‫ﺗﺎرﻳﺦ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪة اﺳﻼم‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺰور ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن را وارد ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪن ﻛﺮد‬

‫ﺟﻠﺪ دوم‬

‫ﺳﻴﺎﻣﻚ ﺳﺘﻮده‬
 ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪة اﺳﻼم )ﺟﻠﺪ دوم(‬
‫ﺳﻴﺎﻣﻚ ﺳﺘﻮده‬
‫وﻳﺮاﺳﺘﺎر‪ :‬ﻛﺎﻣﻴﺎر ﻛﺮﻳﻤﻲ‬
‫ﻋﻜﺲ ﭘﺸﺖ ﺟﻠﺪ‪ :‬ﺑﺎﺑﻚ ﺳﺎﻻري‬
‫ﭼﺎپ اول‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ )‪ 1000 ،(2007‬ﻧﺴﺨﻪ‬
‫ﭼﺎپ دوم‪ ،‬زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ در اﻳﺮان )‪ ،(2008‬؟؟؟ﻧﺴﺨﻪ‬

‫ﻛﻠﻴﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺮاي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫آدرس ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪:‬‬

‫‪Tel & Fax: 310-358-9991‬‬

‫‪ssconect@yahoo.com‬‬
‫‪www.siamacsotudeh.com‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﺎر‬

‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در ﭼﻨﮕﺎل اﺳﻼم‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻞ دوﻟﺖ ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ و ﭘﺎﻳﺎن ﮔﺬار ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪن‬

‫‪.......................................................................‬‬
‫‪...................‬‬

‫‪-3‬ﻧﻬﺎد دوﻟﺖ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ دوﻟﺖ‪ ،‬ﺳﻮﻣﻴﻦ و آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻬﺎد ﺳﺮﻛﻮﺑﮕﺮ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﺷﻜﻞ‬
‫ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪----------------------------------‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬

‫ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﻧﻴﺮوي ﻣﺴﻠﺢ ﺳﺮﻛﻮﺑﮕﺮ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻪ ﺟﻨﻴﻨﻲ و‬

‫ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات دوﻟﺖ‬

‫‪1‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻌﺮض ﺧﻮد را آﻏﺎز ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬

‫‪3‬‬ ‫دو ﺿﻌﻒ ﺑﺰرگ‬

‫‪4‬‬ ‫ﺗﺎﻛﺘﻴﻚ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ‪ :‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻛﺎروان ﻫﺎ‬

‫‪7‬‬ ‫اوﻟﻴﻦ ﻏﺎرت ﻛﺎروان ﻗﺮﻳﺶ‬

‫‪10‬‬ ‫ﻫﺘﻚ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﺎﻫﻬﺎي ﺣﺮام ‪ ،‬زﺷﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎر در ﺳﻨﺖ ﻋﺮب‬

‫‪12‬‬ ‫دروغ ﺑﺰرگ ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫‪15‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‬

‫‪25‬‬ ‫ﭼﺮا ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺑﺮ ﻧﻴﺮوي ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻧﺪ‬

‫‪29‬‬ ‫ﻧﻘﺶ ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ درﺗﻜﺎﻣﻞ ﻓﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺟﻨﮓ‬

‫‪32‬‬ ‫ﻫﺮاس و وﺣﺸﺖ ﻣﺤﻤﺪ در ﺟﺮﻳﺎن ﺟﻨﮓ‬

‫‪37‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از آن ﺑﺮاي ﺗﺤﻜﻴﻢ ﺧﺮاﻓﺎت‬

‫‪38‬‬ ‫اﺳﺮا و ﺳﻨﮕﺪﻟﻲ و درﻧﺪه ﺧﻮﺋﻲ ﻋﻤﺮ‬

‫‪39‬‬ ‫ﺷﺮاﻓﺖ و ﻣﺮوت اﻋﺮاب ﺑﺪوي و درﻧﺪه ﺧﻮﺋﻲ ﺳﺮدﻣﺪاران ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‬

‫‪41‬‬ ‫آﺋﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺮوج ﺣﺲ ﻧﻔﺮت و ﺑﺮادر ﻛﺸﻲ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب‬

‫‪43‬‬ ‫ﺑﺮﻗﺮاري زﻛﺎت و ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺟﻨﮕﻲ‬

‫‪45‬‬ ‫ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻳﻬﻮدﻳﺎن‬

‫‪49‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر و ﻧﻘﺶ آن در ﻋﺮﻳﺎن ﺷﺪن ﻣﺎﻫﻴﺖ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻧﻈﺎم ﻣﺤﻤﺪ‬

‫‪51‬‬ ‫ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ﻫﺎي ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﺮور و ﺳﺮﻛﻮب ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﺑﺪوي ﻣﻲ‬

‫ﺷﻮد‬

‫‪55‬‬ ‫ﺗﺮور ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ و اﻳﺠﺎد ﻣﺤﻴﻂ رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ در ﻣﺪﻳﻨﻪ‬

‫‪55‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺑﻨﻲ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع‬

‫‪61‬‬
‫ﺗﺮور و ﻛﺸﺘﺎر ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ‬
‫‪62‬‬
‫ﺗﺮور ﻛﻌﺐ ﺑﻦ اﺷﺮف ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻨﻲ ﻧﻀﻴﺮ‬
‫‪66‬‬ ‫ﺗﺮور اﺑﻮراﻓﻊ‬

‫‪67‬‬ ‫ﻏﺎرت ﻛﺎروان ﻋﺮاق و ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻜﻪ ﺑﺮاي ﺳﺮﻛﻮب ﻣﺤﻤﺪ‬

‫‪70‬‬ ‫ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻲ ﺧﻮرﻧﺪ‬

‫‪88‬‬ ‫ﺑﻨﻲ ﻧﻀﻴﺮ‪ ،‬اراﺿﻲ و اﻣﻮال ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﺠﺪدا ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺧﺪا ﻏﺼﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد‬

‫‪99‬‬ ‫زﻳﻨﺐ و ازدواج رﺳﻮاﺋﻲ ﺑﺮ اﻧﮕﻴﺰ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ وي‬

‫‪101‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق‪ ،‬ﺟﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ از آن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮي ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺪر ﺑﺮد‬

‫‪103‬‬ ‫ﻧﻘﺸﺔ ﺟﻨﮕﻲ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫‪108‬‬ ‫ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ و ﻓﺮﻳﺐ دردﻧﺎك آن در ﺟﻨﮓ‬

‫‪113‬‬ ‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻫﻮﻟﻨﺎك ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫‪120‬‬ ‫ﺣﻤﺎﺳﻪ ﻫﺎي ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ‬

‫‪123‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻨﻰ اﻟﻤ‪‬ﺼﻄَﻠ‪‬ﻖ‬

‫‪125‬‬ ‫ﺷﺎﻳﻌﻪ راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻲ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﺎ ﺻﻔﻮان‬

‫‪127‬‬ ‫ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ﻫﺎي ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻳﺎزدﻫﻢ‬

‫‪135‬‬ ‫ﺻﻠﺢ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺒﻴ‪‬ﻪ و اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫‪143‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻛﻮﭼﻚ و ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت آﻧﺎن‬

‫‪147‬‬
‫ﺗﺮور ﻋﺼﻤﺎء و اﺑﻮﻋﻔﻚ ﺷﺎﻋﺮ‬
‫‪148‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺧﻴﺒﺮ و ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻬﻮد‬
‫‪158‬‬
‫اداﻣﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻛﻮﭼﻚ و ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت آﻧﺎن‬
‫‪162‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ‪ 7‬ﺳﺎل ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر وارد ﻣﻜﻪ ﻣﻴﺸﻮد‬

‫‪165‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻛﻮﭼﻚ اداﻣﻪ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‬

‫‪167‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻣ‪‬ﺆﺗَﻪ‬

‫‪170‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ‬

‫‪177‬‬ ‫اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ و ﻫﻴﺮارﺷﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﻗﺪرت‬

‫‪180‬‬ ‫ﺗﺮور و ﻗﺘﻞ ﺷﻌﺮاي ﻣﻜﻪ‬

‫‪184‬‬ ‫ﺑﻴﻌﺖ ﻣﺮدم ﻣﻜﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫‪189‬‬ ‫ازدواج ﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫‪190‬‬ ‫داﺳﺘﺎن ﻣﺎرﻳﻪ‬

‫‪197‬‬ ‫ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ﻫﺎي ﻓﺼﻞ ﻳﺎزدﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ دوازدﻫﻢ‬

‫‪201‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬

‫‪202‬‬ ‫وﻳﺮان ﻛﺮدن ﺑﺖ ﻫﺎ‪ :‬ﭘﺎﻳﺎن دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﺑﺪوي‬

‫‪207‬‬ ‫ﮔﺮدن زدن ﺑﻨﻲ ﺟ‪‬ﺬﻳﻤ‪‬ﻪ ﺟﻨﺎﻳﺘﻲ دﻳﮕﺮ‬

‫‪208‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺣ‪‬ﻨَﻴﻦ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻃﺎﺋﻒ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫‪212‬‬ ‫ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﻲ‪ :‬اﺧﺘﻼف و درﮔﻴﺮي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﺳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ آن‬

‫‪216‬‬ ‫ﻣﻜﻪ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺟﻬﺎن‬

‫‪222‬‬ ‫ﺷﻌﺮ ﺑﺪوي و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ آن در ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﻲ‬

‫‪226‬‬ ‫ﻟﺸﮕﺮ ﻛﺸﻲ ﺑﻪ ﺗﺒﻮك‬

‫‪231‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎنِ ﻣﺨﺎﻟﻒ‪ ‬ﺧﻮد را ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣﻴﻜﺸﺪ‬

‫‪235‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻳﻮغ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺧﻮد ﺑﺮ ﮔﺮدن ﻣﺮدم را ﺗﻨﮕﺘﺮ ﻣﻴﻜﻨﺪ‬

‫‪238‬‬ ‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻃﺎﺋﻒ و ﺷﻜﺴﺘﻦ اَل ﻻت‬

‫‪240‬‬ ‫ﻣﻮاﻧﻊ ﭘﻴﺸﺮوي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬

‫‪244‬‬ ‫ﺷﻜﺴﺖ اﻳﺮان از رم و ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺧﻼء ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺤﻤﺪ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬

‫‪243‬‬ ‫ﻧﻔﻮذ ﻣﺤﻤﺪ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺷﺮﻗﻲ و ﻣﺮﻛﺰي‬

‫‪252‬‬ ‫ﻧﻔﻮذ ﻣﺤﻤﺪ در ﻧﺠﺮان و ﻳﻤﻦ‬

‫‪258‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﺪرت دوﻟﺘﻲ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻗﺪرت ﻗﺒﻴﻠﻪ اي ﻣﻲ ﺷﻮد‬

‫‪262‬‬ ‫ﻓﺮﻣﻮل ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاي ﮔﺴﺘﺮش در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﺪﻳﺪ‬

‫‪266‬‬ ‫ﭘﻴﺸﺮوي ﺟﻨﮕﻲ ﻣﺤﻤﺪ در ﻳﻤﻦ‬

‫‪269‬‬ ‫زﺑﺎن واﻗﻌﻲ ﻗﺮان‬

‫‪272‬‬ ‫دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﻲ اﺑﺰار اﺗﺤﺎد ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ اﺷﺮاف‬

‫‪276‬‬ ‫ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع‬

‫‪281‬‬ ‫ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ﻫﺎي ﻓﺼﻞ دوازدﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻴﺰدﻫﻢ‬
‫‪285‬‬ ‫ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ و ﻗﻴﺎم ﺳﺮﺗﺎﺳﺮي اﻋﺮاب ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ اﺳﻼم‬

‫‪292‬‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺟﺪﻳﺪ و ﻗﻴﺎم ﻳﻤﻦ و ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫‪297‬‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي و ﺧﺸﻮﻧﺖ و دروغ‬

‫‪302‬‬ ‫ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ و اﺧﺘﻼف ﻣﻴﺎن اﺻﺤﺎب وي‬

‫‪307‬‬ ‫ﻗﻴﺎم ﻣﺮدم ﻋﺮب ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ اﺳﻼم و ﻣﺤﻤﺪ‬

‫‪309‬‬ ‫ﺗﺮور اﺳﻮد‬

‫‪312‬‬ ‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺷﻮرﺷﻲ و اﻣﻨﺘﺎع آﻧﺎن از ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎت زﻛﺎت‬

‫‪315‬‬ ‫رد ﻣﻄﺎﻟﺒﺔ ﺷﻮرﺷﻴﺎن و ﺣﻤﻠﺔ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‬

‫‪319‬‬ ‫اﺑﻮﺑﻜﺮ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺮض ﻣﻴﺰﻧﺪ‬

‫‪321‬‬ ‫ﭘﻴﺮوزي ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ ﻃﻠﻴﺤﻪ و ﻓﺮار وي ﺑﻪ ﺷﺎم‬

‫‪323‬‬ ‫ﻗﻴﺎم ام رﻣﻞ ﻳﺎ ﺳﻠﻤﻲ‬

‫‪325‬‬ ‫ﺷﻜﺴﺖ ﺳﺠﺎح و ﻓﺮار وي ﺑﻪ ﺷﺎم‬

‫‪330‬‬ ‫ﺷﻜﺴﺖ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻴﻠَﻤﻪ‬

‫‪335‬‬ ‫ﺳﺮﻛﻮب ﺑﺤﺮﻳﻦ و ﻋﻤﺎن‬

‫‪337‬‬ ‫ﻣﺮدم ﻳﻤﻦ ﻣﺠﺪدا ﻗﻴﺎم ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‬

‫‪341‬‬ ‫اﺣﺘﺮاز از ﺷﺮﻛﺖ در ﺟﻨﮓ ﻫﺎ و ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﺑﻮروﻛﺮاﺳﻲ دوﻟﺘﻲ‬

‫‪346‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي اﻳﺮان‬

‫‪349‬‬ ‫رود ﺧﻮن‬

‫‪257‬‬ ‫ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ﻫﺎي ﻓﺼﻞ ﺳﻴﺰدﻫﻢ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎردﻫﻢ‬

‫ﺷﻜﺴﺖ روم و اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫‪361‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻫﺮاﻛﻠﻴﻮس‬

‫‪365‬‬ ‫ﻣﺮگ اﺑﻮﺑﻜﺮ‬

‫‪368‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮه دﻣﺸﻖ‬

‫‪371‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﺳﻮرﻳﻪ و ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‬

‫‪375‬‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﺖ و دﺷﻤﻨﻲ ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ‬

‫‪377‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان‬

‫‪381‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﭘﻞ‬

‫‪383‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻮﻳﺐ و ﭘﻴﺮوزي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫‪385‬‬ ‫آﻳﺎ ﺷﻜﺴﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن اﻣﺮي ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮه ﺑﻮد؟‬

‫‪397‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﻴﻪ‬

‫‪419‬‬ ‫ﺗﺠﺪﻳﺪ رواﺑﻂ ﺗﻴﻮﻟﺪاري و ﻓﺌﻮداﻟﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻤﺮدر ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻓﺘﺢ ﺷﺪه‬

‫‪423‬‬ ‫ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻘﺮري دوﻟﺘﻲ ﺑﺮاي ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‬

‫‪428‬‬ ‫ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻧﻘﺶ دوﻟﺖ و ﺑﺮﺧﻮرداري اﺷﺮاﻓﻴﺖ از ﻣﺰاﻳﺎي ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‬

‫‪435‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﻣﺪاﺋﻦ‬

‫‪499‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻳﺰدﮔﺮد و ﭘﺎﺳﺦ او‬

‫‪443‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺟﻠﻮﻻ و ﻧﻬﺎوﻧﺪ‬

‫‪446‬‬ ‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و ﺳﺮﻛﻮب آن ﺑﺪﺳﺖ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﻲ‬

‫‪454‬‬ ‫دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﻲ دروازة ورود ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺪن‬

‫‪467‬‬ ‫ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺑﺪﺳﺖ اﻗﻮام ﺑﺪوي‪:‬‬

‫ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﺤﻮل زﻣﺎن‬

‫‪468‬‬ ‫آﻳﺎ ﭘﻴﺮوزي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻫﺎي ﺟﻬﺎن اﻣﺮي اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺑﻮد؟‬

‫‪471‬‬ ‫ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و ﺿﺮورت ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﻜﺎف ﻣﻴﺎن ﺛﺮوت و ﻓﻘﺮ‬

‫‪479‬‬ ‫ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ﻫﺎي ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎردﻫﻢ‬

‫‪485‬‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﻲ‬

‫‪493‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم‬

‫‪501‬‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ‬

 ‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬

‫در ﭼﻨﮕﺎل اﺳﻼم‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻞ دوﻟﺖ ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ و ﭘﺎﻳﺎن ﮔﺬار ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪن‬

 ‫‪3‬‬

‫ﻧﻬﺎد دوﻟﺖ‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ دوﻟﺖ ﺳﻮﻣﻴﻦ و آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻬﺎد ﺳﺮﻛﻮب ﮔﺮ ﻧﻈﺎمِ ﺟﺪﻳﺪ ﺷﻜﻞ‬

‫ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫در ﮔﺬار ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺪن‪ ،‬در هﻤﻪ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻧﻈﺎم‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺰور اﺳﻠﺤﻪ و ﺳﺮﮐﻮب ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺑﺪوﯼ ﭘﻴﺸﻴﻦ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺟﺪﻳﺪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ﺗﺒﻌﻴﺾ ﺁﻣﻴﺰ و اﺳﺘﺜﻤﺎرﮔﺮاﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺗﺎزﻩ ﺑﺪوران رﺳﻴﺪﻩ هﺎ و ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ از ِﻗﺒَﻞ‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ و اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺛﺮوت ﺑﻪ ﮔﺮوﻩ هﺎ و ﻃﺒﻘﺎت دارا ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﺛﺮوت ﺧﻮد از ﺗﻌﺮض ﻧﺪارهﺎ و ﻃﺒﻘﺎت ﻓﻘﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫دﺳﺖ اﻧﺪازﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺁﻧﺎن و اﻓﺰاﻳﺶ داراﻳﯽ هﺎﯼ ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﮔﺮد‬
‫ﺁورﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻘﺎت دارا ﺑﻤﻮازات ﻣﺴﻠﺢ ﮐﺮدن‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎت ﻧﺎدار را ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻣﻨﺒﻊ ﺧﻄﺮ ﺑﺤﺴﺎب ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﻠﻊ ﺳﻼح و ﺑﯽ ﺧﻄﺮ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺁﺗﻦ و رم‪ ،‬در ﺟﺮﻳﺎن اﺿﻤﺤﻼل ﻧﻈﺎﻣﻬﺎﯼ ﺑﺪوﯼ و اوﻟﻴﻪ و ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﺎت ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻃﺒﻘﺎت دارا ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻴﺰان درﺁﻣﺪ و‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﺘﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻪ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﻃﺒﻘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ و ﺑﺪرﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺴﻠﺢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎت‬
‫دﻳﮕﺮ)در ﺁﺗﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﭼﻬﺎرم و در رم ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺮوﻟﺘﺮهﺎ و ﺑﺮدﮔﺎن( ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ از‬
‫ﺣﻖ ﺣﻤﻞ اﺳﻠﺤﻪ ﻣﺤﺮوم ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﻗﺎرﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ اروﭘﺎﺋـﻴﺎن در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ اﻳﻦ‬

‫ﻧﻈﺎﻣﻬﺎﯼ اﺷﺘﺮاﮐﯽ و ﺑﺪوﯼ‬ ‫ﻗﺎرﻩ‪ ،‬ﺳﻌﯽ در ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻧﻤﻮدن ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺑﺠﺎﯼ‬
‫ﺑﻮﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻳﻨﮑﺎر را ﺑﺪون اﻳﺠﺎد ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ و ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ‬
‫ﭘﻠﻴﺲ ﺑﺮاﯼ ﺑﻪ اﺟﺮا در ﺁوردن ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﮔﺮاﻧﻪ ﺧﻮد اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ‪ .‬در هﺮدوﯼ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬و در ﻣﻮارد ﺑﺴﻴﺎر دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺳﺮﮐﻮب ﮐﻨﻨﺪﻩ‪ ،‬در ﺧﺪﻣﺖ‬
‫اﺗﺤﺎدﯼ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﻌﺒﺎرت ﺑﻬﺘﺮ اﺷﺮاﻓﻴﺖ اﻳﻦ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل‬
‫در ﺁوردن ﺗﻮدﻩ ﻋﻀﻮ و ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺗﺤﺎد ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ‬
‫در واﻗﻊ‪ ،‬اﺗﺤﺎد ﻃﺒﻘﻪ دارا و ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺧﻮد را در دﺳﺘﮕﺎهﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻄﻔﻪ دوﻟﺖ ﺁﻳﻨﺪﻩ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﺪ ﻣﺘﺤﺪ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪا ﮐﻪ اﻳﻦ دوﻟﺖ ﻧﻄﻔﻪ‬
‫اﯼ ِ‪ِ،‬ﺑﮑﻤﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ اش‪ ،‬ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺎﻣﻞ اﻋﻀﺎﯼ ﺳﺎدﻩ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺘﺤﺪﻩ و‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺳﺮﮐﺶ دﻳﮕﺮ‪ ،‬و ﺑﺎﻃﺎﻋﺖ در ﺁوردن ﮐﺎﻣﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺰﻳ ِﺮ ﻗﺪرت ﺧﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎهﻬﺎﯼ اﺟﺮاﻳﯽ‪ ،‬ﻗﻀﺎﻳﯽ‪ ،‬و اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺰارﻳﺶ‪ ،‬ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎﻟﻊ‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎهﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﺁن ﮐﻠﻴﻪ ﻃﺒﻘﺎت دارا در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﺒﻘﺎت‬
‫ﻧﺪار ﻣﺘﺤﺪ و ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﭘﻴﺪاﻳﺶ و ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ ﻧﻬﺎدهﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﻧﻮﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻬﺎد ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﺳﻮﻣﻴﻦ و ﻧﻬﺎﻳﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻬﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ دوﻟﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﮔﻴﺮ ِد‪ِ،‬و ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﺎر ﺗﻮﻟﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻮﻳﻦ ﺑﺎ‬
‫ﻧﻬﺎدهﺎﯼ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ اش ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در هﻤﻪ ﺟﺎ‪ ،‬ﭘﻴﺪاﻳﺶ دوﻟﺖ‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﻤﻌﻨﺎﯼ ﺑﭙﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪن روﻧﺪ‬
‫ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺁن ﻃﺒﻘﺎت ﻓﺎﻗﺪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺤﺖ ﺗﺒﻌﻴﺖ و‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﻃﺒﻘﺎت ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ در ﻣﻴﺎﻳﻨﺪ‪ :‬زﻧﺎن در ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل‬
‫ﻣﺮدان‪ ،‬ﺑﺮدﮔﺎن در ﻣﺰارع و ﮐﺎرﮔﺎهﺎ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺮدﻩ داران‪ ،‬و دهﻘﺎﻧﺎن در‬
‫ﻗﻄﻌﻪ زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ و ﻣﺤﻘﺮ ﺧﻮد در واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ارﺑﺎﺑﺎن زﻣﻴﻨﺪار‪.‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺮﻗﺮارﯼ اﻳﻦ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ارﮔﺎﻧﻬﺎﯼ‬

‫ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮد ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ اﺳﺎﺳﯽ ﺣﻔﻆ و اداﻣﻪ ﺁن ﻳﻌﻨﯽ ﺣﻔﻆ ﻧﻈﻢ و اﻣﻨﻴﺖ در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸﻮد‪ :‬ﻣﻘﺎﻣﺎت و دﺳﺘﮕﺎهﻬﺎﯼ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺰارﯼ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻃﺒﻘﺎت‬
‫دارا ﻗﺎﻧﻮن وﺿﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دادﮔﺎهﻬﺎ ﻣﺘﺨﻠﻔﻴﻦ از اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ را ﻣﺤﮑﻮم ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﭘﻠﻴﺲ اﺣﮑﺎم و ﻣﺠﺎزاﺗﻬﺎﯼ ﺁﻧﺎﻧﺮا را ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا در ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺑﺪون‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ دوﻟﺘﯽ هﻴﭽﻴﮏ از ﻣﻘﺮرات و ﻧﻬﺎدهﺎﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻮﻳﻦ ﻧﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻋﻤﻠﯽ‬
‫و ﻧﻪ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﻳﯽ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ارﮔﺎن‬
‫دوﻟﺘﯽ و اﺳﺎس ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻮﻳﻦ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺗﺤﻮل‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﭘﻴﺪاﻳﺶ دوﻟﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺎرﻳﺦ در ﺑﻴﻦ‬
‫اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮﻗﻮع ﻣﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪد‪ .‬در اﻳﺮان ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺁن ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﻋﻴﻼم در‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ‪ ٣‬اﻟﯽ ‪ ٢‬هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻏﺮﺑﯽ و ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ و‬
‫ﭘﺎدﺷﺎهﻴﻬﺎﯼ ﻣﺎد در ﻳﮑﯽ دو هﺰار ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻌﺪ از ﺁن در ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮ ﻓﻼت ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ هﻤﻴﻦ زﻣﺎن اوﻟﻴﻦ دوﻟﺘﻬﺎﯼ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ در ﺳﻮﻣﺮ و اﮐﺪ و‬
‫ﺑﻌﺪ ﺑﺎﺑﻞ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺼﺮ در ‪ ٢۵٠٠‬ق‪ .‬م‪ ، .‬در هﻨﺪ و ﭼﻴﻦ در ﮐﻤﺎﺑﻴﺶ‬
‫هﻤﻴﻦ دوران و در اﻃﺮاف ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ در هﺰارﻩ هﺎﯼ ﭘﺲ از ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ‬
‫دوﻟﺘﻬﺎﯼ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ دوﻟﺖ ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻳﻮﻧﺎن‪،‬‬
‫اﺳﮑﻨﺪر ﻣﻘﺪوﻧﯽ و ﺳﭙﺲ دوﻟﺖ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ رم ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﭘﻴﺪاﻳﺶ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬و در واﻗﻊ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻓﺎز‬
‫ﮔﺬار ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮوج اﺳﻼم در‬
‫ﻗﺮن هﻔﺘﻢ ﻣﻴﻼدﯼ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﭘﺮوﺳﻪ‬
‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ هﺮ ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮﯼ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﻣﺮﮐﺰﯼ‪،‬‬
‫ﻧﻴﺮوﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺮدم و ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮﻗﺪرت را ﺑﻨﻔﻊ ﺧﻮد ﻳﮏ ﮐﺎﺳﻪ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ و ﺁﻧﺮا در اﺧﺘﻴﺎر اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻋﺮب و در راس ﺁن اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﻗﺮار دهﺪ‪،‬‬
‫ﺁﻏﺎز و ﺑﺎ ﺗﺸﮑﻴﻞ ارﮔﺎﻧﻬﺎﯼ ﺿﺮورﯼ دﻳﮕﺮ ﺁن ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ‪،‬‬
‫هﻤﺎن اوﻟﻴﻦ ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺗﺸﮑﻴﻞ و هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ ﭘﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯼ ﺳﺮﮐﻮب ﺧﻮﻧﻴﻦ و ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﺗﻮدﻩ ﻋﺮب ﮔﺴﺘﺮش‬
‫ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺑﻼﻣﻨﺎزع ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در دﺳﺖ اﺷﺮاﻓﻴﺖ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ و ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬از اﻳﻦ ﭘﺲ هﻤﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ و ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ‬
‫اﯼ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺎﻗﻊ اﻳﻦ ﻃﺒﻘﺎت را ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﻨﺎم اﺳﻼم و ﺑﻪ ﻣﺪد هﻤﻴﻦ ﻧﻴﺮوﯼ‬
‫ﻣﺴﻠﺢ و دوﻟﺘﯽ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ و ﺑﻌﺪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ‬
‫ﺑﺰرگ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻴﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮﭘﺎﺋﯽ دوﻟﺖ و ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺁن‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﻣﺮﮐﺰﯼ و ﻏﺮﺑﯽ ﻧﻴﺰ وارد ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪن ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬

‫ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﻧﻴﺮوي ﻣﺴﻠﺢ ﺳﺮﻛﻮﺑﮕﺮ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻪ ﺟﻨﻴﻨﻲ و ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات‬

‫دوﻟﺖ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻌﺮض ﺧﻮد را آﻏﺎز ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﺣﺪود ﻳﮑﺴ ﺎل ﮐ ﻪ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﺧ ﻮد را ﻣﺘﺸ ﮑﻞ ﻧﻤ ﻮدﻩ‪،‬‬

‫ﺑﺎ ﻋﻘﺪ ﻗﺮاردادهﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﺧ ﻮد را ﻣﺴ ﺘﺤﮑﻢ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺗﻌ ﺮض ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻗﺮﻳﺸ ﻴﺎن ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ‪ .‬در واﻗ ﻊ ﻧﻴ ﺰ او در‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ و ﺁﻣﺎدﻩ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐ ﺎﻣﻼ روش‬
‫ﺧ ﻮد را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎﮐﻨﻮن او‪ ،‬ﺑﺨﺼ ﻮص در ﻃ ﯽ اﻗ ﺎﻣﺘﺶ در ﻣﮑ ﻪ‪ ،‬ﺳ ﻌﯽ‬
‫ح ﺗﻬﺪﻳ ﺪ‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳ ﺪ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوﯼ ﺑ ﻪ ﺁﺗ ﺶ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻋﻮت ﺧﻮد را هﺮﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﻼ ِ‬
‫ﺟﻬ ﻨﻢ‪ ،‬وﻟ ﯽ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻣﺴ ﺎﻟﻤﺖ و ﺗﻮﺿ ﻴﺢ و ﺗﺒﻠﻴ ﻎ ﮔﺴ ﺘﺮش ده ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر‪،‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﮔﯽ و ﻋﺪم ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﻧﻈﺮاﺗﺶ در ﻣﻴ ﺎن ﻣ ﺮدم‪ ،‬و هﻤﭽﻨ ﻴﻦ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺑﺎ روﺣﻴﻪ و ﺗﺮﺑﻴﺖ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ و ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎﻧﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﻦ ﺑﺴ ﺖ ﮐﺎﻣ ﻞ‬
‫رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫هﻤﻪ ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﻗﺮان ﮐﻪ در ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺤﻤﺪ از ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑ ﺎ ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ و اﻗﻨ ﺎع ﺁﻧ ﺎن ﺳ ﺨﻦ‬
‫ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ دورﻩ از زﻧ ﺪﮔﯽ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬ ﺎﯼ او )دوران ﻣﮑ ﻪ( و ﻳﮑﺴ ﺎﻟﻪ اول‬
‫اﻗﺎﻣﺘﺶ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺳﺎزﻣﺎن دادن ﻧﻴﺮوﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﻮد و هﻨ ﻮز ﺁﻣ ﺎدﮔﯽ ﻻزم‬
 ‫‪٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ و ﺗﻌﺮض را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ه ﺎ‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ در ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫واﻧﻤﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در واﻗ ﻊ هﻤﮕ ﯽ دﺳ ﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ه ﺎ و‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ اﺗﺨﺎذ ﺷﺪﻩ ازﺟﺎﻧ ﺐ ﺧ ﻮد او در ﺷ ﺮاﻳﻄﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺁن وﯼ ﻗ ﺪرت‬
‫∗‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺁﻣﻴﺰ و ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ را ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫او در ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺪون ﻧﻴﺮو و ﺑﯽ دﻓﺎع‪ ،‬در ﭼﻨﮕﺎل ﭘﺮﺗﻮان ﻗﺮﻳﺶ ﻗﺮار داﺷ ﺖ و ﺑ ﺎ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﻌﺮﺿﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﮑﻠ ﯽ از ﻣﻴ ﺎن ﺑﺮداﺷ ﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن او در ﺷﺮاﻳﻂ ﮐﺎﻣﻼ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ‬
‫اﻧﺼ ﺎر‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﺎ اﺗﺤ ﺎد ﺑ ﺎ ﺑﻌﻀ ﯽ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ و ﺑﺨﺼ ﻮص ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن‪ ،‬ﺑ ﺮ ﻗ ﺪرت‬
‫دﻓ ﺎﻋﯽ ﺧ ﻮد اﻓ ﺰودﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﭼ ﻮن ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس اﻳ ﻦ ﻣﻮاﻓﻘ ﺖ ه ﺎ‪ ،‬در ﺻ ﻮرﺗﻴﮑﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﻳﺎ هﺮ ﻧﻴﺮوﯼ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑ ﻪ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ از‬
‫او ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ازﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺖ هﺎ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﺑﺎ "ﻣﺨﺸﻰ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو" از ﻃﺎﻳﻔﻪ "ﺑﻨﻰ‬

‫ﺿﻤﺮﻩ" در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﺎﻩ ﺳﺎل اول هﺠﺮت‪ ،‬و ﭘﻴﻤﺎن ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻃﻮاﻳﻒ "ﺑﻨﻰ ﻣﺪﻟﺞ" و‬
‫"ﺑﻨﻰ ﺿﻤﺮﻩ" درﺟﻤﺎدى اﻻﺧﺮهﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﺎرﯼ*∗ ﻣﺎ را ازﺁﻧﻬﺎ ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽ‬

‫∗اﻳﻦ ﻫﺎ ﻫﻤﺎن آﻳﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاي واﻧﻤﻮد ﻛﺮدن اﻳﻨﻜﻪ اﺳﻼم دﻳﻦ ﺗﺤﻤﻞ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‬
‫اﺳﺘﻨﺎد ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ آﻣﻴﺰ ﻣﺤﻤﺪ در اﻳﻦ ِآﻳﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻧﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻃﺒﻊ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ وي‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ او ﻓﺎﻗﺪ ﻗﺪرت ﻧﻴﺮوي ﻻزم ﺑﺮاي ﺳﺮﻛﻮب و اﺑﺮاز ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ آﻧﺎﻧﺴﺖ‪:‬‬
‫")اي رﺳﻮل ﻣﺎ( ﺧﻠﻖ را ﺑﻪ ﺣﻜﻤﺖ و ﺑﺮﻫﺎن و ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻧﻴﻜﻮ ﺑﺮاه ﺧﺪا دﻋﻮت ﻛﻦ و ﺑﺎ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻨﺎﻃﺮه ﻛﻦ‬
‫)وﻇﻴﻔﻪ ﺗﻮ ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ( ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪا )ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺣﺎل( ﻛﺴﻲ ﻛﻪ از راه او ﮔﻤﺮاه ﺷﺪه و آﻧﻜﻪ ﻫﺪاﻳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﺪ‪ ".‬ﺳﻮره اﻟﻨﺤﻞ‪ ،‬اﻳﻪ ‪ .125‬اﻳﻦ آﻳﻪ را ﺑﺎ ﺻﺪﻫﺎ آﻳﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ آﻣﻴﺰ و ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ اي ﻛﻪ ﺑﻌﺪا ﺑﻬﻨﮕﺎم ﻗﺪرت‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻨﺶ ﻣﻲ آورد‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ آﻳﻪ زﻳﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪)" :‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ( اﮔﺮ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن و آﻧﺎن ﻛﻪ در دﻟﻬﺎﺷﺎن ﻣﺮض و ﻧﺎﭘﺎﻛﻲ‬
‫اﺳﺖ و ﻫﻢ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ )ﺑﺮ ﺿﺪ اﺳﻼم ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ( دل اﻫﻞ اﻳﻤﺎن را ﻣﻀﻄﺮب و ﻫﺮاﺳﺎن ﻣﻴﺴﺎزﻧﺪ دﺳﺖ‬
‫)از اﻳﻦ زﺷﺘﻲ و ﺑﺪﻛﺎري ﻧﻜﺸﻨﺪ( ﻣﺎ ﻫﻢ ﺗﻮ را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﺴﻠﻂ ﮔﺮداﻧﻴﻢ ﺗﺎ از آن ﭘﺲ ﺟﺰ اﻧﺪك زﻣﺎﻧﻲ در ﻣﺪﻳﻨﻪ در‬
‫ﺟﻮار ﺗﻮ زﻳﺴﺖ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺮدم ﭘﻠﻴﺪ و ﺑﺪﻛﺎر‪ ،‬راﻧﺪة درﮔﺎه ﺣﻖ اﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮﺟﺎ ﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮﻧﺪ آﻧﺎﻧﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻘﺘﻞ‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﺪ‪ ".‬آﻳﻪ ‪ ،60‬ﺳﻮره اﺣﺰاب‪ .‬از ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫∗* ﻣﺤﻤﺪ ﻳﻦ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﺨﺎرﯼ )‪ ٨٧٠-٨١٠‬م‪ (.‬از ﻣﺤﺪﺛﻴﻦ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﻼﻣﯽ و ﻣﺆﻟﻒ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﺨﺎرﯼ‬
‫ﮐﻪ از اﺻﻴﻞ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ هﺎﯼ ﺣﺪﻳﺚ در ﻧﺰد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫‪١‬‬
‫ﺳﺎزد‪.‬‬
‫دو ﺿﻌﻒ ﺑﺰرگ‬

‫ﻣﺤﻤ ﺪ هﻨ ﻮز ﺑ ﺮاﯼ ﺁﻧﮑ ﻪ ﺣﺎﻟ ﺖ ﺗﻌﺮﺿ ﯽ ﮐﺎﻣ ﻞ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑﮕﻴ ﺮد از دو‬
‫ﺿﻌﻒ ﺑﺰرگ رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ :‬اول ﺁﻧﮑﻪ هﻨﻮز ﻗﺪرت ﻧﻈ ﺎﻣﻴﺶ ﺑ ﻪ ﺣ ﺪ روﻳ ﺎروﻳﯽ ﺑ ﺎ‬
‫ﻗ ﺮﻳﺶ ﻧﺮﺳ ﻴﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬و دوم ﺁﻧﮑ ﻪ ﺣ ﺪاﻗﻞ ﻧﻴﻤ ﯽ از ﭘﻴ ﺮواﻧﺶ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ )ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ(‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁﻧﮑﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺧﺎﻧﻪ و اﻣﻮال ﺧﻮد را در ﻣﮑﻪ ره ﺎ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫در ﻣﺴ ﮑﻨﺖ ﺷ ﺪﻳﺪ ﺑﺴ ﺮ ﺑ ﺮدﻩ و از ﺟﻤﻠ ﻪ ﺑ ﯽ ﭼﻴﺰﺗ ﺮﻳﻦ ﺳ ﺎﮐﻨﻴﻦ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑﺸ ﻤﺎر ﻣ ﯽ‬
‫رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻓﺮاد ﺑﺎﺳﺘﺜﻨﺎﯼ "ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻮف" ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد در هﻤ ﺎن ﺁﻏ ﺎز‬
‫ورود ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎ ﺧﺮﻳ ﺪ و ﻓ ﺮوش ﺟﺰﺋ ﯽ اﺟﻨ ﺎس‪ ،‬ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ ﺻ ﺎﺣﺐ ﮐﺴ ﺐ و ﮐ ﺎرﯼ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﻣﻌﻴﺸﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﯼ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ﻣﺴ ﺎﻋﺪت‬
‫ﻣﺎﻟﯽ اﻧﺼﺎر ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻌﻀﯽ از ﺁﻧﻬﺎ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ را رهﺎ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺎر و زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد در ﻣﮑﻪ ﺑﺎز ﮔﺮدﻧﺪ )ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋ ﻮف ﭘ ﺲ از‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ اﺳﻼم‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ‪ ٣٠‬هﺰار ﺑﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد(‪.٢‬‬

‫ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴ ﺰ در وﺿ ﻊ ﭼﻨ ﺪان ﻣﻨﺎﺳ ﺒﯽ ﻗ ﺮار ﻧﺪاﺷ ﺖ ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﻋﮑ ﺲ‬

‫دﻳﮕﺮان ﮐﺎر ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ ،‬و ﺗﻤﺎﻣﺎ از ﻣﺤﻞ ﮐﻤﮑﻬ ﺎﯼ ﭘﻴ ﺮواﻧﺶ ﺑﺨﺼ ﻮص اﻧﺼ ﺎر ﮐ ﻪ‬
‫ﮔﻬﮕﺎﻩ ﺑﺮاﯼ او ﻏﺪا و ﭘﻮل ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ اﻣﺮار ﻣﻌﺎش ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽ ﻪ ﺣﺘ ﯽ ﻳﮑﺒ ﺎر‬
‫ﺳ ﻌﯽ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ از ﻃﺮﻳ ﻖ درﻳﺎﻓ ﺖ ﺣ ﻖ ﻣﻼﻗ ﺎت‪ ،‬از ﭘﻴ ﺮواﻧﺶ‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ ﺧ ﻮد ﻣﻨﺒ ﻊ‬
‫درﺁﻣﺪﯼ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ از ﺁﻧﺠﺎﺋﯽ ﮐﻪ در اﻳﻨﮑﺎر ﺗﻮﻓﻴﻘﯽ ﻧﻤﯽ ﻳﺎﺑﺪ از اﻧﺠ ﺎم ﺁن‬
‫ﻣﻨﺼﺮف ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮد وﺿ ﻊ ﻣ ﺎﻟﯽ ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ و اﺳﺎﺳ ﺎ ﮐ ﻞ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن از دو ﺟﻬ ﺖ ﺑ ﺮاﯼ ﻣﺤﻤ ﺪ‬

‫اوﻟﻮﻳ ﺖ و ﺿ ﺮورت ﻣﺒ ﺮم داﺷ ﺖ‪ :‬اول اﻳﻨﮑ ﻪ از ﭘﺮاﮐﻨ ﺪﻩ ﺷ ﺪن ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﻤﺎﻧﻌ ﺖ ﻣ ﯽ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬و دوم اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺮ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ اش ﻣﯽ اﻓﺰود‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﻳﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ‪ ،‬از‬
 ‫‪۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺟﻨﮕﯽ و ﻧﻴﺮوﯼ ﺳﻮارﻧﻈﺎم ﺑﺎﻻﺋﯽ ﺑﺮ ﺧﻮردار ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒ ﺎ هﻤ ﻪ ﺑ ﺪون اﺳ ﺐ و ﻣﺘﺸ ﮑﻞ از ﻧﻔ ﺮات ﭘﻴ ﺎدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﻀ ﺎف ﺑ ﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ‬
‫ﺳﻼﺣﻬﺎﻳﺸﺎن ﮐﺎراﻳﯽ ﺳﻼﺣﻬﺎﯼ ﻗﺮﻳﺶ را ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ‪ ،‬ﻟﺸ ﮕﺮ ﮐﺸ ﯽ ﺑ ﻪ ﻣﮑ ﻪ ﻳ ﺎ هﺮﺟ ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪ ﺗ ﺪارﮐﺎت‬

‫ﻟﺠﻴﺴﺘﻴﮑﯽ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻏﺪاﯼ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن در ﻃ ﻮل راﻩ‪ ،‬در ﻃ ﻮل زﻣ ﺎن اردو‪ ،‬و‬
‫در ﺟﺮﻳﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺼ ﻮص ﺑﺨ ﺶ ﻣﻬ ﺎﺟﺮ ﺁﻧ ﺎن‪ ،‬از اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺮ ﻧﻴ ﺰ‬
‫در وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺪﯼ ﻗﺮار داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺁﻧﺰﻣ ﺎن ﻓﻘ ﺮ ﺷﺨﺼ ﯽ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳ ﺎن ﮐ ﻪ در‬
‫هﺮ ﺟﻨﮕﯽ ﺧﻮد ﻣﺴﺌـﻮل ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺨﺎرج و وﺳﺎﻳﻞ ﺟﻨﮕ ﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬در ﺷﮑﺴ ﺖ‬
‫ﻳﺎ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺁﻧﻬﺎ در ﺟﻨﮓ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺟﺪﯼ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺎﻛﺘﻴﻚ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻛﺎروان ﻫﺎ‬

‫ﺗﺤﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد در ﻗﺪم اول دﺳﺖ ﺑ ﻪ رﻓ ﻊ اﻳ ﻦ ﻣﻮاﻧ ﻊ و‬
‫ﺿﻌﻒ هﺎﯼ ﻧﻴﺮوﯼ ﺧﻮد ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺪون رﻓﻊ اﻳﻦ ﻣﻮاﻧﻊ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ‬
‫و ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ و ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاﯼ ﺑ ﻪ زاﻧ ﻮ در ﺁوردﻧﺸ ﺎن ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺗﻀ ﻤﻴﻨﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ اداﻣﻪ ﺑﻘﺎﯼ ﺧﻮدش هﻢ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬او ﺑﺎ ادﻋﺎهﺎﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺎﻻﺋﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ ﻧ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ دﺳﺖ روﯼ دﺳﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺗﺎ در ﮐﺸﻤﮑﺶ هﺎﯼ ﺑﻌ ﺪﯼ دﻳﮕ ﺮان ﺑﺴ ﺮاغ او‬
‫ﺁﻣ ﺪﻩ ﮐ ﺎرش را ﺗﻤ ﺎم ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬و ﻧ ﻪ ﺑ ﺎ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﮐ ﻢ و ﻧﺎﮐﺎرﺁﻣ ﺪ ﺧ ﻮ‪،‬د ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ﺣﻤﻠ ﻪ‬
‫ﺑﺪﻳﮕﺮان و ﮐﻨﺘﺮل اوﺿﺎع ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮد ‪ .‬ﺑﺎ ﻳﮏ ﭼﻨﻴﻦ ارزﻳ ﺎﺑﯽ از اوﺿ ﺎع و‬
‫اﺣﻮاﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺎروان هﺎﯼ ﻣﮑ ﻪ و ﻏ ﺎرت ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺗﻨﻬ ﺎ راﻩ ﻣﻤﮑ ﻦ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﻪ ﻣﻘﺎﺻ ﺪ ﺧ ﻮد ﺗﺸ ﺨﻴﺺ داد‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﮑ ﺎر ﻳﻌﻨ ﯽ ﻏ ﺎرت ﮐ ﺎروان ه ﺎاوﻻ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺿﻌﻒ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮ ﻃ ﺮف ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺛﺎﻧﻴ ﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﺎاﻣﻦ ﮐﺮدن راﻩ ه ﺎﯼ ﺗﺠ ﺎرﯼ ﻣﮑ ﻪ ﮐ ﻪ از اﻃ ﺮاف ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻋﺒ ﻮر ﻣ ﯽ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ اﺻﻠﯽ ﺧﻮد ﺿﺮﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻣﻬﻠﮑﯽ وارد ﺁورد‪.‬‬
 ‫‪۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺛﺎﻟﺜ ﺎ‪ ،‬ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎروان ه ﺎ ﻧﻴ ﺎز ﺑ ﻪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﻧﻈ ﺎﻣﯽ ﭼﻨ ﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ .‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ‬

‫ﻣﺤ ﺎﻓﻈﻴﻦ ﮐ ﺎروان ه ﺎ از ﻧﻈ ﺮ ﺗﻌ ﺪاد ﺑﻤﺮاﺗ ﺐ ﮐﻤﺘ ﺮ از ﻧﻔ ﺮات ﻳ ﮏ ارﺗ ﺶ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ‬
‫ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﮐ ﺎروان ﺗﺠ ﺎرﯼ ﻳ ﮏ ه ﺪف در ﺣ ﺎل ﺣﺮﮐ ﺖ ﺑ ﻮد و ﻣﺤﺎﻓﻈ ﺎن ﺁن ﻧﻤ ﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در اﻧﺘﻈﺎر ﺣﻤﻠﻪ در ﺟﺎﻳﯽ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدﻩ ﻣﺤﻞ و زﻣ ﺎن درﮔﻴ ﺮﯼ را‪ ،‬ﺧ ﻮد‪ ،‬و‬
‫در زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﺎل ﺧ ﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ‬
‫هﺮ زﻣﺎن و در هﺮ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣ ﯽ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﮐ ﺎروان ه ﺎ ﺣﻤﻠ ﻪ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ و رو در رو‪ ،‬او را از اﻳﻦ ﻣﺰاﻳﺎ ﺑﺸﺪت ﻣﺤﺮوم ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺠ ﺎﯼ ﺗﺒﻠﻴ ﻎ و ﺗ ﺮوﻳﺞ ﻣﺴ ﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴ ﺰ دﻋ ﻮت‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﺎر ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ و ﻏﺎرت ﮐﺎوران هﺎ ﺁﻏﺎز ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎاﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮدﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺘﺎط و از ﻟﺤﺎظ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐ ﺎر ﺑ ﻮد‪ ،‬و ﺗ ﺎ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﮐﻪ از ﭘﻴﺮوزﯼ ﺧﻮد ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻄﻤـﻦ ﻧﮕﺮدﻳﺪﻩ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻤ ﯽ زد‪.‬‬
‫او‪ ،‬داﻳﻤ ﺎ‪ ،‬ﺑﻤﺤ ﺾ اﻃ ﻼع از ﻋﺒ ﻮر ﮐ ﺎرواﻧﯽ از ﻣﮑﻴ ﺎن از ﻧﺰدﻳﮑ ﯽ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬و ﻳ ﺎ‬
‫ﺗﺠﻤﻊ دﺳﺘﻪ اﯼ از ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن در ﺗﻴﺮ رس ﺧﻮد‪ ،‬دﺳﺘﻪ اﯼ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را‪ ،‬ﭼﻪ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫رﺟﺰ ﺧﻮاﻧﯽ و ﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑ ﻪ ﺁﻧ ﺎن‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺳ ﻮﯼ‬
‫ﺷ ﺎن ﻣ ﯽ ﻓﺮﺳ ﺘﺎد ‪ .‬وﻟ ﯽ ﮔﺮوهﻬ ﺎﯼ اﻋﺰاﻣ ﯽ ﻣﺤﻤ ﺪ ه ﺮ ﺑ ﺎر ﺑ ﯽ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ و ﺑ ﯽ ﺁﻧﮑ ﻪ‬
‫ﺟﺮات ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﻳﺎ ﻏﺎرت ﮐﺎروان ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ ﺧ ﻮد دﺳ ﺖ‬
‫ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ در هﻤﺎن ﺳﺎل دوم هﺠﺮت‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎران او ﺑﺎره ﺎ ﺑ ﺎ ﻗ ﺮﻳﺶ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻰ هﺮﺑﺎر ﺑﺪﻟﻴﻞ آﻤﻰ ﻧﻴ ﺮو ﺟﺮاﺋ ﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠ ﻪ ﺑ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﻧﻴﺎﻓﺘﻨ ﺪ‪ .‬ﻳﻜﺒ ﺎر‬
‫در ﻣﺎﻩ ﺻﻔﺮ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ "ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻣﻄﻠﺐ" را ﺑﺎ هﺸ ﺘﺎد ﻳ ﺎ ﺷﺼ ﺖ ﺳ ﻮار‬
‫ﺑﻪ ﮔﺸﺖ زﻧﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬وﻗﺘ ﻰ ﺁﻧﻬ ﺎ آ ﻪ در "اﺣﻴ ﺎ آ ﻪ ﺁﺑ ﻰ اﺳ ﺖ در ﺣﺠ ﺎز زﻳ ﺮ‬
‫ﺛﻨﻴ ﺔ اﻟﻤ ﺮﻩ ﺑ ﺎ ﮔ ﺮوﻩ ﺑﺴ ﻴﺎرى از ﻗﺮﺷ ﻴﺎن رو ﺑ ﻪ رو ﺷ ﺪﻧﺪ" ‪ ٣‬از زد و ﺧ ﻮرد ﺑ ﺎ‬
‫ﺁﻧﻬﺎاﺣﺘﺮاز ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﺎر دﻳﮕﺮ در ﻣﺎﻩ رﺑﻴﻊ اﻵﺧﺮ‪ ،‬اﻳﻨﺒﺎر ﺧﻮ ِد ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻌﺪادى از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪ‬
‫وﻟﻰ ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﺑﮕﻴﺮد دﺳﺖ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬در ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫در ﭘﻰ درﮔﻴﺮى ﺑﺎ ﻣﻜﻴﺎن ﺑﻮد وﻟﻰ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻤﻲ ﺁورد‪ .‬در ﺳﺎل دوم‬
‫هﺠﺮت ﻧﻴﺰ اﻳﻦ وﺿﻊ آﻤﺎﺑﻴﺶ اداﻣﻪ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن ﻳﻌﻨﻰ هﻔﺖ ﻣﺎﻩ ﭘﺲ از هﺠﺮت‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪ .،‬ﻋﻤﻮﯼ ﺧﻮد "ﺣﻤﺰة ﺑﻦ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ" را ﺑﺎ ﭘﺮﭼﻤﻰ ﺳﻔﻴﺪ هﻤﺮاﻩ ‪ ٣٠‬ﺗﻦ ﺑﺮاى ﻏﺎرت آﺎروان ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻲ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﭼﻮن ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوى ‪ ٣٠٠‬ﻧﻔﺮﻩ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ‬
‫ﺠﻬ َﻨﯽ" آﻮﺗﺎﻩ ﻣﻴﺂﻳﺪ‪ ٤.‬وﻟﯽ واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ى ﺑﻦ ﻋَﻤﺮِو َاﻟ َُ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﺠﻴﮕﺮى " َﻣﺠﺪ ّ‬
‫ﺑﺪون اﻳﻦ ﻣﻴﺎﻧﺠﯽ ﮔﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ واﻗﻌﻴﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬او هﺮﮔﺰ ﺟﺮات ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ دﻩ ﺑﺎر ﻗﻮﯼ ﺗﺮ از ﺧﻮد را ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻴﺮود ﮐﻪ ﻣﻮرخ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻳﺎ راوﯼ ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد وﯼ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺐ اﻋﺘﺒﺎر و ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺑﺮاﯼ‬
‫اوﺳﺖ ﮐﻪ داﺳﺘﺎن ﻣﻴﺎﻧﺠﯽ ﮔﺮﯼ را ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪.‬‬

‫در هﻤﻴﻦ ﺳﺎل ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮان)ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻰ آﻪ در اﺛﺮ ﺁزار ﻗﺮﻳﺶ از ﻣﻜﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺒﺸﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت آﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ( ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﺮض ﺑﻪ آﺎرواﻧﻬﺎى ﻗﺮﻳﺶ آﻪ ﺑﻪ ﺳﻮى ﺷﺎم ﻣﻰ رﻓﺘﻨﺪ ﺧﺎرج‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺁﻧﺮا ﻏﺰوﻩ "ذات اﻟ ُﻌﺸَﻴﺮ" ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﯼ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬در ادﺑﻴﺎت‬
‫اﺳﻼﻣﯽ اﻳﻦ ﺗﺤﺮﮐﺎت ﮐﻪ در ﺁﻧﻬﺎ هﻴﭻ اﺛﺮﯼ از درﮔﻴﺮﯼ و ﺟﻨﮓ ﻧﺒﻮدﻩ و ﺻﺮﻓﺎ‬
‫ﻧﻮﻋﯽ ﮔﺸﺖ و ﮔﺬار و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﮐﻤﻴﻦ ﮐﺮدن ﺑﺮ ﺳﺮ راﻩ ﮐﺎروان هﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻄﻮر اﻏﺮاق ﺁﻣﻴﺰﯼ ﻏﺰوات ﻳﺎ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ "ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم" ﻧﺎم ﮔﺬارﯼ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ از اﻳﻦ وﻗﺎﻳﻊ ﺑﯽ اهﻤﻴﺖ ﺑﺮاﯼ اﺳﻼم ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺮ ﻃﻤﻄﺮاﻗﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ داﺳﺘﺎن ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ ﻏﺰوات ﺑﻨﺎم ﻏﺰوﻩ ﻳﺎ ﺟﻨﮓ ﺑُﻮاط از ﻗﻮل اﺑﻦ هﺸﺎم‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻧﺸﺎن دادن ﻧﮑﺘﻪ ﻓﻮق ﺧﺎﻟﯽ از ﻓﺎﻳﺪﻩ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"در ﻣﺎﻩ رﺑﻴﻊ اﻻول ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﺰو ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻴﺮون ﺷﺪ‪ .‬و ﺳﺒﺐ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﺁوردﻩ‬
 ‫‪٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯽ از ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ و در ﻣﻨﺰﻟﯽ ﮐﻪ ﺁن را ﺑُﻮاط ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻧﺰول ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﺸﺎن را درﻳﺎﺑﺪ و ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﻗﺘﺎل ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻤﻨﺰل ﺑﻮاط‬
‫رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺮﻳﺶ ﺁﮔﺎهﯽ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و از ﺁﻧﺠﺎﻳﮕﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ)ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻢ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪-‬از ﻣﻦ(؛ و ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﭼﻮن اﻳﺸﺎن را ﻧﺪﻳﺪ‪ ،‬د ﻧﺒﺎﻟﻪ اﻳﺸﺎن ﻧﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ِز‬
‫‪٥‬‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺁﻣﺪ"‬

‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭼﻨﻴﻦ واﻗﻌﻪ ﻣﻄﻠﻘﺎ ﺑﯽ اهﻤﻴﺘﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻮرﺧﻴﻦ‬

‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮑﯽ از ﺟﻨﮓ هﺎﯼ ‪ ٢۶‬ﻳﺎ ‪ ٢٧‬ﮔﺎﻧﻪ اﯼ‪ ٦‬ﮐﻪ "ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﮐﺮم" ﺷﺨﺼﺎ‬
‫در ﺁن ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ ﺑﺎﺻﻄﻼح ﻏﺰوات ﺗﻨﻬﺎ در ﮐﻢ و‬
‫ﺑﻴﺶ ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ دوم هﺠﺮت ﺗﺎ ﻣﺎﻩ رﺟﺐ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﻋﺪد ﺑﻮد‪ :‬ﺑﻨﺎﻣﻬﺎﯼ ﻏﺰاﯼ‬
‫ﻻوﻟﯽ‪.‬‬
‫ﺸﻴ َﺮﻩ و ﻏﺰاﯼ َﺑﺪرا ُ‬
‫ﻋَ‬
‫ُﺑﻮاط‪ ،‬ﻏﺰاﯼ ُ‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻮﻣﻴﺪاﻧﻪ در ﭘﯽ ﻳﺎﻓﺘﻦ راهﯽ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎروان هﺎﯼ ﻗﺮﻳﺶ و ﻏﺎرت ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻧﻴﺮوﯼ ﻗﺮﻳﺶ و ﭼﻪ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎرﯼ ﺧﻮدش‪ ،‬راﻩ ُﺑﺠﺎﻳﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺮد و ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ دﻓﻊ اﻟﻮﻗﺖ و‬
‫اﻧﺘﻈﺎر اداﻣﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

‫اوﻟﻴﻦ ﻏﺎرت ﻛﺎروان ﻗﺮﻳﺶ‬

‫اﻳﻦ وﺿﻊ هﻤﭽﻨﺎن ﺗﺎ ﻣﺎﻩ رﺟﺐ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺗﺎ ‪ ١۵‬ﻣﺎﻩ ﭘﺲ از هﺠﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬اداﻣﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎاﻣﻴﺪ از هﺮﮔﻮﻧﻪ اﻗﺪاﻣﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺮﻳﺶ و‬
‫ﮐﺎروان هﺎﯼ ﺁﻧﺎن‪ ،‬در ﭘﯽ ﻳﺎﻓﺘﻦ راﻩ ﭼﺎرﻩ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ اﻗﺪام ﺟﺪﻳﺪﯼ ﻣﯽ زﻧﺪ ﮐﻪ از‬
‫ﻧﻈﺮ اﻋﺮاب ﺑﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ زﺷﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬او ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﺗﺎ در ﻳﮑﯽ‬
‫از ﻣﺎهﻬﺎﯼ ﺣﺮام∗ ﮐﻪ در ﺁن ﻗﺘﻞ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب اﮐﻴﺪا ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮدﻩ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﮐﺎروان هﺎﯼ ﻣﮑﻪ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻗﺪام ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ از‬

‫∗ ﻣﺎه ﻫﺎي ﺷﺸﮕﺎﻧﻪ ﺣﺮام ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي ﺑﻜﻠﻲ ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮده اﺳﺖ ﻋﺒﺎرت از ﺻﻔﺮ‪ ,‬رﺑﻴﻊ اﻻول‪ ,‬رﺑﻴﻊ‬
‫اﻵﺧﺮ‪ ,‬ﺟﻤﺎدي اﻵول‪ ,‬ﺟﻤﺎدي اﻵﺧﺮ و رﺟﺐ ﺑﻮده اﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎران او ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎروان هﺎﯼ ﺗﺠﺎرﯼ در اﻳﻦ‬
‫ﻣﺎهﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﻗﺘﻞ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ‪ ،‬ﺑﺪون ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﮐﺎروان ﻣﺰﺑﻮر ﻧﻴﺰ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫در واﻗﻊ‪ ،‬ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ در ﻣﺎهﻬﺎﯼ ﺣﺮام‪ ،‬در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب‪ ،‬در ﺣﮑﻢ‬
‫ﻳﮏ ﺗﺎﺑﻮ‪ ،‬و رﺳﻢ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﺁن ﺑﺤﺪﯼ ﻗﻮﯼ و ﻣﺤﺘﺮم ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﺨﻮد اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ دادﻩ اﻧﺪ ﺗﺎ ﮐﺎروان هﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﻬﻤﺮا ﺣﺠﻢ زﻳﺎدﯼ از ﮐﺎﻻ و‬
‫ﺛﺮوت ﺑﺪون هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﯽ در ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﯼ ﺑﯽ ﺁب و ﻋﻠﻒ و ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﺑﺤﺮﮐﺖ در ﺁورﻧﺪ‪ .‬از هﻤﻴﻦ ﻣﺴـﻠﻪ ﻣﻴﺘﻮان درﮎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﮐﺎروان‬
‫ﺑﺪون ﻣﺤﺎﻓﻆ در ﻣﺎﻩ ﺣﺮام ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺑﯽ ﻗﻴﺪﯼ وﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺁداب و رﺳﻮم و اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ در واﻗﻊ ﻗﺼﺪ ﺟﻠﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳـﻮال ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺤﻤﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻋﻤﻞ رﺳﻮا ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﯽ زﻧﺪ و ﺧﻮد را ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻋﺮب ﺑﯽ اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟‬

‫ﭘﺎﺳﺦ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ورود ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬و‬
‫ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺧﺎص ﺧﻮد و اﻧﺪﮎ ﻗﺪرﺗﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﮑﻠﯽ در‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﻮد در اﻣﺮ ﻧﺤﻮۀ ﮔﺴﺘﺮش اﺳﻼم ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻣﮑﻪ او در ﭘﯽ‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﺬهﺐ ﺧﻮد از راﻩ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ از راﻩ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻋﻘﻮﺑﺖ روز‬
‫ﻗﻴﺎﻣﺖ و ﻣﺠﺎزات در ﺟﻬﻨﻢ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ از اﻳﻨﮑﺎر ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن او‬
‫در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺎ درس ﮔﻴﺮﯼ از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﮑﻪ‪ ،‬راﻩ دﻳﮕﺮﯼ رادر ﭘﻴﺶ روﯼ ﺧﻮد ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن او ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺠﺎﯼ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات در روز ﻗﻴﺎﻣﺖ‪،‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﻗﺒﻮل اﺳﻼم‪ ،‬در هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺎن ﺧﺎﮐﯽ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرﯼ او اﮐﻨﻮن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﻧﻴﺎز داﺷﺖ ﺗﺎ اﻋﺘﺒﺎر و‬
‫اﺣﺘﺮام در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﮐﻪ ﻻزﻣﻪ اش رﻋﺎﻳﺖ ﺁداب و رﺳﻮم ﺁﻧﺎن ﺑﻮد‪.‬ﺑﺎﻳﻦ دﻟﻴﻞ‬
 ‫‪٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ او ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺎروان ﻣﮑﻪ و ﻋﻤﻞ ﺗﮑﺎن دهﻨﺪﻩ و ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺬﻣﻮم‬
‫ﻗﺘﻞ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ در ﻣﺎﻩ ﺣﺮام ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺎروان ﻣﮑﻪ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب او را ﺑﯽ اﻋﺘﺒﺎرﺗﺮ و ﺑﺪﻧﺎم ﺗﺮ‬
‫از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻋﻮض‪ ،‬ﺑﺮاﯼ وﯼ‪ ،‬ﺛﺮوت‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ او در اﻳﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ از دﺳﺖ ﻳﺎﺑﯽ اش ﺑﻪ ﻗﺪرت از اهﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮو اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺮﯼ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‬
‫ﺑﺒﺎر ﻣﯽ ﺁورد‪.‬ﻣﺎ در ﭘﻴﺶ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردن ﺛﺮوت از ﻃﺮﻳﻖ ﻏﺎرت‬
‫ﮐﺎروان هﺎ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در ﺣﮑﻢ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاﯼ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺗﺤﻘﻖ‬
‫اهﺪاﻓﺶ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﮑﻴﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ و ﻋﻘﺐ‬
‫اﻓﺘﺎدﻩ ﺧﻮد‪ ،‬و ﭼﻪ در ﻣﻴﺎن ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺬب ادﻋﺎﯼ او در اﻣﺮ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ ﭘﯽ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻼ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر و اﺣﺘﺮاﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ‬
‫ن ﺑﺪون ﻣﺤﺎﻓﻆ ﻣﮑﻪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻤﯽ دﻳﺪ ﮐﻪ ﺛﺮوت ﺑﺎد ﺁوردﻩ اﻳﺮا ﮐﻪ ﮐﺎروا ِ‬
‫ﺑﺮاﯼ او ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ رﻋﺎﻳﺖ ﺳﻨﻦ ﻋﺮب و ﻧﮕﺎهﺒﺎﻧﯽ از‬
‫اﻋﺘﺒﺎرﯼ ﮐﻪ در اﺻﻞ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬از دﺳﺖ ﺑﺪهﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ و‬
‫ﻳﺎراﻧﺶ ﺑﺎ ﻏﺎرت ﮐﺎروان ﻣﮑﻪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺛﺮوت ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و راوﻳﺎن و ﻣﻮرﺧﻴﻦ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺴﺌـﻠﻪ را ﺑﺎﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﻤﯽ‬
‫ﺑﻴﻨﻨﺪ و ﺳﻌﯽ در ﭘﻴﺮوﯼ از ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ در ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن واﻗﻌﻴﺖ اﻣﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﺰﺋﻴﺎت داﺳﺘﺎن ﻏﺎرت ﮐﺎروان ﻣﮑﻪ ﺑﺪﺳﺖ "ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ"‬
‫ﻣﺴـﻠﻪ را ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﺑﺨﻮﺑﯽ روﺷﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﮕﻔﺘﻪ ﻃﺒﺮﯼ‪ ،‬در ﻣﺎﻩ رﺟﺐ ﻣﺤﻤﺪ "ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ" را ﺑﺎ ﻳﻚ ﮔﺮوﻩ دوازدﻩ‬
‫ﻧﻔﺮى ﺑﻪ ﻣﺤﻠﯽ ﻣﻴﺎن ﻣﻜﻪ و ﻃﺎﻳﻒ‪ ٧‬ﺑﺮاى ﺧﺒﺮﮔﻴﺮى از ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬و ﺑﺎو‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ اﯼ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ اﺟﺎزﻩ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از دو روز ﻃﯽ ﻃﺮﻳﻖ ﺁﻧﺮا ﺑﺎز‬
 ‫‪١٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫و ﭘﺲ از ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ ﺁن ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﭘﺲ از دو روز ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬

‫در ﺁن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ‪:‬‬

‫"ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺸﻨﺪۀ ﻣﻬﺮﺑﺎن‪ .‬ﺑﺮو ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا و ﺑﺮﮐﺖ او ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺨﻠﯽ ﺑﺮﺳﯽ و در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر‬
‫‪٨‬‬
‫ﮐﺎروان ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻤﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺧﺒﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﺑﻴﺎورﯼ‪".‬‬

‫ﺑﺰودﯼ آﺎروان ﻗﺮﻳﺶ آﻪ ﻣﻴﺰ و ﭼﺮم و آﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻰ ﺑﺎر ﺧﻮد‬
‫داﺷﺖ ﺳﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬هﻤﺮاﻩ آﺎروان ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪" :‬ﻋَﻤ ِﺮِو اﺑﻦ‬
‫ﺣَﻀﺮَﻣﻰ"ِ ِ‪"،‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ ُﻣﻐَﻴﺮِﻩ" و ﺑﺮادرش "ﻧﻮﻓِﻞ اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ‬
‫ﺣﻜَﻢ اﺑﻦ آَﻴﺴﺎن"‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻐﻴﺮﻩ"ِ و " َ‬

‫"ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ هﻢ ﻣﺸﻮرت ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺁﺧﺮﻳﻦ روز رﺟﺐ ﺑﻮد‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻨﺪ ‪ :‬اﮔﺮ اﻣﺸﺐ آﺎروان را رهﺎ‬
‫آﻨﻴﺪ وارد ﺣﺮم ﺷﻮﻧﺪ )ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺎروان ﻃﻮرﯼ ﻧﺘﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ از‬
‫ﻣﺎﻩ رﺟﺐ –ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﺎﻩ ﺣﺮام_ وارد ﺣﺮم ﻣﮑﻪ ﺷﺪﻩ از ﺁن رﻓﻊ ﺧﻄﺮ ﮔﺮدد‪-‬از ﻣﻦ( و ﺑﺪان دﺳﺖ‬
‫ﻧﻴﺎﺑﻴﺪ و اﮔﺮ ﺑﻜﺸﻴﺪﺷﺎن در ﺷﻬﺮ )ﻣﺎﻩ‪-‬ازﻣﻦ( ﺣﺮام ﺧﻮن رﻳﺨﺘﻪ اﻳﺪ‪ ،‬و ﻣﺮدد ﺷﺪﻧﺪ و از ﻋﻤﻞ ﺑﻴﻤﻨﺎك‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁن ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺁوردﻧﺪ و هﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻧﺪ آﻪ هﺮ آﻪ را ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻜﺸﻨﺪ و ﻣﺎل وى ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫"واﻗِﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺗَﻤﻴﻤﻰ" ﺗﻴﺮى ﺑﺰد و "ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ" را ﺑﻜﺸﺖ و "ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ" و‬
‫"ﺣﻜﻢ ﺑﻦ آﻴﺴﺎن" اﺳﻴﺮﺷﺪﻧﺪو "ﻧﻮﻓﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ" ﺑﮕﺮﻳﺨﺖ آﻪ ﺑﻪ او ﻧﺮﺳﻴﺪﻧﺪ و "ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ"‬
‫‪٩‬‬
‫و ﻳﺎراﻧﺶ آﺎروان را ﺑﺎ دواﺳﻴﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮدﻧﺪ‪".‬‬

‫ﻫﺘﻚ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﺎه ﻫﺎي ﺣﺮام‬

‫زﺷﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎر در ﺳﻨﺖ ﻋﺮب‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺎروان ﻗﺮﻳﺶ ﭘﺲ از ﻣﺎﻩ هﺎ ﮔﺸﺖ و ﮔﺬار و‬
‫ﮐﻤﻴﻦ ﮐﺮدن هﺎ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻣﺎﻩ ﺣﺮام و ﺑﯽ دﻓﺎع ﺑﻮدن ﮐﺎروان ﻣﮑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﭘﺸﺖ ﭘﺎ زدن ﺑﻪ رﺳﻢ ﺻﻠﺢ ﺁﻣﻴﺰﯼ‬
‫ﮐﻪ از دﻳﺮ ﺑﺎز در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮب وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎل و ﺛﺮوت ﺑﺎد‬
‫ﺁوردﻩ اﯼ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺟﺤﺶ ﭘﺲ از ﻏﺎرت اﻣﻮال ﮐﺎروان‪ ،‬ﻳﮏ ﭘﻨﺠﻢ اﻣﻮال‬
 ‫‪١١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻏﺎرت ﺷﺪﻩ را ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﮑﻨﺎر ﮔﺬاردﻩ و ﺑﻘﻴﻪ را ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد ﺧﻮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫و هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ دو اﺳﻴﺮ ﺧﻮد راهﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺧﺒﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺎروان ﻣﮑﻪ و ﻗﺘﻞ و زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاردن ﺣﺮﻣﺖ ﻣﺎﻩ‬
‫ﺣﺮام ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺴﺮﻋﺖ در ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط اﻧﻌﮑﺎس ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬و‬
‫اﻋﺘﺮاض هﻤﮕﺎﻧﯽ را ﺑﺮ ﻣﯽ اﻧﮕﻴﺰد‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺸﺎق ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻗﺮﻳﺶ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ اﺣﺘﺮام ﻣﺎﻩ ﺣﺮام را زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاردﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺮدان‬
‫را اﺳﻴﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل او اوﻟﻴﻦ ﮐﺲ‬
‫‪١٠‬‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﻣﺎﻩ ﺣﺮام را زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاردﻩ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻗﺘﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪".‬‬

‫اﺑﻦ هﺸﺎم ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﮐﻔﺎر ﻗﺮﻳﺶ در ﻣﮑﻪ زﺑﺎن ﻃﻌﻦ ﺑﺮ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ و اﺻﺤﺎب وﯼ هﺘﮏ ﻣﺎﻩ ﺣﺮام‬
‫ﺑﮑﺮدﻧﺪ و ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت در ﺁن روا داﺷﺘﻨﺪ؛ و ﻳﻬﻮد ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺸﻨﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺗﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻗﺘﻞ و‬
‫‪١١‬‬
‫ﻏﺎرت در ﺁن روا داﺷﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫ﮐﺎر ﺑﺠﺎﻳﯽ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ زﺑﺎن ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎد ﮔﺸﻮدﻧﺪ ﺑﻄﻮرﯼ ﮐﻪ اﺑﻦ‬
‫هﺸﺎم ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪١٢‬‬
‫ن دﻳﮕﺮ اﻳﺸﺎن را ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﺨﻨﻬﺎﯼ ﺳﺨﺖ در ﺣﻖ اﻳﺸﺎن ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ”‬
‫"ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎ ِ‬

‫ﻓﺸﺎر اﻧﺘﻘﺎدات و اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﺑﺤﺪﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﺳﺮزﻧﺶ‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ ﺷﺪﻩ و اﻣﻮال ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﺪﻩ را ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد از ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺎز ﭘﺲ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬وﻟﯽ اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺻﺮﻓﺎ ﻇﺎهﺮ ﺳﺎزﯼ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺎﻣﻮش‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﺗﺶ ﺧﺸﻢ ﻋﺮب و اﻧﺘﻘﺎدات ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﭘﺲ از ﭼﻨﺪﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺎب‬
‫ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﮐﺮدن از اﻣﻮال ﻏﺎرت ﺷﺪﻩ را ﻧﻤﯽ ﺁورد‪ ،‬و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﺑﺎ ﺁوردن‬
‫ﺁﻳﻪ اﯼ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻨﮓ و ﻗﺘﻞ در ﻣﺎﻩ ﺣﺮام را ﺣﻼل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ‬
‫راﻧﻴﺰ ﺣﻼل و ﭘﺲ از ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺳﻬﻢ ﺧﻮد ﺑﻘﻴﻪ را ﻣﻴﺎن ﻏﺎرت ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮐﺎروان‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫"و ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺑﻔﺮﻣﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺁن ﺧﻤﺲ )ﻳﮏ ﭘﻨﺠﻤﯽ را‪-‬از ﻣﻦ( ﮐﻪ از ﻏﻨﻴﻤﺖ وﯼ را ﺟﺪا ﮐﺮدﻩ‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎﻗﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﺸﺎن داد؛ و ﺁن دو اﺳﻴﺮ ﮐﻪ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫‪١٣‬‬
‫ﭘﻴﺶ ﺧﻮد ﺑﺎزداﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎ از ﻣﮑﻪ ﻓﺪاﯼ اﻳﺸﺎن ﺑﻔﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ"‬

‫در ﺁﻳﻪ ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا‪ ،‬ﺟﻨﮓ در راﻩ او ﻳﻌﻨﯽ ﺟﻬﺎد در راﻩ ﺧﺪا‬
‫را ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺁﻧﺮا ﻣﻬﻤﺘﺮ از رﻋﺎﻳﺖ ﻣﺎﻩ ﺣﺮام ﻣﻴﺪاﻧﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اذﻳﺖ و ﺁزارﯼ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﮑﻪ از ﻗﺮﻳﺶ دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺮون اﻧﺪاﺧﺘﻦ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ از ﮐﻌﺒﻪ و ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام ﻣﻬﻤﺘﺮ و ﮔﻨﺎﻩ ﺁﻣﻴﺰﺗﺮ از ﺟﻨﮓ و ﮐﺸﺘﺎر در ﻣﺎﻩ ﺣﺮام‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫"اﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺮدم از ﺗﻮ در ﺑﺎرﻩ ﺟﻨﮓ در ﻣﺎﻩ ﺣﺮام ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﮕﻮ ﮐﻪ ﻧﺒﺮد در ﺁن ﮔﻨﺎهﯽ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺰرگ وﻟﯽ ﺑﺎزداﺷﺘﻦ ﺧﻠﻖ از راﻩ ﺧﺪا و ﮐﻔﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﺎﻳﻤﺎل ﮐﺮدن ﺣﺮﻣﺖ ﺣﺮم ﺧﺪا و ﺑﻴﺮون‬
‫ﮐﺮدن اهﻞ ﺣﺮم )ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻧﺪ( ﮔﻨﺎﻩ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯼ اﺳﺖ ﻧﺰد ﺧﺪا‪ .‬ﻓﺘﻨﻪ ﮔﺮﯼ ﻓﺴﺎد‬
‫‪١٤‬‬
‫اﻧﮕﻴﺰﺗﺮ از ﻗﺘﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺘﻦ ﺧﻮد اﻳﻦ ﺁﻳﻪ هﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ هﻮاردارﻧﺶ ﺑﻪ ﮐﺎروان‬
‫ﻗﺮﻳﺶ در ﻣﺎﻩ ﺣﺮام ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ ﻋﻤﻞ زﺷﺖ اذﻋﺎن داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﺎ اﻇﻬﺎر اﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﺑﻴﺮون ﮐﺮدن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻣﮑﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺮﻳﺶ ﮔﻨﺎﻩ ﺑﺰرگ ﺗﺮﯼ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻌﯽ در‬
‫ﻣﻮﺟﻪ ﺟﻠﻮﻩ دادن ﺁن دارد‪.‬‬
‫دروغ ﺑﺰرگ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاﯼ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﮔﻨﺎﻩ ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﻪ دروغ و ﺗﻨﺎﻗﺾ ﮔﻮﻳﯽ‬
‫ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﮕﻔﺘﻪ ﻃﺒﺮﯼ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪" :‬ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎران وى ﺣﺮﻣﺖ ﻣﺎﻩ ﺣﺮام‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ و در ﻣﺎﻩ ﺣﺮام ﺧﻮن رﻳﺨﺘﻪ اﻧﺪ و ﻣﺎل ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ و اﺳﻴﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ".‬و‬
‫‪١٥‬‬
‫‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫"ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻜﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻨﺪ آﻪ ﺁﻧﭽﻪ آﺮدﻩ اﻧﺪ در ﺷﻌﺒﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ"‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻳﮏ دروغ ﺁﺷﮑﺎر اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻨﺠﺎل ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ اﺷﺘﺒﺎﻩ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮد ﻃﺒﺮﯼ هﻢ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ در ﺻﻔﺤﻪ ‪ ٩٣٩‬ﺗﺎرﻳﺦ‬
 ‫‪١٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻃﺒﺮﯼ ﺑﺼﺮاﺣﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺣﻤﻠﻪ در ﺁﺧﺮﻳﻦ روز رﺟﺐ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺎ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺟﺤﺶ و ﻳﺎراﻧﺶ در ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﺮاﯼ‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺎروان ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﻣﺸﺐ ﮐﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺷﺐ ﻣﺎﻩ ﺣﺮام اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎروان ﺣﻤﻠﻪ ﻧﮑﻨﻴﻢ ﻓﺮدا ﮐﺎروان وارد ﺣﺮم ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻓﺮﺻﺖ را از دﺳﺖ‬
‫ﻣﯽ دهﻴﻢ و از اﻳﻨﺮو هﻤﺎن ﺷﺐ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ رﺳﺪ‪،‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎو ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را ﻧﻔﺮﻣﻮدﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ در ﻣﺎﻩ ﺣﺮام ﻗﺘﺎل آﻨﻴﺪ"‪ . ١٦‬اﻳﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ اوﻻ ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ‪ ،‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ دروغ اوﻟﻴﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﺎﻩ‬
‫ﺣﺮام ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﮔﺮﻧﻪ دﻟﻴﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ از ﺧﻮد ﺳﻠﺐ‬
‫ﻣﺴـﻮﻟﻴﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺎ اﻳﻦ ادﻋﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺳ ِﺮ ﺧﻮد و ﻧﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر وﯼ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺎت ﺟﻮر در ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬اوﻻ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﺣﻤﻠﻪ در‬
‫ﻣﺎﻩ ﺣﺮام ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ دﻳﺪ ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﺟﺒﺮان اﺷﺘﺒﺎﻩ ﭘﻴﺮوان‬
‫ﺧﻮد اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﯽ را ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن اﺻﻠﯽ ﺁن هﺎ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻏﺬرﺧﻮاهﯽ از‬
‫اﺷﺘﺒﺎهﯽ ﮐﻪ رخ دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﻤﯽ دهﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ اﺳﺮاﯼ ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ را ﻧﻴﺰ ﺁزاد ﻧﻤﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ؟ و ﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺁﻳﻪ اﯼ در ﺗﺎﻳﻴﺪ ﺣﻤﻠﻪ و ﺣﻼل ﻧﻤﻮدن اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﯽ ﻣﯽ ﺁورد‪ ،‬و‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ هﺮ ﻳﮏ از دو اﺳﻴﺮﯼ ﮐﻪ در دﺳﺖ داﺷﺘﻪ‪ ،‬از ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ‬
‫ﺁﻧﺎن ‪ ١۶٠٠‬دﻳﻨﺎر ﻓﺪﻳﻪ ﻣﻴﮕﻴﺮد ؟ اﻳﻨﻬﺎ هﻤﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ادﻋﺎهﺎ هﻤﮕﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن از ﺑﺎر ﻣﺴﺌـﻮﻟﻴﺖ ﮐﺎر زﺷﺘﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎران‬
‫او ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ و ﺧﻮد ﻧﻴﺰ از ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ در ﭘﻴﺶ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ واﻗﻒ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬از ﻣﺤﺘﻮاﯼ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺟﺤﺶ ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮدﻩ ﺁﻧﺮا ﭘﺲ از دو روز‬
‫ﭘﻴﺎدﻩ روﯼ ﺑﺎز و ﻃﺒﻖ ﺁن ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮوﺷﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮﺳﻂ‬
 ‫‪١۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺧﻮد از ﺣﺮﮐﺖ دﻗﻴﻖ ﮐﺎروان و زﻣﺎن رﺳﻴﺪن ﺁن ﺑﻪ ﻧﺨﻠﻪ ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت دﻗﻴﻖ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺟﺤﺶ را ﺑﺮاﯼ ﻏﺎرت ﮐﺎروان ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ در ﻧﺎﻣﻪ ﺻﺮﻳﺤﺎ ﺑﻪ وﯼ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ "در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر‬
‫آﺎروان ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻤﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺧﺒﺮى ﺑﺮاى ﻣﺎ ﺑﻴﺎورى"‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺧﺒﺮﯼ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ در‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﺁن ﺑﻮدﻩ و ﺑﺮاﯼ ﺁوردن ﺁن‪ ،‬ﻳﺎران ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ دو روزﻩ ﺑﺎ‬
‫ﭘﺎﯼ ﭘﻴﺎدﻩ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬ﮔﺰارش رﻧﮓ و روﯼ ﮐﺎروان ﻳﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﻋﺒﻮر ﺑﻤﻮﻗﻊ‬
‫ﺁن ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﮑﻠﻪ دﻗﻴﻘﺎ ﻏﺎرت ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﺷﮑﯽ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺎروان و ﻏﺎرت ﺁن ﻃﺒﻖ‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﻗﺒﻠﯽ و ﮐﺎﻣﻼ ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻔﺎرﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺟﺤﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ از او ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺎﻣﻪ و‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻋﻀﺎﯼ ﮔﺮوﻩ از ﻣﺎﻣﻮرﻳﺘﯽ ﮐﻪ در ﭘﻴﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ هﺮ‬
‫ﮐﺲ ﮐﻪ از اﻧﺠﺎم اﻳﻨﮑﺎر اﮐﺮاﻩ دارد ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در ﺁن ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﮔﺮدد‪ .‬اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﭼﻮن دو روز راﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺁن ﺳُﻮاران‪ ،‬ﺳ ِﺮ ﺁن ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎز ﮐﺮد و ﻣﻄﺎﻟﻌﺖ ﮐﺮد و در ﺁن ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﺲ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ‪ :‬ﭼﻮن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ واﻗﻒ ﺷﻮﯼ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺠﺎﻧﺐ ﻧﺨﻠﻪ روﯼ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻣﮑﻪ و ﻃﺎﻳﻒ و ﺗﺠﺴ ِ‬
‫ل ﻗﺮﻳﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و هﺮ ﭼﻪ اورا ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد ﺑﺎز ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن اﻳﻦ وﯼ را ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد در‬
‫اﺣﻮا ِ‬
‫اﺻﺤﺎب ﺧﻮد ﺁﮔﺎهﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﮐﺮاهﯽ ﻧﮑﻨﺪ ﺗﺎ هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺎ وﯼ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﻨﺪ و هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ‬
‫ﻋﺔ‪ ،‬و‬
‫ﺶ‪ِ،‬ﭼﻮن ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﺳﻤﻌﺎًو ﻃﺎ ً‬
‫رﻏﺒﺖ ﻧﺒﻮد ﺑﺎ ِز ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟﺤ ِ‬
‫روﯼ ﺑﺎ ِز اﺻﺤﺎب ﮐﺮدئ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻣﺎ را ﭼﻨﻴﻦ ﺣﮑﻤﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ و ﻣﻦ‬
‫ﻣﻤﺘﺜﻞ ﺁن ﺧﻮاهﻢ ﺑﻮدن‪ ،‬و ﻣﺮا ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ اﮐﺮاهﯽ ﻧﮑﻨﻢ‪ ،‬هﺮ ﮐﻪ را رﻏﺒﺖ ﻧﻴﻔﺘﺪ ﺑﺎز‬
‫‪١٧‬‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﺸﺎن هﻤﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺳﻤﻌًﺎ و ﻃﺎﻋﺔ"‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻣﻮرﻳﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﮔﺮوﻩ ﺟﺤﺶ ﻣﯽ دهﺪ ﺑﺎﻳﺪ از ﭼﻨﺎن‬

‫ﻃﺒﻴﻌﺘﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ وﯼ از ﻗﺒﻮل ﺁن ﺗﻮﺳﻂ هﻤﻪ اﻋﻀﺎﯼ ﮔﺮوﻩ‬
‫ﻣﻄﻤـﻦ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪.‬‬
 ‫‪١۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﮐﺎر ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﭼﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﻏﺎرت ﮐﺎروان در ﻣﺎﻩ ﺣﺮام‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟ وﮔﺮﻧﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﻮدﻩ ﮐﺎروان در ﻣﺎهﻬﺎﯼ ﻏﻴﺮ ﺣﺮام ﻣﻮرد‬
‫ﻏﺎرت ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﭼﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﮕﺮان اﻣﺘﻨﺎع ﺑﻌﻀﯽ از ﻳﺎران ﺧﻮد از اﻳﻨﮑﺎر‬
‫ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻏﺎرت ﮐﺎروان ﻣﮑﻪ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﻣﻴﺪوار و ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﻧﻴﺰ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬و هﻤﻴﻦ‬
‫ﻃﻮر ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد و ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮدﻩ و‬
‫ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﻣﻌﺮوف ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺑﺪﺑﻴﻦ ﺗﺮ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬و ﺁﻧﺎن را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ واﻗﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﭘﯽ ﻗﺪرت ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻮدﻩ و ﺁﻳﻪ هﺎﯼ وﯼ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻋﻤﺎل ﺧﻼف و اﻏﺮاض ﺷﺨﺼﯽ وﯼ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ واﻗﻌﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﺣﻼل‬
‫ﺑﻮدن ﻏﺎرت ﮐﺎروان هﺎ ﺻﺎرد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ‪ ،‬ﻋﻤﻼ‪،‬‬
‫از ﺻﻮرت ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ ﺻﺮﻓﺎ ﻣﺒﻠ ِﻎ ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ در ﺿﻤﻦ راهﺰن‬
‫و ﻏﺎرﺗﮕﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر )‪ ۶٢۴‬م‪ (.‬اوﻟﻴﻦ ﺟﻨﮓ واﻗﻌﯽ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﮑﻴﺎن ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﮓ ﮐﻪ در ﺁن ﭘﻴﺮوزﯼ از ﺁن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺳﺮان و ﺑﺰرﮔﺎن‬
‫ﻗﺮﻳﺶ از ﺟﻤﻠﻪ "اﺑﻮﺟﻬﻞ"‪ ١٨‬دﺷﻤﻦ ﺳﺮﺳﺨﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎ ِ‬
‫نِ‪" ،‬ﻋُﺘﺒَﺔ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ" و ‪...‬‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﻳﺎ اﺳﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫را ﺑﺸﺪت ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬و ﺁﻧﺎﻧﺮا در ﻧﻈﺮ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬از ﺻﻮرت ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺬهﺒﯽ‬
‫ﮐﺎروان زن و ﺻﺮﻓﺎ ﻣﺰاﺣﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺟﺪﯼ و ﻣﻄﺮح ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺮوزﯼ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺮﻗﺒﻪ و دور از‬
 ‫‪١۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ در ﺁن ﺑﺮاﯼ دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن ﻣﮑﻴﺎن‪.‬‬

‫ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن هﺮ دو ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺑﻮد اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻴﭽﻴﮏ از‬
‫ﻃﺮﻓﻴﻦ‪ ،‬ﺣﺪ اﻗﻞ در ﻳﮏ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ِ ،‬ﻗﺼﺪ ﺟﻨﮓ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﭼﻴﺰﯼ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮ دو ﻃﺮف ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬او در‬
‫اﺑﺘﺪا‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮارد ﻗﺒﻞ‪ ،‬در ﻓﮑﺮ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﻏﺎرت ﮐﺎروان ﻗﺮﻳﺶ ﻧﺒﻮد‪،‬‬
‫ﺁﻧﻬﻢ ﻏﺎرت ﺁﺳﺎن و ﺳﻬﻞ ﮐﺎروان هﺎﯼ ﺑﺪون ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻳﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈِﻴﻦ ﮐﻢ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪن رﺳﻢ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﺎهﻬﺎﯼ ﺣﺮام دﻳﮕﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫"و ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻮدﻳﺪ ﺁن ﻃﺎﻳﻔﻪ )ﮐﺎروان‪-‬از ﻣﻦ( ﮐﻪ ﺷﻮﮐﺖ و ﺳﻼﺣﯽ ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﯽ رﻧﺞ ﺟﻬﺎد‪،‬‬
‫‪١٩‬‬
‫اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﻧﺼﻴﺐ ﺷﻤﺎ ﺷﻮد‪".‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺑﺮ ﺳﺮ ﻏﺎرت ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرواﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ در ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮐﺎرواﻧﯽ‬

‫‪٢٠‬‬
‫ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ هﺰار ﺷﺘﺮ ﺑﺎر از ﻣﺤﺼﻮﻻت‬ ‫ﮐﻪ ﺛﺮوﺗﯽ ﺑﻪ ارزش ‪ ۵٠‬هﺰار دﻳﻨﺎر‬
‫و ﮐﺎﻻهﺎﯼ ﺗﺠﺎرﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺖ‪ ،‬و ‪ ٣٠‬و ﺑﺮواﻳﺘﯽ ‪ ٧٠‬ﺳﻮار ﻣﺴﻠﺢ‬
‫‪٢١‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﺎروان ﮐﻪ از ‪ ۶٠‬ﻣﺎﻳﻠﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪ و ﻧﻪ ﺑﻘﺼﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ‪ .‬او ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻴﺶ از‬
‫ﺳﻴﺼﺪ ﺗﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻬﻤﺮاﻩ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﺣﺘﯽ و در ﻳﮏ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮق ﺁﺳﺎ ﺑﻪ ﺛﺮوت ﻋﻈﻴﻤﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﮐﺎروان ﺑﻮد دﺳﺖ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ درﮔﻴﺮ ﺟﻨﮕﯽ ﺳﺨﺖ و ﺣﺘﯽ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ هﻤﭽﻨﺎن در ﭘﯽ ﻃﻌﻤﻪ هﺎﯼ ﺁﺳﺎن ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ‬
‫ﮐﺎرﯼ ﻓﻄﺮﯼ‪ ،‬و ﻳﺎ ﺣﺘﯽ ﺗﻴﺰهﻮﺷﯽ اش‪ ،‬ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد از درﮔﻴﺮﯼ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﺁﻣﻴﺰ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد در هﻤﺎن اوان ﮐﺎر ﺑﻘﻴﻤﺖ ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﮐﺎﻣﻠﺶ ﺗﻤﺎم ﺷﻮد‬
‫اﺣﺘﺮاز ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻃﺒﺮى ﻣﻰ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
 ‫‪١٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫"ﭘﺲ از ﺁن اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﺑﺎ آﺎروان ﻗﺮﻳﺶ از ﺷﺎم ﺑﻴﺎﻣﺪو ﻋﺒﻮرﺷﺎن از ﺳﺎﺣﻞ درﻳﺎ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺑﺸﻨﻴﺪ ﺑﺎ ﻳﺎران ﺧﻮد از ﻣﺎل آﺎروان و ﺗﻌﺪاد آﻢ ﻣﺮدان ﺁن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﺑﺮون ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻃﻠﺐ‬
‫اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن و آﺎروان وى ﺑﻮدﻧﺪ و ﺁﻧﺮا ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ و ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰ ﺑﺮدﻧﺪ وﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫‪٢٢‬‬
‫ﻣﻰ رﺳﺪ ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ رخ دهﺪ )ﺗﺎﮐﻴﺪات از ﻣﻦ(‪".‬‬

‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎرﯼ ﻣﺤﻤﺪ در ﺟﻨﮓ و ﺷﻬﺮت وﯼ در اﺣﺘﺮاز از هﺮﮔﻮﻧﻪ درﮔﻴﺮﯼ‬

‫ﺳﺨﺖ و ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﺁﻣﻴﺰ‪ -‬ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺁﻧﺮا در اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎﻩ ﺣﺮام ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺎروان‬
‫ﻣﮑﻪ ﺷﺎهﺪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺤﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ هﻤﺮاهﯽ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا هﺮﮔﺰ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﮐﺎرواﻧﯽ ﺑﺎ ‪ ٣٠‬ﻳﺎ ‪ ٧٠‬ﻣﺤﺎﻓﻆ درﮔﻴﺮ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ هﻤﺮاﻩ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ اﺗﻼف وﻗﺖ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد و اﮔﺮ‬
‫ﺑﺎ او ﺑﺮوﻧﺪ ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ ﺟﻨﮓ و ﻏﺎرﺗﯽ رخ دهﺪ دﺳﺖ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎز ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻋﺒﺪ‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ آﻪ آﺎروان اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن از ﺷﺎم ﺑﺎز ﻣﻰ‬
‫ﮔﺮدد ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫"اﻳﻦ آﺎروان ﻗﺮﻳﺶ اﺳﺖ آﻪ اﻣﻮاﻟﺸﺎن را هﻤﺮاﻩ دارد‪ ،‬ﺑﺮوﻳﺪ ﺷﺎﻳﺪ ﺧﺪا ﺁﻧﺮا ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﻤﺎ آﻨﺪ و‬
‫‪٢٣‬‬
‫ﺑﻌﻀﻰ روان ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻌﻀﻰ ﺳﺴﺘﻰ آﺮدﻧﺪ آﻪ ﮔﻤﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﻣﻰ ﺷﻮد‪".‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻳﮏ ﻣﺮد ﺟﻨﮕﯽ ﻧﺒﻮد و از ﺳﻨﻦ‬
‫ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻓﺮدﯼ ﮐﻪ ذاﺗﯽ ﻋﺮب ﺑﺪوﯼ و ﻳﮑﯽ از ﻓﻀﺎﻳﻞ وﯼ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻴﺮﻓﺖ و ﺑﺎ‬
‫اﻧﺪﮎ ﺗﺤﺮﻳﮑﯽ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ و ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮐﺎر از ﻏﺮور و ﺣﻴﺜﻴﺖ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ﻳﺎ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻳﺶ دﻓﺎع ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ ،‬ﺑﯽ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﻮد‪ .‬او در ﻃﻮل ﻋﻤﺮش ﻧﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺣﺘﯽ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﯼ در اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺷﻤﺸﻴﺮ و ﺳﻼح در‬
‫درﮔﻴﺮﯼ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮردﯼ ﮐﻪ از ﺷﺮﮐﺖ او در ﺟﻨﮓ ﻧﻘﻞ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ ﭼﻬﺎردﻩ ﺳﺎﻟﮕﯽ در ﺟﻨﮓ "ﻓﺠﺎر" ﺗﻴﺮ‬
‫‪٢٤‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻤﻮهﺎﻳﺶ ﻣﻴﺪادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ‪ ١٣‬ﺳﺎل اﻗﺎﻣﺘﺶ در ﻣﮑﻪ ﻧﻴﺰ ﺷﺎهﺪ ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ هﺮﭼﻨﺪ در هﺪف ﻧﻬﺎﻳﯽ ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺳﺎزش هﺎﯼ ﮔﻬﮕﺎهﯽ اش‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﮕﻴﺮ و ﺧﺴﺘﻪ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ هﻤﻮارﻩ‬
 ‫‪١٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫از اﺗﺨﺎذ اﻋﻤﺎل ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﺎﻧﻪ و ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﺁﻣﻴﺰ اﺣﺘﺮاز ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ در ﻣﮑﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﺶ را ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ اداﻣﻪ داد ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض ﻣﺮگ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻳﻦ از ﺳﻤﺎﺟﺖ و‬
‫ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ او و ﻧﻪ ﺟﺴﺎرت ﺷﺨﺼﯽ اش ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﻤﺎ اﻳﻨﮑﻪ دﻳﺪﻳﻢ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم‬
‫ﺳﻮء ﻗﺼﺪ ﺑﺠﺎﻧﺶ ﻧﻴﺰ‪ ،‬از ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺠﺎﯼ اﻳﺴﺘﺎدن و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
‫ﺟﺴﻮراﻧﻪ ﺑﺎ ﺳﻮء ﻗﺼﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺑﻬﻤﺮاﻩ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ از ﻣﻬﻠﮑﻪ ﮔﺮﻳﺨﺖ و‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﻴﺰ اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻘﺪ ﻗﺮارداد ﺑﺎ دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﺧﻮد را ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺮد‪ ،‬و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺣﺘﻴﺎط و وﺳﻮاس ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬و ﺑﺮاﯼ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﺎﻟﯽ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺎروان هﺎﻳﯽ زد ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ وﯼ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪاد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮد ﺧﻄﺮ ﮐﺮدن ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬او ﻓﺮدﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺘﺎط و ﺣﺴﺎﺑﮕﺮ‪ ،‬و ﺑﺴﻴﺎر ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮ ﺑﻮد‪ ،‬و ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ‪ ،‬هﻤﻴﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺑﺎﺿﺎﻓﻪ ﺳﻤﺎﺟﺖ و ﭘﻴﮕﻴﺮﻳﺶ در هﺪف و داﺷﺘﻦ‬
‫ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز و ﻧﻘﺸﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم او را ﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﭼﻴﺮﻩ و در ﮐﺎرﺧﻮد‬
‫ﻣﻮﻓﻖ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﺑﻮﻳﮋﻩ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن از ﺁن ﺑﯽ‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﻴﺰ از وﯼ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﮐﺎروان ﻣﮑﻪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻣﻄﻠﻖ ﻧﻴﺮوهﺎﻳﺶ ﺑﺮ ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن ﮐﺎروان ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺁن از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ .‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن ﮐﺎروان ‪ ٣٠‬اﻟﯽ‬
‫‪ ٧٠‬ﻧﻔﺮ‪ ،‬و ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ ٣٠٠‬ﺗﻦ ﺑﺎﻟﻎ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫"ﮔﻮﻳﻨﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﺑﻦ ﺣﺮب ﺑﺎ ﮐﺎرواﻧﯽ از ﻗﺮﻳﺶ‪ -‬ﮐﻪ ﺣﺪود هﺰار ﺷﺘﺮ اﺳﺖ و‬
‫هﺮ ﮐﺴﯽ از ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ را ﮐﻪ اﻧﺪﮎ ﻣﺎﻟﯽ دارد‪ ،‬در ﺁن ﮐﺎروان‪ ،‬ﮐﺎﻻﻳﯽ اﺳﺖ و ﺳﯽ ﻣﺮد ﺳﻮارﻩ ﺑﻪ‬
‫‪٢٥‬‬
‫هﻤﺮاﻩ ﺁن اﺳﺖ‪ ،‬از ﺷﺎم ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪".‬‬

‫"از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس هﻢ رواﻳﺖ آﺮدﻩ اﻧﺪ آﻪ ﺑﻪ روز ﺑﺪر ﻣﻬﺎﺟﺮان هﻔﺘﺎد و هﻔﺖ آﺲ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻧﺼﺎر‬
‫دوﻳﺴﺖ و ﺳﻰ و ﺷﺶ آﺲ ﺑﻮدﻧﺪ ‪ ....‬ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ آﻪ ﺑﺪرﻳﺎن ﺳﻴﺼﺪ و ﭼﻬﺎر آﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‬
 ‫‪١٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫آﻪ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ ﻳﺎ از ﻏﻨﻴﻤﺖ ﻧﺼﻴﺐ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﺳﻴﺼﺪ و هﻴﺠﺪﻩ آﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫وﻟﻰ ﻏﺎﻟﺐ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ آﻪ ﺳﻴﺼﺪ و دﻩ و ﭼﻨﺪ آﺲ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬از ﺳﺪى رواﻳﺖ آﺮدﻩ اﻧﺪ آﻪ‬

‫ﻃﺎﻟﻮت ﺑﺎﺳﻴﺼﺪ و دﻩ و ﭼﻨﺪآﺲ از ﻧﻬﺮ ﮔﺬﺷﺖ‪،‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺟﻨﮕﺎوران ﺑﺪر‪ .‬و هﻢ از ﻗﺘﺎدﻩ رواﻳﺖ‬
‫‪٢٦‬‬
‫آﺮدﻩ اﻧﺪ آﻪ ﺑﻪ روز ﺑﺪر ﺳﻴﺼﺪ و دﻩ و ﭼﻨﺪ آﺲ ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ"‬

‫از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬هﻤﻴﻦ ﮐﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن از ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﻏﺎرت ﮐﺎروان ﺧﻮد‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﮑﻪ ﺑﺮاﯼ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ ﻗﺎﺻﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬و ﻣﮑﻴﺎن‬
‫ﮐﻪ از ﺟﺴﺎرت و ﻣﺰاﺣﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺸﺪت ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬هﺮ ﮐﻪ را ﻣﺎﻟﯽ در‬
‫ﮐﺎروان دارد ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ و ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﮐﺎروان رواﻧﻪ ﻣﻴﺪان ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ ٩٠٠‬اﻟﯽ ‪ ٩۵٠‬ﺗﻦ ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻩ ﻋﺎزم ﺑﺪر ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ هﺸﺘﻢ رﻣﻀﺎن از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻓﺮود ﺁﻣﺪن در‬
‫ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﭼﺎﻩ هﺎﯼ ﺑﺪر‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﻋﺒﻮر ﮐﺎروان ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ رﺳﻴﺪن ﮐﺎروان ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫و هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ در اﻃﺮاف ﺑﻪ ﻗﺪم زﻧﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ اﻋﺮاﺑﯽ‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﻗﺮﺷﻴﺎن ﻧﻴﺰ از ﻣﮑﻪ ﺧﺎرج و در ﺟﺎﻳﯽ در ﺁن ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺗﻮﻗﻒ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬او ﻋﻠﯽ و دو ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ را ﺑﺮاﯼ اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻦ ﺧﺒﺮ و ﮐﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭼﺎهﻬﺎﯼ ﺑﺪر ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬

‫در ﺁﻧﺠﺎ ﻋﻠﯽ دو ﻏﻼﻣﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺮدن ﺁب ﺑﺮاﯼ ﻗﺮﻳﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ دﺳﺘﮕﻴﺮ‬
‫و ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ در ﺣﺎل ﻧﻤﺎز ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺻﺤﺎﺑﻪ از‬
‫ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ ﻏﻼم هﺎ ﺳـﻮال ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﺪ ﺁﻧﻬﺎ را از ﺁﻣﺪن‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﺑﮑﻤﮏ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻋﺘﺮاف ﻏﻼم هﺎ را ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺑﺮدن ﺁب ﺑﺮاﯼ ﻗﺮﻳﺶ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ ﺑﺎور ﻧﻤﻴﮑﻨﻨﺪ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺘﮏ زدن و‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﺮدن ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﻏﻼﻣﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﻧﺠﺎت ﺧﻮد از ﺷﮑﻨﺠﻪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ‬
‫ﻣﻴﻞ اﺻﺤﺎب‪ ،‬ﺑﺪروغ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﺁب ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ هﺸﺎم‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
 ‫‪٢٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫"ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭼﻨﺎن دوﺳﺘﺮ داﺷﺘﻨﺪﯼ ﮐﻪ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن و ﮐﺎروان ﻳﺎﻓﺘﻨﺪﯼ و ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﺸﺎن را ﺑﺎ‬
‫ن اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن و‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻼﻗﺎﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ و ﻏﻼﻣﺎن ﭼﻮن ﭼﻮب ﺧﻮردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ از ﺁ ِ‬
‫‪٢٧‬‬
‫ﮐﺎرواﻧﻴﻢ‪".‬‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻗﺒﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ‬
‫ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاﯼ ﻏﺎرت ﮐﺎروان اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﺑﺎﻻ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﻨﻴﺪن ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺒﺮﯼ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬و از ﺗﺮس اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺒﺎدا‬
‫ﺁﻧﻬﺎ دﭼﺎر هﺮاس ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را ﺑﺂﻧﻬﺎ ﻧﺪادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ و راوﻳﺎن‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺴﺎﻳﻞ را ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﺴﮑﻮت ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ هﻴﭻ ﮐﺠﺎ ﺿﻌﻒ و ﺗﺮس ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺮﻣﻼ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ هﻤﻴﻦ ﮐﻪ از ﻧﻤﺎز ﻓﺎرغ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﭼﻮن از ﻗﺒﻞ از ﺣﻀﻮر‬

‫ﻗﺮﻳﺶ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺧﺒﺮ دارد رو ﺑﻪ اﺻﺤﺎب ﮐﺮدﻩ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﻋﺠﺐ دارم از ﺷﻤﺎ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ اول ﻏﻼﻣﺎن را ﺗﮑﺬﻳﺐ ﮐﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﻳﺸﺎن را ﺑﺰدﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﺷﻤﺎ راﺳﺖ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؛ و دﻳﮕﺮ ﭼﻮن دروﻏﯽ ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﺸﺎن را ﺑﺮاﺳﺖ ﺑﺪاﺷﺘﻴﺪ"‪ ،٢٨‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻪ از ﺗﻴﺰهﻮﺷﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎ راﺑﻄﻪ او ﺑﺎ ﻏﻴﺐ‪ ،‬ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻳﻦ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ را ﺗﺎوﻳﻞ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از اﻃﻼع ﻗﺒﻠﯽ او از ﺣﻀﻮر ﻗﺮﻳﺶ‬
‫در ﺁن ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻟﺸﮕﺮﮐﺸﯽ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﯼ هﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺒﻼ ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت از زﻣﺎن ﻓﺮا‬
‫رﺳﻴﺪن ﮐﺎروان ﺑﺎﻃﺮاف ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ و او را از اﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﮐﺎروان و اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﻓﺮدا ﺑﻪ ﭼﺎﻩ هﺎﯼ ﺑﺪر ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ ﺧﺒﺮدار ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در هﻤﻴﻦ‬
‫زﻣﺎن‪ ،‬اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﮐﻪ از اﺳﮑﺎن ﻣﺤﻤﺪ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﺪر ﻣﻄﻠﻊ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺴﻴﺮ ﮐﺎروان و ﺑﺮدن ﺁن ﺑﻪ ﻣﮑﻪ از راهﯽ دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و اﻳﻦ را ﺑﻪ‬
‫ﻣﮑﻴﺎن ﺧﺒﺮ ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬
 ‫‪٢١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫"ﮐﺎروان و ﻣﺎ ﺑﺴﻼﻣﺖ ﺁﻣﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‪ ،‬و ﺷﻤﺎ هﻢ از اﻳﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻳﺪ ﺑﺎز ﮔﺮدﻳﺪ و ﭘﻴﺸﺘﺮ‬
‫‪٢٩‬‬
‫ﻣﺮوﻳﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ از ﺑﻬﺮ ﻣﺎ ﺁﻣﺪﻩ اﻳﺪ و ﻣﺎ ﺑﺴﻼﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ رﻓﺘﻴﻢ‪".‬‬

‫ﻇﺎهﺮا ﻗﺎﺋﻠﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺧﻮد رﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻤﺎم دﻋﻮا ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ ﮐﺎروان ﺑﻮد ﮐﻪ اﮐﻨﻮن وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺟﺮﻳﺎن ﺣﻮادث ﻣﺴﻴﺮ دﻳﮕﺮﯼ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺨﺸﯽ از ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‪ ،‬داﺳﺘﺎن‬
‫واﻗﻌﯽ ﺗﺎزﻩ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﺑﻮﺟﻬﻞ ﮐﻪ در راس ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫هﺮ ﭼﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﺷﺮوع ﻧﺸﺪﻩ ﺗﻤﺎم ﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاﯼ ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و‬
‫ﻗﺪرت ﻧﻤﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺳﻪ روزﯼ را در ﮐﻨﺎر ﺁﺑﻬﺎﯼ ﺑﺪر ﺑﻪ ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﯽ و‬
‫ﻣﻴﺨﻮارﯼ ﺑﮕﺬراﻧﻨﺪ و در ﺿﻤﻦ ﺑﻪ ﻃﻮاﻳﻒ اﻃﺮاف هﺪﻳﻪ و ﺧﻠﻌﺖ دهﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﻮﮐﺖ‬
‫و ﺁوازﻩ ﺁﻧﻬﺎ در اﻃﺮاف ﺑﭙﻴﭽﺪ و ﮐﺴﯽ دﻳﮕﺮ هﻴﺒﺖ اﻳﻨﮑﻪ ﻗﺼﺪ ﺁﻧﺎن را ﺑﮑﻨﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫"اَﺧﻨﻘَﺲ ﺑﻦ ﺷَﺮﻳﻖ" ﺑﺎ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮐﺎروان ﻣﮑﻪ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻳﻢ و اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﮐﺎروان ﺑﻪ‬
‫ﻣﮑﻪ رﺳﻴﺪﻩ ﻣﻮردﯼ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن در اﻳﻨﺠﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻗﻮم ﺧﻮد را ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﻳﮑﯽ‬
‫از ﻃﻮاﻳﻒ "ﺑﻨﯽ ﻋَﺪﯼ" و "ﻃﺎﻟﺐ ﺑﻦ اَﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ" از ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬از ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻧﺒﻮد ِﻩ‪ِ،‬و در ﻣﺠﻤﻮع ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻧﻔﺮﯼ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬راهﯽ ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻘﻴﻪ ﻣﮑﻴﺎن ﮐﻪ‬
‫از هﻤﺎن زﻣﺎن ﺧﺮوج از ﻣﮑﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد "ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺁﻻت ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ و اﺳﺒﺎب ﻟﻌﺐ و دﺧﺘﺮان ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ را"‬
‫ﺁوردﻩ و "در راﻩ ‪ ،‬هﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺁﺑﯽ ﺑﻮد‪ ،‬اﻃﺮاق ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و دﺧﺘﺮان ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮏ هﺮ ﺁب‪،‬‬
‫ﺁﻻت ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ ﺧﻮد را ﻣﯽ ﻧﻮاﺧﺘﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم اﻳﻤﺎن ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪ زﺑﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ"‪ ،٣٠‬از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻓﻮرﯼ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ اﻣﺘﻨﺎع ﮐﺮدﻩ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪" :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺗﺎ در ﺑﺪر ﻧﻔﺴﯽ ﺗﺎزﻩ‬
‫ﻧﮑﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺎز ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﮔﺸﺖ و ﺳﻪ روز ﺗﻤﺎم را ﺑﻪ ﺟﺸﻦ و ﺳﺮور و ﮔﻮش دادن ﺑﻪ ﺁواز و‬
‫‪٣١‬‬
‫ﻧﻮاﺧﺘﻦ ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ ﺗﻮﺳﻂ دﺧﺘﺮان ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ‪".‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﺑﻮﺟﻬﻞ ﭘﺲ از ﺳﻪ روز ﺧﻮش ﮔﺬراﻧﯽ و ﻗﺪرت ﻧﻤﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ‬

‫ﻗﺮﻳﺶ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ "ﻋُﺪوُة اﻟﻘُﺼﻮﯼ" ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺎﻻﺟﺒﺎر‬
 ‫‪٢٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫درﮔﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻗﺪرت اﺑﻮﺟﻬﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ اﻋﺘﺒﺎر ﺧﻮد ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ اداﻣﻪ‬
‫ﺑﺎزﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد و در "ﻋﺪوة اﻟﺪﻧﻴﺎ" ﻣﺴﺘﻘﺮﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫روز ﺑﻌﺪ اردوﯼ ﻗﺮﻳﺶ دﭼﺎر ﺑﺎد و ﻃﻮﻓﺎن ﺷﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و از اﻳﻨﺮو ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ‬
‫از ﺟﺎﯼ ﺧﻮد ﺗﮑﺎن ﺑﺨﻮرد‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺑﺎراﻧﯽ ﮐﻪ در زﻣﻴﻦ او ﺑﺎرﻳﺪﻩ‬
‫و ﺧﺎﮎ را ﺑﺮاﯼ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﻔﺖ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ‬
‫ﺁﺑﻬﺎﯼ ﺑﺪر ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ زﻣﺎن دو اﺗﻔﺎق ﻣﻬﻢ رخ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺮﻳﺶ از ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ و ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺟﻨﮕﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

‫اول اﻳﻨﮑﻪ در ﻣﻴﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﻧﻔﺎق ﺑﺰرﮔﯽ رخ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺴﺮﻋﺖ رﻓﻊ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ از ﻧﺎاﻃﻤﻴﻨﺎﻧﯽ ﻗﺮﻳﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﻧﺎ هﻤﺪﻟﯽ ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﻋﺘﺒﺔ اﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ ﮐﻪ ﻓﺮدﯼ ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺐ و از رهﺒﺮان‬
‫ﺑﺎﻧﻔﻮد و ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ و هﻤﺮاهﯽ "ﺣﮑﻴﻢ ﺑﻦ ﺣِﺰام" و ﻋﺪﻩ‬
‫اﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اﯼ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻪ ﮐﺎرﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻳﺪ‪ ،‬و ﺷﻤﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ و اﺻﺤﺎب‬
‫وﯼ در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺟﻨﮓ از دو ﺑﻴﺮون ﻧﻴﺴﺖ‪ :‬ﻳﺎ ﺷﻤﺎ اﻳﺸﺎن را ﺑﮑﺸﻴﺪ و ﺧﻮﻳﺸﺎن ﺧﻮد‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﺑﺮادران و ﺧﻮﻳﺸﺎن در ﻣﮑﻪ اﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺑﺎ ِز ﻣﮑﻪ روﻳﺪ‪ ،‬در روﯼ اﻳﺸﺎن ﺷﺮﻣﺴﺎر و‬
‫ﺧﺠﻞ ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﻧﺪاﻣﺖ ﺧﻮرﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر ﻧﻤﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﮐﺮد و ﺁن وﻗﺖ ﺳﻮدﯼ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﺎر از‬
‫دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻳﺎ واﮔﺮ ﻧﻪ اﺻﺤﺎب ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ ،‬ان وﻗﺖ اﻧﺪوﻩ و ﻧﺪاﻣﺖ و ﺧﺠﺎﻟﺖ و‬
‫ﺣﺴﺮت زﻳﺎدت ﺷﻮد و ﺁﺗﺸﯽ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﮔﺮدد ﮐﻪ اﻃﻔﺎء ﻣﻤﮑﻦ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬و ﻓﺘﻨﻪ اﯼ اﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮوزﮔﺎر ﻣﺎ ﺑﺮ ﻧﺨﻴﺰد؛ و ﻣﻦ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺁن ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻴﺰﻳﻢ و ﺑﺴﻼﻣﺖ ﺑﺎ ِز ﻣﮑﻪ روﻳﻢ و ﺟﻨﮓ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ و اﺻﺤﺎب وﯼ درﺑﺎﻗﯽ ﮐﻨﻴﻢ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻋﺮب را ﺑﺎز ﮔﺰارﻳﻢ‪ ،‬از ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑ ِﻪ‪ِ،‬هﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎ را ﻣﺘﻌﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد دﻳﮕﺮ ﻋﺮب را ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻌﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺪﻳﻦ وﺟﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﺮب ﺧﺼﻢ‬
‫وﯼ اﻧﺪ‪ ،‬و ﮐﺎر وﯼ از دو ﺑﻴﺮون ﻧﻴﺴﺖ‪ :‬ﻳﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ را ﻋﺮب ﺑﮑﺸﻨﺪ و ﺁن وﻗﺖ ﺷﻤﺎ ﺧﻮد ﻣﺮاد‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻳﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ هﻤﻪ ﻋﺮب ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﺪ و ﺁن وﻗﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﺁﻧﭽﻪ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﮐﺎر ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪٣٢‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮﻳﺪ‪".‬‬
 ‫‪٢٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﺘﺒﻪ و ﻳﺎران وﯼ ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻗﺮﻳﺶ‪،‬‬
‫ﺑﺠﺰ اﺑﻮﺟﻬﻞ و ﻳﺎران وﯼ‪ ،‬واﻗﻌﺎ ﻗﺼﺪ ﺟﻨﮓ و ﺑﺮادر ﮐﺸﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮﻳﺶ‬
‫ﻣﮑﻪ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺗﺠﺎرﯼ ﺷﺎن ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺻﻠﺢ در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺁراﻣﺶ و‬
‫اﻣﻨﻴﺖ راهﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﯼ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ در ﻣﮑﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻧﺤﺎء ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻌﯽ در‬
‫ﺳﺎزش ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ زﻣﺎﻧﯽ هﻢ ﮐﻪ ﻧﺎاﻣﻴﺪ از ﺳﺎزش‪ ،‬ﻗﺼﺪ از ﻣﻴﺎن‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻦ وﯼ را ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﺪاﻳﺎن ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﻧﺎرﺿﺎﻳﯽ زاﺋـﺮان و ﮐﺴﺎدﯼ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﺑﻮﺟﻬﻞ ﻧﻴﺰﻗﺼﺪش در از‬
‫ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ اﻣﻨﻴﺖ راهﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﯼ را ﺑﻬﻢ زدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ‬
‫ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﺁراﻣﺶ و ﺻﻠﺢ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﻬﺎﺟﺮان ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺁهﯽ در‬

‫ﺑﺴﺎط ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ راﻩ ﭘﻴﺸﺮوﯼ‪ ،‬ﺟﻨﮓ و ﺑﺨﺼﻮص ﻏﺎرت ﮐﺎروان هﺎﻳﻌﻨﯽ ﺑﻬﻢ‬
‫زدن ﺛﺒﺎت و ﺁراﻣﺶ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ از ﺗﻬﺪﻳﺪات و ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ‬
‫ﺁﻣﻴﺰ ﺧﻮد در ﻣﮑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و راهﯽ ﺟﺰ ﺟﻨﮓ و ﺑﻬﻢ رﻳﺨﺘﻦ‬
‫اوﺿﺎع ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻳﮑﺪل و ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ در ﻣﻮرد ﺟﻨﮓ در دودﺳﺘﮕﯽ ﻋﻤﻴﻘﯽ ﺑﺴﺮ ﻣﻴﺒﺮدﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺧﻮد ﻳﮑﯽ از‬
‫دﻻﻳﻞ ﻋﻤﺪﻩ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺮﻳﺶ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻧﻔﺮات ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬هﻤﻴﻦ ﮐﻪ اﺑﻮﺟﻬﻞ از ﻧﻈﺮ ﻋﺘﺒﻪ و دﻳﮕﺮان در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺟﻨﮏ ﻣﻄﻠﻊ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﺟﻨﮓ ﺑﺘﻦ ﮐﺮدﻩ و در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ "ﻋﺘﺒﻪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻟﺸﮕﺮ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺘﺮﺳﻴﺪ و زهﺮﻩ اش ﺑﺘﺮﮐﻴﺪ‪ ...‬و اﮔﺮ اﻣﺮوز در ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫و اﺻﺤﺎب وﯼ ﮐﺎرﯼ ﻧﮑﻴﻨﻢ‪ ،‬هﺮﮔﺰ ﻧﺘﻮاﻧﻴﻢ ﮐﺮدن " ﻧﺰد " ﻋﺎﻣﺮﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﻰ"‬
‫ﺑﺮادر هﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻏﺎرت ﮐﺎروان ﻣﮑﻪ در ﻣﺎﻩ ﺣﺮام ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد رﻓﺘﻪ و‬
 ‫‪٢۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ او را از اﻧﺼﺮاف ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن از ﺟﻨﮓ ﻣﻄﻠﻊ و ﺑﻪ ﺧﻮﻧﺨﻮاهﯽ از‬

‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﭘﺎﻣﺎل ﺷﺪن ﺧﻮن ﺑﺮادرش ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎو ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اﮐﻨﻮن ﺑﺮ ﺧﻴﺰ و در ﻣﻴﺎن ﻗﻮم ﺷﻮ و ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮ ﺁور و ﺗﻈﻠﻢ ﮐﻦ و ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﺪر‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻳﺸﺎن‬
‫‪٣٣‬‬
‫را ﻋﺼﺒﻴﺖ ﺑﺠﻨﺒﺪ و ﺣﻤﻴﺖ ﺑﮑﺎر ﺁرﻧﺪ و ﻗﺼﺎص ﺑﺮادرت ﺑﺎز ﺧﻮاهﻨﺪ"‪.‬‬

‫اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﭼﻮن اﺑﻮﺟﻬﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻔﺖ ﻋﺎﻣﺮ ﭼﻮن دﻳﻮاﻧﻪ اﯼ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮ ﺁورد و ﺳﺮ ﺑﺮهﻨﻪ‬
‫ﮐﺮد و ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﺪرﻳﺪ و در ﻣﻴﺎن ﻗﺮﻳﺶ رﻓﺖ و ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮ ﺁورد و ﮔﻔﺖ" ﮐﺠﺎﺳﺖ ﺣﻤﻴﺖ‬
‫ﻣﺮدان و ﺗﻌﺼﺐ ﻣﺮدان‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ در ﭼﻨﻴﻦ روزﯼ ﺗﺪارﮎ ﮐﺎر ﻣﻦ ﻧﮑﻨﻴﺪ و ﺣﻤﻴﺖ و ﻣﺮدﯼ‬
‫ﮐﺎر ﻧﻔﺮﻣﺎﻳﻴﺪ؟ و ﺧﻮن ﺑﺮادرم ﻣﻬﻤﻞ ﻓﺮو ﺑﮕﺬارﻳﺪ و ﺑﺮوﻳﺪ؟ و ﻓﺮدا اﻳﻦ ﺣﮑﺎﻳﺖ در ﻣﻴﺎن ﻋﺮب ﮐﺠﺎ‬
‫ﺑﺎز ﺷﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ .‬و از اﻳﻦ ﺟﻨﺲ ﺳﺨﻨﻬﺎ ﺑﮕﻔﺖ و ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮ ﺁورد‪ ،‬ﺗﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ از ﺳﺨﻦ ﻋﺘﺒﻪ ﺳﺎﮐﻦ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ودل از ﻗﺘﺎل و ﻣﺼﺎف ﺑﺎز ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺑﺎر ﻣﺘﺤﺮﮎ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻌﺼﺐ ﺟﺎهﻠﻴﺖ در‬
‫اﻳﺸﺎن ﭘﻴﺪا ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺟﺎﻣﻪ ﺣﺮب در ﭘﻮﺷﻴﺪﻧﺪ و ﺳﻼﺣﻬﺎ ﺑﺮ ﺧﻮد راﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و روﯼ در ﻣﺼﺎف ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﻗﻠﺐ ﺑﺮ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺘﺒﻪ ﭼﻮن ﭼﻨﺎن دﻳﺪ و از اﻳﻨﮑﻪ اﺑﻮﺟﻬﻞ در‬
‫ﺣﻖ وﯼ ﭼﻨﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﯼ ﻧﻴﺰ ﺣﻤﻴﺖ ﺑﺠﻨﺒﻴﺪ و زرﻩ ﺑﺨﻮد ﺧﻮاﺳﺖ و در ﭘﻮﺷﻴﺪ و ﺳﻼﺣﻬﺎ ﺑﺮ‬
‫ﺧﻮد راﺳﺖ ﮐﺮد و روﯼ در ﻣﺼﺎف ﻧﻬﺎد و اﺑﻮﺟﻬﻞ را دﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻮد ﺑﻴﻨﺪ اﻳﻦ اَﻟﺤَﻨﻈَﻠﻴﻠﻪ )ﻧﺎم‬
‫‪٣٤‬‬
‫ﻣﺎدرﯼ اﺑﻮﺟﻬﻞ ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﻘﻴﻴﺮ وﯼ( ﮐﻪ اﻣﺮوز زهﺮﻩ ﮐﯽ ﻃﺮﻗﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ از ﺁن ﻣﻦ ﻳﺎ از ﺁن او‪".‬‬

‫و اﻣﺎ واﻗﻌﻪ دوم اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﻴﻨﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁﺑﻬﺎﯼ ﺑﺪر رﺳﺎﻧﻴﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ "ﺣﺒﺎب ﺑﻦ اَﻟﻤُﻨﺬِر" ﮐﻪ ﻓﺮدﯼ ﮐﺎرﮐﺸﺘﻪ در ﺣﻴﻠﻪ هﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻮد‪ ،‬از‬
‫ردﻳﻒ ﭼﺎهﻬﺎﯼ ﺑﺪر ﻋﺒﻮر ﮐﺮدﻩ و ﭘﺲ از ﺑﺴﺘﻦ ﺳﺮﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺧﺎﮎ و رﻣﻞ‪ ،‬ﺁﺧﺮﻳﻦ را‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ ﺑﻮد ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺁن ﺣﻮﺿﯽ ﭘﺮ از ﺁب‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻟﺸﮕﺮﻳﺎن ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬دﺷﻤﻦ را از ﺁب ﻣﺤﺮوم ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺪﺳﺘﯽ در‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﺁب‪ ،‬ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ در ﺻﺤﺮاهﺎﯼ ﺧﺸﮓ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻄﻮر ﻋﻤﻮم و در‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﻘﺶ ﮐﻠﻴﺪﯼ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬دو ﻟﺸﮕﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ هﻢ ﺻﻒ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺁﻣﺎدﻩ ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ‬
‫دﺳﺘﻪ از ﻣﺮدان ﺗﺸﻨﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮردن ﺁب ﺑﻪ ﺣﻮض ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﺁﻧﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺰ ﻳﮏ ﺗﻦ ﮐﻪ‬
‫او ﻧﻴﺰ اﺳﻴﺮ و و ﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮاﯼ ﻧﺠﺎت ﺧﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬ﻓﺮد دﻳﮕﺮﯼ از ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻨﺎم "اَﺳﻮَد ﺑﻦ ﻋَﺒﺪ َاﻻَﺳﺪ" ﮐﻪ از ﻣﺸﺎهﺪﻩ‬
‫ﺷﻘﺎوت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺨﺸﻢ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻻت و ﻋﺰﯼ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺪ از‬
‫ﺁب "ﺣﻮض ﻣﺤﻤﺪ" ﺑﺨﻮرد‪" ،‬ﻣﺤﻤﺪ را ﭘﺎرﻩ ﭘﺎرﻩ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﮔﺮﻧﻪ ﺗﺎ رﻳﺨﺘﻦ ﺧﻮن ﺧﻮد‬
‫در ﺣﻮض ﺟﻨﮓ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ هﻴﭻ ﮐﺲ ﻧﺘﻮاﻧﺪ از ﺁن ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﻴﻦ ﺣﻮض ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ور ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و هﻤﻴﻦ ﮐﻪ دو ﭘﺎﻳﺶ ﺑﺪﺳﺖ ﺣﻤﺰ ِﻩِ‪ ،‬ﻋﻤﻮﯼ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﺪن ﺧﻮد را ﮐﺸﺎن ﮐﺸﺎن ﺑﻪ ﺣﻮض ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺳﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺧﻮردن ﺁب ﺑﺪاﺧﻞ ﺁن ﻓﺮو ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺣﻤﺰﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺿﺮﺑﻪ دﻳﮕﺮﯼ‪ ،‬ﮔﺮدن او را ﻗﻄﻊ و‬
‫∗‬
‫ﺑﺪرون ﺣﻮض ﻣﯽ اﻧﺪازد‪.‬‬

‫ﺳﭙﺲ از ﻣﻴﺎن ﻟﺸﮕﺮ ﻗﺮﻳﺶ ﻋُﺘﺒَﺔ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ‪ ،‬هﻤﺎن ﻣﺮد ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺒﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻩ و از ﺟﺎﻧﺐ اﺑﻮﺟﻬﻞ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﺑﺰدﻟﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﻓﻊ اﻳﻦ‬
‫اﺗﻬﺎم‪ ،‬ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺑﺮادرش "ﺷَﻴﺒﺔ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ" و ﭘﺴﺮش وﻟﻴﺪ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ رﺳﻢ اﻋﺮاب ﺑﺮاﯼ اﺑﺮاز ﭘﻬﻠﻮاﻧﯽ در ﺁﻏﺎز هﺮ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ و ﺣﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﻃﻠﺒﻨﺪ‪ ،‬و هﺮ ﭼﻨﺪ ﺷَﻴﺒﻪ و وﻟﻴﺪ ﺑﯽ درﻧﮓ ﺑﺪﺳﺖ ﺣﺮﻳﻔﺎن‬
‫ﻋﺒَﻴﺪﻩ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﺣﻤﺰﻩ و ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻧﺒﺮد ﻣﻴﺎن ﻋُﺘﺒﻪ و ﺣﺮﻳﻒ وﯼ ُ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﺳﺨﺖ و ﺧﻮﻧﻴﻨﯽ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻄﻮل ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻋﺒﻴﺪﻩ ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫زﺧﻤﻬﺎﯼ ﮐﺎرﯼ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﻋﻠﯽ و ﺣﻤﺰﻩ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ وﯼ ﺁﻣﺪﻩ ﭘﺲ از‬
‫‪٣٥‬‬
‫ﻋﺘ َﺒﻪ‪ ،‬ﻋﺒﻴﺪﻩ را از ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﺑﻴﺮون ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻧﺠﺎت ﻣﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺘﻞ ُ‬

‫∗ ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪا ﺷﻴﻌﻴﺎن‪ ،‬ﻳﺰﻳﺪ را ﻛﻪ در روز ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦ آب ﺑﺮوي ﻧﻮاده ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎر را‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و او را ﺗﺸﻨﻪ ﻟﺐ ﺑﺪﺳﺖ ﺷﻤﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻴﺎﻫﻮي زﻳﺎد ﻣﻮرد ﻟﻌﻦ و ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن اﻳﻦ ﺳﻪ ﺗﻦ‪ ،‬ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﺣﻤﻠﻪ ور ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ از ﺟﺎﯼ ﺧﻮد ﺗﮑﺎن ﺧﻮردﻩ‪ ،‬دﺳﺖ از ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ‬
‫از ﺣﻮض ﺁب ﺑﺮدارد‪ ،‬ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن را زﻳﺮ ﺑﺎران ﺗﻴﺮهﺎﯼ ﺧﻮد ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ دو ﻧﻴﺮو‬
‫در هﻢ ﺷﺪﻩ ﮐﺸﺖ و ﮐﺸﺘﺎر ﺧﻮﻧﻴﻨﯽ ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﭘﺲ از ﻳﮏ ﺟﻨﮓ ﺧﻮﻧﻴﻦ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن را ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ‪۴۴‬‬
‫‪٣٧‬‬
‫ﮐﺸﺘﻪ و هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ اﺳﻴﺮ‪ ،٣٦‬ﺷﮑﺴﺖ دادﻩ و وادار ﺑﻪ ﻓﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻠﻔﺎت‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ‪ ١۵‬ﺗﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﮐﺸﺘﮕﺎن ﻗﺮﻳﺶ را ‪۵٠‬‬
‫‪٣٨‬‬
‫ﻳﺎ ‪ ٧٠‬و اﺳﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ را ‪ ۴٢‬و ﺑﺮواﻳﺘﯽ ‪ ٧٢‬ﺗﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭼﺮا ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‬

‫ﺑﺮ ﻧﻴﺮوي ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻧﺪ‬

‫ﭘﻴﺮوزﯼ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪرﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬از اهﻤﻴﺖ‬

‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﻳﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎ ﺁﻧﺰﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ در ﻧﻈﺮ ﻗﺮﻳﺶ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ‬
‫ﻣﺪﻋﯽ ﮐﺎذب ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ ﮐﻪ اﺧﻴﺮا ﮐﺎر راهﺰﻧﯽ را ﻧﻴﺰ در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻣﺎ‬
‫اﮐﻨﻮن ﭘﻴﺮوزﯼ در ﺟﻨﮓ او را ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﺟﺪﯼ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ ﻧﻔﻮذ و اهﻤﻴﺖ وﯼ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻗﺒﺎﻳﻞ اﻃﺮاف ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﯽ اﻓﺰود‪ .‬ﺗﺮدﻳﺪﯼ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺗﻦ دادن ﺑﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ در ﺁن دﺷﻤﻦ‬
‫هﻢ از ﻟﺤﺎظ ﻧﻔﺮات و هﻢ از ﻧﻈﺮ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﺮﺗﺮﯼ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮﯼ داﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻤﻠﯽ‬
‫ﻧﺎﺑﺨﺮداﻧﻪ و ﻧﻮﻋﯽ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﺟﻨﮕﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻴﺮوﯼ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﭘﺲ از اﻧﺸﻌﺎﺑﯽ ﮐﻪ در ﺻﻔﻮف ﺁن رخ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از‬

‫‪٣٩‬‬
‫هﻨﻮز دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺮوﯼ‬ ‫‪ ٩۵٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ رواﻳﺘﯽ ﺑﻪ ‪ ۶٠٠‬ﻧﻔﺮ ﮐﺎهﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫‪ ٣١۴‬ﻧﻔﺮﯼ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻴﺮو از ﻧﻈﺮ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻧﻴﺰ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮ ﻧﻴﺮوﯼ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﺗﺮﯼ داﺷﺖ‪ .‬درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﺶ از )ﺑﻪ رواﻳﺘﯽ‪ ( ٤٠‬ﺳﻪ و ﺑﻪ‬
 ‫‪٢٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫رواﻳﺖ دﻳﮕﺮ‪ ٤١‬ﻳﮏ اﺳﺐ و ‪ ٧٠‬ﺷﺘﺮ ﺁﺑﮑﺶ و ‪ ٧٠‬ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﯼ ﻗﺮﻳﺶ‬
‫از ﺻﺪ اﺳﺐ و ‪ ٧٠٠‬ﺷﺘﺮ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ اﺳﺐ در‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺑﻤﺮاﺗﺐ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺷﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ درﭼﻨﻴﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدﻟﯽ‪،‬‬
‫ﺁﻧﻬﻢ ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ در روﻳﺎروﻳﯽ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺁﻧﻘﺪر ﻣﺤﺘﺎط و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎر ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﮐﺎﻣﻼ ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮﻩ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪.‬‬

‫در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ از ﻳﮏ ﻃﺮف ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ درﮔﻴﺮ ﺟﻨﮓ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯽ داﻧﻴﻢ‬
‫ﮐﻪ او در اﺻﻞ ﺑﺮاﯼ ﻏﺎرت ﮐﺎروان ﻣﮑﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺧﻮد را در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﻗﺮﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ او از ﻗﺒﻞ ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ‬
‫اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن و ﮐﺎروان او ﺧﻮاهﻨﺪ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ هﻴﭽﮕﺎﻩ ﻗﺼﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺎروان را ﺣﺘﯽ‬
‫در ﺳﺮ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻧﻤﯽ ﭘﺮورد‪ .‬اﻣﺎ او ﺗﻨﻬﺎ وﻗﺘﯽ از ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪن ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﻋﻤﻼ در ﻧﺮدﻳﮑﯽ او ﭼﺎدر زدﻩ و ﺧﻮد‬
‫را ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و از اﻳﻨﺮو ﻓﺮار از ﺟﻨﮓ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاﯼ او ﻋﻤﻠﯽ‬
‫ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫اول اﻳﻨﮑﻪ ﻓﺮار در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻦ در ﻧﺰد اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺴﻴﺎر زﺷﺖ و‬
‫دور از رﺳﻢ ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻣﺮداﻧﮕﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋُﺘﺒَﺔ ﺑﻦ‬
‫رﺑﻴﻌﻪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺒﺎدا ﻇﻦ ﺗﺮس و ﻓﺮار از ﭘﻴﺶ روﯼ دﺷﻤﻦ را ﺑﺎو ﺑﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺧﻮاﺳﺖ ﻗﻠﺒﯽ ﺧﻮد وارد ﺟﻨﮓ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اوﻟﻴﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از‬
‫ﺻﻒ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺧﺎرج و در اﻳﻦ راﻩ ﺟﺎﻧﺶ را ﻧﻴﺰ از دﺳﺖ داد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﭘﻴﺮوان ﻣﺤﻤﺪ هﻢ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر و ﺁﺑﺮوﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ‬
‫او ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد وﻋﺪﻩ ﭘﻴﺮوزﯼ در ﺟﻨﮓ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا و اﻳﻨﮑﻪ ﺧﺪا در‬
‫وﻋﺪﻩ ﺧﻮد ﺧﻼف ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ را دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ از ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ‬
‫وﻋﺪﻩ ﺧﺪا ﭘﻴﺮوزﯼ در ﺁن ﺣﺘﻤﯽ ﺑﻮد‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﻳﺎران او‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻔﺖ ﺁور‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
 ‫‪٢٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺳﻮء ﻇﻦ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮدﻩ و ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ دﻟﻴﻠﯽ ﺑﺮ دروﻏﮕﻮﻳﯽ ﻣﺤﻤﺪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا‬

‫و ﻳﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﯽ اﻋﺘﻤﺎدﯼ ﺧﻮد او ﺑﻪ وﻋﺪﻩ هﺎﯼ اﷲ ﺗﻠﻘﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺛﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ در ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ را از ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮﻳﺶ‬
‫ﻣﺼﻮن ﺑﺪارد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ و ﻧﻴﺮوهﺎﻳﺶ از ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﺧﻮد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺴﻴﺎر دور ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ )‪۶٠‬‬
‫ﻣﺎﻳﻞ ( و ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺣﺘﯽ از ﭼﻨﮓ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻗﺮﻳﺶ ﻓﺮار ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎزﻩ‬
‫اﮔﺮ هﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻦ اﻣﮑﺎن وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﺎ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ و وادار ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬در ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺑﺎ روﺣﻴﻪ در هﻢ ﺷﮑﺴﺘﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﺛﺮ ﻓﺮار و ﻋﻘﺐ‬
‫ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ و ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺣﺘﻤﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﮓ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ از ﮔﺮﻓﺘﺎرﯼ در اﻳﻦ ﺟﻨ ِ‬
‫ﺷﺪﻳﺪا دﭼﺎر وﺣﺸﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و از ﺳﺮ ﻧﺎﭼﺎرﯼ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺁن دادﻩ و دل ﺑﻪ دﺳﺖ ﺗﻘﺪﻳﺮ‬
‫ﺳﭙﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎر ﺧﻮد و دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺑﺮاﺣﺘﯽ در ﺁن ﭘﻴﺮوز‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﺧﻮد او اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮﻩ را ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻏﻴﺒﯽ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﻨﮓ از ﻧﺰدﻳﮏ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻨﮓ ﭼﻨﺪان هﻢ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮﻩ و ﺑﺪون ﻋﻠﺖ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اوﻻ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺗﺼﺮف ﭼﺎﻩ هﺎﯼ ﺁب ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺤﺮوم‬

‫ﻧﻤﻮدن ﻗﺮﻳﺶ از ﺁب ﺑﺮاﯼ ﺁﺷﺎﻣﻴﺪن در ﺻﺤﺮاﯼ داغ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﯽ را در‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ اﻋﺮاب‪ ،‬ﺁب ﺁﺷﺎﻣﻴﺪﻧﯽ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻋﻨﺼﺮ اﺳﺎﺳﯽ در ﺣﻔﻆ اﻧﺮژﯼ و‬

‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن در اداﻣﻪ و ﭘﻴﺶ ﺑﺮد ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺎن و‬
‫ﺑﺨﺼﻮص ﻣﺎدران و اﻗﻮام ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن در ﭘﺸﺖ ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﻪ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن‪ ،‬هﻤﻴﻨﮑﻪ در ﮔﺮﻣﺎ ﮔﺮم ﺟﻨﮓ دﭼﺎر ﺗﺸﻨﮕﯽ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ و ﺑﺎ ﻧﻮﺷﻴﺪن ﺟﺮﻋﻪ اﯼ ﺁب دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﺑﺎز‬
 ‫‪٢٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﮔﺸﺘﻪ و ﺑﻪ ﻧﺒﺮد اداﻣﻪ ﻣﻴﺪادﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﻧﻴﺰ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﻗﺎﻋﺪﺗﺎ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ از ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺎﻋﺪﻩ اﯼ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ وﻗﻮع‬
‫ﺟﻨﮓ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﭼﺎهﻬﺎﯼ ﺑﺪر ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬از روﯼ ﻻﻗﻴﺪﯼ ﻳﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﯽ ﻧﻴﺎز از ﺣﻤﻞ ﺁب ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ ﻳﮏ دﺳﺘﻪ از ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮردن ﺁب ﺑﺴﻮﯼ ﭼﺎﻩ ﺁب ﻣﯽ‬
‫ﺁﻳﻨﺪ ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻮﻓﻖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ "ﺣﺒﺎب ﺑﻦ اَﻟﻤُﻨﺬِر" ﺑﺎ‬

‫ﺗﺼﺮف ﭼﺎهﻬﺎﯼ ﺑﺪر و ﮐﻮر ﮐﺮدن ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮد را از ﻟﺤﺎظ ﺗﺪارﮐﺎﺗﯽ )ﻟﺠﺴﺘﻴﮑﯽ( در‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻗﺮار دهﺪ‪.‬‬

‫ﺛﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﺎﮐﺴﻴﻢ رودﻧﺴﻮن ﻧﻴﺰ در ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺑﻪ ﺁن اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ رو ﺑﺴﻮﯼ ﺷﺮق ﻳﻌﻨﯽ در ﻃﺮﻓﯽ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻓﺘﺎب ﭘﻴﺶ از‬
‫ﻇﻬﺮ در ﭼﺸﻢ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﺗﺎﺑﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﮔﺮ ﺑﻪ ﺳﻮزﻧﺪﮔﯽ و ﻗﺪرت ﮐﻮر ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺁﻓﺘﺎب‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن واﻗﻒ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ درﮎ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ در‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺶ ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‬

‫در ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻓﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺟﻨﮓ‬

‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ دو ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻳﮏ رهﺒﺮﯼ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬

‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮﺳﻢ اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﮕﻮﻳﻴﻢ در ﺟﻨﮓ‬
‫ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ در ﺣﻴﻦ ﺟﻨﮓ ﻓﺎﻗﺪ هﺮﮔﻮﻧﻪ رهﺒﺮﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻴﻮﻩ ﺟﻨﮓ‬
‫ﻋﺸﺎﻳﺮﯼ‪ ،‬ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ داراﯼ ﻧﻘﺸﻪ و ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﺎ ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ‪،‬‬
‫هﻤﻪ ﺑﺎ هﻢ و ﺑﺪون هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﻴﺒﯽ‪ ،‬ﺑﻄﻮر دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ور ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﭘﻴﺮوزﯼ ﻳﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻴﻮﻩ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ‬
 ‫‪٣٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫و ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺑﺪوﯼ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺧﻮد رهﺒﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺟﻨﮕﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ‬
‫دﻳﮕﺮان و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻧﻬﺎ در ﺟﻨﮓ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻴﻨﻤﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺼﻠﺖ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ و ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﺎت ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺟﻮاﻣﻊ اوﻟﻴﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ در ﺁن ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻣﻴﺎن رهﺒﺮان و‬
‫اﻋﻀﺎﯼ ﺳﺎدﻩ ﻗﺒﻴﻠﻪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و از اﻳﻨﺮو هﻤﻪ ﺑﻴﮑﺴﺎن در ﺟﻨﮓ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺿﻤﻦ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ و رهﺒﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ هﻢ در‬
‫ﺣﻴﻦ ﺟﻨﮓ ﮐﺸﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﯽ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﮔﺬارد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ اﺷﺘﻐﺎل ﺷﺨﺼﯽ اش در ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ رهﺒﺮﯼ ﺟﻨﮓ و هﺪاﻳﺖ ﺁﻧﺮا از‬
‫ﺑﻴﺮون ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺑﺪر از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﺳﻨﺘﯽ ﺟﺪﻳﺪ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب و‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ ﻋﺮب ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر‪ ،‬در ﺟﻨﮓ ‪ ،‬هﻴﺮارﺷﯽ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ را را ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬هﻴﺮارﺷﯽ اﯼ ﮐﻪ از ﺳﻴﺴﺘﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺒﻠﻎ و ﭘﻴﺎم‬
‫ﺁور ﺁن ﺑﻮد ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ رهﺒﺮان ﻗﺮﻳﺶ ﻋُﺘﺒَﺔ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ و اﺑﻮﺟﻬﻞ‪ ،‬اوﻟﯽ در‬
‫هﻤﺎن اﺑﺘﺪاﯼ ﺟﻨﮓ و دوﻣﯽ در ﺣﻴﻦ ﺁن ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺟﻨﮓ‬
‫در ﺳﺎﻳﻪ ﺑﺎن ﻳﺎ ﻋﺮﻳﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد "ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣُﻌﺎذ" رﺋـﻴﺲ اﻧﺼﺎر ﺑﺮاﯼ او‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ و از ﺁﻧﺠﺎ ﺟﻨﮓ را رهﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫"ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣُﻌﺎذ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪاﯼ ﺳﺎﻳﺒﺎﻧﯽ از ﺷﺎﺧﻪ درﺧﺘﺎن ﺑﺮاﯼ ﺗﻮ ﺑﺴﺎزﻳﻢ ﮐﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎﺷﯽ و‬
‫‪٤٢‬‬
‫ﻣﺮﮐﺐ هﺎﯼ ﺗﻮ ﺁﻣﺎدﻩ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ دﺷﻤﻦ روﻳﻢ‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ هﺮ ﭼﻨﺪ رهﺒﺮ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻋﻤﻼ ﻧﻘﺸﯽ در رهﺒﺮﯼ ﺟﻨﮓ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﺻﻮﻻ ﻓﺎﻗﺪ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻧﻔﺲ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در‬
‫ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن‪،‬‬ ‫ﻟﺤﻈﺎت ﺣﺴﺎس و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ‪ ،‬و از ﺟﻤﻠﻪ هﻨﮕﺎم ﺑﺮوز اﺧﺘﻼف در‬
‫ﮐﺴﯽ را در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ رﺟﻮع و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ و‬
 ‫‪٣١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻧﻈﻢ ﻣﻴﺪاد‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن از ﺁن ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻳﮏ ﻧﮑﺘﻪ ﻻزم ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺁن اﻳﻨﮑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺑﺮاﺑﺮﯼ‬
‫ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﺪوﯼ ﺑﺪﻻﻳﻠﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺁن اﺷﺎرﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑﻪ اﻣﮑﺎن ﻗﺮار‬
‫دادن ﻳﮏ ﻓﺮد را ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ و در ﻣﻮﺿﻊ ﻗﺪرت ﻧﻤﻴﺪاد‪ ،‬ﻋﻤﻼ و ﺑﻄﻮر‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ وﻗﻮع ﭼﻨﻴﻦ اﻧﻘﻼﺑﯽ در ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ و ﻓﻦ رهﺒﺮﯼ ﺟﻨﮓ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺁن‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎ ﺑﻌﺪهﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و در ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﻣﺤﻤﺪ و ﺑﺨﺼﻮص‬

‫اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در هﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻊ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاردﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﺪا ﺷﺪن رهﺒﺮﯼ از ﺑﺪﻧﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﺟﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪﻩ‪ -‬ﮐﻪ راﻩ را ﺑﺮاﯼ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر ﻣﻴﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺟﻨﮓ و ﺧﻮد‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻓﻨﻮن رهﺒﺮﯼ و ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﻬﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺷﺮوع ﺑﻪ رﺷﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻃﺒﻘﺎت ﺑﺎﻻ‪،‬‬

‫ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻗﺸﺮﯼ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ اﻋﻀﺎﯼ ﺁن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﯽ‬
‫ﻧﻴﺎزﯼ از ﮐﺎر‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻓﮑﺮﯼ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ را ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ ِ‪ ،‬در‬
‫ﻦ رهﺒﺮﯼ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺮوز ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ و ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ‬
‫ﻋﺮﺻﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻓ ِ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﺧﻮد ﺟﻨﮓ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ‬
‫ﺑﺎر‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻓﺮاﻏﺖ از ﺟﻨﮓ ﻓﺮﺻﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ ﺁن و ﺗﺪوﻳﻦ‬
‫و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻓﻨﻮن و ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﻬﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ را ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫هﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺟﻨﮓ و ﮐﺸﺘﺎرهﺎﯼ وﺳﻴﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻨﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻠﺰوﻣﺎت ﻣﻮﺛ ِﺮ اﻳﻦ اﻧﺴﺎن ﮐﺸﯽ و ﻗﺘﻞ هﺎﯼ ﺟﻤﻌﯽ در ﺟﻨﮕﻬﺎ را ﻧﻴﺰﻓﺮاهﻢ ﻣﯽ‬
‫ﺳﺎزد‪.‬‬

‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﻤﯽ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻴﺰان زﻳﺎدﯼ در ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎن داﺧﻠﯽ‬
 ‫‪٣٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻳﺸﺎن ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺑﻪ ﺳﺮﺁﻏﺎز اﻳﻦ اﻧﻘﻼب و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻓﻦ‬
‫رهﺒﺮﯼ و ﻓﻨﻮن ﺟﻨﮕﯽ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن درﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﮑﺎﻣﻞ‬
‫ﻓﻨﯽ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ در ﺧﻮد ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﻓﺮﺻﺖ ﻋﻤﻞ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﻤﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﺟﻨﮓ‬
‫هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از دﻻﻳﻞ ﻣﻬﻢ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺁﻧﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻫﺮاس و وﺣﺸﺖ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫در ﺟﺮﻳﺎن ﺟﻨﮓ‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻓﺮﺻﺖ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ و رهﺒﺮﯼ ﺟﻨﮓ را ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻋﻤﻼ در رهﺒﺮﯼ ﺟﻨﮓ ﻧﻘﺸﯽ اﻳﻔﺎ‬
‫ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ او ﻓﺎﻗﺪ هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻮدﻩ و در‬
‫واﻗﻊ اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ وﯼ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ در ﺁن ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻇﻬﺎرات ﻣﻮرﺧﻴﻦ و اﻃﺮاﻓﻴﺎن وﯼ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﺟﻨﮓ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‬
‫ﺑﺸﺪت از درﮔﻴﺮﯼ در ﺁن ﺑﻪ هﺮاس اﻓﺘﺎدﻩ‪ ،‬در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺠﺎﯼ رهﺒﺮﯼ‬
‫ﺁن‪ ،‬ﺑﻪ دﻋﺎ ﮔﻮﻳﯽ و ﻧﺎﻟﻪ و زارﯼ و اﻟﺘﻤﺎس و درﺧﻮاﺳﺖ از ﺧﺪا ﺑﺮاﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎدن‬
‫ﮐﻤﮏ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﺑﻦ هﺸﺎم ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"و ﺑﻌﺪ ار ﺁن ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺻﻒ ﻟﺸﮕﺮ ﺧﻮد راﺳﺖ ﮐﺮد و اﻳﺸﺎن را ﺑﻘﺘﺎل ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮد‪ ،‬و‬
‫ﺧﻮد در ﺁن ﻋﺮﻳﺶ ﺷﺪ ﮐﻪ "ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣُﻌﺎذ" از ﺑﻬﺮ وﯼ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﺎﻳﺴﺘﺎد و روﯼ ﺑﻘﺒﻠﻪ ﺁورد‬
‫و دﺳﺖ ﺑﺪﻋﺎ ﺑﺮداﺷﺖ و ﺧﺪاﯼ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و از وﯼ ﻧﺼﺮت هﻤﯽ ﻃﻠﺒﻴﺪ و ﺗﻀﺮع و زارﯼ ﻣﯽ‬
‫ﮐﺮد و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎرﺧﺪاﻳﺎ‪ ،‬در روﯼ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺧﻮد هﻤﻴﻦ ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮ و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺗﻮ اﻳﻤﺎن‬
‫ﺁوردﻩ اﻧﺪ و ﺗﺮا هﻤﯽ ﭘﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﻔﺮﻳﺎد اﻳﺸﺎن ﻧﺮﺳﯽ و اﻳﺸﺎن را ﻧﺼﺮت ﻧﺪهﯽ‪ ،‬ﺑﻀﺮورت‬
‫دﺷﻤﻨﺎن ﺗﻮ ﺑﺮ اﻳﺸﺎن ﭼﻴﺮﻩ ﺷﻮﻧﺪ و اﻳﺸﺎن را هﻼﮎ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺁن وﻗﺖ ﮐﺲ ﻧﻤﺎﻧﺪ در ﻋﺎﻟﻢ ﮐﻪ ﺗﺮا‬
‫‪٤٣‬‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺪ‪".‬‬

‫او ﺁﻧﻘﺪر اﻟﺘﻤﺎس و زارﯼ و دﻋﺎ و ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ‬
‫هﻤﻮارﻩ در ﮐﻨﺎر او در ﭼﺎدر ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻮﺻﻠﻪ اش ﺳﺮ ﻣﻴﺮود و ﺑﺎو ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
 ‫‪٣٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫"اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا! ﭘﺪرم و ﻣﺎدرم ﺑﻔﺪاﻳﺖ‪ .‬دﻋﺎ آﺮدن ﺑﺲ اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪا وﻋﺪة ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ ﺗﻮ وﻓﺎ‬
‫‪٤٤‬‬
‫ﻣﻰ آﻨﺪ‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺁن ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ او در ﻃﻮل ﺟﻨﮓ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﯽ ﺗﻔﺎوت و ﻣﻨﻔﻌﻞ‬

‫س‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬رواﻳﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ ﮐﻪ او ﺑﺴﻴﺎر ﻧﮕﺮان و از ﺗﺮ ِ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ در ﺟﻨﮓ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎ ﺁرام‪،‬‬
‫هﻴﺠﺎن زدﻩ‪ ،‬و در ﺟﻨﺐ و ﺟﻮش ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻳﮑﺒﺎر‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﺮواﻳﺖ راوﻳﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن در هﻴﺎهﻮﯼ ﺟﻨﮓ در ﮐﻤﺎل ﺗﻌﺠﺐ ﺑﺮاﯼ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﺨﻮاب ﻣﯽ رود )ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻘﻮﻳﺖ روﺣﻴﻪ اﻓﺮاد ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺳﻨﺎرﻳﻮﯼ ﺧﻮد در‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺟﺒﺮﺋـﻴﻞ و درﻳﺎﻓﺖ ﮐﻤﮏ از ﺧﺪا را هﺮ ﭼﻪ واﻗﻌﯽ ﺗﺮ و ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﻗﺒﻮل ﺗﺮ ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﺗﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺨﻮاب ﻣﻴﺰﻧﺪ(‪ ،‬ﭘﺲ از ﺑﻴﺪارﯼ‪ ،‬ادﻋﺎﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺟﺒﺮﺋـﻴﻞ ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﻮدﻩ و ﭘﻴﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪن ﺳﭙﺎﻩ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮاﯼ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‬
‫را درﻳﺎﻓﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫"در ﺣﺎل ﭼﺸﻢ ﺳﻴﺪ ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬در ﺧﻮاب رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﻋﺘﯽ از ﺧﻮاب در ﺁﻣﺪ و روﯼ‬
‫ﻣﺒﺎرﮎ وﯼ ﭼﻮن ﻣﺎﻩ ﺷﺐ ﭼﺎردﻩ ﻣﯽ ﺗﺎﻓﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ اﺑﺎﺑﮑﺮ‪ ،‬ﺑﺸﺎرت ﺑﺎد ﺗﺮا ﮐﻪ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﺮا‬
‫ﻧﺼﺮت و ﻣﺪدﮐﺎرﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎد؛ اﻳﻨﮏ ﺟﺒﺮﺋـﻴﻞ ﺑﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ هﺰار ﻓﺮﻳﺸﺘﻪ ﻓﺮود ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ از ﺑﻬﺮ ﻧﺼﺮت‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬و اﻳﻨﮏ اﺳﺐ وﯼ ﮐﻪ ﻏﺒﺎر از زﻣﻴﻦ ﺑﺮ اﻧﮕﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ و روﯼ در دﺷﻤﻦ ﻧﻬﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫ﺑﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻔﺖ‪ ،‬ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬از ﻋﺮﻳﺶ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪ و در ﻣﻴﺎن‬
‫ﻟﺸﮑﺮ و ﻣﺼﺎف ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﺸﺎن را ﺑﺸﺎرت و دل ﺧﻮﺷﯽ داد و ﺗﺤﺮﻳﺾ اﻳﺸﺎن ﺑﺮ ﻗﺘﺎل هﻤﯽ ﮐﺮد و‬
‫هﻤﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯼ ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر‪ ،‬ﻗﺪم ﺛﺎﺑﺖ دارﻳﺪ و روﯼ از دﺷﻤﻦ ﺧﺪاﯼ و رﺳﻮل وﯼ ﻣﮕﺮداﻧﻴﺪ‪،‬‬
‫ﮐﻪ اﻳﻨﮏ ﻧﺼﺮت رﺳﻴﺪ و ﻣﺪد ﺁﻣﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﮏ ﺟﺒﺮﺋـﻴﻞ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ هﺰار ﻓﺮﻳﺸﺘﻪ ﮐﻪ‬
‫‪٤٥‬‬
‫ﺑﺎرﯼ ﺗﺒﺎرﮎ و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻳﺎرﯼ ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮ‪".‬‬

‫در ﻳﮏ ﻣﻮرد دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﮔﺮﻣﺎ ﮔﺮم ﺟﻨﮓ دﭼﺎر ﺿﻌﻒ و‬
‫ﺳﺴﺘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬از ﻋﺮﻳﺶ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺸﺘﯽ ﺧﺎﮎ در دﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ "ﮐﻮرﺑﺎد ﭼﺸﻤﺎن ﺷﻤﺎ" ﺁﻧﺮا ﺑﺴﻮﯼ ﺳﭙﺎﻩ دﺷﻤﻦ ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫و ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ادﻋﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻤﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻮر ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺳﭙﺎﻩ اﺳﻼم ﺑﺮ‬
‫ﺁﻧﺎن ﻇﻔﺮ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﻳﻦ داﺳﺘﺎن اﮔﺮ هﻢ از ﭘﺎﻳﻪ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ و از ﺟﻌﻠﻴﺎت‬
‫ﺧﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺒﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﯽ ﺷﮏ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻮر ﺁﻓﺘﺎب در ﺧﻼف‬
‫ﺟﻬﺖ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬او در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در رهﺒﺮﯼ ﺟﻨﮓ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﻤﻼ‬

‫ﻧﻘﺸﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻄﻮر ﺗﻮﻗﻒ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﯼ ﺳﻌﯽ در اﻳﻦ داﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ هﺮ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻤﮑﻦ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺮاﮐﻨﺪن ﺧﺮاﻓﺎت در ﻣﻴﺎن‬
‫ﺳﺮﺑﺎزان‪ ،‬روﺣﻴﻪ ﺁﻧﺎن را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺷﺎرﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺮوزﯼ و‬

‫ﺷﮑﺴﺖ در ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺪاﻳﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاﻳﺎن ﺁﻧﻬﺎ در هﻴﺎـﺖ ﻋﻼﻳﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻬﺎﯼ ﺧﺎﺻﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن و رؤﺳﺎﯼ ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺨﺼﺎ در ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺷﮑﺴﺖ و ﭘﻴﺮوزﯼ در ﺟﻨﮓ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد وﯼ‪ ،‬ﺷﺨﺼﺎ‬
‫هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺷﺮﮐﺘﯽ در ﺟﻨﮓ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﺧﻮدﺧﻮاهﺎﻧﻪ اﯼ‪ ،‬ﺗﻼش و‬
‫اﺑﺘﮑﺎرات ﻧﻔﺮات ﻧﻈﺎﻣﯽ را ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺮوزﯼ در ﺟﻨﮓ و اﻓﺘﺨﺎرات ﺁن‪ ،‬هﻤﻪ‬
‫را‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻴﺪاد‪ .‬در ﻣﻮرد ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ در ﺁﻳﻪ اﯼ ﮐﻪ ﭘﺲ از‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﺁورد ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪا را ﻣﺴﺌﻮل ﮐﺎﻣﻞ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺁﻧﺎن در‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﻮرد ﮐﻮر ﮐﺮدن ﭼﺎهﻬﺎﯼ ﺑﺪر ﺻﺮﻳﺤﺎ دروغ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ و اﺑﺘﮑﺎر ﺁﻧﺮا ﮐﻪ هﻤﻪ ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ ﺑﻪ "ﺣﺒﺎب ﺑﻦ اَﻟﻤُﻨ ِﺬر" ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب ﺧﺪا ﻣﯽ ﮔﺬارد‪.‬‬

‫"ﺑﻴﺎد ﺁرﻳﺪ زﻣﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﺷﻤﺎ در وادﯼ ﻧﺰدﻳﮏ دﺷﻤﻦ و ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﮑﺎﻧﯽ دور )از ﺷﻬﺮ ﻣﺪﻳﻨﻪ(‬
‫واﻗﻊ ﺷﺪﻧﺪ)ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و اﺗﻔﺎق ﺧﻮﺷﯽ ﺧﺪا ﻧﺼﻴﺐ ﺷﻤﺎ ﮐﺮد( و اﮔﺮ اﻳﻦ ﮐﺎرزار ﺑﻪ وﻋﺪﻩ و ﻗﺮار‬
 ‫‪٣۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺷﻤﺎ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻣﻘﺮر ﻣﻴﺸﺪ و در وﻋﺪﻩ ﮔﺎﻩ )ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاﻓﻖ و دﻟﺨﻮاﻩ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽ ﺑﻮد( از ﺧﻮف و اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫در ﺟﻨﮓ اﺧﺘﻼف ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻟﮑﻦ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺣﮑﻢ ازﻟﯽ و ﻗﻀﺎﯼ ﺣﺘﻤﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﻘﺮر ﻓﺮﻣﻮد‬
‫‪٤٦‬‬
‫اﺟﺮا ﺳﺎزد )ﺷﻤﺎ را ﻏﻠﺒﻪ داد(‪) "...‬ﺗﺎﮐﻴﺪ از ﻣﻦ اﺳﺖ(‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﺴﺎب ﭘﻴﺮوزﯼ در ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺪا از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﯽ‬
‫دﻟﻴﻞ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮوﺷﻨﯽ ﻧﺸﺎن دادﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺪاﯼ واﺣﺪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫اﺳﻢ رﻣﺰﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﭘﺸﺖ ﺁن ﻗﺪرت و دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮ ِد وﯼ ﺧﻮاﺑﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬هﺮ ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎم و ﻗﺪرت ﺧﺪا در ﻧﺰد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﻻ ﻣﻴﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﻗﺪرت ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ او ﺑﻮد ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ زدن ﻣﺪاﻟﻬﺎﯼ اﻓﺘﺨﺎر و ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﺧﺪا‪ ،‬دراﺻﻞ ﺳﻴﻨﻪ ﺧﻮد را‬
‫ﻣﺰﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺪال ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﯽ دﻟﻴﻞ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ از ﭘﺲ ﭘﻴﺮوزﯼ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر‬
‫ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ و ﭘﻴﺮوان او ﺑﻴﺶ از ﮔﺪﺷﺘﻪ ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ و‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ وﯼ اﻳﻤﺎن ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺎﻣﻞ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮا ﺑﻪ ﺁن اﺷﺎرﻩ ﻧﻤﻮدﻳﻢ‪ ،‬دو دﺳﺘﮕﯽ در ﻣﻴﺎن اردوﯼ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫دودﺳﺘﮕﯽ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﭼﺎرﻩ ﺟﻮﻳﯽ ﺳﺮﻳﻊ اﺑﻮﺟﻬﻞ از ﻣﻴﺎن ﻣﻴﺮود‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺨﻮدﯼ‬
‫ﺧﻮد ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﻨﻔﯽ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﺑﺠﺎ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠﮥ اﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﻨﻔﯽ‪ ،‬ﻳﮑﯽ هﻢ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ذهﻦ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺑﺠﺎﯼ اﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﺮف ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻨﮓ و اﺗﺨﺎذ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﻬﺎﯼ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺟﻨﮕﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣُﻌﺎذ و ﺗﺼﺮف و ﮐﻮر ﮐﺮدن ﭼﺎهﻬﺎﯼ ﺑﺪر ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺰﺑﻮر ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺁﺧﺮﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺑﺮﺗﺮﯼ ﮐﻤﯽ ﺁﻧﺎن ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬و در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻏﺮور و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮو و ﭘﻴﺮوزﯼ ﺧﻮد در ﺟﻨﮓ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎرﯼ و ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻬﯽ در اﻣﺮ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺁن ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ,‬در‬
 ‫‪٣۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬از ﺗﺮس ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﻌﯽ ﺧﻮد را ﺑﺨﺮج ﻣﻴﺪهﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﻴﺮوﯼ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻠﯽ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدﻩ‪ ،‬واز هﺮ اﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺮوزﯼ در ﺟﻨﮓ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺶ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺧﻮﻳﺶ اﻃﻤﻴﻨﺎن داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁن‬
‫دل ﺧﻮش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻔﮑﺮ هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻧﻘﺸﻪ و ﺣﻴﻠﻪ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ ﻧﻤﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﯽ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻗﺒﻴﻠﻪ "ﺑﻨﯽ ﻏﻔﺎر" را ﮐﻪ ﻣﺘﺤﺪ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫در ﻣﺴﻴﺮ راﻩ ﺑﺎ ﺗﺤﻒ و هﺪاﻳﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ رد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺑﻪ رﺋﻴﺲ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬

‫"ﺗﻮ ﺁﻧﭽﻪ ﺷﺮط دوﺳﺘﯽ و هﻢ ﺳﻮﮔﻨﺪﯼ ﺑﻮد ﺑﺠﺎﯼ ﺁوردﯼ و هﻴﭻ ﺗﻘﺼﻴﺮﯼ ﻧﮑﺮدﯼ‪ ،‬و ﺣﺎﺟﺖ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﺗﻮ ﻣﺎ را ﻣﺪد ﻓﺮﺳﺘﯽ‪ ،‬از ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ اﮔﺮ ﻣﺎ ﺟﻨﮏ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ و ﻟﺸﮕﺮ وﯼ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻗﻮت و‬
‫ن وﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻬﺮ ﻳﮑﯽ از ﻟﺸﮕﺮ ﻣﺤﻤﺪ در ﻟﺸﮕﺮ ﻣﺎ ﺳﻪ ﭼﻨﺪان هﺴﺖ‪ ،‬و‬
‫ﻋﺪّت ﻣﺎ از ﺁ ِ‬
‫ِ‬
‫ﺣﺎﺟﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺪاﻧﮑﻪ ﻣﺎ را ﮐﺴﯽ ﻣﺪدﯼ دهﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺧﺪاﯼ ﺁﺳﻤﺎﻧﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫‪٤٧‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ دﻋﻮﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻟﺸﮕﺮ روﯼ زﻣﻴﻦ ﺁﻳﻨﺪ و ﻣﺪد ﻣﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﯽ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪".‬‬

‫هﻤﻴﻦ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ و ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎرﯼ در اﻣﺮ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺟﻨﮓ‬

‫ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﺳﻮارﻩ ﻧﻈﺎم ﺻﺪ ﻧﻔﺮﻩ از‬
‫ن ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ از اﻳﻦ‬
‫ﻗﺪرت ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪﻩ اﯼ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎ ِ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻮت ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮓ را ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﯽ ﺳﻮار ﺑﺒﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺟﺒﺮان ﺿﻌﻒ ﻋﺪدﯼ ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺗﻴﺮﺑﺎران‬

‫ﻧﻤﻮدن ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬در هﻤﺎن اﺑﺘﺪاﯼ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﻓﺮﺻﺖ‬
‫ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ ﺧﻮد از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺰدﻳﮏ را ﺑﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻬﻠﮑﯽ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن وارد‬
‫ﻣﻴﺴﺎزﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﺁب و اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻧﻮر ﺁﻓﺘﺎب ﺁﻧﻬﺎ را از ﭘﺎﯼ در ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﻢ و اﻧﺪﮎ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﮐﻪ‬
‫ﺑﻤﺮاﺗﺐ از ﺁﻧﻬﺎ ﻗﻮﻳﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻄﻮر ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪﻩ اﯼ ﭘﻴﺮوز ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫"ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺑﺪر‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻮاراﻧﯽ را ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﮑﻴﺎن را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﺁﻧﻬﺎ را زﻧﺪﻩ زﻧﺪﻩ‬
 ‫‪٣٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫‪٤٨‬‬
‫ﺑﺴﻮزاﻧﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از آن‬

‫ﺑﺮاي ﺗﺤﻜﻴﻢ ﺧﺮاﻓﺎت‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﮑﻴﻢ ﻗﺪرت و ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﭘﻴﺮوزﯼ‬
‫در ﺟﻨﮓ را ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬و ﺑﺎ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ و‬
‫ﺧﺮاﻓﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﭙﺎﻩ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﮐﻮر ﮐﺮدن ﭼﺸﻢ دﺷﻤﻨﺎن‪ ،‬راﻩ را ﺑﺮاﯼ ﺧﺮاﻓﻪ‬
‫ﺳﺎزﯼ و داﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﯼ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮ ِد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و راوﻳﺎن ﺧﺒﺮﯼ ﺁﻧﺎن‬
‫هﻤﻮار ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﺑﻌﺪا ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺁب و ﺗﺎب ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺁﻧﺮوز ﺧﺪاوﻧﺪ "ﭘﻨﺞ هﺰار ﻓﺮﻳﺸﺘﻪ‪ ،‬از ﺑﻬﺮ ﻧﺼﺮت دﻳﻦ اﺳﻼم" ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ؛ و ﻳﺎ‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺌﻮال ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﺪاﯼ وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﮐﻪ هﻤﭽﻮن ﺻﺪاﯼ رﻋﺪ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺸﺎن رﺳﻴﺪﻩ ﭼﻪ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺻﺪاﯼ ﻓﺮﻳﺎد ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﻪ اﺳﺒﺶ‬
‫ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ "ﺑﺸﺘﺎب و ﻟﺸﮑﺮ اﺳﻼم درﻳﺎب وﮐﺎﻓﺮان را دﻣﺎر از‬
‫روزﮔﺎر ﺑﺮ ﺁر"؛ و ﻳﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﻳﮑﯽ از اﺻﺤﺎب ﮐﻪ در ﭘﯽ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﭘﻴﺶ‬
‫از اﻳﻨﮑﻪ ﺗﻴﻐﺶ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻴﻎ ﻏﻴﺒﯽ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺰﻣﻴﻦ ﻣﯽ اﻓﺘﺎدﻩ‬
‫اﺳﺖ؛ و اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﺼﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻋﮑﺎﺷﻪ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ دادﻩ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در ﻃﻮل ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮﯼ ﺑﺮان ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﻳﻨﮑﻪ ﻳﮑﯽ‬
‫از اﺻﺤﺎب ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﯼ ﻣﺎ ﺑﻮد‪ ...‬ﻣﻦ دﻳﺪم ﮐﻪ‬

‫"اﯼ اهﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺗﻬﻨﻴﺖ از ﺑﻬﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ ﻓﺘﺢ ﻧﻪ ﺑﻤﺮد ِ‬
‫ﮐﺎﻓﺮان را ﺳﺮ ازﺗﻦ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﺪ و هﻴﭻ ﮐﺲ را ﻧﻤﯽ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﯽ زد‪ ،‬و ﺑﻌﻀﯽ ﮐﺎﻓﺮان‬
‫ل اﺷﺘﺮان ﺑُﺨﺘﯽ ﮐﻪ اﻓﺘﺎدﻩ و دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﭼﻮن اﻳﺸﺎن را ﭼﻨﺎن‬
‫ﻣﯽ دﻳﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎ ِ‬
‫ﻖ اﻳﺸﺎن ﻣﯽ راﻧﺪﻳﻢ و ﺳ ِﺮ اﻳﺸﺎن از ﺗﻦ ﺟﺪا ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ‬
‫ﻣﻴﺪﻳﺪﻳﻢ ﻣﯽ رﻓﺘﻴﻢ و ﮐﺎرد در ﺣﻠ ِ‬
‫ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻔﺖ‪ ،‬ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺗﺒﺴﻤﯽ ﺑﮑﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺁن ﻓﺮﻳﺸﺘﮕﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ اﻳﺸﺎن را ﻣﯽ ﺑﺴﺘﻨﺪ و اﻳﺸﺎن را ﻣﯽ اﻓﮕﻨﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و اﻳﺸﺎن را ﻣﯽ‬
‫‪٤٩‬‬
‫ﮐﺸﺘﻨﺪ‪".‬‬
 ‫‪٣٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﺳﺮا و ﺳﻨﮕﺪﻟﻲ و درﻧﺪه ﺧﻮﺋﻲ‬

‫ﻋﻤﺮ‬
‫ﭘﺲ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﺳﺮا ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ اﻗﻮام ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮐﻪ ﻓﺮدﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮﻧﺨﻮار و درﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻣﺎ ﺑﻌﺪا‬
‫ﺑﮑﺮات ﺷﺎهﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﯼ دﻳﮕﺮﯼ از ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ و ﺑﻴﺮﺣﻤﯽ هﺎﯼ او ﺧﻮاهﻴﻢ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺳﺮا ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" ،‬اﯼ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاﯼ ﺗﺮا ﺗﮑﺬﻳﺐ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻴﺮوﻧﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎرﺷﺎن و ﮔﺮدﻧﺸﺎن ﺑﺰن"‪ ٥٠‬وﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ از ﻳﮑﻄﺮف‬
‫اﻗﻮام ﺧﻮدش ﻧﻴﺰ در ﻣﻴﺎن اﺳﺮا ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺴﺐ در ﺁﻣﺪ‬
‫از اﺳﺮا‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﻗﺘﻞ ﺗﻌﺪادﯼ از ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺳﺮﺳﺨﺘﺘﺮﻳﻦ دﺷﻤﺎﻧﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻧﮕﻬﺪارﯼ و ﺁزادﯼ ﺑﻘﻴﻪ در ازاء ﻓﺪﻳﻪ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﺪودﯼ از ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺪﻻﻳﻞ ﺧﺎﺻﯽ اﻣﺎن دادﻩ و ﻳﺎ ﺑﺪون ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺪﻳﻪ ﺁزاد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻄﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ " هﺮ آﺲ از ﺷﻤﺎ ﻳﻜﻰ از‬
‫ﺑﻨﻰ هﺎﺷﻢ را دﻳﺪ او را ﻧﻜﺸﺪ‪....‬و هﺮ آﻪ ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻋﻤﻮى ﻣﺮا دﻳﺪ او‬
‫‪٥١‬‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ اﻋﺘﺮاض ﺑﻌﻀﯽ از‬ ‫را ﻧﻜﺸﺪ آﻪ ﻧﺎ ﺑﻪ دﻟﺨﻮاﻩ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ"‪.‬‬
‫ﺣﺬّﻳﻔﺔ ﺑﻦ ﻋُﺘﺒّﻪ" ﮐﻪ ﭘﺪرش "ﻋُﺘﺒَﺔ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ"‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ او ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ "اﺑﻮ ُ‬
‫و ﻋﻤﻮﻳﺶ "ﺷّﻴﺒﻪ" و ﺑﺮادرش "وﻟﻴﺪ" هﺮ ﺳﻪ در ﺟﻨﮓ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ‪ ،‬ﺑﺸﺮﺣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﭘﺪران و ﺑﺮادران ﻣﺎ هﻤﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﺒﺎس راﭼﺮا رهﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺪاﯼ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻦ او را درﻳﺎﺑﻢ‬
‫‪٥٢‬‬
‫وﯼ را ﭘﺎرﻩ ﭘﺎرﻩ ﮐﻨﻢ و زﻧﺪﻩ رهﺎ ﻧﮑﻨﻢ"‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺶ ﻣﯽ رﺳﺪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد از ﻋﻤﺮ ﺳﺌﻮال ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫"اﯼ اﺑﻮ ﺣﻔﺾ ﻣﯽ ﺷﻨﻮﯼ ﮐﻪ ﺣﺬﻳﻔﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻪ روﯼ ﻋﻤﻮﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﯽ‬
‫ﮐﺸﻢ؟" و ﻋﻤﺮ دوﺑﺎرﻩ ﺑﺎ ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ و درﻧﺪﮔﯽ ﺧﺎص ﺧﻮد ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬
‫‪٥٣‬‬
‫"اﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﮕﺬار ﺗﺎ ﮔﺮدن او را ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺰﻧﻢ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪".‬‬
 ‫‪٣٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺳﻬَﻴﻞ ﺑﻦ ﻋَﻤﺮو" را ﮐﻪ از ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ‬

‫ﻋﻤﺮ‪ ،‬در ﻳﮏ ﻣﻮرد دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬وﻗﺘﯽ " ُ‬
‫ﺢ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر اﺳﻴﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ‬
‫ﺟﺪﯼ و ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺼﻴ ِ‬
‫ﺁورﻧﺪ‪ ،‬رو ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮدﻩ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺮا دﺳﺘﻮرﯼ دهﯽ ﺗﺎ ﺑﺮوم و دﻧﺪاﻧﻬﺎﯼ ﺳﻬﻴﻞ ﺑﻦ ﻋَﻤﺮو ﺑﮑﻨﻢ و زﺑﺎن وﯼ از‬
‫‪٥٤‬‬
‫دهﻦ ﺑﻴﺮون ﮐﺸﻢ و ﺑ ُﺒﺮﱠم‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻌﺪ ازﻳﻦ در هﻴﭻ ﻣﺤﻔﻞ ﺳﺨﻦ ﺑﺪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﮔﻔﺘﻦ"‬

‫ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻨﺎﻩ ﻋﻤﺮو در ﻣﮑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻈﺮﯼ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ و ﺟﻨﮕﻴﺪن ﺑﺎ او ﺑﺮاﯼ دﻓﺎع‬
‫از اﻣﻮاﻟﺶ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ در اﻳﻨﺠﺎ اﻟﺒﺘﻪ اﺻﺮار ﻋﻤﺮ در ﺑﺮﻳﺪن زﺑﺎن او ﻧﻪ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺁﻣﻴﺰش ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و اﺳﻼم ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ در هﻤﺎن ﺟﻨﮓ ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از اﺳﺮا را ﮐﻪ‬
‫او ﻧﻴﺰ ﻓﺮدﯼ ﻓﺼﻴﺢ و ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻮد وﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻬﻴﻞ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﺪﮔﻮﻳﯽ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮ‬
‫‪٥٥‬‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺁزاد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮاﻓﺖ و ﻣﺮوت اﻋﺮاب ﺑﺪوي‬

‫و درﻧﺪه ﺧﻮﺋﻲ ﺳﺮدﻣﺪاران ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‬

‫ازﺟﻤﻠﻪ واﻗﻌﻪ دردﻧﺎﮎ وﺗﺤﺴﻴﻦ اﻧﮕﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﯼ ﺷﺮاﻓﺖ و ﺑﺰرﮔﻮارﯼ‬

‫ﯼ ﺑﻦ هِﺸﺎم‪ ،‬هﻤﺎن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ‬
‫اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬داﺳﺘﺎن اَﺑﻮاَﻟﺒَﺨﺘﺮ ﱠ‬
‫ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻨﻔﻊ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﻳﻢ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﻨﯽ هﺎﺷﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫از اﻃﻼع از زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪن اﺑﻮ اﻟﺒﺨﺘﺮﯼ در ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪ او زﻧﻬﺎردادﻩ دﺳﺘﻮر ﻣﯽ دهﺪ‬
‫ﮐﻪ هﺮﮔﺎﻩ او را ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ از ﻗﺘﻞ او ﺧﻮددارﯼ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﻳﮑﯽ از اﻧﺼﺎر ﺑﻨﺎم‬
‫ﺠﺬﱠر " او را ﻳﺎﻓﺘﻪ از زﻧﻬﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻄﻠﻊ ﻧﻤﻮدﻩ و درﺧﻮاﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺑﺎ او را ﺑﻪ‬
‫" ُﻣ َ‬
‫ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮاﻟﺒﺨﺘﺮﯼ ﺑﺎو ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دهﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺮا زﻳﻨﻬﺎر دهﯽ رﻓﻴﻖ ﻣﺮا‬
‫ﻧﻴﺰ زﻳﻨﻬﺎر دﻩ ﺗﺎ ﺑﻴﺎﺋﻴﻢ‪ .‬و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﺬر ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﻘﻂ ﺟﺎن ﺗﺮا‬
‫زﻳﻨﻬﺎر دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎو ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ رﻓﻴﻘﻢ زﻳﻨﻬﺎر ﻧﻤﯽ دهﯽ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﯽ‬
 ‫‪۴٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺁﻳﻢ"‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﺠﺬر از او ﻋﻠﺖ را ﺳﺌﻮال ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬از ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ در‬
‫ﻣﺮوت و ﺣﻤﻴﺖ روا ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺧﻮد را رهﺎﻧﻴﺪن و ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮد را ﺑﺪﺳﺖ ﺧﺼﻤﺎن‬
‫ﺑﺎزدادن‪ ،‬و ﻓﺮدا زﻧﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ و ﻣﺮا ﻋﻴﺐ ﮐﻨﻨﺪ و ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ‪:‬اﺑﻮاﻟﺒﺨﺘﺮﯼ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮدﯼ ﭘﻴﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻦ ﺧﻮد ﺑﺮهﺎﻧﻴﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮد را ﺑﺪﺳﺖ ﺧﺼﻢ ﺑﺎز داد‪ .‬ﭘﺲ‬
‫‪٥٦‬‬
‫و‬ ‫اﺑﻮاﻟﺒﺨﺘﺮﯼ ﮐُﻨﻴﺖ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺮ ﮐﺸﻴﺪ و روﯼ ﺑﻪ وﯼ ﻧﻬﺎد"‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺠﺬر ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﺑﻮاﻟﺒﺨﺘﺮﯼ هﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ُﻣﺠَﺪز اﻳﻦ ﺷﻌﺮ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و‬
‫ﻣﯽ ﺟﻨﮕﻴﺪ"‬

‫هﻴﭻ ﺁزادﻩ هﻤﺮاﻩ ﺧﻮد را رهﺎ ﻧﮑﻨﺪ‬

‫‪٥٧‬‬
‫ﺗﺎ ﺑﻤﻴﺮد و ﻳﺎ راﻩ ﺧﻮد را ﺑﺎز ﺷﻨﺎﺳﺪ‬

‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺳﻪ ﺗﻦ از ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺳﺮﺳﺨﺖ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ اﺑﻮﺟﻬﻞ‪ ،‬در ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺟﻨﮓ‪ ،‬و دو ﺗﻦ دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺎﻣﻬﺎﯼ "ﻧَﻀﺮﺑﻦ اَﻟﺤﺎرث" و "ﻋُﻘﺒَﺔ ﺑﻦ اَﺑﯽ ُﻣﻌَﻴﻂ" ﮐﻪ‬
‫اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در راﻩ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎ ﺑﻴﺮﺣﻤﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺟﻬﻞ ﮐﻪ ﺑﺴﺨﺘﯽ زﺧﻤﯽ و در ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ‬
‫"ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد" ﺳﺮ از ﺗﻨﺶ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ‬
‫ﻣﺴﻌﻮد‪ ،‬رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺮدﯼ ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻮد‪ ،‬و ﭼﻮن ﺳﺮ اﺑﻮﺟﻬﻞ ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻬﺰار ﺟﻬﺪ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ و در ﺧﺎﮎ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺑﺮد و‬
‫‪٥٨‬‬
‫ﺑﻴﻔﮕﻨﺪ"‪.‬‬

‫ﻧﻀﺮ هﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁﺷﻨﺎﺋﻴﺶ ﺑﺎ اﺳﺎﻃﻴﺮ و داﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ‪،‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ را ﻣﺘﻬﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ "اﺳﺎﻃﻴﺮ ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن" را ﺑﻨﺎم وﺣﯽ و ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﺧﺪا ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮرد اﻋﺮاب ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬وﯼ ﮐﻪ اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در وادﯼ ﺻﻔﺮاء‪ ،‬در راﻩ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺪﺳﺘﻮر ﻣﺤﻤﺪ و ﺑﺪﺳﺖ ﻋﻠﯽ ﺳﺮ از ﮔﺮدﻧﺶ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻘﺒﻪ ﻧﻴﺰ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫‪٥٩‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﺴﺨﺘﯽ زﻳﺮ ﺳﺌﻮال ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬او ﻧﻴﺰ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﺁﺷﻨﺎﺋﯽ اش ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻳﻬﻮدﯼ‬
‫اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در هﻤﺎن ﻣﺤﻞ و ﺑﻬﻤﺎن ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﻮم دﭼﺎر و ﺳﺮ از ﮔﺮدﻧﺶ ﺟﺪا‬
 ‫‪۴١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﮑﻪ ﻋﻠﯽ او را ﺑﻘﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻘﺒﻪ از ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺌﻮال ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪" :‬ﻳﺎ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻴﺎل و ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﻦ ﺑﮑﯽ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺬارﯼ؟ ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺟﻮاب داد ﮐﻪ‬
‫‪٦٠‬‬
‫ﺑﻪ ﺁﺗﺶ دوزخ‪".‬‬

‫اﻳﻨﮑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻦ اﺳﺮا رﺳﻢ ﺁن زﻣﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺗﺒﺮﺋﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻮرخ اﺳﻼﻣﯽ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﻤﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ در هﻤﺎن زﻣﺎن در ﺷﻤﺎل و ﻣﻐﺮب ﭼﻴﻦ اﻗﻮام ﺗﺮﮐﯽ ﻣﯽ زﻳﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫"اﻳﺸﺎن ﮐﺸﺘﻦ اﺳﻴﺮان و ﺳﺨﺘﮕﻴﺮى و ﺗﺎﺧﺖ ﺁوردن ﺑﺮ ﻣﺠﺮوﺣﺎن را روا ﻧﻤﻰ‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ در ﺟﻨﮓ ﻣﺠﺮوﺣﻰ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ او را درﻣﺎن ﻣﻰ آﻨﻨﺪ و ﻧﺰد ﺧﺎﻧﻮادﻩ اش و‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اش ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪ . "٦١‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ هﻢ ﻋﺼﺮان ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ اﻓﺮوزان ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺧﻮد را ﻣﻠﺰم ﺑﻪ ﻋﺪم ﺁزار و ﻗﺘﻞ اﺳﺮاﯼ ﺟﻨﮕﯽ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ ١۴٠٠ ،‬ﺳﺎل‬
‫درﻧﺪﻩ ﺗﺮ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫آﺋﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﻣﺮوج ﺣﺲ ﻧﻔﺮت و ﺑﺮادر ﻛﺸﻲ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻪ اﻓﺘﺨﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺎن ﻳﮏ‬
‫ﮔﺮوﻩ ﭼﭙﺎول ﮔﺮ و ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ دﻓﺎع از اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻋﻴﻦ‬
‫ﺣﺎل ﺟﻨﮓ ﺑﺮادر ﮐﺸﯽ ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ اﻗﻮام و ﺁﺷﻨﺎﻳﺎن ﺧﻮﻳﺶ در ﻗﺒﺎﻳﻞ‬
‫ﻋﻤَﻴﺮ" در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﻋﻠﻤﺪار ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و "اَﺑﻮ ﻏَﺰﻳﺰ ﺑﻦ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮد‪" .‬ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ُ‬
‫ﺣﺬَﻳﻔﺔ ﺑﻦ ﻋُﺘ َﺒﻪ" در ﻳﮏ ﺳﻮﯼ‬
‫ﻋﻤَﻴﺮ" ﺑﺮادر وﯼ ﻋﻠﻤﺪارﺳﭙﺎﻩ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻮد‪" .‬اﺑﻮ ُ‬
‫ُ‬
‫ﺷﻴﺒﻪ" و ﺑﺮادرش‬
‫ﻋﺘ َﺒﺔ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ" و ﻋﻤﻮﻳﺶ " َ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﭘﺪرش " ُ‬
‫"وﻟﻴﺪ" ﺑﺎ ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻤﺰﻩ ﻳﮑﯽ از ﻋﻤﻮهﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و‬
‫ﻋﻤﻮﯼ دﻳﮕﺮش ﻋﺒﺎس در ﺟﺒﻬﻪ ﮐﻔﺎر ﺑﻮد و‪ . ...‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺣﻴﻦ ﺟﻨﮓ‬
‫ﺑﺮادران و ﭘﺴﺮان و ﭘﺪران ﺑﺪﺳﺘﻮر اﷲ ﺷﮑﻢ هﻢ دﻳﮕﺮ را ﻣﯽ درﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن‬
 ‫‪۴٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ش ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن از ﻟﺤﺎظ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﺧﻮد‬

‫ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﺻﺤﻨﻪ هﺎﯼ دﻟﺨﺮا ِ‬
‫ﺻﺤﻨﻪ هﺎﯼ ﺟﻨﮓ ﺧﻔﺖ ﺁورﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻣﺼﻌﺐ ﻋﻠﻤﺪار ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدﯼ از اﻧﺼﺎر ﺑﺮادرش اﺑﻮ‬

‫ﻋﺰﻳﺰ را ﺑﻪ اﺳﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﻴﺮ ﮐﻨﻨﺪﻩ او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬اﻳﻦ ﻣﺮد ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﯼ‬
‫دﺳﺖ وﯼ ﺳﺨﺖ ﺑﺒﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮐﻪ از ﺗﻮ ﺑﮕﺮﻳﺰد ﮐﻪ ﻣﺎدرش ﻣﺎل ﺑﺴﻴﺎر دارد‪ ،‬و ﭼﻮن‬
‫ﺑﺸﻨﻮد ﮐﻪ وﯼ را اﺳﻴﺮ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎل ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و وﯼ را ﺑﺎز‬
‫ﺧﺮَد"‪ ،‬و اﺑﻮﻋﺰﻳﺰ‪ ،‬ﭼﻮن اﻳﻦ ﺣﺮف ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ را از ﺑﺮادرش ﻣﯽ ﺷﻨﻮد‪ ،‬ﺧﻨﺪﻩ اﯼ‬
‫َ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎو ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﭼﻮن ﺷﻔﻘﺘﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﯽ ﺑﺎرﯼ ﻏَﻤﺰﯼ ﻣﮑﻦ"‪ .‬و ﻣﺼﻌﺐ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺗﻮ ﺑﺮادر ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮادر ﻣﻦ ﺁن ﮐﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ هﺮ دو دﺳﺖ ﺗﻮ‬
‫‪٦٢‬‬
‫ﻣﯽ ﺑﻨﺪد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺁن ﻣﺮد اﻧﺼﺎرﯼ"‪.‬‬

‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺳﺎﺑﻘﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮادرﯼ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻓﺮد ﻏﺮﻳﺒﻪ و ﻏﻴﺮ ﺧﻮﻧﯽ‬
‫را‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﺮادر ﺧﻮﻧﯽ و ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﺧﻮد ﺗﺮﺟﻴﺢ دهﺪ‪ .‬وﻟﯽ‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ورود اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺮادرﯼ ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺮدﮔﯽ ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ از ﻳﮏ ﻓﺮد‪ ،‬ﺧﺪا‬
‫و رﺳﻮﻟﺶ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺮادرﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺗﺒﻌﻴﺖ از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮐﻞ ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺮﻋﻠﻴﻪ ﻧﻈﺎم ﻗﺪﻳﻢ و اوﻟﻴﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ‬
‫ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺁن ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ دﺳﺘﻮر ﻣﯽ دهﺪ ﺗﺎ ﺟﻨﺎزﻩ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن ﻗﺮﻳﺶ را‬
‫در ﭼﺎﻩ ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﺴﺪ ﻋُﺘﺒﺔ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ رهﺒﺮ اﻧﺴﺎن دوﺳﺖ و ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺐ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ را ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﺎﻩ‪ ،‬ﺑﻪ روﯼ ﺻﻮرﺗﺶ ﺑﺮ روﯼ زﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺴﺮش‬
‫ﺣﺬَﻳﻔﻪ ﮐﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ دﻳﺪن ﭘﺪرش ﮐﻪ او را ﺑﺎ ﺁن وﺿﻊ ﻓﺠﻴﻊ ﺑﺮوﯼ‬
‫اﺑﻮ ُ‬
‫ﺧﺎﮎ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻳﻦ از ﭼﺸﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺪور ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪،‬‬
‫ﮐﻨﺎﻳﻪ زﻧﺎن از او ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘﺪرش ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟ و اﺑﻮ اﻳﻮب‬
‫ﺟﻮاب ﻣﯽ دهﺪ‪ :‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﭼﺮا ﭘﺪرم ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﻳﻨﻬﻤﻪ "ﻋﻘﻞ و ﻓﻀﻞ" ﺑﻮد‪،‬‬
 ‫‪۴٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫"ﺧﻮد را ازﻇﻠﻤﺖ ﮐﻔﺮ" ﻧﺮهﺎﻧﻴﺪ و ﺑﻪ اﺳﻼم ﻣﺸﺮف ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺤﻤﺪ از ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﭘﺎﺳﺨﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺴﺮور ﺷﺪﻩ او را دﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ او اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ را از روﯼ‬
‫ﺗﺮس و ﺧﻮش ﺁﻣﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻳﺎ از روﯼ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺧﻮدش‪ ،‬ﻣﺎ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻴﻢ‪ .‬هﻤﻴﻨﻘﺪر‪،‬‬
‫اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻣﺤﻤﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪،‬‬
‫ﻋﻨﺼﺮ ﮐﻨﺘﺮل و ارﻋﺎب دﻳﮕﺮان در رﻓﺘﺎر وﯼ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ از اﻳﻦ ﻧﻮع در رﻓﺘﺎ ِر ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺒﻮد‪ .‬در ﻳﮏ ﻣﻮرد دﻳﮕﺮ‬
‫ﺳﻬَﻴﻞ ﺑﻦ ﻋَﻤﺮو" از اﻗﻮام‬
‫ﺖ زَﻣﻌَﻪ" از ﻣﺸﺎهﺪﻩ " ُ‬
‫ﻧﻴﺰ‪ ،‬وﻗﺘﯽ زن او "ﺳَﻮدﻩ ﺑِﻨ ِ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ و از ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ در اﻃﺎق ﻣﺤﻤﺪ دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ او را ﺑﮕﺮدﻧﺶ ﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺷﺪﻩ و ﺑﺎو ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬اﮔﺮ ﺗﺮا ﮐﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪﯼ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮدﯼ ﮐﻪ ﺗﺮا ﺑﺪﻳﻦ‬
‫ﻓﻀﻴﺤﺘﯽ رﺳﻮا ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ"‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺻﺪاﯼ او را ﻣﯽ ﺷﻨﻮد‪ ،‬او را ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ و اﺣﺴﺎس اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻮدﻩ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﻐﻔﺎر در ﺁﻣﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁن ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﺗﺮا ﺑﺮاﺳﺘﯽ ﺑﺤﻖ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻮدم ﭼﻮن اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬از ﺑﻬﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﭼﻮن ﺳﻬﻴﻞ ﺑﺪﻳﺪم ﮐﻪ وﯼ را دﺳﺖ ﺑﺎ ِز ﮔﺮدن ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺼﺒﻴﺖ ﺧﻮﻳﺸﯽ ﻣﺮا‬
‫‪٦٣‬‬
‫ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮد و ﺁن ﺳﺨﻦ از ﻣﻦ ﺑﺮ ﺁﻣﺪ و اﮐﻨﻮن ﻣﺮا ﻋﻔﻮ ﮐﻨﯽ‪".‬‬

‫ﺑﺮﻗﺮاري زﻛﺎت‬

‫و ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺟﻨﮕﻲ‬

‫در ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺪر رخ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ﺷﺎهﺪ دو واﻗﻌﻪ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﻳﮑﯽ‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر زﮐﺎت ﻓﻄﺮ‪ ،‬در ﺷﮑﻞ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺁن‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﺁﻳﻪ اﯼ ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬و از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ راﻩ را ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻌﺪا‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت اﺟﺒﺎرﯼ در‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺎﻟﻴﺎت دوﻟﺘﯽ و ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺧﺰاﻧﻪ دارﯼ دوﻟﺘﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫دوم اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬در ﺁﻳﻪ اﯼ دﻳﮕﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫"و اﯼ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻏﻨﻴﻤﺖ و ﻓﺎﻳﺪﻩ رﺳﺪ )زﻳﺎد ﻳﺎ ﮐﻢ( ﺧﻤﺲ ﺁن ﺧﺎص ﺧﺪا و‬
 ‫‪۴۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫‪٦٤‬‬
‫رﺳﻮل و ﺧﻮﻳﺸﺎن او و ﻳﺘﻴﻤﺎن و ﻓﻘﻴﺮان و در راﻩ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪".‬‬

‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را ﻣﺤﻤﺪ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻏﻨﺎﺋﻢ‬

‫ﺑﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ از ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﭘﺲ از ﻓﺮار در ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﻏﻨﺎﺋﻢ ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬هﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﭙﺎﯼ ﻏﻨﺎﺋﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ از رهﮕﺬر ﻏﺎرت ﮐﺎروان اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻳﺪ‬
‫ﻧﻤﻴﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺑﺂن اﻧﺪازﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺷﺘﻬﺎﯼ ﻏﺎرﺗﮕﺮاﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺗﺤﺮﻳﮏ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺠﺎن هﻢ ﺑﻴﺎﻧﺪازد‪ .‬اﻳﻦ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از ‪ ١۵٠‬ﺷﺘﺮ‪ ،‬دﻩ اﺳﺐ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎدﯼ اﺳﻠﺤﻪ و زرﻩ‪ ،٦٥‬و هﻤﻴﻨﻄﻮر ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت دﻳﮕﺮ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﻓﺮوش در ﺑﺎزارﯼ ﮐﻪ هﺮ ﺳﺎﻟﻪ در هﻤﺎن ﻓﺼﻞ در اﻃﺮاف‬
‫ﭼﺎﻩ هﺎﯼ ﺑﺪر ﺑﺎ ﺗﺠﻤﻊ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ ﯼ‬
‫ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ از ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ‪ ۴٠‬اﻻ ‪ ٧٠‬اﺳﻴﺮ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ هﺮ ﻳﮏ ﺑﻌﺪًا هﺰار اﻟﯽ‬
‫دو هﺰار درهﻢ درﻳﺎﻓﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺧﺘﻼف ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﻓﺮار ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪،‬‬

‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻋﺪﻩ اﯼ از ﻣﺴﻠﻤﺎن هﺎ ﻣﺮاﻗﺐ ﭼﺎدر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و ﻋﺪﻩ اﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻗﺮﻳﺶ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺪﻩ اﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﻣﻮال ﺑﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻩ هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫را از ﺁن ﺧﻮد ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪ اول و دوم هﺮ ﻳﮏ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺎ از‬
‫ﭼﺎدر ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻳﻢ و ﻳﺎ ﻗﺮﻳﺶ را ﻓﺮارﯼ ﻧﺪادﻩ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺮاﯼ ﻏﺎرت ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ادﻋﺎﯼ ﺳﻬﻢ در ﻣﺎل ﻏﺎرت ﺷﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ‬
‫دﺳﺘﻪ ﺳﻮم ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺎل ﺑﻪ هﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺁﻧﺮا در ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﺁوردﻩ اﺳﺖ‬
‫ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ .‬ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ اﺧﺘﻼف ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا! ‪ ،‬ﻳﮏ‬
‫ﭘﻨﺠﻢ اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﯽ را ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﻴﺪارد‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ را ﺑﻪ ﺗﺴﺎوﯼ ﻣﻴﺎن هﻤﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ ﻧﻴﺰ از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ را از ﻣﺤﻞ ﺳﻬﻢ ﺧﻮد از ﻏﻨﺎﺋﻢ‬
‫ﺖ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻓﻘﺮا‪ ،‬ﻳﺘﻴﻤﺎن‪ ،‬و اﻓﺮاد ﻣﺴﺎﻓﺮﻣﯽ‬
‫ل هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺪون ﺿﻤﺎﻧ ِ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮ ِ‬
 ‫‪۴۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺒﻬﯽ از وﻇﺎﻳﻒ دوﻟﺘﯽ و اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﺎهﺎن ﺑﻄﻮر داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﺗﻴﭙﻴﮏ در‬
‫ﻗﺒﺎل رﻋﺎﻳﺎﯼ ﺧﻮﻳﺶ ﻋﻬﺪﻩ دار ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ را ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻤﻮازات اﻳﻨﮑﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ اﻣﺘﯽ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
‫اﯼ و "ﺧﻮﻧﯽ" ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬وﻇﺎﻳﻒ رهﺒﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﮐﻤﮏ و ﺣﻤﺎﻳﺖ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‬
‫ازاﻓﺮاد ﺿﻌﻴﻒ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ رهﺒﺮ اﻣﺖ‪ ،‬و ﺑﻌﺪا ﮐﻪ رهﺒﺮﯼ اﻣﺖ ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ ﮐﻞ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ رهﺒﺮ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻳﻬﻮدﻳﺎن‬

‫ﻣﺤﻤﺪ در ﺳﺎل دوم هﺠﺮت‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ اﻣﻴﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﺟﻠﺐ ﺁﻧﺎن‬
‫ﺑﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم ﺑﮑﻠﯽ از دﺳﺖ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﻗﺒﻼ او ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﺐ ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﺑﻪ‬
‫دﻳﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ رﺳﺎﻟﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺁﻧﺎن ﻣﻬﺮ ﺗﺎﻳﻴﺪ زدﻩ و ﺧﻮد را ﺧﺎﺗﻢ‬
‫اﻟﻨﺒﻴﻴﻦ ﻳﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻗﺼﺺ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺁﻧﺎﻧﺮا‬
‫ﻧﻴﺰ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و در اﺻﻞ ﮐﭙﻴﻪ ﺑﺮدارﯼ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫"و اﻳﻦ ﮐﺘﺎب "ﻗﺮان ﻋﻈﻴﻢ را" ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ ﮐﻪ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺑﺮاﺳﺘﯽ و درﺳﺘﯽ هﻤﻪ ﮐﺘﺐ ﮐﻪ‬
‫‪٦٦‬‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ اوﺳﺖ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﺘﺐ ﺁﺳﻤﺎﻧﯽ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﮔﻮاهﯽ ﻣﯽ دهﺪ‪" .‬‬

‫او در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﺌﻮال ﻣﻨﻄﻘﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان و اﺣﮑﺎم و ﮐﺘﺎب هﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺁﻣﺪﻩ و درﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﭼﻪ اﺣﺘﻴﺎﺟﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺧﺪا او را ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪،‬‬
‫و اﻣﺖ ﺟﺪﻳﺪﯼ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻣﺖ هﺎﯼ ﻳﻬﻮد و ﻣﺴﻴﺤﯽ درﺳﺖ ﻧﻤﻮدﻩ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺠﺎن هﻢ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﺪازد‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﺴﺨﺮﻩ و ﺑﯽ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﻴﺰﻧﺪ‪:‬‬

‫"اﮔﺮ ﺧﺪا )ﺑﻪ ﻣﺸﻴﺖ ازﻟﯽ( )ﻳﻌﻨﯽ از اﺑﺘﺪا‪-‬از ﻣﻦ( ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ هﻤﻪ را ﻳﮏ اﻣﺖ ﻣﻴﮕﺮداﻧﻴﺪ و ﻟﮑﻦ‬
‫‪٦٧‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﮑﺮد ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اﺣﮑﺎﻣﻴﮑﻪ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻴﺎزﻣﺎﻳﺪ‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮد ﺁﻏﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺮاﻓﻪ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻤﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﺳﺘﺪﻻل ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ اﺧﺘﻴﺎردار رﻓﺘﺎر و اﻓﮑﺎر اﻧﺴﺎن ﺑﻮدﻩ و هﻴﭻ‬
‫ﺑﺮﮔﯽ ﺑﺪون ارادﻩ او ﺑﺰﻣﻴﻦ ﻧﻤﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﭼﺮا اﺳﺎﺳًﺎ اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﮔﻤﺮاﻩ‬
 ‫‪۴۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﻓﻘﻂ ادﻋﺎﯼ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ و ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒﯽ ﺑﻮدن ﻣﺤﻤﺪ را رد ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﺧﻮ ِد اﻳﻦ‬
‫ﺳﺌﻮال ﮐﻪ ﭼﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺠﺎﯼ ﻳﮏ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻣﺘﻌﺪدﯼ را ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ اﺳﺖ ﺧﻮد‬
‫از اﺳﺎس ﺑﯽ ﭘﺎﻳﻪ و ﻓﺮﻳﺒﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا‪ ،‬در اﺳﺎس ﻧﻪ ﺧﺪاﺋﯽ در ﮐﺎر ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و‬
‫ﻧﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ‪ .‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و اﺧﻼﻗﻴﺎت و رﺳﻮم هﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺻﺮﻓﺎ‬
‫ﺷﮑﻞ ﺣﻘﻮﻗﯽ و اﺧﻼﻗﯽ رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﺁن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا‬
‫ﻣﺬاهﺐ ﻳﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺖ و اﺣﮑﺎم و ﻗﻮاﻋﺪ ﺁﻧﻬﺎ در واﻗﻊ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ روﺑﻨﺎﯼ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ‬
‫ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ )ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻣﺮدﺳﺎﻻر( ﮐﻪ در ﺳﻄﺢ ﮐﺮﻩ ﺧﺎﮎ ﺑﻄﻮر‬
‫ﺧﺰﻧﺪﻩ اﯼ در ﺣﺎل ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬اﮔﺮ ﻳﻬﻮدﻳﺖ و ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ‪ ،‬هﺮ ﮐﺪام‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻇﺎهﺮ ﻓﺮﻳﺒﯽ اﻟﻬﯽ و‬
‫ﯽ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ اﯼ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺁراﻳﺸﺎت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﮔﻮﻧﻪ ﺷﺎن‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﻣﺬاهﺐ اﻧﺴﺎﻧ ِ‬
‫ﺗﺤﮑﻴﻢ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﺣﻘﻮﻗﯽ و اﺧﻼﻗﯽ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم در ﻣﺤﻞ و ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ اﻣﺮ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﺒﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬هﻤﻴﻦ اﻣﺮ در ﻣﻮرد ﻣﺬهﺐ ﮐﻨﻔﻮﺳﻴﻮس‪ ،‬هﻨﺪوﺋﻴﺴﻢ‪ ،‬و ﻣﺬاهﺐ ﻳﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺖ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬وﺟﻮد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و ﻣﺬاهﺐ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮاﯼ ﺗﺮوﻳﺞ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ و اﺣﮑﺎم واﺣﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺣﻤﺎﻗﺖ ﺧﺪا و ﻧﺎداﻧﯽ او در ﮐﺎر ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﺣﻤﺎﻗﺖ و ﻧﺎداﻧﯽ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﺋﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺎﺳﺎ دﻋﻮﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ و‬
‫ادﻋﺎﯼ دروﻏﻴﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان را ﺑﺎور داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻧﻪ از روﯼ ﺣﻤﺎﻗﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از روﯼ ﺗﺮس و ﺳﺮﮐﻮب‬
‫ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺗﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ و روﺑﻨﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ‪-‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ و ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺁن ﻣﻴﺪادﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ .‬در ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﺮدن ﻣﺮدم و ﻳﺎ ﻗﺪرت‬
‫ﻻزم ﺑﺮاﯼ واداﺷﺘﻦ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻣﺬهﺐ ﺧﻮد‪ ،‬و ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ و‬
‫ﺷﺨﺺ ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻻﺟﺮم ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﺪا و ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن اﻋﺮاب از روز‬
 ‫‪۴٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻗﻴﺎﻣﺖ و اﻧﺘﻘﺎم ﺧﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از اﻳﻦ راﻩ ﻧﻴﺰ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﻋﺎﻳﺪ او ﻧﻤﯽ‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺎروان هﺎ‪ ،‬و ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ از اﻳﻨﺮاﻩ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﮑﻴﺎن و دﻳﮕﺮ اﻋﺮاب ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ ﺧﻮد‪ ،‬ﺷﻤﺸﻴﺮ را‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن ﻣﺮدم از ﻋﺬاب ﺟﻬﻨﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ‪ ،‬از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺮور و ﺳﺮﮐﻮب‪ ،‬اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ را وادار ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ و ﻣﺬهﺐ ﺧﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻟﻬﯽ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻣﺬهﺒﯽ ﮐﺮدن اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﯼ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺷﮕﺮدﯼ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺟﺒﺮان ﺑﯽ ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻟﻬﯽ ﻧﻴﺮوﯼ ﺳﺮﮐﻮب ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‬
‫هﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻗﻬﺮ اﻟﻬﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن ﻣﺮدم و ﺑﻔﺮﻣﺎن در ﺁوردن ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻔﺎﻳﺖ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﯼ ﺷﻤﺸﻴﺮ اﻳﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪادﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در‬
‫ﻣﻮرد اﺳﻼم ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﻮرد ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳﺖ و هﻤﻪ ﻣﺬاهﺐ ﻳﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺖ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺻﺎدق ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ زور و ﻓﺮﻳﺐ ﺑﻮد‪ ،‬و هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺬهﺐ از اﻳﻦ‬
‫دو ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺤﺪ اﻋﻼﯼ ﺧﻮد ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮرد ﻣﮑﻴﺎن و‬
‫اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﻮرد ﻳﻬﻮد و ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﻧﻴﺰ اﺑﺘﺪا ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺁﻧﺎن را از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺤﻤﻴﻖ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ ﺧﻮد ﻓﺮﻳﺐ دهﺪ‪ ،‬وﻟﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﺎر ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺁﻳﻪ زﻳﺮ ﺑﺮاﯼ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﺧﻮﻳﺶ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻟﻬﯽ زدﻩ از ﺁﻧﺎن ﺳﻠﺐ اﻣﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫"‪ ...‬و ﺗﻮ اﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺤﻘﻘﺎ ﺑﺪان ﮐﻪ اﮔﺮ هﺮ ﻗﺴﻢ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺑﺮاﯼ اهﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻴﺎورﯼ ﭘﻴﺮو ﻗﺒﻠﻪ ﺗﻮ‬
‫ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﺗﻮ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺮو ﻗﺒﻠﻪ ﺁﻧﺎن ﻧﺸﻮﯼ و ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻠﻞ ﭘﻴﺮو ﻗﺒﻠﻪ ﺑﺮﺧﯽ دﻳﮕﺮ ﻧﮕﺮدﻧﺪ و اﮔﺮ ﺗﺎﺑﻊ‬
‫هﻮﺳﻬﺎﯼ ﺟﺎهﻼﻧﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺸﻮﯼ ﺑﻌﺪ از ﺁﻧﮑﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﻋﻠﻢ ﻳﺎﻓﺘﯽ در اﻳﻦ ﺻﻮرت از ﺳﺘﻤﮑﺎران‬
‫‪٦٨‬‬
‫ﺧﻮاهﯽ ﺑﻮد‪".‬‬

