Professional Documents
Culture Documents
Instytut Sobieskiego
Warszawa, marzec 2015 r.
str. 1
Spis treci
Executive summary ................................................................................................................................. 3
Wprowadzenie ........................................................................................................................................ 5
I. Wpywy budetowe z tytuu podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe w roku 2014. Porwnanie
do roku 2012 i 2013 oraz prognoz na 2014 r. ......................................................................................... 7
II. Gospodarcze skutki podwyki podatku akcyzowego ........................................................................ 11
Ceny i sprzeda wyrobw spirytusowych .......................................................................................... 12
Produkcja ........................................................................................................................................... 13
Szara strefa ........................................................................................................................................ 14
III. Porwnanie stawek akcyzy na wyroby spirytusowe z innymi produktami alkoholowymi .............. 16
IV. Otoczenie midzynarodowe ............................................................................................................ 20
V. Alternatywne scenariusze zmian stawek podatku akcyzowego ....................................................... 26
str. 2
Executive summary
Roczne wpywy budetu z akcyzy na wyroby spirytusowe szacujemy na ok. 6.676 mln
z, czyli ponad 710 mln z mniej ni zaoono w ustawie budetowej na rok 2014.
Koszt akcyzy obciajcy 1 litr alkoholu etylowego 100% vol. w przypadku wdki
jest ponad 3krotnie wyszy ni dla piwa.
str. 3
str. 4
Wprowadzenie
Art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 listopada 2013 r. o zmianie niektrych ustaw w zwizku z realizacj ustawy
budetowej (Dz. U. z roku 2013, poz. 1645).
2
W przypadku ceny detalicznej taszych win, a take wermutw akcyza stanowia ok. 12% ceny.
3
IERGi, Rynek alkoholu i napojw alkoholowych stan i perspektywy, Analizy Rynkowe, czerwiec 2013, s.
57-58.
str. 5
Wariant poredni
(umiarkowany)
Wariant
pesymistyczny
Spadek sprzeday
Wysoko sprzeday
(w hl 100% alkoholu)
7%
123,98
15%
113,31
25%
99,98
7.071,72
6.463,40
5.703,00
459,31
- 149,01
- 909,41
6,95%
-2,25%
-13,75%
Instytut Sobieskiego, Wpyw zmian wysokoci stawki podatku akcyzowego od wyrobw spirytusowych w 2014
r. na dochody budetu pastwa, padziernik 2013 r., s. 19.
str. 6
Ju w trakcie roku resort finansw zacz przyznawa, e cho realizacja wpyww z podatku
akcyzowego powinna by bliska zaoeniom z budetu na 2014 r., to ryzyko dotyczy jednak
wpyww z podatku od alkoholu 5 . Warto zatem, jeszcze przed ogoszeniem oficjalnych
wynikw budetu, sprbowa podsumowania skutkw budetowych podniesienia w roku
2014 stawek podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe. Ponisza tabela (nr 2) przedstawia
dane wysokoci dochodw budetu pastwa z podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe w
poszczeglnych okresach roku 2012 i 2013 (w mln z).
Tabela 2. Wysokoci dochodw budetu pastwa z podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe w
poszczeglnych okresach roku 2012 i 2013 (w mln z).
Po III
kwartaach
4 635,48
Za III
kwarta6
1.538,3
Za IV kwarta
2012
Za I - II
kwarta
3 097,17
1.958,09
Na koniec
roku
6 612,410
2013
3.051,111
4.699,812
1.648,7
2.459,5
7 158,813
http://www.podatki.abc.com.pl/czytaj/-/artykul/wplywy-z-akcyzy-bliskie-zalozeniom-z-tegorocznego-budzetu
Wyliczone jako rnica pomidzy dochodami po III kwartaach a dochodami za I-II kwarta.
7
http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/764034/1394761/biuletyn+I-II++2012.pdf
8
http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/764034/1394761/Biuletyn+za+I-III+kwarta%C5%82+2012r.
9
Wyliczone jako rnica pomidzy wysokoci dochodw na koniec roku a wysokoci dochodu po III
kwartaach.
