Magdalena Klaman

Oligofrenopedagogika – s. podyplomowe
PWSH Kościerzyna

Jak usprawnić pracę z dzieckiem z ADHD.

Nadpobudliwość psychoruchowa z zaburzeniami koncentracji uwagi jest poważną

dysfunkcją rozwojową, a nie efektem złego zachowania. Nadpobudliwość psychoruchowa to
zespół hiperkinetyczny , który jest schorzeniem, który ma charakterystyczne objawy. Dziecko
nadpobudliwe ma niskie zdolności do wewnętrznej kontroli i hamowania. Mózg dziecka
nadpobudliwego pracuje w inny sposób , co uniemożliwia mu kontrolowanie swoich
zachowań. Nadpobudliwość psychoruchowa to zespół objawów , które występują w jednej ,
dwóch albo we wszystkich sferach funkcjonowania dziecka (ruchowej, poznawczej,
emocjonalnej). Objaw w strefie ruchowej to nadmierna ruchliwość, m. in.: dziecko nie potrafi
pozostać w bez ruchu nawet przez krótki okres czasu, często podrywa się z miejsca, chodzi po
klasie, biega , wymachuje rękoma, podskakuje wykonuje drobne, ale wzmożone ruchy
kończynami. W sferze poznawczej zauważa się zaburzenia uwagi dziecka, tj. trudności w
skupieniu uwagi, pochopność i pobieżność myślenia, brak umiejętności dłuższego skupienia
swojej uwagi na czynności, którą dziecko wykonuje, spowodowana dekoncentracją dziecka
przez nawet minimalne, zewnętrzne bodźce, dziecko przerzuca uwagę z obiektu na obiekt -
zachowuje się tak jakby interesowało go kilka rzeczy naraz. W obszarze sfery emocjonalnej
zauważa się u dzieci nadmierną impulsywność. U dziecka zauważa się nieopanowane, silne
reakcje emocjonalne, nadmierne, wzmożone wyrażanie uczuć, zwiększoną wrażliwość
emocjonalną na bodźce z otoczenia.
Istotnym czynnikiem, decydującym o funkcjonowaniu dziecka z ADHD, jest szkoła. Im
bardziej jest karząca i odrzucająca i im więcej negatywnych komunikatów (piętnowanie,
wyśmiewanie) dają nauczyciele, tym gorsze jest funkcjonowanie dziecka z ADHD. Aby takie
sytuacje nie miały miejsca, konieczne jest posiadanie przez nauczyciela wiedzy na temat cech
charakterystycznych dziecka z ADHD oraz dostosowanie sposobu nauczania i przekazywania
informacji oraz wychowania do realnych możliwości dziecka. Bardzo ważne jest zrozumienie
dziecka i zaakceptowanie jego trudności. Dziecku natomiast należy pomóc zrozumieć i
zaakceptować swoją słabość bez utraty poczucia własnej wartości. Trzeba dziecko pomóc tak,
by mogło polegać na własnych siłach. Jego wysiłki powinny być wyżej oceniane niż
faktyczne osiągnięcia. Dzieci z ADHD otoczone troskliwą opieką rodziców i nauczycieli,
mające zapewnioną pomoc lekarza psychiatry, mają szansę zdobyć wykształcenie
odpowiadające ich możliwościom intelektualnym. Dziecko z ADHD potrzebuje spójnych
reguł, dokładnego planowania tego, co ma robić, jasnych oczekiwań ze strony dorosłych, a
także egzekwowania konsekwencji swoich zachowań. Szkoła jest środowiskiem, w którym
dziecku stawia się mnóstwo bardzo trudnych zadań. Aby mogło im podołać, należy
opracować i zastosować odpowiednie metody przekazywania wiedzy oraz metody
wychowawcze, które będą dostosowane do indywidualnych potrzeb dziecka. Powinni
korzystać z nich również jego rodzice
Główne zasady pracy z dzieckiem nadpobudliwym to:
 Konsekwencja w postępowaniu, stawianie jasnych granic, co dziecku wolno, a
czego nie.
 Wyznaczanie niezbyt odległych celów działania i określanie sposobów ich
realizacji.
 Systematyczne przyzwyczajanie dziecka do finalizowania każdego
rozpoczętego zadania.
 Stała kontrola i przypominanie o obowiązkach oraz pomoc w ich realizacji.

