Prawo

1. Wybrane paremie łacińskie :

Ius est ars boni et aequi : "Prawo jest sztuką tego, co dobre i sprawiedliwe."

Ignorantia iuris nocet : "Nieznajomość prawa szkodzi."

Ignorantia iuris non excusat : "Nieznajomość prawa nie usprawiedliwia."

Dura lex sed lex : "Twarde prawo, ale prawo." (lub bardziej dosłownie: "Prawo jest surowe, ale
jest prawem.")

2. System prawa civil law a system prawa common law

Civil law - system prawa kontynentalnego

System prawa kontynentalnego opiera się na spisanym, ujednoliconym kodeksie prawnym.

Prawo to jest bardziej skodyfikowane, a rozstrzyganie spraw opiera się na interpretacji
przepisów prawa.
Głównym źródłem prawa jest spisany kodeks prawny, który zawiera ogólne zasady i normy
prawne.
Sędziowie mają głównie rolę stosowania prawa do konkretnych przypadków. Decyzje
sędziowskie są oparte na interpretacji i zastosowaniu przepisów kodeksu.
Charakteryzuje się większą pewnością prawną i przewidywalnością, ponieważ prawo jest
bardziej skodyfikowane.

Common law - system prawa zwyczajowego ( prawo anglosaskie )

System prawny common law rozwija się w dużej mierze poprzez precedensy i decyzje sądów, a
nie przez spisane kodeksy. Decyzje sędziowskie stanowią źródło prawa.
Głównym źródłem prawa są precedensy i decyzje sądów, które tworzą tzw. wspólną praktykę
prawniczą.
Sędziowie mają istotną rolę w tworzeniu prawa poprzez wydawanie orzeczeń, które stanowią
precedensy dla przyszłych spraw.
Common law może być mniej przewidywalny niż prawo kontynentalne, ponieważ decyzje sądów
są bardziej indywidualne i oparte na konkretnej sytuacji faktycznej.

Wiele krajów na świecie stosuje mieszankę obu systemów, co jest nazywane "mixed legal
systems" lub "hybrid legal systems".
3. Norma prawna
Normy społeczne - ( moralne, etyczne, religijne itp. ) kształtują normy prawne

Normy prawne - to dyrektywy postępowania, pewien wzorzec powinnego zachowania ludzi,

które zostały ustanowione przez organy państwa i zagwarantowane przymusem państwowym
Norma prawna- to reguła zachowania, która daje odpowiedź na pytanie : kto; w jakich
warunkach; jak powinien się zachować ?

Normy prawne dzielą się na :

- generalne - do wszystkich
- indywidualne - do jednego obywatela

4. Budowa normy prawnej

Norma prawna jako reguła postępowania składa się z trzech części :

- Hipoteza - adresat normy - osoby mające respektować normy oraz warunki jakie muszą
zaistnieć aby móc nadać uprawnienie lub obowiązek (aby był zobowiązany do zachowania
wskazanego w normie prawnej )

- Dyspozycja - treść zachowania - zawiera opis pożądnego lub zakazanego przez państwo
zachowania adrestata ( wskazuje co wolno a czego nie wolno czynić ).
Jest to najważniejsza część normy prawnej.

- Sankcja - dolegliwość - część normy prawnej, w której wskazuje się, jaką odpowiedzialność
poniesie adresat za nierespektowanie nakazu lub zakazu określonego w dyspozcji normy.
Wskazuje reakcje państwa na zachowanie niezgodne z dyspozycją normy prawnej.

Wyróżnia się trzy rodzaje sankcji :

- represyjną - sankcja za dokonanie czynów zabronionych normy prawa karnego materialnego

np. pozbawienie wolności, grzywna.

- egzekucyjną - przymusowe doprowadzenie do podporządkowania się normom prawnym w

sytuacji gdy adresat nie chce się jej podporządkować dobrowolnie np. wyegzekowanie
prawnomocnego wyroku o eksmicji, zwrot długu.
 - nieważności - przyjmuje się, że zachowanie niezgodne z dyspozycyjnącią normy prawnej jest
bezskuteczne od samego początku ( nie rodzi żadnych skutków prawnych ) z mocy samego
prawa lub z mocy decyzji odpowiedniego organu

Nie każda norma prawna jest obwarowana sankcją. Sankcji nie należy utożsamiać z karą ( taką
postać przybiera zasadniczo jedynie w prawie karnym sensu largo ).

Dwuczłonowa budowa normy prawnej w prawie karnym :

- norma sankcjonowania - zachowanie - określa skutki prawne naruszenia danej normy. Sankcje
są środkami prawnymi, które mają na celu zmuszenie podmiotu do zgodnego z prawem
postępowania lub ukaranie za naruszenie normy. Sankcje mogą przybierać różne formy, w
zależności od rodzaju normy i systemu prawnego.

- norma sankcjonująca - karanie - określa sankcje lub konsekwencje prawne za naruszenie

normy prawnej. Norma sankcjonująca zawiera informacje dotyczące tego, co może się stać, jeśli
ktoś nie przestrzega postanowień danej normy. Sankcje te są narzędziem, które ma na celu
wpływanie na zachowanie podmiotów w sposób zgodny z normami prawnymi.

5. Rodzaje norm
Ze względu na moc obowiązującą :

- imperatywne ( ius cogens ) - bezwzględnie obowiązujące - stanowią podstawę porządku

prawnego, ustalając ramy działania dla społeczeństwa i jednoznacznie określając, co jest
dozwolone, a co zabronione, a ich przestrzeganie jest obowiązkowe.

- dyspozytywne ( ius dispositivum ) - wzgędnie obowiązujące - normy prawne, które nie

określają jednoznacznie swojego zakresu zastosowania, to pozostawia pewną elastyczność do
interpretacji organom stosującym prawo.

- semiimperatywne - łączą w sobie cechy norm imperatywnych (obowiązkowych) i

dyspozytywnych (elastycznych) pozostawiają pewną elastyczność, umożliwiając stronom umowy
wprowadzenie pewnych zmian w określonych warunkach, ale jednocześnie mają pewne zapisy,
które nie mogą być zmieniane.

Ze względu na rangę i moc wiążącą :

- konstytucyjne - najwyższe, najważniejsze

- ustawowe - samoistne, niezależne od innych ( z wyjątkiem konstytucyjnych) równoważne tym
normą są także normy wynikające z traktatów i rozporządzeń UE.
- wykonawcze - wydanie na mocy upoważnień ustawowych
Ze względu na wymagane zachowanie adresata :

- nakazowe -nakazujące - obligujące do określonego zachowania, postępowania.

- zakazowe - zakazujące - zabraniające zachowania niepożądanego
- upoważniające - uprawniające - dające prawo do określonego zachowania

6. Przepis prawny
Przepis prawny to wyraźna, pisemna norma zawarta w akcie prawnym, takim jak ustawa,
rozporządzenie, statut czy konstytucja, mająca na celu uregulowanie określonej kwestii w
społeczeństwie.
Przepis prawny stanowi jedno z podstawowych źródeł prawa i ma moc wiążącą dla osób,
instytucji i organów państwowych.
Przepisy prawne stanowią fundament funkcjonowania systemu prawnego, a ich przestrzeganie
jest kluczowe dla utrzymania porządku społecznego i sprawiedliwości. W wielu systemach
prawnych istnieje procedura określająca sposób tworzenia, modyfikowania i uchylania
przepisów prawnych.

7. Budowa tekstu prawnego

Ogólna budowa tekstu prawnego:

1. Nagłówek:

Zawiera informacje identyfikacyjne, takie jak tytuł aktu prawnego, numer i datę uchwalenia.
Czasami zawiera też informacje o organie, który go uchwalił.

2. Preambuła (opcjonalna):

Jeśli akt prawny to ustawa, może zawierać preambułę, czyli wstęp, który przedstawia motywy i
cele ustawy. W innych aktach prawnych preambuła może być zastąpiona innym rodzajem
wprowadzenia.

3. Składnia i terminologia:

Teksty prawne są formułowane w sposób jednoznaczny i precyzyjny, aby uniknąć różnych

interpretacji. Używają specyficznej terminologii prawniczej.

4. Artykuły/paragrafy:
Tekst jest podzielony na artykuły lub paragrafy, które zawierają konkretne przepisy prawne.
Każdy artykuł/paragraf adresuje określoną kwestię.

5. Zapisy normatywne:

Artykuły/paragrafy zawierają zapisy normatywne, czyli konkretnie określone zasady

postępowania lub prawa i obowiązki. Mogą zawierać zakazy, nakazy, prawa podmiotów czy
sankcje.

6. Klauzule przejściowe i końcowe:

Na końcu tekstu mogą znajdować się klauzule przejściowe, które regulują sposób przejścia od
poprzednich przepisów do nowych. Końcowa część tekstu zawiera zazwyczaj informacje o
wejściu w życie aktu prawnego.

7. Podpisy i data uchwalenia:

W przypadku ustaw lub innych aktów prawa formalnie uchwalanych, na końcu znajdują się
podpisy osób odpowiedzialnych za akt oraz data jego uchwalenia.

8. Ewentualne załączniki:

Tekst prawny może zawierać załączniki, które są integralną częścią aktu i zawierają dodatkowe
informacje, np. wykazy do ustawy.

9. Prawoodniesienia (klauzula derogacyjna):

Jeżeli nowy akt prawny uchyla, zmienia lub wprowadza zmiany do innych aktów prawnych, może
zawierać klauzulę derogacyjną określającą ten fakt.

8. System prawa
System prawa jest zbiorem pewnych zebranych, generalnych i abstrakcyjnych norm, które
wspólnie tworzą spójny porządek prawny w danym kraju lub regionie.
System prawny stanowi strukturę regulacyjną, która określa, jakie są prawa i obowiązki
obywateli, jakie są zasady postępowania, a także jakie są sankcje za naruszenie norm prawnych.
System prawny może obejmować różne dziedziny prawa, takie jak prawo cywilne, prawo karno-
skarbowe, prawo administracyjne itp.

Normy abstrakcyjne - odnoszą się do powtarzalnych zachowań określonego rodzaju. Normy

konkretne - to normy, w których przedmiotem jest jeden czyn określony co do adresata lub
okoliczności.
9. Wykładnia prawa
Wykładnia prawa to interpretacja i analiza tekstu normy prawnej w celu zrozumienia jej treści i
zastosowania w konkretnej sytuacji. To sposób, w jaki organy i uczestnicy systemu prawnego
interpretują i stosują przepisy prawne w praktyce, uwzględniając kontekst, intencje
ustawodawcy, zasady ogólne prawa oraz ewentualne precedensy sądowe.

10. Reguły kolizyjne

Reguły kolizyjne, zwane również normami kolizyjnymi lub prawnymi, to zasady prawne, które
określają, jakie prawo ma zastosowanie w przypadku konfliktu między różnymi systemami
prawny w różnych jurysdykcjach. Obejmują one kwestie związane z wyborem prawa mającego
zastosowanie do danego stosunku prawno-cywilnego lub sprawy.

11. Stosunek prawny

Stosunek prawny to uregulowana przez prawo relacja między co najmniej dwoma podmiotami,
gdzie jednemu przysługują określone uprawnienia, a drugiemu obowiązki. Stosunek prawny
obejmuje konkretne sytuacje prawne, w których zachodzą określone prawa i obowiązki między
stronami, a jego istnienie jest uznawane i chronione przez system prawny.