10
http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/764034/1394761/Biuletyn+I-IV+kwartal_2012.pdf
11
Biuletyn statystyczny suby celne. I-II kwarta 2013 r., Biuletyn Nr 1/2013, Suba Celna, Ministerstwo
Finansw, Warszawa, wrzesie 2013, s. 9.
12
Wyliczenia wasne na podstawie danych przekazanych Instytutowi Sobieskiego przez Ministerstwo Finansw.
13
Omwienie wykonania budetu pastwa za rok 2013, s. 41.
6
str. 7
W roku 2013 budet pastwa zanotowa wysze o 546,4 mln z (czyli o ponad 8,2% w
rocznym ujciu nominalnym) wpywy z tytuu podatku akcyzowego od wyrobw
spirytusowych ni w 2012 r.. Zadecydowa o tym ostatni kwarta, w ktrym dochody byy
wysze o 500,5 mln z wzgldem analogicznego okresu roku 2012. W samym grudniu 2013 r.
dochody budetu byy o ponad 336 mln z wysze ni w grudniu roku 2012. Zwikszone
wpywy, co zgodnie przyznaj resort finansw i przedstawiciele brany, naley wiza ze
zwikszon produkcj alkoholu, wynikajc z przygotowania dystrybutorw do podwyki
akcyzy i zwikszonymi zapasami towarw z nisz stawk akcyzy14.
Naley jednak podkreli, e pomimo zwikszonej produkcji na koniec roku 2013, wiksza
cz akcyzy za dostawy grudniowe trafia do budetu w styczniu 2014 r.15. Taka patno do
budetu stanowi rezultat konstrukcji podatku, ktry jest pacony przez podatnika do 25 dni od
powstania obowizku podatkowego.
Zatem w styczniu 2014 r. zanotowano wysze wpywy z podatku akcyzowego na wyroby
spirytusowe ni w roku 2013, natomiast w kolejnych miesicach (za wyjtkiem wrzenia)
dochody byy nisze ni w analogicznym okresie roku poprzedniego.
Tabela 3. Zestawienie wykonania dochodw budetu za poszczeglne miesice roku 2014 (w mln z) w
16
II
III
IV
VI
VII
VIII
IX
XI
XII
2013 r.
634,9
363,4
461,9
645,4
442,8
502,7
626,5
471,9
550,3
634,2
694,2
1 130,6
2014 r.
1 148,1
190,7
298,1
497,2
359,1
494,5
610,2
515,7
562,4
612,8
593,4
*17
http://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/854106,po-podniesieniu-akcyzy-na-wodke-wszyscy-maja-kaca-spadasprzedaz-wysokoprocentowych-alkoholi.html
15
http://pulsbiznesu.pb.pl/3978087,50409,budzet-suszy-po-wodce
16
Dane przekazane Instytutowi Sobieskiego przez Ministerstwo Finansw.
17
Dane dotyczce dochodw z podatku akcyzowego uzyskanych w okresie 12 miesicy 2014 r. od
poszczeglnych wyrobw, bd dostpne dopiero w maju br., gdy zgodnie z 30 ust. 2 zacznika nr 37 do
rozporzdzenia Ministra Finansw z dnia 16 stycznia 2014 r. w sprawie sprawozdawczoci budetowej (Dz. U.
poz. 119) sprawozdania roczne mog by korygowane do 30 kwietnia roku nastpujcego po roku
budetowym.
str. 8
roku 2013. Z kolei w drugiej poowie 2014 r., w okresie lipiec-listopad, dochody budetu
wyniosy nieco ponad 2.894 mln z, co oznacza, e byy nisze ni w analogicznym okresie
roku 2013. Natomiast w caym okresie 11 miesicy roku 2014 r. budet zanotowa dochody z
tytuu akcyzy na wyroby spirytusowe w wysokoci 5.882,2 mln z, co oznacza, e byy one
nisze ni w analogicznym okresie roku 2013 r. kiedy to do budetu wpyno 6.028,2 mln z,
a wysze ni w okresie stycze-listopad 2012 r. Wwczas budet osign wpywy w
wysokoci 5.818,3 mln z, a zatem nominalny wzrost w roku 2014 wynis zaledwie ok.
1%.
