SOCJOLOGIA JAKO NAUKA

1. Które z poniższych zdań najtrafniej charakteryzuje przedmiot socjologii?

Socjologia poszukuje praw zjawisk zachodzących między ludźmi, zajmuje się badaniem struktur, czyli
wzajemnego przyporządkowania sobie ludzi w zbiorowościach.

2. Czym różni się potoczna wiedza społeczna od naukowej?

Cechy myślenia potocznego:
● doraźność celów
● bywa błędne, zawodne, pochopne uogólnienia
● opiera się na stereotypach, uproszczeniach typu „czarny –biały”
● bywa zabobonne, często opiera się na naukowych pseudo autorytetach
● bywa pozbawione samokrytycyzmu
● nie prowadzi do wiedzy teoretycznej
● nie służy ogólnemu poznaniu świata
● różne kryteria stosowane do analizy i opisu rzeczywistości (przykład kota sąsiadki)
Cechy socjologicznej wiedzy naukowej:
● oparta jest na wnioskowaniu
● oparta jest na empirii;
● stosowane są kryteria logiczne i empiryczne do weryfikacji twierdzeń nauki
● opis ale też uogólnienia, teorie, poszukiwanie prawidłowości itp.
● Trzy reguły obowiązujące działalność naukową:
1. wyraźne określenie problematyki badawczej w kontekście dotychczasowej wiedzy i istniejących
teorii;
2. staranne zbieranie danych, umożliwiające kontrolę ich rzetelności;
3. odróżnianie twierdzeń opartych na faktach, od tych, które są domysłami;
● wyróżnikiem nauki jest neutralność i powstrzymanie się od wartościowania.

3. Który spośród wymienionych poniżej myślicieli jest uważany za „ojca socjologii”? - August Comte

4. Z jakich elementów/dziedzin składała się wiedza przedsocjologiczna/presocjologiczna?

● wiedza potoczna
● artystyczna wrażliwość
● wyjaśnienia religijne
● myśl filozoficzna
● normatywny i finalistyczny punkt widzenia; jak być powinno, niż to jak jest
● wiara we wszechmoc władcy, uważano, że panujący władca może w dowolny sposób kształtować
formę państwa i społeczeństwa
● fatalizm - rzeczywistość społeczna jest nieprzewidywalna; wierzono,że Opatrzność może zmieniać bieg
ludzkich spraw
● Koncentracja uwagi na państwie i władzy; społeczeństwo=państwo

5. Biorąc pod uwagę przedsocjologiczne ujęcia świata społecznego jednym z takich

sposobów były wyjaśnienia religijne, które spośród poniżej zamieszczonych stwierdzeń
może być jego przykładem? (część odpowiedzi z pytania 4)
fatalizm - rzeczywistość społeczna jest nieprzewidywalna; wierzono,że Opatrzność może zmieniać bieg ludzkich
spraw
6. Na czym polegał fatalizm w przedsocjologicznych interpretacjach świata społecznego? (to samo co pytanie
5) fatalizm - rzeczywistość społeczna jest nieprzewidywalna; wierzono,że Opatrzność może zmieniać bieg
ludzkich spraw

7. Kto jest pomysłodawcą nazwy „socjologia”? - August Comte

8. Skoro socjologia ma tak wiele wspólnego z psychologią to, co je różni?

Socjologia nie interesuje się tak bardzo jednostkami, ale:
tym, co dzieje się pomiędzy jednostkami, relacjami, stosunkami, zależnościami.
Tym, co sprawia, iż coś się pomiędzy jednostkami dzieje, źródła relacji, stosunków, zależności; co umożliwia ich
zachodzenie

9. Które z poniższych zastosowań praktycznych dobrze charakteryzuje możliwości

wykorzystania socjologii? (to samo co w 14, tylko to jest pytanie zamknięte)
Edukacyjna i instrumentalna rola
w rozwiązywaniu problemów społecznych:
● Rozpoznawanie problemów, diagnoza
● Proponowane sposoby rozwiązania - rekomendacje
Badania opinii społecznej i rynku
● Sondaże (np.przedwyborcze)
● Diagnoza nastrojów społecznych
● Monitorowanie klimatu opinii publicznej
● Socjotechnika
● Rewitalizacja, design thinking

10. Wyobraźnia socjologiczna to…

Patrzenie na zjawiska społeczne z bardzo różnorodnych stron.
Przykład: kawa
● Zjawisko ekonomiczno - gospodarcze ( np.element zarobku)
● Kulturowe (np.rytuały, zwyczaje)
● Społeczne ( np.kontakty społeczne : zapraszanie na ,,kawę”)
● Globalizacyjne (np.powiązanie rynków)

11. Dlaczego wyobraźnia socjologiczna jest ważna, w sprawnym i świadomym funkcjonowaniu

w świecie społecznym?
Ponieważ jest ona zjawiskiem ekonomiczno - gospodarczym, kulturowym, społecznym i globalizacyjnym.
Polega na zdaniu sobie sprawy z tego, że człowiek jest istotą społeczną – żyję w otoczeniu innych ludzi, w
świecie jaki zbudowali mu ludzie żyjący wcześniej i ma szansę budować społeczeństwo dla przyszłych pokoleń.

12. Podstawowe metody badań stosowane w socjologii to…. (to samo co w 13, tylko to jest pytanie otwarte)
● Metoda, technika, a narzędzie badawcze
● Etapy procesu badawczego (pytanie badawcze, problem badawczy, hipoteza, populacja, dobór
próby,realizacja badania, analiza wyników, wnioski,weryfikacja/obalenie hipotez)
● Analiza jakościowa i ilościowa
● Metody i techniki: sondaż, obserwacja, eksperyment, wywiad, badania fokusowe, analiza
dokumentów

13. Która spośród niżej wymienionych metod jest wykorzystywana przez socjologów jako
sposób zbierania informacji? (to samo co w 12, tylko to jest pytanie zamknięte)
 ● Metoda, technika, a narzędzie badawcze
● Etapy procesu badawczego (pytanie badawcze, problem badawczy, hipoteza, populacja, dobór
próby,realizacja badania, analiza wyników, wnioski,weryfikacja/obalenie hipotez)
● Analiza jakościowa i ilościowa
● Metody i techniki: sondaż, obserwacja, eksperyment, wywiad, badania fokusowe, analiza
dokumentów

14. Jakie praktyczne zastosowanie ma/może mieć socjologia? (to samo co w 9, tylko to jest pytanie otwarte)
Edukacyjna i instrumentalna rola
w rozwiązywaniu problemów społecznych:
● Rozpoznawanie problemów, diagnoza
● Proponowane sposoby rozwiązania - rekomendacje
Badania opinii społecznej i rynku
● Sondaże (np.przedwyborcze)
● Diagnoza nastrojów społecznych
● Monitorowanie klimatu opinii publicznej
● Socjotechnika
● Rewitalizacja, design thinking

15. Czym charakteryzował się naturalizm w socjologii?

Naturaliści zakładali, że zjawiska społeczne można opisywać analogicznie do zjawisk w świecie przyrody i należy
je badać tymi samymi metodami (np. porównanie organizmu i społeczeństwa u H.Spencera)

16. W jaki sposób nurt socjologii humanistycznej odróżniał się od podejścia naturalistycznego?
W socjologii humanistycznej zakładano, że nauki o człowieku są zasadniczo inne od przyrodniczych i wymagają
odmiennych metod badania. Nadaje podmiotowość badaczowi i uczestnikom procesów społecznych. Według
niej socjologia jest nauką o interakcji społecznej, czyli że społeczeństwo nie jest ani zewnętrzną w stosunku do
jednostek całością, ani też sumą jednostek.

17. Co to jest współczynnik humanistyczny?

Współczynnik humanistyczny - zjawiska społeczne należy traktować jako przedmiot czyichś czynności i
doświadczeń.

18. W jaki sposób należy patrzeć na świat społeczny uwzględniając współczynnik humanistyczny?
Socjolog powinien spoglądać na rzeczywistość oczami jej uczestników a nie jako obserwator) dobra metoda
badawcza to czytanie pamiętników autobiografii listów

19. Teoria wymiany społecznej sprowadza interakcje między jednostkami do jednego

głównego elementu, którego z poniższych?
Świat społeczny to układ wymiany dóbr (materialnych niematerialnych) interakcja=transakcja "coś za coś"

20. Co to jest habitus w świetle koncepcji Pierra Bourdieu?

Według Pierre'a Bourdieu habitus oznacza nabyte umiejętności i kompetencje jednostki, które przyjmują
postać trwałych dyspozycji, takich jak sposoby postrzegania świata czy reguły działania i myślenia.

