PRZEDMIOT: Źródła prawa administracyjnego

Prowadzący: Dorota Bychawska

DSA1 i DSA2

Temat 10: Stosunek administracyjnoprawny- pojęcie, elementy i rodzaje

Stosunek administracyjnoprawny – stosunek prawny regulowany przez normy prawa

administracyjnego. Powstaje wskutek zaistnienia przesłanek faktycznych lub określonych
faktów prawnych. Ustaje z chwilą wydania przez organ administracji publicznej, wiążącego
rozstrzygnięcia.

Stosunki administracyjnoprawne funkcjonują zarówno w zewnętrznej, jak i w wewnętrznej sferze

działania administracji. W pierwszym przypadku obowiązuje zasada, że podstawą prawną do ich
nawiązania mogą być wyłącznie akty rangi ustawowej, gdyż tylko one mogą regulować zakres
praw i obowiązków podmiotów spoza struktur administracyjnych.

Prawa i obowiązki podmiotów stosunku administracyjnoprawnego wynikają niekiedy z treści aktu

normatywnego. W takiej sytuacji stosunek powstaje z mocy prawa z chwilą spełnienia przez jego
uczestników warunków opisanych w hipotezie normy prawnej. Częściej jednak normy prawne nie
konkretyzują praw i obowiązków podmiotów lecz przekazują to zadanie kompetentnemu organowi
administracji i upoważniają go do konkretyzacji nakazów i zakazów w drodze indywidulanych
rozstrzygnięć administracyjnych.

Elementy stosunku administracyjnoprawnego:

 Przedmiot stosunku administracyjnoprawnego – musi dotyczyć sfery publicznej i być
normowany przez kompetentne organy administracji publicznej, w drodze wydawanych na
podstawie prawa aktów administracyjnych;
 Podmiot stosunku administracyjnoprawnego – obligatoryjnym uczestnikiem stosunku
administracyjnoprawnego jest organ administracji publicznej lub podmiot wykonujący jego funkcje.
Podmiotami mogą być również, o ile posiadają osobowość prawa administracyjnego, osoby
fizyczne lub grupy, osoby prawne, jednostki organizacyjne itp.;
 Relacje pomiędzy uczestnikami stosunku administracyjnoprawnego – w przeciwieństwie
do stosunku cywilnoprawnego, w którym istnieje domniemanie równości stron, stosunek
administracyjnoprawny charakteryzuje się nierównorzędnością jego podmiotów. Oznacza to, że
organ administracji publicznej jednostronnie rozstrzyga o prawach lub obowiązkach podmiotów
stosunku.

Główne rodzaje stosunku administracyjnoprawnego:

 Stosunek materialny – powstaje na skutek zaistnienia stanu faktycznego lub faktu
prawnego, wyczerpującego zakres zastosowania norm prawa administracyjnego materialnego.
Nawiązanie stosunku materialnego jest związane z nałożeniem na adresatów norm prawa
materialnego, określonych w nim praw i obowiązków, (np. uzyskanie paszportu na okres 10 lat);
 Stosunek proceduralny – powstaje w wyniku zaistnienia stosunku materialnego,
w momencie wszczęcia postępowania administracyjnego. Z mocy stosunku procesowego stronom
przysługują, na podstawie prawa administracyjnego procesowego, prawa i obowiązki formalne
(np. prawo zawieszenia postępowania, prawo wniesienia odwołania od treści decyzji);
 Stosunek egzekucyjny – jest pochodną stosunku procesowego. Jego istota polega na
konieczności bezwzględnego podporządkowania się decyzji egzekucyjnej, organu administracji
publicznej wydanej w celu wykonania prawa; łączy się z mniejszą lub większą dolegliwością oraz
możliwością zastosowania środków przymusu (Ustawa z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji tekst jednolity Dz.U.2020 poz. 1527);
 Stosunek spornoadministracyjny - zawiązuje się w wyniku zaskarżenia aktu administracji
do sądu administracyjnego. Przedmiotem jest prawidłowość ustalenia treści stosunku
materialnoprawnego. Podmioty w tym stosunku są wobec siebie równorzędne. Ma to miejsce
przed NSA, który rozstrzyga o zgodności z prawem decyzji, postanowień, uchwał rad gmin
i rozstrzygnięć nadzorczych wojewodów w stosunku do gmin. Stroną pozostającą w sporze
1
z organem jest w tym przypadku adresat aktu normatywnego zaskarżonego do NSA. Stosunek
spornoadministracyjny ma charakter czasowy, gdyż rozpoczyna się z chwilą wszczęcia
postępowania przed NSA, a kończy wydaniem orzeczenia sądowego.
 Administracyjne stosunki nadzoru – powstają miedzy podmiotem nadzorującym
a nadzorowanym i opierają się na przepisach prawa administracyjnego powszechnie
obowiązującego oraz na aktach wewnętrznego kierownictwa. Powstanie tych stosunków możliwe
jest zarówno w wewnętrznej sferze działania administracji (np. nadzór instancyjny), jak też między
podmiotami niezależnymi organizacyjnie (np. sądowa kontrola administracji).

