Noam Chomsky - Korsanlar Ve İmparatorlar

Noam Chomsky _ Korsanlar ve mparatorlar
Kitaplar, uygarla yol gsteren klardr.

UYARI:
www.kitapsevenler.com
Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar...
Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak
grdmz sitemizdeki
tm e-kitaplar, 5846 Sayl Kanun'un ilgili maddesine
istinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacyla
ekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartma
ekran
vebenzeri yardmc aralara, uyumluolacak ekilde, "TXT","DOC" ve "HTML" gibi
formatlarda, tarayc ve OCR (optik
karakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grmeengelliler iin,
hazrlanmaktadr. Tmyle cretsiz olan sitemizdeki
e-kitaplar, "Engelli-engelsiz elele"dncesiyle, hibir ticari ama
gzetilmeksizin, tamamen gnlllk
esasna dayal olarak, engelli-engelsiz Yardmsever arkadalarmzn youn emei
sayesinde, grme engelli kitap sevenlerin
istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibirekilde ticari amala veya
kanuna aykr olarak kullanlamaz, kullandrlamaz. Aksi kullanmdan doabilecek
tmyasalsorumluluklar kullanana aittir.
Sitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir.
web sitesinin amac grme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmek
ve kitap okuma alkanln pekitirmektir.
Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldka pekieceine inanyoruz.
Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleri
abalardan ve
yaptklar katklardan tr teekkr ediyoruz.
Bilgi paylamakla oalr.
LGL KANUN:
5846 Sayl Kanun'un "altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK
MADDE 11" : "ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve
edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa
hibir ticar amagdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya
nc bir kii tek nsha olarak
ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi
kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri
formatlarda oaltlmas veya dn verilmesi
bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir
ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve
kullandrlamaz.
Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin
bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur."
bu e-kitap Grme engelliler iin dzenlenmitir.
Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne
mutlu ki, bir grme
engellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu
sevinci paylaabilmek
tm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnz
tarayp,
kitapsevenler@gmail.com
Adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz.
Bu Kitaplar size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek ltfen
bu aklamalar silmeyiniz.
Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan
ediniz...
Teekkrler.
Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara.
TRKYE Beyazay Dernei
Tarayan: Yaar Mutlu
www.yasarmutlu.com
e-posta: kitapsevenler@gmail.com
korsanlar ve imparatorlar
IOAM CHOMSKY
Korsanlar ve mparatorlar Yeni Zamanlar
Yeni Zamanlar Yaynlar, Nu: 18 / Korsanlar ve imparatorlar Noam Chomsky
/eviren Fatma Unsal / Baskya hazrlk Hlya Akn I Bask-Cilt Bayrak Matbaas
1. bask: Akademi Yaynlar, 1991.
2. bask: Yeni Zamanlar Yaynlar, stanbul, Ocak 2004.
Yeni Zamanlar Yaynlar
Alemdar Mh. Himaye-i Etfal Sk. Aydomu Han Nu: 7/G Caalolu - STANBUL
Konuma Kutusu (KK): 0 212 511 37 86 Yazma* Kutusu (YK): 0 212 511 37 86
Noam Chomsky
KORSANLAR VE MPARATORLAR
eviren Fatma Unsal
Tarayan: Yaar Mutlu
indekiler
nsz...................................
7
Birinci Blm:
Ortadou Konusunda Dncenin Denetimi . .
21
kinci Blm:
Ortadou Terrizmi ve Amerikan
deolojik Sistemi..........................
55
nc Blm:
ABD Tuzanda Libya.....................143
Drdnc Blm:
Ortadou'da ABD'nin Rol.................191
5
nsz
Aziz Augustine Byk skender'in esir ald bir korsann hikayesini anlatr.
skender korsana "Hangi cesaretle denizlerde saldrganlk yapabildin?" diye
sorar. Korsan "Sen hangi cesaretle tm dnyaya saldrabildin?" diye cevaplar. Ve
konumasn yle srdrr: "Ben sadece ok kk bir gemiye sahip olduum iin
korsan diye adlandrlyorum sense ayn eyi ok byk bir donanmayla yaptn
iin imparator olarak adlandrlyorsun."
Aziz Augistine korsann cevabn "ok zekice ve mkemmel" bulduunu syler.
Gnmzde ayn durum bir dereceye kadar Birleik Devletlerle uluslararas
terrizmin Libya ve FK gibi daha nemsiz aktrleri arasndaki ilikilerde de
geerlidir. Daha da genelleti-recek olursak Aziz Augustine'in bu hikayesi
ada ba7
tl kullanmdaki uluslararas terrizm kavramn aydnlatmakta, fevkalade bir
ikiyzllkle Bat'nn iddet kullanmn rt-bas etmek iin terr olaylarna
ynelik ifte standartl tavrnn temellerine iaret etmektedir.
"Terrizm" terimi 18. asrn sonlarnda zellikle hkmetlerin halkn kendisine

itaat etmesini salamak iin iddete bavurmasyla ilgili olarak ortaya
kmtr. Fakat bu ifade btn dnce ve onu ifade etme sistemini elinde
bulunduran devleti ynetenlerin iine gelmiyordu. Bu yzden orjinal anlam
terkedildi ve terrizm terimi birey veya gruplar tarafndan yaplan "kk apl
terrizm" anlamn kazand.1 Terim nce kendi uyruklarna kar iddete bavuran
imparatorlar ifade ederken, imdi glleri rahatsz eden hrszlarla
snrlandrld.
Kendimizi tm telkinlerden kurtararak "terrizm" terimini ister, imparatorlarn
byk apl, ister hrszlarn kk apl eylemlerinde olsun, umumiyetle siyas
amal olarak korkutmak veya bir ey yapmaya zorlamak iin iddet kullanma veya
kullanma tehdidinde bulunma anlamnda kullanalm.
Korsann yukarda sylenen zl sz yeni gelien "uluslararas terrizm"in
sadece bir ynn aklar. kinci bir zellik daha eklemek gerekiyor; terr
hareke1 "Origins and Fundemantal Causes of International Terrorizm-Ulusla-raras
Terrizmin Menei ve Temel sebepleri", BM Sekretaryas M. Cherif Bassiouni'nin
editrln yapt "International Terrizm and Political Crimes -Uluslararas
Terrizm ve Siyist Sular" (Charles Thomas, 1975)'da tekrar basld.
8
ONSOZ
tinin terr saylmas iin bizim tarafmzdan deil "onlarn tarafndan"
yaplm olmas gerekiyor. Mesela, Reagan dneminde, 1981 yl balarnda
yaplan "uluslararas terrizm" kampanyalarn dnn. Uluslararas terrizmin
"Batl demokratik toplumlarn istikrarn bozma amal", "Sovyet mene'li" bir
ara olduunu gerek delillerle sunan balca dokman Claire Ster-ling'in2
yazd bir kitaptr. Bu tezinin delili ise balca terrist eylemlerin Batl
demokratik devletlere ynelik olmas, "Sovyetler Birliine ya da onun
mttefiklerine ynelik olmamas"yd. Bu gr dier terr olgusuyla uraanlar
zellikle de Sterling'in terrizmin "hemen hemen sadece demokratik veya nisbeten
demokratik lkelerde" cereyan etmesiyle ilgili olarak "yeterli delil" sunduunu
syleyen Walter Laquer'i etkiledi.3
Sterling'in tezi, tanm gerei dorudur. Fakat sadece terrizm terimi
imparatorlar ve onlarn sadk taraftarlarnn kulland anlamda kullanlrsa
dorudur. Sadece "onlarn tarafndan" yaplan eylemler terrizm saylyor-sa ne
olursa olsun Sterling zorunlu olarak hakl olacaktr.
Fakat gerek bakadr. Uluslararas terrizmin kurbanlar4 en ok Kbal, Orta
Amerikal veya Lbnan va2
The Terror Netvork-Terr A (1981)
3
Tartmalar iin benim Toward a New Cold War - Yeni Bir Souk Savaa Doru
(1982) s. 47 ve Chomsky, Jonathan Steele ve John Gittings'in Superpowers in
Collision-Krizdeki Spergler (1982, gzden geirilmi ikinci bask, 1984)'deki
benim blmme bakn. Ayrntl bilgi ve belge iin Edward S. Herman'n The real
Tenor Network -Gerek Terr A (1985)'na bakn.
4
ABD'nin Gney Vietnam ve Hindiini'ye veya Sovyetlerin Afganistan'a
sakllarnda olduu gibi ak mdahaleleri veya ABD-destekli s9
tandayd fakat hibirisi tanm gerei terrizmin kurban saylmad. srail
Filistin snma kamplarn bombalad ve pek ok sivili ldrd -sk sk ve
grnrde bile olsa hibir sebep olmadan- ve Lbnan kylerini oralar yakp
ykacak, terr eylemlerinde bulunacak kuvvet gnderdiinde veya gemileri
kardnda, birok tutsa korkun artlardaki tutuklama kamplarnda
tuttuunda bu terrizm deildir. Bu eylemlere ynelik clz protesto sesleri de
"anti-Semitizm" ve "ifte standartl olmak"la itham ediliyordu. nk srail'i
Amerikal taraftarlar gibi "insan hayatna deer veren bir lke"5 olarak gren
ve bu lkenin gazetecileri gibi, "yce lklere sahip"6, yksek bir saygnlk
dzeyine ulamay hedefleyen "hukuka saygl bir devlet" (Walter Goodman)7
olarak ycelten koroya katlmay baaramamlard.
Ne de CIA'in eittii, Birleik Devletler tabanl pa-ramiliter glerin Kba
otellerini bombalamas, balk botlarn batrmas, Kba limanndaki Rus
gemilerine saldrmas, tarm rnlerini zehirlemesi ve Kastro'yu ldrmeye

teebbs etme gibi hemen hemen bir hafta en iddetli biimde terr uygulamas8
terrizmdi. mparator ve onun taraftarlarnca yaplan bu ve benzeri
rail ve Endonezyallar'in srasyle Lbnan ve Timor saldrlarn da hari
tutuyorum.
5
The Washington Post, 30 Haziran, 1985.
6
Time, 11 Ekim, 1982.
7
The New York Times, 7 ubat 1984.
8
3 Nu'l nota bak.
10
ONSOZ
saysz eylem konferanslara konu olmuyor, eitli basn ve yayn organlarnda
haklarnda uzun uzun yazlar kmyor.
mparator ve taraftarlarnn standartlar birbirine bal olan iki nedenle
esizdir. Birincisi, belirtildii gibi onlarn terr eylemleri terr tanmndan
hari tutulur. kincisi kendilerine ynelik terrist eylemler olaanst bir
ciddiyetle ele alnr ve daha sonra greceimiz gibi iddete bavuruyu gerekli
klan, ok daha iddetli ve ciddi terrist eylemlere girimek iin "gelecekteki
saldrlara kar kendini savunmak, saldrlar nlemek iin hareket etmek"
olarak alglanrken dierlerinin byle bir mukabele ve "nleyici" eylemlere
kalkma hakk yoktur. ayet bu tr eylemlere kalkrlarsa Birleik
Devletler'de sonu gelmeyen histerik eletirilere maruz kalrlard.
Gerekte ise bu terrist saldrlar ylesine nemsizdir ki bahsini etmek bile
gereksizdir.
Mesela, Libya Deniz Kuvvetlerinin srail'in Hayfa Limanndaki gemisine
saldrdn, Dou Alman yapm bombalarla birini batrdn, dierlerini de
tahrip ettiini varsayalm. Reaksiyonun ne olacan sylememe gerek bile yok.
Gerek dnyaya dnelim, 5 Haziran 1986'da bir ngiliz gazetesi, Gney
Afrika'nn, Namibya'nn gneyinde Angola limanndaki Rus gemisine
saldrdn ve bunlardan birini srail yapm Akrep [Gabriel] mermileriyle
batrdn yazar.9
9
The Eonomist, 4 Haziran; Victoria Brittain, The Guardian (Londra), 6
Haziran; Antony Robinson, The Financial Times, 7 Haziran 1986, Yu11
Sovyetler Birlii, benzer artlarda Birleik Devlet-ler'in gsterecei tepkiyi
gstermi olsayd -belki de Birleik Devletler ve srail'in misillemesi olarak
Yuhan-nesburg'un yerle bir edilmesi- ABD komnist eytana kar nkleer bir
harekt meru bir misilleme olarak grebilirdi. Fakat Sovyetler Birlii hibir
misillemede bulunmam, olay ylesine nemsiz grlmtr ki ABD basn ve yayn
organlarnda neredeyse hi yer almamtr.10
Kba'nn terrist saldrlardan korunmak iin kendisinin kontrolnde "yeni bir
dzen" kurma niyetiyle 1976 sonlarnda Venezella'y igal ettiini, hava
korumasnda grevli bulunan 200 Amerikaly ldrdn, Karakas'daki Amerikan
eliliini bombaladn ve atekes anlamasn ihlal ederek, Karakas' elde
tuttuu srece elilii igal ettiini varsayalm.11 Birleik Dev-letler'in
tepkisi ne olurdu? Venezella yaknlarnda tek bir Kbal askerin grnmesinin
Havana'ya kar nkhannesburg'dan. Bu rapor ayrca BBC Dnya Servisi tarafndan da verildi.
Batrlan gemi bir Kba gemisi de olabilirdi. Ayrca baknz Israeli Foreign
Affairs, Temmuz 1986.
10
Bununla ilgili olarak ne The New York Times, The Wall St. Journal, The
Christian Science Monitor gibi haftalk dergiler ne de dier basnda bir haber
yeralmtr. Sadece Haziran tarihli Washington Post'un 17. sayfasnda Gney
Afrika'ya yaplan saldryla ilgili olarak Moskova'dan gelen 120 kelimelik bir
knama bildirisi yaynland.
11
Arkaplann vermek gerekirse, Ekim 1976'da bir Kba uann uu
halindeyken bir bombayla drldn ve Kba'nn olimpik altn madalyal
takmnn da dahil olduu 73 kiinin lmesini (Filistin terrizminin en yksee
kt "Mnih Katliamn" hatrlatyor) syleyebiliriz. Bu terrist eylem, ok
yakn arkadalaryla beraber Kba'ya
12
ONSOZ
leer bir saldry balatabilecek olmas bu soruyu hayali olmaktan kurtarmakta.
Yine gerek dnyaya dnelim. 1982'de srail Gali-le'yi terrist saldrlardan
koruma bahanesiyle (tamamen uydurma bir bahane) orada kendi kontrol altnda
"Yeni Bir Dzen" kurmak niyetiyle Suriye hava sahasn korumakta olan 200 Sovyet
grevliyi ldrm, Bey-ruttaki Sovyet bykeliliini bombalam ve atekes
anlamasn ihlal ederek Bat Beyrut'u elinde bulundurduu iki gn sresince
Sovyet eliliini igal altnda tutmutu.12
Bu olaylar Birleik Devletler basnnda geliigzel bir ekilde yer alm,
olayn hangi artlarda cereyan ettii ve olaym arkaplan (leride greceimiz
gibi) grmezlikten gelinmitir. Bereket versin ki Sovyetler cevap vermedi yoksa
bu meseleleri tartmak iin burada olamazdk.
imparator ve onun ekibinin kurban olduu durumlarda Sovyetler Birlii ve dier
resmi dmanlarn idkar terrist bir sava iin C1A tarafndan eitilen Orlanda Bosch'a
balanyordu. Daha sonra C1A tarafndan dllendirilen ve bugn de ClA'yle yakn
ilikilerini hala srdren bu uluslararas terrizm liderinin byk ihtimalle
ili ve Venezella gizli polisiyle de yakn ilikileri vard (Herman, The real
Tenor Netvork-Gerek Terr A, age, s. 63). 12 israil'in Lbnan' igaliyle
ilgili olarak 2. Blme ve notlara baknz. Lbnan'daki Suriye glerine kar
yneltilen saldrlar (ki Suriye ABD ve srail'in onayyla oraya girmi ve bu
yazdan sonra alt yl kalmas planlanmt) srasnda Suriye hava sahasn
koruyan 200 Rus hakkndaki bilgiler Avitation Week Space Technology, 12 Aralk
1983'de verildi. Bu olaylarla ilgili olarak Noam Chomsky'nin The Fateful
Triangle: Israel, the United States, and the Palestinians- Hayati gen: srail,
ABD ve Filistinliler (1984) kitabna baknz.
13
detli szl ve askeri tepkiye sebebiyet verecek prova-kasyonlara neden olmasn
ok tabii karlarz.
Bu ve bazs aada bahsedilecek saysz rneklerde grlen artc
ikiyzllk uluslararas terrizmle snrl deildir. Farkl bir olay, mesela
Mttefik Kuvvetlerin Asya ve Avrupa'nn bir blmn paylatklar ve belli
zamanlarda geri ekildikleri II. Dnya Sava anlamalarn ele alalm. Birleik
Devletlerin sava dnemi anlamalarna gre Bat kontrolne braklan yerlerde
(talya, Yunanistan, Gney Kore vs.) yaptklarn rnek alan Sovyetlerin Dou
Avrupa'da yaptklarna ve Mttefik Ordular bakannn Dileri Bakanyla
anlaarak "askeri nedenlerle" geri ekilmeyi "uygun grmeme" si sebebiyle
Portekiz, zlanda, Grnland vb. yerlerde sava dneminde yaplan anlamalar
ihlal ederek kalmalarna karlk Sovyetlerin Kuzey ran'dan ge ekilmesine
tepki gsterildi.
Bat Alman casuslarnn daha nce Nazi'ler yararna Dou Avrupa'da da benzeri
casusluk faaliyetleri yrtm olan Reinhard Gehlen'in kontrol altnda
Sovyetler'e kar yrtlen casusluk faaliyetlerine ynelik hibir eletiri
grlmemi ve hala da grlmemektedir. Yine ClA'in NSC-68'de (1950 Nisan'mda)
resmileen "arkadan vurma stratejisi"nin bir paras olarak 1950'lerin balarna
kadar Hitler'in savandan cesaret alan Ukrayna ve Dou Avrupa ordularna erzak,
silah ve ajanlarn gnderilmesine de kar klmad.13
13 Gerek dnyayla ilgili olarak Gabriel Kolko'nun klasik, bu konuda sonradan
yaplan nemli aratrmalara ramen esiz olan Politics of
14
ONSOZ
1952'de Rocky'de Hitler mcadelesinden destek alarak orduya destek verilmesi ok
farkl bir tepki uyandrabilirdi.
Bu tr misaller oktur. Belki de en mehuru, komnistlerin anlamalara uygun
davranamayacan gsteren en kesin kant gibi takdim edilen ey; Vitnam Sava
ve onun sonularyla ilgili olarak yaplan 1973 Paris Bar anlamas'dr.
Gerek u ki; ABD derhal, imzaya zorland kat paralarnn hibir hkmn
kabul etmediini duyurdu ve bu istikamette davrand. Fakat ayn dnemlerde basn
ok byk bir aaln gstergesi olarak ve tm ahlak kaidelerini ineyerek
ABD'nin tavsiye ettii bar anlamasn (ki bu ok farklyd) gerek anlama
metniymi gibi kabul etti. Bylece ABD'nin anlamay inemesi anlamaya

uyuyormu gibi grnrken bu anlamaya kar Sovyet tepkileri onlarn tabi
ihanetleri olarak deerlendiriliyordu. Bu rnekle Orta Amerika'yla ilgili olarak
yaplan anlamalar reddeden
Viar-Sava Politikalar (1968) adl kitabna, Towards a New Cold War-Yeni Bir
Souk Savaa Doru, age; ve benim Turning the Tide: The U.S. and Latin AmerikaAkntnn Deimesi: ABD ve Latin Amerika (1987) ve bahsedilen kaynaklara; ve
Melvyn Leffler'in International Security (1986 Ya-z)'de kan makalesi
"Adherence to Agreements: Yalta and The Experiences of the Early Cold VVarAnlamalara Ballk: Yalta ve Souk Sava'n lk Dnemlerindeki Tecrbeler"ine
bakn. Leffler u sonuca varyordu: "Gerekte Sovyetler'in anlamalara uymas
[Yalta, Potsdam ve dier sava dnemi anlamalar] Amerikallar'n bu
anlamalara uymasndan ok da farkl deildir". Ayrc unu da belirtmek gerekir
ki, 1940'larn sonunda ABD'nin Nazi ve Japon taraftarlarnn yararna olarak
faizm kart direnileri yok ettii dnya lsndeki yaygn programnn bir
paras olarak Yunanistan ve Gney Kore'de kitle kymlarn organize etmitir;
baknz Turning the Tide-Akntnn Deimesi 4. Blm.
15
ABD'nin hakl olarak grlmesi iyi bir propagandann da gcn gstermektedir.14
Sylendii gibi, uluslararas terrizm (kelimenin zel Batl anlamyla) 1981'de
Reagan Hkmeti kurulur kurulmaz, hkmetin ilgi oda haline gelmitir.15 Bunun
sebeplerini doktrinel sistemde aklanamaz olsa -ki hala bu durum devam ediyorbile farketmek g deildir.
Reagan Hkmeti birbirine bal ve olduka baarl olan politikaya
hasredildi: 1) Yoksullardan zenginlere kaynak transferi 2) Geleneksel olarak
Pentagon yoluyla ekonomiye etki eden devlet sektrnde muazzam bir art. Bu
yksek teknoloji sprntlerinin retimini devlet-garantili pazar salamakla
yksek teknoloji retimini finanse etmek ve "hr teebbs" denilen zel kra
tahsisat ayrlmas ilemine itirak etmektir. 3)
14 The New Cold War-Yeni Souk Sava'm 3. Blmne ve Moris Morley ve James
Petras'm yaknda kacak olan The Reagan Administration and Nicaragua - Reagan
Hkmeti ve Nikaragua (Pamphlet Series, Institute for Media Analysis, New York)
adl kitabna yazdm girie baknz.
15 Propaganda ameliyesine olduka ilgi duyan srail'in organize ettii dizi
konferanslarnda ve ABD'de propagandann temelleri oktan kurulmutu. srail'in
terrizmle ilgili olarak organize ettii ikinci konferansta, Wolf Blitzer Arap
terrizminin temel problem olarak ele alnmas ve birok saygn kiinin srail
terrizmini (zellikle onun 1982 Lbnan igalini) cokunlukla karlamas
meseleyle ilgili olan "herkesin farke-debilecei gibi" srail'in ABD'deki
Hasbara kampanyasnn en nemli etkisi" olduunu ifade eder (Wolf Blitzer, The
Jarusalem Post, 29 Haziran 1984); "hasbara" kelimesi (alenen "aklama") srail
propagandasnn standart terimidir. Ki bu da her konuda srail'in hakl olduunu
ve yaplmas gerekenin sadece "aklama" olduunu, propaganda gibi adi bir ey
yapmad varsaymn ifade etmektedir. Konferasta belirtilen grler hakknda
fazla bilgi iin 3. Blm'n 20. Notu'na baknz.
16
ONSOZ
ABD'nin mdahalesi ve uluslararas terrizmin (kelimenin gerek anlamyla
uluslararas terrizm) art. Bu tr politikalar halka aka anlatlamazd ve
bunlar sadece halkn canavardar k korktuu ve kendisini savunmak gerektiini
hissettii artlarda uygulanabilirdi. Bu ortam yaratmak iin kullanlan
standart alet dnyay fethetmek isteyen, bakann "monolitik ve zalim
sahtekarlk" diye adlandrd -bakan Kennedy benzer bir politikay uygularken
ortaya atmtr16- veya Reagan'n "eytan Imparatorluu"nun tehdididir. Fakat
eytan mparatorluu'yla kar karya gelmek tehlikeli olabilir. Bu yzden
eytan mparatorluu'nun mttefiklerinden saylan savunmasz dmanlarla
karlamak ok daha gvenilir bir yoldur. Bu yol Reagan'n nc hedefine
paralel olan ABD'nin btn mttefiklerinde "dzen ve istikrar" da salyordu.
Bu tr bir politika iin seilenler, kendilerini ABD'nin ter-
16 Kennedy'nin politikas Reagan'n politikasnn ikinci ye nc maddeleriyle

snrlyd; birinci politika halkn iradesine aykr davranlar Kongredeki
Demokratlarn desteiyle icra edebilmek, mdahele ylla-rndakine oranla azalan
bir gcn ifadesidir. Artk Kennedy'nin danman Walter Heller'in "Yurtta byk
topluluklar darda byk planlar" szn uygulamaya imkan yoktu. Bu yzden
birinci politikadan vazgeilmesi gerekiyordu. Halkn tutumlar iin Tunning the
Tide - Akntnn Deimesi'nin 5. Blmne ve Thomas Ferguson ve Joel Ro-gers'in
Atlantic Monthly, (Mays, 1986) tarihli yazsna bakn. Carter hkmetinin son
dnemleri -ki Reagan bunu geniletmitir- ile Reagan program arasndaki
ilikiler iin Towards a New Cold War-Yeni Bir Souk Savaa Doru'nun 7.
Blmne ve Turning the Tide-Akntnn Deimesi''nin 4. ve 5. Blmlerine
bakn. Bundan baka Joshua Cohen ve Ael Roger'in Inequity and InterventionAdaletsizlik ve Mdahele (1986)'sine baknz.
17
rist saldrlarna kar savunmaya cesaret eden Nikaragua ve El-Salvadorlu
kyller gibi daha kolay hedeflerdi -ok etkin bir propagandayla kamuoyunda
korku uyandrlabiliyordu.
Bu artlarda "uluslararas terrizm" 1980'lerde "d politikann z" olarak
insan haklarnn yerine geti. Zaten nsan haklar da 1960'l "Vietnam sendromu" yllarnda fikr ve manev iklimdeki nemli gelimeyi tersine evirmek ve
nfusun byk blmnn rgtlenerek politik eylemlere kalkp karar-alma
mekanizmasn etkileme tehdidi anlamndaki "demokrasi krizi"nin stesinden
gelmek iin balatt kampanyalarnn bir sonucu olarak bu yksek konuma
karlm-ti."
Ben uluslararas terrizmi Akdeniz blgesini merkez alarak deerlendireceim.
"Orta Dou/Akdeniz terrizmi" 1985'te Ajans Pres'in yaync ve editrlerinin
setikleri en nemli hikayeydi. Bu seimin Aralk'da Roma ve Vietnam havaalanna
yaplan terrist saldrlardan nce yaplmas bu kampanyann amacna ilikin
17 Bu meselelerle ilgili olarak Towards a New Cold War-Yeni Bir Souk Savaa
Doru'nun zellikle 1. ve 2. Blmlere baknz. Kamu vicdannda-ki deiiklii
yanstan zellikle Kongrenin inisyatifinde olan insan haklar program hi de
nemsiz deildi. Bu program propaganda amacyla ikiyzllkle kullanld ve
mttefik devletlerde bu haklarn uygulanmasndan kanld, bu standartlarn
tam zdd uyguland halde nemsiz deildi. Bu konuyla ilgili olarak Chomsky ve
Edward S. Herman'm The Political Economy of Human Rights-nsan Haklar
Politikas (1979)'nn zellikle I. Cildine; The Washington Connection and Third
World Fascism-nc Dnyada Faizm ve Wasington balants'na baknz.
18
NSZ
tm pheleri giderecektir.18 1986'nm balarnda Orta Dou/Akdeniz terrizmi ile
ilgili tartma ok iddetli bir noktaya ykselmi ve ABD'nin Nisan'da Libya'y
bombalamasyla neticelenmiti. Bu konudaki resmi tez uluslararas terrizm
liderlerinin cezalandrlmasna ynelik cesur bir eylemin amacna ulam
olduudur. imdi Kaddafi ve dier sulular sindirilmi, insan haklar
savunucular tarafndan dize getirilmitir.
Bu karanlk glere kar kazanlan zaferlere ramen slam dnyasndan ne'et
eden terrizm ve medeni deerleri savunan demokrasilere kar gsterilen
tepkiler birok kitap, konferans, makale ve televizyon programlarnda grld
gibi hala en nemli tartma konusunu oluturmaktadr. Geni kesimin veya
aydnlarn grebildii kadaryla bu tartma aklanan kurallara uygun olarak
cereyan ediyordu. Yani btn ilgi imparator ve onun taraftarlarna deil,
hrszlarn terrizmine, bizim deil onlarn zerindedir. Ben bu sapmalara
uymayacam.
Birinci Blm bu ve bununla balantl olan konular iin kullanlacak olan
doktrinel sistemin kavramsal erevesine ayrlacak, ikinci Blm gerek
dnyadaki Orta-Dou terrizmi ile ilgili rnekler vererek ABD'nin serbeste
hareket etmesini salayan savunma biimi inceleyecektir. nc Blm'de tekrar
doktrinel sistemde Libya'nn oynad role dneceim. Drdnc blm OrtaDou'da ABD'nin oynad rol zerinde duracak.
18 World Press Review, ubat 1986.
19
Birinci Blmn baz ksmlar Utne Reader (ubat-Mart, 1986), Index on
Cencorsihip (Londra, Temmuz 1986) ve II Manifesto (Roma, 30 Ocak 1986) da
kmtr. kinci Blmn baz ksmlarysa Race Class (Londra, 1986 Yaz)'da
yer ald. Baka bir versiyonu Michael Sprinker'in editrln yapt
NegationsSpurious Scholarship and the Palestinian Question (Londra: 1987
sonlar)de yer alacak. nc Blm ayn adla 1986 ya-z'nda Covert Action
Information Bulletin'de yeralan makalenin geniletilmi eklidir. Bu makalenin
nceki versiyonlar The New Statesman (Londra) END Papers (No-tingam), El Pais
(Madrid) ve talya, Meksika, Uruguay ve dier yerlerde kmtr. 1986 Nisan'mda
olan Uluslararas terrizm konulu Frankfurt Konferansnda verdiim "Uluslararas
Terrizm: erei ve Grnm" konumay iine alan ikinci ve nc blmlerin
baz paralar Heinz Dietrich'in editrln yapt yaynlarda yer ald. ArapAmerikan niversite mezunlarna, 15 Kasm 1986'da yaptm konumann esas olan
Drdnc Blm Journal of Palestine Studis C.16, No.3, 1987 sonbahar, s. 2542'de yaynland.
20
________Birinci Blm
Orta-Dou Konusunda Dncenin Denetimi
Mukayese ederek baktmzda ifade hrriyetine getirilen kstlamalarn azl
bakmndan ABD esiz deilse bile ender lkelerden biridir. Dnce zgrln
kstlamada kullanlan metodlarn etkinlii ve derinlii bakmndan da bu lke
olduka deiiktir. Bu iki olgu birbirine baldr.
Liberal demokratik teorisyenler, halkn sesine kulak verildii bir toplumda
sekinlerin bu sesin doruyu sylemesini salamak zorunda olduunu tesbit
etmilerdir. Devlete hakim olan sekin gruplarn karlarna gelen saldrlar
savunmada devlet ne kadar etkisiz olursa, Walter Lippman'n altm yl nce
ifade ettii gibi "konsenssn salanmas" veya Amerikan Halkla likiler
Endstrisinin kurucusu Edward Bernays'n tercih ettii ifadeyle "konsenss
mimarl" iin teknikler icad etme zorunluluu o kadar artar.1
1
Burada tartlan konular iin benim Toward a New Cold War-Yeni Bir Souk
Samsa Doru (Pantheon, 1982)'nm zellikle 1. ve 2. blmlerine baknz.
21
Haarold Laswell 1933'de yazd The Encyclopedia of the Social Sciences''da
"insann kendi karlarn en iyi ekilde deerlendirecei demokratik dogmatizme
ka-plmamamz gerekir" der. Onlarn uzak-grl liderlerinin ald kararlar
tasdik etmelerini salayacak yollar bulmalyz. Bu dersi hakim sekinler, halkla
ilikiler endstrisinin saygn bir yer kazanmasndan ok nce renmiti,
itaatin iddetle saland yerlerde idareciler "davran" kavrama
dayanabilirler: halkn itaat etmesi yeterlidir; halkn ne dnd ok da
nemli deildir. Devletin iddet uygulama gcnden mahrum olduu yerlerde
insanlarn ne dneceklerini de kontrol etmek nemlidir. Bu tavr siyas
yelpezadeki btn en-tellekteller arasnda yaygndr ve artlarn zorlamasyla
bu siyas yelpaze deiirken bu tavr ayn kalr. Ayn dncenin baka bir
versiyonu olduka saygn bir ahlak ve siyaset yorumcusu Reinhold Niebuhr'un
1932-'de yazd kitabnda -solcu Hristiyan bir bak asyla-"ortalama insann
aptall", veya imann daha zayf akll kiilerde yerlemesi iin "gerekli
imgenin" salanmas sorumluluunun "sakin gzlemciler" de olduu sylenerek
ifade edilmitir2.
Bu gr hem Leninist doktrin hem de Amerikan sosyal bilimler ve liberaller
nezdinde de kabul grmtr. 1986 Nisan'mda Libya'nn bombalanma olayn
dnn. Bunun ABD'nin halkla ilikiler endstrisinin baars olduunu hi bir
aknlk gstermeden karlayabiliriz. Halkla ilikiler endstrisinin
"Peoria'da iyi
2
Richard Fox, Reinhold Niebuhr (1984) s. 138'de bahsediyor.
22
ORTA-DOU KONUSUNDA DNCENN DENETM
ilemesi" ve onun "olumlu siyas etkisi" "bte ve Nikaragua 'kontralarna'
yardm gibi konularda Kongreyle karlaacak olan Bakan Reagan'n durumunu
kuvvetlendirmek" zorundadr. Kamuoyu oluturma uzmanlarnn ncs olan Dr.

Everet Ladd'e gre "Bu tr halk eitme kampanyalar idare sanatnn zdr.
Yine Ladd genel politikay ekillendirmede halkn katlmn azaltmann
yollaryla ilgili olarak halkla ilikiler ve akademik evrelerde paylalan
Orvvelizmden esinlenerek, bakann "demokratik uzlamann gerekletirilmesiyle
ilgilenmesi gerektiini" de ekler.3
"Demokratik uzlamay gerekletirme" meselesi zellikle devlet politikas hi
savunulmaz olduunda olduka ak biimde ortaya kar ve olayn ciddiyeti
orannda ciddi bir hal alr. Orta-Dou olaylarnn, zellikle de, mahall
atmann sper gleri de iine almas halinde -daha nce de ok yaknma
getirdii ve gelecekte de getirebilecei gibi- nkleer bir sava balatabilecek
bir "barut fs" olarak deerlendirilen Arap-s-rail atmasnn ciddiyeti
hususunda hi phe yoktur. Dahas arpmalarn devam iin destek veren ABD
politikas aka ifade edildii takdirde kesinlikle kabul edilemeyecek olan
fakat zmnen kabul edilen rk temel zerine kuruludur. Ayrca seimlerde
gndem konusu olduunda Filistin devletini destekleyen halkn tutumuyla bu
tutuma aka engel olan devlet politikas arasnda olduka derin bir uurum
vardr. Bu uurum nfusun siyasi ynden aktif unsurlar tarafndan
3
John Dillin, The Christian Science Monitor, 22 Nisan 1986.
23
belli bir disiplini devam ettirdii srece nemli deildir. te bu amac
gerekletirebilmek iin, I. Dnya Savanda "konsenss salanmas" iindeki ilk
tecrbelerini edindikleri ve Amerikal tarihilerin yeteneklerini Wilson daresi
emrine verdikleri dnemdeki gibi "tarih yapm" olarak adlandrdklar ilemin
yaplmas gerekir. Bu amacn gerekletirilebilmesinin eitli yollar vardr.
Bu yollardan biri, nemli terimlerin bilinen anlamlarndan farkl, teknik bir
anlama sahip olduu Yenidil icad etmektir. Mesela, "bar sreci" terimini ele
alalm. Bu terim teknik anlamyla ABD'de, genellikle kitle iletiim ve bilimsel
literatrde ABD Hkmeti tarafndan srdrlen bar tekliflerine delalet eder.
Bu tarife gre ABD'nin bar gerekletirdii dorudur. rdn'n bar srecine
katlacan uman sa grl kiilerin bu dnceleri ABD'nin dikte ettirdii
bir grtr. Bu kiiye gre btn problem, FKO'nn bu srece katlmay kabul
edip etmeyecei veya bu yce merasime katlmasnn garanti altna alnmasdr.
"Bar sreci" teriminin zeti Bernard Gwertz-man'n The New York Times'daki ba
yazsnda ok ak biimde grlyor: "Filistinliler Bar istemeye hazr m?".4
"Bar" teriminin alelade anlamyla cevab kukusuz "evef'dir. Herkes bar
kelimesine verdikleri kendi anlamlaryla bar ister; mesela Hitler 1939'da
bar istiyordu fakat kendisinin verdii anlamyla bar. Fakat dncenin
denetime urad bir sistemde "Fi4
The New York Times, 2 Haziran 1985.
24
listinliler Bara Hazr m?" sorusu ok farkl bir anlama; Filistinliler bar
iin ABD'nin artlarn kabul etmeye hazrlar m? anlamna gelmektedir. ABD'nin
ne srd bu artlar milletin kendi kaderini belirleme hakkn inkar
etmektedir ama bu artlar kabul etmede gsterilecek Yenidil'de belirlendii
gibi Filistinlilerin bar istememeleri olarak gsterilecektir.
Dikkat edilmesi gereken bir nokta da Gwertzman iin ABD'nin veya srail'in
"Bara Hazr" olup olmadklarn sormann icab etmemesidir. ABD tarif gerei ve
"sorumlu gazetecilik" (dier bir Orwelizm) olarak adlandrlan snrlar
dahilinde uslu taraftarlar da bara hazr olmak zorundadr. Gwertzman FKO'nn
"sra-ille herhangi bir bar anlamas grmelerine" arlar daima
reddettiini ileri srer. Bu iddia yanltr fakat ya bu olaylar gizleyen ya da
Orwel'in yararl "hafza delii"ne atan dier sorumlu gazetecilerle "Newspaper
of Record"un yaratt "elzem illzyon" dnyasnda bu dorudur.
phesiz ki, FK teklifleri de dahil Arap bar teklifleri vardr fakat bunlar
"bar sreci" nin bir paras deildir. Bu yzden, Times'in Kuds muhabiri
Thomas Friedman, "Orta Dou'da 20 yllk Bar Aray" balkl yazsnda
balca Arap tekliflerinden hi bahsetmemi (FK dahil); srail tarafndan ciddi
hibir bar teklifi getirilmemi olduu iin mesele tartlamamtr.5
Resmi "bar sreci" terimi hangi anlam iermektedir ki Arap teklifleri onun
iine girmemektedir? Bu
5
Ibid., 17 Mart 1985.
25
soruyu cevaplamadan nce bir baka Yenidil terimi olan "reddedicilik" terimini
aydnlatmalyz. Orwelyen kullanmnda bu terim srail Yahudilerinin kendi
kaderlerini tayin etme hakkn reddeden ve srail'in "yaama hakk"n kabul
etmeyen Araplara delalet eder. Bu yeni ve akllca bulunmu olan kavram,
yurtlarndaki hrsz gibi grdkleri gc tanmay reddeden gruplarn
"arh"n gstererek Filistinlileri "bar sreci" nden engellemek iin
konmutur.
Arap aleminde "reddedici" isminin verildii gruplar vardr: Libya, FK'nn
aznlktaki Red Cephesi ve dierleri. Fakat dikkatten kamamas gereken nokta;
resmi Yenidil'de terimin rkla snrl olarak kullanlmasdr.
Irk pein hkmlerden kendimizi syrarak olaylar deerlendirdiimizde, eski
Filistin'de kendi kaderini belirleme hakk olduunu iddia eden iki grubun;
srail devletinin kurulmasndan nce ounlukta olan yerli halkla, zaman zaman
onlar zora bavurarak yerlerinden eden yeni Yahudi gmenlerinin olduu
grlr. Elbette Yahudi gmenlerine nazaran yerli halkn bu hakka sahip
olacan grrz. yleyse "reddedicilik" terimin rakip milletlerin yekdierinin
kenai kaderini belirleme hakknn reddedilmesi ile ilgili olarak kullanlmas
gerekir. Fakat terim ABD'nin dokrinel sisteminde olmayan bir anlamda
kullanlamaz. Aksi takdirde ABD'nin ve srail'in "reddediciler" grubunun ncs
olduu derhal grlecektir.
Bu aklamalardan sonra "bar sreci" teriminin ne olduu sorusuna geebiliriz.
26
ORTA-DOGU KONUSUNDA DNCENN DENETM
Resmi "bar sreci" (ABD ve srail'deki balca politik gruplar dahil) aka
reddedicidir. Onlarn redde-dicilii ylesine ardr ki tpk srail igali
altndaki yerlerde mahall seimler ve dier demokratik haklarn ihlal edildii
gibi Filistinlilerin kendi kaderlerini tayin etmeleriyle ilgili niha
anlamalarda bulunmak iin kendi temsilcilerini semesine bile izin
verilmiyordu.
Gndemde "reddedici" olmayan bir bar teklifi (terimin rk olmayan anlamyla)
var mdr? ABD'nin doktrinel sisteminde cevap tarif gerei "hayr"dr. Fakat
gerekte durum farkldr. Bu teklifin genel bir uluslararas konsenss yanstan
temel artlar bilinmektedir; bu artlar Bat Yakas ve Gazze eridinden oluan
bir Filistin Devletini ve "blgenin srail de dahil tm devletlerinin egemenlik
ve gvenlik haklarn srdrme" prensibini iermektedir.
Yukardaki paragrafta trnak iine alman ifadeler Leonid Brejnev'in 1981
ubat'mda Sovyet Komnist Parti Kongresine yapt konumada Sovyetler'in
standart tavrn ifade etmektedir. Brejnev'in konumas baz nemli blmleri
kartlarak The New York Times'da yer ald; ayn ekilde Pravda'da Reagan'm
aklamalarndan kstlama yapldnda hakl bir infial uyanmt. 1981
Nisan'nda Brejnev'in bu szleri FK tarafndan tamamen kabul edildi, fakat bu
konuda The Times'da hibir haber yer almad ve resmi doktrin Sovyetler Birlii'nin sadece dert yaratma ve bar engellemekle ilgili olduunu ve bylece
Arap reddedicilii ve arln desteklediini ifade etti. Basn da bu konuda
kendine den grevi hakkyla yerine getirmitir.
27
Bu konuyla ilgili olarak baka rnekler de verilebilir. 1977 Ekim'inde Carter ve
Brejnev ortak bildirilerinde srail ve komular arasnda "savan bitmesi ve
normal dzenin salanmas"n istiyorlard. Bu bildiriyi FK kabul ettiini
bildirdi; fakat srail ve onun Amerikan lobi'sinin iddetli tepkisi yznden
Carter tarafndan bu bildiri geri alnd. 1976 Ocanda, rdn, Suriye ve Msr
uluslararas konsensse uygun olan bir teklifi, iki devletli bir dzen teklifini
Birlemi Milletler Gvenlik Konsey'ine sundular. Bu dzeni de FK kabul etti
ama srail Devlet Bakan Hayim Herzog'a (o zaman srail'in Birlemi Milletler
elisiydi) gre bu plan da FK tarafndan hazrlanmt ve bylece Birlemi

Milletlerce plan reddedildi.6
Buna benzer birok teklif 'bilimsellik ve gazetecilik' yznden tarihe
kaydedilememitir. 1976'daki Arap'larn teklifinden, Seth Tillman gibi ender
rastlanan titizlikte bir yazarn The United States and The Middle East -ABD ve
Orta Dou (1982) kitabnda bile bahsedilmez. Bu tekliften Steven Spiegel'in
deerli yorumlaryla vgye layk bir alma olan The Other Arab Israeli
Conflict- Dier Arap-srail atmas (Chicago, 1985, s. 306.)'da bahsedilir.
Spiegel ABD'.nin "Filistin lehine olacak bu anlamay veto etmekle", "Filistin
isteklerini duymak istediini fakat srail'i tehdit edecek istekleri kabul
edemeyeceini" gsterdiini syler.
6 Baknz benim Toward a New Cold War-Yeni Bir Souk Savaa Doru, s. 267, 300,
461; Noam Chomsky The Fateful Triangle: Israel, the United States and the
Palestinians -Hayati gen:t$rail, ABD ve Filistinliler (1984) s. 67,189.
28
"Bar sreci" teriminde jolduu gibi Filistinliler'i tehdit eden isteklerin
tamamen meru hatta vgye layk olarak kabul edilmesi prensibinin ABD'de
olduka hakl bulunmasndan baka hibir ey ABD-srail red-dediciliini daha
ak gsteremezdi. Halkn gznde, Sedat'n 1977'de Kuds'te ziyareti hari,
Arap devletleri ve FK'nn srail'le bar artlarn grmek iin bi-raraya
gelmeleri kesinlikle reddeden tavrndan asla dnmedii gr hakimdir. yi
ileyen bir "tarih mimarl" sisteminde hibir aknlk veya kzgnlk verici
olaya bile gerek yoktur.
srail'in, FK'nn 1976 tarihli bar ve "mzakere karlamas" teklifine
verdii cevap Lbnan' bombalamak (B.M. Gvenlik Konseyinin bu teklife olumlu
bakmasndan baka mazereti olmadan) elliden fazla kiiyi ldrmek ve srail'in
hibir zaman siyas meseleleri mzakere iin Filistinliler'le grmeyeceini
bildirmek olmutur. Bu tepki, bar bilinen, anlarnda, birisinin Begin
hkmeti dierinin de "Bat yakas ve Gaz-ze eridi'nde bamsz bir devlet
kurmay" teklif eden Filistinli (zellikle FK) arlar olmak zere
"arln" iki trnden sz eden zak Rabin'in bakanlndaki i
hkmetinin tepkisidir. Amerikal yorumcular tarafndan da kabul edildii gibi
sadece i partisinin reddedici tavr "arlk" saylmaz.7
7 zak Rabin, The Rabin Memoirs (1979) s.332. Rabin lmln muhafaza ederek
"Bat yakas ve Gazze eridi'ndeki mltecilerin" Dou rdn'e nakledilmeleri
gerektiine inanr; rnek iin benim Toward a New Cold War, s. 234'deki alntya
baknz. Probleme zm olarak yerli halkn "transfer" edilmesiyle ilgili olarak
eski Siyonist dncesi
29
Baka bir Yenidil kayram iftine, biri ABD'nin tavrn tasvip edenler, dierinin
ise bunu tasvip etmeyenler olarak tanmland "ar" ve "lml" kavramlarna
dikkat edelim. Amerikan tavr ve sylemi ABD'ye olduka yakn olan i Partisi
koalisyonu tarif gerei lmldr. Rabin kitabndaki bu ayrmyla kabul edilen
"lml" ve "ar" anlamlarn teyit etmi oluyor.
Thomas Friedman uluslararas konsensse uygun olarak, rk olmayan bir dzeni
savunan kiileri "ar", terrist operasyonlarn liderliinde yer alan
reddedici kampn Batl liderlerini de "lml" gruba koyar. Friedman "arlar
medyay daima daha iyi kullanmlardr" der. Bu tesbitinde olduka hakldr:
Kendi makaleleri ve incelemelerinden -ki bu makaleleri onu "srail'in Times
muhabiri" olarak anlp anlmamasn gerektirecek niteliktedir- grebildiimiz
kadaryla srail ve ABD bu konuda esiz bir maharet gstermilerdir.8
ncelemesinin kavramsal erevesi ve tarih, arlarn "basn kullanmadaki"
-terimi imdi Orwelven olmayan manada kullanyoruz- baarlaryla ilgili pek ok
misal sunmaktadr.
ve onun yeni varyasyonlar (mesela, rk Rabbi Kahane veya onlar-srail'in
Arap vatandalarn buralar terketmelerine yardmc olunacak milletin marjinal
gruplar olarak gren Amerikan demokratik sosyalist Michael Walzer) hakknda
benim Fateful Triangle'e baknz. "Milletin marjinalleri" terimi standart
demokratik prensiple Siyonizm ve onun srail'deki tahakkuku arasndaki ayrm
kaldrmaktadr. ABD'de neredeyse hi bahsedilemeyen konuyla ilgili

deerlendirmeler ve iin Towards a New Cold War ve Fateful Triangle'e baknz. 8
Friedman 1982 sava sresince srail ve Lbnan'dan ok ciddi yazlar
gndermitir; mesela, 5 Nisan 1986 tarihli Gazze eridi yazsna baknz.
30
Meseleleri ve olaylar anlalmaz klmak iin izilen bir kavramsal ereveyi
kabul ederek The Times ABD hkmetinin istekleriyle uyum iinde olarak
"Ilmllar" grubuna girmeyi baaran Rabin tipi srail modellerini tasdik
etmeektedir. Ayn ekilde, Friedman'in "Two Decades of Seeking Peace in the
Mideast-Orta Dou'da Yirmi Yllk Bar Araya"n incelerken tarihi kaytlarda
bulunmayan, srail ve ABD tarafndan reddedilen teklifleri gzard etmesi son
derece normaldir.
Ayn ekilde The Times editrleri srail liderlerini "baarl pragmatik
politikalar" nedeniyle verken barn gereklemesini engelledii iin FK'y
suluyorlard.9
'deolojik sistemin, basnn, srail ve ABD'yi eletirmesi ve Arap arlara
kar tolerasl davranmasna yardmc olduu' ifadesinin kiileri glmsetmeden
syle-nebilmesi bile ideoloji alama sisteminin baarsnn bir iaretidir.
"Arlar" kavramna dnelim. 1984 Nisan-Ma-ys'mda Yaser Arafat karlkl
tanmay ngren bir anlamay istediini belirtti. ABD'deki mill basn
Arafat'n bu szlerini yaynlamay reddetti. Hatta The Times bir taraftan
"ar" Arafat' bar dzeni bloke etmekle sularken Arafat'n bu teklifini
yaynlamay reddetti.10
9
Friedman, The New York Times Magazine, 7 Ekim 1984; The New York Times, 17
Mart 1985; The New York Times 21 Mart 1985'deki bamakale; ve dier yorumlar ve
yazlar.
10 Detaylar iin 2. Blme, 58. nota ve metne baknz. "Bar sreci" ve
"reddedici"nin Orwelyen olmayan anlamlar ve alama sisteminin
31
Bu ve dier birok rnekler "reddedici" olmayan ve biroklar tarafndan
desteklenen tekliflerin bulunduunu gstermektedir. Gerekten de bu teklifler
baz deiikliklerle Dou Avrupa, Sovyetler Birlii, balantszlar, birok Arap
devleti, FK'nn hakim kanad, Amerikan kamuoyu tarafndan destekleniyordu.
Fakat bu teklifler, ABD bunlara kar olduu iin bar srecinin bir paras
olarak deerlendirilmiyordu. Bu yzden bahsedilen bu bar teklifleri Times'm
"Two Decades of Seeking Peace - Yirmi Yllk Bar Aray" isimli yazsndan,
gazete hatta bilimsel metinlerden kartlmtr.
Bunlardan baka bar sreci olarak deerlendirilmeyen baka olaylar da yer
almtr. Times'm bu incelemesi Enver Sedat'n ubat 1971'de uluslararas
tannan snrlar erevesinde tam bir bar anlamas teklifini ve srail'in bu
teklifi ABD'nin desteiyle reddetmesinden hi bahsetmez.
Sedat'n bu teklifinin Filistinliler'e hibir hak vermemesi asndan reddedici
olduuna dikkat edelim. Henry Kissinger, hatralarnda bu politikay yle
aklar: "Baz Arap devletlerinin Sovyetler'den ayrlmak istemelerine ya da
Sovyetler'in Arap politikasndan desteini ekmeye hazr olana kadar 'kmaza
sokma' politikamz deitirmek iin hibir sebebimiz yoktur". Sovyetler Birlii
de resmi ABD politikasn desteklemede aryd-teknik anlamda.
olaylar tarihten silme baarlaryla ilgili daha geni deerlendirme iin
Fateful Triangle ve yakn zamana ait olaylar iin 58. nottaki referansa baknz.
32
Kissinger Suudi Arabistan gibi Arap devletlerinin "Sovyetler'den ayrlmay"
reddetmelerine dikkat ekmekte phesiz hakldr. Fakat bunun Suudi Arabistan'n
Sovyetler Birlii'yle hibir diplomatik ilikisinin olmad iin mantken
mmkn olamayacan gre-miyordu -bu durumdan habersiz olduu iin.
1973 savann temel sebebinin Kissenger'in mutlak cahillii ve askeri arpma
konusundaki inat olduu gereini aklamamas ve Kissinger'in bahsettiimiz
artc beyanlarnn gzden karlmas basn ve bilimdeki sert disiplini
gstermektedir.11
Sedat'n teklifi tarihi kaytlardan kartlmtr. Resmi gre gre Sedat

