Literatura japoska dr Joanna Wolska-Lenarczyk Literatura podstawowa: Mikoaj Melanowicz, Historia literatury japoskiej, PWN, 2011 teoria przek.

ek. Wiesaw Kotaski, Dziesi tysicy lici. Antologia literatury japoskiej, PWN, 2012 teksty rdowe Literatura uzupeniajca: czasopismo Japonica przekady rnych dzie wydawnictwo Dialog, m.in. Opowieci niesamowite Katou Shuuichi dla ambitnych wydawnictwa Penguin Classics, Tuttle dla ambitnych William G. Aston, podrcznik - Historia literatury japoskiej, 1899 Literatura - lektury Natsume Souseki, Panicz, Inter Media, 2009 i inne Mishima Yukio, Zimny pomie, wiat ksiki, 2008 opowiadania Konjaku Monogatari + lista na nastpnych zajciach Tematyka zaj: wprowadzenie do przedmiotu i cz organizacyjna; Kojiki - najstarsze kroniki japoskie Genji Monogatari Heike Monogatari Teatr n Proza okresu Edo Pocztki literatury wspczesnej w okresie Meiji Pisarki okresu Meiji Naturalizm w literaturze japoskiej Natsume Sseki twrczo Shirakaba ugrupowanie Biaa brzoza Modernizm w literaturze japoskiej Mishima Yukio Japoscy noblici (m.in. Kawabata Yasunari) Murakami Haruki Ocenianie: moliwo 3 nieobecnoci egzamin pisemny na ocen czytanie literatury (najlepiej normalne ksiki) powtrka materiau z poprzednich zaj Konwersatorium 1 2.10.2013 I PERIODYZACJA: 1. Yamato (V-VII w.) 2. Nara (VII w.) kroniki japoskie

3. 4. 5. 6. 7.

Heian (IX-XII w.) dzienniki, Genji Monogatari Kamakura (XIII-XIV w.) okres wojen, szogunat Muromachi (XIV-XVI w.) okres wojen, szogunat Edo (XVII-XIX w.) izolacja Japonii, rozwj poezji, teatru Wspczesno (Meiji / otwarcie Japonii, restauracja/, Taishou, Shouwa, Heisei)

II PERIODYZACJA: 1. Staroytno kodai (do XII w.) 2. redniowiecze chuusei (XII-XVI w.) 3. Nowoytno kinsei (XVI-XIX w.) 4. Wspczesno (od XIX w. do teraz) kindai (do II W) gendai/ sengo (po II W) literatura III PERIODYZACJA (ze wzgldu na uwarunkowania spoeczne): 1. Literatura dworska i arystokratyczna (do XII w.) 2. Literatura samurajska (do XVI w.) 3. Literatura mieszczaska (do ok. 1868 r.) 4. Literatura oglnonarodowa (do koca XIX w.) Konwersatorium 2 9.10.2013 koniec IV-V wiek - konfucjanizm w Japonii VI wiek buddyzm w Japonii do VIII wieku okres niepimienny genbun itchi ujednolicenie sowa mwionego i tekstu pisanego

bungaku

Rodzaje opowieci przekazywanych ustnie z czasw najdawniejszych: 1. Norito (teksty obwieszczane) rytualne teksty shintoistyczne, rodzaj legendy, zaklcia, przekazywane ustnie od pierwszych wiekw naszej ery. Engishiki (kodeks praw ery Engi) tekst z X w. n.e., mona w nim znale Norito. Norito skadaa si z 3 czci: o wstp wezwanie do zgromadzonych; o tekst podstawowy zalecenia, decyzje danego bstwa; o zamknicie nakaz skadania darw bstwu. Dziesi tysicy lici strona 133 + przypisy! tekst mao konkretny, zawarte troch liryki, wane osoby wystpujce; 1. Senmyou (Mikotonori) przekaz ustny; reskrypty, edykty cesarskie wygaszane dla urzdnikw w imieniu cesarza. Senmyou gaki system, w ktrym zapisane byy Senmyou; tekst zapisywany znakami chiskimi, a kocwka fleksyjna zapisywana fonetycznie. Shokunihongi kronika z 797 roku, w niej zachoway si Senmyou. Dziesi tysicy lici strona 99 1. Fudoki (Chishi) opisy ziem i obyczajw, inny rodzaj tekstw.

 Kofudoki (Dawne opisy zwyczajw i ziem) konkretny tekst z VIII wieku, w ktrym znajduj si najbardziej wartociowe opisy ziem. Dziesi tysicy lici strona 47 1. Setsuwa krtkie opowiadania, opowiastki, najczciej anegdotyczne, zabawne, czsto z moraem. 2. Shinwa (Densetsu) mity, legendy o bohaterach, przekazywane ustnie. 3. Mukashibanashi bajki, banie. Shisho kronika historyczna kompilowana na rozkaz cesarzy. 1. Kojiki (Zapis wydarze dawnych), 712 rok pierwsza kronika w jzyku japoskim, zapisana znakami chiskimi; Kompilator Ou-no Yasumaro (zm. 723 rok) rozpocz kompilowanie na rozkaz cesarzowej Genmyou (kontynuowaa ona dzieo rozpoczte przez jej poprzednika, cesarza Tenbu). Hieda-no Are podaje si, e bya prost wieniaczk, zacza zapamitywa od wieku 28 lat, zapamitaa cae Kojiki, ktre spisano na podstawie jej sw. 3 ksigi wchodz w skad Kojiki: - 1. ksiga mity, kosmogonia, opis jak powstaa Japonia, gwnymi jej bohaterami s Izanami i Izanagi oraz Amaterasu i Susanoo; jest najbardziej literacka ze wszystkich ksig. 660 r. p.n.e. panowanie cesarza Jinbu, koniec 1. ksigi. - 2. i 3. ksiga wydarzenia na dworze cesarskim; maj charakter kronikarski. Pierwszy raz w pimie pojawiaj si pieni, poematy (poezja), jest ich 111. Kronika koczy si na panowaniu cesarza Suiko; 1644 rok pierwsze wydanie drukiem kroniki Kojiki; Motoori Norinaga w 1797 roku napisa 44- tomowy komentarz do kroniki, Kojikiden (Japoczycy lepsi od innych.); Wystpuje te w nich forma wiersza 111 poematw; Dziesi tysicy lici strona 37, 39, 40; Konwersatorium 3 16.10.2013 2. Nihongi, Nihonshoki (Kronika japoska), 720 rok rikkokushi jedna z szeciu kronik zapisujcych histori pastwa, zapisana po chisku; zainicjowa j cesarz Tenmu (cesarz-poeta); ksi Toneri zaj si jej redakcj, Yasumaro te uczestniczy; skadaj si z 30 ksig; pierwsze trzy mwi o historii bogw, reszta opisuje panowanie cesarzw do roku 697, za panowania cesarzowej Jitou; bardziej uporzdkowane od Kojiki, jest bardziej zapisem chronologicznym, faktw; Dziesi tysicy lici strona 57, 58; Poezja waka, uta nazwa tradycyjnej poezji; istniay rwnie w czasach przedpimiennych; istniay pieni kayou, utaimono (rzeczy piewane); liryka poetycka, piewna;

przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie; forma sylabiczna naprzemiennie powtarzajce si sylaby 5+7; np.: saibara pieni, muzyka zachcajca konie do drogi; kagura-uta pieni kagura; azuma asobiuta pieni zabaw ze wschodu; katarimono historia opowiadana przez opowiadaczy; pierwsze waka pojawiy si w Kojiki;

