklad. El bombasnn paralarn parmaklar ile okad. Diclenin sesi ile irkildi, kendine geldi. Heval srar etme artk, beni brak ve git. Bana bir bomba ver, bir durum olursa patlatacam. Sen de iyi biliyorsun ki, dman yaknmzda ve bu halimizle ikimizde imha olacaz. Ama senin kurtulma, arkadalara ulama ihtimalin byk. 21

Bu szler Brvann iine iledi. Diclenin sylediklerinin gerekliinden daha ziyade, szlerin manevi arl etkiliyordu onu. Demek Diclede sonuna kadar kararlyd. dealleri iin lm gzne alm yaral bir yoldan szleri her eye ramen hrsn kamlad. Kendisi de onun yanna uzand, gz gze geldiler. Hayr, heval Dicle. Bu dncelerini artk bir daha azna alma. Seni brakp hibir yere gitmeyeceimi iyi anla artk. Bugn bizim direni ve kahramanlk gnmz de olabilir, silahmz ve cephanemiz var. atarak ehit de debiliriz. Ama birbirimizi brakmayacaz. Partimiz ve halkmz iin sonuna kadar direneceiz. Dicle de arkadann bu dncelerini hzla yorumlayp deerlendirdi. Bir yandan yk olduu iin eziklik hissediyor, dier yandan Brvann kararl tutumu ve sonuna kadar birlikte direnme dncesi, sevin ve znt karm duygu uyandryordu kendisinde. Hibir ey sylemedi, ince, uzun elleri Brvann sert ve iri ellerini skt, ayn anda gz pnarlarndan akan iki damla ya yanaklarn slatt. Dicle ok susamt. Yaras da souduka acyordu. Ayaklarn ekemiyordu, belinden aas kopmu gibiydi. Kurun bacana sapland yerde kk bir delik am, kt noktay ise paralayarak geniletmiti. Brvan yeterince yorduunu dnd, fakat daha fazla dayanamad; Heval Brvan ok susadm. Brvan daha nceki birok olayda yaralanan gerillalara su verildii iin ehit dtklerini duymutu. Doktor arkadalar birgn ders verirken yaralya bir mddet su verilmemesini, en azndan kan duruncaya kadar su verilirse ehadet riskinin artaca konusunda uyar yapmlard. Brvan bu szleri en ince ayrntlarna kadar hatrlamaya alt. Diclenin bu istemi zaten gerekletirilmesi mmkn olmayan bir istemdi. Heval Dicle tam stmzde askerler var. Tepenin stnde durmadan hareket ediyorlar. ki asker de bu taraf srekli kontrol ediyor. Hareket ettiim an bizi grrler. Onlar imdi de gryor musun? Evet, oturunca tepeden grnyorlar. Aacn altnda olduumuz iin onlar bizi grmyor, fakat ben melince dallarn arasndan ok rahat bir ekilde gryorum. Dicle hibir ey syleme gc bulmad kendisinde, hava ok souktu. Gzlerini kapad, dald gitti. Brvan yanndaki kk kefiyeyi onun zerine rtt. Kk tanecikli ve kesik kesik yaan yamur ikisinin de sa kklerine kadar inmi, vcutlarnn ssn alp gtrmt. Bir sre sora Brvanda ban kefiyenin altna sokarak Diclenin omuzuna yaslad. Sabahtan beri slaktlar, vcutlar ve elbiseleri hi kurumamt. Brvan, bir yandan tepedeki askerleri dnyor, bir yandan da ksa da olsa uyumak istiyordu. Bir saat iinde birka kez uyand tekrar uyudu Brvan. Brvann korktuu bana geldi. Bu gelen yaklaan lmn, kan kusan celladn ayak sesleriydi. Dman askerlerinin sesleri pek yaknd ve bara ara ilerliyorlard. arjrlerini belindeki raxtan hzla kard. Hem kendi silahna hem de Diclenin silahna mermiyi srd. Dicle mekanizmann sesine uyand, gzn at. Yerinden dorulamyordu, gittike artan sesler skntsn daha artrd, boulacak gibiydi. Belki de bir saat sonra sonsuza giden bir yola gireceklerdi. Detaylarn dnmese de, yaamn gzellii, ekicilii, lm anlarnda daha anlaml oluyordu. Dicle de bu gzel yaamn ona layk bir ehadetle, onurlu bir direnile noktalanmasn arzuluyordu. Yaamla lm arasndaki ince yol ksaldka Brvann yrei daha hzl arpmaya balad, soluu hzlanmt. Bombalardan birini yannda uzanan Dicleye uzatt. Dierini de kendi eline alarak Diclenin kulana fsldad; Mermilerimiz bitinceye kadar atacaz. Bendeki bombay da dmana atacam. Sonra sendeki bombay kendimizde patlatacaz. Dicle konumad, sadece bayla anlatlanlara aynen katldn ima eden bir iaret yapt. 22

Brvan silahlardan birinin emniyetini seri pozisyonuna getirdi. Bylece silahlarn biri ile hedef seerek tek tek at yapacak, dieri ile de dman tarayacakt, dncesi buydu. Bekledikleri an gelip atmt. lmn habercileri birer birer grnmeye baladlar. En nde ilerleyen askerin omuzunda silah, elinde metal bir matara rahat bir biimde ilerliyordu. Onun gerisinde de asker daha onun korumasn yaparak ilerliyorlard. Suyun bana geldiklerinde ndeki asker melerek mataray doldurmaya balad. Dierleri dikkatle etraf gzetliyorlard. Gerillalarla askerler arasndaki mesafe 10 metreden daha fazla deildi. Brvan elini kalenikofun tetiinde usulca gezdirdi. ki asker srtlar dnk suyun kar tarafna bakyorlard, drdncs ise yzn gerillalardan yana dnmt. Tam anyd, Brvan drdn ayn anda imha edebileceini dnyordu. Fakat byle bir durumda dierleri annda bu noktaya doluacakt. Bu mesafeden askerlerin kendilerini grmeden ekip gitmeleri de imkanszd. Saklandklar alln altna daha bir ekildi Brvan. Soluu hzlanm, karar verme aamasnda olduu, artk saniyeler iinde bir karar vermesi gerektiini biliyordu. Srtndan aaya doru ter akyordu. Yz kendilerine dnk olan askerle ayn hizadaydlar. Asker, esmer uzun boylu ve zayft. Yznde karamsar ve tedirgin bir ifade vard. Etraf ok dikkatli szyordu. Bu dikkatli baklar giderek Brvann namlusuna taraf dnyordu. Brvan ise namlunun ucundaki askere dikkatlice bakyordu. nk kendilerini ilk kez bu asker fark edecekti. Ve bu anda ilk vuruu yapmay planlyordu Brvan. Tam bu anda askerin kendilerinin bulunduu noktaya dikkatlice baktn grd Brvan. lk tepkisi ile askerin zerine kurunlar boaltacakt. Beklenen an buydu. Asker kendi azrailinini ok yaknnda olduunu bilmiyordu. ki eliyle silahn kavram, dikkatli bir biimde her an ate etmeyi bekliyordu. Dikkatle bakt halde yaknndaki insanlar grmyordu. Aslnda o ok dikkatli izlenimi veren baklarn iindeki korku, gvensizlik, belirsizlik ve kararszlk onu baka dnyalara gtryordu. Grmemesinin nedeni buydu. Suyu dolduran ayaa kalkt ve arkadalarna gidebiliriz dedi. Suyu tayan nde, ikisi onun arkasnda en geride ise biraz nce Brvann namlusuna hedef olan asker yryorlard. Bylece sessiz sava sona erdi. Brvan parman tetikten ekti. Gerilen vcudu gevedi, derin bir soluk ald ve baklarn Dicleye evirdi. Dicle, elinde bombasn sk bir biimde tutarak yar baygn uzanyordu, gzleri kapalyd. Brvan pe pee birka kez drtt. Dicle gzn atnda halen yaadklarn grnce ard. Brvan o gelenler asker deil miydi? Evet askerdi. Dicle, o halde anlat der gibi Brvann yzne bakyordu. Brvan da olanlar pek anlayamamt, ama sonutan memnundu. Anlatrken glyordu. Askerin kendilerinden yana baktn, hatta gz gze geldiklerini, fakat herhangi bir harekette bulunmadn belirtikten sonra herhalde bizi taa benzetti dedi. Bu sze ikisi birlikte glmeye baladlar. kisinin de sinirleri boalmt, gzlerinden yalar akncaya kadar gldler. Glmek ikisini de kendilerine getirmiti. imdi biraz daha rahatlam, vcutlarndaki gerginlii atmlard. Brvan, Diclenin yarasn at. Korkun bir grnts vard. Kurun Diclenin dizinin biraz stnden girmi, kt noktay genileterek paralamt. Diclenin dier bacanda ise lav silahnn paras saplanmt. Yaralar artk kanamyordu. Uzun bir sre akan kan daha sonra yaralarn etrafnda phtlaarak kaln bir kabuk oluturmutu. Brvan yaralarn etrafndaki kan elindeki kuru bezle silmeye alyordu, bir yandan da eliyle yaray korumaya, incitmemeye zen gsteriyordu. Dicle acsn belirtmemek iin diini skt, skt. Sonra bayld. Kan kayb Dicleyi iyice gsz brakmt. Yiyecek bir eylerin bulunmamas nedeniyle, g toplamas da mmkn deildi. Vcudundaki bu ani deiiklikler nedeniyle dengesi bozulmu, zaman zaman baryor, bazen inliyor, bazen de sayklyordu. Bunlar dnen Brvann ii darald yeniden, baygn yatan arkadan bir kez daha szd. Onun ehit dme ihtimalinin fazla 23

olduunu dnd. Artk arkadalarnn kendilerini bulma ihtimali, yemek aklnda deildi. Diclenin durumu her eyden nemliydi. Diclenin ak yaralarna bir kez daha bakt. Sonra arkadann alnnda biriken terleri yavaa sildi. Diclenin alnna den salarn okarken, gzlerinden akan yalara engel olamad. Su tam nlerinden iki dakikalk bir mesafede olmasna ramen, gidip alamyordu. Dicle uyanr uyanmaz su isteyecekti, bunu iyi biliyordu Brvan, ama hem su tayacak bir kaplar yoktu, hem de askerler yaknlarndayd. Fakat bu halleriyle daha uzun sre dayanamayacaklarn dnd. Ne yapp edip su getirmeliydi. Riski vard, biliyordu, ama gze alacakt. Brvan kk allklar eilerek hzla geti. Daha sonra byk bir aa vard ve onun dallar, tepedeki askerlerin kendisini grmesini engeliyordu. Aala dere arasnda ise otlar vard. Bu aray da yz st srnerek, zaman zaman tepeyi kontrol ederek geti. Elbisesi amura bulanmt. Elleri ve dizlerine bolca diken batmt. imdi suyun kenarndayd. Avularyla pe pee ve hzla iiyordu suyu. Doyasya iemedi. Ayandaki lastik ayakkaby suya batrd, kard. Lastiin dn ve iini ykad, iindeki amurlar trna ile kazd. Sonra iine su doldurdu ve etrafn dikkatle kontrol ettikten sonra geri dnd. Geri dn daha zorlu geti. Bu ksack yolu srne srne ve elindeki suyu dkmemek iin azami dikkat sarf ederek on be dakika da ancak bitirebildi. Normal yryle bir iki dakikalk bir yoldu oysa. Dicleyi uyandrd. Sonra onun ban, kendi dizine koydu. Sol eliyle de Diclenin omuzunu tuttu, lastik ayakkaby Diclenin dudaklarna dedirdi. Dicle lastie, lastiin suya sinen kokusuna aldracak halde deildi. Ayakkaby bana dikti, suyu kana kana iti. Askerler son gn iinde iki kez bulunduklar noktaya geldiler. lk gelite nlerinden geip yola devam ettiler. kinci gelilerinde ise tepenin stnde, Diclenin yaraland atma yerini arayp durdular. Askerler, her atma sonrasnda atma alann kontrol ederler. Bunda ama ehit ve yaral gerillalar varsa bunlar tespit etmek, ayrca barnak, snak ve varsa depolar ortaya karmakt. Askerlerin her iki geliinde de lm nc kez enselerinde hissetmilerdi. atmadan sonra bile askerlerin su almak zere dereye indikleri gn, dier iki gelileri de olduka tehlikeli olmutu. Bulunduklar yerin doal kamuflaj, aalar, allklar ve otlar onlar saklyordu. Bu durum Brvana olduka gl bir gven duygusu vermiti. Bak Dicle, bu kez de kurtulduk. Artk bize kolay kolay bir ey olmaz. Kendimize uygun bir yer bulalm. ki kii de olsak, gerilla tarzn esas alacaz. Gizlilie dikkat edeceiz. Ben sabah ve akam etraf kefedeceim. Dman nerede, arkadalar nerede renmeliyiz. Peki arkadalar buraya gelmez mi? Biz nereye gidebiliriz ki? Brvan bu noktay hi dnmemiti. Arkadalar onlar aramaya karlarsa ilk bakacaklar nokta imdi bulunduklar yer olacakt. Bu nedenle buradan fazla uzaklalmamalyd. Sonra Diclenin de dncesini almak istedi. Buralarda bir yer bulmalyz. Buras tam yol st. Dman gidi gelilerinde tam bu yolu kullanyor. Suyun karsnda daha sk aalk var, oraya gidelim. Dicle hibir ey sylemedi. Yerin uygun olup olmamas, u an onu dndrmyordu. O birazdan hareket ettiklerinde tekrar Brvann srtna binecei iin daha imdiden zlyor, rahatsz oluyordu. Brvann fedakar, sitemsiz ve candan yaklamlar bu ezikliini daha da artryordu. Brvan gidecekleri yeri nceden gidip grd. Diclenin uzanabilecei, suya rahata gidip gelebilecekleri, tepeden grlemeyen bir noktay tespit etti, yeri dzelttikten sonra geri dnd. Diclenin kollarn kendi boynuna dolayan Brvan, onu srtna ald. Dizlerini krarak, yarm eik 24

bir biimde bodur allklar getikten sonra, on metrelik bir alanda uzun otlar vard. Orada yry biimi deimeliydi, yoksa dman kendilerini grebilirdi. Brvan bu kez diz kapaklarn topraa dedirdi. Ellerini, avu ilerini topraa gelecek ekilde ne uzatt. Diclenin boyu daha uzun olduu iin ayaklar yerde srnyordu. Brvan biraz gittikten sonra arl dengeleyemedii iin ne uzatt her iki kolu birden bkld, yz amura sapland. Dicle yere dmemiti. Brvan bir ey konumadan sol eliyle, yzndeki amuru sildikten sonra tekrar, drt ayak zeri srnmeye devam etti. Yeni yerlerine ulatlar, Dicleyi yavaa yere uzatt. Ardndan tekrar geriye dnd Brvan. Bu kez silahlar ve raxt almak iin gitti. Saat akamn dokuz civar olmalyd. Artk biraz daha rahattlar. Brvan gndz iin imdiden gidip su getirmeliydi. Suyun kenarna gidip lastik ayakkablarn ykad. Her ikisini doldurup geri dnd. Yamur, amur ve alktan halleri periand. Dicle hi dorulamyor, yar baygn yatyordu. Vcudu kan kokuyordu. Salar gnlerdir taranmad iin birbirine yapm, keelemiti. Yzleri amur ve kir iindeydi. Elmack kemikleri gittiki kyor, zayflyorlard. Brvann durumu, Dicleye gre daha iyi de olsa, onun da ayaklar imi, topuklar atlam, dizleri ve adaleleri son derece yorgun dm ve szlyordu. Kara gzlerinin altnda mor halkalar olumutu. Alktan az kokuyordu. Brvan, birka gndr azlarna bir lokma yiyecek koymadklarn hatrlad. Diclenin yaamas iin yiyecek bir eyler bulunmalyd. Spindara doru giderse bildii bir erzak deposu vard. Oradan kendilerine yetecek kadar erzak getirebilirdi. Fakat Diclenin yalnz kalmas uygun olur muydu? Geri Dicle sk sk kendisine bana bir bomba ver ve git diyordu, ama o bu szlere pek itibar etmiyordu. Ne olursa olsun Dicle yaamalyd. Karma kark duygularla zm yolu bulmaya alyordu. Baharn gelmesiyle yenebilen otlarn yeermesi bir an iin Brvann karamsarln sildi, umuda dntrd. Fakat bir sorun vard ki, bu otlar gndz, dmann korkusundan toplayamazd, gece ise bu otlar bulup karmak gt. Diclenin kaybettii gcn toplamas iin tuz ve eker gerekliydi. Bunun iin de te yol, bildii depoya gitmekti. Diclenin kendisini imha etmemesi iin silahlar at, her ikisinin inelerini yanna ald. Bombalar da cebine soktu. Dicleyi uyandrd. Heval Dicle, ben Spindara doru gideceim. Orada bir depomuz vard. Hem ona bakacam, hem de arkadalarn izin arayacam. Silahn almayacak msn? Hayr. Yryecek gcm kalmam, stelik depoda eya bulursam, ikisini tayamam. Bombalar yanma aldm, onlar yeter. Dicle yorgun bir ses tonuyla sordu; Ne zaman dnersin? Bilmiyorum. Gerekten de bilmiyordu, Brvan. Spindarn ne kadar uzaklkta olduunu, yolda dmann durumunu, dier engelleri... Bu nedenle byle bir cevap vermiti. Bu cevap Dicleyi kayglandrd. Yalnz kalma korkusu ilk kez bu derece kendisini sard. Eer Brvana bir ey olursa tek bana yapabilecei hibir ey yoktu. Hareket etmeden ehadeti bekleyecekti. Belki de bu bekleyi gnlerce srecekti. Dicle korkuyordu, ama arkadana gitme diyemezdi. Brvan, Dicleyi dorultup oturmasna yardm etti, kendisi de ayaa kalkt. Haydi grrz. Dicle de son sz anlamnda bir eyler sylemek istedi. Dnd, bu haliyle 25

uzun uzun konuamazd. Dikkatli ol heval, diyebildi glkle. Brvan hareket etmeden nce evre tepeleri, gznn ulaabildii btn noktalar, zenle ve dikkatle kontrol etti. Aalarn altnda kaz yry denilen yry tarz ile uzun bir sre yrd. Kaybolduklar gnden beri ilk kez gndz hareket ediyordu. Etrafna bakna bakna patika yola kadar eilerek, bazen srnerek ilerledi. Spindarok, eskiden halkn yaad bir kyd. Trk ordusu yllardr srdrd sava sonucu, binlerce ky gibi bu ky de yakm, geriye ykk, yanm, virane bir ky brakmt. Depo bu kye varmadan yol hatt zerindeydi. Kye yarm saat kadar uzaklktayd. Brvan yolda yrrken arkadan yalnz brakt iin kayglyd. Dier yandan da dikkatle evreyi kontrol ediyordu. Bir ara bulutlarn arasndan gne grnd, ksa da srse mthi bir gzellikteydi. Her taraf zmrt gibiydi. Etraf seyrederken u an arkadalar ne yapyor, bizim iin ne dnyorlar acaba? Bizden umudu kestiler mi? Aramaya kan birimler, izlerimize rastlam mdr? sorularn da kendi kendisine sorarak yant bulmaya alt. Onlarn hi gelmeme ihtimalini dnmek dahi istemiyordu. Birden kadro eitimi yaptklar dnem gzlerinin nne geldi. Eyalet komutannn Cudiye gidecek grupla yapt konumay hatrlad. Olduka byk bir maarada, odunlardan yaplm sralarda oturuyorlard. Sralarn karsnda aalardan yaplm bir pano vard. Panonun zerine krmz kuma geirilmiti. Bunun zerinde eitim devresinin ismi yazlyd: PKKlileelim, Sava Kazanalm Eitim Devresi. Bu yaznn stnde Bakan Aponun elle yaplm bir portresi, altnda parti, ordu ve cephe bayraklar aslyd. Eyalet komutannn ieri girmesi ile birlikte btn yap adeta ayaa frlad, herkes iyarbn! komutuyla hazrola geerek yant verdi. Komutan orta yerde btn yapy hzla gzden geirdikten sonra, Rojba heval dedi. Yap da gr bir sesle Sabe, yantn verdi. Keremkn, dedi komutan ve herkes oturdu. Komutan masann ndeydi. Her zamanki gibi ayakta konuulacakt. Brvan, hafzasn zorladka konumann tamam bir bir aklna geldi. Fakat bir sz vard ki, hi aklndan kmamt; aldnz eitimle kendinizi gl kln, sonuna kadar emee, halka, zgrle sahip kn ve Bakana layk olun. Tm gerillalar etkileyen, ynlendiren komutana, dier arkadalar gibi Brvan da hayranlk duyuyordu. Eitim esnasnda bu szlerin pek anlamn kavrayamyorlard. Ya da bu sylenenleri birer nasihat gibi deerlendiriyorlard. Oysa imdi bu szler anlamn bulmu, adeta bir snama ans yaratmt. Layk olup olmama durumu bundan sonra belli olacakt. Brvan durdu, arkasna bakt. Geride ylan gibi kvrlp tepelerin arasndan kaybolan patika grnyordu. Depoya az kalmt, yavalad. Depo, byk bir tan altndayd. Biraz ilerlemiti ki, etrafa salan unlar ve uval paralarn grd. Tam bu srada aadan gelen sesleri duydu. Trke konuuyorlard ve bu ses askerlerin sesiydi. Birazdan yukar gelebilirlerdi. Brvan kamakla, geri dnmek arasnda tereddt geirdi. Sesler yaklayordu. Yan taraftaki aaca bakt. Herhalde askerin aklna bir gerillann aaca karak kendisini saklayaca gelmezdi. Zaten bundan baka seenei de kalmamt. Hzla aaca doru kotu, elleriyle sk sk dallar kavrayarak aacn gr dallar arasnda kendisine bir yer buldu. Trmand noktadan aas iyi grnyordu. Elleri ile cebindeki bombalar yoklad. Bir an, nceki karlamalardaki gibi panik yaamadn, titremediini ve heyecanlanmadn anlaynca sevindi. Kendisindeki gelimeyi fark etmesi ona g vermiti, rahat ve kendinden emin beklemeye balad. Asker kendisini grrse nce onlardan birka tanesini imha edecekti, ardndan da kendisini. Kendisinin sa ele geirilmesinin, dman iin bir zafer vesilesi saylacan biliyordu. Ama o, bu zevki onlara tattrmama inanc ve kararllndayd. 26