21. Na czym polega przemoc symboliczna mająca miejsce w świecie społecznym w świetle
teorii Pierra Bourdieu?
Przemoc symboliczna to arbitralne narzucanie treści, „wpajanie” ich, by nadawać określony kształt relacjom
społecznym. Reagowanie emocjonalne funkcjonować ma pod dyktat frakcji dominującej i realizować jej plan.
Kontakty interpersonalne, reakcje społeczne mają wpasowywać się w interes warstwy rządzącej.

22. Jakie warunki strukturalne sprzyjają występowaniu przemocy symbolicznej?

przemoc w instytucjach jest powodowana przez samą instytucję (np. jej organizacja i metody pracy) lub przez
osoby w jej obrębie. /.../ Struktura i sposób funkcjonowania instytucji może stwarzać klimat sprzyjający
stosowaniu przemocy”

23. Dlaczego można powiedzieć, że nauczyciele, w świetle koncepcji Pierre’a Bourdieu stosują
przemoc symboliczną wobec uczniów/studentów?
Uczeń, będąc przedmiotem permanentnej oceny i komentarzy nauczycieli, narażony jest na szereg sytuacji, w
których pozbawiony zostaje poczucia własnej godności. Według G. Mendeckiej ocena szkolna nie posiada
bowiem waloru rzetelnej informacji, jest natomiast wykorzystywana przez nauczycieli jako narzędzie
etykietowania uczniów. Zła ocena utożsamiana jest z niską wartością ucznia jako człowieka, oznacza brak
wiedzy, inteligencji, zdolności. Ocena stosowana jest jako kara, lecz karą jest także głęboko upokarzająca
atmosfera, która jej towarzyszy - wyzwiska, wyszydzanie, ośmieszanie ucznia przez nauczyciela na forum całej
klasy. W wyniku internalizacji ocen i opinii, jakie na swój temat słyszy uczeń, kształtuje się jego samoocena,
obraz własnej osoby. Niska samoocena oraz brak samoakceptacji wywołany brakiem akceptacji ze strony
nauczyciela wywołują lęk,

24. Jakie warunki sprzyjają temu, aby zminimalizować zakres przemocy symbolicznej
stosowanej pod adresem uczniów/studentów przez nauczycieli?
jeżeli się nie będzie pozyskiwać różnych źródeł mocy, sił, które by się opowiedziały przeciw przemocy, to
bardzo trudno będzie bronić umysł przed zniewoleniem. Trzeba dokonać pewnego wysiłku świadomości -
samopoznania, odkrycia zniewalających pułapek umysłu które dokonują się na pograniczu świadomości,
czasem nieświadomie, w związku z czym potrzebna jest nieustająca praca umysłu nad wykrywaniem tych
pułapek - u siebie przede wszystkim, ale także u innych.

25. Autorem koncepcji przemocy symbolicznej jest….- Pierre-Félix Bourdieu

26. Erving Goffman wykorzystuje metaforę teatru odnosząc się do świata społecznego. Na jakiej
zasadzie można powiedzieć, że „życie społeczne jest teatrem” w świetle jego koncepcji (dramaturgicznej)?
● Relacje między ludźmi przypominają spektakl, świat zaś teatr. W życiu społecznym jesteśmy zarówno
aktorami na deskach własnego teatru jak i publicznością; w koncepcji Goffmana aktor zarządza
wrażeniami potrafi kontrolować publiczność. Z jednej strony przybieramy maski aby spełnić pewne
oczekiwania społeczne, a z drugiej obserwujemy przedstawienie jakie prezentują nam inni. Celem
aktorów jest dobra prezentacja w celu uzyskania aprobaty społecznej, dopasowanie się do pewnych
funkcjonujących norm lub uzyskać jakieś korzyści. Przedstawiamy swoją naturę w taki sposób, aby
móc wywierać wpływ na uczestników interakcji. Przestrzeń prywatną pełną swobody, w której maska
zostaje, zrzucona Goffman określa mianem kulisów. To miejsce rozmyślań nad przyszłymi występami
(komponowanie scenariusza) np. zaplanowanie spotkania ze znajomymi; niekiedy bliskie nam osoby
mogą zostać wpuszczone za kulisy. Publiczność natomiast nie ma za nie wstępu, widzi nas wyłącznie
na scenie podczas odgrywania roli.

27. Jakiego typu piętna rozróżnia Erving Goffman?

● Fizyczne – odmienność wynikająca z tego, że ciało odbiega od jakiegoś standardu wyglądu przyjętego
w danej społeczności
● Psychiczne – odmienność ze względu na jakieś wyjątkowe „warunki”, „cechy” psychiczne, Goffman do
tego typu piętna zaliczał choroby psychiczne, homoseksualizm
 ● Społeczne – Piętno wynikające z przynależności do jakiejś grupy, która w danym środowisku jest
postrzegana negatywnie (np. wyznania religijnego, pochodzenia społecznego,
etyczności/narodowości) w tym wypadku osoba w jakiś sposób „przyjmuje” piętno, nawet jeżeli sama
nie ma tej cechy (np. nie wyznaje określonej religii, ale samo pochodzenie/powiązanie z grupą, która
ją wyznaje „nadaje” w oczach społecznych to piętno jednostce)

28. Czym jest piętno w świetle koncepcji Ervinga Goffmana?

● Piętno - cecha dotkliwie dyskredytująca. Nie jest wybraną odmiennością, różni się od oryginalności
(wynikającej z ubioru/fryzury) tym, że z piętna nie można „zrezygnować”

29. Autorem koncpecji dramaturgicznej jest…. -Erving Goffman

Macdonalizacja Kultury
1. Autorem koncepcji macdonaldyzacji jest- George Ritzer
2. Który spośród wymienionych poniżej autorów, jest autorem koncepcji macdonaldyzacji kultury
George Ritzer
3. Macdonaldyzacja kultury to …
● Globalne zbiurokratyzowanie jakiegoś elementu życia. Stworzeniem ogólnoświatowej kultury, najdalej
posuniętym zautomatyzowaniem, ujednoliceniem. Macdonalizacja w opisie dzisiejszego
społeczeństwa, które napędzane takimi elementami jak sukces, skuteczność, materializm, aktywność,
postęp i wolność dążą do globalnego ujednolicenia. Stało się tak w przypadku barów szybkiej obsługi,
które gwarantują dokładnie to samo jedzenie, podane w takim sam sposób w każdym zakątku świata,
a rozlało się na wszystkie inne branże, np. edukację, opiekę zdrowotną, podejście do wypoczynku, do
pracy, podróży. Coraz więcej obszarów naszego życia przejmują zautomatyzowane proceduralne
korporacje i nawyki.

4. Podstawowe wyznaczniki macdonaldyzacji kultury to…

Kalkulacyjność, efektywność, przewidywalność, możliwość manipulacji

5. Kalkulacyjność wyraża się w - Cena, jakość, ilość czasu wykonania usługi

6. Efektywność charakteryzuje się …

Skupieniem na przedmiocie sprawy, przestrzeganiem systemu, który pozwala zwiększyć efektywność.
Jednostka traci podmiotowość.

7. Przewidywalność polega na ….
Stabilizacji. Wszędzie za te same pieniądze otrzymamy dokładnie tą samą usługę, z taką samą jakością
wykonania. Człowiek nie zastanawia się, bo nie musi - wie czego się spodziewać I wszystko będzie takie same.

8. Możliwość manipulacji wyraża się w …

Nie jest bezpośrednia, do odbiorcy dociera jak najbardziej okrężną drogą. Polega głównie na grze pozorów.
Hasła reklamowe sugerujące, że klient jest mile widzany, jednak faktycznie jego główną rolą ma być
zostawienie pieniędzy i zrobienie miejsca kolejnemu.

