Alina Palamarchuk

Numer albumu:10337
Stosunki międzynarodowe (Dyplomacja i komunikacja we współpracy międzynarodowej)
I rok studiów
Grupa II

Wpływ stereotypów na stosunki między Polską a Niemcami

Abstrakt
Stereotypy Polsko-Niemieckie to dzisiaj bardzo aktualny temat. W ostatnich latach zostało
przeprowadzonych mnóstwo badań dotyczących danego tematu. Niniejsza praca będzie głównie
skupiać się na porównaniu stereotypów pozytywnych i negatywnych Polaków o Niemcach i
odwrotnie, analizie różnych forów i poszczególnych wpisów w mediach społecznościowych, a
także analizie wybranych prac naukowych.
Cała praca zostanie podzielona na 7 sekcji – wstęp, stereotypy- ujęcia definicyjne, rodzaje
stereotypów, stereotypy negatywne a relacje polsko-niemieckie w ujęciu społeczeństw, stereotypy
pozytywne a stosunki Polaków i Niemców, stereotypy polsko-niemieckie na płaszczyźnie
politycznej i podsumowanie.
We wstępie zostaną zawarte ogólne informacje dotyczące stereotypów, kto i kiedy, jako
pierwszy wprowadził definicję stereotypu i co tak naprawdę oznacza. Co więcej, Autorka uzasadni 
dlaczego ten temat jest szczególnie aktualny i istotny. Sekcje 2 i 3 będą dotyczyły
usystematyzowania definicji stereotypu. Zostaną przedstawione różne koncepcje tego, czym jest
stereotyp i na jakie rodzaje jest on podzielony.W sekcji 5 zostanie przeprowadzona analiza na temat
stereotypów pozytywnych odnośnie Polaków w Niemczech i odwrotnie; zaś w 4 na temat
stereotypów negatywnych obydwu społeczeństw. Powyższe części zostaną podparte analizą postów
opublikowanych na forach internetowych. W sekcji 6 Autorka przeanalizuje przejście stereotypów
ze sfery społecznej do politycznej. Zbadane powyżej elementy pozwolą obalić bądź potwierdzić
postawioną hipotezę badawczą. W ostatniej sekcji Autorka podsumuje całość pracy.

Słowa kluczowe:
Stereotyp, stereotypy pozytywne, stereotypy negatywne, stereotypy na tle narodowościowym,
rodzaje stereotypów, stereotypizacja, Polska, Niemcy, wpływ stereotypów na relacje
międzynarodowe, stereotypy polsko-niemieckie, Polacy, Niemcy.

I. Wstęp
Stereotyp, to jedno z najczęstszych zjawisk nowoczesnego świata, które dotyczy każdej dziedziny
działalności człowieka. To na pierwszy rzut oka tylko zwykłe zdania, ale robią one ogromne
pozytywne bądź negatywne wrażenie lub radykalnie mogą zmieniać zdanie o jednostce, grupie osób
czy nawet o całym narodzie i państwie (Fałkowski, 2006, s.38).
Według Autorki niniejszy temat jest szczególnie istotny, ponieważ dotyczy stereotypizacji w
relacjach między ludźmi i nawet między całymi państwami. Wielu badaczy porusza kwestie
stereotypów i ich wpływu na stosunki międzynarodowe, ponieważ uważają, że tą drogą stereotypów
i uprzedzeń nie da się zbudować zdrowych relacji.
Istnieją różne rodzaje stereotypów: pozytywne, negatywne, na tle rasowym, płciowym,
narodowościowym itd. W niniejszej pracy Autorka rozwinie rozumienie tych rodzajów
stereotypów.
Głównym celem pracy jest analiza koncepcji stereotypów pozytywnych, negatywnych i na
tle narodowościowym, a przy tym analiza takich stereotypów istniejących między Polakami i
Niemcami. Zostanie przedstawiona geneza tych stereotypów oraz ich uwarunkowania. Co więcej,
powyższe badania znajdą zastosowanie w analizie stosunków między tymi dwoma państwami.
W pracy będą zastosowane następujące metody badawcze: metoda porównawcza – znajdzie
zastosowanie w zestawieniu państw z perspektywy sformułowanych stereotypów w Polsce o
Niemcach i w Niemczech o Polakach, metoda danych zastanych - zostaną przeanalizowane
książki naukowe, artykuły naukowe związane z tematyką stereotypów i ich wpływu na stosunki
międzynarodowe. Również zostanie użyta dokumentacja, która jest opublikowana na różnych
stronach Polsko-Niemieckich Centrum Współpracy. Powyższa analiza treści ma na celu
usystematyzowanie wiedzy na temat stereotypów w ujęciu definicyjnym, metoda analizy
ilościowej– w niniejszej pracy znajdzie zastosowanie analiza postów zamieszczonych na forach
internetowych, metoda behawioralna – celem będzie opisane zachowanie obywateli Polskich w
stosunku do Niemieców i odwrotnie, ich pozytywne bądź negatywne nastawienie do stereotypów.
Hipoteza niniejszej pracy brzmi: „Stereotypy na tle narodowościowym w znacznym stopniu
wpływają na relacje społeczne Polski i Niemiec, zwłaszcza, że dominują stereotypy negatywne,
jednakże nie wpływają one bezpośrednio na stosunki polityczne tych państw”.