Trk ordusu, Cudinin en yksek noktas olan Navzeray tutmutu. Eer kendilerini korumay ve yaatmay bilirlerse, askerler en ok sonbahara kadar kalr, ondan sonra buralar terk ederdi. Helikopterlerin Navzeraya ini kalklarndan oraya g ve malzeme tadklar anlalyordu. Bu tamada tekerlekli skorskiler kullanlyordu. Dilerini skt, iinden geenleri haykrmak istiyordu; al-ak-lar! Bu arada dman Spindarokun alt tarafndan gidinceye kadar Brvan aacn zerinden inmedi. Gri bulutlarn arasndan gne bir grnp bir kayboluyordu. Yer yer dalan bulutlarn iinden masmavi gkyz, insana tarifi olmayan bir rahatlk ve coku veriyordu. Brvan bu coku ve istemini gnlerdir yaadklar yamur, amur ve souk karsnda bir korunma arac olarak dnyordu. Biraz daha gne asa yerdeki amurlar kuruyacak, bitlerden kanan vcudunu da ykayacakt. Bunlar dnrken kardaki aacn kovuundan bir sincap kt. Sincap doal bir biimde yrmyordu. Zplyor, adeta keyif yapyor, emberler iziyor, tekrar aaca kadar gidip, geliyordu. Belli ki gne onu da sevindirmiti. Onun bu halini gren Brvannn yzn bir glmseme kaplad. Arkadalarna kavuaca inanc yeniden iini sard. Umut her eyin tad, tuzu deil miydi? nsan yaama balayan g deil miydi? Elini abuk tutmalyd. Dicle yalnz bana ve hareket edemiyordu. Askerlerin sesi de kesilmiti. Aatan indi ve hemen depoya yneldi. Askerler depoyu bulmu; eker, tuz, un, mercimek, pirin torbalarn yrtarak birbirine kartrmlard. Hayret, dedi iinden, aynsn aylar da yapyordu. Depolar bulan ay yiyebilecei kadar yiyor, ardndan btn uvallar yrtarak biribirine kartryordu. Daha nce bu depoda pil olduunu da biliyordu. Etrafa baknd, pilleri almlard. ekerin bir ksm yamurun altnda eriyip topraa yapmt. Brvan yerdeki yrtk naylon paralarnn zerine eker ve tuzdan ayklayp koyuyordu. ok fazla alamad, ald birka gn onlara yetecek dzeydeydi. Naylonlarn azn balad, etrafa son kez baknp yola koyuldu. Diclenin yanna vardnda onu oturuyor buldu. Brvan grnce Diclenin gzleri doldu. Karlkl glmsediler. Dicle onun dnmeyeceini dnm tedirgin olmutu. Nerede kaldn? dedi, zayf bir ses tonuyla. Bir aaca asl kaldm. Nasl? Bandan geenleri hzla anlatt. Dicle, onun saatlerce aacn zerinde kalmasna hem ard, hem gld. Gerillann dada, yerin altnda yaadn, korunduunu biliyorum da aacn banda hi dnmemitim. Brvan bir kahkaha patlatt. Heval ne yapalm, yaratclmz ve inisiyatifimizi kullandk ve baarl olduk. Bu kez ikisi birlikte bu espiriye kahkahalarla gldler. Brvan g versin diye ayakkablarn birinde ekerli, dierinde tuzlu su yapp arkadana iirdi, kendisi de biraz iti. Alklarn gidermemiti, ama itikleri ekerli ve tuzlu su, kendilerine byk bir enerji ve g katmt. kisinin de ses tonu deiti. Biraz vcudun ihtiyacnn giderilmesi ile ilgili olsa da onlardaki bu deiimin asl nedeni moral etkisiydi. Ne olursa olsun ikisi de imdi kendilerini rahat ve huzurlu hissediyorlard. Aralarnda tatl bir sohbet balad, biri konuuyor, dieri dinliyordu. Biliyormusun Tekoin diye bir arkada vard. O da bir eylemde yaralanp kaybolmutu. Silah dmann eline gemiti, bombas da yoktu, bombalarn eylemde kullanmt. Tam sekiz gn yaral bir halde arkadalar aram. Gidip yakn bir kyden yardm istemi, kyller korktuklar iin yardm etmemiler. Kyden bir ajan onu ihbar etmi. Askerler ky basnca Tekoine su getiren bir 27

kadn kamas iin yardmc olmu. Fakat Tekoin yaral olduu iin fazla ilerleyememi, kendini dikenli bir tarlada gizlemi. Askerler ok yaknna geldikleri halde onu grememiler. Tekoin, sekizinci gn aresiz bir halde, bir noktaya varyor. Kendi kendisine diyor ki; arkadalar gelirse gelir, gelmezlerse oturup ehadeti bekleyeceim. Tesadfen arkadalar birka gn sonra noktaya geliyor ve onu gryorlar. Yani sylemek istediim, kaybolan ilk gerillalar biz deiliz, bizimki gibi onlarca olay var. Brvan anlatrken heyecanlanmt. Her zamanki gibi olay anlatrken sanki kendisi yayormucasna heyecanlanrd. Botan Krtesiyle, duraksamadan anlatrd. Szleri bitince gzleri aynda parlayan talara takld. Dicle derin bir i ekip ban nne edi. Brvan, duygu ykl konumasn srdrd; Parti bize ok emek verdi. Glenip devrimci insanlar olmamz iin ok eyler retti. Bak imdi eskiden erkeklerin yannda konuamazken imdi savayoruz, zorluklara kar ayakta kalmay beceriyoruz. Ama u da var ki, geni zamanlarda birbirimize fazla deer vermedik, yoldalk ilikilerini gelitiremedik. Elimizdeki olanaklar dnsene. Eskiden arkadalar silah bile bulamyorlarm. Durdu, Dicleye bakt. Onun da konumasnn bir yerinde girmesini, tek ynl bu sohbeti bir diyaloga evirmeyi istiyordu. Dicleden ses soluk kmaynca konumasn srdrd. Bugnden sonra devrimci olmay yeniden reneceiz. Daha planl, daha dzenli yaayacaz. Kaybolma, arkadalara ulaamama paniini de bir yana atmamz gerek. stelik lkemizin her yan ayn deerde bizim iin. Bu gzel dalar bizi korur, dmandan saklar. Her eyi yoldaa yaayacaz, birlikte direnip gerekirse birlikte leceiz. Dicle, Brvann bu umut dolu, gven veren szlerini dikkatle dinledi. Birden kendisini eskisinden daha gl hissetti, ferahlad. O geceki uykular btn kayglardan, keder ve hznden uzakt. kisi birbirine sokulup aynda derin ve rahat bir uykuya daldlar. Onlarn bu durumu bir Japon ataszndeki maln yitiren bir eyini kaybeder, onurunu kaybeden ok eyini yitirir, umudunu kaybedenin ise hibir eyi yoktur. Onlarn umudu dirilmiti, o halde artk ok eyleri vard. Dicle, iinde bulunduklar durumu partiye ve halka layk olamamalar nedeniyle karlatklar bir ceza gibi deerlendiriyordu. Fiziki durumu da onu zaman zaman bunalm derecesinde skyordu. Ama Brvann son szleri onu daha canl klmt. Artk her eye yeniden balamalyd. Direnerek devrimcilere layk bir pratik sergilemeliydi. Bunlar dnmek ona g ve moral veriyordu. stelik yanbanda gl, inanl ve inat bir yolda onu daha da rahatlatyordu. Brvana inanyor ve gveniyordu. Onun arada bir yapt ajitatif sylemler onun yarasna merhem oluyordu. lk 18 gn tuz ve eker suyu ierek geirdiler. yle bolca imeye kyamasalar da vcudun ihtiyacn karlayacak dzeyde, eker erbeti bir kara lastikte, tuz karm dier lastikte her gn bu deerli ieceklerini azami fayda derecesinde kullanmay bildiler. Baz yenebilir otlar buldular, fakat bunlar bolca doyurucu olmuyordu. En zorlu gnlerdi. Yayor olmak, kendi balarna are retebilmek ve dayanmak onlarn moralini glendiriyordu. Arkadalarn bulma umudunu her akam uyurken sabaha ertelediler. Ama her akam mutlaka bu umutla yattlar. Bu nedenle atma noktasndan ok uzaklamadlar. Arkadalar kendilerini ararsa, ilk bakacaklar nokta burasyd nk. Dicle kendisini dorultarak oturdu. 18 gn boyunca nbetleri Brvan tutmu, bu nedenle dorudrst uyuyamamt. imdi kendisini biraz daha iyi hissettii iin nbeti kendisi tutuyordu. Ayaa kalkamyordu, ama evreyi dikkatle dinliyor, en kk sese kulak kabartyordu. Brvann iniltisi onu rpertti. Brvan, uykuda inliyor, bir eyler mrldanyor ve alyordu. Alamas o kadar ili ve dokunaklyd ki, Dicle daha fazla dayanamad, Brvan uyandrd. Ne var, sana ne oldu, neden alyorsun, derken Diclenin de sesi alamaklyd. 28

Brvan gzn atnda, yzne rtt kefiyenin slanm olduunu ve hala gzlerinden yalar aktn grd. Rya grmt. Uzun zamandr grmedii annesi oturmu, kk kardei iyar emziriyordu. Baka herhangi bir ey konumamlar, annesi Brvann kulana eilerek; Yeriniz uygun deil, yerinizi deitirin, demiti, kez arka arkaya. Bunlar anlattktan sonra tekrar uyumak istedi. Dicleye dnerek; Yorgunluum gemedi, sen biraz daha nbet tutarsan uyuyacam, dedi. Yeniden derin bir uykuya dald Brvan. Gnlerin yorgunluu saa sola gidip gelmeler, Brvan yormu oldukca g kaybetmiti. yi beslenememeleri nedeniyle diren de toplayamyorlard. Brvan bu kez uykusunda arkada Zindan grd. Nusaybinde ayn mahallede oturuyorlard. Onun ncesinde ise ayn kyden yani Spivyandan tanyorlard. Hem komu hem akrabaydlar. Zindan Brvandan iki ay nce partiye katlmt. Nusaybindeki serhldanlarda hep birlikte hareket etmilerdi. Brvann hal hatr sormasna frsat vermeyen Zindan; yerinizi deitirin, uygun deil, asker buraya geliyor demiti. Brvan uyandnda Zindan arad bir an. Karsnda kendisini dikkatle szen Dicleyi grnce, bunun bir rya olduunu anlad. stelik Zindan Xezaxta bir eylem srasnda ehit dmt. Bir gecede iki rya grmek garip geldi ona, anlam vermeye alyordu. Yzndeki gergin ifade Diclenin dikkatini ekti. Heval ne oldu? Bir ey yok iyiyim. Yoksa yine rya m grdn? Yok hayr, bir ey yok. Brvann iinde garip duygular vard. Acaba bu ehit arkada, Dicle arkadatan dolay m ryama girdi? Yoksa onun ruhuna m girecek? Yoksa biz partiye ulaamayacak myz? Dicle ehit derse delireceini dnd. Byle bir eyi kaldramazd. nce bu garip ryalar arkadana anlatmak istemedi. Kendisi de byle eylere pek inanmazd alt taraf bir rya dedi iinden. Yine de byle bir rya grme nedenlerini anlamaya alt. Annesinin ve ehit Zindann ryalarnn altnc hisle, duyularla bir ilgisi olabileceini dnd. Sonunda Dicleye de grd ryay olduu gibi anlatt. Bir sre zerinde yorum yaptlar. Dicle daha kat bir materyalistti. Bu tr eylere hi mi hi inanmyordu. Fakat Brvan zmemek iin pek bir ey de sylemedi. nk Brvan bir eyler bulmaya alyordu. Uzun uzun tartma gerei duymadlar, yerlerini deitirmeye karar verdiler. Yeni noktalar imdi kullandklar yerin ok uzanda deildi. Dicle yryemedii iin fazla uzaklara gidemezlerdi. Yeni yerleri on be dakikalk bir uzaklkta, kuruyup yan den, kaln dall bir aa ktnn altyd. Ayn gecenin sabahn yeni yerlerinde, ktn altnda karladlar. Brvan yeni gn iin lastik ayakkablar ile su getirmiti. Kahvalt iin ayakkablarn birinde tuzlu, dierinde ekerli suyu hazrladlar, sonra srasyla yar yarya itiler. Yanlarnda her zaman Brvann yedekte tuttuu ttn torbalar da vard. Her zaman imiyorlard. Derin sohbetlere daldklarnda tek tk itikleri oluyordu. Sigara isin imesin, her gerillada akmak bulunmas nedeniyle iki akmaklar vard ve bu uzun sre ate yakma sorununu karlayacakt. Brvann sard sigaray srayla itiler. Dicle, Brvann dn akamdan beri iine girdii durgunluu datmak iin Zeban isimli gerillann verdii eitimi anlatmaya balad. Heval Zeban bizi mahvediyordu. Eitimi ok disiplinli ve kat geiyordu. Sk sk tekrarlad bir sz vard; eitimde ter dkmeyen savata kan dker derdi. Hatrlyor musun bir kez banyo yapmtk, banyodan sonra eitim vard. Brvan glerek; 29

Hatrlamaz olurmuyum. O temiz banyodan sonra, Zeban arkada bizi toza dumana bulamt. Dicle; Ben yere tam uzanmyordum. Zeban arkada, benim uzanmadm grnce sinirlendi. Bizi biraz daha koturup tam bir amur yn iinde Pusu! diye bard. Uzanarak mevzilenmemiz gerekiyordu. Bu talimat zerine yapacak bir ey kalmamt, mecburen uzandk, stmz bamz amur iinde kald. Bunlar arkadalar olmal. Bir dakika sus, dedi Brvan. Sesler arkadalarnkine benziyor, ama onlar byle yksek sesle hareket etmezler, bu kadar grlt karmazlar. Dman operasyonlarda korucular da yanlarna alm olabilirler. Belki yaral aryorlarsa artmak iin de byle yapyor olabilirler. Biraz daha beklediler. Sesler gittice artt. Kalabaln iinden bir kadn Heval! diye baryordu. Bazen de kahkaha atlyordu. Artk ikisi de anlamt ki, gelenler gerilla deildi. Bu nedenle ikisi birlikte yeniden sava hazrlna balad. Dicle ARGKnin kendisine verdii Krte kimliini yoklad. Brvan silahlardan birinin emniyetini seri ata uygun pozisyona getirdi. ki bombay tekrar ceplerine yerletirdi. Gittike artan sesler arasndan dzgn Trkeleriyle askerlerin sesleri de geliyordu. kisi farknda olmadan birbirine daha da sokulmulard. Brvan bu durumu fark edince biraz aray at. Bu kez bir bombay da Dicleye verdi, artk onun da bir biimde atmada yer almas kendisine gvenini artrr diye dnyordu. Dicle lm hi mi hi umursamyordu. Kendisini her zamankinden daha hazr hissediyordu. Herhangi bir tereddt veya ikirciklilii yoktu. Ama onu son derece rahatsz eden durum Brvand. Kendisi olmazsa Brvan rahatlkla hareket eder, yryebilir ve arkadalara ulard. Fakat kendisini terk etmedii iin imdi ikisinin kaderi birlemi, adeta ayrlmaz bir hal almt. Diclenin bacaklarndaki yaralar kurtlanmt. kisi de daha evvel yaralarn kurtlanmas zerine hikayeler dinlemilerdi, fakat bu kez gereini gryorlard. Yaralar ne kadar temizlemeye alrlarsa alsnlar adeta yeniden ryorlard. Dicle Brvana dnerek ilk anda ve daha sonra ne yapacaklarn sordu; Asker stmze gelirse ne yapacaz? Eer kesin stmze geldiklerini anlarsak kte birka adm yaklatklarnda ikimiz ayn anda bombalarn pimini ekip patlatacaz, bylece kendimizle birlikte onlardan da onlarca kayp olacak. Brvan lmnn ucuz olmasn istemiyordu. Kahramanca bir direnile lmn, kendisini ve Dicleyi lmszletireceini de biliyordu. Ellerinde telsizleri, balarnda miferleriyle altma yakn asker, iki gerillann dn akam terk ettii yerin tam yanndayd. Yanlarnda da yakalam olduklar her halinden belli olan bir kadna olmadk kfrler ediyorlard. Kadnn yanna dzgn giyimli, dierlerine gre daha rahat ve kendinden emin olan biri de geldi. Bu operasyonu yneten subay olmalyd. Kadnn kolunu tutan askerlerden biri; Komutanm yakaladmz kadn terristlerden birisinin yaras var, ama nemli deil. Dicle, bombasnn pimini hazrlam, elinde skca tutuyordu. Artk bu kez kurtulmalarnn mmkn olmayacandan emindi. Drt yanlar evrilmiti. Geri o aa ktnn altnda olduklarn bilmiyorlard, ama birazdan ember daralacak askerler, bulunduklar aacn yanna geleceklerdi. Tam orta yerde kalmlard. allarn arasnda ikisi kefiyeyi balarna rtm kk bir aralktan dary gzlyorlard. Brvan da bombann eik pimini dzelterek ata hazr hale getirdi. Diclenin biraz nce hazrlad bombay da hibir ey sylemeden onun elinden ald. Yere indirdi, elini stne koydu. 30

