Wykład 1 Istota psychologii

Teoria dysonansu poznawczego – jest to stan nieprzyjemnego napięcia psychicznego pojawiającego

się, gdy jednocześnie występujące elementy poznawcze, dotyczące zjawiska są niezgodne ze sobą, np.
palę papierosy i wiem ze to źle, ale moja babcia żyła do 90 a też paliła
albo mój kolega mówi, że bicie dzieci jest złe, ale ja biję swoje dziecko tylko delikatnie w formie
klapsów

Wykład 2 Czy człowieka można poznać?

WNIOSKOWANIE O UMIEJSCOWIENIU MOTYWACJI
 motywacja wewnętrzna (wybór)
 robi to często
 robi to tylko on
 robi to w każdej sytuacji i wobec wszystkich
 motywacja zewnętrzna (presja sytuacji)
 robi to rzadko
 robi to większość ludzi
 robi to epizodycznie i tylko wobec niektórych
istnieje wiele perspektyw psychologicznej analizy zachowania – większość zachowań ma więcej niż
jedną przyczynę, zatem interakcyjne działanie wielu czynników jest warunkiem koniecznym
zachowania, istnieje naturalna zmienność nie tylko zachowań, ale i cech
NAJWAZNIEJSZE PYTANIA PSYCHOLOGII NAUKOWEJ
 Dlaczego on/ ona to robi? Co jest przyczyną zachowania?
 Czy można ustalić związek między warunkami w jakich dochodzi do zachowania i cechami
zachowania?
 W jakich warunkach na pewno tak się nie zachowa?
 Czy posiada jakieś właściwości skłaniające go do danego zachowania czy też wykluczające
takie zachowanie? np. psychopatia, neurotyczność
 Przy jakiej kombinacji warunków i właściwości dane zachowanie wystąpi z dużym
prawdopodobieństwem?
 Jaka kombinacja warunków i właściwości wyklucza lub radykalnie zmniejsza
prawdopodobieństwo danego zachowania?
Ciało determinuje psyche (niektóre przykłady): brak witaminy B powoduje problemy pamięci, uwagi,
problemy motywacyjne, ospałość i brak motywacji w cukrzycy, wdychanie pewnych środków
chemicznych oraz spożywanie pewnych lekarstw np. na wątrobę powoduje depresję, problemy
kardiologiczne powodują lęk.

Wykład 3 O uczeniu się

 Zatapianie – ekspozycja lękotwórczego bodźca tak długo aż przestaje powodować lęk
 Systematyczne odwrażliwianie – stopniowe eksponowanie zrelaksowanej osobie coraz bardziej
lękotwórczych bodźców
 Przeciwwarunkowanie – przyjemny bodziec eksponowany wraz z tym lękowym
 Programowane uczenie się – metoda stworzona przez Skinnera, mówi o tym, że każde nawet
najbardziej złożone zachowanie można rozłożyć na liczbę pojedynczych kroków i można je
oddzielnie wzmacniać i łączyć w dłuższe łańcuchy zachowań
WARUNKOWANIE KLASYCZNE:
 warunkowanie równoczesne
 warunkowanie wsteczne
  warunkowanie śladowe (bodziec wyłączony tuz przed tym bezwarunkowym)
-istnieje kilka niezależnych dróg uczenia się, w większości przypadków proces uczenia się jest
odwracalny – wyjątkiem jest uczenie się lęku, proces uczenia się jest podobny u ludzi i zwierząt, ale
ludzie uczą się szybciej, proces uczenia się podlega ekonomizacji
Prawa Edwarda Thorndike’a:
 prawo nabierania wprawy – utrwala się ta czynność, która jest częściej powtarzana
 prawo efektu – utrwalanie działania skutecznego
 prawo gotowości organizmu – większe są szanse utrwalenia się tych czynności, do których
organizm jest przygotowany

Wykład 4 Obraz rzeczywistości

