Professional Documents
Culture Documents
STRESZCZENIE. Komunikacja midzy lekarzem a pacjentem powstaje w niepowtarzalnych, wyjtkowych uwarunkowaniach relacji 2 stron.
Pierwsza z tych stron czyli pacjent ma na celu ratowanie ycia, zmniejszenie cierpienia, uspokajanie zaburze emocjonalnych, intelektualnych i spoecznych, a take biologicznych wpyww naruszenia instynktu samozachowawczego.
Druga z tych stron lekarz ma do tego celu wykorzysta najlepsz wiedz i dowiadczenie, czyli mdro, stosowan zgodnie z najlepszymi zasadami moralnymi, oraz swoj zawodow charyzm czyli zdolnoci przewodzenia w organizacji leczenia.
W ten sposb powstaje podstawowy gwny cel takiej komunikacji. Jest to wzajemne zaufanie i dobra przestrzegalno w spenianiu medycznych zalece.
W Polsce poziom zaufania pacjentw do lekarzy jest niski (ranking New England Journal of Medicine, 2014). Wynika to tak z realnych
zawodowych zachowa niektrych lekarzy jak i z narzucenia lekarzom przez instytucje ubezpieczeniowe (NFZ i inne), le odbieranego przez
pacjentw, trybu pracy. Konieczna jest istotna poprawa w tym zakresie.
W opracowaniu kolejno przedstawiono gwne kierunki denia do powyszego celu:
definicje komunikacji,
wyjtkowy, medyczny, spoeczny i etyczny charakter relacji lekarza z pacjentem,
komunikacja wbudowana w organizacj stylu ycia chorych, zwikszanie siy yciowej pacjentw,
specyficzne cele i metody komunikacji w opiece paliatywnej,
osobowo pacjenta i lk przed chorob,
techniki komunikacji, edukacja i motywacja terapeutyczna.
W praktyce komunikacji poyteczne jest uwzgldnienie powyszych zada i metod w budowaniu zaufania pacjenta.
Sowa kluczowe Komunikacja lekarza i pacjenta, budowanie zaufania, cele i metody komunikacji, relacje lekarza i pacjenta w opiece
paliatywnej, edukacja terapeutyczna.
SUMMARY. Communication between the physician and the patient arises in not repeteable, exceptional conditions of this - 2 sides - relation.
First side of this relation patients is concentrated on the life rescue, decrease of suffering, calming the emotional, intellectual and social
status, limiting the disturbance in the self-safety instinct. The other side physician mobilizes the best, professional knowledge enriched
by his experience - that is the wisdom - used in accordance with the moral and ethical principles and his ability to act as the leader of the
patient therapeutical efforts the charismatic pattern.
Both sides create in this manner the mutual confidence and compliance.
Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1
www.medycyna-metaboliczna.pl
17
In Poland the level of the confidence of the patients in the regard to the physicians is low. In ranking presented in New England Journal of
Medicine, (2014) it is the last place among many other countries. Probably this is caused not only by the physicians approach but also by
the stiff regulations of their work as ordered by insurance institutions mainly National Health Fund (state).
Improvements in this respect are the hot problem.
In the paper the main action directions are presented in the following order:
definitions of the professional communication physician-patient,
exceptional medical, social and ethical character at the physician-patient relation,
real life powering significance of communication,
palliative care and communication,
patient personality and methods of communication,
bad prognosis and communication,
therapeutic education and motivation.
In the practice of the communicative relations between physician and patient it would be very creative to use all above described aims and
methods.
Key words Communication between physician and patient, building the confidence, aims and methods of communication, physician-patient relation in palliative care, therapeutic education.
18
-- Ostronie uywaj eufemizmw - zbyt oglne wyraenie mog sprawi, e pacjent nie bdzie wiedzia, co si
dzieje, ato wzbudzi wnim jeszcze wikszy niepokj,
-- Przedstaw fakty wsposb bezporedni - powinny one
zosta przekazane zempati, otwartoci iszczeroci,
-- Staraj si nie zachowywa wsposb emocjonalny inie
okazywa nadmiernego optymizmu bd pesymizmu,
-- Wyka wraliwo - istotne jest, aby wykaza si zrozumieniem dla sposobu, wjaki pacjent przyjmuje przekazane informacje,
-- Prowad dokadn dokumentacj - notatki dotyczce
pacjenta powinny zawiera systematycznie zapisane
informacje.
