Wykład I

 Termin „psychologia” pochodzi z języka greckiego (chociaż nie jest słowem greckim) i składa
się ze słów
 „psyche” – dusza lub umysł
 „logos” – nauka, badanie, dziedzina wiedzy
 Dosłownie „psychologia” oznacza zatem naukę o duszy
 Definicja ta dobrze ilustruje, czym zajmowała się psychologia aż do końca XIX wieku
(psychologia przednaukowa)
 Słowo „psychologia” w znaczeniu „nauka o duszy” jest dzisiaj anachronizmem, gdyż nie
wskazuje na przedmiot badania współczesnej psychologii: termin „dusza” także zniknął ze
współczesnego słownika psychologicznego
 W 1879 roku Wilhelm Wundt otworzył w Lipsku pierwsze laboratorium psychologiczne
(pracownię eksperymentalną). Pracownia ta w 1882 roku stała się Instytutem Psychologii
Wilhelm Wundt
 „Ojciec współczesnej psychologii”
 Zapoczątkował erę psychologii doświadczalnej
 Prezentowanie uczestnikom eksperymentów wielogodzinnych, prostych bodźców
zmysłowych z prośbą o późniejsze opisanie wrażeń

 W pracowni Wundta studenci przez wiele godzin słuchali metronomu, nastawionego raz
na szybkie, raz na powolne tykanie. Pytani, jak odbierają te dźwięki, odpowiadali, że
szybkie tykanie wywołuje u nich zdenerwowanie, natomiast tykanie powolne –
odprężenie
 Ten – po raz pierwszy zastosowany metodycznie – sposób spojrzenia do wnętrza
własnego „ja” określany jest jako introspekcja
 Wilhelm Wundt stosował introspekcję i badał świadome doświadczenia psychiczne
 Kilkadziesiąt lat później stosowanie introspekcji zostało skrytykowane
 John Watson w swoim wystąpieniu (1913) krytykował introspekcję oraz badanie
świadomości jako przedmiot psychologii
 Watson (1925) twierdził: „chcemy ograniczyć się do spraw, które dają się zaobserwować.
A co możemy zaobserwować? Zachowanie, to co organizm czyni i mówi”. Uważał zatem,
że przedmiotem psychologii zachowanie, a metodą – obserwacja.
 Stanowiska Wundta i Watsona bardzo się różnią – co je łączy?
 W obu stanowiskach
 Podstawą formułowanych hipotez jest obserwacja tego, co osoby
badane robią lub mówią
 Obserwacją należy objąć także towarzyszące danemu zachowaniu
okoliczności
 Przedmiotem psychologii jest badanie zachowania i doznawania oraz
okoliczności w jakich one zachodzą
 Współcześnie psychologowie starają się odkryć powiązania pomiędzy
zachowaniem a warunkami
 wewnętrznymi (jak wyobrażenia, uczucia, sposoby odczuwania)
 Zewnętrznymi (fizycznymi, społecznymi)
Podobnie jak inne nauki, psychologia poszukuje sposobów na opisanie wyjaśnianie, przewidywanie i
kontrolowanie badanych zjawisk.
Psychologia zajmuję się więc
 Opisem
 Wyjaśnianiem
 Przewidywaniem
 Kontrolowaniem (kierowaniem) zachowania
 Podnoszeniem jakości życia

Wykład II
Psychologia to naukowe badanie zachowania i procesów psychicznych
(Rathus, 2006; Zimbardo i in., 2010)

Psychologia jest badaniem umysłu i zachowania. Studiować psychologie to starać się zrozumieć, jak
myślimy, uczymy się, czujemy, działamy, kontaktujemy z innymi ludźmi, a także rozumiemy samych
siebie
(Sternberg, 1999)

Przedmiot psychologii
Historyczna ewolucja przedmiotu psychologii. Różne sposoby widzenia ludzkich zachowań.
Kierunek biologiczny
Poszukiwanie przyczyn zachowań w działaniu genów, mózgu, układu nerwowego, hormonów
Funkcjonowanie organizmu wyjaśnia się w kategoriach struktur anatomicznych i procesów
biochemicznych .
Wszelkie doznania i czynności uważa się za
wynik działania impulsów nerwowych .
Dawniej psychologia fizjologiczna;
dzis - neuronauki
Biologiczny sposób widzenia

