Professional Documents
Culture Documents
Wraz z nastaniem ery Web 2.0, spoecznoci internetowe stay si penoprawnym aktorem
zbiorowym w komunikowaniu politycznym. Ich charakter w owym procesie nie jest
bynajmniej jednoznaczny. W sensie podmiotowym, spoecznoci internetowe peni rol
twrcw dyskursu politycznego, coraz odwaniej wczajc si w dyskusj publiczn nad
wieloma problemami istotnymi spoecznie. Jednoczenie staj si one przedmiotem
zainteresowania politykw, speniajc tym samym rol tumu z klasycznych teoriach
komunikowania. To zrnicowanie rl sprawia, i omawiane procesy komunikacyjne
przenosz si do przestrzeni wirtualnej zachowujc swoj klasyczn struktur, ale zmieniajc
jednoczenie formy wyrazu.
With the advent of Web 2.0, Internet-based virtual communities have become a fully-fledged
collective actors in political communication. Their character in this process is by no means
clear. In subjective sense, virtual communities act as creators of political discourse and they
become more and more active, being a part of the public debate and comment a number of
important social issues. At the same time they become the object of much interest to
politicians, thus fulfilling the role of the masses in classical theories of communication. This
diversity of roles causes these communication processes to move to virtual reality, where their
classic structure is kept, but forms of expression are often changed.
Artyku stanowi element teoretycznej podstawy dla prowadzonych bada, ktre bd stanowiy cz
powstajcej dysertacji doktorskiej dotyczcej spoecznoci internetowych w ujciu podmiotowym i
przedmiotowym oraz ich roli w procesie komunikowania politycznego.
Sowa
kluczowe:
spoecznoci
internetowe,
komunikowanie
polityczne,
Internet,
podmiotowo, CMC
1. Wstp
Ed Krol i Eric Hoffman w dokumencie Request for Comments 1462 zdefiniowali internet w
rozumieniu nowego kanau komunikacyjnego jako: infrastruktur techniczn opart na
protokole TCP/IP, spoecznoci, ktre rozwijaj sie oraz generowane przeze informacje2.
Ten drugi z wymienionych elementw warto w kontekcie jego dynamicznego rozwoju w
ostatnich latach uczyni przedmiotem dokadniejszych rozwaa. Rozwj internetu jako
rda innowacyjnych moliwoci komunikacyjnych stanowi tu podstaw do powstawania
zaporedniczonych form zbiorowoci ludzkich s p o e c z n o c i i n t e r n e t o w y c h . Ten
nowy byt spoeczny rozwija si i multiplikuje od poowy pierwszej dekady XXI wieku, kiedy
to upowszechnia zaczy si technologie charakterystyczne dla tzw. nurtu web 2.0
internetu uspoecznionego zapewniajcego moliwo przyjaznego uytkownikowi tworzenia
treci i nawizywania kontaktw w przestrzeni wirtualnej. Uyteczno spoecznociowego
pierwiastka internetu wybiega jednak daleko poza walor spoeczny i komunikacyjny dzi
stanowi on podstaw do dziaalnoci komercyjnej wielu przedsibiorstw, jest platform dla
wyodrbnienia si nowego segmentu dla reklamodawcw, sta si pasem transmisyjnym dla
kolportau rozrywki.
Wrd powyszego zestawienia konsekwencji powstania nowych bytw spoecznych
wymieni naley take te, majce znaczenie dla ycia politycznego. Szczegln wag
dla rozwoju komunikowania politycznego jako subdyscypliny politologii maj tu dwa
sposoby postrzegania roli spoecznoci: ich p o d m i o t o w y
przedmiotowy
Za najcenniejszy mona uzna tu publikacj Dominika Batorskiego, Marcina Nagraba, Jana Zajca i Jarosawa
Zbieraneka Internet w kampanii wyborczej 2011. Obecnie powstaj take prace socjologiczne, wrd ktrych
prym wiod publikacje Magdaleny Szpunar (M. Szpunar, Spoeczna przestrze Internetu Internet jako medium
komunikacji spoecznej. [w:] B. Aouil, W. J. Maliszewski (red.) Media komunikacja zdrowie. Wyzwania,
szanse, zagroenia, Toru 2008, M. Szpunar, Nowe media a paradygmat kultury uczestnictwa. [w:] M.