Rodzaje poezji japoskiej: tanka, mijikauta pie krtka; skada si ze strefy grnej (kami no ku) i dolnej (shimo no ku); skada si z 31 sylab: 5+7+5; 7+7; np. Miwataseta Yamamoto Kasumu Minasegawa Yuube wa aki to Nami omoiken chouka, nagauta duga pie; najkrtszy rodzaj skada si z 43: 5+7+5+7+5+7+7; najdusza mia 149 sylab; jej popularno zmalaa na rzecz tanki, potem przestano jej uywa; pie duga, monotonna, refleksyjna; sedouka pie z powtrzonym pocztkiem; 5+7+7; 5+7+7; katauta pie fragmentaryczna; 5+7+7; Tropy stylistyczne: makura kotoba (sowa spod poduszki) - rodzaj epitetu staego, ktry jest interesujcy pod wzgldem fonetycznym; kakekotoba (sowa zawieszone) - sowa o podwjnym znaczeniu, homonimy; np. matsu znaczy czeka lub sosna w zalenoci od kontekstu; Manyoushuu (Zbir dziesiciu tysicy lici), 781 rok zawiera 4,5 tysica poematw, w tym ok. 200 anonimowych; skada si z 20 ksig; brak osoby odpowiedzialnej, utwory zostay zebrane przez mionikw poezji; duo opisw przyrody; Outomo-no Yakamochi odegra znaczc rol w zebraniu i redakcji utworw, jego poematy rwnie znajduj si w tym zbiorze; autorzy osoby zwizane z dworem cesarskim (ale niewiele o nich wiadomo); masuraoturi styl, w ktrym zostaje wydany zbir, styl mski zakada msk szczero, prawdomwno; manyogana sowa zapisywane znakami chiskimi i majce semantyczne znaczenie, kocwki fleksyjne zapisywane znakami chiskimi dopasowanymi fonetycznie; poematy nie maj swoich tytuw, podane s numery, (np. M,I,1) np. Poemat nr 1 cesarz Yuryaku (prosta poezja ludowa)

 poeci, ktrych wiersze s zamieszczone w zbiorze: Kakinomoto-no Hitomaro nazywany geniuszem poezji, mistrz dugich poematw, deifikowano go, patron poezji; jego poezja suy rwnie w czasach wspczesnych; urodzony na prowincji nie mg osign najwyszych tytuw mimo e suy na dworze cesarskim. Dziesi tysicy lici strona 69, 70; poemat Widzc zmarego mczyzn... - napisany pod wpywem obejrzenia skutkw tajfunu; bardzo dugi. Outomo-no Tabito Dziesi tysicy lici strona 76 pochwaa sake; Outomo-no Yakamochi Dziesi tysicy lici strona 81; Outomo-no Sakamoe kobieta, jedna z 70 poetek, ktrych wiersze znajduj si w zbiorze. Dziesi tysicy lici strona 78; Nukata-no Oukimi kobieta, napisaa poemat rozpatrujcy, czy jesie czy wiosna. Yamabe-no Akahito Dziesi tysicy lici strona 75; Konwersatorium 4 23.10.2013 redniowiecze Chuusei okres Heian (IX-XII w.) najbarwniejszy jeli chodzi o literatur; kobiety doszy do gosu (pniej go utraciy); okres literatury dworskiej arystokracja nadawaa ton caej kulturze; przeniesienie stolicy z Nary do Kyoto; zaprzestano systematycznych kontaktw z Chinami kultura zacza si zmienia; oprcz literatury rozwijao si m.in. te malarstwo, studia humanistyczne; przerost formy nad treci, dominacja estetyki; wyksztaci si sposb pisania kan (hiragan i katakan); Kuukai wedug legendy mnich buddyjski, twrca kany; onnade (rka kobieca) - wczeniej tak nazywano kan, nazwana tak poniewa posugiway si ni kobiety, damy dworu (niewyksztacone); wpywy z tego okresu wida te pniej; pisano kroniki rikkokushi; 1. poowa IX w. - powstaway zbiory poezji w jzyku chiskim; Nihon ryouiki (Japoska ksiga o duchach i dziwach) 822 2. poowa IX w. - zainteresowanie poezj rodzim; Utaawase turnieje poetyckie; Najwaniejsi poeci: Ono-no Komachi poetka, pikno; Ariwara-no Narihira poeta; Gatunki: Nikki (dzienniki) Tosa nikki (Dzienniki/ pamitnik z Tosy) 935, autor Ki-no Tsurayuki (redaktor zbioru poezji, napisa wstp na temat teorii poezji), Tosa jedna z prowincji leca na Shikkoku, tam Tsurayuki peni funkcj

namiestnika, napisa dzienniki kiedy wraca do stolicy, opisywa podr dzie po dniu; autor podszywa si pod kobiet, pisze onnade (bo chcia pisa po japosku, ale mu nie wypadao), mia wtedy 70 lat, dowiadczony, opiewa ycie; straci dziecko, co wywaro na nim ogromne wraenie, zawiera to w swoim utworze; Dziesi tysicy lici strona 141; Kagerou nikki (Dziennik ulotnych chwil) - 974 (?); autork jest matka Michitsuny (dama dworu z rodu Fujiwarw), zapis jej ycia miosnego, zostaa porzucona przez ma; -Murasaki Shikibu nikki (Dziennik Murasaki Shikibu) - 1008-1010; dziennik damy dworu, zapis ycia podczas jej suby u cesarzowej; -Zuihitsu (szkice - wedle pdzla) -Sei Shounagon Makura no soushi (Notatnik/ dziennik spod wezgowia) - 996-1010; autorka z rodu Kiyohara (drugie czytanie Sei), Shounagon tytu jej ojca; opisywaa realia dworskie, ale stronia od opisu rzeczy,m ktre arystokratom nie przystoiy (np. intrygi) brak mskiej szczeroci; Dziesi tysicy lici strona 177; Konwersatorium 5 30.10.2013 -Monogatari (powie, opowie) -po raz pierwszy pojawia si w Taketori Monogatari (Opowie o zbieraczu bambusw) autor nieznany, dwie ksigi pisane kan, prosty przekaz, opowie narracyjna. Zbieracz bambusw znalaz pikn dziewczyn w bambusie. -Utsuho/ Utsubo Monogatari (Opowieci z dziupli) autor Minamoto-no Shitago, 970-989, nie jest to opowie prawdziwa, bohaterowie mieszkali w dziupli, historia mistrza gry na lutni. Skada si z dwch czci, druga jest mniej fikcyjna. -Ochikubo Monogatari (Opowie o pannie Ochikubo) X wiek, autor nieznany, opowie jak o Kopciuszku, dziewczyna Ochikubo pod podog miaa miejsce do spania; -nurt opowieci Manako Monogatari (Opowieci o pasierbach) - ukazanie systemu patriarchalnego i ta spoecznego walki o majtek -Konjaku Monogatari (Japoska ksiga duchw i demonw) 1120, opowie troch pniejsza, bohaterami s ludzie z ludu (inaczej ni wczeniej), skada si z 1000 setsuwa (anegdot), kada z nich z zaczyna si specyficznie. -Ouchou Monogatari (Opowieci dworskie) - X wiek -Uta Monogatari (Opowieci do pieni) -Ise Monogatari (Opowieci z Ise) hipotezy: nazwa Ise moe pochodzi od imienia poetki lub miejscowoci Nise (Ise), w ktrej yli kamcy; autorstwo przypisyane poecie Ariwara-no Narihira; opowie skada si ze 125 krtkich anegdot; opowiastki te wprowadzaj nas w tre wiersza. -Mono-no aware (patos rzeczy) - pikno efemeryczne Dziesi tysicy lici strona 146; -Tsukuri Monogatari (Opowieci tworzone - fikcyjne) -Genji Monogatari (Opowieci z rodu Genji) 1008, autorka Murasaki Shikibu najstarsza psychologiczna i miosna powie wiata; skada si 54 ksig, kada ma swj tytu (czsto odnoszce si do przyrody); niezwyka na skal wiatow; cao dzieje si na przestrzeni 70 lat; miejscem akcji jest dwr cesarski w Kyoto (pniej te gdzie indziej); gwny bohater Hikaru Genji (Ksi Promienisty); Genji (lub Minamoto) nazwisko dzieci cesarza zrodzone z konkubiny, potomkowie cesarza nie majcy prawa do dziedziczenia