Altnda saklandklar ktk olduka bykt. Dallar yere deiyor. Dallarn arasnda bir nceki yl yeerip byyen otlar kurumu, ama aradaki boluklar kapatmt. Grnmelerini engelliyordu. ki asker kte basarak ileri doru kotular. kisinin yrei de hzla arpyordu. Kalp atlar hzlandka Brvan elindeki bombay biraz daha skmaya balad. Elindeki yreiydi sanki. Tahmin ettikleri gibi ember darald. Hemen btn askerler bulunduklar kte doru ilerleyerek aramalarn srdryorlard. Komando giysili biri yava yava ilerleyerek sakin bir biimde ktn stne kt ve beklemeye balad. Brvann iaret parma bombann halkasna takl, bekliyordu. Dicle elini uzatt, Brvann sol elini tuttu, skt skt. Bu iaret ben de hazrm, seninleyim anlamna yaplmt. Hafif bir ses ikisinin de sonuydu. Soluk alverileri bile duyulabilirdi. Asker ban eip ayakkablarna baksa onlar kesin grrd. Bakmad, aya ile kurumu dallara bast, yere atlad ve oradan uzaklat. Bulunduklar yerin biraz yukarsnda askerler, tek sra olmu duruyorlard. Subayn sesi ok net bir biimde duyuluyordu. Esir bayana baryordu; Senin silahn nerede? Kadn rkekti, hi ses karmyordu, ban da kaldrmyordu. Subay, sa ayan ne uzatm, sol elinde telsiz sorular sorup duruyordu. Etrafnda duran askerler hazr ol vaziyette bekliyorlard. Arada bir gidip, gelen askerler topuklar ile selamlayarak tekmil veriyorlard. Subay gzlerini bayan gerilladan ayrmadan konuuyordu; yle grnyor ki, silahn arkadalar alm. Konumasn tamamlamadan n tarafta duran iman avua seslendi; avu Sami! avu hazr ol vaziyetine geerek tm gcyle bard; Buyrun komutanm! Brvana komik bir oyun gibi grnyordu. zellikle avuun boazn yrtarcasna barmasn anlayamamt. Yzba ona emrini iletti; Git doktoru ar. Emredersiniz komutanm! Dicle de Brvan da esir bayan dikkatle ve znt iinde izliyorlard. Bu kadar lme yakn olan kendileri deilmi gibi i geiriyorlard. Hatta kendilerini ansl da gryorlard. Ne olacak? diye beklerlerken askerlerin bekleyi amac az sonra ortaya kt. Bayan gerilla esir alndktan sonra bir erkek gerilla da embere alnmt. imdi ona ar yapyorlard; Gel teslim ol, asker dosttur, bizden korkma, kaacak durumda deilsin. Katn an silahlarmzdan kurtulamazsn. Genliini harcama, sana frsat tanyoruz, bunu iyi kullan, gel teslim ol! Dicle bu szlere ok fkelendi. Bu durumu izlemek ve hibir ey yapmamak ac veriyordu. i fke ve kin dolmutu. inden teslim olma, kendini imha et, bunlardan dost olmaz, bunlar katil szlerini geirdi. Bu szleri ayaa kalkp haykrmak isterdi. Doktor dedikleri adam, bayan gerilla ile ilgilenirken yukardaki erkek gerilla da subayn szlerine teslim olmu, mermileri olduu halde atmay gze alamamt. Brvan byle onlarca olay ve kii hatrlad. Bylesi anlarda gerek ballk ve ihanet birbirine ok yakndr. Ya onurlu yol tercih edilir, halka ve deerlere layk bir tavr sergilenir ya da tarihin yapraklar arasna bir ihanet olay daha kaydedilir. Oysa kahraman olmak iin fazla vasflara gerek yoktur. Sakat, yaral biri de onurlu bir direni sergileyebilir. ylesine ilgin bir sahneki iki kii fazla bir direni gstermeksizin teslim olmay kabul ederken, 31

yan balarnda iki bayan gerilla iradeleri ile dimdik ayakta ve dmanlarna kar sonuna kadar savamaya kararlydlar. Dicle; Noktamz deitirmeseydik bizi de greceklerdi. Hatta bugn ehit olabilirdik. Biz teslim olmazdk, direnirdik. Brvan bu szlere duyguland. Arkada yaral olduu halde kararll bykt. Bir yandan Diclenin yarasndaki kurtlar dnrken dier yandan ryasn hatrlad. Annesi ve arkada ehit Zindan, ryasna girmi noktanz mutlaka deitirin demilerdi. Rya gereklemiti. Dn oturduklar yerde dman askerleri oturmu dinleniyorlard. Dicle de ayn eyleri dnyordu. Brvann grd rya hayatlarn kurtarmt. Bir blk askerin yanlarndan getii halde kendilerini grmemesi, byk bir tehlikeyi bir kez daha atlatmalar, kendisine byk bir gven vermiti. Brvan da ayn aknl yayordu, sevinliydi. Dicle yolda, bu kadar devlet gc bizi teslim alamadysa artk yedi slaleleri kalksa bizi tutamaz. Dman askeriyle i ie yaamak garip bir duyguydu ilk nceleri. Sonra lm defalarca burnunun dibinde hissetmek ve yaamak, bu duyguyu sradan klmt. lk gnler arkadalarnn kendilerini bulma umutlar da yava yava sona erdi. kisi de artk kendi balarnn aresine kendilerinin bakmalar gerektiine inanyor, mcadele ederek zorluklar aacaklarna gveniyorlard. Sohbetleri, glleri artt. Dicle, gnlerden beri ilk defa trk sylyordu. Alama yar alama mavi yazama balama mavi yazma tez solar anam karalar balama, dizeleri Diclenin efkarl sesiyle mthi gzelleiyordu. Brvan bu szlerin anlamn bilmiyordu, ama bu trknn, partinin nder kadrolarndan M. Hayri Durmu heval tarafndan ska sylenen bir trk olmas nedeniyle ve moral gecelerinde sk sk sylenmesi nedeniyle biliyordu. Bu gzel trkye Brvan da Botan Krtesinin yank havasyla; Ey felek, ji boy te d nalm klam ile yant verdi. kisinin de morali ykselmi, doruuna ulamt. Artk korkmuyor, tedirgin olmuyorlard. Direnecek ve yaayacaklard. Bir program hazrland. Buna gre sabah ve akam etraf kefedilerek dmann hareketi kontrol edilecekti. Bo zaman deerlendirmek iin (okuyacak kitaplar olmasa da) resmi toplant yaplacak, ders ilenecekti. Bildikleri bilgileri birbirine aktaracak, tartmalarla bu bilgilerini tazeleyeceklerdi. Bu ders ve tartmalarda irade zerinde de durulacak, yaplacak iler ve hareket tarz konusunda zmler yaratlacakt. Ayrca Brvan, uygun zamanlarda yemek iin ot ve dier yiyecekleri getirecek, su ihtiyacn karlayacakt. Ayrca Diclenin yaralar da her gn dzenli olarak temizlenecekti. Brvan gn getike kendisini daha gl hissediyordu. Yaananlar ve imdiye kadar gsterdikleri baar onun inancn pekitirmiti. Bundan sonra Kursa Keada dmann bulunup bulunmadn anlamak iin sk sk keif yapyordu. Ayrca Spindarok inerek yiyecek getirmeyi dnyordu. Bu ky daha nce boaltlmt. Fakat her baknda dman askerlerinin kamp kurduu yeri ve adrlar rahatlkla gryordu. Dmann geici bir sre kalma gibi bir niyeti yoktu. Adeta oraya yerlemiti. Bu durum cann skyordu. Fakat Bakann devrimci, her koul altnda yaamay bilendir szleri ona cesaret veriyordu. Bu szn Bakan tarafndan sk sk tekrarlanmas bouna deildi. 32

Brvan Spindaroka gidip geliyordu. Tedbirlerini alyor, gizlilik kurallarn hi aksatmyordu. Her gidite kyde farkl izler aryordu. A kalmamak iin bulduu btn otlar ve badem alalarn toplayp getiriyordu. Elindeki otu tuza bulayp Dicleye uzatt. Diclenin can bir ey yemek istemiyordu. Tuzlu ve ekerli su yetiyordu ona. Bu gn biraz da yarasnn durumu takld kafasna. yileecei yoktu. yice irin balam ok kt kokuyordu. Bu kokular yakn evredeki tuvalet kokular ile karnca daha da dayanlmaz bir hal alyordu. Dicle, tuvalet iin noktadan uzak yerlere gidemiyordu. Brvann lastik ayakkablarda getirdii su ancak imelerine yetiyordu. Temizlik sorunlar da gn getike byyordu. Diclenin cebinde daha nceden kalan kk sabun paracklarn ise sadece yaralarn temizlenmesi iin kullanyorlard. Havalar sndka mevcut durumlar daha ktleecek ve dayanlmaz bir hal alacakt. Bu nedenle yeni bir yer bulunmalyd. Brvan, Dicleye de bu grn aklad; Spindarok da bir yer var. Olduka kapal, hemen nnde bir su var. Domuzlarn ayak izlerine rastladm, herhalde orada barnmlar. Beni ve malzemeleri nasl gtreceksin, diye sordu Dicle. Artk bir zmn bulacaz. Hele sen biraz bu otlardan ye. Koruk getirdim, eki ve besleyicidir. Dicle, arkadan krmak istemedi. Can yemek istemese de Brvan krmamak iin pe pee bir ka tutam yedi. Hareket iin daha gne batmadan hazrla baladlar. Cephaneleri paraya ayrdlar. Plana gre tama yle gerekleecekti: nce Dicleyi bir noktaya kadar gtrp brakacak, daha sonra dnp iki silah ve mermi antasn, en son da raxt ve dier eyalar gtrecekti. Brvan byle bir sralamay uygun grmt. Gne son klarn tepelerin zirvelerine vuruyordu. Dicle srt Brvana dnk tek sra halinde ilerleyen, azlarnda yiyecek malzemeleri ile telal yryen yzlerce karncay izlemeye koyulmutu. Bir ksm sralarndan saparak Diclenin koluna kadar kyorlard. Dicle, onlar incitmeden yere brakyordu. Dicle her naslsa arkada imeni hatrlad. lk daa geldii gnlerde imen, da, da yaamn ona anlatm, zorluklarn nasl alacan ona retmiti. Kimbilir o da birok arkada gibi ehit olmutur diye dnd iinden. Navzeraya yakn Kaniya Cina denen elaleye gitmiler, bu suyun hikayesini ilk kez imenden dinlemi, hayal etmiti. Kaniya Cina, Cinlerin suyu anlamna geliyordu. Eylemden dndkleri bir gnd, ok yorgundular ve susamlard. Kaniya Cinada mola verilip yemek yenilecekti. Suya yaklatka suyun gr sesi duyulmaya balamt. Daha nceleri yksekten akan bir elaleymi. imen; imdi doyasya su imek iin acele etmeliyiz.Yoksa birazdan kesilecek. Dicle, bunun bir aka olduunu sanmt. Su mu kesilecek? Evet, sen bu suyu bilmiyorsun herhalde? Bilmiyorum. Bu su birka saat hzla akar, ardndan durur. Tek bir damla vermez. O yzden adn Kaniya Cina koymular. Birazdan sen de greceksin. Dicle armt. Eer sylenenler doruysa bunun mantkl bir aklamas da olmalyd. Akan su nasl kendi kendine duruyordu.Tepeden aa kendilerini braknca Kaniya Cina grnd. Muazzam bir grnts vard. O da herkes gibi kana kana iti, avular ile yzne arpt, terleyen boynunu ykarken, srtndan aa akan ince serinlik keyifli bir rperti veriyordu kendisine. Bir sre suyla 33

oynadlar, serinlemilerdi. Eylemin cokusu da keyiflerine karyordu, etrafa dalp yemeklerini yediler. Yarm saat gemiti. Dicle su matarasn alp arkadalarna su getirmeye gitti. Grdkleri karsnda kk dilini yutacakt. Gerekten biraz nce arldayan sudan bir tek damla akmyordu. Sadece akt yerdeki slaklk ve kk ukurlardaki su birikintilerinden anlamak mmknd. Peki sesin kesilmesini nasl fark etmedim diye dnd iinden. Suyun akt yukar kayalklara bakt, hibir ey gremedi. imene dnerek; Peki suyun kayna nerede, hi baklm m? Daha nce arkadalar kayalara kmaya alt. Ama trmanamadlar, bu nedenle kimse kayna bilmiyor. Dicle, kuruyan dudaklarn slatt. Az kurumu, susamt. Brvan srtn dnm, uzanarak gkyzndeki aya bakyordu. Belli ki derin dncelere dalmt. Birka saat sonra lacivert bir renk ald gkyzn... Yldzlar daha parlak ve canlyd. Hareket zaman yaklamt. Brvan yola kmadan nce kp st yolu kontrol etti. Bir ey yoktu, geri dnd. Haydi Dicle, nce seni tayacaz. Yolda dikkatli olacaz. Sesimiz karsa dman uyanabilir. Tamam ben hazrm, dedi Dicle. Defalarca yapt gibi srtn Diclenin yzne evirerek meldi. Dicle kollarn onun boynuna dolad. Brvan bir kolunu yere dayayarak zorlukla kalkabildi. kisi birlikte iki bklm olmutu. Adm atarken Brvann dizleri titriyordu. Patikaya kadar olan yolu aarsa gerisinin kolay olacana inanyordu. Belirlenen yere ulatklarnda Brvan srlsklam olmutu. ok gizli bir ekilde burada seni indiriyorum dedi. Yavaa eildi. Dicle yeri tutmak iin elini uzatyordu, fakat eli demeden ikisi birlikte yuvarlandlar. Brvan hemen kalkp Dicleyi belinden tuttu ve oturttu. Hibir ey konumadlar. Burada otur, ben dier malzemeleri getireceim. Brvan koar admlarla geriye dnd. Birka dakika sonra antay ve silahlar Diclenin yanna koydu. nc kez ayrldnda Dicle byk bir hayranlkla arkasndan bakyordu. Onun gcne ve inancna gpta ediyordu. Brvan tam bir emeki, bir devrimciydi ona gre. Bunlar dnrken nc seferi tamamlamt Brvan. Haydi Dicle devam, dedi. Tekrar nceki pozisyonda srtlad arkadan. Bu kez yol dzd. Biraz daha rahat yryebilirdi. Fakat Dicle olduka ard. Biraz ilerleyebilirlerse tepedeki askerlerden uzaklam olacaklard. Admlarn hzlandrd. Dicle inliyordu. Yaras yrdke srtnyor, alyor, kabuklar atlyordu. Brvan kendisini ne doru eip Dicleyi biraz daha yukar kaldrmay denedi. Fakat beceremedi. Sonunda dayanamayp durdular. Dicle; Heval Brvan beni tayamyorsun, bu byle olmayacak. Seni de ok yoruyorum. Ayaklarn artk dayanlmaz olmu, ok aryor. Baka aremiz yok. Bu noktada duramayz. Buray biraz geelim yava yava gideriz. Dicleyi braktktan sonra iki kez gidip geri dnd. Etraf her defasnda kontrol ediyordu. Henz herhangi bir tehlike grnmese de dmann da yola kma ihtimali onu tedirgin ediyordu. Diclenin iniltileri de tehlikeli olabilirdi. Mekik dokur gibi gidip gelmeler Brvan olduka yormutu. Tepede duran askerlerden on dakikalk bir uzaklktaydlar. Oturup dinlendiler. Brvan taktik deitirip nce bir tek seferde Dicleyi Spindaroka gtrp ondan sonra dier eyalar gelip alma fikirini geirdi kafasndan. Sonra yolda bir aksilik olur da dmanla karlalrsa silahsz, bombasz kalacaklarn dnnce hemen vazgeti bu fikrinden. Askerler birka kez dzle inmi, vadileri aramlard. Bu nedenle tepelerden sk sk inme gerii 34

duymuyorlard. Bu nedenle yakn bir tehlike yoktu, ama yine de belli olmazd. Spindarok bulunduklar noktaya yarm saatlik bir uzaklktayd. Onlar ise iki saattir yoldaydlar ve kan ter iinde kalmlard. Yol bitmek bilmiyordu. Brvan belli etmese de artk dayanma gc son noktaya gelmiti. Bu kezde srtn Dicleye dnp srtna almt ve tam kalkmak zere iken dizleri titredi, bkld. kisi birlikte yuvarlandlar. Diclenin srt sivri bir taa gelmiti, ayandaki yara da kanyordu. Dicle ellerini yzne kapatm alyordu. Sessiz bir alamayd bu. Biliyordu ses karmak ikisinin da sonu olurdu. Brvan saa sola koturmak yetmiyormu gibi imdi Diclenin bu halini grnce daha da darald. Bir yandan gerideki malzemeler, dier yanda alayan arkada... i dolmutu onun da. Bir an iin kendisini yalnz ve eresiz hissetti. Dicleyi birka kez drmesi nedeniyle kendisini suluyordu. Diclenin iniltilerine dayanamad, ona yaklat. Ban kendi gsne dayad, yzn okamak istedi gzyalar srlsklam etmiti. Kendisi de koyverdi gzyalarn daha fazla tutamad. Bir sre yle beklediler. Dicle sakinlemi, Brvan rahatlamt. Bu duygusalla kendisi sebep olmutu. Yaralar, ayaklarn kullanamamas... Birden daha salkl ve soukkanl dnmeye ve Brvana g verme dncesi geti aklndan. Hele u halimize bak. Gren de bizi ev kz sanacak. Devrimciler zorluklara kar duygusal tepki gstermez. Gereki olur, kavgac olur. Bizim iin aslnda bir nevi eitim de oluyor. Hem irademizi hem duygularmz snama imkann bolca buluyoruz. Bir tek kt yan var, ki o da benim sana yk olmam. Ama biz btn bu aclarmzn, gzyalarmzn hesabn dmanmzdan sormalyz, hem de byk sormalyz. Elleriyle de Brvann gzyalarn siliyordu. kisi gz gze geldiler. Dicle, Brvann ban kendisine doru ekti, onun kafasn kendi kafasna dedirdi. Kk bir akayd. Duygusallktan kurtulmak istiyordu. kisi ayn anda glmsemeye baladlar. Glmsemeleri giderek kahkahalara dnd. kisi de grlt karmamak iin azlarn kapatyordu. Glme krizine tutulmulard. ok sade ve ok doal bir gzellikte bir sre daha glmelerini srdrdler... Heval Dicle imdi kalkacaz, sen biraz daha diini skacaksn. Sanki ben onu srtmda tayacam diye geirdi iinden. Ben hazrm Brvan yolda. Yeniden tekrarland kademeli tama ilemi. Brvan artk Dicleyi glkle tayordu. Biraz ilerledikten sonra birka kez dizleri bkld. Tekrar dp Dicleyi incitmek istemedi. Dizlerini krd ve yere meldi. Dicle yzst bir biimde yere oturdu. Kollarna yklenerek biraz srnmek istedi. Birka metre de olsa ilerleyebilseydi Brvan rahatlayacakt. Bu yryn srdrrken Brvan da dier eyalar hzla ileri noktalara tayp tekrar dnyordu. Brvan Dicleyi bir kez daha srtna ald. Bu kez daha da zorlanarak, ama artk duraksamadan ilerledi. Yeni noktalarna vardklarnda bu yarm saatlik yolu alt saatten daha fazla bir srede katettiklerinin farknda bile deillerdi. Su yaknd. Brvan lastik ayakkablarn doldurup getirme zahmetinden de kurtulmutu. kisi yan yana suyun kenarna oturup kana kana su itiler. Yorulup ac ektikten sonra bir su bana ulamak bu savan dlyd. Onlar bir kez daha baarl bir eylem gerekletirmilerdi. Mutluluk buydu ite... Yan tarafta byk bir dut aac, biraz aada da kyllerin at kanaldan berrak bir su akp gidiyordu. Kaldklar yer ne doru eik byk bir kayann altndayd. Etrafta sadece domuzlarn ayak izleri vard. Diclenin gzleri glyordu. Bu ky bizim Dilan arkadan ky deil mi? dedi Dicle. Evet onlarn ky. 35

Sylenene gre bu ky nce yurtsevermi, dman bask yapnca korucu olmular. Bizim arkadalar bu kye silah brakn ars yapmaya gidiyorlar, korucularn ate amas sonucu arkadalardan ehit denler oluyor. Bizimkiler de daha sonra korucular kovuyorlar. imdi domuzlara mekan olmu buras. Biz de domuzlardan alacaz, dedi Brvan. Kyn evleri yklm, ykk duvarlarn zerinde otlar yeermiti. Rzgar, ilerden alp getirdii nergis kokusunu etrafa yayyordu. Rengarenk kr iekleri, blbllerin akrds bahar anlatyordu. Dutlar olgunlamaya yz tutmu, bademler bymt. Dutlardan altlara dklenleri domuzlar geceleri yiyiyor, leden sonralar Brvan topluyordu. Kyn harabeleri arasnda askerlerin brakt onlarca konserve kutusu, pet ieler etraf irkinletiriyordu. Fakat bunlar sayesinde artk lastik ayakkablardan su imeyeceklerdi. Brvan bir de salam konserve kutusu bulmutu. Konservenin salam olmas onlar iin, bunca aradan sonra mthi bir ziyafet demekti. Dicle kutunun stn yksek sesle okudu: Dondurulmu ton bal. Dicle kutu aldktan sonra yemek istemedi, ama Brvan zorlad. Birlikte bir kutu konserveyi yediler. Su yaknd, su tamak iin kaplar vard. Brvan bu frsat karmad. nce Diclenin yzn ykadlar. Ardndan Brvan, krk dili tarayla Diclenin keeleen salarn taramaya balad. Gnlerden sonra sabunsuz da olsa temizlenmek ikisin de rahatlatmt. len vakti badem, ala ve dut getirdi Brvan. alalar tuza bulayp yediler. Ardndan tatl niyetine henz tam erbetlenmemi dutlardan yediler. Dicle; Geen yl zmleri pekmez yapp ka hazrlamtk. Sonra bu pekmezleri Kuzeyden, devlet basks nedeniyle g etmek zorunda kalan halka datmtk. Acaba imdi ne yapyordur arkadalar? Arkadalar bir grebilseydik, baka hibir ey istemezdim. kisi de durgunlat. Belki kafalarn artk her saniye megul etmiyordu. Ama bu sorun hala zmszd ve ne zaman, nerede hallolaca bilinmiyordu. Belki de arkadalarn bir daha asla gremiyeceklerdi. Bu da bir ihtimaldi ve her ikisini de korkutan buydu. Diclenin yaras iyilemiyordu. Kapanmyor adeta kendisini tekrarlyordu. Bunun dnda keyifleri yerindeydi ve Brvan biraz daha rahatlamt. imdi bir de tuvalet yapmt. Artk etrafa rastgele tuvalet yaplmayacakt. Temizlie ok zen gsteriyorlard. Kendilerini geici grmyorlard. Karncalar, etrafa dklen dutlarn zerinde kmeleniyordu. Doyanlar da Diclenin ayandan yukarlara doru trmanyorlard. O da yaray eliyle kapatarak karncalarn oradan gemelerine engel olmaya alyordu. Brvan ani bir hareketle Diclenin elini tuttu; Brak gelsinler. Yarann stne geliyorlar. Biliyorum, yaran iltihapl olduu iin geliyorlar. Brakalm belki iltihab ekerler, belki de rahatlatrlar seni. Dicle bir ey sylemeden elini ekti. On on be dakika gemeden her iki ayan siyah karncalar kapatt. Hayretle karncalar izliyordu. Kendisini bir an rmekte olan bir ceset gibi hissetti. Sonra ayann bir daha asla eski haline gelmeyeceini yatalak kalacan dnd, korktu. Sonra byle karamsar dnd iin kendi kendisine kzd. Oysa son konumasnda sz vermiti. Bu yarann intikamn almak iin daha ok savaacakt. Yeniden arkadalar ile eylemlere katlacak, bu yl toplayamad nergislerden kucak dolusu toplayacakt. Delisi olduu kavgaya eskisinden daha gl katlacakt. Diclenin gzleri derin anlamlara brnmt. ocuksu yz birden otuz ya insannn 36