Składa się z trzech elementów :

- podmiot osoby fizyczne lub prawne ( instytucje / organy, które mają czynności prawne);
- przedmiot - określone zachowanie;
- treść - uprawnienie i obowiązki podmiotów

12. Osoby fizyczne i osoby prawne

Osoba Fizyczna - żyjąca jednostka ludzka z ciałem i indywidualnością.
Posiada pełną zdolność prawna, obejmuje zarówno dorosłych, jak i niepełnoletnich z
ograniczeniami w zależności od wieku.

Osoba Prawna - abstrakcyjna jednostka prawnie uznana, np. firma czy organizacja. Bez ciała i
indywidualności; posiadająca zdolność prawna, działająca na rynku, zawierająca umowy, mająca
swoje prawa i obowiązki.

13. Źródła prawa polskiego

1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej - jest najwyższym aktem prawnym w Polsce,
ustanawiającym zasady funkcjonowania państwa, podstawowe prawa i wolności obywateli.

2. Umowy międzynarodowe - umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Polskę znajdują się

na drugim miejscu w hierarchii. Muszą być zgodne z Konstytucją.

3. Ustawa - przyjęta przez Sejm i Senat, stanowi trzeci poziom hierarchii. Ustawa musi być
zgodna z Konstytucją.

4. Rozporządzenie - wydawane przez Prezydenta RP lub Radę Ministrów, regulują szczegóły

wykonawcze ustaw. Nie mogą być sprzeczne z Konstytucją ani ustawami.

5. Akty prawne niższego rzędu - obejmują akty prawne, takie jak uchwały samorządowe,
zarządzenia i decyzje administracyjne. Są one niżej w hierarchii niż ustawy i rozporządzenia.

14. Źródła poznania prawa polskiego

Dziennik Ustaw to oficjalne czasopismo, w którym publikuje się teksty aktów prawnych oraz
ogłoszenia organów publicznych. Akty prawne stają się wiążące dla obywateli i instytucji dopiero
po ich opublikowaniu w Dzienniku Ustaw.
Dziennik Ustaw jest publicznym źródłem, dostępnym dla każdego.
Każdy akt prawny opublikowany w Dzienniku Ustaw oznacza się numerem, datą publikacji oraz
informacją o organie, który go wyda.

15. Źródła prawa Unii Europejskiej

Najważniejsze źródła prawa Unii Europejskiej :

1. Traktaty:

- Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht):

Określa cele i zasady funkcjonowania UE.
- Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE):
Ustala zasady działania i kompetencje UE.

- Traktat ustanawiający Wspólnotę Energii Atomowej (Traktat EURATOM):

Dotyczy współpracy w dziedzinie energii jądrowej.

2. Akty Prawodawcze:

- Rozporządzenia - mają bezpośrednią skuteczność i są obowiązujące we wszystkich państwach

członkowskich.

- Dyrektywy - określają cele, do których państwa członkowskie dążą, pozostawiając im swobodę

w wyborze środków.

Decyzje - są wiążące dla konkretnych podmiotów.

3. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE):

Wyroki - kluczowe dla interpretacji prawa UE i wiążące dla państw członkowskich.

4. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej:

Karta Praw Podstawowych - zawiera podstawowe prawa obywateli UE.

5. Inne Akty i Dokumenty:

Deklaracje, Opinie, Rekomendacje - choć nie są wiążące, mogą zawierać istotne wytyczne czy
zalecenia polityczne.

6. Prawo Wtórne:

Akty Sekundarne - wydawane przez organy wykonawcze UE, regulują kwestie techniczne.

7. Prawo Krajowe:

Prawo krajowe państw członkowskich - ma znaczenie w zakresie, w którym państwa

członkowskie zachowują swoje kompetencje.

17. Zakres obowiązywania prawa polskiego

Zakres obowiązywania prawa polskiego obejmuje :
1. Podział na Prawo Powszechnie Obowiązujące i Wewnętrznie:

Prawo Powszechnie Obowiązujące:

Dotyczy wszystkich podmiotów znajdujących się na terytorium Polski, niezależnie od ich

obywatelstwa czy statusu. Obejmuje zarówno obywateli polskich, jak i cudzoziemców
przebywających w Polsce.

Prawo Wewnętrznie Obowiązujące :

Może obejmować przepisy, które dotyczą określonych grup czy instytucji w ramach kraju. Na
przykład, przepisy dotyczące funkcjonowania organów administracji publicznej, instytucji
państwowych czy organizacji.

2. Czas Obowiązywania:

Moment Wejścia w Życie:

Prawo wchodzi w życie w określonym terminie po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw. Data ta jest
określana w samym akcie prawnym.

Czas Trwania:

Prawo ma określony czas trwania, który może być stały lub ograniczony. Ustawy mogą mieć
charakter stały, ale mogą też przewidywać określony okres obowiązywania.

Zmiany i Uchylanie:

Prawo może ulec zmianie lub zostać uchylone przez nowe akty prawne. Proces ten wprowadza
aktualizacje, dostosowania do zmieniających się warunków czy unieważnienia przestarzałych
regulacji.

Przejściowość:

W niektórych przypadkach akty prawne mogą zawierać postanowienia przejściowe, które

określają sposób przejścia od poprzednich przepisów do nowych.

Reformy Prawne:

Reformy prawne, takie jak zmiany w konstytucji, mogą wprowadzać długotrwałe i istotne zmiany
w obowiązującym prawie.

18. Tryb ustawodawczy

Tryb ustawodawczy to proces, w ramach którego powstaje i uchwalane są akty prawne, w tym
przede wszystkim ustawy.

1. Inicjatywa Ustawodawcza:

Inicjatywę ustawodawczą mogą posiadać Prezydent, Rada Ministrów, Sejm, Senat oraz obywatele (w
przypadku inicjatywy obywatelskiej).

2. Przygotowanie Projektu Ustawy:

Projekt ustawy jest sporządzany i przedstawiany organowi, który posiada inicjatywę. Może to być projekt
opracowany przez resort rządowy, parlamentarny zespół, członka rządu czy obywateli.

3. Sejm i Senat:

Projekt ustawy jest przedkładany Sejmowi, który przekazuje go do rozpatrzenia odpowiedniej komisji.
Następnie odbywają się czytania projektu na posiedzeniach sejmowych.

4. Debata i Prace Komisji:

Komisja sejmowa zajmuje się szczegółowym rozpatrzeniem projektu, przeprowadza debaty, analizuje
poprawki i wprowadza ewentualne zmiany.

5. Posiedzenia Sejmu:

Projekt jest ponownie przedstawiany Sejmowi do głosowania. Posłowie mogą zgłaszać poprawki, a sama
ustawa musi zostać przyjęta większością głosów.

6. Senat:

Jeśli ustawa jest uchwalona przez Sejm, przekazywana jest do Senatu, gdzie odbywa się podobny proces
rozpatrzenia i głosowania.

7. Powrót do Sejmu:

W przypadku braku zgody Senatu na projekt ustawy, Sejm może podjąć decyzję o jej odrzuceniu,
przyjęciu w brzmieniu zaproponowanym przez Senat lub wprowadzeniu poprawek.

8. Podpisanie przez Prezydenta:

Ustawa przyjęta przez obie izby i zaakceptowana przez Prezydenta staje się obowiązującym prawem.

9. Ogłoszenie i Publikacja:

Ustawa jest ogłaszana i publikowana w Dzienniku Ustaw, co oznacza jej wejście w życie.
19. Różne rodzaje większości w głosowaniu
Prosta Większość:

Wystarcza, aby opcja uzyskała więcej głosów niż każda inna opcja, niekoniecznie większość
absolutną.

Większość Kwalifikowana:

Wymaga uzyskania określonego procentowego udziału głosów, na przykład 60% lub 2/3.

Większość Absolutna:

Wymaga uzyskania więcej niż połowy wszystkich głosów, czyli minimum 50% + 1 głos.

Większość 3/5:

Oznacza, że aby przyjęcie decyzji, potrzebne jest uzyskanie co najmniej 3/5 głosów.

Większość Kwalifikowana Wspólnoty Europejskiej:

W kontekście Unii Europejskiej oznacza uzyskanie co najmniej 72% głosów.

Większość 2/3:

Oznacza, że potrzebne jest uzyskanie co najmniej 2/3 głosów, czyli dwie trzecie.

Większość Kwalifikowana w Radzie UE:

W przypadku Rady UE to określona liczba państw członkowskich, reprezentujących co najmniej

65% ludności Unii, musi poprzeć decyzję.

Większość Bezwarunkowa:

Oznacza, że wymaga się zgody bezwarunkowej większości, niezależnie od liczby obecnych czy
wymaganej kwoty głosów.

Większość Dwóch Trzecich:

Wymaga uzyskania co najmniej dwóch trzecich wszystkich głosów.

Większość Jednomyślna:

Oznacza, że wszyscy uczestnicy muszą wyrazić zgodę na decyzję.

20. Pojęcia otwarte i zamknięte
Pojęcie Otwarte - przepisy prawne, które są sformułowane w sposób ogólny, elastyczny i
otwarty na różne interpretacje. Pozostawia pewne pole do swobodnej oceny organów
stosujących prawo.

Pojęcie Zamknięte - przepisy prawne, które są precyzyjnie zdefiniowane, nie dopuszczają wielu
interpretacji i pozostawiają niewiele miejsca na swobodną ocenę czy elastyczność w ich
stosowaniu.

21. Pojęcia ostre i nieostre

Pojęcie Ostre - precyzyjnie zdefiniowane, jednoznaczne i jasne pojęcia czy terminy w przepisach
prawnych. Nie pozostawiają one miejsca na różne interpretacje.

Pojęcie Nieostre - to takie, które jest bardziej ogólne, elastyczne i pozostawia pewien zakres
interpretacyjny. Może dopuszczać różne sposoby rozumienia danego terminu.

22. Nowelizacja ustawy

Nowelizacja ustawy to proces wprowadzenia zmian lub dodatków do istniejącej ustawy. W
prawodawstwie jest to częsty mechanizm, który umożliwia aktualizację, dostosowanie lub
rozwinięcie treści aktu prawnego.

23. Tekst jednolity

Tekst jednolity - zaktualizowana i spójna wersja danego aktu prawnego, która uwzględnia
wszystkie wprowadzone do niego zmiany i poprawki. Jest to forma aktu prawnego, w której
zebrane są wszystkie jego treści, włączając w to późniejsze modyfikacje.

24. Konstytucyjne organy państwa

1. Prezydent

2. Parlament (Zgromadzenie Narodowe, Sejm, Senat):

Organ legislacyjny, odpowiedzialny za uchwalanie ustaw. Składa się z izby niższej (Sejm) i izby
wyższej (Senat).

3. Rząd (Rada Ministrów):

Organ wykonawczy, kierowany przez premiera, który jest odpowiedzialny za sprawowanie

władzy wykonawczej i realizację polityki państwa.

4. Trybunał Konstytucyjny:

Organ kontrolujący zgodność ustaw z konstytucją. Ma za zadanie rozstrzyganie sporów

konstytucyjnych oraz orzekanie w sprawach z zakresu konstytucyjności aktów prawnych.

5. Sąd Najwyższy:

Najwyższy organ sądowniczy, zajmujący się rozpatrywaniem ważnych spraw sądowych,

apelacjami oraz zapewnianiem jednolitego stosowania prawa.

6. Izba Kontroli (Izba Obrachunkowa):

Organ odpowiedzialny za kontrolę finansów publicznych oraz nadzór nad prawidłowym

wykorzystaniem środków publicznych.

