T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS











MKRO LEMC VE
MKRODENETLEYCLER
523EO0019











Ankara, 2012




























Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve
retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. MKRO LEMCLER VE MKRODENETLEYCLER .................................................. 3
1.1. Mikro ilemcileri Birbirinden Ayran zellikler .......................................................... 3
1.1.1. Kelime Uzunluu ................................................................................................... 3
1.1.2. Komut leme Hz ................................................................................................. 4
1.1.3. Adresleme Kapasitesi ............................................................................................ 5
1.1.4. Kaydedici Says .................................................................................................... 6
1.1.5. Farkl Adresleme Modlar ...................................................................................... 6
1.1.6. lave Edilecek Devrelerle Uyumluluk ................................................................... 7
1.2. Mikro lemciyi Oluturan Birimler ve Grevleri ........................................................ 8
1.2.1. Kaydediciler ........................................................................................................... 8
1.2.2. Aritmetik ve Mantk Birimi (ALU) ..................................................................... 12
1.2.3. Kontrol Birimi ..................................................................................................... 13
1.3. Merkezi lemci Biriminde letiim Yollar ................................................................ 13
1.3.1. Veri Yolu ............................................................................................................. 14
1.3.2. Adres Yolu ........................................................................................................... 15
1.3.3. Kontrol Yolu ........................................................................................................ 15
1.4. Bellek .......................................................................................................................... 16
1.4.1. RAM Bellekler .................................................................................................... 16
1.4.2. ROM Bellekler .................................................................................................... 17
1.4.3. Programlanabilir ROM Bellek (PROM) .............................................................. 17
1.4.4. Silinebilir Programlanabilir ROM Bellek (EPROM) .......................................... 17
1.4.5. Elektriksel Yolla Deitirilebilir ROM Bellek (EEPROM) ................................ 18
1.5. Mikrodenetleyici Tanm ve eitleri ......................................................................... 18
1.5.1. Mikrodenetleyicinin Tanm ................................................................................ 18
1.5.2. Mikrodenetleyicilerin Salad stnlkler....................................................... 18
1.5.3. Mikrodenetleyici eitleri ................................................................................... 19
1.5.4. Mikrodenetleyici D Grnleri ....................................................................... 19
1.5.5. Mikro lemci ve Mikrodenetleyici Arasndaki Farklar ...................................... 19
1.6. Mikrodenetleyici Program Aamalar ve Gerekli Donanmlar ................................... 20
1.6.1. Mikrodenetleyicilerde Dikkat Edilmesi Gereken zellikler ............................... 21
1.6.2. PIC16F84 zellikleri ........................................................................................... 21
1.6.3. PIC Programlamak in Gerekli Donanmlar ...................................................... 22
1.7. Mikrodenetleyicinin Yaps ve evre Elemanlar ................................................... 22
1.7.1. Mikrodenetleyici Yaps ...................................................................................... 22
1.7.2. Giri/k Pinleri le Balants .......................................................................... 25
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 31
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 32
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 34
2. MKRODENETLEYC PROGRAMLAMA KARTI ....................................................... 34
2.1. Mikrodenetleyici Programlama ve Deneme Kart ...................................................... 34
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 37
DEERLENDRME LE .......................................................................................... 42
RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 43
NDEKLER

ii
3. MKRODENETLEYCYE PROGRAM YKLEME ...................................................... 43
3.1. Giri............................................................................................................................. 43
3.2. Ykleme Programn Kullanma .................................................................................. 46
3.2.1. Ykleme Programnn Balatlmas ..................................................................... 47
3.2.2. Program Menlerinin Aklanmas ...................................................................... 49
3.2.3. Mikrodenetleyici Seimi ...................................................................................... 49
3.2.4. Program Dosyasn Ama .................................................................................... 49
3.2.5. Mikrodenetleyici Konfigrasyonunu Ayarlama .................................................. 50
3.2.6. Bilgisayarla Kart Arasndaki Haberleme Ayarlarn Yapmak ........................... 52
3.2.7. Program Mikrodenetleyiciye Ykleme............................................................... 53
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 54
LME VE DEGERLENDRME .................................................................................... 57
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 58
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 60
KAYNAKA ......................................................................................................................... 62



iii
AIKLAMALAR
KOD
523EO0019
ALAN Elektrik-Elektronik Teknolojisi
DAL/MESLEK Elektrik-Elektronik Teknolojisi Dal Ortak
MODLN ADI Mikro ilemci ve Mikrodenetleyiciler
MODLN TANIMI
Bu modl mikrodenetleyicilerin eitleri, yaps,
programlanmas ve denenmesine ynelik bilgi ve
becerilerin verildii renme materyalidir.
SRE 40/24
N KOUL PLC modlerini tamamlam olmak
YETERLK
Yaplacak ie uygun mikrodenetleyiciyi seerek program
yklemek
MODLN AMACI
Genel Ama
Gerekli ortam salandnda istenen sistem iin gerekli
mikrodenetleyici ve donanm elemanlarn seerek
mikrodenetleyiciye program yklemesini eksiksiz
yapabileceksiniz.
Amalar
1. Mikrodenetleyici ve donanm seimini
yapabileceksiniz.
2. Mikrodenetleyici programlama kart yapabileceksiniz.
3. Mikrodenetleyiciye program ykleyebileceksiniz.
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam:
Elektrik-elektronik laboratuvar, iletme, ktphane,
ev, bilgi teknolojileri ortam vb.
Donanm:IBM uyumlu bilgisayar, bir metin editr
(Notpad), assembler program (MPASM), ykleme
program (IC-Prog), elektrik aralar (yankeski,
kargaburun), programlama ve deneme kart
malzemeleri, bask devre kalemi, havya, lehim, asit
banyo malzemeleri, matkap
LME VE
DEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra
verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli
test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1

GR

Sevgili renci,

amzda bilgi ve teknoloji hzla ilerlemekte, hayatmzn her alanna girmi
bulunmaktadr.

Karmak ve uzun zaman alan hesaplamalarn zmlenmesi iin bilim dnyas
srekli bir aray hlindeydi. Alman bilim adam Zuse 1936 ylnda mekanik anahtarl Z1
adnda ilk bilgisayar yaptktan sonra 1939 yllnda manyetik rle ile alan Z2 bilgisayarn
tasarlamtr. 1942 ylnda Lowa State niversitesinin profesr John ATANASOFF ile
rencisi Clifford BERRY ilk elektronik bilgisayar olan vakum tpleriyle ABCnin yapmn
gerekletirdi. 1946 ylnda ABDde askeri ama iin dnlen bomba izlerinin
hesaplanmasnda kullanlacak olan ENIAC yapld. Bu bilgisayarlar manyetik rle ve vakum
tpl olduklarndan, fiziki olarak bir oda byklnde ve sadece zel amal kullanlyordu.

1948 ylnda yar iletkenlerin kefi ve 1950 ylnda transistrlerin kullanlmasyla
birlikte bilgisayarlar yeni bir boyuta tand. Eskisine gre daha kk ve az enerji harcayan
bilgisayarlar retilmeye baland. 1970 ylnda Intel firmas bilgisayarn beyni saylan mikro
ilemciyi (CPU) tek bir entegre olarak tasarlad. Gelen istekler dorultusunda srekli
gelitirilen mikro ilemciler, sadece bilgisayarlarda kullanlmayp otomobil, telefon
sistemleri, beyaz eya, robotlar, mzik aletleri, gvenlik sistemleri ve endstride
kullanlmaktayd. Bellek, giri/k birimleri ve ilemciden meydana gelen basit bir mikro
ilemcili sistem daha sonralar gnmzde ad geen elemanlarn tek bir entegre hline
getirilmesiyle mikrodenetleyici adn almtr. Mikro ilemcili sistemi meydana getiren
birimlerin krplm zellikleri mikrodenetleyici sistemde kullanldndan, maliyet dm,
programlanmas kolay olmu ve dolaysyla boyutlar da kk olmutur.
Mikrodenetleyiciler srekli gelitirilmekte, zellikleri ve performanslar arttrlmaktadr.
Mikrodenetleyiciler bilindik kullanm yerlerinin dnda endstride ve gnlk yaantmzda
kendisine srekli yeni kullanm alanlar amaktadr.
GR

2

3
RENME FAALYET-1


Mikro ilemcileri ve mikrodenetleyicilerin yap ve almasn renecek, mikro
ilemci ve mikrodenetleyicilerileri zelliklerine gre karlatrabilecek, istenilen zellikte
mikro ilemci ve mikrodenetleyiciyi seebileceksiniz.



8 bitlik mikro ilemci ve mikrodenetleyicilerin zelliklerini rapor hlinde
hazrlaynz.