olgunluuna kavumutu. Karncalarn yaray yemeleri yarann arsnda bir deiiklik yapmyordu. Sadece onlarn gidi gelilerini hissediyordu. Akam karanl kmeye baladnda karncalar da yava yava yaray terk ediyorlard. Brvan, byle bir eyi akl ettii iin seviniyordu. Arkadann yaralarnn imdi daha iyi olacana inanyordu. Getirdii suyu, bulup ykad bir bez parasna dkt ve yarann etrafn temizlemeye balad. Diclenin aya eri ve kaln bir odun parasna benziyordu. Brvan daha yrmeye balamadan devlet kylerine bask yapm, korucu olarak devletin yannda yer almalarn istemiti. Babas da birok komular ve akrabalar gibi bu teklifi onursuzluk kabul ederek, tm malvarlklarn brakm ve Nusaybine g etmiti. Bir sre sonra devletin istemini kabul etmedikleri halde, kyde kalan birok kyl katledilmi, bir ksm da tutuklanarak Diyarbakr Cezaevine konulmulard. Brvann babas ilk evliliinde ocuk sahibi olamaynca ikinci evliliini yapmt. Ayn airetten, ama Suriye parasnda yaayan 24 yandaki bir kadnla evlenmiti. Airetin, ailenin soyunu uzatmak iin gerekirse birden daha fazla evlilik yapmak eski bir Krt gelenei. Brvann babas iin de terk etmek zorunda kald topraklarndan daha nemli mesele ocuk meselesiydi. Annesi babasna gre daha zeki ve mantklyd. Airet geleneklerinin sorunlarn zmnde artk ie yaramadn anlayabiliyordu. Bu nedenle Brvann okumasn, hi deilse bei bitirmesini istiyordu. Ama kocasna szn dinletemedi, Brvan okula gnderilmedi. Ama Brvan ok eyler rendi. Bir yandan polisin, askerin basks ve terr, dier yandan airet yaam ve gelenekler... Babas sk sk ahlakl olmaktan sz etmi, etrafta herkesin taktir ettii saygl, ll ve hamarat bir kz yetitirmiti. Partiye destei farzdr diye tanmlayan babas, Krt halknn davasnn hakl olduuna sonuna kadar inanrd. Ama sz, namusu diye bakt kzna gelince iler deiiyordu. O, kznn da balarnda savaabileceine inanamad gibi, bunu uygun da grmyordu. Onun airetten amcasnn oluyla evlendirilmesi plan vard zaten. Amca da mstakbel gelinini seviyor, onun hamaratl ve saygl davranlarnn bir dzine ocukla mkemmel bir olgunlua erieceine inanyordu. Serhildanlar Krdistann drt bir yanndan birbirini izliyordu. Nusaybinde de halk ayaklanmalar, protestolar, devletin zulmne kar direniler, ehit cenazelerinin trenleri, taziyeler, Newroz kutlamalar... Brvan da kendisini birden bire kalabalklarn iinde buldu. Bir sz var ki hi Brvann aklndan kmad. Annesi sk sk ehit analarn ziyaret eder, onlarla konuur, onlarn duygularn paylamaya alrd. Bir gn Brvana Brvan, ben o analar gibi iten alayamyorum. nk benim bu vatan iin kan dken bir evladm yok. Sen de bu yola girmelisin, dkeceksen kann bu yola dkeceksin. Brvan bunu hi dnmemiti. Kavgalarn direnilerin iinde olmak, yatlar ile birlikte kavga etmek gzeldi, ama bu boyutu hi de aklndan gememiti. Annesi onu aydnlatyordu. Eylemlerin, serhildanlarn siyasi manasn kendi bildiince Brvana kavratmaya alyordu. Yllar sonra parti okulunda eitim grrken derste anlatlanlarn birounun annesinin syledikleri ile yaknln grnce ona sayg ve sevgisi daha da artmt. Anas, kendi elleriyle devrime kerdisini hediye etmiti. Geldii yaam tarz ve gelenekler Brvan cesur, fedakar ve sabrl klyordu. Kurallara sonuna kadar balyd. Tavizsiz bir komutand o. Bunun yannda duygu ykl ve insancld da. Okumam olmas, idealist dncelerin etkisinde bym olmas zaman zaman onu zorlasa da, kavrama sorunu yoktu. Ona gre halka layk olmak ehadetle mmkn olabilirdi. Bu nedenle atmalarda gz kara ve dz savamas arkadalarnn eletirilerine neden oluyordu. Ald eitimle bu tr sava tarznn neden yanl ve yersiz olduunu kavramt artk. Aslnda onu byle gz kara yapan annesinin szleriydi. O szlere layk olma adna hareket ediyordu. O her zaman kahramanca bir yaam yaayp ardndan tertemiz bir ahadete gzn dikmiti. Uzun bir sre tek 37

ideali buydu. Dicle ise Karslyd. Yani Serhatl. Babas bir sre hayvan tccarl yapmt, yoksul bir aileye mensuptu. Ekonomik nedenlerden tr stanbula g etmilerdi. Babas geici iilik yapyor. Bazen de seyyar satclk yapyordu. Tek arzusu ocuklarn okutabilmekti. Onlarn da kendisi gibi ezilmelerine engel olmak iin alabilecei en nemli tedbir buydu. Babas 16 yanda, annesi 12 yanda iken evlenmilerdi. Bir anlamda iki ocuk bir araya gelmi, ocukluk, genlik dnemlerini yaamadan kendilerini yaam kavgasnn iinde, geim skntsnn cenderesinde bulmulard. Ama btn bu skntlara ramen drstlk, alnteri ile geinme ailenin ilkesi olmutu. Serhat gelenekleri, Krtlk, Krte dili evin snrlarn amyordu. Hatta aile bu deerlerden yava yava kopuyor ve bu giderek ka bytyordu. Dicle bu kaderin deimesi gerektiini, amcasnn evine gelen partililerin konumalarndan ve onlarn verdii yasak kitaplardan renmiti. Anann kaderi, kznn da kaderidir krdm artk zlmeli veya bir yerinden koparlp atlmalyd. O da anas gibi hi grmedii, tanmad birisiyle evlenmek istemiyordu. Bir ara kendileri gibi Karsl olan bir yatna gnl vermi, evlilik hayalleri bile kurmutu. O da yle yarm kalmt. zgrlemeyen, bakalarnn smrgesi altnda olan bir lkede aklarn da olamayacan yaayarak reniyordu. Ya da klasik sradan sevgi gsterilerinin, evliliklerin bir ie yaramadn anlyordu yava yava... Dicle gerek akn, gzel ballklarn zgrlkle mmkn olabileceini; bunun iin de zgr bir lke, zgr bir dil ve zgr dnceler iin savamn zorunlu olduuna inanyordu artk. yleyse beylerden, paalardan arta kalan ve ne zaman yklaca belli olmayan bu gecekondu evleri terk edilerek geriye dnlmeliydi. Asker postallarnn izleri vatan topraklarndan silinmeliydi. zgrle, eitlie ve insan onuruna yarar bir yaam iin savamak tek seenekti. Zaten nlerinde baka yol braklmamt ki. Bir gn Dicle de biroklarnn cennet sayd, umut arad stanbulu terk etmiti. Ortadan kaybolmu, gerillaya katlmt. Glklere dayanma, sabr ve fedakarlk lleri olduka gelikindi Diclenin. Savaa yaklam Brvandan daha doru ve gerekiydi. te iki ayr dnyadan gelen bu iki gen insan bir araya getiren g; bilimde de, tanr katnda da hakllna inanlan savat. Dicle yaknlarnda bir yere den havan topunun grlts ile gzn at. Brvann uzand yere bakt, yoktu. Belinden tutarak yarm doruldu. Onu biraz ilerdeki bir badem aacnn zerinde grd, sevindi. Biraz sonra bir havan daha atld. Brvan ne badem topluyor ne de iniyordu. Sabah da kobra zerlerinden birka tur atmt. Dmann kendilerini tespit etmesinden korktu. Brvan birka dal aaya yaklatnda bademden atlad ve ar ar yrd. Yaklatnda glyordu, ceplerini iirmiti. Dicle biraz da sert bir ses ifadesi ile; Maymun gibi aalara trmanp duruyorsun, ama o kadar yksekten atlarsan bir yerini sakatlayacaksn. Ne yapalm a m kalalm, dedi Brvan. Sonra dedesini anlatmaya balad. Dedem meyva aalarn ok sever ve ok iyi bakard. Her sabah gider onlar tek tek kontrol eder, hangisinden ne kadar meyva koparlmsa anlard. Byle durumlarda sinirlenir, svp sayard. Badem toplarken onun bu halini hatrladm. Her ne kadar bademleri ve otlar bolca toplasalar da beslenmeleri tek dze olduundan hem doyurucu olmuyor hem de vcudun g kaybna engel olmaya yetmiyordu. Brvann getirdii bademleri Dicle tala kryor, kabuklarn soyuyor ve tuzlu suyun iine brakyordu. Bu ekilde bademlerin acsn terbiye etmeye alyordu. Bir yandan da Brvanla konuuyordu; Hatrlyor musun bizim takm komutanmz Mahir arkada, operasyondan nce bu kylerde badem ve cevizler olduunda toplayarak depolayacaz, ka hazrlanacaz diyordu. Brak 38

depolamay imdi buralara gelemiyorlar bile... Neyse bir gn grrsek midemizde depoladmz kendisine anlatrz. Karlkl gldler. Bazen gnlerce glmedikleri de oluyordu. Hi farknda olmuyorlard. Ama byle durumlarda bir birikim oluyor ve kk bir bahane ile glmeleri giderek glme krizine dnyordu. kisi gzlerinden yalar boanncaya, yorgun dnceye kadar glyorlard. Geen gn de domuzlar korkutmak iin Brvann kard seslerden rkp byk bir telaa kaplan hayvanlarn panik haline dakikalarca glmlerdi. Birka kez de birbirlerine sarlarak dakikalarca alamlard. Ksacas, alamann, glmenin vakti belli deildi. Ani bir gelime, bir sz bu duygular harekete geirmeye yetiyordu. Spindarok da yaklak bir ay gemiti. evredeki yiyecekler de tkenmek zereydi. Brvan yine hazrla balamt, depo aramaya gidecekti. Bu ayrl vakitlerinde Dicle de Brvanda ister istemez bir tedirginlik yayorlard. Yine byle olmutu. Diclenin baklar deimiti, ban nne edi. Brvan bu deiiklii sezmiti, ama kararl grnyordu; Bu kez Gundike Ramoya gideceim. Yolda veya kyde seni neler bekliyor bilmiyorum. Dman ok yaknmzda. Akas tedirgin oluyorum. Ama eer dndnde beni ehit olmu grrsen raxtm ve silahm imene teslim et. Brvan bu szler karsnda duygusal bir yaklam gstermedi. Olduka sert ve tehditkar bir ses tonu ile bard; Sen artk ehit dmeyeceksin, vazge artk. Beni de byle szlerle etkilemeye alma. Buna hakkn yok. Dicle ses karmadan Brvann sabah getirdii gelinciklere bakt. Brvan konuyu deitirdi. Eskiden Krtler yaralarn tedavi etmek iin hayvanlarn kln yakp yarann stne koyuyorlarm. Daha nce hatrlamamtm. Brvan toz haline gelen ttnden bir sigara sard ve yakt. Birka yudum ekti. Dicleye dnerek; Senin silahn alyorum, depo aramaya kacam. Fazla gecikmemeye dikkat edeceim. Sigarasnn kalan ksmn Dicleye uzatt. Dicle sigaray byk bir istekle iine ekerken, o silah omuzuna ast ve uzaklat. Spindarokla Gundike Ramo aras yaklak bir saatlik bir yoldu. Bu kyde tpk Spindarokun akibetine dnm, devlet glerince yklp harabeye dnmt. Brvan dz patikay hzl admlarla yrd. Bir taraftan da tepelere ve evreye gz atyordu. Scak hava nedeniyle lastik ayakkablar ayaklarn yakyordu. Gundike Ramo rnaka balyd. Buralarda halkn alt kmr ocaklar vard. Yol boyunca etrafa salm kara kmrler buralarn zamannda ne kadar canl ve hayat dolu olduunu anlatyordu. Brvan etraf fazla kontrol etmeden kye girdi. Burnuna kt bir koku geldi. Kokunun geldii yne doru ilerledi. lerledike koku arlayor, dayanlmaz bir hal alyordu. Biraz ilerde iki tan yaknnda ne olduu belli olmayan bir siyah nesne duruyordu. Yolda gelirken dmann ldrd katrlar grmt, bu da onlardan biri olabilirdi. O yne doru ilerlemeye devam etti. Birden ayaklar durdu Brvann, yerdeki bir insan cesediydi. Ayakkablarndan biri ayandan dmt. Cesede yaklamadan biraz yukarsna bakt. Bir tan altnda bir raxt ve anta grd. utiini ve kefiyesini de rastgele atm ve srnerek ilerlemeye almt, belli oluyordu. Muhtemelen kendisini aramaya gelecek arkadalarnn, izini kolay bulmalar iin byle yapm ve eyasn datmt. Brvan bu yerdeki cesedin bir gerilla olduunu anlad. O da kendileri gibi byk idealler, byk amalar iin savamaya karar vermi biriydi. ehit olmutu. Ama kimdi bu? Belki de ok yakn bir 39

tanddr, belki de omuz omuza birlikte defalarca dmana kar savatklar bir arkada... Brvan cesede yaklaamadan etrafnda daireler iziyor ve yzn grmeye alyordu.Aslnda cesedi gmmek gerekiyordu. Ama cesaret edip yaklaamyordu. ehit den gerillann aniden yere dmedii belli oluyordu. O takatsiz kaldn anlaynca uygun bir yerde durmu, ban iki kk kayann arasndaki dzle brakm, bir ayan karnna ekerek uzanmt. Brvan artk salkl dnemiyordu. Ne yapacan birbirine kartrmt. Korkmutu, dizleri titriyordu. Ama yerdeki ceset, kendi arkadalarndan birine aitti ve bu kesindi. Korkusunu yenmek iin annesinin szlerini hatrlad tekrar. ehitlerin saf, temiz ve tm gnahlarndan arnm insanlar olduunu sk sk dile getirirdi. ehitler nerde olurlarsa olsunlar onlara sahip klmal diye dnd. Bu dncesi cesaretlendirdi onu. Brvan dndklerinden dolay biraz cesaretlendi. Cesede doru yaklat, elini uzatt. Sanki actacakm gibi bir duygu ile olduka dikkatle cesedin kafasn topraktan kaldrd, bakt. Bir daha bakamad, brakt. ehidin yz tannmaz olmutu. Yz etleri rm elmack kemikleri aa kmt. Etlerin ald siyahi renk grnm daha da korkun hale getiriyordu. Korkun bir gerekti, arkada kemik yn haline gelmiti. Brvan cesedin ban dzeltmek iin titreyerek ba tarafa geti. ki eliyle ve gayet dikkatle ba eviriyordu ki, ba bir trt sesi ile vcuttan ayrld. Brvann titremesi artt, ellerini ekti, eliyle birlikte bir tutam siyah sa avularnda kald. Daha nce dmann Nusaybin caddelerinde ikence ile ldrd ve srkledii gerilla cesetlerini de grmt. Ama hibiri bu kadar korkutucu gelmemiti. Cesedin yzn birka yaprakla rtt. Kvrlm ayaklarn dzeltti. Kolundaki saati son anda fark etti. Bilekteki etler rm, saatin kordonu olduka bol grnyordu. Brvan kan ter iinde kalmt. Sinekler cesede konup kalkyorlard. Yannda duran telsizi de son anda fark etti. O halde bu bir komutand. Uzand telsizi de ald. Pilleri gneten patlamt. Bu eyalar nasl gtreceini hi dnmemiti. Rastgele eline koluna raxt, antay, telsizi ald. Bir iki adm atmt ki gzleri karard, dt yerde bayld. Kendine geldiinde geriye bakma cesareti gstermedi Brvan. Malzemeleri toplad, hzla bulunduu noktadan uzaklat ve admlar giderek kou hzna ulat. Bir an nce buralardan uzaklamak istiyordu. nanlar, eitimlerde ald bilgi ve birikimler ve yce amalar olmazsa, bir insann bu grntler karsnda rahatlkla delirebileceini, en azndan byk bir deprasyon gecireceini dnyordu Brvan. Dicle Brvann sararan yznden ve getirdii eyalardan nemli bir deiiklik olduunu hemen anlad. Ne oldu? Elindekileri nerede buldun? Kimindir renemedim, ama ehit bir arkadaa ait eyalar, diye soluk solua, ama anlalmaz titrek bir sesle bir eyler geveledi konuma kabilinde. nce yelein ceplerine baktlar. ehide ait bir kimlik kt. Ad Sinand, grevi takm komutanyd. kisi de iyi tanyordu. Brvan resme baktka Sinann yerdeki grnts gznn nne geldi. Diclenin ses tonu ve vurgular byk bir hzn ve ac yklyd; Biliyorsun deli mi? Sinan Gundike Ramoluydu. nsann kendi kynde, bu ekilde ehit dmesi ne ac. Neler dnyordu acaba? ocukluunu, genliini yaad bu yerlerde yaralyken ve lmek zereyken bir insann aklna ne gelir? Belki kendi evlerinin harabelerini, annesinin, kardelerinin sulietleri geti gzlerinin nnden. Belki komularn, arkadalarn hatrlad. Belki de sevdii yarini grmek istedi son kez, kim bilir... Duygu ykl bu konumay yine kendisi kesti aniden. 40

Hatrlyor musun, bir atmaya giderken yolda karlamtk nasl cokulu, heyecan doluydu deil mi? Evet ok iyi hatrlyorum. Anlalan O da o srelerde yaralanm. Bin bir duyguyla ve acyla dier eyalara baktlar. antadan Politik Rapor isimli kitap kt. Gerilla saflarnda ok bulunmayan bir kitapt. stelik Bakan Aponun yazd bir kitapt. Bu koullarda mthi yarar olacakt. En ok Brvan seviniyordu. Tam bize gre, artk sklmayz. Sen okursun ben dinlerim. zerinde tartr, eitim almas da yrtebiliriz artk. antada bir defter, bir kalem, bir kefiye, bir yamurluk, alt paket sigara, akmak ve bir spor ayakkabs vard. Eyalarn hepsi yeniydi. Yelein arkasndan giren kurun ve kan izleri darbeyi arkadan aldn gsteriyordu. Telsiz bu haliyle ilerine yaramayacakt. imdi raxtlar vard. Arkadalarnn ehit dmesi onlar son derece zmt, duygulandrmt, ama bulduklar eyalar epey ilerine yarayacakt. Brvan ayaklarn yakan lastiklerden kurtulacakt. Ayakkab epey bykt, ama ularna bez sktrd ve giydi. Dicle artk bugnleri, yaadklarn yazabilecei malzemeye kavumutu. Gnlerden, hatta aylardan sonra saatin ka olduunu artk bilme ansna sahiptiler. Brvan; Yine ehitlerin sayesinde biraz rahat edeceiz, dedi. Brvan btn bunlar yaadka dmana daha byk fke duyuyordu. Elinden gelse onlar elleriyle paralayacakt. fke doluydu. ehitlerin canlanmas iin lmesi ie yarasa tereddtsz u an lmeye hazrd. Fakat onun nnde ciddi bir grev duruyordu. Birincisi Dicleyi sa salim partiye teslim etmek, ikincisi ise olanlar, yaadklarn anlatmakt. Bu nedenle kendisine ihtiya vard, yaamas gerekiyordu. Dicle uzun bir aradan sonra ilk kez yaz yazacakt. O, iinde bulunduu ruh hali nedeniyle duygularn ne Brvana aabiliyordu ne de baka bir biimde kendisini ifade edebiliyordu. Dicle sadece dndklerini duygu ykl bir iire dntrebilirdi. yle de yapt. lk sayfaya ilk iirini yazmaya balad; Olur da bir gn bulmak istersen beni Taklr gkkuana dersin yollara Gece yarlarna varan sohbetlerimizi anarsn tiimiz ayn tadn Yeniden yaamak ne gzel olurdu deil mi? Sonra zgrlk sevdamz Sevda uruna geen yllar Kavgada da olsa drt elimiz nsan insana kavuurmu derler Kavgadr bu, hayalleriniz aksesuardr yaamn Bir sabah beni bulduunda Kra dm olabilir zerime Sakn iin burkulmasn Sama dokunduunda 41