‫در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺧﺪاﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ وﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺗﺎﺑﻊ هﻮﺳﻬﺎﯼ ﺟﺎهﻼﻧﻪ‬
‫ﻳﻬﻮد ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﯼ‪ ،‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺧﺪا ﺗﺮا ﺑﻪ ﺑﻴﻬﻮدﮔﯽ اﻳﻨﮑﺎر ﺁﮔﺎهﺎﻧﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ‬
 ‫‪۴٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﺎز هﻢ ﺑﻪ ﺁن اداﻣﻪ دهﯽ از ﺳﺘﻤﮑﺎران ﺧﻮاهﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬
‫از اﻳﻦ ﭘﺲ‪ ،‬ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﮐﻤﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﻳﺸﺎن ﻣﯽ ﺑﻨﺪد‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺟﻮﺋﯽ و ﻣﺘﻬﻢ ﻧﻤﻮدن ﺁﻧﺎن ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و از‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺠﺎﯼ دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ او‪ -‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻔﺎر رﻓﺎﻗﺖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺷﮑﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫")ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ اهﻞ ﮐﺘﺎب و ﻣﺪﻋﯽ اﻳﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎز( ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺁﻧﻬﺎ را ﺧﻮاهﯽ دﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان دوﺳﺘﯽ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ‪ ...‬و اﮔﺮ )اهﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﺨﺼﻮص ﻳﻬﻮد( ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‬
‫‪٦٩‬‬
‫اﻳﻤﺎن ﻣﻴﺂوردﻧﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﮐﺎﻓﺮان را دوﺳﺖ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬در ﻗﺪم اول ﮔﺎم هﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮ ﻣﻴﺪارد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در ﻣﮑﻪ ‪ ،‬در هﻤﺴﻮﺋﯽ ﺑﺎ‬
‫اهﻞ ﮐﺘﺎب‪ ،‬روﺑﺴﻮﯼ اورﺷﻴﻠﻴﻢ و ﻣﺴﺠﺪاﻻَﻗﺼﯽ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﺎﻩ ﺷﺎﻧﺰدهﻢ‬
‫ﻳﺎ هﻴﺠﺪهﻢ هﺠﺮت )رواﻳﺎت ﻣﺘﻔﺎوت( ﺗﻐﻴﻴﺮ دادﻩ و رو ﺑﺴﻮﯼ ﻣﮑﻪ و ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ و ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺁﻳﻪ زﻳﺮ را ﻣﻴﺂورد‪.‬‬

‫"اﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁن ﺑﻮدﯼ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺪادﻳﻢ ﻣﮕﺮ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻴﺎزﻣﺎﺋﻴﻢ و ﺟﺪا ﺳﺎزﻳﻢ ﮔﺮوهﯽ‬
‫‪٧٠‬‬
‫را ﮐﻪ از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﭘﻴﺮوﯼ ﮐﻨﻨﺪ‪".‬‬

‫هﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬او ﮐﻪ ﻗﺒﻼ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن‪ ،‬روزﻩ ﺁﻧﺎن در روز‬

‫"ﮐﻴﭙﻮر"∗ را ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺳﺎﻟﮕﺮد ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﻮﺳﯽ و ﻗﻮﻣﺶ ﺑﺮ ﻓﺮﻋﻮن ﺑﺮﺳﻤﻴﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻋﻼم اﻳﻨﮑﻪ "ﺣﻖ ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ"‪ ٧١‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫را ﻧﻴﺰ ﻣﻠﺰم ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﺁن ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ از ﺁﻧﺎن ﻧﺎ اﻣﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از اﺟﺒﺎر در ﮔﺮﻓﺘﻦ روزﻩ ﻳﻬﻮدﻳﺎن در ﻣﯽ ﺁورد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ روزﻩ ﯼ ﺁﻧﺎن‬
‫را ﻧﻴﺰ از روز ﮐﻴﭙﻮر ﺑﻪ ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن ﮐﻪ ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﻣﺎﻩ ﭘﻴﺮوزﯼ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎرى ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫*اﻳﻦ روز ﭼﻮن در دﻫﻤﻴﻦ روز ﻣﺎه ﻳﻬﻮدي ﺗﻴﺸﺮي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺎم آﻧﺮا ﻋﺎﺷﻮرا ﻳﻌﻨﻲ دﻫﻤﻴﻦ ﮔﺬاردﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪۴٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫"وﻗﺘﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺁﻣﺪ دﻳﺪ آﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن در ﻓﺼﻞ ﻋﺎﺷﻮرا روزﻩ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ از ﺁﻧﻬﺎ در اﻳﻦ ﻣﻮرد‬

‫ﺳﺌﻮال آﺮد و ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪" :‬اﻳﻦ روزى اﺳﺖ آﻪ در ﺁن ﺧﺪا ﻣﻮﺳﻰ و ﻓﺮزﻧﺪان اﺳﺮاﺋﻴﻞ را ﺑﺮ‬
‫ﻓﺮﻋﻮن ﭘﻴﺮوز آﺮد و ﻣﺎ در ﺑﺰرﮔﺬاﺷﺖ ﺁن روزﻩ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ" ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻰ‬
‫‪٧٢‬‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﺮ از ﺷﻤﺎﺋﻴﻢ " و از ﺁن ﭘﺲ روزﻩ را اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪".‬‬

‫و ﺟﺎﻟ ﺐ ﺗ ﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﺣﺘ ﯽ ﻧﺤ ﻮﻩ ﺁراﻳ ﺶ ﻣ ﻮﯼ ﺧ ﻮﻳﺶ را ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ اﻳ ﻦ‬

‫زﻣﺎن ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﻳﻬﻮدﻳﺎن و در ﺗﻤﺎﻳﺰ از ﮐﻔﺎر ﺑﻠﻨﺪ و ﺁوﻳﺰان ﻧﮕ ﻪ ﻣﻴﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‬
‫دادﻩ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺑ ﺎز ﮐ ﺮدن ﻓ ﺮق دوﺑ ﺎرﻩ ﺑﺮﺳ ﻢ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوﯼ در ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬ﺑﺨ ﺎرى ﻣ ﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻋﺎدت داﺷﺖ آﻪ ﺑﮕﺬارد ﻣﻮهﺎى ﺳﺮش ﺁوﻳﺰان ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن ﻋﺎدت داﺷﺘﻨﺪ آﻪ روى‬
‫ﺳﺮﺷﺎن ﻓﺮق ﺑﺎز آﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺮدم اهﻞ آﺘﺎب ﻋﺎدت داﺷﺘﻨﺪ آﻪ ﻣﻮى ﺳﺮﺷﺎن را ﺁوﻳﺰان آﻨﻨ ﺪ و ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪٧٣‬‬
‫ﻧﻴﺰ دوﺳﺖ داﺷﺖ آﻪ از ﺁﻧﺎن ﺗﻘﻠﻴﺪ آﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮق ﺑﺎز آﺮد"‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‬

‫و آﻏﺎز دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري و ﺳﺮﻛﻮب ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺑﮑﻠﯽ ﺗﻌﺎدل ﻗﻮا را در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻨﻔﻊ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻬﻢ ﻣﻴﺰﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ اﻧﺼﺎر وارد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ‪ ،‬در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻳﮏ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ ﻗﺪرت‬
‫ﺑﺮﺗﺮ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ را ﺷﮑﺴﺖ‬
‫دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬وارد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ از ﺳﻪ ﺟﻬﺖ اوﺿﺎع را ﺑﻨﻔﻊ او ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

‫اول اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ وﯼ در ﻣﻴﺎن اهﺎﻟﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻗﺒﺎﻳﻞ اﻃﺮاف را‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬اﮔﺮ در ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ او ﺻﺮﻓﺎ ﺗﺮس از ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺧﺪا‬
‫‪،‬در ﺟﻤﻊ ﻣﺤﺪود ﭘﻴﺮواﻧﺶ‪ ،‬و ﻳﺎ اﻣﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﻄﻊ ﺟﻨﮓ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن اوس و ﺧَﺰرَج‪،‬‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺗﺮس و اﻣﻴﺪ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻠﻞ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ اﻋﺮاب ﺑﻪ وﯼ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻴﺸﺪ‪:‬‬
 ‫‪۵٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺗﺮس از ﻗﺪرت ﻣﺤﻤﺪ و اﻣﻴﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﺐ ﺛﺮوت‪ .‬اﺑﺮاز دوﺳﺘﯽ ﺑﻌﻀﯽ از ﻗﺒﺎﻳﻞ‬
‫اﻃﺮاف ﺑﺮ ﺳﺮ راﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اوﻟﻴﻦ ﺑﺮوزات اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻮد‪.‬‬

‫دوم اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺑﻨﻮﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻋﺮاب را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ت در دﺳﺘﺮس وﯼ‪ ،‬دﻋﻮت ﺑﻪ اﺳﻼم ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﻋﻼوﻩ‬
‫ﻗﺪرت ﺧﺪا‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺪر ِ‬
‫ﺑﺮ ﺁن‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻗﺪرﺗﯽ ﻣﻠﻤﻮس ﺗﺮ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺧﻮدش‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﮔﺮوﻳﺪن ﺑﻪ‬
‫اﺳﻼم ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺎ اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺑﺎزﮔﺸﺖ وﯼ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬در‬
‫ﺗﺮور ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ و ﺳﺮﮐﻮب ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻳﻬﻮدﻳﺎن‪ ،‬اوﻟﯽ ﺑﺠﺮم ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ اﺳﻼم و دوﻣﯽ‬
‫ﺑﺠﺮم ﻧﭙﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ اﺳﻼم ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫و ﺳﻮم اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎم ﺧﺪا از ﻧﺎﺑﺎوران ﺑﻪ وﯼ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ ﺗﻬﺪﻳﺪ‬
‫ﺧﺸﮏ و ﺧﺎﻟﯽ و ﺑﺪون ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ‪ ،‬در ﻣﮑﻪ ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﮐﻨﻮن در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺮ ﮐﻔﺎر در ﺟﻨﮕﯽ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ و ﺑﻄﻮر ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺁﺳﺎ‪ ،‬و ﻻﺑﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ اﯼ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺮوان ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ادﻋﺎﯼ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ و‬
‫ﻣﺴﺘﻈﻬﺮ ﺑﻮدن وﯼ ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﯽ اﻟﻬﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻣﻴﺴﺎﺧﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻤﻮازات اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ درﺟﮥ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ وﯼ و ﺳﻄﺢ دﻳﺴﻴﭙﻠﻴﻦ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدارﯼ از او در‬
‫ﻣﻴﺎن ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﻣﯽ اﻓﺰود‪ ،‬ﺑﻬﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﻧﻴﺰ راﻩ را ﺑﺮاﯼ اﻋﻤﺎل دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ و ﻗﺪر‬
‫ﻗﺪرﺗﯽ ﺷﺨﺼﯽ اش هﻤﻮار ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺬَﻳﻔﻪ" ﭘﺴﺮ ﻋُﺘﺒَﻪ و ﺳﻮدﻩ زﻧﺶ در ﺧﺎﺗﻤﻪ‬

‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺁﻣﻴﺰ او ﺑﻪ "اﺑﻮ ُ‬
‫ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﮔﻮﺷﻪ هﺎﺋﯽ از دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺷﺨﺼﯽ ﻣﻬﻴﺒﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﺧﻮد را در‬
‫ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮوز ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﺧﺎﺻﻴﺖ دﻳﮕﺮ ﭘﻴﺮوزﯼ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺧﻮد ﮐﻪ از او ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻗﺪرت ﺧﺪاﻳﺶ را ﺑﻌﻨﻮان ﺻﺤﺖ ادﻋﺎﯼ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺸﺎن دهﺪ‪ ،‬ﺣﺮﻓﯽ ﺑﺮاﯼ ﮔﻔﺘﻦ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻣﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺁﻧﺎن را ﺑﺎ ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ داﺷﺘﻦ ﺁن در ﭘﺸﺖ ﺳ ِﺮ ﺧﻮد ﺑﻮد ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
 ‫‪۵١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ﻫﺎي‬

‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬

‫‪ -1‬ﻃﺒﺮي ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺮﻳﺮ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺻﺺ ‪.935-934‬‬
‫‪ -2‬ﭘﺘﺮوﺷﻔﺴﻜﻲ اﻟﻴﺎﭘﺎوﻟﻮﻳﭻ‪ ،‬اﺳﻼم در اﻳﺮان‪ ،‬ص ‪47‬‬
‫‪ -3‬ﻃﺒﺮي ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺮﻳﺮ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪. ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،3‬ص ‪.934‬‬
‫‪ -4‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪933‬‬
‫‪ -5‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﭼﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪964‬‬
‫‪ -6‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ص ‪.1279‬‬
‫‪ - 7‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 679‬‬
‫‪ -8‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 679‬‬
‫‪9‬‬
‫‪ -9‬ﻃﺒﺮى‪،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪939‬‬
‫‪10‬‬
‫‪- Ibne Ishaq, the life of Mohammad, p. 288.‬‬
‫‪ -11‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.532‬‬
‫‪ -12‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪،‬ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺤﻪ‪.‬‬
‫‪ -13‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪532‬‬
‫‪ - 14‬ﺳﻮره ﺑﻘﺮه‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،217‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪ -15‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ص ‪939‬‬
‫‪ -16‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪531‬‬
‫‪ -17‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.529‬‬
‫‪ -١٨‬ﻧﺎم اﺻﻠﯽ او اﺑﻮ اﻟﺤﮑﻤﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺎم را ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﻘﻴﺮ وﯼ ﺑﻪ او دادﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -19‬ﺳﻮره اَﻻﻧﻔﺎل‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ، 7‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪20‬‬
‫‪- Radinson Maxime, Mohammad, in English, p. 164.‬‬
‫‪ -21‬ﻣﻘﺪﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪680‬‬
‫‪ -22‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 945‬‬
‫‪ -23‬ﻃﺒﺮي ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 950‬‬
‫‪ -24‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪645‬‬
‫‪ -25‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪ ..680‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم ﺗﻌﺪاد ﻣﺤﺎﻓﻈﻴﻦ ﻛﺎروان را ‪ 70‬ﺗﻦ ذﻛﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -26‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪954‬‬
‫‪ -27‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ ‪ ،‬ص ‪548‬‬
‫‪ -28‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪،‬‬
‫‪ -29‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪551‬‬
 ‫‪۵٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫‪30‬‬
‫‪- Mir Khwand, The Rauzat-us-safa; or Garden of Purity, vol. 2, p. 291‬‬
‫ﻧﻘﻞ از ﻓﺎرﻣﺮ ﻫﻨﺮي ﺟﺮج‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺧﺎور زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺰاد ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ص ‪.41‬‬
‫‪31‬‬
‫‪- Tabari tarikh, vol. 1, p. 1307.‬‬
‫از ﻓﺎرﻣﺮ ﻫﻨﺮي ﺟﺮج‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺧﺎور زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺰاد ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ص ‪. 41‬‬
‫‪ -32‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ص ‪557‬‬
‫‪ -33‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪.559-558‬‬
‫‪ -34‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪559‬‬
‫‪ -35‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪561-560‬‬
‫‪ -36‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪977‬‬
‫‪37‬‬
‫‪- Radinson Maxime, Mohammad, English, p. 167.‬‬
‫‪ -38‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ، ،‬ص ‪683‬‬
‫‪ -39‬ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﻜﻲ اﻟﻴﺎﭘﺎوﻟﻴﭻ‪ ،‬اﺳﻼم در اﻳﺮان‪ ،‬ص ‪ . 33‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻮرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎ ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎي ﻛﻢ اﻏﻠﺐ رﻓﻢ ‪ 950‬در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 314‬را ﮔﺰارش ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﺗﻌﺪاد اﻧﺸﻌﺎﺑﻴﻮن را ﺻﺪ ﻧﻔﺮ را اﻋﻼم ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬آﻓﺮﻳﺒﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ص ‪.681‬‬
‫‪40‬‬
‫‪ -40‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ص ‪608‬‬
‫‪ -41‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ، ،‬ص ‪681‬‬
‫‪ -42‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪960‬‬
‫‪ -43‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪562‬‬
‫‪ -44‬ﻃﺒﺮي ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪967‬‬
‫‪ -45‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪563‬‬
‫‪ -46‬ﺳﻮره اﻻﻧﻔﺎل‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،42‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪ -47‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ ص ‪555‬‬
‫‪48‬‬
‫‪- Ibne Ishaq, the life of mohammad, p. 316.‬‬
‫‪ -49‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺻﺺ ‪583-582‬‬
‫‪ -50‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪993‬‬
‫‪ -51‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪969‬‬
‫‪ -52‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪566‬‬
‫‪ -53‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪969‬‬
‫‪ -54‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪591‬‬
‫‪ -55‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪600‬‬
‫‪ -56‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪567‬‬
‫‪ -57‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪970‬‬
‫‪ -58‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪573‬‬
‫‪59‬‬
‫‪-Radinson Maxime, Mohammad, English, p. 170.‬‬
‫‪ -60‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪583‬‬
‫‪ -61‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪570‬‬
‫‪ -62‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪585‬‬
 ‫‪۵٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫‪ -63‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص‪584‬‬
‫‪ -64‬ﺳﻮره اﻻﻧﻔﺎل‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،41‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪65‬‬
‫‪- Radinson Maxime, Mohammad, English, p. 167.‬‬
‫‪ -66‬ﺳﻮره اﻟﻤﺎﺋﺪه آﻳﻪ ‪ ، 48‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬

‫‪ -67‬ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪه‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،48‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬

‫‪ -٦٨‬ﺳﻮرۀ اﻟﺒﻘﺮﻩ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،١۴۵‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪-69‬ﺳﻮره اﻟﻤﺎﺋﺪه‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،82‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪ -70‬ﺳﻮره اﻟﺒﻘﺮه‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ، 143‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪ -71‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 942‬‬
‫‪72‬‬
‫‪-Sahih, v. 4, p. 99, edition of AH.1268 to 1270, Bombay.‬‬
‫‪ -73‬ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺳﻌﺪ واﻗﺪ ﻛﺎﺗﺒﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎت‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﻳﻚ‪ ،‬ص ‪ . 71‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از‪:‬‬
‫‪Radinson Maxime, Mohammad, English, p.171 .‬‬
 ‫‪۵۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
 ‫‪۵۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﺮور و ﺳﺮﻛﻮب ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﺑﺪوي‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد‬

‫ﺗﺮور ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ‬

‫و اﻳﺠﺎد ﻣﺤﻴﻂ رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ در ﻣﺪﻳﻨﻪ‬

‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺑﻨﻲ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع‬

‫ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ از ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬ﺗﺮور و ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﻨﮕﯽ اش را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﻏﺎرت ﮐﺎرواﻧﻬﺎﯼ ﻣﮑﻪ ﺑﮑﺎر‬
‫ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺟﺮات اﻳﻦ را ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺁﻧﺮا هﻤﭽﻮن ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﮑﺎر‬
‫ﺑﺮد‪ .‬هﺪف او اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ را ﺑﮑﻠﯽ از ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺧﻮد ﭘﺎﮎ و ﺁﻧﺮا ﺑﻌﻨﻮان‬
‫ﭘﺎﻳﮕﺎهﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﺮﺿﺎت ﺑﻌﺪﯼ ﺧﻮد ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻮﻳﺶ در ﺁورد‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﻴﺮ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن او ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ از ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم ﻧﺎ‬
‫اﻣﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺪرت ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ و ﻣﻬﻤﺘﺮ از‬
‫ﺁن‪ ،‬در ﺻﻮرت ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺣﻤﺎﻳﺖ اﻧﺼﺎر را ﮐﻪ در ﻗﺮارداد ﻋﻘﺒﻪ‬
 ‫‪۵۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻓﻘﻂ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻣﺤﻤﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻠﻪ دﺷﻤﺎﻧﺶ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از او در‬
‫ﺻﻮرت ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از دﺳﺖ ﺑﺪهﺪ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ ﮔﺮوﻩ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‬
‫در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و در راس ﺁﻧﻬﺎ "ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ُا َﺑﯽّ" ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت‬
‫ﺑﺴﻴﺎر دوﺳﺘﺎﻧﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ زﻳﺎدﻩ روﻳﻬﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‪ ،‬در واﻗﻊ اﭘﻮزﻳﺴﻴﻮن اﺳﻼﻣﯽ در درون ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﻻﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻬﺮﺣﺎل ﻣﺘﻔﺎوت از دﻳﮕﺮان ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ اهﺪاف وﯼ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ هﻤﺂهﻨﮕﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ در‬
‫ﻗﺮان از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﺎ دل و ﺟﺎن ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻈﺎهﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫از درون ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ وﯼ ﻓﺘﻨﻪ ﮔﺮﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺎم ﻣﻴﺒﺮد‪.‬‬

‫در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻌﻨﺎﯼ واﻗﻌﯽ اﺳﻼم را‪ -‬ﮐﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺑﺮدﮔﯽ اﻧﺴﺎن و هﻮﻟﻨﺎﮐﺘﺮﻳﻦ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻓﺮدﯼ ﻧﺒﻮد‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﺁورﻳﻢ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﭘﯽ‬
‫ﻣﻴﺒﺮﻳﻢ ﮐﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺤﻤﺪ از ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‪ -‬ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ اﭘﻮزﻳﺴﻴﻮن ﻟﻴﺒﺮال در‬
‫درون ﺣﺰب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪان ﺑﯽ رﺑﻂ هﻢ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﻬﻮد‪،‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ هﻨﻮز اﺗﻮرﻳﺘﻪ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﺑﺮ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﻮد‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺟﺪﯼ ﺁﻧﻬﺎ روﺑﺮو و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻧﺸﻌﺎب ﺑﺰرﮔﯽ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮدد‪ .‬در ﺁﻧﺰﻣﺎن او ﻗﺪرت ﺗﺤﻤﻞ ﭼﻨﻴﻦ اﻋﺘﺮاﺿﯽ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫اﮐﻨﻮن‪ ،‬او دﻳﮕﺮ ﭼﻨﺪان ﻧﮕﺮان ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬و ﺷﺎﻳﺪ هﻢ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﻬﻮد ﺑﻌﻨﻮان ﻣﻘﺪم‬
‫ﺗﺮﻳﻦ هﺪف ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬ﻳﮑﯽ هﻢ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن زﻳﺮ ﭘﺎﯼ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺘﺤﺪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ در ﺁﻳﻪ اﯼ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ اﺷﺎرﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫"ﮔﺮوهﯽ ﻣﻨﺎﻓﻖ "ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻇﺎهﺮﯼ " ﮐﻪ دﻟﻬﺎﺷﺎن ﻧﺎﭘﺎﮎ و ﻧﺎﺧﻮش اﺳﺖ ﺧﻮاهﯽ دﻳﺪ ﮐﻪ در راﻩ‬
‫دوﺳﺘﯽ اﻳﺸﺎن )ﻳﻬﻮد و ﻧﺼﺎرﯼ( ﻣﻴﺸﺘﺎﺑﻨﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﻣﺎ ار اﻳﻦ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا در ﮔﺮدش‬
‫روزﮔﺎر ﺁﺳﻴﺒﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻤﺎ رﺳﺪ‪ .‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻴﺮوزﯼ اﯼ ﭘﻴﺶ ﺁرد ﻳﺎ اﻣﺮ دﻳﮕﺮﯼ‬
‫از ﻃﺮف ﺧﻮد )ﮐﻪ ﻋﺰت و دوﻟﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻗﻮت ﻳﺎﺑﺪ( ﺗﺎ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن از ﺁﻧﭽﻪ در دل ﻧﻬﺎن ﮐﺮدﻧﺪ ﺳﺨﺖ‬
‫ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ و اهﻞ اﻳﻤﺎن )ﭼﻮن از ﻧﻔﺎق و ﺳﻴﺮت زﺷﺖ ﺁﻧﺎن اﮔﺎﻩ ﺷﻮﻧﺪ( ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺁﻳﺎ اﻳﻨﺎن هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
 ‫‪۵٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪١‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺪﻳﺖ و ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ از ﺷﻤﺎ هﺴﺘﻴﻢ؟"‬

‫ت ﻋﺰت و دوﻟﺖ" را ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮاهﻢ ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر اﻳﻦ "ﻗﻮ ِ‬
‫اﮐﻨﻮن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬او از ﻣﺪﺗﻬﺎ‬
‫ﭘﻴﺶ‪ ،‬از اواﺧﺮ ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن از ﺳﺎل دوم هﺠﺮت ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد در ﭘﯽ‬
‫ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺟﻮﻳﯽ از ﺁﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬در ﻳﮏ ﻣﻮرد‪ ،‬ﮔﺮوهﯽ از ﻧﻔﺮات ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
‫ﻳﻬﻮدﯼ ﺑﻨﯽ ﺳﻠﻴﻢ رواﻧﻪ و ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﺁﻧﺎن ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت ﺳﻪ روز در ﻧﺰدﻳﮑﯽ‬
‫ﻳﺸﺎن اردو ﻣﻴﺰﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ " ﮐﻪ در روز ﻳﺎزدهﻢ ﺷﻮال "ﻏﺎﻟﺐ‬
‫ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻟﻴﺜﻰ" را ﺑﺎ ﮔﺮوهﻰ ﺳﻮى ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻴﻢ و ﻏﻄﻔﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد آﻪ آﺴﺎن ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ‬
‫و ﮔﻠﻪ ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و روز ﭼﻬﺎردهﻢ ﺷﻮال ﺑﺎ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﺁﻣﺪﻧﺪ و در اﻳﻦ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻏﺰا ﺳﻪ آﺲ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﺸﺘﻪ ﺷﺪ"‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل در ﭘﯽ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺟﻮﻳﯽ هﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻳﮑﺮوز در ﺑﺎزار ﻣﺪﻳﻨﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ "ﺑﻨﯽ‬
‫ﻗَﻴﻨُﻘﺎع" ﺑﺪﺳﺖ او ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫واﻗﻌﻪ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻦ هﺸﺎم‪ ٣‬از اﻳﻨﻘﺮار ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ زﻧﯽ ﺑﺪوﯼ ﺑﺮاﯼ ﻓﺮوش‬
‫ﺷﻴﺮ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺑﻨﯽ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ‪ .‬زرﮔﺮﯼ ﻳﻬﻮدﯼ ﺳﺮ ﺑﺴﺮ زن ﮐﻪ ﻧﻘﺎﺑﯽ‬
‫ﺑﺼﻮرت ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﮔﺬاردﻩ از او ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﺎب از رو ﺑﺮدارد ﺗﺎ او را‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ .‬و وﻗﺘﯽ زن اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺰاح داﻣﻦ ﺑﻠﻨﺪ او را ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ زن‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ ﮔﺮﻩ ﻣﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ وﻗﺘﯽ زن ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﯽ ﺧﻴﺰد داﻣﻦ از‬
‫ﭘﺎﻳﺶ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ ﻓﺮﻳﺎد اﻋﺘﺮاﺿﺶ ﺑﺎﻻ ﻣﻴﺮود‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ واﻗﻌﻪ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﻓﺮد ﻳﻬﻮدﯼ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻧﺒﺎل اﻳﻦ‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺮﺳﺮ ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن رﻳﺨﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﻧﺒﻬﺎﯼ ﻳﻬﻮدﯼ ﻣﻘﺘﻮل او را ﻣﻴﮑﺸﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن اﻳﻦ‬
‫ﺧﺒﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ از ﻓﺮﺻﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻨﯽ ﻗﻴﻘﻨﺎع را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ‬
 ‫‪۵٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻗﺼﻪ ﺑﻨﻰ ﻗﻴﻨﻘﺎع ﭼﻨﺎن ﺑﻮد آﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺁﻧﻬﺎ را در ﺑﺎزارﺷﺎن ﻓﺮاهﻢ ﺁورد و ﮔﻔﺖ ‪" :‬اى ﮔﺮوﻩ ﻳﻬﻮد‬
‫ازﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﻴﺪ آﻪ ﺷﻤﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑﻠﻴﻪ اى ﭼﻮن ﻗﺮﺷﻴﺎن دهﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮﻳﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻣﻰ داﻧﻴﺪ آﻪ ﻣﻦ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺮﺳﻠﻢ و اﻳﻦ را درآﺘﺎب ﺧﻮﻳﺶ و ﭘﻴﻤﺎن ﺧﺪا ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﺪ‪ .‬ﻳﻬﻮدان ﺑﻨﻰ ﻗﻴﻨﻘﺎع ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اى ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﭘﻨﺪارى آﻪ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻗﻮم ﺗﻮ هﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻐﺮور ﻣﺸﻮآﻪ ﺑﺎ آﺴﺎﻧﻰ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪى آﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﻤﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ و‬
‫ﻓﺮﺻﺘﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردى‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا اﮔﺮ ﺑﺎﻣﺎﺟﻨﮓ آﻨﻰ ﺧﻮاهﻰ دﻳﺪ آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ آﺴﺎﻧﻴﻢ‪ .‬واﻗﺪى ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‬
‫‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ‪ ١۵‬روز ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ آﺮد و هﻴﭽﻜﺲ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺎﻣﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫ﺧﺪا ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻧﺪ و دﺳﺘﻬﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰ ﺧﻮاﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻜﺸﺪ‪ . ،‬اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪ ...‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ َُاﺑَﻰ ﭘﻴﺶ وﯼ ﺁﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اى ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ واﺑﺴﺘﮕﺎن ﻣﻦ ﻧﻴﻜﻰ آﻦ‪ ".‬و اﻳﻦ ﺳﺨﻦ از ﺁن‬
‫ﺟﻬﺖ ﮔﻔﺖ آﻪ ﻳﻬﻮدان ﺑﻨﻰ ﻗﻴﻨﻘﺎع هﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﺧﺰرﺣﻴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺪاد‪ ،‬و ﺑﺎز ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ‬
‫ُا َﺑﯽّ ﮔﻔﺖ ‪ :‬اى ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ واﺑﺴﺘﮕﺎن ﻣﻦ ﻧﻴﻜﻰ آﻦ‪ .‬و ﭘﻴﻤﺒﺮ روى از او ﺑﮕﺮداﻧﻴﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ‬
‫ُا َﺑﯽّ دﺳﺖ در ﮔﺮﻳﺒﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ آﺮد آﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﻣﺮارهﺎ آﻦ" و ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭼﻬﺮﻩ وى ﺗﻴﺮﻩ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺎز ﮔﻔﺖ ‪" :‬ﻣﺮا رهﺎ آﻦ"‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ُا َﺑﯽّ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺨﺪا رهﺎﻳﺖ ﻧﻜﻨ ِﻢ ِ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ واﺑﺴﺘﮕﺎن ﻣﻦ ﻧﻴﻜﻰ‬
‫آﻨﻰ‪ ،‬ﻣﻰ ﺧﻮاهﻰ ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﺑﻰ زرﻩ و ﺳﻴﺼﺪ زرﻩ ﭘﻮش را آﻪ ﻣﺮا در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﺎﻩ و ﺳﺮخ ﺣﻔﻂ‬
‫آﺮدﻩ اﻧﺪ در ﻳﻚ روز ﺑﻜﺸﻰ آﻪ ﻣﻦ از ﺣﻮادث در اﻣﺎن ﻧﻴﺴﺘﻢ و از ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﻴﻢ دارم"‪ .‬ﻗﺘﺎدﻩ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺁﻧﻬﺎ را رهﺎ آﻨﻴﺪ آﻪ ﺧﺪا ﻟﻌﻨﺘﺸﺎن آﻨﺪ و او را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻟﻌﻨﺖ آﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻳﻬﻮدان را‬
‫رهﺎ آﺮدﻧﺪ و ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ازدﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮوﻧﺪو ﺧﺪا اﻣﻮاﻟﺸﺎﻧﺮا ﻏﻨﻴﻤﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﺮد‪ ،‬زﻣﻴﻦ‬
‫‪٤‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ آﻪ آﺎرﺷﺎن زرﮔﺮى ﺑﻮدو ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﻼح ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ ﻟﻮازم زرﮔﺮى از ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺮﻓﺖ‪".‬‬

‫ﻣﻮرﺧﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻴﺸﺮﻣﯽ ﺗﻤﺎم ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ "ﻳﻬﻮدان ﺑﻨﻰ ﻗﻴﻨﻘﺎع‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮔﺮوﻩ ﻳﻬﻮدان ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﺑﺪر و ُاﺣُﺪ ﭘﻴﻤﺎن ﺷﻜﻨﻰ آﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ ."٥‬ﺁﻧﻬﺎ دﻟﻴﻞ ﺧﻮد را ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﭘﻴﻤﺎن ﺷﮑﻦ ﺑﻮدن ﻳﻬﻮدﻳﺎن هﻤﺎن‬
‫واﻗﻌﻪ اﯼ ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻧﺮا ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻗﻴﻘﻨﺎع ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ اوﻻ واﻗﻌﻪ ﺑﺎﻻ هﻴﭻ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻗﺮار داد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﺗﻌﻬﺪ هﺮ ﻳﮏ از دو ﻃﺮف ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ در ﺻﻮرت ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺛﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬اﮔﺮ هﻢ ﺑﻪ ﻓﺮض‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻋﻀﻮﯼ از ﻳﮏ ﻃﺮف ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻋﻀﻮﯼ از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻘﺾ ﻗﺮارداد ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
 ‫‪۵٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﻓﺮد ﻳﻬﻮدﯼ ﻗﺮار داد ﻣﺰﺑﻮر را ﻧﻘﺾ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﻗﺪام ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻗﺎﺗﻞ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻐﺎﻳﺮﺗﯽ ﺑﺎ ﻣﻮاد‬
‫ﻗﺮاردار ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ دﻗﻴﻘﺎ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﻣﻮاد ﺁن ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮاد‪ ،‬اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﻴﺎن ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻗﺮارداد در ﻣﻮرد ﻗﺘﻞ و ﺧﻮﻧﺒﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﻃﺒﻖ‬
‫ﺳﻨﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﻋﺮب‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ درﻳﺎﻓﺖ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ و ﻳﺎ ﻗﺘﻞ ﻗﺎﺗﻞ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﺎﻧﻮادﻩ‬
‫ﻣﻘﺘﻮل‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ادﻋﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﻘﺾ ﻗﺮاردار ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺑﻨﯽ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﻳﮏ اﺗﻬﺎم ﺑﯽ ﭘﺎﻳﻪ و در واﻗﻊ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻨﮑﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮرد ﻏﺎرت ﮐﺎروان ﻣﮑﻪ در ﻣﺎﻩ ﺣﺮام‪ ،‬دروغ‬
‫ﮔﻮﻳﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻋﻠﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع دوﺑﺎرﻩ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ‬
‫ﮔﻮﻳﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺁﻳﺎت ﻗﺮان در‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻋﻠﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع ﺑﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ اﺑﻦ هﺸﺎم در ﺑﺎﻻ و در ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻋﻠﺖ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺑﮑﻠﯽ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﮕﻔﺘﻪ ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‬
‫ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﺮاﯼ وﯼ ﻗﺒﻞ از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را ﻣﯽ ﺁورد‪:‬‬

‫"ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﺧﻴﺎﻧﺘﮑﺎرﯼ ﮔﺮوهﯽ ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﯽ در اﻳﻨﺼﻮرت ﺗﻮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﻋﺪل و دوﺳﺘﯽ ﻋﻬﺪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫‪٦‬‬
‫را ﻧﻘﺾ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺧﻴﺎﻧﺘﮑﺎران را دوﺳﺖ ﻧﺪارد‪".‬‬

‫ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺁورد او ﮔﻔﺖ "ﻣﻦ از‬
‫ﺑﻨﯽ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع ﺑﻴﻤﻨﺎﮐﻨﻢ و ﺑﻪ ﺣﮑﻢ هﻤﻴﻦ ﺁﻳﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﻳﺸﺎن رﻓﺖ"‪ ٧‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﻤﻨﺎﮐﯽ و ﻧﮕﺮاﻧﯽ او از ﺑﻨﯽ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع و ﻧﻪ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﮕﻔﺘﻪ اﺑﻦ هﺸﺎم ﻋﻠﺖ اذﻳﺖ زن ﺷﻴﺮ ﻓﺮوش و ﻗﺘﻞ ﻳﮏ‬
‫ﻳﻬﻮدﯼ و ﺳﭙﺲ ﻳﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﺿﻤﻦ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ هﻤﻮارﻩ در ﻗﺮان‬
‫در ﻣﻮرد ﺧﻮد و وﻓﺎدارﯼ اش ﺑﻪ ﻋﻬﺪ و ﻗﺮاردادهﺎﯼ دوﺳﺘﯽ اش ﺑﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮﻣﯽ‬
 ‫‪۶٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪان ﺑﻪ ﻗﻮل و ﻗﺮارهﺎﻳﺶ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﭘﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬و هﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻌﺶ اﻳﺠﺎب ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺧﻮد ﺳﺮاﻧﻪ و ﺑﻪ دل ﺧﻮاﻩ‪ ،‬ﻋﻬﺪ و ﻗﺮار ﺧﻮد را ﺑﺎ‬
‫دﻳﮕﺮان زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاردﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁوردن ﺁﻳﻪ اﯼ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﺎ‬
‫در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺷﺎهﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬درﺟﺮﻳﺎن اﻳﻦ واﻗﻌﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﻧﺰدﻳﮏ‬

‫ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺘﺤﺪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ازﺟﻠﺐ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻳﮑﺴﺮﻩ ﮐﺮدن ﻗﺪرت در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﻏﺎرت و ﮐﺸﺘﺎر ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬و ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ زﻳﺮرا ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺑﻦ هﺸﺎم‪ ،‬در هﻤﻴﻦ زﻣﺎن ﻣﯽ‬
‫ﺁورد‪ .‬دراﻳﻦ ﺁﻳﻪ هﺎ درﺿﻤﻦ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ وﺑﺨﺼﻮص ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ُا َﺑﯽّ را ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد‬
‫اﻧﺘﻘﺎد ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫"اﯼ اهﻞ اﻳﻤﺎن ﻳﻬﻮد و ﻧﺼﺎرﯼ را )ﮐﻪ دﺷﻤﻦ اﺳﻼﻣﻨﺪ( ﺑﻪ دوﺳﺘﯽ ﻣﮕﻴﺮﻳﺪ‪ ...‬و هﺮ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ دوﺳﺘﯽ ﮐﻨﺪ )در ﮐﻔﺮ و ﺳﺘﻤﮕﺮﯼ( ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ از ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ ...‬ﮔﺮوهﯽ ﻣﻨﺎﻓﻖ‬
‫"ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻇﺎهﺮﯼ " ﮐﻪ دﻟﻬﺎﺷﺎن ﻧﺎﭘﺎﮎ و ﻧﺎﺧﻮش اﺳﺖ ﺧﻮاهﯽ دﻳﺪ ﮐﻪ در راﻩ دوﺳﺘﯽ اﻳﺸﺎن )ﻳﻬﻮد‬
‫و ﻧﺼﺎرﯼ( ﻣﻴﺸﺘﺎﺑﻨﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﻣﺎ ار اﻳﻦ ﻣﻴﺘﺮﺳﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا در ﮔﺮدش روزﮔﺎر ﺁﺳﻴﺒﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻤﺎ‬
‫‪٨‬‬
‫رﺳﺪ‪"...‬‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻋﻠﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ُا َﺑﯽّ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧَﺰرَﺟﻴﺎن ﺑﺎ ﻳﻬﻮدﻳﺎن‬
‫ﺑﻨﯽ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع هﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﻟﺬا ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪،‬‬
‫اﮔﺮ ُا َﺑﯽّ ﺑﻄﻮر ﺟﺪﯼ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺎد ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺘﯽ ﻗﺪرت ﺑﻴﺮون ﮐﺮدن‬
‫ﺑﻨﯽ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع را هﻢ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ ُا َﺑﯽّ در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ اﻗﺪام ﮐﺎﻣﻼ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ و زورﮔﻮﻳﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺮود ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﻗﺘﻞ ﺁﻧﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ هﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﺎر‪ ،‬ﻏﺎرت و ﺳﺮﮐﻮب ﻳﻬﻮدﻳﺎن‪ ،‬ﻇﺎهﺮا ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﮥ‬
‫واهﯽ ﭘﻴﻤﺎن ﺷﮑﻨﯽ وﻟﯽ در واﻗﻊ ﺑﺮاﯼ ﺻﺎف ﮐﺮدن راﻩ ﻗﺪرت ﻳﺎﺑﯽ ﻣﺤﻤﺪ در‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﻤًﺎ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪۶١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺗﺮور و ﻛﺸﺘﺎر ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ‬

‫در ﭘﯽ ﻏﺎرت ﺑﻨﯽ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع و اﺧﺮاج ﺁﻧﻬﺎ از ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺴﺮاغ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻘﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺧﻮد در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻴﺮود و ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﺮور و ﺳﺮﮐﻮب ﺧﻮد را در وهﻠﻪ‬
‫اول ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻌﺮا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﺮا او در اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺮور ﺷﻌﺮا‬
‫ﻣﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﻌﺮ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬از ﺟﺎﻳﮕﺎهﯽ ﺑﺲ ﺑﻠﻨﺪ در ﻣﻴﺎن‬
‫اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﺷﮑﻞ اﺻﻠﯽ ﺑﻴﺎن ﻓﻌﻞ و‬
‫اﻧﻔﻌﺎﻻت ﻧﻈﺮﯼ و ﻋﺎﻃﻔﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﮑﺎر ﻣﻴﺮﻓﺖ و از ﻧﻔﻮذ ﺑﯽ اﻧﺪازﻩ زﻳﺎدﯼ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﺗﻮدﻩ ﻣﺮدم ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻤﻮازات ﺁن‪ ،‬ﺧﻮد ﺷﻌﺮا ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان وﺟﺪان ﺳﻴﺎﺳﯽ ‪ -‬ادﺑﯽ و ﺣﺘﯽ ﻋﺎﻃﻔﯽ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬از ﻣﻘﺎم روﺷﻨﻔﮑﺮاﻧﻪ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎﻻﺋﯽ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻋﺮب‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﭘﺎﺳﺪاران ادﺑﯽ اﻓﺘﺨﺎرات و ﻏﺮور‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫هﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻣﺮوزﯼ‪ ،‬ﺟﺮاﻳﺪ و ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺣﻮادث‬

‫ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﻧﻈﺮات ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻧﺘﻘﺎدﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﺁﻧﺰﻣﺎن اﺷﻌﺎ ِر ﺷﻌﺮا ﻧﻴﺰﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻧﻘﺸﯽ را اﻳﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻌﺮا در اﺷﻌﺎر ﺧﻮد‪ ،‬ﺷﺠﺎﻋﺘﻬﺎ و ﻓﻀﺎﻳﻞ اﺧﻼﻗﯽ و‬
‫ﺟﻨﮕﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ را ﻣﯽ ﺳﺘﻮدﻧﺪ و ﺑﺮ ﻣﺼﻴﺒﺘﻬﺎ و رﻧﺠﻬﺎﯼ ﺁن زارﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻮادث‬
‫ﺑﺰرگ را در ﻗﺼﻴﺪﻩ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻤﻨﺎﺳﺒﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺳﺮودﻧﺪ در اﺷﻌﺎر ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺁﻳﻨﺪﮔﺎن ﺛﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و زﺑﺎن ﺑﺮﻧﺪﻩ ﺧﻮد را در ﻣﻼﻣﺖ ﺧﻄﺎﮐﺎران و اﻧﺘﻘﺎد از‬
‫ﮐﺠﺮوﯼ هﺎ و ﺧﺒﺎﺛﺖ هﺎﯼ اﻓﺮاد و ﺣﺘﯽ ﺷﺨﺼﻴﺖ هﺎﯼ ﻣﻬﻢ ﺑﮑﺎر ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در‬
‫ﻳﮏ ﮐﻼم‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ وﺟﺪان ﺑﻴﺪار و ﮔﻮﻳﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺮﻳﺪن زﺑﺎن‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﮐﻪ در دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﻣﻌﺎدل ﺑﺴﺘﻦ و ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺟﺮاﻳﺪ‬
‫و ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت و در ﻳﮏ ﮐﻼم ﺳﺮﮐﻮب و ﺧﻔﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ هﻤﻴﻨﮑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺪرت ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
 ‫‪۶٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺷﻌﺮا ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﻴﺰد‪ .‬او ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺳﺮﮐﻮب ﺑﻨﯽ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻞ "ﮐﻌﺐ ﺑﻦ‬
‫اﺷﺮف" ﺷﺎﻋﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ را ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺮور ﻛﻌﺐ ﺑﻦ اﺷﺮف‬

‫ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻨﻲ ﻧﻀﻴﺮ‬

‫ﮐﻌﺐ از ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺳﺮﺳﺨﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد‪ ،‬و هﻤﻪ ﺟﺎ در اﺷﻌﺎرش ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻴﺎت او‬
‫اﻧﺘﻘﺎد و اﻓﺸﺎﮔﺮﯼ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺘﯽ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﭼﻨﺪ روزﯼ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ رﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﺮگ ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر را ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺗﺴﻠﻴﺖ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ از‬
‫ﺳﻔﺮ ﻣﮑﻪ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ از هﻮاداران ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺪ‪" :‬ﮐﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷ ِﺮ ﮐﻌﺐ‬
‫ﺑﻦ اﺷﺮف از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎز دارد؟" ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣَﺴﻠَﻤﻪ از اﻧﺼﺎر داوﻃﻠﺐ اﻳﻦ ﮐﺎر‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺠﺎم ﺁن از ﺣﻀﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ هﺸﺎم ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣَﺴﻠَﻤﻪ " ﺳﻪ روز هﻴﭻ ﻧﺨﻮرد از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺁن ﮐﻪ‬
‫ﭼﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﭽﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ اﺷﺮف را ﺑﻘﺘﻞ ﺁورد‪ ،‬و اﻳﻦ ﮐﻌﺐ در ﻣﻴﺎن ﻗﻮم ﺧﻮد‬
‫ﺳﺨﺖ ﺷﺮﻳﻒ و ﻣﺤﺘﺮم ﺑﻮد‪ .‬و ﭼﻮن ﺳﻪ روز ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎز ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ‬
‫اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺁﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬اﻳﻦ ﮐﺎر ﺑﺤﻴﻠﺖ از ﭘﻴﺶ ﺗﻮان ﺑﺮد‪ ،‬ﻻﺑﺪ دروﻏﯽ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﺒﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ و ﻋﺪاوت ﺗﻮ ﺑﺎ وﯼ ﻇﺎهﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮدن‪ .‬ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﺮا‬
‫‪٩‬‬
‫ﻞ ﻣﻦ ﺑﺤِﻠﯽ و هﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاهﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯼ‪".‬‬
‫از ِﻗ َﺒ ِ‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا "ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣَﺴﻠَﻤﻪ" ﺑﺮاﯼ دروغ ﮔﻔﺘﻦ و ﺑﮑﺎر‬
‫ﺑﺮدن ﺣﻴﻠﻪ در ﻗﺘﻞ ﮐﻌﺐ در ﻋﺬاب ﺑﻮدﻩ و از ﻣﺤﻤﺪ اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﻨﺖ ﻋﺮب ﺑﺪوﯼ‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻧﺎﺟﻮان ﻣﺮداﻧﻪ دﻳﮕﺮان از ﻃﺮﻳﻖ ﺣﻴﻠﻪ و‬
‫دروغ ﮐﺎرﯼ ﺑﺴﻴﺎر زﺷﺖ و ﻧﺎ ﭘﺴﻨﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ؟ ﻳﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻗﺒﻠﯽ و ﻋﻮام ﻓﺮﻳﺒﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ در دﻋﻮت ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻪ راﺳﺘﮕﻮﻳﯽ و ﭘﺮهﻴﺰ از دروغ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﺟﺎزﻩ ﺧﻮاهﯽ‬
‫ﻣَﺴﻠَﻤﻪ ﻣﻴﮕﺮدد؟‬
 ‫‪۶٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﻣﺮ هﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬اﺟﺎزﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ دروﻏﮕﻮﻳﯽ‪ ،‬ﻳﮏ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ او ﺑﺮاﯼ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺟﺎﻩ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺧﻮد‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ در ﻣﻮرد‬
‫زدن ﮐﺎروان در ﻣﺎﻩ ﺣﺮام ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﺑﻪ هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ اﺧﻼﻗﻴﺎﺗﯽ ﻧﺒﻮدﻩ و ﺑﺮاﯼ‬
‫ﭘﻴﺸﺒﺮد ﻣﻘﺼﻮد ﺧﻮد ﺑﻬﺮ ﮐﺎرﯼ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺳﻨﺖ هﺎﯼ واﻻﯼ اﺧﻼﻗﯽ و‬
‫ﺣﺘﯽ ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد وﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﻣﯽ زدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣَﺴَﻠَﻤﻪ "ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﻗﺮار ﻣﻴﮕﺬارد و ﺑﺮاى ﺁﻧﻜﻪ ﺑﺎ‬
‫هﻤﺪﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﮐﻌﺐ راﻩ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬اﺑﻮ ﻧﺎﺋﻠﻪ را آﻪ او ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻮدﻩ ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺮدﻩ و اﺑﺘﺪا وﯼ را ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﮐﻌﺐ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ واﻗﻌﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﮏ ﻧﺒﺮد ﭘﻴﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‬
‫او را ﺑﻪ ﻧﺰد وى ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺑﻮﻧﺎﺋﻠﻪ ﺑﻪ او ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اى اﺑﻦ ﺷﺮف ! ﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﺎﺟﺘﻰ ﭘﻴﺶ ﺗﻮ ﺁﻣﺪﻩ ام ﺁﻧﺮا ﻧﻬﺎن‬
‫دار‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ ‪":‬ﭼﻨﻴﻦ آﻨﻢ"‬
‫ﮔﻔﺖ ‪":‬ﺁﻣﺪن اﻳﻦ ﻣﺮد ﺑﻠﻴﻪ اى ﺑﻮد‪ ،‬آﻪ ﻋﺮﺑﺎن ﺑﻪ دﺷﻤﻨﻰ ﻣﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺎ‬
‫هﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻧﺪ و راهﻬﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ و ﻧﺎﻧﺨﻮران ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ اﻓﺘﺎدﻧﺪ وهﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻨﺖ‬
‫اﻓﺘﺎدﻩ اﻳﻢ‪".‬‬
‫ﮐﻌﺐ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻣﺮا ﭘﺴﺮ اﺷﺮف ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬از ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم آﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ آﺎر‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﺷﻮد‪".‬‬
‫اﺑﻮ ﻧﺎﺋﻠﻪ ﮔﻔﺖ ‪":‬ﺧﻮاهﻢ آﻪ ﺁذوﻗﻪ اى ﺑﻤﺎ ﺑﻔﺮوﺷﻰ و وﺛﻴﻘﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ دهﻴﻢ‪" .‬‬
‫ﮔﻔﺖ ‪" :‬ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮﻳﺶ را وﺛﻴﻘﻪ دهﻴﺪ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻣﻰ ﺧﻮاهﻰ ﻣﺎ را رﺳﻮا آﻨﻰ ؟ ﻣﺮا ﻳﺎراﻧﻰ هﺴﺖ آﻪ هﻤﺮأﯼ ﻣﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻰ‬
‫ﺧﻮاهﻢ ﺁﻧﻬﺎ را ﭘﻴﺶ ﺗﻮ ﺁرم آﻪ ﺁذوﻗﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ دهﻰ و ﻧﻴﻜﻰ آﻨﻰ و ﻣﺎ ﺳﻼح ﺑﻪ وﺛﻴﻘﻪ‬
‫ﺗﻮ دهﻴﻢ"‪ .‬ﻣﻰ ﺧﻮاﺳﺖ آﻪ وﻗﺘﻰ آﺴﺎن ﺑﺎ ﺳﻼح ﭘﻴﺶ آﻌﺐ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ وى ﺑﺪ ﮔﻤﺎن‬
‫ﻧﺸﻮد‪ .‬آﻌﺐ ﻣﻮاﻓﻘﺖ آﺮد‪ ".‬و او ﻧﻴﺰ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ داﺳﺘﺎن را ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﻪ ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽ‬
 ‫‪۶۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﮐﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﻪ و ﻳﺎراﻧﺶ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﺮاﯼ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪.‬‬
‫"ﺁﻧﮕﺎﻩ هﻤﮕﺎن ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﺮاهﻢ ﺁﻣﺪﻧﺪ آﻪ هﻤﺮاهﺸﺎن ﺗﺎ ﺑﻘﻴﻊ غ رﻗﺪ ﺑﺮﻓﺖ و ﺁﻧﻬﺎ را رواﻧﻪ آﺮد و‬
‫‪١٠‬‬
‫ﮔﻔﺖ ‪":‬ﺑﻨﺎم ﺧﺪا ﺑﺮوﻳﺪ" و دﻋﺎ آﺮد و ﮔﻔﺖ ‪":‬ﺧﺪاﻳﺎ آﻤﻜﺸﺎن آﻦ"‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ﺁﻧﻬﺎ رواﻧﻪ ﻗﻠﻌﻪ آﻌﺐ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ و اﺑﻮﻧﺎﺋﻠﻪ از ﺑﻴﺮون او را ﺻﺪا ﻣﻴﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ن آﻌﺐ آﻪ ﺗﺎزﻩ ﻋﺮوس ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ از رﻓﺘﻦ ﺷﻮهﺮش ﺟﻠﻮﮔﻴﺮى ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ ﺁورد‬
‫زِ‬
‫و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺑﻪ ﺧﺪا در ﺻﺪاى وى )اﺑﻮﻧﺎﺋﻠﻪ( ﻧﺸﺎن ﺷَﺮ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻢ" وﻟﻰ آﻌﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ و ﺑﺎ رﺷﺎدت و‬
‫ﻧﺘﺮﺳﻰ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪":‬اﮔﺮ ﻣﺮد را ﺑﻪ ﺳﻮى ﺿﺮﺑﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬اﺟﺎﺑﺖ آﻨﺪ‪" ".‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻓﺮود ﺁﻣﺪ و ﺳﺎﻋﺘﻰ‬
‫ﺑﺎ ﺁﻣﺪﮔﺎن ﺳﺨﻦ آﺮد آﻪ ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻨﺪ‪" :‬ﺑﻴﺎ ﺑﻪ درﻩ ﻋﺠﻮ ﺷﻮﻳﻢ و ﺑﺎﻗﻰ ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﮕﺬراﻧﻴﻢ‪".‬‬
‫آﻌﺐ ﮔﻔﺖ‪":‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮاهﻴﺪ" و ﺑﻪ راﻩ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺳﺎﻋﺘﻰ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ اﺑﻮﻧﺎﺋﻞ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻮهﺎى ﺳﺮ‬
‫آﻌﺐ آﺸﻴﺪ و ﺑﺒﻮﻳﻴﺪ و ﮔﻔﺖ ‪":‬هﺮﮔﺰ ﻋﻄﺮى ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮﺷﺒﻮ ﻧﺪﻳﺪﻩ ام"‪ .‬ﭘﺲ از ﺁن ﺳﺎﻋﺘﻰ ﺑﺮﻓﺖ و‬
‫ﺑﺎز ﭼﻨﺎن آﺮد ﺗﺎ آﻌﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻳﺎﻓﺖ و ﺳﺎﻋﺘﻰ ﺑﻌﺪ ﺑﺎز ﭼﻨﺎن آﺮد و ﻣﻮهﺎى ﺳﺮاو را ﺑﮕﺮﻓﺖ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪" :‬دﺷﻤﻦ ﺧﺪا را ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ ".‬و ﺷﻤﺸﻴﺮهﺎ ﺑﺮ او ﻓﺮود ﺁﻣﺪ اﻣﺎ آﺎرى ﻧﺴﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻣَﺴﻠَﻤﻪ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪":‬وﻗﺘﻰ دﻳﺪم از ﺷﻤﺸﻴﺮهﺎ آﺎرى ﺑﺮﻧﻴﺎﻣﺪ و دﺷﻤﻦ ﺧﺪا ﻓﺮﻳﺎد زد و ﺑﺮهﻤﻪ ﻗﻠﻌﻪ هﺎ ﺁﺗﺶ‬
‫اﻓﺮوﺧﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺎرﻳﻜﻰ را آﻪ در ﻧﻴﺎم داﺷﺘﻢ ﺑﻪ ﻳﺎد ﺁوردم و ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ او ﻧﻬﺎدم و ﻓﺸﺎر دادم ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫‪١١‬‬
‫ﺗﻬﻴﮕﺎهﺶ رﺳﻴﺪ و دﺷﻤﻦ ﺧﺪا ﺑﻴﻔﺘﺎد‪".‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﮐﻌﺐ ﺑﻦ اﺷﺮف‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺠﺮم ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﭘﻴﺮوان وﯼ‪ ،‬ﺑﻄﺮز ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ و ﻓﺠﻴﻌﯽ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﻗﺘﻞ ﮐﻌﺐ‪ ،‬اﻋﻼم‬
‫رﺳﻤﯽ ﺳﺮﮐﻮب و ﺧﻔﻘﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬و ﺳﺎﻳﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﺮور و وﺣﺸﺖ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﻏﺎرت ﺑﻨﯽ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع ﻳﮏ‬
‫ﻣﺮاﻓﻌﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺮور ﮐﻌﺐ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺮم ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬
‫ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬اﻋﻼم ﺻﺮﻳﺢ دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن و دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﯽ اﻓﺮادﻏﻴﺮ ﻳﻬﻮدﯼ ﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ از‬
‫ﻗﻮل اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
 ‫‪۶۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫"ﺻﺒﺤﮕﺎهﺎن ﻳﻬﻮدان ازآﺸﺘﻪ ﺷﺪن دﺷﻤﻦ ﺧﺪا هﺮاﺳﺎن ﺷﺪﻧﺪ و هﻴﭻ ﻳﻬﻮدى ﻧﺒﻮد آﻪ ﺑﺮ ﺟﺎن ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﻴﻤﻨﺎك ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ هﺮ ﻳﮏ از ﻣﺮدان ﻳﻬﻮد دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻴﺪ ﺧﻮﻧﺶ را ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ‪ .‬و ﺑﻌﺪ از ﺁن‬
‫‪١٢‬‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻪ روﯼ در ﻧﻬﺎدﻧﺪ و هﺮ ﺟﺎ ﺟﻬﻮدﯼ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ ﻣﯽ ﮐﺸﺘﻨﺪ"‬

‫ﺳﻨَﻴﻨَﻪ" آﻪ ﻳﻚ ﺗﺎﺟﺮ ﻳﻬﻮدى ﺑﻮد و ﺗﺎ‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ " ُﻣﺤَﻴﺼَﺔ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد"‪ ،‬ﺑﺮ "اﺑﻦ ُ‬
‫ﺁﻧﺰﻣﺎن ﺑﺎ هﻢ داد و ﺳﺘﺪ و رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ دوﺳﺘﺎﻧﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎﺧﺖ و او را در دم ﺑﻜﺸﺖ‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن ﺑﻨﻘﻞ از اﺑﻦ هﺸﺎم از اﻳﻨﻘﺮار ﺑﻮد‪:‬‬

‫ﺣﻮَﻳﺼَﻪ هﺮ دو ﺑﺮادر ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺤﻴﺼﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮد و ﺣﻮﻳﺼﻪ ﮐﺎﻓﺮ‪ ...‬ودر ﻣﻴﺎن ﻳﻬﻮد‬
‫" ُﻣﺤَﻴﺼَﻪ و ُ‬
‫ﻣﺮدﯼ ﺑﻮد ﻣُﺤﺘﺸﻢ ﺑﺎزرﮔﺎن )اﺑﻦ ﺳﻨﻴﻪ‪-‬از ﻣﻦ( و او را ﻳ ِﺪ ﻣﻨﱠﺖ ﺑﺮ هﻤﻪ ﻳﻬﻮد ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﻟﺨﺼﻮص‬
‫ﺑﺪﻳﻦ دو ﺑﺮادر ﻣﺤﻴﺼﻪ و ﺣﻮﻳﺼﻪ ﮐﻪ اﻳﺸﺎن هﻢ از ﻗﻮم ﻳﻬﻮد ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ وﯼ هﻤﺴﺎﻳﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬
‫اﺣﺴﺎن هﺎ از وﯼ ﺑﺪﻳﺸﺎن ﻣﯽ رﺳﻴﺪ و ﭘﺮوردﻩ ﻧﻌﻤﺖ وﯼ ﺑﻮدﻧﺪ ‪ ...‬ﭼﻮن ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺑﻔﺮﻣﻮد‬
‫ﺗﺎ ﻳﻬﻮد ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ ،‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و ﻣﺤﻴﺼﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁن ﺑﺎزرﮔﺎن اﻓﺘﺎد ﮐﻪ در ﺣﻖ وﯼ و ﺑﺮادر وﯼ اﺣﺴﺎن‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﺪان ﻳ ِﺪ ﻣﻨﱠﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ وﯼ داﺷﺖ هﻴﭻ اﺑﻘﺎ ﻧﮑﺮد و هﻢ در ﺣﺎل وﯼ را ﺑﮑﺸﺖ؛ و‬
‫ﺑﺮادرش ﺣﻮﻳﺼﻪ او را ﺑﺪﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﮑﺮد‪ ،‬دﺷﻨﺎم ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺪاد و ﺳﺨﻨﻬﺎﯼ ﺳﺨﺖ ﺑﻪ وﯼ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ،‬و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﭘﻮﺳﺖ و ﮔﻮﺷﺖ ﺗﻮ ﮐﻪ ﺑﺮ اﻧﺪام رﺳﺘﻪ اﺳﺖ از ﻧﻌﻤﺖ وﯼ ﺑﻮد و ﺷﺮم ﻧﺪاﺷﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫وﯼ را هﻤﯽ ﮐﺸﺘﯽ؟ ﻣﺤﻴﺼﻪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﺁن ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﺮا ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ وﯼ را ﺑﮑﺸﻢ اﮔﺮ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﺮا‬
‫‪١٣‬‬
‫ﺑﮑﺸﻢ هﻴﭻ ﺗﺎﺧﻴﺮ ﻧﮑﻨﻢ و اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮادر ﻣﻨﯽ"‬

‫ﺣﻮﻳﺼﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻌﺼﺐ و ﻏﻀﺒﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮادر ﺧﻮد ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ از‬

‫روﯼ ﺗﺮس ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﺑﻦ هﺸﺎم ﻧﻤﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺣﻮﻳﺼﻪ در ﺁن ﻣﺤﻴﻂ‬
‫رﻋﺐ و هﺮاﺳﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻮﻳﺼﻪ ﮐﺎﻓﺮ را ﻧﻴﺰ در ﺑﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬از‬
‫ﺗﺮس ﺟﺪﯼ ﺟﺎﻧﺶ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪.‬‬

‫ن ﺧﺒﺮ ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺻﻼﺑﺖ ﺑﺮادر‬

‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬او از ﻗﻮل راوﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎ ِ‬
‫در دﻳﻦ اش ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﺣﺘﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮادر ﺧﻮد ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ او ﺑﻪ‬
‫اﺳﻼم ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ و هﻮاداراﻧﺶ ﺑﺪﻧﺒﺎل‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬و ﺑﻤﻮازات اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻗﺪرﺗﺸﺎن اﻓﺰودﻩ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﻬﻴﺐ و ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺑﺨﻮد ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
 ‫‪۶۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺮور اﺑﻮراﻓﻊ‬

‫ب ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﻣﺤﺪود ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد‪،‬‬

‫ﻟﻴﺴﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﺮور و ﺳﺮﮐﻮ ِ‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﺨﺎﻟﻒ وﯼ‪" ،‬اﺑﻮ راﻓﻊ ﺳَﻼم ﺑﻦ اَﺑﻰ اﻟﺤَﻘﻴﻖ" را ﻧﻴﺰ‬
‫در ﺑﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ هﺸﺖ ﻧﻔﺮﻩ از ﺧَﺰرَﺟﻴﺎن را ﮐﻪ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ اوﺳﻴﺎن‬

‫ﮐﻪ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ اﺷﺮف را ﺗﺮور ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺪم ﭘﻴﺶ ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻣﻮر اﻳﻨﮑﺎر‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ "اﺑﻮ َﻗَﺘﺎدﻩ"‪" ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋَﺘﻴﻚ"‪" ،‬ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﺳِﻨﺎن"‪" ،‬اَﺳﻮَد ﺑﻦ‬
‫ﺧﺰاﻋﻰ" و "ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اَﻧﻴﺲ" در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ وﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اﺑﻦ راﻓﻊ‬
‫ﻣﯽ رﺳﻨﺪ‪ ،‬او را ﺻﺪا ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ .‬زن او از ﭘﺸﺖ در ﺳﺆال ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ آﻴﺴﺘﻴﺪ؟‬
‫ﺟﻮاب ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ "از ﻣﺮدم ﻋﺮﺑﻴﻢ و ﺁذوﻗﻪ ﻣﻰ ﺧﻮاهﻴﻢ" زن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ در ﺁﻳﻴﺪ‪ " .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺁﻧﻬﺎ وارد ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﺎﻣﺮداﻧﻪ اﺑﻦ راﻓﻊ را ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻮدﻩ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﺗﻼن "اﺑﻮ راﻓﻊ" هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ هﺮ ﻳﻚ ﺳﻌﻰ‬
‫در ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺎﺗﻞ و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺎداش ﻣﯽ آﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ آﻪ‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﻮد در ﻣﻮرد ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﭼﻨﺪان هﻢ ﺑﺎ اﻧﮕﻴﺰﻩ اﻳﻤﺎن ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و اﻳﻦ ﻗﺘﻞ و ﺟﻨﺎﻳﺎت را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘﻮل و ﭘﺎداش اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادﻩ اﻧﺪ و‬
‫دروﻏﮕﻮﻳﯽ و اﻋﻤﺎل ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﻧﻴﺰ در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن اﻣﻮرﯼ راﻳﺞ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ دﻳﺪﻳﻢ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ دروﻏﮕﻮﻳﻰ هﺎ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ در ﺟﻬﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
‫اش ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻧﻪ ﻧﺎراﺣﺖ و ﻧﻪ ﻣﺘﻌﺠﺐ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻗﺎﺗﻠﻴﻦ‬
‫اﺑﻮ راﻓﻊ ﻧﻴﺰ ﺧﻴﻠﻰ راﺣﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮهﺎى ﺁﻧﻬﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﻜﻨﺪ و ﭼﻮن ﺷﻤﺸﻴﺮ اﺑﻦ اﻧﻴﺲ‬
‫را آﻪ ﻳﻬﻮدى هﻢ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﻳﻦ او را آﺸﺘﻪ اﺳﺖ آﻪ ﻧﺸﺎن‬
 ‫‪۶٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪١٤‬‬
‫ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ دﻳﮕﺮان را ﺑﺨﺎﻃﺮ ادﻋﺎﯼ دروﻏﺸﺎن‬ ‫اﺳﺘﺨﻮان را در ﺁن ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻢ‪".‬‬
‫ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻏﺎرت ﻛﺎروان ﻋﺮاق‬

‫و ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻜﻪ ﺑﺮاي ﺳﺮﻛﻮب ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﺑﺎ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺑﺪر‪ ،‬اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺧﻄﺮ ﺟﺪﯼ ﺑﺮاﯼ اﻣﻨﻴﺖ‬
‫راﻩ ﺗﺠﺎرﯼ ﻣﻴﺎن ﻣﮑﻪ و ﺳﻮرﻳﻪ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ راﻩ ﺗﺠﺎرﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﮑﻴﺎن ﺑﻮد و ﻣﺴﻴﺮ‬
‫ﺁن از ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﮑﻴﺎن ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫درﺁﻣﺪﺷﺎن از ارﺳﺎل ﮐﺎرواﻧﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻳﮑﺒﺎر ﻧﻴﺰ ﺳﻌﯽ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﺒﺎر‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﺎﻧﺪن از ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﮐﺎروان ﺧﻮد را از راﻩ‬
‫ﻋﺮاق و ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻋﺒﻮر دهﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺒﺮ ﺣﺮﮐﺖ اﻳﻦ ﮐﺎروان ﮐﻪ در ﺟﻤﺎدﯼ اﻵﺧﺮ ﺑﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺻﺪهﺰار درهﻢ‬

‫وﺳﺎﺋﻞ و ﻇﺮوف ﻧﻘﺮﻩ و ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﮑﻪ را ﺗﺮﮎ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ‪ ،‬ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ ‪ ١٠٠‬ﻧﻔﺮﻩ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ‪ ،‬ﺷﻮهﺮ ﺳﺎﺑﻖ زﻳﻨﺐ‬
‫و ﻏﻼم ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺁزادﯼ ﺑﻪ ﻧﺎﭘﺴﺮﯼ وﯼ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻏﺎرت ﮐﺎروان اﻋﺰام ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺳﻬﻢ ﻣﺤﻤﺪ از اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﯽ ‪ ٢٠‬هﺰار درهﻢ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪" .‬ﻓﺮات ﺑﻦ ﺣﻴﺎن" ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﻏﺎرت ﮐﺎروان اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺒﻮل اﺳﻼم ﺁزاد ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫دو ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﻏﺬاﯼ روزاﻧﻪ اش ﺑﻮد و زﻧﺪﮔﯽ‬
‫روزﻣﺮﻩ اش از ﺻﺪﻗﺎت ﻧﺎﭼﻴﺰ اﻧﺼﺎر ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﺛﺮوﺗﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﻏﺎرت ﮐﺎرواﻧﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﯼ ﺑﻬﻢ زدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮﻣﻴﻦ زن "ﺣَﻔﺼَﻪ" را ﮐﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﻤﺮ‬
‫و ‪ ١٨‬ﺳﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﺧﻮد در ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬زن اول او ﺑﻌﺪ از ﺧﺪﻳﺠﻪ‬
‫"ﺳﻮدﻩ" ﺑﻮد ﮐﻪ او را در ﻣﮑﻪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺧﺪﻳﺠﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﺧﻮد در‬
‫ﺁوردﻩ ﺑﻮد و زن دوﻣﺶ ﻋﺎﻳﺸﻪ دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ او را ﻧﻴﺰ در ﻣﮑﻪ )ﺳﻪ ﺳﺎل‬
 ‫‪۶٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻗﺒﻞ از هﺠﺮت( ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﺧﻮد در ﺁوردﻩ‪ ،‬ﺑﮕﻔﺘﻪ ﻃﺒﺮﯼ در هﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺎ او زﻓﺎف‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﺑﺎ زن ﺳﻮم ﺧﻮد ازدواج ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻏﺎرت ﮐﺎروان ﻋﺮاق‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ هﻤﻪ راهﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﯼ ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﻗﻄﻊ و‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﮑﻴﺎن ﺟﺰ ﺟﻨﮓ راهﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎز ﮐﺮدن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺷﻌﺮ "ﺣﺴﺎن‬
‫ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ"‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ درﺑﺎر ﻏﺴﺎﻧﻴﺎن و اهﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬در ﺷﺮح ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن راهﻬﺎ ﮔﻮﻳﺎﯼ‬
‫اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﮕﻮ راهﻬﺎﯼ دﻣﺸﻖ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺁروارﻩ هﺎﯼ ﺷﺘﺮهﺎﯼ ﻋﻈﻴﻢ اﻟﺠﺜﻪ‬

‫هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ از ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ اَراﮎ ∗ ﭘﺮاﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺒﺮﻳﺰ از ﺟﻨﮓ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮ اﮔﺮ راﻩ درﻩ را از ﭘﺸﺖ ﺗﭙﻪ هﺎﯼ ﺷﻨﯽ در ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮﻧﺪ‬
‫‪١٥‬‬
‫رﻩ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ ﻧﻤﻴﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎز ﮐﺮدن اﻳﻦ راهﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﯼ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻧﺘﻘﺎم از ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‬
‫ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﮑﻪ در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺿﺎﻓﻪ ﺗﺠﺪﻳﺪ اﻋﺘﺒﺎر ﻗﺮﻳﺶ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﮕﯽ‪،‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺟﺪﻳﺪﯼ را از ﺟﺎﻧﺐ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺿﺮورﯼ و اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﯽ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬رهﺒﺮﯼ اﻳﻦ ﺟﻨﮓ اﻳﻨﺒﺎر ﺑﺎ "اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﺑﻦ ﺣﺮب" از ﺧﺎﻧﺪان ﺑﻨﯽ اﻣﻴﻪ‪ ،‬از‬
‫ﮐﻼن ﺑﻨﯽ ﺷﻤﺲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن رهﺒﺮان ﻣﮑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﺷﻮراﯼ ﺷﻬﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ او‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻌﺮ زﻳﺮ ﮐﻪ ﺁﻧﺮا او در ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺪارﮎ ﻳﮑﯽ از ﺣﻤﻼﺗﺶ ﺑﻪ‬
‫اﻃﺮاف ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﺳﺮاﻳﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎﯼ اﺣﺴﺎس و ﺣﺎل و هﻮاﯼ ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺑﺪر و ﻏﺎرت ﮐﺎروان ﻋﺮاق اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﻳﺜﺮب و ﺟﻤﺎﻋﺘﺸﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪،‬‬

‫ﮐﻪ هﺮ ﭼﻪ ﻓﺮاهﻢ ﺁوردﻩ اﻧﺪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﻤﺎ ﺷﻮد‪،‬‬

‫∗‪ -‬ﻧﻮﻋﻲ درﺧﺖ ﺑﺎ ﺑﺮﮔﻬﺎي ﭘﻬﻦ و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺳﺒﺰ‬

 ‫‪۶٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ روز ﭼﺎﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﻇﻔﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪،‬‬

‫ﭘﺲ از ﺁن ﻧﻮﺑﺖ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪،‬‬

‫ﻗﺴﻢ ﺧﻮردﻩ ام ﮐﻪ ﻧﺰدﻳﮏ زﻧﺎن ﻧﺸﻮم‬

‫و ﺁب ﺑﻪ ﺳﺮ و ﺗﻦ ﻧﺰﻧﻢ‬

‫ﺗﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ اوس و ﺧَﺰرَج را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻴﺪ‬

‫‪١٦‬‬
‫ﮐﻪ دل از ﻏﻢ ﻣﺸﺘﻌﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم‪ ،‬اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻮد ﺣﺎﺻﻞ از ﮐﺎرواﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫در ﺑﺪر ﻣﺤﻤﺪ در ﭘﯽ ﻏﺎرت ﺁن ﺑﻮد ﺑﺮاﯼ ﺗﺪارﮎ ﺟﻨﮓ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاردﻩ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻗﺪرت‪ ،‬و ﻧﻮﻋﯽ رﺟﺰ ﺧﻮاﻧﯽ ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ‪ ٢٠٠‬اﻟﯽ‬
‫‪ ۴٠٠‬ﻧﻔﺮﻩ ﺗﺎ ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ راﻧﺪﻩ در اﻃﺮاف ﺁن ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬و در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﺨﻞ از ﻣﺰارع اهﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ را ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﻣﻴﮑﺸﺪ‪ ٢ ،‬ﺗﻦ از اﻧﺼﺎر را درﻣﺰارع‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺴﻮﯼ ﻣﮑﻪ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪن از واﻗﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻌﺪادﯼ از اﻓﺮاد ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﻇﺎهﺮا ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﮔﻮﺷﻤﺎﻟﯽ ﺁﻧﺎن وﻟﯽ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ رﺟﺰ ﺧﻮاﻧﯽ و ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻗﺪرت ‪ ،‬در ﭘﯽ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﺲ از اﻃﻼع از ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺨﺮﻩ اﯼ ﺑﻌﺪًا از ﺟﺎﻧﺐ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﻳﮑﯽ از ﻏﺰوات ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪﻩ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺟﻨﮓ‬
‫"ﺳﻮﻳﻖ" ﻧﺎم ﮔﺬارﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺁن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻮل ﺧﺪا را ﺑﻪ دادن ﭘﺎداﺷﯽ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ در ﻳﮏ ﺟﻨﮓ واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﻧﺼﻴﺐ هﻤﺮاهﺎن ﺧﻮد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﻳﻦ رﺟﺰﺧﻮاﻧﻴﻬﺎ و ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻗﺪرت هﺎ ﺑﻪ ﺗﺸﻨﺞ ﻣﻴﺎن ﻣﮑﻪ و ﻣﺤﻤﺪ‬
‫داﻣﻦ ﻣﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن راهﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﯼ ﻧﻴﺰ در اداﻣﻪ ﺧﻮد هﺮ روز ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻣﮑﻴﺎن ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻣﮑﻴﺎن را ﺑﻪ ﺗﺪارﮎ ﺟﺪﯼ‬
‫ﺟﻨﮓ واﻣﻴﺪارد‪.‬‬
 ‫‪٧٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻲ ﺧﻮرﻧﺪ‬

‫ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﭘﺲ از ﺷﻜﺴﺖ ﺑﺪر اﻳﻨﺒﺎر در ﺳﺎل ‪۶٢۵‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻣﺎدﮔﯽ و ﺟ ﺪﻳﺖ‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮ رواﻧﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮ ﻋﮑ ﺲ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺪر ﮐ ﻪ در ﺁن از ﮐﻤ ﮏ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﺧﻮد اﻧﺼ ﺮاف و ﺣﺘ ﯽ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﺁﻧﻬ ﺎ را رد ﮐ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺒ ﺎر‪،‬‬
‫هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻋ ﺪﻩ ﮐﺜﻴ ﺮﯼ ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﺣﺒﺸ ﻴﺎن‪ ،‬ﺑﻨ ﻰ ِآﻨﺎﻧ ﻪ و اه ﻞ ِﺗﻬﺎﻣ ﻪ‪ ،‬ﻣﺘﺤ ﺪﻳﻦ ﺣ ﻮل و‬
‫ﺧﻮش ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﺎزم ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺪر ﺑ ﺎ‬
‫ﻧﻴ ﺮوﯼ ‪ ٣٠٠٠‬ﻧﻔ ﺮﻩ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ هﻔﺘﺼ ﺪ زرﻩ و دوﻳﺴ ﺖ اﺳ ﺐ ﺑ ﺮ ﻧﻴ ﺮوﯼ ‪ ٧٠٠‬ﻧﻔ ﺮﻩ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮑﺼﺪ زرﻩ و دو اﺳﺐ از ﻟﺤﺎظ ﻧﻔﺮات و ﺗﺠﻬﻴ ﺰات ﺑﺮﺗ ﺮﯼ ﮐﺎﻣ ﻞ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ‪،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬ﻧﻘﺶ‬
‫اﺻﻠﯽ و ﺗﻌﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ در ﺟﻨﮓ را ﻧﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﻧﻔﺮات ﺑﻠﮑﻪ ﺟﺪﻳﺖ در ﺗﺪارﮎ و‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺟﻨﮓ و ﺗﺎﮐﺘﻴﻬﺎﯼ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ در ﺁن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑﻪ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪ درس ﮔﻴﺮﯼ از ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺪر‪ ،‬ﺳﻬﻞ‬
‫اﻧﮕﺎرﯼ و ﻏﺮور ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺟﻨﮓ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ ،‬در‬

‫ﺁن ﭘﻴﺮوز ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮد در ﻳﮏ ﻣﻮرد دﭼﺎر ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎرﯼ‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ دﻻﻳﻠﯽ ﺑﻴﺶ از ﺁن‪ ،‬ﺑﻪ هﺰﻳﻤﺖ ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﻗﺮﻳﺶ در ﺷﺐ روز ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ‪ ،‬ﭘﻨﺠﻢ ﺷﻮال ﺳﺎل ﺳﻮم هﺠﺮت )‪٢١‬‬
‫ﻣﺎرس ‪ ( ۶٢۵‬ﺑﻪ ﮐﻮﻩ اﺣﺪ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬و در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در ﺁﻧﺠﺎ اردو‬
‫ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺒﺎن و ﺷﺘﺮان ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﭼﺮا ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺰارع اﻃﺮاف ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﮐﻪ زﻳﺮ‬
‫ﮐﺸﺖ ﺟﻮ و از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰﺗﺮﻳﻦ زﻣﻴﻦ هﺎ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬رهﺎ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٧١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﮔﺮد هﻤﺎﻳﯽ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﺪوﻳﻦ ﻳﮏ ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و راﻳﺰﻧﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪ ُا َﺑﯽّ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺁن هﻤﺮاﻩ ﺑﻮدﻩ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﺎﻧﺪن‬
‫در ﻣﺪﻳﻨﻪ و دﺳﺖ زدن ﺑﻪ ﻳﮏ ﺟﻨﮓ ﺗﺪاﻓﻌﯽ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺮﻳﺶ را ﺟﺒﺮان‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ در ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﻣﺠﺘﻤﻊ هﺎ و‬
‫ﻣﺤﻼت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﯼ ﮐﻪ هﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﮐﻼﻧﻬﺎﯼ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻪ‪ ،‬و ﺑﺎ‬
‫ﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﺣ ِﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﺧﻮد‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯼ از دژهﺎ و ﻗﻠﻌﻪ‬
‫دﻳﻮارهﺎﯼ ﺳﻨﮕ ِ‬
‫هﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ و ﮐﻮﭼﮏ وﻟﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻬﻢ را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻓﺎع در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ‬
‫ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮﺗﺮﯼ دوﮔﺎﻧﻪ ﻗﺮﻳﺶ از ﻟﺤﺎظ ﻧﻔﺮات و ﻧﻴﺮوﯼ ﺳﻮار را‬
‫ﺟﺒﺮان ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ در ﭘﺸﺖ دﻳﻮارهﺎﯼ ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد‪ ،‬هﻢ ﺳﻮارﻩ ﻧﻈﺎم‬
‫دﺷﻤﻦ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮدﻩ از ﺗﺤﺮﮎ و ﮐﺎرﺁﺋﯽ ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬و هﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻧﻴﺮوﯼ‬
‫‪١٧‬‬
‫ﮐﻤﮑﯽ زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻧﻔﺮاﺗﯽ ﺁﻧﺮا ﺧﻨﺜﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ اﺟﺒﺎرًا هﻤﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺁن‬
‫را‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﻓﺎع از ﺧﻮد ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ اﺿﺎﻓﯽ زﻧﺎن‬
‫و ﮐﻮدﮐﺎن را ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد و ﻣﺼﻮن از ﺗﻌﺮض دﺷﻤﻦ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﺁب و ﻏﺬا رﺳﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬زﺧﻤﻬﺎﻳﺸﺎن را ﻣﺪاوا ﮐﺮدﻩ و ﺣﺘﯽ از ﭘﺸﺖ‬
‫دﻳﻮارهﺎ دﺷﻤﻦ را ﺳﻨﮓ ﺑﺎران ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﻮﺛﺮﯼ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬و از اﻳﻦ‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻴﺰ ﺿﻌﻒ ﻧﻔﺮاﺗﯽ ﺁﻧﺎن را ﺟﺒﺮان ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺑﺪرﺳﺘﯽ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﻴﺪ را ﻧﻴﺰ‬
‫در دل ﻣﯽ ﭘﺮوراﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﮑﻤﮏ اﻳﻦ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ‪ ،‬ﻣﮑﻴﺎن ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ‪ ،‬ﻧﺎ اﻣﻴﺪ از ﻋﺒﻮر‬
‫از دﻳﻮارهﺎﯼ دﻓﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﺪﻳﻨﻪ را رهﺎ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺎز ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﯼ اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﺗﻮاﻓﻖ هﻤﮕﺎﻧﯽ‪ ،‬راﺳﺖ ﻳﺎ دروغ‪ ،‬ﺧﻮاب ﺷﺐ ﻗﺒﻞ ﺧﻮد را‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار دادﻩ ﺁﻧﺮا ﻣﺴﺘﻤﺴﮏ ﺑﺪ ﻳﻤﻨﯽ ﺧﺮوج از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٧٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫"ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ُا َﺑﯽّ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯼ ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻤﺎن ﮐﻪ هﺮ وﻗﺖ از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺳﻮﯼ دﺷﻤﻦ رﻓﺘﻪ اﻳﻢ ﺷﮑﺴﺖ‬
‫ﺧﻮردﻩ اﻳﻢ و هﺮ وﻗﺖ دﺷﻤﻦ وارد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺷﺪﻩ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن را واﮔﺬار ﮐﻪ اﮔﺮ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻓﺘﻨﺪ و اﮔﺮ وارد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺮدان رو ﺑﻪ رو ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺠﮕﻨﺪ و زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن از‬
‫‪١٨‬‬
‫ﺑﺎﻻ ﺳﻨﮕﺸﺎن اﻧﺪازﻧﺪ و اﮔﺮ ﺑﺎز ﮔﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﻮﻣﻴﺪﯼ رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪".‬‬

‫اﻣﺎ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬و ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ هﻤﮕﯽ ﺑﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﻓﻮق ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮدﻩ و اﮐﻨﻮن ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻨﺪ روﯼ‬
‫ﺧﻮد ﻗﺼﺪ ﺟﺒﺮان ﺁﻧﺮا داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻤﻊ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻴﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻪ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻏﺮور و ﻏِﺮﻩ ﺷﺪن از ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﺪر و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻪ ﻳﺎرﯼ اﻧﮑﺎرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﷲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺧﺮاﻓﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻧﺎﻧﺮا دﭼﺎر ﺁن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺷﺎﻳﺪ هﻢ‬
‫ﯽ ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺟﺒﺮان ﺳﺮﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻗﺒﻠﯽ و ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ﺧﻮد از ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺟﻨﮕ ِ‬
‫ﻣﺎﻧﺪن در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻴﺎن‬
‫رﻓﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺰارع و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ در ﺻﻮرت ﺗﻦ دادن ﺑﻪ ﻳﮏ ﺟﻨﮓ‬
‫دﻓﺎﻋﯽ و ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﮑﻤﻞ اﺳﺘﺪﻻﻻت ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار دادﻩ‪ ،‬و ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺤﻤﺪ را ﻧﻴﺰ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺁﻧﺎن ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪،‬ﺑﺎ ﺧﻮد هﻤﺮاﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫"رأﯼ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ُا َﺑﯽّ ﺑﻦ ﺳﻠﻮل ﻣﺎﻧﻨﺪ رأﯼ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻮﯼ دﺷﻤﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ رﻓﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺮون‬

‫ﺷﺪن از ﻣﺪﻳﻨﻪ را ﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﺮوهﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ در ﺑﺪر ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ...‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫‪١٩‬‬
‫اﯼ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاﯼ ﻣﺎ را ﺳﻮﯼ دﺷﻤﻦ ﺑﺒﺮ ﮐﻪ ﻧﮕﻮﻳﻨﺪ ﻣﺎ ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ اﻳﻢ ﻳﺎ زﺑﻮﻧﻴﻢ‪".‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻪ ﺧﺮوج از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و در ﭘﺎﻳﺎن هﻤﺎن‬
‫روز ﻧﻴﺮوﯼ هﺰار ﻧﻔﺮﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﭘﺲ از ﺑﺮﮔﺰارﯼ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﻋﺎزم ﮐﻮﻩ اﺣﺪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ هﻨﻮز اﻧﺪﮐﯽ از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺎرج ﻧﺸﺪﻩ‪ ،‬در ﻣﻴﺎﻧﻪ راﻩ‪ ،‬ﺑﻴﻦ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺸﻌﺎب رخ ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬و ﻳﮏ ﺳﻮم ﺁن ﻳﻌﻨﯽ ‪ ٣٠٠‬ﺗﻦ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ُا َﺑﯽّ در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ در ﺧﺎرج از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ اوﻟﻴﻪ‪ ،‬در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮاﯼ دﻓﺎع از ﺷﻬﺮ‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬دو ﻃﺎﻳﻔﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﺳﻠﻴﻤﻪ و ﺑﻨﯽ ﺣﺎرﺛﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻗﺼﺪ‬
 ‫‪٧٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫هﻤﺮاهﯽ ﺑﺎ اﻧﺸﻌﺎﺑﻴﻮن را داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫هﻤﺮاﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻏﺮِﻩ از‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ و ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ ُا َﺑﯽّ‪ ،‬و ِ‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﺪر‪ ،‬ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازﻩ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﺧﻮد در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬دﭼﺎر‬
‫هﻤﺎن ﺧﻄﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ در اﺑﺘﺪا و در هﻤﺎن ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﮏ‬
‫ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﺎﻧﺪن از ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻮارﻩ ﻧﻈﺎم ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﺻﺨﺮﻩ هﺎﯼ وﻟﮑﺎﻧﻴ ِ‬
‫ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ در ﮐﻨﺎر ﮐﻮﻩ اﺣﺪ اﻃﺮاق ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺻﻒ ﺁراﺋﯽ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺤﺮﮐﺖ در ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﻋﻘﺒﻪ ﺧﻮد از ﺣﻤﻠﻪ دﺷﻤﻦ در داﻣﻨﻪ ﮐﻮﻩ‬
‫و ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﺁن ﻣﺴﻘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﯼ هﺰار ﻧﻔﺮﻩ ﻗﺮﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﺗﺤﺮﮎ و‬
‫ﻞ ﺁن ﺻﻒ‬
‫اﻣﮑﺎن ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز ﺳﻮارﻩ ﻧﻈﺎم ﺧﻮد در ﻓﻀﺎﯼ ﺑﺎز و ﺑﺎﻣﺎﻧﻊ دﺷﺖ ﻣﻘﺎﺑ ِ‬
‫ﺁراﺋﯽ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ هﻤﺎن ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﻨﺪد‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ‬
‫از ﻧﻴﺮوﯼ ﭘﻴﺎدﻩ ﻧﻈﺎم ﺧﻮد ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﺣﻤﻠﻪ را ﺷﺮوع‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺟﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻣﻘﺪﻣﺘﺎ ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﻴﺮﺑﺎران ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ‪" ،‬ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫ﺟﺒَﻴﺮ" و ﮔﺮوﻩ ‪ ۵٠‬ﻧﻔﺮﻩ ﺗﻴﺮاﻧﺪازان وﯼ را ﺑﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺑﺎرﻳﮑﻪ ﺑﺎﻻﯼ ﮐﻮﻩ‪،‬‬
‫ﺑﻦ ُ‬
‫ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺮﻳﺶ او را از ﺁﻧﺠﺎ و از ﻋﻘﺐ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دهﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻤﺎرد‪ ،‬و ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻔﺎرش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﺟﻨﮓ در ﺟﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ از ﺁن ﻣﺪﺧﻞ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻨﺒﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮏ ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻨﮕﯽ دﻗﻴﻖ وارد‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﻪ در ﺟﺎﺋﯽ‪" ،‬در ﭘﻴﺶ ﺧﻮد"‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ راﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪،‬‬
‫ﭼﺎﻟﻪ هﺎﻳﯽ ﺣﻔﺮ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺳﺮ ﺁن را ﺑﺎ ﺧﺎﮎ و ﺧﺎﺷﺎﮎ ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ در ﺻﻮرت‬
‫ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ را در ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬در ﭼﺎﻟﻪ هﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﮔﻴﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪،‬‬
 ‫‪٧۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻪ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ ‪ .‬ﺑﻌﺪا ﻣﻴﺒﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮد در ﺣﻴﻦ ﺗﻌﻘﻴﺐ دﺷﻤﻦ‪ ،‬در ﻳﮑﯽ‬
‫از هﻤﻴﻦ ﭼﺎﻟﻪ هﺎ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن هﻤﻪ ﺟﻮاﻧﺐ دﻳﮕﺮ ﺟﻨﮓ و ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺁﻧﺮا در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺪارﮎ ﺁن ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻴﮑﻪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺰد ﻋﻠﻤﺪاران ﺧﻮد رﻓﺘﻪ‬
‫ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻢ ﺁﻧﺎن در ﺟﻨﮓ را ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻮﺷﺰد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻠَﻢ ﺑﺮ ﭘﺎﯼ اﺳﺖ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬

‫ﻋﻠَﻢ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ دارد‪ ،‬ﺗﺎ َ‬
‫"ﻇﻔﺮ و هﺰﻳﻤﺖ ﻟﺸﮑﺮ در ﺛﺒﺎت و اﻧﻘﻼب َ‬
‫ﻋﻠَﻢ‬
‫ﻋﻠَﻢ از ﭘﺎﯼ در ﺁﻳﺪ‪ ،‬اﻧﮑﺴﺎر و هﺰﻳﻤﺖ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﻮد؛ ‪ ...‬روز ﺑﺪر َ‬
‫ﺧﺼﻢ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﺮد‪ ،‬و ﭼﻮن َ‬
‫ﻧﮕﺎﻩ ﻧﺪاﺷﺘﻴﺪ و زود ﭘﺸﺖ ﺑﺪادﻳﺪ ﺗﺎ واﻗﻌﻪ اﯼ ﭼﻨﺎن ﺑﺮ ﻗﺮﻳﺶ اﻓﺘﺎد‪ ... ،‬ﭘﺲ ﻋﻠﻤﺪاران ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬دل‬
‫‪٢٠‬‬
‫ﻓﺎرغ دار ﮐﻪ ﺗﺎ ﺟﺎن دارﻳﻢ ﻋﻠﻢ از ﺧﻮد ﺟﺪا ﻧﮑﻨﻴﻢ و ﺑﻬﻴﭻ ﺣﺎل ﻧﺪهﻴﻢ‪".‬‬

‫در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ ﻋﻠﻤﺪاران ﻗﺮﻳﺶ در ﺣﻴﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻓﺪا ﮐﺎرﯼ و از ﺧﻮد‬
‫ﮔﺬﺷﺘﮕﯽ را ﺑﺮاﯼ ﺑﺮ ﭘﺎ داﺷﺘﻦ ﺁن از ﺧﻮد ﺑﺨﺮج دادﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﻋَﻠ ِﻢ اﻳﺸﺎن‬
‫ﻋَﻠ ِﻢ ﮐﻔﺎر ﺑﺮ اﻓﺮاﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺎم وﯼ "ﻋَﻤﺮﻩ ﺑﻨﺖ ﻋَﻠ َﻘَﻤﻪ" ﺑﻮد‪ ،‬و ﭘﻴﺶ از ﺁن َ‬
‫"زﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ َ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻏﻼﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎم وﯼ ﺻُﻮاب ﺑﻮد‪ ،‬و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اول دﺳﺖ راﺳﺘﺶ ﺑﻴﻔﮕﻨﺪﻧﺪ و ﺑﺪﺳﺖ ﭼﭗ‬
‫ﻋﻠَﻢ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ داﺷﺖ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از ﺁن دﺳﺖ ﭼﭙﺶ ﺑﻴﻔﮕﻨﺪﻧﺪ و ﻋﻠَﻢ ﺑﺮ اﻓﺘﺎد و ﺑﺴﻴﻨﻪ ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺖ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ‬
‫‪٢١‬‬
‫از ﺁن ﺳﺮش ﺑﻴﻔﮕﻨﺪﻧﺪ و ﻋﻠَﻢ در اﻓﺘﺎد‪"...‬‬

‫ﺣﺘﯽ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن و زﻧﺶ "هﻨﺪ" ﮐﻪ دﺧﺘﺮ ﻋُﺘﺒَﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺐ و ﺑﻪ ﺧﺎﮎ‬
‫اﻓﺘﺎدﻩ ﻗﺮﻳﺶ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻴﺮوﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫اﻧﺤﺎء ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻌﯽ در ﺗﺸﻮﻳﻖ و ﺗﺤﺮﻳﺾ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫"وﺣﺸﯽ"‪ ،‬ﻏﻼم ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﯽ ﮐﻪ هﺮﮔﺰ زوﺑﻴﻦ اش ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻧﻤﯽ رﻓﺖ‪ ،‬ﻗﻮل ﻣﻴﺪهﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﮐﺸﺘﻦ "ﺣﻤﺰﻩ" ﻋﻤﻮﯼ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮕﺠﻮﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮد ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬او‬
‫را ﺗﻮﺳﻂ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺁزاد ﻧﻤﻮدﻩ وﺳﺎﺋﻞ زﻧﺪﮔﯽ در اﺧﺘﻴﺎرش ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﺣﺘﯽ از ﺁوردن اﺑﻮ ﻏﺰۀ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮاﻧﺪن اﺷﻌﺎر ﺟﻨﮕﯽ و ﺗﻬﻴﻴﺞ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺟﻮﻳﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٧۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺁوردن زﻧﺎن در ﭘﺸﺖ ﺟﺒﻬﻪ ﺑﺮاﯼ دف زدن و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﺮدان ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻧﺸﺎن دﻳﮕﺮﯼ از ﺟﺪﻳﺖ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ از‬
‫ﺧﻮد ﺑﺨﺮج ﻣﻴﺪهﻨﺪ و اﻳﻦ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ‪ ١۵‬زﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ زرﻩ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ‬
‫‪٢٢‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬هﻨﺪ زن اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺪر‪ ،‬ﺑﺮادر‪،‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ و ﻋﻤﻮﯼ ﺧﻮد را در ﺑﺪر از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬او ﻗﺴﻢ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ اﻧﺘﻘﺎم‬
‫از دﺳﺖ رﻓﺘﮕﺎن ﺧﻮد را ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﺸﻮﻳﺪ و ﻧﻪ ﺑﺎ ﺷﻮهﺮش ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻋﮑﺲ و ﺑﺮ ﺧﻼف ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﺤﺪ و ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ و ﻣﺤﻞ ﺁﻏﺎز ﺟﻨﮓ دﭼﺎر دو‬
‫دﺳﺘﮕﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﻳﮏ ﺳﻮم ﻧﻴﺮوهﺎﻳﺸﺎن را ﻗﺒﻞ از ﺁﻏﺎز ﺟﻨﮓ از دﺳﺖ‬
‫ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺎن دو دﺳﺘﻪ در روز ﺷﻨﺒﻪ در داﻣﻨﻪ ﮐﻮﻩ‬
‫اﺣﺪ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﮔﺮﻣﺎﮔﺮم ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺣﻤﺰﻩ‪،‬‬
‫ﺟﻨﮕﺠﻮﯼ ﺑﺎ ارزش و ﭘﺮ ﻗﺪرت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ وﺣﺸﯽ ﮐﻪ زوﺑﻴﻨﺶ ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ وﯼ‬
‫ﻋَﻠﻢ دا ِر ﻗﺮﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ وﺟﻮد اﺑﺮاز‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ از ﭘﺸﺘﺶ ﺑﺪر ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪َ .‬‬
‫ﻋﻠَﻢ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن‬
‫ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ ﺑﯽ ﻧﻈﻴﺮ و ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ َ‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﭘﺎ در ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻳﮑﯽ از زﻧﺎن ﺟﻨﮕﺠﻮﯼ ﻗﺮﻳﺶ ﺟﺎﯼ او را ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﻋﻠﻤﺪار‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ در ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺿﺮﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬
‫ﻣﻴﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﯼ او را ﻋﻠﯽ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬اﺑﻮ ﻋﺎﻣﺮ راهﺐ‪ ،‬ﻳﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ ﮐﻪ در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﻧﻴﺰ‪ ،‬در ﺁﻏﺎز ﺟﻨﮓ‪،‬‬
‫ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ از دﻋﻮت ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ رهﺎ ﮐﺮدن ﻣﺤﻤﺪ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ او ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ‬
‫ﻧﻤﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ‪ ۵٠‬ﺗﻦ از ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﯽ زﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﭘﺸﺖ ﺟﺒﻬﻪ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬هﻨﺪ ﺳﺮ دﺳﺘﻪ زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻗﺮﻳﺶ‬
 ‫‪٧۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫دف و ﺗﻨﺒﻮر ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ هﻴﺠﺎن زﻳﺎد ﺷﻌﺮهﺎﯼ رزﻣﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺸﺘﺎﺑﻴﺪ اﻳﻦ ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﺒﺪاﻟﺪار!‬

‫ﺑﺸﺘﺎﺑﻴﺪ اﯼ ﺣﻤﺎﻳﺘﮕﺮان ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ هﺎ!‬

‫ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮهﺎﯼ ﺑﺮﻧﺪﻩ ﺿﺮﺑﺖ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎﺋﻴﻢ دﺧﺘﺮان ﻃﺎرق‪،‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮش ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ ﺧﺮاﻣﻴﺪﻩ اﻳﻢ‪،‬‬

‫ﺧﺮاﻣﻴﺪن ﮐﺒﮏ ﺑﺎ زر و زﻳﻮر‪،‬‬

‫ﺗﺎرﮎ ﺳﺮهﺎ را ﺑﺎ ﻣﺸﮏ ﺧﻮﺷﺒﻮ ﮐﺮدﻩ‪،‬‬

‫ﺑﺮ ﮔﺮدﻧﻬﺎ‪ ،‬ﮔﻮهﺮ ﺁوﻳﺨﺘﻪ‪،‬‬

‫اﮔﺮ ﭘﻴﺶ ﺑﺘﺎزﻳﺪ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺁﺋﻴﻢ و در ﺑﺮﺗﺎن ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﻢ‪،‬‬

‫و اﮔﺮ ﺑﺪﺷﻤﻦ ﭘﺸﺖ ﮐﻨﻴﺪ ب‪ ٧‬ﺷﻤﺎ ﭘﺸﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪،‬‬

‫∗‪٢٣‬‬
‫و در ﻓﺮاق هﻤﻴﺸﮕﯽ ﺗﺎن ﻣﯽ ﮔﺬارﻳﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺟﻨﮓ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﭘﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮار ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺷﺎن دﺳﺖ ﺑﻪ ﻏﺎرت اردوﮔﺎﻩ ﺁﻧﺎن‬
‫ﺟﺒَﻴﺮ )ﺑﺨﺸﯽ از ﺁﻧﺎن( ﺑﺮاﯼ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﮔﺮوﻩ ‪ ۵٠‬ﻧﻔﺮﯼ ﮐﻤﺎﻧﺪاران ُ‬
‫در ﻏﺎرت‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ دﺳﺘﻮر ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺧﻮد در ﻋﻘﺒﻪ ﺳﭙﺎﻩ را ﺗﺮﮎ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺳﻮاران ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻔﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ از ﻓﺮﺻﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از‬
‫ﻋﻘﺐ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻩ ﺁﻧﻬﺎ را ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ادﻋﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ درﺳﺖ هﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻗﺒﻠﻴﻤﺎن‬

‫∗ در ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻘﺪﺳﻲ ﺳﻪ ﺑﻴﺖ آﺧﺮ ﺑﺎﻳﻦ ﺻﻮرت آﻣﺪه‪" :‬اﮔﺮ روي آور ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬روي ﻣﻲ آورﻳﻢ‪ /‬و اﮔﺮ ﭘﺸﺖ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ روي ﮔﺮدان ﻣﻲ ﺷﻮﻳﻢ‪ /‬ﻓﺮاقِ ﻫﺮ دوﺳﺘﺎري را‪ " .‬ﻛﻪ ﻣﻦ آﻧﺮا ﺑﻪ ﺳﻠﻴﻘﺔ ﺧﻮد ﺑﺸﻜﻞ ﺑﺎﻻ ﺗﻐﻴﻴﺮ داده ام‪ .‬ﻣﻘﺪﺳﻲ‬
‫ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪691‬‬
 ‫‪٧٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫در ﻣﻮرد ﻋﻠﺖ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻨﮓ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﻬﻞ‬
‫ﺖ ﺑﯽ دﻗﺘﯽ و ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎرﻳﻬﺎﯼ‬
‫ﺟﺒَﻴﺮ‪ ،‬ﻳﮏ رﻗﻢ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻟﻴﺴ ِ‬
‫اﻧﮕﺎرﯼ ﮐﻤﺎﻧﺪاران ُ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ و ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺟﻨﮓ از ﺟﺎﻧﺐ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ اﻓﺰاﻳﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺎ واﻗﻌﻴﺖ اﻣﺮ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ادﻋﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭼﻨﺪان ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺎت ﺟﻮر در ﻧﻤﯽ‬
‫ﺁﻳﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ هﻴﭻ ﺗﻮﺿﻴﺤﯽ در اﻳﻨﮑﻪ ﭼﺮا و ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻞ ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﺑﺮﺗﺮﯼ از ﻟﺤﺎظ ﻧﻔﺮات و ﺗﺠﻬﻴﺰات در ﺟﻨﮓ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭘﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮار ﻣﻴﮕﺬارﻧﺪ؟ اﮔﺮ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻧﻔﺮات و ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺿﻌﻒ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ و ﺑﯽ دﻗﺘﯽ‬
‫در ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺟﻨﮓ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻴﺶ از ﺑﻴﺶ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﺧﻮد و ﭘﻴﺮوزﯼ در‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن‬
‫دادﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎ درس ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻣﻄﻠﻘﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺿﻌﻔﯽ را ﺑﺎ ﺧﻮد‬
‫ﺣﻤﻞ ﻧﻤﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ اﻳﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺿﻌﻒ ﮐﻤﯽ‪ ،‬ﻏﺮّﻩ‬
‫از ﭘﻴﺮوزﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬از ﭼﻨﻴﻦ ﺿﻌﻔﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ اﻣﺮ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از دو ﺣﺎﻟﺖ زﻳﺮ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻳﮑﯽ اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺷﮑﺴﺖ و ﻓﺮار ﻗﺮﻳﺶ ﻧﺎم ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻ‪،‬‬
‫ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻘﺐ و ﺟﻠﻮ رﻓﺘﻨﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺟﺒَﻴﺮ‬
‫هﺮ ﺟﻨﮕﯽ رخ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺮﮎ ﻣﺤﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻤﺎﻧﺪاران ُ‬
‫و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻮاران ﻗﺮﻳﺶ از ﻋﻘﺐ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻧﻪ ﺷﮑﺴﺖ‬
‫ﮐﻠﯽ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻣﻮﻗﺘﯽ ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻔﺮات ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﺗﻮهﻢ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﯼ و ﻣﺴﺘﻈﻬﺮ ﺑﻮدن ﺧﻮد‬
‫ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﺪا‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ اﺧﺘﺮاع اﻳﻦ ﻧﻮع دروغ هﺎ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺶ‬
‫ﺟﺒَﻴﺮ از ﻓﺮﻣﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا‬
‫ﺑﺨﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﮐﻤﺎﻧﺪاران ُ‬
‫ﺳﺮﭘﻴﭽﯽ ﻧﮑﺮدﻩ از ﺟﺎﯼ ﺧﻮد ﺗﮑﺎن ﻧﺨﻮردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ارادﻩ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ‬
 ‫‪٧٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻧﻤﯽ ﮔﺸﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ دوم اﻳﻦ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺪروغ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻣﻴﻨﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ‬
‫اﻣﺮ‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻃﺒﻖ ﻳﮏ ﻧﻘﺸﻪ ﺣﺴﺎب ﺷﺪﻩ ﺑﺮاﯼ ﮔﻴﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در‬
‫ﭼﺎهﻬﺎﯼ ﺳﺮﭘﻮﺷﻴﺪﻩ اﯼ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮ ِد ﻣﻮرﺧﻴﻦ و راوﻳﺎن اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ‬
‫را ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر و ﻃﺒﻖ ﻧﻘﺸﻪ ﻗﺒﻠﯽ ﺣﻔﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫"ﮐﺎﻓﺮان از ﭘﻴﺶ ﺧﻮد َﮔﻮهﺎ و ﮔﻮرهﺎ ﮐﻨﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﺮ ﺁن ﺑﺮﻳﮓ و رﻣﻞ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫‪٢٤‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬در ﺁن ﭼﺎهﻬﺎ اﻓﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ وﻗﺘﯽ ﺳﭙﺎهﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﺎهﻬﺎﺋﯽ را ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺮاﯼ ﻓﺮﻳﺐ دﺷﻤﻦ‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻣﻴﺰﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺧﻮد را ﻋﻤﻠﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻪ‪،‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ دﺷﻤﻦ‬
‫را ﺷﮑﺴﺖ دادﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ در ﭼﺎﻟﻪ هﺎ ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻗﺮﻳﺶ‬
‫ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ ﺁﻧﺎن را زﻳﺮ ﺿﺮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﮐﻪ داﺳﺘﺎن‬
‫ﺷﮑﺴﺖ اوﻟﻴﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﻳﮏ داﺳﺘﺎن ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻳﺎ در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﺪﻓﻬﻤﯽ ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺒَﻴﺮ ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﻘﻴﺐ و ﻏﺎرت‬

‫در هﻤﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮداﺳﺘﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻤﺎﻧﺪاران ُ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ و ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺬاردن ﭘﺸﺖ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن هﻢ درﺳﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺑﻴﻦ ﻋﻘﺒﻪ‬
‫ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻓﺮارﯼ ﺑﺠﻠﻮ راﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﮐﻤﺎﻧﺪاران‬
‫ﺟﺒَﻴﺮ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﻣﺤﻤﺪ از ﺟﺎﯼ ﺧﻮد ﺗﮑﺎن ﻧﺨﻮردﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﺘﺎدﻩ و ﺟﺎ‬
‫ُ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻧﻔﻮذ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﻋﻘﺒﻪ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪن ﭘﺸﺖ ﺳﭙﺎﻩ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺳﻮاران ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ در ﺟﻨﺎح راﺳﺖ ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺮﻳﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺸﺎﻳﺸﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﮐﻪ در‬
‫ﭼﺎﻟﻪ هﺎ زﻳﺮ ﺿﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺎﺻﻄﻼح ﻓﺮارﻳﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬از ﻋﻘﺐ‬
‫ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٧٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻋﺎﻣﻞ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﺳﻨﺎرﻳﻮﯼ ﺑﺎﻻ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"و ﭼﻮن دو ﮔﺮوﻩ روﺑﺮو ﺷﺪﻧﺪ هﺰﻳﻤﺖ در ﻣﺸﺮﮐﺎن اﻓﺘﺎد ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ زﻧﺎن ﭘﻮﺷﺶ ﺳﺎﻗﻬﺎﯼ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫‪٢٥‬‬
‫را ﺑﺎﻻ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺧﻠﺨﺎﻟﻬﺎﻳﺸﺎن ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺷﺪ وﺗﻴﺮاﻧﺪازان هﻤﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻏﻨﻴﻤﺖ! ﻏﻨﻴﻤﺖ!"‬

‫ﺳﺌﻮال ﻣﻄﺮوﺣﻪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮاﯼ ﭼﻪ ﭘﻮﺷﺶ‬

‫ﺳﺎﻗﻬﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﺎﻻ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ؟ ﺟﺰ ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺳﺮﺑﺎزان دﺷﻤﻦ و ﮐﺸﺎﻧﺪن ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺴﻮﯼ ﺧﻮد؟ وﻟﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮﺑﺎزان دﺷﻤﻦ را ﺑﺴﻮﯼ ﺧﻮد ﺑﮑﺸﻨﺪ؟ ﺟﺰ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﮎ ﻣﺤﻞ ﺧﻮد؟ ﺑﺨﺎرﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ زﻧﺎن در ﺣﺎل ﻓﺮار‬
‫ﺧﻠﺨﺎل هﺎﯼ ﭘﺎهﺎﯼ ﺷﺎن را ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫"ﺑﺨﺪا‪ ،‬ﻣﺎ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻣﮑﻪ در ﺣﺎل دوﻳﺪن اﻧﺪ‪ ،‬و ﺧﻠﺨﺎل هﺎﯼ ﭘﺎﯼ ﺷﺎن را ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا‪،‬‬

‫ﻣﺎ هﻢ ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮ ﺁوردﻳﻢ‪ ،‬ﻏﻨﻴﻤﺖ! ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻏﻨﻴﻤﺖ! ﻳﺎران ﻣﺎ ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻄﻞ ﭼﻪ هﺴﺘﻴﻢ؟ ﺑﻪ‬
‫‪٢٦‬‬
‫ﺧﺪا! ﻣﺎ ﺳﻮﯼ ﭘﺎﮔﺎن هﺎ ﻣﻴﺮوﻳﻢ و ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را از ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﻢ‪".‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻘﺸﻪ ﻗﺮﻳﺶ در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ ﮐﺸﻴﺪن ﺳﺮﺑﺎزان و ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ هﻢ ﮔﺮوﻩ ‪۵٠‬‬
‫ﺟﺒَﻴﺮ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺧﻮد و ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮐﺮدن ﺁﻧﻬﺎ در ﭼﺎﻟﻪ هﺎ و ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدن ﭘﺸﺖ ﺳﭙﺎﻩ‬
‫ﻧﻔﺮﯼ ُ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ اﮔﺮ ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺮﻳﺶ در ﺣﺎل ﻓﺮار واﻗﻌﯽ و‬
‫هﺰﻳﻤﺖ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ زﻧﺎن ﺧﻠﺨﺎل هﺎﯼ ﭘﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دهﻨﺪ؟ ﺑﺮاﯼ اﺳﻴﺮ ﺷﺪن ﺧﻮد؟!! ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ :‬وﻗﺘﻰ از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺸﺮآﺎن از ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﻜﺸﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﻠﻴﻪ در ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻓﺘﺎد ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻗﺴﻤﺘﻰ آﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﺴﻤﺘﯽ زﺧﻤﻰ ﺷﺪﻧﺪ و‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻰ هﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﻨﺎن ﻓﺮوﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﻧﻤﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﻪ آﻨﻨﺪ‪ .‬دﻧﺪان ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺁﺳﻴﺐ دﻳﺪ و ﻟﺐ‬
‫وى ﺑﺪرﻳﺪ و ﺻﻮرت و ﭘﻴﺸﺎﻧﻴﺶ زﺧﻤﺪار ﺷﺪ و اﺑﻦ ﻗﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮى او زد و ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ‬
‫‪٢٧‬‬
‫اﺑﻰ وﻗﺎص او را زﺧﻢ زدﻩ ﺑﻮد‪".‬‬

‫ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮن ﺻﻮرت ﺧﻮد را ﭘﺎﮎ ﻣﯽ‬
 ‫‪٨٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﮐﺮدﻩ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬دﺷﻤﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﺷﮑﻮﻩ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬

‫"ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﻼح ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻪ رﺧﺴﺎرﻩ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﻮد را ﺧﻮن ﺁﻟﻮد ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ"‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ دروﻏﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﻋﻠﺖ واﻗﻌﯽ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮد در ﺟﻨﮓ ﭘﺎﯼ ﺷﻴﻄﺎن را ﺑﻤﻴﺎن ﺁوردﻩ اﻇﻬﺎر ﻣﻴﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ "ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮐﺮاﻣﺖ ﺷﻬﺎدت ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ"‪ ،‬در ﮔﺮﻣﺎ ﮔﺮم ﺟﻨﮓ ﺷﻴﻄﺎن را ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﻮﻩ ﻣﯽ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺪ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺤﻤﺪ را ﻓﺮﻳﺎد زدﻩ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﺷﻨﻴﺪن اﻳﻦ ﺧﺒﺮ دل‬
‫ﺳﺮد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﺤﺮﻳﻔﺎت ﻋﺮﻳﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮد‬
‫ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻴﺶ از ﺑﻴﺶ ﺑﻪ ﺻﺪاﻗﺖ ﺁﻧﺎن در ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻋﻠﻞ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮد ﻣﺸﮑﻮﮎ و‬

‫ﺑﯽ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ هﺮ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ و ﺑﺎ‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻮاران ﻗﺮﻳﺶ از ﻋﻘﺐ‪ ،‬اﻧﺴﺠﺎم ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﻘﺎوﻣﺘﻬﺎﯼ‬
‫‪٢٨‬‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٢٢‬ﮐﺸﺘﻪ از ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺑﺎ ‪ ۶۵‬اﻟﯽ ‪ ٧٠‬ﮐﺸﺘﻪ از ﺧﻮد‬
‫اﻃﺮاف ﻣﺘﻮارﯼ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫هﻨﺪ زن اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن و دﺧﺘﺮ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋُﻨﺒَﻪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﻘﺎم ﻗﺘﻞ ﭼﻬﺎر ﻋﻀﻮ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ اش )ﭘﺪر‪ ،‬ﻋﻤﻮ‪ ،‬ﺑﺮادر و ﻓﺮزﻧﺪش( در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﻗﺴﻢ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫از ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ در ﺟﺴﺘﺠﻮﯼ ﺟﺴﺪ ﺣﻤﺰﻩ ﻋﻤﻮﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻤﻴﺎن ﮐﺸﺘﻪ هﺎ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫از ﺁﻧﮑﻪ ﺟﮕﺮ او را در ﺁوردﻩ ﺑﺪﻧﺪان ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﻣﯽ ﺟﻮد ﺑﻪ ﺑﺎﻻﯼ ﺻﺨﺮﻩ اﯼ‬
‫رﻓﺘﻪ اﻳﻦ اﺷﻌﺎر را ﺑﺎ ﺻﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬

‫ﭘﺎداش روز ﺑﺪر ﺷﻤﺎ را دادﻳﻢ‪،‬‬

‫و ﺟﻨﮓ از ﭘﺲ ﺟﻨﮓ ﺷﺮارﻩ اﯼ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮا از ﻋُﺘﺒَﻪ ﺷﮑﻴﺒﯽ ﻧﺒﻮد‪،‬‬

 ‫‪٨١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫و ﻧﻪ از ﺑﺮادرش و ﻧﻪ از داﻣﺎد‪ ،‬رواﻧﻢ را ﺁراﻣﺶ ﺑﺨﺸﻴﺪم و ﻧﺬر ﺧﻮﻳﺶ را ﮔﺰاردم‪،‬‬

‫هﻤﻪ ﻋﻤﺮ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار "وﺣﺸﯽ"ام‪،‬‬

‫‪٢٩‬‬
‫ﭼﻨﺪان ﮐﻪ اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎﻳﻢ در ﮔﻮر ﺑﻔﺮﺳﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫و اﻣﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬در ﺟﺮﻳﺎن ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ رهﺒﺮﯼ ﺟﻨﮓ ﺧﺎرج‬
‫از ﺁن ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ اﻋﻼم اﻳﻨﮑﻪ "ﮐﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻣﺮوز اﻳﻦ ﺷﻤﺸﻴﺮ از ﻣﻦ ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ‬
‫و داد ﺷﻤﺸﻴﺮ از ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ"‪ ،‬ﺧﻮد را از ﺧﻄﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﮐﻨﺎر ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﺪارد‪ ،‬و‬
‫ﺗﻨﻬﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﻴﺎل ﭘﻴﺮوزﯼ و ﺑﺮاﯼ ﺗﻈﺎهﺮ ﺑﻪ‬
‫اﺑﺮاز دﻻورﯼ و ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻨﮓ ﺷﻤﺸﻴﺮﯼ ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردﻩ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﺪور‬
‫ﺳﺮ ﻣﻴﮕﺮداﻧﺪ ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ دﺷﻤﻦ را ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ از روﯼ ﻧﺎﺷﯽ ﮔﺮﯼ‬
‫ﺑﻪ درون ﻳﮑﯽ از ﭼﺎهﻬﺎﯼ ﻗﺮﻳﺶ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ‪ ،‬ﻃﻠﺤﻪ و ﻋﻠﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ او‬
‫ﺁﻣﺪﻩ وﯼ را ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮد را از ﺁن ﺑﻴﺮون ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪.‬‬

‫"ﻃﻠﺤﻪ در ﭘﻴﺶ او اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﮔَﻮ )ﭼﺎﻩ( ﻓﺮو ﺷﺪ و ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻋﻠﯽ دﺳﺖ ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪،‬‬
‫ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﻃﻠﺤﻪ ﺳﺮ در زﻳﺮ ﭘﺎﯼ ﭘﻴﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺑﻨﻬﺎد و ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﮐﺮم اﷲ وَﺟﻬَﻪ‪) ،‬از‬
‫ﺑﺎﻻ( زور ﮐﺮد و ﻃﻠﺤﻪ از زﻳﺮ ﻗﻮت ﮐﺮد‪ ،‬و ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬از ﺁن ﮔَﻮ ﺑﺮ ﺁوردﻧﺪ"‪.٣٠‬‬

‫اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻋﻠﺖ ﻋﺠﺰ ﻣﺤﻤﺪ از ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪن از ﭼﺎﻩ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫"زﺧﻤﻬﺎ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد و ﺳﻼﺣﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮ ﺧﻮد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺣﺮﮐﺖ زﻳﺎدت ﻧﻤﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺮدن"‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻣﺮ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎ ﻣﺮد ﺟﻨﮕﯽ و ﭼﺎﻻﮐﯽ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اوﻻ زﺧﻢ وﯼ زﺧﻢ ﭼﻨﺪان‬
‫ﻣﻬﻤﯽ ﻧﺒﻮدﻩ‪ .‬ﺛﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ او ﻧﻪ از ﺳﻼﺣﻬﺎﯼ زﻳﺎدﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ از اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن زرﻩ ﺑﺮاﯼ ﺑﺘﻦ ﮐﺮدن‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﯼ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ در ﺟﻨﮓ ﺷﺮﮐﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﻮد دو زرﻩ‬
‫ﺑﺘﻦ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁن ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻨﮓ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬

 ‫‪٨٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫زﻳﺮ ﺣﻤﻼت ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺑﺠﺎﯼ ﭼﺎرﻩ ﺟﻮﺋﯽ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ در ﻓﮑﺮ ﺧﻮد‬
‫ﺑﻮدﻩ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﯽ ﺁورد‪" :‬ﮐﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﻓﺪاﯼ ﻣﺎ ﮐﻨﺪ و در ﭘﻴﺶ ﻣﺎ‬
‫اﻳﺴﺘﺪ و ﺟﻨﮓ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟" )ﮐﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺧﻮد را ﻓﺪاﯼ ﻣﻦ ﮐﻨﺪ و ﺧﻮد‬
‫را ﺳﭙﺮ ﻣﻦ ﻗﺮار دادﻩ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺟﻨﮓ ﮐﻨﺪ؟(‪ .‬ﺑﺪﻧﺒﺎل اﻳﻦ درﺧﻮاﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ‬
‫از اﻧﺼﺎر ﺑﺎ ‪ ۵‬ﺗﻦ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﺎﻇﺖ از وﯼ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬اﻃﺮاف او را ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬هﻤﮕﯽ‬
‫در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺟﺎن ﻣﺤﻤﺪ را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻧﺒﺎل اﻳﻦ‪" ،‬اﺑﻮ ُدﺟﺎﻧﻪ" ﺧﻮدش را ﺳﭙﺮ ﻣﺤﻤﺪ و ﺗﻴﺮهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﻮﯼ او ﭘﺮﺗﺎب‬
‫ﻣﻴﺸﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و "ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ُا َﺑﯽّ وﻗﺎص" ﻧﻴﺰ ﺧﻮد را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮار دادﻩ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﯼ دور ﮐﺮدن ﻗﺮﻳﺶ از او‪ ،‬ﺑﺴﻮﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻴﺮ ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ُا َﺑﯽّ وﻗﺎص در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺗﻴﺮ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﻣﯽ زد‪ .‬ﮔﻮﻳ ﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒ ﺮ ﺗﻴ ﺮ ﺑ ﻪ ﻣ ﻦ ﻣ ﯽ داد و ﻣ ﯽ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻴﻨﺪاز ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻓﺪاﻳﺖ‪ .‬و ﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺗﻴﺮﯼ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ داد ﮐﻪ ﭘﻴﮕﺎن ﻧﺪاﺷ ﺖ و ﻣ ﯽ ﮔﻔ ﺖ‪:‬‬
‫‪٣١‬‬
‫ﺑﻴﻨﺪاز‪".‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﭘﺲ از ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ و ﭼﻨﺪ ﺗﻨﯽ ﮐﻪ در اﻃﺮاﻓﺶ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮاﯼ ﻓ ﺮار از ﻣﻬﻠﮑ ﻪ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ درﻩ اﯼ در ﺁن ﻧﺰدﻳﮑ ﯽ ﻣ ﯽ رﺳ ﺎﻧﻨﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ‬
‫ﻋﺪﻩ اﯼ از اﻓﺮاد ﻗﺮﻳﺶ در ﺟﺎﺋﯽ ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻣﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﺗ ﺎ ﻣ ﺎﻧﻊ ﻓ ﺮار‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﻋﻤﺮ و دﻳﮕﺮان ﺁﻧﻬﺎ را از ﺳﺮ راﻩ ﮐﻨﺎر ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺷ ﺮوع‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎﻻ رﻓ ﺘﻦ از ﮐ ﻮﻩ ﻣﺠ ﺎور ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﮐ ﻪ ﻗﺼ ﺪ ﺑ ﺎﻻ رﻓ ﺘﻦ از ﺳ ﻨﮕﯽ را‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣ ﯽ ﺧﻴ ﺰد " ﺗ ﺎ ﺑ ﺮ ﺻ ﺨﺮﻩ اى رود و ﭼ ﻮن ﺳ ﻨﮕﻴﻦ ﺑ ﻮد و دو زرﻩ‬
‫ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ و ﻃﻠﺤ ﺔ ﺑ ﻦ ﻋﺒﻴ ﺪ ﺗﻜﻴ ﻪ ﮔ ﺎﻩ او ﺷ ﺪ آ ﻪ از روى وى‬
‫ﺑﺎﻻى ﺳﻨﮓ رﻓﺖ ‪ .‬زﺑﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺷﻨﻴﺪم آﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰ ﮔﻔﺖ ‪" :‬ﺁﻧﺮوز آﻪ ﻃﻠﺤﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫آ ﺮد‪ ،‬ﺑﻬﺸ ﺖ ﺑ ﺮ او واﺟ ﺐ ﺁﻣ ﺪ"‪ ،‬و ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬ﻃﻠﺤ ﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺁﻧﮑ ﻪ اﺟ ﺎزﻩ دادﻩ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ از ﮐﻮل او ﺑﺎﻻ رود‪ ،‬ﻻزم اﻟﺒﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯽ در ﭘ ﺎﮎ ﮐ ﺮدن ﺧ ﻮن ﺻ ﻮرت وﯼ و رﺳ ﻴﺪﮔﯽ‬

‫ﺑ ﻪ زﺧﻤﻬ ﺎﯼ او ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ و وﻗﺘ ﯽ "ﻣﺎﻟ ﮏ ﺑ ﻦ ﺳ ﻨﺎن" هﻨﮕ ﺎم ﭘ ﺎﮎ ﮐ ﺮدن ﺧ ﻮن از‬
 ‫‪٨٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺻ ﻮرت ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﮐﻤ ﯽ از ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﺪهﺎن ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺧ ﻮرد‪ ،‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ‪" :‬ه ﺮ ﮐ ﻪ‬
‫ﺧﻮن ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻮن وﯼ رﺳﺪ ﺁﺗﺶ دوزخ ﺑﺮ وﯼ ﮐﺎر ﻧﮑﻨﺪ"‪.‬‬

‫ﻋﺒَﻴ ﺪﻩ" ﺟ ﺮاح ﺳ ﻌﯽ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ ﮐ ﻪ دو ﺣﻠﻘ ﻪ‬

‫در ﻳﮏ ﻣﻮرد دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬وﻗﺘﯽ "اﺑﻮ ُ‬
‫دﺳﺘﻪ ﺳﭙﺮﯼ را ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻗ ﺮﻳﺶ زﻳ ﺮ ﺳ ﻨﮓ ﺑ ﺎران دﺷ ﻤﻦ روﯼ ﺳ ﺮ‬
‫ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و در اﺛﺮ ﺑﺮﺧﻮرد ﻳﮑ ﯽ از ﺳ ﻨﮕﻬﺎ ﺑ ﻪ ﺁن در ﺻ ﻮرت ﻣﺤﻤ ﺪ ﻓ ﺮو‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ دﻧ ﺪان ﺧ ﻮد ﺑﻴ ﺮون ﺑﮑﺸ ﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻔﺘ ﻪ راوﻳ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎن‪ ،‬راﺳ ﺖ ﻳ ﺎ دروغ‪،‬‬
‫"از ﺑﺲ ﮐﻪ ﺳﺨﺖ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻮد دو دﻧﺪان از ﺁن اﺑﻮﻋﺒﻴﺪﻩ از ﺑﻴﺦ ﺑﺮﺁﻣﺪ و ﺑﻴﺎﻓﺘﺎد"‪.‬‬

‫از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻋﺪﻩ اﯼ‬

‫ﺑﺴﻮﯼ ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ ﻓﺮار ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ دور‬
‫ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻦ از دﺳﺘﺮس ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﯼ ﺻﺨﺮﻩ اﯼ در ﺁن ﻧﺰدﻳﮑﯽ رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ دهﻨﺪ ﮐﻪ ُا َﺑﯽّ را واﺳﻄﻪ ﻧﻤﻮدﻩ از اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن اﻣﺎن ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫"اﯼ ﮐﺎش ﻳﮑﯽ را ﭘﻴﺶ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ُا َﺑﯽّ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ از اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن اﻣﺎن ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬اﯼ‬
‫‪٣٢‬‬
‫ﻣﺮدم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﺁﻧﮑﻪ ﻗﻮﻣﺘﺎن ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ و ﺷﻤﺎ را ﺑﮑﺸﻨﺪ ﺳﻮﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮوﻳﺪ‪".‬‬

‫در اﻳﻦ هﻨﮕﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﻋﺪﻩ اﯼ ﺑﭙﺎﯼ ﺻﺨﺮﻩ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن روﯼ‬
‫ﺻﺨﺮﻩ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از زﻧﺪﻩ ﺑﻮدن وﯼ روﺣﻴﻪ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﮕﺮد او ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از هﻤﺮاهﺎﻧﺶ در زﻳﺮ ﺻﺨﺮﻩ اﯼ ﻣﺨﻔﯽ‬

‫ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﮐﻪ در ﺟﺴﺘﺠﻮﯼ او ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺻﺨﺮﻩ اﯼ ﺑﺮ ﻓﺮاز‬
‫ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و دوﺑﺎر ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻴﺰﻧﺪ ‪" :‬ﺁﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ هﺴﺖ؟" ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد‬
‫را ﻣﺨﻔﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺟﻮاﺑﺶ ﻧﺪهﻴﺪ"‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﺳﻪ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ‬
‫ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻴﺰﻧﺪ‪" :‬ﺁﻳﺎ ﭘﺴﺮ اﺑﻰ ﻗﺤﺎﻧﻪ ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎهﺴﺖ؟"‪ .‬و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺟﻮاﺑﺶ‬
‫را ﻧﺪهﻴﺪ"‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺳﻪ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺪ‪" :‬ﺁﻳﺎ ﭘﺴﺮ ﺧﻄﺎب در ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ هﺴﺖ؟"‬
‫و ﺑﺎز ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺟﻮاﺑﺶ ﻧﺪهﻴﺪ"‪ .‬اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﮐﻪ ﺟﻮاﺑﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﻮد ﺑﻪ ﻳﺎران‬
 ‫‪٨۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬اﻳﻨﺎن آﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ آﻪ اﮔﺮ زﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺟﻮاب ﻣﻴﺪادﻧﺪ"‪ .‬وﻟﯽ‬
‫ﻋﻤﺮ ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺧﻮارﯼ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن ﺧﻮد از دﺷﻤﻦ را ﮐﻪ ﺑﺸﺪت‬
‫ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺑﺎ اﺧﻼﻗﻴﺎت و ﺳﻨﻦ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﭘﻴﺸﻪ ﮔﯽ ﻋﺮب ﺑﻮدﻩ ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﺪا در‬
‫ﻰِ‪ِ ،‬ﺧﺪا آﺴﺎﻧﻰ را ﺑﺎﻗﻰ داﺷﺘﻪ آﻪ ﺗﺮا ﺧﻮار‬
‫ﺁﻣﺪﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬دﺷﻤﻦ ﺧﺪا‪ ،‬دروغ ﮔﻔﺘ ِ‬
‫آﻨﻨﺪ‪ ".‬اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬هﺒﻞ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ ‪ ،‬هﺒﻞ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ"‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﺧﺪا ﺑﺮﺗﺮ و واﻻﺗﺮ اﺳﺖ"‪ " .‬اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﻣﺎﻋﺰﯼ دارﻳﻢ و ﺷﻤﺎ‬
‫ﻋﺰﯼ ﻧﺪارﻳﺪ"‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﺑﮕﻮ‪" :‬ﺧﺪا ﻣﻮﻻﯼ ﻣﺎﺳﺖ و ﺷﻤﺎ ﻣﻮﻟﯽ‬
‫ﻧﺪارﻳﺪ"‪ .‬اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ " :‬روزﯼ در ﻣﻘﺎﺑﻞ روز ﺑﺪر و ﺟﻨﮓ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺸﺘﮕﺎن ﺷﻤﺎ را ﻣﺜﻠﻪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺪم ﻧﻴﺎﻣﺪ"‪ .‬اﺑﻮ اﺳﺤﺎق‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺑﻴﺎ اﻳﻨﺠﺎ"‪ .‬و ﻣﺤﻤﺪ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺑﺮو"‪ .‬وﻗﺘﯽ‬
‫ﻋﻤﺮ ﻧﺰد اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن رﻓﺖ‪ ،‬اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﺑﺎو ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻋﻤﺮ ﺗﺮا ﻗﺴﻢ ﻣﯽ دهﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮ‬
‫ﺁﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ را ﮐﺸﺘﻪ اﻳﻢ؟"‪ .‬ﻋﻤﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺨﺪا ﻧﻪ‪ ،‬هﻢ اﮐﻨﻮن او ﺳﺨﻦ ﺗﺮا ﻣﯽ‬
‫ﺷﻨﻮد"‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﮐﻪ ﺁهﻨﮓ رﻓﺘﻦ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁورد‪" :‬ﺳﺎل ﺁﻳﻨﺪﻩ‬
‫در ﺑﺪر ﺑﻪ هﻢ ﻣﯽ رﺳﻴﻢ"‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺟﻮاب دهﻴﺪ‪" :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ هﻢ‬
‫‪٣٣‬‬
‫ﻣﯽ رﺳﻴﻢ‪".‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﺪﯼ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ و ﺗﺪارﮎ دﻗﻴﻖ ﺁن‪ ،‬اﺗﺨﺎذ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ هﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ‪ ،‬و‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺮرﺳﯽ هﻤﻪ ﺟﻮاﻧﺐ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﻓﺎﻗﺪ ﺁن ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺎﺋﻖ ﺁﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻼ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮐﻢ اهﻤﻴﺖ دادن ﺑﻪ ﻗﺮﻳﺶ و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻏﻴﺮ واﻗﻌﯽ‬
‫اﺑﺘﮑﺎر‬ ‫ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺧﻮد‪ ،‬اﺧﺘﻼف دروﻧﯽ‪ ،‬ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎرﯼ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻓﻘﺪان‬
‫ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ در ﺟﻨﮓ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪.‬‬

‫هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻘﺼﻴﺮ ﺷﮑﺴﺖ در ﺟﻨﮓ را ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺗﻨﻬﺎ‬
 ‫‪٨۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﮔﺮوﻩ ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎرﯼ ﺁﻧﺎن در ﺣﻔﻆ ﻣﺤﻞ ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﻣﯽ اﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﺷﮑﺴﺖ ﻓﺮاﺗﺮ از اﻳﻦ ﻣﻴﺮﻓﺖ و ﺑﺸﺮﺣﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ‬
‫ﺁﻣﺪ در درﺟﻪ اول ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ ﺟﻨﮓ و ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ از روﯼ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
‫ﻧﻈﺮات ﺳﺒﮏ ﺳﺮاﻧﻪ ﺟﻨﺎح ﻣﻘﺎﻳﻞ‪ُ ،‬ا َﺑﯽّ‪ ،‬ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺻﻮرت ﻓﻘﺪان ﺿﻌﻒ هﺎﯼ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻟﺰوﻣﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﻠﺖ واﻗﻌﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺮﻳﺶ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ‪،‬ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫ﺑﺮﺗﺮﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻔﺮات و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺪم ﺁﻣﺎدﮔﯽ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ و ﺟﺪﯼ ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ دﻟﻴﻠﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن در ﺻﻮرت رﻓﻊ ﺿﻌﻒ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﻗﺒﻞ هﻮﺷﻴﺎراﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺋﻖ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻌﺼﺐ ﻣﺬهﺒﯽ اﺳﺎﺳﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻻزم ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻠﻞ واﻗﻌﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﻏﻴﺮ ﻣﺬهﺒﯽ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻳﺎ از ﮐﻨﺎر ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﺮح ﺻﺮف وﻗﺎﻳﻊ راﺿﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺘﺮوﺷﻔﺴﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﺳﺎدﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧﻪ اﯼ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺪا ﺷﺪن ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ُا َﺑﯽّ را‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ٣٤،‬ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ از ﺳﻄﺢ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ‪،‬‬
‫در ﻳﺎﻓﺘﻦ دﻗﻴﻖ ﻋﻠﻞ ﭘﻴﺮوزﯼ و ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در دو ﺟﻨﮓ ﺑﺪر و اﺣﺪ‬
‫ﻣﻮﺷﮑﺎﻓﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺨﺮج دهﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻪ ﻗﻀﺎوﺗﻬﺎﯼ ﺳﻄﺤﯽ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﺴﻨﺪﻩ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ اش در ﺟﻨﮓ هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﯽ‬

‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ‪ ٣٠٠‬ﻧﻔﺮﯼ ُا َﺑ ّ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﮕﺬارد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎزهﻢ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﻮدﯼ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮدد‪ .‬زﻳﺮا ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻔﺮات ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫ﯽ ﺑﺎزهﻢ ﺑﻪ ﭘﺎﯼ ﻧﻔﺮات ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن ﺑﻮد ﻧﻤﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‪ ،‬ﻣﺎ‬
‫ﻧﻔﺮات ُا َﺑ ّ‬
‫در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻧﻔﺮات در ﺟﻨﮓ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻋﺎﻣﻞ‬
 ‫‪٨۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ در ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺁن ﺑﺸﻤﺎر ﺁﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻩ اﺳﺖ دوﺑﺎرﻩ دﭼﺎر ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎرﯼ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﺧﻮد را ﺷﮑﺴﺖ دادﻩ ﺗﺎر و ﻣﺎر ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺠﺎﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﺎ ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﺁﻧﺮا ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدارد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫وﻋﺪﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺖ در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﺴﻨﺪﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺷﺐ را در ﻣﺴﻴﺮ راﻩ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻴﻬﻤﺎﻧﯽ ﻧﺰد ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬روز ﺑﻌﺪ ﻋﺎزم ﻣﮑﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺷﺐ را ﺑﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ‪ ١۵‬ﻧﻔﺮ از هﻤﺮاهﺎﻧﺶ در ﻣﻴﺎن ﺻﺨﺮﻩ هﺎ ﯼ‬

‫اﺣﺪ ﻣﻴﮕﺬراﻧﺪ‪ ،‬و ﺻﺒﺢ ﻓﺮدا ﭘﺲ ار دﻓﻦ ﮐﺸﺘﮕﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬در ‪ ١۶‬ﺷﻮال‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻞ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ از ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‪ ،‬ﻇﺎهﺮا ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬وﻟﯽ در اﺻﻞ ﺑﺮاﯼ ﻧﺸﺎن دادن ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺋﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﮑﻴﺎن و ﻗﺒﺎﻳﻞ اﻃﺮاف ‪،‬‬
‫و ﺑﺮاﯼ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن روﺣﻴﻪ اﻓﺮاد ﺧﻮد‪ ،‬هﺸﺖ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﺑﺴﻮﯼ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺗﺎ "ﺣﻤﺮاء‬
‫اﻻﺳﺪ"‪ ،‬ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از ‪ ٣‬روز اﻗﺎﻣﺖ در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ هﻴﭻ ﻧﺸﺎﻧﯽ از ﺟﻨﮓ در ﺁن ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﺦ اﻏﺮاق ﮔﻮﯼ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ "ﺣﻤﺮاء اﻻﺳﺪ" ﻣﻌﺮوف ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﺧﺘﻼﻓﺶ ﺑﺎ‬
‫ﮔﺮوﻩ ﻣﻨﺘﻘﺪ و ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺐ ُا َﺑﯽّ ﮐﻪ او را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﺮوج از ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﺑﮑﺸﺘﻪ دادن‬
‫ﺑﺮادران ﺧﻮد ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ )ﺁﻳﻪ ‪ ١۵۶‬از ﺁل ﻋﻤﺮان(‪ ،‬ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺑﻴﺶ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻮرد ﺳﺮزﻧﺶ ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﭘﺎﮔﺎﻧﻬﺎﯼ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪،‬‬
‫وﻗﺘﻴﮑﻪ ُا َﺑﯽّ ﺑﺮاﯼ ﻣﻮﻋﻈﻪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﭙﺎ ﻣﻴﺨﻴﺰد‪ ،‬ﻣﻮرد‬
‫اﻋﺘﺮاض هﻮاداران ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬و ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻮﻋﻈﻪ وﯼ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬او ﮐﻪ ﺧﺸﻤﮕﻴﻨﺎﻧﻪ ﻣﺴﺠﺪ را ﺗﺮﮎ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬در ﭘﺎﺳﺦ ﻳﮑﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﻣﯽ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺑﺮاﯼ او ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺘﻐﻔﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﻣﺮا ﺣﺎﺟﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﻐﻔﺎر ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ"‪ ،‬و ﺑﺮاﻩ ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
 ‫‪٨٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫در ﻣﻮرد ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﭘﺎﮔﺎﻧﻬﺎ هﻢ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﺮوزﯼ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‬
‫را هﻤﭽﻮن دﻟﻴﻠﯽ ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ ﺧﻮد و ﻗﺮار داﺷﺘﻦ ﺧﺪا در ﻃﺮف ﺧﻮد ﺑﺮخ ﺁﻧﺎن‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ‪ ،‬روﯼ ﺷﮑﺴﺖ وﯼ ﺑﻌﻨﻮان دﻟﻴﻠﯽ ﺑﺮ دروﻏﮕﻮﻳﯽ و‬
‫ﮐﺬب ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ اش اﻧﮕﺸﺖ ﻣﻴﮕﺬاردﻧﺪ و ﺑﻴﺶ از ﮔﺬﺷﺘﻪ او را ﻣﻮرد ﺑﯽ اﻋﺘﻤﺎدﯼ‬
‫ﻗﺮار ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬هﺮﭼﻪ ﺧﺼﻮﻣﺖ ُا َﺑﯽّ و ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﯽ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺁﻧﺪو ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﮑﺴﺖ اﺣﺪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﺶ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫ﮐﺎهﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮاﯼ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد و رﻓﻊ ﺷﺒﻬﺎت‬
‫ﺣﺎﺻﻠﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬و ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮد در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ و ﻣﻨﺰوﯼ‬
‫‪٣٥‬‬
‫ﮐﺮدن ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ‪ ۶٠‬ﺁﻳﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻴﺎورد‪.‬‬

‫"ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺳﺴﺖ اﻳﻤﺎن ‪ ...‬ﮔﻮﻳﻨﺪ اﮔﺮ ﮐﺎر ﻣﺎ ﺑﻪ وﺣﯽ ﺧﺪا و ﺁﺋﻴﻦ ﺣﻖ ﺑﻮد ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻤﻴﺨﻮردﻳﻢ و‬
‫ﮔﺮوهﯽ در اﻳﻨﺠﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﺑﮕﻮ اﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﮔﺮ در ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد هﻢ ﻣﯽ ﺑﻮدﻳﺪ ﺑﺎز ﺁﻧﺎن ﮐﻪ‬
‫ﯼ اﻟﻬﯽ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن اﺳﺖ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻠﮕﺎﻩ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﭙﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﻣﯽ‬
‫ﺖ ﺁﻧﻬﺎ در ﻗﻀﺎ ِ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫‪٣٦‬‬
‫ﺁﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺪا ﺁﻧﭽﻪ در ﺳﻴﻨﻪ دارﻧﺪ ﺑﻴﺎزﻣﺎﻳﺪ‪".‬‬

‫ﺖ ﺻﺪق‪ ،‬وﻋﺪﻩ ﺧﺪا را‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﻏﺎﻟﺐ ﮔﺮداﻧﺪ‪ ...‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‬
‫"ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘ ِ‬
‫ﺳﺴﺘﯽ ﮐﺮدﻩ اﺧﺘﻼف اﻧﮕﻴﺨﺘﻴﺪ )‪ ...‬ﮔﺮوهﯽ در ﭘﺲ ﻏﻨﻴﻤﺖ رﻓﺘﻴﺪ( ‪ ...‬ﺳﭙﺲ ﺷﻤﺎ را ﺑﺎز داﺷﺖ ﺗﺎ‬
‫‪٣٧‬‬
‫ﺷﻤﺎ را ﺑﻴﺎزﻣﺎﻳﺪ‪".‬‬

‫"ﺁﻳﺎ هﺮﮔﺎﻩ ﻣﺼﻴﺒﺘﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﻴﺪ )در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ( ‪ ...‬ﺑﺎز از روﯼ ﺗﻌﺠﺐ ﮔﻮﺋﻴﺪ ﭼﺮا ﺑﻤﺎ ﮐﻪ اهﻞ‬
‫اﻳﻤﺎﻧﻴﻢ )اﻳﻦ ﺁﺳﻴﺐ‪-‬از ﻣﻦ( رﺳﻴﺪ؟ ﺑﮕﻮ اﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺼﻴﺒﺖ از دﺳﺖ ﺧﻮد ﮐﺸﻴﺪﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﺮدﻳﺪ ‪ ...‬ﺁﻧﭽﻪ در روز اﺣﺪ هﻨﮕﺎم ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ دو ﺻﻒ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﻀﺎﯼ ﺧﺪا و ﻣﺸﻴﺖ ﻧﺎﻓﺬ او‬
‫ﺑﻮد ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻴﺎزﻣﺎﻳﺪ اهﻞ اﻳﻤﺎن را ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد ﺣﺎل ﺁﻧﺎﻧﮑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم در اﻳﻤﺎﻧﻨﺪ و ﺗﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻠﻮم‬
‫‪٣٨‬‬
‫ﺷﻮد ﺣﺎل ﺁﻧﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ در دﻳﻦ ﻧﻔﺎق و دوروﺋﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪".‬‬

‫"اﯼ ﮔﺮوﻳﺪﮔﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﺷﻤﺎ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺁﻧﺎن ﮐﻪ راﻩ ﮐﻔﺮ و ﻧﻔﺎق ﭘﻴﻤﻮدﻧﺪ ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﺑﺮادران‬
‫و ﺧﻮﻳﺸﺎن ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﻧﺮﻓﺘﻪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﻣﺮگ ﻧﻤﯽ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫‪٣٩‬‬
‫ﺁرزوهﺎﯼ ﺑﺎﻃﻞ را ﺧﺪا ﺣﺴﺮت دل ﺁﻧﺎن ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﻴﻤﻴﺮاﻧﺪ‪"...‬‬
 ‫‪٨٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫"هﺮﮔﺰ )ﺟﻬﻮدان دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم( ﺁﺳﻴﺐ و زﻳﺎن ﺳﺨﺖ ﺑﺸﻤﺎ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ رﺳﺎﻧﻴﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ از ﻧﮑﻮهﺶ و‬
‫ﻳﺎوﻩ ﺳﺮاﺋﯽ ﺷﻤﺎ را اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻴﺎزارﻧﺪ‪ ...‬از اﻳﻦ ﭘﺲ هﻴﭽﮕﺎﻩ ﻣﻨﺼﻮر ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ‬
‫‪٤٠‬‬
‫ﺧﻮارﯼ و ذﻟﺖ هﺴﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ هﺎ هﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‬

‫ﭘﻴﺮوز ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﺑﻮدﻩ و هﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻴﺨﻮرﻧﺪ ﺗﻘﺼﻴﺮ ﺧﻮد‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﻲ ﻧﻀﻴﺮ‬

‫اراﺿﻲ و اﻣﻮال ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﺠﺪدا ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺧﺪا ﻏﺼﺐ ﻣﻲ ﺷﻮد‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﮑﻴﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ زورﮔﻮ و‬
‫ﺳﺘﻤﮕﺮﯼ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ‪ ،‬و هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ او را از ﭘﻴﺸﺒﺮد ﻣﻄﺎﻣﻊ زورﮔﻮﻳﺎﻧﻪ‬
‫اش ﺑﺎز دارد‪ ،‬ﭘﺲ از ﻏﺎرت اﻣﻮال ﺑﻨﯽ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع‪ ،‬اﻳﻨﺒﺎر ﻗﺼﺪ ﭼﭙﺎول ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ‪،‬‬
‫ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻬﻮد را ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺎﻧﻪ او‪ ،‬اﻳﻨﺒﺎر‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ از ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ‪،‬‬
‫هﻤﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﮐﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن در راﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﺷﺐ را ﺑﻪ ﻣﻴﻬﻤﺎﻧﯽ ﻧﺰد‬
‫ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮﻧﺒﻬﺎ ﺑﺮاﯼ دو ﻗﺘﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎروا ﻳﮑﯽ از‬
‫ﻳﺎران ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺠﺎم دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫داﺳﺘﺎن از اﻳﻨﻘﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در ﻣﺎﻩ ﺻﻔﺮ‪ ۴ ،‬ﻣﺎﻩ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ "اﺑﻮ ﺑَﺮاء ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ" از روﺳﺎﯼ اهﻞ ﻧﺠﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ ‪ ۴٢‬ﻧﻔﺮﻩ از‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺮاﯼ ﺗﺮوﻳﺞ اﺳﻼم ﺑﻪ ﺁن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﮔﺮوﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ ازرﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻧﺠﺪ‪ ،‬هﻤﮕﯽ ﺑﺠﺰ ﻳﮏ ﺗﻦ از ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻓﺮار ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ"ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ اﻟﻄُﻔﻴﻞ" ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از روﺳﺎﯼ ﻧﺠﺪ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮد‬
‫ﻓﺮارﯼ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺶ "ﻋَﻤﺮو ﺑﻦ ُاﻣَﻴﻪ" ﺑﻮدﻩ‪ ،‬در راﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬دو ﺗﻦ از اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
‫ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ را ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ و ﺑﻪ ﻇﻦ اﻳﻨﮑﻪ از ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﻧﺪ ‪٥‬ﯼ ﮐﺸﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻗﺮارداد دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ و ﺑﻪ ﻧﻘﻠﯽ ﺑﺎ ﺁن دو ﻣﺮد‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ‬
 ‫‪٨٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺮوهﯽ از اﻓﺮاد ﺧﻮد ﻧﺰد ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ﻣﻴﺮود ﺗﺎ از‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻬﻢ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺮاﯼ ﭼﻪ ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺘﻈﺎر دارد ﮐﻪ ﺑﻨﯽ‬
‫ﻧﻀﻴﺮ ﺧﻮن ﺑﻬﺎﯼ ﻗﺘﻠﯽ را ﮐﻪ اﻓﺮاد وﯼ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ؟‬
‫‪٤١‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ"ﭼﻮن ﻣﻴﺎن ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ و ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻮد"‪.‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ اﻳﻦ ﺑﻨﯽ ﻧﻈﻴﺮ را ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫اﺑﻦ هﺸﺎم ﻋﻠﺖ را در اﻳﻦ ﻣﻴﺪاﻧﺪ ﮐﻪ "ﻗﻮم ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ‪ ...‬ﺑﺎ ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪،‬‬
‫ﻋﻬﺪ داﺷﺘﻨﺪ"‪ ٤٢‬و ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻧﻴﺰ ﻋﻠﺖ را در اﻳﻦ ﻣﻴﺪاﻧﺪ ﮐﻪ "در ﭘﻴﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻴﺎن اﻳﺸﺎن‬
‫و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را ﻣﺪدﮐﺎرﯼ و ﻳﺎرﯼ و ﻓﺮﻳﺎد رﺳﯽ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺳﺨﺘﻴﻬﺎﯼ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﻮﻧﺪ"‪ ٤٣،‬ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﺑﻦ هﺸﺎم و ﻣﺠﻠﺴﯽ ﮐﺪام ﭘﻴﻤﺎن اﺳﺖ؟ ﭘﻴﻤﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ؟ در ﭘﻴﻤﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺁﻣﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد "هﻴﭽﮑﺲ ﻣﺴﺌﻮل ﺧﻄﺎﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﺧﻮد ﻧﻴﺴﺖ"‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﭼﺮا ﺑﻨﯽ‬
‫ﻧﻈﻴﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻮر ﺧﻄﺎﯼ ﻳﺎران ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﮑﺸﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨﻪ هﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﺧﻮن ﺑﻬﺎﯼ ﺧﻮد را ﺧﻮد‬
‫ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻗﺮارداد ﻧﻴﺰ ﻗﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ "ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ رﺳﻮم‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺧﻮﻧﺒﻬﺎ را در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ" و ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﺴﺌﻮل ﻣﺨﺎرج ﺧﻮدﻧﺪ و‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺎزج ﺧﻮد را ﺧﻮد ﻣﻴﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮ از هﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺠﺎوزات ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع‪ ،‬ﻏﺎرت اﻣﻮال‪،‬‬
‫واداﺷﺘﻦ ﺷﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﮎ دﻳﺎر و ﺧﺎﻧﻪ و زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﺗﺮور دﻟﺨﺮاش‪،‬‬
‫ﺐ‬
‫ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ و ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎراﻧﻪ "ﮐﻌﺐ ﺑﻦ اﺷﺮف"‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ )از ﺟﺎﻧ ِ‬
‫ﻣﺎدرﯼ( و "اﺑﻮ راﻓﻊ"‪ ،‬ﺗﺎﺟﺮ ﻳﻬﻮدﯼ‪ ،‬و ﺑﺪﺗﺮ از هﻤﻪ‪ ،‬ﺻﺪور ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻳﻬﻮدﻳﺎن‪،‬‬
‫ﺑﺎز هﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن از ﻗﺮار داد و ﻋﻬﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ راوﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﯽ ﺷﺮﻣﯽ‬
‫و ﺑﯽ ﭘﺮواﺋﯽ ﺧﺎرق اﻟﻌﺎدﻩ در دروﻏﮕﻮﻳﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻋﻤﺎل زور ﮔﻮﻳﺎﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬
 ‫‪٩٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮐﻌﺐ اﺑﻦ اﺷﺮف ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﮐﺴﯽ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺳﻬﻢ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﺑﺪهﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ‬
‫ﻧﻀﻴﺮ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﻣﻴﺪاد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺧﻮد ﺗﻨﺎﻗﺾ ﮔﻮﻳﯽ ﻣﻮرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ در ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻋﻠﺖ در ﺧﻮاﺳﺖ‬

‫ﺧﻮن ﺑﻬﺎ از ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺑﺎﻻ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮ ﺑﯽ ﭘﺎﻳﻪ‬
‫ﺑﻮدن اﻳﻦ در ﺧﻮاﺳﺖ و ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﺑﻮدن ﻋﻠﻞ ادﻋﺎﻳﯽ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺮاﯼ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﺁن ﻣﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻮرﺧﻴﻦ هﻤﮕﯽ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺮان ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ از ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺳﻬﻢ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻩ و از او ﻣﻴﺨﻮاهﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ در ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺁﻧﺎن‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺑﺎﺟﮕﻴﺮ ﮔﺮدن ﮐﻠﻔﺖ و ﺑﻴﺮﺣﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ او ﻧﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻋﻠﯽ و ُا َﺑﯽّ ﮐﻪ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ واﻗﻌﻪ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﻔﻮذش ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ او‬
‫هﻨﻮز ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﮐﻮﭼﻪ ﮐﻨﺎر دﻳﻮار ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻀﻴﺮﻳﺎن‬
‫ﻗﺼﺪ ﮐﺸﺘﻦ وﯼ را ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮد هﻤﻴﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ راﺑﻄﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬
‫در اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﻗﺎﻧﻮن ﺷﮑﻨﺎﻧﻪ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺁﻣﻴﺰ وﯼ‪ ،‬از ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدﯼ ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ و‬
‫وﺧﻴﻤﺘﺮ از ﺁن ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﻗﺮاردادﯼ ﻣﻴﺎن او و دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ وﺟﻮد هﻢ ﻣﯽ‬
‫داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺎ ﺑﺮﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻮد ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺪﻧﺒﺎل اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺮورﻳﺴﺘﯽ و وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن و دﻳﮕﺮان ﻣﺮﺗﮑﺐ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ و ﺗﺮﺳﻨﺎﮐﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻳﮕﺮ هﻴﭽﮑﺲ‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ او اﺣﺴﺎس اﻣﻨﻴﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻴﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮرد ﺑﻴﻦ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﺒﺎرت از اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﭘﯽ ﭼﭙﺎول ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ﻣﺘﺮﺻﺪ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ‬
‫اﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪن دو ﺗﻦ از اﻋﻀﺎﯼ ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ‬
 ‫‪٩١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺁورد‪ .‬ازاﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺪون هﻴﭻ دﻟﻴﻠﯽ از ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ هﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎ‬
‫او در ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﺷﺮﻳﮏ وﯼ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮان ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ درد و ﻗﺼﺪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ را ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ ﺑﺠﺎﯼ ﮐﻠﻨﺠﺎر رﻓﺘﻦ ﺑﺎ وﯼ ﺷﻮر و ﻣﺸﻮرت در ﻣﻮرد درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫وﯼ را ﺑﻬﺎﻧﻪ ﮐﺮدﻩ ﻃﺮح ﻗﺘﻞ او را ﻣﯽ رﻳﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ در اﻧﺘﻈﺎر ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮى ﻳﻬﻮدﻳﺎن در‬
‫آﻮﭼﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ دﻳﻮار ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ "ﻧﻀﻴﺮﻳﺎن ﺑﺎ هﻢ ﺧﻠﻮت ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫هﺮﮔﺰ اﻳﻦ ﻣﺮد را ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻤﻰ ﻳﺎﺑﻴﺪ‪ ....‬آﻰ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ از ﺑﺎم اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻨﮕﻰ ﺑﻴﻨﺪازد و‬
‫او را ﺑﻜﺸﺪ و ﻣﺎ را ﺁﺳﻮدﻩ آﻨﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﻳﻬﻮدان ﺑﻪ ﻧﺎم "ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺟﺤﺶ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ"‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ اﻳﻨﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻢ و ﺑﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺳﻨﮓ را ﺑﻴﻨﺪازد"‬

‫اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻠ ﻮم ﻧﻴﺴ ﺖ ﻣﺤﻤ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺁن ﺟﻠﺴ ﻪ ﺣﻀ ﻮر ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ از‬

‫ﮔﻔﺘﮕﻮه ﺎﯼ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﻄﻠ ﻊ ﻣﻴﮕ ﺮدد‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﺑ ﺮ ﻣﻴﺨﻴ ﺰد و ﺑ ﯽ ﺁﻧﮑ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫دﻳﮕﺮان ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺻﺤﻨﻪ را ﺗﺮﮎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑ ﻪ اﻳﻨﺘﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬از ﻣﻬﻠﮑ ﻪ ﺟ ﺎن ﺳ ﺎﻟﻢ ﺑ ﺪر‬
‫ﻣﻴﺒ ﺮد‪ .‬ﺧ ﻮد او ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ در هﻤ ﺎن ﻟﺤﻈ ﻪ ﺟﺒﺮﺋﻴ ﻞ او را از اﺻ ﻞ ﻣ ﺎﺟﺮا ﺧﺒ ﺮ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫وﻟﯽ ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ هﺮ وﻗﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻳﺎ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ‬

‫ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎﯼ ﺷﺨﺼﯽ و ﻧﺎﻣﺸﺮوﻋﺶ را از دﻳﮕﺮان ﻣﺨﻔﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب او ﺑﮕﺬارد و ﻳﺎ ﮔﺮﻩ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺌﻮاﻟﯽ را ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻮاب دهﺪ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ اوﺑﺎز ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﻀﻞ ﻣﺎ را ﺣﻞ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺳﺎﺳ ًﺎ ﻣ ﺎ را‬

‫ﺑﻪ اﺻﺎﻟﺖ داﺳﺘﺎن ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ او ﻣﻈﻨﻮن هﻢ ﻣﯽ ﺳ ﺎزد‪ ،‬و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻇ ﻦ‬
‫ﻣﯽ اﻧﺪازد ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ داﺳﺘﺎن ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺳﻮء ﻗﺼﺪ ﺑﺠﺎن ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺎﺳ ًﺎ ﺳ ﺎﺧﺘﮕﯽ و ﺻ ﺮﻓﺎ‬
‫ﭘﻴﺶ درﺁﻣﺪﯼ ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻮﺟﻴ ﻪ ﻏﻴﺒ ﺖ او و در ﮐ ﻞ ﺑﻬﺎﻧ ﻪ اﯼ ﺑ ﺮاﯼ ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻀ ﻴﺮﻳﺎن‬
 ‫‪٩٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ را ﻧﻘ ﻞ "اﺑ ﻮ ُهﺮَﻳ ﺮَﻩ" از ﺣ ﻮادث ﺁﻧ ﺮوز ﻧﻴ ﺰ ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪.‬‬
‫وﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﺎ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺁﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻄﺮف ﻳﻬﻮد ﺑﺮوﻳﻢ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﺎ ﺑﺎ او رﻓﺘﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ "ﺑﻴﺖ‬
‫اَﻟﻤِﺪرَس" رﺳﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﺁﻧﺠﺎ اﻳﺴﺘﺎد و ﺁﻧﻬﺎ را ﺻﺪا زد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯼ ﺟﻤﻊ ﻳﻬﻮد! ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
‫ﺷﻮﻳﺪ )اﺳﻼم را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ( و ﺷﻤﺎ در اﻣﺎن ﺧﻮاهﻴﺪ ﺑﻮد! ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯼ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ‪ ،‬ﭘﻴﺎم ﺧﺪا را دادﯼ‪.‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﻦ هﻤﻴﻦ را ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ؛ اﺳﻼم را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﺪ و در اﻣﺎن ﺧﻮاهﻴﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮ ﭘﻴﺎم ﺧﻮد را دادﯼ اﯼ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﻦ هﻤﻴﻦ را ﻣﯽ‬
‫ﺧﻮاهﻢ و ﺑﺮاﯼ ﺑﺎر ﺳﻮم ﮐﻼﻣﺶ را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و اداﻣﻪ داد‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ زﻣﻴﻦ از ﺁن ﺧﺪاﺳﺖ و ﻣﻦ‬
‫ﻣﻴﺨﻮاهﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از اﻳﻦ ﺧﺎﮎ ﺑﻴﺮون ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ هﺮ ﮐﺲ از ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﯽ دارد ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻧﺮا‬
‫‪٤٤‬‬
‫ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻌﻠﻖ دارد و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮش‪".‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ اﺑﻮهﺮﻳﺮﻩ اﺳﺎﺳﺎ داﺳﺘﺎن ﻃﻮر دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻮدﻩ‪ .‬و اﻣﺎ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ از رﻓﺘﺎر ﻳﻬﻮدﻳﺎن در ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻦ وﯼ در‬
‫ﺧﺎرج از ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺠﺎﯼ دﻋﻮت دوﺳﺘﺎﻧﻪ او ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﺸﮑﻮﮎ و از ﺗﺮس ﺟﺎن ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬وﺑﺮاﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ و ﺗﺤﺮﮐﺎت اﻧﻬﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺮ و ﺻﺪا و ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪن ﻳﻬﻮدﻳﺎن از ﻗﺼﺪ ﻓﺮار او ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ ﻣﺤﻞ را ﺗﺮﮎ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺗﺮس و ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻴﺶ از‬
‫اﻧﺪازﻩ ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺟﺎﻧﺶ ﮐﻪ در ﻓﺮهﻨﮓ ﺷﺠﺎع ﭘﺮور ﻋﺮب ﺑﺪوﯼ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‬
‫ﭘﻴﺮوان ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻮد را ﺟﻌﻞ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮد ﻳﺎران ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ از ﻏﻴﺒﺖ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ وﯼ ﻣﺘﻌﺠﺐ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از‬
‫ﺁﻧﮑﻪ او را در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ از او ﺳﺆال ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪" :‬ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ از ﭘﻴﺶ ﻳﻬﻮد ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﯼ و ﻣﺎ را ﺧﺒﺮ ﻧﮑﺮدﯼ؟" ﮐﻪ او داﺳﺘﺎن‬
‫ﺧﺒﺮ ﺁوردن ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ را ﺑﺮا ﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ در ﺿﻤﻦ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬روﺣﻴﻪ ﻣﺤﺘﺎط و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ‬

 ‫‪٩٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ل‪ِ ،‬ﭘﺲ از اﻳﻦ واﻗﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ‬
‫ﮐﺎرﻣﺤﻤﺪ را در ﻧﺰد ﻣﺎ ﺑﺮﻣﻼ ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎ ِ‬
‫آﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﺑﺮاى ﻏﺎرت اﻣﻮال ﺑﻨﻰ ﻧﻀﻴﺮ ﭘﻴﺪا آﺮدﻩ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد و ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻨﻰ‬
‫ﻧﻀﻴﺮ را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﻲ آﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮى ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﭘﺲ از ﺁن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎ ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ ﺳﻮى ﺑﻨﻰ ﻧﻀﻴﺮ رﻓﺖ آﻪ در ﻗﻠﻌﻪ هﺎ ﺣﺼﺎرى ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ ﻧﺨﻠﻬﺎﻳﺸﺎن را ﻗﻄﻊ آﻨﻨﺪ و ﺁﺗﺶ ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﻳﻬﻮدان ﺑﺎﻧﮓ زدﻧﺪ آﻪ اى ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺗﻮ از ﺗﺒﺎهﻜﺎرى‬
‫‪٤٥‬‬
‫ﻰ‪ِ،‬ﭘﺲ ﺑﺮﻳﺪن و ﺳﻮزاﻧﻴﺪن ﻧﺨﻠﻬﺎ ﺑﺮاى ﭼﻴﺴﺖ؟"‬
‫ﻣﻨﻊ ﻣﻰ آﺮدى و از ﺗﺒﺎﻩ آﺎران ﻋﻴﺐ ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘ ِ‬

‫اﺑﻦ هﺸﺎم ﻧﻴﺰ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫"‪ ...‬و ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺁن درﺧﺘﻬﺎﯼ ﺧﺮﻣﺎ ﻣﯽ ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﺸﺎن از )ﺳﺮ( ﻗﻠﻌﻪ ﺁواز ﻣﯽ‬
‫‪٤٦‬‬
‫دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺗﻮ دﻳﮕﺮان ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻓﺴﺎد ﻣﮑﻨﻴﺪ و ﺧﻮد ﭼﺮا ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟"‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺒﻞ از ﺁﻧﮑﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ "ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬
‫ﻣَﺴﻠَﻤﻪ" از ﻗﺒﻴﻠﻪ اوس‪ ،‬ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻴﺎم ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ دﻩ روز وﻗﺖ‬
‫دارﻧﺪ ﮐﻪ اﻣﻮال و ﺳﻼﺣﻬﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﺠﺎ ﮔﺬاردﻩ ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﺗﺮﮎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻣَﺴﻠَﻤﻪ ﭘﻴﺎم ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﺁورد‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮﻳﺎن‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎو اﻋﺘﺮاض ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ "هﺮﮔﺰ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﻳﮑﯽ از ﻣﺮدم اوس )ﮐﻪ ﻣﺘﺤﺪ‬
‫ب ﻣﯽ‬
‫ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪-‬از ﻣﻦ( ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺎﻣﯽ ﺑﻴﺎورد"‪ .‬او ﻧﻴﺰ در ﺟﻮا ِ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬دﻟﻬﺎ دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪﻩ و اﺳﻼم ﭘﻴﻤﺎﻧﻬﺎ را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ"‪ ،‬ﮐﻪ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ‬
‫زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪن ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ و از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻦ ﺁن‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ‬
‫در ﺑﺎﻻ ﺑﺂن اﺷﺎرﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ از ﻗﺒﻮل درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽ ورزد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ُا َﺑﯽّ‬
‫ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺎن ﭘﻴﻐﺎم ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ ﮐﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﺸﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﮐﻨﺎر ﺷﻤﺎﺋﻴﻢ و اﮔﺮ از‬
‫ﻗﻠﻌﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎﺋﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ هﻤﻪ ﺷﻤﺎ را ﮔﺮدن ﻣﻴﺰﻧﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ را‬
‫اﻣﻴﺪوار ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﻬﻮدﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬و ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
 ‫‪٩۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻄَﻔﺎن"∗‪ ،‬ﻣﺘﺤﺪ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮاهﻨﺪ ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس اﺳﺖ ﮐﻪ "ﺣﻴﯽ ﺑﻦ‬
‫ﻏَ‬
‫"َ‬
‫اﺧﻄﺐ" ﺳﺮﮐﺮدﻩ ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻴﮕﻴﺮد و ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﺎم‬
‫ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ ﮐﻪ "ﻣﺎ ﻣﺤﻞ ﺧﻮد را ﺗﺮﮎ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬هﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاهﯽ ﺑﮑﻦ"‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﭘﺲ از ‪ ١۵‬روز ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬وﻗﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻋﻠﯽ رﻏﻢ وﻋﺪۀ ُا َﺑﯽّ و ﻏﻄﻔﺎن‪ ،‬از هﻴﭻ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﮐﻤﮏ ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى ﺣﻔﻆ‬
‫ﺟﺎﻧﺸﺎن ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"وﻗﺘﻰ ﻧﻀﻴﺮﻳﺎن ﺑﺎ زن و ﻓﺮزﻧﺪ و ﻣﺎل ﻣﻰ رﻓﺘﻨﺪ دف و ﻣﺰﻣﺎر ﻣﻰ زدﻧﺪ ‪ ...‬و ﭼﻨﺎن ﺑﺎ ﻓﺨﺮ و‬
‫ﮔﺮدن ﻓﺮازى ﻣﻰ رﻓﺘﻨﺪ آﻪ آﺲ ﻧﻈﻴﺮ ﺁن ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ ...‬از ﺑﻨﻰ ﻧﻀﻴﺮ آﺲ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﺪ ﻣﮕﺮ "ﻳﺎﻣﻴﻦ‬
‫‪٤٧‬‬
‫ﻋﻤَﻴﺮ و "اﺑﻮﺳﻌﺪﺑﻦ َوهَﺐ" آﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﺎﻧﺪ‪".‬‬
‫ﺑﻦ ُ‬

‫ﺁﻧﺎن از ﻧﻔﺮت ﺑﻪ ﺣﻘﯽ ﮐﻪ از ﻣﺤﻤﺪ و ﺳﺘﻢ ﮔﺮﯼ هﺎﯼ وﯼ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از رﻓﺘﻦ‬
‫"ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد هﻤﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد ﺧﺮاب ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و درهﺎ ﻣﯽ ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ و رﺧﻨﻪ َهﺎ در ﺁن ﻣﯽ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺑﻬﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن )را( از ﺁن راﺣﺘﯽ ﻧﺒﻮَد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺁن‪ ،‬ﭼﻮن اﻳﻨﻬﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﺮ‬
‫ﭼﻬﺎر ﭘﺎﯼ ﮐﻪ در ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻮد ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و زن و ﻓﺮزﻧﺪ در ﭘﻴﺶ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬و ﺑﻌﻀﯽ ﺑﻪ‬
‫‪٤٨‬‬
‫ﺧﻴﺒﺮ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﺑﻪ ﺷﺎم‪ ،‬و ﺁن ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻣﻘﺎم ﮐﺮدﻧﺪ‪".‬‬

‫ﻃﺒﻖ اﮐﺜﺮ رواﻳﺎت‪ ،‬اهﻞ ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺎن و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮﻧﺪ و "ﻣﺎل و ﺳﻼﺣﺸﺎن از ﺁن ﭘﻴﻤﺒﺮ" ﺷﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﻃﺒﻖ‬
‫رواﻳﺘﯽ اﻣﻮاﻟﺸﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﯼ ﻣﺤﻤﺪ "ﺑﻪ هﺮ ﺳﻪ ﻧﻔﺮﺷﺎن‬
‫ﻳﮏ ﺷﺘﺮ و ﻳﮏ ﻣﺸﮏ داد"‪ ،‬ﻳﺎ ﻃﺒﻖ ﮔﻔﺘﻪ زهﺮﯼ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﺟﺎزﻩ داد ﮐﻪ "هﺮ ﮐﺪام‬
‫‪٤٩‬‬
‫ﺑﺎر ﻳﮏ ﺷﺘﺮ ﺑﺒﺮﻧﺪ اﻣﺎ ﺳﻼح ﻧﺒﺮﻧﺪ"‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻏﺎرت ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺛﺮوت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎزهﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن در ﺁﻳﻪ اﯼ‬
‫ﺑﺪﺳﺘﻮر ﺧﺪا هﻤﻪ ﻏﻨﺎﺋﻢ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردن ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻨﮕﯽ‬

‫∗ﻏﻄﻔﺎن ﻫﻤﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺑﺪر و ﻗﺒﻞ از ﻣﺤﺎﻃﺮه ﺑﻨﻲ ﻗَﻨُﻘﺎع ﺑﺮواﻳﺘﻲ آﻧﺎن را ﺑﻬﻤﺮاه ﺑﻨﻲ‬
‫ﺳﻠﻴﻢ ﻣﻮرد ﻏﺎرت ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
 ‫‪٩۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫"ﺁﻧﭽﻪ را ﺧﺪا از ﻣﺎل ﺁﻧﻬﺎ )ﻳﻬﻮدان ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ( ﺑﻪ رﺳﻢ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﺎز داد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ رﺳﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫‪٥٠‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﺳﭙﺎهﻴﺎن اﺳﻼم ﺑﺮ ﺁن هﻴﭻ اﺳﺐ و اﺳﺘﺮ ﻧﺘﺎﺧﺘﻴﺪ " )و ﺁزار ﻧﺒﺮد ﻧﮑﺸﻴﺪﻳﺪ(‪".‬‬

‫در ﻣﻴﺎن ﻏﻨﺎﺋﻢ ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ‪ ۵٠‬ﻋﺪد ﮐﺖ ﻣﺮداﻧﻪ‪ ۵٠ ،‬ﮐﻼﻩ ﺧﻮُد‪ ،‬و ‪ ٣۴٠‬ﺷﻤﺸﻴﺮ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻌﻠﻖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ و‬
‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﻨﺎﺋﻢ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁﻧﻬﺎ رخ ﻧﺪادﻩ‬
‫ﺑﻮد هﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺳﭙﺎﻩ ﻓﺎﺗﺢ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻴﮕﻴﺮد ﮐﻪ او داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺁﻧﻬﺎ را‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﮐﻪ اﻣﻮال ﺧﻮد را در ﻣﮑﻪ ﺑﺠﺎ ﮔﺬاردﻩ و ﻣﻨﺒﻊ در ﺁﻣﺪﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻏﻴﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬وﯼ ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ از‬
‫زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻗﻄﻌﺎت در ﻣﻴﺎن درﺧﺘﺎن ﻧﺨﻞ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ﺟﻮ‬
‫اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.٥١.‬‬

‫ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﭻ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺛﺮوت ﻣﺤﻤﺪ اﻓﺰودﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺪاد زﻧﺎن وﯼ ﻧﻴﺰ ﻓﺰوﻧﯽ‬
‫ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ زن "زﻳﻨﺐ ﺑﻨﺖ ﺧﺰﻳﻤﻪ" و اﮐﻨﻮن‬
‫ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ زن "ام ﺳﻠﻤﻪ" را ﮐﻪ هﺮ دو ‪ ٣٠‬ﺳﺎﻟﻪ و ﺷﻮهﺮاﻧﺸﺎن در ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺑﺪر و‬
‫اﺣﺪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﺧﻮد در ﻣﯽ ﺁورد و زﻧﺪﮔﯽ ﻓﻘﻴﺮاﻧﻪ اوﻟﻴﻪ اش روﻧﻖ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻏﺎرت "ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ" و ﺁوارﻩ ﮐﺮدن ﺁﻧﺎن ﺧﺸﻢ ﻳﻬﻮدﻳﺎن و دﻳﮕﺮ ﺁﻋﺮاب را ﺑﺮ‬
‫ﺧ َﺮﺷَﻪ" ﮐﻪ از ﻗﺘﻞ ﮐﻌﺐ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﻣﯽ اﻧﮕﻴﺰد‪ .‬ﺷﻌﺮ ﺷﺎﻋﺮ ﻳﻬﻮد "ﺳِﻤﺎﮎ ﺑﻦ َ‬
‫ﺑﻦ اﺷﺮف و اﺧﺮاج ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﺸﻢ و ﻧﻔﺮت از ﻣﺤﻤﺪ‬
‫را ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪:‬‬

‫از وﻗﺘﯽ ﻻف زدﯼ‪ -‬و ﺑﺮاﯼ ﺗﻮ اﻳﻦ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﻻف ﻧﻴﺴﺖ‪-‬‬

‫ﮐﻪ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ اﺷﺮف را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﯼ‪،‬‬

‫و ﺁﻣﺪﯼ و او را در ﺳﭙﻴﺪﻩ دم ﮐﺸﺘﯽ‪،‬‬

 ‫‪٩۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫هﻢ او را ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ دﻳﻦ زﺷﺖ ﺗﻮ ﻧﺒﻮد‪،‬‬

‫ﺷﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺷﺒﻬﺎ و ﺑﺨﺖ هﺎ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‬

‫واﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ و اﺧﺮاﺟﺸﺎن‬

‫و اﻧﺪاﺧﺘﻦ درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎﻳﺸﺎن ﻗﺒﻞ از ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮل‬

‫ﮐﻪ ﻧﺎم ﺁﻧﺮا "ﻋﺪاﻟﺖ" و "درﺳﺘﯽ" ﮔﺬاردﻩ اﯼ‪ ،‬از ﺗﻮ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﻣﻦ زﻧﺪﻩ ﺑﻤﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻴﺰﻩ هﺎﯼ ﺁﻣﺎدﻩ‬

‫و ﺷﻤﺸﻴﺮهﺎﯼ ﺻﻴﻘﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬

‫ﮐﻪ در دﺳﺘﺎن ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن‪ ،‬ﺣﺎﻣﯽ ﻳﺸﺎن ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﺗﻮ ﻣﻴﺎﺋﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻬﻨﮕﺎم روﻳﺎروﻳﯽ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ هﻢ در ﮐﺸﺘﺎرﺷﺎن ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺳَﺨﺮ )اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن( و ﻳﺎراﻧﺶ در ﮐﻨﺎر ﻣﺮدم ﻣﯽ اﻳﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻴ ِﺮ ﮐﻮ ِﻩ ﺗُﺮج ﮐﻪ از ﺁﺷﻴﺎن ﺧﻮد دﻓﺎع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪،‬‬

‫هﺮﮔﺰ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮ دﺷﻤﻦ دﭼﺎر ﺿﻌﻒ ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد‪،‬‬

‫‪٥٢‬‬
‫و هﻤﭽﻮن ﻓﺮزﻧﺪ ﺻﺤﺮا‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺎﻣﺘﯽ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ‪ ،‬ﻃﻌﻤﻪ اش را در هﻢ ﻣﻴﮑﻮﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻋﻤﻞ ﺳﺘﻤﮕﺮاﻧﻪ ﺧﻮد ﺳﻮرﻩ اﻟﺤﺸﺮ و ﺗﻤﺎم ‪ ٢۴‬ﺁﻳﻪ ﺁﻧﺮا‬
‫ﻣﯽ ﺁورد و اﻗﺪاﻣﺎت ﺧﻮد را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫" هﺮ ﭼﻪ در زﻣﻴﻦ و ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎﺳﺖ هﻤﻪ ﺑﻪ ﺗﺴﺒﻴﺢ و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻳﮑﺘﺎ ﺧﺪاﯼ ﻋﺎﻟﻢ ﮐﻪ ﻣﻘﺘﺪر و ﺣﮑﻴﻢ اﺳﺖ‬
‫ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ‪.‬اوﺳﺖ ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ )ﺑﺮاﯼ ﻧﺼﺮت اﺳﻼم( ﮐﺎﻓﺮان اهﻞ ﮐﺘﺎب را ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر هﻤﮕﯽ را‬
‫از دﻳﺎرﺷﺎن ﺑﻴﺮون ﮐﺮد ‪ ...‬و در دﻟﺸﺎن )از ﺳﭙﺎﻩ اﺳﻼم( ﺗﺮس اﻓﮑﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد و ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺧﻮدﺷﺎن را وﻳﺮان ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯼ هﻮﺷﻴﺎران ﻋﺎﻟﻢ از اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﻋﺒﺮت ﮔﻴﺮﻳﺪ ‪...‬‬
‫اﻳﻦ )ﺁوارﮔﯽ ﺁﻧﻬﺎ از وﻃﻦ( ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁﻧﺎن ﺑﺎ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺳﺨﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و دﺷﻤﻨﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫‪ ...‬ﺁﻧﭽﻪ از درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ را ﮐﻪ در دﻳﺎر ﻳﻬﻮد ﺑﺮﻳﺪﻳﺪ و ﺁﻧﭽﻪ را ﺑﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻴﺪ هﻤﻪ ﺑﻪ اﻣﺮ ﺧﺪا و‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺧﻮارﯼ )و ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ( ﺟﻬﻮدان ﻓﺎﺳﻖ ﻧﺎﺑﮑﺎر ﺑﻮد‪ ...‬اﯼ رﺳﻮل ﻣﺎ ﺁﻧﺎﻧﮑﻪ )ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺷﺪﻩ( ﺑﺎ ﺧﺪا ﻧﻔﺎق ورزﻳﺪﻧﺪ ﻧﺒﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺮادراﻧﺸﺎن)دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم( و هﻤﺎن )ﻳﻬﻮ ِد( اهﻞ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ‬
 ‫‪٩٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ )در ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ( ﮔﻮﻳﻨﺪ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ از دﻳﺎرﺗﺎن اﺧﺮاج ﺷﺪﻳﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ هﻢ ﺑﻪ هﻤﺮاهﯽ ﺷﻤﺎ ﺧﺎرج‬
‫ﺧﻮاهﻴﻢ ﺷﺪ و در راﻩ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺷﻤﺎ از اﺣﺪﯼ اﻃﺎﻋﺖ ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد و اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺟﻨﮓ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﺷﻤﺎ را ﻣﺪد ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ و ﺧﺪا ﮔﻮاهﯽ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺤﻘﻘﺎ دروغ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺁﻧﻬﺎ )ﻳﻬﻮد‬
‫از ﻣﺪﻳﻨﻪ( اﺧﺮاج ﺷﺪﻧﺪ هﺮﮔﺰ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺧﺎرج ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ و اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﮕﺸﺎن ﺁﻳﻨﺪ‬
‫هﺮﮔﺰ ﻳﺎرﻳﺸﺎن ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ...‬اﻳﻦ ﻣﺮدم ﻣﻨﺎﻓﻖ در دﻟﺸﺎن ﺑﺴﻴﺎر از ﺷﻤﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺮس دارﻧﺪ ﺗﺎ از‬
‫ﺧﺪا‪ ...‬ﻳﻬﻮدان از ﺟﺒﻦ ﺑﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﮕﺮ در ﻗﺮﻳﻪ ﻣﺤﮑﻢ ﺣﺼﺎر‪ ...‬ﺷﻤﺎ ﺁﻧﻬﺎ را‬
‫ﺟﻤﻊ و ﻣﺘﻔﻖ ﻣﯽ ﭘﻨﺪارﻳﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ دﻟﻬﺎﺷﺎن ﺳﺨﺖ ﻣﺘﻔﺮق اﺳﺖ زﻳﺮا ﺁن ﻗﻮم داراﯼ ﻓﻬﻢ و‬
‫ﻋﻘﻞ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ در َﻣﺜَﻞ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻴﻄﺎن اﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﺎﻓﺮ ﺷﻮ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ‬
‫‪٥٣‬‬
‫ﺁدﻣﯽ ﺑﻪ ﻃﺎﻋﺖ او ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺪو ﮔﻮﻳﺪ ﻣﻦ از ﺗﻮ ﺑﻴﺰارم "‬

‫در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ هﺎ‪ ،‬او ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻌﯽ در ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻋﻤﺎل ﺗﺠﺎوزﮔﺮاﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ دردﻧﺎﮎ ﺁﻧﺎﻧﺮا‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﻋﺒﺮت دﻳﮕﺮان و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا در ﺻﻮرت ﻋﺪم‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ او در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ هﺎ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻗﻮت ﻗﻠﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪،‬‬
‫ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ و ﺿﻌﻒ ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﺳﺴﺖ ﻋﻨﺼﺮﯼ و ﻧﺎﭘﻴﮕﻴﺮﯼ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ و ُاﺑَﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﻣﻴﮕﺬارد‪.‬‬

‫در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻬﻮد‪ ،‬هﺮ ﮐﺪام‪ ،‬هﻤﻴﻨﮑﻪ ﻣﻮرد‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺎﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ در ﻗﻠﻌﻪ ﺧﻮد ﻣﻮﺿﻊ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﭘﺲ از ﻳﮏ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اوﻟﻴﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ وﯼ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﻳﻬﻮد و ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺗﺰﻟﺰل و ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴﻢ ﺟﻨﺎح اﺻﻼح ﻃﻠﺐ‬
‫)ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ( ﮐﻪ ﺑﺠﺎﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪن ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ او ﺳﺴﺘﯽ و وﻗﺖ‬
‫ﮔﺬراﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻳﮑﯽ ﻳﮑﯽ ﺑﺪﺳﺖ او از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻗﺪرت‬
‫ﻳﺎﺑﯽ ﺗﺪرﻳﺠﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ﺁﺧﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ اﺳﻄﻮرﻩ ﺷﻴﻄﺎن و ﻣﺠﺎزات اﻧﺴﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫ﮔﻮش دادن ﺑﻪ وﺳﻮﺳﮥ وﯼ ﺑﻪ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﺪا‪ ،‬در واﻗﻌﻴﺖ اﻣﺮ و هﻤﺎﻧﻄﻮر‬
‫ﯽ ﺳﺮﮐﺸﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺁن اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﻌﮑﺎس اﺳﺎﻃﻴﺮﯼ‪ -‬ﻣﺬهﺒ ِ‬
 ‫‪٩٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻧﺴﺎن اوﻟﻴﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻓﺮدﯼ ‪ ،‬و روﯼ ﮔﺮداﻧﺪن اﻧﺴﺎن ازﺧﺪا و‬
‫ﺷﻴﻄﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻳﮕﺮان را ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ و‬ ‫ﮔﻮش دادﻧﺶ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﮐﺸﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ و دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺧﺪا ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن در اﺑﺘﺪا درﮎ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و اﮔﺮ هﻢ درﮎ ﻣﯽ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻄﻮر ﺟﺪﯼ ﺑﻪ ﺁن ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺿﺮورت اﺗﺤﺎد ﺑﺎ ﺧﻮد و‬
‫دﻳﮕﺮان ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ را‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺧﻮد واﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﺗﻠﺦ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﺘﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ در ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ هﺠﺮت و در ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق اوﻟﻴﻦ ﮔﺎم در‬
‫راﻩ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪن ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﺮ ﻣﻴﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از ﺁن دو واﻗﻌﻪ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ‬
‫رخ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﻻزم ﺑﻪ ﻳﺎدﺁورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اول اﻳﻨﮑﻪ در ﺳﺎل ﭼﻬﺎرم هﺠﺮﯼ‪ -‬ﻳﮑﺴﺎل ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‪ ،‬ﻏﺰوﻩ دوم ﺑﺪر‬
‫ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﻗﻮل ﺁﻧﺮا دادﻩ ﺑﻮد در ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﯽ رواﻳﺎت‬
‫دو ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺨﺎﻟﻒ در ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻘﺮر در اﻃﺮاف ﺑﺪر ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻩ در ﻧﺰدﻳﮏ هﻢ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ از ﺟﻨﮓ اﺣﺘﺮاز ﮐﺮدﻩ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ رواﻳﺖ ﻃﺒﺮﯼ واﻗﻌﯽ‬
‫ﺗﺮ از ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن از ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ در ﺁن ﺳﺎل‬
‫ﻣﻨﺼﺮف ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻴﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﺸﮕﺴﺎﻟﯽ در ﺁﻧﺴﺎل‪ ،‬ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ﻧﺒﻮد‬
‫ﻋﻠﻮﻓﻪ ﺑﺮاﯼ ﭼﺮاﯼ ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﺶ در اﻃﺮاف ﻣﺤﻞ اردو ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺷﺤﺎل از‬
‫اﻳﻦ واﻗﻌﻪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﮔﻤﺎن ﺗﺮس از ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ را از ﻣﻴﺎن‬
‫ﺑﺒﺮد‪ ،‬اﻓﺮاد ﺧﻮد را ﻇﺎهﺮا ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ‪ ،‬وﻟﯽ در واﻗﻊ ﺑﺮاﯼ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﮐﺎﻻ در ﺑﺎزار‬
‫ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺑﺪر ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﯽ ﺑﺮد و ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ روزﯼ ﺑﺎ ﺳﻮد زﻳﺎد ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫واﻗﻌﻪ دوم اﻳﻨﮑﻪ در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻣﺤﻤﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺸﻤﻴﻦ ازدواج ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎ زن‬
‫ﻧﺎﭘﺴﺮﯼ اش زﻳﻨﺐ‪ ،‬ﻣﻴﺰﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٩٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫زﻳﻨﺐ‬

‫و ازدواج رﺳﻮاﺋﻲ ﺑﺮ اﻧﮕﻴﺰ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ وي‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺑﻤﻮازات اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺪرت و ﺛﺮوت اش‪ ،‬روز ﺑﺮوز اﺷﺘﻬﺎﻳﺶ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻟﺬت ﺟﻮﻳﯽ از زﻧﺎن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﯽ ﺗﺎﺑﺎﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق‪ ،‬ﻳﮑﺮوز‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﺮاﯼ دﻳﺪن زﻳﺪ‪ ،‬ﻧﺎ ﭘﺴﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬
‫او ﻣﻴﺮود‪ ،‬زن وﯼ‪ ،‬زﻳﻨﺐ را‪ ،‬در ﻟﺒﺎس ﺑﺪن ﻧﻤﺎﯼ ﺧﻮد ﻣﻴﺒﻴﻨﺪ و ﺷﻴﻔﺘﻪ زﻳﺒﺎﺋﯽ او‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ دﻋﻮت زﻳﻨﺐ ﺑﺮاﯼ ورود ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ را رد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎل‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ زﻳﺮ ﻟﺐ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺗﻘﺪﻳﺲ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺰرگ را‪ ،‬ﺗﻘﺪﻳﺲ ﺧﺪاﻳﯽ ﮐﻪ دﻟﻬﺎ را‬
‫دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ"‪ .‬زﻳﻨﺐ ﮐﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺤﻤﺪ را ﻣﯽ ﺷﻨﻮد‪ ،‬ﺁﻧﺮا ﺑﺮاﯼ زﻳﺪ ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬زﻳﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ رﻓﺘﻪ ﺑﻪ او ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ"‬

‫"اﯼ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاﯼ ﺷﻨﻴﺪم ﺳﻮﯼ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﯼ ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻓﺪاﻳﺖ ﭼﺮا وارد ﻧﺸﺪﯼ‪ ،‬اﮔﺮ زﻳﻨﺐ‬
‫‪٥٤‬‬
‫ﺗﺮا ﺑﻪ ﺷﮕﻔﺘﯽ ﺁوردﻩ اﺳﺖ ﻣﻦ از او ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﻮم‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺳﺮاﻧﺠﺎم وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺘﺶ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻴﺮﺳﺪ‪،‬‬
‫و ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ زﻳﺪ ﻧﻴﺰ راﻩ را ﺑﺮاﯼ وﯼ هﻤﻮار ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬زﻳﻨﺐ را ﻃﻼق ﻣﻴﺪهﺪ‪،‬‬
‫در ﻳﮏ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫"ﻳﮏ روز ﮐﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺣﺎﻟﺖ وﺣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﻮد ﺁﻣﺪ‬
‫ﺧﻨﺪان ﺑﻮد و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﯽ ﭘﻴﺶ زﻳﻨﺐ ﻣﯽ رود و ﻣﮋدﻩ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا او را ﺑﻪ زﻧﯽ ﺑﻤﻦ دادﻩ اﺳﺖ‬
‫‪٥٥‬‬
‫و اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪":‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ازدواج ﺑﺎ زﻳﻨﺐ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺑﯽ ﺗﺎﺑﯽ او در ﺑﺮاﺑﺮ زﻧﺎن‪ ،‬اﻣﺮﯼ ﻃﺒﻴﻌﯽ و‬
‫هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ اﺷﮑﺎﻟﯽ در ﺑﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺮض ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ زﻳﺪ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ از‬
‫زﻳﻨﺐ ﺟﺪا ﺷﺪﻩ و زﻳﻨﺐ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ازدواج ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﯽ ﻋﻼﻗﻪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ‬
‫ﺑﺎ رﺿﺎﻳﺖ ﻃﺮﻓﻴﻦ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫وﻟﯽ اﺷﮑﺎل ﻣﺴﺌﻠﻪ از ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺁﻧﺮوز ﻋﺮب ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﻮد‬
 ‫‪١٠٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ دوم ﺷﺮح دادﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻼف ﻳﮑﯽ از رﺳﻮم‬
‫ﻣﻬﻢ ﻋﺮب ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ازدواج ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﻣﺤﺎرم ﺟﻨﺴﯽ‪ ،‬ﻋﺮوس ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﻬﻴﭽﻮﺟﻪ ﺑﺮاﯼ اﻋﺮاب و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﺒﻮد‪ ،‬و‬
‫دﻳﮕﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺠﺎﯼ رﺿﺎﻳﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن وﺟﻪ اﻟﻤﺼﺎﻟﺤﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ زﻳﻨﺐ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا‪ ،‬ﻳﮏ ﻋﻨﺼﺮ ﺧﺎرﺟﯽ و ﺧﻴﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎﯼ ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ اﻳﻦ‬
‫وﺻﻠﺖ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫"و ﭼﻮن ﺗﻮ ﺁﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﺧﺪاﻳﺶ ﻧﻌﻤﺖ اﺳﻼم ﺑﺨﺸﻴﺪ و ﺗﻮاش ﻧﻌﻤﺖ ﺁزادﯼ )ﻳﻌﻨﯽ زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ(‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻧﺼﻴﺤﺖ ﮔﻔﺘﯽ ﺑﺮو زﻧﯽ را ﻧﮕﻬﺪار ﮐﻪ هﻤﺴﺮ ﺗﺴﺖ و از ﺧﺪا ﺑﺘﺮس )و ﻃﻼﻗﺶ ﻣﺪﻩ( و ﺁﻧﭽﻪ در‬
‫دل ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻴﺪاﺷﺘﯽ ﺧﺪا ﺁﺷﮑﺎر ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﻮ از ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﺳﺮزﻧﺶ ﺧﻠﻖ ﺗﺮﺳﻴﺪﯼ و از ﺧﺪا‬
‫ﺳﺰاوارﺗﺮ ﺑﻮد ﺑﺘﺮﺳﯽ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺎ هﻢ )ﺑﺪﻳﻦ ﻏﺮض( ﭼﻮن زﻳﺪ از ﺁن زن ﮐﺎم دل ﮔﺮﻓﺖ )و ﻃﻼﻗﺶ‬
‫داد( او را ﺑﻪ ﻧﮑﺎح ﺗﻮ در ﺁوردﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻣﻮﻣﻨﺎن در ﻧﮑﺎح زﻧﺎن ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺧﻮد ﮐﻪ از ﺁﻧﻬﺎ‬
‫‪٥٦‬‬
‫ﮐﺎﻣﻴﺎب ﺷﺪﻧﺪ )وﻃﻼق دادﻧﺪ( ﺑﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺣﺮج و ﮔﻨﺎهﯽ ﻧﭙﻨﺪارﻧﺪ و ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪاﯼ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﻴﺪ‪".‬‬

‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﺮاﯼ هﻤﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﮔﺮوﻩ ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﻣﺴﺦ ﺷﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﭘﻴﺮوان‬
‫او‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ وﯼ ﺑﺎور داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺎهﺪﻩ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮرد رﺳﻮا ﺑﺮ اﻧﮕﻴﺰﯼ ﮐﻪ در ﺁن ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪا و راﺑﻄﻪ ﺑﺎ او را ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺻﺮاﺣﺘﯽ وﺳﻴﻠﻪ رﻓﻊ ﻣﻮاﻧﻊ ﺟﻨﺴﯽ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻴﺪاد‪ ،‬ﺷﮏ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮد و در‬
‫اﺻﺎﻟﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ وﯼ اﻳﺠﺎد ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬هﺮ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻗﺪرت ﻣﺤﻤﺪ‬
‫و ﺳﻬﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ازﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺪارﯼ وﺟﺪان در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ دور از ﺻﺮﻓﻪ و ﮐﻤﺘﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ارﺗﺪاد و ﺳﺮﮐﺸﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ وﯼ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در ﻣﮑﻪ‪ ،‬زﻳﺎدﻩ روﯼ ﻣﺤﻤﺪ در ﺁوردن ﺁﻳﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺧﺮاﻓﯽ در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻌﺮاج‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﻴﺪارﯼ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﮐﻨﺎرﻩ ﮔﻴﺮﯼ‬
‫ﻳﺸﺎن از اﺳﻼم ﮔﺸﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﺁﻳﻪ اﯼ ﭼﻨﻴﻦ واﺿﺢ و روﺷﻦ از ﺟﻌﻠﯽ ﺑﻮدن‬
‫ﺑﺎزﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺧﺪاﻳﺶ‪ ،‬هﻴﭻ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻔﺘﻪ اﯼ را از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫هﻤﻴﻦ اﻣﺮ در ﻣﻮرد ﻋﻠﺖ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺗﺪرﻳﺠﯽ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ و ﺟﻨﺎح اﺻﻼح ﻃﻠﺐ ﮐﻪ‬
 ‫‪١٠١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻓﺘﻀﺎﺣﺎت ﺟﻨﮕﯽ و ﺟﻨﺴﯽ و اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺠﺎوزﮔﺮاﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻗﺎﻋﺪﺗﺎ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﺑﺮ ﻧﻔﻮذ ﺁﻧﺎن در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﺪ‪ ،‬ﺻﺎدق ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺎ ﻣﻴﺒﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻌﺪا ﻧﻴﺰ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﺤﻤﺪ و دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺧﻔﻘﺎن و‬
‫ﺳﺮﮐﻮب وﯼ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻔﻮذ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن روز ﺑﺮوز ﮐﺎهﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق‬

‫ﺟﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ از آن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮي ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺪر ﺑﺮد‬

‫در ﺷﻮال ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ هﺠﺮت ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق رخ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﺳﺒﺐ ﺟﻨﮓ ﺁن ﺑﻮد آﻪ وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻳﻬﻮدان ﺑﻨﻰ ﻧﻀﻴﺮ را از دﻳﺎرﺷﺎن ﺑﻴﺮون آﺮد‬
‫ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از ﻳﻬﻮدان ﺑﻨﻰ ﻧﻀﻴﺮ و ﺑﻨﻰ واﺋﻞ و از ﺟﻤﻠﻪ "ﺳﻼم ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﺤﻘﻴﻖ‬
‫ﻧﻀﻴﺮى" و "هَﻮ َذة ﺑﻦ ﻗَﻴﺲ واﺋﻠﻰ" و "اﺑﻮ ﻋﻤﺎر واﺋﻠﻰ" ﺑﻪ ﻣﻜﻪ رﻓﺘﻨﺪ و ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻩ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎﻳﻴﻢ ﺗﺎ رﻳﺸﻪ او را ﺑﻜﻨﻴﻢ‪ .‬ﻗﺮﺷﻴﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻳﻬﻮدان ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎاهﻞ آﺘﺎﺑﻴﺪ واز ﻣﻮارد اﺧﺘﻼف ﻣﺎ و ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺒﺮ دارﻳﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ دﻳﻦ ﻣﺎ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻳﺎ دﻳﻦ او؟ ﻳﻬﻮدان ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬دﻳﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ و ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﺪ‪".‬‬
‫و ﺧﺪا اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را در ﺑﺎرة ﺁﻧﺎن ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬

‫"ﻣﮕﺮ ﺁن آﺴﺎن را آﻪ از آﺘﺎب ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﺑﻬﺮﻩ اى ﺑﻪ اﻳﺸﺎن دادﻩ اﻧﺪ ﻧﻤﻰ ﺑﻴﻨﻰ آﻪ ﺑﻪ ﺑﺖ و ﻃﻐﻴﺎﻧﮕﺮ‬
‫ﮔﺮوﻧﺪ و در ﺑﺎرﻩ آﺎﻓﺮان ﮔﻮﻳﻨﺪ اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ از ﻣﻮﻣﻨﺎن هﺪاﻳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن هﻤﺎن آﺴﺎﻧﻨﺪ آﻪ ﺧﺪا‬
‫ﻟﻌﻨﺘﺸﺎن آﺮدﻩ و هﺮ آﻪ را ﺧﺪا ﻟﻌﻨﺖ آﻨﺪ هﺮﮔﺰ ﻳﺎورى ﺑﺮاى او ﻧﺨﻮاهﻰ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺁﻧﻬﺎ را از اﻳﻦ‬
‫ﻣُﻠﻚ ﺑﻬﺮﻩ اى هﺴﺖ آﻪ در ﺁن ﺻﻮرت ﭘﻮﺳﺘﻪ هﺴﺘﻪ ﺧﺮﻣﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﺪهﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺁﻧﭽﻪ ﺧﺪا از آﺮم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن دادﻩ ﺣﺴﺪ ﻣﻰ ﺑﺮﻧﺪ ؛ ﺣﻘﺎ آﻪ ﻣﺎ ﺧﺎﻧﺪان اﺑﺮاهﻴﻢ را آﺘﺎب و‬
‫‪٥٧‬‬
‫ﺣﻜﻤﺖ دادﻳﻢ و روى ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ و ﺟﻬﻨﻢ )ﺁﻧﻬﺎ را( ﺑﺲ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺁﺗﺸﻰ اﺳﺖ‪".‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺤﻤﺪ اﻋﺘﺮاض ﻣﯽ ﮐﻨﺪ آﻪ اوﻻ ﭼﺮا ﻳﻬﻮدﻳﺎن آﻪ ﺧﺪا ﭘﺮﺳﺖ اﻧﺪ و‬
‫داراﯼ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن ﻣﻰ ﮔﺮوﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ روﺷﻦ اﺳﺖ ‪ :‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺠﺎت ﺧﻮد از‬
‫ﮔﻮش ﺑﺮﯼ هﺎ و ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت هﺎى ﻣﺤﻤﺪ‪ .‬ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﺪرﺳﺘﯽ‬
 ‫‪١٠٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن را ﺑﻬﺘﺮ و ﺑﺮ ﺣﻖ ﺗﺮ از ﻣﺤﻤﺪ و ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن از ﺁﻧﻬﺎ آﻤﺘﺮ‬
‫ﻇﻠﻢ و ﺑﻰ ﻋﺪاﻟﺘﻰ دﻳﺪﻩ اﻧﺪ و واﻗﻌﺎ هﻢ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺁزارﺷﺎن ﺑﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫ﻧﻤﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬و ﻣﺎ هﻴﭻ اﺛﺮ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻧﺪارﻳﻢ ﮐﻪ از ﺗﺠﺎوز ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق و ﺁزادﻳﻬﺎى‬
‫ﻣﺮدم ﺧﺒﺮ دهﺪ و ﻳﺎ ﺣﺎﮐﯽ از اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺤﻤﺪ زن و ﻓﺮزﻧﺪ و‬
‫اﻣﻮال ﻣﺮدم را ﻏﺎرت و ﻣﻮرد دﺳﺖ درازﯼ ﻗﺮار ﻣﻲ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﭼﺮا ﺧﺪاى ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﮐﻪ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮﻣﻦ وﯼ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬و ﺣﺪاﻗﻞ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﻈﻠﻮم واﻗﻊ ﺷﺪﻩ و‬
‫ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻇﻠﻢ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﻌﻨﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ؟ ﺟﺰ اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ ﺧﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺎﻣﯽ‬
‫ﻇﺎﻟﻤﻴﻦ و ﺳﺘﻤﮕﺮان ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﻦ و ﭘﺎﻣﺎل ﺷﺪﮔﺎن؟‬

‫در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻣﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺸﺎن دادﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﺮا و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺪاﯼ ﻳﮑﺘﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﻴﺎن ﺳﻠﻄﻪ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻋﺮب ﺑﺮ ﺗﻮدﻩ ﺑﺪوﯼ‬
‫و ﺳﻠﻄﻪ ﻋﺮب ﺑﺮ ﻋﺠﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫و اﻣﺎ ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ دﻳﮕﺮ در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ در ﺁن‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﻗﺮﺁن‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳﺎن‬
‫ﮐﻪ ﻗﺮﻧﻬﺎ در ﻣﺪﻳﻨﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدﻩ و ﺧﺎﻧﻪ و زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ‬
‫ﻏﺼﺐ و ﺑﺮ ﺑﺎد رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻬﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ هﺴﺘﻪ ﺧﺮﻣﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﻤﻴﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﻣﻮال ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﺴﺪ ﺑﺮدﻩ و از اﻳﻦ ِﻣﻠﮏ ﺑﻬﺮﻩ اﯼ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ از‬
‫ﻣﺤﻞ دﻳﮕﺮﯼ ﺁﻣﺪﻩ اﻣﻮال و زن و ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺮدم را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ و ﺗﺠﺎوز ﻗﺮار‬
‫دادﻩ‪ ،‬و زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﻏﺼﺐ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺒﺎن واﻗﻌﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻣﺸﻤﻮل‬
‫ﮐﺮم ﺧﺪا ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ∗.‬هﻤﻴﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﯽ ﭘﺎﻳﻪ و ﻳﺎوﻩ ﺑﻪ ﺧﻮدﯼ ﺧﻮد و ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻧﺸﺎن دادن ﻣﺎهﻴﺖ ﻏﺎرت ﮔﺮاﻧﻪ و ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ دار و دﺳﺘﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﺧﺪاﯼ ﺧﻮد‬
‫∗‬
‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاي ﻣﺤﻤﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﻼ را ﺑﻪ ﺳﺮ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻲ آورد ‪ 1400‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻋﺪاﻟﺖ ﻛﺬاﺋﻲ ﺧﻮد را‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎر در ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬و ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﺮاب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻏﺼﺐ زﻣﻴﻦ ﻫﺎي آﻧﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻬﻮدﻳﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎر‪ ،‬آﻧﺎن‬
‫را از ﻣ‪‬ﻠﻚ ﺧﻮد"ﺑﻲ ﺑﻬﺮه" ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٠٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ وﯼ ﺑﺮاﯼ هﺮ ﺁدم ﺻﺎﺣﺐ اﻧﺪﮐﯽ ﻣﻨﻄﻖ و اﻧﺼﺎف ﮐﺎﻓﯽ و واف۟ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ‬
‫رﺳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁﻧﻜﻪ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻳﻬﻮدﻳﺎن را در اﺗﺤﺎد ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ "ﭘﻴﺶ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻏﻄﻔﺎن رﻓﺘﻨﺪ و ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﺧﺪا ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫آﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ هﺴﺘﻨﺪ و ﻗﺮﺷﻴﺎن ﻧﻴﺰ هﻤﺪﻟﻰ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ و ﻣﺮدم ﻏﻄﻔﺎن ﻧﻴﺰ دﻋﻮت ﻳﻬﻮدان‬
‫را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ"‪ .‬از ﻣﺮدم ﻏﻄﻔﺎن ﻃﻮاﻳﻒ "ﺑﻨﯽ ﻓَﺰارﻩ" و "ﺑﻨﯽ ﻣُﺮًّﻩ" و "ﺑﻨﯽ اﺷﺠﻊ"‬
‫ﺑﺎ اﻓﺮاد ﺧﻮد ﺑﻬﻤﺮاﻩ دﻳﮕﺮان راهﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻴﮑﺒﺎرﻩ و ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ‪،‬‬
‫ﮔﺮﻩ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﺤﻤﺪ را از ﺳﺮ اﻋﺮاب ﺑﺎز ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﮐﺎر ﺗﺪارﮎ ﺟﻨﮓ‬
‫ﺧﻨﺪق ﺁﻏﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد و دو ﻃﺮف دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮد ﺁورﯼ ﻧﻴﺮو ﺑﺮاﯼ ﺁن ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻴﺮوﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﮔﺮد ﺁورد ﻓﺮاﺗﺮ از ‪ ٣٠٠٠‬ﺗﻦ ﻧﻤﻴﺮود‪.‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺮوﻳﯽ در ﻳﮏ ﺟﻨﮓ رو در رو ﺗﺤﺖ هﻴﭻ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﯼ‪ ٥٨‬ﻗﺮﻳﺶ و ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﺁن ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ‪ ١٣٠٠٠‬ﻧﻔﺮﯼ و ﺑﺮواﻳﺘﯽ‪ ٢٠٠٠٠‬ﻧﻔﺮ ِ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ هﻢ ﺗﺎب ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻴﺎورد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻤﺎم‪ ،‬و‬
‫ﻇﺎهﺮا ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ او را از ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻬﻠﮑﻪ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﮔﺮﻳﺰﯼ ﻧﺠﺎت‬
‫ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻨﮕﻲ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫در ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق ﻧﻴﺰ از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻳﮏ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‪ ،‬ﺑﻮدﻩ‪ ،‬و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬در ﺁن‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮد را در‬
‫ﻣﻌﺮض ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﺣﺘﻤﯽ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﭼﺎر‪ ،‬هﻮش و ﻓﺮاﺳﺖ ﺧﻮد را در ﺁن ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫ﺑﮑﺎر ﺑﺮدﻩ و وادار ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاﯼ ﺟﺒﺮان ﺿﻌﻒ ﺧﻮد در اﻣﺮ ﻧﻔﺮات ﺣﺪ اﮐﺜﺮ‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮدارﯼ را از ﻋﻮاﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺧﻮد ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ‬
 ‫‪١٠۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺠﺎت ﻣﺤﻤﺪ از ﻣﻬﻠﮑﻪ ﻧﺎﺑﻮدﯼ در ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق ﻣﻴﺸﻮد ﻧﻪ ﻳﮏ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ و ﻋﻠﻞ زﻣﻴﻨﯽ در ﺧﻮد ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ را ﻣﻴﺘﻮان در دو ﭼﻴﺰ‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻮد‪ :‬ﻳﮑﯽ ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻨﮕﯽ هﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮدارﯼ از‬
‫ﯽ اﻃﺮاف ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮاﯼ ﺟﺒﺮان ﺿﻌﻒ ﮐﻤﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ و‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌ ِ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮﯼ و هﻮﺷﻤﻨﺪﯼ ﻣﺤﻤﺪ در اواﺧﺮ ﺟﻨﮓ‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد اول ﻳﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ دﺷﺖ هﺎﯼ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ از‬
‫ﺻﺨﺮﻩ هﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ از ﺁﺗﺶ ﻓﺸﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺻﺨﺮﻩ هﺎ در ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﻏﺮب‬
‫و ﺷﺮق ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻄﻮر ﻃﺒﻴﻌﯽ هﺠﻮم ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺁن و ﺑﺨﺼﻮص ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻮار‬
‫ﻧﻈﺎم را ﮐﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﺘﺮ از هﻤﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎز ﺑﺮوﯼ دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁﻧﻬﻢ ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺳﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﻬﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ‬
‫‪٥٩‬‬
‫ﺣﻔﺮ ﻳﮏ ﺧﻨﺪق‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ هﺠﻮم دﺷﻤﻦ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫"ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ آﻪ ﺧﻨﺪق ﺑﺰﻧﺪو اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻮدآﻪ ﺳﻠﻤﺎن در‬
‫ﺁن ﺣﻀﻮر داﺷﺖ و در اﻳﻦ هﻨﮕﺎم ﺁزاد ﺑﻮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺨﺪا ﻣﺎ در آﺸﻮر ﭘﺎرﺳﻴﺎن وﻗﺘﻰ‬
‫‪٦٠‬‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﻰ ﺷﺪﻳﻢ ﺧﻨﺪق ﻣﻰ زدﻳﻢ‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺣﻔﺮ ﺧﻨﺪق ﺑﻌﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ دﻓﺎﻋﯽ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬و ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻃﺎﺋﻒ‬
‫و ﻳﻤﻦ‪ ،‬ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و‬
‫ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁن اﻃﻼع زﻳﺎدﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮓ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب‪ ،‬ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ از ﻋﻠﻞ و ﺿﺮورﺗﻬﺎﯼ ﻣﺎدﯼ‪ ،‬در ﺿﻤﻦ‬
‫ﻋﺮﺻﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﮔﺰاردن ﺷﺠﺎﻋﺘﻬﺎ و دﻟﻴﺮﯼ هﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ و دﻓﺎع از ﻏﺮور‬
‫ﯼ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻣﻮرد ﺗﻮهﻴﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺎن ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ‬
‫و ﺗﻌﺼﺒﺎت ﻗﺒﻴﻠﻪ ا ِ‬
‫از ﺁراﻳﺶ ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ دﻓﺎﻋﯽ داﺷﺘﻪ و ﺑﺨﻮاهﺪ ﻧﺸﺎن ﺿﻌﻒ و زﺑﻮﻧﯽ ﺁﻧﺎن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ از روﯼ ﻧﺎﭼﺎرﯼ‪ ،‬ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻟﺬا ﭼﻨﺪان راﻳﺞ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
 ‫‪١٠۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬اﻓﺘﺨﺎرﺁﻣﻴﺰﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺟﻨﮓ رو در رو و ﺑﻼواﺳﻄﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻳﻮرش‬
‫ﺑﯽ ﻣﺤﺎﺑﺎ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ دﻟﻴﺮﯼ و ﺟﺴﺎرت ﻋﺮب ﺑﺪوﯼ را‬
‫ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬در اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺑﺪوﯼ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ و ﻣﺮگ ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫دﺷﻤﻦ‪ ،‬واﻻﺗﺮ و ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺗﺮ از ﭘﻴﺮوزﯼ زﺑﻮﻧﺎﻧﻪ و ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮاﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺮد‬
‫ﺑﺪوﯼ‪ ،‬ﺧﺮدﯼ اﺧﻼﻗﯽ و ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ و ﻣﺘﻔﺎوت از ﺧﺮد ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮاﻧﻪ و ﻏﻴﺮ اﺧﻼﻗﯽ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻣﺘﻤﺪن ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﮐﻨﺪن ﺧﻨﺪق ﮐﻪ هﻤﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ‬
‫در ﺁن ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺶ روز ﺑﻄﻮل ﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ‬
‫ﻗﺮﻳﻈﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺒﻴﻠﻪ از ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﮐﻪ اﺗﺤﺎد ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ را هﻤﭽﻨﺎن ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫در ﺁن ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺗﻌﺎدل ﻗﻮا ﭼﻨﺎن ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ در‬
‫دل ﺁﻧﺎن ﺑﻄﻮر ﺟﺪﯼ ﺗﺮس و ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﮐﻨﺪن ﺧﻨﺪق ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺁﻧﺎﻧﺮا از ﻣﻬﻠﮑﻪ اﯼ ﮐﻪ در ﺁن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺁﻣﺪﻩ‬
‫اﻧﺪ ﻧﺠﺎت دهﺪ و در ﺻﺪد ﺗﺮﮎ ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻴﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫"و ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻃﺎﻳﻔﻪ اﯼ از ﺁن ﮐﺎﻓﺮان و ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن دﻳﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﯼ ﻳﺜﺮﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ ﺷﻤﺎ را در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺟﺎﯼ‬
‫ﻣﺎﻧﺪن ﻧﻴﺴﺖ "ﮐﻪ هﻤﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺧﻮاهﻴﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺷﻬﺮ و دﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ" ﺑﺎز ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﺁﻧﺤﺎل‪ ،‬ﮔﺮوهﯽ از‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮاﯼ رﻓﺘﻦ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺟﺎزﻩ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﻴﮕﻔﺘﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﻣﺎ دﻳﻮار و ﺣﻔﺎﻇﯽ ﻧﺪارد‪ .‬در‬
‫‪٦١‬‬
‫ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ دروغ ﻣﻴﮕﻔﺘﻨﺪ و ﻣﻘﺼﻮدﺷﺎن ﺟﺰ ﻓﺮار از ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺒﻮد‪".‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد آﻪ ﺑﺎﻳﺪ آﺎرى اﻧﺠﺎم دهﺪ و روﺣﻴﻪ اﻓﺮادش را ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮد‬
‫و ﮔﺮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺮس و ﺗﺮدﻳﺪ در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ و هﻤﻪ‪ ،‬اﻃﺮاف او‬
‫را رهﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ داﻣﻦ ﺧﺮاﻓﺎت ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺣﻴﻦ ﮐﻨﺪن ﺧﻨﺪق ﺑﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮ ﻣﻴﺨﻮرﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺁن ﻏﻴﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو ﺳﻠﻤﺎن ﺑﻨﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻣﺪﻩ او را ﺑﺮاﯼ‬
‫ﭼﺎرﻩ ﺟﻮﻳﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻨﮓ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮد ﮐﻠﻨﮓ را ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺮاﯼ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺳﻨﮓ ﺑﺮ ﺁن ﻣﻴﮑﻮﺑﺪ و از ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻠﻨﮓ و ﺳﻨﮓ ﺟﺮﻗﻪ اﯼ‬
 ‫‪١٠۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺮ ﻣﻴﺨﻴﺰد آﻪ در ﺗﺎرﻳﮑﯽ ﺷﺐ ﻣﻴﺪرﺧﺸﺪ‪ .‬و ﻣﺤﻤﺪ از اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮدﻩ و‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن روﺣﻴﻪ ﺑﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ‪:‬‬

