ZIMBARDO- TOM 1.

Rozdział 1.
Psychologia- nauka o człowieku i jego zachowywaniu się i procesach umysłowych

Psycholodzy dzielą się na 3 główne typy:

1)Psycholodzy eksperymentalni- wykonują badania, które tworzą nową wiedzę psychologiczną

2) Nauczyciele psychologii- uczą psychologii i prowadzą badania

3)Psycholodzy- praktycy- rozwiązywanie ludzkich problemów

Dziedziny praktyki psychologicznej

-psycholodzy pracy i organizacji- dobór pracowników i ich przystosowanie

-psycholodzy sportu- pomoc sportowcom

-psycholodzy szkolni- pomoc uczniom

-psycholodzy kliniczni i pracujący w poradnictwie psychologicznym- pomoc ludziom

- psycholodzy sądowi- dostarczanie wiedzy psychologicznej w sądownictwie

- psycholodzy środowiskowi- poprawa interakcji człowieka ze środowiskiem

-gerontopsycholodzy- pomoc starszym (seniorom)

1. Różnica pomiędzy psychiatrią i psychologią

PSYCHIATRIA- dziedzina medycyny, leczą za pomocą leków, poważniejsze zaburzenia psychiczne
(schizofrenia)

PSYCHOLOGIA- brak charakteru medycznego, nie przepisują leków

3. Pseudopsychologia- nie ma żadnego potwierdzenia przekonań psychologicznych

podszywających się pod prawdy naukowe

MYŚLENIE KRYTYCZNE- pytania, które trzeba sobie zadać

1) Jakie jest źródło informacji?

2) Czy twierdzenie ma charakter umiarkowany czy kategoryczny?
3) Jakie są dowody?
4) Czy wnioski mogą być zniekształcone przez tendencyjność w myśleniu?
5) Czy rozumowanie jest wolne od typowych błędów logicznych?
6) Czy zagadnienie wymaga ujęcia z wielu perspektyw jednocześnie?
Tendencyjność emocjonalna- kierowanie się emocjami
Efekt potwierdzenia- szukamy dowodów na to, co wydaje nam się prawdą, ignorowanie
dowodów im przeczącym.
Błąd korelacji-przyczynowości- zakładanie, że 2 powiązane ze sobą zjawiska musi coś łączyć
przez związek przyczynowy
Efekt nastawienia- jeśli spodziewamy się jakiegoś zjawiska, to go najpewniej zaobserwujemy

Rozdział 2.
6 podstawowych perspektyw- biologiczna, poznawcza, behawiorystyczna, holistyczna,
rozwojowa i socjokulturowa
I) BIOLOGICZNA- poszukiwanie przyczyn zachowania w układzie nerwowym,
hormonalnym i genach.
Neuronauka- nauka o ukł. Nerwowym i jego oddziaływaniu na zachowanie
Psychologia ewolucyjna- zachowanie człowieka wynika z wrodzonych tendencji-
genetyka ma duży wpływ
Selekcja naturalna- ewolucja fizycznych właściwości aby wyprzeć słabszych i
przetrwać
Wilhelm Wundt- ojciec psychologii – 1879 r. w Lipsku- 1 laboratorium psychologiczne
Jego uczeń, Titchener utworzył w USA- STRUKTURALIZM- odkrycie najbardziej
podstawowych struktur lub komponentów psychiki.
Introspekcja- obserwacja i analiza własnych subiektywnych stanów psychicznych
GESTALT- Niemcy, „całość to więcej niż suma części”. Świadomość wykracza poza
proste doświadczenie zmysłowe, naszych doświadczeń nie da się zredukować do
zbioru niezależnych elementów. Koncentracja na świadomym doświadczeniu.
FUNKCJONALIZM- William James. Psychologia powinna zajmować się funkcją
świadomości, a nie jej strukturą. Uznawali idee Darwina, zainteresowanie emocjami,
w tym ich relacją z ciałem i zachowaniem. Psychologia ma wyjaśniać w jaki sposób
ludzie przystosowują się do rzeczywistego świata poza laboratorium. Byli pierwszymi
PSYCHOLOGAMI- PRAKTYKAMI- jak zastosować psychologię do poprawy życia
człowieka.
-Perspektywa POZNAWCZA- odwołuje się do tradycji strukturalizmu,
funkcjonalizmu i Gestalt. Nacisk na poznanie lub aktywność umysłową – wrażenia,
percepcja, interpretacja, przekonania, wspomnienia. Myśli i działania osób to wynik
unikalnych wzorców poznawczych w zakresie percepcji i interpretacji jej
doświadczeń.
BEHAWIORYZM- John B. Watson, Skinner, psychologia powinna zajmować się
obserwowalnymi zdarzeniami. Nauka o zachowaniu i warunkach środowiska, które ją
kształtują. Nie można udowodnić istnienia umysłu. ZACHOWANIE TO PRZEDMIOT
BADAŃ. Oddziaływanie środowiska.
Perspektywa ROZWOJOWA- zmiana psychologiczna wynika z interakcji
między dziedzicznością zapisaną w genach a wpływem środowiska. Ludzie zmieniają
się w przewidywalny sposób wraz z ujawnianiem się w miarę upływu czasu działania
czynników wrodzonych i środowiskowych. Zachowujemy się i działamy różnie w
różnych fazach swojego życia. Psychologiczny rozwój- nabywanie języka, myślenia
logicznego.
PERSPEKTYWA SOCJOKULTUROWA- wpływ społeczny, wzajemne lubienie
się, miłości, agresji itp., jak te procesy różnią się w kulturach. Sytuacja społeczna i
kulturowa, w której znajduje się jednostka może przeważyć nad wszystkimi innymi
czynnikami kształtującymi jej zachowanie.
PERSPEKTYWA HOLISTYCZNA- Freud, Osobowość i zaburzenia psychiczne
wynikają głównie z procesów przebiegających w nieświadomości, a nie w
świadomości. Celem Freuda było wyjaśnienie każdego aspektu psychiki i
zachowania.
PSYCHOLOGIA PSYCHODYNAMICZNA- nieświadomość jest siłą napędową
osobowości
Freud,- psychoanaliza, sny.
PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA- podkreślenie znaczenia pozytywnej strony
naszej natury, w tym ludzkich zdolności, rozwoju i indywidualnego potencjału.
Wrodzone potrzeby dobroci, wolna wola.
PSYCHOLOGIA CECH I TEMPERAMENTU- Różnice między ludźmi są wynikiem
posiadania stałych właściwości i dyspozycji, nazywanych cechami i temperamentami.