Graszewicz, J. Jastrzbski (red.), Teorie komunikacji i mediw cz. II, Wrocaw 2010, M. Szpunar, Spoeczne
konteksty nowych mediw, Toru 2011. i inne.
4
D. Batorski, M. Nagraba, J. M. Zajc, J. Zbieranek, Internet w kampanii wyborczej 2011, Warszawa 2012,
s. 65-66.
teori
ewolucjonizmu
kulturowo-spoecznego,
czyli
zbioru
paradygmatw
M. Sokoowski, Spojrzenie po latach. Medialne utopie McLuhana a wspczesne teorie mediw. [w:] M.
Graszewicz, J. Jastrzbski (red.), Teorie komunikacji i mediw cz. I, Wrocaw 2009, s. 264.
6
Rne ujcia tego problemu w kolejnych odsonach rozwijali midzy innymi: Thorstein Veblen, Wesley Clair
Mitchell, William Fielding Ogburn, Lewis Morgan, Gerhard Lenski, Leslie White, Raymond Kurzweil czy
Clarence Edwin Ayres.
7
D. Kaznowski, Nowy marketing w internecie, Warszawa 2007, s. 56.
8
K. Kopecka-Piech, Kompetencja kreatywnej CMC. Wybrane aspekty. [w:] I. Borkowski, A. Wony (red.)
Nowe media, nowe w mediach. W wiecie komunikacji zdegradowanej, Wrocaw 2007, s. 173.
9
M. Szpunar, Nowe media a paradygmat, s. 251.
Tame.
Tame, s. 253.
12
M. Grak, Web 2.0 wedug Krzysztofa Urbanowicza, http://www.internetstandard.pl/news/98029/Web.20.
wedlug.Krzysztofa.Urbanowicza.html, 02.02.2012.
13
Mona tu wymieni chociaby portale informacyjne. Te witryny, ktre wczeniej stanowiy form e-gazety, w
wikszoci zostay przeksztacone w interaktywne narzdzia umoliwiajce tworzenie artykuw przez kadego
z uytkownikw (cz badaczy nazywa to dziennikarstwem obywatelskim) lub generowanie dyskusji pod
materiaami dziennikarskimi. W ten sposb rzeczone portale stay si interaktywnymi platformami tworzenia
treci.
14
P. Celiski, Internety. [w:] M. Szpunar (red.), Paradoksy internetu. Konteksty spoeczno-kulturowe, Toru
2011, s. 39, S. Iskierka, J. Krzemiski, Z. Wegowiec, Portale spoecznociowe jako forma wspczesnego
komunikowania si. [w:] N. Majchrzak, A. Zduniak (red.), Komunikowanie si w spoeczestwie wiedzy w XXI
w., Pozna 2011, s. 318, M. Szpunar, Nowe media a paradygmat, s. 253.
15
S. Gawroski, Wirtualna komunikacja realne efekty. Nowe trendy w komunikacji marketingowej. [w:] M.
Wawrzak-Chodaczek (red.), Komunikacja spoeczna w wiecie wirtualnym, Toru 2008, s. 180.
11
pryzmat etymologii
wymagaoby redefinicji
terytorialnoci
16
wsplnot18. Wydajc w 1993 r., a wic jeszcze kilka lat przed upowszechnieniem si
internetu, prac zatytuowan The Virtual Community. Homesteading on the Electronic
Frontier, wczy on w obszar zainteresowa nauk spoecznych nowy termin bdcy
przedmiotem sporw przedstawicieli wielu nauk. Jako podstaw do rozwaa H. Rheingold
wybra jedn z pierwszych spoecznoci internetowych o nazwie The Well (The Whole Earth
'Lectronic Link) pocztkowo ma grup fascynatw nowych narzdzi komunikacji, ktra
istnieje do dzi powikszona do kilku tysicy czonkw19. Autor opisuje aktywnoci, ktre s
charakterystyczne
dla
spoecznoci
wirtualnych:
wymian
przyjemnoci,
ktnie,
18
Warto wobec wyznaczonego pocztku drogi do zdefiniowania nowych form zbiorowoci w przestrzeni
internetowej, zacz od rde i przeanalizowa inne terminy, w szczeglnoci te z pogranicza socjologii i
komunikowania. W literaturze anglosaskiej najpopularniejszymi pojciami majcymi za zadanie zdefiniowa
problem spoecznoci internetowych s terminy: virtual community, e-community czy online community. Ten
pierwszy wydaje si by jednak dominujcy, prekursorski i pierwotny wobec pniejszych publikacji (tym
terminem posugiwa si H. Rheingold)18. Sam czon community, pochodzcy od ac. communis wsplny,
sta si podstaw do jzykowej kalki i nazwania nowych form zbiorowoci w internecie spoecznociami.
