Predavanja, dr Ratko Salati - Teorija konstrukcija 2 , Stabilnost konstrukcija 1

5. METOD KONANIH ELEMENATA

5.1 Tradicionalne metode prorauna u Teoriji konstrukcija














Slika 5.1: Tradicionalne metode prorauna

Problem Teorije konstrukcija - Reavanje graninog (konturnog) problema mehanike
kontinuuma, problem mehanike deformabilnog tela.

Pretpostavke i procedura prorauna
Uspostavljaju se osnovne relacije (funkcije) izmeu geometrijskih i fizikih veliina na elementu
diferencijalno malih dimenzija.
Usvaja se pretpostavka neprekidnosti funkcija koje definiu ove veliine.
Zavisnosti izmeu srednjih vrednosti ovih veliina proiruju se na ceo domen.
Dobijene su diferencijalne jednaine (obine ili parcijalne), odnosno integralne ili integro-
diferencijalne jednaine.
Utvruju se konturni (granini) i inicijalni uslovi.
Dobijenom jednainom i graninim, odnosno inicijalnim uslovima, definisan je granini problem.
Reenja graninog problema mogu biti u zatvorenom obliku i/ili priblina reenja zasnovana na
matematikoj diskretizaciji jednaina graninog problema.
Priblina reenja svode problem na domen algebre, tj. reavanje sistema linearnih algebarskih
jednaina.


5.1 Karakteristike Metode konanih elemenata (MKE)

Savremena metoda numerike analize, metoda diskretne analize.
Jednostavna matematika formulacija i matematiki aparat za reavanje problema.
Osnov za razmatranje problema (umesto diferencijalno malog elementa) je deo domena konanih
dimenzija, poddomen konani element.
Poddomen, konani element, ima iste karakteristike kao i domen.
Jednaine pomou kojih se opisuje stanje u pojedinim konanim elementima su obine algebarske
jednaine.
Domen sa beskonano mnogo stepeni slobode zamenjen je diskretnim modelom meusobno
povezanih konanih elemenata sa konanim brojem stepeni slobode (nepoznate veliine).
diferencijalno
mali element
uslovi na konturi
domen
2 Predavanja, dr Ratko Salati - Teorija konstrukcija 2 , Stabilnost konstrukcija
Usvaja se pretpostavka da su konani elementi povezani u konanom broju taaka, vorovima
modela.














Slika 5.2: Metod konanih elemenata

Problem izbora diskretnog modela i izbora nepoznatih (stepena slobode) koji mogu da opiu
odgovarajui konturni problem.
Uslov za primenu metode je bio razvoj raunarske tehnike (mogunost reavanja velikih sistema
jednaina).

Postupak
1. Razmatrani domen (nosa) se deli na konaan broj poddomena (konanih elemenata)
formiranje mree konanih elemenata.
2. Izbor konanog broja parametara (nepoznatih veliina) u vorovima za opisivanje razmatranog
problema.
3. Izbor interpolacionih funkcija N za opisivanje stanja u svakom elementu pomou usvojenih
nepoznatih veliina.
4. Uvrivanje parametara na na konturi domena.
5. Utvrivanje vornog optereenja.
6. Postavljanje uslovnih jednaina, matrice sistema i vektora slobodnih lanova.
7. Reavanje nepoznatih parametara (reavanje sistema algebarskih jednaina).








Element i {u
1
, u
2
, u
3
, u
4
, u
5
, u
6
,u
7
, u
8
}
Element j {u
3
,u
4
,u
9
, u
10
, u
11
, u
12
, u
5
, u
6
}

N(x, y) = |N
1
N
2
N
3
N
4
N
5
N
6
N
7
N
8
]
u(x, y) = |
u
1
u
2
u
3
u
4
u
5
u
6
u
7
u
8
]

A
(x
A
, y
A
) = N(x, y)u
vor
konani element
nepoznati
parametri u voru
Predavanja, dr Ratko Salati - Teorija konstrukcija 2 , Stabilnost konstrukcija 3

Konfomni i nekonformni elementi


MKE je priblian postupak

1: Greka aproksimacije domena modelom
2: Greka aproksimacije konturnih uslova
3: Greka pri izboru interpolacionih funkcija




Slika 5.3: Greke u metodi konanih elemenata

5.2 Primena MKE na linijske nosae

Podele linijskih nosaa
Puni (gredni) i reetkasti
Ravni i prostorni nosai
Osnovne jednaine
Konstitutivne veze
Uslovi ravnotee vorova
Uslovi kompatibilnosti vorova
Linearna teorija ravnog tapa
Materijalna linearnost - Materijal je homogen izotropan i elastian
Statika linearnost - Pomeranja su mala, vii stepeni nepoznatih veliina se mogu
zanemariti, uslovi ravnotee se mogu postaviti na nedeformisanom nosau
Deformacijske veliine su male
Osnovne statike i kinematike veliine
Generalisane sile i generalisana pomeranja (parametri pomeranja ili stepeni slobode)