25. Prawo publiczne i prawo prywatne

Prawo publiczne reguluje relacje między jednostkami a organami państwowymi oraz relacje
między samymi organami państwa.
Podmiotami prawa publicznego są organy państwa, instytucje publiczne oraz jednostki, które
działałyby na rzecz dobra publicznego.
Głównym celem prawa publicznego jest ochrona interesów publicznych, utrzymanie porządku
publicznego, regulowanie relacji państwo-obywatel oraz zapewnienie prawidłowego
funkcjonowania instytucji publicznych.

Prawo prywatne reguluje relacje między podmiotami równorzędnymi, czyli jednostkami

prywatnymi lub przedsiębiorstwami.
Podmiotami prawa prywatnego są jednostki prywatne, firmy, organizacje pozarządowe, a także
państwo w zakresie, w jakim uczestniczy w stosunkach prywatnych.
Głównym celem prawa prywatnego jest ochrona interesów jednostek, regulowanie relacji
między nimi, a także zapewnienie stabilności i sprawiedliwości w działalności gospodarczej.
26. Prawo materialne i procesowe
Prawo materialne - zwane również prawem substantywnym, dotyczy treści norm prawnych,
które regulują prawa i obowiązki stron w konkretnej dziedzinie prawa. Ustala prawa i obowiązki
jednostek oraz reguluje stosunki między nimi. Jego celem jest ustanawianie norm i zasad, które
mają zastosowanie w określonych obszarach życia społecznego.
Obejmuje konkretne kwestie prawne, takie jak prawo cywilne, prawo karne, prawo pracy, prawo
handlowe itp.

Prawo procesowe - reguluje postępowanie przed sądami i innymi organami rozstrzygającymi

spory oraz kwestie proceduralne związane z egzekwowaniem praw i obowiązków. Ma na celu
zapewnienie sprawiedliwego, skutecznego i zorganizowanego sposobu rozstrzygania sporów
oraz egzekwowania praw i obowiązków.
Skupia się na procedurach sądowych, metodach dochodzenia roszczeń i obrony przed organami
rozstrzygającymi.

27. Pojęcia konsumenta i przedsiębiorcy

Konsument to osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej
bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Przedsiębiorca jest osobą fizyczną, osobą prawną lub jednostką organizacyjną niebędąca osobą
prawną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

28. Gałęzie prawa

Gałęzie prawa ( najważniejsze ) :

• prawo konstytucyjne - jest to zespół norm regulujący postawy ustroju społecznego,

politycznego i ekonomicznego państwa

• Prawo administracyjne - jeden podmiot jest podporządkowany drugiemu, jest to

najbardziej rozbudowany dział prawa, reguluje władczą działalność państwa w różnych
dziedzinach życia społecznego

• Prawo cywilne - podmioty są w stosunku do siebie równe i nie zachodzi między nimi
relacja hierarchicznego podporządkowania

( podgrupy prawa cywilnego - prawo : rzeczowe, zobowiązań, spadkowe, handlowe, autorskie,

czekowe, wekslowe, międzynarodowe, prywatne)

• Prawo pracy - reguluje stosunki wynikające z umowy, powołania lub mianowania

( obowiązuje prawo i obowiązki pracowników i pracodawców )

• Prawo rodzinne - reguluje ustrój małżeństwa i rodziny, prawa i obowiązki małżonków,

prawa i obowiązki rodzinne, rodziców, stosunki rodzinne itp

• Prawo karne - reguluje odpowiedzialność za czyny zagłębione pod groźbą karną ( za

przestępstwa i wykroczenia )

• Prawo finansowe - reguluje zasady o finansach publicznych ( podatki, wydatki, cła itp. )

• Prawo materialne - zespół norm regulujący sposób pierwotny daną sferę stosunków
społecznych określając jakie prawa i obowiązki jakie mają podmioty aktywne w tej sferze

( kodeksy postępowania )

• prawo procesowe inaczej formalne - normy regulujące sposób postępowania kiedy

doszło do naruszenia norm prawa materialnego oraz kompetencje i organizacje organów
rozstrzygających te sprawy

29. Najważniejsze polskie kodeksy (k.c., k.p.c., k.r.o., k.p., k.k., k.p.k., k.k.w., k.w.,
k.p.a., k.s.h.)
• kodeks cywilny 1964r - Reguluje kwestie prawa cywilnego, takie jak umowy,
zobowiązania, własność, dziedziczenie, odpowiedzialność cywilna itp.

• Kodeks postępowania cywilnego 1964r - Ustala zasady postępowania przed sądami

cywilnymi, reguluje sprawy procesowe związane z rozpatrywaniem spraw cywilnych.

• Kodeks rodzimy i opiekuńczy 1964r - Dotyczy spraw związanych z rodziną, małżeństwem,

rozwodami, opieką nad dziećmi, alimentami i innymi kwestiami rodzinno-opiekuńczymi.

• Kodeks pracy 1974r - Określa prawa i obowiązki pracodawców i pracowników, reguluje

zasady zatrudniania, warunki pracy, a także rozwiązanie stosunku pracy.

• Kodeks karny 1997r - Zawiera normy dotyczące przestępstw i kar karnych. Określa
rodzaje przestępstw, kary i zasady odpowiedzialności karnej.

• Kodeks postępowania karnego 1997r - Reguluje postępowanie przy ściganiu przestępstw,

prowadzeniu postępowania sądowego w sprawach karnych, a także egzekwowanie kar.

• Kodeks karny wykonawczy 1997r - Ustala zasady wykonywania kar pozbawienia

wolności, tzw. kary więzienia, oraz zasady postępowania w zakładach penitencjarnych.

• Kodeks wodny - Reguluje kwestie związane z gospodarką wodną, korzystaniem z wód,

ochroną wód i przeciwdziałaniem zagrożeniom związanym z wodami.

• Kodeks postępowania administracyjnego 1960r - Ustala zasady postępowania w

sprawach administracyjnych, czyli przed organami administracji publicznej.

• Kodeks spółek handlowych 2000r - Reguluje zasady funkcjonowania spółek handlowych,

takich jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.), spółka akcyjna (S.A.), spółka
jawna itp.

30. Struktura sądownictwa w Polsce

1. Sądy Powszechne:

a. Sądy Rejonowe:

Są to sądy pierwszej instancji, zajmujące się sprawami cywilnymi i karnymi, których wartość
przedmiotu sporu nie przekracza pewnego progu.

b. Sądy Okręgowe:

Sądy drugiej instancji, które rozpatrują odwołania od wyroków sądów rejonowych oraz zajmują
się pewnymi rodzajami spraw pierwszej instancji o większej skomplikowanej naturze.

c. Sądy Apelacyjne:

Sądy trzeciej instancji, które rozpatrują odwołania od wyroków sądów okręgowych. Mają
kompetencje apelacyjne w stosunku do wyroków wydanych przez sądy rejonowe i okręgowe.

2. Sądy Administracyjne:

a. Wojewódzkie Sądy Administracyjne:

Są to sądy pierwszej instancji w sprawach administracyjnych. Rozpatrują sprawy z zakresu prawa

administracyjnego, w tym skargi na decyzje administracyjne.

b. Naczelny Sąd Administracyjny:

Sąd drugiej instancji w sprawach administracyjnych. Rozpatruje odwołania od wyroków
wojewódzkich sądów administracyjnych i pełni funkcję sądu kasacyjnego w sprawach
administracyjnych.

3. Sądy Wojskowe:

a. Sąd Wojskowy I Instancji:

Rozpatruje sprawy wojskowe pierwszej instancji.

b. Sąd Apelacyjny Wojskowy:

Sąd drugiej instancji w sprawach wojskowych. Rozpatruje odwołania od wyroków sądów

wojskowych I instancji.

c. Sąd Najwyższy - Izba Wojskowa:

Jest najwyższym organem odwoławczym w sprawach wojskowych.

4. Sądy Najwyższe:

a. Sąd Najwyższy - Izba Cywilna:

Odpowiada za kontrolę prawidłowości stosowania prawa cywilnego.

b. Sąd Najwyższy - Izba Karno-Skarbowa:

Odpowiada za kontrolę prawidłowości stosowania prawa karnego oraz spraw dotyczących

finansów publicznych.

c. Sąd Najwyższy - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych:

Odpowiada za sprawy związane z prawem pracy, ubezpieczeniami społecznymi i innymi

sprawami publicznymi.

d. Sąd Najwyższy - Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych:

Odpowiada za kontrolę nadzwyczajną, w tym kontrolę wyborów.

5. Trybunał Konstytucyjny:

Rozpatruje sprawy związane z zgodnością ustaw i aktów normatywnych z Konstytucją RP.

6. Sąd Najwyższy Szkolący:

Odpowiada za kształcenie, doskonalenie zawodowe i egzaminy sędziów.

7. Sąd Najwyższy Discyplinarny:

Odpowiada za postępowanie dyscyplinarne wobec sędziów.

8. Trybunał Stanu:

Jest sądem do rozpatrywania aktów oskarżenia wobec najważniejszych osób państwowych.

31. Dwuinstancyjność postępowania sądowego

Zasada, według której każda sprawa rozpatrywana przez sąd przechodzi przez dwie instancje
sądowe.

Pierwsza instancja to sąd, który jako pierwszy rozpatruje daną sprawę. Jest to etap, na którym
zbierane są dowody, przesłuchuje się świadków, a sędziowie podejmują decyzję.

Po wydaniu wyroku przez sąd pierwszej instancji, strony mają prawo do złożenia odwołania.
Odwołanie to środek zaskarżenia, który kierowany jest do sądu wyższej instancji.

Sąd wyższej instancji (sąd apelacyjny) rozpatruje odwołanie. Na tym etapie ponownie
analizowane są wszystkie aspekty sprawy, w tym zarzuty i dowody przedstawione w odwołaniu.

Sąd drugiej instancji może podtrzymać, zmienić lub uchylić wyrok sądu pierwszej instancji. Ma
również prawo przeprowadzenia nowego postępowania dowodowego.

Zasada dwuinstancyjności zapewnia równość stron w procesie sądowym, dając im możliwość

skorzystania z dwóch etapów rozpatrywania swoich spraw.

Po wydaniu wyroku przez sąd drugiej instancji, strony mogą skorzystać z instytucji kasacji, czyli
złożyć skargę do najwyższego sądu (Sądu Najwyższego).

Dwuinstancyjność ma na celu zapewnienie gwarancji sprawiedliwości i możliwość skorygowania

błędów popełnionych na poziomie pierwszej instancji.

Wyjątek - w niektórych przypadkach, na przykład w sprawach karnych o niewielkiej wadze,

zasada dwuinstancyjności może być ograniczona, a wyrok sądu pierwszej instancji staje się
ostateczny.

32. Typy państw

Typy / rodzaje państw podzielone na kryteria :

1. Kryterium Wewnętrznego Podziału Państwa:

a. Państwa Unitarne:

Charakteryzują się jednolitą strukturą władzy, gdzie decyzje podejmowane są centralnie.

Przykłady to Francja, Polska.

b. Państwa Federacyjne:

Składają się z autonomicznych jednostek terytorialnych, które posiadają pewien stopień

samodzielności. Przykłady to Stany Zjednoczone, Niemcy.

2. Kryterium Najwyższego Reprezentanta Władzy - Ustrój Państwa:

a. Monarchie:

Władzę zwierzchnią sprawuje monarcha, zazwyczaj dziedziczny. Może to być monarchia

absolutna lub konstytucyjna. Przykłady to Wielka Brytania (monarchia konstytucyjna), Arabia
Saudyjska (monarchia absolutna).

b. Republiki:

Władza zwierzchnia przysługuje wybranym przedstawicielom. Mogą to być republiki

parlamentarne, prezydenckie, czy mieszane. Przykłady to Stany Zjednoczone (republika
prezydencka), Niemcy (republika parlamentarna).