9. Które z poniżej wymienionych przykładów ilustrują nacisk na kalkulacyjność w edukacji?

Możliwe odpowiedzi: Sprowadzenie do cyfr (oceny, średnie), Cyfry decydują o rekrutacji np. Wyniki egzaminów
końcowych, notowania szkół w rankingach, określone liczby godzin, system stara się wyprodukować jak
największą ilość uczniów

10. Które z poniżej wymienionych przykładów ilustrują nacisk na kalkulacyjność w opiece

zdrowotnej?
Możliwe odpowiedzi: Ceny leczenia, wyższe fundusze z NFZ za konkretne operacje, finansowanie głównie
najtańszych odpowiedników leków na daną chorobę

11. Które z poniżej wymienionych przykładów ilustrują nacisk na kalkulacyjność w edukacji

wyższej?
Możliwe odpowiedzi: Sprowadzenie do cyfr (oceny, średnie), Cyfry decydują o rekrutacji np. Wyniki matury,
notowania uniwersytetow w rankingach, określone liczby godzin, system stara się wyprodukować jak
największą ilość absolwentów, nacisk na jak największe ilości prac naukowych

12. Które z poniżej wymienionych przykładów ilustrują nacisk na przewidywalność w edukacji?

Możliwe odpowiedzi: Podanie przez profesorów dokładnych wymagań zaliczeń, sztywne opieranie się na
przewidzianym programie zajęć, trudności, gdy np. profesor jest wyjątkowy i ciężko nam przewidzieć jak będą
wyglądały u niego zaliczenia (Uglik nie podaje dokładnych zagadnień do egzaminu), podawanie dokładnych
deadlinów prac, ich tematyki albo zakresu słów.

13. Podstawowe zalety makdonaldyzacji to….

Produkty są powszechnie dostępne, o każdej porze możemy zaspokoić swoje zachcianki, każdego człowieka
traktuje się tak samo (bez względu na płeć, rasę), możemy porównywać ceny i jakość produktów,
bezpieczeństwo i stabilność systemu nas uspokaja, jako pracownik nie musimy się zbytnio zastanwiać nad
działaniami, pracujemy zgodnie z procedurami/schematami.

14. Podstawowe wady makdonaldyzacji to….

Większość produktów ma podobną jakość, możemy wybrać tańsze zamienniki produktów, wszyscy ludzie
podobnie spędzają czas wolny, sposoby spędzania czasu wolnego są masowe (np. kiedyś tylko niektórzy
chodzili do kina, teraz wszyscy mogą iść), działanie uspokajające, że wszystko jest przewidywalne jest tylko
pozorne. Ludzi zaczyna traktować się jednakowo, dehumanizacja - ludzi zaczyna traktować się jak towary,
niekorzystny wpływ na środowisko naturalne (produkcja dużej ilości śmieci)

15. Macdonaldyzacja w edukacji jest procesem, który polega na….

Jak najszybszym przechodzeniu od jednego etapu do drugiego, jak najszybszym zrealizowaniu programu zajęć,
wyrobieniu danej ilości godzin w semestrze. Mamy jak maszyna otrzymywać dobre stopnie - jak najwięcej w
jak najkrótszym czasie.

KONTROLA SPOŁECZNA
1. Co to jest kontrola społeczna?
To system nakazów, zakazów, sankcji, które służą do utrzymania konformizmu (posłuszeństwa) w danej
grupie/społeczności wobec ustalonych norm, wartości. (Przykładowo nie kradniemy, bo jest ustalone, że nie
wolno, po to ustalone są kary za kradzież.)

2. Wewnętrzna kontrola społeczna to …

uznawanie przez jednostkę norm, wartości i wzorów zachowania, tak że odczuwa ona wewnętrzny nakaz
postępowania zgodnie z nim i przy tym nie ma poczucia zewnętrznego przymusu, np. wyrzuty sumienia.

3. Zewnętrzna kontrola społeczna to …

(najmniej skuteczna): stosowana jako przymus przez grupy społeczne, które stosują sankcje społeczna lub
manipulacje. Społeczeństwo odczuwa swoje posłuszeństwo jako wymuszone i niechciane. (np. zakaz aborcji,
nakładanie kar za aborcję).
4. Jakie są elementy składowe systemu kontroli społecznej?-
Sankcje: dzielą się na negatywne (kary) i pozytywne (nagrody)

5. Typy kontroli społecznej- nieformalna i formalna

6. Kontrola nieformalna -
zasady niepisane, ludzie po prostu wiedzą jak ich przestrzegać, wiedzą co można a co nie
7. Kontrola formalna - zasady spisane w kodeksach,regulaminach,aktach

8. Psychospołeczne środki kontroli społecznej wyrażają się w ….

poczuciu obowiązku, moralnym przymusie

9. Materialno-społeczne środki kontroli społecznej wyrażają się w …

przymusie zewnętrznym, stosuje je np. policja/sąd

10. Sankcje prawne polegają na…

nagrodach i karach opisanych w prawie

11. Sankcje etyczne polegają na - aprobacie bądź dezaprobacie wobec naszego zachowania przez
społeczeństwo/grupę

12. Sankcje satyryczne wyrażają się np. w postaci -drwin i ośmieszeń

13. Ostracyzm społeczny jest rodzajem sankcji społecznej polegającej na…..

Ostracyzm jest formą zamierzonego wyłączenia osobnika ze związków interpersonalnych lub stosunków
społecznych. Obejmuje to odrzucenie interpersonalne i odrzucenie sentymentalne. Jednostka może zostać
odrzucona z powodu indywidualności, przez inną osobę lub przez całą grupę ludzi.

14. Które z poniżej wymienionych zachowań są przykładami zachodzenia kontroli społecznej?

Przykłady kontroli społecznej:
- Zakaz sprzedaży alkoholu: Niektóre lokale mają zakaz sprzedaży alkoholu w określonych porach nocy.
Dzięki temu oczekuje się ograniczenia praktyki znanej jako „butelka”. Powoduje to przedawkowanie
alkoholu wśród młodzieży i zakłócenie porządku publicznego, a także brudzenie dróg i parków. .
- Ograniczenia prędkości: Aby uniknąć większej liczby wypadków i niebezpieczeństwa związanego z
jazdą samochodem, drogi mają różne ograniczenia prędkości. Oczekuje się, że kierowcy będą
kontrolować swoją prędkość za kierownicą. Osiąga się to dzięki istnieniu radarów i kontroli sił
policyjnych.
- Rodzina: Rodzina, ze względu na taką samą hierarchię i szacunek, jaki promuje się wśród jej
elementów, nawiązując wertykalne relacje podporządkowania, karze złe działania. Takie jak uderzenie
innego członka lub ostrzeżenie o niebezpieczeństwie złego zachowania, takiego jak zachowanie
przestępcze. W ten sposób rodzina jest wspaniałym murem oporowym, który promuje kontrolę
społeczną.

15. Które z poniżej wymienionych zachowań/działań są przykładami sankcji pozytywnych nieformalnych?

To mogą być na przykład nagrody jakie możemy otrzymać od danej instytucji kontroli nieformalnej, może to
być szacunek, aprobata, poważanie płynące do nas w stosunkach z innymi.

16. Które z poniżej wymienionych zachowań/działań są przykładami sankcji pozytywnych formalnych?

To mogą być na przykład nagrody, które możemy otrzymywać ze strony instytucji kontroli społecznej, a są to
na przykład: dyplom, awans, podwyżka pensji.
17. Które z poniżej wymienionych zachowań/działań są przykładami sankcji negatywnych nieformalnych?
To mogą być na przykład kary, które mogą nas spotkać ze strony opinii publicznej tj. np.: dezaprobata, niechęć,
odrzucenie, wykluczenie społeczne (ekskluzja).

18. Które z poniżej wymienionych zachowań/działań są przykładami sankcji negatywnych formalnych?

To mogą być na przykład kary, które mogą zostać nałożone przez instytucje kontroli społecznej (formalnej), a
są to takie kary jak: negatywna ocena na świadectwie, kara grzywny, kara więzienia, czy chociażby
ekskomunika.

KONFORMIZM
1. Potocznie konformizm ujmowany jest często jako zachowanie negatywne. Czy jest to uzasadnione? Proszę
uzasadnić swoją odpowiedź.
Konformizm, czyli zmiana zachowania lub opinii danej osoby spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym
naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy osób jest potocznie ujmowane jako zachowanie negatywne. Sądzę,
iż konformizm może być uznawany jako zachowanie negatywne z racji tego, że sugeruje dostosowywanie się
jednostki do grupy, metaforyczne ‘’spłaszczenie’’ własnych poglądów na rzecz danej sytuacji, w celu uzyskania
aprobaty. Myślę, że świadczy to o ujednolicaniu grupy lub społeczeństwa, usuwaniu wszelkiego rodzaju
symboli unikalności, co może wpływać na negatywne postrzeganie konformizmu. Jednakże, patrząc na owe
zjawisko z innej perspektywy konformizm ma także swoje pozytywne cechy, takie jak chociażby zachowanie
bezpieczeństwa, gdy pieszy sugeruje się do przejścia przez pasy, gdy kolor świateł stanie się zielony.
Konformizm jest zjawiskiem skomplikowanym oraz złożonym.

