Psychologia kliniczna to obszar psychologii, który zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem

zaburzeń psychicznych oraz problemów emocjonalnych. Obejmuje szeroki zakres zagadnień,

a oto kilka kluczowych tematów:
1. Normy psychiczne:
o Normy ilościowe: Wykorzystuje się je do porównań między osobami w
populacji. Określają, jakie nasilenie danej cechy mieści się w granicach
przeciętnych wartości.
o Normy społeczno-kulturowe: Uznaje się za normalne zachowania zgodne z
konwencjami i zwyczajami danej kultury.
2. Zaburzenia psychiczne:
o Napady paniki: Charakteryzują się nawracającymi, nieoczekiwanymi
napadami lęku lub paniki. Osoby z tym zaburzeniem często żyją w ciągłym
strachu przed kolejnym atakiem1.
3. Diagnoza kliniczna:
o Nawiązywanie kontaktu i prowadzenie rozmów z pacjentem/klientem.
o Stosowanie metod diagnostycznych i interpretowanie wyników.

Psychologia

Psychologia (z greckiego psyche = dusza) jest nauką zajmującą się prawidłowościami

zachowań człowieka w różnych sytuacjach. Zachowanie należy tu rozumieć zarówno
jako działanie na poziomie czysto psychicznym (np. myśli, wyobrażenia, emocje), jak i
na poziomie obserwowalnym, co dotyczy funkcjonowania w relacjach z innymi
ludźmi, realizacji określonych zadań, pełnienia ról społecznych itp. Przez
prawidłowość rozumie się mechanizmy, które regulują te zachowania (typ
osobowości, poziom inteligencji i rodzaj uzdolnień, hierarchia potrzeb itp.)
W psychologii wyróżnia się działy:

 psychologia ogólna (zajmująca się badaniem prawidłowości zachowania

człowieka i ich uogólnianiem),
 psychologia społeczna (badająca zachowanie się człowieka w jego środowisku
społecznym i wzajemne wpływy w relacji człowiek – środowisko społeczne),
 psychologia organizacji i pracy (badająca uwarunkowania funkcjonowania
człowieka w jego środowisku pracy),
 psychologia rozwojowa i wychowawcza (zajmująca się prawidłowościami
rozwoju psycho-fizycznego człowieka oraz ustalaniem i wykorzystywaniem
praw dotyczących wychowania i nauczania),
 psychologia kliniczna.

Psychopatologia

Przedmiotem psychopatologii są zaburzenia zachowania. Każde ludzkie działanie ma

swój psychologiczny mechanizm ukierunkowujący to działanie na cel i decydujący o
strukturze, energii i rytmie czynności.
Z punktu widzenia psychologicznego, ludzkie zachowanie czy działanie spełnia dwie
funkcje:

 zmierza do zaspokojenia potrzeb osobistych człowieka,

 służy rozwiązywaniu zadań stawianych przez sytuacje życiowe.

Normalnie te dwie funkcje są ze sobą zespolone. O zaburzonym zachowaniu mówimy

wtedy, gdy ludzkie działanie nie realizuje żadnej lub przynajmniej jednej z dwóch
wymienionych funkcji. Ma to miejsce w chorobie psychicznej, zwłaszcza w
psychozach, ale także w nerwicach, zaburzeniach osobowości, niedorozwoju
umysłowym, zdarza się też w różnych sytuacjach życiowych, jaką jest np. ciężka
choroba somatyczna.
Mając do czynienia z zaburzonym zachowaniem, szukamy pomocy u lekarza
psychiatry lub psychologa klinicznego. Najlepiej będzie jeśli obydwaj mogą zapoznać
się z dolegliwościami. Psychiatra jako lekarz będzie bardziej zainteresowany aspektem
biologiczno-fizjologicznym czy biochemicznym zagadnienia, natomiast psycholog
kliniczny zwróci uwagę przede wszystkim na aspekt psychospołeczny zaburzenia.

Psychologia kliniczna

Psychologowie kliniczni zajmują się psychoterapią, koncentrują się na zaburzeniach

zachowania. W szerszym ujęciu psychologia kliniczna zajmuje się ludźmi znajdującymi
się w specyficznych sytuacjach życiowych (np. choroba somatyczna, uwięzienie) – nie
tylko wtedy gdy u tych ludzi wystąpi zaburzenie psychiczne. Psycholog kliniczny
diagnozuje to, co charakterystyczne i indywidualne u badanego człowieka (np.
potrzeby psychiczne, wewnętrzne konflikty). Prowadzi również działania
terapeutyczne, mające na celu wsparcie rozwoju jednostki. Może to być np. pomoc w
odkrywaniu zasobów danej osoby i ich wykorzystaniu. Psychologowie kliniczni
zajmujący się psychopatologią prowadzą diagnozę zaburzeń, działania
psychokorekcyjne i profilaktyczne oraz badania naukowe.

W ramach psychologii klinicznej wyróżnia się kilka węższych specjalizacji:

 psychologia kliniczna dziecka (w odniesieniu do problemów pojawiających się

w okresie dzieciństwa),
 psychologia kliniczna człowieka dorosłego (w odniesieniu do problemów
pojawiających się od okresu młodzieńczego),
 psychologia sądowa i penitencjarna (zajmująca się problematyką zachowań
aspołecznych i resocjalizacją),
 neuropsychologia (badająca relacje między procesami neurofizjologicznymi a
zachowaniem),
  psychologia zdrowia (zajmująca się funkcjonowaniem człowieka w sytuacji
przeżywanej przez niego choroby somatycznej oraz zachowaniami
prozdrowotnymi).

