Professional Documents
Culture Documents
ASYSTENT OSOBISTY
OSOBY NIEPENOSPRAWNEJ
rozwizania w wybranych pastwach europejskich
ISBN 978-83-64309-41-0
Wprowadzenie
Spis treci
Wprowadzenie .................................................................................
AUSTRIA .........................................................................................
11
DANIA ..............................................................................................
19
ESTONIA .........................................................................................
23
FINLANDIA ......................................................................................
26
FRANCJA ........................................................................................
31
HISZPANIA ......................................................................................
39
NIEMCY ...........................................................................................
45
RUMUNIA ........................................................................................
53
SZWECJA ........................................................................................
56
60
Wprowadzenie
Wprowadzenie
Zapewnianie osobom niepenosprawnym dostpu do usug asystenta
osobistego, w celu zapewnienia moliwie jak najbardziej samodzielnego
ycia osobom potrzebujcym pomocy innych osb, pozostaje od wielu
lat przedmiotem zainteresowania Unii Europejskiej oraz Rady Europy,
a take europejskich organizacji pozarzdowych i organizacji spoeczestwa obywatelskiego.
Rada Europy
Problemem tym zajmowa si m.in. powoany przez Rad Europy
w 2007 roku (na okres dwu lat) Komitet Ekspertw do spraw starzejcych si osb niepenosprawnych i starszych osb, ktre stay si
niepenosprawne. Przygotowany przez ten Komitet kwestionariusz obejmowa ramy prawne, ramy finansowe, ramy uczestnictwa zainteresowanych w opracowaniu polityki i procesie decyzyjnym, ramy operacyjne
(rodzaje zaangaowanych sub i usug) oraz ramy indywidualne (tj. dotyczce np. oceny potrzeb indywidualnych osb). Na podstawie uzyskanych odpowiedzi pastw RE na kwestionariusz, ustalono, e polityka
pastw wobec tych grup osb powinna uwzgldnia:
przyjcie legislacji zapewniajcej rwne traktowanie i dostp do
usug socjalnych,
zrnicowanie rde finansowania usug,
zindywidualizowane podejcie realizowane przez suby zarzdzajce usugami,
udzia samych zainteresowanych w wyborze usug,
zapewnienie usug asystentw osobistych oraz dostpnoci budetw osobistych przeznaczonych na finansowanie wybranych
usug,
5
Unia Europejska
Komisja Europejska opublikowaa 30 padziernika 2003 roku Komunikat
COM(2003) 650, ktry wprowadzi na lata 20032010 Europejski Plan
Dziaania w sprawie rwnych szans dla osb niepenosprawnych, realizowany w cyklu dwuletnim zgodnie z priorytetami, ustalanymi kolejno
w nastpnych komunikatach.
Dziaania UE, realizowane w zwizku z powyej wymienionym Planem
w latach 20062007, miay na celu zapewnianie osobom niepenosprawnym niezalenego ycia. Dla realizacji tego celu okrelone zostay
m.in. nastpujce priorytetowe obszary dziaania:
zachcanie osb niepenosprawnych do aktywnoci (zwaszcza
zawodowej),
promowanie dostpu dla osb niepenosprawnych do wysokiej
jakoci usug wspierajcych i opiekuczych,
popieranie dostpnoci dla osb niepenosprawnych dbr i usug.
Wprowadzenie
Potrzeb stosowania instytucji asystenta osobistego podkrelano w wielu wystpieniach zaprezentowanych podczas konferencji na temat
Tworzenie warunkw dla samodzielnego funkcjonowania (Creating Conditions for independent living), zorganizowanej w grudniu 2009 roku
przez Komisj Europejsk, we wsppracy z Europejskim Forum Niepenosprawnoci (EDF), w ramach obchodw Europejskiego Dnia Osb
Niepenosprawnych.
Na Konferencji tej wielokrotnie zwrcono uwag, e usugi asystenta
osobistego s traktowane jako alternatywa dla instytucji, podkrelajc
jednoczenie, e caodobowe usugi wydaj si rozwizaniem drogim,
a zanim zamknie si instytucj opiekucz, trzeba najpierw zapewni
mieszkania socjalne finansowane lokalnie. Budowa takich mieszka
moe by, zdaniem Komisji Europejskiej, wspierana finansowo ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Przed zapoznaniem si z informacjami zawartymi w dalszej czci opracowania warto zwrci uwag na stanowisko Europejskiego Stowarzyszenia Dostawcw Usug dla Osb Niepenosprawnych (EASPD)
przedstawione na posiedzeniu DHLG w listopadzie 2011 roku. EASPD
zaprezentowao pogld, e osobisty budet to bardzo wany instrument dla zapewnienia niezalenego ycia osobom niepenosprawnym,
ktry posiada ogromny potencja dla skutecznego rozwoju sektora usug.
Przeszkod w tym rozwoju jest ograniczanie rodkw publicznych przeznaczonych na finansowanie zwizanych z tym wydatkw, co uniemoliwia dostateczne zaspokajanie potrzeb i zapewnianie dostpnoci usug
o dobrej jakoci. Mona rozwaa wprowadzenie wspfinansowania przez
osoby korzystajce z usug opacanych z budetw osobistych.
8
Wprowadzenie
Objanienie poj
Usuga asystenta osobistego osoby niepenosprawnej (lub usuga
pomocy/asystencji osobistej) usuga stwarzajca osobom ze
znaczn niepenosprawnoci szans na bardziej samodzielne
funkcjonowania (m.in. bez koniecznoci angaowania czonkw
rodziny beneficjenta). W wikszoci pastw usuga asystenta
osobistego jest przeznaczona dla osb sprawnych intelektualnie,
z dysfunkcj narzdw: ruchu, wzroku, czy suchu. W takich przypadkach moe dotyczy tylko wsparcia w funkcjonowaniu w yciu
spoecznym, zawodowym, w kontaktach poza domem. Ale moe to
by te szerzej rozumiana pomoc, udzielana w rnych sytuacjach w domu i poza domem. Usuga asystenta osobistego musi
uwzgldnia rne specyficzne potrzeby wynikajce z niepenosprawnoci ruchowej, sensorycznej lub intelektualnej, w zwizku
z czym wyrnia si rne profile kompetencji asystentw. Przy
wsppracy z osobami majcymi problemy z poruszaniem si
mniejsze znaczenie ma poziom wyksztacenia asystenta, ktrego
podstawowym zadaniem jest pomoc w pokonywaniu fizycznych
barier zwizanych z niepenosprawnoci. Istotnymi cechami takiego asystenta s wic: sprawno fizyczna i umiejtnoci w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Jedn osob niepenosprawn mog obsugiwa rni asystenci. Rola asystenta osobistego
osb niepenosprawnych intelektualnie wymaga wyszych kompetencji i kwalifikacji zawodowych. Uznaje si, e asystenci osb
niepenosprawnych intelektualnie powinni odby dodatkowe szkolenia umoliwiajce efektywn prac z podopiecznym.
Sposb organizacji i finansowania usug asystentw osobistych
jest rny, w zalenoci od systemu przyjtego w danym kraju.
Najczciej naley to do kompetencji wadz samorzdowych.
Samorzdy oferuj pomoc osobistego asystenta we wasnym
zakresie lub zlecaj koordynacj usug asystenckich, np. organizacjom pozarzdowym, ktre zapewniaj pen infrastruktur i administrowanie ofert usug. Osoby niepenosprawne mog same
zatrudnia wybranego przez siebie asystenta, dokona wyboru
9
10
AUSTRIA
AUSTRIA
W Austrii pomoc osobista dostpna jest gwnie w ramach wiadcze
opieki dugoterminowej. Zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych i udzielanie wiadcze pomocy spoecznej dla osb niepenosprawnych odbywa si na poziomie pastw federalnych. Dostarczycielami usug s
organizacje pozarzdowe, ale osoby niepenosprawne wci maj niewielki wpyw na ksztat tych usug.
W Austrii ubezpieczenie spoeczne przydziela osobom niepenosprawnym dodatki opiekucze na pokrycie kosztw opieki, ale dla osb z powanymi problemami nie s one wystarczajce do zapewnienia samodzielnego ycia poza instytucjami opieki. Ocena potrzeb bazuje na
modelu medycznym, koncentrujcym si na stopniu niepenosprawnoci
ocenianym pod ktem medycznym.
11
Koncepcja osobistego asystenta, ktra zostaa ujta w ustawie o zdrowiu i opiece pielgniarskiej (Gesundheits und Krankenpflegegesetz)
pozwala, pod pewnymi warunkami, osobom bez profesjonalnego przygotowania na prowadzenie dziaalnoci opiekuczej w charakterze osobistych asystentw. W tym przypadku, dziaania pielgnacyjne i plan
opieki s ustalane przez lekarza i przekazywane asystentowi. Kategori
asystentw osobistych zawiera nowy ukad zbiorowy dla pracodawcw
zdrowia i usug spoecznych z 2009 r. (Kolletkivvertrag).
Na szczeblu federalnym funkcjonuje, finansowany przez Ministerstwo
Spraw Spoecznych, system przyznawania wsparcia asystentw osobom niepenosprawnym w drodze do pracy lub w pracy. W 2010 roku
pomoc w miejscu pracy uzyskao 345 osb.
Asystent Osobisty w Pracy PAA (niem.: Die Persnliche Assistenz
am Arbeitsplatz-PAA, PAW ang.: personal assistant at work) jest zapewniany osobom korzystajcym ze wiadcze opieki dugoterminowej
z 5-tym i wyszym stopniem zalenoci1. Dla osb z 34 stopniem
zalenoci zakwalifikowanie do korzystania z usugi osobistego asystenta musi by specjalnie uzasadnione. Wiele osb niepenosprawnych
jest pozbawionych moliwoci korzystania z tej formy pomocy, np. osoby
niedowidzce i niedosyszce, osoby z zaburzeniami psychicznymi
i majce trudnoci z uczeniem si. Zadania Osobistego Asystenta
w Pracy mog by rne: towarzyszenie w drodze z domu do pracy lub
na szkolenia zawodowe, wspieranie dziaa manualnych w pracy i podczas szkolenia zawodowego, pomoc w czynnociach pielgnacyjnych
w trakcie pracy oraz pomoc w innych czynnociach trudnych do wykonania ze wzgldu na niepenosprawno np. zakadanie lub zdejmowanie kurtki, pomoc w zjedzeniu obiadu w czasie przerwy w pracy.