II. Stereotypy - ujęcia definicyjne

Po raz pierwszy termin „stereotyp” (z greckiego - "stereos" oznacza stężały, twardy, a "typos" -
wzorzec, odcisk) był wprowadzony w latach dwudziestych XX wieku amerykańskim socjologiem
Walterem Lippmanem. Pojęcie stereotypu zdefiniował on następująco jako „podzielane przez ludzi
uproszczone opinie na temat grup i zjawisk społecznych”(Przybych, 2007, s. 98).
Od czasu wprowadzenia definicji w latach dwudziestych XX wieku do dzisiaj istnieje
prawie 10000 tysięcy różnych definicji stereotypu. Każda z nich w większym lub mniejszym
stopniu dokładnie opisuje czym jest, jaki ma charakter i dla czego osoba tak często sięga i
wykorzystuje stereotyp w tej lub innej sytuacji (Bukowski, 2006, s.45).
Analizować rozliczne definicje stereotypów Autorka zacznie od określenia Jacka
Wojciechowskiego: „Stereotypy są poznawczym komponentem postawy. Definiowane są jako
generalizacje dotyczące grupy, gdzie wszystkim jej członkom przypisuje się te same cechy,
niezależnie od rzeczywistego ich zróżnicowania”(Wojciechowski, 2004, s.4).
Terminem „stereotyp" w węższym znaczeniu posługuje się B. Wojciszke. Definiuje on go
„jako tradycyjnie rozumiany, nadmiernie uogólniony i uproszczony obraz określonej grupy
społecznej, wyodrębnionej na podstawie łatwo dostrzeganej cechy (płeć, rasa, narodowość, wiek,
klasa społeczna, zawód czy religia), zwykle podzielany przez większą zbiorowość
ludzi”( Wojciszke, 1991, s.180).
A w odróżnieniu do dwóch powyżej wskazanych autorów A. Orkan-Łęcka uważa, że
stereotyp jest pewną konstrukcją myślową którą bazuje na emocjach i na zachowaniu, dodając, że
zazwyczaj stereotyp pojawia się w myśleniu jednostki w wyniku własnego doświadczenia lub
obserwacji, kiedy przyjmuje ona już sformułowaną opinię innych ludzi, albo kiedy ta „konstrukcja
myślowa” jest częścią kultury czy tradycji pewnego państwa bądź społeczeństwa (Orkan-Łęcka,
2013).
M. Kucharska twierdzi, że stereotyp jest nadmiernym uogólnieniem i symplifikacją
jednostki z racji jej przynależności do danej grupy. Oznacza także kojarzenie z tą osobą różnych
właściwości, cech bądź odpowiedniego sposobu zachowania przez jej członkostwo w określonym
gronie osób; także podkreśla ,że „poprzez kategoryzowanie rzeczywistości i dzielenie ludzi na
podgrupy, ułatwiają nam one przechodzenie przez procesy myślowe i tłumaczenie sobie świata,”
czym pokazuje iż stereotypy mają nie tylko sam odcień negatywu ale również pozytywne aspekty
które często w życiu mogą być nam pomocne (Szumański, 2019).
Natomiast Autorka jako podstawową definicje, na której w głównej mierze będzie oparta
niniejsza praca, przyjęła określenie stereotypu według J. Wojciechowskiego, iż „stereotypy to
opinie i przeświadczenia, mające charakter automatyczny, więc pozostające poza kontrolą (analizą)
intelektualną. Jako zjawisko mają genezę naturalną: w ogóle bez stereotypów najprawdopodobniej
nie dałoby się żyć. Natomiast nie wszystkie są pożyteczne - dokuczliwe potrafią być zwłaszcza
złośliwe stereotypy narodowe oraz zawodowe - tak więc bez wątpienia lepiej, kiedy jest ich mniej,
aniżeli dużo” (Wojciechowski, 2004, s. 3). Przy czym w opinii Autorki stereotyp jest związany z
postawą, opinią i postrzeganiem.

