Wprowadzenie do

psychologii
MGR HUBERT LUDWICZAK
Zasady i warunki zaliczenia:
 Obecność :
 Możliwa nieobecność na jednych zajęciach/wykładach (student nie ponosi wówczas żadnych konsekwencji).
Nie dotyczy to nieobecności na ćwiczeniach, podczas których student miał prezentować określone zagadnienia.
 W przypadku drugiej nieobecności, student powinien zaliczyć materiał, podczas których był nieobecny, w
formie ustalonej z prowadzącym
 Nieobecność na 3 lub 4 zajęciach skutkuje nieklasyfikacją
 - aktywny udział w zajęciach: min. 3 pkt., maks. 5 pkt.
 - sprawdzian pisemny z zagadnień omawianych podczas ćwiczeń: min. 3 pkt., maks. 5 pkt.;
 - praca pisemna nt. wybranego kierunku teoretycznego w psychologii w aspekcie zjawisk społecznych: min. 3
pkt., maks. 5 pkt ( praca w grupach 4-5 osób do ostatnich ćwiczeń wersja wydrukowana )
 - egzamin pisemny z zagadnień omawianych podczas wykładów
 Ocena końcowa stanowi średnią arytmetyczną ocen z ćwiczeń i wykładu.
 Sprawdzian pisemny (ostatnie zajęcia)
 Kontakt z prowadzącym zajęcia:hubert.ludwiczak@dsw.edu.pl
 Warunkiem zaliczenia jest:
 1. obecność i aktywny udział w ćwiczeniach
 2. uzyskanie minimum 51% punktów z pisemnego sprawdzianu wiedzy z
ćwiczeń, wg punktacji:
 ocena bdb 91-100%
 ocena db+ 81-90%
 ocena db 71-80%
 ocena dst+ 61-70%
 ocena dst 51-60%
 ocena ndst poniżej 50%
 3. uzyskanie przynajmniej oceny dostatecznej z egzaminu pisemnego z wykładu.
 Ocena końcowa stanowi średnią arytmetyczną ocen z ćwiczeń i wykładu. Ocenę z
przedmiotu wystawia osoba prowadząca
 ćwiczenia.
 Literatura przedmiotu
Literatura podstawowa
1) Dymkowski, M. (2003). Wprowadzenie do psychologii historycznej. Gdańsk : Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne, str. 21-
96.
2) Kosslyn, S.M., Rosenberg R.S. (2006). Psychologia. Mózg, człowiek, świat. Kraków:
Wydawnictwo Znak, s. 64-102, 248-291,
672-716.
3) Strelau J., Doliński D. (2010). Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk: Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne, tom I,
rozdz. 2, str. 89-105; 123-134.
Literatura uzupełniająca:

 1) Aronson, E. (2015). Człowiek - istota społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe

PWN.
 2) Buss, D.M. (2001). Psychologia ewolucyjna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne.
 3) Kozielecki J. (2003). Psychologiczne koncepcje człowieka. Warszawa: Wydawnictwo
Żak.
 4) Lilienfeld, S.O., Jay Lynn, S., Ruscio, J.,Beyerstein, B.L. (2011). 50 wielkich mitów
psychologii popularnej. Warszawa-Stare
 Groszki: Wydawnictwo CiS.
 5) Travis, C., Wade, C. (1996). Psychologia. Podejścia oraz koncepcje. Poznań:
Wydawnictwo Zysk i s-ka.
 6) Zimbardo, P., Johnson, R., McCann, V. (2013). Psychologia: kluczowe koncepcje.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Czym zajmuje się psychologia ?
 Czym zajmuje się psychologia?
 PSYCHOLOGIA (gr. psyche – umysł, logia – „dziedzina nauki”) – dosłownie „nauka o umyśle”
 PSYCHOLOGIA jest szeroką dziedziną o wielu specjalnościach, ale zasadniczo to nauka o
zachowaniu i procesach psychicznych człowieka
 Psychologia to nauka o wewnętrznych procesach umysłowych człowieka (myślenie, uczucia,
spostrzeganie, pragnienia itp.)
 Przedmiot psychologii obejmuje również obserwowalne zachowanie jednostki, które jest wyrazem
przystosowania się człowieka do środowiska
 Psychologia jako nauka, opiera się na obiektywnych dowodach, które można zweryfikować a nie na
opiniach ekspertów czy autorytetów
 Naukowy aspekt psychologii wymaga, żeby wnioski psychologiczne były oparte na materiale
dowodowym, zebranym zgodnie z zasadami metodologii naukowej
 Metoda naukowa to szereg uporządkowanych działań, stosowanych do analizowania i rozwiązywania
problemów. Wykorzystuje ona informacje zebrane w obiektywny sposób. Informacje te stanowią
podstawę do wyciągania wniosków
 Psychologia korzysta również ze zdobyczy innych nauk
 Psychologia to nauka o wewnętrznych procesach umysłowych człowieka
(myślenie, uczucia, spostrzeganie, pragnienia itp.)
 Przedmiot psychologii obejmuje również obserwowalne zachowanie jednostki,
które jest wyrazem przystosowania się człowieka do środowiska
 Psychologia jako nauka, opiera się na obiektywnych dowodach, które można
zweryfikować a nie na opiniach ekspertów czy autorytetów
 Naukowy aspekt psychologii wymaga, żeby wnioski psychologiczne były oparte
na materiale dowodowym, zebranym zgodnie z zasadami metodologii naukowej
 Metoda naukowa to szereg uporządkowanych działań, stosowanych do
analizowania i rozwiązywania problemów. Wykorzystuje ona informacje zebrane
w obiektywny sposób. Informacje te stanowią podstawę do wyciągania wniosków
 Psychologia korzysta również ze zdobyczy innych nauk
Kim jest psycholog?
 Kim jest psycholog?
psycholog-badacz nauczyciel psychologii psycholog-praktyk
(psycholog eksperymentalny) (psychologia stosowana)
wykonuje badania, które prowadzą w różnych obszarach swojej pracy, używa
do nowej wiedzy psychologicznej wiedzy dostarczonej przez psychologów
eksperymentalnych
Jakie są obszary pracy
psychologa?
 penitencjarny
śledczy

sądowy

psychoonkolog
pracy

sportu
dzieci i Psycholog-praktyk
młodzieży

biznesu

szkolny

neuropsycholog
kliniczny transportu
 Podstawowe działy psychologii :

 Psychologia poznawcza (1)

 Psychologia ewolucyjna (2)

 Psychologia emocji i motywacji (3)

 Psychologia osobowości i różnic indywidualnych (4)

 Psychologia kliniczna (5)

 Psychologia społeczna (6)