W celu oceny potrzeb osoby niepenosprawnej zwouje si komisj,
w ktrej uczestnicz przedstawiciele wadz lokalnych i pracownicy placwek pomocy spoecznej. Komisja dokonuje oceny potrzeb osoby
i ustala miesiczn wielko wsparcia okrelan liczb godzin przysu1
12
AUSTRIA
gujcej tygodniowo pomocy. Nie jest to wiadczenie pienine, poniewa asystenci osobici s zwykle zapewniani za porednictwem odpowiednich punktw serwisowych. Zadaniem tych punktw jest m.in.
doprecyzowanie oczekiwa osoby korzystajcej z usug Osobistego
Asystenta w Pracy, okrelenie rodzaju, zakresu pomocy i czasu przeznaczonego na pomoc, sposobu administrowania, a take udzielanie
pracodawcom informacji o usudze Osobistego Asystenta w Pracy i organizowanie szkole dla osb korzystajcych z tej usugi. Usugobiorcy
maj wybr, czy chc samodzielnie kontrolowa swoje budety, czy
te otrzymywa wsparcie administracyjne udzielane przez punkty serwisowe. Uytkownicy nie musz dodatkowo opaca osobistego asystenta.
Maksymalny tygodniowy limit pomocy wynosi 40 godzin. Zdaniem ekspertw ANED, taki limit dyskryminuje osoby, ktre potrzebuj pomocy
w wikszym wymiarze godzin. Nie s dostpne dane dotyczce liczby
osb korzystajcych z Osobistego Asystenta w Pracy w caej Austrii.
Wg danych z 2009 roku, pomoc asystenta w miejscu pracy otrzymyway
34 osoby w Tyrolu, a w Wiedniu 87 osb.
W Austrii nie ma rzdowej strategii dotyczcej niezalenego ycia
w spoeczestwie. Wprowadzanie konkretnych systemw wsparcia ley
w kompetencji wadz lokalnych. Pomoc osobistego asystenta poza prac
jest zapewniona jedynie w Grnej Austrii, Tyrolu i Wiedniu.
Grna Austria
W 2008 roku w Grnej Austrii zostaa przyjta ustawa o rwnoci szans
(Chancengleichheitsgesetz). Jej celem jest zrwnowaone wspieranie
osb z zaburzeniami poprzez profilaktyk chorb i dziaanie na rzecz
ograniczenia skutkw niepenosprawnoci przez wyrwnywanie szans
na normalne ycie i pen integracj w spoeczestwie osb niepenosprawnych. Ustawa definiuje i reguluje usugi osobistego asystenta,
takie jak: wczesna interwencja, dziaania ukierunkowane na zatrudnienie i popraw sprawnoci osoby niepenosprawnej (terapia zajciowa).
W myl tej ustawy osoby niepenosprawne z poziomem 4 zalenoci,
uprawnione do wiadcze dugoterminowej opieki, nie maj problemu
z otrzymaniem wsparcia osobistego asystenta, ale osoby z 3 poziomem
13
Tyrol
Podstaw prawn do wiadczenia usug osobistego asystenta jest ustawa o rehabilitacji (z 1983 roku). Samorzd Tyrolu jest odpowiedzialny
za finansowanie tych usug. Usugi wiadczone s przez Centrum Niezalenego ycia w Insbruku (Selbstbestimmt Leben Innsbruck). Jest to
organizacja istniejca od 1994 roku i wiadczca usugi wsparcia dla
osb niepenosprawnych w zakresie pomocy indywidualnej, poradnictwa
i orzecznictwa3. Oprcz pomocy osobistej, Centrum Niezalenego ycia w Insbruku od maja 2004 roku oferuje pomoc osobistego asystenta
2
3
14
AUSTRIA
Wiede
Wiedeska Spdzielnia Pomocy Osobistej oferuje usugi na podstawie
prawnych wytycznych dla osobistej pomocy w miejscu pracy, jak rwnie wiedeskiej ustawy o osobach niepenosprawnych (z 1986 roku).
Kryterium kwalifikujcym do ubiegania si o usugi wiadczone przez
Spdzielni jest wiadomo danej osoby o wasnej niepenosprawnoci
oraz moliwo dopasowania usug pomocy do indywidualnych potrzeb
i trybu ycia osoby niepenosprawnej.
Nie ma ogranicze w stosunku do rodzaju zgaszanych potrzeb albo
typu niepenosprawnoci, jednak osoba musi mie ukoczone 18 lat.
Wrd ubiegajcych si o pomoc asystenta odnotowano bardzo niewielk liczb osb z trudnociami w uczeniu si. Potrzeby s zazwyczaj
mierzone w godzinach na dzie, tydzie lub miesic. Liczb godzin
przyznanej pomocy ustala si podczas jednego lub kilku spotka z doradc Wiedeskiej Spdzielni Pomocy Osobistej. Tego rodzaju wiadczenie nie jest przyznawane na podstawie decyzji administracyjnej,
a wic od ostatecznej decyzji wadz lokalnych nie mona si odwoa. Dopki osoba korzystajca z pomocy jest na stae zameldowana
16
AUSTRIA
18
DANIA
DANIA
System wiadcze opiekuczych w Danii jest zdecentralizowany: obowizek zapewniania pomocy w czynnociach z zakresu obsugi osobistej
i w pracach domowych spoczywa na wadzach lokalnych, ktre otrzymuj na ten cel rodki z budetu pastwa.
Na poziomie samorzdw lokalnych odbywa si rozpatrywanie wnioskw i podejmowanie decyzji w oparciu o szczegow, indywidualn
ocen potrzeb. Skargi na decyzje naley kierowa do lokalnego organu
odwoawczego z moliwoci odwoania do regionalnej Rady Odwoawczej ds. Socjalnych.
Prawo do opieki dugoterminowej przysuguje wszystkim osobom, ktre
nie s w stanie samodzielnie wykona podstawowych czynnoci dnia
codziennego i pielgnacyjnych. Pozwala to osobom potrzebujcym pomocy otrzyma tak pomoc w domu i zapobiega dalszemu pogarszaniu
si ich zdrowia fizycznego i psychicznego.4
W Danii, osoba, ktra do prowadzenia codziennego ycia potrzebuje
pomocy i opieki w domu, pomocy technicznych lub modyfikacji mieszkania, ma prawo do skorzystania z tych usug na podstawie ustawy o usugach socjalnych.
Asyst osobist moe uzyska kada osoba trwale niepenosprawna
w stopniu znacznym, potrzebujca tego typu wsparcia niezalenie od
tego, czy mieszka sama, z rodzin, czy w stacjonarnym domu opieki.
W 1976 roku w Aarhus eksperymentalnie wprowadzony zosta program
BPA (user governed personal assistance) dotyczcy usug asystenta osobistego, ktrego prac zarzdzaa osoba otrzymujca pomoc.
W latach 80. XX wieku BPA zosta wprowadzony do ustawy o usugach
socjalnych. Ponad poowa z 300 korzystajcych z tego programu osb
pochodzia z Aarhus. Zasady wprowadzenia tego programu byy proste i miay dawa modym ludziom moliwo wikszej ni przecitna
aktywnoci poza domem.
4
Twoje uprawnienia do zabezpieczenia Spoecznego w Danii przewodnik Komisji Europejskiej, lipiec 2012 r. http://ec.europa.eu/employment_social/empl_portal/
SSRinEU/Your%20social%20security%20rights%20in%20Denmark_pl.pdf
19
Usug BPA wczono do ustawy na stae w 2000 roku i jest to wiadczenie dostpne dla duo szerszej grupy osb.
Ustawa zapewnia pomoc asystenta osobistego nawet 24 godziny przez
7 dni w tygodniu, co dla osb o znacznym stopniu niepenosprawnoci
jest alternatyw dla opieki wiadczonej w orodkach staego pobytu.
Trzeba zaznaczy, e system BPA nie zastpi zwykego systemu
wiadczonej w domu pomocy i opieki nad osobami niepenosprawnym,
ale uzupeni go o dodatkowe rozwizanie dla osb najbardziej potrzebujcych wsparcia.
Od 2009 roku osoba uprawniona do korzystania z programu usug
asystenta osobistego BPA moe wybra prywatn firm lub organizacj
pozarzdow, jako pracodawc asystenta osobistego. Duska parasolowa organizacja osb niepenosprawnych powoaa w zwizku z tym
organizacj non-profit LOBPA (Landsorganisationen Borgerstyret Personlig Assistance), ktra zajmuje si nie tylko zatrudnianiem asystentw, ale te ich szkoleniem i negocjowaniem warunkw zatrudnienia
ze zwizkami zawodowymi. Intencj podpisywania umw jest, aby
korzystajcy z pomocy uzyskiwali najwiksz moliw niezaleno,
a zatrudnieni asystenci mieli zapewnione godziwe warunki pracy.
W myl ustawy o usugach socjalnych (Lov om social service), wadze
samorzdowe musz zapewni opiek i praktyczn pomoc w domu
osobom z trwaym lub czasowym zmniejszeniem fizycznych lub funkcjonalnych psychicznych zdolnoci albo ze szczeglnymi problemami spoecznymi. Specjalne komisje powoane przez rady gminy lub samorzdy
odpowiednie dla miejsca zamieszkania osoby potrzebujcej pomocy
przeprowadzaj konkretn, indywidualn ocen potrzeb. Uprawnienie
do takiej pomocy nie jest zwizane z diagnoz medyczn lub ograniczeniami funkcjonowania. Po ustaleniu zasad opieki i wsparcia komisja
okrela termin podjcia decyzji. Osoba zainteresowana ma prawo bra
udzia we wszystkich czynnociach podejmowanych w sprawie w tym
w posiedzeniach organu podejmujcego decyzje. Moe ona zosta
poddana badaniu lekarskiemu, co ma uatwi ocen potrzeb. Decyzje
o przyznaniu lub odmowie przyznania asystenta s dorczne osobie
niepenosprawnej na pimie wraz z uzasadnieniem. Podlegaj zaskareniu do samorzdowego organu odwoawczego.