1. MKRO LEMCLER VE
MKRODENETLEYCLER

1.1. Mikro ilemcileri Birbirinden Ayran zellikler

1.1.1. Kelime Uzunluu

Mikro ilemcinin her saat darbesinde ilem yapabilecei bit saysna kelime uzunluu
denir. lemciler bu sre zarfnda komutlar yorumlar veya bellekteki veriler zerinde ilem
yapar. lenen veriler ilemcinin zelliine gre 4-bit, 8-bit, 16-bit, 32-bit ve 64-bit
uzunluunda olabilir. Kelime uzunluu veri yolu uzunluuna eittir. lemci, her saat
darbesinde ileyebildii kelime uzunlu ile tanmlanr. Intel 8086 ilemcisinin kelime
uzunluu 16-bit olduu iin 16-bitlik mikro ilemci denir. lemciler drt, sekiz, on alt, otuz
iki ve altm drt bit olarak snflandrlr (ekil 1.1).
(8.bit)
Nibble
Bayt
Word (16-bit)
Doubleword (32-bit)
(4.bit)
0 3
7
15
31

ekil 1.1: eitli kelime uzunluklar
Komutlar veya veriler kk gruplar hlinde ilenirse hzda azalma meydana gelir.
lenen veri saysnn artmas ayn srede yaplan iin miktarn artrmakta ve yaplan iin
sresini azaltmaktadr.
RENME FAALYET-1

AMA
ARATIRMA

4
16-bitlik bir ilemci ile 16-bitlik iki saynn toplanmas, arplmas veya
karlatrlmas bir admda yaplrken 8-bitlik ilemcide bu ilem daha fazla admda
gerekletirilmektedir. Tablo 1.1de mikro ilemciler ve kelime uzunluklar grlmektedir.

retici Frma retim Yl Mikro ilemci Veri Yolu genilii
(Kelime Uzunluu)
Intel 1971 4004 4 bit
Motorola 1974 6800 8 bit
Zilog 1975 Z80 8 bit
MOS Tec 1976 6502 8 bit
Intel 1976 8085 8 bit
Intel 1978 8086 16 bit
Motorola 1979 68000 16 bit
Intel 1982 80286 16 bit
Motorola 1983 68010 16 bit
Intel 1985 80386DX 32 bit
Motorola 1987 68030 32 bit
Intel 1989 80486 32 bit
Intel 1993 Pentium 32 bit
Tablo 1.1: Mikro ilemciler ve kelime uzunluklar
1.1.2. Komut leme Hz

Mikro ilemcilerin almas iin saat sinyallerine ihtiya vardr. lemci (CPU) her
saat sinyalinde bir sonraki ilem basamana geer. lemcinin hzn incelerken saat
frekansna ve komut evrim srelerine bakmak gerekir. Saat frekans mikro ilemciye
dardan uygulanan ya da ilemcinin iinde bulunan osilatrn frekansdr. Komut evrim
sresi ise herhangi bir komutun grevini tamamlayabilmesi iin geen sredir. ekil 1.2de
komut evrim sresi gsterilmitir

ekil 1.2: Komut evrim sresi

5
Her ilemcinin komut evrim sresi farkl sayda saat evrimleri ile tanmlanmaktadr.
Tablo 1.2de ilemcinin komut evrim sreleri birbirine denk olan komutlara bakarak
karlatrlma yaplmtr.

Harici Saat
Girii
Mikro
lemci
Komut Saat Periyodu Sre
2 MHz 6502A ADC 2 1 ms
2 MHz 68B00 ADCA 2 1 ms
5 MHz 8085A ACI 7 1,4 ms
4 MHz Z80A ADC 7 1,75 ms
Tablo 1.2: Karlatrmal hz tablosu
Tabloda grld gibi sadece saat frekansna bakarak deerlendirme yapmak
yanltc olabilmektedir. Saat frekans her zaman gerek alma frekansn yanstmasa da bir
mikro ilemcinin hzn dorudan etkilemektedir. Bir mikro ilemcinin hzn artran temel
unsurlar yle sralanabilir:

CPU tasarm teknolojisi
Kelime uzunluu
lemci komut kmesi eidi
Zamanlama ve kontrol dzeni
Kesme altyordamlarnn eitleri
Bilgisayar belleine ve giri/k aygtlarna eriim hz

1.1.3. Adresleme Kapasitesi

Bir ilemcinin adresleme kapasitesi, adresleyebilecei veya dorudan eriebilecei
bellek alannn bykldr. Bu byklk ilemcinin adres hatt saysna baldr. Bu hattn
says tasarlanacak sistemde kullanlabilecek bellek miktarn da belirlemektedir.

Bir firmann 6800, Zilog Z-80, Intel 8085 ve Mostek 6502 mikro ilemcileri 16 adres
hattna sahiptir. 16-bitlik adres hattna sahip bir mikro ilemcinin adres bykl 216 ile
65536 olacaktr. Bu miktar yaklak 64 KB ile ifade edilir.

6

ekil 1.3: 64 KBlk 6502 ilemcisi
Eer ok byk bellek gerektiren bir sistem tasarlanacaksa ilemcinin adres hatt
byk seilmelidir. Bundan sonraki bilgiler daha ok 6502 mikro ilemci arlkl olacaktr.

1.1.4. Kaydedici Says

Bir programcnn assembly diliyle program yazm srasnda en ok ihtiya duyduu
geici bellek hcreleri kaydedicilerdir. Mikro ilemcilerde kaydediciler, genel amal
kaydediciler ve zel amal kaydediciler olmak zere iki grupta toplanr. Tm mikro
ilemcilerde bu gruplara dhil edebileceimiz deiik grevlere atanm, farkl zellikte,
sayda kaydediciler bulunur. Bu kaydediciler 8, 16, 32 ve 64-bitlik olabilir.

Kaydedicilerin saysnn programcnn iinin kolaylatrmasnn yannda programn
daha sade ve anlalr olmasn da salar. Her mikro ilemcinin kendine has yaps ve
kaydedici isimleri vardr. Herhangi bir mikro ilemciyi programlamaya balamadan nce
mutlaka bu kaydedicilerin isimlerinin ve ne tr ilevlere sahip olduklarnn iyi bilinmesi
gerekir. ekil 1.3te 6502 mikro ilemcisi grlmektedir.

1.1.5. Farkl Adresleme Modlar

Bir komutun ilenmesi iin gerekli verilerin bir bellek blgesinden alnmas veya bir
bellek blgesine konulmas ya da bellekkaydedici veya kaydedicikaydedici arasnda
deitirilmesi iin farkl eriim yntemleri kullanlr. Mikro ilemcinin ileyecei bilgiye
farkl eriim ekilleri, adresleme yntemleri olarak ifade edilir. Ksaca adresi tarif
yollardr.

Herhangi bir bellek blgesindeki veriye ok farkl ekillerde eriilebilmek iin farkl
yollarn olmas programcya esneklik salar. Mesela, 6800 ve 8085 ilemcilerde yedier, Z-
80 ilemcisinde 10 ve 6502 mikro ilemcisinde 13 adet adresleme modu vardr. 6502
ilemcisinde temelde 51 komuta vardr. Bu komutlar 13 adresleme yoluyla birlikte 150
civarna ulamaktadr. Bu da programcnn elinde kullanabilecei ok komut demektir. Tm
bu ilemcilerde esasta ayn olan adresleme modlar bazlarnda uygulamada deimektedir.

7

Adresleme modlarn meydana getiren baz adresleme trleri aada sralanmtr.
Dorudan adresleme
Dolayl adresleme
Veri tanml adresleme
Kaydedici adresleme
Mutlak adresleme
Greceli adresleme
ndisli adresleme
Akmlatr ve imal adresleme

1.1.6. lave Edilecek Devrelerle Uyumluluk

Mikro ilemcili sisteme eklenecek devrelerin en azndan ilemci hznda almas
gerekir. Sisteme ilave edilecek bellek entegrelerinin hzlar ilemci ile ayn hzda olmas
tercih edilmelidir. Ayn ekilde sisteme taklan giri k birimlerinin (ekil 1.4) hzlar ve
performanslar mikro ilemci ile ayn veya ok yakn olmaldr. Sisteme taklan birimlerin
hzlar mikro ilemciye gre dkse mikro ilemcinin hz dier elemanlardaki yavalktan
dolay der.

ekil 1.4: CPUnun giri k birimleri

8
1.2. Mikro lemciyi Oluturan Birimler ve Grevleri

ALU A
Komut
Kodzcs
Zamanlama ve
Kontrol Birimi
MAR
MBR
Dahili adres yolu
PC DAR
Dahili veri yolu
Adres yolu
Veri yolu
IR
Bellek
Kontrol yolu
Di?er CPU
elemanlaryna
R/W
DR

ekil 1.5: 6502 Mikro ilemcisinin genel ve zel amal kaydedicileri
1.2.1. Kaydediciler

Kaydediciler, daha nce de bahsedildii gibi genel ve zel amal olmak zere iki
gruba ayrlr. Bunlardan baka programcya gzkmeyen (ilgilendirmeyen) kaydediciler de
vardr (IR, DAR, MAR ve MBR gibi). Genel amallara 6502 ilemcisinde akmlatr, X
indis ve Y indis kaydedicisi girmektedir. zel amallar ise PC, SP, bayraklar, DR gibi
kaydediciler girmektedir (ekil 1.5). Aada bunlardan bazlar anlatlacaktr.

1.2.1.1. Akmlatr

Akmlatrler (ACC ya da A olarak da tanmlanabilir), bilgisayarn aritmetik ve
mantk ilemleri srasnda depo grevi yapan nemli bir kaydedicidir. Eer kaydediciler bir
sistemde sekreterya olarak dnlrse akmlatr bu sistemde ba sekreter olarak yerini
alr.

Ara deerlerin zerinde tutulmas, sisteme gelen verinin ilk alnd yer, bellee veya
d dnyaya gnderilecek verilerin tutulduu yer olarak grev yapar. Bu yzden, ilemcinin
A kaydedicisini hedefleyen komutlar oktur. Baz ilemcilerde B kaydedicisi de yardmc
akmlatr olarak kullanlr.

9

1.2.1.2. ndis Kaydedicileri

X ve Y olarak tanmlanan indis kaydedicilerinin temelde grevi vardr.
Hesaplamlarda ara deerlerin geici tutulmasnda, program dnglerinde ve zamanlama
uygulamalarnda bir sayc olarak ve bellekte depolanm bir dizi verinin zerinde bir indisi
olarak kullanlmaktadr. Baz ilemcilerde sadece tek indisi olabilir.

1.2.1.3. Program Sayc (PC)

Mikro ilemcinin yrtmekte olduu program komutlarnn adres bilgisini tuttuu zel
amal bir kaydedicidir. Bilindii gibi bir program oluturan komutlar ve veriler normal
bellekte sakldr. Bilgisayarn almas srasnda hangi komutun hangi srada
kullanlacann bilinmesi gerekir. Bu grevi program sayc (PC) yerine getirir. Program
saycnn bit genilii adres yolu genilii kadardr. Eer ilemcinin 16-bit adres hatt var ise
PC=16 bit, ilemcinin 32-bit adres hatt var ise PC=32 bit byklnde olur.

ekil 1.6: PCin ileme admlar
Bellekten alnan her komut kodundan sonra alnacak yeni komut kodunun adresi
program saycya otomatik olarak ilemci tarafndan yklenir. Komut evrimi, PCnin yeni
adresi adresyoluna koymas ile balar. Bunun ardndan da ilgili kontrol sinyali gnderilir.