III. Rodzaje stereotypów

Stereotypy wyłaniają się na każdej płaszczyźnie życia społeczno-politycznego, dla tego najczęściej
badacze tego zjawiska rozróżniają je na dwa rodzaje :
1. Ze względu na pozytywność treści;
2. Ze względu na cechy grupy.
Do pierwszego rodzaju należy odnieść takie stereotypy jak: stereotypy pozytywne i
stereotypy negatywne, a do drugiego - stereotypy: rasowe, płciowe, na tle narodowościowym,
wiekowe, zawodowe i religijne (Slebarska, 2007, s. 137).
Mówiąc o stereotypach negatywnych i pozytywnych można bez wątpienia powiedzieć, że
zdecydowana większość istniejących stereotypów ma charakter negatywny.
A. Waszczuk określa stereotyp negatywny jako myśl, opisująca same wady, słabości i
niedoskonałości osoby, państwa czy narodu, podkreślając, iż najczęściej te „myśli” mają charakter
krzywdzący (Waszczuk, 2008, s. 117).
Stereotyp pozytywny nie jest aż tak często spotykany jak negatywny, ale też istnieje i
odgrywa swoją bardzo ważną role w relacjach społeczno-politycznych. Trafnym przykładem tego
typu stereotypu może być Holandia. Najczęściej to państwo jest kojarzone z mnóstwem pięknych
tulipanów i najsmaczniejszym serem. Te, ukształtowane przez światową wspólnotę stereotypy,
kreują pozytywny wizerunek państwa Holenderskiego na arenie międzynarodowej i zachęcają co
roku do zwiedzania miliony nowych turystów. W większości przypadków „stereotyp pozytywny”
jest określony jako pozytywne skojarzenie czy już sformułowana dobra opinia, która reprezentuje
osobę, czy dany kraj tylko z jak najlepszej strony (Wiatrak.nl).
Stereotypy płciowe - to pewne przekonanie o sposobie zachowania, cechach charakteru, i
reakcjach emocjonalnych które są powiązane i kojarzone odpowiednio do określonej płci.
Najczęściej spotykamy taką koncepcję stereotypów na rynku pracy ale też i w codziennym życiu.
Jako trafny przykład Autorka podaje stare powiedzenie o rodzinie w której dobrze jest wyczuwalne
echo stereotypu płci - „Domeną kobiety jest zajmowanie się dziećmi, sprzątaniem domu,
zmywaniem naczyń i gotowaniem, a prawdziwego mężczyzny obowiązek jest tylko zarabiać i
zabezpieczać swoją rodzinę” (Palus, 2006, s. 196 ).
Stereotyp zawodowy to jest sposób myślenia o jednostce nie jako o człowieku lecz tylko jak
o pracowniku danej branży (Wejland, 1989, s.65). Natomiast stereotyp rasowy to najczęściej ocena
czy dyskryminacja osoby za kolor jej skóry, nacięcia oczu itd. (Mincer, 2012, s.131).
Stereotypy na tle narodowościowym charakteryzują i opisują jednostkę z racji jej należności
czy obywatelstwa jakiegoś państwa, społeczeństwa, narodu czy grupy mniejszościowej. Dobrą
ilustracje takiego stereotypu jest obraz obywatela Wielkiej Brytanii. Uważa się, że Brytyjczycy to
bardzo uprzejmy naród, a każdy Brytyjczyka jest zawsze uśmiechnięty, otwarty, pozytywny i
pomocny (K&K School of English).
Jednakże w niniejszej pracy Autorka głównie skupi się na stereotypach narodowościowych,
pozytywnych i negatywnych w kontekście relacji polsko-niemieckich.