‫"راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻴﺪ وﻗﺘﻰ ﺿﺮﺑﺖ اول را زدم و ﺑﺮﻗﻰ آﻪ ﺷﻤﺎ دﻳﺪﻳﺪ ﭘﻴﺪا ﺷﺪ ﻗﺼﺮهﺎى ﺣﻴﺮﻩ∗ و ﻣﺪاﻳﻦ‬
‫آﺴﺮى را دﻳﺪم آﻪ ﮔﻮﻳﻰ دﻧﺪاﻧﻬﺎى ﺳﮓ ﺑﻮد و ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ داد آﻪ اﻣﺖ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺁن ﺗﺴﻠﻂ ﻣﻰ‬
‫ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺿﺮﺑﺖ دوم را زدم و ﺑﺮﻗﻰ آﻪ ﺷﻤﺎ دﻳﺪﻳﺪ ﻧﻤﻮدار ﺷﺪ ﻗﺼﺮهﺎى ﺳﺮخ ﺳﺮزﻣﻴﻦ روم را‬
‫دﻳﺪم آﻪ ﮔﻮﻳﻰ دﻧﺪاﻧﻬﺎى ﺳﮓ ﺑﻮد و ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ داد آﻪ اﻣﺖ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺁن ﺗﺴﻠﻂ ﻣﻰ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺿﺮﺑﺖ ﺳﻮم را زدم و ﺑﺮﻗﻰ آﻪ ﺷﻤﺎ دﻳﺪﻳﺪ ﻧﻤﻮدارﺷﺪ و ﻗﺼﺮهﺎى ﺻﻨﻊ∗ را دﻳﺪم آﻪ ﮔﻮﻳﻰ‬
‫دداﻧﻬﺎى ﺳﮓ ﺑﻮد و ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ داد آﻪ اﻣﺖ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺁن ﺗﺴﻠﻂ ﻣﻰ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺸﺎرت آﻪ ﻓﻴﺮوز‬
‫‪٦٢‬‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺸﺎرت آﻪ ﻓﻴﺮوز ﻣﻰ ﺷﻮﻳﺪ‪".‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮﺷﺪل ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪" :‬اﻳﻦ وﻋﺪة ﺻﺪق اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪا ﭘﺲ‬
‫از ﺣﺼﺎر وﻋﺪﻩ ﻓﻴﺮوزى ﻣﻰ دهﺪ"‪ .‬روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﺮاﯼ ﺗﻘﻮﻳﺖ روﺣﻴﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺁﻧﺮا ﻧﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺟﻨﺎح‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ ﺑﺎ وﻋﺪﻩ هﺎى دروغ در دل ﺷﻤﺎ‬
‫اﻣﻴﺪ و ﺁرزو ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد‪ .‬ﺷﻤﺎ آﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺧﻨﺪق ﻣﻴﻜﻨﻴﺪ و اﺟﺎزﻩ ﭼﻨﺪ ﻗﺪم ﺁﻧﻄﺮف‬
‫ﺗﺮ رﻓﺘﻦ ﺑﺮاﯼ ﻗﻀﺎى ﺣﺎﺟﺖ را هﻢ ﻧﺪارﻳﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﺪ در ﻳﺜﺮب ﻗﺼﺮهﺎى‬
‫ﺣﻴﺮﻩ و ﻣﺪاﺋﻦ را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ؟‬

‫"ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻤﻰ آﻨﻴﺪ آﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ و ﺁرزوﻣﻨﺪ ﻣﻰ آﻨﺪ و وﻋﺪﻩ ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﻰ دهﺪ‪ .‬ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ آﻪ در‬
‫ﻳﺜﺮب ﻗﺼﺮهﺎى ﺣﻴﺮﻩ و ﻣﺪاﻳﻦ آﺴﺮى را ﻣﻰ ﺑﻴﻨﺪ آﻪ ﺷﻤﺎ ﺁﻧﺮا ﻣﻰ ﮔﺸﺎﻳﻴﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺷﻤﺎ ﺧﻨﺪق ﻣﻰ‬
‫‪٦٣‬‬
‫آﻨﻴﺪ و ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﻀﺎى ﺣﺎﺟﺖ روﻳﺪ‪".‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﮐﺎر ﮐﻨﺪن ﺧﻨﺪق در ﻣﻴﺎن اﻣﻴﺪ و ﺗﺮس ﺑﭙﺎﻳﺎن ﻣﻴﺮﺳﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ دﻓﺎع از ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﺁﻧﺴﻮﯼ ﺁن ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ‬
‫ﺧﻮد را در هﻤﺎن ﻧﺰدﻳﮑﯽ در ﮐﻮﻩ "ﺳَﻠﻊ" و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اش را در اﻳﻦ ﺳﻮﯼ ﺧﻨﺪق‬

‫∗ﺣﻴﺮﻩ ﻳﮑﯽ ار ﻣﺮاﮐﺰ ﻣﺴﻴﺤﯽ در ﺷﻤﺎل ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺑﻨﯽ ﻟﺨﻢ از ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
‫ﺛﻨﻮخ ﺑﺮ ﺁن ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و زﻳﺮ ﻧﻔﻮذ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫∗ﻣﻨﻈﻮر ﺻﻨﻌﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪١٠٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوﯼ ﺳﻴﺰدﻩ هﺰار ﻧﻔﺮﯼ دﺷﻤﻦ ﮐﻪ دﻩ هﺰار ﻧﻔﺮﺷﺎن از ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ‪ ،‬در دو اردوﮔﺎﻩ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﺷﻤﺎل و ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاﯼ ﺳﻪ هﻔﺘﻪ ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻳﮏ ﻃﺮف ﺧﻨﺪق و ﻗﺮﻳﺶ و ﻣﺘﺤﺪان ﺁﻧﻬﺎ‬

‫در ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ هﻢ ﺷﻌﺮ ﺧﻮاﻧﯽ‪ ،‬رﺟﺰ ﺧﻮاﻧﯽ‪ ،‬و ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﺮدﻩ‪،‬‬
‫ﺑﺴﻮﯼ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺗﻴﺮ ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﯼ از ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺎ اﺳﺒﻬﺎﯼ‬
‫ﺧﻮد ﺑﺪاﺧﻞ ﺧﻨﺪق راﻧﺪﻩ ﻗﺼﺪ ﻋﺒﻮر از ﺁﻧﺮا ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﺑﺎران دﺷﻤﻦ ﮐﻪ در‬
‫ﭘﺸﺖ ﺗﻠﯽ از ﺧﺎﮎ هﺎﯼ ﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ در ﺁﻧﺴﻮﯼ ﺧﻨﺪق ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ‪،‬‬
‫ﺑﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﺲ ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اوﻟﻴﻪ ﺧﻮد ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻳﮏ ﻣﻮرد ﮐﻪ‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ از ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻋﺒﻮر از ﺧﻨﺪق و رﺳﺎﻧﺪن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺁن ﺳﻮﯼ ﺁن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﯼ دﻓﺎﻋﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻌﻠﺖ ﻗﻠﺖ ﻧﻔﺮات ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺳﻮﯼ ﺧﻨﺪق راﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﭘﻴﺮﻣﺮد ﻧﻮد ﺳﺎﻟﻪ اﯼ ﺑﻮدﻩ ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻋﻠﯽ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻓﺮد دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ در داﺧﻞ ﺧﻨﺪق ﮔﻴﺮ اﻓﺘﺎدﻩ‬
‫زﻳﺮ ﺳﻨﮓ ﺑﺎران ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫در هﻤﻴﻦ واﻗﻌﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﺑﺮادر ﺧﻮد ﮐﻪ از ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ ﺑﻮدﻩ و ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒﻮر از ﺧﻨﺪق ﻣﯽ ﺷﻮد روﺑﺮو ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬وﻟﯽ از ﻗﺘﻞ وﯼ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻗﻮﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺨﻮد دادﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺘﺶ را ﺑﻪ ﺧﻮن هﻴﭻ ﻗﺮﻳﺸﯽ ﺁﻟﻮدﻩ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮدارﯼ ﻣﯽ‬
‫‪٦٤‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﻋﻤﺮ اﻳﻦ ﻗﻮل را ﺑﺨﻮد از روﯼ ﻋﺎﻗﺒﺖ اﻧﺪﻳﺸﯽ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﺑﺮاﯼ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﮑﻪ اﮔﺮ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻧﺪ ﺟﺎﻧﺶ در اﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ دادﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ؟ ﻳﺎ از‬
‫روﯼ ﻏﻴﺮت و ﺗﻌﺼﺐ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ؟ ﻣﺎ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻴﻢ‪.‬‬

‫در هﺮ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﻳﺰهﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ در دو ﻃﺮف ﺧﻨﺪق ﺑﺮاﯼ ﺳﻪ‬

‫هﻔﺘﻪ و ﺑﺎ ﺑﺮ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ‪ ۵‬ﮐﺸﺘﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺳﻪ ﮐﺸﺘﻪ از ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﺁﻳﺪ‪ ،‬اداﻣﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺟﻨﮕﯽ ﺧﻨﺪق ﺑﻪ‬
 ‫‪١٠٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺮوﯼ دﺷﻤﻦ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در‬
‫ﻣﻮرد ﺁن ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺮب ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﺧﻨﺪﻗﯽ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ داﻣﻨﺶ ﺷﺪﻧﺪ ﻧﺒﻮد‪،‬‬

‫ﺁﻧﻬﺎ را از ﺻﻔﺤﻪ زﻣﻴﻦ ﭘﺎﮎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪،‬‬

‫وﻟﯽ ﺧﻨﺪق‪ ،‬ﺁﻧﺠﺎ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮد و ﺁﻧﻬﺎ‪،‬‬

‫‪٦٥‬‬
‫در وﺣﺸﺖ از ﻣﺎ‪ ،‬دزداﻧﻪ ﭘﺸﺖ ﺁن اﻳﻦ ﺳﻮﯼ و ﺁﻧﺴﻮ ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ ﻋﺒﻮر از ﺧﻨﺪق ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺎﻧﺪﻩ و‬
‫ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺟﻨﮓ از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺗﻼش ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ‬

‫و ﻓﺮﻳﺐ دردﻧﺎك آن در ﺟﻨﮓ‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻋﺎﻣﻞ دﻳﮕﺮ ﻧﺠﺎت ﻣﺤﻤﺪ از ﻧﺎﺑﻮدﯼ‪ ،‬ﺣﻴﻠﻪ اﻳﺴﺖ ﮐﻪ وﯼ‬
‫در ﻣﻮرد ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﮑﺎر ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺣﻠﻘﻪ ﺿﻌﻴﻒ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺒﻴﻠﻪ از ﻳﻬﻮدﻳﺎن در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫هﻤﭽﻨﺎن‪ ،‬ﺑﺎ هﻤﻪ ﺗﺮورهﺎ و ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرﺗﻬﺎﯼ ﻋﻬﺪ ﺷﮑﻨﺎﻧﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ از ﻳﻬﻮدﻳﺎن‬
‫ﺑﻌﻤﻞ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن در ﮐﻨﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد و از اﻳﻨﺮو‪ ،‬هﺮ دم اﻣﮑﺎن‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ از ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺪا ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﭙﻴﻮﻧﺪد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﯼ اﮔﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺎد‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﻳﮏ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺟﺒﺮان ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ از دﺳﺖ دادن ﻳﮏ‬
‫ﻣﺘﻔﻖ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺿﻌﻒ ﻗﻮا ‪ ،‬در ﺧﻂ دﻓﺎﻋﯽ اش ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ ﺷﮑﺎف‬
‫ﻣﯽ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ در ﺧﻂ دﻓﺎﻋﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺤﻞ ﺣﺴﺎﺳﯽ را اﺷﻐﺎل‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ در ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ درﺳﺖ در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‬
‫ﻣﺪاﻓﻌﻴﻦ‪ ،‬و در ﻃﺮف ﺷﺮق ﺧﻨﺪق ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬در ﺻﻮرت ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﺒﻬﻪ‬
‫و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺪاﻓﻌﻴﻦ ﻣﺪﻳﻨﻪ را در اﻳﻦ ﺳﻮﯼ ﺧﻨﺪق از ﭘﺸﺖ‬
 ‫‪١٠٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻩ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺧﻂ دﻓﺎﻋﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ را در هﻢ رﻳﺨﺘﻪ‪ ،‬راﻩ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺮا‬
‫ﺑﺎز ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن و ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ وﯼ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ واﻗﻒ‬
‫و از اﻣﮑﺎن ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﺧﻨﺪق ﻧﺎ اﻣﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﯼ ﺧﻮد را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺟﻠﺐ‬
‫ﺣﯽﱠ ﺑﻦ أﺧﻄَﺐ‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ را ﺑﺮاﯼ‬
‫اﺑﻮﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺎح ﺧﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و " ُ‬
‫ﺟﻠﺐ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﺴﺮاغ رﺋﻴﺲ ﺁن "ﮐﻌﺐ ﺑﻦ اﺳﺪ ﻗﺮﻇﯽ" ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﮑﺎر ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺮاﯼ ﻋﻘﺪ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﺑﺎ‬
‫ﻏﻄﻔﺎن ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ اﯼ را ﻧﺰد ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ وﻋﺪﻩ دادن ﻳﮏ ﺳﻮم‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬وﻟﯽ ﻗﺒﺎﻳﻞ اوس و‬
‫ﺧَﺰرَج ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ از ﻳﮏ ﺳﻮم ﻣﺤﺼﻮل ﺧﻮد ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﻠﺢ ﻣﻴﺎن‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و ﻏﻄﻔﺎن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﯼ ﮐﻪ "ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ" رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ اوس‬
‫ﻗﺮاد داد ﺻﻠﺢ را ﭘﺎرﻩ ﭘﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫از ﻃﺮﻓﯽ ﮐﻌﺐ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﭘﻴﻤﺎن اﺗﺤﺎد ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺒﻮدﻩ‬
‫ﺣﯽﱠ ﺑﻦ أﺧﻄَﺐ" ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﻣﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ اﺻﺮار " ُ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ وارد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن‪،‬‬
‫ﺗﺮس و ﺗﺮدﻳﺪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ اوج ﺧﻮد ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬هﺮ ﮐﺲ در ﺻﺪد ﺑﻴﺮون‬
‫ﮐﺸﻴﺪن ﺧﻮد از ﻣﻬﻠﮑﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪" .‬ﻣﻌﺘﺐ ﺑﻦ ﻗﺸﻴﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ وﻋﺪﻩ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﮔﻨﺠﻬﺎﯼ ﮐﺴﺮﯼ و ﻗﻴﺼﺮ را ﻣﯽ ﺧﻮرﻳﻢ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻗﻀﺎﯼ ﺣﺎﺟﺖ ﻧﻤﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﻴﻢ رﻓﺖ"‪ .‬و "اوس ﺑﻦ ﻗﻴﻈﯽ" در ﺣﻀﻮر ﻣﺮدان ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬اﯼ ﭘﻴﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ‬
‫‪٦٦‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﯽ ﺣﻔﺎظ اﺳﺖ اﺟﺎزﻩ ﺑﺪﻩ ﺳﻮﯼ ﻣﺤﻠﻪ ﺧﻮﻳﺶ روﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﺪﻳﻨﻪ اﺳﺖ"‪.‬‬

‫اوﺿﺎع ﭼﻨﺎن ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد آﻪ اﻓﺮاد ﻣﺤﻤﺪ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ از او ﻓﺮﻣﺎن‬

‫ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﭼﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ اﻃﺎﻋﺖ و دﻳﺴﻴﭙﻠﻴﻦ ﻧﻈﺎﻣﯽ و‬
 ‫‪١١٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﺑﯽ اﺣﺘﺮاﻣﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁوردن ﺁﻳﻪ زﻳﺮ ﺁﻧﺎﻧﺮا‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫"اﯼ ﻣﻮﻣﻨﺎن دﻋﺎﯼ رﺳﻮل و ﻧﺪا )ﺻﺪا‪-‬از ﻣﻦ( ﮐﺮدن او را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺪاﯼ ﺑﻴﻦ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ)ﺻﺪا ﮐﺮدن‬
‫هﻤﺪﻳﮕﺮ‪-‬از ﻣﻦ( ﺑﺪون ﺣﻔﻆ ادب ﻣﻘﺎم رﺳﺎﻟﺖ ﻗﺮار ﻧﺪهﻴﺪ‪ ...‬ﺧﺪا ﺑﻪ ﺣﺎل ﺁﻧﺎﻧﮑﻪ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﭘﻴﭽﯽ از‬
‫ﺣﮑﻤﺶ ﺑﻴﮑﺪﻳﮕﺮ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدﻩ رخ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽ دارﻧﺪ ﺁﮔﺎﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ اﻣﺮ ﺧﺪا را ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‬
‫‪٦٧‬‬
‫ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺰرگ ﻳﺎ ﻏﺬاب دردﻧﺎﮎ دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺘﻞ و اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪".‬‬

‫در اﻳﻦ زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ هﻴﭻ اﻣﻴﺪﯼ ﺑﻪ ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ اوﺿﺎع ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﻳﺐ دﺷﻤﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﺮاﯼ ﺷﮑﺎف اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﻴﺎن ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻴﻠﻪ ﺷﮕﻔﺖ‬
‫اﻧﮕﻴﺰﯼ ﻣﻴﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ آﻪ "ﻧﻌﻴﻢ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد اﺷﺠﻌﻰ" را آﻪ از دوﺳﺘﺎن‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﻨﻰ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﻮد ﻧﺰد ﺁﻧﺎن ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﻗﺮﻳﺶ و ﺑﻨﻰ ﻏﻄﻔﺎن‬
‫ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ِ ،‬ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ هﻤﺪﺳﺖ ﺷﺪﻩ اﻳﺪ اﻣﺎ ﻗﺮﻳﺶ و ﻏﻄﻔﺎن‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮ ﺷﻬﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ و اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺎل و زن و ﻓﺮزﻧﺪ دارﻳﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎى‬
‫دﻳﮕﺮ رﻓﺘﻦ ﻧﺘﻮاﻧﻴﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﻣﺎل و زن و ﻓﺮزﻧﺪ و دﻳﺎر ﻗﺮﻳﺶ و ﻏﻄﻔﺎن ﺟﺎى دﻳﮕﺮ‬
‫اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻏﻨﻴﻤﺘﻰ ﺑﻪ آﻒ ﺁرﻧﺪ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و اﮔﺮ آﺎر ﺻﻮرت‬
‫دﻳﮕﺮ ﮔﻴﺮد ﺑﻪ دﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ روﻧﺪ و ﺷﻤﺎ را در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺮد واﮔﺬارﻧﺪ آﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ ﺗﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ او ﻧﺪارﻳﺪ ﭘﺲ هﻤﺮاﻩ ﻗﺮﺷﻴﺎن و ﻏﻄﻔﺎن ﺟﻨﮓ ﻧﻜﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ‬
‫از ﺳﺮان ﺁﻧﻬﺎ را ﮔﺮوﮔﺎن ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﺪ آﻪ هﻤﺮاﻩ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ﺗﺎ او را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدارﻧﺪ"‪.‬‬

‫ﺑﻌﺪ ﻧﻌﻴﻢ را ﻧﺰد ﻗﺮﻳﺶ و ﻣﺮدم ﻏﻄﻔﺎن ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ هﻢ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﭼﻪ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻳﺪ آﻪ "ﮔﺮوﻩ ﻳﻬﻮدان از ﺷﻜﺴﺘﻦ ﭘﻴﻤﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪﻩ اﻧﺪو آﺲ ﭘﻴﺶ او‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ اﻧﺪ آﻪ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮﮔﺮوهﻰ ازﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ و ﻏﻄﻔﺎن را ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و ﺑﻪ ﺗﻮ‬
‫دهﻴﻢ آﻪ ﮔﺮدﻧﺸﺎن را ﺑﺰﻧﻰ و هﻤﺮاﻩ ﺗﻮ ﺑﺎ ﺑﻘﻴﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻨﮓ آﻨﻴﻢ از ﻣﺎ راﺿﻰ ﻣﻰ‬
‫ﺷﻮى؟ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻐﺎم دادﻩ آﻪ ﺁرى ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﻳﻬﻮدان آﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و از ﺷﻤﺎ‬
‫ﮔﺮوﮔﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺣﺘﻰ ﻳﻚ ﮔﺮوﮔﺎن ﻧﺪهﻴﺪ‪".‬‬
 ‫‪١١١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫در هﻤﻴﻦ زﻣﺎن در ﺷﺐ ﺷﻨﺒﻪ از ﻣﺎﻩ ﺷﻮال ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ و ﻏﻄﻔﺎن ﻧﺰد ﺑﻨﻰ‬
‫ﻗﺮﻳﻈﻪ آﺲ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﻨﺪ آﻪ ﭼﻮن اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﺎن ﻣﺎ در ﺣﺎل‬
‫ﺗﻠﻒ ﺷﺪن اﻧﺪ ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ و ﻳﻜﺴﺮﻩ آﺮدن آﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﻮﻳﺪ‪ .‬ﻳﻬﻮدان ﺑﻨﻰ‬
‫ﻗﺮﻳﻈﻪ ﻧﻴﺰ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻴﺪهﻨﺪ آﻪ اوﻻ رﺳﻢ ﺷﺎن ﻧﻴﺴﺖ آﻪ روز ﺷﻨﺒﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ آﺎرى‬
‫زﻧﻨﺪ و ﺛﺎﻧﻴﺎ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭼﻨﺪ ﮔﺮوﮔﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻧﺪ آﻪ آﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﻳﻜﺴﺮﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫زﻳﺮا ﺑﻴﻢ ﺁن دارﻧﺪ آﻪ "اﮔﺮ ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺖ ﺷﻮد ﺳﻮى دﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ روﻳﺪ و ﻣﺎ را ﺑﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮد واﮔﺬارﻳﺪ آﻪ ﺗﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ وى ﻧﺪارﻳﻢ ‪".‬‬

‫وﻗﺘﻰ آﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﭘﺎﺳﺦ ﻗﺮﻳﻈﻴﺎن را ﻧﺰد ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن و ﺳﺮان ﻏﻄﻔﺎن ﺁوردﻧﺪ‬

‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ " :‬ﺁﻧﭽﻪ ﻧﻌﻴﻢ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﻰ ﮔﻔﺖ راﺳﺖ ﺑﻮد‪ ،‬آﺲ ﭘﻴﺶ ﺑﻨﻰ‬
‫ﻗﺮﻳﻈﻪ ﻓﺮﺳﺘﻴﺪ و ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻳﻚ ﮔﺮوﮔﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺪهﻴﻢ اﮔﺮ ﺳﺮ ﺟﻨﮓ دارﻳﺪ‬
‫ﺑﻴﺎﻳﻴﺪو ﺟﻨﮓ آﻨﻴﺪ"‪ .‬ﻗﺮﻳﻈﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪﻧﺪ آﻪ ﺳﺨﻦ ﻧﻌﻴﻢ‬
‫در ﻣﻮرد ﻗﺮﻳﺶ و ﻏﻄﻔﺎن درﺳﺖ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺗﺤﺎد ﻣﻴﺎن ﺑﻨﻰ‬
‫ﻗﺮﻳﻈﻪ از ﻳﻜﻄﺮف و ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن و ﻏﻄﻔﺎن از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻬﻢ‬
‫ﻣﻴﺨﻮرد‪.‬‬

‫در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ ﺑﻬﻢ ﺧﻮردن اﺗﺤﺎد ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﭘﻴﺮوزﯼ‬
‫ﺑﺰدﮔﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪﻩ و ﻣﻮﻗﺘﺎ ﻣﺤﻤﺪ را از ﺧﻄﺮ ﺣﻤﻠﻪ از ﭘﺸﺖ ﺳﺮﻧﺠﺎت ﻣﯽ دهﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬هﻨﻮز ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ روﺣﻴﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﮐﻪ ﺑﺎ اداﻣﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻴﺮوﯼ ‪١٣‬‬
‫هﺰار ﻧﻔﺮﯼ دﺷﻤﻦ اﻣﻴﺪﯼ ﺑﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺧﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮﺑﺪهﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﺬﻳﻔﻪ از‬
‫ﺣﺎل و اﺣﻮال ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺑﻘﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﮔﻮﻳﺎﯼ اوﺿﺎع و اﺣﻮال در‬
‫ﺟﺒﻬﻪ ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬وﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﺎ در ﺧﻨﺪق ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮدﻳﻢ و ﭘﺎﺳﻰ از ﺷﺐ را ﻧﻤﺎز آﺮد ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و ﮔﻔﺖ ‪ :‬آﻰ ﻣﻰ‬
‫رود ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻗﻮم دﺷﻤﻦ ﭼﻪ ﻣﻴﻜﻨﺪ و ﺑﺎز ﮔﺮدد و ﺧﺪا او را ﺑﻬﺸﺘﻰ آﻨﺪ؟ و آﺲ ﺑﺮ ﻧﺨﻮاﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﺁن‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﭘﺎﺳﻰ از ﺷﺐ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﮔﺬراﻧﻴﺪ و ﺑﺎز ﺳﻮى ﻣﺎ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و هﻤﺎن ﺳﺨﻨﺎن ﮔﻔﺖ و آﺲ‬
‫از ﺟﺎ ﺑﺮ ﻧﺨﺎﺳﺖ ‪ .‬و ﺑﺎز ﭘﺎﺳﻰ از ﺷﺐ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﮔﺬراﻧﻴﺪ و ﺳﻮى ﻣﺎ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و ﮔﻔﺖ ‪ :‬آﻰ ﻣﻰ‬
 ‫‪١١٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫رود ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻗﻮم دﺷﻤﻦ ﭼﻪ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ و ﺑﺎز ﮔﺮدد؟ ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن از ﺑﺎزﮔﺸﺖ او ﺧﺒﺮ ﻣﻰ داد و ﻣﻦ از ﺧﺪا‬
‫ﺑﺨﻮاهﻢ آﻪ او را در ﺑﻬﺸﺖ رﻓﻴﻖ ﻣﻦ آﻨﺪ؟ و آﺲ از ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺖ آﻪ ﺗﺮس و ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ و‬
‫‪٦٨‬‬
‫ﺳﺮﻣﺎ ﺳﺨﺖ ﺑﻮد‪ .‬و ﭼﻮن آﺲ ﺑﺮ ﻧﺨﺎﺳﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺮا ﺑﺨﻮاﻧﺪ آﻪ ﺟﺰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﭼﺎرﻩ ﻧﺒﻮد‪".‬‬

‫در ﺟﺒﻬﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ وﺿﻌﻴﺖ ﺁﻧﺎن ﺑﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اوﺿﺎع ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮑﻤﺎﻩ از ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺑﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺪان ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺒﻮد‪ .‬از ﻳﮏ ﻃﺮف ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﺪﻳﻨﻪ زﻣﺎﻧﯽ رخ دادﻩ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﻗﺒﻼ اهﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﺧﻮد را درو و ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺁﻧﻬﺎ هﻨﻮز ﻣﻘﺪار ﮐﻤﯽ ﻏﺬا ﺑﺮاﯼ اداﻣﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮق اﺳﺎ و ﻳﮏ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺎزﻣﺎن دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺑﻄﻮل ﮐﺸﻴﺪﻩ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﺬاﻳﯽ ﺁﻧﻬﺎ رو ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻋﻠﻮﻓﻪ اﺳﺒﺎن و ﺷﺘﺮان ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺘﺪرﻳﺞ دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ ﻋﺪم هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ‪ ،‬ﺁﺧﺮﻳﻦ اﻣﻴﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ رﻓﻊ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ‬
‫ﺟﻨﮓ را ﻧﻴﺰ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد و زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮاﯼ ﺁﻏﺎز زﻣﺰﻣﻪ هﺎﯼ ﺑﺎزﮔﺸﺖ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﻓﺮاهﻢ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ اﻳﻦ زﻣﺰﻣﻪ هﺎ را ﺑﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻗﻄﻌﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﮎ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ و ﺑﺎز ﮔﺸﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﺧﻮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻃﻮﻓﺎن و ﺻﺎﻋﻘﻪ ﺷﺪﻳﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻳﮕﻬﺎى ﻏﺬا‬
‫و ﺧﻴﻤﻪ هﺎى ﺁﻧﺎن را در هﻢ رﻳﺨﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺳﺮﻣﺎﯼ زﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن در ﺁﻧﺠﺎ‬
‫را دﺷﻮارﺗﺮ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﻓﺮﻣﺎن ﺣﺮﮐﺖ دادﻩ‬
‫و رو ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اﯼ ﮔﺮوﻩ ﻗﺮﺷﻴﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا اﻳﻨﺠﺎ اﻗﺎﻣﺘﮕﺎﻩ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺖ و از اﻳﻦ ﺑﺎد ﺑﻠﻴﻪ اﯼ دارﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ‪ .‬ﻧﻪ‬
‫رﻳﮓ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﻧﻪ ﺁﺗﺶ ﻣﯽ ﺳﻮزد و ﻧﻪ ﺧﻴﻤﻪ ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫‪٦٩‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪".‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻳﮑﺒﺎر دﻳﮕﺮ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ از ﺧﻮد ﻧﺎﭘﻴﮕﻴﺮﯼ‬

‫ﺑﺨﺮج دادﻩ ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺒﺮد را ﺗﺮﮎ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و ﻓﺮﺻﺖ ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻳﮑﺴﺮﻩ‬
 ‫‪١١٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﮐﺮدن ﮐﺎر ﻣﺤﻤﺪ در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻨﺪ رهﺎ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ و‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ و هﻤﭽﻨﻴﻦ اﺗﺨﺎذ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ درﺳﺖ وﻟﯽ در اﺻﻞ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺎﭘﻴﮕﻴﺮﯼ ﻗﺮﻳﺶ و‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺧﻮد از ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺪر ﻣﯽ ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺤﻤﺪ در ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق ﻳﮏ ﭼﻴﺰ را ﺑﺮاﯼ اﻋﺮاب و دﺷﻤﻨﺎن وﯼ‬

‫ﻣﺤﺮز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺰاﺣﻢ ﺑﺮاﯼ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﺻﻠﺢ ﺁﻣﻴﺰ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻣﺮدم ﻣﻨﻄﻘﻪ و اﻣﻨﻴﺖ راهﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﯼ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﻣﺸﮕﻠﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮان ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﯽ از ﺳﺮ ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺖ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﻏﻄﻔﺎن و ﻳﻬﻮد ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ وﯼ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ از ﻧﻮع ﺧﻮد‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬در ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺪﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ارﺗﺸﯽ ﺑﺮاﯼ هﻤﻪ ﻣﺴﻠﻢ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻴﺮو ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺎرﯼ از ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ ادﻋﺎﯼ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﺪا را در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد دارد ﭘﺎ ﻓﺸﺮدﻩ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺴﺎرت ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ وﯼ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن و ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﺁن‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﺑﺴﻮﯼ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ را ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻫﻮﻟﻨﺎك ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ‬

‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻣﻴﺪاﻧﺪ ﻣﮑﻴﺎن و ﻏﻄﻔﺎن ﮐﻪ ﺑﺘﺎزﮔﯽ از ﺟﻨﮓ ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ‬

‫ﺧﻨﺪق ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﺷﻮارﯼ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ دﻳﮕﺮﯼ ﺗﻦ دادﻩ ﺑﻪ ﻳﺎرﯼ ﺑﻨﯽ‬
‫ﻗﺮﻳﻀﻪ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ را از دﺳﺖ ﻧﺪادﻩ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﻓﺮا ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ در ﺿﻤﻦ از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻴﺪاﻧﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺧﺴﺘﻪ از ﻳﮏ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ُﻗﺮَﻳﻈَﻪ و درﮔﻴﺮﯼ ﻣﺠﺪد‬
‫در ﺟﻨﮓ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮﯼ ﭘﺎﯼ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ را ﺑﻤﻴﺎن ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺁﻣﺪﻩ‬
 ‫‪١١۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫"روز دﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮ ﻗﺮﻳﺶ و ﻏﻄﻔﺎن ﺑﻬﺰﻳﻤﺖ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﺎ ِز ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺁﻣﺪ و‬
‫ﺳﻼح از ﺧﻮد ﺑﺎز ﮐﺮد و ﺑﻨﺸﺴﺖ‪ ،‬و ﻟﺸﮑﺮ اﺳﻼم ﺳﻼح از ﺧﻮد ﺑﺎز ﮐﺮدﻧﺪ وﺑﻨﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن وﻗﺖ‬
‫ﻧﻤﺎز ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻋﻤﺎﻣﻪ اﯼ از اِﺳﺘَﺒﺮَق در ﺳﺮ داﺷﺖ و ﺑﺮ َاَﺳﺘَﺮﯼ‬
‫ﺧﻨﮓ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﻗﻄﻴﻔﻪ دﻳﺒﺎج ﺑﺮ اﻓﮕﻨﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﺳﻼم ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺳﻼح ﺑﻨﻬﺎدﯼ‬
‫و ﻣﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﻓﺮﻳﺸﺘﮕﺎﻧﻴﻢ‪ ،‬هﻨﻮز از ﺑﻬﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﺗﻮ ﺳﻼح ﻧﻨﻬﺎدﻩ اﻳﻢ و اﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ از ﻃﻠﺐ اﻳﺸﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻮ ﭼﺮا ﺳﻼح ﺑﮕﺸﻮدﯼ؟ زود زود ﺑﺮﺧﻴﺰ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺗﺮا ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺳﻼح در ﺑﻨﺪ و ﺑﺠﻨﮓ ﻳﻬﻮد ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ رو‪ ،‬از ﺑﻬﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻋﻬﺪ ﺗﻮ ﺑﺸﮑﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺗﻮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻮ ﺁوردﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﻦ از ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺮوم ﮐﻪ زﻟﺰﻟﻪ در ﻗﻠﻌﻪ اﻳﺸﺎن اﻓﮕﻨﻢ و ﮔﻮﺷﮑﻬﺎﯼ‬
‫‪٧٠‬‬
‫اﻳﺸﺎن ﺑﺠﻨﺒﺎﻧﻢ‪".‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺤﻤﺪ درﺳﺖ از ﺁب در ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺁﻣﺎدﻩ‬

‫ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮑﻴﺎن ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ دﻟﮕﻴﺮ از ﺑﯽ وﻓﺎﺋﯽ ﻗﺮﻳﻈﻴﺎن‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
‫روﯼ ﺳﺴﺘﯽ و ﻧﺎﭘﻴﮕﻴﺮﻳﺸﺎن‪ -‬ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎرهﺎ ﺷﺎهﺪ ﺁن ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬دﺳﺖ روﯼ‬
‫دﺳﺖ ﮔﺬاردﻩ هﻴﭻ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻠﯽ در دﻓﺎع از ﺁﻧﺎن ﺑﺨﺮج ﻧﻤﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻋﻠﯽ را ﺑﺎ ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻗﻠﻌﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‬
‫در راﻩ از ﻣﺮدم "ﺑﻨﯽ ﻏﻨﻢ" ﺳﺌﻮال ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﮐﺴﯽ را ﻧﺪﻳﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ از اﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﺑﮕﺬرد؟ و ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪" :‬ﺁرﯼ‪" ،‬دﺧﻴﺔ ﺑﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﮐﻠﺒﯽ" از اﻳﻨﺠﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫اﺳﺘﺮﯼ ﺳﭙﻴﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻳﻦ داﺷﺖ و ﻗﻄﻴﻔﻪ دﻳﺒﺎ ﺑﺮ زﻳﻦ ﺑﻮد"‪ .‬و ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ در ﻋﻮام‬
‫ﻓﺮﻳﺒﯽ هﺎ و ﺟﻌﻞ ﺳﺎزﯼ هﺎﯼ ﺧﻮد‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺣﺘﯽ رﻋﺎﻳﺖ ﻇﺎهﺮ را هﻢ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺮدم ﻣﺸﺨﺼًﺎ ﺑﺎو ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ "اﻳﻦ دﺧﻴﻪ ﮐﻠﺒﯽ" ﺑﻮد ﮐﻪ از اﻳﻨﺠﺎ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﺑﺨﻮد ﺟﺮأت ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﻳﻦ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﻮد‪ ،‬او را ﺳﻮﯼ‬
‫‪٧١‬‬
‫ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ اﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺼﺎرهﺎﻳﺸﺎن را ﺑﻠﺮزاﻧﺪ و ﺗﺮس در دﻟﺸﺎن ﺑﻴﺎﻓﮑﻨﺪ"‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯼ ﻗﻠﻌﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﻣﻮرد اهﺎﻧﺖ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪ .‬او رو‬
 ‫‪١١۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ هﺎﯼ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اي هﻤﺴﻨﮕﺎن ﺑﻮزﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺧﺪا ﺧﻮارﺗﺎن آﺮد و ﻋﺬاب ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮود ﺁورد‪ ".‬و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎو‬
‫‪٧٢‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪" :‬اى اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺗﻮ ﮐﻪ ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻮ ﻧﺒﻮدﯼ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ‪ ٢۵‬روز ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ "ﮐﻌﺐ ﺑﻦ اﺳﺪ" رﺋﻴﺲ‬

‫ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اى ﮔﺮوﻩ ﻳﻬﻮدان ﺧﺪاى آﺎر ﺷﻤﺎ را ﭼﻨﺎن آﺮدﻩ آﻪ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬اآﻨﻮن ﭼﻨﺪ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻋﺮﺿﻪ‬
‫ﻣﻴﻜﻨﻢ هﺮآﺪام را ﻣﻰ ﺧﻮاهﻴﺪ ﺑﺮ ﮔﺰﻳﻨﻴﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﮕﻮ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﻜﻰ اﻳﻨﻜﻪ ﭘﻴﺮو اﻳﻦ ﻣﺮد ﺷﻮﻳﻢ و‬
‫ﺗﺼﺪﻳﻖ او آﻨﻴﻢ آﻪ ﻣﻌﻠﻮم داﺷﺘﻪ اﻳﺪ آﻪ او ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ...‬ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺟﺎن و ﻣﺎل و زن و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪﺗﺎن ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬هﺮﮔﺰ از دﻳﻦ ﺗﻮرات ﻧﮕﺮدﻳﻢ و دﻳﻨﻰ ﺑﻪ ﺟﺎى ﺁن ﻧﮕﻴﺮﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫اﮔﺮ اﻳﻦ آﺎر ﻧﻤﻰ آﻨﻴﺪ ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ زﻧﺎن و ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻜﺸﻴﻢ و ﭼﻴﺰى آﻪ در ﺧﻮر اﻋﺘﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﮕﺬارﻳﻢ و ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻜﺸﻴﻢ و ﺳﻮى ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎران او روﻳﻢ ﺗﺎ ﺧﺪا ﻣﻴﺎن ﻣﺎ و ﻣﺤﻤﺪ داورى‬
‫آﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ هﻼك ﺷﺪﻳﻢ ﭼﻴﺰى ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﻳﻢ آﻪ ﺑﺮ ﺁن ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺑﺎﺷﻴﻢ و اﮔﺮ ﻓﻴﺮوز ﺷﺪﻳﻢ زن و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ اﻳﻨﺎن را ﺑﻜﺸﻴﻢ ﭘﺲ از ﺁﻧﻬﺎ زﻧﺪﮔﻰ ﺑﻪ ﭼﻪ آﺎر ﺁﻳﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ اﻳﻨﻜﺎر‬
‫را ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻰ آﻨﻴﺪ اآﻨﻮن ﺷﺐ ﺷﻨﺒﻪ اﺳﺖ وﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎران وى از ﻃﺮف ﻣﺎ ﻧﮕﺮاﻧﻰ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫روﻳﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮى ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺣﺮﻣﺖ ﺷﻨﺒﻪ را ﺑﺸﻜﻨﻴﻢ و آﺎرى‬
‫آﻨﻴﻢ آﻪ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن آﺮدﻩ اﻧﺪ و ﻣﺴﺦ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬هﻴﭽﻴﻚ از ﺷﻤﺎ در هﻤﻪ ﻋﻤﺮ ﻳﻚ روز دوراﻧﺪﻳﺶ‬
‫‪٧٣‬‬
‫ﻧﺒﻮدﻩ اﻳﺪ‪".‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻗﺮﻳﻈﻴﺎن از ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻰ ﺧﻮاهﻨﺪ آﻪ اﺑﻮﻟﺒﺎﺑﻪ را آﻪ ﻳﻬﻮدى وﻟﻰ از ﻗﺒﻴﻠﻪ‬

‫اوس و ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮدﻩ ﺑﺮاى ﻣﺸﻮرت ﻧﺰد ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻮﻟﺒﺎﺑﻪ را ﻧﺰد‬
‫ﻗﺮﻳﻈﻴﺎن ﻣﻰ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﺎ دﻳﺪن او "ﻣﺮد و زن و آﻮدك ﺑﺴﻮى او‬
‫دوﻳﺪﻧﺪ و ﮔﺮﻳﻪ ﺁﻏﺎز آﺮدﻧﺪ آﻪ اﺑﻮﻟﺒﺎﺑﻪ ﺑﺮ ﺣﺎﻟﺸﺎن رﻗﺖ ﺁورد" ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺮدم از او‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪":‬اى اﺑﻮﻟﺒﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺗﻮ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮﻳﻢ؟" ﮔﻔﺖ‪":‬ﺁرى" و‬
‫"دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻠﻮ اﺷﺎرﻩ آﺮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺣﻜﻢ وى آﺸﺘﻦ اﺳﺖ" ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬اﺑﻮﻟﺒﺎﺑﻪ ﺑﺎ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ آﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻧﺸﻮﻧﺪ ﭼﻮن او هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺧﻮاهﺪ آﺸﺖ‪ .‬و ﺑﻌﺪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از ﻋﻤﻞ ﺧﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ از‬
 ‫‪١١۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﻴﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮﻳﻈﻴﺎن را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﭘﺸﻴﻤﺎن ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬از ﻓﺮط وﺣﺸﺖ از اﻧﺘﻘﺎم ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺷﺨﺼﯽ اش او را‬
‫در ﻧﻈﺮ دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدﯼ ﺗﺮﺳﻨﺎﮎ و ﺑﻴﺮﺣﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺮاى ﻣﺼﻮن‬
‫ﻣﺎﻧﺪن از ﺧﺸﻢ وﯼ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻳﻜﻰ از ﺳﺘﻮن هﺎى ﺁن ﻣﻰ ﺑﻨﺪد و‬
‫ﻧﺬر ﻣﻴﻜﻨﺪ آﻪ اﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ او را ﺑﺒﺨﺸﺪ دﻳﮕﺮ هﺮﮔﺰ ﭘﺎ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﻨﻰ ﻗﺮﻳﻈﻪ‬
‫ﻧﮕﺬارد‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ آﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﻤﻴﺪاﻧﺪ او را ﻣﺠﺎزات آﻨﺪ ﺁﻳﻪ اى ﻣﯽ ﺁورد‬
‫ﻣﺒﻨﻰ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﺪا ﺗﻮﺑﻪ او را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و او ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻧﺰد وى ﺑﺎزﮔﺮدد‪.‬‬

‫از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺰ‪ ،‬ﻗﺮﻳﻈﻴﺎن ﮐﻪ در ﻧﺘﺒﺠﻪ ﺳﺎدﻩ اﻧﺪﻳﺸﯽ و اﻋﺘﻤﺎد ﺳﺎدﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧﻪ ﺷﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ و اﻧﻔﻌﺎل و ﺳﺴﺘﯽ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﭼﻨﺎن وﺿﻌﯽ اﻓﺘﺎدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻧﻪ راﻩ‬
‫ﭘﺲ دارﻧﺪ و ﻧﻪ راﻩ ﭘﻴﺶ‪ ،‬واﻗﻌﺎ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎن ﺧﻮد را از ﻣﺸﮑﻠﻰ آﻪ‬
‫دﭼﺎر ﺁن ﺷﺪﻩ اﻧﺪ رهﺎ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬از ﻳﻜﻄﺮف ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﻰ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺧﻮن ﺁﺷﺎم و‬
‫ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮى آﻪ هﻤﻪ ﺟﺎ ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﻏﺎرت آﺮدﻩ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺐ دادﻩ و از هﺴﺘﻰ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و‬
‫ﺁوارﻩ ﺑﻴﺎﺑﺎن ﻧﻤﻮدﻩ ﺳﺎزش آﻨﻨﺪ‪ ،‬و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ آﻪ هﺮ ﻧﻮع ﻣﻘﺎوﻣﺘﻰ ﻧﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻧﻬﺎ را از اﻳﻦ وﺿﻊ ﻧﺠﺎت ﻧﻤﻴﺪهﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺮگ ﺧﻮد و دردﻧﺎآﺘﺮ از‬
‫ﺁن ﺑﻰ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﻰ و ﺑﺮدﮔﻰ ﺗﻤﺎم ﻋﻤ ِﺮ زن و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﻰ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺁﻧﮑﻪ اﺑﻮ ﻟﺒﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺗﺴﻠﻴﻢ ﭼﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽ‬
‫ﺧﻮاهﻨﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﻇﺎهﺮا‪ ،‬اﻳﻨﻄﻮر ﺑﻨﻈﺮﺷﺎن ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راﻩ ﺣﻞ ﺁﻧﺴﺖ آﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮدم َﻗﻴ ُﻨﻘﺎع از ﺧﻴﺮ ﻣﺎل و اﻣﻮال ﺧﻮد ﺑﮕﺬرﻧﺪ و ﺟﺎن ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺷﺎن‬
‫را ﻧﺠﺎت دهﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺼﻮرت‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ ﻗﺒﻮل اﺳﻼم و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ورﻃﻪ‬
‫ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻪ هﻤﻨﻮﻋﺎن ﻳﻬﻮدى ﺧﻮد و ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در آﻨﺎر ﻗﺎﺗﻼن ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و‬
‫ﻧﻪ ﺁﻧﻜﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ زﻧﺪﮔﻰ و ﻣﺎل و زن و ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﻟﺤﻈﻪ ﺷﻮ ِم ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ اﺑﻮ ﻟﺒﺎﺑﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راﻩ ﺣﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻰ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ .‬وﻟﻰ اآﻨﻮن‪ ،‬و ﭘﺲ از درﻳﺎﻓﺖ ﭘﻴﺎم و۟ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ آﻪ ﺣﺘﻰ اﻳﻦ راﻩ ﺣﻞ‬
 ‫‪١١٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻧﻴﺰ ﺗﻮهﻤﯽ ﺑﻴﺶ ﻧﺒﻮدﻩ و ﺣﺘﯽ از روﯼ وهﻢ و ﺧﻴﺎل ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ دل ﺑﻪ ﺁن ﺧﻮش‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﺑﻨﻰ َﻗﻴﻨَﻘﺎع ﻧﻴﺰ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻗﺼﺪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺁﻧﻬﺎ را داﺷﺖ‪ ،‬و ﺗﻨﻬﺎ‬
‫زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﺧَﺰرَﺟﻴﺎن و ُا َﺑﯽّ ﺑﻮد آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل راﻩ ﺣﻞ ﻣﻴﺎﻧﻰ و ﭼﺸﻢ‬
‫ﭘﻮﺷﻴﺪن از ﺟﺎن ﻣﺮدان ﺑﻨﻰ َﻗﻴُﻨﻘﺎع ﮔﺸﺖ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬و ﺑﻪ اﻣﻴﺪ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺎﻳﺪ در ﻣﻮرد‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ راﻩ ﺣﻞ ﮐﺎرﮔﺮ واﻗﻊ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻮرد ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮود ﺁﻣﺪن از ﻗﻠﻌﻪ و ﺗﻦ دادن ﺑﻪ ﺣﻜﻢ وﯼ ﻣﻰ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺮﻳﻈﻴﺎن ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﮐﺮدﻩ اﻣﻴﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اوﺳﻴﺎن‬
‫ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻣﺪﻩ اﻇﻬﺎر ﻣﻴﺪارﻧﺪ ﮐﻪ "ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ دوﺳﺘﺎن ﻣﺎ اﻧﺪ و‬
‫اﻳﺸﺎن را ﺑﻤﺎ ﺳﭙﺎر‪ .‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻗﻮم اوس را ﮐﻪ ‪" :‬اﮔﺮ ﻣﻦ‬
‫ﺣﮑﻢ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺳﭙﺎرم ﺷﻤﺎ راﺿﯽ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ اﻳﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻠﯽ‪ ...‬ﭘﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺣﮑﻢ اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ ﮐﻪ ﻣﻬﺘﺮ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ ﺳﭙﺮدم‪ ،‬و‬
‫ﺁﻧﭽﻪ وﯼ ﺣﮑﻢ ﮐﻨﺪ ﻣﺎ راﺿﯽ ﺷﻮﻳﻢ و ﮐﺎر ازان ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺁن اﻳﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ راﺿﯽ اﻳﻢ"‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از اوﺳﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﻓﺘﻪ ﺳﻌﺪ را ﮐﻪ از ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق‬

‫ﻣﺠﺮوح و ﺗﺤﺖ ﻣﺪاوا ﺑﻮد ﺑﺮاﯼ ﻗﻀﺎوت ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪.‬‬

‫"اﻳﺸﺎن ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ ﺟﺎﻧﺐ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﻧﮕﺎﻩ دارد و روا ﻧﺪارد ﮐﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﻘﺘﻞ‬
‫‪٧٤‬‬
‫ﺁورﻧﺪ‪ ،‬از ﺑﻬﺮ ﺁﻧﮑﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﻗﻮم ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ دوﺳﺘﯽ دﻳﺮﻳﻨﻪ داﺷﺘﻨﺪ"‬

‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬در ﺑﻴﻦ راﻩ ﺑﺎو ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫"اى اﺑﻮ ﻋﻤﺮو )ﺳﻌﺪﺑﻦ ُﻣﻌﺎذ(‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺴﺘﮕﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻴﻜﻰ آﻦ آﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ اﻳﻦ آﺎر را ﺑﻪ ﺗﻮ واﮔﺬار آﺮد‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﻜﻰ آﻨﻰ"‪.٧٥‬‬

‫اﻣﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻼف اوﺳﻴﺎن و ﻗﺮﻳﻈﻴﺎن ﺑﯽ ﺧﺒﺮ از هﻤﻪ ﺟﺎ از ﺣﺲ‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮد ﮐﺎﻣﻼ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮد و ﻣﻲ داﻧﺴﺖ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ را ﺑﺮاى ﺣﻜﻤﻴﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ‬
 ‫‪١١٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫آﻨﺪ‪ ∗.‬ﭼﻮن ﺳﻌﺪ هﻤﻴﻨﻜﻪ از دو ﻃﺮف ﻗﻮل اﻃﺎﻋﺖ از ﺣﻜﻢ ﺧﻮد را ﻣﻰ ﮔﻴﺮد‪ ،‬در‬
‫ﮐﻤﺎل ﻓﺮوﻣﺎﻳﮕﻰ و ﻗﺴﺎوت ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪٧٦‬‬
‫"ﺣﻜﻢ ﻣﻦ اﻳﻨﺴﺖ آﻪ ﻣﺮدان را ﺑﻜﺸﻨﺪ و اﻣﻮال ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد و زن و ﻓﺮزﻧﺪ را اﺳﻴﺮ آﻨﻨﺪ‪".‬‬

‫"ﻋﺘ ﱠﻴﺔ اَﻟ ُﻘﺮَﻳﻈﻪ" ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﻦ ﺟﺰو اﺳﺮاﯼ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺎ را ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و هﺮ ﮐﻪ ﻣﻮ ﺑﺮ ﺻﻮرﺗﺶ ﺟﻮاﻧﻪ زدﻩ‬
‫ﺑﻮد )ﺑﻌﻨﻮان ﻓﺮد ﺑﺎﻟﻎ( ﮐﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻘﻴﻪ را ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ از ﺟﻤﻠﻪ ﺁﻧﺎﻧﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻣﻮ ﺑﺮ ﺻﻮرت‬
‫‪٧٧‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻣﻌﺎذ ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ هﻤﻪ ﻣﺮدان ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﭘﺴﺮﮐﺎن‬
‫ﻣﻌﺼﻮم و ﺟﻮان ﻧﻴﺰ در ﺑﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻳﻬﻮدان را از ﻗﻠﻌﻪ هﺎ ﻓﺮود ﺁوردﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺁﻧﻬﺎ را در ﺧﺎﻧﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﺎرث ﻳﻜﻰ از زﻧﺎن "ﺑﻨﻰ‬
‫ﻧﺠﺎر" ﻣﺤﺒﻮس آﺮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁن ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻪ هﻢ اآﻨﻮن ﺑﻪ ﺟﺎﺳﺖ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﮔﻮدال‬
‫ﺑﻜﻨﺪﻧﺪ و ﻳﻬﻮدان را ﺑﻴﺎوردﻧﺪ و در ﺁن ﮔﻮداﻟﻬﺎ ﮔﺮدﻧﺸﺎن را ﺑﺰدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎر ﻳﻬﻮدان ﺷﺸﺼﺪ ﻳﺎ هﻔﺘﺼﺪ‬
‫‪٧٨‬‬
‫ﺑﻮد و ﺁﻧﻜﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﻮﻳﺪهﺸﺘﺼﺪ ﺗﺎ ﻧﻬﺼﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪".‬‬

‫ﮔﺮدن هﺎ هﻤﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻠﯽ و زﺑﻴﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ زدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪٧٩.‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪٨٠‬‬
‫"ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد هﺮ ﮐﺲ از ﺁﻧﻬﺎ را ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﮑﺸﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻨﺘﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ آﻪ آﺜﻴﻒ ﺗﺮﻳﻦ و زﺷﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺘﻰ آﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن آﺴﻰ در‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻈﻴﺮ ﺁﻧﺮا ﻧﺪﻳﺪﻩ و ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻋﻠﯽ و زﺑﻴﺮ و ﻳﺎراﻧﺶ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ "ِاوِن ﮐﺎرِن ﺁرﻣﺴﺘﺮاﻧﮓ" هﻢ ﮐﻪ در هﻤﻪ ﺟﺎ ﻣﻴﮑﻮﺷﺪ‬
‫ﺑﻪ هﺮ درﯼ ﺑﺰﻧﺪ ﺗﺎ اﻋﻤﺎل زﺷﺖ و ﺷﺮم ﺁور ﻣﺤﻤﺪ را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬از واﻗﻌﻪ ﺑﻨﯽ‬

‫∗ ﻃﺒﺮي ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﺳﻌﺪ ﺣﻜﻢ ﺧﻮد را ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪ در اﺑﺮاز رﺿﺎﻳﺖ از ﺣﻜﻢ وي ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺣﻜﻢ ﺗﻮ‬
‫در ﺑﺎرة ﻳﻬﻮدان ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا از ﻓﺮاز ﻫﻔﺖ آﺳﻤﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ"‪ .‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪1088‬‬
 ‫‪١١٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﺮ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ و اﻇﻬﺎر ﻣﻴﺪارد‪:‬‬

‫"اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﺎن اﻳﻦ داﺳﺘﺎن و ﺑﻴﺮﺣﻤﯽ هﺎﯼ ﻧﺎزﯼ هﺎ ﺑﺘﻮان ﻓﺮﻗﯽ ﮔﺬارد و اﻳﻦ‬
‫ﺑﻄﻮر اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ و ﺑﯽ ﺑﺮو ﺑﺮﮔﺮدﯼ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ دورﯼ ﻣﺮدم از ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﮕﺮدد‪٨١".‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺗﺎﺳﻒ ﺁور ﮔﺮوهﻰ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎى ﺑﻰ ﮔﻨﺎﻩ و ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺐ اﺳﺖ‬
‫آﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺁﻧﻜﻪ ﺑﻬﺮ درى ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ ﺗﺎ راهﻰ ﺑﺮاى اﺣﺘﺮاز از ﺟﻨﮓ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ‬
‫و ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻰ ﺻﻠﺢ ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﺧﻮد اداﻣﻪ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر هﻤﺎن ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻰ ﻣﻰ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ آﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺮو ﺳﻌﻰ در اﺣﺘﺮاز از ﺁن داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺤﻮﻩ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻗﺮﻳﻈﻴﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن را از ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺤﺒﻮس ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﻪ ﻳﻚ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ اﺟﺎزﻩ دهﻨﺪ از ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽ ﮐﻪ در‬
‫اﻧﺘﻈﺎرﺷﺎن ﺑﻮدﻩ ﺧﺒﺮ دار ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﻮداﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﮐﻨﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮ از ﺗﻨﺸﺎن ﺟﺪا ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻃﺒﺮى ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ وﻗﺘﻰ آﻪ "آﻌﺐ ﺑﻦ اﺳﺪ" رﺋﻴﺲ ﻗﻮم ﺑﻨﻰ ﻗﺮﻳﻈﻪ را‬
‫ﻣﻴﺒﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳﺎن از او ﺳﺌﻮال ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪:‬‬

‫"ﭘﻨﺪارﯼ ﺑﺎ ﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ؟"‬

‫و او ﺟﻮاب ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬

‫"در هﻴﭻ ﺟﺎ ﻓﻬﻢ ﻧﺪارﻳﺪ ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻰ ﺑﻴﻨﻴﺪ آﻪ هﺮ آﻪ را ﻣﻰ ﺑﺮﻧﺪ ﺑﺮ ﻧﻤﻰ ﮔﺮدد؟ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﺎ را ﻣﻰ‬
‫∗‬
‫آﺸﻨﺪ‪".‬‬

‫∗ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﻳﺎن اﺳﻼﻣﻲ و اﺳﻼم واﻗﻌﻲ ﻳﻌﻨﻲ اﺳﻼم ﻧﺎب ﻣﺤﻤﺪي ﺗﻔﺎوﺗﻲ وﺟﻮد دارد‪،‬‬
‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻫﻮﻟﻨﺎك زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﺳﺎل ‪ 1367‬در زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬در ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﻲ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ را اﻋﺪام ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻗﺮﻳﻈﻴﺎن‪،‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﺮاي اﻋﺪام‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻲ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻨﺖ ﻣﺤﻤﺪي ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﺘﻲ ﻧﻤﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮاي‬
‫ﭼﻪ ﻣﻨﻈﻮري آﻧﻬﺎ را ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮﻳﻦ اﺻﻮل اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻜﻮم را ﺣﺘﻲ از وﻗﻮف ﺑﺮ ﺣﻜﻢ اﻋﺪاﻣﺶ‬
‫ﻫﻢ ﻣﺤﺮوم ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٢٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺣﻤﺎﺳﻪ ﻫﺎي ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﻪ‬

‫واﻗﻌﻪ ﺑﻨﻰ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﻰ ﺷﻚ از ﺟﻤﻠﻪ وﻗﺎﻳﻊ ﺗﺮاژﻳﻜﻰ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻴﺂﻳﺪ آﻪ ﻣﺎﻳﻪ ﻧﻔﺮت‬
‫و ﺷﺮم ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺑﻮدﻩ و ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻟﮑﻪ ﻧﻨﮓ ﺁن ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮ داﻣﻦ اﺳﻼم و‬
‫هﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻃﻼع از اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺎت هﻤﭽﻨﺎن ﺧﻮد را ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻴﺪاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ واﻗﻌﻪ هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻗﺮﻳﻈﻴﺎن ﺣﻤﺎﺳﻪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬وﻟﻰ در دل‬
‫ﺧﻮد وﻗﺎﻳﻌﻰ را داﺷﺖ آﻪ ﺑﻰ ﺷﺒﺎهﺖ ﺑﻪ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﺣﻤﺎﺳﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻤﺎﺳﻪ هﺎﻳﯽ‬
‫آﻪ ﺑﺎزﻳﮕﺮان ﺁن ﻧﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎى ﻋﺎدى ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ وﻗﺎﻳﻊ ﻳﮑﯽ داﺳﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻳﻚ زن از ﺑﻨﻰ ﻗﺮﻳﻈﻪ آﻪ آﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﻣﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺨﻦ ﻣﻴﻜﺮد و ﻣﻰ ﺧﻨﺪﻳﺪ و‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﺑﺎزار‪ ،‬ﻣﺮدان ﺑﻨﻰ ﻗﺮﻳﻈﻪ را ﻣﻰ آﺸﺖ‪ ،‬و ﭼﻮن ﻧﺎم او را ﺑﮕﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪":‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﻨﻢ" ﮔﻔﺘﻢ‪":‬ﭼﻜﺎرت دارﻧﺪ؟" ﮔﻔﺖ‪":‬ﻣﻰ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻜﺸﻨﺪم‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪":‬ﭼﺮا؟" ﮔﻔﺖ‪":‬ﺑﺮاى آﺎرى آﻪ آﺮدﻩ ام‪ ".‬ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﻴﮕﻔﺖ‪":‬هﺮﮔﺰ او را از ﻳﺎد‬
‫ﻧﻤﻰ ﺑﺮم آﻪ ﻣﻰ داﻧﺴﺖ او را ﻣﻰ آﺸﻨﺪ اﻣﺎ ﺧﻮﺷﺪل و ﺧﻨﺪان ﺑﻮد"‪ .‬او "ﺑﻨﺎﻧﻪ"‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ زن از ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺮدن زدﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺳﻨﮓ ﺁﺳﻴﺎب از‬
‫ن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬او را‬
‫ﺳﻮَﻳﺪ"‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎ ِ‬
‫ﻓﺮاز ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ "ﺧَﻼد ﺑﻦ ُ‬
‫ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺣﯽﱠ ﺑﻦ اَﺧﻄَﺐ" را ﺁوردﻧﺪ‪ .‬او ﺳﺎﻻر ﻗﻮم ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ " ُ‬
‫ﭼﭙﺎول ﻗﻮم ﺧﻮد ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ "ﺳﻼم ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺤﻘﻴﻖ" و ﻣﺮدم ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻗﻠﻌﻪ هﺎﯼ ﺧﻴﺒﺮ )در ﺷﻤﺎل ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻣﺤﻞ ﮔﺮوﻩ دﻳﮕﺮﯼ از ﻣﺮدم ﻳﻬﻮد(‬
‫ﯽ ﺑﻦ اَﺧﻄﺐ" هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬در ﺟﻨﮓ‬
‫ﮐﻮچ و در ﺁﻧﺠﺎ ﺳﺎﮐﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪" .‬ﺣٌ ّ‬
‫ﺧﻨﺪق وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺰد "ﮐﻌﺐ ﺑﻦ اﺳﺪ" رﺋﻴﺲ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﺮاﯼ ﻗﺎﻧﻊ ﮐﺮدن وﯼ ﺑﻪ رهﺎ‬
‫ﮐﺮدن ﻣﺤﻤﺪ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ او ﮐﻪ ﻧﮕﺮان اﻧﺘﻘﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد‪،‬‬
 ‫‪١٢١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻗﻮل دادﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ "اﮔﺮ ﻗﺮﻳﺶ و ﻏﻄﻔﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ در ﻗﻠﻌﻪ‬
‫ﺗﻮ ﺟﺎﯼ ﮔﻴﺮم ﺗﺎ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ رﺳﺪ"‪ .٨٢‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﻈﻴﺎن‬
‫ﺗﺤﺖ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬او ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻣﺴﺌﻮل ﻣﻴﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ‬
‫ﻋﻬﺪش‪ ،‬داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﺑﺎ ﭘﺎﯼ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺷﺪﮔﺎن ﻣﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪد ﺗﺎ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ‬
‫ﻗﻮل دادﻩ ﺑﻮد ﺧﻮدرا در ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻬﻴﻢ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﺣﯽﱠ ﺑﻦ أﺧﻄَﺐ را ﺑﻴﺎوردﻧﺪ ﺣﻠﻪ اﯼ ﻓﺎﺧﺮ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ ﺟﺎﯼ ﺁﻧﺮا درﻳﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ از‬
‫"و ﭼﻮن ُ‬
‫ﺗﻦ وﯼ ﺑﺮ ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ و دﺳﺘﺎن وﯼ را ﺑﺎ رﻳﺴﻤﺎن ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺑﺪﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫" ﺑﺨﺪا هﺮﮔﺰ از دﺷﻤﻨﯽ ﺗﻮ ﭘﺸﻴﻤﺎن ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬وﻟﯽ هﺮ ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد"‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ رو ﺑﻪ‬
‫ﮐﺴﺎن ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪" :‬از ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﭼﺎرﻩ اﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮑﺘﻮﺑﯽ اﺳﺖ و ﺗﻘﺪﻳﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﻴﻞ‬
‫‪٨٣‬‬
‫رﻗﻢ زدﻩ اﻧﺪ"‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻨﺸﺴﺖ و ﮔﺮدﻧﺶ ﺑﺰدﻧﺪ‪".‬‬

‫داﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻦ ﺷﻬﺎب زهﺮى اﺳﺖ‪ .‬وﯼ ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪" " :‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ‬
‫ﻗﻴﺲ ﺷﻤﺎس" ﭘﻴﺶ "زﺑﻴﺮﺑﻦ ﺑﺎﻃﺎ" رﻓﺖ آﻪ آﻨﻴﻪ او اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻮد‪ ،‬و ﭼﻨﺎن‬
‫ﺑﻮد آﻪ ﺑﻪ روزﮔﺎر ﺟﺎهﻠﻴﺖ‪ ،‬زﺑﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺮ "ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ" ﻣﻨﺖ ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮد و ﭼﻮن‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﭘﻴﺶ وى رﻓﺖ ﭘﻴﺮى ﻓﺮﺗﻮت ﺑﻮد و ﺑﺪو ﮔﻔﺖ ‪:‬‬

‫"اى اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺮا ﻣﻰ ﺷﻨﺎﺳﻰ؟"‬

‫ﮔﻔﺖ‪":‬ﭼﻄﻮر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺮا ﻧﺸﻨﺎﺳﻢ ‪".‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻣﻰ ﺧﻮاهﻰ ﻣﻨﺘﻰ را آﻪ ﺑﺮﻣﻦ دارى ﻋﻮض دهﻢ؟"‬

‫زﺑﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺟﻮاﻧﻤﺮد ﺟﻮاﻧﻤﺮد را ﻋﻮض ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬؟"‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺛﺎﺑﺖ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺁﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪" :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى‪ ،‬زﺑﻴﺮ را ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﻨﺘﻰ‬
‫هﺴﺖ دوﺳﺖ دارم آﻪ او را ﻋﻮض دهﻢ و ﺧﻮن او را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺨﺸﻰ‪".‬‬

‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪" :‬او را ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺨﺸﻴﺪم‪".‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﭘﻴﺶ زﺑﻴﺮ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪" :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﻮن ﺗﺮا ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪".‬‬

 ‫‪١٢٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫زﺑﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﭘﻴﺮى ﻓﺮﺗﻮت ﺑﻰ زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﻰ ﭼﻪ آﻨﺪ؟"‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪" :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى! زن و ﻓﺮزﻧﺪ او را هﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺑﺒﺨﺶ‪".‬‬

‫ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺨﺸﻴﺪم‪".‬‬

‫و ﺑﺎز ﭘﻴﺶ زﺑﻴﺮ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪" :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﺗﺮا ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺨﺸﻴﺪ آﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﻢ‪".‬‬

‫زﺑﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪":‬ﺧﺎﻧﺪاﻧﻰ در ﺣﺠﺎز ﺑﻰ ﻣﺎل ﺑﺮاى ﭼﻪ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪" :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى! ﻣﺎل او را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺒﺨﺶ‪".‬‬

‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻣﺎل اورا ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺨﺸﻴﺪم‪".‬‬

‫ﭘﻴﺶ زﺑﻴﺮ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻣﺎل ﺗﺮا ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺨﺸﻴﺪ آﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﻢ‪".‬‬

‫ﮔﻔﺖ‪" :‬اى ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺁﻧﻜﻪ ﭼﻬﺮﻩ اش ﭼﻮن ﺁﻳﻨﻪ ﭼﻴﻨﻰ ﺑﻮد آﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮد را در ﺁن‬
‫ﻣﻰ دﻳﺪم ﭼﻪ ﺷﺪ؟" ﻣﻨﻈﻮرش "آﻌﺐ ﺑﻦ اﺳﺪ") ﺑﺰرگ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ( ﺑﻮد ‪.‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮔﻔﺖ‪" :‬آﺸﺘﻪ ﺷﺪ”‪.‬‬

‫ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺳﺎﻻر ﺷﻬﺮى و ﺑﺪوى "ﺣﻴﻰ ﺑﻦ اﺧﻄﺐ" )ﺑﺰرگ ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ( ﭼﻪ ﺷﺪ؟"‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮔﻔﺖ‪" :‬آﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪".‬‬

‫ﮔﻔﺖ‪" :‬ﭘﻴﺸﺎهﻨﮓ و ﺣﺎﻣﻰ ﻣﺎ "ﻋﺰال ﺑﻦ ﺷﻤﻮﻳﻞ" ﭼﻪ ﺷﺪ؟"‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮔﻔﺖ‪" :‬آﺸﺘﻪ ﺷﺪ"‬

‫ﮔﻔﺖ‪" :‬ﭘﺴﺮان آﻌﺐ ﺑﻦ ﻗﺮﻳﻈﻪ و ﻋَﻤﺮوﺑﻦ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﭼﻪ ﺷﺪﻧﺪ؟"‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮔﻔﺖ‪" :‬هﻤﮕﻰ آﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪".‬‬

 ‫‪١٢٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﮔﻔﺖ‪" :‬اى ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﺣﻖ هﻤﺎن ﻣﻨﺘﻰ آﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ دارم ﻣﺮا ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻔﺮﺳﺖ آﻪ‬
‫ﭘﺲ از ﺁﻧﻬﺎ زﻧﺪﮔﻰ ﺧﻮش ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻰ ﺧﻮاهﻢ هﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن دﻳﺪار آﻨﻢ‪".‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﺛﺎﺑﺖ او را ﭘﻴﺶ ﺁورد و ﮔﺮدﻧﺶ ﺑﺰد‪ .٨٤‬ﭘﺲ از ﮔﺮدن زد ِ‬
‫ن هﻤﻪ ﻣﺮدان و‬
‫ﭘﺴﺮان ﺑﺎﻟﻎ ﺑﻨﻰ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﮕﻔﺘﻪ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق‪:‬‬

‫"ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺻﻠﻰ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ‪ ،‬اﻣﻮال و زﻧﺎن و ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻨﻰ ﻗﺮﻳﻈﻪ را ﺗﻘﺴﻴﻢ آﺮد و اﺳﺒﺎن را‬
‫ﺳﻬﻢ داد و ﻣﺮدان را ﺳﻬﻢ داد و ﺧﻤﺲ)ﻳﻚ ﭘﻨﺠﻢ آﻞ ﻏﻨﺎﺋﻢ( را )ﺑﺮاى ﺧﻮد( ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺳﻮارﺳﻪ ﺳﻬﻢ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ؛ دوﺳﻬﻢ ﺑﺮاى اﺳﺐ و ﻳﻜﻰ ﺑﺮاى ﻣﺮد و ﻣﺮد ﺑﻰ اﺳﺐ ﻳﻚ ﺳﻬﻢ ﮔﺮﻓﺖ"‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻬﻢ ﻣﺤﻤﺪ از ﻏﻨﺎﺋﻢ‪" ،‬رﻳﺤﺎﻧﻪ" دﺧﺘﺮ "ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺟﻨﺎﻧﻪ" و هﻤﺴﺮ‬
‫ﻳﮑﯽ از ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ وﯼ را از ﻣﻴﺎن زﻧﺎن اﺳﻴﺮ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد و ﺑﻪ ﮐﻨﻴﺰﯼ ﺧﻮد در ﺁورد‪ .‬ﮐﻨﻴﺰان زﻧﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ‬
‫در ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺷﻮهﺮان ﻳﺎ ﭘﺪراﻧﺸﺎن اﺳﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﺑﺮدﻩ‬
‫ﺟﻨﺴﯽ و ﮐﺎرﯼ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ‪ ،‬ﺗﺠﺎوز ﺟﻨﺴﯽ و ﻟﺬت ﺟﻮﺋﯽ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺟﺪﻳﺪﺷﺎن‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ زﻧﺎن ﻋﻘﺪﯼ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺗﻌﺪاد ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ‪ ۶‬ﺗﻦ‬
‫رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ زﻧﺎن اﺳﻴﺮ را ﻧﻴﺰ ﺑﻌﻨﻮان ﮐﻨﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻟﺬت ﺟﻮﺋﯽ ﺟﻨﺴﯽ ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﻧﮕﻪ ﻣﻴﺪاﺷﺖ‪ .‬رﻳﺤﺎﻧﻪ ﻧﻴﺰ از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ زﻧﺎن اﺳﻴﺮ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﻨﻰ اﻟﻤ‪‬ﺼﻄَﻠ‪‬ﻖ‬

‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﺟﻨﮓ اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺒﺮ ﻣﻴﺪهﻨﺪ آﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪ "ﺑﻨﻰ اﻟﻤﺼﻄﻠﻖ"‬
‫ﺗﺤﺖ رهﺒﺮى "ﺣﺎرث ﺑﻦ اﺑﻰ ﺿﺮار" ﺁﻣﺎدۀ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ او ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﭘﻴﺶ دﺳﺘﻰ ﻣﻴﻜﻨﺪ و ﺑﯽ ﺧﺒﺮ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺎﺧﺘﻪ ﺁﻧﺎن را ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﭘﺲ از‬
‫آﺸﺘﺎر ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬اﻣﻮال ﺑﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ و "زن و ﻓﺮزﻧﺪ اﻳﺸﺎن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻐﺎرت" ﻣﯽ‬
‫ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ اﺳﻴﺮان ﺑﻨﻰ اﻟﻤﺼﻄﻠﻖ را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻰ آﺮد "ﺟﻮﻳﺮﻳﻪ"‪ ،‬دﺧﺘ ِﺮ ﺣﺎرث )رﺋﻴﺲ ﻗﻮم ﺑﻨﻰ‬
‫اﻟﻤﺼﻄﻠﻖ(‪ ،‬ﺟﺰو ﺳﻬﻢ "ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ" ﻳﺎ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮى وى ﺷﺪ و دﺧﺘﺮى ﻧﻤﻜﻴﻦ و ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺣﺮآﺎت‬
‫ﺑﻮد و هﺮ آﺲ او را ﻣﻴﺪﻳﺪ ﻣﺠﺬوب ﻣﻰ ﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ ﻧﻬﺎد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻣﺎﻟﻰ ﺑﺪهﺪ و‬
 ‫‪١٢۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺁزاد ﺷﻮد‪ ،‬و ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺁﻣﺪ ﺗﺎ در آﺎر ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎل از او آﻤﻚ ﺑﺨﻮاهﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻮن وى را ﺑﺮ در‬
‫اﻃﺎق ﺧﻮد دﻳﺪم از او ﺑﻴﺰار ﺷﺪم آﻪ داﻧﺴﺘﻢ ﭘﻴﻤﺒﺮ دﻟﺒﺴﺘﻪ او ﻣﻰ ﺷﻮد و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺁﻣﺪ ﮔﻔﺖ‬
‫"اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﻣﻦ ﺟﻮﻳﺮﻳﻪ دﺧﺘﺮ "ﺣﺎرث ﺑﻦ اﺑﻰ ﺿﺮار" ﺳﺎﻻر ﻗﻮم هﺴﺘﻢ و ﺑﻪ ﺑﻠﻴﻪ اى اﻓﺘﺎدﻩ ام‬
‫آﻪ داﻧﻰ و در ﺳﻬﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﺷﻤﺎس ﻳﺎ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮى وى اﻓﺘﺎدﻩ ام و ﻗﺮار ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ ﻧﻬﺎدﻩ ام و‬
‫ﺁﻣﺪﻩ ام آﻪ در ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎل ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ آﻤﻚ آﻨﻰ؟"‬

‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻣﻰ ﺧﻮاهﻰ آﻪ آﺎرى ﺑﻬﺘﺮ از اﻳﻦ آﻨﻢ؟"‬

‫ﮔﻔﺖ‪" :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻬﺘﺮ از اﻳﻦ ﭼﻴﺴﺖ؟"‬

‫ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻣﺎل ﻣﻜﺎﺗﺒﻪ را ﺑﺪهﻢ و ﺗﺮا زن ﺧﻮﻳﺶ آﻨﻢ‪".‬‬

‫ﺟﻮﻳﺮﻳﻪ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺁرى"‬

‫‪٨٥‬‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﭼﻨﻴﻦ آﺮدم‪".‬‬

‫وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺠﺎﯼ ﮐﻨﻴﺰﮐﺮدن ﺟﻮﻳﺮﻳﻪ او را زن ﺧﻮد ﮐﺮدﻩ و در‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎ ازدواج ﺑﺎ ﺟﻮﻳﺮﻳﻪ ﺑﺎ ﻗﺒﻴﻠﻪ او ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬زﻧﺎن و دﺧﺘﺮان ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
‫ﮐﻪ ﻗﺒﻼ اﺳﻴﺮوﻣﻴﺎن ﺳﭙﺎﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻓﺪﻳﻪ از ﻃﺮف‬
‫اﻗﻮاﻣﺸﺎن ﺁزاد ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫وﻟﯽ ﭘﺴﺘﯽ اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎ ﺣﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻴﭽﻴﮏ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺑﺪون ﮐﺎم‬
‫ن ﺑﯽ ﻧﻮا از ﺳ ِﺮ ﺁﻧﺎن ﺑﮕﺬرﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﭘﺲ دادن‬
‫ﺟﻮﻳﯽ از زﻧﺎن و دﺧﺘﺮا ِ‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﻪ اﻗﻮاﻣﺸﺎن‪ ،‬هﻤﮕﯽ ﺁﻧﺎن را ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﻨﺪ و در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺗﺎﻳﻴﺪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ را ﻧﻴﺰ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮ ﺳﻌﻴﺪ ﺧُﺪرﯼ‪ ،‬داﺳﺘﺎن را اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺰَﺑﻴﺖ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺳﺨﺖ ﮔﺮان ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﯽ‬

‫"ﻣﺎ در ﺷﻬﻮت ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﺎ زﻧﺎن ﺑﻮدﻳﻢ و َ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﺑﺎ زﻧﺎن ﻋﻤﻞ "ﻋَﺰل"∗)‪ ( Coitus Interruptus‬ﮐﻨﻴﻢ… ﻣﺎ ازﭘﻴﻤﺒﺮ در ﻣﻮرد ﺁن ﺳﺆال‬
‫ﮐﺮدﻳﻢ و او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ هﻴﭻ اﺟﺒﺎرﯼ ﻧﺪارﻳﺪ از اﻳﻨﮑﺎر ﺧﻮددارﯼ ﮐﻨﻴﺪ‪ ...‬ﺑﻌﺪا ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ دﻧﺒﺎل زﻧﺎن و‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻓﺪﻳﻪ ﺁﻧﺎن را ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد رﻓﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﻳﮏ ﺗﻦ از‬

‫∗ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ در ﺁن اﻋﺮاب ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﺑﺎردارﯼ‪ ،‬در ﻟﺤﻈﻪ ﻧﻬﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺁﻟﺖ ﺧﻮد را ﺧﺎرج ﻣﯽ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٢۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪٨٦‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ هﻢ ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ اﮔﺮ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ‪".‬‬

‫در راﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺖ واﻗﻌﻪ دﻳﮕﺮﯼ رخ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﺋﺰ اهﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬هﻨﮕﺎم ﺁب‬
‫دادن اﺳﺒﻬﺎ ﻣﻴﺎن ﻳﮑﯽ از اﻧﺼﺎر و ﻳﮑﯽ از ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﺪﺳﺖ ﻳﮑﯽ از اﻧﺼﺎر ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺰاع و ﮔﻔﺘﮕﻮﯼ ﺳﺨﺘﯽ در‬
‫ﯽ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ از اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮدﻩ اﻧﺼﺎر را ﺑﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ُا َﺑ ّ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﺑﺸﻮراﻧﺪ‪ .‬او ﮐﻪ در ﻣﺤﻞ ﻧﺰاع ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻢ رو‬
‫ﺑﻪ اﻧﺼﺎر ﮐﺮدﻩ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﭼﻮن ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﺎ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬دروﻳﺶ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺎ ل دادﻳﻢ و ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺎ اﻳﺸﺎن را ﺷﻮﮐﺖ و‬
‫ﻗﻮت دادﻳﻢ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و ﺑﻤﺎ ﺑﺎز ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﻧﺪ و ﺑﺮ ﻣﺎ ﺟﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ هﻤﺎن‬
‫ﻣﺜﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺮب ﺑﭙﻴﺶ از ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬ﺳﮓ ﺧﻮد را ﻓﺮﺑﻪ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺗﺮا ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﻟﮑﻦ ﻓﺮدا ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫‪٨٧‬‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز روﻳﻢ و اﻳﺸﺎن را از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻴﺮون ﮐﻨﻴﻢ‪".‬‬

‫ل‬
‫اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﮕﻮش ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬وﻋﻤﺮ ﮐﻪ ﻧﺰد وﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮ ِ‬
‫ﺧﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ هﻤﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﺑﺎ درﻧﺪﮔﯽ و از راﻩ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺣﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﻋﺒﺎد ﺑﻦ ﺑِﺸﺮ را ﺑﻔﺮﻣﺎﯼ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻓﻖ را ﮔﺮدن ﺑﺰﻧﺪ و ﺷﺮ وﯼ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻔﺎﻳﺖ‬
‫ﮐﻨﺪ"‪.٨٨‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ از ﻋﻤﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺘﺎط ﺗﺮ و دوراﻧﺪﻳﺶ ﺗﺮ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﯽ در ﻣﻴﺎن اﻧﺼﺎر‪ ،‬و اﻣﺘﻨﺎع اﻧﺼﺎر از ﺗﺎﻳﻴﺪ اﻳﻨﮑﻪ ُا َﺑﯽّ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﯼ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻧﻔﻮذ ُا َﺑ ّ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از دو دﺳﺘﮕﯽ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻋﻤﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ او ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" ،‬ﻧﺸﺎﻳﺪ اﯼ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺮدم ﻧﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪ اﺻﺤﺎب‬
‫‪٨٩‬‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽ ﮐﺸﺪ"‪.‬‬

‫ﺷﺎﻳﻌﻪ راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻲ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﺎ ﺻﻔﻮان‬

‫ﻣﺤﻤﺪ در هﺮ ﻳﮏ از ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻳﮑﯽ از زﻧﺎﻧﺶ را ﺑﻔﺎل ﻗﺮﻋﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﺮد و‬

‫ﻄﻠِﻖ ﻗﺮﻋﻪ ﺑﻪ ﻓﺎل ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬وﻟﯽ در‬
‫هﻤﺮاﻩ ﺧﻮد ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬در ﺟﻨﮓ ﺑﻨﯽ اﻟﻤُﺼ َ‬
 ‫‪١٢۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫راﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﮐﺎروان‪ ،‬ﺳﺤﺮﮔﺎهﺎن ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻳﮏ ﺗﻮﻓﻖ ﺷﺒﺎﻧﻪ در راﻩ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﺑﻌﺪﯼ‬
‫ﮐﺎروان ﺧﺒﺮﯼ از او ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﻣﻌﻴﺖ " ﺻﻔﻮان ﺑﻦ اَﻟ ُﻤ َﻌﻄَﻞ"‪،‬‬
‫ﻳﮑﯽ از ﺳﺮﺑﺎزان‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎروان ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺪت را‬
‫در ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺷﺐ ﺑﺎ وﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺷﮏ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ دو در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻴﺰ‬

‫ﺑﺎ هﻢ رواﺑﻂ و ﻣﺮاودات ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ و ﭘﺮﺳﺶ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰﯼ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺌﻮال‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ ﮐﺮدن واﻗﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴﺰ ﮐﻤﮏ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ادﻋﺎﯼ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ هﻨﮕﺎم ﻋﺰﻳﻤﺖ ﮐﺎروان‪ ،‬در ﭘﯽ ﻗﻀﺎﯼ‬
‫ﺣﺎﺟﺖ‪ ،‬ﮔﻢ ﮐﺮدن ﮔﺮدﻧﺒﻨﺪ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺮاﯼ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺁن‪ ،‬از ﮐﺎروان ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻌﺪ ﺻﻔﻮان او را ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ ،‬ﮐﺴﯽ را ﻗﺎﻧﻊ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ‬
‫ﺷﺎﻳﻌﻪ ﺑﺴﺮﻋﺖ در ﻣﻴﺎن ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ و رﺳﻮاﺋﯽ ﺑﺰرﮔﯽ را ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺒﺎر ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ در اﺛﺮ ﺳﺮدﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻬﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﻧﺰد‬
‫ﻣﺎدرش ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﺣﺘﯽ در ﻳﮏ ﻣﻮرد‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺘﻪ و دﻳﮕﺮان را از ﺷﺎﻳﻌﻪ‬

‫ﭘﺮاﮐﻨﯽ در ﻣﻮرد هﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ را ﻣﺴﺌﻮل اﻳﻦ ﺷﺎﻳﻌﻪ ﭘﺮاﮐﻨﯽ هﺎ‬
‫اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﺧَﺰرَﺟﻴﺎن و اوﺳﻴﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺷﺎﻳﻊ ﭘﺮاﮐﻨﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ درﮔﻴﺮﯼ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ "ﺑﻬﻢ ﺑﺮ ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﮑﻨﻨﺪ و ﻓﺘﻨﻪ‬
‫اﻧﮕﻴﺰﻧﺪ" ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ از ﻣﻨﺒﺮ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﺁﻧﻬﺎ را "ﺑﺎز ﺟﺎﯼ‬
‫ﺧﻮد" ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ " ﻧﻤﯽ ﮔﺬارد ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺧﺼﻮﻣﺘﯽ رود"‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﯼ رﻓﻊ اﻳﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺎرﯼ اﻧﺠﺎم دهﺪ‪ ،‬ﻧﺰد ﻋﻠﯽ و "اﺳﺎﻣﺔ‬
‫ﺑﻦ زﻳﺪ" رﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﭼﺎرﻩ ﺟﻮﺋﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪.‬‬

‫ﻋﻠﯽ ﺑﻪ او ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ را ﻃﻼق دادﻩ و زن دﻳﮕﺮﯼ اﺧﺘﻴﺎر ﮐﻨﺪ‪.‬‬

 ‫‪١٢٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ از ﺳﺮ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ‪ ١٣‬ﺳﺎل داﺷﺘﻪ و ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎ ﺑﻮدﻩ‪،‬‬
‫ﺑﮕﺬرد‪ُ ،‬ﺑ َﺮﻳ َﺮﻩ ﮐﻨﻴﺰ ﻋﺎﻳﺸﻪ را ﺻﺪا زدﻩ در ﻣﻮرد رواﺑﻂ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان از او‬
‫ﺳﺌﻮال ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ هﻢ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﮐﻨﻴﺰﮎ ﺑﻴﭽﺎرﻩ را ﺑﺸﺪت ﮐﺘﮏ زدﻩ از او‬
‫ﺳﺌﻮال ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪" :‬اﯼ ﮐﻨﻴﺰﮎ ﺳﻴﺎﻩ‪ ،‬راﺳﺖ ﺑﮕﻮ ﺑﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪاﯼ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم"‪.٩٠‬‬
‫ﺣﺘﯽ ﻣﺤﻤﺪ دﺳﺖ ﺑﺪاﻣﻦ ﺧﻮد ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪":‬اﮐﻨﻮن از ﺧﺪاﯼ‬
‫ﺑﺘﺮس و اﮔﺮ ﮐﺎرﯼ ﺑﺪ ﮐﺮدﻩ اﯼ ﺗﻮﺑﻪ ﺑﮑﻦ از ﺁن‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﺪاﯼ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺴﺖ"‪ ٩١.‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻤﯽ دهﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺣﺮﺑﻪ هﻤﻴﺸﮕﯽ‬
‫اش ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪﻩ واﻧﻤﻮد ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﺣﺎﻟﺖ وﺣﯽ دﺳﺖ دادﻩ اﺳﺖ‪" .‬ﺑﺎﻟﺸﯽ زﻳﺮ‬
‫ﺳﺮش ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ و ﺑﺮد ﻳﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ وﯼ ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ"‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از ﻟﺤﻈﻪ اﯼ‬
‫ﺑﺮﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺗﺒﺮﻳﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮاﺋﺖ او را ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﺑﺎﻻﯼ ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺘﻪ ‪ ١۶‬اﻟﯽ‪ ١٧‬ﺁﻳﻪ از ﺳﻮرﻩ ﻧﻮر )ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪ ١١‬ﺗﺎ ‪ ( ٧‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد‬
‫ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬

‫"هﻤﺎﻧﺎ ﺁن ﮔﺮوﻩ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺴﺘﻨﺪ ) و ﺑﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺗﻬﻤﺖ ﮐﺎر ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺘﻪ زدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ رﺳﻮل و ﻣﻮﻣﻨﺎن را ﺑﻴﺎزارﻧﺪ( ﻣﭙﻨﺪارﻳﺪ ﺿﺮرﯼ ﺑﻪ ﺁﺑﺮوﯼ ﺷﻤﺎ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻴﺮ و ﺻﻮاب ﻧﻴﺰ‬
‫ﺧﻮاهﻴﺪ ﻳﺎﻓﺖ و هﺮ ﻳﮏ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﺎب اﻋﻤﺎل ﺧﻮد ﺧﻮاهﻴﺪ رﺳﻴﺪ و هﺮ ﮐﺲ از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﮐﻪ راس‬
‫و ﻣﻨﺸﺎء اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺎن ﺑﺰرگ ﮔﺸﺖ هﻢ او ﺑﻪ ﻋﺬاب ﺳﺨﺖ ﻣﻌﺬوب ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ ...‬و ﺧﺪا ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻮﻣﻨﺎن‬
‫‪٩٢‬‬
‫ﻣﻮﻋﻈﻪ و اﻧﺪرز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ زﻧﻬﺎر دﻳﮕﺮ ﮔﺮد اﻳﻦ ﺳﺨﻦ اﮔﺮ ﺑﺎ اﻳﻤﺎن اﻳﺪ هﺮﮔﺰ ﻧﮕﺮدﻳﺪ‪".‬‬

‫در ﺿﻤﻦ دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ ﺗﺎ ﺳﻪ ﺗﻦ از ﺳﺮان ﺗﻬﻤﺖ زﻧﻨﺪﮔﺎن و ﺷﺎﻳﻌﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺎن را‬
‫ﮐﻪ "ﻓﺤﺶ ﺑﺰﺑﺎن ﺁﺷﮑﺎرا ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ"هﺮ ﻳﮏ را ‪ ٨٠‬ﭼﻮب ﺑﺰﻧﻨﺪ‪:‬‬

‫ﺣﺴّﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻮد و‬

‫اﻳﻦ ﺳﻪ ﺗﻦ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از ﻣِﺴﻄَﺢ‪ ،‬ﺣَﻤﻨَﻪ‪ ،‬و َ‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺷﻌﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﻧﻴﺰ در ﻣﻮرد ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻣﺰﺑﻮر ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺣﺴﺎن و ﺣﻤﻨﻪ‪،‬‬

‫ﮐﻪ اهﻞ ﺁن ﺳﺨﻦ ﻧﺎروا ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﺸﻴﺪﻧﺪ‪،‬‬

 ‫‪١٢٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻳﺸﺎن ﮐﻪ ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﺗﻬﻤﺖ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ هﻤﺴﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺷﺎن‪،‬‬
‫‪٩٣‬‬
‫و ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺸﻢ ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﻋﺮش ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺧﻮد اﻧﺪوهﮕﻴﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﺿﻤﻦ ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽ ﺷﻮد ﺷﻌﺮﯼ در ﻣﺪح ﻣﺤﻤﺪ و ﻧﺪاﻣﺖ از‬
‫ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ﺑﺴﺮاﻳﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ اﺳﺖ و ﭘﺮدﮔﯽ ﮐﻪ هﻴﭻ ﺗﻬﻤﺘﯽ ﺑﺮ او ﻧﺸﺎﻳﺪ‪،‬‬

‫و اﻧﺪروﻧﺶ از ﻏﻴﺒﺖ ﻣﺮدﻣﺎن ﺗﻬﯽ اﺳﺖ‪،‬‬

‫اﮔﺮ ﻣﻦ ﺁن ﺳﺨﻦ را ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﭘﻨﺪارﻳﺪ‪،‬‬

‫اﻧﮕﺸﺘﺎﻧﻢ را ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﺁن ﻣﺒﺎد ﮐﻪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ام را ﺑﺮدارد!‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺤﺒﺖ و ﻳﺎر ِ‬

‫ﯼ ﻣﻦ ﺗﺎ زﻧﺪﻩ ام‪،‬‬

‫در ﺣﻖ ﺧﺎﻧﺪان ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ زﻳﻨﺖ ﺑﺨﺶ اﻧﺠﻤﻨﻬﺎﺳﺖ‪،‬‬

‫و ﺁﻧﺮا ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﻧﻤﯽ ﭼﺴﺒﺪ و اﻳﻦ‪،‬‬

‫‪٩٤‬‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﺮدﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺮ ﻧﻴﺮﻧﮓ و ﺳﺨﻦ ﭼﻴﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻨﺘﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺧﻔﻘﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ و از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن ﺷﻌﺮا ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﮐﻌﺐ‬
‫ﺑﻦ اﺷﺮف و اﺑﻮ ﻋﻔﮏ در اﻧﺘﻘﺎد از ﻣﺤﻤﺪ و ﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ وﯼ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺠﺎزات ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﺧﻮ ِد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﺗﻬﻤﺖ و اﻧﺘﻘﺎد از اهﻞ ﺑﻴﺖ ﻣﺤﻤﺪ را ﻧﻴﺰ در ﺑﺮ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات ﻧﻮﻋﯽ اﻋﻼم ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺷﻌﺮا در ﺑﺎزﮔﻮﻳﯽ و ﺛﺒﺖ ﺣﻮادث‬
‫ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺧﻮد ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﺎزﮔﻮﻳﯽ اﺧﺒﺎر و‬
‫ﺣﻮادث‪ ،‬ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎﯼ ﺷﻌﺮا ﺑﻮد‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺳﻨﺖ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻈﺮ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺁزاداﻧﻪ ﺧﻮد را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر و ﺣﻴﺜﻴﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و اهﻞ ﺑﻴﺖ او را‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺟﺪﻳﺪﯼ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﯽ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺨﻄﺮ اﻧﺪازﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٢٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﭼﻮب زدن ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ و دو ﺗﻦ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻧﺸﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد ﻋﺎدﻻﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ‬
‫از روﯼ ﻋﺪل و اﻧﺼﺎف ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﺳﺎﻧﺴﻮر و ﺧﻔﻘﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﺎرج‬
‫از ﺧﻮد ﻻﺟﺮم ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﺁن در داﺧﻞ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﮐﻌﺐ ﺑﻦ اﺷﺮف‪ ،‬را ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻓﺸﺎﯼ ﺣﻘﻴﻘﺖ در ﻣﻮرد ﺧﻮد ﺑﻪ ﮐﻴﻔﺮ ﻣﺮگ‬
‫ﻣﺤﮑﻮم ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺷﺎﻋﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫اﻓﺸﺎﯼ ﺣﻘﻴﻘﺖ در ﻣﻮرد هﻤﺴﺮش ﺑﻪ ﭼﻮب و ﻓﻠﮏ ﻣﯽ ﺑﺴﺖ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ هﻨﻮز ﻗﺪرﺗﺶ ﺑﻪ ﺁن ﺣﺪ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ زﻧﺎ و‬

‫ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺁزادﯼ ﺟﻨﺴﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺷﺪاد و ﻏﻼﻇﯽ ﺁن ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫ﺑﻌﺪا وﺿﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ و ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻧﻔﻊ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺶ اﻳﺠﺎب ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺗﺎ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺗﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻌﺪﯼ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺁوردن‬
‫ﺁﻳﻪ ﺷﺪﻳﺪﯼ ﺑﺮﻋﻠﻴﻪ زﻧﺎ ﻧﺰﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٣٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
 ‫‪١٣١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ﻫﺎي‬

‫ﻓﺼﻞ دﻫﻢ‬

‫‪ -1‬ﺳﻮره اﻟﻤﺎﺋﺪ‪ ،7‬آﻳﻪ ﻫﺎي ‪ ،54 -52‬ﻗﻤﺸﻪ اي‬

‫‪ -2‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1000‬‬
‫‪ -3‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 632‬‬
‫‪ -4‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪997‬‬
‫‪ - 5‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺳﻮره اﻧﻔﺎل‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،58‬ﻗﻤﺸﻪ اي ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 997‬‬
‫‪ -8‬ﺳﻮره اﻟﻤﺎﺋﺪه‪ ،‬آﻳﻪ ﻫﺎي ‪ ،56-51‬ﻗﻤﺸﻪ اي ‪.‬‬
‫‪ -9‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 638‬‬
‫‪ -10‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -11‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺻﺺ ‪ 1005-1004‬ﻳﺎ اﺑﻦ ﻫﺸﺎمِ‪ ،‬ﺻﺺ ‪. 642-639‬‬
‫‪ -12‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1006‬‬
‫‪ -13‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 643‬‬
‫‪ --14‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1012‬‬
‫‪15‬‬
‫‪- Ibne Hisham, in English, p. 547. in Rodinson Maxime, mohammad, in English,‬‬
‫‪p. 175.‬‬
‫‪ -16‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1001‬‬
‫‪17‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, mohammad, in English, p. 178.‬‬
‫‪ -18‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1016‬‬
‫‪ -19‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪1016‬‬
‫‪ -20‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 654‬‬
‫‪ -21‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪. 667-666‬‬
‫‪ -22‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1018‬‬
‫‪ -23‬ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ از ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻃﺒﺮي ص ‪ ،1023‬ﻣﻘﺪﺳﻲ و ﺗﻘﻲ ﺑﻴﻨﺶ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ اﻳﺮان و ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از زﻧﺎن‬
‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ اﻳﺮان از اﺳﻄﻮره ﺗﺎ اﻣﺮوز‪ ،‬ﺗﻮﻛﺎ ﻣﻠﻜﻲ‪ ،‬ص ‪.65‬‬
‫‪ -24‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 667‬‬
‫‪ -25‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪1021‬‬
‫‪26‬‬
‫‪- َAl Bukhari mohamad ibn e ismael, Sahih Bukhari:V4B52N276.‬‬
‫‪ -27‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1027‬‬
‫‪ -28‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ 4‬ﺗﺎ‪ ،6‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪693‬؛ اﺑﻦ ﻫﺸﺎم ص ‪698‬‬
‫‪ -29‬ﻣﻘﺪﺳﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
 ‫‪١٣٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫‪ -30‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.667‬‬

‫‪ -31‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1027‬‬
‫‪ -32‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 1031‬‬
‫‪ -33‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪1034‬و ‪. 1035‬‬
‫‪ -34‬ﭘﺘﺮوﺷﻔﺴﻜﻲ اﻳﻠﻴﺎﭘﺎوﻟﻮﻳﭻ‪ ،‬اﺳﻼم در اﻳﺮان‪ ،‬ص ‪.. 33‬‬
‫‪ - 35‬آﻳﻪ ﻫﺎي ‪ 62‬ﺗﺎ ‪ 160‬از ﺳﻮره آل ﻋﻤﺮان‪.‬‬

‫‪ -36‬آل ﻋﻤﺮان‪ ،154 ،‬ﻗﻤﺸﻪ اي ‪.‬‬

‫‪ -37‬آل ﻋﻤﺮان‪ ،‬آﻳﻪ ‪. 152‬‬
‫‪ -38‬آل ﻋﻤﺮان‪ ،166،167 ،165 ،‬ﻗﻤﺸﻪ اي ‪.‬‬
‫‪ -39‬آل ﻋﻤﺮان‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،156‬ﻗﻤﺸﻪ اي ‪.‬‬
‫‪ -40‬آل ﻋﻤﺮان‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،112 ،111‬ﻗﻤﺸﻪ اي ‪.‬‬
‫‪ -41‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1054‬‬
‫‪ -42‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 713‬‬
‫‪ -43‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ 4‬ﺗﺎ‪ ،6‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.697‬‬
‫‪44‬‬
‫‪-َAl Bukhari mohamad ibn e ismael, Sahih Bukhari, 9:92:447.‬‬
‫‪ -45‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪ 1054‬و ‪. 1055‬‬
‫‪ -46‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 715‬‬
‫‪ -47‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1058‬‬
‫‪- 48‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 715‬‬
‫‪ -49‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1057‬‬
‫‪ -50‬ﺳﻮره اﻟﺤﺸﺮ‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،6‬ﻗﻤﺸﻪ اي ‪.‬‬
‫‪51‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, mohammad, in English, p. 194.‬‬
‫‪52‬‬
‫‪-dIbi.‬‬
‫‪ -53‬ﺳﻮره اﻟﺤﺸﺮ‪ ،‬آﻳﻪ ﻫﺎي ‪ ،15-2‬ﻗﻤﺸﻪ اي ‪.‬‬
‫‪ -54‬ﻃﻴﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1065‬‬
‫‪ -55‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪1065‬‬
‫‪ - 56‬ﺳﻮرة اﺣﺰاب‪ ،‬آﻳﺔ ‪ ،37‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪ -57‬ﺳﻮره اﻟﻨﺴﺎء‪ ،‬آﻳﻪ ﻫﺎي ‪. 57-51‬‬
‫‪ -58‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 734‬‬
‫‪59‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, mohammad, in English, p. 209.‬‬
‫‪ -60‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1068‬‬
‫‪ -61‬ﺳﻮره اﺣﺰاب‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،13‬ﻗﻤﺸﻪ اي ‪.‬‬
‫‪ -62‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1071‬‬
‫‪ -63‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪64‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, mohammad, in English, p. 210.‬‬
‫‪65‬‬
‫‪-Ibid.‬‬
 ‫‪١٣٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫‪ -66‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺣﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1073‬‬

‫‪ -67‬ﺳﻮره اﻟﻨﻮر‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،62‬ﻗﻤﺸﻪ اي ‪.‬‬
‫‪ -68‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺻﺺ ‪. 1081 -1080‬‬
‫‪69‬‬
‫‪ -‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺤﻪ‪.‬‬
‫‪ -70‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 749‬‬
‫‪ -71‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1083‬‬
‫‪ -72‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺤﻪ ‪.‬‬
‫‪ -٧٣‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪.١٠٨۵-١٠٨۴‬‬
‫‪ -74‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 755‬‬
‫‪ -75‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1087‬‬
‫‪ -76‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1088‬‬
‫‪77‬‬
‫)‪- Abu Dawud, Sunan, (38:4390‬‬
‫‪ -78‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1088‬‬
‫‪ -79‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 1093‬‬
‫‪ -80‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 1091‬‬
‫‪81‬‬
‫‪- Karen Armstrong, Muhammad: A Biography of the Prophet , San‬‬
‫‪Francisco, Calif.: HarperCollins, 1992.‬‬
‫‪ -82‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1072‬‬
‫‪ -83‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 1089‬‬
‫‪ -84‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪. 1091-1089‬‬
‫‪ -85‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪1103‬‬
‫‪86‬‬
‫‪- Vaghedi, vol. 1, translated by jones, p. 413. In Rodinson Maxime,‬‬
‫‪mohammad, in English, p. 197.‬‬
‫‪ -87‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 777‬‬
‫‪ -٨٨‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.٧٧٨‬‬
‫‪ -٨٩‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -90‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪790‬‬
‫‪ -٩١‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.٧٩١‬‬
‫‪ -92‬ﺳﻮره اﻟﻨﻮر‪ ،‬آﻳﻪ ﻫﺎي ‪ ،18-11‬ﻗﻤﺸﻪ اي ‪.‬‬
‫‪ -93‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ 4‬ﺗﺎ‪ ،6‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،،‬ص ‪. 700‬‬
‫‪ -٩٤‬دﻳﻮان ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺻﺺ ‪ .63 -50‬ﻣﻘﺪﺳﻲ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ 4‬ﺗﺎ‪ ،6‬ص ‪. 700‬‬
 ‫‪١٣۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪١٣۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻓﺼﻞ ﻳﺎزدﻫﻢ‬

‫ﺻﻠﺢ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺒﻴ‪‬ﻪ‬

‫و اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪ از ﺁن ﺑﺴﻼﻣﺖ ﺑﻴﺮون ﺟﺴﺖ‪ ،‬ﻟﻴﮑﻦ ﺑﻴﺶ از ﺁﻧﮑﻪ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻗﻮت و ﻗﺪرت وﯼ در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ وﺿﻊ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار‬
‫و ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﺁﻣﻴﺰ وﯼ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاﺳﺘﯽ ﻧﻴﺰ ﺁﮔﺮ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﻨﺪق و ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮﯼ‬
‫او‪ ،‬ﺑﺎﺿﺎﻓﻪ ﻧﺎﭘﻴﮕﻴﺮﯼ ﻗﺮﻳﺶ و ﻳﻬﻮد در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ وﯼ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ ﺑﺎ‬
‫ﻗﻠﺖ ﻧﻴﺮوﻳﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﻗﺮﻳﺶ و ﻳﻬﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﭼﺸﻢ ﺑﻬﻢ زدﻧﯽ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻧﺎن ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺘﯽ ﮐﻨﺪن ﺧﻨﺪق ﻧﻴﺰ ﺑﻬﻴﭽﻮﺟﻪ ﺑﺮاﯼ ﻧﺠﺎت ﻣﺤﻤﺪ از ﻣﻬﻠﮑﻪ ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺴﺘﯽ و ﻧﺎﭘﻴﮕﻴﺮﯼ دﺷﻤﻦ و ﻋﺠﺰ ﺁن در ﻳﮑﯽ ﮐﺮدن ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ وﯼ‪،‬‬
‫و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺣﻴﻠﻪ ﻣﺎهﺮاﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﻓﺮﻳﺐ ﺑﻨﯽ ُﻗﺮَﻳﻈﻪ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺗﻌﺼﺐ ﺁﻣﻴﺰ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﺁن ﻧﻴﺰ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻤﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻮد و ﻳﺎراﻧﺶ را از ﭼﻨﮕﺎل ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪﻩ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﻧﺠﺎت دهﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺮﻳﺶ و ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﺁﻧﺮا‪ ،‬ﻗﺒﻼ در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ و‬
‫ﺑﻌﺪ ﺑﻄﻮر ﺟﺪﯼ ﺗﺮﯼ در ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﺑﺨﻮﺑﯽ اﻳﻦ دراﻳﺖ‬
‫را ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺎدل ﻗﻮاﯼ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬هﺮ ﻧﻮع درﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﺎن وﯼ و ﻗﺮﻳﺶ ﻳﮏ‬
‫ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﮐﺎﻣﻞ وﯼ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﮔﺮدد‪ .‬از‬
‫‪١٣۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻳﻨﺮو‪ ،‬هﻮﺷﻴﺎراﻧﻪ ﺗﺮ از ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬روش ﺗﺤﺮﻳﮏ ﺁﻣﻴﺰ و ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮﻧﯽ ﺧﻮد‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮﻳﺶ را ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﺑﺨﺮداﻧﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ دادﻩ‪ ،‬اﺳﺘﺮاﺗﮋﯼ‬
‫ﮐﺎﻣﻼ ﺟﺪﻳﺪ و ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺗﺮﯼ را اﺗﺨﺎذ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯼ ﺑﺮ دو ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺮار‬
‫داﺷﺖ‪:‬‬
‫اول اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل ﻗﻮاﯼ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻴﺎن ﺧﻮد و‬
‫ﻗﺮﻳﺶ و از روﯼ ﺑﯽ ﺗﺠﺮﺑﮕﯽ و ﺧﺎﻣﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻧﻈﺎﻣﯽ از هﻴﭻ ﻋﻤﻠﯽ در ﺟﻬﺖ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻮد ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﻧﻤﻴﮑﺮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﺎﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬و ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ ﻃﯽ ﺁن ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻗﻮاﯼ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ روﻳﺎروﻳﯽ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﯽ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬از هﺮ اﻗﺪاﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﮏ و روﻳﺎروﻳﯽ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺎ او ﮔﺮدد اﺣﺘﺮاز ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﺼﻤﻤﺎﻧﻪ در ﭘﯽ ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫دوم اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬در ﺳﺎﻳﻪ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﮐﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮاﯼ او ﻓﺮاهﻢ ﻣﯽ ﺁورد‪،‬‬
‫ﺑﺪون ﻧﮕﺮاﻧﯽ از دﺧﺎﻟﺖ ﺁﻧﻬﺎ ‪ ،‬ﺑﺴﺮاغ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮐﻮﭼﮏ و ﺿﻌﻴﻔﺘﺮ‬
‫ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﯽ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻪ اﻧﻘﻴﺎد در ﺁوردن ﺁﻧﻬﺎ ﻃﯽ ﻳﮏ دورﻩ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺑﺎ‬
‫ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﻗﺪرت ﺧﻮد اﻓﺰودﻩ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ رودرروﻳﯽ ﻧﻬﺎﻳﯽ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﺁﻣﺎدﻩ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯼ ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا ﺑﮕﺬارد‪،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر‬
‫ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺤﻮ ﺑﻨﯽ ُﻗﺮَﻳﻈﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ داﺧﻠﯽ ﺧﻮد در ﻣﺪﻳﻨﻪ را ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺧﻮد‬
‫را از دل ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻼص ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ آﻪ در ﺳﺎل ﺷﺸﻢ هﺠﺮت‪ ،‬در ﻣﺎﻩ ذﻳﻘﻌﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺑﻬﺎﻧﻪ زﻳﺎرت ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﺑﺎ هﻔﺘﺼﺪ و ﺑﺮواﻳﺘﻰ هﺰار و ﭼﻬﺎر ﺻﺪ ﺗﻦ از ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﻋﻤﺮﻩ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ هﻤﻪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ را ﻧﺪارد‪،‬‬
‫و ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦ اﺣﺮام ُ‬
‫از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻬﻤﺮاﻩ هﻔﺘﺎد ﺷﺘﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺑﺮاى زﻳﺎرت ﮐﻌﺒﻪ ﻋﺎزم ﻣﻜﻪ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬وﻟﻰ ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ هﻤﭽﻨﺎن ﺳﺮ ﺁﺷﺘﻰ و ﺳﺎزش ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ را ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ورود اوﺑﻪ ﻣﻜﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﻴﺪ را در راس ﻟﺸﮕﺮﯼ ﺑﻪ "آﺮاع اﻟﻐﻤﻴﻢ"‬
‫‪١٣٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ وﯼ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن را ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺮاهﻨﻤﺎﺋﻰ ﻳﻜﻰ از ﻣﺮدم أﺳﻠَﻢ از‬
‫ﺑﻴﺮاهﻪ و ﺑﻄﻮرى آﻪ دﻳﺪﻩ ﻧﺸﻮد ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺁﺑﻬﺎى ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ در ﻧﺰدﻳﮕﻰ ﻣﻜﻪ‬
‫ى"‪ ،‬از ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﻗﺮﻳﺶ‪،‬‬
‫ى" و "ﻋﺎ ِﻣﺮﺑﻦ ُﻟ َﻮ ّ‬
‫ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺎ‪ ،‬ﻗﻮم "آﻌﺐ ﺑﻦ ُﻟ َﻮ ّ‬
‫راﻩ را ﺑﺮ او ﻣﯽ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺠﺎﯼ درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺑﺮاى ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﺻﻠﺤﯽ ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪:‬‬

‫"ﺁﻣﺪﻩ ام ﺗﺎ زﻳﺎرت ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﺑﮑﻨﻢ و ﺑﺎز ﮔﺮدم و ﻣﺮا ﺳﺮ ﺟﻨﮓ و ﺧﺼﻮﻣﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ؛ ﭘﺲ‬
‫اﮔﺮ ﺟﻨﮓ و ﻣﺤﺎرﺑﺖ ﻓﺮو ﮔﺬارﻧﺪ و ﻣﺮا ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻋﺮب ﺑﺎز ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﺮب ﻣﯽ ﮐﻮﺷﻢ‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻦ ﻏﺎﻟﺐ ﺁﻳﻢ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺶ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺮا ﻣﻄﺎوﻋﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﺳﻼم در ﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﻪ ﮐﻪ ﻋﺮب ﺑﺮ‬
‫ﻣﻦ ﭼﻴﺮﻩ ﮔﺮدﻧﺪ و ﻣﺮا از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدارﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺮاد ﻗﺮﻳﺶ ﺧﻮد ﺣﺎﺻﻞ ﺁﻳﺪ و ﺧﻮﻧﯽ در ﮔﺮدن‬
‫‪١‬‬
‫اﻳﺸﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪".‬‬

‫اﻳﻦ دﻗﻴﻘﺎ ﻓﺸﺮدﻩ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬در اﻳﻦ‬
‫دورﻩ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﯼ ﺧﻮد در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و از ﻃﻨﺰ روزﮔﺎر اﻳﻦ دﻗﻴﻘﺎ هﻤﺎن‬
‫ﻋُﺘﺒﺔ ﺑﻦ َرﺑﻴ َﻌﻪ"‪ ،‬رهﺒﺮ ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺐ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ " َ‬
‫ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن دادﻩ ﺑﻮد و در اﺛﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﺗﺤﺮﻳﮏ اﺑﻮ ﺟﻬﻞ رد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫وﻟﻰ ﺑﺴﻴﺎرى از ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺣﺘﻰ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺷﻨﻴﺪن ﭘﻴﺎم او ﻧﻤﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد "ﺑَﺪﻳﻞ ﺑﻦ وَرﻗﺎى ﺧُﺰاﻋﻰ" ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ "ﻋُﺮوة ﺑﻦ‬
‫ﻣﺴﻌﻮد" را ﺑﺮاى ﻣﺬاآﺮﻩ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺰد وى ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﺮوﻩ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد و ﺑﻪ‬
‫ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻴﻜﻨﺪ آﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺻﻠﺢ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﻣﺴﺎﻋﺪ‬
‫ﻋﺮوﻩ در اﻣﺮ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎز هﻢ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻗﺮار ﻧﻤﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪" :‬ﻣﺎ هﺮﮔﺰ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻧﮕﺬارﻳﻢ؛ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺎ وﯼ را ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﮔﺬارﻳﻢ‪،‬‬
‫ﻋﺮب ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻗﻬﺮ در ﻣﮑﻪ رﻓﺖ و ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺎ وﯼ ﺑﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪﻧﺪ"‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر‬
‫ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻓﺮد دﻳﮕﺮﯼ از ﻗﺒﻴﻠﻪ آَﻨﺎﻧﻪ را ﺑﺮاى ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ‬
‫اﺳﺖ آﻪ وﻗﺘﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎدة ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎران وى ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ در‬
‫‪١٣٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺻﺪد اﺳﺖ ﺑﻬﺮ ﺗﺮﺗﻴﺒﯽ رﺿﺎﻳﺖ ﻗﺮﻳﺶ را ﺑﺮاﯼ ﺻﻠﺢ ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮاﻧﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﺧﻮد ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪":‬اﻳﻨﻚ ﻓﻼﻧﻰ ﻣﻰ رﺳﺪ‪ .‬وى از ﻃﺎﻳﻔﻪ اﻳﺴﺖ آﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ را‬
‫ﻣﻬﻢ ﻣﻰ ﺷﻤﺎرﻧﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﻬﺎ را رهﺎ آﻨﻴﺪ و ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﻬﺎ را رهﺎ آﺮدﻧﺪ و ﻗﻮم ﻟﺒﻴﻚ ﮔﻮﻳﺎن‬
‫ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ وى رﻓﺘﻨﺪ و ﭼﻮن اﻳﻦ ﺑﺪﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻘﺪﻳﺲ ﺧﺪاى! اﻳﻦ ﻗﻮم را ﻧﺒﺎﻳﺪ از آﻌﺒﻪ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ‪".‬‬

‫ﺶ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻋﺮوﻩ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﭘﻴﺶ ﮐ ِ‬
‫"ﺑﺪﻳﻞ" ﺑﻪ ﻣﻜﻴﺎن ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ آﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ اﺟﺎزﻩ دهﻨﺪ ﺑﺮاى زﻳﺎرت وارد‬
‫ﻣﻜﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن آﻪ اوﺿﺎع در ﺟﺎﻧﺐ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺑﺸﺪت ﻣﺘﺸﻨﺞ و ﺑﺮ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ‪ ،‬داﺋﻢ از ﺟﺎﻧﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺤﺮﻳﮑﺎت و درﮔﻴﺮﻳﻬﺎى ﭘﺮاآﻨﺪﻩ اﯼ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رخ ﻣﻴﺪهﺪ آﻪ در ﻣﻮرد ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺤﻤﺪ هﻤﻮارﻩ آﻮﺗﺎﻩ ﻣﻴﺂﻳﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻳﮑﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻰ رﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ ﺑﺮاى ﺁزار ﻣﺤﻤﺪ اﻓﺮادى را‬
‫ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺘﺶ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ آﻪ در هﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد وﻗﺘﻰ اﻓﺮاد ﻣﺰﺑﻮر را‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ و ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻰ ﺁورﻧﺪ‪ ،‬او در ﮐﻤﺎل اﻧﻌﻄﺎف ﺁﻧﻬﺎ را ﺁزاد ﻣﻴﻜﻨﺪ و‬
‫ﻞ ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ او را ﺁزاد ﻣﻴﻜﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺣﺘﻰ ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ او‬
‫ﺣﺘﯽ در ﻣﻮرد ﻗﺎﺗ ِ‬
‫ﺧﻮن ﺑﻬﺎﻳﯽ هﻢ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ از ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﻧﻤﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬از‬

‫ﻋﻤﺮﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻣﻴﺨﻮاهﺪ آﻪ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ رود و ﺑﻪ اﺷﺮاف ﻗﺮﻳﺶ ﺑﮕﻮﻳﺪ آﻪ او ﺑﺮاى‬
‫زﻳﺎرت ﻣﻜﻪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬آﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻋﻤﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل از ﺧﻮد ﺗﺮس ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‬
‫و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻦ از ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮ ﺟﺎن ﺧﻮد ﺑﻴﻤﻨﺎآﻢ و از ﺑﻨﻰ ﻋَﺪى آﺲ در‬
‫ﻣﻜﻪ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﻣﺮا ﺣﻔﻆ آﻨﺪ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ آﻪ در دﺷﻤﻨﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺑﻮدﻩ ام ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن در ﻣﻜﻪ از ﻣﻦ ﻣﺤﻔﻮظ ﺗﺮ اﺳﺖ"‪ .٣‬و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻴﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻋﻤﺮ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻗﺴﻤﯽ ﮐﻪ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد هﺮﮔﺰ‬
‫دﺳﺘﺶ را ﺑﻪ ﺧﻮن ﻗﺮﻳﺶ ﺁﻟﻮدﻩ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد و ﮐﻤﺘﺮ از هﺮ ﮐﺲ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم‬
‫‪١٣٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻳﻦ ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬از روﯼ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎرﯼ از رﻓﺘﻦ‬
‫ﻧﺰد ﺁﻧﻬﺎ دﭼﺎر ﺗﺮس ﺷﺪﻩ از اﻧﺠﺎم ﺁن ﺳﺮ ﺑﺎز ﻣﻴﺰﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﺳﺮزﻧﺶ‬
‫ﻋﻤﺮ را ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺠﺎى وﯼ ﻋﺜﻤﺎن را ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‬
‫ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺎ اﻳﻨﺒﺎر ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎرﮔﺮ اﻓﺘﺎدﻩ اﺷﺮاف ﻣﮑﻪ ﻧﺮم ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ و در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎن اﺟﺎزﻩ ﻃﻮاف آﻌﺒﻪ را ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪" ،‬ﺳُﻬﻴﻞ ﺑﻦ ﻋَﻤﺮو" را ﻧﻴﺰ ﺑﻬﻤﺮاﻩ‬
‫وﯼ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻰ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ و ﺑﻪ او ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ "ﺑﺎ وى ﺻﻠﺢ آﻦ ﺑﻪ ﺷﺮط ﺁﻧﻜﻪ اﻣﺴﺎل‬
‫ﺑﺎز ﮔﺮدد آﻪ ﻋﺮﺑﺎن ﻧﮕﻮﻳﻨﺪ ﺑﻪ زور وارد ﻣﻜﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ".‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﻋﻠﻰ را‬
‫ﻣﺎﻣﻮر ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺻﻠﺢ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻴﻜﻨﺪ و ﺑﻪ او ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻨﻮﻳﺲ ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪.‬‬

‫ﮏ اﻟّﻬُﻢًّ‪.‬‬
‫ﺳﻬﻴﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ اﻳﻦ را ﻧﻤﻰ ﺷﻨﺎﺳﻢ ﺑﻨﻮﻳﺲ ﺑِﺴ ِﻤ َ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻨﻮﻳﺲ اﻳﻦ ﺻﻠﺤﻨﺎﻣﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﻬﻴﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو‪.‬‬

‫ﺳﻬﻴﻞ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺗﺮا ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻢ آﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺟﻨﮓ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬اﺳﻢ‬
‫ﺧﻮدت و اﺳﻢ ﭘﺪرت را ﺑﻨﻮﻳﺲ‪.‬‬

‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻨﻮﻳﺲ‪ ،‬اﻳﻦ ﺻﻠﺤﻨﺎﻣﻪ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﻬﻴﻞ ﺑﻦ‬
‫ﻋﻤﺮو‪.‬‬

‫ﻣﻘﺮر ﺷﺪ آﻪ دﻩ ﺳﺎل ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺎن آﺴﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ و هﻤﻪ در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ و دﺳﺖ از‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺪارﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺮط ﺁﻧﻜﻪ هﺮ آﺲ از ﻗﺮﺷﻴﺎن ﺑﻰ اﺟﺎزﻩ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ رود او را ﭘﺲ دهﺪ‪ ،‬و هﺮ آﺲ از آﺴﺎن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﻴﺶ ﻗﺮﻳﺶ ﺁﻳﺪ او را ﭘﺲ‬
‫ﻧﺪهﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺻﻠﺢ اﺳﺖ و ﺟﻨﮓ و اﺳﺎرت ﻧﻴﺴﺖ و هﺮ آﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺎ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا‬
‫‪٤‬‬
‫ﭘﻴﻤﺎن آﻨﺪ و هﺮ آﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﭘﻴﻤﺎن آﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺿﻤﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺒﻖ در ﺧﻮاﺳﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺁن ﺳﺎل را ﺑﺪون‬
‫زﻳﺎرت ﮐﻌﺒﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺮدد‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺸﺮط اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺪون ﺳﻮار واﺳﻠﺤﻪ و‬
‫‪١۴٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻳﮏ ﺷﻤﺸﻴﺮ در ﻧﻴﺎم ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻖ زﻳﺎرت ﮐﻌﺒﻪ را ﺑﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ آﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬هﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺪون ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ اﻧﻌﻄﺎﻓﯽ‪،‬‬

‫ﺧﻮاﺳﺖ هﺎى ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺳﻤﺎﺟﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻴﻜﺮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ دﻗﻴﻘﺎ ﻣﻴﺪاﻧﺪ‬
‫در ﭘﯽ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬از روﯼ زﻳﺮﮐﯽ‪ ،‬و ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻬﺮ ﺗﺮﺗﻴﺒﯽ ﺑﻪ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﺑﺎ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﻪ هﻤﻪ درﺧﻮاﺳﺘﻬﺎﯼ ﻗﺮﻳﺶ ﺗﻦ ﻣﻴﺪهﺪ و ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ‬
‫ﻳﮏ ﻃﺮﻓﻪ اﯼ را ﮐﻪ ﻇﺎهﺮا ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺁﻧﻬﺎ وﻟﯽ در اﺳﺎس ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻨﻔﻊ ﺧﻮد وﯼ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ اﻣﻀﺎء ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻴﮑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ اﻋﺘﺮاض و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺻﻠﺤﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻳﺎران‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺑﺮ ﺧﻴﺰﻳﺪ و ﻗﺮﺑﺎن آﻨﻴﺪ و ﺳﭙﺲ ﻣﻮى ﺳﺮ ﺑﺴﺘﺮﻳﺪ" اﻣﺎ آﺲ ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﻤﺒﺮ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺳﻪ ﺑﺎر‬
‫ﺳﻠَﻤﻪ رﻓﺖ و ﺁﻧﭽﻪ دﻳﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﺎ وى ﺑﮕﻔﺖ‪ .‬ام ﺳﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪" :‬اﮔﺮ‬
‫ﮔﻔﺖ و ﭼﻮن آﺲ ﺑﺮ ﻧﺨﺎﺳﺖ ﭘﻴﺶ ُامّ َ‬
‫ﻣﻰ ﺧﻮاهﻰ ﭼﻨﻴﻦ آﻨﻨﺪ ﺑﺮون ﺷﻮ و ﺑﺎ هﻴﭽﻜﺲ ﺳﺨﻦ ﻣﮕﻮى و ﻗﺮﺑﺎن آﻦ و ﻣﻮى ﺗﺮاش ﺧﻮﻳﺶ را‬
‫ﺑﺨﻮاﻩ آﻪ ﻣﻮى ﺳﺮ ﺗﻮ ﺑﺴﺘﺮد‪ ".‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮون ﺷﺪ و ﺑﺎ آﺲ ﺳﺨﻦ ﻧﻜﺮد و ﻗﺮﺑﺎن آﺮد و ﻣﻮى ﺑﺴﺘﺮد و‬
‫ﭼﻮن ﻗﻮ ِمِ‪،‬اﻳﻦ ﺑﺪﻳﺪﻧﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﻗﺮﺑﺎن آﺮدﻧﺪ و ﻣﻮى از ﺳﺮ هﻤﺪﻳﮕﺮ ﺑﺴﺘﺮدﻧﺪ و ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد‬
‫‪٥‬‬
‫آﺴﺎﻧﻰ در ﺁن ﻣﻴﺎﻧﻪ آﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪".‬‬

‫هﻤﻴﻦ ﻃﻮر‪ ،‬هﻨﮕﺎم ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺻﻠﺢ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻗﺮارداد ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ‬
‫ل ﺧﺪاﺳﺖ؟ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻴﺮود و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﻳﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻪ رﺳﻮ ِ‬
‫ﻣﺎ ﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻳﻢ؟ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ اﺑﺎﺑﮑﺮ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺶ ﻧﻪ ﮐﺎﻓﺮان‬
‫اﻧﺪ؟ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ اﺑﺎﺑﮑﺮ‪ ،‬ﭼﻮن ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﺎ‬
‫از دﺳﺖ ﻣﺸﺘﯽ ﮐﺎﻓﺮان ُذلّ و هَﻮان ﺑﺨﻮد ﮔﻴﺮﻳﻢ و ﺑﻤُﺮاد اﻳﺸﺎن ﺻﻠﺢ ﮐﻨﻴﻢ؟ ﺁﻧﮕﺎﻩ‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮو و دﺳﺖ در رﮐﺎب وﯼ زن و هﺮ ﭼﻪ وﯼ ﮐﻨﺪ اﻋﺘﺮاض ﻣﮑﻦ ﮐﻪ‬
‫‪٦‬‬
‫وﯼ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ و هﺮ ﭼﻪ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ وﺣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﺼﻠﺤﺖ در ﺁن ﺑﺎﺷﺪ‪".‬‬

‫ﺳﻬَﻴﻞ اﺑﻦ ﻋَﻤﺮو ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﯽ‬

‫هﻤﻴﻦ ﻃﻮر ﭘﺲ از ﻋﻘﺪ ﻗﺮارداد‪ ،‬اﺑﻮﺟﻨﺪل ﭘﺴﺮ ُ‬
‫ﯼ در زﻧﺠﻴﺮ ﻧﺰد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮد از ﻧﺰد ﺁﻧﺎن ﻣﻴﮕﺮﻳﺰد و ﺑﺎ ﭘﺎ ِ‬
‫‪١۴١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﭘﺪرش از ﺗﺮس ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪن ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺳﻴﻠﯽ ﺑﻪ او‬
‫ﻣﻴﺰﻧﺪ وﯼ را ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺨﻮاﺳﺖ ﺑﺎزﮔﺮدد وادار ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫رﻧﺠﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺻﻠﺢ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻴﮑﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﻠﺢ ﺑﻮد‪،‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺳﻬﻴﻞ ﺳﻌﯽ در ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن اﺑﻮﺟﻨﺪل ﻣﻴﮑﻨﺪ‪" ،‬ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮﻓﺖ‬
‫ﺟﺰَع‬
‫و در ﭘﻬﻠﻮﯼ اﺑﻮﺟﻨﺪل ﻣﯽ رﻓﺖ و او را ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﺒﺮ ﮐﻦ‪ ،‬اﯼ اﺑﻮ ﺟﻨﺪل‪َ ،‬‬
‫ﻣﮑﻦ و ﺑﺪان ﮐﻪ اﻳﺸﺎن ﮐﺎﻓﺮان اﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﻳﮑﯽ ﺑﮑﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ از ﮐﺎﻓﺮان‪ ،‬ﭼﻨﺎن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﮕﯽ ﮐﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺎ وﯼ ﻣﻴﮕﻔﺖ و ﻗﺒﻀﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻓﺮا ﭘﻴﺶ وﯼ‬
‫ﻣﻴﺪاﺷﺖ و ﺑﺘﻌﺮﻳﺾ او را ﺑﺴﺨﻦ ﺗﺤﺮض ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﮕﺮ ﺷﻤﺸﻴﺮ از ﻋﻤﺮ ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ‬
‫‪٧‬‬
‫و ﺑﮕﺮدن ﭘﺪر ﺧﻮد زﻧﺪ و او را ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁن ﺻﻠﺢ در ﺑﺎﻗﯽ ﺷﻮد"‪.‬‬

‫ﻋﻠﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺒﻞ از ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺴﻮﯼ‬
‫ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮاب دﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﻮل‬
‫ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ را دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺧﻮدﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدن ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد واﻗﻒ ﺑﻮد و‬
‫اﺻﺮارﯼ در ﺟﺪﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺎرهﺎ‪ ،‬هﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در‬
‫ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺁﺳﺎﻳﯽ از ﭼﻨﮕﺎل ﻗﺮﻳﺶ ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ و ﺟﻌﻠﻴﺎت وﯼ در اﻣﺮ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﺧﺪا از او ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ﺑﺎور ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ درﮎ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻗﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ‬
‫ﺢ از ﻧﻈﺮ ﺁﻧﺎن ﺧﻔﺖ ﺁورﯼ ﺗﻦ در دهﺪ‪ .‬ﺗﺎ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺻﻠ ِ‬
‫ﺟﺎﺋﻴﮑﻪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺑﺎ ﺁن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪" ،‬ﺑﻌﻀﯽ ]ﻧﻴﺰ ﮐﻪ[ در اﻳﻤﺎن‬
‫اﻳﺸﺎن ﺿﻌﻔﯽ ﺑﻮد ﺑﺎ ِز ﺷﮏ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻴﻄﺎن اﻳﺸﺎن را از راﻩ‬
‫‪٨‬‬
‫ﺑﺒُﺮدﯼ و اﻳﺸﺎن را از دﻳﻦ ﺑﺮ ﺁوردﯼ"‪.‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻋﻞ ﺧﻮاب و ﺧﻴﺎل هﺎ و ﻗﻮل و ﻗﺮارهﺎﯼ اﻟﻬﯽ‬
‫در اﻣﺮ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ از ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﮐﺬب ﺁﻧﻬﺎ واﻗﻒ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺮﻋﮑﺲ ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﮐﻪ اﺳﻴﺮ اوهﺎﻣﺎت ﺳﺎﺧﺘﻪ و‬
‫‪١۴٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ او ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس واﻗﻌﻴﺖ هﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﻴﺮواﻧﺶ‬
‫ﺖ اﻣﺮ‪ ،‬ﮔﺎهﯽ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل و ﮔﻔﺘﺎرهﺎﯼ ﻇﺎهﺮا وﺣﯽ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﺪم ﺁﮔﺎهﯽ از واﻗﻌﻴ ِ‬
‫وﯼ در ﺗﻀﺎد ﻣﯽ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ از ﺳﺎدﮔﯽ ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮدﻩ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻴﺪاد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ هﺸﺎم ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"و ﭼﻮن ﺳﻴﺪ ﺑﻨﺰدﻳﮏ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺗﻮ ﻣﺎ را ﮔﻔﺘﯽ ﮐﻪ‪ :‬ﻣﺎ اﻳﻤﻦ درﻣﮑﻪ روﻳﻢ و زﻳﺎرت ﮐﻌﺒﻪ ﮐﻨﻴﻢ؟ ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﯽ‪،‬‬
‫ﻟﮑﻦ ﻧﮕﻔﺘﻢ ﮐﻪ اﻣﺴﺎل روﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ازﻳﻦ هﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﺷﻤﺎ را ﮔﻔﺘﻢ اﻳﻤﻦ و ﺳﺎﮐﻦ روﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ و زﻳﺎرت‬
‫‪٩‬‬
‫ﮐﻌﺒﻪ ﺑﮑﻨﻴﻢ‪".‬‬

‫او در ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺮاﯼ ﻗﺎﻧﻊ ﮐﺮدن ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد و رﻓﻊ ﺷﮏ و ﺗﺮدﻳﺪهﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﮔﻮﺋﯽ هﺎﯼ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁوردن ‪ ٢٩‬ﺁﻳﻪ }ﺳﻮرﻩ ﻓﺘﺢ( از ﺟﻤﻠﻪ ﺁﻳﻪ زﻳﺮ دﺳﺖ‬
‫ﻣﯽ زﻧﺪ‪.‬‬

‫"اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪا ﺻﺪق و ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺧﻮاب رﺳﻮﻟﺶ را ﺁﺷﮑﺎر و ﻣﺤﻘﻖ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ در ﻋﺎﻟﻢ روﻳﺎ دﻳﺪ و ﺷﻤﺎ‬
‫ﻣﻮﻣﻨﺎن اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻤﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام ﺑﺎ دل اﻳﻤﻦ وارد ﺷﻮﻳﺪ و ﺳﺮ ﺑﺘﺮاﺷﻴﺪ و اﻋﻤﺎل ‪ ----‬اﺣﺮام ﺑﯽ ﺗﺮس و‬
‫هﺮاس ﺑﺠﺎﯼ ﺁورﻳﺪ و ﺧﺪا ﺁﻧﭽﻪ را )از ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺻﻠﺢ( ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻴﺪاﻧﺴﺘﻴﺪ ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ و ﻗﺒﻞ‬
‫‪١٠‬‬
‫از ﺁن )ﮐﻪ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﮐﻨﻴﺪ( ﻓﺘﺢ ﻧﺰدﻳﮏ ) در‪ ...‬و ﺧﻴﺒﺮ( را ﻣﻘﺮر داﺷﺖ‪".‬‬

‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺧﻮد در ﻣﻮرد ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﻣﯽ‬
‫ﺁورد اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ و ﻓﺘﺢ ﺁن اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﻣﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن زﻳﺎدﯼ ﺑﺼﻮرت ﻣﺨﻔﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺟﻨﮓ ﭘﺎﻣﺎل‬
‫ﺷﺪﻩ و ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻧﺎﭼﺎرﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪.‬‬

‫"اﮔﺮ ﻣﺮدان ﻣﻮﻣﻦ و زﻧﺎن ﻣﻮﻣﻨﻪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ اﮐﻨﻮن ﻧﻤﻴﺸﻨﺎﺳﻴﺪ )در ﻣﮑﻪ( وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﮐﻨﻴﺪ ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ ﭘﺎﻣﺎل و هﻼﮎ ﻣﻴﺴﺎزﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ دﻳﻪ و ﻏﺮاﻣﺖ ﺧﻮن ﺁن ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺑﮕﺮدن ﺷﻤﺎ‬
‫‪١١‬‬
‫ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ )اﮔﺮ اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﻧﺒﻮد ﺑﺸﻤﺎ اﺟﺎزﻩ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻤﮑﻪ دادﻩ ﻣﻴﺸﺪ و ﻟﻴﮑﻦ اﻳﻦ اﺟﺎزﻩ ﺑﺘﺎﺧﻴﺮ اﻓﺘﺎد(‪".‬‬

‫ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ دﻟﻴﻞ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﯽ ﭘﺎﻳﻪ اﯼ ﺑﻮدﻩ و اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺻﻠﺢ و ﻋﺪم‬
‫ﺗﺤﻘﻖ وﻋﺪﻩ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫‪١۴٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ زﺑﺎن ﻣﺤﻤﺪ از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا زﺑﺎن ﻣﻨﻄﻖ و اﺳﺘﺪﻻل و ﺗﻮﺿﻴﺢ‬
‫واﻗﻌﯽ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺑﺮاﯼ ﻣﺮدم ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ زﺑﺎن ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ دروغ ﭘﺮدازﯼ هﺎﯼ ﺧﺮاﻓﯽ‬
‫و ﻣﻌﺠﺰات ﻏﻴﺮ واﻗﻌﯽ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺒﺮد ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﻧﻴﺰ‪-‬‬
‫ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮرﯼ ﮐﻪ ﺷﺮح دادﻳﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ دﻻﻳﻞ روﺷﻦ و واﻗﻌﯽ ﺑﺮ ﻣﮑﻴﺎن ﭘﻴﺮوز‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺠﺎﯼ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ هﻤﻴﻦ دﻻﻳﻞ واﻗﻌﯽ و روﺷﻦ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻦ ﮐﻤﮏ از‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻋﻠﺖ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺮﻳﺐ ﺁﻣﻴﺰ و دروﻏﻴ ِ‬
‫ﻟﺸﮕﺮ ﺟﻨﻴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﺑﺎن وﯼ و ﮐﻼ زﺑﺎن ﻣﺬهﺐ‪ ،‬از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا زﺑﺎن رﻳﺎ و دروغ و‬
‫زﺑﺎن ﻓﺮﻳﺐ و ﻣﻨﺤﺮف ﮐﺮدن دﻳﮕﺮان از ﺣﻘﺎﻳﻖ اﻣﻮر ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻴﮑﻪ ﺣﺘﯽ‬
‫در ﻣﻮاردﯼ ﮐﻪ ﻇﺎهﺮا ﻧﻴﺎزﯼ هﻢ ﺑﻪ ﺁن ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺁﻧﺮا ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺼﻠﺖ رﻳﺎ‪ ،‬دروغ و ﻓﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺧﺼﻠﺖ ذاﺗﯽ و ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﻣﺬهﺐ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺤﻤﺪ در اﻣﺮ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻣﮑﻴﺎن ﻋﻤﻠﯽ از ﻧﻈﺮ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺴﻴﺎر هﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ و ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ او ﺑﺠﺎﯼ ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻻﻳﻞ‬
‫واﻗﻌﯽ اﻣﺮ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺧﻮاﺑﻬﺎ و ﺁﻳﻪ هﺎﯼ دروﻏﻴﻦ در‬
‫ﻣﻮرد ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ‪ ،‬و ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن‪ ،‬اﺳﺘﺪﻻﻻت ﻏﻴﺮ واﻗﻌﯽ و دروغ ﺁﻣﻴﺰﺗﺮ در ﻣﻮرد‬
‫اﻧﺼﺮاف از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ وﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ اﺳﺎﺳﯽ‬
‫ف ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ و رﻳﺎﮐﺎراﻧﻪ ﺁن‬
‫ﻞ ﻣﺬهﺐ ﺑﻪ زﺑﺎن دروغ و رﻳﺎ‪ ،‬ﺧﻮ ِد هﺪ ِ‬
‫ﺗ ِﺮ ﺗﻮﺳ ِ‬
‫ف ﺑﺮدﮔﯽ اﻧﺴﺎن در ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و ﺳﺮ ﺧﻢ ﺁوردن ﺑﻪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﻄﻠﻘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ :‬هﺪ ِ‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از ﺁن‪.‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻛﻮﭼﻚ‬

‫و ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت آﻧﺎن‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﻋﻘﺪ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ اﺟﺮاﯼ ﺑﺨﺶ دوم‬
‫‪١۴۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮد زدﻩ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮐﻮﭼﮏ و ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ و وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺁﻧﺎن‬
‫ﻋﻜّﺎﺷﺔ ﺑﻦ ﻣُﺤﺼَﻦ" را‬
‫را ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در رﺑﻴﻊ اﻻﺧﺮ هﻤﻴﻦ ﺳﺎل )ﺳﺎل ﺷﺸﻢ( " ُ‬
‫ﺑﺎ ﭼﻬﻞ ﻧﻔﺮ ﺑﺮاى ﻏﺎرت ﻣﺮدم ﺳﻮى "ﻏَﻤﺮَﻩ" ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ آﻪ ﻗﻮم ﻣﺰﺑﻮر ﺧﺒﺮدار‬
‫ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ آﻮهﻬﺎ ﻓﺮارى ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﻋﻜﺎﺷﻪ "ﻃﻼﻳﻪ داران ﺑﻪ هﺮ ﺳﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎد آﻪ‬
‫ﻳﻜﻰ از ﺧﺒﺮﮔﻴﺮان دﺷﻤﻦ را ﺑﻴﺎوردﻧﺪ آﻪ ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﺎن ﻗﻮم را ﻧﺸﺎن داد ودوﻳﺴﺖ‬
‫‪١٢‬‬
‫ﺷﺘﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺁوردﻧﺪ‪".‬‬

‫در رﺑﻴﻊ اﻻول هﻤﺎن ﺳﺎل "ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣَﺴَﻠﻤﻪ" را ﺑﺎ دﻩ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
‫" ُﻗﺮَﻃﺎء" ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ ﮐﺸﺘﻪ و ﺧﻮد وﯼ ﻧﻴﺰ زﺧﻤﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺟﺮّاح" را ﺑﺎ ‪ ۴٠‬ﺗﻦ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ " ُذوَاﻟ َﻘﺼَﻪ"‬

‫ﻋﺒَﻴﺪة ﺑﻦ َ‬
‫در رﺑﻴﻊ اﻵﺧﺮ‪ُ " ،‬‬
‫ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﺑﻪ ﮐﻮهﻬﺎ ﻓﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻌﺪادﯼ ﺷﺘﺮ و‬
‫ﮐﺎﻻهﺎﯼ دﻳﮕﺮ و ﻣﺮدﯼ ﮐﻪ از ﺗﺮس اﺳﻼم ﺁوردﻩ و او را رهﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎزﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در هﻤﻴﻦ ﺳ ﺎل‪" ،‬زَﻳ ﺪﺑﻦ ﺣﺎرِﺛ ﻪ" را ﺑ ﻪ ﺳ ﻔﺮ ﺟﻨﮕ ﻰ ﺳ ﻮى ﺟَﻤ ﻮم از ﺑﻨ ﯽ ﺳ ﻠﻴﻢ‬
‫ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬و او "ﻳﻜﻰ از زﻧﺎن "ﺑﻨﻰ ﻣﺮﻳﻨﻪ" را آﻪ ﺣﻠﻴﻤﻪ ﻧ ﺎم داﺷ ﺖ ﺑﮕﺮﻓ ﺖ آ ﻪ او‬
‫ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﻞ اﺣﺸ ﺎم ﻗﺒﻴﻠ ﻪ راهﻨﻤ ﺎﻳﻰ آ ﺮد "و ﺗﻌ ﺪادى ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪ و ﺑ ﺰ و‬
‫اﺳﻴﺮﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺷﻮهﺮ ﺣﻠﻴﻤﻪ از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻴﺮان ﺑﻮد و ﭘﻴﻤﺒﺮ او را ﺑﻪ ﺣﻠﻴﻤﻪ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪".‬‬

‫هﻤﺎﻧﺴﺎل زﻳﺪﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﻮى "ﻋﻴﺺ" )‪ ( Is‬رﻓﺖ و آﺎروان‬

‫"اَﺑﻮاﻟﻌﺎص ﺑﻦ رﺑﻴﻊ" را ﺑﺎ اﻣﻮال ﺁن ﻏﺎرت ﮐﺮد‪.‬‬

‫هﻤﭽﻨﻴﻦ‪" ،‬در ﺟﻤﺎدى اﻵﺧﺮ اﻳﻦ ﺳﺎل زﻳﺪﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﺎ ﭘﺎﻧﺰدﻩ آﺲ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ‬
‫ﻃ ِﺮف" رﻓﺖ آﻪ ﻗﻮم "ﺑَﻨﻰ َﺛﻌَﻠﺒﻪ" ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺪوﻳﺎن ﺑﮕﺮﻳﺨﺘﻨﺪ آﻪ‬
‫ﺟﻨﮕﻰ ﺳﻮى " َ‬
‫‪١٣‬‬
‫ﺑﻴﻢ داﺷﺘﻨﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺳﻮى ﺁﻧﻬﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻴﺴﺖ ﺷﺘﺮ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﮕﺮﻓﺖ‪".‬‬

‫ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺧﺎﻃﺮش از‬

‫‪١۴۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﻗﺮﻳﺶ ﺁﺳﻮدﻩ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺁزادﯼ ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﺎز‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ ،‬و هﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ را ﮐﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ او ﻧﺸﺪﻩ و ﺑﻪ اﺳﻼم ﺗﻦ در‬
‫ﻧﻤﻴﺪاد‪ ،‬ﻣﻮرد ﮐﺸﺘﺎر و اﺳﺎرت ﻗﺮار دادﻩ و در ﻳﮏ ﮐﻼم ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ دﻳﮕﺮ ﺣﺘﯽ ﻇﺎهﺮ ﺳﺎزﯼ هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ وﯼ ﺑﻌﻨﻮان ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا‬
‫ﺑﺮاﯼ هﺪاﻳﺖ ﻣﺮدم ﺁﻣﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﮑﻨﺎرﯼ رﻓﺘﻪ و هﺪف واﻗﻌﯽ وﯼ ﮐﻪ ﻏﺎرت ﻣﺮدم و‬
‫در ﺁوردن ﻣﺮدم ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺨﺼﯽ و ﻣﻄﻠﻘﻪ وﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻴﺶ از هﺮ زﻣﺎن‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﺮﻣﻼ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫در واﻗﻌﻴﺖ اﻣﺮ ﻧﻴﺰ ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎزهﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺟﺎن و ﻧﺎﻣﻮس ﻣﺮدم در اﻳﻦ‬
‫زﻣﺎن ﺑﻪ ﺣﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﻣﻴﺘﻮان ﺗﺼﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻋﺮب‪ ،‬در ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﯽ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در ﻋﻤﻞ و ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﺪﻋﻴﺎﺗﺶ‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﻌﻨﻮان ﻓﺮدﯼ ﺟﺮار و‬
‫ﺧﻮن ﺁﺷﺎم ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﻧﺪهﺎﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺧﻮد ﺑﺠﺎن ﻣﺮدم ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ اﻓﺘﺎدﻩ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻋﺪم‬
‫اﻃﺎﻋﺖ‪ ،‬ﻣﺮدان ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬اﻣﻮاﻟﺸﺎن را ﺑﻪ ﻳﻐﻤﺎ ﺑﺮدﻩ و زن و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻩ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺎرت ﺧﻮد در ﻣﯽ‬
‫ﺁورد‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻄﻮر داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ‬

‫وﺣﺸﻴﮕﺮﯼ و ﻗﺼﺎوﺗﯽ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﺑﺪﺳﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ اش ﺳﻼﺧﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬دو‬
‫ﭘﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺷﺘﺮ ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺪﻧﺸﺎن را از هﻢ ﻣﻴﺪراﻧﺪﻩ‪ ،‬و زﻧﺎن و دﺧﺘﺮان ﮐﻮﭼﮏ و‬
‫ﺑﺰرگ و در ﻳﮏ ﮐﻼم ﺟﮕﺮ ﮔﻮﺷﻪ هﺎﯼ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﻮهﻦ و رﻗﺖ ﺁورﯼ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﺧﻮد و ﺳﭙﺎهﻴﺎﻧﺶ ﻗﺮار ﻣﻴﺪادﻩ‪ ،‬ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮ ِد ﻧﺎم اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎﻳﯽ ﺟﺰﺗﺴﻠﻴﻢ وﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدارﯼ ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ )از ﺧﺪا و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮش( ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺠﻬﺖ‬
‫∗‬
‫ﺑﻪ روﯼ اﻳﻦ ﻣﺬهﺐ ﮔﺬاردﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫∗‪ -‬اَﻻﺳﻼم‪ :‬از ﻣﺼﺪر س‪ -‬ل‪ -‬م‪ :‬اًﺳﻠَﻢ‪ :‬اﻧﻘﻴﺎد‪ ،‬ﺗﺴﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻟﻤﻨﺠﺪ؛ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن‪ ،‬ﮔﺮدن ﻧﻬﺎدن‪،‬ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮداري‪،‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ اﻟﻤﻌﺠﻢ اﻟﻌﺮﺑﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﺧﻠﻴﻞ ﺟ‪‬ﺮ‪.‬‬
‫‪١۴۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ هﻤﻪ ﺟﺎ و‬
‫از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا‪ ،‬هﻤﻪ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻴﮑﺮد ﮐﻪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺒﻮل اﺳﻼم ﺑﻪ‬
‫اﻃﺎﻋﺖ وﯼ و ﺧﺪاﯼ او در ﻧﻴﺎﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺬاب و ﻗﻬﺮ وﯼ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬و اﻳﻦ‬
‫دﻗﻴﻘﺎ هﻤﺎن ﻋﺬاﺑﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ از ﻣﺪﺗﻬﺎ ﭘﻴﺶ‪ ،‬اﻋﺮاب را ﺑﻪ ﺁن ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‬
‫و اﮐﻨﻮن ﭘﺲ از ‪ ١٩‬ﺳﺎل ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا ﻣﻴﮕﺬارد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺬاب‪ ،‬ﻻزﻣﮥ اﺳﺘﻘﺮار‬
‫دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﻄﻠﻘﻪ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮرﯼ ﺟﺰ ﺁن ﻣﺒﻌﻮث ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺧﻮد‬
‫ﻧﻴﺰ در اﺑﺘﺪاﯼ دﻋﻮﺗﺶ‪ ،‬ﭼﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺁﻳﺎت ﻗﺮان و ﭼﻪ در ﻣﻼﻗﺎت ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳﺮان‬
‫ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁن اﻋﺘﺮاف ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و اﮐﻨﻮن ﮐﻪ اﻋﺮاب ﭘﺲ از ‪ ١٩‬ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﺠﺰ‬
‫ﻧﻔﺮاﺗﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻏﺎرت اﻣﻮال ﺑﻪ او ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن از ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ‬
‫وﯼ ﺳﺮ ﺑﺎز ﻣﻴﺰدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺿﺮب ﺷﻤﺸﻴﺮ و زور ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ او ﺷﺪﻩ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ در هﻤﻪ ﺟﺎ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺮﮐﻮب و ﺧﻮن و‬
‫ﯼ ﻧﻈﺎﻣﻬﺎﯼ‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺧﻮد را ﺑﺮ وﻳﺮاﻧﻪ هﺎﯼ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪو ِ‬
‫ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺧﻮد ﺑﺮ ﭘﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﮐﺎرﯼ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﻨﻤﻮد‪.‬‬

‫در ﺷﻌﺒﺎن هﻤﺎن ﺳﺎل دوﺑﺎرﻩ "زﻳﺪﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ" را ﺑﻪ ﺳﻮى "وادى اَﻟ ُﻘﺮى" ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ "ﺑﻨﻰ َﻓﺰارﻩ" ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻩ زن و ﻓﺮزﻧﺪان ﺁﻧﻬﺎ‬
‫‪١٤‬‬
‫را ﺑﻪ اﺳﺎرت ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬

‫در ﺷﻌﺒﺎن هﻤﺎن ﺳﺎل ﻣﺤﻤﺪ "ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف" را ﺑﺴﻮى "دُو َﻣ ُﺔ اﻟﺠَﻨﺪل"‬
‫ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ و ﺑﻪ او ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﮔﺮ ﻗﻮم ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺗﻮ در ﺁﻣﺪﻧﺪ دﺧﺘﺮ ﭘﺎدﺷﺎهﺸﺎن را ﺑﻪ‬
‫‪١٥‬‬
‫زﻧﻰ ﺑﮕﻴﺮ‪ ".‬آﻪ ﻗﻮم ﻣﺰﺑﻮر ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻩ و زن رﺋﻴﺴﺸﺎن را ﺑﺰﻧﻰ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫در رﻣﻀﺎن هﻤﺎن ﺳﺎل ﺣﺎرﺛﻪ را دوﺑﺎرﻩ ﺳﻮى "ُامّ ﻗِﺮﻓَﻪ" ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬زﻳﺪ‪ُ" ،‬امﱠ‬
‫ﻗِﺮﻓَﻪ" و دﺧﺘﺮ او را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﻲ آﻨﺪ و دو ﭘﺎى "ام ﻗﺮﻓﻪ" را آﻪ ﭘﻴﺮﻣﺮد ﻓﺮﺗﻮﺗﻰ‬
‫‪١۴٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ "دو ﺷﺘﺮ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮاﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ دو ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺪ ”‪ .‬ﻃﺒﺮى ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ُامﱠ ﻗِﺮﻓَﻪ" ﺷﺮﻳﻒ ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮد و ﻋﺮﺑﺎن ﺑ َﻤﺜَﻞ ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺷﺮﻳﻔﺘﺮ از ُامﱠ ﻗِﺮﻓَﻪ ﺑﻮدى‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮاز‬
‫‪١٦‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﺒﻮدى‪".‬‬

‫اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﺟﻨﺎﻳﺎت ﻧﺎﺑﺨﺸﻮدﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺮدم‬

‫ﺑﻴﭽﺎرﻩ و ﺻﻠﺢ ﺟﻮﯼ ﻋﺮب ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬در ﻣﺪت ﻳﮑﺴﺎل‬
‫ﭘﺲ از ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ‪ ٣٨‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻃﻮاﻳﻒ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫ن ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮﺷﺎن را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ‬
‫ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت و اﺳﻴﺮ ﮐﺮدن زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎ ِ‬
‫ﺧﻮد در ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬

‫ﺗﺮور ﻋﺼﻤﺎء و اﺑﻮﻋﻔﻚ ﺷﺎﻋﺮ‬

‫ﻋ َﻔَﮏ ﭘﻴﺮﻣﺮد‬
‫ازﺟﻤﻠﻪ ﺗﺮورهﺎﻳﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ زﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪهﺪ ﺗﺮور اﺑﻮ َ‬
‫ﺷﺎﻋﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻌﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ و هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ∗،‬ﻣﺮدم‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ اوس و ﺧَﺰرَج را از دﻧﺒﺎﻟﻪ روﯼ از دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ او ﻧﻬﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪١٧‬‬
‫ﻋﻤَﻴﺮ ﺑﻦ‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ در هﻤﻴﻦ زﻣﺎن ُ‬ ‫ﻋﻤَﻴﺮ را ﻣﺎﻣﻮر ﻗﺘﻞ وﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻟِﻢ ﺑﻦ ً‬
‫ﯼ را ﺑﻪ ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ ﺗﺮور ﻋًﺼﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻣﺮوان ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯼ از اﺷﻌﺎر او‬
‫ﻋﺪ ّ‬
‫َ‬
‫را ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺁوردﻳﻢ‪ ∗،‬ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ .‬اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ن دﻳﻦ اﺳﻼم‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از ﺁن‬

‫"وﯼ زن ﻓﺼﻴﺤﻪ اﯼ ﺑﻮد و ﺷﻌﺮ ﮔﻔﺘﯽ و ﻋﻴﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺮدﯼ و ﺁ ِ‬
‫ﯼ را ﮐﻪ هﻢ از ﻗﻮم وﯼ ﺑﻮد ﺑﻔﺮﻣﻮد‬
‫ﻋﻤَﻴﺮ ﺑﻦ ﻋَﺪ ّ‬
‫ﺣﮑﺎﻳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺧﺪﻣﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬و ُ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺮﻓﺖ و ﺁن زن ﺑﻘﺘﻞ ﺁورد‪ .‬و ﻋﻤﻴﺮ هﻢ در ﺷﺐ ﺑﺮﻓﺖ و ﺁن زن را ﺑﻘﺘﻞ ﺁرود‪ ،‬و روز دﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﺨﺪﻣﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺁﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ،‬ﻋﺼﻤﺎء را ﺑﻘﺘﻞ ﺁوردم‪ .‬ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﷲ‬
‫ت ﺧﺪاﯼ و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﮐﺮدﯼ ﺑﮑﺸﺘﻦ ﻋﺼﻤﺎء‪ .‬ﺟَﺰاﻩ ُ ا ُ‬
‫اﻟﺴﻼم‪ ،‬وﯼ را ﮔﻔﺖ‪" :‬اﯼ ﻋﻤﻴﺮ ﻧﺼﺮ ِ‬
‫‪١٨‬‬
‫ﺧﻴﺮاٌ‪”.‬‬

‫∗ ﺑﻪ ﺷﻌﺮ او در ﺟﻠﺪ اول ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫∗ ﺑﻪ ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪١۴٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺟﻨﮓ ﺧﻴﺒﺮ‬

‫و ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻬﻮد‬

‫ﺣﺪَﻳﺒﻴِﻪ‪ ،‬اﺗﺤﺎد ﻗﺒﻠﯽ ﻣﻴﺎن ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﻳﻬﻮد‪ ،‬و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺪوﯼ ﺑﻨﯽ‬
‫ﺑﺎﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ُ‬
‫ﻏﻄَﻔﺎن و ﺑﻨﯽ َﻓَﺰارﻩ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﮑﻠﯽ ﺑﺎﻃﻞ‬
‫َ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﻮاد ﺗﻮاﻓﻖ‪ ،‬دو ﻃﺮف ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﺣﺪَﻳﺒﻴﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ را‬
‫هﻢ ﻋﻘﺪ اﺗﺤﺎد ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻗﺮارداد ُ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﺳﺎﺑﻖ و اﻧﺘﻘﺎم از ﺁﻧﺎن ﻓﺮاهﻢ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺧﻴﺒﺮ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﺸﺎورزﯼ و ﻧﺨﻞ دارﯼ اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻨﺪ از ﺛﺮوت‬
‫ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻴﻴﺒﺮ در ﻧﻮد ﻣﺎﻳﻠﯽ ﺷﻤﺎل ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻗﺮار داﺷﺖ و در ﮐﻨﺎر ﺁن ‪ ۵‬ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻨﺎﻣﻬﺎﯼ‬
‫"ﺣِﺼﻦ"‪َ " ،‬ﻗﻤُﻮص"‪" ،‬ﺻَﻌﺐ ﺑﻦ ﻣُﻌﺎذ"‪" ،‬وَﻃﻴﻊ" و "ﺳُﻼﻟِﻢ" ﻗﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻗﻠﻌﻪ هﺎ ﺑﻄﻮر ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ در ﻣﻴﺎن ﺑﺎغ هﺎﯼ ﺧﺮﻣﺎ و ﻣﺰارع ﮐﺸﺎورزﯼ اهﺎﻟﯽ ﺁن‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺰارع ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻴﺎن دراز‪ ،‬در اﺛﺮ ﮐﻮﺷﺶ و ﺗﻼش ﭘﻴﮕﻴﺮ و‬
‫دﻟﺴﻮزاﻧﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﮐﺸﺎورز ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺁﻧﺎن ﺑﻄﻮر ﻋﻤﺪﻩ‬
‫از ِﻗﺒَﻞ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮدارﯼ از ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ در ﻃﯽ روز در اﻳﻦ ﻣﺰارع ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ و هﻨﮕﺎم ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد ﮐﻪ از اﻣﻨﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭘﻨﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اهﺎﻟﯽ هﺮ ﻗﻠﻌﻪ ﻳﮏ ﺟﻤﻊ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺧﻮد ران را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ از ﺁﻧﺠﺎ‬
‫ﮐﻪ ﺑﮑﺎر ﮐﺸﺎورزﯼ اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ داﻣﺪار ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ و‬
‫درﮔﻴﺮﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﺮ و ﮐﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﻗﺪرت و ﭼﻴﺮﮔﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﭼﻨﺪاﻧﯽ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪ هﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﻳﮏ اﺗﺤﺎد ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﻴﺎن ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼت ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﺳﻬﻤﯽ از ﻣﺤﺼﻮل ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺪوﯼ‪ ،‬هﻢ از ﺗﻌﺮﺿﺎت اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺼﻮن ﻣﯽ‬
‫‪١۴٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و هﻢ ﻃﺒﻖ ﻗﺮاردادﯼ ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ از ﺧﻮد ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﺤﺖ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺧﻮد ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻣﺮدم هﺮ ﻗﻠﻌﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ اﺑﺘﮑﺎر ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺸﮑﻠﯽ ﺧﻮدﺑﺨﻮدﯼ و از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ‪ ،‬و ﺑﺪون‬
‫ارﺗﺒﺎط و هﻤﺎهﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﻗﻠﻌﻪ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﺪﻓﺎع از ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻀﺎف ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻴﺶ از هﺮ زﻣﺎن دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﯼ‪ ،‬زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎﻣﻼ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺪوﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻣﺘﺤﺪ و ﻳﺎ ﻣﺴﺌﻮل ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﺟﺰ‬
‫ﻏﻄﻔﺎﻧﻴﺎن ‪ ،‬ﭼﻪ از روﯼ ﺗﺮس و ﭼﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘﻮل ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮد را ﮐﻨﺎر ﮐﺸﻴﺪﻩ‪ ،‬هﻴﭻ اﻗﺪاﻣﯽ در ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻏﻄﻔﺎﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ راﻩ ﮐﻤﮑﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﻴﺒﺮﻳﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻳﮏ ﺗﻮﻗﻒ‬
‫دو ﻣﺎهﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬در ﺁواﺧﺮ ﻣﺎﻩ ﻣﺤﺮ ِم ﺳﺎل هﻔﺘﻢ هﺠﺮت‪ ،‬ﺑﺎ ‪ ١۶٠٠‬ﻧﻔﺮ از اﻓﺮاد‬
‫ﺟﺮار و ﮐﺎرﺁزﻣﻮدﻩ ﺧﻮد راهﯽ ﺧﻴﺒﺮ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ و ﮐﺸﺎورز ﺁﻧﺮا در ﻓﻠﻌﻪ‬
‫هﺎﻳﺸﺎن ﺗﺤﺖ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺧﻮد در ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬

‫رﺳﻢ ﻣﺤﻤﺪ در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﺪون اﻃﻼع ﻗﺒﻠﯽ و‬
‫ﺑﻄﻮر ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ او ﺑﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ اﺳﻼم را ﺟﺪﯼ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﻮد را‬
‫ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺴﻴﻞ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺷﺐ را در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺁﻧﺎن اﻃﺮاق ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬و‬
‫ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ﺁﮔﺮ ﺑﺎﻧﮓ ﻧﻤﺎز را از ﺟﺎﻧﺐ ﺁﻧﺎن ﻧﻤﯽ ﺷﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻗﺮار ﻣﻴﺪاد‪ ،‬و ﺁﮔﺮ "ﺑﺎﻧﮓ ﻧﻤﺎز از ﻣﻴﺎن اﻳﺸﺎن ﺑﺸﻨﻴﺪﯼ‪ ،‬دﺳﺖ از اﻳﺸﺎن ﺑﺪاﺷﺘﯽ و‬
‫ﻏﺎرت ﻧﻔﺮﻣﻮدﯼ"‪ .‬و ﭼﻮن ﺑﺎﻧﮓ ﻧﻤﺎز ﺑﮕﻮش ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺻﺤﺎب ﺧﻮد‬
‫ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺧﺮاب ﺷﺪ ﺧﻴﺒﺮ‪ ،‬و ﻣﺎ ﭼﻮن ﺑﺴﺎﺣﺖ ﻗﻮﻣﯽ از ﮐﻔﺎر ﻓﺮود ﺁﻣﺪﻳﻢ‪ ،‬واﯼ ﺑﺮ‬
‫‪١۵٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪١٩‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﺼﻠﺖ اﺟﺒﺎرﯼ و ﻧﻪ اﻋﺘﻘﺎدﯼ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ اﻋﺮاب ﺑﻪ اﺳﻼم‬ ‫اﻳﺸﺎن"‪.‬‬
‫را ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ زﻣﺎن ﻣﺮدم ﺧﻴﺒﺮﮐﻪ در ﻣﺰارع ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دﻳﺪن ﻟﺸﮑﺮ‬
‫ﻏﺎرﺗﮕﺮﻣﺤﻤﺪ از دور ﺑﺎ ﺷﺘﺎب و در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﺎﻧﮓ ﻣﻴﺰدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﻟﺸﮕﺮش‬
‫ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪرون ﻗﻠﻌﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد ﻓﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺁﻧﺠﺎ ﻓﺮود ﺁﻣﺪ ﺗﺎ ﻣﻴﺎن اهﻞ ﺧﻴﺒﺮ و ﻗﻮم ﻏﻄﻔﺎﻧﻴﺎن ﺣﺎﻳﻞ‬
‫نِ‪ِ ،‬ﺧﻴﺒﺮﻳﺎن را ﺑﺮ ﺿﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ آﻤﻚ ﻧﺪهﻨﺪ و ﭼﻮن ﻏﻄﻔﺎﻧﻴﺎن از‬
‫ﺷﻮد آﻪ ﻏﻄﻔﺎﻧﻴﺎ ِ‬
‫ﺁﻣﺪن ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻓﺮاهﻢ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ آﻤﻚ ﻳﻬﻮدان ﺷﺘﺎﺑﻨﺪ و ﭼﻮن روان ﺷﺪﻧﺪ از‬
‫آﺎر اﻣﻮال و آﺴﺎن ﺧﻮد ﺧﻮد ﻧﮕﺮان ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻩ‬
‫‪٢٠‬‬
‫اﻧﺪ و ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ و در ﺟﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ و ﭘﻴﻤﺒﺮ را ﺑﺎ ﺧﻴﺒﺮﻳﺎن واﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪" .‬‬

‫اوﻟﻴﻦ ﻗﻠﻌﻪ اﯼ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪ "ﻧﺎﻋﻢ" اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫در ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺘﺢ ﺁن "ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣَﺴﻠَﻤﻪ" ﺑﻀﺮب ﺳﻨﮓ ﺁﺳﻴﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﻳﮏ زن ﻳﻬﻮدﯼ‬
‫از ﺑﺎﻻﯼ دﻳﻮار ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ وﯼ ﻣﯽ اﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻠﻌﻪ دوم‪ ،‬ﻗﻤﻮص اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﺁن زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ زﻳﺎدﯼ ﺑﻪ اﺳﺎرت‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻄَﺐ" رﺋﻴﺲ ﻗﻮم ﺑﻨﯽ‬

‫ﺣ َﻴﯽﱢ ﺑﻦ اَﺧ َ‬
‫از ﺟﻤﻠﮥ اﺳﺮا‪" ،‬ﺻَﻔﻴّﻪ" دﺧﺘﺮ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎﯼ " ُ‬
‫ﻧﻀﻴﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺑﻴﺮون راﻧﺪن ﺁﻧﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻴﺒﺮ ﮐﻮچ ﮐﺮدﻩ و در‬
‫ﺣ ِّﻴﯽ ﺑﻦ اﺧﻄﺐ" ﺑﻨﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻴﺎن ﻗﻠﻌﻪ هﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ " ُ‬
‫ﻗﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ رﺋﻴﺲ ﺑﻨﯽ ُﻗﺮَﻳﻈﻪ دادﻩ ﺑﻮد داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻤﻴﺎن ﺁﻧﺎن‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ در‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺮود و ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮدن زدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻨﮓ ﺑﺮ زن و ﻓﺮزﻧﺪان او اﻧﺪاﺧﺘﻪ و از هﻤﺎن اول دﺳﺖ روﯼ‬
‫ﺻﻔﻴﻪ ﻣﯽ ﮔﺬارد و زن ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ را ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺷﻮهﺮش "ﮐَﻨﺎﻧَﺔ ﺑﻦ رَﺑﻴﻊ"‪ ،‬رﺋﻴﺲ‬
‫‪١۵١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن را‪ ،‬ﺑﺠﺮم اﻓﺸﺎ ﻧﮑﺮدن ﻣﺤﻞ ﮔﻨﺞ هﺎﯼ اﻣﺎﻧﺘﯽ ﻣﺮدم‪ ،‬ﮔﺮدن ﻣﯽ زﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﮐﺎﻣﺮواﺋﯽ ﺑﻪ ﭼﺎدر ﺧﻮد ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬

‫داﺳﺘﺎن ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ ﮐﻨﺎﻧﻪ از اﻳﻨﻘﺮار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ او در ﺑﺮاﺑﺮ اﺻﺮار ﻣﺤﻤﺪ در‬
‫اﻓﺸﺎﯼ ﻣﺤﻞ اﻣﻮال و داراﺋﯽ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ اﻣﺎﻧﺖ ﻧﺰد او ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﺳﺎﺳﺎ ﻣﻨﮑﺮ وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎ‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﻳﮑﯽ از ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺧﺮاﺑﻪ اﯼ را ﮐﻪ ﮐﻨﺎﻧﻪ داراﺋﯽ و ﭘﻮﻟﻬﺎﯼ ﻣﺮدم را در ﺁن‬
‫ﻣﺨﻔﯽ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺸﺎن دادﻩ و ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻘﺪارﯼ از ﺁﻧﻬﺎ را از زﻳﺮ ﺧﺎﮎ در‬
‫ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺠﺪدا ﮐﻨﺎﻧﻪ را ﺑﺮاﯼ اﻓﺸﺎﯼ ﻣﺤﻞ ﺑﻘﻴﻪ داراﺋﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﻮد‬
‫ﺁوردﻩ از او ﺳﺌﻮال ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﻨﺎﻧﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل اﻧﮑﺎر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺠﺪدا‬
‫دﺳﺘﻮر ﺷﮑﻨﺠﮥ او را ﻣﯽ دهﺪ∗ و ﺑﻪ " ُز ِﺑَﻴﺮ ﺑﻦ اَﻟﻌَﻮام" ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪":‬ﺗﺎ او را ﻋﺬاب‬
‫دهﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﻮﻗﺖ ﮐﻪ اﻗﺮار ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬و زﺑﻴﺮ او را ﻋﻘﻮﺑﺖ ]ﺷﮑﻨﺠﻪ[ ﻣﻴﮑﺮد و هﻴﭻ‬
‫اﻗﺮارﯼ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬او را ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣَﺴﻠَﻤﻪ داد ﺗﺎ وﯼ را‬
‫ﺑﻌﻮض ﺑﺮادر ﺧﻮد "ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣَﺴﻠَﻤﻪ" ﺑﺎز ﮐﺸﺪ‪ .‬ﭘﺲ َﻣﺴﻠﻤﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و وﯼ‬
‫را در ﺣﺎل ﮔﺮدن ﺑﺰد"‪ ٢١ .‬ﺑﺨﺎرﯼ ﻧﻴﺰ ﺷﺮح ﻣﺎﺟﺮا را اﻳﻨﻄﻮر ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪:‬‬

‫"ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻮرد ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﻨﺎﻧﻪ ﺑﻪ زﺑﻴﺮ دﺳﺘﻮر داد و ﮔﻔﺖ‪ :‬او را ﺁﻧﻘﺪر ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺪﻩ ﺗﺎ ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ‬
‫دارد از او در ﺁورﯼ و ﺑﻴﺮون ﺑﮑﺸﯽ‪ .‬ﻟﺬا زﺑﻴﺮ روﯼ ﺳﻴﻨﮥ ﮐﻨﺎﻧﻪ ﺁﺗﺸﯽ روﺷﻦ ﮐﺮد‪ ،‬و ﺁﻧﺮا ﺑﺎ ﭼﻮب‬
‫ﮐﺒﺮﻳﺖ ﭘﺨﺶ ﮐﺮد ﺗﺎ ﮐﻨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻣﺮگ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ او را ﺑﻪ َﻣﺴﻠﻤﻪ داد ﺗﺎ ﺳﺮ از ﺗﻨﺶ ﺟﺪا‬
‫‪٢٢‬‬
‫ﮐﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﮐﻨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﮐﻪ در ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﻗﺮان ﻣﮑﺮرا دﻳﮕﺮان را ﺑﻪ‬

‫∗اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ اﺳﻼم ﻣﺬﻫﺒﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮده و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪ در آن ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮﻳﺒﻜﺎراﻧﻪ ﺑﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻧﺎم ﺣﺪ ﺑﺮﺷﻜﻨﺠﻪ در زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﺧﻮد ﺳﻌﻲ در‬
‫ﺷﺮﻋﻲ ﺟﻠﻮه دادن آن ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ آوردن ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺳﻌﻲ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻗﺒﺎﺣﺖ‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ را ﻣﺨﻔﻲ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺧﻮد را از ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﻲ و ﮔﻨﺎه ارﺗﻜﺎب ﺑﻪ آن ﺧﻼص ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﻛﻪ از ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ وﺣﺸﻴﮕﺮي و ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﮔﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اش‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ در ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺧﻮد‪،‬‬
‫در ﺣﺮف ﻫﻢ ﻛﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺷﻜﻨﺠﻪ اﺳﺮاي ﺟﻨﮕﻲ را ﻣﻨﻊ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎده ﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١۵٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻣﺎﻧﺖ دارﯼ ﺗﺸﻮﻳﻖ و ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ هﻤﻴﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺑﻪ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻔﻴﻪ را "دِﺣﺒَﺔ ﺑﻦ ﺧﻠﻴﻔَﺔ َاَﻟﮑَﻠﺒﯽ" از اﺻﺤﺎب ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ‬

‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪ وﯼ را ﺑﻪ او ﻧﻤﯽ دهﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺸﺎق ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"وﻗﺘﯽ دﺣﺒَﻪ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﺻﻔﻴﻪ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮدش ﺑﻮدﻩ اﻋﺘﺮاض ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺠﺎﯼ‬
‫‪٢٣‬‬
‫ﺻﻔﻴﻪ دو دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮﯼ او را ﺑﻪ دﺣﺒﻪ ﻣﯽ دهﺪ‪".‬‬

‫ﭘﺲ از ﺁن‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ زﻧﺎن ﺧﻴﺒﺮ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺤﻤﺪ در ﮐﺎم‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺻﻔﻴﻪ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺑﯽ ﺗﺎب ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﮐﻤﺎل ﺑﯽ ﭘﺮواﺋﯽ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺮﺁﻧﯽ‬
‫ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ زﻳﺮ ﭘﺎ ﻣﻴﮕﺬارد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻋﺪﻩ اﺳﻼﻣﯽ و ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ ﻋﺪّﻩ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻧﺮا ﺗﺎﻳﻴﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻣﺎ ﺁﻧﺮا ﻗﺒﻼ ﻣﻔﺼﻼ ﺷﺮح دادﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻤﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻮهﺮ داﺷﺘﻪ و ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﻃﻼق ﻳﺎ هﺮ دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮﯼ در ﺗﻤﻠﮏ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ و ﺑﺪون رﻋﺎﻳﺖ ﻣﺪت ﭼﻨﺪ ﻣﺎهﻪ ﻋﺪﻩ‪ ،‬هﻢ ﺧﻮاﺑﮕﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯽ ! ﺧﻮد ﺑﻮﻗﺖ ﺿﺮورت ﺳﺎﺑﻘﻪ‬
‫وﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ در زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاردن ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﺪاﺋ ِ‬
‫درﺧﺸﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺘﻈﺎرﯼ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬و در هﻤﺎن راﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪،‬‬
‫در ﻣﻴﺎﻧﻪ راﻩ‪ ،‬از زن ﺑﻴﭽﺎرﻩ و ﻋﺰادار ﮐﺎم دل ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻴﺴﺖ ﮐﻪ در هﻤﺎن روز ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﻓﻮرﯼ ﺑﺎ‬

‫اﺳﻴﺮﯼ ﮐﻪ ﺁﺑﺴﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎن وﺿﻊ ﺣﻤﻞ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺧﻮد اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن‬
‫را رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻇﺎهﺮا ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ ﺻﻔﻴﻪ ﺁﺑﺴﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺮاﯼ روﺷﻦ ﺷﺪن ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺣﺪ اﻗﻞ ﺗﺎ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺑﻌﺪﯼ وﯼ ﺻﺒﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﺧﻼﻓﮑﺎرﯼ او وﺿﻊ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﻋﻤﻞ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻼﻓﮑﺎرﯼ و ﮔﻨﺎﻩ او را ﭘﺎﮎ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ ﻣﻄﻠﻖ اﻟﻌﻨﺎﻧﯽ وﯼ در‬
‫‪١۵٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻋﻤﺎل ش‪ ،‬و ﺑﻤﻮازات ﺁن ﺗﺮس از اﻧﺘﻘﺎد از وﯼ ﻧﻴﺰ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻴﻴﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﮔﻬﮕﺎﻩ ﺗﺨﻠﻔﺎت او‬
‫را ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ ،‬هﺮﭼﻪ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻣﻴﺮوﻳﻢ ﮐﻤﺘﺮ ﻧﻐﻤﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و اﻧﺘﻘﺎدﯼ‬
‫ﺑﮕﻮﺷﻤﺎن ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬در اﻳﻨﻤﻮرد ﻧﻴﺰ ﮐﺴﯽ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ او ﻧﻤﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬درهﺮﺣﺎل‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ در ﺁن روز‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﭼﻬﺎر ﭼﻴﺰ ﻧﻬﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪:‬‬

‫"از ﮐﻨﻴﺰﮐﯽ ﮐﻪ او را ﺑﻤﻠﮏ ﺧﻮد ﺁورﻧﺪ و ﺁﺑﺴﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﺎ وﯼ ﻧﮑﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺣَﻤﻞ ﺑﻨﻬﺪ؛ و از‬
‫ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺮ ﻧﻬﯽ ﮐﺮد و ﭘﻴﺶ از ﺁن ﺣﻼل ﺑﻮد‪ ،‬و هﻤﭽﻨﻴﻦ از ﮔﻮﺷﺖ دَدهﺎ ﮐﻪ ﮔﺰﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻬﯽ‬
‫ﮐﺮد؛ و ازﺑﻴﻊ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﭘﻴﺶ از ﺁﻧﮑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻨﻨﺪ"‪.٢٤‬‬

‫در ﺿﻤﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ در راﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺷﺐ را در راﻩ اﻃﺮاق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻬﻤﺮاﻩ دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﺧﻮاب رﻓﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﺁن در روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻧﻤﺎز ﻗﻀﺎ ﺑﺎب ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻗﻠﻌﻪ هﺎﯼ ﻧﺎﻋﻢ و ﻗﻤﻮص ﮐﻪ ﺑﺪون زﺣﻤﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ‬
‫ﺻﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ در ﺁن ﺛﺮوت ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﻧﻴﺮ ﭘﺲ از‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺎز ﺷﺪ و ﺛﺮوت ﺁن ﮐﻪ دﺳﺘﺮﻧﺞ ﺳﺎﻟﻴﺎن ﺳﺎل ﮐﺎر و زﺣﻤﺖ ﺳﺎﮐﻨﺎن‬
‫ﻖ‪ِ ،‬ﻧﻄﺎﻩ و‬
‫ﺁن ﺑﻮد ﻣﻴﺎن ﻏﺎرﺗﮕﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺁن‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪ هﺎى ﺷ ِ‬
‫آﺘﻴﺒﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف در ﺁﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ دو ﻗﻠﻌﻪ وَﻃﻴﻊ و ﺳُﻼِﻟِﻢ ﮐﻪ "از هﻤﻪ ﺣِﺼﻦ هﺎﯼ ﺧﻴﺒﺮ‪ ...‬ﻣﺤﮑﻢ‬
‫ﺗﺮ ﺑﻮد و ﻣﺮدم ﺑﺴﻴﺎر در ﺁن هﺮ دو ﺣِﺼﻦ ﺑﻮدﻧﺪ" ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ دو ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻨﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺁﻏﺎز ﺟﻨﮓ‪ ،‬در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﮕﻬﺎ راﻳﺞ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪،‬‬
‫ﭘﺲ از دﻩ روز ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ و ﺟﻨﮓ و زد و ﺧﻮرد ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﻴﺂﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻗﻠﻌﻪ ﺧﻴﺒﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺘﺪا اﺑﻮﺑﮑﺮ و روز ﺑﻌﺪ ﻋﻤﺮ‬
‫را ﺑﺮاﯼ ﻓﺘﺢ ﺁن ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺁﻧﻬﺎ هﺮ ﻳﮏ ﺑﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪،‬‬
‫ﻋﻠﯽ را اﻋﺰام ﻣﻴﺪارد ﮐﻪ وﯼ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ رواﻳﺎت راوﻳﺎن اﻏﺮاق ﮔﻮﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎن د ِر ﺁﻧﺮا‬
‫‪١۵۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺎ ﺑﺎزوﯼ ﺧﻮد از ﺟﺎ ﮐﻨﺪﻩ‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪ را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﺧﻮد در ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬

‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﮔﺸﻮدﻩ ﺷﺪن ﺧﻴﺒﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻋﻠﯽ‪" ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺷﺮوع ﮐﺮد ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ هﺎ‬
‫و اﻣﻼﮐﯽ ﮐﻪ از هﻤﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ ﺑﻪ او ﺑﻮدﻧﺪ‪ .٢٥".‬ﺑﻌﻼوﻩ‪" ،‬ﺑﻌﻀﯽ ﮐﻪ زﻳﻨﻬﺎر‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻳﺸﺎن را زﻳﻨﻬﺎر داد و ﺑﻌﻀﯽ ﮐﻪ زﻳﻨﻬﺎر ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬
‫‪٢٦‬‬
‫ﺁورد"‬

‫ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ زﻳﻨﻬﺎر ﺧﻮاﺳﺘﻪ از اﻳﻨﺮو اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ "ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻣﺎ ﻋﻤﺎرت‬
‫ﺿﻴﺎﻋﻬﺎﯼ ﺧﻴﺒﺮ ﺑﻬﺘﺮ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﮐﺮدن‪ ،‬و اﻟﺘﻤﺎس ﮐﺮدﻧﺪ ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬اﻳﺸﺎن را‬
‫رهﺎ ﮐﻨﺪ و هﻢ در ﺧﻴﺒﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻋﻤﺎرت و زراﻋﺖ زﻣﻴﻦ ﺧﻴﺒﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﺑﻘﺎﻋﺪﻩ ﺧﻮد و اﻳﺸﺎن را ﻧﻴﻤﻪ اﯼ از ﺛﻤﺎر ﺁن ﺑﺎﺷﺪ و دﻳﮕﺮ ارﺗﻔﺎﻋﻬﺎ ﻣﯽ دهﻨﺪ؛ و‬
‫ﺳﻴﺪ ‪،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻮﺟﺐ رﺿﺎ داد و ﺗﻘﺮﻳﺮ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﻧﺒﺸﺖ ﺑﺸﺮط ﺁﻧﮑﻪ هﺮ‬
‫‪٢٧‬‬
‫ﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﺧﻮاهﺪ اﻳﺸﺎن را از ﺧﻴﺒﺮ ﺑﻴﺮون ﮐﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺧﻴﺒﺮ ﮐﻪ ﺗﺎ دﻳﺮوز ﺻﺎﺣﺐ زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن‬
‫ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮ روﯼ زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﻌﻨﻮان ﺳﺮف و رﻋﻴﺖ ﻣﺤﻤﺪ و اﻃﺮاﻓﻴﺎن او‬
‫ﮐﺎر ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻤﺎر وﯼ در ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﺠﺎزات ﺧﺪاﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ اﻧﺴﺎن‬
‫هﺎﺋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺼﺪﺷﺎن زﻧﺪﮔﯽ از ﻃﺮﻳﻖ ﮐﺎر و زﺣﻤﺖ ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺑﺮ روﯼ‬
‫زﻣﻴﻦ هﺎﻳﺸﺎن ﺑﻮد‪ ،‬و ﭼﻮن ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺑﺮدﮔﯽ او ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ اﮐﻨﻮن ﻧﺎﭼﺎر‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﯽ ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ او ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻦ در دهﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻓﺌﻮداﻟﻴﺴﻢ ﻋﺸﻴﺮﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺨﺼﺎ ﺑﺎﻧﯽ ﺁن‪ ،‬و ﻳﺎ اﮔﺮ هﻢ از ﻗﺒﻞ وﺟﻮد‬
‫داﺷﺖ وﯼ اداﻣﻪ دهﻨﺪﻩ ﺁن در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺘﯽ از ﺑﺮدﮔﯽ ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﺪا در اروﭘﺎ و ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ راﻳﺞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺧﺸﻦ ﺗﺮ و ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬زﻳﺮا در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در ﺁﻧﻬﺎ ارﺑﺎب ﺣﻖ ﺑﻴﺮون ﮐﺮدن رﻋﻴﺖ و ﺣﺘﯽ ﻓﺮزﻧﺪان او از زﻣﻴﻦ را‬
‫در ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ و ﺣﺘﯽ ﭘﺲ از ﺁن ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،٢٨‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﻮد ﺣﻖ ﻣﻴﺪاد و ﺁﻧﺮا‬
‫ﮐﺘﺒﺎ در ﻗﺮارداد ﻧﻴﺰ ﻗﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ هﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ را از روﯼ‬
‫‪١۵۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫∗‬
‫زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎﻧﺪازد‬

‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬اﻣﻮال و ﺛﺮوﺗﻬﺎﯼ ﻣﻨﻘﻮل ﻧﻴﺰ ﺑﻌﻨﻮان ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ ﻣﻴﺎن ﻣﺤﻤﺪ و‬
‫اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﻏﺎرﺗﮕﺮ وﯼ ﺑﺸﺮح زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ هﺸﺎم ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ‬
‫دهﺪ‪" ،‬ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻴﺒﺮ ﺑﮕﺸﻮد‪ ،‬ﺧﻤﺴﯽ از ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺧﻮد را ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻬﺰار و هﺸﺘﺼﺪ∗* ﺳﻬﻢ ﻗﺴﻤﺖ ﮐﺮد‪ ،‬از ﺑﻬﺮ ﺁﻧﮑﻪ هﺸﺪﻩ‬
‫اﻣﻴﺮ**∗ ﺑﻮدﻧﺪ و هﺮ اﻣﻴﺮﯼ ﺻﺪ ﺳﻮار و ﭘﻴﺎدﻩ داﺷﺖ‪ .‬و ﭼﻨﺪ اﻣﻴﺮ از ﻣﻬﺎﺟﺮان‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﻋﻤﺮ‪ ،‬و ﻋﻠﯽ‪ ،‬و ﻃﻠﺤﻪ‪ ،‬و زﺑﻴﺮ‪ ،‬و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻮف؛ و ﺑﺎﻗﯽ از‬
‫اﻧﺼﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬و ﺧﻤﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ ﻣﻴﺎن زﻧﺎن ﺧﻮد و ﺧﻮﻳﺸﺎن و اهﻞ ﺑﻴﺖ‬
‫‪٢٩‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﮐﺮد‪".‬‬

‫∗ در اﻳﻨﺠﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺿﺮوري ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ ﻛﻪ ﻛﺴﺎﻧﻴﻜﻪ ﻧﺎ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و ﻳـﺎ از روي ﻏـﺮض و ﺑـﺎ ﻫـﺪف ﻓـﺮﻳﻔﺘﻦ‬
‫دﻳﮕﺮان از ﻫﺪف اﺳﻼم ﺑﻪ ﺑﺮﭘﺎﺋﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻲ ﻃﺒﻘﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪي و ﻳﺎ راﻫﻲ ﺟﺰ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داري و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺰم ﺳﺨﻦ ﺳـﺮاﺋﻲ‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻛﻪ اﺳﻼم در ﻫﻤﺎن ﻧﻄﻔﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ درﻫﻤﺎن ﺷﻜﻞ اﺳﻼم ﻧﺎب ﻣﺤﻤﺪي اش‪ ،‬ﺣﺘﻲ از ﻧﻈـﺎم‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻓﺌﻮداﻟﻲ ﻧﻴﺰ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎده ﺗﺮ و ﻣﺒﻠﻎ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از اﺷﻜﺎل ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ و ﻋﺸﻴﺮﺗﻲ ﻓﺌﻮداﻟﻲ و ﺑـﺮده‬
‫داري ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫∗* ﺗﻘﺴﻴﻢ از اﻳﻨﻘﺮار ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ ﺗﻦ از اﻓﺮاد ﻳﻚ ﺳﻬﻢ و ﺑﺮاي ﻫﺮ اﺳﺒﻲ دو ﺳﻬﻢ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه و‬
‫ﭼﻮن ﻋﺪه اﻓﺮاد ‪ 1400‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮده و اﺳﺒﻬﺎ دوﻳﺴﺖ راس‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﻣﻘﺪار ﺳﻬﺎم ﺑﻬﺰار و ﻫﺸﺘﺼﺪ ﺳﻬﻢ ﺑﺎﻟﻎ ﻣﻴﺸﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺟﻨﺒﻪ دﻳﮕﺮي از ﺳﺮﺷﺖ ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻏﻴﺮ روﺣﺎﻧﻲ و ﺷﺪﻳﺪا ﺛﺮوت ﻃﻠﺒﻲ و ﻣﺎدي ﺑﻮدن ﻣﺬاﻫﺐ و‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻣﺬﻫﺐ اﺳﻼم ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ در آن ارزش اﺳﺐ )ﺑﻪ درﺳﺘﻲ( دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻛﻪ‬
‫اﺳﺐ ﻧﻘﺶ ﺳﻮد آورﺗﺮي در ﭘﻴﺮوزي و ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻏﻨﺎﺋﻢ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ در ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻛﻪ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻫﻢ ارز اﺳﺐ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﺑﺮاﺑﺮي آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﻦ‬
‫اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ارزش اﺳﺐ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﻮدﻣﻨﺪﻳﺶ در ﺟﻨﮓ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﺖ و ﻧﺠﺎﺑﺘﺶ‪ ،‬از ﻫﺰاران‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﺎري ﺟﺰ ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت ﻣﺮدم ﺑﻴﮕﻨﺎه ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻤﺮاﺗﺐ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫∗** ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ در اﻳﻦ ﻣﻮرد اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن ﻏﺎرﺗﮕﺮان روﻣﻲ ﻧﻴﺰ رﺳﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ﻏﻨﺎﺋﻢ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﻏﺎرت ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻫﺎي ﻣﻔﺘﻮﺣﻪ را ﻣﻴﺎن ﺳﺮداران )ﻳﺎ اﻣﻴﺮاﻧﻲ( ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ و از ﻃﺮﻳﻖ آﻧـﺎن‬
‫ﻣﻴﺎن ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺸﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ در آﻧﺰﻣﺎن ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺰم ﻧﻘـﺶ ﻛﻤﺘـﺮي در ﺷﺴﺘﺸـﻮي ﻣﻐـﺰي‬
‫ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﺮاي ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻠﻞ دﻳﮕﺮ و ﭼﭙﺎول آﻧﺎن داﺷﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺤﺮك اﺻـﻠﻲ‪ ،‬ﺑـﺮاي اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻜﺎر ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺰ اﻧﻘﻼب ﻛﺜﻴﻔﻲ ﻛﻪ اﺳﻼم وﺳﻴﻠﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻬﺎﺋﻲ آن در ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺑﺪوي ﻋﺮب ﺑﻮد‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوي و اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﺮ ﻋﺮب را ﺑـﻪ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑﻤﺮاﺗـﺐ ﭼﭙـﺎوﻟﮕﺮي ﻛـﻪ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻋـﺎﻟﻲ آن‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮري رم و ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻣﻴﺪاد‪ ،‬و از اﻳﻨﺮو‪ ،‬از ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﻴﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑﻬـﻴﭻ وﺟـﻪ ﺑـﺮاي اﻧﺴـﺎن‬
‫اﻓﺘﺨﺎر آﻣﻴﺰ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺑﻴﺎن ﺳﻘﻮط اﺧﻼﻗﻲ اﻧﺴﺎن و ﻣﺎﻳﻪ ﻧﻨﮓ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪١۵۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اهﻞ ﻓﺪﮎ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ روﺳﺘﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺁﺑﺎد و ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰﯼ ﺑﻮد‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎر‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﺧﻴﺒﺮ را دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ دﺳﺘﯽ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺁﻧﮑﻪ ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮزهﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺪﻩ و ﺧﻮاهﺎن ﺑﺮﻗﺮارﯼ هﻤﺎن ﻗﺮار ﻓﺌﻮداﻟﯽ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺧﻴﺒﺮﻳﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻓﺪﮎ ﺧﻮد را داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺤﻤﺪ در ﻓﺘﺢ ﺁن ﻧﻘﺸﯽ اﻳﻔﺎ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ‪ ،‬ﻳﮏ ﮐﺎﺳﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﺁﺑﺎد و ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰش ﮐﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﺧﻴﺒﺮ ﺣﺘﯽ از ﻟﮕﺪﮐﻮب‬
‫ﺳﻢ ﺳﻮاران ﻧﻴﺰ در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫ن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴ ﻪ اﻟﺴ ﻼم‪ ،‬ﺑ ﻮد‪ ،‬از ﺑﻬ ﺮ ﺁﻧﮑ ﻪ ﺟﻨﮕ ﯽ ﻧﮑ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﺁن را ﺑ ﺪادﻩ‬
‫"و ﻓﺪﮎ ﺧﺎص ازا ِ‬
‫‪٣٠‬‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪".‬‬

‫اﺑﻦ ﻋﺸﺎق ﻧﻴﺰ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ وﻗﺘﻰ در ﺟﻨﮓ ﺧﻴﺒﺮ ﻗﺮار ﺷﺪ آﻪ ﻧﻴﻤﻰ از ﻣﺤﺼﻮل‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻌﻠﻖ ﮔﻴﺮد‪" .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﺪك ]ﻧﻴﺰ[ ﺑﻪ ﻣﻠﻚ ﺷﺨﺼﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ ﭼﻮن‬
‫‪٣١‬‬
‫وﯼ در ﺿﻤﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺘﺮ و اﺳﺐ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد"‪.‬‬

‫"وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺧﻴﺒﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪ‪ ،‬ﺷَﻖ و ﻧَﻄﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دادﻩ ﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﮐَﺘﻴﺒَﻪ‬
‫ﺑﻪ ‪ ۵‬ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻨﻘﺴﻢ ﮔﺸﺖ‪ :‬ﺧﻤﺲ ﺳﻬﻢ ﺧﺪا )ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎرت ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮار ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ(؛ ﺧﻤﺲ ﺳﻬﻢ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ؛ ﺳﻬﻢ ﻧﺰدﻳﮑﺎن وﯼ )ﺧﺎﻧﺪان و ﺗﺒﺎر ﻣﺤﻤﺪ(؛ ﺳﻬﻤﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻧﮕﻬﺪارﯼ زﻧﺎن او اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ ) ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد اﮐﻨﻮن ﮔﺰارش‬
‫دﻗﻴﻘﯽ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ(؛ و ﻣﺒﻠﻐﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﻨﻮان واﺳﻄﻪ در ﻣﺬاﮐﺮات ﺻﻠﺢ‬
‫ﺑﺎ ﻓﺪﮐﻴﺎن ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﻩ ) و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ را ﻗﺎدر ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﮐﻞ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﭼﻨﮓ اﻧﺪازد(‬
‫‪٣٢‬‬
‫ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ هﻤﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﻣﺤﻤﺪ و ﺧﻮاﺳﺖ و ﺳﻠﻴﻘﻪ او اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫ﺧﺪا در ﺁﻳﻪ اﯼ ﻧﺤﻮﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻏﻨﺎﺋﻢ را ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ در اﺧﺘﻴﺎر او ﮔﺬاردﻩ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫را ﺑﻪ ﭘﻴﺮوﯼ ﺑﯽ ﭼﻮن و ﭼﺮا در اﻳﻦ ﻣﻮرد دﻋﻮت ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫"و ﺁﻧﭽﻪ ﺗﺮا ﮐﻪ ﺧﺪا از ﻣﺎل ﺁﻧﻬﺎ )ﻳﻌﻨﯽ ﻳﻬﻮدان ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ( ﺑﻪ رﺳﻢ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﺎزداد‬
‫‪١۵٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺮﺳﻮل اﺳﺖ‬

‫"و ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧﺪا از ﻣﺎل ﺁﻧﻬﺎ )ﻳﻌﻨﯽ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﻨﯽ ﻧﻀﻴﺮ( ﺑﻪ رﺳﻢ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﺎز داد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺮﺳﻮل‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺳﭙﺎهﻴﺎن اﺳﻼم ﺑﺮ ﺁن هﻴﭻ اﺳﺐ و اﺳﺘﺮﯼ ﻧﺘﺎﺧﺘﻴﺪ )و ﺁزار ﮐﺎرزار ﻧﮑﺸﻴﺪﻳﺪ( وﻟﻴﮑﻦ‬
‫‪٣٣‬‬
‫ﺧﺪا رﺳﻮﻻﻧﺶ را ﺑﺮ هﺮ ﮐﻪ ﺧﻮاهﺪ ﻣﺴﻠﻂ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ و ﺧﺪا ﺑﺮ هﺮ ﭼﻴﺰ ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ"‬

‫اﺑﻦ ﻋﺸﺎق اداﻣﻪ ﻣﻴﺪهﺪ‪:‬‬

‫"ﺁﻧﮕﺎﻩ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻏﻨﺎﺋﻢ را ﻣﻴﺎن اﻗﻮام ﺧﻮﻳﺶ ‪ ،‬زﻧﺎﻧﺶ‪ ،‬و ﻣﺮدان و زﻧﺎن دﻳﮕﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮد‪ .‬او ﺑﻪ‬
‫دﺧﺘﺮش ﻓﺎﻃﻤﻪ ‪ ٢٠٠‬ﺳﻬﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ‪ ،١٠٠‬ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎن ‪ ،٢۵٠‬ﺑﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ ‪ ،٢٠٠‬ﺑﻪ ﺑﮑﺮ ‪١٠٠‬ﺳﻬﻢ و‬
‫‪ ...‬داد‪ .‬ﺑﻨﺎم ﺧﺪا‪ -‬اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺁﻧﭽﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤ ِﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ زﻧﺎن اش از ﺧﺮﻣﺎ و ﺁرد داد‪١٨٠ :‬‬
‫‪٣٤‬‬
‫ﺑﺎر‪".‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬اﻣﻮال ﻣﺮدم ﺑﯽ ﮔﻨﺎﻩ ﻣﻴﺎن اﻗﻮام ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻋﻼوﻩ‬
‫ﺑﺮ ﺁن اﻣﻼﮎ و زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻓﺪﮎ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺷﺨﺺ ﻣﺤﻤﺪ در‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﺪ∗‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﺪا ﻋﻤﺮ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﺨﻼﻓﺖ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﻣﺤﻤﺪ آﻪ زﻣﺎﻧﻰ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد "در ﺟﺰﻳﺮة اﻟﻌﺮب دو دﻳﻦ ﺑﺎ هﻢ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ" ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫رﻋﻴﺖ زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﺧﻮدﺷﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ از اﻳﻦ زﻣﻴﻦ هﺎ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ‬
‫‪٣٥‬‬
‫و ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﻳﻬﻮدﻳﺎن در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺧﻮد‬ ‫رﻳﺰد‪،‬‬
‫ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫در روز ﻓﺘﺢ ﺧﻴﺒﺮ‪ ١۶ ،‬ﺗﻦ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﯽ ﺷﮏ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﻬﻢ ﺑﺮدن از ﭼﭙﺎوﻟﯽ ﺳﻮد ﺁورﻳﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ ﺑﻪ ﺁن ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫∗ ﻓﺪك ﺑﻌﺪا ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ وي ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻌﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﻋﻠﻞ ﻋﺪم ﺑﻴﻌﺖ ﻋﻠﻲ ﺷﻮﻫﺮ‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻓﺪك را ﺗﺤﺖ اﻳﻦ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻛﻪ ﻛﺴﻲ از ﭘﭙﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ارث ﻧﻤﻲ ﺑﺮد‪ ،‬ﺿﺒﻂ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ و اﻳﻦ در ﻛﻨﺎر دﻻﻳﻞ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺪم ﺑﻴﻌﺖ اوﻟﻴﻪ‬
‫ﻋﻠﻲ ﺑﺎ او ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻛﻮﺗﺎه آﻣﺪه ﺑﺎ ﭘﺲ دادن ﻓﺪك‪ ،‬ﺑﻴﻌﺖ ﻋﻠﻲ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آورد‪ .‬اﻳﻨﻬﻢ ﻧﺸﺎن‬
‫دﻳﮕﺮي از اﻧﮕﻴﺰه ﻫﺎي ﻣﺎدي و ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻴﻌﺖ ﻫﺎ و دﺷﻤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﻴﺎن اﺻﺤﺎب ﻣﺤﻤﺪ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن او ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١۵٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺧﻴﺒﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ وادﯼ اﻟﻘُﺮﯼ ﻣﻴﺮود‪ .‬در ﺁﻧﺠﺎ واﻗﻌﻪ ﺟﺎﻟﺒﯽ رخ‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻖ ﺗﺤﻤﻴﻖ ﮔﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﻪ ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﭘﺎﺋﻴﻦ ﮔﺬاردن ﺑﺎرهﺎﯼ ﺷﺘﺮهﺎ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺗﻴﺮﯼ ﻧﺎﺷﻨﺎس او را ﺑﺨﺎﮎ‬
‫ﻣﯽ اﻧﺪازد‪.‬‬

‫اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻣﺮگ ﻏﻼم ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪" :‬ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮ او ﺧﻮش ﺑﺎد"‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫اﻋﺘﺮاض ﻣﻴﮑﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻏﻼم ﺑﻴﭽﺎرﻩ را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ دزدﻳﺪن ﻳﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﺷﻤﻠﻪ )ﭘﺎرﭼﻪ‬
‫ﺷﻤَﺪ( از ﺑﺎر ﺷﺘﺮهﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﮐﻪ ﺑﺪور ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ َ‬

‫"ﻧﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻴﮕﻮﺋﻴﺪ‪.‬ﺑﺪان ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﻣﺤﻤﺪ در دﺳﺖ وﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﻠﻪ ﮐﻪ وﯼ‬
‫ﺑﺨﻴﺎﻧﺖ از ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺧﻴﺒﺮ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﺁﺗﺶ در ﺁن اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ و وﯼ را درﺁن ﻣﯽ‬
‫‪٣٦‬‬
‫ﺳﻮزد"‪.‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻳﮑﯽ از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻧﻴﺰ اﻋﺘﺮاف ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ او ﻧﻴﺰ دو ﺷِﺮاﮎ ﻧﻌﻠﻴﻦ از ﻏﻨﺎﺋﻢ‬
‫ﺧﻴﺒﺮ ﺑﺪون اﺟﺎزﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ او ﻧﻴﺰ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﮔﺮت ﺑﺎز ﭘﺲ‬
‫ﻧﻴﺎوردﯼ‪ ،‬ﺑﻌﻮض ﺁن دو ﺷﺮاﮎ‪ ،‬ﻓﺮداﯼ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺗﺮا دو ﺷﺮاﮎ ﺁﺗﺸﯽ ﺑﺮ ﺑُﺮﻳﺪَﻧﺪﯼ"‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﺁﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ داﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮاﯼ ﻓﺮﻳﺐ و ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮدم ﻋﺎدﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﺁﻧﻬﻤﻪ ﻏﺎرت و ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ اﻣﻮال دﻳﮕﺮان و زن و ﻓﺮزﻧﺪان ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ‪ ،‬دزدﯼ ﺑﺤﺴﺎب ﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻳﮏ ﺷﻤﺪ و ﻧﻌﻠﻴﻦ از‬
‫اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﺑﺮدۀ ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ ﺁﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اداﻣﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻛﻮﭼﻚ‬

‫و ﻛﺸﺘﺎر و ﻏﺎرت آﻧﻬﺎ‬

‫ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎر ﻳﻬﻮدﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺣﻤﻼت ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮐﻮﭼﮏ دﻳﮕﺮ‬
‫هﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ را در ﺳﺎل هﻔﺘﻢ هﺠﺮت ﺑﻪ "هَﻮازِن" ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ‬
‫وهﻤﺮاهﺎﻧﺶ هﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ هﻤﻴﺸﮕﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد‪" ،‬ﺷﺒﺎﻧﻪ راﻩ ﻣﯽ ﭘﻴﻤﻮدﻧﺪ و‬
‫ﺑﺮوز ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ"‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﺪﺑﺨﺖ هﻮازن ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺧﺒﺮ ﺁﻣﺪن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟ ّﺮار‬
‫‪١۵٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻓﺮارﯼ دﺷﺖ و ﺑﻴﺎﺑﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و اﻣﻮال ﺁﻧﺎن ﺑﺪون هﻴﭻ ﺗﺼﺎدﻣﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﻋﻤﺮ ﻣﯽ‬
‫اﻓﺘﺪ‪.‬‬

‫در ﺷﻌﺒﺎن هﻤﻴﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻮﺑﮑﺮ را ﺑﻪ ﻧﺠﺪ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﮔﺮوﻩ ‪ ٣٠‬ﻧﻔﺮﯼ‬
‫ﺳﻌﺪ" رواﻧﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ "ﺑﻨﻰ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ " َﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ َ‬
‫ُﻣﺮﱠﻩ" ﺳﻮﯼ ﻓﺪﮎ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ ﮐﺸﺘﻪ و ﺧﻮد وﯼ زﺧﻤﯽ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﮔﺮوﻩ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﺗﺮﯼ را ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ و ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ "ﻣِﺮداس ﺑﻦ ﻧَﻬﻴﮏ" از ﮔﺮوﻩ‬
‫دﺷﻤﻦ‪ ،‬هﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ "ﻻاﻟﻪ اﻻاﷲ" ﮔﻮﻳﺎن ﺑﺂﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬او را ﺑﻘﺘﻞ‬
‫ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫در رﻣﻀﺎن هﻤﺎن ﺳﺎل‪ ،‬ﮔﺮوﻩ ‪ ١٣٠‬ﻧﻔﺮﻩ اﯼ را ﺑﻪ ﻣﻴﻔﻌﻪ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫"ﺑﻨﻰ ﻋﺒﺪ ﺑﻦ ﺛَﻌﻠَﺒﻪ" ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪ .‬او را ﻣﻰ آﺸﻨﺪ و ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺷﺘﺮهﺎ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪهﺎى‬
‫او را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻴﺂورﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‪" ،‬ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ" را ﺑﺴﻮﯼ "ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪ ﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒﻪ"‬
‫ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪ ﺑﺎ ﺷﺘﺮان و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻏﺎرﺗﯽ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬در ﻣﺎﻩ ﺷﻮال هﻤﺎﻧﺴﺎل‪" ،‬ﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ" را ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻳﻤﻦ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺷﺘﺮان و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻏﻨﻴﻤﺘﯽ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪.٣٧‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ ،‬ﮐﺸﺘﺎرهﺎ و ﻏﺎرﺗﮕﺮﯼ هﺎﯼ ﻣﺪاوﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﺰوات ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬

‫ﻣﻌﺮوف ﺷﺪﻩ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﻗﺘﻞ وﻏﺎرت و ﭼﭙﺎول ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻗﻒ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬
‫وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﻣﺮدم ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ ﻋﺮب و اﺳﻴﺮ ﮐﺮدن زن و ﻓﺮزﻧﺪان ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‬
‫هﻤﭽﻨﺎن ﺗﺎ ﻣﺎﻩ ذﻳﻘﻌﺪﻩ هﻤﺎن ﺳﺎل ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺁهﻨﮓ زﻳﺎرت ﮐﻌﺒﻪ را ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬اداﻣﻪ‬
‫ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫واﻗﻌﺎ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺎﻣﻞ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺧﺪاﯼ واﺣﺪ‪ ،‬اﷲ‪،‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺪاﺋﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮش را‪ ،‬هﻤﭽﻮن ﻏﺎرﺗﮕﺮان ﻣﻐﻮل‪ ،‬اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت وﻗﻔﻪ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺁﻧﻬﺎ را ﺧﻠﻖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻤﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ هﺪاﻳﺘﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺰور ﺷﻤﺸﻴﺮ و ﻏﺎرت‬
‫‪١۶٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻣﻮال و اﺳﻴﺮ ﮐﺮدن زن و ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺮدم اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد؟ ﺁﻳﺎ ﮐﺴﺎن و ﻗﺒﺎﻳﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬و ﺑﺮاﯼ ﻓﺮار از ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت ﻣﺤﻤﺪ و ﺑﺎﻧﺪهﺎﯼ ﺳﻔﺎﮎ او اﻋﻼم‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬واﻗﻌﺎ ﺑﻪ ﺧﺪاﯼ وﯼ اﻳﻤﺎن ﻣﻴﺂوردﻧﺪ؟ ﻳﺎ از روﯼ ﺗﺮس و‬
‫ﻧﺎﭼﺎرﯼ ﺑﻪ او ﻣﯽ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ؟ و ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺧﻴﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﺁن ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ اوﻟﻴﻪ‬
‫اﯼ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﻳﺸﺎن اهﻤﻴﺖ واﻻﺋﯽ ﻗﺎﺋﻞ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﺟﺰو هﻤﻴﻦ‬
‫ﮔﺮوﻧﺪﮔﺎن ﺑﺪون اﻳﻤﺎن و از روﯼ ﺗﺮس ﺑﻪ اﺳﻼم ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ؟ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻬﻴﭽﻮﺟﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﻳﮏ ﻣﺸﺖ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮدازﯼ ﺧﺸﮓ و ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺣﻘﺎﻳﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ اﺳﻨﺎد و واﻗﻌﻴﺎت اﻧﮑﺎر ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺗﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺎ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ اﺳﻼم هﻴﭽﮕﺎﻩ‪ ،‬ﺑﺼﻮرت ﻣﺬهﺒﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺁن اﻳﻤﺎن‬