20
DANIA
Pomoc osobistego asystenta jest dostpna take w zwizku z wykonywaniem pracy, na podstawie ustawy o rekompensatach dla osb niepenosprawnych bdcych w zatrudnieniu w wymiarze do 20 godzin
tygodniowo.
W 2007 roku 2152 osoby w wieku poniej 65 lat otrzymay wsparcie
asystenta w wymiarze wikszym ni 20 godzin tygodniowo. 1302 spord tych osb mieszkay w domach opieki spoecznej, a 850 osb
we wasnych domach. Osoby mieszkajce we wasnych domach mogy
wybra pomidzy otrzymywaniem pomocy w postaci wiadcze pieninych, a zakwalifikowaniem si do korzystania z pomocy osobistego
asystenta, zgodnie z 96 ustawy.
Nie ma ogranicze dotyczcych kwoty czy liczby godzin wsparcia, ktr
osoba moe otrzyma. Ustalane to jest na poziomie gminy. Pomoc wedug ustawy o usugach socjalnych moe przysugiwa do 24 godzin
przez 7 dni w tygodniu. Gmina odpowiada za zapewnienie wszystkich
form wsparcia. Wsparcie socjalne musi spenia minimalne standardy
opisane w ustawie. Jeli osoba niepenosprawna tymczasowo przenosi
si do innej miejscowoci, nowa gmina musi nadal zapewnia wsparcie,
ale kwota przeznaczona na wsparcie moe si rni, w zalenoci od
poziomu usug w gminie.
22
ESTONIA
ESTONIA
Konstytucja Estonii gwarantuje obywatelom ochron podstawowych
praw. Usugi wsparcia osb niepenosprawnych w Estonii reguluje ustawa o pomocy spoecznej z 1995 roku. W 2004 roku opracowano kompleksowy plan rozwoju pomocy spoecznej i zmieniono ustaw o pomocy
spoecznej, koncentrujc si na wspieraniu niezalenego ycia poprzez
szereg usug. Na poziomie pastwa uatwiono korzystanie z rehabilitacji,
pomocy technicznych, opieki nad dziemi oraz zapewnianie specyficznych potrzeb osb niepenosprawnych.
Na poziomie samorzdu lokalnego umoliwiono korzystanie z: doradztwa spoecznego, usug opieki domowej, mieszka socjalnych, adaptacji
mieszkania, transportu, usug osobistego asystenta. Usugi na szczeblu
samorzdowym s przyznawane wedug oceny potrzeb.
Ustawa o wiadczeniach socjalnych dla osb niepenosprawnych z 2001
roku reguluje wiadczenia pienine na opacanie organizowanych
przez pastwo usug rehabilitacyjnych, ktrych celem jest zwikszenie
zdolnoci do samodzielnego ycia.
Na mocy ustawy o pomocy spoecznej z 1995 roku gminy s odpowiedzialne za zarzdzanie i finansowanie wsparcia w obszarze transportu,
usug mieszkaniowych, doradczych, orodkw dziennej opieki oraz asystentw osoby niepenosprawnej.
Asystent osoby niepenosprawnej udziela pomocy we wszystkich obszarach ycia: pomaga w domu, w miejscu pracy i w transporcie. Brakuje
niestety spjnego systemu zapewniania wsparcia asystentw. Samorzdy organizuj usugi i dostarczaj informacji na temat asystenta osobistego (np. w Tallinie lub w Prnu). Okrelaj te kryteria zakwalifikowania osb niepenosprawnych do otrzymania tych usug, w zalenoci
np. od nasilenia upoledzenia, ogranicze funkcjonalnych, aktywnoci
yciowej, zakresu pomocy niezbdnej dla aktywizacji osoby do dziaania. Samorzd moe zdecydowa, e osoba niepenosprawna bdzie
partycypowa w kosztach usugi max do wysokoci 20%. Asystenci s
opacani bezporednio przez samorzd lokalny, a nie przez osoby niepenosprawne. W Estonii jest wiele maych gmin (ok. 200 mieszkacw),
ktrych rodki s ograniczone, dlatego nie wszystkie samorzdy organi 23
zuj w swojej spoecznoci usug osobistego asystenta. Rodzaje i poziom wiadczonej pomocy rni si w zalenoci od rejonu kraju.
Ustawa o pomocy spoecznej ( 26.6) wprowadza przepis nakazujcy
wyznaczy osob wspierajc lub osobistego asystenta, w razie potrzeby. Pomoc asystenta ma na celu zwikszenie niezalenoci i zaangaowania spoecznego osoby niepenosprawnej, a jednoczenie
zmniejszenie ciaru opieki dla czonkw rodziny.
Pomoc osobistego asystenta jest przyznawana osobom niepenosprawnym, po dokonaniu oceny przez samorzdowego pracownika socjalnego. Asystent zazwyczaj pomaga osobie w poruszaniu si, pielgnacji
lub realizacji konkretnych zada, takich jak: czytanie, pisanie i mwienie
w imieniu osoby niepenosprawnej.
Po okreleniu zada i zakresu wsparcia przez asystenta, osoba niepenosprawna i osobisty asystent zawieraj umow przy udziale samorzdu
lokalnego, ktry opaca usugi asystenta. Osoba niepenosprawna moe
sama wybra asystenta do zatrudnienia, albo skorzysta z pomocy
samorzdu w tej kwestii. Rozporzdzenia Ministra Spraw Spoecznych
i Ministra Nauki i Edukacji zapewniaj wiadczenie dodatkowych usug
w zwizku z niepenosprawnoci (rozporzdzenie nr 61 dotyczy pomocy domowej, kosztw transportu, kompensacji wydatkw, a rozporzdzenie nr 25 odnosi si do szkolenia i osignicia wyksztacenia).
Wsparcia osobom niepenosprawnym mog udziela take pracownicy
socjalni, osoby wspierajce i pracownicy opieki nad dziemi. Pracownik
socjalny to profesjonalnie przeszkolona osoba z wyszym wyksztaceniem, zazwyczaj zaangaowana w organizacj usug socjalnych i ocen
potrzeb. Osoba wspierajca (finansowana przez wadze lokalne) ma
pomaga w codziennym yciu. W przypadku dzieci moe to rwnie
oznacza zapewnienie bezpiecznego i wspierajcego rodowiska ycia.
Pracownik opieki nad dzieckiem jest osob, ktra pomaga rodzicom
w ich domowych obowizkach, w pracy, edukacji i opiece nad dzieckiem; zazwyczaj opacany jest przez samych rodzicw (pastwo paci za
opiek nad dziemi znacznie lub gboko niepenosprawnymi).
Z pomocy osobistego asystenta mona korzysta w szkole, w pracy lub
w domu. Pomoc ta oferowana jest nie tylko osobom niepenosprawnym,
24
ESTONIA
http://www.sm.ee/fileadmin/meedia/Dokumendid/Sotsiaalvaldkond/kogumik/PITTM_
final_EN__2_.pdf
25
FINLANDIA
Ministerstwo Spraw Spoecznych i Zdrowia przygotowao w 2010 roku
rzdowy Program polityki w zakresie niepenosprawnoci, ktrego celem byo zagwarantowanie rwnego traktowania osb niepenosprawnych. Program przedstawia konkretne dziaania na rzecz osb niepenosprawnych na lata 20102015 i zosta przygotowany we wsppracy
z rnymi sektorami administracji, organami eksperckimi, organizacjami
pozarzdowymi i innymi zainteresowanymi stronami. Program polityki
dotyczcy problemw osb niepenosprawnych zawiera konkretne propozycje, w jaki sposb promowa i wdraa Konwencj o prawach osb
niepenosprawnych w rnych sektorach w obszarach: niezalenego ycia, integracji spoecznej, budownictwa, transportu, edukacji, zatrudnienia,
ochrony socjalnej, ochrony zdrowia i rehabilitacji, bezpieczestwa, kultury, wsppracy midzynarodowej i statystyki. Gwnym zaoeniem
programu polityki w zakresie niepenosprawnoci jest stworzenie silnych
podstaw dla realizacji praw czowieka, niedyskryminacji, rwnoci i integracji poprzez osignicie nastpujcych celw:
1. Przygotowanie i wdroenie zmian legislacyjnych niezbdnych do
ratyfikacji Konwencji ONZ o prawach osb niepenosprawnych;
2. Poprawa statusu spoeczno-ekonomicznego osb niepeno-sprawnych: zwalczanie ubstwa, poprawa jakoci usug socjalnych
i zapewnienie wsparcia w caym kraju;
3. Wzmocnienie i uatwienie dostpnoci w spoeczestwie;
4. Wzmocnienie bada nt. niepenosprawnoci, poprawienie i zrnicowanie bazy danych, opracowanie wysokiej jakoci metodologii na potrzeby wsparcia i monitorowania polityki na rzecz osb
niepenosprawnych.
Program powsta na podstawie krajowego raportu na temat niepenosprawnoci sporzdzonego w 2006 roku oraz Konwencji ONZ o prawach
osb niepenosprawnych wraz z protokoem fakultatywnym6. Za monitorowanie wdraania polityki w zakresie niepenosprawnoci jest odpowie6
Finlandia podpisaa Konwencj i protok fakultatywny 30.03.2007 r., ale ich jeszcze
nie ratyfikowaa.
26
FINLANDIA
10
http//:www.vane.to/vampo_eng.html
W Finlandii jest 20 regionw podzielonych na 72 podregiony i 342 gminy.
Stowarzyszenie Kynnys (Threshold Association) o zasigu krajowym powstao
w 1973 r., utrzymuje si z funduszy od Stowarzyszenia ds. Automatw do Gier
(RAY), ktre finansuje wiele fiskich organizacji pozarzdowych wiadczcych
usugi socjalne i zdrowotne, pozyskujc fundusze z monopolu na maszyny do gier.
http://www.ict50plus.uji.es/eng/partners/presentation-ms-society.pdf
27
FINLANDIA
11
Dane z trzeciego raportu Grupy Wysokiego Szczebla w sprawie stosowania Konwencji ONZ o prawach osb niepenosprawnych, III-2010 r.