Na dzie przygotowania przedmiotowego raportu, nie s dostpne wyniki dochodw budetu
za grudzie 2014 r., a zatem i cznych dochodw budetu pastwa z tytuu akcyzy na
wyroby spirytusowe za cay rok 2014. Szacujemy, e mogy one osign poziom zbliony do
zanotowanych w roku 2012, kiedy to do budetu z tytuu akcyzy na wyroby spirytusowe
wpyno 794,1 mln z. Warto w tym miejscu wskaza, e w grudniu roku 2012 oraz w roku
2014 zgodnie z danymi GUS produkcja bya na takim samie poziomie tj. 108 tys. hektolitrw
w przeliczeniu na 100 proc. alkohol.
Wpyw na wysoko dochodw budetu - z uwagi na konstrukcj przepisw akcyzowych ma rwnie produkcja w listopadzie, a ta w roku 2014 bya nisza w porwnaniu z rokiem
2012 o 17,1 tys. hektolitrw zanotowano spadek z 106 do 88,9 tys. hektolitrw. Zatem
przyjmujc wzrost stawek podatku akcyzowego, szacujemy wpywy do budetu w ostatnim
miesicu roku na poziomie zblionym do grudnia 2012 r., czyli ok. 794 mln z. Przy takim
wyniku, dochody budetu z tego tytuu mogyby osign wysoko ok. 6.676 mln z, co
oznaczaoby wzrost w stosunku do 2012 roku o ok. 56 mln z, czyli o niecay 1% i byyby na
poziomie zblionym do prognozowanego w ekspertyzie Instytutu Sobieskiego (nieco
wyszy od wskazanego w wariancie umiarkowanym 6.463,40 mln z, a niszy ni w
wariancie optymistycznym 7.071,72 mln z)18.
18
str. 9
Wykres 1. Dochody budetu pastwa (w mln z) z podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe w latach
2012-201419.
7500
7392,4
7300
7158,8
7100
6900
6700
6676
6612,4
6500
Dochody
6300
Prognoza MF
6100
5900
5700
5500
2012
2013
2014 (warto
szacunkowa)
19
str. 10
Oprcz omwionych powyej skutkw dla budetu pastwa, podniesienie od stycznia 2014 r.
stawek akcyzy na wyroby spirytusowe oddziaywao na cen produktw, ich produkcj oraz
sprzeda, tym samym przekadajc si na sytuacj brany, ktra ocenia rok 2014 jako
najgorszy rok w historii23.
Warto podkreli znaczenie gospodarcze brany, ktra w 2013 r. tworzya i utrzymaa
(cznie z porednimi) 93 tys. miejsc pracy, gwnie w przemyle, rolnictwie, handlu i
gastronomii24. Brana spirytusowa w 2013 r. przekazaa do budetu pastwa ponad 10 mld z
wpyww do budetu z tytuu akcyzy i VAT25. Ponadto przedsibiorcy zapacili ponad 110
mln z podatkw CIT i PIT oraz ubezpiecze spoecznych. Z tytuu sprzeda detalicznej
napojw spirytusowych budety gminne zasilio ponad 470 mln z z tytuu zezwole na obrt
napojami alkoholowymi o mocy powyej 18%.
Tabela 4. Wybrane wyniki i wskaniki przemysu spirytusowego w porwnaniu I procza 2013 i 2014 r.