3. Kryterium Reżimu Politycznego:

a. Państwa Demokratyczne:

Charakteryzują się rządami opartymi na zasadach demokratycznych, gdzie władza pochodzi od

społeczeństwa. Mogą to być państwa parlamentarne, prezydenckie, czy mieszane.

b. Państwa Autorytarne:

Rządy oparte na jednostronnej władzy, często bez powszechnego udziału obywateli w procesie
decyzyjnym. Wśród państw autorytarnych można wyróżnić:

Faszystowskie: Charakteryzujące się silnym naciskiem na autorytaryzm, jednopartyjność, kult

przywódcy. Przykład to III Rzesza przed II wojną światową.
Komunistyczne: Oparte na marksistowsko-leninowskich zasadach, z dominującą rolą jednej
partii. Przykład to ZSRR przed upadkiem.

Dyktatury Wojskowe: Rządy wojskowej junty, często po zamachu stanu. Przykład to Egipt po
zamachu w 1952 roku.

4. Inne Kategorie Demokracji:

a. Republika Prezydencka:

Prezydent jest zarówno głową państwa, jak i szefem rządu. Przykład to Stany Zjednoczone.

b. Republika Parlamentarna:

Głowa państwa i szef rządu są oddzielni. Przykład to Niemcy.

c. Republika Semiprezydencka (Półprezydencka):

Prezydent i parlament dzielą władzę wykonawczą. Przykład to Francja.

d. Republika Parlamentarno-Gabinetowa:

Rząd jest odpowiedzialny przed parlamentem, a prezydent ma rolę reprezentacyjną. Przykład to

Polska.

33. Pojęcie praworządności

Praworządność to metoda sprawowania władzy publicznej polegająca na tym, że wszystkie
organy państwa działają na podstawie ustalonych norm prawnych i z poszanowaniem zasad
sprawiedliwości oraz równości obywateli. Praworządność jest ściśle związana z zasadą rządów
prawa, co oznacza, że władza publiczna jest ograniczona, a wszyscy, zarówno obywatele, jak i
instytucje państwowe, są równo poddani obowiązującym przepisom prawnym.

34. Pojęcie administracji

Administracja

• jako organizacja - to pewna organizacja składająca się z różnorodnych organów

utworzona w celu wykonywania zadań publicznych w sposób określony przez prawo
• jako działania - to pewna działalność prowadzona przez organy i instytucje państwowe i
samorządowe

35. Zasada legalizmu

Zasada legalizmu mówi o tym ze organy władzy publicznej działają na podstawie prawa i w
granicach prawa a jego przestrzeganie jest obowiązkiem każdego organu państwa i każdego
obywatela

36. Administracja państwowa i samorządowa

Administracja państwowa to system podmiotów utworzonych i wyposażonych przez ustawę w
kompetencje do prowadzenia działalności organizatorskiej i kierowniczej w stosunku do
społeczeństwa.

Administracja samorządowa to system organizacyjny i wykonawczy działający na poziomie

lokalnym, wspierający organy samorządu terytorialnego w realizacji zadań publicznych oraz
świadczeniu usług dla społeczności lokalnej.

37. Pojęcia organu i urzędu

Organ - jednostka organizacyjna mająca uprawnienia do wyrażania woli czego wyrazem jest
przyznanie jej określonej kompetencji.

Urząd - instytucja lub jednostka administracyjna, której głównym zadaniem jest realizacja
konkretnych funkcji publicznych.

38. Organy administracji publicznej

1. Organy Administracji Centralnej:

Rząd: Naczelny organ władzy wykonawczej, na czele z premierem, który kieruje polityką rządu.

Ministerstwa: Odpowiedzialne za określone obszary polityki publicznej (np. Ministerstwo Spraw

Wewnętrznych, Ministerstwo Zdrowia).
Inne Centralne Instytucje Państwowe: Takie jak Kancelaria Prezesa Rady Ministrów czy Urząd
Statystyczny.

2. Organy Administracji Terenowej (Regionalnej):

Wojewoda: Naczelnik administracji rządowej województwa, reprezentujący władzę wykonawczą

na poziomie regionalnym.

Starosta: Kieruje administracją powiatu, odpowiada za sprawy lokalne.

Prezydent Miasta: W miastach na prawach powiatu, pełni funkcję podobną do starosty.

3. Organy Administracji Lokalnej:

Rada Miejska (Gminna, Powiatowa, Wojewódzka): Organ stanowiący na poziomie lokalnym.

Wójt (Burmistrz, Prezydent Miasta): Kieruje wykonawstwem uchwał rady i zarządza

administracją.

4. Organy Sądownictwa Administracyjnego:

Wojewódzki Sąd Administracyjny: Rozpatruje skargi na działania organów administracji

publicznej województwa.

Naczelny Sąd Administracyjny: Sąd apelacyjny dla spraw z zakresu administracji publicznej.

5. Organy Nadzoru:

Najwyższa Izba Kontroli (NIK): Monitoruje gospodarkę publiczną.

Rzecznik Praw Obywatelskich: Chroni prawa obywatelskie, kontroluje działania administracji.

6. Policja, Straż Graniczna, Inne Służby Bezpieczeństwa:

Odpowiadają za utrzymanie porządku i bezpieczeństwa publicznego.

7. Inne Agencje i Inspekcje Państwowe:

Inspekcja Handlowa, Inspekcja Pracy, itp.: Odpowiadają za kontrolę i nadzór w określonych

dziedzinach.

39. Organy monokratyczne i kolegialne

Organy monokratyczne - organy, w których władza decyzyjna skupiona jest w rękach jednej
osoby lub jednego kierownika. Jednostka monokratyczna podejmuje decyzje samodzielnie, bez
konieczności konsultacji z innymi członkami.

Organy kolegialne - organy, w których władza decyzyjna jest dzielona pomiędzy kilku członków.
Decyzje podejmowane są wspólnie przez całą grupę lub radę. W tym przypadku istnieje
konieczność współpracy i konsultacji między członkami organu przed podjęciem decyzji. Organy
kolegialne mają na celu uwzględnianie różnych perspektyw i doświadczeń w procesie
podejmowania decyzji.

40. Organy centralne i terenowe

Organy centralne - instytucje lub jednostki administracyjne, które mają swoją siedzibę na
poziomie centralnym w państwie. Odpowiadają za sprawy ogólnokrajowe, a ich decyzje mają
zasięg ogólnonarodowy. Organy centralne obejmują ministerstwa, agendy rządowe, czy inne
instytucje zlokalizowane w stolicy.

Organy terenowe - instytucje lub jednostki administracyjne, które mają swoją siedzibę na
konkretnym obszarze geograficznym (które obejmują), takim jak województwo, powiat czy
gmina . Odpowiadają za sprawy lokalne i regionalne, a ich decyzje mają zasięg ograniczony do
określonego obszaru terytorialnego.

41. Organy zespolone i niezespolone

Organy zespolone - łączą w sobie funkcje wykonawcze i sądownicze lub funkcje ustawodawcze i
wykonawcze. Przykładem organu zespolonego jest prezydent w systemie prezydenckim, który
pełni rolę głowy państwa i zarazem kieruje wykonawstwem niektórych funkcji.

Organy niezespolone - pełnią jedną z głównych funkcji w państwie: ustawodawczą, wykonawczą

lub sądowniczą. W systemie demokratycznym te funkcje są zazwyczaj oddzielone, co ma na celu
zabezpieczenie przed nadużyciem władzy. Przykłady organów niezespolonych to parlament
(ustawodawczy), rząd (wykonawczy), oraz sądy (sądownicze).

42. Pojęcia aparatu administracyjnego, władztwa administracyjnego,

centralizacji/decentralizacji, hierarchicznego podporządkowania
aparat administracyjny - to wszystkie jednostki wykonujące funkcje administracji publicznej
czyli organy administracji rządowej i organy administracji samorządowej
Władztwo administracyjne - uprawnienie organów administracyjnych do podejmowania
decyzji, wydawania aktów, oraz sprawowania kontroli w celu skutecznego zarządzania sprawami
publicznymi. Jest to zdolność do wykonywania zadań i egzekwowania prawa w ramach
administracji publicznej.

Centralizacja - organizacja aparatu administracyjnego w którym organy niższego rzędu/ stopnia

są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia

Decentralizacja - organizacja aparatów administracyjnego w której organy niższego rzędu nie są

hierarchicznie podporządkowane organom wyższego rzędu

Hierarchiczne podporzadkowanie - zależność organu niższego od tego wyższego w której organ

wyższy ma prawo kierować pracą organu niższego za pomocą poleceń oraz decydując o posadzie
personalnej

43. Pojęcia kontroli, nadzoru, kierownictwa

Kontrola - funkcja organu polegająca wyłącznie na sprawdzaniu działalności innych jednostek
bez możliwości wpływania na jej działalność

Nadzór - jeden organ nadzoruje drugi; organ nadzorujący jest wyposażony w środku
oddziaływania na organy nadzorowania, nie może jednak wyręczać ich działania

Kierownictwo - pełna odpowiedzialność za działalność organów kierowanych za pomocą

wytycznych poleceń służbowych

44. Podział administracyjny państwa

1. Poziomych Jednostek Administracyjnych:

Centralny (Narodowy): obejmuje całe państwo i jest zarządzany przez rząd centralny.

Regionalny (Wojewódzki, Stanowy): obejmuje obszary geograficzne (województwa, stany) i jest

zarządzany przez władze regionalne.

2. Pionowe Jednostki Administracyjne:

Województwa, Stany, Prowincje: podział kraju na obszary pionowe, które mają swoje odrębne
władze.
Powiaty (County): mniejsze jednostki administracyjne w ramach województw lub stanów.

Gminy (Parafie, Miasta): najmniejsze jednostki, obejmujące obszary lokalne.

3. Jednostki Autonomiczne:

Jednostki o pewnej autonomii, posiadające uprawnienia do samodzielnego zarządzania w

określonych obszarach.

4. Jednostki Specjalne:

Porty, regiony ekonomiczne, parki narodowe – jednostki o specyficznych celach zarządzania.

5. Jednostki Miejskie i Wiejskie:

Miasta i wsie mogą tworzyć odrębne jednostki administracyjne.

6. Podział Historyczny:

Dzielnice, regiony o korzeniach historycznych, które utrzymują swoją odrębność.

7. Jednostki Etniczne:

Jednostki administracyjne obejmujące obszary zamieszkałe przez określone grupy etniczne.

45. Rodzaje samorządów

1. Samorząd Gminny - Na czele stoi wójt (burmistrz, prezydent miasta), a organem stanowiącym
jest rada gminy.

2. Samorząd Powiatowy - Na czele stoi starosta, a organem stanowiącym jest rada powiatu.

3. Samorząd Wojewódzki - Na czele stoi marszałek województwa, a organem stanowiącym jest

sejmik województwa.

4. Samorząd Miejski - Obejmuje obszar danej miejscowości (miasta) i posiada szersze

kompetencje niż samorząd gminny. Na czele stoi burmistrz (prezydent miasta), a organem
stanowiącym jest rada miejska.

5. Samorząd Dzielnicowy - Dotyczy większych miast, które są podzielone na dzielnice. Działa na

obszarze danej dzielnicy, a organem stanowiącym jest rada dzielnicy.