30
FRANCJA
FRANCJA
We Francji osobom niepenosprawnym przebywajcym w domu zapewnia si rne formy pomocy niezbdnej dla prowadzenia niezalenego
ycia, w zalenoci od rodzaju ich potrzeb: socjalnych, edukacyjnych,
zwizanych z wykonywaniem codziennych czynnoci yciowych, opiek
pielgniarsk i medyczn.
Wsparcie dla dzieci i ich rodzin
Dziecko do 20 roku ycia, ktre regularnie uczszcza do szkoy, otrzymuje w domu wsparcie edukacyjne i rozwojowe. Tego typu opiek
i wsparcie zapewniaj mobilne wielodyscyplinarne zespoy. Zespoy specjalizuj si w udzielaniu pomocy dzieciom z okrelonym rodzajem niepenosprawnoci (sensorycznej, poznawczej, fizycznej, niepenosprawnoci zoonej): pomoc zespou SSESAD (Service de soins et d'Education
Spciale Domicile) przeznaczona jest dla dzieci niepenosprawnych
intelektualnie i ruchowo, zespou SSEFIS (Service de Soutien l' Education Familiale et l' Integration Scolaire) dla dzieci z niepenosprawnoci suchu, zespou SAAAIS (Service dAide lAcquisition de lAutonomie
et lIntgration Scolaire) z niepenosprawnoci wzroku. Zesp SSAD
(Services de Soins et d'Aide Domicile) specjalizuje si w pomocy niezbdnej dla dzieci (i ich rodzin) z niepenosprawnociami zoonymi,
ktre nie uczszczaj do szkoy.
Liczba takich usug wci wzrasta, co ma zwizek z odchodzeniem od
opieki instytucjonalnej: usugi te s wiadczone dla dzieci, ktre opuciy
instytucj, albo jako alternatywa dla umieszczenia w instytucji.
Wsparcie dla dorosych
Dorosym przysuguj wiadczone w domu usugi opieki zdrowotnej,
pomoc w podstawowych czynnociach ycia codziennego, asystencja
osobista i pomoc w uczestniczeniu w yciu spoecznym.
Usugi opieki pielgniarsko-medycznej obejmuj: opiek pielgniarsk
(SSIAD), opiek medyczn (SAMSAH), usugi pomocy i opieki rnego
rodzaju (SPASAD).
31
32
FRANCJA
33
2. Narodowo: do wiadczenia uprawnione s osoby niepenosprawne niekarane, yjce we Francji, bdce obywatelami
francuskimi lub niebdce obywatelami francuskimi i majce pozwolenie na stay pobyt (nie jest to wymagane od obywateli UE
i EFTA).
3. Niepenosprawno: w przeciwiestwie do innych wiadcze,
przyznanie wiadczenia kompensacyjnego PCH nie zaley tylko
od stopnia niepenosprawnoci, ale rwnie od moliwoci funkcjonowania danej osoby w codziennym yciu. Do otrzymania
wiadczenia uprawnione s osoby cierpice z powodu jednej lub
kilku niepenosprawnoci (psychicznej, sensorycznej, poznawczej) albo zaburze umysowych, ktre zmagaj si z cakowitym
lub znacznym ograniczeniem wykonywania przynajmniej 2 z 19
czynnoci nalecych do zakresu czterech grup okrelonych
w Midzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepenosprawnoci i Zdrowia (ICF) opracowanej przez wiatow Organizacj
Zdrowia w 2001 roku, ktre dotycz: mobilnoci, samodzielnej
obsugi, komunikacji i oglnych dziaa zwizanych z relacjami
midzyludzkimi.
Ocena potrzeb osoby niepenosprawnej i stopnia trudnoci w wykonywaniu codziennych czynnoci (bez wsparcia technicznego i ze strony
innych osb) jest dokonywana przez wielodyscyplinarny zesp w lokalnym biurze s. osb niepenosprawnych (MDPH), zgodnie z przewodnikiem (GEVA) opracowanym na podstawie Midzynarodowej Klasyfikacji
Funkcjonowania, Niepenosprawnoci i Zdrowia wiatowej Organizacji
Zdrowia (ICF). Czterdziestostronicowy przewodnik skada si z 8 czci:
socjalnej, ekonomicznej, dotyczcej sytuacji w rodzinie, ta edukacyjnego, zawodowego, zdrowia, aspektw psychologicznych i moliwoci
funkcjonowania. MDPH decyduje rwnie, jak czsto powinna by ponawiana taka ocena (musi by przynajmniej raz na 10 lat).
wiadczenie kompensacyjne PCH zastpuje powoli zasiek uprawniajcy do opieki innej osoby. Osoby niepenosprawne mog wybra, ktry
z tych zasikw spenia ich oczekiwania w wikszym stopniu. Warto
wspomnie, e zasiek uprawniajcy do opieki innej osoby jest take
jedn z form budetu indywidualnego, ale nie podlega kontroli. Jest
przyznawany na bazie oceny niezdolnoci (stopnia natenia niepeno 34
FRANCJA
jest pokrywana pomoc w domu (zakupy, przygotowywanie posikw, zajmowanie si domem, pranie i prasowanie), ale jest
ona zapewniana zgodnie z planem usug pomocy spoecznej
(wiadczonych lokalnie w ramach departamentw) w wymiarze
maksymalnie do 30 godzin miesicznie.
W przypadku korzystania z pomocy udzielanej przez czonka rodziny,
przeznaczone na to stawki zasiku kompensacyjnego PCH nie powinny przekracza 865,05 EUR (wg danych za 2009 rok), czyli 85% minimalnego wynagrodzenia netto, za 35 godzin pracy tygodniowo. Kwota
ta moe zosta podwyszona o 20% (do 1 038,6 EUR miesicznie), jeli
czonek rodziny nie pracuje i opiekuje si osob niepenosprawn, albo
jeli osoba niepenosprawna wymaga cakowitej pomocy w podstawowych
czynnociach dnia codziennego oraz staej obecnoci osoby pomagajcej. Pomagajcy czonkowie rodziny s opacani bezporednio
przez osob niepenosprawn, ktra otrzymuje wiadczenie PCH. Osoba niepenosprawna moe wybra i zatrudni do pomocy inn osob,
niebdc czonkiem jej rodziny.
W ramach reformy instytucji specjalnych (special institutions) z 2002 roku14, osoby niepenosprawne mog korzysta z krtkoterminowych pobytw w orodkach opieki, w celu odcienia rodziny w sprawowaniu
obowizkw opiekuczych.
Jak ju wspomniano wczeniej, ze wiadczenia kompensacyjnego PCH,
ktre jest specjalnym zasikiem przeznaczonym na opacanie m.in. pomocy udzielanej przez inne osoby w rnych sytuacjach yciowych
(w domu, w pracy, w edukacji i szkoleniu) mog by finansowane usugi
osobistego asystenta. Liczba godzin pomocy udzielanej przez asystenta
osobistego w dziaalnoci zawodowej osoby niepenosprawnej w miejscu
pracy nie moe przekroczy rocznie 156 godzin. wiadczenie kompensacyjne PCH moe by te wykorzystywane do zakupu osobistego
sprztu wspomagajcego. Student wyszej uczelni we Francji moe
korzysta ze wiadczenia PCH w celu opacenia niezbdnych mu asystentw osobistych. Uczniowie uprawnieni do wiadczenia PCH mog
14
36
FRANCJA
otrzymywa do 1300 EUR miesicznie, niezalenie od dochodw rodzicw i innych wiadcze lub dodatkw z tytuu niepenosprawnoci.
Nie jest ustawowo okrelone, czy student niepenosprawny, ktry chce
studiowa za granic, moe nadal otrzymywa wiadczenie kompensacyjne PCH, ale moliwe jest negocjowanie tego z wadzami lokalnymi
odpowiedzialnymi za przyznanie tego wiadczenia.
Ze wiadczenia PCH moe by opacane nie tylko wsparcie ze strony
czonka rodziny, ale take usuga asystenta, ktry jest oferowany przez
organizacje pozarzdowe albo przez prywatnych dostawcw usug.
Ten rodzaj usug jest czsto zapewniany przez organizacje zrzeszajce i zarzdzane przez osoby niepenosprawne, dziaajce cile w celu
zaspokojenia potrzeb osb z konkretn niepenosprawnoci. S to
np. takie organizacje osb niepenosprawnych jak: APF (francuskie
stowarzyszenie osb sparaliowanych), ADEP (stowarzyszenie osb
z dziecicym poraeniem mzgowym), GIHP (grupa osb z niepenosprawnoci fizyczn).
Rozwj polityki niezalenego ycia we Francji, zwizany z zawartymi
w ustawie nr 102 z 2005 roku rozwizaniami w zakresie moliwej alokacji rodkw ze wiadczenia PCH, zwiksza rynek usug wiadczonych
przez prywatnych usugodawcw (takich jak np. EDADOM & DIGNITA15
lub OPHS16). Krajowe badanie dotyczce zmniejszania ogranicze swobodnego dziaania osb niepenosprawnych w spoeczestwie (HID)
przeprowadzone w latach 19981999 przez P. Roussela pokazuje, e
25% kobiet i 17% mczyzn do niezalenego ycia wymaga pomocy
drugiego czowieka. W 2008 roku ze wiadcze skorzystao 58 200
osb, ale nie s jeszcze dostpne dane dotyczce rodzaju pomocy, na
jak przeznaczono rodki, ani kto tej pomocy udzieli. wiadczenia opieki pielgniarskiej (SSIAD) s wypacane przez suby socjalne. wiadczenie opieki medycznej (SAMSAH) jest wypacane przez zabezpieczenie spoeczne. Usugi wspierania podstawowych codziennych czynnoci
15
16
http://www.edadom.com/accueil.htm
Office Prive dhygiene socjale stowarzyszenie powstae w 1906 jako sanatorium
przeciwgrulicze w Oise, od 1913 prowadzi dziaania i wiadczy usugi w dziedzinie
zdrowia publicznego, http//: www.ophs.fr
37
yciowych (SAV) s pacone bezporednio przez osob niepenosprawn ze wiadczenia kompensacyjnego z powodu niepenosprawnoci
PCH. Usugi pomocy spoecznej (SAVS) opacaj wadze lokalne.