Slika 5.4: Metod konanih elemenata u primeni na linijske nosae


1
2
3
2
4 Predavanja, dr Ratko Salati - Teorija konstrukcija 2 , Stabilnost konstrukcija
Konstrukcije kod kojih je duina znatno vea od dimenzija poprenih preseka linijski nosai
Elementi linijskih nosaa tapovi (pravi ili krivi)
tapovi su meusobno povezani u vorovima (svaki tap moe biti povezan u najvie dva vora)
Uz odreene pretpostavke vezane za popreni presek tapa, linijski nosai se mogu predstaviti
samo osama tapova, a stanje u linijskom nosau preko veliina u osama tapa
jednodimenzionalna analiza (Statike i deformacijske nepoznate su funkcije samo jednog
argumenta ose nosaa)
Nema greke modeliranja kod pravih tapova
Interpolacione funkcije su tane Tana metoda deformacije

Matrica krutosti tapa (veza izmeu generalisanih sila i generalisanih pomeranja)
Ekvivalentno optereenje je optereenje na krajevima tapa kojima se zamenjuju spoljanji
uticaji koji deluju du ose nosaa (jednako je negativnim reakcijama tapa sa totalno ukljetenim
krajevima).
Usvaja se pretpostavka da su aksijalno i fleksiono naprezanje meusobno nezavisna.
Interpolacione funkcije za interpolacione funkcije usvojena je kubna interpolacija i to Hermit-
ovi polinomi.


N
1
= 1 -S
2
+2
3

N
2
= l( -2
2
+
3
)
N
3
= S
2
- 2
3

N
4
= -l(
2
-
3
) = x l





Slika 5.5: Interpolacione funkcije kod linijskih nosaa


5.2.1 Problem stabilnosti linijskih nosaa

Varijacioni postupak se zasniva na stavu o stacionarnosti potencijalne energije nosaa. (Potencijalna
energija nosaa ima minimum.)
Potencijalna energija nosaa jednaka je zbiru unutranje energije (deformacionog rada) i potencijalu
generalisanih sila u vorovima nosaa.
Potencijal generalisanih sila jednak je negativnom radu generalisanih sila.
Razmatra se samo fleksiona krutost tapa.





Predavanja, dr Ratko Salati - Teorija konstrukcija 2 , Stabilnost konstrukcija 5








Slika 5.6: Problem stabilnosti tapa

Unutranja energija (deformacioni rad)
A
u
=
1
2
_ HJx
I
0
H = -EI
J
2
:
Jx
2
=
H
EI

A
u
=
1
2
_
H
2
EI
Jx
I
0
=
1
2
_ EI _
J
2
:
Jx
2
_
2
Jx
I
0


Potencijal generalisanih sila
Razmatra se problem stabilnosti, tako da postoji samo aksijalna generalisana sila.
u = l - l cos o = l(1 - cos o)
kako je o mali ugao, primenom Maklorenovog reda, i usvajanjem samo dva lana reda
cos o = 1 -
o
2
2!
+
o
4
4!
+ cos o 1 -
o
2
2!

u = l _1 - 1 +
o
2
2
_ = l
o
2
2
o =
J:
Jx

u =
1
2
_ _
J:
Jx
]
2
I
0
Jx
A
s
= S u = S
1
2
_ _
J:
Jx
]
2
I
0
Jx
Potencijalna energija
= A
u
-A
s
=
1
2
_ EI _
J
2
:
Jx
2
_
2
Jx
I
0
+ S
1
2
_ _
J:
Jx
]
2
I
0
Jx
=
1
2
_ _EI _
J
2
:
Jx
2
_
2
+S _
J:
Jx
]
2
_ Jx
I
0

ako je
:(x) = N(x)q
gde su:
N(x) = |N
1
N
2
N
3
N
4
] vektor interpolacionih funkcija
q = {
u
1

1
u
2

2
] vektor generalisanih pomeranja u vorovima
6 Predavanja, dr Ratko Salati - Teorija konstrukcija 2 , Stabilnost konstrukcija
za interpolacione funkcije usvojena je kubna interpolacija i to Hermit-ovi polinomi
sada su prvi i drugi izvod vertikalnog pomeranja ose tapa
:
i
(x) =
J:
Jx
= N
i
(x)q :
i
(x) =
J
2
:
Jx
2
= N
ii
(x)q
=
1
2
_ {EI q
T
(N)
1
(N)q + S q
T
(N)
1
(N)q]Jx
I
0

ili =
1
2
q
T
(h + h
g
)q
gde su
h = ] EI
I
0
(N)
1
(N)Jx fleksiona matrica krutosti tapa
h
g
= S ] EI
I
0
(N)
1
(N)Jx geometrijska matrica krutosti tapa
integracijom se dobija
h = _
12 6l -12 6l
6l 4l
2
-6l 2l
2
-12 -6l 12 -6l
6l 2l
2
-6l 4l
2
_
EI
l
3
h
g
= _
12 l -12 l
l 4l
2
S -6l -l
2
S
-12 -l 12 -l
l -l
2
S -l 4l
2
S
_
S
1ul

Na osnovu stava o stacionarnosti potencijalne energije dobija se jednaina stabilnosti
o
oq
= u (h + h
g
)q = u

Primer 1

Odrediti kriitino optereenje obostrano ukljetene grede primenom metode konanih elemenata.