tronu; -cao skada si z 3 czci: -1 - zwyciska - wszystko udaje si Genjemu, polubia ukochan on Murasaki, Genji ma wiele on, ale on i Murasaki to para idealna; -2 - tragiczna - mier Murasaki i Genjego; -3 powicona potomkom Genjego: Kaoru i Niou i ich rywalizacji o pikn kobiet -estetyczne ideay -znamy uczucia bohaterw (poematy) -mujoukan ( poczucie nietrwaoci rzeczy) - koncepcja buddyjska, efemeryczno, skupianie si na chwili Konwersatorium 6 6.11.2013 Genji Monogatari -Nieczsto zdarza si, by okres tak bogaty i urozmaicony pod wzgldem kulturalnym mona byo przedstawi przy pomocy jednego dziea literatury czy sztuki. Ivan Morris wiat ksicia Promienistego, PIW, Warszawa 1973 -Murasaki Shikibu (978-1025/ 1031), autorka, z rodu Fujiwarw, arystokracja prowincjonalna zuryou; prawdopodobnie Kaoruko byo jej imieniem domowym; Pseudonim Murasaki tak jak imi jednej z bohaterek, Shikibu nazwa urzdu jej ojca; kobieta bardzo dobrze wyksztacona (jak jej ojciec i brat). W wieku 28 lat wysza za o wiele starszego mczyzn, przyjaciela jej ojca, urodzia crk (te poetka), m zmar po 2 latach podczas epidemii. W 1005 roku zostaa dam dworu cesarzowej Choushi, ony cesarza Ichijou (panowa do 1011); powsta wtedy Murasaki Shikibu nikki; pniej prawdopodobnie zostaa mniszk i such po niej zagin. Dziennik Murasaki Shikibu Dziesi tysicy lici strona 205; -Kompozycja -epizodyczno (bamensei) -nowelistyczno (tanpensei) kada z ksig moe by traktowana osobno -Miejsce akcji: Kyouto, paac cesarski, rezydencja ksicia Hikaru Genjego (Nijouin i Rokujouin) -Czas akcji: nieokrelony -w powieci pojawia si okoo 400 postaci (gwnie kobiety), s usytuowane liniowo; imiona bohaterw oraz nazwy ksig s niezwykle poetyckie np. Kiritsubo (imi cesarza oraz jego ony), Asagao i Yuugao (poranny i wieczorny powj) -Hou Sei (1905-1969) autor Historii literatury japoskiej, on wymyli usytuowanie liniowe -informacje w powieci przemylenia samej autorki najwaniejsze w rozdziale Hotaru (wietlik) przemylenia czym jest powie -wiatopogld -przeznaczenie shukuse (wg buddyzmu w tym yciu czeka nas kara/nagroda za to co zrobilimy w poprzednim) Genji ma romans ze swoj macoch, syn cesarza jest naprawd jego synem; pniej okazuje si e Kaoru nie jest naprawd synem Genjiego -estetyka okresu Heian: -mono no aware (patos rzeczy) - pikno efemeryczne -miyabi ucieczka od pospolitoci, kwintesencja estetyki dworskiej, kulturalno,

wytworno, etykieta, kodeks -mujoukan ( poczucie nietrwaoci rzeczy) - koncepcja buddyjska, efemeryczno, skupianie si na chwili -gwny bohater: Genji kochanek idealny, niechccy uwodzi kobiety, traktowa kad kobiet z szacunkiem, wraliwy, subtelny, zna si na wszystkim; amant w dobrym stylu; wczesny kanon urody hikime, kagibana - oczy jak szparki, haczykowaty nos (nie pojawia si jego opis, ale spenia wzr pikna); umiera majc 52 lata w 41 tomie; -wiat przedstawiony: utopijny, idealny, nie ma w nim brzydoty Dziesi tysicy lici strona 191; Konwersatorium 7 20.11.2013 Genji Monogatari c.d. -fragment: opis kobiety idealnej rne pogldy Genjiego i jego kolegw: Tou no Chuujou najlepszy przyjaciel Genjiego, Hidariuma no Kami (najwicej mwi) i Toushikibu no You wniosek, nie ma kobiety idealnej -warstwa zuryou godna uwagi (Murasaki pochwalia swoj warstw arystokracj prowincjonaln) -opis ksicia Genjego jeden z nielicznych; Genji by zbyt idealny -pniejsze dowiadczenia Genjiego jego pogld ewoluowa (ale nie znamy go dokadnie) Dziesi tysicy lici strona 203 Rozdzia: Suma -Genji zesany na Sum i oddaje si refleksj -najwierniejsi przyjaciele towarzysz mu -nawizuje romans z pikn kobiet -umiera w wieku 52 lat (po mierci ony odchodzi do klasztoru i umiera w sposb nauralny0 -potomkowie kontynuuj jego dzieo cao buddyjskie zakoczenie (niejasne) gwna bohaterka trafia do klasztoru i zaprzecza e jest sob redniowiecze japoskie (XII- pocz, XVII w) -w nim mieci si okres Kamakura (1192-1333), Muromachi (1333-1573) i podokres okresu Sengoku Azuchi-Momoyama (1573-1603, 1603 objcie wadz przes Tokugaw Iyeasu) -wadza w rkach samurajw; kraj objty wojn, wadz przejli shogunowie; zmiana priorytetw -uksztatowaa si etyka samurajska (lojalno, dyscyplina duchowa, lojalno, powicenie) -zinstytucjonalizowanie, zaaprobowanie seppuku -arystokraci, dworzanie i mnisi tworz literatur -pogbianie wartoci religijnych: buddyzm Zen ( i sekty amidyzm i nichireizm konflikty midzy nimi) -ustanowiono stosunki handlowe z Chinami Gatunki: -XIV w. - Renga pie wizana -Tsukubashuu (zbir z Tsukuby) 1356 -Haikai (strofy artobliwe) - z niego pniej wyodrbnio si Haiku -zbirInu Tsukubashuu - ok. 1540

-kontynuacja zuihitsu Kamo no Choumei - Houjouki (zapiski z szaasu) - 1212 mnich Yoshida Kenkou - Tsurezuregusa (szkice z wolnych chwil) - ok. 1330 Dziesi tysicy lici -kontynuacja nikki -mniszka Abutsu(ni) - Izayoi nikki (dziennik z 16. nocy) ok. 1280; opis wrae podczas podry do Kamakury Dziesi tysicy lici -Dama Nijou - Towazugatari (mwi niepytana) - 1306-1313