‫ﺑﻴﺎورﻧﺪ ﺑﺮ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺴﻠﻂ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ زور‪ ،‬ﮐﺸﺘﺎر و اﺟﺒﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮدم را ﺗﺎﺑﻊ ﺧﻮد ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻔﺮد زورﮔﻮ و ﺳﺘﻤﮑﺎرﯼ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻮرﯼ از اﺳﺎس‬
‫ﺑﯽ ﭘﺎﻳﻪ و ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ او در ﭘﯽ ﺑﺮﭘﺎ داﺷﺘﻦ ﺁن در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﻄﻠﻖ ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎهﻴﺘﺎٌ ﻻزﻣﻪ اش ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺮدم و‬
‫ﻣﻄﻴﻊ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺰور ﺷﻤﺸﻴﺮ و ﺧﻮن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد وﯼ ﻧﻴﺰ در هﻤﺎن اﺑﺘﺪا‪،‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﺮﻳﺤﺎ ﺑﻪ ﺁن اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ‬
‫اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬روزﯼ در ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻣﮑﻴﺎن او و دﻋﻮﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﻳﺶ را‬
‫ﻣﺴﺨﺮﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ رو ﺑﺂﻧﻬﺎ ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اﯼ ﻗﻮم ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁن ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﻣﻦ در ﻳﺪ ﻗﺪرت اوﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ از ﺑﻬﺮ ﺁن ﺁﻣﺪﻩ ام ﺗﺎ‬
‫ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را هﻤﭽﻮن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﮐﺎرد ﺑﮕﻠﻮ ﺑﺮ ﻧﻬﻢ و ﺑﮑﺸﻢ و ﻣﭙﻨﺪارﻳﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ راﻳﮕﺎن از ﭼﻨﮓ ﻣﻦ ﺑﺪر‬
‫‪٣٨‬‬
‫روﻳﺪ‪".‬‬

‫ﻣﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ اﻣﺮ را ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﮐﺮدﻳﻢ ﮐﻪ هﻤﻪ ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪﯼ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺳﺮﮐﻮب ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ ﻣﺮدم ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺎﻣﺖ ﺷﻮم ﺧﻮد را ﺑﺮ‬
‫‪١۶١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻓﺮاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ روﺑﻨﺎﯼ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻳﻌﻨﯽ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ روﺣﻴﻪ ﺁزادﯼ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺪوﯼ ﺑﻬﻴﭽﻮﭼﻪ ﺟﻮر در ﻧﻤﯽ‬
‫ﺁﻣﺪ‪ ،‬و از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﻳﻖ زور و ﺳﺮﮐﻮب ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺮدم ﻗﺮارﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﺳﺮﮐﻮب را ﻣﺜﻼ دررم اﻣﭙﺮاﻃﻮران و‬
‫ﺳﺮداران رﻣﯽ اﻧﺠﺎم دادﻩ و از اﻳﻨﺮاﻩ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ روﺣﯽ ﺑﺮاﯼ ﻗﺒﻮل ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ و‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺁﻧﺮا در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻣﺎﻳﻮس وﺳﺮﺧﻮردﻩ از ﻗﻴﺎﻣﻬﺎﯼ ﺧﻮد ﻓﺮاهﻢ‬
‫ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﮑﺎر در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد اﺳﻼم و ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺁن اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬اﺳﻼم از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻳﮏ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﺮف ﻗﺪرت از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺮﮐﻮب ﺗﻮدﻩ هﺎ و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن را‬
‫ازﻃﺮﻳﻖ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ اورا ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ -‬اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ رم‪ ) -‬اﮔﺮ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺑﺘﻮ ﺳﻴﻠﯽ زد ﺁن ﺳﻮﯼ ﺻﻮرﺗﺖ را ﻧﻴﺮ ﺑﺮاﯼ ﺳﻴﻠﯽ ﺧﻮردن ﺑﺴﻮﯼ او‬
‫ﺑﮕﻴﺮ(‪ ∗،‬ﺑﻪ ﻋﺒﻮدﻳﺖ ﺧﺪا دﻋﻮت ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬اﻳﻨﮑﺎر را از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﺮگ و اﺳﻼم اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪاد‪.‬‬

‫در ﻳﮏ ﮐﻼم‪ ،‬ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﭘﺲ از ﺳﺮﮐﻮب ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻣﺮدم اورﺷﻴﻠﻴﻢ و ﺳﺮزﻣﻴﻨﻬﺎﯼ‬

‫دﻳﮕﺮ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪ‪ ،‬و اﺳﻼم در ﺟﺮﻳﺎن ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺮدم‬
‫ﻋﺮب‪.‬‬

‫رﻣﻴﻬﺎ اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻗﻴﺎﻣﻬﺎﯼ ﻣﺘﻌﺪد ﻣﺮدم را ﺑﺸﺪت ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم‬
‫در ﺣﺎﻟﺘﯽ از ﻳﺎس و ﺳﺮﺧﻮردﮔﯽ‪ ،‬اﻣﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ و در ﭘﯽ‬
‫ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﺋﯽ ﻣﺎوراء اﻟﻄﺒﻴﻌﻪ ﺑﺮاﯼ ﻧﺠﺎت ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻣﺴﻴﺢ را ﺑﺎ‬
‫ﻣﻌﺠﺰات ﺷﻔﺎ ﺑﺨﺶ اش! ﮐﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ هﻤﻪ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ دﺷﻤﻦ ﺧﻮد‪ ،‬و‬

‫∗ﻋﻠﺖ اﻳﻨﻜﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮري رم ﺑﻌﺪا در اواﺋﻞ ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻣﺴﺤﻴﺖ را ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ و در ﭘﺎﻳﺎن ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺮن آﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ‬
‫رﺳﻤﻲ ﺧﻮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ آن ﺑﻮده ﻛﻪ ﺧﻮش آﻳﻨﺪ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻧﻔﻊ‬
‫آن ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻧﻤﻮده‪.‬‬
‫‪١۶٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫در ﻳﮏ ﮐﻼم ﻋﺪم ﻣﺒﺎرزﻩ را ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺮهﻢ زﺧﻤﻬﺎ و ﺗﺴﻠﯽ دل ﭘﺮ‬
‫درد ﺧﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺤﻤﺪ از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺪوﯼ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻴﺎن اﺳﻼم‬
‫و ﺁﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ و ﺑﻌﺪ ﺷﻤﺸﻴﺮ او راﻩ دﻳﮕﺮﯼ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬و از اﻳﻨﺮو‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در‬
‫ﻳﮏ دﺳﺖ ﻗﺮان و ﺷﻤﺸﻴﺮ را در دﺳﺖ دﻳﮕﺮش داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﺎر ﺟﻼدان رﻣﯽ و ﻣﺴﻴﺢ‬
‫∗‬
‫هﺮ دو را ﺧﻮد اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ‪ 7‬ﺳﺎل‬

‫ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر وارد ﻣﻜﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ در ﻣﺎﻩ ذﻳﻘﻌﺪﻩ از ﺳﺎل هﻔﺘﻢ ‪ ،‬هﻤﺎن ﻣﺎهﯽ ﮐﻪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺪَﻳﺒﻴﻪ ﮐﻪ در ﺁن ﺳﺎﻟﯽ ﻳﮑﺒﺎر ﺑﻪ او اﺟﺎزﻩ‬
‫زﻳﺎرت ﻣﮑﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻣﻌﺎهﺪﻩ ُ‬
‫زﻳﺎرت ﮐﻌﺒﻪ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﺎزم زﻳﺎرت ﻣﺠﺪد ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ‪ ٢٠٠٠‬ﺗﻦ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎدﯼ ﺳﻼح ﺑﺎ ﺧﻮد‬
‫ﻣﻴﺒﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﻼﺣﻬﺎ را در ﻣﺮز ﺧﺎﮎ ﻣﮑﻪ ﮔﺬاردﻩ هﻤﺮاﻩ دﻳﮕﺮان ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮهﺎﯼ‬
‫ﻏﻼف ﺷﺪﻩ وارد ﮐﻌﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از هﻔﺖ ﺳﺎل ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر‬
‫وارد ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﺎ اﻳﻨﺒﺎر ﺑﺎ ﺳﺮﯼ اﻓﺮاﺷﺘﻪ و ﺑﺪون ﺗﺮس‪ .‬ﻣﮑﻴﺎن ﺑﺮاﯼ‬
‫ورود ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬هﻤﻪ از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و از ﺑﺎﻻﯼ ﺗﭙﻪ اﯼ اﻋﻤﺎل ﻣﺤﻤﺪ و‬
‫‪٣٩‬‬
‫در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﻣﮑﻴﺎن ﮐﻪ ﮐﻨﺠﮑﺎوﻧﺪ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﺁﻳﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﻳﺎران او را ﻧﻈﺎرﻩ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺁن ﺳﺎل ﮐﻪ ﺳﺎل ﺗﻨﮓ و ﭘﺮ ﻣﺸﻘﺘﯽ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬران ﮐﺮدﻩ و ﺁﻳﺎ از اﻳﻦ‬

‫∗‪ -‬اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻤﻴﻨﻲ ﮔﻮﻳﺎي واﻗﻌﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻦ ﻻدن‬
‫‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﻲ و ﻃﺎﻟﺒﺎن درك ﻧﺎدرﺳﺘﻲ از اﺳﻼم دارﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺮت آﻣﻮز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او در ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﺧﻮد در ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﺎﻟﺮوز ﺗﻮﻟﺪ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم در ‪ 30‬آذر ‪) 1363‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ (1984‬ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ در آن ﻧﻴﺴﺖ ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻋﻴﺴﻲ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﻋﻠﻴﻪ ﻫﻢ ﻣﻬﻠﺖ ﻣﻴﺪادﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﻜﺮد ﻛﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﻲ ﺳﻼم اﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ ﻛﺮد و ﺣﻀﺮت ﻧﻮح ﺳﻼم اﻟﻞ ﻋﻠﻴﻪ ﻋﻤﻞ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ اﺷﺨﺎﺻﻲ ﻛﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﻴﺴﻲ اﺻﻼ ﺳﺮ اﻳﻦ‬
‫ﻛﺎرﻫﺎ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻧﺎﺻﺢ ﻳﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺒﻮت ﺣﻀﺮت ﻋﻴﺴﻲ ﻟﻄﻤﻪ وارد ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ دارد‪ ،‬ﺟﻨﮓ دارد‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم را ﻧﺠﺎت ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﻣﺎم ﻫﺎي ﻣﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﻪ ﺟﻨﺪي‬
‫)ﺟﻨﮕﺠﻮ( ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﺳﺮﺑﺎزي ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ آدم ﻣﻴﻜﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎﺋﻴﻜﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ اﺳﻼم دﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و اﺳﻼم ﻧﺒﺎﻳﺪ آدﻣﻜﺸﻲ ﺑﻜﻨﺪ اﺳﻼم را ﻧﻤﻴﻔﻬﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١۶٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺗﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﺿﻌﻒ اﻓﺘﺎدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻼف ا ﻧﺘﻈﺎر ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﭼﺴﺖ و‬
‫ﭼﺎﻻﮎ‪ ،‬اﻳﻨﺒﺎر‪ ،‬ﺣﺘﯽ در ﺣﺎل دو‪ ،‬ﮐﻌﺒﻪ را ﻃﻮاف ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺧﻮد ازاﻳﻦ ﮐﻨﺠﮑﺎوﯼ ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺗﻀﻌﻴﻒ روﺣﻴﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺒﻼ ﺑﻪ ﻳﺎران ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺠﺮُاﻻَﺳﻮَد ﻧﻬﺎد و ﺑﻄﻮاف در ﺁﻣﺪ و ﻣﯽ دوﻳﺪ ]در ﻃﻮاف‪ ،‬و‬

‫ﺣَ‬‫"اول‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ َ‬
‫اﺻﺤﺎب ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻄﻮاف در ﺁﻣﺪﻧﺪ و از ﭘﯽ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽ دوﻳﺪﻧﺪ[‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﻪ ﺑﺎر ﻃﻮاف ﮐﺮدﻧﺪ هﻤﭽﻨﺎن ﻣﯽ‬
‫دوﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از ﺁن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪ و ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ]دﻳﮕﺮ[ ﻃﻮاف ﺁهﺴﺘﻪ ﺑﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﮐﺎﻓﺮان‪ ،‬ﭼﻮن ﭼﻨﺎن دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺠﺐ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺣﺎل ﺑﺮ ﺧﻼف ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﮐﻪ اﺻﺤﺎب ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺨﺖ ﺑﺎ ﻧﺸﺎط و ﻗﻮّت اﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ دوﻳﺪن در ﻃﻮاف ﺣﺎﺟﻴﺎن را ﺳﻪ ﺑﺎر‪ ،‬از ﺁن‬
‫‪٤٠‬‬
‫روز ﺑﺎز ﺳﻨﺖ ﺷﺪ‪".‬‬

‫ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﻣﮑﻴﺎن ﺑﭽﺸﻢ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺒﻴﮏ ﮔﻮﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺮاﺳﻢ ﺁﻧﺎن را ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻼل ﺑﺮ ﺑﺎم ﮐﻌﺒﻪ ﻣﻴﺮود و‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺁﻏﺎز ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻧﮓ اذان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﮐﻪ رﺳﻢ ﺁن در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﻬﺎدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻗﺮﻳﺶ ﺗﺎزﮔﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﺮ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ از ﻣﺸﺎهﺪﻩ اﻳﻦ اﻋﻤﺎل ﺻﻮرت هﺎﯼ‬
‫ﺧﻮد را ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ و ﺧﺪاﻳﺎن ﺧﻮد را ﺳﭙﺎس ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺪراﻧﺸﺎن ﻗﺒﻞ از ﺁﻧﮑﻪ‬
‫ﺷﺎهﺪ اﻳﻦ هﻤﻪ ﺗﻮهﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺳﺎﺗﺸﺎن در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻘﺪس ﮐﻌﺒﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻢ از ﺟﻬﺎن‬
‫‪٤١‬‬
‫ﻓﺮو ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻃﺒﻖ ﻗﺮارداد ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﺶ از ﺳﻪ روز ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ در ﻣﮑﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬از‬
‫ﺣﻮَﻳﻄِﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪُاﻟ ُﻌﺰّى" ﺑﺎ ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻧﺰد وى‬
‫اﻳﻨﺮو‪ ،‬در روز ﺳﻮم " ُ‬
‫ﻣﻴﺎﻳﻨﺪ آﻪ او را ﺑﻪ ﺗﺮك ﻣﻜﻪ وادارﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ "وﻗﺖ ﺗﻮ ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ از‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﺎ ﺑﺮو"‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ در ﺳﻪ روزﻩ اﻳﮑﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻮدﻩ دهﻤﻴﻦ زن ﺧﻮد‬
‫"ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ" دﺧﺘﺮ "ﺣﺎرث" و ﺧﻮاهﺮ "ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ"∗ را ﺑﻌﻘﺪ ﺧﻮد در ﻣﯽ ﺁورد‪،‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻣﮑﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن دوﺳﺘﯽ ﻧﻤﻮدﻩ دل ﺁﻧﺎﻧﺮا ﺑﺪﺳﺖ‬

‫∗ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻳﻚ رواﻳﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻧﺒﺎل اﻳﻦ ازدواج اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اردوي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪد ‪.‬‬
‫‪١۶۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺁورد‪ ،‬زﻳﺮﮐﺎﻧﻪ ﻋﺮوﺳﯽ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ را ﺑﻬﺎﻧﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺷﻤﺎ را‬
‫ﭼﻪ زﻳﺎن دارد اﮔﺮ ﺑﮕﺬارﻳﺪ و ﻣﻦ هﻢ در ﻣﮑﻪ ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺮم‪ ،‬و از ﺑﻬﺮ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ ﺳﺎزم و ﻋﺮوﺳﯽ ﮐﻨﻢ؟" و ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪" ،‬ﻣﺎ ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ ﺗﻮ ﻧﻤﯽ‬
‫ﺧﻮاهﻴﻢ و از ﻣﮑﻪ ﺑﻴﺮون ﺷﻮ‪ .‬ﭘﺲ ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬از ﻣﮑﻪ ﺑﻴﺮون ﺷﺪ و ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ‬
‫‪٤٢‬‬
‫را در راﻩ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮد"‪.‬‬

‫ﻧﺮﻣﺶ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ او هﻨﻮز ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺁﻣﺎدﻩ ﻧﻴﺴﺖ و‬
‫هﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺑﺮاﯼ اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ و ﺗﻘﻮﻳﺖ‬
‫ﻧﻴﺮوﻳﺶ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺎ زﻳﺮﮐﯽ ﺗﻤﺎم‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺖ ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮد را ﺑﮑﺎر‬
‫ﻣﻴﺒﺮد ﺗﺎ رواﺑﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪ و ﺻﻠﺢ ﺁﻣﻴﺰ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻣﮑﻴﺎن ﮐﻪ اﺻﻮﻻ هﻴﭻ ﻧﻮع ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﮕﺮﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬دﻟﺨﻮش از ﻗﺮارداد‬
‫ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ و ﺑﯽ اﻃﻼع از ﻧﻘﺸﻪ هﺎﯼ او‪ ،‬ﻗﺪرت ﻳﺎﺑﯽ و ﭘﻴﺸﺮوﯼ هﺎﯼ ﻗﺪم ﺑﻪ‬
‫ﻗﺪم وﯼ را در ﺟﺮﻳﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮐﻮﭼﮏ ﻧﺎدﻳﺪﻩ اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺁن‬
‫ﺑﺪﻳﺪﻩ اهﻤﺎل ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ دل ﺧﻮش ﺧﻨﮏ ﮐﻦ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﻴﺮون ﮐﺮدن ﻣﺤﻤﺪ از ﻣﮑﻪ راﺿﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬از ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮدارﯼ از اﻳﻦ واﻗﻌﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ از واﻗﻌﮥ ورود ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‬
‫و زﻳﺎرت ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻤﯽ ورزد‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ و راﺑﻄﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎ ﺧﺪا و ﺗﺤﮑﻴﻢ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮﻳﺶ در ﻣﻴﺎن هﻮاداراﻧﺶ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﻠﺢ ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻤﯽ ﺑﻪ ﺗﺮدﻳﺪ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻳﻪ زﻳﺮ را ﻣﻴﺂورد‪ .‬ﺁﻳﻪ اﯼ ﮐﻪ‬
‫دﻗﻴﻘﺎ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻣﮑﻪ را ﺑﺮاﯼ ﮔﺮدﺁورﯼ ﻗﻮا ﺟﻬﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻬﺎﺋﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

‫"اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪا ﺻﺪق و ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺧﻮاب رﺳﻮﻟﺶ را ﺁﺷﮑﺎر و ﻣﺤﻘﻖ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ در ﻋﺎﻟﻢ روﻳﺎ دﻳﺪ و ﺷﻤﺎ‬
‫ﻣﻮﻣﻨﺎن اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻤﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام ﺑﺎ دل اﻳﻤﻦ وارد ﺷﻮﻳﺪ و ﺳﺮ ﺑﺘﺮاﺷﻴﺪ و اﻋﻤﺎل ‪ ...‬اﺣﺮام ﺑﯽ ﺗﺮس و‬
‫ﺣﺪَﻳﺒﻴﻪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻴﺪاﻧﺴﺘﻴﺪ ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ و ﻗﺒﻞ از‬
‫هﺮاس ﺑﺠﺎﯼ ﺁورﻳﺪ و ﺧﺪا ﺁﻧﭽﻪ را )از ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺻﻠﺢ( ُ‬
‫‪١۶۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪٤٣‬‬
‫ﺁن )ﮐﻪ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﮐﻨﻴﺪ( ﻓﺘﺢ ﻧﺰدﻳﮏ ) در‪ ....‬و ﺧﻴﺒﺮ( را ﻣﻘﺮر داﺷﺖ‪".‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻛﻮﭼﻚ‬

‫اداﻣﻪ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﺑﺎز ﮔﺸﺖ از ﻣﮑﻪ ﺑﻘﻴﻪ ذﯼ اﻟﺤﺠﻪ و ﻣﺎﻩ ﺻﻔﺮ از ﺳﺎل هﺸﺘﻢ را‬
‫)ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ از ﺳﺎل هﺸﺘﻢ را ﺗﺎ ﻣﺎﻩ ﺟﻤﺎدﯼ اﻻول( در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺎﻩ‪،‬‬
‫"ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ" را ﺑﻬﻤﺮاﻩ دﻩ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﯼ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻗﻮم ﮐﻮﭼﮏ "ﺑﻨﯽ َاَﻟ ُﻤَﻠﻮﱠح"‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺲ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ در ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻤﻴﻦ ﮐﺮدﻧﺪ "ﺗﺎ ﮔﻠﻪ ﺑﻴﺎﻣﺪ‬
‫و ﭼﻮن ﺷﻴﺮ ﺑﺪوﺷﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻨﻮﺷﻴﺪﻧﺪ و ﺁرام ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭘﺎﺳﯽ از ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻳﻢ و ﮐﺴﺎن ﺑﮑﺸﺘﻴﻢ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺑﺮاﻧﺪﻳﻢ و ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻴﻢ و ﺑﺎﻧﮕﺰن ﺑﻪ ﻃﻠﺐ‬
‫‪٤٤‬‬
‫ﮐﻤﮏ ﺳﻮﯼ ﻗﻮم رﻓﺖ و ﻣﺎ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﻴﺎﻣﺪﻳﻢ"‪.‬‬

‫ﺳﭙﺲ‪" ،‬ﺳﻠﻢ ﻋﻼء ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﯽ" را ﺑﻪ ﺳﻮﯼ "ﻣﻨﺬرﺑﻦ ﺳﺎوﯼ ﻋﺒﺪﯼ" ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‬

‫ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺒﻮل ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺰﻳﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺟﺰﻳﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اهﻞ ﮐﺘﺎب در‬
‫ﺻﻮرت ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﺪن ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﺟﺰﻳﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ در ﻣﻮرد‬
‫ﻳﻬﻮد ﮐﻪ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ اهﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﮑﺎر ﻧﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫از ﻧﺎاﻣﻴﺪﯼ از ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﻃﺮح ﻧﺎﺑﻮدﻳﺸﺎن را رﻳﺨﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ هﻨﻮز‬
‫ﺧﻮد را ﺁﻣﺎدﻩ درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ رم ﻧﻤﻴﺪاﻧﺴﺖ و از اﻳﻨﺮو ﺑﺎ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن رﻓﺘﺎر ﻣﺤﺘﺎط‬
‫ﺁﻣﻴﺰﺗﺮﯼ داﺷﺖ‪.‬‬

‫در هﻤﻴﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ "ﻋَﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص" را ﺳﻮﯼ ﺟﻴﻔﺮ و ﻋﺒﺎد ﭘﺴﺮان ﺟﻠﻨﺪﯼ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد "ﮐﻪ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﻳﻦ وﯼ ﮔﺮوﻳﺪﻧﺪ و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص زﮐﺎت‬

‫اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﺑﮕﺮﻓﺖ"‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ از ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎزهﺎ و ﻗﺘﻞ و‬
‫ﻏﺎرت هﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ وﺣﺸﺖ اﻓﺘﺎدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن و ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎت‬
‫‪١۶۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ‪ ،‬زﮐﺎت ﮐﻪ اﻣﺮﯼ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﺟﺒﺎرﯼ ﺷﺪﻩ و ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺟﺰﻳﻪ‬
‫از اهﻞ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﻣﺎﻟﻴﺎت دوﻟﺘﯽ را ﮐﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﺁﻧﺮا‬
‫ﺿﻤﺎﻧﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﻮد ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ اوﻟﻴﻪ ﻳﮓ ﮔﺎم ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ارﮔﺎﻧﯽ دوﻟﺘﯽ ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺗﮑﺎء ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺧﻮد‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻣﺮدم ﺗﺤﺖ ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫رﻋﺐ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﻮد ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ اش را ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬و‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﻮد در ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ هﻨﻮز ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﮑﻞ ﻧﻴﺮوﯼ‬
‫ﻏﺎرﺗﮕﺮﯼ را دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎج ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬و در ﺻﻮرت‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻩ و اﻣﻮاﻟﺸﺎن را ﺑﻪ ﻏﺎرت ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪،‬‬
‫هﻨﻮز ﺑﺼﻮرت دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﻣﻌﻴﻨﯽ داﺷﺘﻪ‪ ،‬در ﺁن ﻣﺤﺪودﻩ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺖ‬
‫ﺧﻮد در ﺁوردﻩ و ﻗﻮاﻧﻴﻨﺶ ﻧﻔﻮذ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺘﺠﺎوزﻳﻦ از ﺁﻧﺮا ﺳﺮﮐﻮب و ﻣﺠﺎزات ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫در ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ دوﻟﺘﯽ اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل وﯼ و‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ و ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺷﺨﺼﯽ وﯼ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺣﺪود‬
‫زﻳﺎدﯼ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﺧﺎرج از ﻗﻠﻤﺮو ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺟﺮﻳﺎن دارد‪،‬‬
‫ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ ﮔﺴﺘﺮش و ﺑﺴﻂ اﻳﻦ ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﯽ و در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﺋﯽ ﮐﻞ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﺎﻩ رﺑﻴﻊ اﻻول‪" ،‬ﺷﺠﺎع ﺑﻦ وهﺐ" ﺑﺎ ‪ ٢۴‬ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و‬
‫ﺷﺘﺮ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻐﺎرت ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺮ ﻳﮏ از ﺁﻧﻬﺎ ‪ ١۵‬ﺷﺘﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫درﺿﻤﻦ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺳﺎل "ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﻏﻔﺎرﯼ" را ﺑﻪ ﺳﻮﯼ "ذات اﻃﻼع"‬
‫از"ﺑﻨﯽ ﻗﻀﺎﻋﻪ" در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺷﺎم ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺁﻧﺠﺎ را ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻮدﻧﺪ " ﺑﻪ‬
‫اﺳﻼﻣﺸﺎن ﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و هﻤﻪ ﻳﺎران ﻋَﻤﺮو را ﺑﮑﺸﺘﻨﺪ و او ﺑﺎ زﺣﻤﺖ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﮔﺸﺖ"‪.‬‬

‫در ﺟﻤﺎدﯼ اﻵﺧﺮ"ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص" را ﺳﻮﯼ ﺳﻼﺳﻞ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ "اَﺑﯽ‬
‫‪١۶٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح" را ﺑﺎ ‪ ٢٠٠‬ﺗﻦ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺁﻧﻬﺎ اﻋﺰام ﻣﯽ دارد‪ .‬در ﺷﻌﺒﺎن هﻤﺎﻧﺴﺎل‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮوﻩ دﻳﮕﺮﯼ را ﺑﻔﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ "اﺑﻮ ﻗﺘﺎدﻩ" ﺑﻪ ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان و ﺷﺘﺮان ﻏﺎرﺗﯽ ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬ﺑﻬﻤﺮاﻩ ‪ ۴‬زن اﺳﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در‬
‫هﻤﻴﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎر دوم اﺑﻮﻗﺘﺎدﻩ را ﺑﻪ درﻩ "اﺿﻢ" ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ واﻗﻌﻪ اﯼ رخ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ هﺮﭼﻨﺪ ﺑﯽ اهﻤﻴﺖ وﻟﯽ ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ اﻳﻨﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﺮﮐﻮب و ﻣﻄﻴﻊ ﮐﺮدن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ ﻗﺒﺎﻳﻞ هﻤﮕﯽ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﺳﺮﻋﺖ و ﺷﺪت ﻋﻤﻠﯽ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺮود ﮐﻪ هﻤﺎن‬
‫ﻃﻮر ﮐﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻧﻈﺮ اﻋﺮاب‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ وزﻧﻪ ﻗﺪرت را ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮﯼ وﯼ ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻬﻤﯽ اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ‬
‫ﭼﺮﺧﺶ ﺗﺪرﻳﺠﯽ ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻃﺮف او اﺳﺖ‪ .‬داﺳﺘﺎن از اﻳﻨﻘﺮار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص" ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق ﮔﺮوهﯽ از دوﺳﺘﺎن ﻗﺮﻳﺸﯽ اش را ﮔﺮد‬
‫"َ‬
‫ﺁوردﻩ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺑﺨﺪا ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻢ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻻ ﻣﻴﮕﻴﺮد و ﻣﺮا راﯼ و ﻧﻈﺮﯼ هﺴﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﻣﻴﮕﻮﺋﻴﺪ؟" ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫راﯼ ﺗﻮ ﭼﻴﺴﺖ؟ ]ﮔﻔﺖ[‪ :‬راﯼ ﻣﻦ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﻧﺠﺎﺷﯽ روﻳﻢ و ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﻗﻮم ﻣﺎ‬
‫‪٤٥‬‬
‫ﻏﻠﺒﻪ ﻳﺎﻓﺖ ﭘﻴﺮو او ﺑﺎﺷﻴﻢ ﮐﻪ زﻳﺮ ﺗﺴﻠﻂ او ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺑﻬﺘﺮ از ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ زﻳﺮ ﺗﺴﻠﻂ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﺷﻴﻢ"‪.‬‬

‫ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺰد ﻧﺠﺎﺷﯽ ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺘﻦ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ و ﻏﺎرت ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻻ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻋَﻤﺮو ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬او در راﻩ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﻴﺪ و ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ را ﻧﻴﺮ ﻣﻴﺒﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫∗‬
‫هﻤﻴﻨﻤﻨﻈﻮر ﺑﺴﻮﯼ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﻣ‪‬ﺆﺗَﻪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ از ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎﯼ ﻣﮑﺮر ﺧﻮد ﺑﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮐﻮﭼﮏ ﻏﺮّﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﺑﺎ‬

‫∗ ﻃﺒﻖ رواﻳﺎت دﻳﮕﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﭘﺲ از ازدواج ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺮ وي‪ ،‬و ﺑﻪ رواﻳﺘﻲ ﻗﺒﻞ از آن ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪١۶٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺧﺎﻣﯽ ﺗﻤﺎم ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺗﻌﺮض ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﻴﺰاﻧﺲ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬و دو ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ‬
‫در ﺟﻤﺎدﯼ اﻻول‪ ،‬ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﺳﻪ هﺰار ﻧﻔﺮﯼ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺪوﯼ را ﺑﻪ ﺳﺮﮐﺮدﮔﯽ‬
‫زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ‪ ،‬ﻏﻼم ﺳﺎﺑﻖ و ﻧﺎﭘﺴﺮﯼ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺷﺎم )ﺳﻮرﻳﻪ( ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬
‫راوﻳﺎن اﺳﻼﻣﯽ در اﻳﻦ ﻟﺸﮕﺮ ﮐﺸﯽ از ﺟﻨﮓ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ هﺮﻗﻞ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫هﺮﻗﻞ هﻤﺎن هﺮاﮐﻠﻴﻮس ﺳﺮدار ﺑﺰرگ رﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ اﻳﺮان‬
‫و ﻓﺘﺢ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺁن در ﺁﺳﻴﺎﯼ ﺻﻐﻴﺮ در ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺑﺰرگ ﻧﻤﺎﺋﯽ از روﻳﺎروﻳﯽ ﺑﺎ او دم ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺤﺘﻤﻼ ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن ﻳﮑﯽ‬
‫از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ رم ﮐﻪ از ﻣﺮزهﺎﯼ ﺁن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼت اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ و ﻳﺎ ﻳﮑﯽ از ﻟﮋﻳﻮن هﺎﯼ ﮐﻤﮑﯽ رﻣﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ از‬
‫و ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺸﺪﻩ و وﻇﻴﻔﻪ ﺣﻔﻆ ﺳﺮﺣﺪات‬ ‫ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﺑﺪوﯼ ﻋﺮب‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ رم را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻌﻬﺪﻩ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻴﺮو ﮐﻪ وﻇﻴﻔﻪ ﺣﻔﻆ ﻣﺮزهﺎﯼ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻤﻼت ﺑﯽ وﻗﻔﻪ‬

‫و ﻏﺎرﺗﮕﺮاﻧﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺪوﯼ ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﯽ را ﺑﻌﻬﺪﻩ داﺷﺘﻪ‪ ،‬از ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒﻞ ﺗﻮﺳﻂ رﻣﻴﻬﺎ‬
‫از ﺧﻮ ِد ﺑﺪوﻳﺎن ﻋﺮب ﮐﻪ زﻳﺮ ﺁﻣﻮزش رﻣﻴﻬﺎ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬در ﻧﻈﺮ هﺮاﮐﻠﻴﻮس‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ از ﺟﻤﻠﻪ ﻳﮑﯽ از هﻤﻴﻦ ﺣﻤﻼت‬
‫راﻳﺞ ﺑﺪوﻳﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﻏﺎرت ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪ را در‬
‫ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ در ﻧﻘﻄﻪ اﯼ ﺑﻨﺎم "ﻣُﺆﺗَﻪ" ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺴﺮﻋﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﻟﮋﻳﻮن و ﻗﻮاﯼ ﻣﻨﻈﻢ و ﺗﻌﻠﻴﻢ دﻳﺪﻩ رﻣﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﭘﺎ ﺑﻔﺮار ﻣﻴﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﺑﺘﺪا زﻳﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ و ﻋﻠﻤﺪار ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻩ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‬
‫"ﺟﻌﻔﺮ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ" ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺘﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ او ﺑﻮدﻩ ﻋﻠﻢ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬وﻟﯽ‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ او ﻧﻴﺰ ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‪" ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ رواﺣﻪ" ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺲ از ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻮدﻩ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬و ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ‬
‫‪١۶٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫هﺰﻳﻤﺖ ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪ ،‬و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺳﺎﺑﻖ ﻗﺮﻳﺶ در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﺎزﮔﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﻧﻴﺮوﯼ ﺑﻬﺰﻳﻤﺖ رﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺳﭙﺎﻩ را ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ و ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﻣُﺆﺗَﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﻗﺪرت او‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﺁﻧﺮا ﺑﺘﻤﺎﻣﯽ ﺑﮑﺎر ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ هﻨﻮز ﺑﺮاﯼ رو در روﺋﯽ ﺑﺎ ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ ﺑﺰرگ اﺑﺪا ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ هﺮﻗﻞ‪ ،‬ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﻮرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺰرﮔﻨﻤﺎﺋﯽ از ﺧﻮد واﻧﻤﻮد‬
‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﻴﺰاﻧﺲ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﻋﻤﺎل ﺁن در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺮزﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ‬
‫را‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﯼ ﺧﺎﻣﯽ و ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮوازﯼ ﺳﺒﮑﺴﺮاﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﮕﺬارﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻴﻢ‬
‫ﮐﻪ در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاﯼ ﺁزﻣﻮدن ﻧﻴﺮوﯼ هﺮاﮐﻠﻴﻮس ﺑﺮاﯼ ﺗﺪارﮎ ﺣﻤﻼت‬
‫ﻣﺠﻬﺰﺗﺮ ﺑﻌﺪﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺎ هﺮ اﻧﮕﻴﺰﻩ اﯼ ﮐﻪ در ﭘﺸﺖ ﺁن‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ را واداﺷﺖ ﺗﺎ دوﺑﺎرﻩ ﻣﺘﻮﺟﻪ رﻗﺒﺎﯼ داﺧﻠﯽ ﺧﻮد ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ رﻗﻴﺐ‬
‫او ﻣﮑﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ هﻤﻮارﻩ از ﻗﺮﻳﺶ و رودر روﻳﯽ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ وﺣﺸﺖ داﺷﺖ و از‬
‫ﺁن اﺣﺘﺮاز ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن‪ ،‬از ﭘﯽ ﻏﺎرت ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﺣﻤﻼت و ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت ﺑﯽ اﻣﺎن‬
‫و ﺑﺪون وﻗﻔﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬و ﻣﻄﻴﻊ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ رودر روﻳﯽ ﺑﺎ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﯽ دﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ در دهﻢ ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﺑﺪﻧﺒﺎل درﮔﻴﺮﯼ‬
‫ﻣﻴﺎن ﺑﻨﯽ ﺧﺰاﻋﻪ و ﺑﻨﯽ ﺑﮑﺮ و ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از اوﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﺤﺪ او ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮏ‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ دﻩ هﺰار ﻧﻔﺮﯼ ﻋﺎزم ﻣﮑﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫داﺳﺘﺎن ازاﻳﻨﻘﺮارﺑﻮد ﮐﻪ ﻳﮑﯽ ازاﻓﺮاد ﻣﺘﺤ ِﺪ ﺑﻨﯽ ﺑﮑﺮ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺑﺎ ﺑﺎر ﺗﺠﺎرﯼ‬
‫از ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﻨﯽ ﺧﺰاﻋﻪ ﻣﻴﮕﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺸﺘﻪ و ﻣﺎﻟﺶ ﺑﻐﺎرت ﻣﻴﺮود‪ .‬ﺑﺪﻧﺒﺎل‬
‫اﻳﻦ واﻗﻌﻪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از اﻓﺮاد ﺧﺰاﻋﻪ ﻧﻴﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﻨﯽ ﺑﮑﺮ ﮐﺸﺘﻪ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ‬
‫ﺑﻨﯽ ﺧﺰاﻋﻪ ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﻘﺎم ﮔﻴﺮﯼ ﺗﻌﺪادﯼ از اﻓﺮاد ﺳﺮﺷﻨﺎس ﺑﻨﯽ ﺑﮑﺮ را ﺑﻘﺘﻞ‬
‫ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﭙﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻮرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫‪١٧٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺧﻼف ﻗﺮارداد ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﺑﮑﺮ اﺳﻠﺤﻪ دادﻩ ﮐﻤﮑﺸﺎن ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﯽ ﺧﺰاﻋﻪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﻤﮏ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﺑﮑﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺤﺪ ﺧﻮد روﯼ ﺁوردﻩ از او ﻗﻮل‬
‫ﮐﻤﮏ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﮑﻪ و ﻣﺤﻤﺪ دوﺑﺎرﻩ در ﺑﺮاﺑﺮ هﻢ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ‬

‫هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺴﻮى ﻣﻜﻪ ﺣﺮآﺖ ﻣﻰ آﻨﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن از ﭘﯽ ﺛﺮوﺗﯽ ﮐﻪ از ﻏﺎرت‬

‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻬﻮد و ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻄﻴﻊ ﮐﺮدن ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺧﻮد ﻗﺪر ﻗﺪرﺗﻰ ﺷﺪﻩ و ﮐﻤﺘﺮ آﺴﯽ ﻳﺎراى ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ وى را داﺷﺖ ‪ .‬ﺑﺮاى‬
‫هﻤﻴﻦ اﺧﺘﻼف ﻃﻮاﻳﻒ ﺧﺰاﻋﻪ و ﺑﻨﻰ ﺑﻜﺮ را آﻪ اوﻟﻰ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و دوﻣﻰ ﺑﺎ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ هﻢ ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻬﺎﻧﻪ آﺮدﻩ و ﺑﺎ زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاردن ﻳﻚ ﻃﺮﻓﻪ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ‬
‫ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ ﺑﺎ دﻩ هﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﺮد ﻣﺴﻠﺢ ﺑﺴﻮى ﻣﻜﻪ ﺣﺮآﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺁﺷﮑﺎرا ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﻬﻢ ﺧﻮردن ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ و ﺁﻏﺎز‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﻮد و رواﻳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺮارداد‬
‫ﺻﻠﺢ را ﺑﻬﻢ زدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮاﭘﺎ دروغ و رﻳﺎﮐﺎراﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬هﻴﭽﮕﺎﻩ دﺳﺖ رد ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺟﻨﺎح ﺳﺎزﺷﮑﺎر و ﻣﺂل اﻧﺪﻳﺶ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ رﻓﻊ ﺳﻮء ﺗﻔﺎهﻢ و ﺁﺷﺘﯽ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﻗﺮار داد‬
‫ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺳﻔﺮ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ را ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ‬
‫زدﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ او را ﻣﻮرد ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎﺋﯽ و ﺑﯽ ﻣﻬﺮﯼ ﻗﺮار ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺎ او ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ او در‬
‫ﮐﻤﺎل ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ درﺧﻮاﺳﺖ و اﻟﺘﻤﺎس ﺑﻪ ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ ﻋﻤﺮ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻌﺪ ﻋﻠﯽ رﻓﺘﻪ و ﺑﺮاﯼ ﭘﺎ در ﻣﻴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ و ﺣﺘﯽ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﺮدﺳﺎل ﻋﻠﯽ و ﻓﺎﻃﻤﻪ‬
‫دﺧﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬هﻴﭽﻴﮏ از ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺳﻔﺎرش ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎرﯼ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺎﻳﻮس و ﺳﺮ ﺷﮑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫‪١٧١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﮑﻪ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺷﮑﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ از ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ‬
‫ﺑﺨﺶ دوم ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮد ﺁﻣﺎدﻩ ﺑﻮدﻩ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻓﺮﺻﺖ و ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ او ﭘﺲ از ﻳﮑﯽ دو ﻣﺎﻩ ﺁﻣﺎدﻩ ﺳﺎزﯼ و ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ دﻩ‬
‫هﺰار ﻧﻔﺮﯼ از ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ و اﻧﺼﺎر و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ وﯼ در‬
‫ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻈﺎهﺮ ﺑﻪ ﺗﺪارﮎ ﻧﻴﺮو ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺠﺪد ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﻣﻴﮑﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻋﻤﻼ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﺪ اﮐﺜﺮ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﻤﮑﻦ ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺤﻤﺪ "ﭼﻬﺎر ﺻﺪ ﮐﺲ از ﺑﻨﯽ ﻏﻔﺎر‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺻﺪ ﮐﺲ از‬

‫اﺳﻠﻢ‪ ،‬هﺰار و ﺳﻪ ﮐﺲ از ﻣﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬و هﻔﺘﺼﺪ ﮐﺲ از ﺑﻨﯽ ﺳﻠﻴﻢ و هﺰار و ﭼﻬﺎر ﺻﺪ‬
‫ﮐﺲ از ﺟﻬﻴﻨﻪ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ از ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر و هﻢ ﻋﻬﺪاﻧﺸﺎن از ﺑﻨﯽ‬
‫‪٤٦‬‬
‫ﺗﻴﻤﯽ و ﻗﻴﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪".‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ آﻪ هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺴﻮى ﻣﻜﻪ ﺣﺮآﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬﻴﭽﻮﺟﻪ ﻧﻤﯽ‬
‫ﮔﺬارد آﺴﻰ از ﻗﺼﺪ او ﻣﻄﻠﻊ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ آﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﻴﺸﻪ‪ ،‬ﺳﻌﯽ در ﻏﺎﻓﻞ‬
‫ﮔﻴﺮﯼ ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻮر‪ ،‬ﺑﯽ ﺧﺒﺮ و ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻳﮏ ﻧﻔﺲ ﺗﺎ " َﻣ ّﺮ‬
‫ﻈﻬﺮان"‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻨﺰﻟﯽ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﻣﻴﺮاﻧﺪ و ﺣﺘﯽ از ﻣﻄﻠﻊ ﮐﺮدن ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﮔﺮوهﻬﺎﯼ‬
‫َاﻟ َﱠّ‬
‫هﻮادار و ﺑﺎﻃﺎﻋﺖ در ﺁﻣﺪﻩ در راﻩ ﮐﻪ ﺑﺎو ﻣﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮددارﯼ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺘﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ از ﻧﺎﻣﻪ اﻳﮑﻪ "ﺣﺎﻃﺐ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﻠﺘﻌﻪ" ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮑﯽ از زﻧﺎن‬
‫"ﻣﺰﻳﻨﻪ" ﺑﺮاﯼ ﻣﻄﻠﻊ ﮐﺮدن ﻣﮑﻴﺎن از ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ ﻣﻄﻠﻊ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از اﻃﻼع ﻣﮑﻴﺎن از ﻗﺼﺪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﻠﯽ را ﺑﺮاﯼ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ‬
‫ﺁن زن ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ زن‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ و ﻧﺎﻣﻪ از او ﺑﺎزﺳﺘﺎﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ دوﺑﺎرﻩ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﻮﯼ ﺧﻮن ﺁﺷﺎﻣﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻗﺘﻞ زن ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﮕﺬار ﮐﻪ ﮔﺮدﻧﺶ‬
‫‪١٧٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺰﻧﻢ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ"‪ ،٤٧‬ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﻮاﺳﺖ او ﺗﻦ در ﻧﻤﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ اﺟﺎزﻩ دهﺪ ﮐﺴﯽ از ﻗﺼﺪ او ﻣﻄﻠﻊ ﮔﺮدد‪ ،‬ﭘﺲ از‬
‫ﻈﻬﺮان" در ﺁﻧﺠﺎ اﻃﺮاق ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﺑﺮاﯼ اﻳﺠﺎد هﺮاس در دل‬
‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ " َﻣ ّﺮ َاﻟ َﱠّ‬
‫دﺷﻤﻦ و ﻧﺸﺎن دادن ﻋﻈﻤﺖ ﻟﺸﮕﺮ ﺧﻮد دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ هﺮ ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻧﺪازﻩ دو ﺁﺗﺶ‬
‫ﺑﭙﺎ ﮐﻨﺪ‪ ٤٨‬ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﻧﻔﺮات او ﺑﻴﺶ از ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻮد واﻧﻤﻮد ﺷﻮد‪.‬‬

‫از ﻃﺮﻓﯽ ﻋﺒﺎس‪ ،‬ﻋﻤﻮﯼ ﺧﻮد را ﮐﻪ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ و ﺑﺎ اﻧﮑﺎ ِر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮد‪ ،‬در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﻣﯽ زﻳﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ و ﻃﺒﻖ ﻗﺮار ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬ﻣﮑﻪ را ﺗﺮﮎ ﮐﺮدﻩ در راﻩ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺰد ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺑﺘﮑﺎر ﺧﻮد‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ و‬
‫ﺑﺨﺼﻮص اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن را دﭼﺎر وﺣﺸﺖ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬وادار ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﻋﺒﺎس ﮐﻪ او را در ﭘﻨﺎﻩ ﺧﻮد ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اردوﮔﺎﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺁوردﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻋﺒﺎس و‬
‫ﺶ ﮔﺮدن زدن‬
‫ﻋﻤﺮ اﺧﺘﻼف و ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ روﯼ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل در ﻋﻄ ِ‬
‫دﻳﮕﺮان ﻣﯽ ﺳﻮﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ از ﺧﻮد دوراﻧﺪﻳﺸﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺸﺎن دهﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬اﻳﻨﮏ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن دﺷﻤﻦ ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯽ ﻗﺮارداد و ﭘﻴﻤﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﺗﻮ اﻓﺘﺎدﻩ‬
‫ﺑﮕﺬار ﺗﺎ ﮔﺮدﻧﺶ ﺑﺰﻧﻢ‪ ".‬و در اﻳﻦ ﻣﻮرد اﺻﺮار ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻋﺒﺎس ﮐﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن در زﻳﻨﻬﺎر او ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺴﺨﺘﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ او ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻴﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ از ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺨﻮاهﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاﯼ رﻓﻊ ﻣﺮاﻓﻌﻪ‬
‫اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن را ﺑﻪ ﭼﺎدر ﺧﻮد ﺑﺮدﻩ روز ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻧﺰد او ﺑﻴﺎورد‪ .‬روز ﺑﻌﺪ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺁﻧﻬﺎ دوﺑﺎرﻩ ﭘﻴﺶ‬
‫ﮏ ﻳﺎ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن‪ ،‬هﻨﻮز وﻗﺖ ﺁن‬
‫ﺤ َ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ رو ﺑﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﮐﺮدﻩ از او ﻣﻴﭙﺮﺳﺪ‪" :‬وَﻳ َ‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ را ﺑﮕﻮﺋﯽ؟" و اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﺟﻮاب ﻣﻴﺪهﺪ‪" :‬ﭘﺪرم و ﻣﺎدرم ﻓﺪاﯼ ﺗﻮ ﺑﺎد‪،‬‬
‫ﺣﻠﻢ و ﮐﺮم ﺗﻮ ﺑﻴﺶ از ﺁﻧﺴﺖ‪ ،‬و ﻳﻘﻴﻦ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺎ ﺧﺪاﯼ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺧﺪاﺋﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﻮدﯼ‪ ،‬اﻳﻦ هﻤﻪ‬
‫ﮏ اﯼ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن‪ ،‬وﻗﺖ ﺁن ﻧﺮﺳﻴﺪ‬
‫ﺤ َ‬
‫رﻧﺞ و ﺑﻼ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﻣﺎ ﻧﻴﺎﻣﺪﯼ"‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ او ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬وَﻳ َ‬
‫ﮐﻪ ﺑﮕﻮﺋﯽ ﻣﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪاﻳﻢ؟" و اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﺟﻮاب ﻣﻴﺪهﺪ‪" :‬ﻣﺎدرم و ﭘﺪرم ﻓﺪاﯼ ﺗﻮ ﺑﺎد‪ ،‬ﺗﺎ اﮐﻨﻮن‬
‫‪٤٩‬‬
‫ﺷﮑﯽ ﺑﻮد و ﻣﺮا ﺁن ﺷﮏ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ"‪.‬‬
‫‪١٧٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ل ﻣﺤﻤﺪ‪،‬ﻋﻘﺮﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ١٧ ،‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﺆا ِ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ هﻤﻴﻦ ﺳﺆال را از اﺷﺮاف ﻗﺮﻳﺶ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و از ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد از او‬
‫و ﺧﺪاﯼ او اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ او ﻋﺮب را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺁﻧﻬﺎ و ﻋﺠﻢ را ﺑﻪ ﻣﻄﺎﺑﻌﺖ‬
‫ﻋﺮب در ﺁورد‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎر‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ را در ﺟﻬﺖ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد در‬
‫ﺁوردﻩ ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫در ‪ ١٧‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد از ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺘﺪﻻل و ﻣﻨﻄﻖ ﺑﻪ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻣﮑﻪ‬
‫ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﺰور ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻪ ﺑﺎور ﺁﻧﻬﺎ در ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻋﺒﺎس ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﻣﺮدﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﺼﺐ دوﺳﺖ ﻣﻴﺪارد و ﺟﺎﻩ ﻣﯽ ورزد‪ ،‬اﮐﻨﻮن در ﺣﻖ وﯼ ﺑﺘﺨﺼﻴﺺ ﻣﻨﺼﺒﯽ‬
‫ﺑﻔﺮﻣﺎﯼ"‪ .‬و ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﭼﻨﻴﻦ ﮐﻨﻢ"‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺁن ﮔﻔﺖ‪" :‬هﺮ ﮐﯽ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﻪ ﺳﺮاﯼ‬
‫‪٥٠‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﺑﺮد اﻳﻤﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻌﺪا‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ اﻓﺮاد ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻮد ﮐﻪ در اﺛﺮ ﺳﺎزش ﻣﺤﻤﺪ و ﻗﺮﻳﺶ از ﻏﺎرت‬
‫ﻣﮑﻪ ﻣﺤﺮوم ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﻣﺒﻠﻎ زﻳﺎدﯼ ﭘﻮل از اﺷﺮاف ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻘﺮض ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬و ﻣﻴﺎن‬
‫دو هﺰار ﺗﻦ از اﻓﺮاد ﺧﻮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺟﺰﺋﯽ از ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﻴﺎن‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﺑﻮدﻩ‪ ،‬و ﻳﺎ ﺑﻌﺪا و ﺟﺪا از اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻖ اوﻟﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺂن دﺳﺖ ﻣﻴﺎزد‪،‬‬
‫ﻣﺎ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻴﻢ‪ .‬هﻤﻴﻦ ﻗﺪر‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎﺟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺶ در ﻗﺒﺎل ﺟﺎن ﺑﺪر ﺑﺮدن از‬
‫ﻏﺎرت ﺷﺪن ﺑﺪﺳﺖ ﺟﻨﺪاﷲ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺧﺪا ﻣﻴﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﻪ هﺮ ﻳﮏ از‬
‫‪٥١‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ‪ ١۵‬درهﻢ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن در ﻗﺒﺎل ﮔﺮدن ﻧﻬﺎدن ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﺤﻤﺪ وارد دﺳﺘﮕﺎﻩ‬
‫ﻗﺪرت او ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن ﺑﺮاﯼ اﻋﻼم ﺗﻮاﻓﻖ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻗﺮﻳﺶ راهﯽ‬
‫ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﮑﻪ ﻣﺮدم ﺑﮕﺮد او ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و او ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﻋﻼم ﻣﻴﺪارد‪:‬‬

‫"اﯼ ﻗﻮم‪ ،‬اﻳﻨﮏ ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻣﺪ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮﯼ ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ ]را[ ﻃﺎﻗﺖ ﺁن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را درﻳﺎﺑﻴﺪ ﻳﺎ ﺑﻄﺎﻋﺖ‬
‫وﯼ در ﺁﺋﻴﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﺴﺮاﯼ ﻣﻦ ﺷﺘﺎﺑﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺮا اﻳﻦ ﺗﻮﻗﻴﻊ و ﺗﺮﻓﻴﻊ دادﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ هﺮ ﮐﯽ در ﺧﺎﻧﻪ‬
‫‪١٧۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺧﻮد ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و در از ﭘﻴﺶ ﺧﻮد ﺑﺒﻨﺪد اﻳﻤﻦ ﺑﺎﺷﺪ"‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ او ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪" :‬ﺳﺮاﯼ ﺗﻮ ﮐﺠﺎ‬
‫ﮐﺜﺮت ﻣﺎ را ﺟﺎﯼ ﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺖ"‪ .‬و اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﻳﻦ ﻳﮏ ﺗﻮﻗﻴﻊ دﻳﮕﺮ دادﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ هﺮ ﮐﯽ‬
‫در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و در از ﭘﻴﺶ ﺧﻮد ﺑﺒﻨﺪد اﻳﻤﻦ ﺑﺎﺷﺪ"‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻗﺮﻳﺶ "ﭼﻮن ﺳﺨﻦ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن‬
‫ﺑﺸﻨﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺴﺮاﯼ اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن دوﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﻀﯽ در ﺳﺮاهﺎﯼ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ دوﻳﺪﻧﺪ و در از ﭘﻴﺶ‬
‫‪٥٢‬‬
‫ﺧﻮد در ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﻀﯽ ﺑﻤﺴﺠﺪ ﺣﺮَم ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ و ﺑﻨﺸﺴﺘﻨﺪ"‪.‬‬

‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن‪ ،‬ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪ از ﭼﻬﺎرﻃﺮف وارد ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ وﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد از ﺟﺎﻧﺐ "ﺻَﻔﻮان ﺑﻦ ُاﻣَﻴﻪ"‪" ،‬ﻋِﮑ َﺮﻣَﺔ ﺑﻦ اَﺑﯽ ﺟﻬﻞ" و‬
‫"ﺳُﻬﻴﻞ ﺑﻦ ﻋَﻤﺮو"‪ ،‬از ﻣﻬﺘﺮان ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺮوهﯽ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﮐﻮﻩ‬
‫هﺎﯼ ﻣﮑﻪ رﻓﺘﻪ راﻩ را ﺑﺮ ﻳﮑﯽ از دﺳﺘﺠﺎت ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ارﺗﺶ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﺑﻨﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺘﺸﺎن در ﭘﯽ ﺟﻨﮕﯽ ﺳﺨﺖ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﻴﺪ و ﺳﭙﺎﻩ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ او در هﻢ‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﺑﺎ ﺑﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪن ﮐﺸﺘﮕﺎﻧﯽ ار هﺮ دو ﻃﺮف∗ ﺑﻪ هﺰﻳﻤﺖ ﻣﯽ روﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺤﻤﺪ در ﺑﻴﺴﺘﻢ رﻣﻀﺎن ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ‪ ١١‬ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ ۶٣٠‬م‪ .‬در ﻣﻴﺎن‬
‫اﻧﺒﻮﻩ ﻟﺸﮕﺮﻳﺎن ﺧﻮد ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ وارد ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺮدﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ روﯼ ﺑﺎﻣﻬﺎﯼ ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد وﺣﺸﺘﺰدﻩ او و اﻧﺒﻮﻩ ﭘﺮ هﻴﺎهﻴﻮﯼ ﺳﺮﺑﺎزان‬
‫وﯼ را در ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﯼ ﺗﻨﮓ ﻣﮑﻪ ﻧﻈﺎرﻩ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺧﻮد ﻧﺸﺴﺘﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺴﻮﯼ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ رواﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد∗‪.‬‬

‫در ﺁﻧﺠﺎ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﺼﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد ﻣﻴﻤﺎﻟﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎد اﷲ و‬
‫اﮐﺒﺮ را ﺳﺮ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل او ﻏﺮﻳﻮ ﺗﮑﺮار اﷲ و اﮐﺒﺮ از ﺣﻠﻘﻮم دﻩ هﺰار ﺳﺮﺑﺎز‬
‫ﻣﺴﻠﺤﯽ ﮐﻪ اﻃﺮاف او را ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﻴﺰد‪ ٥٣‬و دﻳﻮارهﺎﯼ ﻣﮑﻪ را ﺑﻪ ﻟﺮزﻩ‬
‫در ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ اﻋﻼم ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﯼ ﺗﺎزﻩ اﯼ ﮐﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﻣﺤﻤﺪ و اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬

‫∗ ﺑﮕﻔﺘﻪ ﻣﻮرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در رﻗﻢ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن دﺷﻤﻦ اﻏﺮاق ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ‪ 2‬ﺗﺎ ‪3‬‬
‫ﻧﻔﺮ و از ﻣﻜﻴﺎن ‪ 10‬اﻟﻲ ‪ 20‬ﺗﻦ ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫∗ اﺑﻦ ﻫﺸﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻛﻌﺒﻪ را ﺑﻪ ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻴﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫‪١٧۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺟﻬﺎن را ﺑﺮاﯼ ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪن‬
‫ﻋﻄﺶ ﺳﻴﺮﯼ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﷲ‪ ،‬ﺑﺨﺎﮎ و ﺧﻮن ﺑﮑﺸﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ روز ﺑﻪ زﻳﺎرت ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﻣﯽ رود‪ ،‬و ﺳﻮار ﺑﺮ ﺷﺘﺮ‬
‫ﺧﻮد "راﺣﻠﻪ"‪ ،‬هﻔﺖ ﺑﺎر ﻃﻮاف ﻣﻴﺪهﺪ و هﺮ ﺑﺎر ﺑﻬﻨﮕﺎم ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﮐﻨﺎر ﺣﺠﺮ‬
‫اﻻﺳﻮد ﻧﻴﺰﻩ اﯼ را ﮐﻪ در دﺳﺖ داﺷﺖ ﺑﻪ ﺁن ﻣﻴﻤﺎﻟﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﮐﻠﻴﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ را از‬
‫"ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻃَﻠﺤﻪ" ﮐﻪ ﮐﻠﻴﺪ دار ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﻃﻠﺐ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬در را ﺑﺎز و‬
‫ﺑﺪرون ﮐﻌﺒﻪ ﻣﻴﺮود و ﺻﻮرﺗﻬﺎﺋﯽ را ﮐﻪ "از ﭼﻮب ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮ ﻣﺜﺎل ﮐﺒﻮﺗﺮ‬
‫و در ﻣﻴﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ...‬هﻤﻪ را ﺧﺮد ]ﻣﻴﮑﻨﺪ[ و ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد از ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻴﺮون" ﻣﯽ اﻧﺪازد‪ .٥٤‬هﻤﻴﻨﻄﻮر‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﺎوﻳﺮ اﺑﺮاهﻴﻢ و ﺧﺪاﻳﺎن و‬
‫ﺑﺘﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ را در ﮐﻌﺒﻪ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺎﮎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن اﻳﻦ‬
‫ﺁﻳﻪ را ﻣﯽ ﺁورد‪:‬‬

‫ﻒ ﺗﻮﺣﻴﺪ و اﺳﻼم ﺑﻮد و هﺮﮔﺰ از ﺁﻧﺎن‬

‫"اﺑﺮاهﻴﻢ ﺑﻪ ﺁﺋﻴﻦ ﻳﻬﻮد و ﻧﺼﺎرا ﻧﺒﻮد‪ .‬و ﻟﻴﮑﻦ ﺑﻪ دﻳﻦ ﺣﻨﻴ ِ‬
‫‪٥٥‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﺨﺪا ﺷﺮﮎ ﺁرﻧﺪ ﻧﺒﻮد‪".‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺎ ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ در دﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﺘﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﮐﻌﺒﻪ‬

‫ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ اﺷﺎرﻩ ﻧﻤﻮدﻩ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﺁﻳﻪ اﯼ را ﮐﻪ در ﺁن ﻣﯽ‬
‫ﺑﺰﺑﺎن ﻣﯽ ﺁورد∗‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪٥٦‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪" ،‬ﺣﻖ ﺁﻣﺪ و ﺑﺎﻃﻞ از ﻣﻴﺎن رﻓﺖ ‪"...‬‬
‫ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ و ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ ﮐﻪ هﻤﮕﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻣﯽ زﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا را در ﭘﻴﺮوزﯼ اش ﺑﺮ ﮐﻔﺎر‬

‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﻴﺴﺎزد‪ ،‬اﻋﻼم ﻣﻴﮑﻨﺪ "هﺮ دﻋﻮﯼ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ را در ﺟﺎهﻠﻴﺖ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ‬
‫ﺑﻮد از ﺧﻮن و ﻣﺎل‪ ...‬ﺑﺤﮑﻢ اﺳﻼم ﺁن دﻋﻮﯼ ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪ و هﻤﻪ را زﻳﺮ ﻗﺪم ﻧﻬﺎدم و‬

‫∗‪ -‬اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻳﺎد آور ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻧﻘﻼب ‪ ، 57‬ﻫﻨﮕﺎم ورود ﺧﻤﻴﻨﻲ ﺑﻪ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺮاي او ﻣﻴﮕﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫"دﻳﻮ ﭼﻮ رﻓﺖ ﻓﺮﺷﺘﻪ در آﻣﺪ"‬
‫‪١٧۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫از ﺳﺮ ﺁن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ"‪.‬‬

‫ﺳﭙﺲ از ﻗﺮﻳﺶ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ از ﺗﻔﺎﺧﺮ ﺑﻪ اﺻﻞ و ﻧﺴﺐ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ دﺳﺖ ﺷﺴﺘﻪ‬

‫ﺗﺮس از ﺧﺪا ]و ﺑﻌﺒﺎرت ﺻﺤﻴﺢ ﺗﺮ‪ ،‬ﺗﺮس و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدارﯼ از ﺧﻮد او[ را ﻣﺒﻨﺎﯼ‬
‫ﺑﺮﺗﺮﯼ و ﻓﻀﻞ ﺧﻮد ﺑﺮ دﻳﮕﺮﯼ ﻗﺮار دهﻨﺪ‪ .‬ﺁن وﻗﺖ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺑﺮوﻳﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را‬
‫ﺁزاد ﮐﺮدم ]ﭼﻮن ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﻣﮑﻴﺎن ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺗﺴﻠﻴﻢ او ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺮدﻩ و اﺳﻴﺮ ﺟﻨﮕﯽ او ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ[ و هﺮ ﺟﺮﻣﯽ و ﺧﻄﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ‬

‫در ﺣﻖ ﻣﻦ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﺪ ﻗﻠﻢ ﻋَﻔﻮ و ﺻَﻔﺢ ﺑﺮان ﮐﺸﻴﺪم و از ﺳﺮ ﺁن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ"‪.‬‬

‫ﻞ ﺧﻄﺎ ﭼﻨﺪ‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ‪" ،‬ﺣﮑﻢ ﻗﺼﺎص در ﺁﻧﺮوز ﻇﺎهﺮ ﮐﺮد و ﺑﻴﺎن ﺑﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ ِدﻳَﺖ ﻗﺘ ِ‬
‫‪٥٧‬‬
‫ﻞ ﻋَﻤﺪ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ"‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﺘ ِ‬

‫در اﻳﻦ ﺧﻄﺒﻪ او در ﺿﻤﻦ از ﺑﺮاﺑﺮﯼ و "ﻳﮑﯽ" ﺑﻮدن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺮدم در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪا ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﮐﺴﯽ ﺟﺮات اﻳﻨﺮا ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻴﺰد و از‬
‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ هﺎﯼ ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ :‬از ﺑﺮدﻩ هﺎﯼ ﺧﻮد او‪ ،‬زﻧﺎن‬
‫و ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﺎرت وﯼ در ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺮدﻩ وﯼ ﺷﺪﻩ و از ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺣﻘﻮق‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺤﺮوم ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؛ از زﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ و ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮدﻩ‬
‫ﺟﻨﺴﯽ ﻣﺮدان ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ؛ از ﺳﻮرﻩ اﻟﻨﺴﺎء ﮐﻪ ﺻﺮﻳﺤﺎ از ﺑﺮﺗﺮﯼ و‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ ﻣﺮدان ﺑﺮ زﻧﺎن ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬از ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن و زرﺗﺸﺘﻴﺎن ﮐﻪ ﺻِﺮف ﻋﺪم‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﺑﻌﻨﻮان اﺗﺒﺎع درﺟﻪ دوم ﺑﺰور ﺟﺰﻳﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ؛ از‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺧﻴﺒﺮ و ﻓﺪﮎ ﮐﻪ هﻤﭽﻮن ﺳﺮف ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺪون هﻴﭻ دﻟﻴﻠﯽ‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ؛ و ﻣﻬﻤﺘﺮ از هﻤﻪ‪ ،‬از ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم‬
‫ﻋﺎدﯼ و ﻓﻘﻴﺮ ﻋﺮب ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ و اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ ﻏﺎرت ﺷﺪﻩ و وﺳﺎﺋﻞ‬
‫ﻣﻌﻴﺸﺘﺸﺎن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺷﺘﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻪ ﺛﺮوت اﻧﺪوزﯼ ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎران او ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد؛‬
‫و از ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺎن ﺧﻮد اﺷﺮاف ﻗﺮﻳﺶ و ﻣﺮدم ﻓﻘﻴﺮ ﻣﮑﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﺁن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬
‫دﺳﺖ ﻧﺨﻮردﻩ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬و در ﭘﯽ ﻏﺎرت هﺎ و ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺑﻌﺪﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﭼﻨﺪ‬
‫‪١٧٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎن ﻣﯽ زﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ از ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺮدم در اﻳﻦ ﺧﻄﺒﻪ درﻧﻈﺮ دارد‪ ،‬در‬
‫واﻗﻊ‪ ،‬ﺑﺮدﮔﯽ و اﻃﺎﻋﺖ ﺑﺮاﺑﺮاﻧﻪ و ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎء هﻤﻪ اﻓﺮاد از دارا و ﻧﺪار‪ ،‬زن و‬
‫ﯼ اﺟﺰاء ﻳﮏ ﻧﻈﺎم‬
‫ﻣﺮد و ﺑﺮدﻩ و ﺑﺮدﻩ دار در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد او ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺑﺮاﺑﺮ ِ‬
‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ در اﻃﺎﻋﺖ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮﯼ از رهﺒﺮ ﺧﻮد ﻳﻌﻨﯽ از ﻣﻮﺟﻮدﯼ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ‪،‬‬
‫از ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﺧﻴﺎﻟﯽ ﻣﻴﺎن اﺟﺰاء ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺳﻴﺎﻩ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ‪.‬‬

‫اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ‬

‫و ﻫﻴﺮارﺷﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﻗﺪرت‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺮ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺪون اﺗﺤﺎد ﺑﺎ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ‬

‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﭘﺮ ﻗﺪرت ﺗﺮﻳﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻋﺮب ﺑﻮد اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻮد و ﭼﻪ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺖ ﮐﻮﺷﺶ در‬
‫ﺟﻠﺐ ﺁﻧﺎن را ﺑﺨﻮد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻟﺬا هﻨﮕﺎﻣﯽ هﻢ ﮐﻪ وارد ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎز هﻢ ﺑﺤﺪ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺎل ﺁﻧﺎن را ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻧﺎن رﻓﺘﺎرﯼ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻗﺒﺎﻳﻞ در‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﺣﺘﯽ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻋﻠﯽ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ و ﻣﺮاﺳﻢ ﻃﻮاف ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬ﺑﭙﺎ‬
‫ﯽ ﺣﺠﺎج ﮐﻪ ﺑﻪ او دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﺤﻤﺪ درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ‪ ،‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮﻣﻘﺎم ﺳﻘﺎﻳ ِ‬
‫ﻣﻘﺎم ﮐﻠﻴﺪدارﯼ و ﭘﺮدﻩ دارﯼ )ﺣﺠﺎﺑﺖ( ﮐﻌﺒﻪ را ﻧﻴﺰ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ او را‬
‫رد ﮐﺮدﻩ‪" ،‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﻠﺤﻪ" را ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﻋﻬﺪﻩ دار ﻣﺸﺎﻏﻞ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻮد در‬
‫‪٥٨‬‬
‫ﻣﻘﺎم ﺧﻮد اﺑﻘﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺷﺮاف ﻗﺮﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ وﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺧﻮد واﻗﻔﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫روﺷﻨﯽ ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ هﺮ ﭼﻨﺪ ﺟﺎن و هﺴﺘﯽ ﺷﺎن در دﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻠﺤﺎظ‬
‫هﻤﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺷﺎن‪ ،‬ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد از ﭘﺲ اﻳﻨﻬﻤﻪ ﺟﻨﮓ و‬
‫ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﺑﭙﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬هﻤﭽﻮن ﻣﻴﻮﻩ ﭘﺮ ﺣﻼوﺗﯽ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ دهﺎن ﺑﺎز ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻌﺪﯼ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺮﻳﺶ از ﻣﺤﻤﺪ در‬
‫‪١٧٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫واﻗﻊ ﻳﮏ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﺰرگ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬هﻤﻪ ﮐﺸﺎﮐﺶ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﻮد او در اوﻟﻴﻦ ﻣﻼﻗﺎﺗﺶ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮﺳﺎﻃﺖ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺮب را ﺗﺎﺑﻊ ﺁﻧﻬﺎ و ﻋﺠﻢ را ﻣﻄﻴﻊ ﻋﺮب ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺁﻧﭽﻪ را‬
‫ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد در اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﻪ زور ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﺪ‪.‬‬

‫در واﻗ ﻊ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم ﺗ ﻼش ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ازﻧﻈ ﺮ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬و ﺑ ﺪون ﺁﻧﮑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑﺪاﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻨﺎﻳﺠﺎﻣﻌ ﻪ هﻴﺮارﺷ ﻴﮏ و ﻣﺘﻤﺮﮐ ﺰﯼ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﻣ ﺎهﻴﺘﺶ‪ ،‬و ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ هﻤ ﻪ‬
‫ﺗﺸﻨﺠﺎت و ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﺋﻴﻦ رﻓﺘﻦ ه ﺎﻳﯽ ﮐ ﻪ ﻻزﻣ ﻪ ﻗ ﺮار ﮔ ﺮﻓﺘﻦ ﺁن ﺑ ﺮ روﯼ دو ﭘ ﺎﻳﺶ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮورﯼ ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺮﻓﻪ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ‬
‫دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻋﺮب در راس ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ و‬
‫ﻣﻄﻠﻘﻪ اﯼ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻋﻨﺎن ﺁن در دﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬درﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺧﻮد اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﻣﺸﺎوران ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻳﮑﯽ از ﭘﺴﺮاﻧﺶ ﻳﺰﻳﺪ ﺣﺎﮐﻢ "ﺗﻴﻤﻪ" وﭘﺴﺮ دﻳﮕﺮش‬
‫ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎم در اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻤﻘﺎم ﺧﻼﻓﺖ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ اﻗﻮام ﺑﻨﯽ اﻣﻴﻪ ﻧﻴﺰ هﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻬﺎ و ﺛﺮوت ﺑﯽ ﻗﻴﺎﺳﯽ را در ﺳﻮرﻳﻪ و ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ‬
‫از راﻩ ﭼﭙﺎول و ﻏﺼﺐ اﻣﻮال ﻣﺮدم از ﺁن ﺧﻮد ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬اﻧﻘﻼب ﻣﺤﻤﺪﯼ ﮐﻪ رﺳﺎﻟﺘﺶ از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﺑﭙﺎ‬

‫داﺷﺘﻦ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ هﻴﺮارﺷﻴﮏ و ﻗﺮار دادن اﺷﺮاﻓﻴﺖ اﺳﺘﺜﻤﺎرﮔﺮ‬
‫ﻋﺮب ﺑﺮ راس ﺁن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ ﺁن‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬هﻤﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎ و ﺗﻼﺷﻬﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺒﻮدﻩ ﮐﻪ‬
‫اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻋﺮب را‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁﻧﮑﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺗﺎرﻳﺨﯽ‬
‫وﯼ ﭘﯽ ﻧﺒﺮدﻩ و ﺑﺎ او هﻤﺮاﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺰور ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﻗﺪرت ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪،‬‬
‫‪١٧٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ﻣﺰﺑﻮر ﻣﺴﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻠﻪ ﺗﺎرﻳﺦ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺮاﯼ زاﻳﻤﺎن ﻧﻈﺎم‬
‫ﺟﺪﻳﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺁن ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻗﺎﻳﻌﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﻩ در ﺁن‪ ،‬ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ از‬
‫ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺧﻮد واﻗﻒ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﮕﻴﺮﻩ هﺎﯼ ﺻﺮﻓﺎ ﺷﺨﺼﯽ‪،‬‬
‫داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬در ﺁن اﻳﻔﺎﯼ ﺳﻬﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را اﻳﻔﺎ ﻧﻤﻴﮑﺮدﻩ ﻳﺎ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻴﺸﺪﻩ و ﻳﺎ ﺑﺰور و ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﻴﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺠﺒﻮر‬
‫ﻳﻪ اﻳﻔﺎﯼ ﺁن ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ ﮐﻪ روﻳﺎﯼ ﻧﻈﺎم ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ و ﻣﺘﻤﺮﮐﺰﯼ‬

‫ﮐﻪ او ﻗﺼﺪ ﺑﺮﭘﺎﺋﯽ ﺁن را ﺗﺤﺖ ﭘﺮﭼﻢ ﺧﺪاﯼ ﻳﮑﺘﺎ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن داﺷﺖ ﺑﺪون ﺷﺮﮐﺖ‬
‫اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻋﺮب ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺧﻮد اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﻠﺤﺎظ ﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدﻳﺶ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺧﻮد در هﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻣﺪ واﻗﻒ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ رهﺒﺮان دوراﻧﺪﻳﺶ ﻗﺮﻳﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ از ﺑﻘﺪرت رﺳﻴﺪن‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺮﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺠﺎﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎﻣﺤﻤﺪ او را ﺑﺎ اﻋﺮاب دﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﺤﺎل ﺧﻮد رهﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ از ﻣﻴﺎن رﻓﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺮاد ﺧﻮد رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ و‬
‫اﮔﺮ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪ ﺻﻼح ﺧﻮد ﮐﻨﻨﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ او ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﺨﺶ دﻳﮕﺮ‬
‫اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺑﻮﺟﻬﻞ و اﺑﻮﻟﻬﺐ ﻧﻪ ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﻋﺮب و ﺑﺮﭘﺎﺋﯽ‬
‫ﭼﻨﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ را در ﺗﻮان ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ و ﻧﻪ ﺑﺮدﺑﺎرﯼ اﻣﺜﺎل ﻋﺘﺒﻪ را در ﻧﺸﺴﺘﻦ‬
‫و در اﻧﺘﻈﺎر وﻗﺎﻳﻊ ﻣﺎﻧﺪن را داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﭼﻴﺮﻩ ﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬و ﻧﻈﺎم ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺪﺳﺖ وﯼ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ هﻴﺒﺖ ﺁﺳﺎﯼ ‪ ١٢‬هﺰار ﻧﻔﺮﯼ ﺁن ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫دروازﻩ هﺎﯼ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻇﺎهﺮ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ اش‪ ،‬در اﻧﺘﻈﺎر ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺳﺮوران ﺁﺗﯽ‬
‫ﺧﻮد ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬ﭼﺎرﻩ اﯼ ﺟﺰ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﺎن‬

‫ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﻳﺎ ﻗﺒﻮل ﺳﺮورﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﯼ ﺧﻔﺖ ﺗﻦ دادن ﺑﻪ ﺳﺮورﯼ‬
‫‪١٨٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻈﺎم ﻗﺪﻳﻢ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﺪم درﮎ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ -‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺮاﻳﻂ درﮎ ﺁن‬
‫هﻨﻮز ﺑﺮاﯼ هﻴﭽﮑﺲ ﻓﺮاهﻢ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از رهﺒﺮان ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪،‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻓﻬﻢ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭼﻨﺪان دﺷﻮار ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺎزﯼ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﯽ ﻣﻴﺒﺮد‪ ،‬و از هﻤﻴﻦ رو‪،‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻗﺒﻮل ﻧﻘﺶ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺷﺘﺎب راهﯽ اردوﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺎﮐﺴﻴﻢ رادﻳﻨﺴﻮن‬
‫در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻮرد ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ‪ ...‬ﺗﺎﻳﻴﺪﯼ ﺑﺮ ﮐﻠﻴﻪ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد و ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬اﷲ‪ ،‬ﻳﮑﺒﺎر و ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ او را اﺛﺒﺎت ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬و ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪاد ﮐﻪ ﺣﻖ ﺑﺎ او ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ دﺷﻤﻨﺎن وﯼ ﺑﺎ‬
‫ﻗﺒﻮل ﺳﺮورﯼ وﯼ‪ ،‬و اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ واﻗﻌﺎ او ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ و ﺁﻧﻬﺎ در ﻣﻮرد او اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﻴﮑﺮدﻩ‬
‫اﻧﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮاﻋﻤﺎل ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰ ﺧﺪا ﮐﻮر ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺸﺘﺎق ﺗﺮﻳﻦ ﺧﺎدﻣﺎن او ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﭼﻴﺰﯼ از دﺳﺖ ﻧﺪادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﺮﺳﺘﻴﮋ‪ ،‬ﻧﻔﻮذ ﺳﻴﺎﺳﯽ و‬
‫اﻣﺘﻴﺎزات ﻣﺎدﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬ﺁﻧﻬﺎ در ﻣﻴﺎن اوﻟﻴﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺖ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﻠﻤﺮو اش اﮐﻨﻮن از ﻣﺮز‬
‫ﺑﻴﺰاﻧﺲ ﺗﺎ ﻣﺮز ﻃﺎﺋﻒ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻧﻔﻮذش ﺳﺮاﺳﺮ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪...‬‬
‫ﮐﻤﯽ ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﻮازن و ﻃﺎﺋﻒ‪ ،‬هﺮ دو دﺷﻤﻨﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺪﺳﺖ وﯼ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ و ﻣﻄﻴﻊ او و‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ...‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻗﺮﻳﺶ رهﺒﺮ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺧﻮد را در وﺟﻮد ﮐﻮدﮐﯽ ﻋﺠﻴﺐ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد ﺁﻧﺎن را ﺑﺮاﯼ ﺳﺮورﯼ ﺑﺮ هﻤﻪ اﻋﺮاب و ﺟﻬﺎن راهﺒﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اذﻳﺖ و ﺁزارهﺎﯼ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ او ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﺑﺪرازا ﮐﺸﻴﺪن اﻳﻦ ﺑﺪﻓﻬﻤﯽ ﻗﺮﻳﺶ از اﻳﻦ ﺳﺨﻦ او ﻧﺒﻮد‪ .‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن‬
‫ﻧﻈﻢ ﺑﺮ ﻗﺮار ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﷲ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺮ ﻻت ‪ ،‬ﻋﺰّﯼ و ﻣﻨﺎت ﭘﻴﺮوز ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ ﻋﺮب دﻳﮕﺮ‬
‫هﻢ در درﮐﻨﺎر ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺑﻪ رهﺒﺮان ﻋﺮب اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ...‬ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ -‬و ﻧﻪ هﻨﻮز دﻣﺸﻖ‪،‬ﻧﻴﺰ ﺑﺠﺎﯼ‬
‫ﻣﮑﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪...‬وﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻘﺪر ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﮑﻴﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﺎن ﻳﮏ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﺰرگ‬
‫‪٥٩‬‬
‫ﺑﺰرگ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪".‬‬

‫ﺗﺮور و ﻗﺘﻞ ﺷﻌﺮاي ﻣﻜﻪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ هﺮﭼﻨﺪ ﺑﺪﻻﺋﻠﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ از ﻗﺘﻞ و اﺳﺎرت ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ ﺧﻮدارﯼ ﻣﻴﮑﻨﺪ‬
‫و ﺑﺪﻻﻳﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺧﻮش رﻓﺘﺎرﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬وﻟﯽ از ﻣﺠﺎزات ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در‬
‫‪١٨١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻄﻮر وﻳﮋﻩ ﺑﺎ او ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮﺧﻮاﺳﺘﻪ و از ﻧﻈﺮ او ﮔﻨﺎﻩ ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻓﺎرغ ﻧﻤﻴﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫او در هﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ ورود ﺑﻪ ﻣﮑﻪ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﺮداران ﺧﻮد ﻣﯽ ﺳﭙﺮد ﮐﻪ‬
‫"ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﺟﻨﮓ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻻ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﻨﺪ"‪ ،‬در ﺿﻤﻦ ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻞ و ﺗﺮور‬
‫"ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﮐﻪ هﺮ ﻳﮑﯽ ﮔﻨﺎهﯽ داﺷﺘﻨﺪ و ﮔﻨﺎهﯽ ﺑﺰرگ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ‬
‫اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺑﻐﺎﻳﺖ رﻧﺠﻴﺪﻩ ﺑﻮد" را ﺻﺎدر ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬او ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﺧﻮد ﻣﯽ ﺳﭙﺮد‬
‫ﮐﻪ در ﻗﺘﻞ اﻳﻦ اﻓﺮاد هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ رﺣﻢ و ﺗﺨﻔﻴﻔﯽ ﺑﺨﺮج ﻧﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ "اﮔﺮ اﻳﺸﺎن‬
‫ﺗﻘﺪﻳﺮا در ﻣﻴﺎن أﺳﺘﺎر ﮐﻌﺒﻪ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ دﺳﺖ در ﺣﻠﻘﻪ ﮐﻌﺒﻪ )ﺑﺮاﯼ زﻳﻨﻬﺎر‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ‪ -‬از ﻣﻦ( زدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ"‪.‬‬

‫ﮔﻨﺎﻩ اﻳﻦ اﻓﺮاد‪،‬اﻟﺒﺘﻪ واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ اﻧﺘﻘﺎد از ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺒﻮد‪ .‬درﮔﺬﺷﺘﻪ‪،‬‬
‫ت اﻓﺮاد‬
‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮات و اﻧﺘﻘﺎد از دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﭼﻪ در اﺷﻌﺎر ﺷﺎﻋﺮان و ﭼﻪ در ﻣﮑﺎﻟﻤﺎ ِ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‪ ،‬ﺟﺰﺋﯽ از ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن در ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ و از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﻘﻮق ﻓﺮدﯼ اﻓﺮاد‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‪ ،‬هﻴﭻ ﺷﺎﻋﺮﯼ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﺑﺮاز ﻧﻈﺮاﺗﺶ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن در ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ﺧﻔﻘﺎن و ﺳﺮﮐﻮب ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﻪ ﻧﻈﺎﻣﺎت‬
‫ﻣﺘﻤﺪن‪ ،‬ﺁزادﯼ و ﺷﻌﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎﯼ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر و ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯼ ﺑﺰرگ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬و ﺗﺨﻠﻒ از ﺁن ﺑﺎ ﻣﺮگ ﭘﺎﺳﺦ دادﻩ ﻣﻴﺸﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺧﻮﻧﻴﻦ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﭘﺎﻳﻪ ﺁن ﺑﺎ ﺗﺮور ﺷﻌﺮاﯼ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ورود ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺳﺎﻳﻪ ﺷﻮﻣﺶ را ﺑﺂﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﮑﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﮕﻔﺘﻪ واﻗﺪى‪:‬‬
‫"ﭘﻴﻤﺒﺮﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺷﺶ ﻣﺮد وﭼﻬﺎر زن را ﺑﻜﺸﻨﺪ"‪ ٦٠‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻌﺪا ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻴﺶ از اﻳﻨﻬﺎ‬
‫ﻄﻞ اﻻَدرَﻣﯽ" ﺑﻮد آﻪ ﻳﻜﺒﺎرﺑﻪ اﺳﻼم‬
‫ﺧَ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ اﻓﺮاد ﻳﮑﯽ "ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ َ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﺑﻌﺪ از ﺁن در ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد آﻪ او را ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ‬
‫دو آﻨﻴﺰ ﺁوازﻩ ﺧﻮاﻧﺶ ﭘﻴﺪا آﺮدﻩ و ﺑﻘﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﮔﻨﺎﻩ ﺧﻮد وى ارﺗﺪاد و ﺑﻴﺮون‬
‫‪١٨٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪٦١‬‬
‫ﺁﻣﺪن از اﺳﻼم ﺑﻮد و آﻨﻴﺰاﻧﺶ ﻧﻴﺰ ُﻗﺮَﻳﻨﻪ )ﻳﺎ ﮐَﺮﻳﻨّﺎ ﻳﺎ َﻓﺮﺗﻨﺎ( و َﻗَﺮﻳﺒﻪ )ﻳﺎ اَرﻧَﺐ(‬
‫ﺟﺮﻣﺸﺎن هﺠﻮ آﺮدن ﻣﺤﻤﺪ در ﺁوازهﺎﯼ ﺧﻮد در ﻣﺠﻠﺲ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﺪﺳﺖ‬
‫"ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﺣﺮﻳﺚ ﻣﺨﺰوﻣﯽ" و "اﺑﻮ ﺑﺮﻳﺪﻩ اﺳﻠﻤﯽ" ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻟﻰ آﻨﻴﺰاﻧﺶ‪،‬‬
‫ﻗٌﺮَﻳﻨﻪ ﺑﻘﺘﻞ رﺳﻴﺪﻩ و دﻳﮕﺮﯼ آﻪ ﻓﺮارى ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪا اﻇﻬﺎر ﻧﺪاﻣﺖ آﺮدﻩ اﻣﺎن‬
‫‪٦٢‬‬
‫"ﻣﻘﻴﺲ ﺑﻦ ﺻﺒﺎﺑﻪ" ﻧﻴﺰ ﻓﺮد دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ از اﺳﻼم ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ و‬ ‫ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ "ﻧﻤﻴﻠﺔ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ" ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.∗ ٦٣".‬‬

‫ﺳﺎرﻩ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﮐﻨﻴﺰ "ﻋَﻤﺮو ﺑﻦ هﺎﺷﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ" ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫هﻤﻴﻨﻄﻮر‪" ،‬ﺣﺮﻳﺚ ﺑﻦ ﻧﻘﻴﺬ" ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻋﻠﯽ ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻌﺪ"‬
‫ﻓﺮد دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻠﺶ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﺷﻮد‪" ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ َ‬
‫ﻣﻨﺸﯽ ﺳﺎﺑﻖ او ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﺟﺮﻳﺎن ﮐﺘﺎﺑﺖ‬
‫ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ وﯼ را ﻧﻴﺰ ﺑﺤﺴﺎب وﺣﯽ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺬب ادﻋﺎﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ‬
‫او ﭘﯽ ﻣﻴﺒﺮد‪ ،‬و از اﺳﻼم ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻓﺮار ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬او ﻧﻴﺰ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺻﺪور‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻠﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ "ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﻠﺤﻪ" ﮐﻪ ﺑﺮادر ﺷﻴﺮﯼ وﯼ ﺑﻮد ﭘﻨﺎﻩ ﻣﯽ‬
‫ﺑﺮد‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ روز ﮐﻪ او را در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم وﯼ‬

‫∗‪ -‬ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺳﻼم‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺬﻫﺐ وارد ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻖ ﺧﺎرج ﺷﺪن از آﻧﺮا ﻧﺪارد ﻛﻪ در اﻳﻨﺼﻮرت ﺑﺎﻳﺪ‬
‫او را ﺑﻘﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪،‬ﺧﺼﻠﺖ‪ ‬ﺗﺎ ﻣﻐﺰ اﺳﺘﺨﻮان دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻣﻨﺸﺎﻧﻪ اﺳﻼم وﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﻲ آﻧﺮا ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮري ﻛﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺮوه دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در اﻳﻨﻤﻮرد ﺑﺎ آن ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮوه ﻫﺎي ﻣﺎﻓﻴﺎﺋﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺮوج از آﻧﻬﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﺮﺗﺪﻳﻦ از آن ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻲ رﺳﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ (1367) 1988‬ﻛﻪ ﺳﺎل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ در‬
‫زﻧﺪاﻧﻬﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ در اﻳﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮرد اﺑﻮ ﻗُﺮَﻳﻈﻪ ﻳﻜﻲ ﻳﻜﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ‬
‫ﻣﻲ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﺳﺌﻮاﻟﻲ ﻛﻪ از آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد‪ :‬آﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻴﺪ؟ و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ‬
‫دادﻧﺪ ﻧﻪ‪ .‬آﻧﮕﺎه در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺌﻮال ﺑﻌﺪي‪" :‬آﻳﺎ در ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺪﻧﻴﺎ آﻣﺪه اﻳﺪ؟"‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺳﺒﻚ ﻛﺮدن‬
‫ﭘﺮوﻧﺪه ﺷﺎن ﻣﻲ ﮔﻔﺘﺪ ﺑﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﻋﺪام‪ ،‬و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻧﻪ ﻣﻴﮕﻔﺘﻨﺪ ﻣﻮﻗﺘﺎ از ﻣﺮگ ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ دﻳﮕﺮي‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ دﺳﺘﻪ اول ﻣﺮﺗﺪ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪه و ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻣﺮگ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬وﻗﺘﻲ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭘﻲ ﺑﺮده ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﺟﺎن ﺧﻮد در ﺟﻮاب ﺑﻪ ﺳﺆال دوم ﺷﺮوع ﺑﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ دﻳﺮ ﺷﺪه ﺑﻮده‪ ،‬و ﺻﺪﻫﺎ ﺗﻦ از آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﺪم اﻃﻼع از ﻗﺎﻧﻮن اﺳﻼم در ﻣﻮرد ﻣﺠﺎزات‬
‫ﻣﺮگ ﺑﺮاي ﻣﺮﺗﺪﻳﻦ‪ ،‬اﻋﺪام ﺷﺪه از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ‪ ،‬اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﻧﻄﺒﺎق رﻓﺘﺎر و اﻋﻤﺎل‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﻨﺎﺗﻴﻚ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺮوه اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﻼم ﻧﺎب ﻣﺤﻤﺪي اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٨٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫را ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮدﻩ ﺑﺮاﯼ او زﻳﻨﻬﺎر ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ در ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻋﺜﻤﺎن را رد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪﻩ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم او را ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﻴﻞ ﻗﻠﺒﯽ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪا وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ از‬
‫روﯼ اﺟﺒﺎر او را ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد از اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﺣﺎﺿﺮ در ﺟﻠﺴﻪ ﮔﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ "ﭼﺮا‬
‫ﭼﻮن ﻣﻦ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم او را ﻧﮑﺸﺘﻴﺪ؟"‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺑﺮادر اﺑﻮ ﺟﻬﻞ‪" ،‬ﺣﺎرث ﺑﻦ هِﺸﺎم" و " ُزهَﻴﺮ ﺑﻦ اًﺑﯽ ُا َﻣﻴﱠﺔ ﺑﻦ‬
‫اَﻟﻤُﻐﻴ َﺮﻩ" ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﺨﺎﻧﻪ "اﱡم هﺎﻧﯽ"‪ ،‬ﺧﻮاهﺮ ﻋﻠﯽ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﯼ ﻣﺎﻧﻊ‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻋﻠﯽ ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ اﻣﺎن ﻣﯽ‬
‫ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﺮ از هﻤﻪ داﺳﺘﺎن "ﻋِﮑﺮَﻣﺔ ﺑﻦ أﺑﯽ ﺟﻬﻞ"‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﮐﺴﺎﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻬﻨﮕﺎم ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﮑﻪ هﻴﭻ اﻣﻴﺪﯼ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬دﻟﻴﺮاﻧﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻔﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ "ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ" ﺟﻨﮕﻴﺪﻩ و ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺘﻮارﯼ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن وﯼ ﮐﻪ ﻃﺒﺮﯼ ﺁﻧﺮا ﺑﺘﻔﺼﻴﻞ ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬از اﻳﻨﺠﻬﺖ اهﻤﻴﺖ دارد ﮐﻪ ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ﺗﺮور و وﺣﺸﺘﻰ را آﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺮﻗﺮار آﺮدﻩ ﺑﻮد ﺑﺨﻮﺑﯽ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﻋﮑﺮﻣﻪ ﻧﻴﺰ از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد آﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻠﺶ ﺻﺎدر ﺷﺪﻩ و از‬
‫اﻳﻨﺮو درﺣﺎل ﻓﺮار ﺑﻪ ﺳﻮى ﻳﻤﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻃﺒﺮى ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫" ﺳﺒﺐ اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻜﺮﻣﻪ ﭘﺲ از ﻓﺮار ﺑﻪ ﻳﻤﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد آﻪ ﺧﻮد او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﻪ‬
‫درﻳﺎ ﻧﺸﻴﻨﻢ و ﺳﻮى ﺣﺒﺸﻪ ﺷﻮم و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ آﺸﺘﻰ رﻓﺘﻢ آﻪ ﺑﺮ ﻧﺸﻴﻨﻢ آﺸﺘﻴﺒﺎن ﮔﻔﺖ ‪" :‬اى ﺑﻨﺪﻩ‬
‫ﺧﺪا ﺗﺎ آﻠﻤﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻧﮕﻮﻳﻰ و از ﺷﺮك ﺑﺎز ﻧﻴﺎﻳﻰ ﺑﺮ آﺸﺘﻰ ﻣﻦ ﻣﻨﺸﻴﻦ آﻪ اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻜﻨﻰ ﺑﻴﻢ‬
‫هﻼآﻤﺎن اﺳﺖ”‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ‪" :‬هﻴﭽﻜﺲ ﺑﺮ آﺸﺘﻰ ﺗﻮﻧﻤﻰ ﻧﺸﻴﻨﺪ ﻣﮕﺮ آﻠﻤﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﮔﻮﻳﺪ و از ﺷﺮك ﺑﺎز‬
‫ﺁﻳﺪ؟" ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺁرى‪ ،‬هﻴﭽﻜﺲ ﺑﺮ ﻧﻨﺸﻴﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﻮﺣﺪ ﺑﺎﺷﺪ”‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ ‪" :‬ﭘﺲ ﭼﺮا از ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺟﺪا ﺷﺪﻩ ام‪ .‬هﻤﻴﻦ اﺳﺖ آﻪ او ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ آﻪ ﺧﺪاى ﻣﺎ ﺑﻪ درﻳﺎ و ﺧﺸﻜﻰ ﻳﻜﻰ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﻼم را ﺑﺸﻨﺎﺧﺘﻢ‬
‫‪٦٤‬‬
‫و در دﻟﻢ ﻧﻔﻮذ آﻨﺪ"‪.‬‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ رواﻳﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ راوﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﻳﻔﺎﺗﯽ ﮐﻪ در اﺻﻞ‬

‫‪١٨۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫داﺳﺘﺎن ﺑﻌﻤﻞ ﺁوردﻩ‪ ،‬ﺁﻧﺮا ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد ﻳﺎ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺳﺎﻧﺴﻮر ﺁﻧﺰﻣﺎن در ﺁوردﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﺻﻞ داﺳﺘﺎن اﻳﻦ ﻧﺒﻮدﻩ ﮐﻪ ﻋﮑﺮﻣﻪ از روﯼ ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ‬
‫اﺳﻼم ﭘﯽ ﺑﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن او ﻣﻨﻄﻘﺎ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﭼﻨﺎن درﺟﻪ از ﺳﺎﻧﺴﻮر و ﺗﺮس و ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ ﮐﻪ روﯼ ﻣﺮدم در ﺧﺸﮑﯽ و‬
‫درﻳﺎ اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻧﻤﻴﮑﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬از دﺳﺖ‬
‫او ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ را ﺑﺪر ﺑﺮدﻩ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻨﺎﭼﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن اﺟﺒﺎرﯼ ﻋﮑﺮﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آﺸﺘﺎرهﺎى ﺧﻮد در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻣﺤﻴﻂ رﻋﺐ و وﺣﺸﺘﻰ‬
‫ﺑﺮاى اﻋﺮاب ﻋﺎدﯼ ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺻﺎﺣﺐ آﺸﺘﻰ وﺣﺸﺖ داﺷﺘﻪ ﮐﻪ‬
‫اﮔﺮ ﻓﺮدﯼ را ﺑﺪون ذﮐﺮ آﻠﻤﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪى ﺳﻮارآﺸﺘﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎهﺪى ﺧﺒﺮ ﺑﺮدﻩ ﺳﺮ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺑﺎد دهﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻌﺪا‬
‫ورد زﺑﺎن هﺮ ﺑﺰور ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ اﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬

‫اﻓﺮاد دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﻗﺘﻠﺸﺎن ﺻﺎدر ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن هﻨﺪ‬
‫زن اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن و دﺧﺘﺮ "ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ"‪ ،‬رهﺒﺮ ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺐ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮد ﮐﻪ در دو‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر و اﺣﺪ‪ ،‬ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﺑﺮادر‪ ،‬ﭘﺪر و ﻋﻤﻮﯼ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و در‬
‫اﻧﺘﻘﺎم ﻣﺮگ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‪ ،‬ﺟﮕﺮ ﺣﻤﺰﻩ ﻋﻤﻮﯼ ﻣﺤﻤﺪ را در ﺁوردﻩ و از‬
‫ﻓﺮط ﺧﺸﻢ ﺑﻪ دﻧﺪان ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺗﺮور ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺑﻪ ﺣﺪﯼ اداﻣﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﭼﺎر اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ و ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻗﺮﻳﺶ را از ﺗﺮورهﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر اﻋﻼم ﻣﯽ دارد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﻗﻮل‬
‫ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺑﺂﻧﻬﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ دهﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻴﻌﺖ ﻣﺮدم ﻣﻜﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬از ﮐﻌﺒﻪ راهﯽ ﺳﻨﮓ ﺻﻔﺎ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺁن ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ و از‬
‫ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﻌﺖ و اﻋﻼم ﺗﺒﻌﻴﺖ از وﯼ ﺑﻪ ﻧﺰد او ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬ﺻﻒ‬
‫‪١٨۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺮدان از ﺑﺮاﺑﺮ او ﻣﻴﮕﺬرﻧﺪ و ﺑﺎ ﻋﻤﺮ ﮐﻪ ﮐﻤﯽ دورﺗﺮ زﻳﺮ ﺳﻨﮓ ﻧﺸﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﻼﻣﺖ ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ ﻣﺮدﯼ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ او را ﺗﻤﺴﺨﺮ ﮐﺮدﻩ ﺧﺎﮎ و ﺧﺎﺷﺎﮎ ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮش ﻣﯽ ﭘﺎﺷﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻳﮑﯽ دﺳﺖ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ زﻧﺎن ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫رو ﺑﻪ ﺳﻮﯼ زﻧﺎن ﮐﺮدﻩ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻴﻌﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ....‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺘﺎن را‬
‫هﺮﮔﺰ ﻧﮑﺸﻴﺪ‪ ".‬و زﻧﯽ از ﻣﻴﺎن زﻧﺎن ﺟﻮاب ﻣﯽ دهﺪ‪" :‬ﺗﻮ ﺁﻧﻬﺎ را ﮐﺸﺘﯽ‪ .‬ﻣﺎ‬
‫ﺑﺰرﮔﺸﺎن ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﺎ از ﮐﺸﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﺒﺮ دارﯼ‪ ٦٥".‬و ﻋﻤﺮ ﺑﺸﺪت از‬
‫ﺳﺨﻨﺎن زن ﺧﻨﺪﻩ اش ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ "ﺑﺎ زﻧﺎن دﺳﺖ ﻧﻤﻴﺪاد‪ ،‬ﻣﮕﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ او ﺣﻼل ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻳﺎ ﻣﺤﺮم ﺑﺎﺷﺪ"‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪" ،‬ﻇﺮف ﺁﺑﯽ ﭘﻴﺶ روﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﭼﻮن ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﺑﻴﻌﺖ را ﺑﮕﻔﺖ و زﻧﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ دﺳﺖ در ﺁب ﻓﺮو ﺑﺮد و در ﺁورد و زﻧﺎن ﻧﻴﺰ‬
‫دﺳﺖ در ﺁب ﻓﺮو ﺑﺮدﻧﺪ وﻟﯽ ﭘﺲ از ﺁن ﭼﻨﺎن ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻴﻌﺖ را‬
‫ﻣﻴﮕﻔﺖ و ﭼﻮن ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮوﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﻴﻌﺖ ﮐﺮدم و ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻴﺶ‬
‫‪٦٦‬‬
‫از اﻳﻦ ﻧﺒﻮد"‪.‬‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ ﺑﺰور و از روﯼ ﺗﺮس ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﻋﻤَﻴﺮ َاﻟﱠﻴﺜﯽ" ﻗﺼﺪ ﺗﺮور‬
‫هﻤﺎن روز ﻃﻮاف ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻨﺎم "ﻓَﻀﺎﻟﺔ ﺑﻦ ُ‬
‫‪٦٧‬‬
‫را ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ در ﮐﺎر ﺧﻮد ﻧﺎﮐﺎم ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬راوﻳﺎن اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ‬
‫دروﻏﭙﺮدازﯼ هﺎﯼ ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ او را زﻳﺮ ﮐﻮهﯽ از اﻓﺴﺎﻧﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺧﻮدﺳﺎﺧﺘﻪ ﺧﻮد ﻣﺪﻓﻮن ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﻇﻬﺎر ﻣﻴﺪارﻧﺪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ او ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺁﻧﮑﻪ ﻧﻴﺖ ﺧﻮد را ﻣﺤﻘﻖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﻏﻴﺐ‬
‫ارﺗﺒﺎط داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎو ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻗﺼﺪﯼ دارد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬او ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫اﻳﻤﺎن ﺁوردﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻣﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ او ﮐﻪ‬
‫ﺑﻬﺮ دﻟﻴﻠﯽ در ﮐﺎر ﺧﻮد ﻣﻮﻓﻖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﻴﺸﻮد و هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻗﺼﺪ زدن‬
‫ﮔﺮدﻧﺶ را داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻧﺠﺎت از ﻣﺮگ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪١٨۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﻴﻌﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺁن رخ ﻣﻴﺪهﺪ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪن اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬دﺳﺖ دادن ﺑﺎ ﻋﻤﺮ را ﺑﺠﺎﯼ دﺳﺖ دادن‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻘﺮر ﻣﻴﺪارد‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﻏﻴﺐ راﺑﻄﻪ داﺷﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﺎر ﻧﻤﻴﺪاﺷﺖ و ﺧﻮدش ﺑﺎ ﻣﺮدم دﺳﺖ ﻣﻴﺪاد‪.‬‬

‫هﻤﭽﻨﻴﻦ در روز ﻃﻮاف ﮐﻌﺒﻪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻼل ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ دﻋﻮت ﺑﻪ‬
‫ﻋﺘّﺎب ﺑﻦ اَﺳﻴﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﺑﺎم ﮐﻌﺒﻪ اذان ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" ،‬ﻣﻬﺘﺮان ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﭼﻮن اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن‪َ ،‬‬
‫و ﺑﺮادر اﺑﻮﺟَﻬﻞ‪ ،‬ﺣﺎرث ﺑﻦ هِﺸﺎم‪ ،‬هﺮ ﺳﻪ ﺑﺎ هﻢ در ِﻓﻨﺎﯼ ﮐﻌﺒﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ]و‬
‫ﻋﺘّﺎب و ﺣﺎرث هﻨﻮز ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻮن اﻳﺸﺎن[ ﺑﺎﻧﮓ ﻧﻤﺎز ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ"‪،‬‬
‫َ‬
‫ﻋﺘﺎب ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺷﮑﺮ ﺧﺪاﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺪرم ﻣﺮدﻩ ﺑﻮد ﭘﻴﺶ از ﺁﻧﮑﻪ اﻳﻦ ﺁواز ﺑﮕﻮش‬
‫وﯼ رﺳﻴﺪﯼ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺎﻧﮓ ﻧﻤﺎز"‪ .‬ﺣﺎرث ﻧﻴﺰ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﮔﺮ داﻧﺴﺘﻤﯽ ﮐﻪ وﯼ ﺑﺮ ﺣﻖ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ وﯼ ﻧﻤﻮدﻣﯽ"‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻴﻌﺘﺶ اﺟﺒﺎرﯼ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻘﻴﺪﻩ اﯼ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ از اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ﻣﻴﭙﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺗﻮ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﻤﻴﮕﻮﺋﯽ؟ و او ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"اﮔﺮ ﻣﻦ ﭼﻴﺰﯼ ﮔﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ رﻳﮓ ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ اﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ را ﺧﺒﺮ‬
‫‪٦٨‬‬
‫دهﺪ"‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻮرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎز در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻣﻴﺘﺮاﺷﻨﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ از ﮐﻨﺎر ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﺬرد ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در ﺧﻔﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻋﺘّﺎب و ﺣﺎرث ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺗﮑﺮار ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ َ‬

‫اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺸﺘﯽ از ﺧﺮوار ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﮑﻴﺎن‬
‫ﻧﻴﺰ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد و از روﯼ ﺗﺮس ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺎﻧﺴﻮر و‬
‫ﺧﻔﻘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ورود ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﻣﮑﻪ ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺗﻔﺎوت ﺁن ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﺁزاد و‬
‫ﺑﺪون ﺗﺮس ﻗﺒﻞ از ﺁن و از ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از ﺁن در ﻣﮑﻪ راﻳﺞ ﺑﻮد ﺣﮑﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫هﻤﻴﻦ ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﺪرﻳﺞ اﺧﻼق و ﻓﺮهﻨﮓ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﺪوﻳﺎن را ﮐﻪ درﻣﺤﻴﻂ‬

‫‪١٨٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺁزا ِد ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‪ ،‬ﻧﻈﺮات ﺧﻮد را ﺑﺪون هﺮاس و ﺗﺮس از ﮐﺴﯽ اﺑﺮاز‬
‫ﺖ دو روﺋﯽ و دروﻏﮕﻮﺋﯽ‪ ،‬ﻣﺨﻔﯽ ﮐﺮدن‬
‫ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺧﻼق و ﻓﺮهﻨﮓ ﭘﺴ ِ‬
‫ﻧﻈﺮات و ﺗﺮس از اﺑﺮاز ﺁن‪ ،‬ﺗﻘﻴﻪ‪ ،‬و ﺧﻼﺻﻪ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﯽ و دورﻧﮕﯽ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و‬
‫اﺧﻼﻗﯽ ﮐﻪ وﻳﮋﻩ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪن و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ دهﺪ∗‪.‬‬

‫ﻣﻮرد دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ورود اﻳﻦ ﺗﺒﺎهﯽ و ﻓﺴﺎد اﺧﻼﻗﯽ ﺗﻮﺳﻂ اﺳﻼم و ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ را درﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮب ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﺷﺎﻋﺮ ﻣﮑﻪ "ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اَﻟ ﱠﺰ ﺑَﻌ ﺮﯼ"‬
‫ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در اﺷ ﻌﺎرش ﻣﺤﻤ ﺪ را هﺠ ﻮ ﻣﻴﮑ ﺮد و ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ﻓ ﺘﺢ ﻣﮑ ﻪ از ﺗ ﺮس وﯼ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﺠﺮان ﻓﺮار ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺴّﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ﭼﺎﭘﻠﻮس و ﺧﻴﺎﻧﺘﮑﺎر ﻋﺮب ﮐﻪ اﮐﻨﻮن‬

‫از اﻳﻨﺮو‪َ ،‬‬
‫هﻤﭽﻮن ﺷﺎﻋﺮان درﺑﺎرﯼ ﮐﺎرش ﺗﻤﺎﻣﺎ ﻣﺪح و ﺛﻨﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﺷﻌﺮ را ﺑﺮاﯼ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ و او را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ اﺑﺮاز ﻧﺪاﻣﺖ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭼﺮا ﺗﺠﺎوز ﻣﻴﻨﻤﺎﺋﯽ از ﺣﮑﻢ ﻣﺮدﯼ ﮐﻪ ﺧﺸﻢ او ﺗﺮا ﺑﻪ ﻧﺠﺮان ﻓﺮود ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪،‬‬

‫و از اﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﻋﻴﺶ ﺑﺮ ﺗﻮ ُﻣ َﻨﻐﱠﺺ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪،‬‬

‫و زﱡل و هَﻮان ﺑﺮ ﺗﻮ راﻩ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﺑﺮﺧﻴﺰ و ﺑﻴﺎ و ﺧﻮد را ﭼﻨﺪان ﻣﺮﻧﺠﺎن‪،‬‬

‫ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻴﺎﻣﺪﯼ وﯼ ﺗﺮا زﻳﻨﻬﺎر دهﺪ‪،‬‬

‫‪٦٩‬‬
‫و از ﻗﻠ ِﻢ ﻋﻔﻮ درﮐﺸﺪ‪.‬‬

‫او ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﺷﻌﺮ زﻳﺮ را در ﻧﺪاﻣﺖ از ﻋﻤﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮد و ﺑﺮاﯼ‬

‫∗ ﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﻴﺎن و ﺑﻲ ﭘﺮواﺋﻲ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮔﻮﺋﻲ را در اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺳﺮﺧﭙﻮﺳﺘﺎن آﻣﺮﻳﻜﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﻓﺮارﺳﻴﺪن اروﭘﺎﺋﻴﺎنِ ﻣﺘﻤﺪن و ﻓﺮﻳﺒﻜﺎر در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺪوي ﺑﺴﺮ ﻣﻴﺒﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻓﻴﻠﻤﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺳﺮﺧﭙﻮﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪١٨٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺻﺪور ﺟﻮاز زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد در ﻣﺪح ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺴﺮاﻳﺪ و ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
‫ﻳﮏ ﺗﻦ دﻳﮕﺮ از ﺷﻌﺮاﯼ ﻋﺼﺮ ﺁزادﯼ‪ ،‬و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﻳﮏ ﺷﺎﻋﺮ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺛﻨﺎﮔﻮﻳﺎن‬
‫س ﻧﻈﺎم ﺳﺎﻧﺴﻮر‪ ،‬ﺧﻔﻘﺎن و رﻳﺎﮐﺎرﯼ‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺮ ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن و ﺷﻌﺮ‬
‫ﭼﺎﭘﻠﻮ ِ‬
‫ﺁزاد ﻋﺼﺮ ﺑﺪوﻳﺖ ﻳﺎ ﺑﻘﻮل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﺎهﻠﻴﺖ وارد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬

‫اﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪاﯼ‪ ،‬اﮔﺮ زﺑﺎن ﻣﻦ در ﺣﻖ ﺗﻮ ﺑﺪﯼ ﺑﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﺑﻬﺮ ﺑﺪﯼ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﺻﺪ ﻣﺪح و ﺛﻨﺎ ﺑﺎز ﮔﻔﺘﻢ‪،‬‬

‫و در ﺁن ]وﻗﺖ[ ﮐﻪ ﻣﻦ ﭼﻨﺎن ﺳﺨﻨﻬﺎ ﻣﻴﮕﻔﺘﻢ‪،‬‬

‫ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻮدم و ﺑﺎ ﺷﻴﻄﺎن هﻢ ﻧﺪﻳﻢ ﺑﻮدم‪،‬‬

‫و ﺿﺮورت هﺮ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫و ﺑﺎ ﺷﻴﻄﺎن هﻢ ﻧﺪﻳﻢ و هﻤﺮاﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫و ﺑﻬﻮاﯼ ﺷﻴﻄﺎن و ﺑﻬﻮاﯼ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺳﺨﻦ ﮔﻮﻳﺪ‪،‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ هﺎﻟﮑﺎن و ﺑﺪﺑﺨﺘﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫ﻋ ﱠﺰ و ﺟَﻞ‪،‬‬
‫ﻟﮑﻦ اﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﺷﺖ و اﺳﺘﺨﻮان ﻣﻦ ﺑﺨﺪاوﻧﺪ َ‬

‫و ﺗﻮ ﮐﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ وﯼ اﯼ‪ ،‬اﻳﻤﺎن ﺑﻴﺎورد‪،‬‬

‫‪٧٠‬‬
‫ﺧﻴﺮهﺎ و ﻣﺪح هﺎﯼ وﯼ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬

‫ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺧﺪاﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁﻧﻘﺪر ﺧﻮدﺧﻮاﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﯽ و ﺣﻤﺪ و‬
‫ﺛﻨﺎﯼ دﻳﮕﺮان ﺑﻮد ﻳﺎ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎهﺎن و دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرهﺎ ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﮑﻴﻢ ﻗﺪرت‬
‫ﺟﺒﺎراﻧﻪ اش ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺎﻳﻴﺪ و ﻣﺠﻴﺰﮔﻮﺋﯽ ﺷﺎﻋﺮان داﺷﺖ ؟‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮان ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ " ُه َﺒﺮَة ﺑﻦ اَﺑﯽ وَهﺐ اَﻟﻤَﺨﺰوﻣﯽ" ﮐﻪ او ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺠﺮان ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﺮ ﮐﺎﻓﺮ ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬از ﺁزادﯼ دﻓﺎع ﮐﺮدﻩ و‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻓﺮوش ﺷﺮاﻓﺖ و ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١٨٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ازدواج ﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ‬

‫در هﻤﻴﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺣﺪودا ‪ ۶٠‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺠﺰ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ هﺎﯼ‬
‫ﮐﻨﻴﺰﯼ ﮐﻪ در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺖ ﺻﺎﺣﺐ دﻩ زن دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬از ﭘﺎﯼ‬
‫ﻧﻨﺸﺴﺘﻪ ﺑﺎ دو زن دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ازدواج ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬هﻴﭻ ﻳﮏ از دو زن ﻣﺰﺑﻮر از‬
‫ﻓﺮط ﻧﻔﺮت اﺟﺎزﻩ دﺳﺖ زدن ﺑﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻤﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﭼﺎر‬
‫ﻣﻴﺸﻮد هﺮ دوﯼ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻃﻼق دهﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ زﻧﺎن "ﻣﻠﻴﮏ"‪ ،‬زن‬
‫ﺟﻮان و زﻳﺒﺎﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻮهﺮش "داوود ﻟﻴﺜﯽ" در ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ او ﻣﻴﺮود ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ اﻳﻨﮑﻪ‬
‫"از دﺳﺖ ﺗﻮ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎﻩ ﻣﻴﺒﺮم" از ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ اﻣﺘﻨﺎع ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﭼﺎر‬
‫ﺑﻪ ﻃﻼق او ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﻨﺪ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ‬
‫در دوران ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ازدواج ﺑﺎ زﻧﯽ ﺑﺪون رﺿﺎﻳﺖ او ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد )ﺑﺠﺰ در‬
‫ﻣﻮارد ﺧﺮﻳﺪ ﻳﺎ اﺳﻴﺮﮐﺮدن زﻧﺎن(‪ ،‬هﻨﻮز زﻧﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ازدواج ﺑﺎ ﻣﺮدﯼ را‬
‫ﮐﻪ دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ رد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻃﻮل ﻣﯽ ﮐﺸﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ زﻧﺎن را‬
‫از ﮐﻠﻴﻪ ﺣﻘﻮق ﺧﻮد ﻣﺤﺮوم ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬در ﺟﺮﻳﺎن ازدواج ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﯽ‬
‫ارادﻩ اﯼ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫زن دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ ﻃﻼق دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺳﻮدﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﺳﻦ ‪ ۴٠‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺳﻨﻦ ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ ﻋﺮب ﭘﻴﺮ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻴﺸﺪﻩ و ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻟﺬت‬
‫دهﯽ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ او را ﻃﻼق ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬وﻟﯽ وﻗﺘﯽ‬
‫ﺳﻮدﻩ ﺑﺎو ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﺟﺒﺎرﯼ در ﺧﻮاﺑﻴﺪن ﺑﺎ او ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﻧﻮﺑﺘﺶ را ﺑﻪ ﺧﺪﻳﺠﻪ ﻣﻴﺪهﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﻋﻘﺪ ﻣﺠﺪد وﯼ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻤﻮدﻩ دوﺑﺎرﻩ او را ﺑﻪ زﻧﯽ در ﻣﯽ‬
‫ﺁورد‪.‬‬
‫‪١٩٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫داﺳﺘﺎن ﻣﺎرﻳﻪ‬

‫واﻗﻌﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﺣﮑﺎﻳﺖ از اﺷﺘﻬﺎﯼ ﺑﺎﻻﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺎن دارد‪،‬‬
‫داﺳﺘﺎن ﻣﺎرﻳﻪ ﮐﻨﻴﺰ ﻗﺒﻄﯽ زﻳﺒﺎ و ﺳﻔﻴﺪ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﻮهﺎﯼ ﻓﺮﻓﺮﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ‬
‫ﮐﻨﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻘﻮﻗﺲ ﭘﺎدﺷﺎﻩ اﺳﮑﻨﺪرﻳﻪ ﺑﺎو هﺪﻳﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و او ﻧﻴﺰ وﯼ را‬
‫ﺑﻪ زﻳﻨﺐ زن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎرﻳﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺴﺮﯼ‬
‫ﺑﻨﺎم اﺑﺮاهﻴﻢ ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ زﻳﺒﺎﺋﻴﺶ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻮرد ﺣﺴﺎدت زﻧﺎن دﻳﮕﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ هﺮ روز را ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از زﻧﺎﻧﺶ اﺧﺘﺼﺎص دادﻩ ﺑﻮد ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺁﻧﺮوز را ﺑﺎ‬
‫او ﻣﻴﮕﺬراﻧﺪ و ﻧﺰد وﯼ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬در ﻳﮑﯽ از روزهﺎ ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺣﻔﺼﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ در‬
‫ﻏﻴﺒﺖ وﯼ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﭘﺪرش ﻋﻤﺮ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺎرﻳﻪ ﮐﻨﻴﺰ او هﻤﺒﺴﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻔﺼﻪ ﮐﻪ ﻧﺎ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁﻧﺎن ﻓﺮود ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺸﻤﮕﻴﻨﺎﻧﻪ ﻓﺮﻳﺎد‬
‫‪٧١‬‬
‫از اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﻣﻴﺰﻧﺪ‪" :‬در ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻦ؟‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ؟‪ ،‬و در ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻦ؟"‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮﺁﺷﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻧﮕﺮان اﻓﺸﺎ ﺷﺪن ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺮ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺒﯽ ﮐﻪ ﺷﺪﻩ او را راﺿﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﺎ ﮐﺴﯽ در ﻣﻴﺎن ﻧﮕﺬارد‪ .‬در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮل ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻣﺎرﻳﻪ هﺮﮔﺰ هﻤﺒﺴﺘﺮ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﺣﻔﺼﻪ‬
‫داﺳﺘﺎن را ﺑﺎ ﻋﺎﻳﺸﻪ در ﻣﻴﺎن ﮔﺬاردﻩ‪ ،‬و او ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﻘﺎم از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻋﻠﻨﯽ ﮐﺮدن‬
‫ﻗﻀﻴﻪ زﻧﺎن دﻳﮕﺮ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ وﯼ ﻣﻴﺸﻮراﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ از ﻋﻬﺪ ﺷﮑﻨﯽ‬
‫ﺣﻔﺼﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻼﻓﯽ اﻋﻼم ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻳﮑﻤﺎﻩ ﺗﺮﮎ هﻤﻪ زﻧﺎن ﺧﻮد را ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺎﻩ را ﺑﺎ ﻣﺎرﻳﻪ ﻣﻴﮕﺬراﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﺴﺮﻋﺖ در ﺑﻴﺮون ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﮔﻮش‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮐﻪ هﺮ ﻳﮑﺮوز در ﻣﻴﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن از درﺳﺘﯽ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻣﺴﺠﺪﯼ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ و زﻧﺎن وﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺸﯽ‬
‫از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﻣﻴﺸﺘﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ داﺳﺘﺎن را ﻣﺎﮐﺴﻴﻢ رادﻳﻨﺴﻮن از ﻗﻮل ﻋﻤﺮ‬
‫اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪:‬‬
‫‪١٩١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫"ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﻳﻢ را ﻣﺮﺗﺐ ﮐﺮدم و ﺑﺮاﯼ اداﯼ ﻧﻤﺎز ﺳﺤﺮ ﻋﺎزم ﺷﺪم‪.‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ اﻃﺎق ﺑﺎﻻﺋﯽ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬روﯼ ﺑﺎم‪ ،‬رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﻧﺰد ﺣﻔﺼﻪ ﮐﻪ اﺷﮓ ﻣﻴﺮﻳﺨﺖ رﻓﺘﻢ و از‬
‫او ﭘﺮﺳﻴﺪم‪" ،‬ﭼﺮا ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻴﮑﻨﯽ؟ ﻣﮕﺮﻣﻦ ﺑﺘﻮ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮدم؟ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ‪ ،‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا دﺳﺖ رد ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ‬
‫ات زد؟" ﺟﻮاب داد‪" ،‬ﻧﻤﻴﺪاﻧﻢ‪ ،‬او اﻻن در اﻃﺎق ﺑﺎﻻﺋﯽ اﺳﺖ"‪ .‬او را ﺗﺮﮎ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻨﺒﺮ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺁﻧﺠﺎ در اﻃﺮاف ﻣﻨﺒﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﯼ از ﻣﺮدان ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﺷﺎن در ﺣﺎل ﮔﺮﻳﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﻧﺰد ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻴﺎوردم و ﺑﻪ اﻃﺎق ﺑﺎﻻﻳﯽ‪ ،‬ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ او در ﺁن ﺑﻮد رﻓﺘﻢ‪ .‬در‬
‫ﺁﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﻼم ﺳﻴﺎﻩ ﺟﻮاﻧﺶ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﮕﻮ ‪،‬ﻋﻤﺮ اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ وارد ﺷﻮد‪ .‬او ﺑﺪرون اﻃﺎق رﻓﺖ‬
‫و ﺑﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺑﺎو ﮔﻔﺘﻢ وﻟﯽ ﺣﺮﻓﯽ ﻧﺰد"‪ .‬دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ‬
‫رﻓﺘﻢ و ﮐﻨﺎر هﻤﺎن ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ دور ﻣﻨﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎز ﭘﺲ از ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻴﺎوردم و‬
‫دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻢ و اﺟﺎزﻩ ورود ﺧﻮاﺳﺘﻢ‪ .‬هﻤﺎن وﺿﻊ ﺗﮑﺮار ﺷﺪ‪ .‬دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ رﻓﺘﻢ و ﺑﺎز‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻴﺎورم‪.‬دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻢ و ﺑﻪ ﻏﻼم ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﮕﻮ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ اﺟﺎزﻩ ورود‬
‫ﻣﻴﺨﻮاهﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﮔﺬﺷﻪ ﺑﯽ ﻧﺘﺒﻴﺠﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻢ ﺁﻧﺠﺎ را ﺗﺮﮎ ﻣﻴﮑﺮدم‪ ،‬ﻏﻼم ﻣﺮا ﺻﺪا زد و‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ "ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ ﺗﺮا ﺑﺒﻴﻨﺪ"‪ .‬ﻣﻦ ﻧﺰد او ﺑﺪاﺧﻞ رﻓﺘﻢ‪ .‬او روﯼ ﭘﻬﻠﻮﻳﺶ ﺑﺮوﯼ ﺣﺼﻴﺮﯼ ﺑﯽ‬
‫ﺁﻧﮑﻪ ﺣﺘﯽ ﭘﺘﻮﻳﯽ روﯼ ﺁن ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دراز ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ...‬ﺑﻪ ﺁرﻧﺠﺶ‪ ،‬ﺑﺮوﯼ ﺑﺎﻟﺶ ﭼﺮﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫از اﻟﻴﺎف ﻧﺨﻞ ﭘﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﮑﻴﻪ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻼم ﮐﺮدم‪ ،‬و در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ هﻨﻮز ﺳﺮ ﭘﺎ ﺑﻮدم‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪"،‬زﻧﺎﻧﺖ را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﯼ؟" ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﺒﺎﻻ ﺑﻄﺮف ﻣﻦ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪" ،‬ﻧﻪ‪ ".‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ هﻨﻮز‬
‫اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮدم و ﺳﻌﯽ ﻣﻴﮑﺮدم او را دﻟﺪارﯼ ﺑﺪهﻢ‪ ،‬ﺑﺎو ﮔﻔﺘﻢ‪" ،‬ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﻘﻂ ﺑﻤﻦ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﯼ ﻣﻴﺪﻳﺪﯼ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻗﺮﻳﺸﻴﻬﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ زﻧﺎن ﺧﻮد را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺎ ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺁﻣﺪﻩ‬
‫اﻳﻢ‪ ،‬ﺟﺎﺋﻴﮑﻪ اﻳﻦ زﻧﺎن اﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮل را ﺑﺪﺳﺖ دارﻧﺪ‪ ".‬او ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺷﺮح ﻣﺸﮑﻼت ﺧﻮدش ﺑﺎ‬
‫زﻧﺎﻧﺶ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺸﻖ ﮔﺮﻓﺘﻦ از زﻧﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺮاهﯽ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و ﻟﺒﺨﻨﺪﯼ زد‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪" ،‬اﮔﺮ ﻣﺮا دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﯼ ﭘﻴﺶ ﺣﻔﺼﻪ رﻓﺘﻢ و ﺑﺎو ﮔﻔﺘﻢ‪" :‬ﺗﻮ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﯽ در ﻧﻈﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬
‫هﻤﺴﺎﻳﻪ ات ﺗﻤﻴﺰﺗﺮ و دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ ﺗﺮ از ﺗﻮﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﮕﻤﺮاهﯽ ﺑﻴﻔﺘﯽ‪)".‬ﮐﻪ ﻣﻨﻄﻮرش ﻋﺎﻳﺸﻪ‬
‫ﺑﻮد(‪ .‬او دوﺑﺎرﻩ ﺧﻨﺪﻳﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺧﻨﺪﻩ او را دﻳﺪﻳﻢ ﺑﺰﻣﻴﻦ ﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﺎﻃﺮاف اﻃﺎق اﻧﺪاﺧﺘﻢ‪،‬‬
‫و در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻗﺴﻢ ﺑﺨﺪا هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮدن ﺑﺠﺰ ﭼﻨﺪ ﭼﺮم دﺑﺎﻏﯽ ﻧﺸﺪﻩ در ﺁﻧﺠﺎ ﻧﺪﻳﺪم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪،‬‬
‫"ﺧﺪا را ﺑﻄﻠﺐ ﮐﻪ ﮐﻤﯽ راﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺮدﻣﺖ ﺑﺪهﺪ! او ﺑﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﺑﻴﺰاﻧﺴﯽ هﺎ اﻳﻨﻬﻤﻪ ﻓﺮاواﻧﯽ دادﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و دﻧﻴﺎ ﺑﻬﺸﺎن ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ اﷲ را ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ!" او هﻨﻮز روﯼ ﺁرﻧﺠﺶ ﻟﻢ دادﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ‪" ،‬ﺗﻮ اﯼ اﺑﻦ ﺧﻄّﺎب ﺁﻳﺎ دﭼﺎر ﺷﮏ ﺷﺪﻩ اﯼ؟ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺮدﻣﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ‬
‫ﭼﻴﺰهﺎﯼ ﺧﻮﺑﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬در ﻋﻮض در ﺁن دﻧﻴﺎ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﺨﻮاهﻨﺪ داﺷﺖ‪ ".‬ﮔﻔﺘﻢ‪" ،‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ازﺧﺪا‬
‫‪٧٢‬‬
‫ﺑﺨﻮاﻩ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺒﺨﺸﺪ‪".‬‬
‫‪١٩٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﻧﺰد زﻧﺎﻧﺶ ﻧﺨﻮاهﺪ رﻓﺖ‪ ،‬روز ﺑﻴﺴﺖ و ﻧﻬﻢ ﻧﺰد‬
‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﻴﺮود‪ .‬ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﺎو ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" ،‬ﻗﺴﻢ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮدﯼ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﻧﺰد ﻣﺎ ﻧﻴﺎﻳﯽ‪،‬‬
‫و اﻣﺮوز روز ﺑﻴﺴﺖ و ﻧﻬﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ روزهﺎ را ﺷﻤﺮدﻩ ام‪ ".‬و ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮاب‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ‪" ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﺎﻩ ‪ ٢٩‬روز اﺳﺖ!" و واﻗﻌﺎ هﻢ ﻣﺤﻤﺪ از ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﯽ ﺗﺎب ﺗﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪٧٣‬‬
‫ﭼﻮن ﺁن ﻣﺎﻩ ﺑﻴﺴﺖ و ﻧﻪ روزﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺧﻮد وﻓﺎدار ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬دﺳﺖ از ﻣﺎرﻳﻪ ﺑﺸﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁوردن‬
‫ﺁﻳﻪ اﯼ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در اﻳﻦ ﻣﻮرد از ﺧﻮد رﻓﻊ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫زﻧﺎﻧﺶ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺘﻮﺻﻴﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ در ﺻﻮرت ﺳﺮﮐﺸﯽ‪ ،‬زﻧﺎن ﺑﻬﺘﺮﯼ در اﻧﺘﻈﺎر‬
‫اوﻳﻨﺪ‪ ،‬از ﺣﺮﺑﻪ ﻃﻼق ﺑﺮاﯼ ﺳ ِﺮ ﺟﺎ ﻧﺸﺎﻧﺪن زﻧﺎن ﺧﻮد و واداﺷﺘﻦ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﮑﻮت‬
‫و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﯽ ﻗﻴﺪ و ﺷﺮط ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﺧﻮد ﻧﻬﺎﻳﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ را ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫"اﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﺮاﯼ ﭼﻪ ﺁﻧﺮا ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺘﻮ ﺣﻼل ﻓﺮﻣﻮد ﺣﺮام ﮐﺮدﯼ ﺗﺎ زﻧﺎﻧﺖ را از ﺧﻮد‬
‫ﺧﺸﻨﻮد ﺳﺎزﯼ در ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ ﺧﺪا ﺁﻣﺮزﻧﺪﻩ ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ )اﻟﺒﺘﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدان‪ -‬از ﻣﻦ(‪ .‬ﺧﺪا‬
‫ﺣﮑﻢ ﮐﺮد ﺑﺮاﯼ ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪهﺎﯼ ﺧﻮد را )ﺑﻪ ﮐﻔﺎرﻩ( ﺑﮕﺸﺎﺋﻴﺪ ) ﻳﻌﻨﯽ زﻳﺮ ﻗﻮل ﺧﻮد ﺑﺰﻧﻴﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻔﺎرﻩ از ﺧﻮد رﻓﻊ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﮐﻨﻴﺪ‪-‬از ﻣﻦ(‪ .‬وﻗﺘﯽ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺎ ﺑﻌﻀﯽ از زﻧﺎن ﺧﻮد )ﺑﺎ‬
‫ﺳّﺮ‬
‫ﺣَﻔﺼﻪ( ﺳﺨﻦ ﺑﻪ راز ﮔﻔﺖ )و ﺑﻪ او ﺳﭙﺮد(‪ ،‬ﺁن زن ﭼﻮن ﺧﻴﺎﻧﺖ ﮐﺮدﻩ دﻳﮕﺮﯼ )ﻋﺎﻳﺸﻪ( را ﺑﺮ ِ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺁﮔﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﻪ رﺳﻮﻟﺶ ﺧﺒﺮ داد و او ﺑﺮ ﺁن زن ﺑﺮﺧﯽ را اﻇﻬﺎر ﮐﺮد )و ﺑﻪ روﻳﺶ‬
‫ﺁورد( و ﺑﺮﺧﯽ را از ﮐﺮم در ﭘﺮدﻩ ﻧﻬﺎد و اﻇﻬﺎر ﻧﮑﺮد و ﺁن زن ﮔﻔﺖ رﺳﻮﻻ ﺗﺮا ﮐﻪ واﻗﻒ ﺳﺎﺧﺖ‬
‫ﺳّﺮ ﺗﻮ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻓﺎش ﻧﮑﺮدﻩ ام (‪ .‬رﺳﻮل ﮔﻔﺖ ﻣﺮا ﺧﺪاﯼ داﻧﺎﯼ ﺁﮔﺎﻩ )از هﻤﻪ اﺳﺮار ﻋﺎﻟﻢ(‬
‫)ﮐﻪ ﻣﻦ ِ‬
‫ﺧﺒﺮ داد اﻳﻨﮏ اﮔﺮ هﺮ دو زن ﺑﻪ درﮔﺎﻩ ﺧﺪا ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻴﺪ رواﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ دﻟﻬﺎﯼ ﺷﻤﺎ)ﺧﻼف رﺿﺎﯼ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ( ﻣﻴﻞ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﺎ هﻢ ﺑﺮ ﺁزار او اﺗﻔﺎق ﮐﻨﻴﺪ )ﺑﺎز هﺮﮔﺰ ﺑﺮ او ﻏﻠﺒﻪ ﻧﮑﻨﻴﺪ ﮐﻪ( ﺧﺪا‬
‫ن ﺣﻖ‪ ،‬ﻳﺎر و ﻣﺪد ﮐﺎر‬
‫ﻳﺎر و ﻧﮕﻬﺒﺎن اوﺳﺖ و ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ اﻣﻴﻦ و ﻣﺮدان ﺻﺎﻟﺢ و ﺑﺎ اﻳﻤﺎن و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎ ِ‬
‫اوﻳﻨﺪ‪ .‬اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﻃﻼق داد ﺧﺪا زﻧﺎن ﺑﻬﺘﺮ از ﺷﻤﺎ ﺑﺠﺎﻳﺘﺎن ﺑﺎ او هﻤﺴﺮ ﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ هﻤﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎم ﺗﺴﻠﻴﻢ و اﻳﻤﺎن و ﺧﻀﻮع و اﻃﺎﻋﺖ و اهﻞ ﺗﻮﺑﻪ و ﻋﺒﺎدت )ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺮدﮔﯽ ﮐﺎﻣﻞ‪-‬از‬
‫‪٧٤‬‬
‫ﻣﻦ( رهﺴﭙﺎر )ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻌﺮﻓﺖ( ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭼﻪ ﺑﮑﺮ و ﻏﻴﺮ ﺑﮑﺮ‪".‬‬

‫ﺧﺪا در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ هﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ اوﻻ ﭼﺮا ﺑﺮاﯼ رﺿﺎﻳﺖ زﻧﺎﻧﺖ ﺧﻮد‬
‫‪١٩٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫را ﻣﺤﺪود ﮐﺮدﯼ‪ .‬اﮔﺮهﻢ دراﻳﻦ ﻣﻮرد ﺳﻮﮔﻨﺪﯼ ﺧﻮردﻩ اﯼ‪ ،‬ﺧﺪا راﻩ زﻳﺮ ﭘﺎ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺁﻧﺮا از ﻃﺮﻳﻖ ﮐﻔﺎرﻩ )ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻮل( ﺑﺮاﻳﺖ ﺑﺎز ﮔﺬاردﻩ‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ادﻋﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻋﺎﻟﻢ ﻏﻴﺐ )ﻳﻌﻨﯽ ﺧﺪا( از ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺣﻔﺼﻪ و ﻓﺎش‬
‫ﮐﺮدن ﺳﺮ او ﻧﺰد ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ از‬
‫زﺑﺎن دﻳﮕﺮان و ﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺪا از ﻓﺎش ﺷﺪن ﺳﺮش ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و در اﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﺻﺮﻳﺤﺎ دروغ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺛﺎﻧﻴﺎ ﺣﻔﺼﻪ و ﻋﺎﻳﺸﻪ را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را‬
‫ﮔﻨﺎهﮑﺎر داﻧﺴﺘﻪ و ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﻋﻼم ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ هﻢ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻴﻞ او ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺪا ﻳﺎور اوﺳﺖ و ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻏﻠﺒﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬و‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻼق ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ زﻧﺎن ﺑﺎﮐﺮﻩ و ﻏﻴﺮ ﺑﺎﮐﺮۀ ﺑﻬﺘﺮ و‬
‫ﻣﻄﻴﻊ ﺗﺮ از ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ او وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺧﺪاﯼ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﻴﺸﻪ‪ ،‬از هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﻋﺪﺗﯽ‬
‫ﺑﻪ وﯼ ﺑﺮاﯼ رﻓﻊ ﻣﻮاﻧﻊ ﺟﻨﺴﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﻴﺶ ﭘﺎﻳﺶ‪ ،‬و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ در‬
‫ﺁوردن زﻧﺎﻧﺶ‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ هﺮ ﭼﻨﺪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺮﻓﺎ در ﭘﯽ ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ‬

‫ﺷﺨﺼﯽ و ﻓﺮاهﻢ ﺁوردن ﺁزادﻳﻬﺎﯼ ﺟﻨﺴﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﺷﺨﺺ ﺧﻮدش ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ اﻣﺘﻴﺎزاﺗﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ هﺎ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮدش ﻗﺎﺋﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ) ﭼﻮن در ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎزات وﻳﮋﻩ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮدﻩ و از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ او‬
‫اهﺪا ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ( ﻋﻤﻼ ﺑﻪ ﻣﻌﻴﺎرهﺎ و ﻣﻴﺰان هﺎﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﻮرد ﺣﻘﻮق‬
‫زﻧﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﺘﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﮑﻴﻢ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻈﺎم ﻣﺮدﺳﺎﻻرﯼ و ﮐﻨﺘﺮل‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدان ﺑﺮ زﻧﺎن و ﺑﯽ ﺣﻘﻮﻗﯽ هﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﺎن در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﮥ دﻳﮕﺮ ﺁﻳﻪ ﺻﺮﻳﺢ و روﺷﻦ زﻳﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺁن زﻧﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺮﻳﺤﺎ‬
‫ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ ﺑﺮدﻩ ﻣﻄﻴﻊ و ﺳﺮ ﺑﺮاﻩ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨﺪ ‪ ،‬و‬
‫‪١٩۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺪﺗﺮ از هﻤﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﻮل دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻩ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻄﺎهﺎﯼ ﺟﻨﺴﯽ او و ﮐﻼ اﻋﻤﺎل وﯼ ﺳﮑﻮت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻏﺬا و ﻣﻌﻴﺸﺖ‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ دادﻩ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫"و هﺮ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ ﻣﻄﻴﻊ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﮑﻮﮐﺎر ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺎداﺷﺶ دو ﺑﺎر ﻋﻄﺎ ﮐﻨﻴﻢ و‬
‫ﺑﺮاﯼ او روزﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﻴﮑﻮ ﻓﺮاهﻢ ﺳﺎزﻳﻢ‪ .‬اﯼ زﻧﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از زﻧﺎن ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ‪...‬‬
‫ﭘﺲ زﻧﻬﺎر ﻧﺎزﮎ و ﻧﺮم ﺑﺎ ﻣﺮدان ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻮﺋﻴﺪ ﻣﺒﺎدا ﺁﻧﮑﻪ دﻟﺶ ﺑﻴﻤﺎر اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻤﻊ اﻓﺘﺪ‪ ...‬و در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ هﺎﺗﺎن ﺑﻨﺸﻴﻨﻴﺪ و ﺁرام ﮔﻴﺮﻳﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ دورۀ ﺟﺎهﻠﻴﺖ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺁراﻳﺶ و ﺧﻮد ﺁراﺋﯽ ﻧﮑﻨﻴﺪ‪ ...‬و از‬
‫‪٧٥‬‬
‫اﻣﺮ ﺧﺪا و رﺳﻮل اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﻴﺪ‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻋﻠﺖ واﻗﻌﯽ اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎزات را ﻣﺤﻤﺪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد‬
‫اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻴﺪهﺪ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮد ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﮐﺎر ﺑﺮدﻩ ﺳﺎزﯼ زﻧﺎن در‬
‫ﺁن ﺣﺪﯼ ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﻃﯽ ﻳﮑﯽ دو ﻗﺮن در ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻳﮑﺸﺒﻪ ﻣﻤﮑﻦ‬
‫ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺎن ﻋﺮب در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ در ﺑﺨﺸﻬﺎﯼ ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﺟﺎﻣﻌﻪ‪،‬‬
‫هﺮﭼﻨﺪ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺮدان ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬از ﺁن ﺟﺎﺋﻴﮑﻪ ﻧﻈﺎم ﻣﺮدﺳﺎﻻرﯼ و‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ هﻨﻮز ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬زﻧﺎن هﻨﻮز از‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻦ هﻤﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺣﻘﻮق از ﺁﻧﺎن ﻳﮑﺸﺒﻪ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﻮد و ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺁﻧﻬﺎ روﺑﺮو ﮔﺮدد‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎزات از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮرد ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﺠﺎب و ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﺳﺮ و ﺳﻴﻨﻪ‬
‫و زﻳﻮر ﺁﻻت‪ ،‬ﻣﻮرد ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﺧﺮوج از ﺧﺎﻧﻪ و ﭘﺮﺳﻪ زدن در ﺧﺎرج‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ‬
‫ﻧﺮم و ﻧﺎزﮎ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﻣﺮدان ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﺗﺤﺮﻳﮏ ﺟﻨﺴﯽ ﺁﻧﺎن‪ ،‬و‬
‫ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻣﺮدان)ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺮم( از ﭘﺸﺖ ﭘﺮدﻩ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﺗﻤﺎس ﺑﺪﻧﯽ‬
‫ﻣﻴﺎن زن و ﻣﺮد ﺑﻬﻨﮕﺎم رد ﮐﺮدن ﻏﺬا و ﺁب ﺁﺷﺎﻣﻴﺪﻧﯽ‪ ،‬هﻤﮕﯽ در اﺑﺘﺪا ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ‬
‫زﻧﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و ﺑﻌﻨﻮان اﻣﺘﻴﺎزات ﺧﺎص او ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ اﻟﺒﺘﻪ‬
‫در درﺟﻪ اول اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺁﻧﻬﺎ اﻧﮕﻴﺰﻩ هﺎﯼ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮاﺑﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ واﻗﻌﺎ اﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎزات را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻪ و از اﻳﻦ رو‬
‫‪١٩۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫دﻟﻴﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻋﻼم ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮاﯼ دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد دردﺳﺮ و ﻣﺰاﺣﻤﺖ اﻳﺠﺎد‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﺗﻌﻤﻴﻢ اﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎ ﺑﻪ هﻤﻪ زﻧﺎن ﻋﺮب ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻮرش و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﺸﮑﻼت زﻳﺎدﯼ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎزات ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺰﻣﺎن‬
‫ﺁﻧﭽﻨﺎن زورﮔﻮﻳﺎﻧﻪ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ هﻴﭻ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺮاﯼ زﻧﺎن ﻋﺮب ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﺁﻧﻬﺎ را ﻗﺎﻧﻊ ﺳﺎزد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‬
‫ﺺ ﺧﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﺴﻦ را داﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﻪ‬
‫ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن اﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎزات ﺑﻪ ﺷﺨ ِ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ هﺎﯼ ﺑﯽ ﭘﺎﻳﻪ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ‬
‫دادﻩ از ﺧﻮد ﺳﻠﺐ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﮐﻪ‬
‫اﺧﺘﺼﺎص اﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎزات ﺑﻪ او ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬اﻋﺘﺮاض زﻧﺎن ﺧﻮد و هﺮﮐﺲ‬
‫دﻳﮕﺮ را در ﮔﻠﻮ ﺧﻔﻪ ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ واﻗﻌﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﮐﻪ اﻳﻦ‬
‫اﻣﺘﻴﺎزات ﻣﺮداﻧﻪ‪ ،‬هﻤﻪ ﻣﺮدان ﻣﺴﻠﻤﺎن را در ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ هﻤﺎﻧﺪم ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻤﺎاﻳﻨﮑﻪ ﻣﺎ ﻣﻴﺒﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬در ﻃﯽ ﺻﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪﯼ ﮐﻪ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﻗﺪرت‬
‫دوﻟﺖ ﻣﺮدﺳﺎﻻر اﺳﻼﻣﯽ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺘﻬﺎﯼ زﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن ﻣﻨﮑﻮب‬
‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬هﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺠﺎب‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪن در ﺧﺎﻧﻪ و ﻗﻄﻊ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ‬
‫دﻧﻴﺎﯼ ﺧﺎرج‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ زﻳﻮر ﺁﻻت ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻮهﺮ ﺧﻮد‪ ،‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻋﺪم ﺣﻖ‬
‫اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﺟﻨﺴﯽ ﺷﻮهﺮ‪ ،‬هﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﺨﻠﻒ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ‬
‫∗‬
‫و ﺑﻌﻨﻮان اﻣﺘﻴﺎزاﺗﯽ ﺑﺮاﯼ هﻤﻪ ﻣﺮدان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ زﻧﺎﻧﺶ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ راﺑﻄﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ‬

‫∗‪ -‬ﺣﺠﺎب در زﻣﺎن ﻫﺎرون اﻟﺮﺷﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺸﻜﻞ ﻛﺎﻣﻞ آن ﺑﻪ زﻧﺎن ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻫﻤﻴﻨﻄﻮر‪ ،‬ﻣﺪﺗﻬﺎ‬
‫ﻃﻮل ﻣﻴﻜﺸﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ زﻧﺎن را در ﻣﺮاﺳﻢ دﺳﺘﺠﻤﻌﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز و ﺧﻄﺒﻪ از ﻣﺮدان ﺟﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در‬
‫زﻣﺎن ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻫﻨﻮز زن او در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎ ﻣﺮدان ﻧﻤﺎز ﻣﻲ ﮔﺬارده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٩۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺎرﻳﻪ را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻳﻨﮑﺎر را ﺑﺎ ﺧﻴﺎل راﺣﺖ و ﺑﺪور از‬
‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ و ﻣﺰاﺣﻤﺘﻬﺎﯼ زﻧﺎﻧﺶ اﻧﺠﺎم دهﺪ‪ ،‬او را ﺑﻪ ﻣﺤﻠﯽ دوراﻓﺘﺎدﻩ در ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﮐﺎﻣﻼ دوراز دﺳﺘﺮس زﻧﺎﻧﺶ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﻮدﻩ ﻳﮏ ﻏﻼم ﻗﺒﻄﯽ را ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺁوردن ﺁب و هﻴﺰم ﺑﺮاﯼ او در ﺧﺪﻣﺖ وﯼ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻟﺠﺎﺟﺖ زﻧﺎن وﯼ در ﻣﻮرد اﻳﻦ زﻳﺎدﻩ روﻳﻬﺎ و اﺟﺤﺎﻓﺎت‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺰودﯼ ﺷﺎﻳﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻏﻼم ﻗﺒﻄﯽ و ﻣﺎرﻳﻪ در ﻣﺤﻞ‬
‫دور اﻓﺘﺎدﻩ اﻳﮑﻪ در ﺁن ﺳﮑﻮﻧﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬در ﺧﻠﻮت‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺷﺎﻳﻌﺎت او را ﻣﯽ ﺁزردﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻠﯽ را ﺑﺮاﯼ ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﻀﻴﻪ ﻣﯽ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﺤﻤﺪ را درﮎ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ و ﺑﺪون ﺷﺎهﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ‬
‫ﻣﻴﺮود و ﺑﺮاﯼ رﻓﻊ ﺷﺒﻬﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﺎ داﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻴﻢ از ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻳﺎ ﻧﻪ‬
‫ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬داﺳﺘﺎن اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﯽ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻏﻼم‬
‫ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻗﺒﻄﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ از درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎﺋﯽ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻗﻴﺎﻓﻪ‬
‫ﻋﺒﻮس و ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﻋﻠﯽ دﺳﺖ و ﭘﺎﻳﺶ را ﮔﻢ ﮐﺮدﻩ از درﺧﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و‬
‫ﺑﺎ اﻓﺘﺎدن ﺟﺎﻣﻪ از ﺗﻨﺶ‪ ،‬اﺧﺘﻪ ﺑﻮدن او ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬و ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ﻣﺎرﻳﻪ‬
‫رﻓﻊ ﺷﺒﻬﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻨﮑﻪ ﭼﺮا ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺠﺎﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻋﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻏﻼم‪ ،‬ﺧﻮ ِد او را ﺻﺪا ﻧﺰدﻩ ﺗﺎ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻢ دﻳﮕﺮان ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﺟﻨﺴﯽ او را ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﻇﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﺑﻮدن داﺳﺘﺎن ﻋﻠﯽ ﻣﯽ اﻓﺰاﻳﺪ‪.‬‬
‫‪١٩٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ﻫﺎي‬

‫ﻓﺼﻞ ﻳﺎزدﻫﻢ‬

‫‪ -1‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺻﺺ ‪. 802-801‬‬

‫‪ -2‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1117‬‬
‫‪ -3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 1119‬‬
‫‪ -4‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 1123‬‬
‫‪ -5‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 1125‬‬
‫‪ -6‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺣﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪،‬ص ‪. 810‬‬
‫‪-7‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.814‬‬
‫‪ -8‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 813‬‬
‫‪ -9‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 817‬‬
‫‪ -10‬ﺳﻮرة اﻟﻔﺘﺢ‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ، 27‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪ -11‬ﺳﻮره اﻟﻔﺘﺢ‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،25‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪-12‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1129‬‬
‫‪ -13‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪. 1130-1129‬‬
‫‪ -14‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪. 1082 ،‬‬
‫‪ - 15‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1130‬‬
‫‪ -16‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 1131‬‬
‫‪ -17‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ص ‪.1091‬‬
‫‪ -18‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺤﻪ‪.‬‬
‫‪ -19‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 822‬‬
‫‪ -20‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1145‬‬
‫‪ -21‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪831‬‬
‫‪22‬‬
‫‪- Tabari VIII:122; Ibne Ushaq, The life of Muhammad, English, p. 515.‬‬
‫‪23‬‬
‫‪- Ibne Ishaq, p. 511.‬‬
‫‪ - 24‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ص ‪. 823‬‬
‫‪25‬‬
‫‪- Bukhari, V5B59N512.‬‬
‫‪ -26‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ص ‪. 831‬‬
‫‪ -27‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ص ‪832‬؛ ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪1149‬؛ ﺑﻼذوري‪ ،‬ﻓﺘﻮح اﻟﺒﻠﺪان‪ ،‬ص ‪37‬‬
‫‪ -28‬ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﻴﺸﺘﺮ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻛﺘﺎب دﻳﮕﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪" ،‬زن و ﺳﻜﺲ در ﺗﺎرﻳﺦ"‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ص‬
‫‪ 258‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -29‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 844‬‬
‫‪ -30‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 831‬‬
‫‪١٩٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫‪31‬‬
‫‪- Ibne Ushaq, The life of Muhammad, English, p. 523.‬‬
‫‪32‬‬
‫‪- Ibid, p. 521.‬‬
‫‪ -٣٣‬ﺳﻮرﻩ اﻟﺤﺸﺮ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪.۶‬‬
‫‪34‬‬
‫‪- Ibne Ushaq, The life of Muhammad, English, p. 522.‬‬
‫‪ -35‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ص ‪- . 1155‬‬
‫‪ -٣٦‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪.١١۵١-١١۵٠‬‬
‫‪ -37‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ص ‪- .1156‬‬
‫‪ -38‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ص ‪. 259‬‬
‫‪39‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, muhammad, in English, p. 255.‬‬
‫‪-40‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 851‬‬
‫‪41‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, muhammad, in English, p. 255.‬‬
‫‪-42‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ص ‪ 851‬؛ ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ص ‪. 1158‬‬
‫‪ -43‬ﺳﻮرة اﻟﻔﺘﺢ‪ ،‬آﻳﻪ ‪ . 27‬ﻗﻤﺸﻪ اي‬
‫‪-44‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ص ‪. 1160‬‬
‫‪ -45‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1162‬‬
‫‪ -46 .‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪1193‬‬
‫‪ -47‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 1178‬‬
‫‪-48‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ 4‬ﺗﺎ‪ ،6‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 710‬‬
‫‪ -49‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.876‬‬
‫‪ -50‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪51‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, muhammad, in English, p. 262.‬‬
‫‪ -52‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ص ‪.878‬‬
‫‪53‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, muhammad, in English, p. 260.‬‬
‫‪ -54‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 884‬‬
‫‪ -55‬ﺳﻮره آل ﻋﻤﺮان‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،76‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪-56‬ﺳﻮرة اﻻَﺳﺮاء‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،81‬ﻣﻘﺪﺳﻲ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ص ‪. 711‬‬
‫‪ -57‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺻﺺ ‪. 886-885‬‬
‫‪-58‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 886‬‬
‫‪59‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, muhammad, in English, p. 265.‬‬
‫‪ -60‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1189‬‬
‫‪61‬‬
‫‪- Caetani L., Annali dell’ Islam Milan, vol. 1, p. 283.‬‬
‫ﻧﻘﻞ از ﻓﺎرﻣﺮ ﻫﻨﺮي ﺟﺮج‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺧﺎور زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺰاد ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ص ‪.85‬‬
‫‪ -62‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ص ‪.1188‬‬
‫‪ -٦٣‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -64‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1188‬‬
‫‪65‬‬
‫‪- Tabari, V111, p. 183.‬‬
‫‪ -66‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ص ‪. 1191‬‬
‫‪ -67‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.891‬‬
‫‪١٩٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫‪ -68‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.887‬‬

‫‪-69‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 890‬‬
‫‪ -70‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 896‬‬
‫‪71‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, in English, p muhammad, p. 280.‬‬
‫‪72‬‬
‫‪- Ibne Husham, p. 818. In muhammad, pp. 281-282.‬‬
‫‪73‬‬
‫‪- Ibid‬‬
‫‪ -74‬ﺳﻮره اﻟﺘﺤﺮﻳﻢ‪ ،‬آﻳﻪ ﻫﺎي ‪ ،5-1‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪ -٧٥‬ﺳﻮرۀ اﺣﺰاب‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪.٣٣-٣١‬‬
‫‪٢٠٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
 ‫‪٢٠١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻓﺼﻞ دوازدﻫﻢ‬

‫ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ‬

‫ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬

‫ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ ﺗﺎرﻳﺨﯽ در ﻗﺪرت ﻳﺎﺑﯽ ﻣﺤﻤﺪ و در ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ .‬زﻳﺮا ﻣﺒﻴﻦ ﺧﺰﻳﺪن اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺰﻳﺮ ﻗﺪرت ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﮑﯽ ﺷﺪن ﺑﺎ ﺁن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﻣﮑﻪ و اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺎدل ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻧﻔﻊ وﯼ ﺑﻬﻢ ﻣﻴﺨﻮرد‬
‫و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺴﻬﻴﻞ و از اﻳﻨﺮو ﺁﻏﺎز‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﭼﻴﺰﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻦ هﺸﺎم ﻧﻴﺰ ﺑﺼﺮاﺣﺖ ﺑﺮ ﺁن ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫"ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب در ﮐﺎر اﺳﻼم و ﻣﻄﺎوﻋﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻗﺮﻳﺶ ﻣﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﺸﺎن‬
‫ﺧﻮد ﭼﻪ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮدن و ﮐﺎ ِر ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﺑﭽﻪ ﺧﻮاهﺪ رﺳﻴﺪن‪ ،‬از ﺑﻬﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻗﺮﻳﺶ‬
‫ﺺ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻋﺮب در ﺟﻤﻠﻪ اﺣﻮال اﻳﺸﺎن را ﭘﻴﺸﻮا و ﻣﻘﺘﺪاﯼ‬ ‫ﺣﺮَم ﺑﻮدﻧﺪ و ﻓﺮ ِ‬
‫ع ﺧﺎﻟ ِ‬ ‫اهﻞ َ‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ و از أﻣﺮ و ﺣﮑﻢ اﻳﺸﺎن ﻋﺪول ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪﯼ‪ ،‬و دﻳﻦ اﻳﺸﺎن ﺑﺮ هﻤﻪ واﺟﺐ ﺑﻮدﯼ و‬
‫ﻃﺮﻳﻖ اﻳﺸﺎن ﺟﻤﻠﻪ را ﺷﺮع ُﻣﺘَﺒﻊ ﺑﻮدﯼ‪ .‬و دﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ اول اﻳﺸﺎن ﺑﻌﺪاوت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﻣﺤﺎرﺑﺖ ﺑﺎ وﯼ در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﺟﻤﻠﻪ‬
‫أﺣﻮال ﻗﺮﻳﺶ را وﯼ ﻣﻌﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺷﺐ و روز در ﺧﻠﻞ ﮐﺎر وﯼ اﻧﺪ و در ﺑﻨﺪ ﺧُﺒﺚ و ﻣﮑﺎﻳﺪ ﺑﺎ وﯼ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺴﺨﱠﺮ و ﻣُﻨﻘﺎد ﺧﻮد ﮔﺮداﻧﻴﺪ‬
‫ﭘﺲ ﭼﻮن ﺑﺸﻨﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﻣﮑﻪ را ﺑﮕﺸﻮد و ﻗﺮﻳﺶ را ُﻣ َ‬
‫ف ﺣﺠﺎز ﻣﻘﺎم داﺷﻨﺘﻨﺪ هﻤﻪ را در رِﺑﻘﻪ ﻃﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺧﻮد ﺁورد‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ اﺻﻨﺎف ﻋﺮب‬
‫و ﻋﺮب ﮐﻪ در ﻃﺮ ِ‬
‫را ﻣﻌﻠﻮم و ﻣﺤﻘﻖ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻳﺸﺎن را ﺑﻀﺮورت ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ دﻳﻦ وﯼ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮدن و ﻣُﻄﺎوﻋﺖ اﻣﺮ و‬
‫ﺣُﮑﻢ وﯼ‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﻪ اﺧﺘﻴﺎر ﻧﺮوﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺿﻄﺮار اﻳﺸﺎن ]را[ ﺑﺒﺎﻳﺪ ﺁﻣﺪن‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ از‬
‫هﺮ ﻃﺮﻓﯽ ﮔﺮوهﯽ روﯼ در ﻧﻬﺎدﻧﺪ و از هﺮ ﮔﻮﺷﻪ اﯼ ﻗﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪،‬‬
‫‪١‬‬
‫ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪".‬‬
 ‫‪٢٠٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﻮد اﺑﻦ هﺸﺎم ﻧﻴﺰﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺴﺎزد‪ ،‬از اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ اﻋﺮاب واﻗﻌﺎ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و از روﯼ ﻣﻴﻞ ﺑﻪ اﺳﻼم‬
‫ﻣﻴﮕﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم در اﺻﻞ از روﯼ اﺟﺒﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﻮد ﺑﺎ ﭘﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻮﯼ اﺳﻼم ﻧﻴﺎﻳﻨﺪ‪،‬‬
‫"ﺑﻪ اﺿﻄﺮار اﻳﺸﺎن را ﺑﺒﺎﻳﺪ ﺁﻣﺪن"‪.‬‬

‫ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ در ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ دﻳﮕﺮ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﺑﻪ اﺳﻼم واﺟﺪ اهﻤﻴﺖ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﭘﻴﺮوزﯼ و ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﻗﺮﻳﺶ و اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﺁن ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻮرﻩ ﻓﺘﺢ‬
‫ﻧﻴﺰ ﮐﻪ در هﻤﻴﻦ راﺑﻄﻪ از ﻃﺮف ﻣﺤﻤﺪ ﺁوردﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺷﺎرﻩ دارد‪:‬‬

‫ﺴﺨﱠﺮ و ﻣُﻨﻘﺎد‬
‫"اﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻮن ﻧﺼﺮت ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺗﻮ رﺳﻴﺪ و ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﺗﺮا ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ و ﻗﺮﻳﺶ ُﻣ َ‬
‫ﺗﻮ ﺷﺪﻧﺪ و أهﻞ ﺣﺠﺎز ﺑﺠﻤﻠﮕﯽ در ﻃﺎﻋﺖ ﺗﻮ درﺁﻣﺪﻧﺪ و اﺣﮑﺎم ﺷﺮع ﺗﺮا ﻣﻠﺘﺰم ﺷﺪﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﺷﮑﺮ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻧﻌﻤﺘﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺪاوﻧ ِﺪ ﺧﻮد را ﻣﯽ ﮐﻦ‪"...‬‬

‫ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ‪ ،‬اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺧﺰﻧﺪﻩ و ﺗﺪرﻳﺠﯽ در‬
‫ﭘﯽ ﺑﺴﻂ ﻗﺪرت ﺧﻮد ﺑﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن‪ ،‬اﻳﻦ هﺪف را‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ اﺟﺒﺎرا‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺮﮐﺐ ﻗﺪرت ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺮﮐﻮب و ﺑﺎﻃﺎﻋﺖ در ﺁوردن ﻗﻬﺮﯼ ﻗﺒﺎﻳﻞ‬
‫ﻋﺮب ﺑﺪﺳﺖ وﯼ دﻧﺒﺎل ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ در اوﻟﻴﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ ﺑﺰرگ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ دو هﺰار ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺧﻮد را ﺿﻤﻴﻤﻪ ﻗﺪرت او ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫وﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺖ ﻫﺎ‬

‫ﭘﺎﻳﺎن دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﺑﺪوي‬

‫ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮداران ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻓﺮﺳ ﺘﺎد و هﻤ ﻪ ﺑ ﺖ ه ﺎ را‬
‫از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ در ﺿﻤﻦ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺖ ﺑﺮﺳﺘﻰ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن و‬
‫ﻋﺰّى در ﻧَﺨﻠﻪ ﺑﻮد و ﻗﻮم ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬آِﻨﺎﻧﻪ‬
‫ﻳﻜﺴﺮﻩ ﺷﺪن ﻗﺪرت در دﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺖ ُ‬
‫و ُﻣﻀَﺮ ﺑﻪ ﺁن اﺣﺘﺮام ﻣﻰ ﮔﺬاردﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ وﻳﺮان ﺷﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎم وﻳﺮان ﮐﺮدن اﻳﻦ ﺑﺖ‪ ،‬زن‬
 ‫‪٢٠٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺳﻴﺎﻩ ﺣﺒﺸﯽ ﻋﺮﻳﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ از ﮐﺎهﻨﺎن و ﻳﺎ زﻳﺎرت ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺁن ﺑﻮدﻩ‪ ،‬وﻟﻮﻟﻪ‬
‫‪٣‬‬
‫ﮐﻨﺎن از ﺁن ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﺎﻟﺪ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻋﺰّﯼ‪ ،‬وﯼ زﻳﻮر ﺁﻻت و هﺪاﻳﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁن ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺷﺪﻩ‬

‫ﭘﺲ از وﻳﺮان ﮐﺮدن ُ‬
‫ﺑﻮد ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﺮدﻩ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬

‫ﻋﺰّﯼ از اﻳﻨﻘﺮار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺋﻴﺲ ﻧﺨﻠﻪ ﮐﻪ ﻗﺪرت‬

‫ﺟﺮﻳﺎن وﻳﺮان ﮐﺮدن ُ‬
‫ﻋﺰّﯼ‬
‫روﻳﺎروﻳﯽ ﺑﺎ وﻟﻴﺪ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬هﻤﻴﻨﮑﻪ از ورود وﯼ ﺑﺮاﯼ ﺧﺮاب ﮐﺮدن ُ‬
‫ﻋﺰّﯼ ﻣﯽ ﺁوﻳﺰد و اﻳﻦ اﺑﻴﺎت را ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﻩ‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮ د ِر ُ‬
‫ﻋﻘﺐ ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺰّﯼ ﮐﻪ ﻣﻌﺒﻮد ﻣﺎﺋﯽ و ﻣﺎ ﺗﺮا ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺘﻴﻢ‪،‬‬

‫اﯼ ُ‬

‫ﻣﯽ داﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ و ﻟﺸﮑﺮ اﺳﻼم روﯼ ﺑﺮ در ﺗﻮ ﻧﻬﺎدﻩ اﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﺮا وﻳﺮان ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬

‫و ﻣﺮا ﻃﺎﻗﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻮ ﺑﺎز اﻳﺴﺘﻴﻢ و ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﺟﻨﮓ ﮐﻨﻴﻢ‪،‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﻮد ﺑﻴﺎوردم و ﺑﺮ در ﺗﻮﺁوﻳﺨﺘﻢ ﺗﺎ ﭼﻮن ﺧﺎﻟﺪ را در ﺁﻳﺪ‪،‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺳﺨﺖ ﺑﻪ وﯼ ﺑﺮﯼ و او را از ﺧﻮد ﺑﺎزدارﯼ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﻮ او را ﺑﻘﺘﻞ ﻧﻴﺎورﯼ و ﺑﮕﺬارﯼ ﺗﺎ‬
‫ﺗﺮا وﻳﺮان ﮐﻨﺪ‪،‬‬

‫ﺟﺮم از ﺗﻮ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ رﻓﻊ از دﺷﻤﻨﺎن ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﺎﺷﯽ‪،‬‬

‫و ﭼﻮن ﺗﺮا وﻳﺮان ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬

‫‪٤‬‬
‫ﻣﺎ ﻧﻴﺰ از ﭘﺮﺳﺘﻴﺪن ﺗﻮ ﺑﻴﺰار ﺷﻮﻳﻢ و ﺑﺮوﻳﻢ و دﻳﻦ ﺗﺮﺳﺎﻳﺎن اﺧﺘﻴﺎر ﮐﻨﻴﻢ‪".‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﮔﺰارش ﮐﺎر ﺧﻮد را ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ از او‬
‫ﻋﺰّﯼ ﺑﻮد؟" و او ﺟﻮاب ﻣﻴﺪهﺪ ﺁرﯼ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‬
‫ﺳﺌﻮال ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺁﻳﺎ ﻣﻄﻤﺌﻨﯽ ﮐﻪ "اّل ُ‬
‫‪٥‬‬
‫ﻋﺰّﯼ را دﻳﮕﺮ هﺮﮔﺰ ﮐﺴﯽ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﺨﻮاهﺪ ﮐﺮد‪".‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺁّل ُ‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪوﻳﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﺖ ﭘﻴﺮوزﯼ و ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮد را در‬
‫ﺟﻨﮓ هﺎ‪ ،‬هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻗﺒﻞ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ و در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ‬
 ‫‪٢٠۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺧﺪاﻳﺎﻧﺸﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺗﻔﺎوت ﺁﻧﻬﺎ در دو ﭼﻴﺰ ﺑﻮد‪ :‬اول‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺁﻧﻬﺎ‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﻴﺒﻴﻨﻴﻢ هﺮﭼﻨﺪ ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﺪاﻳﺎﻧﺸﺎن ﻋﻘﻴﺪﻩ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺧﻮد از ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﺑﻮدن ﺧﺪا و وﺣﯽ و ﺗﻤﺎس ﺑﺎ او ﺧﺒﺮ‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺎ اﻳﻨﺮا در داﺳﺘﺎن ﭘﻴﺎز و ﺑﺪ ﺁﻣﺪن ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ از ﺑﻮﯼ ﺁن و‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﯼ ﺑﻴﺸﻤﺎر دﻳﮕﺮ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺻﺪاﻗﺖ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯼ از‬
‫ﺗﻔﺎوت روﺣﻴﻪ ﭘﺎﮎ و ﺳﺎدﻩ اﻧﺴﺎن ﺑﺪوﯼ‪ ،‬و اﺧﻼق دو رو و ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮاﻧﻪ اﻧﺴﺎن‬
‫ﻣﺘﻤﺪن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دوم اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﺮاﯼ اﻧﺴﺎن ﺑﺪوﯼ‪ ،‬ﺧﺪا وﺳﻴﻠﻪ دﺳﺖ او و ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ از وﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﻬﻨﮕﺎم دﻳﺪن ﺑﯽ ﻟﻴﺎﻗﺘﯽ از او ﺁﻧﺮا رهﺎ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ دور ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ‪ ،‬ﺧﺪاﯼ ﻣﺤﻤﺪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﻣﻄﻠﻘﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ هﺎ‬
‫و ﺑﯽ ﻟﻴﺎﻗﺘﯽ هﺎﯼ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﭙﺎﯼ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﻣﯽ‬
‫ﮔﺬاردﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻧﻌﮑﺎس ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﺪوﯼ و‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در اوﻟﯽ وﻗﺘﯽ رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ از ﺧﻮد ﺑﯽ ﻟﻴﺎﻗﺘﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪادﻩ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻋﺰل ﻣﯽ ﺷﺪﻩ‪ ،‬وﻟﯽ در دوﻣﯽ هﻴﭽﮑﺲ ﺣﻖ ﻋﺰل ﻣﺤﻤﺪ و‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺖ ﺑﻌﺪﯼ‪ ،‬ﻣَﻨﺎت ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺧَﺰرَج و اوس ﻧﻴﺰ ﺁﻧﺮا ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺘﻴﺪﻧﺪ و‬
‫در "ﻣﺸﻠﻞ" ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺪﺳﺖ "ﺳﻌﺪ ﺑﻦ زﻳﺪ اﺷﻬﻠﯽ" وﻳﺮان ﻣﯽ‬
‫ﺳﻠَﻴﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ رﺋﻴﺲ ﻗﻮم "ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻣَﺮداس"‪،‬‬
‫ﺷﻮد‪.‬دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺖ ﺿﻤﺎر ﺑﺖ ﻗﻮم ُ‬
‫وﻗﺘﯽ ﭼﺎرﻩ اﯼ ﺟﺰ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ اﺳﻼم ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮏ داﺳﺘﺎن ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ‪ ،‬اهﻞ ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
‫را ﻗﺎﻧﻊ ﺑﻪ ﺗﺮﮎ ﺁن ﮐﺮدﻩ ﺧﻮد ﺁﻧﺮا ﺁﺗﺶ ﻣﻴﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫داﺳﺘﺎن ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ وﯼ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ روزﯼ از درون ﺑﺖ ﺻﺪاﺋﯽ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‬

‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻌﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﭘﺮﺗﺶ ﻣﺮاﺗﺮﮎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻪ دﻳﻦ او‬
‫در ﺁﻳﻴﺪ‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻮم ﺳُﻠﻴﻢ ﻧﻴﺮ داﺳﺘﺎن ﻣَﺮداس را ﻧﻪ از روﯼ ﺑﺎور و‬
 ‫‪٢٠۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﺁن ﺑﻠﮑﻪ از ﺁن رو ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد ﮐﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻴﺪهﺪ زﻳﺮ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺑﺖ "ﺳﻮاع" ﻣﻴﺮﺳﺪ آﻪ ﺑﺼﻮرت ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻨﮓ و ﺑﺖ ﻗﻮم‬

‫" ُه َﺬﻳﻞ" ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ "ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻋﺎص" ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺖ هﺎ ﻧﺸﺎن ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ و ﺁزادﯼ ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬هﻤﺰﻳﺴﺘﯽ ﺧﺪاﻳﺎن و ﺗﺤﻤﻞ ﻣﺬهﺒﯽ‪،‬‬

‫و ﻧﺸﺎﻧﯽ از دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮب ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁزادﯼ ﻣﺬهﺐ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از‬
‫ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺧﺪاﻳﺎن ﻋﺮب ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻩ در ﮐﻨﺎر هﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻋﺮب ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺮات ﻣﺬهﺒﯽ و‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻖ اﺑﺮاز ﺁن اﺣﺘﺮام ﻣﯽ ﮔﺬاردﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﮑﻪ ﺳﻤﺒﻞ ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن‪ ،‬ﺁزادﯼ ﻣﺬاهﺐ و هﻤﺰﻳﺴﺘﯽ ﺁﻧﺎن ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻮد‪ .‬در‬
‫ﻣﮑﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺑﺘﻬﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﻳﮑﺠﺎ و در ﮐﻨﺎر هﻢ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﻣﯽ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭘﻴﺮوان ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ از ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺁﻣﺪﻩ در‬
‫ﮐﻤﺎل ﺻﻠﺢ و ﺻﻔﺎ ﻣﺮاﺳﻢ ﺧﻮد را در ﮐﻨﺎر ﺁﻧﺎن اﺟﺮا ﻣﻴﻨﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺘﻬﺎﯼ اﻋﺮاب از‬
‫ﻗﻮل اﺑﻦ هﺸﺎم از اﻳﻦ ﻗﺮار ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬

‫ﮑﻔﱠﻴﻦ‪ ،‬رِﺋﺎم‪ ،‬رُﺿﺎء‪ ،‬ﺳُﻮاع‪ ،‬ﺿَﻤﺎر‪،‬‬

‫ﮑﻌَﺒﺎت‪ ،‬ذواﻟ َ‬
‫ﺨَﻠﺼَﻪ‪ ،‬ذواﻟ َ‬
‫إﺳﺎف‪ ،‬ذُواﻟ َ‬
‫ﻋﺰّﯼ‪ ،‬ﻋُﻤﻴﺎﻧِﺲ‪ ،‬ﻓَﻠﺲ‪ ،‬ﻻت‪ ،‬ﻣَﻨﺎت‪ ،‬ﻧﺎﺋِﻠﻪ‪ ،‬ﻧَﺴﺮ‪َ ،‬هﺒَﻞ‪ ،‬وَد‪َ ،‬ﻳﻌُﻮق و َﻳﻐُﻮث‪.‬‬
‫ﻏﻴَﻪ‪ُ ،‬‬
‫ﻃﺎ ِ‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﮑﻴﺎن ﺑﺎ ﻣﺬهﺐ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺬهﺐ وﯼ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﻮهﺮ‬
‫ﻳﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ اش‪ ،‬ﻣﺬاهﺐ دﻳﮕﺮ را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻴﮑﺮد‪ ،‬و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻋﺪم ﺗﺤﻤﻞ ﻣﮑﻴﺎن از ﻣﺬهﺐ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻋﺪم ﺗﺤﻤﻞ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﺬهﺒﯽ و در‬
‫ﻳﮏ ﮐﻼم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﮑﻪ ﻣﺘﻌﺮض ﺧﺪاﻳﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎرهﺎ اﻋﻼم‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ وﯼ ﺑﻪ ﺧﺪاﻳﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺎرﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬او را در‬
 ‫‪٢٠۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﺬهﺒﺶ ﺁزاد ﻣﻴﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺬهﺐ ﻣﺤﻤﺪ در ذات ﺧﻮد ﻳﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺖ و از‬
‫اﻳﻨﺮو ﺗﺠﺎوزﮔﺮ ﺑﻮد و ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ هﻴﭻ ﺧﺪا و ﻣﺬهﺐ دﻳﮕﺮﯼ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﻤﻴﻦ‬
‫دﻟﻴﻞ هﻢ ﻣﺬهﺐ او ﻣﺬهﺐ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻓﺮدﯼ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در‬
‫ﺁن هﻴﭻ ﻗﺪرت رﻗﻴﺒﯽ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺷﺮﮎ و ارﺗﺪاد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻋﻘﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪاﻳﺎن دﻳﮕﺮ و ﺣﺮﮐﺖ از ﻳﮏ ﻣﺬهﺐ ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ دﻳﮕﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻌﺎﺻﯽ در اﺳﻼم ﺑﻮد ﮐﻪ هﺮ دو ﺑﺎ ﻣﺮگ ﭘﺎﺳﺦ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﭘﺎﻳﺎن دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮐﺜﺮت ﮔﺮاﯼ ﺁن‪ ،‬و‬
‫ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ‪ ،‬دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻓﺮدﯼ ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن ﺟﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻔﻘﺎن و ﺳﺎﻧﺴﻮر‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﻧﺴﻞ ﺁزادﻩ‪ ،‬ﺧﻮﺷﮕﺬران و ﮔﺮدن ﻓﺮاز ﻋﺮب ﺑﺪوﯼ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪﻩ‪،‬‬
‫س از ﻗﺪرت ﺧﺪا وﺧﻠﻴﻔﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ و‬
‫ﻣﻄﻴﻊ ‪ ،‬اﻓﺴﺮدﻩ‪ ،‬دل ﻣﺮدﻩ‪ ،‬و دل ﺗﺮ ِ‬
‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن‪ ،‬اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺳﺮاﻓﺮازاﻧﻪ و ﺷﻌﺮ و ادب ﺧﻼق و ﺑﺎﻟﻨﺪﻩ ﻋﺮب ﺑﺪوﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫اﺧﻼﻗﻴﺎت و ﺷﻌﺮ و ادﺑﻴﺎت ﻣﺮدﻩ‪ ،‬ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﺎﻧﻪ و ﺛﻨﺎﮔﻮﯼ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﺬهﺒﯽ و‬
‫ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ ﻣﻮﺟﻮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﮑﻪ هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺎزش ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ وارد ﺁن ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫وﻟﯽ روح ﺁن از هﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ ورود ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬زﻳﺮ ﺧﻔﻘﺎن دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ وﯼ ﻣﯽ ﻣﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﮑﻪ ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮگ روﺣﯽ و ﻓﮑﺮﯼ ﺧﻮد ﺗﻦ‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﺟﺎن ﺧﻮد را ﻣﻴﺪهﺪ ﺗﺎ ﺟﺴﻤﺶ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﮑﻪ ﺁزادﯼ اﻧﺪﻳﺸﻪ را ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺣﻔﻆ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺧﻮد ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺗﺎج ﺁزادﯼ و ﻏﺮور ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻨﯽ ﻣﺮدﻩ ﮐﻪ‬
‫روﺣﺶ زﻳﺮ ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﺳﭙﺎﻩ ﻧﻈﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺎن ﻣﻴﺪهﺪ و ﻣﯽ ﻣﻴﺮد‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
 ‫‪٢٠٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﮔﺮدن زدن ﺑﻨﻲ ﺟ‪‬ﺬﻳﻤ‪‬ﻪ‬

‫ﺟﻨﺎﻳﺘﻲ دﻳﮕﺮ‬

‫ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ‪ ،‬در هﻤﺎن ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺮوهﺎﻳﯽ را ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻣﮑﻪ‬
‫ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ ﺗﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﯽ را دﻋﻮت ﺑﻪ اﺳﻼم ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ دﺳﺘﻪ ﺟﺎت ﮔﺮوﻩ‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﻬﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺴﻮﯼ ﻗﻮم "ﺑﻨﯽ ﺟَﺬﻳﻤَﻪ" اﻋﺰام ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﻨﯽ ﺟﺬﻳﻤﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﻴﮑﻦ ﺷﻬﺮت ﻣﺤﻤﺪ و ﺑﺨﺼﻮص‬
‫ﺳﺮدار او ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﻪ درﻧﺪﻩ ﺧﻮﺋﯽ و ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺤﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫رﺳﻴﺪن دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻨﺸﺎن‪ ،‬هﻤﮕﯽ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺁﻣﺎدﻩ ﺟﻨﮓ و دﻓﺎع از‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" ،‬ﭘﺲ ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﻳﺸﺎن را دﻳﺪ ﮐﻪ ﺳﻼح ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ اﻧﺪ و ﺳﺮ‬
‫ﺟﻨﮓ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺁواز داد و ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﺟﻨﮓ ﻧﻤﻴﮑﻨﻴﻢ و ﺑﺠﻨﮓ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﻳﻢ‬
‫و ﺳﻼﺣﻬﺎ ﺑﻨﻬﻴﺪ‪ .‬اﻳﺸﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻼح ﺑﻨﻬﻨﺪ‪ ،‬و ﻳﮑﯽ در ﻣﻴﺎن اﻳﺸﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ او‬
‫را ﺟَﺤﺪَم ﮔﻔﺘﻨﺪﯼ‪ ،‬و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻗﻮم ﺧﻮد را ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﺑﻘﻮل‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﻏﺮّﻩ ﻣﺸﻮﻳﺪ و اﻳﻤﻦ ﻣﺒﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺨﺪاﯼ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﭼﻮن ﺳﻼﺣﻬﺎ ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺷﻤﺎ ﻧﮑﻨﺪ اﻻ ﺁﻧﮑﻪ دﺳﺘﻬﺎﯼ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﺑﻨﺪد و ﺷﻤﺎ راهﻤﻪ ﮔﺮدن ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﺟﺤﺪم‬
‫ﻣﺮدﯼ ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﻮد و اﻟﺒﺘﻪ ﺳﻼح از ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﮔﺸﻮد‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ دﻳﮕﺮ ﺑﺎر ﭘﻴﻐﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎد‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﻤﺎ ﺳﺮ ﺟﻨﮓ ﻧﺪارﻳﻢ و از ﺑﻬﺮ ﻗﺘﺎل ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﻳﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺳﻼح ﻣﯽ ﻧﻬﻴﺪ و‬
‫ﺟﻨﮓ ﻓﺮو ﻣﻴﮕﺬارﻳﺪ ]ﻓﺨﻴﺮﻩ[‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﻪ ﺗﺎ ﻣﺮد ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻓﺮﺳﺘﻢ و ﻟﺸﮑﺮ ﻣﮑﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاهﻢ و ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺳﺰاﯼ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺪهﻢ"‪ ٦.‬ﭘﺲ ﭼﻮن ﻗﻮم ﺑﻨﯽ ﺟﺬﻳﻤﻪ دﻳﮕﺮ‬
‫ﺳﺨﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺸﻨﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﺑﺨﺼﻮﻣﺖ ﺟﺤﺪم در ﺁﻣﺪﻧﺪ و او را ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫"ﺗﻮ ﻣﻰ ﺧﻮاهﻰ ﺧﻮن ﻣﺎ را ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﺟﻨﮓ از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ و آﺴﺎن‬
‫اﻳﻤﻨﻰ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬و اﺻﺮار آﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﻼح ﺑﻨﻬﺎد و ﻗﻮم ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻼح ﻓﺮو ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‬
‫‪٧‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﮕﻔﺖ ﺗﺎ دﺳﺘﻬﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺒﺴﺘﻨﺪو ﺁﻧﻬﺎ را از دم ﺷﻤﺸﻴﺮ ﮔﺬراﻧﻴﺪ و ﺑﺴﻴﺎر آﺲ ﺑﻜﺸﺖ‪".‬‬
 ‫‪٢٠٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻟﺒﺘﻪ هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮد در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻨﻬﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻼدى هﺎ زدﻩ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺁﻧﺮا در ﻣﻮرد ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻋﺮب از‬
‫روﯼ ﺗﺮس دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﺑﻪ او روﯼ ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺎﻧﻊ روﯼ ﺁورﯼ اﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺴﻮﯼ ﺧﻮد ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﺘﻰ ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﺒﻮد و ﺁﻧﺮا ﻣﻀﺮ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺳﺮﺗﺎﺳﺮﯼ‬
‫ﺷﺪن ﻗﺪرت ﺧﻮد ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺎ اﺑﺮاز ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﯽ از ﮐﺎر ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪا‬
‫ﻋﻠﯽ را ﺑﺮاﯼ دﻟﺠﻮﺋﯽ و ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﻧﺰد ﺑﻨﯽ ﺟﺰﻳﻤﻪ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬هﻤﻴﻨﻄﻮر‬
‫"ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺣﺪرد اﺳﻠﻤﻰ" ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﻦ ﺟﺰو ﺳﭙﺎﻩ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻳﻜﻰ از ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻨﻰ ﺟﺬﻳﻤﻪ آﻪ ﺟﺰو اﺳﻴﺮان ﺑﻮد و دﺳﺘﻬﺎﻳﺶ ﺑﺎ‬
‫رﻳﺴﻤﺎن ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و زﻧﺎﻧﻰ ﻧﻪ ﭼﻨﺪان دور از او ﻓﺮاهﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﻰ اﻳﻦ‬
‫رﻳﺴﻤﺎن را ﺑﻜﺸﻰ و ﻣﺮا ﭘﻴﺶ اﻳﻦ زﻧﺎن ﺑﺒﺮى آﻪ آﺎرى دارم ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺎزم ﺁرى آﻪ هﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاهﻴﺪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻦ آﻨﻴﺪ"‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ‪ :‬اﻳﻦ آﺎر ﺁﺳﺎن اﺳﺖ"‪ .٨‬ﭘﺲ هﻤﭽﻨﺎن او را دﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﭘﻴﺶ ﺁن زﻧﺎن ﺑﺮدم‪" ،‬و‬
‫ﺣﺒَﻴﺶ ﺑﻮد"‪ ٩‬و اﺷﻌﺎر ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻧﺪ‪،‬‬
‫روﯼ در ﻳﮑﯽ از اﻳﺸﺎن ﺁورد ﮐﻪ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ وﯼ ﺑﻮد و ﻧﺎم وﯼ ُ‬
‫‪١٠‬‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ او را ﭘﺲ ﺁوردم و ﮔﺮدﻧﺶ را ﺑﺰدﻧﺪ‪".‬‬

‫اﺑﻮﻓﺮاس ﺑﻦ اﺑﻮ ﺳﻨﺒﻠﻪ اﺳﻠﻤﻰ ﮔﻮﻳﺪ ‪ :‬وﻗﺘﻰ او را ﮔﺮدن زدﻧﺪ زن ﺑﺮ او اﻓﺘﺎدو‬

‫او را هﻤﻰ ﺑﻮﺳﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ آﺸﺘﻪ اش ﺟﺎن داد‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﺣ‪‬ﻨَﻴﻦ‬

‫و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻃﺎﺋﻒ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮐﻮﭼﮏ و درﺷﺖ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ هﻨﻮز‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻠﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﮔﺮدن ﮔﺬاردن ﺑﻪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ وﯼ و‬
‫ﺑﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁن ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻨﻔﺪراﺳﻴﻮن هﻮازن ﻣﺘﺸﮑﻞ از‬
‫ﺟﺸَﻢ‪ ،‬و ﺑﻨﯽ ﺳَﻌﺪ ﺑﻦ ﺑﮑﺮ و ﻋﺪﻩ اﯼ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﻴﻦ ﻣﮑﻪ و ﻃﺎﺋﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻨﯽ ﻧﺼﺮ‪ ،‬ﺑﻨﯽ ُ‬
‫از ﺑﻨﯽ هِﻼل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺰرگ ﺑﻨﯽ ﺛﻘﻴﻔﻪ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻣﻮﻃﻦ اﺻﻠﯽ اش ﺷﻬﺮ‬
‫ﻃﺎﺋﻒ واﻗﻊ در ‪ ۶٠‬ﻣﺎﻳﻠﯽ ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﻣﮑﻪ ﺑﻮد ﻋﻘﺪ اﺗﺤﺎد داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﮐﻪ هﻤﮕﯽ‬
 ‫‪٢٠٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫از رﻗﺒﺎﯼ ﺟﺪﯼ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬و از ﺷﮑﺴﺖ ﻣﮑﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺪان را ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد‬
‫ﺧﺎﻟﯽ ﻣﻴﺪﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ و ﺷﮑﺴﺖ وﯼ‪ ،‬اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﯼ‬
‫را ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ وﯼ ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻩ و در ﺟﺮﻳﺎن ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ وﯼ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺼﺪ ﺧﻮد را ﺁﺷﮑﺎر ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﮕﻤﺎن اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺼﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن را دارد‪،‬‬
‫از ﻗﺒﻞ ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﺑﺎ وﯼ ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ‬
‫ﺁﻧﺎن را ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺰم ﺧﻮد در ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ وﯼ را از دﺳﺖ ﻧﺪادﻩ‪،‬‬
‫ﺣﻨَﻴﻦ" ﮐﻪ ﭘﺮ از ﮔﺮدﻧﻪ هﺎ و ﮐﻤﻴﻦ ﮔﺎهﻬﺎﯼ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ او ﺷﺘﺎﻓﺘﻪ و در وادﯼ " ُ‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﺑﻮد ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر او ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ دﻩ هﺰار ﺗﻨﻰ آﻪ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﺣﻤﻠﻪ آﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺿﺎﻓﻪ ‪ ٢‬هﺰار ﺗﻦ از‬
‫ف‬
‫ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻣﻜﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ رود‪ .‬ﺳﺮآﺮدﻩ هﻮازن "ﻣﺎﻟِﻚ ﺑﻦ ﻋَﻮ ِ‬
‫اﻟﻨﱠﺼﺮى" ﺑﻮد آﻪ هﻤﻪ زﻧﺎن و آﻮدآﺎن و اﻣﻮال ﻗﺒﻴﻠﻪ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺁوردﻩ و ﺁﻧﻬﺎ را‬
‫در ﭘﺸﺖ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮد آﻪ اﻓﺮاد ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ زن و ﺑﭽﻪ هﺎى ﺧﻮد‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ رﺷﺎدت و ﺟﻨﮕﺠﻮﺋﻰ را ﺑﺨﺮج دهﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ "درﻳﺪ ﺑﻦ ﺻﻤﻪ" ﮐﻪ ﺳﺎﻻر‬
‫ﺟﺸَﻤﻴﺎن ﺑﻮد ﺑﺎ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪" .‬او ﭘﻴﺮﯼ ﻓﺮﺗﻮت ﺑﻮد ﮐﻪ از رأﯼ وﯼ‬
‫ُ‬
‫ﺗﺒﺮﮎ ﻣﯽ ﺟﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎر ﺟﻨﮓ داﻧﺎ ﺑﻮد"‪ ،‬و او را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﺟﻨﮕﯽ اش‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺸﺎورﻩ و راهﻨﻤﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺴﻴﺎر ﺿﻌﻴﻒ و‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ راﻩ رﻓﺘﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬او را در هﻮدج ﮐﻪ وﻳﮋﻩ زﻧﺎن ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﺪون ﻗﺒّﻪ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫روﯼ ﺷﺘﺮ ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﻓﺮادش‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ روﺑﺮو ﺷﺪﻳﺪ ﻧﻴﺎم ﺷﻤﺸﻴﺮهﺎ را ﺑﺸﻜﻨﻴﺪ و ﻳﻜﺒﺎرﻩ ﺣﻤﻠﻪ‬
‫‪١١‬‬
‫ﺑﺮﻳﺪ"‪.‬‬

‫در هﻤﻴﻦ ﺟﻨﮓ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑﻪ در ﮐﻤﻴﻦ ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد‬
‫ﺑﺮﺗﺮى اﻋﺠﺎب اﻧﮕﻴﺰ ﻧﻔﺮاﺗﺸﺎن‪ ،‬زﻳﺮ ﺣﻤﻠﻪ دﻟﻴﺮاﻧﻪ ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬در اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﺑﺸﺪت دﭼﺎر‬
‫هﺰﻳﻤﺖ ﺷﺪﻩ و ﭘﺎ ﺑﻪ ﻓﺮار ﻣﻲ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از‬
 ‫‪٢١٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ و ﺑﻘﻴﻪ در ﺣﺎل ﻓﺮار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻧﺎﻧﺮا از ﻓﺮار‬
‫ﺑﺎزدارد ﻣﺪام ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻴﺰدﻩ‪" ،‬اﯼ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺳﻮﯼ ﻣﻦ ﺁﻳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪاﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ام"‪ .‬ﮔﻮﻳﺪ ﺷﺘﺮان در هﻢ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺮدم ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ از‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر و ﺧﺎﻧﺪان ﭘﻴﻴﻤﺒﺮ ﺑﺎ وﯼ ﺑﻤﺎﻧﺪﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ‪ ...‬اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ و ﻋﻠﯽ‬
‫‪١٢‬‬
‫و ‪"...‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن و ﺁﻧﺎﻧﻜﻪ از روﯼ اﺟﺒﺎر و ﺗﺮس ﺗﻦ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﻣﺤﻤﺪ‬

‫دادﻩ ﺑﻪ او ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻨﺪ آﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ وﯼ ﺑﻬﺰﻳﻤﺖ‬
‫رود‪ ،‬ﺑﻨﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺧﻮاﻧﻰ ﺑﺎ او را ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮى ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬و ﭼﻮن ﻣﺮدم‬
‫ﻓﺮارى ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﻮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻜﻪ آﻪ هﻤﺮاﻩ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪاﻳﻦ ﺑﺪﻳﺪﻧﺪ ﺁﻧﭽﻪ را در دل‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺁوردﻧﺪ‪ ١٣".‬اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﮔﻔﺖ ‪:‬‬

‫"اﻳﻦ ﺑﺎر ﺁن ﺑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻪ اﺻﺤﺎب ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻬﺰﻳﻤﺖ ﺗﺎ ﺑﮑﻨﺎر درﻳﺎ ﻣﯽ روﻧﺪ و هﻴﭻ ﺟﺎﯼ ﺑﺎز‬
‫ﻧﺎﻳﺴﺘﻨﺪ‪ .‬و "آﻠَﺪة ﺑﻦ ﺣُﻨﺒَﻞ" ﺑﺮادر ﻣﺎدرى ﺻﻔﻮان ﺑﻦ اﻣﻴﻪ ﮐﻪ هﻨﻮز ﺑﺎﺳﻼم ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫اﻣﺮوز ﺁن روز اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺴﻮن و ﺳﺤﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎر ﻧﮑﻨﺪ‪ ".‬ﺑﺎﻧﮓ زد‪":‬اآﻨﻮن ﺟﺎدو ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪ‪".‬‬
‫ﺷَﻴﺒَﺔ ﺑﻦ ﻋُﺜﻤﺎن ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﭘﺪرش در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ آﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ آﻪ اﻣﺮوز‬
‫اﻧﺘﻘﺎم ﻣﻰ ﮔﻴﺮم‪ .‬اﻣﺮوز ﻣﺤﻤﺪ را ﻣﻴﻜﺸ ِﻢ ِ‪ ،‬و ﺳﻮى ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا رﻓﺘﻢ آﻪ او را ﺑﻜﺸﻢ و ﭼﻴﺰى ﺑﻴﺎﻣﺪ و‬
‫‪١٤‬‬
‫دﻟﻢ را ﺑﺮﻓﺖ و ﻃﺎﻗﺖ اﻳﻦ آﺎر ﻧﻴﺎوردم‪".‬‬

‫ﻧﻴﺮوﯼ هﻮازن و ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﺁن هﺮﭼﻨﺪ در اﺑﺘﺪا ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪ را وادار ﺑﻪ ﻓﺮار‬

‫ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ هﻤﺖ ﺻﺪ ﺗﻦ از ﮔﺮوﻩ اﻧﺼﺎر و اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﻳﺪارﯼ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اداﻣﻪ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن و‬
‫اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﻮازن در ﮔﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬دور از ﺻﺤﻨﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮ‬
‫ﺗﭙﻪ اﯼ ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺪ و ﺑﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن ﺧﻮد ﺻﺤﻨﻪ ﺟﻨﮓ را ﺗﻤﺎﺷﺎ و رهﺒﺮﯼ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻌﻠﺖ ﻓﺰوﻧﯽ ﺑﯽ اﻧﺪازﻩ ﻧﻔﺮات ﺧﻮد‪ ،‬دﺷﻤﻦ را ﺷﮑﺴﺖ دادﻩ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﺑﺠﺎ ﮔﺬاردن ‪ ٧٠‬آﺸﺘﻪ وادار ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻃﺎﺋﻒ ﮐﻪ از ﺑﺮج و‬
‫ﺑﺎروﯼ ﻣﺤﮑﻤﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻬﺮ را ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ در‬
 ‫‪٢١١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺁوردﻩ‪ ،‬ﺑﻬﺮ ﻃﺮﻳﻘﯽ ﻣﻴﮑﻮﺷﺪ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﺧﻮد در ﺁورد‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬از ﺑﺮﻳﺪن "رزهﺎﯼ ﻃﺎﺋﻒ" و ﺧﺮاب ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﺁن ﻧﻴﺰ درﻳﻎ‬
‫ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺷﻬﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ هﺮ ﮐﻨﮕﺮﻩ اﯼ از ﺣﺼﺎر ﺷﻬﺮ‬
‫ﻣﻨﺠﻨﻴﻖ ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺠﻨﻴﻖ ﮔﺬاردﻩ ﺑﺎ ﺁن ﺷﻬﺮ را‬
‫ﺳﻨﮓ ﺑﺎران ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎز هﻢ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﭘﺲ از‬
‫ﺑﻴﺴﺖ روز‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺠﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ‪ ١٢‬ﮐﺸﺘﻪ )‪ ۵‬ﺗﻦ از ﻗﺮﻳﺶ و ‪ ٧‬ﺗﻦ از اﻧﺼﺎر(‪ ،‬دﺳﺖ‬
‫از ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺷﻬﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ اﯼ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﮔﺮوهﻬﺎﻳﯽ از دﺷﻤﻦ ﮐﻪ ﺑﺎﻃﺮاف‬

‫ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ در ﻣﻴﮕﻴﺮد ﮐﻪ در ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ از دو ﻃﺮف ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻨﺎم "رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ رﻓﻴﻊ" ﺑﻪ ﺷﺘﺮ ﺑﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪۀ درﻳﺪ ﻣﻴﺮﺳﺪ و‬
‫ﭘﻴﺮﻣﺮد را درون هﻮدج ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ داﺳﺘﺎن ﺑﺮﺧﻮرد ﺁﻧﺪو را اﻳﻨﻄﻮر ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪:‬‬

‫درﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﭼﻪ ﺧﻮاهﯽ ﮐﺮد؟"‬

‫ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺗﺮا ﻣﻴﮑﺸﻢ‪".‬‬
‫درﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪":‬ﺗﻮ ﮐﻴﺴﺘﯽ؟"‬
‫ﮔﻔ ﺖ‪" :‬رﺑﻴﻌ ﺔ ﺑ ﻦ رﻓﻴ ﻊ ﺳ ﻠﻤﯽ" اﻳ ﻦ ﺑﮕﻔ ﺖ و ﺑ ﺎ ﺷﻤﺸ ﻴﺮ ﺧ ﻮد ﺿ ﺮﺑﺘﯽ ﺑ ﻪ او زد ﮐ ﻪ ﮐ ﺎرﯼ‬
‫ﻧﺴﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺴ ّﻠﺤَﺖ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺷﻤﺸ ﻴﺮ ﻣ ﺮا ﮐ ﻪ در ه ﻮدج اﺳ ﺖ ﺑﺮﮔﻴ ﺮ و‬
‫درﻳ ﺪ ﮔﻔ ﺖ‪" :‬ﻣ ﺎدرت ﭼ ﻪ ﺑ ﺪ ُﻣ َ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎ و ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗﺮ از ﺳﺮ ﺿﺮﺑﺖ ﺑﺰن ﮐﻪ ﻣﻦ ﮐﺴﺎن را ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﺸﺘﻢ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﺰد‬
‫ﻣﺎدرت رﻓﺘﯽ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯼ ﮐﻪ درﻳﺪ ﺑﻦ ﺻﻤﻪ را ﮐﺸﺘﻪ اﯼ و ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎر روزه ﺎ ﮐ ﻪ از زﻧ ﺎن ﻗ ﻮم ﺗ ﻮ‬
‫دﻓﺎع ﮐﺮدﻩ ام‪ .‬وﻗﺘﯽ رﺑﻴﻌﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﺎدر ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﮐﺸﺘﻦ درﻳﺪ را ﺑﻪ او ﺧﺒ ﺮ داد ﮔﻔ ﺖ‪" :‬ﺑﺨ ﺪا‬
‫‪∗ ١٥‬‬
‫ﺳﻪ ﺗﺎ از ﻣﺎدران ﺗﺮا ﺁزاد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪" .‬‬

‫∗ ﻣﻨﻈﻮر ﺳﻪ ﺗﻦ از زﻧﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻳﻚ ﺳﻨﺖ ﺑﺪوي در ﻗﺒﺎﻳﻞ اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﻣﺎﻗﺒﻞ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻫﻤﻪ زﻧﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺎدران و ﺧﻮاﻫﺮان ﻣﺮدان ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢١٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﻲ‬

‫اﺧﺘﻼف و درﮔﻴﺮي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ آن‬

‫ﻏﻨﺎﺋﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ از اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮد ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮد‪" .‬ﺷﺶ هﺰار‬
‫ﻣﺮد و زن اﺳﻴﺮ‪ ،‬ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺷﺘﺮ ﭼﻨﺪان ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ در ﺣﺴﺎب‬
‫ﺁﻣﺪ‪ ،‬و ﻗﻤﺎش و ﻣﺎﻟﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ از هﺮ ﺟﻨﺴﯽ هﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻗﻴﺎس"‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ اﻳﻦ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﮐﻪ هﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺴﻮﯼ ﻃﺎﺋﻒ در ﺣﻨﻴﻦ ﺑﺠﺎ ﻧﻬﺎدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﭼﭙﺎول و ﺷﻮرﺷﯽ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﮔﻴﺮ و دار ﺁن‪ ،‬ﺧﻮد‬
‫‪١٦‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻮﯼ درﺧﺘﯽ هﻞ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻟﺒﺎﺳﺶ ﭘﺎرﻩ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫در اﻳﻨﻤﻮﻗﻊ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﯽ از ﻗﻮم هﻮازن ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﺬاﮐﺮﻩ ﻧ ﺰد ﻣﺤﻤ ﺪ ﺁﻣ ﺪﻩ‪ ،‬ﺣﺎﺿ ﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﺸﺮط ﺑﺎز ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻣﻮال و زن و ﻓﺮزﻧ ﺪان ﺧ ﻮد ﻣﻴﺸ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫را ﻣﺨﺘﺎر ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ از ﻣﻴﺎن زن و ﻓﺮزﻧﺪان و اﻣﻮال ﻳﮑﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫زن و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﺎﻻﺟﺒ ﺎر ﻣﺴ ﻠﻤﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر او اﺑﺘﺪا‪ ،‬از ﺳﻬﻢ ﺧﻮد از زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن اﺳﻴﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺮدﮔﯽ او در ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﻧﻴﺰ از او ﺗﺄﺳﯽ ﮐﺮدﻩ‪،‬‬
‫و ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ از ﻗﻮم ﺑﻨﯽ ﺳﻠﻴﻢ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ از ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﺳﻬﻢ‬
‫ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺶ ﺷﺘﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ هﺮ اﺳﻴﺮ‬
‫∗‬
‫از او از ﺳﻬﻢ ﺧﻮد ﻣﻴﮕﺬرﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺧﺪاﯼ اﷲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻘﺘﺪر ﺑﺰرگ!‪ ،‬اﻳﻦ ﮐﺮﻳﻢ ﺑﺨﺸﻨﺪﻩ!‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﯽ‬
‫ﻧﻴﺎز!‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ هﺪاﻳﺖ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﻮال ﻣﺮدم‬

‫∗ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑﺪوي‪ ،‬ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻪ و ﻛﺴﻲ ﺟﺰ آﻧﻬﺎ ﺣﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪن آﻧﻬﺎ را‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ از ﺗﺮس اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺒﺎدا ﺑﺨﺸﻴﺪن اﺳﺮاي ﻫﻮازن ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض و ﺷﻮرش ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﻌﻲ‬
‫ﻣﻴﻜﻨﺪ اﻳﻨﻜﺎر را ﻃﺮﻳﻖ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﺎﻧﺠﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢١٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻴﭽﺎرﻩ را ﻏﺎرت ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺷﺮط ﺁﻧﮑﻪ او را ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ زﻧﺎن و ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﻌﺼﻮم‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را ﺁزاد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ هﻮازن‪ ،‬رهﺒﺮ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﻋ ﻮف ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣ ﺮدم ﺛﻘﻴ ﻒ در ﺷ ﻬﺮ‬

‫ﻃﺎﺋﻒ ﺑ ﻮدﻩ و ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ ﻣﻴﮑ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﺒﻨ ﯽ ﺑ ﺮ ﺑ ﺎز ﭘ ﺲ دادن اه ﻞ و‬
‫ﻋﻴ ﺎل و اﻣ ﻮال وﯼ‪ ،‬ﺑﺎﺿ ﺎﻓﻪ ﺻ ﺪ ﺷ ﺘﺮ اﺿ ﺎﻓﯽ ﺑﺸ ﺮط ﺗﺴ ﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺨﻔﻴﺎﻧ ﻪ و دور از‬
‫ﭼﺸﻢ ﺛﻘﻔﻴﺎن از ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻴﺮون ﺁﻣ ﺪﻩ ﺧ ﻮد را ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻟ ﮏ را‬
‫"ﺳﺎﻻر هﻮازن و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ اﻃﺮاف ﻃﺎﺋﻒ آﺮد آﻪ ﺛﻤﺎﻟﻪ و ﺳﻠﻤﻪ و ﻓﻬﻢ ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
‫و ﺑﻪ آﻤﻚ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺛﻘﻔﻴﺎن )ﮐﻪ ﻣﺘﺤﺪ ﺳﺎﺑﻖ وﯼ ﺑﻮدﻧﺪ( ﺟﻨ ﮓ ﻣ ﻰ آ ﺮد و ﮔﻠ ﻪ هﺎﻳﺸ ﺎن‬
‫‪١٧‬‬
‫را ﺑﻪ ﻏﺎرت ﻣﻴﺒﺮد ﺗﺎ آﺎر ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺨﺖ ﺷﺪ‪"...‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن هﻮازن ﮐﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺰرگ و ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤﯽ ﺑﻮد ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻤﺪ اهﻤﻴﺖ‬
‫زﻳﺎدﯼ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﺰرگ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺮدﻩ‬
‫ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ هﺪف ﺑﺰرﮔﺘﺮﯼ ﮐﻪ او در ﭘﯽ ﺁن ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﮐﻨﺘﺮل‬
‫ﻗﺪرت در ﮐﻞ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و اﺳﺘﻘﺮار دوﻟﺖ ﺳﺮاﺳﺮﯼ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺷﺨﺼﯽ‬
‫ﺧﻮد در راس ﺁن‪ ،‬ﭼﻴﺰ ﻧﺎﭼﻴﺰﯼ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﺐ ﮐﺎﻣﻞ ﻗﻮم‬
‫هﻮازن ﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻳﻨﺠﺎ و ﺁﻧﺠﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﻣﻴﺰد ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ رﻗﻴﺐ و دﺷﻤﻦ هﻮازن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ‬
‫ﺁﺳﺎن ﮔﻴﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﻗﺒﺎﯼ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص رﻳﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﮏ‬
‫ﺑﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬دل ﻧﺎ ﺧﻮش ﺁﻳﻨﺪ ﺷﺪﻩ و ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺑﻌﻀﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺎﯼ‬
‫اﻋﺘﺮاض را ﻣﻴﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ اﻋﺘﺮاﺿﺎت‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﭼﺎر ﻣﻴﺸﻮد ﺑﺮاﯼ‬
‫اﺳﺘﻤﺎﻟﺖ از ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن‪ ،‬ﭘﺴﺮش ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺁﺗﯽ‪ ،‬ﻳﺰﻳﺪ و ﺟﻤﻊ دﻳﮕﺮﯼ از‬
‫اﺷﺮاف ﻗﺮﻳﺶ ﻧﻔﺮﯼ ﺻﺪ ﺷﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﻪ اﯼ دﻳﮕﺮ هﺮ ﻳﮏ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺷﺘﺮ‪ ،‬و دﺳﺘﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫ﭼﻬﻞ ﺷﺘﺮ‪ ،‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم دﻩ و ﺑﻌﺪ دو ﺷﺘﺮ ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀﯽ از ﭘﺎﮔﺎن هﺎ و ﮐﻔﺎر‬
 ‫‪٢١۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ هﻨﻮز اﺳﻼم ﻧﻴﺎوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ از ﺑﺨﺸﺶ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ از ﺁن‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺳﻴﺎﺳﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻴﮑﻪ ﻳﮑﯽ از ﻣﻌﺘﺮﺿﻴﻦ‬
‫‪١٨‬‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺑﺎ اﻳﻦ هﺪاﻳﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ا ﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا رو ﻣﯽ ﺁورد"‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر اﺻﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻠﺐ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺷﺮاف ﻗﺮﻳﺶ و ﻣﻄﻤﺌﻦ‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ از ﻣﻨﻔﻌﺖ اﺗﺤﺎد ﺑﺎ ﺧﻮد و ﺳﻮدﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺷﺮﮐﺖ در ﻳﮏ دوﻟﺖ‬
‫ﭼﭙﺎول ﮔﺮ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ دارد ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ از اﺷﺮاف ﻧﺎس ﮐﻪ ﺟﻠﺐ ﻗﻠﻮﺑﺸﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد ﻋﻄﺎ ﮐﺮد و ﺁﻧﻬﺎ را اﻟﻤﺆﻟﻔﺔ‬
‫‪١٩‬‬
‫ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑﺎاﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻣﺮداس ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از ﭼﻨﺪ ﺷﺘﺮ ﻻﻏﺮ ﺑﺎو ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﺮﺁﺷﻔﺘﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺑﻴﺘﯽ در ﻋﺘﺎب ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺴﺮاﻳﺪ‪ ،‬و ﺁﻧﻘﺪر اﺻﺮار ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ دﺳﺘﻮر‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ ﺑﺎ دادن ﻣﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮ دهﺎﻧﺶ را ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬ﻳﮏ ﺑﻴﺖ ﺷﻌﺮ ﺑﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪا وﻗﺘﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ از او ﺳﺌﻮال ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ او اﻳﻦ ﺷﻌﺮ را ﮔﻔﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻌﺮ را ﺑﺎ وزن ﻏﻠﻂ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ او را اﺻﻼح ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻣﺤﻤﺪ‬
‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را ﺑﺮاﯼ رﻓﻊ ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﯽ از ﺧﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬

‫"و ﻧﻪ ﻣﺎ او )ﻣﺤﻤﺪ( را ﺷﻌﺮﺁﻣﻮﺧﺘﻴﻢ و ﻧﻪ ﺷﺎﻋﺮﯼ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻣﻘﺎم اوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ذﮐﺮ )اﻟﻬﯽ(‬
‫‪٢٠‬‬
‫ن روﺷﻦ )ﺧﺪا(ﺳﺖ‪"...‬‬
‫و ﻗﺮا ِ‬

‫ﺑﺎاﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﮐﺸﻤﮑﺶ و دﻋﻮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ ﻏﻨﺎﻳﻢ ﻏﺎرﺗﯽ ﺑﻪ هﻤﻴﻨﺠﺎ ﺧﺘﻢ‬

‫ﺼﺮَﻩ" از ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺧ َﻮ ﻳ ِ‬
‫ﻧﻤﻴﮕﺮدد و اداﻣﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﻣﻌﺘﺮﺿﻴﻦ "ذُو ُ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ اﻋﺘﺮاض ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ دﻳﺪم ﮐﻪ اﻣﺮوز ﭼﻪ ﮐﺮدﯼ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺮدم؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺪل ﮐﺎر ﻧﻔﺮﻣﻮدﯼ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ را‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺪادﯼ و ﺑﻌﻀﯽ را هﻴﭻ ﻧﺪادﯼ‪ .‬ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬از ﺳﺨﻦ وﯼ ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬واﯼ ﺑﺮ‬
‫‪٢١‬‬
‫ﺗﻮ ﻣﺮد‪ ،‬اﮔﺮ ﻋﺪل ﭘﻴﺶ ﻣﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭘﻴﺶ ﮐﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮدن؟"‬
 ‫‪٢١۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫در اﻳﻦ زﻣﺎن‪ ،‬ﻋﻤﺮ از ﺟﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﻠﻨ ﺪ ﺷ ﺪﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ‪" :‬ﻳ ﺎ رﺳ ﻮل اﷲ‪ ،‬دﺳ ﺘﻮرﯼ‬
‫دﻩ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻣﺮد را ﺑﮑﺸﻢ‪".‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻧﻮﺑﺖ اﻋﺘﺮاض اﻧﺼﺎر ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ از اﻳﻨﮑﻪ از ﻏﻨﺎﺋﻢ و زﻧﺎن و‬
‫ﮐﻮدﮐﺎن اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﻧﺼﻴﺒﯽ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ "روﺳﺎﯼ ﻗﺮﻳﺶ و ﻣﻬﺘﺮان‬
‫ﻋﺮب و دﻳﮕﺮ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻧﺼﻴﺒﻪ ﺑﺪاد و أﻧﺼﺎر را هﻴﭻ ﻧﺪاد ‪ ...‬ﺑﺮﻧﺠﻴﺪﻧﺪ و ﺑﺴﺨﻦ در‬
‫ﺁﻣﺪﻧﺪ و هﺮ ﮐﺴﯽ ﭼﻴﺰﯼ ﮔﻔﺖ"‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺁﻧﺎن را ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻘﻴﻪ‬
‫ﻏﻨﺎﺋﻢ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن و دﻳﮕﺮان‪ ،‬و ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮔﺮﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ دﻟﺠﻮﺋﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺁﻧﺎن را از اﻳﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ و ﺁﺷﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺧﻮد ﺁﻧﻬﺎ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ در ﻣﻴﺂورد‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻏﺎرت ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ در ﭼﻨﺎن ﺣﺪﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺁﻧﮑﻪ اﻣﻮال ﻣﺮدم هﻮازن ﺑﺂﻧﻬﺎ ﭘﺲ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﺗﻨﻬﺎ رﻗﻢ ﺷﺘﺮهﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ دهﻬﺎ هﺰار ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺟﺪاﯼ از ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان و ﺳﺎﻳﺮ‬
‫اﻣﻮاﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ذﮐﺮﯼ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻌﻤﻞ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﺁن روز دوازدﻩ هﺰار ﻣﺮد ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ هﺮ ﻳﮑﯽ ﭼﻬﺎر ﺷﺘﺮ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﻬﻞ و هﺸﺖ هﺰار ﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪٢٢‬‬
‫از ﺷﺘﺮ‪ ،‬و ﻣﺆﻟﻒ ﻗﻠﻮب∗ دو هﺰار ﺑﺪادﻩ ﺑﻮد از ﺷﺘﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻨﺞ هﺰار ﺑﺎﺷﺪ‪".‬‬