Bellekten gelen her bilgiden sonra PC, kontrol devresinden ald iarete uyarak adres
satrn 1 arttrr. (ekil 1.6) Bylece bilgilerin bellekten ilemciye dzenli bir ekilde
gelmesi salanr.



10
1.2.1.4. Durum Kaydedicisi (Bayraklar)

Durum kaydedicisi 8-bitlik bir kaydedicidir. Bu kaydedicinin her bir biti ayr ayr
anlam ifade eder. Mikro ilemci iinde veya dardan yaplan herhangi aritmetiksel,
mantksal veya kesmelerle ilgili ilemlerin sonucuna gre bu bitler deer deitirir. Bir ilem
sonucunda bu bitlerin ald deere gre program yn bulur. Programc bu bitlerde oluacak
deerlere gre programa yn verebilir. ekil 1.7te 6502 mikro ilemcisine ait 1-baytlk
durum kaydedicisinin bit ekli gstermektedir.
LSB
0.Bit
MSB
7.Bit
Elde (Carry)
Sfr (Zero)
Kesme Yetkisizlii (Int. disable)
Ondalk Mod (Desimal mode)
Dur (Break)
Tama (oVerflow)
Negatif (Negative)
+5V
N V B D I Z C

ekil 1.7: 6502 bayrak kaydedicisi
Kabul edilen terminolojiye uyarak eer bir bayraa karlk olan bit 1 ise sz konusu
bayrak kuruldu, eer bit 0 ise sz konusu bayrak silindi denir.

Carry (elde bayra-C): Elde / bor bayradr. 8-bitlik bir ilem sonucunda
dokuzuncu bit ortaya kyorsa elde var demektir. Bu durumda C bayra mantksal 1 olur.
Bu bayrak biti programc tarafndan kurulur ya da silinebilir (CLC, SEC). Ayrca baz
komutlar tarafndan test edilebilir (BCC, BCS).

Zero (sfr bayra-Z): Sfr bayra, aritmetik ve mantk ilemi sonucunda kaydedici
ierii sfr ise Z = 1e kurulur. Aksi durumda sfrlanr (Z = 0).

Interrupt disable (kesme yetkisizletirme bayra-I): Mikro ilemci normal
durumda komutlar ilerken bir kesme (IRQ) geldiinde bu kesme bu bayrak biti ile
engellenebilir. Eer bu bit komutlar (SEI) mantksal 1 yaplrsa gelen kesmeler gz nne
alnmaz. Ancak bu bayrak mantksal 0 olduunda kesme dikkate alnr ve kesme hizmet
yordamna dalnr. Yani bu bayrak biti, normal ileyi srasnda bir kesme geldiinde kabul
edilip edilmeyeceini belirler. Programc bunu komutla yapar. NMI kesmesi bu bayrak iin
kullanlmaz.

Decimal (ondalk bayra-D): Bu bayrak 1 olduunda aritmetik ilemler BCD
modunda yaplrken 0 olduunda ikilik modta yaplr. Bu ilem eitim ve uygulama asnda
programcya byk kolaylklar salar.


11
Overflow (tama bayra-V): Bu bayrak aritmetik ilemlerde, eer ilem +127 ile -
128 araln geiyorsa bir tama meydana gelir ve V bayra 1 olur. Dier yandan yine
benzer ilemlerde eer pozitif bir say ile negatif bir say zerinde ilem yaplyorsa ve sonu
pozitif kmas gerekiyorken negatif ktysa bu bayrak 1 olur. Tama bayra iaretli
saylarla ilem yaplrken devreye girer.

Negative (negatif bayra-N): 8-bitlik bir ilemcide 7.bit MSB biti olarak bilinir.
Eer MSB biti bir ilem sonucunda 1 ise N bayra 1e kurulur. Eer MSB biti 0 ise
kaydedicisideki deer pozitif demektir ki N bayra 0 olur.
Bayraklardaki 4. bit B (Break) olarak tanmlanm olup program durduunda
otomatikman 1 olur. 5. bit ileride kullanlmak zere bo (+5V) braklmtr.

Farkl mikro ilemcilerde birbirine benzer bayraklar olmasna ramen fakl
bayraklarda olabilir.

1.2.1.5. Yn aretisi (SP)

RAM bellein herhangi bir blm yn olarak kullanlabilir. Yn mikro ilemcinin
kulland geici bellek blgesi olarak tanmlanr. Yn iaretisi, ynn adresini tutan zel
amal bir kaydedicidir. SP adres bilgisi gsterecei iin 16-bit uzunluundadr.


Bu kaydediciye programn banda ynn balang adresi otomatik olarak atanr.
lemci tarafndan ynn balang adresi SPye yklendikten sonra artk bellein bu
blgesi depo benzeri bir grev yrtr. Yna veri girii yapldka yn gstericisinin
deeri de yapsna gore deiir(ekil 1.8).
ekil 1.8: SPnin ileme admlar

12

Yna her veri giriinde yn gstericisinin deeri bir azalmakta, yndan her veri
ekildiin de ise yn gstericisinin deeri otomatik olarak bir artmaktadr. Yna
gnderilen veri yn gstericisinin iaret ettii adresteki bellek hcresine yazlr. Yndan
veri ekilirse yn gstericisi bir nceki verinin adresine iaret edecek ekilde bir
azalacaktr. Mikro ilemci iledii ana programdan alt programa dallandnda veya bir
kesme sinyali ile kesme hizmet programna dallandnda mevcut kaydedicilerin ieriklerini
ve dn adresini saklayabilmek iin otomatik olarak verileri ve adresleri yna atar. Alt
programdan veya kesme hizmet programndan ana programa geri dnlmesi durumunda, ana
programda kald yerin adresini ve kaydedicilerdeki verileri kaybetmemi olur.

1.2.2. Aritmetik ve Mantk Birimi (ALU)

Mikro ilemcinin en nemli ksmn aritmetik ve lojik birimi (ALU) oluturur (ekil
2.5). Bu nite kaydediciler zerinde toplama, karma, karlatrma, kaydrma ve dndrme
ilemleri yapar. Yaplan ilemin sonucu kaydediciler zerinde saklanr. Bazen de yalnzca
durum kodu kaydedicisini etkiler. ALUdaki bir ilem sonucunda durum kodu
kaydedicisindeki bayraklarn birka etkilenebilir veya hibiri etkilenmez. Programc iin
ou zaman ALUda yaplan ilemin sonucunda etkilenen bayraklarn durumu daha
nemlidir. Gelimi mikro ilemcilerin iindeki ALUlar arpma ve blme ilemlerini
yapabilmektedir. ALUnun ilem yapabilecei en byk veri, mikro ilemcideki
kaydedicilerin veri bykl ile snrldr. 8 bitlik mimariye sahip bir mikro ilemcideki
ALU en fazla 8 bitlik saylar zerinde ilem yapar.

ekil 1.9: Aritmetik ve mantk birimi
ALUnun yapabildii ilemler iki grupta toplanr.

Aritmetiksel ilemler


13
ALUda yaplan aritmetiksel ilemler mikro ilemcinin yapsna gre eitlilik
gsterebilir. 8-bitlik mimariye sahip bir mikro ilemcide toplama, karma, arpma, blme
ilemleri ve ondalkl saylarla matematiksel ilemler yaplabilmektedir. Gelimi
ilemcilerde byk ondalkl saylarla ilem yapmak iin ayrca matematik ilemci
mevcuttur.

Mantksal ilemler
Mantksal arpma VE ilemi
Mantksal toplama VEYA ilemi
zel VEYA, XOR ilemi
Deil, NOT ilemi
Karlatrma (=, =<, =>, <> gibi) ve kaydrma gibi ilemler bu nitede
yaplr.
Saa veya sola kaydrma ve dndrme ilemleri
erik artrma veya azaltma ilemleri

Btn bu ilemler teknolojik yaps deiik kap ve flip-floplardan oluan bir sistem
tarafndan yrtlmektedir.

1.2.3. Kontrol Birimi

Kontrol birimi, sistemin tm ileyiinden ve ilemin zamannda yaplmasndan
sorumludur. Kontrol birimi, bellekte program blmnde bulunan komut kodunun alnp
getirilmesi, kodunun zlmesi, ALU tarafndan ilenmesi ve sonucun geri bellee
konulmas iin gerekli olan kontrol sinyalleri retir.

1.3. Merkezi lemci Biriminde letiim Yollar

Mikro ilemcide ilenmesi gereken komutlar tayan hatlar yannda, ilenecek verileri
tayan hatlar ve kesme ilemlerini kontrol eden sinyalleri tayan hatlar bulunur. lenecek
verileri ilemciye yollamak veya ilenen verileri uygun olan birimlere aktarmak iin ayn
hatlardan faydalanlr. Tm bu yollara iletiim yollar ad verilir.


ekil 1.10: Mikro ilemcili sistemde birimler arasnda iletiimi salayan yollar

14

1.3.1. Veri Yolu

Merkezi ilem biriminden bellek ve giri / k birimlerine veri gndermede ya da bu
birimlerden ilemciye veri aktarmada kullanlan hatlar, veri yolu olarak isimlendirilir. Veri
yolu genilii, mikro ilemcinin yaps, mikro ilemci kaydedici genilii ve kullanlan
kelime uzunluu ile dorudan ilikilidir. 8-bitlik mikro ilemcilerde veri yolu 8 hatt
ierirken 16- bitlik ilemcilerde 16 hatt ierir. Mikro ilemciye ilenmek zere iletilen
veriler veri yolu zerinden iletildii ya da mikro ilemcide ilenen veriler veri yolu zerinden
ilgili birimlere yolland iin veri yolunda iki ynl iletiim mmkn olmaktadr.



Bellekte bulunan ve CPU tarafndan ilenmesi istenilen veriler, veri yolu zerinden
iletilir(ekil 1.11). Bellekteki verilerin hatlara yerletirilmesinde veya hatlardan gelen
verilerin CPUya aktarlmasnda verileri ksa sre tutmak amacyla kullanlan tamponlardan
faydalanlr. Tampon olarak kaydediciler kullanlr. CPUda ilenen verilerin harici
elemanlara iletilmesinde veya harici elemanlardan gelen verilerin CPUya gnderilmesinde
ara birim olarak giri/k (G/) birimi kullanlr. CPU ile G/ birimi arasnda veri
iletiminde veri yolundan faydalanlr. Veri yolu zerinden G/ birimine gelen veriler,
tamponlar kullanlarak veri yolu zerinden klavye, monitr, yazc ve tarayc gibi birimlere
gnderilir veya bu birimlerden gelen bilgiler CPUya aktarlr.