Salarm avularnda kalabilir Yzmn derisi soyulup Morartlar km olabilir rpermeyesin! Gzlerin drt almasn Mermilerin, bomba paralarnn Vcudumda at oyuklar artmasn seni. Alama, korkma, kama benden Daha yana, daha yakn gel Unutma eylem gzeliyim ben. Yaanan son olayn zerinden iki gn gemiti ki Brvan baka bir noktada bir ehit daha grd. Daha dierinin etkisinden kurtulmadan bir daha ayn eyleri yaad. Fakat bu ikinci ehit zerinde fazla oyalanmam, raxt ve silahn alm ve hzla oradan uzaklamt. Dicle, Politik Raporu dikkatle okuyor, okuduktan sonra Brvana Krte tercme ediyordu. Dicle yava yava kendisine geliyordu. Yalnz sa ayandaki krk, onun ayaa kalkmasna olanak vermiyordu. Yara da srekli kurtlanyordu. Brvan Dicle iin bir de pantolon bulmutu. ok yeni olmasa da olduka ie yarayacakt. Dicle her akam kaybolduklar gnlerin saysn defterine kaydediyordu. Ayrca balarndan geenleri de anlatyordu. Arkada geici de olsa kendisini terk ettiinde kapld duygular, karncalar, kertenkeleleri, kularla sohbetlerini hem dnyor, hem yazyordu. Oturduu yerden bir gn bir kertenkelenin bir ekirgeyi avlamasn izledi. Kertenkele pusuda bekliyor, yan gzle ekirgeyi szyordu, hareketsizdi, l taklidi yapyordu adeta. ekirge at mesafesine geldiinde tek atlayta yakalad ve yuttu onu. Dicle bu hareketi gerilla pusularna benzetti biraz. Her ey ok ani ve ok hzlyd. Aksi halde pusu, pusu olmaktan kard. Brvan Gundike Ramo tepesindeki maaray kontrol etti. Maarann yol hatt zerinde olmas nedeniyle giden gelen olursa rahatlkla grlebilirdi. Spindarokda geen gnler tam tamna 42 gn olmutu. Dman tepelere adrlarn kurmu, arada bir kobra helikopterleri ile keifler yapyor, gitmeye niyeti de yoktu. kisi dnda iinde bulunduklar geni bir alanda baka gerilla gc bulunmuyordu. Yeni bir nokta buldular. erifin Maaras ad verilen bu yer Gabarla Cudi arasndayd ve yola hakim bir noktadayd. Gabardan gelip gidenler bu yolu kullanmak zorundaydlar. Gerek, bir kavaln ezgisi gibi zaman zaman ileri szlatan bir hzn denizidir. nsan bu denizin en uzak noktalarna gtrr, umut limanlarnda gezdirir. Sabah erkenden Gundike Ramoya gitmek iin hazrlandlar. ehitlerin zerinden kaldrlan eyalar yklerini arlatrmt. Brvan bu kez eyalar drt paraya ayrd. Yani ayn yolu drt kez yrdkten sonra noktalarna ulaacaklard. Bir seferde Dicle tanacakt. Yol, ncekilere gre yarm saat daha uzun ve zorlu olacakt. Srasyla ve on dakikalk arayla eyalar ve Dicleyi gtrp dnyordu. Dicle, sra ona gelinceye kadar yzst yere uzanyor, kollarnn hareketiyle yerde birka adm da olsa srnerek ilerlemek istiyordu. Kan ter iinde kalmasna ramen birka adm gidebiliyordu. Helikopterlerin alalp Kursa Keaya inip kalktklar grlyordu. Yolun kenarndaki byk aalar ve asmalar yolu hem glgeliyor hem de uzaktan grnmelerini 42

engelliyodu. nceki yldan kalan sar yapraklar, aalarn altnda ylm, yeil otlar onlar zorlayarak aradan fkrmt. Dicle uzand yerden etraftaki gzellikleri izliyordu. nsanlar sevdiklerinin, arkadalarnn yannda olmadka, doann gzellikleri paylalmadka yaamn ne anlam olabilir ki? diye dnd. Yeniden srnmeye devam etti. Brvan arkadan izliyor ve Diclein bu hali onu her defasnda kahrediyordu. Hadi kalk, yine sra senin, dedi. Arkadann dorulmasna yardmc oldu. Sonra onu srtna ald. Dicle bu kadar gsz kaldk, beni kaldracak gc nerden buluyor? diye geirdi iinden. Brvan ise hibir zaman yorgunluu, acizlii artran tek bir ah demedi. len gnei iyice tepelerine vurduunda iyice yorgun dmlerdi. Brvan eyalar indirip kaldrmaktan yorgun argn pepee seferler yapyor, ba dnyordu. Diclenin ise srnmekten st ba toz iinde kalm, dizinin ars iddetlenmiti. kisinin de susuzluktan dudaklar atlamt. Byk bir ceviz aacnn glgesi altnda durdular. Dicle kendisini dnmyordu. Brvana baktka daha ok vicdan azab duyuyordu. Onun terden su gibi olan salar, gmleinin gs ksmnn tamamen slak bir hal almas, lime lime olmu elbiselerine baktka gzleri doluyordu. Brvann kendisine verdii emein ycelii karsnda nasl yant vereceini veya ona nasl layk olacan srekli dnyordu. Brvan; Biraz daha dayan, ilerdeki suyun banda durur, dinleniriz, dedi. Szn bitirir bitirmez yerdeki raxtlar kaldrd ve yrd. Diclede srnmeye balad. Karncalarn yryn izliyordu. Ne kadar cokulu, ne kadar istekli ve ne kadar da alkanlar, diye dnd. Brvan Dicleyi srtna ald. Kayalarn arasndan inceden szlen suyun kenarnda oturdular. Ellerini, yzlerini ykadktan sonra bol bol su itiler. Brvan, sigara paketinden iki tane kard, birini Dicleye uzatrken; ok yoruldun deil mi? Hayr o kadar deil. Eyalar da beni de tayan sensin. Asl sen ok yoruluyorsun. Brvan arkadann toz toprak iindeki halini batan aa szd. Daha manal ve dikkatli baknca gzleri Dicleninkilerle akt, ikisi ayn anda glmeye balad. Dicle kollarn yana aarak ve kahkahayla; Birbirimize siyaset yapyoruz. Aslnda ikimizde ok yorulduk. u halimize baksana. Bir gerein bu denli ak dile getirilmesi ikisinin de ok houna gitmiti. Kahkahalar bir sre daha devam etti. Dicle, birka ay nce erzak almaya giderlerken, arkadalar ile bu yoldan gittiklerini hatrlad. Bu yryte arkadalarndan Rengin katra binmiti, dmemek iin iki eliyle katrn semerine sk sk sarlm halini hatrlad. Yolda rastladklar bir milisin kendilerine verdii lokumun tadn bir trl unutmamt. O gn, eyaya giderlerken birka ay sonra bu yolu srnerek geecei, ktrm, yardm olmadan yryemeyen biri durumuna deceini hi akln ucundan gemezdi tabii ki. Akama doru maaraya yetitiler. Maara bir tmsekteydi. Su alt tarafta kalyordu. Girii olduka geniti. Bu haliyle helikopterler rahatlkla tarya bilirlerdi. Maarann en dip noktasna yerletiler. Giriin geni olmas nedeniyle ierisi yeterince aydnlanyordu. Daha nce gerillalarn yapt ate yeri hala duruyordu. Brvan etraftaki kl ve byk talar temizledi. Dicle, bu maaraya da daha nce gelmiti. Elini uzand yere vurarak; Buraya Belengaz arkada da uzatmtk. Sonbahard, yamurlu gnlerdi. Burada bir aya yakn 43

kaldk. Belengaz arkada yaralyd. Brvan dinliyordu. Yer deiimi ikisini de biraz rahatlatmt. Brvan sabahn erken saatlerinde veya akam karanlnda kyn iine gidip geliyordu. En gzel zmleri buluyor, getiriyordu. Eitim programn da aksatmadan srdryorlard. Dicle Politik Raporu okuyor, okunan blm ikisi tartyordu. Ayrca Brvana okuma yazma da retiyordu. Politik Rapordaki birok tanmlama, birok aklama devrimi ve devrimin sorunlarn ortaya koyuyordu. Bunun yannda gl kiilik, militan zlelikleri konular da onlara g veriyor, iinde bulunduklar koullarn alacana olan gvenleri artyordu. Her sabah maarann nne iki ku gelip konuyor, allarn zerinde saatlerce muhabbet ediyorlard. Kularn bu hareketi bir gn dahi aksamad. Dicle; Bunlar da bizim gibi iki arkada. Ne kuu bunlar, diye sordu Brvan. Bilmiyorum, ama bize arakada oldular. Arkada nasl yazlyor bana gstersene. Dicle, ehit Sinann kalemi ile deftere arkada yazdktan sonra Brvana gsterdi. Sen de birka kez buna bakarak yazmaya al. Ama daha sonra ben sana sorduumda deftere bakmadan yazacaksn. Brvan hemen aceleyle yazmaya balad. Bitirdikten sonra Diclenin yazd ile karlatrd; Senin yazn ok gzel, benimki ise kamburu km yallar gibi duruyor, dedi. Gnler geiyordu, yoldan gelip geen bir tek insana rastlamadlar. Brvan sk sk maaradan uzaklayor, darda olduka uzun sre kalyor, elinde yiyeceklerle dnyordu. Geceleri de uyumuyorlard. Ay altnda ve ate bceklerinin, baykularn sesleri eliinde saatlerce konuuyorlard. yle ki konuulmadk bir ey kalmamt adeta. Sonuta bundan sonra ne olacak?, Ne yapacaz?, Ne zamana kadar byle dayanacaz? sorular ikisinin de kafasna aklp kalyor, yantn aryorlard. Ama ikisi de bu sorular hem uygunsuz hem de umutsuzluk belirtisi saydklarndan sorma cesareti gsteremiyorlard. Dman her taraf tutmu ve yerlemiti. Ama asl sorun Diclenin yryememesiydi. Bir gece sabaha kadar havanlar atlarak silahlar skld. O gece ikiside heyecandan uyuyamad, nk dman ekilme anlarnda nce havan atyor, ardndan da silah skarak geri ekiliyordu. Dman tepeleri brakrsa arkadalarna ulamalar olduka kolaylaacakt. Sabah uyandklarnda adrlarn kurulduklar gibi yerinde durduunu grnce ikisi de hayal krklna urad. Bu kez de umutlar bo kmt. Brvan Dicleyi uyandrmay unuttu ve yiyecek toplamaya gitti. Dicle yarasnn ani bir biimde sanclanmas zerine uyand. Sanki birileri sivri dilerini batrarak, yaray yerinden karmak istiyordu. Yarann oluturduu kurtuklarn hareketi bu sancy arttryordu. Brvan yiyecek toplamaya gittiinde, yalnz kald zamanlar daha fazla hayal kuruyordu. Bazen geri dndnde Diclenin kendisini ayakta ve glerek karlayacan, bazen zm asmasnn altndan tandk bir arkadann frlayarak kendisine sen hala yayor musun? diye soracan dlyordu. Yine dalp gitmiti ki, nndeki ukuru grmedi. Basnca aya burkuldu. Aklna ilk gelen soru ya bana bir ey olursa Diclenin hali ne olacak? oldu. Byle bir soru ilk kez aklna geliyordu ve olduka kt sonulara yol aaan dnd. Bileini elleriyle outurdu. Ayaa kalkp yrd. Burkulma epey etkili olmutu. Ayan basnca sanc artyordu. Dicle Brvann topallayarak geldiini grnce gecikme nedenini de anlad. Ama yine de sordu. 44

Brvan gidip arkadalarn aramaya karar vermiti. Bu dncesini Dicleye anlatmal ve onu ikna etmeliydi. Operasyon nedeniyle gcn byk blm Cudinin dna kmt. Fakat nerelerde olabilecekleri konusunda bir fikirleri yoktu. Varsaymlara dayanarak en yakn ihtimal, Biryan ky yaknlarnda olabilecekleriydi. Ne var ki, bu ky de sonradan koruculuu kabul etmi, tehlikeli bir kyd. Fakat birok ky gibi burada da milisler vard. Riski gze alp gitmek en doru dnceydi. Daha sonra Dicleye de at bu dncesini. Bu konu zerinde saatlerce tarttlar. Dicle endieli ve kararszd; Bilemiyorum heval Brvan. Korucular bizi yakalayp teslim edebilirler. Hem biz hangi milisi tanyoruz ki? Brvan yerinde duramyordu. Ay nn aydnlatt maarada bir aa, bir yukar gidip geliyordu. Ciddi konular tarttklarnda duygusall bir kenara brakyorlard. Bu konumalar resmi toplantlara dnyordu. Brvan arkadan ikna etmeye alyordu; Rastgele kye girmeyeceiz tabii. nce keif yapacam. Tehlike olup olmadn az ok anlayacaz o zaman. Daha sonra ben silahl olarak kye inerim. Kyn etrafn arkadalar tarafndan sarldn, kuatldn anlatrm. Brvann kalar atlmt. Bir tur attktan sonra konumasn srdrd; Biraz riski var tabii. Ama biz de artk bir eyler yapmalyz... Dicle, eliyle rl sa ile oynarken bir yandan dnyordu. Bu kez dncelerini aklamay ertelemedi; Peki ben nasl yryeceim? Burayla Spindarok aras bir saatlik yoldu, biz 8 saatte geldik. Bildiim kadaryla, Biryan 4 5 saatlik bir mesafedir. Nasl gideceiz? Malzemelerin hepsini saklayacaz. Yanmza bir silah, bir de bombalar alacaz. 34 gn iinde yetiiriz. Sustular... Dicle dnceliydi. Bu halde gitmelerinin doru olmayacana inansa da Brvann kararll karsnda engel olmak istemiyordu. Ama kendi durumunu dnnce konumadan duramad; Heval, sen beni tayamazsn. Yolda perian oluruz. Bence beni brakp gitmen daha doru olur. Arkadalar ararsn, zaten bulduunuzda gelir beni de alrsnz. Brvan bu gre kar kat grnyordu; Hayr! Bunca zamandr birlikteyiz ve hi ayrlmadk. stelik biraz glendin, yaran da iyileiyor. Biraz takatimiz var. Durumumuz iyiken ulamalyz. Yoksa daha kt koullarla karlaabiliriz. Dicle de bir devrimci olarak artk bir zm bulmann zorunlu hale geldiini biliyordu. Ama Brvann objektif davranmadna inanyordu. Ama insiyatif ve komuta Brvandayd ve daha fazla engel olmak da istemedi. Eh... Tamam! Dediin gibi yapalm. Ne de olsa komutan sensin. Komutan da asker de ikimiziz. Daha iyi zm nerilerin varsa syle, ama baka zm yolumuz yok. Ge saatlere kadar sren tartma, sabah erkenden hareket etme kararyla sona erdi. Yola kal yarm saat olmutu. Bu sre iinde Brvan iki kez sendeleyerek dmt. Zorlanyorlard. Raxt Diclenin omuzlarna balamlard. Silah Brvan tayordu. radelerini gl tutmaya gayret ediyorlard. nk nlerinde daha 34 gnlk bir yol vard. Gne ykselmi, admlar daha glkle atyordu Brvan. Dicle kan ter iinde kalmt. Yaras 45

ardka beynine vuruyor, kafas zonkluyordu. Daha fazla dayanamad. Brvan heval bir dakika dur! Beni yere indir. Brvan itiraz etmedi ve onu yolun kenarna indirdi. ndirir indirmez Diclenin gznden yalar boand; Bak heval durumumuz hi iyi deil. imde de kt bir his var. Beni bu halimle o kadar yol gtremezsin. Brvan ban nne edi. ekip elinin tersiyle alnndaki terleri sildi. Bir sre bekledikten sonra Diclenin gzlerine bakt; Tamam, bu sefer seni dinleyeceim. Cmlesini tamamladktan sonra geldikleri yne doru yzn dnderdi ve devam etti szlerine; Yani geri mi dnelim diyorsun? Dnsek iyi olur. Brvan Dicleyi srtna ald ve geldikleri yoldan geri dndler. Yeni yol yntem bulmalar gerekiyordu. Diclenin yaras da kapanyordu. Brvan, onun ayaa kalkmamasna anlam veremiyordu. Birka kez denemilerdi. Ayaa kalktnda sanki birileri onun ayana kurun skyordu. Birden olduu yere kyordu. Dicle, ayandaki kemikte bir arza olduunu hissediyordu. Brvan her gn yiyecek aramaya devam ediyordu. Arkadann bir an nce iyilemesi iyi beslenmesine de balyd. Bir gn dut aacn altnda kurumu dut toplarken domuzlarn ldrd bir tilki buldu. Yeni ldrdkleri belliydi. Tilkiyi srtna alp dnd. Glerek yere att tilkiyi. Dicle arkada sana tilki etti yedireceim, bu akam ziyafet var. kisi tilkiyi aralarna aldlar, derisini yzerek iini temizlediler. Akam olunca nceden hazrlanan odunlar yaktlar. Brvan tuzlad eti atein zerine byk bir zenle koyuyordu. Aylardr doru drst bir yiyecek yemedikleri iin etin kokusu mthi bir gzellikteydi. Pien ilk paray Dicleye uzatt Brvan. Tilki etinden oluan ziyafet ar ar ve sohbet eliinde devam etti. Sohbet tamamlandnda etten de geriye bir ey kalmamt, hepsini bitirmilerdi. Ate yava yava snmek zereydi. Keke arkadalar grp de gelse diye dnd Brvan. Diclenin bu yndeki umudu giderek azalyordu. O da gemi gnlerde yaklan byk ateleri, bu atelerin etrafnda tutulan halaylar hatrlad. Arkadalarnn byk cokusunu, eylem sonras elenceleri... Dalp gitmiti. Brvan onun bu sessizliini bozdu; Hayatmda byle gzel et yememitim. Dorudur, annemin tandrda yapt kuzudan daha gzeldi gerekten. Ama unutma ki bu ziyafetimizi domuzlara borluyuz. Uzun zamandr ilk defa deliksiz bir uyku uyudular. kisi de daha nce uyuyamamalarn tedirginlie balasa da, asl neden a olmalaryd. Geceleri yle zamanlar oluyordu ki drt kez uyanyorlard. Baz zamanlar bu uyanmalar aknca uzun ve tatl sohbetlere dnyordu. Bazen de hzn, ayrlk ve tekrar kavuma istemi ile ykl, duygusal konumalar yaplyordu. Bu kadar zorluk ve sorun iinde eitimlerini aksatmyorlard. Yaadklar onlara ok ey retmiti. Politik Rapordan anlayabildikleri kadar ile kendi direnileri ve abalar da olduka anlamlyd. Bu tavrlarn srdrmeleri gerekirdi. Sabah Brvan ieri girdiinde elinde atall iki dzgn aa vard. Dicleye glmseyerek bakt 46

ve aalar yere brakt. Dicle; Ne yapacaksn o aalar, dedi. Brvan ne yapacan anlatarak deil, aalar koltuunun altna koyup bir iki adm atarak gsterdi. Dicle glyordu. Brvan bir tur daha attktan sonra aalar Dicleye uzatarak; imdi sra sende, haydi bakalm. Dicle, her zaman yapt gibi Brvann omuzuna tutunarak ayaa kalkmaya alt. Brvan sol eliyle onun belinden tutarak destek verdi. Sa ayana basabiliyordu, ama sol baca sanki kopmutu, ktk gibi duruyordu. Adm atmaya alt, ama sol baca hi tutmuyordu. Ac Diclenin beyin hcrelerine kadar sryordu, daha fazla zorlayamad, yzst yere yuvarland. Ban kaldrr kaldrmaz da fkeyle bard; Olmuyor, olmuyor gryorsun ite! Biraz daha sabrl olmalsn, bu daha ilki oluyor. Takatsz kalmsn. alrsak olacak. Olmayacak Brvan. Bouna urayorsun. Bu ayakta baka bir eyler var. Oturdular. Bir sre ses soluk kmad. kisi de gzlerini maarann nne konan iki kua dikmiti. Brvan srarlyd; Dicle arkada biraz daha uramalyz. Devrimciler abuk ylmaz. Biraz daha diini skmalsn. Dicle elini savurdu. Dudan skt, olmayacak anlamna geliyordu bu iaret. Ama bir kez daha ayaa kalkmak iin ellerini topraa bastrp kalkmaya alt. Brvan yine yardm etti. Bu kez Dicle sa elini Brvann omuzuna att. Maarann iinde bir iki tur yaptlar. Dicle btn arln sa ayana yklyordu. Sol ayana basamyordu. Brvan iyice umutlanmt. Diclenin kolunu kendi omuzundan yavaca indirdi. Dicle bir adm atamadan yere yld. Yzn Brvana evirerek; Biliyorum heval gitmemiz gerekiyor, ama gryorsun ki, olmuyor. Elimde deil, ayakta duramyorum. Bence sen yalnz git. Brvan sinirlendi; Sorun gitme sorunu deil, senin bir an nce iyilemen nemli. Kald ki, seni bu halinle brakamam. Hem senin bir eyin de yok. Yryebilmen iin sadece glenmen gerek, o kadar. Bu kez Dicle sinirlendi. Brvan onun durumunu bilmiyordu. Onun iyileebileceini sanyordu. Oysa aya olduka ktyd. Bunu bu kez sert bir biimde dile getirdi; Bak arkada biraz mantkl ol. Bu halimle beni bekleyerek zaman kaybediyorsun. mrmzn sonuna kadar byle yaayarak lm bekleyemeyiz. Bak sen de g kaybediyorsun. Byle giderse bir sre sonra sen de yryemeyeceksin. imdi git ve arkadalar aramaya bala. Onlar bulduunda gelir beni alrsnz. Aslnda Brvan ilk gnden bunun doru olduunu biliyordu. Ne var ki arkadann yryememesi bir an bile yalnz kalmas halinde savunmasz kalaca anlamna geliyordu. Bu nedenle ksa sreli ayrlmalarda bile gz hep arkada kalyordu. Uzun bir sreden beri Diclede ilk kez byle kararl bir biimde onun gitmesini dayatyordu. Bu kez denemeliydi. Tamam yle olsun, dedi. Raxtn beline oturttu. Ayakkabsnn balarn skp yeniden skca balad. antay ve silahn ald. in en zor an yeni balyordu. Uzun bir zamandr beraber olduu arkadandan ayrlmak olduka g geliyordu. Hesapta gidip dnmeme vard, ama bu hersabn ne kadar tutaca hi de belli deildi. 47