6. Samorząd Osiedlowy - na czele stoi przewodniczący osiedla, a organem stanowiącym jest rada
osiedla.
7. Samorząd Mniejszości Narodowych i Etnicznych - Obejmuje obszar zamieszkały przez
mniejszości narodowe i etniczne. Ma na celu ochronę praw mniejszości oraz reprezentację ich
interesów.

8. Samorząd Zawodowy - Dotyczy określonych zawodów lub branż, np. izby gospodarcze, izby
lekarskie.

9. Samorząd Studencki - Dotyczy uczelni wyższych, gdzie studenci mają swoje

przedstawicielstwo i wpływ na pewne decyzje związane z życiem akademickim.

47. Sądownictwo administracyjne

Sądy administracyjne to Wojewódzkie Sądy Administracyjne (WSA) oraz Naczelny Sąd
Administracyjny (NSA)

Do ich zadań należy :

- Rozstrzyganie spraw z zakresu prawa administracyjnego, w tym zaskarżonych decyzji
administracyjnych.
- Kontrola legalności działań administracji publicznej.
- Zapewnienie obywatelom ochrony przed nadużyciami ze strony administracji.
- Interpretacja prawa administracyjnego i praw obywatelskich.
- Utrzymywanie zasady rządów prawa w zakresie działań administracyjnych

48. Organy administracji Unii Europejskiej

(najważniejsze)
1. Komisja Europejska (KE):

-Główny organ wykonawczy.

-Odpowiada za przygotowywanie i realizację polityk UE, egzekwowanie prawa UE i zarządzanie

budżetem.

-Składa się z komisarzy, z których każdy jest odpowiedzialny za określony obszar polityki.

2. Parlament Europejski (PE):

-Jedna z dwóch izb Parlamentu Europejskiego.

-Organ ustawodawczy, który współdecyduje w sprawach związanych z prawodawstwem UE

razem z Radą Unii Europejskiej.

-Wybierany w wyborach bezpośrednich przez obywateli UE.

3. Rada Unii Europejskiej:

-Druga izba Parlamentu Europejskiego.

-Skupia przedstawicieli państw członkowskich na różnych szczeblach, w zależności od

podejmowanego tematu (np. ministrowie spraw zagranicznych).

-Współdecyduje z Parlamentem Europejskim w procesie legislacyjnym.

4. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE):

-Odpowiada za zapewnienie jednolitego stosowania prawa unijnego.

-Składa się z Trybunału Sprawiedliwości oraz Sądu Ogólnego.

-Sędziowie są wybierani przez państwa członkowskie.

49. Rodzaje decyzji administracyjnych

Decyzje administracyjne to akty wydawane przez organy administracji publicznej, które regulują
konkretne sprawy i wpływają na prawa lub obowiązki osób fizycznych czy prawnych.

Decyzje Indywidualne:

Dotyczą konkretnej osoby lub podmiotu.

Przykład: decyzja o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia socjalnego.

Decyzje Ogólne:

Dotyczą ogółu osób, nie określają konkretnego adresata.

Przykład: zarządzenie dotyczące zasad korzystania z miejskiego parku.

Decyzje Zatwierdzające:

Potwierdzają legalność wcześniejszych aktów administracyjnych.

Przykład: zatwierdzenie planu zagospodarowania przestrzennego.

Decyzje Organu Współpracującego:

Wymagają współdziałania wielu organów administracji publicznej.

Przykład: decyzja dotycząca inwestycji wymagającej zezwoleń różnych sektorów.

Decyzje Kontrolne:

Mają na celu kontrolę przestrzegania prawa przez podmioty.

Przykład: decyzja o przeprowadzeniu kontroli podatkowej w firmie.

Decyzje Egzekucyjne:

Nakładają obowiązek wykonania określonego świadczenia.

Przykład: decyzja nakładająca na przedsiębiorcę obowiązek dostosowania się do standardów

środowiskowych.

Decyzje Sankcjonujące:

Nakładają sankcje w przypadku naruszenia prawa.

Przykład: decyzja o nałożeniu kary finansowej za nielegalne działania.

Decyzje Kwalifikujące:

Określają prawne kwalifikacje danego stanu faktycznego.

Przykład: decyzja stwierdzająca, że dany budynek spełnia warunki do uzyskania statusu zabytku.
Decyzje Dotyczące Warunków:

Określają warunki realizacji danego przedsięwzięcia.

Przykład: decyzja o warunkach zabudowy dla planowanej inwestycji.

50. Elementy konstytutywne decyzji administracyjnej

Tytuł:
Określa, że dany dokument stanowi decyzję administracyjną.

Wstęp:
Zawiera informacje wprowadzające, takie jak numer decyzji, data wydania, dane identyfikacyjne
organu wydającego.

Preambuła:
Opisuje stan faktyczny i prawny, na podstawie którego podjęto decyzję.
Uzasadnia konieczność wydania decyzji.

Część Dispositiva (Rozstrzygająca):

Zawiera treść decyzji i jej rozstrzygające postanowienia.
Określa konkretne zobowiązania, prawa lub zakazy dla adresata decyzji.

Uzasadnienie:
Rozwija preambułę, wyjaśniając podstawy prawne, fakty i przesłanki, które skłoniły organ do
podjęcia danej decyzji.
Pełni funkcję argumentacyjną i informacyjną.

Pouczenie:
Informuje adresata decyzji o jego prawach, obowiązkach oraz ewentualnych środkach
odwoławczych.
Stanowi element zabezpieczający prawa podmiotu, który jest adresatem decyzji.

Data i Miejsce Wydania :

Wskazuje datę i miejsce, w których decyzja została podjęta.

51. Inspekcje państwowe

Inspekcje państwowe - organy odpowiedzialne za nadzór, kontrolę oraz egzekwowanie
przestrzegania przepisów i standardów w różnych obszarach działalności publicznej i prywatnej.
Ich działania mają na celu ochronę interesu publicznego, zapewnienie bezpieczeństwa obywateli
oraz jakości świadczonych usług.

52. Pojęcie deliktu administracyjnego

Delikt administracyjny - nieprawidłowe postępowanie lub zaniechanie, które jest sprzeczne z
przepisami prawa administracyjnego, prowadzące do naruszenia porządku prawnego, interesów
publicznych lub praw podmiotów. W wyniku deliktu administracyjnego mogą być nałożone
sankcje, takie jak kary finansowe czy inne środki administracyjne, mające na celu przywrócenie
zgodności z prawem.

Delikt - dokonanie czynu niedozwolonego na wskutek którego powstanie jakaś szkoda -

zdarzenie -> szkoda -> związek przyczynowy

53. Sankcje administracyjne

Sankcje administracyjne - środki przymusu nakładane przez organy administracji publicznej w
celu wymuszenia przestrzegania przepisów prawa administracyjnego.

54. Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne

Postępowanie Administracyjne - proces prowadzony przez organy administracji publicznej w
celu wydania decyzji w konkretnej sprawie. Obejmuje zbieranie dowodów, przesłuchania,
analizę faktów i podjęcie decyzji zgodnie z obowiązującym prawem administracyjnym.

Postępowanie Sądowoadministracyjne - procedura prowadzona przed sądem administracyjnym

w celu rozpatrzenia skargi lub odwołania od decyzji administracyjnej. Sądowoadministracyjne
postępowanie sądowe umożliwia kontrolę działań administracji pod kątem zgodności z prawem
oraz ochronę praw podmiotów.

55. Właściwość sądu administracyjnego

Właściwość sądu administracyjnego - zakres spraw, które dany sąd może rozpatrywać.

56. Pojęcie prawa cywilnego

Prawo cywilne - gałąź prawa, która reguluje stosunki między osobami prywatnymi w kwestiach
takich jak umowy, własność, zobowiązania czy dziedziczenie. Celem jest ochrona interesów
stron i utrzymanie równowagi w tych relacjach. Źródła prawa cywilnego to kodeksy cywilne oraz
orzecznictwo sądów.

57. Wpływ prawa rzymskiego na prawo cywilne

Prawo rzymskie miało istotny wpływ na kształtowanie się prawa cywilnego. Jego dziedzictwo
obejmuje zasady dotyczące umów, własności, zobowiązań i innych instytucji prawnych, które
stanowiły fundamenty dla wielu systemów prawnych, w tym dla współczesnego prawa
cywilnego. Wpływ ten widoczny jest w terminologii, koncepcjach prawnych oraz w samej
strukturze systemu prawnego wielu krajów.

58. Podmioty prawa cywilnego

Podmioty prawa cywilnego mają prawo do nabywania, posiadania i zbywania praw oraz
obowiązków.

1. Osoby Fizyczne:

Ludzie, czyli jednostki ludzkie, które posiadają zdolność do czynności prawnych zaczyna się w
chwili narodzin, a kończy śmiercią.

2. Osoby Prawne:

To jednostki organizacyjne, które posiadają zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych.

Istnieją odrębnie od swoich członków i posiadają osobowość prawną niezależnie od ich zmian
personalnych. Przykłady to spółki, stowarzyszenia, fundacje czy korporacje.

3. Jednostki Organizacyjne Nieposiadające Osobowości Prawnej:

Niektóre jednostki, chociaż nie posiadają pełnej osobowości prawnej, i ich zdolność do
czynności prawnych może być ograniczona, mogą być podmiotami prawa cywilnego, np.
wspólnoty mieszkaniowe.

59. Działy prawa cywilnego

Prawo Rodzinne:

Reguluje stosunki rodzinne, małżeństwo, rozwód, alimenty, opiekę nad dziećmi i inne kwestie
związane z życiem rodzinnym.
Prawo Spadkowe:

Dotyczy dziedziczenia majątku po zmarłych, ustala zasady dziedziczenia, testamenty, podziały

spadku.

Prawo Zobowiązań:

Obejmuje kwestie związane z umowami, odpowiedzialnością kontraktową, odszkodowaniami,

czynem niedozwolonym, świadczeniem niewłaściwym i innymi obowiązkami.

Prawo Własności:

Reguluje stosunki związane z posiadaniem i korzystaniem z nieruchomości i ruchomości,

ustanawianie służebności, hipotek, przenoszenie własności.

Prawo Ziemskie:

Skupia się na regulacjach dotyczących gospodarki nieruchomościami, planowaniem

przestrzennym, wywłaszczaniem, użytkowaniem wieczystym.

Prawo Zobowiązań i Umów:

Koncentruje się na zagadnieniach związanych z zawieraniem i wykonywaniem umów, zasady

odpowiedzialności kontraktowej, świadczeniem długu.

Prawo Rzeczowe:

Obejmuje kwestie związane z posiadaniem, korzystaniem i rozporządzaniem rzeczami, takimi jak

prawo własności, użytkowanie, służebności.

Prawo Handlowe:

Często utożsamiane z prawem cywilnym, reguluje jednak specyficzne relacje związane z

działalnością gospodarczą, umowami handlowymi, przedsiębiorcami.

60. Zasady prawa cywilnego

Zasady prawa cywilnego stanowią fundamentalne wytyczne i normy, które kierują
postępowaniem i regulują stosunki między podmiotami w sferze cywilnej.

Zasada Autonomii Woli:

Strony mają autonomię w kształtowaniu swoich stosunków prawnych, szczególnie w zakresie

zawierania umów.
Zasada Równości Stron:

Strony umowy są traktowane na zasadach równości, a żadna ze stron nie może narzucać drugiej
swojej woli.

Zasada Dochowania Treści Dobrej Wiary:

Strony powinny działać w dobrej wierze, czyli z poszanowaniem uczciwości, zaufania i uczciwego
postępowania.