-opowieci historyczne - kagami (zwierciado) -Mizukagami (zwierciado wody) - XII w. -Masukagami (zwierciado powikszajce) - ok. 1375 -opowieci wojenne gunki monogatari/ senki monogatari - koncentroway si na losach klanw/ rodw -opowie porwnywalna do powieci rycerskich w europie -duo wtkw epizodycznych -brak wtkw miosnych -tem bitwa/ potyczka, ale oprcz nich opis refleksji przyrody, przey itp., ALE autor nie bdzie si wczuwa dlaczego bohater tak czuje -stopniowa komplikacja fabuy -paralelizm narracji -bohaterami postacie historyczne -opowie oparta na prawdzie historycznej, ale bardzo podkolorowana -wywodzce si z przekazw ustnych, snutych przy akompaniamencie biwy -narrator obiektywny -przykady: -Hogen monogatari (opowie o rodzie Hogen) - 1220 -Heike monogatari (opowie o rodzie Taira; hei czytanie chiskie taira) - 1240 (ostateczna wersja0 -byo wiele wersji (3 do 48 ksig); my korzystamy z 12 + epilog -przedstawia 90 lat historii rodu Taira (1131-1221) -zwrot do bstwa w celu podjcia decyzji (tradycja shintoistyczna) -hangan funkcja Monamoto-no Yoshitsune -ukazany rwnie wizerunek dzielnej kobiety -rytuay, przesde shintoistyczne (pynce delfiny), regalia cesarskie -scena mierci modego cesarza (piastunka go zabia by uratowa jego honor, eby nie wpad w rce wroga) -pocztek: przejcie wadzy przez Tair Kiyomoriego (1167) -koniec: klska rodu pod Dan-no Ura (1185) Dziesi tysicy lici strona: 311,312...; -shoujo hissui (cokolwiek rozkwita niezawodnie sczenie) -inga ouhou za wszystko co zrobimy dostaniemy zapat, nagrod lub kar w zalenoci od czynw -mujoukan - materialne rzeczy przemijaj, nie naley si przywizywa

-Genpei seisuiki (zapiski o rozkwicie i upadku rodw Minamoto i Taira) - 1240 -Taiheiki (zapiski o wielkim pokoju) - 1345-1371 -Gikeiki (Kronika o Yoshitsune) - XV w nie jest to czyste soga monogatari, skupia si na 1 bohaterze -Soga monogatari - XIII-XIV w - nie jest to czyste soga monogatari, skupia si na 2 bohaterach -opowieci otogizoushi pojawiy si najpniej, pisane prostym jzykiem, o niewyszukanym stylu

-dramaty, teatr nou/ kyougen (farsa) - XIV w -Kan'ami (Kannami) Kiyotsugu (1333-1384) -Zeami Motokiyo (1364?-1444?) - syn Kannamiego Konwersatorium 8 27.11.2013 Powstanie teatru Nou -nou sztuka, zdolno, umiejtno -wywodzi si w pieni i taca w rnych formach, m.in. -kagura (rozrywka bogw) - najstarszy, niepimienny okres; tace i pieni kagura, zwizane z obrzdkiem shintoistycznym, od VI w, ju wtedy uywano masek -gigoku (umiejtno, sztuka muzyki) - zwizana z buddyzmem, ok. VII w (mnich z Korei j przywiz), pieni i tace, gwnie tace rozrywkowe (parodie, pantomimy) -bungaku- tace z towarzyszeniem muzyki dworskiej, IX w, nawet ksi Genji je wykonywa :P -sungaku (rozmaite sztuki) - dotary w okresie Nara z Chin do Japonii, oprcz pieni i tacw take inne np. pokazy kukieek, akrobacja, kuglarstwo, onglerka -okina-mai (taniec starca) - sztuka, ktra rozpoczynaa konkretne przedstawienie -sarugaku-no nou (mapia muzyka) -dengaku-no nou (muzyka polna, wiejska) -z 2 powyszych nazw wywodzi si nazwa nou (w XVI w skcono te nazwy, chocia funkcjonoway one do XIX w) -zaczy si prnie rozwija od XI w, wpyway na siebie -obecnie w przedstawieniu odgrywa si kyougen (farsa) - ma on charakter przerywnika, oderwania od gwnej fabuy -bohaterowie: gupi pan, mdry suga, oszukiwany m, tchrzliwy wojownik -temat: stay -teksty: poczenie prozy i poezji -shogunowie (np. Yoshimitsu i Yoshimasa): zainteresowanie teatrem, mecenasi i entuzjaci Nou -poczenie zen i kultury ludowej -istniej trupy teatralne (najwaniejsze powstay w XIV w), reprezentuj one okrelony styl np. yanuato sarugaku (styl pod patronatem wityni w Kyouto) -trupy teatralne: -Enman'i-za (obecnie Konparu-za) -Sakaatoza (obecnie Kongou-za) -Tobi-za (obecnie Houshou-za)

-Yuuzaki-za (obecnie Kanze-za) -Kan'ami i jego syn Zeami pisali sztuki i traktaty o sztukach, Zeami - wyksztcony (ale: shogunowie obdarzali ask rywali Zeamiego; konkurent dosta pozwolenie od niego na uywanie nazwy Kanze; Zeami uda si na wygnanie) -aktorzy: -kade przedstawienie posiada gwnego aktora shite (ten, ktry dziaa) - on zawsze nosi mask -prawo do noszenia maski posiada te czasem shite zure aktor towarzyszcy shite -waki (zure) aktor, ktry nie dziaa, ona pobudza gwnego aktora do grania, opisuje opowieci -oprcz aktorw na scenie znajduj si chr (4-8 osb) i orkiestra -strj: -aktor za pomoc rnych masek odgrywa uczucia (np. gowa w d smutek, w gr rado, po bokach zo lub spogldanie na rozmwc) -kostium symboliczny okrela to, co najwaniejsze -peruka te okrela aktora, np. czerwona demon, czarna - modzi -tabi skarpety na nogach aktora, 2-palczaste -suriashi spob poruszania aktora, nie odrwa ng od podogi -stae gesty (kata) w teatrze Nou nie ma miejsca na adn improwizacj; ustalone s te techniki operowania gosem -kada trupa ma swj styl gry (Nou-ryuu) -stay, ustalony repertuar sztuk (230 sztuk) -youkyoku japoska nazwa sztuki -sztuka Nou moe trwa cay dzie -model jo-ha-kyuu tempo, najpierw odgrywane s akcje najpowolniejsze, na kocu najywsze -1956 pierwsze przedstawienie poza Japoni (Francja), w 1980 wystawienie w Polsce Podzia Nou ze wzgldu na tre: -mugennou (marzenie senne, iluzja) - opowie o zjawach, duchach, traktuje o wtkach nadprzyrodzonych -genzainou sztuki teatralne dziejce si w teraniejszoci Podzia Nou ze wzgldu na charakter odgrywanej postaci -kaminonou (sztuka o bogach) - przedstawienia najbardziej powolne, wystawiane na pocztku; np. Takasago, -shuuranou/ otokonou (opowieci o wojownikach) - rwnie powolne, czsto wzorowane na Heike-monogatari; np. Yashima -onnanou/ katsuramono (sztuki o kobietach) - troch ywsza akcja, tajemne pikno sugestywne, symboliczne i tajemniczo (yuugen); czsto oparte na Genji i Ise-monogatari; np. Hagoromo (Sztuka z pir) Matsukaze -monoburuimono (sztuki o obkanych) - ciszy temat; np. Ataka -Sztuki o demonach i innych istotach nadnaturalnych najywsza cz, istotna, odgrywana na koniec; np. Funa Benkei (Benkei w odzi), Doujouji (witynia Doujou), Kanawa (metalowa obrcz) Konwersatorium 9 4.12.2013