Yahudileri ldrme amacnda olan tipik bir Arap canisiydi, fakat 1973'de
srail'i ykma planlarnn baarszla mahkum olduunu grm ve Kissinger ve
Carter'm efkatli vasilii altnda bar isteyen bir adam olmutu. Ayn cmleden
olarak The Times Sedat'n ldrlmesinden sonra yaynlad iki sayfalk yazda,
Sedat'n 1977'de Kuds' ziyaret edene kadar "srail'i bamsz bir devlet
olarak tanmak" istemediini syleyerek gerekleri aka inkar etmitir.12 Yine
Next Week, yazar George Will'in konu hakkndaki yanllar dzelten, dorular
ortaya koyan yazsn yaynlamay reddetmitir.
"Terrizm" ve "misilleme" terimleri de ABD Yeni-dil'inde zel bir anlama
sahiptir. "Terrizm" zellikle
11
Daha geni bilgi iin Towards a New Cold War'de yer alan Kissenger'in
hatralarnn ele alnna baknz.
12 Eric Pace, The New York Times, 7 Ekim 1981.
33
/
Araplarla ilgili olarak eitli korsanlarn eylemlerine delalet ediyor,
imparator ve onun taraftarlar tarafndan yaplan terrist eylemlerse
"misilleme" veya "terrizmi ortadan kaldrmaya ynelik meru, koruyucu,
hareketler" olarak adlandrlmaktadr.
"Rehin" terimi de -"terrizm", "lml", "demokratik" gibi politik sylemin
dier terimleri yannda- hakim doktrinel sistemde teknik ve Orwelyen bir anlama
sahiptir. Kelimenin lgat anlamyla Washingon ve Miami gibi uluslararas
terrizm merkezlerinden gelen terrist saldrlar nedeniyle Nikaragua halk
rehindir. Uluslararas terrizmin bu kampanyayla gtt ama, Nikaragua
hkmetinin politikasnda deiiklik yaratmak yani memleketin kaynaklarn
ounluk olan yoksul halkn yararna olarak kullanan programa son verme ve ABD
ve onun mahall yandalarnn karna olacak ekilde "demokratik" ve "lml"
ynetimlere dnmesini salamaktr.
Nikaraguya kar yapld reddedilmeyen ama ABD'deki dnce kontrol
sisteminde pek de tartlmayan bu terrist savan nedeni buydu.13 Bu savan
13 Daha geni bilgi iin benim Turning the Tide: Tlie USA and Latin AmericaAknt'mn Deimesi: ABD ve latin Amerika (gzden geirilmi bask 1987) isimli
kitabma ve Psycholistory Review (Lawrence Friedman editrlnde, yaknda
kacak)'n "New Right in America" basksnda kan makaleme; Thomas W.
Walker'in editrln yapt Reagan vs. the Sandinistas; ve Morris Morley ve
James Petras'n, The Reagan Administration and Nicaragua-Reagan Ynetimi ve
Nikaragua (Pamphlet Series, Institute for Medya Analysis, New York, yaknda
kacak) isimli kitabna yazdm girie baknz. Belirgin olaylar rtme
ihtiyac nedeniyle gerek d kaytlarn dzenlenmesi zorba devletlerin
standartlar iin bile etkileyicidir.
34
terrist bir sava olmas sadece niyetleri ve yaygnl nedeniyle deil, bu
savata kullanlan aralarn uygar evrelerce korku yaratacak ekilde kullanm
nedeniyledir de: Leon Klinghoffer ve Natasha Simpson terristler tarafndan
ldrlmlerdi; fakat bunlar belgelere gre ABD'de eitilen ve onun tarafndan
desteklenen -ABD'de grmezden gelinen- terristlerin zalim ikencelerine,
tecavzlerine ve dier allm uygulamalarna urayan ilk kiiler deillerdi.
ABD politikas, bir taraftan imparatorun taraftarlarn rahatlatc "demokrasi"
ve "insan haklar" szlerini va'z ederken dier taraftan hkmetin teslim olmas
veya alaa edilmesine kadar terrist eylemlere devam edilmesini salamakt.
Fakat, Orwelyen kullanmda "terrizm" ve "rehin" kelimeleri belli bir terrist
eyleme mnhasr klnmtr. mparatorlarn geni kapsaml terrizmi harite
tutularak korsanlarn ksmi terrizmleriyle snrlandrlmt. Bylelikle
srail korsanl, savunmasz kylere ynelttii terrist saldrlar ve ald
rehineler bu doktrinel sistem iinde terrizm kavram iine girmiyordu.
Terrizmle ilgili yalanlar o kadar fazladr ki burada hepsini sayamayz; ancak
rnekler verebiliriz. Bu rnekler Batl propaganda ve Batl kltrn etikisi
konusunda olduka aydnlatc olacaktr.
sraillilerin Filistin'de yaptklar terrizmin "misilleme" 'bazen "nleyici

taarruz"' ok nadiren de olsa herhangi bir lkenin bu tr skntl artlarda
debilecei nadir zorbalklarda bulunmas olarak deerlendirilebilmesi iin bir
Yenidil ve tarih uydurulmutur.
35
/
Bu gerekler ya hi nakledilememekte ya da dokt-rinel gereklere uygun olarak
nakledilebilmekte ya da -ok nadir olarak- drste belirtilmekte fakat
hafzalardan silinmek zere!..
srail, olduka sadk ve ABD'nin Kongre tarafndan engellenen Guatemala'ya
soykrmna benzer saldsm destekleyen ve Orta-Dou'da "stratejik neme sahip"
olduka faydal bir devletti. Bu yzden gereklerin aksine srail'in en yksek
ahlak deerlere kendini adad ve Filistinliler'in ar terr ve zalimliine
kar srail'in "silahtan arnm" olduu kabul edilecektir. Haklarda ve
terrist eylemlerde iki toplum arasnda bir paralellik olabilecei dncesi
hemen basite Yahudi Dmanl ile damgalanyor ve hakim dncede yer
etmiyordu. Olaylarn doru tasviri ve korsan ve imparatorlarn terrizmlerinin
hedefleri ve yaygnl konusunda rasyonel bir deerlendirme n kabul olarak
olduka geni ve kabul edilmi dorulardan olduka uzak olacaktr.
1970'lerde, Kissinger'in Orta-Dou politikasn zerine almasn takiben, asker
karlamalar ve keye sktrma abalarn yerine getirmesi dolaysyla
srail'in, ABD'nin Orta-Dou'daki "stratejik aleti" olarak yapt hizmetler
ABD'nin srail'i kutsamasn aklamaya yardm eder.14 ayet ABD uluslararas
konsens14 1973 sonras bar grmelerini Camp David'e gtren ve 1982 Ey-ll'ndeki
"Reagan Plan" ve birka ay sonraki Lbnan iin dzenlenen "Shultz Plan"nn
baltalayan ani ABD eylemleri ve "stratejik alet" kavramnn k gibi meeler
iin baknz Fateful Triangle. ok ak olan baz gerekler basn ve bilimsel
kurumlarca ifade edilen resmi
36
se uygun olarak bar bir dzene izin verseydi, srail blgeyle tedricen
btnleecek ve ABD ileri teknoloji sahibi, askeri adan kabiliyetli bir
devletin -aslnda iktisad ve asker adan son derece ABD'ye baml ve bu
yzden ihtiya duyulan hizmetleri yapmaya elverili bir parya devletihizmetinden mahrum kalacakt.
i Partisi yayn Davar'm yazarlarndan Danny Rubinsteinn'm 1983'de ABD'ye
yapt bir ziyarette kefettii gibi, "srail Lobi"sinin baz unsurlar da
askeri karlamalara destek olmaktadr.15 Belli bal Yahudi
organizasyonlarnn (B'nai Birth, The anti-Defamation League (ftira kart
Birlik) The World Jewish Congress- Dnya Yahudi Kongresi, Hadassah, her
derecedeki haham, vs.) temsilcilerinin toplantsnda Rubinstein, israil'in yakn
dnemde iinde bulunduu artlarla ilgi konumasnda srail'in igal edilmi
topraklar elinde bulundurmas sebebiyle "siyas, sosyal ve manev kn t"ye
sebep olduu iin bir askeri tehlikeyle yzy-ze olmadn sylediinde
hissedilir bir dmanlk duygusu uyandrmt. Grevlilerden biri "Bunlar beni
ilgilendirmiyor", "Bu tr dncelerle hibir ey yapamam" demitir. Serdedilen
grlerden Rubinstein u sonular karmtr.
Yahudi kurulularndaki kiilerin ouna gre en nemli ey srail'in kar
karya kald tehlikelerin zerinde defalarca durulmasdr. Amerika'daversiyondan ok farkl olmakta ve bazen yllar sonra bu gereklerin bir ksm
itiraf edilmektedir, rnek olarak 2. Blm, 67. not ve metne baknz.
15 Rubinstein, Davar, 5 Austos/1985.
37
ki Yahudi kurulular srail'e yalnzca zalim Arap saldrlarnn bir kurban
olarak ihtiya duymaktadrlar. Ancak byle bir srail iin destek, para, ba
toplanabilir. Demografik tehlikeyle mcadele etmek iin nasl para toplanabilir?
"Bask tehlikesi" diye adlandrlabilecek eyle mcadele etmek iin kim bir
dolar bile verir? srail adna Amerika'daki Birleik Yahudi Cemaati'nin
toplad meblan yarsnn srail'e gitmeyip Amerika'daki eitli Yahudi

tekilatlarnda kaldn herkes biliyor. Bundan daha byk bir snizm olabilir
mi?
Rubinstein bu kurumlar hakkndaki gzlemlerine yle devam eder:
srail'deki dmanca pozisyonla ilgili olarak ortak bir dile sahip olmakla
meselelerin stesinden gelir. Dier taraftan Araplar'la iletiim kurmak, Filistinliler'le birbirlerini karlkl olarak tanmak, yardm toplama asndan
olumsuz bir etken olacaktr. Bar artlar gerekletirme abalar sadece
srail'e transfer edilen paralar azaltmakla kalmayacak. Yahudi toplumunun
faaliyetlerini desteklemek iin elde edilmesi gereken parann da azalmasna
sebep olacaktr.
srail lobisinin dnce denetleyicilerinin dzenli faaliyetlerini, en kk
bar zmleri ve makul politik dzen fikirlerini aa karmaya ve sapma
olarak nitelenen bu fikirleri kzgn yazlarla ve uydurma delillerle yok etmeye
abalamalarn gzlemleyenler Ru-binstein'in karlat durumu
anlayacaklardr.
Rubinstein'in bu yorumu baka bir Orwelyen terime "srail'in destekileri"
terimine dikkatimizi ekmek38
tedir. "srail'in destekileri" terimi geleneksel olarak srail'in "siyas,
itima ve ahlak" ykmyla (uzun vadede fiziki ykmyla birlikte) kendisini
zmeyen kiilere karlk gelmektedir. Bylece bunlar srailli barlarn sk
sk uyardklar gibi banaz ve kr edici bir ovenizmle srail'in "sarslmaz
kemiklemi yaps"n desteklemektedirler.16
Bu balamda, "Siyonizm" teriminin, bu terimin doktrinel safln koruma roln
stlenenler tarafndan -phesiz zmmi olarak- tarif ekli de kayda deerdir.
Mesela benim grlerim bu grlerden haberdar olanlarca ok ak biimde ve
defalarca "militan anti-Si-yonizm" olmakla sulanmtr. Bu ekilde sulanan
grm, milletleraras tannan snrlar iinde srail'in milletleraras
sistemde herhangi bir devletin sahip olduu haklarn ne daha azna ne de daha
ouna sahip olmasn ve gerek hukuken gerek pratik olarak belli bir vatanda
kategorisine (Yahudi, Beyaz, Hristiyan, vs.) dierlerine verilmeyen haklar
veren ayrmc kurumsal yaplarn sklmesi gerektiini ifade eder. Burada neyin
"Siyonizm" kapsam iine girmesi gerektii tartmasna
16 Emekli General Mattityahu Peled, "American Jewry: More Israeli Than
Israelis'-Amerikan Yahudilii: srail'den Fazla srailci", New Outlook, MaysHaziran 1975. Ayrca Amerikan Yahudi toplumundaki "atovari Yahudi devletinin
puta tapc mezhep ibadetlerini" knayan ve onlarn reddediciliklerinin "srail
devletini Mars'a benzeyen bir sava tanrsna evirdikleri" hususunda uyaran
albay (Em.) Meir Pail srail devletinin "Irk Gney Afrika devletiyle zorba,
terrist Kuzey rlanda karm" bir devlet olduunu "21. asrn siyasi tarihe
orjinal katksnn nerede olursa olsun imdi ve gelecekde her Yahudi
vatandann utan duyaca bir Yahudi devleti" olacan syler. ("Zionism in
Danger of Cancer", New Outlook, Ekim-Kasm 1983, Ocak 1984).
39
girmeyeceim; ama bu grlerin "militan anti-Siyo-nizm" olarak belirlenmesinden
sonra Siyonizmin neyi gerektirdiine bir bakalm: Siyonizm srail'in dier
devletlerin sahip olmad haklara sahip olmas gerektiini, igal edilmi
topraklarda Filistinlilerin kendi kaderlerini tayin etmelerini engelleyen
srail'in kontrolnnn devam etmesi gerektiini, Yahudi olmayan vatandalara
kar ayrmc politikaya dayanan devletin devam etmesi gerektiini ngren bir
doktrindir. "srail'in destekileri" nin Birlemi Milletler'in Siyonizm ve
rklk konusundaki mehur kararlarnn geerlilii konusundaki srarl
eletirilerini gzlemlemek ilgin olacaktr.
Bu meselelerin soyut ve teorik olmadn da belirtmek gerekir. Ayrmclk
politikas srail'de ok iddetle uygulanr. Mesela, topraklarn yzde doksandan
fazlas kanunla "Yahudi dinine, rkna veya kkenine mensup kiilerin"
karlarna hizmet eden organizasyonlarn kontrolne terkedilmekte, bylelikle
Yahudi olmayan vatandalar bunlardan faydalanmaktan tamamen me-nedilmektedir.
Ayrmclk politikas ylesine derindir ki bu mesele, srail devletinin "srail

vatandalarnn" deil; "Yahudi milletinin devleti" olduunu reddeden kanun
tekliflerinin grlmesini yasaklayan Meclis'e getirilememektedir bile. Bylece
bu yasama dzeni devletin ayrmc karakterine meydan okuyan her par-lementer
kar koymay gayrimeru yapmakta ve devletin vatandalarn devleti olduu
demokratik prensibini kabul eden siyasi partileri yasaklamaktadr.17
17 Ayrntl bilgi iin Toward a New Cold War isimli kitabmn 247. sayfasna
baknz. Yeni yasama iin baknz Aryeh Rubinstein, The Jerusalem
40
ORTA-DOGU KONUSUNDA DNCENN DENETM
Asl ilgin olan ey, srail basnnn ve eitilmi kiilerin bu yasama
dzeninin anti-rk olarak deerlendirilmesinde hibir gariplik grmemeleridir
(bu projeye sadece drt hayr oyu verilmitir). The Jerusalem Post'un bal
yledir: "Knesset (srail parlementosu - ev) rk ve anti-Siyonist kanun
tasarlarn yasaklar"- hibir ironi olmakszn "Siyonist" terimi yeni yasama
dzeninde yorumlanmtr. The Jarusalem Post'un ABD'li okuyucular da tpk
Siyonizmin anti-demokratik versiyo-nuyla devletin demokratik karakterini
uzlatrdklar gibi bu balantda dikkat ekecek bir ey bulamamlardr.
Daha az dikkat ekici olmayan noktalardan birisi de "anti-Semitizm" kavramnn
ustalkla kullanlmasdr. Kavramn bu ekilde kullanm, mesela srail'in
nc dnyada -mesela Guatemala'da- ABD'nin hizmetinde bulunmasna muhalefet
edenler hakknda "aptallarn anti-emperyalizmi" (bir eit anti-semitizmi)ni
ifade ederken, dier yandan problemlerinin ancak "yeni dzen" ile stesinden
gelinebileceini anlamak istemeyen Filistinlilere iaret etmektedir. Yzlerce
kiinin srail ordusu tarafndan 1948'deki temizlik harekatnda
Post, 14 Aralk, 1985. Baz yakn tarihli srailli yorumcularn srail
yasalarn Gney Afrika ayrmclyla karlatrmalar iin baknz Ori
Shonet'in "No One Shall Grow Tomatoes-Kimse Domates Yetitirme-meli", Ha'aretz
Supplement, 27 Eyll 1985 (News From Within [Ku-dsl'de tercme edildi, 23
Haziran 1986). Bu yazda srail'in Arap vatandalaryla, igal edilmi
topraklardaki Araplara uygulanan arazi ve dier haklar konusunda ayrm yaratan
tedbirleri tartlyor. Yaznn bal Bat Yakasndaki Araplarn taze meyve
ve sebze yetitirebilme-leri iin yetki almalarn gerektiren, srail'in hakk
olmad topraklar ellerine geirmelerini salayan dzenlemeye atf
yapmaktadr.
41
/
ldrld Doumeh kynn geri kalan halk veya Soveto sakinleri, Gazze
eridindekiler gibi muhalefet ettiklerinde bu, onlarn "anti-Semitizm"
tarafndan desteklendiini gsterir.18
"zgr ortamda beyin ykama" sisteminin ABD'de olduka etkili biimde gelimi
temel aleti, siyas meselelerin tartlmasnm desteklemek ama bu tartmalarn
parti izgisinin temel prensiplerine itirak edecek bir kabuller erevesinde
yaplmasn desteklemektir. Tartma glendike tartmaya katlanlarn
toplumlarndaki zgrlk ve katlanlarn cesaretlerinin hayranlna
kaplrlarken n kabuller daha da salam biimde yerleir.
Ayn ekilde, Vietnam Sava'nda ideolojik kurumlar "ahinler"le "gvercinler"in
tartmasna izin verdi. Gerekten de sadece tartmaya izin verdi deil hatta
Amerikan'n nemli sektrleri savan ok pahalya mal olduu ve Amerikan
karlarnn yer ald iin savan karsnda olduu 1968 ylma kadar bu
tartma desteklendi de. ahinler ABD'nin "Gney Vietnam' Komnist saldr
karsnda mdafaa"smda baarl olabileceini byk bir sebatla savunuyorlard.
Gvercinlerse bu asil gayretin baarl olma ihtimalini sorguluyorlar veya bu
amac gerekletirmek iin ar iddet kullan18 Paul Bermas'm "The Anti-Imperialism of Fools-Aptallarn Anti-Em-peryalizmi",
The Village Voice, 22 Nisan 1986, isimli makalesi, Bernard Lewis'in The New York
Review'de yer alan, bu doktrini tefsir ederken "ilham alm bir deneme"
yorumundan bahseder. Anti-Semitizm kavramn inceleyen dier deerlendirmeler
iin baknz benim Fateful Triangle, 14.
42

mma zlyorlard. Veya bizim "ar doruluumuz ve kar gtmeyen iyiliimizi"
icra ederken "hata" veya "yanl anlalmalarmz"n bizi yanl tanttna
(ABD Asya aratrmalan'nm ba ve Harvard tarihisi olan nl bir akademik
gvercinin szleriyle) veya "iyilik yaparken aptalca hatalar yapld" (Antony
Lewis, muhtemelen ynlendirici medya gvercini) iin zlyorlard. Veya bazen
de doktrinel sistemin en uta bulunanlar Kuzey Vietnam ve Viet Kong'un
gerekten saldrp saldrmadn sorarlar ve belki de meselenin bytlm
olduunu ifade ederler.
Bu savala ilgili olarak en nemli verinin ABD'nin Gney Vietnam' "savunmad"
olduu aktr. zellikle 1962'den sonra Bakan Kennedy, hava kuvvetlerini
milyonlarca kiinin temerkz kamplarna srklenmesine "yardm etmek" (!) iin
geni apl bombardmana girimek zere yollayarak Gney Vietnam'a saldryordu,
savunmuyordu. Bu lkenin halk, ABD herhangi bir siyasi dzen kurulma ihtimalini
baltaladktan ve belki de yzbin Vietnaml'y ldren cani bir kukla hkmeti
kurduktan sonra Vietnam halknn dektekle-dii (ABD hkmetinin zel grmede
itiraf ettii gibi) Gney Vietnaml gerillalardan "korunabilirlerdi". Sava
sresince ABD'nin saldrlar Gney Vietnam'a kar olmu ve 1960'larn
sonlarna kadar, sava Hindi-ini'nin dier blmlerine yaylrken Gney Vietnam
direniini krmaya yetmitir.
Sovyetler Birlii Afganistan'a saldrdnda bunu tecavz olarak deerlendirdik;
fakat ABD Gney Vietnam'a saldrdnda bu "savunma" olmaktadr. Adlai
43
\
Stevensen'n, hkmeti mdahaleyi yzey Ve younluk bakmndan geniletmeyi
gizlice planlarken bu saldry 1964'de Birlemi Milletler'de bunun bir "dahili
taarruza kar savunma" olduunu iddia ettii gibi Amerika'nn mdahalesi
"savunma" dr. ABD'nin Gney Vietnam'a saldrda bulunduu propaganda sistemi
tarafndan inkar edilmemitir, bu dnce ifade edilmedii gibi dnlmemiti
bile. ABD'nin Gney Vietnam'a saldrda bulunduu eklinde bir ima dahi ne genel
basnda ne de bar hareketlerin basnnda yeralabilir-di.19
ABD sisteminin dnce denetimindeki gcn, Kuzey Vietnam'n saldrsyla
ilgili olarak ABD'nin uluslararas hukuk gereince "silahl saldrya kar
kollektif meru mdafaa"da bulunup bulunamayaca tartmasndan daha arpc
gsterecek bir rnek daha yoktur. Muhalif konumu savunan kaln kitaplar
yazlm, tartma bar hareketler tarafndan kamuoyuna almtr.
Vietnamllar'n Vietnam'a saldrda sulu olup olmamalaryla ilgili bu iddetli
tartmalarn olmas, fakat ABD'nin Gney Vietnam'a yaptnn saldr olup
olmad konusunda hibir tartma olmamas sistemin dnceye mdahalesiyle
birlikte kontroln de bir yansmasdr..
Neler olup bittii konusunda tamamen bilinli olarak bu tartmaya katlan kii,
devletin iddet uygula19 Bu konudaki eitli tartmalar iin baknz Towards a New Cold War a.g.e.,
ve For Reasons of State-Devlet Olmann Nedenleri (1973).
44
masna kar olan kiilerin propaganda sisteminin rktc etkinlii nedeniyle
tuzaa drldn grecektir. Vietnam'da ABD'nin savaa girmesini eletirmek
iin Hindicini'nin karmak meselelerinde uzman olmak gerekirken Sovyetler'in
Afganistan'a saldrmasna muhalefet etmek iin bu lke meselelerinde uzman olmak
gerekmiyor. Devlet ve ona sadakatle hizmet eden sekinlerin ne srd ifade
biimleriyle tartmaya girmek zorundadr ki bu da doktrinel sistemine katkda
bulunmak demektir. Alternatif, gerei oklarnn anlamad yabanc bir dilde
sylemekle eit anlama gelse bile sylemektir.
Bu sylenenlerin ou Orta-Amerika deerlendirmeleri iin de geerlidir. ElSalvador'daki ABD terrist sava saygn insanlar arasnda bir tartma konusu
olmuyor. ABD'nin Nikaragua'y "kontrol" altnda tutma abalar tartma konusu
iindedir ama bu konu da ok dar snrlarda tartlabilir.
"Kanserli blgeyi karmak" ve Saadinistler'in "snr tanmayan devrim"lerini
(Hkmetin sadk papaanlar olan eitli gazeteci ve yorumcunun uydurduu,
hayal mahsul bir propaganda) ihra etmelerini nlemek iin kuvvet kullanmann
doru olup olmadn tartabiliriz. Fakat kesip alnmas gereken, "iyi rnei
tehdit eden" ve blgeye "bulaacak" "kanser" olgusunu tartamazsnz.
Nitekim, 1986 ylnn ilk aynda Honduras ve Kostarika slerinden
Nikaragua'ya saldran ABD mttefik glerine (onun en cokun destekilerinin
tanmlad gibi) yardmn artmas tartmalarnda, ABD mill
45
\
basn (The New York Times, Tha Washington Post) sek-senbeten fazla yazarn bu
meseleyle ilgilenmesini salad ve Nikaragua'ya ynelik ABD politikasn yrten
kiileri davet etti. Bunlarn seksenbei de eletirilerinin iddeti deimesine
ramen (keskin ekilde eletirenler ounluu oluturuyordu) sandinistleri
eletiriyorlard.
te buna, ABD'de "halk tartmas" deniyor. Hi sorgulanmayan ey Sandinist
hkmetin baarl olduu, ABD saldrsnn bu gayretleri boa karmasndan
nce, bu lkede ilk yllarda nemli sosyal reformlarn yaplm olmasyd.
Seksenbe stundan sadece ikisinde bu tr sosyal reformlara deinilmiti. ABD
saldrsnn kesinlikle dnlemez, ondan bahsedilemez olmasnn temel sebebi
budur.
Sandinistleri savunmakla sulanan kiiler iddetle tahkir edilmekte (cevap verme
ihtimali brakmamak iin isim belirtilmeden yaplyor bu) Fakat bu sulularn
hibirisine grlerini ifade etme izni verilmemektedir.
Amerikan mill basnnn hayrsever gelime kurumu Oxfam'm sonularn
aklamaya izin vereceini dnmek ok g. Nikaragua'nn, Oxfam'in zerinde
alt yetmialt gelimekte olan lke arasnda, siyasi liderlerin "halkn
hayat artlarn iyiletirmek ve onlarn gelime srecine aktif olarak
katlmalarn tevik et-mek"te tek "istisna" olduu sylenir. Oxfam'in zerinde
alt drt Orta-Amerika lkesinden "sadece Nikaragua'da, toprak mlkiyetinin
eitsiz dald ifade edilmi, fakir ifti ailelerine salk, eitim ve zirai
hizmetler yaygnlatrlm". Hem de btn bu politikalar kesintiye uratacak
Kontra savana ve yine Oxfam'in
46
gelimeye ynelik projelerden sava projelerine dnmesine sebep olmasna ramen.
"Kanser"in kesilip alnmas dorultusundaki ABD politikasnn tarih misyona
uygun dp dmedii tartmasnn ABD mill basnnda yeralmas da inanlmaz
bir olaydr. Ayn ekilde saygn bilim adamlarnn bu tr kabul edilemez
gerekleri farketmemi gibi grnmeleri gerekiyordu. Tartma eytan
mparatorlu-u'nun ileri karakollaryla mcadele etmede kullanlabilecek bir
yntemse de mill forumda belli snrlar a-mamaldr.20
"zgr ortamda beyin ykama", her namuslu insann rahatlkla grebilecei gibi,
totaliter mantalitenin, devletin iddet kaynaklarnn tam bir sadakatini
salamaya uygun olmad durumda bavurduu bir yntemdir. Bu yntemin
baarsn Hindicini rneinde aka grebiliriz.21
Diktatrlk veya askeri tedbirlerle yryen "de-mokrasi"de parti politikas ya
"Gerek Bakan"nn aklamalar ya da dier yollarla ortaya konan ak, net bir
yapdadr. Otoriteye btn olarak uyulmak zorundadr, itaatsizliin maliyeti
hapishane veya ok kt artlardaki srgnden (Sovyetler Birlii ve onun Dou
Avrupal mttefiklerinde olduu gibi) ikenceye, tecav20 Bu meelerle ilgili deerlendirmeler iin 13. notun referanslarna baknz.
Olduka nansl grlere sahip olan savaa itirak edenlerin grlerinin mill
basma yansmamas kayda deer.
21
Meselenin kendi ahs zelliklerine gre deerlendirilmsi gereken ahsiyet
plannda deil de mill seviyede izin verilen ifade alan olduuna dikkat
edelim.
47
ze, sakat brakmaya, kitle kymna (El-Salvador gibi ABD'ye bal olan
devletlerde tipik olarak grld gibi) kadar deiir. zgr toplumda bu tr
yntemler uygun deildir. Dnce kontroln salamak iin ok daha ince
yntemler kullanlr. Parti politikas ak biimde belli deildir, olduka

yoruma aktr. Bunlar kabul etmeyenler hapse atlmaz veya ikenceye uratlmaz
ya da bir taraf krldktan sonra bir tarafa braklmaz; fakat ne yazk ki halk
onlarn yanl fikirlerinden korunur.
Gnmzde ekzotik sylemin ender olarak duyulduu anlarda bile bu sylemin
dilini anlamak zorlukla mmkn olmaktadr. Ortaa'da, dnce namusunun ok
daha yksek olduu dnemlerde fikirleri ciddi olarak ele almak, anlamak ve
onlara kar rasyonel argmanlarla tartmak gerekiyordu.. Bugn tartlan
fikre sadece dokunmak yetiyor. Fikri nitelemek iin bir ym kavramlar btn
uyduruluyor -"ahlaki eitlik", "Marksist" veya "radikal" gibi- ve fikir daha
fazla irdelenmiyor, gzard ediliyor.
Bu tehlikeli doktrinler halkn hemen hemen btn ifadelerini belirleyen teyakkuz
halindeki aznlk tarafndan tartld zaman (veya daha dorusu ciddi entellektel aba ounlukla uygun grlmedii iin) mcadele edilmesi gereken
"yeni Ortodoksluk" oluyor.22 Tartma dnen deil de man Doktrinlerini
22 Mesela, baknz, Timothy Garton Ash, "New Ortodoxies: I- Yeni
Ortodoksluklar : I", The Spectator (Londra), 19 Temmuz 1986. ABD'deki "moral
eitlik"le ilgili komik tartma (Ki sadece tek taraf halka kendini ifade
edebiliyordu) ayr bir inceleme konusu olacak aptadr.
48
kabul eden kiiler arasnda, marjinal meselelerde yapld iin fikrin en byk
paras gzard ediliyor.
Konumuz olan Orta Dou'ya dnecek olursak bu mesele iin de ayn eyin geerli
olduunu grrz. Filistinlilerin "bar sreci"ne dahil edilip edilmemesi
gerektiini tartabiliriz ama ABD ve srail'in reddedici kampa nclk
ettiini, sk sk iddet kullanarak "bar sreci"ne mani olduunu anlamamza
izin'verilmez.
Terrizmle ilgili olarak, izin verilen tartma snrlar George Mason.
niversitesi'nde tarih profesr olan ve "basitletirmeler"den kanmamz
neren Shaul Bak-hashi tarafndan izilir. Shaul Bakhashi "basitletirme-ler"den
kanmamz gerektiini sylerken bu basitletirmenin "kontrol ok zor ama
gerek bir problem" yaratan "Orta Dou ve slam radikalizminin sosyal ve
ideolojik kkenlerini inceleyecek" herhangi bir almay engelleyeceinden
bahseder. Ona gre bizim, terristleri bu kt yola iten nedenleri anlamamz
gerekmektedir.23
Terrizmle ilgili olarak yaplan tartmadaki yaklamlar ikiye ayrlmaktadr;
bir uta, terr basit olarak eytan mparator ve onun ajanlarnn kt amal
eylemleri olarak grenler vardr. Dier uta ise bu tr "basitletirmeler"den
kanan, slam, Arap terrnn ikin kkenlerini bulmaya alan zeki, dengeli
dnrler vardr. Orta Dou'da terrn baka kaynaklar olabilecei fikri
-mparator ve taraftarlar bu eylemlerde rol alm olsa da- apriori olarak
reddedilir, inkar edilmez ama dnlemez bile. te bu, doktrinel siste23 The New York Review of Books, 14 Austos 1986.
49
min halk iyi olmayan dncelere kar korumada totaliter devletlerin
etkinliini aan gerek bir zaferdir.
u da gznnde bulundurulmaldr ki, "lml", liberal gvercinlerin
katlmlar, dnlebilir dncenin snrlarn ortaya koymakla alama
sisteminin ilevini yerine getirmesini salyor.
Bir yerlerde gazete okuyarak zaman kaybetmediini belirten Henry David Thoreau
kendi Journal'mda yle yazmtr:
Basnn ehliyetini kontrol etmek iin Kanuna gerek yoktur. Kendisi yeterince
kanundur, hatta gereinden fazla kanundur. Toplum zmnen bir araya gelir ve
neyin sylenmesi gerektiine karar verir, belli bir platformda fikir birliine
varr ve ondan ayrlan afaroz eder, binlerce kii iinde hi kimse farkl
birey sylemeye cesaret edemez.
John Dolan'n gzlemine gre Thoreau'nun ifadesi tam doru deildir. O'na gre:
"Halk izin verilenin dndaki fikirlerin aklanma cesaretinden mahrum deil,
daha ok bu tr dnceleri retme kapasitesinden mahrumdur"24 te bu zellik

"demokratik konsenss mimarlar"nm itici gcdr.
The New York Times'da, Woodrow Wilson International Center'dan Walter Reich
Achille Lauro'nun karlmas konusunda, bu tr "terrist cinayetlerin ilenmesi"yle ilgili olarak, bunlarn hem planlayclar, hem
24 "Non-Orvvellian Propaganda Systems", Thoreau Quarterly, K/lkbahar, 1984.
Burada basl olan bir grup gazeteciyle yaptm konumaya ve devamndaki
deerlendirmeye baknz.
50
OKTA-DOU KONUSUNDA DNCENN DENETM
de icra edicileri iin belli msamahasz adalet standartlarnn uygulanmasn
istediini belirtmektedir:
Terristlere, kendilerini mazlum, madur edilmi zgrlk savalar
olduklarna inandklar iin daha az ceza vermekle terristlerin yalnzca kendi
adalet, hak anlaylarnn geerli olduu argmann kabul etmi dolaysyla
adalet kavramn yaralam oluruz. Filistinliler -ya da terrizmi dertlerini
gidermek iin kullanan tm gruplar- amalarna ulamak iin terrizmden kanmak
ve kanlmaz biimde uzlama ieren dier anlama yollar bulmak zorundadrlar.
Ve Bat Demokrasileri hibir mazeretin -bazen arka plannda mahrumiyeti
barndrsa da- masum insanlara kar uygulanan terrizmin sorumluluunu
azaltabileceini kabul etmemelidir.
Bu sert ceza tedbirler ancak kendilerine, yani imparator ve taraftarlarna
uygulandnda ciddiye alnabilir; eer byle olmazsa dnya Bar Kongresi ve
Afgan direnii ile ilgili olan Komnist cephenin rettii ok daha az zekice
olmayan ifadeler kategorisine girer.
Tel-Aviv niversitesi'nde Stratejik Aratrmalar Ja-fe Center'n vekil bakan
olan Mark Heller yle der: "Devlet destekli terrizm dk younluklu bir
savatr, dolaysyla onun kurbanlar, ABD de dahil bu belay defetmek iin her
trl vastay savunmann emrine verirler": mparator ve onun taraftarlarnn
Salvadorlu, Nikaragual, Filistinli, Lbnanl ve dier saysz kurbanlar
savunmann birer parasdrlar.25
25 Reich, The New York Times, 24 Temmuz. Heller, The New York Times, 10 Haziran
1986.
51
Fakat bu sonulan ne Reich ne Heller ne de onlarn okuyucular karabilir, ne
de The New York Times'da bunlar ifade edilebilir. Hatta Reich ve Keller'in
sylediklerinin mantk sonular karlacak ve basnda aka yazlacak olsa
bu ABD ve mttefiklerinin siyas liderlerine ynelik terrist saldrlar tevik
etmekten yarglanabilir.
ABD'deki en pheci sesler: "Albay Kaddafi'nin terrizme verdii ak destein
en bariz ktlk" ve "balarn biliyorsunuz diye katilleri cezasz brakmann
hi bir anlam yok (aynen byle)" olduu fikrinde birleirler. "Misillemenin
susuz insanlar ldrecei ve bu misillemenin terrist devleti korkutmayaca"
grne de katlmazlar.26
Bu prensipler dnyadaki pek ok kiiye Bakan Regan' ldrmek ve hatta "bu
misilleme hareketi susuz sivilleri ldrecek olsa bile" Washington'u bombalama
yetkisi veriyor. Fakat ok aznlktaki eitilmi Amerikallardan bakalarnn bu
basit gerei kavrama ihtimalleri yoktur. Ve o aznlk da bu doktrinel sistem
iinde grlerini zorlukla ifade edebilecektir. Bu, bu ekilde srp gittii
takdirde demokratik politikaya -elbetteki Orwelyen anlamnn dndakatldmz konusunda kendi kendimizi aldatm olacaz.
Basnda korsan ve hrszlarn dilek ve anlaylarnn ifade edilmesinin uygun
olup olmayaca konusunda ac bir tartma var: NBC Achille Lauro uak karma26 Anthony Lewis, The New York Times, 21 Nisan 1986.
52
sm planlamadan sulanan kiiyle rportaj yaptnda yani onlar karalamadan
zgrce kendilerini ifade etmelerini saladklarnda iddetle knanmt- zgr
toplumda ok iyi ileyen tek tip dnmeden utanmazca bir sapma olduu iin.
Basn Ronald Reagan, George Shultz, Menahem Begin, imon Perez ve dierlerinin
"younluu dk sava", "misilleme" ve "terr nleyici hareket" politikalarn
savunarak, yanllarn gstermeden konumalarna izin vermeli mi? Basn
terristlerin kendilerini zgrce ifade etmelerine izin verdiinde terrizmin
bir ajan gibi mi davranm olur? Bu soru sorulmaz, sorulsa bile sadece korku ve
tiksintiyle sorulabilir. Bundan sonraki blm alama sisteminin baarsn
gsteren bu tepkiyi gstermeye alacak.
Yazn sansr ABD'de hemen hemen yok gibi fakat dnce denetimi ok yaygn bir
sanayidir. Gerekten de dnce denetimi, sekin dncesi halkn pasiflii ve
tasdiki prensiplerine dayanan bir sistem iin elzemdir.
53
ikinci Blm
Ortadou Terrizmi Ve Amerikan deolojik Sistemi
17 Ekim 1985'de Bakan Reagan, kendisine srail'in Orta Dou'da "cesur admlar"
atmaya ve "bar elini" rdn'e uzatmaya hazr olduunu syleyen srail
Babakan imon Perez'le Washington'da grt.
David Shipler bu grmeyi The Times'da ABD'nin srail'le ilikilerini
"fevkalade yakn ve gl" olarak niteleyen yetkilinin szlerini iktibas ederek
yle yorumlad: "Bay Perez'in bu ziyareti pek alk olunmayan Amerikan-srail
mutabakat anna denk geldi." Gerekten de Perez, Amerikan basn tarafndan
olduka scak karlanm ve "savan maliyeti yerine barn maliyetine
katlanaca" sz nedeniyle vlmt. Bakan da Bay Perez'le "Birok srailli,
Amerikal ve Arabn lmne sebep olan ve bir ouna da ac getiren terrizm
afeti"ni tarttklarn ve Terrizmin Orta
55
Dou'da bar tesis etme almalarmz durdurmamas gerektiine karar
verdik"lerini sylemiti.1
Dnya terrn yneten, iki kumandann, yerli halkn, Filistinliler'in kendi
kaderlerini belirleme haklarnn olmad yolundaki anlamasn hakl bulabilmek
iin Jonathan Swift'in yeteneine sahip olmak gerekiyor.
Bar adam imon Perez, rdn Vadisine yerleen sraillileri ziyaret ederken
burann "srail devletinin ayrlmaz bir paras" olduunu sylyordu. Bu ifade
onun "gemiin deitirilemeyecei ve ncil'in de bizim topraklarmzn kaderini
belirleyen kafi bir belge olduu" ve bir Filistin devletinin "srail'in
varln tehdit"2 edecei sabit fikriyle uyum arzediyor. ABD'nin lml
nedeniyle vd Perez'in Yahudi Devleti kavram, Filistin halknn varln
tehdit deil yok etmektedir. Fakat bu durum ciddiye alnmaz, bu mkemmel olmayan
dnyann kk bir kusurudur.
Perez ve dier srailli liderler Filistinlilerin "halkmzn binlerce yl kutsal
bildii topraklarda asla pay" olamayacan syleyen bakan Hayim Herzog'un
1972'deki konumundan bir santim bile geri ekilmemitir. Buna ramen
"gvercinler" demografik problemden kanmak iin nfusun younluu Arap olan
Bat Yakas'nn Yahudi Devleti'nden hari tutulmasn tercih etmekteler.
1
The New York Times, 17,18 Ekim 1983.
2
Ha'aretz, 22 Mart 1985; Noam Chomsky, The Fateful Triangle: Israel, the
United States, and the Palestinians-Hayati gensrail, ABD ve Filistinliler,
(1984) s. 54, 75, 202.
56
ORTA-DOU TERRZM VE AMERKAN DEOLOJK SSTEM
1976'den 73'e kadar kdemli asker grevli olan sabk srail istihbarat bakan
temel prensibin: "(gal edilmi topraklarda) meskun bulunan kiilerin blgenin
siyas geleceine.katlmn engellemek ve halkn srail'le grmeler
yapabilecek bir g olarak grmemeleri gerektii"ni syler. Yani herkes
tarafndan da anlalabilecei gibi, "eer siyas tekilatlanmalara izin
verilirse, bu tekilatlarn liderleri siyas meselelerin potansiyel
itirakileri olabilecei iin mutlak olarak siyas tekilat kurma yasa"
getirilmektedir. Ayn ekilde "igal edilmi topraklarda, blge dndaki
Filistin Arap liderlerine temel olabilecek, mzakere yolu aabilecek her
insiyatifi bastrmak" olarak deerlendirilecek politikalar gdlr. Gazit, hala
da gdlen bu hedeflerin baarld iin sril politikasn "baarl vak'a"

olarak niteler.
ABD'nin desteine sahip olan srail'in konumu, 1976 Ocanda FK ve Arap
devletlerinin Birlemi Milletler'e bar, iki devletli dzen teklifini
sunduklar, zak Rabin'in (imdi Savunma Bakan) babakan olduu dnemde olduu
gibidir. Ki o zaman srail, kendisini tamsa ve terrizmden vazgese bile FK'yle
yaplacak her mzakereyi reddedeceini ve FK olsun olmasn "Filistinlilerle
mzakereye girmeyeceini belirtmiti".3
3 Yossi Beilin, Mechiro shel Ichud (Tel Aviv, 1985), s. 147; Al-Hamish-mar'da.
(7 Kasm 1985)'de iktibas edilen Gazit'in yazs Hamakel Vehage-zer (Tel Aviv,
1985); Noam Chomsky, Towards a New Cold War-Soguk Savaa Doru (Pantheon, 1982)
s. 267-68.
57
Ne Perez ne de Reagan FK'nn -ki ikisi de ok iyi biliyordu ki FK
Filistinliler nezdinde ezici bir destee, 1947'deki Siyonist Organizasyon kadar
meruiyete sahipti- bu ak teklifini deerlendirmeye almak istemiyorlard.
Yllardr milletleraras konsensse uygun olarak iki devletli dzenin karlkl
tannmasn neren anlama teklifleri her seferinde ABD ve srail tarafndan
engelliyordu.4
Bu nemli politik gerekler "terrizmin kt sonular" konusuyla ilgili
herhangi bir deerlendirme iin gerekli iskeleti oluturmaktadr. nk rk
Amerikan syleminde terrist eylemler Araplara yklenmekte, Yahudiler bu
sulardan masun tutulmaktadrlar. Tpk "bar"m Yahudilere mill kaderlerini
belirleme hakkn veren fakat bu hakk Filistinlilere vermeyen bir dzen
anlamna gelmesi gibi.
Perez, srailli gazeteci Amnon Kapeliouk'un olay yerinden bildirdiine gre, 20
Tunuslu ve 55 Filistinlinin lmne yol aan Tunus'a saldrmak zere bombalar
gnderdikten sonra Washington'a bar ve terrizmle ilgili olarak konumak iin
su ortaklaryla grmeye gelmiti. Tunus'a yaplan saldrnn hedefi olduka
savunmaszd, "birok evin bulunduu, tatil kulbele-riyle FK Brolarnn
yanyana ve bu brolarla dier binalarn ok yakndan bile baksanz
farkedilemeyecek derecede birbirine karm olduu bir tatil yresiydi.".
Burada kullanlan silahlar Beyrut'ta kullanlanlardan
4
Ragan'a atf yaptmzda, elbette sadece yetkiyi elinde tutan sembolik
kiiden deil politika yapclar ve propagandaclardan bahsediyorum.
58
ORTADOU TERRZM VE AMERKAN DEOLOJK SSTEM
ok daha komplike ve hedeflerini toza eviren trdendi.
Bombalanan binadaki kiiler tannmayacak ekilde paralanmt. Bana br dizi
l resmi gsterdiler; "Onlar alabilirsiniz" dediler. Fakat onlar ofisde
braktm. Hibir gazete bu tr terr fotoraflarn basamazd. Bana karakol
yaknnda sandvi satan bir ocuun parampara olduunu, ocuun babasnn onu
topuundaki bir yara izinden tanyabildiini sylediler. Klavuzum "molozlarn
altndan grnte salkl ve yara almam kiilerin karldn fakat
bunlarn yarm saat sonra iki bklm olup ldklerini" syledi. Besbelli ki
patlamann iddetinden tm i organlar paralanmt.5
Arkasnda yirmi bin l ve yakp yklm arazi brakan ABD destekli Beyrut
igalinden sonra, Reagan'm emriyle Tunus Filistinlileri kabul etmiti. "srail
ve blgenin dier ordularn iyi tanyan nde gelen Pentagon generalleri" srail
askeri muhabiri Za'ev Schiff'e yle demitir: "Sivrisinee kar eki
kullanyorsunuz. Gereksiz yere birok kiiyi ldrdnz. Lbnanl sivillere
yaptklarnz bizi akna evirdi." Ayn gr sivillere ve mahkumlara yaplan
muamele ve saldrnn zalimlii karsnda dehete den srailli askerler
tarafndan da paylalmaktayd6-fakat srail'e ve Begin-aron tak5
Yediot Ahronot, 15 Kasm, 1985.
6
Ze'ev Schiff, Ha'aretz, 8 ubat 1985; "Araplarn mbalaalar", Arap
kltrnde "yalan sylemenin hibir sorumluluu olmadn" (Martin Paretz; THe
New Republici, 29 Austos 1983) ifadeleri yer alrken basnn Yahudi kart ve
FK taraftan olduu ynndeki yaynlara ramen srail terrn savunanlarn
reddettikleri ve ABD'de bilinme-
59
mna verilen destek bu vahetle paralellik gstererek artm ve Austos'taki
Beyrut bombardmanndan sonra en yksek noktasna ulamtr.7
Bar ve Sosyalist Enternasyonalin saygn kiisi imon Perez, Lbnan
direniinin getirdii maliyetlerle harp sonras Sabra-atilla katliamlarnn
maliyeti srail tarafndan aza alnncaya kadar sessizliini muhafaza etti. Bu
direni srail'in Lbnan iin dnd, gneyin byk blmnn srail
kontrolnde olaca ve geri kalan blmnn de srail'in Falanjist mttefikleri
ve seilen Mslman sekinler tarafndan ynetilecei eklindeki "Yeni Dzeni"
tehdit ediyordu.
Kapeliouk'un da belirttii gibi Tunus saldrsnn hedefinin Arafat olduuna hi
phe yok. FK ofisinde, ykntlar arasndan, altnda Arafat'n u szlerinin
bulunduu bir resmi kmtr: "Benimle mzakere edecekleri yerde beni ldrmek
istiyorlar."
Kapeliouk'a "FK'nn mzakere istedii fakat srail'in herhangi bir mzakereye
oturmay reddettii" sylendi. Bu kadar basit bir ifade ABD basn tarafndan
etkin bir ekilde gizleniyor; daha da kts rk pein hkmlerle meseleye
ilgisiz grlp grmezden geliniyor.
ABD'nin, Tunus saldrsnda su orta olduu konusunda hibir phe yoktur.
Hatta ABD katillerin yollar zerinde bulunan kendi mttefiklerini bile uyarmayen olaylar iin bu olaylara itirak edenlerden alman ifadeler iin baknz
Fateful Triangle-Hayati gen. 7
Aadaki 48. nota baknz.
60
di. Altnc Filo ve blgede yaygn ABD gzetleme sisteminin Akdeniz'de ikmal
yapan srail uaklarn tesbit edemiyeceine inanmak, Amerikan asker
yeterliliini Kongrenin aratrmas gerekliliine ve ABD ve onun mttefiklerinin
dmanlarn saldrlarna maruz kalacana inanmay gerektirir.
Los Angeles Times telgraf servisini delil olarak gstererek "ABD'nin Altnc
Filonun baskndan haberdar olduu fakat Tunuslu grevlilere bildirmeme kararn
aldn ifade eden hkmet kaynaklarndan alnt yapan" yazlar nereder. Fakat
ok nemli olan bu ifadeler ne iki nemli Dou taraf gazetesi (The New York
Times, The Washington Post) ne dier ABD gazeteleri ne de onlarn deniz ar
yardmclar olan AP ve UPI de ye-ralmt. Economist'in Orta Dou muhabiri
Godfrey Jan-sen "ABD'nin pasif olarak ibirliinde bulunduunun kesin olduunu"
ilave etmitir.8
Tunus bombardmannn kurbanlarndan biri, 1960'da Kuds'te doan ve 16 yandan
beri 12 kez hapsedilmi olan, The London Sunday Times'n srail'deki ikence
aratrmasna (19 Haziran 1977) bilgi veren Mahmut el-Maribi'ydi. gal
neticesinde gittike ktleen artlarda yllarca marjinal yaadktan sonra
"rdn'e kamay baaran" Maribi, ikence konusunda, srail asker sansr
sonucu Dou Kuds'deki Arap basnnda reddedilen bilgiler verdi.9 phesiz bu
gerek8
Godfrey Jansen'm 3 Ekim tarihli The Los Angeles Times' delil gsterdii 11
Ekim 1985 tarihli Middle East International.
9
Ocak 1986'da Against the Current-Akm'a Kar'da grlmtr.
61
lerin ABD'de hibir anlam yoktu, keke bu tavr The Sunday Times'n bu
almasnn basma yansmamas dolaysyla olsayd. Fakat bu alma liberal New
Repub-lic'de Araplara yaplan ikenceyi aka savunur biimde yer alm ve
hibir halk tepkisine sebep olmam-tr.10
ABD, srail'in Tunus'u bombalamasn "terrist saldrlara" kar "meru bir
misilleme" olarak grp ho-grmektedir. Basma yansdna gre, Dileri
Bakan Shultz bu yargy teyid edecek biimde srail Dileri Bakan zak
amir'e telefonda "bakan ve dierlerinin srail'in yaptklarna sempatiyle
baktklarn" bildirmiti.11
ABD aksi yndeki halk tepkisinden sonra ak desteini ekti; fakat "Birlemi
Milletler Anlamalar, Uluslararas Hukuk ve Davran Normlarnn inenmesi"
olarak deerlendirilecek "bu tr silahl saldr ey-lemleri"ni Gvenlik
Konseyi'nin knamasn -her zamanki gibi yalnz kalarak- engelledi. Bu durumun

