Wykład 1

1. Bystander effect – im więcej obserwatorów, tym większe rozproszenie

odpowiedzialności (tylko przy biernym obserwowaniu)
2. Badanie Milgrama
3. Żeby wyjaśnić sytuację trzeba wziąć pod uwagę cechy sytuacyjne i procesy psychiczne
4. Psychologia (psyche – dusza; logos – nauka), jako nauka o duszy, świadomości,
zachowaniu, mechanizmach zachowań, procesach adaptacji człowieka do środowiska
5. Introspekcja – obserwacja własnych procesów psychicznych (Wundt, Wertheimer,
Kreutz)
6. Ciężko być obserwatorem i aktorem swojego zachowania jednocześnie
7. Czynniki sytuacyjne (długotrwałe oddziaływania np. oddziaływania wychowawcze,
sytuacja aktualna np. sytuacja stresowa)  Coś w środku, tzw. czarna skrzynka
(cechy osobowości, stałe cechy emocjonalne, przekonania społeczno-polityczne,
potrzeby i wartości, cechy temperamentu i inne cechy biologiczne, stan fizjologiczny,
chwilowe stany)  Zachowanie (werbalne, niewerbalne, złożone czynności,
zautomatyzowane i automatyczne, „ukryte”)
8. Odrzucenie czarnej skrzynki – behawioryzm (zachowanie można wyjaśnić, znając
cechy osobowości) – Watson, Skinner, Barker, Milgram
- Ośrodki zachowania (Barker) – cechy różnych środowisk determinują zachowania
ludzi
- „Znieczulica” ludzi mieszkających w dużym mieście wynika z nadmiernej stymulacji,
co wymaga filtru uwagowego (Milgram)
- Terapia behawioralna opiera się na teorii uczenia, zmianie raczej zachowania niż
osobowości (Bandura)
9. Odrzucenie czynników sytuacyjnych
- Psychoanaliza (S. Freud)
- Konstruktywistyczne teorie zachowań (G. Kelly) – poznać człowieka to poznać jego
indywidualny sposób widzenia rzeczywistości
- Teorie schematów poznawczych
10. Odrzucenie zachowania
- Jak wpływa sytuacja na to, co w środku?
- Większość laboratoryjnych badań w psychologii społecznej
- badania funkcjonowania poznawczego przy użyciu firm
11. Tylko „czarna skrzynka’
- Badania postaw, związku między wartościami a przekonaniami
- Badania związku między cechami osobowości a innymi cechami
- Badania między cechami demograficznymi a przekonaniami

Wykład 2
 1. Psychologia:
- nauki społeczne – socjologia, nauki polityczne, prawo, pedagogika, antropologia,
kulturoznawstwo, etnologia, ekonomia
- o sztuce – psychologia twórczości, muzyki
- ścisłe – psychofizyka, mózg, analiza sygnałów EEG
- inżynieryjne,
- przyrodnicze – genetyka zachowania, psychologia zwierząt, ochrona środowiska
- humanistyczne – filozofia, nauki o języku, nauki o literaturze, historia, teologia i
religioznawstwo
2. William James – jeden z „ojców” psychologii (psychologia religii)
3. Charles Osgood – psycholingwista
4. Carl Hovland – hipoteza frustracji-agresji (psychologia a historia)
5. Gustav Le Bon – zachowania ludzi w tłumie
6. Teodor Adorno – studium osobowości niedemokratycznej (autorytarnej)
7. Ernst Weber, Gustav Fechner – pionierzy psychofizyki

Wykład 3

1. Przykładowe wyjaśnienia:
- cel
- intencja
- przyczyna
- funkcja
- geneza
- prawo
2. Rodzaje wyjaśnień
- teleologiczne (po co?) – cel-środek
- intencjonalne (co to znaczy?) – znak-znaczenie
- przyczynowe (dlaczego? czym spowodowane?) – przyczyna-skutek
- funkcjonalne (czemu to służy?) – struktura-funkcja
- genetyczne (jak do tego doszło?) – sytuacja-geneza
- nomotetyczne (jakie prawo to wyjaśnia?) zdarzenie-prawidłowość