IV. Stereotypy negatywne a relacje polsko-niemieckie w ujęciu społeczeństw

Podłożem do kształtowania się polsko- niemieckich stereotypów najczęściej jest spaczone
sąsiedztwo, relacje ekonomiczne, polityczne, społeczne, wypowiedzi i zachowanie dyplomatów ,ale
według Autorki kluczową rolę w stereotypizacji danych społeczeństw przede wszystkim odgrywa
wspólna historia, sposób jej przekazywania w książkach, a także metoda uczenia jej w szkołach
(Ślebarska, 2007, s.138).
Aby rozwiązać ten problem historyczny i zredukować proces formułowania się różnego
rodzaju stereotypów wśród młodzieży polsko-niemieckiej w wieku szkolnym w 1972 roku
specjalnie powstała pierwsza instytucja polsko-niemieckiego dialogu - to komisja podręcznikowa
której głównym celem było i jest do dziś przezwyciężanie stereotypów przez oczyszczanie i
redagowanie podręczników z historii i geografii państw po obu struny Odry. W Niemczech
placówką tej komisji jest brunszwicki Instytut im. Georga Eckerta, a w Polsce, Instytut Zachodni w
Poznaniu (Szymański, 2006, s.145).
Egzystująca nienawiść historyczna przyczyniła się do formułowania dużej ilości rozmaitych
stereotypów społecznościowych, najczęściej negatywnych, które niestety jeszcze istnieją i ciężko
podlegają zmianom. Najlepszym sposobem, aby dowiedzieć się co oba narody myślą o sobie
nawzajem jest monitorowanie różnorodnych wpisów na forach internetowych, grupach w mediach
społecznościowych bądź nawet z wideo na You Tube.
Autorka analizując fora internetowe wyeksplikowała posty, które dotyczą właśnie
stereotypizacji narodowościowej danych państw. Najczęstsze stereotypy negatywne o polskim
społeczeństwie istniejące w Niemczech to m.in:
1. „Jak pojedziesz z rodziną do Polski na urlop, to prawdopodobnie, że zobaczysz tam swój
samochód”
2. „Latem z chłopakiem byliśmy w Krakowie i zobaczyliśmy, że tam mieszkające ludzie
zamiast wody piją wódkę na śniadanie, obiad i kolację”;
3. „Pamiętaj, że jak przyjedziesz do Polski nie mów , że jesteś obcokrajowcem i jeszcze z
Niemiec, bo Ci nawet na ulicy nikt nie powie jak dostać się na dworzec autobusowy”;
Natomiast, dla porównania Autorka podaje i opinie Polskich obywateli o swoich sąsiadach,
to m.in:
4. „Ja Ci szczerze mówię , że z Niemcami nawet niema o czym porozmawiać” – Niemcy są
nudne. Przecież oni tam wszyscy są bogaci, a chodzą i tylko patszą gdzie jest na 50 centów
tańszy chleb czy mięso”;
5. „To nasze Polki są najpiękniejszymi kobietami na świecie, bo Niemki prawdę mówiąc,
nigdy nie cieszyli się swoją pięknością” (Mondi).
Warto dodać, że to nie są jakieś wymyślone przez kogoś zdania lecz tylko realne opinie
realnych obywateli z których wynika, iż, przykładem, każda Niemka jest nie sympatyczna, skąpa i
bardzo nudna, czy każdy Polak pije litrami wódkę potem kradnie samochody i jeszcze „hejtuje”
każdego obcokrajowca.
Powyższe zdania mogą nam tylko kolejny raz zasygnalizować i udowodnić, iż stereotypy
negatywne nadal istnieją w świadomości oraz w podświadomości społeczeństwa polsko-
niemieckiego. Także te konstrukcje myślowe często stają początkiem nienawiści i dyskryminacji, a
zarazem wkradają się na płaszczyznę polityczną państw.