"FK yanls" veya "srail aleyhtar" hareket olarak grlp knanmas ABD'deki
kltrel ve entellektel iklimi gstermesi bakmndan manidardr.
Birlemi Milletler Gvenlik Konseyi'nin de belirttii gibi srail'in Tunus'u
bombalamas ok ciddi bir saldr olmad iin milletleraras terrizme
girmediini sylemek de mmkn. Veya srail'i bakalar tarafndan tanmlanan
"milletleraras terrizm" kavram iine sokmann haksz olduu da sylenebilir.
10 Fateful Triangle-Hayati gen, s. 127, 176.
11
Bernard Gwertzman, The New York, Times, 2, 7 Ekim 1985.
62
ORTADOU TERRZM VE AMERKAN DEOLOJK SSTEM
Bu son iddiay cevaplamak iin Bykeli Benjamin Netanyahu'nun terrizmle
ilgili olarak milletleraras bir konferansta formle ettii kendi doktrinini
kullanabiliriz. Onun da aklad gibi terrizmi niteleyen en nemli faktr:
"Siviller arasnda kasden ve sistematik cinayetlerle, yaralamalarla korku
salmak"dr. ok ak bir ekilde grlyor ki, Tunus'un bombalanmas ve
srail'in yllardr yapt dier saldrlar bu kavram iine girmektedir.12 Her
ne kadar Netanyahu'nun katld toplantnn konusu olarak srailliler'e yaplan
en iddetli saldrlar (Me'let ve Mnih Katliam, Lbnan'n igal edilmesine
mazeret gsterilen 1978 sahil saldrs) hatta uak karma veya rehine alsalar
da sraillilerin yaptklar terrizm kavram iine girmektedir.
Tunus'daki FK karakollarna yaplan saldrlar Kbrs, Larnaka'da yakalanan ve
sular nedeniyle muhakeme edilip ldrlen srailliye kar misilleme olarak
yapld ileri srlyor. "Batl FK uzmanlar" Arafat'n bu planl eylemden
haberli olmasndan phelenmekte ve "srailliler Bay Arafat'n da dahil olunduu
kavgann iine dmtr"13 yorumunu yapmaktadrlar.
srail terrizminin Amerikan mdafileri etkilenmezler. Bizlere "srail'in Tunus
saldrsnn terrist eylemlerden sorumlu kiileri hedeflediini sylerler. Bu
ifadeyi, Arafat an Filistin hareketinin kurucusu ol12 Beverly, Beyette'nin terrizm konulu Uluslararas Konferansa sunduu rapor,
The Los Angeles Times, 9 Nisan 1986.
13
Edward Schaumer, The New York, Times, 22 Ekim 1985.
63
duu ve hala da bu konumda bulunduu iin "btn vahetin sorumluluu
Arafat'ndr" diye aklamaktadrlar. srail lobi grubu AIPAC'da yapt bir
konumada Basavc Edwin Meese ABD'nin hi ilgisi olmasa bile Arafat' genel
olarak "milletleraras terrizm eylemlerinden mesul tuttuunu" sylemitir.14
Yani "FK'ye kar" olan her hareket -tarihi kaytlarn da gsterdii gibimeru olmaktadr.
Tunus saldrs srail'in devlet olduu ilk gnden beri yapt eylemlerle
uygunluk gsterir. Yani misilleme hareketinin o olay ileyenlere deil de
savunmasz kiilere yneltilmesi allm bir durumdur. FK'ye yneltilen
geleneksel sulama "tpk srail gibi dmanlarna dorudan saldrmak yerine,
mesela Filistinlilerin talya, Avusturya ve baka yerlerdeki daha savunmasz
hedeflerine saldrmalar"15 -onlarn korkak ve acmasz karakterinin baka bir
iaretiy-di. Fakat ok daha nce balayan ve ok daha geni lekli benzeri
srail eylemleri, srail kahramanl, "silahlarn masumiyeti", asker etkinlik
vgleri arasnda dikkatimizden kamaktadr. Misilleme kavram bahsedeceimiz
baka meseleleri de ortaya karmaktadr.
1985 yl bittiinde basn, 25 Eyll Larnaka cinayeti, Achille Lauro karma
olayn ve 7 Ekim'de bir Amerikan turistin ldrlme olayn iine alan
"Milletlera14
The New Republic, 21 Ekim 1985, 20 Ocak 1986; AP, 4 Nisan 1986.
15
Robert Mc Fadden, "Terror in 1985: Brutal Akkacs, Tough Response-1985'te
Terr: Zalim saldr, Sert Misilleme", The New York, Times, 30 Aralk 1985.
64
ORTA-DOGU TERRZM VE AMERKAN DEOLOJK SSTEM
ras terrizmin kanl yl" isimli bir yaz yaynlad. Yl sonunda uzun uzadya
anlatlan terrizme bak yazsnda The Times Tunus'un bombalanma olayn ksaca
vermi fakat bunu da terrizm olarak deil "Filistin olaylar zerinde ok kk
bir etkide bulunan ve dier milletlerin feryat etmelerine sebep olan bir
mitsizlik eylemi" olarak tarif ettikten sonra bir misilleme eylemi olarak ele
alnmtr.
Harward Hukuk profesr Alan Dershowitz, ABD'nin "dier lke vatandalarna
iddet uygulam srail terristlerini -mesela Ariel aron, zak amir ve Menahem Begin- memleketlerine iade edeceini syleyerek talya'y, "uak karma
olayn planlad ileri srlen" kiiyi serbest brakt iin uluslararas
terrizme katkda bulunmakla itham etmiti. Bu beyan utanmazca, imon Perez'in
Tunus'un bombalanmasndan hemen sonra Washington'da arland ve bara
katklarndan dolay vld sralarda vuku bulmutur. Ve hakim kltrel
iklimde sradan bir vaka olarak deerlendirilmitir.16
Reagan'm terrizmle ilgili beyanlar byk bir ciddiyetle tartlmakta. Kendi
mttefik glerini Nikaragua'y yakp ykmaya, halk ldrmeye veya El Salvador
halkn katletmek zere gnderirken milletleraras terre kar ate pskren
riyakarla ramen eletiriler dikkate alnyordu. Reagan bu sahneye sonradan
k16 UPI, The Los Angeles Times, 28 Aralk 1985; Mc Fadden, Dershowitz, The New
York, Times, 17 Ekim 1985; Alexander Cockburn, The Nation, 2 Kasm 1985, utan
veren iki yzlle dikkat eken biricik yaz.
65
i
mt, onun "amz Orta Amerika terrnn kurucu babalar" arasnda bulunduu
iddia edilemez.
Bar ve terrle ilgili Reagan-Perez grmelerinden ksa bir sre sonra
Amerikan Halk Salk Kurumu ve Dnya Salk Kurumu'nun da tasdikiyle
Nikaragua'da yaplan bir aratrmadan 120 kiilik doktor, hemire ve dier
salk personeli dnd. Bu grup klinik ve hastanelerin yaklp ykldn,
salk uzmanlarnn ldrldn, ila ktlna sebep olacak ekilde
kylerdeki tabii bitkilerin yama edildiini ve ocuk felci asnn kesildiini
belirtti. Milletleraras iddet kampanyasnn kk bir blm milletleraras
terrizmin merkezleri olan Washington ve Miami'de dzenlendi.17 Nikaragua' daki
Times muhabirleri kendileriyle
17 Rosan Gelbspan, The Boston Globe, 16 Aralk 1985. Contra'nm yapt
barbarlklar iin Amerikan Gzlem'in dzenli raporlar ve dier pekok dikkatli
ve titiz almalara bakabilirsiniz. Bu aratrmalar zerinde, Donald T. Fox,
Esq., and Prof. Mihael ]. Glennon'n, International Human Rights Law Group and
Washington Office on Latin America, raporu, Nisan 1985. ABD'nin tavrn "kastl
cahillik" olarak tarif eden yksek devlet grevlilerinin ifadelerine yer
verirler. Bu yaygn ve rktc ifadeler basn tarafmdan grmezden geliniyor
hatta Bat zulmnn ar savunucular tarafndan aka inkar ediliyor (hibir
delil olmadan). Mesela, Oxfam ve dierleri tarafndan yklenen sularn sadece
yanl deil aptalca da olduunu iddia eden Robert Conquest, "Laying Propaganda
on Thick-Pro-pagandaya krler Olsun", The Daily Telegraph, (Londra, 19 Nisan
1986). Yine Gary Moore'un benzer ifadelerini, National Interest, (1986 Ya-z)'de
bulabilir veya "kontralarn sivillere zarar vermemek iin ok altklarn,
Sandinist muhaliflerinin yaptklar zulmlerle karlatrldnda bu ekilde
adlandrlacak hibirey yapmadklarn" syleyen Jeane Kirkpatrick'in yazsna,
The Boston Globe, (16 Mart 1986) baknz. Fakat Sovyet terrizmini mdafaa eden
benzer yazlarn ise basnda yeralmas-na kesinlikle izin verilmez. Ayrca 44
numaral nota bakn. Geleneksel tavr Batl mttefiklerin yaptklar
zalimlikleri inkar etmek deil, gr66
Afganistan'daki Pravda gazetesindeki meslektalar arasnda contra vahetini
irdeleme veya onlarn faaliyetlerini ortaya karma uralar konusunda
paralellik kurmular fakat bu rapor da dierleri gibi Gazete Kaytlarnda
grmezden gelinmitir.
Tunus'a yaplan baskn her zaman iin kolaylkla grlemeyecek bir riyakarlk
lsndedir. Dnn ki Nikaragua'nn Washington'a Reagan, Shultz ve dier
milletleraras terristleri ldrmeyi amalayan ama yzbinlerce kiiyi "kaza"yla
ldren bir bombalama eylemini yaptn varsayalm. Eer Larnaka ve Tunus

misillemesinde olduu gibi bire yirmibe makul grlecek bir nispetse bu eylem
Amerikan standartlarna gre hakl bir misilleme olacakt. Tam bir karlatrma
yapabilmek iin, eylemi yapanlarn hedefleneceini ve terr kimin balatt
konusunda hi phenin olmadn ve nisbeten nfus fazlal nedeniyle makul
bir lde l saysnn artmas gerektiini eklemek gerekiyor.
Bakan Reagan'n "terristler ve onlar destekleyenler hesaba ekilecektir ve
ekilmelidir de" sz bu tr bir misillemenin ahlak temelini salam oluyor.18
Grdmz gibi bu szler onun basndaki sert eletirileriyle tam bir uyum
gstermektedir.
mezden gelmektir. Olduka hayret verici yalanlar dahil, baz rnekler iin
baknz Noam Chomsky ve Edward S. Herman'm The Political Economy of Human
Rights, Off 2; After Catalysm: Postwar Indochina and the Reconstruction of
Imperial Ideology (1979); benim "Decade of Genocide in Review", Inside Asia
(Londra), ubat-Mart 1985 ve "Visions of Righteousness" Cultural Critique, 1986
bahar; Chistopher Hitchens'n "The Chorus and Cassandra", Grand Street, 1985
gz. 18 The New York, Times, 29 Haziran 1985.
67
Perez kendisini Lbnan'da bar adam olarak tantmtr.19 Fakat bakan olduktan
sonra srail'in igal ettii Gney Lbnan topraklarnda sivillere kar
dzenledii "terrle mcadele" programlar younluk kazanm, 1985 banda Demir
Yumruk operasyonlaryla gaddarln en st noktasna ulamtr. Demir yumruk
operasyonlar iin Curtis Wilkie dier gazetecilerin dediklerini tasdik ederek
"Latin Amerika lm mfrezelerinin zelliklerine" sahip olduunu sylemitir.
Mesela, Zrariye kynde IDF, "silahlardan temizlenme" ilemi yaparken cephede
uygulanacak bir operasyon icra edilmitir. Zrariye ve onun yanndaki ky
saatler sren youn bir bombardmana tabi tuttuktan sonra tm erkekleri bir
arabaya doldurmu, bazlarnn srail tanklar altnda ezilen arabalarda
lenlerle birlikte otuzbele krk arasnda kyly ldrm, dier kylleri
dvm ve kendilerine uzaklamalar ihtar yapan Kzl Ha alanlar zerine
tank atei amt. Fakat savunmasz kyllere bunu yaparken silahl gerillalar
karsnda 'silah sava' diye tabir edilen savatan hi zayiat vermeden
kayorlard.
19 Ve daha nceki i hkmeti dneminde solcu-Amerikan kamuoyunda alklanan
artan milletleraras hukukun ihlali, tutukevlerinde ikence yaplmas, evlerin
mhrlenmesi gibi olaylar srail'de Menahem Begin iktidara geldikten sonra
azald. Dany Rusinstein, Davar, 4 ubat 1986; Eti Ronel, Al Hamishmar, 11
Haziran 1986. Uygulanan ikenceyle ilgili olarak, baknz, Ha'aretz, 24 ubat
1986; ve Ghadda Abu Jaber, 1985 -Policy of Torture Reneved, Alternative
Information Center, Kuds, ubat 1986; Koteret Rashit, 7 Mays 1986. Ayrca
baknz Milletleraras Af rgt "Town Arrest Orders in Israel and the Occupied
Territories", 2 Ekim 1985.
68
Bir gn nce, 12 srail askeri snr yaknndaki bir intihar saldrsnda
ldrlmt. Fakat srail Zrari-ye'ye saldrsnn bir misilleme olduunu inkar
etti. srail'in inkar ABD'deki mdafileri tarafndan hakikat gibi gsteriliyor
ve olay "kyn terristlerin ss olduu...34 ii gerilladan az olmamak zere
bunlarn 'silah sava'nda ldrldkleri ve 100'den fazlasnn da sorgulanmak
zere alnd -bir kk kyden" (Eric Bre-indel) eklinde, ii terr ann ne
derece yaygn olduuna iaret edilerek aklanyordu. Orada bulunan muhabirlerin
gzledikleri gibi, partinin resmi kabulnden habersiz olarak srailli askerler
"srail Savunma Gcnn ntikam" slogann kasaba duvarlarna Arapa olarak
yazyorlard.20
Bundan baka srailli silahl adamlar hastahane ve okullara ate ap,
"pheliler"i "sorgulama" veya srail toplama kamplarna gtrmlerdir -bunlara
hastahane ve ameliyathanede yatan hastalar da dahildi. Bu vahet, blgeyi sk
sk ziyaret eden Batl bir diplomat tarafndan "keyf cinayet ve kasd
barbarlk" seviyesine ulama olarak nitelendiriliyor.21
IDF'nin Lbnan'daki irtibat unsurunun bakan olan General Shlomo Uya "terrizme
kar tek silahn yine terrizm olduunu ve srail'in terristlerin anlad20 Curties Wilki, The Boston Globe, 10 Mart; Julie Flint, The Guardian (Londra)
13 Mart; Jim Muir, Middle East International, 22 Mart; Brein-del, The New York,
Times, 28 Mart; Nora Boustany, The Washington Post, 12 Mart 1985. Duvar
yazsnn bir fotokopisi iin baknz Joseph Schec-hia, The Iron Fist (ADC,
Washington, 1985).
21
The Guardian (Londra), 2, 6, Mart 1985.
69
dilden konuma hakknn olduunu" syledi. Bu kavram yeni bir ey deil.
gal edilen Avrupa'daki Gestapo uygulamalar da "terrizmle mcadele etme adna
aklanyordu". Klaus Barbies'in ldrd bir kurbann zerinde "Terre Kar
Terr" notu ilitirilmi olarak bulundu -bu isim tesadfen srailli bir terrist
grupa benimsenmi ve Der Spiegel'in bayzs 1986 Nisan'mda ABD'nin Libya'y
bombalama terrn ayrntsyla anlatmtr.
Birlemi Milletler Gvenlik Konseyi'nin "srail'i Gnay Lbnan'da sivil halka
ynelik eylemleri" sebebiyle knamak iin karar karmas ABD'nin "ifte
standart uygulamas" ve Jeane Kirkpatrick'in izahndaki gibi "Dengesiz
zmlerin Lbnan Krizini zmleyeceini inanmyoruz"22 eklindeki bahanesiyle
veto edilmitir.
srail'in terr eylemleri direniilerin onlar ekilmek zorunda brakmasna
kadar devam etti.
srail ve onlarn cretli askerleri olan Gney Lbnan Ordusu (SLA)'nun 31 Aralk
1985'te Gney Lbnan'daki ii-Mslman bir ky (Kunin) bombalamas ve 2000
kiilik tm ky terketmeye zorlamasyla "milletleraras terrizmin kanl
yln" noktalamlard. Evleri yakp ykmlar, otuziki gen insan
evirmiler, yal erkek, kadn ve ocuklar srail'in "gvenlik bl22 Ilya, The Jarusalem Post, 27 ubat 1985; Magnus Linklater, Isabel Hilton ve
Nal Ascherson, The Forth Reich (Hodder and Stoughton, Londra, 1984 s. 111); Der
Spiegel, 21 Nisan 1986 (3. Blme baknz); The Neu York, Times, 13 Mart 1985.
70
gesi" dnda bulunan ve Birlemi Devletler Gcnn grevli olduu blgeye
srmlerdir.23
Bu haber Lbnan polisinin ahitlerden ald ifadeye dayanan Beyrut'un
muhafazakar gazetesi En-Na-hafm gazetecisi ve ii Emel Hareketi'nin de
bilgilendii Beyrut kaynakl bir haberdir. Fakat Joel Greenberg bu haberi hibir
kaynaa dayanmadan ok farkl bir ekilde verilmitir: "SLA'nm iki askerinin
kyde ldrlmesinden sonra ii Kunin kyndekiler SLA'nm almasndan korkarak
kamlardr".24
ok tipik olan bu karlatrma ibret vericidir. srail propagandas basnn
srail kaynakl muhabirlere dayanmasndan faydalanmaktadr. Bu iki avantaj
salamaktadr: birincisi, "haberler" Amerikan kamuoyuna resmi srail grnden
getikten sonra sunulmaktadr; ikincisi ok nadir olmakla beraber ABD
muhabirleri g-leryzl ev sahiplerine gvenmek yerine bamsz bir aratrma
yapmak isterlerse, srail propaganda sistemi ve onun sadk elemanlar srailin,
uygulad aznlk politikalar yznden sk bir incelemeden geirilirken Arap
sulularn grmemezlikden gelindiinden ac ac ikayet edebilirler.
Haberleri her zamanki gibi evirip evirememek bazen ok byk meseleler karr.
Mesela, 1982 Lbnan sava boyunca srail, Lbnan kkenli gazetecilerin
ahitliklerini kontrol edememiti. Fakat bunlarn haberle23 hsan Hicaz, The New York, Times; 1 Ocak 1986; Hicazi srail'in
sylediklerinden farkl eyler sylemitir.
24 The Christian Science Monitor, 30 Ocak 1986.
71
ri zerine zavall srail'e ynelik "geni lekli psikolojik sava" dan ikayet
edilmi, bu tarz haberler kklemi anti-Semitist fikirlerin baka bir ifadesi
olarak grlmt. Bylelikle srail bir saldrgan deil de bir kurban olmutu.
Bunun yanl hatta komik olduu, basnn olaylar srail'in bak asndan
grmek iin eilip bkd kolaylkla gsterilebilir -fakat gazetecilerin

srail'in terr bombardmanlarn devam ettirme abalar kadar kolay deil.
Gerekten srail kaynakl yazlar ABD basnnda yer alanlarndakinden ok daha
sert olmakta, ABD basnnda yer alan yazlar gazetecilerin gerekten
izlediklerinden ok sulandrlm bir versiyonu olmaktadr.25 Fakat ok ak
samalklara ramen bu samalklar ciddiye alnmakta, basnn srail-Amerikan
bakna olan bamll ve kabul edilemez faktrlerin basks ok hakl bir
ekilde eletirilirken her zamanki gibi bu eletiriler tamamen gzard
edilmektedir.
"1982 Savann Lbnan Basnnda Yer Alm Tahlilleri" adl alma, srail
dman olduu gerekesiyle eitli ekillerde sulanm, tam aksin doru,
kapsaml tahliller yer almasna atf yaplarak bu sulamalara kar25 Bu meseleyle ilgili ayrntl bilgi iin baknz benim Fateful Triangle, Veya
karlatrma iin News Week'de kan, bro efi Tony Clifton'n Londra'da
baslan kitab God Cried-Tanr Alad (Clifton and Catherina Leroy, Quartet,
1983)'ya bakn. Veya srail ordusunun kurucularndan biri olan Albay Dov
Yarmiya'nn srail'deki sansr delerek baslan My War Diary-Sava Gnlm'den
baz alntlar iin The Fateful Triangle veya daha sonraki ngilizce tercmesine
(1983) bakn. Fakat kitap ok nemli olmasna ramen basn tarafndan dikkate
alnmad. Daha byle pek ok rnek vardr.
72
ok az bir savunma grlmtr.26 Olduka ideolojik olan ABD entellektel
ikliminin dar snrlarnda yalnzca birinci grup eletiriler duyulabilmektedir.
Bu Hindicini ve yakn gemiteki Orta Amerika savalarnda da olduka ak
biimde grlen ve dnce denetimine yardmc olan tipik bir olgudur.
srailli kumandann memnuniyetle "terrizm" olarak niteledii (General Ilya'nn
yukarda belirttiimiz szne baknz) Demir Yumruk operasyonlarnn iki amac
vardr.
Birincisi, John Kifner'in (Lbnanl) de gzlemledii gibi "gerillalar
desteklemenin cezasn ykselterek halk gerillalarn karsna almak; yani
srail'in iddet kullanarak kabul ettirmek istedii dzeni kabul etmedii srece
halk terrist saldrya kar rehin olarak kullanmak";
kincisi ise Lbnan'daki i atmalar artrarak, birou 1982'den sonra
igalci g tarafndan kkrtlan toplumlararas mcadele sonrasnda genel bir
misilleme harekatn gerekletirmekti.
Lbnan kkenli gazeteci Jim Muir'in gzlemledii gibi "uf" blgesinde
"srail'in Hristiyan-Drzi atmasn desteklediini gsteren bir ok delil
vardr". Gneyde ise Birlemi Milletler kdemli yardm grevlisinin syledii
gibi "Problem kmas iin gereken
26 Landrum Boiling, editrln yapt Reporters Under F-ire-Ate Altnda
Yaplan Grmeler (1985) kitap, B'nai Brith, ftira Kart rgt ve
seviyesizlii artran dier sulamalarn (bu belgelerin analizi iin benim
Fateful Triangle, baknz) bir eletirisini sunar.
73
hereyi hile blmleri yapmakta; fakat bunlar bir ie yaramamaktadr". "Onlarn
muamelelerinin ok kt olduu" dncesi genel olarak milletleraras yardm
komitesi tarafndan paylalmaktadr. "Mahall gzlemcilerin ifadelerine gre,
srailli askerler Filistinlileri Hristiyanlara kar kkrtmak iin Hristiyan
blgelerdeki Filistin kamplarna sk sk ate ayorlard". Hristiyan kylerinde
oturanlarn ifadelerine gre srailli devriyeler Hristiyan ve Mslmanlar
birbirlerini vursunlar ve dier "irkin bayalklar" yapsnlar diye ate
hattna sryorlard.
Bu teknikler nihayet ie yarad. srail'in Hristiyan mttefikleri Sidon
yaknndaki Mslmanlara saldrarak, daha sonra onbinlerce Hristiyann gne
sebep olan Demir Yumruk operasyonlaryla onbinlerce iinin srlmesine ve bir
ounun da gneyde srail egemenlii altnda kalmasna yol aan kanl bir iddet
dngsn balatt.27
ABD'de, srail'in geri ekilmeyi planlad fakat iilerin, genel olarak
Araplarn iddet kullanmaya dkn olmalarndan tr geri ekilmeyi
erteledikleri bahanesi sylenmektedir. Fakat Jim Muir'in doru bir ekilde

gzlemledii gibi "Btn bu tartmalarn tesin27 Kifner, The New York, Times, 10 Mart; Muir, Middle East International, 22
ubat 1985; Mary Curtius, The Christian Science Monitor, 22 Mart; Jim Yamin, The
Christian Science Monitor, 25 Nisan; Yamin, rportaj, MERP Reports, Haziran
1985; David Hirst, The Guardian (Londra) 2 Nisan; Robert Fisk, The Times
(Londra), 26, 27 Nisan; The Philadelphia Inquirer, 28 Nisan, 1985. Chouf
blgesindeki dmanl artrmak iin yaptklaryla ilgili olarak baknz benim
Fateful Triangle, s. 418.
74
de tarihi bir gerek var ki o da (sebep olduu olaylar ve saldrlar nedeniyle)
srail'in geri ekilmeyeceidir". Geri ekilmeyi direniin younluu
belirleyecektir.28
srailli yksek rtbeli kumandanlar Demir Yumruk operasyonu kurbanlarnn
"terrist kyller" olduunu bildirmiti. Bu ifade, SLA militanlarnca 13
kiinin ldrlmesi olayn anlatmak iin sylenmitir. srail'in stratejik
aratrmalar kurumu Shiloah Instite'un grevlisi Yossi Olmert "bu terrist
operasyonlarn yerel halkn desteiyle altklar"n gzlemlemitir. Bir
srailli komutan "terristin burada yaad iin birok gz olduundan"
ikayet etmitir. Ayn ekilde The Jarsa-lem Post'un askeri muhabirleri
"terrist paral askerleri": "hepsinin IDF'ye -ki "yerli halkn demek zorunda
olduu maliyete" ramen "dzeni ve gvenlii" salama ilerini yaparken onun
hayranln uyandryordu-kar eylemlerde bulunurken ldrlme riskine atlan
fanatikler" diye tanmlamtr.
Leon Wieseltier her ikisi de Araplarn kt tabiatnn gstergesi olan, igal
ordusuna ynelik "ii terriz-miyle Filistin terrizmi" arasmtaki farklar
aklar: "Filistinliler ldrmeyi isteyen katillerdir, iilerse sadece siyas
veya diplomatik tatminle yetinmeyecei Mesihci dnya anlayndan "esinlenerek"
lmeyi isteyen katiller" dir -hibir ey kendi lkelerindeki igalci orduyu
oradan atacak kadar kolay deildir. "Gizli ordular" olan Emel ise, 1975'de,
kurulduu tarihten bu yana kendisini "srail'in ykmna adamt"- bu hikayeyi
28 Middle East International, 22 Mart 1985.
75
uydurann uydurduu hikayenin ok tesinde samalklar ifade etmektedir.29
Ayn trdeki terrizm kavram ABD grevlileri ve yorumcular tarafndan da
yaygn bir ekilde kullanlmaktadr. Basn hibir yorum yapmadan D leri
Bakan Shutz'un, halkn gayet tabii olarak, srail zulmyle kurulan "Yeni
Dzeni" empoze etmek iin gnderilen yabanc bir ordu olarak grdkleri asker
kuvvete kar, 1983 Ekim'inde Lbnan'daki ABD deniz kuvvetlerine ynelik intihar
saldrsndan sonra "milletleraras terrizmi kiinin hrs" olarak grd
ifadesini yaynlamtr. Barry Rubin, ran ve Suriye'nin "ii ar gruplarn
Gney Lbnan'daki srail-destekli orduya ynelik saldrlar gibi terrist
faaliyetleri" desteklerden, Lbnan'daki Suriye destekli terrizmin en nemli
ilevinin srail ordusunu ve ABD deniz gcn geri ekilmek "zorunda brakmak
olduunu syler. Devlet terrn savunanlar iin, igal ordusuna veya onun
mahall adamlarna kar direnmek terrizm olmakta ve ok sert bir cezaya
arptrlmay gerekli klmaktadr.
Times'm srail muhabiri Thomas Friedman, sk sk srail kuvvetlerine ynelik
saldrlar "psikolojik zayflk veya din gayretkelik" rn olarak niteledii
"intihar saldrlar" veya "terrist bombalama" olarak tarif etmektedir.
Friedman unlar da ilave etmektedir: srail'in "gvenlik blgesi"nde oturan
kiiler igalcilerin
29 UPI, The Boston Globe, 22 Eyll 1984; Olmert, rportaj, Al-Hamishar, 27 Ocak
1984; Hirsh Goodman, The Jarusalem Post, 10 ubat 1984; VViesel-tier, The New
Republic, 8 Nisan 1985.
76
kurallarn ihlal ederlerse "o anda onlara ate alyor sonra sorguya
ekiliyorlard. Kendilerine ate edilen kiilerden bazlar susuz kiiler
olmaktayd". Fakat bu devlet terrizmi olarak grlmez. Friedman, srail'in

"blge dndan gelenlerin gelmelerini snrlamada byk zorluklarla
karlatklarn ifade eder": "Hibir muhabire intihar saldrlarn takip
etmeye ve onlar hakknda bilgi neretmeye izin verilmez." Fakat bu onun
haberlerinde igalcilere "terrist" olarak nitelendirilen kiilerin eylemlerinin
arkaplann, motivasyonlarn byk bir gvenle duyurmasna engel olmam-tr.30
Reagan ve Perez kendilerini hayranlkla dinleyenlerin nnde birbirlerini
"terrizm belas"na kar durmakla kutlarken basn Gney Lbnan'da cereyan eden
bir baka terrist olay nakletmekteydi: O gnn haber balklarnda
"Terristler 6 Kiiyi ldrd, Gney Lbnan'da ABD-Hristiyan Radyo stasyonunu
Tahrip Ettiler" haberi vard.31 Fakat niye Lbnanl terristler Amerikan
-Hristiyan misyonerlerinin sahip olduu
30 Konuyla ilgili pek ok yaz iinde, Don Oberdorfer, "The Mind of George
Shultz-George Shultz'un Fikri", The Washington Rost, Y ubat 1986; Rubin, The
New Republic, 2 Haziran 1986; Thomas Friedman, The New York, Times, 16 ubat
1986. Wieseltier gibi Rubin de Suriye destekli "terrizm"in "Batllarn teklif
ettii her zmn Suriye'ye ynelik bir tehdit olmasna kar gsterdikleri bir
zorbalk l olmadn aksine "diplomasiyi bloke eden bir davran olduunu
iddia eder. Rubin de ok iyi bilmektedir ki, Suriye milletleraras konsensse
uygun zmleri desteklemektedir ama bu tr zmler ABD'nin kabul edebilecei
zmler olmad iin bunlar "diplomatik seenek" saylmamaktadr; baknz I.
Blm.
31
The Los Angeles, Times, 18 Ekim 1985.
77
"Umudun Sesi" radyosunu tahrip ettiler? Bu soru zorlukla sorulabilmkteydi.
Terrizm ve misilleme kavramlarn aydnlatmak iin bu soruyla ilgilenelim.
Birinci sebep, bu istasyonun, srail'in Gney Lbnan'daki "gvenlik
blgesi"ndeki halk korkutmak iin srail tarafndan kurulan kukla bir kuvvet
olan "Gney Lbnan Ordusu"32 adna yayn yapmasyd. Hiam'a yakn olan bu
istasyonun yerini de dikkate almamz gerekiyor. Hiam'n tarihi ABD'de
bilinmemektedir. Za'ev Schiff Perez'in Demir Yumruk operasyonunun ortalarnda bu
blgenin tarihinden bahsetmitir. Za'ev Schiff, 1982'de srail Lbnan' igal
ettiinde Hiam kynn olduunu, "bo olduunu" halbuki imdi on bin kiinin
oturduunu, yine bir baka ky olan Nabatiya'nn sadece bin nfusu varken imdi
elli bin nfusu olduunu ylr. Schiff "Eer onlar toplumlarndaki arlara ve
sraillilere saldran Filistinlilere izin verirlerse bir kez daha yurtlarndan
srleceklerini" syler.33 Lbnan kylerine saldran ve bir trl yok olmayan
terrizmle mcadele iin sivilleri rastgele ldren IDF'yi taklid ederlerse
kaderleri bu olacaktr.34
Bu uyarnn yapld Lbnanllara veya en azndan daha iyi bilgilendirilmi
sraillilere Schiff, 1982'de Nebatiye ehrinin neden bebin nfusa indiini, Hi32 The New York, Times, 18 Ekim 1985.
33
Ze'ev Schiff, "The Terror of Rabin and Berri -Barin ve Berri'nin Terr-",
Ha'aretz, 8 Mart 1985; bundan baka IDF'in kuzey blgesi komutan General Ori
Or, IDF radyosu; FBIS, 15 Nisan 1985.
34 Gershom Schocken, Ha'aretz'in editr, Foreign Affairs, 1984 gz.
78
am'n niye bo olduunu sylemek zorunda deildir. Halbuki 1970'lerdeki
srail'in terr bombardmanlaryla yzlercesi katledilmi, birou da
srlmt. Hiam'da kalan bir avu kii de 1978 Lbnan saldrsnda srailli
Haddad'n organize ettii, bar adamnn izah ettii gibi "blgede izaf bir
bar salamak ve FK terristlerinin kar eylem yapmasn nlemede baarl
olan" sekin Golan Tugay'nn gzleri nnde katledilmitir.35
Hiam ayrca, blgede daha nce bulunan milletleraras yardm grevlilerinin
dediklerine gre tutuklularn ok korkun artlarda tutulduu, elektrik okuna
maruz brakldklar, Gney Lbnan'da srail ve onun yerel mttefiklerince
kullanlan "gizli bir hapishane" blge-siydi. Kzl Ha, "Merkezi srailliler
ynetiyorlard, giri taleplerimiz IDF tarafndan reddedildi" demektedir.36
35 imon Peres, The New York, Times, 8 Temmuz 1983. Hiam'daki katliam iin
baknz benim Towards a New Cold War, s. 396, 97, The Fateful Triangle, a.g.e.,
s. 191; Yoram Hamizrahi, Davar, 7 Haziran 1984; basn Demokratik Cephe
yaynlarn, Nisayon Leretsach-Am Biivanon: 1982 (Tel Aviv, 1983) kaynak
gstermitir. Nebatiye ile ilgili olarak baknz benim The Fateful Triangle, s.
70,187.
36 Jim Muir, The Sunday Times (Londra) 14 Nisan 1985; The Christian Science
Monitor, 30 Ocak 1986; Sonia Dayan, Paul Kessler ve Graud de la Pradlle, Le
Monde Diplomatique, Nisan 1986. Menahem Horowitz, Ha'aretz, 30 Haziran 1986,
Kzl Han ieri sokulmasn, yaplan ikenceyi, ve srail'in o zaman IDF'ye
ynetilen eletirileri gidermek iin imdi SLA askerlerinin Hiam ikencelerini
ynetmesine izin verdii toplama kamplarndan alnan "Ensar'dan alnan ders"i
gstermek iin aaya baknz. Yaplan ikencelerle ilgili olarak, daha nce
hapishane kalanlardan olduka geni bilgi alnd, fakat bu bilgiler Paris'te
olan Filistinli ve Lbnanl Mahkumlar, srlenler, Kaybolanlar Hakknda
Aratrmalar Uluslararas Merkezi'nin yayn, Information Bulle79
17 Ekim 1985'te "fanatiklerin" Hiam'daki ideolojik kullanma elverili daha
byk terr eylemleri yannda tarihi kaytlara geen trden terrist saldrlar
hakknda sylenecek daha ok eyler vardr.
Nebatiye'nin de bu anlamda anlatacak bir hikayesi var. Altm bin kiiden elli
bininin ka, Jarusalem Post'un, FK'nn terr ve zalimliinin delillerini
ortaya karmak iin Gney Lbnan'da bulunan fakat bu konuda az delil
bulmalarna ramen srail terr konusunda olduka zengin deliller bulan iki
muhabiri tarafndan: "srail bombardmanlarnn korkusu nedeniyledir" diye
aklanmtr.37 Bu tr bombardmanlardan biri, "4 Kasm 1977'de Nabatiya'nm
Lbnan Marunileri [srail destekli] ve Lbnan'daki alt srail merkezi dahil her
iki snrdaki srail bataryalarndan alan atele ar
tin, 21 1985'de yaynland fakat Bat'da grmezden gelindi. Bunu delil
gstererek Paul Kessler (College de France'nin, Sovyet Yahudileri Fransz
Fizikileri Komitesinin kurucularndan) aratrma operasyonlar sresince birok
kiinin pheli saylarak toplandn igalci glerle birlikte hareket etmeyi
reddeden, zellikle de srail nderliindeki "Gney Lbnan Ordusu"na katlmay
reddeden kiilerin tutuklandn syler. Hibiri muhakeme edilmeden bir yldan
fazla tutuklananlar oldu. Hiam yaplanlarn tipik bir rneiydi fakat tek
deildir. O Mahkumlara srailli grevlilerin emrettii biimde davranan SLA
gardiyanlarnn yaptklar sistematik ikenceleri yazar (Israel and Pals-tine
(Paris) Temmuz, 1986). 37 Benny Morris ve David Bernstein, The Jarusalem Post,
23 Temmuz 1982; FK kontrolndeki srailli gazetecilerin yaamyla srail'in
Lbnan'daki mttefiklerinin kontrolndeki gazetecilerin yaam arasnda bir
karlatrma yapmak iin -ki bu ABD'de genel kabul gren doktrinden olduka
byk farkllk gsterir- baknz benim The Fateful Triangle, s. 186. zellikle
Manini asll gazeteci Attallah Mansur'un Lbnan'daki rportaj dikkat eker.
80
ekilde bombalandnda" olmutu. Saldrlar ertesi gn de devam etmi
kadnn lmne ve birok kiinin yaralanmasna sebebiyet vermiti. 6 Kasm'da
Fetih gerillalarnn ateledii iki roket Nabatiya'da iki srailliyi ldrm ve
bir top saldrsn balatmt. kinci roket saldrs bir srailliyi ldrm,
bunu "hemen tamam Lbnanl olan 70 kiinin ldrld srail hava aknlar
izlemiti".38 srail'in balatt bu misilleme harekat birka gn sonra Msr
Devlet Bakan Sedat'n Kuds' ziyaret etme teklifine neden olmutu. Onun
ifadesine gre bu misilleme byk bir savan balamasna sebebiyet verebilecek
boyuttayd.39
Bu olaylar tarihi kaytlara ok farkl bir ekilde girmektedir. Hem sadece
basnda deil bilimsel dzeyde de byledir. Edward Haley hibir delile
dayanmadan, "bir bar konferansn engelleme abas iinde olan FK, 6 ve 8
Kasm'da Katyua roketlerini srail'deki Nehariye kyne frlatm, 3 kiiyi
ldrmt. Tyre ve etrafndaki iki kk kasabay 9 Kasm'da bombalamas
kanlmaz biimde srail saldrsn balatmt" demektedir.40 Btn tashih
edilmi tarihlerde olduu gibi kural olarak Filistinliler terrizmi icra

ediyorlar, srailliler belki de zorunlu olarak misillemede bulunuyorlar.
Gerekte ise durum olduka farkldr ve bu anlamda
38
The Economist, 19 Kasm 1977.
39 John Cooley, Edward Haley ve Lewis Snider'in editrln yapt, Lebanon
Crisis-Lbnan Krizi- (1979). Baknz benim Towards a New Cold War, s. 321; The
Fateful Triangle, s. 70-84)
40 Edward Haley, Qaddafi and the United States Since 1969-1969'dan beri Kaddafi
ve ABD (1984) s. 74.
81
Orta Dou terrizmi aratrmalarnn hibir kymeti yoktur.
Nebatiye zulm Bat basnnda baz ok az istisnalar hari tutulursa ok az dile
getirildi. srail'in 2 Aralk 1975'de cereyan eden saldrlarnn birinde srail
hava kuvvetleri toplu imha silahlar kullanarak kasabalar bombaladnda pek
ok Lbnanl ve Filistinli sivil ldrlmt.41 O tarihte olduka allmadk
olan bu hava akn sivil evrelerde hibir ilgi uyandrmad (Belki de
"misilleme" olduu iin; yani Birlemi Milletler'in Suriye, rdn, Msr ve
Filistin'in 1. Blm'de bahsedilen bar teklifi iin bir toplant yapmay kabul
etmesine misilleme olduu iin).
Ayn durum hemen hemen hi deimeden bugn de devam ediyor. 1986 balarnda,
btn dnyann gzleri Arap dnyasndaki lgn terristlerden duyulan korkuya
ekilmiken, basn IDF'nin iddiasna gre srail tanksyla topularnn askeri
operasyonlarna direnen "silahl terristler" in at ate altnda kaldklar
ve iki srailli askerlerin, bu lkenin Lbnan'daki "gvenlik blgesi"nde
karld iin Gney Lbnan'daki Sreifa kyndeki otuz evi yakt haberini
veriyordu.
Birlemi Milletler bar gcnn, srail askerlerinin bu operasyonda
"ldrdklar", tm kyleri kapatp B.M. askerlerinin sorgulamaya -ki kadn ve
erkeklerin srailli ve onlarn yerel ibirlikileri IDF askerlerince i41 James Markham, The New York Times, 4 Aralk 1975.
82
kenceye tabi tutulmas anlamna geliyordu- tabi tutulan kyllere su, st, meyve
gndermelerini men'ettii eklindeki raporu Amerikan basnndan gizleniyordu.
Daha sonra IDF birok kyly evlerini ykp yamaladktan sonra datt (hamile
kadnlar da dahil) bazlarn yine Milletleraras Hukuku ihlal ederek srail'e
getirdi. Ayn tarihlerde imon Perez srail'in "karlan askerlerini" aramas,
"bizim insan hayat ve onuruna verdiimiz deeri ifade etmektedir" demekteydi.42
Bir ay sonra 24 Mart'ta, Lbnan radyosu ister IDF ister SLA askerleri olsun
srailli glerin Nebatiye'yi bombalad, sivili ldrp yirmi ikisini de
yaraladn bildiriyordu. Szde srail'in Gney Lbnan'daki askerlerine ynelik
bir saldrya misilleme olarak atlan bomba "kalabaln topland kasabann
merkezindeki al-veri yerine denk gelmiti."
ii Emel rgt'nn bir lideri u yemini etmitir: "srail dzeni direni
dalgasnn zerine kamayacaktr". 27 Mart'ta bir Katyua roketi Kuzey
srail'de bir okul bahesini vurmu, be kiiyi yaralamt. Bu hareket
srail'in Sayda yaknndaki bir Filistin mlteci kampna saldrmasna yol
amt. srail'in bu sert misillemesinde on kii lm, yirmi iki kii
yaralanmt. srail
42 AP, The New York Times, 21 ubat; Julie Flint, The Guardian (Londra), 24
ubat; hsan Hicazi, The New York Times, 28 ubat; AP, 20 ubat 1986. ABD'deki
ayrntl tek makale, benim de kendisinden yararlandm Nora Boustany'in
makalesi, The Washington Post, 1 Mart. Fakat makalede yeralan IDF'nin rol
-kaan kyllerin srail helikopterle-rince vurulmas, ...gibi konular iereneditrler tarafndan kartlmt. Makalenin IDF'den bahsedilmemesi iin tekrar
yazldna dair hakl bir kuku vardr.
83
' KORSANLAR VE MPARATORLAR
Kuzey komutannn srail ordu radyosunda bildirdii gibi IDA, roketin iiler
tarafndan m yoksa Filistinli gerillalar tarafndan m atldn
belirleyememesine ramen bu misilleme yaplmtr. 7 Nisan'da srail uaklar

ayn kamplar ve komu kyleri terristlerin srail vatandalarn ldrmek
niyetiyle buradan yola ktklarn iddia ederek bombalam ve iki kiinin
lmne, yirmi kiinin yaralanmasna yol amtr.43.
Bu olaylardan sadece roket saldrs TV aratrmasna konu olmu ve "terrizm
belas"na lanet okunmutu. Nikaragua ordusu, Senato'nun contra yardmn
onaylamasnn ncesinde bir g gsterisinde bulunmak iin ABD'li yneticilere
gnderilen silahl terristleri blgesinden atmak iin takip etme gibi meru bir
hakk kullanrken Nikaragua'nn Honduras' "igali" konusunda kitle tepkisi
desteklenirken srail'in yapt bu hareket sessizlikle karlanmtr. Terrist
bir devlette tartma konusu olan tek konu mttefik kuvvetlerin kendileri
tarafndan tayin edilen hedeflerini baarp baaramayaca olduu
hatrlanmaldr.44
phesiz srail toplama kamplarn ve kasabalar bombalarken ne sulular takip
etme kanun hakkn
43 hsan Hicazi, The New York Times, 25 Mart; Dan Fisher, The Los Angeles
Times, 28 Mart; AP, 7 Nisan; Hicazi, The New York Times, 8 Nisan 1986.
44
Mesela, baknz Robert S. Leiken, "Who Says the Contras Connat Suc-ceedContralarm Baarl Olamayacan Kim Sylyor", The Washington Post, 27 Temmuz
1986, hibir delili olmadan kr krne bir davay savunan kiilerin genel
usulyle, bu terristlerin yaptklar yaygn terr olaylarn grmezden gelir,
Maoist stille kyl ordularndan bahseder; benim Walker'daki makalelerime,
a.g.e., ve 3. Blm 3. nota bakn.
84
kullanyordu; ne de Lbnan'da yapt dpedz terrist faaliyetler bu hakkn
kapsam iine giriyordu. Fakat uydu bir devlet olarak srail, imparatordan
terrizm, saldr ve ikence etme hakkn devralmt. Nikaragua ise, dman bir
devlet olduu iin, topraklarn ABD'nin milletleraras terrizminden koruma
hakkndan (ABD'nin burada yapt zulmn Nurnberg ve Tokyo mahkemelerinde idamla
cezalandrlacak nitelikte sava sular iledii halde) mahrum oluyordu. Tabii
ki Kongre, ok dar bir adan bakarak, blgesel bar ve istikrar abalarna
kar tehdit oluturan eylemi dolaysyla "Nikaragual Marksist-Leninisf'leri
sularken srail'in terr eylemleri ya grmezden geliniyor ya da meru mdafaa
olarak grlp temize karlyordu.
srail'in 1982 Haziran'mda Lbnan' igal etmesi de temize karld. imon
Perez, "Galile'nin Katyua roket saldrlarndan ve Lbnan'dan yaplan dier
bombalama eylemlerinden kurtulmas" iin "Galile Bar" operasyonunun
dzenlendiini syler. Times'm yazlar da bize igalin "FK gerillalarnn
srail'in kuzeydeki yerleim blgelerine olan saldrlarndan" sonra baladn
ve srailli liderlerin "srail'in kuzey snrna ynelik roket ve bombalama
saldrlarna bir son vermek istediklerini sylediklerini (hi yorum katmadan)
ve bu amacn "srail ordusu Lbnan'da yl kalarak gerekletirildiini"
bildirir. Henry Kamn yle ilave eder:
Neredeyse yldr Qiryat Shemona halk snaklarda uyumuyor, anneler
ocuklar okula veya oyuna gittikleri zaman merak etmiyorlar. Yllardr
85
Lbnan yaknndaki bu kasabay rastgele zamanlarda bombalayan Sovyet yapm
Katyua roketleri srail'in 1982 Haziran'nda Lbnan' igal etmesiyle birlikte
artk atlmyordu.
Thomas Friedman da u grleri ileri srmektedir:
Eer roket atlar srail'in Lbnan'a girmesinden sonra da devam etseydi srail
halk perian olurdu; .. imdi Kuzey srail'de roket atlar yok... eer
srail'in bu kuzey blgesine olan saldrlar devam etseydi aznlk (ki ordunun
Lbnan'da kalmasn gerektirmektedir) tekrar ounluk olacakt.
Friedman, sraillilerin ektikleri zahmetlerle ilgili saysz yazlarndan
birinde, "Galile Bar Operasyonu" -yan srail'in Lbnan' igalinin- sivil
halk Filistinlilerin silahl eylemlerden "korumak iin yaplm" olduunu
sylemitir. Siyasi ahsiyetler de ayn fikri belirtirler. Zbigniew Brezinski
"Suriye'nin askeri varlnn artmas ve FK'nn Lbnan' srail'e kar bir s
olarak kullanmasnn geen yl srail'in Lbnan' igal etmesini

hzlandrdn" syler. Ronald Reagan alaklnn tipik bir gstergesi olarak:
"Filistinliler'in ve FK'nn srail'in snrlarna tecavz ettikleri iin,
srail"in Beyrut'a girdiini - srail'in lgm bombardmanlar nedeniyle deil
de 10.000 Filistinlinin yakp ykt(!)- Beyrut'a girdiini hatrlamamz"
istemektedir.45
45 Peres, The New York Times, 8 Temmuz 1983; Breindel, a.g.e.: The New York
Times, 16 Eyll 1983, 3 Haziran 1985; Kamm The New York Times, 26 Nisan 1985;
Friedman, fhe'New York Times, 9 Ocak, 18 ubat, 20 ubat 1985; Brezinski, The
New York Times, 9 Ekim 1983; Reagan, basn
Birou rastgele atlan Katyua roketlerinin bombardmanna uram Galile
halknn ektii eziyetleri yrek burkucu ekilde anlatan bu ve dier saysz
yorumlar, Sovyet silahlaryla silahlanm Filistinli fanatiklerden, Rus destekli
milletleraras terr a merkezi yaratlmasna yol atndan, bunun da srail'i
igal etmeye, Filistin mlteci kamplarn ve dier hedefleri bombalamaya, kendi
halkn zalim terrist saldrlardan korumak durumunda olan her devletin
yapacan yapmaya zorladndan bahsediyordu.
Gerek ise ok farklyd. David Shipler "srail'in 1978'de Gney Lbnan' ilk
igaliyle, 1982 Haziran'da-ki igali arasnda geen drt ylda Lbnan'dan gelen
bombalama saldrlar ve terristlerin snr geerek yaptklar saldrlar
nedeniyle toplam 29 kii ldrlmt; fakat 1982 igali srasnda snr olduka
sessizdi" der.46
Bu ifade hi olmazsa gerein yarsn ifade etmitir. FK srail igalinden bir
yl nce snr eylemleri yapmaktan vazgemiti; fakat srail terr devam
ettii, birok sivil ld iin snr sessiz olmaktan uzakt; snr sadece
rk ABD sylemi iinde "sessiz"di. Dahatoplants, The New York Times, 29 Mart 1984, 28 Ekim 1983. Ayrca Amerikan
Yahudi Cemaatleri Birli'nin bakan Rabbi Alexander Schindler'in ifadelerine
baknz; FK "Teslim Olmaktansa Beyrut'un Geriye Kalanlarn da Ykmay Tehdit
Etmektedir"; Deniz kuvvetlerine verilen "en kt grev" Filistinlilerin ayrlp
ayrlmadklarn kontrol etme greviydi (UPI, The Boston Globe, 28 Ekim 1984).
Dinin devletin iddet kullanmas iin kullanlmasn gsteren ifadeler The
Times'da yeralan makaleden karlmtr. 46 The New York Times, 7 Haziran 1983.
87
s, 1978'den beri kuzey srail'de yirmidokuz kii lrken, ne Shipler ne de onun
taraftarlar binlerce kiinin srail bombardmanlar nedeniyle ldrldn
hatrlyorlard. Zaten bunlar da ABD basnnda zorlukla yer almt.
1978'den sonraki bombalama olaylar, srail'in kuzey komusuna saldrmas ve
igal edilmi topraklar ve oradaki basksn artrmasnda balca engel olan
Msr'n artk atmadan ekilmesi ve ABD askeri desteinin hzla artmasn
salayan Camp David "bar sreci" nedeniyledir. William Quandt "srail'in
FK'ye kar 1981-1982'de Lbnan' igalinin Msr-srail bar anlamalarna
balamasna tesadf eder grndne" dikkat eker.
Camp David anlamalarnn ok bariz olan nemi ABD basnnda ifade edilemez olsa
da, yetenekli Amerikal gazeteciler tarafndan anlldma dikkat ekmek
gerekir. srail'de yaplan bir rportajda David Shipler unlar sylemitir:
Bana gre bar anlamas Lbnan'da sava durumu tesis etmitir. Artk kar
koymayan bir Msr'la, srail Lbnan'da sava balatmak iin kendini zgr
hissetmitir. Bu bar anlamasndan nce srail asla byle bir i kalkamazd.
Lbnan'da bir savan bir bar anlamas olmadan vuku bulmayaca ne
ironidir.47
1984 Haziran'nda biten srail muhabirlii sresince be yl boyunca The
Times''da bu tr bir yaz yazma47 Quandt, American-Arab Ajairs, 1985 Gz; Hillel Schenker'in David Shipler'le
yapt rportaj, New Outlook (Tel Aviv), Mays 1984.
88
yan Shipler yle devam eder: "Sanrm byle bir bar anlamas olmakszn
[savaa girseydi] srailliler arasnda bu savaa ok byk bir muhalefet
olacakt." O "Savaa ynelik byk muhalefet" kavramnn "Gzel srail'in

imajn restore etmek iin sava sonras propaganda uydurmacas olduunu
biliyordu. Sava sonras Sabra -atilla katliamlarna kadar (Savan Amerikal
destekileri destek vermekten vazgeerken Hindicini savanda olduu gibi
"nceki muhalefet" tarihi uydurmulard) ve igal maliyeti artana kadar
muhalefet olduka zayf olmutu.48
Tekrar gerek dnyaya dnelim ve nce "Galile Bar" harekatnn arkaplanm
gzden geirelim. FK'nn iddiasna gre, planlanan igale mazeret olarak
kullanlabilsin diye 1981 ylnda ABD atekes anlamas dzenledii halde
srail, 1982 Nisan'mn sonuna doru baz provakosyonlara sebep olacak eylemler
yapm, yirmibe kiinin lmne sebep olacak bombalama eyleminde bulunmu,
gemileri batrmtr. srail bombardmanndan sonra Mays'da olan ok kk bir
misilleme hareketine kar birok sivilin zarar grmesine yol aan ar srail
bombardmanlar ve kara saldrlar olmutur. Bu srail saldrlar Lbnan'da
bir broya
48 Muhalefetteki i Partisi sava desteklemitir. nk aratrmalar
gstermitir ki, Likud'u destekleyenlerin yzde doksansekizi, i Partisini
destekleyenlerin yzde doksanbiri bu sava desteklemektedir. Austos
ortalarnda Beyrut'un bombalanmas bittiinde Begin ve a-ron'a verilen destek
en yksek noktalarna, Begin iin yzde seksene, Sharon iin yzde yetmisekize
kmt; Sabra-atilla katliamlarndan sonra ise, Begin iin yzde yetmiikiye,
aron iin yzde altmdrde. dmt. Baknz benim The Fateful Triangle, s.
251-262, 394, 378.
89
bile sahip olmayan FK'nn azl dmanlarndan olan Ebu Nidal tarafndan
srail'in Londra bykelisine yaplan suikast teebbsne bir misilleme
hareketiydi. Yine ayn "misilleme" hikayeleri.
ok nce planlanm olan igal iin ite bu suikaste teebbs bahane olarak
kullanlmtr.
The New Republic Birlemi Milletler arabulucusu Brian Urquhart'in baarsnn
"kayda deer olmadn, mesela onun 1981'de FK'yle atekes mzakerelerinde
unutulabilir bir rol oynadn" syler.49 Bu belirli bir taraftaki gazetenin
baz olaylar "unutmay" tercih etmek zorunda kalmas hi de artc deildir.
Fakat bu tr hafza kayplarnn bu derece yaygn olmas dikkate deer bir
zelliktir.
Bunlara ilave olarak, 1981 Temmuz olaylarna bakmak da ayn dorultuda sonular
verecektir. Gazete, 28 Mays'ta Za'ew Schiff ve Ehud Ya'ari Babakan Mena-hem
Begin ve Genel Kurmay Bakan Rafael tan'in "lkenin Lbnan'da bir savaa
yaklamas sonucunu yaratacak adm attn"; Gney Lbnan'daki "FK
merkezlerini" (Yenidilin, srail'in vurmak iin setii hedefleri anlatan bir
terimi) bombalayarak atekesi bozduklarn yazar. Schiff ve Ya'ari devamla:
"Filistinliler sert bir tepkinin srail'i kara operasyonuna kkrtaca
korkusuyla ihtiyatla mukabele ederken", srail saldrlarnn 3 Haziran'a kadar
karadan ve denizden olmak zere devam ettiini sylerler. Yeni bir atekes imza49 Philip Weiss, The New Republic, 10 ubat 1986.
90
lanm, fakat srail'in yeni bombardmanlaryla 10 Tem-muz'da tekrar
bozulmutur. Bu kez Kuzey Galile'de bir panie yol aan roket saldrlaryla
Filistin misillemesi olmu, bunu Beyrut ve dier sivil hedeflerin youn bir
ekilde bombaland srail saldrs izlemitir. 24 Tem-muz'da bir atekes ilan
edilene kadar 450 Arap -hemen hemen hepsi Lbnanl- ve alt srailli
ldrld.50
te, FK terristleri tarafndan rastgele atlan Kat-yua roketlerine maruz
kalan ve sonunda srail'i 1982 Haziran'mda Lbnan' igal ederek misilleme
yapmaya zorlayan Kuzey Galile'nin urad zulm hikayesi hatrlanr.
Ayn durum resmi propagandaya hizmet etmeyen ciddi gazeteler iin de geerlidir.
Edward Walsh "1981'deki srekli roket saldrlarnn Kiryat mona'y tekrar
kuatma altna aldn", "lgna dnen aileleri" ve "yakndaki Filistin
mevzilerinden gelen roket ve top
50 Ze'ev Schiff ve Ehud Ya'ari, Israel's Lebanon War-lsrail'in Lbnan Sava