Dman, korucular ve bilinmeyen tehlikeler, tuzaklar. Belki de bir daha asla gremeyeceklerdi... Diclenin arkas dnkt. Eer uzun bir vedalama olursa ikisi de dayanamazd. Konuma duygusal bir zemine kayard. Bunun iin ii fazla uzatmamal diye dnd, Brvan. Hzl bir hareketle yere oturdu, bir dizini topraa dedirmi, eliyle de Diclenin elini tutmutu; Belki arkadalar bulurum. Eer onlara ulaabilirsem, hemen gelir seni alrz. Sen de dikkatli ol. Sonuna kadar direneceiz, birbirimize sz verdik tamam? Tamam, git Brvan, arkadalar bulursan selamlarm syle. Hakkn da helal et. Helal edilecek hak falan yok ortada. Arkadaz ve birlikte mcadele ediyoruz. Ac tatl gnlerimiz oldu. Byk bir direni de gsterdik. Btn bunlar partimiz, Parti nderliimiz ve yoldalk ilikilerimiz sayesinde oldu. Bu gcmz kaybetmemeliyiz. Eer bu irade ve g kayna olmasayd biz asla yaayamazdk. Artk gcmz var ve arkadalarmz bir an nce bulmalyz. Tamam heval haydi oyalanma git, dedi Dicle. Brvan zor olan konumay da yapt halde, adeta bir el omuzundan tutmu onun gitmesine engel oluyordu. Gzleri dolu doluydu. Alamak artk an meselesiydi. Elleri Diclenin ellerinde kald. kisi birbirinin elini karlkl skt... Brvann gzlerinden akan yalar yanandan szlyordu. Dicle de ban eip gzlerini dirseiyle sildi. Brvann omuzunu skarak; Haydi Brvan daha fazla oyalanma gitmelisin artk. Hi cevap vermedi Brvan. Bir sre daha bekledikten sonra kalkt. Durduu yerde Dicleye bakyordu, konumuyordu. Dicle bir kez daha; Sen ne yapyorsun, neden gitmiyorsun? diye sordu. Brvan kesin bir ifadeyle; Heval senden ayrlamyorum. Seni brakp gitmeye yreim elvermiyor. Gitmeyeceim... III. BLM Hzil suyu tam ehrin ortasndan geiyordu. Su ehiri boydan boya dolanyordu. Nehrin kenarndaki stler, am aalar ve narlar yemyeildi. Belediyenin yapt parklar ve ekilen iekler Hzilin gzelliine gzellik katyordu. Her 200 metre ara ile suyun zerine ahap kprler yaplmt, buralardan yayalar geiyordu. Evler dzgn aralkl ve tek katl, nlerinde kk baheleri ile birbirine benziyordu. Kiminin bahesinde asma, kimininkinde st vard. Ama ieksiz ev yoktu bu ehirde. Evlerin n tertemizdi. ehrin bitimine yakn bir noktada bir ayhane vard. Bu ayhaneyi ehrin maden iileri ortaklaa kurmulard. Suyun tam zerine kurulmutu. Maden iileri akam stleri ve tatil gnleri buray doldururdu. Kahkahalar, akalamalar ehrin en uzak noktasndan dahi duyulurdu. aylar ayhanenin arkasndaki kayadan kan kaynak suyundan yaplrd. Bu su yazn buz gibiydi, kn lk akard. aylar, bakr semaverlerde ve mee odunu kmr ile kaynatlrd. Bir ay ien, bir daha, bir daha imek isterdi. Tm ehir halk bu ayhanenin gnll reklamn yaparlard. Burann bir zellii de sabah erkenden gnlk gazetelerden birer nsha masalara datlr ve gelenler hem aylarn yudumlar hem de gazetelerini okurlard. Hafta sonlar aileler de ocuklar ile birlikte ay imeye gelirler, fakat genellikle oturacak yer bulunmadndan aylar ayakta iilirdi. ayhanenin kitapl da epey zengindi. Hzile bakan taraf ceviz kalaslarndan yaplan bir terast. Teras birka basamakl bir merdivenle Hzile iniyor, Hzilin zerindeki kpr ile karya ulayordu. Bu haliyle ayhane adeta bu noktadan itibaren balyordu. iler buray yaparken tm hnerlerini kullanarak doal ve scak bir grnm verilmiti. Suyu geip elli adm ilerledikten sonra asfalt yola klyordu. Yol boyunca iekler, kltr bitkileri rengarenkti. ocuk baheleri, parklar art arda geliyordu. ehrin iine girmeden ayrlan yol, Blika 48

kasabasna, Hevlere ve dier Gney ehirlerine gidiyordu. En ok madencilikle uraan ehir halknn bir blm de tarm ve hayvanclkla urayordu. nsanlar ok alkan ve zanaatkard. Cudi ehrinin drt kural vard ki ehir halknn ortak iradesi haline gelmiti; 1 Herkes kendi yetenei apnda alacaktr. 2 Herkes emeininn karlnda ihtiyac kadar alacaktr. 3 ehir her yn ile korunup temiz tutulacaktr. 4 Bu ehirdeki hibir faaliyet ve alma, dnya insanlnn karlarna zarar vermeyecektir. Klar souk getiinden dolay evlerin mimarisi souu geirmeyen bir tarzda ve benzer bir mimari ile ina edilmiti. Ayrca eitli kltr sanat merkezleri, sinema ve tiyatro salonlar ehri renklendiriyordu. ehrin bir de niversitesi vard. Navzerada daclk okulu ve daclk spor merkezi vard. Navzerann tam zirvesinde bulunan Nuhun gemisinin kalntlarn grmek iin gelen turistler teleferikle daa karken doyumsuz bir manzara seyretme olana da buluyorlard. Nuhun gemisini grmeye gidenler aalarda ayaklarnn altndaki cenneti yukardan doyasya grebilme inkanna kavuuyorlard. Bir de ehrin orta yerinde ehitler ant vard. Mermer bir kaide zerine kalabalk insan figrleri oturtulmutu. Onu evreleyen bo alanda da kk beyaz mermer talarn zerinde Cudide ehit denlerin isimleri yazlyd. nsanlar ehrin temizlik kuraln ylesine iselletirmilerdi ki yerde en kk bir p dahi bulamazdnz. Sabah erkenden herkes kapsnn nn temizler, belediye arabalar da yollar suladktan sonra sprrlerdi. Operlrlerden alnan marlar ve klamlarla her gn sanki bir dn gn gibi karlanrd. Dicle! Bu ses, Cudi ehrinin sokaklarnda, caddelerinde dolap, halkla tokalaan, hal hatr soran Dicleyi kendisine getirdi. Bu ehir, bir gerillann hayalinde kurduu ve yaamak istedii bir ehirdi. Hayali dahi gzeldi. Dicle kenidisini o kadar kaptrmt ki yzndeki glmseme uzun sre silinmedi. Brvann getirdii yiyecekleri oturup yediler. Brvann gitmeye karar verip de son anda vazgetii gnn stnden iki gn gemiti. Deien fazla bir ey yoktu. Brvan sevindiren tek ey, biraz okuma yazmay skmesiydi. Arada bir Diclenin yrmesini mit ediyordu. Bir kez daha denekleri getirip denediler. Fakat eskisinden farkl hibir gelime yoktu. Dicle titreyip tekrar yere dt. Brvan srarla ayakta bir ey kalmadn, gsz kald iin yryemediini tekrarlayp duruyordu. Bu tavra kar Dicle; Heval bu i byle gitmez. Ben yryemiyorum ite. Sen yaral olmadn halde en az benim kadar g kaybetmisin, ayakta duramyorsun. Bana kalrsa sen gitmelisin. Bana bir ey olmaz. Bunu daha geen gn denemi baaramamt Brvan. Onun kafasna Diclenin yryememesi taklmt. Bir kez daha Dicleye dnerek; Sylesene nasl oluyor da yryemiyorsun? Ayaa kalktmda byk bir ac duyuyorum. Ayamdaki ac beynime vuruyor adeta, dayanamyorum. stelik bu konudaki dayatmalarn doru bulmuyorum. Sana yalan m syleyeceim? Daha szn bitirmiti ki Brvann tokat Diclenin suratna indi. Dicle neye uradn anlayamad. Brvan da aknd. Bunu nasl yapabilmiti? nsann kendi yoldana nasl eli kalkar 49

ki? Bir devrimci byle bir kabal nasl kendisine yedirebilir? Brvan biraz uzaklat, etrafta dolanp durdu. Diclenin gnln nasl alacakt? Kendisini nasl affettirecekti? eriye girdiinde Dicle kalarn atm oturuyordu. Brvan utand. zr dilemesi gerekiyordu, ama bunu dorudan sylemesine de gururu el vermiyordu. Durumu aklamaya alt; Heval Dicle, biliyorum iinde bulunduumuz durum bizi ok daraltyor. Yine de devrimci olduumuzu bir an bile unutmamalyz. Yeni bir dnya yaratmak iin buralara gelmedik mi? Biz yaralanacaz da, ehit de deceiz. A susuz da kalacaz. nk uruna savatmz ama her eye deer. Biz askeriz, savayz unutmamalyz. Ama sana yaklammn da savunulacak bir taraf yok. Byle eyler olmamal aramzda. Senden zr diliyorum ve sz veriyorum ki bir daha asla bu gibi durumlar olmayacak. Brvan kendisine askerce yaklaarak kendisine bir gn yemek yememe cezas verdi. Ancak Dicle bu cezay uygun bulmayarak cezann kaldrlmasn salad. Ertesi gn Brvan ani bir kararla durumu Dicleye aklad. Gidip arkadalar bulacam. Buna mecburuz, baka seeneimiz kalmad. Bekleyerek de bir ey zemiyoruz. Kyllere ulaacam, belki arkadalarn izine de rastlarm. Bulur bulmaz gelip seni alrz. Dicle kararl bir sesle; Dorusu da budur heval. Duygusalla yer vermemeliyiz. Benim durumum da iyi saylr. Sen gelinceye kadar kendimi idare edebilirim. Vedalarlarken kendilerini zorlamalarna ramen gzyalarn tutamadlar. Birbirlerine sarlp dakikalarca yle kaldlar. Brvan arkasn dnp kt. O ufuktan kayboluncaya kadar Dicle arkasndan bakt. Kalemini eline ald ve yazmaya balad dizeleri; nce yamurlar yasn Sonra kurunlar... Ben derken bir aa kovuuna Ya da kaldrm tana Arkadalarm bir adm daha atsn len gnei ortal yakyordu. Temmuz sca ile birlikte otlar sararmt. Ekinlerin biilme zamanyd. Harman vaktiydi tam da. Uzaktan kobra helikopterlerin sesi duyuluyordu. Brvan sana soluna baknp bir kayann yanna oturdu. Bir nokta gibi grnen helikopterler yaklatka byd, tam zerinden geerek Navzeraya doru utular. Sesler tamamyla kayboluncya kadar bekledikten sonra hzla yola doru kotu. Scak ve susuzluktan dili damana yapmt. Ama onun akl fikri Dicledeydi. Vedalarken baklar akmt. Diclenin son bakn hafzasna kaydetmi, hi unutmuyordu. Srt, yz ter iinde kalm, askeri gmlei srtna yapmt. Karda grnen srt anca kye epey yaknlam olacakt. Ky korucu kyyd. Bu korucularn ne kadar iyi atc olduklarn iyi biliyordu. Askerlere yol gsterip operasyonlarda nclk yapyorlard. Aralarnda partiye yardm edenler de vard. Ama tehlike dolu bir kyd. Belirsizlik vard imdi. Yola kal be saate yakn olmutu. Kyn yaknlarnda yaylan koyunlar grd nce. Dank dncelerini toplamak ve etraf gzetlemek iin byk bir mee aacnn altna oturdu. Koyun ve kei seslerini uzun sredir duymamt. Kalbinin hzla aptn hissetti. ehit Sinann zerinden kaldrd portatif Rus kalenikofunu okad. Emniyetini at, yavaa mekanizmay indirerek namluya mermi srd. Silah dizlerinin arasna ald, koyun srsnn otland tarafa bakt. Tarlalar, zm balar iki dan arasndaki vadinin yamalarna kadar uzanyordu. Yamalara 50

kurulan kyn gzelliine doyamad. Sa taraftan gelen rzgar, yoldan kaldrd tozlar Brvann gzlerine doldurdu. Ekinler rzgarn etkisiyle denizlerdeki dalgalar andran bir biimde gidip geliyordu. Tepeleri dikkatle inceledi. Askerler veya korucular tepeci karm olabilirlerdi. Bir ey gremedi. Olduka sakin yrdn fark edince kendisi de ard. Sanki gidecei yer tehlikeli bir yer deil de daha nce gidip geldii, tandk insanlarn kyyd. Srttan aaya kendisini braknca ayann altndan kayan talar yuvarlanarak aaya indi. Talarn kard sesler bitiikteki balardan duyulabilirdi. Daha dikkatli yrmeye balad, hzn kesti. Kyn geni yoluna inince kalp atlarnn sesini kendisi de duymaya balad. Rahat hali imdi yerini heyecana brakmt. Yerde tanklarn brakt palet zincir izlerin onu heyecanlandrmt. zler kye doru gidiyordu. Ky yolundan kt tekrar balarn arasndan kye doru giden dar patikaya girdi. Yrd yol balarn arasndan geen, her iki taraf aa ve allklarla kapal ve glgeliydi. Yrrken keke kyn kadnlarna rastlasam, onlara durumu daha iyi anlatr, elbise alrm, bu halimle kye girmem doru olmaz diye dnyordu. evreye baknd, tarlada alan, gidip gelen kadnlar yoktu. ocuk sesleri de duyulmuyordu. Sessizlik kendisini rktyordu. Biraz daha ilerleyince kyn ilk evini grd. ki katl yeni badanaland, kirlenmeyen badansndan anlalyordu. Evin nnde bir kadn nndeki kovadan rengarenk ocuk giysilerini karp ipe asyordu. Uzun sredir insan grmemiti. Kadn bir sre ilgiyle izledi. Kadnn yzn grmeye ve anlam vermeye alyordu. Gzel ve temiz bir yz vard kadnn. Kadnla konumay dnd. Sze nasl ve nereden balayacakt? Kadnn ilk tepkisi nasl olacakt? Brvan kye girmeden nce plann yapmt. ehit Sinann zerinden ald telsiz grnecek biimde cebindeydi. Telsize balanan kablolarn yeleinin cebinde ve pilsiz olduunu kimse bilemezdi. lk gerilla komutanlarndan Agitin taktiini uygulayacakt. Kyllere arkadalarmz ky ablukaya alm durumda, kyn her taraf ve tepeler tutulmu durumda. Amacmz genel durumlarnz renmektir, baka herhangi bir amacmz yok. Kimse farkl tutumlara ve yanl ynelimlere girmesin dedikten sonra biraz konuacak, kyllerin tepkilerine gre daha sonraki istemlerini devreye sokacakt. Patika bitiyordu, geni yola girdiinde kyn br ucundaki tank grd, rperdi. Tekrar yoldan karak yan taraftaki talarn arkasna atlad ve eilerek yrmeye devam etti. Tankn yanndaki askerlerle kendi arasndaki dakikalk uzakl dnnce heyecan daha da artt. Biraz daha ilerledi ve durdu. Bekledii yerin asker mevzisi olduunu anlaynca hemen kt. Brvann plannda tank ve askerler yoktu. En ok korucu kyyd ve onlarla karlaacakt. imdi iler sarpa sarmt. Elleri heyecandan titriyordu. Korku deildi bu, hazrlkszd tela ondand. Girmeyi dnd ilk evi gemiti. nk oradan tank ve askerler rahata grnyordu. Biraz daha aprazda duran evlerin arasna girdi. Evlerin arsnda iki kadn grnd. Biri ellerini gsne balam, dieri de heyecanla ve el kol hareketleri yaparak, bazen elini bolua kaldrp hzla yere doru indiriyordu. Kendilerince nemli bir konuda koyu bir sohbete dalmlard ve sohbetin ksa srede bitecek gibi bir hali yoktu, iki kadn da rahatt. Biraz daha ilerledi Brvan. Bir ey sylemesine gerek kalmad. Kadnlardan srekli konuan Brvan grr grmez bir lk att ve aksi ynde kamaya balad. Dieri aknd. Grd insan anlamaya alyordu. nsand, ama insanlktan kmt. stelik bir kadnd. st ba lime lime olmu, elmack kemikleri km, salar kirden keelemi eli silahl bir kadn. Fakat dieri gibi korku ifadesi yoktu yznde. arp kalan Brvana doru yaklat. Gzlerinde byk bir acma duygusu vard. Sakat veya ar yaral insanlarla karlaldnda insann iine girdii bir grnm vard. Kimsin sen? Nerden geldin? Neden bu hale dmn? sorularn pe pee sordu. Brvan da kendisini biraz toparlad. Elini dudana gtrd, tanklardan yana bakarak; ok uzun mesele, uygun bir yer bulursak hepsini anlatacam, dedi. 51

Biraz nce korkup kaan kadn da fazla uzaklamadan gelmiti. Brvana soru soran dierine ok acele elbise bulup getirmesini, grdklerin de hi kimseye anlatmamasn tembih etti. ine girdikleri yer iki katl bir evin alt katnda, kk ve karanlk bir yerdi. Klk erzak konulan depo olduu, ktan kalma kabak, palamut gibi yiyeceklerden anlalyordu. Olduka serin bir yerdi. Elbiselere giden kadn elinde bir boha ile geldi, elbiseleri brakt ve gitti. Brvan ksaca gerilla olduunu ve kyn dnda arkadalarnn beklediini de sylemiti. Ama kadn sylenenleri anlamamt. Elbiseleri Brvana uzatt; Al, bu elbiseleri kendi elbiselerinin stne giyin. Raxtn kar nce. Brvan sylenenleri hzla yapt. Raxtn kadna uzatrken biraz da endieliyd; Raxtm ve silahm ne olacak? dedi. Raxtn benim yeleimin iine koyacaz. Silahn da ben elime alacam. Sorarlarsa kocamn olduunu syleyeceim. Kocam korucudur. Yrrken rahat ol, saa sola ok bakma. Brvan iinde bulunduklar karanlk yerin bu kadna ait olmadn anlad. Demek yryeceklerdi. Kendisine yardm eden bu kadn korucu karsyd. Kendisini grdnde lk atan kadn, elbiseleri getirdikten sonra ortalktan kaybolmutu. En kts de raxtn ve silahn korucunun karsna kendi elleriyle teslim etmiti. Kendisine kzd? Ne kadar gafil ve tedbirsizsin, bu ekilde ynla arkadan ehit dt, hala akln bana gelmedi dedi kendi kendine. Yine tela ve heyecandan terlemi, srt su gibi olmutu. Bir ara kadnn elindeki silahn istemeyi aklndan geirdi. Henz hareket etmemilerdi. Kadnn, kendi bandaki tlbenti dzeltirken gsterdii zen ve glen saf temiz gzleri Brvan bu dnceden vazgeirdi. Kadnn tavr, mimikleri ve gzlerindeki mana eytani deildi. kisi yan yana yryorlard. Brvann giydii fistan yere kadar uzanyordu. Bir dakikada yolu geerek askerlere en yakn noktadan saa saptlar. Brvan, kadnn uyarlarn dikkate almt, hi saa sola bakmyordu. Baksa da grecei bir ey yoktu. Kafas o kadar karkt ki grdklerini anlayabilecek durumda deildi. Kadn ahrn kapsn at, ikisi birlikte ieri daldlar. Brvan derin bir soluk ald. Hemen ahrn kck penceresinden dar bakt. Evin az ilerisinden korucu ve askerler gidip geliyordu. Brvan, kadn tanmaya alyordu. kisi birbirini batan aaya szyordu. Kadn ya olarak kkt, ama yznde olgun ve deneyimli bir insann ifadesi vard. Kimbilir belki o da erken yata evlendirilmi, daha ayrdna varmadan birok sorumluluun altna girmiti. Kadn Brvana yaklat. zerindeki tlbenti ektikten sonra sevecen bir tavrla salarn dzeltti. inden de ne olmu buna byle, ne hale gelmi, ne de gzel gzleri var diye geirdi. Brvan ban kaldrp glmsemeye alt, gz gze geldiler. Kadnn yzndeki acma duygusunu grd Brvan. Kendisi zavall, aresiz bir konuma girmemeye zen gstermi, kendisini acndracak en kk bir hareket dahi yapmamt. Ama kadn onu anlamt. Sanki aylardr yaadklarn biliyordu. yle zgn zgn bakyordu kendisine. Bir sre yle birbirlerini szdler... Kadn pencereden dary szdkten sonra; Gel, imdi kardeimin evine gideceiz. Tlbentini eskisi gibi rt, dedi. Dar ktklarnda gne ufukta batmak zereydi. Hzl admlarla biraz ilerde bir evin kapsndan ieri daldlar. erideki iki kadn gelenleri grnce ardlar. Brvann gtren; Bir ey yok, misafirimiz var. ocuklar dar karn, dedi. Kadnlardan biri hemen yan odadaki ocuklar dar kard. Brvan kedeki yer minderine oturmutu. Ev sahibi yastn iyice oturmas iin Brvann srtna gre ayarlamaya alyordu. de Brvann karsna oturdular. Btn dikkatleri ile onu szyorlard. Baklarnda acmayla kark bir sayg ve hayranlk ifadesi de vard. Brvan bunu anlamada zorluk ekmedi. Bu 52