V. Stereotypy pozytywne a stosunki Polaków i Niemców

Warto pamiętać i o tym, że stereotypy mają swoją drugą stronę – lepszą i przyjemniejszą, a czasami
nawet mogą niektórym ludziom sprawiać radość. Przejdziemy do tematy stereotypów pozytywnych,
czyli tych którzy coś czy kogoś opisują z jak najlepszej strony, w kontekście relacji polsko-
niemieckich.
„Mam przyjaciela z Polski – Tomka i on każdego roku mnie zaprasza do siebie na parę
dni. Jak przyjeżdżam do niego to nawet nie odczuwam, że jestem gościem” (DW Polski).
Gościnność, otwartość, pracowitość - „Polacy żadnej pracy się nie boją”, staranność, zawsze
otwarci na nowe znajomości, „mili ludzie” – tak o Polakach myślą 85% respondentów którzy wzięli
udział w badaniu przeprowadzonym przez Alexandra Majstrenko-Nowaka pod tytułem „Badanie
stereotypu Niemca, Polaka i Rosjanina w ocenie Niemca” (Majstrenki-Nowak, 2002, s.45). Dla
większości Niemieckich obywateli Polacy zawszy będą narodem kochającym wolność - „ Naród o
tak wybitnej historii, jak Polska, będzie powołany do dania przykładu, do pokazania nam, jak w XX
wieku owocnie łączyć narodową niepodległość i samostanowienie z europejską integracją i
współpracą” (Szymański, 2006, s.157). Dość ciekawym i przyjemnym zaskoczeniem był fakt, że
większość Niemców pamięta o ważnych Polskich Powstaniach i zrywach niepodległościowych
takich jak „Solidarność” na czele z Lechem Wałęsą z lat 80 (Szymański, 2006, s.154).
„Zawsze mnie dziwiło to, jak Niemcom udaje się wszystko tak zorganizować i zaplanować,
żeby zawsze mieć czas dla rodziny, przyjaciół, dzieci i mimo tego, jeszcze każdy dzień pracować?”
(DW Polski).
Procesem sprawdzenia istniejącej opinii wśród Polaków o obywatelach Niemiec zajeła się
Wyższa Szkoła Zarządzania z Wrocławia. Naukowcy tej uczelni stworzyli ankietę i zaczęli ten
eksperyment. Wyniki pokazały, że większość ankietowanych Polaków są bardzo pozytywnie
nastawieni do swoich sąsiadów. „Moim zdaniem, Niemcy to wykształcony, punktualny,
zdyscyplinowany i mądry naród. Umieją dobrze zarabiać i mądrze wydawać. Dużo czasu spędzają z
rodziną i lubią nie źle się bawić” – tak skomentował swój punk widzenia Adam Kowalski z
Wrocławia (Perlikowski, Gajda, 2002, s. 109).
Stereotyp w stosunkach polsko-niemieckich nie zawsze jest źródłem nienawiści czy
wrogości. Powyższe przykłady stereotypów pozytywnych to pokazują i pozwalają stwierdzać , że ta
koncepcja stereotypów w jakimś stopniu przyczynia się do zmiany już istniejących negatywnych
konstrukcji myślowych w polsko-niemieckich społeczeństwach. Co więcej, stereotypy pozytywne
mogą służyć prawdziwym początkiem dobrych relacji społeczno-politycznych.

