FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1

Pembolehubah adalah sesuatu atau maklumat yang boleh berubah-ubah.

Pembolehubah adalah :

Pembolehubah yang dimanipulasi (PM)

Pembolehubah yang bergerakbalas (PGB)
Pembolehubah yang dimalarkan atau yang dikawal

Pembolehubah yang bergerakbalas (PGB)

Perkara yang diperhatikan / diukur/ direkodkan/ keputusan daripada penyiasatan.

Pembolehubah yang dimanipulasi (PM)

Perkara yang diubah (berbeza) atau dimanipulasikan dalam sesuatu penyiasatan dan ianya
memberikan kesan kepada apa yang diperhatikan.

Pembolehubah yang dimalarkan

Perkara yang sama(tidak diubah) dan tetap/malar dalam penyiasatan.

Mengenalpasti pembolehubah yang dimanipulasi (PGM),

pembolehubah yang bergerakbalas (PB) dan pembolehubah yang
dimalarkan dalam penyiasatan.

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1
Contoh 1:

PM

Bilangan mentol

Kecerahan mentol

Terang

Lebih terang

Paling terang

PGB

PGB

Contoh 2
PM
Suhu C

28 C

45C

Isipadu air yang tinggal / ml

20

15

PGB

Contoh
Bilangan pergerakan dada dalam seminit

PGB

80
70
60
50
40
30

PM

20
10
20

40

60

80

100

Jarak larian
(m)

Contoh 4.
Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1
Pembolehubah dimanipulasi (PM)

Sekumpulan murid menjalankan eksperimen untuk mengkaji pergerakan kereta

mainan yang menggunakan bilangan roda yang berbeza tetapi saiz yang sama.
Jarak yang dilalui oleh kereta mainan diukur.
Saiz roda
Pembolehubah bergerakbalas(PGB)
Apa yang dimalarkan

Contoh 5.
Gambarajah menunjukkan dua litar yang disediakan oleh Aminuddin dalam satu penyiasatan.

Gambarajah menunjukkan dua

litar berbeza litar bersiri dan
litar selari. Maka yang
dimanipulasikan adalah JENIS
LITAR.(PM)

mentol R
mentol S
Mentol P

Mentol Q

Pemerhatian yang direkodkan oleh Aminuddin adalah:

Pemerhatian : Mentol di litar X lebih cerah daripada mentol di litar W

Kecerahan mentol

Apa yang dimalarkan

Pembolehubah bergerakbalas(PGB)

: Bilangan/Jenis bateri
Rujuk kepada rajah

Bilangan/Jenis mentol

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1

Nota: Untuk setiap pembolehubah, adalah penting untuk menulis

parameter dan objek bersama.
Contoh :

Saiz kereta mainan

Parameter

Parameter

objek

Objek

Ayat

Jumlah

Guli

Jumlah guli

Saiz

Bola

Saiz bola

Bilangan

Anak ikan

Bilangan anak ikan

Kuantiti

Biji benih

Kuantiti biji benih

Tinggi

Pokok

Tinggi pokok/Ketinggian pokok

Jisim

Buku

Jisim buku

Jarak

Kereta mainan

Jarak yang dilalui oleh kereta mainan

Kehadiran

Udara

Kehadiran udara

Keadaan

Anak pokok

Keadaan anak pokok

Suhu

Air

Suhu air

Keupayaan

Air

Keupayaan menyerap air

Ketebalan

Tuala

Ketebalan tuala

Kekuatan

Model

Kekuatan model

Kestabilan

Meja

Kestabilan meja

Kualiti

Baja

Kualiti baja

Jenis

Paku

Jenis paku

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1
Kecerahan

Mentol

Kecerahan mentol

Bentuk

Bongkah

Bentuk bongkah

Pergerakan

Troli

Pergerakan troli

Luas tapak

kubus

Luas tapak kubus

Luas

Gelanggang badminton

Luas gelanggang badsminton

Lokasi

Anak pokok

Lokasi anak pokok diletakkan

Kedudukan

Tiang

Kedudukan tiang

Diameter

Bulatan

Diameter bulatan

Warna

Daun

Warna daun

Arah

Bayang-bayang

Arah bayang-bayang

Bahagian

Tumbuhan

Bahagian tumbuhan

Pertumbuhan

Biji benih

Pertumbuhan biji benih

Isipadu

Cecair

Isipadu cecair

Panjang

Tali

Panjang tali

Kelajuan

Kereta mainan

Kelajuan kereta mainan

Contoh soalan:
a. Berdasarkan penyiasatan, nyatakan:
i)
ii)

pembolehubah yang dimanipulasikan

pembolehubah yang bergerakbalas

b. Nyatakan pembolehubah yang dimanipulasikan dalam penyiasatan di atas.

c. Tuliskan dua pembolehubah daripada penyiasatan di atas.
d. Daripada data yang diberi, kenalpasti apa yang :
i)
ii)
iii)

dimalarkan
dimanipulasikan:
bergerakbalas:

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1
e. Nyatakan apa yang dimalarkan dalam penyiasatan.
f.