‫و ﻃﺒﺮﯼ از ﻗﻮل واﻗﺪﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺑﻬ ﺮ ﮐ ﺲ ﭼﻬ ﺎر ﺷ ﺘﺮ و ﭼﻬ ﻞ ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪ رﺳ ﻴﺪ و ه ﺮ ﮐ ﻪ ﺳ ﻮار ﺑ ﻮد ﺳ ﻬﻢ اﺳ ﺐ ﺧ ﻮد را ﻧﻴ ﺰ‬

‫‪٢٣‬‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪".‬‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ اﺑﻦ هﺸﺎم اداﻣﻪ ﻣﻴﺪهﺪ‪ " :‬و ﭼﻮن اﻳﻦ هﻤﻪ ﺑﺪادﻩ ﺑﻮد ‪ ...‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﻌﺠﺰﻩ اﯼ ﺑﻮد از ﻣﻌﺠﺰهﺎﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬از ﺑﻬﺮ ﺁﻧﮑﻪ از دﺳﺖ هﻴﭻ‬

‫∗‪ -‬ﻣﻨﻈﻮر اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ و ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ ﻗﻠﻮﺑﺸﺎن ﺑﻬﺮ ﻳﻚ ﺻﺪ ﺗـﺎ‬
‫ده ﺷﺘﺮ داده ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪٢١۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ اﯼ ﺑﺮ ﻧﺨﻴﺰد ﮐﻪ ﺑﻴﮑﺒﺎر ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻋﻄﺎ ﺑﺪهﺪ و ﺧﻮد را هﻴﭻ ﻧﮕﺬارد‪ ".‬ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ اﮔﺮ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺘﻮان ﭼﻴﺰﯼ را ﺑﻪ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺷﺒﺎهﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ!‬
‫ﻣﺤﻤﺪ از اﻣﻮال ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﮐﻪ ادﻋﺎﯼ هﺪاﻳﺖ ﻣﺮدم و ﻣﺒﺎرزﻩ‬
‫ﺑﺎ زﺷﺘﯽ هﺎ را دارد دﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻏﺎرت وﺳﻴﻌﯽ از اﻣﻮال ﻣﺮدم ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫در هﺮ ﺻﻮرت‪ ،‬وﻗﺎﻳﻊ ﺑﺎﻻ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﮕﻴﺰﻩ واﻗﻌﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در‬
‫ﺟﻨﮓ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﻏﺎرت ﻣﺮدم و دﺳﺘﻴﺎﺑﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﻏﻠﺐ‪ ،‬هﻤﺎن ﻣﺮدم ﻏﺎرت ﺷﺪﻩ "ﺑﯽ‬
‫اﻳﻤﺎﻧﯽ" ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻳﻤﻦ اﻳﻤﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم درﺳِﻠﮏ ﻏﺎرﺗﮕﺮان درﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎم ﺗﺮﮎ ﻃﺎﺋﻒ ﻋُﻤﺮ اﻋﻼم ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاﻩ ﻣﯽ‬
‫ﻋﺒَﻴﻨَﺔ‬
‫اﻓﺘﻨﺪ‪" ،‬ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪﻩ ﺛﻘﻔﯽ" ﺑﺎﻧﮓ ﻣﻴﺰﻧﺪ‪" :‬ﻣﺤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ"‪ُ " .‬‬
‫ﺑﻦ ﺣِﺼﻦ" ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺠﺪ و ﺑﺰرﮔﻮارﯼ"‪ .‬و ﻳﮑﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎو ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﻋﺒﻴﻨﻪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺖ ﺑﮑﺸﺪ ﺗﻮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﺎرﯼ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺁﻣﺪﻩ اﯼ ﻗﻮﻣﯽ از ﻣﺸﺮﮐﺎن را ﻣﯽ‬
‫ﺳﺘﺎﻳﯽ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ وﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ؟" و او ﺟﻮاب ﻣﻴﺪهﺪ‪:‬‬

‫"ﺑﺨﺪا ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ هﻤﺮاﻩ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺛﻘﻴﻒ ﺟﻨﮓ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻣﻴﺨﻮاﺳﺘﻢ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻃﺎﺋﻒ را ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ و دﺧﺘﺮﯼ‬
‫از ﺛﻘﻔﻴﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁرم و ﺑﺎ وﯼ در ﺁﻣﻴﺰم ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺮدﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﻦ ﺑﻴﺎرد ﮐﻪ ﺛﻘﻔﻴﺎن ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫‪٢٤‬‬
‫ﻻﻳﻘﻨﺪ‪".‬‬

‫ﻣﻜﻪ‬
‫دﻣﻜﺮات ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺟﻬﺎن‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﺗﺮﮎ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻃﺎﺋﻒ و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ در اواﺧﺮ ذﯼ اﻟﺤﺠﻪ‬

‫از ﺳﺎل هﺸﺘﻢ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬در هﻤﻴﻦ ﻣﺎﻩ ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘﺮ "ﺿﺤﺎﮎ ﮐﻼﺑﯽ"‬
‫را ﺑﺰﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻓﺎﻃﻤﻪ از او اﻣﺘﻨﺎع ﮐﺮدﻩ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺮم‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮐﺮدن ﺧﻮد ﺑﻪ وﯼ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"و ﭼﻮن ﻣﺨﻴﺮ ﺷﺪ دﻧﻴﺎ را اﺧﺘﻴﺎر ﮐﺮد و ﺑﻘﻮﻟﯽ وﻗﺘﯽ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﭘﻴﺶ او رﻓﺖ اﻋﻮذ ﺑﺎﷲ ﮔﻔﺖ و ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫‪٢٥‬‬
‫از او ﺟﺪا ﺷﺪ‪".‬‬
 ‫‪٢١٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫در ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﺗﻮﻗﻔﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ و ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ "ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص" را‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﺻﺪﻗﻪ و ﺟﺰﻳﻪ ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻓﺮﺳﺘﺎد‪" ،‬ﻋﺘﺎب ﺑﻦ اﺳﻴﺪ" را ﺑﺎ ﺣﻘﻮق‬
‫‪ ٣٠‬درهﻢ در ﻣﺎﻩ )ﻳﺎ ﺑﻘﻮل ﻣﻮرﺧﻴﻦ ﻳﮏ درهﻢ در روز( ﺑﺠﺎﯼ ﺧﻮد در ﻣﮑﻪ‬
‫ﮔﺬاردﻩ و ﻋﺎزم ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺗﻮارﻳﺦ اﺳﻼﻣﯽ اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺎﺷﺘﻦ ﺣﺎﮐﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺣﻘﻮق و ﻣﺴﺘﻤﺮﯼ ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ از اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻮدﻩ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺮﺣﺎل اهﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در دو ﭼﻴﺰ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اول اﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺎﮐﻢ و در ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺎم دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﺪوﯼ‬
‫ﮐﻪ در ﺁن اﻧﺘﺨﺎب رﺋﻴﺲ ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮاد ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﻣﺮدم اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﮑﻠﯽ از ﻣﻴﺎن‬
‫رﻓﺘﻪ ﺟﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﮐﻪ در ﺁن رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ از ﺑﻴﺮون‬
‫و از ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﻴﺪاد‪.‬‬
‫در ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻮاﻓﻖ‬
‫اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺪون ﻧﻈﺮﺧﻮاهﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﻴﺰ هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻤﯽ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﻳﮑﻄﺮﻓﻪ از ﺟﺎﻧﺐ رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﻴﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻓﻘﻂ هﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺟﺪا از ﺗﻮدﻩ وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬داراﯼ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ وﻳﮋﻩ ﺧﻮد‪ ،‬و ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺮوﯼ‬
‫ﭘﻠﻴﺴﯽ ﮐﻪ ﺿﺎﻣﻦ اﺟﺮاﯼ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻓﺮدﯼ وﯼ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺧﻮد ﻣﺮدم ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬هﻴﭻ ﺗﺼﻤﻴﻤﯽ‪ ،‬ﺑﺪون رﺿﺎﻳﺖ ﺗﻮدﻩ ﻋﻀﻮ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺮوﯼ اﺟﺮاﺋﯽ هﺮ ﺗﺼﻤﻴﻤﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﺋﯽ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺨﺼﻮص در ﻣﻮرد ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫و ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺧﻮن ﺑﻬﺎ‪ ،‬اﺗﺤﺎد ﺑﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ و ﮐﻮچ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ هﻤﻪ اﻣﻮرﯼ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮد ﺁن‬
‫ﺑﺪون هﻤﮑﺎرﯼ اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺻﺎدق ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺒﺮد هﻤﻴﻦ اﻣﻮر اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﭼﺎرﻩ اﯼ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺧﻮد را ﻗﺒﻞ از هﻤﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
 ‫‪٢١٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺗﻮاﻓﻖ ﺁﻧﺎن را ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد‪ .‬ﺣﺘﯽ اﻗﻠﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻠﺰم ﺑﻪ اﺟﺮاﯼ راﯼ اﮐﺜﺮﻳﺖ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺳﻨﺖ ﺑﺪوﯼ‪ ،‬هﻴﭽﮑﺲ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺒﻮد از ﺗﺼﻤﻴﻤﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﻗﺒﻮﻟﺶ ﻧﺒﻮد ﺗﺒﻌﻴﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺨﺼﻮص در ﻣﻮرد ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ در زﻧﺪﮔﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﺻﺎدق ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب‪ ،‬و ﺣﺘﯽ در ﻣﻴﺎن اﻧﺼﺎر‪،‬‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ و ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن هﻨﻮز ﺗﺤﺖ‬
‫ﻧﻔﻮذ ﺑﻌﻀﯽ ﺳﻨﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻨﮓ اﻣﺮﯼ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻮد و ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫از اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﮐﻪ ﻣﻮاﻓﻖ ﺟﻨﮓ ﻧﺒﻮدﻩ ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در ﺁن ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺑﺴﺎدﮔﯽ‬
‫از ﺷﺮﮐﺖ در ﺁن اﺣﺘﺮاز ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻴﻞ ﺧﻮد در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﻳﺎ اﺣﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ∗‪.‬‬
‫در ﺁﻧﺰﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ هﻨﻮز ﻗﺪرت اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ رﺳﻢ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدﻩ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻨﮓ را اﺟﺒﺎرﯼ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻗﺪرت او‬
‫اﻓﺰودﻩ ﺷﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﻣﻼﻣﺖ ﮐﺮدن از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺷﺮﮐﺖ در اﻳﻦ ﻳﺎ ﺁن ﺟﻨﮓ ﺷﺎﻧﻪ‬
‫∗∗‬
‫و‬ ‫ﺧﺎﻟﯽ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﺑﺎ اﺟﺒﺎرﯼ ﮐﺮدن ﺟﻬﺎد∗‪ ،‬ﻓﺸﺎر رواﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﺘﺨﻠﻔﻴﻦ‬
‫ﺣﺘﯽ در ﻣﻮاردﯼ ﻣﺠﺎزات وﺣﺸﺘﻨﺎﮎ ﺁﻧﺎن∗**‪ ،‬ﺧﺼﻠﺖ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻮدن ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻨﮓ در ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺪوﯼ را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻨﮓ را‬
‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺟﻬﺎد‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از وﻇﺎﻳﻒ اﻣﺘﻨﺎع ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫در ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮﮎ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻋﺪﻩ اﯼ از اﻓﺮاد ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻨﮓ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪،‬‬

‫∗ اﺑﻦ ﻫﺸﺎم ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر"ﻫﻴﭻ ﻣﻌﺎﺗﺒﺘﻲ ﻧﺒﻮد از ﻗ‪‬ﺒ‪‬ﻞِ ﺧﺪاي و رﺳﻮل‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬و ﻫﺮ ﻛﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲ‬
‫رﻓﺖ و ﻫﺮ ﻛﻲ ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﻲ رﻓﺖ"‪ .‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 983‬‬
‫∗"و ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻫﻤﮕﻲ ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻪ رﺳﻮل را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﮕﺬارﻧﺪ"‪ .‬آﻟﺘﻮﺑﻪ‪ ،‬آﻳﻪ ‪122‬‬
‫∗∗ در ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮك‪ ،‬ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺟﻨﻚ‪ ،‬ﺳﻪ ﺗﻦ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻛﻪ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ از ﺷﺮﻛﺖ در ﺟﻨﮓ ﻃﻔﺮه رﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﻲ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﺧﻮد اﻋﺘﺮاف ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ‪ 50‬روز ﺑﺎﻳﻜﻮت ﻛﺮده ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻧﻬﺎ‬
‫ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﻲ در ﻣﻮرد "ﻛﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ" دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ از ﺗﻤﺎس ﺑﺎ زﻧﺶ اﺧﺘﺮاز ﺟﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫آﻧﻜﻪ ﺑﺎ اﻳﻪ اي )اﻟﺘﻮﺑﻪ‪ ،‬اﻳﻪ ‪ (118‬آﻧﻬﺎ را ﻣﻮرد ﺑﺨﺸﺶ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﺪ‪":‬و ﺑﺮ آن ﺳﻪ ﺗﻦ )ﻣﺮار‪ ،‬ﻫﻼل و ﻛﻌﺐ( ﻛﻪ از‬
‫ﺷﺮﻛﺖ در ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮك ﺗﺨﻠﻒ ورزﻳﺪﻧﺪ‪ ...‬ﻟﻄﻒ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﻨﺪ"‬
‫**∗ آﺗﺶ زدن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺟﻨﮓ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺳ‪‬ﻮ‪‬ﻳﻠﻢ ﻳﻬﻮدي ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢١٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺧﺎﻧﻪ اﯼ را ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ در ﺁن ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺁﺗﺶ زد‪ ،‬و ﺑﻌﺪ اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات دﻟﺨﺮاش‬
‫را ﺑﺎ ﺁوردن ﺁﻳﻪ اﯼ ﻣﺎﻳﻪ ﻋﺒﺮت دﻳﮕﺮان ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﮐﻨﻮن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ را ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﻪ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت دﻳﮕﺮ ﺣﻖ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺧﻮد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻨﮓ را‬
‫ﻧﻴﺰ از اﺧﺘﻴﺎر ﻓﺮدﯼ ﺁﻧﻬﺎ در ﺁوردﻩ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ اﺟﺒﺎرﯼ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ اﺟﺮاﺋﯽ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت او‪ ،‬ﺗﻮدﻩ ﻣﺴﻠﺢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺧﺘﻴﺎر )و ﺑﺎ اﻧﮕﻴﺰﻩ‬
‫دﺳﺖ ﻳﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻏﻨﺎﺋﻢ( ﻳﺎ ﺑﺰور ﺑﻪ او ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﻪ ﻃﺎﻋﺖ وﯼ ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺠﺎﯼ اﻳﺠﺎد ﻧﻴﺮوﯼ ﭘﻠﻴﺲ و ارﺗﺶ ﺣﺮﻓﻪ اﯼ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ )ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺷﺨﺼﯽ اش(‪ ،‬هﻤﻪ ﺗﻮدﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﻋﺮب را ﺑﻪ ارﺗﺶ ﺣﺮﻓﻪ اﯼ ﺧﻮد‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﺮد‪ .‬او اﺑﺘﺪا‪ ،‬اﻳﻦ ﮐﺎر را از اﻧﺼﺎر و ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺷﺮوع ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ و داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺁﻧﺎن را ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ در اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد و‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻓﺮدﯼ اش ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﯼ ﺳﺮ ﺳﭙﺮدﻩ را ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﮐﻮب ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب‪ ،‬ﻣﻄﻴﻊ و ﺿﻤﻴﻤﻪ ارﺗﺶ ﻣﺴﻠﺢ ﺧﻮد ﮐﺮد‪ .‬از اﻳﻦ ﭘﺲ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺷﺪﻩ ﻋﺮب‪ ،‬هﻤﭽﻮن ارﺗﺶ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن و ﺳﺮ ﺳﭙﺮدﻩ اﯼ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ‬
‫ﻋﻨﻮان دﻋﻮت ﺑﻪ ﺟﻬﺎد‪ ،‬هﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ ارادﻩ ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬ﺁﻧﺎﻧﺮا در ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺟﻨﮕﯽ‬
‫ﺧﻮد ﺑﮑﺎر ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬اﻳﻦ ارﺗﺸﻬﺎ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ از ﻧﻈﺮ ﻋﺪم ﺷﺮﮐﺖ در ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﮔﻴﺮﻳﻬﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ و ﺳﺮﺳﭙﺮدﮔﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﮑﻠﯽ از ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺗﻮدﻩ‬
‫اﯼ در ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدﻩ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﮏ ارﺗﺶ ﺣﺮﻓﻪ اﯼ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬از‬
‫ﯼ ﺗﻤﺎم وﻗﺖ و ﻧﮕﻪ دارﯼ ﺷﺪﻩ در ﭘﺎدﮔﺎﻧﻬﺎ ﺗﻔﺎوت‬
‫ﻳﮏ ﻧﻈﺮ ﺑﺎ ارﺗﺸﻬﺎﯼ ﺣﺮﻓﻪ اﯼ ِ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﮐﻪ ﻣﺨﺎرج ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻌﻬﺪﻩ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻌﻬﺪﻩ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن و در واﻗﻊ ﻣﺮدم ﺑﻴﻨﻮاﺋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ و ﻏﺎرت ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ارﺗﺶ هﺎﯼ ﺣﺮﻓﻪ اﯼ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺠﺎﯼ‬
‫ﺣﻘﻮق ﺛﺎﺑﺖ ازﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ هﻤﺎن را داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ وﯼ از ﺻﺮﻓﻪ ﺑﺎﻻ و اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﯽ‬
 ‫‪٢٢٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻳﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ او هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻣﺨﺎرﺟﯽ را در ﺑﺮ‬
‫∗‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺨﺎرج ﻧﮕﻬﺪارﯼ و ﺗﺠﻬﻴﺰات ارﺗﺶ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺑﻌﻬﺪﻩ ﺧﻮد ﺳﺮﺑﺎزان‬
‫و در واﻗﻊ ﻣﺮدم ﺑﯽ ﻧﻮاﺋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ و ﻏﺎرت ﺁﻧﺎن ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ وﯼ از ﺻﺮﻓﻪ ﺑﺎﻻﺋﯽ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﺴﻴﺎر هﻢ ﺳﻮد ﺁور ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو ﮐﻪ ﻳﮏ ﭘﻨﺠﻢ ﮐﻞ‬
‫ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ و ﺗﻤﺎم داراﺋﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ دﺷﻤﻦ‪ ،‬و در ﺻﻮرت ﺗﺴﻠﻴ ِﻢ‬
‫ﺑﺪون ﺟﻨﮓ دﺷﻤﻦ‪ ،‬هﻤﻪ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻣﻮال‪ ،‬اﻣﻼﮎ و اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ او ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﺷﻬﺮهﺎ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﺑﻮد‪ .‬در ﺷﻬﺮهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭼﻨﺪ ﻗﺒﻴﻠﻪ رﻗﻴﺐ ﺑﺴﺮ ﻣﻴﺒﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﺻﻮرت ﺗﻮاﻓﻖ‪،‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺳﺎﮐﻦ در ﺷﻬﺮ اﺗﺨﺎذ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺁﻣﺪن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬و ﺳﺮﮐﻮب‬
‫ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻳﻬﻮد و ﭘﺎﮔﺎن در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﮔﻴﺮﯼ‪ ،‬دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﺑﮑﻠﯽ از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ‪ ،‬دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺷﺨﺼﯽ وﯼ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬
‫ﺁن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻦ ﭘﺲ‪ ،‬هﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻴﺂﻣﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل و‬
‫ﻗﺪرت ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺨﻮد و ﺗﻮدﻩ اﻋﻀﺎ را از دﺳﺖ دادﻩ‪ ،‬ﺟﺰ در ﻣﻮارد‬
‫ﺑﯽ اهﻤﻴﺖ داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن وﯼ ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ وﯼ در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺴﻴﺤﯽ و زرﺗﺸﺘﯽ در ازاء ﺟﺰﻳﻪ ﺣﺪاﻗﻞ در اﻣﻮر داﺧﻠﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﺣﺘﯽ در اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻘﻼل ﻋﻤﻞ ﺧﻮد‬
‫را از دﺳﺖ دادﻩ و ﺑﺎ اﻟﺰام در اﻧﻄﺒﺎق ﮐﺎﻣﻞ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺳﻨﻦ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻘﻼل ﺷﺎن را از دﺳﺖ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﺷﻬﺮهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺳﺎﮐﻦ ﺁن ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ و از ﻳﮏ‬
‫ﺗﺒﺎر ﺑﻮدﻩ و ﺟﻨﮓ و رﻗﺎﺑﺖ ﺣﺎدﯼ ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ هﺮ‬

‫∗‪" -‬ﺑﺮ ﻧﺎﺗﻮاﻧﺎن و ﺑﻴﻤﺎران و ﻓﻘﺮا ﻛﻪ ﺧﺮج ﺳﻔﺮ و ﻧﻔﻘﻪ ﻋﻴﺎل ﺧﻮد را ﻧﺪارﻧﺪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺟﻬﺎد ﻧﻴﺴﺖ‪ ".‬ﻗﺮان‬
 ‫‪٢٢١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎ ﻃﺎﻳﻔﻪ در اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺧﻮد ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﻮارد ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﺠﻤﻊ‬
‫ﺳﺮان و رﻳﺶ ﺳﻔﻴﺪاﻧﺸﺎن در ﻣﺤﻞ ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ "داراﻟﻨﺪوﻩ" ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ و ﺑﺪوﯼ اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻴﻨﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺗﺠﻤﻌﺎت ﻧﻴﺰ‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﻓﺮاد ﺁزاداﻧﻪ ﻧﻈﺮات ﺧﻮد را اﺑﺮاز ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬هﻴﭻ ﺗﺼﻤﻴﻤﯽ ﺑﺮاﯼ‬
‫هﻴﭽﮑﺲ ﺑﺪون رﺿﺎﻳﺖ ﺷﺨﺼﯽ ﻳﺎ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ وﯼ‪ ،‬ﻻزم اﻻِﻃﺎﻋﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬هﺮ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻤﯽ در ﻣﻮرد ﺷﻬﺮ ﻣﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرت ﺗﻮاﻓﻖ هﻤﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﺳﺮان ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺁﻧﻬﺎ در ﺷﻮراﯼ ﺷﻬﺮﯼ داراﻟﻨﺪوﻩ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا و ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ هﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻣﺴﺘﻘﻼ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫در ﺳﻄﺢ ﺷﻬﺮ ﻧﻴﺰ ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻃﻮاﻳﻒ ﺳﺎﮐﻦ در ﻣﮑﻪ اﺗﺨﺎذ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎ اﻳﻦ را در ﻣﻮرد‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺑﻨﯽ ﻃﺎﻟﺐ از ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﺮوﺷﻨﯽ دﻳﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎز در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ هﻴﭻ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ و‬
‫ﯼ از ﻣﺮدم وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺟﺪا ِ‬
‫ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺪوﯼ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ و ﺑﻪ ﺁﻟﻮدﮔﯽ هﺎﯼ ﺗﻤﺪن‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ هﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ رﻳﺎﮐﺎران ﻣﺘﻤﺪن ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺁن ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ وﺣﺸﯽ و ﻣﺮدم ﻋﺼﺮ ﺟﺎهﻠﻴﺖ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁزادﺗﺮﻳﻦ و دﻣﮑﺮات‬
‫ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻬﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﻘﻮل اﺑﻦ هﺸﺎم‪:‬‬
‫"در اﺑﺘﺪاﯼ ﺟﺎهﻠﻴﺖ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ هﺮ ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﻇﻠﻤﯽ ﮐﺮدﯼ زود او را هﻼﮎ ﮐﺮدﻧﺪﯼ ﻳﺎ او را‬
‫ن ﺟﺒﺎران ﻓﺮو ﻣﯽ ﮐﻮﺑﺪ‬
‫از ﻣﮑﻪ ﺑﻴﺮون ﮐﺮدﻧﺪﯼ‪ ،‬و از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﮑﻪ را َﺑﻜﱠﻪ ﻧﺎم ﻧﻬﺎدﻧﺪ؛ ﻳﻌﻨﯽ ﮔﺮد ِ‬
‫‪٢٦‬‬
‫و ﻇﺎﻟﻤﺎن و ﺳﺘﻤﮕﺎران راﻩ ﺑﺨﻮد ﻧﻤﯽ دهﺪ‪".‬‬
‫در اﻳﻦ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺮد ِم ﺁن‪ ،‬در ﮐﻤﺎل اﻣﻨﻴﺖ‪ ،‬ﺻﻠﺢ و ﺻﻔﺎ و ﺁزادﯼ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬و درﺳﺖ ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺤﻞ هﺎﯼ ﻋﺒﻮر و اﻃﺮاق‬
‫ﮐﺎرواﻧﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﯼ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪﻩ و ﺳﺮﮐﻮب ﮐﻨﻨﺪﻩ ﭘﻠﻴﺲ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬و ﻧﻪ زﻧﺪان و ﻧﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎﻩ‪ .‬هﻤﻪ ﮐﺎرهﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻧﻈﻢ و اﻧﻈﺒﺎط‬
‫ﺷﻬﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺮدم وﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﯼ ﺧﻮد اﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺁﻧﺎن‪ ،‬و در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺳﻨﻨﯽ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ‬
 ‫‪٢٢٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺁﻧﺎن را داﺷﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺧﻮد ﻣﺮدم و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺳﺎﮐﻦ ﺁن ﺑﺮ‬
‫ﺁن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻤﻴﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺖ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ذﯼ‬
‫ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ و اﺷﺮاﻓﻴ ِ‬
‫ﻧﻔﻮذﯼ ﮐﻪ در ﺁن ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد هﻨﻮز از ﺷﮑﻞ اﻳﺪﻩ ﺁل دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ ﺗﺎ ﺣﺪود‬
‫زﻳﺎدﯼ ﺑﺪور ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺁزادﯼ و ﻧﻈﺎم دﻣﮑﺮاﺳﯽ‪ ،‬ﺗﺎﺟﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ﺟﻬﺎن‪ ،‬و در ﻋﺼﺮ ﺧﻮد ﺷﻬﺮﯼ اﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﯽ هﻤﺎﻧﻨﺪ وﻟﯽ ﮐﻢ ﻧﻈﻴﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻌﺮ ﺑﺪوي‬
‫و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ آن در ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﻲ‬
‫در ﻣﮑﻪ ﺷﻌﺮ و ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ در اوج ﮐﻤﺎل ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻌﺮ ﮐﻼم روزاﻧﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬زﺑﺎن‬
‫ﻋﺎﻣﻪ و راﻳﺞ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ اﺑﺮاز هﻨﺮﯼ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻋﻘﺎﻳﺪ و ﻧﻈﺮات ﺁﻧﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ .‬هﻤﻪ ﺷﻌﺮﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﻌﺮ ﻧﻤﻴﮕﻔﺖ و ﺷﻌﺮ ﻧﻤﻴﺪاﻧﺴﺖ∗ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫او ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷﻌﺮ ﺑﻮد و ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻌﺮ ﻣﺮدﻩ‪ ،‬ﺷﻌﺮ ﺧﺎﻣﻮش‪ ،‬ﺑﯽ ﺟﺎن و ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﺎﻧﻪ و‬
‫ﺛﻨﺎﮔﻮﻳﺎﻧﻪ از ﻗﺪرت ﺧﻮد و ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ را‪ ،‬ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬
‫ﺷﻌﺮ زﻧﺪﻩ و ﺟﺎﻧﺪار ﻋﺮب ﺑﺎ ﻣﺮگ ﺁزادﯼ و ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺪوﯼ در ﺷﺒﻪ‬
‫ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﻴﺸﻮد و ﻣﻴﻤﻴﺮد‪ .‬ﺷﻌﺮ ﺑﺪوﯼ ﻋﺮب ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ واﻗﻌﯽ و‬
‫ﻏﻤﻬﺎ و ﺷﺎدﻳﻬﺎﯼ ﺁن‪ ،‬هﺮدو‪ ،‬ﺳﺮوﮐﺎر داﺷﺖ‪ .‬هﻤﭽﻮن ﺧﻮد ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺪوﯼ ﻟﺬت‬
‫هﺎﯼ زﻧﺪﮔﯽ را ﻣﻴﺴﺘﻮد و ﺑﺮ ﮔﺬرا ﺑﻮدن و ﮐﺎﺳﺘﯽ هﺎﯼ ﺁن ﻧﻴﺰ اﺷﮏ ﻣﻴﺮﻳﺨﺖ‪ .‬از‬
‫اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺧﺼﻠﺘﯽ ﮐﺎﻣﻼ رﺋﺎﻟﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺎروح و ﺣﺴﺎس داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺎ اﻳﻦ را ﺑﺨﻮﺑﯽ در‬
‫ﻻﺑ َﺮص ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯼ از ﺷﻌﺮ ﺑﺪوﯼ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‬
‫ﻋﺒﺪ ا َ‬
‫ﻳﮑﯽ از اﺷﻌﺎر زﻳﺒﺎﯼ َ‬

‫∗ ﻣﺤﻤﺪ واﻗﻌﺎ ﺷﻌﺮ ﻧﻤﻴﺪاﻧﺴﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در آﻳﻪ ‪ 70‬از ﺳﻮرة ﻳﺎس ﻧﻴـﺰ ﺧـﻮد ﺑـﻪ آن اﻋﺘـﺮاف ﻣﻴﻜﻨـﺪ‪ " :‬و ﻧـﻪ ﻣـﺎ او‬
‫)ﻣﺤﻤﺪ( را ﺷﻌﺮ آﻣﻮﺧﺘﻴﻢ و ﻧﻪ ﺷﺎﻋﺮي ﺷﺎﻳﺴﺘﺔ ﻣﻘﺎم اوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ذﻛﺮ )اﻟﻬﻲ( و ﻗﺮانِ روﺷﻦ )ﺧﺪا(ﺳﺖ"‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻋﻠﺖ اﺻﻠﻲ ﺑﻴﺰاري ﻣﺤﻤﺪ از ﺷﻌﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﻌﺮ وﺟﺪان ﺑﻴﺪار ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮب و از اﻳﻨﺮو ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ دﻳـﺪﻳﻢ‬
‫ﺷﻌﺮا ﻣﻨﺘﻘﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﻴﮕﻔﺖ ﺷﻨﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻴﮕﻔﺖ‪" :‬اﮔﺮ ﺷـﻜﻢ ﻳﻜـﻰ از ﺷـﻤﺎ ﭘـﺮ از‬
‫رﻳﻢ )ﭼﺮك و ﻛﺜﺎﻓﺖ‪-‬از ﻣﻦ( ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دوﺳﺖ ﺗﺮ دارم از آﻧﻜﻪ ﭘﺮ از ﺷﻌﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪".‬‬
 ‫‪٢٢٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫در اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎى ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻰ آﻪ در ﻣﻠﺤﻮب ﺳﺎآﻦ اﺳﺖ ﻓﺮو رﻓﺘﻢ‪،‬‬
‫دﻟﻢ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ آﻪ ﺳﺮﺷﺎر از ﻏﻢ و اﻧﺪوهﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖ‪،‬‬
‫و ﭼﻮن وﺟﻮدم از ﺧﺎﻃﺮﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﻟﺒﺮﻳﺰ ﮔﺸﺖ‪،‬‬
‫اﺷﻚ هﻤﭽﻮن ﺟﻮﻳﺒﺎرى آﻪ ﻣﺰرﻋﻪ آﺴﻰ را آﻪ رو ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدى اﺳﺖ ﺁﺑﻴﺎرى آﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻰ اﻣﺎن ﺑﺮ رﺧﺴﺎرم ﺟﺎرى ﮔﺸﺖ‪،‬‬
‫ﺁرى‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﺧﻴﻤﻪ هﺎ‪ ،‬آﻪ از درون ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮى ﻣُﺸﻚ ﺑﺮ ﻣﻰ ﺧﺎﺳﺖ‪،‬‬
‫ﮔﺎﻩ ﭘﻨﻬﺎن و ﮔﺎﻩ ﺁﺷﻜﺎر‪ ،‬ﺑﺮاى ﻋﺸﻖ ﺑﺎزى وارد ﻧﺸﺪﻩ ام‪،‬‬
‫و ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ ﺁواز ﻧﻐﻤﻪ ﺧﻮاﻧﺎن آﻪ ﺻﺪاﻳﺸﺎن از ﻣﺴﺘﻰ ﺷﺮاب ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﮓ ﺧﻤﻴﺪﻩ و ﻣﻴﺎن ﺗﻬﻰ آﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﻧﻐﻤﻪ ﺳﺮ ﻣﻰ دادﻧﺪ‪،‬‬
‫ﮓ ﺗﺎرهﺎﻳﻰ آﻪ ﺑﺮ ﭼﻨ ِ‬
‫و ﺑﻪ ﺁهﻨ ِ‬
‫ﺑﺎ ﻳﺎران ﺧﻮﻳﺶ‪،‬‬
‫ﺁن ﻣﺮدان ﻧﮋادﻩ اى آﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺑﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮى از هﻤﻪ ﻳﺎرى ﺧﻮاهﻨﺪﮔﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻰ هﻴﭻ ﺧﺴﺖ و ﺗﻨﮓ ﻧﻈﺮى ﻣﻘﻴﺪ ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻮش ﻓﺮادادﻩ ام‪،‬‬
‫اآﻨﻮن هﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺳﭙﺮى ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫و ﻣﻦ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩ ام ﺗﺎ ﺑﺮ از دﺳﺖ رﻓﺘﻨﺸﺎن ﻧﺪﺑﻪ ﺳﺮ دهﻢ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺁن آﻴﺴﺖ ﺑﺮ روى زﻣﻴﻦ آﻪ اﻣﻴﺪهﺎﻳﺶ ﻧﻘﺶ ﺑﺮ ﺁب ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﺗﻮ ﺁدﻣﻰ را ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻰ آﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در ﺁرزو و اﺷﺘﻴﺎق ﻋﻤﺮ دراز اﺳﺖ‪،‬‬
‫‪٢٧‬‬
‫اﻣﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﻋﻤﺮ دراز ﭼﻴﺴﺖ ﺟﺰ ﺗﺤﻤﻞ اﻧﺪوﻩ و رﻧﺞ؟"‬
‫ﯽ ﭘﺲ‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺷﻌﺮ ﻣﺮدﻩ ﭘﺲ از ﺁن‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻴﺎﻟﯽ و ﻏﻴﺮواﻗﻌ ِ‬
‫ﺲ ﺷﻌﺮ ﺑﺪوﯼ‪ ،‬اﺟﺎزﻩ ﻧﺪاﺷﺖ از زﻧﺪﮔﯽ‬
‫از ﺁن ﺳﺮوﮐﺎر داﺷﺖ ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻌﺮ‪ ،‬ﺑﺮﻋﮑ ِ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ .‬ﻟﺬت و ﺷﺎدﯼ در ﺁن ﻗﺪﻏﻦ ﺑﻮد‪ .‬زﻳﺮا ﮐﻪ ﺷﻌ ِﺮ ﺷﻬﺮ ﻣﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻌ ِﺮ ﺷﻬﺮﯼ‬
‫ﮐﻪ روﺣﺶ را ﺗﺴﻠﻴﻢ دﺷﻤﻦ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻬﺮﯼ ﮐﻪ زﻳﺮ ﭘﺎﯼ ﮔﺰﻣﻪ هﺎ ﯼ ﻣﺮگ‪،‬‬
‫ﮔﺰﻣﻪ هﺎﯼ ﺗﻴﺮﮔﯽ و ﺟﻬﻞ‪ ،‬دﻳﮕﺮ در ﺁن‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﭘﺮ ﺷﻮ ِر ﺷﻌﺮ ﺧﻮاﻧﯽ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫در ﺑﺎزار ﻋﮑﺎظ∗ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ در ﭼﺎدر زﻧﺎن ﻣﺸﻬﻮر ﻣﻮﺳﻴﺜﻴﺪاﻧﺶ ﭼﻮن‬

‫∗ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﺑﺎزار ﻣﻌﺮوف ﻣﻜﻪ‪ ،‬ﻋﻜﺎظ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﻋﺮﺿﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﺷﻌﺎر و ﻗﻄﻌﺎت در ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﺳﺎﻻﻧﻪ ادﺑﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪٢٢۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫∗‪٢٨‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯼ از اﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫"اُم ﺟُﻨﺪَب"‪ ،‬ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﻣﺸﻬﻮر ﺁواز ﺧﻮاﻧﯽ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫اﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪاﯼ‪ ،‬اﮔﺮ زﺑﺎن ﻣﻦ در ﺣﻖ ﺗﻮ ﺑﺪﯼ ﺑﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺮ ﺑﺪﯼ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﺻﺪ ﻣﺪح و ﺛﻨﺎ ﺑﺎز ﮔﻔﺘﻢ‪،‬‬
‫و در ﺁن ]وﻗﺖ[ ﮐﻪ ﻣﻦ ﭼﻨﺎن ﺳﺨﻨﻬﺎ ﻣﻴﮕﻔﺘﻢ‪،‬‬
‫ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻮدم و ﺑﺎ ﺷﻴﻄﺎن هﻢ ﻧﺪﻳﻢ ﺑﻮدم‪،‬‬
‫و ﺿﺮورت هﺮ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫و ﺑﺎ ﺷﻴﻄﺎن هﻢ ﻧﺪﻳﻢ و هﻤﺮاﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫و ﺑﻬﻮاﯼ ﺷﻴﻄﺎن و ﺑﻬﻮاﯼ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ﺳﺨﻦ ﮔﻮﻳﺪ‪،‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ هﺎﻟﮑﺎن و ﺑﺪﺑﺨﺘﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻋ ﱠﺰ و ﺟَﻞ‪،‬‬
‫ﻟﮑﻦ اﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﺷﺖ و اﺳﺘﺨﻮان ﻣﻦ ﺑﺨﺪاوﻧﺪ َ‬
‫و ﺗﻮ ﮐﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ وﯼ اﯼ‪،‬‬
‫اﻳﻤﺎن ﺑﻴﺎورد‪،‬‬
‫‪٢٩‬‬
‫ﺧﻴﺮهﺎ و ﻣﺪح هﺎﯼ وﯼ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮔﻔﺘﻦ‪.‬‬

‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺪوﯼ ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﺎﮐﺴﻴﻢ رادﻳﻨﺴﻮن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اﻋﺮاب ﻓﺼﺎﺣﺖ ﻛﻼم را ﺗﻤﺠﻴﺪ ﻣﻰ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻓﻰ اﻟﻔﻮر ﺑﻪ ﺳﺌﻮال دﺷﻮار و‬

‫ﻧﺎﺑﺠﺎﺋﻰ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ و ﻳﺎ ﻧﻈﺮش را در ﺷﻮراى ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎ ﻛﻼن ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻳﺪة ﺗﺤﺴﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از‬

‫اﻳﻦ رو ﺣﻜﻤﺎ و ﺳﺨﻨﻮران ﻋﺮب ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮدﻧﺪ∗‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﺷﺎﻋﺮى از ارزش ﺑﺎﻻﺗﺮى ﺑﺮﺧﻮردار‬

‫ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻋﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﻬﻤﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ از او ﻣﻲ ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻓﻜﺮ ﻣﻰ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﺗﺼﺮف روﺣﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻧﻐﻤﻪ ﮔﺮ ﻋﺸﻖ و اﻧﺪوه ‪ ،‬ﺷﺎدى و ﻏﻢ ‪ ،‬و زﻳﺒﺎﺋﻰ وﺣﺸﻰ ﺳﺮزﻣﻴﻦ وى ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬

‫∗در ﭼﺎدر ﺑﺴﻴﺎري از زﻧﺎن ﻋﺮب ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ اُم ﺟ‪‬ﻨﺪب از ﺷﻬﺮت زﻳﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت آواز ﺧﻮاﻧﻲ‬
‫ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ در آن آﻧﻬﺎ ﻧﻘﺶ داور و ﻣﻨﺘﻘﺪ را اﻳﻔﺎ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫∗اﻳﻦ ﺧﺼﻠﺖ واﻻ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوي اﻣﺮي اﺗﻔﺎﻗﻲ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻧﻈﺎم دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﺑﺪوي ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﻪ در‬
‫آن ﻧﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ و زور‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻨﻄﻖ و ﻓﺼﺎﺣﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ آﻧﺮا ﺑﻪ ﻛﺮﺳﻲ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ ﭘﻴﺮوزي ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ را در دﻣﻜﺮاﺳﻲ آﺗﻨﻲ و ﻧﻈﺎم رﻣﻲ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻋﻜﺲ ﻧﻈﺎم ﻫﺎي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ‬
‫و ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ ﺣﺮف آﺧﺮ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻮد‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻋﻤﺪه ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت در ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺗﺨﺎذ ﻣﻲ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺳﺨﻨﻮران و ﺧﻄﻴﺒﺎﻧﻲ ﭼﻮن ﺳﻴﺴﺮون از ﻣﻘﺎم و اﺣﺘﺮام ﺑﺎﻻﺋﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٢۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻫﻨﺮ ﻛﺎﻣﻞ ﺷﺎﻋﺮى‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻓﺮﻣﻬﺎى ﻫﻨﺮى ﺷﻌﺮى وﺟﻮد ﻣﻴﺪاﺷﺖ ‪ ...‬وﻟﻰ ﺑﻴﺶ از ﻫﻤﻪ از ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻌﻨﻮان‬

‫ﻳﻚ ﻣﺒﻠﻎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬او ﻳﻚ روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎر ﺻﺤﺮا ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﺧﻄﺎﺑﻪ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ در‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻛﻪ در آن ﻫﺮ ﻳﻚ از رﻗﺒﺎ در ﺗﻤﺠﻴﺪ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮدش‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ را ﻃﻨﺰ و اﻓﺸﺎ‬
‫‪30‬‬
‫ﻣﻰ ﻛﺮد‪ .‬ﺣﻤﻼت و ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻫﺎ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﻫﻢ اﻧﺪازه و ﻫﻢ ﻗﺎﻓﻴﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪".‬‬

‫اﮐﻨ ﻮن درﻧﻈ ﺎم دﻳﮑﺘ ﺎﺗﻮرﯼ اﺳ ﻼﻣﯽ ﺷ ﺎﻋﺮ ﺑ ﻪ ﻓ ﺮد ﺑ ﯽ ارادﻩ و ﻣﺠﻴﺰﮔ ﻮﻳﯽ‬

‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻴﺎن ﺳ ِﺮ ﺧ ﻮد و ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﮔ ﻮﻳﯽ ﻳﮑ ﯽ را اﻧﺘﺨ ﺎب ﻣﻴﮑ ﺮد‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ و ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻃﺎﺋﻒ‪ ،‬وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﺎز ﻣﻴﮕ ﺮدد‪ُ " ،‬ﺑﺠَﻴ ﺮ ﺑ ﻦ‬
‫ُزهَﻴﺮ" ﺑﻪ ﺑﺮادرش "ﮐَﻌﺐ ﺑﻦ ُزهَﻴﺮ" ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻌﺮ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺑ ﻮد و از اﻳﻨ ﺮو‬
‫ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻪ ﻓ ﺮار ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻧﺎﻣ ﻪ اﯼ ﻣ ﯽ ﻧﻮﻳﺴ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﻴ ﺎﻧﮕﺮ وﺿ ﻌﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در ﭘ ﯽ‬
‫ﺳﺮﮐﻮب ﺷﻌﺮا و ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪:‬‬

‫"اﯼ ﺑﺮادر‪ ،‬ﺑﺪان ﮐﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﺷﻌﺮا ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و او را رﻧﺠﺎﻧﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و هﺠ ِﻮ وﯼ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻪ را ﺑﺮداﺷﺖ و اﻳﺸﺎن را هﻼﮎ ﮔﺮداﻧﻴﺪ‪ ،‬و از ﺷﻌﺮا ﮐﻪ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ‬
‫"اﺑﻦ اﻟ ُﺰﺑَﻌﺮﯼ" اﺳﺖ و " ُهﺒَﻴﺮَة ﺑﻦ أﺑﯽ َوهَﺐ" و اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺰ هﻢ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ اﻧﺪ و روﯼ در ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻬﺎدﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن اﮔﺮ ﺗﻮ رﺳﺘﮕﺎرﯼ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺧﻮاهﯽ‪ ،‬ﺑﺸﺘﺎب و ﺧﺪﻣﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬در ﻳﺎب و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮ و ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ وﯼ ﺁﻳﺪ و ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺷﻮد او را زﻳﻨﻬﺎر دهﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺁن ﮐﺲ ﮐﺎرهﺎﯼ ﺑﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ؛ و اﮔﺮ ﺳﺮ ﺁن ﻧﺪارﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم‬
‫‪٣١‬‬
‫در ﺁﺋﯽ‪ ،‬ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ هﺴﺘﯽ ﻣﻨﺸﻴﻦ و روﯼ در ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻪ و ﺁوارﻩ ﻣﯽ ﺷﻮ‪".‬‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻌﺐ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮان در ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺷﻤﺸﻴﺮ اﺳﻼم‬
‫ﺑﺮ ﺧﺸﮑﯽ و درﻳﺎ ﭘﺮﺗﻮ اﻓﮑﻨﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد ﭘﺲ از ﮐﻤﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﻧﺰد‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﺟﺎن ﺧﻮد اﺷﻌﺎرﯼ در ﻣﺪح وﯼ ﺑﺴﺮاﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ در ﺁزادﺗﺮﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺟﻬﺎن‬
‫ﺑﻪ زﻳﺮ ﭼﮑﻤﻪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﺤﻤﺪ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ از ﻣﻴﺎن ﻣﯽ رود و ﺧﻔﻘﺎن و‬
‫ﺳﺮﮐﻮب ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺁن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﻳﺎ ﺑﻌﺒﺎرت ﺑﻬﺘﺮ‬
 ‫‪٢٢۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ در ﺁﻣﺪﻩ ﻋﺮب اﺳﺘﻘﻼل ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ و ﻣﺮدم ﺁن ﺣﻖ ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﮔﻴﺮﯼ ﺟﻤﻌﯽ در ﻣﻮرد ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮﻳﺶ را از دﺳﺖ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﻣﮑﻪ ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﻢ‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ هﻤﻪ ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻣﺴﺨﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬دﭼﺎر هﻤﻴﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ هﻨﮕﺎم ﺗﺮﮎ ﻣﮑﻪ "ﻋﺘﺎب ﺑﻦ اﺳﻴﺪ" را ﺑﻌﻨﻮان‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﻮد‪ ،‬و در واﻗﻊ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ اﻟﺘﺎﺳﻴﺲ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاردﻩ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻴﺮود‪ .‬اﮐﻨﻮن‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﺘﺎب ﺑﻦ اﺳﻴﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از ﻣﺤﻤﺪ در‬
‫ﻣﻮرد زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ ﺑﺠﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﻗﺪرت ﻣﺮﮐﺰﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ و ﮔﺎم ﺑﮕﺎم‬
‫ﺳﻠﻄﻪ و اﺗﻮرﻳﺘﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ از ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﻴﮕﺴﺘﺮاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ وﺿﻊ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﮐﺎت و ﺟﺰﻳﻪ و ﻏﻴﺮﻩ‪ ،‬و ارﺳﺎل‬
‫ﻣﺎﻣﻮران ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ ﺑﻤﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاﯼ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﻣﺎﻟﻴﺎت‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ‬
‫ﮔﻤﺎردن ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن ﺧﻮد ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﺷﻬﺮهﺎ‪ ،‬و ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﻣﺴﺘﻤﺮﯼ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﮑﻞ ﻳﮏ دوﻟﺖ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن در‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ را ﺑﺨﻮد ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ ﺁن ﻋﻨﺼﺮﯼ ﮐﻪ اﺳﺎس دوﻟﺖ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﻣﻨﺸﺎﻧﻪ ﺁﻧﺮا ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪاد و‬
‫در هﻤﻪ ﺟﺎ ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺤﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺁن ﻗﺮارداﺷﺖ‪ .‬ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺤﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺁن ﻧﻪ هﻴﭻ ﻓﺮﻣﺎن و ﺁﻳﻪ اﯼ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻋﻤﻠﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ و ﻧﻪ ﺣﮑﻢ هﻴﭻ ﻣﺎﻣﻮر و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺿﻤﺎﻧﺖ‬
‫اﺟﺮاﺋﯽ‪.‬‬
‫ﻟﺸﻜﺮ ﻛﺸﻲ ﺑﻪ ﺗﺒﻮك‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﺗﺴﻠﻴﻢ هﻮازن و ﻗﻄﻊ اﻣﻴﺪ از ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺑﻨﯽ ﺛﻘﻴﻒ در ﻃﺎﺋﻒ ﺑﻪ‬
‫ﻣﮑﻪ و از ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺎهﻬﺎﯼ ذﯼ اﻟﺤﺠﻪ ﺗﺎ رﺟﺐ از ﺳﺎل ﻧﻬﻢ را در‬
‫ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬و ﺁﻧﮕﺎﻩ اﻋﻼم ﻣﻴﻜﻨﺪ آﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻮك‪ ،‬در ‪ ٢۵٠‬ﻣﺎﻳﻠﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ هﺮﻗﻞ ﻳﺎ هﺮاﮐﻠﻴﺲ ﻣﻴﺮود‪ .‬ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﮔﺮدﺁورﯼ ﻳﮏ ارﺗﺶ ‪ ٣٠‬هﺰار‬
 ‫‪٢٢٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻧﻔﺮﻩ )‪ ١٠‬هﺰار ﺳﻮارﮐﺎر‪-‬اﺳﺐ ﺳﻮار‪ ١٢ ،‬هﺰار ﺳﻮار‪ -‬اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺷﺘﺮﺳﻮار‪ ،-‬و ‪٨‬‬
‫هﺰار ﭘﻴﺎدﻩ(‪ ٣٢‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ هﺎﯼ ﺗﺎﮐﻨﻮﻧﯽ ﺧﻮد ﻣﻴﺰﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرى ﺑﺎ اﻗﺪام او ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻲ ﭘﺮدازﻧﺪ ﭼﺮا آﻪ ﻳﺎراى ﺣﺘﯽ ﻧﺰدﻳﮏ‬
‫ﺷﺪن ﺑﻪ ارﺗﺶ روم را ﮐﻪ ﺑﺘﺎزﮔﯽ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ را ﺷﮑﺴﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫در وﯼ ﻧﻤﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در ﺁن ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻳﮏ رواﻳﺖ ﺗﻌﺪاد ﺁﻧﻬﺎ ﺣﺘﯽ‬
‫ﺟ ﱠﺪ ﺑﻦ َﻗَﻴﺲ"‬
‫ﺑﻴﺶ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ " َ‬
‫ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ در ﺟﻮاب ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻮرد اﻳﻨﮑﻪ ﺁﻳﺎ در ﺟﻨﮓ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﻣﺮا در ﻓﺘﻨﻪ ﻣﻴﻔﮑﻦ و دﺳﺘﻮرﯼ دﻩ ﺗﺎ در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﻨﺸﻴﻨﻢ ﮐﻪ هﻤﻪ ﻗﻮم ﻣﻦ ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ‬

‫ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ ﺣﺮﻳﺺ ﺗﺮ و ﻣُﻮﻟﻊ ﺗﺮ از ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺮ زﻧﺎن‪ ،‬و ﻣﻦ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﭼﻮن زﻧﺎن روﻣﻴﺎن‬
‫‪٣٣‬‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻧﺘﻮاﻧﻢ ﮔﺮﻓﺖ و در ﻓﺘﻨﻪ اﻓﺘﻢ و از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺁﻳﻢ‪".‬‬

‫و ﻣﺤﻤﺪ در ﺟﻮاب او اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬

‫"از اﻳﻦ ﭘﻴﺶ در ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق و اﺣﺪ هﻢ ﺁﻧﺎن در ﺻﺪد ﻓﺘﻨﻪ ﮔﺮﯼ و اﻧﻬﺪام اﺳﻼم ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﺎرهﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮐﻪ ﺣﻖ روﯼ ﺁورد و اﻣﺮ ﺧﺪا ﺁﺷﮑﺎر ﮔﺮدﻳﺪ )اﺳﻼم را ﻓﺘﺢ‬
‫ﻧﺼﻴﺐ ﻓﺮﻣﻮد( در ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ ﺁﻧﻬﺎ )از ﻓﺘﻮﺣﺎت( ﮐﻤﺎل ﮐﺮاهﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮﺧﯽ از ﺁن ﻣﺮدم ﻣﻨﺎﻓﻖ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ در ﺟﻬﺎد اﺟﺎزﻩ ﻣﻌﺎﻓﯽ دﻩ و ﻣﺎ را در ﺁﺗﺶ ﺟﻨﮓ و ﺟﺪال ﻣﻴﻔﮑﻦ‪ .‬ﺁﮔﺎﻩ ﺑﺎش ﮐﻪ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ و اﻣﺘﺤﺎن در اﻓﺘﺎدﻧﺪ و دوزخ هﻤﺎﻧﺎ ﺑﻪ ﺁن ﮐﺎﻓﺮان اﺣﺎﻃﻪ ﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺁﮔﺮ ﺗﻮ را‬
‫ﺣﺎدﺛﻪ ﺧﻮش ﻧﺼﻴﺐ ﺷﻮد ﺳﺨﺖ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺎﮔﻮار ﺁﻳﺪ و اﮔﺮ ﺗﻮ را از ﺟﻬﺎد زﺣﻤﺖ و رﻧﺠﯽ ﭘﻴﺶ ﺁﻳﺪ‬
‫)ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪﻩ( ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﺎ در ﮐﺎر ﺧﻮد ﻧﻴﮏ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﮐﺮدﻳﻢ )ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺮﻓﺘﻴﻢ( و ﺁﻧﻬﺎ از دﻳﻦ‬
‫‪٣٤‬‬
‫روﮔﺮداﻧﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﺎدﻣﺎﻧﻨﺪ‪".‬‬

‫در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺎﻟﺐ و ﻣﻬﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮان ﺑﺴﺎدﮔﯽ از‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬اول ﺁﻧﮑﻪ در ﻧﻈﺮ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻪ واﻧﻤﻮد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻔﺎر‬
‫ﻓﻘﻂ ﻣﻨﮑﺮان وﺟﻮد ﺧﺪاﯼ ﻳﮑﺘﺎ را در ﺑﺮ ﻧﻤﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﺮﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮاﻣﻴﻦ‬
‫و دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدﻩ‬
 ‫‪٢٢٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﭼﻮن از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮﮎ اﻣﺘﻨﺎع ﻧﻤﻮدﻩ و ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﮓ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻧﻬﺎ را ﮐﺎﻓﺮ داﻧﺴﺘﻪ )و دوزخ هﻤﺎﻧﺎ ﺑﻪ ﺁن ﮐﺎﻓﺮان اﺣﺎﻃﻪ ﺧﻮاهﺪ‬
‫داﺷﺖ( و ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺁﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﻗﻴﻘﺎ هﻤﺎن ﭼﻴﺰﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﺒﻞ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﻣﺤﻤﺪ از ﻳﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد ﻧﺒﻮدﻩ و ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﺪاﯼ ﻳﮑﺘﺎ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻪ ﻣﻄﻠﻖ ﺧﻮدش‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺧﺪا ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ او ﻣﻴﮕﻔﺖ ﮐﺎﻓﺮ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻧﺪارد ﻣﻨﻈﻮر واﻗﻌﯽ اش هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻣﻴﺒﻴﻨﻴﻢ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻴﻦ او ﺗﻦ در ﻧﻤﯽ داد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﻠﻤﻪ‬
‫ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺎم رﻣﺰﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺎرهﺎ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬در ﭘﺸﺖ‬
‫ﺁن دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺷﺨﺼﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮاﺑﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫دوم اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺮدﻣﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺨﻮاهﻨﺪ در ﺟﻨﮓ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ در ﺁﺗﺶ ﺟﻨﮓ و ﺟﺪال ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﺑﻴﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻖ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻖ هﺮ‬
‫ﻓﺮدﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮود ﻳﺎ ﻧﺮود‪ .‬ﺣﺪ اﻗﻞ در ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﻗﺒﻞ از ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻢ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﻴﺨﻮاهﺪ اﻳﻦ ﺣﻖ را از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﮕﻴﺮد و ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺠﺮم ﻋﺪم ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻨﮓ ﮐﺎﻓﺮ‬
‫ﻗﻠﻤﺪاد ﻧﻤﻮدﻩ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺁﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﻃﻠﺒﯽ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﺮﭘﻴﭽﯽ از ﻓﺮﻣﺎن وﯼ ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ ﺁﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺷﺪﻩ و ﻣﻨﺎﻓﻖ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﻧﻴﺖ ﺧﺎﺗﻤﻪ دادن ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺧﺎﻧﻤﺎن‬
‫ﺑﺮاﻧﺪاز اوس و ﺧَﺰرَج در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ هﻤﺮاﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن از اﻳﻨﺮو از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪ واﻗﻌﯽ وﯼ ﭘﯽ ﺑﺮدﻩ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻩ‬
‫اﻧﺪ ﮐﻪ او ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺻﻠﺢ و ﺁراﻣﺸﯽ ﻓﺮاهﻢ ﻧﮑﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ‬
‫دﻳﮕﺮ و ﺣﺘﯽ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ هﻤﺴﺎﻳﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﯽ را ﺑﻄﻮر ﺑﯽ‬
 ‫‪٢٢٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ اﯼ دﭼﺎر ﺟﻨﮓ و ﮐﺸﺘﺎر ﻧﻤﻮدﻩ و ﻣﻴﺨﻮاهﺪ ﺁﻧﺎن را ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺁﺗﺶ‬
‫اﻓﺮوزﯼ و ﻓﺘﻨﻪ ﺑﻴﺎﻧﺪازد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬از راﻩ او ﺟﺪا ﺷﺪﻩ و ﺑﺎ او ﺑﻤﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺘﻪ‬
‫اﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺧﻮد ﺑﺰﻋﻢ او ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ در دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ و ﻳﮑﺪﺳﺖ او‬
‫ﺷﮑﺎف اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﻧﻔﺎق و دو دﺳﺘﮕﯽ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺧﻮد ﮐﻠﻤﻪ ﻣﻨﺎﻓﻖ و‬
‫ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن ﺁن در ﻣﻮرد ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﻋﻼﻣﺖ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ‬
‫دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮﻳﺶ و هﺮ ﭼﻪ ﺗﻨﮓ ﺗﺮ ﮐﺮدن داﻳﺮﻩ ﺁن ﺁﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻓﻘﺪان ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ اﺣﺘﺮام از ﺟﺎﻧﺐ وﯼ ﺑﻪ ﺁراء و ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻮم اﻳﻨﮑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ از اﻳﻨﺠﻬﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮﮎ ﻣﺎﻳﻞ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎراﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ رﻣﻴﻬﺎ را ﻧﺪارد‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﻴﮕﻔﺘﻨﺪ‪" :‬ﺑﮑﺠﺎ ﻣﯽ‬
‫روﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﺮﻣﺎﯼ ﮔﺮم ﮐﻪ ﺣﺴﺎب ﻟﺸﮑﺮ روم ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﻗﺮﻳﺶ و دﻳﮕﺮ ﻋﺮب‬
‫راﺳﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻣﺎ ﮐﺜﺮت و ﺷﻮﮐﺖ اﻳﺸﺎن دﻳﺪﻩ اﻳﻢ و هﻤﭽﻮن ﺁﻓﺘﺎب ﻳﻘﻴﻦ ﻣﯽ داﻧﻴﻢ‬
‫‪٣٥‬‬
‫ﮐﻪ هﺮ ﮐﯽ ﺑﺮود از ﻟﺸﮑﺮ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﺎز ﭘﺲ ﻧﻴﺎورد‪".‬‬

‫ﺧﻮد او هﻢ اﻳﻦ را ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ و ﻗﺼﺪش از ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ ﺑﺴﻮﯼ ﺳﻮرﻳﻪ ﻧﻪ واﻗﻌﺎ‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ روﻣﯽ هﺎ ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﻣﺎﻧﻮر ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﯽ و ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب‬
‫ﺷﻤﺎل و ﺟﻠﺐ ﺁﻧﺎن ﺑﺨﻮد ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻤﺎاﻳﻨﮑﻪ در ﺗﺒﻮك ﺟﺮات ﺣﺘﯽ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن ﺑﻪ رﻣﻴﺎن‬
‫را هﻢ ﻧﮑﺮد و ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻦ در دهﺪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﮔﺸﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﺗﻬﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﻣﻨﺎﻗﻘﻴﻦ " در ﺻﺪد ﻓﺘﻨﻪ ﮔﺮﯼ و اﻧﻬﺪام‬
‫اﺳﻼم ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﺎرهﺎ را ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ"‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮرد ﺟﻨﮓ‬
‫ﺗﺒﻮﮎ ارزﻳﺎﺑﯽ درﺳﺘﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﻮرد ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ در ﺁن‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﮓ اﺣﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪان ﻏﻴﺮ ﻣﺤﻖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺎﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺁﻧﻬﺎ را در ﺟﺮﻳﺎن اهﺪاف واﻗﻌﯽ ﺧﻮد ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫واروﻧﻪ ﺟﻠﻮﻩ دادن واﻗﻌﻴﺖ اهﺪاف ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ واروﻧﻪ ﺟﻠﻮﻩ‬
 ‫‪٢٣٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫دادن واﻗﻌﻴﺎت و ﻓﺘﻨﻪ ﮔﺮﯼ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ‬
‫دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺘﯽ ﺗﺤﻤﻞ اﻳﻨﺮا ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﻮرد ﺟﻨﮓ اﺑﺮاز ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻮدﻩ‬
‫درﺳﺘﯽ ﺁﻧﺮا از ﻟﺤﺎظ اﻣﮑﺎن ﭘﻴﺮوزﯼ و ﺷﮑﺴﺖ در ﺁن ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار دهﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﻤﺎ اﻳﻨﮑﻪ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﺪﻩ اﯼ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ‪ ،‬هﺮ روز‬

‫ﺳﻮَﻳﻠِﻢ" ﻳﻬﻮدﯼ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ دﻳﮕﺮان را از ﺟﻨﮓ ﻣﻨﻊ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ‬
‫در ﺧﺎﻧﻪ " ُ‬
‫ﻋﺒَﻴﺪاﷲ را ﺑﺎ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ را ﺑﺎ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪" ،‬ﻃَﻠﺤﺔ ﺑﻦ ُ‬
‫‪٣٦‬‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﻔﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺁن ﻳﻬﻮدﯼ را ﺧﺮاب ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺴﻮزاﻧﻨﺪ"‪.‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﻗﺼﺎوت‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﺎ ﻣﺮدم داﺧﻞ ﺁن ﺑﯽ اﻃﻼع ﺁﻧﺎن ﺁﺗﺶ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ و‬
‫ﻣﺮدم ﺑﯽ ﮔﻨﺎﻩ داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺟﺮﻣﺸﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺧﻮد را‬
‫در ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺁﺗﺶ دﻳﺪﻩ ﻋﺪﻩ اﯼ ﺑﻪ روﯼ ﺑﺎم ﻓﺮار ﮐﺮدﻩ ﺧﻮد را از ﺁن ﺑﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﯽ‬
‫اﻧﺪازﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﻳﺸﺎن ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻘﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻓﺮار از در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﻋﺒﺮت ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻓﺮﻣﺎن او ﺳﺮﭘﻴﭽﯽ ﮐﻨﺪ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬

‫"ﺁﻧﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻨﺪ ﮐﻪ از ﺣﮑﻢ ﺟﻬﺎد در رﮐﺎب رﺳﻮل ﺧﺪا ﺗﺨﻠﻒ ورزﻳﺪﻧﺪ و ﻣﺠﺎهﺪﻩ ﺑﻪ ﺟﺎن و‬
‫ﻣﺎﻟﺸﺎن در راﻩ ﺧﺪا ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﺳﺨﺖ ﻧﺎﮔﻮار ﺑﻮد و ﻣﻮﻣﻨﺎن را از ﺟﻬﺎد ﻣﻨﻊ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﺷﻤﺎ در اﻳﻦ هﻮاﯼ ﺳﻮزان از وﻃﻦ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﻧﺮوﻳﺪ ﺁﻧﺎﻧﺮا ﺑﮕﻮ ﺁﺗﺶ دوزخ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻮزاﻧﺘﺮ از‬
‫اﻳﻦ هﻮاﺳﺖ اﮔﺮ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻴﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻨﺪﻩ ﮐﻢ و ﮔﺮﻳﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺳﺨﺖ‬
‫‪٣٧‬‬
‫اﻋﻤﺎل ﺧﻮد ﺧﻮاهﻨﺪ رﺳﻴﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺠﺎزات ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﮐﻤﯽ از ﻃﻌﻢ ﺁﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ را ﺑﻪ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﺮا ﺑﺎ هﻮاﯼ ﮔﺮم ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻧﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻬﺎﻧﻪ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات اهﻤﻴﺖ دارد ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫او ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻟﻐﻮ ﻗﺎﻧﻮن دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﺪوﯼ را ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺁزادﯼ اﻓﺮاد ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺁﻳﻪ ﻗﺮان ﻣﻮرد ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ دﻳﮕﺮﯼ در‬
‫ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻓﺮدﯼ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻣﻮﺟﻮد در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
 ‫‪٢٣١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫وارد ﻣﻴﺴﺎزد‪ ،‬و ﺁﻧﺮا از ﻳﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁزادﻳﻬﺎﯼ ﻣﻨﺪرج در ﺁن ﺗﻬﯽ ﻣﻴﺴﺎزد‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻬﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ هﻨﻮز ﻓﺎﻗﺪ ﻗﺪرت ﺑﻮد اﻳﻦ ﺁزادﯼ را‬
‫ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮﺳﻤﻴﺖ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر"هﻴﭻ ﻣﻌﺎﺗﺒﺘﯽ‬
‫ﻞ ﺧﺪاﯼ و رﺳﻮل‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬و هﺮ ﮐﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽ رﻓﺖ و هﺮ ﮐﯽ‬
‫ﻧﺒﻮد از ِﻗ َﺒ ِ‬
‫‪٣٨‬‬
‫وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻗﺪرت دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ وﯼ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﯽ رﻓﺖ"‬
‫ﮐﺴﺎﻧﻴﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﻤﻴﺮوﻧﺪ ﺑﺴﺨﺘﯽ ﻣﺠﺎزات ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ُا َﺑﯽّ رهﺒﺮ ﺟﻨﺎح ﻟﻴﺒﺮال ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻟﺸﮑﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻨﮓ ﺑﺤﺮﮐﺖ در ﺁوردﻩ‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﻣﺤﻤﺪ از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺎرج ﻣﻴﺴﺎزد‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬از اداﻣﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ هﻨﻮز ﻗﺪرت درﮔﻴﺮﯼ و ﻣﺠﺎزات ﺳﻬﻞ و ﺁﺳﺎن وﯼ را‪،‬‬
‫ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻮﻳﻠﻢ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬در ﺧﻮد ﻧﻤﯽ دﻳﺪﻩ‪.‬‬

‫در ﺿﻤﻦ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻋﺮب ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎز هﻢ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺪارﮎ ﺣﻤﻼت ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﮔﺴﺘﺮش‬
‫ﻗﺪرﺗﺶ ﻣﯽ ﺷﺘﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ دﻋﻮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﮐﻤﮏ ﻣﺎﻟﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﺪارﮎ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﺷﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺎﺿﺎﻓﻪ هﺰار دﻳﻨﺎر ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻤﻮدﻩ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺎرج ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻔﺮات ﻓﻘﻴﺮ ﻟﺸﮑﺮ او را از ﺟﻬﺖ ﻧﻔﻘﻪ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﻣﺨﺎرج ﺳﻔﺮ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎنِ ﻣﺨﺎﻟﻒ‪ ‬ﺧﻮد را ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣﻴﻜﺸﺪ‬

‫ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮﮎ از ﭼﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﯽ اﻧﺪازﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬زﻳﺮا‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ رﻣﻴﺎن‪ ،‬در ﺁن ﺳﻄﺢ از ﻗﺪرت ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﯼ از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
‫ﻧﺎﺑﺨﺮداﻧﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻳﻨﮑﺎراز ﻟﺤﺎظ زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
 ‫‪٢٣٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ و دﺷﻮار ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﮔﺮم ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮ دور ﺑﻮدن ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻪ در ‪ ١۵٠‬ﻣﺎﻳﻠﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻗﺮار داﺷﺖ و در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺪارﮎ ﻣﺎﻟﯽ ﺳﻔﺮ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﺑﺎزان دﺷﻮار ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص‬
‫ﮐﻪ ﻗﺤﻄﯽ و ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ در ﺁن ﺳﺎل ﻧﻴﺰ ﮐﺎر را ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺟﻬﺖ ﺗﻬﻴﻪ‬
‫ﻣﺎﻳﺤﺘﺎج ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺤﺎل ﺧﻮد ﮔﺬاردﻩ ﺑﺠﻨﮓ ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺶ‬
‫از ﭘﻴﺶ دﺷﻮار ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺎ ﻗﺒﻼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻨﮓ دﻳﺪﻳﻢ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻧﻬﺎﺋﯽ‬
‫ﮐﻪ از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا‪ ،‬از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﺣﺘﺮاز ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ُاﺑَﯽ‬
‫ﮐﻪ هﺮﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﺧﻮد رهﺴﭙﺎر ﺟﻨﮓ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در هﻤﺎن اﺑﺘﺪاﯼ راﻩ ﭘﺸﻴﻤﺎن‬
‫و ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺪﻻﻳﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ در ﺑﺎﻻ‬
‫رﻏﺒﺘﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﺪاﺷﻨﺘﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬از ﺗﺮس ﻣﺤﻤﺪ و اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﺑﯽ ارادﻩ‪،‬‬
‫ﻣﺘﻌﺼﺐ و دﻧﺒﺎﻟﻪ روﯼ وﯼ راهﯽ ﺟﻨﮓ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ در‬
‫ﻣﺴﻴﺮ راﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن در راﻩ ﺗﺒﻮﮎ اﻓﺴﻮس ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﻣﯽ‬
‫ﭘﻨﺪارﻳﺪ ﮐﻪ ﻗﺘﺎل ﺑﺎ روﻣﻴﺎن هﻤﭽﻮن ﻗﺘﺎل ﺑﺎ ﻋﺮب اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺪاﯼ ﮐﻪ ﻓﺮدا دﺳﺘﻬﺎﯼ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﻧﺪ و‬
‫‪٣٩‬‬
‫ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اﺳﻴﺮﯼ ﺑﻪ روم ﺑﺮﻧﺪ‪".‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ هﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻮارد زﻳﺎدﯼ از ﺑﯽ‬
‫ﻧﻈﻤﯽ و ﺳﺮﭘﻴﭽﯽ از دﺳﺘﻮرات ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﭽﺸﻢ ﺑﺨﻮرد‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮ‬
‫ﺸﻘَﻖ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﺗﻌﺪادﯼ از‬
‫اﺳﻼم ﮐﻪ دﭼﺎر ﮐﻤﺒﻮد ﺁب ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﺗﺸﻨﮕﯽ زﻳﺎد ﺑﻪ وادﯼ ُﻣ َ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬از دﺳﺘﻮر ﻗﺒﻠﯽ وﯼ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺧﻮددارﯼ از ﻣﺼﺮف ﺁب ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻘﻴﻪ‬
‫ﺳﭙﺎﻩ‪ ،‬ﺳﺮﭘﻴﭽﯽ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻧﻬﺎ را ﻟﻌﻨﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ در ﺣﻘﺸﺎن دﻋﺎﯼ ﺑﺪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺘﯽ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻳﮏ رواﻳﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﻋﺪﻩ از ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮﮎ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن راﻩ‪،‬‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﺤﻤﺪ را ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻗﺼﺪ ﭘﺮﺗﺎب وﯼ از ﺻﺨﺮﻩ را ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از‬
 ‫‪٢٣٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪٤٠‬‬
‫راوﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎ دﺧﺎﻟﺖ اﷲ از اﻳﻦ ﺳﻮء ﻗﺼﺪ ﻧﺠﺎت ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫هﻤﻴﻦ ﻃﻮر‪ ،‬ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺧﺎرج ﺷﺪن ﻣﺤﻤﺪ از ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ از رهﺒﺮان‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‪ ،‬در ﺧﺎرج از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺴﺠﺪﯼ ﺑﻨﺎ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﻮرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﯽ ﺷﺎن اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻗﻴﺒﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺤﻤﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﻗﺼﺪ ﭘﻨﻬﺎﻧ ِ‬
‫ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﺮاﯼ ﮔﺮدﺁورﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺨﺎﻟﻒ وﯼ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﭘﺲ از‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺁن ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻪ او ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬

‫"ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻴﺮون ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺴﺠﺪﯼ ﺑﮑﺮدﻩ اﻳﻢ از ﺑﻬﺮ ﺿﻌﻴﻔﺎن‪ ،‬و اﻳﺸﺎن را ﮐﻪ ﻋﺬرﯼ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و‬
‫از ﺑﻬﺮ ﺷﺒﻬﺎﯼ ﺑﺎران ﮐﻪ ﻣﺮدم را ﻋﺬرﯼ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻏﺮﻳﺒﺎن ﮐﻪ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺁن ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻧﻤﺎز ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و‬
‫ﺑﺸﺐ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﭘﺎﯼ ﻣﯽ دارﻧﺪ؛ اﮐﻨﻮن ﻣﺎ را اﻟﺘﻤﺎس ﭼﻨﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﻴﺎﺋﯽ و ﺁن ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻧﻤﺎز‬
‫‪٤١‬‬
‫ﮐﻨﯽ"‪.‬‬

‫ﺁﻧﻬﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ "اﺑﻮ ﻋﺎﻣﺮ راهﺐ" ﮐﻪ داﺳﺘﺎن وﯼ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬و اﮐﻨﻮن ﻧﺰد‬
‫ﻗﻴﺼﺮ رم ﺑﺮاﯼ ﮔﺮد ﺁورﯼ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﺳﭙﺎﻩ و ورود ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﺎز ﺑﺮﮔﺰار ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا از ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﯽ اﻃﻼع ﺑﻮدﻩ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﻮل ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺗﺒﻮﮎ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﺎﻣﻪ ﻋﻤﻞ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ در ﻣﺴﺠﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﮕﺬارد‪ .‬وﻟﯽ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺗﺒﻮﮎ‪ ،‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺴﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺁﻧﺎن ﭘﯽ‬
‫ﯼ" را ﮐﻪ از اﻧﺼﺎر ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ‬
‫ﻣﻴﺒﺮد‪" ،‬ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ُدﺧﺸُﻢ" و "ﻋﺎﺻِﻢ ﺑﻦ ﻋَﺪ ّ‬
‫ﺗﺎ ﺁن ﻣﺴﺠﺪ را ﺁﺗﺶ زدﻩ وﻳﺮان ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫"ﺗﻮ اﯼ رﺳﻮل ﻣﺎ هﺮﮔﺰ در ﻣﺴﺠﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺪم ﻣﮕﺬار و هﻤﺎن ﻣﺴﺠﺪ )ﻗﺒﺎ( ﮐﻪ از اول ﺑﻨﻴﺎﻧﺶ ﺑﺮ ﺗﻘﻮاﯼ‬
‫ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻨﺎ ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ در ﺁن اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﮐﻨﯽ ﺳﺰاوارﺗﺮ اﺳﺖ‪ ...‬ﺁﻳﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪﯼ ﺑﻪ‬
‫ﻏﺮض ﺗﻘﻮا و ﺧﺪا ﭘﺮﺳﺘﯽ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﮐﺮدﻩ و رﺿﺎﯼ ﺣﻖ را ﻃﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺋﯽ‬
‫)ﺑﻪ ﻏﺮض ﮐﻔﺮ و ﻧﻔﺎق و ﺗﻔﺮﻗﻪ ﮐﻠﻤﻪ در اﺳﻼم( ﺳﺎزد و ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺳﺴﺘﯽ در ﮐﻨﺎر ﺳﻴﻞ ﮐﻪ زود ﺑﻪ‬
‫وﻳﺮاﻧﯽ ﮐﺸﺪ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺁن ﺑﻨﺎ از ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﺁﺗﺶ دوزخ اﻓﺘﺪ؟ )اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﻨﺎﯼ ﻧﻔﺎق و ﺳﺘﻢ اﺳﺖ( و ﺧﺪا‬
 ‫‪٢٣۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫∗‪٤٢‬‬
‫هﺮﮔﺰ ﺳﺘﻤﮑﺎران را هﺪاﻳﺖ ﻧﺨﻮاهﺪ ﮐﺮد‪".‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻮد از ﺳﺮﮐﻮب ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن در ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺤﻤﺪ در‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ در ﻃﻮل ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﯽ اش ﺑﻪ ﺗﺒﻮﮎ‪ ،‬در ﻣﺴﻴﺮ راﻩ‪١٧ ،‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﻣﺴﺎﺟﺪﯼ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﻪ ﺗﺠﻤﻌﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻧﻈﺎﻣﻬﺎﯼ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﻳﻴﺪ و ﺗﻤﺠﻴﺪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرهﺎ ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻤﻊ و ﺗﻤﻠﻖ ﮔﻮﺋﯽ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺸﺘﯽ ﺁدم ﺑﯽ ارادﻩ و ﮔﻮش ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا و ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻋﺎﺑﺪ )از رﻳﺸﻪ ﻋﺒﺪ ﺑﻤﻌﻨﯽ‬
‫ﺑﺮدﻩ و ﻏﻼم(‪ ،‬و ﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻌﺒﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻤﻊ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ ﺁزادﻩ و ﻣﻨﺘﻘﺪ ﺑﺪوﯼ ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﺟﺮﻳﺎن ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ ﺑﻪ ﺗﺒﻮﮎ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮردﯼ ﺑﺎ رﻣﯽ هﺎ‬
‫رخ ﻧﻤﯽ دهﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻣﺪد ‪ ٢٠‬ﺗﺎ ‪ ٣٠‬هﺰار ﻧﻔﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ رواﻳﺖ ﺑﻬﻤﺮاﻩ‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻌﻀﯽ از ﺟﻤﺎﻋﺖ هﺎﯼ ﻣﺴﻴﺤﯽ و ﻳﻬﻮدﯼ ﺳﺎﮐﻦ در ﺷﻤﺎل را‬
‫ﺑﻪ وﺣﺸﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ و زور‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ را ﺧﺮاج ﮔﺬار ﺧﻮد ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫اوﻟ ﯽ‪" ،‬ﻳﻮﺣﻨ ﺎ" رﺋ ﻴﺲ ﻣﺴ ﻴﺤﯽ"أﻳَﻠ ﻪ" ﺷ ﻬﺮ ﮐ ﻮﭼﮑﯽ در اﻧﺘﻬ ﺎﯼ ﺧﻠ ﻴﺞ ﻋﻘﺒ ﻪ‪،‬‬
‫ﺷ ﻤﺎﻟﯽ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄ ﻪ ﺳ ﺎﺣﻞ درﻳ ﺎﯼ ﺳ ﺮخ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣﺘﻌﻬ ﺪ ﺑ ﻪ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺳ ﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ‪٣٠٠‬‬
‫‪٤٣‬‬
‫درهﻢ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫دﻳﮕﺮﯼ‪ ،‬ﺳﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻳﻬﻮدﯼ ﻧﺸﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دو ﺗﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ اردن‬
‫ﮐﻨﻮﻧﯽ و ﺳﻮﻣﯽ ﻳﮏ دهﮑﺪﻩ ﻣﺎهﻴﮕﻴﺮﯼ در ﮐﻨﺎر درﻳﺎﯼ ﺳﺮخ ﺑﻮد‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ از‬
‫روﯼ ﺗﺮس ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺎج ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻮﺣﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬و‬
‫ﺳﻮﻣﯽ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺴﻴﺤﯽ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در واﺣﻪ " ُد َﻣ ُﺔ اﻟﺠَﻨﺪَل" ﻗﺮار‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬

‫∗ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺎزﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺳﺘﻤﻜﺎر در ﻗﺮان ﺑﺮ ﻣﻴﺨﻮرﻳﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﻫﺮﻛﺲ ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮده ﻳﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻔﺎر اﻓﻜﺎري آزادﻳﺨﻮاه و ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ او داﺷﺘﻪ اﻃﻼق ﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ از آن‬
‫درك ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬در ﺿﻤﻦ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻘﻮا ﻧﻴﺰ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻗﺮان ﺗﺮس از ﺧﺪا و ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‬
‫ﺗﺮس از ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﻓﺎﻗﺪ آن ﺑﻮده اﻧﺪ ﻟﺬا ﻛﺎرﺷﺎن ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ اي ﺟﺰ ﺗﻘﻮا ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪٢٣۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻌﺪ‪" ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ُاﺑَﯽ" رهﺒﺮ اﭘﻮزﻳﺴﻴﻮن ﻟﻴﺒﺮال و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﻼﻣﺘﻬﺎﯼ ﺳﺨﺖ وﻟﯽ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬هﻴﭽﮕﺎﻩ ﺟﺮات ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﺑﻪ او را ﻧﻴﺎﻓﺖ‪ ،‬در ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﻣﻴﮕﺬرد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﻮر وﯼ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﮔﺬارد و‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎﻋﺚ اﻋﺘﺮاض اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﻣﺘﻌﺼﺐ وﯼ ﺷﺪﻩ ﻣﺤﻤﺪ را ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﺁوردن ﺁﻳﻪ اﯼ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ در ﺁن ﺧﺪا ﻧﻴﺰ او را از ﻧﻤﺎز ﮔﺬاردن ﺑﺮﺳﺮ ﺧﺎﮎ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﮔﺎهًﺎ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ورزﻳﺪﻩ از ﺗﺒﻌﻴﺖ ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ از دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ وﯼ‬
‫اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽ ورزﻳﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫"دﻳﮕﺮ هﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﻴﺖ ﺁن ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪﻩ و ﺑﺮ ﺟﻨﺎزﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ دﻋﺎ ﻣﺎﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫‪٤٤‬‬
‫رﺳﻮل و ﺧﺪاﻳﺶ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ و در ﺣﺎل ﻓﺴﻖ و ﺑﺪﮐﺎرﯼ ﻣﺮدﻧﺪ"‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺎزهﻢ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﺟﺰو‬
‫ﮐﻔﺎر ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن و ﻧﻈﺮات درﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ اﺳﻼم ﺑﻪ ﻓﺴﻖ و‬
‫ﺑﺪﮐﺎرﯼ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺷﺪﻩ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎد از ﺣﮑﻮﻣﺖ و رﺋﻴﺲ ﺁن در ﺣﺪ ﮐﻔﺮ و اﻧﮑﺎر ﺧﺪا و‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮش ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺮگ ُاﺑَﯽ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻪ اﭘﻮزﻳﺴﻴﻮن ﻣﺤﻤﺪ‬
‫وارد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻋﻤﻼ ﺁﻧﺮا از ﮐﺎر ﻣﯽ اﻧﺪازد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻳﻮغ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺧﻮد ﺑﺮ ﮔﺮدن ﻣﺮدم را‬

‫ﺗﻨﮕﺘﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮﮎ و در ﻣﺎﻩ ذﻳﻘﻌﺪﻩ هﻤﺎﻧﺴﺎل‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ را‬

‫ﻣﺎﻣﻮر اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﮥ ﺣﺞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﻋﻠﯽ را ﻧﻴﺰ ﺑﺪﻧﺒﺎل او‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ‪ ۴٠‬ﺁﻳﻪ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ از ﺳﻮرﻩ ﺑﺮاﺋﺖ ﻳﺎ ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬راهﯽ ﻣﮑﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺗﺎ ﻓﺮاﻣﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ وﯼ را در‬
‫ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﮐﻔﺎر ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ ﮐﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺳﻮرﻩ اﺑﺪاﻋﯽ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ در اﺑﺘﺪا از "ﻧﻘﺾ ﻋﻬﺪ ﮐﻔﺎر"‬
‫و ﺳﭙﺲ از ﻣﺬﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن و در ﺁﺧﺮ از ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮﮎ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ اﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎن‪ ،‬دادن اوﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻮم ﭼﻬﺎر ﻣﺎهﻪ ﺑﻪ هﻤﻪ‬
 ‫‪٢٣۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺑﻪ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻣﻮﻇﻒ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻩ‪ ،‬هﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ را ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ هﻨﻮز‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎء دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻘﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫"ﭘﺲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻩ دﻳﮕﺮ ﻣﻬﻠﺖ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در زﻣﻴﻦ ﮔﺮدش و ﺁﺳﺎﻳﺶ ﮐﻨﻴﺪ‪...‬‬
‫و در ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ روز ﺣﺞ )روز ﻋﺮﻓﻪ ﻳﺎ روز ﻋﻴﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ درﻣﮑﻪ ﺟﻤﻌﻨﺪ ﻳﺎ ﺁﻧﺮوز ﮐﻪ ﻣﻮﻣﻨﺎن و‬
‫ﻣﺸﺮﮐﺎن هﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ( ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺑﻪ ﻣﺮدم اﻋﻼم ﻣﻴﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺧﺪا و‬
‫رﺳﻮﻟﺶ ﺑﻴﺰارﻧﺪ از ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ‪ .‬ﭘﺲ هﺮ ﮔﺎﻩ ﺷﻤﺎ ﻣﺸﺮﮐﺎن از ﺷﺮﮎ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮدﻩ )ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﻳﺪﻳﺪ(‬
‫ﺑﺮاﻳﺘﺎن در دﻧﻴﺎ و ﻋُﻘﺒﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ ...‬و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺎورﻧﺪ ﻣﮋدﻩ ﻋﺬاب دردﻧﺎﮎ )ﻋﺬاب‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ در دﻧﻴﺎ و ﺁﺗﺶ دوزخ در ﺁﺧﺮت( ﺑﻪ ﺁن ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺮﺳﺎن‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺁن ﮔﺮوﻩ از ﻣﺸﺮﮐﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻬﺪ ﺑﺴﺘﻪ اﻳﺪ و هﻴﭻ ﻋﻬﺪ ﺷﻤﺎ ﻧﺸﮑﺴﺘﻨﺪ و هﻴﭽﻴﮏ از دﺷﻤﻨﺎن ﺷﻤﺎ را ﻳﺎرﯼ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻬﺪ را ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺮر داﺷﺘﻪ اﻳﺪ ﻧﮕﺎﻩ دارﻳﺪ‪ ...‬ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺎهﻬﺎﯼ ﺣﺮام )ذﯼ اﻟﻘﻌﺪﻩ‪ ،‬ذﯼ‬
‫اﻟﺤﺠﻪ ‪ ،‬ﻣﺤﺮم و ﺻﻔﺮ( در ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ را هﺮ ﺟﺎ ﻳﺎﺑﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪ و ﺁﻧﻬﺎ را‬
‫‪٤٥‬‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﻨﻴﺪ و از هﺮ ﺳﻮ در ﮐﻤﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪".‬‬

‫در ﺿﻤﻦ ﻋﻠﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺤﻤﺪ اﻋﻼم ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ از ﺳﺎل اﻳﻨﺪﻩ‬
‫ﺑﺒﻌﺪ ﺣﻖ زﻳﺎرت ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ و رﺳﻢ ﺑﺪوﯼ ﺑﺮهﻨﮕﯽ ﺑﻬﻨﮑﺎم ﻃﻮاف ﮐﻌﺒﻪ‬
‫را ﻧﻴﺰ ﻟﻐﻮ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁن زﻣﺎن ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﻗﺒﺎﻳﻠﯽ ﮐﻪ هﻨﻮز ﺑﻪ‬
‫ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﺪوﯼ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺑﻴﻌﺖ ﮐﺮدﻩ ﻳﺎ ﺑﺰور ﺗﺴﻠﻴﻢ وﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﮑﻴﺎن‪ ،‬هﻨﻮز اﺳﻼم‬
‫ﻧﻴﺎوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬
‫ﻗﺮاردادهﺎﯼ ﺻﻠﺢ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺗﻌﺮض ﻧﻨﻤﻮدﻩ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن هﻢ‬
‫ﮐﻤﮏ ﻧﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ ﺑﺎﺳﺘﺜﻨﺎﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮاداد ﺻﻠﺢ داﺷﺘﻪ‪ ،‬و در‬
‫ﻣﻮرد ﺁﻧﻬﺎ هﻢ ﺗﺎ ﺑﺴﺮ ﺁﻣﺪن زﻣﺎن ﻗﺮارداد‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻩ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم‬
‫ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬و از ﮐﻠﻴﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻩ‪ ،‬در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬هﺮ ﺟﺎ ﭘﺎﮔﺎن ﻳﺎ ﻋﺮب ﮐﺎﻓﺮﯼ را ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ هﻨﻮز ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻴﺪرﻧﮓ‬
 ‫‪٢٣٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫∗‬
‫ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن از ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭼﺎﻟﺸﯽ ﺑﺮﺧﻮردار‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻠﻘﻪ اﺳﺘﺒﺪاد ﺧﻮد ﺑﻪ ﮔﺮدن اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ را ﺗﻨﮕﺘﺮ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺳﻴﺎﻩ‬
‫و ﺗﺌﻮﮐﺮاﺗﻴﮑﯽ را ﮐﻪ ﺑﭙﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ و ﻧﺎﮔﺮوﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ و ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﻤﻪ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ ﻳﻌﻨﯽ ﻋﻨﺎﺻﺮ‬
‫ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ و روﺷﻨﻔﮑﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ را اﻋﻼم ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬او ﻇﺎهﺮا‬
‫هﺪف ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﺮدن ﺗﻤﺎم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﯽ را دﻧﺒﺎل ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬وﻟﯽ درﭘﺸﺖ اﻳﻦ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﮐﺮدن‪ ،‬رﻳﺸﻪ ﮐﻦ ﮐﺮدن ﺑﻘﺎﻳﺎﯼ هﻤﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﺁزادﯼ ﺧﻮاهﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﺪوﯼ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮐﺮدن ﮐﺎﻣﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﻣﺂﺑﺎﻧﻪ و ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮد را‬
‫دﻧﺒﺎل ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﯽ در ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ ﮐﺮدن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺪور از ﺣﺸﻮ‬
‫و زواﺋﺪ ﺑﺪوﯼ و اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺁن و اﺳﺘﻘﺮار ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﺎﻣﻼ هﻴﺮارﺷﻴﮏ و ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ‬
‫ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺠﺎﯼ ﺁﻧﺮا دارد‪ .‬ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺣﺎﺿﺮ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ ﭘﺲ از‬
‫ﺷﻨﻴﺪن اوﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻮم ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻠﯽ ﺑﺮ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﺎ از ﭘﻴﻤﺎن ﺗﻮ و ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮﻳﺖ ﺑﻴﺰارﻳﻢ و ﺟﺰ ﻃﻌﻨﻪ و ﺿﺮﺑﺖ ﭼﻴﺰﯼ در ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ و ﭼﻮن‬
‫ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ هﻤﺪﻳﮕﺮ را ﻣﻼﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻗﺮﺷﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﻣﻴﮑﻨﻴﺪ و هﻤﻪ‬
‫‪٤٦‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪".‬‬

‫در هﻤﻴﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﺳﺎل ﻧﻬﻢ هﺠﺮت‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻬﺮا‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﻰ‬
‫ﺑﻜﺎ‪ ،‬ﺑﺮاى ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬هﻤﻴﻨﻄﻮر‪ ،‬ﻃﺎﻳﻔﻪ "ﺳﻌﺪ هﺬﻳﻢ" ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻘﻴﻪ از روﯼ ﺗﺮس ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬درهﻤﻴﻦ ﻣﺮاﺳﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ و ﻗﺘﻞ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺳﻨﻦ ﻋﺮب در ﻣﺎهﻬﺎﯼ‬

‫∗ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ﻧﻈﺎم ﻃﺎﻟﺒﺎن و ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ و ﻧﻈﺎم ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻦ ﻻدن ﻣﺘﻔﺎوت از ﻧﻄـﺎم‬
‫اﺳﻼﻣﻲ در ﺷﻜﻞ ﻧﺎب ﻣﺤﻤﺪي آﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻛﻪ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﻫﺎ ﺑﻮد ﻫﻴﭽﮕـﺎه اﻋـﻼم ﻧﻜـﺮد ﻛـﻪ در‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﺲ از ﻳﻚ ﻣﻬﻠﺖ ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻫﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺸﺮﻛﻴﻦ را در ﻫﺮ ﺟﺎ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٣٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺣﺮام ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻼل ﮔﺸﺘﻪ ﮐﺸﺘﻦ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ در ﺗﻤﺎم ﻣﺎهﻬﺎﯼ‬
‫‪٤٧‬‬
‫ﺳﺎل ﺑﺪون اﺷﮑﺎل اﻋﻼم ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻃﺎﺋﻒ‬
‫و ﺷﻜﺴﺘﻦ اَل ﻻت‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﺛﻘﻴﻔﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ از ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺁﻧﻬﺎ در ﺷﻬﺮ ﻃﺎﺋﻒ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ اى ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ و ﺳﭙﺲ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬زﻳﺮ ﻓﺸﺎر هﻮازن و ﻗﺒﺎﻳﻞ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ در ﺧﺎرج از ﻗﻠﻌﻪ راﻩ را ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﺷﺎن ﺑﺎ ﻣﮑﻪ را ﻗﻄﻊ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ وﮔﻠﻪ هﺎﻳﺸﺎن را در ﭼﺮاﮔﺎهﻬﺎ ﻏﺎرت ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از دﻩ ﻣﺎﻩ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪،‬‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺁﻣﺎدۀ ﭘﺬﻳﺮش ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ اﻳﮑﻪ "ﻋﻤﺮوﺑﻦ اﻣﻴﻪ ﻋﻼﺟﻰ" ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮔﻮﻳﺎى اوﺿﺎع ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪ .‬او ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪..." :‬اﻳﻨﻤﺮد )ﻣﺤﻤﺪ( ﭼﻨﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻰ و‬
‫هﻤﻪ ﻋﺮﺑﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﺷﻤﺎ ﺗﺎب ﺟﻨﮓ ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﺪارﻳﺪ‪ ،‬در آﺎر ﺧﻮد‬
‫ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ‪".‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻨﯽ ﺛﻘﻴﻒ در ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن ﺑﺮاﯼ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻰ ﺁﻳﻨﺪ‬
‫از ﺁﻧﺠﺎ آﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل او اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺮاى ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺟﺎن اﻗﻮام و اﻣﻮال ﺧﻮد از‬
‫او درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﻰ ﺑﻪ ﻏﺬاﺋﻰ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻠﻮﻳﺸﺎن ﻣﻴﮕﺬارد اﻃﻤﻴﻨﺎن‬
‫ﻧﻤﻴﻜﻨﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ وﻗﺘﻰ آﻪ ﺁورﻧﺪﻩ ﻏﺬا ﺧﻮد از ﺁن ﺗﻨﺎول ﻣﻴﻜﻨﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺁن ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﺻﻠﺢ و ﻋﻘﺪ اﺗﺤﺎد ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺷﺮط را ﭘﻴﺶ ﻣﻴﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ اﻟﻬﻪ ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺷﻬﺮ ﺧﻮد‪ ،‬اَل ﻻت‪ ،‬اداﻣﻪ دهﻨﺪ‪ .‬ﻣﺠﺎز ﺑﻪ ﻧﻮﺷﻴﺪن‬
‫ﺷﺮاب از ﺗﺎﮐﺴﺘﺎن هﺎﯼ ﻣﻌﺮوف ﺧﻮد و ﻗﺮض دادن ﭘﻮل ﺧﻮد و درﻳﺎﻓﺖ ﺑﻬﺮﻩ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ را رد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن "اَل ﻻت" ﺑﺮاﯼ ﺳﻪ ﺳﺎل و ﺣﺘﯽ ﻳﮑﻤﺎﻩ و ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ از ﺗﻌﺮض ﺑﻪ ﺁن‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺖ ال ﻻت‪ ،‬ﺑﺠﺎﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺁﻧﺮا وﻳﺮان ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬و دﻳﮕﺮ اﻳﻨﮑﻪ در ﻣﻮرد روزﻩ ﻣﺎﻩ‬
 ‫‪٢٣٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫رﻣﻀﺎن ﺳﺨﺘﮕﻴﺮﯼ ﮐﻤﺘﺮﯼ در ﻣﻮرد ﺁﻧﻬﺎ اﻋﻤﺎل ﮔﺮدد‪ ،‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﮑﺎن ﻣﻘﺪﺳﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺂن "واج" ﻣﻴﮕﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺪس ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺗﺎﺑﻮﯼ )ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ( ﺷﮑﺎر‬
‫‪٤٨‬‬
‫ﻋﺪﱠﻩ" ﻣﻌﺮوف ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫و ﻗﻄﻊ درﺧﺘﺎن ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ " ِ‬

‫هﺮﭼﻨﺪ ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻞ اﻳﻦ ﺗﻮﻓﻘﻨﺎﻣﻪ از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ در‬
‫ﻣﺘﻦ ﺁن درﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺎﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا از ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫‪٤٩‬‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺰﺣﺎﺋﺰ اهﻤﻴﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﺛﻘﻔﻴﺎن ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ آﻪ ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻬﻠﺖ ﺑﺮاى ﻧﮕﻪ‬

‫داﺷﺘﻦ ﻻت "اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﺑﺎ ﺑﻘﺎى ﻻت‪ ،‬از ﺗﻌﺮض ﺳﻔﻴﻬﺎن و زﻧﺎن و ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺼﻮن ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﻗﻮم از وﻳﺮاﻧﻰ ﺁن ﺁﺷﻔﺘﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﺳﻼم در دﻟﺸﺎن ﻧﻔﻮذ‬
‫ﻳﺎﺑﺪ"‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺘﻦ ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﻧﻈﺮﺧﻮاهﯽ‬
‫از اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت زﻳﺎدﯼ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ دو ﭼﻴﺰ را ﺑﻤﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫اول اﻳﻨﮑﻪ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ در ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ ﻣﺎﻗﺒﻞ اﺳﻼم را ﺑﻤﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﺎ در ﻣﻮرد ﺳﺮﺧﭙﻮﺳﺘﺎن ﻗﺎرﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ ﻗﺒﻞ از‬
‫رﺳﻴﺪن ﺳﻔﻴﺪ ﭘﻮﺳﺘﺎن ﻣﻴﺒﻴﻨﻴﻢ∗‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻳﺎ رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺎﺳﯽ و در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ در ﻣﻮرد ﺟﻨﮓ و ﺻﻠﺢ ﺣﻖ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﺠﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ و هﺮ‬
‫ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺗﻮدﻩ اﻋﻀﺎ ﻣﯽ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫و دوم اﻳﻨﮑﻪ ﺗﻮدﻩ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل اﺳﻼم ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
‫وﺣﺸﺖ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ آﻪ در ﺻﻮرت وﻳﺮان آﺮدن ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻻت‪ ،‬ﺑﺖ ﻣﻮرد ﭘﺮﺳﺘﺶ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ و اﻧﺘﻘﺎم اﻓﺮاد ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﺑﺨﺼﻮص زﻧﺎن ﮐﻪ ﺟﺰو ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺟﺪى‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫∗ ﺑﺮاي اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻛﺘﺎب زن و ﺳﻜﺲ در ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬اﺛﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢۴٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺮس ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن از ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﺧﺸﻢ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﺮدم ﺑﯽ دﻟﻴﻞ‬
‫ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﻃﺒﺮﯼ وﻗﺘﯽ "ﻋﺮوة ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺛﻘﻔﯽ" ﮐﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ و در ﻣﻴﺎن ﺛﻘﻔﻴﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺒﻮب و ﻣﺤﺘﺮم ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ "از ﺑﺎﻻﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﮐﺴﺎن را ﺑﻪ اﺳﻼم ﺧﻮاﻧﺪ و دﻳﻦ ﺧﻮد را‬
‫‪٥٠‬‬
‫ﺁﺷﮑﺎر ﮐﺮد‪ ،‬از هﺮ ﺳﻮ ﺑﻪ او ﺗﻴﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺗﻴﺮﯼ ﺑﺪو رﺳﻴﺪ و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ"‪.‬‬

‫ﺧﺸﻢ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ و ﺛﻘﻔﻴﺎن ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﭼﻨﺎن ﺣﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫وﻗﺘﯽ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن را ﺑﺮاى ﺷﻜﺴﺘﻦ ﺁل ﻻت ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ او ﺟﺮات اﻳﻨﻜﺎر را‬
‫ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ از "ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ" آﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن و از ﻃﺎﻳﻔﻪ "ﺑﻨﻰ ﻣﻌﺘﺐ" ﺑﻮدﻩ ﻣﻰ‬
‫ﺧﻮاهﺪ آﻪ در ﭘﻨﺎﻩ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد اﻳﻨﻜﺎر را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺻﺤﻨﻪ وﻳﺮان‬
‫ﮐﺮدن اَل ﻻت‪ ،‬ﺑﺖ ﺑﺰرگ ﺑﻨﯽ ﺛﻘﻴﻔﻪ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺳﺎل ﻧﻬﻢ هﺠﺮﯼ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺗﺎﺛﺮ اﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﺮى ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"و ﭼﻮن ﻣﻐﻴﺮﻩ وارد ﺷﺪ ﻻت را ﺑﺎ آﻠﻨﮓ آﻮﻓﺘﻦ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻨﻰ ﻣﻌﺘﺐ ﻃﺎﻳﻔﻪ وى‪ ،‬اﻃﺮاﻓﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻣﺒﺎدا ﺗﻴﺮ ﺑﻴﻨﺪازﻧﺪ ﻳﺎ ﺧﻮﻧﺶ را ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻋﺮوﻩ را آﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و زﻧﺎن ﺛﻘﻴﻒ ﺳﺮ ﺑﺮهﻨﻪ‬
‫‪٥١‬‬
‫ﺑﺮون ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮ ﺑﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰ ﮔﺮﻳﺴﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻦ ال ﻻت ﻧﺸ ﺎﻧﯽ ازﻣﻴ ﺎن رﻓ ﺘﻦ دﻣﮑﺮاﺳ ﯽ ﻣ ﺬهﺒﯽ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن و‬

‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﯽ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ اﷲ ﺑﺠﺎﯼ ﺁن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻮاﻧﻊ ﭘﻴﺸﺮوي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬

‫ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺳﻠﻄﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻗﺴﻤﺖ هﺎﯼ ﻣﻬﻤﯽ ازﺷﺒﻪ‬
‫ﺟﺰﻳﺮهﻌﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﻨﻬﺎﯼ ﻳﻤﻦ در ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﮐﺰﯼ و ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ‬
‫ﮐﻨﺘﺮل رم در ﺷﻤﺎل )ﺷﺎم و ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ( ‪ ،‬و ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل اﻳﺮان در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ‬
‫)ﻋﺮاق( ﺑﮕﺴﺘﺮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻗﻠﻤﺮو دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬از ﻧﻮار ﻏﺮﺑﯽ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯼ ﮐﻪ از ﻣﺮزهﺎﯼ رم در ﺷﻤﺎل ﺷﺮوع ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻤﻮازات درﻳﺎﯼ‬
 ‫‪٢۴١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺳﺮخ‪ ،‬از ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻣﮑﻪ و ﻃﺎﺋﻒ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﺠﺮان دروازﻩ ﻳﻤﻦ در ﺟﻨﻮب ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻌﺪﯼ ﺁن ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﺑﺴﻮﯼ ﺷﻤﺎل )ﺳﻮرﻳﻪ و ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ(‪ ،‬ﻳﺎ ﺷﻤﺎل‬
‫ﺷﺮﻗﯽ )ﻋﺮاق( و ﻳﺎ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ )ﻧﺠﺮان و ﻳﻤﻦ( و ﻣﺮﮐﺰﯼ )ﻳﻤﺎﻣﻪ( ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎ ﻗﺒﻼ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در دو ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﮐﻪ‬
‫ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل رﻣﯽ هﺎ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻳﮑﯽ )ﺟﻨﮓ ﻣﺆﺗﻪ( ﺑﺴﺨﺘﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ و در‬
‫دوﻣﯽ )ﺗﺒﻮﮎ(‪ ،‬ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ ﺟﺮات درﮔﻴﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ دﺷﻤﻦ و ﺣﺘﯽ ﻧﺰدﻳﮏ‬
‫ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺮزهﺎﯼ ﺁﻧﺮا داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺰ ﺁﻧﮑﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﺎﺋﯽ از ﺣﮑﺎم و ﺟﻤﺎﻋﺖ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺴﻴﺤﯽ ﻧﺸﻴﻦ در ﺧﺎرج از ﻗﻠﻤﺮو رم را ﺗﺎﺑﻊ و ﺑﺎﺟﮕﺰار ﺧﻮد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﯼ از‬
‫ﭘﻴﺶ ﻧﺒﺮدﻩ‪ ،‬دﺳﺖ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﻧﻴﺰ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اﻳﺮان ﻗﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺎزﮔﯽ از رم ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ و در ﮐﻮران ﮐﺸﻤﮑﺸﻬﺎﯼ داﺧﻠﯽ ﻣﯽ ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬هﻨﻮز ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎراﯼ درﮔﻴﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ ﺁن را در ﺧﻮد ﻧﻤﯽ دﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻤﻦ ﻧﻴﺰ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ‪ ،‬ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺷﮑﺴﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن از رم و ﺧﺮوج از‬
‫ﺁن‪ -‬ﮐﻪ ﺑﺘﺎزﮔﯽ رخ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺟﺎﺋﯽ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻣﻮﺟﻮدش ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺣﺘﯽ ﻓﮑﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ را در ﺳﺮ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﺧﻼء ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ اﻳﺮان از ﺁن‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻌﺪﯼ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺮوﯼ ﻣﺤﻤﺪ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪاد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻤﺎل ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ اﯼ را‬

‫ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻩ‪،‬ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺗﻤﺪن هﺎﯼ ﻗﺪﻳﻤﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒﻞ‬
‫ﭘﺮوﺳﻪ ﺗﺸﮑﻴﻞ دوﻟﺖ و ورود ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪن را از ﺳﺮ ﮔﺬراﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎهﯽ‬
‫هﺎﯼ ﺳﺒﺎﺋﻴﺎن در ﺟﻨﻮب و َﻧﺒَﻄﻴﻮن در ﺷﻤﺎل ﺑﺮ ﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﻣﻮارد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ دوﻟﺘﻬﺎ ﻗﺎدر و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ اﻧﺠﺎم ﺁن ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﻗﺪرت ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﺮاﺳﺮ‬
‫ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و اﻳﺠﺎد ﻳﮏ دوﻟﺖ ﺳﺮاﺳﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﺗﻤﺎم ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪٢۴٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺑﻌﺪاﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺣﺘﯽ رﻣﯽ هﺎ ﮐﻪ در اواﺧﺮ ﻗﺮن اول ق‪ .‬م‪ .‬ﺑﻪ ﻳﻤﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ ﮐﺮدﻩ و در‬
‫ﻗﺮن هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ )ﻗﺮن ﺳﻮم ﻣﻴﻼدﯼ( ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﻧﺒﻄﻴﻮن را ﺿﻤﻴﻤﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪،‬‬
‫و ﺑﻌﺪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﮐﻪ درﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﻣﻴﻼدﯼ ﻧﺎوﮔﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﺮف ﻳﻤﻦ رواﻧﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺮدﻩ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از اﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﺧﻮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺪﯼ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﺮف ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ و ﮔﺴﺘﺮش ﻗﺪرت دوﻟﺘﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻧﺪادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺘﯽ ﻳﮑﺒﺎر ﻗﺒﻞ از ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻓﺮدﯼ ﺑﻨﺎم ﻋﺜﻤﺎن ﻃﯽ ﻳﮏ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺳﻌﯽ‬
‫در روﯼ ﮐﺎر ﺁوردن ﻳﮏ دوﻟﺖ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﮐﻨﺘﺮل رم در ﻣﮑﻪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪،‬‬
‫دﺳﻴﺴﻪ اش ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻮراﯼ "ﻣﻠﻌﻪ" ﮐﻪ ﺷﻮراﯼ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻗﺮﻳﺶ ﺳﺎﮐﻦ ﻣﮑﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺸﺪت ﻣﺤﮑﻮم و ﺧﻨﺜﯽ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮔﺬار ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺪن ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻓﺘﺎدﻩ ﺷﻬﺮهﺎﯼ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺼﻮن از ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ ﻗﺪرت‬
‫ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ دوﻟﺘﯽ در ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان دﻣﮑﺮات ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺁﻧﺰﻣﺎن‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ رﻣﯽ هﺎ در ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب‪ ،‬و ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺷﺪن ﺑﻌﺪﯼ اﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ‪،‬‬
‫ﻧﻔﻮذ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺬاهﺐ ﺧﺎص ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫زور و اﺟﺒﺎر اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ رم و ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺴﻴﺤﯽ اش ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺣﺒﺸﻪ‬
‫ﺣﺎﻣﯽ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ در رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ رﻣﯽ هﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ در‬
‫ﻳﻤﻦ و ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ از ﺟﻤﺎﻋﺘﻬﺎﯼ ﻳﻬﻮدﯼ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ ‪.‬‬

‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﺳﺒﺎ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ هﺎﯼ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﮐﻢ وﺑﻴﺶ ﻗﺮن هﺸﺘﻢ ق‪ .‬م‪ ،.‬ﺑﺮ وﻳﺮاﻧﻪ هﺎﯼ ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ و اﺷﺘﺮاﮐﯽ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺸﻒ ﺑﺎدهﺎﯼ ﻣﺎﻧﺴﻮن در اواﺋﻞ ﻗﺮن دوم ق‪ .‬م‪ .‬و ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ رﻣﯽ هﺎ در اواﺧﺮ ﻗﺮن اول ق‪ .‬م‪ .‬ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﺂرﻳﺐ‪ ،‬ﺗﻀﻌﻴﻒ و رو ﺑﺰوال‬
 ‫‪٢۴٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﻴﺮود‪ .‬ﭘﺲ از ﺁن‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺳﺪ ﻣﺂرﻳﺐ در ‪ ۴٠٠‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻬﻠﮑﯽ ﺑﻪ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﺎورزﯼ ﻳﻤﻦ وارد ﻣﻴﺴﺎزد‪.‬‬
‫در ‪ ۵٢۵‬ﻣﻴﻼدﯼ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﺣﺒﺸﻪ ﮐﻪ ﻣﺴﻴﺤﯽ و ﻣﺘﺤﺪ رم ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺁﻧﺮا ﻣﻮرد‬
‫ﺣﻤﻠﻪ واﺷﻐﺎل ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻩ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﻳﻬﻮدﯼ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﺁﻧﺮا ﮐﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن را‬
‫ﺗﺤﺖ ﺁزار و اذﻳﺖ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻴﺪادﻩ اﺳﺖ ﺑﺮﮐﻨﺎر ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ ۵۵٠‬ﺳﺪ ﻣﺂرﻳﺐ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎر دوم وﻳﺮان ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺮاﺑﯽ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺒﺎر‬
‫ﻣﯽ ﺁورد اﻓﺘﺼﺎد ﮐﺸﺎورزﯼ ﻳﻤﻦ را ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻳﻤﻦ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻳﮑﯽ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺸﻤﺎر‬
‫ﻣﻴﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬زﻳﺮ ﺿﺮﺑﺎت اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﭘﯽ در ﭘﯽ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁن وارد ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﺑﮑﻠﯽ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺷﺪﻩ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم زﻳﺮ ﺣﻤﻼت اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﭘﺎﮔﺎن‪ ،‬ﮐﻪ از ﻗﺮن هﺎ‬
‫ﻗﺒﻞ ﺑﻄﻮر ﻣﺪاوم ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺁﺑﺎد ﺁن دﺳﺖ اﻧﺪازﯼ ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬از ﭘﺎ در ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﺗﺤﺖ‬
‫ﺳﻠﻄﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﺁﻧﺎن در ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮏ ﭘﺲ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺗﺎرﻳﺨﯽ∗ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ و ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ و ﻣﺤﻠﯽ ﺁﻧﺎن ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺤﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺎ ﻧﺎوﮔﺎن ﺧﻮد‪ ،‬در ‪ ۵٧٢‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﻳﻤﻦ‬
‫را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﺧﻮد در ﺁوردﻩ‪ ،‬ﺣﺒﺸﻴﺎن را از ﺁن ﺑﻴﺮون ﻣﻴﺮﻳﺰﻧﺪ‪ ،‬و ﺗﺎ ﺳﺎل‪،۶٢٧‬‬
‫ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ درﮔﻴﺮ ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺁﻧﺮا ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻮد ﻧﮕﻪ‬
‫ﻣﻴﺪارد‪.‬‬

‫∗ﺑﺎرور ﺳﺎزى ﻣﺼﻨﻮﻋﻰ زﻣﻴﻦ ﻛﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺧﺮاﺑﻰ ﺳﻴﺴﺘﻢ آﺑﻴﺎرى ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﻋﻜﺲ ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﺪﻫﻨﺪه‬
‫اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﺴﺘﺮه اى ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻰ ﺑﺎ درﺧﺸﺶ زﻳﺮ ﻛﺸﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ اﻛﻨﻮن ﺑﻰ ﺣﺎﺻﻞ و ﻟﻢ ﻳﺰرع‬
‫اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ‪.‬ﭘﺎﻟﻤﻴﺮا‪ ،‬ﭘﺘﺮا‪ ،‬ﺧﺮاﺑﻪ ﻫﺎى ﻳﻤﻦ ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻘﻰ در ﻣﺼﺮ‪ ،‬اﻳﺮان و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن؛ ﻫﻤﮕﻲ ﮔﻮﻳﺎى اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﻚ ﺟﻨﮓ ﻧﺎﺑﻮد ﻛﻨﻨﺪه ﻳﻚ ﻛﺸﻮر را ﺑﺮاى ﻗﺮن ﻫﺎ ﺧﺎﻟﻰ از ﺳﻜﻨﻪ ﻛﺮده و آﻧﺮا از ﺗﻤﺪن ﻟﺨﺖ و ﺧﺎﻟﻰ ﻣﻰ‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ " ‪.‬‬
‫‪Marx and engels، On Religion، Schocken Book، New York، ١٩۴۶, pp. 421-52.‬‬
 ‫‪٢۴۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺷﻜﺴﺖ اﻳﺮان از رم‬

‫و ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺧﻼء ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺤﻤﺪ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬

‫ﺷﮑﺴﺖ اﻳﺮان از رم ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺗﺤﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺤﻤﺪ رخ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬

‫ﺷﮑﺴﺖ ﭼﻨﺎن ﺧﻼء ﻗﺪرﺗﯽ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﻮﺑﯽ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰﯼ و ﺷﺮﻗﯽ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ‬
‫ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد ﮐﻪ ﺑﺪون ﺁن ﭘﻴﺸﺮوﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺘﻤﻞ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ‬
‫ﺁﻣﺪ‪.‬‬

‫در دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ،۶٢٧‬اﻧﺪﮐﯽ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق ﺑﭙﺎﻳﺎن‬

‫ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬هﺮاﮐﻠﻴﻮس در ﻧﻴﻨﻮا اﻳﺮاﻧﻴﺎن را ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﮑﺴﺖ در ﺷﺮاﻳﻄﯽ‬
‫رخ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ اﻧﺪﮐﯽ ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ‪ ۶٢٠- ۶٠٠‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬رﻣﯽ هﺎ در ﻳﮏ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ از ﺷﮑﺴﺖ هﺎﯼ ﺳﺨﺖ از اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺷﺮﻗﯽ ﺧﻮﻳﺶ "ﮐﻨﺴﺘﺎﻧﺘﻴﻦ‬
‫ﭘﻞ"∗ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺁﻧﺎن در ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪت هﺎﯼ زﻳﺎد‬
‫ﻣﺮدم ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻓﺮار اﻣﭙﺮاﻃﻮر از ﮐﻨﺴﺘﺎﻧﺘﻴﻦ ﭘﻞ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺷﮑﺴﺖ هﺎﯼ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻌﻘﺐ ﺑﻨﺸﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫هﺮاﮐﻠﻴﻮس ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺧﺮوج از ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺑﺎ ﺟﺴﺎرت دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻬﺎﺟﻢ زدﻩ‬

‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن را در ‪ ۶٢٧‬در ﻧﻴﻨﻮا ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻮﯼ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬
‫ﺗﻴﺴﻔﻮن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﻧﺠﺒﺎ و اﺷﺮاف اﻳﺮاﻧﯽ "ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﻳﺰ" را ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر‬
‫اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺧﻠﻊ و ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻣﺤﮑﻮم ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﺪن ﭘﺴﺮش "ﻗﺒﺎد‬
‫ﺷﻴﺮوﻳﻪ" ﺑﺠﺎﯼ وﯼ ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﺑﺎ هﺮاﮐﻠﻴﻮس ﻣﺒﺎدرت ﻣﻴﻮرزﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺣﺪَﻳﺒﻴﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ زﻣﺎﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﮑﻪ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ُ‬
‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﻗﺒﺎد‪ ،‬و ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﺑﺎ رم‪ ،‬اﻳﺮان هﻤﻪ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺧﻮد در ﻗﻠﻤﺮو‬
‫رم را از دﺳﺖ ﻣﻴﺪهﺪ و ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺳﻮرﻳﻪ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ و‬
‫اورﺷﻠﻴﻢ و ﺣﺘﯽ ﻣﺼﺮ از ﮐﻨﺘﺮل ﺁن ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫∗‬
‫‪Constantineple‬‬
 ‫‪٢۴۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫در ‪ ،۶٣٠‬هﺮاﮐﻠﻴﻮس ﻇﻔﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺑﺮاﯼ زﻳﺎرت وارد اورﺷﻠﻴﻢ ﻣﻴﺸﻮد و ﺑﺎر‬
‫دﻳﮕﺮ ﺻﻠﻴﺐ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن را ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮداﻧﺪ‬
‫)هﻤﺎن ﺻﻠﻴﺒﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﻣﺴﻴﺢ ﺑﻪ ﺁن ﺑﻪ ﺻﻠﻴﺐ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻗﺒﻞ از ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ ﺑﻪ ﺗﺒﻮﮎ و ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ‬
‫‪٥٢‬‬
‫ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺪﺳﺖ رم‪ ،‬ﻗﺪرت و ﻧﻔﻮذ ﺁﻧﻬﺎ در ﻳﻤﻦ ﺑﮑﻠﯽ از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ‬
‫ﯽ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺁﻧﺎن ﺑﯽ دﻓﺎع ﮔﺸﺘﻪ در ﭘﯽ ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﺑﺮ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻤﻨ ِ‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬رﻣﯽ هﺎ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر اﻋﺠﺎب اﻧﮕﻴﺰﯼ ﺑﺮ ارﺗﺶ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﺷﺘﻐﺎل در رﺗﻖ و ﻓﺘﻖ اﻣﻮر در ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺟﺪﻳﺪ و درﮔﻴﺮﯼ در‬
‫ﻣﺮزهﺎﯼ ﺧﻮد در ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ارﺳﺎل ﻧﻴﺮو ﺑﻪ ﻳﻤﻦ و ﭘﺮ ﮐﺮدن ﺟﺎﯼ‬
‫ﺧﺎﻟﯽ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎﺛﻴﺮات ﺷﮑﺴﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﺧﺮوج ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ از ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻳﻤﻦ‬

‫ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻤﺎم ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬در ﺷﺮق‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ ﺷﻤﺎل‬
‫ﺷﺮﻗﯽ ﻧﻴﺰ هﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺣﻀﻮر و ﻧﻔﻮذ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻼء ﻗﺪرت ﻧﺎﺷﯽ از اﻳﻦ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ و ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻧﺎﺷﯽ از ﺁن ﺑﭽﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺰﺑﻮر‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺗﺤﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ زﻣﺎن در ﺟﻬﺎن و ﺑﺎﻟﺘﺒﻊ ﺁن در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن رخ‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﺗﺤﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻋﺠﻴﺒﯽ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻤﺎم ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ در‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺷﺮﻗﯽ و ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﺮاﯼ او ﻣﺘﺤﺪﻳﻨﯽ ﺑﺒﺎر ﺁوردﻩ‪ ،‬راﻩ را ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺮوﯼ‬
‫ﺑﻌﺪﯼ وﯼ ﺑﻪ ﻳﻤﻦ ﺑﺎز ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻔﻮذ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺷﺮﻗﻲ و ﻣﺮﻛﺰي‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻔﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﻌﺎدل ﻗﻮا ﺑﻪ ﻧﻔﻊ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ روﯼ ﺁورﯼ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﺑﻪ ﺳﻮﯼ او ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺴﻠﻴﻢ هﻮازن و ﺑﻨﯽ‬
 ‫‪٢۴۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺛﻘﻴﻒ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ رﻗﻴﺐ ﻣﮑﻪ و ﭼﻴﺰﯼ در ﺣﺪ ﺧﻮد ﺁن ﺑﻮدﻧﺪ اﻳﻦ روﻧﺪ را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﻮرﻩ اﻟﻔﺘﺢ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺷﺎرﻩ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﻣﻠﺰم‬
‫ﺑﻪ ﺷﮑﺮ ﺧﺪا ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦ روﯼ ﺁورﯼ اﻋﺮاب ﺑﺴﻮﯼ ﺧﻮد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‪ ،‬ﺧﻮد‬
‫وﯼ ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﻴﺪاﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﻮن ﺁﻟﻮد و ﺳﺮﮐﻮب ﮐﻨﻨﺪﻩ وﻳﺒﻮدﻩ اﺳﺖ و ﻧﻪ‬
‫ﺧﺪا‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ و روﯼ ﺁورﯼ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﺑﺴﻮﯼ او ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺧﻮد اﺑﻦ هﺸﺎم ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ "اﮔﺮ ﻧﺮوﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﺿﻄﺮار اﻳﺸﺎن ]را[ ﺑﺒﺎﻳﺪ ﺁﻣﺪن" ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬﺮ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻣﯽ زﻧﺪ‪.‬‬
‫"اﯼ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﺼﺮت ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺘﻮ رﺳﻴﺪ و ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﺗﺮا ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ و ﻗﺮﻳﺶ ﻣﺴﺨﺮ و ﻣﻨﻘﺎد‬
‫ﺗﻮ ﺷﺪﻧﺪ و ا هﻞ ﺣﺠﺎز ﺑﺠﻤﻠﮕﯽ در ﻃﺎﻋﺖ ﺗﻮ ﺁﻣﺪﻧﺪ و اﺻﻨﺎف ﻋﺮب ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﺑﻼد ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫روﯼ ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺗﻮ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬و ﮔﺮوﻩ ﺑﮕﺮوﻩ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﻮ در ﺁﻣﺪﻧﺪ و اﺣﮑﺎم ﺷﺮع ﺗﺮا ﻣﻠﺘﺰم ﺷﺪﻧﺪ؛ ﭘﺲ‬
‫‪٥٣‬‬
‫ﺷﮑﺮ ﻧﻌﻤﺘﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮد را ﻣﯽ ﮐﻦ‪"...‬‬
‫هﺮﭼﻨﺪ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﻧﻘﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﯼ در ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻗﺪرت درﺟﻪ اوﻟﯽ در‬
‫ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ در ﺑﺨﺶ‬
‫ﻏﺮﺑﯽ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از او ﻣﻴﮑﺸﺎﻧﺪ ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻧﺸﺎن‬
‫دادﻳﻢ‪ ،‬در ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺪرت هﺎﯼ رم و اﻳﺮان ﺣﻀﻮر‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﻗﺪرت و ﺳﻠﻄﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻣﺤﻤﺪ‬
‫هﻨﻮز در ﺣﺪﯼ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﺪرﺗﻬﺎ رو در رو ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎ اﻳﻨﺮا در ﺟﻨﮓ ﻣﺆﺗﻪ و ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ ﺗﺒﻮﮎ در ﻣﻮرد رﻣﯽ هﺎ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬و در‬
‫ﻣﻮرد اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰاﻳﻦ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ درﻣﻮرد اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪ ،‬در ﺁن ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻗﺪرت ﻧﺒﻮد ﮐ ﻪ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺮاﯼ ﮐﻨﺘ ﺮل ﺑ ﺮ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺗﺤ ﺖ ﮐﻨﺘ ﺮل ﻳ ﺎ‬
‫ﻣﺘﺤﺪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ درﮔﻴﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺠﺰ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻤﻨﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺷﮑﺴﺖ اﻳﺮان از رم ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ در ﻗﻠﻤﺮو ﺁﻧﺎن ﻗﺮار‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ وﺳﻴﻌﯽ از ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﻣﺮﮐﺰﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺷﻬﺮت داﺷﺖ ﺗﺴﻠﻂ داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ اﻓﺮاد ﺁن‬
 ‫‪٢۴٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺤﺪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻮدﻩ و اﻋﻀﺎﯼ ﺁن ﻋﻤﺪﺗﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺠﺎرت ﻣﻴﺎن‬
‫اﻳﺮان و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ ﮔﺬران ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﺑﮑﺮ)ﺑﮑﺮ ﺑﻦ وَﻳﻞ( و ﺗِﻐﻠﺐ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ اﻋﻀﺎﯼ ﺁن دو‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺑﻮدﻩ و در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در ﻣﺮزهﺎﯼ‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ اﻳﺮان ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻗﺪرت و‬
‫ﺿﻌﻒ ﺁن‪ ،‬رواﺑﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪ و ﮔﺎهﯽ دﺷﻤﻨﺎﻧﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻌﺪا‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺁﻧﻬﺎ‪،‬‬
‫ﺑﻨﯽ ﺑﮑﺮ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻳﮑﺒﺎر ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ درﮔﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺁﻧﻬﺎ را در ﺟﻨﮓ "ذوﻗَﺮ"‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ دو ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬و هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ اﻳﺮان ﺑﺪﻧﺒﺎل‬
‫ﺷﮑﺴﺖ از رم و اﺧﺘﻼﻓﺎت داﺧﻠﯽ ﺑﻪ ﺿﻌﻒ ﮔﺮاﺋﻴﺪﻩ ﺳﺘﺎرﻩ اﻗﺒﺎﻟﺶ رو ﺑﻪ اﻓﻮل‬
‫ﻣﻴﺮود‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ رو ﺑﻪ ﺻﻌﻮد ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬و ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از‬
‫اﻋﻀﺎﯼ ﺁن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺰء اوﻟﻴﻦ ﻧﻴﺮوهﺎﻳﯽ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎم اﺳﻼم‬
‫ﺑﻪ اﻳﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﻟﺨﻢ در ﺣﻴﺮﻩ )درﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ( ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ۶٠٢‬ﮐﻪ ﻣﻨﻘﺮض ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ دورﻩ اﯼ ﻣﺘﺤﺪ و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ ﺑﺰرگ و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﻳﺮان ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻮل و ﺁﻣﻮزﺷﻬﺎ و ﺗﺠﻬﻴﺰات‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻳﻦ ﻗﺒﺎﻳﻞ را هﻢ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﻣﺮزهﺎﯼ ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﻣﻬﺎﺟﻢ‪،‬‬
‫و هﻢ ﺑﺮاﯼ اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﮑﺎر ﻣﻴﺒﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ اﻳﺮان و ﺧﺎرج ﺷﺪن ﺁن از ﺻﺤﻨﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬رم ﻋﻤﻼ ﺗﻨﻬﺎ در‬
‫ﺷﻤﺎل‪ ،‬در ﺳﻮرﻳﻪ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬و ﻣﺼﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺁن ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻌﺮض ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ و ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ هﻮازن و ﺑﻨﯽ ﺛﻘﻴﻒ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮوﯼ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯽ دﻓﺎع ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ واﻗﻌﻪ در ‪ ۶٢٧‬ﻣﻴﻼدﯼ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و ﺗﺎ ‪ ۶٣٠‬ﻳﻌﻨﯽ ‪ ٣‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﮐﻪ‬
 ‫‪٢۴٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﮑﻪ را ﻓﺘﺢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن هﻴﭻ ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﺮاﯼ ﭘﺮ ﮐﺮدن‬
‫ﺧﻼء ﻗﺪرت ﻣﺰﺑﻮر ﭘﺪﻳﺪار ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﺑﺨﺼﻮص ﭘﺲ از ﭼﻴﺮﮔﯽ ﺑﺮ ﺑﻨﯽ ﺛﻘﻴﻒ اﻳﻦ ﻗﺪرت ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‬
‫و ﺳﻨﻪ ﺗﺴﻊ ﻳﺎ ﺳ َﻨ ُﺔ اﻟﻮﻓﻮد ﻳﻌﻨﯽ دورﻩ اﯼ ﮐﻪ " ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻋﺮب ﺑﺴﻴﺎر در ﻣﯽ‬
‫ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ" ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻇﻬﻮر‬
‫ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﺐ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﺰﻳﺮ ﺳﻠﻄﻪ ﺧﻮد ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺠﺮ‬
‫ﺑﻪ رهﺎ ﺷﺪن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺁن ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﺪرت ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺳﻨ ُﺔ وﻓﻮد در ﻣﻘﻴﺎس وﺳﻴﻊ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﮑﺴﺖ اﻳﺮان‬
‫ﻧﻴﺰ ﻋﻠﺖ دﻳﮕﺮ ﺁن ﺑﻮد‪.‬‬

‫اوﻟﻴﻦ ﮔﺮوﻩ از ﻗﺒﺎﻳﻠﯽ ﮐﻪ رو ﺑﺴﻮﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺑﺨﺸﯽ از‬

‫اﻋﻀﺎ و ﻃﻮاﻳﻒ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ از روﺳﺎ و ﺑﺰرﮔﺎن‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ ﮐﻪ در ﺳﺎﺣﻞ ﺷﺮﻗﯽ ﺷﺒﻪ‬
‫ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻘﻮل اﺑﻦ هﺸﺎم "ﺑﻪ اﺣﺘﺸﺎم‬
‫و ﻣﺎل از دﻳﮕﺮ ﻋﺮب زﻳﺎدت ﺑﻮدﻧﺪ"‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻃﻮاﻳﻒ و ﻗﻮم هﺎﯼ ﭘﺎﮔﺎن و‬
‫ﻣﺴﻴﺤﯽ هﺮ دو ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ در ﺿﻤﻦ ﻳﮏ ﻋﺪﻩ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ زﻧﯽ ﺑﺎ ادﻋﺎﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ وﯼ ﻗﻴﺎم ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺸﯽ از ﺳﻨﺖ ﺁزادﯼ ﻋﻘﻴﺪﻩ و ﻋﻤﻞ در درون‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ و ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺖ از راﯼ اﮐﺜﺮﻳﺖ‬
‫ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬و ﻣﺜﻼ در ﻣﻮرد ﺟﻨﮓ و دوﺳﺘﯽ و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ‪ ،‬و در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺁزادﯼ و اﻧﻌﻄﺎف ﻋﻤﻠﯽ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻓﺮاد در ﻋﻴﻦ ﺣﻔﻆ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ از ﺁزادﯼ ﻋﻤﻞ و ﻋﻘﻴﺪﻩ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﻤﻴﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻴﺰ اﻗﻮام ﮐﺎﻓﺮ ﻳﺎ ﭘﺎﮔﺎن ﺑﺎ اﻗﻮام ﻣﺴﻴﺤﯽ و‬
‫ﻳﻬﻮدﯼ و اﺻﻮﻻ ﭘﻴﺮوان ﻣﺬاهﺐ دﻳﮕﺮ در درون ﻗﺒﻴﻠﻪ رواﺑﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪ اﯼ داﺷﺘﻨﺪ و‬
 ‫‪٢۴٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺮاﺣﺘﯽ و در ﮐﻨﺎر هﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ‬
‫اوﻟﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺎهﯽ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻳﮏ ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﮔﺎهﯽ ﺑﺨﺸﯽ از ﻳﮏ ﻗﺒﻴﻠﻪ را ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪.‬‬

‫راوﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬اﮐﺜﺮا ﺑﺮاﯼ ﺑﺰرگ ﺟﻠﻮﻩ دادن ﻧﻔﻮذ وﻗﺪرت ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ‬
‫ﺣﻘ ﺎﻳﻖ ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ‪ ،‬ﮔ ﺎهﯽ وﻗﺘﻴﮑ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن ﺑﺨﺸ ﯽ از ﻳ ﮏ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻧﺰد او ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﮐﻞ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎد ﻣﻴﮑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﻮرد ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ و ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻨﻄﻮر ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐ ﻪ هﺮﭼﻨ ﺪ‬
‫ﺁﻧﺎن از ﺁﻣﺪن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﮐﻞ اﻳﻦ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺤﻤ ﺪ ﺳ ﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﯽ در واﻗ ﻊ‪،‬‬
‫ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﺷﮑﺴ ﺖ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن و ﻓ ﺘﺢ ﻣﮑ ﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑﺨﺸ ﻬﺎﺋﯽ از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺰﺑ ﻮر ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﺑﺨﺸﻬﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺁن از در ﺧﺼ ﻮﻣﺖ ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣ ﯽ‬
‫ﺁﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺨﺸﯽ از ﺁن ﺑﻮد ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪن وﯼ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺻﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪ او را ﺻﺪا زدﻩ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪:‬‬

‫"ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺮون ﺁﯼ ﺑﺒ ِﺮ ﻣﺎ‪ ،‬و ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬در اﻧﺪرون ﺣﺠﺮﻩ ﺁواز اﻳﺸﺎن ﺑﺸﻨﻴﺪ و از ﺁن ﺑﯽ‬
‫ادﺑﯽ اﻳﺸﺎن ﺑﺮﻧﺠﻴﺪ؛ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ اﻳﻦ ﺁﻳﺖ ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ :‬ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺮا از ﭘﺸﺖ‬
‫ﺣﺠﺮﻩ ات ﺑﻪ ﺻﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ )و ﻓﺮﻳﺎد ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ( اﮐﺜﺮ ﻣﺮدم ﺑﯽ ﺧﺮد و ﺑﯽ‬
‫ﺷﻌﻮرﻧﺪ و اﮔﺮ ﺁﻧﻬﺎ )ادب ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ( ﺻﺒﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﺮ اﻳﺸﺎن ﺧﺎرج ﺷﻮﯼ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫‪٥٤‬‬
‫ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد‪) .‬اﮔﺮ ﺑﺎز هﻢ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪ( ﺧﺪا ﻏﻔﻮر و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪".‬‬

‫در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺒﯽ وﺟﻮد دارد‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ در ﻳﮏ ﻧﻈﺎم‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ و ﺁزاد ﻣﯽ زﻳﺴﺘﻪ اﻧﺪ ‪ ،‬و ﻓﺎﻗﺪ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻮروﮐﺮاﺗﻴﮏ و‬
‫اﺣﺘﺮاﻣﺎت ﻓﺎﺋﻘﻪ ﺑﻪ روﺳﺎ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪﻩ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻗﺪرت در ﻧﻈﺎم‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬از اﻳﻨﺮو ﺑﺎ رهﺒﺮان و ﺑﺰرﮔﺎن ﺧﻮد ﻧﻴﺰ‬
 ‫‪٢۵٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﺳﺎدﻩ و ﺑﯽ ﺁﻻﻳﺶ رﻓﺘﺎر ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ و ﻣﺮدم ﻋﺎدﯼ‪ .‬ﻧﻈﺎم‬
‫ﺗﻤﺪن‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺗﻨﻈﻴﻢ رواﺑﻂ ﺑﻮروﮐﺮاﺗﻴﮏ ﻣﻴﺎن اﻋﻀﺎﯼ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬
‫رﻓﺘﺎرهﺎﯼ ﻓﺮدﯼ ﺟﺪﻳﺪ و ﻧﻮﮐﺮﺻﻔﺘﺎﻧﻪ اﯼ دارد ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﻣﺎهﻴﺖ زﺷﺖ و‬
‫ﺑﺮدﻩ واراﻧﻪ ﺁﻧﻬﺎ از ﮐﻠﻤﻪ ادب اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺧﺪاﯼ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ ﺟﺎ در ﺟﺰﺋﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ در‬
‫ﮐﻨﺎر وﯼ اﻳﺴﺘﺎدﻩ‪ ،‬و اﺧﻼﻗﻴﺎت زﺷﺖ و ﺑﺮدﻩ واراﻧﻪ ﻧﻈﺎم ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ ﺟﺪﻳﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﺣﺘﺮاﻣﺎت ﻓﺎﺋﻘﻪ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ را ﺗﺮوﻳﺞ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻏﻴﺮ از ﺁﻧﮑﻪ رﻓﺘﺎر‬
‫ﭘﺎﮎ و ﺑﯽ ﺁﻻﻳﺶ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ ﺑﺪوﯼ را ﺑﻨﺎﺣﻖ ﻣﺤﮑﻮم ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﮐﻤﺎل ﺑﯽ‬
‫ادﺑﯽ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﻮرد اهﺎﻧﺖ ﻗﺮار دادﻩ‪ ،‬ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﺑﯽ ﺷﻌﻮرﯼ و ﺑﯽ ﺧﺮدﯼ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫او ﻓﺮﻳﺒﮑﺎراﻧﻪ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻴﺎت و رﻓﺘﺎر ﻣﻮرد ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ را "ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﺁﻧﻬﺎ" ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ روز روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ادب و‬
‫اﺣﺘﺮام ﺑﺮاﯼ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ را در ﺟﻬﺖ ﺟﺎﻩ‬
‫ﻃﻠﺒﯽ هﺎﯼ ﺧﻮد ﺳﻮد ﻣﯽ دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ از ﺣﺠﺮﻩ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ ﭘﻴﺶ اﻳﺸﺎن ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ‪ ،‬از ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺣﺮﻓﯽ دارﻧﺪ ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻮاب ﻣﻴﺪهﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣُﻔﺎﺧﺮت و‬
‫ذﮐﺮ ﻣَﺂﺛﺮ ﺧﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‪" ،‬ﻋُﻄﺎرد ﺑﻦ ﺣﺎﺟِﺐ ﺑﻦ زُرارَﻩ"‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﻴﺸﻮا و‬
‫ﺧﻄﻴﺐ ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻴﺨﻴﺰد و ﺧﻄﺎﺑﻪ اﯼ در ذﮐﺮ اﻓﺘﺨﺎرات و ﺑﺰرﮔﻴﻬﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ و‬
‫اﺟﺪاد ﺧﻮد ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ " ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ" ﺷﺎﻋﺮ‬
‫درﺑﺎرﯼ ﺧﻮد اﺷﺎرﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ او ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻣﻴﺨﻴﺰد و ﺑﺎ ﺧﻄﺎﺑﻪ اﯼ در ﻣﺪح ﻣﺤﻤﺪ و‬
‫ﺧﺪاﯼ او ﺟﻮاب او را ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ‪" ،‬زﺑﺮﻗﺎن ﺑﻦ ﺑﺪر" از ﺟﺎﯼ‬
‫ﺧﻮد ﺑﺮﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺷﻌﺮﯼ در ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻨﻤﻮﻗﻊ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺴّﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ"‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ﺟﻴﺮﻩ ﺧﻮار دﻳﮕﺮ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬او‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺟﻮاب در ﭘﯽ " َ‬
‫را ﻧﻤﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو‪ ،‬دﻧﺒﺎل او ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ و ﺗﺎ ﺁﻣﺪن وﯼ ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻔﺎﺧﺮﻩ ﻣﻮﻗﺘﺎ‬
 ‫‪٢۵١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺴّﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ دوﺑﺎرﻩ اﺷﻌﺎر ﺧﻮد را ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺴﺎن ﺑﻪ ﺁن‬
‫ﺑﺎ ﺁﻣﺪن َ‬
‫ﮔﻮش دادﻩ ﭘﺎﺳﺦ دهﺪ‪ .‬راوﻳﺎن اﺳﻼﻣﯽ اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ‬
‫ﺣﺴّﺎن ﮐﻪ در "ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﺤﻤﺪ و ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن" ﺑﻮدﻩ ﺑﻪ ﺗﻌﺠﺐ اﻓﺘﺎدﻩ‪،‬‬
‫از ﭘﺎﺳﺦ َ‬
‫ﻳﮑﯽ از ﻣﻬﺘﺮاﻧﺸﺎن رو ﺑﺴﻮﯼ ﻗﻮم ﺧﻮد ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اﯼ ﻗﻮم‪ ،‬ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ هﻴﭻ از اﻳﻦ ﻣﺮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬درﻳﻎ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻄﻴﺐ‬
‫وﯼ ﺑﻠﻴﻎ ﺗﺮ اﺳﺖ از ﺧﻄﻴﺐ ﻣﺎ‪ ،‬و ﺷﺎﻋﺮ وﯼ ﻓﺼﻴﺢ ﺗﺮ اﺳﺖ از ﺷﺎﻋﺮ ﻣﺎ‪ ،‬و ﻣُﻔﺎﺧﺮﺗﯽ ﮐﻪ اﻳﺸﺎن‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﻣﻔﺎﺧﺮت ﻣﺎ‪ ،‬و ﻣﻨﺎﻗﺒﯽ و ﻣَﺂﺛﺮﯼ ﮐﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﺮ ﺷﻤﺮدﻧﺪ ﻧﻴﮑﻮﺗﺮﺳﺖ از ﻣَﻨﺎﻗﺐ و‬
‫ﻣﺂ ِﺛ ِﺮ ﻣﺎ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺷﻤﺎ را ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻴﺰﻳﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٥٥‬‬
‫ﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻔﺮﻣﻮد و ﻋﻄﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺪاد‪".‬‬
‫و ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬اﻳﺸﺎن را ﻧﻮاﺧ ِ‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ از ﻗﺒﻞ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺧﻮد ﺑﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ را‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ را ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد و اﺣﺘﻤﺎﻻ درﺁﻣﺪن از‬
‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮐﻪ در ﺳﻨﻦ ﻋﺮب ﻋﻤﻞ ﺧﻮارﯼ ﺁورﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫واﻧﻤﻮد ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ از ﺗﺮس ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﻣﻨﺎﻗﺐ و‬
‫ﻣﻔﺎﺧﺮ ﺑﺮﺗﺮ! ﺷﺎﻋﺮ وﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎو ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ از ﻳﻤﺎﻣﻪ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺁن‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﻬﻢ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ هﻤﮕﯽ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﺮ ﺳﺮاﺳﺮ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺗﺴﻠﻂ داﺷﺖ و در‬
‫ﺴﻴَﻠﻤﻪ" ﺑﺎ ادﻋﺎﯼ ﺷﺮاﮐﺖ در ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﻴﺎم‬
‫ﺁن ﺑﻌﺪا ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻨﺎم " ُﻣ َ‬
‫ﻋﻈﻴﻤﯽ را ﺑﭙﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﻴﺰ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ از اﻗﻮام ﭘﺎﮔﺎن و‬
‫ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر هﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﺎ ﻳﺎ ﺑﺨﺸﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻃﻴﱢﯽ"‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ "ﻣُﺮاد"‪ُ " ،‬زﺑَﻴﺪ"‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ "ﺑﻨﯽ ﺳﻌﺪ"‪" ،‬ﻋﺒﺪ اﻟﻘﻴﺲ"‪ ،‬ﮔﺮوهﯽ از ﻗﺒﻴﻠﻪ " َ‬
 ‫‪٢۵٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫و "ﻣَﺬﺣِﺞ"‪ ،‬و ﻗﺒﻴﻠﻪ "ﮐِﻨﺪﻩ" ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬در ﺷﺮق و ﻣﺮﮐﺰ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺘﺤﺪﻳﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻤﻦ و ﻳﻤﺎﻣﻪ و ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ زﻳﺮ ﺗﻴﻎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ در‬
‫داﺧﻞ ﺧﻮد هﻢ ﻧﻈﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ اﻳﻨﺮا در ﻣﻮرد ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ و ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ دﻳﺪﻳﻢ‪ .‬در‬
‫ﻣﻮرد ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن زﺑﻴﺪﻳﺎن‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ "ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺪﻳﮑﺮب" ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻗﻴﺲ‬
‫ﺳﺎﻻر زﺑﻴﺪﻳﺎن ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد و ﻋﻤﻞ ﻋﻤﺮو را در ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻤﻠﯽ‬
‫ﺳﻔﻴﻬﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻗﻴﺲ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﺮ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﮐِﻨﺪﻩ‬
‫ﻧﻴﺰ در ﻣﻮرد ﻣﺤﻤﺪ دو دﺳﺘﮕﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺘﯽ در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﻧﺠﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ در ﺣﺪﯼ ﺑﻮد‬
‫ﻄﻔَﻴﻞ " ﺑﻬﻤﺮاﻩ دو ﺗﻦ دﻳﮕﺮ از ﻣﻬﺘﺮان ﺁن‪" ،‬أرﺑَﺪ ﺑﻦ‬
‫ﮐﻪ رﺋﻴﺲ ﺁن " ﻋﺎﻣِﺮ ﺑﻦ ﺁﻟ ُ‬
‫ﻗَﻴﺲ" و "ﺟﺒﺎر ﺑﻦ ﺳَﻠﻤﯽ"‪ ،‬ﻇﺎهﺮا ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ وﻟﯽ در ﻋﻤﻞ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻗﺘﻞ وﯼ ﻋﺎزم ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ‪ ،‬ﺑﮕﻔﺘﻪ راوﻳﺎن اﺳﻼﻣﯽ و ﻃﺒﻖ روال هﻤﻴﺸﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺠﺰﻩ اﯼ رخ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ را از اﻧﺠﺎم ﻧﻘﺸﻪ ﺷﺎن ﺑﺎز ﻣﯽ دارد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻬﻨﮕﺎم ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬هﺮ ﺑﺎر ﮐﻪ أرﺑﺪ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻓﺮق‬
‫وﯼ ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺎﯼ او ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻃﻔﻴﻞ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﻴﺪﻳﺪﻩ و ﻟﺬا ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺎﻣﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ ﭼﻬﻞ ﻧﻔﺮﻩ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺮاﯼ دﻋﻮت اﺳﻼم ﺑﻪ ﻧﺠﺪ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪،‬‬
‫هﻤﮕﯽ را ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻔﻮذ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫در ﻧﺠﺮان و ﻳﻤﻦ‬

‫ﺑﺎ ﺧﺮوج اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﻳﻤﻦ ﺑﺨﺶ هﺎﺋﯽ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻤﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻗﺪرت ﻣﺤﻤﺪ‬
 ‫‪٢۵٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺟﻠﺐ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺳﺖ ‪ ۴‬ﺳﺎل ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ اﻳﺮان‪ ،‬در‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ و ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺧﻮد در ﻧﻮار ﻏﺮﺑﯽ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬و‬
‫ﭘﺲ از ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ در ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﺁﻣﺎدﻩ ﮔﺴﺘﺮش در ﺟﻨﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﻧﺸﻴﻨﺎن‬
‫ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻳﻤﻦ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ "ﻗَﻴﻞ"∗ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺗﮑﻴﻪ ﮔﺎﻩ اﻳﺮاﻧﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ اﻧﺪ‪،‬‬
‫در ﭘﯽ ﻋﻘﺪ ﻗﺮارداد ﺑﺎ ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺤﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻗﺒﻼ از ﺁﻧﮑﻪ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﭘﺮ ﮐﺮدن‬
‫ﺧﻼء ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻗﺪام ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ‬
‫از ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ در ﻳﻤﻦ ﺑﺮاﯼ ﻋﻘﺪ ﻗﺮارداد دوﺳﺘﯽ و اﺗﺤﺎد ﺑﺎ وﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ و ﺷﮑﺴﺖ ﺑﻨﯽ ﺛﻘﻴﻒ اﮐﻨﻮن ﻗﺪر ﻗﺪرﺗﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺑﺴﻮﻳﺶ ﻣﯽ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دوﻣﻴﻦ ﺷﺎﻧﺲ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﻮرد ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪن‬
‫ﺳﻬﻞ و راﺣﺖ وﯼ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺒﺎﻳﻞ اوس و ﺧَﺰرَج‪ ،‬اﻳﻨﺒﺎر در ﻣﻮرد ﻳﻤﻦ ﻧﺼﻴﺐ او‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و راﻩ را ﺑﺮاﯼ ﻗﺪرت ﻳﺎﺑﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ وﯼ هﻤﻮار ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺗﺒﻮك ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻌﻀﯽ از ﺳﺮﮐﺮدﮔﺎن‬

‫ﺣِﻤﻴَﺮ در ﻳﻤﻦ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﺗﻦ ﺑﻨﺎﻣﻬﺎﯼ "ﺣﺎرِث ﺑﻦ ﻋَﺒﺪ ﮐَﻼل"‪ُ " ،‬ﻧﻌَﻴﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ‬
‫ﮐُﻼل"‪" ،‬ﻧُﻌﻤﺎن ﺷﺎﻩ ﻗَﻴﻞ ذﯼ ُرﻋَﻴﻦ"و "ﻣﻌﺎﻓﺮ" ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺰد او ﻣﻰ ﺁﻳﻨﺪ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ او اﻋﻼم ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺁﻧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺮرات ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ‬
‫ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﺎ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺷﺮح و ﻣﻘﺮر ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﻳﮏ ﮔﺎم ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺪرت دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺧﻮد ﺷﮑﻞ رﺳﻤﯽ و دوﻟﺘﯽ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬او در اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫"اﻣﺎ ﺑﻌﺪ هﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ روم ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﻤﺎ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺎ را ﺑﺪﻳﺪ و ﻧﺎﻣﻪ ﺷﻤﺎ را رﺳﺎﻧﻴﺪ‬

‫∗ﻗَﻴﻞ ﺑﺰﺑﺎن ﻳﻤﻨﻲ ﺑﻤﻌﻨﻲ ﻣﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ رواﻳﺎت از دو ﭘﺎدﺷﺎه دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺎﻣﻬﺎي "ﻫﻤﺪان" و "زورﻋﻪ ذوﻳ‪‬ﺰَن" ﻧﺎم‬
‫ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻓﺮورﻳﺰي ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ ﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺒﺎﺋﻴﺎن در ﻳﻤﻦ‪ ،‬و ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮﻻت ﺑﻌﺪ از‬
‫آن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻜﺴﺘﻦ ﺳﺪ ﻣﺄرﻳﺐ و ﻛﺸﻒ راﻫﻬﺎي درﻳﺎﻳﻲ ﺟﺪﻳﺪ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺴﻴﺮ ﻛﺎرواﻧﻬﺎي ﺗﺠﺎري‪ ،‬ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻳﻤﻦ از ﻧﻈﺮ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﻋﻘﺐ رﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻧﺸﻴﻦ ﻫﺎي ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻴﮕﺮدد ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻗﺪرت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ وي‬
‫ﻣﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪد‬
 ‫‪٢۵۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫و ﺧﺒﺮ ﺷﻤﺎ را ﺑﮕﻔﺖ و اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ اﺳﻼم ﺁوردﻩ اﻳﺪ و ﻣﺸﺮﮐﺎن را ﮐﺸﺘﻪ اﻳﺪ‪ ،‬و ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را‬
‫هﺪاﻳﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﺸﺮط ﺁﻧﮑﻪ ﭘﺎرﺳﺎﺋﯽ ﮐﻨﻴﺪ و ﻣﻄﻴﻊ ﺧﺪا و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﻧﻤﺎز ﮐﻨﻴﺪ و زﮐﺎت دهﻴﺪ و‬
‫ﺧﻤﺲ ﺧﺪا و ﺳﻬﻢ ﭘﻴﻤﺒﺮ وﯼ را در ﻏﻨﻴﻤﺖ ادا ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬و زﮐﺎت ﻣﻘﺮر ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﺪهﻴﺪ‪ .‬از‬
‫ﺣﺎﺻﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﻪ ﻳﺎ ﺑﺎران ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﺷﻮد دﻩ ﻳﮏ و از ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺎ ﭼﺎﻩ ﺁﺑﻴﺎدﯼ ﺷﻮد ﻧﻴﻢ دﻩ ﻳﮏ‪ ،‬از‬
‫ﭼﻬﻞ ﺷﺘﺮ ﻳﮏ ﺑﭽﻪ ﺷﺘﺮ ﺷﻴﺮﯼ ﻣﺎدﻩ و از ﺳﯽ ﺷﺘﺮ ﻳﮏ ﺑﭽﻪ ﺷﺘﺮ ﺷﻴﺮﯼ ﻧﺮ و از هﺮ ﭘﻨﺞ ﺷﺘﺮ ﻳﮏ‬
‫ﺑﺰ و از هﺮ دﻩ ﺷﺘﺮ دو ﺑﺰ و از ﭼﻬﻞ ﮔﺎو ﻳﮏ ﮔﺎو و از ﺳﯽ ﮔﺎو ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ اﯼ ﻧﺮ ﻳﺎ ﻣﺎدﻩ و از ﭼﻬﻞ‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻳﮏ ﺑﺰ‪ .‬اﻳﻦ زﮐﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﻘﺮر داﺷﺘﻪ‪ ...‬و هﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ دﻳﻦ ﻳﻬﻮد و‬
‫ﻧﺼﺎرا ﺑﻤﺎﻧﺪ وﯼ را از دﻳﻨﺶ ﻧﮕﺮداﻧﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺰﻳﻪ دهﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ زن و ﻣﺮد ﺑﺎﻟﻎ ﻳﮏ دﻳﻨﺎر ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﻳﺎ ﻣﻌﺎدل ﺁﻧﺴﺖ و هﺮ ﮐﻪ ﺑﺪهﺪ در ﭘﻨﺎﻩ ﺧﺪا و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﺖ و هﺮ ﮐﻪ ﻧﺪهﺪ دﺷﻤﻦ ﺧﺪا وﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ...‬ﺟﺰﻳﻪ و ﺻﺪﻗﻪ وﻻﻳﺖ ﺧﻮﻳﺶ را ﻓﺮاهﻢ ﮐﻨﻴﺪ و ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻣﻦ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺳﺎﻻر‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻣﻦ ﻣﻌﺎذﺑﻦ ﺟﺒﻞ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ راﺿﯽ ﺑﺎزﮔﺮدد "‪) ٥٦‬ﺗﺎﮐﻴﺪات از ﻣﻨﻨﺪ(‬

‫ﻧﮑﺎت ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ در اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﮑﯽ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ ﺧﻮد‬
‫از هﻤﺎن رﺳﻮم ﺳﺘﻤﮕﺮاﻧﻪ اﯼ ﭘﻴﺮوﯼ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎهﺎن و ﮔﺮدﻧﮑﺸﺎن دﻳﮕﺮ در‬
‫دوران وﯼ دﻧﺒﺎل ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ رﺳﻮم ﻋﺒﺎرت از اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ از‬
‫دﺳﺘﺮﻧﺞ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ ﺧﻮد در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺁن ﻧﻘﺸﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺎﻟﻴﺎت‬
‫زﮐﺎت‪ ،‬ﺑﺎج و ﺧﺮاج ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و اﻳﻦ ﺑﺎج و ﺧﺮاﺟﻬﺎ را ﺻﺮف ﻧﮕﻬﺪارﯼ از‬
‫دﺳﺘﮕﺎﻩ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ و ﺳﺘﻤﮕﺮاﻧﻪ ﺧﻮد ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﮐﻢ هﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎ‬
‫و ﺑﺎج و ﺧﺮاﺟﻬﺎ را از ﻣﺮدم ﻣﻴﺴﺘﺎﻧﺪﻩ و ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﻴﺪادﻩ و ﻳﺎ ﺧﻮد‬
‫ﺁﻧﺮا ﻧﺰد ﺷﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﻧﻈﺎﻣﺎت ﺑﺮدﻩ دارﯼ و ﻓﺌﻮداﻟﯽ در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ‬
‫از اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﺑﺮاﯼ ﻏﺎرت ﻣﺮدم و ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﺨﺎرج ﺷﺨﺼﯽ و دوﻟﺘﯽ ﻣﺴﺘﺒﺪان و‬
‫دﺳﺘﮕﺎﻩ اﺳﺘﺒﺪادﯼ ﺁﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﻤﺪ هﻤﻴﻦ ﮐﺎر را ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫او در ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﺎهﺎن ﺣِﻤﻴَﺮ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺟﺰﻳﻪ و ﺻﺪﻗﺎت وﻻﻳﺖ ﺧﻮﻳﺶ را‬
‫ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ و ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ او ﺗﺤﻮﻳﻞ دهﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ وﯼ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ از ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ هﻤﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﺤﻤﺪ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻧﻴﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺮان‬
 ‫‪٢۵۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫و رم و ﺟﺎهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﺪون ﮐﻤﮏ ﺧﺪا و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮش ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮد اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ ﺟﺒﺎر و‬
‫ﻇﺎﻟﻢ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﭼﺮا ﻓﻘﻂ در اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻬﺎن‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﮐﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺪاﯼ ﻳﮑﺘﺎ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ اش ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺠﺎم ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬اﮔﺮ هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺠﺎﯼ راهﺒﺮﯼ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻘﻠﺪ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬و ﺁﻧﻬﻢ ﻣﻘﻠﺪﯼ ﺑﺴﻴﺎر دﻳﺮ ﻓﻬﻢ و ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ از ﺧﻮد ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ او ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ هﺪاﻳﺖ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ و ﮐﻞ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‬
‫ﭼﺮا از ﺟﺒﺎران و ﻇﺎﻟﻤﺎن ﻋﺎﻟﻢ و ﻧﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ ﺷﺮﻳﻒ ﺁن ﭘﻴﺮوﯼ و ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻣﻴﮑﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫واﻗﻌﻴﺖ اﻣﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ از ﻧﻈ ﺮ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬ﺟ ﺰ ﺗﻌﻤ ﻴﻢ ﻧﻈ ﺎم ﺟﺒﺎرﻳ ﺖ و‬

‫دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻓ ﺮدﯼ ﮐ ﻪ از ﭼﻨ ﺪ ه ﺰار ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ از او در ﺳ ﺎﻳﺮ ﻧﻘ ﺎط ﺟﻬ ﺎن ﻣﺘ ﺪاول‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺎرﯼ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ هﻢ ﻋﻘﺎﻳﺪ او‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻧﺸ ﺎن‬
‫دادﻳﻢ‪ ،‬ﻋﻘﺎﻳﺪ اﻧﺴﺎن ﺧﺮاﻓﯽ در ﭼﻨﺪ هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از وﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺟ ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ از ﻧﺎﻣ ﻪ‪ ،‬او ﺧﺎﻃﺮﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺴ ﺎزد ﮐ ﻪ "زﮐ ﺎت ﺑ ﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ و‬

‫ﺧﺎﻧﺪان وﯼ ﺣﻼل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ زﮐﺎت ﺑﺮاﯼ ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻓﻘﻴﺮ و ﺑﻪ راﻩ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎن اﺳﺖ"‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺳﻬﻢ ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻓﻘﻴﺮ و ﺑﻪ راﻩ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎن‪ ،‬از ﺧﻤﺲ ﮐﻪ ﺳﻬﻢ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ از اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﯽ‪ ،‬داراﺋﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن و ﺷﺎهﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ و زﻣﻴﻨﻬﺎ و‬
‫ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﻏﺼﺒﯽ ﻣﺮدم ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ در ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺑﻮد ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ‬
‫زﮐﺎت از ﺻﻮرت اﺧﺘﻴﺎرﯼ در ﺁﻣﺪﻩ و ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺟﺰﻳﻪ اﺟﺒﺎرﯼ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺨﺎرج‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺨﺎرج دوﻟﺘﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در هﻤﻪ ﻧﻈﺎﻣﻬﺎﯼ ﺿﺪ ﻣﺮدﻣﯽ رخ ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﺨﺶ ﺑﺴﻴﺎر‬

‫ﮐﻮﭼﮑﯽ از اﻳﻦ ﭘﻮﻟﻬﺎﯼ ﺑﺰور ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺪودﯼ ﻣﺮدم ﻓﻘﻴﺮ و از راﻩ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺁﻧﻬﻢ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ و ﺗﺰوﻳﺮ‪ ،‬دادﻩ ﻣﻴﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﺻﺮف‬
 ‫‪٢۵۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫دادن ﻣﺴﺘﻤﺮﯼ و ﺑﺎج ﺑﻪ ﻣﻔﺖ ﺧﻮران ﭘﻮﻟﺪار و ﻣﺪﻋﯽ ﻗﺪرﺗﯽ ﻣﻴﺸﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎ و ﺧﻠﻔﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮاﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻴﻌﺖ و هﻤﺮاﻩ ﮐﺮدن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺧﻼﻓﺖ و‬
‫دﺳﺘﮕﺎﻩ ﭼﭙﺎوﻟﮕﺮﯼ ﺧﻮد ﺻﺮف ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺗﻤﺎم اﺻﺤﺎب ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻳﻪ‪ ،‬زﺑﻴﺮ‪ ،‬ﻃﻠﺤﻪ و ﻏﻴﺮﻩ هﺮﮐﺪام در زﻣﺎن ﺧﻼﻓﺖ دﻳﮕﺮان از‬
‫ﻣﺤﻞ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻄﻮر ﻣﺎهﺎﻧﻪ ﻣﺴﺘﻤﺮﻳﻬﺎﯼ ﮐﻼﻧﯽ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﺑﺎج ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ ﺧﻠﻴﻔﻪ و ﺣﻔﻆ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن دادﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺑﺎﺑﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺜﻞ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﺆﻣﻨﺎن ‪،‬‬
‫هﻮاداران ﺳﺮﺳﺨﺖ و ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻨﺎﻳﺎت ﺁن‬
‫اﻳﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁﻧﮑﻪ هﻨﻮز از‬
‫ﭼﭙﺎول ﮔﺮﯼ هﺎﯼ ﺁن ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﺳﻬﻢ ﻧﺒﺮدﻩ و ﻣﺘﻤﮑﻦ ﻧﺸﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻴﺮ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﺪﻩ‬
‫و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﮐﻤﮏ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻴﮕﺮدد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﺪرت اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ و ﺑﻤﺮور‬
‫زﻣﺎن‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻗﻠﻤﺮو‪ ،‬ﻣﺨﺎرج و وﻇﺎﻳﻔﺶ‪ ،‬ﺑﺎ اﺣﮑﺎم و ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻗﻴﻖ ﺗﺮﯼ‬
‫ﺧﻮد را ﺳﺎزﻣﺎن دادﻩ‪ ،‬هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺼﻮرت ﻳﮏ دوﻟﺖ ﺗﻤﺎم ﻋﻴﺎر در ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫دوم اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺁزادﯼ و ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﻣﺬاهﺐ در ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻣﮑﻪ و ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﺟﺰﺋﯽ از دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻣﺪن اﺳﻼم از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ و اﻧﺤﺼﺎر و‬
‫ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ ﺑﺎ ﺁن ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و رﺳﻤﯽ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬در ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺸﺮﮎ و ﮐﺎﻓﺮ ﺣﻖ ﺣﻴﺎت و ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ اهﻞ ﮐﺘﺎب ﻧﻴﺰ از ﺣﻘﻮق ﮐﻤﺘﺮﯼ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻦ‬
‫ﻧﺪادن ﺑﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺟﺰﻳﻪ و ﺑﻌﺒﺎرت ﺻﻴﺤﻴﺘﺮ ﺑﺎج ﻣﻴﺪادﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻮم اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ وﻇﺎﻳﻒ و ﺗﮑﺎﻟﻴﻒ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و اهﻞ ﮐﺘﺎب در ﻗِﺒﺎل‬
‫دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﺤﻤﺪ و دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ وﺿﻮح ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﮑﺎﻟﻴﻒ‬
 ‫‪٢۵٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻤﺲ و زﮐﺎت و ﮐﺸﺘﻦ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ ﻳﻌﻨﯽ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن‬
‫ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮدﻩ و ﺑﺮاﯼ اهﻞ ﮐﺘﺎب ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺰﻳﻪ و ﻋﺪم اﺗﺤﺎد ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺁن ﮐﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺁﺧﺮﯼ در اﻳﻨﺠﺎ ﻗﻴﺪ ﻧﺸﺪﻩ وﻟﯽ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ‪ ،‬ﺟﺰو ﺷﺮاﻳﻂ وﯼ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻬﺎرم اﻳﻨﮑﻪ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺧﻮد را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺎﺑﻌﻴﻨﺶ ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬

‫ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ و اﻋﻼم ﻣﻴﺪارد ﮐﻪ هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ از اﻳﻦ دوﻟﺖ ﺗﺒﻌﻴﺖ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﺂن ﻣﺎﻟﻴﺎت و در واﻗﻊ ﺑﺎج ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬در ﭘﻨﺎﻩ ﺧﺪا و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ او ﻗﺮار ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ وﯼ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﺎﻧﺶ او‬
‫را ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﺪرت دوﻟﺘﻲ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻗﺪرت ﻗﺒﻴﻠﻪ اي‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫ﮐﺎﻣﻼ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﻮد‪ .‬اول اﻳﻨﮑﻪ در ﻧﻈﺎم ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻗﻠﻤﺮو ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺁن‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮزهﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺗﻮرﻳﺘﻪ اش از ﻣﺮزهﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ هﻤﻪ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ را در ﺑﺮ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ و اﻳﻦ ﺧﻮد ﻳﮏ ﺗﺤﻮل اﺳﺎﺳﯽ درﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن دﻳﮕﺮ اﻓﺮاد ﻧﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﻗﺪرت هﻤﺒﺴﺘﻪ ﺁن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ارﮔﺎﻧﯽ ﻓﺮاﺗﺮ از ﺁن ‪،‬ارﮔﺎن دوﻟﺖ‪ ،‬ﮐﻪ هﻤﻪ اﻓﺮاد را‪ ،‬ﺟﺪا از هﻮﻳﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ‬
‫ﻳﺸﺎن‪ ،‬در ﻗﻠﻤﺮوﯼ ﻓﺮاﺗﺮ از ﺁن‪ ،‬ﻗﺮار دادﻩ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﻮﻇﻒ ﻣﻴﻨﻤﻮد‪،‬‬
‫ﻗﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻣﺮﮐﺰ ﺛﻘﻞ ﻗﺪرت ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁن زﻣﺎن در ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻗﺮار داﺷﺖ اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﺑﺎ ﻇﻬﻮر دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁن اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻣﻴﻴﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺟﺎﺑﺠﺎﺋﯽ ﻗﺪرت از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺑﺰور و ﺑﺎ ﻗﺪرت‬
 ‫‪٢۵٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﻗﺎﻋﺪﺗﺎ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ در هﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻬﺎﯼ ﺑﺪوﯼ ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺪن ﮔﺎم ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻧﻈﺎم ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ در دﺳﺖ ﺗﻮدﻩ ﻋﻀﻮ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮد و ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﻨﺎم دوﻟﺖ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‪ ،‬در‬
‫ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺧﺎرج از دﺳﺖ ﻣﺮدم و ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ در دﺳﺖ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺎرج از ﮐﻨﺘﺮل و ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮار داﺷﺖ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻣﺪ و اﻳﻦ‬
‫هﻤﺎن ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﺪن دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻓﺮدﯼ ﺑﺮ ﻓﺮاز وﻳﺮاﻧﻪ هﺎﯼ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ هﺮ ﻓﺮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻤﻊ )ﮐﻞ ﻗﺒﻴﻠﻪ( ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻳﮏ ﻗﺪرت ﺟﺪا از ﺟﻤﻊ ) دوﻟﺖ( ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻗﺪرت ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﺮ‬
‫ﻓﺮاز ﻗﺪرت ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﻓﺮاد و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﻣﻨﻴﺖ‬
‫ﺟﺎﻧﻰ و ﻣﺎﻟﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﺪرت ﺑﻮد آﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻴﮕﺸﺖ‪.‬‬
‫هﺮ ﻓﺮد ﻋﺮب اآﻨﻮن ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮد آﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺧﻮد را در درﺟﻪ اول ﺑﺎ اﺳﻼم و دوﻟﺖ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ارﮔﺎن ﺗﺎزﻩ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﺷﺪﻩ ﺳﺮاﺳﺮﯼ‪ ،‬و ﻧﻪ ﻋﻀﻮﻳﺘﺶ در اﻳﻦ ﻳﺎ ﺁن‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻳﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﻮدن ﻓﺮد‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮ از اﻧﺴﺎب وﯼ‬
‫∗‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻳﺎ ﺁن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﯼ ﻓﺮد‪ ،‬از او هﻮﻳﺖ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ‬

‫در ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﺠﺰ هﻮﻳﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ ا ِ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻧﺪﮔﯽ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ وﯼ از اهﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ‬

‫∗‬
‫ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ داﺋﻤﺎ اﻋﺮاب را از ﻣ‪‬ﻔﺎﺧﺮت ﺑﻪ اﺟﺪاد ﻗﺒﻴﻠﻪ اي ﺧﻮد ﻣﻨﻊ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﭘﺎرﺳﺎﺋﻲ و ﺗﻘﻮي‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺮس از ﺧﺪا و در واﻗﻊ ﺗﺮس از ﺧﻮد ش ﻓﺮا ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺳﺮان ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻛ‪‬ﻨﺪه ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ او ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪه و ﺑﻪ اﺟﺪاد ﺧﻮد ﻣﻔﺎﺧﺮت ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﻛﻨﻮن ﺑﺪاﻧﻴﺪ‪ ،‬اي اﻫﻞ ﻛ‪‬ﻨﺪه‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﻣ‪‬ﻔﺎﺧﺮت ﺑﻪ آﺑﺎء و اﺟﺪاد د‪‬أب ]رﺳﻢ[ اﻫﻞ ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و در اﺳﻼم ﻓﺨﺮ ﺑﭙﺎرﺳﺎﺋﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺐ و ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺐ"‪ .‬اﺑﻦ‬
‫ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺳﻴﺮت رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1039‬‬
 ‫‪٢۵٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و ﺁن هﻮﻳﺖ ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدن وﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﻮدن او‪ ،‬و‬
‫ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ راﺑﻄﻪ او ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻣﺮﮐﺰﯼ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ هﻮﻳﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ او ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬
‫در ﭘﺸﺖ هﻮﻳﺖ ﻣﺬهﺒﯽ هﻮﻳﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻓﺮد ﺧﻮاﺑﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ در ﭘﺸﺖ ﺁﺋﻴﻦ‬
‫ﻳﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﺤﻤﺪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻓﺮدﯼ وﯼ‪ .‬ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻣﺒﺎرزﻩ اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫هﻢ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺁﺋﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ اﻳﻦ‬
‫ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺟﺪﻳﺪ و واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺁن ﮐﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺁزادﯼ ﺷﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺗﺤﻮل ﻗﺒﻼ در ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ ﺟﻬﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﭼﻴﻦ‪ ،‬اﻳﺮان‪ ،‬ﻳﻮﻧﺎن و رم‬
‫ﺑﺘﻘﺮﻳﺐ از ‪ ٣‬هﺰار ﺳﺎل ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺁﻏﺎر و ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن داﻣﻨﻪ ﺁن ﺗﺎزﻩ‬
‫ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ هﺰار ﺳﺎل ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ‪ .‬ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻓﺮاﻋﻨﻪ در ﻣﺼﺮ‪،‬‬
‫ﺧﺎﻗﺎن هﺎ در ﭼﻴﻦ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎﯼ ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ ﺁرﻳﺎﻳﯽ و ﺑﻌﻀﺎ ﻏﻴﺮ ﺁرﻳﺎﺋﯽ )ﻋﻴﻼﻣﻴﺎن(‬
‫در اﻳﺮان‪ ،‬دوﻟﺖ ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬و اﻣﭙﺮاﻃﻮران رﻣﯽ‪ ،‬هﻤﻪ از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت هﻤﻴﻦ ﺗﺤﻮل ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺗﺤﻮل در ﻣﺼﺮ در ‪ ٣‬هﺰار ﺳﺎل ق‪ .‬م‪ .‬در ﻋﺼﺮ ﭘﺎدﺷﺎهﻴﻬﺎﯼ ﮐﻬﻦ∗ ‪ ،‬در‬
‫ﭼﻴﻦ در ‪ ١۵٠٠‬ق‪ .‬م‪ .‬و در ﻋﻴﻼم ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ‪ ٢۵٠٠‬ق‪ .‬م‪ .‬و در ﻣﻴﺎن ﺁرﻳﺎﺋﻴﻬﺎ‬
‫ﺑﺎ ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ورودﺷﺎن ﺑﻪ ﻓﻼت اﻳﺮان ﺑﻴﺶ از ‪ ١٠٠٠‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد و ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
‫ﭘﺎدﺷﺎهﯽ هﺎﯼ ﻣﺎد و هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﻳﻮﻧﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺤﻮل‪ ،‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ ١۶٠٠‬ﺗﺎ ‪ ١١٠٠‬ق‪ .‬م‪ .‬دوراﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺼﺮ‬
‫اﺳﺎﻃﻴﺮﯼ ﺷﻬﺮت ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﻴﺮد و ﺧﻮد را در اﺷﻌﺎر هﻮﻣﺮ ﻣﻨﻌﮑﺲ‬
‫ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬اﻳﻦ دوراﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در ﺁن ﺷﻮراﯼ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﺘﺸﮑﻞ از هﻤﻪ ﺳﺮان‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺶ دﺳﺘﭽﻴﻦ ﺷﺪﻩ و ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ارﻳﺴﺘﻮﮐﺮات ﺁﻧﺎن را در‬
‫ﺑﺮ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ هﻴﭻ ﺗﺼﻤﻴﻤﯽ ﺟﺪا از ﺗﻮدﻩ‬
‫اﻋﻀﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن‪ ،‬در ﭼﻬﺎرﭼﻮب اﺧﺘﻴﺎراﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﺪﺳﺖ‬

‫∗‬
‫‪Old Kingdom‬‬
 ‫‪٢۶٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﻮرد ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ ﻣﺴﺘﻘﻼﻧﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬هﻤﺎن‬
‫ﺷﻮراﺋﯽ ﮐﻪ دﻳﻮﻧﯽ ﺳﻴﻮس در اﺷﻌﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دوران اﺳﺎﻃﻴﺮﯼ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺷﻮراﯼ اﺷﺮاف و ﻧﺠﺒﺎ∗ از ﺁن ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻤﻴﺎن ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬

‫در اﺷﻌﺎر اﻳﻠﻴﺎد ﻧﻴﺰ ﻧﻄﻔﻪ هﺎﯼ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻓﺮدﯼ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻴﺨﻮرد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ اُدﻳﺴﻪ از‬
‫ﺁﮔﺎﻣِﻤﻨﻮن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻋﺎﻟﯽ ارﺗﺶ ﻓﺪرال در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻬﺮ اﺷﻐﺎل ﺷﺪﻩ ﺗﻮروا ﺳﺨﻦ‬
‫ﺖ ﺟﻤﻊ ﺷﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮕﺬار ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻳﮑﻨﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ"‪.‬‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﻣﻴﺪارد‪" :‬ﺣﮑﻮﻣ ِ‬

‫اﻳﻦ هﻤﺎن زﻣﺎﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻣﺮﮐﺰﯼ در ﺁﺗﻦ‪ ،‬ﺑﺠﺎﯼ ﺷﻮراﯼ ﻗﺒﺎﻳﻞ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﻪ‬
‫هﻤﻪ وﻟﯽ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺨﺸﯽ از اﻣﻮرﯼ را ﮐﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﮐﻼﻧﻬﺎ ﻣﺴﺘﻘﻼ در دﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫در اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬و ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﮐﻼن ﺷﺪﻩ و‬
‫ﺑﺠﺎﯼ ﻋﻀﻮ ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺁﺗﻨﯽ را‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ هﻤﻪ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﺁﺗﻴﮑﺎ )ﺁﺗﻦ( را ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ‬
‫از ﻋﻀﻮﻳﺖ ﻳﺎ ﻋﺪم ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺷﺎن در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺮﺳﻤﻴﺖ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬در ﺁﺗﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫هﺮ ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺗﺤﻮل از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺮﮐﻮب و ﺟﻨﮕﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮدﻩ ﻗﺒﻴﻠﻪ را ﺑﻪ‬
‫‪٥٧‬‬
‫ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻩ ﺁﻧﺮا از ﻗﺪرت ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ اش ﺧﻠﻊ ﻧﻤﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﺗﻦ و هﺮ ﻧﻘﻄﻪ دﻳﮕﺮ ﺟﻬﺎن ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﺤﻮل در ﺁن ﻗﺒﻼ‬
‫رخ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺪرت از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ‪ -‬ﮐﻪ در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺁن ﻗﺪرت ﻃﺒﻘﻪ‬
‫ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺿﺮﺑﻪ اﯼ ﺑﻮد آﻪ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ اى وارد‬
‫ﻣﻴﺂﻣﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺁﻧﺮا از ﻣﺤﺘﻮﯼ واﻗﻌﯽ اش ﺗﻬﯽ ﻣﻴﺴﺎﺧﺖ و از درون ﻣﯽ ﺧﺸﮑﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺒﻮد آﻪ ﺧﻮد ﻗﺒﻴﻠﻪ ازﻣﻴﺎن ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ .‬در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ و ﭘﺲ‬
‫از او هﻨﻮز ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻬﺎ ارﺗﺶ اﺳﻼﻣﻰ ﻳﻚ ارﺗﺶ ﻗﺒﻴﻠﻪ اي ﺑﻮد‪ .‬ﻳﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ارﺗﺶ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ هﻤﺎن ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر او ﻋﺎزم ﻣﺎﻣﻮرﻳﺘﻬﺎﯼ‬

‫∗‬
‫‪Kratistoi‬‬
 ‫‪٢۶١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺟﻨﮕﯽ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﻳﻦ ﻗﺒﺎﻳﻞ‪ ،‬دﻳﮕﺮ از ﻧﻮع ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ ﮐﻪ داراﯼ ﻗﺪرت‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺸﻤﺎر ﻧﻤﻴﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺪرت‬
‫ﺣﺎﮐﻤﻪ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺗﻬﯽ ﺷﺪن ﻗﺒﻴﻠﻪ از ﻣﺤﺘﻮاﯼ اﺷﺘﺮاﮐﯽ و ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اش‬
‫ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒﻞ‪ ،‬از هﻤﺎن زﻣﺎن ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ در ﺁن رﻳﺸﻪ دواﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺮوع‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﻗﻠﻤﺮو اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ‬
‫هﻨﻮز ﻣﺮﺗﻊ اﺣﺸﺎم و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺁب در ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﻮد‬
‫اﺣﺸﺎم و ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ اﻣﻮال ﻣﻨﻘﻮل و ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ هﺎﯼ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻘﻮل ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ اﻓﺮاد در ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻣﻴﺎن اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ هﻨﻮز ﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺒﻞ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ‪،‬‬
‫ﻧﻮﻋﯽ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺗﻮدﻩ اﯼ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮاﯼ هﻴﭽﮑﺲ اﻣﺮ اﺟﺒﺎرﯼ‬
‫ﻧﺒﻮد و هﻨﻮز راﺟﻊ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﺻﻠﺢ و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻤﺪﻩ دﻳﮕﺮ ﺑﺪون ﻧﻈﺮ اﻋﻀﺎ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻇﻬﻮر اﺳﻼم‪ ،‬اﻳﻦ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ از ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ ﻧﻴﺰ از ﻣﻴﺎن ﻣﻴﺮود و‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ واﺣﺪ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﯽ ﻣﻌﻨﺎ ﺷﺪﻩ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮد ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻴﮕﻴﺮد‬
‫و ﺑﻪ زاﺋﺪﻩ ﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﮐﻨﻮن اﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫در اﻣﻮر ﻣﻬﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻬﺎد و ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ اﻳﻦ ﻳﺎ ﺁن ﻗﺒﻴﻠﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻓﺮﻣﺎن دادﻩ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺁن ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬در و اﻗﻊ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺎ ﻗﺒﻮل اﺳﻼم ﮐﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﺗﺒﻌﻴﺖ از‬
‫ﻗﺪرت ﻣﺮﮐﺰﯼ و اﺗﻮرﻳﺘﻪ ﺁن ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬راﺑﻄﻪ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﻣﻴﺎن ﻓﺮد و ﻗﺒﻴﻠﻪ ﮐﻪ در ﻧﻄﺎم ﻗﺒﻞ ﺟﺎرﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺎﯼ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻗﺮارداد ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداراﻧﻪ ﻓﺮد از دوﻟﺖ‪ ،‬ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺪاد‪ .‬راﺑﻄﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺁزاد و ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﻴﺎن ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ‬
‫راﺑﻄﻪ ﻏﻴﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻴﺎن ﻓﺮد و ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻢ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺎن ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺪرت و‬
 ‫‪٢۶٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻓﺎﻗﺪ ﻗﺪرت ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻗﺪرت ﻗﺒﻼ در دﺳﺖ ﻣﺮدم ﻳﻌﻨﯽ ﺧﻮد ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﯽ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﺰوات اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﺰور ﺷﻤﺸﻴﺮ‪ ،‬از دﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﺎرج و ﺑﻪ‬
‫س ﺗﺤﻮل ﻣﻬﻤﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ورود اﺳﻼم در‬
‫ﺷﺨﺺ ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ‪ ،‬اﺳﺎ ِ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ از ﻧﻘﺎط ﺑﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ از ﮐﺮﻩ ارض را ﮐﻪ‬
‫در ﺁن هﻨﻮز دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ دوام داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎوراﻧﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﯽ و‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ از ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﮐﺠﺮاهﻪ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ زﻳﺮ ﻗﺪرت دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺪن ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻓﺮاز ﺳﺮ ﺁن ﺗﺎج دوﻟﺖ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻣﻴﺪرﺧﺸﻴﺪ ﻣﻠﺤﻖ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪون‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺤﻮل در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ هﻢ‬
‫وﺟﻮد ﻧﻤﻴﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬اﻳﻦ ﮐﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺪرت ﺟﺒﺎر و ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ دﻳﮕﺮﯼ ﻳﺎ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ و ﮔﺮدﻧﮑﺶ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ رم و اﻳﺮان اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم داﺳﺘﺎن ﺑﻌﺜﺖ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪن هﻤﻴﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫و ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ و ﺟﺮار وﯼ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮل ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﺑﺮاي ﮔﺴﺘﺮش در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﺪﻳﺪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮل ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﺐ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﺨﻮد ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ و ﺑﺨﺼﻮص در‬
‫ﻳﻤﻦ از اﻳﻨﻘﺮار ﺑﻮد‪ :‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ اﺳﻼم و ﻳﮑﯽ ﺷﺪن ﺑﺎ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﺟﺰﻳﻪ و ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن در ﻣﺬهﺐ و ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺧﻮد و ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ دوﻟﺖ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ در ازاء ﺁن‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد اول‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ وﯼ ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺧﺮاج ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬
‫)زﮐﺎت( ﻣﻴﺪادﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ از ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ وﯼ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻤﺎن‬
 ‫‪٢۶٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫رواﺑﻂ و ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ راﻳﺞ در ﻣﻴﺎن ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﺮﮐﺰﯼ در ﻧﻈﺎﻣﻬﺎﯼ‬
‫ﻓﺌﻮداﻟﯽ و ﺑﺮدﻩ دارﯼ راﻳﺞ در ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ اﮐﻨﻮن در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ راﻳﺞ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﭘﺎدﺷﺎهﺎن و ﺣﮑﻤﺮاﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺖ‬
‫ﻗﺪرت ﻗﻮﯼ ﺗﺮﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ و ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ در اﻳﺮان ﻳﺎ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ‬
‫رم در ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬در ازاء ﻣﺼﻮن ﻣﺎﻧﺪن از ﺣﻤﻠﻪ و ﻏﺎرت ﺁﻧﺎن و ﺑﺮﺧﻮردارﯼ از‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺁﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼت دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﺮاج ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ و ﮐﻤﮏ ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
‫ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺪادﻧﺪ و ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ در ازاء ﺧﺮاﺟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺧﻮد ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎز ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻳﻦ ﺧﺮاج‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎﯼ ﮐﻤﺮ ﺷﮑﻦ‪ ،‬ﺑﻬﺮ اﻧﺪازﻩ و ﺑﻬﺮﺷﮑﻞ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮاهﻨﺪ ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻮد را ﻣﻮرد ﭼﭙﺎول و ﻏﺎرت ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار‬
‫دهﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻏﺎرﺗﻬﺎﯼ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺧﺮاج ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺨﺎرج‬
‫ﮐﻤﺮﺷﮑﻦ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ رﻳﺨﺖ و ﭘﺎش هﺎﯼ دم و دﺳﺘﮕﺎﻩ هﺎﯼ‬
‫ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻴﻨﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﻇﻬﻮر اﺳﻼم و ﺧﺮاﺟﻬﺎﯼ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺁن در ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﮐﺮدﮔﺎن ﺣِﻤﻴَﺮ در ﻳﻤﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺑﺎﺟﮕﻴﺮاﻧﻪ‬
‫ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺸﮑﻞ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ و اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﯽ ﻣﻴﺎن ﺑﻌﻀﯽ ﺟﻤﺎﻋﺘﻬﺎﯼ ﮐﺸﺎورز و ﻗﺒﺎﻳﻞ‬
‫ﺑﺪوﯼ ﻏﺎرﺗﮕﺮ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ورﺳﻤﯽ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻇﻬﻮر اﺳﻼم‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪﻩ اﺳﺘﺜﻤﺎر ﺗﻮدﻩ ﻗﺒﻴﻠﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺎﻟﻴﺎت‪،‬‬
‫ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺷﮑﻞ رﺳﻤﯽ و هﻤﻪ ﺟﺎ ﮔﻴﺮ ﺑﺎب ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد دوم ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺴﻴﺤﯽ و ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎت اﺿﺎﻓﯽ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻨﺎم ﺟﺰﻳﻪ در ﻗﺒﺎل درﻳﺎﻓﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ از دوﻟﺖ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در ﻣﻮرد اول‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫در راﻩ اﺳﻼم ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻮرد دوم‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻧﺎﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ وﻇﻴﻔﻪ اﯼ را ﺑﺮ دوش‬
 ‫‪٢۶۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ در هﺮ دو ﻣﻮرد‪ ،‬ﭼﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ و ﭼﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪،‬‬
‫هﻴﭽﻴﮏ ﺣﻖ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ دوﺳﺖ و ﻣﺘﺤﺪ ﻣﺤﻤﺪ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺟﺪا از ﻗﺒﺎﻳﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺒﻮل اﺳﻼم ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ او ﻣﯽ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ‬

‫ن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﺪۀ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺰﻳﻪ و ﺗﻌﻬﺪ ﻋﺪم‬
‫ﭘﺎﮔﺎ ِ‬
‫هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن وﯼ‪ ،‬در ازاء درﻳﺎﻓﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ از وﯼ‪ ،‬ﻋﻤﻼ در ﺻﻒ ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ‬
‫هﺮﭼﻨﺪ ﻣﻨﻔﻌﻞ او‪ ،‬در ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻟﺸﮑﺮ رﺷﺘﻪ اﯼ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب‪ ،‬ﺑﻪ اﺷﮑﺎل و‬
‫درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻣﺮﮐﺰﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺮﺑﻮط و‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻳﺎ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ در ﮐﻨﺎر ﺁن ﻗﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در واﻗﻊ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در درون ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺪرت ﺑﻮد و ﺑﻪ‬
‫ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ اوﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻮم ‪ ۴‬ﻣﺎهﻪ ﻣﻴﺪاد ﮐﻪ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﺧﻮد را ﺑﺎ اﺳﻼم روﺷﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺧﺎرج از ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد‪ ،‬در ﻧﻘﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻗﺪرت ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮدﻩ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺼﺪ ﻧﻔﻮذ و ﺗﺴﻠﻂ‬
‫ﺑﺮ ﺁﻧﺮا دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬اﻧﻌﻄﺎف ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺨﺮج ﻣﻴﺪاد و راﻩ را ﺑﺮاﯼ هﻤﻪ درﺟﻪ‬
‫هﻤﮑﺎرﯼ و ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺬارد‪ .‬اﻳﻦ روﺷﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ او در اﺑﺘﺪا‪ ،‬در ﺧﻮد‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ هﻢ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺟﺰو ﻗﻠﻤﺮو وﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ در وهﻠﻪ اول ﻣﻮﻓﻖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺪون ﺟﻨﮓ ﺑﻌﻀﯽ‬
‫از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻤﻨﯽ را ﺗﻤﺎﻣﺎ ﻳﺎ ﺑﺨﺸﺎ در ﺻﻒ ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﺧﻮد در ﺁورد‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ از ﮔﺬﺷﺘﻪ دور‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻤﻨﯽ و ﻗﺮﻳﺶ رﻗﺎﺑﺖ زﻳﺎدﯼ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻴﺎد ﻣﯽ ﺁورﻳﻢ ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ دور‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺣﺘﯽ ﻳﮑﺒﺎر هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﻓﻬﺮ‬
‫در راس ﻣﻜﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪ آﻼب ﺑﺎ ﺣِﻤﻴَﺮ و ﺑﺴﻴﺎرى از اﻓﺮاد ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻤﻦ‬
‫ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﻨﮕﻬﺎى آﻌﺒﻪ را ﺑﻪ ﻳﻤﻦ ﺑﺮدﻩ ﺣﺞ ﮔﺰاران را‬
‫ﺑﺴﻮى ﺁﻧﺠﺎ ﺑﮑﺸﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ درآﺎرﺧﻮد ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪﻩ از ﻣﻜﻴﺎن ﺷﻜﺴﺖ ﻣﯽ ﺧﻮرﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢۶۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺶ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﭘﺮ ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﻮد هﻤﻮارﻩ‬
‫درﻣﺮﮐﺰ ﺗﻮﺟﻪ و رﻗﺎﺑﺖ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻤﻨﯽ و ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬از‬
‫اﻳﻨﺮو‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد را در دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﻣﯽ ﺟﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﺁن ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮﯼ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮔﺎهﯽ در درون ﺧﻮد ﻳﮏ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ‬
‫در درون ﺑﻌﻀﯽ از ﻗﺒﺎﻳﻞ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﺨﺸﯽ از اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬هﻮادار دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ دﻳﮕﺮ ﺁن در ﺻﻒ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺁن ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﺑﺨﺸﺎ ﻳﺎ ﮐﻼ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺤﺎرب‪ ،‬رهﺎوﻳﺎن‪ ،‬ﻋﺒﺲ‪ ،‬ﺧﻮﻻن‪ ،‬ﻗﻮم ﺳﻼﻣﺎن‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻏﺴﺎن‪ ،‬ﻃﺎﻳﻔﻪ‬
‫ﻏﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠﻪ أزد ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ "ﺑﺎزام" ﺣﺎﮐﻢ اﻳﺮاﻧﯽ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ و ﭘﺴﺮش ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ را‪ ،‬و هﻤﻴﻦ‬
‫ﻃﻮر ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻌﻀﯽ اﻳﺮاﻧﯽ‪ -‬ﻳﻤﻨﯽ هﺎﯼ ﺳﺎﮐﻦ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت وﯼ را‬
‫ﭘﺲ از ﺗﺮﮎ ارﺗﺶ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از اﻳﻦ زﻣﺮﻩ ﺷﻤﺮد‪ .‬اﻳﺮاﻧﻴﺎﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺳﻠﻄﻪ‬
‫اﻳﺮان ﺑﺮ ﻳﻤﻦ ﺑﺎ ﻳﻤﻨﯽ هﺎ ازدواج ﮐﺮدﻩ از ﻧﻈﺮ ﻧﮋادﯼ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﻣﺨﻠﻮط و ﺑﻪ "اﺑﻨﺎء"‬
‫ﻣﻌﺮوف ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ارﺗﺶ اﻳﺮان ﺗﮑﻴﻪ ﮔﺎﻩ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺪرت رو ﺑﻪ ﺻﻌﻮد در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺤﻤﺪ روﯼ ﺁور ﺷﺪﻩ‬
‫‪٥٨‬‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ ﮐﺎر ﻣﺤﻤﺪ در ﻳﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮرد ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻴﻌﺖ و‬
‫ﻋﻘﺪ اﺗﺤﺎد ﺑﺎ ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ در ﺣﻴﻦ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻗﺒﺎﻳﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او روﯼ ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ‪،‬‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ دﻋﻮت ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﻪ ﻧﺰد ﺑﻌﻀﯽ روﺳﺎﯼ ﻳﻤﻦ و ﻳﻤﺎﻣﻪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﻀﺎ و ﺑﻄﻮر اﻏﺮاق ﺁﻣﻴﺰﯼ ﺧﻮد را ﺷﺎﻩ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ روﺳﺎ‬
‫ﻳﺎ ﺷﺎهﺎن ﺣِﻤﻴَﺮ در ﻳﻤﻦ‪ ،‬ﺑﻪ "ﺛﻤﺎﻣﺔ ﺑﻦ أﺛﺎل" و "هﻮذة ﺑﻦ ﻋﻠﯽ" در ﻳﻤﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
 ‫‪٢۶۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻪ "ﻣﻨﺬر ﺑﻦ ﺳﺎواﯼ ﻋﺒﺪﯼ" ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺑﺤﺮﻳﻦ‪ ،‬و ﺑﻪ‬ ‫ﺟﻴﻔﺮ و ﻋﻴﺎذ در ﻋُﻤﺎن‪،‬‬
‫"ﺣﺎرث ﺑﻦ ﺷﻤﺮ اﺑﯽ ﻏﺴﺎﻧﯽ"‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻏﺴﺎﻧﻴﺎن در اﻃﺮاف ﺷﺎم‪.‬‬

‫ﭘﻴﺶ روي ﺟﻨﮕﻲ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫در ﻳﻤﻦ‬

‫در ﭘﯽ اﻳﻦ اوﺿﺎع‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺮﮐﺮدﮔﯽ ﺧﺎﻟﺪ‬
‫ﺑﻦ وﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻧﺠﺮان دروازﻩ ﻳﻤﻦ‬
‫ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﮑﺎرﻣﺤﻤﺪ ﻗﺼﺪ دارد ﻗﺒﻞ ازاﻳﻨﮑﻪ وارد ﺟﻨﮓ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد ﺷﻮد‬
‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻤﮑﻦ را‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﺁﻧﻬﺎﺋﯽ را ﮐﻪ هﻨﻮز در ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ او ﺷﮏ‬
‫و ﺗﺮدﻳﺪ دارﻧﺪ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻗﺪرت و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﺴﻮﯼ ﺧﻮد ﺑﮑﺸﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﺎﻩ رﺑﻴﻊ اﻻول‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﻴﺪ را ﺑﺎ ‪ ۴٠٠‬ﺗﻦ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ﺳﺮاغ‬
‫ﻃﺎﻳﻔﻪ "ﺑﻨﻰ ﺣﺎرث" در ﻧﺠﺮان ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﻋﻤﺪﺗﺎ‬
‫ﻃﻮاﻳﻒ ﻣﺴﻴﺤﯽ و ﺗﻌﺪادﯼ ﻃﻮاﻳﻒ ﺑﺮادر ﭘﺎﮔﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن‬
‫اﻳﻦ ﺷﻬﺮ زﻳﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﻳﮏ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﻳﻬﻮدﯼ ﺑﻨﺎم "ذو ﻧﻮواس" ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺁزار و اذﻳﺖ‬
‫زﻳﺎدﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ورود ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻧﺠﺮان ﻣﺮدم ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث ﭼﺎرﻩ اﯼ ﺟﺰ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻤﯽ‬
‫ﺑﻴﻨﻨﺪ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﺑﻬﻤﺮاﻩ رﺋﻴﺲ ﺷﻮراﯼ ﺧﻮد ﮐﻪ اﺳﻘﻔﯽ ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺑﻮدﻩ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ رواﻧﻪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻴﺎن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺴﻴﺤﯽ و‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﺁﻳﺎ ﻣﺴﻴﺢ ﺧﺪا ﺑﻮدﻩ ﻳﺎ ﻧﻪ ﺑﺤﺚ ﺳﺨﺘﯽ در ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺁﻧﻬﺎ را ﻗﺎﻧﻊ ﮐﻨﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺳﻨﻦ اﻋﺮاب هﻤﺪﻳﮕﺮ را ﻧﻔﺮﻳﻦ‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻣﺮ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب رﺳﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ‬
‫ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮﺳﻨﺪ ﺑﺎ ﻧﻔﺮﻳﻦ ﮐﺮدن هﻢ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﺎرﮔﺮ‬
‫اﻓﺘﺎدن ﻧﻔﺮﻳﻦ ﺑﺮ ﻳﮑﯽ از ﻃﺮﻓﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﻖ ﺑﺎ ﮐﺪام ﻃﺮف ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ دﻋﻮا ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث ﮐﻪ از ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺴﻴﺎر‬
 ‫‪٢۶٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﮐﻤﺘﺮﯼ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ هﻴﭻ ﺷﺎﻧﺴﯽ ﺑﺮاﯼ ﮐﺎرﮔﺮ ﺷﺪن داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ!‪.‬‬

‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺲ از ﻣﺸﻮرت در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ دﺳﺖ از‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﻣﺬهﺐ ﺧﻮد ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺰﻳﻪ و ﻋﻘﺪ ﭘﻴﻤﺎن اﺗﺤﺎد ﺑﺎ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻦ دهﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻦ اﻳﻦ ﻗﺮارداد ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﻤﺎن ﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ‬
‫اﺗﺤﺎد ﺑﺎ اهﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﮑﺎر ﻣﻴﺮود‪ ،‬در دﺳﺖ ﻣﻮرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻪ ﮐﺎﻣﻼ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث‬
‫ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ :‬در ازاء ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻟﻮاﯼ ﺣﻤﺎﻳﺖ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪:‬‬

‫‪ -١‬ﺑﻌﻨﻮان ﺟﺰﻳﻪ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ دو هﺰار ﺟﺎﻣﻪ از ﻧﻮع و ارزش ﻣﻌﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﺗﺤﻮﻳﻞ دهﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﺑﻪ هﻨﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ‪ ٣٠‬ﮐﺖ ﻣﺮداﻧﻪ‪ ٣٠ ،‬ﺷﺘﺮ و ‪ ٣٠‬اﺳﺐ اﺿﺎﻓﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺪهﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -٣‬ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن و ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ را ﺗﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻳﮏ ﻣﺎﻩ در ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد‬

‫ﺟﺎﯼ دادﻩ از ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺬﻳﺮاﺋﯽ و ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -۴‬دﺳﺖ از رﺑﺎﺧﻮارﯼ ﺑﺮدارﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﻗﺒﻮل ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ‪:‬‬

‫‪ -١‬ﺟﺎن و ﻣﺎل و ﻣﺬهﺐ ﺁﻧﺎن را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻧﺪادﻩ در ﺑﺮاﺑﺮ هﺮ ﺣﻤﻠﻪ اﯼ‬
‫در اﻣﺎن ﻧﮕﺎﻩ دارد‪.‬‬

‫‪ -٢‬اﺳﻘﻒ هﺎ و ﮐﺸﻴﺸﻬﺎ را از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺧﻮد و ﺗﺎرﮐﺎن دﻧﻴﺎ را از ﺻﻮﻣﻌﻪ هﺎﯼ‬

‫‪٥٩‬‬
‫ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻃﺒﺮﯼ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ دﻳﮕﺮﯼ ﺷﺮح‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬وﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ وﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪" :‬ﺷﻬﺎدت ﻣﻰ دهﻴﻢ آﻪ‬
 ‫‪٢۶٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺗﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎدة ﺧﺪاﺋﻰ و ﺧﺪاﺋﻰ ﺟﺰ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ"‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺷﻬﺎدت ﻣﻰ دهﻢ آﻪ ﺧﺪاﻳﻰ ﺟﺰ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ وﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدة ﺧﺪاﻳﻢ”‪.‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺷﻤﺎﻳﻴﺪ آﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻊ اﻋﺘﻨﺎ ﻧﻜﻨﻴﺪ؟" و هﻴﭽﻜﺲ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺳﺌﻮال ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﻤﻴﺪهﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻪ ﺑﺎر اﻳﻦ ﺳﺌﻮال را ﺗﻜﺮار ﻣﻴﻜﻨﺪ و ﺑﺎز‬
‫هﻢ آﺴﻰ ﺟﻮاب ﻧﻤﻴﺪهﺪ ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎر ﭼﻬﺎرم ﺟﻮاب ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪" :‬ﺑﻠﻪ ﻣﺎﻳﻴﻢ آﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻊ‬
‫اﻋﺘﻨﺎ ﻧﻜﻨﻴﻢ و اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﺗﻜﺮار ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ ".‬ﻳﻌﻨﻰ اﻗﺮار ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ آﻪ هﻴﭻ‬
‫ﻣﺎﻧﻌﻰ ﺁﻧﻬﺎ را از راﻩ اﺳﻼم ﺑﺎز ﻧﺨﻮاهﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﮔﺮ ﺧﺎﻟﺪ‬
‫ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد آﻪ اﺳﻼم ﺁوردﻩ اﻳﺪ و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺎ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﻳﺪ‪ ،‬ﺳﺮهﺎﻳﺘﺎن را زﻳﺮ ﭘﺎﻳﺘﺎن‬
‫‪٦٠‬‬
‫ﻣﻰ اﻧﺪاﺧﺘﻢ‪".‬‬

‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮردﯼ اﮔﺮ درﺳﺖ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ ﺁﻧﺮا در ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﮑﺮات دﻳﺪﻩ اﻳﻢ‪ ،‬ﻋﻤﻖ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻃﻠﺒﯽ و ﺗﺠﺎوزﮔﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق دﻳﮕﺮان را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ و ﺑﺪون هﻴﭻ دﻟﻴﻞ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ را وادار ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ و ﻏﺎرت وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ او ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﯼ ﺑﺎج ﺑﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﺴﻠﻴﻢ او ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﺮ از ﺗﻨﺸﺎن ﺟﺪا ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮑﺴﺮﻩ ﺷﺪن ﮐﺎر ﻧﺠﺮان ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮد ﻳﻤﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻤﻦ ﭘﺲ‬
‫از ﻣﮑﻪ ﺑﺮاﯼ وﯼ از اهﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺋﯽ ﺑﺮ ﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮑﯽ از‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﻋﺮب‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ‪،‬هﺮﭼﻨﺪ ﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬وﻟﯽ هﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻬﻤﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺎرواﻧﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﻴﺪ را ﺑﺎ‬
‫ﺳﭙﺎهﯽ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬وﻟﯽ در ﻣﺪت ﺷﺶ ﻣﺎهﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬هﻴﭽﮑﺲ‬
‫ﺑﻪ اﺳﻼم ﻧﻤﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪد‪ ،‬و ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﭼﺎر ﻣﻴﺸﻮد ﺧﺎﻟﺪ را ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﺠﺎﯼ او ﻋﻠﯽ را‬
‫ﺑﺴﻮﯼ ﻳﻤﻦ اﻋﺰام دارد‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ و ﺗﺮس ﻗﺒﻴﻠﻪ هَﻤﺪان را واﻣﻴﺪارد ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫اﺳﻼم ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺧﺒﺮ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ هﻤﺪان ﺑﻪ اﺳﻼم‪ -‬ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ او‬
‫اهﻤﻴﺖ زﻳﺎدﯼ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺠﺪﻩ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬درود ﺑﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ هَﻤﺪان‪،‬‬
 ‫‪٢۶٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪٦١‬‬
‫درود ﺑﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ هَﻤﺪان"‪.‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﻣﺤﻤﺪ ﻳﮑﯽ از ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﻳﻤﻨﯽ ﺧﻮد ﺑﻨﺎم "ﺻﺮد ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ" را ﺑﺎ ﺳﭙﺎهﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﻌﻀﯽ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻣﻄﻴﻊ ﮐﺮدن ﺁﻧﻬﺎ ﺟﺎﻧﺐ ﻳﻤﻦ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﺻﺮد ﻣﻬﺘﺮ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ أَزد ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮﻻت ﻳﻤﻦ ﺑﺎ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻣﺤﻤﺪ او را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﻳﻤﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺳﺮورﯼ وﯼ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬

‫ﺟﺮَش ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻪ دﻓﺎع از ﺧﻮد ﻣﻴﭙﺮدازﻧﺪ‪ ،‬و ﭘﺲ از‬

‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺰﺑﻮر در ﺷﻬﺮ ُ‬
‫ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻌﺪ از ﻳﮑﻤﺎﻩ ﻣﺤﺎﺻﺮۀ ﺑﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻴﺎل ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﻏﺎﺋﻠﻪ‪ ،‬از ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺪام ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻓﺘﺎدﻩ‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻘﻴﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺳﺎل ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎﻣﻮران ﺧﻮد را ﺑﻪ هﻤﻪ ﻧﻘﺎط ﺗﺤﺖ آﻨﺘﺮل ﺧ ﻮﻳﺶ ﻣﻴﻔﺮﺳ ﺘﺪ‬
‫ﺗ ﺎ زآ ﺎت و ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬ ﺎﯼ دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ را ﺟﻤ ﻊ ﺁورى و ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ارﺳ ﺎل دارﻧ ﺪ‪.‬‬
‫"اﺑﻮ ﻋﺎﻣﺮ راهﺐ" ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد رﻣﻴﺎن ﭘﻨﺎهﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ و ﻗﺼﺪ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﯽ ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ‬
‫ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ را داﺷ ﺖ‪ ،‬ﻗﺒ ﻞ از اﻳﻨﮑ ﻪ ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﻴﺎﻓﺘ ﺪ در هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﺎل و در‬
‫هﻤﺎﻧﺠﺎ در ﻣﯽ ﮔﺬرد‪.‬‬

‫زﺑﺎن واﻗﻌﻲ ﻗﺮان‬

‫ﻣﺤﻤﺪ روﺳﺎى ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ را ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻣﻴﻨﻤﻮدﻩ و ﻳﻜﻰ از‬
‫ﻣﺰدواران ﺧﻮد را ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺁﻧﺎن ﻣﻴﻜﺮدﻩ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﺎر ﺣﻖ اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ در‬
‫اﻣﺮ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ در اﻣﻮر ﺧﻮد را ﮐﻪ در ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ ﻣﺮاﻋﺎت ﻣﯽ ﺷﺪﻩ ﻧﻘﺾ‬
‫ﮐﺮدﻩ از ﻣﻴﺎن ﻣﻴﺒﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻤﺎ اﻳﻨﮑﻪ "ﻓَﺮوَة ﺑﻦ ُﻣﺴَﻴﮏ اﻟﻤُﺮادﯼ" را ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ‬
‫از روﯼ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﯽ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳ ِﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ دو‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ُزﺑَﻴﺪ و ﻣَﺰﺣِﺞ )ﺑﺎﺿﺎﻓﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد وﯼ ﻣُﺮاد(‬
 ‫‪٢٧٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﻨﺼﻮب ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ٦٢.‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﻧﺰد او ﺁراء ﻋﻤﻮﻣﻰ و ارادﻩ ﻣﺮدم در ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﭘﺸﻴﺰى هﻢ ارزش ﻧﻤﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﻗﺒﺎﻳﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ او ﺷﺪﻩ و ﻳﺎ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ! ﺑﻪ او‬
‫ﻣﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ هﻤﺎن رؤﺳﺎﯼ ﻗﺒﺎﻳﻞ را آﻪ اﮐﻨﻮن ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺰدور‬
‫او ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ در ﻣﻘﺎم ﺧﻮد اﺑﻘﺎء ﻣﻴﻨﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎاﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻳﮑﯽ از اﻓﺮاد ﻗﺎﺑﻞ‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺁﻣﻮزش ﻗﺮان و ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اﺟﺮاﯼ اﺣﮑﺎم دﻳﻦ ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﻤﺎردﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ از اﻳﻨﻄﺮﻳﻖ ﮐﺎﻣﻼ ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل و ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻮﻳﺶ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم ﻣﻴﮕﺮوﻧﺪ‪" ،‬ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﺣﺼﻴﻦ"‬
‫را در ﻣﻘﺎم ﺳﺎﻻرﯼ ﺧﻮد اﺑﻘﺎء ﻧﻤﻮدﻩ‪" ،‬ﻋَﻤﺮو ﺑﻦ ﺣَﺰم‪ ،‬را از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫آﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬ ‫ﺁﻧﺎن ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ در ﻧﺎﻣﻪ اش ﺑﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺰم‬
‫ﺁﻣﻮزش دﻳﻦ دادﻩ و ﻣﺮاﻗﺐ اﺟﺮاى ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﻼﻣﻰ! و ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻳﻦ در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻨﻄﻮر ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪:‬‬

‫" آﻪ در هﺮ آﺎر از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﺪ آﻪ ﺧﺪا ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن ﻣﺮدم ﺧﺪا ﺗﺮس و ﻧﻜﻮآﺎر اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻴﺪهﺪ آﻪ‬
‫ﺣﻖ را ﻣﻄﺎﺑﻖ دﺳﺘﻮرﺧﺪا ﺑﮕﻴﺮد و ﻣﺮدم را ﺑﺸﺎرت ﻧﻴﻚ دهﺪ و ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻰ وادارد ‪ ......‬و ﺣﻘﻮق و‬
‫ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮﻳﺪ و در آﺎر ﺣﻖ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻣﺪارا آﻨﺪ و در آﺎر ﻇﻠﻢ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ آﻨﺪ‬
‫آﻪ ﺧﺪا ﻋﺰ و ﺟﻞ از ﻇﻠﻢ ﺑﻴﺰار اﺳﺖ و از ﺁن ﻣﻨﻊ آﺮدﻩ و ﮔﻔﺘﻪ ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ ﮔﺮوﻩ ﺳﺘﻤﮕﺮان‬
‫‪٦٣‬‬
‫ﺑﺎد‪".‬‬

‫اﮔﺮ آﻤﻰ در ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺎﻻ دﻗﻴﻖ ﺷﻮﻳﻢ ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺑﻪ زﺑﺎن واﻗﻌﯽ ﻗﺮﺁن و اﺳﻼم ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫هﺮ زﺑﺎن دﻳﮕﺮﯼ ﭘﻰ ﻣﻴﺒﺮﻳﻢ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺧﻮد ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ آﻪ در هﺮ ﮐﺎر از‬
‫ﺧﺪا ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ از او ﺑﺘﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬از ﺳﺮﭘﻴﺠﯽ از او ﺗﺮس داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺪا‬
‫از ﻣﺮدم ﺧﺪا ﺗﺮس و ﻧﻴﮑﻮﮐﺎر ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺁدم ﺧﺪاﺗﺮس و‬
‫ﻧﻴﮑﻮﮐﺎر از ﻧﻈﺮ ﻣﺤﻤﺪ و اﺳﻼم ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺧﺪا‬
‫ﺑﺘﺮﺳﺪ ﻃﺒﻖ ﻓﺮاﻣﻴﻦ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ او ﮐﻪ ﻧﻴﮑﻮﮐﺎرﯼ هﻢ در هﻤﺎن ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﻌﻨﺎ ﻣﻴﺪهﺪ‬
 ‫‪٢٧١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺎ زﻧﺎن ﭼﻮن ﺑﺮدﻩ ﺟﻨﺴﯽ رﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﺑﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮت ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ؛ ﺑﺎ ﮐﻔﺎر ﻳﻌﻨﯽ اﻓﺮاد ﺁزادﻩ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﭘﺮدازد؛ در ﺟﻬﺎد ﻳﻌﻨﯽ‬
‫ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت ﻣﺮدم ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ و ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻦ زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎﻧﺸﺎن ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽ‬
‫ﺟﻮﻳﺪ و ﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬

‫ﺑﻌﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﺣﻘﻮق و ﺗﮑﺎﻟﻴﻒ ﻣﺮدم را ﮐﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ وﻇﺎ ﻳﻒ و ﺗﮑﺎﻟﻴﻔﯽ ﮐﻪ‬