Percepcja – procesy poznawania przedmiotów i zdarzeń w środowisku, organizowanie informacji,
rozumienie i interpretacja
PROCES PERCEPCJI
1. Odbiór wrażeń – stymulacja narządów zmysłów prowadzi do powstania impulsów nerwowych
2. Organizacja percepcji – etap, w którym mózg otrzymuje te informacje i organizuje je by
stworzyć jak najlepszą wewnętrzną reprezentację bodźca, w przypadku wzroku procesy te
dotyczą oszacowywania wielkości, kształtu, ruchu obiektu, zachodzi bez udziału świadomości
3. Proces identyfikacji i rozpoznania - jest to nadawanie znaczenia tym wszystkim
spostrzeżeniom, zadajemy pytanie czym coś jest, jaką funkcję pełni
Jakość receptorów:
 siatkówka
 nerw wzrokowy
 kora projekcyjna
Z wiekiem jakość widzenia pogarsza się przez to ze soczewka oka z wiekiem staje się żółtawa, mniej
przejrzysta i mniej elastyczna
Bodziec proksymalny – obraz optyczny na siatkówce
Bodziec dystalny – znajdujący się daleko w środowisku zewnętrznym
Metoda Roya Pitcharda – człowiek jest wyodrębnionym elementem percepcji, głowa a na niej usta i
oczy – najwięcej uwagi skupionej na tych dwóch elementach
Psychofizyka - zajmuje się relacjami pomiędzy stymulacją fizyczną, a psychicznym doświadczeniem
Próg absolutny – minimalny zasób energii fizycznej potrzebnej do wywołania wrażenia zmysłowego
Tendencyjność reakcji – systematyczna tendencja obserwatora do preferowania określonego sposobu
reagowania z powodów niemających związku z cechami sensorycznymi bodźca
teoria detekcji sygnałów – podejście do problemu tendencyjności reakcji pozwala eksperymentatorom
zidentyfikować i oddzielić role bodźców zmysłowych i poziomu kryterialnego jednostki w
wytwarzaniu końcowej reakcji
Oceny obserwatorów są zależne od:
 wrażliwości obserwatora na siłę bodźca
 procesu decyzyjnego, który ukazuje tendencyjność reakcji obserwatora
Adaptacja sensoryczna – dostosowanie się zmysłów do natężenia bodźców
Sensytyzacja – zwiększenie wrażliwości na stymulacje
Desensytyzacja – uniewrażliwienie
Prawo webera – twierdzenie, że wielkość progu różnicy jest proporcjonalna do natężenia bodźca
standardowego
Transdukcja – przekształcenie energii fizycznej w energię elektrochemiczną
PROCESY ORGANIZUJĄCE PERCEPCJĘ:
  procesy uwagi – musimy się na czymś skoncentrować, aby zwrócić uwagę
DWA MECHANIZMY ODPOWIEDZIALNE ZA ZWRÓCENIE UWAGI:
 selekcja ukierunkowana na cel – sami wybieramy to na co patrzymy, wybieramy dany bodziec
z szerokiej gamy napływających do nas informacji
 pochwycenie przez bodziec – zwrócenie uwagi na bodziec niezależnie od celów danej
jednostki
psychologia Gestalt – psychologia postaci,
PRAWA PSYCHOLOGII GESTALT
1. prawo bliskości – ludzie grupują razem najbliższe elementy
2. prawo podobieństwo – ludzie grupują elementy najbardziej podobne
3. prawo ciągłości – ludzie spostrzegają linie jako ciągłe, nawet wtedy, gdy są one przerwane
4. prawo domykania – ludzie mają tendencje do zapełniania niewielkich przerw w
doświadczanych obiektach, tak aby tworzyły całości
5. prawo wspólnego losu – grupowanie razem obiektów poruszających się w tym samym
kierunku
Duża cześć percepcji polega na fragmentaryczności na składaniu kawałków świata we właściwy