System wiadcze przechodzi faz transformacji i adaptacji, dokonuje
si korekt w celu racjonalizacji rnych rde finansowania. Wprowadzajc korekt uwzgldnia si usugi dostarczone ich koszt, ktry
zmienia si w zalenoci od operatora i kwoty alokowanej w wiadczeniu kompensacyjnym. Rodzaje wsparcia i liczby godzin przysugujcej
pomocy opisano powyej. Pomoc osobistego asystenta moe by opacana w wymiarze do 24 godzin dziennie, a w wyjtkowych przypadkach,
gdy potrzebna jest jednoczesna pomoc dwch asystentw osobistych
(np. przy podnoszeniu osoby niepenosprawnej), moe by przyznana
pomoc w wymiarze 26 lub nawet 32 godzin dziennie.
W zasadzie prawo do otrzymywania wiadczenia kompensacyjnego
PCH dotyczy wszystkich obywateli uprawnionych do wiadcze, mieszkajcych na stae we Francji (dotyczy take departamentw zamorskich
Francji). W przypadku podry lub pobytu za granic, nie duszych ni
3 miesice w roku, osoby niepenosprawne s nadal uprawnione do
otrzymywania tego wiadczenia i mog z niego korzysta. Ustawa nie
precyzuje, czy w przypadku duszego pobytu za granic np. w celu:
edukacji, nauki jzyka obcego lub szkolenia zawodowego, wiadczenie
PCH ma by nadal wypacane w caoci czy te nie.
Prawo stanowi, e pastwo gwarantuje rwne traktowanie osb niepenosprawnych, ale de facto usugi wsparcia nie s jednakowo dostpne
na terenie caego kraju. Osoba moe wybra usugodawcw zapewniajcych wsparcie, ale zawsze w granicach przyznanej jej kwoty pienidzy
i z uwzgldnieniem cen krajowych. Lokalne biura ds. osb niepenosprawnych na podstawie rachunkw z poniesionych przez osoby niepenosprawne kosztw kontroluj, jak i na co wydawane s pienidze
z przyznanych wiadcze.
W 2012 roku przecitna wysoko stawki za godzin pracy asystenta
osobistego wynosia od 3,47 EUR dla czonka rodziny do 17,59 EUR dla
osoby spoza rodziny, a przecitna wysoko wiadczenia na opacenie
usug asystenta osobistego to 800 EUR na miesic.
38
HISZPANIA
HISZPANIA
W 2012 roku, w wyniku kryzysu ekonomicznego, zaprzestano wypacania z ubezpieczenia spoecznego zasikw na opacanie pomocy
asystenta osobistego, ktry jest czonkiem rodziny osoby niepenosprawnej. Wiele osb zaczo wic korzysta z usug pomocy spoecznej, ale
w wikszoci regionw zmniejszono ich finansowanie przez rzd
o jedn czwart. Liczba osb korzystajcych z usug osobistego asystenta spada w okresie od 2008 do 2012 roku o 41%. Pojawiy si
obawy, e system pozwalajcy na wikszy wybr usug stworzony przez
dotychczas obowizujce ustawy rozpadnie si.
Rzd Hiszpanii przygotowa now ustaw o prawach osb niepenosprawnych oraz ich integracji spoecznej17, przyjt krlewskim dekretem
ustawodawczym nr 1/2013 z 29 listopada 2013 roku (BOE-A-2013-12632),
ktra uwzgldnia postanowienia dotychczasowych trzech, uchylonych
ju ustaw:
ustawy 13/1982 z dnia 7 kwietnia 1982 roku o integracji spoecznej osb niepenosprawnych (BOE-A-1982-9983);
ustawy 51/2003 z dnia 2 grudnia 2003 roku (LIONDAU) w sprawie rwnych szans, niedyskryminacji i powszechnej dostpnoci
dla osb niepenosprawnych (BOE-A-2003-22066);
ustawy 49/2007 z dnia 26 grudnia 2007 roku zatwierdzajcej kary
dotyczce nieprzestrzegania przepisw w zakresie zapewniania
rwnych szans, niedyskryminacji i powszechnej dostpnoci dla
osb niepenosprawnych (Ref BOE-A-2007-22293).
Celem nowej ustawy, ktra wesza w ycie 4 grudnia 2013 roku, jest
uaktualnienie legislacji w duchu ratyfikowanej w 2007 roku przez
Hiszpani Konwencji o prawach osb niepenosprawnych oraz skonsolidowanie wszystkich regulacji prawnych dotyczcych osb niepenosprawnych w jedn ustaw.
W Hiszpanii system opieki nad osobami niepenosprawnymi, wynikajcy
z ustawy z 1982 roku, opiera si gwnie na krtkotrwaych usugach
i wywodzi si z modelu medycznego podejcia do niepenosprawnoci.
17
http://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-2013-12632
39
Przyjmujc nowe rozwizania legislacyjne uznano potrzeb zastosowania nowego podejcia, promujcego autonomi i niezalene ycie
osb niepenosprawnych oraz ide wczania do ycia spoecznoci.
Pozwolio to osobom niepenosprawnym na dokonywanie wyboru i samodzielne ycie w swoich domach, w kontakcie ze spoecznoci lokaln. Usugi osobistego asystenta i przyznanie sprztu pomocniczego
oraz dofinansowania adaptacji mieszka s regulowane przez prawo.
Okrelanie rodzaju i zakresu wsparcia oraz beneficjentw pomocy naley do wsplnot autonomicznych; jest ich w Hiszpanii 17 i przyjmuj one
rne przepisy definiujce zasady przyznawania pomocy.
Kryteria kwalifikacyjne do otrzymania pomocy okrelone zostay w ustawie z 14 grudnia 2006 roku o promocji niezalenoci osobistej oraz
opieki nad osobami niesamodzielnymi (LEPA Ley 39/2006) i s jednak
oparte na podejciu medycznym, (tj. uwzgldniaj poziom zalenoci
osoby). Zastosowana skala koncentruje si na ocenie fizycznej niepenosprawnoci i suy mierzeniu moliwoci funkcjonalnych, zamiast
skupi si na ocenie poziomu wsparcia niezbdnego do prowadzenia
samodzielnego codziennego ycia. Przyjcie szczegowych regulacji
dotyczcych dofinansowania do zakupu sprztu i adaptacji wspomagajcych samodzielne funkcjonowanie oraz do usug asystenta osobistego
zostao powierzone kompetencji wsplnot autonomicznych (czsto usugi asystenta osobistego s dostpne dla osb, ktre ukoczyy 18 lat).
Z uwagi na przyjmowane ograniczenia w wysokoci udzielanej Pomocy finansowej, osoby niepenosprawne musz wspfinansowa zakup
urzdze wspomagajcych, a wsparcie usug osobistego asystenta jest
dostpne tylko dla niepenosprawnych sklasyfikowanych jako osoby
o cikiej zalenoci. W przypadku osb sporadycznie lub w niewielkim
stopniu potrzebujcych pomocy wsparcie nie jest przyznawane.
Osoby z przyznanym stopniem III zalenoci (patrz: dalej) maj prawo
do skorzystania z pomocy osobistego asystenta i wybrania samodzielnie
lub z pomoc rodziny osoby, ktra miaaby peni t funkcj.
Osobisty asystent nie musi mie adnego specjalistycznego wyksztacenia, ale Forum Niezalenego ycia opracowao w 2006 roku opis kwalifikacji i predyspozycji potrzebnych do wykonywania tego zawodu.
40
HISZPANIA
41
HISZPANIA
44
NIEMCY
NIEMCY
W Niemczech w ramach krajowej polityki zapewniajcej osobom niepenosprawnym wybr niezalenego ycia stosuje si nastpujce rozwizania:
wypacanie pensji w zwizku z cakowit lub czciow utrat
zdolnoci do pracy zarobkowej i osigania podstawowych przychodw zapewniajcych minimum egzystencyjne;
wsparcie integracyjne jako cz systemu pomocy spoecznej
(Sozialhilfe) zawierajce budet osobisty i asystencj osobist;
asystencja w szkole, uniwersytecie i w pracy jako cz rehabilitacji zawodowej;
opieka dugoterminowa, w tym take opieka w domu, w zwizku
z potrzebami kompleksowej opieki spowodowanymi wiekiem,
przewlek chorob lub niepenosprawnoci;
technologie wspomagajce.
Osoby niepenosprawne, ktre potrzebuj pomocy w domu, opieki domowej, technologicznego wsparcia lub przystosowania mieszkania w celu
prowadzenia jak najbardziej normalnego ycia, s uprawnione do korzystania z tych usug na podstawie krajowego prawa socjalnego (Sozialgesetzbuch SGB):
Ksiga XII SGB pomoc spoeczna (2003),
Ksiga XI SGB obowizkowe ubezpieczenie dugoterminowej
opieki (1994),
Ksiga IX SGB rehabilitacja i partycypacja (2001).
Dodatkowo zastosowanie maj te inne, oglnokrajowe systemy obowizkowego ubezpieczenia: zdrowotnego (SGB V, 1989), emerytalnego
(SGB VI, 1992), wypadkowego (SGB VII, 1997).
Po pierwsze oferowane jest wsparcie integracji jako cz systemu
pomocy spoecznej (SGB XII). Celem tych wiadcze jest, z zachowaniem zasady pomocniczoci, zapewnienie odpowiedniej asystencji
i finansowego wsparcia w tych przypadkach, kiedy s potrzebne technologie asystujce, udostpnienie mieszkania, wspomagane mieszkanie, pomoc w transporcie. Dzieciom, modziey i dorosym z wieloma
niepenosprawnociami oraz ich rodzinom, ktre nie mog finansowa
45
specjalnej asystencji w ramach integracji zapewnia si wsparcie w edukacji, szkoleniu zawodowym i zatrudnieniu oraz uczestnictwo w yciu
spoecznym.