Kierunek psychodynamiczny
Twórca: Sigmunt Freud (XIX/XX w)
Zachowanie motywowane jest przez potężne siły wewnętrzne
- wrodzone instynkty
- biologiczne popędy
-dążenie do rozwiązania konfliktów pomiędzy potrzebami osobistymi
a wymaganiami społecznymi
Dążenie do przyjemności i destrukcji
Wg Freuda każda osoba jest w pełni zdeterminowana przez kombinacjęwyposażenia dziedzicznego i
doświadczeń z wczesnego dzieciństwa
Działanie nieświadomych motywów
Pomyłki językowe, marzenia senne
Poglądy Freuda ukształtowane podczas pracy z pacjentami cierpiącymi na zaburzenia psychiczne
Psychoanalityczny sposób widzenia

Kierunek behawiorystyczny
Zachowania zewnętrzne, rejestrowane w sposób obiektywny
Psychologowie o orientacji behawiorystycznej zbierają dane w postaci konkretnych reakcji, które
następują po możliwych do zidentyfikowania bodźcach
Zachowanie zdeterminowane przez warunki środowiskowe
Człowiek nie jest ani dobry ani zły - po prostu reaguje na bodźce środowiskowe
Behawiorystyczny sposób widzenia

Kierunek poznawczy.
Głównym przedmiotem zainteresowania jest myśl ludzka oraz wszelkie procesy związane z
gromadzeniem wiedzy - uwaga, myslenie, zapamiętywanie, rozwiązywanie problemów, wyobraźnia
Przetwarzanie informacji, interpretacja środowiska bodźcowego
Poznawczy sposób widzenia

Kierunek humanistyczny
Człowiek jako istota aktywna, twórcza, dobra, zdolna do dokonywania wyborów.
Głównym zadaniem człowieka jest dążenie do powiększania i rozwijania swojego potencjału
Przedstawiciele:
A. Maslow
C. Rogers
Humanistyczny sposób widzenia

Podejście ewolucyjne
Jak selekcja naturalna sprzyja cechom, które ułatwiają przetrwanie genow?
Adaptacyjność zachowania i umysłu, zachowanie przystosowawcze, służące przetrwaniu
(Zimbardo, 1999)
Ewolucyjny sposób widzenia

Procesy poznawcze orientujące człowieka w środowisku

 Percepcja
 Wyobraźnia
 Myślenie
 Pamięć
 Uczenie się

,,Nieraz, gdy jestem sama i siedzę przed zamkniętą bramą życia, ogarnia mnie poczucie osamotnienia,
przypominające zimną mgłę. Za nią jest światło, muzyka i wesoła zabawa, ale ja nie mam tam
wstępu"
(Keller, 1917)
Historia Helen Keller

Wrażenia i spostrzeganie (percepcja)

Wrażenia są skutkiem stymulacji narządów zmysłów i przesyłania przez nie informacji do
ośrodkowego układu nerwowego (mózgu i rdzenia kręgowego). Stymulacja narządów zmysłów ma
charakter mechaniczny
Spostrzeganie (percepcja) nie ma charakteru mechanicznego. Jest procesem, dzięki któremu
wrazenia zostają zorganizowane i zinterpretowane, tworząc wewnętrzną reprezentację świata.
Spostrzeganie jest aktywnym procesem, dzięki któremu człowiek nadaje sens wrażeniom (Rathus,
2006)
Co wpływa na spostrzeganie?

Czy to prawda, że:

Ludzie mają pięć zmysłów?
Podczas ciemnej i pogodnej nocy jesteśmy w stanie zobaczyć światło świecy z odległości 50
kilometrów
Wiele osób po amputacji odczuwa ból w kończynie, której zostały pozbawione?
Kolor czerwony istnieje tylko jako wrażenie w mózgu - w świecie zewnętrznym cos takiego jak kolor
czerwony nie istnieje?
Prog absolutny - bodziec o najmniejszej wielkości, który ludzie potrafią odróżnić od
braku jakiegokolwiek bodźca
Progi absolutne dla poszczególnych zmysłów
Próg różnicy - minimalna różnica w natężeniu dwóch bodźców, niezbędna do ich rozróżnienia.
Najmniejsza, ale już wyczuwalna różnica między dwoma bodźcami, odbieranymi przez te same
narządy zmysłów
Wrażenia i spostrzeganie

