Boerenprotest bij Vorchten tegen het plan weilanden als overloopgebied voor de IJssel te gebruiken FOTO: KOEN VERHEIJDEN/HH

Akkoord in zicht over aanpak veiligheid rivieren

Miljardeninvestering voor bescherming tegen hoog water komt een stapje dichterbij
PAUL BAETEN
ARNHEM — Op een paar lokale
verzetshaarden na lijkt staatssecre-
taris Melanie Schultz van Haegen
(Verkeer en Waterstaat) de weg
vrij te hebben voor de grootschali-
ge, € 2,2 mrd vergende aanpak van
de veiligheid langs de grote rivie-
ren. Het plan Ruimte voor de Rivier
bestaat uit veertig ingrepen langs
IJssel, Neder-Rijn, Lek, Waal en
Maas, die langdurige bescherming
moeten bieden tegen hoge water-
standen, zoals in 1995.
De provincies Overijssel en Gel-
derland, op wier grondgebied de
meeste maatregelen getroffen moe-
ten worden, zijn na een lange peri-
ode van discussie en overleg nu ‘in
grote lijnen tevreden’ met het kabi-
netsstandpunt over het project, dat
kort voor Kerstmis werd gepubli-
ceerd. Naar verwachting neemt de
Tweede Kamer dit voorjaar een
besluit over deze Planologische
Kernbeslissing Ruimte voor de
Rivier. Als dat besluit positief is,
willen betrokken partijen zo snel
mogelijk aan de slag met de uitvoe-
ring. Alle dijkverleggingen, uiter-
waardvergravingen, ontpolderin-
gen, dijkversterkingen en neven-
geulen langs de rivieren moeten
uiterlijk 2015 gereed zijn.
Ruimte voor de Rivier is de
opvolger van het Deltaplan Grote
Rivieren, dat in 1995 werd opge-
steld nadat extreme hoogwater-
standen voor een kritieke situatie
zorgden in het rivierengebied en
enkele honderdduizenden mensen
moesten worden geëvacueerd. Na
de dijkverhogingen die toen in ver-
sneld tempo werden uitgevoerd,
kan het rivierenstelsel een toevoer
van 15.000 m3 per seconde bij
Lobith verwerken (voor de Maas:
3650 m3/sec bij Borgharen). Dat is
op de langere termijn nog niet vol-
doende; over tien jaar moeten de
bovenrivieren 16.000 m3/sec en de
benedenrivieren 3800 m3/sec kun-
nen verwerken. In plaats van de
dijken verder te verhogen is in
2001 gekozen voor een andere aan-
pak: het water meer ruimte geven
door onder andere kribben te verla-
gen, uiterwaarden uit te diepen, op
enkele plaatsen — zoals bij Nijme-
gen — de dijken landinwaarts te
verleggen en nevengeulen en
bypasses (zoals mogelijk bij Kam-
pen en Zutphen) aan te leggen.
De nieuwe aanpak leverde
enthousiaste reacties op bij de
milieubeweging, maar een stuk
minder bij burgers, bedrijven en
gemeentebesturen die geconfron-
teerd werden met beperking van
hun bewegingsvrijheid (in uiter-
waarden mag bijvoorbeeld niets
meer gebouwd worden) of zelf
afstaan van grondgebied aan het
water. Vooral de aanvankelijke
plannen om enkele polders — zoals
de Ooijpolder bij Nijmegen — aan
te wijzen als noodoverloopgebied
in geval van calamiteiten wekten
een storm van protest.
Volgens de Gelderse gedeputeer-
de Harry Kereweer, voorzitter van
het bestuurlijk overleg Bovenrivie-
ren, heeft staatssecretaris Schultz
echter ‘een goed oor gehad’ voor de
bezwaren die vanuit de verschillen-
de regio’s werden geuit. ‘We zijn
een heel eind gekomen. De nood-
overloopgebieden zijn van de baan;
die zouden geen structurele veilig-
heid bieden en waren dus een
slechte maatregel. Ook dijkverleg-
ging bij Lienden (Neder-Rijn) is
definitief van de baan, al blijven er
natuurlijk altijd nog omstreden
projecten in zitten’, aldus Kere-
weer, doelend op de door omwo-
nenden fel bestreden dijkterugleg-
ging bij de Waal bij Nijmegen
(Veur-Lent) en de hoogwatergeul
Veessen-Wapenveld op de Veluwe.
Belangrijkste gemis in de huidi-
ge plannen is volgens Kereweer dat
de staatssecretaris het nog te vaak
zoekt in technische maatregelen.
‘Wanneer je je puur focust op de
bescherming tegen hoog water,
dan is bijvoorbeeld kribverlaging
een heel efficiënte maatregel. Maar
het levert behalve veiligheid niets
op. Wij ontwikkelen, samen met
bedrijven en gemeenten, alterna-
tieven, zoals uiterwaardverlaging.
Dat verlaagt niet alleen de water-
stand — en vergroot dus de veilig-
heid — maar biedt ook mogelijkhe-
den voor klei- of speciewinning. Je
houdt er bovendien aantrekkelijke
gebieden voor toerisme en recrea-
tie aan over.’
Tiel en Zaltbommel krijgen in
het kader van de bescherming
tegen hoog water een nieuw rivier-
front. ‘Er ligt alleen al in Gelder-
land 300 kilometer rivier die op
grote schaal weer op de schop
moet. Als we daarmee aan de gang
gaan, laten we dan proberen ook
het effect van die investering op de
ruimtelijke kwaliteit en de moge-
lijkheden voor economische ont-
wikkeling zo groot mogelijk te
maken’, bepleit Kereweer.
Met het pakket maatregelen dat
nu naar de Tweede Kamer gaat is
het werk aan en langs de grote
rivieren nog niet gereed. Door de
klimaatveranderingen houdt Rijks-
waterstaat nu al rekening met nog
hogere waterstanden (tot 18.000
m3/sec bij Lobith) in de toekomst.
In de planologische kernbeslissing
zijn daarom al enkele gebieden
gereserveerd om in de toekomst
verdere rivierverruiming mogelijk
te maken.

pagina 4, 10-01-2006 © Het Financieele Dagblad