2. Które spośród wymienionych poniżej przykładów eksperymentów dotyczyły badań nad konformizmem?
Eksperymenty, które dotyczyły badań nad konformizmem to na przykład: Eksperyment Solomona Ascha
(długość linii), Eksperyment MIlgrama11, Eksperyment więzienny (stanfordzki), Eksperyment w windzie.

3. Konformizm to…
> zmiana zachowania lub opinii danej osoby spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze
strony jakiejś osoby lub grupy osób.

4. Które z poniżej wymienionych poziomów określają głębokość konformizmu?

• Uleganie - gdy istnieje wyraźny konflikt między przekonaniem jednostki a presją grupy, w wyniku którego
jednostka podporządkowuje się grupie.
-Nie przekraczam prędkości, bo być może mnie złapie policja lub radar i zrobią mi zdjęcie.
• Identyfikacja - gdy jednostce zależy, aby być podobnym do jakiejś grupy
lub jakiejś osoby (jednostka identyfikuje się z tą grupą), to jej zachowania
dopasowują się do wyobrażeń o tej jednostce/grupie.
-Nie przekraczam dozwolonej prędkości, bo odpowiedzialni kierowcy tego nie
robią. (a należę do stowarzyszenia promującego bezpieczeństwo na drogach)
• Internalizacja to najgłębsza forma konformizmu, polega na uznaniu
pewnych norm i wartości za własne.
-Nie przekraczam prędkości, bo to jest złe.

5. Główne powody przejawiania zachowań konformistycznych to …

• Lęk przed odrzuceniem.
• Obawa przed sankcjami.
• Pragnienie posiadania racji (wraz z innymi).
• Przekonanie, że tak jest dobrze (wybór świadomy).
6. Które spośród niżej wymienionych czynników sprzyjają nasilaniu się zachowań
konformistycznych?
● jednomyślność grupy
● wpływ autorytetu = lidera opinii
● osobowość jednostki
● skład grupy
● liczebność grupy
● poczucie bezpieczeństwa
● jednostki
● niska samoocena
● płeć
● bycie kimś nowym w grupie

7. Które spośród niżej wymienionych czynników sprzyjają osłabianiu zachowań

konformistycznych?
- występowanie innej osoby o tym samym pomyśle co Ty
- odwaga

8. Na czym polega efekt obojętnego przechodnia?

>Jest to sytuacja, w której świadek zdarzenia lub osoba postronna nie decyduje się pomóc osobie będącej w
potrzebie, tylko obserwuje przebieg wydarzeń.

9. Kiedy jest większe prawdopodobieństwo wystąpienia efektu obojętnego przechodnia?

- gdy się boimy
- gdy za pomoc ponosimy jakieś koszty
- gdy jest więcej ludzi wokół
- gdy sytuacje są dwuznaczne.

10. Co zrobić, aby uniknąć/ograniczyć konsekwencje wystąpienia efektu obojętnego

przechodnia?
- wywołać konkretną osobę do pomocy
- dać instrukcje zachowania

11. Które z poniższych przykładów pokazują pozytywne aspekty konformizmu?

np.
● Ułatwia relacje i stosunki między ludźmi poprzez stosowanie kompromisów.
● Pomaga osiągnąć zamierzone cele np. w pracy
● Zapobiega jawnym konfliktom zbrojnym poprzez stosowanie różnych zabiegów dyplomatycznych.
● Pomaga rozwiązać wiele problemów, przez opieranie się na autorytetach w danej dziedzinie. Nikt nie
jest alfą i omegą – nie musimy znać się na wszystkim, możemy zaufać innym i przyjąć ich opinie za
własne.

GRUPA SPOŁECZNA
1. Do czego może przydać się psychologowi analiza grupy społecznej, skoro powinni
zajmować się nią socjologowie?
Mechanizmy społeczne, z którymi spotykają się klienci zwłaszcza w dziecięcych i młodzieżowych grupach
rówieśniczych oddziaływują na późniejsze życie. Znajomość istoty i podłoża zjawisk społecznych pomaga w
rozumieniu problemów klientów oraz lepszym radzeniu sobie z trudnościami jakie mogą być przez nie
generowane
2. Ile osób minimalnie może liczyć grupa społeczna? -min. 2

3. Czy każdy zbiór osób (np. oczekujących na przystanku) można uznać za grupę społeczną?
Nie, ponieważ w grupie społecznej zachodzą trwałe,częste interakcje, interakcje te są często
bezpośrednie, lub jeśli pośrednie to opierają się na tym, że znamy osoby, z którymi się kontaktujemy;
charakteryzuje się trwałą strukturą społeczną; Jednostki mają więzi w relacji do innych osób z grupy; grupa ma
odrębny system wartości i norm; nastawiona jest na określony cel;
4. Grupa społeczna to…
zbiór co najmniej 3 osób (w niektórych ujęciach dwóch), którego członkowie współdziałają ze sobą w celu
zaspokojenia własnych potrzeb, charakteryzowały się trwałą strukturą i występowaniem między nimi więzi,
wytwarzający względnie jednolity system norm i wartości
5. Jakie wyróżniamy struktury wewnątrzgrupowe?
struktura socjometryczna, struktura przywództwa, struktura komunikacyjna
6. Co to jest struktura socjometryczna?
określa wzajemne postawy jednostek względem siebie, przede wszystkim więzi emocjonalne, które spajają
grupę; Bada się ją za pomocą testu socjometrycznego,

7. W jakim celu stosuje się techniki socjometryczne?

• Identyfikacji jednostek wymagających uwagi.
• i selekcjonowania osób pełniących określone role w grupie społ. (np.
przywódców, typów specjalnych).
• klasyfikowania osób w różnych kategoriach np. popularności (tzw. „gwiazdy”, „osoby izolowane”,
„przeciętne”).
• badania struktury wewnętrznej grupy (ilość podgrup, ich skład osobowy, powiązania itp.)
• do mierzenia takich czynników jak: wielkość wpływu jednostek na drugie i oceniania ról osób w grupie
• Określenia zmian, które zaszły w ciągu jakiegoś czasu, tj. zmian w strukturze
grupy.

8. Na czym polega test socjometryczny? - rodzaj prostego kwestionariusza. Polega on na badaniu struktury
wewnętrznej grupy, wielkości wpływu jednostek na drugie lub określenia zmian które zaszły w ciągu jakiegoś
czasu.

9. To, że ktoś jest gwiazdą socjometryczną grupie oznacza, że ... jest osobą obdarzoną największą sympatią i
ciesząca się najlepszą opinią w grupie

10.To, że ktoś jest outsiderem w grupie oznacza, że .... pozostaje na uboczu grupy, nie odkrywa się i nie
ujawnia zbyt wiele.

11.Klika w grupie to ... grupa ludzi powiązanych wspólnymi interesami i wspierających się wzajemnie, wbrew
interesowi szerszej grupy, do której należą

12.Wyniki badań socjometrycznych graficznie prezentuje się najczęściej w postaci ... socjograma, socjagrama
nieuporządkowanego, tabeli socjometrycznej

13.Jakich pytań nie należy stosować w badaniach socjometrycznych? nie należy pytać badanych wprost o
zdanie ,,kogo lubisz?” ,,kogo nie lubisz?”, należy używać trybu przypuszczającego

14.Struktura komunikacyjna w grupie określa .... sieci wzajemnych interakcji w ze względu na szybkość
przepływu informacji grupie, co jest istotne przy realizowaniu przez grupę celów
15.Struktura przywództwa w grupie informuje nas o tym jak... wyglądają relacje podporządkowania i dostęp
władzy jednostek znajdujących się w grupie

16 style przywództwa
Autokratyczny
Demokratyczny
Liberalny
Brak przywództwa

17 grupy ze względu na wielkość dzielimy na:

małe- face to face
srednie-kontakty mieszane
duże-złożone z wielu członków zrzeszonych w licznych podgrupach, których wzajemne kontakty są znikomo
albo nie występują.

18 Klasyfikacja grup społecznych-możliwość uczestnictwa

Ekskluzywne
ograniczone
inkluzyjne

19 grupy pierwotne to:

Grupy których członkowie są połączeni bardzo silnymi więziami emocjonalnymi lub uczuciowymi

20 Grupy wtórne to:

grupy w których członkowie gromadzą się w celu osiągnięcia jakiegoś konkretnego celu

21 Grupy formalne to:

grupy które maja swój status prawny, działają według norm i zasad, określona struktura.

