Artyku The True TLT H-mode Mixer z QEX 07/08-2010

Autor: Oleg Skydan, UR3IQO

Tumaczenie: Waldemar Sznajder, 3Z6AEF

Mieszacz typu H na transformatorach TLT

Transformatory s wanymi podzespoami w konstrukcjach mieszaczy typu H i to pomimo ich
wielu ogranicze. W niniejszym artykule przedstawiono nowatorskie podejcie do konstrukcji mieszacza
typu H, wykorzystujce ciekaw konfiguracj pocze transformatorw liniowych (TLT Transmission
Line Transformers).
W roku 2003 skonstruowaem pierwsz wersj
mojego TRX-a z wykorzystaniem przetwarzania DSP w
torze poredniej czstotliwoci IF (zob. 1. na kocu
artykuu). Urzdzenie to posuyo do wielu dowiadcze i
byo baz dla kolejnych pomysw i modyfikacji, zarwno
sprztowych jak i programowych. W wyniku kolejnych
usprawnie, w 2008 roku, aby zaspokoi wzrastajce
wymagania i potrzeb uwzgldnienia nowych rozwiza,
konieczne stao si zaprojektowanie i wykonanie kolejnej
wersji urzdzenia.
Nowy TRX musia spenia moje wymagania
wysokiego wspczynnika IP3 w caym zakresie
krtkofalowym przy jednoczenie wzgldnie maych
szumach (parametr NF). Celem byo osignicie IP3 na
poziomie co najmniej +40 dBm na wszystkich pasmach
HF oraz jak najniszego wspczynnika NF. Std
bezporednio wynika potrzeba poszukiwania ukadu
mieszacza, ktry speniaby zakadane warunki.
Mieszacze typu H (zob. przypisy 2. 3. ) s oglnie
znane i stosowane od lat w nowoczesnych TRX-ach
krtkofalowych gwnie z powodu ich wzgldnej
prostoty ukadowej, tanioci stosowanych elementw oraz
wprost wyjtkowej efektywnoci przemiany. Dobre
rezultaty zastosowania zrwnowaonego mieszacza typu
H w T03DSP, zachcay do poszukiwania kolejnych,
doskonalszych rozwiza, ktrych rezultaty przedstawiono
poniej.
W poszukiwaniach nowych rozwiza pomocne
okazay si znakomite prace badawcze, ktre
przeprowadzi Martein Bakker, PA3AKE. Jego pomiary i
dowiadczenia, wykonane dla wielu konfiguracji
mieszaczy typu H wykazay, e sprawno oraz jako
tych ukadw zaley wprost od parametrw dwch
najwaniejszych podzespow: przecznikw (kluczy
cyfrowych) oraz transformatorw.
W moich dowiadczeniach ograniczyem si jedynie do
najpopularniejszych kluczy typu FST3125 oraz dwch
rodzajw transformatorw: fabrycznych typu T4-1 oraz
wykonanych samodzielnie na rdzeniach toroidalnych. Dla
kadego ukadu zmierzono parametr IP3, ktry jak si
okazao silnie zalea od czstotliwoci pracy,
pogarszajc si wraz z jej wzrostem: +35..+40 dBm w
pamie 160m, a do +25..+30 dBm w pamie 10m.
Poniewa takie osigi nie byy zadowalajce, zaczem
poszukiwa moliwoci ich polepszenia.

Mieszacz typu H w wykonaniu RZ4HK

Podczas
konkursu
dla
radioamatorw
-konstruktorw, przeprowadzonego w 2007 roku pod
patronatem Suntel Corp. w Moskwie, Gennady Bragin
RZ4HK zaprezentowa swoj wersj mieszacza typu H,
wykonan z wykorzystaniem transformatorw liniowych
(TLT Transmission Line Transformer) rys.1.

Rys. 1. Mieszacz RZ4HK.

Deklarowana sprawno miaa by lepsza ni
mieszacza typu H w wykonaniu klasycznym, szczeglnie
pod wzgldem szerokopasmowoci oraz odpornoci na
intermodulacj. Jednak moje testy i pomiary wykazay, e
tak naprawd, to rozwizanie RZ4HK nie jest znaczco
lepsze ni to z uyciem konwencjonalnych transformatorw faktycznie, osignem bardzo dobre rezultaty
na wybranych pasmach, ale nie w caym zakresie
krtkofalowym HF.
Dalsza analiza mieszacza RZ4HK ujawnia sabe
punkty tego ukadu. Spjrzmy na rys.1. : w czasie kadej
poowy cyklu oscylatora heterodyny LO zawsze jeden z
transformatorw T3 albo T4 stanowi otwart lini, ktra
doczona do transformatorw wejciowych wprowadza
dodatkowe pojemnoci rozproszone, co zdecydowanie
utrudnia osignicie duej szerokopasmowoci ukadu.
Aby rzeczywicie osign wysokiej jakoci mieszacz
typu H z wykorzystaniem TLT, konieczna jest taka
konfiguracja, ktra nie bdzie wprowadzaa ich w stan
otwartej linii. Innymi sowy, transformatory nie powinny
zawiera takich nadmiarowych linii/uzwoje, ktre
stanowic otwart lini (w pewnych stanach) wprowadzaj
pasoytnicze obcienia reaktancyjne - co z kolei zawsze
powoduje utrat jednej z najwikszych zalet TLT t.j.
szerokopasmowoci.