Wykład III
Procesy poznawcze orientujące człowieka w środowisku:

- Percepcja
- Wyobraźnia
- Myślenie
- Pamięć
- Uczenie się

Adaptacja sensoryczna – zmniejszenie wrażliwości narządów zmysłów na bodźce o stałym natężeniu

(np. Hałasy uliczne docierające zza okna).
Narządy zmysłów:

- Wzrok
- Słuch
- Węch
- Smak
- Zmysły skóry: dotyk, nacisk, temperatura, ból
- Zmysł kinestetyczny
- Zmysł równowagi

Ból

- Znaczenie adaptacyjne
- Czy są ludzie, którzy nie odczuwają bólu?
- Bóle fantomowe – odczuwanie przez ludzi bólu w amputowanych, a więc utraconych
kończynach
- Efekt placebo

Organizacja procesu spostrzegania

Po odbiorze wrażeń mózg rozpoczyna ich organizację, czyli łącznie informacji pochodzących z
narządów zmysłów w sensowne jednostki
Figura i tło - gdy spoglądamy przez okno, widzimy budynki, samochody, drzewa. Wszystkie te
przedmioty widzimy jako figury na tle. Zwykle figury wydają się obserwatorowi bliższe od ich
tła.

Prawa organizacji spostrzeżeń:

1. Bliskość - elementy, które są blisko siebie, postrzegamy jako całość

2. Ciągłość - łączymy elementy w taki sposób, że wydają się tworzyć ukierunkowany ciąg
3. Podobieństwo - elementy podobne są spostrzegane razem
4. Domknięcie - spostrzeżenia mają tendencję do domykania niekompletnych figur 5. Pregnancja
– mamy tendencję do spostrzegania figury jako najlepszej z możliwych w danych warunkach
6. Figura i tło

Złudzenia - zniekształcenie spostrzeżeń, widzę bodziec, który jest, ale jest zniekształcony

Halucynacje - zniekształcenie spostrzeżeń, widzę bodziec, którego nie ma

Wykład IV
Wyobrażenia – reprezentacje jakiegoś obiektu lub zdarzenia, występuje pod ich nieobecność

Wyobraźnia – proces psychiczny umożliwiający tworzenie i przetwarzanie wyobrażeń

Halucynacje – wyobrażenia, które są traktowane jako rzeczywistość

Obrazy ejdetyczne – bardzo dokładne, szczegółowe odzwierciedlenie danego obrazu czy obiektu;
wyobrażenie niemal tak samo wierne i szczegółowe jak obrazy spostrzeżeniowe

Cechy wyobrażeń wskazują na ich różnice względem spostrzeżeń:

 Brak wyrazistości
 Fragmentaryczność (w sposób wyraźny wyobrażamy sobie tylko niektóre cechy)
 Nietrwałość
 Ogólność
 Różnice indywidualne (ludzie różnią się pod względem stopnia wyrazistości, konkretności i
trwałości wyobrażeń)

Wyobrażenia odtwórcze – cechują się duża wiernością wobec właściwości realnie istniejących
obiektów; różnica pomiędzy wyobrażeniami odtwórczymi a spostrzeżeniami polega na tym, że
możemy je przywołać w dowolnym momencie, niezależnie od materialnej obecności obiektu;
szczególnym przypadkiem tych wyrazistych wyobrażeń są obrazy ejdetyczne.