3.Metoda Naukowa jest niezbędna do

empirycznego testowania swoich
hipotez.
Metoda naukowa- sposób poddawania hipotez obiektywnemu testowi (odrzucenie/
przyjęcie) . Jej cechą jest badanie empiryczne.
Teoria naukowa- testowalne wyjaśnienie zbioru faktów i obserwacji.:
-ma moc wyjaśniania faktów,
-istnieje możliwość poddania jej testowi,
1. CZTERY KROKI METODY NAUKOWEJ
I) Postawienie hipotezy- odpowiedź na pytanie badawcze. Aby była testowalna
musi być potencjalnie falsyfikowalna- wyrażona w postaci w której można wyrazić jej
prawdziwość lub nieprawdziwość. Można ją sprawdzić empirycznie.
Definicje operacyjne- wskazuje jak coś zmierzyć
II) Zbieranie obiektywnych danych- systematyczne i staranne zebranie
dowodów za pomocą jednej z metod „sprawdzony i prawdziwy” . Korzyścią z
przeprowadzonego badania empirycznego jest to, że dane które uzyskujemy mogą
być zastosowane lub zgeneralizowane, w odniesieniu do większych grup ludzi z
większą pewnością.

III)Analiza wyników i akceptacja bądź odrzucenie hipotezy - analiza

polega na zastosowaniu specjalnej formuły matematycznej lub statystycznej. Czy
hipoteza jest prawdziwa/ fałszywa?
IV) Publikacja, krytyka i replikacja wyników- publikacja wyników w
renomowanych czasopismach/ stronach. Ocena wyników przez nich i
replikacja(powtórzenie eksperymentu).
2. PIĘĆ RODZAJÓW BADAŃ PSYCHOLOGICZNYCH
1. Eksperymenty- określony zbiór procedur służący zbieraniu informacji w wysoce
kontrolowanych warunkach. Skutek tego schematu-pozwala na wiarygodne
określenie związków przyczynowo- skutkowych.
 -zmienna niezależna- manipulowana np. cukier/ brak cukru.
- zmienna zależna- np. poziom aktywności dzieci

-Grupa eksperymentalna- osoby należące do warunku eksperymentalnego, poddane

działaniu czynnika.

-Grupa kontrolna- nie są poddawane działaniu danego czynnika. Służy do

porównania jej wyników z tymi z gr. Eksperymentalnej.

1.1 Losowy przydział wyrównuje grupy

Dobór losowy- najlepsza metoda tworzenia grup. Minimalizuje różnice między
grupami.

1.2 Eksperymenty pozwalają zidentyfikować związki przyczynowo- skutkowe

PODSUMOWANIE- metoda naukowa jest dobrym standardem do wykrywania związków

przyczynowo- skutkowych. Pozwala na to dzięki wyizolowaniu zmiennej będącej
przedmiotem badania (zm. Niezależnej), przy utrzymaniu wszystkich innych czynników
eksperymentalnych na stałym poziomie. Losowy dobór do gr. Eksperymentalnej i Kontrolnej
jest stosowany w celu minimalizowania pierwotnych różnic między grupami, przez co mamy
pewność że wyniki (zm. Zależne) są efektem działania zmiennej niezależnej i niczego
ponadto.

2. Badania Korelacyjne
Poszukiwanie naturalnego eksperymentu, który wystąpił przypadkowo w świecie
realnym (wcześniej). Później porównanie grupy, która nie brała w tym udziału.
Dopasowanie obu grup aby były porównywalne pod każdym względem (wiek,
dochody rodziny, płeć itp.).
Wady- brak pewności co do porównywalności grup ( brak losowego przydziału), brak
manipulacji zmienną niezależną,
TRZY TYPY KORELACJI
1) Korelacja dodatnia- dwie zmienne wykazują wzorzec polegający na zmienności w
tym samym kierunku (kiedy rośnie poziom jednej zmiennej, rośnie też poziom
drugiej zmiennej)
2) Korelacja Ujemna- kiedy jedna zmienna maleje, a druga rośnie. Np. wraz ze
wzrostem spożycia alkoholu przez studentów spada ich średnia ocen na studiach.
3) Korelacja Zerowa- jeśli między zmiennymi nie występuje żaden związek. Np. brak
związku pomiędzy wzrostem a średnią arytmetyczną ocen szkolnych.
SKALA KORELACJI: (-1,0)-negatywna korelacja; (+1,0)- silna pozytywna korelacja.
KORELACJA MOŻE WSKAZYWAĆ NA ISTNIENIE SILNEGO ZWIĄZKU NAWET
WÓWCZAS, GDY MA CHARAKTER UJEMNY!!! np. korelacja (-0,7) jest silniejsza
niż (+0,4)
Wyniki korelacyjne nie mogą być rezultatem przyczynowo- skutkowym. Korelacja
nie oznacza przyczynowości.
Trzy sposoby interpretacji wyników korelacyjnych:
1. Zmienna A (samoocena) i zmienna B ( Oceny szkolne) są pozytywnie
skorelowane (związane).
2. A powoduje B
3. B powoduje A
 4. Trzecia zmienna C niemierzona w badaniu może wyjaśnić związek między A i
B. np. samokontrola.
3.SONDAŻE
Badanie ludzkich postaw, preferencji i innych właściwości. Pozwala szybko i
tanio zgromadzić dużą ilość respondentów.
Wady- podatność na różne formy tendencyjności: społeczne oczekiwania,
udzielanie odpowiedzi aprobowanych politycznie lub społecznie. dodatkowo:
-sposób formułowania pytań, właściwości próby (czy są reprezentatywni dla
populacji), warunki sondażu (czy jest anonimowy)
4. OBSERWACJA W WARUNKACH NATURALNYCH
Gorzej jest je kontrolować, badacze tylko obserwują i zapisują zachowania,
nie manipulując środowiskiem- brak możliwości wyciągania wniosków
przyczynowo- skutkowych, czasochłonność i wysokie koszty.
5.STUDIA PRZYPADKÓW
Pogłębione badanie jednej jednostki, czasami kilku mających rzadkie
problemy lub niezwykłe talenty.
Wady- subiektywny charakter, małe rozmiary grup badawczych, brak kontroli
nad zmiennymi, ograniczenie możliwości wyciągania wniosków, które
mogłyby być zastosowane do innych przypadków.