Rozdział 1
1. Czym różni się wyjaśnienie naukowe (psychologiczne) od potocznych wyjaśnień
zachowania człowieka?
Przy potocznym wyjaśnianiu zachowań, człowiek kieruje się rozsądkiem i prostym
procesem myślowym (przyczyna – skutek), natomiast naukowe wyjaśnianie odbywa
się przy pomocy odpowiednich badań, które mają również na celu poprawić ludzkie
życie.
2. Wymień podstawowe cechy naukowego badania psychologicznego. Czy badanie
psychologa praktyka (klinicysty, psychologa szkolnego czy pracy) przebiega
podobnie?
Naukowe badanie psychologiczne przebiega podobnie u psychologa praktyka i polega
na potwierdzeniu lub obaleniu postawionej hipotezy, na przykład za pomocą
eksperymentu.
3. Skąd biorą się teorie psychologiczne?
Teorie psychologiczne biorą się z obserwacji pewnych zdarzeń i snucia na ich
podstawie przypuszczeń.
4. Jak wytłumaczyć powstanie co najmniej pięciu sposobów wyjaśniania ludzkich
zachowań?
Powstanie co najmniej pięciu sposobów wyjaśniania ludzkich zachowań można
wytłumaczyć tym, że psychologowie mają różny obraz człowieka i stosują różne
metody badań, które uważają za słuszne.
5. Wybierz bliski ci problem psychologiczny i postaraj się określić go pytaniami
typowymi dla psychologii biologicznej, behawiorystycznej, poznawczej,
psychoanalitycznej i humanistycznej.
Niektórzy ludzie nadmiernie piją alkohol.
Biologiczna: Czy zachodzą skłonności dziedziczne do nadmiernego spożywania
alkoholu?
Behawiorystyczna: Czy środowisko prowokuje tych ludzi do nadmiernego spożywania
alkoholu?
Poznawcza: Jakie myśli towarzyszą piciu alkoholu?
Psychoanalityczna: Czy spożywanie alkoholu to próba pokonania lęków?
Humanistyczna: Jak te osoby sądzą, dlaczego piją takie ilości alkoholu?
6. Sformułuj listy zadań reprezentatywnych dla poszczególnych dziedzin psychologii
stosowanej.
- Psychologia wychowawcza – badanie procesów uczenia się i zapamiętywania,
doskonalenie procesu nauczania, wspieranie uzdolnionych uczniów
- Psychologia zdrowia – badanie zależności między określonym stylem życia a
zdrowiem, stresem a ryzykiem zapadania na różne choroby, a także badanie roli
wsparcia społecznego przy powrocie do zdrowia
- Psychologia środowiskowa – badanie relacji między człowiekiem a jego
środowiskiem, tego jak ludzie reagują np. na hałas, zagęszczenie zabudowy itp.,
zapobieganie „tragediom zbiorowego korzystania”
 - Psychologia sądowa – wyjaśnienie problemów psychologicznych mogących zaistnieć
przed lub w trakcie rozprawy, udział w powrocie więźnia do społeczeństwa,
sporządzanie opinii o poczytalności oskarżonego
- Psychologia kliniczna – leczenie chorób i niecodziennych stanów psychicznych,
doradzanie przy wyborze szkoły, zawodu itp., zapobieganie odbiegającym od normy
zachowaniom, diagnostyka klienta
- Psychologia pracy – pomoc w uzyskaniu satysfakcji z pracy, poprawianie warunków i
organizacji pracy, ale też miejsca pracy, jak najlepsze wykorzystywanie potencjału
pracowników, podniesienie wydajności ich pracy