Bellek
vertigfhgh
Giri
/k
Birimi
Tamponlar Merkezi
lem
Birimi
Tamponlar
RAM ROM
Tamponlar
ekil 1.11: Bellek biriminden ilemciye veri yolu kullanarak veri aktarm
Bellek
Giri /k
Birimi
Tamponlar Merkezi
lem
Birimi
Tamponlar
RAM ROM
Tamponlar
ekil 1.12: lemcide ilenen verilerin, veri yolu kullanlarak G/ birimine iletilmesi

15
1.3.2. Adres Yolu

Verinin alnaca (okunaca) veya verinin gnderilecei (yazlaca) adres blgesini
temsil eden bilgilerin tanmasnda kullanlan hatlar, adres yolu olarak isimlendirilir. Adres
yolu, tek ynldr ve paralel iletiim salayacak yapdadr.

.
ekil 1.13: Verilerin iletilecei blgenin adres yolu kullanlarak tespiti
CPUda ilenen verilerin bellekte saklanmas veya dier elemanlara gnderilmesi
gerekebilir. Bu durumda, verinin saklanaca veya gnderilecei yerin adresi, mikro ilemci
ierisindeki PC yardm ile adres yolu zerine yerletirilir. Yerletirilen bilginin temsil ettii
adres blgesi dhil bellekte olabilecei gibi harici bellekte de olabilir. Yerletirilen bilginin
kodu zlerek ilgili adres blgesi bulunur ve bulunan adres blgesindeki veri, veri yoluna
konur. Yaplan bu ilemlerin dzgn ve kontroll olarak gerekletirilmesinden zamanlama
ve kontrol birimleri grevlidir.

Adres yoluna yerletirilen bilgi, mikro ilemcinin kapasitesine ve adreslenebilecek
blge saysna bal olarak deiir. Bir mikro ilemci tarafndan adreslenebilecek maksimum
bellek kapasitesi 2n forml ile hesaplanabilir. n adres hatt saysn gsterir.

Bu durumda;
2
16
= 65536 Bayt = 64 KBayt adres blgesi,
2
20
=1048576 Bayt = 1MBayt adres blgesi ve
2
32
= 4 GBayt adres blgesi adreslenebilir.

Mikro ilemci veri yolu ve adres yolu farkl sayda hatt ierebilir. Veri yolu 8 hattan
oluan bir mikro ilemcili sistemde, adres yolu 16 hattan (16 bit) oluabilir. Gnmz mikro
ilemcilerinde srekli veri yollar artrlrken adres yollar hattn byk oranda
korumaktadr. Adres yollar hatlarnn fazla artmamasnn sebebi, u anda kullanlar
adresleme kapasitesinin ok yksek ve ileriye ynelik olmasndandr.

1.3.3. Kontrol Yolu

Mikro ilemcili sistemde bulunan birimler arasndaki ilikiyi dzenleyen sinyallerin
iletilmesi amacyla kullanlan hatlar kontrol yolu olarak adlandrlr. Her bir mikro
ilemciye ait komut kmesi ve belirli amalar iin kullanlan sinyallerin farkl olmas
Bellek
Giri
/k
Birimi
Tamponlar Merkezi
lem
Birimi
Tamponlar
RAM ROM

Tamponlar

16
sebebiyle her mikro ilemcide farkl sayda hatt ieren kontrol yolu bulunabilir. Kontrol
yolunda bulunan sinyaller farkl ilemi gerekletirmek iin kullanlr:

Sinyal seimi: Sistemde kullanlacak sinyallerin ve sinyallerin uygulanaca yerin
belirlenmesi ilemini gerekletiren sinyaller

Yn tayini: Sistemdeki verinin ne yne gideceini belirleyen sinyaller (okuma veya
yazma)

Zamanlama: Yaplacak ilemlerin srasn ve zamanlamasn belirleyen sinyaller

Kontrol yolunda bulunan hat says, mikro ilemcinin bit saysna baml deildir.
Kontrol yolunu oluturan hatlarn mikro ilemci iersinde a eklinde yaylmas sebebiyle
kontrol yolu terimi yerine kontrol hatlar terimi kullanlabilir. Mikro ilemcili sistemdeki
birimlerin almas, kontrol hatlar zerinden iletilen tetikleme sinyalleri ile ynlendirilir.
Mesela, bir bellekten veri okunaca zaman, ilgili bellek entegresine aktif olmasn
salayacak yetkilendirme (CS-Chip select) sinyali ile birlikte, okuma ilemi iin gerekli
uygun R/W sinyalinin uygulanmas gerekir.



1.4. Bellek

1.4.1. RAM Bellekler

Mikro ilemcinin almas esnasnda her trl deikenin zerinde yer ald ve
geici ilemlerin yapld birimi RAM belleklerdir. zel bir sra takip etmeden herhangi bir
adrese eriildii iin rastgele eriimli bellek (Random Access Memory)RAM olarak
isimlendirilir. Ayrca yn olarak adlandrlan ve mikro ilemci programlarnn altrlmas
esnasnda eitli alt programlar kullanldka geri dn adreslerinin ieriklerinin
deimesinin istenmedii kaydedici ieriklerinin sakland bellek blgeside yine RAMda
birimlerinde yer alr. RAM tipi entegreler hem yazmada hem okumada kullanldklarndan
CPU, bu entegreleri kontrol ederken okuma R (Okuma) ve W (yazma) sinyalleri gndermesi
gerekir (ekil 1.15). Ayrca entegrenin istendii zaman aktif duruma gemesinin salayacak
entegre seimi (CS =Chip Select) pini bulunmaktadr ve active low (aktif dk, 0 Volt) ile
alr. Her bir biti bir flip-flop devresi olan bu bellekler, yeni bir tetikleme iareti gelinceye

Bellek

Giri /k
Birimi
Merkezi
lem
Birimi
ekil 1.14: Kontrol sinyallerinin kontrol yolu kullanlarak bellek birimine iletimi

17
kadar iindeki bilgiyi (0 veya 1i) saklayabilme zellii sebebiyle ok dk g tketimi ile
almaktadr.

Dardan devreye balanan bir pil yardmyla iindeki bilgileri ok uzun sreler
boyunca saklayabilme imkn vardr. Yksek maliyetli olmalar sebebiyle ok yksek
kapasitelerde retilmez.

ekil 1.15: RAM giri/k sinyalleri
1.4.2. ROM Bellekler

Yalnz okunabilen birimlere ROM (Read Only Memory) bellekler denir. Bu bellek
elemanlarnn en byk zellii enerjisi kesildiinde iindeki bilgilerin silinmemesidir.
ROM belleklere bilgiler retim aamasnda yklenir. Kullanclarn bellek iindeki bilgileri
deitirmesi mmkn deildir.

1.4.3. Programlanabilir ROM Bellek (PROM)

PROMlar bir kez programlanabilir. Bu bellek eleman entegre eklindedir.
Kaydedilen bilgiler enerji kesildiinde silinmez. zerine program kodlarn veya verileri
yazmak iin PROM programlayc cihazlara ihtiya vardr. Bu bellek elemannn yapsnda
kk sigorta telleri bulunur. Bellek hcrelerinde hepsi salam durumda bulunan sigortalar
1i temsil eder. Yazlacak olan bilginin bit dzeninde 0lara karlk gelen hcredeki
sigorta, kk bir elektrik akm ile aktarlr. Bu ekilde PROM programlanr.

1.4.4. Silinebilir Programlanabilir ROM Bellek (EPROM)

EPROMlar bellek hcrelerine elektrik sinyali uygulanarak programlama ilemi
yaplr. Kaydedilen bilgiler enerji kesildiinde silinmez. EPROM iindeki programn
silinmemesi iin cam pencereli ksm k geirmeyen bantla rtlmelidir. Eprom bellee
yeniden yazma ilemi yapmak iin EPROM zerindeki bant kaldrlp ultraviyole altnda
belirli bir sre tutmak gerekir. Bu ekilde iindeki bilgiler silinebilir(ekil 1.15).


18
Bylece tekrar programlanabilir hle gelen rn tekrar tekrar farkl programlarn
denenmesi ve cihazn altrlmas iin kullanlabilir. Silme ilemi esnasnda belirli artlara
dikkat edilmemesi (gereinden fazla sre UV a maruz kalmak, yksek k iddetine
sahip UV ampul kullanmak gibi) hlinde silinebilme mr ksalan entegreler bir sre sonra
kullanlamaz (silinemez) hle gelmektedir.

1.4.5. Elektriksel Yolla Deitirilebilir ROM Bellek (EEPROM)

zerindeki bilgiler, elektriksel olarak yazlabilen ve silinebilen bellek elemanlardr.
EEPROMu besleyen enerji kesildiinde zerindeki bilgiler kaybolmaz. EEPROMdaki
bilgilerin silinmesi ve yazlmas iin zel silme ve yazma cihazlarna gerek yoktur.
Programlayclar zerinden gnderilen elektriksel sinyalle programlanr. EEPROMla ayn
zellikleri tayan fakat yapsal olarak farkl ve daha hzl olan, elektriksel olarak
deitirilebilir ROMlara flash bellek denir.