4. TENDENCYJNOŚĆ I ZAGADNIENIA ETYCZNE W

BADANIACH PSYCHOLOGICZNYCH
1. KONTROLOWANIE TENDENCYJNOŚCI

a) Tendencyjność Emocjonalna- najważniejsze przekonania jednostki, jej silne preferencje,

niekwestionowane założenia i osobiste uprzedzenia.

b) Efekt Oczekiwań- obserwacja tylko tego, co spodziewają się zaobserwować- wpływa to na wnioski.
Np. eksperyment ze szczurami Rosenthala- jednej grupie studentów powiedziano, że ich szczury są
mega inteligentne, drugiej, że ich szczury uczą się powoli. Tak naprawdę badacze dokonali losowego
przydziału do grup szczurów. Wyniki- szczury, które były niby inteligentne uzyskały przewagę nad
głupszymi.

Efekt placebo- utrzymywanie w nieświadomości „ślepocie” co do tego co otrzymują- kontroluje efekt

oczekiwań

(polega na podaniu pacjentowi leku, który teoretycznie nie działa, jednak może wywołać u osoby
chorej wrażenie, że jej stan fizyczny się poprawia. Zatem placebo to nazwa obejmująca substancje
biologicznie obojętne, które w żaden sposób nie wpłyną na funkcjonowanie organizmu)

Podwójnie ślepa próba- utrzymywanie w nieświadomości co do tego która grupa otrzymuje coś. Nie
wiadomo czy dostali cos nowego czy placebo.

2. ZAGADNIENIA ETYCZNE W BADANIACH PSYCHOLOGICZNYCH

Kodeks APA

a) Świadoma zgoda- chęć uczestnictwa w badaniu

 b) Oszustwo- APA dopuszcza jego wykorzystanie w pewnych sytuacjach, pod warunkiem że nie
naraża to osób badanych na istotne ryzyko. Musi on jednak poinformować o tym osoby
badane w ramach DEBRIEFINGU.
Str.90

ROZDZIAŁ 2.
Biopsychologia- dziedzina z pogranicza biologii, zachowania i procesów
psychicznych.

Ewolucja ukształtowała podłoże procesów psychicznych, faworyzując takie warianty genów, które
sprzyjały zachowaniom adaptacyjnym

Ewolucja- proces, w którym kolejne pokolenia organizmów podlegają zmianom,

dostosowując się do zmian w otoczeniu. (Darwin- XIX w „O powstaniu Gatunków”).

Mechanizm ewolucyjny- dobór naturalny: jednostki lepiej przystosowane do

środowiska będą się lepiej reprodukować, a te które są do niego przystosowane
gorzej, zostawią niewiele potomstwa i ich linia wygaśnie. Gatunki doskonalą swoje
przystosowanie do środowiska.

1. Genetyka i dziedziczenie

Genotyp-genetyczny wzór, cechy psychiczne

Fenotyp- fizyczne cechy obserwowalne i biologiczne

Geny pojawiają się w sekwencji chromosomów. W chromosomach znajdują się „znaki

przestankowe”, które wskazują, gdzie każdy gen zaczyna się i kończy, oraz specyficzne polecenia
decydujące o tym, jak i kiedy ma nastąpić ekspresja genu (kiedy gen się ujawni). Błędy w ekspresji
genów mogą powodować choroby: mózgowe porażenie dziecięce, zespół Downa, daltonizm

DNA jest zakodowane w mniejsze jednostki- Geny, które są instrukcją tworzenia organizmu. Białka
stanowią podstawę do wyznaczania cech fizycznych (cechy fenotypowe) i regulują procesy
fizjologiczne org.

W skali mikro geny składają się jeszcze z nukleotydów, w kodzie genetycznym jest ich jest ich 4.

Mamy 46 chromosomów (23 pary), dwa z nich to chromosomy płci:

 X-po matce (XX żeński)

Y-po ojcu (X też może być) XY męski

2. Genetyczne wyjaśnienie procesów

psychicznych

Geny wpływają na cechy fizyczne ale również na właściwości psychiczne!!!

Genom-osobisty kod genetyczny powstały w wyniku losowego wymieszania genów pochodzących od

rodziców

Epigenom= ślady chemiczne, zbiór adnotacji o zmianach w oryginalnym zapisie DNA, jest elastyczny,
adaptuje się do środowiska przez zmiany w genach, za które odpowiada nasze doświadczenie

EPIGENETYKA- nauka zajmująca się badaniem zmian ekspresji genów, które nie są związane ze
zmianami w sekwencji nukleotydów w DNA. Ekspresja ta może być modyfikowana przez czynniki
zewnętrzne i podlegać dziedziczeniu

3.Mózg koordynuje pracę organizmu dzięki

dwóm układom: nerwowemu i dokrewnemu,
które komunikują się wewnątrz organizmu,
wykorzystując podobne procesy chemiczne.
Układ nerwowy- szybko reaguje wraz z siecią komórek nerwowych przenoszących informacje dzięki
impulsom elektrycznym i chemicznym po całym ciele. Aktywizuje się on w przypadku
niebezpieczeństwa, w sytuacjach krytycznych- przyspiesza akcję serca i napina mięśnie

Układ dokrewny- działa wolniej, wysyła informacje, wspomaga i podtrzymuje reakcje układu
nerwowego. Robi to dzięki gruczołom (przysadka mózgowa, tarczyca, nadnercza, gruczoły płciowe-
wydzielają hormony)
Działają razem też w sytuacjach wysokiego i niskiego pobudzenia- ich współpraca jest możliwa dzięki
mózgowi.

Mózg koordynuje pracę organizmu dzięki układom dokrewnym i nerwowym, które komunikują się
wewnątrz organizmu, wykorzystując podobne procesy chemiczne.