Psycholog vs Psychoterapeuta
NURTY PSYCHOLOGICZNE

 Możemy wyróżnić wiele nurtów psychologicznych pojawiających się na przestrzeni lat. Do najbardziej
znanych, z których czerpią współcześni psycholodzy należą: psychologia poznawcza,
 behawioryzm,
 psychologia humanistyczna
 psychoanaliza.
 Każdy psycholog pracując z klientem wybiera model, który uważa za najlepszy bądź kompilację znanych
systemów psychologicznych.
 Zakres zastosowań psychologii do rozwiązywania problemów zdrowia i człowieka zmieniał się na
przestrzeni wieku istnienia psychologii. Obszar jej zainteresowania poszerzał się stopniowo i obejmował
osoby w różnym wieku (najpierw koncentrował się na sprawach dzieci i młodzieży potem na ludziach
dorosłych). W ostatnich latach szczególną uwagę zwraca się na wiek senioralny, zdrowie i zaburzenia
ludzi starych, ponieważ jest to wyzwanie dla współczesnej humanistyki. Wyzwania cywilizacyjne, które
zagrażają zdrowiu i życiu (katastrofy, terror, epidemie) oraz te które są szansą (przedłużenie życia, nowe
metody diagnozy i terapii, transplantologia) zmieniają obszar zainteresowań psychologa klinicznego,
badacza i praktyka.
 W ostatnich latach powstaje coraz więcej dziedzin wymagających współpracy w
ramach z psychologią, należą do nich :
• Promocja zdrowia (psychologia zdrowia, rozwoju, edukacyjna i pozytywna)
• Psychologia katastrof (psychologia społeczna, stresu i kliniczna)
• Psychologia przemocy (psychologia społeczna, agresji, kliniczna, sądowa,
neuronauka, psychoseksuologia, psychoonkologia)
PSYCHOANALIZA

• Zjawiska psychiczne (myśli, uczucia i zachowania) człowieka zdeterminowane są

działaniem nieświadomych, przeciwstawnych sił motywujących, tj. popędów
libido i agresji, które pozostają ze sobą w konflikcie;​
• Konflikty psychiczne występują na różnych etapach rozwoju i są
rozwiązywane nieświadomie przy udziale mechanizmów obronnych;​
• Rozwój psychiczny ma charakter fazowy i progresywny – zmierza od mniej do
bardziej dojrzałych organizacji intrapsychicznych na bazie przekształceń libido i
agresji;​
• Psychoanaliza zakłada, że terapii psychoanalitycznej mogą podlegać tylko te
osoby z zaburzeniami psychicznymi, w przebiegu których istnieje możliwość
wystąpienia przeniesienia.
MODEL DYNAMICZNY

• Istnieją dwa biologiczne, przeciwstawne popędy, ukierunkowane na zaspokojenie: seksualny i

agresji.​
• Konflikt jest rozstrzygany nieświadomie poprzez mechanizmy obronne;​
• Popęd to wrodzona reprezentacja psychiczna wewnętrznego, biologicznego źródła pobudzenia, tj.
stanu wzbudzenia potrzeby. Napięcie, pragnienie, dążenie wywołane potrzebą. Cechy popędu:​
• cel – redukcja napięcia (zaspokojenie związane z doświadczeniem przyjemności);​
• źródło – potrzeby (stan organizmu)​
• przedmiot – cała aktywność zachodząca pomiędzy pojawieniem się pragnienia a jego zaspokojeniem;​
• siła – intensywność, decyduje o niej natężenie potrzeby.​
• Libido, jako energia psychiczna może być obsadzana na zewnątrz - zewnętrzne obiekty czy osoby
(kateksja) lub do wewnątrz – intrapsychiczne wyobrażenia lub struktury. Libido rozładowywane jest
w trakcie zaspokajania popędu lub kateksji; brak możliwości rozładowania powoduje fiksację libido,
co może w przyszłości uruchomić proces regresji – cofania się do tych etapów rozwoju, na których
doszło do zastoju libido.
MODEL ROZWOJOWY

• Model ten wyjaśnia, że zjawiska psychiczne mają swój wymiar czasowy, czyli
opisuje „koleje losu popędów” i ich organizację na poszczególnych etapach
rozwoju.​
• Rozwój seksualny (nie mylić z rozwojem genitalnego) zaczyna się w okresie
najwcześniejszego dzieciństwa, w którym doświadczanie satysfakcji rozwijało się
w oparciu o zaspokojenie potrzeby biologicznej. W rozwoju wyróżnić można
okresy, z których preferowane są doznania przyjemności związane z drażnieniem
konkretnych sfer erogennych.​
• Przyczyny zaburzeń nerwicowych Freud upatrywał w utrwaleniu dziecka na danej
fazie rozwoju libido na skutek doświadczania frustracji lub nadmiernej rozkoszy
w dzieciństwie.
ZYGMUNT FREUD

• Zygmunt Freud (1856–1939) – psychiatra, neurolog,

założyciel psychoanalizy, podstawowe założenia
psychoanalizy klasycznej wyrastają głównie z
jego doświadczeń, zdobytych podczas leczenia
pacjentów nerwicowych.​
• Swoje wnioski Freud uporządkował w modele,
opisujące procesy psychiczne: m. dynamiczny, m.
topograficzny, m. ekonomiczny. Z czasem
zostały one wzbogacone o perspektywę rozwojową
oraz adaptacyjną.
FAZY ROZOWOJU
PSYCHOSEKSUALNEGO WG
FREUDA
• Oralna: 0-18 miesięcy​
• Pierwszym obiektem jest pierś matki, podstawową sferą erogenną usta, a aktywnością
dającą przyjemność ssanie, a później gryzienie, kąsanie czy szarpanie. Etap, w którym
dziecko czerpie satysfakcję z zaspokajania popędów pochodzących z sfer oralnych
(warg, gardła, przełyku) to faza oralna.​
• Zaburzenia: ​
• Frustracja we wczesnym okresie fazy oralnej powoduje ukształtowanie się
osobowości oralno-biernej, którą cechuje beztroska, pogoda ducha, nadmierna zależność,
łatwowierność, oczekiwanie opieki. Zaburzenia w wieku dorosłym: palenie tytoniu, picie
alkoholu, otyłość. ​
• Fiksacja na okresie poczucia siły (ząbki i większe możliwości poruszania się) -
ukształtowanie się cech osobowości oralno-sadystycznej. Jej główne cechy to: kłótliwość,
zachłanność, roszczeniowość, zawiść, tendencja do złośliwości, nieufności wobec
otoczenia.
• Analna: 18 miesięcy – 3 lata​
• Dziecko zyskuje kontrolę nad procesem wydalania. Najważniejszą sferą erogenną jest
odbyt, a czynnością dającą przyjemność wypróżnianie, a czasami zatrzymywanie stolca.
Oscyluje wokół dwóch skrajności – dawanie – zatrzymywanie. Okres treningu czystości.​
• Zaburzenia:​
• Fiksacja spowodowana restryktywnym treningiem powoduje ukształtowanie się
cech osobowości analnej ze skłonnością do zatrzymywania uczuć i przedmiotów albo
gwałtownych wyładowań emocjonalnych. ​
• Fiksacja na wstrzymywaniu skutkuje typem osobowości analno-retencyjnym, który
charakteryzują upór, skąpstwo, sztywność, pedanteria, przymus samokontroli i brak
spontaniczności. Charakter retencyjny tworzy się pod wpływem rygorystycznych
wymagań co do wypróżnień.​
• Fiksacja na uwalnianiu, które może być sygnałem protestu i agresji względem otocznia,
skutkuje typem analno-ekspulsywnym, który charakteryzuje impulsywne wyrażanie
gniewu, ze skłonnością do wybuchów złego humoru i złośliwym upodobaniem do
niszczenia.
• Falliczna: 3-6 lat​
• Dominującą sferą erogenną są zewnętrzne narządy płciowe (łechtaczka i penis), a
dominującą aktywnością ich drażnienie (masturbacja dziecięca). Tu rozwój
chłopców i dziewczynek zaczyna się różnić. Kluczowymi wydarzeniami tej fazy
u chłopców jest lęk kastracyjny i kompleks Edypa. U dziewczynki kompleks
Elektry i zazdrość o penisa. ​
• Zaburzenia:​
• Fiksacja popędu w tej fazie powoduje powstanie charakteru fallicznego.
Mężczyźni: nastawieni na potwierdzanie męskości: sukcesy, wiele dzieci,
powodzenie u kobiet. Kobiety: agresywne, próbujące zdominować mężczyzn,
osobowość histeryczna, nadmierna koncentracja na kobiecości - identyfikacja z
matką - idealizująca, flirtująca, ale nie wchodzi w relacje seksualne.
• Latencji: 6-12 lat​
• Libido jest tłumione, energia jest poświęcana na kontakty społeczne i
uspołecznienie.​
• W miarę rozwoju fizycznego oraz intelektualnego rozwiązany zostaje kompleks
Edypa. Matka nie jest już bowiem spostrzegana przez dziecko jako postać
centralna w jego życiu, zaś wartości płynące z bezpośredniego kontaktu z
rodzicami są kompensowane przez wartości wynoszone przez dziecko z
kontaktów z rówieśnikami.​
• Genitalna: od 12 r.ż. do śmierci​
• Zaczyna się okresem dojrzewania. Przyjemność seksualna skupiona jest na
narządach rozrodczych (pochwa i penis ), a przyjemność czerpana z zaspokajania
popędu zostaje podporządkowana celom rozrodczym i przestaje być perwersyjna.
Dojrzałość psychoseksualna przejawia się w zdolności do intymnych, seksualnych
kontaktów z osobami płci przeciwnej praz możliwościami podjęcia aktywności
związanej z pracą oraz twórczością.
Id, Ego, Superego