Projekt mieszacza typu H - True TLT

Gwnym celem mojego projektu bya redukcja
iloci i rodzajw transformatorw, przy zachowaniu
wysokich parametrw caego ukadu, a szczeglnie
szerokopasmowoci.
Ukad zrwnowaonego mieszacza typu H w
prawdziwym trybie TLT przedstawiono na rys.2.

Taka konfiguracja zapewnia take transformacj

impedancji w stosunku 4:1, tzn. dla wejcia 50 Ohm
dostaniemy 12.5 Ohm na wyjciu, przy 100 Ohm na
wejciu bdzie 25 Ohm na wyjciu, itd.
Rozwamy teraz wariant mieszacza podwjnie
zrwnowaonego. W tym przypadku trzeba uy niejako
dwch
pojedynczych
obwodw,
dostarczajcych
rnofazowych
sygnaw
do
transformatorw
dopasowujcych linie symetryczne na niesymetryczne
wyjcie.
Dwa sygnay w przeciwnej fazie mona atwo
uzyska, po prostu czc rwnolegle dwa identyczne
ukady mieszaczy z rys.2, odwracajc doczenie linii
wejciowych, jak to pokazano na rys. 4. Typowy balun 1:1
(Guanella) jest tu uyty do poczenia symetrycznych
wyj obu mieszaczy, aby otrzyma jedno wyjcie
niesymetryczne. Jak wida, wykorzystujc tylko pi
prostych konstrukcyjnie transformatorw (tylko 50 i 100
omw) , uzyskuje si podwjnie zrwnowaony,
prawdziwy mieszacz TLT typu H.

Rys. 2. Zrwnowaony mieszacz typu H True TLT.

Skada si on z dwch transformatorw TLT: T1
w konfiguracji Guanelli 1:1 oraz T2 w konfiguracji
Ruthroff'a 4:1. Zasada dziaania przedstawiona jest na
rys.3. W czasie, kiedy przecznik (klucz analogowy) SW1
jest wczony (zwarcie do masy) i jednoczenie
przecznik SW2 jest wyczony (otwarty), to
transformator T1 zapewnia dodatkowe przesunicie 180
[stopni] (rys. 3A) w porwnaniu do odwrotnej sytuacji,
kiedy SW1 jest otwarty, za SW2 wczony.
W tym ostatnim przypadku T1 zachowuje si jak
dopasowany obwd linii transmisyjnej. Jak wida,
naprzemienne, cykliczne przeczanie kluczy SW1/SW2
powoduje w rezultacie rotacje fazy o 180 stopni. Jak
wida, w tym ukadzie nigdy nie ma niepodanej sytuacji
otwartej linii niezalenie od fazy sygnau heterodyny.

Rys.4. Podwjnie zrwnowaony mieszacz typu H.

Zasada dziaania tego ukadu jest przedstawiona
na rys. 5A i rys. 5B. Naley podkreli, e ukad podwjne
zrwnowaony
zachowujc
zalety
pojedynczego
mieszacza zrwnowaonego (tzn. brak sytuacji otwartej
linii), dodatkowo zapewnia jednakow impedancj wejcia
i wyjcia. Ewentualne niewielkie niezrwnowaenie moe
by spowodowane rnicami w charakterystykach
transformatorw T1 i T3, naley wic zwrci szczegln
uwag na symetri ich wykonania.

Prototyp
Przedstawiona powyej idea wyglda cakiem
dobrze na papierze, ale oczywicie ostateczn weryfikacj
byo zbudowanie ukadu i przeprowadzenie rzetelnych i
skrupulatnych pomiarw.

Rys.3. Zasada dziaania zrwnowaonego mieszacza typu

H True TLT.