Wyobrażenia twórcze – są efektem intencjonalnych działań podmiotu, czasem motywem ich

tworzenia są ograniczone możliwości pamięci – wyobraźnia tworzy wtedy brakujące elementy
wyobrażenia;
Rodzaje wyobraźni:

 Wyobraźnia twórcza
o Jej efektem są obrazy nowe i oryginalne
 Wyobraźnia odtwórcza
o Nieznaczne przekształcenie obrazów percepcyjnych
 Wyobraźnia mimowolna
o Swobodny bieg wydarzeń, obrazy luźno powiązane ze sobą, pojawiają się
nieoczekiwanie, czasami wbrew naszej chęci (marzenia senne, wyobrażenia na jawie)
 Wyobraźnia dowolna
o Wytwarzanie różnego rodzaju wyobrażeń w sposób świadomy i celowy (wyobraźnia
twórcza, kierowana)

Marzenia senne

 Przypadkowe, często dziwaczne, fantastyczne sytuacje oderwane od rzeczywistości,

nieprawdopodobne
 Rozróżnia się sen jako stan fizjologiczny i sen jako towarzyszącą mu komponentę o
charakterze psychicznym (marzenia senne)
 Okres snu, czyli pomiędzy zaśnięciem, a naturalnym obudzeniem, dzieli się na cykle, te z kolei
na fazy i stadia
 Sen ma strukturę cykliczną, jeden cykl trwa ok. 90 minut, w ciągu doby takich cykli jest od 3
do 5
 5 faz snu (różne wzorce fal mózgowych w zapisie EEG), 4 fazy NREM oraz 1 faza snu REM

Stadium REM
o Szybkie ruchy gałek ocznych
o Marzenia senne
o Zajmuje ok. 20% czasu snu
 o Czas trwania REM wydłuża się w kolejnych cyklach

Stadium NREM – bez szybkich ruchów gałek ocznych

Wykład V
Wyobrażenia na jawie (marzenia na jawie)

- Odwrócenie uwagi od aktualnej sytuacji i skupieniu jej na myślach, wywołanych w sposób

samorzutny lub umyślnie
- Występują, gdy ludzie są sami, odprężeni, zajęci jakimś nudnym lub mechanicznym zadaniem lub
gdy mają wkrótce zasnąć
- Tematem większości marzeń są sprawy praktyczne, codzienne zadania i sytuacje, przyszłe cele
oraz relacje interpersonalne

Wyobraźnia kierowana

Wyobraźnia wytwórcza, która powstaje pod wpływem określonych bodźców i sytuacji

prowokujących powstawanie obrazów z danej dziedziny, ukierunkowujących ich treść i zakres,
np. Wykład nauczyciela, lektura
Uczenie się jest względnie trwałą zmianą w zachowaniu, w wyniku nabywania doświadczenia

- Warunkowanie klasyczne
- Warunkowanie instrumentalne
- Uczenie się przez obserwacje

Podstawowe formy uczenia się

Uczenie się skojarzeniowe

- Warunkowanie klasyczne – uczymy się kojarzyć dwa bodźce (błysk i grzmot, utwory na
płycie)
- Warunkowanie instrumentalne – uczymy się kojarzyć reakcję z konsekwencjami (przycisk w
automacie i słodycze)
Warunkowanie lęku w sytuacjach szkolnych

- Nauczyciel, przedmiot (np. Matematyka), używane materiały lekcyjne, szkoła jako instytucja, mogą
początkowo pełnić funkcje bodźca neutralnego
- Doznania emocjonalne występujące po tych bodźcach mogą stać się częścią warunkowania

Warunkowanie instrumentalne (sprawcze)

- Kojarzenie zachowania z konsekwencjami

- E. L. Thorndike (prawo efektu, metoda prób i błędów)
- B. F. Skinner
- Częściej powtarzane zachowania nagradzane, rzadziej ujawniane zachowania karane - Metoda
stopniowych przybliżeń (nagradzanie poprawy, a nie ostatecznego efektu) - Bodźce
wzmacniające - zjawiska zwiększające częstotliwość występowania reakcji, poprzez: o
Dostarczenie bodźca przyjemnego
o Usunięcie bodźca nieprzyjemnego
 - Wzmacnianie regularne

Pożądana reakcja jest wzmacniana za każdym razem, kiedy się pojawia. Szybkie uczenie się, ale
też szybkie wygasanie reakcji.

- Wzmacnianie nieregularne
Dana reakcja wzmacniania jest czasami, nie zawsze. Uczenie się następuje wolniej, ale efekt
jest trwalszy.
Wygasanie

Zarówno w warunkowaniu klasycznym jak i instrumentalnym wygasanie jest procesem, w którym

uprzednio wyuczona przestaje się pojawiać.