26
Wskanik
I poowa 2013
I poowa 2014
Dynamika (%)
1.500
1.448
-3,5%
3.840
3.772,4
-1,8%
92
71
-22,8%
69
61
-11,6%
67
34
-49,2%
5,5
3,9
-29,1%
23
http://wyborcza.pl/1,75248,17155606,Akcyza_wysuszyla_strumien_pieniedzy_ze_sprzedazy_wodki.html
http://biznes.interia.pl/wiadomosci/news/spelnia-sie-czarny-scenariusz-dla-rynku-wodki,2024699,4199
25
http://zppps.pl/pl/wp%C5%82yw-na-gospodark%C4%99,21
26
Rynek wyrobw alkoholowych stan i perspektywy, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki
ywnociowej Pastwowy Instytut Badawczy, Analizy Rynkowe, grudzie 2014, s. 37
24
str. 11
4,1
3,3
-19,5%
16,1
15,3
-5,0%
ROE
5,2
5,2
0%
0,82
0,79
-3,6%
28
27
Rok
I kwarta
II kwarta
III
kwarta
IV
kwarta
cznie
Zmiana
r/r
2012
26,90
28,50
29,80
37,60
122,80
1,82%
str. 12
2013
28,70
28,50
29,70
54,50
141,40
15,15%
2014
20,70
25,30
26,30
38,00
110,30
-21,99%
W roku 2014 due sieci handlowe oraz dyskonty umocniy swoj pozycj dziki wikszej
elastycznoci cenowej wynikajcej ze zgromadzonych zapasw towarw z akcyz sprzed
podwyki. Spowodowao to osabienie maych i rednich sklepw, ktre cay czas pozostaj
najwaniejszym kanaem sprzeday mocnych alkoholi (mocny alkohol przynosi nawet do 10
proc. obrotw takich sklepw spoywczych) 33 . Ponadto pogorszya si sytuacja rynkowa
producentw, zwaszcza maych firm rodzinnych. Cz dystrybutorw przerzucia
obowizek posiadania zezwolenia hurtowego oraz zwizane z tym koszty na producentw.
Wikszo maych producentw nie posiada zezwole na obrt hurtowy i nie moe
sprzedawa bezporednio do sklepw detalicznych, w zwizku z tym ich konkurencyjno
zostaa znacznie ograniczona. Podobnie, mae sklepy najbardziej odczuy skutki podwyki
akcyzy, gdy nie byy w stanie zrobi zapasw i rozoy podwyek w czasie. W zwizku z
tym polityka podatkowa (wzrost akcyzy na alkohol) przyczynia si do znacznego spadku
poziomu obrotu w niezalenych sklepach spoywczych szacuje si, e spadek wolumenu
sprzeday w maych i rednich sklepach wynis ok. 15 mln litrw objtoci, co odpowiada
wartoci ok. 690 mln z 34. Spowodowaa rwnie spadek liczby takich sklepw w handlu
tradycyjnym.
Produkcja
Zgromadzone pod koniec 2013 r. zapasy oraz spadek sprzeday detalicznej doprowadziy w
konsekwencji do dramatycznego spadku produkcji wdki w Polsce.
33
http://wyborcza.pl/1,75248,17155606,Akcyza_wysuszyla_strumien_pieniedzy_ze_sprzedazy_wodki.html
Wg Centrum Monitoringu Rynku spadek w handlu tradycyjnym wynis 10%, a zgodnie z raportem KPMG w
2013 r. handel tradycyjny wynosi 52% sprzeday detalicznej, to jest ok. 150 milionw l obj.
34
str. 13
Tabela 6. Dane o produkcji wdki w Polsce w roku 2014 (w porwnaniu do roku 2013, w tys.
35
hektolitrw).
I
II
III
IV
VI
VII
VIII
IX
XI
XII
cznie
2013
71,1
65,7
85,6
77,3
70,4
87,4
76,6
85,2
110
122
143
159
1.153,3
2014
37,7
50,4
58,5
73,7
56,8
78,8
74,7
76,7
86,3
87,6
88,9
108
878,1
-47
-23,3
-31,7
-4,7
-19,3
-9,8
-2,5
-10
-21,5
-28,2
-37,8
-32,1
-23,9
Szara strefa
Wskazuje si, e znaczcy spadek produkcji i sprzeday nie wynika ze zmian preferencji
konsumentw, ktre w adnym kraju nie zmieniaj si w tak szybkim tempie. Konsumenci
wszystko na to wskazuje zaczli czciej siga po alkohol z szarej strefy 36 . Jako
przyczyny wskaza naley wzrost cen spowodowany podwyk akcyzy oraz walutowe
wahania na Wschodzie37, ktre powoduj zwikszone zainteresowanie czarnym rynkiem. UE
zawara umowy o wolnym handlu z wikszoci ssiadw, ale nie dotyczy to Biaorusi, Rosji
i Ukrainy. Wyroby alkoholowe pochodzce zza wschodniej granicy s konkurencyjne cenowo
na rynku unijnym ze wzgldu na rnice w wysokoci podatku akcyzowego oraz nisze
koszty produkcji38. W rezultacie nielegalny przywz moe generowa nadwyki ekonomiczne
uczestnikw rynku przy rwnoczesnej stracie dla budetu pastwa.39
W okresie pierwszych szeciu miesicy 2014 r. o ponad 40 proc. wzrs przemyt alkoholu
ujawniany przez celnikw na wschodniej granicy i w morskich portach. Wedug danych
35
Waluta
Hrywna (UAH)
Rubel rosyjski (RUB)
38
Dynamika (PLN)
+65,00%
+51,83%
Np. udzia akcyzy w polskiej plitrowej butelce wdki, jest ponad trzy razy wikszy ni na Ukrainie
KPMG, Rynek napojw alkoholowych.. op. cit., s. 104.