Neuron- podstawowa jednostka ukł. Nerwowego, wyspecjalizowany w odbieraniu, przetwarzaniu i

przekazywaniu informacji do innych komórek. Rodzaje:

-neurony czuciowe (aferentne)- od receptora do mózgu

-neurony ruchowe (eferentne)- od mózgu do receptora

-interneurony( pośredniczące) - przekazują info. Z neuronów czuciowych do interneuronów lub

neuronów ruchowych

*Dendryty- przekazują info. do sommy

Potencjał czynnościowy
Potencjał spoczynkowy- jony wewnątrz aksonu naładowane są ujemnie

Potencjał czynnościowy- następuje po pobudzeniu komórki, zmienia chwilowo ładunek jonów ( przez
napływ jonów dodatnich z zewnątrz) i wywołuje impuls elektryczny, płynący wzdłuż aksonu. Pompa
jonowa zmienia ładunek na ujemny

a) Przekaźnictwo synaptyczne
Szczelina Synaptyczna - szczelina między komórkami nerwowymi. Informacje elektryczne zmieniają
się w chemiczne, które przepływają przez szczelinę.

Neuroprzekaźniki- uwolnione z pęcherzyków synaptycznych do szczeliny, aby dostać się do części

postsynaptycznej

Komórki glejowe- sklejają i chronią neurony. Tworzą osłonki mielinowe

b) Plastyczność
Mózg- adaptacja i modyfikacja samego siebie w wyniku własnych doświadczeń. Nosi to miano
Plastyczności. Kiedy uczymy się czegoś nowego nasze dendryty rosną i budują nowe połączenie
nerwowe.

Zespół Stresu Pourazowego (PTSD)- reakcja obronna jest znacznie silniejsza i pojawia się w
odpowiedzi na bodźce niezagrażające.

Dopamina- neurotransmiter, stanowi źródło przyjemności. Aktywizuje się w mózgu gdy spodziewamy
się nagrody. Wzbudza w nas chęć do kontynuowania aktywności w oczekiwaniu na nagrodę.

c) Ośrodkowy układ nerwowy

Mózg( podejmuje złożone decyzje, koordynuje funkcje organizmu, inicjuje zachowania)+
rdzeń kręgowy (rola wspierająca- łączy mózg z obwodami czuciowymi i systemem
ruchowym)
Odruchy- funkcja rdzenia kręgowego, nie wymaga udziału mózgu np. odruch kolanowy.
Szlaki korowe- każda część mózgu kontaktuje się z przeciwną stroną ciała.

d) Obwodowy układ nerwowy

Rola wspierająca, łączy ośrodkowy ukł. Nerwowy z resztą ciała przez nerwy. Przesyła i odbiera info.
do mózgu.

e) Somatyczny układ nerwowy

To kanał komunikacji mózgu ze światem zewnętrznym. Łączy organy zmysłów i ruch mięśni z
mózgiem.

f) Autonomiczny układ nerwowy

Komunikacja z organami wewnętrznymi i gruczołami. Dzieli się na:

-ukł. Sympatyczny (współczulny)- pobudza akcję organów

-ukł. parasympatyczny (przywspółczulny)- działa przeciwnie, hamuje

Układ Dokrewny
Hormony- kanał komunikacji między gruczołami układu dokrewnego. Niosą informacje, które
wpływają na funkcjonowanie organizmu, determinują zachowanie i emocje. Krążą po organizmie aż
dotrą do celu- innych gruczołów, mięśni i organów.
Adrenalina- hormon podtrzymujący reakcję obronną „walkę lub ucieczkę”

Gruczołem, który zawiaduje wszystkimi reakcjami ukł dokrewnego jest Przysadka Mózgowa- wpływa
na inne gruczoły, wysyłając sygnały hormonalne- trafiają z krwi do innych gruczołów w organizmie .
Przyjmuje rozkazy z podwzgórza.

3. Mózg składa się z wielu wyspecjalizowanych

modułów, które współpracują, by generować procesy
umysłowe i zachowanie.
EEG- elektoencefalograf, rejestruje aktywność elektryczną mózgu przez elektrody przyczepione do
czaszki

Mapowanie mózgu za pomocą stymulacji elektrycznej- drażnienie elektryczne powoduje określone

zachowania i emocje. Każdy region mózgu ma specyficzną funkcję.

Komputerowe skanowanie mózgu- pokazują dokładny obraz struktur mózgowych. Metody: CT, PET,
MRI, Fmri

CT- duża dokładność obrazu, małe koszty, do diagnozy urazów

PET- wczesne wykrycie pierwszych symptomów Alzheimera

Fmri- określanie aktywności w trakcie myślenia, oglądania obrazów, rozwiązywania problemó, itp.

MRI- dokładne obrazowanie struktur mózgu

Pień mózgu- szlaki czuciowe, ruchowe między mózgiem a naszymi organami zmysłów i mięśniami
szkieletowymi krzyżują się w tym rejonie. Przenosi info. z i do rdzenia kręgowego. Składa się z rdzenia
przedłużonego, tworu siatkowatego i mostu

Rdzeń przedłużony-reguluje podstawowe funkcje organizmu (oddychanie, skurcze serca). Działa bez
udziału świadomości

Most- regulacja snu i cyklu sennego. Łączy pień mózgu z móżdżkiem( wykonywanie skoordynowanych
ruchów)

Twór siatkowaty- utrzymanie „przytomności” mózgu. Monitoruje napływające info. sensoryczne i

kieruje uwagę na nowe.

Wzgórze- część półkul mózgowych, kieruje przychodzącymi i wychodzącymi informacjami czuciowymi

i ruchowymi. Otrzymuje info ze wszystkich zmysłów i przekazuje dalej, wgłąb mózgu.

Móżdżek- koordynacja ruchowa, równowaga, funkcjonowanie poznawcze i emocjonalne,

przetwarzanie bodźców i orientacja przestrzenna.