 Id
 Najbardziej prymitywna i nieświadoma struktura;
 Kieruje się zasadą zaspokojenia popędów, funkcjonuje wg zasady
przyjemności bez oglądania się na żadne ograniczenia, fizyczne czy społeczne;
 Nie ma tu logiki, zasad, reguł;
 Jest irracjonalne, biologiczne, system pierwotny;
 Za wysokie napięcie energetyczne id odpowiadają siły zwane popędami:
instynkt seksualny – libido oraz instynkt śmierci - tanatos (agresja);
Model topograficzny

 Świadomość (aktualnie dostępne składniki świadomości)

 Przedświadomość (to co świadomości dostępne w razie
potrzeby)
 Nieświadomość
Id, Ego, Superego

 Ego
 Zasadą rzeczywistości - umożliwia odroczenie gratyfikacji popędu, aż do momentu, gdy okoliczności będą

sprzyjające, pełni funkcje scalające, kontrolne i rolę odraczającą;

 Tu procesy takie jak myślenie, planowanie i przewidywanie – dzięki temu stały kontakt z rzeczywistością;
 Władza wykonawcza osobowości: decyduje o przystąpieniu do działania oraz o tym, które popędy i jak zostaną

zaspokojone;
 Godzi sprzeczne wymagania: id, superego i świata zewnętrznego. Świadomy mediator i moderator konfliktów

między rozmaitymi siłami wewnętrznymi, godzi sprzeczne wymogi organizmu i środowiska;

 Nadrzędne cele: utrzymanie życia jednostki i zapewnienie reprodukcji gatunku;
 Świadczy o naszym człowieczeństwie
 Ego jest częściowo świadome- podejmowanie rozważnych decyzji;
 Nieuświadomiona część ego to mechanizmy obronne;
Id, Ego, Superego

 Superego
 „Instancja moralna” osobowości;
 Normy i nakazy, hamowanie impulsów z id, szczególnie seksualnych i agresywnych ( Id:

Tak, zrób to teraz vs. Superego: Nie, nigdy, nie wolno);

 Dąży do doskonałości, osiągnięcie perfekcji;
 Rozwija się jako ostatni z trzech systemów w fazie fallicznej na bazie kompleksu Edypa,

zinternalizowania reprezentacja norm i wartości nabytych przez identyfikację z rodzicami;

 Kształtuje się pod wpływem nagród i kar rodzicielskich oraz introjekcji czyli w procesie

włączania wartości rodziców w subsystem superego: ja – idealne;

Psychologia humanistyczna:
• P. Humanistyczna powstała w wyniku niezgody na
psychoanalizę – założenia o bezwzględnym uwarunkowaniu
przeszłością oraz behawioryzmu – wyjaśnieniami zachowania w
kategoriach kar i nagród;​
• Według psychologii humanistycznej Freud skupiał się na słabych
stronach człowieka, w przeciwieństwie do humanistów
poszukujących mocnych stron człowieka;
Abraham Maslow
• Abraham Maslow (1908-1970) – psycholog, jeden z
najważeniejszych przedstawiciel nurtu psychologii
humanistycznej; ​
• Podkreśla on, że wrodzone skłonności człowieka są dobre
lub neutralne, nie złe, dlatego też wszystko to, co realizuje
wewnętrzną naturę człowieka jest korzystne i prowadzi do
rozwoju, niekorzystne natomiast to, co naturę hamuje i
frustruje;​
• Jego teoria dotyczy motywacji rozumianej jako cel
zachowania, wyjaśniając jednocześnie zachowania i
patologiczne i zdrowe;
POTRZEBY MASLOWA
• Potrzeby fizjologiczne - najniższe w hierarchii, są to przede wszystkim potrzeby niezbędne do
utrzymania człowieka przy życiu, takie jak głód, pragnienie, sen, potrzeby seksualne, unikanie zimna
bądź gorąca; ​
• Potrzeby bezpieczeństwa - dominują u niemowląt (np. potrzeba ochrony przed nagłym hałasem lub
ukojeniem strachu przed osobami obcymi), ale są też obecne u dorosłych, zwłaszcza w czasie wojny,
długotrwałej choroby, katastrofy czy bezrobocia. Są to również potrzeby oparcia oraz opieki;​
• Potrzeby przynależności i miłości - pragnienie uczuciowych związków oraz przebywania z innymi
ludźmi, należenia do społeczności, należenia do danej grupy, akceptacji ze strony innych, przyjaźni i
zrozumienia;​
• Potrzeby uznania - są potrzebami samoakceptacji i doznawania szacunku ze strony innych osób. Do tej
grupy zaliczamy potrzeby: dominacji, uznania, prestiżu, zyskiwania znaczącej pozycji społecznej itp.
Zaspokojenie ich pozwala rozwinąć poczucie własnej wartości oraz zaufania do samego siebie,​
• Potrzeby samorealizacji – rozwój siebie, swoich zdolności, talentów, zainteresowań, rozwój duchowy.
Zaspokajać najwyższą potrzebę samoaktualizacji oznacza zaspokajać potrzebę nabywania wiedzy,
zrozumienia świata, poszukiwania doznań estetycznych. Związane są z pełnym wykorzystaniem
własnego potencjału i osiąganiem celów, które przynoszą satysfakcję.
Maslow….