Tuliskan dua maklumat berdasarkan penyiasatan di atas.

g. Nyatakan dua maklumat yang dikumpulkan dalam penyiasatan di atas.

LATIHAN
1
Razak, Kamilia dan Suresh menjalankan penyiasatan untuk mengenalpasti perhubungan
diantara jarak sumber cahaya dari objek dan saiz bayang-bayang. Pemerhatian
direkodkan ke dalam jadual di bawah.
Jarak sumber cahaya dari objek (cm)

Saiz bayang-bayang (cm)

16

10

14

18

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1

a
0
i.

ii

Berdasarkan daripada keputusan di atas, nyatakan:

Pembolehubah yang dimanipulasikan
.
Pembolehubah yang bergerakbalas
..

Tiga bekas R,S dan T mengandungi jumlah tanah kebun yang sama yang ditanam dengan
biji benih yang sama tinggi. Biji benih ditanam dengan jarak 5 cm. Bekas diletakkan di
luar dan disiram dengan jumlah air yang sama setiap hari. Selepas tiga minggu purata
ketinggian biji benih diambil. Keputusannya adalah seperti di dalam jadual.
Bekas

Jumlah biji benih

Purata ketinggian biji benih (cm)

16

12

Nyatakan,
i.
pembolehubah yang dimanipulasikan

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1

ii.

.
pembolehubah yang bergerakbalas

iii.

..
pembolehubah yang dimalarkan
..

Empat ekor tikus putih dimasukkan ke dalam sangkar M dan 12 ekor ke dalam sangkar
N. Saiz setiap sangkar adalah sama. Di dalam setiap sangkar jumlah tikus jantan dan
betina adalah sama. Tikus dalam sangkar N diberikan jumlah makanan dan air yang
sama seperti di dalam sangkar M setiap hari. Setiap tikus dalam sangkar M dan N
ditimbang selepas 3 minggu. Purata jisim tikus dalam setiap sangkar diperolehi.
Sangkar

Bilangan tikus

Purata jisim tikus

72 g

12

50 g

a. Nyatakan:
i.

pembolehubah yang dimanipulasikan

ii.

..
pembolehubah yang bergerakbalas

iii.

pembolehubah yang dimalarkan

.

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1
4

Jadual di bawah menunjukkan masa yang diambil oleh empat orang murid untuk
melengkapkan ujian Matematik.

Murid

Masa yang diambil untuk melengkapkan ujian (minit)

Rafiq

Akmal

10

Danish

20

Azhar

12

Dalam aktviti ini,

i)

Pembolehubah yang dimalarkan

ii)

Pembolehubah yang bergerakbalas

iii)

.
Pembolehubah yang dimanipulasikan
..

Dalam satu penyiasatan, tiga kapak yang berbeza kelebarannya digunakan untuk
membelah kayu. Jadual di bawah menunjukkan keputusan penyiasatan.
Kapak
P
Q
R
Lebar belakang bilah (cm)

Bilangan bongkah kayu yang dibelah dalam 30 minit

12

a.

Apakah pembolehubah yang dimalarkan dalam penyiasatan ini?

b.

..
Nyatakan dua pembolehubah daripada penyiasatan di atas.
i) ..

ii)..
Satu penyiasatan dijalankan utuk mengkaji perhubungan di antara pengguna dan

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1
pengeluar makanan dalam satu habitat. Ia melibatkan tikus dan ular di sawah padi.
Pemerhatian dalam penyiasatan direkodkan di dalam jadual di bawah.
Minggu

Bilangan ular

14

18

23

Bilangan tikus

48

38

32

22

Nyatakan:
i.

Pembolehubah yang dimanipulasikan

ii.

.
Pembolehubah yang bergerakbalas

iii.

.
Pembolehubah yang dimalarkan
..

Jadual menunjukkan satu pemerhatian dalam satu eksperimen yang dijalankan oleh
beberapa orang murid. Empat objek yang berbeza ketinggian digunakan untuk
menampung berat beban.
Objek
Jisim yang boleh ditampung

50

100

150

200

(g)

Nyatakan :
i.

Pembolehubah yang dimanipulasikan

. ..

ii.

Pembolehubah yang bergerakbalas

.

100ml air dituangkan ke dalam tabung didih dan suhu air diukur.Kemudian, air
dipanaskan setiap 3 minit sehingga minit ke 6.