‫ﻣﺮدم ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮﻳﺪ و در ﮐﺎر ﺣﻖ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺮدم ﻣﺪارا و در ﮐﺎر ﻇﻠﻢ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎ اﮐﻨﻮن ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺣﻖ و ﻇﻠﻢ در اﺳﻼم ﭼﻴﺴﺖ؟ هﺮ ﭼﻪ ﮐﻪ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫اﺳﺖ ﺣﻖ اﺳﺖ‪ .‬و ﻇﺎﻟﻢ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺣﺮف ﺧﺪا ﺗﻦ ﻧﺪهﺪ و ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﺁن ﻗﻴﺎم ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺸﺘﻦ ﮐﻔﺎر‪ ،‬ﺗﺒﻌﻴﺾ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬و ﺑﺮدﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ زﻧﺎن و‬
‫ﻏﺎرت اﻣﻮال ﻣﺮدم و ‪ ...‬هﻤﻪ ﺣﻖ اﻧﺪ وﻟﯽ ﻋﮑﺲ ﺁن‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻋﺪاﻟﺘﺨﻮاهﯽ و ﺁزادﯼ‬
‫ﻃﻠﺒﯽ‪ ،‬ﻇﻠﻢ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺧﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻏﺎرﺗﮕﺮان و ﺧﻄﺎﮐﺎران ﻣﺪارا و در ﻣﻮرد‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ و ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﺤﻤﺪ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺳﻴﺎﻩ ﺁن ﻣﺒﺎرزﻩ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺨﺮج دهﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﯼ ﻋﺰ و وﺟﻞ از ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻋﺪاﻟﺖ و ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﻃﻠﺒﯽ‪ ،‬ﺑﻴﺰار‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﻟﻌﻨﺖ ﺑﻪ ﺳﺘﻤﮕﺮ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﻓﺮد ﮐﺎﻓﺮ)ﻳﻌﻨﯽ ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ( ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ زﺑﺎن ﻗﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ اﻳﻦ زﺑﺎن را ﻧﺪاﻧﺪ واﻗﻌﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ دارد از ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻤﮕﺮﯼ ﺑﻬﻤﺎن ﻣﻌﻨﺎﺋﯽ ﮐﻪ او از ﺁن ﻣﯽ ﻓﻬﻤﺪ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‪ ،‬اﺑﺪا ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬او وﻗﺘﯽ از ﻋﺪاﻟﺖ ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮرش‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺎج ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻣﺮدم ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻨﻄﻮر ﻣﻨﻈﻮرش از ﺧﺪاﺗﺮس ﺑﻮدن ﺑﺎج دادن و اﻃﺎﻋﺖ از ﻧﻈﺎم ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ وﯼ‬
 ‫‪٢٧٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮرش از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﻖ ﻣﻄﺎﺑﻖ دﺳﺘﻮر ﺧﺪا‪ ،‬هﻤﺎن ﺧﻤﺲ و زآﺎت و ﺟﺰﻳﻪ‬
‫اﺳﺖ آﻪ اوﻟﻰ ﺳﻬﻢ ﻣﺤﻤﺪ از ﻏﺎرﺗﻬﺎ‪ ،‬دوﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎت از ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻣﺮدم ﺑﺰور‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ‪ ،‬و ﺳﻮﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎت اﺿﺎﻓﯽ از ﻣﺮدﻣﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ‬
‫اﺟﺒﺎرى او ﺗﻦ ﻧﺪادﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎى واﻗﻌﻰ ﺣﻖ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻗﺮﺁن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬هﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﻗﺮﺁن ﻳﺎ هﺮ ﺟﺎى دﻳﮕﺮﯼ از ﻇﺎﻟﻢ و ﺳﺘﻤﮕﺮ ﻧﺎم‬

‫ﻣﻲ ﺑﺮد‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮرش آﺴﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ او ﻗﻴﺎم ﻣﻴﮑﻨﺪ و از ﺣﻖ ﺧﻮد دﻓﺎع‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻇﻠﻢ ﻧﻴﺰ در زﺑﺎن ﻗﺮان ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﺖ و اﻟﺒﺘﻪ "ﺧﺪاى ﻋﺰ و‬
‫وﺟﻞ از ﻇﻠﻢ ﺑﻴﺰار" اﺳﺖ و "از ﺁن ﻣﻨﻊ آﺮدﻩ"‪.‬‬

‫دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﻲ‬

‫اﺑﺰار اﺗﺤﺎد ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ اﺷﺮاف‬

‫در هﻤﻴﻦ ﻓﺮﻣﺎن اﺳﺖ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺧﻮد ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪..." :‬ﻧﮕﺬارد آﻪ از‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺳﺨﻦ ﺁرﻧﺪ و آﺴﺎن را ﺑﺪان ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ هﻤﻪ ﺳﺨﻦ از دﻋﻮت‬
‫ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ و هﺮ آﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ او را ﺑﻪ‬
‫‪٦٤‬‬
‫آﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺰﻧﻴﺪ ﺗﺎ هﻤﻪ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺑﻰ ﺷﺮﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ ‪"...‬‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﺗﺎآﻴﺪ ﺑﺮ ﮔﺮﻳﺰ از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ و ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎﻧﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
‫اﯼ و دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر دوﻟﺖ و دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻗﺪرت ﻣﺮآﺰى ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻳﻢ‪،‬‬
‫ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰﯼ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬هﺮ ﻗﺒﻠﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ واﺣﺪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺣﺎﮐﻢ‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮد و هﻴﭻ ﻧﻴﺮوﺋﯽ از ﺧﺎرج ﺑﺮ ﺁن اﻋﻤﺎل ﻗﺪرت ﻧﻤﻴﮑﺮد‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ در داﻳﺮﻩ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻓﺎﻗﺪ‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب وﯼ و هﻤﻪ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ‬
 ‫‪٢٧٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺗﻮدﻩ اﻋﻀﺎ و ﻳﺎ ﺣﺪاﻗﻞ رﻳﺶ ﺳﻔﻴﺪان ﻗﺒﻴﻠﻪ اﺗﺨﺎذ ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬ﺧﻮد رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﻴﺰ‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ و ﻋﺰل ﮐﺮدﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در درون ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﺧﺎرج از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺎم ﻗﺪرت‬
‫ﻣﺮﮐﺰﯼ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻨﺒﻌﯽ ﮐﻪ هﻤﻪ ﻗﺪرت در دﺳﺖ ﺁن ﺑﺎﺷﺪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬و اﺻﻮﻻ‬
‫دوﻟﺖ ﺑﻌﻨﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻨﺒﻌﯽ هﻨﻮز ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺪرت در درون ﻗﺒﻴﻠﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺠﺰ ﺗﻮدﻩ اﻋﻀﺎ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺛﺮوت ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ از ﻣﺪﺗﻬﺎ‬
‫ﻗﺒﻞ ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﻮﺛﺮ و ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻔﻮذ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ هﻤﺎن‬
‫اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ در ﻣﮑﻪ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ اﺷﺮاﻓﻴﺖ هﺮﭼﻨﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﻮد‪ ،‬و از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ در‬
‫هﻤﻪ اﻣﻮر ﺑﻄﻮر ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬وﻟﯽ هﻨﻮز ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ اش‬
‫دردرون ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺤﺪود ﺑﻮد و ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﭼﻨﺪان از ﻣﺮزهﺎﯼ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ ﻓﺮاﺗﺮ‬
‫رود‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺣﺘﯽ ﻓﺮدﯼ اﻳﻦ اﺷﺮاﻓﻴﺖ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ‬
‫از ﻧﻈﺮ رﺳﻤﯽ‪ ،‬ﺑﻬﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻘﻮق ﻳﮏ ﻋﻀﻮ ﺳﺎدﻩ ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ .‬در واﻗﻊ‪،‬‬
‫اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ هﺮ ﭼﻨﺪ از ﻟﺤﺎظ ﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﺮﺗﺮ از ﺗﻮدﻩ اﻋﻀﺎ و ذﯼ‬
‫ﻧﻔﻮذ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ اﻳﻦ ﻧﻔﻮذ هﻨﻮز ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺳﻠﻄﻪ ﺳﻴﺎﺳﯽ ارﺗﻘﺎء و ﺣﺪ اﻗﻞ‬
‫رﺳﻤﻴﺖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬اﻳﻦ اﺷﺮاﻓﻴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻗﺒﺎﻳﻞ‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ازﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدﯼ هﻨﻮز ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺧﻮد را زﻳﺮ ﻟﻮاﯼ‬
‫ﻳﮏ ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ )ﻳﻤﻦ( و ﺷﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺷﺎهﺪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻧﻈﺎم‬
‫ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯼ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﻣﺮﮐﺰﯼ‪ ،‬ﺳﻴﺮ ﺗﺤﻮل اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ هﻨﻮز ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺧﻮد ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ هﻨﻮز ﺣﺘﯽ ﺧﻮد را از ﻧﻈﺮ ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب دوﻟﺖ ﺷﻬﺮ‬
‫هﻢ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ و ﻣﺘﺤﺪ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻳﺶ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ و از‬
 ‫‪٢٧۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻧﻈﺮ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻮد و هﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ و ﻳﺎ هﻨﻮز ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ از ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﺁزاد و ﺑﺼﻮرت ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﺸﮑﻞ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﻻزﻣﻪ اﻳﻨﮑﺎر از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدن اﺳﺘﻘﻼل ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ‪ ،‬و ﻗﺮار دادن ﺧﻮد ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ‪ ،‬و ﺗﺤﺖ ﻟﻮاﯼ ﻳﮏ ﻗﺪرت ﻣﺮﮐﺰﯼ‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮ ﺁن ﺑﻮد‪ .‬اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺤﺖ ﻟﻮاﯼ ﭼﻨﻴﻦ دوﻟﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻮد را در ﺳﻄﺢ ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﺤﺪ‬
‫ﺳﺎزد‪ .‬اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻧﺎ ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺠﺎم ﺁﻧﺮا ﺑﻌﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺧﻮد ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ "هﻤﻪ ﺳﺨﻦ از دﻋﻮت ﺧﺪاى‬
‫ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ و هﺮ آﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻋﺸﺎﻳﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ او را ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ‬
‫ﺑﺰﻧﻴﺪ ﺗﺎ هﻤﻪ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺑﻰ ﺷﺮﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ"‪ ،‬او در واﻗﻊ ﺑﺴﻂ ﻗﺪرت‬
‫ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﺠﺎﯼ ﻗﺪرت هﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ دارد‪.‬‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻗﺪرت ﻣﺮﮐﺰﯼ دوﻟﺘﯽ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬

‫و در اﺑﺘﺪا ﺟﺪا از ﺧﻮد اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻣﮑﻪ در‬
‫اﺑﺘﺪا‪ ،‬زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ادﻋﺎﯼ ﻣﻄﻴﻊ ﮐﺮدن ﻋﺮب و ﻋﺠﻢ در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺁن ﻗﺪم ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﺶ ﮔﺬارد‪ ،‬ﺗﺼﻮر اﻳﻨﺮا هﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ روزﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب‬
‫ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد و اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ را ﺑﻤﺜﺎﺑﻪ ﻳﮏ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻗﺪرت ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﺪرت ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ‪ ،‬و هﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻄﻮر ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﯼ ﺑﻪ دروازﻩ هﺎﯼ ﻣﮑﻪ رﺳﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺮﻋﺖ و ﺑﺮاﺣﺘﯽ‬
‫از ﻃﺮف اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻣﮑﻪ و ﺑﺨﺼﻮص اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎ ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻪ ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم و ﻧﺎﺑﻮدﯼ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺟﻠﺐ رﺿﺎﻳﺖ ﺁن ﺑﻪ ﻗﺒﻮل و ﺧﺰﻳﺪن زﻳﺮ ﻟﻮاﯼ اﻳﻦ ﻗﺪرت ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻌﺪﯼ اﺳﻼم‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ اﻓﺘﺎدن اﻳﻦ ﻗﺪرت ﺑﺪﺳﺖ‬
‫اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻋﺮب‪ ،‬ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻦ ﺁن در ﺟﻬﺖ ﺗﺤﮑﻴﻢ و ﺑﺴﻂ ﻗﺪرت ﺁن‪ ،‬و ارﺗﻘﺎء اش ﺑﻪ‬
 ‫‪٢٧۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺳﻄﺢ ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺴﻠﻂ ﻣﻠﯽ و ﺑﻌﺪ ﺟﻬﺎﻧﯽ در اﺷﺘﺮاﮎ و اﺗﺤﺎد ﺑﺎ ﮐﻞ اﺷﺮاﻓﻴﺖ‬
‫ﻋﺮب و اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎ و ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻣﻔﺘﻮﺣﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫رﻗﺎﺑﺖ هﺎﯼ ﻣﻴﺎن ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ وﯼ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ رﻗﺎﺑﺖ هﺎﯼ‬

‫ﻣﻴﺎن ﺑﺨﺸﻬﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎوت اﻳﻦ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﺑﺮاﯼ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در راس اﻳﻦ ﻗﺪرت‬
‫وﺑﺮﺧﻮردارﯼ از ﺳﻬﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ از ﭼﭙﺎول و ﻏﺎرت ﻣﺪاوم ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ ﻋﺮب و‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻨﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺪرﺟﻪ اﯼ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ‪ ،‬ﻗﺪرﺗﯽ را ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫در ﺳﺎﻳﻪ ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺸﻬﺎﯼ ﭘﻴﮕﻴﺮ ﺧﻮد ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ وﯼ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ در دﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻤﻮازات اﻓﺰاﻳﺶ ﺛﺮوﺗﯽ ﮐﻪ از ﭼﭙﺎول و ﻏﺎرت‬
‫ﮐﺸﻮرهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻋﺎﻳﺪش ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬هﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻧﺮا از ﺻﻮرت ﺷﮑﻞ ﺳﺎدﻩ و‬
‫اﺑﺘﺪاﺋﯽ اش در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ در ﺁوردﻩ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﭘﺮ ﺗﺠﻤﻞ و ﭘﺮ زرق و ﺑﺮق‬
‫ﻳﮏ ﻗﺪرت ﻣﺴﻠﻂ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﻗﺒﻼ اﺷﺮاﻓﻴﺖ رﻣﯽ و اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد‬
‫ﻓﺮاهﻢ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺗﻘﻠﻴﺪ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺧﻼﻓﺖ از درﺑﺎر ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬و‬
‫ﺑﺨﺪﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻌﺪﯼ ﮐﻞ ﺑﻮروﮐﺮاﺳﯽ دوﻟﺘﯽ اﻳﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ارﺗﻘﺎء و ﺗﮑﻤﻴﻞ‬
‫ادارﯼ اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ از ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﺳﺎدﻩ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯼ و ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﮔﺴﺘﺮدﻩ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫در ﭘﺎﻳﺎن هﻤﻴﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﺳﺎل دهﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎﻣﻮران ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎت زﮐﺎت ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﺗﺎزﻩ در ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬زﻳﺎد ﺑﻦ ﻟَﺒﻴﺪ را ﺑﻪ ﺣَﻀﺮَﻣﻮت‬
‫ﯼ ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ را ﺑﻪ ﻃَﺌﯽ )ﻃَﯽ( ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﻧُﻮﻳﺮَﻩ را ﺑﻘﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺣَﻨﻈَﻠﻪ و‬
‫در ﻳﻤﻦ‪ ،‬ﻋَﺪ ّ‬
‫ﻋَﻼء ﺑﻦ اَﻟﺤَﻀﺮَﻣﯽ را ﺑﻪ ﺑﺤﺮﻳﻦ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﮐﻤﯽ ﺑﻌﺪ ﻧﺎﻣﻪ هﺎﺋﯽ را ﻧﻴﺰ ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻗﻴﺼﺮ روم‪،‬‬
‫ﮐﺴﺮﯼ ﺷﺎﻩ اﻳﺮان‪ُ ،‬ﻣﻘَﻮﻗِﺲ ﭘﺎدﺷﺎﻩ اﺳﮑﻨﺪرﻳﻪ‪ ،‬هﻤﺎن ﮐﻪ ﻣﺎرﻳﻪ را ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﻳﮏ ﮐﻨﻴﺰ‬
‫و ﻏﻼم دﻳﮕﺮ ﺑﺮاﯼ او ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ارﺳﺎل ﻧﻤﻮدﻩ ﺁﻧﺎن را دﻋﻮت ﺑﻪ اﺳﻼم ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٧۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع‬

‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در ذﻳﻘﻌﺪﻩ ﺳﺎل دهﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺣﺞ ﻋﺎزم ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﻔﺮ هﻤﻪ‬
‫زﻧﺎن‪ ،‬و در واﻗﻊ ﺣﺮﻣﺴﺮاﯼ ﺧﻮد را ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺮﮎ ﻣﮑﻪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫دوﻣﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮاﺳﻢ ﻋُﻤﺮﻩ‪ ،‬ﻃﻮاف ﮐﻌﺒﻪ و ﺳﻔﺮهﺎﯼ ﻣﻴﺎن ﺻَﻔﺎ و ﻣَﺮوﻩ‬
‫را ﺧﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪاد‪ .‬اﻣﺎ او ﺗﺎﮐﻨﻮن در ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ ﮐﻪ در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪ از ﺻﻠﺢ‬
‫ﺣﺪﻳﺒﻴﻪ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﭘﺎﮔﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬هﺮ ﺳﺎﻟﻪ در ﺗﭙﻪ هﺎﯼ ﻋﺮﻓﻪ و ﻣُﺰدﻟﻴﻔﻪ و در‬
‫درﻩ ﻣِﻨﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺘﯽ در ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺳﺎل ﻧﻬﻢ‪ ،‬او از ﺷﺮﮐﺖ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫ﺣﻀﻮر ﮐﻔﺎر و ﭘﺎﮔﺎﻧﻬﺎ اﻣﺘﻨﺎع ورزﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺁﻧﮑﻪ در ﺳﺎل‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻋﻠﯽ را ﺑﻬﻤﺮاﻩ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺮاﯼ ﻗﺮاﺋﺖ ﺳﻮرﻩ ﺑﺮاﺋﺖ و ﻣﺤﺮوم ﮐﺮدن اﻋﺮاب‬
‫ﭘﺎﮔﺎن از ﺣﻀﻮر در ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻌﯽ در اﻳﻨﮑﻪ ﺷﺨﺼﺎ در‬
‫‪٦٥‬‬
‫ﺑﺮاﺳﺘﯽ هﻢ‪ ،‬اﮐﻨﻮن‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﺮاﺳﻢ ﺁﻧﺮا رهﺒﺮﯼ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ دﻳﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ از وﺟﻮد اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ ﺑﺪوﯼ و ﺁزادﻩ ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺑﺖ هﺎﯼ ﺑﯽ ﺁزار‬
‫ﺁﻧﺎن ﭘﺎﮎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻠﻮت و ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻴﺜﺎق ﻏﺎرﺗﮕﺮان و ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮان ﻋﺮب‬
‫ﺑﺎ ﺧﺪاﯼ ﺟﺒﺎر و ﺳﺘﻤﮕﺮ ﺧﻮد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﻓﻪ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻮهﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁن اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮد ﻣﻮﻗﻒ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ "رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ اﻣﻴﺔ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ" ﺳﻮاﻻت ﻣﺤﻤﺪ را از ﺑﺎﻻﯼ ﻋﺮﻓﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺑﺎﻧﮓ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮاﯼ ﺧﻴﻞ اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ دﺳﺘﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﻮن ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﺮدم‬
‫ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ ﻋﺮب ﺁﻟﻮدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن در ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ در ﭘﯽ او روان ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﮑﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ ﻳﮑﺼﺪا ﺑﺎو ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺌﻮال ﻣﯽ ﮐﺮد‪ :‬اﯼ ﻣﺮدم‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﻴﺪ اﻳﻦ ﭼﻪ ﻣﺎهﻴﺴﺖ؟ و رﺑﻴﻌﻪ ﺑﺎ ﺻﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﺁﻧﺮا ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺮدم‬
‫ﻳﮑﺼﺪا ﺟﻮاب ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ :‬ﻣﺎ ِﻩ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ رﺑﻴﻌﻪ ﻣﻴﮕﻔﺖ‪ .‬ﺑﮕﻮ ﻣﻴﺪاﻧﻴﺪ اﻳﻦ ﭼﻪ‬
‫روزﻳﺴﺖ؟ رﺑﻴﻌﻪ ﺁﻧﺮا ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﺮد وﻣﺮدم ﺟﻮاب ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ :‬روز ﺣﺞ اﮐﺒﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٧٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮﻧﻬﺎ و اﻣﻮاﻟﺘﺎن را ﺑﺮ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﭼﻮن اﻳﻦ ﻣﺎﻩ ﺣﺮام ﮐﺮدﻩ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﭘﺮوردﮔﺎر روﻳﺪ‪ ٦٦.‬ﺑﮕﻮ‪ ،‬ﺧﻮب ﻓﻬﻤﻴﺪﻳﺪ؟ و ﻣﺮدم ﺟﻮاب ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻪ! ﺧﺪا‬
‫‪٦٧‬‬
‫ﻳﺎ ﺑﺘﻮ ﺷﻬﺎدت ﻣﻴﺪهﻴﻢ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ را در هﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ ﻣﺘﻔﺎوت از‬

‫ﻣﺮاﺳﻢ ﭘﺎﮔﺎﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ از وﯼ دﻗﻴﻘﺎ‬
‫ﻣﻮرد ﻋﻤﻞ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬در ﺁﺧﺮ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﺮاد ﺧﻄﺒﻪ اﯼ ﻣﻴﺰﻧﺪ ﮐﻪ در ﺁن ﭼﻨﺪ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ را ﻣﻮرد ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫اول اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺧﻄﺒﻪ‪ ٦٨‬اﻇﻬﺎر ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺪاﻧﺪ ﺁﻳﺎ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ هﺮﮔﺰ ﺁﻧﻬﺎ را‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﺎز هﻢ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺗﻔﺎق‪ ،‬ﺣﺪس او درﺳﺖ از ﺁب در‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺣﺞ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ "ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع" ﻣﻌﺮوف ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫دوم اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬اﻋﻼم از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻦ رﺑﺎ را ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬رﺑﺎهﺎ از ﻣﻴﺎن رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺧﻮد ﺣﻖ دارﻳﺪ ‪ ...‬ﺧﺪا ﻓﺮﻣﺎن دادﻩ ﮐﻪ رﺑﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬رﺑﺎﯼ ﻋﺒﺎس ﺑﻦ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻧﻴﺰ هﻤﻪ از ﻣﻴﺎن رﻓﺖ‪ ".‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺪهﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﺑﻬﺮﻩ ﺁن از ﻣﻴﺎن ﻣﻴﺮود‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن را اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ اﻋﺮاب‬
‫ﮐﻪ زﻳﺮ ﺑﻬﺮﻩ واﻣﻬﺎﯼ اﺷﺮاف‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص اﺷﺮاف ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﺳﺨﺘﯽ ﻣﻴﮑﺮدﻩ‬
‫اﻧﺪ وﺿﻊ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮم اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺎر اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮﻧﯽ را از دوش ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ‪ ،‬و هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻔﺼﻼ ﺷﺮح دادﻩ اﻳﻢ∗‪ ،‬ﺑﺼﻮرت ﻗﺼﺎص ﺑﺮ دوش ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻣﻴﮕﺬارد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮐﺮدن هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺑﺠﺎﯼ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ‪ ،‬و ﺑﻨﻔﻊ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از‬
‫ارﮔﺎﻧﻬﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮد وارد ﻣﯽ ﺁورد‪ ،‬و ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺧﻮن "ﺣﺎرث‬
‫ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﺮﺧﻮارﻩ ﮔﯽ او را ﺑﻪ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻨﯽ ﻟﻴﺚ ﺳﭙﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و‬

‫∗ ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﺑﺨﺶ اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮﻧﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﺧﻮن ﺑﻬﺎ در اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٧٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺮدم ُهﺬَﻳﻞ او را ﮐﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﻣﻴﮕﻴﺮد و اﻋﻼم ﻣﻴﺪارد‪" :‬اﻳﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺧﻮن‬
‫اﻳﺎم ﺟﺎهﻠﻴﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﻴﺎن ﻣﻴﺮود‪".‬‬
‫ﭼﻬﺎرم اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬ﻣﺎهﻬﺎﯼ ﺣﺮام اﺳﻼﻣﯽ را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﺎهﻬﺎﯼ ﺣﺮام ﮐﻔﺎر ﻧﻤﻮدﻩ‬
‫اﻋﻼم ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﭘﺲ ﻓﻘﻂ "ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻩ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺎﻩ ﭘﻴﺎﭘﯽ و رﺟﺐ‬
‫ﻣﻀﺮ ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﺟﻤﺎدﯼ و ﺷﻌﺒﺎن اﺳﺖ‪ ".‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻣﺎهﻬﺎﯼ ﺣﺮام ﮐﻔﺎر ﮐﻪ در‬
‫ﺁن هﺮ ﻧﻮع ﮐﺸﺖ و ﮐﺸﺘﺎر ﻏﺪﻗﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﺎهﻬﺎﯼ ﺣﺮام اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺸﺘﺎر‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ و ﻧﻪ ﮐﻔﺎر ﻣﻨﻊ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺎﮐﻴﺪ ﺑﺮ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﭘﺴﺖ و ﺑﺮدﻩ وار زﻧﺎن اﻇﻬﺎر ﻣﻴﺪارد‪:‬‬
‫"و اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﯼ ﻣﺮدم ﺷﻤﺎ ﺑﺮ زﻧﺎﻧﺘﺎن ﺣﻘﯽ دارﻳﺪ و ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﻘﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻖ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ‬
‫زﻧﺎﻧﺘﺎن ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ از او ﺑﻴﺰارﻳﺪ ﺑﺮ ﻓﺮش ﺷﻤﺎ ﻧﻨﺸﺎﻧﻨﺪ و ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮐﺎر زﺷﺖ ﻧﺸﻮﻧﺪ‬
‫و اﮔﺮ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﺟﺎزﻩ دادﻩ ﮐﻪ در ﺧﻮاﺑﮕﺎﻩ از ﺁﻧﻬﺎ دورﯼ ﮐﻨﻴﺪ و اﻧﻬﺎ را ﻧﻪ ﭼﻨﺪان‬
‫ﺳﺨﺖ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ ،‬اﮔﺮ دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ روزﯼ و ﭘﻮﺷﺶ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﺪهﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ زﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻧﻴﮑﯽ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﻤﺎ اﺳﻴﺮﻧﺪ و اﺧﺘﻴﺎرﯼ از ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﻣﺎﻧﺖ ﺧﺪا‬
‫‪٦٩‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻳﺪ و ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﮐﻠﻤﺎت ﺧﺪا ﺣﻼﻟﺸﺎن ﮐﺮدﻩ اﻳﺪ‪".‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ رو ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎن ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺑﺎر ﺧﺪاﻳﺎ‪ ،‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﮐﻪ ﻣﻦ رﺳﺎﻟﺖ ﺗﻮ‬
‫ﺑﺸﺮط ﮔﺰاردم‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺷﺮط ﺑﻮد ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺗﻮ رﺳﺎﻧﻴﺪم و از ﻋﻬﺪﻩ ﺁن ﺑﻴﺮون‬
‫ﺁﻣﺪم ﻳﺎ ﻧﻪ؟" و هﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ اﻧﺪ هﻤﺼﺪا ﺁواز‬
‫ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ ﮐﻪ ‪" :‬ﺑﻠﯽ ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬رﺳﺎﻟﺖ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺘﻤﺎﻣﯽ ﺑﻤﺎ ﮔﺰاردﯼ و از‬
‫ﻋﻬﺪﻩ ﺁن ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﯼ"‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺑﺎرﺧﺪاﻳﺎ‪ ،‬ﺗﻮ ﮔﻮاﻩ ﺑﺎش ﺑﺮ اﻳﺸﺎن ﮐﻪ‬
‫اﻋﺘﺮاف ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺑﺪان ﮐﻪ ﻣﻦ رﺳﺎﻟﺖ ﺗﻮ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﮔﺰاردم و ﺷﺮط ﺁن اﻳﺸﺎن را‬
‫‪٧٠‬‬
‫ﺑﺠﺎﯼ ﺁوردم و از ﻋُﻬﺪﻩ ﺁن ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪم"‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ در رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ هﺮ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ دﻳﮕﺮﯼ‪ ،‬ﺟﺎﻳﯽ‬

‫ﺑﺮاﯼ رﺟﻮع ﺑﻪ ﺁراء ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮاﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺎﻳﻴﺪﻳﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮض‪ ،‬ﺧﺪاﯼ وﯼ داﻧﺎﺗﺮ از ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﺪ در ﮐﺸﻒ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﺁراﯼ ﻣﺮدم‬
 ‫‪٢٧٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬هﻤﻴﻨﮑﻪ ﮐﺴﯽ ﺟﺮات اﻳﻦ را ﮐﻪ در ﺁن ﺟﻤﻊ ﺑﺮﺧﻴﺰد و‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ او را در اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻟﺘﺶ ﺗﮑﺬﻳﺐ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ او در اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻟﺘﺶ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٨٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫‪Blank page‬‬
 ‫‪٢٨١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﭘﺎ ﻧﻮﻳﺲ ﻫﺎي‬

‫ﻓﺼﻞ دوازدﻫﻢ‬

‫‪ -١‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺻﺺ ‪.1011-1010‬‬

‫‪ -2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1011‬‬
‫‪ -3‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1193‬‬
‫‪ -4‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 911‬‬
‫‪5‬‬
‫‪- Ibne Ushaq, The life of Muhammad, p. 565.‬‬
‫‪ -6‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ص ‪. 906‬‬
‫‪ -7‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1195‬‬
‫‪ -8‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 1196‬‬
‫‪ -9‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 910‬‬
‫‪ -10‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1196‬‬
‫‪ -11‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1199‬‬
‫‪ -12‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ص ‪ . 1201‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 918‬‬
‫‪ -13‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 1201‬‬
‫‪ - 14‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 918‬‬
‫‪ -15‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1205‬‬
‫‪16‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, in English, Muhammad, p.264.‬‬
‫‪ -17‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1213‬‬
‫‪ -18‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪1215 -1214‬‬
‫‪-19‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1214‬‬
‫‪ -٢٠‬ﺳﻮره ﻳﺲ )ﻳﺎس(‪ ،‬آﻳﻪ ‪.70‬‬
‫‪ - 21‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 940‬‬
‫‪ -22‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 946‬‬
‫‪ -23‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 1218‬‬
‫‪ -24‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 1211‬‬
‫‪-25‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 1218‬‬
‫‪ –26‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪115‬؛ ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 836‬‬
‫‪ -27‬ﻋﺒﻴﺪاﻻﺑﺮص‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﻧﻬﻢ‪ .‬ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺧﻼﻗﻲ‪ -‬دﻳﻨﻲ درﻗﺮان ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ص‪.9‬‬
‫‪28‬‬
‫‪- C. P. Caussin de Perceval, vol. ii, pp. 314, sqq. In Brefault Robert, The Mothers,‬‬
‫‪a study of the origin of the titutonsins and sentiments vol. , p. 376.‬‬
‫‪ - 29‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 896‬‬
 ‫‪٢٨٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫‪30‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, in English, Muhammad, pp. 15-16‬‬
‫‪ -31‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 949‬‬
‫‪ -32‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ 4‬ﺗﺎ‪ ،6‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪ ،‬ص ‪.714‬‬
‫‪ -33‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ص ‪. 962‬‬
‫‪ -34‬ﺳﻮره اﻟﺘﻮﺑﻪ‪ ،‬آﻳﻪ ﻫﺎي ‪ . 50-48‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪ -35‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 963‬‬
‫‪ -36‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 963‬‬
‫‪ -37‬ﺳﻮره اﻟﺘﻮﺑﻪ‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،81‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪ -38‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 983‬‬
‫‪ -39‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 972‬‬
‫‪40‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, in English, Muhammad, p. 277.‬‬
‫‪ -41‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪،‬ص ‪. 980‬‬
‫‪ -42‬ﺳﻮره ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ، 109 -108‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪43‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, in English, Muhammad, p. 275.‬‬
‫‪-44‬ﺳﻮره ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،84‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪ -45‬ﺳﻮره ﺑﺮاﺋﺖ ﻳﺎ ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬آﻳﻪ ﻫﺎي ‪ . 5-2‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪.‬‬
‫‪ -46‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﻳﻨﺪه‪ ،‬ص ‪. 1253‬‬
‫‪ -47‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪- .1003‬‬
‫‪48‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, in English, Muhammad, p. 270-‬‬
‫‪49‬‬
‫‪- Ibid.‬‬
‫‪ -50‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﻳﻨﺪه‪ ،‬ص ‪- . 1228‬‬
‫‪ - 51‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪- . 1231‬‬
‫‪52‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, in English, Muhammad, p. 266.‬‬
‫‪ - 53‬ﺑﺨﺸﻲ از ﺳﻮره اﻟﻔﺘﺢ ﺑﻨﻘﻞ از اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺳﻴﺮت رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪- .1011‬‬
‫‪ -54‬ﺳﻮره اﻟﺤﺠﺮات‪ ،‬آﻳﻪ ‪ ،4‬ﻗﻤﺸﻪ اي‪- .‬‬
‫‪ -55‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1019-1013‬‬
‫‪ -56‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﻳﻨﺪه‪ ،‬ص ‪. 1251‬‬
‫‪57‬‬
‫‪- Ferederick Engels, the onrigin of the family, private property and the state,‬‬
‫‪English, pp. 98-118.‬‬
‫ﻧﻘﻞ از زن و ﺳﻜﺲ در ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬از ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬ص ‪. 389-387‬‬
‫‪58‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, in English, muhammad, p. 270.‬‬
‫‪59‬‬
‫‪- Ibid, p. 271.‬‬
‫‪ -60‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺻﺺ ‪.125 7-1256‬‬
‫‪ -61‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1262‬‬
‫‪ - 62‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1037‬‬
‫‪ -63‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺻﺺ ‪.1259-1257‬‬
 ‫‪٢٨٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫‪ -64‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1259‬‬

‫‪65‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, in English, muhammad, p. 284.‬‬
‫‪ -66‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪1278‬‬
‫‪67‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, in English, muhammad, p.285.‬‬
‫‪ - 68‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1276‬‬
‫‪ -69‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1277‬‬
‫‪ -70‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1061‬‬
 ‫‪٢٨۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫‪Blanc page‬‬
 ‫‪٢٨۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻴﺰدﻫﻢ‬

‫ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫و ﻗﻴﺎم ﺳﺮﺗﺎﺳﺮي اﻋﺮاب ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ اﺳﻼم‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﺑﺎرﮔﺸﺖ از ﻣﮑﻪ دﭼﺎر ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﺷﺪﻩ راﻩ رﻓﺘﻦ اش دﺷﻮار ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﻣﻮﻗﺘﺎ ﺑﻬﺒﻮد ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﭘﺲ از ﻳﮑﯽ دو ﻣﺎﻩ در اواﺧﺮ ﻣﺤﺮم ﻳﺎ ﺻﻔﺮ و‬
‫ﺑﺮواﻳﺘﯽ اواﺋﻞ رﺑﻴﻊ اﻻول از ﺳﺎل ﻳﺎزدهﻢ هﺠﺮت‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرﻳﺶ دوﺑﺎرﻩ ﻋﻮد ﻣﻴﮑﻨﺪ و‬
‫دﭼﺎر ﺳﺮدردهﺎﯼ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬دﺳﺖ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ روزاﻧﻪ اش ﺑﺮ‬
‫ﻧﻤﯽ دارد‪ .‬او هﻤﭽﻨﺎن‪ ،‬ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ را ﺑﺮاﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﯽ‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﺷﺐ هﺎ را ﺑﻨﻮﺑﺖ ﻧﺰد زﻧﺎﻧﺶ ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪﻩ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ در هﻤﻴﻦ زﻣﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ ﺳﻌﯽ در ﻓﺮﺳﺘﺎدن او‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ و اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﺳﺎﻣﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺴﺮ زﻳﺪ و ﻏﻼم ﺳﺎﺑﻖ و‬
‫ﭘﺴﺮﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺮﻗﯽ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ او را ﻣﺎﻣﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ "اﺑﻞ زﻳﺘﻮ" در اردن و‬
‫اﻃﺮاف ﺷﺎم ‪ ،‬در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯼ ﮐﻪ ﭘﺪرش زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرث در ﺟﻨﮓ ﻣﺆﺗﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺰودﯼ‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ ﺑﻴﻤﺎرﻳﺶ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ زﻧﺎﻧﺶ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻴﺸﻮد ﺑﺮاﯼ اﺳﺘﺮاﺣﺖ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺣﺠﺮﻩ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در ﻣﻴﺎن دو ﺗﻦ از ﮐﺴﺎن ﺧﻮد ﮐﻪ ﻳﮑﻴﺸﺎن ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺑﻮد و ﻳﮏ ﻣﺮد دﻳﮕﺮ )ﻋﻠﯽ‪-‬از‬
‫ﻣﻦ( ﺑﺮون ﺁﻣﺪ و ﭘﺎهﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﻴﮑﺸﻴﺪ و ﺳﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺟﺎﯼ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪".‬‬
 ‫‪٢٨۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻣﺎ در ﺧﺎﻧﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻧﻴﺰ دﺳﺖ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ ﺟﺎرﯼ اش ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ و‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ در اﻣﻮر روزاﻧﻪ ﻧﻤﯽ ﮐﺸﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺪﻧﺒﺎل زﻣﺰﻣﻪ هﺎﯼ اﻋﺘﺮاض‬
‫ﺁﻣﻴﺰ اﻃﺮاﻓﻴﺎن در ﻣﻮرد ﮔﻤﺎردن اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺳﭙﺎﻩ‪ ،‬ﺑﮑﻤﮏ دﻳﮕﺮان ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻪ اﺳﺎﻣﻪ را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻳﮑﯽ دو روز ﺑﻌﺪ ﺳﺮدردش ﺷﺪت ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﺐ اش ﻓﺮوﮐﺶ‬
‫ﮐﻨﺪ دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ "هﻔﺖ ﻣﺸﮓ ﺁب از هﻔﺖ ﭼﺎﻩ ﻣﺨﺘﻠﻒ " ﺁوردﻩ ﺑﺮ ﺳﺮش‬
‫ن ﺣﻔﻀﻪ ﺑﻮدﻩ ﻗﺮار دادﻩ ﺁب ﺑﺮ ﺳﺮش ﻣﻴﺮﻳﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ‪ .‬او را در ﺗﺸﺘﯽ ﮐﻪ از ﺁ ِ‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬در ﺁﻧﺠﺎ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺗﺐ داﺷﺘﻪ و ﺳﺮش‬
‫را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﺮ ﻣﯽ رود و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" ،‬ﺧﺪا ﻳﮑﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﻣﻴﺎن‬
‫دﻧﻴﺎ و ﺁﻧﭽﻪ در ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺧﺪا هﺴﺖ ﻣﺨﻴﺮ ﮐﺮد و او ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺧﺪا را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد"‪ .١‬ﺑﺎ‬
‫اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ او ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﺗﻔﺎوت داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﺧﺪا‪ ،‬ﺧﻮدش اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ اش را در دﺳﺖ دارد‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪،‬‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﻤﺠﻴﺪ از اﺑﻮﺑﮑﺮ و اﻧﺼﺎر‪ ،‬و ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﭘﺲ از او ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ‬

‫ﺧﻮﺷﺮﻓﺘﺎرﯼ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬از ﻣﻨﻴﺮ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬و ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﯼ‬
‫ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺘﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اﯼ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪاﯼ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺣﻘﻮﻗﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﮕﺮدن ﻣﻦ هﺴﺖ اﮔﺮ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﮐﺴﯽ‬
‫ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ زدﻩ ام‪ ،‬اﻳﻨﮏ ﭘﺸﺖ ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻳﺪ ﺗﻼﻓﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺴﯽ ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺘﻪ ام اﻳﻨﮏ ﻋﺮض‬
‫ﻣﻦ ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺗﻼﻓﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮزﯼ در ﻃﺒﻊ ﻣﻦ و ﺳﺰاوار ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺁﻧﮑﺲ ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارم ﮐﻪ‬
‫‪٢‬‬
‫ﺣﻖ ﺧﻮﻳﺶ از ﻣﻦ ﺑﮕﻴﺮد ﻳﺎ ﺣﻼل ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺧﺎﻃﺮﯼ ﺁﺳﻮدﻩ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺧﺪا روم‪".‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮐﺴﯽ ﺑﺮﻣﻴﺨﻴﺰد و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺳﻪ درهﻢ از ﻣﺤﻤﺪ ﻃﻠﺐ دارد ﮐﻪ ﺑﺎو‬

‫ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮﯼ ادﻋﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻪ درهﻢ ﺑﻨﺎﺣﻖ از ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫از او ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ و ﻗﺲ ﻋﻠﯽ هﺬا‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ در ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﺮات ﺑﺮ هﻢ زدن‬
‫اﻳﻦ زهﺪ ﻧﻤﺎﺋﯽ رﻳﺎﮐﺎراﻧﻪ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﺸﯽ ﮐﻪ در ﺁن هﺰاران هﺰار درهﻢ و‬
 ‫‪٢٨٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻣﻮال ﻏﺎرت ﺷﺪﻩ ﻣﺮدم ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬وﺟﺪان ﮐﺴﯽ را ﻧﻤﯽ ﺁزارد‪،‬‬
‫ﯽ ﻳﮏ دزد از اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﯽ دزدان دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻳﻪ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻣﯽ‬
‫وﻟﯽ دزدﯼ ﺳﻪ درهﻤ ِ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﺸﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﺑﺪهﯽ ﺳﻪ درهﻤﯽ ﻣﺤﻤﺪ ‪ ،‬ﮐﻪ از روﯼ ﻓﺮاﻣﻮﺷﮑﺎرﯼ‬
‫ﺗﺎدﻳﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﺎد ﺁوردﻩ و ﺣﺘﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﺨﻨﯽ هﻢ از‬
‫هﺰاران هﺰار ﺑﺪهﯽ او ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﻴﻨﻮاﯼ ﻋﺮب ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻣﻮال ﻏﺎرت ﺷﺪﻩ ﺷﺎن‬
‫ﺑﻤﻴﺎن ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم ﻋﺮب در ﺣﻔﻆ ﺁزادﻳﻬﺎﯼ‬
‫ﻓﺮدﯼ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻳﺸﺎن‪ ،‬در ﺣﻔﻆ ﻣﺬاهﺒﺸﺎن‪ ،‬اﻣﻮاﻟﺸﺎن‪ ،‬زﻧﺎن و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن زﻳﺮ‬
‫ﺗﺮﮎ ﺗﺎزﻳﻬﺎ و ﮐﺸﺖ و ﮐﺸﺘﺎرهﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎ دﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮاﯼ ﺣﻖ و‬
‫ﺣﻘﻮق اﺣﺘﻤﺎﻻ ﭘﺎﻣﺎل ﺷﺪﻩ ﻳﮑﯽ از هﻤﻴﻦ ﻏﺎرﺗﮕﺮان ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﺎو‬
‫ﻧﺎﺳﺰاﺋﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻳﺎ ﺑﺮ ﺗﻦ ﻣﺒﺎرﮐﺶ ! ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﯼ ﺧﻮردﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬روﺿﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﯽ و اﺷﮓ اﻓﺸﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻴﮕﻔﺘﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺘﻪ و در ﺁن ﺟﺪﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬او‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻨﻴﺎد هﺎﯼ ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﺑﻨﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬او از‬
‫ﻳﺎران و اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﺧﻮد ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻳﻌﻨﯽ از اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﯽ ﻣﺮدم‬
‫ﻧﺪزدﻧﺪ؛ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﯼ را ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ زدن ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﻣﺮدم ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﺰﻧﻨﺪ؛ ﻗﺪرﺗﯽ را ﮐﻪ از راﻩ ﺳﻠﺐ ﻗﺪرت از ﻣﺮدم ﮐﺴﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ هﻢ ﺑﮑﺎر‬
‫ﻧﺒﺮﻧﺪ؛ و در ﻳﮏ ﮐﻼم‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮزﯼ ﺑﺎ اﻧﺴﺎن ﺑﭙﺎ‬
‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮزﯼ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ هﻢ ﻧﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ از ﻣﻨﺒﺮ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ‬
‫اﺻﺤﺎب را ﺑﻪ ﺣﺠﺮﻩ ﻋﺎﻳﺸﻪ‪ ،‬ﺑﮕﺮد ﺧﻮد ﻓﺮا ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ و در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﺷﮓ ﺑﻪ‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ راﻩ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﺮﺣﺒﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﺧﺪا رﺣﻤﺘﺘﺎن ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﭘﻨﺎهﺘﺎن دهﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﺣﻔﻈﺘﺎن ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺘﺎن ﺑﺮدار‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺘﺎن‬
‫ﺳﻮد دهﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺘﺎن ﺗﻮﻓﻴﻖ دهﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺘﺎن ﻳﺎرﯼ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺘﺎن درود ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺘﺎن رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
 ‫‪٢٨٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺧﺪاﻳﺘﺎن ﻣﻘﺒﻮل دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺳﻔﺎرش ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬از ﺧﺪا ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را‬
‫‪٣‬‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﮐﻨﺪ و ﺷﻤﺎ را ﺑﺪو ﻣﯽ ﺳﭙﺎرم ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻴﻢ رﺳﺎن و ﻣﮋدﻩ رﺳﺎن ﺷﻤﺎ هﺴﺘﻢ‪" ...‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬ﻳﺎران وﯼ ازاو ﻣﻴﭙﺮﺳﻨﺪ‪:‬‬

‫"اﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﮐﯽ ﺗﺮاﻏﺴﻞ دهﺪ؟" واو ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪":‬ﮐﺴﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ و ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ‪".‬‬

‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ..." :‬ﮐﻔﻦ ﺗﻮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟"‬

‫ﮔﻔﺖ‪" :‬اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻴﺪ هﻤﻴﻦ ﻟﺒﺎﺳﻢ ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﺳﻔﻴﺪ ﻣﺼﺮ ﻳﺎ ﻳﮏ ﺣﻠﻪ ﻳﻤﻨﯽ‪".‬‬

‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ..." :‬ﮐﯽ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﻤﺎز ﮐﻨﺪ؟‬

‫ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺁرام ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺘﺎن ﺑﺒﺨﺸﺪ و در ﻣﻮرد ﭘﻴﻤﺒﺮﺗﺎن ﭘﺎداش ﻧﻴﮏ دهﺪ‪".‬‬

‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻣﺎ ﺑﮕﺮﻳﺴﺘﻴﻢ و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﮕﺮﻳﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪" :‬وﻗﺘﯽ ﻣﺮا ﻏﺴﻞ دادﻳﺪ و‬
‫ﮐﻔﻦ ﮐﺮدﻳﺪ در هﻤﻴﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﮐﻨﺎر ﻗﺒﺮ روﯼ ﺗﺨﺘﻢ ﺑﮕﺬارﻳﺪ و ﺑﺮون ﺷﻮﻳﺪ و‬
‫ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﻤﺎز ﮐﻨﺪ هﻤﺪم و دوﺳﺖ ﻣﻦ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از او ﻣﻴﮑﺎﺋﻴﻞ و ﺁﻧﮕﺎﻩ اﺳﺮاﻓﻴﻞ و ﭘﺲ از ﺁن ﻣﻠﮏ اﻟﻤﻮت ﺑﺎ ﮔﺮوهﯽ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻧﻤﺎز ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮔﺮوﻩ ﮔﺮوﻩ ﺳﻮﯼ ﻣﻦ ﺁﻳﻴﺪ و ﻧﻤﺎز ﮐﻨﻴﺪ و درود‬
‫‪∗٤‬‬
‫ﮔﻮﻳﻴﺪ و ﻣﺮا ﺑﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ و ﻧﺎﻟﻪ و ﻓﻐﺎن ﺁزار ﻣﮑﻨﻴﺪ‪".‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ و ﻳﺎراﻧﺶ‪ ،‬در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﻏﻢ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ داغ ﺁﻧﺮا ﻃﯽ‬
‫ﺳﺎل هﺎ ﮐﺸﺘﺎر و ﻏﺎرت و ﻇﻠﻢ ﺑﺮ دل ﻣﺮدم ﻋﺮب ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮدهﻤﺎﺋﯽ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﺧﻮد را ﮐﻪ در ﻏﻢ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﻧﺰدﻳﮏ وﯼ ﺑﭙﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﯽ‬
‫رﺳﺎﻧﻨﺪ و ﺑﺮاﯼ ﺁﻏﺎز ﮐﺸﻤﮑﺶ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﺮ ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ او از‬

‫∗‪ -‬وﻫﺎﺑﻴﻮن‪ ،‬ﻓﺮﻗﻪ اﻳﻜﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي ﻛﺎﻣﻞ از ﻗﺮان و ﮔﻔﺘﺎر و ﻛﺮدار ﻣﺤﻤﺪاﻧﺪ‪ ،‬و ﻛـﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠـﻲ ﻣﺘﻔـﺎوت از‬
‫آﻧﺮا ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻜﺮده ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺑﻲ ﻛﻢ و ﻛﺎﺳﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺷﺒﻴﻪ زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎن در ﭘﻴـﺮوي از او‬
‫دﻗﻴﻖ و ﻣﻮ ﺷﻜﺎﻓﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ ﻋﻜﺲ ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺮق اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬از ﮔﺮﻳﻪ و زاري ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺑﺸﺪت‬
‫اﺣﺘﺮاز ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ را در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﻠﻚ ﻓﻬﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‪ .‬ﻋﺮﺑﺴـﺘﺎن ﺳـﻌﻮدي‬
‫ﻣﺮﻛﺰ وﻫﺎﺑﻴﻮن اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺲ آﻧﺠﻠﺲ ﺗﺎﻳﻢ‪ ،‬ﺳﻮم آﮔﻮﺳﺖ ‪.A3 ،2005‬‬
 ‫‪٢٨٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺧﻮد ﺑﺠﺎ ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫روز ﭘﻨﭽﺸﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﭘﺎهﺎﻳﺶ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﯽ ﺣﺲ‬

‫ﺷﺪن ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﺎو ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ دﭼﺎر ﺑﻴﻤﺎرﯼ ذات اﻟﺠﻨﺐ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪،‬‬
‫هﻤﻴﻨﮑﻪ از درد ﺑﯽ هﻮش ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ ﺑﻪ راهﻨﻤﺎﺋﯽ ﻋﺒﺎس ﻋﻤﻮﻳﺶ‬
‫اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻴﺲ دواﺋﯽ ﺑﺪهﺎﻧﺶ ﻣﻴﻤﺎﻟﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫از ﺁﻧﺠﺎﺋﻴﮑﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ "اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎرﯼ از ﺁن ﺷﻴﻄﺎن اﺳﺖ‪ ...‬و ﭘﻴﺶ ﺧﺪا‬
‫ﮔﺮاﻣﯽ ﺗﺮ از ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ او را ﺑﺎﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ"‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻣﺠﺎزات هﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﻳﻨﮑﺎر دﺳﺖ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻪ اهﺎﻟﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از زﻧﺎﻧﺶ ﮐﻪ روزﻩ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ را‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﻋﻤﻮﻳﺶ ﮐﻪ ﺑﺰﻋﻢ وﯼ‬
‫‪٥‬‬
‫ﻣﻘﺼﺮ اﺻﻠﯽ ﺑﻮدﻩ ‪ ،‬ﺑﺎ هﻤﺎن"دوا ﺑﻪ دهﺎﻧﺸﺎن ﺑﻤﺎﻟﻨﺪ‪".‬‬

‫روز دوﺷﻨﺒﻪ ﮐﻪ روز ﺁﺧﺮ او ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ از اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﻳﺶ‬

‫ﻟﻮازم ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﻴﺎورﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﮑﺘﻮﺑﯽ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از وﯼ "ﮔﻤﺮاﻩ ﻧﺸﻮﻧﺪ"‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁوردن وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻴﺎن اﻃﺮاﻓﻴﺎن وﯼ اﺧﺘﻼف ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪" ،‬ﭼﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ؟ هﺬﻳﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ؟ از او ﺑﭙﺮﺳﻴﺪ‪ ".‬و از او ﺗﻮﺿﻴﺢ‬
‫ﻣﻴﺨﻮاهﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬وﻟﻢ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ ﻣﻦ دارم از ﺁﻧﭽﻪ ﺳﻮﯼ ﺁﻧﻢ ﻣﯽ‬
‫ﺧﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ ".‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺳﻪ ﺳﻔﺎرش ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﻣﺸﺮﮐﺎن را از ﺟﺰﻳﺮة‬
‫اﻟﻌﺮب ﺑﻴﺮون ﮐﻨﻴﺪ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ را ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﻦ ﺟﺎﻳﺰﻩ ﻣﻴﺪادم ﺟﺎﻳﺰﻩ دهﻴﺪ‪".‬‬
‫‪٦‬‬
‫و در ﻣﻮرد ﺳﻮﻣﯽ ﺳﮑﻮت ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﺑﻌﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ ام‪".‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪" ،‬ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮزﯼ در ﻃﺒﻊ ﻣﻦ و ﺳﺰاوار ﻣﻦ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ" ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﻴﻨﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﯼ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ اﻋﺮاب ﺁزادۀ ﺑﺪوﯼ و ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻦ ﺑﺨﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﻋﻠﯽ از اﻃﺎق وﯼ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم از او در ﻣﻮرد ﺣﺎل وﯼ ﺟﻮﻳﺎ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و او ﺟﻮاب ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ "اﻣﺮوز ﺑﺤﻤﺪ اﷲ او را هﻴﭻ رﻧﺠﯽ ﻧﻴﺴﺖ"‪ .‬ﻋﺒﺎس‬
 ‫‪٢٩٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‪ ،‬ﻋﻤﻮﯼ ﻋﻠﯽ‪ ،‬دﺳﺖ او را ﻣﻴﮕﻴﺮد و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺗﻮ هﻨﻮز ﺟﻮاﻧﯽ‪،‬‬
‫ﻣﻦ ﻣﯽ داﻧﻢ ﮐﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ از اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﻣﯽ ﻣﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻦ ﭼﻬﺮﻩ ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ را‬
‫ﮐﻪ ﺳﻮﯼ ﻣﺮگ ﻣﯽ روﻧﺪ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺑﺮو و ﺑﭙﺮس ﮐﺎر ﺧﻼﻓﺖ از‬
‫ﮐﻴﺴﺖ؟ اﮔﺮ از ﻣﺎﺳﺖ ﺑﺪاﻧﻴﻢ و اﮔﺮ از دﻳﮕﺮان اﺳﺖ ﺳﻔﺎرش ﻣﺎ را ﺑﮑﻨﺪ‪ ".‬و ﻋﻠﯽ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺑﺨﺪا اﮔﺮ از او ﺑﭙﺮﺳﻢ و ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺪهﺪ‪ ،‬هﺮﮔﺰ ﻣﺮدم ﺑﻤﺎ ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺪا‬
‫‪٧‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﺆال را از ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ‪".‬‬

‫ﺑﺮﻃﺒﻖ رواﻳﺖ دﻳﮕﺮﯼ از "ارﻗﻢ ﺑﻦ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ" ﻣﺤﻤﺪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺮگ‬

‫ﺑﻮدﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﻋﻠﯽ را ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪ ".‬اﻣﺎ ﻋﺎﻳﺸﻪ دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﮔﺮ ﮐﺲ ﭘﻴﺶ‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻓﺮﺳﺘﯽ" و ﺣﻔﺼﻪ دﺧﺘﺮ ﻋﻤﺮ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﮔﺮ ﮐﺲ ﭘﻴﺶ ﻋﻤﺮ ﻓﺮﺳﺘﯽ‪ ".‬و‬
‫ﺑﺠﺎﯼ ﻋﻠﯽ ﺧﻮد هﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﮔﺮ‬
‫‪٨‬‬
‫ﮐﺎرﯼ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ داﺷﺘﻢ ﮐﺲ ﺑﻪ ﻃﻠﺐ ﺷﻤﺎ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﻢ‪".‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪ از ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ را ﺑﺮاﯼ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺠﺎﯼ او ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و ﻋﺎﻳﺸﻪ از ﺗﺮس اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺒﺎدا رﻗﺒﺎﯼ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ او در‬
‫زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮد را ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم او ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﻳﺶ دﺷﻤﻦ ﺗﺮاﺷﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺳﻌﯽ در ﻣﻨﺼﺮف ﮐﺮدن ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‬
‫ﻣﺮدﯼ ﺗﻨﮓ دل اﺳﺖ و ﺁوازﯼ ﺑﺎرﻳﮏ دارد و در ﻧﻤﺎز ﺑﺴﻴﺎر ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺪ‪ ،‬ﮐﺲ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻔﺮﻣﺎﯼ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﮐﻨﺪ"‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد را ﺗﮑﺮار ﮐﺮدﻩ و‬
‫دوﺑﺎرﻩ ﺑﺎ هﻤﺎن ﺟﻮاب ﻋﺎﻳﺸﻪ روﺑﺮو ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﺎو ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺷﻤﺎ‬
‫از ﺁن زﻧﺎﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﻳﻮﺳﻒ را از راﻩ ﺑﺒﺮدﻳﺪ و ﺑﺮ وﯼ دروغ ﮔﻔﺘﻴﺪ‪ ".‬و ﻋﺎﻳﺸﻪ اداﻣﻪ‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ "ﻳﻌﻨﯽ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻧﺎﻗﺺ ﻋﻘﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﻏﻮر هﻴﭻ ﮐﺎر‬
‫‪٩‬‬
‫ﻧﺮﺳﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺁﻧﺮوز ﭼﻮن اﺑﻮﺑﮑﺮ را ﻧﻤﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ ﻋﻤﺪا ﺑﺮ ﺧﻼف ﻧﻈﺮ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ را‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ اﺻﺮار داﺷﺘﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺠﺎﯼ او ﻧﻤﺎز‬
 ‫‪٢٩١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﮕﺰارد‪ ،‬ﭘﺲ از اﻃﻼع از ﻧﻤﺎزﮔﺬارﯼ ﻋﻤﺮ‪ ،‬از اﺑﻮﺑﮑﺮﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ دوﺑﺎرﻩ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﺑﮕﺰارد و ﺧﻮدش هﻢ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﮑﻤﮏ دو ﻣﺮد ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ‬
‫رﻓﺘﻪ در ﮐﻨﺎر او ﺑﻨﻤﺎز ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ و ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﺻﺪاﻳﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻪ در ﺑﻴﺮون از‬
‫ﻣﺴﺠﺪ هﻢ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ رو ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮐﺮدﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اﯼ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺁﺗﺶ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪ و ﻓﺘﻨﻪ هﺎ ﭼﻮن ﭘﺎرﻩ هﺎﯼ ﺷﺐ ﺗﺎرﻳﮏ ﺑﻴﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺪاﺧﺮدﻩ اﯼ ﺑﺮ ﻣﻦ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﻴﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺟﺰ ﺁﻧﭽﻪ را ﻗﺮﺁن ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﻼل ﮐﺮدﻩ ﺣﻼل ﻧﮑﺮدم و ﺟﺰ ﺁﻧﭽﻪ را ﻗﺮﺁن ﺑﺮ‬
‫‪١٠‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﺣﺮام ﮐﺮدﻩ ﺣﺮام ﻧﮑﺮدم‪".‬‬

‫ﺁﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ از ﺟﻨﺐ و ﺟﻮش اﻋﺮاب در ﺧﺎرج از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮐﻪ از ﺧﺒﺮ ﺑﻴﻤﺎرﯼ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ اﻣﻴﺪوار ﺷﺪﻩ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﻃﻐﻴﺎن ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﺒﺎر و ﺳﺘﻤﮕﺮ وﯼ‬
‫ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻩ و اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺗﺒﺮﺋﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ را در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺁن ﻣﻴﺰﻧﺪ؟ ﺟﺰ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻤﻴﺘﻮان ﻓﮑﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﺳﻴﺮ وﻗﺎﻳﻊ ﭘﺲ از ﻣﺮگ وﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺁن ﻣﻬﺮ ﺗﺎﻳﻴﺪ‬
‫ﻣﻴﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ از ﺑﻬﺒﻮد ﺣﺎل ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺎو ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﯼ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاﯼ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖ و ﻓﻀﻞ ﺧﺪا ﭼﻨﺎن ﺷﺪﻩ اﯼ ﮐﻪ ﻣﺎ دوﺳﺖ دارﻳﻢ‪،‬‬
‫اﻣﺮوز ﻧﻮﺑﺖ دﺧﺘﺮ ﺧﺎرﺟﻪ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﭘﻴﺶ او ﻣﯽ روم‪ ".‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن‬
‫ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻴﺮود و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺮاﯼ ﺧﺒﺮ ﮐﺮدن دﺧﺘﺮ ﺧﺎرﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺳﻨﺢ‬
‫ﻣﻴﺮود‪.‬‬

‫ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" ،‬وﻗﺘﯽ ﺁﻧﺮوز ﭘﻴﻤﺒﺮ از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ در داﻣﻦ ﻣﻦ ﺑﺨﻔﺖ‪.‬‬

‫ﻳﮑﯽ از ﺧﺎﻧﺪان اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻣﺴﻮاﮐﯽ ﺳﺒﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ او ﮐﺮد ﮐﻪ داﻧﺴﺘﻢ ﻣﺴﻮاﮎ را ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ و ﺁﻧﺮا ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﺧﺎﻳﻴﺪم ﺗﺎ ﻧﺮم ﺷﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ دادم‪ .‬ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﻣﺴﻮاﮎ ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﺴﻮاﮎ زد ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺁﻧﺮا ﺑﻴﻨﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﻣﺘﺪﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ در داﻣﻦ ﻣﻦ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻬﺮﻩ‬
‫او ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻢ و دﻳﺪم ﮐﻪ ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺟﺎ دوﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪" :‬رﻓﻴﻖ‬
 ‫‪٢٩٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺑﻬﺸﺖ‪ .".‬ﮔﻔﺘﻢ‪" :‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﺮا ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﺮ اﻧﮕﻴﺨﺖ ﻣﺨﻴﺮت ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ﮐﺮدﯼ‪ ".‬و هﻤﺎﻧﺪم ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاﯼ ﺻﻠﯽ اﻟﻞ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺟﺎن داد‪ ...‬ﺳﺮ او را‬
‫ﺑﺮ ﺑﺎﻟﺶ ﻧﻬﺎدم و ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ و ﺑﺎ زﻧﺎن ﻧﺎﻟﻴﺪم و ﺑﻪ ﭼﻬﺮﻩ زدم‪".‬‬

‫ﻋﻠﻰ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻪ دراز ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ آﻮﺗﺎﻩ‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﺰرگ داﺷﺖ و رﻳﺶ‬
‫اﻧﺒﻮﻩ‪ ،‬و دﺳﺘﺎن و ﭘﺎهﺎى ﺿﺨﻴﻢ‪ ،‬درﺷﺖ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻬﺮﻩ اش ﺑﺴﺨﻰ ﻣﻰ زد‪.‬‬
‫ﻣﻮى ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ داﺷﺖ‪ .‬هﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﭘﻴﻜﺮش ﻟﻨﮕﺮ ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ِ ،‬ﮔﻮﻳﻰ از ﺑﺎﻻ‬
‫ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﺪﻩ ﻳﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺶ از او و ﭘﺲ از او آﺴﻰ را ﭼﻮن او ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ‬
‫‪١١‬‬
‫ﻧﺪﻳﺪم ‪".‬‬

‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺟﺪﻳﺪ‬

‫و ﻗﻴﺎم ﻳﻤﻦ و ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ وﯼ و ﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ‬
‫و ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ او ﺑﭙﺎ ﻣﻴﺨﻴﺰد ﺗﺎ ﺑﺴﺎط ﺁﻧﺮا در هﻢ ﺑﮑﻮﺑﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ داﻣﻨﻪ ﺷﻮرش ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺪﻳﻨﻪ هﻢ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﺧﻮد اﻳﻦ ﻗﻴﺎم هﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻪ‬
‫اﺳﻼم ﻧﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺑﺎور ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺰور ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ ﻋﺮب ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻩ ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در واﻗﻊ ﺷﻮرش اﻋﺮاب ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻪ ﭘﺲ ار ﻣﺮگ وﯼ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از هﻤﺎن‬
‫زﻣﺎن ﮐﻪ ﺑﻴﻤﺎرﻳﺶ ﺁﻏﺎز و ﺧﺒﺮ ﺁن ﺑﻪ اﻃﺮاف ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﻧﻄﻘﺶ در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺑﻴﻤﺎرﯼ از "ﻓﺘﻨﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺑﭙﺎ ﺷﺪﻩ ﭼﻮن ﭘﺎرﻩ هﺎﯼ ﺷﺐ ﺗﺎرﻳﮏ" ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ و از ﻣﺮدم ﻣﻴﺨﻮاهﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ او‬
‫ﺧﺮدﻩ ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ او ﻓﻘﻂ وﻇﻴﻔﻪ ﺧﺪاﺋﯽ اش را اﻧﺠﺎم دادﻩ‪ ،‬دارد ﺑﻪ هﻤﻴﻦ‬
‫ﺷﻮرش هﺎﯼ ﻳﻤﻦ و ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﺮﻋﻠﻴﻪ ﺧﻮدش اﺷﺎرﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ در هﻤﺎن زﻣﺎن ﺷﺮوع‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"وﻗﺘﯽ ﺧﺒﺮ ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺷﺎﻳﻊ ﺷﺪ أﺳﻮَد در ﻳﻤﻦ و ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ در ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬
 ‫‪٢٩٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ در دﻳﺎر اﺳﺪ ﺑﭙﺎ ﺧﻮاﺳﺖ و اﻳﻦ ﺑﻬﻨﮕﺎﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫از ﮐﺎرﺷﺎن ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﺁن ُ‬
‫‪١٢‬‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺁن در ﻣﺤﺮم‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرﯼ وﯼ ﮐﻪ از ﺁن درﮔﺬﺷﺖ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪".‬‬

‫ﻗﻴﺎم هﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻳﻤﻦ‪ ،‬ﺷﺮق و ﻣﺮﮐﺰ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ ﻧﻪ ﺧﺼﻠﺖ ﺿﺪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺑﻠﮏ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﺼﻠﺖ اﺳﺘﻘﻼل‬
‫ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﻴﺎم هﺎ اﻏﻠﺐ ﺗﺤﺖ ﻟﻮاﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ادﻋﺎﯼ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻗﺼﺪﺷﺎن‬
‫ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮐﺮدن دﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺧﻮد و ﭘﻬﻦ ﮐﺮدن ﺑﺴﺎط ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﺧﻮد ﺑﺮ‬
‫ﺁن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻗﻴﺎم ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﮐﺸﻤﮑﺶ هﺎﯼ دروﻧﻴﺸﺎن در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ و ﺑﻄﻮر اﺧﺺ ﻣﺤﻤﺪ و ﻗﻄﺐ ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ او ﺑﻮﺟﻮد‬
‫ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‪ ،‬در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ‪ ،‬ﻗﻴﺎم هﺎﯼ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ ﻣﺎ ﻗﺒﻞ ﺁن‬
‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻴﺎم هﺎﯼ " ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ" و "ﺳﺠﺎح" در ﻳﻤﺎﻣﻪ درﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺷﺮﻗﯽ‪" ،‬أﺳﻮَد ﺑﻦ‬
‫ﻏﻄَﻔﺎن ﭘﻴﺮو او‬
‫ﯽ و اﺳﺪ و َ‬
‫ﻃّ‬‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ ﮐﻪ ﻣﺮدم َ‬
‫]ﮐﻌﺐ[ َاﻟﻌَﻨﺴﯽ " در ﻳﻤﻦ‪ ،‬و ُ‬
‫ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ هﻤﮕﯽ از ﻧﻮع اول ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻴﺎم هﺎ ﮐﻪ هﻤﮕﯽ اﻧﺪﮐﯽ ﻗﺒﻞ از ﻣﺮگ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و ﺑﻨﺎ ﺑﺮواﻳﺎﺗﯽ ﺑﻌﻀﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺲ از ﺁن ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﺧﻮد‬
‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺎ ادﻋﺎﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﮐﻪ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ادﻋﺎﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ اش ﻗﺒﻞ از هﺠﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬و ﺗﺤﺖ ﻧﺎم رﺣﻤﺎن‬
‫اﻟﻴﻤﺎﻣﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﺁﻏﺎز ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﻣﺤﻤﺪ و در واﻗﻊ ﺗﻌﺮض وﯼ ﺑﻪ ﻳﻤﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﺷﻮرﺷﯽ و ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺨﻮد ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻮدﻩ ﺑﺎو ﺧﺒﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ "ﮐﻪ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﺮ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ دﻋﻮﯼ ﭘﻴﻤﺒﺮﯼ ﮐﺮد و در‬
‫و أﺳﻮَد ﺑﺮ ﻳﻤﻦ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﮕﺬﺷﺖ ُ‬
 ‫‪٢٩۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫‪١٣‬‬
‫ﺳﻤﻴﺮاء اردو زد و هﻤﮕﺎن ﭘﻴﺮو او ﺷﺪﻧﺪ و ﮐﺎرش ﻧﻴﺮو ﮔﺮﻓﺖ‪".‬‬

‫ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎ ادﻋﺎﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﻗﻴﺎم ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺮاب را‬
‫ﻣﻤﻨﻮع ﮐﺮدﻩ و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺁوردن ﺁﻳﻪ هﺎﻳﯽ ﻧﻈﻴﺮ ﺁﻳﻪ هﺎﯼ او در ﻣﮑﻪ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن‪ ،‬داراﯼ ﮔﺮاﻳﺸﺎت رﻳﺎﺿﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻮدﻩ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﭼﻨﺪان ﻣﺴﺎﻋﺪﯼ ﺑﺎ ﻟﺬت ﺟﻨﺴﯽ‪ ،‬ﺣﺘﯽ در ﺷﮑﻞ‬
‫ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ ﺁن ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﮑﺲ و راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﯽ ﭘﺲ از داﺷﺘﻦ ﻳﮏ ﻓﺮزﻧﺪ را‬
‫‪١٤‬‬
‫ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻴﺪاﻧﺴﺘﻪ‪.‬‬

‫ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ‪ ،‬ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻋﻼم اﻳﻨﮑﻪ ﺧﺪا او را در ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺮﻳﮏ‬

‫ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺷﺮوع ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ را دﻋﻮت ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺪن در ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد و ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﮔﺬاردن ﺑﻘﻴﻪ ﻧﻘﺎط ﺑﺮاﯼ او ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬او در ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻬﻤﺮاﻩ دو ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ارﺳﺎل ﻣﻴﺪارد ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪.‬‬

‫"از ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬درود ﺑﺮ ﺗﻮ ﮐﻪ ﻣﺮا در ﮐﺎر ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﺷﺮﻳﮏ ﺗﻮ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻴﻢ ﺳﺮزﻣﻴﻦ از ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻴﻢ ﺳﺮزﻣﻴﻦ از ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﻗﺮﻳﺶ ﻗﻮﻣﯽ‬
‫‪١٥‬‬
‫ﻣﺘﺠﺎوزﻧﺪ‪".‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﻴﺎم رﺳﺎن ﻧﺒﻮدﻳﺪ‬

‫ﮔﺮدﻧﺘﺎن را ﻣﻴﺰدم‪ ،‬اﻳﻨﻄﻮر ﺟﻮاب او را ﻣﻴﺪهﺪ‪:‬‬

‫"ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ ﮐﺬاب‪ ،‬درود ﺑﺮ ﺁﻧﮑﻪ از هﺪاﻳﺖ ﺗﺒﻌﻴﺖ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ زﻣﻴﻦ از ﺁن ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮﮐﺴﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﮐﻪ ﺧﻮاهﺪ دهﺪ‪ ،‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ‬
‫‪١٦‬‬
‫ﭘﺮهﻴﺰﮐﺎران اﺳﺖ‪".‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ درﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎرﯼ ﻣﻴﺎن ﻣﺤﻤﺪ و ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﻄﻮر ﺑﯽ ﭘﺮدﻩ اﯼ روﺷﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ دﻋﻮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ زﻣﻴﻦ و در واﻗﻊ ﻗﺪرت ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ُ .‬ﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ‪ ،‬ﺷﺮاﮐﺖ‬
‫در ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﻳﻌﻨﯽ در ﻗﺪرت‪ ،‬وﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در ﻣﺬاﮐﺮات وﯼ ﺑﺎ‬
‫ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ و رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ زﻳﺎرت ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد دﻳﺪﻳﻢ‪،‬‬
 ‫‪٢٩۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻧﺤﺼﺎر هﻤﻪ ﻗﺪرت ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد را ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ و از هﻤﻴﻦ رو ﺑﺎ هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺷﺮﻳﮏ‬
‫ﺷﺪن در ﻗﺪرت ﺧﻮدش ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم َه ّﻤﺶ ﺑﺮﻗﺮارﯼ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻓﺮدﯼ ﺧﻮدش ﺑﺮ ﺳﺮاﺳﺮ‬

‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ و ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﺷﺮوع‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﮐﺎر ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬او ﺑﻌﺪا ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬
‫ﻧﻮﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ ﮐﻪ زﻧﯽ ﺑﻨﺎم ﺳﺠﺎح ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﺠﺎح ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﺗﻤﻴﻤﻴﺎن و هﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ‪،‬‬
‫ادﻋﺎﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬او ﮐﺎهﻦ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و "زﺑﺮﻗﺎن ﺑﻦ ﺑﺪر" و "ﻋﻄﺎرد‬
‫ﺑﻦ ﺣﺎﺟﺐ" از ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ و ﻣﺮدم زﻳﺎدﯼ ﭘﻴﺮو او ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻗﺒﻼ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ در اﺑﺘﺪا ﺑﻌﻀﯽ از ﺳﺮاﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ روﯼ ﻣﯽ‬
‫ﺁورﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﭘﺲ از ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺎر ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺑﺎﻻ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﺳﺠﺎح ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ و ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﻳﺎ ﺗﮑﺮار ﺑﺪﻳﻬﻴﺎت و ﻳﺎ‬
‫ﺣﺎوﯼ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﯽ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ‪" :‬ﭘﺮوردﮔﺎ ِر اﺑﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎﻳﺎن را‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ "رﺑﺎب" ﺟﻨﮓ ﮐﻨﻴﺪ‪ ".‬اﻳﻦ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ "ﻋﻤﺮوﺑﻦ ﻟﺠﺄ"‬
‫ﺷﻌﺮ ﺑﯽ ﻣﻌﻨﺎﯼ زﻳﺮ را در ﻣﻮرد ﺁن ﻣﯽ ﺳﺮاﻳﺪ‪:‬‬

‫ﺳﺮﮐﺮدﮔﯽ اﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﺳﺠﺎح ﺑﻮد ﮐﻪ از ﭘﯽ او ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‬

‫‪١٧‬‬
‫ﭘﺲ اﯼ ﺳﺠﺎح! ﺁﻧﻬﺎ را ﮐﻪ ﺗﻮ ﭘﻴﺸﻮاﻳﯽ‪ ،‬اﺳﺘﻮار ﺑﺪار‪.‬‬

‫ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ اﻟﺒﺘﻪ هﻤﮕﯽ از ﻗﻮل راوﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﮐﻪ ﺳﻌﯽ در ﮐﻮﭼﮏ ﮐﺮدن و اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﯽ ﺁﺑﺮو ﻧﻤﻮدن ﺁﻧﻬﺎ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫هﺮﭼﻨﺪ ﻣﺎ ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ادﻋﺎﯼ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬
‫در ﭘﯽ ﻗﺪرت و ﻓﺮﻳﺐ ﻣﺮدم ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ راوﻳﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬
 ‫‪٢٩۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫"ﺳﺠﺎح ﻧﺰد ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ رﻓﺖ و ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺮ ﺗﻮ وﺣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫اﺳﺎﻃﻴﺮ∗ ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮ او ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺳﺠﺎح ﮔﻔﺖ‪ :‬دﻳﮕﺮ ﭼﻪ؟ ﺧﻮاﻧﺪ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ زﻧﺎن را ﻓﺮج‬
‫هﺎ ﺁﻓﺮﻳﺪ و ﻣﺮدان را هﻤﺴﺮان اﻳﺸﺎن ﻗﺮار داد و ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﻣﯽ ﺁﻣﻴﺰﻳﻢ ﺗﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﺑﺎر‬
‫ﺁورﻧﺪ‪ .‬ﺳﺠﺎح ﮔﻔﺖ ﮔﻮاهﯽ ﻣﻴﺪهﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ‪ُ .‬ﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﺎو ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁﻳﺎ ﻣﻮاﻓﻘﯽ ﮐﻪ هﻤﺴﺮ ﻣﻦ ﺑﺎﺷﯽ‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻗﻮم ﺧﻮد و ﻗﻮم ﺗﻮ ﻋﺮب را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻴﻢ؟ ﺳﺠﺎح ﮔﻔﺖ ﺁرﯼ‪ُ .‬ﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮﺧﻴﺰ و ﺑﻪ‬
‫ﺑﺴﺘﺮ رو ﮐﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﺁﻣﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮاهﯽ ﺑﺮ زﻣﻴﻨﺖ اﻓﮑﻨﻢ‪ ،‬ﺧﻮاهﯽ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر زاﻧﻮ ﻧﺸﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ دو ﺳﻮم‬
‫‪١٨‬‬
‫ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم؟"‬

‫از ﻣﻘﺮرات ﺳﺠﺎح ﻳﮑﯽ هﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ زن را در ﮔﺮﻓﺘﻦ دو ﺷﻮهﺮ ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻴ ِﻢ‬
‫ﺗﻌﺪاد زﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺮدان ﻣﺠﺎز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺁزاد ﻣﻴﮕﺬارد‪ .‬در ﻣﻮرد او اﻳﻦ‬
‫ﺷﻌﺮ را ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬

‫"ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ زﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﺮدش ﻃﻮاف ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪،‬‬

‫‪١٩‬‬
‫و هﻤﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺧﺪا ﻣﺮدان ﺑﻮدﻧﺪ‪".‬‬

‫و اﻣﺎ داﺳﺘﺎن أﺳﻮَد ﺑﻦ اَﻟﻌَﻨﺴﯽ ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ "ﭘﺲ از ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع‬
‫ﺣﺰم" و‬
‫ﻋﻤ ِﺮو ﺑﻦ َ‬
‫ﺣﺞ ﺧﺮوج ﮐﺮدﻩ" ﺑﻪ ﻧﺠﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ و " َ‬
‫ﺑﺎ هﻤﻪ ﻗﻮم َﻣﺬ ِ‬
‫"ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺎص" ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﻤﺪ را از ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻴﺮون ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﺠﺎﯼ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻤﻮدﻩ ﺁﻧﺠﺎ را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﺧﻮد در ﻣﯽ ﺁورد‪،‬‬
‫و"ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻦ ُاﻣﻴﺔ ﺑﻦ ُﻣ َﻐﻴ َﺮﻩ" را ﮐﻪ در ﻣﺎﻩ ذﻳﻘﻌﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺎ اﻋﺰام ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻴﺮون ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫أﺳﻮَد ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ دﻋﻮﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ داﺷﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻨﮑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﺒﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ و از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ "روﺑﻨﺪ ﻧﺎزﮐﯽ ﺑﺮ روﯼ ﺧﻮد ﻣﯽ اﻓﮑﻨﺪﻩ" او را ذواﻟﺨﻤﺎر ﻣﯽ‬
‫ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬دو ﻓﺮﺷﺘﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ او وﺣﯽ ﻣﯽ ﺁوردﻩ اﻧﺪ ﺑﮕﻔﺘﻪ ﺧﻮدش "ﺳﺤﻴﻖ" و‬
‫"ﺷﻘﻴﻖ" ﻧﺎم داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬راوﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ "ﺧﺮﯼ داﺷﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﺪو‬

‫∗ در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺎﻃﻴﺮ ﻳﺎ اﻻﺳﻄﻮره ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي رواﻳﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺻﻞ آن ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٩٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﻴﮕﻔﺖ ﺳﺠﺪﻩ ﮐﻦ ﺳﺠﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﭼﻮن ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﺑﻪ زاﻧﻮ ﺑﻨﺸﻴﻦ ﺑﻪ زاﻧﻮ ﻣﯽ‬
‫ﻧﺸﺴﺖ‪ ".‬از اﻳﻨﺮو‪" ،‬ﻣﺮدم ﺷﻴﻔﺘﻪ ﺁن روﺑﻨﺪ و ﺧﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﺮوﻩ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﭘﻴﺮو او‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ".‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻐﺮﺿﺎﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از اﻧﮕﻴﺰﻩ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﻣﺮدم ﺑﻪ‬
‫وﯼ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺲ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ‪ ،‬أﺳﻮَد ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷﺮاﺑﺨﻮارﯼ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺧﻮد ﺷﺮاب ﻣﯽ‬

‫ﺑﺮﻋﮑ ِ‬
‫ﺧﻮردﻩ‪ ،‬و ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻪ راوﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ هﻤﻮارﻩ ﺑﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺴﺨﺮﻩ و ﺑﯽ اهﻤﻴﺖ‬
‫دﺳﺖ ﻣﻴﮕﺬاردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪" ،‬ﻧﻤﺎز ﻧﻤﻴﮕﺰارد و از ﺟﻨﺎﺑﺖ ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻴﮑﺮد و ﻣﻴﮕﻔﺖ‬
‫‪٢٠‬‬
‫ﺳﺤﻴﻖ ﮔﻮﻳﺪ در وادﯼ ﺻﻨﻌﺎ ﻏﺴﻠﯽ ﺑﺮ ﺗﻮ واﺟﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪" .‬‬

‫ﻏﻄَﻔﺎن ﺑﻪ ﺟﺰ‬
‫ﯽ و اﺳﺪ ‪ ،‬ﻣﺮدم َ‬
‫ﻃّ‬‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم َ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ دﻳﮕﺮ‪ُ ،‬‬
‫ﻃﺎﻳﻔﻪ اﺷﺠﻊ و ﺑﻌﻀﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﺎ وﯼ ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬او ﻧﻴﺰ ﺧﻮد را ﺻﺎﺣﺐ وﺣﯽ‬
‫اﻋﻼم ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ "ذواﻟﻨﻮن" ﺑﺮاﯼ او وﺣﯽ ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬او ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﺤﻮﻩ‬
‫ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺳﺠﺪﻩ و رﮐﻮع ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮد و ﻣﻴﮕﻔﺖ‪:‬‬

‫"اﻳﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﻣﺎﻟﻴﺪن ﺷﻤﺎ ﺧﻮد را و ﺧﻮار ﮐﺮدن ﭼﻬﺮﻩ هﺎﺗﺎن و ﮔﺸﻮدن دﺑﺮهﺎﺗﺎن‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺧﺪا‬
‫ﺳﻮدﯼ ﻧﺪارد‪ .‬ﺧﺪا را اﻳﺴﺘﺎدﻩ و ﺑﺎ ﻋﻔﺎف و ﭘﺎﮔﻴﺰﮔﯽ ﻳﺎد ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻦ ﮔﻮاهﯽ ﻣﯽ دهﻢ ﮐﻪ‬
‫‪٢١‬‬
‫هﻤﻴﺸﻪ ﮐﻒ ﺑﺮ روﯼ ﺧﺎﻟﺺ هﺮ ﭼﻴﺰ ﻗﺮار دارد‪".‬‬

‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي‬

‫و ﺧﺸﻮﻧﺖ و دروغ‬

‫ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ اﻋﺮاب ﺧﺪاﻳﺎن ﺧﻮد را ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ و ﺑﺪون واﺳﻄﻪ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺘﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ‬
‫ﯽ ﻗﺒﻞ از ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺑﻮﻋﺎﻣﺮ راهﺐ ﻣﺬهﺐ و ﺁﺋﻴﻦ ﺧﻮد را‬
‫ﻣﺪﻋﻴﺎن ﻳﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘ ِ‬
‫ﺑﺪون ادﻋﺎﯼ وﺣﯽ و راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا‪ ،‬و ﺻﺮﻓﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ اﻳﺪﻩ‬
‫هﺎﯼ ﺧﻮد و ﺟﻠﺐ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﻣﺴﻠﮏ و ﺁﺋﻴﻦ ﺧﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻈﺎم دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﺪوﯼ‪ ،‬ﺳﺮو ﮐﺎرﯼ ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺧﻮد‬
 ‫‪٢٩٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﺰور ﺷﻤﺸﻴﺮ و ﺟﻨﮓ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻏﺎز ﺑﺪﻋﺖ ﻣﺤﻤﺪ و ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ او ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻴﺂورد‪ ،‬هﺮ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ادﻋﺎﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬از ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ در ﻳﻤﺎﻣﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ أﺳﻮَد در ﺻﻨﻌﺎ و‬
‫ﺳﺠﺎح در ﻣﻴﺎن ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﺎ ﮔﺮدﺁورﯼ ﺳﭙﺎﻩ و ﺟﻨﮓ و‬
‫ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺧﻮد ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫در واﻗﻊ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻨﮓ و‬
‫ﺳﺘﻴﺰ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ در اﺑﺘﺪا در ﻣﮑﻪ از هﻤﻴﻦ ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺮوﯼ ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ و اﺗﺨﺎذ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺴﻂ ﻣﺬهﺐ اش از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﻏﺎرت ﮐﺎروان هﺎﯼ ﺗﺠﺎرﯼ و ﺟﻨﮓ و ﮐﺸﺘﺎر ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ‪ ،‬و ﺑﺎ اﺧﺬ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اش در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﺑﺪﻋﺖ ﺟﺪﻳﺪﯼ را در اﻣﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻴﮕﺬارد ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﻣﺪﻋﻴﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻇﻬﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﯽ ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ و ﺗﺤﻤﻴﻞ‬
‫ﻣﺬهﺐ از ﻃﺮﻳﻖ زورﺑﺠﺎﯼ ﺳﻨﺖ ﺟﻠﺐ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ و داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﺨﻮد‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻴﻠﻴﺘﺎرﻳﺰﻩ ﺷﺪن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﯽ و ﮔﺴﺘﺮش وﺣﺸﺘﻨﺎﮎ ﺟﻨﮓ و‬
‫ﮐﺸﺘﺎر در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ ﺟﻨﮓ و ﮐﺸﺘﺎر وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﻳﮑﯽ از‬
‫دﺳﺘﺎوردهﺎﯼ ﺗﻤﺪن در ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ اﺑﺘﮑﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن "وﺣﺸﯽ و ﻋﺼﺮ ﺟﺎهﻠﻴﺖ!" ﻧﻴﺰ راﻩ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺮوﻳﺞ اﺳﻼم از راﻩ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻻﺟﺮم ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺁن ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ هﻤﻪ راهﻬﺎ ﺑﺮوﯼ‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت و رﻗﺎﺑﺖ هﺎﯼ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ هﺮ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻣﺨﺎﻟﻔﯽ‪،‬‬
‫از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ دﻓﺎع از ﺧﻮد ﺑﻪ ﮔﺮدﺁورﯼ ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ در اﻃﺮاف ﺧﻮد ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺤﻤﺪ اﻣﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺟﻨﮓ ﮔﺮﻩ ﻣﯽ ﺧﻮرد‬
‫واز اﻳﻦ ﭘﺲ هﻤﻪ ﻣﺪﻋﻴﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ‪ ،‬از ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ أﺳﻮَد و ﻃﻠﻴﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
 ‫‪٢٩٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺒﺮد ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺪﻋﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر‪ ،‬و ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺪرت ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺟﺎﯼ ﻗﺪرت ﮐﻼم را ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﻬﻤﻴﻦ‬
‫دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﭘﺲ‪ ،‬ﺷﻌﺮ و ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺪوﯼ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﻧﻔﻮذ و ﺑﺴﻂ ﻗﺪرﺗﺶ‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﻼم و ﻗﺪرت ﻓﺼﺎﺣﺘﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻼﺧﯽ ﺷﺪﻩ و از ﺻﺤﻨﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺎﮎ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮد‪ .‬ﺧﻮ ِد ادﻋﺎﯼ ﻓﺼﻴﺢ ﺑﻮدن ﻗﺮان ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺼﻮل ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﻳﻌﻨﯽ از‬
‫ﻳﮑﻄﺮف اهﻤﻴﺖ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﮐﻼم در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب‪ ،‬و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬زﺑﻮﻧﯽ ﻗﺮان‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرت ﮐﻼم و در واﻗﻊ دروﻏﯽ ﺑﺮاﯼ ﺟﺒﺮان ﺿﻌﻒ واﻗﻌﯽ ﺁن‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﯽ‬
‫ﻓﺼﺎﺣﺘﯽ وﺣﺸﺘﻨﺎﮎ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازﻩ ﻗﺮان ﺑﺮ‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻘﻞ و درﺳﺘﮑﺎرﯼ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﻘﺪان وﺣﺸﺘﻨﺎﮎ اﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت در ﻧﻈﺎم‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻓﮑﺮﯼ و اﺧﻼﻗﯽ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻗﺒﻞ از ﺁن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺟﻨﮓ‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﺴﻴﺎر‬

‫ﮐﻤﺘﺮﯼ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻴﮑﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺮاﯼ هﺮ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻋﻘﺎﻳﺪ و ﻣﺬهﺐ ﺧﻮد ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁزادﯼ ﻣﺬهﺐ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ‬
‫دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺟﺰﺋﯽ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ از ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ‬
‫هﻤﻴﻦ ﭘﻴﺮوان ﻣﺬاهﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬در ﮐﻤﺎل ﺻﻠﺢ و ﺁراﻣﺶ در ﮐﻨﺎر هﻢ و ﺣﺘﯽ در‬
‫درون ﻳﮏ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ هﻤﺰﻳﺴﺘﯽ و زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫در ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺰرگ ﻋﺮب‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ‪ ،‬و ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن و ﭘﺎﮔﺎن هﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﺑﺮادر و ﺑﻤﻌﻨﯽ واﻗﻌﯽ ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺳﻨﺖ ﻋﺮب ﺗﺤﺖ هﺮ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﺗﺎ ﭘﺎﯼ ﺟﺎن از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ و ﻗﺒﻴﻠﮥ ﺧﻮد دﻓﺎع ﻣﯽ‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر هﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺟﻨﮓ ﺑﻌﻨﻮان وﺳﻴﻠﻪ ﺣﻞ اﺧﺘﻼف ﻋﻘﻴﺪﻩ و ﻣﺬهﺐ ﭘﺪﻳﺪﻩ اﯼ‬
‫ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺮاﯼ اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻨﮓ هﺎﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
 ‫‪٣٠٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﻮﻧﯽ و اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دام و ﭼﺮاﮔﺎﻩ و زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاردن ﻗﺮارداد‬
‫هﺎﯼ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺗﺤﺎدهﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ در ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺪوﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎزﻩ اﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬
‫هﺎ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﮔﻪ ﮔﺎهﯽ و در ﻣﻘﻴﺎس هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﭼﮑﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ورود اﺳﻼم‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻣﺮ هﻤﻴﺸﮕﯽ و ﺧﺼﻠﺖ داﺋﻤﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮب ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﻌﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮاﯼ ﮔﺮدن ﻧﻬﺎدن دﻳﮕﺮان ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻳﺎ ﺁن ﻋﻘﻴﺪﻩ و ﻣﺬهﺐ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن ﺟﻨﮓ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺮاﯼ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﮐﺮدن دﻳﮕﺮان ﺑﺨﻮد‬
‫ﮐﻪ در هﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻊ دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻮﻧﺎن‪ ،‬رم و اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺎب ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻤﺪن و وﻳﮋﻩ ﻧﻈﺎم هﺎﯼ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ و ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫در ذات ﺧﻮد ﺑﺎ دﻣﮑﺮاﺳﯽ‪ ،‬ﺁزادﯼ و ﮐﺜﺮت ﮔﺮاﺋﯽ و ﭘﻴﺶ ﺑﺮدن ﻧﻈﺮات از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ و ﺑﺤﺚ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ∗‪.‬‬

‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ را اﻟﺒﺘﻪ هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ در هﺪف واﻗﻌﯽ‬
‫ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪﯼ ﮐﻪ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻓﺮدﯼ ﺑﺮ ﻣﺮدم و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﯽ ﺁن ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎﯼ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد‪.‬‬

‫هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻠﻤﻪ ﺧﺪاﯼ واﺣﺪ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﻧﺎم رﻣﺰ‬
‫دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻓﺮدﯼ ﺧﻮد وﯼ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮﯼ ﺑﺪون ﺑﮑﺎر‬

‫∗ در ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻓﺎرﺳﻲ ﮔﺎﺗﻬﺎ ﻳﺎ ﺳﺮودﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﻲ زدﺗﺸﺖ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺬاﻫﺐ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳـﺖ ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺑﻨﺪ ‪ 3‬از ﻳﺴﻨﺎﻫﺎت ‪ 29‬ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪" :‬اَﺷﺎ ﺑﻪ اﻫﻮرﻣﺰدا ﭼﻨـﻴﻦ ﭘﺎﺳـﺦ داد‪ ،‬آن ﺳـﺮدار و رﻫﺒـﺮي ﻛـﻪ ﺑـﺮاي ﺟﻬﺎﻧﻴـﺎن‬
‫ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ...‬ﻗﻄﻌﺎ او ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮد در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺪرﺧﻮاﺳﺖ او ﺑﻴـﺎرﻳﺶ ﺷـﺘﺎﺑﻴﻢ‪".‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ‬
‫ﻣﻮﺑﺪ ﻓﻴﺮوز آذرﮔﺸﺴﺐ‪ ،‬ص ‪ .5‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬در ﻣﺘﻦ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﮔﺎﺗﻬﺎ ﺑﺠﺎي ﻛﻠﻤﻪ "ﻓﺮد" در ﻋﺒـﺎرت "ﺑﺎﻳـﺪ ﻧﻴﺮوﻣﻨـﺪﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻓﺮد در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﺪ" از ﻛﻠﻤﻪ ‪ mortals‬ﺑﻤﻌﻨﻲ ﻛﺸﻨﺪه‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﻛﺸـﺪ اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪه‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‪ ،‬آن ﺳﺮداري ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺗﻮﺳﻂ اﻫﻮرﻣﺰدا ﺑﺮاي ﻫـﺪاﻳﺖ ﺟﻬـﺎن ﺑﺮﮔﺰﻳـﺪه ﺷـﻮد ﺑﺎﻳـﺪ ‪the‬‬
‫‪ strongest of mortals‬ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻛﺸﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺬاﻫﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪي ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺟـﻮر در ﻣـﻲ‬
‫آﻳﺪ‪ .‬ﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﺤﺮﻳﻔﺎت را در اﻣﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪ آﺛﺎر ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺑﺮاي ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﭼﻬﺮه ﺧﺸﻮﻧﺖ آﻣﻴﺰ و ﺳﺮﻛﻮب ﮔﺮاﻧﻪ ﺧﺪاﻳﺎن‬
‫ﻣﺬاﻫﺐ ﻳﻜﺘﺎ ‪ ،‬در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﻟﻬﻲ ﻗﻤﺸﻪ اي از ﻗﺮان ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪.‬‬
 ‫‪٣٠١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﻮدن زور و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺳﻨﺖ ﺟﻨﮓ در ﮐﺎر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ∗ و ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن‬
‫زور ﺑﺮاﯼ هﺪاﻳﺖ !! و در واﻗﻊ ﮐﻨﺘﺮل دﻳﮕﺮان‪ ،‬اﻳﻦ اﺻﻞ اﺳﺎﺳﯽ ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺪن‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و ﺁﺋﻴﻦ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺟﺪﻳﺪ ﻳﻤﻦ و‬
‫ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺧﺸﻮﻧﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮوع ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮﯼ و ﺷﻴﺎدﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ هﻤﻪ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ وﺣﯽ و راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﻏﻴﺒﯽ ﺑﻨﺎم ﺧﺪا ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺮوﺋﯽ وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﻓﺮﻳﺐ ﻣﺮدم و واداﺷﺘﻦ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺑﺪاع ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎذﺑﯽ دﺳﺖ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﮐﺸﻴﺪن ﻣﺮدم ﺑﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﺧﻮد ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻏﺎز‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬هﻴﭽﻴﮏ از ﻣﺪﻋﻴﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﻗﺒﻞ از وﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻴﻮﻩ هﺎﺋﯽ را ﺑﮑﺎر ﻧﻤﯽ‬
‫ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺑﻮ ﻋﺎﻣﺮ راهﺐ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎ ﻣﺪﻋﯽ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ ﻧﺒﻮدﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن راﻳﺞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ و‬
‫أﺳﻮَد و ﺳﺠﺎح و ‪ ...‬ﻧﻴﺰ هﻤﮕﯽ ﺧﻮد را ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺧﺪا و در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ وﯼ ﻗﻠﻤﺪاد‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎ در ﮔﺬﺷﻪ ﻧﺸﺎن دادﻳﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺧﺼﺎﺋﺺ در ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪﯼ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ‬
‫ﺧﺼﻠﺖ ﺧﺸﻮﻧﺖ و زورﮔﻮﻳﯽ و ﺧﺼﻠﺖ ﻓﺮﻳﺒﮑﺎرﯼ و ﺷﻴﺎدﯼ‪ ،‬از ذات ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ‬
‫و ﺳﻠﻄﻪ ﮔﺮاﻧﻪ اﻳﻦ ﻣﺬاهﺐ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬هﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﺬاهﺐ از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺦ‪،‬‬
‫رﺳﺎﻟﺖ اﻳﻦ را داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﺳﻄﺢ اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪-‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬

‫∗ ﺧﻤﻴﻨﻲ ﺑﻬﺘﺮ از ﻫﺮﻛﺲ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﻣﻴﻔﻬﻤﺪ‪ .‬او ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ ...":‬ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ در آن ﻧﻴﺴﺖ ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ‪...‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺷﻤﺸﻴﺮ دارد‪ .‬ﺟﻨﮓ دارد‪ .‬ﺟﻨﮓ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم را ﻧﺠﺎت ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ اﻣﺎم ﻫﺎي ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﺟﻨﺪي‬
‫)ﺳﺮﺑﺎز( ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﺳﺮﺑﺎزي ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ آدم ﻣﻲ ﻛﺸﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎﺋﻴﻜﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ اﺳﻼم دﻳﻦ ﺟﻨﮓ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و اﺳﻼم ﻧﺒﺎﻳﺪ آدﻣﻜﺸﻲ ﺑﻜﻨﺪ اﺳﻼم را ﻧﻤﻴﻔﻬﻤﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮان ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﺟﻨﮓ ﺟﻨﮓ‪"...‬از ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﺧﻤﻴﻨﻲ در‬
‫ﺳﺎﻟﺮوز ﺗﻮﻟﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم در ‪ 30‬آذر ‪.1366‬‬
 ‫‪٣٠٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫و اﺳﺘﺜﻤﺎر اﻧﺴﺎن از اﻧﺴﺎن‪ ،‬در ﺳﻄﺢ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻓﺮدﯼ‪ ،‬در‬
‫ﺳﻄﺢ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ و ﺧﺮاﻓﯽ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‪ ،‬و در ﺳﻄﺢ‬
‫اﺧﻼﻗﯽ زﺷﺖ ﺗﺮﻳﻦ اﺧﻼﻗﻴﺎت و ﺳﻨﻦ ﻣﻮﺟﻮد را ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺸﺮﯼ ﻣﺴﻠﻂ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از‬
‫اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﭼﺎرﻩ اﯼ ﺟﺰ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن زور و ﻓﺮﻳﺐ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫و اﺧﺘﻼف ﻣﻴﺎن اﺻﺤﺎب وي‬

‫ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻮرش و ارﺗﺪاد ﮐﻞ ﻗﻠﻤﺮو اﺳﻼﻣﯽ را در ﺑﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ در ﺧﻮد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﻴﺰ روﺣﻴﻪ هﺎ ﭘﺎﺋﻴﻦ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ رﺳﻴﺪن اﺧﺒﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻮرش‬
‫هﺎ داﻣﻨﻪ ﺗﺰﻟﺰل ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﻻ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ ار دﻓﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺷﻘﺎوت ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻗﻄﻊ دﺳﺖ و‬
‫ﭘﺎ ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺨﺪا ﻧﻤﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭘﻴﺶ ﺧﺪاﯼ ﺧﻮد رﻓﺘﻪ‪ ...‬ﺑﺨﺪا ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬
‫‪٢٢‬‬
‫ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد و دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﺮدﻩ ﻗﻄﻊ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪".‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﭼﻘﺪر ﭘﻮﺷﺎﻟﯽ و ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ زور‬
‫و ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺮﻳﻊ هﻮاداراﻧﺶ روﺣﻴﻪ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﺎﺧﺘﻪ از ﺧﺸﻢ و اﻧﺘﻘﺎم ﻣﺮدم دﭼﺎر وﺣﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺣﺘﯽ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ رود ﮐﻪ ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ هﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﺮدﻩ‪ ،‬او را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ‪.‬‬
‫ﺣﺘﯽ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪارﺗﺮ از ﻋﻤﺮ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدم را ﺑﻪ‬
‫زو ِر ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺧﺪا ﺁرام ﺳﺎزد‪ .‬او ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ اﮔﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﺮدﻩ وﻟﯽ‬
‫ﺧﺪاﯼ او ﻧﻤﺮدﻩ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺁﻧﺎﻧﺮا از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﻣﻼﻳﻤﺘﺮﯼ از‬
‫ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺁﻧﺎن را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺪارﯼ و اﺣﺘﺮاز از ﻋﻘﺐ‬
 ‫‪٣٠٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﮔﺮد ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺰ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ اﯼ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از او ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻳﺎ اﮔﺮ ﺑﻤﻴﺮد ﻳﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد‬
‫ﻋﻘﺒﮕﺮد ﻣﻴﮑﻨﻴﺪ و هﺮ ﮐﻪ ﻋﻘﺒﮕﺮد ﮐﻨﺪ ﺿﺮرﯼ ﺑﺨﺪا ﻧﻤﯽ زﻧﺪ و ﺧﺪا ﺳﭙﺎﺳﺪاران را ﭘﺎداش ﺧﻮاهﺪ‬
‫‪٢٣‬‬
‫داد‪".‬‬
‫ﺗﺤﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ‪ ،‬اﺻﺤﺎب ﻣﺤﻤﺪ در ﻋﻴﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽ از اوﺿﺎع و ﺗﻼش‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺁرام ﮐﺮدن اوﺿﺎع از رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﺮ ﻣﻴﺮاث‬
‫ﻗﺪرت ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎز ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺼﺎر ﮐﻪ از ﻃﻮاﻳﻒ اوس و ﺧَﺰرَج ﺑﻮدﻧﺪ در "ﺳﻘﻴﻔﻪ ﺑﻨﻰ ﺳﺎﻋﺪﻩ" ﮔﺮد هﻢ‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ "ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎدﻩ"‪ ،‬ﻓﺮدى از ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﺑﺮاى ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻴﻌﺖ آﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪ‬
‫ﺑﻦ ﻋﺒﺎدﻩ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﻮم ﻣﺤﻤﺪ او را از ﺧﻮد راﻧﺪﻧﺪ و اﻳﻦ‬
‫اﻧﺼﺎر ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﭘﻨﺎﻩ دادﻩ ﺑﺮاﻳﺶ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﻋﺮاب را ﻣﻄﻴﻊ او‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺧﻼﻓﺖ و اداﻣﻪ ﮐﺎر ﻣﺤﻤﺪاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻌﺪ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﮔﺮوهﯽ از هﻮاداراﻧﺶ ﮐﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ اﮔﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﻧﭙﺬﻳﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬

‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد "ﻳﮏ اﻣﻴﺮ از ﻣﺎ و ﻳﮏ اﻣﻴﺮ از ﺷﻤﺎ" را ﻣﻴﺪهﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺁﻧﺮا‬
‫"ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺴﺘﯽ" ﻣﯽ ﻧﺎﻣﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻤﺮ وﻗﺘﯽ از ادﻋﺎﯼ ﺧﻼﻓﺖ ﺳﻌﺪ ﺧﺒﺮدار ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﺑﻬﻤﺮاﻩ "اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح" و ﺑﺮاﯼ ﺧﻨﺜﯽ ﮐﺮدن ﺗﻼش اﻧﺼﺎر ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ راهﻰ‬
‫ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺧﻮد ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻴﺎن‬
‫ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬و ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ ﮐﺴﺎن در ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ او ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬از اﻧﺼﺎر ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺪ‪" :‬ﭼﻪ ﻣﻴﺨﻮاهﻴﺪ؟" و ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻮاب ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪" :‬ﻳﮏ اﻣﻴﺮ از‬
‫ﻣﺎ و ﻳﮏ اﻣﻴﺮ از ﺷﻤﺎ" ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻴﮑﻨﺪ "اﻣﻴﺮان از ﻣﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬
‫وزﻳﺮان از ﺷﻤﺎ"‪" ،‬ﻣﺎ اﻣﻴﺮان ﻣﯽ ﺷﻮﻳﻢ و ﺷﻤﺎ وزﻳﺮان ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﺸﻮرت ﮐﻨﻴﻢ و‬
‫ﺑﯽ راﯼ ﺷﻤﺎ ﮐﺎرﯼ را ﺑﻪ ﺳﺮ ﻧﺒﺮﻳﻢ"‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‪ ،‬و ﺑﺎ رﻗﺎﺑﺘﯽ ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﻴﺎن دو ﻗﺒﻴﻠﻪ اوس و ﺧَﺰرَج ﺑﻮدﻩ‪،‬‬
 ‫‪٣٠۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اوﺳﻴﺎن دﭼﺎر ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﺑﺎ ﺧﻼﻓﺖ ﺳﻌﺪ ﺧَﺰرَﺟﻴﺎن ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺴﻠﻂ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺴﻮﯼ او روﯼ ﺁور ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮدﻩ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎدﻩ را ﮐﻪ ﻣﺮﻳﺾ ودر ﭘﺘﻮﻳﯽ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮ دﺳﺖ‬

‫و ﭘﺎﯼ ﺧﻮد ﻟﮕﺪ ﻣﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ زﻣﺎن ﻳﮑﯽ از ﻳﺎران وﯼ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻴﺰﻧﺪ‪" :‬ﻣﺮاﻗﺐ ﺳﻌﺪ ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﭘﺎﻳﻤﺎﻟﺶ‬
‫ﻧﮑﻨﻴﺪ‪ ".‬و ﻋﻤﺮ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺑﮑﺸﻴﺪش ﮐﻪ ﺧﺪا او را ﺑﮑﺸﺪ"‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮ ﺳﻌﺪ‬
‫اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﻣﻴﺨﻮاﺳﺘﻢ ﭘﺎﻳﻤﺎﻟﺖ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﺑﺎزوﻳﺖ در هﻢ ﺑﺸﮑﻨﺪ"‪ .‬ﺳﻌﺪ رﻳﺶ‬
‫ﻋﻤﺮ را در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺑﺨﺪا اﮔﺮ ﻣﻮﻳﯽ از ﺁن ﻣﻴﮑﻨﺪﯼ دﻧﺪان در‬
‫دهﺎﻧﺖ ﻧﻤﻴﻤﺎﻧﺪ‪ ".‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﺑﻮﺑﮑﺮ ﭘﺎ در ﻣﻴﺎﻧﯽ ﮐﺮدﻩ ﻋﻤﺮ را ﺁرام ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮﻩ اﯼ ﻗﺎﻓﻴﻪ را ﺑﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺸﻢ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"اﮔﺮ ﻧﻴﺮوﯼ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ داﺷﺘﻢ در اﻗﻄﺎر و ﮐﻮﭼﻪ هﺎﯼ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭼﻨﺎن ﺑﺎﻧﮕﯽ از ﻣﻦ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻨﻴﺪﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ و ﻳﺎراﻧﺖ ﮔﻢ ﺷﻮﻳﺪ و ﺗﺮا ﭘﻴﺶ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدم ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن اﻳﺸﺎن‬
‫‪٢٤‬‬
‫ﮐﻪ ﺧَﺰرَﺟﻴﺎن او را ﺑﺨﺎﻧﻪ ﺧﻮد‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻄﺒﻊ ﺑﻮدﯼ ﻧﻪ ﻣﻄﺎع‪ ،‬ﻣﺮا از اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺒﺮﻳﺪ‪".‬‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬و او دﻳﮕﺮ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻧﻪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻧﻪ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ‬
‫∗‬
‫ﺑﻴﻌﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬اﻧﺼﺎر ﺑﺎ اﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻل اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻳﺪ از ﺧﺎﻧﺪان او‬
‫ﻳﻌﻨﯽ از ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮدﻩ و ﭼﻮن ﻣﻴﺎن ﻋﻤﺮ و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬روﯼ ﺧﻼﻓﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫وﻟﯽ ﻣﺸﮑﻞ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از اﻧﺼﺎر ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪" :‬ﻣﺎ ﺟﺰ ﺑﺎ ﻋﻠﯽ‬
‫ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻤﻴﮑﻨﻴﻢ"‪ .‬در ﺿﻤﻦ ﻃﻠﺤﻪ و زﺑﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﮕﻔﺘﻪ زﻳﺎدﺑﻦ آﻠﻴﺐ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ‬

‫∗‪ -‬ﺑﺮواﻳﺖ "ﺿﺤﺎك ﺑﻦ ﺧﻠﻴﻔﻪ" وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺣﺒﺎب ﺑﻦ ﻣﻨﺬر در دﻓﺎع از ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﺸﺪ و ﺑﻪ اﻧﺼﺎر‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺮف ﻋﻤﺮ ﮔﻮش ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻪ او ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻤﻮده و ﺷﻤﺸﻴﺮ وي را ﻛﻪ ار دﺳﺘﺶ ﻣﻲ اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻌﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن اﻧﺼﺎر و ﺧﻮد ﺳﻌﺪ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ص ‪.1349‬‬
 ‫‪٣٠۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻋﻠﻰ رﻓﺘﻪ‪ ،‬او ﻃﻠﺤﻪ و زﺑﻴﺮ و ﺟﻤﻌﯽ از‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ را ﮐﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﮔﺮ ﺑﺮاى ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻴﺎﻳﻴﺪ ﺧﺎﻧﻪ را‬
‫ﺁﺗﺶ ﻣﻴﺰﻧﻢ‪ ".‬زﺑﻴﺮ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ آﺸﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﻃﺮف او ﻣﻴﺎﻳﺪ آﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ از دﺳﺘﺶ‬
‫‪٢٥‬‬
‫ﻣﻴﻠﻐﺰد و ﺑﺰﻣﻴﻦ ﻣﻴﺎﻓﺘﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻴﺸﻮد آﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ و او را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻋﻠﯽ هﻤﭽﻨﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺑﻴﻌ ﺖ ﺑ ﺎ اﺑ ﻮﺑﮑﺮ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻃﻠﺤ ﻪ و زﺑﻴ ﺮ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ ﻋﻠﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﺟﺎﺋﻴﮑﻪ زﺑﻴﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪" :‬ﺷﻤﺸ ﻴﺮ را در ﻧﻴ ﺎم‬
‫‪٢٦‬‬
‫ﻧﮕﺬارم ﺗﺎ ﺑﺮاﯼ ﻋﻠﯽ ﺑﻴﻌﺖ ﮔﻴﺮم‪".‬‬

‫اﻳﻦ هﺎ هﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﺑﻴﺶ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎﻟﯽ ﺑﻮدن اﻋﺘﻘﺎدات اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ را‬
‫ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻃﺮاﻓﻴﺎن هﺮ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺟﺰ در ﭘﯽ ﻗﺪرت و ﺛﺮوت ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬زهﺪ و‬
‫ﭘﺎرﺳﺎﺋﯽ ﻳﺸﺎن ﻇﺎهﺮﯼ و ﺻﺮﻓﺎ از روﯼ رﻳﺎ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻤﺮ روز ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ اﻧﺼﺎر و ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ را ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ از ﻋﻠﯽ ﻧﺎﻣﯽ ﺑﺒﺮد هﻤﻪ را دﻋﻮت‬
‫ﺑﻪ ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﮐﺴﯽ ﺑﺎ او ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻴﮑﺎر ﻧﻤﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ‪ .‬او هﺮﭼﻨﺪ ﻣﻴﺪاﻧﺪ ﮐﻪ در ﺣﺎل‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮاﯼ او و ﺧﺎﻧﻮادﻩ اش هﻴﭻ ﺷﺎﻧﺴﯽ ﺑﺮاﯼ ﺧﻼﻓﺖ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﺮاﯼ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺒﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻠﯽ را ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪﯼ ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ از اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺎو ﺑﻮدﻩ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺰﻋﻢ وﯼ اﻳﻦ‬
‫اﻣﺮ ﺷﺎﻧﺲ رﺳﻴﺪن ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ او را ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ هﻤﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺑﻴﻌﺖ اﻧﺼﺎر و ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﺰد ﻋﻠﯽ رﻓﺘﻪ ﺑﺎو ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﭼﺮا اﻳﻦ ﮐﺎر در ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺪا اﮔﺮ ﺧﻮاهﯽ ﻣﺪﻳﻨﻪ را ﺑﺮﺿﺪ وﯼ از اﺳﺐ و‬
‫‪٢٧‬‬
‫ﻣﺮد ﭘﺮ ﮐﻨﻢ ‪ ...‬اﯼ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ دﺳﺖ ﭘﻴﺶ ﺁر ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﻴﻌﺖ ﮐﻨﻢ‪".‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻋﻠﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ﺷﺎﻧﺲ ﭼﻨﺪاﻧﯽ‬
 ‫‪٣٠۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻋﻤﺮ و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﺮﻳﻊ‬
‫و ﺑﻤﻮﻗﻊ ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ اﻧﺼﺎر هﻤﻪ را ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬او و دﻳﮕﺮان را در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﮏ ﻋﻤﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ ﻗﺮار دادﻩ اﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاردﻩ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن را رد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻃﻠﺤﻪ و زﺑﻴﺮ را ﻧﻴﺰ وادار ﺑﻪ ﺑﻴﻌﺖ‬
‫ﺑﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎاﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ُز َهﺮﯼ ﻣﺎ را از ﺁن ﻣﻄﻠﻊ‬
‫ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن از ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺧﻮددارﯼ ﻣﻴﻮرزد‪ .‬زهﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫" ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﻃﻤﻪ و ﻋﺒﺎس ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﻣﻴﺮاث ﭘﻴﻤﺒﺮ را از او ﻃﻠﺐ آﺮدﻧﺪ آﻪ‬
‫زﻣﻴﻦ ﻓﺪك و ﺳﻬﻢ ﺧﻴﺒﺮ را ﻣﻰ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺷﻨﻴﺪم آﻪ ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﻣﺎ‬
‫ارث ﻧﻤﻰ ﮔﺬارﻳﻢ و هﺮ ﭼﻪ از ﻣﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺤﻤﺪ ﻓﻘﻂ از اﻳﻦ ﻣﺎل ﻣﻰ ﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫‪٢٨‬‬
‫آﺎرى را آﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻣﻰ آﺮد ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻰ دهﻢ‪".‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ از اﺑﻮﺑﮑﺮ دورﯼ ﻣﻴﮑﻨﺪ و هﺮﮔﺰ ﺑﺎ او در اﻳﻦ ﺑﺎب‬

‫ﺻﺤﺒﺖ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺗﺎ ﺷﺶ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻓﻮت ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺑﺎ‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬زهﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻧﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﻴﻌﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻧﻪ هﻴﭽﻴﮏ از ﺑﻨﯽ هﺎﺷﻢ ﺑﻴﻌﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﻋﻠﯽ دﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم از‬
‫دور وﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ از در ﺻﻠﺢ در ﺁﻣﺪ و ﮐﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﺎ ﺑﻴﺎ و هﻴﭽﮑﺲ ﺑﺎ ﺗﻮ‬
‫‪٢٩‬‬
‫ﻧﻴﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺧﺸﻮﻧﺖ وﯼ را ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ‪".‬‬

‫اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺰد ﻋﻠﯽ ﻧﺮود‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬
‫او ﻣﯽ رود‪ .‬در ﺁﻧﺠﺎ "‪ ...‬ﺑﻨﯽ هﺎﺷﻤﻴﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد وﯼ ﻓﺮاهﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎﯼ ﺧﺪا ﮐﺮد ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪن ﻣﺎ از ﺑﻴﻌﺖ ﺗﻮ از اﻳﻨﺮو‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﻀﻞ ﺗﺮا اﻧﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﻳﺎ ﺧﻴﺮﯼ راﮐﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﯼ ﺗﻮ راﻧﺪﻩ ﺑﻪ دﻳﺪﻩ ﺣﺴﺪ‬
‫ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎ را در اﻳﻦ ﮐﺎر ﺣﻘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ را ﻧﺪﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻴﺪ‪ ".‬و از‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪﯼ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ و ﺣﻖ ﺑﻨﯽ هﺎﺷﻢ ﺁﻧﻘﺪر ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﯽ‬
‫اﻓﺘﺪ‪ .‬و وﻗﺘﯽ ﻋﻠﯽ ﺳﺎﮐﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪،‬‬

‫"ﺑﺨﺪا ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا را از رﻋﺎﻳﺖ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﺧﻮدم ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارم‪ .‬در ﺑﺎرة اﻳﻦ‬
 ‫‪٣٠٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻣﻮال آﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻦ و ﺷﻤﺎ اﺧﺘﻼف اﺳﺖ ﻧﻴﺖ ﺧﻴﺮ داﺷﺘﻢ و ﺷﻨﻴﺪم آﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﻰ ﮔﻔﺖ از ﻣﺎ ارث‬
‫ﻧﻤﻰ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬هﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬارﻳﻢ ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺤﻤﺪ ﻓﻘﻂ از اﻳﻦ ﻣﺎل ﻣﻰ ﺧﻮرﻧﺪ و ﻣﻦ در‬
‫ﭘﻨﺎﻩ ﺧﺪا هﺮ آﺎرى آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا آﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ هﻤﺎن ﻣﻰ آﻨﻢ ‪".‬‬

‫ﭘﺲ از ﺁن ﻋﻠﻰ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬وﻋﺪﻩ ﻣﺎ و ﺗﻮ ﺑﺮاى ﺑﻴﻌﺖ اﻣﺸﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ".‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در هﻤﻴﻦ ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﺰدﮔﺮد ﺑﻪ‬

‫ﭘﺎدﺷﺎهﯽ اﻳﺮان ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻴﺎم ﻣﺮدم ﻋﺮب ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﺳﻼم و ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ داﻣﻨﻪ ﺷﻮرش ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن را در ﺧﻮد ﻓﺮو ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬ﻣﺮدم ﻗﺒﺎﻳﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺰور ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮﯼ ﺑﭙﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎت هﺎﯼ ﺗﺤﻤﻴﻠﯽ‬
‫ﺳﺮ ﺑﺎز ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن و ﺣﮑﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ راﯼ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁﻧﺎن‬
‫ﮔﻤﺎردﻩ ﺑﻮد ﺣﻤﻠﻪ ور ﺷﺪﻩ ﺁﻧﺎن را از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ هﺸﺎم‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﭼﻮن ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬وﻓﺎت ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻼ و ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺰرگ ﺷﺪ‪ ،‬و ﺟﻬﻮدان ﺳﺮ ﺑﺮ‬
‫ﺧﺮّﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و اهﻞ ﻧﻔﺎق ِر َدّت ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻋﺮ ب ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫اﻓﺮاﺷﺘﻨﺪ و ﺗﺮﺳﺎﺳﺎن ُ‬
‫‪٣٠‬‬
‫ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻓﻀﻞ ﮐﺮد ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬و اﺑﻮﺑﮑﺮ را ﺧﻠﻴﻔﻪ اﻳﺸﺎن ﮐﺮد‪".‬‬
‫ﻃﺒﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"وﻗﺘﻰ ﭘﻴﻤﺒﺮ در ﮔﺬﺷﺖ و اﺳﺎﻣﻪ ﺑﺮﻓﺖ هﺮ ﻳﻚ از ﻗﺒﺎﻳﻞ هﻤﮕﻰ ﺑﺎ ﺑﻌﻀﻴﺸﺎن از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻴﻠﻤﻪ و ﻃﻠﻴﺤﻪ ﺳﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ وآﺎرﺷﺎن ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬هﻤﻪ ﻣﺮدم ﻃﻰ و اﺳﺪ ﺑﻪ دور ﻃﻠﻴﺤﻪ ﻓﺮاهﻢ‬
‫ﻏﻄَﻔﺎن ﺑﻪ ﺟﺰ ﻃﺎﻳﻔﻪ اﺷﺠﻊ و ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺘﻨﺪ و ﺑﺎ وى ﺑﻴﻌﺖ آﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم َ‬
‫ﻣﺮدم هﻮازن ﻣﺮدد ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ زآﺎت ﻧﺪادﻧﺪ ﺑﺠﺰ ﺛﻘﻴﻒ و ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺟﺪﻳﻠﻪ و آﺴﺎن دﻳﮕﺮ آﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٣١‬‬
‫ﺟﻤﻌﻰ از ﺑﻨﻰ ﺳﻠﻴﻢ ﻧﻴﺰ از دﻳﻦ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪو ﺑﻴﺸﺘﺮﻣﺮدم در هﺮ ﺟﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪".‬‬

‫ﮐﺎر ﺑﺠﺎﺋﯽ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﺮﺻﺪ ﻗﻴﺎم ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ دم و دﺳﺘﮕﺎﻩ‬
 ‫‪٣٠٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﺸﺎم در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﭼﻮن ﺧﺒﺮ وﻓﺎت ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺑﻪ اهﻞ ﻣﮑﻪ رﺳﻴﺪ‪ ،‬اهﻞ ﻣﮑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺪ ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﺮﮎ‬
‫دﻳﻦ اﺳﻼم ﮔﻮﻳﻨﺪ و دﻳﮕﺮ ﺑﺎر ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﺁﻏﺎز ﮐﻨﻨﺪ و ﺷﺮﻳﻌﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﻣﻨﺴﻮخ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻋﺘّﺎب ﺑﻦ أﺳﻴﺪ را ﮐﻪ از ﺟﻬﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬در ﻣﮑﻪ واﻟﯽ ﺑﻮد‪ ،‬از اهﻞ ﻣﮑﻪ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ َ‬
‫‪٣٢‬‬
‫ﺑﺘﺮﺳﻴﺪ و ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪ‪".‬‬
‫ﮐﺎر ﻗﻴﺎم ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ و ﺟﻮر و ﺳﺘﻢ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ درﺟﻪ اﯼ ﻣﯽ‬
‫رﺳﺪ ﮐﻪ ﻋﺮوة ﺑﻦ زﺑﻴﺮ در ﻣﻮرد اﺳﺎﻣﻪ ﮐ ﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺑﻴﻤ ﺎرﯼ و ﻣ ﺮگ ﻣﺤﻤ ﺪ هﻨ ﻮز‬
‫از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺎرج ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"وﻗﺘﯽ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ رﺿﯽ اﷲ ﻋﻨﻪ ﺑﻴﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و اﻧﺼﺎرﻳﺎن ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﺮوﻩ اﺳﺎﻣﻪ‬
‫راهﯽ ﺷﻮد‪ .‬و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺮﺑﺎن‪ ،‬ﻳﺎ هﻤﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎ ﮔﺮوهﯽ از ﺁن‪ ،‬از اﺳﻼم ﺑﮕﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻔﺎق‬
‫ﻋﻴﺎن ﺷﺪ و ﻳﻬﻮد و ﻧﺼﺎرﯼ ﺳﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭼﻮن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان در ﺷﺐ ﺑﺎراﻧﯽ زﻣﺴﺘﺎن‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﺷﺎن درﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﺟﻤﻌﺸﺎن اﻧﺪﮎ ﺑﻮد و دﺷﻤﻦ ﻓﺮاوان ﺑﻮد و ﮐﺴﺎن ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬هﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن هﻤﻴﻨﻨﺪ ﮐﻪ در ﺳﭙﺎﻩ اﺳﺎﻣﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮوﻧﺪ و ﻋﺮﺑﺎن ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽ داﻧﯽ ﺑﺮﺿﺪ ﺗﻮ ﺳﺮ‬
‫‪٣٣‬‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﻧﺪ و روا ﻧﻴﺴﺖ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از دور ﺧﻮﻳﺶ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﮐﻨﯽ‪".‬‬

‫اﺳﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ اوﺿﺎع ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺧﺮوج از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻤﺮ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺳﻮى ﺧﻠﻴﻔﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ رو و اﺟﺎزﻩ ﺑﺨﻮاﻩ آﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﺎز ﮔﺮدم آﻪ‬
‫ﺳﺮان و ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻮم هﻤﺮاﻩ ﻣﻨﺪ و ﺑﻴﻢ هﺴﺖ آﻪ ﻣﺸﺮآﺎن ﺑﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ‬
‫ﭘﻴﻤﺒﺮ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎﺧﺖ ﺁورﻧﺪ‪ ".‬ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﻴﺰ در ﺟﻮاب ﻋﻤﺮ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﺑﺨﺪا اﮔﺮ در ﺧﻄﺮ ﺳﮕﺎن و ﮔﺮﮔﺎن ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺪرﻧﺪ ﮐﺎرﯼ را ﮐﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﯽ دهﻢ‪".‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻋﻤﺮ ﺗﻮﺻﻴﻪ اﻧﺼﺎر را ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ" اﮔﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ اﺻﺮار دارد ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮوﻳﻢ از ﻗﻮل ﻣﺎ ﺑﮕﻮ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ ﺳﺎﻟﺪارﺗﺮ از اﺳﺎﻣﻪ را ﺳﺎﻻر ﻣﺎ ﮐﻨﺪ" ﻣﻄﺮح ﻣﻴﮑﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺎ ﺁن ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮔﺮوﻩ اﺳﺎﻣﻪ ﺑﺮاﻩ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‪،‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻋﺰﻳﻤﺖ ﮔﺮوﻩ اﻳﻦ ﺧﻄﺒﻪ را ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺎن ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ‪:‬‬
 ‫‪٣٠٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫"اﯼ ﻣﺮدم ﺑﺎﻳﺴﺘﻴﺪ ﮐﻪ دﻩ ﭼﻴﺰ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮔﻴﺮﻳﺪ‪ :‬ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻣﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ دﺳﺖ‬
‫ﻣﺰﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﺮدﯼ ﻧﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻪ را اﻋﻀﺎء ﻧﺒﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻃﻔﻞ ﺧﺮدﺳﺎل و ﭘﻴﺮ ﻓﺮﺗﻮت را ﻣﮑﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺨﻞ ﻧﺒﺮﻳﺪ‬
‫و ﻧﺴﻮزﻳﺪ‪ ،‬درﺧﺖ ﻣﻴﻮﻩ را ﻧﺒﺮﻳﺪ‪ .‬ﺑﺰ و ﮔﺎو و ﺷﺘﺮ را ﺟﺰ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮردن ﻣﮑﺸﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮ‬
‫ﺧﻮرد ﻣﻴﮑﻨﻴﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮﻣﻌﻪ هﺎ ﮔﻮﺷﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ‪ .‬ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﮐﺎرﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ...،‬ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮﻣﻴﺨﻮرﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﺳﺮ را ﺳﺘﺮدﻩ اﻧﺪ و اﻃﺮاف ﺁﻧﺮا ﺑﺠﺎ ﻧﻬﺎدﻩ‬
‫اﻧﺪ )اﺣﺘﻤﺎﻻ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ ﺑﺪوﯼ و ﮐﺎﻓﺮ‪-‬از ﻣﻦ( ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا روان‬
‫‪٣٤‬‬
‫ﺷﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاﻳﺘﺎن از ﻃﻌﻨﻪ و ﻃﺎﻋﻮن ﻣﺤﻔﻮظ دارد‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻩ اﺳﺎﻣﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺁدم ﮐﺸﯽ ﻧﮑﻨﻴﺪ‪،‬‬
‫زﻧﺎن را از ﺷﻮهﺮاﻧﺸﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن را از ﻣﺎدراﻧﺸﺎن و ﭘﻴﺮان را از ﺧﺎﻧﻮادﻩ‬
‫هﺎﻳﺸﺎن ﺟﺪا ﻧﮑﻨﻴﺪ و ﺑﻪ اﺳﺎرت ﻧﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬او ﻧﻤﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻣﻮال ﻣﺮدم را ﻏﺎرت‬
‫ﻧﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻏﺎرت ﺗﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺳﻬﻢ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ دﺳﺖ‬
‫ﻧﺰﻧﻴﺪ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ ﺟﺮم و ﺟﻨﺎﻳﺎت ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺸﺘﻦ ﭘﻴﺮﻣﺮدان و ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﺳﻮزاﻧﺪن و ﺑﺮﻳﺪن‬
‫درﺧﺘﺎن ﻣﻴﻮﻩ و ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻏﻴﺮﻩ را ﻧﻴﺰ از ﺁﻧﺠﻬﺖ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺿﻌﻒ اﻓﺘﺎدﻩ ﻧﻬﯽ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﻗﺒﻼ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺁن زن‬
‫ﻣﮑﯽ در ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ او را در ﻣﻮرد ﮐﺸﺘﻦ ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬و ﻧﻀﻴﺮﻳﺎن در ﻣﻮرد ﻗﻄﻊ‬
‫درﺧﺘﺎن ﻧﺨﻞ ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺮور أﺳﻮ‪‬د‬

‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺷﻮرش اﻋﺮاب ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﺮور و ﺟﻨﺎﻳﺖ‬

‫ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻜﺎر ﻣﻴﺎﻓﺘﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻗﺒﻞ از هﻤﻪ ﺑﻪ ﺳﺮاغ أﺳﻮَد ﺑﻦ‬
‫ﻋَﻨﺴﯽ در ﻳﻤﻦ ﻣﻴﺮود‪ .‬ﻗﺒﻼ‪ ،‬در ﺳﺎل دهﻢ هﺠﺮت و ﭘﺲ از ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺣﻀ َﺮﻣﻮت را‬
‫ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻳﻤﻦ را ﻣﻴﺎن ﮔﻤﺎﺷﺘﮕﺎن ﺧﻮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪َ .‬‬
‫ﮐﻪ ﻧﺠﺮان ﻧﻴﺰ ﺟﺰو ﺁن ﺑﻮد ﻣﻴﺎن ﺳﻪ ﮐﺲ از اﻓﺮاد ﺧﻮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎزام را‬
‫ﺑﺮ ﺻﻨﻌﺎ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ‪ .‬ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺷﻬﺮ را ﺣﺎﮐﻢ هﻤﺪان ﮐﺮدﻩ و اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮﯼ را‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺂرﻳﺐ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪٣١٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﺎ ﻗﻴﺎم أﺳﻮَد‪" ،‬ﺷﻬﺮﺑﻦ ﺑﺎزام" ﭘﺴﺮ ﺑﺎزام ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ وﯼ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ وﯼ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬و ﺻﻨﻌﺎ ﺑﺪﺳﺖ أﺳﻮَد ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ أﺳﻮَد ﺑﻪ ﻧﺠﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻤﻮدﻩ‬
‫ﺁﻧﺠﺎ را ﻧﻴﺰ ﺗﺼﺮف ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺰودﯼ‪ ،‬ﻋﺜﺮ‪ ،‬ﺷﺮﺟﻪ‪ ،‬ﺣﺮدﻩ‪ ،‬ﻏﻼﻓﻘﻪ‪ ،‬ﻋﺪن و ﺟﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺣﺴﻴﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺐ و ﻋﺪن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف وﯼ در ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ و ﮐﺎرش ﺑﺎﻻ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺣﻴﺎت داﺋﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻳﺎران ﺧﻮد در ﺣَﻀﺮَﻣﻮت و ﻳﻤﻦ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺎدﻩ و ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺟﻨﮓ ﺑﺎ أﺳﻮَد ﻣﻴﻨﻤﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ هﻴﭽﻴﮏ ﺟﺮات و ﻗﺪرت ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ او را ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺑﻪ‬
‫∗‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ و ﺗﺮور وﯼ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ از اﺑﻨﺎء‬
‫ﮐﻪ دل ﺧﻮﺷﯽ از أﺳﻮَد ﻧﺪاﺷﺘﻪ و هﻤﭽﻨﻴﻦ زن وﯼ ﮐﻪ از او ﻧﻔﺮت داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎس‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﺗﺮور او را ﻣﻴﺮﻳﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺑﻨﺎء‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺳﺎﮐﻦ ﻳﻤﻦ و ﺻﻨﻌﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻳﻤﻨﯽ هﺎ‬
‫ازدواج ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺳﻠﻄﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺮ ﻳﻤﻦ از ﮐﺎرﮔﺰاران ﻳﻤﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺳﺘﺎرﻩ اﻗﺒﺎﻟﺶ در ﺣﺎل ﺻﻌﻮد‬
‫ﺑﻮدﻩ ﻣﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﺻﻨﻌﺎ از ﻃﺮف ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺑﺎزام و ﭘﺲ از‬
‫وﯼ ﺑﻪ ﭘﺴﺮش ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻗﻴﺎم أﺳﻮَد‪" ،‬ﺷﻬﺮ ﺑﻦ ﺑﺎزام" ﺑﺪﺳﺖ وﯼ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ و زﻧﺶ "ازاد" را ﺑﻪ‬
‫هﻤﺴﺮﯼ ﺧﻮد در ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬در ﺿﻤﻦ اﻣﻮر اﺑﻨﺎء را ﺑﻪ دﺳﺖ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮﯼ ازاد ﺑﻨﺎم‬
‫ﻓﻴﺮوز ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ وﯼ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از اﺑﻨﺎء ﺑﻨﺎم داذوﻳﻪ‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬هﻤﮕﯽ ﺑﺎ أﺳﻮَد دﺷﻤﻨﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫از اﻳﻨﺮو‪" ،‬ﺟﺸﻴﺶ ﺑﻦ دﻳﻠﻤﯽ" ﮐﻪ از ﻣﺎﻣﻮران ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮدﻩ و ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ در‬
‫ﻣﻮرد از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻦ أﺳﻮَد ﺑﺎ او ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ داﺷﺘﻪ ﻧﺰد ازاد ﻣﻴﺮود و او را دﻋﻮت‬
‫ﺑﻪ هﻢ ﮐﺎرﯼ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ازاد ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮدﻩ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬از هﻴﭻ ﮐﺲ ﭼﻮن او‬

‫∗ ﻓﺮزﻧﺪان اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ در ﻳﻤﻦ‪.‬‬

 ‫‪٣١١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻧﻔﺮت ﻧﺪارم‪ ...‬وﻗﺘﯽ ﻣﺼﻤﻢ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﺗﺎ راﻩ ﮐﺎر را ﺑﺸﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪".‬‬

‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬أﺳﻮَد ﺑﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺸﮑﻮﮎ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬وﻟﯽ از روﯼ ﺧﺎم‬
‫ذهﻨﯽ ﺗﺮﺣﻢ ﺑﺨﺮج دادﻩ از ﻗﺘﻞ ﺁﻧﺎن ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ اﻣﺮ ﺁﻧﺎن را در اﻣﺮ‬
‫ﻧﺎﺑﻮدﯼ وﯼ ﻣﺼﺼﻢ ﺗﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ازاد ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺷﺐ أﺳﻮَد در ﺁن ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻴﺪﻩ هﺪاﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ‬

‫ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮاﯼ ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن و رﺳﺎﻧﺪن ﺧﻮد ﺑﻪ اﻃﺎق ﺧﻮاب‬
‫او ﻧﻘﺐ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎم ﺷﺐ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﺸﻴﺶ از راﻩ ﻧﻘﺐ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻃﺎق أﺳﻮَد‬
‫ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ أﺳﻮَد از در وارد ﺷﺪﻩ ﺑﺎ او ﮔﻼوﻳﺰ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬أﺳﻮَد ﺑﺎو ﺿﺮﺑﻪ‬
‫اﯼ زدﻩ ﺑﺮ زﻣﻴﻨﺶ ﻣﯽ اﻧﺪازد‪ .‬ازاد ﺑﺮاﯼ ﻓﺮﻳﺐ أﺳﻮَد ﺑﺮ ﺳﺮ او داد ﻣﻴﺰﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫"ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮﻳﻢ ﺑﺮاﯼ دﻳﺪن ﻣﻦ ﺁﻣﺪﻩ‪ .‬ﭼﺮا او را ﻣﻴﺰﻧﯽ؟"‪" .‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻴﮕﻮﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻣﺮدﻣﯽ ﺁزادﻩ و واﻻ ﻧﺴﺒﻴﺪ؟ ‪ ...‬ﺟﻮاﻧﻤﺮدﯼ ﺗﻮ اﻳﻨﺴﺖ؟ أﺳﻮَد ﺧﺠﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﻧﻤﻴﺪاﻧﺴﺘﻢ"‪.‬‬

‫ﺟﺸﻴﺶ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻳﺎراﻧﺶ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ ﻗﺼﺪ ﻓﺮار ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ازاد ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺧﺒﺮ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ أﺳﻮَد را ﺧﺎم ﮐﺮدﻩ و ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﮑﺎر ﺧﻮد اداﻣﻪ دهﻨﺪ‪ .‬دوﺑﺎرﻩ ﺟﺸﻴﺶ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻋﺒﻮر از ﻧﻘﺐ از ﻳﺎراﻧﺶ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﺸﻴﺶ ﺑﻘﻴﻪ داﺳﺘﺎن را اﻳﻨﻄﻮر‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪:‬‬

‫"وﻣﻦ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﭘﻴﺶ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻬﺎدم و وارد ﺷﺪم آﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻢ ﺳﺮ أﺳﻮَد آﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮاغ ﻣﻰ‬
‫ﺳﻮﺧﺖ و او در ﻣﻴﺎن ﺑﺴﺘﺮهﺎ ﺧﻔﺘﻪ ﺑﻮد آﻪ در ﺁن ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﺪاﻧﺴﺘﻢ ﺳﺮش آﺠﺎﺳﺖ و ﭘﺎﻳﺶ‬
‫آﺠﺎﺳﺖ؟ زﻧﺶ آﻨﺎرش ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و اﻧﺎر ﺑﻪ او ﻣﻰ ﺧﻮراﻧﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺨﻔﺖ و ﻣﻦ ﺑﻪ او اﺷﺎرﻩ آﺮدم آﻪ‬
‫ﺳﺮش آﺠﺎﺳﺖ و او ﺑﻪ ﺟﺎى ﺳﺮش اﺷﺎرﻩ آﺮد‪ ،‬و ﻣﻦ ﺑﺮﻓﺘﻢ و ﺑﺎﻻى ﺳﺮش اﺳﺘﺎدم و ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‬
‫ﺻﻮرﺗﺶ را دﻳﺪم ﻳﺎ ﻧﻪ آﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭼﺸﻢ ﮔﺸﻮد و ﻣﺮا دﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ اﮔﺮ ﺑﺮاى ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺷﻤﺸﻴﺮ‬
‫ﺑﺮوم ﺑﻴﻢ هﺴﺖ آﻪ آﺎر از دﺳﺖ ﺑﺮود و آﺴﺎﻧﻰ را ﺑﺮاى ﺣﻔﻆ ﺧﻮد ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ...‬أﺳﻮَد ﮔﻴﺞ ﺑﻮد ‪ ...‬و‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻰ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و ﺧﺮﺧﺮ ﻣﻰ آﺮد‪ ،‬ﺑﺎ دو دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ او زدم و ﺳﺮش را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﺳﺖ و رﻳﺸﺶ‬
‫را ﺑﻪ دﺳﺖ دﻳﮕﺮ ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﮔﺮدﻧﺶ را ﭘﻴﭽﻴﺪم و آﻮﻓﺘﻢ و ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﭘﻴﺶ ﻳﺎراﻧﻢ ﺑﺮ ﮔﺮدم‪ .‬اﻣﺎ زن در‬
 ‫‪٣١٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﻦ ﺁوﻳﺨﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاهﺮﺗﺎن را و ﺧﻴﺮ ﺧﻮاهﺘﺎن را رهﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺨﺪا او را ﮐﺸﺘﻢ از ﺷﺮش‬
‫ﺁﺳﻮدﻩ ﺷﺪﯼ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﭘﻴﺶ دو رﻓﻴﻘﻢ رﻓﺘﻢ و ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﺒﺮ دادم‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮﮔﺮد و ﺳﺮش را ﺟﺪا‬
‫ﮐﻦ و ﺑﻴﺎر‪ .‬ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ‪ .‬أﺳﻮَد ﺻﺪاﺋﯽ ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم داﺷﺖ‪ .‬دهﺎﻧﺶ را ﺑﺒﺴﺘﻢ و ﺳﺮش را ﺑﺮﻳﺪم و ﭘﻴﺶ دو‬
‫رﻓﻴﻘﻢ ﺑﺮدم"‪ .‬ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ أﺳﻮَد ﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﺷﺪﻳﻢ آﻪ ﭘﻴﺶ از ﺁﻣﺪن أﺳﻮَد ﺑﻮدﻳﻢ و ﺳﺮان ﻗﻮم ﺁﺳﻮدﻩ‬
‫‪٣٥‬‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و آﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎز ﺁﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﺮور أﺳﻮَد‪ ،‬اﻃﺮاﻓﻴﺎن او ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﻮرش أﺳﻮَد ﺳﻪ اﻟﯽ ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻩ‬
‫ﺑﻄﻮل ﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﺪ و ﺑﺎ ﻣﺮگ وﯼ اﻧﺪﮐﯽ ﭘﺲ از ﺧﺮوج اﺳﺎﻣﻪ از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺴﻮﯼ ﺷﺎم‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬

‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺷﻮرﺷﻲ‬

‫و اﻣﻨﺘﺎع آﻧﺎن از ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎت زﻛﺎت‬

‫هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺎ از ﭘﺎ در ﺁﻣﺪن أﺳﻮَد‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺷﻮرﺷﻬﺎﯼ ﻣﻬﻢ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬

‫ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﭙﺎﻳﺎن ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬در ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ داﻣﻨﻪ ﺷﻮرش هﻤﭽﻨﺎن رو ﺑﻪ‬
‫ﻃﻠَﻴﻌَﻪ ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯽ و اﺳﺪ ﺑﻪ دور ُ‬
‫ﻃّ‬‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ َ‬
‫ﻏﻄَﻔﺎن دﺳﺖ از اﺳﻼم ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻮازن ﻣﺮدد ﺑﻮدﻧﺪ و زﮐﺎت ﻧﻤﻴﺪادﻧﺪ‬
‫ﻣﺮدم َ‬
‫و ﺑﺠﺰ ﺑﻨﯽ ﺛﻘﻴﻒ و ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺟﺪﻳﻠﻪ هﻤﻪ ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از ﺑﻨﯽ ﺳﻠﻴﻢ ﻧﻴﺰ‬
‫دﺳﺖ از دﻳﻦ ﺷﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﻳﻤﻦ ﻧﻴﺰ هﺮﭼﻨﺪ ﮐﺎر أﺳﻮَد ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ در ﻳﻤﺎﻣﻪ ﮐﺎر‬
‫ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از اﻋﺰام اﺳﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻼن ﺧﻮد‬
‫در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻮرﺷﯽ و ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ هﻨﻮز ﺑﺎ او ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻣﺮﺗﺪ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻃﻼع ﻣﻴﺪهﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺎز ﮔﺸﺖ اﺳﺎﻣﻪ و ﻟﺸﮑﺮش در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ‬
‫و اﺳﻼم ﺟﺰ ﺳﻪ هﺰار ﺗﻦ ﻟﺸﮑﺮ اﺳﺎﻣﻪ ﮐﻪ هﻤﮕﯽ از ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ و اﻧﺼﺎر ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﯼ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻮرﺷﯽ‪ ،‬در ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻧﻘﺎط‪ ،‬ﻣﺮدم ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﺠﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻓﺘﺎدﻩ‪،‬‬
 ‫‪٣١٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم و ﮐﺸﺘﺎر ﺁﻧﺎن زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن و ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ را از‬
‫هﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻴﺮون رﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺟﺰ ﺑﺨﺸﻬﺎﺋﯽ از‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮐﻪ هﻨﻮز‪ ،‬ﺁﻧﻬﻢ ﺑﺎ ﺗﺮدﻳﺪ‪ ،‬وﻓﺎدار ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺲ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ هﻢ ﮐﻪ در ﮔﺴﺘﺮﻩ وﺳﻴﻊ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻮرﺷﯽ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ و ﺿﻌﻴﻔﯽ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و از اﻳﻨﺮو ﺗﻮان دﺳﺖ زدن ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺪﺳﺘﻮر اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﻴﺮوﯼ اﺳﺎﻣﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺮگ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و ﺷﻮرش ﺳﺮاﺳﺮﯼ اﻋﺮاب ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ وﯼ ﺷﻴﺮازﻩ ﻗﺪرت و دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ در‬
‫هﻢ ﭘﺎﺷﻴﺪﻩ و ﺑﺤﺪ اوﻟﻴﻪ ﺧﻮد در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮐﺎهﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫واﻗﻌﻪ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ در اﻳﻦ زﻣﺎن رخ ﻣﻴﺪهﺪ ورود ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻃﻮاﻳﻒ "ﺑﻨﯽ‬
‫ُﻣ ﱠﺮﻩ"‪" ،‬ﺑﻨﯽ َﺛﻌَﻠﺒﻪ"‪" ،‬ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺲ"‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﺮدم "ﺑﻨﯽ ِﮐﻨﺎﻧﻪ"‪" ،‬ﻳﻨﯽ َﻟﻴﺜﻴﺎن"‪،‬‬
‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ ﻧﻴﺰ در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫"ﺑﻨﯽ دﻳﻠﻴﺎن"‪" ،‬ﺑﻨﯽ ُﻣﺪِﻟﺠﻴﺎن" ﮐﻪ ﻃﺮﻓﺪاران ُ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن هﻤﮕﯽ از اﺑﻮﺑﮑﺮ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻗﻄﻊ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ را ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدم هﻮازن و‬
‫ﺑﻨﯽ اﺳﺪ ﻧﻴﺰ از ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺳﺮ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ و ﺑﻬﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
‫ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﮐﻪ از دﻳﻦ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺶ وﯼ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻧﻤﺎز را‬
‫‪٣٦‬‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ اﻣﺎ زﮐﺎت ﻧﺪهﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ"‪.‬‬

‫ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﮐﻪ وﺳﻴﻌﺘﺮﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ در ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﭙﺮداﺧﺘﻦ‬

‫زﮐﺎت ﻳﺎ ﻣﺎﻟﻴﺎت اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺒﺎﻳﻞ اﻃﺮاف ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ‬
‫هﻤﻴﻦ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد را ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ او "ﻧﻮﻓﻞ ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ دﺋﻠﯽ" را ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﻨﯽ ﻓﺰارﻩ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎت زﮐﺎت ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪" ،‬ﺧﺎرﺟﺔ ﺑﻦ ﺣﺼﻦ‪ ،‬در "ﺷﺮﺑﻪ" ﺑﻪ او ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﮐﺮدﻩ و هﻤﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎت هﺎﯼ درﻳﺎﻓﺘﯽ را از ﭼﻨﮓ او ﺑﺪر ﺁوردﻩ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻓﺰارﻩ ﭘﺲ‬
 ‫‪٣١۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺷﺎرﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺗﻤﺎم ﻋﺮب ﺟﺰ اهﻞ ﺳﻪ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺤﺮﻳﻦ و ﻣﺮدﻣﯽ از ﻧﺨﻊ و ﮐِﻨﺪﻩ هﻤﻪ ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﭘﺮدﺧﺖ زﮐﺎت ﺳﺮ ﺑﺎز زدﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻨﮑﺮ زﮐﺎت ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﮐﻔﺮ ﺧﻮد را ﻣﻨﮑﺮ‬
‫‪٣٧‬‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از در دﺷﻤﻨﯽ در ﺁﻣﺪﻧﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ زﮐﺎت ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺗﺤﻤﻴﻠﯽ اوﻟﻴﻦ و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ‬

‫ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﺿﺪ اﺳﻼﻣﯽ و ﺿﺪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ در‬
‫ﺟﻠﺴﻪ اﯼ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ‬
‫او را ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﻨﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪ " :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺮدﻣﯽ ﻣﻴﺮوﯼ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺧﺪا ﮔﻮاهﯽ ﻣﯽ دهﻨﺪ و ﺣﺎل ﺁﻧﮑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﻮد ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﻣﻦ‬
‫ﻣﺎﻣﻮرم آﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﭘﻴﻜﺎر آﻨﻢ ﺗﺎ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻻاﻟﻪ اﻻ اﷲ و ﭼﻮن اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺧﻮﻧﺸﺎن و اﻣﻮاﻟﺸﺎن در زﻳﻨﻬﺎر اﺳﺖ ِﻣﮕﺮ ﺣﻘﻰ اﻳﺠﺎب آﻨﺪ‪ ".‬و اﺑﻮﺑﮑﺮ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻴﺪهﺪ‪" :‬ﻣﻦ ﺑﺎ هﺮ آﺲ ﻣﻴﺎن ﻧﻤﺎز و زآﺎت ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺑﻴﻨﺪازد ﺟﻨﮓ ﺧﻮاهﻢ آﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ آﻪ اﮔﺮ از ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺰﻏﺎﻟﻪ اى‪ -‬ﻳﺎ ﺑﻪ رواﻳﺘﻰ زآﺎت ﻳﻚ ﺳﺎل ﻳﻚ‬
‫‪٣٨‬‬
‫ﺷﺘﺮ‪ -‬ﺳﺮ ﺑﺎز زﻧﻨﺪ ﻣﻦ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﺟﻨﮓ ﺧﻮاهﻢ آﺮد‪".‬‬

‫در ﻧﺘﺒﺠﻪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻤﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ زﮐﺎت را از ﻧﻤﺎز ﺟﺪا‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ ﺗﻦ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﺑﺪهﺪ‪ .‬او ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ‪ ،‬ﺁﻧﺎﻧﺮا ﺟﺮﯼ ﺗﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ هﺎﯼ‬
‫ﺑﻌﺪﯼ و ﺧﺎرج ﺷﺪن ﺷﻴﺮازﻩ اﻣﻮر از دﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و دوﻟﺖ ﺟﺮّار اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﻼﮎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدن را ﻋﻤﻼ از ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ و ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭘﺎﻳﻪ اﯼ در ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﺗﺮوﻳﺞ ﺗﺠﺮﻳﺪﯼ‬
‫ﻳﮏ دﻳﻦ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﭘﺎﺋﯽ ﻳﮏ دوﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ و اﺳﺘﻘﺮار اﺗﻮرﻳﺘﻪ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‬
‫ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ و ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﯽ‬
‫ﮐﺸﻤﮑﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در درﺟﻪ اول دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ و ﻗﺪرت ﺁن و ﻧﻪ ﭼﻴﺰ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪٣١۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ اﺳﻼم ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻋﺮب ﺑﺂن اﻳﻤﺎن ﺑﻴﺎوردﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ زور ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪ‪ .‬هﺪف واﻗﻌﯽ و اﺻﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺎرهﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻄﻴﻊ ﮐﺮدن ﻋﺮب ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻮد و ﻋﺠﻢ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﻋﺮب ﺑﻮد‪ .‬داﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺧﺪا‪ ،‬و وﺣﯽ و در ﻳﮏ ﮐﻼم اﺳﻼم‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺒﺮد اﻳﻦ ﻣﻘﺼﻮد ﺑﻮد‪ .‬هﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ اﺳﻼم ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫اﺳﻼم ﺁوردن ﺁن ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻃﻮق اﻃﺎﻋﺖ از ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﺮ‬
‫ﮔﺮدن ﺧﻮد اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﺳﺘﻘﺮار ﻗﺪرت دوﻟﺘﯽ و دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺁن‬
‫هﻤﻪ ﻣﻨﻈﻮر و هﺪف اﺳﻼم و ﺧﻮد ﺁن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪون ﺁن ﻧﻪ اﺳﻼم ﻣﻌﻨﺎﻳﯽ ﻣﻴﺪاد و ﻧﻪ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ از ﺁن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬هﺮدو ﻃﺮف ﺑﺎ درﮎ ﻋﻤﻠﯽ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ ﻣﺎﻟﻴﺎت زﮐﺎت ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ ﺳﻤﺒﻞ ﻋﻤﻠﯽ اﻳﻦ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ و رو در‬
‫روﺋﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در هﻤﻴﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ "ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻴّﺐ" ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪" :‬وﯼ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬از هﻤﻪ ﺷﺎن در ﮐﺎر دﻳﻦ ﺁﮔﺎهﺘﺮ و درﺳﺖ راﯼ ﺗﺮ ﺑﻮد‪".‬‬

‫رد ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﺷﻮرﺷﻴﺎن‬

‫و ﺣﻤﻠﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‬

‫ﺑﺎ رد درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻮرﺷﻴﺎن در اﻣﺮ ﻗﻄﻊ ﻣﺎﻟﻴﺎت زﮐﺎت‪ ،‬داﻣﻨﻪ ﺷﻮرش و‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬و ﻗﺒﺎﻳﻞ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺴﺘﻘﺮ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از رد درﺧﻮاﺳﺘﺸﺎن ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬زﻳﺪﺑﻦ‬
‫اﺳﻠﻢ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ از دﻳﻦ ﮔﺸﺘﻪ اﻃﺮاف ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺳﻮى ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ آﻪ در‬
‫‪٣٩‬‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭼﻨﺪان آﺲ ﻧﻴﺴﺖ و ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﻃﻠﺤﻪ و زﺑﻴﺮ و "ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد" را ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﺬرﮔﺎﻩ هﺎى ﻣﺪﻳﻨﻪ‬

‫ﻣﻰ ﮔﺬارد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ را در ﻣﺴﺠﺪ ﺁﻣﺎدﻩ ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﺮدم اﻃﺮاف ﺑﻪ آﻔﺮ ﮔﺮاﻳﻴﺪﻩ اﻧﺪ و ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎﻧﺸﺎن دﻳﺪﻩ اﻧﺪ آﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺷﻤﺎ آﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ‬
 ‫‪٣١۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ ﻳﺎ روز آﻪ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻣﺮﺗﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ روز ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺪارد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻗﻮم اﻣﻴﺪ داﺷﺘﻨﻨﺪ آﻪ ﺷﺮﻃﺸﺎن را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ و ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺻﻠﺢ آﻨﻴﻢ آﻪ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻴﻢ و ردﺷﺎن آﺮدﻳﻢ؛ ﭘﺲ‬
‫‪٤٠‬‬
‫ﺁﻣﺎدﻩ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪".‬‬

‫ﺳﻪ روز ﻣﻴﮕﺬرد ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﺷﺒﺎﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺳﻮى ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺣﻤﻠﻪ ور ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ و ﮔﺮوهﻰ در "ذى ﺣﺴﻰ" ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﯼ ﺷﺘﺮ ﺳﻮار‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺷﺘﺎﺑﺪ‪ .‬در اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﺑﺎ ﻳﮏ ﺣﻴﻠﻪ ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ در ﺁن‬
‫"ﻣﺸﮑﻬﺎﯼ ﭘﺮ ﺑﺎد ﺑﻪ رﻳﺴﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﺎ ﭘﺎﯼ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺰدﻧﺪ و ﺟﻠﻮ‬
‫ﺷﺘﺮان راﻧﺪﻧﺪﻧﺪ و ﺷﺘﺮان رم ﮐﺮدﻧﺪ" ﺳﭙﺎﻩ اﺑﻮﺑﮑﺮ را ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ ﮐﺴﯽ از ﺁن ﮐﺸﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد ﺗﺎ درون ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺮارﯼ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪" .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﻟﻴﺜﯽ" ﮐﻪ ﺧﻮد ﺟﺰو ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﺑﻮدﻩ‬
‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﻳﻦ ﺷﻌﺮ را در وﺻﻒ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﻣﯽ ﺳﺮاﻳﺪ‪:‬‬

‫ﺗﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺑﻮد اﻃﺎﻋﺖ وﯼ ﮐﺮدﻳﻢ‪،‬‬

‫اﯼ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا اﺑﻮﺑﮑﺮ ﭼﮑﺎرﻩ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺁﻳﺎ وﻗﺘﯽ او درﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ وارث وﯼ ﺷﺪ؟‬
‫ﺑﺨﺪا اﻳﻦ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻣﺎ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻴﺪ‪،‬‬
‫و از ﻋﻮاﻗﺐ رد ﺁن ﺑﻴﻢ ﻧﮑﺮدﻳﺪ؟‬
‫ﺁﻧﺠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ‬
‫‪٤١‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﻦ ﭼﻮن ﺧﺮﻣﺎ ﺷﻴﺮﻳﻦ و ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺗﺮ از ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ‪".‬‬

‫اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﻮد را ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻤﻮدﻩ ﺗﻤﺎم ﺷﺐ‬
‫را ﺻﺮف ﺗﺪارﮎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ و در ﭘﺎﻳﺎن ﺷﺐ رواﻧﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺠﺪد ﺑﺎ‬
‫ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻨﺒﺎر‪ ،‬ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪﻩ ﺗﺎ ذواﻟﻘﺼﻪ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﯽ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ ﻣﺮﺗﺪﻳﻦ و ﺷﻮرﺷﻴﺎن در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ روﺣﻴﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺎﻻ ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ در اﺛﺮ ﮐﺸﺘﺎرﯼ ﮐﻪ ﺷﻮرﺷﻴﺎن از‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺧﻮد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬روﺣﻴﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺸﺪت ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫"ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻨﯽ ذﺑﻴﺎن و ﻋﺒﺲ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺗﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻮﻧﺸﺎن را رﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
 ‫‪٣١٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺠﺎور ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮓ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺎﻳﻪ ﻋﺰت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺪ و ﻗﺴﻢ ﺧﻮرد ﮐﻪ از‬
‫ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﮐﺲ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ و از هﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﮐﺸﺘﻪ اﻧﺪ ﻣﻌﺎدل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻘﺘﻮل و‬
‫‪٤٢‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﮐﺸﺘﺎر ﻣﻴﮑﻨﺪ‪".‬‬

‫اﻳﻦ ﮐﺸﺘﺎر و ﺑﺮادر ﮐﺸﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻏﺎزﮔﺮ ﺁن ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﻣﻴﺮﻓﺖ ﺗﺎ‬
‫ﺑﻪ اوج ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﮐﻨﻮن در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺪوﯼ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ‪ ،‬در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺐ‬
‫ﺗﺮ‪ ،‬دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺗﺮ‪ ،‬و ﻣﺘﻤﺪن ﺗﺮ از ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن وﺣﺸﯽ ﺁن ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدن اﻳﻦ دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﮐﻪ ﻻزﻣﻪ ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ و ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺎرﻩ اﯼ ﺟﺰ ﺑﺮاﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﮐﺸﺘﺎرهﺎ و ﺑﺮادر ﮐﺸﯽ هﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﻤﺎم ﺧﻮن ﻗﺒﻼ در هﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﺮاﻩ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬هﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن‬
‫ﻧﻈﺎم وﺣﺸﯽ و ﺿﺪ ﺑﺸﺮ ﺧﻮد را ﺑﭙﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن‬ ‫ﻣﺘﻤﺪن‪،‬‬
‫وﺣﺸﻴﮕﺮﯼ ﺧﻮد‪ ،‬ﺧﻮد را ﻣﺘﻤﺪن و اﻗﻮام ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺐ و دﻣﮑﺮات ﻣﺎ ﻗﺒﻞ ﺧﻮد را‬
‫وﺣﺸﯽ و ﺑﺮﺑﺮ ﻧﺎم ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد اﺳﻼم ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻈﺎم ﺟﻬﻞ و ﺟﺎهﻠﻴﺖ و ﺧﺮاﻓﺎت‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺮﻗﺮارﯼ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺧﻮن ﺁﺷﺎم ﺧﻮد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ دﻣﮑﺮات و ﺑﺪوﯼ ﻋﺮب را‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﮎ و ﺧﻮن ﮐﺸﻴﺪﻩ‪ ،‬و ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺑﺮادر ﮐﺸﯽ و ﺣﻤﺎم ﺧﻮن را در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن‬
‫ﺑﻪ راﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﺟﻬﻞ و ﺑﺮﺑﺮﻳﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ هﻤﻴﻦ اﻟﻘﺎب‬
‫ﻣﻨﺘﺴﺐ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﺑﻪ ذواﻟﻘﺼﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ از ﻣﻴﺎن ﻧﻤﻴﺮود‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ اﺧﺒﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﮐﻪ از ﺷﻮرش ﻣﺮدم در ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط ﻣﻴﺮﺳﺪ ﺑﺎﻻ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"هﺮاس ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﺪﻳﻨﻪ از ﮔﺮاﻳﺶ هﻤﮕﺎﻧﯽ ﻋﺮب ﺑﻪ ردﻩ ]ارﺗﺪاد[‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪان و‬
‫زﻧﺎن را ﺑﻪ ﺣﺼﺎرهﺎ و ﻣﻴﺎن ﮐﻮهﻬﺎ ﺑﺮدﻧﺪ و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺎ ﻳﺎراﻧﺶ از ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر ‪ ،‬ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪ و‬
‫‪٤٣‬‬
‫در ذدواﻟﻘﺼﻪ ﻓﺮود ﺁﻣﺪﻧﺪ‪".‬‬
 ‫‪٣١٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺧﻮد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎراﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻋﺮب را ﺑﺨﺎﮎ‬
‫ﺳﻴﺎﻩ ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ ﺁﻧﺎﻧﺮا ﺗﺸﻨﻪ ﺧﻮن ﺧﻮد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺟﺎﯼ اﻣﻨﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫در ذواﻟﻘﺼﻪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ ﻧﻔﺮات ﮐﻤﯽ در اﻃﺮاﻓﺶ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ "ﺧﺎرﺟﺔ‬
‫ﺣ َﺬﻳﻘﻪ ﺑﺪر َﻓﺰارﯼ" و ﻗﺒﻴﻠﻪ َ‬
‫ﻏﻄَﻔﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻓﺮارﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺼﻦ ﺑﻦ ُ‬
‫ﺑﻦ ِ‬
‫ﺑﻴﺸﻪ اﯼ در ﺁن ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﻓﺮار ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ زﻣﺎن‪" ،‬ﻃﻠﺤﺔ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ" ﺑﻪ ﮐﻤﮏ‬
‫ﻣﻴﺮﺳﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و ﺑﺮ ﺧﺎرﺟﻪ ﻓﺎﺋﻖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎرﺟﻪ هﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ زﮐﺎت ﺑﻨﯽ َﻓﺰارﻩ را از ﭼﻨﮓ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻣﺤﻤﺪ در ﺁوردﻩ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺧﻄﻴﺌﻪ اﻳﻦ ﺷﻌﺮ را در ﺑﺎرﻩ اﻳﻦ ﺟﻨﮓ و در ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺎرﺟﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺟﺎﻧﻢ ﻓﺪاﯼ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺪر ﺑﺎد روزﯼ ﮐﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻮﻳﺶ را ﺁورد‪،‬‬

‫‪-‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮐﻪ هﻤﻪ اﻣﻮال ﻣﻴﺮاﺛﯽ و اﮐﺘﺴﺎﺑﯽ ﻣﺮا در ﺣﺼﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪-‬‬

‫ﺗﺎ ﻣﺤﻮ ﮐﻨﻨﺪ ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﺟﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁن ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪،‬‬

‫‪٤٤‬‬
‫ﺳﻮاراﻧﯽ دﻟﻴﺮ ﺑﺎ ﺑﺎزوان ﮐﺸﻴﺪﻩ و ﺑﻠﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑﺰودﯼ ﺷﺘﺮان ﺣﺎﻣﻞ ﻣﺎﻟﻴﺎت هﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﻳﻤﻦ ﻗﺒﻞ از ﺁﻏﺎز ﺷﻮرش ﺟﻤﻊ‬
‫ﺁورﯼ و ارﺳﺎل ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ رﺳﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ هﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺧﻮد را در ﻣﻌﺮض‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺠﺪد ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﻣﻴﺪﻳﺪﻩ اﻧﺪ وﻗﺘﯽ از دور ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪن ﺷﺘﺮان را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻨﺪ‬
‫ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ "ﺧﻄﺮ اﺳﺖ"‪ .‬اﻣﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺸﺎرت ﻧﻴﮏ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ‬
‫ﯼ را ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺪ ّ‬
‫ﺻﻔﻮان‪ ،‬زﺑﺮﻗﺎن و َ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ زﮐﺎت ﺷﺘﺮان َ‬

‫ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ اﺳﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪ از دو ﻣﺎﻩ و ﭼﻨﺪ روز ﺑﺎ ﻏﻨﺎﻳﻢ ﻏﺎرﺗﯽ ﺧﻮد ﺑﺎز‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ روﺣﻴﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻴﺎﻓﺰاﻳﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬او را در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺠﺎﯼ‬
‫ﺧﻮد ﮔﺬاردﻩ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﻪ ذواﻟﻘﺼﻪ‪ ،‬ﺟﺎﺋﻴﮑﻪ ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﺑﻪ ﺁن ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﺎزد و ﺑﻨﯽ ذﺑﻴﺎن و ﺑﻨﯽ ﺛﻌﻠﺒﻪ را ﺷﮑﺴﺖ دادﻩ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻌﻨﻮان ﻏﻨﻴﻤﺖ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ ﻏﺼﺐ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ دوﺑﺎرﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺧﻮد ﺑﺎز‬
‫ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺗﺤﺖ اﻳﻦ ﻋﻨﻮان ﮐﻪ زﻣﻴﻦ هﺎﻳﺸﺎن ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺟﻨﮕﯽ اﺳﺖ ﺑﺂﻧﻬﺎ‬
 ‫‪٣١٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﺟﺎزﻩ اﻗﺎﻣﺖ در ﺳﺮزﻣﻴﻨﺸﺎن را ﻧﻤﻴﺪهﺪ‪ .‬او اﺑﺮق را ﭼﺮاﮔﺎﻩ اﺳﺒﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ دﻳﮕﺮ ﺁﻧﺎن را ﭼﺮاﮔﺎﻩ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﭘﺲ از درﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﺎن‬
‫ﻣﺎﻣﻮران ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ و ﻣﺮدم‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﺮاﮔﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﻌﻨﻮان زﮐﺎت ﻏﺼﺐ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫اﺑﻮﺑﻜﺮ‬

‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺮض ﻣﻴﺰﻧﺪ‬

‫ﻳﮑﯽ از دﻻﻳﻞ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب و ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ اش‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در‬
‫ﻗﺒﻞ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺗﻌﺮﺿﯽ و ﺗﺤﺮﮎ داﺋﻤﯽ و ﺑﻼوﻗﻔﻪ او ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬دﻟﻴﻞ‬
‫ﻋﻤﺪﻩ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺮﻳﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻋﺪم ﺗﺤﺮﮎ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁن‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ‬
‫دﻓﺎﻋﯽ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺻﺒﺮ و اﻧﺘﻈﺎر‪ ،‬و رهﺎ ﮐﺮدن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺤﺎل ﺧﻮد و ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎﺋﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺮﮎ ﺗﺎزﯼ هﺎﯼ او ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﺳﻨﺖ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬از ﺟﺎﻧﺐ او ﺑﻪ‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ )و ﺑﻌﺪ ﻋﻤﺮ( ﺑﺎرث ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻧﻬﺎﺋﯽ وﯼ ﺑﺮ‬
‫ﺷﻮرﺷﻴﺎن و ﺳﺮﮐﻮب ﺁﻧﺎن ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺷﻮرﺷﻴﺎن‬
‫وﻗﺖ ﮔﺬراﻧﯽ ﮐﺮدﻩ از ﻳﮏ ﮐﺎﺳﻪ ﮐﺮدن ﻧﻴﺮو هﺎﯼ ﺷﺎن ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﺗﻌﺮض‬
‫ﻓﻮرﯼ ﺑﺂن ﻏﺎﻓﻞ ﻣﻴﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از دﻓﻊ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪،‬‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن در ذواﻟﻘﺼﻪ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺪون ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺗﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺧﻮد را‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﺮض ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺑﻌﺪﯼ ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ﮐﻪ اﻋﺰام ﻧﻴﺮوﯼ ﭼﻨﺪ هﺰار ﻧﻔﺮﯼ ﺑﻪ ﺷﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ‬
‫اﯼ ﺗﺎ ﺁن ﺣﺪ دور‪ ،‬و ﺁﻧﻬﻢ در ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﺎﻣﻼ‬
‫در ﻣﻀﻴﻘﻪ‪ ،‬و در دو ﻗﺪﻣﯽ ﺧﻮد زﻳﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻼوﻗﻔﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد و در ﻣﻌﺮض‬
‫اﻧﻘﺮاض ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺣﻤﺎﻗﺖ‪ ،‬و ﺻﺮﻓﺎ از روﯼ ﺗﻌﺼﺐ ﺑﻪ‬
‫اﺟﺮاﯼ دﺳﺘﻮر ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺷﮑﺴﺖ ﺷﻮرﺷﻴﺎن در ذواﻟﻘﺼﻪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ‬

‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ اهﻤﺎﻟﯽ ﺑﺨﺮج دهﺪ‪ ،‬در هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻳﺎزدﻩ ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
 ‫‪٣٢٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﻳﺎزدﻩ ﭘﺮﭼﻢ ﻣﯽ ﺑﻨﺪد و ﺁﻧﻬﺎ را رواﻧﻪ ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ‬
‫ﺑﺎ ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬و در ﺿﻤﻦ ﺑﻪ ﺳﺎﻻر هﺮ ﮔﺮوﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ را ﮐﻪ‬
‫در ﻣﺴﻴﺮ اوﻳﻨﺪ و ﺗﻮان ﺟﻨﮓ دارﻧﺪ راهﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻌﻀﻴﺸﺎن را ﺑﺮاﯼ دﻓﺎع از‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻨﺸﺎن ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﮔﺬارد"‪.‬‬

‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ و ﻋﮑﺮﻣﺔ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺟﻬﻞ را ﻧﻴﺰ‬

‫ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﻴﺪ را ﺑﺎ ‪ ۴۵٠٠‬ﺗﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ُ‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻣﻴﻪ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯼ ﮐﻪ أﺳﻮَد در ﺁن‬
‫ﻗﻴﺎم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد اﻋﺰام داﺷﺘﻪ و ﺑﺎو ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﺑﻨﺎء ﻳﻤﻦ را ﺑﺮ ﺿﺪ ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻣﮑﺸﻮح‬
‫و هﻤﺪﺳﺘﺎن ﻳﻤﻨﯽ وﯼ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺴﻮﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﮐِﻨﺪﻩ در ﺣَﻀﺮَﻣﻮت ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﻋﻪ و ودﻳﻌﻪ و‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﮔﺮوﻩ هﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺣﻤﻘﺘﻴﻦ ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺷﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻗﻮم ُﻗﻀﺎ َ‬
‫ﺣﺎرث‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺮدم دﺑﺎ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻣﻬﺮﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻳﻤﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺑﻨﯽ ﺳﻠﻴﻢ و‬
‫ﻣﺮدم هﻮازن‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻬﺎﻣﻪ در ﻳﻤﻦ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺑﺤﺮﻳﻦ ﮔﺴﻴﻞ ﻣﻴﺪارد‪.‬‬

‫ﻗﺒﻞ از اﻋﺰام ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ هﺎﺋﯽ را ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮان ﺷﻮرﺷﻴﺎن در‬
‫ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاﯼ اﺗﻤﺎم ﺣﺠﺖ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ارﺳﺎل ﻣﻴﺪارد‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ هﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل‬
‫ﺷﻘﺎوت ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﻃﻼع ﻣﻴﺪهﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﻦ ﻓﻼﻧﻰ را ﺑﺎ ﺳﭙﺎهﻰ از ﻣﻬﺎﺟﺮان و اﻧﺼﺎر و ﺗﺎﺑﻌﺎن ﺳﻮى ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدم و ﻓﺮﻣﺎن دادم ‪ ...‬هﺮ‬
‫آﻪ )از ﻓﺮﻣﺎن ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ اﺳﻼم( درﻳﻎ ﺁرد‪ ،‬ﺑﺎ او ﺟﻨﮓ آﻨﺪ و هﺮ آﺲ از ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﺁرد‬
‫زﻧﺪﻩ ﻧﮕﺬارد و ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﺑﺴﻮزد و ﺑﻰ ﭘﺮوا ﺑﻜﺸﺪ و زن و ﻓﺮزﻧﺪ اﺳﻴﺮ آﻨﺪ و از هﻴﭽﻜﺲ ﺟﺰ اﺳﻼم‬
‫ﻧﭙﺬﻳﺮد‪ ،‬هﺮ آﻪ اﻃﺎﻋﺖ آﻨﺪ ﺑﺮاى او ﻧﻴﻚ ﺑﺎﺷﺪ وهﺮ آﻪ ﻧﻜﻨﺪ ﺧﺪا از او ﻋﺎﺟﺰ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ...‬دﻋﻮت اذان‬
‫‪٤٥‬‬
‫اﺳﺖ و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اذان ﮔﻔﺘﻨﺪ از ﺁﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﺑﺪارﻳﺪ و اﮔﺮ اذان ﻧﮕﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺘﺎزﻳﺪ‪".‬‬

‫هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮ ﻳﮏ از ﺳﺎﻻران ﺳﭙﺎﻩ هﺎ ﺑﻌﻨﻮان راهﻨﻤﺎﯼ ﻋﻤﻞ‬

‫ﻣﻴﺪهﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺮﺗﺪﻳﻦ دﻋﻮت او ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم را ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫دﺳﺖ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺪارد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ اﺣﮑﺎم ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺠﺎزات ﻣﺮﺗﺪ ﻣﺮگ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ‬
‫اﮐﻨﻮن ﮐﻪ اوﺿﺎع ﺑﺮ وﻓﻖ ﻣﺮاد ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮏ ﻗﺪم ﺑﻌﻘﺐ‪ ،‬ﻣﺠﺪدا ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ راهﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﺎز ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪاد ﮐﻪ اﺳﻼم و ﺁﻳﻪ هﺎ‬
 ‫‪٣٢١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺁن‪ ،‬ﭼﻴﺰ ﺑﻬﺎﻧﮥ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺣﻔﻆ ﺁن ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫ﭘﻴﺮوزي ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ ﻃُﻠَﻴﺤﻪ‬

‫و ﻓﺮار وي ﺑﻪ ﺷﺎم‬

‫ﻋﮑﺎﺷﺔ‬
‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ ﻣﯽ ﺁورد و ُ‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻮد رو ﺑﺴﻮﯼ ُ‬
‫ﺴﻦ و ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ َاﻗ َﺮم را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻃﻼﻳﻪ ﻟﺸﮑﺮ ﺧﻮد ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻦ ِﻣﺤ َ‬
‫ﻃﻠﻴﻌﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮاد ﺧﻮد هﺮ دو را ﻣﻴﮑﺸﺪ و در اﻳﻨﻤﻮرد اﻳﻦ ﺷﻌﺮ‬
‫را ﻣﻴﺴﺮاﻳﺪ‪:‬‬

‫ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﭘﻨﺪارﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن هﻴﭻ ﻧﻴﮑﯽ و ﺳﻮدﯼ ﻧﺪارﻧﺪ‪،‬‬

‫هﺮ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﻮد ﻣﺮد ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬در ﺁن ﺟﻮﻻن‪،‬‬
‫ﻋﮑﺎﺷﻪ ﻋﻴﻤﯽ ﮐﻴﻨﻪ ﮐﺸﻴﺪم‪.‬‬
‫از اﺑﻦ َاﻗ َﺮم و ُ‬
‫ﻣﻦ ﺑﺮاﯼ او ﺑﻨﺪ ﺷﻤﺸﻴﺮ را ﻧﺼﺐ ﮐﺮدم‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﺳﺨﻦ دﻟﻴﺮان را ﺗﮑﺮار ﻣﻴﮑﺮد‪" :‬ﭘﻴﮑﺎر"‪،‬‬
‫ﻳﮏ روز او را در ﺟﻼل و زﻳﻨﻬﺎر ﻣﯽ دﻳﺪﯼ‪،‬‬
‫و ﻳﮏ روز در ﻏﻴﺮ ﺁن‪،‬‬
‫دو روز‪ :‬روزﯼ ﮐﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺮ ﮔﻠﻮﮔﺎهﺶ ﺑﻮد‪،‬‬
‫‪٤٦‬‬
‫و روزﯼ ﮐﻪ او را در ﺳﺎﻳﻪ هﺎﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ دﻳﺪﯼ‪.‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻮد در ﺑﺰاﺧﻪ ﻓﺮود ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﺟﻨﮕﯽ ﺳﺨﺖ ﻣﻴﺎن او و‬
‫ﻃﻠﻴﻌﻪ و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺷﻮرﺷﯽ ﺑﭙﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻓﻘﻂ از ﻃﺮف ﺑﻨﯽ َﻓﺰارﻩ‬
‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺑﻄﻮل ﻣﻴﮑﺸﺪ و‬
‫ﻋ َﻴﻴ َﻨﻪ" ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ُ‬
‫هﻔﺘﺼﺪ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺳﺎﻻرﯼ " ُ‬
‫از دو ﻃﺮف ﮐﺴﺎن زﻳﺎدﯼ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋٌﻴَﻴﻨَﻪ ﮐﻪ در اﺛﺮ اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﮕﺮان‬
‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر در ﭼﺎدر ﺧﻮد ﺑﻪ دﻋﺎ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻩ ﭘﯽ در ﭘﯽ ﻧﺰد ُ‬
‫و ورد ﺧﻮاﻧﯽ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻩ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻩ و از او از ﺁﻣﺪن ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ و ﺁوردن وﻋﺪﻩ‬
‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ و ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ از ﭘﺎﺳﺦ هﺎﯼ ﻣﻨﻔﯽ ُ‬
 ‫‪٣٢٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ ﺑﻪ او ﺧﺒﺮ ﺁﻣﺪن ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ و ﺁوردن ﺁﻳﻪ اﯼ‬
‫ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ُ ،‬‬
‫ﺑﺮاﯼ او را ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﺁﻳﻪ ﻣﺰﺑﻮر ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ رواﻳﺖ راوﻳﺎن اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺗﻘﻠﻴﺪﯼ از ﻳﮑﯽ‬
‫از ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﻗﺮان ﺑﻮدﻩ از اﻳﻨﻘﺮار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪" :‬هﻤﺎﻧﺎ ﺗﺮا روزﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻏﺎزش‬
‫از ﺁن ﺗﻮ ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮔﺮدش ﺁن ﺑﺎ ﺗﻮﺳﺖ و ﺳﺨﻨﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ هﺮﮔﺰش‬
‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ ﻧﺎ اﻣﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن اﻳﻦ ﺁﻳﻪ‪ ،‬ﻋٌﻴَﻴﻨَﻪ از ُ‬ ‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺨﻮاهﯽ ﮐﺮد"‪.‬‬
‫‪٤٧‬‬
‫ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬اﯼ ﺑﻨﯽ ﻓﺰارﻩ اﻳﻦ ﻣﺮد دروﻏﮕﻮﯼ اﺳﺖ‪".‬‬

‫ﺑﺎ ﮐﻨﺎر ﮐﺸﻴﺪن ﺑﻨﯽ َﻓﺰارﻩ‪ ،‬ﺗﮑﻠﻴﻒ ﺟﻨﮓ ﻳﮑﺴﺮﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ ﺁﻣﺪﻩ از او ﭼﺎرﻩ ﺟﻮﺋﯽ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪َ ،‬ﻓﺰارﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﻬﻤﺮاﻩ زﻧﺶ و ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺳﭙﺎﻩ ﻧﺰد ُ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺮﮎ ﺻﺤﻨﻪ ﺟﻨﮓ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻃﻠﻴﻌﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﻓﺮار ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬او اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺷﺎم‬
‫ﻣﻴﺮود و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ اﻣﺎن ﻣﻴﮕﻴﺮد و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻏﻄَﻔﺎن و اﺳﺪ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ‬

‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ‪ ،‬ﺷﻮرﺷﻴﺎن َ‬
‫ﺑﺎ ﻓﺮار ُ‬
‫ﺷﻮرش ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﺮﮐﻮب و ﮐﺸﺖ و ﮐﺸﺘﺎر دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ دوﺑﺎرﻩ ﺷﺮوع ﺑﮑﺎر‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﺟﺎن ﺧﻮد دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ اﻇﻬﺎر‬
‫ﻧﺪاﻣﺖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﺁﻧﺎﻧﮑﻪ در ﮐﺸﺘﻦ ﻋﻤﺎل و ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ دوﻟﺖ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ دﺳﺖ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﻪ ﻃﺮز ﻓﺠﻴﻌﯽ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻏﻄَﻔﺎن آﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ دوﻟﺖ‬

‫هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﺮاى ﺳﺮآﻮب ﻣﺮدم اﺳﺪ و َ‬
‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ اﻋﺰام ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ‬
‫اﺳﻼﻣﻰ ﻗﻴﺎم آﺮدﻩ و در اﻃﺮاف ُ‬
‫ﺑﺮاى او ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد "‪ ...‬هﺮ آﺲ از ﻗﺘﻠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورى ﺑﻜﺶ آﻪ ﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﻋﺒﺮت دﻳﮕﺮان ﺷﻮد‪ ،‬و هﺮ آﺲ از ﺁﻧﻬﺎ راآﻪ از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺘﻪ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺧﺪا آﺮدﻩ‪،‬‬
‫و ﻣﺎﻳﻞ ﺑﺎﺷﻰ و ﺻﻼح داﻧﻰ ﺑﻜﺶ"‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫و ﻗﺒﺎﻳﻞ هﻮازن و ﺳﻠﻴﻢ ﮐﻪ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ اﺷﺎن ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻩ و ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ‬
‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ ﺗﺎ ﺷﻮرﺷﻴﺎﻧﻰ را آﻪ ﻋﻤﺎل‬
‫ُ‬
 ‫‪٣٢٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻰ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ "ﺑﻴﺎرﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻴﺎوردﻧﺪ ‪ ...‬ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﺑﻨﺪ آﺮد و آﺴﺎﻧﻰ را آﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻋﻀﺎء ﺑﺮﻳﺪ و ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﺳﻮﺧﺖ و‬
‫‪٤٨‬‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﮕﺴﺎر آﺮد و از آﻮﻩ ﺑﻴﻨﺪاﺧﺖ و ﺑﻪ ﭼﺎﻩ اﻓﻜﻨﺪ و ﺗﻴﺮﺑﺎران آﺮد‪".‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﻃﯽ ﻧﺎﻣﻪ اﯼ اﻋﻤﺎل ﺧﻮد را ﺑﺎو ﮔﺰارش ﮐﺮدﻩ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺷﻮرﺷﻴﺎن را "ﺑﻪ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ وﺿﻌﯽ ﮐﺸﺘﻢ"‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ او ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫"ﻧﻌﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺘﻮ دادﻩ ﻣﺎﻳﻪ ﻓﺰوﻧﯽ ﺧﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ )ﻧﻌﻤﺖ ﺁدﻣﮑﺸﯽ و ﮐﺸﺘﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺑﻪ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ وﺿﻊ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ‪ -‬از ﻣﻦ(‪ ،‬در ﮐﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﺧﺪا را در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ ﭘﺮهﻴﺰﮐﺎران و ﻧﮑﻮﮐﺎران‬
‫اﺳﺖ )ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﺮهﻴﺰﮐﺎرﯼ و ﻧﮑﻮﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻗﺮﺁﻧﯽ ﺁﻧﻬﺎ هﻢ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪ -‬از ﻣﻦ(‪،‬‬
‫در ﮐﺎر ﺧﺪا )ﮐﻨﺘﺮل دﻳﮕﺮان ﺑﺰور( ﮐﻮﺷﺎ ﺑﺎش و ﺳﺴﺘﯽ ﻣﮑﻦ و هﺮ ﮐﺲ از ﻗﺘﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردﯼ ﺑﮑﺶ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻪ ﻋﺒﺮت دﻳﮕﺮان ﺷﻮد‪ ،‬و هﺮ ﮐﺲ از ﺁﻧﻬﺎ را ﮐﻪ از دﻳﻦ ﺑﮕﺸﺘﻪ و‬
‫‪٤٩‬‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺧﺪا ﮐﺮدﻩ‪ ،‬و ﻣﺎﻳﻞ ﺑﺎﺷﯽ و ﺻﻼح داﻧﯽ ﺑﮑﺶ‪".‬‬

‫اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺧﺎﻟﺪ ﻳﮏ ﻣﺎﻩ در ﺑﺰاﺧﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮﯼ ﻗﺘﻠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ هﺮ ﺳﻮ ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ را ﺑﺴﻮﺧﺖ‬
‫‪٥٠‬‬
‫و ﺑﻌﻀﯽ را ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﺑﮑﻮﻓﺖ و ﺑﻌﻀﯽ را از ﻓﺮاز ﮐﻮﻩ ﺑﻴﻨﺪاﺧﺖ‪".‬‬

‫ِ‬
‫ﻗﻴﺎم اُم‪ ‬رﻣﻞ ﻳﺎ ﺳ‪‬ﻠﻤﻲ‬

‫ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از رهﺒﺮان ﺷﻮرﺷﻴﺎن ُا ﱢم رﻣﻞ ﻳﺎ ﺳﻠﻤﯽ )ﺳﻠﻤﺎ( دﺧﺘﺮ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ‬
‫ﺣﺬَﻳﻔَﻪ ﺑﻮد‪ .‬او ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬در ﻳﮑﯽ از ﻏﺎرﺗﮕﺮﯼ هﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ُ‬
‫اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻩ و ﺑﺼﻮرت ﺑﺮدﻩ ﺑﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻧﻴﺰ او را ﺁزاد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻠﻤﯽ ﻧﻴﺰ اﺑﺘﺪا ﻧﺰد او ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻗﻮم ﺧﻮدش رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎم از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﻋﻠﻴﻪ ﺁﻧﺎن ﻗﻴﺎم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮرﺷﻴﺎن‬
‫ﯽ ﮐﻪ ﺑﮕﺮد او ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻇﻔﺮ ﺑﺴﻮﯼ‬
‫ﻃّ‬‫ﻏﻄَﻔﺎن و هﻮازن و ﺳﻠﻴﻢ و اﺳﺪ و َ‬
‫َ‬
‫ﺣﻮاﺋﺐ ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﻳﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ دور ﺳﻠﻤﯽ ﻓﺮاهﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎدر ﺧﻮﻳﺶ ﺣﺮﻣﺖ و ﻟﻴﺎﻗﺖ داﺷﺖ و ﺷﺘﺮ ام ﻗﺮﻓﻪ ﭘﻴﺶ وﯼ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ‬
 ‫‪٣٢۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﮐﺴﺎن را ﺗﺮﻏﻴﺐ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻨﮓ ﮐﻨﻴﺪ و ﻳﮑﯽ را ﻣﻴﺎن ﻗﻮم ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺁﻧﻬﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﺎﻟﺪ دﻋﻮت ﮐﺮد‪ ".‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺳﭙﺎﻩ او ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﺎﻟﺪ روﺑﺮو ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺟﻨﮕﯽ ﺳﺨﺖ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن درﮔﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"هﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ﺳﻠﻤﯽ ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﻣﺎدر ﺧﻮﻳﺶ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و ﻣﺎﻧﻨﺪ وﯼ ﺣﺮﻣﺖ و ﻋﺰت داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﯽ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬هﺮﮐﻪ ﺷﺘﺮ او را رم دهﺪ ﺻﺪ ﺷﺘﺮ ﺟﺎﻳﺰﻩ دارد‪ .‬و اﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺣﺮﻣﺖ وﯼ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺧﺎﻧﺪان هﺎ از ﻃﺎﻳﻔﻪ "ﺧﺎﺳﯽ" و "هﺎر ﺑﻪ" و "ﻏﻨﻢ" ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﮐﺲ از ﻃﺎﻳﻔﻪ ﮐﺎهﻞ‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮوهﯽ از ﺳﻮاران اﺳﻼم ﺑﻪ دور ﺷﺘﺮ ﻓﺮاهﻢ ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﺁﻧﺮا ﭘﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫ﺲ ﻗﺮﻩ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
‫ﺑﮑﺸﺘﻨﺪ و ﻳﮑﺼﺪ ﻣﺮد ﺑﻪ دور ﺷﺘﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﻓﻴﺮوزﯼ اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻴﺴﺖ روز ﭘ ِ‬
‫‪٥١‬‬
‫رﺳﻴﺪ‪".‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻘﺎوﻣﺖ هﺎ و ﺟﻨﮓ هﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ واﻗﻌﯽ ﻣﺮدم ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺳﻴﺎﻩ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮد‪ .‬رهﺒﺮان اﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ هﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ام‬
‫رﻣﻞ از ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و از اﻳﻨﺮو در ﮐﻨﺎر ﺁﻧﺎن ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻗﻄﺮﻩ ﺧﻮن‬
‫ﺧﻮد ﻣﻴﺠﻨﮕﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ رهﺒﺮان‪ ،‬و ﺟﻨﺒﺶ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ رهﺒﺮﯼ ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﻃَﻠﻴﺤﻪ‪ُ ،‬ﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ و ﺳﺠﺎح ﮐﻪ ادﻋﺎﯼ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ‬
‫رهﺒﺮان ﺧﺮاﻓﯽ و ﺷﻴﺎدﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ أﺳﻮَد‪ُ ،‬‬
‫داﺷﺘﻪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺼﺪ ﻓﺮﻳﺐ ﻣﺮدم و ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از‬
‫زﻣﻴﻦ ﺗﺎ ﺁﺳﻤﺎن ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺿﻌﻒ اﺳﺎﺳﯽ اﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ هﺎ و رهﺒﺮان ﺁﻧﻬﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺑﻮدﻩ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﭼﺸﻢ اﻧﺪازﺷﺎن ﻗﺎدر ﺑﻪ اﺗﺤﺎد ﻓﻮرﯼ و‬
‫وﺳﻴﻊ در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻨﺎﻳﺎت و وﺣﺸﻴﮕﺮﯼ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺑﺨﺼﻮص اﺑﻮﺑﮑﺮ در‬
‫ﻋﺒﺪ ﻳﺎِﻟﻴﻞ" در ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
‫ﻃﯽ اﻳﻦ ﺟﻨﮓ هﺎ ﻳﮑﯽ ﺑﺂﺗﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻦ و ﺳﻮزاﻧﺪن "إﻳﺎس ﺑﻦ َ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﻳﺎس ﮐﻪ از ﺑﻨﯽ ﺳﻠﻴﻢ ﺑﻮد ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﺑﺎ ادﻋﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ از او‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺮﮐﺐ و ﺳﻼح ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺮﺗﺪﻳﻦ و ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﭘﺲ از‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺮﮐﺐ و ﺳﻼح ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ "در ﺟﻮاء ﻣﻘﺎم ﻣﻴﮕﻴﺮد و ﻧﺠﺒﺔ‬
‫ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﻤﻴﺜﺎء از ﺑﻨﯽ ﺷﺮﻳﺪ را ﻣﺎﻣﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺳﻠﻴﻢ و ﻋﺎﻣﺮ و‬
 ‫‪٣٢۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫هﻮازن ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﻃﺮﻳﻔﺔ ﺑﻦ ﺣﺎﺟﺰ را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ او ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬در ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻴﺎن ﺁﻳﻦ دو در ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻧﺠﺒﻪ ﮐﺸﺘﻪ و إﻳﺎس ﻓﺮارﯼ و ﺳﭙﺲ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
‫ﺁوردﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﻴﺰ دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ "ﺗﺎ در ﻧﻤﺎزﮔﺎﻩ ﻣﺪﻳﻨﻪ هﻴﺰم ﺑﺴﻴﺎر ﺁﻣﺎدﻩ‬
‫‪٥٢‬‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺁﺗﺸﯽ اﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ و او را دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺑﺴﺘﻪ در ﺁﺗﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺷﻜﺴﺖ ﺳﺠﺎح‬

‫و ﻓﺮار وي ﺑﻪ ﺷﺎم‬

‫ﻏﻄَﻔﺎن و اﺳﺪ و ﺑﻨﯽ ﺳﻠﻴﻢ و‬

‫ﻃﻠَﻴﺤﻪ و ﻗﺒﺎﻳﻞ َ‬
‫ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﻤﺎم ﮐﺮدن ﮐﺎر ُ‬
‫هﻮازن‪ ،‬ﺑﺴﻮﯼ ﻳﻤﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬در ﺁﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺳﺠﺎح و ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﺎ ادﻋﺎﯼ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﻗﻴﺎم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺠﺎح از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ َِﺗﻐﻠِﺐ ﺑﻮد و ﻃﻮاﻳﻒ رﺑﻴﻌﻪ را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﻃﺎﻳﻔﻪ ُه َﺬﻳﻞ ﻧﻴﺰ از ﻣﺴﻴﺤﯽ ﮔﺮﯼ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻪ او ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﺎرش ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ‪" ،‬وﮐﻴﻊ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ" و "ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ُﻧ َﻮﻳﺮﻩ"‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‬

‫ﻋﺎﻣﻼﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از روﯼ ﺁورﯼ ﻳﻤﻦ و ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﻪ وﯼ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻈﻠﻪ‬
‫ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﻌﺪا " ِزﺑ ِﺮﻗﺎن ﺑﻦ َﺑﺪر‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻃﺎﻳﻔﻪ رﺑﺎب ﺑﻪ ﺳﺠﺎح‬
‫ﻣﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺳﺠﺎح ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻮد ﺑﺴﻮﯼ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎﻧﻪ راﻩ‬
‫ﻋﻤﺮو" ﮐﻪ ﺑﮕﺮد‬
‫هﻨﮕﺎم ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﻧﺒﺎج "اوس ﺑﻦ ﺧﺰﻳﻤﻪ هﺠﻴﻤﯽ" و ﻣﺮدم "ﺑﻨﯽ َ‬
‫ﺳﺠﺎح ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪ وﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻤﻮدﻩ از او اﺳﻴﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺠﺎح ﻧﻴﺰ‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺬاﮐﺮﻩ و ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﻴﺮان ﺧﻮد ﺗﻌﻬﺪ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺁﻧﺎن ﻋﺒﻮر‬
‫ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ و ﭼﻮن ﻣﺎﻟﮏ و وﮐﻴﻊ ﻧﻴﺰ از او ﺟﺪا ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻨﺼﺮف‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻮد ﻗﺼﺪ ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ در ﻳﻤﺎﻣﻪ را ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﮐﻪ از ﻗﺼﺪ او ﺑﻴﻤﻨﺎﮎ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﯽ ﺗﺮﺳﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺎ ﺳﺠﺎح درﮔﻴﺮ‬

‫ﺷﻮد "ﺛﻤﺎﻣﻪ و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ ﺑﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ اﻃﺮاف ﺑﺮ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺣﺠﺮ ﺗﺴﻠﻂ"‬
‫ﻣﻴﻴﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺼﺪ دوﺳﺘﯽ ﺑﺮاﯼ او هﺪﻳﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﺎ او ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٢۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﻳﮑﯽ از ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ارﺳﺎﻟﯽ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﻣﺬاﮐﺮﻩ‪ ،‬ﮔﻔﺘﮕﻮﯼ زﻳﺮ ﻣﻴﺎن دو ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ!! رد و ﺑﺪل ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬

‫ُﻣﺴَﻴَﻠﻤﻪ ‪ -‬ﻧﺼﻒ زﻣﻴﻦ از ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﺮﻳﺶ ﻋﺪاﻟﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﻳﮏ ﻧﻴﻤﻪ زﻣﻴﻦ از ﺁن وﯼ ﺑﻮد‪،‬‬
‫اﻳﻨﮏ ﺧﺪا ﻧﻴﻤﻪ اﯼ را ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ داد ﮐﻪ اﮔﺮ ﻗﺮﻳﺶ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد از ﺁن وﯼ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺠﺎح ‪ -‬ﻧﺼﻒ را ﮐﺴﯽ رد ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺘﻤﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺼﻒ را ﺑﻪ ﺳﭙﺎهﯽ دﻩ ﮐﻪ ﺑﺪان راﻏﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ‪ -‬ﺧﺪا از هﺮ ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺁورد‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن در ﺧﻴﺮ ﻃﻤﻊ ﺑﺴﺖ او را اﻣﻴﺪ داد و ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬
‫ﮐﺎرش ﺑﻪ ﺧﻮﺷﯽ ﻓﺮاهﻢ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺧﺪاﻳﺘﺎن دﻳﺪ و ﻋﻄﺎ داد و از ﺑﻴﻢ رهﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ روز ﺟﺰا ﻧﺠﺎﺗﺘﺎن‬
‫دهﺪ و زﻧﺪﻩ ﮐﻨﺪ‪ ،‬درودهﺎﯼ ﮔﺮوﻩ ﻧﻴﮑﺎن‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻴﺮﻩ روزان و ﺑﺪﮐﺎران‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑﺎد‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺷﺐ ﺑﻪ ﭘﺎ‬
‫ﺧﻴﺰﻧﺪ و ﺑﻪ روز روزﻩ دارﻧﺪ ﺑﺮاﯼ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺰرﮔﺘﺎن ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر اﺑﺮهﺎ و ﺑﺎراﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺠﺎح‪ -‬وﻗﺘﯽ دﻳﺪم ﮐﻪ ﺻﻮرﺗﻬﺎﺷﺎن ﻧﻴﮏ ﺑﻮد و ﭼﻬﺮﻩ هﺎﺷﺎن ﺻﻔﺎ داﺷﺖ و دﺳﺘﻬﺎﺷﺎن ﻧﺮم ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﮔﻔﺘﻤﺸﺎن‪ :‬ﻧﻪ ﺑﺎ زﻧﺎن در ﺁﻣﻴﺰﻳﺪ و ﻧﻪ ﺷﺮاب ﻧﻮﺷﻴﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺮدان ﻧﻴﮑﻴﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ روز روزﻩ دارﻳﺪ‬
‫و روزﯼ ﺑﮕﺸﺎﻳﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺴﺒﻴﺢ ﺧﺪاﯼ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﺁﻳﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ زﻧﺪﻩ ﺷﻮﻳﺪ و ﺳﻮﯼ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺁﺳﻤﺎن ﺑﺎﻻ‬
‫روﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﮔﺮ داﻧﻪ ﺧﺮدﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺎهﺪﯼ ﺑﺮ ﺁن ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﻴﺰد ﮐﻪ ﻣﮑﻨﻮن ﺳﻴﻨﻪ هﺎ را ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﮐﺴﺎن در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﺣﺴﺪ ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ُ ،‬ﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﻴﻤﯽ از ﻣﺤﺼﻮل ﺳﺎل ﺁﺗﯽ ﻳﻤﺎﻣﻪ را ﺑﺮاﯼ وﯼ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺳﺠﺎح ﻣﻴﺨﻮاهﺪ ﮐﻪ ﺳﻬﻢ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ را از ﭘﻴﺶ ﺑﺪهﺪ‪ُ .‬ﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﺑﮕﺬار ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫را ﺑﺮاﯼ ﺗﻮ ﻓﺮاهﻢ ﺁورﻧﺪ و اﻳﻨﮏ ﻳﮏ ﻧﻴﻤﻪ را ﺑﮕﻴﺮ و ﺑﺮو‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﺮﻓﺖ و ﻳﮏ ﻧﻴﻤﻪ را‬
‫ﺑﻴﺎورد ﮐﻪ ﺳﺠﺎح ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﻮﯼ ﺟﺰﻳﺮﻩ رﻓﺖ و هﺬﻳﻞ و ﻋﻘﻪ و زﻳﺎد را ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ‬
‫‪٥٣‬‬
‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻴﮕﺮدد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ روش هﺎﯼ ﺧﺮاﻓﯽ و رﻳﺎﮐﺎراﻧﻪ او ﺁﻟﻮدﻩ ﮔﺸﺘﻪ و‬
‫ﮐﺎرهﺎ‪ ،‬و اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎر اﻳﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺸﺎﺑﻪ و ﺑﺘﻘﻠﻴﺪ از ﺧﻮد او ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫راوﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬اﻏﻠﺐ ادﻋﺎ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﺗﻘﻠﻴﺪﯼ دزداﻧﻪ از ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن ﺗﻘﻠﻴﺪ در ﺷﮑﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ اهﻤﻴﺘﯽ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ اﮔﺮ ﻣﻨﻈﻮر ﺁﻧﺎن ﺗﻘﻠﻴﺪ در ﻣﺤﺘﻮا ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻘﺎﻳﺪ و اﻳﻪ هﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ از‬
 ‫‪٣٢٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﺤﺘﻮا ﺗﻘﻠﻴﺪﯼ از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﻳﻬﻮد و ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻴﺰ در ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ﻧﺸﺎن دادﻳﻢ ﮐﻪ هﻤﻪ اﻳﻦ ﺑﺎﺻﻄﻼح ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در اﻳﺪﻩ هﺎﯼ ﺧﻮد ﮐﻪ ﭼﻴﺰﯼ‬
‫ﺟﺰ دﻓﺎع از ﻣﺮدﺳﺎﻻرﯼ و ﻧﻈﺎم ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻧﺒﻮدﻩ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﻧﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ هﺪف واﺣﺪﯼ را دﻧﺒﺎل ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﻧﻈﺮ روش ﻳﻌﻨﯽ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺧﺪا و ﺁوردن ﺁﻳﻪ از ﺟﺎﻧﺐ او ﺑﺮاﯼ ﻓﺮﻳﺐ ﻣﺮدم و ﭘﻴﺸﺒﺮد ﻣﻘﺎﺻﺪ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻄﻮر ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ‪،‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺳﺠﺎح ﻗﺼﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ را ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺮوان او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر و ﺑﻌﻀﯽ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ هﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬از در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ وﯼ‬
‫در ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪" ،‬ﻣﺮدم ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﺑﺴﻴﺎر دارﻧﺪ و ﮐﺎر ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ".‬وﻟﯽ او ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﺳﺎﮐﺖ ﻧﻤﻮدن ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬وﺣﯽ ﺧﺪا و اﻣﺮ او ﺑﻪ‬
‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻳﻤﺎﻣﻪ را ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ و اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﺁورد‪:‬‬

‫"ﺳﻮﯼ ﻳﻤﺎﻣﻪ روﯼ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﮐﺒﻮﺗﺮ ﺑﺎل ﮔﺸﺎﻳﻴﺪ ﮐﻪ ﻏﺰاﻳﯽ ﻗﺎﻃﻊ اﺳﺖ و از ﺁن ﭘﺲ ﻣﻼﻣﺘﯽ ﺑﻪ‬
‫‪٥٤‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﻧﺮﺳﺪ‪".‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﺳﺠﺎح ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر‪ ،‬از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ رو ﺳﻔﻴﺪ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ ﻣﻨﺘﻔﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬او ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺧﻮد در ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻴﻤﯽ از ﺣﺎﺻﻞ ﻳﻤﺎﻣﻪ را ﺑﭙﺎﯼ ﻣﺴﺘﻈﻬﺮ ﺑﻮدن ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﺧﺪا و اﺻﺎﻟﺖ ادﻋﺎﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ اش ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ هﻢ اﻳﻨﮑﺎر را‬
‫ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﺳﺠﺎح ﻧﻴﺰ از دراﻳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﯽ‪ ،‬ﭘﺸﺘﮑﺎر و‬
‫ﺑﻴﺮﺣﻤﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﺧﻮردار ﺑﻮد‪ ،‬و ﻣﺎﻧﻨﺪ او از ﻓﺮﺻﺖ هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ و ﻣﻨﺎﺳ ِﺒﯽ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮑﯽ دو ﭘﻴﺮوزﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬هﻮادارﻧﺶ را ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ ﻣﻌﺘﻘﺪ‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﺧﻮد ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻴﺮوزﯼ هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ‪ ،‬ﺑﺠﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ‬
‫ﺧﺪا در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﯽ‪،‬‬
‫ﻃّ‬‫ﻏﻄَﻔﺎن و اﺳﺪ و هﻮازن و َ‬
‫در اﻳﻦ زﻣﺎن‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎر َ‬
 ‫‪٣٢٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ ﺑﻌﺪﯼ ﺧﻮد‪ ،‬و اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﻪ اﺑﺘﮑﺎر ﺧﻮد‪ ،‬وارد ﻳﻤﺎﻣﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻋﮑﺮﻣﻪ و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﻧﻴﺰ در دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ‬
‫اﻋﺰام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬راوﻳﺎن اﺳﻼﻣﯽ در ﻳﮏ ﮐﻼم ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻣﺪن وﻟﻴﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻳﺎران ﺳﺠﺎح ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ هﻴﭻ ﺗﻮﺿﻴﺤﯽ دراﻳﻦ ﻣﻮرد و‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﻣﺮ ﻧﻤﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪن ﻳﺎران ﺳﺠﺎح‪ ،‬ﻋﺎﻣﻠﻴﻦ ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ِزﺑ ِﺮﻗﺎن ﺑﻦ َﺑﺪر ﻋﺎﻣﻞ ﻃﺎﻳﻔﻪ رﺑﺎب‪ ،‬و وﮐﻴﻊ و ﺳﻤﺎﻋﻪ ﮐﻪ ﭘﺲ از‬
‫ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺳﺠﺎح ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﻬﺖ دادﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ روﯼ ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﻣﺎﻟﮏ ﮐﻪ در ﺑﻄﺎء ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺁﻣﺪن ﺧﺎﻟﺪ دو دل ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺁﻣﺪن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﺑﻄﺎء‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﻨﯽ ﻳﺮﻣﻮع ﺑﺮاﯼ دﻓﺎع ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ‬
‫ﻣﺎﻟﮏ ﺁﻧﺎﻧﺮا ﻣﻨﺼﺮف ﺳﺎﺧﺘﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺧﺎﻟﺪ وارد ﻣﯽ ﺷﻮد ﻃﺒﻖ‬
‫دﺳﺘﻮر اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد "وﻗﺘﯽ ﺑﺠﺎﺋﯽ ﻓﺮود ﺁﻣﺪﻳﺪ اذان ﮔﻮﺋﻴﺪ و اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫ﮔﻮﺋﻴﺪ‪ .‬ﺁﮔﺮ ﻣﺮدم ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ اذان ﮔﻔﺘﻨﺪ و اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﺁﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﺑﺪارﻳﺪ‪ .‬و‬
‫اﮔﺮ ﻧﮕﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ آﻨﻴﺪ و ﺑﻜﺸﻴﺪ و ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﺑﺴﻮزﻳﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮق دﻳﮕﺮ ﻧﺎﺑﻮد‬
‫آﻨﻴﺪ‪ ،".‬هﻤﻴﻦ ﮐﺎر را ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻟﮏ و اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ ﻧﻴﺰ در ﺟﻮاب اﻋﻼم ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﺮدﻩ‪ ،‬اﺳﻠﺤﻪ هﺎﻳﺸﺎن را زﻣﻴﻦ ﮔﺬاردﻩ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺎﻟﮏ‬
‫را ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮔﺮدن ﻣﻴﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻳﮏ رواﻳﺖ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﻬﺖ ﻣﺎﻟﮏ را ﻣﻴﮑﺸﺪ ﮐﻪ دﻟﺒﺎﺧﺘﻪ زن زﻳﺒﺎﯼ‬
‫او ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ در ﭘﯽ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ او را ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﺪ اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺎﻟﮏ و ﮐﺴﺎﻧﺶ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻤﺎز ﻣﻴﮕﺰارد‪ ،‬روزﯼ ﺧﺎﻟﺪ او‬
‫را اﺣﻈﺎر ﻧﻤﻮدﻩ و ﺑﺎو ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﺁﻳﺎ ﺗﻮ ﻧﻴﺴﺘﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺷﻌﺮ را ﮔﻔﺘﻪ اﯼ‪:‬‬

‫ﭘﻴﺶ از ﺁﻧﮑﻪ ﺳﭙﺎﻩ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻓﺮا رﺳﻨﺪ ﻣﺮا ﺷﺮاب دهﻴﺪ‪،‬‬

‫‪٥٥‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺮﮔﻬﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﻣﺎ ﺁﮔﺎﻩ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺎﻟﮏ اﻧﮑﺎر ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﮔﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﻤﺎ ﺧﻮد اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را از زﺑﺎن‬
 ‫‪٣٢٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﻦ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﻣﺮا ﻧﻤﯽ ﮐﺸﺖ"‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا را ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﯽ و‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻮ ﻧﻴﺴﺖ؟ ﮔﺮدﻧﺶ را ﺑﺰﻧﻴﺪ"‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺎﻟﮏ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ زﻧﺶ ﻣﻴﮑﻨﺪ و‬
‫‪٥٦‬‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﯼ ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬اﻳﻦ زن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺸﺘﻦ ﻣﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪".‬‬

‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ اﺣﻀﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﮐﻪ‬
‫در ﮐﻨﺎر اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻮدﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" ،‬رﻳﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﻳﮏ ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﮐﺸﺘﯽ‬
‫و ﺑﺮ زﻧﺶ ﺟﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺗﺮا ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻢ"‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺟﻨﺎﻳﺎت ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ هﻤﻴﻨﺠﺎ ﺧﺘﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬او ﭘﺲ از ﮔﺮدن زدن ﻣﺎﻟﮏ و‬
‫ﻧﺰدﻳﮑﺎﻧﺶ دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ ﺗﺎ از ﺳﺮ ﺁﻧﺎن اﺟﺎﻗﯽ ﺑﺴﺎزﻧﺪ و در ﺁن ﺁﺗﺶ ﺑﭙﺎ ﮐﺮدﻩ ﺳﺮ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺴﻮزاﻧﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮﻳﺮﯼ ﺷﺮح ﻣﺎﺟﺮا را اﻳﻨﻄﻮر ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫"ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ُﻧ َﻮﻳﺮﻩ از هﻤﻪ آﺸﺘﮕﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮى داﺷﺖ و ﻣﺮدم ﺳﭙﺎﻩ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﺳﺮ آﺸﺘﮕﺎن اﺟﺎق ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‬
‫و ﭘﻮﺳﺖ هﻤﻪ ﺳﺮهﺎ از ﺁﺗﺶ ﺁﺳﻴﺐ دﻳﺪ ﻣﮕﺮ ﺳﺮ ﻣﺎﻟﻚ آﻪ دﻳﮓ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪ اﻣﺎ ﺳﺮ وى از ﺁﺗﺶ‬
‫ﻧﺴﻮﺧﺖ از ﺑﺲ ﻣﻮى آﻪ داﺷﺖ و ﻣﻮى اﻧﺒﻮﻩ ﭘﻮﺳﺖ ﺳﺮ وى را از ﺣﺮارت ﺁﺗﺶ ﻣﺤﻔﻮظ داﺷﺘﻪ‬
‫‪٥٧‬‬
‫ﺑﻮد‪".‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺳﺮ و ﺻﺪاﯼ اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ از اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ را ﺑﺘﻼﻓﯽ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﮐﺮدﻩ ﻗﺼﺎص و ﻳﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﮐﻨﺎر ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ‬
‫هﺮﮔﺰ اﻋﻤﺎل ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﺧﻮد را ﻗﺼﺎص ﻧﻤﯽ ﮐﺮد ﺑﺎو ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﻧﻪ ﻋﻤﺮ ! ﻣﻦ‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮﯼ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮوﯼ ﮐﺎﻓﺮان ﮐﺸﻴﺪﻩ در ﻧﻴﺎم ﻧﻤﻴﮑﻨﻢ"‪.‬‬

‫اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋﻤﺮ را در اﺟﺮاﯼ ﻋﺪاﻟﺖ ﻓﺮدﯼ ﺳﺨﺘﮕﻴﺮ ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ‪،‬ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن‬

‫ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺪاﻟﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﮐﺸﺘﻦ ﺑﻴﻤﻮرد هﺰاران هﺰار اﻧﺴﺎن ﺁزادﻩ‬
‫وﻟﯽ ﻧﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﺮم ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﯽ ﻣﺠﺎزات ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﺸﺘﻦ ﺑﻴﻤﻮرد ﻳﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫)ﻣﺎﻟﮏ( ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪاﻟﺖ ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺪاﻟﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻠﯽ و‬
‫ﺣﺘﯽ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ از اﻳﻦ ﻧﻮع ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎاﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬در ﻣﻮرد ﺧﺎﻟﺪ ﺣﺘﯽ هﻤﻴﻦ ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﺴﺨﺮﻩ ﻧﻴﺰ اﺟﺮا ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﺮا‬
 ‫‪٣٣٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﮐﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﻮن رﻳﺰ وﯼ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ هﻤﻴﻦ ﺧﻮد ﺳﺮﯼ هﺎ و زﻳﺎدﻩ روﯼ هﺎﯼ‬
‫وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ اش در دل اﻧﺴﺎن هﺎﯼ ﻣﻌﺼﻮم و ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪﻩ ﻋﺮب رﻋﺐ و هﺮاس‬
‫ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﺳﻼم و ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺑﻌﺪﯼ ﺁن ارزش زﻳﺎدﯼ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‪،‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ را ﺗﻮﺑﻴﺦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﻢ ﻧﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﻮﻟﻨﺎﮐﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻮاﺳﻄﻪ اﻳﻨﮑﻪ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب زن ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ‬
‫زﺷﺖ ﺑﻮد و ﺧﺎﻟﺪ اﻳﻨﮑﺎر را در ﻣﻮرد زن ﻣﺎﻟﮏ اﻧﺠﺎم دادﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﺴﺖ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻴﻠَﻤﻪ‬

‫اﺑﻮﺑﮑﺮ هﻨﮕﺎم ارﺳﺎل ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﻮرﺷﻴﺎن‪ ،‬ﻋﮑﺮﻣﻪ و‬

‫ﺑﺪﻧﺒﺎل وﯼ ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ را ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﻪ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻴﺰ‬
‫دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎر ﺳﺠﺎح‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﮐﺎر ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ را ﺗﻤﺎم‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﮑﺮﻣﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺮ دﻳﮕﺮان ﭘﻴﺸﺪﺳﺘﯽ ﮐﻨﺪ و ﮐﺎر ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ را ﺧﻮد ﺗﻤﺎم‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻋﺠﻠﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ رﻓﺘﻪ و ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻴﺨﻮرد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‬
‫از ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺰﻧﺪ در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺧﺎﻟﺪ‬
‫از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﺋﯽ در ﻣﻮرد ﻗﺘﻞ ﻣﺎﻟﮏ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻮد را در‬
‫ﺑﻄﺎء ﮔﺬاردﻩ و ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎر ﺑﻪ ﻧﺰد‬
‫ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﺧﻮد ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﭙﺎﻩ دﻳﮕﺮﯼ از اﻧﺼﺎر و ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ‬
‫از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺑﻄﺎء ﺁﻣﺪﻩ از ﺁﻧﺠﺎ هﻤﮕﯽ راهﯽ ﺗﻤﺎﻣﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﮑﺮﻣﻪ ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﮐﻪ ‪۴٠‬‬
‫هﺰار ﻧﻴﺮوﯼ ﺟﻨﮕﯽ از ﻣﺮدم ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ را در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻴﺮود‪ ،‬و از او‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬از اﻳﻨﺮو اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﺳﭙﺎﻩ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺳﻠﻴﻂ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬هﺮ دو ﺳﭙﺎﻩ در ﻋﻘﺮﺑﺎ اردو ﻣﯽ زﻧﻨﺪ و ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﺎرزار ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ُ .‬ﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
 ‫‪٣٣١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫"اﯼ ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ اﮐﻨﻮن روزﻏﻴﺮت و ﺣﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻣﺮوز هﺰﻳﻤﺖ ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬زﻧﺎن ﺑﻪ اﺳﻴﺮﯼ‬
‫روﻧﺪو ﺑﯽ ﻋﻘﺪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ در ﺁﻣﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﮐﺴﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺠﻨﮕﻴﺪ و زﻧﺎن ﺧﻮد را ﻣﺼﻮن‬
‫‪٥٨‬‬
‫دارﻳﺪ‪".‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺟﻨﮕﯽ ﺳﺨﺖ و ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻣﻴﺎن دو ﻃﺮف ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻘﻴﺪﻩ راوﻳﺎن اﺳﻼﻣﯽ‪" ،‬در اﺳﻼم ﺟﻨﮕﯽ دﺷﻮارﺗﺮ از ﺁن ﻧﺒﻮد"‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ از‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن "دو هﺰار و دوﻳﺴﺖ ﺗﻦ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﻣﺠﺮوح‬
‫‪٥٩‬‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و زﻳﺪ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب‪ -‬ﮐﻪ راﻳﺖ دار ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ"‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﺎرهﺎ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺑﻪ هﺰﻳﻤﺖ رﻓﺘﻪ دوﺑﺎرﻩ ﺑﺮ ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﭼﻴﺮﻩ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﻳﮑﺒﺎر ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭼﻨﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ هﺰﻳﻤﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺗﺎ ﭼﺎدر ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺁﻧﺎن ﭘﻴﺸﺮوﯼ ﮐﺮدﻩ و ﺣﺘﯽ وارد ﭼﺎدر وﯼ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻓﺮار از ﭼﺎدر ﺧﻮد ﺷﺪ و ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻴﺎن ﻗﺼﺪ زن او‬
‫"ُا ﱢم ﺗﻤﻴﻢ" را ﮐﻪ در ﭼﺎدر ﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﺠﺎﻋﻪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺳﺎﻻران‬
‫ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﮐﻪ اﺳﻴﺮ و در ﭼﺎدر ﺧﺎﻟﺪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از اﻳﻨﮑﺎر ﻣﻨﺼﺮف ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﻮﺑﺖ ﭘﻴﺸﺮوﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﺎغ ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﭘﻴﺶ‬
‫رﻓﺘﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻦ از دﻳﻮار و ﺑﺎزﮐﺮدن درب ﺁن ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺎغ ﮐﻪ ﺑﺎغ‬
‫ﻣﺮگ ﻣﻌﺮوف ﻣﯽ ﺷﻮد‪ُ ،‬ﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دور او را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺸﺪت‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﮐﺴﺎن زﻳﺎدﯼ در اﻳﻦ ﺑﺎغ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻋ َﻤﻴﺮ‪ ،‬رﻗﻢ ﮐﻞ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن در ﻣﻴﺪان ﻧﺒﺮد و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﺑﺎغ را‬
‫ﻧﻘﻞ از ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ ُ‬
‫دﻩ هﺰار ﻧﻔﺮ ذﮐﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از او ﺗﻠﻔﺎت و ﻣﺠﺮوﺣﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻴﺶ از‬
‫ﺑﺎدﻳﻪ ﻧﺸﻴﻨﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﺎ ذوﺑﻴﻦ وﺣﺸﯽ‪ ،‬ﻏﻼم ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﯼ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ‬
‫اﺣﺪ ﺣﻤﺰﻩ ﻋﻤﻮﯼ ﻣﺤﻤﺪ را ﻧﻴﺰ از ﭘﺎﯼ در ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻴﺎن ﺑﻄﻮر ﻧﻬﺎﺋﯽ ﺑﻪ‬
‫هﺰﻳﻤﺖ رﻓﺘﻪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻴﺮوز ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬او ﻣﺮدﯼ ﮐﻮﭼﮏ اﻧﺪام و ﺑﻴﻨﯽ ﻓﺮو‬
 ‫‪٣٣٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و در ﻣﻮرد وﯼ‪ ،‬ﻗﺒﻞ و ﭘﺲ از ﻣﺮﮔﺶ اﺷﻌﺎر ﻟﻪ و ﻋﻠﻴﻪ ﭼﻨﺪﯼ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮدﯼ از ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ در ﻣﺮﺛﻴﻪ او ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﺴﺮاﻳﺪ‪:‬‬

‫درﻳﻎ از ﺗﻮ اﯼ اﺑﻮﺛﻤﺎﻣﻪ !‬
‫ﻦ "ﺷﻤﺎﻣﻪ"‪،‬‬
‫درﻳﻎ از ﺗﻮ‪ ،‬اﯼ دو رﮐ ِ‬
‫ﭼﻪ ﻣﺎﻳﻪ ﺁﻳﺎت ﮐﻪ از ﺗﻮ در ﻣﻴﺎن اﻳﺸﺎن هﺴﺖ‪،‬‬
‫‪٦٠‬‬
‫و ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪ ،‬از ﻣﻴﺎن اﺑﺮ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺛﻤﺎﻣﺔ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻧﻴﺰ در ﺁﻏﺎز ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ وﯼ اﻳﻦ ﺷﻌﺮ را ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﯼ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ! ﺑﺮﮔﺮد و ﺳﺘﻴﺰﻩ ﻣﮑﻦ‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮ را در اﻳﻦ ﮐﺎر ﺷﺮﮐﺘﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻮ در ﮐﺎر وﺣﯽ ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ دروغ ﺑﺴﺘﯽ‪،‬‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻮ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ اﺣﻤﻘﺎن اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻮ را در ﺁﺳﻤﺎن هﻴﭻ ﺻﻌﻮد ﮔﺎهﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫‪٦١‬‬
‫و در زﻣﻴﻦ ﺁراﻣﮕﺎهﯽ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﻗﻠﻌﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ ﺗﺎ از "ﻣﺎل و زن و ﺑﭽﻪ" ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﺑﻴﺎوردﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‪،‬‬
‫ﻗﺼﺪ ﺧﻮد ﻗﻠﻌﻪ هﺎ را ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎﻋﻪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺳﺮان ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﮐﻪ اﺳﻴﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎو ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺑﺨﺪا‬
‫ﻣﺮدم ﺷﺘﺎﺑﺠﻮ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺷﻤﺎ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ و ﻗﻠﻌﻪ هﺎ ﭘﺮ از ﻣﺮد ﺟﻨﮕﯽ اﺳﺖ ﺑﻴﺎ ﺗﺎ درﺑﺎرﻩ‬
‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﺗﻮ ﺻﻠﺢ ﮐﻨﻢ‪".‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﻗﺒﻮل ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻗﺮار ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ هﻤﻪ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ هﺎ و ﻧﻴﻤﯽ‬
‫از اﺳﻴﺮان و ﺳﻼح و ﻣﺮﮐﺐ و ﻳﮏ ﺑﺎغ و ﻣﺰرﻋﻪ از هﺮ دﻩ و ﺑﺎﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﺑﮕﻴﺮد و ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻗﻠﻌﻪ هﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ اﻣﺎن ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺳﻪ روز ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ اهﺎﻟﯽ ﻗﻼع‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻗﻠﻌﻪ هﺎ ﮐﻪ ﺟﺰ زن و ﻓﺮزﻧﺪ و ﭘﻴﺮان و واﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻗﻮم ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻋ َﻤﻴﺮ ﺑﺎ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺑﺸﺪت ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﯼ‬
‫ﺳَﻠ َﻤﺔ ﺑﻦ ُ‬
‫َ‬
 ‫‪٣٣٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ ! ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﮐﺴﺎن ﺧﻮد ﺑﺠﻨﮕﻴﺪ و ﺻﻠﺢ ﻧﮑﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻗﻠﻌﻪ اﺳﺘﻮار‬
‫ﺳَﻠﻤَﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫اﺳﺖ و ﺁذوﻗﻪ ﺑﺴﻴﺎر و زﻣﺴﺘﺎن در ﭘﻴﺶ‪ ".‬ﻣﺠﺎﻋﻪ در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ َ‬
‫"ﺗﻮ ﻣﺮدﯼ ﺷﻮﻣﯽ و از اﻳﻨﮑﻪ ﻣﻦ ﺣﺮﻳﻒ را ﻓﺮﻳﺐ دادﻩ ام و ﺻﻠﺢ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‬
‫ﻣﻐﺮور ﺷﺪﻩ اﯼ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻪ ﺧﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ و دﻓﺎع ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺮد؟‬
‫ﻣﻦ اﻳﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮدم ﺗﺎ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﺎﺑﻮد ﻧﺸﻮﻳﺪ‪ ".‬ﻣﺮدم از ﻣﺠﺎﻋﻪ‬
‫ﭘﻴﺮوﯼ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺷﺮاﻳﻂ ﺻﻠﺢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺑﻪ زﻧﺎن‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻓﺮﻳﺐ ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺸﮑﻞ ﻣﺮدان در ﺁورﻳﺪ‪ ،‬و ﻣﺴﻠﺢ ﺷﻮﻳﺪ و‬
‫ﺑﺎﻻﯼ ﻗﻠﻌﻪ هﺎ ﺑﺮوﻳﺪ و ﺧﻮد ﻧﺰد ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ "ﺻﻠﺢ ﻣﺮا ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺨﻼف راﯼ ﻣﻦ ﺑﺎﻻﯼ ﻗﻠﻌﻪ هﺎ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﮐﺎر اﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ‪ ...‬اﮔﺮ ﻣﻴﺨﻮاهﯽ ﮐﺎرﯼ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻗﻮم را راﺿﯽ ﮐﻨﻢ"‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﯼ ﻗﻠﻌﻪ هﺎ‬
‫ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ و اﻧﺒﻮﻩ "ﻣﺮدان" ﻣﺴﻠﺢ را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ و ﭼﻮن ﺗﻠﻔﺎت زﻳﺎدﯼ دادﻩ از ﺟﻨﮓ‬
‫ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﺗﺎزﻩ ﻧﻤﻴﺪاﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺟﻨﮓ اداﻣﻪ ﻳﺎﺑﺪ ﭼﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ و ﻣﯽ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﮐﻪ ﭘﻴﺮوز ﺑﺎزﮔﺮدد‪ ،‬ﻗﺒﻮل ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد از ﻳﮏ ﭼﻬﺎرم دﻳﮕﺮ‬
‫از اﺳﻴﺮان ﺑﮕﺬرد و ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﭼﻬﺎرم ﺁﻧﺎن را ﺑﺎﺳﺎرت ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬واﻗﻌﺎ هﻢ ﺗﻦ دادن ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن هﻢ دﺷﻮار و هﻢ ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ در‬
‫ﺟﻨﮓ ﻗﺒﻠﯽ ﻓﻘﻂ ‪ ٣۶٠‬ﺗﻦ از ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﺷﺸﺼﺪ ﺗﻦ از ﻣﻬﺎﺟﺮان و ﺗﺎﺑﻌﺎن ﺟﺰ‬
‫اهﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺎزﻩ ﺑﻪ دﺷﻮارﯼ ﺑﺮ ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد دوﺑﺎرﻩ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺳﺎزش دهﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻗﻠﻌﻪ هﺎ ﮐﻪ‬
‫زن و ﮐﻮدﮎ و ﭘﻴﺮﻣﺮدان ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﻣﺮا‬
‫ﻓﺮﻳﺐ دادﯼ‪ ".‬و ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺟﻮاب ﻣﻴﺪهﺪ‪" :‬ﻗﻮم ﻣﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺰ اﻳﻦ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ‬
‫‪٦٢‬‬
‫ﮐﺮد‪".‬‬
‫در اﻳﻦ زﻣﺎن دﺳﺘﻮرﯼ از اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﮐﻪ "اﮔﺮ ﺧﺪاﯼ ﻋﺰ و وﺟﻞ‬
‫وﯼ را ﺑﺮ ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﻇﻔﺮ داد هﻤﻪ ذﮐﻮر ﺑﺎﻟﻎ را ﺑﮑﺸﺪ"‪ .‬وﻟﯽ اﻳﻦ ﭘﺲ از ﻗﺮارداد‬
‫ﺻﻠﺢ ﺑﻮد و ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ دﺳﺘﻮر ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎراﻧﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ را در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﺮدان و‬
 ‫‪٣٣۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﭘﺴﺮان ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺑﻤﺮﺣﻠﻪ ﻋﻤﻞ در ﺁورد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ۵٠٠ ،‬ﻧﻔﺮﯼ را ﮐﻪ در اﻃﺮاف‬
‫ﻗﻠﻌﻪ هﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ -‬ﮐﻪ ﻣﺸﻤﻮل ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان اﺳﻴﺮ و‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺑﺴﺘﻦ دهﺎن اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن اﻋﺠﺎب اﻧﮕﻴﺰ ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺑﻪ هﻤﻴﻨﺠﺎ ﺧﺘﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﺮدم ﺑﻨﯽ‬
‫ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺑﺮاﯼ اﻋﻼم ﺑﻴﺰارﯼ از ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ اردوﮔﺎﻩ وﯼ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺳَﻠﻤَﻪ هﻤﺎن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر اداﻣﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺻﻠﺢ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻴﮑﺮد‬
‫َ‬
‫از او ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ از ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮاﯼ او اﺟﺎزﻩ ﺑﮕﻴﺮد ﮐﻪ "در ﺑﺎرﻩ ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮﻳﺶ و‬
‫ﺳَﻠﻤَﻪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻨﮕﺎم ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ‬
‫ﻧﻴﮑﺨﻮاهﯽ او ﺑﺎ وﯼ ﺳﺨﻦ" ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ .‬ﻗﺼﺪ َ‬
‫او را ﺑﺎﻧﺘﻘﺎم ﻣﺮدم ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺣﻖ ﺳﺮﮐﻮب و اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻘﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳَﻠﻤَﻪ ﮐﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮﯼ ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‬
‫ﺧﺎﻟﺪ اﺟﺎزﻩ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ َ‬
‫ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم دهﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺳﺆال ﻣﻴﮑﻨﺪ‪" :‬اﻳﻦ ﮐﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ اﻳﺪ؟" و ﻣﺠﺎﻋﻪ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ اﻳﻦ هﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻢ و ﺑﺎو اﺟﺎزﻩ ورود دادﯼ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺧﺎﻟﺪ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ "او را از ﭘﻴﺶ ﻣﻦ ﺑﻴﺮون ﮐﻨﻴﺪ‪ ".‬وﻗﺘﯽ او را ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ ﻣﺮدم ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮ و ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺷﻤﺸﻴﺮﯼ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺧﻮد ﭘﻨﻬﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ وﯼ ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﮔﺮدد ﭘﯽ ﺑﺮدﻩ ﺑﺸﺪت او را ﺳﺮزﻧﺶ و در ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺒﻨﺪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و‬
‫ﺳَﻠﻤَﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎز ﻣﻴﮑﻨﺪ و از ﻗﻠﻌﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ اﻃﻼع ﺧﺎﻟﺪ از ﺁن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ َ‬
‫ﻣﻴﮕﺮﻳﺰد و ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ ﺧﺎﻟﺪ وارد اردوﮔﺎﻩ وﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ دﻳﺪن او ﻓﺮﻳﺎد‬
‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و ﻣﺮدم ﻗﻠﻌﻪ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻓﺮار او ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ او را دﻧﺒﺎل ﮐﺮدﻩ در ﺑﺎﻏﯽ‬
‫ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ "ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻪ ﮐﺴﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﺑﺎ ﺳﻨﮓ او را ﺑﺰدﻧﺪ و ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻪ‬
‫‪٦٣‬‬
‫ﮔﻠﻮﯼ ﺧﻮﻳﺶ ﮐﺸﻴﺪ ﮐﻪ رﮔﻬﺎﻳﺶ ﺑﺒﺮﻳﺪ و در ﭼﺎهﯽ اﻓﺘﺎد و ﺑﻤﺮد"‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺮدم ﺑﻨﯽ ﺣﻨﻴﻔﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻋﻪ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬دﺧﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺰﻧﯽ ﺑﻤﻦ ﺑﺪﻩ‪ ".‬و ﻣﺠﺎﻋﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻴﺪهﺪ‪" :‬ﺁرام ﺑﺎش‪ .‬ﻣﺮا‬
‫و ﺧﻮدت را ﭘﻴﺶ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﺧﻮاهﯽ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ".‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ زن ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ﻧﺰد اﻋﺮاب زﺷﺖ ﺑﻮد و دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ ﻳﮑﺒﺎر اﻳﻦ رﺳﻢ را‬
 ‫‪٣٣۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫زﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاردﻩ و اﺑﻮﺑﮑﺮ او را ﺗﻮﺑﻴﺦ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"اﯼ ﻣﺮد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ دﺧﺘﺮت را ﺑﻪ زﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ دﻩ‪ ".‬ﮐﻪ ﻣﺠﺎﻋﻪ ﺑﻨﺎﭼﺎر ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﺪﻳﻦ ﺷﺮح ﺑﺮاﯼ او ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪" :‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮگ ﻣﻦ اﯼ ﭘﺴ ِﺮ ﻣﺎدر ﺧﺎﻟﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻓﺮاﻏﺖ دارﯼ و ﺑﺎ زﻧﺎن هﻤﺨﻮاﺑﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﯼ و‬
‫رو ﺑﻪ روﯼ ﺧﻴﻤﻪ ﺗﻮ ﺧﻮن ﻳﮏ هﺰار و دوﻳﺴﺖ ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن رﻳﺨﺘﻪ ﮐﻪ هﻨﻮز‬
‫ﺧﺸﮏ ﻧﺸﺪﻩ‪ ".‬وﻗﺘﯽ ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺎﻣﻪ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺑﺨﺪا اﻳﻦ ﮐﺎر ﭼﭗ دﺳﺖ‬
‫‪٦٤‬‬
‫اﺳﺖ‪ ".‬ﻣﻨﻈﻮرش ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺮﻛﻮب ﺑﺤﺮﻳﻦ و ﻋﻤﺎن‬

‫ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮدم ﺑﺤﺮﻳﻦ ﻧﻴﺰ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻮرش زدﻩ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ روﯼ ﺑﺮ‬
‫ﻣﻴﮕﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻘﻴﺲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻼش ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻨﯽ‬
‫ﺑﮑﺮ در ارﺗﺪاد و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ اﺳﻼم ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻋﻼء ﺑﻦ‬
‫ﺤﻀ َﺮﻣﯽ را ﺑﺎ ﺳﭙﺎهﯽ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺮدم ﺑﺤﺮﻳﻦ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻋﻼء ﺑﻪ‬
‫اَﻟ َ‬
‫هﺠﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻣﺮدم ﻋﺒﺪاﻟﻘﻴﺲ را ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮑﻤﺎﻩ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻨﮓ و زد و ﺧﻮرد ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﺷﻮرﺷﻴﺎن‬
‫هﻤﮕﯽ ﻣﺴﺖ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁﻧﺎن ﻣﻴﺮﻳﺰﻧﺪ و هﻤﮕﯽ را ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻧﻴﺰ ﻓﺮار ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ دارﻳﻦ ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼء ﺑﻪ دارﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻩ هﻤﻪ را از‬
‫ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺒﺮد و زن و ﻓﺮزﻧﺪان ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﺳﺎرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪" .‬ﺳﻬﻢ ﺳﻮار از ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺷﺶ‬
‫‪٦٥‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺤﺮﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﺠﺪدا ﺗﺤﺖ‬ ‫هﺰار و ﺳﻬﻢ ﭘﻴﺎدﻩ دوهﺰار" ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﺎن ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﻣﺎﻣﻮر ﺳﺮﮐﻮب ﺷﻮرش ﻋﻤﺎن ﮐﻪ در ﺳﺎل‬
‫ﻋﮑ َﺮﻣﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬رهﺒﺮ ﻣﺮﺗﺪﻳﻦ و ﺷﻮرﺷﻴﺎن در‬
‫دوازدهﻢ هﺠﺮت اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﻴﺮد َ‬
‫ﻋﻤﺎن "ﻟﻘﻴﻂ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ازدﯼ" ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ذواﻟﺘﺎج ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ "دﻋﻮﯼ وﯼ ﭼﻮن‬
‫دﻋﻮﯼ ﭘﻴﻤﺒﺮان ﺑﻮدﻩ" اﺳﺖ‪ .‬او ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺟﻴﻔﺮ و ﻋﺒﺎد از‬
 ‫‪٣٣۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺳﺮان و ﺷﺎهﺎن ﺳﺎﺑﻖ ﻋﻤﺎن را ﮐﻪ زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻩ‬
‫ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﻋﻤﺎن ﺗﺴﻠﻂ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺣ َﺬﻳﻔَﻪ و ﻋﺮﻓﺠﻪ را از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻋﺎزم ﺳﺮﮐﻮب ﺷﻮرش ﻋﻤﺎن و ﻣﻬﺮﻩ‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﻴﺰ ُ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﮑﺮﻣﻪ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ از ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﺘﺎب در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ وﯼ ﺷﮑﺴﺖ‬
‫ﺣﺬَﻳﻔَﻪ و‬
‫ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﻟﻘﻴﻂ در "دﺑﺎ"‪ ،‬ﻋﮑﺮﻣﻪ و ُ‬
‫ﺟﻴ َﻔﺮ و ﻋﺒﺎد ﻧﻴﺰ در "ﺻﺤﺎر" اردو‬
‫ﻋﺮﻓﺠﻪ در رﺟﺎم در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﻋﻤﺎن‪ ،‬و َ‬
‫ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ و ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ و ذواﻟﺘﺎج ﺁﻏﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺟﻨﮓ در دﺑﺎ‪ ،‬ﺷﻬﺮ و‬
‫ﺑﺎزار ﺑﺰرگ ﻧﺎﺣﻴﻪ در ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬در اﺑﺘﺪا‪ ،‬ذواﻟﺘﺎج ﮐﻢ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﭘﻴﺮوز ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ رﺳﻴﺪن ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﮐﻤﮑﯽ از ﺑﻨﯽ ﻧﺎﺟﻴﻪ و ﻋﺒﺪاﻟﻘﻴﺲ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬از ﺁﻧﻬﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻓﺮار ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺁﻧﻬﺎ را‬
‫ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﺴﻴﺎرﻳﺸﺎن را ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫راوﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ دﻩ هﺰار ﺗﻦ از ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ و زن و ﮐﻮدﮎ ﺁﻧﻬﺎ اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﭘﺲ از ﺟﺪا ﮐﺮدن ﺳﻬﻢ ﺧﻤﺲ و ارﺳﺎل ﺁن ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻘﻴﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻤﺲ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﺘﻨﻬﺎﺋﯽ ‪ ٨٠٠‬ﺷﺘﺮ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ و هﻤﻪ ﺑﺎزار دﺑﺎ ﻧﻴﺰ ﻏﺎرت ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﻣﻴﺮود‪.‬‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻋﮑﺮﻣﻪ ﻋﺎزم ﻣﻬﺮﻩ در َﻧﺠﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻴﺎن دو ﮔﺮوﻩ ﺷﻮرﺷﯽ‪،‬‬
‫ﻳﮑﯽ در ﺟﻴﺪون و ﻧﻀﺪون ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﺷﺨﺮﻳﺖ‪ ،‬و دﻳﮕﺮﯼ در ﻧﺠﺪ ﺑﺮهﺒﺮﯼ "ﻣﺼﺒﺢ‬
‫ﻣﺤﺎرﺑﯽ"‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺴﺐ ﺑﺮﺗﺮﯼ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻤﺎم‬
‫ﺷﺪﻩ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻳﮑﯽ از ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺷﺨﺮﻳﺐ‪ ،‬را ﺑﺴﻮﯼ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﺎ او ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن درﮔﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﮕﻔﺘﻪ ﻣﻮرﺧﻴﻦ از ﺟﻨﮓ‬
‫ﻋﻤﺎن ﻧﻴﺰ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و در ﺁن ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﮐﺸﺘﻪ و اﺳﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﮥ‬
‫ﻏﻨﻴﻤﺖ هﺎ دو هﺰار اﺳﺐ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣٣٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﺮدم ﻳﻤﻦ ﻣﺠﺪدا ﻗﻴﺎم ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‬

‫ﻗﻴﺎم أﺳﻮَد اَﻟ َﻌﻨﺴﯽ در ﻳﻤﻦ ﻗﺒﻞ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ وﯼ‪ ،‬ﻣﺮدم‬
‫ﻳﻤﻦ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎر دوم‪،‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﺮهﺒﺮﯼ "ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻳﻐﻮث ﺑﻦ ﻣﻜﺸﻮح" ﻗﻴﺎم ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻴﺲ ﻗﺒﻼ ﻳﮑﺒﺎر ﻣﺮﺗﺪ و ﺑﻌﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد و اﮐﻨﻮن ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ دوﺑﺎرﻩ‬
‫ﻋﻠﻢ ﻃﻐﻴﺎن ﺑﺮ ﻣﯽ اﻓﺮازد‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن وﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺑﻨﺎء‪ ،‬ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ اﻳﺮاﻧﯽ و ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺑﺮهﺒﺮﯼ داذوﻳﻪ و ﻓﻴﺮوز‪ ،‬و ﺟﺸﻴﺶ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺤﻤﺪ در ﻳﻤﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ هﺎ هﻤﺎن ﻗﺎﺗﻼن أﺳﻮَد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﻴﺲ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ ﮐﺸﺘﻦ داذوﻳﻪ ﺑﺎ هﻤﮑﺎرﯼ‬
‫ﻣﺮدم ﮐﻪ از اﺳﻼم ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻗﻴﺎم ﮐﺮدﻩ ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺷﻬﺮ ﺻﻨﻌﺎ را ﺑﺘﺼﺮف ﺧﻮد در‬
‫ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﺻﻨﻌﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺳﻮاران أﺳﻮَد ﻧﻴﺰ ﺑﺎو ﻣﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ .‬از ﺳﻮﯼ‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻓﻴﺮوز ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ او را ﺳﺎﻻر ﻧﻴﺮوهﺎﯼ هﻮادار ﺧﻮد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ‬
‫از ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻗﻴﺲ ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ ﺧﻮد و ﺟﺸﻴﺶ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺪر ﻣﻴﺒﺮد‪ ،‬ﺑﮑﻤﮏ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫هﻮادار دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﻘﻴﻞ و ﻋﮏ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ وﯼ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻗﻴﺲ ﺻﻒ ﺁراﺋﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ و در ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺪو در ﮔﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﻴﺲ را‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺰﻣﺎن‪ ،‬ﻋﮑﺮﻣﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﯼ ﺧﻮد از ﻋﻤﺎن ﺑﻪ ﻳﻤﻦ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬و در‬
‫ﻋﻤ ِﺮو ﺑﻦ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻗﻴﺲ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻴﺎن ﺻﻨﻌﺎ و ﻧﺠﺮان ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﻧﺰد " َ‬
‫َﻣﻌﺪﯼ َﮐ ِﺮب" ﻣﻴﺮود‪ ،‬و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﻮرش او ﻧﺎﮐﺎم ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻗﻴﺎم ﻣﺮدم ﻋﺮب ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻮر و ﻇﻠﻠﻢ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻄﻮر‬
‫ﺧﻮﻧﻴﻨﯽ ﺳﺮﮐﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ در واﻗﻊ ﺗﻤﺎم ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬هﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ زﻳﺮ ﮐﻨﺘﺮل ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺁن دﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻮرش ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﻣﮑﻪ‪ .‬ﻋﻠﺖ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ اﺷﺮاف ﻗﺮﻳﺶ ﭘﺲ از ﺳﺎزش ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﺳﺮدﻣﺪاران ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و در ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺁن ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ‬
‫ﺷﺮﻳﮏ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و از ﺻﻮرت ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ درﺟﻪ اول دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻃﺮﻓﺪاران‬
‫ﺁن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ ﺧﻮاهﺎن ﻗﻴﺎم ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﺷﺮاف ﻣﮑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺁن‪.‬‬
 ‫‪٣٣٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻋﺘّﺎب‬
‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬وﻗﺘﯽ در ﻣﮑﻪ‪ ،‬ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮدم ﺁﻣﺎدﻩ ﻗﻴﺎم ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ و َ‬
‫ﺑﻦ أﺳﻴﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﻣﺤﻤﺪ واﻟﯽ ﻣﮑﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد از ﺗﺮس ﺧﻮد را ﻣﺨﻔﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﻋﻤﺮو" ﻳﮑﯽ از ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮدم اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﺎ ﺟﺪﻳﺖ‬
‫"ﺳُﻬﻴﻞ ﺑﻦ َ‬
‫‪٦٦‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻞ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺳﮑﻮت ﺧﻮد از‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ را از اﻳﻨﮑﺎر ﻣﻨﻊ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫وﯼ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻤﻮدﻩ و ﻣﺎﻧﻊ اﻳﻨﮑﺎر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﻣﮑﻪ ﺟﺎﺋﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻮرش و ﻗﻴﺎم ﻧﺰﻧﻨﺪ و‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ در ﺑﻌﻀﯽ ﻧﻘﺎط ﻣﺮدم ﺣﺘﯽ دوﺑﺎر دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻮرش ﺑﺮﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﺘﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﮑﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﻮرش هﺎ‪ ،‬دﻳﮕﺮ‬
‫ﻗﻴﺎم و ﺷﻮرﺷﯽ رخ ﻧﻤﻴﺪهﺪ‪ .‬زﻳﺮا‪ ،‬اﮔﺮ اﻧﮕﻴﺰﻩ ﺷﻮرش وﺟﻮد دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﻄﻠﻘﻪ‬
‫در ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻇﻠﻢ و ﺟﻮر دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﻮرش هﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫اﻳﻦ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ از ﻣﻴﺎن ﻧﻤﻴﺮود‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺗﺮ ﺷﺪﻩ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻇﻠﻢ و‬
‫ﺟﻮر ﺁن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻮب ﺧﻮﻧﻴﻨﯽ ﮐﻪ از ﺷﻮرش هﺎﯼ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ‪ ١١‬و ‪ ١٢‬هﺠﺮﯼ‬

‫ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﮐﻪ از ﻗﻴﺎم هﺎﯼ ﺧﻮد ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ از‬
‫ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺎ اﻣﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ زﻣﻴﻨﻪ اﻳﻦ ﻧﺎاﻣﻴﺪﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﻗﺎدر ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺟﺒﺎراﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﻧﺎﺁراﻣﯽ هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﭘﺲ از ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ اﻳﻦ ﺷﻮرش هﺎ‪ ،‬ﺑﺎز‬
‫هﻢ در اﻳﻨﺠﺎ و ﺁﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ذات ﺟﺎﺑﺮاﻧﻪ و زورﮔﻮﻳﺎﻧﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰﯼ و‬
‫اﺟﺤﺎﻓﺎت ﻣﺎﻣﻮران دوﻟﺘﯽ‪ ،‬ﺷﻮرش هﺎ و ﻗﻴﺎم هﺎﺋﯽ درﮔﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ ﺷﻮرش هﺎ‪ ،‬ﺷﻮرش ﻣﺮدم ﺑﻨﯽ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ در رﻳﺎض ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺛﺮ زورﮔﻮﺋﯽ و اﺟﺤﺎف ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازﻩ ﻋﺎﻣﻞ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ‬
‫ﺣَﻀﺮَﻣﻮت "زﻳﺎد ﺑﻦ َﻟﺒﻴﺪ ﺑﻴﺎﺿﯽ" در ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﻣﺎﻟﻴﺎت زﮐﺎت در ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻨﯽ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﻗﻴﺎم ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و از دادن ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺧﻮدارﯼ ﻣﯽ ورزﻧﺪ‪،‬‬
 ‫‪٣٣٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﮔﺮوهﯽ از ﻣﺮدم ﺳﮑﺎﺳﮏ‪ ،‬ﺳﮑﻮن و ﺣَﻀﺮَﻣﻮت ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ از روﯼ ﺁورﯼ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﻧﮕﺮان ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺁﻧﮑﻪ‬

‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ زن و ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد از روﯼ ﻧﺎﭼﺎرﯼ‬
‫در ﺻﺤﺮا و ﺑﺪور ﺁﺗﺶ هﺎﯼ ﺧﻮد ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬هﺮ ﭼﻪ از ﺁﻧﻬﺎ را‬
‫ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ و زن و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را ﺑﻪ اﺳﺎرت ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ هﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ زﻳﺎد هﻤﺮاﻩ اﺳﺮا از ﻣﻴﺎن اردوﮔﺎﻩ اﺷﻌﺖ )ﺳﺎﻻر ﺑﻨﯽ ﮐِﻨﺪﻩ( و "ﺑﻨﯽ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ‬
‫ﻣﻌﺎوﻳﻪ" ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺘﻐﺎﺛﻪ زﻧﺎن ﺑﻨﯽ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﮐﻪ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻴﺰدﻩ اﻧﺪ‪" :‬اﯼ اﺷﻌﺖ‬
‫! اﯼ اﺷﻌﺖ ! ﺧﺎﻟﻪ هﺎﻳﺖ را ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻪ هﺎﻳﺖ را ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ ".‬ﺑﻪ هﻴﺠﺎن ﺁﻣﺪﻩ‬
‫زﻧﺎن را ﻧﺠﺎت ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺷﻌﺖ ﻧﺎﭼﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﻣﺮدم ﺑﻨﯽ ﮐِﻨﺪﻩ‪،‬‬
‫ﺑﻨﯽ ﺣﺎرث‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﻋﻤﺮو‪ ،‬و ﮔﺮوﻩ هﺎﻳﯽ از ﻣﺮدم ﺳﮑﺎﺳﮏ و ﻗﺒﺎﻳﻞ اﻃﺮاف ﻗﻴﺎم‬
‫ﺠﻴﺮ∗ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﺁﻧﺠﺎ را‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﻴﺎم ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن دوﺑﺎرﻩ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺧﻮرﻧﺪ و اﻳﻨﺒﺎر ﺑﻪ ُﻧ َ‬
‫ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺧﻮد را در ﻗﻠﻌﻪ ﻣﺤﺼﻮر ﮐﺮدﻩ ﺑﺪﻓﺎع ﻣﻴﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﮑﺮﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮ و زﻳﺎد از ﺳﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ َ‬
‫ﻃﺮف ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬هﻤﻪ راهﻬﺎ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ راﻩ ﺁذوﻗﻪ را ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻤﻮدﻩ "ﻣﺮدم دهﮑﺪﻩ هﺎﯼ ﺑﻨﯽ هﻨﺪ را ﺗﺎ ﺑﺮهﻮت" ﻣﯽ‬
‫ﮐﺸﻨﺪ‪ ،‬و ﮔﺮوهﯽ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ "ﻣﺮدم ﻣﺨﺎ و ﻃﻮاﻳﻒ دﻳﮕﺮ را"‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ‪ .‬ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﮐﻪ در ﺣﺼﺎر ﺑﻮدﻧﺪ از اﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺧﺒﺮدار ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﺮگ از اﻳﻦ وﺿﻊ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺎﻧﯽ هﺎ را ﺑﺘﺮاﺷﻴﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺨﺪاوﻧﺪ واﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻳﺪ و‬
‫‪٦٧‬‬
‫او ﻧﻌﻤﺘﺘﺎن دادﻩ و ﻗﺮﻳﻦ ﻧﻌﻤﺖ اوﻳﻴﺪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﺘﻤﮕﺮان ﻧﺼﺮﺗﺘﺎن دهﺪ‪".‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﺷﻮرﺷﯽ ﭘﻴﺸﺎﻧﯽ هﺎﯼ ﺧﻮد را ﻣﯽ ﺗﺮاﺷﻨﺪ و ﭘﻴﻤﺎن‬

‫ﻧﻬﺎدﻩ ﺗﻌﻬﺪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ از ﻋﺮﺻﻪ ﻧﮕﺮﻳﺰﻧﺪ و ﺗﺎ ﭘﺎﯼ ﺟﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬روز ﺑﻌﺪ‬

‫∗ ﻣﺤﻠﯽ در ﺣَﻀﺮَﻣﻮت‬
 ‫‪٣۴٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫از ﺣﺼﺎر ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ ﺷﺮارت ﺁﻏﺎز‬
‫ﺠﻴﺮ‬
‫ﺠﻴﺮ ﺟﻨﮕﯽ ﺳﺨﺖ ﺷﺪ و در راﻩ هﺎﯼ ُﻧ َ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬در اﻃﺮاف ُﻧ َ‬
‫ﮐﺸﺘﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺪ‪ ".‬وﻟﯽ اﺷﻌﺖ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﮐﻪ در ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ هﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ اﺷﻌﺖ ﮐﻪ در اﺛﺮ رﺳﻴﺪن ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﮐﻤﮑﯽ‬
‫ﺑﯽ وﻗﻔﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻣﻴﺪ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ زدﻩ ﺑﺎ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺿﻤﺎﻧﺖ ﺑﺮاﯼ ﺟﺎن ﺧﻮد و اﻗﻮاﻣﺶ‪ ،‬درهﺎﯼ ﻗﻠﻌﻪ را ﺑﺮوﯼ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ‬
‫ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎز ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮ اﺳﺤﺎق ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"وﻗﺘﯽ در ﮔﺸﻮدﻩ ﺷﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ درون ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و هﺮ ﭼﻪ ﻣﺮد ﺟﻨﮕﯽ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬هﻤﻪ را‬
‫دﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﮔﺮدن زدﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﺠﻴﺮ و ﺧﻨﺪق ﻳﮑﻬﺰار زن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺁﻣﺪ و ﺑﺮ ﻏﻨﻴﻤﺖ و اﺳﻴﺮان ﻧﮕﻬﺒﺎن‬
‫‪٦٨‬‬
‫ﮔﻤﺎﺷﻨﺘﺪ و ﮐﺜﻴﺮ ﺑﻦ ﺻﻠﺖ ﻧﻴﺮ از ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ ﺑﻮد‪".‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻨﺎﻳﺎت و ﺳﺮﮐﻮب هﺎﺋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫هﻤﻪ اوﻟﻴﻦ دوﻟﺖ هﺎﯼ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺮدم ﻋﺮب ﺑﺮ ﭘﺎ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﻻﻳﻞ و ﺷﻮاهﺪ ﺑﺮوﺷﻨﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم هﻴﭽﮕﺎﻩ‪ ،‬و هﺮﮔﺰ‪،‬‬
‫ﻣﺬهﺒﯽ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ از روﯼ ﻣﻴﻞ و رﻏﺒﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺬهﺐ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻗﺮار‬
‫ﺑﻮد اوﻟﻴﻦ دوﻟﺖ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻏﺮﺑﯽ و ﻣﺮﮐﺰﯼ را ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ﻗﺪرت ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻣﻮرد ﮐﻴﻨﻪ و ﻧﻔﺮت اﻋﺮاب ﺑﻮد وﺗﻨﻬﺎ ﺑﻴﺎرﯼ ﺷﻤﺸﻴﺮ‬
‫و ﺳﺮﮐﻮب هﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺮدم ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺮدم ﺣَﻀﺮَﻣﻮت‪ ،‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ و‬
‫ﻋﺎﻣﻼن ﺧﻮن ﺁﺷﺎم ﺁن ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﺳﺮﮐﻮب ﮐﻨﻨﺪﻩ‬
‫ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﺑﻨﯽ ﮐِﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﺑﺰودﯼ‪ ،‬وﻗﺘﯽ دو زن ﺁوازﻩ ﺧﻮان ﻓﺮارﯼ ﺑﻪ ﭼﻨﮕﺶ ﻣﯽ‬
‫اﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺁﻧﻬﺎ را ﮐﻪ در ﺁوازهﺎﯼ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ را هﺠﻮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺑﻴﺮﺣﻤﯽ‬
‫دﺳﺖ او را ﻣﯽ ﺑﺮد و دﻧﺪان هﺎﯼ ﭘﻴﺸﻴﻦ او را ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﻣﻴﮕﺮدد ﺑﺮاﯼ ﺁﻣﻮزش او ﺑﻪ اﺟﺮاﯼ ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﺎزات ﺑﺎﻻﺗﺮﯼ را‬
 ‫‪٣۴١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﺮاﯼ زن ﺑﯽ ﻧﻮا ﻃﻠﺐ ﻣﻴﮑﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن اﻋﻀﺎﯼ ﺑﺪن وﻳﮋﻩ‬
‫ﻣﺠﺎزات ﻗﺼﺎص اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮن او را ﻣﻴﺮﻳﺨﺘﯽ "ﭼﻮن ﺣﺪ اهﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮان‬
‫‪٦٩‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺪود دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴﺖ و هﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﻨﺪ ﻣﺮﺗﺪ اﺳﺖ‪".‬‬

‫در ﺿﻤﻦ در هﻤﻴﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﺳﺎل ﻳﺎزدهﻢ هﺠﺮت‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ در هﻤﻪ اﻳﺎم ﺧﻼﻓﺖ‬
‫ﺧﻮد اﻣﺮ ﻗﻀﺎوت را ﺑﻌﻬﺪﻩ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﺘﺤﺪ ﺧﻮن ﺁﺷﺎم ﺧﻮد‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻣﺤﻮل ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ُ‬

‫اﺣﺘﺮاز از ﺷﺮﻛﺖ در ﺟﻨﮓ ﻫﺎ‬

‫و ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﺑﻮروﻛﺮاﺳﻲ دوﻟﺘﻲ‬

‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﮐﺎر ﻳﻤﺎﻣﻪ را ﺗﻤﺎم ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﺤﺮم ﺳﺎل دوازدهﻢ‬
‫ﺑﺎو دﺳﺘﻮر ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻋﺮاق را ﮐﻪ ﺟﺰو اﻳﺮان و اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ ﺑﻪ ﻋﻴﺎض ﺑﻦ ﻏﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﺣﺠﺎز و ﻧﺒﺎج ﺑﻮد ﻧﻴﺰ دﺳﺘﻮر‬
‫ﺣﺮﮐﺖ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ در ﻣﺤﻞ ﻣﺬﮐﻮر را ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮﻳﺪ و هﺮ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻞ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺁزاد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎزﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﮑﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻳﻦ دﺳﺘﻮر را اﺑﻮﺑﮑﺮ از روﯼ ﺁزادﯼ ﻃﻠﺒﯽ و‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﻗﺒﻠﯽ اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ در اﻣﺮ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻮدن ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬او ﮐﻪ‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻨﺒﺎر ﺑﺎ ﺣﺮﻳﻔﯽ ﻗﻮﯼ ﻃﺮف اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺼﺪ دارد ﺗﺎ ﺑﺎ اﻋﺰام ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫ﻣﺼﺼﻢ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺷﺎﻧﺲ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺧﻮد را ﺑﺎﻻ ﺑﺮد‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺷﺪن ﺟﻨﮓ ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"هﻤﻪ ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ و اﻃﺮاف ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و اﻃﺮاﻓﺸﺎن ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪ و از اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﻌﻘﺎع‬
‫ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺗﻤﻴﻤﯽ را ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﺑﺪو ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﮑﻤﮏ ﮐﺴﯽ ﻣﻴﺮوﯼ ﮐﻪ ﺳﭙﺎهﺶ از دو رو‬
‫‪٧٠‬‬
‫ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪".‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺒﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان از ﺁن ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﻣﺪﻳﻨﻪ و‬
 ‫‪٣۴٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻃﺮاف ﺁن‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﻧﺼﺎر و ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن واﻗﻌﯽ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ‬
‫ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬هﻴﭽﮕﺎﻩ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺮوﻳﺞ اﺳﻼم و ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﺁن ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﻣﻴﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺼﺎر‪ ،‬در اﺑﺘﺪا ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﺻﻠﺢ و ﺁراﻣﺶ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻣﺤﻤﺪ راﻩ‬
‫اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ هﻤﻴﻨﮑﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻋﺪﻩ اﯼ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ -‬ﮐﻪ ﻣﺎ اﻳﻨﺮا در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر و اﮐﺮاﻩ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در ﺁن و‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻘﻴﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻏﺎرت و ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺁن ﺟﻨﮓ‬
‫و ﺟﻨﮓ هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ‪ ،‬در اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻏﺎرت ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا در‬
‫ﺁﻧﺰﻣﺎن هﻨﻮز ﻏﺎرت و ﻏﻨﻴﻤﺘﯽ در ﮐﺎر ﻧﺒﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از ﭼﺸﻴﺪن ﻃﻌﻢ‬
‫ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﭘﺲ از ﻳﮏ دورﻩ ﻓﻘﺮ و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ‬
‫ﻗﺒﻮل هﻢ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﮐﺴﺐ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﮕﻴﺰﻩ ﺷﺎن در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ و‬
‫ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻨﮓ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻧﻤﻴﺪادﻩ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﯽ از ﺁﻧﺮا در ﺑﺮ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻋﻮا و ﮐﺸﻤﮑﺶ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ هﻮازن را ﮐﻪ در ﺁن ﺣﺘﯽ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﮑﻨﺎرﯼ راﻧﺪﻩ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺎرﻩ ﺷﺪﻩ ﻟﺒﺎﺳﺶ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ دﻳﺪﻳﻢ‪ .‬اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﻳﮏ دﻟﻴﻞ‬
‫ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻣﺰﺑﻮر اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺁن اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن واﻗﻌﯽ‪ ،‬از ﭘﯽ ﻏﺎرت ﮔﺮﯼ هﺎ و ﺁدﻣﮑﺸﯽ هﺎﯼ ﻣﮑﺮر‪ ،‬ﺑﻘﺪر‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﺛﺮوت ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﮐﺮاﻩ ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻳﻠﯽ ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﻳﺮان ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺠﺎﯼ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺮگ را ﺑﻬﻤﺮاﻩ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯽ ﺷﮏ‪ ،‬اﮔﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ اﺳﻼم و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﭘﺲ از ﺷﻬﺎدت‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬دﻟﻴﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺁﻧﻬﻢ ﺑﻄﻮر دﺳﺘﻪ‬
‫ﺟﻤﻌﯽ ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ در ﻣﺘﻮن ﻣﻮرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ و از ﻗﻮل ﺁﻧﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﯽ‬
 ‫‪٣۴٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺧﻮاﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻧﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺷﻬﺎدت و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺘﯽ در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻓﺎﮐﺖ هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺁن از ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﻳﺮان ﺳﺮ ﺑﺎز زدﻩ ﺧﻮد را ﮐﻨﺎر ﻣﻴﮑﺸﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ اﺑﺮاز‬
‫ﻋﻼﻗﻪ هﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت اﮔﺮ درﺳﺖ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﺗﻈﺎهﺮ ﺧﻮ ِد ﺁﻧﺎن و اﻏﺮاق‬
‫ﮔﻮﻳﯽ ﻣﻮرﺧﻴﻦ و راوﻳﺎن اﺳﻼﻣﯽ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬اﮔﺮ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻨﮓ هﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ‬
‫در ﺟﻨﮓ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻳﺎرﯼ و ﻗﺮاد داﺷﺘﻦ ﺧﺪا در ﮐﻨﺎر ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺑﺎز‬
‫ﻣﻮرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮ ﺁن ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻣﻴﻮرزﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎز ﭼﺮا ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ از ﺟﻨﮓ ﺑﺎ‬
‫اﻳﺮان وﺣﺸﺖ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬واﻗﻌﺎ ﻃﺎﻟﺐ ﺷﻬﺎدت و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻪ ﻳﺎرﯼ ﺧﺪا و‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ در ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﻬﻮراﻧﻪ ﻣﯽ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ و ﭘﻴﺮوز‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻨﺼﻮرت‪ ،‬دﻟﻴﻠﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ از ﺷﺮﮐﺖ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ اﻣﺘﻨﺎع‬
‫ورزﻧﺪ‪ .‬ﺟﺰ ﺁﻧﮑﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺘﯽ‬
‫ﮐﺴﺐ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ‪ ،‬ﺳﺮﺷﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺑﺎد دهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ اﻳﻨﺮا در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر و ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ ﺑﻪ ﺗﺒﻮﮎ هﻢ دﻳﺪﻳﻢ‪ .‬در ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ‬
‫از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺎدﯼ و زﻣﻴﻨﯽ اﻣﮑﺎن ﭘﻴﺮوزﯼ و ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﺁوردن ﻏﻨﻴﻤﺖ را ﻧﻤﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﻣﺘﻨﺎع ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ در ﺟﻨﮓ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻴﻠﯽ هﺎ هﻢ ﺗﻨﻬﺎ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر و ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺟﻮ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ راهﯽ ﺟﻨﮓ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﯼ در ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ اﺑﺪا وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ هﻤﮕﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ ﮐﻪ هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺨﺶ ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﻳﺎران و‬
‫ﭘﻴﺮوان ﻣﺤﻤﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ از روﯼ ﺟﻬﺎﻟﺖ و ﻧﺎداﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺮاﻓﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﺎرﯼ‬
‫ﺧﺪا و ﭘﻴﺮوزﯼ ﺣﺘﻤﯽ در ﺟﻨﮓ و ﺷﻬﺎدت و ﺑﻬﺸﺖ ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺘﻪ و ﺗﺤﺖ هﺮ‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻪ در ﺟﻨﮓ هﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻮدﻩ اﻧﺼﺎر و ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ‬
 ‫‪٣۴۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻏﺎرت و ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ هﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮدﻩ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﺨﻄﺮ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺛﺮوت ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﺗﻤﺎﻳﻠﯽ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﺎ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺷﺪن از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﻮددارﯼ‬
‫ﻣﯽ ورزﻳﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪا ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻋﻤﺮ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺧﻼﻓﺖ‪ ،‬در ﻧﻤﺎز‬
‫ﺟﻤﻌﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را دﻋﻮت ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺎ اﻳﺮان ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﺳﻪ روز هﻴﭽﮑﺲ ﺣﺘﯽ ﻳﺎران ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻠﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﻗﺪم ﭘﻴﺶ ﻧﻤﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬و ﺗﻨﻬﺎ وﻗﺘﯽ روز ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﭘﺲ از ﻧﻄﻖ ﻋﻤﺮ و اﺑﺮام و‬
‫ﻋ َﺒﻴﺪ ﻗﺪم ﺑﺠﻠﻮ ﮔﺬاردﻩ داوﻃﻠﺐ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫اﺻﺮارهﺎﯼ وﯼ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬اﺑﯽ ُ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺗﺎزﻩ ﺑﻘﻴﻪ ﮐﻪ ﺑﻴﺶ ار هﺰار ﻧﻔﺮ هﻢ ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮ ﺧﺤﺎﻟﺖ او ﮐﻪ ﻓﺮدﯼ‬
‫ﺗﺎزﻩ ﮐﺎر و ﻧﻮﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ داوﻃﻠﺐ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪،‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻋﻤﺮ او را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﺮﻣﻴﮕﺰﻳﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ دﻳﮕﺮان ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﭼﺮا ﻳﮏ ﻧﻮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﺎزﻩ ﮐﺎر را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﺮ ﮔﺰﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"اى ﻳﺎران ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را دﻋﻮت ﻣﻴﻜﻨﻢ و ﺳﺴﺘﻰ ﻣﻰ آﻨﻴﺪ و دﻳﮕﺮان ﻣﻰ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻰ ﺳﺴﺘﻰ‬
‫‪٧١‬‬
‫آﺮدﻳﺪ دﻳﮕﺮان از ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺗﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ داوﻃﻠﺐ را ﺳﺎﻻر ﺷﻤﺎ ﻣﻴﻜﻨﻢ‪".‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﺑﯽ ﺷﮏ ﻓﺎﮐﺖ هﺎ و واﻗﻌﻴﺎت ﻣﺴﻠﻤﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺁﻧﻬﺎ را‬
‫ﺑﺴﺎدﮔﯽ اﻧﮑﺎر ﻧﻤﻮدﻩ ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻓﺎﮐﺖ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﻮب در ﺁﻧﻬﺎ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮوﺷﻨﯽ از ﭘﺲ ﭘﺮدﻩ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺤﺮﻳﻔﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻃﯽ ﻗﺮون ﻣﺘﻤﺎدﯼ ﺑﺮ ﺗﻦ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺤﺮﻳﻔﺎت در ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬اﻳﻦ هﺪف را‬
‫دﻧﺒﺎل ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻤﺎ ﺑﺒﺎوراﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺣﮑﺎم و ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺧﻼﻗﯽ و‬
‫راهﮕﺸﺎﺋﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﻳﻖ روﻳﺎورﯼ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻣﻨﺪاﻧﻪ اﻋﺮاب‬
‫ﺑﺂن ﺑﺮ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﭼﻴﺮﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‪ ،‬هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دادﻳﻢ‪ ،‬اوﻻ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و اﺣﮑﺎم اﺳﻼم هﻴﭻ ﮐﺪام‬
 ‫‪٣۴۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺗﺎرﮔﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻗﺒﻼ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و از اﻳﻨﺮو اﺳﺎﺳﺎ ﭼﻴﺰ ﺟﺪﻳﺪﯼ‬
‫ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﺪ راهﮕﺸﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻗﺒﻮل اﺳﻼم و اﺗﻮرﻳﺘﻪ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﺑﻬﻴﭽﻮﺟﻪ از ﻃﺮف ﻣﺮدم ﻋﺮب ﺷﮑﻞ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺻﺮﻓﺎ از ﻃﺮﻳﻖ زور و‬
‫ﮐﺸﺘﺎر و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎﯼ وﺣﺸﺘﻨﺎﮎ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪﻩ و از اﻳﻨﺮو‪ ،‬راهﮕﺸﺎﯼ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﺟﺒﺎرﺗﺮﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﯽ و رواج ﭘﻠﻴﺪ ﺗﺮﻳﻦ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺿﺪ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ ﻋﺮب و ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ ﺁن ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻬﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن واﻗﻌﯽ و ﮐﺎرﮐﺸﺘﻪ ﺗﺮ‪ ،‬ﺑﺠﺎﯼ ﺷﺮﮐﺖ در‬
‫ﺟﻨﮓ هﺎ و ﮐﺴﺐ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻴﺪادﻧﺪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺎﻧﺪﻩ و از ﺛﺮوت هﺎﯼ‬
‫ﯼ ﺗﺎزﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ و ﻓﻘﻴﺮ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ در‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪۀ ﺧﻮد ﻟﺬت ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺪو ِ‬
‫اﺷﺘﻴﺎق ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻨﮓ و ﻓﺮاهﻢ ﺁوردن دﺳﺖ ﻣﺎﻳﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ زﻧﺪﮔﯽ راﺣﺖ ﺗﺮﯼ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﻣﺪﻳﻨﻪ از‬
‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﺣﺘﺮاز ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ و ﻣﺘﺤﺪﻳﻨﺶ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ هﻤﻴﻦ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫ﺗﺎزﻩ ﻧﻔﺲ و ﻣﺸﺘﺎق ﺟﻨﮓ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻣﺮزهﺎﯼ اﻳﺮان ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﺑﺎ هﺮﻣﺰ ﻣﻴﺮود‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"و ﭼﻮن ﻧﺎﻣﻪ ﺳﺎﻻرﯼ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ رﺳﻴﺪ‪ ...‬ﻗﺒﺎﻳﻠﯽ را ﮐﻪ ﻣﻴﺎن وﯼ وﻋﺮاق ﺑﻮدﻧﺪ ﺟﻤﻊ ﺁورد‪،‬‬
‫ﻀﺮ ﻓﺮاهﻢ ﺁﻣﺪ‪ .‬دو هﺰار ﮐﺲ ﻧﻴﺰ ﺧﻮد وﯼ هﻤﺮاﻩ داﺷﺖ و ﺑﺎ دﻩ‬
‫هﺸﺖ هﺰار ﮐﺲ از رﺑﻴﻌﻪ و ُﻣ َ‬
‫هﺰار ﮐﺲ ﺑﻪ هﺸﺖ هﺰار ﺳﭙﺎﻩ اﻣﻴﺮان ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺜﻨﯽ و ﻣﺬﻋﻮر و ﺳﻠﻤﯽ و ﺣﺮﻣﻠﻪ ﭘﻴﻮﺳﺖ و‬
‫‪٧٢‬‬
‫ﺑﺎ هﻴﺠﺪﻩ هﺰار ﮐﺲ ﺑﺎ هﺮﻣﺰ روﺑﺮو ﺷﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻪ در هﺮ ﻧﻈﺎم ﻏﺎرﺗﮕﺮ دﻳﮕﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ‬
‫اﻓﺘﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻳﺎران و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺪﻳﻤﯽ و اوﻟﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﺳﺎﻳﻪ ﺛﺮوﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﺁوردﻩ اﻧﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪﻩ در ﺟﺎﯼ راﺣﺖ ﺧﻮد در ﻣﻘﺎﻣﺎﺗﯽ ﭼﻮن اﻣﻴﺮ و ﺣﺎﮐﻢ و‬
‫ﻣﺸﺎور و ﻗﺎﺿﯽ و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﺎﮐﻦ دوﻟﺘﯽ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺧﻮد را از ﺟﻨﮓ ﺑﮑﻨﺎر ﻣﯽ‬
‫ﮐﺸﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮوﻩ ﺗﺎزﻩ رﺳﻴﺪﮔﺎن‪ ،‬در ﻋﻄﺶ ﻏﺎرت و ﺛﺮوت‪ ،‬ﻧﻴﺮوﯼ اﺻﻠﯽ و ﺟﻨﮕﻨﺪﻩ‬
‫ارﺗﺶ اﺳﻼم را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣۴۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻳﺎران اوﻟﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻗﺪﻳﻢ و‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﺁﻣﻴﺰ ﺧﻮد در ﻣﻴﺪان هﺎﯼ ﺟﻨﮓ را ﺗﺮﮎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﺎزﻩ ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
‫ﺷﺪﻩ و رو ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻮروﮐﺮاﺳﯽ دوﻟﺘﯽ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺁﻧﺮا ﺷﮑﻞ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮدﻩ ﺗﺎزﻩ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ و ﺗﺸﻨﻪ ﺛﺮوت و ﻗﺪرت‪ ،‬ﺟﺎﯼ ﺁﻧﺮا در ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ هﺎ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻋﺮﻳﺾ و ﻃﻮﻳﻞ ﺑﻮروﮐﺮاﺳﯽ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻤﻮازات ﻓﺘﺢ و‬
‫ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺧﻮد در ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط و ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﺪن ﺛﺮوت هﺎﯼ ﻏﺎرﺗﯽ ﺑﺴﻮﯼ ﺁن ﺑﺘﺪرﻳﺞ‬
‫ﮔﺴﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ وﺳﻴﻌﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ‪ ،‬ﺳﺮداران ﺟﻼد‪ ،‬ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎر و ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﻧﻴﺰ هﻤﭽﻮن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ‬
‫ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﺟﻨﮓ هﺎﯼ ﻣﺪاوم ﮐﺎرﮐﺸﺘﻪ و ﺁﺑﺪﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ارﺗﺶ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ هﺎﯼ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ و ﺻﻌﺐ ﺗﺮ رهﺒﺮﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزي‬
‫اﻳﺮان‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻳﮑﯽ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ دﻳﮕﺮ در اﺑﻠﻪ در‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺣﻴﺮﻩ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻤﻮدﻩ ﭘﺲ از ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﮐﺮدن اردوﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﭘﺎرﺳﻴﺎن در ﺁﻧﺠﺎ‪،‬‬
‫"در ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن و ﻗﺮارﮔﺎﻩ ﻗﻮﺗﺸﺎن ﻣﺪاﻳﻦ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﻧﺪ‪ ".‬ﺣﻴﺮﻩ در ﺷﻤﺎل‬
‫ﺷﺮﻗﯽ و اوﻟﻴﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﺮزﯼ ﻋﺮاق در ﻧﺰدﻳﮑﯽ اﻧﺘﻬﺎﯼ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﻗﺮار‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮاﯼ هﺮﻣﺰ ﮐﻪ ﻣﺮزدار اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻮدﻩ از ﭘﻴﺶ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫"اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﺳﻼم ﺑﻴﺎر ﺗﺎ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻤﺎﻧﯽ ﻳﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮ و ﺟﺰﻳﻪ ﺑﺪﻩ و ﮔﺮ ﻧﻪ ﺟﺰ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﮐﺴﯽ را ﻣﻼﻣﺖ‬
‫ﻣﮑﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﻮﻣﯽ ﺳﻮﯼ ﺗﻮ ﺁﻣﺪﻩ ام ﮐﻪ ﻣﺮگ را ﭼﻨﺎن دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ زﻧﺪﮔﯽ را دوﺳﺖ‬
‫‪٧٣‬‬
‫دارﻳﺪ‪".‬‬
‫هﺮﻣﺰ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ اﺑﺘﺪا ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﻔﻴﺮ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﮐﺎﻇﻤﻪ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ و‬
‫در ﺁﻧﺠﺎ دو ﻃﺮف درﮔﻴﺮ ﺟﻨﮕﯽ ﺳﺨﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪،‬‬
‫"هﺮﻣﺰ از هﻤﻪ ﺳﺎﻻران اﻳﻦ ﻣﺮز ﺑﺮاﯼ ﻋﺮﺑﺎن ﺑﺪﺗﺮ ﺑﻮد و هﻤﻪ ﻋﺮﺑﺎن از او‬
‫ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺧﺒﺚ ﺑﺪو ﻣﺜﻞ ﻣﯽ زدﻧﺪ و ﻣﻴﮕﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﺒﻴﺚ ﺗﺮ از هﺮﻣﺰ و‬
‫ﮐﺎﻓﺮﺗﺮ ازهﺮﻣﺰ"‪ .‬هﻤﻴﻨﻄﻮر‪ ،‬ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻔﺮات ﺳﭙﺎﻩ وﯼ را ﺑﺎ زﻧﺠﻴﺮ ﺑﻬﻢ ﺑﺴﺘﻪ‬
 ‫‪٣۴٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮار ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ اﻳﻦ ﺟﻨﮓ را ذات اﻟﺴﻼﺳﻞ ﻧﺎم ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺿﻤﻦ‪ ،‬هﺮﻣﺰ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺧﻮد را زودﺗﺮ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ رﺳﺎﻧﺪﻩ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺁب را در‬
‫ﺗﺼﺮف ﺧﻮد ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬وﻟﯽ ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﮐﻪ از ﺁب‬
‫ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎران ﻣﻴﺒﺎرد و ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ ﮐﻤﺒﻮد رهﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ هﺮﻣﺰ ﭘﻴﺮوز ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻏﻨﺎﺋﻢ زﻳﺎدﯼ ﻧﺼﻴﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ و ﺟﻨﮓ ﺑﻌﺪﯼ ﺳﻬﻢ هﺮ ﺳﻮار از ﻏﻨﺎﺋﻢ هﺰار‬
‫درهﻢ و ﺳﻬﻢ ﭘﻴﺎدﻩ ﻳﮏ ﺳﻮم ﺁن ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‪ ،‬ﮐﻼﻩ هﺮﻣﺰ ﮐﻪ "ﻧﻘﺮﻩ ﺟﻮاهﺮ‬
‫ﻧﺸﺎن ﺑﻮد" ﻳﮑﺼﺪ هﺰار درهﻢ ارزش داﺷﺖ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﮐﻼﻩ هﺎﯼ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ اﻋﺘﺒﺎرﯼ ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﻗﻮم ﺧﻮﻳﺶ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﮔﺮاﻧﻘﺪر ﺑﻮد‪ ،‬هﺮ ﮐﺲ ﻣﻘﺎم واﻻ داﺷﺖ ﮐﻼهﺶ ﻳﮑﺼﺪ هﺰار درم ﻣﯽ ارزﻳﺪ‬
‫‪٧٤‬‬
‫و هﺮﻣﺰ از ﺁن ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻮد‪".‬‬
‫در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻏﻨﺎﺋﻢ‪ ،‬زﻧﺠﻴﺮهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﻪ ﺁن ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ‬
‫وﺟﻮد ﻣﻴﺪاﺷﺖ ﮐﻪ هﺮ ﮐﺪام هﺰار رﻃﻞ وزن داﺷﺘﻨﺪ و ﺟﺰو اﻣﻮال ارﺳﺎﻟﯽ ﺧﻤﺲ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺧﻠﻴﻔﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ هﺮ ﮐﺪام ﺑﺎر ﻳﮏ ﺷﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻴﺎن اﻣﻮال ﺧﻤﺲ ﻳﮏ ﻓﻴﻞ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺁﻧﺮا در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫دﻳﺪن ﻣﺮدم ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻓﻴﻞ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ زﻧﺎن ﻣﻴﮕﻔﺘﻨﺪ‪" :‬راﺳﺘﯽ ﺁﻧﭽﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻣﺨﻠﻮق ﺧﺪاﺳﺖ؟ ﮐﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻓﻴﻞ ﻣﺼﻨﻮع اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺁﻧﺮا‬
‫‪٧٥‬‬
‫ﭘﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪".‬‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﮑﻪ ﺟﻨﮓ ذات اﻟﺴﻼﺳﻞ در ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬از ﺳﻮﯼ اردﺷﻴﺮ‪ ،‬ﻗﺎرن ﺑﺎ‬
‫ﺳﭙﺎهﯽ ﺑﮑﻤﮏ هﺮﻣﺰ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺳﭙﺎﻩ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﮐﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﺎ ﻗﺎرن ﻳﮑﯽ ﺷﺪﻩ در ﻣﺬار‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ اردو ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ‬
‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﻧﻴﺮوﯼ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﮐﺸﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﯽ ﻧﺸﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﺑﯽ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬در‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﺬار ‪ ٣٠٠٠٠‬ﺗﻦ از ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﺠﺰ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻏﺮق ﺷﺪﻧﺪ و اﮔﺮ ﺁب‬
 ‫‪٣۴٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﺎﻧﻊ ﻧﺒﻮد هﻤﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدﻧﺪ ﻟﺨﺖ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﻟﺨﺖ‬
‫‪٧٦‬‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪".‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺧﺎﻟﺪ در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻓﺮات در ﮐﻨﺎر دﺟﻠﻪ ﻓﺮود ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و در ﺟﻨﮓ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺎ‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن روﺑﺮو ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ رود ﻣﻌﺮوف ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﺎز هﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻧﺼﻴﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ "زن و ﻓﺮزﻧﺪ ﺟﻨﮕﺎوران و‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اﺳﺎرت ]ﻣﻴﮕﻴﺮد[‪ ،‬و ﮐﺸﺎورزان را ﮐﻪ‬
‫ﺗﻌﻬﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺮاج ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺤﺎل ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ ".‬در ﺿﻤﻦ‪ ،‬در هﻤﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻓﺘﺢ ﺷﺪﻩ ﺗﻤﺎم زﻣﻴﻦ هﺎﯼ زراﻋﺘﯽ ﺑﺠﺰ زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺮاج ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻴﺎن ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫در ﺿﻤﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﺧﻮد را ﺑﺴﻮﯼ دو ﻗﻠﻌﻪ ﻣﻘﺎوم در ﺑﺮاﺑﺮ اﻋﺮاب ﻣﯽ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﻣﺰﺑﻮر ﺗﻤﺎم ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻗﻠﻌﻪ اوﻟﯽ را ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ وادار‬
‫ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻘﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻩ اﻣﻮاﻟﺸﺎن را ﻏﺼﺐ ﻧﻤﻮدﻩ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪ‬
‫دوﻣﯽ را ﮐﻪ از ﭘﻴﺶ ﺗﺴﻠﻴﻢ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ رهﺎ ﮐﺮدﻩ زﻧﯽ را ﮐﻪ در راس‬
‫ﺁﻧﺎن ﻗﺮار داﺷﺖ ﺑﻪ زﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اردﺷﻴﺮ ﭘﺲ از اﻃﻼع از ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻗﺎرن‪" ،‬اﻧﺪرزﻏﺰ" را ﮐﻪ از ﻣﻮاﻟﻴﺪ ﺳﻮاد‬
‫و زادﻩ ﻣﺪاﻳﻦ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎﻩ "اﻧﺪرزﻏﺰ" و ﺧﺎﻟﺪ در ﻣﺤﻠﯽ‬
‫ﺑﻨﺎم وﻟﺠﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ روﺑﺮو ﺷﺪﻩ ﺟﻨﮕﯽ ﺳﺨﺖ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن در ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎ رﺳﻴﺪن‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﮐﻤﮑﯽ ﺑﺮاﯼ ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻪ هﺰﻳﻤﺖ ﻣﻴﺮوﻧﺪ و ﺑﺎ ﮐﻤﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﭘﺸﺖ‬
‫ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ هﻤﮕﯽ را ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺧﻮد اﻧﺪرزﻏﺰ ﻧﻴﺰ از‬
‫ﺗﺸﻨﮕﯽ ﺟﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻮد ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ اﮔﺮ وﻇﻴﻔﻪ ﺟﻬﺎد و دﻋﻮت ﺑﺨﺪا‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬در هﻤﻴﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﮐﻪ در ﺁن ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﮎ ﻓﺮاوان اﺳﺖ ﻣﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ و ﺁﻧﻬﺎﺋﯽ را ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ از ﻧﺪارﯼ و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ‬
‫در ﻣﯽ ﺁوردﻳﻢ‪ .‬در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﭘﺲ از ﮐﺸﺘﻦ ﻳﮑﯽ از ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن ﻟﺸﮑﺮ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﮐﻪ‬
 ‫‪٣۴٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﺎ وﯼ در ﻳﮏ ﺟﻨﮓ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ هﻤﺎوردﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺴﺪ وﯼ ﺗﮑﻴﻪ دادﻩ و‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻏﺬاﯼ او را ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪.‬‬
‫رود ﺧﻮن‬

‫ﺧﺎﻟﺪ در ﻣﺴﻴﺮ ﭘﻴﺸﺮوﯼ ﺧﻮد ﺑﻪ روﺳﺘﺎﯼ اﻟﻴﺲ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬در ﺁﻧﺠﺎ ﮔﺮوهﯽ از‬
‫ﻋﺮﺑﺎن ﻣﺴﻴﺤﯽ )ﻧﺼﺮاﻧﯽ( ﮐﻪ اﻗﻮاﻣﺸﺎن در ﺟﻨﮓ وﻟﺠﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﭘﺎرﺳﻴﺎن رﻓﺘﻪ و‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﻋﺮﺑﺎن روﺳﺘﺎﯼ ﺣﻴﺮﻩ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ و ﻣﻨﺘﻈﺮ رﺳﻴﺪن ﺳﭙﺎﻩ‬
‫ﺑﻬﻤﻦ ﺟﺎذوﻳﻪ از ﻃﺮف اردﺷﻴﺮ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن و ﺧﺎﻟﺪ ﻗﺒﻞ از‬
‫رﺳﻴﺪن ﻗﻮاﯼ ﮐﻤﮑﯽ در ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﺳﺎﮐﻨﺎن روﺳﺘﺎﯼ اﻟﻴﺲ در اﻧﺘﻈﺎر رﺳﻴﺪن ﻗﻮاﯼ‬
‫ﮐﻤﮑﯽ ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ وﻟﯽ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺑﻌﻠﺖ ﻧﺮﺳﻴﺪن ﻧﻴﺮوﯼ‬
‫ﮐﻤﮑﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺧﻮرﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺎﻟﺪ در ﺁﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﻧﺬر آﺮدﻩ ﺑﻮد آﻪ "ﺧﺪاﻳﺎ ﻧﺬر ﻣﻴﻜﻨﻢ اﮔﺮ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻢ‬
‫ﭼﻨﺪان از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻜﺸﻢ آﻪ ﺧﻮن هﺎﻳﺸﺎن را در رودﺷﺎن روان آﻨﻢ ‪ ".‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫از ﭘﻴﺮوزﯼ دﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﺎن ﺟﻨﺎﻳﺘﯽ ﻣﻴﺰﻧﺪ ﮐﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم ﺑﺎ هﻤﻪ ﺟﻨﺎﻳﺎت ﺗﮑﺎن‬
‫دهﻨﺪﻩ اﯼ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﺤﺎل در ﺁن ﺷﺪﻩ ﺑﻮ‪ ،‬ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ آﻪ ﺑﻤﻴﺎن‬
‫ﻣﺮدم رﻓﺘﻪ ﺟﺎر ﺑﺰﻧﻨﺪ "اﺳﻴﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ ،‬اﺳﻴﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ ،‬هﻴﭽﻜﺲ را ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﻜﻪ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ آﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺮدم ﺑﯽ ﮔﻨﺎﻩ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺠﺎت ﺟﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﮑﺮدﻩ ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ اﺳﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﺎﻟﺪ ﺁوردﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬او ﻧﻴﺰ آﺴﺎﻧﻰ را‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ آﻪ اﺳﺮا را ﺑﺮ ﺳﺮ رودﯼ ﮐﻪ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ اﻟﻴﺲ ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ‬
‫ﮔﺮدن ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﻳﻚ ﺷﺐ و روز ﮔﺮدن زدن اداﻣﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻓﺮدا و‬
‫ﭘﺲ ﻓﺮدا ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺮوﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻬﺮﻳﻦ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ و ﮔﺮدن هﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﻴﺰدﻧﺪ و هﻤﻴﻦ ﻗﺪر از ﺳﻪ ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ اﻟﻴﺲ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ روﻧﺪ و ﮔﺮدن هﻤﻪ را ﻣﯽ‬
‫زﻧﻨﺪ‪ .‬ﺁب رود ﭼﻨﺎن ﺧﻮن ﺁﻟﻮد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻐﻴﺮﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﺑﺮ رود ﺁﺳﻴﺎهﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
 ‫‪٣۵٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺳﻪ روز ﭘﻴﺎﭘﯽ ﺑﺎ ﺁب ﺧﻮن ﺁﻟﻮد ﻗﻮت ﺳﭙﺎﻩ را ﮐﻪ ‪ ١٨٠٠‬ﮐﺲ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺁرد‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد آﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﺰرگ ﮔﺮدن ‪ ٧٠‬هﺰار‬
‫‪٧٧‬‬
‫ﺗﻦ را ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮ رواﻳﺘﯽ دﻳﮕﺮ ﮔﺮدن ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن را ﻧﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ رود ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ روﯼ زﻣﻴﻦ‬

‫ﻣﻴﺰدﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺧﻮن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻏﻠﻈﺘﺶ ﺣﺮآﺖ ﻧﻤﻴﻜﺮد‪ ،‬ﺑﺮاى ﺁﻧﻜﻪ ﻗﺴﻢ ﺧﺎﻟﺪ را آﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد در ﺻﻮرت ﭘﻴﺮوزى از ﺧﻮن ﻣﺮدم رود روان ﺧﻮاهﺪ آﺮد ﻣﺤﻘﻖ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺁﻧﻘﺪر ﺁب ﻣﻴﺮﻳﺰﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﻮن ﭼﻮن رود روان ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ اﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻪ‬
‫‪٧٨‬‬
‫رودﺧﻮن ﻣﻌﺮوف ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ اﻣﻐﻴﺸﻴﺎ ﻣﻴﺘﺎزد‪ .‬اﻣﻐﻴﺸﻴﺎ ﺷﻬﺮﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻴﺮﻩ‪ ،‬و اﻟﻴﺲ از ﺗﻮاﺑﻊ ﺁن‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﮐﻪ از ﺟﻼدﯼ هﺎﯼ ﺧﺎﻟﺪ ﺧﺒﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از‬
‫ﺗﺮس ﻓﺮار ﮐﺮدﻩ در اﻃﺮاف ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ ﺗﺎ ﺷﻬﺮ را‬
‫ﻏﺎرت و ﺳﭙﺲ ﺁﻧﺮا و هﻤﻪ ﺗﻮاﺑﻌﺶ را وﻳﺮان ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺑﺎزار ﭘﺮ آﺎﻻى‬
‫ﺷﻬﺮ و ﺗﻮاﺑﻊ ﺁن دﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﺎن ﻏﺎرﺗﻰ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ آﻪ از ﺟﻨﮓ ذات اﻟﺴﻼﺳﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺳﻮ ﺗﺎﮐﻨﻮن اﻳﻨﻬﻤﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﻧﺼﻴﺒﺸﺎن ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ‪" ،‬ﺳﻬﻢ هﺮ ﺳﻮار ﻳﮑﻬﺰار‬
‫و ﻧﻬﺼﺪ درم ﺷﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﺎوران ﺳﺨﺖ ﮐﻮش دادﻧﺪ"‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪" :‬اﯼ ﮔﺮوﻩ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺷﻴﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺷﻴﺮ ﺟﺴﺖ و ﺑﺮ او ﭼﻴﺮﻩ‬
‫‪٧٩‬‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬زﻧﺎن از ﺁوردن ﻣﺮدﯼ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻟﺪ ﻋﺎﺟﺰﻧﺪ‪".‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ﺑﺴﻮى ﺣﻴﺮﻩ اوﻟﻴﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﺮزﯼ ﻋﺮاق رهﺴﭙﺎر ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎ ﮐﻨﻮن‪ ،‬هﻤﻪ ﺟﻨﮓ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﺧﺎﻟﺪ و ﭘﺎرﺳﻴﺎن و ﻋﺎﻣﻠﻴﻦ ﻋﺮب ﻳﺎ‬
‫ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺁﻧﺎن رخ دادﻩ ﺑﻮد در ﺧﺎرج از ﻣﺮز ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ هﺮ‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺁﻧﮑﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﺧﻮﻳﺶ از ﻣﺮزهﺎﯼ ﺧﻮد دﻓﺎع‬
‫ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬در ﺁﻧﺴﻮﯼ ﻣﺮزهﺎ ﻧﻴﺰ در ﺷﻌﺎع وﺳﻴﻌﯽ اﻗﻮام ﺳﺎﮐﻦ و اﮐﺜﺮا ﺑﺪوﯼ را‬
‫ﻧﻴﺰ زﻳﺮ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﺳﭙﺮﯼ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻬﺎﺟﻢ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
 ‫‪٣۵١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاﯼ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﺮزهﺎﯼ ﻋﺮاق ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮدﻧﺪ از‬
‫اﻳﻦ ﺳﭙﺮ دﻓﺎﻋﯽ ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻮدﻩ از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺟﻨﮓ هﺎ از ﺁن ﺑﮕﺬرﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻨﻤﻮﻗﻊ‪ ،‬ﺁزادﺑﻪ ﮐﻪ ﻣﺮزﺑﺎن ﺣﻴﺮﻩ ﺑﻮدﻩ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺁﻣﺎدﻩ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ و در ﺑﻴﺮون ﺣﻴﺮﻩ اردو ﻣﻴﺰﻧﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ ﭘﺴﺮش را ﺑﺮاﯼ ﺑﺴﺘﻦ ﻓﺮات‬
‫رواﻧﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﮑﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﺸﺘﯽ هﺎﯼ ﺧﺎﻟﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان و ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺧﻮد‬
‫را ﺑﺮ ﺁن ﺳﻮار ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ ﮔﻞ ﻧﺸﺴﺘﻪ و از ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎزﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻞ‬
‫ﺑﺴﺘﻦ ﻓﺮات ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻩ ﺁب را ﺑﺮ ﺁن ﺳﻮار ﻧﻤﻮدﻩ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﻮد را ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺎﻟﺪ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﻴﺮﻩ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺁزادﺑﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻣﺮگ اردﺷﻴﺮ و ﭘﺴﺮش‪ ،‬ﺣﻴﺮﻩ‬
‫را رهﺎ ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺮود‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﭼﻬﺎر ﻗﺼﺮ "اﺑﻴﺾ"‪" ،‬ﻋﺪﺳﻴﻴﻦ"‪" ،‬ﺑﻨﯽ‬
‫ﻣﺎزن"‪ ،‬و "اﺑﻦ ﺑﻘﻴﻠﻪ" را ﮐﻪ ﺳﺮان ﺣﻴﺮﻩ و اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺸﺎن در ﺁن ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻬﺎر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻳﮑﺮوز ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻴﺪهﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﺟﺰﻳﻪ ﻳﺎ ﺟﻨﮓ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﻋﺎﺟﺰ از ﺗﺼﺮف ﻗﺼﺮهﺎ و ﻗﻠﻌﻪ هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﻣﺮدم و‬
‫دﻳﺮهﺎ ﮐﻪ ﺑﻴﺮون ﻗﺼﺮهﺎ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻩ و ﻣﺮدم ﺑﯽ دﻓﺎع را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻗﺼﺮهﺎ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض ﻣﺮدم و ﮐﺸﻴﺸﺎن و راهﺒﺎن‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ ﻣﻴﺂورﻧﺪ "ﮐﻪ اﯼ ﻣﺮدم ﻗﺼﺮهﺎ ﺷﻤﺎ ﺳﺒﺐ ﮐﺸﺘﻦ ﻣﺎﻳﻴﺪ" ﻧﺎﭼﺎر ﻣﺘﻘﺎﺿﯽ‬
‫ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﺸﺎن ﻧﺰد ﺧﺎﻟﺪ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﻣﺮدم‬
‫هﺮ ﻗﺼﺮ ﺑﯽ ﺣﻀﻮر دﻳﮕﺮان ﺧﻠﻮت ﻣﻴﮑﻨﺪ و از ﺁﻧﺎن ﻣﻴﭙﺮﺳﺪ‪" :‬ﺷﻤﺎ ﭼﻴﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﻋﺮﺑﻴﺪ ﭼﺮا ﺑﺎ ﻋﺮﺑﺎن دﺷﻤﻨﯽ دارﻳﺪ و اﮔﺮ ﻋﺠﻤﻴﺪ ﭼﺮا ﺑﺎ اﻧﺼﺎف و ﻋﺪاﻟﺖ دﺷﻤﻨﯽ‬
‫دارﻳﺪ؟"‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺎﻟﺪ اﻧﺼﺎف و ﻋﺪاﻟﺖ ﺧﻮدش و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ !! ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ "ﻣﺎ ﻋﺮﺑﺎﻧﻴﻢ ﺑﻌﻀﯽ ﻋﺮﺑﺎن ﻋﺎرﺑﻪ اﻳﻢ و ﺑﻌﻀﯽ ﻋﺮﺑﺎن ﻣﺴﺘﻌﺮﺑﻪ" ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ "اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻧﻤﻴﮑﺮدﻳﺪ و از ﮐﺎر ﻣﺎ ﺑﻴﺰار‬
 ‫‪٣۵٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻧﺒﻮدﻳﺪ"‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻖ ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺰﻳﻪ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫را ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دادﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"واﯼ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﮐﻔﺮ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﮔﻤﺮاهﯽ زاﺳﺖ و از هﻤﻪ ﻋﺮﺑﺎن اﺣﻤﻘﺘﺮ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺑﻴﺎﺑﺎن رود‬
‫‪٨٠‬‬
‫و دو ﺑﻠﺪ ﺑﻪ او ﺑﺮ ﺧﻮرﻧﺪ ﻳﮑﯽ ﻋﺮب و دﻳﮕﺮﯼ ﻋﺠﻢ و ﻋﺮب را ﺑﮕﺬارد و از ﻋﺠﻢ راﻩ ﺟﻮﻳﺪ‪".‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﺎﻟﯽ ‪ ١١٩٠٠٠‬درهﻢ ﺟﺰﻳﻪ ﺑﺸﺮط اﻳﻨﮑﻪ ﭘﻴﻤﺎن ﻧﺸﮑﻨﻨﺪ و‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺁﻧﻬﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ هﻢ ﻋﻘﺪ ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﯽ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ اﺑﻮﺑﮑﺮﺁﻧﺎن دوﺑﺎرﻩ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻃﻐﻴﺎن ﻧﻬﺎدﻩ ﻗﺮاردادهﺎ را زﻳﺮ‬

‫ﭘﺎ ﻣﻴﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دوﺑﺎرﻩ ﺑﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭼﻴﺮﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ دوﺑﺎرﻩ زﻳﺮ ﺑﺎر‬
‫ﻗﺮاردادهﺎ رﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن )ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺜﻨﯽ( دوﺑﺎرﻩ ﻃﻐﻴﺎن ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ دوﺑﺎرﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺳﻌﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﺼﺮف ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ دوﺑﺎرﻩ‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻗﺮارداد‪ ،‬وﻟﯽ اﻳﻨﺒﺎر ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ﺳﺎﻻﻧﻪ ‪ ۴٠٠٠٠٠‬درهﻢ ﺟﺰﻳﻪ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﻃﻐﻴﺎن هﺎ ﺑﯽ ﺷﮏ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ اﻋﺮاب واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫درﺑﺎر اﻳﺮان ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻗﺪرت هﺮﮔﺰ ﺗﺼﻮر ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ اﻳﺮان را در ﻣﻐﺮ ﺧﻮد هﻢ ﺧﻄﻮر ﻧﻤﯽ دادﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺮدم ﺣﻴﺮﻩ‪ ،‬از ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻃﺮاف ﻧﻴﺰ دهﻘﺎﻧﺎن و ﻣﺮدم ﻧﺰد ﺧﺎﻟﺪ ﺁﻣﺪﻩ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺼﻮن ﻣﺎﻧﺪن از ﺣﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺧﻮد داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺰﻳﻪ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮدم "ﻗﺲ اﻟﻨﺎﻃﻒ" ﭘﺮداﺧﺖ ‪ ١٠٠٠٠‬دﻳﻨﺎر‪ ،‬و ﻣﺮدم ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﻴﻦ‬
‫ﻓﺎﻟﻴﺞ ﺗﺎ هﺮﻣﺰﮔﺮد‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺰﻳﻪ اﯼ ﻣﻌﺎدل هﺰار هﺰار دﻳﻨﺎر را ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﺿﻤﻦ در هﻤﻪ ﻗﺮاردادهﺎﯼ ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺰﻳﻪ‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﻣﻮال و‬
‫زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮐﺴﺮﯼ و زﻣﻴﻦ هﺎ و اﻣﻮال ﻓﺮارﻳﺎن و زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﺧﺎﻟﺼﻪ‬
‫)دوﻟﺘﯽ( ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و در واﻗﻊ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫در ﺿﻤﻦ ﺧﺎﻟﺪ در هﺮ ﻣﺤﻞ ﭘﺎدﮔﺎﻧﯽ از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺮدم و‬
‫ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﺟﺰﻳﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﮔﺬارد ﮐﻪ ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ ﺳﺮان روﺳﺘﺎهﺎ را ﺗﺎ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ‬
 ‫‪٣۵٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻧﺰد ﺧﻮد ﮔﺮوﮔﺎن ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﺪارﻧﺪ ‪.‬‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻨﻬﺎ هﻴﭽﻴﮏ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺷﺒﺎهﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﺮوﻳﺞ دﻳﻦ و ﻋﻘﻴﺪﻩ‬

‫درﻣﻴﺎن ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺁن ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻳﺎ دﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ دﻗﻴﻘﺎ از‬
‫ﻧﻮع ﮐﺎرهﺎﺋﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ ﻗﺪرت هﺎﯼ ﻏﺎرﺗﮕﺮ و ﺗﺠﺎوزﮐﺎر دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫رﻣﯽ هﺎ‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬و ﺑﻌﺪهﺎ ﻣﻐﻮل هﺎ و ‪ ...‬ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺑﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن و ﻣﺮدم ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪادﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ هﻤﻪ در ﺳﺎل دوازدهﻢ هﺠﺮت اﺗﻔﺎق ﻣﻴﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺎﻟﺪ ﻳﮑﺴﺎل در ﺣﻴﺮﻩ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬او ﺁﻧﺠﺎ را ﻣﻘﺮ ﺧﻮد ﮐﺮدﻩ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺮاﯼ ﻣﻄﻴﻊ‬
‫ﮐﺮدن ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ و ﺟﻨﮓ و درﻳﺎﻓﺖ ﺟﺰﻳﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺮو ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺣﻴﺮﻩ ﻣﯽ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن ﻣﺮدم ﺣﻴﺮﻩ ﻧﻴﺰ از وﺣﺸﺖ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺟﺮا ِر ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ و زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﺧﻮد را رهﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ روﺳﺘﺎهﺎ ﻓﺮار ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ و از روﯼ ﻧﺎﭼﺎرﯼ ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﻣﺰدورﯼ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﻴﺸﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻧﻴﺰ ﻳﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺰﻳﻪ ﺷﺪﻩ در ﺟﺎﯼ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻳﺎ ﺗﺮﮎ ﺑﻼد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻤﺎﻋﺖ هﺎﺋﯽ ﻧﻴﺰ در ﻗﻠﻌﻪ هﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
‫ﻧﺸﺪﻩ ﭘﻴﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎ اﻳﻨﺰﻣﺎن‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﺗﺎ دﺟﻠﻪ ﭘﻴﺸﺮوﯼ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﻮﯼ ﺁﻧﺮا‬
‫ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﺧﻮد در ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬درﮔﻴﺮ ﮐﺸﻤﮑﺶ هﺎﯼ داﺧﻠﯽ‪،‬‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎ و ﻗﺘﻞ هﺎﯼ ﭘﻴﺎﭘﯽ درﺑﺎرﯼ‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﭘﺪران ﺑﺪﺳﺖ ﭘﺴﺮان و ﭘﺴﺮان ﺑﺪﺳﺖ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺁﺷﻨﺎﻳﺎن و اﻗﻮام ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﮐﺴﺮﯼ‪ ،‬ﭘﺴﺮش ﺷﻴﺮﯼ ﺗﻤﺎم اﻗﻮام ﺧﻮد را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺴﺮﯼ ﻧﺴﺐ ﻣﻴﺒﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺒﺎدا ﻣﺪﻋﯽ ﺗﺎج و ﺗﺨﺖ وﯼ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬
‫رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﭘﺲ از او و اردﺷﻴﺮ ﭘﺴﺮش‪ ،‬ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﺮ هﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺐ ﺑﻪ ﺑﻬﺮام ﮔﻮر ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ و‬
‫‪٨١‬‬
‫ﺧﻮﻧﺸﺎن رﻳﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﮐﺲ ﻧﻤﻴﻴﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اورا ﺑﻪ ﺷﺎهﯽ ﺑﺮدارﻧﺪ و ﺑﺮ وﯼ هﻤﺴﺨﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪".‬‬

‫از ﻃﺮﻓﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮوﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا هﻨﻮز‬
 ‫‪٣۵۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺳﺮﺷﺎن ﺳﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﭘﺎرﺳﯽ در ﻋﻴﻦ‪ ،‬اﻧﺒﺎر‪ ،‬و ﻓﺮاض ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺳﭙﺎﻩ‬
‫هﺎﻳﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﭘﻴﺸﺮوﯼ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ دﺷﻤﻦ ﺑﺴﻮﯼ‬
‫ﻣﺮزهﺎﯼ ﺧﻮد‪ ،‬و ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻋﺮب هﻮادار ﺧﻮد‪ ،‬در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﻧﮕﻪ‬
‫ﻣﻴﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺮﮐﺖ دﺷﻤﻦ ﻓﺮﺿﯽ ﺑﺴﻮﯼ ﻣﺮزهﺎﯼ ﺧﻮد در ﺻﻮرت ﺷﮑﺴﺖ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻋﺮب هﻮادار ﺧﻮد را‪ ،‬ﺗﺎ ﻓﺮاهﻢ ﺁوردن ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺁن‪ ،‬ﮐﻨﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬درﮔﻴﺮﯼ هﺎﯼ ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬هﻤﮕﯽ ﺟﻨﮓ هﺎﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ و ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺰرگ ﺑﻌﺪﯼ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ از ﺁن ﺑﻴﻢ‬
‫داﺷﺖ و در ﻣﻮرد ﺁن اﺣﺘﻴﺎط ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﯽ داد و از هﻤﻴﻦ رو ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ‬
‫دﺳﺘﻮر دادﻩ ﺑﻮد "ﺗﺎ ﻧﻈﺎﻣﯽ از ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﭘﺸﺖ ﺳﺮ وﯼ هﺴﺖ در دﻳﺎر ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻧﺮود‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬در ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺮﮔﺮم ﻧﺒﺮد‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺑﺎزدارﻧﺪﻩ و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻩ و از اﻳﻨﻄﺮﻳﻖ ﻓﺮﺻﺖ ﮐﺎﻓﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﺒﺮد ﻧﻬﺎﺋﯽ در اﺧﺘﻴﺎرﺷﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺠﺎﯼ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ از اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮاﯼ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺸﻤﮑﺶ هﺎﯼ‬
‫ﺧﻮﻧﻴﻦ داﺧﻠﯽ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺘﻮﺻﻴﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻗﺒﻞ از ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻴﺸﺘ ِﺮ ﺧﻄﻮط ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬رهﺴﭙﺎر از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻦ اﻳﻦ اردوﮔﺎﻩ هﺎ و ﺳﭙﺎﻩ هﺎﯼ ﭘﺎرﺳﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻗﺒﻼ‬
‫ﻋﻴﺎض در اﻳﻨﮑﺎر‬
‫ﻋﻴﺎض را ﻣﺎﻣﻮر اﻳﻨﮑﺎر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ِ‬
‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ِ‬
‫واﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮاﯼ اﺗﻤﺎم ﮐﺎر‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﮐﻤﮑﺶ ﻣﻴﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫در اﻳﻨﺰﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻬﻤﻦ ﺟﺎذوﻳﻪ و ﺁزادﺑﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﭘﺎرﺳﻴﺎن در "ﺑﻬﺮﺳﻴﺮ"‬
‫ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺧﺎﻧﺪان ﮐﺴﺮﯼ ﺑﺘﺎزﮔﯽ ﻓﺮﺧﺰاد را ﺗﺎ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻓﺮدﯼ ﺑﺮاﯼ ﺷﺎهﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮورﯼ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺎﻟﺪ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺳﻮﯼ اﻧﺒﺎر رهﺴﭙﺎر ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺷﻴﺮزاد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻗﻮاﯼ اﻳﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﭘﺲ از‬
 ‫‪٣۵۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻧﺪﮎ ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﺑﺸﺮط ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻴﺮوهﺎﻳﺶ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮد‪ ،‬از در‬
‫ﺻﻠﺢ در ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﻧﺰد ﺑﻬﻤﻦ ﺟﺎذوﻳﻪ ﻣﻴﺮود‪.‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺴﻮﯼ ﻋﻴﻦ اﻟﺘﻤﺮ ﻣﻴﺮود‪ .‬در ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻬﺮان ﭘﺴﺮ ﺑﻬﺮام ﭼﻮﺑﻴﻦ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ‬
‫اﻳﺮاﻧﯽ ﺧﻮد‪ ،‬در ﻗﻠﻌﻪ‪ ،‬و در ﮐﻨﺎر "ﻋﻘﺔ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻋﻘﻪ" ﮐﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﻳﯽ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب‬
‫را در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻬﺮان‪ ،‬ﺑﺠﺎﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﻮد و ﻋﻘﻪ‬
‫ﻣﺸﺘﺮﮐﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻋﻘﻪ را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ و ﺑﺎو ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‬
‫ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﮐﻤﮑﺶ ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺠﺎﯼ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻋﻘﻪ وﻗﺘﯽ وﯼ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ اﺳﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻳﺮاﻧﯽ ﺧﻮد ﻗﻠﻌﻪ را رهﺎ ﮐﺮدﻩ و ﻋﻘﺐ‬
‫ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ ﺁﻣﺪﻩ هﻤﻪ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﻗﻠﻌﻪ را ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﻋﻘﻪ ﮔﺮدن زدﻩ‪ ،‬زﻧﺎن‬
‫و ﻓﺮزﻧﺪان ﺁﻧﺎن ﺑﺎﺿﺎﻓﻪ ‪ ۴٠‬ﭘﺴﺮ ﺟﻮاﻧﯽ را ﮐﻪ اﻧﺠﻴﻞ ﻣﯽ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺎرت‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
 ‫‪٣۵۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
 ‫‪٣۵٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ﻫﺎي‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻴﺰدﻫﻢ‬

‫‪ - 1‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1317‬‬

‫‪ -2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،،‬ص ‪.1316‬‬
‫‪ -3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1318‬‬
‫‪ -4‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.319‬‬
‫‪ -5‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1322‬‬
‫‪ -6‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1320‬‬
‫‪-7‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1321‬‬
‫‪-8‬هﻤﺎﻧﺠﺎ ‪.1323،‬‬
‫‪-9‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﭼﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1106‬‬
‫‪-10‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1325‬‬
‫‪ -11‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪1307‬‬
‫‪ -12‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1311‬‬
‫‪ -13‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪1313‬‬
‫‪14‬‬
‫‪-Rodinson Maxime, Muhammad,in English, p. 272.‬‬
‫‪ -15‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1273‬‬
‫‪ -16‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1274‬‬
‫‪ -17‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ 4‬ﺗﺎ‪ ،6‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.847‬‬
‫‪ -18‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.846‬‬
‫‪ -19‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪-20‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪.840-839‬‬
‫‪-21‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.842‬‬
‫‪ -22‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1327‬‬
‫‪ -23‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪-24‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1348‬‬
‫‪-25‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪.1345-1328‬‬
‫‪ -26‬دﺷﺘﻲ ﻋﻠﻲ‪ 23 ،‬ﺳﺎل‪ ،‬ص ‪.279‬‬
‫‪ -27‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1336‬‬
‫‪ 28‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 1335‬‬
‫‪ -29‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1335‬‬
‫‪ -30‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1125‬‬
‫‪ -31‬ﻃﺒﺮي‪،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1369‬‬
 ‫‪٣۵٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫‪-32‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1126‬‬

‫‪ -33‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1351‬‬
‫‪ -34‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1353‬‬
‫‪ -35‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪.1367-1365‬‬
‫‪ -36‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.13268‬‬
‫‪ -37‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ 4‬ﺗﺎ‪ ،6‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.837‬‬
‫‪ -38‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.838‬‬
‫‪ -39‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1371‬‬
‫‪ - 40‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1371‬‬
‫‪ -41‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1372‬‬
‫‪ -42‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1373‬‬
‫‪ -43‬ﻣﻘﺪدﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ 4‬ﺗﺎ‪ ،6‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪ ،‬ص ‪841‬‬
‫‪ -44‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.841‬‬
‫‪ -45‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ص ‪.1379‬‬
‫‪ -46‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ 4‬ﺗﺎ‪ ،6‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.842‬‬
‫‪ -47‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪842‬؛ ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1385‬‬
‫‪ -48‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1392‬‬
‫‪ -49‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1392‬‬
‫‪ -50‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪562‬‬
‫‪ -51‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1394‬‬
‫‪ -52‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1394‬‬
‫‪ -53‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪1401-1402‬و ‪.1405‬‬
‫‪ -54‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1400‬‬
‫‪ -55‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ 4‬ﺗﺎ‪ ،6‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.843‬‬
‫‪ -56‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.843‬‬
‫‪ -57‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1407‬‬
‫‪ -58‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1420‬‬
‫‪ -59‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ 4‬ﺗﺎ‪ ،6‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.845‬‬
‫‪ -60‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.845‬‬
‫‪ -61‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -62‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺻﺺ ‪.1434-1430‬‬
‫‪ -63‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪- . 1435-463143‬‬
‫‪ -64‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1435‬‬
‫‪ -65‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1446‬‬
‫‪-66‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1126‬‬
‫‪ -67‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪.1472‬‬
 ‫‪٣۵٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫‪ -68‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. 1474‬‬

‫‪ -69‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1478‬‬
‫‪ -70‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1483‬‬
‫‪ -71‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪،‬ص ‪.1592‬‬
‫‪-72‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪.1484-1483‬‬
‫‪ -73‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1484‬‬
‫‪- 74‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1486‬‬
‫‪ -75‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1486‬‬
‫‪ -76‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1488‬‬
‫‪- 77‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1494‬‬
‫‪ -78‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1494-1493‬‬
‫‪ -79‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪1495‬‬
‫‪ - 80‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.1498 ،‬‬
‫‪ -81‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪، .1508‬‬
 ‫‪٣۶٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫‪Blanc page‬‬
 ‫‪٣۶١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎردﻫﻢ‬

‫ﺷﻜﺴﺖ رم و ﺳﻘﻮط اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻫﺮاﻛﻠﻴﻮس‬

‫در ﺳﺎل ﺳﻴﺰدهﻢ هﺠﺮﯼ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﻣﺪد ﭘﻴﺮوزﯼ‪ ‬هﺎ و ﻏﻨﺎﺋﻤﯽ ﮐ ﻪ از ﺗﺎﺧ ﺖ و‬

‫ﺗﺎز ﺑﻪ ﻣﺮزهﺎﯼ اﻳﺮان ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﻮرﻳﻪ و ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﮐﻪ ﺟﺰو ﻗﻠﻤ ﺮو‬
‫رم ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺣﺪود ‪ ۴٨٠٠‬ﺗﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺼ ﻮرت‬
‫دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﺟﺪا از هﻢ اﻋﺰام ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ﺑﺎ وﻋﺪۀ اﻣ ﺎرت ﻓﻠﺴ ﻄﻴﻦ‪،‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح و ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ اﻣﺎرت ﺣِﻤﺺ ‪ ،‬و ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑ ﯽ‬
‫ﺳﻔﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ وﻋﺪۀ اﻣﺎرت ﺑﻠﻘﺎﯼ ﺷﺎم راهﯽ ﻣﺮزهﺎﯼ رم ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒَﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ و ﻳﺰﻳﺪ هﺮﮐﺪام در راس ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧ ﻮد‬
‫‪ ‬ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص‪ ،‬اﺑﻮ ُ‬
‫ﺑ ﺮاﯼ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ روﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮاﻩ اﻓﺘ ﺎدﻩ‪ ،‬ﺑﺘﺮﺗﻴ ﺐ در ﻋَﺮﺑ ﻪ )در ﻓﻠﺴ ﻄﻴﻦ(‪ ،‬ﺟﺎﺑﻴ ﻪ‬
‫)درﺟﻨﻮب دﻣﺸﻖ(‪ ،‬اردن و ﺑﻠﻘﺎ ﻓﺮود ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﮐﻤﮏ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و او ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ را ﺑﺎ ﻧﻪ هﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺁﻧﺎن ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﻋﮑﺮﻣﻪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ ﺷﺶ هﺰار ﻧﻔﺮﯼ ﺧﻮد ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻴﺮوﯼ ذﺧﻴﺮﻩ در ﻣﺤﻞ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫از ﺳ ﻮﯼ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬هﺮاﮐﻠﻴ ﻮس ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﮔﺮﻓﺘ ﺎرﯼ ه ﺎﻳﯽ ﮐ ﻪ در ﺑﻴ ﺰاﻧﺲ‬

‫داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺷﺎم ﻧﺒﻮدﻩ و ﺧﻮاﺳ ﺘﺎر ﺻ ﻠﺢ ﺑ ﺎ ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻨﺎ ﺑ ﺮ راﯼ ﺳ ﺮداراﻧﺶ ﻣﺼ ﻤﻢ ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﺧ ﻮد در‬
 ‫‪  ٣۶٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﮐﺮدﻩ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺗﻴﻮدورﻳﻮس ﺑﺮادر ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﻧﺒﺮد‬
‫ﻣﯽ ﻓﺮﺳ ﺘﺪ‪ .‬در ﺿ ﻤﻦ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﻣﻴﮕﻴ ﺮد ﺑ ﺮاﯼ ه ﺮ دﺳ ﺘﻪ از ﻧﻴ ﺮوﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳ ﭙﺎﻩ‬
‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪﯼ ﻓﺮاهﻢ و ﺑﺮاﯼ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺁﻧﺎن اﻋﺰام دارد‪.‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ از اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻄﻠﻊ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﺑﻪ وﺣﺸﺖ ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ دﺳﺘﻮر اﺑﻮﺑﮑﺮ‬

‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد را ﻳﮑﯽ ﮐﺮدﻩ در ﻳﺮﻣﻮﮎ ﮔﺮد هﻢ ﺁﻳﻨ ﺪ‪ .‬رﻣﻴﻬ ﺎ ه ﻢ‬
‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﺤﻞ در ﻧﻘﻄﻪ اﯼ ﺑﻨﺎم واﻗﻮﺻﻪ اردو ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ و ﮔﺮد ﺧﻮد ﺧﻨﺪﻗﯽ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳ ﻦ در ﺣ ﺎﻟﯽ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐﺸﻴﺸ ﺎن و راهﺒ ﺎن ﻣﺴ ﻴﺤﯽ ﺑ ﺎ ﮔﻔ ﺘﻦ اﻳﻨﮑ ﻪ‬

‫"ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ در ﺧﻄ ﺮ اﺳ ﺖ" ﺳ ﻌﯽ ﻣﻴﮑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎﯼ ﻣﺴ ﻴﺤﯽ را ﺑ ﺮاﯼ ﻳ ﮏ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺴﻴﺞ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ در اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر ﭼﻨ ﺪان ﻣﻮﻓ ﻖ ﻧﻤ ﯽ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ در اﻳﻦ زﻣﺎن ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﺷﺎم ﭼﻪ ﻋﺮب و ﭼﻪ ﻏﻴﺮ ﻋﺮب‬
‫ﻣﺬهﺐ ﻳﻌﻘﻮﺑﯽ داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ رﻣﻴﻬ ﺎ ﺣ ﺎﻣﯽ ﮐﻠﻴﺴ ﺎﯼ ﻣﻠﮑ ﺎﻳﯽ ﮐ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﻳﻌﻘﻮﺑﯽ هﺎ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﮐﻔﺮ و ارﺗﺪاد ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮار داﺷ ﺘﻪ‬
‫اﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻧﻔﺮت و ﺑﻴﺰارﯼ ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎﯼ ﻣ ﺮدم ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ ﺧﻮﻧﺨ ﻮار‬
‫ﺑﻴﺰاﻧﺲ و ﮐﻠﻴﺴﺎﯼ ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺁن‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻧﺎن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﺮ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ‬
‫ﻣﻬ ﺎﺟﻤﻴﻦ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن و دﻓ ﺎع از اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ ﺑ ﯽ ﺗﻔ ﺎوت ﻣ ﯽ ﻧﻤ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺣﺘ ﯽ ﮐ ﺎر‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ را در ﻓﺘﻮﺣﺎﺗﺸﺎن را ﻧﻴﺰ ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻞ‬
‫ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ‪ ٣۶‬هﺰار ﻧﻔﺮ و ﺳﭙﺎﻩ رﻣﯽ هﺎ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﻤﮑﯽ ﺑﺎهﺎن ﺑﻨﺎ ﺑ ﻪ ﻧﻘ ِ‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻ اﻏﺮاق ﺁﻣﻴﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺎﻟﻎ ﺑ ﺮ ‪ ٩٠‬و ﺑﺮواﻳﺘ ﯽ ‪ ٧٠‬ه ﺰارﺗﻦ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻟﺸ ﮑﺮ رﻣﻴﻬ ﺎ از ﺗﻤﺮﮐ ﺰ رهﺒ ﺮﯼ و اﻧﺴ ﺠﺎم ﺑﻴﺸ ﺘﺮﯼ ﺑﺮﺧ ﻮردار‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ در دﺳ ﺘﻪ ه ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ و رهﺒ ﺮﯼ ه ﺎﯼ ﺟﺪاﮔﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺸﺘﺖ و اﺧﺘﻼﻓ ﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﻦ رهﺒ ﺮان وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ‪ ،‬از اﻳ ﻦ ﻣﺰﻳ ﺖ‬
‫ﻣﺤﺮوم ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻬﻤ ﻴﻦ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺧﺎﻟ ﺪﺑﻦ وﻟﻴ ﺪ ﮐ ﻪ از ﺗﺠﺮﺑ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮﯼ در اﻣ ﺮ ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺠﺎﯼ ﺁﻧﮑﻪ هﺮ ﮐﺲ ﺑ ﺎ‬
 ‫‪  ٣۶٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﺧﻮد ﺟﺪاﮔﺎﻧ ﻪ و ﺑ ﺮاﯼ ﺧ ﻮد ﺑﺠﻨﮕ ﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘ ﺮ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ هﻤﮕ ﯽ ﻳﮑ ﯽ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﺎ ه ﻢ‬
‫ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ‪ .‬او ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ه ﺮ روز ﻳﮑ ﯽ از ﺁﻧﻬ ﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﯽ ﮐ ﻞ ﻗ ﻮا را ﺑﺪﺳ ﺖ‬
‫ﮔﻴﺮد و روز ﺑﻌﺪ ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﻪ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻣﺤ ﻮل ﺳ ﺎزد‪ .‬ﺧ ﻮد وﯼ ﻧﻴ ﺰ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫روز اول ﺧﻮد او ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﺿ ﻤﻦ‪ ،‬ﺧﺎﻟ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻧﺤ ﻮۀ ﺟﻨ ﮓ ﮐ ﺮدن رﻣﻴ ﺎن ﺁﺷ ﻨﺎ ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺁراﻳ ﺶ‬

‫ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺁراﻳﺸﯽ را ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن اﻋﺮاب ﻧﻈﻴﺮ ﺁﻧﺮا ﻧﺪﺑﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺨﻮد ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬در اﻳ ﻦ‬
‫ﺁراﻳﺶ‪ ،‬ﮐﻞ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﻪ ‪ ٣۶‬اﻟﯽ ‪ ۴٠‬دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎﻻﯼ ﺳ ﺮ ه ﺮ دﺳ ﺘﻪ‪  ،‬‬
‫ﺳﺮدﺳﺘﻪ اﯼ را ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬در ﺟﻨﺎح هﺎﯼ ﭼﭗ و راﺳﺖ و ﻗﻠﺐ ﺳﭙﺎﻩ ﻧﻴﺰ‪ ،‬در هﺮ‬
‫ﮐ ﺪام‪ ،‬دﺳ ﺘﻪ ه ﺎﯼ ﻣﺘﻌ ﺪدﯼ را ﺗﺤ ﺖ رهﺒ ﺮﯼ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﺎن ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧ ﻪ را ﻗ ﺮار دادﻩ و‬
‫هﻤ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺗﺤ ﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﯽ ﺧ ﻮد در ﻣ ﯽ ﺁورد‪ ،‬و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬و ﺑ ﺮاﯼ اوﻟ ﻴﻦ‬
‫ﺑ ﺎر‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺳ ﭙﺎﻩ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻨ ﮓ‪ ،‬ﻧﻈ ﻢ و ﺳ ﺎﻣﺎن ﺟﺪﻳ ﺪﯼ ﻣ ﯽ ده ﺪ و رهﺒ ﺮﯼ ﺁﻧ ﺮا‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻣﺘﻤﺮﮐﺰﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ه ﺎﯼ "ﻗﺎﺿ ﯽ‬
‫ﻗﻮم"‪" ،‬ﻋﻬﺪﻩ دار ﻇﺒﻂ"‪" ،‬ﺳﺮﭘﻴﺸ ﺘﺎزان" و "ﻗﺼ ﻪ ﮔ ﻮﯼ ﺳ ﭙﺎﻩ" ﻣ ﯽ ﮔﻤ ﺎرد ﮐ ﻪ ه ﺮ‬
‫ﮐﺪام وﻇﻴﻔﮥ ﺧﺎﺻﯽ را در ﻣﻘﺎم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻌﻬﺪﻩ داﺷﺘﻪ ﺁﻧﺮا اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬هﺰار ﺗﻦ از ﻳﺎران ﻣﺤﻤﺪ و ﺻﺪ ﺗﻦ از ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ﺟﻨ ﮓ‬

‫ﺑﺪر ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و هﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺳﻨﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮد ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻮرﻩ‬
‫ﺟﻬﺎد ﻳﺎ اﻧﻔﺎل را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن‪ ،‬دﺷ ﻤﻦ ﻗ ﺪﻳﻢ ﻣﺤﻤ ﺪ ﮐ ﻪ اﮐﻨ ﻮن‬
‫دو ﭘﺴﺮش ﻳﺰﻳﺪ و ﻣﻌﺎوﻳﻪ ازﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﻗﻮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺧﻮد ﺑ ﻪ ﺳ ﻤﺖ ﻗﺼ ﻪ‬
‫ﮔﻮﯼ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ دﺳﺘﻪ هﺎ ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺎدﻩ و ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬

‫"ﺧﺪا را‪ ،‬ﺧﺪا را‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻋﺮب و ﻳﺎران اﺳ ﻼﻣﻴﺪ و ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣ ﺪاﻓﻌﺎن روم و ﻳ ﺎران ﺷ ﺮﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧ ﺪاﻳﺎ‬
‫‪٢‬‬
‫اﻳﻦ ﻳﮑﯽ از روزهﺎﯼ ﺗﺴﺖ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺎ ﻋﺒﺎدت ﮔﺮان ﺧﻮﻳﺶ را ﻓﻴﺮوزﯼ ﺑﺨﺶ"‪.‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺟﻨﮓ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬رﻣﯽ هﺎ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ‪ ،‬از ﺧﻨ ﺪﻗﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﻮد‬
‫و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻨﺪﻩ اﻧﺪ ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﻪ ﻧﻔ ﻊ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
 ‫‪  ٣۶۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﻤﺮﮐﺰ رهﺒﺮﯼ را ﺑﺮاﯼ ﺧ ﻮد‬
‫ﺣ ﻞ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬دو ﻋﺎﻣ ﻞ دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺰ وﺟ ﻮد دارد ﮐ ﻪ ﮐ ﺎﻣﻼ ﺑ ﻪ ﻧﻔ ﻊ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋﻤ ﻞ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮ رﻣﻴﻬﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اول اﻳﻨﮑﻪ ﻧﻴﻤﯽ از اﻓﺮاد ﺳ ﭙﺎﻩ رم از اراﻣﻨ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ از ﺑﻴ ﺰاﻧﺲ دل ﺧﻮﺷ ﯽ‬

‫‪٣‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ دل ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﻤﻴﺪادﻧﺪ‪.‬‬

‫دوم اﻳﻨﮑﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻃﻮﻓﺎﻧﯽ ﺑ ﺮ ﻣﻴﺨﻴ ﺰد ﮐ ﻪ در ﺟﻬ ﺖ ﺧ ﻼف رﻣﻴﻬ ﺎ‪،‬‬

‫ﮔﺮد و ﺧﺎﺷﺎﮎ ﺑﻴﺎﺑﺎن را ﺑﻪ ﺳﺮ و روﯼ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﮐﻮﺑﺪ و ﻣ ﺎﻧﻊ دﻳ ﺪ ﺁﻧ ﺎن در ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ دو ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻴﺸ ﻮﻧﺪ رﻣﻴﻬ ﺎ ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد ﻧﻔ ﺮات ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‪ ،‬ﭘ ﺲ از ﻳ ﮏ ﻧﺒ ﺮد‬
‫ﺳﺨﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺷﺐ ﺑﻄﻮل ﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﺑ ﻪ درون ﺧﻨ ﺪق ﻋﻘ ﺐ ﺑﻨﺸ ﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻳﮑﻤﺎﻩ در درون ﺧﻨﺪق ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﺳ ﭙﺲ‪ ،‬از ﺧﻨ ﺪق ﺑﻴ ﺮون ﺁﻣ ﺪﻩ دوﺑ ﺎرﻩ‬
‫دﺳﺖ ﺑﮑﺎر ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﺣﻴﻦ ﺟﻨﮓ ﻗﺎﺻﺪﯼ از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﺣﮑﻢ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻋﺒَﻴ ﺪﻩ ﻣﻴﺮﺳ ﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟ ﺪ ﺧﺒ ﺮ ﻣ ﺮگ اﺑ ﻮﺑﮑﺮ را از ﺗ ﺮس ﭘﺮاﮐﻨ ﺪﻩ ﺷ ﺪن ﻧﻴ ﺮوﯼ‬
‫اﺑ ﻮ ُ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺨﻔﯽ ﻧﮕ ﻪ ﻣﻴ ﺪارد و ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ اداﻣ ﻪ ﻣﻴﺪه ﺪ‪ .‬در اﺑﺘ ﺪا‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن رو ﺑ ﻪ‬
‫هﺰﻳﻤ ﺖ رﻓﺘ ﻪ ﻋﻘ ﺐ ﻣ ﯽ ﻧﺸ ﻴﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑﻌ ﺪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺮ رﻣ ﯽ ه ﺎ ﭼﻴ ﺮﻩ ﺷ ﺪﻩ‪،‬‬
‫ﻓﺮارﻳﺸﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ از ﻗﻮل ﻳﮑﯽ از راوﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺟﻤ ﻊ ﻣﺸ ﺮﮐﺎن دوﻳﺴ ﺖ و ﭼﻬ ﻞ ه ﺰار ﮐ ﺲ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ هﺸ ﺘﺎد ه ﺰار ﮐ ﺲ ﺑﻬ ﻢ ﺑﺴ ﺘﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﭼﻬ ﻞ‬

‫هﺰارﮐﺲ را ﺑﻪ زﻧﺠﻴﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﯼ ﻣﺮگ ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ و ﭼﻬﻞ هﺰار ﮐﺲ را ﺑﺎ ﻋﻤﺎﻣﻪ هﺎ ﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﺸﺘﺎد هﺰار اﺳﺐ ﺳﻮار ﺑﻮد و هﺸﺘﺎدهﺰار ﭘﻴﺎدﻩ ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻴﺴﺖ و هﻔﺖ هﺰار ﮐ ﺲ ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
‫‪٤‬‬
‫و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﻧﻪ هﺰار ﮐﺲ ﺑﻴﺎﻣﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﺸﺎن ‪ 36‬هﺰار ﮐﺲ ﺷﺪ"‪.‬‬

‫اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ ارﻗﺎم و ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺴﺘﻦ ﭘﺎﯼ ﺳﺮﺑﺎزان‪ -‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ در ﻣﻮرد اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﮔﻔﺘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺗ ﺎ ﭼﻘ ﺪر اﻏ ﺮاق ﺁﻣﻴ ﺰ و اﺳﺎﺳ ﺎ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ ﻧ ﻪ‪ ،‬ﻣ ﺎ‬
 ‫‪  ٣۶۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻧﻤﻴﺪاﻧﻴﻢ‪ ∗.‬وﻟﯽ‪ ،‬ﺑﻬﺮﺣﺎل ﺑﺮ ﻳﮏ ﭼﻴﺰ ﻣﻴﺘﻮان اﻃﻤﻴﻨﺎن داﺷﺖ و ﺁن اﻳﻨﮑﻪ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﭘ ﯽ ﭘﻴﺮوزﻳﻬ ﺎﯼ ﻣﮑ ﺮر از روﺣﻴ ﻪ اﯼ ﺑﺴ ﻴﺎر ﺑ ﺎﻻﺋﯽ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ رم‪ ،‬در ﺷ ﺮاﻳﻄﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ اﻳﺮان درﮔﻴﺮ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪﻳﻬﺎ و ﮐﺸﻤﮑﺶ هﺎﯼ دروﻧﯽ و رو ﺑﻪ اﺿﻤﺤﻼل‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ از روﺣﻴﮥ ﺑﺎﻻﺋﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬و اﮔ ﺮ ﺑﺴ ﺘﻦ‬
‫ﭘﺎﯼ ﺳﺮﺑﺎزان )اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ﺑﻘﻮل راوﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎ ﻋﻤﺎﻣﻪ!!؟( ﻧﻴ ﺰ ﺑﻌﻨ ﻮان ﻧﺘﻴﺠ ﮥ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫وﺿﻌﯽ درﺳﺖ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﻣﻴﺘ ﻮان ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﭘﻴ ﺮوزﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺮ‬
‫ﻧﻴﺮوﻳﯽ ﻓﺰون ﺗﺮ از ﺧﻮد در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﭘﯽ ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﻟﺸﮑﺮ رﻣﻴﺎن ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺧﻨﺪق ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﮐﺮدﻩ و از ﺁﻧﺠ ﺎ ﺑ ﻪ‬

‫واﻗﻮﺻ ﻪ ﮐ ﻪ در ﺳ ﺎﺣﻞ ﻳﺮﻣ ﻮﮎ ﺑ ﻮد ﻓ ﺮار ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ را دﻧﺒ ﺎل‬
‫ﮐ ﺮدﻩ در ﺟﺮﻳ ﺎن ﺗﻌﻘﻴ ﺐ ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ را از ﭘ ﺎﯼ در ﻣ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ ﺁﻧﻄ ﻮر ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﯽ از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ رﻣ ﯽ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻮدن ﭘﺎهﺎﻳﺸ ﺎن‬
‫ﺑﻬﻢ‪ ،‬ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻓﺮار ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺟﻨ ﮓ‪ ،‬ﺑ ﺮادر هﺮاﮐﻠﻴ ﻮس ﮐﺸ ﺘﻪ و ﺗ ﺬارق اﺳ ﻴﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺎﻩ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ وﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺸﯽ رواﻧﻪ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس و ﺑﺨﺸﯽ رواﻧﻪ‬
‫ﻋﮑ َﺮﻣ ﻪ ﮐﺸ ﺘﻪ‬
‫ﻋﻤ ﺮو ﺑ ﻦ َ‬
‫دﻣﺸﻖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺳﻪ ه ﺰار ﺗ ﻦ ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ َ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﻧﻴﺮ در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﭼﺸﻢ ﺗﻴﺮ ﻣﯽ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﺁﻧﺮا در ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮگ اﺑﻮﺑﻜﺮ‬

‫اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ دﻳ ﺪﻳﻢ‪ ،‬در ﺟﺮﻳ ﺎن ﺟﻨ ﮓ ﻳﺮﻣ ﻮﮎ ﺑﺮواﻳﺘ ﯽ هﺸ ﺖ روز‬

‫ﻣﺎﻧﺪﻩ از ﺟﻤ ﺎدﯼ اﻻﺧ ﺮ ﺳ ﺎل ﺳ ﻴﺰدهﻢ‪ ،‬و ﺑﺮواﻳ ﺖ دﻳﮕ ﺮ در رﺟ ﺐ ﺳ ﺎل ﭼﻬ ﺎردهﻢ‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪ ∗ ‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻳﻦ ﻛﻮب ﻛﻪ ﺧﻮد از ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ در اﻳﻨﻤﻮرد ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﻇﺎﻫﺮا در ﺑﻌﻀـﻲ از اﻳـﻦ‬
‫رواﻳﺎت در ﺑﻴﺎن ﻛﺜﺮت ﺳﭙﺎه ﺑﻴﺰاﻧﺲ و ﻗﻠﺖ ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻌﻤﺪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در آن زﻣـﺎن در ﻳـﻚ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺳﺮﺣﺪي ﮔﻮﻳﺎ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﻃﺮﻓﻴﻦ ﭼﻨﺎن ﻗﻮاﻳﻲ را ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﮕﻬﺪاري ﻳﺎ ﺗﺠﻴﺰ ﻛﻨﺪ‪ :.‬ﺑﺎﻣـﺪاد اﺳـﻼم‪،‬‬
‫ص ‪.79‬‬
 ‫‪  ٣۶۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫هﺠ ﺮﯼ‪ ،‬در ﺷﺼ ﺖ و ﺳ ﻪ ﺳ ﺎﻟﮕﯽ‪ ،‬درﺳ ﺖ در ﺳ ﻨﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻓ ﻮت ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﭼﻨﮕﺎل ﻣﺮگ ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ‪ .‬ﺑﻴﻤ ﺎرﯼ وﯼ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗ ﺐ هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ در ﻣﺠﻤ ﻮع ‪١۵‬‬
‫روز ﺑ ﺪرازا ﻣ ﯽ اﻧﺠﺎﻣ ﺪ‪ .‬ﻋﻠ ﺖ ﻣ ﺮگ او زه ﺮﯼ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻳﮑﺴ ﺎل ﻗﺒ ﻞ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن در‬
‫ﻧﻔﺮﺗﯽ ﮐﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﻨﺎﻳﺎﺗﺸﺎن ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻧﺎن ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ داﺷ ﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ او و ﺣﺎرث ﺑﻦ ﮐﻠﺪﻩ ﺧﻮراﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﻧﺞ را ﺑﺎ ﺣﺮﻳ ﺮۀ زه ﺮ ﻣﺨﻠ ﻮط ﮐ ﺮدﻩ‬
‫ﻧﺰد او و ﺣﺎرث ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎرث ﮐﻪ او ﻧﻴﺰ از ﺑﺮﻧﺞ زه ﺮ ﺁﻟ ﻮد ﺧ ﻮردﻩ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن دﺳﺖ از ﺧﻮردن ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد "ﻏﺬاﯼ زهﺮ ﺁﻟﻮد ﺧ ﻮردﯼ‬
‫ﮐﻪ زهﺮ ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ اﺳﺖ‪ ".‬اﮐﻨﻮن ﭘﺲ از ﻳﮑﺴﺎل ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ ﻋﺘ ﺎب ﺑ ﻦ أﺳ ﻴﺪ ﮐ ﻪ او ه ﻢ ﺑ ﺎ‬
‫وﯼ ﻣﺴﻤﻮم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻳﮏ زﻣﺎن دﭼﺎر ﻣﺮگ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﭘﺰﺷ ﮏ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎو ﮔﻔﺘ ﻪ‬
‫ﺑﻮد "هﺮ ﭼﻪ ﻣﻴﺨ ﻮاهﯽ ﺑﮑ ﻦ" ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ اﺣﺘﻤ ﺎﻻ ﭘ ﯽ ﺑ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﻣ ﺮگ وﯼ ﺑ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﻋﻠ ﺖ ﻣ ﺮگ اﺑ ﻮﺑﮑﺮ را ﻏﺴ ﻞ ﮐ ﺮدن در ﺷ ﺐ ﺳ ﺮد و ﺗ ﺐ ﺑﻌ ﺪ از ﺁن‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ اﺑ ﻮﺑﮑﺮ ﮐﺴ ﺎﻧﯽ را ﺑ ﺮاﯼ ﮔﺮﻳ ﻪ ﮐ ﺮدن ﺑ ﺮ ﮔ ﻮر او ﻣ ﯽ‬

‫ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻋﻤﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ "ﺑﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﺮﻳﻪ ﻧﮑﻨﻴﺪ‪ ".‬وﻟﯽ زﻧﺎن ﺑﻪ ﮔﺮﻳﻪ ﺧﻮد اداﻣﻪ‬
‫ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ و ﻋﻤ ﺮ ﺑ ﻪ هﺸ ﺎم ﺑ ﻦ وﻟﻴ ﺪ دﺳ ﺘﻮر ﻣﻴﺪه ﺪ‪" :‬وارد ﺷ ﻮ و دﺧﺘ ﺮ اﺑﻮﻗﺤﺎﻧ ﻪ و‬
‫ﺧ ﻮاهﺮ اﺑ ﻮﺑﮑﺮ را ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﯽ ﺁر‪ ".‬وﻟ ﯽ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﮐ ﻪ ﻓﺮﻣ ﺎن ﻋﻤ ﺮ را ﻣ ﯽ ﺷ ﻨﻮد ﻣ ﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺑﺨﺎﻧﮥ ﻣﻦ وارد ﻣﺸ ﻮ" ﻋﻤ ﺮ ﺑ ﻪ هﺸ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪" :‬وارد ﺷ ﻮ ﮐ ﻪ ﻣ ﻦ اﺟ ﺎزﻩ‬
‫ﻣﻴﺪهﻢ"‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ هﺸﺎم وارد ﻣﯽ ﺷﻮد و ُأم َﻓﺮ َوﻩ دﺧﺘﺮ اﺑﻮ َﻗﺤﺎﻧﻪ را ﮐﻪ ﻗﺎﻋ ﺪﺗﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺧ ﻮاهﺮ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﻴﺶ ﻋﻤ ﺮ ﻣ ﯽ ﺁورد و ﻋﻤ ﺮ ﺗﺎزﻳﺎﻧ ﻪ ﺑ ﺎو ﻣﻴﺰﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﺁن‪،‬‬
‫زﻧﺎن دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ از اﻃﺮاف ﻗﺒﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .٥‬وﻗﺘ ﯽ اﺑ ﻮﺑﮑﺮ ﻋﻤ ﺮ را‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﻴﮕﺰﻳﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎو اﻋﺘﺮاض ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ "ﻣﺮدﯼ‬
‫‪٦‬‬
‫درﺷﺘﺨﻮﯼ و ﺳﺨﺘﮕﻴﺮ" اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﺎﻳﺸﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ را اﻳﻦ ﻃﻮر ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪":‬ﻣﺮدﯼ ﺳﻔﻴﺪ ﮔﻮن و ﻻﻏﺮ ﺑﻮد ﺑﺎ‬
 ‫‪  ٣۶٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺑﺎ ﮔﻮﻧﮥ ﻓﺮورﻓﺘﻪ و ﻗﺎﻣﺖ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﺒﺎﻧﺶ ﺑﺮ ﺗﻬﻴﮕﺎﻩ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻧﻤﻴﺸﺪ‪ ،‬ﭼﻬﺮۀ‬
‫اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ و ﭼﺸﻤﺎن ﻓﺮو رﻓﺘﻪ و ﭘﻴﺸﺎﻧﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ داﺷﺖ و رﮔﻬﺎﯼ دﺳﺘﺶ ﻧﻤﺎﻳﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ ٧".‬اﺑﻮﺑﮑﺮ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ وﺻﻴﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد او را ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﮕﻮر ﻣﯽ ﺳﭙﺎرﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ زﺑﻴﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫‪٨‬‬
‫"ﺳﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ را ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺳﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺗﻬﻴﮕﺎﻩ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻮد‪".‬‬

‫اﺑ ﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﻗﺒ ﻞ از ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﺪن‪ ،‬دو زن ﺑﻨ ﺎم ه ﺎﯼ ﻓﺒﻴﻠ ﻪ و ام روﻣ ﺎن و دو زن‬

‫ﭘﺲ از ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن ﺑﻨﺎم هﺎﯼ اﺳﻤﺎء و ﺣﺒﻴﺒﻪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺑﮕﻔﺘ ﮥ واﻗ ﺪﯼ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ اﺑ ﻮﺑﮑﺮ ﻋﺜﻤ ﺎن را اﺣﻀ ﺎر ﮐ ﺮدﻩ و ﺑ ﺎو ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ‬

‫ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪" :‬ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤ ﺎن اﻟ ﺮﺣﻴﻢ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﭘﻴﻤ ﺎن اﺑ ﻮﺑﮑﺮ ﺑ ﻦ اﺑ ﯽ ﻗﺤﺎﻧ ﻪ اﺳ ﺖ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ "...‬از هﻮش ﻣﻴﺮود‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ اﺑ ﻮﺑﮑﺮ ﻣ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‬
‫اداﻣ ﻪ دادﻩ و ﻣﻴﻨﻮﻳﺴ ﺪ‪ ..." :‬ﻣ ﻦ ﻋﻤ ﺮ اﺑ ﻦ ﺧﻄ ﺎب را ﺧﻠﻴﻔ ﮥ ﺷ ﻤﺎ ﮐ ﺮدم و در‬
‫ﻧﻴﮑﺨﻮاهﯽ ﺷﻤﺎ ﮐﻮﺷﻴﺪم‪ ".‬در اﻳﻦ زﻣﺎن اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻬﻮش ﺁﻣﺪﻩ و وﻗﺘﯽ از ﮐﺎر ﻋﺜﻤ ﺎن‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺁﻧﺮا ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻋﻤ ﺮ ﺧﻠﻴﻔ ﮥ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻗﺒﻼ ﺑﺎ اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﺧﻮد ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ "ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﻋ ﻮف"‪" ،‬ﻋﺜﻤ ﺎن ﺑ ﻦ‬
‫ﻋ ّﻔﺎن" در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﻣﺸﻮرت ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫َ‬

‫هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ دﻳ ﺪﻳﻢ اﺑ ﻮﺑﮑﺮ ﻧﻘ ﺶ ﻣﻬﻤ ﯽ در اﺣﻴ ﺎء و ﺣﻔ ﻆ دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ و‬

‫ﯼ ﺧ ﻮد ﻗ ﺪرت و‬
‫اﺳﺘﻘﺮار ﺁن اﻳﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺳ ﻤﺎﺟﺖ و ﭘﻴﮕﻴ ﺮ ِ‬
‫ﺳﻴﻄﺮۀ اوﻟ ﻴﻦ دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن را از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺷﻤﺸ ﻴﺮ و در درﻳ ﺎﻳﯽ از‬
‫ﺧﻮن ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ ﺧﻮد از ﺗﮑﻪ ﭘﺎرﻩ ﺷ ﺪن ﺁن در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻃﻮﻓ ﺎن ﺷ ﻮرش و اﻧﻘ ﻼب ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎﯼ ﻣ ﺮدم ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮﯼ ﺑﻌﻤ ﻞ‬
‫ﺁوردﻩ ﺑ ﺎ ﮐﺸ ﺘﺎرهﺎ و ﺧ ﻮن رﻳ ﺰﯼ ه ﺎﺋﯽ در ﻣﻘﻴ ﺎس ﺑ ﯽ ﺳ ﺎﺑﻘﻪ‪ ،‬دوﺑ ﺎرﻩ ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﺮ ﭘ ﺎ‬
‫ﻣﻴﺴ ﺎزد ‪ .‬اﻳ ﻦ ﮔﻔﺘ ﮥ اﺑ ﻮﺑﮑﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﺮ ﺟ ﺰ ﺁﻧﮑ ﻪ در ﺁن رﻳﺎﮐﺎراﻧ ﻪ ﮐﻠﻤ ﻪ "ﻣ ﺮدم" را‬
‫ﺑﺠﺎﯼ "ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن" ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎﯼ ﮐﺎر ﻣﻬﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ او ﺑﺎ ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ‬
 ‫‪  ٣۶٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫دوﻟﺖ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ اﺳﻼﻣﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬اﺑﻮﺑﻜﺮ در ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺮگ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"‪ ...‬دﻳﺪى آﻪ هﻨﮕﺎم در ﮔﺬﺷﺖ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﻠﻰ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ آﻪ ﻣﺮدم ﻣﺼﻴﺒﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁن ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎرآﺮدم ‪ .‬اﮔ ﺮ از ﻓﺮﻣ ﺎن ﺧ ﺪا و ﭘﻴﻤﺒ ﺮ ﺧ ﺪا ﺳﺴ ﺘﻰ آ ﺮدﻩ ﺑ ﻮدم زﺑ ﻮن ﻣﻴﺸ ﺪﻳﻢ و ﻋﻘﻮﺑ ﺖ‬
‫‪٩‬‬
‫ﻣﻴﺪﻳﺪﻳﻢ و ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺁﺗﺶ آﺸﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﺪ‪" .....‬‬

‫ﮔﻔﺘ ﮥ ﻋﻤ ﺮ ﭘ ﺲ از ﻧﺸﺴ ﺘﻦ ﺑ ﺮ ﮐﺮﺳ ﯽ ﺧﻼﻓ ﺖ ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ در ﺁن رﻳﺎﮐﺎراﻧ ﻪ ﻣ ﺮدم‬

‫ﺁزادۀ ﻋﺮب را ﺑﻪ ﺷﺘﺮ ﺳﺮﮐﺶ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دال ﺑﺮ اداﻣﻪ هﻤ ﺎن راه ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫او ﻧﻴﺰ ﭘ ﺲ از ﻣﺤﻤ ﺪ و اﺑ ﻮﺑﮑﺮ در ﺳ ﺮﮐﻮب ﻣ ﺮدم ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن در ﭘ ﻴﺶ ﻣﻴﮕﻴ ﺮد‪ .‬او‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﺜﺎل ﻋﺮﺑﺎن ﭼﻮن ﺷﺘﺮ ﺳﺮﮐﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﺸﻨﺪۀ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻴﺮود‪ .‬ﮐﺸﻨﺪﻩ ﺑﻨﮕﺮد ﺁﻧﻬﺎ را ﮐﺠﺎ ﻣﯽ‬
‫‪١٠‬‬
‫ﮐﺸﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪاﯼ ﮐﻌﺒﻪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ راهﺸﺎن ﻣﯽ ﺑﺮم‪".‬‬

‫ﻣﺤﺎﺻﺮه دﻣﺸﻖ ‪ ‬‬

‫ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ رﻣﻴﻬﺎ در ﻳﺮﻣﻮﮎ‪ ،‬راﻩ ﺑﺮاﯼ ﻓﺘﺢ ﻓﻠﺴ ﻄﻴﻦ و دﻣﺸ ﻖ ﺑ ﺎز ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺨﺼﻮص دﻣﺸﻖ ﮐﻪ رم از ﻗﺪﻳﻢ‪ ،‬هﻤﭽﻮن ﻣﻴﺮاث ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺁن ﺣﮑﻮﻣ ﺖ ﻣﻴﮑ ﺮد‪ ،‬و‬
‫ﺑﺠﺰ ﻣ ﺪت ﮐﻮﺗ ﺎهﯽ ﮐ ﻪ ﭘ ﺲ از ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﭘﻴ ﺮوزﯼ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﻣ ﻮرد ﺗﺎﺧ ﺖ و ﺗ ﺎز ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺪﺳﺖ ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﻳﺰ وﻳﺮان ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﭽ ﻮن دروازﻩ و ﻗﻠﻌ ﻪ ﺷ ﺎم‪،‬‬
‫هﻤﻮارﻩ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺁﻧﺎن ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺗﺤﺖ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺷ ﺮاﻳﻄﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ دﻣﺸ ﻖ ﭘ ﺲ‬
‫از ﺷﮑﺴ ﺖ ﻳﺮﻣ ﻮﮎ ﺗﺤ ﺖ ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬دﻣﺸ ﻖ ‪ ٧٠‬روز در‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫هﺮاﮐﻠﻴﻮس ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از ﮔﻤﺎﺷﺘﻦ ﺣ ﺎﮐﻤﯽ در ﺣِﻤ ﺺ و ﻋﻘ ﺐ ﻧﺸ ﻴﻨﯽ از ﺁن‪،‬‬

‫ﺑﺎ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ‪ ٨٠‬هﺰار ﻧﻔﺮﻩ‪ ،‬در ﻧﺰدﻳﮑﯽ دﻣﺸﻖ‪ ،‬ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺷﻬﺮ ﺣِﻤﺺ∗ ﻣﻴﺎن او‬
‫و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن واﻗﻊ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫‪                                                       ‬‬
‫∗‬
‫‪ Hems ‬‬
 ‫‪  ٣۶٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻣﺮدم دﻣﺸﻖ ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﮐﻤﮏ هﺮاﮐﻠﻴﻮس ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬هﺮاﮐﻠﻴﻮس ﻳﮏ ﺑ ﺎر ﻧﻴ ﺰ ﺗ ﻼش‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ از ﺻﻔﻮف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ دﻣﺸﻖ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﻤ ﯽ‬
‫ﺷﻮد و اﻳﻦ ﻣﺮدم دﻣﺸﻖ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺎ اﻣﻴﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬ﺑ ﻪ اﻣﻴ ﺪ ﻓ ﺮا رﺳ ﻴﺪن‬
‫زﻣﺴﺘﺎن و ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪن ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ‪ .‬زﻣﺴ ﺘﺎن‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻴﮕﺬرد و ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ در اوﺿﺎع ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎرهﺎ ﺑﺎ ﻣﻨﺠﻨﻴﻖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻩ وﻟﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺗﺴﻠﻴﻢ و در ازاء ﺁن ﺗﻘﺴﻴﻢ اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را‬
‫ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﻣ ﺮدم ﻧﻤ ﯽ ﭘﺬﻳﺮﻧ ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎ اﻳﻨﮑ ﻪ ﺧﺎﻟ ﺪ ﺑ ﻦ وﻟﻴ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺧﻼﻓ ﺖ ﻋﻤ ﺮ از‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﯽ ﮐ ﻞ ﻗ ﻮا در ﺟﻨ ﮓ ﻳﺮﻣ ﻮﮎ ﺧﻠ ﻊ و ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪۀ ﻳﮑ ﯽ از دﺳ ﺘﻪ ه ﺎﯼ‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﮐﻨﻨﺪﻩ دﻣﺸﻖ ﺗﻨﺰل ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﺑﺘﮑﺎر ﺧﻮد ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑ ﻪ ﻧﻔ ﻮذ ﺑ ﺪاﺧﻞ ﺷ ﻬﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫در داﺧ ﻞ ﺷ ﻬﺮ اﺧ ﺘﻼف ﻣﻴ ﺎن ﻳﻌﻘﻮﺑﻴ ﺎن ﺷ ﺎم و ﻣﻠﮑﻮﺗﻴ ﺎن ﺑﻴ ﺰاﻧﺲ ﻣﻮﺟ ﺐ دو‬

‫دﺳﺘﮕﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﺣﺘﯽ ﻳﮑﯽ از اﺳﻘﻒ هﺎﯼ ﺷ ﻬﺮ ﺑ ﻪ ﻣﻨﻄ ﻮر ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﺷ ﻬﺮ‬
‫ﭘﻨﻬ ﺎﻧﯽ ﺑ ﺎ ﺧﺎﻟ ﺪ ﺗﻤ ﺎس ﺑﺮﻗ ﺮار ﻧﻤ ﻮدﻩ‪ ١١‬ﻗ ﺮار و ﻣ ﺪارهﺎﺋﯽ ﻣﻴﮕ ﺬارد‪ .‬ﺗ ﺎ اﻳﻨﮑ ﻪ در‬
‫ﺷﺒﯽ ﮐﻪ " َﻧﺴﻄﺎس ﺑﻦ َﻧﺴﻄﻮس" ﺣﺎﮐﻢ ﺷ ﻬﺮ ﺑ ﻪ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺖ ﺗﻮﻟ ﺪ ﻓﺮزﻧ ﺪ ﭘﺴ ﺮ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ ﻏﺬا ﻣﻴﺪادﻩ و ﻣﺮدم ﺷ ﻬﺮ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧ ﺎن از ﻣﺤﻠﻬ ﺎﯼ ﻣﺎﻣﻮرﻳ ﺖ ﺧ ﻮد ﻏﺎﻓ ﻞ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ او از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺎﺳﻮﺳ ﺎﻧﺶ از ﺟﺮﻳ ﺎن اوﺿ ﺎع ﻣﻄﻠ ﻊ ﺑ ﻮدﻩ‪،‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ﻗﺒﻠ ﯽ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻋ ﺪﻩ اﯼ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧ ﻪ و ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ ﻣﺸ ﮏ ه ﺎﯼ ﺑ ﺎد ﮐ ﺮدﻩ‪ ،‬از ﺁب‬
‫ﺧﻨﺪﻗﯽ ﮐﻪ دور ﺗﺎ دور ﺷﻬﺮ ﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻋﺒ ﻮر ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺑﮑﻤ ﮏ ﻃﻨ ﺎب از ﺑ ﺎروﯼ‬
‫ﺷﻬﺮ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ داﺧﻞ ﺷﻬﺮ ﻧﻔﻮذ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﭘ ﺲ از ﮐﺸ ﺘﻦ درﺑﺎﻧ ﺎن و ﻣﺤﺎﻓﻈ ﺎن‪،‬‬
‫دروازۀ ﺷﺮﻗﯽ ﺷﻬﺮ را ﺑﺮوﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎز ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺒَﻴﺪﻩ ﻧﻴﺰ از ﻃﺮﻳﻖ ﻏﻠﺒﻪ و ﺟﻨﮓ‪ ،‬از دروازۀ دﻳﮕ ﺮ ﻋﺒ ﻮر ﻧﻤ ﻮدﻩ‬

‫هﻤﺰﻣﺎن اﺑﻮ ُ‬
‫وارد ﺷﻬﺮ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺎز ﺷﺪن در و ورود ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺪرون ﺷﻬﺮ‪ ،‬دره ﺎﯼ‬
 ‫‪  ٣٧٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮد ﻣﺮدم ﺑﺎز ﺷﺪﻩ ﻣﺮدم ﺷ ﻬﺮ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ و ﻗﻮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﻠﺢ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻔﺎد اﻳﻦ ﺻﻠﺢ‪:‬‬

‫‪ -١‬هﻤ ﮥ ﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎﯼ ﺷ ﻬﺮ و اﻃ ﺮاف ﻣﻴ ﺎن ﻣﻬ ﺎﺟﻤﻴﻦ و ﺻ ﺎﺣﺒﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬

‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﻧﻴﻤﯽ از هﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﺑ ﻪ ﻳﮑ ﯽ از ﻣﻬ ﺎﺟﻤﻴﻦ ﺗﻌﻠ ﻖ ﻣﻴﮕﻴ ﺮد و ﻣ ﺮدم‬
‫ﺷ ﻬﺮ ﻣﺠﺒ ﻮر ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﻧﻴﻤ ﯽ از ﺧﺎﻧ ﻪ اﯼ را ﮐ ﻪ در ﺁن اﻗﺎﻣ ﺖ داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﺑﺪهﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -٢‬هﺮ ﺳﺮ ﻋﺎﺋﻠﻪ ﻳﺎ هﺮ رﺋﻴﺲ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻪ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺳ ﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻳ ﮏ دﻳﻨ ﺎر‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -٣‬هﺮ ﻓﺮد ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽ ﺷﻮد از هﺮ ﺟﺮﻳﺐ زﻣﻴﻦ ﮐﻪ ﮐﺸ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﻳ ﮏ اﻧﺒ ﺎن‬

‫ﮔﻨﺪم ﻳﺎ ﺟﻮ‪ ،‬هﺮﮐﺪام را ﮐﻪ ﻣﻴﮑﺎرد‪ ،‬ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﺪهﺪ‪.‬‬

‫‪ -۴‬اﻣ ﻮال و زﻣﻴﻨﻬ ﺎﯼ ﺷ ﺎهﺎن و ﺗﺎﺑﻌ ﺎن دﻣﺸ ﻖ ﻧﻴ ﺰ ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺮداران ﺳ ﭙﺎﻩ‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﯽ ﻣﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺧﻮدﻧﻤﺎﺋﯽ و ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان اﺟﺮاﯼ‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ! وﺻﻴﺖ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺣﻘ ﻮﻗﯽ را ﮐ ﻪ در ﻣ ﺪت دو ﺳ ﺎل و ﺳ ﻪ ﻣ ﺎﻩ و‬
‫ﺑﻴﺴﺖ روز ﺧﻼﻓﺘﺶ از ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺳﺎﻟﯽ ﺷ ﺶ ه ﺰار دره ﻢ‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬از ﻓ ﺮوش زﻣﻴﻨﻬ ﺎ و اﻣ ﻮال ﺷﺨﺼ ﯽ اش ﺑﭙﺮدازﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﻣ ﺪﻳﻮن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻧﺒﺎﺷ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ هﻤ ﻴﻦ ﻋ ﺪاﻟﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ از ﻏﺼ ﺐ زورﮔﻮﻳﺎﻧ ﻪ و اﻳ ﻦ ﭼﻨﻴﻨ ﯽ اﻣ ﻮال و‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺮدم ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻣﺮدم ﺑﻴﮕﻨﺎﻩ دﻣﺸ ﻖ ﺧ ﻢ ﺑ ﻪ اﺑ ﺮو ه ﻢ ﻧﻤ ﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬وﺳﻮاﺳﻬﺎﯼ دﻧﻴﺎ ﮔﺮﻳﺰاﻧﻪ و ﻣﻨﺰﻩ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﭘ ﺲ دادن درﻳ ﺎﻓﺘﯽ‬
‫هﺎﻳﺶ از ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻮﻋﯽ زهﺪ ﻧﻤﺎﺋﯽ رﻳﺎﮐﺎراﻧﻪ را ﺑﻪ ذهﻦ ﻣﺘﺒﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺟﻮﺋﯽ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ را‪.‬‬

‫در ﭘﯽ ﺳﻘﻮط دﻣﺸﻖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﻬﺮ و اﻃﺮاف ﺁن ﺑﺮاﯼ ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن‪ ،‬ﭘﺴﺮ‬
 ‫‪  ٣٧١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻦ‬
‫اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﺷﺮاف ﻗ ﺮﻳﺶ ﮔ ﺬاردﻩ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻘﻴ ﻪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﻣﻬ ﺎﺟﻤﻴ ِ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬راهﯽ ﻓﺘﺢ ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑ ﺎ ﻓ ﺘﺢ دﻣﺸ ﻖ در ‪ ١۴‬رﺟ ﺐ ﺳ ﺎل ﭼﻬ ﺎردهﻢ‪ ،‬ﻓﺮﻣ ﺎﻧﺮواﺋﯽ رم ﺑ ﺮ ﺷ ﺎم ﺑﭙﺎﻳ ﺎن‬

‫ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ هﺮاﮐﻠﻴﻮس ﮐﻪ هﻨﻮز ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﭘ ﺬﻳﺮﻓﺘﻦ اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ ﻧﺒ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺑﺎز ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ دﻣﺸﻖ ﻟﺸﮑﺮﯼ رواﻧﻪ ﺁن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ‪ ،‬در ﺑﺮﺧﻮردﯼ ﮐﻪ ﻣﻴﺎن‬
‫ﺳﭙﺎﻩ هﺮاﮐﻠﻴﻮس و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رخ ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ رﻣﯽ هﺎ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﺎت زﻳﺎد ﺷﮑﺴﺖ ﻣ ﯽ‬
‫ﺧﻮردﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺘﺢ‬

‫ﺳﻮرﻳﻪ و ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‬

‫ﻋ َﺒﻴﺪﻩ ﻣﻮﻓﻖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﮑﻤﮏ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ‬

‫در ﺟﺒﻬﮥ دﻳﮕﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ روﻣﻴﺎن ﻧﻴﺰ اﺑﻮ ُ‬
‫وﻟﻴﺪ روﻣﻴﺎن را ﺷﮑﺴﺖ دادﻩ ﺣِﻤﺺ را ﻣﺘﺼﺮف ﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻗﻨﺴﺮﻳﻦ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ ﺧﻮاهﺎن ﺻﻠﺤﯽ ﻧﻈﻴﺮ ﺻﻠﺢ ﺣِﻤﺺ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ‬
‫ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺷﻬﺮ را وﻳﺮان ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ زﻣﺎن ﻋﻤﺮ ﻧﻈﺮش راﺟﻊ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮ‬
‫ﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬او را ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺗﻤﺠﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻈﺮ را ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺗﻮﺿﺒﺢ دادﻩ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﻏﺰل ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫"ﻋﺰﻟﺸﺎن ﺑﻪ ﺳ ﺒﺐ ﺗﺨﻠ ﻒ ﻧﺒ ﻮد وﻟ ﯽ ﻣ ﺮدم ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﺰرگ ﻣ ﯽ ﺷ ﻤﺮدﻧﺪ و ﺑ ﻴﻢ داﺷ ﺘﻢ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﮑﻴ ﻪ‬

‫‪١٢‬‬
‫ﮐﻨﻨﺪ"‬

‫ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﺣِﻤﺺ و ﻗﻨﺴﺮﻳﻦ هﺮاﮐﻠﻴﻮس دﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻣﻴﺰﻧﺪ و ﻣﺮد ِم ﺳ ِﺮ‬
‫راﻩ را‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ ﺁﻧﮑ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﺴ ﻴﺮ ﭘﻴﺸ ﺮوﯼ ﺧ ﻮد ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ‪ ،‬ﮐﺴ ﯽ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﻧﭙﻴﻮﻧﺪد‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺧﻮد ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬در ﺟﺮﻳﺎن هﻤﻴﻦ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺗﭙ ﻪ‬
‫اﯼ‪ ،‬رو ﺑﺴﻮﯼ ﺳﻮرﻳﻪ ﮐﺮدﻩ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻌﺮوف را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"درود ﺑﺮ ﺗﻮ اﻳﻦ ﺳﻮرﻳﻪ! درود وداع ﺁﺧﺮﻳﻦ ﮐﻪ ﭘﺲ از اﻳﻦ روﻣﯽ ﺳﻮﯼ ﺗﻮ ﻧﻴﺎﻳﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﺮس‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻮد ﺷﻮم ﺗﻮﻟﺪ ﻳﺎﺑﺪ و اﯼ ﮐﺎش ﺗﻮﻟﺪ ﻧﻴﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر وﯼ ﺑﺮاﯼ روﻣﻴﺎن ﺷﻴﺮﻳﻦ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺳﺮ‬
 ‫‪  ٣٧٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫‪١٣‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﺗﻠﺦ دارد‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﻳﻨﮑﻪ راوﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﺑﺎزﮔﻮﻳﯽ ﮔﻔﺘﻪ هﺮاﮐﻠﻴﻮس ﺻﺪاﻗﺖ ﺑﺨ ﺮج دادﻩ‪،‬‬

‫ﮔﻔﺘﮥ او را ﺑﻨﻔﻊ ﺧﻮد ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺪادﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻄﻮر ﺟﺪﯼ ﺷﮏ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﯼ ﺁﺳ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ هﺮاﮐﻠﻴ ﻮس‪ ،‬راﻩ ﺑ ﺮاﯼ ﭘﻴﺸ ﺮو ِ‬
‫و ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺑﻌﺪﯼ ﺷﺎن‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻓﺘﺢ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻴ ﺖ اﻟﻤﻘ ﺪس‬
‫اﺑﺘ ﺪا در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻴ ﺖ اﻟﻤﻘ ﺪس ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺮاﯼ ﻣﻬ ﺎﺟﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺪاﻓﻌﻴﻦ ﻳﻬ ﻮدﯼ و ﻣﺴ ﻴﺤﯽ ﺁن‪ ،‬ﻣﺤﻠ ﯽ ﻣﻘ ﺪس و از اﻳﻨ ﺮو ﻣﻬ ﻢ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺁﻧﺠﻬﺖ ﮐﻪ ﻣﮑﮥ اوﻟﻴ ﮥ ﺁﻧ ﺎن و ﺑ ﺮاﯼ دو دﺳ ﺘﻪ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻳﺎدﮔﺎر و ﻳﺎد ﺁور ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﺸﺎن ﺑﻮدﻩ‪.‬‬

‫ﻋﺮوج ﻣﺴﻴﺢ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ در اﻓﺴﺎﻧﻪ هﺎ و داﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﺧ ﻮد ﺳ ﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﺑﻬﺮﺣ ﺎل‪،‬‬
‫در ﻧﺎﺻﺮﻩ‪ ،‬و در ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‪ ،‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻌﺒﺪ ﻋﻈ ﻴﻢ ﺳ ﻠﻴﻤﺎن ﻧﻴ ﺰ در ﺁﻧﺠ ﺎ‬
‫ن ﻗ ﺪرت ﺁﻧﻬ ﺎ در ﻣﻨﻄﻘ ﻪ‬
‫ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ رﻣﻴ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﮐﻨﺘ ﺮل ﺑﻴ ﺖ اﻟﻤﻘ ﺪس ﻧﺸ ﺎ ِ‬
‫ﺧﺎور ﻧﺰدﻳﮏ ﺑ ﻮد‪" .‬ﭼﻨ ﺪ ﺳ ﺎﻟﯽ ﭘ ﻴﺶ ازﻳ ﻦ‪ ،‬ﺷ ﻬﺮ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺧﺴ ﺮو ﭘﺮوﻳ ﺰ ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ‬
‫ﻧﺎﻣﺪار اﻳﺮان وﻳﺮان ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ هﺮﻗﻞ )هﺮاﮐﻠﻴﻮس( اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺑﻴﺰاﻧﺲ ﺑﺪان ﺟﺎ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺻﻠﻴﺐ ﻋﻴﺴﯽ را‪ -‬ﮐﻪ از ﺧﺴﺮو اﻳﺮان ﺑ ﺎز ﭘ ﺲ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ -‬ﺑ ﺪان ﺷ ﻬﺮ‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧ ﺪ"‪ ١٤‬و اﮐﻨ ﻮن ﻣﻨﺘﻈ ﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ ﻧ ﺎﻣﻌﻠﻮم ﺧ ﻮد ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣﻬ ﺎﺟﻤﻴﻦ ﺗ ﺎزﻩ‬
‫ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺑ ﻮد‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺣﻔ ﻆ ﺑﻴ ﺖ اﻟﻤﻘ ﺪس‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ ﺳ ﺮداران‪ ،‬ﺣﻔ ﻆ و‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﻗﺪرت ﻏﺎرﺗﮕﺮاﻧﻪ ﺁﻧ ﺎن‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ ﻣﺘﻌﺼ ﺒﻴﻦ ﻣ ﺬهﺒﯽ دﻓ ﺎع از اوهﺎﻣ ﺎت ﺁﻧﻬ ﺎ‪،‬‬
‫و ﺑﺮاﯼ ﻣﺮدم دﻓﺎع از زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن ﺑﻮد‪ ..‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ه ﻴﭻ ﮐ ﺲ ﺣﺎﺿ ﺮ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﮐﺸﻴﺪن از ﺷﻬﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ ،‬و از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ ﺑﻴ ﺖ اﻟﻤﻘ ﺪس ﺑﻄ ﻮل ﻣ ﯽ‬
‫اﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣ ﺮدم ﺷ ﻬﺮ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑ ﻪ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ و ﺻ ﻠﺢ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ از‬
‫س ﻏ ﺎرت و ﮐﺸ ﺘﺎر ﺳ ﺮداران ﻣﺴ ﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻌﻨ ﻮان ﺷ ﺮط ﺻ ﻠﺢ‪ ،‬ﻋﻤ ﺮ را وادار‬
‫ﺗﺮ ِ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﺨﺼﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﭘﻴﻤﺎن ﺻﻠﺢ را اﻣﻀﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻋﻤ ﺮ ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ ﻓ ﺘﺢ ﺑﻴ ﺖ‬
 ‫‪  ٣٧٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫اﻟﻤﻘﺪس ﺑﺮاﻳﺶ از اهﻤﻴﺖ زﻳﺎد ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻤ ﺎم ﮐ ﺮدن‬
‫ﮐﺎر‪ ،‬ﺷﺨﺼﺎ‪ ،‬و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﻮار ﺑﺮ ﺷ ﺘﺮ ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬و ﮐﻴﺴ ﻪ اﯼ ﺧﺮﻣ ﺎ‪ ،‬ﻗ ﺪرﯼ ﺟ ﻮ‪،‬‬
‫ﮐﺎﺳﻪ ﻳﯽ ﭼﻮﺑﻴﻦ و ﮐﻮزﻩ ﻳﯽ ﺁب ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬

‫دﻳﺪن ﻇﺎهﺮ ﺳﺎدﻩ و ﺑﺪوﯼ ﻋﻤﺮ‪ ،‬وارث ﺟﺪﻳﺪ و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻗﻠﻤﺮو ﺑﺠﺎ ﮔﺬاﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪۀ‬
‫رم‪ ، ،‬ﺳ ﺎﮐﻨﻴﻦ ﺷ ﻬﺮ را ﮐ ﻪ ﺷ ﺎهﺪ ﺷ ﮑﻮﻩ و ﺟ ﻼل و دﺑﺪﺑ ﻪ و ﮐﺒﮑﺒ ﻪ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮر رم‬
‫ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺁوردن ﺻﻠﻴﺐ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ و ﻗﺒﻞ از ﺁن ﺟﻼل و ﺷﮑﻮﻩ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن ﺷ ﺎهﺎن اﻳ ﺮان‬
‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻴﺮت واﻣﻴﺪارد‪.‬‬

‫ﺧﻮد ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﺳﺎدﻩ و ﺑﯽ ﭘﻴﺮاﻳﻪ اش‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑ ﻪ "ﺳ ﺮﮐﺮدﮔﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ‬
‫را دﻳ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺷ ﺎم ﺑ ﺎ ﺟﺎﻣ ﻪ ه ﺎﯼ دﻳﺒ ﺎ و اﺳ ﺒﺎن ﭘﺮاﻗﺘ ﺪار ﺁﻣ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬از دﻳﺪارﺷ ﺎن‬
‫]ﺣﻴﺮت ﻧﻤﻮد و[ ﺑﺮ ﺁﺷﻔﺖ‪ .‬از ﻣﺮﮐﺐ ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮود ﺁﻣﺪ ﺳﻨﮓ ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑ ﻪ ﺟﺎﻧ ﺐ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ اﻧ ﺪاﺧﺖ ﺑ ﺎ ﭘﺮﺧ ﺎش ﺗﻤ ﺎم‪ ،‬ﮐ ﻪ در اﻧ ﺪﮎ ﻣ ﺪت رﺳ ﻢ و راﻩ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ را ﻓﺮاﻣ ﻮش‬
‫‪١٥‬‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻳﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎز و ﭘﻴﺮاﻳﻪ روﯼ ﺁوردﻩ اﻳﺪ‪.‬؟"‬

‫اﻣﺎ ﻧﻪ ﻣﺮدم ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس و ﻧﻪ ﺧﻮد ﻋﻤﺮ هﻴﭽﻴﮏ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻇﺎهﺮ ﺳﺎدﻩ‬
‫و ﻗﻨﺎﻋﺖ ﭘﻴﺸﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺳﺮان ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺁن ﺗﻈﺎهﺮ ﻣﻴﻨﻤﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﭘﻮﺳ ﺘﮥ زودﮔ ﺬر‬
‫و ﺑﯽ دواﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ و ﺑﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ‬
‫ﻣﺎ ﻗﺒﻞ ﺧﻮد ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ هﻤﭽﻮن ﺑﻘﺎﻳﺎﯼ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﻦ ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ ﺑ ﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﺎﻧ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ هﻤ ﻴﻦ ه ﻢ‪ ،‬ﺳ ﺎدﮔﯽ زﻧ ﺪﮔﯽ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺟ ﺰ دوران ﮐﻮﺗ ﺎهﯽ در زﻣ ﺎن‬
‫ﺧﻠﻔ ﺎﯼ اوﻟﻴ ﻪ دوام ﭼﻨ ﺪاﻧﯽ ﻧﻤ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ و ﺑ ﺰودﯼ ﺑ ﺎ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﭼﭙ ﺎول اﻣ ﻮال ﻣ ﺮدم و‬
‫ﻏ ﺎرﺗﮕﺮﯼ ه ﺎﯼ ﺑ ﻴﺶ از ﺑ ﻴﺶ اﺳ ﻼﻣﯽ رﻧ ﮓ ﺑﺎﺧﺘ ﻪ‪ ،‬ﺟ ﺎﯼ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ زﻧ ﺪﮔﯽ‬
‫اﺷﺮاﻓﯽ ﻋﺜﻤ ﺎن و درﺑﺎره ﺎﯼ ﭘ ﺮ زرق ﺑ ﺮق و ﺑ ﯽ هﻤﺘ ﺎﯼ ﺧﻠﻔ ﺎﯼ ﺑﻨ ﯽ اﻣﻴ ﻪ و ﺑﻨ ﯽ‬
‫ﻋﺒ ﺎس ﻣ ﯽ ده ﺪ و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬ﻧﻈ ﺎم اﺳ ﻼﻣﯽ در ﺷ ﮑﻞ و ﺷ ﻤﺎﻳﻞ واﻗﻌ ﯽ ﺧ ﻮد‬
‫ﻇﺎهﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﭘﻴﻤﺎن ﺻﻠﺢ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس‪ ،‬ﻋﻤﺮ هﺮ ﭼﻨﺪ در ﻣﻮرد ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن از ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ‬
 ‫‪  ٣٧۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫)ﻣ ﺜﻼ در ﻗ ﺮارداد ﺻ ﻠﺢ ﻃ ﺎﺋﻒ( ﻧﺮﻣ ﯽ ﺑﻴﺸ ﺘﺮﯼ ﺑﺨ ﺮج ﻣﻴﺪه ﺪ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن‪ ،‬از ﺧﻮد هﻤﺎن ﮐﻴﻨﻪ ﻋﻼج ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﯼ را ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘﺎﻳ ﻪ ﮔ ﺬارﯼ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻪ ﺳﻨﺖ هﻤﻴﺸﮕﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ .‬ﻋﻤ ﺮ در اﻳ ﻦ ﻗ ﺮارداد‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن را ﻣﻠﺰم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﺑﻴﺮون ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﮐﺴﯽ از ﺁﻧﻬﺎ در ﺷﻬﺮ ﻣﻘﻴﻢ‬
‫ﻧﺸﻮد‪ .‬ﻣﺘﻦ ﻗﺮاردادﯼ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ از اﻳﻨﻘﺮار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪:‬‬

‫"اﻳ ﻦ ﻧﺎﻣ ﻪ اﻣ ﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻋﻤ ﺮ اﻣﻴ ﺮ ﻣﺆﻣﻨ ﺎن ﺑ ﻪ ﻣ ﺮدم اﻳﻠﻴ ﺎ ﻣﻴﺪه ﺪ‪ ،‬ﺧﻮدﺷ ﺎن و اﻣﻮاﻟﺸ ﺎن و‬
‫ﮐﻠﻴﺴﺎهﺎﻳﺸﺎن و ﺻﻠﻴﺒﻬﺎﻳﺸﺎن‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ و ﺑﻴﻤﺎرﺷﺎن و دﻳﮕﺮ ﻣﺮدﻣﺸﺎن را اﻣﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﮐﻠﻴﺴﺎهﺎﻳﺸﺎن‬
‫ﻣﺴﮑﻮن ﻧﺸﻮد و وﻳﺮان ﻧﺸﻮد و از ﺁن ﻧﮑﺎهﻨﺪ و ﺣﺪود ﺁن را ﮐﻢ ﻧﮑﻨﻨﺪ از ﺻﻠﻴﺐ و اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﻧﻴﺰ‪ ،‬و‬
‫در ﮐﺎر دﻳﻨﺸﺎن ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﻧﺒﻴﻨﻨ ﺪ‪ .‬و ﮐﺴ ﯽ ﺷ ﺎن زﻳ ﺎن ﻧﺒﻴﻨ ﺪ و ﮐﺴ ﯽ از ﻳﻬ ﻮدان در اﻳﻠﻴ ﺎ ﺑ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﻘ ﻴﻢ‬
‫ﻧﺸﻮد‪ .‬ﻣﺮدم اﻳﻠﻴﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺰﻳﻪ دهﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺮدم ﺷ ﻬﺮهﺎ ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ و ﺑﺎﻳ ﺪ روﻣﻴ ﺎن و دزدان را از ﺁﻧﺠ ﺎ‬
‫ﺑﻴﺮون ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮوﻧﺪ ﺟﺎن و ﻣﺎﻟﺸﺎن در اﻣﺎن اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺎﻧﮕﺎهﺸﺎن ﺑﺮﺳﻨﺪ و هﺮ ﮐﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ‬
‫در اﻣﺎن اﺳﺖ و او ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻮن ﻣﺮدم اﻳﻠﻴﺎ ﺟﺰﻳﻪ ﺑﺪهﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﻣﺮدم اﻳﻠﻴﺎ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﻨﺪ ﺑﺎ اﻣﻮال‬
‫ﺧﻮد هﻤﺮاﻩ روﻣﻴﺎن ﺑﺮوﻧﺪ و ﮐﻠﻴﺴﺎهﺎ و ﺻﻠﻴﺒﻬﺎ را رهﺎ ﮐﻨﻨﺪ ﺟﺎن و ﮐﻠﻴﺴﺎهﺎ و ﺻﻠﻴﺒﻬﺎﻳﺸﺎن در اﻣﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺎﻧﮕﺎهﺸﺎن ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬زﻣﻴﻨﺪاراﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻓﻼن در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬هﺮ ﮐﺲ‬
‫از ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﺪ‪ ،‬ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻮن ﻣﺮدم اﻳﻠﻴﺎ ﺟﺰﻳﻪ دهﺪ و هﺮ ﮐﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺎ روﻣﻴﺎن ﺑ ﺮود و ه ﺮ‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺳﻮﯼ زﻣﻴﻦ ﺧﻮد ﺑﺎز ﮔﺮدد و از ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ ﺗﺎ وﻗﺖ درو ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﺰﻳﻪ‬
‫ﻣﻘﺮر را ﺑﺪهﻨﺪ ﭘﻴﻤﺎن ﺧﺪا و ﺗﻌﻬﺪ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪا و ﺗﻌﻬﺪ ﺧﻠﻴﻔﮕﺎن و ﺗﻌﻬ ﺪ ﻣﻮﻣﻨ ﺎن‪ ،‬ﺿ ﺎﻣﻦ اﻳ ﻦ ﻣﮑﺘ ﻮب‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ و ﻋﻤﺮ و ﺑ ﻦ ﻋ ﺎص و ﻋﺒ ﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑ ﻦ ﻋ ﻮف و ﻣﻌﺎوﻳ ﻪ ﺑ ﻦ اﺑ ﯽ ﺳ ﻔﻴﺎن ﺷ ﺎهﺪ‬
‫‪١٦‬‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎل ﭘﺎﻧﺰدهﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﺪ‪".‬‬

‫ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﺷ ﺎم و ﻓﻠﺴ ﻄﻴﻦ ﺑ ﻪ ﺗﺼ ﺮف ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣ ﯽ‬

‫ﺁﻳﺪ‪ .‬ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻔﻴﺎن در دﻣﺸﻖ و ﺑﺮادرش ﻣﻌﺎوﻳﻪ در اردن ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ‬
‫ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﺑ ﻦ وﻟﻴ ﺪ را از ﮐﻠﻴ ﻪ ﻣﺸ ﺎﻏﻞ ﺧ ﻮد ﻣﻌ ﺰول‬
‫ﻋﺘ َﺒ ﻪ را ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﯽ ﺳ ﭙﺎﻩ دﻩ ه ﺰار ﻧﻔ ﺮﯼ ﻋ ﺮاق ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ‬
‫ﮐ ﺮدﻩ‪ ،‬هﺎﺷ ﻢ ﺑ ﻦ ُ‬
‫ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻨﮕﻬ ﺎﯼ ﺷ ﺎم ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﻣ ﯽ ‪ ‬ﮔﻤ ﺎرد و او را ﻣﺠ ﺪدا راه ﯽ‬
‫ﻋﺮاق ﻧﻤﻮدﻩ ﻧﺰد ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬
 ‫‪  ٣٧۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺧﺼﻮﻣﺖ ودﺷﻤﻨﻲ ﻋﻤﺮ ﺑﺎ‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻋﻘﻴﺪﻩ راﻳﺞ‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﺧﺼﻮﻣﺖ و دﺷﻤﻨﯽ ﻟﺠﻮﺟﺎﻧﮥ‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺮﺣﻤﯽ هﺎ و ﺟﻨﺎﻳﺎت زﻳﺎدﻩ از ﺣﺪ او‪ -‬ﮐﻪ ﻋﻤﺮ هﻤﻮارﻩ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻬﺎﻧﮥ‬
‫ﺳﻌﺎﻳﺖ از او ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬ﻧﺒﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﻮد ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎرهﺎ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬در ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ و ﺷﻘﺎوت دﺳﺖ ﮐﻤﯽ از او ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ واﻗﻌﯽ دﺷﻤﻨﯽ‬
‫وﯼ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻪ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ "ﻋﻤﺮ ﺑﺴﺒﺐ ﺳﺨﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد از او ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺑﻮد"‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺎ دﻗﻴﻘﺎ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﭼﻪ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﺑﺪﮔﻮﺋﯽ از ﻋﻤﺮ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل و ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪ‬
‫"ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ در ﺑﺎرۀ ﻋﺰل ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻮد" و ﺁن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻔﺖ ﺧﺎﻟﺪ‬
‫"هﺮﮔﺰ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻦ ﻋﻬﺪﻩ دار ﮐﺎرﯼ ﻧﺸﻮد"‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ‬
‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ رﺳﺎﻧﺪن ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ رﻣﻴﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن ﻋﺰل ﺧﺎﻟﺪ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ اﺑﻮ ﻋُﺒﻴ َﺪﻩ را ﻧﻴﺰ هﻤﺮاﻩ ﺁن ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺒَﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ "اﮔﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺘﮥ‬
‫اﮐﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺑﻮ ُ‬
‫ﺧﻮد را ﺗﮑﺬﻳﺐ ﮐﺮد ﺳﺎﻻر ﺳﭙﺎﻩ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﺗﮑﺬﻳﺐ ﻧﮑﺮد ﺳﺎﻻرﯼ از ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﻋﻤﺎﻣﻪ از ﺳﺮش ﺑﺮدار و ﻧﺼﻒ ﻣﺎل وﯼ را ﺑﮕﻴﺮ"‪.‬‬
‫ﻋﺒَﻴﺪﻩ از او ﻣﺪﺗﯽ ﻣﻬﻠﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺧ ﻮاهﺮش در‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺮاﯼ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﺑﻮ ُ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﺸﻮرت ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﺪ ﻧﺰد ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﻮاهﺮش ﮐﻪ زن ﺣﺎرث ﺑﻦ هﺸﺎم ﺑ ﻮدﻩ‪،‬‬
‫ﻣ ﯽ رود و از او در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ ﺧ ﻮاهﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ در ﺿ ﻤﻦ ﻧﺸ ﺎﻧﯽ از‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ زﻧ ﺎن در ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﺑ ﺪوﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺁن ﺧﺎﻟ ﺪ ﺑ ﻦ وﻟﻴ ﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪﻩ ﭘ ﺮ ارج‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﭼ ﺎرﻩ ﺟ ﻮﻳﯽ در ﻣ ﻮرد ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺧ ﻮد ﻧ ﺰد ﺧ ﻮاهﺮش‬
‫ﻣﯽ رود و هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ ﻧﻈﺮ وﯼ را راهﻨﻤﺎﯼ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺑﺨﺪا هﺮﮔﺰ ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﺗﻮ دوﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽ‬
 ‫‪  ٣٧۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﻮد را ﺗﮑﺬﻳﺐ ﮐﻨﯽ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺗﺮا ﺑﺮدارد‪ ".‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒَﻴﺪﻩ دﺳ ﺘﻮر ﻣﻴﺪه ﺪ ﺗ ﺎ ﻋﻤﺎﻣ ﻪ از‬
‫ﺗﮑﺬﻳﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮد در ﻣﻮرد ﻋﻤﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و اﺑﻮ ُ‬
‫ﺳﺮش ﺑﺮدارﻧﺪ و ﻧﻴﻤﯽ از ﻣﺎﻟﺶ را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ داﺳﺘﺎن در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﻧﮑﺘﮥ دﻳﮕﺮﯼ را در ﻣﻮرد ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ روﺷﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺳ ﺎزد‪ ،‬و ﺁن اﻳﻨﮑ ﻪ ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳ ﻌﯽ در اﺟ ﺮاﯼ‬
‫ﻧﻮﻋﯽ ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺜﻼ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ‪ ‬ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ اﻣ ﻮال ﻏ ﺎرﺗﯽ‬
‫ﻣﺮدم را ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺴ ﺎوات ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﻋ ﺪاﻟﺘﯽ ﺷ ﺒﻴﻪ ﻋ ﺪاﻟﺖ ﻣﻮﺟ ﻮد ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﮔﺮوﻩ دزدان را در ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺘﺴﺎوﯼ اﻣ ﻮال ﻣ ﺮدم ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﻮد ﺑﺮﻗ ﺮار ﺳ ﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ‬
‫وﺟ ﻮد‪ ،‬در هﻤ ﻴﻦ ﻋ ﺪاﻟﺖ و ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ دروﻏ ﻴﻦ ﻧﻴ ﺰ ه ﻴﭻ ﻧ ﻮع ﻋ ﺪاﻟﺖ و ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ‬
‫واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﺟﺰ ﺗﻈﺎهﺮ ﺑﻪ ﺁن‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻠﻴﻔﻪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﻗﻮا‬
‫ﺑﻴﺶ از ﺳﺮﺑﺎزان ﺳﺎدﻩ از ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ ﺳﻬﻢ ﻣﻴﺒﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻋﻀ ﻮ ﺟﺎﻣﻌ ﮥ اﺳ ﻼﻣﯽ‬
‫ﻧﻴ ﺰ در ﺑﺮاﺑ ﺮ راﯼ ﺧﻠﻴﻔ ﻪ ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺣﻘ ﻮﻗﯽ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ و ﺑ ﻪ راﯼ ﺷﺨﺼ ﯽ او‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺧﺎﻟﺪ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺎم و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و هﻤ ﻪ ﻳ ﺎ ﺑﺨ ﺶ ﻣﻬﻤ ﯽ‬
‫از اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽ دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻌﺰول ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﭼ ﺎر‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﺎز ﻣﻴﮕ ﺮدد‪.‬‬
‫در ﺁﻧﺠﺎ‪ ،‬اﺑﻦ اﺳﺤﺎق ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬هﺮ وﻗﺖ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻟ ﺪ ﻣ ﯽ ﮔﺬﺷ ﺖ ﻣ ﯽ ﮔﻔ ﺖ‪" :‬اﯼ‬
‫ﺧﺎﻟ ﺪ ﻣ ﺎل ﺧ ﺪا را از زﻳ ﺮ ﻧﺸ ﻴﻤﻨﺖ در ﺁر‪ ".‬و ﭼ ﻮن ﻋﻤ ﺮ اﻳ ﻦ ﺳ ﺨﻦ ﺑﺴ ﻴﺎر ﮔﻔ ﺖ‪،‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺪو ﮔﻔ ﺖ‪" :‬اﯼ اﻣﻴ ﺮ ﻣﻮﻣﻨ ﺎن ﺑﺨ ﺪا ﺁﻧﭽ ﻪ در ﺣﮑﻮﻣ ﺖ ﺷ ﻤﺎ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁوردﻩ ام‬
‫ﭼﻬﻞ هﺰار درم ﻗﻴﻤﺖ ﻧﺪارد‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ هﻤ ﻪ را از ﺗ ﻮ ﺑ ﻪ ﭼﻬ ﻞ ه ﺰار درم ﮔ ﺮﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﮔﻔﺖ از ﺁن ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ"‪ ١٧.‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪا ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐ ﻪ اﻣ ﻮال او هﺸ ﺘﺎد ه ﺰار‬
‫درهﻢ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺁﻧﻬﺎ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻬﻞ هﺰار درهﻢ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪" .‬ﮔﻮﻳ ﺪ ﺧﺎﻟ ﺪ‬
‫ﺟﺰ ﺳﻼح و ﺑﻨﺪﻩ ﻣﺎﻟﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺤﺴﺎب ﺁﻣﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﺁن هﺸﺘﺎد هﺰار دره ﻢ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫‪١٨‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﭼﻬﻞ هﺰار ﺑﺪو داد و ﻣﺎل وﯼ را ﺑﮕﺮﻓﺖ‪".‬‬
 ‫‪  ٣٧٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫اﻳ ﻦ وﻗ ﺎﻳﻊ در ﺿ ﻤﻦ ﮔﻮﻳ ﺎﯼ ﺛ ﺮوت ه ﺎﯼ ﻏﺎﺻ ﺒﺎﻧﻪ اﯼ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن از‬
‫ﻏﺎرت اﻣﻮال ﻣﺮدم ﺑﻴﭽﺎرۀ ﻋﺮب ﺑﭽﻨﮓ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣ ﻮرد ﺧﺎﻟ ﺪ ﺑﺮواﻳ ﺖ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ‪ ١۶٠‬هﺰار درهﻢ ﻳﻌﻨﯽ ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﻴﺪهﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺿﻤﻦ‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﻋﺰل ﺧﺎﻟﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻤﺮ‪ ،‬روﺣﻴﮥ ﺑﻴﻨﻬﺎﻳ ﺖ ﻣﺴ ﺘﺒﺪاﻧﻪ و اﻧﺘﻘ ﺎم‬
‫ﺟﻮﻳﺎﻧ ﮥ ﻋﻤ ﺮ را ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﻣﺰﻳ ﺪ ﺑ ﺮ ﺷ ﻘﺎوت ه ﺎ و ﺳ ﻨﮕﺪﻟﯽ ه ﺎﯼ ﺟﻼداﻧ ﻪ اش ﮐ ﻪ در‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﮑﺮات ﻳﺎد ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان‬

‫ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐ ﻪ ﻗﺪرﺗﺸ ﺎن ﺑ ﺎ ﻓ ﺘﺢ دﻣﺸ ﻖ‪ ،‬ﻓﻠﺴ ﻄﻴﻦ و اردن ﺑﻤﺮاﺗ ﺐ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﯽ‬

‫ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﻗﺪرﺗﻰ ﺑﻴﺶ از ﮔﺬﺷﺘﻪ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺎز ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ .‬و‬
‫اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن هﻤﭽﻨﺎن در ﺁﺗﺶ اﺧﺘﻼﻓﺎت داﺧﻠﯽ و ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎ و ﮐﺸﺖ‬
‫و ﮐﺸﺘﺎرهﺎﯼ درﺑﺎرﯼ ﻣﯽ ﺳﻮزﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺪَﻳﺒﻴ ﻪ ﺑ ﻮد اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن‬

‫ﻣﺎ ﻗﺒﻼ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﺸ ﻐﻮل ﺻ ﻠﺢ ُ‬
‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺷﮑﺴﺖ از رم‪ ،‬ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﻳﺰ را ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ رم ﺑﻮد زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬ﻗﺒﺎد ﺷﻴﺮوﻳﻪ را ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ وﯼ ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ و ﺑ ﺎ ﻗ ﺮارداد ﺻ ﻠﺤﯽ‬
‫ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ رﻣﻴ ﺎن ﻣ ﯽ ﺑﻨﺪﻧ ﺪ ﺗﻤ ﺎم ﻣﺘﺼ ﺮﻓﺎت ﺧ ﻮد در ﻗﻠﻤ ﺮو رم ﻳﻌﻨ ﯽ ﻳﻤ ﻦ‪ ،‬ﺳ ﻮرﻳﻪ‪،‬‬
‫ﻓﻠﺴ ﻄﻴﻦ‪ ،‬اورﺷ ﻴﻠﻴﻢ و ﺣﺘ ﯽ ﻣﺼ ﺮ را ﻧﻴ ﺰ از دﺳ ﺖ ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻗ ﺮار داد ﺻ ﻠﺢ‬
‫هﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺸﻨﺠﺎت و ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﭘﻴﺎﭘﯽ ﺑﺎ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ رم ﺧﺎﺗﻤ ﻪ ﻣﻴﺪه ﺪ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﻣﻨﺠ ﺮ‬
‫ﺑ ﻪ هﻴﭽﮕﻮﻧ ﻪ ﺛﺒ ﺎﺗﯽ در درﺑ ﺎر اﻳ ﺮان ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﺑ ﺮ داﻣﻨ ﮥ ﺗﻮﻃﺌ ﻪ ه ﺎ و‬
‫ﮐﺸ ﻤﮑﺶ ه ﺎﯼ درﺑ ﺎرﯼ ﻣ ﯽ اﻓﺰاﻳ ﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑ ﻪ‪ ،‬ﺧ ﻮد ﻗﺒ ﺎد ﻧﻴ ﺰ ﭘ ﺲ از رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻗﺪرﺗﺶ‪ ،‬ﮐﻠﻴﮥ ﺑ ﺮادران ﺧ ﻮد را ﻗﺘ ﻞ ﻋ ﺎم ﻧﻤ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺧ ﻮد وﯼ‬
‫ﻧﻴ ﺰ ﭘ ﺲ از ﭼﻨ ﺪﯼ در ‪ ۶٢٩‬ﻣ ﻴﻼدﯼ در ﺟﺮﻳ ﺎن ﺗﻮﻃﺌ ﻪ اﯼ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺳ ﺮﺑﺎزان‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬در ﺳﻴﺰدهﻤﻴﻦ ﺳﺎل هﺠﺮت‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺸﻐﻮل ﻓﺘﻮﺣﺎت‬

 ‫‪  ٣٧٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺧﻮد در اﻳ ﻦ ﺳ ﻮﯼ دﺟﻠ ﻪ و ﺳ ﭙﺲ در ﺟﻨ ﮓ ﻳﺮﻣ ﻮﮎ و ﻓ ﺘﺢ دﻣﺸ ﻖ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪﻧﺒﺎل‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎﯼ درﺑﺎرﯼ ﭘﯽ در ﭘﯽ در درﺑﺎر ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ "ﺷ ﻬﺮ ﺑ ﺮاز" ﭘﺴ ﺮ اردﺷ ﻴﺮ ﺑ ﻪ‬
‫ﺷ ﺎهﻰ ﻣ ﯽ ﻧﺸ ﻴﻨﺪ‪ .‬ﺷ ﻬﺮﺑﺮاز ﺳ ﭙﺎهﻰ ﺑ ﺰرگ ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣ ﯽ ﻓﺮﺳ ﺘﺪ آ ﻪ‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬ﭼﻨﺪﯼ ﺑﻌﺪ ﺷﻬﺮﺑﺮاز ﻣﻲ ﻣﻴﺮد و دوﺑﺎرﻩ ﻣﻴ ﺎن ﭘﺎرﺳ ﻴﺎن ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻰ وﯼ اﺧﺘﻼف ﻣﻴﺎﻓﺘﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎ دﺟﻠﻪ ﭘﻴﺶ ﺁﻣ ﺪﻩ اﻧ ﺪ و ﺳ ﺮزﻣﻴﻨﻬﺎى‬
‫ﻰ ﺟ ﺰو ﻗﻠﻤ ﺮو اﻳ ﺮان را‪ ،‬ﺗﺼ ﺮف ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻃﺮف دﺟﻠ ﻪ‪ -‬ﺳ ﺮزﻣﻴﻨﻬﺎى ﻋﺮﺑ ِ‬
‫اﻳﻨﺒﺎر‪ ،‬درﺑﺎرﻳﺎن ﺁذرﻣﻴﺪﺧﺖ دﺧﺘﺮ آﺴ ﺮى را ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﻣﻴﻜﻨﻨ ﺪ‪ .‬وﻟ ﻰ ﺑ ﺰودى‪ ،‬ﺑ ﺪﻧﺒﺎل‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎﯼ درﺑﺎرﯼ‪ ،‬او ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺮ آﻨ ﺎر ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﺷ ﺎهﭙﻮر ﭘﺴ ﺮ ﺷ ﻬﺮﺑﺮاز را ﺑ ﻪ ﺗﺨ ﺖ‬
‫ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﻣﯽ ﻧﺸﺎﻧﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺁذرﻣﻴ ﺪﺧﺖ ﺑ ﺎ ﻳ ﺎرﯼ آﺴ ﺎﻧﺶ‪ ،‬ﺷ ﺎهﭙﻮر و ﻓﺮﺧ ﺰاد را ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻩ دوﺑﺎرﻩ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺟﻠﻮس ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣ ﺎل‪ ،‬ﮐ ﺎر ﺗﻮﻃﺌ ﻪ‬
‫و ﺗﺸﺘﺖ در درﺑﺎر ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﺧﺘﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻃﺒﺮى ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"وﻗﺘ ﻰ ﺳ ﻴﺎوش‪ ،‬ﻓﺮﺧ ﺰاد ﭘﺴ ﺮ ﺑﻨ ﺪوان را آﺸ ﺖ و ﺁذرﻣﻴ ﺪﺧﺖ ﺑ ﻪ ﺷ ﺎهﻰ رﺳ ﻴﺪ ﭘﺎرﺳ ﻴﺎن اﺧ ﺘﻼف‬
‫آﺮدﻧﺪ و در هﻤﻪ ﻣﺪت ﻏﻴﺒ ﺖ ﻣﺜﻨ ﻰ از آ ﺎر‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺸ ﻐﻮل ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺗ ﺎ وﻗﺘ ﻰ آ ﻪ وى از‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﺁﻣﺪ و ﭘﻮران )دﺧﺘﺮ دﻳﮕﺮ ﮐﺴﺮﯼ‪ -‬از ﻣﻦ( اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را ﺑﺮاى رﺳ ﺘﻢ ﻓﺮﺳ ﺘﺎد و ﺗﺎآﻴ ﺪ آ ﺮد‬
‫آﻪ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺑﻴﺎﻳﺪ آﻪ رﺳﺘﻢ ﺑﺮ ﻣﺮز ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﻴﺎﻣﺪ و ﻧﺰدﻳ ﻚ ﻣ ﺪاﺋﻦ ﻣﻘ ﺮ ﮔﺮﻓ ﺖ و ه ﺮ‬
‫آﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﺁذرﻣﻴﺪﺧﺖ ﺑﺮﺧﻮرد ﺁﻧﺮا ﺑﺸﻜﺴﺖ ‪ .‬در ﻣﺪاﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺟﻨﮓ ﺷﺪ و ﺳﻴﺎوﺧﺶ هﺰﻳﻤ ﺖ ﺷ ﺪ و‬
‫ﺣﺼﺎرى ﺷﺪ‪ ،‬ﺁذرﻣﻴﺪﺧﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺷ ﺪ‪ ،‬و ﭼ ﻮن ﻣ ﺪاﻳﻦ را ﺑﮕﺸ ﻮد ﺳ ﻴﺎوﺧﺶ را آﺸ ﺖ و ﭼﺸ ﻢ‬
‫ﺁذرﻣﻴ ﺪﺧﺖ را آ ﻮر آ ﺮد و ﭘ ﻮران را ﺑ ﻪ ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ﺑﺮداﺷ ﺖ‪ .‬ﭘ ﻮران از او ﺧﻮاﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ آ ﺎر‬
‫ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻗﻴﺎم آﻨﺪ و از ﺿﻌﻒ و ادﺑﺎر اﻣﻮر ﺷﻜﺎﻳﺖ آ ﺮدو ﮔﻔ ﺖ آ ﻪ دﻩ ﺳ ﺎل ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ﺑ ﻪ او ﻣﻴﺪه ﺪ‬
‫ﭘﺲ از ﺁن ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان آﺴ ﺮى ﺑ ﺎز ﮔ ﺮدد‪ ،‬اﮔ ﺮ از ﺟﻮاﻧ ﺎن ﻗ ﻮم آﺴ ﻰ را ﻳﺎﻓﺘﻨ ﺪ ﺑ ﺪو دهﻨ ﺪ و‬
‫‪١٩‬‬
‫ﮔﺮﻧﻪ ﺑﺎ زﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪" .‬‬

‫وﻟ ﯽ رﺳ ﺘﻢ ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﯽ ﻗ ﻮا وﻟ ﯽ ﺑ ﺎ اﺧﺘﻴ ﺎرات ﮐﺎﻣ ﻞ ﺑﺴ ﻨﺪﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﻋ ﺎزم‬

‫ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﭘ ﺲ از ﻳ ﻚ دورﻩ اﺧﺘﻼﻓ ﺎت‬
‫داﺧﻠﻰ‪ ،‬آﺸﺘﺎر و ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎى ﻣﻜﺮر ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺪرت ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ‪ ،‬ﺳ ﺮ اﻧﺠ ﺎم ﻣﻮﻓ ﻖ ﻣ ﻰ‬
‫ﺷ ﻮﻧﺪ ﮐﺴ ﯽ را ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﻰ ﻗ ﻮا و ﺑ ﺎ اﺧﺘﻴ ﺎرات آﺎﻣ ﻞ اﻧﺘﺨ ﺎب ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ و ﻧ ﻮﻋﻰ‬
 ‫‪  ٣٧٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺗﻤﺮآﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻰ در آﺎر ﺧﻮد ﺑﻮﺟ ﻮد ﺑﻴﺎورﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ اﮐﻨ ﻮن ﮐﻤ ﯽ دﻳ ﺮ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ وﻗﺘﯽ اﻋﺮاب ﺑ ﺎ ﺗﻤ ﺎم ﻧﻴ ﺮو در ﺷ ﺎم ﻣﺸ ﻐﻮل ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ روﻣﻴ ﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ و از‬
‫اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻋﻤﺪﻩ ﺳﭙﺎﻩ ﻋﺮاق در ﺷﺎم ﺑﻮد‪ ،‬و اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ را ﺑ ﺮاﯼ ﺣﻤﻠ ﻪ و‬
‫ﺑﺎز ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬درﮔﻴﺮ ﺟﺪال ه ﺎى داﺧﻠ ﻰ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ‬
‫ﺗﺨﺖ ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و اﮐﻨﻮن ﮐﻪ اﻋﺮاب ﭘﺲ از ﺷﮑﺴ ﺖ رم ﺑ ﺎ ﻧﻴﺮوﺋ ﯽ ﺑﻤﺮاﺗ ﺐ‬
‫ﻗﻮﻳﺘﺮ و ﺑﺎ روﺣﻴﻪ اﯼ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺗﺎزﻩ ﺑﻪ ﻓﮑ ﺮ ﻣﻘﺎﺑﻠ ﻪ ﺟ ﺪﯼ ﺑ ﺎ‬
‫ﺁﻧﺎن اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ زﻣﺎن‪ ،‬ﻋﻤ ﺮ ﺑ ﺎ ﻓﺮاﻏ ﺖ از ﺗﺼ ﺮف ﺳ ﻮرﻳﻪ‪ ،‬اوﻟ ﻴﻦ ﮐ ﺎرﯼ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‬

‫دﻋﻮت ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن اﺳﺖ‪ .‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﻗ ﺒﻼ‬
‫ﻧﻴ ﺰ اﺷ ﺎرﻩ ﮐ ﺮدﻳﻢ ﺗ ﺎ ﺳ ﻪ روز ه ﻴﭽﮑﺲ از ﻣ ﺮدم ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ اﻳ ﺮان ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻨﻈﺮﺷﺎن دﺷﻮار ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻩ داوﻃﻠﺐ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬روز ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻣﺜﻨﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از اﻋﺰام‬
‫ﺳﭙﺎﻩ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻪ ﺟﻨ ﮓ ﺷ ﺎم‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻦ وﯼ در ﺣﻴ ﺮﻩ ﺷ ﺪﻩ و اﮐﻨ ﻮن‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ و ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫∗‬
‫"اﯼ ﻣﺮدم اﻳﻦ ﺟﺒﻬﻪ را ﺳﺨﺖ ﻣﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ روﺳﺘﺎﯼ ﭘﺎرﺳﻴﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻳﻢ و ﺑﺮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻴﻤﮥ ﺳﻮاد‬
‫ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻳﻢ و ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ دﺳﺖ اﻧﺪازﯼ ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ و ﮐﺴﺎن ﭘﻴﺶ از ﻣﺎ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﺮﺋﺖ ﮐﺮدﻩ اﻧ ﺪ و اﻧﺸ ﺎء‬
‫‪٢٠‬‬
‫اﷲ ﮐﺎر دﻧﺒﺎﻟﻪ دارد‪".‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻋﻤﺮ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"‪ .....‬روﻧﺪﮔﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ وﻋﺪۀ ﺧﺪا ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ ﮐﺠﺎ ﺷﺪﻧﺪ؟ در زﻣﻴﻦ روان ﺷﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاﻳﺘﺎن در‬

‫ﻗﺮﺁن وﻋﺪﻩ دادﻩ ﮐﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽ دهﺪ و ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﮐﻪ اﺳﻼم را ﺑﺮ هﻤﻪ دﻳﻦ هﺎ ﭼﻴﺮﻩ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺧ ﺪا‬
‫دﻳﻦ ﺧﻮﻳﺶ را ﻏﻠﺒﻪ ﻣﯽ دهﺪ و ﻳﺎر ﺧﻮد را ﻧﻴﺮو ﻣﯽ دهﺪ و ﻣﻴﺮاث اﻣﺘﻬﺎ را ﺑﻪ اهﻞ ﺁن ﻣ ﯽ ﺳ ﭙﺎرد‪.‬‬
‫‪٢١‬‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﺧﺪا ﮐﺠﺎﻳﻨﺪ؟"‬

‫ﻋ َﺒﻴﺪ داوﻃﻠﺐ ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺪﻧﺒﺎل‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ روز ﭼﻬﺎرم اﺑﻮ ُ‬
‫‪                                                       ‬‬
‫‪ -∗ ‬ﻣﻨﻄﻘﺔ ﻣﻴﺎن دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات‪.‬‬
 ‫‪  ٣٨٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫او دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺰ ﻗﺪم ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ وﺟ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻴﺶ از ه ﺰار ﻧﻔ ﺮ داوﻃﻠ ﺐ‬
‫ﻋﺒَﻴﺪ دﻩ روز ﭘﺲ از ﻣﺜﻨﯽ ﻋﺎزم ﺣﻴ ﺮﻩ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ اﺑﻮ ُ‬
‫و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺿﻤﻦ ﻋﻤﺮ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر دﻳﮕ ﺮﯼ ﻣﻴﺰﻧ ﺪ و ﺁن اﻳﻨﮑ ﻪ ﺑ ﺮ ﺧ ﻼف اﺑ ﻮﺑﮑﺮ ﮐ ﻪ‬

‫از ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺮﺗﺪﻳﻦ در ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺑﻌﻤ ﻞ ﺁوردﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ را ﻧﻴ ﺰ دﻋ ﻮت‬
‫ﻋﺒَﻴ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﺠ ﺎﯼ‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻩ هﺎﯼ ﺷﺎم و ﻋﺮاق ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬هﻤ ﻴﻦ ﻃ ﻮر ﺑ ﻪ اﺑ ﻮ ُ‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪﻩ ﮐ ﻞ ﻗ ﻮاﯼ ﺷ ﺎم ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ دﺳ ﺘﻮرﻣﻴﺪهﺪ ﮐ ﻪ ﭘ ﺲ از ﭘﺎﻳ ﺎن ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد‪،‬‬
‫ﺳﭙﺎﻩ ﻋﺮاق را ﺑﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﺎن ﻣﺮﺗﺪ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎر دﻳﮕﺮ ﻋﻤﺮ در ﺑﺪو ﺧﻼﻓ ﺖ ﺑﺎﻧﺠ ﺎم رﺳ ﺎﻧﺪن وﺻ ﻴﺖ ﻣﺤﻤ ﺪ در اﻣ ﺮ ﺑﻴ ﺮون‬

‫ﮐﺮدن ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻧﺠﺮان ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﻴﺰ هﻨﮕﺎم ﻣ ﺮگ ﺑ ﻪ ﭘﻴ ﺮوﯼ از ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫در ﻣﻮرد ﻣﺮدم ﻧﺠﺮان وﺻﻴﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ "‪ ...‬هﺮ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺮ دﻳﻦ ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮود‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬زﻣﻴﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽ روﻧﺪ ﻣﺴ ﺎﺣﺖ ﮐ ﻦ و در اﻗﺎﻣ ﺖ‬
‫دﻳﺎره ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺁزادﺷ ﺎن ﮔ ﺬار و ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﮕ ﻮ ﮐ ﻪ ﺑﻔﺮﻣ ﺎن ﺧ ﺪا و ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ وﯼ‬
‫‪٢٢‬‬
‫ﺑﻴﺮوﻧﺸﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬در ﺟﺰﻳﺮة اﻟﻌﺮب دو دﻳﻦ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬هﻤﮥ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل اﺳﻼم ﻧﺸﺪﻩ و ﺑﺮ دﻳﻦ ﺧﻮد ﻣﻴﻤﺎﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫از ﻧﺠﺮان اﺧﺮاج ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬در ﺟ ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻣﻌ ﺎدل زﻣﻴﻨﺸ ﺎن ﺑ ﺮاﯼ اﻗﺎﻣ ﺖ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ دادﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ن ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺗﺤ ﺖ اﺷ ﻐﺎل ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣ ﯽ‬

‫و اﻣﺎ در ﺟﺒﻬﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬رﺳﺘﻢ از دهﻘﺎﻧﺎ ِ‬
‫ﺧﻮاه ﺪ ﮐ ﻪ هﻤﮕ ﯽ در ﻳ ﮏ روز ﻣﻌ ﻴﻦ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳ ﺮ ﺑﺸ ﻮرش ﺑﺮدارﻧ ﺪ‬
‫وﺟﺎﭘﺎن و ﻧﺮﺳ ﯽ را ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺮاﯼ رهﺒ ﺮﯼ ﺷ ﻮرش ﺑ ﻪ ﻧﻤ ﺎرق و زﻧ ﺪورد در ﻣﻨ ﺎﻃﻖ‬
‫ﻋﺒَﻴ ﺪ رواﻧ ﻪ‬
‫ﻣﺰﺑﻮر ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ ﺳﭙﺎهﯽ را ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ ﻣﺜﻨ ﯽ و اﺑ ﻮ ُ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺷﻮرش "در ﺗﻤﺎم روﺳﺘﺎهﺎ از ﺑﺎﻻ ﺗﺎ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻓﺮات " ﺑﭙﺎ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺗﻨﮕﻨﺎ اﻓﺘﺎدﻩ هﻤﮕﯽ ﮔﺮد ﻣﺜﻨﯽ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺟﺎﭘﺎن ﮐ ﻪ در‬
 ‫‪  ٣٨١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻧﻤﺎرق در ﻳﮑﯽ از ﻣﺮاﮐﺰ ﺷﻮرﺷﯽ ﻗﺮار داﺷ ﺘﻪ ﻣﻴﺮوﻧ ﺪ و ﺑ ﺮ او ﭼﻴ ﺮﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎﭘ ﺎن ﻧﻴ ﺰ اﺳ ﻴﺮ ﻣﻴﮕ ﺮدد‪ .‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧ ﺪﻩ ﺳ ﭙﺎﻩ وﯼ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻧ ﺰد ﻧﺮﺳ ﯽ ﻳﮑ ﯽ دﻳﮕ ﺮ از‬
‫ﻋﺒَﻴ ﺪ روﺑ ﺮو ﮔﺸ ﺘﻪ و از‬
‫رهﺒﺮان ﺷﻮرﺷﯽ رﻓﺘﻪ ﮐﻪ در ﺁﻧﺠﺎ در ﮐﺴﮕﺮ ﺑﺎ ﺳ ﭙﺎﻩ اﺑ ﻮ ُ‬
‫ﺁن ﺷﮑﺴ ﺖ ﻣ ﯽ ﺧﻮرﻧ ﺪ‪ .‬ﻧﺮﺳ ﯽ ﻓ ﺮار ﮐ ﺮدﻩ و ﻏﻨ ﺎﺋﻢ و ﺑﺨﺼ ﻮص ﺁذوﻗ ﮥ زﻳ ﺎدﯼ‬
‫ﻧﺼﻴﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺟﺎﭘﺎن و ﻧﺮﺳﯽ ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ از رﺳﺘﻢ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﮐﻤﮏ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و او ﺟﺎﻟﻴﻨﻮس را‬
‫ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻗﺒ ﻞ از ﺁﻧﮑ ﻪ ﺟ ﺎﻟﻴﻨﻮس ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻧﺮﺳ ﯽ ﺑﺮﺳ ﺎﻧﺪ اﺑ ﻮ‬
‫ﻋﺒَﻴ ﺪ ﮐ ﺎر ﻧﺮﺳ ﯽ را ﺗﻤ ﺎم ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺳ ﭙﺲ ﺑﺴ ﻮﯼ ﺧ ﻮد ﺟ ﺎﻟﻴﻨﻮس رﻓﺘ ﻪ او را ﻧﻴ ﺰ‬
‫ُ‬
‫ﺷﮑﺴ ﺖ ﻣﻴﺪه ﺪ‪ .‬در ﭘ ﺲ اﻳ ﻦ ﺷﮑﺴ ﺖ ه ﺎ دهﻘﺎﻧ ﺎن ﻣﻨ ﺎﻃﻖ اﺷ ﻐﺎل ﺷ ﺪﻩ ﺣﺎﺿ ﺮ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﺒَﻴ ﺪ راه ﯽ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺰﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ هﺮ ﺳﺮ‪ ،‬ﭼﻬﺎر درهﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن اﺑﻮ ُ‬
‫ﺣﻴﺮﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﭘﻞ‬

‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻟﻴﻨﻮس ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧ ﺪﻩ ﺳ ﭙﺎﻩ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﻧ ﺰد رﺳ ﺘﻢ‬
‫ﻣﯽ رود‪ .‬رﺳﺘﻢ ﻧﻴﺰ وﯼ را هﻤﺮاﻩ ﺳ ﭙﺎﻩ ﺑﻬﻤ ﻦ ﺟﺎذوﻳ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و دوﺑ ﺎرﻩ ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬در ﺳﭙﺎﻩ ﺑﻬﻤﻦ ﭼﻨﺪ ﻓﻴ ﻞ ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﻳ ﮏ ﻓﻴ ﻞ ﺳ ﻔﻴﺪ "ﮐ ﻪ ﺗﻴﻐ ﻪ ه ﺎﯼ‬
‫ﺑﺮان ﺑﺮ ﺁن ردﻳﻒ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ" وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬درﻓﺶ ﮐﺎوﻳﺎن‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ ﮐﺴﺮﯼ‪ ،‬ﮐﻪ از‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﭘﻠﻨﮓ و هﺸﺖ ذرع ﻋ ﺮض و دوازدﻩ ذرع ﻃ ﻮل داﺷ ﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻴ ﺰ در ﭘﻴﺸ ﺎﭘﻴﺶ‬
‫ﻋﺒَﻴﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ ‪ ۶‬اﻟﯽ ‪ ١٠‬هﺰار ﻧﻔﺮﯼ ﺧﻮد در ﻣﺮوﺣ ﻪ‬
‫ﺳﭙﺎﻩ در اهﺘﺰاز ﺑﻮدﻩ‪ .‬اﺑﻮ ُ‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻬﻤﻦ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ آﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﭘﻞ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺴﺨﺘﯽ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﯽ‬
‫ﺧﻮرﻧﺪ و ﭼﻬﺎر هﺰار ﺗﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﻳﺎ در ‪ ‬ﺁب ﻓﺮات ﻏﺮق ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮد اﺑﻮ‬
‫ﻋ َﺒﻴﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ زﻳﺮ ﻓﻴﻞ رﻓﺘﻪ آﺸﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﻨﮓ ﭘﻞ ‪ ۴٠‬روز ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﻳﺮﻣﻮك‬
‫ُ‬
‫اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﭘﻴﺮوزى اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﭘﺲ از اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻰ ﻣﺘﻤﺮآﺰ‬
 ‫‪  ٣٨٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻳﮏ رواﻳﺖ ﻋﻠﺖ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ‪:‬‬

‫"اﺳﺒﺎن ﻋﺮب از ﻓﻴﻼن داس دار و اﺳﺒﺎن زرﻩ دار و ﺳﻮاران ﻣﻮﻳﻴﻦ ﭘﻮش رﻣﺎن ﺑﻮد )ﻣﯽ رﻣﻴﺪﻧ ﺪ(‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺮد‪ ،‬اﺳﺒﺎن ﭘﻴﺶ ﻧﻤﯽ رﻓﺖ و ﭼﻮن ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑ ﺎ ﻓﻴ ﻞ و ﺟﺮﺳ ﻬﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ رﺳﺘﻪ هﺎﻳﺸﺎن را ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و اﺳ ﺒﺎن ﻣ ﯽ رﻣﻴ ﺪ و ﭘﺎرﺳ ﻴﺎن ﺑ ﺎ‬
‫ﺗﻴﺮ ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و از رﻧﺞ زﺣﻤﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﺷﻤﻦ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﭼ ﺎر اﺑﻮﻋﺒﻴ ﺪ‬
‫ﭘﻴﺎدﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺴﺎن ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺎدﻩ ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﻴﺎدﻩ ﺳﻮﯼ دﺷﻤﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﺷﻤﺸ ﻴﺮهﺎ در ه ﻢ اﻓﺘ ﺎد و ﭼ ﻮن ﻓﻴ ﻞ‬
‫ﺑﻪ ﮔﺮوهﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﺑ ﺮد ﺁﻧﻬ ﺎ را ﻣﻴﺮاﻧ ﺪ‪ .‬اﺑﻮﻋﺒﻴ ﺪ ﺑﺎﻧ ﮓ زد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﭘ ﻴﻼن ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑﺮﻳ ﺪ و ﺗﻨ ﮓ ﺁﻧ ﺮا‬
‫ﺑﺒﺮﻳﺪ ﮐﻪ ﻓﻴﻞ ﺳ ﻮاران ﻓﺮورﻳﺰﻧ ﺪ و ﺧ ﻮد او ﺑ ﻪ ﻓﻴ ﻞ ﺳ ﻔﻴﺪ ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑ ﺮد و در ﺗﻨ ﮓ ﺁن ﺁوﻳﺨ ﺖ و ﺁﻧ ﺮا‬
‫ﺑﺒﺮﻳ ﺪ و ﻓﻴ ﻞ ﺳ ﻮاران ﻓ ﺮو رﻳﺨﺘﻨ ﺪ و دﻳﮕ ﺮ ﮐﺴ ﺎن ﭼﻨ ﺎن ﮐﺮدﻧ ﺪ و ﻓﻴﻠ ﯽ ﻧﻤﺎﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎر ﺁﻧ ﺮا ﭘ ﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﻧﮑﺸﻴﺪﻧﺪ و ﺳ ﻮاراﻧﺶ را ﻧﮑﺸ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﻴ ﻞ ﺳ ﻔﻴﺪ ﺳ ﻮﯼ اﺑﻮﻋﺒﻴ ﺪ ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑ ﺮد ﮐ ﻪ ﺧﺮﻃ ﻮم ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﺎ ﺷﻤﺸ ﻴﺮ‬
‫زﺧﻤﯽ ﮐﺮد و ﻓﻴﻞ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺑ ﻪ دﻓ ﺎع ﭘﺮداﺧ ﺖ‪ ،‬اﺑ ﻮ ﻋﺒﻴ ﺪ هﻤﭽﻨ ﺎن در ﺁن ﺁوﻳﺨﺘ ﻪ ﺑ ﻮد و ﻓﻴ ﻞ ﺑ ﺎ‬
‫دﺳﺖ وﯼ را ﺑﺰد ﮐﻪ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ اﻓﺘﺎد و او را در ه ﻢ ﮐﻮﻓ ﺖ و ﺑ ﺮ ﭘﻴﮑ ﺮش اﻳﺴ ﺘﺎد‪ .‬و ﭼ ﻮن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫اﺑﻮﻋﺒﻴﺪ را زﻳﺮ ﭘﺎﯼ ﻓﻴﻞ اﻓﺘﺎدﻩ دﻳﺪﻧﺪ ﺑﻌﻀﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺁﻧﮑﻪ ﭘﺲ از اﺑﻮﻋﺒﻴﺪ ﺳﺎﻻرﯼ داﺷﺖ‬
‫ﭘﺮﭼﻢ ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﻓﻴﻞ ﺑﺠﻨﮕﻴﺪ ﺗﺎ از روﯼ ﭘﻴﮑﺮ ﭘﺲ رﻓﺖ و ﺁﻧﺮا ﺳﻮﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺸﻴﺪ و ﺑﺎ ﻓﻴ ﻞ در‬
‫ﺁوﻳﺨﺖ و ﻓﻴﻞ ﺑﺎ د ﺳﺖ ﺧﻮد او را ﺑﺰد و در هﻢ ﮐﻮﻓﺖ و ﺑ ﺮ ﭘﻴﮑ ﺮش اﺳ ﺘﺎد و هﻔ ﺖ ﮐ ﺲ از ﺛﻘﻔﻴ ﺎن‬
‫ﭘﻴﺎﭘﯽ ﭘ ﺮﭼﻢ را ﺑﮕﺮﻓﺘﻨ ﺪ و ﺟﻨﮕﻴﺪﻧ ﺪ و ﮐﺸ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ از ﺁن ﻣﺜﻨ ﯽ ﭘ ﺮﭼﻢ را ﺑﮕﺮﻓ ﺖ و ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻓﺮارﯼ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﻋﺒﺪاﷲ ﺑ ﻦ ﻣﺮﺛ ﺪ ﺛﻘﻔ ﯽ ﮐﺸ ﺘﻪ ﺷ ﺪن اﺑﻮﻋﺒﻴ ﺪ و ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻨﺎن وﯼ و رﻓﺘ ﺎر ﻗ ﻮم را‬
‫ﺑﺪﻳﺪ ﺳﻮﯼ ﭘﻞ دوﻳﺪ و راﻩ را ﺑﺴﺖ و ﮔﻔﺖ اﯼ ﻣﺮدم ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮان ﺧﻮد ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ ﺟﺎن ﺑﺪهﻴﺪ ﻳﺎ ﻓﻴ ﺮوز‬
‫ﺷﻮﻳﺪ‪ .‬و ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺗﺎ ﭘﻞ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﮐﺴﺎن از ﺗ ﺮس در ﻓ ﺮات ﺟﺴ ﺘﻨﺪ و ه ﺮ‬
‫‪٢٣‬‬
‫ﮐﻪ ﭘﺎﻳﻤﺮدﯼ ﻧﮑﺮد ﻏﺮق ﺷﺪ و هﺮ ﮐﻪ ﭘﺎﻳﻤﺮدﯼ ﻣﯽ ﮐﺮد در ﺧﻄﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﻮد‪".‬‬