 yuugen pikno tajemnicze, symboliczne makoto prawda Zeami - Fuushikaden (Traktat o przekazywaniu Kwiatu, Ksztatu i Stylu) - 1444 najwaniejszy traktat teoretyczny dotyczcy teatru Nou; Kwiat wszystkie umiejtnoci aktora, ktre zdoby; aktor, gdy si zestarza (50 lat) powinien si wycofa na rzecz modszych Hagoromo (Szata z pir) - sztuka, w ktrej gwnym bohaterem jest istota niebiaska; zaczyna ona brzydko pachnie, ma brudne szaty, brakuje jej energii yciowej; motyw kwiatw, ktre widn we wosach pokazuj upadek anioa; nastpuje potkanie rybaka nad brzegiem morza, jest tam sosna, bohater gubi wtedy swoj niebiask szat, rybak j znajduje i nie chce odda; w kocu si lituje i oddaje mu szat w zamian za niebiaski taniec. Proza okresu Edo (1608-1868) w XVII w wyczerpa si potencja form klasycznych zmieniy si wartoci (buddyzm, idee wojownikw w redniowieczu) nawrcenie na konfucjanizm neokonfucjanizm (moralne zalenoci midzykulturowe) kobiety przestaj tworzy, staj si tylko bohaterkami (spadek roli kobiety w spoeczestwie) powstaj specjalne zielone domy, gdzie yj i pracuj prostytutki i kurtyzany dzielnice rozkoszy; szogunat sprawowa nad nimi cakowit kontrol ostry podzia spoeczny, granice bardzo wany pienidz i sprawy doczesne koncepcja ukiyo nietrwaoci rzeczy; czowiek jest niczym tykwa unoszca si z nurtem rzeki, nasze ycie jest ulotne, wic trzeba czerpa z niego jak najwicej; wczeniej konotacje buddyjskie wiat jest ulotny i dlatego cierpimy w wikszoci literatura i sztuka erotyczna i pornograficzna cenzura w literaturze (zbyt wiele erotyzmu, tematyka niesprawiedliwoci spoecznej, szoguna) straszne kary giri obowizek nin(jou) uczucia ludzkie trzeba byo wybiera, czy waniejszy by obowizek, czy uczucia Gatunki: ukiyozoushi 1682-1767; ksiki o ulotnym wiecie, o yciu mieszczan, trawestacja klasykw (Genji monogatari) np. Ihara Saikaku - styl zarazem wulgarny i elegancki; Hachimonjiya wydawnictwo Asai Ryoui (zm. 1691) wprowadzi koncepcj ukiyo - napisa Ukiyo monogatari (1661) opowieci o ulotnym wiecie ... chouninmono - ksiki o yciu mieszczan np. Nippon eitaigura 1688 zatsuwamono opowieci o duchach bukemono opowieci o wojownikach np. Nanshoku oukegami - O mioci mskiej - 1687 XVIII XIX wiek druga cz okresu Edo: kusazoushi - Zeszyty trawiaste - ksiki obrazkowe, ulubione mieszczan akahon - dla kobiet i dzieci

 kurohon, aohon streszczenia dramatw gouhon kibyoushi ilustrowane czsto przez mistrzw ukiyo-e Santou Kyouden (1761-1816) youmihon Takizawa Bakin (1765-1831) Nansou Satomi Hakkenden - Nansou Satomi i biografie omiu psw - (1814-1841) kto przyniesie mi gow wroga, temu odda crk za on; gow przynosi wierny pies; crka bierze z nim lub, wyprowadzaj si, ona zachodzi w ci; po pewnym czasie rodzina przypomina sobie o niej, przybywa do dziwnego maestwa, prbuje zabi psa, ale zamiast tego trafia w dziewczyn z jej raca urywa si osiem koralikw osiem cnt konfucjaskich przeobraone w psy; w kocu rd Satomi zostaje uratowany dziki tym omiu psom Ueda Akinari sharebou akcja toczya si w dzielnicy rozrywki, pochwaa elegancji, humoru Shikitei Samba (1776-1822) zmar w wizieniu skazany za zabjstwo napisa Ukiyuburo ania ulotnego wiata (1809-1813) i Ukiyodoko Balwierz ulotnego wiata (1813-1814) opis osb, ktre pojawiay si w ani/ u fryzjera opisane w sposb lekki, zabawny Jippensha Ikku (1765-1831) Toukaidouchuu hizakurige (1802-1809) opowie o dwch wczgach ninjoubon bohaterki, mieszczki; ksiki mwice o uczuciach - konflikt midzy obowizkiem a uczuciami Tananaga Jinsui najlepszy autor ksiek o uczuciach; zosta skazany za obraz i zmar w wizieniu kokkeibon Ryuutei Tanehiko (1783-1842) napisa Nise Murasaki inaka Genji - Faszywa Murasaki i wiejski Genji (1824-1842) parodia Genji Monogatari Konwersatorium 10 11.12.2013 tekst: Asaji ga yado - Zapuszczona zagroda Ueda Akinari Overgrown Lodge z Ugetsu Monogatari Edo poezja i dramat -poeta haiku i haikai - Matsuo Bashou (1644-1694) -od jego nazwiska bya nazwana Bashouan Chata pod bananowcem -pisa wdrujc po kraju zwizek z natur; kontemplacja przyrody -bardzo popularny, mi wielu uczniw -umar w podry -lekka, zwiza poezja -gboka sugestywno, symbioza czowieka z przyrod -Oku no hosonichi - cieki na dalek pnoc (1702) -dramatopisarz Chikamatsu Monzaemon (1653-1725) -tworzy dla teatru lalkowego ningyou jorui ( pniej bunraku) oraz dla teatru kabuki

-teatr lalkowy powsta w XVII w -due lalki odgrywaj historie popularne w danym czasie (np. samobjstwa) -Shinjuu ten no Amijima - Samobjstwo z mioci w niebiaskiej Amijimie (1720) i inne -m nie wie co robi, bo zakocha si w kurtyzanie; konflikt obowizku i uczucia jedyne wyjcie to samobjstwo -poeta Yosa Buson (1716-1783) -najbardziej ceniony poeta haikai (strof artobliwych) -strofy pene humoru, wieoci -czsto pojawiaj si w jego poezji aby, cykady i komary -pisa te senryuu odmian satyryczn haikai Estetyka wana i powana koncepcja estetyczna; 3 koncepcje w literaturze epoki Edo: -iki - szyk, temperament - zalety nieokrzesanego ycia -sui - istota - znajomo dzielnic rozrywki... -tsuu - znajomo rzeczy - sprawy intymne, wiat mioci, zmysw

Okres Meiji (1868-1912) -koniec izolacji przez Commodora Perry'ego -pozytywy i negatywy przemiany -wpywy z Zachodu; zafascynowanie nim we wszystkich dziedzinach -zaczto si wzorowa na mowie potocznej autorzy wzorowali si na tym, co usyszeli na ulicy; pisali tak, -jzyk przesta by hermetyczny -wane zjawisko - Gembun itchi jedno mowy i pisma -dominacja opowiadania i powieci -krytyka literacka - rozwj -powstawao duo czasopism zwizanych z literatur, zajmujcych si krytyk literack, w gazetach zaczy si pojawia powieci, ksiki w odcinkach powieci gazetowe -bardzo duo rzeczy tumaczono z jzyka angielskiego i niemieckiego -zaczy si pojawia przerbki dzie Zachodnich -byli rwnie kontynuatorzy, ktrzy powielali wtki z poprzedniej epoki Nurty epoki Meiji: -nurt owieceniowy - nurt, ktry prbowa wprowadzi innowacje, reformowa, prbowali rozpowszechni idee z Zachodu w Japonii; -Fukuzawa Yukichi (1834-1901) jeden z reformatorw; optowa za rwnoci mczyzn i kobiet w maestwie -Nishi Amane (1829-1897) jeden z reformatorw, ziaa na polu estetyki i filozofii -nurt realistyczny i romantyczny nurt prozachodni; trwa do wojny Japosko-Chiskiej -romantyzm jednostka, ktra walczy z caym wiatem -nurty pseudoklasyczne (do pocztkw Taishou) naley wrci do wartoci konfucjaskich, buddyjskich -nurty naturalistyczne i antynaturalistyczne

-powstanie shishousetsu powieci o sobie Mori Ougai (1862-1922) y na przeomie epok Meiji i Taishou -niezwykle zdolny; czyta dziea chiskie w wieku 5 lat -ojciec i dziadek lekarzami, on te by lekarzem (wojskowym) -by romantykiem -bardzo wszechstronny pisa, tumaczy (niemiecki, angielski, holenderski, rosyjski), by krytykiem i lekarzem -zna wietnie jzyk chiski i niemiecki (4 lata w Niemczech na stypendium obraca si tam w krgach wyrafinowanych pozna cesarza; dobra znajomo tamtejszej kultury) -krytyczny wiedzia co zabra z Zachodu dobrego, a co jest ze dla Japonii -wietny polemista -opowiadania o tragicznej mioci, oparte na przeyciach Ougaia kiedy przebywa on w Niemczech -Maihime - Tancerka (1890) -Utakata no ki - Zapiski na pianie (1890) -Fimizukai - Posaniec (1981) tekst: W przebudowie