(1984) s. 35; John Kifner, The New York Times, 25 Temmuz 1981. Schiff ve Ya'ari
"hedefleri tayin etme gl olduu iin otuzu terrist olan yz kiinin
ldrldn" iddia ederler. Schiff-Ya'ari'nin branice olan kitabn bir
tercmesiydi; Ya'ari'nin bildirdiine gre orjinal kitabn yzde yirmisi srail
sansr tarafndan karlmt (Kol Ha ir, 2 ubat 1984), saygn bilimadam
Amerikal Augustos Norton'un "yazara bal olmayan saygn gazeteci"yi delil
gstererek belirttii gibi kitabn yzde ellisi karlmt (Middle East
Journal, 1985 Yaz). ABD taraftar olan ordunun saldrs altndaki
Nikaragua'daki sansr ABD'de byk infial uyandrmt. Fakat srail'deki bu
yaygn sansr hi phesiz sraillileri de kapsamasna ramen asl Araplara
yneliktir. Benim The Fateful Triangle, s. 139; Turning the Tide: The U.S. and
Latin America-Akmn Deimesi: ABD ve Latin Amerika (1987) s. 73 ve Walker',
a.g.e., da yeralan makaleme rnek iin bakabilirsiniz.
91
saldrlarm" neler olup bittiini sylemeden anlatmaktadr. Amerikal Orta Dou
zerinde yazan ok daha pheci ve derin kavrayl gazetecilerden biri olan
Curtis Wilkie "1981'de FK glerinin atklar yok edici ate altnda olduu;
Sovyet yapm Katyua roket aknnn o yreden kaamam kiilerin smaklarda
sekiz tketici gn ve gece geirecek kadar youn olduunu" sylemitir. Yine bu
"yok edici atein" sebepleri veya ldrc srail bombardmanlarnda yzlerce
kiinin ld ve sivil blgedeki veya Beyrut'taki haleti ruhiyeden hi sz
edilmiyordu. Ne de btn bunlar ieren bir yaz baka bir yaynda
grlyordu.51
Bu rnek, Arap yani daha az insan olan ilkel kurbanlarn aclarnn gznne
alnmad rk faist telakkideki ve ABD ideolojik sisteminde benimsenen
"terrizm" ve "misilleme" konusunda bizi aydnlatr.
"srail'in kuzey snrna ynelik roket ve top saldrlaryla ilgili ve "Galile
Bar" operasyonuna teekkr edildii resmi ifade (baknz Times New York
Times) iki adan yanltr. Birincisi, snr igalden bir yl nce -srail
saldrlar ve terr hari tutularsa- sessizdi, 1981 Temmuz'undaki roket
saldrlar da FK'nn misillemesinden en az yz kez daha byk zarara sebep
olan srail terrne kar yaplmt.
kincisi, nceki dnemin aksine, roket saldrlar igal bittikten sonra, 1983
balarnda balam ve o zamandan beri devam edegelmitir. Bir grup srailli mu51 Walsh, The Washington Post Weekly, 4 Mart 1985; Wilkie, The Boston Globe, 18
ubat 1985.
92
halif gazetecinin belirttiine gre, 1985 Eyll'nde iki haftalk bir dnemde
Galile'ye ondrt Katyua roketi atelenmitir. Bundan baka sava izleyen
yllarda Bat Yakasndaki "terrist saldrlar" yzde elli, 1983 sonuna kadar
ise yzde yetmi artm, 1985'e kadar ciddi bir tehdit olmutu- Filistinliler'in
siyas sistemini ve sivil toplumunu ykma abalarnn ve zulmn hi de artc
olmayan sonucudur bu eylemler.32
1982 igalinin gerek sebebi, tashih edilmi tarihin sylediinin tersine, Kuzey
Galile'ye ynelik tehdit deildi, Filistin konusunda nde geln uzmanlardan (i
Partisi'nin Filistinliler iin nerdii "rdn z-m"n destekleyen, srail
jargonunda "lml" olan) Hebrew niversitesi profesrlerinden Yahua Porath'm
hemen igal sonrasnda makul bir ekilde izah ettii gibi durum tam tersineydi.
Paroth'a gre, igal karar "atekesin uygulanmas nedeniyle ortaya kmtr".
Bu atekes srail hkmeti iin "gerek bir felakef'ti nk hkmetin asayi
kurmama politikasn tehdit ediyordu. Paroth devamla: "Hkmetin umudu FK'y
lojistik ve mahall destekten mahrum brakarak ykmak ve onu daha nceki
terrizmine dndrmektir; bylelikle FK uak karacak, bombalama eylemlerinde
bulunacak ve birok srailli'yi ldrecek" sonuta "kazanm olduu meruiyeti
kaybedecek", igal edilmi blgeler zerinde uygula52 The Fateful Triangle, a.g.e., s. 400'da srail basnndan baz rnekler var;
News From Within (Tel Aviv), 1 Ekim 1985; Yediot Ahronot, 4 Kasm 1983.
93
nan ve belli bal siyas gruplarca olumlu karlanan sk kontrol politikasn
tehdit edecek Filistin temsilcileriyle grme "tehlikesini bertaraf"
edecekti.53
srail liderlerinin beklentisi, srail'in karlarna hizmet ettii iin,
ABD'deki kamuoyunu ekillendiren kiilerin gerek tarihi bozup, srail
saldrlarndan kaynaklanan terrist eylemleri ayet Arap rknn yetersizliine
balanamyorsa Arap kltr ve karakterinin zayflna yklenebilen geliigzel
iddet eylemleri olarak tasvir edebilmeleridir.
Sonu olarak, terrizm konusundaki ABD'li yorumcular bu tabii beklentileri byk
bir titizlikle Kuds ve Washington'da devlet terr iin bir propaganda
malzemesi yaparlar.
Temel noktalar srail'de olduka iyi kavranyor. Babakan zak amir, srail'in
"asker olduu kadar siyasi adan da korkun bir tehlike" olduu iin dmanla
savaa girdiini srail televizyonunda aklamt.
srailli eletirmen B. Michael "bir askeri tehlike bahanesinin kabul
edilmeyecei"ni veya nce vurmakla "siyas tehlikeyi bertaraf ettiimizin kabul
edilemeye-cei"ni yazmaktadr.
Fkra yazar Aron Bachar u yorumu yapar: "srail liderlerinin halet-i
ruhiyesini anlamak basittir. Arafat srekli olarak srail'le eitli uzlamalara
girmekle sulanyor" ve "israil ynetiminin gznde -Likudda olduu gibi i
partisinde de- bu en nemli problemdi".
53 Ha'aretz, 25 Haziran 1982; srailli yorumcularn benzer analizleri detayl
alntlar iin benim The Fateful Triangle, s. 200 baknz.
94
Benny Morris de unlar ifade etmektedir: "Birok defa FK'ller srail
eylemlerine (zellikle FK'y kuzeyde bir savaa srkleyecek eylemlere)
misillemede bulunmaktan vazgemiler ve bir yl boyunca kuzey snrnda ate
amamlard". Kdemli IDF memurlarnca bu durum "savan kanlmazlnn,
FK'nn srail'in igal edilmi topraklar elinde bulundurmasna ynelik
tehdidine dayand", nk "milliyeti duygularn olgunlamas FK'ye dayand
iin igal dilmi topraklar dahili ve haricindeki tm Filistinlilerin umudunun
FK'ye baland" eklinde yorumlanyordu. Her akll yorumcu gibi o da FK'nn
askeri tehdidi veya "ele geiriln silah"la dalga geiyor ve u tahminde
bulunuyordu: "Birou srail'in 1970'ledeki ilk Gney Lbnan saldrlar
nedeniyle g etmi olan Bat Beyrut-taki iiler, IDF'nin 1982'deki HaziranAustos kuatmasn uzun sre hatrlayacaklar" ve "srail hedeflerine ynelik
ii terrizm" eklinde uzun sreli bir reaksiyon gstereceklerdir.54
Sa kanatta Likud Knesset yesi Ehud Olmert: "FK'nn srail'e ynelik tehdidi
onun arlnda yat-mamaktadr, aksine Arafat'n niha amacn yani srail'in
yklmasn (Bunun da doruluu tartlabilir. David Ben Gurion'un elinde g
olduunda evre lkeleri, Nil'den Irak'a kadar uzanan "kutsal snr" diye
bilinen yerli halkn "Siyonist snrlar geniletme" niha amacndan vazgememe
politikasn hatrlayn) gerek54 B. Michael, Ha'aretz, 13 Kasm 1983; Bachar, Yediot Ahronot, 11 Kasm 1983;
Morris, The Jarusalem Post, 5 Haziran 1984.
95
letirecek ey asl onun lmllnda yatacaktr" der. Bat Yakas sabk
idarecisi, Profesr Menahem Milson "FK'nn srail'e ynelttii tehlikenin
asker olduunu dnmek hatadr, tehlike daha ok siyas ve ideolojiktir"
demektedir.
Savunma Bakan Ariel aron hemen igal ncesinde yle bir aklama yapmtr:
"Bat Yakasnda skunetin salanmas iin Lbnan'da FK'nn imha dilmesi
gerekir". Onun ar sac arkada, Genel Kurmay Bakan Rafael Eitan, savan
"FKO'nn siyas statsn" ve srail onun "bu tr amalarn bloke" etmeye
alrken "FKO'nn devlet kurma amac iin yapt mcadeleyi" zayflatt
iin bir baar olduunu syler.
srail asker tarihisi Uri Milstein (i Partisinin ne srd rdn zmn
destekleyenlerden biri) bu olaylar yorumlarken aron-Eitan'n igalden
gttkleri amalar yle aklar: "Lbnan ve Orta Do-u'da Yeni Dzen1"

kurmak"; "birok Arap devletinde
55 srail'i "Yahudi devleti hakknda sylenecek kt szlere inanmaya hazr
(dolaysyla onun dmanlaryla, ilgili hereyi iyi gsteren) kiilerden
korumaya" istekli olan The New Republic, aron'un dzeni hakknda (Hitlergil
anlamda) "Yeni Dzen" olarak grd iin The Washington Post'u "byk
iftiralara itirak etmekle" sulamtr. fade Hit-ler'indir ve aron da bu
ifadeyi dier srailli yorumcularn kulland gibi kullanmtr. Onlarn The
Washington Post'u bu ekilde sulamalardan bir ay nce, sa kanat gazetelerinden
Yediot Ahronot'da bir balkta unlar yeralyordu. Amerikan Bykelisi Morris
Draper'in Los Angeles'daki Yahudi Federasyonunun kapal bir grmesinde aron'dan yapt bir alnty delil gsterek "aron 'yeni bir dzen' fikrini
duyurmada ileri gitti" demektedir (23 ubat 1984). Bu kullanm standart bir
kullanmd. The New Republic'in sraillilerin parti izgisinden yaptklar
sapmalar anlatmakdan dikkatle kand dier rnekler iin benim Fateful
Triangle, (s. 215, 258).
96
Sedatizm srecini ilerletmek" ve "Yahuda ile Sama-ra'nm [Bat Yakas] srail
devletine katlmasn salamak ve belki de "Filistinli problemini zmek".
Siyas yelpazenin teki ucunda, ABD'nin liberal ve bar tavrna hayran olan
Knesset yesi Ammon Rubinstein yle sylemektedir: atekese "az-ok" uyul-sayd
(bunun anlam FK uysayd, srail deil) bile, Lbnan igali, Gney Lbnan'daki
silahlar niha olarak srail'e kar kullanlmak niyetind olunduu iin, bil
fiil deil ama bilkuvve bir tehdit olduu iin Lbnan igali "haklyd". FK'nn
srail'e ynelik bilkuvve bir asker tehdit oluturduu jddialarn ciddiye
alsak bile dier ifadelerin artclna dikkat ekmek isterim.56
Rubinstein'in ABD'nin Reagan dneminde 1986 Nisan'nda Libya'y bombalamasn
"gelecekteki saldrlara kar kendini koruma" olarak grp hakllatrl-d
ilgin doktrinin ncs olmas dikkate deer.
srail zulmnn Amerikan savunucular ayn gerei ok nadir olarak teslim
etmektedirler. gal'in hemen ncesinde New Republic editr Martin Paretz,
aron ve Eitan' taklid eder biimde: Lbnan'da FK'ye ynelik srail
hareketinin "Bat Yakasndaki Filistinlilerin bamsz bir devlet olma
mcadelelerinde yllardr ektik56 Olmert, Ma'ariv, 22 Kasm 1983; Milson, Koteret Rashit, 9 Kasm 1983; Ze'ev
Schiff'in Ha'aretz, 23 Mays 1982; Milshein, Hadoshot, 26 Eyll 1984;
Rubinstein, Ha'olam Haze, 8 Haziran 1983; Devletin kurulmasndan nce ve sonra
Ben Gurion'un istekleri konusuyla ilgili olarak benim Fateful Triangle, s. 51,
160'a baknz. Shabtai Tevet, Ben-Gurion and the Palestinian Arabs-Ben Curion ve
Filistinli Araplar (Oksford,1985), ve Beny Morris'in yazlar, The Jarusalem
Post, 11 Ekim 1985.
97
leri aksilikleri aydnlatarak Filistinlileri Krtler veya Afganlar gibi ezilen
uluslar olarak gsterdii iin "srekli bir asker yenilgi" anlamna geldiini
belirtir. Filistinli Arap probleminin zmn bu "milletin marjinallerinin"
transferinde gren (rk Rabbi Kahane'nin bu tavr iin 1. Blm, 7 nolu nota
bakn) Sosyal Demokrat Michael Walzer savadan sonra New Republic'de u
aklamay yapmtr: phesiz ben FKO'nn politik yenilgisini memnunlukla
karlyorum ve inanyorum ki bu snrl askeri operasyonun sonucu olan FK'nn
yenilgisi hakl sava teorisi asndan incelendiinde savunulabilir.57
srail'in ar sac kesimiyle Amerikal liberal solcularn bu meselelerdeki
yaknlklarn grmek hayrete ayandr.
Ksacas, savan amac siyasiydi, igal edilmi blgeler bir hedefi
olutururken dier hedefi de Lbnan'daki "Yeni dzen" oluturuyordu. Snr
terristlerden koruma bahanesi ise itaatkar ABD basnnn istekle kand bir
propaganda malzemesiydi. Filistin terrnn canlanmas ok daha iyi olacakt.
Arafat'a dorudan bir su isnad edilmese de, "an Filistin iddetinin kurucu
babas" (The New Republic) olarak damgalanabilir ve siyas dzen konusundaki
gayretleri bylelikle bertaraf edilebilirdi.
Siyas bir dzen kurmama, umud edildii gibi FKO'nn siyas temellerini ykmakla
neticelenmedi. Bu yz57 The Fateful Triangle, s. 199 Ha'aretz'de 4 Haziran 1982'de yeralan bir
rportajdan bahseder; The Fateful Triangle, s. 117, 263.
98
den ABD basn bu tehdide kar mteyakkz kalmaya ve ABD ve srail'in bar
istedii fakat Arap reddedicilii tarafndan engellndiini iddia etmeye devam
etti.
1984 Mays'nda Arafat, sraille birbirlerini karlkl olarak tanmak iin
Asya ve Avrupa'da grmeler yapma ars yapt. Bu teklif srail tarafndan
hemen reddedildi. ABD tarafndan da grmezden gelindi. Arafat'n teklifleriyle
ilgili olarak UPI'nin uydurduu bir hikaye The San Fransisco Examinr'in ba
sayfasnda yer ald. Mahalli gazetelerde ise bu haber ehemmiyetsiz biimde yer
ald. Mill basn ise olay tamamen saklamt. Tek istisna olaydan birka hafta
sonra Washington Post'ta yeralan ksa bir nottu. The New York Times'da Arafat
diplomatik grmelere kar isteksiz olduu iin srekli yerilirken (dier
basnla birlikte) bu konuda tek bir satr yazmay bile reddetti, yasaklad.
Genel olarak gazete nemli olduka olaylarn gazeteye yansmasn daha ok
belirliyordu. Bu da ABD hkmetinin meselelere olan yaklam nedeniyle olduka
tabii bir durumdu.58
58 Le Nouvel Obseroateur, 4 Mays; The Observer (londra), 29 Nisan; The Jarusalem Post, 16 Mays; The San Francisco Examiner, 5 Mays; The Washington
Post, 8 Temmuz 1984. Ayrntl bilgi iin benim "Manufacture af Consent-znin
Verilmsi", Our Genration, Cilt 17, No 1., Eyl! 1985 ve yine benim "United
States and the Middle East-ABD ve Orta Dou" END Papers (ngiltere) V9S5 Yaz.
srail'in, ABD'nin de desteiyle siyas bir dzen kurmak istememesini gsteren
olaylar iin baknz benim Faieful Triangle, ve Beilin srail'de ok yakn
zamanda ortaya karlan belgeler bunun ok eskiye dayandn gstermektedir.
New York Times'da bu ve dier alanlarda uygun bir tarihin yaratlmasnn
baarlmasn grmek iin 1. blme ve benim "AH the News That Fits-Her-ey
Uygundur" UTNE Reader, ubat-Mart 1986.
99
Olaylarn farknda olan srailliler'in phesiz Arafat'n teklifinden haberi
vard. Yllardr ahin olarak bilinen sabk askeri istihbarat Generali (em.)
Yehoafat Harkabi unlar syler:
FK, siyas bir dzeni, alternatifinin olduka feci ve tam bir ykma yol
aabileceini bildii iin istemektedir. Hseyin ve Bat yakasndaki dier
Araplar gibi Arafat da bir dzenin olmad takdirde srail'in Filistinlileri
barndran btn komu kasabalar yakp ykacandan korkmaktadr. (Yani) Arafat
srail'e gre olduka lml bir tavr benimsemektedir.59
Bu ifadeler u noktalarn altn izmektedir: 1) Eer terrizmi anlama konusunda
ciddi bir aba iindeysek terrizmin iinde bulunduu konteks son derece
nemlidir. 2) Terr bizim benzeri veya daha ktlerini yaptklarmz deil de
dierlerinin iledii bir sutur, rneimizde srail veya Amerikallar sulu
deil, Filistinliler suludur. 3) "Terrizm" veya "misilleme" bir tanm deil
propaganda malzemesidir. Belli siyas amalar gerekletirmek zere halkda
infial uyandrmak iin dikkatlice seilen terrizm eylemleri vardr. Filistinli,
Lbnanl ii, Libya, Suriye, hatta bu amala Arap saylan ranl'larn eylemleri
arasndan seilir bu eylemler. Bu neticeler iin ayrntl aratrmalar gerekir.
Yine misilleme meselesine dnelim. iilerin Kiryat emona'ya 1985 Aral'nda
yaptklar ilk roket saldrs, igalden yl sonra, 1985'in ilk aylarnda
iktidara
59 Ha'aretz, 29 Eyll, 1985 (Amnon Kapeliouk he Mond Diplomatique'run '
Kasm
1985 salsnda bu olaya atf yapar); Koteret Rashit, 9 Ekim 1985.
100
ORTA-DOU TERRZM.VE AMERKAN DEOLOJK SSTEM
gelen imon Perez dnemindeki demir yumruk operasyonlaryla had noktaya ulaan
zulmden sonra yaplmt. Fakat basn zaten gnlk hayat grmezden geldii
iin igalcilerin zalimliini anlatmakta baarsz olundu. Ayn ey, igal
edilmi topraklarda zalim, haysiyet krc eylemlerde bulunan, bask kuran ve i

gcn smren (ocuklar dahil), siyas ve kltrel hayatn zerinde sk
kontrol kuran ve iktisad gelimeyi engelleyen srail gaddarlnn binde bir
anlatlmas konusunda da geerlidir.
Bu konuyu ok daha iyi aklayan bir tasviri, roket saldrlarndan bir ay nce,
"Gney Lbnan'daki bir ii kynde hayatn ve lmn hikayesi"ni anlatan Julie
Flint yapmtr. Resmi tarih anlayna gre (37 nolu nota bakn) Gney Lbnan
FK terrizmine maruz kald dnemde, Nebatiye yaknlarndaki Kfar Roummane
"8.000 nfusu olan zengin bir tarm kasabasyd." The New York Times'm FK
ynetiminden "kurtulmas" olarak adlandrd olaydan sonra Kfar Roummane,
srailli ve onlarn Lbnanl mttefikleri olan Gney Lbnan ordusu tarafndan
kurulan iki cepheden devaml bombalanmas -ki bunlarn bazlar afak vaktinden
akama kadar, bazlar da birka saat sryordu- eitli yaralamalara ve alt
bin kiinin, kyn te ikisinin, "len kylerini" hi dnmeden terketmelerine
sebebiyet vermiti.
Bu kyde hibir direni hareketine de rastlanmyordu. Zaten bu geni, plak
yamataki apolitik kyllerin arasnda bunun olma ihtimali olduka azd.60
60 Julie Flint, The Manchester Guardian Weekly, 19 Ocak 1986.
101
Qiryat Shemona'nm bombalanmas, Perez-Rabin'in Demir Yumruk operasyonunun
zulmn hi hesaba katmasak bile, "terrizm" mi olmaktadr yoksa "misilleme" mi?
Terristlerin hayatna bakmak da olduka aklayc olacaktr. The Washington
Post'un terrizmle ilgili olarak be blmden oluan bir yaz dizisinde yeralan
bir rportajn yapld biri olduka tipikdir. "Londra'dan Kuveyt'e kadar btn
hapishanelerde bulunan tipik bir terrist olarak seilmi" olan bu kii srail
hapishanesinde 18 yl tutuklu kalmtr.
"Onun hayatnda ahs trajediyle (babasnn 1946'da Kuds'n bombalanmas
srasnda lm) bir inan sistemini kefedii birleip soukkanl siyas
cinayetler dnyasna itmitir". "Babasn ldren bomba ve Menahem Be-gin'in
nderliindeki Irgun Siyonist yeralt rgtnn 90'dan fazla kiiyi imdi King
David Hotel olan ngiliz askeri karakola gtrmesi"61, "bat Yakasndaki
Filistin kampnn artlarnn 'gereklii' ile tantrldn syledii"
anlatlr.
Sadece kamplarn deil, igal edilmi topraklarn 'gerei' de, ulusal basnn
igalin "ibirlii modeli" ve "Arap-srail birlikteliinin bir denemesi" olduu
yolundaki szlerine ramen zalim ve acyd.62 "Misilleme" kavramna u ekilde
bakmaya devam edelim.
61
The Post, "terrist kumandan" Menahem Begin'in yapt eylemleri "terrist
eylemler" olarak tasvir etmemektedir.
62 Christian Williams, Bob Woodward ve Richard Harwood, "Who Are They?", The
Washington Post, 10 ubat 1984; The New York Times, 19
102
5 Ekim 1985'te Sina sahilinde 7 srailli turisti ldren Msrl asker Sleyman
Hater'i ele alalm. Msr basn, annesinin "bu Yahudilerin lmesinden memnunluk
duyduunu" sylediini ve Bahir el-Bekir isimli kyn doktorunun bu olay Msr
ve srail arasndaki "hayali bar"a kar uyar atei olarak tarif ettiini
yazar. Bu izah edilemez sua bu artc tepkiler niye? Birka gn nceki
Tunus'un bombalanmas olabilir ama baka sebeplerin olmas daha kuvvetli bir
ihtimal.
1970'de srail sava uaklar Bahir el-Bekir'i bombalam, 47 okul ocuu bu
bombalamada lmt. "Andrma harbi" sresince geni lekli srail
bombardmanlar Msr'n ok ilerine kadar oluyor, Svey Kanal blgesinden
1,5 milyon kiinin buradan g etmesini gerektiriyordu. Hatta Msr'n dahil
savunmaMays 1976'da kan bamakale. ABD'de genellikle gizlenen gerekleri renmek
iin baknz benim Towards a New Cold War, ve Fateful Triangle, Bu konuyla
ilgili olarak "nsan Haklar" kurulularnn tavrlar dikkate deer. stenmeyen
hibir kaytlara gememesi iin nsan Haklar Dernei srail'in tarihte biricik
devlet olduunu gstermeye alr. Halbuki ynetici i Partisi bu yargy
hkmsz brakacak; fakat srail mahkemesi tarafndan aklanacak, terrist

eylemlerde bulunuyordu; benim Peace in the Middle East? - Orta Dou'da Bans m?
(Pantheon, 1974) s, 196-197, Fateful Triangle s. 142,178 ve referanslara bakn.
Baka herhangi bir lke mevzu bahis olsayd bu olaylar tam bir gaddarlk olarak
deerlendirilirdi; fakat Milletleraras nsan Haklar Dernei'nin bu iki yzl
davran onun hretini etkilemedi. Yine benzer ekilde, bu konuyla ilgili
yayn organ, Human Rights Internet''de hibir yorum yaplmadan bahsedilen
terrist eylemleri savunmak iin ftira Kart Dernei'nin yapt
aklamalarn burada yaynlanmasna izin verilmitir. Bu izin de hibir devlete
verilemezdi. Mesela, Sovyetler Birlii'ne ynelik sulamalara cevap hakk,
phesiz hakl olarak (!) verilmemiti.
103
snda grevli MIGTerin srail jet fantomlar tarafndan vurulmasyla genel bir
sava tehlikesi bile ortaya kyordu.63 Times'm srail muhabiri Hater'le
yapt rportajda onun "milliyeti ve srail kart gdlerle hareket ettiini
sylerken" baz eyleri atlyordu64 tersine evrilmi gerekler ise kesinlikle
gzden karlmyordu.
David Hirst "milletleraras terrizmin (kelimenin batl anlamyla) balca
nemli merkezinin Lbnan olduunu" syler. Lbnan ya kendi terristlerini
beslemekte ya da Filistinliler'den olan "ok az tannan ama bombardman,
cinayet, katliamla, korku, nefret ve gvensizlik saan terristlere uygun bir
yurt olmakta veya toplumlarna ABD destekli srail saldrlaryla son darbe
vurulan Lbnanllar'dr bu terristler. Bu gruplar arasnda,
Bugnn genliinde u kanaat yer etmitir... lkesinin srail'le olan ibirlii
politikasn daha nce hi bu kadar ykselmedii seviyeye getiren Bakan Reagan
dneminde ABD tm dzeni ylesine msamahasz biimde ortadan kaldrmtr ki,
her-ey bu dzenin imdi yklmasn hakllatrr. Terrist gd muhtemelen
Filistinliler arasnda en gl gddr fakat ayn ekilde Lbnanl, Arap veya
-en hayret verici gsterilerinde- iiler arasnda da bulunabilir.
63 New Outlook (Tel Aviv), Ekim 1985; Davar, 18 Temmuz 1985; Askeri tarihi Uri
Milstein'n deerlendirmelerinin aksine, Msr mevzilerine alan tank
ateleriyle yzlerce askerin lmne sebep olan "andrma harbi"ne yol aan
atmann srail tarafndan balatldn yazar. Monitin, Austos 1984.
64 Thomas Friedman, The New York Times, 31 Ocak 1986.
104
nemli nokta Yehoafat Harkabi tarafndan ifade edilmitir; "Filistinlilere
erefli bir zm nerebilmek iin onlarn kendi kaderlerini tayin etme
haklarna sayg duyulmaldr; terrizm probleminin zm budur. Bataklk
kurutulursa sivrisinek de biter".6d
ABD-srail btncl terrizmi ve zalimlii Hirst'in tarif ettii vaziyete -belki
de beklenildii gibi bilinli olarak- katkda bulunmutur. Bu iki terrist
devlet de sonutan ok memnundurlar. Bu memnuniyet onlarn iddet hareketlerini
devam ettirmelerini de aklamaktadr. Dahas, kendilerinin itirak ettikleri
tek tek terrizm olaylar, toplumu kkrtarak daha genel amalar iin de
kullanlmaktadr. Btn bunlar iin tek gerekli olan ey, propaganda sistemidir.
Bu propaganda sistemi bir emir zerine "topluca ayn eyi sylemey", ABD
motivasyonunu, kaynaklarn, takib ettii usul, giritii ilerin anlalmasn
engellemeye dayanmaktadr. Bu sebeple siyaset yapclar ok az eye dikkat
etmek zorundadrlar.
Terrist eylemler onlar yapanlarca "misilleme" (Veya ABD ve srail terrizminin
"nleyici" olarak deerlendirilmesi gibi) olarak niteleniyor. Yani Tunus'un
bombalanmas, Tunus bombardman kurbanlaryla Larnaka olay arasnda hibir ba
olmamasna ramen Larnaka olayna bir "misilleme"ydi. Larnaka olay bundan
baka, Kbrs'tan Lbnan'a giden geminin srailliler tarafndan karlmas
olayna da "misilleme" iin
65 Hirst, The Manchester Guardian Weekly, 20 Nisan 1986; Harkabi Amnon
Kapeliouk'un Le Monde Diplomatique'de (ubat 1986) iktibas ettii yaz.
105
mazeret grevi gryor ve bu olay merulatryor-du.66 Her zamanki gibi ABD

birinci iddiay hakl olarak grr.
Terrist saldry hakllatrma iddialarn bir tarafa brakp gereklere
bakacak olursak, hi phesiz srail'in yllardr denizde insan ve gemi karma
olaylar yaptn grrz. Bu sular ABD ya grmezdn gelmekte ya da ok az
deinmektedir. Fakat bu sular ileyen Araplar olursa ayn sular ok byk bir
kzgnla yol amaktadr. srail Yksek Mahkemesi'nin bu prosedr tasdik
etmesi dahi yeterince deerlendirilmemitir. srail'in karasular dnda
yakalandn syleyerek temyiz iin Yksek Mahkemeye bavuran bir Arap'm
davasnda Mahkeme una karar vermitir: "mahkumiyet kararnn meruluunu
phelinin srail snrlarna ne ile getirildii etkilemez." ve srail mahkemesi
srail dnda bile olsa sulu olarak deerlendirdii kiiler iin ceza
verebilir. Bu davada mahkeme "gvenlik nedenleri" yznden temyize bavuran
kiinin hapishanede kalmasnn gerekli olduu kararn vermitir.67
1976 ylndaki tarihi kaytlara dnecek olursak, Knesset yesi General (em.)
Mattityahu Peled'e gre
66
FK, sraillinin bu operasyonlar sresince katledildii iddiasnn,
srailli gazeteci David Shaham'm da belirttii gibi, doru olmadn iddia
eder. (John Bulloch, "FK'nn Kurbanlar Mossad Ajanlaryd", The Daily
Telegraph (Londra), 3 Ekim 1985; Shaham, El-Fecr, 29 Kasm 1985.
67 Ha'artz, 12 Haziran 1986. Yazda yarglama yapldna dair bir ibare
yoktur.
106
FK ve srail arasnda grlen bar admlar engellemek iin srail

donanmas Lbnanl mslmanlara ait gemileri ele geirmi ve onlar mslmanlar
ldren Hristiyan mttefiklerine vermiti. Babakan Rabin bu olay dorulam,
fakat bu olayn bar grmelerden nce olduunu sylemi, Savunma Bakan
Simon Perez ise bu gerei reddetmitir. 1983 Kasm'n-daki mahkum mbadelesinde
The Times'm ilk sayfasndaki onsekiz sayfalk bir yazda mehur Ensar mahkum
kampnda tutulan 37 Arap mahkumdan bahsedilmektedir: "srail donanmas
tarafndan Kbrs'tan Trablus-am'a giderken Beyrut'un kuzeyinde yollarndan
alkonulmutu". Bu durum hibir yorumu gerektirmemektedir.68
1984 Haziran'mda, srail, Lbnan-Kbrs arasnda sefer yapan, Lbnan sahilinden
5 mil akta, azna kadar barut dolu bir feribotu karm, Hayfa'ya yanamaya
zorlam ve burada 8'i Lbnanl biri Suriyeli olan 9 kiiyi gzaltna almtr.
Bunlarn bei sorgulamadan sonra serbest braklm, bir kadn ve ngiltere'den
tatil iin Beyrut'a gelen bir renci dahil drt kii alkon-mutur. Bunlardan
ikisi iki hafta sonra serbest braklmtr, ancak dierlerinin akbeti hala
mehul. Bu mesele ylesine nemsiz addedilmitir ki karlan yolcularn
akbetlerini renmek iin gazetelerin arka sayfalarndaki ufak haberleri
aratrmak icap etmitir.
68 The Fateful Triangl, s. 77; David Shipler, The New York Times, 25 Kasm 1983;
The New York Times, 26 Ocak 1984, son paragraf.
107
Observer gazetesi, yolcular Mslman Bat Beyrut yerine Maruni Cuniye limann
kullanmaya zorlamakla, Lbnanllara, Mslmanlarn gsz olduklar iaretini
vererek, srail'le birlikte olmalar gerektii mesajn vermek iin "siyas bir
sebep" icad eder olay iin.
Lbnan, Godfrey Jansen'in srail'in "milletleraras terrizminin uzun
listesindeki bir madde" olarak niteledii bu olay "korsanlk hareketi" olarak
deerlendirip knamtr.
Jansen yle devam etmitir: "Bu deniz terrizmi eylemlerini devam ettirmek iin
srailliler" Jansen'in sama bulduu "FK'nn deniz operasyonlarnn ss olduu
sylenen Trablusam'n kk adalarn bombaladlar." Lbnan polisi onbe
kiinin ldn, yirmisinin de kaybolduunu ve Snni izci ocuk kampndaki
balk ve ocuklarn "en kt yara alan" hedef olduunu ifade etmektedir.69
The Ti?nes 1982 sava ncesinde srail'in "gemi durdurma" (Yeni Dilden tercme
edersek, karma) olayn "srail donanmasnn gneyde Sayda ve Tir limanlarna
giden veya oradan ayrlan gemileri, gerillalar aramak iin dzenli olarak
durdurulduu" eklinde, her zamanki gibi srail iddialarn birinci derecede

hakl bularak vermitir. Fakat sivil srail gemilerini Suriye'nin benzer biimde
durdurmas ok farkl olarak
69 The New York Times, 30 Haziran, 1 Temmuz; The Boston Globe, Temmuz, 1, 4, 12;
The Middle East Reporter (Beyrut) 30 Haziran; The Obsor-ver (Londra), 1 Temmuz;
Jansen, Middle East International, 13 Temmuz 1984.
108
yorumlanacakt. Ayn ekilde sivil bir Libya yatnn 4 ubat 1986'da srail
tarafndan karlmas soukkanl bir ekilde karlanm -yanl istihbarata
dayanan bir hata olarak eletirilmitir.70 25 Nisan 1985'de Lbnan-Kbrs
arasnda alan sivil gemilerden karlan ve srail'de gizli hapishanelere
gnderilen Filistinlilerin bu karlma olayndan ancak bu Filistinlilerden
birinin Yksek Mahkemeye bavurusu dolaysyla srail televizyonunda yaplan bir
rportajla (srail'de) haberdar olunabilmitir. Belki de baka bilinmeyen bu tr
bir ok olay vardr.71
ou sadece tesadfi olarak bilinen bu olaylarn hibiri, Arap "rehinelerin"
Suriyelilerle (gerekte, stratejik Golan tepelerinin srail igali altnda
oturan Drzi kylleri olan) mbadele edilmesinden daha fazla alaka
uyandrmyordu.72 Gemileri ve istedii kiileri karmak, gerek ne olursa olsun
"terrist hedefler" diye adlandrd yerleri -ABD'nin sekin kamuoyunun
tasdikiyle- bombalamas srail'in imtiyaz olarak grlmektedir.
Beyrut'un kuzeyindeki Trablusam'n kk adalarnn birinde Lbnanl balk ve
izci ocuklarn ld srail saldrs zerinde biraz duralm. Bu hadise
olduka
70 Thomas Friedman, The New York Times, 5 ubat; ABD "srail'in eylemleri
hakknda bir deerlendirme yapmaktan kanmaktadr", (The New York Times, 5
ubat); bundan baka baknz Norman Kempster, The Los Angeles Times, 5 ubat
1986.
71
News From Within (Kuds), 1 Kasm 1985.
72 The Los Angeles Times, The Boston Globe, 29 Haziran 1984. Golan'daki
iddetli basklar iin baknz benim The Fateful Triangle, s. 132.
109
nemsiz karlanmtr. Ama bu saldrdan ok daha ciddi saysz srail
saldrlar iin bile genel kural ilgisizliktir.
Oysa Filistin saldrlar iin durum ok farkldr. En ok korkuyla anlan,
1974'te Me'let'te mahkumlar serbest brakmak iin terristlerin isteklerini
mzakere etmeyi dnen General Mordehay Gur'un kar kmasna ramen Moe
Dayan'm bu mbadeleyi reddetmesi ve bir kurtarma operasyonu dzenlemesi
nedeniyle pa-ramiliter renci grubunun yirmiiki yesini apraz atete ldrme
olaydr.73 "nsan hayatna kymet veren lke" ve belki de tarihte ei olmayan
"yksek ahlak amalara sahip" lkenin Lbnanl izci ocuklar ldrme olaynn
niin daha az zulm olarak grld sorulabilir.74
Me'let saldrsndan iki gn nce srail jetleri El-Kfeir'i bombalamlar ve
drt sivilin lmesine yol amlard. Edward Said'e gre Me'let saldrsn
"srail'in Napalm bombalaryla srekli olarak Gney Lbnan'daki Filistin mlteci
kamplarn bombalad ve iki yzden fazla kiinin lmne yol at saldr
izlemitir". Me'let saldrsnn yapld dnemde srail, Gney Lbnan'da
yaygn olarak bomba, kitle imha silahlar, Napalm kullanarak deniz saldrlar,
top atei, komando saldrlaryla binlerce kiiyi ldrm (Bat bundan hi
rahatsz olmad, bu yzden de konuyla ilgili ABLTde hibir doru rakam yok) ve
binlercesini de Ku73
Yakn gemiteki olaylar iin baknz, Uri Milshtein, Monitin, Austos
1984.
74 nsze baknz.
110
zey Beyrut'un etrafndaki kenar mahallelere srm-t.75
Bu olaylara ilgi ok azd ve nadiren kaytlara geiyordu. Bunlarn hibiri
terrizm tarihine geemedi, tashih edilmi tarihe baktmzda bu olaylar hi
olmam bile. Fakat 1970'lerin ilk yllarndaki FK terrist ataklar ok

iddetli biimde knanyor ve bunlar Filistinlilerin kendi kaderlerini belirleme
grmeleri yapmak iin asla iyi bir e olamayacaklarnn bir delili olarak
sunuluyordu.
Ayn dnemlerde basn, srail'i eletirmekle, hatta FK taraftar olmakla
sulanyordu.
Bu olaylarn yorumu iin ABD'de "lml" olarak onurlandrlan srail
liderlerinin sylediklerine bakabiliriz. Mesela, Washington Bykelisi sonra da
Camp-David ncesi, Lbnan'da srail zulmnn en youn olduu dnemde babakanlk
yapm olan zak Rabin unlar syler: "Gney Lbnan'daki sivil halkn durumunu
gzard edemezdik... Blge halkna yardm etmek ve dman terristlerin onlar
silip sprmesini engellemek bizim insanlk grevimizdi"76 Rabin'in hatralarn
okuyanlar bu szlerde hibir yanllk bulmuyorlar bylece ideolojik amal
tarih ve Bat'da ok derin bir Arap Dmanl tesis edilmi bulunuyor.
Ayrca korsanlk ve karma hakknn sadece srail'de bulunmadna da dikkat
ekilmesi gerekiyor.
75 The fateful Triangle, s. 188.
76 The Rabin Memoirs-Rabin Hattralar (1979) s. 280-281.
111
1985 Ekim'inde vuku bulan Achille Lauro uak karma eylemini knayan Tass'm bir
yazsnda, bir Sovyet uan karp bir hostesi ldren ve dier mrettabat
yaralayan kiilere ABD'de snma hakk verildii, yarglanmalar iin
Sovyetler'e gnderilmedii iin ABD'yi ikiyzllkle sulayan ifadeler vardr.77
Bu olay iyi bilinmemektedir ama yle grnyor ki ikiyzllk sulamas hak
edilmi bir sulamadr.
Bu olaylar tek deildir. Dileri Bakanl danman Abraham Sofaer unlar
sylemektedir:
1950'ler boyunca, Amerika uak karmaya iddetle muhafelet ettii halde ABD ve
onun Batl mttefikleri ekoslovakya, Sovyetler Birlii, Polonya, Yugoslavya ve
dier komnist rejimlerin uak, tren, gemi karanlar istemelerine red cevab
vermilerdir.
Safaer ABD'nin "uak karma olaylarnn salgn hale geldii" ve "masum
yolcularn gvenliine, hogryle baklamayacak kadar byk ve ciddi bir tehdit
olduu" 1960'larm sonlar ve 1970'lerin balarnda "bu politikasn gzden
geirdiini" iddia eder.78 Bu da zulme kar kahramanca direnmekten ok, karma
olaylarnn ABD ve onun mttefiklerine kar yneltilmesi yani ter77 The New York Times, 12 Ekim 1985. O sralarda The Times, ran' 1984
Aralnda Kuveyt uan karp iki Amerikaly ldrenleri cezalandrmad,
snrd etmedii iin knamakta ve Kaddafi'nin "kaaklar sndrd"
srece, Bat'nm Libya'y boykot etmesini istiyordu. Ba Makale, The New York
Times, 14 Mays 1986. Fakat Sovyet uaklarn karanlara veya ABD'nin srail
gibi uydu lkelerinin korsanl veya uak karma olaylarn himaye edenler
hakknda benzer eyler sylenmiyordu.
78 Abraham Sofaer, Foreign Affairs, 1986 Yaz.
112
rizm kavram iine girmesi dolaysyla gerekletirilen tavr deiikliinin
Yenidilde ifadesidir. Yine ABD destekli karma olaylarna basnda yer
verilmemitir.
Ayrca, Orta Dou'daki ilk uak karma olaynn herkes tarafndan bilinen bir
olay olmad sylenebilir. 1954 Aral'nda srail tarafndan, Suriye
Havayollar sivil uann durdurulmas ve Lydda havaalanna inmye zorlamasyla
yaplmtr. [Genel Kurmaybakan Moe Dayan'm niyeti "am'daki mahkumlarmz
serbest brakmak iin rehine elde etmek"ti]. Babakan Moe a-rett'in gnlne
yazdna gre Genelkurmay Bakannn bahsettii mahkumlar Suriye'de casusluk
yaparken yakalanan srailli askerlerdi. srail'de tutuklu bulunan Filistinli
mahkumlar kurtarmak iin Me'let'te rehin alman ocuklarn lmne yol aan bir
kurtarma operasyonunu yirmi yl sonra emreden de Moe Dayan'd.
arett zel olarak gnlne yle yazmt: "Uaklar karmak iin hibir
hakl sebebimiz yoktu. ABD D leri Bakannn yaptmzn milletleraras
pratikte bir einin daha olmad sznn doruluundan phelenmek iin de

hibir sebebimiz yoktu". Fakat bu olay tarih kaytlarda yer almam, ve srail
Birlemi Milletler Bykelisi Benjamin Natanyahu (imdi milletleraras
terrizm konusunda saygn bir yorumcudur) ulusal televizyona kp hibir
tenakuza dme korkusu olmadan FK'y uak karmay ve diplomatlar ldrmeyi
"icad etmekle" sulayabilmitir.79
79 Moshe arett'in ahsi gnlne (AAUG, 1980) dayanarak hazrlanm bir
alma olan Livia Rokach'n Israel's Sacred Terorism-srail'in
113
Diplomatlarn ldrlmesiyle ilgili olarak hatrlayabildiimiz tek olay,
bakanln Natanyahu'nun amirinin, katletme emrini veren generalden birinin
D leri Bakan zak amir'in olduu terrist rgt tarafndan Birlemi
Milletler arabulucusu Folke Bernadot-te'nin 1948'de katledilmesidir. (Bu emri
veren generallerin imdi l olan ikincisi srail basnnda uzun yllar bulunmu
olan saygn bir yorumcuydu). David Ben Gu-rion'un yakn arkada, onun
katillerden biri olduunu iddia etmi, fakat Ben Gurion bunu sr olarak
saklamt. srail hkmeti bu eylemlerden sorumlu olanlarn hapishaneden
kan ve lkeden karln da salad.
Siyonist tarihi Jon Kimce kendi gr asndan unlar yazar: "Mill seviyede
bir infial ve bu suu ileyenleri yakalama karar yoktu" ve "infial duygusu
youn deildi", "ounluun tutumu Yahudilerin bir baka dmannn da ortadan
kalktdr". Bu kasten ldrme olay, srail'e ynelik eitli tepkilere sebep
olmu ve diplomatlarn ilerini gletirdii iin knanmtr, yoksa ldrme
olayna bavurmann kendisi kt olduu iin deil".80
Bizim seici hafzamzda sadece Arap eylemleri "terrizm belas" olarak
kalmaktadr.
Kutsal Terrizmi, s. 20; "Sixty Minutes-Altm Dakika", CBS, saat 17.00, 19 Ocak
1986. 80 Sne Persson, Mediation and Assasination-Arabuluculuk ve Cinayet
(Londra, 1979); Michael Bar-Zohar, Ben-Gurion: A Bibliography (Dela-cotte, 1978)
s. 180-81; Stephen Green, Taking Sides-Taraf Tutma (Morrow, 1984), s. 38;
Kimsche, Seven Fallen Pillars-Yklan Yedi Stun (1953) s. 272-73.
114
Tunus'un bombalanmasna misilleme olarak Achille Lauro' nun karlmasndan
sonra, gemi karma olay Bat'nn balca konusu oldu. Reuter haber ajansnn
yapt bir aratrma u sonucu gsteriyordu: "1961'den beri sadece bir elin
parmaklar saysnca gemi karma eylemi olmutur. Sadece mslmanlarm
yaptklar saylm, srail'in yaptklar listede yer almamtr.81
ABD'nin taraftarlar tarafndan yapld iin terrizm kapsamna girmeyen
sadece karma olaylar deildir. Jeane Kirkpatrick Yeilbar anti-nkleer
protesto gemisi Rainbrow Warrior Franszlar tarafndan bombalanp bir kii
ldrldnde bunun terrizm olmadn syler:'"Franszlarn sivillere
saldrp onlar ldrmeye niyetlerinin olmadn syleyebilirim".
"Mitterand'm en iyi saati" balkl makalesinde The Asian Wall Street yle
yazar: "Yeilbar kampanyalar ok tehlikeli ve azgndr.. Bu yzden Fransz
hkmeti Rainbrow Warrior'a kar g kullanmak iin hazrland... hkmet onu
[g] kullanma nceliine sahiptir".
The New York Times'da bu meseleyle ilgili bir kitabn tenkidini yapan David
Housego Franszlar yaptklar "bu ahmaka muamele" den, "kt hata" dan dolay
eletirir; geminin "bombalanmasna hi gerek yoktu", "Franszlar ok daha az
kt hretle bu amac gerekletirebilirdi" der. Bu "ahmaka hatalar"dan
bahsederek Housego u sonucu karr: "Bay Hernu'yu (Savunma Bakan) kabahatli
saymamak ve Fransz grevlileri Yeni Zelandallar tutuklamalarndan dolay
kabahatli
81 The Globe Mail (Toronto). 9 Ekim 1985.
115
saymamak mmkn deildir". Housego temel balantlar gzard ederek bu meseleyi
Watergate ile karlatrr: Bu sonunda da "hatalar" nedeniyle byk bir yaygara
koparlm, Kongre ve basn Nikson ynetiminin
82 The New York Times, 27 Eyll 1985, sadece bir resim altyazs; The Asian Wall
St. journal (22 Austos)'da kan Alexander Cockburn'un The Nation''da kan
yazs, 2 Eyll 1985. Hosego, The New York Times Book Review, 20 Temmuz 1986.
Dier bir terrist devlet olan Fransa'da, bu lkenin Yeni Zelanda'ya uygulad
zulmn protestosu hi grlmedi. Yeni Zelenda'ya yaplan mdahaleden sonra
Paristen yaplan aklamada u ifadeler yer alyordu: Bu eylem zeletiri
gerektirmez aksine bir vatanseverliktir. Fransa'nn grne gre Yeni Zelenda
ve onun babakan David Langi iki ajan tutuklad iin su ilemiti. Fakat
Fransa'da Yeil Bar yesinin lm veya Yeni Zelenda'nn egemenliini ihlal
olaylar bu trden tepki ekebilecek olay olarak alglanmyordu. Sosyalist
hkmetin "su niteliindeki eylemler" yapldnda "kanuni tavr alnaca"
konusunda sz vermesine ramen, baz hkmet yelerine kar alnan tek "kanuni
tavr" bu kiileri basma aklamak olmu, haklarnda hibir "kamu soruturmas"
almamtr (The New York Times, 30 Temmuz 1986). Geminin batmasndan sonra
Paris'te, entellektel Rene Dumont'un da katld 150 kiilik bir gsteri
dzenlenmitir. Basnla ok iyi balant kurulduu halde olay, ne sosyalist
basn ne de Liberation dahil dier basnda ve TV'de yeralm.-tr. Le Monde'da
ise gsterinin yapld ana kadar drt satrlk bir gsterinin yaplaca ilan
yaymlanamamt. Sosyalist Parti Kongresi bu sutan resmi olarak sorumlu olan
bakan Hermu'yu "bir kahraman gibi" karlarken, Fransz Yeilci ve bar
gruplar Yeil Bar rgtnn yeilbar meselesiyle uyanan kitle ovenizmine
kar mcadele etmekte tereddt ediyorlard (Diana Johnstone and Elizabeth
Schilling, In These Times, 23 Ekim, 1985).
Yeilbara kar Fransz terrizmi ilk kez, Yeilbarn 1972'de Fransa'nn
pasifik kolonilerinde yapt nkleer denemelerini protesto ettiinde, bir
Fransz mayn tarama gemisinin Yeilbarn yatma arpp neredeyse batrmasna
yol amasyla ve komandalarn gemiye kp Yeilbarn bakan David
McTaggart' vahice dvd, neredeyse kr etmeleri ve dier erkek mrettabat
da dvmeleriyle balar (James Ridgeway, The ilhge Voice, 8 Ekim 1985, bu yazda
ayrca Yeilbarn urad Sovyet saldrlarndan da bahsedilmektedir.)
116
gerek sularn nemsiz grrken bu adi bir su olarak grlm ve basnn
gayreti sonucu kan bu su dolaysyla basnn kendini kutladn syler.83
imparator kendini terrizm ve dier sulamalardan muaf tutar. Onun mttefikleri
de ou zaman bu imtiyaz paylarlar. Onlar en kt anlarda bile sadece "hata
yapmakla" sulanrlar.
George Shultz bu konudaki iki yzll nedeniyle bir dle layk grlebilir.
Bir taraftan terrizmi "aktif" olarak desteklerken dier taraftan da "bir
kiinin terristlii dier kiinin zgrlk savas olmas demektir" iddiasn
"gizli tehlike" olarak tarif eder.
zgrlk savalar veya devrimciler muharip olmayan kiileri tayan
otobslere saldramaz. Bunlar terrist katiller yapar. zgrlk savalar
susuz iadamlarn ldrmez, susuz erkek, kadn ve ocuklar karmaz.
Terrist katiller yapar. Afganistan'da direnen mcahitler kyleri yakp, aresiz
halk ldrmez. Nikaragua'daki contralar okul otobslerini bombalamaz,
sivillerin kitle halinde ldrlmelerine yol amaz.
Gerekte ise Shultz'un, Nikaragua'da kumanda ettii terristler sivillere kar
ldrc saldrlarda bulunmakta, ikence yapmakda, tecavzde bulunmakda
uzmanlamtr. Onlarn menfur terr eylemleri mdafileri tarafndan inkar
edilse, grmezlikden gelinip,
S3 Benim makaleme "Watergate: A Skeptical View-Watergate: Eletirel Bir Bak,
The New-York Review, 20 yll 1983; bayaz, More, Aralk 1975; ve Blackstock 'un
editrln yapt COINTELPRO'nun giri (Vintage, 1976).
117
unutulsa bile olduka iyi belgelenmitir. (17. nota bakn). Ayrca ayet
saldran gler Amerika veya srail olsayd (ki o zaman onlar kendi gvenlii
iin bu eylemlerde bulunan libraller olurlard) Afganistan'da direnen
mcahitlerin eylemleri Bat'da kzgn knamalara yol aacak olan terrist
saldrlar olarak grlrlerdi.
Bu konumasndan sadece birka ay nce Shultz-'un Angola'daki UNITA arkadalar