• Im potrzeba wyżej w hierarchii tym mniejsze jej znaczenie dla

biologicznego przetrwania gatunku, tym w mniejszym stopniu
obiektywnie odczuwana jest jako nagląca więc odroczona może być
jej gratyfikacja;​
• Potrzeby przynależności oraz miłości, czyli pragnienie uczuciowych
związków z innymi ludźmi jest według Maslowa jest grupą potrzeb
najczęściej frustrowaną, co przyczynia się do zachowań patologicznych
oraz nieprzystosowanych;​
• Potrzeby fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności i miłości oraz
uznania są potrzebami braku/ niedoboru, potrzebami podstawowymi;​
• Potrzeba samorealizacji to potrzeba wzrostu; Nie ujawnia się ona u osób
chorych, u których niezaspokojona została potrzeba niższego szczebla.
Psychologia humanistyczna

 Łączy ona w sobie co najmniej cztery różne orientacje psychologiczno-

filozoficzne:​
• Teorie Ja;​
• Elementy filozofii egzystencjalnej;​
• Pewne elementy fenomenologii;​
• Religijne i filozoficzne idee Wschodu, takie jak taoizm, wskazujący
drogę życia w harmonii z wszechświatem czy buddyzm zen.
Psychologia humanistyczna

• Przekonanie o pozytywnych możliwościach natury człowieka, które

powinien on realizować, czyli rozpoznawać i
urzeczywistniać – samorealizacja;​
• Otoczenie społeczne poprzez swoje wymagania i oczekiwania hamuje
lub frustruje naturalny proces samorealizacji. Kultura i społeczeństwo
przekazuje człowiekowi „zniekształcone sposoby istnienia”, które
utrudniają mu kontakt z własnym doświadczeniem;
Psychologia humanistyczna

• Podejście fenomenologiczne, skoncentrowane na świadomym, bieżącym

doświadczaniu zdarzeń wewnętrznych i zewnętrznych – tu i teraz; Bycie
świadomym to pozostawanie w kontakcie z własnym doświadczeniem, a
to pozwala na realizację swoich możliwości jako koniecznego warunku
zdrowia psychicznego;​
• Podejście subiektywistyczne, które świadomość własnego doświadczenia
uznaje jako jedyne kryterium poznania rzeczywistości oraz samego
siebie, np. sprawdzenie czy w pojemniku jest pieprz czy sól można
sprawdzić jedynie poprzez odwołanie się do
własnego doświadczenia – sprawdzenie samemu  Opinie innych osób nie
mogą być drogą poznania subiektywnego świata jednostki;
Psychologia humanistyczna

 Najważniejsze założenia koncepcji humanistycznej:

1. człowiek to unikatowa całość składająca się z 2 podsystemów: „ja” i „organizmu”, które stanowią jedność i są jak
dwie strony jednej monety. Człowiek, który chce żyć zgodnie ze swoją naturą, chce być niezależny, autentyczny,
zadowolony, musi stanowić harmonijną całość, której podstawowe składniki (ja i organizm) stworzą spójny system,
zwany osobą.
2. podstawową właściwością natury ludzkiej jest rozwój uwarunkowany przez czynniki wewnętrzne, siły decydujące o
jego przebiegu tkwią w człowieku, a nie poza nim. Człowiek, którego rozwój został zablokowany, nie jest osobą w
pełni zdrową.
3. o działaniu człowieka decyduje dążenie do samorealizacji, która jest podstawową skłonnością natury ludzkiej. Jej
przejawem może być miłość, twórczość, altruistyczne zachowania, rozwój własnego „ja”. Nie interesuje go produkt
pracy, ale same przeżycia, np. twórczość jest ważna dlatego, że kształtuje osobę, a nie towar, który można sprzedać
lub kupić. Życie poza obszarem samorealizacji nie jest życiem autentycznym i w pełni ludzkim.
4. człowiek z natury jest dobry, a jego dążenia są pozytywne. Oznacza to, że chce dawać i daje innym wyłącznie dobro.
Jeżeli dokonuje aktów gwałtu lub przemocy, to dlatego, że działa wbrew naturze, a rzeczywistość, w której żyje,
blokuje rozwój jego prawdziwych i pozytywnych zachowań.
5. ludzkie zachowanie uwarunkowane jest przez teraźniejszość, aktualne przeżycia, doświadczenia, przez to, co dzieje
się tu i teraz. To, co dzieje się aktualnie w świadomości, jak człowiek teraz postrzega siebie, innych i świat, decyduje
o przebiegu procesu samorealizacji. Człowiek żyjący przeszłością nie osiągnie pełnego rozwoju.
 Teoria samoaktualizacji wg Maslowa

• Samoaktualizacja jest specjalnym procesem stawania się tym, kim się jest;
dążeniem do wewnętrznej spójności, jedności z samym sobą, spełniania swojego
przeznaczenia lub powołania;​
• Samoaktualizacja wg Maslowa to proces, podczas którego realizacji człowiek jest
bardziej ludzki niż zwykle;​
• Człowiek samoaktualizujący się musi odznaczać się woloma własnościami, na
przykład: spontanicznością, dystansem wobec zdarzeń, bliskimi związkami z
innymi, niezależnością, ale też poczuciem humoru itp.;​
• Koncepcja ta wyraźnie koncentruje się na tu i teraz, lekceważąc zarówno
przeszłość jak i przyszłość (czy na pewno przyszłość?  – „Zadbaj o swoją
teraźniejszość, to w niej spędzisz całą swoją przyszłość….”)
CARL ROGERS

• Carl Rogers (1902-1987) – psycholog, psychoterapeuta,

przedstawiciel humanistycznej oraz psychoterapii
skoncentrowanej na klienta; ​
• W odróżnieniu do Maslowa, w większym stopniu skupił się on
na charakterystyce procesów, które utrudniają samorealizację;​
• Według niego tendencja do samorealizacji jest jedynym
motywem działania i oznacza dążenie do rozwijania własnych
zdolności i możliwości w sposób, który służy zachowaniu ale i
ulepszaniu organizmu;
• Samorealizacja to nie tylko zapewnianie tego, co już zostało osiągnięte, ale też
wychodzenie poza stan obecny i stałe zwiększanie zakresu swoich doświadczeń;​
• Istotne jest pojęcie wartościowania organizmalnego - organizm sam ”wie” co jest
dla niego dobre, a co złe – ma wrodzoną umiejętność wyboru tego, co służy
samorealizacji i unikania tego, co jej zagraża; Satysfakcja jest subiektywnym
wskaźnikiem dobrego wyboru;​
• Rozróżnienie między doświadczeniem świadomym (takim, które znajduje się w
polu świadomej uwagi), a nieświadomym, choć wpływającym na jego
zachowanie;​
• To co oddziałuje na organizm i może ukierunkować zachowanie, dostępne jest
świadomości tylko potencjalnie i stanowi tzw. pole fenomenologiczne podmiotu;
Treść pojęcia Ja decyduje o tym, które doświadczenia staną się dostępne
świadomości, a z których jednostka nie będzie sobie sprawy lub zda sobie sprawę
nieadekwatnie;
POJĘCIE JA …