19
20
21
-- zdolno do zapamitywania upacjentw jest niewielka, np. s oni zdolni powtrzy jedynie poow informacji, jakie otrzymuj od lekarza ju wpi minut po
wizycie;
-- jedynie okoo 1/3 informacji medycznych, otrzymywanych wczasie pierwszej wizyty, jest dobrze
zapamitana;
-- dostarczanie informacji oglnych (np. koncepcja choroby), nie powoduje zwikszenia zdolnoci chorego do
prawidowego wspdziaania zlekarzem;
-- bardzo wielu pacjentw nie rozumie najprostszych wyrae medycznych (np. metabolizm lipoprotein, porcja
moczu, hiperglikemia itd.); lekarz rozmawiajc zchorym powinien sobie przypomnie, jak si czu, kiedy
zaczyna si uczy na przykad obcego jzyka (15).
-- telemedycyn telezaufanie?
-- samodiagnoz - samoleczenie, szarlataneria medyczna.
Techniki speniania tych potrzeb komunikacji lekarza
ipacjenta mog take pochodzi zdwch metodycznych
wiatw .- tradycyjnego lub informatycznego.
Techniki tradycyjne
Zasb sownictwa,
elastyczno ekspresji,
indywidualna zmienno,
Przystosowanie do osoby,
czasu, potrzeb, efektywnoci
rozumienia
wbudowie zaufania,
pozytywnych postaw iemocji,
edukacja terapeutyczna
dyskusje zpartnerami,
budowa motywacji, metody
psychologiczne
TECHNIKI KOMUNIKACJI
Komunikacja midzyosobowa stanowi jedn zzasadniczych umiejtnoci, ktre wchodz w zakres zawodu
lekarza, a take pielgniarek, dietetykw, psychologw
klinicznych, osb tworzcych opiek medyczno-spoeczn organizatorw instytucji zdrowotnych. Stanowi
jedn znajwaniejszych oglnych metod rozpoznawania
ioceny problemw medycznych pacjenta, jego indywidualnego charakteru i osobowoci, okrela cechy jego
dolegliwoci, umoliwia wstpne rozpoznanie choroby
i planowanie dalszego postpowania, ustala wartoci
spoeczne, osobowociowe iemocjonalne pacjenta, jego
lki inadzieje, zamiary oraz umiejtnoci igotowo do
wsppracy. Pojawiaj si wtedy nowe moliwoci lecznicze i spoeczne, powstaje zdolno do ujednolicenia
planw leczniczych i yciowych oraz wywieranie przez
medykw kojcego wpywu na emocjonalno chorej
osoby, na jego ludzkie troski.
Potrzeby techniczne, ktrych wymaga skuteczna
komunikacja, maj duy zakres.
Obejmuj one:
-- sprawno komunikacyjn jzyk, samoobserwacja
isamorefleksja,
-- edukacj dua zmienno metod,
-- kultur industrializacja, banalno, informatyzacja,
powierzchowno,
-- dziaania rodowiskowe urbanizacja, skaenia,
konkurencja,
-- styl ycia nowe warunki cywilizacyjne, marketing,
-- zaburzenia psychologiczne lk, frustracja,
-- wpywy spoeczne, rodowiskowe, ekonomiczne spoeczestwo postmodernistyczne, korporacyjno,
ubstwo, zespoy deprywacji,
-- osabienie fizyczne, zaburzenia suchu i mowy,
gestykulacji,
-- podejrzliwo, nieufno, agresja, oskarenia, aspekty
finansowe,
22
etapowy, czsto w formie warunkowej lub pytajcej nigdy strofujcej lub karccej (19).
Wskazwki dotyczce rozmowy o progresji choroby
mogyby by nastpujce (20):
-- Przygotuj si do rozmowy zwyprzedzeniem:
przewicz sowa i sformuowania, ktrych mgby
uy do przekazania zej wiadomoci.
-- Suchaj:
aktywnie wysuchaj opinii ipyta pacjenta oraz jego
rodziny i dostosuj swoj wypowiedz do ich jzyka,
odpowiedz na pytania oraz skieruj swoj uwag na
ich lki.
-- Budujc relacj lekarz-pacjent:
stosuj odpowiedni mow ciaa, sied wystarczajco
blisko pacjenta, by wstosownych przypadkach mc
go dotkn,
oka empati itrosk.