266 kiinin lmesine yol atklar, yirmibirini Portekiz, spanyol ve Latin
Amerikal misyonerlerin oluturduu yirmialt rehineyi dokuz ay alkoyduktan
sonra serbest braktklar iin vnyorlard. Bundan baka onlar Luanda'da
dinamitle ykl bir cipin ehirde patlamasyla yetmiden fazla kiinin
yaralanmasna, otuz kiinin lmesine yol aan olay "ehir terrnn yeni bir
kampanyas" olarak adlandrmlardr. Yine onlar Avrupal retmenleri,
doktorlar ve dier grevlileri rehin almlardr -basnn bildirdiine, Jonas
Savimbi'nin dediine gre, 16's ngiliz teknisyen olmak zere 140 yabanc rehin
olarak alnmt. Fakat bu olaylar Babakan Thatcher baz teklifler, "bir eit
tanma" teklifleri, nerene kadar devam ettii, mesela yedi yabanc sivilin
lmesine ve birounun yaralanmasna yol aan 1986 Nisan'nda bir otelin havaya
uurulmas ramen aa karlmad.
Sawimbi'nin "lkesinde Amerikan petrol kurulularna saldrmaya yemin ettikten
sonra cokunca alkland", Muhafazakar Siyasi Eylem Konferans'mda Je-ane
Kirkpatrick onun "amzn birka otantik kahramanndan biri olduunu"
sylemitir. Fakat bu Amerikallar ldrme plan, ABD'nin "lgn kpek" Kadda118
fi'yi bombalama eylemini merulatrmak iin kullanlan "gelcekteki saldrlara
kar meru mdafaa" doktrinini kullanmasna sebep olmad. Ayn ekilde Gney
Afrika'l paral askerlerin Kuzey Angola'da Amerikan kurulularn tahrip
etmesinden ya da Amerikallarn ldrmesi iinde yakalanmalarndan dolay da
Yohan-nasburg'u bombalamamt. Terrist devlet ok ince politika
uygulamaldr.84
Gerekte ise Sawimbi, Shultz, Kirkpatrick ve dier terrist komutanlarla onlarn
savunucularn zellikle "Gney Afrika'nn kukla gruplar tarafndan desteklenen
ve komu devletleri istikrarszlatrmak iin kullanlan UNITA nedeniyle zgr
sava olarak nitelendirmiti.85
Shultz'un Nikaragua'daki contra ordularnn balca grevi, tm sivil halk
sadist terr tehdidi altnda tutarak, hkmetin yoksul ounluun ihtiyalarn
giderecek politika yapmasn engellemek ve Amerikan himayesindeki devletler gibi
davranp "uzlamac" ve
84 Shultz, The Boston Globe, 25 Haziran 1984; The New York Times, 25 Haziran
1984; 30 Aralk 1983; AP, Th Boston Globe, 23 Nisan 1984; The New York Times, 1
Nisan 1984; The International Tribune, 5 Mays 1986; Colin Nickerson, The Boston
Globe, 3 ubat 1986; ABD'de grmezden gelinen yakalanan Gney Afrikal
komandolar hakknda ayrntl bilgi iin Af-ricasia. Temmuz 1985. Havayollar
ile ilgili olarak baknz, The Boston Globe, The New York Times, The Washington
Post, 11 Kasm 1983; The Boston Globe, 21 ubat 1984. KAL-007'nin Sovyetler
Birlii tarafndan drlmesi olay nedeniyle 1983 Eyll'nde sadece Times
indeksinde yedi sayfay tutan yazlarn yaynlanmas bu konudaki kitle
histerisini ortaya koymaktadr.
85
Barry Munslow ve Phil O'Keefe, Third World Quarterly, Ocak 198
119
"demokratik" siyasetleri tercih ederek Amerika ve onun mahall mttefiklerinin
yksek karlarn korumaktr.
Fakat bu terristlerin ve onlarn savunucularnn bu kadar baarl olduu ve bu
bozulmu kltrel iklimde Shultz ve dierlerinin benzer ifadeleri hemen hemen
hi pheyle karlanmyordu.
Rehine almak kukusuz terrizm kapsam iine girer. Hi phe yok ki, srail
Lbnan'dan ekilme aamasnda ou Lbnanl ii olan 1200 hkmly srail'e
getirmekle milletleraras hukuku ihlal ederek milletleraras terrizm suu
ilemitir. Bu rehinelerin "Gney Lbnan'da gvenliin gerektirdii imdiden
belli olmayan bir tarihte" serbest braklacaklar aklanmt- rehineleri
ellerinde tutmalarnn sresinin belirsiz olmasn, Gney Lbnan ve evresindeki
"gvenlik blgesi"nde bulunan srailli gler ve onlarn paral askerlerince
yerel halkn korunmas erevesinde "gzel davran"n gsterisi olacak ekilde
temize karyorlar.
Mary McGrory'nin olduka nadir grlen, genel kanaatdan farkl gzlemledii

gibi, bu mahkumlar, "srail hapishanelerindeki rehinelerdir". "Bunlar sulu
deildiler, srail Lbnan' terkederken kar saldr iin bir gvence olsun
diye getirilmilerdi." -gerekte srail'in Gney Lbnan' terketmeye hi niyeti
yoktu, bu blgeyi kendi "gvenlik blgesi" iinde grmektedir, hatta Lbnan'n
bir blmnden ekilmesi Lbnan direniinin bir baarsdr, srail'in kendi
karar sonucu deil.
1.20
Yzkrk mahkum 1983 Kasm'nda Kzl Hala yaplan mahkumlarn mbadelesi
anlamasn ihlal ederek gizlice srail'e sokulmutur. Ensar tutuklama kampnn
kapanmasndan sonra, "toplama kamplarn" ziyaret eden veya orada grevli olan
ve rehinelere yaplan kt muamele yznden onlarn hastalanmalarn ve yaplan
kt muameleyi anlatmlar; bu mahkumlarn 1984 Haziran'ma kadar Kzal Ha
tarafndan ziyaretine bile izin verilmemiti. srail Savunma Bakan szcs
Nachman Shai 1985 Haziran'ma kadar tutuklu bulunan 766 kiiden 400'nn
"terrist eylemler -ki bu srail igaline kar direnme anlamna geliyordunedeniyle tutuklandn sylyordu. Dierleri ise "Lbnan'daki srail ordusunun
varln baltalamaya ynelik az iddetli politik eylemler"den
tutuklanmlard."86
srail 10 Haziran'da 340 rehineyi brakmaya sz verdi fakat "hibir zaman tam
izah edilemeyen gvenlik sebepleri yznden bu szn iptal etti".87 Drt gn
sonra Lbnanl iiler, srail'in elindeki rehinelerin yaknlar ve arkadalar
olarak, srail'in elindeki rehinele86 Dan Fisher, Th Los Angeles Times, 21 Haziran; Mc Grory, The Boston Globe, 21
Haziran; David Adams, The New Statesman, 19 Nisan; The New York Times, 21
Haziran 1985. Ensar'la ilgili olarak baknz, The Fateful Triangle, s. 231; bir
rportaj, Hotam, 11 Nisan 1986. 18 Nisan 1984'te Gney Lbnan'dan nakledilen
Filistin ve Lbnanllarn hapsedilmeleri, aileleri ve Kzl Ha'la iletiim
kurdurulmakszn burada tutulmalar, yurtlarndan gtrlp hapsedilmeleri,
srail'in milletleraras hukuku ihlal etmeleriyle ilgili delilleri, hukukularn
yalanlamalarna ramen Milletleraras Af rgtnn "Filistin ve Lbnanllar'n
Atlit'de (srail'de) askeri hapishanelerde tutulduklarn" ifade ettikleri
Milletleraras Af rgt kaytlarna bakn.
87 The Los Angles Times, 1 Temmuz 1985.
121
ri serbest braktrmak iin TWA 847 uu numaral ua kardlar.88
Bu olay, ABD'nin son derece iki yzl ve iyi ileyen histerisini uyandrd. ok
ak bir rk sylemle ve uak karanlara kendilerini anlatma frsat
verdikleri ve bu ekilde propaganda sisteminin otoriter dzenini bozduu iin
basma saysz saldrlarda bulunulmutu. srailli kaaklarn mesajn "haber"
diye memnunlukla veren basma kar bir histeri uyanmyordu.
Basn terristlere vaziyetlerini aklama imkan tand iin "terrizmi
desteklemekle" sulanr. Fakat mesajlarn hibir kar gre yer vermeksizin
sunabilen, varsaym ve kavramlarn "haber metni" iinde verebilen Ronald
Reagen, George Shultz, Elliot Abrams ve dier nde gelen terristler nedeniyle
hibir ey sylenmez basma.
Basn, kaaklarn, srail'in elindeki rehineleri serbest brakmasn
garantilemek istedikleri iddiasna yer vermedi -kukusuz bunlar "bizim tarafta"
tutulduklar iin ABD'lilerce rehine saylmyordu.
iiler'in ne srd mazeretin samal kolaylkla gsteriliyordu. Flora Lewis
bunu yle aklar: "mahkumlarn 'dn' zamanyla ilgilenmek, ehitlie tutkun
ve bakalarnn hayatna son verirken ok kk bir isteksizlik gsteren
iilerin militan ruhlarna ok aykryd".
The Times editr u ackl szleri sylemitir: "srail'in kskn iileri geen
hafta [yani TWA'nin kar88 David Ignatius, The Wall St. Journal, 18 Haziran 1985.
122
lmdan birka gn nce) yattrmak iin bir plan vard. Fakat baz Finli
Birlemi Milletler askerlerinin Lbnan'da karlmas bu plan geciktirmitir";
Times hemen doksan kelimelik bir yazda, bu alakasz olaya suu atvermitir;
halbuki "srailli memurlar, Lbnanl milisler tarafndan Lbnan'da bulunan
Birlemi Milletler'de grevli Finli askerlerin dvlp karln hi-birey
yapmadan seyretmilerdir. "Gney Lbnan ordusuna mensup askerler tarafndan
demir ubuk ve su borularyla dvlrlerken onlara yardm etmemilerdir". Times
TWA uan karanlar konusunda Yunanl otoritelere (geveklikleri nedeniyle)
ve hatta ABD'ye -geen yl iki ABD'liyi ldrd halde uak karanlara snma
hakk verdii iin ran' cezalandrmad iin- kzm ve "Burada birok sulu
vardr" diye grle-mitir (Baknz not 77). Fakat sraillilerin rehineleri
ellerinde tutmalar bu sularn kapsamna girmiyordu.89
Princeton'da Orta Dou tarihisi Bernard Lewis, ki bilimsel hreti kesin kar
delilleri bile rk bir delil saydrabilmektedir, ok ak olarak unlar
syler:
Ua karanlar veya onlar o eylemi yapmak zere gnderenlerin, sraillilerin
ii ve dier Lbnanl esirleri brakmay planladklarn ok iyi bilmi olmalar
gerekiyordu. Ve bu tr bir meydan okuma, rehinelerin serbest kalm
hzlandrmaktan ok geciktirir.
Lewis'e gre "Onlar Amerikallara saldrarak Amerika'ya meydan okumaya devam
edebilirler" nk ok
89 The New York Times, 21 Haziran, 18 Haziran, 1 Temmuz 1985.
123
iyi bilmektedirler ki basn "onlara snrsz ekilde kendi grlerini ifade
etme imkan verecek hatta bir ekilde onlar savunacaktr". Bu ifadenin saygn
bir basn organnda ktn ve bir bilim adamna ait olduunu hatrlayalm.
Bu, entellektel hayata da srayan komik lgnlk hakknda bir fikir verir.
The New Republican editrleri, srail'in elindeki rehinelerin serbest
braklmas ynndeki ii mazeretini "ok sama" bularak reddetmilerdir: "Uak
ve insan karma kiisel ve toplu ldrmeler, ii ve Lbnan'n dier
hiziplerinin siyas hedeflerini gerekletirme yollardr". unu da "herkes
bilmektedir ki" srail'in.elindeki rehinelerin serbest braklmas planlanmt
-srail buna hazr olduu zaman. Bakan Reagan, terristlerin "asl hedefi"nin
"Amerika'y dnyadan silmek" olduunu syleyerek bu histeriyi trmandrd.
Norman Podhoretz, kuvvet kullanmann Amerikal rehinelerin lmne sebebiyet
verebileceini belirterek, Reagan' da "mill erefi korumak iin kendisinin ve
dierlerinin hayatlarn riske att iin" knamtr. New York Belediye
Bakan Edward Koch Lbnan ve ran'n bombalanmasn istemi, dierleri de
deiik kahraman tavrlar taknmlardr.90
Dikkatli bir okuyucu rehine krizi ile ilgili olarak verilen haberlerde gizli
olan, yediyznn ocuk olduu iki bin Lbnanl iinin, srail'in Gney Lbnan
or90 Bernard Lewis, The New York Review, 15 Austos; The New Republic, 8 Temmuz,
Reagan'in Amerikan Baro Birlii'ndeki konumas, 8 Temmuz (The Boston Globe, 9
Temmuz); Podhoretz, The Los Angeles Times, 26 Haziran; The New York Times, 2
Temmuz 1985.
124
duunun bombardman sonucu evlerini terkettikleri, yine bu ordunun bir
Birlemi milletler szcsnn "srail askerleri ve Hristiyan milisleri bugn
Gney Lbnan kylerine girip ondokuz iiyi aldklar"n syledii iin91
Birlemi Milletler bar gc askerlerine ate ettii gereini ortaya
karabilir.
Uak karma olayndan sonra srail kendi zamanlamasna gre rehinleri serbest
brakmaya balad. TWA'nin karlmas srail'in ok daha yaygn karma
olaylar zerine dikkatleri ektii iin srail'in rehineleri serbest brakmas
hzlanmtr. Uyznn serbest brakld 3 Temmuz'da AP, rehinelerin ikence
grdklerini ve a brakldklarn delillerle gstermitir. The Times'm Thomas
Friedman' sadece u beyanlardan haberdar olabilmi: "sraillilerden iyi muamele
grdk". Ve nihayet Reagan imon Perez'e "Beyrut rehine krizinin lkeleri
arasndaki ilikileri kuvvetlendirdiini" syleyen bir mektup yazar; resmi

tarihte bulunmayan dier rehine krizinden hi bahis yoktur.92
Batl Yenidil'in standatlarna gre bile srail'in eylemi "rehine alma" olarak
deerlendirilecekken, srail btn dnyay taciz eden imparatorun mttefiki
olduu iin bu sutan muaf tutuldu. "Terrizm" ve "rehine" gibi terimlerin
Orwelyen manadaki snrlar zerinde durmak gerekir: "terrizm" ve "rehine" gibi
kavramlar
91
Thomas Fridman, The New York Times, 23 Haziran; The New York Times, 19
Haziran 1985.
92 AP, Th Boston Globe, 4 Temmuz; Friedman, The New York Times, 4 Temmuz; The
Boston Globe, 4 Temmuz, 1985.
125
bu sylemde yabanc gce itaat etmesini salamak iin tm nfusun rehin olarak
tutulduu Gney Lbnan ve Nikaragua rnekleri hari tutularak anlalr. Bu tr
bir kullanm zorunludur, tm milletlerin milletleraras terrizmin gerek
tabiatn anlamasn engellemek iin bu gereklidir.
Orta Dou zelindeki terrizm meselesi, milletleraras terrizmi dzenleyenler
bilindii takdirde anlalabilir.
1970'ler sresince Gney Lbnan'a ynelik saldrlarn sebebi hususunda nde
gelen barlardan olarak deerlendirilen srailli diplomat Abba Eban'm izah
yledir: "Dmanln durmas iin halkn bask yapmas projesi vard". Bu
ifadenin tercmesi udur: Filistinlilerin, hibir bar grmesinde yer
almayacaklarn syleyen, Eban'n temsil ettii ii hkmeti tarafndan tesbit
edilen staty Filistinlileri kabul etmeye zorlamak iin Gney Lbnan halkn
rehine olarak kullanmak.93
Genel Kurmay Bakan Mordehay Gur 1978'de, rdn'n Irbid ehrini bombalamalar
ve bu bombardmanlar yznden rdn Vadisinden onbnlerce, Svey Kanal'ndan
birbuuk milyon sivilin karlmas gibi olaylar izah ederken "30 yldr biz
ehirde ve kyde yaayan insanlarla mcadele ediyoruz" demitir. Bu ve dier
rnekler, Sedat'n 1971 'de milletleraras tann93 John Cooley, Green March, Black Septentber-Yeil Mart, Siyah Eyll (1973), s.
197; benzeri ifadeler iin baknz Fateful Triagle,ve Beilin.
126
m snrlar erevesinde btncl bir bar teklifini de reddederek, srail'in
zorla empoze etmek istedii politik dzene kar direnii engellemek, o dzeni
devam ettirmek iin sivil halk rehine olarak tuttuu programn bir parasdr.
srail'in terrist eylemlerle ilgisi olmayan savunmasz halka uygulad
"misilleme" eylemi (bunlar ou kere daha nceki srail terrizmine
misillemeydi) 1950'lerdeki Ben Gurion'un "misilleme youn olmadka yetersiz
kalr, eer aileyi biliyorsak kadn ve ocuklar dahil hepsine saldrmalyz"94
eklindeki szlerinden karlabilecek anlay yanstmaktadr.
Gur'un srail'in savalar ile ilgili dncesi dier komutanlarca da
paylalmaktadr. 1985 bandaki Demir Yumruk operasyonlar sresince, Savunma
Bakan zak Rabin, gerekirse srail'in Msr'la yaplan "andrma harbi"
sresince rdn Vadisine yaptklar gibi her taraf atee vereceklerini
bildirmitir. Devamla ii terristler Bat Avrupa'y korku iinde braktklar
iin (1982'den, srail'in Lbnan' igal etmesinden nce yle davranmyorlard)
"Lbnan'n imdi eskisinden ok daha ciddi bir terr kayna olduu"nu
syleyerek srail'in "mdahale edebileceimiz" dedii gneyde bir blgede
kalmaya devam etmesi gerektiini iddia etmitir.
Ayn el-Hilve Filistin kampn havadan ve top ateiyle karadan bombardman
ederek, emri altndaki as94 Th Fateful Triangle, s. 181-182.
127
kerlerin "hayatn kurtarmak" iin yerle bir edilmesini emreden emekli parat
komutan, Dubik Tamari, bu eylemi yle hakllatryordu: "srail devleti
1947'den beri sivilleri ldryor, hedef dierleri arasnda olduu iin bilerek
siviller ldrlyordu".95
Tamari, Ariel aron'un 101. Birliinin, ok uydurma bir bahaneyle 70 Arap'

evlerinde ldrd, 1953-'teki Libya saldrsn rnek gsterir. Ben Gurion,
srail radyosundaki aklamasnda kyllerin, Arap terristlerin kzdrd
srailli siviller tarafndan ldrldn sylemiti, -ki bunlarn ou Arap
lkelerindeki toplama kamplarndan gelen ve Nazi temerkz kamplarndan sa kalan
kiilerdi- Bu, srailli asker glerin katliama dahil olduunu inkar eden
hayali bir iddiayd; ki srailli sivilleri bu soukkanl katliama bir misilleme
tehlikesi altna sokan bir yaland.
ok daha az bilinen bir olay da Kibya katliamndan bir ay nce, Moe Dayan'n
101. Birlii, Msr snrndaki Tarmin ve Azzazma kabilesinin drt bin
bedevisini buradan srmek iin gndermesiydi. (Atekesin
95 Rabin'in Knesset'teki konumas, Hadoshot, 27 Mart 1985; Tamari, r-porta;
Monitin, Ekim 1985. Askerlerle ilgili olarak srail basnndan alp The Fateful
Triangle'de tercme ettiim bilgiler ABD'de kan Has-bara'da verilenlerden
olduka farkldr (nsze, 12. nota bakn). Veya parat Ari Shavit'in 1978'de
Lbnan'n igal ediliiyle ilgili olarak yapt ve Koteret Rashit'te yaynlanan
(13 Mays 1986) resmi gre muhalif olan yorumuna bakn. Burada o, askerlerin
bir aratrma gezisine ktklarn fakat kylere ate atklarndan sonra ancak
"ortada sava olmadna karar" verdiklerini belirtir. phesiz bunun benzeri
olaylar dier ordular iinde de vardr fakat bunlar "silahlarn masumluu"
efsanesine dayanmamaktadr.
128
hemen ertesinde, 1950'li yllarda ok grlen srme olaylarndan biri daha).
1954 Mart'nda dou Negev'de Azzazma kabilesinden baz kiilerin bir otobse
pusu kurmas sonucu 11 sraillinin lmesi, bu olayla hibir alakas olmayan
rdn ky Nahalin'den 9 kylnn ldrld bir "misilleme"ye sebep olmutur.
1953 Austos'unda aron'un 101. Birlii Bat Gazze eridindeki Bureig snma
kampnda te ikisi kadn ve ocuktan oluan yirmi kiiyi gizlice srail
topraklarna girmeye "misilleme" olarak ldrd.96
"Misilleme" (Yahudilerin yapt) ve "terr" (Filistinlilerin yapt) dairesi
adm adm geriye giderek izlenirse u sonu ortaya kar; bu terminoloji bir
tarif deil propagandadr.
Daha ideolojik dzeyde hizmete amade bir form olarak, tarihin nasl tekrar
oluturulabildiine bakalm. Thomas Friedman, "srail'in kar-terrizm"
stratejisini gzden geirirken unlar syler: 1948'den 1956'ya kadar olan ilk
devre, "en azndan bu misillemelerden birisi -byk ihtimalle Kibya'ya atf
yapmaktadr- sivil zayiata sebep olduu iin olduka tartmal" olduu halde,
en iyi ekilde "kar terrizm, misilleme veya negatif geri besleme" olarak
tarif edilir. Bilimsel kaytlar da bu yargdan farkl deildir.97
96 Rokach, a.g.e., Uri Milshtein, At-Hamishmar, 21 Eyll 1983; Kennett Love,
Suez (McGraw-Hill, 1969) s. 10, 61-62.
97 The New York Times, 4 Aralk 1984. Bilimsel kaytlarla ilgili olarak
rnekler, mesela, Nadav Safran', Israel: The Embattled All, (Harvard, 1978)
deerlendiren bir yaz iin baknz, benim Towards a New Cold War, s. 331.
129
srail ordusunun 1985 balarnda Gney Lbnan'da yapt Demir Yumruk
operasyonlar da, daha nce belirttiimiz, Eban'm izdii mantk dorultusunda
deerlendirildi. srail'in Gney Lbnan ve igal edilmi topraklarda dikte
ettii dzeni kabul ettirmek iin sivil halk terr tehdidi altnda rehine olarak
tutulmutur. Uyarlar etkisiz kalmakta; bu operasyonlar destekleyen ve makul
bir dzenin kurulmasn engelleyen sperg-cn de bu uyarlar dikkate almamas
nedeniyle toplum hala rehine alnmaya devam etmektedir.
Tm bir halkn rehine olarak tutulmas gibi btnc terrizm olaylar), tasdik
edilmi glerce yapldnda yani Yeni Bat Dilinde tenkitten muaf tutulurken,
daha nce de gsterildii gibi kk lekli terrizm olaylar da muaf
olmaktadr. Dier karakteristik olaylardan bahsedersek, 1983 Kasm-Aralnda
srail "srailli mahkumlarn" akbeti phede olduu mddete, [Kuzey
Lbnan'daki Trablus am ehrinde bulunan Su-riye-destekli glerin saldr
tehdidi altndayken] Arafat'n kuvvetlerinin ehri terketmelerine izin
veremeyeceklerini aka belirtti. Drzi szcs "Dou Beyrut'ta Filistin sleri

olarak tarif edilen" yerlerin bombalanmas srasnda bir hastanenin isabet
aldn, dier taraftan Trablus am'da daha nce isabet alm bir gemiye tekrar
ate almas sonucu batt ve geminin isabet alr almaz alevlere garkolduunu
syler.98 srail'in Lbnan'a saldrs srasnda yakalanan srailli mahkumlarn
98 The Los Angeles Times, 24 Kasm; The Boston Globe, 19 Aralk; The Boston
Globe, 20 Aralk 1983.
130
serbest braklmasn garantilemek iin tm halk sanki dman yabanc g gibi
rehine olarak tutulmutur. Her zamanki gibi bu zulmle ilgili olarak ABD'de
hibir yorum yer almaz.
Lbnan ve Akdeniz'de srail tam bir serbestlik ve hibir meyyideye tabi olmadan
saldrda bulunmaktadr.
1985 Temmuzu ortalarnda, srail sava uaklar Trablusam yaknlarndaki
Filistin kamplarn bombalamlar, ou sivil ve oniki yandaki alt ocuk
dahil yirmi kiiyi ldrmlerdir. 25.000'den fazla Filistinlinin barnd
Trablusam smnma kamp, leden sonra 2.55'deki saldrda saatlerce duman ve
toz bulutuna karmas, birka gn nce srail'in Gney Lbnan'daki "gvenlik
blgesi"nde Suriyeliler'le anlaan bir grubun iki arabal saldrsna
"misilleme" olarak kabul ediliyor. ki hafta sonra srail hcumbotlar Sayda
limanndan 1 mil akta bulunan Honduras bandral, Yunanl kaptanna gre
imento teslim eden bir yk gemisine saldrd. Otuz top gllesiyle onu atee
bomu, sahilden yapt top ateleriyle de sivilleri yaralamtr.
Gnlk basn ertesi gn Saydal parlamenterler, ABD destekli srail
"korsanlna" bir son vermek iin Birlemi Milletlere giderken, srail
hcumbotlarnn bir balk gemisini batrp dier gemiyi de hasara uratt
haberini vererek srail'in cann skmad.
Basn 1984 Ocanda, Bekaa vadisinde Baalbek yaknndaki "terrist oluumlara"
kar srail'in "cerrahi operasyon" dedii, ou sivil yz kiiyi ldrmesi ve
131
bir okulu bombalamas sonucu 150'si ocuk olan 400 kiinin yaralanmas olayn
vermemitir. Bu "terrist oluumlara", Filistin snma kamp ve Lbnan
kyndeki cami, otel, restoran, depo ve dier binalar da dahildi. Beyrut
ajanslar, sr pazar ve endstriyel parkn da tahrip edilen evlerden gelen
ta ve tula paralar nedeniyle hasara uradn bildirir. Bombalanan kylerde
bulunan bir Reuter muhabiri, bombalamann ikinci raundunun ilkinden hemen on
dakika sonra baladn, kyllerin llerini ve yarallarn yaklp yklan
evlerden ekmeye balamalarna rastlamas nedeniyle "l ve yaralnn saysnn
arttn" sylemitir. ahitler, kadn ve erkeklerin ocuklarn aramak iin
lgn gibi okullara kotuklarn sylerken muhabir has-tahanede birok ocuun
bulunduunu sylemektedir.
Lbnan ve ii lideri, "susuz insanlara, hastahane-lere, yaplan saldrlar
Lbnan halkn terrize etmek amal" grerek srail barbarln knamaktadr.
Fakat olay ABD'de hibir yorum yaplmadan geitirilmi, srail'in "insan
hayatna sayg duyan" bir lke konumunda bulunmasn (.The Washington Post)
hibir ekilde etkilememiti. Dolaysyla biz de u sonucu karabiliriz:
"srail'in cerrahi operasyonlarnda ldrlenler rk Bat anlay iinde
insandan daha dktrler"99
FK veya Suriye, "terrist oluumlara" kar Tel Aviv yaknlarnda bir cerrahi
operasyon dzenleseydi
99 The Globe Mail (Toronto), 11 Temmuz; The Boston Globe, 24 Temmuz; The New
York Times, 24 Temmuz; The Boston Herald, 25 Temmuz 1985; The New York Times, 56 Ocak; The Boston Globe, 5, 6 Ocak 1984.
132
ve 100 sivilin lmesine, 150'si ocuk 400 kiinin yaralanmasna sebebiyet
verseydi "Arap taraftar" basn da dahil Bat'da bunun nasl bir tepkiyle
karlanacan hayal edin. .
ABD'deki standart anlaya gre, belki zaman zaman ar gitse de srail'in

uygulad iddet, Arap zul-' mne kar bir "misilleme"dir. ABD gibi srail de
ok daha geni haklar iddia etmekte; daha nce sylendii gibi Knesset yesi
bar Amnon Rubinstein'in Lbnan savan hakllatrmasnda olduu gibi
potansiyel terrist saldrlar nleme hakk olduunu iddia etmektedir.
Lbnan'da devriye gezen, savala topran genileten srail askerleri "nleyici
sava" olarak adlandrdklar sava yaparlar. srail'in Lbnan'a saldrlar,
mesela, 2 Aralk 1975'de Filistin snma kamplar ve yaknndaki kylerin 30
srail jetiyle bombalanp, 37 kiinin lmesi "nleyici, cezalandrc deil"
olarak tanmlamaktadr. Bu olay Birlemi Milletler Gvenlik Konseyi'nin
srail'in iddeti reddettii ve bu yzden tm tarihi kaytlardan karlan Arap
bar teklifini mzakere etme kararna bir "misilleme"ydi.100
srail airborn ve amfibus uaklar 1973 ubat'mda Kuzey Lbnan'da Trablusam'a
saldrp, Lbnanl yetkililere gre ou sivil 30 kiiyi ldrd snflar,
klinikleri ve dier binalar hasara urattnda srail bu
100 James Markham'n yazs Lbnan ve Filistin kaynaklarndan alnan zayiat
tahmini yapmaktadr, The New York Times, 3 Aralk 1975; The New York Times, 23
Mart 1985; The New York Times, 3, 4 Aralk 1975.
133
akn "Denizar lkelerdeki sraillilere ynelik olarak planlanm terrist
saldrlarn nne geme niyetiyle yaptklarn" belirterek
hakllatryordu.101
Bu ifadenin allm olmas ve bu eylemin haklla-trlmasmm ABD'de meru
olarak grlmesi, srail'in yararl bir uydu lke ve onun kurbanlarnn insan
alt bir statde olduunu gstermektedir.
Bahsedilen son olay, srail'in bir kum frtnasnda kaybolan ve Kahire'ye iki
dakikalk uu mesafesindeki bir Libya uan drerek 110 kiinin lmne
sebep olduu gn vuku bulmutu. ABD resmi olarak, bu olayda lenlerin
yaknlarna zntlerini dile getirirken basn szcs, "Ynetimin olay
hakkndaki hissiyatn paylamay reddetmitir". srail ise Fransz pilotu
sulam, The Times pilotun kendisine inmesi emredildi-i yeri bildii fakat
bunun yerine "olduka pheli" bir yol izledii -Sovyetler Birlii'nin KAL
007'yi drdnde ne srd gereke- yolundaki srail iddiasna katlmtr.
srail'in resmi cevab, Babakan Golda Meir'dan geldi: "srail hkmeti insan
hayatnn kayb nedeniyle derin zntsn bildirir ve Libyal pilotun [aynen]
milletleraras teaml uyarnca kendisine yaplan uyarlara cevap vermemesi
nedeniyle zgndr". imon Perez "srail milletleraras kurallara uygun
davranmtr" ilavesini yapar. srail son derece haksz olarak, pilotun jet
ua kullanmaya ehliyeti olmadn iddia eder.
101 Time, 5 Mart 1973; The New York Times, 22 ubat 1973,15 kiinin ldn
sylemektedir.
134
KAL 007102 saldrsndan sonra, bu uan drlmesi olayna verilen srail
tepkisi hakknda ayrntl bir tahlil yapan Amiram Cohen "Basnn yanm uan
l ve yarallarn resmini yaynlamas yasakland" ve "gazetecilerin
Bereba'daki hastahaneye gidip, sa kalanlarla grme yapmasna izin vermeme",
yani "yanl bilgi" verme "gayreti iine girildi" demektedir.
Milletleraras tepki, srail basn tarafndan, Avrupa'da "anti-Semitizm"
ruhunun gelimesinin bir baka gsterisi -ki bu srail zulmnden bahsetmeye veya
onu eletirmeye cesaret eden kiiye ABD'de verilen refleks bir cevaptr- olarak
reddedilmektedir.
srail basn, "srail'in sorumlu olmadnda", "[Fransz] pilotun sulanmas
gerektiinde" srar etmektedir. Cohen'in gzlemine gre basn, srail
eylemlerini desteklemeye "seferber edilmi bir basn"di. eitli yalanlardan
sonra srail bir "karar hatas" olduunu kabul etti ve herhangi bir "su"u ve
srail'in sorum102 Libya jeti hakknda destekleyici hibir delil yoktur. Bu yaplan zalimlik
iin hibirey meruiyet salayamasa da Sovyet iddialar doru olabilir; ABD
hkmetinin yalanlarn ifa ettii iin ilgin bir alma olan R. W. Johnson'm
Shoot-Down (Viking, 1986)'a baknz. Joel Brinkley, bu eserin Reagan

Hkmetindeki birok kiiye ok kesin bir dille alaya ald iin hatal
olduunu ve Amerikan basnnn trevi olduunu iddia eder (The New York Times
Book Review, 20 Temmuz 1986). Douglas Feaver, Johnson'un kitabndaki 2. sayfada
Uluslararas Havaclk Kurumu raporundan sadece kk bir alnt yapmasna
deinerek, onun tezlerinin "ok kolaylkla test edilerek" rk olduu anlalan
iddialarla dolu olduunu iddia eder (Book World, Washington Post Weekly, 7
Temmuz 1986). "ok kolay test edilerek", Feaver'in bahsettii 2. sayfada ilgisiz
olduu iin tm alnmayan alnt 234. sayfada konuyla balantl olduu iin
tm olarak alnmtr.
135
luluunu reddettii halde "insanla hrmeten" tazminatlar vermeye raz
oldu.103
Olay ABD'de, suu ileyen ok az eletirilerek abucak geitirildi. Drt gn
sonra Babakan Golda Meir Amerika'ya gitti. Basnn olduka az olmasna ramen
artc sorularndan rahatsz oldu ve yeni askeri uak hediyeleri alarak geri
dnd. Daha nce de bahsedildii gibi, UNITA arkadalarmzn ikisi de sivil
uak drlmesi olduu iin karlatrlabilir olaylar diye iddia etmelerine
ramen Sovyetler'in 1983 Eyll'nde KAL 007 uan drdnde ona gsterilen
tepki ok farklyd.104 "milletleraras terrizm" kriterlerini farketmek g
deildi.
srail terrizmi srail devletinin kurulmasna kadar gider. Gerekten ok nce,
1948 Temmuz'unda 250 sivilin katledilmesi ve 70.000 kiinin Lydde ve Ramle'den
karlmas; 1948 Ekim'inde milletleraras propaganda sisteminin Araplarn
liderlerinin arsna uyarak katn iddia etmesine ramen -hala da yledirbir baka
103 The New York Times, 22, 23, ubat; bayaz, 25, 26 ubat 1973. Amiram
Cohen, Hotam, 10 ubat 1984. Bu olay, srail zulmnn savunucular tarafndan
srail'in "derhal sorumluluu ald" ve "tazminat dedii" yolundaki yanl
szlerini anlatmaktadr. Michael Curtis, mektup. The New York Times, 2 Ekim;
Martin Paretz, The New Republic, 24 Ekim 1983.
104 85. nota bakn. Benzer iki olaya verilen reaksiyonlar karlatrmak iin
baknz, Robert Scheer, The Manchester Guardian Weekly, 25 Eyll 1983; yine
benzer olaylarn deerlendirilmesi iin, ABD'nin dnce denetimli ortamnda
hibir etki uyandrmayan kitabm "1984: Orwell's and Ours", Thoreau Quarterly,
K/Bahar 1984 ve "Notes on Or-wel's Problem", Knowledge of Language (1986).
136
ORTA-DOGU TERRZM VE AMERKAN DEOLOJK SSTEM
arazi temizleme operasyonunda Kuds yaknndaki savunmasz Dueyma kyndeki
yzlerce kiinin katledilmesi; 1956'da Gazze eridi'nin alnmasndan sonra IDF
tarafndan yzlerce kiinin ldrlmesi; Kibya, Kafr Hasem ve dier katledilen
kyler; 1948 sonras askerden arndrlan blgelerden binlerce bedevinin
kartlmas ve binlercesinin daha 1970'lerin balarnda kyleri ykp Yahudi
yerleimine ald iin Kuzey Sina'ya yerleenlerin buradan karlmalar; ve
dahas...
Bu kurbanlar tanm gerei "FK partizanlar" yani terristlerdir. Ha'aretz
editr saygn Gershom Schoc-ken, 1953'te (FK'nn kurulmasndan ok nce)" elBureig ve Kibya'da Ariel aron'un sivilleri katlettii olaylardan sonra unlar
yazabilmitir." Ariel aron 1950'li yllarn balarndan itibaren FK
partizanlarna kar acmasz sava ismi yapmtr". Lbnan veya herhangi bir
baka yerdeki kurbanlar da terristtirler, aksi takdirde "silahszlanmaya"
adanm, "Arap taraftar" ABD basn tarafndan "Yksek ahlaki deerli" olarak
sunulan bir devlet tarafndan ldrlmezler.
Terrist kumandanlar hrmet grmektedirler. ada ABD'li terrist 1981'de
bakanlk mevkiindeyken srail babakan ve d ileri bakan mehur terrist
kumandanlard.
Yahudi tekilat iindeki en yksek konumu, 1948-'de bir baka arazi temizleme
operasyonu sresince bir Lbnan kasabasnda koruma altnda bir camide olan
elliden fazla sivili ldren, fakat abucak affedilen, btn su izleri
kaytlardan silinen ve eylemlerine hibir
137
ekilde "leke" vurulmamas iin kendisine hukuk lisans verilen bir kii igal
ediyordu.105
Hatta Amerikallara kar yaplan terrizm bile hogrlebilirdi. srail'in
Msr'da, 1954'te, ABD Msr ilikilerini ktletirmek ve gizli bar
mzakerelerini engellemek iin ABD kurumlarna kar giritikleri terrist
saldrlar o zaman grmezden gelinmiti ve imdi zorlukla hatrlanyor. ABD
casus gemisini 1967'de milletleraras sularda seyrederken srail bombalar ve
torpido botuyla batrma teebbs, hatta hikimsenin kamamas iin cankurtaran
botlarn da bombalad ve 34 mrettebatn lmne 171 kiinin yaralanmasna
sebep oldu saldr -ki ABD'nin bar zamannda grd en byk deniz
felaketidir- bir "hata" olarak grld, grmezden gelindi ve imdi tamamen
unutuldu.106 Yine
105 Lydde-Ramle srgn iin baknz Benny Morris, Middle East Journal, K,
1986; dier olaylar iin benim Fateful Triangle, Turning the Tide, ve bahsedilen
dier kaynaklara baknz. Schocken, Foreign Affairs, Gz 1984. Moe Dayan'm
organize ettii 1948'de Filistinli siyasi lideri katletme teebbs iin
baknz, Uri Milshtin, Al-Hamishmar, 21 Eyll 1983. Hadashot, 11 Ocak 1985.
Benny Morris'in analizinde grld gibi, yakn zamanda aa kartlan 30
Haziran 1948 tarihli istihbarat raporu, 391.000 Arap snmacdan (150.000'i
Birlemi Milletler'in tayin ettii taksim alannn dndan) en azndan yzde
yetmii dorudan srme olaylar dahil eitli Yahudi Askeri operasyonlar
(zellikle Haganah, IDF) sonucu kamtr. Bu rapor, Arap liderlerinin ka
engellemek iin youn gayretler sarfetmelerine ramen bu kan olduunu
bildirir. Tehcirin Temmuz'dan Ekim'e kadar olan ikinci blmnn artlan olduka
farklyd; 48 Haziran'ndan sonra birok planl tehcir politikalar grlr.
(Middle ast Studies (Londra) Ocak 1986; Haim Bar'am, Kol Ha'ir, 9 Mays 1986).
106 The Liberty, olayn srail hava kuvvetlerinin gzetimi altnda olduunu
biliyordu ama ABD'nin mttefikinin saldrgan olabileceinden phelenmemiti.
Gemi Nablus'daki Altnc Filodan hava yardm is138
benzer ekilde, Bat Yakas ve Gney Lbnan'da srail askerleri tarafndan
Amerikallara yaplan ikenceler basnda neredeyse yer almazken, srail'in
olaylar inkar dikkate alnyor; ve Amerikan elisinin tahkikatlar grmezden
geliniyordu.107 Bu kurbanlarn Arap asll Amerikallar olmas basnn genel
standartlar asndan yaplanlar hakllatryordu. Yahudilerin olduka fazla
olan terrist eylemlerine ilikin olarak tutulan kaytlarda ilgi ekici nokta,
srail'in -Amerika'da algland ekliyle- tarihte grlmemi lde yksek
ahlaki standartlara sahip devlet olma imajna zarar verilmetemi ve "gerekli grld takdirde imha etmek de dahil olmak zere kuvvet
kullanmaya yetkili" nkleer jetler gnderilmiti, ama bu jetler kimlere
saldracaklarn bilmiyorlard. Talihimiz var ki, bu jetler Pentagon'dan gelen
bir emirle geri arlm ve nkleer bir savatan zorlukla dnlebilmiti. Bir
baka devletin milletleraras sularda bir Amerikan gemisine saldrmas ve hibir
ceza grmemesi dnlemezken bu olayn yllarca bir sr olarak kalmas, srail
ve ABD arasnda "zel bir iliki" bulunduunun bir delilidir. Olayn srail
kaynakl ok eitli varyasyonlar olduka ilgintir. Bunlarn birka iin
(belli bal ABD basn iinde yeralan tek makale, Ze'ev Schiff ve Hirsh
Goodman'in The Atlantic Monthly'de kan ikiyzl zeti dahil) baknz, James
Ennes, "The USS Liberty: Back in the News-ABD zgrl: Haberlerin Perde
Arkas", American-Arab Affairs, 1985-86 K. Belki de en ilgin olan, zamann
Genel Kurmay Bakan olan zak Rabin'in "aka terr" olan bu davran icra
ederken "tm programn en can alc geliimi" diye tarif etmesidir. Atekesten
sonra Suriye'yi igal etme plann ABD'den gizlemekten baka ekilde anlamlandrlamayacak bir hatay ilemesi, 7 Temmuz'da Rabin'in ilerleme-sidir.
Rabin, Memoirs, a.g.e., s. 108. 107 Gney Lbnan meselesiyle ilgili olarak,
baknz Mark Bruzonsky, Middle East International, 16 Mays 1986; Ayrca The
Boston Globe, 15 Nisan; David Shipler, The New York Times, 16 Nisan 1986. New
Meksikal iadam Mike Mansour'un 22 gn hapis tutulmas, kendisinin itirafa
zorlanmas, ikence grmesiyle ilgili olarak baknz, The Houstan Chronicle