durumdan yararlanp insiyatifi ele almal, sorular o sormalyd. Ani bir durum oldu. Sizi de biraz yorduk galiba. Kusura bakmayn. Olduka rahat kendinden emin konumutu. birden Brvann lafn keserek nemli olmadn belirttiler. Brvan devam etti; Naslsnz, ileriniz nasl gidiyor? Kadnlarn birden; Biz iyiyiz, siz naslsnz? Brvan rahatt artk; Biz de ok iyiyiz, arkadalarmzda iyi, hepsinin selam var. Brvan Dicleyi dnd o an btn arkadalar dedii Dicleydi. Durumu neydi acaba. u an ne yapyordu? Ya dman aalara inip izlerini grse... Brvanla ilk karlaan; Senin adn nedir? dedi. Brvandr. Ya sizin adnz nedir? Benimki Nafiyedir. Bu ikisi de bizim gelin oluyorlar. Birinin ad Laletir, byk gelinimiz. Kk gelinin ismi de Aytendir. Drd birlikte gld. Nafiye, Aytene dnerek; Haydi kalk bir eyler hazrla, dedi. Kk gelin hemen kalkt ve odadan kt. Nafiye aktif bir kadnd. Rahat ve kendinden emindi. Brvana gven vermiti. imdi de o soruyordu; Nereden geliyorsun Brvan, ne olmu senin haline byle. Biz de arkadalar az ok tanyoruz. Daha evvel de karlatk. Ama senin gibisini ilk kez gryoruz. Anlat hele. Nafiye konuurken Lalee de arada bir bakyordu. Lale sylenenleri bayla onaylyordu. Brvan, kyn dnda arkadalar var, ky embere almlar, tepeler de tutulmu taktiinin tutumayacan anlamt. Kye girerken kendisini hazrlad konumay yapamyordu. stelik karsndaki insanlar hi kl yutacak cinsten deildi. Kadnlar sanki her eyi biliyorlard. Baklarndaki manay ok iyi biliyordu. Byle bir hikaye anlatsa da kimse inanmayacakt. Ben ve bir bayan arkadam, arkadalarmzdan koptuk. Buraya bize yardmc olmanz, bizi onlara ulatrmanz iin geldim. Nafiye araya girdi; atmaya m girdiniz? Doru atmaya girdik. atma yeni oldu. Arkadalardan koptuk. Pil bittii iin telsiz balants da kuramadk. Arkadalar Bestadalar. Fakat biz yolu bilmiyoruz. Telsizin pili bitti derken telsizi cebinden karm, yanna indirmiti. Lale onu dikkatle dinliyordu, Nafiyeyi bakarak; imdi biz sana nasl inanalm. Korucu kzlar da evre kylerden zaman zaman geliyor. Gerilla ss vererek bizim tepki ve yaklamlarmz lmeye alyorlar. Yardm edip etmeyeceimizi renmeye alyorlar. Aynen senin gibi giyiniyorlar ve senin gibi konuuyorlar. yle mi yapyorlar? dedi Brvan. imdi bir de gvensizlik domutu. Kadnlar devletin bin bir trl oyunu oynayabileceini biliyorlard, biraz temkinli yaklayorlard. Ama Brvann bunu anlayacak hali yoktu. Biran nce 53

sorununu zmeliydi. Bu yaklam kendisini olduka rahatsz etti. Fakat devrimcilii, eitimlerde sk sk dile getirilen her koulda kendine gven, hibir zaman ylgnla kaplma, iradeni kullan szleri geldi aklna. Byle gidemezdi, bir yerinden mdahale etmeliydi. Peki neden bana yardm ettiniz? Ne bileyim? Halin ok perian grnyordu. Senin gibi gerilla da grmemitim. Dayanamadm ite. im yand, stn, ban grnce insann ii paralanyor. Yzn zayflam. Her halinle yardma muhta olduun belli. Onun iin yardm ettim. Tamam... Korkmanza, rahatsz olmanza hi gerek yok. Size hibir zarar vermeyeceim ve bamzdan geenleri olduu gibi analatacam, dedi Brvan. atma gnn ksaca anlattktan sonra Dicleyi uzun uzun anlatt. Ayandaki yaralar, yaralarn kurtlanmasn, onu srt ile aylarca dolatrdn, dman emberinde gnlerce nasl kaldklarn... Kadnlar pr dikkat dinliyorlard. Gzlerini Brvann gzlerinin iine dikmilerdi. Brvan anlatrken yanndaki telsizle oynuyor, bazen gzlerini kadnlarn gzlerine dikiyor, bazen odadaki bir noktada sabitletirerek konumasn srdryordu. ki ay geen bir sredir azna ekmek koymadn, ot ve dier bitkilerle beslendiklerini anlattktan sonra durdu Brvan. Her eyi anlatmt zaten. Yalana gerek yoktu. Kye erzak aramaya gittiinde bir arkadalarnn cesedi ile karlatn, bu telsizin de ona ait olduunu anlatt. Yemek getirmeye giden Ayten bir iki kez girip kt. Biraz dinleyip gitmiti. imdi o da oturmu anlayabildii kadaryla zmeye alyordu. Brvan onlar inandrmak iin ehit Sinann zerinden ald kimlii de gsterdi. Yemek yerde bekliyordu. Brvann gzleri yine duvardaki bir iviye takl kald. Bir ara gzlerini ayrp tekrar kadnlara bakt. nn de gzlerinden yalar akyordu. Nafiye ile Lalein gzleri kurumutu, Aytenin gzyalar yeni yeni akyordu. Brvan ne olduunu anlayamad. Brvan armt. Kadnlar donup kalmt adeta. Nafiye tlbenti ile yanaklarn siliyordu. Lale ikide bir burnunu ekiyor, dirsei ile gzlerini kurutmaya alyordu. Kk gelin Ayten ise alama faslna yeni balamt. Ayten, aslnda anlatlanlardan daha ziyade dier ikisinin alamasna ve Brvann duruuna alyordu. Brvann sayg deer bir insan olduunu, byk amalar iin savarken byk zorluklarla karlatn anlamt hepsi o kadar... Brvan kendi durumunu unuttu bir an. Ne yaman eliki diye dnd kendi kendine. Devlet nasl da oynuyor insanlarmzla. Bir ksmn silahlandrp bize kar savatryor, bir ksmn ajanlatryor. Ama onlardaki bir ksm cevherleri sndremiyor, btnyle ldremiyor. Bunlar da korucu ei, ama hepsi tertemiz, prl prl insanlar diye i geirdi. Ban kaldrp tekrar bakt, de yan yana oturmu, gzlerini kendisine dikmi alamaya devam ediyorlard. Brvann da anlatacak bir eyi kalmamt, daha fazla tutamad kendini. Onun da gzlerinden akan yalar yanandan szlp boynuna kadar iniyordu. Drt kadn birlikte konumadan bir iki dakika alamaya devam ettiler. Karmakark duygular iindeydi her biri. Ama ortak noktalar insan sevgisiydi. Bu sevgi iin, ekilen aclara verilen deerdi. Yemek souyordu. Nafiye yine atakt. Gzlerindeki yalara aldr etmeden imdi de glyordu. Yeter aladmz. Brvan arkada imdi bir gzel karnn doyursun hele, sonra yine konuuruz. Karlatklarndan beri ilk kez kendisine arkada denildiini duydu Brvan. Bu da bir iaretti, bir sembold, gerillaya aitti ve Nafiye kadn da bunu bilerek kullanmt. Onlar yemee oturmadlar. Hayretle ve hayranlkla Brvan izliyorlard. Brvan da btn gzlerin kendisini izlediini biliyordu. Biraz da duygusal ortamn verdii etki ile yemei can istemiyordu. Birka lokma yiyebildi. Oysa aylardr at. imdi nnde scak yemek vard, ama o yiyemiyordu. Dicleyi hatrlad bir daha. imdi ne yapyordur acaba, yiyecek ne bulmutur ki? Yemein son lokmas dm olup boazna taklverdi. Lale bu kez mdahale etti; 54

 Heval niye yemiyorsun? Gnlerdir a olan sen deilmiydin? Doru sylyorsun, ama inanki yiyemiyorum, boazmdan gemiyor. Kendini biraz zorla heval, dedi Ayten. Sofray kaldralm, ackrsam yine isterim, dedi Brvan. Sofray kaldrdlar. Ayten aydanl getirdi. Yllar sonra Brvan issiz, temiz, kapakl bir aydanlk gryordu. Garibine gitti. Brvan ay da mthi zlemiti. Konuurlarken pe pee 4-5 bardak iti. Kadnlar da elik ediyorlard. Sohbet epey uzad. Kadnlar artk Brvan tanyor ve ona inanyorlard. Lale; yi ki bize rastladn. kr allaha ki ansn varm. Dier koruculardan birinin eine rastlasan belki kt eyler de olabilirdi. Dierleri hepsi devletten yana mdr? Onlar isteyerek mi yapyorlar koruculuu? Brvann sorusunu Nafiye yantlad; Bir ikisi dnda kimse isteyerek yapmyor. Senin nnde durduun o ilk ev bir milisin evidir. Ka gndr gidip geliyorlar. Onu da silah almaya zorluyorlar. Onu ihbar etmiler, ocuklarna bile ikence yapyorlar. Kadnlar yaknmaya devam ediyorlard. Eskiden bu kyden de gerillaya katlmlar olmu hatta drt tane de ehitleri varm. Yaanan ynla olaydan sonra parti ile aralarnn aldn, partiye ve halka kar hi de iyi bir konumda olmadklarn sk sk dile getiriyorlad. En son meydana gelen bir atmada bir gerilla ile kyden bir korucu lmt. Bunu anlatrken Nafiyenin yznde derin bir ac yaylyordu. Yzn ekitiyordu. Brvan, alanda ehit den gerillay tanyordu. Ad Hamzayd. Demek Hamza arkada bu kyn korucular vurdu... Kadnlarn ba eikti, sorumlusu olmadklar halde yaanan ihanetin utancn iliklerine kadar hissediyorlard. Nafiye; Ah! Hamza ok gelip gidiyordu. Onu ok seviyorduk. O da ok deerli bir arkadat. Zarar grmememiz iin elinden geleni yapyordu. Vurulduunda askerler bize gidip cenazesini kaldrmayacaksnz dedi. Biz yine de gizlice gidip cenazesini kaldrdk. Brvan her eyi daha iyi anlamt. Kydeki korucularn byk blm bask sonucu koruculuu kabul etmiti. imdi de yapt iin utancn yayor, gnll almyordu. Hatta olanak yaratlrsa birou gerillaya yardm etmeye hazrd. Ne var ki aralarnda bir ksm ajanlk yapyor, korucular bile ihbar ediyordu. Bir halkn garip elikisiydi. Drlm bir halkn dram da denilebilirdi. Bir yandan dmann yannda yer alarak halka ihanet, dier yanda her trl riski gze alarak gerillaya yardmc olmak... Evin erkei o gece sabaha kadar askerlerin yannda nbette idi. Korucular ve askerler gece boyunca Brvann yatt odann nndeki evin damna karak etraf gzetliyor, bazen damda geziniyorlard. Brvan sabaha kadar uyumad. I sndrp karanlkta bekledi. Arada bir perdeyi hafife kaldrp dary gzlyordu. Ayten de Brvann yanndan ayrlmyordu. Onu rahat uyumas iin ikna etmeye alyordu. Kadnlarn anlattklar onu daha ok endielendirmiti. imdi kendisi ile beraber ev halknn da durumu tehlikeye girmiti. Askerler onun evde olduunu anlasa hibir ey sormadan evi atee verirlerdi. Kadn, Brvana askerleri, uygulamalarn, ne kadar acmasz olduklarn anlatyordu. Brvan bunlar anlatmana gerek yok diyemezdi. Heval, bu son gelen komutan ii ok sk tutuyor. ok da acmasz biri. Kocalarmz, oullarmz askerlerin nne koyup sk sk operasyona karyor. 55

Brvann akl Dicledeydi. Baka eylerdeydi. Bu durum planda yoktu. Halkn da tehlikeye atlmasnn hesabn hibir ekilde aklayamazd, parti hesap sorard. Yan odada hibir eyden habersiz oynayan, baran ocuklarn bana kendisi yznden bir felaket gelirse... Brvan bir anda elektrik oku yemi gibi sarsld. Ayten yle bir soru sormutu ki; Heval Brvan, yakalanrsan bizi ele verir misin? Kadnn bir art niyeti yoktu aslnda. Sadece merakt onunki. Brvann dayanklln, balln renmek, lmek istiyordu kendince. Brvan kendinden emin, sakin ve kararl bir ses tonu ile cevaplad bu nemli soruyu. Sz veriyorum ki asla yle bir ey olmaz. Sadece sizde deil, hibir evde kalndktan sonra oraya ihanet edilmez. Ben her eyden nce Krt halk iin savaan bir devrimciyim. Bizim kurallarmzda ihanet, dknlk, namertlik yoktur. Bu konuda rahat olabilirsiniz. Ayrca sizin bu iyiliinizi de unutmam mmkn deil. Kanmn son damlasna kadar direnirim, ama sizi asla ele vermem. Ayten de Brvann yanda ya var ya yoktu. Evlilik onu bytm, yandan daha olgun bir grnm vermiti. Brvann bu iten, samimi ve kararl szleri, onu hem ikna etmi hem de sevindirmiti. Brvana yaklat, kollarn at ve onu kendisine doru ekti, ikisinin omuzlar birbirine dedi. Ayten ona sarlmak onu sevmek istemiti. Byle cesaretli, salam ve stelik bir kadn gerilla ile tanp dost olmak ne gzeldi. Gnn ilk klar evin iini aydnlatmaya baladnda, Brvan, gz kapaklarna daha fazla hkmedemedi. Oturduu yerde uyumaya balamt. Ayten de yerdeki minderin zerinde kvrlm, zerine bir ey rtmeden uyumutu. D kapnn serte vurulmas zerine ikisi ayn anda ayaa frlad. Ayten, bir yandan zerini dzeltirken; Sen yataa gir ve zerini rt, yzn duvara doru evir. Gelenler asker ise onlara bu bizim gelindir derim. Brvan byk bir heyecanla denilenleri yapt. Bir yandan da silahn dnd. Bir ey olursa eli kolu bal teslim olmak zorunda kalacakt. Kendisine kzd. leri bu kadar rndan kard iin, bu insanlara duygusal yaklat iin ve gerilla kurallarn hie sayd iin... Kapnn gcrtsn duydu. Btn dikkatini kulaklarna ykledi ve bekledi. Kap kapandktan sonra aralkta fsltl konumalar duydu. O an bir ryadan uyanr gibi gelenlerin kendi arkadalar olduunu grse... Odann kaps ald. eriye, Aytenin nnde uzun boylu, raxtl, silahl biri girdi. Bu Lalein kocasyd. O da korucuydu. Brvann ayaa kalktn grnce; Rahatsz olma, yat bacm, dedi. Bir ey sormadna gre evin gelinleri her eyi kendisine anlatmlard. Sabahtan akama, akamdan sabaha kadar askerlerin yannda kalan, onlarla birlikte gerillaya kar operasyonlara katlan bu adama nasl gvenebilirdi Brvan. hbar edebilir miydi? Kadnlarn duygusal yaklamn bir tarafa itebilir miydi? Bunlar Brvan dndren sorulard. Brvan, kadnlarla beraber zm balarna gitti. Kadnlarn arasnda ve zerindeki giysi ile korucularn da, askerlerin de onu tanmas olanakszd. Gn bada geirmek daha gvenceliydi. Eve gidenler, gelenler olabilir veya asker phelenebilirdi. Lalein kocas akam evden battaniye alyor, sabaha kadar nbet tutuyor, sabah battaniyeyi brakp tekrar gidiyordu. Askerler ve devletin yannda gnll ve istekli alan korucularn aileleri dnda hemen herkes kyde bir bayan gerilla olduunu duymutu. Hepsinde byk bir merak vard. Frsatn bulan, gizlice onu grmeye gidiyordu. Brvan ve Diclenin yks de kendilerine zetlendii iin, Brvana bir kahraman gz ile ve gpta ederek bakyorlard. Gelenler kendileri de gerillann 56

kutsalln ve yceliini anlatarak, iinde bulunduklar lanetli durumdan yaknp duruyorlard. Nafiye ve evin dier iki gelini iki gn iinde Brvana iyice snm, onu memnun etmek iin ellerinden geleni yapyorlard. Akam su sttlar, Nafiye biraz mahup; Kusura bakma heval, sana banyo yaptrmay akl etmedik. Su hazr, kalk banyo yap. Neredeyse yl oluyordu scak sudan, sabundan yoksun banyolarla idare ediyordu. Son drt aydr doru drst ykanamamlard. Diclenin yaral bacan, kirden yapm salarn dndke banyo istei kayboldu. Brvan; Elinize salk, ama banyo yapmayacam. Dicleye dier arkadalara kavuunca yaparm. Bu kez kk gelin Ayten zorlad; Niye ykanmyorsun? Hem kirlisin, rahatlarsn. Biz de sen ykanrken nbet tutarz, dedi. Doru sylyorsun, ama benim arkadamn hali gzlerimin nne gelince henz banyoyu haketmediimi dnyorum, diyerek srarn nn kesti Brvan. Onu grmeye gelen kadnlardan biri; orabn darmadank olmu, bari orabn deitir, dedi. Brvan; imdilik idare ediyor, sa olun orap da istemiyorum. Hele bir partiye ulaaym btn sorunlarm zerim o zaman. Kadnlar hayranlkla izliyordu onu. Bu kadar zamandr kendi balarna ala, soua kar amansz bir direni gsteren, yaral arkadan aylarca srtnda tayan bu insanlarn iradesini, onlar gl klan byy anlamaya alyorlard. Btn bunlara karn bir an nce tekrar arkadalarna kavuma istemi ve onlara ball anlalr gibi deildi. Biraz sabrl ol. Kendini biraz toparla, o zaman seni ulatrrlar, dedi orta yal bir kadn. Ertesi gn kadnlar, gerillann iyay Fellede grldklerini haber verdiler. Askerler oraya operasyon yapacakt. Koruculara da hazrlanmalar talimat verilmiti. Brvan evin iinde dardaki hazrlk telan rahatlkla izliyordu. Bir astsubay askere baryordu; Nerde bu adamlar, neden gelmiyorlar? Bilmiyorum komutanm syledik, ama gelmediler hala, dedi bir asker. Astsubay; Ne demek gelmiyorlar! Para alp harcamay biliyorlar ama. Devlet bouna m bu kadar maa veriyor bunlara? Her operasyonda uratryorlar bizi. Git syle be dakikaya kadar herkes hazr olacak! Brvan heyecanlyd. Operasyonu unutmutu bir an. Onun iin arkadalarnn yaknda olmas nemliydi. Demek ki, bizimkiler artk vurmaya hazrlanyor. Dmann btn operasyonlarnda ayn sre yaanyordu. Dman ekilirken gerilla vuruyordu. Muhtemelen yine o aamaya gelindi, diye dnd Brvan. Kydeki askerler ve korucular ky terk ederken damlarn stne kan kadnlar ve ocuklar, kocalarnn, babalarn arkasndan bakyorlard. Bir ksm aktan ve yksek sesle kfr ediyordu. Lanet okuyorlard devlete. lene kadar kydeki kadnlar adeta yasa boulmutu. len saatlerinde gidenler geri dndler. Operasyon ani olmutu. Onlar gidinceye kadar evre birliklerle askerlerin operasyonu yaplmt. atmada iki asker lm, bir korucu da yaralanmt. Gerillalarn pususuna dmlerdi. Helikopterler, iyay Felleye doru inip kalkyor, bombalyordu. Brvan gelimelere sevindi. Heyecan artt birden. Lalein korucu olan ei operasyondan dnte eve urad. Merhaba heval diyerek Brvann elini skt. Terliydi ve yorgun grnyordu. Elindeki paketi de Brvana uzatt. Gelirken kyn bakkalndan Brvan iin bir eyler almay uygun grmt. Konuurken ba ne eikti; 57