Cechy stosunku administracyjnoprawnego

 Powstaje ze względu na normę prawa administracyjnego.
 Jednym z podmiotów tego stosunku jest zawsze podmiot administrujący.
 Typowy stosunek administracyjnoprawny charakteryzuje się brakiem równorzędności
podmiotów.
 Podwójna konkretyzacja – stosunek ten łączy konkretnie oznaczony organ z konkretnie
oznaczonym podmiotem administracyjnym i dotyczy konkretnej zindywidualizowanej sytuacji.
 Istnieje możliwość wykonania tego stosunku stosując władztwo bez znaczenia na
orzeczenia sądowe.
 Uprawnienia i obowiązki wynikające z tego stosunku mają charakter osobisty i co do
zasady nie mogą być przenoszone w drodze czynności prawnych np. nie można zbyć koncesji
dla innego przedsiębiorstwa.

Nierównorzędność podmiotów i formalna dominacja organu administracji nad pozostałymi

uczestnikami stosunku nie oznacza jednak samowoli administracyjnej. Obok podstawowych
zasada funkcjonowania administracji publicznej, tj. działania w interesie społecznym na postawie
i w granicach prawa, istnieją środki łagodzące nierównorzędność podmiotów stosunku
administracyjnoprawnego.
Do najważniejszych tego typu środków należą:
- zasada dwuinstancyjności procesu administracyjnego, umożliwiająca kontrolę wewnątrz hierarchii
administracyjnej,
- możliwość zaskarżenia rozstrzygnięć administracyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego,
zabezpieczająca kontrolę zewnętrzną działań administracyjnych,
- obowiązek czynnego uczestnictwa stron w postępowaniu administracyjnym, niezbędny dla
przestrzegania zasad prawdy obiektywnej i swobodnej oceny dowodów.

Nawiązywanie stosunku administracyjnoprawnego

Powstanie stosunku administracyjnoprawnego wynikać może z różnego rodzaju sytuacji.
W literaturze przedmiotu wyróżnia się następujące sposoby powstawania stosunku
administracyjnoprawnego:
- z mocy prawa w sytuacji faktycznej, z którą norma prawna wiąże skutki prawne (np. obowiązek
szkolny dla dzieci odpowiadających ustawowo określonej granicy wiekowej),
- z mocy indywidulanego rozstrzygnięcia skierowanego do konkretnego podmiotu w celu
zrealizowania treści normy prawnej (np. decyzja o naliczeniu opłat),
- przez zgłoszenie się podmiotu z roszczeniem o określone zachowanie się właściwego organu
administracji (np. zarejestrowanie pojazdu),
- przez działanie faktyczne właściwego organu administracyjnego lub innych podmiotów
(np. odprawa celna).

Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Stosunek_administracyjnoprawny
Edward Ura „Prawo administracyjne”

Sytuacja administracyjnoprawna - to każda sytuacja społeczna określonego podmiotu, której

elementy składowe zostały ukształtowane prawnie w sposób bezpośredni lub pośredni, ze względu
na konkretne zdarzenie faktyczne.

2
Rodzaje sytuacji administracyjnoprawnych

W podstawowym podziale można wyróżnić:

- sytuacje potencjalne - hipotetyczne, w takich sytuacjach znajdują się wszystkie podmioty
prawa, wobec których nie zindywidualizowano, nie skonkretyzowano praw i obowiązków
określonych prawem materialnym, ale względem których te prawa mogą lub muszą być
skonkretyzowane np. sytuacja kandydata na studia, prawa pacjenta;
- sytuacje realne - rzeczywiste, to takie w których nastąpiła już konkretyzacja praw i obowiązków
względem podmiotu, np. sytuacja przyjętego na studia.

Drugi podział uwzględniający wzajemne relacje między podmiotami pozwala wyróżnić

sytuacje:
- proste – sytuacje, w których występuje tylko jeden stosunek prawny, w których obowiązkom
jednego podmiotu odpowiadają uprawnienia pozostałych. Sytuacja prosta odpowiada treści
określonego stosunku prawnego (np. obowiązek uiszczenia opłaty rejestracyjnej za samochód,
który to obowiązek może być kwalifikowany także za pomocą stosunku prawnego).
- złożone – sytuacje, w których jednocześnie występuje wiele stosunków prawnych, tzn. w których
wszystkie podmioty są wzajemnie uprawnione i zobowiązane. Często te stosunki są ze sobą
powiązane i spełnienie jednego warunkuje powstanie kolejnego stosunku. Przykład: sytuacja
studenta przyjętego na studia jest złożona, decyzja o przyjęciu jest decyzją uprawniającą, ale
której realizacja zależy od spełniania kolejnych warunków, warunkujących trwałość takiej decyzji
oraz np. sytuacja budującego dom.