(AP), 18 Mays (UPI) 21 Mays 1984.
139
mesiydi. Her yeni terrist eylem, eer kaydedilmise ilgi merkezinden
saptrlr, unutturulur ve sadece mkemmelden bir sapma olarak kaydedilir; eer
bir an iin srail doruluk yolundan ayrlrsa bu dmann iren tabiatnn
zorlamas nedeniyledir.
Btn bunlar olurken bir yandan da, basn, Araplarn iledikleri sular
grmezden geldii ve srail'i kt bir lke olarak tantt sylenerek, bu lke
tarafndan "ifte standartl" olmakla sulanyordu. Bu tr samalklarla
saygnln yitirmemi bilim adamlar gayet ciddi biimde "Bat'da pek ok
kiinin hatta Batl hkmetlerin (tabii olarak isim verilmeden) FK'y,
srail'i ykmak iin desteklediklerini" ifade etmektedirler.108
ABD'deki siyasi yelpazede ve eitilmi kiiler nez-dinde yalnzca ok marjinal
istisnalar hari, geni kabul grm doktrin, Filistin ve onlarn Arap
mttefiklerinin iledii terr Kremlin'in tevik ettii, Araplarn Yahudileri
srekli olarak ldrdkleri, herhangi bir siyasi dzeni reddetmelerinin sonsuz
Arap-srail atmasnn temel sebebi olduu ve srail'in acnacak bir kurban
olduudur. ABD iin Orta Amerika'dan Lbnan'a ve daha telere yaylan "terrizm
belas"yla mcadelede srail yeterince gl deildir. Oysa, nce Yahudi mill
hareketinin, daha sonra da srail devletinin iledii ve Batl aydn evrelerin
hogryle karlad terrist eylemlerde hibir kesinti yoktur. Bu evreler108 Robert Tucker, Commentary, Ekim 1982.
140
den, "yerli rklar problemini zd"109 iin Hitler tarafndan vgye mazhar
olan ve bugn Orta-Ameri-ka'da Hitlervari davranan liderleri destekleyen ABD
iin bu vgden bahsetmek yeterlidir. "Medeni lkelerde yaplan "terrizm"le
ilgili ada yorumlar riyakarlk kokmakta ve bu yorumlar sadece makul insanlar
tarafndan hafife alnmaktadr.
109 Dario Fernandez-Morera, History of European Ideas, Cilt 6, Say 4. 1985.
141
nc Blm
ABD Tuzanda Libya
Amerikan doktrinel sistemi iinde hi kimse, Arap dnyasnn "lgn kpei"
olan Muammer Kaddafi kadar "terrizmin belal kams" olarak nitelenmemiti.
Onun liderlii altndaki Libya da bu doktrinel sistem iinde terrist bir
devletin misali olmutur.
Kaddafi'nin liderliindeki Libya'y terrist bir devlet olarak nitelemek
kesinlikle dorudur. Milletleraras Af rgt, bu devlet tarafndan 4' yabanc
lkede olmak zere 11 kiinin ldrldn syler, balca terr olaylar
Libya'ya yklenir.1 Bu histerik eletiriler baka amalara hizmet etmek iin
yaplr. ABD stihbarat grevlisi Nisan 1986'da, "birka hafta ncesinde",
Amnesty nlerational Report-Milletleraras Af rgt Raporu- 1985 (Londra;
1985); Political Killings by Governments-Hkmetlerin Siyasi Cinayetleri
(Amnesty International Report, Londra, 1983).
143
Kaddafi, "halkn Libyal ayrmclar ldrmek iin kullanyordu" demektedir.2
Bu istihbarat grevlisi devamla: "birka hafta nce" Kaddafi'nin "Amerika'y
kararl bir ekilde hedef setiini" sylemektedir.
Bu iddiay dorulayacak gvenilir hibir delil bulunmamasna (daha sonra
greceimiz gibi) ramen, ABD'deki beyin ykama sisteminin tabii bir sonucu olan
Kaddafi'nin bu karar ald iddias, bir Amerikan hava ve deniz filosunun Libya
gemisini batrp birka kiinin lmesine sebep olduktan (Sidre Krfezi olay)
sonra ortaya atlmtr. Beklenecei gibi bu hareket ABD ynetiminin
ihtisaslat sinik doktrinin etkisi altndaki ounluk tarafndan meru
grlm, daha nce anlattmz baz saygn bilim adamlar tarafndan da
hkmet desteklenmiti (dier bilimadamlarnm tepkilerini sonra anlatacaz).
1980'in balarnda Milletleraras Af rgt, Libya'nn terrist faaliyetlerinden

bahsederken ayn dnemde Jimmy Carter, gnll olarak silahlarn katillere
ulamasnda paravan olan Jose Napoleon Duarte'yle birlikte El-Salvador'da
terrist bir saldr balatyordu.
ABD'nin El-Salvador'daki uydu rejimi, ldrlen Bapiskopos Romero'dan sonra
baa geen Riveray Da-mas'n ynetiminde 50.000 vatandan ldryor, terr
dolu sekiz ay geirmesine ramen, Libya, kendi vatandalarndan 14 kiiyi,
yabanc lkelerden de be-alt kiiyi ldrrken ABD tarafndan "savunmasz
sivil hal2
William Brecher, The Boston Globe, 15 Nisan 1986.
144
ABD TUZAINDA LBYA
ki" soykrma tabi tutmakla ve topyekn imha sava yapmakla sulanyordu.3
Carter-Duarte ittifaknn balad dnemde, Duarte "halkn gerillalarla
birlikte olduunu" bilmesine ramen, bir dzen salanmas iin ard
gvenlik glerini, birka hafta sonra gerillalarn- "ykc hareketlerine kar
halkn yannda nemli hizmetler verdiini" syleyerek vmtr. Duarte,
katliamlar gerekletirenlere yapt bu vgy, Jeane Kirkpatrick ve Alexander
Haig'in merulatrma aba3 ABD Hkmeti, 1980 Eyll'nde Nikaragua'nn halka -ki halk Carter -Duarte'nin
terrist savayla olduka hareketli hale gelmiti- kar savaan gerillalara
silah gndermeye baladn iddia etti. Gerei ifade ediyor gibi grnse de
olduka hileli bir ifade. CIA yorumcusu David MacMichael'in Milletleraras
Adalet Divan nndeki ahitlii (World Court; U.N. A/40/907, S/17639,19 Kasm
1985)'ne gre 1981'deki silah ak neredeyse sfrd (benim Turning the Tide:
The U.S. and Latin Ame-rica-Akmtinm Deimesi: ABD ve Latin Amerika (1987). Hi
phe yok ki, ABD tarafndan balanan terrist bir savaa kar kendilerini
korumak iin halka silah temin etmenin bir su olduu ABD'de hi sorgulanmakszn kabul edildi. Milletleraras Adalet Divan 27 Haziran 1986'da u karar
vermitir: "silah yardm" iddialar kesinlikle dorulanmamtr. Kald ki
"silah yardm" olsa bile bu ABD'nin silahl saldrsn hakl gstermez. Bu
yzden Mahkeme ABD eylemlerinin Milletleraras Hukuk'un kuvvet kullanma yasa
prensibini ihlal ettiine karar vermitir. ABD'nin bu karara ynelik tavr,
Divan'n kararn grmezden gelmekti. Fakat dier taraftan Amerika'nn
Nikaragua'da olduu gibi "zgrlkleri korumak iin hr" olmas gerektii iin
ABD'nin Milletleraras Adalet Divan'nm kararna teslim olmamasn syleyen
Dnya Dzeni avukatlarnn kararn saygyla karlyordu (Thomas Frank, The New
York Times, 17 Temmuz 1986). Contra lobicisi Robert Le-iken, "Adalet Divan'nn
Sovyetler Birlii ile balar bulunduu" iin Divan' sulamtr. Bu balar,
ayn Divan'n 1980'de ran meselesi hakknda ABD lehine karar verdikten hemen
sonra ortaya kmtr. (Jonathan Karp, The Washington Post, 28 Haziran 1986).
Bunlarn hepsi milletleraras terrizmin belli bal merkezinden beklenecek
tepkilerdir.
145
larma ramen ABD'de tepkiyle karlanan 4 Amerikal rahibenin ldrlmesinden
sonra, silah akn temin etmek ve meruiyet salamak iin dzenlenen Cunta
yemin treninde yapmtr.
Ayn dnemlerde basn bizi "1980'de cereyan eden ve 10.000'den fazla siyasi su
kurbanlarnn, hkmet gleri veya onlara ara sra yardm eden yabanc glerin
kurbanlar olduunu iddia eden hibir gerek argmann" bulunmadna ikna
ederken (The Washington Post), daha sonra sessizce itiraf edildii gibi, Carter
hkmeti grevlilerinin, o zaman basnn syledii gibi cinayetler kontrol
edilemeyen sa-kanat gleri tarafndan deil de "gvenlik gleri" tarafndan
ilenmiti.4
Duarte'nin asli rol, El-Salvador'daki Carter-Re-agen terrist operasyonunun en
batan beri yapt ok iyi belgelenmi cinayetleri inkar etmek veya bu
cinayetlerin kurbanlarnn komnist olduklarn iddia ederek hakllatrmak ve
katliamlarn devam etmesini salamakt. O bu rol ABD'deki siyas yelpazede
kredisini artrmak iin oynuyordu. Sivil halka ynelik bu tr cinayetler,
1970'lerde kilise-tabanl kendi kendine yeterli gruplarn, kyl ve ii
birlikleri ve dier sivil rgtlenmelerin ortaya kmasyla beliren demokrasi

tehdidini ykmay hedefliyordu.
Spectator (Londra)'un muhafazakar Orta Amerikal muhabir'in belirttii gibi;
lm mfrezesi "ne yapmas
4 Bamakale, The Washington Post (The Manchester Guardian Weekly, 22 ubat
1981); Alan Riding, The New York Times, 17 Eyll 1981. Burada belirtilmeyen
kaynaklar iin baknz Turning the Tide.
146
ABD TUZAINDA LBYA
ngrlmse onu yapmtr. Krsal alandaki halka kar ABD'nin uygulad terr
nedeniyle, yukarda bahsedilen "eitli mesleki ve sivil rgtlenmeleri sona
erdirmiler, kalanlarn da ya lkeyi terketmelerine veya gerillalara itirak
etmelerine sebep olmulardr."
O zaman, Reagan' insan haklarna hi aldrmayan, "ka kiiyi ldrdn
dikkate almakszn" katili desteklemesi iin tevik eden The New Republic
editrnn, "demokrasi yolunda gerek bir model" olan El-Salvador'daki
baarlar (!) nedeniyle ABD'nin yaptklarna memnuniyetle bakmas son derece
tabidir. Milletleraras Af rgt, -ok nadiren de olsa- basn ve Amerikan
Gzleme Tekilat tarafndan belgelenen terr eylemleri ABD'de tam bir
kaytszlkla karlanan olaylardr.5
El-Salvador'daki katliam sadece dramatik lde bir devlet terr deildir. Ayn
zamanda Yerkrenin Yneticisi'nin dorudan katlm, yardm ile gerekleen
milletleraras terrizmdir de. Ayn ekilde, bu dnemde yetmi bin Guatemalmm
bir blmnn katledilmesi de milletleraras terrizmdir. Burada da genelde
iddia edilenin aksine, ABD silahlar dzenli olarak bu katillere akmaktayd.
Katliamn daha etkin yaplabil5 Ambrose Evans-Pritchard, The Spectator, 10 Mays, 1986; Baarlan infaz
grevinden sonra, cesedlerin Ilopango Gl'ne yavaa brakldn ve bu yolla
nadiren de olsa yzmeye gelenlere basknn devam ettiinin hatrlatldn
syler, bamakaleler, The New Republic, 2 Nisan 1984, 7 Nisan 1986. Daha yakn
tarihli katliamlar, siyasi idam ve kayplarn yzde doksannn Duarte'nin
silahl glerinin ellerinde kaybolduu, hatta bunlarn bir gnde drd getii,
bunun da nde gelen terrist bir devlet iin gerek bir gelime olduunu
belirten yaz iin, baknz, Americans Watch, Settling Into Routine (Mays
1986).
147
mesi iin ABD'nin mttefiklerinin yardma arlmas gerekiyordu: Bunlar, NeoNazi Arjantinli generaller ve uzmanlarn byk bir memnunlukla bunlarn emrine
veren Tayvan ve srail'di. Ayrca, ABD hkmeti, Belika ve dier
ibirlikileriyle, ClA ve Pentagon'un direktifi altnda bir silah ak yolu
kurmulard. Tam o dnemde, zulm artk tepe noktaya ulatnda, Reagan ve
arkadalar bu zulm gzard ederek katilleri "demokrasiye tam
teslimiyetlerinden tr" vyorlard.6
El-Salvador'daki ABD milletleraras terrizmi, ABD'deki kabul edilen politik
yelpazede muhteem bir baar olarak grlyordu. nk Yenidildeki anlamyla
"demokrasi"ye dayanyordu; Yani, anlaml bir demokrasinin temeli olabilecek halk
rtlenmelerinin zmleri sebebiyle gittike sekin kararlarnn halkn
tasdikine sunulmas azalyordu.
1982 ve 1984'de ABD'de organize edilen seimleri, Edward Herman ve Frank
Broadhead halklar yattrmak iin yaplan "seim gsterileri" olarak
adlandryorlard. ngliz Parlemontosu nsan Haklar Gzlemcilerine gre bu
seimler "terr, umutsuzluk ve yalan" ortam iinde yaplyordu. Fakat ABD
basn belki Prav-da'nm da ayn artlar altnda yaptn yaparak, Ameri6 Chris Kruger ve Kyell Enge, Security and Development Conditions in the
Guatemalan Highlands-Guatemala Dalarnda Gvenlik ve Gelime artlar
(Washington Office on Latin America, 1985); Alan Nairn, "The Guatemala
Connection", The Progressive, Mays, Eyll 1986. Amerika ve dier yerlerdeki
srail balants iin baknz, Benjamin Beit-Hallahmi'nin From Manila to
Managua: Israel's World War-Manila'dan Managua'ya: srail'in Dnya Sava.
148
ABD TUZAINDA LBYA

ka'nn demokrasiye olan balln gsteren bu gsteriyi vyordu.7
Guatemala'daki seimler de benzer sebepler nedeniyle bir baar olarak
grlyordu. ABD'nin felce uratt seimlerden sonra halkn neredeyse
yarsnn oy verdii seimlerde Amerikal yorumcular ABD'nin demokrasi aknn
tekerrr eden gsterisinden ok holanmlard.
Onlar lm mfrezesinin artan ldrme olaylar zerinde, askerler ve oligarik
yapda hibir etkinlii olmad iin yeni seilmi bir bakann hibir ey
yapamamasndan ve sadece "ac ve iflas getirmesi"8 'nden, El-Salvador'daki gibi
devlet terrnn artmas ve bask7
Herman ve Brodhead, Demonstration Elections-Gsteri Seimleri (1984). Bu
kavram "isyankar halk yattrmak iin yabanc bir g tarafndan organize
edilen" veya yabanc mdahaleler altnda yaplan seimlerden bahsedilirken
kullanlyor. Bu seimlerin Sovyet otoritesi altnda yaplan seimlerden daha az
gln olmadn dolayl bir ekilde gsteriyorlar. Onlarn "gsteri seimleri"
terimi, Robert Leiken (The New York Times, 5 Aralk, 1985) tarafndan, terrist
orduyu destekleme kampanyasnn bir blmnde dn alnm ve yanl
kullanlmtr. ngiliz Parlementosu gzlemcilerinin ve dier basn
mensuplarnn yarm yllk bir gecikmeden sonra (26 Haziran 1986) yaynladklar
Broadhead ve Herman'n mektuplarna baknz. "lgilerini Sovyet emperyalizminden
ekip Bat emperyalizminde younlatrdklarn" ifade ederek zmnen de olsa bu
kavramn doruluunu kabul etmi oluyorlar. Leiken'in dier yazlar, ABD'nin
ideolojik sistemiyle ilgili olanlarn okumak isteyecei pek ok entrikay gzler
nne serer. zeSkle Alexander Cockburn'un eletirisine (77e Nation 29 Aralk,
1985, Mays 1986) ve Leiken'in buna verdii cevaba (The New York Review of
Books, 26 Haziran) baknz; Ayrca Morris MorSey ve James Petras'n The Reagan
Administration and Nicaragua Hkmeti ve Nikaragua (Pamphlet Series, Institute
for Media Analysis, New York) kacak olan kitabna yazd nsze baknz. 8
Kresel Olaylar Kongresi, Washington Report on the Hemisphere, 16 Nisan, 1986,
Cerezo dneminin Ocak'ta balamasndan Haziran'a kadar
149
nn yaplabilmesi iin ABD'nin eline daha fazla imkan veren seimlerin ABD iin
bir ara olmasndan hi rahatsz olmadlar. Gerekten de ABD'nin mttefiki
terrist devletlerde seimler yerli halk iin tam bir felaket olduu halde
yukarda anlatlanlar nedeniyle -ABD'nin kullanabilecei bu vasta- vlmektedir.
Bu iki rnek phesiz, ABD'nin 1980'lerde milletleraras terrizme itirakinin
sadece bir blmn gstermektedir, terrist faaliyetler aslnda ok gerilere
gitmektedir.
Milletleraras Af rgt'nn devlet terr konulu raporlarn inceleyen iki
yorumcusu u mlahazalarda bulunmaktadr: "mparatorun dnyay etkisi altna
ald yerlerden olan Orta Amerika devletleri, Arjantin ve Endonezya'nn aksine
Libya terrist eylemlerinin en arpc zellii bunlarn saysnn snrl
olmasdr."9
olan srede cinayetlerin yediyze ulat bir nceki yla gre yzde onluk bir
artt bu; bunlarn kann siyasi olduu veya gerek say kesin bir ekilde
bilinmiyor (Edward Cody, The Washington Post, 6 Temmuz, 1986) Alan Nairn ve Jean
Marie-Simon, "Guatemala ordusunun gazeteciler, renciler, liderler, solcu halk
ve politikaclarla ilgili bilgisayar dosyalarn kullanarak ortaya koyduu
"etkili siyas terrizm sis-temi"nin -ki bu sistemi onlara srail vermitir ve
bu srail balantsndan hi bahsedilmemitir her zamanki gibi- ayda altmtan
fazla kurban olduunu tahmin etmilerdir {The New Republic, 30 Haziran 1986).
Bakan "Cerezo ordunun tek bir cinayetini bile lanetlememi" olduunu ve onun
"ileri Bakannn siyasi cinayetlerin artk problem olmayacan" sylediini
belirterek "Guatemala'nn lm brokrasisinin 1960'larn ortalarndan itibaren
her zamankinden daha salam gzkt" sonucunu karmlardr. 9 John Haiman ve
Anna Meigs, "Khaddafy: Man and Myth-Kaddafi: Efsane ve nsan", Africa Events,
ubat 1986.
150
ABD TUZAINDA LBYA
Ksaca, Libya gerekten terrist bir devlettir. Fakat milletleraras terrizm

dnyasnda ancak ok kk bir role sahiptir.
Katliamlar ve terrn savuncularmn saygn Batl yaynlarnda stn
saylmayaca, bunlarn ancak hor grlerek basna yansyabileceine inanacak
kadar masum kiiler kalmtr. Bu kimseler Orta Amerika'da terrn en youn
olduu yllarda grlen saysz rneklerle ilgili yazlar okuyarak10 veya "neoconservative" (yeni-muhafazakar) yayn The National Interes'de kan ve The
Washington Post'u Libya konusunda ok yumuak bulduu iin eletiren yazlarna
bakarak bu illzyondan kurtulabilirler. The National Interest'm bu konuyla
ilgili yazs yledir:
Hi phe yok ki, El-Salvador'un Duarte hkmeti veya Trkiye'nin yakn
zamandaki hkmeti Kaddafi'nin idam ettiklerine yakn sayda kii idam etmi
olsayd, The Post bizi bunlardan teferruatl bir ekilde haberdar edecek ve
nemli bir muhalefetin var olduunu syleyecekti. (!)
Daha nce de belirttiim gibi, sadece "terrizm" ideolojik olarak kullanlmak
iin tanmlanyor, belli bir eyi ispat etmek iin gereken delillerin
standartlar da imparatorun amalarna hizmet edecek ekilde belirlenmitir.
Libya'y terrist bir devlet olarak gstermek iin en kk bir delil bile
yeterli grlyordu. Libya'da
10 Ayrntl bilgi iini baknz, benim Turning the Tide; ayrca II. Blm 17,
44 ve yukarda bahsedilen referanslar.
11 Michael Leeden, The National Interest, 1986 gz; 4. nota ve metne baknz.
151
100 kiinin lmne sebep olan ABD terrist saldrsn savunan New York Times'm
bayazsnn bal yledir: "Yeni bir Nataa Simpson' kurtarmak". Burada
deinilen kii 27 Aralk 1985'te Roma ve Viyana havaalannda terrist
saldrsnn hedefi olan onbir yandaki Amerikal kzd. Bu saldrya hedef
olanlar, The Times editrlerinin ciddi bir ekilde ifade ettiine gre, "devlet
destekli terr engellemek" amacyla Libya ehirlerini bombalamamz iin bize
izin veriyordu. Bu eylemlere Libya'nn mdahele ettiini gsteren hibir dlil
olmamas son derece kk bir kusurdu.
talyan ve Avusturya hkmetleri terristlerin Lbnan'n Suriye kontrolndeki
blgesinde eitildiklerini sylyor, ayn ekilde srail Savunma Bakan zak
Rabin de terristlerin am yoluyla geldiini sylyordu.
Drt ay sonra, Viyana saldrsna Libya'nn mdahalesi olduu iddiasna kar
Avusturya ileri Bakan yle cevap veriyor: "Libya'nn mdahale ettiine dair
en kk bir delil yoktur". Ve devamla: "Washington, Avusturyal yetkililere
Libya'nn su ortaklnda bulunduuna dair deliller sunacana sz vermesine
ramen hibir delil sunamad". Ayrca bakann bu cevab mesajnda Lbnan
meselesinin iyznn doru fakat anlatlamaz (ABD'de) gerei; Lbnan
meselesinin Filistin probleminin zlememesinden kaynaklandn, umutsuz
insanlarn iddete yneldiini, bu ynelmenin de ABD ve srail terrnn
istedii ey olduunu sylemitir (2. Blm'de tarttmz gibi).12
12 Bayaz, The New York Times, 20 Nisan 1985; The Washington Post, 11
152
ABD TUZAINDA LBYA
Birka ay sonra, talyan ileri Bakan, ABD'yle "terrizme sava" amak iin
ibirlii anlamas imzalarken, "talya tarafndan Ocak'tan beri sylenen", Roma
ve Viyana saldrlarnn Suriye kaynakl olmasndan phelendiklerini ifade
etmitir. The Times bakann bu szlerini yazm fakat onlara gre tam bir
sebepsiz terr olan bu olaya kar Nisan'da dzenlenen ve alk toplayan
misilleme harekat hakknda hibir ey sylememitir.13
ayet birisi terrist bir hareket giritiyse, derhal, Libya'ya gittii veya
gemite Libya'da eitildii ne srlr, bu da Kaddafi'nin "yeryznden
kalkmas gereken kuduz kpek" olarak adlandrlmas iin yeterlidir. Ayn
standartlar Kbal srgnlerin kullanlmasndaki CIA iin de geerlidir.
1985'te, yln en cani eylemi olan Hindistan Havayollarna ait bir jumbo jet
uann rlanda yaknlarnda bombalanmas ve 329 kiinin lmne sebep olan
olayn phelilerden birinin ABD, Alabama'da, komnizm kart bir okulda
eitilmi biri olmasyd. Basavc Me-ese, 9 ay sonra Hindistan' ziyaret
ettiinde, ar Sinlerin ABD tarafndan eitildii yolundaki Hindistan

sulamas zerine "terristlerin ABD'de eitim ve kaynak almalarn engellemek
iin" nlemler alndn belirtti.
Ocak 1986; Rabin, The Boston Globe, 25 Ocak 1986; El Pais (Madrid) 25 Nisan
1986.
13 E. J. Dionne, "Syria Terror Link Cited by Italian-talyalarn ddia Ettii
Suriye Terr Balants", 25 Haziran 1986; Times'in bayazarlar kendilerinin
alkladklar ABD Hkmetinin icraatlarnn daha sonra keceinden
haberdardlar.
153
Bilindii kadaryla, basn aratrma yapmad halde Meese'in bu ifadesi
yanlt.14
1985'te Orta Dou'da en fazla can alan terrist eylem, 80 kiinin lmne, 200
kiinin yaralanmasna neden olan Mart aynda Beyrut'ta bir arabann bombalanmas
olaydr. Bu eylem, "Amerika'nn Beyrut'taki kurumlarna kar terrist
eylemlerde bulunduuna" inanlan ii liderleri ldrmek amacyla, CIA'in
eittii ve destekledii Lbnan istihbarat birimi tarafndan icra edilmitir.15
"Terrizm" terimi, genellikle yabanc ordular tarafndan "yerel halkn igalci
glerin empoze ettikleri, nefret ettikleri siyasi dzene -bu yrede srail'in
'Yeni Dzeni'- kar yaptklar eylemleri ifade etmek iin kullanlr."
Propaganda sistemi nedeniyle farkedilemeyen terrist faaliyetleri hari tutsak
bile, Libya rneindeki standartlar kullanldnda, ABD 1985'te dnyann nde
gelen terrist gc olmaktadr.
14 The New York Times, 27 Haziran 1985; The Christian Science Monitor, 25 Mart
1986. Nikaragua'ya saldran ABD'nin mttefik ordusuyla birlikte savaan Kbal
paral askerler Florida'daki paramiliter mevzide eitildiklerini iddia
etmilerdir; Stephen Kinzer, The New York Times, 26 Haziran 1986. Fakat dier
taraftan ABD Hkmeti, New Orleans'daki Surinam (ABD savcs Gney ve Orta
Amerika'ya mdahale ettikleri iin aranan paral askerlerin yata olarak tarif
ediyor) diktatrln devirmeye alan suikastileri ABD'nin Tarafszlk
Anlamas'n ihlal ettii iin tutuklamtr. (The Christian Science Monitor, 30
Temmuz 1986). Yine ayn ekilde Hukukun stnlne olan balln (!)
gstererek Haiti'de destekledii Duvalier rejimini devirme abalar da
engellenmitir.
15 Bob Woodward ve Charles R. Babcock, The Washington Post, 12 Mays.
154
ABD TUZAINDA LBYA
Bu kitabn yazld 1986'da -srail'in Lbnan'da devam eden terrist
olaylarndan baka- Akdeniz blgesindeki en nemli terrist eylemler, ABD'nin
Libya'y bombalamas ve yine Lbnan Devlet Bakan Emin Cemayel'in Falanjist
partisinin radyosuna gre, Nisan'da 150'den fazla kiinin ldrld Suriye'nin
bombalanmas olaydr. Suriye bu bombalama olaylarndan aklad hibir delil
olmadan srail ajanlarn sorumlu tutmutur ama bu iddia, ABD'nin benzeri
artlarda yapt iddialardan daha az gvenilir deildir sadece onlar (ABD)
"terrizm belas" dan sorumlu tutulmuyorlar.16
Tabii, ABD, Lbnanl, Guatemala'daki Rioss Montt gibi Kbal, katliamclar
eittii sulamasn reddetmitir.
"Baz Hkmet grevlileri ve Kongre yelerinin Lbnan'n bombalanmas olaynda
CIA'in dahli olduunu sylemelerine" ramen CIA bu olaya mdahalesinin olduunu
reddetmitir. Ayn sonu Washington Post'un bir aratrmasnda da
karlmtr.17
Bombalama olaynn CIA'in yetkisi haricinde olduunu, CIA'in terristleri
eittikten sonra onlarla iliki16 hsan Hicazi, The New York Times, 20 Nisan 1986. The Times'in dikkatli
okuyucular, Henry Kamm'n Atina'dan gnderdii yazda (29 Mays 1986) sakl
olan, Suriye Devlet Bakan Esad'n bir Suriye otobsnn bombalanmas nedeniyle
144 Suriyeli'nin ldrlmesiyle ilgili olarak "balca terrist eylemler"den
bahsettii bir konumasnda terrizmi lanetlediini kartabilirler.
17 Philip Shenon, The New York Times, 14 Mays 1985; Lou Cannon, Bob Woodward,
The Washington Post, 28 Nisan 1986.
155
lerini koparttklar iddiasn kabul etsek bile, resmi dmanlara uygulanan
standartlar uygulansayd hkmetin mazereti rahatlkla gzard edilecekti.
"Arafat Filistin iddetinin balatcs ve hala da devam ettiricisi" olduu iin
"zulmn manevi sorumluluunun btnyle Yaser Arafat'a ait olduunu", bu yzden
ABD'nin, Arafat katlsn katlmasn milletleraras terrizm olaylarndan "onu"
mes'ul tuttuunu hatrlayn.18 Bu yzden (ayn standartlar uygulansa) bahsedilen
olaylarda ABD'nin dorudan itiraki olsun olmasn "manev sorumluluk" tamamen
Washington'a ait olacaktr.
nszde de belirtildii gibi, Reagan'm "milletleraras terrizm"e kar
yrtt kampanya, onun temel hedeflerini -devlet sektrnn ekonomide daha
geni yer tutmas, yoksullardan zenginlere kaynak transferi ve daha "aktif"
(yani saldrgan ve terrist) bir d politika yrtmek gerekletirmek iin
tabii olarak setii bir propaganda sistemiydi.
Bu tr politikalar, halkn kendisine zarar verecek dmandan korkarak hkmete
itaat etmesine sebep oluyordu. Dman ok tehlikeli olduu iin "eytan
Imparator"la sava yapmaktan ekinilmesi gerekiyordu. "eytan
mparator"un.mttefik devletlerinin milletleraras terrizmi bu amaca hizmet
etmektedir. Halkla ilikiler uzmanlar bunlarla ilgili olarak daha sonra
ciddiyetle ele alacaklar uydurma haberler reteceklerdir. Bahsedilen bu
ihtiyaca Libya son derece iyi uymaktay18 The New Republic, 20 Ocak 1986; Edwin Meese, AP, 4 Nisan 1986; Baknz 2.
Blm.
156
ABD TUZAINDA LBYA
di. ABD'deki ar Arap kart rkln ve eitilmi kiilerde ok nadir
istisnalar hari yaygn olan ABD-srail reddediciliine balln olduu bir
ortamda Kadda-fi'den nefret etmek ok kolayd. Baskc bir toplum yaratmt ve
gerekten de zellikle kendi halkna ynelik ksmi terr uyguluyordu.
ABD'li ve srailli istihbarat uzmanlarna gre, Kad-dafi'nin belli bal
terrist faaliyetlerinden olan Libyal muhaliflerin idam edilmesi, Libya
istihbarat zlerek engellenebilirdi. Bir srail uzman yle bir soruyla
meseleyi daha net hale getirmitir: 'Baz Libyallar iin niye kaynaklarmz
kullanalm?'19 Libya yle zayf ve savunmaszd ki rf idare kolaylkla
uygulanabilirdi; gerektiinde hibir ceza grmeksizin yerli halk ldrlebilirdi.
Carter ve Reagan ynetiminin saldr ve dmanlnn en st noktas olan,
yoksul ounluun ihtiyalarnn karlanmasn tehdit eden Grenada'daki
muhteem zafer de belirttiimiz amaca hizmet ediyordu.
Bu nokta yabanc lkelerde anlalmaktadr. Bir ngiliz yaynnda 1986
Mart'ndaki Sidre Krfezi olaylar hakknda yazan Amerikal gazeteci Donald Neff
unlar syler:
Bu olay kavga karma olaylarnda grlen kabadaylk gsterilerine nazaran ok
az Rambovari stildedir. Bu Reagan'n tipik hareketidir. O be yllk ynetimi
sresince'bir kral gibi davranmtr. imdi de bunu yapmtr.
19 Frank Greve, The Philadelphia Inquirer, 18 Mays, 1986.
157
Amerikan kltryle ilgili ilgin bir nokta da bazen yabanc lkelerde olduu
gibi, korkakln var olmas, ucuz zorbalk gsterisinin ok nemli bir etkiye
sahip olmasdr. Mesela, ABD'nin bombalad yerlerin "terrist mevziler"
olmad yolunda pheler duyulurken Paul Johnson "havadaki bu korkaklk
korkusunu" knamaktadr. Johnson savunmasz sivilleri ldren bombalar atarak
cesaretlerini gsteren "Kovboy gcne" hayrandr.20
Reagan Hkmetinin halkla ilikiler uzmanlar Libya dmanndan faydalanmasn
ok iyi bildiler ve bu tehlikeli dmanla karlamak iin hi zaman
kaybetmediler. Libya, derhal, Sovyet kaynakl "terr" ann balca ajan
olarak takdim edilmi ve 1982 Tem-muz'unda Libya'daki paramiliter bir terr
olaynda Kaddafiyi ldrmeyi hedefleyen bir CIA plan basma szmt.21
Ek olarak sylemek istediim bir ey de bu plann ABD standartlarna gre

Kaddafi'ye "gelecekteki slad20 Nef, Middle East International (Londra), 4 Nisan 1986; Johnson, The Sunday
Telegraph (Londra), 1 Haziran 1986. Johnson'n yorumlar devlet terrn
destekleyen "avukatlarn" tipik grn yanstmaktadr. Terrizmle ilgili
olarak Washington'da srail tarafndan dzenlenen bir konferansta (nsz'n 15.
notuna bakn) srail'in 1982'de Lbnan' igal ederek "terrist kanserle"
mcadele etmek zere "kafi nlemler" ald iin srail vlmtr. "Gerek olan
ey, devlet haklaryla ilgili ahlak kaideler koyarak srail ilk defa olarak
kanserin kalbini inmi, onun bymesini durdurmu ve geri ekilmesini
salamtr" (Wolf Blitzer, The Jarusalem Post, 29 Haziran 1984) 2. Blmde
aniatld gibi, srail'in niyetlerinin tam tersi aslnda.
21 Edward Haley, Qaddafi, and the United States Since 1969-1969'dan Sonra
Kaddafi ve ABD (1984) s. 271.
158
ABD TUZAINDA LBYA
rlara kar kendini savunmak" iin terrist saldrlar yapma yetkisi
vermesidir, Beyaz Saray Szcs Larry Speakes'm szleri Trablus ve Bingazi'nin
bombalanma olaylarnn resmen hakl grldn gsterir. Ayn ekilde Vernon
Halters ve Herbert Okun'un szleriyle Birlemi Milletler'de de hakl
grlmlerdir. Hkmetin, Birlemi Milletler Anlamasna uygun olarak bunun
hakl olduu iddias vard. Hitler bile bu iddiada bulunmamt, dier iddet
uygulayan devletler de bunu iddia edecek olsa milletleraras hukuk ve dzenin
geriye kalan ksm da kalmazd. Hibir mantk bu iki eyi (Birlemi Milletler
Anlamas ile bir kiinin ldrlmesi plan) uzlatramad halde Hkmet bunun
"Peoria'da iyi ileyebilecei" -Cambridge, New York ve Washington-ni iddia
etmitir. Reagan, Antony Lewis tarafndan, "tekrarlanan iddet eylemlerine kar
meru mdafaa iin kuvvet kullanmak" gibi meru bir nedenle iddet kulland
iin alklanmtr. ABD'nin saldry savunurken onu "bir misilleme
hareketinden ziyade, bir saldry nlemek, kendini savunmak" eklinde
aklamas D leri yetkilileri tarafndan yaplmtr. Birlemi Milletler
Anlamas kendini mdafaa iin hari kuvvet kullanlmasn yasaklar -gerekten
kendini ani ve ykc bir saldrnn hedefi olarak gren bir devlet Gvenlik
Konseyi'ne resmi bir bavurudan sonra BM hareket edene kadar kendini
koruyabilir.
Bu "meru iddia" yurtta hayranlkla karlanrken Kanada'nn sabk BM
bykelisi, BM'nin Kanada Delegasyonunun bir yesi ve imdi Toronto
niversitesinin fahri rektr olan George Ignetieff gibilerinin ok
159
nadir bulunduu yabanc lkelerde de hogrld. Ig-natieff, BM Anlamasna gre
kendini koruma hakknn gereksiz yere kullanlmasn uygun bulmad.22
Edward Haley'in Libya ile ABD ilikilerini anlatan, Kaddafi kart kitapta
anlatldna gre, Austos 1981'de yaynlanan Kaddafi kart mesaj Libya'y,
Libya jetlerini drmek in ABD tarafndan Sidre krfezinde zenle hazrlanm
bir tuzaa drmeye zorluyordu. Haley'in makul bir ama olarak deerlendirdii
bu hareketin amac uydu:
Libya tehdidi'ni kullanarak Sovyetler Birliine kar Bakan Haig'in peinde
olduu "milletleraras konsenss" iin gerekli admlar atmak, evik Kuvvet
[zellikle Orta Douya ynelik mdahale gc] oluturulmas iin gerekli ortam
oluturmakt.
Ayn ekilde Kasm aynda Hkmet Libyal serserilerin Reagan' ldrmek iin
Washington caddelerinde dolatklar yalann uydurmutur.
Reagan'a, kendisine ynelik bu suikast hakknda delil sorulduunda cevab:
"Bizim delilimiz var ve Kaddafi de bunu bilmektedir"23 olmutur.
Bu hikayeyi uydurmakla elde edilmesi dnlen sonu alndktan sonra hikaye
unutuldu. Basn da res22 Larry Speakes, Mill Televizyon 19.30, 14 Nisan; The New York Times, 16
Nisan; AP 14 Nisan; The New York Times, 15 Nisan; Lewis, The New York Times, 17
Nisan; Bernard Weinraub, The New York Times, 15 Nisan 1986; Jeff Sallot, The
Globe Mail (Toronto) 24 Nisan 1986. Daha nce de bahsedildii gibi
Milletleraras Adalet Divan, ABD'nin gerillalara silah aknn "silahl

saldr"y gerektirdii iddiasn reddeder. 3. nota baknz.
23 Haley, Qaddafi and the U.S. Since 1969, s. 8, 264.
160
ABD TUZAINDA LBYA
mi ABD listesindeki "suikastilerin", ki bunlarn Lbnanl Emel rgt (Libya'ya
olduka kar olan)'nn lideri Nebih Berri ve ii toplumun yal dini liderleri
olduunu ngiliz basnna szdrmamakta (Fakat ngiltere'ye szmtr) olduka
disiplinli davranmtr.24
Libya'nn Sudan' altyz mil igal edecei gibi, ubat 1983'te Sudan hkmetini
devirmeye almas gibi uydurma hikayeler Hkmetin askeri adan yetersiz
olmakla suland dneme denk dyordu. Sudan Hkmetini drme tuza yle
iyi gizlenmiti ki Amerikan istihbarat meseleyi incelemek iin Hartum'a
giderken Sudan ve Msr istihbaratnn hibir eyden haberi yoktu.
Bu uydurma tuzaa ABD'nin tepkisi, ok korkak olduu iin eletirilen Shulz'u,
televizyonda Kadda-fi'den bahsederken kahraman bir edayla "onun ait olduu yere
geri gidecei"ni syletmek oluyordu. Yine, bu hikayeyle ulalmas istenen amaca
ulaldktan sonra hikaye unutuldu. Bunun benzeri daha birok rnek vardr.
Basn genellikle, kendisine verilen rol bazen mtereddit olmakla beraber byk
bir ustalkla oynamaktadr.25
1986 Mart Nisan aylarnda cerayen eden olaylar bu amaca mkemmel bir ekilde
hizmet ediyordu. Mart'taki Sidre krfezi olay da venist histeriyi uyandrmak
iin, tpk Senato'nun hayati nemdeki contra
24 The New Statesman, 16 Austos 1985.
25 The Financial Times, s. 210; Bu komediyi ciddiyetle ele almakla olduka
vgye layk bir i yapanlarla ilgili olarak Haley'in a.g.e.'e baknz.
161
yardm oylamas ncesindeki Kongredeki barlar ve bar basn
Nikaragua'nn Honduras' igal ettiini syleyerek kzdrmay baaran Halkla
likiler operasyonu gibi (2. Blme bakn). Bu yalan ayrca Hkmetin,
-Washington'daki kanunsuz ekibin zayf Kongre snrlamalarndan kurtularakHonduras'n resmi aklamalarda bu paray istediini reddettii halde,
Honduras'a verilen hi phesiz contra kamplarnda "kaybolan" 20 milyonluk
yardm yapmasn salamt.26 Sidre Krfezi provakasyonu da ABD kuvvetlerinin
birok Libya botunu batrp 50'den fazla Libyalnn lmesine yol at ve
ABD'ye kar terr eylemlerine girimesi iin Kaddafi'yi kkrtt iin bir
baaryd.
26 Yetkililerin iddialarna gre, "Nikaragua'daki askeri operasyonlara dorudan
veya dolayl olarak yardm etmek iin, Kongre, 1984 Ekim'inden 1985 Eyll'ne
kadar CIA'in para gndermesini yasaklamasna ramen CIA Nikaragua asilerine
gizlice birka milyon dolar szdrmt. ABD yetkililerinin "balca program"
olarak tarif ettikleri programdan ama, Avrupadaki mttefiklerimizde
conrra'larn gerek bir g olduu izlenimi vermekti. Kongre yesi Sam
Gejdeenson "CIA'in sahneden ekilmeyeceinden pheleniyorduk ama onun Contra
savana dorudan mdahalesi CIA'in eylemlerini en ok kanksam olan kiileri
bile artabilirdi" demitir. AP'nin eline geen UNO (Contra) dokmanlar, baz
fonlar, Honduras ve Kosta Rika grevlilerine bu lkelerde faaliyet gsteren
"asileri kontrol edebilmek iin denirken" dier taraftan "UNO'nun eline geen
paralarn ou, ABD tarafndan kurulan 'emsiye grubundaki mttefiklerin askeri
operasyonlarna gittiini" gstermektedir. Parann ou Bahamalardaki bir
Londra- bankasndan aktarlmaktayd. AP, 14 Nisan; The Boston Globe, 14 Nisan
1986. Bu ifaatlar hibir yorum yaplmadan yaplmtr. Bunu mteakiben, The
Miami Herald, Kongre tarafndan "acil yardm" nedeniyle ayrd 27 milyon
dolarn 2 milyonunun Honduras grevlilerine "Honduras topraklarndaki illegal
kar eylemleri engellemek iin" dendiini yazar (bayaz, The Boston Globe, 13
Mays 1986).
162
ABD TUZAINDA LBYA
ABD kuvvetleri birok Libyaly ldrmede baarl olurken, bombalamalardan sa
kalanlar kurtaram-yordu. spanyol petrol tankeri tarafndan bu bombalamadan
sa kalabilmi 16 kiinin kurtarlabilmesi bize kurtarma operasyonunun imkansz

olmadn gstermiti.27
ABD'nin askeri operasyonunun resmi olarak sylenen amac, Sidre krfezinde
dorudan bir geit kurmakt. Fakat bu tam bir samalkt. nk bu amacn
gerekletirilmesi iin bir filo gnderilmesine gerek yoktu, bir deklerasyon
yeterli olabilirdi. Baz nedenlerle daha ileri admlar atlmas gerekseydi
kanun yollar bunun iin uygundu. Eer komunuzla mlkiyet hakk konusunda
anlaamyorsanz izlenecek iki yol vardr: Birisi, anlamazl mahkemeye
gtrmek, dieri de bir silah bulup komuyu ldrmektir. Birinci seenek Sidre
Krfezi olaynda kesinlikle uygun olan seenektir.
Hibir maliyeti olmadndan geit kurma hakk elde etmek iin kanun vastalar
kullanmak mmknd. Fakat kanunsuz ve zorba terrist devlet tabii olarak farkl
yntemlere ncelik verecekti. ABD'nin meseleyi niye Milletleraras Adalet
Divan'na gtrmedii sorulduunda, Savunma Bakanlnda Okyanus Hukuku ve
Politikas Blm'nn bakan Brian Hoyle yle cevaplandrmt: "Eer bu yola
gitseydik [Milletleraras Adalet Divanna bavursaydk] bu yllar alrd. Bu
ekilde hayatiyetimizi devam ettirebileceimizi sanmyo27 AP, 27 Mart 1986, El Pais (Madrid)'de bahsedilir.
28 R.C. Longworth, The Chicago Tribune, 30 Mart 1986.
163
rum".28 ABD, deniz gcnn Sidre Krfezi operasyonu yapmasna mazeret olarak
ABD'nin bir millet olarak kalabilme ihtiyacn gsteriyor.
ABD'nin tavr mesele daha dar anlamda ele alndnda da phe vericidir. Basn
devaml olarak "Deniz Hukuku"ndan bahseder ama Reagan Hkmeti Deniz Anlamalar
Hukuku'nu reddediyor diye ABD bu hukuka uygun davranmaz. Ayrca Libya ABD
gemilerini deil uan vurmutur. "Hava Hukuku" da ok net dzenlenmemitir,
devletler "hava" konusuyla ilgili olarak deiik iddialarda bulunabilirler.
Mesela, ABD, hava savunma sahas olarak -bu alana zorla girildiinde "savunma
hakk"n kullanabilecei alan- 200 millik bir alan ngrr. Hi phesiz ABD
uaklar Libya'nn bu 200 millik hava sahas iine giriyordu -Pentagon'un
iddiasna gre de 40 mil. Bu, ABD standartlarna gre Libya'nn mdahele etme
hakkna sahip olmas demekti. Tufts niversitesi'nde Fletcher Okulunun
muhafazakar hukuk profesr Alfred Rubin bu konuyla ilgili olarak u yorumu
yapmtr: "Uak gndermekle Deniz Hukuku'nun bize verdii yetkileri am,
gereksiz yere provakasyonda bulunmutuk.29 Fakat gangaster bir devlette bunlar
dikkate alnmaz ve en azndan yurt iinde yaplanlar bir baar olarak grlr.
Sidre Krfezi provakasyonunun boyutlar, Pentagon Szcs Robert Sims'in u
szleriyle aa kavuur: "ABD politikas, ABD'nin deniz kuvveti orada bulunduu
srece Sidre krfezinde milletleraras sularda
29 Ricchard Higgins, The Boston Globe, 25 Mart 1986.
164
ABD TUZAINDA LBYA
seyreden her Libya gemisini bombalamakt -geminin ABD gemilerinden uzakl
nemli deildi". Sms, Libya'nn ABD'nin sava uaklarn vurmasyla gsterdii
"dmanca niyetler" besledii bir ortamda her Libya askeri aracnn
"kuvvetlerimize ynelik bir tehdit" olduunu syler.30 Ksacas, ABD, Libya
sahilleri yaknndaki donanmasna yaklaan Libya aralarna "kendini savunmak
iin" ate etme hakkna sahipken, Libya ABD'nin koyduu standartlara gre (200
mil) kendi hava sahasnda "kendini koruma" hakkna sahip deildi.
Bu hikayenin devam var. ingiliz muhabir David Blundy, Trablus'da Ruslarn
kurduu radar sistemini tamir eden bir ngiliz mhendisle bir rportaj yapt.
Muhabir, mhendisin ekrandaki olaylar incelerken unlar grdn syler:
(Pentagon'un iddialarndan farkl olarak)
Amerikan sava uaklarnn sadece Libya karasular iindeki 12 mili amad,
Libya snrlar iinde girdiini de grmt. Mhendis yle demitir: Uaklarn
Libya hava sahasnn yaklak 8 mil iinde utuunu grdm. Libya'nn onlar
vurmaktan baka seenei olmadn dnyorum. Kanaatime gre Libyallar
uaklar vurmakta isteksizdiler.
Mhendis unlar da eklemitir:
Amerikan sava uaklar, alelade sivil hava yolunu kullanmamtr, radara

yakalanmamak iin bir Libya uann peinden giderek Libya'ya yaklamtr.31
30 Fred Kaplan, The Boston Globe, 26 Mart 1986.
31 The London Sunday Times, 6 Nisan 1986.
165
Bildiim kadaryla, basnn tahrif etme ve haber atlama hareketlerine kar
ahs bi panzehir oluturan Alexander Cockburn'un yazd mkemmel bir yaz
hari bu haber ABD basnnda hi grlmedi. Blundy'nin makalesi ABD'de grmezden
gelindi. The Times'da Joseph Lelyveld makaleden bahsetmi fakat nemli noktalar
atlamtr.32
Sidre Krfezi olaynn muhtemel sonularndan biri -hi phesiz ngrlen
sonutu bu- Libya ABD'nin terrist eymelerine mukabelede bulunurken Libya'nn
terrist eylemlerini aa karmakt. Bylelikle ABD'yi bir terr devleti
olmaya kkrtm ve ABD'nin dier askeri operasyonlar iin zemin
oluturmutur.
5 Nisan'da Bat Berlin'de La Belle diskoteinin bombalanmas ve bir zenci
Amerikan askeriyle bir Trkn ld olaydan hemen Libya sulanmt33. Ve bu
sulama, ounlukla sivillerin ld (Bat basnna gre yz, resmi Libya
kaytlarna gre altm kii) Trabs-lus ve Bingazi'nin 14 Nisan'da bombalanmas
iin bir mazeret olarak kullanlmt.
Bu bombalama olay, tam Beyaz Saray'n contra yardmn onaylayaca gnden bir
gn nceye denk getirilmiti. Dinleyiciler anlayamayabilir diye Re-agan'm
konuma yazar ak bir ekilde belirtti. Reagan, 15 Nisan'daki Amerikan
adamlar Konferans'nda unlar syledi:
32 Cockburn, The Wall Street Journal, 17 Nisan; Ayrca The Nation, 26 Nisan
1986. Lelyveld, The New York Times, 18 Nisan 1986.
33 Yaralanan dier zenci asker birka ay sonra ld.
166
ABD TUZAINDA LBYA
Beyaz Saray'a, bu haftaki oturumda terristlerin Nikaragua'ya 400 milyon $,
ldrc silahlar ve uzmanlar gnderdiini hatrlattm. [Kaddafi] Nikaraguallalara, Amerika'ya kar sava atklar iin yardm etmekten gurur
duyduunu sylemiti.34
ABD'nin terrist ordusunun saldrd kiilere yardm etmekle, "kuduz kpek"in
savan ABD'ye tad ifadesi hi yoruma gerek olmayan bir noktadr.
Libya'nn bombalanmas venist duygular kabarttysa da ilk defa olarak Halkla
likiler, Kongre'yi harekete geirmede baarl olamad.
Bu venist duygular belki de yaygn Arap kart rklm varlna ve
Kaddafi'nin gerek ve uydurma sularna kar nceki histerik tepkilerin
yaratlmasna ynelik makul bir tavrn olmamasna balanabilir.
14 Nisan'daki bombalama, televizyonun en ok izlenen saatine gre ayarlanan,
tarihteki ilk saldryd. Daha sonraki kaytlarn gsterdiine gre, bombalama
aknlar tam saat 19.0035 balamak zere planlanmt. Bu saat televizyon
kanalnn ana haberler saatine denk geliyordu. Saldr aknlar biter bitmez
propaganda sisteminin etkisini arttrmak iin hemen olay izleyen saatlerde
Beyaz Saray Szcs Larry Speaks bir basn toplants yapyordu.
34 The New York Times, 16 Nisan 1986.
35 The New York Times, 18 Nisan 1986; Times'in bildirdiine gre saat 19.00'da
F-111'ler "Bingazi ve Trablus yaknlarndaki askeri hedefleri bombalam, saat
19.07'de Trablus askeri havaalann, son hedefini bombalamt". Gerekte,
editrn de bildii gibi, F-111'ler Trablus'un sivil yerleim alanlarn
bombalamt.
167
Gazeteciler baz g sorular sorabilecei iin, aslnda bu kadar effaf bir
Halkla likiler sistemi nedeniyle Hkmetin riske atld ileri srlebilir.
Fakat Beyaz Saray bu tr sorularla karlamayacandan emindi, basma olan bu
gveni tamamen hakl sebeplere dayanyordu.
Tabii sorular soruluyor. Mesela, en nllerinden bahsedecek olursak, Speakes
ABD'nin 4 Nisan'daki olay bildiini, Dou Berlin'deki Libya "Halk Brosu"nun
Trablus'a ertesi gn Berlin'e bir saldr olacan bildirdiini, yani La Belle

diskoteinin planland gibi bombalanacan Trablus'a duyurduunu sylemitir.
Bu szlere gre, ABD, 4-5 Nisan'da, bombalama olayndan, Beyaz Saray'n iddia
ettii gibi kesinlikle Libya'nn sorumlu olduunu biliyordu. O zaman niye 5
Nisan'daki bu saldrnn olduu anda, Bat Alman ve ABD basnnn, en ok
Libya'dan "phelendiklerini" syledikleri sorulabilir. Gerekten, Hkmetin bu
szlerini dinlerken her gazetecinin elinde, Trablus'un bombalanmasndan yarm
saat nce 18.28'de Berlin'den ekilen (AP) ve "Mttefik askeri kumandan
diskotek bombalanmasyla ilgili olarak yapt almalardan hibir sonu
alamamtr"; ve "ABD ve Bat Alman grevlileri La Belle diskoteinin
bombalanmasndan Libya'nn sorumlu olduundan -byk bir ihtimalle Komnistidareli Dou Almanya'daki sefareti araclyla kukulanmaktadr" ifadelerinin
yazl olduu telgraflar vard.36
36 AP, 14 Nisan 1986.
168
ABD TUZAINDA LBYA
Bu yzden gazeteciler, saldrdan birka dakika nce ABD ve Bat Almanya
Libya'nn mdahalesinden kukulandklarn sylerken, imdi Beyaz Saray'n
onlarn 4-5 Nisan'da bu olay hakknda nasl kesin bilgi sahibi olduklarn
sorabilirlerdi. Fakat ne o zaman, ne de daha sonra bu tr zor duruma sokucu
sorular soruldu.
Reagan 14 Nisan akam unlar sylyordu: "Delilimiz doru, asla
rtlemezdir", tpk Libyallarn kendisine suikast yapacaklarn sylerken
dedii gibi -"Delilimiz var ve bunu Libya bilmektedir". Ayrca Helmut Kohl ve
Bettino Craxi'nin Libya saldrsna destek verdiini ileri srm (Alman ve
talyan yetkililerince kzgnlkla inkar edilmitir)37 ve Hkmet amacna
ulamak iin her trl kandrmacay uygulayaca, "her suu ilemeye, her yalan
sylemeye" hazr tutumunu devam ettirmitir.
Nadiren kabilecek ok etkisiz bir yaz bu yalanlarn yerlemesini
engelleyemeyecektir.
Fakat ABD snrlar haricinde disiplin ilemiyordu. Alman Der Spiegel dergisi
Washington 14 Nisan'da diskotein bombalanmasndan kesin olarak Libya'nn
sorumlu olduunu on gn nce (4-5 Nisan) bildiini syledikten bir hafta sonra
(21 Nisan), Bat Berlin istihbaratnn Libya'dan phelendikleri gibi, dier
ihtimallerden mesela disko siyah ABD askerlerinin veya nc Dnyadan gelen
gmenlerin sk sk gittii bir yer olduu iin Neo-Nazi gruplarndan veya
"rakip uyutu37 James M. Markham, The New York Times, 25 Nisan 1986.
169
rucu satclar"ndan da bahsetmektedir. Der Spiegel devamla yle der: "Dman
Grenada kadar kk ve Kaddafi kadar zalim olduunda YVashington'un savann
politik amal olduunu" syler. Editr Rudolf Augstein, ABD milletleraras
iddet kullanmn artrmak hatta bir dnya savana sebep olabilecek dzeye
getirmek iin karar verdiinde, hibir Avrupal liderin ABD'nin Avrupa'nn
karlarn gzeteceini dnmemesi gerektiini ilave eder.38
ABD'nin Ordu yayn Stars ve Stripes'm muhabirleriyle 28 Nisan'da bir grme
yapan Berlin Staatsc-hutz'un bakan ve diskonun bombalanmasn aratran yz
kiilik bir grubun ba olan Manfred Ganschow, "Libya'nn bombalama olayyla
ilgisi hakknda, olaydan iki gn sonra beni ardnzda bu konuda
sylediklerinizden baka bir ey duymadm" demiti. Manfred Ganschow da bu
olayn "olduka politik" olduunu ve politikaclarn bu konuda sylediklerinin
pheyi karladn ima etti.39
Amerikan basn, Almanya'da inceleme yapan ekisin ve Alman basnnn ifade
ettii pheleri hi dikkate almad. Fakat dikkatli bir okuyucuyu, Suriye ve
dier balantlarn aratrlmasndan bu konuda kesin bir bilgi olmadn
kartabilirdi. Amerikan Hkmetinin
38 Der Spiegel, 21 Nisan 1986; "Terr Against Terror-Terre Kar Terr",
Gestapo slogannn seilmesi tesadf deil. Ayrca ayn saydaki Norman
Birnbaum'un makalesine de baknz.
39 Rportaj metni, Amerika'l bir gazetecinin Almanya'da yaynlanan Stard and