sposób
Nadawanie sensu jest regułą budowania percepcji – człowiek musi łączyć informacje na różnych
wymiarach przestrzennych, dokonywać integracji przestrzennej, dokonywać integracji czasowej
Percepcja ruchu – wymaga łączenia informacji z poszczególnych spojrzeń, rzutów oka na świat
Zjawisko fi – złudzenie ruchu, polega na tym, że dwa nieruchome punkty świetlne znajdujące się w
różnych miejsca pola widzenia są na przemian włączane i wyłączane, wydaje się wtedy, że światło
porusza się między tymi dwoma miejscami
Percepcja głębi – w codziennej przestrzeni mamy do czynienia z obiektami trójwymiarowymi
Dwuoczne wskazówki głębi – rozbieżność i zbieżność, informacje są pobierane z oczu do stworzenia
jednego obrazu
Zbieżność – stopień w jakim oczy zbiegają się do wewnątrz patrząc na dany obiekt
Zjawisko paralaksy ruchowej – polega na tym, że przedmioty znajdujące się bliżej wydają się
poruszać szybciej niż te w oddali, przedmioty oddalone są względnie stabilnie
Jednooczne wskazówki głębi – wymagają informacji tylko z jednego oka
Nakładanie się – polega na tym, że jeden przedmiot zasłaniając drugi sprawia, że postrzegamy głębię,
przesłonięty przedmiot jest dalej
Stałości percepcyjne – ludzka zdolność do utrzymania niezmienionego postrzegania obiektu pomimo
jego zmian na siatkówce
1. stałość wielkości – pomimo ruchu przedmiotu i widzenia go z daleka nadal zakładamy ze jest
on większy jakbyśmy byli bliżej np. wzrost człowieka nie wydaje się nam zmieniać nawet
jeśli się on od nas oddala
2. stałość kształtu – postrzegamy kształt danego obiektu prawidłowo nawet jeśli jest on bardzo
oddalony od obserwatora i jest przedstawiony pod zupełnie innym kątem
3. stałość jasności – postrzeganie białości, szarości i czerni przedmiotów jako stałych pomimo
zmieniającego się oświetlenia, np. przyciemnione cegły nadal widzimy w taki sam sposób,
tzn. widzimy, że są z tego samego materiału i maja ten sam kolor tylko są przyciemnione
4. stałość koloru – postrzeganie obiektów mających stałą barwę pomimo zmieniających się
warunków oświetlenia
Złudzenie, iluzja – powstaje, gdy doświadczamy jakiś bodziec w sposób nieodpowiedni, ale inni
ludzie też go tak postrzegają
RODZAJE PRZETWARZANIA
  przetwarzanie typu dół-góra – procesy postrzegania od bodźców do utworzenia ich
abstrakcyjnych reprezentacji
 przetwarzanie góra-dół - procesy postrzegania, w których informacje czerpane z dawnych
doświadczeń, wykształcenia, wiedzy, oczekiwań wpływają na sposób interpretacji danego
przedmiotu
Dwuznaczność - jeden obraz może mieć więcej niż jedną interpretację
Nastawienie – gotowość do reagowania na dany bodziec w określony sposób
 nastawienie umysłowe
 nastawienie percepcyjne – wykrywanie danego elementu w danym kontekście

Wykład 5 Pamięć
Co zapamiętujemy? Coś, co jest wyraziste, sensowne, jest dla nas ważne, rzeczy użyteczne, rzeczy
zgodne z naszymi postawami (nastawienie jest ważne – np. przekładanie daty egzaminu sprawi, że
wyniki będą gorsze)
Różnorodność procesów pamięciowych
badania Ebbinghausa – sylaby bezsensowne i dwie spółgłoski oddzielone samogłoska np. NET, RYF,
BAZ itp.