Konwersatorium 11 18.12.2013 Izumi Kyouka opowieci z dreszczykiem; 1873-1939

REALIZM: Tsubouchi Shouyou - Koncepcja powieci realistycznej. 108 namitnoci (nawizanie do buddyzmu), skonstruowanie powieci nowoczesnej; Charaktery wspczesnych studentw (Tousen shosei katagi) fiasko powieci. Futabatei Shimei (1864-1909) napisa powie Ukigumo Przelotne chmury (1887-1889), szlachetne pobudki brak roli, liczyy si uczucia. Zosta dziennikarzem, wyjecha, zmar na grulic. Pseudoklasycyci: GARAKUTA BUNKO Biblioteka z lamusa; czasopismo, w ktrym publikowali pseudo-klasycyci. Towarzystwo przyjaci kamienia do rozcierania tuszu. (Kenyuusha) wolni od wpyww zachodnich, nie interesowaa ich literatura zachodnia, odwoywali si do zdobyczy twrczoci minionej, Saikaku, a take do klasyki, cenili koncepcje buddyjskie i konfucjaskie, dbali o elegancj i pikno jzyka i stylu. wiadomie osadzeni w tym, co rodzime.: Ozaki Kouyou (1868-1903) zaoyciel stowarzyszenia Kenyuusha, studiowa anglistyk. (wielu wybierao studia filologiczne w tamtych czasach), Konjiki yasha Zoty demon, (1897-1903), ksika niedokoczona, bya bardzo popularna (adaptacje teatralne); takie romansido-wyciskacz ez. Ojciec utosamiany z tytuowym zotym demonem. Kouda Rohan sinolog, Gojuunoto - bardziej liczy si styl, ni sama tre opowieci Higuchi Ichiyou (1872-1896) (kobieta)

Naturalici: Wzorowali si na naturalistach francuskich, bardzo widoczne w okresie modernizmu, zawenie tematyki do spraw prywatnych, strach przed socjalistami; poruszali wic sprawy ducha, ciaa. Od 1912 r. jzyk mwiony jzykiem ktrym posugiwali si naturalici. Shimazaki Touson O zdradzie maeskiej - relacje neokonfucjaskie: ona-m, za zdrad kobiety byy zawsze surowo karane, z klasy burakumin. Tayama Katai pierwszy naturalistyczny, szczery opis, opowiadanie: Futon, pisarz opisuje, ze bohater wkada gow pod kodr i zaczyna paka bardzo szczery opis. Opowie zapocztkowaa nurt powieci o sobie. watashi setsu (Shi setsu) Pisarki okresu Meiji: Ciko miay w Japonii, ju za czasw Edo etyka neokonfucjaska mwia, e kobiety maj bardzo mao praw; wpyw kobiet zachodnich np. ruchy feministyczne; czas przeomw. Bardzo wana posta Higuchi Ichiyo byskotliwa, zdolna, ale skoczya tylko i wycznie szko podstawow. Interesowaa si nauk, ojciec j w tym wspiera, kupowa jej zbiory poezji. Pod wpywem taty Higuchi wstpia do szkoy Haginoya uczono tam komponowania tanka, zaczynaa od pisania teje poezji. Napisaa okoo 4000 poematw. rdem jej utrzymania byo szycie, pranie. Pniej zacza pisa dla pienidzy. Zmara na grulic. Debiut: opowiadanie Yamizakura; naprawd miaa na imi Natsu. Bardzo liryczne, przypominaj klasyczn poezj wany jzyk, styl. Takekurabe Porwnywanie wzrostu 1895 r. (wysoko ocenione), Nigorie Mtny obraz 1895 r. (ksika, ktra przyniosa jej saw), pisaa take dzienniki (Ichiyo ). Yosano Akiko (1878-1942) poetka, ale take eseistka. Przetumaczya na jzyk wspczesny Genji Monogatari, poematy tanka, pniej wersy wolne (poematy wolne), podna nie tylko twrczo. Bya za tym, eby kobieta bya niezalena finansowo. Pisaa o uczuciach, namitnych, romantycznych, Midaregami - ? (Tangled Hair) Kunikida Doppo Tokutomi Roka Tamura Toshiko (1884-1945) wstpia do szkoy redniej, ale musiaa przerwa nauk powodu choroby serca. Zaangaowana w sprawy kobiet, uwaaa, e edukacja dla kobiet jest bardzo wana. (wyzwolenie z konfucjaskich regu), uczennica Koudy Rohana, Akirama (Rezygnacja), przed wyjazdem do Kanady uznana za pierwsz profesjonaln pisark (zarabiaa na swoje i swojego ma utrzymanie). Po jej mierci ustanowiono nagrod literack dla kobiet. Hiratsuka Raichou (1886-1971) feministka, aktywistka, pisarka. Bya bardzo wyksztacona. Hasa zwizane z wyzwoleniem kobiet. Nawizywanie do Amaterasu (kiedy kobieta bya socem)

Konwersatorium 12 8.01.2014 Natsume Souseki (1867-1916) -urodzi si rok przed restauracj Meiji -zmar w 5 roku Taishou, zmar modo -y na przeomie epok, w okresie transformacji -mia na imi Kinnosuke

-urodzi w Edo, zmar w Tokio -nie dokoczy swej ostatniej pracy, uwaanej przez wielu za najlepsz -wrci do domu w wieku 9 lat, zacz uczy si literatury i jzyka chiskiego, w wieku 16 lat zacz uczy si angielskiego, skoczy anglistyk na Uniwersytecie Tokijskim, dosta stypendium -przetumaczy Kojiouki, zacz pisa haiku -wrci do domu, gdy jego bracia zmarli na grulic, musia mieszka na stancji -zacz myle o pisaniu pod wpywem kolegi i pisarza Masaoki Shiki (pochodzi z Matsuyamy); szybko przyj swj pseudonim; -uczy angielskiego na swoim uniwersytecie, pniej na Shikoku w Matsuyamie, nastpnie na Kyushu w 1900 roku wyjecha na stypendium do Angli, nie radzi sobie wietnie jak Mori Ougai w Niemczech -wrci do kraju w 1903, musia zosta wykadowc angielskiego na Uniwersytecie Tokijskim -cierpia na chroniczne wrzody odka -nie odnajdywa si w roli nauczyciela (cierpia na depresj, rozstrj nerwowy, ona te), mia 7 dzieci -w 1907 przyj stanowisko redaktora w Asahi shimbun i zdecydowa si porzuci nauczanie, wola pisa ni uczy, dostawa lepsz pac -gembun itchi jedno mowy i sowa, jzyk powinien odzwierciedla to, o czym mwimy; Souseki zacz stosowa w swych dzieach kougo jzyk codzienny, mwiony -mia koleg Yamada Bimyou -Edokko specyficzny rodzaj Japoczyka, ktry czuje wi z epok samurajsk -interesuje si psychologi, estetyk Natsume Souseki Jestem kotem - Wagahai wa neko de aru (1905) -zacz pisa pod wpywem przyjaciela -bya to jego pierwsza ksika -pisana jzykiem mwionym kougo realizm postaci -pisana z punktu widzenia kota, ktry w sposb ironiczny interpretuje otaczajc go rzeczywisto gospodarza Kushami - nauczyciela i jego znajomych -pogldy kota odzwierciedlaj pogldy Sousekiego krytyka inteligencji, japoskiego szowinizmu a take zbytniej fascynacji zachodem, np. utylitaryzm Angielski, krytykowa te ideologi buddyjsk i konfucjask; krytyka niekontrolowanego indywidualizmu, ktry moe przerodzi si w skrajny egoizm, ktry moe powodowa rozkad rodziny (niebezpieczny) -powie satyryczna -rakugo specyficzny dla Edo humor japoski, dowcipy, anegdoty, opowiastki; humor w ksice podobny do niego Natsume Souseki Panicz - Botchan (1906) -rodowisko nauczycieli, tak jak w poprzedniej ksice -Souseki korzysta ze swoich dowiadcze -bohater nauczyciel pracuje w Matsuyama (elementy biograficzne) Natsume Souseki Poduszka z trawy/ Podr - Kusamakura (1906)