Rozdział 2

1. Jak długo trwa rozwój człowieka?

Rozwój człowieka trwa jego całe życie - od momentu poczęcia aż do śmierci.
2. W jakim stopniu i na jakiej podstawie opisywane są fazy rozwoju charakterystyczne
dla wszystkich ludzi?
Okres prenatalny, okres wczesnego dzieciństwa (12 mies. – pierwszy wyraz), okres
późnego dzieciństwa (6 lat – nauka w szkole), okres dorastania, okres wczesnej
dorosłości, okres średniej dorosłości, okres późnej dorosłości (starość)
3. Zalety i wady metody przekroju podłużnego.
- Zalety: pozyskanie informacji o tym, jak zmieniają się z wiekiem cechy osobowości
danej osoby oraz jak wpływają na to różne wydarzenia lub warunki (np. odżywianie)
- Wady: naukowcy muszą czekać wiele lat, aby otrzymać wszystkie potrzebne
informacje; odpadnięcie części uczestników badania na przestrzeni lat; na metodę tę
ma wpływ nie tylko wiek, ale też środowisko
4. Zalety i wady metody przekroju poprzecznego.
- Zalety: oszczędność czasu, stała grupa uczestników badania
- Wady: badaniom nie podlegają te same osoby, więc zaobserwowanych zmian nie
można przypisać rozwojowi; wpływ na metodę ma zarówno rozwój, jak i efekt
kohorty (rezultaty badania wynikają z cech badanej kohorty)
5. Dlaczego pytanie o to, czy dziedziczność czy środowisko decyduje o rozwoju
człowieka jest źle postawione?
Pytanie to jest źle postawione, ponieważ zarówno środowisko, jak i dziedziczność
nierozłącznie wpływają na rozwój człowieka.
6. Jaka jest rola genotypu w rozwoju człowieka?
Zespół genów każdego człowieka kontroluje u niego rozwój pewnych cech
psychicznych oraz fizycznych takich, jak kolor oczu, a także wyznacza granice, w
których może zmieniać się stopień przejawiania danej cechy (np. wzrostu) w reakcji
na różne środowiska.
7. Od czego zależy wystąpienie i zakres zaburzeń spowodowanych czynnikami
teratogennymi?
Wystąpienie i zakres zaburzeń spowodowanych czynnikami teratogennymi zależy od
 siły oddziaływania szkodliwych czynników, uwarunkowanej dziedzicznie podatności
na te czynniki oraz od fazy rozwoju, podczas której teratogenny zadziałają na
organizm.
8. Czy rozwój motoryczny dziecka zależy od ćwiczeń?
Tak, rozwój motoryczny dziecka między innymi zależy od ćwiczeń.
9. Jakie znaczenie ma dla nas wiedza o fazach i jakości więzi wytwarzanej pomiędzy
dzieckiem a jego najbliższym otoczeniem?
Dzięki tej wiedzy mamy świadomość tego, jak różne wykształcone więzi wpływają na
późniejsze życie dzieci.
10. Dlaczego wydarzenia życiowe nietypowe dla danego wieku mają szczególne
znaczenie w rozwoju człowieka?
Wydarzenia te oznaczają istotną zmianę sytuacji życiowej, do której człowiek albo się
przystosuje albo wywrze ona wyjątkowo negatywny wpływ na jego funkcjonowanie.

Rozdział 3

1. W jakim stopniu to, czy bodziec zostanie zauważony (i stanie się sygnałem) zależy
od samego bodźca, a w jakim od innych czynników? Jakich?
To czy bodziec zostanie zauważony zależy nie tylko od jego mocy absolutnej, ale też
od czynników takich, jak wrażliwość narządów zmysłów i od tego, czy w
wystarczającym stopniu różni się od innych, zakłócających bodźców.
2. Czemu może służyć wiedza o progach wrażliwości?
Wiedza ta może służyć ustaleniom, w jakim stopniu czynniki błędu (np. dźwięki w tle)
wpływają na ocenę danej osoby. W ten sposób można określić sprawność jej narządu
zmysłu.
3. Na przykładzie zmysłu wzroku wykaż, jak energia bodźca przekształca się w energię
centralnego układu nerwowego.
Bodźce świetlne pod postacią fal elektromagnetycznych docierają do receptorów
siatkówki oka, gdzie ulegają transdukcji (przetworzeniu na „język układu
nerwowego”) i zostają przekazane przez komórki dwubiegunowe i zwojowe do
mózgu.
4. Czy spostrzeganie barw zależy od procesów receptorycznych (w siatkówce oka), czy
od procesów mózgowych?
Spostrzeganie barw zależy od obu tych procesów.
5. Wymień podstawowe źródła błędów w spostrzeganiu wzrokowym.
Ciemność, niesprzyjające warunki pogodowe, nietrafna ocena odległości.
6. Od jakich własności bodźca zależy uwaga?
Uwaga zależy od intensywności, ruchliwości, wielkości bodźca, a także od czego, czy
był on powtarzany.
7. W jakim zakresie człowiek może sterować tym, co zauważy (spostrzeże)?
Człowiek może odrzucić (zignorować) to, co spostrzeże lub przepuścić dalej.
 8. Jakimi prawami spostrzegania można wyjaśnić znane ci złudzenia wzrokowe?
- Prawo bliskości – linie proste, które leżą bardzo blisko siebie odbierane są jako
całość, jednak jeśli dorysujemy do nich parę kresek poziomych to jedność ta zostanie
zaburzona i powstaną nowe figury.
- Prawo zgęszczenia
- Prawo podobieństwa
- Prawo prawidłowej krzywizny
- Prawo prawidłowej postaci (domykania)
9. Jak i na jakiej podstawie rozwiązano dylemat: spostrzeganie figur (całości) czy
spostrzeganie cech?
Na początku komórki proste reagują na linie proste w określonych miejscach obrazu
(cechy), a następnie grupy komórek złożonych łączą je w całość.