19
. Kapralska, Serwisy spoecznociowe nowa forma zbiorowoci w Sieci. [w:] Fenomen internetu, s. 134.
20
H. Rheingold, The Virtual Community. Homesteading on the Electronic Frontier, s. 1.
21
J. Fernback, B. Thompson, Computer-Mediated Communication and the American Collectivity,
http://www.well.com/user/hlr/texts/Vccivil, 12.03.2012.
22
. Kapralska, Serwisy spoecznociowe..., s. 133.
komunikowania
politycznego,
do
formy
wygenerowania
relacji
A. Seklecka, Polityk w internecie midzy wpywem politycznym a manipulacj opini publiczn. [w:] M.
Jeziski (red.), Nowe media w systemie komunikowania. Polityka, Toru 2011, s. 96.
31
Nie chodzi tu jednak bynajmniej o pejoratywne rozumienie tego terminu, okrelanego nierzadko jako
negatywnie ewaluatywne i moralnie naganne, a raczej o pewn dynamik rozprzestrzeniania si informacji w
przestrzeni. Zob. A. Jeran, Plotka zawsze realna (i zawsze wirtualna) o rnicach i podobiestwach w
plotkowaniu w wiecie realnym i wirtualnym. [w:] Komunikacja spoeczna w wiecie, s. 269, M. Kamiska,
Niecne memy. Dwanacie wykadw o kulturze internetu, Pozna 2011, s. 101.
10
zmiany jakociowe i ilociowe w toku rozwoju mediw, nie przystaj w peni do realiw
wspczesnoci. Istnieje kilka powodw, dla ktrych zmiany takie s konieczne. Jak twierdzi
Jerzy Mikuowski Pomorski, modele ulegaj modyfikacjom, gdy zmienia si sam ksztat
spoeczestwa, ktre z charakteru przemysowego wyewoluowao do formy informacyjnej32.
Std nie tylko zmiana ksztatu tradycyjnych modeli komunikowania, ale te konieczno
nadania im odpowiedniej rangi w zwizku ze wzrostem znaczenia komunikacji samej w
sobie. Drugim elementem s wspomniane ju zmiany w znaczeniu i funkcjonowaniu
podmiotw aktu komunikacyjnego i systematyczne przesuwanie w zwizku z tym akcentw
ze strony nadawcy na odbiorc lub cakowita rezygnacja z tego podziau i uznanie
dominujcej roli prosumenta.
nie
warto
pokusi
si
badanie
komunikowania
interpersonalnego-
32
J. Mikuowski Pomorski, Od mwcy do rozmwcy. Perswazja czy spotkanie? Rewizja klasycznych modeli
komunikacji. [w:] S. Michalczyk (red.), Media i komunikowanie w spoeczestwie demokratycznym. Szkice
medioznawcze, Sosnowiec 2006, s. 9.
11
uzna
zmiany,
ktre
zdeterminowao
wykrystalizowanie
si
paszczyzny
perspektywy
internetowej
moe
by
podejcie
obszaru dyskusji
demokracji
zwolennikw
czy d e m o k r a c j i
12
R. Hurewitz, Who Needs Politics? Who Needs People? The Ironies of Democracy in Cyberspace,
Contemporary Sociology 1999, nr 6, s. 655 i nast.
36
D. Batorski, M. Nagraba, J. M. Zajc, J. Zbieranek, Internet w kampanii wyborcze, s. 65-66.
37
Tame.
38
Tame, s. 15. Potwierdzenie stawianych tu tez przynosi przede wszystkim realizowana od 2000 r. Diagnoza
Spoeczna oraz inne wartociowe badania przeprowadzane na grupach reprezentatywnych. Zob. B. Maj Media
elektroniczne jako rodowisko komunikacyjne wspczesnego czowieka. [w:] Komunikacja wobec wyzwa, s.