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1
Suhu air (C)
60
50
40
30
20
10

Masa (minit)

0
0

Keputusan dipamerkan di dalam carta bar:

a) Apakah pembolehubah yang dimalarkan.
.
b) Nyatakan dua maklumat yang dikumpulkan daripada penyiasatan di atas.
..

9.

Carta bar di bawah menunjukkan keluasan hutan yang ditebang daripada tahun 2003
hingga tahun 2007.

40
35

Luas hutan yang

ditebang(hektar)

30
25
20
15
10
5

Tahun

0
2003

2004

2005

2006

2007

Nyatakan,
i. pembolehubah yang dimanipulasikan

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1
ii. pembolehubah yang bergerakbalas:

10

Sekumpulan murid dikehendaki membina tiga model menara dengan ketinggian sama
menggunakan kad manila. Ketiga-tiga model yang telah dibina oleh kumpulan tersebut
ditunjukkan di dalam jadual di bawah.
Model X

Model Y

Model Z

Setiap model diletakkan di atas satu satah condong untuk menyiasat kestabilannya.
Keputusan pemerhatian adalah seperti di bawah.
Model Y tumbang dahulu, diikuti oleh model X. Model Z tidak tumbang.

a. Berdasarkan penyiasatan di atas, nyatakan yang berikut:

i.

Pembolehubah yang dimanipulasikan

ii

Pembolehubah yang dimalarkan

11

Maya menjalankan satu ujikaji. Dua ekor tikus diletakkan berasingan di dalam dua
bekas seperti rajah di bawah. Kedua-dua bekas dibiarkan selama seminggu.

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1
Kasa dawai

bekas

tikus

air

air

makanan

tikus
a

Nyatakan :
i.
Pembolehubah yang dimanipulasikan
.
ii.
Pembolehubah yang bergerakbalas

iii.

12

Apakah pembolehubah yang dimalarkan dalam penyiasatan di atas?

..

Sekumpulan murid telah menjalankan satu eksperimen untuk menunjukkan bahawa

cahaya matahari adalah keperluan asas bagi tumbuhan. Kedua-dua tumbuhan
diletakkan di lokasi yang sama.

Kotak hitam

Nyatakan apa yang :

i. dimanipulasikan

Disiram air

Tidak disiram air

..
ii. bergerakbalas
. .
iii. dimalarkan
13

Rajah di bawah menunjukkan fasa-fasa Bulan bermula dari hari pertama hingga hari
kelima belas berdasarkan kepada takwim Qamari.

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1

Apakah yang dimalarkan dalam penyiasatan di atas?

Apakah yang bergerakbalas dalam penyiasatan di atas?

..

14

Selvi menuangkan 100ml susu segar dan 100ml syampu ke dalam dua bikar secara
berterusan. Dia merekod masa yang diambil untuk setiap cecair untuk mengalir
sepenuhnya.

Masa= 10 saat

Masa=2 saat

Susu segar
a

syampu

Nyatakan dua maklumat yang dukumpulkan.

i ..
ii

15

Sekumpulan murid menyusun tiga model seperti gambarajah di bawah untuk menyiasat
kestabilan model-model.

Model polisterina
Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1

kadbod
Apabila kadbod dicondongkan secara perlahan , murid telah merekodkan pemerhatian
mereka adalah seperti di bawah.
i.
Model Z tumbang dahulu, diikuti dengan model Y.
ii.
Model Y tumbang dahulu, diikuti dengan model X.
Berdasarkan penyiasatan di atas, nyatakan,
i.
pembolehubah yang dimanipulasikan:

16

ii.

..
pembolehubah yang dimalarkan :

iii.

pembolehubah yang bergerakbalas :

..
Rajah di bawah menunjukkan satu penyiasatan yang dijalankan oleh sekumpulan murid.

anak pokok

pasu

Berdasarkan ujikaji di atas, nyatakan:

i.

pembolehubah yang dimanipulasikan

..

ii.

pembolehubah yang bergerakbalas

.....

iii.. pembolehubah yang dimalarkan

...

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1
17

Dalam satu penyiasatan, sekumpulan murid menggunakan sebuah kereta mainan seperti
di bawah.

Jadual di bawah menunjukkan pemerhatian mereka.

Bilangan spring

Jarak yang dilalui (cm)

Masa yang diambil (saat)

40

10

40

40

diputar

Nyatakan dua pembolehubah dalam penyiasatan ini.

.

18

Hakimi menjalankan satu penyiasatan dengan menggolekkan tiga biji bola yang
berlainan jisim di atas satu satah condong. Bola akan menghentam bongkah kayu dan
jarak bongkah kayu bergerak direkodkan.
bongkah kayu
bola
bola

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1
satah
condong

Jadual di bawah menunjukkan keputusan eksperimen.