Stripes'da yeralmtr.
170
ABD TUZAINDA LBYA
4-5 Nisan olayyla ilgili kesin bilgiye sahip olduu iddiasnn kesinliine,
"ileri srldne gre", "ifade edildiine gre" gibi ihtirazi kaytlarla glge
drlmt. Bu tr ihtirazi kaytlar basnn bu iddialarn pheli ve
uydurulmu olduunu gayet iyi bildiini fakat bunu syleyemeyecek kadar sadk ve
korkak olduunu gsteriyor -yani Libya'nn bombalanmas olayna su ortakl
ettiini ortaya karyor.40 Bu kuku, ihtirazi kaytlar, nceki kesin
ifadelerden dnme, Hkmetin iddialarn rten delillerden dolayl yoldan
bahsedi hep basnn tek bir bayrak altnda toplanmann gerekli olmadn
bildiinin iaretleridir.
The New York Review of Books'da Shoul Bakhashi, "Bat Berlin'deki bir diskotein
bombalanmas olayndan sorumlu" olarak "rdnl Hindavi kardeleri" gstermi ve
onlarn "Suriye tarafndan eitildii (baz resmi ifadelerin iddia ettii gibi
Libya deil)" yolunda ikna edici kantlar olduunu ileri srmtr.41
Bakhashi'nin kesin kantlara ulaabilmesinin tesinde mesele olduka gariptir.
lgin olan ey, olaydan
40 Baknz mesela, James M- Markham'n "Bati Berlin polis mfettiinin Bat
Berlin'deki Lilbya Bykeliliinin saldry planladna inandn"
sylediini ve Manfred Ganschow'n szlerini delil gsterdii, 31 Mays tarihli
The New York Times'a bakn; veya Libya'nn itiraki olduunu ileri sren
delillere atfta bulunarak diskotein bombalanmasnda Suriye ve Arafat kart
terristlerden Ebu Nidal'in muhtemel bir mdahalesi olduun syleyen Robert
Suro'nun 3 Temmuz tarihli The New York Times'daki yazsna bakabilirsiniz. Yahut
da, hkmet yetkililerinin Libya'nn mdahalesini bildiklerini sylemelerini ve
muhtemel Suriye mdahalesine atf yapan Bernard Weinraub'un 9 Haziran tarihli
The New York Times'daki yazsna baknz.
41 Bakhashi, The New York Reiew of Books, 14 Austos 1986.
171
Libya'nn sorumlu olduu ve bu yzden de Libyal sivillerin bombardmana tabi
tutulduu btn resmi ifadelerde ve byk bir kesinlikle, hibir ihtirazi kayt
getirilmeden basnda yeralmasdr. Daha da nemlisi ne basn bu yaynlardan geri
dnd ne de u ak sonucu yaynlayabildi: Eer Reagan Hkmeti onun "dorudan",
"kesin", "rtlemez" delilleri konusunda yalan sylyorsa o zaman ABD'nin
yapt bombalama eylemi phesiz bir devlet terr olurdu. Hkmet saldry
cokunlukla desteklerken, sadk basn da rahatsz edici soru sormayarak,
terrist faaliyetleri hakllatr-mak iin sama bahaneler uyduruyordu (Mesela,
Times editrnn "yeni Nataa Simpson'lar yaratmamak" hikayesi").
En azndan ksa bir dnem iin ve sadece yurt iinde bile olsa Halkla
likilerin operasyonu kesinlikle bir baaryd. "Nikaragua ccmtra'larna
verilen yardm, askeri bte gibi konularda Kongreyle ilikilerinde Re-agan'
glendiren demokratik konsenssn salanmasnn baarl bir rneini
vermitir.42
Dnyann pek ok devleti iin ABD kendisinden korkulan bir devlet olmutur.
Kanada'nm nde gelen, Amerikan yanls ve ll yayn organnn szleriyle;
ABD'nin "garip kovboy lideri" Nikaragua'ya saldrmak iin bir katil grubuyla
ibirlii gibi "lgn" eylemlerle uramaktadr.43
42 The Christian Science Monitor, 22 Nisan 1986, 1. Blme, 3. nota baknz.
43 zellikle, Nikaragua'ya atf yapan The Globe Mail (Toronto) bayazlar, 23,
15, 5 Mart 1986.
172
ABD TUZAINDA LBYA
Reagan Hkmeti, Nixon'm "lgn adam" stateji-sini kullanarak bu korkuyla
baarl bir ekilde oynamaktadr. Gelimi Sanayi demokrasilerinin Mays
1986'da Tokyo Zirvesinde, Reagan Hkmeti bir bildiri dolatrr. Bu bildiride
Avrupa'nn, ABD'nin savanda ABD'yle ayn tarafta olmasnn akllca
saylacann bir sebebi, "lgn Amerikallarn meseleleri tekrar yalnzca
kendi ellerine almamasn salamak"tr. Bu tehdit sadece Libya terrnn ismi
bahsedilirken aa kmaktadr.44 Bu ak tehdit -basn, Libya'y Avrupa

medeniyetine kar bir tehlike olarak gsterdiinden Libya'nn bombalanmas
"baar" olarak deerlendirildii iin-r grmezden geliniyordu.
Libya'nn bombalanmas olayna yurttan gelen tepkilerle yabanc lkelerden gelen
tepkiler olduka farkldr. Avrupa Topluluu'nun 12 yesi ABD'ye "blgedeki
tansiyonu arttrmaktan" vazgemesi arsnda bulunmutur. Birka saat sonra,
Bat Alman Dileri Bakan Hans Dietrich Genscher AT'nin tutumunu aklamak
zere Washington'a giderken, ABD sava uaklar Libya'y bombalamt bile.
Bakann szcs "[ABD'yi] asker bir mdahaleden vazgeirmek iin hereyi yapmak
istiyorduk" demitir. ABD'nin Libya'y bombalamas "tm Avrupa'da byk protesto
gsterileri, dnyann pek ok yerindeki bayazarlar tarafndan knanmayla"
karlat. spanya'nn belli bal gazetelerinden bamsz El-Pais bu bombalama
olayn yle knad:
44 Daha geni deerlendirmeler iin baknz, AP, The International Herald
Tribune, 6 Mays; terrizm aleyhindeki szlerinin metni ve zet iin baknz,
The New York Times, 6 Mays 1986.
173
ABD'nin bu asker harekat yalnzca milletleraras hukukun bir ihlali ve Akdeniz
barna ciddi bir tehdit deil, Avrupal mttefiklerini alaya da almaktr.
nk onlar Libya'ya iktisad meyyidelerin uygulanmas iin yaplan basklara
ramen Pazartesi toplantsnda meyyidelerin uygulanmasna gerek olmadna
karar vermilerdi.
Hong Kong'daki muhafazakar South China Morning Post'da u szler yeralmtr:
"Bakan Reagan'm Orta Dou'nun lgn kpei' ni tedavi etmesi asl hastalktan
daha ldrcdr". "Onun faaliyetleri Orta Dou'da ok daha byk bir yangn
balatabilir." Mexico City'de El Universal unlar yazmtr: ABD'nin kendini
"dnya hrriyetinin savunucusu grevine tayin etmeye hi hakk yoktur, Birlemi
Milletler'in kanun yollarna bavurabilirdi". Bunlar gibi pek ok tepkiden
bahsedebiliriz.
Dnya basnnn tam tersine olarak ABD basn bu bombalama olayn vmtr. The
New York Times unlar yazm: "En titiz vatanda bile Amerika'nn Libya'ya olan
saldrsn sadece vp alklayabilir"; bu olay adil bir ceza verme olarak
tarif ederek "ABD son derece adil bir ekilde olay kovuturmutur". Diskonun
bombalanmas olayndan sorumlu olduunu gsteren delil "imdi ok ak bir
ekilde halkn nnde durmaktadr"; "ABD'nin izleyecei yolu gstermek ve
ABD'nin Libya liderine yapt eylemleri dzenleyecek, delilleri aratracak
Avrupal Hkmetlerden kurulu jrinin nne gelecektir bu delil".
Bu szlerin gerekle bir alakas yoktur, jri bu delillerle ikna olmam ve
ABD'nin herhangi bir harekete
174
ABD TUZAINDA LBYA
gememesi iin bir "karar" yaynlamlardr. Bu delillerin ya hi deeri
olmadna ya da varsa bile nemsiz olduuna karar vermilerdir.
Hepsi olmasa bile birok Hkmet yaplan eylemi knamtr.
ingiltere ve Kanada, halkn tepkisi ok farkl olmasna ramen eylemi
desteklemilerdi. Fransa da Re-aganvari bir halet-i ruhiyede olduu iin destek
vermitir. Hkmetin kontrolndki Gney Afrika Yayn Birlii bu saldrnn
"Bat dnyasnn liderinin terrizme kar ald pozitif bir tavr olarak
ehemmiyet gsterdiini" syler ve "ad milletleraras terrizmle zde hale
gelmi olduu iin Kaddafi'ye yaplan saldrnn" hakl olduunu iddia etmitir.
srail'de ise Babakan Simon Perez ABD'nin eyleminin "kendini savunma" iinde
deerlendirilecei iin hakl olduunu syler:
Eer Libya Hkmeti Amerikan askerlerinin geceyars, zalimce ldrlmesini
emrediyorsa ABD'nin ne yapmasn bekleyebilirsiniz? Hallellu-jah -Eyvallah
olabilir- arklar m sylesin? Yoksa kendini mi savunsun?
ABD'nin ikibuuk yl nce, askerlerinin Beyrut'ta ldrlmesine kar "kendini
savunmak" iin harekete getii iddias daha nceki terrist olaylar dikkate
almamay gerektiren yeni bir hileydi.45
ABD'de ise lkedeki saygn "muhafazakar" terimini hak eden nadir
politikaclardan Senatr Mark Hatfield
45 AP, 14 Nisan; dnya basnnn tepkisinin aratrlmas, AP, 15 Nisan 1980;

Perez, The New York Times, 10 Nisan.
175
"neredeyse tamamen terkedilmi Senato'da ve The Times'a yazd mektupta ABLTnin
bu hareketini knamtr. Birka Hristiyan cemaati lideri de bu olay yermitir.
Yahudi liderleri genellikle bu olay vmlerdir. Bunlar arasnda Amerikan
Yahudi Birlii bakan Rabbi Alexander Schindler, ABD Hkmetinin, Kaddafi'nin
"aklsz terrizmine mstehak bir cevap" verdiini sylemitir. Harward'm
Milletleraras likiler profesr Joseph Nye "Berlin'de atelenen silah
Reagan'n cevap vermesini gerektiriyordu, Devlet destekli terre kar baka ne
yaplabilirdi?" demektedir -tpk, ABD'nin destek olduu, Orta Amerika, Gney
Lbnan gibi atelenen silahn daha iyi grld yerlerde olduu gibi.
Eugene Rostow, "Sovyet yaylmacl srecine kar daha aktif bir savunmann
gerei olarak" bu bombardmann "kanlmaz ve gecikmi" bir hareket olduunu
belirterek destekler -ite milletleraras ilikilerde genel olarak kabul grm
aklsz ovenlikle Maoist felsefesinin garip karmnn tipik bir ifadesi.
Rostow, Kaddafi'nin milletleraras hukuku devaml surette ihlal ettii iin
"Kaddafi rejiminin zorla devrilmesinin milletleraras hukuka uygun" olacan
syler. "Bu sebeple, Libya'nn eylemleriyle zarara urayan her devlet, yalnz
veya dier devletlerle birleerek Libya'nn bu haksz eylemlerine bir son vermek
iin iddet kullanabilir. Libya, barbar korsanlar konumundadr"46 Rostow,
NATO'yu devletin "kendi snrlarnda ilenen
46 Libya'nn bombalanmasndan sonra, zalim korsanlara kar Amerika'nn
cezalandrc hareketleriyle ilgili saysz rnekler verildi. Hi176
ABD TUZAINDA LBYA
sular dolaysyla sorumlu olduklarn gsteren bir deklarasyon yaynlamas iin
zorlad".47 Buna gre NATO sadece korsanlar deil, imparatorlar da mahkum
etmeli ve Hindiini'den Orta Amerika'ya, Orta Do-u'ya kadar devletler ABD,
srail ve dier terrist devletlere saldrmak iin gereken gc toplamak iin
birlemelidirler.
Bombalama olayn ve sonrasn Libya'dan anlatan, Amerikan eitimi alm bir
aileyi ziyaret eden ABC muhabirleri Charles Glass olay evinin ykntlar
arasndan kan, yedi yandaki bir kzn el-yazmas mektubuyla sembolletirdi:
Deerli Bay Reagan
Niin benim tek kzkardeim Rafa'y, arkadam Racha'y ve bebeim Strawberry'yi
ldrdn. Babam Filistinli olduu iin bizi ldrmek istein ve babamn yurduna
dnmesi iin yardm ettii iin Kaddafi'yi ldrmek istediin doru mu?
Adm Kinda.48
kimse, "New York'un korsanlarn yama ettikleri mallar sattklar hrsz pazar
olarak" tarif edildii gnlere bakmyor (Nathan Miller, The Founding Finaglers,
David McKay, 1976, s. 25-26). Amerika'nn cesaretle bastrd korsanlk
Libya'nn icad ettii bir ey deildir.
47 AP, 21 Nisan, The New York Times, 20 Nisan; dini tepkiler aratrmas, AP, 17
Nisan; Ayrca 19 Nisan'da, Western Washington Rabbinic Board'in bombalamay
desteklemesine ramen, Seatle'deki 14 dini cemaatin konferansnda bombardman
olaynn knandn belirten yaz, Nye, The Boston Globe, 16 Nisan; Rostow, The
New York Times, 27 Nisan.
48 Charles Glass, The Spectator (Londra) 3 Mays 1986. Orjinal metnin kopyas
Amerikan basnna, editre mektup olarak teslim edilmi fakat yaynlanmamtr.
Bu metin Alexander Cockburn tarafndan, Bakan ve
177
Dierleri meseleyi farkl grmektedir. Michael Walzer Libya'nn bombalanmasn
bir devlet terr olarak gren Avrupa'llarla ayn dnceyi paylar. Bu "belli
asker hedeflerin amaland ve bu yzden pilotlarn baz risklere girip
yaptklar trden bir bombalama olay deildi". Gece bombardman ehrin youn
nfuslu yerlerine gelseydi yzlerce sivil lebilirdi.49 Belki de bu olay,
srail'in, Lbnan igalinin "hakl savan gzel bir rnei" ve srail
bombalamalar nedeniyle can veren sivillerin hayatlarnn tehlikede olmasn,
"FK'nn bu tehlikeden sorumlu olduu" iin savunulabilir gren anlayn tabii

bir sonucuydu.50
Basnn sadece, bir devlet terr olaynda su ortakl etmesi ve Hkmetin
uydurduu hayali bir hikayeyi desteklemesi, bombalama olayna yurtsever bir
adan yaklamas iin yeterli deildi. Ayrca, bombalamadan sonra, Kaddafi'ye
atfedilen terrist eylemlerin artk meydana gelmemesi nedeniyle bu bombalama
olaynn bir baar olduunu gstermeleri gerek. pbayan Reagan'n "kk ocuklardan gelen mektuplar okumakdan holandklar"
iin bir dahaki olaylarda daha dikkatli olunmasn teklif ederek yaynlanmtr
(In Thee Times, 23 Temmuz 1986).
49 Dissent, 1986 Yaz. Olaylar yerinde izleyen Ramsey Clark bombalama
olayndan en ok zengin banliylerin zayiat aldm belirterek buralarn hedef
alnm olmas gerektiini bildirir. The Nation, 5 Temmuz 1986. Yeterli zekaya
sahip olan herkesin bir bakta anlayabilecei gibi, bu meselenin terrizmle
hibir ilgisi yoktur (Clark da phesiz aksini sylememektedir).
50 The New Republic, 6 Eyll 1982; bu saygn kiilerin fikirlerinden dier
rnekler iin, 1. ve 2. blme ve Noam Chomsky, The Fateful Triang-le.lsrael,
the United States and the Palestinians-Hayati gen: srail, ABD ve
Filistinliler (Black Rose Books, 1984).
178
ABD TUZAINDA LBYA
hesiz bu tezi oluturabilmeleri iin, bombalama olaynn ncesinde yaptklar
gibi olaylar yanl deerlendirmeleri, yanl haber vermeleri gerekiyordu.
Basn bu konuda da kendisinin buna layk olduunu ispat etti.
The Washington Post'un editrleri, artk "uslu bir politika" izlemek zorunda
kalan Kaddafi'ye atfedilen yeni terrist eylemler grlmedii iin Libya'nn
bombalanmas olayn ver. Daha nemlisi, "bir kararllk rnei, istihbaratn
inkar edilemez kesinlii ve Libya'nn tecrit edilmesinin sonular"yla Batl
mttefiklerini akna dndrmt. "lgn Amerikallar"m herhangi bir yeri
byk bir rahatlkla bombalamas tehdidi, ayn anda ABD gemilerinin
Karadeniz'deki Sovyet sahillerine gnderilmesiyle de pekimiti.51 Aradan bu
kadar zaman getii halde, editrlerin "istihbaratn inkar edilmez kesinlii" ne
atf yaplabilecek bir olay olarak grmeleri ilgintir.
David Ignatius, Libya'nn bombalanmas eyleminin, "Avrupa, Libya ve Orta Dou'da
olduka artc, olumlu deiikliklere sebep olduunu, Libya Lideri Muammer
Kaddafi'ye kar ok etkili olduunu" yazar. Bu olay Kaddafi'nin "zayf, yalnz
ve savunmasz" olduunu, "Amerikan sava uaklarnn Libya'nn hava sahas
iinde kolayca hareket edebilecek kadar savunmasz olduunu ispatlad"
-gerekten muhteem ve sper gcn kefidir bu olay. "Kaddafi'nin btn dnyay
korkutmasna meydan veren psikoloji"yi gstermek iin hibir olaydan bahsetmeyen
Ignatius -gvenilir
51 The Washington Post Weekley, 4 Austos 1986.
179
hibir delili olmadn bildii iin-, bunun yerine Libyallarn terrizme
tekrar balasalar bile bu eylemlerin iddeti, Libya'nn ABD istihbaratnn onun
oniki ehirde terrist saldrlar dzenlemek iin 'Halk Brolar' kurduunu
bildii iin daha nceki yllardaki kadar iddetli olmayacaktr. Olduka
yetenekli bir gazeteci olan Ignatius, ABD Hkmetinin istihbaratn "rendiini"
iddia ettii bilginin ie yaramaz olduunu biliyordu; iddia edildii gibi
operasyonu "baar" olarak gstermesi, onun ihtiyatl slubunda bu "irkin
olayn" sonucunun sfr olduunu gsteriyordu.52
Benzer ekilde, Reagan Hkmet politikasnn bu askeri misillemesini hakl
karan pozitif gelimelerden biri olarak, George Maffett, Libya'nn terrist
saldrsnn "durduunu" iddia eder -aslnda zaten sfra yaknken yine sfra
yakna indi. Maffett'in meslekta John Hughes byk bir cokuyla unlar yazar:
"Libya'y cezalandran o bombalama olayndan sonra Albay Muammer Kaddafi'nin
Amerika'ya ynelik baka hibir terrist saldrs olmad" -aslnda bilindii
kadaryla daha nce de hi olmamt.53
Devlet terristlerine verilen mesaj (basnn verdii mesaj) ok aktr: Siz tm
dnyay korkutan bir terr olayn uydurduunuzda veya bu zulm cezalandrmak
iin bir terrist eylem yaptnzda, kahramanlnzn sonucu olarak sulunun

malup edildiini belir52 Ignatius, The Washington Post Weekly, 28 Temmuz 1986.
53 The Christian Science Monitor, 25 Haziran, 16 Temmuz 1986.
180
ABD TUZAINDA LBYA
tireniz sizin sylediklerinizi yazarz. Gerek olaylara bakmayz.
Kaytlar, The Economist (Reagan'n bu kahramanca tavrn alklarken) genel
olarak Amerikan kart terrizmin geen yldan farkl olmadn syler.
Libya'ya yaplan bombardman ncesi ve sonrasndaki ay iinde Bat Avrupa ve
Orta Dou'da yaplan Amerikan kart eylemleri karlatrdmzda, ncesinde
de sonrasnda da 15 olay olduu grlr. Rand Corporati-on'n terrizm
konusundaki nde gelen uzmanlar da bombardman olayndan sonraki terrist
eylemlerin daha nceki seviyeyle ayn olduunu sylerler.54
Bu bilgileri tamamlayc nitelikte bir rapor da 3 Temmuz'da FBI'n, 1985 ylnda
Amerika'da cereyan eden terrist faaliyetleri anlatan 41 sayfalk bir rapordu.
Bu raporda iki kiinin ld, 7 olay yer alyordu. 1984'te ise 13 terr olay
olmutu. Bu say 1982 ylndan beri srekli azalma gsteriyordu.55
FBI raporunu sunan basnn tavr ilgintir. Globe Mail (Toronto) 4 Temmuz'da,
"Fanatik Yahudiler ki Kiinin ldrlmesiyle Sulanyor" bal altnda bir
54 The Economist (Londra) 26 Temmuz 1986; The Christian Science Monitor, 24
Temmuz 1986.
55 Bu saylar ideolojik artlanma nedeniyle ihtiyatla karlamak gerekir.
Bazen krtaj kliniklerinin bombalanmas "terrizm" kategorisine sokulmamtr.
Moral Majority'nin yazarlarndan Cal Thomas'a gre, 1982'den 1984'e kadar
"krtaj yerleri" yz kere bombalanmt, fakat bu "bombalama eylemi taktik
olarak olduu gibi politik olarak da iyi bir fikir deildi" halbuki ok ak
biimde grld gibi olduka "ahlak" (!)yd.
181
haber yaynlamt. lk paragrafta u ifadeler yeralyor-du: "FBI'in dn
yaynlad rapora gre fanatik yahudi-ler iki kiinin lmne sebep olan yedi
terrist eylemin drdn yapmt." Yaz devamla: "Fanatik yahudilere atfedilen
iki kiinin lmesine, yedi kiinin yaralanmasna sebep olan olaylar"la dier
olaylarn detaylarn anlatr.
The New York Times tam tersine FBI raporu hakknda hibir ey yazmaz. Sadece 17
Temmuz'da, 11. sayfada bu rapora bir atf vardr. Bu atfta yle demektedir:
"FBI'in terrizm konulu yllk raporuna gre, 1985'te olan yedi olayn drdnden
'Yahudi terrist gruplarnn' sorumlu olduuna inanlmaktadr. Hibir sulayc
ifadeye rastlanmamaktadr." ikinci mill gazete, The Washington Post, FBI'm
raporuyla ilgili olarak 5 Temmuz'da u balkla bir yaz yaynlad: "FBI
raporunun gsterdii gibi geen yl terr olaylar azald". Burada da "iki
kiinin ld, dokuz kiinin yaraland drt olaydan fanatik yahudilerin
sorumlu olduu" belirtilmiti; ayn ifade 17 Temmuz'da, FBI'in "fanatik yahudi
gruplarndan phelendiklerini" yazan Alex Odeh'in FBI raporuyla ilgili
yazsnda tekrarlanmtr.56
Bu cmle FBI'in, 1985 ylnda lke iinde gerekleen terrist olaylarn
kaynaklara hakkndaki raporundan kardklar sonular aktarmaktadr. Fakat
ben,
56 AP, The Globe Mail (Toronto), 4 Temmuz 1986. Stephen Engelberg, "Official
Says F.B.I. Has Suspects in Blasts Laid to Extremist Jews", The New York Times,
17 Temmuz 1985; The Washington Post, Peyman Pej-man, 5,17 Temmuz.
182
ABD TUZAINDA LBYA
hibir yazarn ABD'yi, kendi lkesine "terrizm belasn" getiren "lgn
kpei" malup etmek ve bu "kanser"! temizlemek iin Tel Aviv'i veya Kuds'
bombalamaya ardn grmedim.
Tabii olarak, srail eylemlerden "fanatik yahudilerin" sorumlu olduunu
yalanlamtr. Tpk Knesset yesi Rabbi Kahane'nin nceden yesi olduu Yahudi
Savunma Birlii'nin FBI tarafndan sorumlu tutulduklar terrist eylemleri
yalanladklar gibi. Tpk, ABD'nin terristleri eitmesi ve desteklemesi
sebebiyle terrist eylemlerden sorumlu olduu yolundaki iddialar yalanlad

gibi. Fakat daha nce de belirttiim gibi, ayn ekilde terrizmi lanetleyen ve
sorumlu olduunu inkar eden Yaser Arafat ve Kaddafi szkonusu olduunda bu
iddialar hi dikkate alnmaz. "Filistin iddetinin kurucu babas olduu iin
btn terrist eylemlerin manev sorumluluunun Yaser Arafat'ta olduu"
dokrinini ve ABD'nin Arafat karsn karmasn "Milletleraras terrist
eylemlerden" onu sorumlu tuttuunu hatrlaynz.57 O zaman "fanatik yahudilerin"
yaptklar eylemlerden srail sorumludur.
Basn, Arafat'n Filistinli terrist eylemleri knamasna da yer vermez. 3
Haziran 1982'de olan, yllarca nce FK'nn lme mahkum ettii, Ebu Nidal'n
banda bulunduu terrist bir grubun, srail Bykelisi
57 The New Republic, 20 Ocak 1986; Edward Meese, AP, 4 Nisan 1986; 2. Blme
baknz. Sivillere ynelik Siyonist saldrlarn srail devletinin kurulmasndan
ok daha ncelere uzandn hatrlayn; benim Fateful Triangle s. 164.
183
Shlomo Ar gov'a suikast teebbs -ki bu olay srail'in Lbnan' igalini
abuklatrd; Amerikallar ve basn nezdinde igal meru bir misilleme olduhakknda basnda yeralan ifadelere bakalm. The Washington Post, "Btn
Filistinlileri temsil ettiini iddia eden ama artk Filistinlilerin yapt her
olayn sorumluluunu alma konusunda seici olan FK'nn, Ar gov'a suikaste
teebbs olay" nm FK iin bir "engel" olduunu belirtmitir (7 Haziran 1982).
FK'yle sava halinde olan Filistinli gruplarn bir terrist eylemi sz
konusuysa bu FK iin bir engel olmaktayd, yleyse, iki kiinin lmesi, dokuz
kiinin yaralanmasna sebep olan terrist eylemleri yapan Siyonist arlarn
eylemleri de bunlar diaspora'da (nfusunun altda biri Yahudi olmayan bir lkede
kendini vatandalarnn deil, Yahudi rknn devleti olarak gren devlette
olmayan, yani srail dnda) bile olsalar srail iin bir engel olmalyd. Bu
yzden. Hkmetin ve basnn bahsettiimiz mantna gre ABD'nin "gelecekteki
saldrlara kar kendini korumak iin" Tel Aviv'i bombalama hakk vard.
FBI raporunun ABD basnnda kan bu garip yorumlarnn doktrinin mantiki
sonular asndan bir engel olduu dnlebilir. Fakat bu tahmin basnn
kendi kendisiyle tenakuza dme kapasitesini (!) dikkate almayan bir tahmindir.
ABD'deki terrist eylemlerden, FK'nn ar eylemleriyle birleen Arap asll
Amerikallar tarafndan veya Libya Hkmetinin bir yesi tarafndan kurulan
terrist bir grubun yaptndan phelenilen eylemlere kar basnn tepkisi
olduu sylenebilir.
184
ABD TUZAINDA LBYA
ABD'nin Libya'y bombalamas, "terrizm" kelimesinin ifte standartl anlamyla
dahi terrizmdir. Gerekten, Sidre Krfezi operasyonlar veya Libya ehirlerinin
bombalanmasnn sebebi, Libya'y ksm terr olaylar yapmaya kkrtmak ve bu
sayede muhtemel Avrupal hedeflerin bu terr olaylarndan korunmak iin ABD-'den
destek istemesine sebep olmaktr.
Bylesi ksm terr olaylarna sebep olaca halde bu tr iddet olaylar
knanmaz. Ayn ekilde, 1982'de Lbnan'n Amerikan destekli srail igali olay
da terrist olaylar kkrtaca halde knanmamtr (2. B-lm'de tartld
gibi). Libya'ya yaplan saldr er veya ge terrist saldrlara sebep olacak,
bu da ABD'nin yurtii ve yurtdndaki planlarn uygulayabilmesi iin kamuoyunu
harekete geirebilmesini salayacaktr. Herhangi bir Amerikan ehrine gitmekten
yz kat daha gvenli olsa bile Avrupa'y ziyaret etme korkusu eklinde belirecek
bir korku ABD'nin yararna olacaktr.
ABD'nin Libya'ya saldrsnn Ekim 1983'te Beyrut'ta ABD kuvvetlerine ynelik
olarak yaplan "terrist saldrlara" kar kendini korumayla alakas yoktur.
imon Perez'in bu ve dier olaylarn doru veya yanl bir ekilde Libya'nn
sorumluluuna ait olduu tezleri veya Reagan Hkmetinin "gelecek saldrlara
kar kendini korumas" tezlerinin halk arasnda honutluk uyandrmaktan baka
bir ilevi yoktur.
Libya terrizmi ok nemsizdi. Fakat Libya, ABD'nin Kuzey Afrika, Orta Dou ve
dier yerlerdeki planlarnn; Polisario'yu ve Sudan'daki ABD kart grleri
185
destekleyerek, Fas'la birlikte bir birlik oluturarak ad'a mdahale ederek58
ABD'nin blgede kurmaya alt "stratajik konsenss"e bir engel olarak
duruyordu. Bunlar hep cezalandrlmas gereken sulard.
Daha da nemlisi, Libya saldrsnn yurtii ve yabanc kamuoyunu ABD'nin daha
sonra yapaca terrist eylemlere hazrlama amac vardr. Geri ilk andaki tepki
olumsuz olabilirdi ama bir kere benimsendiinde beklenti dzeyi ykselecek ve
gerektiinde ABD daha ileri askeri harekatlara giriebilecektir.
Bu tr asker harekatlarn olabilecei belli bal iki alan vardr. Birincisi,
Orta Amerika'dr. Hkmet kaynaklarnn59 nadiren akladklar gibi, ABD
mttefik ordusu [Sandinistleri] kt kaynaklar toplumsal programlardan ekip
silahlara yatrmalar iin zorlarken, George Shultz ve dierlerinin Nazi stili
retorikten etkilenerek60 syledikleri "kanseri temizleme" operasyonu
dzenleniyordu. Yani ABD'nin uydu devletlerinin ac eken halklarna anlaml
gelen bir bamszlama hareketine ynelik tehdit srecektir.
58 lk Libya mdahalesi de Fransz Yabanc Lejyonerlerin metodlarn
uygulamt (Haley, a.g.e., s. 98). Business Week'in vd gibi, Fransz
gleri "Bat Afrika'y Franszlar, Amerikallar ve dier petrolcler iin
gvenilir bir yer olarak tuttuklar "(10 Austos 1981) iin Fransa'nn Afrika'ya
mdahalesi merudur.
59 Julia Preston, The Boston Globe, 9 ubat, 1986.
60 Kansas niversitesi'nde konuan Shultz, "Nikaragua'nn 'kanserli bir hcre'
olduunu ve onu kesip almamz gerektiini" sylediinde byk bir alk toplad.
Ayrca o baka bir mesaj, "eer gcn glgesi pazarlk masasna demezse
anlama laf, teslimiyetin kibarcas olacaktr" mesajm vermitir.
186
ABD TUZAINDA LBYA
lke iindeki ve milletleraras basklar ABD'nin, 1962'de Vietnam'a ve daha
sonra da Hindiini'ye saldrd gibi dorudan saldrmasna engel olmaktadr. Ve
bu yzden, El-Salvador'da etkili olduu halde Nikaragua'da pek etkili olmayan
daha dolayl terr olaylaryla bu amacna ulaabilmek zorundadr. Aksi takdirde
milletleraras bir savala karlamasn gerektirebilirdi bu yaylma abas.
ABD, mttefiklerinin ounun Nikaragua'ya yardm etmelerini engelleyebilmitir.
Bu, Sandinistlerin ayakta kalabilmeleri iin Sovyet blokuna dayanmalarn
gerektirmitir. Kongre'nin yardmla ilgili tartmalar ikincil nemdeydi. Fakat
kanunsuz Hkmet, kongre neye karar verirse versin terrist ordusunu
destekleyecek yollar bulacakt. CIA'in dorudan mdahaleleri iin Kongre'nin
yetki vermesi ve dier yollarla da askeri harekat gerekletirilecekti.
Kba ve Sovyet gemilerine ynelik tehditlere Nikaragua cevap veremezdi; ama
bunlara Sovyetler ve Kba gerekli cevab verebilirlerdi. Fakat onlar gemilerini
savunmaya kalksalar, bu davran hemen Komnist tecavzn bir delili saylacak
ve bylelikle Hkmetin milletleraras bir kriz karmasna izin verecekti. Bu
yzden Sovyetler bu davrantan vazgeecek ve Nikaragua da yardm alamayacakt.
Sovyetler kendilerini savunmaya kalkmasalar da sonu yine ayn olacakt.
Kukusuz ABD'nin bu davran kzgnla sebep olabilirdi ama kanserin
temizlenme ihtiyac yannda bu ok nemsiz bir olaydr. Bu nedenle Amerikan ve
Avrupa
187
kamuoyu bu olaylara hazrlanmaldr. te Libya'nn bombalanmas olay bu amaca
da hizmet etmektedir.
Dnya kamuoyunun, askeri harekatlar iin hazrlanmas gereken ikinci alan Orta
Dou'dur. ABD, en azndan 1970'ten beri Arap-srail sorununun politik
anlamalarla zlmesini tkamaktadr. ABD-srail redde-dicilii nedeniyle
ordularn sava acmaszlarken, srail Arap devletlerinin kendisine kar
birlemelerine izin vermemektedir. nk bu birlik ilerde onu ykacak bir tehdit
oluturmaktadr.
Camp-David anlamalar, srail'in igal edilmi topraklar geniletmesi ve kuzey
komusuna saldrmasn salayacak ekilde en byk Arap devletini, Msr' bu
atmadan ekmeye muvaffak olmutur. Fakat Suriye hala byyen bir tehdit
olmaya devam etmektedir ve er veya ge srail onu safd etmek
mecburiyetindedir. Muhtemel bir rakibi safd etme niyetlerini gizleyerek,

srail'de, Suriye'nin teyakkuz halinde olduunu ve tehlike arzettiini ileri
sren konumalar olmaktadr. Her zamanki gibi ABD basn uysalca bu iddialara
yer vermektedir.
Ayn sralarda, ABD Hkmeti Suriye'yi safd etme seeneini aa karmak
istedi. ABD bombalama-laryla desteklenen srail'in Suriye'ye saldrs,
"gelecek saldrlar karlayarak kendini savunma" olarak deerlendirilerek,
Suriye destekli terre kar "kendini koruma" olarak Bat kamuoyuna
sunulacaktr. ABD'nin dorudan mdahale etmesinin sebebi, bir dnya sava
kabilecei tehdidinde bulunarak Sovyetler'in mttefiki olan Suriye'ye yardm
etmesini engellemektir.
188
ABD TUZAINDA LBYA
Bu tr hareketler iin Avrupa ve ABD kamuoyu hazrlanmaldr. Libya'ya saldn ve
bunu takibeden propaganda kampanyalar, ABD'nin gerekli grd dier eylemleri
de daha rahat yapabilmsini hzlandrmtr. Yine nkleer sava tehlikesi hi de
az olmad halde; ABD Orta Dou veya herhangi bir yerde amalarn
gerekletirebilmek iin bu tehlikeyle yzyze gelmeye kendini hazrladn
mtemadiyen gstermektedir.
"Milletleraras terrizm" hakkndaki propaganda kampanyalarnn iki yzll,
ABD'de genelden farkl dnen ok kk bir aznlk tarafndan bilinmektedir
fakat bu kampanyalar genel olarak deerlendirildiinde bir Halkla likiler
baarsdr. Devletin propaganda sisteminin ihtiyacn karlayan basnn,
halkn gznde hereyi aydnlatacak her yorumu, olaylarn rasyonel
deerlendirmesini etkisizletirecek, bylece gelecekteki baarlarnn devam
etmesini salayacaktr.
Eitilmi snflarn tm bu milletleraras terrizme olan hizmetleri ok muazzam
aclara, zulme itirak anlamna gelir ve daha uzun dnemde sper glerin
savamasna, son safhada da nkler sava tehlikesinin kmasna sebep olur.
Fakat bu tr deerlendirmeler bu "dzen" ve "istikrara" hibir tehdidin
olmayaca, bu imtiyaza ve gce hibireyin meydan okuyamayaca fikrini
destekleme ihtiyacn karlamad iin nemsiz grlmektedir.
Tarihin drst bir aratrmacyla karlama ihti-- mali olduka azdr.
189
Drdnc Blm
Orta-Dou'da ABD'nin Rol
Aadaki tavsiye mektubu benim bin kelimelik ksa bir makalamin basld,
ngiltere'nin kk bir yayn Index on Censorship'te benim iin yazlmt.
Sevgili Dan,
Senin Index on Censorhip'teki Yaz leri yesi ve Mdr olma kapasitenizlele
ilgili tekrar yazacam iin beni affedin ama dayanamyorum. Elimdeki son say
(Temmuz/Austos 1986)'nn 2. sayfasnda balayan ve olduka uzun olan, gerekten
artc bir makale vard. Naom Chomsky tarafndan yazlm bu makale, ABD'ye,
ABD Hkmetine ve ABD basnna saldryordu.
Belki de bildiiniz gibi, Naom Chomsky, FK'nn fanatik bir savunucusu, Orta
Dou'yla ilgili yazlarnda yeni bir entellektel namussuzluk standartlar ve
ahsi kindarlk grlen bir kiidir.
191
Onun artc grlerini kimse dikkate almamaktadr. Bu yzden bana anlalmaz
gelen ey, dnyann en zgr basnndan biri olan burada, bu saldrlara devam
etmesi iin ona sayfa verilmesidir. Ona bu kadar ok sayfa tahsis edilmesi,
onun bu rezil gayretlerine saygnlk kazandrmaktadr. Editrn Chomsky'i
bilmemesi, onun yazlarndan haberdar olmamas mmkn m? Onu ok iyi
tandklar halde bu yeri kendisine tahsis etmeleri mmkn m? Eer yleyse
neden?
Umarm bu mektup siz ve aileniz tarafndan iyi karlanacaktr, eimin en iyi
dileklerini iletirim.
("Elliott" imzasyla, Elliott Abrams'n, Dileri Bakanlna bal, Amerikalar
Aras likiler Kurumunun Yardmc Sekreteri, 29 Temmuz 1986)
Bu mektubu iki sebeple buraya aldm. Birincisi, tabii olarak nem verdiim iin.
Tpk, Sovyetler'de olduu gibi, III. Dnya'daki Sovyet danmanlarnn
kitaplarm yasaklatmalarna veya Dou Avrupa'ya vize iin mracaat ettiimde
reddedilmem gibi olaylara nem verdiim iin. Mektubu yazan grevlinin bu
tepkisi onun sa kanatta olduunu gsterir, fakat bunun da tesinde mektup
Reagan Hkmetinin ve srail lobisinin mentalitesini de gstermektedir.
Abrams'n mektubunun, srail ve ABD'de uygun olarak kabul edilmeyen szleri
yaynlamaya cesaret eden yaynlara Stalinist stilden aina olduumuz yntemlerle
koyulan engellerin sadece birisi olduunu belirtmeliyim.1
1
ngiltere'ye szar bilgiler iin baknz, Alexander Cockburn, The Nation,
22 Kasm 1986; Makalenin ieriine dikkat etmeyen, kendini eletiriye
192
ORTA-DOU'DA ABLVNN ROL
Yaznn yer ald yaynn eletiri merkezli bir yayn olduunu ve resmi
sylemin dndaki tahlillerin ve bilgilerin ifade edilmesi nedeniyle imdi bu
mektupla saldrya uramas ironisini bir yana brakalm. Mektup Reagan
Hkmetinin ynetici kadrolarnda bulunan kiilerin sahip olduklar
totaliterlii gstermektedir; bu anlayta kabul grmeyen dncelere en ufak
bir aklama getirilmesine izin verilmez. Bu totaliter yannn Amerikan siyasi
yelpazesinin dnda olduunu sylemek istemiyorum. Fakat Reagan ynetimi,
pratii, sti-liyle bu yelpazenin en ar ucunu temsil eder. Saygn bir terim
olan "muhafazakar" terimi arptlarak, fanatik yalanlarla, kanunsuzlukla, ahs
zgrle ve sivil haklara kar iddet kullanarak ovenizmin en ar ucunu
temsil ediyorlar. Bu gelimeler karakteri kt etkileyen iaretlerdir. Bu tr
gelimeler, Amerikan gcnn bykl nedeniyle Amerikan siyasetinin ve
toplumunun, Orta Dou'nun ve tm dnyann gelecei asndan nemli olmaktadr.
Reagan Hkmetinin bu zellikleri gzden kamamt ve tabii olarak ABD'deki ve
dier lkelerdeki gerek muhafazakarlar -ki bunlar Hkmette ve basnda
adam bir yaynda, ifade zgrl konusunda esiz olmasa bile ok nadir olan
bir toplumda "dncenin denetlenmesi"ne yer vermenin uygunsuz olduu iddiasnda
bulunulmutur. Bu yayn, daha nce bu tr histerik eletiriler uyandrmadan bu
tr makaleleri yaynlad. Devlet Bakanlndan gelen mektuplar, abonelerin iptal
edilecei tehdidinde bulunur; tartmal haberlerin nasl gndemden
kaldrldn grmek iin baknz, "marked forces and weakneed publishersPiyasa artlar ve iradesiz yaynclar" (Index on Censorship, 1985 Mart). Bu
meseledeki fark makalenin yazarnn srail'e ynelik tavrdr.
193
fazla etkin deillerdi- arasnda infial uyandrd. Birka yl nce, Londra'da
bulunan Royal Institute of Interni-onal Affairs'in bakan olan David Watt, bu
kurumun yayn olan Foreign Affairs'de yazd bir makalede u yorumlar
yapmtr:
Amerika'nn dnyay alglayyla, dnyann onu alglay arasnda bir uurum
vardr. srail'in, Gney Afrika'nn ve Filipinler'in bakan Carlos ve Orta ve
Gney Amerika'nn sa hkmetleri hari dnyann ou inanmaktadr ki, Reagan
Hkmeti, Amerikan ekonomisini (buna bal olarak dnya ekonomisini de) bozarak,
silahlanma yarn hzlandrarak, nc Dnya hakkndaki grlerini
deitirerek, sert sylemiyle diplomatik dile aykr biimde bu konuda Sovyet
tehdidinin ok zerinde etkiye sebep olmutur.
Ayrca unu da eklemektedir: "En tecrbeli Amerikallarn bile nasl bir
ballkla bu gr kabul ettiini grebilmek benim iin imkanszd" -tabii
ayrca ok nemliydi de. Bu yargy teyid eden (Amerikan entelektellerinin
Reagan Hkmetine olan artc ball) bir yaz da Foreign Affairs'de yakn
dnem milletleraras arenayla ilgili yaz yazan editr William Bundy-'nin
"Sovyetler Birlii'nden gelen tehdidi gz nne alarak Reagan Hkmeti'nin geni
grnn dier byk lkelerin dar grl ve ar zorba mevkilerine gre bana
daha gereke grnmtr" yorumunu yapmaktadr.2
2
America and the World 1983, Foreign Affairs, 1983 K.
194
ORTA-DOU'DA ABD'NN ROL
Gerekte Watt, "uurum" meselesini bytmektedir. Avrupal sekinler Reagan

histerisinin etkisinden kendilerini kurtaramamlardr, zellikle Paris'te
istisnalar hari, bir ok Parisli entellektelin Reagan fanatizmini yeni moda
olarak benimsedikleri grlmektedir. Bundy'nin yorumunun da gsterdii gibi
Watt, Reagan Hkmetinden ziyade ona destek veren sekin fikri tarif ediyordu.
O, ABD ekonomisine verdii zarar, Amerika'nn rakiplerine verdii avantaj ve
III. Dnya ve yurttaki disiplinin azalmas gibi sebeplerle Vietnam savana
kar kan sekin tepkinin en iddetlisi olan tarif ediyordu. Bu tr faktrler
sert ve devlet tepkisini gerektiriyordu, bu da ancak her durumda kullanlan
Sovyet tehdidine bavurmay gerektiriyordu. Fakat Watt'in deindii (ABD'nin
dnyaya bakyla dnyann onu alglay arasnda farkn olduu gr) nokta
ok doruydu.
ABD'nin bu tecridi, B.M.'in eitli oylamalarna bakarak grlebilir. 1986
Gz'nde Birlemi Milletler Genel Kurulu, Gney Atlantik blgesinin bar
blgesi olmasn l'e kar 124 oyla onaylam, 94'e kar 3'le de Nikaragua'ya
kar atekes ilan etmesini emreden Milletleraras Adalet Divan ile ayn ynde
karar vermitir; son olayda ABD'nin iki uydu devleti El-Salva-dor (Polonya
Sovyetler'den ne kadar bamszsa o da o kadar bamszd) ve srail (O da
kendini ABD'nin paral askerine dntrmt) kendisiyle birlikteydi. Orta
Dou'daki olaylarda ABD'nin tecrii dikkate deer. ABD'nin Gvenlik Konseyi'nde
yapt vetolar, B.M.'in daha nceki tarihiyle karlatrldnda, tm tarihi
s195
resince 15 kere (hepsi de 1966'da) olduu halde (1985'lerde) 27'yi bulmutur.3
Birlemi Milletler'deki bu tepki olduka ilgintir. B.M.'in ilk gnleri,
ABD'nin sk kontrol altnda bulunduu ve souk sava amacyla kullanld
yllard. Bu tekilata ynelik tutumlar olduka olumluydu, Sov-yetler'in sebep
olduu olaylar hakknda ciddi tartmalar olur, Sovyetler neredeyse izole
edilirdi ve Sovyetler bu rgte kar olumsuz tutum taknrd; belki de bu
kundaklama pratii "olumsuzlua" sebep oluyordu. ABD'nin egemenlii sava
sonras dnemden sonra azalmaya balarken, Birlemi Milletler yelerinin izaf
bamszlnn artt bu dnemde ABD'nin B.M.'e tutumu olduka eletirel
olmaya balam, gnmzde ise olduka dmanca olmutur. Artk Sovyet
olumsuzluu hakknda B.M.'de uzun raporlar okumuyoruz. Daha ok, New York
Times'in Birlemi Milletler Muhabiri Richard Bernstein'in belirttii gibi
dnyann rndan kt yolunda ifadelere rastlyoruz.4
Avrupa'daki kamuoyu yoklamalar da benzer sonular gsterir. Yakn tarihli USIA
oylamalar gstermitir ki, Fransa dnda Avrupal kamuoyu silahlarn
snrlandrlmas meselesinde Reagan'dan ok Mikhail
3
The Boston Globe, 28 Ekim 1986; 4 Kasm 1986. Robert C. Johansen, "The
Reagan Administarition and the U.N.: The Costs of Unilateralism-Reagan Hkmeti
ve BM. Tek Tarafl Olmann Maliyeti", World Policy ]o-urnal, 1986 Gz.
4
Richard Bernstein, "The U.N. Versus the United States-B.M. ABfye Kar",
The New York Times Magazine, 22 Ocak 1986.
196
ORTA-DOGU'DA ABD'NN ROLU
Gorbacov'a gvenmektedir (ngiltere'de 1/4, Almanya'da 1/7).5
unu da eklemeliyim ki, pek ok delil ABD'de rtbas edilmektedir. Mesela, burada
bahsettiim hibir ey The New York Times'da yer almad.
Milletleraras tecrite Reagan dneminde pek az nem verildi. Korkutma ve
iddetin etkinliinden anladklarn gsterdiler. Atalar ve her yerdeki
benzerleri gibi, eer bir halk varlna ynelik ciddi bir tehdit altndaysa,
zayf ve savunmasz dmanlar karsnda elde edecekleri ucuz zaferlerin yurtta
venist duygular uyandracan ok iyi biliyorlard -Hitler'in Almanya'y
dman kuvvetlerle kuatmas da buna dayanyor, "ekler'in Almanya'y kalbinden
vurmay hedeflemi bir kama", "ek ve Polonyallarn saldrganlklar" akla
gelen en ak rneklerdir. Amerikal eletirmen H.L. Mencken'in "gndemdeki
politikann tek amac, halk hepsi de hayal olan sonsuz saydaki ktlkle
tehdit ederek tayakkuz halinde tutmak" diye tarif ettii politikay Reagan
Hkmet yeleri ok iyi anlamlard.
Dnyann geri kalan iin ABD'nin kltrel egemenlii o kadar fazladr ki,
ABD'nin kendi amalar iin icad ettii doktrinler kendileri iin komik olsalar
bile ciddiye alnyor, benimseniyordu. ABD'nin tarafta5 Michael White, The Manchester Guardian Weekly, 9 Kasm 1986, Was-hington'dan
bildiriyor. Bu ABD'li ar saclarn fantezilerindeki gibi, dnyann
"Komnistlere getiinin" veya "Finlandiyalamann" bir delili deildir; Ayn
veriler Avrupa halknn yarsnn Sovyetleri eletirdiini de gstermektedir.
197
r olan devletlere ynelik askeri tehdit onlarn gvenilir ve etkin ekilde
smrlmesini temin eder.
Milletleraras terrizm konusundaki bu propaganda kampanyas, bu tehlike
antajnn yurtta ve darda nasl ustaca kullanldnn bir gstergesidir.
Reagan Hkmetinin politika reticileri, Kongredeki liberal yelerin ve basnn,
onlarn ok yumuak olduklar ve gnn canavarlaryla mcadele edecek kadar
cesaretli olmadklar sulamasndan kolayca korkacaklarn ve bylelikle
"terrizme kar hal seferi"na kolayca itirak edeceklerini biliyorlard.
Yine onlar, elleri altndaki ezici kuvvet kaynaklarnn dnya kamuoyunu
kmsemelerine izin vereceini de biliyorlard. Gerekten, Libya'nn
bombalanmasndan sonra yaplan Japonya zirvesinde olduu gibi, Reaganclarm,
Batl elitleri, ABD'yle ayn safta olmadklar takdirde "lgn Amerikallar'm"
ne yapabilecei konusunda hibir ey syleyemeyecekleri tehdidini yaparak alaya
almalar olaynda grld gibi bu iddet tehdidini iyi kullanyorlard.
Kongre'ye ynelik alayc tavr her dnem grlr. Askeri bte grmelerinde
Kongre mill gvenliin salanmas iin Hkmetten SALT H'ye uygun davranmasn
srarla istemitir. Fakat birka hafta sonra Hkmet SALT H'nin hkmlerini
atn duyuruyordu. Hkmet szcleri bu davran yle aklyorlard:
"Kongre ehrin [Washington] dndadr [etkisizdir], zirvenin zlanda'da olmas
da gemite kalmtr. [Gor-bacov'un] buraya gelmesi beklenmiyor, yleyse niye
bu
198
engele taklalm"6 Dier bir deyile polis baka tarafa bakyor, buray niye
soymuyoruz anlay egemendir. Hkmetin de ok iyi bildii gibi, Kongre ehirde
[Washinton] olsayd bile karlrd, tpk bir grup sokak serserisinin
dokunakl bir muhalefetin stesinden gelmesinin hi de zor olmad gibi. Reagan
yetkililerinin Nikaragua meselesinin tartlmasyla ilgili gndemi belirleme
almasn "ok geni psikolojik sava operasyonu" olarak adlandrmalar, halka
ynelik tavr gstermek iin manidardr -"Operasyon Gerei" diye adlandrlan,
Gbels ve Stalin'in bile araca trde bir yanl bilgilendirme kampanyas.7
Her yeni rnek aklandnda kongre aknla urasa da yanl bilgilendirme
ilk gnlerden beri Hkmetin zellii olmutur -mesela, 1986 ylndaki Libya'yla
ilgili yanl bilgilendirme kampanyas. Bu zel rnekte, bu kampanyann baarl
olmas iin hafif bir hafza kayb gerekiyordu; 1981'in balarna kadar erken
bir tarihte Newsweek "yerli politik glerin Kaddafi'ye ynelik muhalefetini
gstermek" iin ABD'nin, Libya'da terrist eylemler yaptn, Kaddafi ve
hkmetini artmak iin ABD hkmetinin bir yanl bilgilendirme program
dzenlediini bildiriyordu. Silahszlanma yar ve daha pek ok olayla ilgili
olarak yaygn yanl bilgilendirme kampanyalar vardr.8
6
K. Jeffry Smith, The Washington Post, 9 Kasm 1986.
7
Plan gizli "Mill Gvenlik"in emriyle 4 Ocak 1983'te harekete geirildi (No.
77 Management of Public Diplomacy Relative to National Security). Alfanso
Chardy, "Secrets Leaked to Harm Nicaragua, Sources Say", The Miami Herald, 13
Ekim 1986.
8
News Week, 3 Austos 1981. ABD'nin yanl bilgilendirme program ve
199
Kongrenin Nikaragua'ya saldran mttefik terrist orduya verilecek askeri
yardm kstlamasn nlemek iin uygulanan karmak programlarla ilgili olarak
baka konuda verilen aklamalardan baz sonular kartabiliriz -mttefik
ordusu yerine, baka bir ifadeyle hkmet ve sadk basnn yanl bilgilendirme
kampanyalarndan biri olarak "direni" ad da veriliyordu. Ki bu direni,