Układ Limbiczny
Zbiór różnych struktur wokół wzgórza, położone głęboko wewnątrz półkul mózgowych. Struktury te
pozwalają przeżywać emocje, zapamiętywać .Reguluje podstawowe popędy: łaknienie i pragnienie,
temperaturę ciała
Elementy układu limbicznego:

a) Hipokamp- pamięć, ułatwienie zapamiętania lokalizacji obiektów. Rosną wraz ze zdobytym

doświadczeniem. Tworzy nowe wspomnienia i doświadczenia życiowe
b) Ciało migdałowate- emocje, lęk, agresja – aktywizowana przy odczuwaniu zagrożenia
c) Podwzgórze- utrzymanie równowagi organizmu, kontrola nad motywacją. Kontroluje pracę
wewnętrznych organów przez stymulację gruczołu przysadki mózgowej. Stanowi połączenie
między układem dokrewnym i nerwowym- reguluje pobudzenie emocjonalne i stres

Kora mózgowa- otacza półkule mózgu, Stanowi myślącą pokrywę naszego mózgu

Płaty czołowe:
a) Czołowy- kora przedczołowa- planowanie, podejmowanie decyzji,
przewidywanie zdarzeń
b) Kora ruchowa- przekształcanie myśli w zachowanie (homunculus)

Mowa i rola lewego płata czołowego

Lewa część płata czołowego- generowanie mowy= Pole Broki

Neurony lustrzane odkryte w płatach czołowych

Neurony lustrzane- po obserwacji celowych zachowań neurony aktywizują się tak,

jakbyśmy sami wykonywali te czynności.- brak dowodów empirycznych
Płaty ciemieniowy- odbiór wrażeń, wyczucie ciepła oddechu, gładkość jedwabiu itp.

Kora czuciowo- somatyczna- przetwarzanie wrażeń dotykowych, odczuwanie

temperatury, bólu i nacisku. Wysyła informacje by pomóc zlokalizować źródło
wrażenia

Płat ciemieniowy lewej półkuli- lokalizacja źródła mowy

Płaty skroniowe- rejestracja dźwięków. (W lewej półkuli- Pole Wernickiego-

rozumienie mowy). Rozpoznaje twarze, przechowuje wspomnienia,

Płaty potyliczne- zawierają korę wzrokową, która przetwarza bodźce wzrokowe.

3. Kora asocjacyjna
Zajmuje więcej niż połowę kory mózgowej, zbiera surowe dane z części kory
pierwszorzędowej

4. Dominacja półkulowa
Dominacja półkulowa- przejmowanie przez jedną z półkul roli przewodniej w
wykonywaniu zadania

Lewa półkula dominuje w: funkcjach językowych,

Prawa półkula dominuje w: interpretacji sygnałów emocjonalnych, mowie ciała,

Przecięcie Spoidła Wielkiego zapobiega komunikacji się między półkulami

 PODSUMOWANIE

3. ROZWÓJ PRZEZ CAŁE ŻYCIE

Psychologia rozwojowa- to psychologia wzrostu, zmiany i stałości od momentu poczęcia do śmierci.
Zajmuje się tym, jak myślenie, odczuwanie i zachowanie zmieniają się w ciągu życia. Rola
dziedziczenia i środowiska.

Dylemat natura versus wychowanie- problem wpływu dziedziczenia i środowiska= oddziałują na

siebie

Epigenetyka- oddziaływanie środowiska ma wpływ na uwarunkowania genetyczne

Badania adopcyjne- porównanie cech dzieci z cechami członkó rodzin biologicznych i adopcyjnych.

1.Noworodki mają wrodzone zdolności znajdywania pożywienia, unikania

zagrożeń i wchodzenia we wzajemne kontakty z innymi ludźmi; każda z tych
zdolności jest genetycznie zaprojektowana tak, by sprzyjać przeżyciu .
Okres prenatalny- czas intensywnej aktywności rozwojowej od momentu zapłodnienia do narodzin,
przygotowuje organizm do samodzielnego życia poza łonem matki. Podzielony jest na 3 okresy:
a)Faza zarodkowa- zapłodniona komórka jajowa (zygota) rozrasta się przez podział komórek. Po
tygodniu od zapłodnienia dochodzi do implantacji- zagnieżdżenia zygoty w śluzówce macicy. Wtedy
zygota staje się embrionem, połączonym z ciałem matki .

b)Faza embrionalna- plan genetyczny określa jaki kształt będą mieć wszystkie narządy. Dochodzi do
różnicowania- komórki embrionu zaczynają specjalizować się jako element danego układu narządów.

c)Faza/ okres życia płodowego- po 8 tygodniach przyjmuje nazwę płodu. Zaczynają się pojawiać
spontaniczne ruchy i podstawowe odruchy. Początki odruchu chwytania- wielkie znaczenie
adaptacyjne

W okresie rozwoju prenatalnego embrion/ płód otoczony jest przez łożysko (łącznik między
organizmem dziecka, a organizmem matki) przekazuje mu składniki odżywcze, zatrzymuje substancje
potencjalnie szkodliwe

Teratogeny- substancje toksyczne, przenikające przez łożysko, powodujące nieodwracalne

uszkodzenia. (Np. HIV,) środki odurzające. Najpopularniejsze są nikotyna i alkohol

Płodowy zespół alkoholowy- może wystąpić u dzieci, których matki spożywały alkohol podczas ciąży,
to główna przyczyna niepełnosprawności umysłowej, słabej koordynacji ruchowej, nadpobudliwości.

Nikotyna a płód- niższa waga urodzeniowa, ADHD, Zespół nagłej śmierci niemowląt

Okres noworodkowy- do pierwszego miesiąca od

porodu.
Odruchy wrodzone- biologiczna platforma późniejszego rozwoju.

-odruch postawy ciała- siedzenie w pozycji podpartej,

-odruch chwytania- kurczowe przywieranie do opiekuna

-odruch toniczno-szyjny- odwracanie główki w kierunku czegoś co głaszcze jego policzek i zaczyna
ssać,

-odruch kroczenia- pomaga w przygotowaniu się do chodzenia,

Synchroniczność- ścisła koordynacja między wpatrywaniem się, wokalizacją, dotykaniem a

uśmiechaniem się u dziecka i matki lub innych opiekunów

Okres niemowlęctwa- do 18 miesiąca życia. Kluczowa rola

stymulacji ze środowiska. Kiedy zostaje poddane działaniu nowego
zjawiska dendryty i aksony rosną i rozgałęziają się „neurony, które
uaktywniają się razem, łączą się ze sobą”
Całkowita masa tkanki nerwowej wzrasta o 50% w pierwszych 2 latach życia. Około 11 r.ż. osiąga
ostateczną masę.

Proces przycinania połączeń synaptycznych- nieużywane połączenia zaczynają być eliminowane

Plastyczność- mózg potrafi się zrestruktaryzować w celu dostosowania się do środowiska

Okres szczególnej wrażliwości w rozwoju- stymulacja konkretnych obszarów mózgu musi nastąpić w
specyficznym „okienku sprzyjającym okoliczności” bo w innym przypadku dana zdolność nie rozwinie
się właściwie. Kończy się w wieku 4-5 lat.