Daripada penyiasatan ini, nyatakan,

i.

pembolehubah yang dimanipulasikan

ii.

..
pembolehubah yang bergerakbalas
Bola

Jisim bola(g)

Jarak bongkah kayu bergerak (cm)

100

6.5

200

8.0

300

10.3

..

19

Satu penyiasatan telah dijalankan oleh Khairi pada tiga jenis cecair J,K dan L.
Keputusan daripada penyiasatan ditunjukkan dalam jadual di bawah.
Jenis cecair

Kesan pada kertas litmus

Kertas litmus biru berubah kepada merah

Kertas litmus merah berubah kepada biru

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1
L

Tiada perubahan pada kertas litmus merah dan biru.

Daripada keputusan ekperimen di atas, nyatakan:

i.

pembolehubah yang dimanipulasikan

ii.

..
pembolehubah yang bergerakbalas
..

20

Dinie cuba mematahkan dua pembaris yang sama saiz tetapi dibuat daripada bahan
yang berlainan. Pemerhatian direkodkan dalam jadual berikut.

Pembaris keluli

Pembaris plastik

Jenis pembaris

Pemerhatian

Pembaris plastik

Boleh dipatahkan

Pembaris keluli

Tidak boleh dipatahkan

Nyatakan:
i. pembolehubah yang dimanipulasikan
.....................................................................................................................................................
ii. pembolehubah yang bergerakbalas
..................................................................................................................................................
21

Rajah di bawah menunjukkan kaedah menuai padi.

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1

Kaedah menuai padi

Luas tanah yang dituai (hektar)

Tenaga buruh

1.5

Mesin menuai

Nyatakan
i. pembolehubah yang dimanipulasikan
................................................................................................................................................
ii. pembolehubah yang bergerakbalas
...................................................................................................................................................
22

Rajah di bawah menunjukkan dua aktiviti X dan Y yang telah dijalankan oleh Faizal.
Aktiviti X menunjukkan objek yang paling berat yang dapat diangkat oleh Faizal tanpa
menggunakan takal. Aktiviti Y menunjukkan objek yang paling berat yang dapat
diangkat oleh Faizal menggunakan satu takal.

Aktiviti X

Aktiviti Y

Pemerhatian daripada penyiasatan adalah seperti di bawah:

Aktiviti

Bilangan takal

Berat objek yang dapat diangkat

7kg

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1
Y

14kg

a) Dalam penyiasatan ini, nyatakan

i)
pembolehubah yang dimanipulasikan
.......................................................................................................................................
ii)

pembolehubah yang bergerakbalas

........................................................................................................................................

23

Sekumpulan murid telah menjalankan satu penyiasatan untuk mengkaji adakah

pertumbuhan kulat pada sekeping roti. Mereka merenjiskan beberapa titisan air pada
roti tersebut. Roti itu dibiarkan di dalam plastik selama tiga minggu. Carta bar
menunjukkan keputusan yang diperolehi.
Bilangan tompok hitam
20
15
10
5

Minggu

0
1

Berdasarkan carta, nyatakan:

i.
Pembolehubah yang dimanipulasikan
..
ii.

iii.

24

Pembolehubah yang bergerakbalas

..
Pembolehubah yang dimalarkan

Samy dan rakannya sedang menjalankan satu penyiasatan. Rajah 1 (i) menunjukkan
Samy cuba untuk menggerakkan beban dengan menggunakan tuas. Beliau mendapati
adalah sukar untuk menggerakkan beban.

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1

Rajah 1 (i)
Samy menggerakkan fulkrum menghampiri beban seperti di dalam Gambarajah 1 (ii).
Dia mendapati lebih mudah untuk menggerakkan beban.

Rajah 1 (ii)
a)

Berdasarkan eksperimen di atas, nyatakan dua pembolehubah:

i) ..
ii). ...

b) Apakah pembolehubah yang dimalarkan dalam eksperimen ini?

25

Saintis menjalankan satu penyiasatan untuk mengkaji suhu pada planet yang berbeza
dan jaraknya daripada cahaya matahari. Keputusan yang diperolehi adalah seperti
berikut:

Planet P

suhu yang sangat tinggi

Planet Q

suhu yang sangat rendah

Berdasarkan daripada penyiasatan di atas, nyatakan

(i) Pembolehubah yang dimanipulasikan

Fb: KOLEKSI BBM

FB: KOLEKSI BBM

MODUL 1
.
(ii) Pembolehubah yang bergerakbalas
..

Fb: KOLEKSI BBM