Kresel G tarafndan Nikaragua'ya Nikaragua dndaki slerden saldryordu
(fakat "mttefik ordu" dahil Beyaz Saray kaytlarnda kullanlyor, gizli
raporlarda onlarn terrist faaliyetleri gizlenmiyordu).
Terrist eylemlerin arkasnda yatan dikkatlice planlamadan birini gstermek iin
Reagan Hkmetinin Suudi Arabistan'a olduka faydasz olan AWACS-'lar satmasn
deerlendirelim. Bu hareket politik olarak pek tutulmayan bir hareketti, buna
ramen Hkmetin o politikay takip etmek iin niye o kadar kararl davrand
bilinmiyordu. Reagan'n planlayclar, halkn basklar nedeniyle, Kongre'nin
Nikaragua'ya ynelik terrist sava snrlandracan ve mttefik ordularn
finanse etmek iin zorluklarla karlaacaklarn tahmin etmilerdi. Ve
Lbnan'da ABD destekli srail
Kaddafi'yi ldrme plannn dikkatlice szdrlmas terrizm yaratlmas ve
bylelikle Libya tehdidinin yaratlmas iindir. Bu konuda Kaddafi kart olan
bir almaya baknz, Edward Haley, Qaddafi and the United States Since 19691969''dan Beri Kaddafi ve ABD (1984. Dier yanl bilgilendirme programlar ve
basnn ibirlii iin benim Turning the Tides: The U.S. and Latin AmericaAkntnn Deimesi: ABD ve Latin Amerika (Black Rose Books, gzden geirilmi
2. bask, 1987); Edward S. Herman and Frank Brodhead The Bulgarian Connect'onBulgar Balants (1986).
200
saldrsna kar Sovyetler'in silah satmas engellenirken contra'lara
gnderilecek silahlar finanse etmek iin Suudi Arabistan'a silah satlyordu.9
Bunlar, milletleraras terristlerin global dzeyde karmak entrikalaryd. Bu
entrikalar gizlenebildii kadaryla gizlenmekteler, fakat bu konularla ilgili
ok kk bir aklama dahi, Reagan'm politika yapclarnn beceriksiz ve
ortalk kartrc olduklarn aa karmaktadr. Politika yapmclarnn
baarszlna olan elit tepkisi ise: kiisel yetersizlikler zerine ilgiyi
toplayarak halkn politikann sistematik tabiatn anlama tehlikesini bertaraf
etmektedir. Fakat bizi bu konularda aptallarn eylemlerine tank olduumuz
konusunda hi kimse kandramaz; onlarn Orta Dou, Orta Amerika ve pek ok yerde
uyguladklar milletleraras terrizmin baars etkileyicidir.
Elit kamuoyu tarafndan glkle vurgulanan bir baka canalc noktann daha
aklda tutulmas gerekir: devleti halkn gznden kolaylkla saklanamayacak
byklkte iddet ve terr olaylarna gizlice bavurmak zorunda brakan, 1960'l
yllarda balayan skandallar-dr. Halk tepkisiz oldu mu, Reagan da John Kennedy'
nin 1961-62'de geni lde bombalamak iin gndermesi gibi, Lydon Johnson'n
hava ve denizden aka Gney Vietnam'a olan saldrsn geniletebilmesi ve
Dominik Cumhuriyeti'nde olumakta olan demokrasi tehdidini bertaraf etmek iin
23.000 deniz piyadesi gn9
Alfanso, Chardy, Knight-Ridder Service, The Boston Globe, 28 Ekim 1986.
201
dermesi gibi istediklerini rahatlkla yapabilirdi. Fakat btn bu eylemler
1965'te yaplm; ok kk bir protestoyla karlamt. Gizli eylemler ifa
olma ve doktrin retoriinin bozulmas tehlikesini tarlar. Bu durum bir sre
iin bile olsa terrist eylemleri kstlar.
Bu olaylar bize gstermektedir ki, ok apolitik olan, ok dar i evrelerinin,
elit konsenssn kard yayn ve partileri dnda partilerin olmad
toplumlarda bile nemli halk hareketleri olabilir ve Vietnam yllarnda
grld gibi dolayl da olsa politikay etkileyebilir. Bunlar Orta Dou'yu
incelerken aklmzda olmas gereken nemli verilerdir.
ABD'nin organize ettii milletleraras terr alarndan biri, Nazilerden,
fanatik Yahudi-kartlarndan, lm mfrezelerinden ve dnyann en acmasz
katillerinden olan Dnya Komnist Kart Birlii'dir ki dnya apnda cinayet
ve ikence olaylar iin Reagan Hkmetince harekete geirilmitir. Bu Birlik
Nikara-gua'daki Hasenfus meselesinde dikkatleri zerine ekmitir.
Her zamanki gibi hkmetin propagandasn yapan The New York Times, General
Singlaub'un 1980'ler-de komutay ele almasndan itibaren bu Birliin kt
elemanlarnn tasfiye edildiini iddia etti. Bu iddia doru deildir. Dnya
Komnist Kart Birlii yllk konferansn henz tamamlad (ki bildiim

kadaryla ABD basnna yansmad bu). nde gelen Naziler takdim edilmi ve onlar
(Hitler dneminin Nazi katilleri) konumak iin sahneye ktklarnda bol alk
almlard.
202
t
1984'te kovulduu ne srlen Latin Amerikal lm mfrezesi liderleri de ABD'ye
bal ve vergiden muaf "eitim" organizasyonlarnn dzenledii 1984-1985
konferansnda tekrar grndler.
Bu Birlik Nazileri, eitli rk ve tm dnyann katillerini iinde
barndryordu. ABD ve onun uydu devletleri zellikle, Gney Kore ve Tayvan
tarafndan destekleniyor ve fakat Suriye ve dier Arap devletleri tarafndan
ifa ediliyorken, ABD'deki srail lobisi tarafndan bu aratrmalar rtbas
ediliyordu. Bu Birlik hakknda yazdklar kitabn nsznde Scot Anderson ve
John Anderson, yurt iindeki srail lobisinin nde gelen yesi olan Bnai
Brith'in ftira Kart Birliinin, Reagan'm milletleraras terr anda faydal
hizmetleri geen Yahudi kartlarnn nl eylem kolleksiyonu hakknda bilgi
vermesi istendiinde bunu reddettiini syler.10
Btn bunlar ve daha bahsedilmeyen pek ok ey tarihte eine az rastlanr trde
bir milletleraras terrizmin nasl yapldn bize gstermektedir.
Dnya Komnizm Kart Birlii'nin eylem kaytlar bize Reagan'm cinayetlerinin
pek rastlanmayan trde
10 Robert Reinhold, "Ex-General Hints at Big Role as U.S. Champion of Contras",
The New York Times, 14 Ekim 1986. Dnya Komnist Kart Birlii'nin yllk
konferansn, 31 Ekim 1986 tarihinde The New States-man'da anlatan Chris Horrie,
RENAMO'nun (Mozambik'te terrist faaliyet gsteren, Gney Afrika destekli
terristler) ok nemli olduunu ve Singlaub ve muhtemelen ABD tarafndan
desteklendiini belirtir. Scott Anderson ve John Lee Anderson, inside the Leauge
(1986); bu belgeleri yalnzca ftira Kart Birlik ve ABD Hkmeti ipta etmi
ve aratrmalara itirak etmeyi reddetmitir.
203
,,
olmasna ramen Amerikan tarihinde esiz olmadn hatrlatmaktadr. Hemen II.
Dnya Sava ertesinde ABD, faistlerin ve onlarn ibirlikilerinin lehine
olarak dnyann pek ok yerindeki faizm kart direnileri bastrma grevine
dnmtr. Bunlarn yaplabilmesi iin "Lyon Kasab" adyla bilinen, Fransa'daki
korkun katliamdan sorumlu bir Nazi olan Klaus Barbie Amerikan istihbarat iin
Fransa casusu olarak greve alnmtr. Bundan ok daha arpc bir rnek, Hitler'in Dou Avrupa istihbarat operasyonlarndan sorumlu olan Reinhard Gehlen'in
ayn grevi, CIA'in Dou Almanya istihbarat iin greve alnmasdr. Onun
grevi, Hitler tarafndan cesaretlendirilen yre ordularyla birlikte ABD'nin
desteiyle Sovyetler Birlii ve Dou Avrupa'da Askeri operasyonlar dzenlemekti.
Bu olaylar Adalet bakan adna inceleyen John Loftus'a gre, btn bu
operasyonlar Dileri Bakanlndaki George Kennan'dan ne'et ediyordu.
Daha sonra, bu faydal kiiler artk Avrupa'da korunamad dnemde, Vatikan ve
faist papazlarn yardmyla ABD tarafndan buraya getirilmitir. Bunlar
Gestapo'nun icad ettii ikence metodlarn reterek, Latin Amerika'da Neo-Nazi
mill gvenlik devletleri kurmasna yardmc olarak ve Orta Amerika'da ABD'nin
eittii gvenlik gleri iinde alan lm mfrezeleri kurarak ABD'nin
karlarna hizmet etmeyi srdrmlerdir.11
11 Bu meselelerle ilgili olarak, baknz, benim Turning the Tide, ve sz geen
kaynaklar.
204
Resmi sylemde ihmal edilmesi veya gizlenmesi son derece tabii olan bu tr yakn
tarih arkaplamn ihmal edersek dnya olaylar hakknda ok az ey anlayabiliriz.
Ayn ey Orta Dou iin de geerlidir. imdiki haberlerde yer alan fakat tarihi
arkaplan bahsedilmeyen ran'la ABD ilikilerini ele alalm. Reagan Hkmeti,
srail yoluyla ran'a silah gndermenin ran'daki "lml" glerle balant
kurmak iin yapldn iddia etmektedir. Bu iddia, ngilizcenin kurallarndan
kar ve Orvvelyen Yenidil'deki "lml" kelimesinin anlamna, yani ABD'ye tam

itaat anlamna gre anlalrsa dorudur; "lml" kelimesinin zdd olarak,
ABD'nin isteklerini yapmayanlar anlamna gelen "radikal" kelimesi vardr. Dikkat
edilmesi gereken nokta, bu gruplar isimlendirirken terr veya iddet kullanp
kullanmadklarna hatta siyasi fikirlerine bile baklmamasdr. Yani,
Endonezya'daki katliamc Suharto saygn bir "lml" olurken, El Salvador'da
kilise tarafndan rgtlenen kyller "radikal"di ve ABD'nin paral askerlerinin
ifade ettikleri gibi, Pol-Pot stili bir terrle kkleri kaznmalyd.
ABD, ran'da 1954'de yapt bir CIA darbesiyle "lmllar"a g vermitir. Bu
olay The New York Times (6 Austos 1986)'da "zengin kaynaklara sahip"
azgelimilere "bir ibret dersi" olarak tanmlanyordu. Bu ibret dersi kendi
kaynaklarn kendisi denetlemeye alan -bunlarn gerekte ABD'ye ait olduunu
bir trl anlamayan-, yani "radikal" olan "fanatik milleyetilikle ldranlara
verilen bir ibret dersiydi."
205
ran, ah'in 1979'da drlne kadar "lml" olarak kald. O tarihlerde,
Milletleraras Af rgt ve dier insan haklar rgtlerinin tuttuklar
kaytlara gre en ok insan haklar ihlalleri ran'da grld halde, bu durum
ah'm "lml" olarak nitelenmesini ve ABD elitlerinin onu vmesini etkilemedi.
ah, en kanl eylemlerine kadar Carter Hkmeti tarafndan destekleniyordu. ABD
[devrimden sonra) darbe ihtimalini dnd fakat baarl olamad. O zamandan
sonra ah ve onun arkadalaryla sk ilikileri olan srail yoluyla silah
akn salad.
Nikaragua'daki Somoza olayyla ayn ekilde olduuna dikkat edin. Ayn ekilde,
Samoza son kzgnlk nbetinde onbinlerce kiiyi ldrrken ve Carter Hkmeti
onu sonuna kadar desteklerken, tabii ABD'nin zmni onayyla srail ona silah
salamtr. Artk Somo-zo'nun kalamayaca anlalnca, Mill Gvenlik
ynetimini empoze etmeye almtr. Ksa bir sre sonra bu Gvenlik'den geriye
kalanlar Honduras ve Kosta Ri-ka'da ABD'nin desteiyle tekrar toparlanm (NeoNazi generallerinin ynetimi altnda kukla bir "lml" lke) ve Nikaragua'daki
sosyal reformlar engellemek iin ABD'nin dorudan kontrol ettii bir mttefik
ordu oluturmutur.
Bu srada ABD elitleri sihirli bir dnme uruyor ve ilk defa olarak Nikaragua
ve ran'da insan haklar ve "demokrasi" (baka bir Orwelyen terim, varl ABD
ile ibirliine bal olan askeri ve i evrelerinin ynetimindeki bir
devlet)'nin olup olmadyla ilgileni206
yorlard. yle bir ani uyant ki bu, halkn beyninin daha az ykand
toplumlarda alaya alnmaktayd.
ran meselesine dnecek olursak, israil'in ABD Bykelisi Moe Arens'in Ekim
1982'de sylediine gre, srail'in ah'n dnden sonra ran'a silah
gndermesi, "..en azndan en st dzeyde ..ABD Hkmeti ile ibirlii yapmak"
iindi. Ama, "Humeyni rejimini devirmek iin ran ordusu ile iletiim kurulup
kurulamayacana bakmak" veya en azndan bir gn ran'da kuvvet kazanacak baz
ordu mensuplaryla ilikiye gir-mek"di. ah dneminde ran'da srail
Bykelilii ile irtibatl olan silah satcs Yakov Nimrodi bu silah sat
plann 1982'de BBC'ye anlatt.
srail'in sabk (i Partili) ran Bykelisi Uri Lubrani ayn plann
detaylarn yle anlatt:
Olduka az sayda, acmasz ve zalim bir g tarafndan Tahran'n
alnabileceine kuvvetle kaniim. Onbin kii ldrmeye duygusal olarak hazr bir
gce nderlik edebilecek bir grubu kastediyorum.
Ksacas, bu kiiler de Yenidilde'ki anlamyla "lmllar" olmaktadr.
Ayn ifadeler srail Dileri Bakan, Mossad'n sabk bakan vekili David
Kimche tarafndan da tekrar ediliyor. Kimche ve Nimrodi Amerikan rehinlerle
ilgili olarak ve "lmllar aratrmak iin" srail zerinden ran'a yaplan
askeri yardm programnn balatclar olarak biliniyorlar. srail'in bu
programla ilgili olarak -rehinelerden ok nce bilinen fikirleri gizlendi. O
srada, 1982 banda, bu planlar eitli phecilerce, Ric-
207
hard Hellms (CIA'in vekil yneticisi ve sabk ran Bykelisi), Robert Komer
(1960'larm sonlarndaki sava sular mahkemelerinde bulunan, sonra "lmllar'
desteklemek zere kurulan evik Kuvvet'in mimarlarndan biri) ve dierleri
tarafndan benimsendi.12 Tabii, btn bunlar, sylemeye bile gerek yok,
gizlendi.
Ayn gerekler ok daha yakn zamanda da yazlmasna ve ilgi grmemesine ramen,
skandallar patlamadan nce de yazlmtr; mesela srail askeri szcs Avi
Pazner, 1982'de yaplan bir mlakatta srail'in ran'a ABD'nin onayyla, jet
uaklarnn yedek paralar da dahil askeri malzemeler gnderdiini teyid
etmiti.13
ABD politikas iin bir felaket demek olan ran'n Irak savan kazanmasna
kar olan ABD, ran'n bu sava kazanmasna yetecek kadar deil ama ran
ordusunun uygun elemanlaryla ilikiyi srdrecek kadar, srail yoluyla ran'a
silah akn temin etmiti. Bu yzden [ran'n sava kazanmamas iin] ABD,
Nisan 1986'da vekil srail generalini ve dierlerini tutuklayarak byk
miktardaki silah satn durdurdu.14
12 Bu konuda ayrntl bilgi iin, baknz, benim Fateful Triangle:Israel, the
United States, and the Palestinians (Black Rose Books, 1984) s. 457.
13 Michael Widlanski, "The Israeli/U.S.-Iran Connection", Austin American
Statesman (Tel Aviv) 2 Mays 1986.
14 Baknz, William C. Rampel ve Dan Fisher, "Arms Sales Case~Ptrtting Focus on
Israel's Policies", The Los Angeles Times, 5 Mays 1986. Bu yazda "kdemli
Amerikal aratrmaclarn", "srail'in ok uzun sredir gizli silah satmnda
bir vasta olarak alglanld" ve Bat Almanya'nn yarm milyon dolar
dolaynda askeri tehizatn srail yoluyla satld konusunda ok az phe
olduu yolundaki tahmininin doruluu konusunda ok az phe vardr. Douglas
Frantz, "Israel tied to Ira208
Daha nceki ifadelerden anlald gibi, bunlarn hibiri 1986'nm sonlarna
doru kefedilen eyler deildi. New York Times'm editr, Leslie Gelb'in
1982'de ilk sayfada yazdna gre, ran'a giden silahlarn yars "srail
tarafndan salanm" -tabii, ABD'nin bilgisi dahilinde- "gerisi de srail
istihbaratyla balar olan serbest silah tccarlar" tarafndan salanmt.
Dier taraftan CIA, Trkiye'nin dousundaki slerini kullanarak Humeyni rejimine
kar gizli eylemlerde bulunuyordu.15 Arens'in bu ifaatlar daha sonraki
gnlerde The Boston Globe'de ak bir ekilde yerald.
Skandallardan nceki ok daha yakn tarihlerde de ek bilgiler aa karld.
Mays 1986'da, Patrick Seale, imdi srail'in "her zamanki snrl dolambal
silah rotalarn kullanmadan" silah satabildiini ve "srailli ve Avrupal silah
satclarnn ran'a sava malzemesi satmak iin yartklar"n sylyordu;
"mesela, 25.000 ton srail topu, cephanesi, uak paralar ve sava
tehizatnn" Zaire'ye gnderilecei yerde dorudan ran'a gnderilmesi
emredildi.16 Bu meselelerde pek ok srprizler vardr.
Yine ABD'nin Nikaragua ve ran politikas arasnda sregelen benzerlie dikkat
ekelim. Burada da Renian arms plot", The Chicago Tribune, 24 Nisan 1986; Reuven Padhatzur, Ha'aretz,
28 Nisan 1986. Bu konuyla ilgili pek ok metaryel iin Israeli Foreign
Affairs'in editrnn yazlarna baknz.
15 Leslie H. Gelb, "Iran Said to Get Large Scale Arms from Israel, Soviet and
Europeans, The New York Times, 8 Mart 1982.
16 Patrick Seale, "Arms dealers cash in on Iran's debpair", The Observer
(Londra), 4 Mays 1986.
209
aan Hkmeti mttefik ordusuna askeri destek salamak iin aktif olaTak
uramasnda baz srpriz grntler yer alr.
Yakn tarihle iliki kurarsak bu meseleleri ok daha iyi anlayabiliriz.
Silahlarn ran'a satlmas klasik bir olaydr, esas nemli olan ey
gizlenmektedir. Mesela, 30 yl nce 1958'de CIA'in Endonezya'da baarsz bir

darbe ve igal teebbs nedeniyle ABD ile Endonezya arasnda keskin bir
dmanlk hakimdi. Bu dmanlk sresince ABD, Sukarno rejimine silah salamaya
devam etti. Amerikan destekli general Suharto, tek kitle tabanl organizasyon
olan Endonezya Komnist Partisi'ni lavederek ve ou topraksz kyl olan
yzbin kiiyi katlederek bir darbe yapt. Bylece Endonezya, Balantszlar
Grubuna katlm, dolaysyla, Amerikan, Kanada, Avrupa ve Japon irketleri
tarafndan smrlmesine ve soyulmasna maruz kalmt. Bu lkelerin
Endonezya'y soymalarna ok zalim bir diktatrlk kuran genarallerin
agzll engel olabilirdi.
Bu gelimeler Bat'nn aydn kamuoyunda ho karlanm, ABD'nin Gney Vietnam'a
ynelik saldrs aklanmtr (Propaganda sisteminde "Gney Vietnam'n
savunulmas" olarak adlandrlyordu bu sava). Bu tr hareketler generallerin
kendi halklarn tasfiye etmeleri iin cesaretlendirici "kalkan" ilevi
grmtr.
Katliamdan sonra Senato'daki grmede Savunma Bakan Mc Namara'ya iki lke
arasnda iddetli dmanlk olduu dnem sresince Endonezya'ya si210
lah gndermenin izah istenmitir. Kendisine bu silah iin "pay verilip
verilmedii" sorulmu, o da yediyz-bin payn verildiini sylemitir. Kongre,
raporunda Sukarno'yu devirmek iin askeri grevlilerle iletiimi salayanlara ve
eitimcilere "muazzam paylar" verildiini belirtmitir.
Yine, benzer ekilde, Pentagon kaynaklarna gre, "ABD'nin yerel generallere
etkisi, Brezilya'nn solcu bakan Joao Goulart' 1964'te17 deviren bir askeri
darbedeki etkisine" benzemektedir -ki bu darbe Kennedy liberallerince iyi
karlanm, tam bir bask ve zulmle mill gvenlii salam, yabanc
yatrmclarn iine gelen bir dzen kurulmutur. Ayn olay birka yl sonra
ili'de tekrarlanmtr. Ailende rejimi sresince, ABD bir taraftan rejimi
devirmek iin elinden geleni yaparken dier taraftan silah salyor ve yine iyi
karlanan Pinochet darbesiyle bu politikann sonucunu alyordu.
ran operasyonlar da bu balamda anlalabilir ve realist olan bu allm
politikayla uygunluk arzeder. Richard Helms ve dierlerinin 1982'de niin aka
desteklediklerini kolayca anlayabiliriz.
Bu balamda, ah dnemindeki ABD-ran ilikilerini hatrlamamz gerekiyor.
ran'a Nixon doktrini erevesinde Orta Dou'yu kontrol etme grevi verilmiti.
Nixon doktrini, ABD'nin isteklerini artk her yerde kabul ettiremeyecek
kapasitede olduunu kabul etmesi,
17 Miles Wolpin, Military Aid and Counterrevolution in the Third World
(Lexington Books, 1972), s. 8, 128, Brezilya'yla ilgili Kongre konumalarndan
rnekler verir, The New York Times, 1 Kasm 1970.
211
dolaysyla (Savunma Bakan Melvin Laird'in de syledii gibi) "yerel polislere"
bu grevi vermesi ve Henry Kissenger'in szleriyle ABD'nin devam ettirdii
"genel dnya dzeni" erevesinde "blgesel sorumluluklar" yerine getirecek
yerel mttefiklere gvenmesi gerekiyordu.
ran, Suudi Arabistan ve srail arasnda (ksmen zmni de olsa) ABD'nin
himayesinde, ABD'nin belli bal enerji kaynaklar zerindeki hakimiyetini
"savunmak" ve onlar balca dmandan yani "radikal" fikirlerden etkilenecek ve
kendi topraklarnda ABD'nin kaynaklar kontrol etmemesi gerektiini iddia
edebilecek yerli halklardan korumak iin l bir ittifak oluturuldu. Bu ok
yaygn olan dzenin sadece bir parasdr.18
Bu balamda, srail'le olan "zel iliki" de gelitirildi. 1958'de Mill
Gvenlik Konseyi, radikal Arap milliyetiliine olan muhalefetin "mantki
neticesi" olarak, "Yakn Dou'da Bat Yanls kalan tek gl lke srail olduu
iin srail'i destekleyeceini" syler. David Ben Gurion'un biyografi yazar
Michael Bar-Zohar'a gre ABD savunma Bakan John Foster Dulles'in tevikiyle
oluturulan, Etiyopya, Trkiye ve ran arasndaki "evre anlamas" uzun
sreliydi. 1960'lar boyunca ABD istihbarat, srail'i Suudi Arabistan'a kar
"radikal milliyeti basklar" nedeniyle bir engel olarak deerlendir-
i Ayrntl bilgi iin, benim Towards a New Cold War (Pantheon, 1982); Laird,
Right Turn (Hill & Wang, 1986)s.97,burada Thomas Ferguson ve Joel Rogers'dan
deliller getirmitir.
212
misti, srail'in ABD politikasnda "stratejik bir avantaj" olarak kurumlamas
1967'deki ABD destekli srail zaferi ve zellikle ABD'nin dahili nedenlerle,
dorudan mdahale edemedii 1970 rdn katliamnda Suriye'nin Filistinliler'e
desteini engelleyen srail hareketinden sonra olmutur. ah'm dnden sonra,
blgede ABD karlarna uygun zemini salamada srail'in "stratejik avantaj"
olma durumu artmt. Ve srail ayn dnemde ABD'ye, Dou Afrika, Asya ve Latin
Amerika'da ikincil hizmetlerini sunmutur.19
1970'lerde Orta Dou'daki ABD politikas zerinde Amerikal sekinler arasnda
uurum olutu. Bu uurum, Savunma Bakan, William Rogers'n Arap-srail
uyumazl hakknda milletleraras konsenssn salanaca bir ortamda siyasi
bir istikrar vmesiyle, Henry Kissinger'in bu "kmaz"n srdrlmesi
gerektiini ve 1971 ubat'mda Sedat'n ABD politikasyla ayn dzlemdeki tam
bar dzeni neren teklifi reddeden srail'i desteklemesine dayanyor.
Kissinger'in grleri kabul grd. Bu tarihten sonra, onun fiilen var olan
siyasi dzene ynelttii sk muhalefet ABD politikasn belirlemi bu da
ABD'nin blgeyi g kullanm veya tehdidiyle kontrol etmesinde srail'i
"stratejik bir avantaj" olarak grmeyi gerektirmitir.
Yine bu durum, srail'in blgeye entegrasyonuna yol aacak bir politik dzeni
engelleyen ABD davranlarn da aklar. Sedat'n 1971 teklifinin ve bu yndeki
19 Daha fazla iin baknz, benim Towards a New Cold War, ve Fateful Triag213
gayretlerinin ABD'nin desteiyle srail'in reddetmesi her drst tarihinin
niteleyebilecei gibi "Kissinger sava" diye tarif edilen 1973 Ekim'indeki
savaa sebep olmutur. Ayn ey, 1976 Ocanda, Suriye, Msr ve rdn'n
sunduu ve FK tarafndan desteklenen (srail'in Birlemi Milletler Bykelisi
Haim Herzog'a gre FK tarafndan hazrlanan) milletleraras konsenss
erevesinde, igal edilmi topraklarda bir Filistin devleti kurmay ieren bir
Birlemi Milletler Gvenlik Konseyi kararn ABD'nin veto etmesini de
aklamaktadr. O andan beri pek ok benzer olay vuku bulmutur.
1973 Sava, Kissinger ve dier ABD politika yapclarn Msr'n kolaylkla
bertaraf edilemeyeceine ikna etmitir. Bu yzden alternatif bir plana geilmi,
balca engelleyici g olan Arap kuvvetleri savatan ekilecek, srail artan
ABD desteiyle birlikte daha zgr hale gelecek ve bylelikle igal edilmi
topraklar lkeye dahil edip Kuzey komusuna saldrabilecekti. Bu planlar 19781979 Camp-David grmeleriyle neticelenmi -Kissinger'in mekik diplomasisinin
ve Camp-David'in gerek anlam akt; genellikle "ironic" olarak nitelenmesine
ramen ABD'nin doktrinel sisteminde "bar sreci"nin zn oluturuyordu.
ABD srekli olarak savan devam etmesini ve srail'i "stratejik bir avantaj"
olarak kullanmay istemitir. Bu anlamda srail, askeri ve silah retiminden
baka bamsz bir ekonomisi olmayan parya bir devlettir. ABD'ye son derece
baml ve bu yzden, ABD karlarn "blgedeki polisi" olarak gzetmi ve her
yerde,
214
mesela Guatemala'da i artlarn Carter ve Reagan Hkmetlerini tam olarak
itirakten men'ettii -yine de katlmlardr- yar soykrm
desteklemilerdir.20
ABD'nin Arap Dnyasyla ilikileri nasldr? Her-eyden nce ABD, Arap
yarmadasndaki enerji kaynaklarn kontrol etmeyi salayacak ekilde hareket
edecektir; bu, II. Dnya Sava sresince ABD'nin uygulad d ilikiler
politikasnn temel temel prensibidir. Bu yzden o "lml"lklaryla mehur
olan Suudi Arabistan'daki ynetici elitlerin sahip olduu "lml
milliyetilik"i destekler. Bu destee karlk, Suudi Arabistan'dan ABD'nin
milletleraras terrizmine destek vermesi talep edilir. Daha nce de
belirtildii gibi, ran'a silah aknn ABD'nin gizli onayyla olmas veya Orta
Amerika'dan Gney Afrika'daki pek ok terrist olaya kadar hepsinde ABD'nin

itiraki olduu aklandnda bu bizi artmamaldr.
"Ilmllar"a destek verirken, kendi hedeflerinin gereklemesini engelleyen
"radikal milliyetiler" e muhalif olacaktr. Libya buna tipik bir rnektir. ABD,
1970'lerin balarnda "ran, Kuveyt ve Suudi Arabistan gibi lmllar"21
glendirmek iin petrol fiyatlarn ykseltme politikasnda Kaddafi'nin
gayretlerini desteklerken, Kaddafi'nin birden Polisario'yu destekleyerek
(Birlemi Milletlerle ayn gr paylaarak) ve Sudan'daki Amerikan kart
gruplar destekleyerek
20 Belgeler iin kitaplarma baknz ve Allan Naim,rfee Progressive, Mays,
Eyll, 1986.
21 Maley,a.g.e., s.31.
215
ABD'nin Kuzey Afrika'da oluturduu konsenss devam ettirmeye engel olmas
nedeniyle ABD hedeflerinin nnde bir engel oldu.
Artk Libya, nde gelen terrist bir devlet olarak resmen ilan edilmiti.
Kaddafi'nin terrist olduu yeterince ak; hkmetlerin siyasi nedenlerle
ldrd kiilerle ilgili raporunda Milletleraras Af rgt'nn kaytlar,
Libya terrizminin ou Libyal olmak zere 14'den az olmayan kurban devlet
terrnn ciddi boyutunu gstermektedir. Hi phesiz bunlara daha ilaveler
olabilir, fakat propaganda sisteminin Milletleraras Af rgt'nn daha az
tahmin ettii gibi pheleri de yayacan tahmin edebiliriz.
ABD'nin doktrinel sistemindeki btn bu ayrcalklara ramen, Libya
milletleraras terrizm arenasnda ok kk bir role sahiptir. ABD'nin bir tek
El-Sal-vador rneini, orada ayn yllarda onbinlerce kiiyi ldrdn iddia
eden devlet terrn destekleyip hatta organize ettiini dnn. ABD tarafndan
kurulan, eitilen, silahlandrlan cretli orduya grev vererek, gerektiinde
Amerikan Hava Kuvvetleri'nin dorudan katlmyla tam bir milletleraras
terrizm. Ve bu sadece tek bir rnektir.
Reagan Hkmetinin ilk gnlerinde, Libya milletleraras terrizm kampanyasnn
ba hedefi haline gelmiti. ABD aka ve isteyerek milletleraras terrizme
katld iin bu kampanyann ok ak samalna ramen bu kampanya ABD'nin
elit kamuoyunda -basn dahil- ciddiye alnd. Fakat ABD'nin terre ynelik bu
216
politikas "misilleme", "younluu dk sava", "ykma" ve "dahili saldrya
kar" kendini mdafaa etme (Adlai Stevenson'm 1960'lar bandaki Gney
Vietnam'da yapt milletleraras terrizmle ilgili olarak ifade ettii ekilde)
gibi Orwelyen kelimelerle bu yaplanlar gizlendi.
Libya'ya ynelik askeri bir hareket en kk bir bahane zerine balyor veya
byle bir bahane uyduruluyor. Bu yzden Reagan Ynetiminde, genellikle dahili
artlar gz nne alnarak zellikle Orta Dou'da mdahale etme amacyla kurulan
gce (evik Kuvvet, imdi Nikaragua meselesiyle ilgilenen Merkezi Komuta) destek
vermek ve Nikaragua saldrlarna kar contra ordularn desteklemek ve Reagan
politikasn icra etmek iin ovenizm ruhu beslenmektedir.
Bu balamda Reagan Hkmeti'nin balangtan beri ciddi problemlerle
karlatn aklda tutmalyz. Onun temel politikalar tutulmuyordu. Halk
askeri harcamalardan ziyade sosyal harcamalara destek veriyordu. lkeyi
zenginler iin bir refah devletine evirmiti. Yine halk ekonomide devlet
sektrnn artan arlndan rahatsz oldu. Ayrca halk "Reagan doktrini"
olarak isimlendirilen, milletleraras terrizm, saldr gibi "aktif" d
politikaya da genel olarak karyd.
Bu politikalarn uygulanmasn istemeyen halkn bu problemini zmek iin kesin
bir yol vardr: O da Mencken'in ifadesiyle korkutmaktr. Bu yzden, John F.
Kennedy'nin de dedii gibi, bizim genel iyilik amalarmz "monist [teki] ve
acmasz fesatla" engelleyen,
217
bizi ykmaya dayanan eytan mparatorluu'yla kar karya gelmeliyiz, anlay
egemen olur.
Fakat eytan mparatorluu ile bizzat kar karya gelmek ok tehlikelidir.

zm, zayf ve savunmasz olduklar iin hibir mukabele grmeden saldrabilecekleri eytan mparator'un mttefiklerini yaratmaktr. zellikle, ABD'de azgn
Arap kart rkln hakim olmas nedeniyle ve "milletleraras terrizm"
kampanyalarnn "Operasyon artlarna" gre Libya mkemmel bir role sahipti.
Amerikallar kendilerini "terrizmin menfur krbacndan" korumak iin
Libyallar, hibir maliyeti olmadan kolaylkla ldrmek -gerekten de aydn
liberal gr de dahil bu tr hareketler yurtta aka vlmtr- mmkn
olmutur.
Bu tr rneklerden biri, milletleraras terrizmin 1986'daki belli bal en
nemli olay olan Trablus ve Bingazi'nin ABD tarafndan bombalanmasdr. Bu
bombalamann bahanesi olarak gsterilen Berlin'deki bir diskotein
bombalanmasnda Libya'nn mdahalesi olduunu gsteren hibir gvenilir delil
olmad ok ak olduu halde basn tarafndan bu durum gizlendi. Bu bombalama
eylemi, televizyonun en nemli saatine ayarl tarihteki ilk bombalama olayyd.
Bombalama btn ABD kanallarnn ana haberlere ayrld 19.00'a denk
getirilmiti. Oysa Libya'nn Berlin olayna mdahalesinin ya hi olmad ya da
olmusa bile ok az olduu zmnen kabul ediliyor. Yani, yz kiinin ld
belirtilen bu bombalama olay hibir saygn yazarn ak biimde deinmemesine
ramen tam bir sebepsiz milletleraras terrizm olayyd.
218
Bu iddet kullanm baarl oldu. lkede venist duygular uyandrd ve birka
ay sonra Reagan programnn dier elemanlaryla birlikte contra'lara yardm iin
gerekli zeminin hazrlanmasnda yarar oldu. Fransa hari bu bombalama olayna
Avrupa olumsuz cevap verdi, fakat Avrupa'nn bu olumsuz tavr gzmezden gelindi.
Neticede ABD terr, "lgn Amerikallar"m yapabilecekleri konusundaki
beklentiyi ykseltti.
Daha sonra ne yapmaya niyetliler? Bu ihtimal. Hkmet ve basnn "demokratik
unsurlar" diye adlandrdklar unsurlar desteklemek iin Nikaragua'y dorudan
igal etmesidir. Dier bir muhtemel senaryo ise, srail'in er veya ge, 1982'de
Lbnan' igal ettiinde olduu gibi bir bahane uydurup Suriye'ye saldrmasdr.
ABD savalar destekledii srece, srail herhangi bir Arap devletinin veya
birliinin kendini ykacak korkusuyla askeri bir g olmasna izin vermez.
Birok israilli yorumcu, Suriye-srail savan kanlmaz olarak grmekte,
sadece zaman konusunda phe etmektedirler. Bazlar da (olduka sayg duyulan
askeri uzman Ze'ev Schiff gibi) bu savan blgesel bir mahiyet alacan ve
bylelikle srail'in kontrol altndaki Filistinli halkn tmnn yok olacan
tahmin etmektedirler.22
Fakat Suriye Sovyetler Birlii'nin mttefikidir. ABD'nin Sovyetler'den
mttefikini desteklemekden vazgeecei gvencesini almakszn, srail Suriye'ye
saldramaz. Byle bir saldr (tabii terrizme kar sa22 Baknz. Ze'ev Schiff, "The Spectre of Civil War in Israel",M'ddle,East
Journal, 1985 Bahar.
219
vunmak iin) ABD'nin Suriye'yi bombalamasyla desteklenebilir de. ABD'nin olaya
karmas, Sovyetler Bir-lii'ne ABD destekli srail askeri operasyonuna kar
tepki almamak,bu atmadan uzak tutmak gerektiini anlatabilirdi.Bu tr admlar
bir dnya savana yol aabilir fakat ABD elitleri zellikle de Reaganvari
elitler gemite de bu tr riskleri aldklar gibi imdi de bu riskle
karlamay isteyebilirler.
Bu yzden gelecek iki yl son derece tehlikeli olabilir. Reagan ynetimi,
gelecek seimlerin sonular ne olursa olsun Amerikan politikasna kalc bir
damga vurmak istemektedirler. Norman Podhoretz'in Nazi entelektellerini taklid
ederken syledii gibi, "askeri gcn kullanmna kar yasaklar" amak
istemektedirler.
Bu propaganda sistemi bir dizi eytan yaratmtr: Temizlenmesi gereken bir
"kanser" olan sandinistler (Reagan'in konumalarnn yazar George Shultz ve
dierlerinin retorii); "Orta Dou'nun lgn kpei" Kaddafi; "modern
terrizmin babas olan " Arafat; tm Batl dnayay Sovyetler Birlii hizmetine
almak isteyen Castro. Eer bunlar iddetle yok edilebilirlerse Amerikan kltr
zerinde bunun uzun dnemli etkileri olacaktr. Bylece anlamalar yapan,
mzakerelere katlanlar olmayacak, milletleraras hukuk, siyasi zm gibi
neticesiz ilerle artk uralmayacak. Bylece, politik sistem zorbalar
tarafndan ynetilecek bunlar da mcadele edemeyecek halklara kar lm
mfrezeleri gnderecek -bu da Yenidil'deki "muhafazakarlk" olarak
adlandrlacak.
Yakn tarihteki skandallar bu tr planlar engelleyebilir veya umutsuz
Reaganclar kendilerinin kaybedeceini hissedebilirler. Muhtemelen ar
tehlikeli zamanlara doru yol alyoruz.
221
YEN ZAMANLAR YAYINLARI
iirler Muallim Naci
Dou ve Bat Arasnda Bilim

Joseph Needham
Koi Bey Risalesi
bn Miskeveyh'in Ahlak Felsefesi

Ali Zakheri
Antik Hermentik Gerard Bruns
ilka Yunan Felsefesi Tarihi Kari Vorlander
Hubut Ali eriati
yonya Pozitif Bilimi Cell Sara
Necab-i Kur'niye Bereketzde smail Hakk
Matlu'l-tikd F Marifti'l-Mabd'i va'1-mad Fuzli

223
Islm Anlamak Ali eriati
Arap Edebiyatnda Deyimler ve Ataszleri Sanihat'1-Arab

Muallim Naci
ttihad ve Terakki inde Dnenler Galip Vardar
Medeniyet ve Modernizm Ali eriati
Anne Babalar ve retmenler in Psikanaliz Anna Freud
Alman Ruh Tarihine Dair Tetkikler Wilhelm Dilthey
Filozofik Sistemler Andre Cresson

Risaleler
Siret-i Muhammediye'nin En Byk Gnleri Musa Carullah
Siyasete Dair slam Eserler Bursalt Mehmet Tahir

224
korsanlar ve imparatorlar
NOAM CHOMSKY
YZY
YEN ZAMANLAR
Milletleraras Kitap D1z1s1 Numaras 975-8762-07-9
9 789758"762071 internetten sipari iin I
Kitaplar, uygarla yol gsteren klardr.
UYARI:
Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar...
Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak
grdmz sitemizdeki
tm e-kitaplar, 5846 Sayl Kanun'un ilgili maddesine
istinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacyla
ekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartma
ekran
vebenzeri yardmc aralara, uyumluolacak ekilde, "TXT","DOC" ve "HTML" gibi
formatlarda, tarayc ve OCR (optik
karakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grmeengelliler iin,

hazrlanmaktadr. Tmyle cretsiz olan sitemizdeki
e-kitaplar, "Engelli-engelsiz elele"dncesiyle, hibir ticari ama
gzetilmeksizin, tamamen gnlllk
esasna dayal olarak, engelli-engelsiz Yardmsever arkadalarmzn youn emei
sayesinde, grme engelli kitap sevenlerin
istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibirekilde ticari amala veya
kanuna aykr olarak kullanlamaz, kullandrlamaz. Aksi kullanmdan doabilecek
tmyasalsorumluluklar kullanana aittir.
Sitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir.
web sitesinin amac grme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmek
ve kitap okuma alkanln pekitirmektir.
Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldka pekieceine inanyoruz.
Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleri
abalardan ve
yaptklar katklardan tr teekkr ediyoruz.
Bilgi paylamakla oalr.
LGL KANUN:
5846 Sayl Kanun'un "altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK
MADDE 11" : "ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve
edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa
hibir ticar amagdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya
nc bir kii tek nsha olarak
ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi
kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri
formatlarda oaltlmas veya dn verilmesi
bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir
ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve
kullandrlamaz.
Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin
bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur."
bu e-kitap Grme engelliler iin dzenlenmitir.
Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne
mutlu ki, bir grme
engellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu
sevinci paylaabilmek
tm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnz
tarayp,
kitapsevenler@gmail.com
Adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz.
Bu Kitaplar size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek ltfen
bu aklamalar silmeyiniz.
Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan
ediniz...
Teekkrler.
Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara.
TRKYE Beyazay Dernei
Tarayan: Yaar Mutlu
www.yasarmutlu.com
e-posta: kitapsevenler@gmail.com

Noam Chomsky - Korsanlar Ve İmparatorlar

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Noam Chomsky - Korsanlar Ve İmparatorlar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Noam Chomsky _ Korsanlar ve mparatorlar

Kitaplar, uygarla yol gsteren klardr.

"Terrizm" terimi 18. asrn sonlarnda zellikle hkmetlerin halkn kendisine

gemilerine saldrmas, tarm rnlerini zehirlemesi ve Kastro'yu ldrmeye

metniymi gibi kabul etti. Bylece ABD'nin anlamay inemesi anlamaya

16 Kennedy'nin politikas Reagan'n politikasnn ikinci ye nc maddeleriyle

kuvvetlendirmek" zorundadr. Kamuoyu oluturma uzmanlarnn ncs olan Dr.

elisiydi) gre bu plan da FK tarafndan hazrlanmt ve bylece Birlemi

kaldrmaktadr. ABD'de neredeyse hi bahsedilemeyen konuyla ilgili

Sedat'n teklifi tarihi kaytlardan kartlmtr. Resmi gre gre Sedat

sraillilerin Filistin'de yaptklar terrizmin "misilleme" 'bazen "nleyici

toplad meblan yarsnn srail'e gitmeyip Amerika'daki eitli Yahudi

Ayrmclk politikas ylesine derindir ki bu mesele, srail devletinin "srail

ORTA-DOU KONUSUNDA DNCENN DENETM

yntemler kullanlr. Parti politikas ak biimde belli deildir, olduka

daha ok bu tr dnceleri retme kapasitesinden mahrumdur"24 te bu zellik

da gdlen bu hedeflerin baarld iin sril politikasn "baarl vak'a"

Konseyi'nin knamasn -her zamanki gibi yalnz kalarak- engelledi. Bu durumun

ldren bir bombalama eylemini yaptn varsayalm. Eer Larnaka ve Tunus

grmek iin eilip bkd kolaylkla gsterilebilir -fakat gazetecilerin

erteledikleri bahanesi sylenmektedir. Fakat Jim Muir'in doru bir ekilde

olmaktayd". Fakat bu devlet terrizmi olarak grlmez. Friedman, srail'in

edilmi tarihlerde olduu gibi kural olarak Filistinliler terrizmi icra

belirleyememesine ramen bu misilleme yaplmtr. 7 Nisan'da srail uaklar

olarak kullanmasnn geen yl srail'in Lbnan' igal etmesini

olacakt." O "Savaa ynelik byk muhalefet" kavramnn "Gzel srail'in

50 Ze'ev Schiff ve Ehud Ya'ari, Israel's Lebanon War-lsrail'in Lbnan Sava

gttkleri amalar yle aklar: "Lbnan ve Orta Do-u'da Yeni Dzen1"

edilmi topraklarda zalim, haysiyet krc eylemlerde bulunan, bask kuran ve i

hkmsz brakacak; fakat srail mahkemesi tarafndan aklanacak, terrist

mazeret grevi gryor ve bu olay merulatryor-du.66 Her zamanki gibi ABD

FK ve srail arasnda grlen bar admlar engellemek iin srail

durdurulduu" eklinde, her zamanki gibi srail iddialarn birinci derecede

olmam bile. Fakat 1970'lerin ilk yllarndaki FK terrist ataklar ok

pratikte bir einin daha olmad sznn doruluundan phelenmek iin de

Bu konumasndan sadece birka ay nce Shultz-'un Angola'daki UNITA arkadalar

Mary McGrory'nin olduka nadir grlen, genel kanaatdan farkl gzlemledii

arasndaki ilikileri kuvvetlendirdiini" syleyen bir mektup yazar; resmi

Tamari, Ariel aron'un 101. Birliinin, ok uydurma bir bahaneyle 70 Arap'

veremeyeceklerini aka belirtti. Drzi szcs "Dou Beyrut'ta Filistin sleri

ABD'deki standart anlaya gre, belki zaman zaman ar gitse de srail'in

Shoot-Down (Viking, 1986)'a baknz. Joel Brinkley, bu eserin Reagan

zorlanmas, ikence grmesiyle ilgili olarak baknz, The Houstan Chronicle

1980'in balarnda Milletleraras Af rgt, Libya'nn terrist faaliyetlerinden

birlikleri ve dier sivil rgtlenmelerin ortaya kmasyla beliren demokrasi

ABD TUZAINDA LBYA

Ksaca, Libya gerekten terrist bir devlettir. Fakat milletleraras terrizm

ettiinde, ar Sinlerin ABD tarafndan eitildii yolundaki Hindistan

Ek olarak sylemek istediim bir ey de bu plann ABD standartlarna gre

Milletleraras Adalet Divan, ABD'nin gerillalara silah aknn "silahl

sa kalabilmi 16 kiinin kurtarlabilmesi bize kurtarma operasyonunun imkansz

Amerikan sava uaklar, alelade sivil hava yolunu kullanmamtr, radara

Trablus'a ertesi gn Berlin'e bir saldr olacan bildirdiini, yani La Belle

39 Rportaj metni, Amerika'l bir gazetecinin Almanya'da yaynlanan Stard and

bahsedilirken aa kmaktadr.44 Bu ak tehdit -basn, Libya'y Avrupa

45 AP, 14 Nisan; dnya basnnn tepkisinin aratrlmas, AP, 15 Nisan 1980;

"FK'nn bu tehlikeden sorumlu olduu" iin savunulabilir gren anlayn tabii

iin bir terrist eylem yaptnzda, kahramanlnzn sonucu olarak sulunun

sebebiyle terrist eylemlerden sorumlu olduu yolundaki iddialar yalanlad

mecburiyetindedir. Muhtemel bir rakibi safd etme niyetlerini gizleyerek,

Gerekte Watt, "uurum" meselesini bytmektedir. Avrupal sekinler Reagan

kampanyalarndan biri olarak "direni" ad da veriliyordu. Ki bu direni,

Komnist Kart Birlii yllk konferansn henz tamamlad (ki bildiim

kar ve Orvvelyen Yenidil'deki "lml" kelimesinin anlamna, yani ABD'ye tam