W warunkowaniu instrumentalnym wygasanie następuje, gdy czynnik wzmacniający, który

podtrzymywał reakcję, zostaje usunięty lub nie jest dostępny

Wykład VI
Karanie

Kary często są wymierzane nieadekwatnie lub w stanie pobudzenia

Większość złych zachowań trudno ukarać od razu

Kary nie dostarczają informacji o tym, jakie zachowanie jest pożądane

Działanie, które ma być karą, może okazać się wzmocnieniem, ponieważ oznacza zainteresowanie

Karane zachowanie:

- Nie jest zapominane, ale powstrzymywane

- Może się powtórzyć w innych sytuacjach
- Może nasilać agresję
- Wywołuje lęk, również wobec osoby wymierzającej karę

Karane zachowanie mówi, czego nie wolno, a wzmacnianie – co należy robić. Warto łączyć karanie ze
wzmocnieniem.

Dzieci łatwiej rozumieją pozytywne niż negatywne instrukcje

Zamiast powiedzieć: “nie obejrzysz telewizji, dopóki nie odrobisz lekcji” …

Nagradzanie

Zewnętrzne czynniki wzmacniające (pieniądze, pochwała, uścisk dłoni)

Wewnętrzne czynniki wzmacniające (zadowolenie z pracy, uznanie)

Eksperyment – nagradzanie malujących dzieci

Uczenie się przez obserwację

Modelowanie – obserwacja i naśladowanie określonych zachowań

 Eksperyment A. Bandury (Bobo Doll Study) - uczenie się zachowań agresywnych Modele

antyspołeczne - w rodzinie, sąsiedztwie lub telewizji - mogą wywierać antyspołeczne wpływy

Modelowanie najbardziej skuteczne, gdy czyny i słowa modeli są spójne

Kogo naśladujemy?

- Podobnych do nas
- Odnoszących sukcesy
- Godnych podziwu

Wiedza

Rodzaje wiedzy:

- Wiedza deklaratywna (wiem, że …)

Dane o faktach

- Wiedza proceduralna (wiem, jak …)

Dane dotyczące metod, strategii, programów działania

Pamięć

Kodowanie, przechowywanie i odtwarzanie informacji

Daje poczucie spójności, sensu i poczucie tożsamości

Wspomnienia jako rekonstrukcje przeszłości

Model trzech magazynów

- Pamięć sensoryczna

Duża pojemność, bardzo krótkie przechowywanie, dane sensoryczne

- Pamięć krótkotrwała

Ograniczona pojemność (7 +/- 2 jednostki) i czas przechowywania (do 30 sek. Bez powtarzania) -

Pamięć długotrwała

Nieograniczona pojemność i czas przechowywania

Teorie zapominania

1. Teoria zaniku - porównanie do śladów stóp na piasku, nasze ślady pamięciowe się “zacierają” z
czasem
2. Interferencja (proaktywna i retroaktywna) - interferencja to inaczej hamowanie, stare
informacje przeszkadzają w uczeniu się nowych (proaktywna). To czego uczymy się teraz,
przeszkadza w przypomnieniu sobie tego, czego uczyliśmy się wcześniej (retroaktywna).
3. Zapominanie motywowane – zapominamy te treści, które są dla nas trudne, które wnoszą
cierpienie, wzbudzają konflikt
 4. Zapominanie na skutek braku klucza (nieskuteczne wydobywanie) - wiemy, że mamy w
głowie daną informację, ale w danej chwili nie potrafimy sobie jej przypomnieć,
potrzebujemy bodźca wyzwalającego (klucza)

Zjawiska pamięci autobiograficznej

- Amnezja dziecięca

Niezdolność pamiętania zdarzeń, które wydarzyły się w pierwszych dwóch lub trzech latach życia -

Reminiscencja

Starsi ludzie pamiętają więcej z okresu młodości niż wieku średniego

- Efekt względnej świeżości

Duża część naszych wspomnień dotyczy ostatniego roku

Wykład VII
Efekt lampy błyskowej - jeśli wydarzenie ma bardzo duże znaczenie polityczne, gospodarcze,
kulturowe, to dokładnie zapamiętujemy szczegóły momentu, w którym się o nim
dowiedzieliśmy