W pierwszym etapie naleao wykona

transformatory liniowe, do czego potrzebne byy 50omowe linie transmisyjne. Zdecydowaem o uyciu linii w
postaci skrtki, ale dostpne dane umoliwiajce
samodzielne wykonanie skrtki o wymaganej impedancji,

Rys. 5. Zasada dziaania podwjnie zrwnowaonego

mieszacza typu H True TLT.
nie byy zbyt precyzyjne (zob. poz. 8 w przypisach). Jako
e impedancja uytej skrtki ma decydujcy wpyw na
dziaanie caego ukadu, do pomiarw linii uyto
precyzyjnego miernika RLC, ktry umoliwia pomiar
indukcyjnoci z dokadnoci 1 nH oraz pojemnoci
0.01pF. Nastpnie wyznaczono impedancj skrtki,
korzystajc ze znanego wzoru:
Z = SQRT(L/C)
Po kilku eksperymentach z doborem odpowiedniej iloci
skrce dla rnego typu przewodw, otrzymano w kocu
skrtk o podanej impedancji. Skrtka ta posuya
nastpnie do wykonania piciu transformatorw, ktre
zostay przetestowane w dwch ukadach pokazanych na
rys. 5. Do pomiarw uyto analizatora VNA. Rezultaty
byy satysfakcjonujce: cakowite tumienie ukadu nie
przekraczao 0.3 dB przy 30 MHz i 0.5 dB przy 100 MHz.
Nie zauwaono adnych rnic w zrwnowaeniu dla obu
konfiguracji testowych.
Tak przygotowane i sprawdzone TLT posuyy
do budowy mieszacza zgodnie ze schematem na rys. 6.
Uyto ukadw scalonych FST3125 zasilanych napiciem
6V. Wykonane pytki, zawierajce
mieszacz,
przedstawione s na rys. 7 i 8. [zob. szczegy i fotografie
na stronie www podanej w przypisach przyp. tumacza].
Do budowy transformatorw uyte zostay
toroidalne rdzenie ferrytowe prod. rosyjskiej typu
K10x6x5 z materiau 400HH (rednica zewn. 10 mm,
wewn. 6 mm, wys. 5 mm, przenikalno 400).
Transformatory T1 i T5 zawieraj 14 zwojw, nawinitych
skrtk wykonan z miedzianego drutu emaliowanego o
rednicy 0.25 mm stopie skrcenia dobrano tak, aby
uzyska impedancj charakterystyczn linii Z=100 omw.
Transformatory T2, T3 i T6 wykonano nawijajc 10
zwojw skrtk z drutu o rednicy 0.35 mm, ktrej
impedancja charakterystyczna wynosi Z=50 omw.

Pomiary i rezultaty
Dokonano szczegowych pomiarw nastpujcych parametrw: tumienie przemiany CL (conversion
loss), poziom produktw intermodulacyjnych trzeciego
rzdu IP3 (interception point 3) oraz separacj we/wy
mieszacza. Wyniki pomiarw CL i IP3 w poszczeglnych
pasmach amatorskich przedstawiono w tabelach Tab.1 i
Tab.2.
Zmierzona separacja portw RF i IF bya lepsza
ni 46 dB (najgorszy rezultat, zgodnie z przewidywaniem,
by w pamie 10 m jest to wynikiem braku elementw
regulacyjnych do balansowania ukadu). Poziom
niepodanego napicia generatora LO na porcie RF
wynosi -53 dBV w pamie 10 m (przy czstotliwoci LO
35 MHz), osigajc najlepszy wynik -68 dBV w pasmie
160 m (czstotliwo LO 7 MHz).
Porwnujc do innych mieszaczy, ktre s
dostpne w moim laboratorium, badany mieszacz mia
najlepsze osigi ze wzgldu na IP3 i to w caym zakresie
pasm krtkofalowych. Przykadowo, mieszacz wykonany
na FST3125 i fabrycznych transformatorach T4-1 (Mini
Circuits) wykazywa spadek IP3 do +25..+30 dBm w
pamie 10 m.
Dodatkowa wana cecha nowego mieszacza to
fakt, e jest on mao wraliwy na polaryzacj napiciow
kluczy przeczajcych. Pozwolio to, po przetestowaniu
rnych wariantw, na ustalenie staej polaryzacji na
poziomie 1/3 Vcc (napicia zasilania), tzn. na poziomie
zapewniajcym najlepszy (liniowy) punkt pracy kluczy
ukadu FST3125. Natomiast klasyczny mieszacz na
transformatorach T4-1 wymaga korekcji polaryzacji na
kadym pamie osobno (aby uzyska najlepsze osigi
parametru IP3).
Proponowane rozwizanie mieszacza w porwnaniu z tradycyjnym, ma znacznie lepszy parametr IP3 dla
maych poziomw sygnaw oraz jest mniej wraliwe na
jako i warto impedancji obcienia.

Rys. 6. Schemat ukadu podwjnie zrwnowaonego mieszacza typu H True TLT.

Rys. 9. Diplekser ukad dopasowania mieszacza do filtru kwarcowego.

Wykorzystujc prosty diplekser z rys.9 jako
stopie
dopasowujcy
wyjcie
mieszacza
do
nastpujcego po nim filtruru kwarcowego, osignito
warto IP3 nie nisz ni +40 dBm (dla caego ukadu).