• Tworzy się w procesie dorastania, kiedy jednostka wyodrębnia spośród swoich

doświadczeń te, które związane są z nią samą;​
• W pojęciu Ja reprezentowane są: spostrzegane własne cechy, spostrzegane relacje
z innymi osobami, wartości przypisywane tym wartościom;​
• Reprezentacja obejmuje doświadczenie oraz nadane mu znaczenie, które wynika z
doświadczeń z przeszłości oraz przewidywanie wydarzeń przyszłych;​
• Człowiek potrzebuje akceptacji bezwarunkowej – jest to potrzeba stała i
uniwersalna, która powinna być dla jego dobra zaspokajana bezwarunkowo.
Rogers wyróżnia jednak również pojęcie warunku wartości, czyli akceptowanie
dziecka przez osoby znaczące, tylko wtedy, kiedy spełnia ono ich
oczekiwania – akceptacja warunkowa;
• Warunki uzyskania akceptacji otoczenia stają się warunkami własnej wartości
i decydują o tym, czy danej doświadczenie znajdzie się w polu świadomości
czy nie; Poszukiwanie lub unikanie nowych doświadczeń dyktowane jest
wówczas realizacją potrzeby samoakceptacji, nie zaś polepszeniem jego
funkcjonowania;​
• Im liczniejsze oraz silniejsze warunki własnej wartości, tym większa
podatność na lęk i nieprzystosowanie psychologiczne; Częściej pojawiają się
doświadczenia niezgodne z pojęciem Ja, a więc zagrażające
utratą samoakceptacji; Jednostka zaczyna wówczas wybierać w sposób
selektywny – zniekształcając doświadczenia lub je wypierając;​
• Doświadczenia zniekształcone lub wyparte stają się zdysocjowane od
świadomości, wywołując niepokój i napięcie;
PSYCHOTERAPIA WG C.ROGERSA

• Określana jako skoncentrowana na kliencie;​

• Dąży do wytworzenia umiejętność bezwarunkowej akceptacji
siebie i do nauczenia klienta kontaktu z własnym
doświadczenie – uczuciami, pragnieniami, potrzebami;​
• Terapeuta akceptuje klienta bezwarunkowo, co oznacza, iż żadne
z jego doświadczeń nie jest przez terapeutę wyróżniane jako
kryterium jego akceptacji;​
• Terapia przesuwa źródło oceny z zewnętrznego (oczekiwania
innych osób) na wewnętrzne;
 Psychologia ewolucyjna
 Celem nowej dyscypliny naukowej, zwanej psychologią ewolucyjną jest zrozumienie mechaniki
ludzkiego mózgu/umysłu z perspektywy ewolucyjnej.
 Dlaczego umysł ludzki został zbudowany w ten właśnie sposób - czyli jakie przyczyny sprawiły,
że przybrał on swoją obecną postać?
 Jak ludzki umysł został zaprojektowany - jakie są jego mechanizmy czy części składowe, w jaki
sposób są one zorganizowane?
 Jakie funkcje spełniają poszczególne części składowe oraz struktury - czyli do jakich celów został
umysł ludzki zaprojektowany?
 W jakie interakcje wchodzą bodźce ze środowiska, szczególnie społecznego, ze strukturami
umysłu ludzkiego i w jaki sposób ujawnia się to w zachowaniach człowieka?
 Psychologia poznawcza
 Psychologia poznawcza to subdyscyplina psychologii naukowej, zajmująca się badaniem procesów i struktur
poznawczych, a także ogólnymi zasadami funkcjonowania umysłu
 Przedmiotem zainteresowania psychologii poznawczej jest złożony system , wyspecjalizowany w odbiorze i
przetwarzaniu informacji
 Uwaga i świadomość
 Kontrola poznawcza
 Percepcja
 Pamięć i czynności pamięciowe
 Myślenie i rozumowanie
 Rozwiązywanie problemów
 Wydawanie sądów i podejmowanie decyzji
 Język i mowa
 Związki z innymi dziedzinami psychologii…
 Psychologia emocji i motywacji
 Czym są emocje? Jaka jest ich natura?
 Jakie są mechanizmy powstawania emocji?
 Jakie są kategorie stanów afektywnych?
 Jakie są podmiotowe i społeczne uwarunkowania emocji?
 Interakcja emocji z procesami poznawczymi, osobowością
 Psychofizjologiczne aspekty emocji (zależności pomiędzy mózgiem a zachowaniem)
 Jakie są przyczyny ludzkich działań? Jaką rolę odgrywa uczenie się czy poznanie?
 Jakie są źródła zachowań i mechanizmy odpowiedzialne za kierunek zachowania?
 Rola emocji/uczuć w zachowaniu, wpływ różnic indywidualnych na zachowanie
 Samoregulacja zachowania
 Psychologia osobowości i różnic indywidualnych

 Celem badań tego działu psychologii jest zrozumienie natury, funkcjonowania, źródeł i
konsekwencji różnic indywidualnych
 Pod względem jakich podstawowych wymiarów osobowości i zdolności osoby różnią się między
sobą i jak te różnice można mierzyć?
 Jakie jest pochodzenie (źródło) tych różnic?
 Jakie procesy psychologiczne leżą u podstaw różnic indywidualnych w osobowości?
 Do jakiego stopnia i w jaki sposób osobowość jest stała czy też poddająca się zmianie w ciągu
życia?
 Jakie są behawioralne implikacje osobowości i jak zmieniają się one w zależności od sytuacji?
 Jakie są długofalowe implikacje osobowości dla konsekwencji życiowych i jak zmieniają się one
odpowiednio do rodzaju środowiska fizycznego, społecznego i kulturowego?
 Psychologia kliniczna
 Dziedzina badań i praktyki psychologicznej zajmująca się opisem i wyjaśnianiem zdrowych i
zaburzonych form zachowania, przeżywania i funkcjonowania somatycznego, określaniem
przyczyn zdrowia i zaburzeń oraz wypełnianiem zadań praktycznych, polegających na diagnozie
zdrowia i/lub zaburzeń w celu zastosowania psychologicznych form pomocy
 Obszarem badań i praktyki psychologa klinicznego są zjawiska zdrowia i choroby, przyczyny
zdrowia i choroby, czynności rozpoznawania tych zjawisk i praktycznego działania, czyli pomocy,
opieki, leczenia, rehabilitacji
 Narzędziami badania i praktyki są pojęcia i twierdzenia teoretyczne dziedziny jaką jest
psychologia lub psychopatologia i określone metody poznawania obszaru zainteresowań
 Psychologia społeczna
 Psychologia społeczna zajmuje się szeroko pojętym wpływem społecznym, a więc pytaniem w
jaki sposób to, co robią, czują i myślą jedni ludzie, wpływa na to, co robią, czują i myślą inni
(wzajemne wywieranie wpływu jest istotą życia społecznego)
 Przedmiotem psychologii społecznej jest wpływ jaki wywierają ludzie na poglądy i zachowanie
innych ludzi
 Przykładowe pytania jakie zadają psycholodzy społeczni:
 W jaki sposób inni ludzie wywierają wpływ na daną osobę?
 Dlaczego ta osoba akceptuje ten wpływ? Co jej to daje?
 Jakie czynniki zwiększają lub zmniejszają efektywność wpływu społecznego?
 Czy wpływ ma skutek trwały czy przemijający?
 Czy te same zasady wpływu można stosować w różnych sytuacjach?
 Psycholog vs Psychiatra
 Leczenie zaburzeń psychicznych (psychiatrzy, psycholodzy)
 Psychiatria jest dziedziną medycyny a nie psychologii
 Psychiatra to lekarz medycyny, który zdobywa specjalistyczną wiedzę na temat leczenia
problemów psychicznych i problemów z zakresu zachowania zazwyczaj za pomocą środków
farmakologicznych
 Psychiatra widzi pacjenta z perspektywy medycznej, jako osobę cierpiącą na „chorobę
psychiczną”
 Psychologia jest dziedziną szerszą od psychiatrii; obejmuje cały zakres ludzkich zachowań i
procesów psychicznych, od funkcji mózgu, po interakcje społeczne, i od dobrostanu
psychicznego po zaburzenia psychiczne
Podejście poznawcze:

• Koncepcja poznawcza to aktywnego umysłu człowieka, nauka o

mechanizmach funkcjonowania umysłu; ​
• Odpowiada na pytania: W jaki sposób osoba funkcjonuje? Jakie zachodzą
procesy poznawcze i afektywne?​
• Wyjaśnia stałość zachowania ludzi oraz trwałych różnic między nimi – w
strategiach przetwarzania informacji od których zależy sposób konstruowania
świata i siebie oraz w strategiach kontroli własnej aktywności; ​
• Odnosi się do reprezentacji poznawczych(np. system przekonań), standardów
postępowań (normy moralne, cele postępowań) oraz programów aktywności
(np. strategie radzenia sobie z problemami życiowymi);​
• Brak pojedynczych przedstawicieli – kolektywny charakter dorobku; ​
• Pionerem uznaje się Georga Kelly`ego;
 George Kelly

• George Kelly (1905-1967) – psycholog osobowości,

psychoterapeuta;​
• Przyjął założenie, że człowiek niczym naukowiec,
testuje rzeczywistość – na podstawie obserwacji
zbiera informacje, następnie porządkuje je
i klasyfikuje, by na ich podstawie stawiać hipotezy i
sprawdzać czy się potwierdzą;​
• To co zatem różni człowieka od innych istot żywych to
zakres przewidywań, które mogą dawać podstawy do
kontrolowania zdarzeń;
Konstrukty ponzawcze:

• Według Kelly`ego podstawą przewidywań są pokategoryzowane

informacje o świecie, czyli konstrukty poznawcze;​
• Osobiste konstrukty poznawcze tworzymy, klasyfikując doświadczenia:
skupiamy się na tym co dla nich wspólne i odmienne;​
• Najprostszy konstrukt składa się z trzech elementów: dwa z nich są d
siebie podobne, trzeci jest różny;​
• Każdy konstrukt jest dwubiegunowy – jeden biegun opisuje
podobieństwo, drugi różnicę, np. poważny – zabawy;
• Kelly zakłada, że ludzie łączą się raczej na zasadzie podobieństwa -
stwierdzono podobieństwo konstruktów osobistych u przyjaciół;​
• Fakt posługiwania się podobnymi konstruktami nie jest jednak
warunkiem wystarczającym do stwierdzenia podobieństwa między ludźmi;​
• Ten sam konstrukt może być bowiem stosowany różnie u różnych grup
społecznych – np. „uczciwy-drań” u pracownika urzędu podatkowego, a u
członka mafii;​
• Decyduje zatem indywidualny sposób rozumienia konstruktu, jego pozycja
w systemie (rdzenne, a peryferyczne) i zakres stosowalności;
Psychologia egzystencjalna

 Według psychologów egzystencjalnych musimy zaakceptować wszystkie

wydarzenia, które się nam przytrafiają. Są one nieodzowne, a naszym
zadaniem nie jest walka z nimi, lecz nauka, jak z nimi żyć
Układ nerwowy
Układ nerwowy
CIEKAWOSTKA

Całkowita długość nerwów

obwodowych u człowieka wynosi
150 tysięcy km, a prędkość przesyłanych
nimi impulsów to 5‑130 m/s.
Komórki nerwowe i nerwy
FUNKCJE W ORGANIZMIE

 Układ nerwowy odgrywa szereg istotnych funkcji:

• przekazuje impulsy, które pochodzą z otaczającego człowieka świata, czyli
z zewnątrz
• wyzwala odpowiednie reakcje na te impulsy – zarówno w sferze psychicznej, jak
i fizycznej
• przekazuje impulsy do narządów wewnętrznych
• zarządza pracą narządów wewnętrznych
• odpowiada za odbieranie bodźców sensorycznych
• odpowiada za zdrowie psychiczne
Funkcje układu nerwowego

• Układ somatyczny
• Układ autonomiczny
• Układ współczulny i
przywspółczulny
Układ nerwowy, a ból

Ból receptorowy

Ból niereceptorowy
Bóle fantomowe
 Niektóre leki i trucizny mogą zakłócać
przekazywanie synaptyczne przez:
• naśladowanie neuroprzekaźnika (np. nikotyna);
• zatrzymanie zbyt dużej ilości neuroprzekaźnika (np. kokaina);
• ograniczenie wydzielania neuroprzekaźnika (np. alkohol);
• blokowanie receptorów.
 Niektóre aksony pokryte są substancją tłuszczową – mieliną. Osłonka mielinowa
izoluje sąsiednie neurony i przyspiesza przewodzenie impulsów wzdłuż włókien
nerwowych. Aksony lub dendryty różnych neuronów, zebrane w pęczki i okryte
od zewnątrz tkanką łączną, tworzą nerw. Nerwy mają za zadanie przekazywać
informacje między mózgowiem lub rdzeniem kręgowym a komórkami ciała.
PODSUMOWANIE

• Podstawową jednostką strukturalną i funkcjonalną układu nerwowego jest neuron.

• W układzie nerwowym informacje przekazywane są w postaci impulsów
elektrycznych i substancji chemicznych.
• Ośrodkowy układ nerwowy składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego.
• W skład obwodowego układu nerwowego wchodzą nerwy odchodzące od
mózgowia i rdzenia kręgowego.
• Układ autonomiczny podtrzymuje funkcje życiowe: odbiera bodźce pochodzące
ze środowiska wewnętrznego organizmu, kontroluje pracę narządów, których
działanie jest niezależne od naszej woli, umożliwia aktywność i wysiłek
organizmu albo spowalnia pracę narządów wewnętrznych.
Dziedziczność

 odtwarzanie w procesach rozrodu i rozwoju osobniczego u organizmów

potomnych cech przypominających organizmy rodzicielskie

 Podstawowe prawa dziedziczności sformułował 1866 G. Mendel

 Zmiany właściwości dziedzicznych, czyli mutacje , powstają wskutek

zmian w zapisie genetycznym DNA poszczególnych genów lub zmian
w układzie genów w obrębie chromosomów.
PSYCHOLOGIA POZNAWCZA

 PSYCHOLOGIA POZNAWCZA – PAMIĘĆ

 uwaga – mechanizm selekcji nadmiaru informacji, które do nas docierają
(selekcjonuje)
 Uwaga jest formalną cechą procesów poznawczych (jest to proces
„beztreściowy”)
 Pole uwagi, to wszystkie bodźce, które do nas docierają, tylko z niektóre z tych
rzeczy znajduje się
 w naszej świadomości (pole świadomości, związana jest z tym świadomość
introspekcyjna i świadomość percepcyjna).
 Złożone procesy poznawcze:

 Procesy myślenia, oparte na operacjach: analizy, syntezy, porównywaniu,

klasyfikacji oraz abstrahowaniu, które umożliwiają wykorzystanie i przetwarzanie
zdobytych i zapamiętanych informacji w celu rozwiązania problemów i
podejmowania decyzji
 Procesy tworzenia pojęć umożliwiające posługiwanie się językiem,
komunikowanie się z innymi
Podział procesów poznawczych

 Wrażenia
 Spostrzeganie

 Uwaga

 Wyobraźnia

 Pamięć

 Myślenie
 Proces
pamięci
Spostrzegane Zmiany te Dzięki tym
przedmioty utrzymują się, zmianom
wywołują zmiany chociaż rozpoznajemy
w komórkach wywołujące je przedmioty jako
nerwowych w bodźce znane i
postaci śladów przestały reprodukujemy je.
pamięciowych. działać.