Po drugie, obowizkowe ubezpieczenie dugoterminowej opieki (SGB XI)
zapewnia wiadczenia osobom z wieloma i dugoterminowymi niepenosprawnociami i chorobami przewlekymi, ktre w codziennym yciu
potrzebuj opieki i pomocy innej osoby. wiadczenie w tym systemie
dotyczy raczej restrykcyjnego modelu opieki z perspektywy medycznego
punktu widzenia. Jeli pienidze dostpne z usug pomocy przeznaczonej na integracj ze spoeczestwem s niewystarczajce a istnieje potrzeba intensywnej opieki (w dzie i w nocy) wwczas ubezpieczenie
zapewnia pobyt w orodku opiekuczym. W Niemczech tego rodzaju
instytucje s przeznaczone gwnie dla osb starszych, nie dla osb
modych niepenosprawnych, ktre jeszcze nie osigny wieku emerytalnego, nawet jeli potrzebuj one cigej asysty osobistej. Domy
intensywnej opieki jaki i elastyczne, indywidualnie dopasowane formy
asystencji osobistej nie mog by finansowane w ramach tego ubezpieczenia opieki dugoterminowej. Musz zosta pokryte z systemu wsparcia socjalnego, jak wspomniano powyej, ktre jest wdraane przez
regionalne lub lokalne wadze na podstawie przeprowadzonych testw
(bada, ocen).Po trzecie, w ramach SGB IX zapewnia si wszystkie
usugi socjalne i prawa dotyczce osb niepenosprawnych i ich rodzin. Celem jest zapewnienie wczenia spoecznego, uczestnictwa
i samodzielnoci osobom niepenosprawnym. Prawo to weszo w ycie
w 2001 roku i jest postrzegane jako punkt zwrotny w niemieckiej polityce
dot. osb niepenosprawnych. Przenosi akcent z zapewniania opieki
i dobrostanu na samostanowienie i udzia w yciu spoecznym.
W wietle tego prawa kada dorosa osoba, take niepenosprawna, jest
postrzegana jako niezalena, autonomiczna jednostka sprawujca kontrol nad swoim yciem.
SGB IX stanowi, e zasady samostanowienia i partycypacji w yciu spoecznym (Selbstbesttimmung Und soziale Teilhabe) dotycz wszystkich
osb niepenosprawnych i powinny by uwzgldniane we wszystkich
politykach dotyczcych osb niepenosprawnych. SGB IX reguluje take
kwestie osobistej asystencji w pracy.
46
NIEMCY
W Niemczech usugi pomocy (asystencji) osobistej dla zapewnienia niezalenego ycia, ktrych realizacja jest kontrolowana i zarzdzana przez
same osoby niepenosprawne, istniej od lat 80. XX wieku (Arbeitsgemeinschaft fr selbstbestimmtes Leben schwerstbehinderter Menschen
eV 2008; Wikipedia 2009).
W 1990 roku zaoono organizacj parasolow na rzecz niezalenego ycia Interessenvertretung Selbstbestimmt Leben in Deutschland
(http://www.isl-ev.de/). Jej czonkowie s aktywistami Centrw Niezalenego ycia. Zarwno organizacje parasolowe jak i centra niezalenego
ycia s zaangaowane w rozwj ruchu praw osb niepenosprawnych:
nic o nas bez nas.
W 1997 roku utworzono oglnokrajow organizacj promocji osobistego
asystenta osb niepenosprawnych Forum selbstbestimmter Assistentz
behinderter Menschen e.V. (http://www.forsea.de/). To forum jest czonkiem ruchu o prawa osb niepenosprawnych i z powodzeniem zajmuje si lobbowaniem na rzecz wprowadzania idei niezalenego ycia
i integracji do oficjalnych polityk.
Zasadniczo osoby niepenosprawne, ktre chc prowadzi niezalene
ycie mog si ubiega o finansowe wsparcie do urzdze wspomagajcych, modyfikacji mieszkania, opieki w domu i asystencji osobistej.
Moliwe jest rwnie wsparcie w transporcie.
Wikszo wiadcze finansowych i socjalnych jest indywidualnie ustalana i przyznawana. S zapewniane przez samorzdy lokalne lub regionalne na podstawie planu wsparcia integracji i asystencji socjalnej.
Dodatkowo s one finansowane z krajowego systemu obowizkowych
ubezpiecze spoecznych i ubezpiecze dugotrwaej opieki. Wyposaenie i asysta w pracy jest finansowana przez agencje administrujce systemem rehabilitacji zawodowej, oglnie nazywanej subami integracji
(Integrationsmter). Obecnie usugi pomocy osobistej obejmuj:
higien osobist,
pomoc w sprztaniu domu,
pomoc w poruszaniu si,
pomoc w miejscu pracy, na stau lub na uczelni,
pomoc w zajciach rekreacyjnych.
47
Zasady udzielania pomocy osobistej opracowane zostay przez dziaaczy ruchu na rzecz praw osb niepenosprawnych przy zaoeniu,
e osoby niepenosprawne musz by zdolne do sprawowania kontroli
nad realizacj usug pomocy, z ktrych korzystaj i do zarzdzania personelem. Jest to tzw. model pracodawcy, zgodnie z ktrym osoby
niepenosprawne:
kontroluj i zarzdzaj personelem (Personalkompetenz): zawieraj umowy ze swoimi asystentami osobistymi i decyduj
o warunkach ich pracy, w tym o wynagrodzeniu; osoby niepenosprawne mog te w procesie zatrudnienia asystenta skorzysta
z usug agencji ds. pomocy osobistej;
kontroluj, w jaki sposb pomoc osobista jest realizowana, instruuj swoich asystentw i decyduj, ktre usugi s realizowane (Anleitungskompetenz);
kontroluj budet usug i zarzdzaj nim (Finanzkompetenz);
mog swobodnie decydowa o organizacji i sposobie udzielania
pomocy osobistej zgodnie ze swoimi potrzebami i yczeniami
(Organisationskompetenz);
podejmuj decyzj, w jakim miejscu pomoc jest udzielana (Raumkompetenz); z pomocy osobistej mona korzysta w swoim
prywatnym domu, w miejscach publicznych, w miejscu pracy,
w orodku wypoczynkowym, odwiedzajc znajomych itd.
Jednak, pomimo dwudziestoletniej praktyki w tym zakresie bada,
ewaluacji jakoci, wynikw, kosztw ekonomicznych i korzyci pyncych z tego typu wsparcia, jest ono wci rzadko stosowane.
W zasadzie wszystkie osoby o znacznym stopniu niepenosprawnoci18
oraz potrzebujce wszechstronnej pomocy maj prawo do otrzymywania
pomocy osobistego asystenta.
Jeli usuga osobistego asystenta jest finansowana z budetu na wsparcie integracji, to jest ona oferowana w ramach systemu pomocy spo18
Niepenosprawno okrela si w Niemczech w skali 20100 punktw. Wynik powyej 50 punktw oznacza niepenosprawno znaczn. W indywidualnych przypadkach do stopnia znacznego kwalifikuje si osoby o 3050 procentowym stopniu
niepenosprawnoci, takie, ktre nie s w stanie znale zatrudnienia na otwartym
rynku pracy.
48
NIEMCY
ecznej. Dzieje si tak w zgodzie z zasad pomocniczoci, ktra zakada, e osoba niepenosprawna otrzymuje wiadczenia socjalne tylko
wtedy, kiedy aden ubezpieczyciel ani rodzina nie s w stanie udzieli
jej wsparcia finansowego. W praktyce oznacza to, e osoby niepenosprawne musz przej ocen dochodw zanim zostan zakwalifikowane do otrzymywania osobistego budetu na pokrycie kosztw pomocy
osobistego asystenta. Jednak trzeba pamita, e kryteria kwalifikowalnoci w przypadku niepenosprawnoci s szersze ni w przypadku
innych potrzeb socjalnych. Okrelono je w oglny sposb w ksidze
XII Kodeksu Socjalnego (Sozialgesetzbuch SGB 53). Zasadniczo,
potencjalny beneficjent musi by oficjalnie zarejestrowany jako osoba
znacznie niepenosprawna, ktra potrzebuje pomocy w integracji spoecznej (ze szczeglnym uwzgldnieniem zatrudnienia). Z pomocy osobistego asystenta mona korzysta we wszystkich wanych dziedzinach
ycia codziennego w prywatnych domach, miejscach pracy, szkoach, na
wyszych uczelniach i w miejscach szkolenia zawodowego.
Od 2008 roku osoby niepenosprawne zostay uprawnione do otrzymywania budetw osobistych w systemie patnoci bezporednich
Zanim wprowadzono budet osobisty, osoby uprawnione do wiadcze
z ubezpieczenia lub z pomocy spoecznej mogy je otrzyma jedynie
jako wiadczenie rzeczowe, np. w formie usug.
Teraz osoby niepenosprawne mog wybra, czy chc otrzymywa usugi,
czy stay zasiek pieniny. Z przyznanego budetu opacaj wszystkie
usugi (np. opieki i pomocy, transportu), albo zakup urzdze pomocniczych, ktre s niezbdne do zaspokojenia ich osobistych potrzeb.
W efekcie rola osoby niepenosprawnej zmienia si: nie jest ju ona
biernym odbiorc wiadcze, ale staje si konsumentem, pracodawc
oraz ekspertem w swoich wasnych sprawach. Osoba niepenosprawna
moe dokona wyboru, czy bdzie otrzymywa budet osobisty, czy te
pozostaje klientem agencji usug socjalnych, ktra organizuje dla niej
wsparcie. Szacuje si, e do 2009 roku okoo 10 000 osb skorzystao
z budetu osobistego.
Nie ma danych na temat oglnej liczby osb niepenosprawnych, ktre
w Niemczech otrzymuj wsparcie osobistego asystenta. Szacuje si,
e okoo 1500 do 2000 osb niepenosprawnych w caych Niemczech
49
NIEMCY
52
RUMUNIA
RUMUNIA
W Rumunii osoby niepenosprawne mog korzysta z praw i uatwie,
o ktrych mowa w ustawie 448/2006 dotyczcej ochrony i promowania
praw osb niepenosprawnych. W art. 35 tej ustawy ustalone zostao,
e prawo do uzyskania usugi asystenta osobistego maj osoby ze
znaczn niepenosprawnoci, po przeprowadzeniu oceny pod wzgldem psychologicznym i medycznym oraz ich sytuacji spoecznej.