39
Rynek wyrobw alkoholowych stan i perspektywy...op. cit., s. 35
str. 14
40
http://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/469891,wodka-z-przemytu-leje-sie-w-strumieniamiwinna-podwyzka-akcyzy-na-alkohol.html
41
Dane za" Straty budetu pastwa z powodu bdw Ministerstwa Finansw", Raport ZPP, Warszawa 2014, s.
6 i s. 25
42
Ibid.
str. 15
Koszt akcyzy obciajcy 1 litr alkoholu etylowego 100% vol. w przypadku wdki
jest ponad 3krotnie wyszy ni dla piwa.
Piwo45
Wino46
2012
122,80
220,16
21,85
2013
141,40
216,35
21,46
Dynamika r/r
+ 15,15%
-1,73%
-1,81%
2014
110,30
220,46
22,61
Dynamika r/r
-21,99%
+1,90%
+5,37%
Dynamika sprzeday piwa i wina w roku 2014 osigna niemal dokadnie taki poziom, jaki
zosta wskazany w ekspertyzie Instytutu Sobieskiego, w ktrym zakadano (w przypadku
43
str. 16
47
48
str. 17
Wykres 2. Koszt akcyzy obciajcy 1 litr alkoholu etylowego 100% vol. (EUR) w wybranych krajach
Unii Europejskiej.
80
70
60
50
40
30
20
Wdka
Piwo
10
0
P. Wyrzykowski, Rynek napojw alkoholowych Stan i tendencje rozwojowe, Przemys Spoywczy, tom 68,
czerwiec 2014 r. s, 9.
50
Produkcja i handel zagraniczny produktami rolnymi w 2010 r., GUS, Warszawa 2011, s. 34.
str. 18
2009 r.51 Produkcja czystej wdki spada w 2009 r. w stosunku do 2008 r. o 3,5% ze 108,1
mln litrw do 104,3 mln litrw. 52 Spadek sprzeday wyrobw spirytusowych nastpi
pomimo rwnoczesnego wyszego wzrostu stawek podatku akcyzowego na piwo (o 13,6%) i
wino (o 16,5%).53
Wzrost akcyzy na napoje spirytusowe w Polsce spowodowa konieczno podjcia dziaa
dostosowawczych i zaostrzy konkurencj cenow w tym segmencie rynku. Regulacje
akcyzowe s wymieniane przez wszystkie firmy z sektora jako gwny czynnik wpywajcy
negatywnie na ich wyniki finansowe oraz rozwj54.
51
str. 19
55
Opodatkowanie akcyz wyrobw alkoholowych, Najwysza Izba Kontroli, Warszawa, kwiecie 2012, s. 17
Zgodnie z przepisem 9 ust. 1 Dyrektywy 92/84/EWG zastosowanie do stawki akcyzy maj kursy z pierwszego
roboczego dnia padziernika (first working days of October) roku poprzedzajcego, http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=DD:09:01:31992L0084:PL:PDF
56
str. 20
Wykres 3. Stawki akcyzy od 1 hektolitra (hl) alkoholu etylowego 100% vol. zawartego w gotowym
wyrobie w wybranych pastwach UE (EUR, stan na 1 stycznia 2015 r.57).
1400,00
1300,00
1364,10
1320,0
1291,71
1200,0
1200,00
1100,00
1074,55
1041,15
1035,52
1000,00
913,28
900,00
800,00
rdo: Excise Duty Tables Alcoholic Beverages, Komisja Europejska, 2015 r., s. 23-24.