22 grupy nieformalne to:

grupy które nie maja jednolitej struktury wewnętrznej.

23 grupa otwarta to:

charakteryzuje się otwartością i dostępnością dla wszystkich, brak kryteriów przyjęć, przykład: szkolne koło
teatralne

GRUPA ODNIESIENIA
1. Co to jest grupa odniesienia?
- grupa/ zbiorowość, do której jednostka się porównuje, odwołuje i względem, której dokonuje oceny własnej
pozycji, statusu społecznego czy wzorów zachowań. Robi to aby móc określić swoją tożsamość (często w
sposób automatyczny)

2. Grupa odniesienia pozytywnego to taka będąca źródłem postaw i norm akceptowanych, które jednostki
stosują w działaniach. Jednostka identyfikuje z tą grupą lub do niej aspiruje.

3. Grupa odniesienia negatywnego to taka, która dla porównującej się jednostki jest wyznacznikiem
zachowań, których warto jest unikać/ od których warto jest się zdystansować
4. Grupa względnego upośledzenia to taka, która jest dla porównującej osoby grupą o podobnym stopniu
upośledzenia, dzięki temu nie dzieli ich duży dystans I jednostka będzie przyjmować postawy, zachowania
innych w grupie. (?)

5. Grupa względnego uprzywilejowania to taka, która jest dla porównującej się osoby grupą o podobnym
stopniu uprzywilejowania, zachęca to jednostki do dalszych działań, gdyż są na podobnym, wysokim poziomie.

6. W jaki sposób można wykorzystać naturalną w ludziach skłonność porównywania się do

innych w celu zmotywowania ich do pozytywnego działania?
-Można wykorzystać do tego porównywanie się jednostki do osób z jej życia wykazujących się zachowaniami,
które mogły być dla tej osoby nieprzyjemne lub w pewnym stopniu krzywdzące. Np. “Nie chcę być jak ojciec”
czy “Będę obecny w życiu dziecka”.

NIEBIESKOOCY - FILM
1. Na czym polegał warsztat (tzw.eksperyment) pedagogiczny Jane Elliot?
Nauczycielka Jane Elliott podzieliła podopiecznych na grupy, na
podstawie niezależnej od dzieci cechy- kolor oczu. Zadecydowała, że grupa dzieci z niebieskimi oczami jest
grupą lepszą/ uprzywilejowaną, a ciemnoocy tą dyskryminowaną. Niebieskookie dzieci zaczęły traktować
innych jako tych gorszych, występowały nawet zachowania agresywne. Po czym następnego dnia role zostały
odwrócone.
Eksperyment pokazuje jak łatwo jest tworzyć sztuczne różnice między ludźmi przez cechy, na które nikt nie ma
wpływu i jak okrutni się przy tym stajemy.

2. Dlaczego warsztat Jane Elliot realizowany z dziećmi szkoły podstawowej może budzić
kontrowersje?
-”Eksperyment” ten był przeprowadzony na dzieciach,przez to mógł wpłynąć na nie w sposób negatywny
nawet po jego zakończeniu, dzieci są przecież bardziej wrażliwe na różnego rodzaju agresję czy dyskryminację.
-Eksperyment był przeprowadzony przez fakt dyskryminacji rasowej wobec osób czarnoskórych. Przez to, że w
tamtych czasach było to sprawą dość kontrowersyjną, Jane naraziła się również na negatywną ocenę innych ze
strony innych, a rodzice nie chcieli posyłać dzieci do szkoły, w której pracuje ponieważ Jane “uwielbia
czarnoskórych”

3. Czy będąc dorosłą osobą chciał(a)by Pan(i) wziąć udział w zajęciach warsztatowych tego
typu, jak te pokazane w filmie „Niebieskoocy”? Niezależnie od odpowiedzi proszę
uzasadnić dlaczego tak/nie?

5 KROKÓW DO TYRANII – FILM

1. Jakie przykłady eksperymentów ukazane są w filmie „5 kroków do tyranii”? (nie ma
konieczności zapamiętywania nazwisk autorów, wystarczy umiejętność krótkiego opisania
na czym polegały)

● Eksperyment Jane Elliot dzielący dzieci z 3 klasy na podstawie koloru oczu. Celem nauczycielki było
pokazanie różnicy w traktowaniu ludzi na podstawie wygląd, w jej czasach osoby były traktowane
inaczej przez kolor skóry. Chciała pokazać dzieciom, jak okrutny i niesprawiedliwy jest świat. Klasa na
jeden dzień zajęć szkolnych została podzielona na 2 grupy. Grupa uprzywilejowana: dzieci z
niebieskimi oczami i „gorsze” z brązowymi oczami. Dzieci nie mogły razem się bawić, niebieskookie
były gorzej traktowane: nie mogły używać wspólnego poidłą, nosiły kołnierze itp..
● Eksperyment z pociągu. Pokazywał uległość ludzi, brak przeciwstawiania się wobec prośby człowieka
takiego, jak oni sami. Osoby jadące pociągiem były proszone o zmianę swojego miejsca, aż 50% osób
zgodziło się spełnić prośbę. W momencie, gdy osobie towarzyszyła osoba ubrana w mundur każdy
ulegając autorytetowi natychmiast zmieniał miejsce.
 ● Eksperyment Milgrama.. W eksperymencie z roku 1961 brał udział „nauczyciel” wybrany spośród
losowych osób, który pod przywództwem naukowca miał za zadanie sprawdzić, jak rażenie prądem
działa na pamięć „ucznia”. Była to symulacja w pełni bezpieczne dla ucznia, o której nie wiedział
nauczyciel. Z początku niepozorne rażenie prądem 15 W, ( wręcz niewyczuwalne) narastało o 15 W z
każdą niepoprawną odpowiedzią. „Nauczyciel” zwolniony z pełnej odpowiedzialności za skutki swoich
działań wolał być posłuszny autorytetowi niż przerwać eksperyment pomimo “krzyków” ze strony
ucznia.
● Eksperyment z londyńskiego wydarzenia „Speakers Corner” symbolu wolności słowa polegał na
obserwacji zachowań społeczeństwa wobec ustawionej mowy aktora. Aktor ten sprowokował swoimi
słowami innych do dyskusji mówiąc m. in. o zabijaniu niepełnosprawnych czy osób psychicznie
chorych. Ludzie podzieli się na biernych obserwatorów oraz dyskutantów.
● Eksperyment, w którym udział brali kibice 1-go zespołu piłkarskiego pokazuje, jak bardzo poczucie
przynależności do jakiejś grupy wpływa na udzielenie pomocy. Kaskader dostał pomoc, gdy jego
koszulka wskazywała ten sam klub, zaś nikt mu nie pomógł, kiedy miał koszulkę przeciwnika.
● Eksperyment więzienny. W eksperymencie w 1971 brała udział grupa studentów, losowo przydzielona
do ról: więźnia lub strażnika. 5 dni wystarczyło, aby eksperyment wymknął się spod kontroli. Sam
Zimbardo (prowadzący) wciągnął się w eksperyment doprowadzając do ogromnego reżimu oraz
łamania podstawowych praw człowieka.

2. W jakich sytuacjach jesteśmy bardziej skłonni podporządkować się wymaganiom drugiej

osoby w świetle materiału zaprezentowanego w filmie „5 kroków do tyranii”?
Eksperyment z pociągiem. Jesteśmy bardziej skłonni się podporządkować, gdy czujemy autorytet do drugiej
osoby (np. na podstawie ubioru-munduru).