Dojrzewanie- postęp genetycznie zaprogramowanych

procesów wzrostu i rozwoju w czasie.
Smycz genetyczna- dojrzewanie wyznacza ogólne ramy czasowe, w których jednostka staje się
biologicznie gotowa do nowej fazy rozwoju, jednak środowisko może to przyśpieszyć lub opóźnić!

Kontakt uspokajający- stymulacja i poczucie bezpieczeństwa czerpane z dotyku.

Przywiązanie- bliski emocjonalny związek między dzieckiem a rodzicem lub opiekunem

Zjawisko wdrukowania- podążanie dzieci niektórych gatunków za pierwszym poruszającym się

obiektem lub osobnikiem, jakiego zobaczą.

Style przywiązania u dzieci:

-przywiązanie bezpieczne- dzieci czują się komfortowo w obecności opiekunów, są tolerancyjne

wobec obcych. Po oddzieleniu od opiekunów pojawia się niepokój, gdy zaś wracali uspokajały się.
Opiekun- „bezpieczna baza”

-przywiązanie pozabezpieczne- są 2 kategorie:

*styl lękowo-ambiwalentny – dążenie do kontaktu z opiekunem, po powrocie opiekunów trudno je
uspokoić. Bały się obcych.

*styl unikania- dzieci nie były zainteresowane kontaktem po powrocie opiekunów, pozostawały
nieczułe na próby interakcji.

8 etapów rozwoju psychospołecznego Erika Eriksona- wybór między dwoma sprzecznymi

przekonaniami takimi jak: ufność vs. Nieufność- wybór będący pierwszym w życiu problemem
rozwojowym.

Wg. Eriksona w początkowych 18 miesiącach życia najważniejsze zadanie rozwojowe to- stworzenie
poczucia ufności wobec świata.

Natura i wychowanie współpracują ze sobą, by pomóc dziecku opanować

istotne zadania rozwojowe, zwłaszcza w obszarach przyswojenia języka,
rozwoju poznawczego i rozwoju relacji społecznych
3 największe osiągnięcia dzieciństwa: przyswojenie języka ojczystego, stworzenie
relacji z ważnymi w życiu ludźmi i rozwój zdolności myślenia i rozumowania

Jak dzieci przyswajają język?

Wewnętrzny mechanizm przyswajania języka- struktura biologiczna mózgu, która umożliwia szybszy
rozwój języka niż naśladowanie.
Od 4 miesiąca życia zaczynają gaworzyć (produkować powtarzające się sylaby, np. mama”)

Rozwój poznawczy: Teoria PIAGETA

Psycholodzy zainteresowani rozwojem poznawczym stawiają pytania:

- Kiedy dzieci zdają sobie sprawę, że przedmioty nadal istnieją, nawet kiedy one ich nie widzą?

- Czy dzieci widzą, że możliwe jest utrzymanie przekonań, które nie są prawdziwe?

-Czy dzieci rozumieją, że ludzie mają pragnienia i marzenia, a przedmioty nie?

Stadialna teoria rozwoju Piageta- ludzie przechodzą wiele charakterystycznych rewolucji

procesów myślowych. Na tej podstawie wyróżnia się 4 odrębne stadia. Jego podejście charakteryzują
3 kluczowe idee:

1) Istnienia schematów
2) Wzajemnego oddziaływania asymilacji i akomodacji
3) Istnienia stadiów rozwoju poznawczego

*schematy- struktury umysłowe pozwalające na interpretację pojęć i zdarzeń.

*asymilacja- proces umysłowy włączający do istniejącego schematu nowe informacje, sytuacje i

przykłady.

*akomodacja- proces restrukturyzacji lub modyfikacji schematu, by akomodować nowe informacje.

*stadia rozwoju poznawczego wg. Piageta

I) Stadium sensomotoryczne (od urodzenia do 2 r.ż.)

Badanie świata za pomocą zmysłów i czynności ruchowych.

Inteligencja sensomotoryczna- koordynacja informacji odbieranych przez zmysły ze zdolnościami

ruchowymi, np. obracanie główki by zobaczyć co jest za nimi

Niezmienność przedmiotu- około 8 miesiąca, gdy pokażemy dziecku zabawkę, a następnie pokażemy
jak ją chowamy będzie ono szukać tej zabawki.

Lęk separacyjny- gdy opiekun wychodzi dziecko, myśli, że już przestał istnieć

II)Stadium przedoperacyjne (od 2 do 7 r.ż.)

Zdolność do umysłowego reprezentowania przedmiotów

Egocentryzm- powoduje, że dzieci postrzegają świat tylko ze swojego punktu widzenia i własnej
pozycji. Zakładają, że inni ludzie widzą tak samo świat jak one.

Myślenie animistyczne- jest związane z przekonaniem, że przedmioty nieożywione mają swoje życie i
procesy umysłowe, zupełnie jak ludzie. Przejawia się np. wtedy, gdy dzieci z wdziękiem prezentują
zachowania, jak picie herbatki z misiami, zakładanie bandaża lalce.

Centracja- kiedy dziecko skupia swoją uwagę na zbyt wąskim fragmencie rzeczywistości, ignorując
wiele ważnych informacji, bo w danej chwili „centruje się” tylko na jednej sprawie.

Nieodwracalność- niezdolność myślowego przejścia przez serię zdarzeń lub kroków podczas
rozwiązywania problemu, a następnie powrócenia do umysłowego punktu wyjścia.
III)Stadium operacji konkretnych ( od 7 do 11 r.ż.)

Przełamują barierę nieodwracalności. Potrafią zrozumieć, że niska, szeroka szklanka pomieści tyle
samo soku, co wysoka i wąska. To zasada stałości cech.

Mogą dokonywać Operacji Umysłowych- potrafią rozwiązywać problemy, manipulując wyłącznie w

swoim umyśle. Pomaga to przemyśleć wszystko przed podjęciem działania.

Teoria umysłu- uznanie, że inni mogą mieć przekonania, pragnienia i emocje różne od naszych i że te
stany umysłowe leżą u podstaw ich zachowania.