57
Kursy wymiany walut krajowych do EUR na dzie 1 padziernika 2013 r. opisane w Official Journal of the
European Union C 286 of 02/10/2013 r. 1 EUR = 4,23 PLN.
58
A. Eriksson, S. Fotina, Alcohol tax In Sweden. Should it be reduced?, op.cit., s. 4
str. 21
50
Netherlands
Ireland
Austria
Sweden
Denmark
Germany
Belgium
Finland
United Kingdom
France
Italy
Spain
Cyprus
Malta
Czech Republic
Slovenia
Portugal
Slovakia
Estonia
Greece
Lithuania
Poland
Hungary
Latvia
Croatia
Romania
Bulgaria
40
rdo: Eurostat.
Mimo informacji zawartych w kontroli NIK oraz innych opracowaniach, ktre wskazyway
na nieoptymalne dopasowanie poziomu stawek akcyzy na wyroby spirytusowe, Ministerstwo
Finansw postanowio kolejny raz zwikszy stawk akcyzy w 2014 r. W przeciwiestwie do
pastw, gdzie represyjna polityka akcyzowa moe przynie pozytywne efekty zwizane ze
wzrostem wpyww do budetu pastwa (np. Estonia wyjanienie odmiennej sytuacji i
efektw podwyki akcyzy znajduje si w dalszej czci analizy), w przypadku Polski taka
prawidowo nie zachodzi.
Kluczowe znaczenie dla ujcia relacji opodatkowania wyrobw alkoholowych w Polsce
wzgldem innych pastw ma porwnanie stawek podatku do obowizujcych w pastwach
ssiadujcych. Due rnice w opodatkowaniu, a tym samym cenie produktu finalnego, s
istotnym bodcem do rozwoju m.in. nielegalnego handlu alkoholem pomidzy pastwami.
Poniszy wykres zawiera porwnanie stawek podatkw porednich (akcyza, VAT) na wyroby
spirytusowe w Polsce ze stawkami w ssiadujcych pastwach nalecych do UE.
59
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tec00114
str. 22
Wykres 5. Porwnanie stawek akcyzy na wyroby spirytusowe oraz stawki podatku VAT w Polsce i
wybranych pastwach ssiadujcych.60
1500,00
23
1400,00
23
21
21
1300,00
19
1200,00
1303,00
1364,10
1291,71
1100,00
20
15
1080,00
1000,00
900,00
25
1036,29
10
800,00
700,00
600,00
500,00
0
Czechy
Sowacja
Litwa
Niemcy
Polska
Poziom akcyzy na wyroby spirytusowe w Polsce jest najwyszy w regionie. Nisze stawki
maj Niemcy (1303,0 EUR), Litwa (1291,71 EUR), Sowacja (1080,0 EUR), Czechy 1036,29
EUR), a take Rosja, Ukraina i Biaoru61.
W przywoywanym raporcie z 2013 r. Instytut Sobieskiego wskazywa, e podwyka stawek
podatku akcyzowego o 15%, bez zmian stawek akcyzy innych produktw alkoholowych,
bdzie niosa z sob trojakie konsekwencje:
- cz konsumentw napojw spirytusowych ograniczy spoycie alkoholu lub w ogle z
niego zrezygnuje;
- cz konsumentw napojw spirytusowych zrezygnuje z alkoholu pochodzcego z
legalnych rde na rzecz nielegalnego alkoholu, co doprowadzi do rozwoju szarej strefy;
- cz konsumentw przeniesie swoje preferencje z napojw spirytusowych na inne wyroby
alkoholowe, przede wszystkim piwo.
60
str. 23
Jak wskazano we wczeniejszej czci opracowania, zgodnie z danymi GUS, w roku 2014
produkcja wdki spada o 23,9%, podczas gdy w tym samym czasie wzrosa produkcja piwa
(o 0,8%) oraz wina owocowego (o 3,6%).