W przypadku niewłaściwego zachowania reakcja nauczyciela/wychowawcy/rodzica powinna

być: szybka – czyli natychmiast po przewinieniu, skuteczna – czyli doprowadzona do końca,
sprawiedliwa– waga konsekwencji powinna być adekwatna do przewinienia, szanująca
dziecko – dziecko ma mieć poczucie, że jest lubiane, słowna – bezwzględnie należy
wystrzegać się kar cielesnych!
W szkole należy stosować indywidualne podejście do dziecka z ADHD. Nauczyciel w
organizacji zajęć, pomieszczenia, gdzie zajęcia są prowadzone powinien pamiętać o
szczególnych potrzebach dziecka, jego zachowania, reakcji. Warto ustawić ławki dziecka
blisko nauczyciela, w pewnym oddaleniu od innych dzieci, z dala od okna i drzwi. Ułatwia to
nauczycielowi stałą kontrolę dziecka, pozwala na częsty kontakt – dodatkowe instrukcje,
ogranicza rozpraszanie uwagi dziecka. Nauczyciel powinien ustalić jasne reguł pracy w
klasie, np. podczas lekcji każdy siedzi na swoim miejscu, zgłaszamy się kiedy chcemy coś
powiedzieć, mówimy pojedynczo itp. Warto również sporządzić listę rutynowych czynności
porządkujących i przygotowujących do pracy, jasny plan zajęć lekcyjnych. Nauczyciel
powinien zwracać uwagę czy dziecko wszystko zanotowało, łącznie z pracą domową. W
pracy z dzieckiem z ADHD warto przekazywać nauczane treści i zadania krótko i zwięźle, w
małych dawkach, aby wykorzystać krótki czas skupienia uwagi dziecka. Należy zwracać też
uwagę na: przestrzeganie przez dziecko limitu czasu przeznaczonego na dane zadanie,
dokonywanie bieżącej kontroli pracy, dzielenie materiału na części, zadawanie mniejszej
ilości zadań domowych, utrzymywanie kontaktu wzrokowego z dzieckiem, wyróżnianie
najważniejszych zagadnień, np. podkreślanie ich na kolorowo, urozmaicanie zadań i
przygotowywanie ich w sposób interesujący dla ucznia, korzystanie z ilustracji i materiałów,
które dziecko może dotknąć i manipulować nimi, proponowanie aktywności, która wymaga
zaangażowania ucznia, w razie potrzeby robienie kilkuminutowych przerw. Aby usprawnić
pracę dziecka z ADHD należy zwrócić uwagę na poprawianie zdolności słuchania dziecka.
Można to robić poprzez przygotowanie krótkich instrukcji kierowanych do dziecka,
złożonych z prostych zadań, w razie potrzeby powtarzanie przez nauczyciela instrukcji,
nakłanianie dziecka do powtarzania poleceń po ich usłyszeniu, informowanie o tym, że
komunikuje się mu najważniejsze wiadomości, korzystanie z pomocy wizualnych. Nauczyciel
podczas lekcji powinien stwarzać dziecku naturalną możliwość odreagowania ruchowego, np.
podlewanie kwiatów, ścieranie tablicy. Ponadto ważne jest, aby nauczyciel nagradzał dziecko
za każde, nawet najmniejsze osiągnięcie. Pracę z dzieckiem z ADHD usprawni także
współpraca z rodzicami, m.in. komunikowanie się z rodzicami dziecka w celu przekazania
informacji dotyczących zachowania, funkcjonowania dziecka, przygotowania dziecka do
zajęć oraz sprawdzianów wiadomości ustnych i pisemnych.
Najlepsze efekty daje działanie wielokierunkowe, połączone ze szczególnym