Wyznaczniki efektywności zapamiętywania
 powtarzanie
 efekty liniowe, modyfikowane przez inne czynniki
 optymalizacja rozkładu w czasie
Przeuczenie – (eksperyment Krugera), warto powtarzać nawet jeśli już coś wiemy, im więcej
powtórzysz, tym lepiej zapamiętasz
Pamięć autobiograficzna (Maruszewski)
 zdarzenia uporządkowane są liniowo, czasem zapis hierarchiczno-liniowy
 porządkowanie z zachowaniem rzeczywistego porządku czasowego zdarzeń
 zdarzenia mają ścisłą lokalizację w czasie (nie zawsze poprawną)
 zdarzenia opatrzone są tytułami i etykietkami zawierającymi określenie sensu zdarzenia
 opisom zdarzeń towarzyszą oznakowania afektywne
Pamięć autobiograficzna też może się zmieniać, ulegać przekształceniom w wyniku odstępu czasu
zmienia się ich intensywność czy nawet sposób rozumienia w kontekście emocjonalnym np. możemy
inaczej patrzeć na traumatyczne wydarzenie po czasie
Amnezja dziecięca – brak wspomnień z pierwszego roku życia i nieliczne wspomnienia z pierwszych
3 lat życia, mały wpływ dystansu czasowego od wspomnianego zdarzenia na pamiętanie, najlepiej
pamiętane zdarzenia nacechowane emocjonalnie, neurony nie są zmielinizowane i mózg jeszcze się
rozwija, nie używają schematów, nie znają słów, więc ciężko jest zapamiętać informacje, bo nie ma
możliwości ich werbalizacji.
Pamięć fleszowa – np. zamach na Kennedy’ego, zamach na Jana Pawła II, katastrofa promu
Challenger, fotograficzne kopie rzeczywistości w pamięci autobiograficznej, są obrazowe, nasycone
szczegółami, trafne i trwale zachowywane.
Pamięć fleszowa dotyczy zdarzeń niecodziennych, zaskakujących o wysokiej doniosłości
specjalny mechanizm kodowania danych
 miejsce otrzymania informacji
 aktywność podmiotu w momencie nadejścia sytuacji
 źródło informacji
 zachowania innych osób w tamtym momencie
Fabrykowanie wspomnień – np. badania Loftus, zagubienie się w sklepie w dzieciństwie
Pamięć długotrwała działa na zasadzie hierarchiczności pewnych drabinek etc. np. pojęcie zwierzęta i
mamy dołączone do tego różne skojarzenia ze zwierzętami

MYSLENIE I ROZWIAZYWANIE PROBLEMOW

Myślenie – zestawienie w pamięci operacyjnej różnych danych poznawczych (informacji) w celu
uzyskania nowej jakości, myślenie wymaga pojęć, pewnych kategorii umysłowych
Prototypy – rzeczy najlepiej reprezentujące daną kategorię
Egzemplarze – znajomość danego przykładu, np. konkretne psy są egzemplarzami pojęcia pies
Dwa założenia:
 myślenie jest świadome
 myślenie jest kontrolowane
OBA SĄ NIEPRAWDZIWE
Behawioralne wskaźniki myślenia
TYPY MYŚLENIA WEDŁUG EDWARDA NĘCKI
 myślenie asocjacyjne
 potok myślowy, skojarzenia
 myślenie ukierunkowane
 reproduktywne
 produktywne
 krytyczne
Problem – zadanie trudne do rozwiązania w ramach aktualnie posiadanej wiedzy, wymaga poszukania
informacji, wyprodukowania nowej informacji
STRUKTURA SYTUACJI PROBLEMOWEJ:
 odczucie trudności
 analiza problemu
 wytwarzanie rozwiązań
 ocena rozwiązań
NIEZALEŻNOŚĆ GENEROWANIA I EWALUACJI POMYSŁÓW
DWA RODZAJE PROBLEMÓW:
1. Otwarte – wymagają sformułowania i ewaluacji pomysłu (co dzisiaj zrobić na kolację?),
wpływ wzbudzonej motywacji na rozwiazywanie problemów - czyli pytanie czy kolacja
zwykła czy urodzinowa
2. …
Przy rozwiazywaniu problemów pomagają algorytmy
Algorytmy - procedura obejmująca serie działań podejmowanych krok po kroku, zapewniająca
prawidłowe rozwiązanie określonego typu problemu
PROBLEM – SKŁADOWE PROBLEMU:
 stan wyjściowy – niepełna informacja lub niezadowalające warunki
 stan docelowy – informacja lub stan, które chcemy osiągnąć
 zestaw operacji – kroki, które musimy podjąć, żeby coś zdobyć
Radzenie sobie z problemami:
 rola czynników sytuacyjnych
 przezwyciężenie nastawień
 radzenie sobie z fiksacją
FIKSACJA FUNKCJONALNA – nieumiejętność dostrzeżenia nowego sposobu użycia przedmiotu
uprzednio skojarzonego z innym celem, wpływa negatywnie na rozwiązanie problemów
Czynniki wpływające na rozwiązywanie problemów:
  kompetencje
 nastawienie umysłowe
 zjawisko wglądu aha
 stałość funkcjonalna – myślenie o przedmiotach w kategorii ich nazw i funkcji
HEURYSTYKI – strategie poznawcze lub intuicje, płyną z praktyki, są to po prostu skróty myślowe
do rozwiazywania złożonych zadań
HEURYSTYKA DOSTEPNOŚCI – wnioskowanie na podstawie informacji, które mamy, np.