Reenje

K =
:
1

1
:
2

2
:
3

3
l
l
l
l
l
l
12 6l -12 6l
6l 4l
2
-6l 2l
2
-12 -6l 12 + 12 -6l +6l -12 6l
6l 2l
2
-6l + 6l 4l
2
+ 4l
2
-6l 2l
2
-12 -6l 12 -6l
6l 2l
2
-6l 4l
2
1
1
1
1
1
1

EI
l
3

K
g
=
:
1

1
:
2

2
:
3

3 l
l
l
l
l
l
12 l -12 l
l 4l
2
S -l -l
2
S
-12 -l 12 +12 -6l + 6l -12 l
l -l
2
S -6l + 6l 4l
2
S +4l
2
S -l -l
2
S
-12 -6l 12 -l
6l -l
2
S -l 4l
2
S 1
1
1
1
1
1

P
1ul

(K +K
g
) j
:
2

2
[ = _
EI
l
3
j
24 u
u 8l
2
[ -
P
1ul
_
24 u
u 8l
2
S
__ j
:
2

2
[ =
Predavanja, dr Ratko Salati - Teorija konstrukcija 2 , Stabilnost konstrukcija 7
24
EI
l
3
- 24
P
1ul
= u P
k
= 1u.u
EI
l
3
_P
k,1
Lu
=
4n
2
(2l)
2
= 9.87
EI
l
3
_ A = 1.S2%
8
EI
l
3
-8
P
1ul
= u P
k
= Su.u
EI
l
3
_P
k,2
Lu
=
4 4.49S4
2
(2l)
2
= 2u.19
EI
l
3
_ A = 48.S9%


Primer 2

) Odrediti najmanje kritino optereenje P, ako
na sistem deluju samo koncentrisane sile.
Primeniti metod konanih elemenata. U
proraunu zanemariti uticaj aksijalnih sila na
deformaciju (e = u).
B) Ako je P = u.7P
k
i ako deluje i raspodeljeno
optereenje p = S.u kNm, odrediti obrtanje
vora A. (Zanemariti promenu normalnih sila
usled raspodeljenog optereenja)
EI = 2uuuu kNm
2

Reenje

Nepoznata pomeranja: u
2
, u
4
, u
5
.





Fleksione matrice krutosti tapova:

h
1
=
1
2
S
4
_
12 24 -12 24
4 -24 32
12 -24
sim. 4
_
EI
64
h
2
= h
1
=
S
4
8
9
_
12 24 -12 24
4 -24 S2
12 -24
sim. 64
_
EI
64

h
3
=
S
4
6
7
_
12 S6 -12 S6
144 -S6 72
12 -S6
sim. 144
_
EI
1u8

Fleksiona matrica krutosti sistema:
K

=
2
4
S
_
64 S2 u
S2 21S.SS

24
u 24 12
_
EI
64

Geometrijske matrice krutosti tapova:

h
g1
=
1
2
S
4
_
21. 33

-5. 33

sim. 21. 33

_
P
2u
h
g2
=
S
4
8
9
_
12 4
21. 33

sim.
_
P
4u

h
g3
=
S
4
6
7
_
48
sim.
_
P
Su

8 Predavanja, dr Ratko Salati - Teorija konstrukcija 2 , Stabilnost konstrukcija

Geometrijska matrica krutosti sistema:
K
g

=
2
4
S
_
128 -S2 u
-S2 S84 12
u 12 S6
_
P
12u


(K

- K
g

) u =

Jednaina stabilnosti: uet(K

- K
g

) = u

o =
P
12u
64
EI
_
64 -128o S2 + S2o u
S2 + S2o 21S.SS

-S84o 24 -12o
u 24 - 12o 12 -S6o
_ = u

_
1 -2o 1 + o u
16 + 16o 21S.SS

- S84o 24 - 12o
u 2 - o 1 -So
_ = u

-22S2o
3
+S172o
2
- 129u.66

o + 149.SS

= u
o
1
= u.2uu777
o
2
= u.412467
o
3
= u.8u79uS

P
k
=
12uo
1
64
EI = u.S76S EI

Odreivanje obrtanja vora A:

P = u.7 P
k
= u.7 u.S76S 2uuuu = S271 kN

= 6
_
2 S271
2 2uuuu
= S.u8u2 y() = 1.2uSu

H =
S S6
12
1.2uSu = 18.u7Su

o =
S271
12u
64
2uuuu
= u.14u6

_
46.uu8S S6.4979 u
S6.4979 1S9.SS8S 22.S1SS
u 22.S1SS 6.9S98
_ _
u
2
u
4
u
5
_ = _
u
-18.u7S
u
_
64
EI

u
2
u
4
u
5
=
=
=
u.2444
-u.Su81
u.99u7
64 EI
64 EI
64 EI

A
= u
2
=
u.Su81 64
2uuuu
= 9.8S92 1u
-4
roJ