-nostalgiczna, romantyczna opowie w stylu haiku -ju nie humorystyczna jak poprzednie, troch depresyjny -wany jzyk powieci -bohaterem jest malarz, ktry wdruje przez gry; poznaje pikna kobiet Nami crk gospodarza zajazdu z ciepymi rdami, miaa wyj za mczyzn, ktry zuboa i musiaa go porzuci; chce namalowa jej portret ale nie jest w stanie, obserwuje j; dopiero jak kobieta pokazuje swoje uczucia malarz moe j namalowa -hininjou wolny od ludzkich uczu, kontrolujcy wasne emocje

Natsume Souseki Sansjhirou (1908) -mniej pesymizmu -powie opisem losw modego bohatera -jest niemiay, przez co jego ukochana polubia innego Natsume Souseki Sedno rzeczy - Kokoro (1916) -pesymizm -niejasna narracja -cao podzielona na 3 czci -1. mody czowiek poznaje senseia na play w Kamakurze; gwny bohater nie moe zapomnie spotkania -3. w formie listu wyjawienie tajemnicy senseia, ktry popenia samobjstwo -sensei posta tragiczna; zrobi z rzecz w modoci mieszka na stancji, podobaa mu si crka wacicielki stancji, pniej na stancje przyby jego przyjaciel, ktry zakocha si w dziewczynie i chcia si z ni pobra, w zwizku z tym sensei prosi o rk wacicielk, przez niego jego przyjaciel K. popenia samobjstwo -potem sensei polubia crk, ale nie moe przyzna si do swoich czynw -odwiedza grb przyjaciela -wyjawia modemu czowiekowi swoje postpy, a nastpnie popenia samobjstwo -konflikt moralny, udrka -samotno Natsume Souseki wiato i mrok - Meian (1916) -krytyka egoizmu -wyrazisty obraz bohaterw -uwaana za najlepsz -sam Souseki jej nie dokoczy, ale dokoczya ja pewna pani Prd Shirakaba (Biaa brzoza) -Shirakaba nazwa czasopisma zaoonego w 1906, dziaao do 1923 (trzsienie ziemi w Tokio) -redaktorzy czasopisma naleeli do szkoy biaej brzozy szkoy idealistw szkoa antynaturalistyczna -wszyscy twrcy pochodzili z dawnych rodzin arystokratycznych lub samurajskich -wszyscy interesowali si -grnolotnymi ideami: np. buddyzm i chrzecijastwo moralno wana w twrczoci -postaciami: np. Lew Tostoj -wierzyli, e wola jednostki jest w stanie naprawi wiat

-waga mioci i moralnoci -wywarli duy wpyw na epok Taishou -gwni przedstawiciele: -Arishima Takeo (1878-1923) syn urzdnika ministerstwa finansw, byy samuraj; bracia: pisarz i znany malarz, odebra konfucjaskie wyksztacenie, uczy si angielskiego; skoczy prestiow Szkoe parw Gakushuuin wtedy bya to tylko szkoa dla elit; pniej wyjecha na Hokkaidou i studiowa rolnictwo; po rocznym szkoleniu wojskowym wyjecha do USA studiowa 2 lata na Harvardzie, zainteresowa si amerykaskim ideaem wolnego czowieka; od 1910 roku dziaalno literacka (gdy pozna pozosta 2); jego ona zmara na grulic, a ojciec na raka odka to sprawio, e rzuci si w wir pracy; pisarz erudyta i humanista; pisa o mioci, opisywa o kobietach; skoczy tragicznie: popeni samobjstwo z dziennikark. -1913: powie Aru onna no gurimpusu, pniej skrcona do Aru onna - Pewna kobieta -gwna bohaterka, crka lekarza, odbiera wyksztacenie, pobiera malarza, ale si rozstaj, pynie do USA do nastpnego narzeczonego, tam poznaje Sankichi'ego, w ktrym si zakochuje, wraca do niego z USA, ona porzuca dla niej rodzinie, yj razem, ale nie s szczliwi; Sankichi porzuca j gdy jest w ciy; kobieta decyduje si -1917: Shi to sono zengo - mier i potem -Shiga Naoya (1883-1971) urodzia si w Ishinomami (Miyaki), by spadkobierc, w wieku 2 lat przenis si do dziadka w Tokio; matka zmara przedwczenie, opiekowaa si nim macocha; studiowa anglistyk na Uniwersytecie Tokijskim, ale jej nie skoczy, bo zaoy pismo w 1910 i odda si dziaalnoci pisarskiej, ojciec nie akceptowa jego ycia, byli dugo w konflikcie; Shiga duo podrowa; pisa o konflikcie, problemach rodzinnych, samotnoci; dobrze skonstruowane opowiadania -1917 Wakai - Pojednanie - pojednanie ojca z synem nawizanie -opowiadanie Kinosaki nite depresja, kryzys bohatera rannego w wypadku kolejowym, jedzie do ciepych rde, by odby rekonwalescencj kontempluje przyrod; motyw martwego owada; szczur, ktry wpada do rzeki i nie moe si uratowa (jak bohater podczas wypadku); niechccy zabija traszk przez to kontempluje nad samotnoci ludzk; brak akcji; mistrzostwo jzyka. -Ari ya koro - Droga w mrokach nocy - powie w 2 czciach; bohater Kensaku wychowywa si w domu dziadka, po jego mierci mieszka z kochank dziadka; potem j opuci, prowadzi rozpustne ycie, chcia oeni si z kochank dziadka, jego brat nie pozwoli i powiedzia, e jest on naprawd synem dziadka i matki; bohater wyruszy w podr, pozna pikn kobiet Naoko, oeni si z ni; pniej spotyka si z kochank dziadka, wtedy jego zona zdradza go z jego kuzynem; zagubiony bohater prbuje jej wybaczy jak ojciec wybaczy matce; nie moe jednak tego zrobi, znw wybiera si w podr, podczas ktrej mdleje, ona dowiaduje si o tym, przyjeda do niego i obiecuje,e nigdy go nie opuci. -Mushanokouji Saneatsu (1885-1976) interesowa si bibli i Tostojem, studiowa na Uniwersytecie Tokijskim nauki spoeczne, ale przerwa; zaoy eksperymentaln komun Nowa wie - chcia wciela idee moralnoci na zasadach chrzecijaskich; -1919: powie Koufukumono - Szczciarz -1919: powie Yuujou - Przyja Konwersatorium 13 15.01.2014
3.02.2014