informacje łatwo dostępne w pamięci
HEURYSTYKA REPREZENTATYWNOŚCI – strategia poznawcza polegająca na włączeniu
jakiegoś przedmiotu do kategorii na podstawie podobieństwa do typowych przedstawicieli tej
kategorii
HEURYSTYKA ZAKOTWICZENIA – ocenianie pewnych rzeczy na podstawie pewnego punktu
odniesienia (kotwicy)
EFEKT PERSPEKTYW – sposób przedstawienia informacji wpływa na wybór podejmowany przez
człowieka
EFEKT PIERWSZEŃSTWA – pierwsze informacje są najważniejsze
osoba opisana jako: leniwa, uparta, miła, inteligentna, będzie gorzej odebrana od osoby opisanej jako:
inteligentna, mila, uparta, leniwa
SAMOSPEŁNIAJĄCE SIĘ PROROCTWO – określone oczekiwania w stosunku do pewnych rzeczy,
zachowań mogą realnie wpłynąć na te zachowania tak, że spełnią się oczekiwania. badania Roberta
Rosenthala
efekt Pigmaliona
efekt Golema
EFEKT TENDENCYJNOŚCI PRZEKONAŃ – zjawisko zniekształcenie rozumowania przez
wcześniejsze wiedze, postawy i wartości, które prowadzi do uznania nieprawdziwych osądów
Jesteśmy bardzo skłonni do wiary i zaufania naszym sądom nawet jeśli są one błędne
może to wynikać z:
 niezdawania sobie sprawy z tego jak wątpliwe są nasze sady
 skupianie uwagi na tym co je potwierdza a nie co obala
 staramy się doprowadzić do stanu rzeczy w jaki wierzymy
BŁĘDY W ARGUMENTACJI
 argumenty ukierunkowane na osobę
 odwoływanie się do siły
 odwołanie się do autorytetu
 odwołanie się do popularności
RACJONALNOŚĆ
Czym jest racjonalność?
 zestaw narzędzi poznawczych zapewniających realizację celów, a dokładniej – zdolność do
wykorzystania wiedzy sprawdzonej i uzasadnionej do osiągania celów
 żeby wiedzę wykorzystać trzeba ją mieć albo zdobyć
Pragmatyczne podejście do racjonalności
 ujęcie klasyczne odwołuje się do logiki, wnioskowania ogólnie rzecz biorąc do rozumu
(ratio=rozum)
 ujęcie pragmatyczne odwołuje się do skuteczności, użyteczności, słuszności (ratio=racja,
słuszność)
 oznacza to ze działanie racjonalne z jednej strony może być nieracjonalne z drugiej i
odwrotnie
  oznacza to też, że czasami działanie nielogiczne może być skuteczne
Racjonalność jako wartość
 ludzie są przekonani o własnej racjonalności
 przekonanie o nieracjonalności innych
 racjonalność jest cenną wartością
Trzy sfery przejawiania się racjonalności:
 sfera podstawowej wiedzy
 sfera myślenia
 sfera czynności
Nieracjonalność to odwrotność racjonalności, która przejawia się w sferach:
 sferach wiedzy: ignorancja na wiedzę
 sferach myślenia: błędy poznawcze
 sferach czynności: zachowania nieoptymalne
Kto aktywnie unika wiedzy?