Czynniki ułatwiające zapamiętywanie:

- Porządkowanie treści
- Sporządzanie notatek, streszczeń
- Mnemotechniki
- 4xP
o Przejrzeć
o Przeczytać ze zrozumieniem
o Przemyśleć
o Powtórzyć

Motywy – hipotetyczne stany wewnętrzne organizmu, które aktywizują zachowanie i

popychają organizm do jakiegoś celu
Teorie motywacji

1. Teoria instynktu
- “robimy to, co samo naturalnie przychodzi”
- W. James (1890) - ludzie są wyposażeni w instynkty społeczne, jakie jak miłość, współczucie czy
skromność
- W. McDougall (1908) - wśród ludzkich instynktów wymienia zaspokajanie głodu, zachowania
seksualne, obronę własnych interesów
- Z. Freud – instynkty życia i śmierci. Zachowanie jest motywowane przez popęd płciowy i
agresję.
2. Redukcja popędów i homeostazy
- Hull – motywy pierwotne (jak głód czy pragnienie) automatycznie powodują wzrost pobudzenia i
aktywizację zachowań. Popęd wtórny (np. Dążenie do zdobywania pieniędzy) stanowi środek
do zaspokajania wielu popędów podstawowych. Celem działań jest tutaj redukcja napięcia.
 3. Koncepcje pobudzenia
- Wyjaśnienie zachowania, którego celem jest utrzymanie lub podwyższenie pobudzenia -
Zgodnie z tą koncepcją, każdy człowiek próbuje utrzymać stymulację i aktywność na pewnym
określonym poziomie. Jeśli poziom stymulacji i aktywności jest zbyt wysoki, staramy się do
obniżyć, a jeśli zbyt niski - podnieść.
- Duże różnice indywidualne w zakresie poszukiwanego poziomu optymalnego pobudzenia. 4.
Teoria humanistyczna
- Ludzie są zmotywowani przez potrzebę osobistego rozwoju
- Potrzeba samourzeczywistnienia jest równie ważna jak głód
- Hierarchia potrzeb ludzkich (Maslow)
5. Teoria poznawcza
- Ludzie dążą do zrozumienia świata, by móc kontrolować i przewidywać bieg wydarzeń -
Są też motywowani do usuwania sprzeczności pomiędzy różnymi elementami swojego
światopoglądu (por. Teoria dysonansu poznawczego Festingera)
- Motywacja wewnętrzna i zewnętrzna
- Motywacja osiągnięć
Motywacja wewnętrzna powoduje, że bierzemy udział w jakimś działaniu dla własnej przyjemności,
a nie dla żadnej wyraźnej nagrody zewnętrznej, którą to działanie mogłoby nam przynieść
Motywacja zewnętrzna powoduje, że robimy coś dla wyraźnej nagrody z zewnątrz lub by
uniknąć zewnętrznej kary
McClelland i Atkinson – nasze fantazje mogą odzwierciedlać cele, które chcemy osiągnąć

Poziom trudności zadania – osoby z niską motywacją osiągnięć preferują zadania bardzo łatwe
albo bardzo trudne. Osoby z wysoką motywacją osiągnięć wybierają zadania średnio trudne.

Emocje

Na emocje składają się:

- Pobudzenie fizjologiczne
- Zachowania ekspresyjne
- Świadome doznania

Emocje zawierają więc element poznawczy, fizjologiczny i behawioralny.

Pobudzenie fizjologiczne:

- W wielu sytuacjach pobudzenie ma znaczenie przystosowawcze

- W czasie egzaminu najkorzystniejsze jest umiarkowane pobudzenie
- Zadania łatwe wymagają wysokiego pobudzenia, zadania trudne – niskiego -
Wykrywacz kłamstw
Komunikacja niewerbalna

Ale...

- Ten sam komunikat niewerbalny może oznaczać różne emocje

- Z tą samą emocją mogą być związane różne przejawy ekspresji
- Uniwersalność wyrażania emocji poprzez wyrazy twarzy (Ekman i Friesen, 1975) -
Kultura a wyrażanie emocji
- Znaczenie gestów w odmiennych kulturach
Teorie emocji – co jest pierwsze: pobudzenie czy poznawcza interpretacja emocji?