ZAPAMIĘTYWANIE PRZECHOWYWANI PRZYPOMINANIE

E
 7 grzechów pamięci:
 1. nietrwałość
 2. roztargnienie <----- grzechy pominięcia
 3. blokowanie
 4. błędne atrybucje
 5. podatność na sugestie
 6. tendencyjność <---------- grzechy włączania (aktywują zniekształcanie
wspomnień)
 7. uporczywość
🞹 Uwaga
 To skierowanie świadomości na jakiś przedmiot lub zjawisko świata
zewnętrznego
 i wewnętrznego.
 Uwaga ma charakter selektywny, jeżeli człowiek zwraca ją na jeden
przedmiot lub zjawisko,
 to tym samym odwraca uwagę od innych.
🞹 Myśl en ie
 To aktywny proces poznawczy
odzwierciedlający ogólne cechy i stosunki
między różnymi elementami rzeczywistości,
zmierzający do rozwiązywania określonych
problemów (zadań, zagadnień)
 p o d s t a w o w e komponenty
Procesu myślenia
Materiał Reguły
informacje o świecie strategie porządkowania
zakodowane w: łańcucha operacji

Operacje umysłowe
spostrzeżenia elementarne transformacje
wyobrażenia dokonywane na materiale
pojęcia

*Pojęcia - "kategorie, stanowiące umysłowe reprezentacje

powiązanych ze sobą zjawisk". Zimbardo
Fazy spostrzegania
 Rejestracja sensoryczna – zmiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy
 Pamięć sensoryczna daje możliwość przechowania informacji tak długo aż nie
skończą się inne procesy emocjonalne.
Proces nieświadomy
 Bodźce dystalne – bodźce (wzrokowe, słuchowe) poza organizmem działające z
pewnej odległości na nasze narządy zmysłów
 Bodźce proksymalne – bodźce pojawiające się w bezpośrednim kontakcie
bodźca
dystalnego z narządem zmysłowym (np. tworzony obraz na siatkówce, czy drgania
błony podstawowej ucha wewnętrznego)
Spostrzeganie może zależeć od:

 - bodźców – ich natężenia i siły

 - uwarunkowania ewolucyjnego
 - właściwości danego podmiotu spostrzegającego (zainteresowanie, nastawienie)
 - właściwości OUN (temperament)
 - kultury
 - właściwości biologicznych
 - sytuacji, w jakiej znajduje się podmiot - od kontekstu sytuacyjnego
 Złudzenie
Muellera-Lyera

Nasze doświadczenie z
narożnikami pomieszczeń
Linia pomieszczenia
lub budynków powoduje
wydaje się bardziej
spostrzeganie linii pionowej
oddalona, a więc dłuższa.
budynku jako bliższej, a
zatem
 • prawo stałości spostrzegania
Złudzenie Ponzo - dwie ukośne linie postrzegamy,
- rysunek przypomina jako w rzeczywistości równoległe,
tor kolejowy co z kolei sugeruje, że dwie linie
zniekształcony przez poziome mają różną długość
perspektywę. • prawo stałości oceny wielkości,
- subiektywnie postrzegamy

przedmioty leżące w różnej

odległości od obserwatora
i podobnego kształtu jako takie
same, mimo iż na siatkówce oka
przedmioty leżące dalej są
mniejsze.
 Złudzenia p a t o l o g i c z n e

 nie można ich skorygować

– osoba chora nie przyjmuje do wiadomości,

że jest to spostrzeżenie zniekształcone

Mylna interpretacja najczęściej wiąże się

z mylnym osądem spostrzeganej
rzeczywistości czyli z zaburzeniami
myślenia.
Uwaga jest systemem odpowiedzialnym za selekcje informacji i zapobieganie
skutkom przeładowania poznawczego przez nadmiar bodźców (danych).

Istotą procesów uwagi jest przede wszystkim selekcja – czyli wybór spośród wielu
opcji jednego obiektu percepcji, jednego źródła informacji, lub jednego tematu
myślenia.
Selekcja ta dotyczy zarówno percepcji, jak i wyższych procesów poznawczych czyli
myślenia, zatem dzięki selekcji informacji możemy skupić się na jednym bodźcu lub
źródle informacji, lub też możemy dzięki selekcji kontrolować przebieg procesów
intelektualnych.
Uwaga wiąże się ze świadomością , czyli ze zdawaniem sobie sprawy, z tego co
spostrzegamy i myślimy – ale świadomość nie zawsze jest tożsama z uwagą, ale
uwaga zawsze jest tożsama ze świadomością

Funkcje uwagi:
Selekcjonująca
Ukierunkowująca procesy poznawcze
Określająca wielkości zasobów poświęconych na realizację różnych zadań
Behawioryzm

 Behawioryzm stanowił próbę scharakteryzowania człowieka za pomocą

ścisłych, znanych z nauk przyrodniczych metod badawczych do badania
ludzkiej psychiki.

​
 Kluczowe pojęcie: zachowania
Warunkowanie klasyczne

 Iwan Pietrowicz Pawłow (ur. 14 /

26 września 1849 w Riazaniu, zm. 27 lutego
1936 w Leningradzie)
– rosyjski fizjolog, laureat Nagrody Nobla w
dziedzinie fizjologii lub medycyny z 1904 roku

 Warunkowanie klasyczne - forma uczenia się.​

​
 Początkowo: kojarzenie bodźca neutralnego z
bodźcem bezwarunkowym
 Jeśli bezpośrednio przed podaniem psu pokarmu zadzwoni dzwonek, to
po kilku próbach na sam dźwięk dzwonka pies zaczyna wydzielać ślinę,
bo uczy się, że bodziec, który zawsze pojawia się przed jedzeniem, jest
sygnałem karmienia. ​
 ​
 Tego typu bodziec Pawłow nazwał bodźcem warunkowym, a efekt
wywołany przez niego (tu: wydzielanie śliny) – reakcją warunkową
lub odruchem warunkowym. Odruch taki wytwarza się dzięki
wielokrotnemu kojarzeniu się bodźca (np. dźwięku dzwonka) z
podawaniem pokarmu, co Pawłow określił jako wzmocnienie bodźca
warunkowego.
  Warunkowanie klasyczne - forma uczenia się.​
​
 Aktualnie rozumiane bardziej jako wszelkie warunkowania
przeprowadzane według schematu bodziec → reakcja (niekoniecznie
dotyczy odruchów bezwarunkowy).​
​
 U ludzi działa tak samo
Warunkowanie klasyczne

Brak reakcji (bodziec

obojętny)