 osoby o zamkniętych umysłach
 osoby dogmatyczne one już wiedzą wszystko
 osoby, które nie radzą sobie z niepewnością
 osoby o ograniczonych zasobach poznawczych i energetycznych
 osoby przekonane o małym wpływie na sytuację
 osoby kontrolowane przez różne grupy np. sekty
EMOCJE I MOTYWACJA
 różnice indywidualne np. psychopaci czy neurotycy
 różnice międzykulturowe – reguły okazywania emocji w danej kulturze
Pięć zjawisk afektywnych:
 pobudzenie emocjonalne fundament wszelkich emocji
 odmienne emocje np. złość, radość
 uczucia miłość, nienawiść
 nastroje smutek, depresja, euforia
 oceny i postawy wobec obiektów, np. sympatia antypatia
Uczucia:
 adresowane – mają obiekt
 werbalizowane
 są względnie trwale
 orientacja behawioralna
 gotowość do działania na rzecz obiektu
Emocja polega na uruchomieniu gotowości do realizacji pewnych programów działania. Emocja
hierarchizuje działania w skali priorytetów lub pilności. Różne emocje uruchamiają różne programy
działania.
Emocja jest doświadczana subiektywnie jako szczególny i wyróżnialny stan, któremu towarzyszą np.
ekspresja, zmiany mimiczne.
POZNAWCZE PODEJŚCIE DO EMOCJI:
 poszukiwanie informacji – rozumienie zjawiska, oswajanie się
 nadawanie nowego sensu informacjom
 odcinanie dostępu do informacji
 społeczne reguły okazywania
 samouspakajanie i samoinstrukcje
MOTYWACJA
Motywacja kompetencyjna
 wrodzone dążenie do efektywnej interakcji z otoczeniem
 umiejętności zapewniające skuteczność
 przemieszczanie się
 operowanie przedmiotami
Początek aktywności: uruchomienie zachowania
 wielkość oczekiwanej gratyfikacji
 subiektywne prawdopodobieństwo osiągniecia sukcesu
Klasy procesów motywacyjnych:
 procesy odpowiedzialne za przejście ze stanu odpoczynku do stanu aktywności
 procesy odpowiedzialne za zmianę kierunku aktywności (nowy cel)
 procesy odpowiedzialne za podtrzymanie aktywności długoterminowej i powtarzalnej
 procesy odpowiedzialne za przerwanie działania przed osiągnieciem wyniku
 procesy odpowiedzialne za rozpoznanie wyniku
Koncepcja alternatywna Paul Pintrich
 -komponent wartości celu
 -komponent możliwości – czy jestem w stanie coś zrobić i w jakim stopniu
 -komponent afektywny – jakie emocje wzbudza efekt
 -założenie o niezależności czynników
Początek aktywności:
Motywacja typu muszę:
 presja biologiczna
 presja społeczna – oczekiwania, wymagania, role społeczne
 wymagania sytuacyjne (katastrofy, pogoda, zamknięta droga)
Motywacja typu chcę:
 pokusy
 potrzeby nabyte
 fantazje, aspiracje, pragnienia
 zachowania innych ludzi
 różne wersje niezgodności poznawczych
Czego chcemy? Tego, co jest dla nas subiektywnie ważne, tego, co moje, tego, co dostępne, tego, co
jest powszechnie upragnione, tego, czego inni nie maja
Podtrzymanie aktywności – wytrwałość
Techniki podtrzymania:
 segmentacja
 magiczna polowa
 zadania jako indywidualne
Zniechęcenie
 z powodu braku gratyfikacji
 z powodu zmęczenia, wyczerpania zasobów
 niskie szanse na sukces lub znaczący spadek tych szans
 alternatywna wartość
 utrata wpływu nad zdarzeniami – coś się wymyka spod kontroli
 lęk przed porażką
 samoutrudnianie
  lęk przed sukcesem
Emocje – kontrola działania
Nastrój – kontrola procesów poznawczych. Nastrój trwa dłużej niż emocja. Emocje są bardziej
ukierunkowane nastroje nie są ukierunkowane. Ludzie z reguły wiedzą w jakim są nastroju, ale nie
wiedzą z czego taki nastrój wynika. Nastrój wpływa na stosunek do nas, np. nastrój negatywny
sprawia, że patrzymy raczej na siebie, skupiamy uwagę na sobie, natomiast pozytywny nastrój sprzyja
koncentracji uwagi na innych osobach.