uwzględnieniem poradnictwa rodzinnego, treningu umiejętności rodzicielskich i terapii
dziecka. Działanie to powinno obejmować:
1. Diagnozę – cała terapia rozpoczyna się od rozpoznania zaburzenia.
2. Edukację – dokładne poznanie, czym jest ADHD, pozwala lepiej zrozumieć, jak
wpływa na całokształt życia i jakie należy podjąć działania.
3. Strukturalizację – polega na wprowadzeniu zewnętrznej dyscypliny oraz kontroli osób
z ADHD. Pomocne są tu: terminarze, codzienne dokładne plany, ustalenie celów, spisy rzeczy
do zrobienia, czyli te wszystkie działania, które pomogą ograniczyć chaos wewnętrzny w
życiu osób z ADHD.
4. Trening, który może być połączony z psychoterapią. Terapia jest wskazana, jeśli
zaburzeniu towarzyszy depresja i problemy z samooceną.
5. Leczenie farmakologiczne – leki pozwalają dziecku się skupić, zmniejszają poczucie
chaosu i niepokoju. Wpływają na przywrócenie równowagi w stężeniu neuroprzekaźników,
której brak w ośrodkach mózgu odpowiadających za regulację uwagi, kontrolę popędu i
nastroju. Przynoszą ulgę, a właściwie używane i dobrane są bezpieczne. Leki stosowane w
leczeniu ADHD mogą wyraźnie pomóc, ale nie likwidują przyczyn zaburzenia.
Dziecko z nasilonym zespołem nadpobudliwości wymaga specjalnych warunków
edukacyjnych, którym szkoła nie zawsze jest w stanie sprostać. Najwłaściwsze dla dzieci
ADHD są klasy integracyjne, do których zdecydowanie taki uczeń powinien uczęszczać. Jest
to klasa mało liczna, z pedagogiem wspomagającym. W szczególnie uzasadnionych
przypadkach można ubiegać się o przyznanie dziecku dodatkowych zajęć korekcyjno-
kompensacyjnych lub nauczania indywidualnego. Jeżeli dziecko mimo wielu wysiłków nie
poddaje się normalnemu sposobowi wychowania i ani rodzice, ani nauczyciel czy lekarz nie
są w stanie mu pomóc, wtedy niezbędna jest terapia w węższym znaczeniu. Terapię należy
wybrać zgodnie z jej przeznaczeniem, a powinien tego dokonać doświadczony specjalista
(pediatra, psychiatra), który uwzględni specyficzne potrzeby dziecka oraz jego osobowość.
Nauczyciel, który zrozumie i zaakceptuje dziecko z zespołem ADHD, zauważy i
będzie rozwijał jego mocne strony, udzieli mu wsparcia i fachowej pomocy, zapobiegnie
komplikacjom, jakie niesie za sobą to zaburzenie. Doprowadzi do tego, że dziecko
szczęśliwie ukończy szkołę.
BIBLIOGRAFIA:
1. Hallowell E. M., Ratey J.: W świecie ADHD. Poznań 2004
2. Opolska T., Potempska E.: Dziecko nadpobudliwe. Program korekcji zachowań.
Warszawa 1998
3. Prekop J., Schweizer Ch.: Niespokojne dzieci. Poradnik dla zaniepokojonych
rodziców. Poznań 1997
4. Wolańczyk T.: Pociągi nie będą czekać. [w:] Życie szkoły 10/2003
5. Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M.: Nadpobudliwość psychoruchowa u
dzieci. Prawie wszystko co chcielibyście wiedzieć. Lublin 1999
6. Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M., Pisula A.: Propozycje do wprowadzenia
w klasie, w której są nadpobudliwi psychoruchowo uczniowie
7. Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M., Pisula A.: Zmiany sposobu nauczania
dzieci z ADHD