Teorie psychologiczne

W psychologii badanie i interpretowanie zachowania człowieka dokonuje się w

kontekście określonych teorii psychologicznych – np. psychoanalitycznej,
humanistyczno – egzystencjalnej, behawioralno-poznawczej. W zależności od tego,
jaką teorią posługuje się dany psycholog, używa on określonego systemu pojęć,
precyzuje jako centralne odmienne problemy i proponuje inne sposoby ich
rozwiązania. Do zdiagnozowania problemów pacjenta posługuje się narzędziami
powstałymi w oparciu o określone teorie.

Czytaj również: Rola i funkcje śledziony – co warto o niej wiedzieć?

Diagnoza psychologiczna

Jest to wynik badania psychologicznego, będący opisem i interpretacją mechanizmów

funkcjonowania określonej osoby (lub grupy). Opiera się ona na następujących
zasadach:

 trafny dobór narzędzi diagnostycznych, prawidłowe przeprowadzenie badania

oraz dokładna znajomość i umiejętność interpretacji danego narzędzia przez
psychologa;
 zebranie informacji pochodzących z różnych źródeł (wypowiedzi pacjenta,
zachowania niewerbalne, jego wygląd, informacje udzielone przez otoczenie,
etc.);
 odniesienie zebranych informacji do historii życia badanego i jego związków ze
środowiskiem;
 interpretowanie całokształtu zebranych informacji w kontekście określonej
teorii psychologicznej tak, aby wyjaśnić zachowanie pacjenta przez wskazanie
kluczowych przyczyn.

Diagnoza psychologiczna jest podstawowym elementem pracy psychologa z

pacjentem. Od niej bowiem zależy wybór rodzaju terapii i późniejszy rozwój pacjenta.
Przedmiotem diagnozy może być całość funkcjonowania psychicznego (np.
osobowość i inteligncja) lub jakiś jego element (np. hierarchia wartości, dominujące
potrzeby, myślenie abstrakcyjne).
Zgodnie z etyką zawodową psycholog nie udostępnia wyników badań osobom
trzecim (wyjątkiem są ekspertyzy sądowe i consultingowe). Udostępnić je może
jedynie lekarzowi zlecającemu badanie lub innemu psychologowi w celu konsultacji.

Rozmowa i wywiad kliniczny

Jest to podstawowa metoda diagnozy psychologicznej. Sprawny diagnosta podczas

rozmowy-wywiadu może zebrać wiele informacji o swoim rozmówcy. Źródłem
informacji jest nie tylko treść rozmowy, ale także sposób mówienia, postawa,
brzmienie głosu, pozycja ciała, stopień unikania kontaktu wzrokowego itp. Oczywiście
potrzebny jest dobry kontakt z osobą badaną. Wywiad kliniczny może przybierać
różne formy. Wywiad swobodny (niestrukturalizowany) jest właściwie rozmową na
określony temat. Dostosowany jest do konkretnej sytuacji danej osoby. Taki charakter
wywiadu, oprócz wielu walorów (stwarza możliwość bezpośredniej komunikacji), ma
również mankamenty. Trudno byłoby przeprowadzić dwa identyczne wywiady tego
typu, stąd metodologicznie rzetelność i trafność zdobytych w ten sposób informacji
bywa mała. Drugą formę stanowi tzw. wywiad ustrukturalizowany. Taki wywiad
zawiera ściśle określone pytania. Uzyskane informacje, dotyczące tych samych spraw
są porównywalne z materiałem pochodzącym z podanych badań (niezależnie od
osoby przeprowadzającej wywiad). W wywiadzie istotne jest poznanie faktów z życia
badanego oraz towarzyszących im emocji i ocen.

Obserwacja psychologiczna

Jest istotnym elementem każdej diagnozy psychologicznej. Niezależnie od

stosowanej metody badania psychologicznego, człowiek badany w jakiś sposób
reaguje na sytuację samego badania. Te jego reakcje, czy postawy są cenną
informacją diagnostyczną. W niektórych sytuacjach stosuje się obserwację
psychologiczną jako jedyną metodę diagnozy/badania psychologicznego. W celu
zobiektywizowania obserwacji psycholog posługuje się obserwacyjnymi skalami ocen.

Test i kwestionariusz psychologiczny

Jest to metoda pomiaru ilościowego dokładnie określonych funkcji psychicznych.

Wyróżnia się wiele grup testów np. inteligencji, osobowości. Wynik testu jest
wartością liczbową, którą porównuje się z wynikami innych członków społeczeństwa,
do którego należy badany (czyli z tzw. normami). Dzięki temu porównaniu określa się,
w jakim stopniu wynik osoby badanej odchyla się od średniej wartości testu dla danej
populacji. Oprócz znormalizowania (każdy wynik można porównać z wynikami
populacji) testy powinny być wystandaryzowane (mieć szczegółowo określone
schematy i warunki stosowania), trafne (mierzyć to, co założono), rzetelne (np. dawać
te same wyniki w odstępie kilku miesięcy).
Do trafnego zinterpretowania wyników uzyskanych przez zastosowanie określonego
narzędzia konieczna jest praktyka posługiwania się tą metodą i znajomość nurtu
teoretycznego, w którym owo narzędzie powstało.
Wypowiedzi pacjentów badanych różnymi testami są zwykle zapisywane na
przygotowanych arkuszach; mogą być również nagrane na taśmę magnetofonową.
Tak uzyskany materiał nie jest nikomu udostępniony. Dokumentacja badań jest
materiałem tajnym. Psycholog zobowiązany jest kodeksem etyki zawodowej do
ochrony tajemnicy pacjenta. Obowiązująca obecnie ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego też jednoznacznie reguluje tę kwestię.