-- Komunikuj si wklarowny sposb
mw jasno ibezporednio.
-- Poka, e traktujesz opinie pacjenta powanie iszanujesz je:
stwrz plan dziaania woparciu oopini pacjenta,
zaproponuj wsparcie ipomoc wstosownych
przypadkach.
b. wskazanie, e cukrzyca ijej ciga kontrola nie stanowi drogi do katastrofy, ale odwrotnie moe si sta
szans racjonalnej przebudowy osobowoci wkierunku
tworzenia nowych wartoci yciowych, ktrych dotd
pacjent nie posiada lub sobie nie uwiadamia; tworzy podstawy do samowychowania ido uksztatowania
prozdrowotnego zachowania (behawioru);
c. przeciwdziaanie lkowi, znueniu, depresji, frustracji,
zagubieniu sensu leczenia, zdrowia i ycia przez wyksztacenie twrczego podejcia do problemw zwizanych zcukrzyc;
d. zwikszenie psychicznej odpornoci pacjenta przez
uwiadomienie mu mechanizmw zjawisk zwizanych
zchorob, przysposobieniem do roli pacjenta, wyzwolenie kreatywnoci wstosunku do swojej osoby;
e. zbudowanie i wzmocnienie kontaktu chorego z sob
samym izotoczeniem, nastawienia altruistycznego zamiast egoistycznego;
f. umoliwienie podejmowania take zada wanych
z punktu widzenia spoecznej roli pacjenta, osiganie
poczucia dobrej jakoci ycia, godnoci iautonomii, eliminacja dyskryminacji spoecznej iautodyskryminacji.
Przez spenienie powyszych celw lekarz moe uzyska dodatkow szans na osignicie lepszych, caociowych wynikw leczenia, lepszej egzystencji przewlekle
chorych, wtym osb zcukrzyc.
We wszystkich tego rodzaju dziaaniach potrzebny
jest skadnik racjonalnego, psychoemocjonalnego zaangaowania uczestnikw w proces edukacyjny to znaczy
wewntrznej i zewntrznej motywacji. Jego budowanie
powinno by zadaniem kadego, opartego na dowodach
programu edukacji terapeutycznej osb przewlekle chorych, np. zcukrzyc.
Edukacja terapeutyczna osb zniewyleczalnymi,
aprzez to przewlekymi chorobami, nie moe wic ogranicza si do prostego przekazu informacji. Jest to wieloskadnikowy proces wywierajcy pozytywny wpyw
nie tylko na zasb wiedzy ale take na umiejtno
radzenia sobie z chorob (stresem) oraz na osobowo
pacjentw.
2. Motywacja terapeutyczna.
Si napdow umoliwiajc uzyskanie podanych wpyww pedagogiki terapeutycznej jest motywacja. Pojcie motywacji nawizuje do powstawania
psychoemocjonalnego stanu formujcego denie lub
wewntrzny nakaz efektywnej realizacji zalece leczniczych, pracy na rzecz intensyfikacji leczenia iuzyskiwania jego celw. Motywacji towarzyszy pozytywne
poczucie wartoci yciowych ietycznych, zwikszenie
odpornoci psychicznej, wzbogacenie osobowoci. Jedn zdrg budowania motywacji terapeutycznej iyciowej u pacjentw jest ukazywanie znaczenia ulepsze
leczniczych dla jakoci ycia. czy si to zazwyczaj
23
24
PODSUMOWANIE
W chorobach przewlekych (np. cukrzyca) uzyskuje si
czciow lub warunkow popraw stanu zdrowia, mimo
nieusuwalnoci przyczyn. Warunkiem wzgldnego zdrowia jest stae, codzienne leczenie pielgnacyjne, starania
iprzystosowanie do ogranicze. S to take samokontrolne isamoopiekucze obowizki dla samego chorego, jego
rodziny idomu. Przekazanie chorym potrzebnego zasobu
wiedzy zdrowotnej, umiejtnoci jej wykorzystania oraz
silnych mechanizmw motywacyjnych staje si wtakiej
sytuacji podstawowym warunkiem skutecznoci leczenia.
Sam chory dziki samoobserwacji i samokontroli, dziki umiejtnej analizie codziennie zbieranych informacji
zdolny jest powiksza efektywno lekarza.