VI. Stereotypy polsko-niemieckie na płaszczyźnie politycznej

Istotną rolę w procesie kształtowania opinii publicznej, różnego rodzaju stereotypów, uprzedzeń,
przesądów czy fałszywych przekonań na płaszczyźnie społeczno-politycznej maję politycy i
dyplomaci. Watro przyznać, że przez wypowiedzi, przemówienia i ogólnie zachowanie każdego
przedstawiciela elity politycznej, bywają różnego rodzaju dyplomatyczno-polityczne wpadki i
nieporozumienia, które najczęściej skutkują powstaniem nie potrzebnych i nieuzasadnionych
przesądów. Takie istnieją i to prawda, ale Autorka skupia się w tej sekcji na konkretnych dwóch
pozytywnych przykładach wypowiedzi, które w swoim charakterze mieli optymistyczny odcień i
odegrały pewną ważną rolę w kształtowaniu pozytywnej opinii publicznej (Szymański, 2006,
s.150).
Przykładowo, w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Niemiec (Auswärtiges Amt) podczas
rozmowy Grzegorza Szymańskiego z dr Thomasem Prinzem, Polacy i Polska zostały docenieni za
wytrwałość i dyplomatyczną profesjonalność. „Polacy bardzo podnieśli poprzeczkę w czasie
negocjacji z Unią Europejską. Byliście świetni nie oddając pola w żadnej dziedzinie negocjacyjnej.
Byliście niezwykle wytrwali w swojej drodze do wolności. Negocjacje z UE pokazały nam
Niemcom, że Polacy są bardzo dumnym narodem. Narodem, który walczy o swoje prawa, który
kocha wolność i sprawiedliwość. Wreszcie Narodem, który zna swoją wartość i jest nieustępliwy.
Wcześniej nie myśleliśmy tak o was. ” (Szymański, 2006, s.151). Może ten cytat i ma w sobie
dość widoczne cechy sztuki dyplomatycznego podejścia, ale przy tym , kiedy zwykły obywatel
słyszy taką pozytywną opinie z ust autorytarnego dyplomaty bądź polityka, to już jest szansa, że ta
dobra opinia tak i w tym społeczeństwie się zostanie, stopniowo generując przemiany. Przemiany
dotyczące stosunku do Polski i całego narodu Polskiego ze strony Niemieckiej.
Według pracowników Europejskiego Banku Centralnego we Frankfurcie nad Menem,
Polacy i Polska są wyrazem sukcesu ekonomicznego dla Niemców. Ich zdaniem „Polska powinna
być drogowskazem dla innych narodów. Polska i Polacy są wzorem dla państw odradzających się z
komunizmu. Wasze przemiany społeczno-gospodarczo-ekonomiczne są bardzo dobrze oceniane w
Europäischen Zentralbank, ale również w całej zachodniej Europy. Duża w tym zasługa prof.
Leszka Balcerowicza, który wyprowadził polską gospodarkę na prostą po ciężkich dla wolnego
rynku czasów komunizmu. Sami Polacy są przez Niemców uważani za naród niezwykle
przedsiębiorczy, pracowity, lecz niekiedy leniwy. Potrzeba wam silnych bodźców, ale gdy już one
się pojawią, jesteście liderami ekonomicznymi ” (Szymański, 2006, s.152).
Należy tylko dodać, że każde słowo wypowiedziane przez dyplomatów po obie strony Odry,
ma ogromny wpływ na stan polsko-niemieckich relacji społecznych. Żeby uniknąć nieporozumień
czy różnego rodzaju awantur politycznych przedstawiciele władz zachowują się zgodnie ze
stanowionym protokołem dyplomatyczno-politycznym.