Podobne zjawiska zanotowano i w innych pastwach. Na Litwie i otwie zaobserwowano, e
wzrost akcyzy na alkohol etylowy powoduje zmniejszenie konsumpcji oraz wikszy udzia
szarej strefy w handlu. Wysokie opodatkowanie mocnych alkoholi zwikszyo opacalno
produkcji piwa, obcionego niszymi stawkami akcyzowymi. Podwyka akcyzy
sprzyjaa rwnie rozwojowi nielegalnego rynku m.in. na przejciach granicznych z
Rosj i Biaorusi.
W 2009 r. na Litwie podwyszono akcyz na alkohol etylowy z 3 840 do 4 416 LTL od 1
hektolitra (hl) alkoholu etylowego 100% vol. zawartego w gotowym wyrobie, tj. o 15%. W
tym czasie wpywy z akcyzy ze sprzeday wysokoprocentowych alkoholi na Litwie spady o
20,7% wzgldem roku 2008, a w 2010 r. wpywy z tytuu tego podatku zmniejszyy si w
stosunku do roku 2008 nominalnie o blisko 30%. Pomimo zanotowanego w kolejnych trzech
latach wzrostu dochodw budetu z tytuu akcyzy od wyrobw spirytusowych (2011 r.
157,86 mln EUR, 2012 r. 171,88 mln EUR, 2013 r. 171,91 mln EUR), byy one wci na
niszym poziomie ni w roku 2008 (przed podwyk akcyzy) kiedy wyniosy 218,88 mln
EUR.
Podobne zjawisko zaobserwowano na otwie, gdzie w wyniku wzrostu akcyzy na alkohol
etylowy w 2009 r., wpywy do budetu pastwa z tytuu tego podatku spady o 20,7 proc. rok
do roku, a sprzeda mocnych alkoholi zmniejszya si w 2010 r. o 41,2% wzgldem 2008 r.
Udzia mocnych alkoholi na rynku zmala z 61% w 2008 r. do 52% w 2010 r.62 Wynikao to
ze stosunkowo wikszej atrakcyjnoci cenowej alkoholi o mniejszej zawartoci czystego
alkoholu (piwo, wino, cydr) oraz wspomnianego wzrostu szarej strefy.
Jednoczenie zarwno na otwie jak i Litwie, spadek wpyww do budetu pastwa z tytuu
akcyzy na alkohol etylowy wiza si ze wzrostem poziomu dochodw wynikajcych z
akcyzy na piwo i wino.
Jedynym pastwem batyckim, w ktrym podniesienie stawki akcyzy na wyroby spirytusowe
doprowadzio do wzrostu dochodw budetu z tego tytuu, jest Estonia. Jednak przykad ten
62
Impact of Changes in Excise Tax Rate for Strong Alcohol on Consumption and State Revenues in Latvia, A.
Strateiuks, V. Kae, R. kapars, World Academy Science, Engineering and Technology, 2012, s. 659.
str. 24
63
A. Borowska, Przemiany na rynku napojw alkoholowych w Polsce w latach 1990-2007, Katedra Ekonomii i
Polityki Gospodarczej, Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa, s. 21,
str. 25
wypowiedziami
przedstawicieli
resortu
finansw,
nie
istnieje
ryzyko
65
http://www.podatki.abc.com.pl/czytaj/-/artykul/wplywy-z-akcyzy-bliskie-zalozeniom-z-tegorocznego-budzetu
KPMG, Rynek napojw alkoholowych, op. cit., s. 66.
str. 26
66
str. 27
przed kilkunastu laty miaa miejsce sytuacja, gdy po podwyce akcyzy na wyroby
spirytusowe, ktra doprowadzia do spadku dochodw budetu, obniono wysoko akcyzy,
co z kolei pozwolio przywrci wysze wpywy do budetu. W padzierniku 2002 r.
stawka podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe zostaa obniona o 30%, co
przyczynio si do zwikszenia wpyww do budetu z tytuu podatku akcyzowego.
Obnika stawek bya dziaaniem podjtym celem zagodzenia negatywnych skutkw
dokonanej w 1998 r. podwyki akcyzy na wyroby spirytusowe o 12%. 67 Sprzeda wyrobw
spirytusowych spada w roku 1998 r. wzgldem 1997 r. o 24,4%.68 Dochody budetu pastwa
z tytuu akcyzy na wyroby spirytusowe zmniejszay si w latach 1998-2002 w ujciu
nominalnym i realnym. Ponisza tabela wskazuje na wysoko dochodw budetu pastwa w
latach 1997-2004, zatem dane pokazuj skutki podwyki z roku 1998 oraz obnienia stawek
od padziernika 2002 r.