8:30 egzamin

-przeczyta chocia jedn rzecz, eby by z tego specjalist -Mishima Yukio opowiadanie Niedziela - obowizkowo -najwaniejsze koncepcje itp., nazwiska -gwnie proza MODERNIZM -gwne koncepcje modernizmu nie pokrywaj si w Japonii i w europie -w europie i na wiecie: ekspresjonizm, symbolizm, dekadentyzm, futuryzm, dadaizm, kubizm... - rne odcienie, awangarda, burzenie wzorcw -w Japonii nie mogo by to zaadoptowane w ten sposb; rwnie stawia na awangard, gwnie jzykow, unowoczenianie formy w Japonii wszystkie powysze sprowadzali do jednej -Japonia lata 20. XX w. - na pograniczu Taisho i Showa modernizm sta si modny, literaci zaczli si nim interesowa orzewiajce zachynicie -oywienie formy i jzyka -potem zazwyczaj powrt do tradycji, indywidualnych upodoba -wydarzenia z tego okresu: -1923 wielkie trzsienie ziemi -po nim rozwina si sie komunikacji -1927 - mier Akutagawy Ryuunosuke -kryzys ekonomiczny -mier cesarza Meiji, Taisho -powstaa literatura proletariacka modernizm: bunt przeciw niej -modernizm bunt przeciw zastanym, skostniaym wzorcom, literaturze proletariackiej, naturalistycznej, powieci o sobie Yokomitsu Riichi (1898-1947) napisa manifest szkoy neosensualistw; zaliczy on do tej grupy dadaistw, kubistw, symbolistw i wiele innych -Atama narabi ni hara (Gowa i brzuch) - 1924 - krtkie zdania, normy gramatyczne burzone, wygldanie z okna pocigu; kiepsko osdzony przez krytykw -Bungei Jidai (Epoka sztuki literackiej) - czasopismo neosensualistw, w nim wydany; zaoony m.in. przez Yokomitsu Riichi i Kawabat Yasunariego -Haru wa basha ni notte (Wiosna jedzie powozem) - 1926 opisuje ostatnie chwile ycia swojej zony, ktra umiera na grulic; strumie wiadomoci, wewntrzne przemylenia, zdania bardzo krtkie, przerywane; cao zakoczona, gdy m przywozi onie powozem wiee kwiaty; nowe formy literackie Tanizaki Yun'ichiro (1886-1965) wychowa si w domu houbiony przez matk Seki (pikna kobieta), bogaty dziadek oeni dwie crki z synami prowadzcymi biznes sake; gdy dziadek ich finansowa dostatek; pniej ojciec nie mia pienidzy, nie byo wiadomo, czy pjdzie do szkoy redniej; poszed m.in. dziki nauczycielowi, skoczy liceum, uniwersytet. Inspiracje Oscarem Wilde'm i Edgarem Allanem Poe. Bohater u Tanizakiego nie przystosowany do wiata, sensualistyczny pogld na wiat (opowiadanie Akuma) ycie miosne najpierw polubi by gejsz, zamieszkali wraz z jej modsz siostr. Tanizaki zakocha si w niej, a znany poeta zakocha si w jego onie. Z maestwa bya crka. Rozwiedli si. Wana rola kobiet w jego twrczoci (femme fatale) Pocztkowo modernista, pniej - indywidualna forma literacka nawizujca do estetyzmu

(okres klasycystyczny, odejcie od modernizmu) Pniej patologiczne zwizki miosne: mio w odniesieniu do bardzo oczywistego okruciestwa. -1910 debiut literacki Tanjou (Narodziny) -1910 - Shisei (Tatua) - opowie o mistrzu tatuau, ktry chcia wytatuowa obraz na ciele piknej kobiety; zauroczony stopami (fetysz stp) jednej poprosi j o zrobienie jej tatuau; pocztkowo kobieta nie chciaa (nie podobay jej si 2 obrazy pokazujce kobiet le traktujc mczyzn i kobiet u ktrej stp ley stos mczyzn mistrz mwi, e jest to ona w przyszoci), pozwolia mu wytatuowa na jej ciele pajka od tej pory dziewczyna staa si pewna siebie i staa si sadystk, pierwsz ofiar sta si mistrz demoniczna rola pikna -Shinzei opowiadanie, nazwiska ministra z XII w. - minister ten mia sny prorocze, zobaczy swoj mier, prbowa jej zapobiec, w trakcie prb przebi si i zmar; wtki symboliczne i dekadenckie -1916 Akuma (Szatan) - student, ktry zaczyna si ba pocigw jadc na studia; nawizuje romans ; bohater zamiast si uczy ley i czyta ksiki o wampirach; koniec: bohater przeczuwa e zginie tragicznie przez swoj ukochan rywal o serce ukochanej przebija mu w kocu gardo -Ashikari (1932) i Shunkinshou (ycie Shunkin)(1933) opowiadania w jednym tomie Dwie opowieci o mioci okrutnej -Ashikari, czyli le mi bez ciebie -Shunkinshou, czyli Rozmylania nad yciem Wiosennej Harfy bohaterka, niewidoma pikna nauczycielka gry na harfie, ucze zakocha si w niej, ale by odtrcany; podczas wamania bohaterka zostaje oszpecona; gwny bohater wykuwa sobie oczy, eby nie widzie tego, e zostaa oszpecona. -Fuuten roujin nikki - Dziennik szalonego starca (1961) starzec w specyficzny sposb podkochiwa si w specyficzny sposb swojej synowej; tu te fetysz stp (chcia sobie odla stopy synowej na swoim grobie) Akutagawa Ryuunosuke (1892-1927) neorealista, neointelektualista; mistrz nowel, moralista, opisywa, co jest dobre, a co ze; zwolennik sztuki dla sztuki sztuka musi by form; popeni samobjstwo (3. prba), poniewa przez cae ycie ba si (obsesja), e oszaleje (matka zaraz po jego narodzinach oszalaa) szok dla wiata literackiego; jego pesymizm znajduje odzwierciedlenie w twrczoci; -na amach Shinshinchou (Nowe prdy) opowiadaniem Hana (Nos) - 1916 - historia mnicha, ktry mia dugi nos, za namow postanawia go zagotowa i si oszpeca wtedy wszyscy zwracaj na niego uwag (wczeniej sam myla, e ludzie miej si z niego za plecami) na koniec nos wraca do naturalnych rozmiarw; -zbir opowiada Rashoumon (Brama piekie) - samo opowiadanie 1915 historia sugi, ktry zatrzymuje si pod bram demonw, spotyka kobiet, ktra wyrywa wosy trupom na peruki, suga zrywa z niej ubranie i ucieka jedna rzecz niemoralna nie moe usprawiedliwia czego innego -Yabu no naka (W gszczu) - 1922 - opis mierci samuraja z relacji rnych stron; -Kurosawa w filmie czy 2 opowiadania: Rashoumon i Yabu no naka -Jigokuhen (Piekie wizerunek niezwyky) - 1918 - malarz dostaje zlecenie na namalowanie wizerunku piekie, malarz nie moe; zleceniodawca postanawia spali w

powozie pikn crk malarza, wtedy malarz tworzy dzieo swego ycia; -Kappa (W krainie wodnikw) - 1927 opowiadanie ; bohater trafia do wiata kapp, ktry jest lepszy od wiata ludzi, krytyka naszego wiata; wszystko w tamtym wiecie jest inne (np. gonitwa eskich kapp za mskimi zaloty); -Aru ahou no isshou (ycie pewnego szaleca) - 1927 opublikowane pomiertnie, zbir szkicw autobiograficznych; Kawabata Yasunari (1899-1972) sztandarowy modernista japoski; pierwszy noblista w dziejach literatury japoskiej; samobjca woy gow do piekarnika i si zagazowa; eksperymentowa z form, uywa w swojej twrczoci strumienia podwiadomoci; potem odszed od modernizmu, zwrci si ku tradycji; wraz z m.in. Yokomitsu Riichi zaoy Bungei Jidai ; -opowiadanie Do albo Rka - mczyzna na noc wypoycza sobie rk (w Balladzie o Narayamie) -Nemureru bijou (pice piknoci) - 1961 - dom, w ktrym starsi mczyni spali obok picych kobiet Konwersatorium 14 22.01.2014 Haruki Murakami do wasnego opracowanie (ksero)