Zasada Odpowiedzialności Cywilnej:

Osoby, które wyrządzają szkodę innym, są zobowiązane do jej naprawienia (odpowiedzialność

deliktowa).

Zasada Poszanowania Dóbr Osobistych:

Chroni prawa osobiste, takie jak dobre imię, zdrowie czy nietykalność cielesna.

Zasada Ochrony Własności:

Własność prywatna jest chroniona, a jej naruszanie może skutkować odpowiedzialnością

cywilną.

Zasada Zawierania Umów w Dobrej Wierze:

Strony umowy powinny działać zgodnie z zasadami uczciwości i dobrej wiary podczas jej
zawierania.

Zasada Ścisłości Zapisów Umownych:

Postanowienia umowne powinny być precyzyjne, a ich zapisy traktowane są ściśle.

Zasada Nienaruszalności Granic Prawa:

Nie można naruszać granic praw innych osób, a wszelkie działania muszą mieścić się w zakresie
prawa.

61. Pojęcie czynności prawnej

Czynność prawna - świadome, celowe działanie podmiotu prawnego, które ma na celu
wywołanie określonych skutków prawnych. Obejmuje ona wszelkie czynności, zarówno
jednostronne, jak i dwustronne, które prowadzą do powstania, zmiany, przeniesienia lub
wygaśnięcia stosunków prawnych.

62. Podmiot, przedmiot i treść stosunku prawnego

Podmiot:

To osoby biorące udział w stosunku prawny, które posiadają zdolność prawną. Mogą to być
osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.

Przedmiot:

To to, co stanowi przedmiot reguł prawnych w danym stosunku. Przedmiotem stosunku

prawnego może być coś, co można ocenić, określić wartość lub zidentyfikować, na przykład
mienie, świadczenie, czy też określona czynność.

Treść:

Treść stosunku prawnego to zbiór uprawnień i obowiązków, które związane są z danym

stosunkiem. Obejmuje to prawa i obowiązki stron, określając, co każda ze stron może robić lub
musi zrobić w danym kontekście.

63. Rodzaje czynności prawnych

Jednostronne:

Polegają na woli jednego podmiotu, który jednostronnie decyduje o skutkach prawnych, np.
zrzeczenie się prawa czy odstąpienie od umowy.

Dwustronne:

Wymagają oświadczenia woli co najmniej dwóch podmiotów, np. umowa sprzedaży, w której
jedna strona zobowiązuje się do sprzedaży, a druga do zakupu.

Wzajemne:

Strony wzajemnie się zobowiązują, tworząc relację zobowiązań, np. umowy wymiany czy umowy
darowizny.

Bezwarunkowe:

Niezależnie od warunków zewnętrznych, skutki prawne następują od razu po dokonaniu

czynności, np. zrzeczenie się spadku.

Podwarunkowe:

Skutki prawne zależą od spełnienia określonych warunków, np. umowa zapisująca nieruchomość
z warunkiem uzyskania pozwolenia na budowę.

Oszczerne:

Mają na celu wywołanie skutków prawnych w formie prawnego oszczerstwa, np. oskarżenie
kogoś o przestępstwo bez podstawy.

Cywilnoprawne:

Dotyczą relacji między podmiotami prawa cywilnego, np. umowy sprzedaży, najmu czy pożyczki.

Prawo Rodzinne:

Czynności związane z regulacjami prawa rodzinnego, takie jak małżeństwo, rozwód, ustalanie
ojcostwa.

Czynności Zabezpieczające:

Służą zapewnieniu wykonania zobowiązań, np. ustanowienie hipoteki na nieruchomości jako

zabezpieczenie kredytu.

64. Pojęcie zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych

Zdolność prawna to zdolność posiadania praw i obowiązków.

Zdolność do czynności prawnych to zdolność do samodzielnego dokonywania czynności

prawnych.

65. Pojęcie nasciturusa, pełnoletniości, uznania za zmarłego, ubezwłasnowolnienia

Nasciturus - pojęcie odnosi się do dziecka nienarodzonego, będącego w łonie matki. Prawo
może przysądzać pewne prawa temu dziecku już od chwili poczęcia.

Pełnoletniość - stan, w którym osoba osiąga pełnoletność, czyli uzyskuje pełnię praw cywilnych i
może samodzielnie dokonywać czynności prawnych.
Uznanie za Zmarłego - proces, w wyniku którego sąd orzeka, że osoba uznawana za zaginioną
lub nieobecną jest zmarła. Ma to wpływ na dziedziczenie, zobowiązania, czy inne skutki prawne.

Ubezwłasnowolnienie - ograniczenie lub pozbawienie zdolności do dokonywania pewnych

czynności prawnych przez osobę niezdolną do samodzielnego zarządzania swoimi sprawami z
powodu np. choroby psychicznej

66. Pełna, ograniczona i brak zdolności prawnej

Pełna Zdolność Prawna:

Osoba posiadająca pełną zdolność prawna ma możliwość samodzielnego nabywania, posiadania

i zbywania praw oraz obowiązków. Obejmuje to zdolność do dokonywania wszelkich czynności
prawnych.

Ograniczona Zdolność Prawna:

Osoba o ograniczonej zdolności prawnej może dokonywać pewnych czynności prawnych, ale w
niektórych przypadkach wymaga do tego zgody przedstawiciela ustawowego (np. opiekuna lub
kuratora).

Brak Zdolności Prawnej:

Osoby, które nie posiadają zdolności prawnej, są pozbawione możliwości dokonywania

samodzielnych czynności prawnych. Przykładem są małoletni poniżej określonego wieku, którym
przysługuje jedynie zdolność do czynności codziennego zarządu oraz zdolność do czynności
prawnych w zakresie dochodów ze swego uczciwego trudu.

67. Pojęcie dóbr osobistych osoby fizycznej

Dobra osobiste osoby fizycznej - elementy niematerialne, związane z jej godnością,
prywatnością oraz prawami osobistymi. Obejmują one sfery życia, które są trudne do oceny pod
względem materialnym.

Dobra cielesne - takie jak nietykalność cielesna, zdrowie, życie.

Dobra niemajątkowe - obejmujące dobra niematerialne, takie jak dobre imię, godność,
swobodę wyboru, intymność.

Dobra psychiczne - takie jak spokój ducha, unikanie cierpienia psychicznego czy ochrona
prywatności myśli.
68. Osoby prawne i ułomne osoby prawne
Osoby Prawne - jednostki organizacyjne, które posiadają zdolność prawną i zdolność do
czynności prawnych. Osoby prawne działają na podstawie prawa i posiadają odrębną
osobowość prawną od swoich członków. Przykłady to spółki, stowarzyszenia, fundacje czy
korporacje.

Ułomne Osoby Prawne - termin ten często odnosi się do jednostek organizacyjnych, które mają
ograniczoną zdolność prawną lub inne szczególne cechy wynikające z ich specyficznej formy
prawnej. Przykłady to np. spółki osobowe, której zdolność do czynności prawnych może być
uzależniona od wspólników, albo fundacje, które działają na celu dobroczynnym i są
zobowiązane do spełniania określonych celów statutowych

69. Pojęcie przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa

Przedsiębiorca - osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka nieposiadająca osobowości
prawnej, która prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek i ryzyko w celu osiągnięcia
korzyści finansowej.

Przedsiębiorstwo - zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych, służący

prowadzeniu działalności gospodarczej, obejmujący zakłady, sklepy, biura i związane z nimi
prawa oraz obowiązki.

70. Czynności prawne i zdarzenia prawne

Czynności prawne - świadome i celowe działania podmiotów prawa, które mają na celu
wywołanie określonych skutków prawnych. Przykłady to zawieranie umów, zrzeczenia się praw,
darowizny, dziedziczenie, czy sporządzanie testamentu.

Zdarzenia prawne - wydarzenia, które bez udziału woli człowieka wywołują określone skutki
prawne. Przykłady to urodzenie się, śmierć, wypadek, klęska naturalna czy nabycie spadku. W
odróżnieniu od czynności prawnych, zdarzenia prawne nie są rezultatem świadomego działania
podmiotu prawnego.

72. Pojęcie umowy cywilnoprawnej

Umowa cywilnoprawna - jedna z podstawowych form czynności prawnych, która reguluje
stosunki między stronami na podstawie ich dobrowolnej woli. Wymaga co najmniej dwóch
stron, umowa określa prawa i obowiązki stron - co każda ze stron może robić lub musi zrobić w
ramach umowy.

73. Sposoby zawierania umów

Ustne:

Umowy ustne są zawierane za pomocą mówionych słów. W wielu przypadkach są one ważne,
chociaż w niektórych sytuacjach prawo może wymagać formy pisemnej dla pewnych umów.

Pisemne:

Umowy pisemne są sporządzane na piśmie i podpisywane przez strony. W niektórych

przypadkach prawo może wymagać formy pisemnej dla ważności umowy.

Forma elektroniczna:

W dzisiejszych czasach umowy mogą być zawierane za pomocą środków komunikacji

elektronicznej, takich jak e-maile czy platformy internetowe.

Forma aktu notarialnego:

Niektóre umowy, ze względu na ich szczególną wagę lub charakter, wymagają formy aktu
notarialnego. To oznacza, że dokument musi być sporządzony przy udziale notariusza.

Akceptacja warunków (umowa konsumencka):

Umowa konsumencka, w której strony akceptują warunki oferowane przez jedną ze stron, np.
poprzez kliknięcie przycisku "Akceptuj" podczas zakupów online.

Zachowanie (umowa dorozumiana):

W niektórych sytuacjach umowa może wynikać z zachowania stron, zwłaszcza gdy obie strony
jasno wyrażają zgodę na określone warunki, nawet jeśli nie są one spisane na piśmie.

75. Wady oświadczenia woli

Wady oświadczenia woli - określone nieprawidłowości lub braki, które mogą wystąpić w
procesie wyrażania woli przez strony umowy.

- Błąd:
Nieprawidłowe postrzeganie rzeczywistości przez jedną ze stron umowy, co może prowadzić do
fałszywego zrozumienia istotnych elementów umowy.

- Cwaniactwo (dolus):

Celowe wprowadzenie drugiej strony w błąd w celu osiągnięcia korzyści.

- Groźba (vis compulsiva):

Użycie siły lub groźby wobec drugiej strony w celu zmuszenia jej do zawarcia umowy.

- Błąd co do rodzaju oświadczenia:

Omyłkowe wydanie oświadczenia woli w innej formie niż zamierzono, np. zamiast umowy
sprzedaży podpisanie umowy najmu.

- Przemilczenie (error in persona):

Błąd co do tożsamości drugiej strony, co może prowadzić do zawarcia umowy z nieodpowiednią

osobą.

- Zastrzeżenie warunków psychicznych (praestatio sic praestaturus):

Oświadczenie woli złożone pod wpływem chwilowego zaburzenia psychicznego, które znacznie
wpływa na zdolność do zrozumienia skutków umowy.

76. Pojęcie przedstawicielstwa, pełnomocnictwa, prokury

Przedstawicielstwo:
Relacja, w której jedna osoba (przedstawiciel) działa w imieniu innej (reprezentowanego) w
transakcjach prawnych lub umowach.

Pełnomocnictwo:
Udzielenie upoważnienia (pełnomocnictwa) przez jedną osobę innej, pozwalającej jej działać w
jej imieniu.