Tabela 8. Dochody budetu pastwa z tytuu podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe w latach 19972004 (w mld z)69.
Rok
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Dochody budetu
pastwa (mld z)
4,66
4,81
4,65
4,42
4,20
3,87
4,09
4,56
Analiza wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej w 1998 r., NIK, Warszawa, czerwiec 1999, s.
21.
68
Analiza wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej w 1998 r., NIK, Warszawa, czerwiec 1999, s.
25.
69
Rocznik statystyczny 2012 ,GUS, Warszawa, grudzie 2013, s. 629, Biuletyn statystyczny suby celnej,
Warszawa, s. 19, http://www.e-play.pl/portal/File/Biuletyn%202005.pdf, A. Borowska, Przemiany na rynku
napojw alkoholowych w Polsce w latach 1990-2007, Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej, Szkoa
Gwna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa, s. 17.
70
http://www.rp.pl/artykul/776355.html.
71
B. Pyryt, P. Murglin, Preferencje konsumentw dotyczce napojw alkoholowych, Problemy Higieny i
Epidemiologii, 94 (3), Polskie Towarzystwo Higieniczne, Pozna 2013, s. 659.
str. 28
Ponisze wyliczenia wskazuj na skutki zmiany stawek podatku akcyzowego dla budetu
pastwa oraz zawieraj prognozy zachowania si rynku (dynamika sprzeday) przy danym
poziomie opodatkowania. Zakadamy, e zmiana stawki akcyzy moe agodzi skutki efektu
substytucji oraz ucieczki do szarej strefy, jakie nastpiy w wyniku wprowadzonej od 2014 r.
podwyki akcyzy na wyroby spirytusowe.
Wariant I wzrost akcyzy o 15% na wszystkie produkty alkoholowe w stosunku do stawek z
roku 2013:
Piwo72
Wyroby spirytusowe
Wino73
Stawka
8,96 z
5.704 z
181,10 z
Dynamika (do
+ 15%
0%
+ 15%
roku 2014)
Dynamika sprzeday
(do roku 2014)
Dochody z akcyzy
(mld z)
piwo
-5,5%
3.837,5
wyroby
spirytusowe
wino
-2,0%
6.389,9
0%
427,8
72
73
str. 29
Wyroby spirytusowe
Wino75
Stawka
8,57 z
5.456,00 z
173,80 z
Dynamika (do
+ 10%
-4,35%
+ 10%
roku 2014)
Dynamika sprzeday
(do roku 2014)
Dochody z akcyzy
(mld z)
piwo
-1,0%
3.845,5
wyroby
spirytusowe
wino
5,56%
6.546,3
2,5%
421,5
Wyroby spirytusowe
Wino77
Stawka
8,18 z
5.208 z
181,10 z
Dynamika (do
+ 5%
-8,7%
+ 5%
roku 2014)
74
str. 30
Dynamika sprzeday
(do roku 2014)
Dochody z akcyzy
(mld z)
0%
3.707,7
10,8%
6.561,1
4%
408,2
piwo
wyroby
spirytusowe
wino
Stawka
Piwo78
Wyroby spirytusowe
Wino79
7,79 z
5.704 z
158,00 z
78
79
Dynamika sprzeday
(do roku 2014)
Dochody z akcyzy
(mld z)
piwo
+1,5%
3.620,0
wyroby
spirytusowe
wino
-2,9%
6.358,4
+5,0%
398,4
str. 31
10813,2
10800
10700
10677,1
10655,2
10600
10500
10376,7
10400
10300
10200
10100
podwyka 15% na
wszystkie wyroby
podwyka 10% na
wszystkie wyroby
podwyka 5% na
wszystkie wyroby
W zwizku z powyszym, jako optymalny z punktu widzenia budetu pastwa naley uzna
wariant II, czyli podwyk akcyzy o 10% na wszystkie produkty alkoholowe w stosunku do
stawek z roku 2013.
str. 32