1.5. Mikrodenetleyici Tanm ve eitleri

1.5.1. Mikrodenetleyicinin Tanm

Bir mikro ilemcili systemi meydana getiren temel bileenlerden mikro ilemci, bellek
ve G/ birimlerinin, baz zellikleri krplarak (azaltlarak) tek bir entegre ierisinde
retilmi biimine mikrodenetleyici (microcontroller) denir. Denetim teknolojisi gerektiren
uygulamalarda kullanlmak zere tasarlanm olan mikrodenetleyiciler, mikro ilemcilere
gre ok daha basit ve ucuzdur. Endstrinin her kolunda kullanlan mikrodenetleyiciler;
otomobillerde, kameralarda, cep telefonlarnda, fotokopi ve amar makinelerinde,
televizyonlarda, oyuncak vb. cihazlarda sklkla kullanlmaktadr (ekil 1.16).
Robotik
Yazc
amar
Makinas
Mikrodalga
Frn
Otomobil


ekil 1.16: Mikrodenetleyicilerin kullanm alanlar
1.5.2. Mikrodenetleyicilerin Salad stnlkler

Mikro ilemcili sistemin tasarm ve kullanm mikrodenetleyicili sisteme gre
daha karmak ve masrafldr.

19
Mikrodenetleyicili bir sistemin almas iin elemann kendisi ve bir osilatr
kaynann olmas yeterlidir.
Mikrodenetleyicilerin kk ve ucuz olmalas, bunlarn tm elektronik kontrol
devrelerinde kullanlmasn salamaktadr.

1.5.3. Mikrodenetleyici eitleri

Gnmzde mikrodenetleyiciler, basit ve ucuz retim maaliyetleri dolaysyla birok
firma tarafndan retilmektedir.
1.5.4. Mikrodenetleyici D Grnleri


ekil 1.17:Mikrodenetleyici eitleri
1.5.5. Mikro lemci ve Mikrodenetleyici Arasndaki Farklar

Bir mikro ilemci grevini yerine getirebilmesi iin mutlaka, verilerin saklanaca
bellek birimine, d dnyadan veri alveriinin dzenli yaplmasn salayan giri/k
birimine ihtiya duyar. Bunlar bir mikro ilemcili sistemde ayr ayr birimler (entegreler)
eklinde yerini alr. Bundan dolay mikro ilemcili sistemlere ok entegreli sistemler denilir.
(ekil 1.18). Bilgisayar gibi mikro ilemcili sistemlere verilen bir rnekte, bir bilgisayarn bir
amar makinesinde veya cep telefonunda kullanlmas elbette mmkn olmayacaktr.
Bilgisayar ayn anda milyonlarca ii yapabildiinden ve ok yer kapladndan byle
yerlerde kullanlmas mantkl olmaz ve maliyetli olur. Bundan dolay, sistemi meydana
getiren elemanlarn birok zelliklerinden feragat edilerek ve bir entegrede birletirilerek
mikro ilemcilerin yeni trevleri oluturulmutur.


20
CPU
Kuzey
Kprs
Gney
Kprs
Ana Bellek n-bellek
Dier elemanlara
Dier elemanlara

ekil 1.18: Mikro ilemcili sisteminin temel bileenlerinin blok diyagram
Mikrodenetleyicilerde tm bu birimler (ilemci, bellek ve G/, bunlara ADC ve DAC
gibi sinyal dntrc elemanlarda eklenebilmektedir) bir arada bulunmaktadr. Bundan
dolay mikrodenetleyiciler tek entegreli sistemler olarak anlr (ekil 1.19).
Mikrodenetleyici
CPU
ROM-
EPROM
RAM
D elemanlara
G/
Birimi

ekil 1.19: Mikrodenetleyici sisteminin temel bileenlerinin blok diyagram
Mikrodenetleyici tm birimlerin birarada tek bir entegrede olmas ilem hzna ve
performansa dorudan yansmaktadr.

1.6. Mikrodenetleyici Program Aamalar ve Gerekli Donanmlar

Mikro ilemci firmalarnn rettii birka gzde mikrodenetleyici bulunmaktadr. Her
firma rettii entegreye, zelliklerini belirlemek iin isim ve para numaras vermektedir.

21
Bunlar, 16F628A, 8051, 68HC11 gibi kodlamalardr. Bir uygulamaya balamadan nce
hangi firmann rn kullanlacana, daha sonra da hangi numaral denetleyicinin
kullanlacana karar vermek gerekir.

1.6.1. Mikrodenetleyicilerde Dikkat Edilmesi Gereken zellikler

Mikrodenetleyiciler ile tasarm yapmadan nce tasarlanan sisteme uygun bir
denetleyici semek iin o denetleyicinin tad zelliklerin bilinmesi gereklidir.
Mikrodenetleyicinin hangi zelliklere sahip olduu kataloglarndan anlalabilir. Aada
sralanan zellikler bunlardan bazlardr.

Programlanabilir dijital paralel giri/k
Programlanabilir analog giri/k
Seri giri/k (senkron, asenkron ve cihaz ynetimi)
Motor veya servo kontrol iin pals sinyali k
Harici giri vastasyla kesme
Harici bellek arabirimi
Harici veri yolu arabirimi
Dahili bellek tipi seenekleri (ROM, EPROM, PROM, EEPROM)
Dhil RAM seenei
Kayan nokta hesaplamas

1.6.2. PIC16F84 zellikleri

Bu modlde mikrodenetleyiciler rnek olarak PIC16F84 alnmtr. Mikro ilemcili
sistemlerde kullanlan iki tip temel mimari vardr. Bunlar, Von Neuman mimarisi ve Harvard
mimarisidir. Von Neuman mimarisinde, program kodlar (komutlar) ve veriler ayn bellek
biriminden tek bir yoldan alnp ilemciye getirilir. nce komut getirilir daha sonraki admda
veri alnp getirilerek ilenir. Bu durum baz gecikmelere sebep olur. Harvard mimarisinde,
program kodlar ve verilere ayr veri yollarndan ulaldndan alma daha hzl
olmaktadr. Mikrodenetleyicilerde daha ok Harvard mimarisi kullanlmaktadr. Bu
denetleyicinin belli bal zellikleri unlardr:

Kelime uzunluu: 8 bit

Gvenirlik: PIC komutlar bellekte ok az yer kaplar. Dolaysyla bu komutlar 12
veya 14 bitlik bir program bellek szcne sar. Harward mimarisi kullanlmayan
mikrodenetleyicilerde yazlm programnn veri ksmna atlama yaparak bu verilerin komut
gibi almasn salamaktadr. Bu ise byk hatalara yol amaktadr. PIClerde bu durum
engellenmitir.

Hz: PIC olduka hzl bir mikrodenetleyicidir. Her bir komut satr 1snlik bir
zaman diliminde ilenir. rnein, 5 milyon komutluk bir programn 20 Mhz lik bir kristalle
iletilmesi yalnz 1sn. srer. Bu sre kabaca 386 diye tanmladmz saysal bilgisayarn
hznn yaklak iki katdr. Ayrca PIClerin RISC mimarisine sahip olmasnn hza etkisi
olduka byktr.

22

Komut kmesi: PICte bir ilem gerekletirmek iin kullanlacak komut says
olduka azdr. rnegin, PIC16F8XX ailesinde 33 komutu kullanarak snrsz sayda ilem
yapabilmek mmkndr.

Statik ilem: PIC mikrodenetleyici tamamyla statik bir ilemcidir. Statik ilemciye
darbe salayan osilasyon kayna durdurulsa bile ilenen veriler muhafaza edilmektedir.

Srme zellii: PICler yksek bir srme kapasitesine sahiptir. k olarak
tanmlanan pinlerin yalnz birinin aktif olmas halinde 25 mA ekilebilmektedir.

Gvenlik: PIC retim zellii itibariyle bir koruma bitine sahiptir. Bu bitin
programlanmas yolu ile PIC ierisine yazlan programn bakalar tarafndan okunmas ve
kopyalanmasna engel olunmu olunur.

Flash olma zellii: Bu zellik PICin yeniden programlanabilir olmas durumunu
ifade etmektedir. Yani PIC zerine yazlan program gelitirme amac ile silinebilir ve yeni
bir program yklenebilir.

1.6.3. PIC Programlamak in Gerekli Donanmlar

PC bilgisayar
Bir metin editrnn kullanlmasn bilmek
PIC assembler program
PIC programlayc donanm
PIC programlayc yazlm
Programlanm PICin almasn grmek iin PIC deneme kart

Assembly program kodlarn kolayca yazmak, doru ve hzl bir ekilde PIC in
program belleine gndermek iin bilgisayara ihtiya vardr. Bir metin editr kullanarak
yazlan program kodlar derlendikten sonra PICe gnderilmesi gerekir. Program kodlarnn
PICe yazdrma ilemi paralel veya seri porta balanan PIC programlama kart ile yaplr. Bu
ileri yapabilmek iin gereken donanmlar: Grsel bir iletim sistemi (Windows, Linux),
basit bir editr (Edit, Notpad, Word gibi) 1GHz CPU, 256 MB RAM, 40 GB sabit disk ve
CD-ROM srcs olmaldr. Bu donanmlar 2006 yl artlarna gre yazlmtr.

1.7. Mikrodenetleyicinin Yaps ve evre Elemanlar

1.7.1. Mikrodenetleyici Yaps

1.7.1.1. I/O Portlar

PIC16F84 mikrodenetleyicisinin 13 adet giri ve k portu vardr. Bunlardan 5 tanesi
A portu (RA0-RA4) 8 tanesi B portu (RB0-RB7)dur. 13 portun her biri giri veye k
olarak kullanlabilir.

23

1.7.1.2. Program Bellei

PIC16F84n 1 Kbytelk program bellei vardr. Her bir bellek hcresi 14 bit
uzunluundadr. Program bellei elektriksel olarak yazlp silinebilir ama program alrken
sadece okunabilir. almas istenen program bu bellek ierisine yklenir. Program bellei
0X000 ile 0x3FF adreslerini kapsar.