Asystentem osobistym moe by osoba zatrudniona przez osob niepenosprawn, czonek rodziny osoby niepenosprawnej albo osoba
wykwalifikowana zawodowo wykonujca usugi asystenta osobistego
(zawodowy asystent osobisty).
Lokalna administracja publiczna zapewnia w swoim budecie rodki na
wynagrodzenie i inne wiadczenia zwizane z zatrudnieniem osobistych
asystentw. Z usug zawodowego asystenta osobistego mog korzysta
dorose osoby o znacznej lub wyranej (ang. accentuated) niepenosprawnoci (np. osoby niewidome, osoby z zaburzeniami neurologicznymi lub fizycznymi), ktrych dochd nie osiga poziomu przecitnej
pacy w gospodarce narodowej i ktre uzyskay decyzj odpowiedniej
lokalnej komisji ds. oceny niepenosprawnoci osb dorosych. Przy podjciu takiej decyzji komisja bierze pod uwag opini zainteresowanej
osoby niepenosprawnej.
Szczegowe regulacje dotyczce realizacji usugi asystenta osobistego
osoby niepenosprawnej zawarte s w oficjalnych dokumentach (Documentar Asistentul Personal) opracowanych przez Krajowy Urzd ds.
Osb Niepenosprawnych (ANPH).
Zgodnie z nimi zakada si, e asystent osobisty powinien zapewnia
nadzr, wsparcie i opiek nad znacznie niepenosprawnymi dorosymi
lub dziemi, zgodnie z indywidualnym planem usug. Ma to poprawi
jako ycia osoby niepenosprawnej i zapewni warunki sprzyjajce jej
zatrudnieniu i zaangaowaniu si w ycie spoecznoci. Osoba, ktra
chce uzyska kwalifikacj do korzystania z usug asystenta osobistego,
musi posiada orzeczenie o odpowiednim stopniu niepenosprawnoci.
Musi w tym celu zgosi si do lokalnej Dyrekcji Ochrony Spoecznej
i nad Dziemi.
53
RUMUNIA
55
SZWECJA
W Szwecji jest kilka aktw prawnych zapewniajcych osobom niepenosprawnym pomoc w prowadzeniu niezalenego ycia. Jednym z nich
jest ustawa o usugach socjalnych (SoL), ktra ma pomc zapewni racjonalne warunki ycia wszystkim ludziom, nie tylko osobom niepenosprawnym. Ustawa ta umoliwia wnioskujcym osobom m.in. otrzymanie
pomocy w codziennych domowych czynnociach takich jak: pranie,
sprztanie, robienie zakupw, gotowanie, a take inn opiek osobist.
Osoby o znacznych potrzebach w zakresie pomocy, wsparcia i usug
mog korzysta z rozwiza przewidzianych w ustawie z 1993 roku
o wsparciu i usugach dla okrelonych grup osb niepenosprawnych
(LSS), w ktrej przewidziano dziesi rnych inicjatyw, w tym usug
towarzyszenia; pomoc osoby kontaktowej; usug zastpstwa w sprawowaniu opieki w domu; krtkoterminowe pobyty poza domem; krtkoterminowy nadzr nad uczniem w wieku powyej 12 lat sprawowany
poza domem; domy zastpcze lub specjalne domy dla dzieci i modych
ludzi, ktrzy potrzebuj zamieszka poza domem rodzinnym z personelem obsugujcym; specjalne domy z obsug dla osb dorosych albo
inne specjalnie dostosowane mieszkania dla osb dorosych; zajcia
dzienne dla osb w wieku produkcyjnym niepozostajcych w zatrudnieniu, nie korzystajcych ze szkole i nieotrzymujcych rodkw na opacenie usugi asystenta osobistego. Za realizacj inicjatyw wynikajcych
z ustawy LSS, w tym dotyczcych pomocy osobistej, odpowiadaj wadze lokalne.
Pomoc asystenta osobistego jest jednym z kilku rodzajw pomocy oferowanej, zgodnie z rnymi ustawami, osobom niepenosprawnym obok
dostpu do technologii i urzdze wspomagajcych, dofinansowania na
dostosowanie mieszkania czy zakup i dostosowanie samochodu, albo
innego rodka transportu, w tym motocykla lub motoroweru.
Kwestie dotyczce usugi asystenta osobistego s regulowane w ustawie z 1994 roku o wiadczeniu asystencji osobistej (LASS). Daje ona
moliwo uzyskania wiadczenia asystencji osobistej PAA personal
asssistance allowance (Assistansersttning) osobom ze znacznym potrzebami w zakresie korzystania z pomocy innych osb (w wymiarze
56
SZWECJA
wikszym ni 20 godzin na tydzie) przy zaspokajaniu swoich podstawowych potrzeb. Tego rodzaju wiadczenie jest administrowane przez
Szwedzk Agencj Ubezpiecze Spoecznych.
Prawo do pomocy asystenta osobistego osoby niepenosprawnej nie
zaley od kryterium dochodowego, ale przysuguje osobom, ktre maj
trwae potrzeby zwizane z niepenosprawnoci fizyczn, intelektualn
lub sensoryczn albo przewlek chorob i ktre do normalnego funkcjonowania potrzebuj pomocy w codziennych czynnociach.
wiadczenie asystencji osobistej (PAA) jest przyznawane osobom, ktre
nie ukoczyy 65 lat. Jednake osoby, ktrym przyznano prawo do
korzystania z tego wiadczenia, mog nadal z niego korzysta po
osigniciu 65 lat, w ustalonym wczeniej zakresie. Jeli potrzeby opieki
osoby, ktrej przyznano usug wzrosn, moe ona skorzysta ze
zwykych usug pomocy domowej.
Osoba nie moe otrzyma wiadczenia asystencji osobistej (PAA), jeli
nie mieszka samodzielnie lub stale przebywa w domu opieki. W szczeglnych przypadkach, np. w czasie krtkotrwaego pobytu w szpitalu,
osoba moe nadal otrzymywa to wiadczenie.
Odpowiedzialno za dostarczanie usug asystenta osobistego ley
w gestii wadz lokalnych w odniesieniu do osb o niszym poziomie
potrzeb w zakresie usug opiekuczych, ktre korzystaj z rozwiza
ustawy LSS, albo w gestii Agencji Ubezpiecze Spoecznych w odniesieniu do osb uprawnionych do korzystania z ustawy LASS.
Ocen potrzeb wnioskujcej osoby przeprowadza wadza lokalna albo
Agencja Ubezpiecze Spoecznych, po czym ustala si ilo godzin pomocy asystenta osobistego przysugujc osobie niepenosprawnej.
Ocena ma form wywiadu otwartego i jest przeprowadzana raz na 2 lata
w celu weryfikacji potrzeb.
Po dokonaniu oceny potrzeb i przyznaniu pomocy w okrelonym wymiarze godzin osoba niepenosprawna otrzymuje od gminy voucher na
okrelon w godzinach pomoc tygodniow. Gmina finansuje pierwsze
20 godzin, a Agencja Ubezpiecze Spoecznych finansuje pozostae godziny, jeli s one potrzebne i zostay przyznane. Jeli osoba
potrzebuje pomocy w podstawowych czynnociach takich jak: mycie,
57
20
58
SZWECJA
21
59
WIELKA BRYTANIA
Kluczow rol w zapewnianiu niezalenego ycia osb niepenosprawnych odgrywaj wadze lokalne poprzez oferowanie szerokiej gamy
usug oraz budetw indywidualnych na opacenie usug asystentw
osobistych osb niepenosprawnych.
Od pocztku lat 80. XX wieku, dziki inicjatywie samych osb niepenosprawnych zainteresowanych rozpoczciem ycia poza instytucjami
opiekuczymi, niektre wadze lokalne wprowadziy pionierskie rozwizanie w postaci zapewniania dostosowanych mieszka oraz bezporednich patnoci dla osb niepenosprawnych, ktre dziki temu mogy
skorzysta z pomocy osobistej i same zarzdza t pomoc. Powstay
wtedy orodki na rzecz niezalenego ycia, ktre udzielay osobom niepenosprawnym wsparcia. Jednak wprowadzone rozwizanie nie miao
umocowania prawnego.
Dopiero ustaw z 1996 roku o opiece rodowiskowej wprowadzia system patnoci bezporednich, co umoliwio osobom niepenosprawnym
ich wykorzystanie na opacenie kosztw zatrudnienia asystentw osobistych. Pierwotnie tylko osoby z niepenosprawnoci fizyczn lub
w zakresie zmysw mogy si ubiega o to wiadczenie. Obecnie jest
to moliwe dla wszystkich osb niepenosprawnych (dorosych w wieku powyej 18 lat oraz modziey w wieku 1617 lat) lub osb starszych,
ktre maj potrzeby w zakresie korzystania z pomocy ze strony innej
osoby. Ocen tych potrzeb przeprowadzaj suby socjalne lokalnych
wadz, a na przyznany zakres pomocy wpyw ma te wielko rodkw
publicznych przeznaczonych na to wiadczenie. Od 1 kwietnia 1999 roku
wprowadzona zostaa krajowa paca minimalna, co musi by brane pod
uwag przy ustalaniu wynagrodzenia asystenta osobistego, podobnie
jak konieczno uwzgldnienia innych kosztw jego zatrudnienia, takich
jak skadki na ubezpieczenie.
Osoby niepenosprawne maj te moliwo otrzymania pomocy osobistego asystenta w procesie zatrudnienia lub dla zapewnienia dostpu do
szkolnictwa wyszego. Asystent jest opacany wtedy bezporednio przez
agencj finansujc, ale osoba niepenosprawna moe zdecydowa,
kogo i w jakim wymiarze dziennym zatrudni.
60
WIELKA BRYTANIA
Dostp do pracy (Access to work NI) to program wsparcia zatrudnienia osb niepenosprawnych wprowadzony przez rzdowy Departament ds. Pracy i Emerytur (obecnie jest to Departament ds. Zatrudnienia i Nauki). W ramach programu udzielana jest pomoc osobom
niepenosprawnym, ktre zamierzaj podj zatrudnienie, albo ju s
w zatrudnieniu, ale maj rne trudnoci zwizane z niepenosprawnoci. Program przewiduje te pomoc dla pracodawcw, ktrzy chc
przyj do pracy osob niepenosprawn lub utrzyma j w zatrudnieniu.