Związek nastroju z uczeniem się i procesami pamięciowymi – pozytywny nastrój zwiększa gotowość
do zachowań prospołecznych
Radzenie sobie z emocjami:
 zabieg regulacji emocji przez modyfikowanie stanu mięśni
 terapia tańcem czy ćwiczenia w relaksacji ciała
 modyfikacja dopływu informacji - nie chcę tego widzieć albo nie chcę o czymś wiedzieć
 oswajanie się ze źródłami emocji i samymi emocjami
 wyjście od jednego stanu do drugiego
Sposoby na zły nastrój:
 relaks różne jego formy np. ciepła kąpiel
 ucieczka i unikanie np. izolowanie się od innych ludzi
 bezpośrednia redukcja napięcia np. picie alkoholu
 wsparcie społeczne – rozmowa ze znajomymi, wspólne palenie papierosów
 techniki pasywne – np. oglądanie telewizji, jedzenie, zakupy
 aktywność dostarczająca przyjemności np. słuchanie muzyki, zaangażowanie w hobby
Kontrola emocjonalna
 zimny mechanizm poznawczy – kalkulacja zysków i strat
 gorący mechanizm – impulsywny, szybki, zależny od napięcia sytuacyjnego
Uleganie pokusom w sytuacji, gdy więcej zyskamy niż stracimy, nie zostaniemy ani przyłapani i
zdemaskowani ani ukarani
DODATKOWE
Inteligencja
Inteligencja jako zaleta coś, co jest powodem do dumy, brak inteligencji powód do wstydu.
Inteligencja jako zasoby odnawialne, wyczerpywalne i mogą być trenowane.
Inteligencja jako pewna złożoność różnych składowych.
Trzy rodzaje inteligencji:
 inteligencja A – wrodzone możliwości
 inteligencja B – możliwości rzeczywiste, zrealizowane
 inteligencja C – możliwości ujawniające się, poddające się pomiarowi
inteligencja jako dobra pamięć, odpowiednie przetwarzanie informacji, uwaga i uczenie się
inteligencja jako zdolność do rozwiazywania problemów zarówno prostych i tych złożonych
PODSTAWOWY PODZIAL
 inteligencja psychometryczna – możemy zmierzyć w różnych testach
 inteligencja praktyczna – widzimy ja w zachowaniach
 inteligencja płynna – zdeterminowana biologicznie, stabilna
 inteligencja skrystalizowana – zależna od środowiska, ulega zmianom w ciągu życia jednostki
 inteligencja wieloraka – nie jest skonkretyzowana na jednej dziedzinie, a jest całym zbiorem
różnych, w której jednostka wykazuje umiejętności:
o inteligencja językowa
 o inteligencja muzyczna
o inteligencja przestrzenna
o inteligencja kinestetyczna
STRUKTURY JA – tożsamość osobista i społeczna
Spojrzenie na jednostkę jako indywidualną, jakie ma cechy charakterystyczne, ale też jako osobę
społeczną, która jest w jakimś stopniu podobna do innych osób
Ja może być podmiotem albo przedmiotem.