1.7.1.3. Ram Bellei

PIC16F84n 0x00~0X4F adres aralnda ayrlm olan RAM bellei vardr. Bu
bellek ierisindeki dosya kmesi (file registerler) ierisine yerletirilen veriler PIC
ilemcisinin almasn ynlendirir. File registerlerin bellek uzunluu 8 bittir. File register
ad verilen zel bellek alanlarnn dnda kalan dier bellek alanlar program ierisindeki
deikenler iin kullanlr.
ekil 1.20: Program belleinin yaps

24

ekil 1.21: Ram bellek yaps
1.7.1.4. W Kaytcs

PIC16F84n ierisinde akmlatr veye geici depolama alan olarak
dnlebilecek W registeri (mikro ilemcideki A kaydedicisine benzer ileve sahip) vardr.
PIC ierisinde gerekleen aritmetik ilemler ve atama ilemleri bu kaydedici vastasyla
gerekletirilir.

ekil 1.22: W kaydedicisi
PORT A PORT B W
REGSTER

25
1.7.2. Giri/k Pinleri le Balants

1.7.2.1. Besleme Gerilimi

PICin besleme gerilimleri 5 ve 14 nu.l pinlerden yaplr. Kullanlan osilatr
frekansna gre besleme gerilimi deiebilir. 4 Mhzlik osilatr kullanlmsa besleme
gerilimi 2V - 5.5 V arasnda uygulanabilir. Tm frekanslar iin en uygun besleme gerilim
deeri 5 Vtur. 5 nu.l u Vdd=+5Va, Vss ucu da aseye balanr. PICe ilk defa enerji
verildiinde meydana gelebilecek gerilim dalgalanmalarn nlemek iin Vdd ile Vss arasna
dekuplaj kondansatr balanmaldr.

ekil 1.23: PIC besleme gerilimi
1.7.2.2. Saat Ular ve Osilatr eitleri

PIC16F84n saat (clock) sinyal girii iin kullanlan iki ucu vardr. Bunlar OSC1 (16.
Pin) ve OSC2 (15. Pin)dir. Bu ulara farkl tipte osilatrlerden elde edilen saat sinyalleri
uygulanr.

RC osilatr

PICin denetledii elektronik devredeki zamanlamann hassas olmad durumlarda
kullanlr. Belirlenen deerden % 20 sapma grlebilir.

R C Fosc
10K 20pf 625 KHz
10K 220pF 80 KHz
10K 0.1f 85 KHz
Tablo 1.24: R-C deer aral

26

ekil 1.25: RC balant emas
XT osilatr

Kristal veya seramikle yaplm genel amal saat osilatrdr.
Mode Frekans OSC1/C1 OSC2/C2
KRSTAL RESONATR
XT
100 KHz
2 MHz
4MHz
100-150pF
15-33 pF
15-33 pF
100150 pF
15-33 pF
15-33 pF
SERAMK RESONATR
XT
455 KHz
2 MHz
4MHz
47-100 pF
15-33 pF
15-33 pF
47-100 pF
15-33 pF
15-33 pF
Tablo 1.26: Kristal ve seramik deer aral

ekil 1.27: Kristal veya seramik balant emas
HS osilatr

Kristal veya seramikle yaplm yksek hzl saat osilatrdr.
Mode Frekans OSC1/C1 OSC2/C2
KRSTAL RESONATR
HS
4 MHz
20MHz
15-33 pF
15-33 pF
15-33 pF
15-33 pF
SERAMK RESONATR
HS
8 MHz
10MHz
15-33 pF
15-33 pF
15-33 pF
15-33 pF
Tablo 1.28: Kristal ve seramik deer aral

27

ekil 1.29: Kristal veya seramik balant emas
LP osilatr

Kristalle yaplm dk gl saat osilatrdr.

Mode Frekans OSC1/C1 OSC2/C2
KRSTAL RESONATR
LP
32 KHz
200 KHz
68-100 pF
15-33 pF
68-100 pF
15-33 pF
Tablo 1.30: Kristal deer aral

ekil 1.31: Kristal balant emas
1.7.2.3. Reset Ular ve Reset Devresi

PIC16F84n reset ucu 4 nu.l pinde bulunan MCLR ayadr. PIC16F84 besleme
ularna gerilim uyguland anda EEPROM belleindeki programn balang adresinden
itibaren almaya balar. Programn herhangi bir annda 4 nu.l MCLR ucu 0 V yaplnca
program balang adresine geri dner.

28

ekil 1.32: 16F84 reset devresi
1.7.2.4. I/O Pinleri ve Port Yaps

PIC16F84de 1,2,3,17 ve 18 nu.l pinler giri 6,7,8,9,10,11,12 ve 13 nu.l pinler k
olarak tanmlanmtr. Program yazlrken istenilen pin, giri veya k pini olarak atanabilir.
B portunun 8 ucu PIC ierisinde pull-up yaplm etki gsterir.

ekil 1.33: 16F84n pin ular

29

ekil 1.34: 16F84 giri ve k port yaps
Port ularndan herhangi birisi k olarak ynlendirildiinde o utaki pull-up direnci
otomatik olarak iptal olur. A portunun 4. biti TOCKI ad verilen haric timer/counter giri
ucu ile ortak kullanlnr. RA1, RA2, RA3 ve RA4 ak kollektr zelliinden dolay haric
olarak pull-up direncine balanmaldr.

I/O pinleri akm snrlar

PIC16F84n belleinde bulunan program altrmas srasnda k portlarna 0
veya 1 bilgisi gnderir. Portlara 0 bilgisi gnderildiinde k portu maks. 25 mAlik giri
(sink) akm eker. Portlara 1 bilgisi gnderildiinde k portu 25mAlik k (source)
akm verilebilir.

ekil 1.35: Sing ve source akm

30

I/O port pinlerine kumanda edilecek devre elemanlarnn balanmas

I/O portlarndan geebilecek 25 mAlik giri akm veya 25 mAlik k akm ile led,
lcd, transistr, tristr ve triyaklar dorudan srlebilir k akmnn yetmedii durumlarda
ykselte devreleri kullanlmaldr.

ekil 1.36: I/O port pinlerine kumanda edilecek devre elemanlarnn balanmas

31
UYGULAMA FAALYET

Aadaki uygulama faaliyetini yaparak mikrodenetleyici ve donanm seimini
yapnz.

lem Basamaklar neriler
eitli mikrodenetleyicilere ait veri
kitapklarn (Data Sheet)internetten
temin ederek denetleyici
karakteristiklerini besleme gerilimini ve
osilatr devrelerini defterinize not alnz.
Veri kitapklarn temin ederken
www.microchip.com, www.intel.com,
www.atmel.com gibi internet
balantlarndan yararlannz.
Veri kitapndan denetleyicilerin
minimum donanmlarn iziniz.
Denetleyicilerin birbirine gre avantaj ve
dezavantajlarn defterinize not ediniz.
Farkl denetleyicilerin maliyet asndan
farkllklarn kyaslaynz.
eitli mikrodenetleyicileri elinize alarak
boyutlarn tespit ediniz.
Mikrodenetleyici kontroll devrelerin
boyutlarn gz nne alarak devrelerin
retim safhalarn ve sresini snfta
arkadalarnzla birlikte tartnz.


KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Kurulacak sistemin zelliklerini tespit edebildiniz mi?

2. Katalog bilgilerine bakarak hangi denetleyici kullanacana karar
verebildiniz mi?

3. Mikro denetleyicinin karlklarn tespit edebildiniz mi?




DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
UYGULAMA FAALYET

32

LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler
doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Mikro ilemcinin bir anda ileyebilecei bit saysna kelime uzunluu denir.

2. ( ) Saat frekans ilemcinin hzn belirler.

3. ( ) Adres hatt says ilemcinin adresleyebilecei bellek alann gsterir.

4. ( ) Her mikro ilemcinin kaydedici says ayndr.

5. ( ) Mikro ilemcinin hz sistemin hzn tayin eder.

6. ( ) ALUnun ileyecei veriler program saycya yklenir.

7. ( ) Program saycnn bykl 8 bittir.

8. ( ) Bellekten alnan komutlar, komut kaydedicisine yklenir.

9. ( ) Komut kaydedicisindeki komutu ALU zer.

10. ( ) ALUnun yapt ilemlerin sonucundan durum kaydedicisi etkilenmez.

11. ( ) Yn iaretisi geici bellek blgesinin adresini tutar.

12. ( ) Veri aktarmada kullanlan yollara veri yolu denir.

13. ( ) Adres blgesini temsil eden bilgilerin tanmasnda kullanlan hatlara adres yolu
denir.

14. ( ) 20 adres hatt 2 MBayt adres blgesini gsterir.

15. ( ) Mikro ilemcili sistemde bulunan birimler arasndaki ilikiyi dzenleyen hatlara,
kontrol yolu denir.

16. ( ) Geici ilemlerin yapld bellek birimi "ROM" hafzalardr.

17. ( ) Yalnz okunabilen belleklere "RAM" bellekler denir.

18. ( ) Bir kez programlanabilir belleklere "PROM bellek denir.

19. ( ) Silmek iin ultraviyole k altnda belirli bir sre tutulan bellekler "SRAM
belleklerdir.

LME VE DEERLENDRME
d
y
d
y
y
y
y
d
y
y
d
d
d
y
d
y
y
d
y

33
20. ( ) XTAL kristal veya seramikle yaplm genel amal saat osilartdr.

21. ( ) Elektriksel olarak yazlabilen ve silinebilen belleklere "EEPROM denir.

22. ( ) Mikro ilemci, bellek ve G/ birimlerinin tek bir entegre ierisinde retilmi
biimine mikrodenetleyici denir.

23. ( ) PIC16F84n 5 Kbytelk program bellei vardr.

24. ( ) PICin besleme gerilimleri 5 ve 14 nu.l pinlerden yaplr.



DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
d
d
d
y
d

34

RENME FAALYET-2



Assembly programlarnz ykleyip deneyebileceiniz programlama ve deneme kart
yapabileceksiniz.



Programlama kartnn grevini snf iinde tartnz.

2. MKRODENETLEYC PROGRAMLAMA
KARTI

2.1. Mikrodenetleyici Programlama ve Deneme Kart

ekil 2.1: Mikrodenetleyici programlama ve deneme kart grnleri
Mikrodenetleyici programlama kart, mikrodenetleyicin istenilen ekilde alabilmesi
iin yazlan program mikrodenetleyiciye ykleyen karttr. Yaplan kartn zelliine gre
bilgisayarn seri veya paralel portuna balanabilir. Kart, seri iletiim yapan mikrodenetleyici
programlama kartdr.
RENME FAALYET-2

AMA
ARATIRMA

35

ekil 2.2: Programlama kart devre emas
Mikrodenetleyici deneme kart, programlanm mikrodenetleyicinin almasnn
gzlemlendii karta deneme kart denir. Deneme kartlarnda giri olarak push buton ve
anolog giri iin potansiyometre seilebilir. k deerlerini grmek iin led, display ve
LCD ekran kullanlabilir. Programlanm mikrodenetleyicinin denenecei deneme kartnn
emas ekil 2.3te grlmektedir.

ekil 2.3: Deneme kart devre emas

36

Mikrodenetleyici programlama kart D sub 9P (seri dii port) zerinden iletiim
yapmaktadr. Devre enerjisi seri port zerinden verilmektedir. Haric enerji uygulamaya
gerek yoktur.