Temperament- dziedziczny „wbudowany” wzorzec osobowości i zachowania jednostki.

Socjalizacja- proces kształtowania się wzorca indywidualnego zachowania, wartości, standardów,

umiejętności, poglądów i motywów by pasował do wzorców uważanych w danej społeczności za
pożądane.

1. Style wychowania:
-Rodzice autorytarni – surowe
-Rodzice wymagający- mają wobec dzieci duże oczekiwania
- Rodzice pobłażliwi- dają dziecku wolną rękę w sprawie podejmowania decyzji
- Rodzice niezaangażowani- obojętni lub odrzucający- zaniedbują dziecko

2. Stadia psychospołeczne według Eriksona

- stadium ufność versus nieufność- do 1,5 r.ż. pokrywa się z okresem rozwoju przywiązania
- stadium autonomia versus wstyd i zwątpienie- do 3 r.ż. aby osiągnąć poczucie niezależności
lub autonomii dzieci muszą poczuć wolność do samodzielnego wykonywania różnych
czynności.
-stadium Inicjatywa versus poczucie winy- gdy u dziecka rozwiną się już ufność i autonomia,
kolejne wyzwanie to wykształcenie inicjatywy- samodzielnego podejmowania działań.
-stadium Kompetencja versus poczucie niższości- poczucie kompetencji po doświadczaniu,
uczenie się na sukcesach i porażkach .
 Okres dorastania stawia nowe wyzwania rozwojowe
4.

wynikające ze zmian fizycznych, zmian poznawczych i

nacisków społeczno-emocjonalnych.
Okres adolescencji (dorastania)- początek- okresu pokwitania, kiedy to osiągnięta zostaje dojrzałość
płciowa lub zdolność do reprodukcji

wielkie zmiany dokonują się w 3 ważnych obszarach

a) Dojrzewanie fizyczne w okresie dorastania

-przyśpieszenie tempa wzrostu,
-Pokwitania (dojrzewanie płciowe)- powiększenie jąder, piersi, owłosienie łonowe
- u dziewczynek ok. 10-11 r.ż. , u chłopców- 12-13 r.ż.
- pokwitanie u chłopców osiąga szczyt z początkiem produkcji plemników- 14 lat;
U dziewczynek z przyjściem pierwszej miesiączki- 11-14 r.ż.
*Obraz ciała
Najważniejsze zadanie adolescencji- pogodzenie się i akceptacja swojego fizycznego JA
*Seksualność w okresie dorastania
Dla kobiet istotnym składnikiem emocjonalnej atrakcyjności jest Emocjonalne
Zaangażowanie, zaś dla mężczyzn ważniejszy jest sam akt płciowy.
Orientacja seksualna zaczyna ujawniać się w okresie dojrzewania.
b) Rozwój neurologiczny i Poznawczy w okresie dorastania
Płąty czołowe uczestniczą w racjonalnym myśleniu i osądzaniu. Kora czołowo-
oczodołowa odgrywa mega ważną rolę. Pomaga uznać emocjonalne elementy wyboru i
bardziej racjonalną ocenę celów długoterminowych. Stosuje hamulce wobec
podstawowych impulsów zawiadywanych przez ciało migdałowate.
Platy czołowe w okresie dorastania nie są jeszcze w pełni uformowane. Dlatego
nastolatki bardziej emocjonalnie reagują niż dorośli, są skłonni do ryzykownych
zachowań.

*Procesy znacznego przycinania połączeń synaptycznych

Wiąże się z tym okres szczególnej wrażliwości kształtowania określonych zdolności.

Przycinanie połączeń synaptycznych- w obszarach mózgu, które były mało stymulowane dokonuje się
redukcja.W wyniku tego mózg nastolatka staje się mniej sprawny w przyswajaniu zupełnie nowych
rzeczy, bo szansa na stworzenie połączeń nerwowych zaczyna maleć. Negatywny skutek- ograniczona
plastyczność mózgu. Wykształcone wcześniej problematyczne cechy i wzorce zachowania stają się
bardziej odporne na zmianę lub interwencję.

*ostatnie stadium wg. Piageta: Myślenie formalno-operacyjne

Dorastanie to ostatnie stadium Piagetowskiej teorii rozwoju poznawczego, związane z myśleniem

abstrakcyjnym i kompleksowym.

W tym stadium- człowiek zaczyna rozważać problemy introspekcyjne, np. jak zyskać większą
akceptację wśród rówieśników. Nastolatki są zdolne do radzenia sobie z problemami dotyczącymi
„miłości”, „sprawiedliwości”. Uczą się stawiania hipotez i wyciągania z nich wniosków, nie
potrzebując już bazy w postaci obrazów konkretnych przedmiotów.
 c) Rozwój Moralny
*TEORIA ROZWOJU MORALNEGO WG. KOHLBERGA

Oparł swoją teorię na poglądach Piageta dotyczących rozwoju poznawczego. Jego zdaniem, myślenie
moralne to specyficzna forma rozwiązywania problemów. Posiada stadia.(tabela).

Interesował go sposób rozumowania ludzi na temat problemów moralnych. Poddawał on próbie

myślenie moralne ludzi, stawiając przed nimi wiele dylematów moralnych. NP:

Najwcześniejsze stadia rozumowania moralnego opierają się na własnym interesie, a późniejsze

bardziej zaawansowane na oczekiwaniach innych lub szerszych standardach dobra społecznego.
Kohlberg odkrył, że wielu dorosłych nigdy nie osiąga stadium czwartego, mniej egocentrycznego

ALBERT BANDURA-eksperyment z lalką Bobo-ludzie modelują zachowania na podstawie tego,

co zaobserwowali u innych.

Jego zdaniem niemal wszyscy wyznają postawy moralne, które wykształcili w wyniku wychowania.
To te standardy kierują naszą oceną, co jest dobre, a co złe, a kiedy postępujemy zgodnie z
osobistymi standardami moralnymi, czujemy się dobrze, dostarczając sobie POZYTYWNEGO
WZMOCNIENIA- co zwiększa szanse na to, że następnym razem również zachowamy się w sposób
moralnie nienaganny. W odwrotnym przypadku nasilenie naszego osobistego kodu moralnego
będzie skutkowało poczuciem winy lub wstydu, co będzie miało wymiar swego rodzaju kary i
zmniejszy ryzyko pogwałcenia naszych norm w przyszłości.