- Teoria Jamesa – Langego: doświadczane przez nas emocje są jedynie produktami ubocznymi
pobudzenia fizjologicznego i zachowania
- Teoria Cannona – Barda: zdarzenie zewnętrzne może wzbudzać równolegle reakcje
fizjologiczne oraz doświadczanie emocji
- Teorie oceny poznawczej (S. Scachter, R. Zajonc, R. Lazarus) - myślenie jest pierwotne wobec
emocji, treść emocji wynika z naszej interpretacji emocji

Czynniki wpływające na rozwój:

- Geny
- Środowisko
- Interakcja genów i środowiska

Środowisko:

- Wspólne
o Wyposażenie mieszkania
o Status społeczny rodziny
o Tradycje
o Osobowość członków rodziny
- Unikatowe (specyficzne)
o Choroba
o Wypadek
o Uraz pre- i postnatalny
o Kolejność urodzenia
o Czynniki pozarodzinne (związane z grupą rówieśniczą oraz edukacją)

Wykład VIII
Rodzaje wpływów społecznych:

- Krótkotrwałe (sytuacyjne)
- Długotrwałe, związane z oddziaływaniem takich ważnych środowisk jak: rodzina, szkoła, grupa
rówieśnicza --------> kształtują się cechy osobowościowe

Wpływ czynników sytuacyjnych – rola autorytetu

Przykład: Badania Stanleya Milgrama (1963), dotyczące posłuszeństwa wobec

autorytetu Przyczyny dehumanizacji (agresji)

- Anonimowość

Deindywiduacja – proces, w którym ludzie rezygnują ze swojej indywidualnej tożsamości lub

też zostaje im ona odebrana. Ma miejsce wtedy, gdy znajdujemy się np. W tłumie.

- Frustracja – gdy na drodze do celu pojawia się przeszkoda, która opóźnia lub uniemożliwia jego
osiągnięcie.
- Deprywacja relatywna – poczucie jednostki, że posiada mniej niż zasługuje lub mniej niż
pozwolono jej oczekiwać
 - Bezpośrednia prowokacja (zamierzona) - może pojawić się agresja zwrotna -
Obecność przedmiotów kojarzonych z agresją
Badania Berkowitza (1967) - badani byli bardziej agresywni, gdy w pokoju znajdował się pistolet,
niż wtedy gdy widzieli rakietę badmintonową

- Alkohol – znosi hamulce i rozluźnia kontrolę

- Ból, niewygoda – wraz ze wzrostem np. Temperatury zwiększa się częstotliwość
występowania rozruchów ulicznych i aktów przemocy (zjawisko długiego, gorącego lata)

Wnioski: nie można ignorować czynników sytuacyjnych mających na nas wpływ

Wpływy długotrwałe
Eksperyment Harry’ego Harlow’a

Geny a środowisko
Z= D x S
Z- zachowanie, D- dziedziczenie, S- środowisko

Modele interakcji genów i środowiska

Model interakcyjny – Sandry Scarr i Katleen McCartney
3 podstawowe związki:
- Pasywny
- Wywołujący
- Aktywny
Związek pasywny - środowisko tworzone głównie przez rodziców
Związek wywołujący - dziecku przypada pewna rola w tworzeniu sytuacji (dziecko poprzez swoje
zachowanie wywołuje reakcje innych). Przykład: wesołe dziecko będzie wywoływało przyjazne
zachowania innych.
Związek aktywny – dziecko zaangażowane w wybór niszy środowiskowej, która jest “odbiciem” jego
talentu (zgodna z jego genotypem). Przykład: Młody człowiek wybiera karierę sportową, ze względy
na ujawniany talent sportowy.
Model interakcyjny Scarr i McCartney
Tłumaczy 2 fakty:
1. Rodzeństwo jest bardziej podobne do siebie wcześniej, niż później
2. Dzieci adoptowane z wiekiem coraz bardziej przypominają rodziców biologicznych

Model interakcyjny Gottesmanna

Różne osoby posiadają różny genotyp różnych cech, np. Zdolności językowych. Od środowiska
zależy, jak bardzo rozwinie się dana cecha.