PIC mikrodenetleyiciler 2V-5,5V arasnda almaktadr. Mikrodenetleyicinin en
uygun alma gerilimi 5 Vtur. Deneme kartnn + ve besleme ularna gerilim
uyguladnda mikrodenetleyici denenebilir.

37
UYGULAMA FAALYET
Mikrodenetleyici programlama ve deneme yapabilen bir kart yapnz.
Kart iin gerekli malzemeler:

Programlama Kart Deneme Kart
1 IC1=18 Pin IC soket 1 IC1=16F84A
2 R1=2,2 K 2 18 Pin IC soketx2
3 R2=22 K 3 IC2=ULN 2803
4 R3=2,2 K 4 Ortak anotlu display
5 R4=10 K 5 Push buton (6 adet)
6 D1=1N4148 6 Krmz Led (9 Adet)
7 D2(zener)=5,6 V 7 R1..R8 , R14=330 x 9
8 C1=1 F 8 R9R14=10 K x 6
9 X3=DS9P(Seri dii port) 9 D1=1N4148
10 5X6 cm Bakr plaket 10 C1,C2=22pF
11 Kristal=4 Mhz
12 10x8 cm Bakr plaket

lem Basamaklar neriler
Programlayc devrenin baskl devre
tasarmn bask devre transfer kad
zerine lazer yazc ile karnz.

Bask devreyi karrken kda ters
grnt karmay ve maksimum alitede
bask yapmay ihmal etmeyiniz. Bylece
toner miktar azla olacaktr ve hata oran
az olur.

Bask yaplan transfer kdn bakrl
plaketin bakr yzeyine yerletirerek
yksek sya ayarl t ile tleyiniz.
Bylece toner bakra yapacaktr.

Kdn ve plaketin yeterli miktarda
snp tonerin bakr zerine yaptndan
emin olunuz.
UYGULAMA FAALYET

38
Tonerin plakete yaptndan emin
olduktan sonra transfer kadn dikkatlice
ayrnz.

izimin eksik olan ksmlarn asetat
kalemi ile dzeltiniz.
Hazrladnz plaketi asit ierisine atarak
(3:1 orannda tuz ruhu ve Perhidrol
karm) boyanmam blmlerin
zlerek kaybolmasn bekleyiniz.

Asitin zlmesi esnasnda aa kan
gaz solumaynz ve ak havada ilemi
gerekletirin. Aksi takdirde salk
sorunlarna yol aabilir.



Hazrlanan plaketi ince zmpara ile
zmparalayarak plaketin temizlenmesini
salaynz.

Zmparann mmkn olduunca ince
seilmesine dikkat ediniz. Aksi takdirde
ince izilen yollar zarar grebilir.
Devrenin gerekli deliklerini bir matkap
yardm ile deliniz.

Delik iin 1mm matkap ucu ve basit bir
el matkab kullann.
Bakr plaket zerindeki balant yollarn
test ediniz.
Balant yollarn emadan takip ederek
en u noktalaryla irtibatl olup

39
olmadna bakabilirsiniz.
Malzemelerinizin salamlk kontroln
yapnz.
Avometre ile salamlk kontrol
yaplabilecek elamanlar lebilirsiniz.
Balant noktalarna gre
malzemelerinizin ayak uzunluklarn
belirleyiniz.
Elemanlarn balantlarn dik veya
yatay yapabilirsiniz.
Malzemelerinizi st grn emasna
gre bakr plaket zerine lehimleyiniz.
Lehimleme ilemini yaparak devreyi
hazrlaynz.

Lehimleme yaptktan sonra kalan lehim
atklarn temizleyiniz.
Entegrelerin scaktan etkilenmesini
nlemek iin yalnz soketleri
lehimleyebilirsiniz.



ekil 2.4: Programlama kart, bask devresinin st ve alt grn

40

ekil 2.5: Deneme kart, bask devresinin st grn

ekil 2.6: Deneme kart bask devresinin alt grn


41

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Programlama kartnn emasna gre bask devresini teknie
uygun karttnz m?

2. Kart iin gerekli malzemeleri doru ve eksiksiz tespit ettiniz mi?

3. Devre elemanlarnn salamlk kontroln yaptnz m?

4. Kart zerinde bulunan elemanlarn yerleimini ve montajn
tekniine uygun olarak yaptnz m?

5. Kart zerine yerletirdiin devre elemanlarnn lehimlemesini
teknie uygun olarak yaptnz m?

6. Devre elemanlarnn montaj tamamlanan kartn denemesini
yaptnz m?




DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.


42
DEERLENDRME LE

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru
ise D, yanl ise Y yaznz.

1.( ) Mikrodenetleyicinin istenilen ekilde alabilmesi iin yazlan program
mikrodenetleyiciye ykleyen karta programlama kart denir.

2.( ) Programlanm mikrodenetleyicinin almasnn gzlemlendii karta deneme kart
denir.

3.( ) Programlama kart bilgisayar ile seri iletiim yapar.

4.( ) Programlama kart bilgisayar ile paralel iletiim yapar.

5.( ) Deneme kartnda giri olarak ledler seilebilir.

6.( ) Deneme kartnda k olarak display seilebilir.



DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
LME VE DEERLENDRME

43
RENME FAALYET-3



Mikrodenetleyiciyi programlayarak kullanlabilir hle getirmek iin gerekli admlar
reneceksiniz.



Asembly dilinde yazlm program kodlarnn mikrodenetleyiciye
yklenilmesine kadar olan aamalar sralaynz ve kullanlan programlar
inceleyerek snf iinde arkadalarnzla tartnz.

3. MKRODENETLEYCYE PROGRAM
YKLEME

3.1. Giri

Mikrodenetleyiciye assembly dilinde yazlm program kodlarnn yklenebilmesi iin
nce program herhangi bir editrde yazlr. Yazlan programn almasndan emin olmak
iin bir simlatr benzeri yazlmlarda denenir. Sonra, uygun ekilde isim verilerek saklanr.
ekil 3.2de Not Defteriinde yazlan bir programn asm uzantl olarak saklanmas
grlmektedir.

ekil 3.1: Mikrodenetleyiciye program yklenmesinin blok diyagram
RENME FAALYET-3

AMA
ARATIRMA

44

ekil 3.2: Metin editrnde yazlan programn kaydedilmesi
Yazlan program Kaydet onay kutusu iaretlendiinde C sabit diskinde YNPSNN.asm
dosyas olarak saklanr. Bu program dorudan mikrodenetleyiciye yklenemez. Assembly
diliyle yazlm programnz makine diline (*.hex) eviren assempler programnn
kullanlmas gerekir. Piyasada ok eitli assembler programlar mevcuttur. Kullanm
kolaylndan dolay burada MPASM yazlm tercih edilmitir.

ekil 3.3: Asembler programnda evrilecek programn bulunmas

45
Makine diline evrilecek YNPSNN.asm program Browse dmesinden dizin ve
dosya ad belirtilerek Source File Name kutucuuna yazdrlr (ekil3.3).

ekil 3.4: Assembler programnn options ayarlar
MPASM programnn options ayarlar ekil 3.4te grld gibi seildikten sonra
Assemble (yeil izgili) onay butonuna baslr. Eer yazlm programda herhangi bir hata
yoksa ekranda yeil bantl rapor penceresi kar (ekil 3.5). Eer krmz bantl ropor
penceresi km ise programda hata veya hatalar var demektir. Bu durumda tekrar Not
Defterine dnp YNPSNN.asm programn yeniden aarak yazm hatalarnn dzeltilmesi
gerekmektedir.

ekil 3.5: Assembler rapor penceresi

46
OK onay dmesi iaretlendiinde MPASM assembleri, metin editrnde yazlm
YNPSNN.asm dosyasn makine diline evirerek YNPSNN.hex dosyas ve eitli rapor
dosyalar oluturur(ekil 3.6).

ekil 3.6: Assembler programnn oluturduu dosyalar
Dier rapor dosyalarndan LST, program kodlarnn bellekte yerletikleri adresleri,
komutlarn hex kodlarn ve satr numaralarn ve assembly dilinde yazlan program listeler.

ERR rapor dosyas adndan da anlalaca gibi hatalarn rapor edilmesinde kullanlr.
Hatal satr numaras ve yaplan hatann karl bu raporsa sralanr.

3.2. Ykleme Programn Kullanma

Mikrodenetleyiciye (16F84) derlenmi yani makine diline evrilmi program
kodlarnn yklemek iin arac program kullanmak gerekir. Bu konuda firmalarn rettii
Micropro, MPlab, PicEQ, Propic, ICProg.gibi birok program mevcuttur. Bunlardan biri
tercih edilerek kodlar mikrodenetleyiciye yklenebilir.