125, K. Skaryska, Czy media elektroniczne tworz wspczesny wiat? Rola mediw elektronicznych w
rozumieniu wiata i ksztatowaniu postaw. [w:] M. Filiciak, G. Ptaszek (red.), Komunikowanie (si) w mediach
elektronicznych. Jzyk, edukacja, semiotyka, Warszawa 2009, s. 103-104, A. Turska, Marketing polityczny w
Internecie. [w:] Media i komunikowanie, s. 204-205, J. Wojniak, Uczestnictwo polityczne w obliczu nowych
technologii informacyjnych i komunikacyjnych. [w:] M. Du Vall, A. Walecka-Rynduch (red.), Stare i nowe
media w kontekcie kampanii politycznych i sprawowania wadzy, Krakw 2010, s. 93.
39
K. Stachura, Towarzyskie aspekty interakcji w internecie, czyli o uspoecznieniu przez zaporedniczenie. [w:]
Paradoksy internetu.., s. 105.
13
moe
by
cakowita
dowolno
opcjonalno
zabiegach
46
autoprezentacyjnych .
40
14
15
czy
komunikowaniu
midzynarodowym56.
Tymczasem
nowa
53
16
paszczyzna komunikacyjna jak jest przestrze wirtualna, skania poprzez swoj konstrukcj
do interakcji nowego typu, co warto unaoczni w toku prowadzenia debaty o granicach
definicyjnych komunikowania w ramach tego, co dotyczy obszaru polityki57. Jeeli bowiem
dyskusja pozioma, dynamicznie rozwijajca si w ostatnim dziesicioleciu za sporaw
powstawania spoecznoci internetowych, staje si integraln czci dyskursu wpywajc
tym samym na wertykalny przepyw danych, to naley wczy j w zakres modeli
komunikacyjnych dotykajcych niniejszych zjawisk. Warto zwrci si ponownie do
rozwaa R. Hurwitza, ktry twierdzi, i w ramach d e m o k r a c j i m o n i t o r i n g o w e j , to
wanie ten typ wymiany informacji ma kluczowe znaczenie dla ksztatowania dyskursu.
Posiada on charakter integracyjny, kreujc spoeczno interesw, ktra, poprzez intensywnie
prowadzon debat jest w stanie wygenerowa informacje, ktre tworz nastpnie
horyzontalny kana przepywu danych z politycznym aktorem, mobilizujc tym samym do
bezporedniej interakcji58.
Odnoszc si wic do podmiotowego charakteru aktu komunikacji politycznej, warto
wyranie podkreli jego dwuetapowo. Aby wyartykuowa w formie wertykalnej
okrelony postulat o wektorze skierowanym w kierunku podmiotw politycznych (tradycyjni
odbiorcy), koniecznym staje si umiejtne wygenerowanie komunikatu. Z racji na
zwikszenie prawdopodobiestwa osignicia sukcesu komunikacyjnego, wykorzystuje si
dziaania masowe, co skania uytkownikw sieci do grupowania si i zastpowania
nieskutecznych dziaa indywidualnych, czynnociami przeprowadzanymi przez aktora
zbiorowego. W ten sposb tworzone s wirtualne spoecznoci polityczne, ktre s istotne dla
wszystkich podtypw komunikacji politycznej w obszarze internetu. Wydaje si, i swoistym
novum jest tu aspekt ilociowy generowania popularnoci i rozgosu. Z racji na fakt, i w sieci
media opiniotwrcze i rodzcy si przywdcy opinii dopiero ugruntowuj swoj pozycj,
wci bardziej wartociow wiadomoci wydaje si by ta za ktr stoi tum, ni ta
wyprodukowana przez wpywow jednostk59. Std tak istotna rola spoecznoci
internetowych w generowaniu informacji w obszarze polityki. One s take uytecznym
57
17
4. Zakoczenie
60
18
Nota o autorze
Jakub Jakubowski [jakub.jakubowski@amu.edu.pl] ur. 1986 r. w Kaliszu, absolwent
kierunku politologia na UAM, doktorant w Zakadzie Marketingu Politycznego i
Socjotechniki Wydziau Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama
Mickiewicza w Poznaniu. Jego zainteresowania badawcze obejmuj nowoczesne narzdzia
marketingowe w komunikowaniu politycznym, w szczeglnoci w obszarze internetu.
19