Tabela 1. Tumienie przemiany mieszacza UR3IQO.

Pasmo [m]
160
80
40
20
15
CL [dB]
4.7
4.8
4.8
4.8
4.9

10
5.0

6
5.3

Tabela 2. IP3 w zalenoci od pasma (wartoci w dBm)

Pasmo [m]
160
IP3 (test: Fin-20 kHz i Fin-40 kHz, 0 dBm)
46.9
IP3 (test: Fin-20 kHz i Fin-40 kHz, -5 dBm)
45.1*
IP3 (test: Fin+20 kHz i Fin+40 kHz, 0 dBm)
45.2
IP3 (test: Fin+20 kHz i Fin+40 kHz, -5 dBm)
47.1*
IP3 (minimalne)
45.1

80
43.2
43.3
43.4
43.4
43.2

40
41.6
41.4
42.0
41.9
41.4

20
39.4
32.9
39.3
39.0
39.0

15
37.2
37.0
37.8
37.6
37.0

10
37.6
37.2
38.1
37.6
37.2

* pomiar ograniczony szumami

Wnioski
Przedstawiono nowe rozwizane mieszacza typu
H z wykorzystaniem transformatorw liniowych TLT.
Mieszacz ten przewysza parametrami tradycyjne
rozwizania, zapewniajc wiksz szerokopasmowo,
zarwno ze wzgldu na IP3 jak i tumienno ukadu.
Wykorzystano szczeglne cechy ukadu dla osignicia
lepszej liniowoci i sprawnoci przemiany (lepszy
parametr CL), tym samym na liniowo tego mieszacza
wikszy wpyw maj cechy kluczy przeczajcych, ni
waciwoci samych transformatorw TLT. Ponadto,
uycie samodzielnie wykonywanych transformatorw
zmniejsza znacznie koszt ukadu oraz zaleno od
materiau rdzenia, ktry mona dobra indywidualnie.
Takie domowe rozwizanie okazuje si lepsze w
porwnaniu do fabrycznych transformatorw osigalnych
dla radioamatorw na rynku.

Informacja o autorze
Oleg Skydan, UE3IQO urodzi si w 1978 w Kramatorsku
(Ukraina). Ukoczy informatyczne studia magisterskie w
Doniecku (Instytut Sztucznej Inteligencji). Licencj
radioamatora posiada od 1994 roku, kiedy rozpocz swoje
eksperymenty z antenami i konstrukcjami radiowymi. Po
zakoczeniu konstrukcji innowacyjnego transceivera
TD03DSP (pierwsza wersja ukazaa si w 2003 roku),
rozpocz projekt nowego TRX-a, ktry nazwa NEON

Uzyskane parametry mog by jeszcze lepsze,

jeli zapewni si waciwe dopasowanie wyjcia do
nastpujcego filtru kwarcowego (tutaj najlepszym
rozwizaniem jest zastosowanie dwch rwnolegych
torw filtrw doczonych ukadem dipleksera i
przesuwnika (hybrid combiner). Jednak nawet w
przypadku zastosowania prostego dopasowania samym
diplekserem, jakie zostao uyte, osignite rezultaty s
cakiem zadowalajce.
Przypuszczam, e przedstawione rozwizanie
moe by z powodzeniem uyte rwnie na wyszych
pasmach amatorskich szerokopasmowo nie jest tutaj
specjalnie ograniczana waciwociami transformatorw
TLT, a raczej kluczami przeczajcymi. Pozostaje jedynie
dobr kluczy odpowiednich dla wyszych czstotliwoci
prawdopodobnie najlepszym rozwizaniem bdzie uycie
szybkich przecznikw w technologii GaAs .

Przypisy
1. Oleg Skydan UR3IQO, T03DSP,
http://t03dsp.skydan.in.ua/
2. Colin Horrabin G3SBI, High Performance
Mixer, RadCom, Oct 1993
3. Colin Horrabin G3SBI, H-Mode FST3125
Mixer, RadCom, Sep 1998
4. Colin Horrabin G3SBI, Dave Roberts G8KKB,
George Fare G3OGQ, The CDG2000 HF
Transceiver, RadCom, Jun-Dec 2002
5. Martein Bakker PA3AKE, H-mode Mixer FrontEnd,
www.xs4all.nl/~martein/pa3ake/hmode/index.html

6. Jerry Sevick W2FMI, Transmission Line

Transformers, Noble Publ. Corp., 2001
7. S.G.Bunin, L.P.Yailenko, Sprawocznik
radioljubitiela-korotkovolnovnika, Kiev, 1984
8. Eric T. Red, Arbeitsbuch fr den HF-Techniker,
Franzis-Verlag GmbH, Germany, 1996
9. Szczegy konstrukcji moduu RF przedstawionego w artykule s dostpne na stronie www
transceivera NEON: http://neon.skydan.in.ua/