VII. Podsumowanie
Konkludując, według Autorki, stereotyp to nadmiernie uogólniony, nie zawsze prawdziwy przesąd
który opisuje i charakteryzuje osobę ,przepisując jej cechy tej grupy narodu czy państwa do którego
ona należy . Najczęściej te struktury myślowe powstają w wyniku osobistych negatywnym
doświadczeń lub już istniejących w społeczeństwie ukształtowanych uprzedzeń i przesądów.
Naukowcy określają następujące rodzaje stereotypów : pozytywne , negatywne ,rasowe ,
płciowe , wiekowe na tle narodowościowym , religijne, zawodowe itd. Przechodząc konkretnie do
stereotypów na płaszczyźnie społeczno- politycznej Polski i Niemiec należy zaznaczyć, że
głównym pretekstem stereotypizacji danych państw jest wspólna historia, sąsiedztwo czasami
zachowanie i wypowiedzi polityków a także kultura i obyczaje. Większość istniejących stereotypów
mają charakter negatywny, reprezentując te oba narody nie z jak najlepszej strony. Oprócz tego
Niemcy bardzo doceniają polską pracowitość, otwartość, gościnność i oczywiście atrakcyjność
Polek. A Polacy podziwiają precyzji , staranności , punktualności i przedsiębiorczości swoich
sąsiadów. Z roku na rok, uprzedzenia i stereotypu między Polakami a Niemcami zaczynają ulegać
zmianom i powoli znikać. To powoduje, że sympatia i szacunek między tymi państwami zaczyna
rosnąć. Polskie i Niemieckie firmy zaczynają ze sobą współpracować, dzieci jeżdżą na przeróżne
polsko-niemieckie wymiany młodzieżowe, których celem jest przezwyciężanie stereotypów i
uprzedzeń w postrzeganiu wspólnej historii, coraz częściej spotykamy Niemców w Polsce którzy
przyjeżdżają żeby bliżej poznać naszą kulturę i kraj.
Autorka potwierdza postawioną hipotezę badawczą i dodaje, że stereotypy na tle
narodowościowym często kształtują relacje społeczne państw, zwłaszcza w przypadku Polski i
Niemiec, lecz zauważa, że te „konstrukcje myślowe” nie mają bezpośredniej styczności i nie
przenoszą się na płaszczyznę stosunków politycznych danych państw.
Bibliografia
Przybysz, J. (2007). Kilka uwag o stereotypach i tożsamości narodowej na marginesie powieści
Henryka Sienkiewicza Ogniem i mieczem. Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej rok
XLVIII NR 4 (171), 97-110.
Szmański. G. (2006). Stereotypy dzielące Polaków i Niemców. Zeszyty Naukowe Zakładu
Europeistyki Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie 1/2006(1), 134-169.
Wojciszke, B. (1991). Procesy oceniania ludzi. Poznań: Wydawnictwo Nakom.
Ślebarska, K. (2007). Kontakty międzyludzkie w obliczu utrwalonych stereotypów (na
przykładzie Polski i Niemiec). Studia Historyczno-Teologiczne t.40, z.1, 131-140.
Waszczuk, A. (2008). Wizerunek Niemców w świadomości polskich uczniów gimnazjum w
Löcknitz. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego NR 517, 108-128.
Wojciechowski, J. (2004). W imiadle stereotypów. Dostęp:
https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/63476/wojciechowski_w_imadle_stereotypow_200
4.pdf (16.01.2020).
Palus, K. (2006). Rola rodziny w kształtowaniu ról i stereotypów płciowych. Roczniki
socjologii rodziny XVII Poznańskiego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 187-202.
DW Polska. (2019, 16 czerwca). Co Niemcy myślą o Polakach?. YouTube. Dostęp:
https://www.youtube.com/watch?v=ShEGD2q7uEc&app=desktop (16.01.2020).
Majstrenko-Nowak, A. (2002). Polskie stereotypy i uprzedzenia. Badanie stereotypu
Niemca, Polaka i Rosjanina w ocenie Niemca. Wrocław: Wydawnictwo Wrocławskiej Wyższej
Szkoły Zarządzania.
DW Polski. (2014, 28 marca). Co Polacy sądzą o Niemcach. YouTube. Dostęp:
https://www.youtube.com/watch?v=7AvQznhpomU&t=12s&app=desktop (16.01.2020).
Perlikowski, M., i Gajda, K. (2002). Polskie stereotypy i uprzedzenia, Autostereotypy
Polaów oraz ich heterostereotypy wobec sąsiednich nacji. Wrocław: Wydawnictwo Wrocławskiej
Wyższej Szkoły Zarządzania.
Wejland, A. (1989). Stereotyp grupy zawodowej. Analiza odpowiedzi na pytania otwarte o
jej typowego przedstawiciela. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.
Bukowski, M. (2006). Kontekst i stereotypizacja: Ograniczanie aktywizacji stereotypu
poprzez trening analitycznego przetwarzania informacji. Psychologia Społeczna 02(02), 44-52.
Orkan-Łęcka, A. (2013, 29 grudnia). Stereotyp. Obserwatorium żywej kultury – sieć
badawcza, słownik. Dostęp: http://ozkultura.pl/wpis/1625/4 (16.01.2020).
Nauka w Polsce.(2019, 8 lutego). Nie jesteśmy w stanie funkcjonować bez stereotypów.
Dostęp :http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C32756%2Cpsycholog-nie-jestesmy-w-
stanie-funkcjonowac-bez-stereotypow.html (16.01.2020).
 Wiatrak.nl. (2015,4 lutego). Stereotyp Holendra. Dostęp:
https://www.wiatrak.nl/43031/stereotyp-holendra (16.01.2020).
K&K School of English. (b.d.). Najciekawsze stereotypy o Anglikach. Dostęp:
https://www.kandk.edu.pl/najciekawsze-stereotypy-o-anglikach/ (16.01.2020).
Mondi. (2017, 27 września). Polska gościność, niemiecki porządki – stereotypy o Polakach i
Niemcach. Dostęp: https://www.kandk.edu.pl/najciekawsze-stereotypy-o-anglikach/ (16.01.2020)
Fałkowski, M. (2006). Polacy i Niemcy: wzajemny wizerunek po rozszerzeniu Unii
Europejskiej. Fundacja Instytut Spraw Publicznych, 37-67.