 ki gndr burdasn seni grmeye gelemedik. Kusurumuza bakma heval. Boazmza kadar batmz, kurtulmaya alyoruz, ama onun da yolunu, aresini henz bulamadk. Arkadalarn, dostlarn iine kacak yzmz kalmad. Sana biraz yardmc olur, arkadalara ulatrabilirsek biz de biraz mutlu olacaz. Seninle konumadk, ama durumunu anlattlar, her eyi biliyorum. Gerekten ok zldm. Dier yandan bu kadar sre dayanmanz sizin ne kadar inanl olduunuzu gsteriyor. Hepimiz size sayg duyuyoruz. Senin gidi iini ayarlamaya alyoruz. Lalein kocas i eke eke konuuyordu. Pimanl ve yapt iin utancn iliklerine kadar yaad her halinden belliydi. Hi yapmack deildi. Konuurken ikide bir alnnda terler birikiyordu, sk sk terini siliyordu. Bu seferde parti ile birleebilseydik szlerini sylerken gzlerinin ii glyordu. Bu, onun bu konudaki samimiyetini gsteriyordu. Brvan araya girdi. Bye dnmeniz iyi. Ama gerekten durumunuz iyi deil. Giderek daha kt durumlara da debilirsiniz. Bunu bir an nce zmek gerekiyor. Aslnda iinde bulunduunuz durum salt sizin sorununuz deil. Bu hepimizin sorunu. Ve eer halkmz, lkemizi seviyor, ehitlerimize sayg duyuyorsak bu kt duruma son vermeliyiz. Brvan etkili konuuyordu. oul eklerini bilerek ve seerek kullanyordu. eitli nedenlerle koruculuk yapmak zorunda kalan bu insanlar dorudan doruya sulamak doru olmazd. Onlarn yaklamlar, dnceleri Brvan derinden etkilemi hem zm hem de devletle ilikilerindeki zayfl grnce sevinmiti. Kazanlmay bekleyen bir kyd, tertemiz insanlard bunlar... Bir soru ile konumasn tamamlad Brvan. Peki sizin partiye syleyeceiniz bir ey var m? Ya da eletirdiiniz, doru bulmadnz konular var m? Varsa emin olun sizin adnza ben kendim bunlar en st yerlere kadar ulatracam. Hayr, hayr. Bizim ne eletirimiz olabilir ki? Sen durumumuzu anlatrsan yeterlidir. Yarn byk ihtimalle gideceksin, seni onlara ulatracaz, dedi evin erkei. Brvan gece uyuyamad. Aylardan sonra arkadalarla karlaacakt. Konumasn, anlatacaklarn bile hazrlad. ki saat uyuyabildi. Sabah erkenden evin kadnlar Brvann hazrln yaptlar. Lalein kocasnn getirdii paketi de amadan bir naylon torbann iine koydular. Korucular sabah erkenden greve gidiyorlard. O da ayrlrken; Belki bir daha gremeyiz. Kusurumuz olduysa bala. Hatalarmzdan dolay bizi affedin, arkadalara da selamlarnz syleyin. Brvan bu szlere ok duygulanm sevinmiti. O da her ey iin ok teekkr ettiini, kendilerinin bu konumlar ile aslnda partinin yannda yer aldklarn, partinin de bu olumlu tavrlar deerlendireceine inandn belirtti. Adam tokalat, kt. Ev halkyla da vedalama zaman gelmiti. n gn oluyordu tanmalar. Ama sonunda ayrlk zamanyd. Sanki birbirlerinin krk yllk dostuydular. Brvan bu iten, bu samimi ve gzel insanlarn iinde bulunduklar zor durumu kabullenemiyordu. Onlardan ayrlrken onlar bekleyen zorlu sreleri az ok tahmin ediyor ve zlyordu. Ayrlk anlar hzn ve duygu anlaryd onun iin. Yine duyguluydu. Kadnlarn yaaran gzlerine baktka kendi gzleri de suland hemen. Teker teker birbirlerine sarldlar. Bizi unutma dediler. Onu zm bana gtren kadn baka biriydi bu kez. Brvann silahn ve raxtn bir torbann iine koymutu. Konumadan balara kadar yrdler. Yolun sandan ve solundan sarkan asmalarn zmleri olgunlam, parlyordu. Bada, gr asmann altnda iki erkek onlar bekliyordu. El sktlar. Bunlardan biri kendisini yollayan korucunun kardei Ahmetti. Ahmet hemen aklama yapt; Biz, ikindiye kadar burada bekleyeceiz. Akam st yola kacaz. Brvan biraz ileri giderek raxtn takt, silahn eline ald. Kendisini getiren kadn da onlar yolcu ettikten sonra kye dnecekti. Kadn, Brvana sorular soruyor, onu srekli konuturuyordu. Sohbetleri olduka uzun srd. 58

Bitiikteki ban iinden birileri kendilerine doru geliyordu. Brvan elini silahna gtrd. Erkekler de geleni izliyorlard. Brvan da onlara yanat. Gelen srayla herkesle tokalatktan sonra, Brvana dnerek; Biz yukardaki yamata senin nbetini tutuyoruz. Seni anlattlar ben de yerime kz kardeimi braktm ve seni grmeye geldim, dedi. Brvan utanga bir glmseme ile, Buyur otur, dedi. Ad Kemaldi. O da gerillaya ilikin sorular soruyordu. Cebinden bir paket sigara kard ve Brvana uzatt. Sigaray derinden ekiyordu. Kyn ve kylllerin durumunu o da ksaca anlatt. Dierlerinin yaknmalar, k araylar, zntleri neyse Kemal de ayn eyleri tekrarlad. Evli olmasa oktan gerillaya katlm olacan belirtti. Hatta bir ara katlma aamasna geldiinde ehit Hamza ona sana burada ihtiya var, sen burada lazmsn diyerek onun istemini geri evirmiti. Brvan fazla dnemiyordu artk. Onun tek dncesi bir an nce arkadalarna ulamakt. O kadar gergin bir bekleyi balamt ki, sigara stne sigara yakyordu. Bir ara getirdikleri ekmekle zm toplayp yediler. Kemal partinin koruculara ilikin son tavrn sordu. Brvan; En son ay kadar nce parti, korucular affetmek iin alt aylk bir sre tanmt. Parti bu konuda son derece esnek ve kazanmc yaklayor. Dmanca ve intikamc bir anlay gstermiyor. Yeter ki korucular iinde bulunduklar kt durumu fark etsin ve bu duruma son versin. Bu kez Brvan Kemale sordu; Peki siz bundan sonra ne yapmak istiyorsunuz? Ben evimi Gneye tamay ve oradan da partiye katlmay dnyorum. Dier koruculuk yapan kyllerle de konutuk. Aslnda kimse artk yapmak istemiyor. Operasyonlara zorla ve gnlsz gidiliyor. Bu ii isteyerek yapan bir korucuba var bir de iki kii daha. Dierlerinin durumu ayn, herkes bir kurtulu aryor. Kemali dikkatle dinledi Brvan. Gne etkisini kaybediyordu giderek. Gitme zaman yaklayordu. Brvann da heyecan doruundayd. Bu kadar aradan sonra tekrar dalara dnmek mthi bir heyecan veriyordu. Gitme vakti geldi. Kemalle vedalatlar. Ahmet nde, dier milis Brvann arkasndan yrmeye baladlar. Bahelerin ve balarn arasndan ilerliyorlard. Karanlk da yava yava kyordu. Brvann arkasndan gelen orta yal bir milisti, ama olduka rahat yryordu. Birka saat yrdkten sonra Brvan yorulmutu. Uzun sredir iyi beslenememek, uzun sre dzensiz hareket tarz onu hantallatrm, kondisyonunu drmt. Yal milis hemen fark etti ve Ahmete seslendi; Birka dakika dinlenelim ondan sonra devam ederiz, dedi. Oturdular. de terlemiti. Ama Brvan bir an nce kalkmak istiyordu. Bir an nce arkadalara kavumak iin sabr tkenmiti. Hilal ay gkte parlyordu. Yol bitmek bilmiyordu. Brvan iyice gten dmt, ama belli etmemeye alyordu. Birka saat konumadan yrdler. Brvan yal milise dnerek; Daha ok var m? Sabrl ol heval ulamak zereyiz, dedi glerek yal milis. plak alan sona ermi, ormanlk bir alana gelmilerdi. Ahmet buralar iyi biliyordu. Tereddt geirmeden yryordu. Ate bceklerinin sesleri ortal kaplamt. Ahmet ilerde durdu ve Brvann umutlarn sarsan bir cmleyi olduka inandrc bir biimde syledi; Burada deiller. Brvan telala; 59

 Nerde olabilirler peki? Yal milis yine glerek; Merak etme onlar mutlaka bulacaz, dedi. Ve konumasn srdrd. Eskiden arkadalarn silahlar yoktu, onlara silah getirirdik. Agit arkadaa, Ebubekir arkadaa verirdik. Brvan akn, araya girdi; Siz Agit arkada grdnz m? Hem de ok yakndan ve ok uzun bir sre, dedi yal milis. Brvan; ok anslsnz. yle byk ve deerli komutanlar grmsnz. Onlara layk olmak gerekiyor, dedi. Onlar konuurken Ahmet araya girdi; Burada arkadalarn ayak izleri var. Brvan ayaa kalkt. Kalbi arpyordu. Arkadalarn ayak izlerini grecekti. Hem de aylar sonra. Yanl anlamasalar u an eilip bu izleri pecekti. Yere eildi dikkatle bakt. Ay nda mekaplarn ince izgileri grnyordu... Doru! Bunlar arkadalarn izleri, dedi. zleri takip ettiler. Ormann iine girip kayboluyorlard. Etrafta kazlm manga yerleri, teneke kutular, kullanlm piller ve bo uvallar vard. Birka kez barp iaret verdiler. Hibir yant gelmiyordu. Brvann ii daralyordu. Ya bu kadar zorluk ve riskten sonra yine onlara ulaamazsa? Bu soru onu telalandryordu. Hani yoklar, dedi heyecanla. Yal milisin sesi bu kez biraz kzgn ve sertti; Merak etme heval! Biz buralar da, arkadalarn gidebilecei yerleri de biliyoruz. Seni ulatracaz! Brvan yal milise dnerek; Piroya gidelim orada olabilirler, deyince milis; Orada imdi dman stlenmi durumda, dedi. Ay nda oturdular. Her biri bir sigara yakt. Brvan umutsuzlua kapld bir an. Her ne kadar Brvana belli etmeseler de aslnda milisler de armt. Onlar bu evrede bulabileceklerinden emin hareket etmilerdi. imdi onlar bulamyorlard. Elde hibir iz, iaret de yoktu. Tek belirti yeni gittikleriydi. Noktay yeni deitirmilerdi. Biraz dinlendikten sonra yola devam ettiler. Yola kal alt saati ayordu. Hala onlar bulamamlard. Brvan yal milise dnerek; Silah skp iaret vereceim, dedi. Milis; Arkadalar kzmaz m? Mecburuz, onlar bulamyoruz, dedi Brvan. Ahmet; Hayr, silah skmak doru olmaz. lerde bir su var orada izlerini bulabiliriz. Ahmetin konumas yeniden umut yaratmt. Suya doru ilerlediler. Ahmet suya yaklamadan daha ileriye geti ve yeri kontrol etti. Bakn izleri var! Kesin aadalar, dedi. Gerekten aada olabilirler mi? diye sordu Brvan. Yal milis; 60

 Bu izler ok taze, yeni gitmiler, dedi. Dier ikisi yere oturmutu. Brvan geziniyordu. Biraz ilerdeki kayann altndan bir kat paras buldu. Getirip Ahmete verdi, okumasn istedi. Ahmet bu kadn sabun torbalarna konulan marka olduunu syleyince Brvan utand. Milisler yanlarndaki knlardan kardklar peynir ve ekmei orta yere koydular. Her biri bir para yedi. Yorgunluktan tr fazla alk hissetmiyorlard. Aaya inip bir ey gremezlerse durum daha ktleirdi. Aa denilen noktaya en abuk bir saate inilebilirdi. Bu yokuu kmak ise saatten erken mmkn olmazd. Yamatan aaya kendilerini braktlar. Orta da bir yerlerde Brvan silah skacan bu kez kesin bir ifade ile aklad. Gnlerden beri ilk kez silah skacakt. Emniyeti at, kurunu namluya srd ve tetie bast. Ses yankland, Bir sre hibir yant gelmedi. Ardndan gr bir ses; Ew ky?* Nbetiydi bu. Nbet noktas bulunduklar yere ok yaknd. Brvan sevinten uuyordu. te beklenen an buydu. Bunun ad umuttu... Yeniden yaama dnmek... Direnerek ayakta kalmann dlyd bu ses... Her eyi unuttu bir an avaz kt kadar bard; Hevaaaal! Hevaaaal! Aadaki mangalarda bir hareketlilik balad hemen. Herkes gelenleri merak etmiti. Hemen yayld haber. Tm gerilla gc on dakika iinde Brvann geldiini duydu. Onlarn Dicle ile birlikte ehit dtklerini anlatyorlard. Herkes onlar ehit biliyormu. Brvan Diclenin durumunu da ksaca anlatt. Tam bir ok hali yayordu Brvan. Kah alyor, kah glyordu. Gzlerinden yalar boanyordu. Birka gerilla milislerle ilgileniyordu, ama onlar sk sk deiiyordu. nk herkes Brvan dinlemek, onunla konumak istiyordu. Yirmi dakika gememiti ki ay ve yemek getirdiler. Blk komutan Brvanla akalayordu; Bak bu kadar byk bir direni sava sergilemisiniz, ama yine de kadn zelliinizi atamamsnz, bu sulu gzlerini hali ne? Brvann sinirleri gevemiti. Duygularn anlatabilmesi imkanszd. Sinirleri gevemiti, yaadklarn unutmutu. Artk doyasya alayabilirdi. imdiye kadar hep kendisini snrlyor, gszle neden olur diye doru drst alayamamt. Onu dinleyen komutanlardan biri bu sessizlii bozmaya alt; Tessadfe bakn hele, dn akam parolamz Dicle ve Brvand. Demek geleceiniz iimize domu. Ama biz sizi kesin ehit biliyorduk. Neyse... Yarn ki parolamz da belli oldu bylece... Herkes yarn geceki parolann ne olduunu merak edip bakt. Konuan gerilla bastrarak syledi; Parola; Brvan hat, Brvan geldi olacak. Gerillalarn kahkahalar vadide gecenin iine girip kayboldu. Dicle, Brvan uurladktan sonra byk bir tedirginlik iindeydi. Kendisini deil, Brvan merak ediyordu. Ya arkadalara ulaamazsa? Ya dmanla karlarr esir derse? Ya bir pusuda ehit olursa? Acaba bir daha grebilecekler miydi? Dicle bann uundaki Politik Raporu eline ald. Arka sayfalardaki bakann fotorafna bakt. lk kez byle uzun ve detayl inceliyordu. Bakan olduka sert ve keskin bakyordu. Bu baklara kendince anlamlar yklemeye, bunlardan kendisine de paylar karmaya alt. Gl olmalym, direnmeliyim, dedi kendi kendine. Devrimci en zor koullarda kendisini yaatabilendir szn bir kez daha hatrlad. Bu sz bakana aitti. Sanki Dicleyi dnerek sylemiti. Kitab kartrd. Brvann alrken karalad bir sayfa gzne iliti. Kada dzgn olmayan bir 61

yazmla Direnmek yaamaktr, Be-ri-van. yazlmt. Yazy okurken Brvann szlerini hatrlad. Benim yazlarmn kamburu kyor, seninkiler on belik kzlar gibi gzel ve dimdik diyordu. Epey okumutu ki, acktn hissetti birden. Brvann getirdii ve daha evvel krdklar cevizlerin kabuklarn bir kez daha ayklamak geti iinden. Sonra bu kadar yiyecee balanmann zaaf olduunu dnd. Biraz daha dayanmann gerekliliine kendisini inandrmaya alt. Ama susuzlua daha uzun sre dayanamazd. Brvann bulup getirdii sar bidon botu. Onu eline ald, srnerek maaradan kt. Brvann her gn gidip geldii yola dikkatle bakt. Yol bombotu... Su ok uzak deildi, ama srnerek gidince ekilmez oluyordu. zellikle yukardan gidite meyil nedeniyle olduka zorlanyordu. Diz kapaklar lime lime olmutu. Aadan gelite su bidonunu kolunun uzanaca en son noktaya kadar uzatyordu. Bidonu braktktan sonra kendisini srklyor, bidonun hizasna gelince ayn hareketi tekrarlyordu. Maarann nn srlsklam bir ekilde ulaabildi. Bir saate yakn orada oturarak Brvann yoluna bakt. Yine kimseler grnmyordu. Dicle yeleinin st cebinden defteri kard ve yazmaya balad; Bu gn 83. gn doldu. Brvandan ayrlmzn ise 2. gn. Kendi bama ilk kez aadaki emeden su tadm. Rzgar esiyordu. Nereden aklna geldiyse birden Idr ovasnda dedesinin pamuk tarlalarn hatrlad. Bembeyaz oluyordu, gkteki beyaz ve tombul bulutlara benziyordu pamuk tarlalar. Maarann iine girdi ve Politik Raporu tekrar okumaya balad. Bir kez daha Bakann fotorafn at uzun uzun bakt. Bir ses geldi. Ban kaldrp maarann kapsna bakt. Grdkleri karsnda bandan bir kova kaynar su dkld sanki. Kapda iriyar iki komando asker duruyordu. Onlardan biri srtarak; te sonunda gnlerdir aradmz bulduk, dedi. Dicle byk bir hzla bann yanndaki el bombasna elini atmt ki be alt asker birden zerine ullandlar ve bombay kullanmasna frsat vermediler. O alaklar, alaklar diye baryordu. Dicleyi ortalarna almlard. Biri postallar ile onun yaral ayan iniyordu. Dier yandan da syleniyordu; Artk kaybettin. Teslim ol! Bouna direnme! Dier arkadan nerde? Kapda ise daha nce bayan gerillay esir alan subay duruyordu. Kzgn bir sesle o da askerin sylediklerini tekrarladktan sonra; Bize katlacak msn? Yoksa Ylmaza yaptmz sana da yapalm m? Ylmaz, yani Ylmaz Uzunu tanyordu Dicle. nceki yl blge komutanyd. Operasyon sonrasnda bir yere giderken pusuya drlm sa olarak ele geirmiti. Dman onu konuturamaynca diri diri kulaklarn, burnunu kesmi, ikencenin her trlsn denemiti. Ama Ylmaz arkada zlmemi, sonuna kadar direnerek ehit dmt. O da direnmeliydi. Zaten Brvan bu ayn ismini Berxwedan Jiyane koymutu. yi direnmiler, mcadele etmilerdi. Bu sreci ona layk bir biimde sona erdirmeliydi. Acyla haykrd; Size teslim olmayacam, syleyecek hibir ey de yok! Askerler topluca saldrdlar. Yarasna basyorlard... Att l kendisi duymutu. Uyand, bu bir kabustu, kt bir ryayd. Ter iinde kalm, derin derin soluk alp veriyordu. Sar bidona uzand. Bana dikti. Biraz da yzne arpt. Rahatlamt... Ay na saatini tuttu. Saat on ikiye geliyordu. Artk uykusu kamt. Bin bir trl dnce geti aklndan. Bolca su iti. Az kuruyordu. Suyu bitmek zeriydi. Demek ki, sabah yeniden su getirmesi gerekecekti. Sonra Cudi ehrini dnd. Bir gn mutlaka yle gzel bir ehir kurulacak dedi iinden. Belki bu maaraya da o zaman Brvanla Diclenin maaras ismi verilir, insanlar ziyaret eder diye dnd. 62

Gzn atnda gnein epey ykseldiini, boynunun terden slandn hissetti. Az kurumutu, ama bidonda su olmadn biliyordu. Yzst yere uzand, kendisini aaya doru srklemeye balad. emenin bandan erken ayrlmad bu kez. Salarn suyun altna tuttu. Boynunu, ensesini, yzn birka kez ykad. Serinlemi, biraz rahatlamt. Tekrar zorlu yolculua balad. Maarann nne kadar srnd. Drdnc gn oluyordu. Alktan benzi solmutu. Sudan baka azna bir ey srmemiti. Artk kt eyler dnyordu. Brvan bu kadar geiktiine gre mutlaka bir aksilik olmutur diye dnd. Birden her zaman gelen iki kuun yannda iki ku daha grnce hayret etti. Dier ikisi yavrular myd acaba? Artk uyku saatleri de birbirine karmt. Uyandnda maarann nne kadar gidip yola bakyordu sadece. Tek deiiklik buydu. Sonra oturuyor, dnyor, tekrar uyuyordu. Yeni dalmt ki, bir sesle uyand; Heval Dicle, heval Dicle! Bu Brvann sesiydi. Ama inanamad. Dn de ryasnda askerler tarafndan yakalandn grmt. Heval Dicle! dedi bir kez daha birileri. Gzleri kararmt. Dorulmad, anlamaya alt. Ama konuma sryordu; Gelin heval, burada yatyor ite. Birden frlad Dicle. Bu gerekten Brvann sesiydi. Brvan, silahn kenara brakt, Dicleye yaklat ikisi birbirine sarld. Birbirini skyor, brakmyorlard. Arkadalar da onlar keyifle izliyor glyorlard. Cudi ehri uzakta deildi artk. Hep birlikte oraya gidecekler, yaananlar anlatacaklar ve paylaacaklard.

63