Reakcja (odruch
bezwarunkowy)

Reakcja (odruch
bezwarunkowy)

Reakcja (odruch
warunkowy)
Warunkowanie klasyczne

Brak reakcji (bodziec

obojętny)

Reakcja (bodziec przyjemny)

Reakcja (bodziec przyjemny)

Reakcja (bodziec przyjemny)

 „Dajcie mi dziecko spłodzone przez dowolną
parę rodziców i dajcie mi pełną kontrolę nad
środowiskiem, w jakim będzie ono wzrastać – a
sprawię, że wyrośnie na wybitnego uczonego,
artystę, politycznego przywódcę, czy też, jeśli
tylko będę tego chciał, zostanie pospolitym
przestępcą.”​
 ​
​
 John Watson
 John Watson (ur. 9 stycznia 1878, zm. 25 września 1958) -
amerykański psycholog, twórca pojęcia „behawioryzm”.
Odrzucił analizowanie świadomości i introspekcję jako
metodę subiektywną i nienaukową, skupił się natomiast na zachowaniach
oraz czynnikach, które je warunkują - sytuacjach. ​
 ​
 Uważał, że zachowanie przybiera postać bodziec -reakcja.
 Watson i jego asystentka, a jednocześnie kochanka, Rayner, uważali,
że człowiek rodzi się pierwotnie tylko z trzema podstawowymi
formami reagowania emocjonalnego: strachem, wściekłością i miłością.
Wszystkie inne reakcje emocjonalne zostają nabyte w procesie interakcji
z otoczeniem.
 Warunkowanie klasyczne u ludzi: Mały
Albert (John Watson)​
 Eksperyment polegał na pokazaniu
chłopcu białego szczura i jednoczesnym
uderzeniu młotkiem w metalowy pręt w
celu wywołania u niego warunkowej reakcji
emocjonalnego strachu na widok
zwierzęcia. Po około 7 powtórzeniach
u Alberta B. wytworzyła się warunkowa
reakcja emocjonalna na białego szczura.
 Po pięciodniowej przerwie reakcja warunkowa na szczura (już bez
uderzania w pręt) przetrwała. ​
 Badacze stwierdzili także występowanie transferu, czyli przeniesienia
reakcji emocjonalnej na inne (podobne) przedmioty. W tym celu
pokazywali chłopcu kolejno królika, psa, selskinowe futro, watę, siwą
głowę Watsona i maskę Świętego Mikołaja. Reakcja emocjonalna była
podobna. Reakcja warunkowa i transfer przetrwały (mimo niewielkiego
obniżenia siły reakcji) nawet po upływie miesiąca.
Warunkowanie klasyczne

 Zastrzeżenia etyczne do eksperymentu „Mały Albert”:​

• Cierpienie dziecka​
• Wykorzystanie dziecka chorego (wrodzone wodogłowie, zmarł na nie w
wieku 6 lat), sieroty​
• Brak odwarunkowania, dziecko pozostawione z uwarunkowanym lękiem
samo sobie (Watson powtórzył eksperyment z innym dzieckiem, ale tym
razem potem uwrażliwił je, wystawiając na bodziec pokazywany coraz
bliżej i wzmacniając pozytywne reakcje biszkoptami moczonymi w
mleku)
  Dlaczego eksperyment Watsona był taki ważny? ​
​
​
 Pokazał, że prawa uczenia działające na zwierzęta odnoszą się też do
ludzi
Warunkowanie instrumentalne

Większość ludzkich działań jest zdeterminowana przez warunkowanie sprawcze.

Warunkowanie sprawcze to naturalna technika nauczania, która jest stosowana

(albo zachodzi nieintencjonalnie) od tysięcy lat.

Np. przesądy
Warunkowanie instrumentalne

Skinner postulował zredukowanie definicji psychologii jedynie do badań nad

zachowaniem, odrzucając jednocześnie wszystkie nurty psychologiczne, uznające
za zasadne badania nad osobowością.

Uważał, że dobre społeczeństwo jest oparte na nagrodach, nie karach, i że za

pomocą warunkowania instrumentalnego można stworzyć idealne społeczeństwo.
Warunkowanie instrumentalne

Burrhus Frederic Skinner (ur. 20 marca 1904 w Susquehanna w

stanie Pensylwania, zm. 18 sierpnia 1990 w Cambridge w
stanie Massachusetts) – jeden z twórców i najważniejszych
przedstawicieli behawioryzmu, rozwijał teorię warunkowania
instrumentalnego.

Skinner zwracał uwagę na to, że warunkowanie klasyczne nie może być

wyjaśniane do kształtowania się zachowań nowych.

Stworzył paradygmat badawczy znany jako eksperymentalna analiza

zachowania.
 Warunkowanie instrumentalne

Warunkowanie instrumentalne - forma

uczenia się polegająca na wzmacnianiu
danych działań systemem nagród i kar.

Np.: oceny w szkole,

programy lojalnościowe
Warunkowanie instrumentalne

Wyróżnia się dwa parametry opisujące ten schemat:

• stała lub zmienna proporcja (jak często wzmocnienie się pojawia), nie musi być tu
nagradzane każde zachowanie.

• odstęp czasu pomiędzy wzmocnieniami, który może, ale nie musi być powiązany z
proporcją. Odstęp może być stały, czyli zwierzę regularnie – w sensie czasowym –
otrzymuje wzmocnienia Natomiast nieregularny, zmienny przedział czasowy oznacza, że
zwierzę nie jest w stanie przewidzieć, które zachowanie zostanie wzmocnione.
Warunkowanie instrumentalne

W przypadku nieregularności – zarówno w proporcji jak i odstępie, zwierzęta wolniej się uczą,
ale wycofanie wzmocnienia nie prowadzi do szybkiego wygaszenia zachowania.

Jest to często wykorzystywane w marketingu (nieregularne promocje), a także w ekonomii

żetonowej.
Warunkowanie instrumentalne

Edward Thorndike sformułował prawo efektu: im

większe zadowolenie lub przykrość, tym większe
wzmocnienie lub osłabienie związku.
Warunkowanie instrumentalne

Koty po raz pierwszy umieszczone w skrzynce

problemowej potrzebowały dużo czasu na to, żeby z
nich się wydostać.

Później, gromadząc doświadczenie, przejawiały

zachowania nieprowadzące do satysfakcjonującego
rezultatu coraz rzadziej, a częstość zachowań
skutkujących pożądanym wynikiem zwiększała się i
koty potrzebowały coraz mniej czasu, żeby odnaleźć
rozwiązanie i wyjść ze skrzynki problemowej.
Dziękuję za uwagę 
 Bibliografia
 Aronson, E., (2009). Człowiek - istota społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
 Sęk, H., (2013). Psychologia kliniczna. Tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
 Wojciszke, B., (2016). Psychologia społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar
 Strelau, J., (2016). Różnice indywidualne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar
 Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B., Wichary, S., (2020). Psychologia poznawcza:
Wydawnictwo Naukowe PWN
 Buss, D.M., (2001). Psychologia ewolucyjna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
 Zimbardo, P.G., Gerrig, R.J. (2012). Psychologia i życie. Warszawa: PWN, r. 1, s. 2-27.
 Zimbardo, P.G., (2017). Psychologia. Kluczowe koncepcje. Tom 1: Podstawy psychologii.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.