Rozdział 4

1. Na podstawie jakich objawów można stwierdzić, że zaszedł proces uczenia się?

Proces uczenia zaszedł, gdy wystąpiła względnie trwała zmiana zachowania.
2. Jakie znaczenie w życiu człowieka mają procesy generalizacji i różnicowania?
Dzięki generalizacji osoba ucząca się nie musi reagować odrębnie na każdą zmianę
cechy, a dzięki różnicowaniu może odróżniać bodźce, na które powinna reagować w
dany sposób, a które mogą pozostać neutralne, nawet jeżeli są do siebie łudząco
podobne.
3. Porównaj role wzmocnienia w warunkowaniu klasycznym i sprawczym.
W warunkowaniu klasycznym wzmocnienie służy temu, aby aby bodziec warunkowy
wywoływał automatyczną reakcję warunkową, natomiast w warunkowaniu
sprawczym wzmocnienie osłabia lub wzmacnia jakieś zachowanie, tak aby w
przyszłości osobnik częściej wykonywał zachowanie pożądane.
4. Czym różni się wzmocnienie negatywne w warunkowaniu sprawczym od karania?
Negatywne wzmocnienie nie spowoduje ustąpienia określonego zachowania, tak jak
karanie, a raczej zwiększy prawdopodobieństwo jego wystąpienia.
5. Dlaczego kary bywają nieskuteczne?
Kary bywają nieskuteczne, gdy osoba karana interpretuje karę jako niesprawiedliwą,
gdy karanie jest niekonsekwentne oraz gdy nie ma możliwości poprawy zachowania.
6. Czy lepiej jest wzmacniać (nagradzać) zachowanie dziecka często czy sporadycznie?
Dlaczego?
7. Jak drogą warunkowania można spowodować depresję?
Gdy człowiek widzi, że jego zachowania nie przynoszą efektów (nie zostają
wzmocnione ani negatywnie, ani pozytywnie) uczy się bezradności i niechęci do
próbowania jakichkolwiek działań, co może przerodzić się w depresję.
8. Jakich zachowań człowiek uczy się najłatwiej przez naśladowanie? Dlaczego?
Najłatwiej uczy się zachowań niezłożonych i schmatycznych, ponieważ nie wymagają
one wcześniej zdobtej wiedzy.
Rozdział 5

1. W jakich warunkach ludzie tworzą pojęcia na podstawie cech, a w jakich na

podstawie typowych przykładów (egzemplarzy)?
W przypadku, gdy grupa przedmiotów jest bardzo różnorodna ciężko stworzyć
kategorię na podstawie cech, dlatego wtedy ludzie poługują się typowymi
przykładami egzemplarzy.
2. Wyjaśnij szczególne znaczenie pojęcia „ja”.
„Ja” to pojęcie człowieka o sobie samym, które ma decydujący wpływ na jego
zachowanie.
3. Jak zwiększyć szansę na twórcze efekty myślenia?
Szansę na twórcze efekty myślenia można zwiększyć, robiąc sobie przerwę i
relaksując się, co pomoże obrać inne myślenie niż jedno konkretne, którym
usiłowaliśmy rozwiązać problem dotychczas.
4. Jakie wady i zalety charakteryzują skalę Bineta do pomiaru inteligencji?
Wady: brak punktu zero, test nie pozwala na oszacowanie inteligencji wrodzonej,
wyniki są wartościami relatywnymi a nie bezwzględnymi
Zalety: po raz pierwszy zastosowano iloraz inteligencji, wyrażający stosunek wieku
inteligencji do wieku życia
5. Czy wiedza niejawna wpływa na inteligentne zachowania człowieka?
Tak
6. Od jakich czynników zależy inteligencja człowieka?
Od środowiska
7. Jak i po co badamy inteligencję?

Rozdział 6

1. Wyjaśnij funkcjonowanie rejestru zmysłowego – tak zwanej pamięci ikonicznej – na

przykładzie złudzenia ruchu.
Rejestr zmysłowy, przyglądając się latarce zmieniającej szybko położenie w ciemnym
pokoju, na chwilę zachowuje wrażenie, a potem je wymazuje, przez co wydaje się
nam, że widzimy ciągnący się za światłem ogon.
2. Jakie procesy zachodzą w pamięci krótkotrwałej?
W pamięci krótkotrwałej zachodzą procesy kontrolne, dzięki którym wybierane są
informacje „warte” zapamiętania.
3. Podaj przykłady pamięci proceduralnej, semantycznej i epizodycznej?
4. W jakich warunkach słabnie zaufanie do zeznań świadków? Kiedy można mieć do
nich więcej zaufania?
5. Czy można przeciwdziałać zapominaniu? Jak wspomagać pamięć?