Biorąc jako kryterium klasyfikacji rodzaj skutków prawnych jakie sytuacja wywołuje, dzieli
się je na:
- zamknięta – jest ukształtowana ostatecznie, której nie można zmienić (choćby na czas
określony), np. uzyskanie dyplomu ukończenia studiów wyższych,
- otwarta – jest ukształtowana w taki sposób, że może być zmieniana lub modyfikowana w trakcie
jej trwania (np. decyzja uzupełniająca do pozwolenia wodnoprawnego dotycząca obowiązku
utrzymania w należytym stanie urządzeń wodnych) lub taka, która zobowiązuje lub uprawnia na
płaszczyźnie innych dziedzin prawa (np. wywołuje skutki cywilnoprawne).

Kolejny podział mający za podstawę trwałość sytuacji administracyjnoprawnej wyróżnia

sytuacje:
- jednorazowe – uprawnienia lub obowiązki są realizowane jednorazowo (np. kilkukrotne
uiszczenie jakiejś opłaty w ratach)
- okresowe – uprawnienia lub obowiązki są wykonywane okresowo, w równych okresach czasu,
określonych aktem administracyjnym, okres trwania takiej sytuacji może być wyznaczony
terminowo, lub uzależniony od spełnienia jakiejś czynności (np. obowiązek płacenia podatku od
osób fizycznych),
- trwałe – trwałość ma charakter względny, trwałość wyrażona jest adresem (skierowana do
konkretnego podmiotu) lub możliwością zmiany sytuacji w wyniku jakiegoś zdarzenia (cofnięcie
prawa posiadania broni). Są sytuacje trwałe bezwzględnie – absolwent uniwersytetu.

Ze względu na rodzaj norm prawnych będących podstawą powstawania sytuacji

wyodrębnić można sytuacje:
- organizacyjnoprawne – rzadkie i wynikające z uwarunkowań organizacyjnych administracji,
(np. wynikające z treści statutu określającego pracę urzędu),
- materialnoprawne – wynikają z prawa administracyjnego materialnego, często w sposób
pośredni np. koło mieszkania x powstaje lotnisko y. Podmiot x znalazł się więc w określonej
sytuacji materialnoprawnej pośrednio, bowiem działania administracji skierowane były do
lotniska y, jednak wywarły również skutek dla podmiotu x.
- procesowe – sytuacje w których podmiot staje się uczestnikiem jakiegoś postępowania,
sytuacje te są nietrwałe i incydentalne. Mieszają się one ze stosunkiem procesowym.
Np. prawo uczestniczenia organizacji społecznych w postępowaniu administracyjnym.

3
Sytuacje procesowe można podzielić na:
- sytuacje w węższym znaczeniu, które mają miejsce w toku rozstrzygania w indywidualnych
sprawach należących do właściwości organów administrujących,
- sytuacje w szerszym znaczeniu obejmujące także wszelkie regulowane toki postępowania,
byleby zmierzały do rozstrzygania sprawy z zakresu administracji publicznej (podejmowanie
decyzji o lokalizacji zakładów przemysłowych, tryb uchwalania planów zagospodarowania
przestrzennego).

Ponadto można wyróżnić następujące sytuacje:

a) sytuacje typu klasycznego – w których podstawową rolę pełnią sytuacje materialne
i procesowe
b) sytuacje układu wewnętrznego – w których główną rolę odgrywają sytuacje organizacyjno
prawne
c) sytuacje układu dla działań faktycznych – w których brak jest sytuacji procesowych,
a sytuacje materialnoprawne w związku z charakterem podstawy prawnej i brakiem elementu
władztwa są swoiste, tj. indywidulane.

Podobnie jak stosunki, również sytuacje administracyjnoprawne powstać mogą:

- z mocy prawa,
- indywidulanego rozstrzygnięcia administracyjnego,
- przez wnioskowanie lub podejmowanie faktycznych działań zarówno przez organy administracji
jak i przez inne podmioty.

Źródło: https://prawo.uni.wroc.pl/sites/default/files/students-resources/Stosunki%20
Administracyjnoprawne%20i%20sytuacje%20administracyjnoprawne.pdf
Edward Ura „Prawo administracyjne”