3. Który z eksperymentów pokazanych w filmie wskazywał na to, że nasze zachowanie

zmienia się pod wpływem przydzielonej roli, z którą zaczynamy się identyfikować?
Eksperyment:
● z kaskaderem i kibicami.
● niebieskoocy (dzieci)
● więzienny

KULTURA
1. Według M. Golki kultura jest to …..
Według M. Golki kultura jest to układ wzorów zachowań, samych zachowań i ich wytworów, które są
tworzone, nabywane, stosowane i przekształcanie w procesie życia społecznego

2. Czym jest kultura materialna?

Kultura materialna to zbiór wytworów społeczeństwa zaspakajających potrzeby
materialne(w tym także biologiczne).
Przykładami kultury materialnej:
● architektura
● dzieła sztuki
● książki
● urządzenia techniczne
● sieć dróg komunikacji
● świątynie

3. Czym jest kultura niematerialna?

Kultura niematerialna to duchowe wytwory społeczeństwa, dążenie do ideałów np.piękna, dobra, prawdy,
porządku.
Przykładami kultury niematerialnej:
● obyczaje
 ● nauka
● sztuka
● literatura
● wiedza
● religia
● Idee społeczne/ polityczne
● muzyka

4. Czym są przekonania?
Przekonania – poglądy, które nie są poparte odpowiednią wiedzą empiryczną w takim stopniu, który
umożliwiałby uznanie ich za niewątpliwie prawdziwe

5. Co to jest wartość?
Wartość jest to coś ważnego/cennego w życiu człowieka, abstrakcyjne pojęcie mówiące o tym co
społeczeństwo uważa za dobre, słuszne i pożądane. np:wolność, życie, sprawiedliwość

6. Czy wartości podlegają zmianom? -Tak,nie muszą być statyczne,wraz z biegiem życia mogą się zmieniać,
ewoluować etc.

7. Na czym polega metafora kultury jako góry lodowej?

Zabieg ujęcia kultury w zakresie metafory góry lodowej ma na celu objaśnienie, iż tak jak góra lodowa, część jej
elementów jest łatwa do zauważenia i świadoma, spora zaś część jest niewidoczna „na pierwszy rzut oka“
aczkolwiek równie ważna jeśli nie ważniejsza,ich dostrzeżenie wymaga więcej wiedzy o kulturze,
doświadczenia w interpretowaniu praktyk społecznych. Mogą one wpływać, a nawet powodować zachowania
widoczne „nad wodą“ przykład: widoczna część kultury „na pierwszy rzut oka“- strój, język, architektura -
niewidoczna- tematy tabu, normy społeczne, prawo, autorytet państwa, religia, wartości i przekonania

8. Które spośród wymienionych poniżej elementów, działań i form można zaliczyć do widocznych i w tym
sensie łatwych do uświadomienia elementów kultury?
-strój, jedzenie, tradycje, zachowanie, sztuka, muzyka, architektura, Relacje z innymi, rodzina, rola
kobiety/mężczyzny, Sytuacja dzieci, hierarchia

9. Które spośród wymienionych poniżej elementów, działań i form można zaliczyć do

niezauważalnych „na pierwszy rzut oka” elementów kultury? Czyli takich w przypadku, których
ich dostrzeżenie wymaga więcej wiedzy o kulturze, doświadczenia w interpretowaniu praktyk
społecznych.
-otoczenie/środowisko, normy społeczne, prawo, autorytet państwa, stosunek do natury, wartości i
przekonania, postrzeganie czasu i przestrzeni, ideologie, religia, tematy tabu, duchowość, zjawiska i procesy
występujące na styku kultur, stereotypy i uprzedzenia

10. Czym są normy społeczne?

Normy to nakazy/zakazy dotyczące zachowań/działań w określonych sytuacjach.

11. Typologia kultur według Geerta Hofstede.

Kultury dzielą się antagonistycznie na:
1.Kolektywizm – indywidualizm (jedno albo drugie)
2.Dystans władzy (mały/duży)
3.Męskość – kobiecość
4.Unikanie niepewności (słabe/silne)
5.Orientacja długoterminowa – orientacja krótkoterminowa
6.Przyzwolenie – restrykcyjność

12. Kultury indywidualistyczne wg. Hofstede charakteryzują się …. wolnością wyrażania swoich poglądów i
decydowania o własnych losach, ,,skupieniem się na swoich sprawach”, konkurencyjnością i zabieganiem o
nagrody, ważnością sfery osobistej i prywatnej która jest w nich chroniona oraz oddzielana, nakierowaniem na
cele indywidualne (przyjmuje się że tzw. kultura krajów zachodnich ma charakter indywidualistyczny)

13. Kultury kolektywistyczne wg. Hofstede charakteryzują się …. silnymi więziami grupowymi (cenią sobie
więzi rodzinne wspólnotowe). Podejmowanie decyzji ogólnych oraz o losach jednostek decydują wspólnie.
Cechują się silną lojalnością i oddaniem (nawet gubiąc/tracąc przy tym swoja indywidualność). Kultura
honorowa/zobowiązań. Naciska się na konformistyczne zachowanie jednostek. Rezygnując z odrębności w
grupie można liczyć na jej silne wsparcie jako członka(jednostki). Przykłady : społeczeństwa krajów azjatyckich,
afrykańskich.
14. Kultury hierarchiczne wg. Hofstede charakteryzują się …. dystansem oraz brakiem równości na wszystkich
poziomach społecznych (np różnica pomiędzy władzą a jej podlegającymi). Obowiązuje szacunek dla starszych,
wyżej położonych a od dzieci, podwładnych, oczekuje sie bezwzględnego posłuszeństwa. Status społeczny oraz
role w hierarchii i ich różnice są w różnym stopniu zależne od pochodzenia, wieku oraz płci. Dana ranga w tym
układzie ma swoje własne cechy, jak tytuły, atrybuty władzy i rytuały podkreślające jej
występowanie/znaczenie.

15. Dwie strategie radzenia sobie z niepewnością różnicujące kultury polegają na …..
I. Unikanie niepewności za wszelką cenę. Ważniejsza jest ,,niezmienność”. Sztywne podejście wobec
zmian i nowości.
II. Tolerowanie niepewności i niejasności, elastyczne podejście do nich

16. Wykorzystując model analizy Geerta Hofstede proszę spróbować przeprowadzić krótką analizę kultury
społeczeństwa polskiego. l
● W swoim modelu analizy kultury społeczeństwa Hofstede założył istnienie czterech wymiarów:
dystans władzy, indywidualizm, męskość oraz unikanie niepewności. W pierwszym z nich, wskaźniku
dystansu władzy. Polska ma wskaźnik ten dość wysoki co wskazuje na to, że jako społeczeństwo
godzimy się na utrzymywanie władzy silną ręką (rządy autorytatywne). Wskaźnik indywidualizmu wg
Hefstede zależny jest od bogactwa danego państwa. W zamożnych krajach wskaźnik jest silny, ceni
się luźne więzi między jednostkami, skupienie mieszkańców na sobie. W miejscach o niskiej
zamożności o wiele niższy jest indywidualizm a nawet zastępuje go kolektywizm, w którym należenie
do silnej, spójnej grupy jest o wiele bardziej cenione. W Polsce indywidualizm jest całkiem wysoki,
dzieci opuszczające ognisko domowe uczone są przede wszystkim stawiać na pierwszym miejscu
siebie, rozwiązania ważnych decyzji nie są im narzucane i największym przekazem informacji są środki
masowego przekazu. Wskaźnik - męskości, pokazuje nam odmienność ról płciowych w
społeczeństwie. Im większa maskulinizacja kultury tym silniejsza jest asertywność, materializm oraz
współzawodnictwo, a także poziomem ambicji i potrzebą władzy. Kultury feministyczne kładą nacisk
na relacje i jakość życia. Wg analiz Hofstede, Polska jest krajem o wysokiej maskulinizacji. W kraju
nadal trwa przekonanie o pracującym i zarabiającym mężczyźnie gdy kobieta zostaje w domu, pilnując
go i dzieci. Występuje też silniejszy nacisk na religię a udział kobiet w profesjonalnym rynku pracy jest
niższy. Ostatnim z tych czterech wymiarów jest wskaźnik unikania niepewności. Określa on
zachowanie jednostek w sytuacjach niepewnych i nowych dla nich. W naszym kraju wskaźnik ten jest
wysoki co oznacza, że jako społeczeństwo żyjemy w stresie i niepokoju, bardziej się obawiamy o rzeczy
typu zdrowie czy pieniądze. ,,Inne” = niebezpieczne, czego przykładem jest podejście niektórych ludzi
co do innych wyznań religijnych lub osób innej orientacji.

17. Na czym polega rozróżnienie typów kultur długoterminowych i krótkoterminowych (wg. M. Bonda)?
 I. Orientacja długoterminowa - skupienie się na przyszłości. Wytrwałość (kształtowanie relacji wg
statusu), Zapobiegliwość (poczucie wstydu).
II. Orientacja krótkoterminowa - skupienie się na teraźniejszości i przeszłości, ustatkowanie, równowaga,
szanowanie tradycji (zachowanie ,,twarzy”, odwzajemnianie prezentów i przysług)

18. Na czym polega rozróżnienie kultury ekspresyjnej i powściągliwej (E.. Gesteland)?

I. Ekspresyjne - głośna komunikacja, mały dystans fizyczny (poklepywanie, dotykanie), gestykulacja (np
Włochy, Hiszpania)
II. Powściągliwe - społeczeństwo cechuje się dużym dystansem fizycznym, mała akceptacja dotyku
fizycznego, nikłym kontaktem wzrokowym oraz cichszym tonem wypowiedzi (np Japonia, Niemcy,
Skandynawia

19. Jak Pan(i) sądzi czy w Polsce mamy do czynienia z kulturą ekspresyjną czy powściągliwą? Niezależnie od
tego, jakie ma Pani(i) na ten temat zdanie proszę podać argumenty na rzecz wybranej opcji.