Zdaniem Bandury nasze wewnętrzne przekonania, kształtując ostateczne zachowania, wchodzą w

interakcję z naszymi odczuciami i sytuacjami społecznymi. Nasze wewnętrzne standardy bywają
użyteczne tylko wtedy, gdy je uruchomimy. A niekiedy, zamiast je uruchamiać uwalniamy się od nich.

Rozprężenie Moralne- pozwala nam wtedy działać poza naszymi standardami bez poczucia winy z
tego powodu.

Bandura wskazuje na 4 procesy prowadzące do moralnego rozprężenia:

a) Rekonstrukcja poznawcza- potężne narzędzie rozprężenia, dopuszcza inny punkt widzenia lub
inne ramy niemoralnego postępowania. Często ma formę moralnego usprawiedliwienia,
kiedy to sprawca nieludzkiego czynu przekonfiguruje go w myślach, tak by pasował do
alternatywnego zestawu zasad. Np.: żołnierze w walce postrzegają zabijanie jako większe
dobro, usprawiedliwiając tym samym swoje działania. Lub: stonowany język, np. nazywanie
bombardowania „chirurgicznym uderzeniem”, wyrzucenie z pracy jako „redukcja
zatrudnienia”. Działanie, które jest niemoralne staje się czymś, z czym można się czuć dobrze
i co jest w służbie celów wyższych
b) Dyfuzja (rozproszenie) odpowiedzialności- gdy odpowiedzialność za czyn niemoralny może
zostać przeniesiona na kogoś innego. Nie uznajemy swojej roli w wyrządzonej krzywdzie innej
osobie. Np. Holokaust, i utrzymywanie, że to tylko wykonywanie rozkazów wyższych
przełożonych. Badania psychologii społecznej pokazują ogromną rolę rozproszenia
odpowiedzialności w rozmaitych sytuacjach
c) Zniekształcenie konsekwencji- pozwala na moralne rozprężenie przez pomniejszenie szkody
wyrządzonej ofierze lub obniżenie świadomości skutków czynu. Np: złodziej może uniknąć
poczucia winy za kradzież wmawiając sobie że okradziony i tak jest bogaty
d) Dehumanizacja- zredukowanie ofiary do czegoś o mniejszym znaczeniu niż istota ludzka,
przez co zerwana zostaje relacja jaka zazwyczaj łączyłaby sprawcę z innym człowiekiem.
Zwalnia go to z empatii. Wrogowie na wojnie- piekielne zło.
 Strategie przezwyciężania moralnego rozprężenia
-spisanie kontraktu uczciwości przed sytuacją dającą możliwość oszustwa

Problemy społeczne i emocjonalne w okresie dorastania

*rozwój psychospołeczny w okresie dorastania

Poszukiwanie tożsamości wg Eriksona może być blokowane przez chaos wynikający z odgrywania
wielu różnych ról przed różnymi widowniami w coraz bardziej rozrastającym się świecie społecznym.
Nazwał to stadium tożsamość a przemieszczenie się ról. Przezwyciężenie kryzysu tożsamości pomaga
młodemu człowiekowi w rozwoju poczucia spójnego JA.
*Rola płciowa w okresie dorastania

Faceci- wzrost społecznej nieporadności

Dziewczyny- ulegają seksualnemu uprzedmiotowieniu

Natura i wychowanie pozostają w interakcji nawet w

szeregu kolejnych okresów przejściowych dorosłości,
wraz z nowymi technologiami wydłużającymi i
poprawiającymi jakość życia oraz normami
kulturowymi.
Rewolucja w starzeniu się – coraz mniej ludzi dorosłych odczuwa potrzebę pobrania się i
ustatkowania w wieku 20+ a ludzie w wieku emerytalnym chcą dalej pracować.

a) Wczesna dorosłość: poszukiwanie, autnomia i intymność, Erikson

*intymność versus izolacja

Intymność- zdolność do pełnego zaangażowania- seksualnego, emocjonalnego i moralnego- w

związek z inną osobą.

Izolacja- niezdolność do stworzenia z kimś bliskiego związku

*Dorosłość wschodząca: stadium przejściowe

Dorosłość wschodząca-okres przejściowy do dorosłości, rozciąga się od końca wieku nastoletniego do

dwudziestu kilku lat. Jest się za okresem dojrzewania, ale nie postrzega się siebie jako dorosłych.

*nowoczesne podejście do intymności

*wyzwania wczesnej dorosłości- złożoność i produktywność

Produktywność- stanowi główne zadanie rozwojowe średniej dorosłości. Rozszerzanie zakresu uwagi,
podejmowanie nowych aktywności

Okres Przejścia- większość dorosłych w wieku średnim wchodzi w ten okres, dokonuje się w nim
przedefiniowanie lub transformacja roli życiowej. Na pomyślne przejście składa się: okres wzmożonej
autorefleksji, zbadanie nowych możliwości, podjęcie decyzji pozwalającej na porzucenie starej roli i
zaangażowanie się w nową. Może być przewidywalne lub nie, sprowokowane lub stopniowe

**Późna dorosłość: wiek integralności

-integralność ego versus rozpacz

Zdaniem Erikson’a rosnąca świadomość własnej śmiertelności i zmian zachodzących we własnym

ciele, zachowaniu i rolach społecznych oznacza wejście w stadium Późnej Dorosłości. Określił
rozpoznany w tym stadium kryzys jako integralność ego versus rozpacz.

Integralność ego- pozytywny kraniec tego wymiaru, zakłada zdolność do ponownego spojrzenia na
swoje życie bez żalu i cieszenie się poczuciem spełnienia. Wymam to refleksji nad minionymi czasami,
dobrymi i złymi, doceniania tego, co z nich wynikało

Rozpacz- nie zakończenie poprzednich kryzysów dobrze aspiracje są niespełnione

Choroba Alzheimera- zaburzenie zwyrodnieniowe móżgu, powodujące ograniczenia zdolności

myślenia, problemy z pamięcią, a w końcu śmierć.

Z wiekiem ludzie angażują się w selektywne interakcje społeczne- inwestują energię tylko w
najbardziej satysfakcjonujące kontakty.

EFEKT MOZARTA- pogląd, że słuchanie Mozarta przez dziecko podwyższa iloraz IQ