Waciwie dobrany zasb komunikatw o chorobie,
ometodach jej codziennej kontroli ileczenia, oprowadzeniu aktywnego ycia, mimo jej obecnoci umoliwia dziaanie chorego wwielu jego rolach - indywidualnych i spoecznych (rozwj osobowoci, rodzina,
praca). Informacje te chory moe otrzyma w sposb
peny od poszczeglnych czonkw zespou terapeutycznego iod instytucji leczcej jako caoci.
Staj si one jednak uyteczne tylko wtedy, jeli s
dobrze zasymilowane, zrozumiane iwyprbowane.
Przepyw informacji musi by kompletny. Wtedy moe
speni swoje zadanie, ktrym jest umoliwienie - przy
minimum ogranicze prowadzenia wzgldnie najbliszego
normie ycia, musi by on dwukierunkowy: od lekarza lub
innej osoby zzespou leczcego do chorego iod chorego do
czonkw zespou. Warunkiem takiego obiegu informacji
jest zaufanie, szczero iumiejtno wsuchaniu partnera.
Wrodowisku medycznym panuje coraz wiksze zrozumienie dla idei itakiego partnerstwa wleczeniu
chorych na choroby przewleke. Partnerstwo wyzwala
dodatkowe siy, zwiksza motywacj do leczenia, poprawia jego skuteczno.
Rzeczywisto wykazuje jednak, e otak innowacyjn komunikacj rodowiska medykw ipacjentw musz
si bardziej stara.
Przykad
Warszawska doktryna caociowej, partnerskiej, prewencyjnie ukierunkowanej opieki diabetologicznej
Indywidualnie przystosowana wiedza
i umiejtnoci terapeutyczne i samoopiekucze
Umocnienie osobowoci
Osoba
z cukrzyc
Emancypacja spoeczna
PIMIENNICTWO
1. Doroszewski J.: Terapeutyczne znaczenie komunikacji midzy lekarzem apacjentem, Medycyna Metaboliczna, 2006, nr 2, 10-14.
2. Doroszewska A.: Socjologiczne aspekty diabetologii,
Medycyna Metaboliczna, 2006, nr 2, 37-41.
3. Doherty R.B., Crowley R.A.: Principles supporting
dynamic clinical care teams: an American College of
Physicians position paper. Annals of Internal Medicine 2013, 159, 620-626.
4. Martino S., Haeseler F., Belitsky R. iwsp.: Teaching
brief motivational interviewing to year three medical
students. Medical Education 2007, 41, 160.
5. Tato J.: Filozofia w medycynie, Wyd. Lekarskie
PZWL, Warszawa, 2003.
6. Roster O.: The enduring and evolving nature of the
patient-physician relationship, Patient Education and
Counseling 2000, nr 39, 5-15.
7. Warunki ycia ludzi starszych i ich zachowania na
rynku, red. Kusiska A. Warszawa, 2002.
8. Berger M.: Chronically diseased patients and their
doctors. Wykad wygoszony w ramach uroczystoci
nadania tytuu doktora honoris causa WUM, Warszawa 1997.
9. Maynard D.W., Heritage J.: Conversation analysis,
doctor-patient interaction and medical communication. Medical Education 2005, nr 39, 428-435.
10. Tato J., Czech A., Bernas M.: Diabetologia kliniczna,
Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, 2008.
11. Mossakowska M., Wicek A., Bdowski P. (red.): Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne iekonomiczne starzenia si ludzi wPolsce, Pozna, 2012.
12. Litte P., Everitt H., Williamson I., Warner G., Moore
M., Gould C. iwsp.: Preferences of patients for patients centred approach s. 468-472. Idea ipraktyka
nowego podejcia do edukacji zdrowotnej ipromocji
zdrowia. Metody zwiekszania skutecznoci leczenia
ipoprawy jakoci ycia pacjenta, red. H. Osiska, T.
Przewocka, Warszawa 2010.
25
zada wzakresie systemowej organizacji opieki diabetologicznej wcaym kraju zmonitorowan, sta
kontrol jakoci wynikw profilaktyki ileczenia;
zasad praktyki edukacji terapeutycznej w systemie opieki medycznej jako rutynowej dziaalnoci
lecznictwa;
szczeglnych etyczno-moralnych zobowiza medykw wprzewlekej, wieloskadnikowej opiece diabetologicznej, ksztatujcej wdogbny sposb losy tak wielu ludzi.
26