● W Polsce mamy do czynienia z kulturą powściągliwą, gdyż cechuje się ona dużym dystansem
fizycznym, brakiem akceptacji kontaktu fizycznego i nikłym kontaktem wzrokowym. W naszym kraju
rzadko dochodzi do przypadkowych pogawędek z nieznajomymi (Jak na przykład w Hiszpanii, gdzie
ludzie przechodząc przez ulice życzą sobie miłego dnia). Nie utrzymujemy kontaktu wzrokowego z
obcymi, a wręcz go unikamy. Dystansujemy się od osób stojących w przepełnionym autobusie nie
chcąc przypadkiem dotknąć kogokolwiek. Nie mówimy wszystkiego, co nam ślina na język przyniesie, a
jeśli już mówimy, to tylko w towarzystwie osób, w którym w pełni ufamy. Często mówimy ciszej przy
ludziach, których kiepsko znamy i hamujemy się nieco w słowach, jakie chcielibyśmy powiedzieć.

20. Proszę wskazać czym charakteryzuje się dominacja kultury ceremonialnej w przypadku uczelni wyższych
a na czym polega dominacja kultury nieceremonialnej?
I. Kultura ceremonialna ( w przypadku uczelni wyższych) - kultura ceremonialna charakteryzuje
się hierarchia oraz formalnością, reprezentują ją społeczeństwa skupione na statusie i
pozycji społecznej swojej i swoich rozmówców. Ważną rolę odgrywają również rytuały, czyli
społecznie akceptowane zbiorowe działania, np powitania i pożegnania, sposoby okazywania
szacunku czy sposób ubierania się na dane okazje. Taki właśnie ubiór odgrywa rolę w
kontekście uczelni wyższych, gdzie od czasów starożytności ubierano togi i zwyczaj ten, choć
zmodyfikowany, utrzymuje się do tej pory.
II. Dominacja kultury nieceremonialnej - kultura nieceremonialna charakteryzuje się bardziej
bezpośrednim podejściem do relacji. W przeciwieństwie do kultury ceremonialnej, brak
ceremoniału nie jest uznawany za lekceważenie. W tej kulturze jest mniejszy nacisk na
używanie tytułów zawodowych/naukowych oraz zwracanie się pan/pani zastępując to
zwracaniem się po imieniu. W komunikacji różnice statusowe nie mają znaczenia, ludzie nie
są przywiązani do rytuałów. ,,Luźność” tego podejścia jest popularna wśród młodszych
pokoleń i z większą chęcią używana.
21. Proszę scharakteryzować kultury monochroniczne i polichroniczne i wskazać, która z nich i z jakich
powodów jest Pani/Panu bliższa i dlaczego?
I. Monochroniczne - czas = pieniądz, brak spóźnień, skupienie się oraz wykonywanie jednej
czynności w danym czasie
● Uważam, że bardziej pasuje do mnie kultura monochroniczna, gdyż jestem najbardziej produktywny/a
poddając się temu stylu pracy. Skupienie się na jednej czynności i robienie jej do końca jest bardziej
efektywne dla mnie niż o wiele bardziej luźniejszy, polichroniczny styl pracy. Lepiej pracuje mając
ustalony termin i trzymając się deadlinenów.
II. Polichroniczne - Powolny, luźny tryb pracy i funkcjonowania, spóźnienia są dopuszczalne,
brak sprecyzowanych godzin/terminów
 ● Uważam, że bardziej pasuje do mnie kultura polichroniczna, gdyż jestem najbardziej produktywny/a
poddając się temu stylu pracy. Luźniejsze, mniej zobowiązujące zadania są zdecydowanie lepsze dla
mnie, cenię sobie mniej rygorystyczne środowisko pracy.

22. Jakie są pozytywne aspekty, kultury monochronicznej a jakie negatywne?

ZALETY - Efektywność, szybkość wykonywanej pracy, poczucie większej organizacji
WADY - Wykonywanie jednej rzeczy jednocześnie, mały nacisk na relacje międzyludzkie

23. Jakie są pozytywne aspekty, kultury polichronicznej a jakie negatywne?

ZALETY - Większy nacisk na relacje międzyludzkie, elastyczność czasowa
WADY - Brak punktualności,zmniejszona efektywność szybkość pracy,

24. Jakie wyróżnia się reakcje/zjawiska w związku ze stykaniem/spotykaniem się różnych kultur?
Stereotypy, uprzedzenia, dyskryminacja
Wymiana wzorów
Konflikty
25. Jakie są przejawy zachodzenia integracji kulturowej?
Kultury akceptują siebie w społeczeństwie
Wzajemnie łączą/przeplatają się cechy kultur
Zachodzi możliwość wyboru z której kulturę wybierane są wzory
Utrzymuje się własną kultura jak i jest się uczestnikiem nowej

26. Jakie są przejawy zachodzenia asymilacji kulturowej?

Przyswaja się nową kulturę, a starą odrzuca (Pozbywa się wartości i korzeni)
Może pojawić się syndrom neofity kulturowego, czyli krytyka swojej starej kultury.(skrajny konformizm)
Osoby asymilujące się mają tendencję do przypasowywania się na siłę przez co trudno jest wejść w nowe
społeczeństwo.

27. Jakie są przejawy zachodzenia marginalizacji kulturowej?

Odrzuca się własne i obce kultury, unika się kontaktu z nimi.
Może to skutkować alienacją społeczną i konsekwentnie zaburzeniami psychicznymi, czy agresją wobec grup
kulturowych.

28. Jakie są przejawy zachodzenia separacji kulturowej?

Pozytywny udział w kulturze własnej, negatywność w stosunku do innych Przekonanie o wyższości Może być
powodem napięć, dyskryminacji

29. Dlaczego marginalizacja kulturowa może być potencjalnie niebezpieczna dla otoczenia osób
Marginalizacja może prowadzić do wzajemnej lub mocno jednostronnej nienawiści, agresji międzykulturowej
Może doprowadzić jednostkę do osamotnienia, problemów psychicznych, problemów materialnych

30. Co to jest dyfuzja kulturowa?

dyfuzja kulturowa - proces zmian kulturowych przebiegający w warunkach międzykulturowego kontaktu,
polegający na przenikaniu wytworów jednej kultury do drugiej i prowadzący do kulturowych zapożyczeń, co w
konsekwencji powoduje wzrost podobieństw między kulturami

31. Typy dyfuzji kulturowej?

-bezpośrednia (na bazie kontaktów między ludźmi z różnych kultur)
-pośrednia (np. za pomocą mediów i literatury)
-zamierzona (presja kultury przekazującej lub planowany odbiór wzorów np. zmiana alfabetu w Turcji. Może
być odgórna, narzucona przez władzę lub stopniowo wprowadzana np. przez organizacje pozarządowe przez
promowanie określonych wzorów zachowań.)
-niezamierzona (żywiołowa, spontaniczna)
-prosta (dotyczy przenikania jednego wzoru kulturowego
-złożona (przejęty zostaje cały kompleks wzorów kulturowych)
-jednostronna (przenikają tylko wzory z jednej kultury do drugiej)
-dwustronna (przenikanie zachodzi w obie strony)
-innowacyjna
-nieinnowacyjna

32. Etnocentryzm kulturowy wyraża się w… przekonaniu, że własna kultura stanowi punkt odniesienia przy
opisie i ocenie kultur innych grup społecznych

33. Co to jest relatywizm kulturowy?

relatywizm kulturowy - pogląd głoszący, iż żadna praktyka kulturowa nie jest dobra ani zła sama w sobie; musi
bowiem być oceniona w kontekście, w jakim funkcjonuje

34. Co to jest stereotyp?

stereotyp - funkcjonujący w świadomości społecznej uproszczony i zabarwiony wartościująco obraz
rzeczywistości
-polega na generalizowaniu, przypisywaniu tych samych cech, zwłaszcza negatywnych, całej grupie społecznej.
Często odbywa się przez pryzmat swojej kultury.
-uproszczony schemat postrzegania świata
-często pojawiają się automatycznie, ale jednostka może je objąć refleksją i kontrolować.