47
3.2.1. Ykleme Programnn Balatlmas


ekil 3.9: ICProg ykleme programnn altrlmas
ICProg programn bilgisayara yklediinizde entegre semboll uygulama dosyas
oluturulur. zerine tklandnda ICProg alr.

ekil 3.8: ICProg programnn grn

48
ICProg programn Trkeletirerek ilemler kolaylatrlr. Bunun iin Setting
mensnden options seilir. Language mensnden yn ubuuyla Turkish seenei
bulunarak onay dmesine tklanr (ekil 3.9 ve 3.10).

ekil 3.9: Programn Trkeletirilmesi iin seilen men

ekil 3.10: Options mens
Ekrana program yeniden balatma bilgisi gelir. OK onay kutusu tklanr. Program
kapatlp aldnda Icprog program Trkeletirmi hlde ekrana gelecektir.

ekil 3.11: Program yeniden balatma bilgisi

49
3.2.2. Program Menlerinin Aklanmas


A: Yklenilmesi istenen dosyay sememizi salar.
Yeni Adla Kaydet: Seilmi program yeni adla kaydetmemizi salar.
Donanm: Donanm ayarlar yaplr.
Seenekler: Program ayarlar yaplr.
Tmn Oku: Mikrodenetleyici iindeki program ekranda gsterir.
Tmn Programla: Seilmi olan *.hex uzantl dosyalar mikrodenetleyiciye
ykler.
Tmn Sil: Mikrodenetleyici iinde ykl olan program siler.
Dorula: Mikrodenetleyiciye yklenen programla kaynak program
karlatrr.
Assembler Grnm: Seilmi programn ekranda assembler modunda
grnmesini salar.
Hex Grnm: Seilmi programn ekranda hex modunda grnmesini salar.

3.2.3. Mikrodenetleyici Seimi

Hangi mikrodenetleyici ile allyorsa seenek kutusundan o mikrodenetleyicinin
seilmesi gerekir. Mikrodenetleyici devrede PIC16F84A kullanld iin bu
mikrodenetleyici seilmelidir.

ekil 3.12: Mikrodenetleyici seenek kutusu
3.2.4. Program Dosyasn Ama

IC_Prog programnda mikrodenetleyiciye yklemek istediimiz *.hex (YNPSNN.hex)
dosyasn Dosya mens iaretlenerek dosya a komutu aktifletirilir. Karmza kan

50
ekranda *.hex uzantl dosyann dizini ve dosyas bulunarak dosya seilip A onay kutusu
iaretlenir(ekil 3.13).

ekil 3.13: Program dosyasn ama
3.2.5. Mikrodenetleyici Konfigrasyonunu Ayarlama

IC-Prog programnda PIC seimi ile beraber konfigrasyon ayarlarnn da yaplmas
gerekmektedir. Osilatr seeneklerinden kullanlan osilatr seimi yaplr. Devrede XT
osilatr kullanld iin bu seenek iaretlenir.

CP, (Code Protect) seenei iaretlendiinde mikro ilemcinin zerindeki programa
bir ey eklenemez ve program kopyalanamaz. Yaplan programn bakalar tarafndan
okunmasnn ve kopyalanmasnn istenmedii durumlarda bu seenek iaretlenir(ekil 3.14).

Sadece Erase (sil) komutu verildiinde mikro ilemci zerindeki program silinir.
Fakat program okunamad iin kopyalanamaz.


51

ekil 3.14: Mikrodenetleyici konfigrasyonunu ayarlama
Btn bunlar yaptktan sonra yine Ayarlar mensnden Seenekler alt mens
seilir. Karmza kan ekrandan Kark mensne girilir. Buradan,

1. lem ncelii Normal seilir.

2. Yan taraftan ise JDM iin Vcc Kontrol Etkin seilmelidir.

3. Windows XP kullanyorsanz program alrken

Privileged Instruction eklinde hata mesaj grlebilir. Bunu engellemek iin de yine
buradan NT/XP Srcs Etkin seenei iaretlenmelidir. Dier menlerden de alma
ayarlar yaplabilir.

52

ekil 3.15: Seenekler mens
3.2.6. Bilgisayarla Kart Arasndaki Haberleme Ayarlarn Yapmak

ekil 3.15te grlen menden programlayc yazan liste kutusundan JDM
Programmer seenei iaretlenir. Kart hangi COM portuna balysa Portlar blmnde o
balant noktas iaretlenir. Arayz blmnde Windows 2000, NT veya XP kullanlyorsa
Windows API, Windows 98, 95 ve ME iin Direct I/O seenekleri iaretlenir. Girii/k
gecikmesi ve iletiim blmlerinde deiiklik yapmanza gerek yoktur. Donanm ayarlarn
yaptktan sonra Tamam onay kutusu tklanr.

ekil 3.16: Bilgisayar ile kart arasndaki haberleme ayarlar

53
3.2.7. Program Mikrodenetleyiciye Ykleme

ekil 3.17: Program mikrodenetleyiciye ykleme
IC-progda program dosyas aldktan sonra tmn programla ara ubuu
iaretlenir. Program dosyas bu ekilde mikrodenetleyiciye yklenmi olur.


54
UYGULAMA FAALYET
Deneme kart ile yklenen program denemesini yapnz.

ekil 3.18de mikrodenetleyicinin B Portuna bal olan LEDleri belirli aralklarla
yakp sndren assembly program verilmitir.

ekil 3.18: Mikrodenetleyicinin klar yakp sndren assembly program
UYGULAMA FAALYET

55

lem Basamaklar neriler
ekil 3.18 deki program metin editrne
yaznz.
Yazlarn hizal olmasna dikkat
etmelisiniz. Trke karakter
kullanmaktan kanmalsnz.
Metin editrnzde yazm olduunuz
program *.asm olarak kaydediniz.
*.asm dosyasnn kolay bulunabilmesi
iin masa stne kaydedebilirsiniz;
yazlmasn unutmamalsnz.
MPASM programn aktifletirip options
ayarlarn yaparak *.asm dosyasn *.hex
dosyasna dntrnz.
Options ayarlarn konu anlatmna
bakarak yapabilirsiniz.
IC-prog programn aktifletirip donanm,
seenek ve konfigirasyon ayarlarn
yaparak makine diline evrilmi (*.hex)
programnz mikrodenetleyiciye
ykleyiniz.
Donanm, seenek ve konfigirasyon
ayarlarn konu anlatmna bakarak
yapabilirsiniz.
Mikrodenetleyicinizi programlama
kartndan karp deneme kartna taknz.
Programlama kartna mikrodenetleyiciyi
takarken ve karrken bilgisayarn
kapal olmas muhtemel ksa devreleri
nler.
Deneme kartna enerji vererek
mikrodenetleyicinizin almasn
gzlemleyiniz.
Mikrodenetleyicinizi deneme kartna
taktktan sonra enerji vermeniz
muhtemel ksa devreyi nler.



56

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Ykleme program mnleri ve kullanmn kavrayabildiniz mi?

2. Ykleme kart ile bilgisayar arasndaki haberlemeyi
gerekletirebildiniz mi?

3. Bilgisayardan mikrodenetleyiciye hatasz olarak program
ykleyebildiniz mi?

4. Program yklenmi microdenetleyiciyi deneme kart ile deneme
eklini kavrayabildiniz mi?




DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

57

LME VE DEGERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1.( ) Assembly program dorudan mikrodenetleyiciye yklenebilir.

2.( ) Assembler; metin editrnde yazlm *.asm uzantl dosyay makine diline
evirerek *.hex dosyas oluturur.

3.( ) *.LST dosyas bellek kullanm haritasn gsterir.

4.( ) Micropro, MPlab, PicEQ, Propic, ICProg assembler programdr.

5.( ) CP komutu aktifletirildiinde mikrodenetleyici zerindeki programa bir ey
eklenemez ve program okunamaz.

6.( ) Dorula komutu mikrodenetleyici iindeki program ekranda gsterir.



DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
LME VE DEERLENDRME

58
MODL DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1.( ) Mikro ilemcinin bir anda ileyebilecei bit saysna kelime uzunluu denir.

2.( ) Adres hatt says ilemcinin adresleyebilecei bellek alann gsterir.

3.( ) Mikro ilemcinin hz sistemin hzn tayin eder.

4.( ) Program saycnn bykl 8 bittir.

5.( ) Komut kaydedicisindeki komutu ALU zer.

6.( ) Yn iaretisi geici bellek blgesinin adresini tutar.

7.( ) Mikro ilemcili sistemde bulunan birimler arasndaki ilikiyi dzenleyen hatlara,
kontrol yolu denir.

8.( ) Yalnz okunabilen belleklere RAM bellekler denir.

9.( ) Adres blgesini temsil eden bilgilerin tanmasnda kullanlan hatlara adres yolu
denir.

10.( ) Silmek iin ultraviyole k altnda belirli bir sre tutulan bellekler SRAM
belleklerdir.

11.( ) Elektriksel olarak yazlabilen ve silinebilen belleklere EEPROM denir.

12.( ) PIC16F84n 5 Kbytelk program bellei vardr.

13.( ) Mikrodenetleyicinin istenilen ekilde alabilmesi iin yazlan program
mikrodenetleyiciye ykleyen karta programlama kart denir.

14.( ) Programlama kart bilgisayar ile seri iletiim yapar.

15.( ) Deneme kartnda giri olarak ledler seilebilir.

16.( ) Assembly program dorudan mikrodenetleyiciye yklenebilir.

17.( ) *.LST dosyas bellek kullanm haritasn gsterir.

18.( ) CP komutu aktifletirildiinde mikrodenetleyici zerindeki programa bir ey
eklenemez ve program okunamaz.


MODL DEERLENDRME

59

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyetlere geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

60

CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1 D
2 Y
3 D
4 Y
5 Y
6 Y
7 Y
8 D
9 Y
10 Y
11 D
12 D
13 D
14 Y
15 D
16 Y
17 Y
18 D
19 Y
20 D
21 D
22 D
23 Y
24 D

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 D
2 D
3 Y
4 Y
5 Y
6 D

CEVAP ANAHTARLARI

61

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI

1 Y
2 D
3 D
4 Y
5 D
6 Y



MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 D
2 D
3 Y
4 Y
5 Y
6 D
7 D
8 D
9 Y
10 Y
11 D
12 Y
13 D
14 Y
15 Y
16 Y
17 D
18 D

62

KAYNAKA

ADALI Eref, Mikro ilemciler Mikrobilbisayarlar, 1998.

ALTINBAAK Orhan, PIC Programlama, 2000.

GMKAYA Haluk, Mikro ilemciler ve 8051 Ailesi, 1998.

HOGREN Mehmet, Mikro ilemciler, Ankara, 2003.

KARAAA Adil, A.T.L Temel Seviye PIC16F84 Mikrodenetleyici Kurs
Kitab, 2005.

TOPALOLU Nurettin, Mikro ilemciler ve Assembly Dili, Ankara, 2003.


KAYNAKA