Prokura:
Szczególna forma pełnomocnictwa, nadawana zazwyczaj w biznesie, uprawniająca
pełnomocnika (prokurenta) do samodzielnego reprezentowania firmy w sprawach bieżącej
działalności.
77. Pojęcie praw rzeczowych
Prawo rzeczowe - zespół normy prawnych regulujących powstanie treść zmianę wykonywanie
ustawienie i ochronę podmiotowych praw rzeczowych

Trzy najważniejsze prawa rzeczowe :

1. Własność - dające właścicielowi prawo do korzystania, rozporządzania i pobierania pożytków

z danej rzeczy. Właściciel ma prawo używać, czerpać korzyści ekonomiczne, przenosić własność
na inną osobę, dziedziczyć i obciążać rzecz hipoteką.

2 Użytkowanie wieczyste - ograniczone prawo rzeczowe, które daje użytkownikowi

(użytkownikowi wieczystemu) prawo do korzystania z cudzej nieruchomości, a także czerpania z
niej pożytków, pod warunkiem świadczenia określonych opłat. Użytkownik wieczysty ma pewną
swobodę korzystania z nieruchomości, ale nie posiada pełnych praw właścicielskich.

3 Zbiór OPR - ograniczone prawa rzeczowe - użytkowanie; służebność; współdzielcze,

własnościowe prawo do lokalu; zastaw i hipoteka

Rzecz - w prawie cywilnym to wszystko inne od nieruchomości

Nieruchomości - grunty budynki tereny budynków

78. Rzeczy ruchome i nieruchome

Rzeczy ruchome - nazywane osobistymi - mogą być przenoszone z jednego miejsca do drugiego
bez uszczerbku dla ich substancji np. meble, samochody, książki.
Charakteryzują się tym, że są przenośne i niezależne od konkretnej lokalizacji geograficznej.
Przenoszenie własności rzeczy ruchomej często odbywa się przez proste umowy, takie jak
umowa kupna-sprzedaży.

rzeczy nieruchome - nazywane realnymi - które są związane z gruntem i nie mogą być
przeniesione bez naruszenia ich substancji np. nieruchomości, budynki, drzewa rosnące na
działce, infrastruktura stała.
Charakteryzują się tym, że są trwale związane z określonym miejscem.
Przenoszenie własności rzeczy nieruchomej zazwyczaj wymaga bardziej formalnych procedur
prawnych, takich jak akt notarialny, wpis do księgi wieczystej czy umowa sprzedaży
nieruchomości.
79. Rzeczy oznaczone co do tożsamości i co do gatunku
Rzeczy mogą być oznaczone co do tożsamości i gatunku, otóż co do tożsamości - o który
konkretnie przedmiot chodzi; co do gatunku - mąka, kamienie, ziemniaki, piasek - coś czego jest
dużo, nie można tego porównać i policzyć.

80. Rzeczy podzielne i niepodzielne

Rzeczy podzielne:
mogą być podzielone na części bez uszczerbku dla ich wartości lub przeznaczenia.
Np. Pieniądze, towary masowe (np. zboże, węgiel), substancje płynne (np. paliwo), zwierzęta
hodowlane (np. stado owiec).
Właściciel ma prawo do poszczególnych części rzeczy, a także do całości. Może zbyć lub obciążać
jedną część, niezależnie od innych.
Rzeczy podzielne mogą być podzielone fizycznie (np. rozdzielenie partii zboża) lub prawnie (np.
udzielenie prawa do korzystania z części nieruchomości).

Rzeczy niepodzielne:
nie mogą być podzielone fizycznie bez utraty ich wartości lub przeznaczenia.
Np. Nieruchomości (np. dom, działka), obrazy, zwierzęta domowe, pojazdy.
Właściciel ma prawo do całości rzeczy, a nie do jej poszczególnych części. W związku z tym nie
może zbywać ani obciążać jednej części niepodzielnej rzeczy bez zgody współwłaściciela.
W przypadku rzeczy niepodzielnych, jeśli współwłaściciele nie mogą dojść do porozumienia co
do korzystania z mienia, może wystąpić konieczność podziału poprzez sprzedaż lub inny sposób,
a uzyskane środki dzielone są między współwłaścicieli.

81. Sposoby nabycia i utraty własności

Sposoby nabycia własności:

Zakup:
Najczęstszy sposób nabycia własności, polega na zakupie mienia od poprzedniego właściciela.
Zakup ten może odbyć się za pośrednictwem umowy sprzedaży.

Dziedziczenie:
Własność może być przekazywana poprzez spadek po zmarłym właścicielu. Dziedziczenie
regulowane jest prawem spadkowym.
Darowizna:
Osoba może dobrowolnie przekazać swoją własność innej osobie w formie darowizny. Warunki
darowizny mogą różnić się w zależności od jurysdykcji.

Zdobywanie przez posiadanie (zasiedzenie):

W niektórych jurysdykcjach długi okres posiadania mienia bez żadnych sporów o własność może
prowadzić do nabycia własności przez zasiedzenie.

Przejęcie przez zobowiązanie (zabezpieczenie):

W niektórych przypadkach, zdobycie własności może wynikać z wypełnienia określonych
warunków lub zobowiązań.

Sposoby utraty własności:

Sprzedaż:
Osoba może utracić własność poprzez dobrowolną sprzedaż mienia innemu zainteresowanemu
nabywcą.

Dziedziczenie:
W przypadku spadku, dziedzic może zdecydować się odrzucić dziedziczenie, co prowadzi do
utraty praw do mienia.

Darowizna:
Podobnie jak w przypadku nabycia, darowizna może prowadzić do utraty własności przez osobę
przekazującą mienie.

Egzekucja komornicza:
W przypadku zaległości w spłacie długów, wierzyciel może wystąpić z wnioskiem o egzekucję
komorniczą, co może skutkować zbyciem mienia dłużnika.

Upłynnienie:
W pewnych przypadkach, np. w przypadku nieruchomości, utrata własności może nastąpić
poprzez przemianowanie mienia na gotówkę lub inne aktywa.

Zasiedzenie przez inną osobę:

W niektórych jurysdykcjach, utrata posiadania mienia przez długi okres czasu bez działań na
rzecz utrzymania własności może prowadzić do utraty prawa własności.

Zniszczenie:
Zniszczenie mienia do tego stopnia, że staje się niezdatne do użytku, może skutkować utratą
własności.
82. Rodzaje współwłasności
Współwłasność to sytuacja, w której dwie lub więcej osób dzieli prawo własności do tego
samego przedmiotu.

Współwłasność łączna :
- Każdy współwłaściciel ma równy udział w nieruchomości.
- Współwłaściciele muszą nabyć swoje udziały w tym samym czasie.
- W przypadku śmierci jednego współwłaściciela, jego udział przechodzi na pozostałych
współwłaścicieli.

Współwłasność dziesiętna :
- Współwłaściciele mogą mieć różne udziały w nieruchomości.
- Współwłaściciele nie muszą nabywać swoich udziałów w tym samym czasie.
- W przypadku śmierci jednego współwłaściciela, jego udział przechodzi na dziedziców, a nie na
pozostałych współwłaścicieli.

Współwłasność mieszana:
- Kombinuje elementy współwłasności łącznej i współwłasności dziesiętnej.
- Współwłaściciele mogą mieć różne udziały, ale w przypadku śmierci jednego z nich, udział ten
może przechodzić na pozostałych współwłaścicieli.

Współwłasność ustawowa :
- Współwłasność dóbr nabytych w trakcie małżeństwa.
- Obowiązuje w niektórych jurysdykcjach, a każdy małżonek ma prawo do połowy wspólnego
majątku.

Współwłasność korporacyjna:
- Dotyczy współwłasności udziałów w spółce.
- Współwłaściciele posiadają udziały w firmie, co daje im prawa do decydowania w sprawach
spółki.

Współwłasność intelektualna:
- Dotyczy współwłasności praw autorskich, patentów, znaków towarowych itp.
- Współwłaściciele mają wspólne prawa do korzystania z danego utworu lub wynalazku.

83. Pojęcia immisji, drogi koniecznej, owoców granicznych, zasiedzenia

Immisje - oddziaływanie na sąsiednie nieruchomości

Droga konieczna - prawo przysługujące właścicielowi nieruchomości, który nie ma dostępu do

publicznej drogi, do ustanowienia na cudzej nieruchomości drogi niezbędnej do korzystania z
własnej posesji.

Owoce graniczne - plony, jakie przynosi ziemia na granicy dwóch nieruchomości. Właściciel
jednej z nieruchomości ma prawo do części tych plonów, nawet jeśli rosną na ziemi sąsiada.

Zasiedzenie - sposób nabycia własności nieruchomości przez jej posiadacza, który przez
określony czas posiada ją w dobrej wierze, jawnej, nieprzerwanie i z tytułu prawa (bez
przerywających preskrypcję aktów przerwania). Po spełnieniu warunków, posiadacz może starać
się o uzyskanie prawa własności.

84. Pojęcie użytkowania wieczystego

Użytkowanie wieczyste - umożliwia dokonywanie inwestycji budowlanych na cudzym gruncie
bez ponoszenia pełnych kosztów gruntu.

85. Rodzaje ograniczonych praw rzeczowych

Ograniczone prawa rzeczowe OPR :

• użytkowanie - to prawo używania rzeczy ruchomej lub nieruchomej i pobierania z niej

pożytków np apartamenty na wynajem

• Służebność - zapewnia korzystanie z cudzej nieruchomości w ograniczonym zakresie np

służebność ulgi koniecznej , służebność przesyłu np. wodociągi, linie energetyczne itp,
służebność mieszkalna np mamy rodziców i oni przepisują na mnie to mieszkanie i oni mogą w
nim mieszkać

• Współdzielcze własnościowe prawo do lokalu - jest to prawo do korzystania i

rozporządzania lokalem spółdzielczym

• Hipoteka - zabezpiecza wierzytelności kredytowe dla nieruchomości, (mam mieszkanie

ale nie jestem jego właścicielem ) dla samochodu -> leasing

• Zastaw - zabezpiecza wierzytelności dla ruchomości np kupienie alkoholi w sklepie pod

dowód osobisty
86. Pojęcie posiadania i dzierżenia
Posiadanie - możliwość władania rzeczą - stan faktyczny, fizyczny. Osoba posiadająca rzecz
fizycznie z niej korzysta, kontroluje ją i sprawuje nad nią faktyczną władzę. Posiadacz może być
właścicielem lub osobą, która ma zgodę właściciela na korzystanie z niej.

Dzierżenie - władanie rzeczą za kogoś. Strony zawierają umowę dzierżawy, która określa warunki
korzystania, w tym okres trwania dzierżawy, prawa i obowiązki dzierżawcy itp.

87. Pojęcie ksiąg wieczystych i aktu notarialnego

Księgi wieczyste - zbiory dokumentów prowadzone przez sądy rejestrowe, w których
rejestrowane są informacje dotyczące nieruchomości. Każda nieruchomość ma swoją własną
księgę wieczystą, a wpisy w niej obejmują informacje o właścicielach, obciążeniach, hipotekach i
innych związanych z nieruchomością prawach.

Akt notarialny - dokument sporządzony przez notariusza, który nadaje mu szczególną

wiarygodność. Notariusz potwierdza autentyczność oświadczeń w nim zawartych oraz zgodność
woli stron. Akty notarialne są często wymagane przy zawieraniu umów o szczególnie ważnym
znaczeniu, takich jak sprzedaż nieruchomości, zawieranie testamentu czy umowy małżeńskie.

88. Pojęcie prawa zobowiązań

Prawo zobowiązań reguluje stosunki cywilno prawne o charakterze majątkowym z których
wynikają względne prawa podmiotowe, prawo to reguluje obrót uprawnień usługami
pieniędzmi.