35. Czy stereotypy można zmieniać? Jeśli tak to jak? Jeśli nie to dlaczego?
Tak, jednak są trudne do zmiany. Dotyczą poziomu jednostki a także mikrostruktury społecznej są więc mocno
powiązane z indywidualnymi sposobami myślenia i działania – ale są zmienialne powoli. Sposobem na zmianę
stereotypów może być np. poznawanie innych kultur, grup społecznych, ponieważ wpływ stereotypowych
przekonań zmniejsza się wraz ze znajomością innych kultur.

36. Czy stereotyp może być pozytywny? Proszę podać przykłady takich stereotypów.
Tak, stereotyp może być pozytywny.
Przykłady: Wszyscy Azjaci umieją dobrze matematykę, Wszyscy Włosi gotują dobry makaron.

37. Dlaczego stereotypy pozytywne są mniej problematyczne niż negatywne?

Stereotypy pozytywne są mniej problematyczne niż negatywne, ponieważ ich celem jest wywoływanie
pozytywnej identyfikacji. W przeciwieństwie do tego, stereotypy negatywne nie są same w sobie
niebezpieczne, ale powstające na ich podstawie przeświadczenia i dyskryminacje już tak.

38. Skoro negatywne stereotypy są tak niesprawiedliwe i często odległe bardzo od rzeczywistości to
dlaczego ludzie się nimi posługują? Jakie są źródła stereotypów negatywnych?
Stereotypy ułatwiają nam pojmowanie świata w przypadku zagadnień lub zjawisk których nie jesteśmy w
stanie do końca zrozumieć, pozwalają nam na szybkie przejęcie opinii na dany temat bez większego wysiłku i
myślenia. Źródłami stereotypów negatywnych są głównie zawiść, zazdrość, strach oraz odmienność.
39. Uprzedzenie to wrogie bądź negatywne nastawienie dotyczące wyróżniającej się grupy ludzi, oparte
wyłącznie na ich przynależności do tej grupy. Uprzedzenia karmią się negatywnymi stereotypami dotyczącymi
jednostek lub grup.

40. Dyskryminacja polega na gorszym traktowaniu z góry osób z grup społecznych lub osób o konkretnych
cechach(jak np. płeć czy religia), które uważamy za negatywne lub które uważamy za mniej korzystne w naszej
sytuacji

41. Jakie są wady a jakie zalety stereotypizowania?

Wady: Wrzucanie wszystkich do jednego wora, powielanie krzywdzących opinii, negatywne nastawianie
społeczeństwa w konkretnym kierunku
Zalety: Łatwość w rozpoznawaniu schematów jakiejś grupy społecznej, usprawiedliwianie naszego zachowania

42. Na czym polega zjawisko zagrożenia stereotypem otypu)?

43. Na czym polegał zabieg dziennikarski Johna Griffina w celu poznania i doświadczenia tego, jak
funkcjonują osoby czarnoskóre w USA w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych?

Przebrał się on za osobę ciemniejszej karnacji aby sprawdzić jak ludzie będą na niego reagować. Zażywał leki na
bielactwo w celu pociemnienia swojej karnacji.’’patrzyła na mnie twarz kogoś obcego – ponurego, łysego,
bardzo czarnego Murzyna… [Griffin konsekwentnie posługuje się w swojej książce tego rodzaju nomenklaturą z
lat 50. – przyp. red] Pojąłem, że nie ma czegoś takiego jak zamaskowany biały człowiek, o ile czarnego koloru
nie da się zmyć w każdej chwili. Człowiek o czarnej skórze jest całkowicie Murzynem, bez względu na to, kim
był wcześniej, By należycie je poznać i przede wszystkim poczuć, jak to jest być tam Afroamerykaninem, Griffin
nie stronił od żadnych miejsc i działań. Spacerował o zmroku po niebezpiecznych dzielnicach, zachodził do gett,
nocował w podrzędnych hotelach, wystawał na dworcach, szukał pracy i robił za pomocnika nowoorleańskiego
pucybuta. Przemieszczał się autobusami i autostopem. Jadał w tanich barach. I cały czas notował. O ile jeszcze
w Nowym Orleanie, w końcu mieście kosmopolitycznym, nie było aż tak źle – choć jego wysiłki, by znaleźć
sobie posadę, okazały się daremne, bo nikt z białych nie chciał mieć czarnoskórego pracownika – to im dalej
było w głąb Południa, tym gorzej.”

44. Jakie elementy składowe piramidy nienawiści wyróżniła Gordon Allport?

1) MOWA NIENAWIŚCI rozumiana m.in. jako rozpowszechnianie negatywnych stereotypów połączone z
wrogim, krzywdzącym językiem;
2) UNIKANIE, czyli odczłowieczanie i izolacja jednostek i grup społecznych;
3) DYSKRYMINACJA, czyli nierówne traktowanie przez osoby, ale także i instytucje państwowe;
4) AKTY PRZEMOCY FIZYCZNEJ przeciwko ludziom i ich własności
5) EKSTERMINACJA całych grup narodowych, wyznaniowych lub posiadających odmienny światopogląd

45. Do, której kategorii (zgodnie z piramidą Allporta) można zaliczyć wymienione poniżej działania i praktyki
społeczne?

RUCHY SPOŁECZNE (o ile zdążę zrobić na wykładzie)

1. Co to jest ruch społeczny?
Forma zbiorowego, spontanicznego działania pewnych kategorii społecznych lub zbiorowości zmierzającego do
określonych celów i często do wywołania zmiany społecznej.
2. Co to znaczy, że ruchy społeczne mają aktywny stosunek do zmian (także
Ruch społeczny działa w określonym celu - aby wprowadzić zmiany, aktywnie dążą do zmiany zasad.
3. Ruchy reformatorskie charakteryzują się…
zmierzaniem do wprowadzenia pożądanych zmian na drodze ustawodawstwa bądź zmian w systemie
organizacji społecznej bez naruszania istniejącego porządku społecznego (stopniowe zmiany w ramach ustroju i
norm prawnych np. reformy).
4. Ruchy rewolucyjne powstają najczęściej wtedy gdy…
występuje sprzeciw wobec zastanej rzeczywistości, w sytuacjach zagrożenia np. wojną czy reżimem, często tym
ruchom towarzyszy masowa mobilizacja społeczeństwa.
5. Ruchy rewolucyjne charakteryzują się…
zmierzaniem do obalenia ustroju państwa lub konkretnej władzy, dokonaniem gwałtownych radykalnych
zmian w krótkim czasie.
6. Ruchy ekspresyjne to na przykład….
często skupiają się wokół osób znanych, które są dla ludzi autorytetem. (imo to jest coś w stylu wygłaszania
opinii na Speakers Corner w Londynie, więc przykładem może być każdy kontrowersyjny temat)
(mają na celu jedynie wyrażenie, rozpowszechnienie swoich poglądów, przekonań, liczą się wyznawane
wartości i przekaz emocjonalny).

7. Co to jest instytucjonalizacja ruchu społecznego?

Instytucjonalizacja to proces przechodzenia od niesformalizowanych sposobów działania społecznego do
uregulowanych, względnie stałych form aktywności, podlegających społecznym sankcjom.Ruchy społeczne
zazwyczaj nie tworzą skomplikowanych struktur społecznych, jednak gdy mają możliwość wpływu na władzę to
następuje ich instytucjonalizacja.

8. Jakie są wskaźniki instytucjonalizacji ruchów społecznych?

9. Które (spośród wymienionych poniżej) cechy i formy działań charakteryzują nowe ruchy
społeczne?
Nowe ruchy społeczne – są nimi np. ruchy ekologiczne,ruchy pokojowe i ruchy feministyczne. Funkcjonują
one w fazie późnej nowoczesności, a ich zainteresowania skupiają się na jakości życia, tożsamości
grupowej, obronie tzw.społeczeństwa obywatelskiego i wartości postmaterialistycznych. Ich głównym
obszarem zainteresowań są kwestie kulturowe.

-10. Które (spośród wymienionych poniżej) cechy i formy działań charakteryzują stare ruchy
społeczne?
Stare ruchy społeczne – są to związki zawodowe oraz ruch robotniczy i chłopski, które funkcjonowały we
wczesnych fazach nowoczesności. Skupiały się na interesach ekonomicznych. Posiadały zhierarchizowaną
strukturę, zaś członkowie tych ruchów wywodzili się z jednej warstwy społecznej.
11. Jakie niebezpieczeństwa wiążą się z działalnością ruchów rewolucyjnych?