Ja jest podmiotem, kiedy:
 jednostka dysponuje zdolnością do samokontroli
 jednostka jest sprawcą, wywiera wpływ na wydarzenia
 jednostka ma realną wolność wyboru
Przedmiotem jest się wtedy, gdy Ja ulega uprzedmiotowieniu i staje się narzędziem dla celów
organizacji, grupy itd.
Ja może być też przedmiotem w kontekście samoobserwacji – jedni ludzie są bardziej skłonni do
samoobserwacji niż inni. Osoby z wysoką tendencją do samokontroli lepiej radzą sobie w wielu
sytuacjach społecznych, łatwiej się dostosowują niż osoby o niskiej tendencji do samokontroli
obserwacyjnej
Ja przedmiotowe – oglądanie swoich zdjęć, przeglądanie się w lustrze, słuchanie nagrań własnego
głosu
Koncentracja uwagi na Ja sprzyja:
 intensyfikacji kontroli zgodności działania z ustalonym standardem
 wzrostowi własnych standardów i oczekiwań i funkcjonowanie zadaniowe na ich podstawie
Z danych dostarczanych do naszej struktury Ja są generowane różne wersje własnego Ja:
 Ja możliwe – przekonania na temat tego jaki podmiot może się stać, kim może być, a kim
wolałby nie być. Porównujemy siebie z różnych okresów życia – ja teraz a ja wtedy, czasami
wyobrażenie siebie, swojego Ja w przyszłości może nas skłonić do działania i pobudzić
 Ja aktualne – jaki jestem teraz
 Ja idealne – jaki chciałbym być, idealna wersja siebie (nastawienie na dokonania, osiągniecia)
 Ja normatywne – jaki powinienem być
 Ja powinnościowe – bezpieczeństwo i nastawienie prewencyjne
 Ja prywatne – pobudzenie Ja idealnego
 Ja publiczne – bardziej skupia się na ja powinnościowym
SAMOOCENA – CENTRALNA KATEGORIA STRUKTURY JA
Samoocena jest wyrazem wartościującego stosunku do siebie samego jako całości lub też do jakiegoś
konkretnego aspektu Ja
Samoocena jako:
 wskaźnik uznania ze strony innych ludzi
 detektor odchyleń od normy
 posiadane zasoby poznawcze i energetyczne
 zabezpieczenie przed nadmiernymi emocjonalnymi konsekwencjami zdarzeń
 bufor zabezpieczający przed lękami
 jako wskaźnik dobrego nastroju ogólnego dobrostanu
Doświadczenia składające się na Ja można opisać za pomocą czterech wymiarów:
 temporalny – czasowy ja przeszłe, aktualne, przyszłe
 realnościowy – stany typowe Ja realne, Ja idealne, Ja robocze (tymczasowe)
 obligujący - jaki ktoś być powinien, czyli Ja powinnościowe
  wymiar kompetencji – ja skuteczne i ja nieskuteczne
porównania między rożnymi aspektami Ja służą nam regulacji różnych kwestii – mechanizm
regulacyjny, dotyczy to aspektu afektywno-motywacyjnego oraz działań ukierunkowanych na
autoweryfikację – dążenie do trafnego obrazu siebie oraz autowaloryzację – dążenie do poprawienie
obrazu własnej osoby
Sądy pewne na nasz temat nie wymagają ciągłego sprawdzania natomiast takie, których nie jesteśmy
pewni wymagają poszukiwania nowych informacji, aby uzyskać pewność
Struktura Ja jest automatycznie aktywizowana, integruje dane, koordynuje interesy, stanowi punkt
odniesienia. Struktura Ja jako zdolność do autoidentyfikacji do rozpoznania siebie, zdolności do
samookreślenia oraz jako narzędzie do rozpoznawania, cech, intencji i tym podobnych. Zadanie Ja to
wybór celów i działań koordynujących różne interesy.
ZDOLNOŚĆ DO SAMOKONTROLI
Dwa procesy w strukturze Ja:
 dążenie do usuwania niezgodności wewnątrz tej struktury
 dążenie do poprawy mniemania o sobie samym