Pomoc moe by indywidualnie dostosowana do potrzeb osoby niepenosprawnej w konkretnym miejscu pracy. Moe to by take pomoc
w dotarciu do miejsca pracy i powrocie do domu. Dofinansowaniem s
objte dodatkowe koszty zwizane np. z opaceniem wsparcia w komunikowaniu si z otoczeniem podczas rozmowy kwalifikacyjnej, pomoc
innego pracownika w miejscu pracy lub zakupem specjalnego wyposaenia i przystosowaniem miejsca pracy do specyficznych potrzeb osoby
niepenosprawnej, jak rwnie koszty podry do pracy, jeli osoba
niepenosprawna nie moe korzysta z transportu publicznego, albo
wynagrodzenie osoby jej asystujcej. W programie nie s refundowane
standardowe koszty zatrudnienia. Wsparcie w tym programie wypacane
jest przez lokaln administracj z funduszy krajowych. Finansowanie nie
jest uzalenione od kryterium dochodowego osoby niepenosprawnej.
Teoretycznie nie istnieje grna granica dofinansowania w programie
Dostp do pracy, ale w praktyce im wiksze dofinansowanie, tym duej trwa proces oceny i kwalifikacji, a decyzje musz zosta zatwierdzone na wyszym szczeblu. Finansowanie jest przyznawane na niezbdny
okres, maksymalnie na 3 lata, po czym konieczne jest ponowne rozwaenie potrzeby udzielenia wsparcia.
W celu otrzymania 100% niezbdnego dofinansowania, wniosek musi
by zoony w cigu 6 tygodni od podjcia przez osob niepenosprawn
nowej pracy, w innym przypadku kwota dofinansowania jest obniana.
Dofinansowanie przysuguje osobie pozostajcej w patnym zatrudnieniu, samozatrudnionej (ktra np. skorzystaa z programu New Enterprise
Allowance22) albo bezrobotnej zaczynajcej now prac.
22
61
Jeli zatrudnienie osoby trwa ju duej ni 6 tygodni wsparcie wypacane w programie jest mniejsze i zaley od liczby osb zatrudnionych
w danej firmie:
50249 osb pracodawca opaca pierwsze 500 GBP i z programu otrzymuje dofinansowanie 80% zatwierdzonych kosztw
w wysokoci do 10 000 GBP,
pracodawcy zatrudniajcy 250 i powyej 250 osb pracodawca opaca pierwszy 1 000 GBP i z programu otrzymuje dofinansowanie 80% zatwierdzonych kosztw w wysokoci do
10 000 GBP; program pokrywa wszystkie dodatkowe koszty
ponad 10 000 GBP.
spersonalizowany plan pomocy uwzgldniajcy kroki pozwalajce zachowa prac i wrci do niej,
WIELKA BRYTANIA
Wsparcie z programu Dostp do pracy nie jest przeznaczone dla pracownikw administracji publicznej.
W szkolnictwie wyszym przyznanie Zasiku dla Studenta Niepenosprawnego (Disabled Students Allowance DSA)23 ma na celu umoliwienie studentom niepenosprawnym studiowania na rwnych zasadach z innymi osobami. Wsparcie obejmuje pomoc niemedyczn
(np. osobistego asystenta, ktry sporzdza notatki lub czyta teksty),
zapewnienie sprztu pomocniczego (lub oprogramowania komputerowego), dofinansowanie kosztw podry i innych dodatkowych kosztw (np. kserokopii). Do otrzymania takiej pomocy kwalifikuj si studenci niepenosprawni, studiujcy na studiach stacjonarnych, trwajcych co najmniej rok (lub na rwnowanych studiach zaocznych albo
prowadzonych w systemie ksztacenia na odlego). Aby otrzymywa
DSA, studenci musz przedstawi zawiadczenie o niesprawnoci lub
o stanie zdrowia wydane przez lekarza, albo podda si ocenie diagnostycznej w przypadku konkretnej trudnoci w uczeniu si. Badanie to musi by opacone przez studenta, ale kolejne koszty bada
s zwracane poprzez doliczenie do udzielonych mu dotacji lub poyczek.
Zasiek dla niepenosprawnych studentw DSA jest przyznawany przez
Student Finance England i wypacany bezporednio na konto osoby
niepenosprawnej lub na konto organizacji zapewniajcej studentowi
pomoc, nie zaley od kryterium dochodowego, ale od indywidualnych
potrzeb studenta.
Nie s uprawnieni do niego studenci z Unii Europejskiej, studenci pobierajcy wiadczenie z krajowego programu finansujcego usugi zdrowotne (National Health Service), otrzymujcy wsparcie bezporednio
z uczelni lub stypendium za prace spoeczne.
Zasiki i poyczki studenckie s zarzdzane przez Przedsibiorstwo Poyczek Studenckich w Anglii (Student Loans Company), Agencj Nagrd
Studenckich w Szkocji (Student Awards Agency for Scotland) i Finanse
23
63
Zasiek na:
Specjalistyczne
wyposaenie
na okres caych
studiw
Usug osoby
udzielajcej
pomocy
niemedycznej
rocznie
Studenci
w penym
wymiarze
w GBP
Studenci
zaoczni
w GBP
Studenci
podyplomowi
w GBP
5161 / 5 212
5 161 / 5 212
(za cay kurs)
20 520 / 20 725
15 390 / 15 543
(w zalenoci
od intensywnoci
kursu)
Maksymalnie,
jednorazowo
na pokrycie
wszystkich
kosztw
do 10 260
1 724 / 1 741
1 293 / 1 305
(w zalenoci
od intensywnoci
kursu)
Oglny zasiek
rocznie
*
Dane z opracowania ANED (http://www.disability-europe.net/theme/independent-living/reportsindependent-living); dane te s aktualne take na rok akademicki 2013/2014 (zgodnie z informacj z https://www.gov.uk/disabled-students-allowances-dsas/)
** Dane z https://www.gov.uk/disabled-students-allowances-dsas/
Poszczeglne elementy wsparcia osb niepenosprawnych s opacane z rnorodnych rde finansowania, warto jednak podkreli, e
wszystkie s niezalene od systemu zabezpieczenia spoecznego.
64
WIELKA BRYTANIA
65
http//:www.papworth.org.uk/information/personal-budgets
66
WIELKA BRYTANIA
zostanie wydanych na usugi obsugi pac, pomagajce w zarzdzaniu prawn stron zatrudnienia (bycia pracodawc).
4. Zakup wsparcia brokera, agenta lub adwokata
Jeli osoba chce samodzielnie zatrudnia pomoc powinna wybra brokera, adwokata lub pracownika socjalnego, ktry bdzie
zarzdza systemem i tworzy list pac. Mona wybra dowoln
organizacj do udzielania wsparcia.
5. Indywidualny Fundusz Usug
Pienidze przyznane osobie s zarzdzane przez dostarczyciela
usug, ktry wydaje pienidze i zapewnia usugi, zarzdzanie
i wsparcie. Do udzielania wsparcia mona wybra dowoln organizacj. Osoba niepenosprawna wybierajc t opcj otrzymuje
konkretne usugi, nie pienidze.
Wpaty dokonywane bezporednio na konto osoby korzystajcej z pomocy (tzw. patnoci bezporednie) mog jej posuy do:
zatrudnienia wasnych opiekunw,
zapewnienia usug wolontariusza,
zakupu wyposaenia i przystosowania domu,
zapewnienia innych form wsparcia zaspokajajcego potrzeby,
zapewnienia transportu np. na spotkania z przyjacimi, dojazdu
do miejsca kultu religijnego.
Nie mona wykorzysta patnoci bezporednich na:
opacenie usug bliskich krewnych mieszkajcych w tym samym
miejscu jako opiekunw; zazwyczaj dozwolone jest zatrudnianie
osb z rodziny, jeli nie mieszkaj na stae z osob, ktrej pomagaj, ale warto o to dopyta wadze lokalne,
kupienie usug pomocy od lokalnej gminy,
opacenie dugotrwaej opieki domowej (mona natomiast opaca opiek tymczasow na okres do 4 tygodni na kade 12 miesicy).
Korzystanie z patnoci bezporednich wie si z koniecznoci zarzdzania zatrudnieniem opiekuna (opacaniem podatkw, zapewnianiem
zastpstwa na czas jego nieobecnoci) samodzielnie lub przy pomocy
doradcy. Rol doradcy moe spenia penomocnik ustanowiony na wy 67
WIELKA BRYTANIA
69
AUSTRIA
Tak
2008 r.
DANIA
Tak
2009 r.
ESTONIA
Tak
2012 r.
Stanowienie prawa
Ustawa o wiadczeniach socjalnych 2001 r.
Ustawa o pomocy spoecznej 2004 r.
Na poziomie rzdowym zapewnienie: rehabilitacji, pomocy technicznej, opieki nad dzieckiem
FINLANDIA
Nie
Stanowienie prawa, przygotowanie do ratyfikacji Konwencji o prawach osb niepenosprawnych Rzdowy program polityki w zakresie
niepenosprawnoci 20102015.
FRANCJA
Tak
2010 r.
Stanowienie prawa
Kodeks opiekuczy i rodzinny
HISZPANIA
Tak
2007 r.
NIEMCY
Tak
2009 r.
RUMUNIA
Tak
2011 r.
SZWECJA
Tak
2008 r.
WIELKA
BRYTANIA
Tak
2007 r.
70
ZESTAWIENIE
Patnoci
bezporednie
Budety
osobiste dla
niepenosprawnych
Tak
Nie
Nie
Nie
Tak
Nie
Nie
Nie
Tak
Tak
Tak
Nie
Tak
Tak, w systemie
patnoci
bezporednich
Nie
Nie
System voucherw na
konkretn ilo godzin
opieki
Nie
Tak
Tak
Asystenci osb
niepenosprawnych
Tak
Wpyw kryzysu
Tak
71
72