89. Podmioty, treść i źródło stosunku zobowiązaniowego

Podmioty stosunku zobowiązaniowego:
- Zobowiązany - dłużnik - to podmiot, który zobowiązał się do świadczenia na rzecz wierzyciela.
Dłużnik ma obowiązek spełnić określone świadczenie na rzecz wierzyciela.
- Uprawniony - wierzyciel - to podmiot, który ma prawo do świadczenia od drugiej strony.
Wierzyciel oczekuje od dłużnika spełnienia określonego świadczenia.

Treść stosunku zobowiązaniowego:

Treść to wierzyciel lub dług

To konkretne działanie, które dłużnik ma obowiązek spełnić na rzecz wierzyciela. Może to być
świadczenie pieniężne, dostarczenie określonych dóbr, świadczenie usług itp.
Stosunek zobowiązaniowy opiera się na konkretnej umowie, prawie, czynie niedozwolonym lub
innym źródle prawnym, które określa zobowiązanie.

Źródło stosunku zobowiązaniowego:

Umowa: Wielu stosunków zobowiązaniowych wynika z umowy zawartej między stronami.

Umowa stanowi dobrowolne porozumienie stron w kwestii świadczeń.
Czyn niedozwolony: Stosunki zobowiązaniowe mogą wynikać z czynów niedozwolonych, takich
jak delikt lub niewłaściwe wykorzystanie cudzej własności.
Prawo: Przepisy prawa mogą również stanowić źródło stosunku zobowiązaniowego, np. gdy
prawo nakłada określone obowiązki na określone podmioty.

90. Odpowiedzialność kontraktowa i deliktowa

Odpowiedzialność kontraktowa wynika z naruszenia umowy między stronami. Strony mają
określone zobowiązania i prawa związane z umową, a naruszenie tych zobowiązań może
skutkować odpowiedzialnością kontraktową.
Dotyczy sytuacji, w których strony zawarły umowę, a jedna ze stron nie spełnia warunków
umownych lub narusza zobowiązania wynikające z umowy.

Odpowiedzialność deliktowa wynika z wyrządzenia szkody drugiej osobie bez względu na

istnienie umowy między stronami. Odpowiedzialność ta opiera się na zasadzie nienaruszalności
prawnej dóbr osobistych i majątkowych innych osób. Dotyczy sytuacji, w których jedna strona
wyrządza szkodę drugiej strony poprzez nieumyślne lub umyślne działania lub zaniechania.

91. Restytucja naturalna i restytucja pieniężna

Restytucja naturalna polega na przywróceniu stronom do stanu sprzed wystąpienia szkody lub
naruszenia prawa. W praktyce oznacza to przywrócenie dóbr, praw, czy stanu rzeczy do sytuacji,
która istniała przed dokonaniem szkodliwego zdarzenia lub naruszenia prawa.

Restytucja pieniężna polega na przywróceniu wartości ekonomicznej stronom w formie

środków finansowych. Oznacza to wypłatę odszkodowania w pieniądzach, które ma
zrekompensować straty poniesione przez poszkodowanego.

92. Damnum emergens i lucrum cessans

Szkoda majątkowa w prawie cywilmnym jako :

"Damnum emergens" tłumaczy się jako rzeczywista, aktualna szkoda. Odnosi się to do
rzeczywistej straty finansowej lub uszczerbku, który rzeczywiście wystąpił w wyniku określonego
zdarzenia. Może obejmować utratę majątku, koszty naprawy, utratę dochodu lub inne
bezpośrednie koszty poniesione przez poszkodowanego.

"Lucrum cessans" tłumaczy się jako utracone korzyści lub utracone zyski. Odnosi się do straty,
która wynika z utraty korzyści lub zysków, które poszkodowany mógłby uzyskać, gdyby nie
wystąpiło zdarzenie szkodowe. Mówi o stracie potencjalnych zysków, które zostały utracone z
powodu danego zdarzenia.

93. Pojęcia umowy przedwstępnej, zadatku, zaliczki, odstępnego, kary umownej,

odsetek
Umowa przedwstępna - umową rezerwacyjna - jest to rodzaj umowy zawieranej pomiędzy
dwiema stronami w celu uregulowania szczegółów przyszłej transakcji. Najczęściej umowa ta
dotyczy nieruchomości, jednak może być również stosowana w innych kontekstach.

Zadatek - suma pieniędzy lub inna wartość, którą jedna strona umowy przekazuje drugiej stroni
jako forma zabezpieczenia, potwierdzająca powagę oferty lub gwarantująca wykonanie umowy
zgodnie z ustaleniami, a w przypadku niespełnienia warunków, może wiązać się z określonymi
konsekwencjami.

Zaliczka - część kwoty należnej za określony towar, usługę lub nieruchomość, którą kupujący lub
zleceniodawca płaci z góry jako pewnego rodzaju zabezpieczenie lub dowód powagi związanej z
transakcją. Jest to forma przedpłaty lub częściowej wpłaty, którą klient dokonuje przed
ostatecznym dokonaniem płatności.

Odstępne - opłata odstępnego - kwota pieniędzy lub inne korzyści, które jedna strona umowy
płaci drugiej strony w zamian za odstąpienie od określonych praw lub zobowiązań.

Kara umowna - klauzula karna - postanowienie umowne, które określa określone sankcje
finansowe lub inne konsekwencje za niezrealizowanie lub niewłaściwe wykonanie umowy.
Klauzula karna ma na celu zabezpieczenie interesów strony, która zawiera umowę, i skłaniać do
przestrzegania jej postanowień.

Odsetki - dodatkowe koszty finansowe, które jedna strona umowy płaci drugiej stronie za
korzystanie z pożyczonej kwoty pieniędzy lub z tytułu zwłoki w spłacie zobowiązań finansowych.
Są to rodzaj wynagrodzenia za korzystanie z kapitału lub rekompensatą za czas, w którym środki
pieniężne pozostają niespłacone. Odsetki są powszechnie stosowane w różnych rodzajach
umów, takich jak umowy kredytowe, umowy pożyczki, umowy handlowe czy umowy leasingu.

94. Pojęcie sprzedaży, darowizny, najmu, dzierżawy, użyczenia, pożyczki, rachunku

bankowego, kredytu, umowy o dzieło, umowy zlecenia.
Sprzedaż - przeniesienie własności ze sprzedawcy na kupującego i wydanie przedmiotu umowy

Darowizna - bezpłatne świadczenie darczyńcy na rzecz obdarowanego kosztem swojego

majątku

Najem - oddanie najemcy przez wynajmującego rzeczy do używania przez czas oznaczony lub
nieoznaczony w zamian za zapłatę umówionego czynszu

Dzierżawa - to oddanie dzierżawcy przez wydzierżawiającego rzeczy do używania i pobierania

pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony w zamian za zapłatę umówionego czynszu

Użyczenie - zezwolenie użyczającemu przez użyczającego na bezpłatne używanie rzeczy/

narzędzi na czas oznaczony lub nieoznaczony

Pożyczka - dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość
pieniędzy a biorący zobowiązuje się zwrócić podstawą ( tą samą ) ilość pieniędzy

Rachunek bankowy - bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku na czas oznaczony
lub nieoznaczony do przechowywania jego środków pieniężnych oraz przeprowadzania na jego
zlecenie rozliczeń pieniężnych

Kredyt - bank zobowiązuje się na czas określony w umowie oddać do dyspozycji kredytobiorcy
kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustronne cele a kredytobiorca zobowiązuje się
do korzystania z tej kwoty na warunkach określonych w umowie do zgody kwoty odsetek i
prowizji

Umowa o dzieło - przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła a

zamawiający do zapłaty wynagrodzenia

Umowa zlecenie - przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności

prawnej dla dającego zlecenie a dający zlecenie do zapłaty wynagrodzenia

95. Pojęcie prawa spadkowego

Prawo spadkowe - prawo które określa zasady dziedziczenia, udziały spadkobierców, procedury
testamentowe i inne kwestie związane z przeniesieniem praw majątkowych po śmierci.

96. Dziedziczenie ustawowe i dziedziczenie testamentowe

Dziedziczenie ustawowe - odnosi się do sytuacji, gdy osoba umiera bez pozostawienia
testamentu lub gdy testament jest nieważny. W takim przypadku stosuje się przepisy prawa
cywilnego dotyczące dziedziczenia, aby określić, kto i w jakim zakresie dziedziczy majątek
zmarłego.

Dziedziczenie testamentowe - odnosi się do sytuacji, w której osoba umierająca zostawia

dokument znanym jako testament, w którym określa, jak jej majątek ma być podzielony po
śmierci.

97. Pojęcia otwarcia spadku, zachowku, niegodności, odrzucenia spadku,

zrzeczenia się dziedziczenia, wydziedziczenia
Otwarcie spadku - moment śmierci spadkodawcy

Zachowek - uprawnienie przysługujące pewnym spadkobiercom, zazwyczaj potomkom, do

otrzymania określonej części majątku po zmarłym, pomimo treści testamentu..

Niegodność - osoba nie dostanie spadku w momencie gdy jest wydziedziczony lub popełnił :
1. ciężkie przestepstwo przeciwko spadkodawcy,
2. nakłanianie do zmiany testamentu,
3. ukrycie lub zniszczenie testamentu.

Odrzucenie spadku - po śmierci spadkodawcy, czynność prawna regulowana przepisami

kodeksu cywilnego polegająca na oświadczeniu spadkobiercy o odrzuceniu praw i obowiązków
wchodzących w skład spadku przed sądem lub notariuszem.

Zrzeczenie się dziedziczenia - odrzucenie przysługującego spadku jeszcze za życia spadkodawcy.

Taka rezygnacja następuje poprzez zawarcie odpowiedniej umowy z osobą, po której ma się
przejąć dobra i zobowiązania po jej śmierci.

Dziedziczenie - przejście ogółów prawnie obowiązków majątkowych objętych spadkiem na

jednego lub kilku spadkobierców
Spadkodawca - osoba umierająca

Spadkobierca - ten który ma profity

Wydziedziczenie - to sytuacja, w której w testamencie lub na podstawie przepisów prawa

dziedziczenia, dana osoba (zwykle potomek, małżonek lub inny spadkobierca) zostaje
pozbawiona prawa do dziedziczenia majątku osoby, która sporządza testament.
Wydziedziczenie może wynikać z różnych przyczyn, takich jak konfliktowe relacje rodzinne,
nieprzestrzeganie określonych warunków w testamencie lub inne uzasadnione powody, zgodnie
z przepisami prawa.

98. Grupy spadkobierców ustawowych

- I krąg - małżonek i dzieci
- II krąg - małżonek, rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa
- III krąg - dziadkowie i ich zstępni
- IV krąg - gmina i państwo

99. Pojęcie testamentu

Testament - dokument zawierający oświadczenie testatora. Jest to jednostronna czynność
prawna skuteczna na wypadek śmierci testatora, nieskierowana do oznaczonego adresata,
odwołana, osobista, sformalizowana, zawierająca majątkowe lub niemajątkowe rozporządzenia
spadkodawcy.

100. Formy testamentów

- testament holograficzny - pisemny, własnoręczny - napisany odręcznie i podpisany przez
spadkodawcę
- testament notarialny - najnowszy, ostateczny, nie ma możliwości podrobienia
- testament allograficzny - przy urzędniku państwowym np. na łożu śmierci przychodzi wójt,
wysłuchuje ostatniej woli i ją spisuje
- testament ustny - najbardziej ryzykowny, z możliwością podważenia, potrzeba minimum
sześciu świadków