‫در اﻳﻨﺰﻣﺎن ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺮﺛﺪ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﻞ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﻣﺎﻧﻊ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺁﻧﺴﻮﯼ ﻓﺮات ﻣﯽ ﺷﺪ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﻧﺰد ﻣﺜﻨﯽ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻨﯽ ﻧﻴ ﺰ او را زدﻩ و ﻋﻠ ﺖ‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎر را ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺪ و او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ "ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﮐﺴﺎن ﺟﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪ"‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺜﻨﯽ ﺑﺎ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪۀ ‪ ۵‬هﺰار ﻧﻔﺮﯼ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻮد از ﭘ ﻞ ﻋﺒ ﻮر ﮐ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺁن‬
‫ﺳﻮ ﻣﯽ رود‪ .‬وﻟﯽ در ﺁﻧﺠﺎ دو هﺰار ﺗﻦ ازﻧﻔﺮاﺗﺶ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮﻣﯽ روﻧﺪ و ﻣﺜﻨﯽ را ﺑﺎ ﮔﺮوﻩ اﻧﺪﮐﯽ‬
 ‫‪  ٣٨٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑ‪‬ﻮ‪‬ﻳﺐ‬
‫و ﭘﻴﺮوزي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺨﺘﯽ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﭘﻞ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن وارد ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ ﺑ ﺮاﯼ‬

‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﭘﻴﺮوز ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟﻰ اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزى اداﻣﻪ ﻧﻤﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﭙﺎﻩ‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﻗﺪرت اﻳﻦ را داﺷ ﺘﻪ ﮐ ﻪ ﭘﻴﺸ ﺮوﯼ ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺳ ﭙﺎﻩ ﻣﺜﻨ ﯽ را ﺑﮑﻠ ﯽ از‬
‫ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷ ﻐﺎﻟﯽ را ﺑ ﺎز ﭘ ﺲ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬در اﺛ ﺮ اﺧ ﺘﻼف ﻣﻴ ﺎن رﺳ ﺘﻢ و‬
‫ﻓﻴ ﺮوزان‪ ،‬و ﺷ ﻮرش ﻳﮑ ﯽ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ دﻳﮕ ﺮﯼ در ﻣ ﺪاﺋﻦ‪ ،‬ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑ ﻪ ﺑﺎزﮔﺸ ﺖ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﮔﺮاﻧﺒﻬ ﺎﺋﯽ را ﮐ ﻪ ﺑﺪﺳ ﺖ ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﺑ ﺮاﯼ هﻤﻴﺸ ﻪ از دﺳ ﺖ ﻣﻴﺪه ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ‬
‫ﮐﺸ ﻤﮑﺶ ﻓﻬﻠﻮﺟﻴ ﺎن ﻃﺮﻓ ﺪارﯼ از رﺳ ﺘﻢ ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ و ﭘﺎرﺳ ﻴﺎن ﺑ ﻪ ﻃﺮﻓ ﺪارﯼ از‬
‫ﻓﻴﺮوزان ﺑﺮ ﻣﻴﺨﻴﺰﻧﻨﺪ‬

‫ﻣﺜﻨﯽ ﻧﻴﺰ از ﻓﺮﺻﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ ﭼ ﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺟﻤ ﻊ ﺁورﯼ ﻧﻴ ﺮو ه ﺎﯼ ﺟﺪﻳ ﺪ‬

‫از ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﺑﻨﯽ ِﺛﻐَﻠﺐ‪ ،‬و ﭼﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺗﺎزﻩ اﯼ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ‬
‫از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺴﻮﯼ ﺁﻧﻬﺎ رواﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺁﻣﺎدﻩ ﺟﻨﮓ ﺑﻌ ﺪﯼ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺑﻄ ﻮرﯼ‬
‫ﮐ ﻪ وﻗﺘ ﯽ رﺳ ﺘﻢ و ﻓﻴ ﺮوزان ﺁﺷ ﺘﯽ ﮐ ﺮدﻩ ﻣﻬ ﺮان را ﺑ ﺮاﯼ ﺟﻨ ﮓ راه ﯽ ﺣﻴ ﺮﻩ ﻣ ﯽ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻨﯽ ﻧﻴﺮوﯼ زﻳﺎدﯼ را در اﻃ ﺮاف ﺧ ﻮد ﮔ ﺮد ﺁوردﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺟﻨ ﮓ در‬
‫ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن از ﺳﺎل ﺳﻴﺰدهﻢ هﺠﺮت )‪۶٣۴‬م‪ (.‬در ﮐﻨﺎر ﻓﺮات در ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﺑﻨﻔﻊ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ُﺑﻮَﻳﺐ ﻣﻌﺮوف ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻨﯽ از ﺳ ﭙﺎهﻴﺎن ﺧ ﻮد ﮐ ﻪ‬

‫روزﻩ داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ ﻣﻴﺨﻮاه ﺪ ﺑ ﺮاﯼ ﺁﻧﮑ ﻪ ﻗ ﻮت داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ روزۀ ﺧ ﻮد را ﺑﺸ ﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ در ﺳﻪ ﺻﻒ ﭘﻴﺎدﻩ ﮐﻪ در ﭘﺸ ﺖ ه ﺮ ﺻ ﻒ ﻳ ﮏ ﻓﻴ ﻞ ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ‪ ،‬در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﻒ ﺁراﺋﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺳﺮود ﺧﻮاﻧ ﺎن ﺑﺴ ﻮﯼ ﺳ ﭙﺎﻩ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺮاﻩ‬
‫اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﺎ ﺁن درﮔﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﺟﻨ ﮓ ُﺑﻮَﻳ ﺐ ﺑﺴ ﻴﺎر ﺳ ﺨﺖ و ﺧ ﻮﻧﻴﻦ ﺑ ﻮدﻩ و ﺗﻠﻔ ﺎت‬
 ‫‪  ٣٨۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫زﻳﺎدﯼ ﺑﺠﺎ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاﯼ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﻪ‬
‫اﻳ ﻦ ﺳ ﻮﯼ ﻓ ﺮات ﻣ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ ﭘ ﺲ از ﺷﮑﺴ ﺖ و ﻓ ﺮار‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎﺋﻴﮑ ﻪ ﭘ ﻞ روﯼ ﻓ ﺮات‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد در ﮐﻨ ﺎر ﻓ ﺮات ﮔﻴ ﺮ ﮐ ﺮدﻩ و ﺗﻌ ﺪاد زﻳ ﺎدﯼ از ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻤﺎن وﺿﻌﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻨﮓ ﭘﻞ ﮐﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺁﻧﺴﻮﯼ ﻓﺮات رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ دﭼﺎر ﺁن ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﮐﺸﺘﮕﺎن ﺑﺤﺪﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺎﻟﻴﺎن ﺳﺎل هﺮ ﺑﺎر ﮐﻪ ﺁﻧﺠ ﺎ‬
‫را ﻣﯽ ﮐﻨﺪﻧﺪ از زﻳﺮ ﺧﺎﮎ اﻧﺒﻮهﯽ از اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎﯼ ﺳﺮﺑﺎزان ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﭘﻴﺮوزﯼ در اﻳﻦ ﺟﻨ ﮓ‪ ،‬ﻋ ﺮاق ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ و ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺮ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺳﻮﯼ دﺟﻠﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ هﻤﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﺪﻳﺪ را ﻣﻮرد ﺗﺎراج و‬
‫ﻏﺎرت ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻪ از ﺁن ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪،‬‬

‫اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺧﻨﺎﻗﺲ ﮐﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ َرﺑﻴﻌﻪ و ُﻗﻀﺎ َ‬
‫ﺣﻤﻠ ﻪ ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺁﻧ ﺮا ﻏ ﺎرت ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪.‬ﺳ ﭙﺲ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺑﻐ ﺪاد رﺳ ﺎﻧﺪﻩ ﺑ ﻪ ﺑﺎزاره ﺎﯼ‬
‫اﻃﺮاف ﺁن ﺣﻤﻠﻪ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ ،‬و ﭘ ﺲ از ﮐﺸ ﺖ و ﮐﺸ ﺘﺎر ﻣ ﺮدم‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ را ﻏ ﺎرت ﻣ ﯽ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻨﯽ ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻩ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ "ﺟﺰ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﭼﻴ ﺰﯼ ﻧﮕﻴﺮﻳ ﺪ‪ ،‬و از ﮐ ﺎﻻ‬
‫ﭼﻨﺪان ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ ﺧﻮﻳﺶ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺮد‪".‬‬

‫ﺁﻧﮕ ﺎﻩ ﺑ ﻪ ﺑﻌﻀ ﯽ ﻃﻮاﻳ ﻒ ِﺗﻐَﻠ ﺐ و ﻧﻤ ﺮ ﮐ ﻪ در ﺻ ﻔﻴﻦ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺣﻤﻠ ﻪ ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﻗﺒﻞ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺻﻔﻴﻦ "ﻣﺮدم ﺻﻔﻴﻦ ﮔﺮﻳ ﺰان ﺷ ﺪﻧﺪ و از ﻓ ﺮات ﻋﺒ ﻮر‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺁﻧﺠﺎ ﺣﺼﺎرﯼ ﺷﺪﻧﺪ"‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﮐﺎرواﻧﯽ از ﻣ ﺮدم دﺑ ﺎ و ﺣ ﻮران ﺑﺮﺧ ﻮرد‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺁﻧﻬﺎرا ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ و ﻏﺎرﺗﺸ ﺎن ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﮥ ﺁﻧ ﺎن ﮐ ﻪ‬
‫ﻗﻮم ﺑﻨﯽ روﻳﺤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻩ "ﻣﺮدان را ﺑﮑﺸﺘﻨﺪ و زن و ﻓﺮزﻧ ﺪ اﺳ ﻴﺮ ﮐﺮدﻧ ﺪ‬
‫و ‪ ...‬ﭼﻨﺪان ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺷﺘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ ه ﺮ ﻳ ﮏ از ﺁﻧﻬ ﺎ ﭘ ﻨﺞ ﺷ ﺘﺮ و ﭘ ﻨﺞ اﺳ ﻴﺮ‬
‫رﺳ ﻴﺪ"‪ .‬وﻟ ﯽ "ﻣ ﺮدم َرﺑﻴﻌ ﻪ ﮐ ﻪ در اردوﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺑﺎﺳ ﻬﻢ ﻏﻨﻴﻤ ﺖ ﺧ ﻮد‬
 ‫‪  ٣٨۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫اﺳﻴﺮان را ﺧﺮﻳﺪﻧﺪ و ﺁزاد ﮐﺮدﻧﺪ و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدم َرﺑﻴﻌﻪ در اﻳﺎم ﺟﺎهﻠﻴﺖ اﺳﻴﺮ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ".‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺻﻔﻴﻦ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻧﻤﺮ و َﺗﻐِﻠﺐ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ ﺟﻤﻌﯽ‬
‫‪٢٤‬‬
‫از ﺁﻧﻬﺎ را در ﺁب رﻳﺨﺘﻪ ﻏﺮق ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺜﻨﻰ ﺑﺎزار ﺑﻐﺪاد را ﻏﺎرت ﻣﻴﻜﻨ ﺪ و اﻣ ﻮال زﻳ ﺎدى را ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣ ﻲ ﺁورد‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺲ از اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزى ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑ ﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ و ﻧﻘ ﺎط ﻣﺨﺘﻠ ﻒ در ﻋ ﺮاق‬
‫آﺮدﻩ آﺸﺘﺎرهﺎ و ﻏﺎرت هﺎى زﻳﺎدى از ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ اورﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺳ ﺎﺑﺎت و‬
‫ﺗﻜﺮﻳﺖ را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﺧﻮد در ﻣﻲ ﺁورﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻋ ﺮاق ﺑ ﻪ ﺗﺼ ﺮف ﮐﺎﻣ ﻞ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺁﻣﺪﻩ ﺳﭙﺎﻩ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﻮ ِد ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﭘﺎرس ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬

‫آﻳﺎ ﺷﻜﺴﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬

‫اﻣﺮي ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮه ﺑﻮد؟ ‪ ‬‬

‫ﺑﻬﻴﭽﻮﺟﻪ‪ .‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﻳﮑﯽ دو ﺑﺎر ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭘﺎدﺷ ﺎهﯽ و ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﻋ ﺮب ﺑ ﺮ‬
‫ارﺗﺶ ه ﺎﯼ ﻣ ﺮزﯼ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﭘﻴ ﺮوز ﺷ ﺪﻩ و ﺣﺘ ﯽ ﺗﻴﺴ ﻔﻮن ﻳ ﺎ ﻣ ﺪاﺋﻦ را ﺑ ﻪ ﺗﺼ ﺮف‬
‫ﺧﻮد در ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﭼﻬﺎر ﻗﺮن ﻗﺒﻞ‪ ،‬در ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻣﻴﺎن ‪ ٢٠٠‬ﺗﺎ ‪ ٢۶٣‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﻳﮏ ﭘ ﺮﻧﺲ ﻋ ﺮب‬
‫از ﺷﻬﺮ ﭘﺎﻟﻤﻴﺮا واﻗﻊ در ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮۀ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن را در زﻣ ﺎن‬
‫ﺷ ﺎﭘﻮر اول ﺷﮑﺴ ﺖ دادﻩ‪ ،‬ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ اﻳ ﺮان را ﺗ ﺎ ﺁﻧﺴ ﻮﯼ ﻓ ﺮات ﻋﻘ ﺐ راﻧ ﺪﻩ و‬
‫ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪاﻧ ﻪ وارد ﺗﻴﺴ ﻔﻮن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺳ ﭙﺲ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺑ ﻴﻦ اﻟﻨﻬ ﺮﻳﻦ‪ ،‬ﺳ ﻮرﻳﻪ و هﻤ ﻪ‬
‫‪٢٥‬‬
‫اﺳﺘﺎن هﺎﯼ ﻃﺮف ﻏﺮب ﻓﺮات را از ﭼﻨﮓ اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬

‫ب ﺑﺤﺮﻳﻦ و ﺑﻴﻦ‬
‫ﻳﮑﺒﺎر هﻢ در اواﺋﻞ ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ﺑﻌﺪ از ﻣﻴﻼد‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮ ِ‬
‫اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺧﺎﮎ اﻳﺮان را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺗﻴﺴﻔﻮن را ﻏﺎرت ﻣﯽ ‪ ‬‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در هﻤﺎن زﻣﺎن ﺷﺎﭘﻮر دوم ﻧﻴﺰ ﮐﻪ در ‪ ١٧‬ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫اداﻣﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ اش ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﻧﺘﻘﺎم وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ازاﻋﺮاب‬
 ‫‪  ٣٨۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫∗‪٢٦‬‬
‫‪ ‬‬ ‫ﻣﯽ‪ ‬ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺣﺘﯽ در ‪ ۶١٠‬ﻣﻴﻼدﯼ در زﻣﺎن ﺧﺴ ﺮو ﭘﺮوﻳ ﺰ ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ ﻗ ﺪرت اﻳ ﺮان در اوج‬

‫ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠﮥ ﺑﻨﯽ ﺑﮑﺮ در ﺟﻨ ﮓ "ذو َﻗ ﺮ" ﻳ ﮏ ﻧﻴ ﺮوﯼ اﻳﺮاﻧ ﯽ را ﺷﮑﺴ ﺖ‬
‫‪٢٧‬‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ هﺎﯼ اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزﯼ اﻣﺮﯼ ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ‪ ‬هﺎﯼ ﺁﻧﺰﻣﺎن هﻤﮕ ﯽ ﻧﻈ ﺎم‪ ‬ه ﺎﯼ ﺟﻨﮕ ﯽ و ﻏ ﺎرﺗﮕﺮﯼ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‬
‫ﮐ ﻪ ﺟﻨ ﮓ و ﮐﺸﻮرﮔﺸ ﺎﺋﯽ و ﻏ ﺎرت و ﻗﺘ ﻞ ﻋ ﺎم ﻣﻠ ﻞ دﻳﮕ ﺮ ﮐ ﺎر روزﻣ ﺮﻩ و وﻗﻔ ﻪ‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﺷﺎن ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﻄ ﻮر داﺋ ﻢ ﺑ ﺎ ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ رﻗﻴ ﺐ ﺧ ﻮد در ﺣ ﺎل ﺟﻨ ﮓ و‬
‫ﺟﺪال ﺑﻮدﻩ اﻧ ﺪ و ﮔ ﺎهﯽ اﻳ ﻦ و ﮔ ﺎهﯽ ﺁن ﺑ ﺮ دﻳﮕ ﺮﯼ ﭘﻴ ﺮوز ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧ ﮥ‬
‫روﺷﻦ‪ ،‬ﺟﻨﮓ‪ ‬هﺎﯼ ﺑﯽ وﻗﻔﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ و رﻣﯽ‪ ‬هﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺟﻨﮓ هﺎﯼ ﺑﯽ وﻗﻔﻪ و ﻏﺎرﺗﮕﺮاﻧﻪ وﻳﮋۀ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﺗﻤ ﺪن‬
‫ﺑﻮدﻩ و ﻧﺸﺎن وﺣﺸﻴﮕﺮﯼ ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﻧﺴ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ دوران ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺧ ﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﺑ ﺪوﯼ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺣﺠ ﻢ درﮔﻴﺮﻳﻬ ﺎﯼ ﻣﺤﻠ ﯽ ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑ ﺪوﯼ و ﺧ ﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ه ﺎ و‬
‫ﺧﺮاﺑﻴﻬﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎ‪ ،‬ﮐﺸﺘﺎرهﺎ و وﻳﺮاﻧﻴﻬﺎﯼ وﺣﺸﺘﻨﺎﮎ ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺪن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ‬
‫هﻴﭻ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺪن ﻧﻈﺎم درﻧﺪﮔﺎن ﻣﺴﻠﺤﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮدﻣﺪاران ﺁن‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺷﺎﻩ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃﻮر و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در داﺧﻞ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺧﻮد را ﺳﺮﮐﻮب و اﺳﺘﺜﻤﺎر‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬رﻣﻖ ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬در ﺧﺎرج ﻧﻴﺰ ﺑﻄﻮر داﺋﻢ و ﺑﯽ وﻗﻔﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮﺑﻪ ﺟﺎن هﻢ اﻓﺘﺎدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮﺟﻨﮓ ﻣﯽ‪ ‬ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪∗ ‬ﺷﺎﭘﻮر دوم ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ در ﻳﻜﻲ از ﻟﺸﻜﺮ ﻛﺸﻲ ﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻋﺮﺑﻲ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻛﺸﺘﺎر اﻋﺮاب‬
‫ﺑﺪوي‪ ،‬ﺑﻄﻮر وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ اي ﻛﺘﻒ اﺳﺮاي ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻘﻴﺲ را ﺳﻮراخ و از آن ﻃﻨﺎب ﻋﺒﻮر ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺎﻫﭙﻮر ذواﻻﻛﺘﺎف )ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺘﻒ ﻫﺎ( ﻣﻌﺮوف ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪  ٣٨٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺸﯽ از اﻳﻦ ﻧﻈﺎم و از ﺟﻤﻠﻪ هﻤﻴﻦ ﻗﺪرت‪ ‬هﺎﯼ درﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﮐﻨﺎر ﺟﻨﮓ ‪ ‬هﺎﯼ داﺋﻤﯽ ﻣﻴﺎن ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ ﺑﺰرگ ﻳ ﮏ ﺟﻨ ﮓ داﺋﻤ ﯽ دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺰ‬
‫وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬و ﺁن ﺣﻤ ﻼت اﻗ ﻮام ﺑ ﺪوﯼ ﭘﻴﺮاﻣ ﻮﻧﯽ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ داﺋﻤ ﺎ‬
‫ﻣﺮزهﺎﯼ اﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎ را زﻳﺮ ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎزهﺎﯼ ﻏﺎرت ﮔﺮاﻧﻪ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽ‬
‫دادﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻨﮓ هﺎ‪ ،‬ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ دﻳﮕ ﺮ ﻧﻈ ﺎم ﺗﻤ ﺪن‪ ،‬اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﻧ ﺎﻣﻮزون‬
‫ﺛﺮوت ﻣﻴﺎن اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ و ﻣﺘﻤﺪن و اﺧﺘﻼف ﺛﺮوت و داراﺋﯽ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺪو ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﻤﻊ ﺛﺮوت هﺎﯼ ﺑﻴﮑﺮان در دﺳ ﺖ ﻗ ﺪرت ه ﺎﯼ ﺑ ﺰرگ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫ﻓﻘﻴﺮ ﺑﺪوﯼ ﺑﺮاﯼ ﺳﻬﻴﻢ ﺷﺪن در اﻳﻦ ﺛﺮوت داﺋﻤﺎ ﺷﻬﺮهﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮزﯼ ﺁﺑ ﺎد و‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪ را زﻳ ﺮ ﺗﻬ ﺎﺟﻢ ﺧ ﻮد داﺷ ﺘﻪ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺣﻤﻠ ﻪ ﻣ ﯽ ‪ ‬ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺟﻨﮕﻬ ﺎﯼ‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎﯼ ﺑﺰرگ ﺑﺮاﯼ اﻓﺰودن ﺛﺮوت و ﻗﺪرت ﺧﻮد‪ ،‬و ﺣﻤﻼت ﺑﺪوﻳﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﻣ ﺮزﯼ اﻳ ﻦ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ ه ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﮐﺎﺳ ﺘﻦ از ﻓﻘ ﺮ و ﻓﺎﻗ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻗﺒﻞ هﻢ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ و ﻋﺮب ‪ ‬ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﻗ ﺮن ه ﺎ ﺷ ﻬﺮهﺎ و ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺁﺑ ﺎد و ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪ ﺟﻨ ﻮب در ﻳﻤ ﻦ را ﺗﺤ ﺖ دﺳ ﺖ اﻧ ﺪازﯼ‬
‫هﺎﯼ ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮوﯼ‪ ‬هﺎﯼ ﺗﺪرﻳﺠﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﭼ ﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺟﻨ ﮓ‬
‫و ﭼﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻬﺎﺟﺮت و وﺳﺎﺋﻞ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻴﺮوز و ﻣﺴﻠﻂ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﻤ ﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬ﻣﺮزه ﺎﯼ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ رم و اﻳ ﺮان ﻧﻴ ﺰ هﻤ ﻮارﻩ‪ ،‬ﺑﻄ ﻮر وﻗﻔ ﻪ‬

‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬در ﻣﻌﺮض ﺗﻬﺎﺟﻢ اﻗﻮام و ﻗﺒﺎﺋﻞ ﺑﺪوﯼ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ‬
‫ﯽ ﻣﺤ ﺎﻓﻆ ﻣ ﺮزﯼ و ﺣﺘ ﯽ ﺧ ﻮد‬
‫دﻳ ﺪﻳﻢ ﮔ ﺎهﯽ اﻳ ﻦ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑ ﺮ ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ وﻓ ﺎدار و ﺑ ﻮﻣ ِ‬
‫ﯼ اﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ‪ ‬هﺎ ﭘﻴﺮوز ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑ ﻪ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻨﻈﻢ ﻣﺮز ِ‬
‫رم ﻏﺮﺑﯽ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻃﯽ ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎل ﺑﺪون وﻗﻔ ﻪ زﻳ ﺮ ﺣﻤ ﻼت ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑ ﺪوﯼ ﺷ ﻤﺎل در‬
‫اروﭘﺎ ﻗﺮارداﺷﺖ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم درﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﺪﺳﺖ هﻤﻴﻦ اﻗﻮام از ﭘﺎﯼ درﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ و ﻣﺘﻼﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪  ٣٨٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ رم ﺷﺮﻗﯽ و اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﮐﻪ هﻤﻮارﻩ زﻳﺮ ﺣﻤﻼت اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ ﻋ ﺮب‬
‫ﺑﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ه ﺮ دو‪ ،‬اﻳﻨﺒ ﺎر زﻳ ﺮ ﭘ ﺮﭼﻢ اﺳ ﻼم‪ ،‬ﺑﺪﺳ ﺖ هﻤ ﻴﻦ اﻗ ﻮام ﺷﮑﺴ ﺖ‬
‫ﺧﻮردﻩ از ﻣﻴﺪان ﺑﺪر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴ ﺰ ه ﻴﭻ‬
‫ﭼﻴﺰ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻈﺎرﯼ ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬و هﻢ ﭼﻨ ﺎن ﮐ ﻪ در ﻣ ﻮرد رم ﺷ ﺮﻗﯽ ﻧﻴ ﺰ اﺗﻔ ﺎق ﻣ ﯽ‬
‫اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﻣ ﻮﺧﺮﺗﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧ ﮥ ﻓﺮوﭘﺎﺷ ﯽ ﺟﻮاﻣ ﻊ ﻣﺘﻤ ﺪن ﺑﺪﺳ ﺖ اﻗ ﻮام ﺑ ﺪوﯼ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫اﺗﻔﺎﻗﺎ‪ ،‬ﭼﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ رم ﻏﺮﺑﯽ و ﭼﻪ رم ﺷﺮﻗﯽ و اﻳﺮان‪ ،‬هﻤﮕﯽ در هﻤﻴﻦ ﻗﺮون‬
‫ﭘﻨﺠﻢ و هﻔﺘﻢ ﻣﻴﻼدﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﺪﺳ ﺖ اﻗ ﻮام ﺑ ﺪوﯼ ﻣﻬ ﺎﺟﻢ ‪  ‬ﺷﮑﺴ ﺖ ﺧ ﻮردﻩ‪ ،‬ﻳ ﺎ از‬
‫ﭘﺎﯼ در ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑ ﯽ ﺷ ﮏ ﺷﮑﺴ ﺖ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ ه ﺎﯼ ﺑ ﺰرگ و ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ ﺳﺎﺳ ﺎﻧﯽ‬

‫ﯼ ﻣﻬﺎﺟﻢ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻧﺒﻮدﻩ دﻻﻳﻞ ﺧﺎص ﺧ ﻮد را داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬هﻤ ﮥ اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ اﻗﻮام ﺑﺪو ِ‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎ دوران ﻋ ﺮوج و اﻓ ﻮل ﺧ ﻮد را داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺣﻤ ﻼت اﻗ ﻮام ﺑ ﺪوﯼ‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬در ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤ ﺎﻣﯽ دوران ﺣﻴ ﺎت ﺁﻧﻬ ﺎ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬ ﺎ‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در دوران ﻋﺮوج و ﺷﮑﻮﻓﺎﺋﯽ اﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎ ﺟ ﺰ ﺑﻄ ﻮر ﮔﻬﮕ ﺎهﯽ‬
‫هﻴﭽﮕﺎﻩ ﻣﻮﺛﺮ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در دوران اﻓﻮل ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﯽ ﮐﺎرﮔﺮ واﻗﻊ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ و ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﻧﻬﺎﺋﯽ اﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ ه ﺎﯼ ﻣﺰﺑ ﻮر ﭘ ﺲ از ﻳ ﮏ دورﻩ‬

‫ﭘﻴﺸ ﺮوﯼ و درﺧﺸ ﺶ در ﻣﺮاﺣ ﻞ اوﻟﻴ ﻪ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ دﭼ ﺎر ﻓﺮﺳ ﻮدﮔﯽ و از ه ﻢ‬
‫ﭘﺎﺷﻴﺪﮔﯽ داﺧﻠﯽ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺮژﯼ و ﺳ ﺮزﻧﺪﮔﯽ اوﻟﻴ ﻪ ﺧ ﻮد را از دﺳ ﺖ ﻣﻴ ﺪادﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﺳﺴﺘﯽ و رو ﺑﻪ ﺿﻌﻒ ﻧﻬﺎدن ﮐﻪ ﺧﻮد را در ﮔﺴﺘﺮش ﻗﻴﺎﻣﻬﺎ و ﺷﻮرﺷ ﻬﺎﯼ داﺧﻠ ﯽ‪،‬‬
‫ﺷﮑﺴﺖ هﺎﯼ ﺧ ﺎرﺟﯽ و ﮐﺸ ﻤﮑﺶ ه ﺎ و رﻗﺎﺑ ﺖ ه ﺎﯼ درﺑ ﺎرﯼ ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴ ﺪادﻩ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻋﺚ اﺻﻠﯽ ﮐﺎرﮔﺮ ﺷﺪن ﺣﻤﻼت اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ و ﭘﻴﺮوزﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ رم ﻧﻴﺰ‪ ،‬در اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﺣﻤﻼت اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ ﻣﺪاوﻣﺎ و ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﺧﻄﺮﺣﻤﻼت ﻣﺪاوم ﺁﻧﺎن هﻴﭽﮕﺎﻩ از ﻣﻴﺎن ﻧﻤﯽ رﻓﺖ‬
 ‫‪  ٣٨٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫وﻟﯽ از ﻗﺮن ﺳﻮم ﺑﺒﻌﺪ اﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ دﭼﺎر ﺿﻌﻒ و اﺿﻤﺤﻼل دروﻧﯽ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد و در ﭘﺎﻳﺎن هﻤﻴﻦ دورﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﻻﻳﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﺣﻤﻼت اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ ﺷﻤﺎل‬
‫ﻣﻮﺛﺮ واﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺁن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ دﻻﻳﻞ اﻳﻦ ﺗﺒﺎهﯽ‬
‫داﺧﻠﯽ از ﻗﻮل "ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻬﺎن ﮐﻠﻤﺒﻴﺎ"‪ ‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫"از ﻧﻈ ﺮ اﻗﺘﺼ ﺎدﯼ ﻣﻬﻤﺘ ﺮﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺖ اﻳ ﻦ دورﻩ )‪ ٣٠٠‬ﺳ ﺎﻟﻪ ﺁﺧ ﺮ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ رم( اﻧﺘﻘ ﺎل‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺷ ﻬﺮهﺎ و ﻣﻌﺎﺑﺪﺷ ﺎن‪ ،‬ﮐﺴ ﺎﻧﻴﮑﻪ دﺳﺘﺸ ﺎن ﺑ ﻪ دهﺎﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺮﺳ ﻴﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاره ﺎﯼ ﺻ ﺎﺣﺐ‬
‫زﻣﻴﻦ در ﺷﻬﺮهﺎ‪ ،‬و ﺗﺠﺎر و ﻣﻐﺎزﻩ داران‪ ،‬هﻤﻴﻨﻄﻮر زﻣﻴﻨﺪاران ﮐﻮﭼ ﮏ در ﺧ ﺎرج از ﺷ ﻬﺮهﺎ‪ ،‬از‬
‫داراﺋ ﯽ هﺎﻳﺸ ﺎن ﮐﻨ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸ ﯽ از اﻳ ﻦ داراﺋﻴﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﭼﻨ ﮓ ﺑﺮﺑﺮه ﺎ )اﻗ ﻮام ﺑ ﺪوﯼ ﻣﻬ ﺎﺟﻢ(‪،‬‬
‫اﻣﭙﺮاﻃ ﻮر‪ ،‬زﻣﻴﻨ ﺪاران ﺑ ﺰرگ )ﺑﺨﺼ ﻮص ﺳ ﻨﺎﺗﻮرهﺎﯼ رﻣ ﯽ(‪ ،‬ﺑﻮروﮐﺮاﺗﻬ ﺎ‪ ،‬و ﺻ ﻮﻣﻌﻪ ه ﺎ ﻣ ﯽ‬
‫اﻓﺘﺎد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺁن در ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺷ ﺎﻳﺪ ‪ ٢٠‬در ﺻ ﺪ از زﻣﻴﻨﻬ ﺎﯼ زﻳ ﺮ ﮐﺸ ﺖ‬
‫ﻧﻴﺰ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﺎﻟﻴﺘﻬﺎﯼ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﮐﻪ ﻧﮕﻬﺪارﯼ از ﺁﻧﻬﺎ را دور از ﺻﺮﻓﻪ ﻣﻴﮑﺮد رهﺎ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﺎﺑﺠﺎﺋﯽ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ هﺎ ﻓﺘﻮﺣﺎت و ﺗﺠﺎوزات ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺼﺎدرﻩ هﺎﯼ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎ‪ ،‬ﻏﺼﺐ و اﺧﺎذﯼ ه ﺎﯼ دوﻟﺘ ﯽ‪ ،‬و ه ﺪاﻳﺎﯼ ﺷﺨﺼ ﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ...‬ﻣﺼ ﺎدرات ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﺷﻮرﺷ ﻬﺎﯼ‬
‫هﺮ از ﭼﻨﺪ ﮔﺎهﯽ ﻣﺮدم و ﻣﺤﺎﮐﻤﺎت ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺁن اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ ﮐﻪ در ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻮرﺷﻴﺎن ﺑﻪ ﺟﺮم ه ﺎﻳﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻴﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺟﺎدوﮔﺮﯼ و ارﺗﺪاد ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ و زﻣﻴﻨﻬﺎ و داراﺋﻴﻬﺎﯼ ﻣﺼﺎدرﻩ ﺷﺪﻩ ﺷﺎن ﺟﺮﻳﺎن ﺑ ﯽ‬
‫وﻗﻔﻪ اﯼ از اﻧﺘﻘﺎل ﺛﺮوت ﺑﻪ اﻣﻼﮎ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴ ﺪاد‪ .‬ﻓﻘ ﺮ و ﭘﺮﻳﺸ ﺎﻧﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ﻣﺘﻮﺳ ﻂ و‬
‫دهﻘﺎﻧﺎن از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎﯼ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪن زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ اﻣﻼﮎ زﻣﻴﻨﺪاران ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬
‫و اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺑ ﻮد ﻣﻨﺠ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔﺸ ﺖ‪ ...‬ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬ ﺎ ﻣﻘ ﺪﻣﺘﺎ ﺻ ﺮف ﻧﮕﻬ ﺪارﯼ ارﺗ ﺶ‪،‬‬
‫دادﮔﺎهﻬﺎ و ﺑﻮرﮐﺮاﺳﯽ دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ رﻗﻢ هﺎﯼ ﺑﻮدﺟﻪ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ هﺎﯼ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ ﻧﻴ ﺮ ﻧﺼ ﻴﺐ ﮐﻠﻴﺴ ﺎهﺎ و ﺑﻌ ﺪا ﺻ ﻮﻣﻌﻪ ه ﺎ‪ ،‬هﻤﻴﻨﻄ ﻮر ﻣﻘﺎﻣ ﺎت ﻣﻬ ﻢ‬
‫ﻗﻀﺎﻳﯽ و اﻗﻮام و اﻓﺮاد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ...‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﺠﺎرت و ﻧﻪ ﺻﻨﻌﺖ هﻴﭽﻴﮏ ﺷﮑﻞ‬
‫ﻋﻤﺪۀ ﺟﺎﺑﺠ ﺎﺋﯽ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ و داراﺋ ﯽ ه ﺎ را در ﻃ ﯽ اﻳ ﻦ ﺳﻴﺼ ﺪ ﺳ ﺎل ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻧﻤﻴﺪادﻧ ﺪ‪ .‬ﻓﺮاﺗ ﺮ از ﺁن‪،‬‬
‫ﺛ ﺮوت ﻧﻴ ﺰ ﻋﻤ ﺪﺗﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻓﺘﻮﺣ ﺎت‪ ،‬ﻏ ﺎرت‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴ ﺎت و ﻣﺨ ﺎرج دوﻟﺘ ﯽ‪ ،‬ﻓﺴ ﺎد دوﻟﺘ ﯽ و اﻋﺎﻧ ﺎت‬
‫ﺷﺨﺼﯽ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪] ...‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ[ در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎت ﺑ ﺎﻻ روز ﺑ ﻪ روز ﮔﺴ ﺘﺮش ﻣ ﯽ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺋﻴﮑﻪ ﺑﺎر اﻳﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎ ]و ﭼﭙﺎوﻟﻬﺎﯼ دوﻟﺘﯽ و اﺷﺮاﻓﻴﺖ[ را ﺑﺪوش ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ رو ﺑﻪ ﻧﺰول‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬاردﻧﺪ‪ ...‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم دهﻘﺎﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺎر اﺻﻠﯽ اﻳﻦ ﻓﺸﺎرهﺎ ﺑﺪوش ﺷﺎن ﺑﻮد ﺷﺮوع ﺑ ﻪ ﻓ ﺮار ﺑ ﻪ ه ﺮ‬
‫ﮔﻮﺷ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ ﺑ ﻪ ﺻ ﻮﻣﻌﻪ ه ﺎ ﭘﻨ ﺎﻩ ﺑﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀ ﯽ ﮐ ﺎرﮔﺮ ﻣﻬ ﺎﺟﺮ‬
 ‫‪  ٣٩٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﮐﺸ ﺎورزﯼ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀ ﯽ وارد ارﺗ ﺶ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀ ﯽ ﺑ ﻪ ﮐﻠﻴﺴ ﺎ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﻀ ﯽ رواﻧ ﮥ ﺷ ﻬﺮهﺎ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در هﻤﻪ ﺟﺎ ﮐﻤﺒﻮد ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﮔﺬارد و ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯼ ﺟﺪﯼ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﮐﺸﺎورزان ﻣﺴﺘﺎﺟﺮ‪ ... ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺳ ﺮﻓﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ ﺗ ﺎ ﺣ ﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ﺎ ﺑﺮدﮔ ﯽ‬
‫ﺗﻨﺰل ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﺟﺎرﻩ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﺎﻟﻴﺎت هﻢ ﺑﭙﺮدازﻧ ﺪ‪ ...‬ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺑﻨ ﺎﮔﺰﻳﺮ اﻳ ﻦ‬
‫اﻣﺮ اﺣﺴﺎس ﻧﻔﺮت دهﻘﺎﻧﺎن از دوﻟﺖ و ﻃﺒﻘﮥ ﻣﺘﻤﻮل ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻔﺮت ﺧ ﻮد را ﺑﻄ ﺮق ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻧﺸ ﺎن‬
‫ﻣﻴ ﺪاد‪ .‬ﮔ ﺎهﯽ ﺣﺘ ﯽ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت ﮐ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن ﻣﺮاﻓﻌ ﺎت ﮐﻠﻴﺴ ﺎﺋﯽ دهﻘﺎﻧ ﺎن از ه ﺮ دﺳ ﺘﻪ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ‬
‫ﺣﮑﻮﻣ ﺖ ﭘﺸ ﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬در ﺁﻓﺮﻳﻘ ﺎ‪ ،‬اﺳ ﭙﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬و ﮔ ﻞ دهﻘﺎﻧ ﺎن ﻣﮑ ﺮرا دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ از‬
‫ﺷﻮرﺷﻬﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻴﺰدﻧ ﺪ‪ .‬در ﺁﻓﺮﻳﻘ ﺎ و ﻣﺼ ﺮ ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ از‪ ٠‬دهﻘﺎﻧ ﺎن ﺑ ﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑ ﺪوﯼ ﻏ ﺎرﺗﮕﺮ در‬
‫ﺣﺎﺷﻴﻪ زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ زراﻋﺘﯽ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ؛ اﻳﻦ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﭼﻨﺎن درﺟﻪ از ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺘﯽ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﮥ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﻴﺰ از ﭘﺲ ﺁﻧﺎن ﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬در هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ ﻣ ﺮدان ﺑ ﻪ ﮐﻮهﻬ ﺎ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻠﻬ ﺎ‪ ،‬و ﮐﻮﻳﺮه ﺎ‬
‫رﻓﺘﻪ دﺳﺘﻪ هﺎﯼ راهﺰن ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ .‬دﻧﻴﺎ ﭘﺮ از اﻳﻦ دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﻏﺎرﺗﮕﺮ و راهﺰن ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺘﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دهﻘﺎﻧﺎن در زﻣﻴﻦ هﻢ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺎﻣﻮران ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ؛ ﻣﺎﻣﻮران ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻨﻮﺑﮥ ﺧﻮد ﺑﻴﺶ از هﺮ زﻣﺎن دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺮاﯼ درﻳﺎف ﻣﺎﻟﻴﺎت‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﭘﺎﻳﺎن ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ﻣﺎﻣﻮران ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ وارد ﻣﺤﻞ ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ ﺧﻮد ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ارﺗﺶ‬
‫ﺻﺮف ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻗﻴﺎﻣﻬﺎ و ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻨﻮﺑﻪ ﺧﻮد از ﺑﮑﺎر‬
‫ﺑﺮدن ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ ﺑﺪوﯼ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﯽ ﺷﺪ ‪ ...‬ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻌﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻮﺛﺮ‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼت ﻣﺪاوم ﺑﺪوﯼ را ﻏﻴﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ از زﻣﻴﻨﺪاران و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻬﺮﯼ‬
‫ﺟﺮات دادن اﺳﻠﺤﻪ و ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ دهﻘﺎﻧﺎن را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻄﺮ ﻏﺎرت ﺷﺪن ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻌﺪادﯼ‬
‫ﺑﺮﺑﺮ را ﺑﻪ ﻗﻴﺎم ﻋﻤﻮﻣﯽ دهﻘﺎﻧﯽ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﺮﺑﺮهﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻩ وارد ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫دهﻘﺎﻧﺎن ﻳﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻓﺮﺻﺖ ﻗﻴﺎم ﮐﺮدﻩ ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﻪ ﻏﺎرت ﻣﻴﺰدﻧﺪ و ﻳﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ؛ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺪرت دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎرﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻴﺰدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﺮﺑﺮهﺎ هﻴﭻ ﻣﺸﮑﻠﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز ﺑﻪ اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﺮون راﻧﺪن ﺁﻧﻬﺎ اﻋﺰام ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﺸﮑﻞ داﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ دهﻘﺎﻧﺎن ﺷﻮرﺷﯽ‪ ...‬اﮔﺮ در ﻣﻴﺎن دهﻘﺎﻧﺎن ﺑﺮاﯼ ﺣﮑﻮﻣﺖ رم ﺣﻤﺎﻳﺘﯽ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺪوﯼ ﮐﻪ ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﯽ ﺷﺎن ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ ٢٠‬هﺰار‬
‫ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻟﻎ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬و ﺁﻓﺮﻳﻘﺎﯼ ﺷﻤﺎﻟﯽ را ﻣﻮرد ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز ﻗﺮار دادﻩ‬
‫و ﺑﺮ ﺟﻤﻌﻴﺘﯽ ﻣﻌﺎدل ‪ ١٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﻣﺴﻠﻂ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ رم در ﻏﺮب ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﺳﻘﻮط‬
‫‪٢٨‬‬
‫‪ ‬‬ ‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ رﻋﺎﻳﺎﻳﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻴﺪن ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﺁن ﻧﺒﻮدﻧﺪ"‪.‬‬
 ‫‪  ٣٩١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﭘ ﺮدازان ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺑ ﺪون اﺳ ﺘﺜﻨﺎء ﺳ ﻌﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﭘﻴ ﺮوزﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ‬
‫ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن را ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا و ﭘﺸ ﺘﻴﺒﺎﻧﯽ وﯼ از ارﺗ ﺶ اﺳ ﻼم ﻗﻠﻤ ﺪاد ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﺟﺰ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺧﻮ ِد اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ هﺎ را دﻟﻴﻞ ﻣﺪﻋﺎﯼ ﺧ ﻮد ﺑﻴﺎورﻧ ﺪ‪ ،‬ه ﻴﭻ دﻟﻴ ﻞ دﻳﮕ ﺮﯼ‬
‫را اراﺋﻪ ﻧﻤ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ ﭘﻴ ﺮوزﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺮ ﺳﺎﺳ ﺎﻧﻴﺎن ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣ ﻮرد‬
‫رﻣﯽ هﺎ‪ ،‬ﺑ ﻴﺶ از ﺁﻧﮑ ﻪ ﻧﺎﺷ ﯽ از ﻗ ﺪرت ﻧﻈ ﺎﻣﯽ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻳ ﺎ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﻏﻴﺒ ﯽ ﺣ ﺎﻣﯽ‬
‫ﺁﻧ ﺎن ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻓﺴ ﺎد‪ ،‬ﮐﺸ ﻤﮑﺶ ه ﺎﯼ داﺧﻠ ﯽ و اﺿ ﻤﺤﻼل و اﻓ ﻮل ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ اﻳﻨﺮا در ﻣ ﻮرد ﮐﺸ ﻤﮑﺶ ه ﺎﯼ وﺣﺸ ﺘﻨﺎﮎ درﺑ ﺎرﯼ و ﮐﺸ ﺖ و‬
‫ﮐﺸﺘﺎرهﺎﯼ ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺑﺮاﻧ ﺪاز ﺷ ﺎهﺰادﮔﺎن ﺳﺎﺳ ﺎﻧﯽ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ دﻳ ﺪﻳﻢ‪ .‬ﮐﺸ ﺖ و‬
‫ﮐﺸﺘﺎرهﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﺧﺴﺮو ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ از رم ﺷﺮوع و ﺑﻄﻮر‬
‫ﺑﯽ وﻗﻔﻪ اﯼ ﺗﺎ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اداﻣﻪ ﻣﻴﺎﺑﺪ‪  .‬‬

‫ﻣﺎ دﻳﺪﻳﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ‪ ‬ﮐﻪ دﺳﺘﺠﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺣﻤﻼت و ﻓﺘﻮﺣ ﺎت ﭘ ﯽ در‬
‫ﭘ ﯽ و ﺑ ﯽ وﻗﻔ ﻪ ﺧ ﻮد در ﻧ ﻮاﺣﯽ ﻣﺠ ﺎور ﻣﺮزه ﺎ‪ ،‬ﻗ ﺪم ﺑ ﻪ ﻗ ﺪم ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻣ ﺮز‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﻧﺰدﻳ ﮏ‪ ‬ﺗ ﺮ ﻣ ﯽ‪ ‬ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺷ ﺎهﺎن و ﺳ ﺮداران اﻳﺮاﻧ ﯽ ﺑ ﯽ اﻋﺘﻨ ﺎ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﭘﻴﺸﺮوﯼ‪ ‬هﺎ ﮐﻪ هﺮ دم ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﺁﻣﻴﺰﺗﺮ ﻣﯽ‪ ‬ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬هﻢ‪ ‬ﭼﻨ ﺎن ﺳ ﺮﮔﺮم زد و ﺧﻮرده ﺎ‬
‫و رﻗﺎﺑ ﺖ ‪ ‬ه ﺎﯼ داﺧﻠ ﯽ و ﺗﻮﻃﺌ ﻪ ه ﺎ و ﻗﺘ ﻞ ه ﺎﯼ درﺑ ﺎرﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬ه ﻴﭻ اﻗ ﺪام‬
‫ﻣﻮﺛﺮﯼ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺁن ﻧﻤﯽ‪ ‬ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﺎن و ﺳ ﺮان ﻟﺸ ﮑﺮﯼ ﻧﻴ ﺰ‬
‫از اﻳﻦ دو دﺳﺘﮕﯽ هﺎ ﺑﺮ ﮐﻨﺎر ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ هﺮ ﺑﺎر هﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ هﻤﻪ ﺑﯽ ﺗ ﻮﺟﻬﯽ ه ﺎ‬
‫و ﻏﻔﻠ ﺖ هﺎﻳﺸ ﺎن ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺤ ﺪ و ﺑ ﺮ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻴ ﺮوز ﻣ ﯽ ‪ ‬ﺷ ﺪﻧﺪ و‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﺗﻌﻘﻴﺐ و ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻬﺎﺋﯽ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁوردﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻓﺘ ﺎدن ﻣﺠ ﺪد ﺑ ﻪ دام‬
‫دو دﺳ ﺘﮕﯽ ه ﺎ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻓﺮﺻ ﺖ ﻃﻼﺋ ﯽ را از دﺳ ﺖ دادﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻋ ﺚ ﺗﺠﺪﻳ ﺪ ﻗ ﻮا و ﺣﻤﻠ ﻪ‬
‫ﻣﺠﺪد دﺷﻤﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ادﻋﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﺮ اﻳﺮاﻧﻴﺎن و رﻣﯽ‪ ‬‬
‫هﺎ ﻳﺎرﯼ ﺧﺪا ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ دهﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﻴﺮوزﯼ‬
 ‫‪  ٣٩٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫اﻗﻮام ﺑﺮﺑﺮ اروﭘﺎ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاﯼ واﺣﺪﯼ ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﻪ هﻴﭻ ﻧﻴﺮوﯼ ﻏﻴﺒﯽ از‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﯽ‪ ‬ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺮ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ رم ﭼﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ؟‬

‫ﺑ ﯽ ﺷ ﮏ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﻗ ﺒﻼ ﻧﻴ ﺰ اﺷ ﺎرﻩ ﮐ ﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن از روﺣﻴ ﻪ ﺑ ﺎﻻﺗﺮﯼ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﺑﺎزان اﻳﺮاﻧ ﯽ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ ﻧﻔ ﺲ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ‬
‫ﺑﻮدن ﻧﻈﺎم ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻓﺴﺎد و ﮐﺸﻤﮑﺶ ‪ ‬هﺎﯼ درﺑ ﺎرﯼ و ﺗﺸ ﺘﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﯽ در ارﺗ ﺶ‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬روﺣﻴﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﺑﺎزان اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ‪ ‬ﮔﺬاردﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﻤﭽﻨ ﻴﻦ ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ هﺮ ﻧﻴﺮوﯼ ﺗﺎزﻩ ﻧﻔﺲ و ﺟﻮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﻮاﻧﯽ‬
‫و ﺗﺎزﻩ ﻧﻔﺲ ﺑﻮدﻧﺶ‪ ،‬ﺑﺮ ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ ﺑﺰرگ ﺗﺮ از ﺧﻮد‪ -‬ﮐﻪ اﮐﻨ ﻮن ﻓﺮﺳ ﻮدﻩ و ﭘﻮﺳ ﻴﺪﻩ‬
‫ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺮﮔﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ زﻳﺮ ﺑﺎر ﮐﺸﻮرﮔﺸ ﺎﺋﯽ ه ﺎ‪ ،‬ﺗﺠﻤ ﻼت‬
‫و هﺰﻳﻨﻪ هﺎﯼ ﺑ ﺎﻻ‪ ،‬و ﺟ ﻮر و ﺟﻨﺎﻳ ﺎت ﺑ ﻴﺶ از ﺣ ﺪﯼ ﮐ ﻪ در ﺣ ﻖ ﺗ ﺎﺑﻌﻴﻦ ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﻧﻔﺲ اﻓﺘﺎدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ اﻓﻮل ﻣ ﯽ ﮔﺮاﻳ ﺪ ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗ ﺖ ﺧ ﻮدش ﻧﻴ ﺰ ﻣﻐﻠ ﻮب ﻳ ﮏ ﻧﻴ ﺮوﯼ‬
‫ﺗﺎزﻩ ﻧﻔﺲ دﻳﮕﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻌﻀﯽ ﺷ ﺎهﺎن و ﺳ ﺮداران ﺗ ﺎزﻩ ﻧﻔ ﺲ اﻳﺮاﻧ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑﻌ ﺪا‬
‫ﺑﻐﺪاد ﭘﺎﻳﺘﺨ ﺖ ﺧﻼﻓ ﺖ را ﺗﺼ ﺮف ﮐ ﺮدﻩ و ﻳ ﺎ ﺑ ﺪوﻳﺎن ﺗ ﺎزﻩ ﻧﻔ ﺲ ﻣﻐ ﻮل ﮐ ﻪ ﺧﻼﻓ ﺖ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺁن ﭼﻴﺮﮔﯽ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻳﮑﯽ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﺘﺜﺘﺎ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻗﺪرت هﺎ و اوج و اﻓﻮل ﺁﻧﻬﺎ در ﻧﻈ ﺎم ﺗﻤ ﺪن و‬

‫ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﺁن‪ ،‬اﻧﺴﺎن هﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮوﻩ ه ﺎﯼ‬
‫ﻣﺘﺨﺎﺻ ﻢ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎن ه ﻢ ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺎدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬و در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ در اوج وﺣﺸ ﻴﮕﺮﯼ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت درﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘﻮل و ﻗﺪرت‪ ،‬ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را ﻣﻴﺪرﻳ ﺪﻩ و ﭘ ﺎرﻩ ﭘ ﺎرﻩ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮدﻩ‬
‫اﻧ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﺎم ﺧ ﻮد را ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﺘﻤ ﺪن ﮔ ﺬاردﻩ‪ ،‬رﻳﺎﮐﺎراﻧ ﻪ‪ ،‬ﻧﻈ ﺎم دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ و اﻧﺴ ﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺧﻮد را ﺑﺮﺑﺮ و ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻤﺪﻧﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ادﻋﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﻮرد ﻋﻠﺖ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺳﻬﻞ و ﺁﺳﺎﻧﺸﺎن ﺑﺮ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬

‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺷﻌﺎر ﺑﺮاﺑﺮﯼ و ﺑﺮادرﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ ﻓﻘﻴﺮ و‬
‫و ﺗﺤﺖ ﺳﺘﻢ اﻳﺮاﻧﯽ را ﺑﺨﻮد ﺟﻠﺐ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﻴﺮوزﻳﺸﺎن ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪  ٣٩٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ ﻣﺎ ﻗﺒﻼ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺸﺎن دادﻳﻢ ﮐﻪ ﮐﻪ در ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮﯼ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ و اﻳﻦ ﻧﻈﺎم هﻢ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻈ ﺎم ه ﺎﯼ ﺳ ﺮﮐﻮﺑﮕﺮ و ﺟﻨﺎﻳﺘﮑ ﺎر‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ درهﻢ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻧﻈﺎم دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﺪوﯼ و ﺗﺠﺎوز ﺑ ﻪ ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ‬
‫هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻗﺪم ﺑﻪ ﮐﻠ ﻮپ ﻗﻠ ﺪران و اﻣﭙﺮاﻃ ﻮران ﻧﻈ ﺎم ﺗﻤ ﺪن ﻣ ﯽ ﮔ ﺬارد‪ ،‬در ﺛ ﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫ﺁﻧﭽﻨﺎن ﻧﻈﺎم ﺳﺮﮐﻮب ﮔ ﺮ و ﺧ ﻮﻧﻴﻨﯽ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در هﻤ ﺎن اوان اﺳ ﺘﻘﺮار ﺧ ﻮد‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻗﻴﺎم هﺎﯼ ﻣﺮدم ﻋﺮب ﺑ ﺮ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮدۀ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد ﺗﻮدﻩ ﻋ ﺮب ﺳ ﺮﮐﻮب ﺷ ﺪﻩ ﺑﺪﺳ ﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن او ﻧﻴﺰ ﺟﺰ ﻧﻔﺮت و دﺷﻤﻨﯽ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم در ﻗﻠﺐ‬
‫ﺧﻮد اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ه ﻴﭻ ﻣ ﺪرﮎ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‬
‫ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺷﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎراج ﮔﺮ و ﺧﻮن ﺧﻮار وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ﻣﺎ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﺷ ﺎهﺪ ﺷﻮرﺷ ﻬﺎﯼ ﻣﮑ ﺮرﯼ هﺴ ﺘﻴﻢ ﮐ ﻪ اﻳﻨﺠ ﺎ و ﺁﻧﺠ ﺎ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻣﻬ ﺎﺟﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮاﻩ ﻣﯽ اﻧﺪازﻧﺪ و ﻣﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﺋﯽ از ﺁﻧﺮا ﻣﺜﺎل ﺁوردﻳﻢ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﻓﺮاﻣ ﻮش ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم ﻓﺮﺳ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺳ ﺘﻤﮕﺮ و ﺧﻮﻧﺨ ﻮار ﺳﺎﺳ ﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻧﻈ ﺎم رم‪ ،‬ﺗ ﻮدۀ ﻣ ﺮدم ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺷ ﺎهﺎن و ﻋﻤ ﺎل ﺣﮑ ﻮﻣﺘﯽ ﮐ ﻪ اﻧﮕ ﻞ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬دﺳﺖ در دﺳﺖ اﺷﺮاف‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪاران و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻓﺎﺳﺪ زرﺗﺸ ﺘﯽ )ﻣﻐ ﺎن(‬
‫ﺧﻮن ﻣﺮدم را ﻣﯽ ﻣﮑﻴﺪﻩ و رﻣﻖ ﺁﻧﺎن را ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺴ ﺎس ﻧﻔ ﺮت ﺑ ﯽ ﭘﺎﻳ ﺎﻧﯽ‬
‫داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و اﻳﻦ ﺑﯽ ﺷﮏ در اﻣ ﺮ ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ ﺁﻧﻬ ﺎ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻣﻬ ﺎﺟﻤﻴﻦ ﺧ ﺎرﺟﯽ ﺗ ﺎﺛﻴﺮ‬
‫ﺑﺴ ﺰاﺋﯽ داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺠ ﺎل ﻣ ﺪارﮎ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﻧﺸ ﺎن ﻧﻤ ﯽ ده ﺪ ﮐ ﻪ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن و‬
‫ﻣ ﺮدم ﺷ ﻬﺮهﺎﯼ ﻣ ﻮرد ﺗﻬ ﺎﺟﻢ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻬ ﺎﺟﻢ هﻤﮑ ﺎرﯼ ﮐ ﺮدﻩ وﻳ ﺎ از ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﺑﺼﻮرت ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﻃﻠﺐ و ﺁزاد ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺧﻮد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﻣﺎ در ﻣﻮرد ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ ﻣﺪاﺋﻦ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ‬

‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﻴﺎن رﺳﺘﻢ و ﻓﻴﺮوزان و ﺧﻄﺮ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ ﻋﺮب در اﺛﺮ اﻳﻦ‬
 ‫‪  ٣٩۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﮐﺮدﻩ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﮐﻨ ﺎر ﮔ ﺬاردن دﺷ ﻤﻨﯽ‬
‫ه ﺎ و ﻳﮑ ﯽ ﮐ ﺮدن ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮاﯼ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫ﭘﻴﺸﺮوﯼ هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در داﺧﻞ اﻳ ﺮان ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﺎ ﺷ ﺎهﺪ ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ ه ﺎﯼ ﺧ ﻮﻧﻴﻦ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻌﻀﯽ از ﺷﻬﺮهﺎﯼ اﻳﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﺷﮑﺴﺖ اﻳ ﺮان ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺷﮑﺴ ﺖ رم‪ ،‬ﭘﻴ ﺮوزﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﺮ هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﻓﺮﺳﻮدﻩ و ﻣﺘﺸﺘﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺳﺎﺳ ﺎﻧﯽ و ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﺁن‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻋﺠﻴ ﺐ واﻋﺠ ﺎب اﻧﮕﻴ ﺰﯼ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ و ﻋﻠ ﺖ‬
‫واﻗﻌﯽ ﺷﮑﺴﺖ هﺎﯼ ﭘﯽ در ﭘﯽ اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬اﺧﺘﻼﻓﺎت داﺧﻠﯽ‪ ،‬و ﺗﺸﺘﺖ‬

‫رهﺒﺮﯼ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ روﺣﻴﮥ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺳﺮﺑﺎزان اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﯽ ﺷﮏ اﻳﻦ اﺧﺘﻼﻓﺎت رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﻣﺮدم اﻳﺮان ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ از ﺣ ﺮص و‬

‫ﺁز ﺷ ﺎهﺰادﮔﺎن و درﺑﺎرﻳ ﺎن ﮐ ﻪ ﺟ ﺰ ﻗ ﺪرت ﺷﺨﺼ ﯽ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﭼﻴ ﺰ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧﻤ ﯽ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ و در ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎﯼ ﭘﯽ در ﭘﯽ‪ ،‬ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻧﺎﺑﻮدﯼ ه ﻢ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺷ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻃﺒﺮى ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺳ ﺎﺑﺎط اﺣﻤ ﺮى ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﺎ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‬
‫ﮐ ﻪ ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﺷﮑﺴ ﺖ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن در ﺟﻨ ﮓ ُﺑﻮﻳ ﺐ و ﭘﻴ ﺮوزى ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺮ ﭘﺎرﺳ ﻴﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻧﺰد رﺳﺘﻢ و ﻓﻴﺮوزان آﻪ ﺳﺎﻻر ﻣﺮدم ﻓﺎرس ﺑ ﻮدﻩ و داﺋﻤ ﺎ ﺑ ﺎ ه ﻢ اﺧ ﺘﻼف‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﺁﻣﺪﻩ و ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬

‫"ﭼﻪ ﻣﻰ آﻨﻴﺪ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻳﻪ ﺿﻌﻒ ﭘﺎرﺳ ﻴﺎن ﺷ ﺪﻩ و دﺷ ﻤﻦ در ﺁﻧﻬ ﺎ ﻃﻤ ﻊ ﺑﺴ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺣﺮﻣ ﺖ‬
‫ﺷﻤﺎ ﭼﻨﺪان ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن اﻳﻦ وﺿﻊ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ آﻪ ﺷﻤﺎ ﺑ ﻪ ﻧﺎﺑﻮدﻳﺸ ﺎن آﺸ ﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬از ﭘ ﺲ ﺑﻐ ﺪاد و‬
‫ﺳﺎﺑﺎط و ﺗﻜﺮﻳﺖ ﺗﻮﺑﺖ ﻣﺪاﻳﻦ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺨﺪا ﻳﺎ هﻤﺴﺨﻦ ﺷﻮﻳﺪ ﻳﺎ ﭘﻴﺶ از ﺁﻧﻜﻪ دﺷﻤﻦ ﺷﺎد ﺷﻮﻳﻢ ﺷﻤﺎ را‬
‫‪٢٩‬‬
‫ازﻣﻴﺎن ﺑﺮ ﻣﻰ دارﻳﻢ"‬

‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن اﻳﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دﺳﺖ از اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﻮد ﺑ ﺮ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﺧ ﻮد‬
‫را ﺑﺮاﯼ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻦ دﺷﻤﻦ ﻳﮑ ﯽ ﻧﻤ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ از روﯼ ﺳ ﻬﻞ اﻧﮕ ﺎرﯼ‪،‬‬
‫ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎزهﺎﯼ اوﻟﻴ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺪﻳ ﺪۀ ﻏﻔﻠ ﺖ ﻧﮕ ﺎﻩ ﮐ ﺮدﻩ‪ ،‬دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ اﻗ ﺪام‬
 ‫‪  ٣٩۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺟ ﺪﯼ ﺑ ﺮاﯼ ﻣﺘﻮﻗ ﻒ ﮐ ﺮدن دﺷ ﻤﻦ ﻧﻤ ﯽ زدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ هﻤ ﻴﻦ‪ ،‬ﺑ ﺎز‪ ،‬ﻃﺒ ﺮﯼ از ﻗ ﻮل‬
‫ﻣﺤﻔﺰ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"در اﻳﻦ هﻨﮕﺎم آﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺳﻮاد ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻪ رﺳﺘﻢ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮔﻮﻳﻰ اﻧﺘﻈﺎر‬
‫ﻣﻰ ﺑﺮﻳﺪ آﻪ ﺳﻮى ﻣﺎ ﺁﻳﻨﺪ و ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮﻳﻢ ‪ .‬ﺑﺨﺪا اى ﺳ ﺮداران ! اﻳ ﻦ ﺿ ﻌﻒ و زﺑ ﻮﻧﻰ از ﺷ ﻤﺎ ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ‬
‫ﻣﻰ رﺳﺪ آﻪ ﻣﺮدم ﭘﺎرس را ﭘﺮاآﻨﺪﻩ اﻳﺪ آﻪ از ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﺨ ﺪا اﮔ ﺮ ﺑ ﺲ ﻧﻜﻨﻴ ﺪ ﺷ ﻤﺎ‬
‫‪٣٠‬‬
‫را ﻣﻰ آﺸﻴﻢ آﻪ اﮔﺮ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻳﻢ از ﺷﻤﺎ اﻧﺘﻘﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ‪".‬‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ اﻳﻦ اﺧﺘﻼﻓﺎت و ﺑﻰ آﻔﺎﻳﺘﻰ هﺎى رهﺒ ﺮان و ﺷ ﺎهﺎن ﺳﺎﺳ ﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ دﻟﺴﺮدى و ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺁﻣﺪن روﺣﻴﻪ ﺳﺮﺑﺎزان اﻳﺮاﻧﻰ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻄﻮرﯼ ﮐ ﻪ وﻗﺘ ﯽ‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﭘﺲ از ﻳﮏ ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﺷﮑﺴ ﺖ ه ﺎﯼ اوﻟﻴ ﻪ ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﺑ ﺮاﯼ اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر ﻣﺘﻮﺟ ﻪ‬
‫ﺟﺪﯼ ﺑﻮدن ﺧﻄﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و از اﻳﻨﺮو اﻗ ﺪام ﺑ ﻪ اﻋ ﺰام ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ اﺳﺎﺳ ﯽ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎز هﻢ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺑ ﻮدن روﺣﻴ ﻪ ﺳ ﺮﺑﺎزان ﻣﻮﻓ ﻖ‬
‫ﺑﻪ ﺷﮑﺴ ﺖ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ اﻳﻨ ﺮا در ﮔﻔﺘﮕ ﻮﯼ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﺎن اﻳﺮاﻧ ﯽ ﺑ ﺎ ﺷ ﺎﻩ‬
‫ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﺮوﺷﻨﯽ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻃﺒ ﺮﯼ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪ ،‬وﻗﺘ ﯽ ﻓﻴ ﺮوزان و رﺳ ﺘﻢ ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ﻓﺮﺳ ﺘﺎدن ﻣﻬ ﺮان ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ‬

‫ُﺑﻮَﻳﺐ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﭘﻮران‪ ،‬ﺷﺎﻩ اﻳﺮان‪ ،‬از ﺷﻤﺎر ﺳﭙﺎﻩ ﺳ ﺨﻦ ﺁوردﻧ ﺪ ‪ ...‬و هﻤﻴﻨﮑ ﻪ ﮐﺜ ﺮت‬
‫ﺳﭙﺎﻩ را ﺑﺎ ﭘﻮران ﺑﮕﻔﺘﻨ ﺪ ﮔﻔ ﺖ‪" ،‬ﭼ ﺮا ﭘﺎرﺳ ﻴﺎن ﻣﺎﻧﻨ ﺪ روزﮔ ﺎر ﭘ ﻴﺶ ﺳ ﻮى ﻋﺮﺑ ﺎن‬
‫ﻧﻤﻰ روﻧﺪ و ﭼﺮا آﺎرﺳﭙﺎﻩ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺁن ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﺎن ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻣ ﻰ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ اﻧ ﺪ؟"‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ او ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪" :‬در ﺁن روزﮔﺎر دﺷﻤﻨﺎن ﻣﺎ ﺗﺮﺳﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و اﮐﻨ ﻮن ﺗ ﺮس‬
‫‪٣١‬‬
‫در ﻣﺎ اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪".‬‬

‫در واﻗﻊ اﻳﻦ ﺗﺮس ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮﺑﺎزان رﻣﯽ ﺳﺴﺘﯽ و ﺑﯽ ﺗﻔﺎوﺗﯽ‬
‫ﺁﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﭘﻴﺮوزﯼ و دﻟﺴﺮدﻳﺸﺎن از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن و ﺷﺎهﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﮑﺮ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﻗﺪرت و ﺛﺮوت ﺷﺨﺼﯽ و ﮐﺸﻤﮑﺶ هﺎﯼ وﻳﺮان‬
‫ﮐﻨﻨﺪﻩ داﺧﻠﯽ و ﺧﻴﺎﻧﺖ هﺎﯼ ﭘﯽ در ﭘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻗﺪرت‬
 ‫‪  ٣٩۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻗﺒﻞ ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن دادﻳﻢ در ﻣﺪﻳﻨﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺟﺮأت روﻳﺎروﺋﯽ ﺑﺎ اﻳﺮان را ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬از ﺗﺮس‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﭘﻴﺮوزﻳﻬﺎﯼ ﭘﯽ در ﭘﯽ ﺑﺮ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‬
‫روﺣﻴﻪ اﻋﺮاب ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رود‪ ،‬روﺣﻴﻪ ﺳﺮﺑﺎزان اﻳﺮاﻧﯽ در اﺛﺮ ﺗﺸﺘﺖ رهﺒﺮﯼ و و‬
‫ﺷﮑﺴﺖ هﺎﯼ ﻧﺎﺷﯽ از ﺁن ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﮐﺎهﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻮان و ﺟﺴﺎرت ﺧﻮد را از دﺳﺖ‬
‫ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻃﺒﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺜﻨﯽ ﻧﻴﺰ دال ﺑﺮ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬وﯼ از ﻣﺜﻨﯽ‬
‫ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺟﻨﮓ ﺑﻮﻳﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫"در ﺟﺎهﻠﻴﺖ و اﺳﻼم ﺑﺎ ﻋﺮب وﻋﺠﻢ ﺟﻨﮓ ﮐﺮدم ﺑﺨﺪا ﮐﻪ ﺑﻪ روزﮔﺎر ﺟﺎهﻠﻴﺖ ﻳﮑﺼﺪ ﻋﺠﻢ‬
‫ﭘﺮﺗﻮاﻧﭙﺮﺗﻮان ﺗﺮ از هﺰار ﻋﺮب ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﻳﮑﺼﺪ ﻋﺮب ﭘﺮﺗﻮان ﺗﺮ از هﺰار ﻋﺠﻢ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪا ﺣﺮﻣﺘﺸﺎن را ﺑﺒﺮد و ﮐﻴﺪﺷﺎن را ﻧﺘﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ از ﺁن ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ ﻳﺎ از دﺳﺖ ﺑﺪهﻨﺪ هﻤﺎﻧﻨﺪ‬
‫‪٣٢‬‬
‫ﺑﻬﺎﻳﻢ هﺮ ﮐﺠﺎ ﺑﺮاﻧﻴﺪﺷﺎن ﺑﺮوﻧﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ در ﻣﻴ ﺪان ه ﺎﯼ ﺟﻨ ﮓ ﻣﻴ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن و‬

‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﮐﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻓﺎﻗﺪ ﻳﮏ رهﺒ ﺮﯼ و ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﯽ‬
‫ﻣﺘﻤﺮﮐ ﺰ و ﻣﻨﺴ ﺠﻢ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺗﻘﺮﻳﺒ ﺎ ﺗﻤ ﺎم ﺟﻨ ﮓ هﺎﻳﺸ ﺎن از ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺗﻤﺮﮐﺰﯼ ﺁﻧﻬﻢ در ﺣﺪ ﺑﺎﻻ ﺑﺮﺧﻮردار و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﮐﺜﺮا ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن از هﻤ ﺎن اﺑﺘ ﺪا‪ ،‬در ﻋ ﻴﻦ ﺁﻧﮑ ﻪ از ﺗﻤﺮﮐ ﺰ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﯽ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ه ﻴﭻ ﮔ ﺎﻩ دﺳ ﺖ از ﺗﻌ ﺮض ﺑﺮﻧﺪاﺷ ﺘﻪ و ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ‬
‫ﺷﮑﺴ ﺖ دﺷ ﻤﻦ در ﺟﻨﮕ ﯽ‪ ،‬ﺑ ﺪون از دﺳ ﺖ دادن وﻗ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺮ ﺗﻌﺮﺿ ﺎت ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ‬
‫اﻓﺰودﻩ‪ ،‬از ﭘﻴﺮوزﯼ ﺧﻮد ﻧﻬﺎﻳ ﺖ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ را ﻣ ﯽ ﺑﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬و ﺣﺘ ﯽ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﻗﺼ ﺪ‬
‫ﺟﻨﮓ هﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸ ﯽ ﺗﺒ ﻮﮎ دﻳ ﺪﻳﻢ‪ ،‬دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺗﻌ ﺮض و‬
‫ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ هﺎﯼ ﻧﻤﺎﻳﺸﯽ زدﻩ‪ ،‬ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ از ﺟﻨﮓ و ﺗﻌﺮض ﻏﺎﻓﻞ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت زﻳﺎدﯼ دﺷﻤﻦ ﺧﻮدرا ﺟﺪﯼ‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ رهﺎ ﮐﺮدن ﺁن ﺑﺤﺎل ﺧﻮد‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﻴﺮو ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺁن ﻣﯽ‬
 ‫‪  ٣٩٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫دادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﺮ ﺑﺎر ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﭘﯽ ﺑﻪ اهﻤﻴﺖ دﺷﻤﻦ ﺑﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزﻩ ﺟﺪﯼ ﺑﺎ ﺁﻧﺮا در ﭘﻴﺶ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﺧﺘﻼﻓ ﺎت و ﮐﺸ ﻤﮑﺶ ه ﺎﯼ داﺧﻠ ﯽ از اداﻣ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر ﺑ ﺎز ﻣ ﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﭘﻴ ﺮوزﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ دﺷ ﻤﻨﺎن ﺧ ﻮد‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن در زﻣﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ در ﺟﺮﻳ ﺎن ﺳ ﺮﮐﻮب ﺷ ﻮرش ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫ﻋﺮب ﭘﺲ از ﻣﺮگ وﯼ و در ﺟﻨﮓ هﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ رم و اﻳﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫∗‬
‫ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﻴﻪ‬

‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺷﻜﺴﺖ ﺑﻮﻳﺐ و ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺪاﺋﻦ‪ ،‬ﺑﺤﺮان در درﺑﺎر‬

‫اﻳﺮان ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﻴﺮوزان و رﺳﺘﻢ در ﺟﺴﺘﺠﻮﯼ ﺷﺨﺼﻴﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬
‫درﺑﺎرﻳﺎن را از ﺁﺷﻔﺘﮕﯽ و ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺑﺮهﺎﻧﺪ و ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺖ از ﺧﻮد درﺁرد‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﭘﻮران ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ آﻪ ﺗﻤﺎم زﻧﺎن و ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ هﺎى ﺧﺴﺮو را ﺟﻤﻊ ﺁورى‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ و در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺤﻘﻴﻖ آﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﭘﺴﺮى از وى را آﻪ از آﺸﺘﺎر ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫ذآﻮر ﺷﺎﻩ در زﻣﺎن ﺷﻴﺮى در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ و وى را ﺷﺎﻩ آﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﻮران‬
‫هﻤﮥ زﻧﺎن و ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ هﺎﯼ ﺧﺴﺮو را در ﻗﺼﺮﯼ ﺟﻤﻊ ﺁوردﯼ ﮐﺮدﻩ و ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ‬
‫ﺁﻧﺎن را ﻣﻮرد ﺁزار و ﺷﮑﻨﺠﮥ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻳﮑﻴﺸﺎن اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدﻩ و ﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﺲ ﺧﺴﺮو ﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﻪ ﻣﺎدرش از ﻣﺮدم ﺑﺎدورﻳﺎﺳ ﺖ‪ .‬ﮐ ﺲ ﭘ ﻴﺶ ﺁن زن‬

‫"ﺟﻮاﻧﯽ از ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﻬﺮﻳﺎر ﭘ ِ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﻴﺎوردﻧﺪ و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ در اﻳﺎم ﺷﻴﺮﯼ ﮐﻪ هﻤﮥ زﻧﺎن را در ﻗﺼ ﺮ اﺑ ﻴﺾ ﻓ ﺮاهﻢ ﺁوردﻩ‬
‫ﺑﻮد و هﻤﻪ ذﮐﻮر را ﮐﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬زن‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﺧﻮد را از ﻗﺼﺮ ﺑﺮون ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺧﺎﻟﮕ ﺎن وﯼ‬
‫‪٣٣‬‬
‫وﻋﺪﻩ ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻮد و ﭘﺴﺮ را در زﻧﺒﻴﻞ ﭘﻴﺶ ﺁﻧﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪".‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﺰدﮔﺮد ﺳﻮم را ﻳﺎﻓﺘﻪ او را ﺑﻪ ﺷﺎهﯽ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮى ﻣﻰ ﮔﻮﻳ ﺪ‬
‫ﭘ ﺲ از ﺑﺮﮔﺰﻳ ﺪن ﻳﺰدﮔ ﺮد "هﻤ ﻪ ﺑ ﺮ او هﻤﺴ ﺨﻦ ﺷ ﺪﻧﺪ و ﭘﺎرﺳ ﻴﺎن ﺁرام ﮔﺮﻓﺘﻨ ﺪ‬
‫واﻃﺎﻋﺖ وى آﺮدﻧﺪ و ﺳﺮان ﻗﻮم در اﻃﺎﻋﺖ و اﻋﺎﻧ ﺖ وى از ه ﻢ ﭘﻴﺸ ﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨ ﺪ و‬
‫‪                                                       ‬‬
‫‪∗ ‬ﻣﺤﻠﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺣﻴﺮه ﻛﻪ در ﺣﻜﻢ دروازة ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ اﻳﺮان ﺑﻮد‪  .‬‬
 ‫‪  ٣٩٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺑﺮاى ﭘﺎدﮔﺎن هﺎ و ﻣﺮزهﺎ آﻪ ﺧﺴﺮو داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺣﻴ ﺮﻩ و اﻧﺒ ﺎر و اﺑﻠ ﻪ ودﻳﮕ ﺮ‬
‫ﭘﺎدﮔﺎن هﺎ‪ ،‬ﺳﭙﺎﻩ هﺎ ﻣﻌﻴﻦ ﺷﺪ‪ .‬و ﻣﺜﻨﻰ و ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن از آ ﺎر ﭘﺎرﺳ ﻴﺎن و هﻤ ﺪﻟﻲ ﺷ ﺎن‬
‫در ﺑ ﺎرﻩ ﻳﺰدﮔ ﺮد ﺧﺒ ﺮ ﻳﺎﻓﺘﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﺮ ﻧﺎﻣ ﻪ ﻧﻮﺷ ﺘﻨﺪ و ﺧﺒ ﺮ دادﻧ ﺪ آ ﻪ از ﻣ ﺮدم‬
‫اﻃﺮاف اﻧﺘﻈﺎر ﺷﻮرش دارﻧﺪ و ﺗﺎ وﻗﺘﻰ آ ﻪ ﻧﺎﻣ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﺮ رﺳ ﻴﺪ ﻣ ﺮدم ﺳ ﻮاد‪ ،‬ﭼ ﻪ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ آﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻴﻤﺎن داﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻪ ﺁﻧﻬﺎ آﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬آﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺜﻨﻰ ﺑ ﺎ ﺟﻤ ﻊ‬
‫ﺧﻮد ﺑﺮﻓﺖ و در ذى ﻗﺎر ﻣﻘﺮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻃﻒ اردو زدﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﻧﺎﻣ ﻪ ﻋﻤ ﺮ‬
‫‪٣٤‬‬
‫رﺳﻴﺪ "‬

‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬ﺑ ﺎ روﯼ ﮐ ﺎر ﺁﻣ ﺪن ﻳﺰدﮔ ﺮد و هﻤ ﺪﻟﯽ درﺑﺎرﻳ ﺎن ﺑ ﺎ وﯼ‪ ،‬و در‬

‫ﻧﺘﻴﺠ ﮥ اﻣﻴ ﺪﯼ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﺛﺒ ﺎت در درﺑﺎرﺳﺎﺳ ﺎﻧﯽ در ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب واﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﭘﺎدﺷﺎهﯽ اﻳﺮان ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬در ﺗﻤ ﺎم ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺗﺤ ﺖ ﮐﻨﺘ ﺮل ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‪ -‬ﮐ ﻪ هﻤ ﺎن‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺷﻮرش در ﻣﯽ ﮔﻴ ﺮد و "ﻣ ﺮدم ﺳ ﻮاد ﭼ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻴﻤ ﺎن‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ"‪ .٣٥‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺮدم ﻋﺮب در ﻋﺮاق اﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺒ ﻞ‬
‫از ﺷﮑﺴﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﻗﻠﻤﺮو اﻳﺮان ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ وﻗﺘ ﯽ اﻳﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﻋ ﺮب ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ دو ﺑ ﺎر ﺷ ﻮرش ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ ﮐ ﻪ‬

‫هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﮔﺮاﻳﺸﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻴﺰار ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﺧ ﻮ ِد اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﮐ ﻪ ه ﻴﭻ ﻧﺰدﻳﮑ ﯽ و ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺘﯽ ﺑ ﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺷﻌﺎر ﺟﻌﻠ ﯽ ﺑ ﺮادرﯼ و ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ ﺁﻧ ﺎن ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ در ﺗﺼ ﺮف‬
‫ﺧﺎﻧﻪ و زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن هﻤﮑﺎرﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪  .‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻋﻤﺮ در ﻧﺎﻣ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣﺜﻨ ﻰ دﺳ ﺘﻮر ﻣﻴﺪه ﺪ آ ﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎى ﺧ ﻮد را از‬

‫ﻖ در ﻣﻌ ﺮض ﺷ ﻮرش ﺑﻴ ﺮون ﺁوردﻩ‪ ،‬ﺑﻴ ﺮون از ﺁن ﻧﮕ ﻪ دارد‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺧﻄ ﺮى‬
‫ﻣﻨ ﺎﻃ ِ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ وﯼ ﻧﮕﺮدد‪ .‬در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ "اآﻨﻮن آﻪ ﻋﺠﻤﺎن ﺑﻪ ﺗﻼش اﻓﺘ ﺎدﻩ اﻧ ﺪ‬
‫ﻋﺮﺑﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﻼش وادارﻳﺪ و ﺑﺎ هﻤﻪ ﻧﻴﺮو ﺑﺎ هﻤﻪ ﻧﻴﺮوى ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺷ ﻮﻳﺪ‪ ".‬و‬
‫ﯼ داوﻃﻠﺒﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻮدن ﺟﻨ ﮓ در ﻧﻈ ﺎم ﮐ ﻼن را زﻳ ﺮ ﭘ ﺎ‬
‫ﺣﺘ ﻰ ﻳﮑﺒ ﺎر دﻳﮕ ﺮ ﺳ ﻨﺖ ﺑ ﺪو ِ‬
 ‫‪  ٣٩٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﮔﺬاردﻩ‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ ﺗﺎ در ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ رﺑﻴﻌ ﻪ و ه ﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﺎﻧﺸ ﺎن "ه ﺮ آ ﻪ ﺑ ﺪﻟﺨﻮاﻩ‬
‫ﻧﻴﺎﻳﺪ اﺣﻀﺎر ﺷﻮد"‪.٣٦‬‬

‫او در ﺿ ﻤﻦ ﺑ ﻪ هﻤ ﮥ ﻋ ﺎﻣﻼن ﺧ ﻮد در وﻻﻳ ﺎت و ﻋﻤ ﺎل ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋ ﺮب ﻧﺎﻣ ﻪ‬

‫ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ "ﮐﻪ هﺮ ﮐﻪ را ﺳ ﻼح ﻳ ﺎ اﺳ ﺐ ﻳ ﺎ ﺗ ﻮان ﺟﻨ ﮓ دارد ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻴ ﺪ و ﺳ ﻮﯼ ﻣ ﻦ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺷﺘﺎب ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺷﺘﺎب ﮐﻨﻴﺪ‪  ".‬‬

‫از ﺳ ﻮى دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺎ ﺑﺮﮔﺰﻳ ﺪﻩ ﺷ ﺪن ﻳﺰدﮔ ﺮد و اﺣﺘﻤ ﺎل ﺗﻤﺮآ ﺰ ﻳ ﺎﺑﻰ ﻧﻴ ﺮوى‬

‫اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ ﻣﻴﺪاﻧﻨ ﺪ ﭘﻴ ﺮوزﯼ ه ﺎﯼ ﺗ ﺎﮐﻨﻮﻧﯽ ﺷ ﺎن ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﻣ ﺪﻳﻮن‬
‫ﭘﺮاآﻨ ﺪﮔﻰ و اﺧﺘﻼﻓ ﺎت دروﻧ ﻰ دﺷ ﻤﻦ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﺗ ﺎ ﻧﻴ ﺮوى ﺧﻮدﺷ ﺎن‪ ،‬ﺑ ﺎ اﺣﺴ ﺎس‬
‫ﺧﻄ ﺮ از اﻳ ﻦ ﺗﻤﺮآﺰﻳ ﺎﺑﻰ‪ ،‬ﻣ ﻰ ﺧﻮاهﻨ ﺪ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﺑ ﺎر ﺧ ﻮ ِد ﻋﻤ ﺮ ﻧﻴ ﺰ راه ﻰ ﻣﻴ ﺪان‬
‫ﺟﻨﮓ ﺷﻮد‪.‬‬

‫"ﻋﺎﻣﮥ ﻗﻮم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬روان ﺷﻮ و ﻣﺎ را هﻤﺮاﻩ ﺑﺒﺮ‪ .‬و ﻋﻤﺮ ﺑﺎ راﯼ ﺁﻧﻬﺎ هﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫را ﺑﺎ ﻣﻼﻳﻤﺖ از اﻳﻦ راﯼ ﺑﮕﺮداﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﻮﻳﺪ و ﻟﻮازم ﻓﺮاهﻢ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ روم ﻣﮕﺮ‬
‫‪٣٧‬‬
‫ﺁﻧﮑﻪ راﯼ ﺑﻬﺘﺮﯼ ﭘﻴﺶ ﺁﻳﺪ‪".‬‬

‫وﻟ ﻰ ﻋﻤ ﺮ آ ﻪ ﻣ ﺎ در ﻗﺒ ﻞ ﻧﻴ ﺰ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ه ﺎﻳﯽ از ﺑﺰدﻟ ﻰ او را ﻧﺸ ﺎن دادﻳ ﻢ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺑﻬﺎﻧ ﻪ‬

‫ﻣﺸ ﺎورﻩ ﺑ ﺎ اﻃﺮاﻓﻴ ﺎن و ﻣﺴﺘﻤﺴ ﮏ ﻗ ﺮار دادن ﻧﻈ ﺮ ﻋﺒ ﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑ ﻦ ﻋ ﻮف ﮐ ﻪ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن رﻓﺘﻦ او ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ ،‬از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﻃﻔ ﺮﻩ رﻓﺘ ﻪ و‬
‫ﺑﺠﺎى ﺧﻮد‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ را ﺳﺎﻻر ﺳﭙﺎﻩ ﻋﺮاق ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻃﻠﺤﻪ هﻤﺎهﻨﮓ راﯼ ﻣﺮدم ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ او را از رﻓﺘﻦ ﻣﻨﻊ‬
‫‪٣٨‬‬
‫ﮐﺮد‪".‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻋﻤﺮ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ را ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫ﮐﻤﮑﯽ از ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬و ﺑﻌﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﻞ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﺠﻤﻮع ﺣﺪود ﺳﻰ و ﺷﺶ هﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻗﺮارزﻳﺮ‪:‬‬
 ‫‪  ۴٠٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫اﻓﺮاد ﻣﺜﻨﻰ‪ ٨ ،‬هﺰار از ﻣﺮدم رﺑﻴﻌﻪ ﺑﺎﺿﺎﻓﻪ ‪ ۴‬هﺰار ﺗ ﻦ از ﺑﻘﺎﻳ ﺎى ﺟﻨ ﮓ ﭘ ﻞ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﺑﺎ ‪ ۴‬هﺰار ﺗﻦ از ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪ آﻪ ‪ ٣‬هﺰار ﺗﻦ از ﺁﻧﺎن از ﻣ ﺮدم ﻳﻤ ﻦ و‬
‫هﺰار ﺗﻦ از ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪا ‪ ٢‬هﺰار ﺗﻦ از ﻣﺮدم ﻧﺠﺪ از ﻏﻄﻔﺎن و ﻃﻮاﻳ ﻒ دﻳﮕ ﺮ و ‪ ٢‬ه ﺰار‬
‫ﺗﻦ از ﻣﺮدم ﻳﻤﻦ را ﺑﻬﻤﺮاﻩ او روان آﺮد‪.‬‬

‫ﺧﻮد ﺳﻌﺪ ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ "زرود" در ﺧﺎﮎ ﻋﺮاق‪ ۴ ،‬هﺰار ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻤ ﯽ‬
‫و رﺑﺎﺑﻰ و ‪ ٣‬هﺰار از ﺑﻨﻰ اﺳﺪ را ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﺟﻤﻊ ﺁورى و در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﻮد ﺁﻣﺎدﻩ‬
‫ﻧﮕﻪ ﻣﻴﺪارد ‪.‬‬

‫ﺣﺞ ﻧﻴ ﺰ‬
‫از هﻮازن ﻧﻴﺰ هﺰار ﺗﻦ‪ ،‬از ﺣَﻀ َﺮﻣﻮت و ﺻﺪف ‪ ٣٠٠‬ﺗﻦ‪ ،‬و از ِﻣﺬ َ‬
‫‪ ١٣٠٠‬و از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻗﻴﺲ ‪١٠٠٠‬ﺗﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺰو دﺳﺘﻪ هﺎى ﺳﭙﺎﻩ هﻔﺘﺎدو ﭼﻨﺪ آﺲ از ﺟﻨﮕ ﺎوران ﺑ ﺪر ﺑﻮدﻧ ﺪ و "ﺳﻴﺼ ﺪو دﻩ‬
‫و ﭼﻨﺪ آﺲ از ﺁﻧﻬﺎ آﻪ ﺻ ﺤﺒﺖ ﭘﻴﻤﺒ ﺮ درﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﺑﻴﻌ ﺖ رﺿ ﻮان ﻳ ﺎ ﺟﻠ ﻮﺗﺮ ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺼﺪ آﺲ از ﺁﻧﻬﺎ آﻪ در ﻓﺘﺢ ﻣﻜﻪ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و هﻔﺘﺼﺪ آﺲ از ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫‪٣٩‬‬
‫‪ ‬‬ ‫ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﻴﻤﺒﺮ از هﻤﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب‪".‬‬

‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻼﺣﻈ ﻪ ﻣﻴﮕ ﺮدد آ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻰ آ ﻪ راه ﻰ ﺟﻨ ﮓ ﺷ ﺪﻧﺪ ﭼﻨ ﺪان از‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ و اﻧﺼﺎر ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﻗﺮﻳﺐ ﺑ ﻪ اﺗﻔ ﺎق ﺁﻧ ﺎن از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ اﻃ ﺮاف و ﻗﺒ ﺎﻳﻠﯽ ﮐ ﻪ ﻗ ﺒﻼ‬
‫ﺷ ﻮرش ﮐ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﻓﺮﻣ ﺎن ﻋﻤ ﺮ از روﯼ اﺟﺒ ﺎر ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﺗﻤﺎﻳ ﻞ‬
‫ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﻳﺮان ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑ ﻪ در ﻳ ﮏ ﻣ ﻮرد‪ ،‬وﻗﺘ ﯽ ﻋﻤ ﺮ‬
‫ﺑﻪ اردوﮔﺎﻩ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻳﻤﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ اﺣﻀ ﺎر ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ رﻓﺘ ﻪ‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺗﺸ ﻮﻳﻖ‬
‫ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﮥ ﻋﺮاق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ اﺣﺘﺮاز ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﮥ ﺷ ﺎم )ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﺑﺎ رم( اﺑﺮاز ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﻧﺎﭼﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد ﻧﻴﻤﯽ از ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﺷﺎم‬
 ‫‪  ۴٠١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫و ﻧﻴﻢ دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﻳﺮان ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ هﺮﭼﻨﺪ ﺳﺮﺑﺎزان اﻳﺮاﻧﯽ از ﭘ ﺲ ﮐﺸ ﻤﮑﺶ ه ﺎﯼ درﺑ ﺎرﯼ و‬

‫ﺷﮑﺴﺖ هﺎﯼ ﻣﺘﻌﺪد از رﻣ ﯽ ه ﺎ و اﻋ ﺮاب روﺣﻴ ﻪ ﺧ ﻮد را ﺑﺸ ﺪت از دﺳ ﺖ دادﻩ و‬
‫اﻧﮕﻴﺰۀ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬اﻋﺮاب‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﻮاﺑﻖ ﻗﺒﻠ ﯽ ﺷ ﺎن‪،‬‬
‫هﻤﭽﻨﺎن از ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﻧﮕﺮان و دﭼﺎر ﺗﺮس ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﻳ ﻦ زﻣ ﺎن ﻋﻤ ﺮ ﺗﻘﺮﻳﺒ ﺎ ه ﺮ روز ﺑ ﺎ ﺳ ﻌﺪ ﺑ ﻦ ﻣﺎﻟ ﮏ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪﻩ ﺟﺪﻳ ﺪ ﺳ ﭙﺎﻩ‬

‫ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻣﻜﺎﺗﺒ ﻪ و ﺑ ﺮ ﺟﺮﻳ ﺎن آﺎره ﺎ ﻧﻈ ﺎرت ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ دارد‪ .‬ﺑ ﻪ او ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎى ﺧﻮد را دﻗﻴﻘﺎ در آﺠﺎ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺳﺎزد؛ از ﭼﻪ ﺗﺎآﺘﻴﻜﻰ در ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن‬
‫اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ آﻨ ﺪ؛ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﻳ ﺎ ﺁن ﺗﺎآﺘﻴ ﻚ و ﺣﻴﻠ ﻪ ﺁﻧ ﺎن ﻣﻘﺎﺑﻠ ﻪ آﻨ ﺪ و در ﺻ ﻮرت‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﺑﻪ آﺠﺎ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬او در ﻳﻜﻰ از ﻧﺎﻣﻪ هﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺳﻌﺪ ﻣﻰ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬‬

‫"اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﺷﺮاف‪ ،‬ﺑﺎ هﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻰ آﻪ هﻤﺮاﻩ ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻮى ﭘﺎرﺳﻴﺎن رو و در هﻤﻪ آﺎرهﺎى‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻮآﻞ آﻦ و از‪ ‬او ﻳﺎرى ﺑﺨﻮاﻩ ‪ .‬ﺑﺪان آﻪ ﺳﻮى ﻗﻮﻣﯽ ﻣﻰ روى آﻪ ﺷﻤﺎرﺷﺎن ﺑﺴﻴﺎر‬
‫اﺳﺖ و ﻟﻮازم ﻓﺮاوان دارﻧﺪ و ﻧﻴﺮوى ﺑﺴﻴﺎر و دﻳﺎرﺷﺎن ﮔﺮﭼﻪ دﺷﺖ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ درﻳﺎهﺎ و ﺁﺑﻬﺎ و‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺘﺎﻧﻬﺎ ﺳﺨﺖ و دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﻰ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﻜﻪ از ﺁﺑﻬﺎى ﺗﻨﮓ ﺑﮕﺬرﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﺎ هﻤﻪ ﻗﻮم ﺑﺎ ﻳﻜﻰ‬
‫از ﺁﻧﻬﺎ روﺑﺮو ﺷﺪى ﺣﻤﻠﻪ وﺿﺮﺑﺖ زدن ﺁﻏﺎز آﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎدا ﺑﺎ هﻤﻪ ﺟﻤﻊ ﺁﻧﻬﺎ روﺑﺮو ﺷﻮﻳﺪ و ﻣﺒﺎدا‬
‫ﺷﻤﺎ را ﺑﻔﺮﻳﺒﻨﺪ آﻪ ﻣﺮدﻣﻰ ﻓﺮﻳﺒﻜﺎر و ﻣﻜﺎرﻧﺪ و رﻓﺘﺎر ﺑﺠﺰ رﻓﺘﺎر ﺷﻤﺎ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﺳﺨﺖ‬
‫ﺑﻜﻮﺷﻴﺪ‪ .‬و ﭼﻮن ﺑﻪ ﻗﺎدﺳﻴﻪ رﺳﻴﺪى و ﻗﺎدﺳﻴﻪ در ﺟﺎهﻠﻴﺖ دروازﻩ دﻳﺎر ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻮدﻩ و ﺁﻧﺠﺎ از هﻤﻪ‬
‫دروازﻩ هﺎى دﻳﮕﺮ ﻟﻮازم ﺑﻴﺸﺘﺮ دارﻧﺪ و از ﺟﺎهﺎى دﮔﺮ ﺁرﻧﺪ آﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎهﻰ وﺳﻴﻊ و ﺁﺑﺎد و اﺳﺘﻮار‬
‫اﺳﺖ و ﭘﻴﺶ روى ﺁن ﭘﻠﻬﺎ و رودهﺎى ﺻﻌﺐ اﻟﻌﺒﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ هﻤﻪ ﮔﺬرﮔﺎهﻬﺎى ﺁن‬
‫اردوﮔﺎهﻬﺎ ﭘﺪﻳﺪ ﺁرى و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻴﺎن ﺳﻨﮕﺴﺘﺎن و ﺑﻴﺎﺑﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ آﻨﺎرﻩ هﺎى ﺳﻨﮕﺴﺘﺎن و آﻨﺎرﻩ‬
‫هﺎى ﺑﻴﺎﺑﺎن و رﻳﮕﺴﺘﺎﻧﻬﺎى ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺁن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺠﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎش و از ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺮو آﻪ ﭼﻮن‬
‫ﺧﺒﺮدار ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﺁﻳﻨﺪ و ﮔﺮوهﻬﺎى ﺧﻮﻳﺶ راﺳﻮار و ﭘﻴﺎدﻩ ﺑﺎ هﻤﻪ ﻧﻴﺮو ﺳﻮى ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮدر ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻦ ﭘﺎﻳﻤﺮدى آﻨﻴﺪ اﻣﻴﺪاوارم آﻪ ﻇﻔﺮ ﻳﺎﺑﻴﺪ و هﺮﮔﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ ﺟﻤﻊ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻓﺮاهﻢ ﻧﻴﺎرﻧﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻓﺮاهﻢ ﺁرﻧﺪ ﺑﺎ دﻟﻬﺎى ﺧﻮش ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و اﮔﺮ آﺎر ﺻﻮرت دﻳﮕﺮ داﺷﺖ ﺳﻨﮕﺴﺘﺎن‬
‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ و از ﺑﻴﺎﺑﺎن ﻧﺰدﻳﻚ دﻳﺎر ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺘﺎن ﻧﺰدﻳﻚ دﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ روﻳﺪ آﻪ در ﺁﻧﺠﺎ‬
‫ﺟﺮﺋﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ دارﻳﺪ و ﺁﻧﺠﺎ راﻧﻴﻜﺘﺮ ﺷﻨﺎﺳﻴﺪ ودﺷﻤﻦ در ﺁﻧﺠﺎ ﺗﺮﺳﺎﻧﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪو ﻧﺎداﻧﺘﺮ ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
 ‫‪  ۴٠٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫‪٤٠‬‬
‫‪ ‬‬ ‫ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻓﻴﺮوزى دهﺪ و ﻓﺮﺻﺖ هﺠﻮم ﭘﻴﺶ ﺁﻳﺪ‪) ".‬ﺗﺎﮐﻴﺪات از ﻣﻦ(‬

‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬اوﻻ‪ ،‬ﻋﻤ ﺮ از ﺁﻧﺠ ﺎ ﮐ ﻪ ﻣﻴﺪاﻧ ﺪ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن از ﻧﻈ ﺮ ﻧﻔ ﺮات و‬

‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺮ او ﺑﺮﺗﺮﯼ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺗﺎﮐﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ وﻗﺘ ﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﺁﻧﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺮوﻩ ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﺁﻧﺎن ﻣﻮاﺟ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬در ﻏﻴ ﺮ اﻳﻨﺼ ﻮرت‪،‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ هﻤﻪ ﻧﻴﺮوﯼ ﺁﻧﺎن روﺑﺮو ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬هﺮﮔﺰ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن درﮔﻴﺮ ﻧﺸﻮد‪.‬‬

‫ﺛﺎﻧﻴ ﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﺧ ﻮد را در ﺟ ﺎﺋﯽ ﻣﻴ ﺎن ﮐ ﻮﻩ و ﺑﻴﺎﺑ ﺎن ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮﯼ ﮐ ﻪ اوﻟ ﯽ در‬

‫ﺧﺎﮎ ﺧﻮدﯼ و دوﻣ ﯽ در ﺧ ﺎﮎ دﺷ ﻤﻦ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻣﺴ ﺘﻘﺮ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ ﺗ ﺎ در ﺻ ﻮرت ﺷﮑﺴ ﺖ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﮐﻮهﺴ ﺘﺎﻧﯽ ﺧ ﻮدﯼ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﭘﻴﺸ ﺮوﯼ دﺷ ﻤﻦ ﻧﺎﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ و دﺷ ﻮار‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻴﺎن ﮐﻮﻩ وﺑﻴﺎﺑﺎن را ﻗﺒﻼ ﻣﺜﻨﯽ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺶ از ﻣﺮگ‬
‫اش ﺑ ﻪ ﺳ ﻌﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻣﺜﻨ ﯽ ﻗﺒ ﻞ از ﺷ ﺮوع ﺟﻨ ﮓ ﻗﺎدﺳ ﻴﻪ در اﺛ ﺮ زﺧﻤ ﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫ﺟﻨﮓ ﭘﻞ ﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﻣﻴﺮد‪.‬‬

‫هﻤﻴﻦ ﻃ ﻮر‪ ،‬ﻋﻤ ﺮ از ﺳ ﻌﺪ ﻣﻴﺨﻮاه ﺪ از وﺿ ﻌﻴﺖ دﺷ ﻤﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪﻩ و ﻧﻔ ﺮات و‬

‫ﻣﺤﻞ دﻗﻴﻖ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺮﺗﺒﺎ ﺑﺮاﯼ او ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ "ﺑﻤ ﻦ ﺑﻨ ﻮﻳﺲ ﮐ ﻪ ﮔ ﺮوﻩ ﭘﺎرﺳ ﻴﺎن ﺗ ﺎ‬
‫ﮐﺠﺎ رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ ‪ ...‬ﺟﺎﻳﮕﺎهﻬﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﺎ ﻧﻬ ﺮﯼ ﮐ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﺷ ﻤﺎ و ﻣ ﺪاﻳﻦ هﺴ ﺖ‬
‫ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﺎ وﺻ ﻒ ﮐ ﻦ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑ ﻪ ﮔ ﻮﻳﯽ ﺑ ﺪان ﻣ ﯽ ﻧﮕ ﺮم و وﺿ ﻊ ﺧﻮدﺗ ﺎن را ﺑ ﺮ ﻣ ﻦ‬
‫روﺷﻦ ﮐﻦ‪".‬‬

‫در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻨﻬﻤﻪ دﻗﺖ و ﻣﺮاﻗﺒﺘﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ در ﺟﻨﮓ ﺑﺨﺮج ﻣﻴﺪادﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪،‬‬
‫ﻳﺰدﮔﺮد ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺧﻮد ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻄﻤﺌﻦ و ﻣﻐﺮور‪ ،‬و از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫را ﺟﺪﯼ ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮرﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺁﻧﻬﺎ وﻗﺘﯽ ﻧﺰد او ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"روي زﻣﻴﻦ ﻗﻮﻣﻰ ﺗﻴﺮﻩ روزﺗﺮ و آﻢ ﺷﻤﺎرﺗﺮ و ﭘﺮ اﺧﺘﻼف ﺗﺮ از ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻰ ﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﺑﻮد آﻪ‬
 ‫‪  ۴٠٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻣﺎ دهﻜﺪﻩ هﺎى اﻃﺮاف را ﻣﻰ ﮔﻤﺎﺷﺘﻴﻢ آﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﭘﺮدازﻧ ﺪ و ﭘﺎرﺳ ﻴﺎن ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﺷ ﻤﺎ ﻧﻤ ﻰ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ و‬
‫ﺷﻤﺎ ﻃﻤﻊ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻴﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎرﺗﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷ ﺪﻩ ﻣﻐ ﺮور ﻣﺸ ﻮﻳﺪ و اﮔ ﺮ از ﺗﻨﮕﺪﺳ ﺘﻰ ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫اﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ وﻗﺖ ﻓﺮاواﻧﻰ‪ ،‬ﺁذوﻗﻪ ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﻣﻘﺮر آﻨﻴﻢ و ﺳﺮاﻧﺘﺎن را ﺣﺮﻣﺖ آﻨﻴﻢ و ﺷﻤﺎ را ﺟﺎﻣﻪ دهﻴﻢ‬
‫‪٤١‬‬
‫و ﻳﻜﻰ را ﭘﺎدﺷﺎهﺘﺎن آﻨﻴﻢ آﻪ ﺑﺎﺷﻤﺎ ﻣﺪارا آﻨﺪ"‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺮس دارد و در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن‬
‫دﻗ ﺖ‪ ،‬اﺣﺘﻴ ﺎط و ﺟ ﺪﻳﺖ زﻳ ﺎدﯼ ﺑ ﻪ ﺧ ﺮج دادﻩ‪ ،‬ﺣﺘ ﯽ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺁﻧ ﺎن را ﺁن ﻃ ﻮر ﮐ ﻪ‬
‫ﺟﻨ ﮓ ه ﺎﯼ ﺑﻌ ﺪﯼ ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻴﺶ از ﺣ ﺪ ارزﻳ ﺎﺑﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮﻋﮑﺲ‪،‬‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻣﻐﺮور از ﻗﺪرت ﺧﻮد‪ ،‬ﭘﯽ ﺑﻪ اهﻤﻴﺖ دﺷ ﻤﻦ ﻧﺒ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺁن را دﺳ ﺖ ﮐ ﻢ ﻣ ﯽ‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻤ ﺎن واﻗﻌﻴﺘ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺪر ﻧﻴ ﺰ ﻣﻴ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺳ ﺮان‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ ﮐ ﺮدﻳﻢ‪ .‬ﭼﻴ ﺰﯼ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد ﺑﺮﺗ ﺮﯼ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑﺎﻋ ﺚ ﺷﮑﺴ ﺖ‬
‫ﺁﻧﺎن از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣ ﺎل ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﻪ ﺷ ﺎﻩ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪" :‬اﮔ ﺮ ﻣ ﯽ ﺧ ﻮاهﯽ ﺟﺰﻳ ﻪ ﺑ ﺪﻩ و‬

‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﺎش و ﮔﺮ ﻧﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ در ﻣﻴﺎن اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﻮﯼ و ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ را‬
‫ﻧﺠ ﺎت ده ﯽ‪ ".‬و ﻳﺰدﮔ ﺮد از اﻳ ﻦ ﺳ ﺨﻦ ﺟﺴ ﻮراﻧﻪ ﺧﺸ ﻤﮕﻴﻦ ﺷ ﺪﻩ و ﺑ ﻪ ﺁﻧ ﺎن ﻣ ﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪" ،‬اﮔﺮ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮐﺸﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﻣﻴﮑﺸﺘﻢ‪ ".‬ﺁﻧﮕﺎﻩ دﺳ ﺘﻮر ﻣﻴﺪه ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎر ﺧﺎﮐﯽ ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﺮا ﺑﺎر رﺋﻴﺲ ﺁﻧﺎن ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ ﻣ ﺎﻣﻮران ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‬
‫ﮐﻪ او را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻴﻮان "ﺑﺮاﻧﻴﺪ ﺗﺎ از در ﻣﺪاﺋﻦ ﺑﻴ ﺮون ﺷ ﻮد‪ ∗".‬ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣ ﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﭘﻴﺶ ﻳﺎر ﺧﻮد ﺑﺎز ﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ رﺳﺘﻢ را ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ و او را در ﺧﻨﺪق ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮر ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺮت دﻳﮕﺮان ﺷﻮﻳﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ وﯼ را ﺳﻮﯼ دﻳﺎر ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺪﺗﺮ از ﺁن ﮐﻨﺪ‬

‫‪                                                       ‬‬
‫∗ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎر را ﺳﺎﻳﺮ ﺷﺎﻫﺎن اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺎ اﻗﻮام ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺑﺪوي ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪  .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺒﻞ از ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﻐﻮل ﺑﺮﻫﺒﺮي‬
‫ﭼﻨﮕﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﻴﺎن ﻛﻪ ﻗﺪرت ﺑﺰرﮔﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ داده و ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﻮد ﻣﻲ ﺑﺎﻟﻴﺪﻧﺪ اوﻟﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﺗﺠﺎري ﻣﻐﻮل را ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و ﺑﺎ دوﻣﻴﻦ ﮔﺮوه ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﺟﻨﺎﻳﺘﻜﺎراﻧﻪ را اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﻣﻐﻮﻟﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻳﺮان ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎﻫﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﺎن را ﻧﻴﺎورده ﺑﺎ ﻫﻤﺔ‬
‫ﻏﺮور و ﻧﺨﻮﺗﻲ ﻛﻪ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﻀﻤﺤﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬‬
 ‫‪  ۴٠۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫‪٤٢‬‬
‫ﮐﻪ ﺷﺎﭘﻮر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪".‬‬

‫در اﻳﻦ زﻣﺎن ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ ﻣﺸﻐﻠﻪ روزاﻧﻪ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﮑﺎر ﮐﺸ ﺘﺎر‬
‫و ﻏﺎرت ﻣﺮدم اﻃﺮاف ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻏﺬاﯼ روزاﻧﻪ ﺧ ﻮد را از ِﻗ َﺒ ﻞ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﻏﺎرت هﺎﯼ ﻧﺎ ﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻃﺒ ﺮﯼ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ‪" :‬و ﭼﻨ ﺎن ﺑ ﻮد‬
‫ﮐ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﻪ ﮔﻮﺷ ﺖ ﺑﺴ ﻴﺎر راﻏ ﺐ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﮔﻨ ﺪم و ﺟ ﻮ و ﺧﺮﻣ ﺎ و ﺣﺒﻮﺑ ﺎت‬
‫ﭼﻨﺪان داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺲ ﺑﻮد و دﺳﺘﻪ هﺎ ﺑﺮاﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮔﻮﺷﺖ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ ﻣ ﯽ‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ از ﮔﻮﺷﺖ ﻧﺎم ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻏﺰاهﺎﯼ ﮔﻮﺷﺖ ‪ ،‬ﻏ ﺰاﯼ ﮔ ﺎوان و ﻏ ﺰاﯼ‬
‫ﻣﺎهﻴﺎن ﺑﻮد‪ ".‬اﻳﻦ ﻏﺰاهﺎ )ﺟﻨﮕﻬﺎ( ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت ﺑﺮﭘ ﺎ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ ﮐ ﻪ ﺳ ﻌﺪ دﺳ ﺘﻪ‬
‫هﺎﺋﯽ را ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد و اﻳﻦ هﺎ هﺮﺟﺎ ﮐﻪ در دﺳﺖ ﻣﺮدم ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و‬
‫ﻣﺎهﯽ ﺻﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻩ و ﺑﺎ ﮐﺸﺘﺎر ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺸ ﺎن‪ ،‬در ﺻ ﻮرت‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬اﻣﻮال ﺁﻧﻬﺎ را ﻏﺎرت و ﺑﺮاﯼ ﺧﻮردن ﺑﻪ اردوﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﺁ‪٨‬ردﻧﺪ‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠ ﻪ در ﻳﮑ ﯽ از اﻳ ﻦ ﻣﺎﻣﻮرﻳ ﺖ ه ﺎ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧ ﺎم ﻏ ﺰا ﻳ ﺎ ﺟﻨ ﮓ‬

‫ﻣﺎهﻴﺎن ﺑﺮ ﺁن ﻧﻬ ﺎدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﻞ ﻃﺒ ﺮﯼ "ﺳ ﻌﺪ ﭘ ﺲ از رﻓ ﺘﻦ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﮔﺎن ﺳ ﻮﯼ‬
‫ﻳﺰدﮔﺮد‪ ،‬دﺳﺘﻪ اﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺰد ﮔﺮوهﯽ از ﻣﺎهﯽ ﮔﻴﺮان رﺳ ﻴﺪﻧﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺎهﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﮑﺎر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ".‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﺑ ﺮدن اﻳ ﻦ ﻣﺎهﻴ ﺎن ﮐ ﻪ دﺳ ﺘﺮﻧﺞ ﻣ ﺎهﯽ‬
‫ﮔﻴﺮان ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻮاد ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺗﻤﻴﻤﯽ را ﺳﻮﯼ ﻧﺠﺎف و ﻓﺮاض ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺑﺎر ﮐﺮدن ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻘﺪارﯼ ﺧﺮ و اﺳﺘﺮ ﺑﻴﺎورد‪ .‬او ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ رﻓﺘﻪ ‪ ٣٠٠‬ﭼﻬﺎرﭘﺎ‬
‫از ﺧﺮ و اﺳﺘﺮ و ﮔ ﺎوان ﻣ ﺮدم ﺑﻴﭽ ﺎرﻩ را ﺑ ﺰور از ﺁﻧ ﺎن ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﻞ ﻣ ﺎهﯽ ه ﺎ‬
‫ﺁوردﻩ‪ ،‬ﻣﺎهﯽ هﺎ را ﺑﺎر و ﺑﻪ اردوﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ در اردوﮔﺎﻩ‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﻧﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎهﯽ هﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﺎن ﻣﺮدم را ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺲ از ﺟﺪا ﮐ ﺮدن ﺧﻤ ﺲ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺳﻬﻢ اﻣﻴﺮاﻟﻤﻮﻣﻨﻴﻦ )ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻬﺘﺮ اﻣﻴ ﺮ ﻏ ﺎرت ﮔ ﺮان(‪ ،‬ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺮﺑﺎزان ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺳﻌﺪ ﻣﺎهﻴﻬﺎ را ﻣﻴﺎن ﮐﺴﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮد و ﭼﻬ ﺎر ﭘﺎﻳ ﺎن را ﻧﻴ ﺰ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺮد و ﺧﻤ ﺲ را ﺟ ﺰ ﺁﻧﭽ ﻪ ﺑ ﻪ‬

‫‪٤٣‬‬
‫ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن دادﻩ ﺑﻮد ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و اﻳﻦ ﻏﺰاﯼ ﻣﺎهﻴﺎن ﺑﻮد‪".‬‬
 ‫‪  ۴٠۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫هﻤﻴﻨﻄﻮر‪" ،‬ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﺔ ﺑ ﻦ ﺧﺎﻟ ﺪ َﺗﻴﻤ ﯽ‪ ،‬واﺋﻠ ﯽ و ﻣﺸ ﺎور ﺑ ﻦ ُﻧﻌﻤ ﺎن َﺗﻴﻤ ﯽ‬
‫رﺑﻴﻌ ﯽ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ ﺷ ﺪﻧﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﻓﻴ ﻮم ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑﺮدﻧ ﺪ و ﺷ ﺘﺮان ﺑﻨ ﯽ ِﺗﻐَﻠ ﺐ و ﻧﻤ ﺮ را‬
‫ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ هﻤﺮاهﺎن ﺁن ﺑﺮاﻧﺪﻧﺪ و ﺷﺒﺎﻧﮕﺎﻩ ﭘ ﻴﺶ ﺳ ﻌﺪ ﺁوردﻧ ﺪ و ﮐﺴ ﺎن ﺷ ﺘﺮان را‬
‫ﮐﺸﺘﻨﺪ و ﮔﻮﺷﺖ ﻓﺮاوان ﺷﺪ‪ " .‬و "ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺎرث ﻧﻴﺰ ﺳ ﻮﯼ ﻧﻬ ﺮﻳﻦ ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑ ﺮد و‬
‫ﺑﺮ در ﺛﻮرا ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺑﺴﻴﺎر ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺷﻴﻠﯽ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺷﻬﺮ زﻳﺎد اﺳ ﺖ‬
‫‪٤٤‬‬
‫ﺑﺮاﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ اردوﮔﺎﻩ ﺁوردﻧﺪ"‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻴﮕﺮدد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻟﺸ ﮑﺮ اﻟﻬ ﯽ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ه ﻴﭻ اﺑ ﺎﻳﯽ از‬
‫ﻏﺎرت ﺻﺎف و ﺳﺎدﻩ اﻣﻮال ﻣﺮدم ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﯽ اﻳﻦ اﻣﻮال ﻏﺼﺐ ﺷﺪﻩ را ﺣ ﺪ‬
‫اﻗ ﻞ ﭘ ﺲ از رﻓ ﻊ ﺣﺎﺟ ﺖ ﺧ ﻮد ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺎز ﻧﻤﻴﮕﺮداﻧ ﺪﻩ‪ ،‬و ﺁﻧﻬ ﺎ را در ﮐﻤ ﺎل‬
‫ﺳﺨﺎوت ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد ﺧﻮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔ ﻮﻳﯽ هﻴﭽﮕﻮﻧ ﻪ اﺣﺘﺮاﻣ ﯽ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺣﻖ ﻣﺮدم ﺑﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﺎر و اﻣﻮال ﺧﻮد ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬اﻣﻮال دﻳﮕﺮان را ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻪ و هﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻪ در راﻩ ﺧﺪا ﻏﺎرت ﻣﻴﮑﺮدﻩ‪ .‬اﻳﻦ دﻗﻴﻘﺎ هﻤﺎن‬
‫ﮐﺎرﯼ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺳﺎﻳﺮ ارﺗﺶ هﺎ و اﻗﻮام ﻏﺎرﺗﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن ﭼﻨﮕﻴﺰ و ﺗﻴﻤﻮر ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺳﺮزﻣﻴﻨﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺟﺎﺋﻴﮑ ﻪ ﻣ ﺮدم ﺳ ﻮاد ﻧ ﺰد ﻳﺰدﮔ ﺮد‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﻓﺮﺳ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ "ﻋﺮﺑ ﺎن در ﻗﺎدﺳ ﻴﻪ ﻓ ﺮود ﺁﻣ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ...‬و از هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ هﺮ ﭼﻪ را ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ و ﻓﺮات ﺑ ﻮدﻩ وﻳ ﺮان ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ و ﺟ ﺰ در ﻗﻠﻌ ﻪ‬
‫هﺎ ﻣ ﺮدم ﻧﻤﺎﻧ ﺪﻩ و ﭼﻬ ﺎر ﭘ ﺎ و ﺁذوﻗ ﻪ ﮐ ﻪ در ﻗﻠﻌ ﻪ ه ﺎ ﺟ ﺎ ﻧﮕﺮﻓﺘ ﻪ از دﺳ ﺖ ﺑﺮﻓﺘ ﻪ و‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﻧﻴﺰ از ﻗﻠﻌﻪ هﺎ ﻓﺮود ﺁرﻧﺪ‪ ،‬ﺁﮔﺮ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺮﺳ ﺪ ﺑ ﻪ ﻧﺎﭼ ﺎر‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﻢ"‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﻣﺮد ِم ﺣﺘﯽ ﻋﺮب‪ ،‬ﻧﻪ هﻮادار اﻳﻦ و ﻧﻪ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و در‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ در ﻓﮑﺮ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ‪ ،‬اﮔﺮ هﻢ در ﻣﻮاردﯼ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻳﺎ ﺁن دﺳﺘﻪ ﻣﯽ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﻧﺪ از روﯼ اﺟﺒﺎر و ﻧﻪ ﻣﻴﻞ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺤﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ و زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﺮدم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﺰدﮔﺮد ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺟﺪﯼ‬
 ‫‪  ۴٠۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‪ ،‬رﺳ ﺘﻢ را اﺣﻀ ﺎرﮐﺮدﻩ‪ ،‬او را ﻣ ﺎﻣﻮر ﺟﻤ ﻊ ﺁورﯼ ﺳ ﭙﺎﻩ ﺑ ﺮاﯼ ﺳ ﺮﮐﻮﺑﯽ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ رﺳ ﺘﻢ ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻋﻤ ﺮ ﻣﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ رﻓ ﺘﻦ ﺷ ﺨﺺ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﺳ ﺘﺪﻻل ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﺠ ﺎﯼ ﺟﻨ ﮓ ﺗﻤ ﺎم ﻋﻴ ﺎر ﺑ ﺎ دﺷ ﻤﻦ ﺑﻬﺘ ﺮ‬
‫ﻣﻴﺪاﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑﻤﺎﻧ ﺪ و ﺑ ﺎ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدن ﺳ ﭙﺎﻩ ه ﺎﯼ ﮐﻮﭼ ﮏ ﺗ ﺮ و ﺟﻨ ﮓ ه ﺎﯼ ﻣﮑ ﺮر‬
‫اﻋﺮاب را ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻤﻮدﻩ وادار ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و رﻓﻊ ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫"اﯼ ﭘﺎدﺷﺎﻩ! ﻣﺮا ﺑﮕﺬار ﮐﻪ ﻋﺮﺑﺎن ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﻣﺮا ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﮥ ﺁﻧﻬ ﺎ واﻧ ﺪارﯼ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ از ﻋﺠﻤ ﺎن ﺑﻴﻤﻨ ﺎﮎ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ... ،‬در ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺗﺎﻣﻞ ازﺷﺘﺎب ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ و اﻳﻨﮏ ﺗﺎﻣﻞ ﺑﺎﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﺳ ﭙﺎهﯽ از ﭘ ﺲ ﺳ ﭙﺎهﯽ‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬از ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻳﮑﺠﺎ درﺳﺘﺘﺮ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳ ﺪ و ﺑ ﺮاﯼ دﺷ ﻤﻦ ﺳ ﺨﺘﺘﺮ اﺳ ﺖ‪ ...‬ﺗ ﺎ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﻦ ﺷﮑﺴ ﺖ‬
‫‪٤٥‬‬
‫ﻧﺨﻮردﻩ ﺑﺎﺷﻢ ﭘﺎرﺳﻴﺎن از ﮐﻮﺷﺶ ﻧﻤﺎﻧﻨﺪ و هﻤﭽﻨﺎن در دل ﻋﺮﺑﺎن ﻣﻬﺎﺑﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪".‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬رﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﻏﻠﻂ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻨﺒﺎر ﻧﻴﺰ ﻋﺮﺑﺎن ﻧﻪ ﺑﺮاﯼ ﻓﺘﺢ و‬
‫ﭘﻴﺸﺮوﯼ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺮاﯼ ﻏﺎرت ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫ﺳﭙﺎﻩ هﺎﯼ ارﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺁﻧﺎن اﻋﺰام ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑ ﻪ ﺷ ﻬﺮ و دﻳ ﺎر‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎزﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ هﻢ او ﮐﻪ ﺳﺮدار ﺑ ﺰرگ و ﺻ ﺎﺣﺐ ﻧ ﺎﻣﯽ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﮓ ﻣﺸﺘﯽ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻏﺎرﺗﮕﺮ ﺑﺪوﯼ را دون ﺷﺎن و ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻮد ﻣﯽ‬
‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻨ ِ‬
‫داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫وﻟﯽ ﻳﺰدﮔﺮد ﺑﺠﺎﯼ ﺗﻮﺟﻪ ﺑ ﻪ ﺳ ﺨﻦ رﺳ ﺘﻢ او را ﺗﻬﺪﻳ ﺪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ راه ﯽ‬

‫ﺟﻨﮓ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺧﻮد ﻟﺒﺎس ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﺗﻦ ﮐ ﺮدﻩ ﻋ ﺎزم ﺳ ﺮﮐﻮﺑﯽ اﻋ ﺮاب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ٤٦.‬در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬رﺳﺘﻢ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮏ ﻟﺸﮑﺮ ‪ ١٢٠‬هﺰار∗ ﻧﻔ ﺮﻩ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺧﺪﻣ ﻪ‬
‫و ﺗﺒﻌ ﻪ ﺁن ﺑ ﻪ دوﻳﺴ ﺖ ه ﺰار ﺗ ﻦ ﻣ ﯽ رﺳ ﻴﺪﻩ‪ ،‬راه ﯽ ﻣﻴ ﺪان ﺟﻨ ﮓ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و در‬
‫ﺳ ﺎﺑﺎط اردو ﻣﻴﺰﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬هﻤﭽﻨ ﺎن از ﺟﻨ ﮓ اﮐ ﺮاﻩ داﺷ ﺘﻪ‪ ،‬و ﺑ ﺮاﯼ هﻤ ﻴﻦ‬
‫"ﭼﻬﺎر ﻣﺎﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻴﺮﻓﺖ و ﺟﻨﮓ ﻧﻤﻴﮑﺮد ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﻴ ﺪ ﮐ ﻪ ﻋﺮﺑ ﺎن از ﻣﺎﻧ ﺪن‬
‫ﺧﺴﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮوﻧﺪ‪ ".‬رﺳﺘﻢ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎرهﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﺷ ﺎﻳﺪ‬
‫‪                                                       ‬‬
‫‪ ∗ ‬اﻳﻦ ارﻗﺎم ﺑﻪ ﻃﺒﺮي ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻳﻦ ﻛﻮب ﻛﻪ ﺧﻮد از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ﭘﻨﺎه اﺳـﺖ‪ ،‬در ﻛﺘـﺎب‬
‫ﺑﺎﻣﺪاد اﺳﻼم ص ‪ 92‬ﻧﻔﺮات ﺳﭙﺎه اﻳﺮان را "ﺳﻲ زﻧﺠﻴﺮ ﻓﻴﻞ" و ﺳﻲ ﻫﺰار ﻟﺸﻜﺮ ذﻛﺮ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ .‬‬
 ‫‪  ۴٠٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻣ ﺬاﮐﺮﻩ و ﺑﺨﺸ ﺶ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﮔﺬﺷ ﻪ‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ را راﺿ ﯽ ﺑ ﻪ ﺑﺎزﮔﺸ ﺖ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬از‬
‫اﻳﻨﺮو‪ ،‬در ﻳﮑﯽ از ﻣﺬاﮐﺮات ﺧﻮد ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"داﻧﻢ ﮐﻪ ﺁﻣﺪن ﺷﻤﺎ ﺑﺴﺒﺐ ﻓﻘﺮ و ﺑﯽ ﭼﻴﺰﯼ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻴ ﺪهﻢ ﮐ ﻪ ﺳﺎﻻرﺷ ﻤﺎ را ﺟﺎﻣ ﻪ اﯼ دهﻨ ﺪ و‬
‫اﺳﺘﺮﯼ ﺑﺎ هﺰار درم و ﻧﻴﺰ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻴﺪهﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮ ﻳﮏ ازﺷﻤﺎ ﻳﮑﺒﺎر ﺧﺮﻣﺎ و دو ﺟﺎﻣﻪ دهﻨ ﺪ ﮐ ﻪ از‬
‫‪٤٧‬‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﺎ ﺑﺮوﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﻢ ﺷﻤﺎ را ﺑﮑﺸﻢ ﻳﺎ اﺳﻴﺮ ﮐﻨﻢ‪".‬‬

‫وﻟﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ از ﭘﺲ ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﺮ رم اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬در ﭘﯽ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ‬

‫اﻳﺮان ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻳﺰدﮔﺮد رﺿﺎﻳﺖ ﻧﻤ ﯽ دهﻨ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣﻼﻗ ﺎت‬
‫هﺎ روﺣﻴﻪ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺳﺎدﻩ و ﻣﺘﻔ ﺎوت اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوﯼ را ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﺳﻠﺴ ﻠﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺒﯽ و ﭘﺮ ﺟﻼل و ﺟﺒﺮوت ﻧﻈ ﺎم ﺗﻤ ﺪن ﺁﻟ ﻮدﻩ ﻧﮕﺸ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬در ﺗﻤ ﺎﻳﺰ ﺑ ﺎ ﺷ ﮑﻮﻩ و‬
‫ﺟﻼل ﺑﺎرﮔﺎﻩ رﺳﺘﻢ و اﻃﺮاﻓﻴﺎن او ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺮ اﻧﮕﻴﺰ و ﺁﻣﻮزﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫"رﻓﺘﺎر ﺳ ﺎدﻩ و ﺑ ﯽ اﻋﺘﻨ ﺎ و ﮔﻔﺘ ﺎر ﺻ ﺮﻳﺢ و ﮔﺴ ﺘﺎخ اﻳ ﻦ اﻋ ﺮاب در ﻃ ﯽ ﻣ ﺬاﮐﺮات ﺑ ﺮاﯼ اﻳﺮاﻧﻴﻬ ﺎ‬
‫هﻤﻮارﻩ ﻣﺎﻳﮥ اﻋﺠﺎب ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬از ﺁﻧﮑﻪ اﺧﺘﻼف و ﺗﻀﺎدﯼ را ﮐﻪ ﺑﻴﻦ اﺣ ﻮال و اﻃ ﻮار دو ﻗ ﻮم ﺑ ﻮد‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺟﻠﻮﻩ ﻣﻴﺪاد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺳﻌﺪ ﺑﻪ درﮔﺎﻩ رﺳﺘﻢ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺳﺮدار اﻳﺮان در ﺁﮔﻨﺪﻩ ﺑﻮد‬
‫از ﺷﮑﻮﻩ و ﺗﺠﻤﻞ‪ :‬دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﻗﺮاوﻻن ﺑﻮد ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻪ هﺎ و ﺳﻼح هﺎﯼ ﭘﺮزرق و ﺑﺮق‪ ،‬ﺗﺨﺘﻬﺎﯼ زرﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد ﺑﺎ ﺑﺎﻟﺸﻬﺎﯼ ﮔﻮهﺮ ﻧﺸﺎن‪ ،‬اﺳﺒﻬﺎﯼ ﻧﮋادﻩ ﺑﺎ زﻳﻦ و ﺳﺘﺎم ﮔﺮاﻧﺒﻬ ﺎ ﺑ ﻮد‪ ،‬و ﻓ ﻴﻼن ﻋﻈ ﻴﻢ ﺑ ﺎ ﺟ ﻼل و‬
‫هﻴﺒﺖ ﺗﻤﺎم‪ .‬اﻣﺎ ﻋﺮب ﺑﺪوﯼ ﺑﺎ ﺟﺎﻣﮥ ﺳﺎدﻩ و ﭘﻴﻨﻪ دار ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ :‬ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺣﻤﺎﻳﻞ ﮐﺮدﻩ و ﻧﻴﺰﻩ در دﺳ ﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺷﺘﺮش را ﻧﺰدﻳﮏ درﮔﺎﻩ رﺳﺘﻢ ﻣﯽ ﺑﺴﺖ ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎ و ﺑﯽ ﺗﺮس ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﻧﺰدﻳ ﮏ رﺳ ﺘﻢ‬
‫ﻦ ﻧﻴ ﺰﻩ ﺧ ﻮﻳﺶ ﺳ ﻮراخ‬
‫ﻦ ُﺑ ِ‬
‫ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺮ ﻧﻴﺰﻩ ﺧﻮد ﺗﮑﻴﻪ ﻣﯽ زد و ﻓﺮش ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﯼ درﮔﺎﻩ را ﺑﺎ ﺁه ِ‬
‫ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬ﺑﯽ ﺗﻌﺎرف ‪ ،‬ﺑﯽ ﺗﻤﻠﻖ‪ ،‬و ﮔﺴﺘﺎخ وار ﺑﺎ ﺳﺮدار ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻔﺖ‪ :‬ﺳﺨﻦ هﺎﯼ درﺷﺖ و ﮔﺎﻩ ﺗﻠﺦ‬
‫و ﺳﺮزﻧﺶ ﺁﻣﻴﺰ‪ .‬اﻳﻦ ﻃﺮز ﺑﺮ ﺧﻮرد‪ ،‬ﻣﻼزﻣﺎن و ﺳﭙﺎهﻴﺎن رﺳ ﺘﻢ را ﺑ ﻪ ﺷ ﮕﻔﺖ ﻣ ﯽ اﻧ ﺪاﺧﺖ و ﮔ ﺎﻩ‬
‫ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ و وﺿﻊ اﻋﺮاب ﻣﯽ ﺧﻨﺪﻳﺪﻧﺪ ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ دﻳﻮ و زاغ و روﺑﺎﻩ ﺗﺸ ﺒﻴﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ‪ .‬ﺷﻤﺸ ﻴﺮهﺎﯼ ﮐﻮﺗ ﺎﻩ اﻳﺸ ﺎن را ﻣﺴ ﺨﺮﻩ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻧﻴ ﺰﻩ هﺎﻳﺸ ﺎن را ﺑ ﻪ دوﮎ ﭘﻴ ﺮ زﻧ ﺎن‬
‫ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و اﻋﺮاب ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺧﻨ ﺪﻩ ه ﺎ و ﻃﻌﻨ ﻪ ه ﺎ ﺟﻮاﺑﻬ ﺎﯼ ﺻ ﺮﻳﺢ ﻣ ﯽ دادﻧ ﺪ‪ :‬ﺗﻨ ﺪ و ﮔﺰﻧ ﺪﻩ‪.‬‬
‫ﺣﺘﯽ ﻳﮏ ﺑﺎر وﻗﺘﯽ ﺧﻮد رﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﮐﻪ ﻧﻴﺰﻩ ﻳﯽ در دﺳﺖ داﺷ ﺖ ﮔﻔ ﺖ اﻳ ﻦ دوﮎ ﮐ ﻪ در دﺳ ﺖ‬
‫ﺗﺴﺖ ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺁﻳﺪ؟ ﻋﺮب ﺟﻮاب داد ﮐﻪ ﭘﺎرﻩ ﺁﺗﺶ اﮔﺮ هﻢ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﻮزﻧﺪﻩ هﺴﺖ‪ .‬ﻋﺮب‬
‫دﻳﮕﺮ در ﺟﻮاب ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻏﻼف ﺗﻴﻎ ﺗﻮ زﻳ ﺎد ﮐﻬﻨ ﻪ اﺳ ﺖ ﺟ ﻮاب داد‪ :‬ﻏ ﻼف اهﻴﻤ ﺖ‬
 ‫‪  ۴٠٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻧﺪارد ﺗﻴﻎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ هﻨﺮ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن دهﺪ‪ .‬ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﺑ ﺎر از اردوﯼ ﺳ ﻌﺪ ﺟﻬ ﺖ‬
‫ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺎخ ﭘﻴﺶ رﻓﺖ و ﺑﯽ دﺳﺘﻮرﯼ در ﮐﻨ ﺎر رﺳ ﺘﻢ ﻧﺸﺴ ﺖ‪ .‬وﻗﺘ ﯽ ﺣﺎﺿ ﺮان ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﺑ ﯽ‬
‫ادﺑﯽ وﯼ اﻋﺮاض ﮐﺮدﻧﺪ ﮔﻔﺖ در ﺑﻴﻦ ﻣﺎ هﻴﭻ ﮐﺲ ﺑﻨﺪۀ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺧﻮد ﺑﻌﻀﯽ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺑﻌﻀﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺪﻩ اﻧﺪ و ﻓ ﺮو دﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ از ﻧﺨﺴ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣ ﻦ ﺑﮕﻮﻳﻴ ﺪ‪ .‬ﻋﺮﺑ ﯽ دﻳﮕ ﺮ ﻧ ﺎﻣﺶ رﺑﻌ ﯽ ﺑ ﻦ‬
‫ﻋﺎﻣﺮ در ﺟﻮاب ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﮔﺪا و ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮد و ﺟﺎﻣ ﻪ ه ﺎﯼ ژﻧ ﺪﻩ و ﺧﻮردﻧﻴﻬ ﺎﯼ ﺳ ﺎدۀ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ رﺧﺸﺎن ﻣﻴﮑﺸﻴﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺷﻤﺎ اﻳﺮاﻧﻴﻬﺎ ﮐﺎر ﺧﻮر و ﻧﻮش را ﺑﺰرگ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻳ ﺪ و ﻣ ﺎ ﺁن هﻤ ﻪ‬
‫‪٤٨‬‬
‫را ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺪارﻳﻢ‪".‬‬

‫ﻃﻨﺰ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ در اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوﯼ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ روﺣﻴ ﻪ ﺁزادﮔ ﯽ و ﻧ ﺎ ﺁﺷ ﻨﺎ ﺑ ﺎ‬

‫ﺑﻨﺪﮔﯽ و اﻃﺎﻋﺖ از روﺳﺎ و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان ﭘﺮورش ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ اﻧﮕﻴ ﺰۀ‬
‫ﻏﺎرت ﺳﺮزﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن روﺣﻴ ﻪ ﺁزادﮔ ﯽ و‬
‫ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﻃﻠﺒﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬در راﻩ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﻴﺰدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﭘﺎﻳﯽ‬
‫ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬دﻳﮑﺘ ﺎﺗﻮرﯼ ﻣﻄﻠﻘ ﻪ‪ ،‬و ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ در ﺟﻬ ﺎن را در ﻣ ﺪ‬
‫ﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻨﻬﺎ رﺳﺘﻢ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ در ﮔﺎم ﮔﺬاﺷﺘﻦ در راﻩ ﺟﻨﮓ ﺗﺮدﻳ ﺪ داﺷ ﺖ‪ .‬ﻋﻤ ﺮ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫وﯼ دﻓﻊ اﻟﻮﻗﺖ ﻣﯽ ﮐ ﺮد و ﺳ ﭙﺎﻩ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑ ﻪ ﺻ ﺒﻮرﯼ و ﻣﺎﻧ ﺪن در ﺟ ﺎﯼ ﺧ ﻮد‬
‫ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴ ﺰ در ﺳ ﻮاد ﺑﻤﺎﻧﺪﻧ ﺪ " و ﺑ ﻪ‬
‫ﻏ ﺎرت ﭘﺮداﺧﺘﻨ ﺪ و اﻃ ﺮاف ﺧ ﻮﻳﺶ را ﺑ ﻪ وﻳﺮاﻧ ﯽ دادﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ ﺗﺼ ﺮف ﺁوردﻧ ﺪ و‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻗﺎﻣﺖ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺪﻳﻨﺤﺎل ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗ ﺎ ﺧ ﺪاﯼ ﻓﻴﺮوزﺷ ﺎن‬
‫‪٤٩‬‬
‫ﮐﻨﺪ و ﻋﻤﺮ در اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﮐﺎرهﺎ ﺗﺄﻳﻴﺪﺷﺎن ﻣﻴﮑﺮد‪".‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺬاﮐﺮات ﺑﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬

‫ﺁﻏﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﺑﺮاﯼ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺗﺤﺮﻳﮏ اﻧﮕﻴﺰﻩ هﺎﯼ ﻏﺎرﺗﮕﺮاﻧﮥ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﭘﺲ از ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎﯼ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻄﻮر اﻋﺠﺎب اﻧﮕﻴﺰ و روﺷﻨﯽ دﻳﺪﮔﺎﻩ اﺳﻼم و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ و ﻣﺮدم ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪:‬‬
 ‫‪  ۴٠٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫"اﻳﻦ ﻣﻴﺮاث ﺷﻤﺎﺳﺖ و وﻋﺪۀ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﺮا از ﺳﻪ ﺳ ﺎل ﭘ ﻴﺶ ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎ روا ﮐ ﺮدﻩ و ﺗ ﺎ‬
‫ﮐﻨﻮن از ﺁن ﻣﯽ ﺧﻮرﻳﺪ و ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﺪ و ﻣﺮدﻣﺶ را ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ و از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎج ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﺪ و اﺳﻴﺮﺷﺎن‬
‫‪٥٠‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و اﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﺎر ﺟﻨﮕﺎوران ﺷﻤﺎﺳﺖ‪".‬‬

‫ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از ﺳﺮان ﻟﺸﮑﺮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬در ﺧﻄﺎﺑﮥ ﺟﻨﮕ ﯽ ﺧ ﻮد ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺗﮏ ﺳﻮاران‪ ،‬ﺻﺮﻳﺤﺎ ﺁﻧﺎن را ﺗﺤﺮﻳﮏ ﺑﻪ ﻏ ﺎرت و ﺑ ﺮدﻩ ﮐ ﺮدن زﻧ ﺎن و ﻓﺮزﻧ ﺪان‬
‫دﺷﻤﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اﻳﻦ دﻳﺎرﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﺮدم ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺷ ﻤﺎ ﺣ ﻼل ﮐ ﺮدﻩ ‪ ...‬و ﺧ ﺪا ﺑ ﺎ ﺷﻤﺎﺳ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ ﭘ ﺎﻳﻤﺮدﯼ ﮐﻨﻴ ﺪ و‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺿﺮﺑﺖ ﺑﺰﻧﻴﺪ اﻣﻮال و زﻧﺎن و ﻓﺮزﻧﺪان و دﻳﺎرﺷﺎن از ﺁن ﺷﻤﺎﺳ ﺖ و اﮔ ﺮ ﺳﺴ ﺘﯽ ﮐﻨﻴ ﺪ‬
‫‪ ...‬اﻳﻦ ﻗﻮم ﻳﮑﯽ ازﺷﻤﺎ را ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﺬارد‪) ٥١".‬ﺗﺎﮐﻴﺪ از ﻣﻦ اﺳﺖ(‬

‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﻳﻦ دﻳ ﺪﮔﺎ ِﻩ وﻗ ﻴﺢ و ﺟﻨﺎﻳ ﺖ ﮐﺎراﻧ ﻪ‪ ،‬ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ و ﻣ ﺮدم ﺑ ﯽ‬
‫ﮔﻨﺎﻩ ﺁن ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺁﻣﻮزش هﺎﯼ ﻗ ﺮﺁن‪ ،‬ﺟ ﺎن و ﻣﺎﻟﺸ ﺎن هﻤﭽ ﻮن ﺟ ﺎن و ﻣ ﺎل ﺗﻤ ﺎﻣﯽ‬
‫ﺑﺸﺮﻳﺖ‪ ،‬در دﺳﺖ ﺧ ﺪاﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ‪ ،‬از ﺟﺎﻧ ﺐ او ﺑﻌﻨ ﻮان ارﺛﻴ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاردﻩ ﺷﺪﻩ ﺗ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﻏ ﺎرت ﻧﻤ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺧﺎﻧ ﻪ و زﻧ ﺪﮔﯽ ﻳﺸ ﺎن را ﺗﺼ ﺎﺣﺐ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬از ﺁن هﺎ ﺑﺎج ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻗﺘ ﻞ ﺑﺮﺳ ﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸ ﺎن را ﺑ ﻪ ﺑﺮدﮔ ﯽ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و دﺧﺘﺮان و زﻧﺎﻧﺸﺎن را ﺑﻪ ﺗﺼﺎﺣﺐ در ﺁوردﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﺪاﭘﺮﺳ ﺖ ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬و‬
‫ﻗﺎﻋﺪﺗﺎ هﻤﺎن ﺧﺪاﯼ ﻳﮑﺘﺎﺋﯽ را ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺘﻴﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺧﻮد را ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺁن ﻣ ﯽ‬
‫داﻧﺴﺘﻪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬ﻣﻌﻠ ﻮم ﻧﻴﺴ ﺖ ﭼ ﺮا ﭼﻨ ﻴﻦ ﺧ ﺪاﺋﯽ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﺨﺸ ﯽ از ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ﺧ ﻮد و‬
‫ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺁﻧﺎن را اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ارﺛﻴﻪ ﺑﺨﺶ دﻳﮕﺮ ﺁن ﺑﻨﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺣﺘ ﯽ اﮔ ﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ادﻋ ﺎﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن را ه ﻢ ﮐ ﻪ ﺧ ﺪاﯼ ﺁﻧ ﺎن از ﺧ ﺪاﯼ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺑ ﻮدﻩ ﺑﭙ ﺬﻳﺮﻳﻢ‪،‬‬
‫هﻨ ﻮز ﺑﺎﻳ ﺪ اﻳ ﻦ ﺳ ﺆال ﺁزار دهﻨ ﺪﻩ در ذه ﻦ ه ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﯽ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺪاﻳﯽ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد را ﺁﻓﺮﻳﻨ ﺪﻩ ﻧ ﻮع ﺑﺸ ﺮ و ﺗﻤ ﺎﻣﯽ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎ و ﻣﻈﻬ ﺮ ﻋ ﺪاﻟﺖ‬
‫ﻣﻌﺮﻓ ﯽ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﺑ ﺎ ﺑﺨ ﺶ ﻏﻴ ﺮ ﻋ ﺮب ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎراﻧﻪ و ددﻣﻨﺸﺎﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
 ‫‪  ۴١٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﺮات ﺑﺘ ﻮان ﮔﻔ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺗﻤ ﺎم ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺑﺸ ﺮﯼ ﮐﻤﺘ ﺮ ﻣ ﻮردﯼ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ دزد و ﺟﻨﺎﻳﺖ ﭘﻴﺸﻪ‪ ،‬ﺑﺨﻮد اﺟﺎزﻩ دادﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ‬
‫اﻏ ﺮاض و اه ﺪاف ﺿ ﺪ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﺧ ﻮد را ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﯽ‬
‫ﭘﺮواﻳﯽ و ﺻﺮاﺣﺘﯽ اﺑﺮاز ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻴﺰاﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ه ﺎ ﮐ ﻪ هﻤﮕ ﯽ دﻗﻴﻘ ﺎ ﺑ ﺎ‬
‫ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﻣﺘﻌﺪد ﻗﺮاﻧﯽ اﻧﻄﺒﺎق دارﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺰﺋﯽ از ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﯽ ﺟﺪﻳ ﺪ اﺳ ﻼﻣﯽ ﺑ ﻮدﻩ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ اﻃﺮاﻓﻴﺎن و ﺻﺤﺎﺑﮥ وﯼ و از ﻃﺮﻳﻖ ﺁﻧﺎن ﺑ ﻪ دﻳﮕ ﺮان‬
‫ﺁﻣﻮزش و اﻧﺘﻘﺎل دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺳﺎﻳﺮ ﺳﺮان ﻟﺸﮑﺮ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺗﻘﻮﻳﺖ‬

‫روﺣﻴﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻄﺎﺑﻪ ﺧﻮاﻧﯽ در ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد ﺧ ﻮد ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ‪ ،‬ﺁﻣ ﺎدﻩ ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ رواﻳ ﺖ راوﻳ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎن‪ -‬ﮐ ﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧ ﺪ‬

‫اﻏ ﺮاق ﺁﻣﻴ ﺰ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﻣﺸ ﺘﻤﻞ ﺑ ﺮ ‪ ١٢٠‬ه ﺰار ﻧﻔ ﺮ و هﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﺗﺒﻌ ﻪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎز‬
‫ﺑﮕﻔﺘﮥ راوﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺎﯼ ‪ ٣٠‬هﺰار ﺗﻦ از ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﺮاﯼ ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻓ ﺮار ﺑ ﺎ‬
‫زﻧﺠﻴ ﺮﺑﻬﻢ ﺑﺴ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑﺎﺿ ﺎﻓﮥ ‪ ٣٣‬ﻓﻴ ﻞ و از ﺁﻧﺠﻤﻠ ﻪ ﻓﻴ ﻞ ﺳ ﻔﻴﺪ ﺷ ﺎﭘﻮر و ﻓﻴ ﻞ‬
‫دﺳﺖ ﺁﻣﻮز رﺳﺘﻢ ﮐﻪ از هﻤﻪ ﺑﺰرﮔﺘ ﺮ و ﮐﻬﻨﺴ ﺎل ﺗ ﺮ ﺑ ﻮد و ‪ ١٨‬راس ﺁﻧﻬ ﺎ در ﻗﻠ ﺐ‬
‫ﺳﭙﺎﻩ و ‪ ١۵‬راس دﻳﮕﺮ در دو ﭘﻬﻠﻮﯼ ﺁن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ هﺮ ﻓﻴﻞ ﻧﻴﺰ ‪ ۴‬ه ﺰار‬
‫ﺳﺮﺑﺎز ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ ﻳﮑﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺳﭙﺎﻩ و اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫را رهﺒ ﺮﯼ ﻣ ﯽ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ‪ ٥٢.‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴ ﺰ ﻣﺸ ﺘﻤﻞ ﺑ ﺮ ‪ ٣۶‬ه ﺰار ﺳ ﺮﺑﺎز )ﺑﺎﺿ ﺎﻓﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮐﺎر رﺳﻴﺪﮔﯽ ﺑﻪ زﺧﻤﯽ هﺎ و ﺁب رﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان و ﺳ ﺎﻳﺮ‬
‫اﻣ ﻮر ﺗﺒﻌ ﯽ را ﺑﻌﻬ ﺪﻩ داﺷ ﺘﻨﺪ(‪ ،‬ﺑﺎﺿ ﺎﻓﻪ ﺳ ﭙﺎﻩ ‪ ١٢‬ه ﺰار ﻧﻔ ﺮﯼ ﺷ ﺎم ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ در‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﺑﻪ ‪ ۴٧‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻟﻎ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ در اول ﻣ ﺎﻩ ﻣﺤ ﺮم از ﺳ ﺎل ﭼﻬ ﺎردهﻢ و ﺑﺮواﻳﺘ ﯽ در ﭘ ﺎﻧﺰدهﻢ هﺠ ﺮت و‬

‫ﭘﺲ از ﺑﺮﮔﺰارﯼ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ و رﺟﺰﺧﻮاﻧﯽ هﺎ و زورﺁزﻣﺎﺋﯽ هﺎﯼ ﺗ ﮏ ﻧﻔ ﺮۀ اوﻟﻴ ﻪ‬
 ‫‪  ۴١١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد و دو ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮهﺎﯼ ﺁﺧﺘﻪ و ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻼﺣﻬﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺠ ﺎن ه ﻢ‬
‫ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﻓﻴﻞ هﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ اﺳﺪ ﻗﺮار داﺷ ﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻋ ﺚ‬
‫رم ﮐﺮدن اﺳﺒﺎن و اﻏﺘﺸﺎش در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﻪ اﺑﺘﮑ ﺎر ﭘﻴﺎدﮔ ﺎن ﻗﺒﻴﻠ ﮥ‬
‫ﺑﻨﯽ ﺗﻤ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻓﻴ ﻞ ه ﺎ رﺳ ﺎﻧﺪﻩ ﺗﻨ ﮓ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﻣﻴﺒﺮﻧ ﺪ و ﺑﺎﻋ ﺚ ﺳ ﺮﻧﮕﻮﻧﯽ‬
‫ﺻﻨﺪوق هﺎﯼ روﯼ ﻓﻴﻞ هﺎ و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺳﺮﻧﺸﻴﻨﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ ﻋﻘ ﺐ‬
‫ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻓﻴﻞ هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ رو در روﻳﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ دو ﺳﭙﺎﻩ و اﻓﺮاد ﺁن ﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣ ﺪ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ ﭘﺎﺳ ﯽ‬
‫از ﺷ ﺐ اداﻣ ﻪ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺟﻨ ﮓ ‪ ۵٠٠‬ﺗ ﻦ از ﻧﻔ ﺮات ﺑﻨ ﯽ اﺳ ﺪ ﮐ ﻪ از ﺟﺎﻧ ﺐ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﺮﮐ ﺰ ﺟﻨ ﮓ ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺸ ﺘﻪ و ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ ﻧﻴ ﺰ زﺧﻤ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن زﺧﻤﻴﺎن ﺧﻮد را ﺑﺰﻧﺎن ﺳﭙﺮدﻩ و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن را ﺑﺎر ﺷﺘﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﻋﺬﻳﺐ‬
‫ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺁﻣﺎدﻩ ﺟﻨﮓ در ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺒ ﻞ از ﺁﻧﮑ ﻪ روز ﺑﻌ ﺪ ﺟﻨ ﮓ دوﺑ ﺎرﻩ از ﺳ ﺮ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﻮد‪ ،‬اوﻟ ﻴﻦ ﺳ ﺘﻮن ﺳ ﭙﺎﻩ‬
‫ﮐﻤﮑ ﯽ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐ ﻪ از ﺷ ﺎم و ﭘ ﺲ از ﻓ ﺘﺢ دﻣﺸ ﻖ )ﻳﮑﻤ ﺎﻩ ﻗﺒ ﻞ از ﺟﻨ ﮓ ﻗﺎدﺳ ﻴﻪ(‬
‫راه ﯽ ﻗﺎدﺳ ﻴﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺳ ﺮ ﻣﻴﺮﺳ ﺪ و روﺣﻴ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐ ﻪ در ﺟﻨ ﮓ روز ﻗﺒ ﻞ‬
‫ﻓﺸﺎر زﻳﺎدﯼ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ وارد ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑﺸ ﺪت ﺑ ﺎﻻ ﻣ ﯽ رود‪ .‬اﻳ ﻦ ﺳ ﭙﺎﻩ ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﯽ‬
‫ﻀﺮ‬
‫ﻋﺘ َﺒﺔ ﺑﻦ اﺑﯽ َو ّﻗﺎص ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ‪ ١٢‬هﺰار ﻧﻔﺮ )‪ ۵‬هﺰارﺗﻦ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ُﻣ َ‬
‫هﺎﺷﻢ ﺑﻦ ُ‬
‫و َرﻳﺒﻌﻪ و ‪ ٧‬هﺰار ﺗﻦ از ﻣﺮدم ﻳﻤﻦ و ﺣﺠﺎز( ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ در روز دوم هﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ﭘ ﺲ از رﺟﺰﺧ ﻮاﻧﯽ ه ﺎ و ﺟﻨﮕﻬ ﺎﯼ ﺗ ﻦ ﺑ ﻪ ﺗ ﻦ‬

‫اوﻟﻴﻪ دوﺑﺎرﻩ ﺁﻏﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬و دو ﺳﭙﺎﻩ دوﺑﺎرﻩ ﺑﺮاﯼ درﻳﺪن هﻢ ﺑﻪ ﺟﺎن ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﯽ‬
‫اﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روز اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﮐ ﻪ ﻣﺸ ﻐﻮل ﺗ ﺮﻣﻴﻢ ﺻ ﻨﺪوق ه ﺎﯼ روﯼ ﻓﻴ ﻞ ه ﺎ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺪون ﺣﻀﻮر ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺟﻨﮓ ﻣﻴﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﮐﻪ اﺳﺎﺳﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﻓﻴ ﻞ ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
‫ﺳﻌﯽ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺷﺘﺮ از ﮐﺎر اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر "دﻩ‬
‫ﺗ ﻦ از ﭘﻴﺎدﮔ ﺎن را ﺳ ﻮار ﺷ ﺘﺮان ﺟ ﻞ ﭘﻮﺷ ﻴﺪﻩ ﮐﺮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﺮﻗ ﻊ ﺑﺼ ﻮرت داﺷ ﺘﻨﺪ و‬
 ‫‪  ۴١٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺳﻮاران ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ و ﺑﮕﻔﺖ ﺗ ﺎ ﺷ ﺘﺮان را ﭼ ﻮن ﻓ ﻴﻼن ﻣﻴ ﺎن دو ﺻ ﻒ‬
‫ﺳﻮﯼ ﺳﻮاران ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﺮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ روز اﻏﻮاث ﻋﺮﺑﺎن ﺑﻮﺳ ﻴﻠﮥ ﺷ ﺘﺮان ﭼﻨ ﺎن ﮐﺮدﻧ ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﺮوز ارﻣﺎث ﺑ ﺎ ﻓ ﻴﻼن ﮐ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺷ ﺘﺮان از ﭼﻴ ﺰﯼ ﺑ ﺎﮎ ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ و‬
‫اﺳ ﺒﺎن را رم ﻣﻴﺪادﻧ ﺪ و ﺳ ﻮاران ﭘﺎرﺳ ﻴﺎن از ﺷ ﺘﺮان ﺑﻴﺸ ﺘﺮاز ﺁن ﺳ ﺨﺘﯽ و ﺑﻴﻠﻴ ﻪ‬
‫‪٥٣‬‬
‫دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮوز ارﻣﺎث از ﻓﻴﻼن دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪".‬‬

‫در ﺿﻤﻦ در اﻳﻦ روز هﺪاﻳﺎﯼ ﻋﻤﺮ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ ﭼﻬﺎر اﺳ ﺐ‬
‫و ﭼﻬﺎر ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻴﺮﺳﺪ و ﺳﻌﺪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﻪ ﺗﻦ از ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﺑﻨ ﯽ ﺳ ﻌﺪ و‬
‫ﻳﮏ ﺟﻨﮕﺠﻮﯼ ﺗﻤﻴﻤﯽ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫ﮓ ﺳﻮاران ﺑﻮد وﻟ ﯽ ﺑ ﺎ ﭘﺎﻳ ﺎن روز‬

‫در ﻧﻴﻤﻪ اول روز‪ ،‬از ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﻧﻴﻤﺮوز‪ ،‬ﺟﻨ ِ‬
‫ﮓ هﻤﮕﺎﻧﯽ ﻣﻴﺎن ﭘﻴﺎدﻩ ﮔﺎن دو ﺳﭙﺎﻩ ﺁﻏﺎز و ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ اداﻣ ﻪ ﻣ ﯽ‬
‫و ﺁﻏﺎز ﺷﺐ‪ ،‬ﺟﻨ ِ‬
‫ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺻﺒﺤﮕﺎﻩ روز ﺳﻮم‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و اﻳﺮاﻧﻴﺎن هﻨﻮز در ﻣﮑﺎن هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﺧﻮد ﻗﺮار‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و هﻴﭽﻴﮏ ﺑﺮ دﻳﮕﺮﯼ ﻏﻠﺒ ﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬زﻣ ﻴﻦ ﻣﻴ ﺎن دو ﺳ ﭙﺎﻩ ﺑﻤﺴ ﺎﻓﺖ ﻳ ﮏ‬
‫ﻣﻴﻞ ﺳﺮاﺳﺮ از ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن ﺳﺮخ ﺑﻮد‪ .‬در روز ﻗﺒﻞ‪ ،‬از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن دو ه ﺰار و از‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن دﻩ هﺰار∗ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ۵٠٠ .‬ﺗﻦ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴ ﺰ در روز اول ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﺑ ﻪ ﻗﺘ ﻞ رﺳ ﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬زﻧ ﺎن و ﮐﻮدﮐ ﺎن در ﺗﻤ ﺎم اﻳ ﻦ دو روز ﻣﺸ ﻐﻮل دﻓ ﻦ اﺟﺴ ﺎد‬
‫‪ ٢۵٠٠‬ﺗﻦ ﮐﺸﺘﮕﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﮕﻔﺘﻪ راوﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬درﺳﺖ‪ ‬‬
‫ﻳﺎ ﻏﻠﻂ‪ ،‬اﺟﺴﺎد اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﺑﻴﺎﺑﺎن ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رهﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮓ روز ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﻴ ﻞ ه ﺎ دوﺑ ﺎرﻩ ﺑﮑ ﺎر اﻓﺘ ﺎدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈ ﺎن ﭘﻴ ﺎدﻩ ﺑ ﻪ‬
‫در ﺟﻨ ِ‬
‫هﻤﺮاﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﺮﻳﺪن ﺗﻨﮓ هﺎ ﺗﻮﺳﻂ دﺷﻤﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬هﻤﺮاﻩ ﭘﻴﺎدﮔ ﺎن‪ ،‬ﺳ ﻮاران‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﺁﻧﻬﺎ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮔﺮوهﯽ را داﺷﺘﻨﺪ ﻓﻴﻞ‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪ -∗ ‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻳﺪ در ارﻗﺎم راوﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﻣﻮرد دﺷﻤﻦ ﻣﺤﺘﺎط ﺑﻮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ارﻓﺎم اﻋﺘﻤﺎد ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻜﺮد‪.‬‬
 ‫‪  ۴١٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ن ﺁﻧ ﺮا ﺳ ﻮﯼ ﺁن ﮔ ﺮوﻩ ﻣﻴﺮاﻧﺪﻧ ﺪ ﺗ ﺎ اﺳ ﺒﺎن ﺷ ﺎن را رم دهﻨ ﺪ و ﮔ ﺮوﻩ را‬
‫و هﻤﺮاه ﺎ ِ‬
‫ﻣﺘﻔﺮق ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ دوﺑﺎرﻩ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺣﻤﻼت ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ ﻓﻴﻞ هﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺳﻌﺪ‬
‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺗﻌﺪادﯼ از اﻳﺮاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ اﺳﻴﺮ و از ﺗﺮس ﺟﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﺪﻩ‪ ٥٤،‬ﺑ ﻪ ﺳ ﭙﺎﻩ‬
‫ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ‪ ،‬در ﻣ ﻮر ِد ﺟ ﺎﯼ ﺣﺴ ﺎس ﻓﻴ ﻞ ه ﺎ ﺑ ﺮاﯼ ﺿ ﺮﺑﺖ‬
‫زدن‪ ،‬از ﺁﻧﺎن ﺳﺆال ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬و وﻗﺘﯽ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﮥ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﻴﻞ هﺎ ﺣﻤﻠ ﻪ ﻧﻤ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
‫ﻧﻴ ﺰﻩ و ﺷﻤﺸ ﻴﺮ ﭼﺸ ﻢ و ﺧﺮﻃ ﻮم ﺁﻧ ﺎن را ه ﺪف ﻗ ﺮار ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻓ ﻖ ﺑ ﻪ ﭘﺮاﮐﻨ ﺪن‬
‫ﻣﺠﺪد ﺳﺘﻮن ﻓﻴﻞ ه ﺎ ﻣﻴﺸ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﻓﻴ ﻞ ه ﺎﯼ ﻣﻌﺼ ﻮم ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﭘ ﺲ از ﺿ ﺮﺑﻪ ﺧ ﻮردن‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﺮﺑﺪﻩ ﮐﺸ ﺎن و دﻳﻮاﻧ ﻪ وار ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺳ ﻮﯼ و ﺁن ﺳ ﻮ ﻣﻴﺪوﻳﺪﻧ ﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻧﺸ ﻴﻨﺎن‬
‫ﺧﻮد را واژﮔ ﻮن ﮐ ﺮدﻩ‪ ،‬و دوﺑ ﺎرﻩ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ روز اول‪ ،‬ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ رو در روﻳ ﯽ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ‬
‫ت دو ﺳﭙﺎﻩ و ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺖ و ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺪو ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻔﺮا ِ‬

‫ﺟﻨ ﮓ و ﮐﺸ ﺖ و ﮐﺸ ﺘﺎر وﺣﺸ ﻴﺎﻧﻪ اﯼ ﮐ ﻪ اﻋﻀ ﺎﯼ ﻳﮑﺘﺎﭘﺮﺳ ﺖ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﺘﻤ ﺪن‬

‫ﺑﺮاﯼ درﻳﺪن ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ راﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و اﮐﻨﻮن ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑ ﯽ ﮔﻨ ﺎﻩ و ﻣﻌﺼ ﻮم را ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ‬
‫ﮔﺮداب ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺧﻮد ﮐﺸﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﺐ اداﻣﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬هﻴﭽﻴ ﮏ از دو‬
‫ﻃﺮف ﺑﺮ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻧﻤ ﯽ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ‪ .‬ﺗﻌ ﺪاد ﮐﺸ ﺘﻪ ﺷ ﺪﮔﺎن از دو ﻃ ﺮف ﻧﻴ ﺰ ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻤﺮ و ﻳﺰدﮔﺮد هﺮ دو ﺑﺎ ﻧﮕﺮاﻧ ﯽ و ﺑ ﯽ ﺻ ﺒﺮاﻧﻪ اﻧﺘﻈ ﺎر ﻧﺘﻴﺠ ﮥ ﺟﻨ ﮓ را ﻣ ﯽ‬

‫ﮐﺸ ﻴﺪﻧﺪ و ﺑ ﺮاﯼ اﺧﺒ ﺎر ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﯽ ﺗ ﺎﺑﯽ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻳﺰدﮔ ﺮد‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻘ ﺮش‬
‫ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ ﺑﻪ ﺻﺤﻨﮥ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﮑﻤﮏ ﺳﻴﺴﺘﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮدﻩ ﺑ ﻮد ﺗﻘﺮﻳﺒ ﺎ‬
‫ﺑﻄﻮر ﻣﺪام در ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﻮﻻت ﺟﻨﮓ ﻗ ﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ ﮐ ﻪ در ﻓﺎﺻ ﻠﮥ‬
‫ﻣﻘ ﺮ رﺳ ﺘﻢ در ﻣﻴ ﺪان ﺟﻨ ﮓ ﺗ ﺎ ﻣﺤ ﻞ ﺟﻠ ﻮس ﺧ ﻮد‪ ،‬اﻓ ﺮادﯼ را در ﻓﻮاﺻ ﻞ ﻣﻌ ﻴﻦ‬
‫ردﻳﻒ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ اﺧﺒﺎر را ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺮاﯼ او ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫"ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬هﺮ ﺣﺎدﺛﻪ اﯼ ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﻴﺮﻓﺖ ﻣﺮدان ﭘﻴﺎﭘﯽ ﺑﺎﻧﮓ ﻣﻴﺰدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻳﺰدﮔﺮد ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ‬
 ‫‪  ۴١۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫‪٥٥‬‬
‫و از ﺳﭙﺎهﯽ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ وﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﻧﻴﺮو ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫وﻟﯽ ﻋﻤﺮ ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ اش از ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﺑﺴ ﻴﺎر دور ﺑ ﻮد‪ ،‬ه ﺮ روز‪ ،‬ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ‬
‫راﻩ ورود ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻣ ﯽ اﻳﺴ ﺘﺎد و از ه ﺮ ﻣﺴ ﺎﻓﺮ ﺗ ﺎزﻩ واردﯼ ﺟﻮﻳ ﺎﯼ اﺧﺒ ﺎر ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ را از ﻗﻮل ﻣﺠﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ اﻳﻨﻄﻮر ﺷﺮح ﻣﻴﺪهﺪ‪:‬‬

‫"وﻗﺘﯽ ﻋﻤﺮ از ﺁﻣﺪن رﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﻓﺖ از ﺻﺒﺤﺪم ﺗﺎ ﻧﻴﻤﺮوز از ﮐﺎرواﻧﻴﺎن در ﺑ ﺎرۀ ﻣ ﺮدم‬
‫ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﯽ ﺟﺴﺖ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ .‬ﮔﻮﻳﺪ ﭼﻮن ﺑﺸﺎرت ﺁور را ﺑﺪﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﮐﺠﺎ؟‬
‫و او ﺑﮕﻔﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯼ ﺑﻨﺪۀ ﺧﺪا ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﮐﻦ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﺧﺪا دﺷﻤﻦ را هﺰﻳﻤﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﺎ وﯼ‬
‫ﭘﻴﺎدﻩ ﻣﯽ رﻓﺖ و ﺧﺒﺮ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪ و ﻣﺮد ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﯽ رﻓﺖ و ﻋﻤﺮ را ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻨﺎﺧﺖ ﺗ ﺎ وﻗﺘ ﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﺁﻣﺪ و ﮐﺴﺎن ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺳﻼم ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﮔﻔ ﺖ‪ :‬ﺧ ﺪاﻳﺖ ﺑﻴ ﺎﻣﺮزاد‬
‫‪٥٦‬‬
‫ﭼﺮا ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﮕﻔﺘﯽ ﮐﻪ اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ؟"‬

‫و اﻣﺎ ﺟﻨﮓ در ﺳﻮﻣﻴﻦ روز ﺧﻮد‪ ،‬ﺳﺨﺖ و ﺧﻮﻧﻴﻦ‪ ،‬هﻤﭽﻨ ﺎن اداﻣ ﻪ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‬
‫ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺷﺐ ﻓﺮا ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﺸﺪﻩ ﺗﺎ ﺻ ﺒﺤﮕﺎﻩ اداﻣ ﻪ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬در‬
‫ﺁن ﺷ ﺐ‪ ،‬در ﮔﻴ ﺮ و دار ﺟﻨ ﮓ‪ ،‬ﭼﻨ ﺎن هﻴ ﺎهﻮﻳﯽ ﺑ ﺮ ﭘ ﺎ ﺷ ﺪﻩ ﮐ ﻪ از ﺁن ﺑﻌﻨ ﻮان ﻟﻴﻠ ﺔ‬
‫اﻟﻬﺮﻳﺮ ﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دو ﺳﭙﺎﻩ ﭼﻨﺎن در هﻢ ﻓ ﺮو رﻓﺘ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﮐﺸ ﺖ و ﮐﺸ ﺘﺎر وﺣﺸ ﻴﺎﻧﮥ‬
‫هﻢ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﺟﻨ ﮓ از دﺳ ﺖ رﺳ ﺘﻢ و ﺳ ﻌﺪ ه ﺮ دو ﺧ ﺎرج ﺷ ﺪﻩ‪،‬‬
‫ﺁن دو ﺑ ﺪون ﺁﻧﮑ ﻪ ﮐ ﺎرﯼ از دﺳﺘﺸ ﺎن ﺑﺮﺁﻳ ﺪ‪ ،‬ﺻ ﺮﻓﺎ ﻣﻨﺘﻈ ﺮ ﻧﺘﻴﺠ ﮥ ﺟﻨ ﮓ ﻣﻴﻤﺎﻧﻨ ﺪ‪.‬‬
‫هﻨﮕ ﺎم ﺻ ﺒﺢ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﺴ ﺘﻪ و ﮐﻮﻓﺘ ﻪ دﺳ ﺖ ازﺟﻨ ﮓ ﻣ ﯽ ﮐﺸ ﻨﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ َﻗﻌﻘ ﺎع ﺑ ﻦ‬
‫ﻋﻤ ﺮو‪ ،‬از ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﺎن ﺗ ﺎرﻩ ﻧﻔ ﺲ ﺳ ﭙﺎﻩ ﺷ ﺎم‪ ،‬ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﭙﺎﻩ راﻩ اﻓﺘ ﺎدﻩ ﺑ ﻪ ﺁﻧ ﺎن اﻧ ﺪرز‬
‫َ‬
‫ﺗﻴﺰهﻮﺷﺎﻧﻪ اﯼ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬او ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺳﭙﺎهﯽ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺟﻨﮓ اﻧﺪازد ﭘ ﺲ از ﺳ ﺎﻋﺘﯽ ﻇﻔ ﺮ ﺑﻴﻨ ﺪ ﺳ ﺎﻋﺘﯽ ﭘ ﺎﻳﻤﺮدﯼ ﮐﻨﻴ ﺪ و ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑﺮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫‪٥٧‬‬
‫ﻇﻔﺮ ﻧﺘﻴﺠﮥ ﭘﺎﻳﻤﺮدﯼ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎﻳﻤﺮدﯼ ﮐﻨﻴﺪ و ﺳﺴﺘﯽ ﻣﮑﻨﻴﺪ‪".‬‬

‫در واﻗ ﻊ‪ ،‬ﻣﻨﻈ ﻮر او اﻳﻨﺴ ﺖ ﮐ ﻪ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑ ﻪ اﻓ ﺮاد دو ﺳ ﭙﺎﻩ‪ ،‬ﭘ ﺲ از روزه ﺎ و‬

‫ﺳﺎﻋﺎت ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺟﻨ ﮓ‪ ،‬ﺑﮑﻠ ﯽ ﺧﺴ ﺘﻪ و ﺑ ﯽ رﻣ ﻖ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﻃﺮﻓ ﯽ ﮐ ﻪ ﮐﻤ ﯽ هﻤ ﺖ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اداﻣﻪ ده ﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻃ ﺮف ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﮐ ﻪ از رﻣ ﻖ اﻓﺘ ﺎدﻩ‪ ،‬ﭘﻴ ﺮوز ﻣ ﯽ‬
 ‫‪  ۴١۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻋ ﺪﻩ اﯼ از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔ ﺮد ه ﻢ ﺟﻤ ﻊ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮﯼ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ رﺳﺘﻢ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ و ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻳﯽ ﮐ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺟﺎﻳﮕ ﺎﻩ وﯼ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺳﺨﻨﺎن ﻗﻌﻘﺎع و ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﺎن ﮐ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺗﺸ ﻮﻳﻖ ﺑ ﻪ ﭘﺎﻳ ﺪارﯼ و اداﻣ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ‪،‬‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻩ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اداﻣﻪ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬

‫در اﻳ ﻦ زﻣ ﺎن ﮐ ﻪ اﻃ ﺮاف ﻧﻴﻤ ﺮوز اﺳ ﺖ‪ ،‬هﺮﻣ ﺰان و ﻓﻴ ﺮزان‪ ،‬از ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﺎن‬
‫ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺮان‪ ،‬ﻋﻘ ﺐ ﻧﺸ ﻴﻨﯽ ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ و دوﺑ ﺎرﻩ ﻣﻮﺿ ﻊ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬هﻤﺰﻣ ﺎن ﺑ ﺎ ﺁن ‪ ،‬ﺑ ﺎد‬
‫ﺳﺨﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺎد دﺑﻮر‪ ،‬در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﻣﻴﮕﻴﺮد ﮐﻪ ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر ﺁن ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ‬
‫ﺑﻪ ﭼﺸﻢ و روﯼ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ رود و ﻣﺎﻧﻊ دﻳﺪﻧﺸﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺻﻔﻮف اﻳﺮاﻧﻴﺎن در هﻢ رﻳﺨﺘ ﻪ و ﺁﺷ ﻔﺘﻪ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‬

‫ﻗﻠﺐ ﺳﭙﺎﻩ ﺁﻧﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ‪ ،‬در اﺛﺮ ﺑ ﺎد‪ ،‬ﺳ ﺎﻳﻪ ﺑ ﺎن‬
‫رﺳﺘﻢ از ﺗﺨﺖ وﯼ ﮐﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﻗﻌﻘﺎع و هﻤﺮاهﺎن او ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﮑﯽ‬
‫ﺗﺨﺖ وﯼ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺮا ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫رﺳﺘﻢ ﮐﻪ از ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن ﺧﻮد ﺑﺪور اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺸﺖ اﺳﺘﺮﯼ ﭘﻨﺎﻩ ﻣﻴﺒ ﺮد‪ .‬وﻟ ﯽ‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻮرد ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬هﻼل ﺑﻦ ﻋﻠﻔﻪ ﮐﻪ در اﻳ ﻦ ﺳ ﻮﯼ اﺳ ﺘﺮ‪ ،‬در‬
‫ﭘﯽ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ او ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺪ ﺑﺎر اﺳﺘﺮ را ﺑ ﺎ ﺿ ﺮﺑﻪ ﺷﻤﺸ ﻴﺮ ﭘ ﺎرﻩ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎر اﺳﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ رﺳﺘﻢ ﻓﺮو ﻣﯽ رﻳﺰد و ﻣﻬﺮﻩ هﺎﯼ ﭘﺸﺖ او را ﻣﻴﺸﮑﻨﺪ‪ .‬رﺳﺘﻢ ﺧﻮد‬
‫را ﺑﻪ ﺁب ﻋﺘﻴﻖ ﻣﯽ اﻧﺪازد‪ .‬هﻼل ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮﯼ او ﺑﻪ درون ﺁب ﻣﯽ ﺟﻬﺪ‪ .‬ﭘﺎﯼ او را‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﮐﺸﺪ و ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑ ﺮ ﭘ ﻴﺶ ﺳ ﺮ او ﻣﻴﺰﻧ ﺪ و او را ﺑ ﻪ ﻗﺘ ﻞ‬
‫ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺟﺴ ﺪ او را ﺑﻴ ﺮون ﮐﺸ ﻴﺪﻩ و ﺑ ﺮ ﺗﺨ ﺖ وﯼ رﻓﺘ ﻪ ﺑﺎﻧ ﮓ ﺑ ﺮ ﻣﻴ ﺪارد‪:‬‬
‫"رﺳﺘﻢ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧ ﺪاﯼ ﮐﻌﺒ ﻪ ﺳ ﻮﯼ ﻣ ﻦ ﺁﻳﻴ ﺪ"‪ .‬دﻳﮕ ﺮان ﺑ ﻪ ﮔ ﺮد او ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫ﺑﺎﻧﮓ ﺗﮑﺒﻴﺮ‪  ‬ﺳﺮ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ رﺳﺘﻢ‪ ،‬ﻗﻠﺐ ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺮاﻧﻴﺎن در هﻢ ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ و ﻧﻔﺮات ﺁن روﺣﻴﻪ‬
 ‫‪  ۴١۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺧ ﻮد را از دﺳ ﺖ دادﻩ ﺑ ﻪ هﺰﻳﻤ ﺖ ﻣ ﯽ روﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ اوﺿ ﺎع‪ ،‬ﺟ ﺎﻟﻴﻨﻮس‪ ،‬از‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن اﻳﺮاﻧﯽ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﺑﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺷ ﺮوع ﺟﻨ ﮓ‪ ،‬ﺑ ﺮروﯼ ﻓ ﺮات ﮐﺸ ﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺪ و از ﺑﻘﻴ ﻪ ﺳ ﭙﺎﻩ ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ ﮐ ﻪ از ﺁن ﻋﺒ ﻮر ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺑ ﻪ ﺁن ﺳ ﻮ ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘ ﺮل اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﺑ ﻮدﻩ ﻋﻘ ﺐ ﻧﺸ ﻴﻨﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ هﻤ ﺎن ﺑﻨ ﺪﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻋﺒﻮر از ﻓﺮات و ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺸ ﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ‪ ٣٠‬ه ﺰار ﺳ ﺮﺑﺎزﯼ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ زﻧﺠﻴﺮ ﺑﻬﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮواﻳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬در اﺛﺮ ﻋﺠﻠﻪ و ﺷﺘﺎب هﻤﮕﯽ‬
‫ﺑﺪرون ﺁب رﻳﺨﺘﻪ ﻏﺮق ﺷﺪﻩ ﻳﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ارﺗﺶ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ اﻳﺮاﻧﻴﺎن را ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ از ﺁﻧ ﺎن‬

‫را ﺑﻪ ﻗﺘ ﻞ ﻣﻴﺮﺳ ﺎﻧﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠ ﻪ ﺟ ﺎﻟﻴﻨﻮس و هﺮﻣ ﺰان از ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﺎن اﻳﺮاﻧ ﯽ ﻧﻴ ﺰ در‬
‫ﺣﻴﻦ ﻓﺮار و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺸ ﻬﺎﻳﯽ از ﺳ ﭙﺎﻩ‬
‫ﺷﮑﺴ ﺖ ﺧ ﻮردﻩ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺣﺎﺿ ﺮ ﺑ ﻪ ﻓ ﺮار ﻧﺸ ﺪﻩ دﻻوراﻧ ﻪ ﺗ ﺎ ﭘ ﺎﯼ ﺟ ﺎن‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﻮدﻩ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻃﺒﺮﯼ از ﻗ ﻮل ﻳ ﻮﻧﺲ ﺑ ﻦ اﺑ ﯽ اﺳ ﺤﺎق ﻣ ﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺳﻠﻤﺎن ﺑﻦ رﺑﻴﻌﮥ ﺑﺎهﻠﯽ ﮔﺮوهﯽ از ﻋﺠﻤﺎن را دﻳﺪ ﮐﻪ زﻳﺮ ﭘ ﺮﭼﻢ ﺧ ﻮﻳﺶ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﻪ زﻣ ﻴﻦ‬
‫ﮐﻮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ از اﻳﻨﺠﺎ ﻧﺮوﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻤﻴﺮﻳﻢ و ﺣﻤﻠ ﻪ و هﻤ ﻪ ﮐﺴ ﺎﻧﯽ را ﮐ ﻪ زﻳ ﺮ ﭘ ﺮﭼﻢ ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
‫‪٥٨‬‬
‫ﺑﮑﺸﺖ و ﺳﺎز و ﺑﺮﮔﺸﺎن ﺑﮕﺮﻓﺖ‪".‬‬

‫در ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ از ﻗﻮل ﻃﻠﺤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﭘﺲ از هﺰﻳﻤﺖ‪ ،‬ﺳﯽ و ﭼﻨﺪ ﮔﺮوﻩ ﭘﺎﻳﻤﺮدﯼ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻦ ﺑﻤﺮگ دادﻧﺪ و از ﻓﺮار ﺷﺮم داﺷﺘﻨﺪ‪...‬‬
‫ﺟﻨﮓ اﻳﻦ ﮔﺮوهﻬﺎ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ ﺗﺎب ﻧﻴﺎوردﻧﺪ و ﮔﺮﻳﺰان ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ دﻳﮕﺮ‬
‫ﭘﺎﻳﻤﺮدﯼ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ...‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺮان ﻓﺮارﯼ اﻳﻦ ﮔﺮوهﻬﺎ هﺮﻣﺰان ﺑﻮد‪ ...‬و اهﻮ‪ ...‬و زاد‬
‫ﺑﻦ ﺑﻬﻴﺶ‪ ...‬و ﻗﺎرن‪ ...‬و از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دل ﺑﻪ ﻣﺮگ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﻬﺮﻳﺎر ﭘﺴﺮ ﮐﻨﺎرا ﺑﻮد‪ ...‬و‬
‫‪٥٩‬‬
‫ﭘﺴﺮ هﺮﺑﺬ‪ ...‬ﻓﺮﺧﺎن اهﻮازﯼ‪ ...‬و ﺧﺴﺮو ﺷﻨﻮم هﻤﺪاﻧﯽ‪".‬‬

‫در ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﻴﻪ‪ ،‬در ﻣﻴﺪان ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺑﻪ رواﻳﺖ ﻣﻮرﺧﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎن‬
‫از ﺳﭙﺎﻩ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ دﻩ هﺰار و از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺮﻳﺐ ﺷﺶ هﺰار ﮐﺲ ﮐﺸﺘﻪ‬
 ‫‪  ۴١٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ∗‪.‬‬

‫ﻳﮑﯽ از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎراﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ زﺧﻤﻴﺎن ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ از ﺟﻨ ﮓ‬

‫را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺷﻨﻴﻊ ﺗﺮ از هﻤﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر را ﺑﺪﺳ ﺖ ﮐﻮدﮐ ﺎن اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺁﻧﮕﺎﻩ ﮐﻮدﮐﺎن اردو ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﻗﻤﻘﻤﮥ ﭼﺮﻣﻴﻦ هﻤﺮاﻩ داﺷ ﺘﻨﺪ و ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ رﻣﻘ ﯽ داﺷ ﺘﻨﺪ ﺁب‬
‫‪٦٠‬‬
‫ﻣﻴﺪادﻧﺪ و ﻣﺸﺮﮐﺎﻧﯽ را ﮐﻪ رﻣﻘﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﻣﯽ ﮐﺸﺘﻨﺪ‪"...‬‬

‫در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن زﺧﻤﻴ ﺎن ﺟﻨ ﮓ را اﺳ ﻴﺮ ﻣﻴﮑﺮدﻧ ﺪ‪ .‬زﻳ ﺮا اﺳ ﺮا از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬

‫ﺁﺷ ﻨﺎﯼ ﻋ ﺮب ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ از ﻃﺮﻳ ﻖ درﻳﺎﻓ ﺖ ﻓﺪﻳ ﻪ در ﻗﺒ ﺎل ﺁزادﯼ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﭘﻮﻟﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﺁورﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﺁﻧﻬﺎ اﺳﺮا و اﻗﻮام ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑ ﺎ ﻓﺎﺻ ﻠﮥ‬
‫زﻳ ﺎدﯼ ﮐ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ‪ ،‬و ﺗﺤ ﺮﮎ ﺟﻨﮕ ﯽ داﺋﻤ ﯽ ﮐ ﻪ ﻻزﻣ ﻪ ﺗﺼ ﺮف‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮد و ﻟﺬا ﻣﺎﻧ ﺪن در ﻳ ﮏ ﻧﻘﻄ ﻪ را ﺑ ﺮاﯼ ﺁﻧ ﺎن دﺷ ﻮار ﻣﻴﮑ ﺮد‪ ،‬اﻳﻨﮑ ﺎر‬
‫اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺛﺮوت ﻋﻈﻴﻤﯽ ﮐﻪ از ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺟﺪﻳ ﺪ و ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺁن‬
‫ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁوردﻧ ﺪ‪ ،‬در اﻧﺘﻈ ﺎر ﭘ ﻮل ﻓﺪﻳ ﻪ ﻧﺸﺴ ﺘﻦ را ﭼﻨ ﺪان ﺑ ﻪ ﺻ ﺮﻓﻪ ﺧ ﻮد ﻧﻤ ﯽ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠ ﻪ در اﻳ ﻦ ﺟﻨ ﮓ‪ ،‬ه ﻼل ﺑ ﻦ ﻋﻠﻔ ﻪ و ُزه ﺮة ﺑ ﻦ ﺣﻮﻳ ﻪ ﺑ ﺎ ﮐﺸ ﺘﻦ رﺳ ﺘﻢ و‬

‫ﺟﺎﻟﻴﻨﻮس و ﻓﺮوش ﺳﺎز و ﺑﺮگ ﺁﻧﻬﺎ هﺮ ﻳﮏ ﺻﺎﺣﺐ هﻔﺘﺎد هﺰار درهﻢ‪ -‬ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺿﺮار ﺑﻦ ﺧﻄ ﺎب ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎ ﺑﺪﺳ ﺖ‬
‫ﺁن زﻣﺎن رﻗﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺋﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ِ .‬‬
‫ﺁوردن درﻓﺶ ﮐﺎوﻳﺎﻧﯽ ﺳﯽ هﺰار درهﻢ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورد‪ ،‬هﺮ ﭼﻨ ﺪ ﺑﻬ ﺎﯼ واﻗﻌ ﯽ ﺁن‬
‫ﺑﮕﻔﺘﻪ ﻃﺒﺮﯼ "ﻳﮏ هﺰار هﺰار∗ و دوﻳﺴﺖ هﺰار" ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻨﻴﻦ ارﻗﺎم و ﺛﺮوت هﺎﯼ ﻧﺠﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻃﺮﻳﻖ ﮐﺸﺘﻦ اﻓﺮاد دﺷﻤﻦ و‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪ ∗ ‬اﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻮاي ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺗﻌﻘﻴﺐ دﺷﻤﻦ و ‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﭘﺎﻫـﺎي ﺑﺴـﺘﺔ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ درون ﻋﺘﻴﻖ ﻣﻲ اﻓﺘﻨﺪ و ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ∗ ‬ﻣﻨﻈﻮر ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮن و دوﻳﺴﺖ هﺰار اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪  ۴١٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺗﺼﺎﺣﺐ وﺳﺎﻳﻞ و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺁﻧﻬﺎ و ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ از ﻃﺮﻳﻖ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ ﺟﻨﮕ ﯽ ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣ ﯽ‬
‫ﺁورﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯽ ﺷﮏ‪ ،‬ﻳﮑ ﯽ از اﻧﮕﻴ ﺰﻩ ه ﺎﯼ ﻣﻬ ﻢ ﺁﻧﻬ ﺎ در ﺟﻨ ﮓ ه ﺎ و ﻋﺎﻣ ﻞ اﺻ ﻠﯽ در‬
‫ﺟﺴﺎرت هﺎﻳﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﺟﻨﮓ و ﮐﺸﺘﻦ ﺣﺮﻳﻔﺎن ﺧﻮد در اﻳ ﻦ ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﯽ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺗ ﻮدﻩ‬
‫هﺎ ﺑﺨ ﺮج ﻣﻴ ﺪادﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬اﺷ ﺘﻴﺎق ﺑ ﻪ ﮐﺴ ﺐ ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕ ﯽ ﻣﺤ ﺮﮎ اﺻ ﻠ ِ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺮان ﺁﻧﻬﺎ در ﺟﻨﮓ ه ﺎ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑ ﻪ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﻞ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻋﻠ ﯽ‬
‫ﺧﻠﻴﻠﯽ در ﮐﺘﺎب "ﻇﻠﻢ ﺗﺎرﻳﺦ"‪ ،‬ﻋﻤﺮ در ﻳﮑﯽ از ﻧﺎﻣﻪ هﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻋﻤﺮو ﻋ ﺎص ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫"از ﺑﻨﺪﻩ ﺧﺪا ﻋﻤﺮ؛ اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﻋﻤﺮو ﻋﺎص‪ .‬ﺳﻼم ﺑﺮ ﺗﻮ اﯼ ﻋﻤﺮو؛ ﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﻮدم ﺳ ﻮﮔﻨﺪ ﮐ ﻪ‬
‫اﮔ ﺮ ﻣ ﻦ و هﻤﺮاه ﺎﻧﻢ از ﮔﺮﺳ ﻨﮕﯽ ﺑﻤﻴ ﺮﻳﻢ؛ ﺗ ﻮ و هﻤﺮاهﺎﻧ ﺖ ﮐ ﻪ ﺳ ﻴﺮ هﺴ ﺘﻴﺪ ه ﻴﭻ ﻧﮕ ﺮان ﻣ ﺎ ﻧﻤ ﯽ‬
‫ﺷﻮﻳﺪ؛ ﭼﺮا ﻏﻨﻴﻤﺖ ﻧﻤﯽ ﻓﺮﺳﺘﯽ !! ﺑﺮس ﺑﺪاد؛ ﺑﺮس ﺑﺪاد؛ ﺑﺮس!!"‬

‫و ﻋﻤﺮو ﻋﺎص در ﭘﺎﺳﺦ او ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫"ﺑ ﻪ ﺑﻨ ﺪﻩ ﺧ ﺪا اﻣﻴ ﺮ ﻣﺆﻣﻨ ﺎن؛ از ﺑﻨ ﺪﻩ ﺧ ﺪا ﻋﻤ ﺮو ﻋ ﺎص‪ :‬و اﻣ ﺎ ﺑﻌ ﺪ؛ ﻟﺒﻴ ﮏ ﻟﺒﻴ ﮏ؛ ﮐ ﺎرواﻧﯽ از‬
‫ﺧﻮارﺑﺎر ﺑﺮاﻳﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎدم ﮐﻪ ﺁﻏﺎزش ﻧﺰد ﺗﻮ و ﭘﺎﻳﺎﻧﺶ ﻧﺰد ﻣﻦ اﺳﺖ!!!"‬

‫اﻳ ﻦ ﻗ ﻮﻟﯽ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ از هﻤ ﺎن اﺑﺘ ﺪا در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬از هﻤ ﺎن زﻣ ﺎن ﮐ ﻪ‬

‫ﺗﺎﮐﺘﻴ ﮏ ﻏ ﺎرت ﮐ ﺎروان ه ﺎ را ﺑﻌﻨ ﻮان ﺗﺎﮐﺘﻴ ﮏ ﺟﺪﻳ ﺪﯼ ﺑ ﺮاﯼ ﮔﺴ ﺘﺮش اﺳ ﻼم و‬
‫ﮐﺸﺎﻧﺪن اﻋﺮاب ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬در ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬ﺁﻳﻪ ه ﺎﯼ ﻗ ﺮان‬
‫و رواﻳﺎت ﻣﻮرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ ﺷﺎهﺪ ﮔﻮﻳﺎﯼ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻧﺪ‪:‬‬
‫‪٦١‬‬
‫"ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﻠﻴﺪ ﮔﻨﺞ هﺎﯼ ﺟﻬﺎن را دادﻩ اﺳﺖ‪".‬‬

‫ﺣﺘﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺷﺪن ﺧﻮد را ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻏﺎرت ﻣﺮدم ﻋﺮب ﺑﻮدﻩ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻤﻮدﻩ ﺁﻧﺮا ﭘﺎداﺷﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫"و ﭘﺮودﮔﺎر ﺗﻮ ﺑﺰودﯼ ﺑﻪ ﺗﻮ ﭼﻨﺪان ﻋﻄﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ راﺿﯽ ﺷﻮﯼ ﺁﻳﺎ ﺧ ﺪا ﺗ ﺮا ﻳﺘﻴﻤ ﯽ ﻧﻴﺎﻓ ﺖ ﮐ ﻪ در‬
‫‪٦٢‬‬
‫ﭘﻨﺎﻩ ﺧﻮد ﺟﺎﯼ داد و ﺑﺎز ﺗﺮا ﻓﻘﻴﺮ ﻳﺎﻓﺖ و ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﮐﺮد؟"‬

‫ﺑﺨﺎرﯼ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

 ‫‪  ۴١٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫"ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻘﺪرﮐﺎﻓﯽ ﻋﻤﺮ ﮐﻨﻴﺪ ﮔﻨﺞ هﺎﯼ ﺧﺴﺮو ﮔﺸﻮدﻩ و ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ‬
‫‪٦٣‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﺧﻮاهﻴﺪ ﺷﺪ‪".‬‬

‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﻧﻴﺰ در ﻓﺘﺢ اﺑﻠﻪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻗﺎدﺳﻴﻪ رخ ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪،‬‬

‫هﻨﮕﺎم ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ و ﺗﺮﮎ ﺷﻬﺮ‪ ،‬اﺷﻴﺎء ﻗﻴﻤﺘﯽ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬از‬
‫ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻬﺮ ﮐﺲ ﺑﻴﺶ از دو درهﻢ ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻔﻆ اﻧﮕﻴﺰﻩ‬
‫ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮓ و ﺟﻬﺎد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ هﺮ ﻳﮏ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻓﺘﺢ اﺑﻠﻪ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و ﺗﻌﺪادﺷﺎن ‪ ٣٠٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ ،‬دو هﺰار درهﻢ از ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﻴﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻳﮑﯽ ازﻋﻠﻞ ﺷﮑﺴﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑ ﻮد‬
‫ﺳﭙﺎﻩ ﮐﻤﮑﯽ ﺷ ﺎم ﻧﻴ ﺰ ﻧﻘ ﺶ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ اﯼ در ﭘﻴ ﺮوزﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن داﺷ ﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑ ﻪ‬
‫ﻃﺒﺮﯼ ﻧﻴﺰ اذﻋﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪:‬‬

‫"اﮔ ﺮ ﻟﻄ ﻒ ﺧ ﺪاﯼ ﻧﺒ ﻮد ﮐ ﻪ ﺁن دو روز ﺑ ﻪ ﻗﻌﻘ ﺎع ﭼﻨ ﺎن اﻟﻬ ﺎم ﮐ ﺮد و هﺎﺷ ﻢ از راﻩ ﻧﺮﺳ ﻴﺪﻩ ﺑ ﻮد‬
‫‪٦٤‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪".‬‬

‫ﺗﺠﺪﻳﺪ رواﺑﻂ ﺗﻴﻮﻟﺪاري و ﻓﺌﻮداﻟﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻤﺮ‬

‫در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻓﺘﺢ ﺷﺪه‬

‫ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﻗﺎدﺳ ﻴﻪ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ راﻩ ﭘﻴﺸ ﺮوﯼ در ﺧ ﺎﮎ اﻳ ﺮان ﺑ ﻪ روﯼ‬
‫ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺎز ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻏﻨ ﺎﺋﻢ و اراﺿ ﯽ ﮐﺸ ﺎورزﯼ زﻳ ﺎدﯼ در ﻣﻨ ﺎﻃﻖ‬
‫ﻣﻔﺘﻮﺣﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻳﻦ اراﺿﯽ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺟﻨ ﮓ ﻳ ﺎ در ﺟﺮﻳ ﺎن ﺁن‪ ،‬ﻓ ﺮار ﮐ ﺮدﻩ‬
‫و ﺧﻮد را در ﻗﻠﻌﻪ هﺎﯼ اﻃ ﺮاف ﻣﺤﺼ ﻮر ﮐ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﮐﺴ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ‬
‫ﺳ ِﺮ زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺮر ﻣﯽ ﺷﻮد هﻤﺎن ﺧﺮاﺟﯽ را ﮐﻪ ﻗ ﺒﻼ ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﺴ ﺒﺖ ﺣﺠ ﻢ داراﺋ ﯽ ﻳﺸ ﺎن‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺑﻬ ﺮۀ ﻓﺌ ﻮداﻟﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﮐﺴ ﺮﯼ ﻣ ﯽ دادﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﭘﻨﺎهﻨﺪﮔﺎن ﺑ ﻪ ﻗﻠﻌ ﻪ ه ﺎ را ﻧﻴ ﺰ دﻋ ﻮت ﺑ ﻪ ﺻ ﻠﺢ و ﭘﺮداﺧ ﺖ‬
 ‫‪  ۴٢٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺟﺰﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﺒﻠ ﻎ ﮐﻤ ﯽ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از دﺳ ﺘﻪ اول ﮐ ﻪ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺁﻧ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﯽ‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳ ِﺮ زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑ ﻪ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺟﺰﻳ ﻪ ﺑ ﻪ دوﻟ ﺖ‬
‫∗‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﻣﻮال ﺧﺎﻧﺪان ﮐﺴﺮﯼ و ﮐﺴ ﺎﻧﯽ را ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن رﻓﺘ ﻪ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ اﻣﻮاﻟﯽ ﮐﻪ از ﭘﻴﺶ ﻣﺼﺎدرﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺟﻨﮕﯽ ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺧ ﻮد ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ‪ .‬هﻤﻴﻨﻄ ﻮر "زن و ﻓﺮزﻧ ﺪ و ﻣ ﺎل ﮐﺴ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﮐﻤ ﮏ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫)اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن( ﺟﻨﮕﻴ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ و اﻣ ﻮال ﺁﺗﺸ ﮑﺪﻩ ه ﺎ و ﺑﻴﺸ ﻪ ه ﺎ و ﻣﺮداﺑﻬ ﺎ و ﮔ ﺬرهﺎ و‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت ﺧﺎﻧﺪان ﮐﺴﺮﯼ"‪ ٦٥‬را‪.‬‬

‫در ﺿﻤﻦ‪ ،‬درﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﺳﺮ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ادارﻩ ﺁن ﺑﺨﺶ از ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﮐ ﻪ ﻗ ﺒﻼ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺴﺮﯼ و هﻤﺮاهﺎن وﯼ ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺘﻪ‪ ،‬اﺧ ﺘﻼف ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ اﻣ ﻼﮎ و‬
‫داراﺋﯽ هﺎ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ودر ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﮐﺴ ﺎﻧﯽ ﺧﻮاﺳ ﺘﺎر ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﻴ ﺎن ﺻ ﺎﺣﺒﺎن‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺼﺪﻳﺎن اﻣﻮر اﺻﺮار ﺑﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻬﻤﺎن ﺻﻮرت ﻣﻮﺟ ﻮد در‬
‫دﺳﺖ ﻣﻌﺘﻤﺪﻳﻦ و ﻣﻨﺘﺨﺒﻴﻨ ﯽ داﺷ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ اﻣ ﻼﮎ ﻣﺰﺑ ﻮر را ﺑ ﺮاﯼ ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺸ ﺎن ادارﻩ‬
‫ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﻴﺰ راﻩ ﺣﻞ دوم اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ اﻣﻮال ازﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ و ﺳ ﻬﻢ‬
‫ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن ﻓﺎﺗﺢ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬وﻟﯽ زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻌ ﻪ‬
‫هﺎ ﻓﺮار ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﺎ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﺻ ﻠﺢ ﺑﺎزﮔﺸ ﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺎﺿ ﺮ ﺑ ﻪ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺟﺰﻳ ﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻏﻨﻴﻤ ﺖ ﺑﺤﺴ ﺎب ﻧﻤ ﯽ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ‪ ،‬و اﻳ ﻦ هﻤ ﺎن ﺳ ﻨﺘﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در زﻣ ﺎن ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﻨ ﺎ‬
‫ﻧﻬﺎدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺁن ﻋﻤﻞ ﻣﻴﮑ ﺮد‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﻣ ﺮدم ﺳ ﻮاد‬
‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﻴﻞ ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺗﻘﺴﻴﻢ زﻣﻴﻦ هﺎ ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﻣﻴﻦ هﺎﯼ‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و در ﻋﻮض‪ ،‬ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺟﺰﻳﻪ ﻣﻴﭙﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪ ∗ ‬اﻳﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ادﻋﺎي دروﻏﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ آوردن ﺑﺮاﺑﺮي و آزادي ﺑﺮاي ﺳﺮزﻣﻴﻨﻬﺎي ﻣﻔﺘﻮﺣﻪ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻤﺎن رواﺑﻂ ﻓﺌﻮداﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻫﺎي ﻣﻔﺘﻮﺣﻪ ﺑﺎﺿﺎﻗﻪ ﺗﺒﻌﻴﻀﺎت ﺟﺪﻳﺪي ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﻮاﻟﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻨﺪﮔﺎن آزاد ﺷﺪه ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ را ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪  ۴٢١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫در ﺿﻤﻦ ﺑﺪﺳ ﺘﻮر ﻋﻤ ﺮ از زﻣ ﻴﻦ ه ﺎﻳﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺎﺑ ﺖ ﺧﻤ ﺲ‪ ،‬ﺳ ﻬﻢ دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ‬
‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﺼﺐ ﺁن در ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻴﻮل دادﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ از ﻗ ﻮل‬
‫ﻋﺎﻣﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﻋﻤ ﺮو ﺗﻴ ﻮل داد‪ .‬داراﻟﻔﻴ ﻞ را ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﺗﻴ ﻮل اﺑ ﺎ‬

‫"ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻠﺤﻪ و ﺟﺮﻳﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ و رﺑﻴﻞ ﺑ ﻦ َ‬
‫ﻣﻔﺰر داد و ﺑﻪ ﮐﺴﺎن دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ از ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻳﻢ ﺗﺒ ﻮل داد‪ ،‬ﺗﺒ ﻮل ه ﺎ ﺑﺼ ﻮرت ﺑﺨﺸ ﺶ از‬
‫‪٦٦‬‬
‫ﺧﻤﺲ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺑﻮد‪".‬‬

‫اهﻤﻴ ﺖ اﻳ ﻦ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ در اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺪه ﺪ‪ ،‬اﺳ ﻼم ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ ﻧﻈ ﺎم‬

‫اﺳ ﺘﺜﻤﺎرﮔﺮاﻧﻪ ﻓﺌ ﻮداﻟﯽ ﻣﺨ ﺎﻟﻔﺘﯽ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻧﻘﺸ ﺶ هﻤﺎﻧ ﺎ اﻧﺘﻘ ﺎل ﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﺑ ﺪوﯼ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ و ﺗﻴﻮﻟ ﺪارﯼ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﭘ ﺲ از‬
‫ﺗﺼﺮف اﻳﺮان‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﺎت ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﻋﺼﺮ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ را ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﻘ ﺎط دﻳﮕ ﺮ ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﺮان ﻧ ﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ اﺳ ﺘﻘﺮار‬

‫ﻧﻈﺎم ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ در اﻳ ﻦ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ‪ -‬ﺁﻧﻄ ﻮر ﮐ ﻪ ﺗﺌﻮرﻳﺴ ﻴﻦ ه ﺎﯼ اﺳ ﻼﻣﯽ ادﻋ ﺎ ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ∗‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﺎﺑﺠﺎﺋﯽ ﻗﺪرت و اﺳﺘﻘﺮارﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎﯼ اﻣﻴﺮان ﻓﺌ ﻮدال و ﺑ ﺮدﻩ دار‬
‫ﺁن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬ﺷ ﻴﻌﻴﺎن ﻧﻴ ﺰ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨ ﺪ ﭘﻴ ﺮوﯼ اﺳ ﻼم از اﻳﻨﮕﻮﻧ ﻪ رواﺑ ﻂ ﻓﺌ ﻮداﻟﯽ را ﺑ ﺎ‬

‫اﺳﺜﺘﻨﺎد ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ در زﻣﺎن ﻋﻤﺮ رخ دادﻩ اﺳﺖ رد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣ ﺎ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ‬
‫هﺎﻳﯽ از اﺳﺘﻘﺮار رواﺑ ﻂ اﺳ ﺘﺜﻤﺎرﮔﺮاﻧﻪ ﻓﺌ ﻮداﻟﯽ را ﺗﻮﺳ ﻂ ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ در ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن دﻳ ﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻃﺒ ﺮﯼ ﻧﻘ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﻋﻠ ﯽ‪ ،‬اﻣ ﺎم‬

‫‪                                                       ‬‬
‫∗ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺗﺌﻮرﻳﺴﻴﻦ ﻫﺎ آﻗﺎي ﻧﺎﺻﺮ ﭘﻮر ﭘﻴﺮار ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﻛﺘﺎب ‪ 12‬ﻗﺮن ﺳﻜﻮت اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﻴـﺮوزي و ﭘﻴﺸـﺮوي‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را در ﺻﺮﻓﺎ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﮓ و داراي‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﻣﺴﺘﺒﺪ ﺷﺮﻗﻲ )وﺟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ آﺳـﻴﺎﻳﻲ(‪ ،‬و در اﺛـﺮ ﺧﺼـﻠﺖ ﺑﺮاﺑـﺮي‬
‫ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ آن ﻣﻲ داﻧﺪ و ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﮓ ﺑﺨﺎﻃﺮ وﺟﻮد ﻧﻈﺎم ﻣﺴﺘﺒﺪ ‪ ‬آﺳﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺑﺮاﺑـﺮي ﻃﻠﺒﺎﻧـﻪ اﺳـﻼم‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﺮدم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﭘﻴﺮوز ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬وي ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﻠﺖ ﻋـﺪم ﭘﻴﺸـﺮوي اﺳـﻼم در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﭘـﺮ آب‬
‫ﻏﺮﺑﻲ )ﻓﻲ اﻟﻤﺜﻞ اروﭘﺎ( را ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻧﻈﺎم اﺳﺘﺒﺪاد ﺷﺮﻗﻲ ﺑﻮده اﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺼﻠﺖ ﺑﺮاﺑﺮي ﻃﻠﺒﻲ آن ﻣﻲ داﻧـﺪ‪ ،‬و از‬
‫آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﺳﺎس ﺗﺌﻮري ﺧﻮد را در ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻛﺘﺎﻳﻬﺎي ﭼﻨﺪ ﺟﻠﺪي ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﻴﺶ ﻓﺮض ﻧﺴﻨﺠﻴﺪه و ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﺸـﺪه‬
‫ﻣﻲ ﮔﺬارد‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﻔﺼﻞ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺑﺎد ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
 ‫‪  ۴٢٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺷﻴﻌﻴﺎن وﺧﻠﻴﻔﻪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻧﻴﺰ در ﺑﺮﻗﺮارﯼ اﻳﻦ ﻧﻮع رواﺑﻂ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﻓﻌﺎل ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ از ﻗﻮل ﻋﺎﻣﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"‪ ...‬ﻋﻠﯽ رﺣﻤﺔ اﷲ ﻧﻴﺰ ﮐﺮدوﺳﻴﻪ را ﺑﻪ ﮐﺮدوس ﺑﻦ هﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﻴﻮل داد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮﻳﺪ ﺑﻦ ﻏﻔﻠﻪ ﺟﻌﻔﯽ ﻧﻴﺰ‬
‫‪٦٧‬‬
‫ﺗﻴﻮل داد‪".‬‬

‫ﻣﺴ ﺌﻠﻪ دﻳﮕ ﺮﯼ ﮐ ﻪ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﺗﻮﺳ ﻂ ﻋﻤ ﺮ ﺣ ﻞ و ﻓﺼ ﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬وﺿ ﻌﻴﺖ‬

‫ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺘﺼﺮﻓﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ ﮐ ﻪ‬
‫اهﺎﻟﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺘﺼﺮﻓﯽ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺑﺮدﻩ ﺑﺤﺴﺎب ﺁﻣﺪﻩ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﻌﻠ ﻖ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬در‬
‫ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﺣﮑ ﻢ ﻋﻤ ﺮ ﭼ ﻮن اﻳ ﻦ اه ﺎﻟﯽ ﺗﻘﺎﺿ ﺎﯼ ﺻ ﻠﺢ ﺑ ﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن را‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ و ﺣﺎﺿ ﺮ ﺑ ﻪ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺟﺰﻳ ﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻤﺜﺎﺑ ﻪ ﺑﺮدﮔ ﺎن ﺁزاد ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﻣﻮاﻟﯽ‪ ،‬در ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ اﻳﺮان در ﻣ ﻮرد هﻤ ﻪ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن‬
‫ﺑﺠﺰ ﺁﻧﺎن ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ اﺳﻴﺮ و از اﻳﻨﺮو ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮﻋﯽ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻴﺰ هﻤﺎن ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﮥ دوﻟﺖ ‪ ‬ه ﺎﯼ ﺑ ﺮدﻩ دار ﻧﻴ ﺰ ﭼ ﻪ ﻗﺒ ﻞ و ﭼ ﻪ ﺑﻌ ﺪ‬
‫از اﺳﻼم در ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺧﻮد ﻣﺮﻋﯽ ﻣﻴﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﮐﻪ در ﺻ ﻮرت ﺻ ﻠﺢ و‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ‪ ،‬از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺼﻮرت ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ "ﺁزاد" ﺧﻮد ﺑﺎج و ﺧﺮاج ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و در ﺻ ﻮرت‬
‫ﭘﺎﻳﺪارﯼ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭘﺲ از ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺁﻧ ﺎن را ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﺑ ﺮدﻩ در ﻣ ﯽ ﺁوردﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن از اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺮ ﻧﻴ ﺰ ﺑﻬﺘ ﺮ از دوﻟ ﺖ ه ﺎﯼ ﺑ ﺮدﻩ دار ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ و در‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﻠﻞ ﻣﻘﻬﻮر ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺗﺮ از ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮرد دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺠﻬﻮل و ﻧﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد‪ ،‬ازدواج ﺁﻧﺎن ﺑﺎ زﻧﺎن‬
‫اهﻞ ﮐﺘﺎب و ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻔﺘﻮﺣﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎ ﺁﻧﺰﻣﺎن ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺁﻳﻪ ه ﺎﯼ ﻗ ﺮان‪،‬‬
‫ﺣﮑ ﻢ اﺳ ﻼم در ﻣ ﻮرد ﮐﻨﻴ ﺰان ﻣﺴ ﻠﻤﺎن روﺷ ﻦ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ ﮐ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﮑﻨﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاﯼ ازدواج )ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺮﻳ ِﺪ( ﺑﺎ زﻧ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎن و ﺁزاد را‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ )زﻳﺮا ﻗﻴﻤﺖ ﺧﺮﻳﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ از زﻧﺎن ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد(‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺗﻌﻠﻴﻤ ﺎت ﻗ ﺮﺁن‬
‫اﺟﺎزﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻨﻴﺰان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﺧﻮد‬
 ‫‪  ۴٢٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫در ﺁورﻧﺪ∗‪.‬‬

‫وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﻗﺎدﺳﻴﻪ ﺁﻧﺎن ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﻣﻘﻴﺎس وﺳﻴﻊ ﺑﺎ زﻧﺎن ﺁزاد ﻧ ﺎ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن وﻟﯽ اهﻞ ﮐﺘﺎب ﻣﻮاﺟﻪ ﺷ ﺪﻩ و ﻣﻴﺨﻮاﺳ ﺘﻨﺪ ﺑ ﺎ ﺁﻧ ﺎن ازدواج ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﻋﻤ ﺮ‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﺪﻻﻳﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁﻧﺎن را ازاﻳﻨﮑﺎر ﻣﻨﻊ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻨﮑﺎر هﺮﭼﻨ ﺪ‬
‫"ﺣﻼل اﺳﺖ وﻟﯽ زﻧﺎن ﻋﺠﻢ دل اﻧﮕﻴﺰﻧﺪ و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ رو ﮐﻨﻴﺪ ﺷﻤﺎ را از زﻧﺎن‬
‫ﻋﺮب ﺑﺎز دارﻧﺪ‪ ".‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ زﻧ ﺎن اﻳﺮاﻧ ﯽ ازدواج ﮐ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻋﻤﺮ زﻧﺎن اﻳﺮاﻧﯽ ﺧﻮد را ﻃﻼق ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﻖ ازدواج ﺑﺎ زن ﮐﺎﻓﺮ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟ ﯽ در‬

‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺁن زن ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻤﻠﮏ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺤﺴﺎب ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﺎ او هﺮ زﻣﺎن ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻠﻨﺪ هﻤﺨﻮاﺑﮕﯽ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺑﻪ او ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫"آﺴﺎﻧﻰ آﻪ اﻧﺪام ﺧﻮد را از ﺷﻬﻮﺗﺮاﻧﻰ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﺪارﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺮ زﻧﺎن ﺣﻼل وآﻨﻴﺰان ﻣﻠﻜﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﮐﻪ‬
‫‪٦٨‬‬
‫از اﻋﻤﺎل ﺷﻬﻮت ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ هﻴﭻ ﻣﻼﻣﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪".‬‬

‫ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻘﺮري دوﻟﺘﻲ‬

‫ﺑﺮاي ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‬

‫ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ دﻣﺸﻖ و ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﻴﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺛﺮوت ﻋﻈﻴﻤﯽ ﮐﻪ از راﻩ ﻏﺎرت ﻗﺒﺎﻳﻞ‬
‫ﻋﺮب و ﻣﻠﻞ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ اﻗﺪام‬
‫ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺮرﯼ دوﻟﺘﯽ ﺑﺮاﯼ هﻤﻪ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن اﺳﻼﻣﯽ و واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان اﺳﻼﻣﯽ اﮐﻨﻮن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺟﻨﮓ هﺎ از ﭼﻬﺎر ﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺳﻬﻢ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺳﻬﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت‬
‫ﻣﻘﺮرﯼ از دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ و از ﻣﺤﻞ ﺧﻤﺲ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻳﮏ ﭘﻨﺠﻢ ﺑﺎﻗﯽ‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪" ∗ ‬و ﻫﺮ ﻛﺲ از ﺷﻤﺎ ﻛﻪ از ﺟﻬﺖ ﻣﻜﻨﺖ ﻧﺘﻮاﻧﺪ زﻧﺎن ﻋﻔﻴﻒ ﻣﻮﻣﻦ ﺑﻨﻜﺎح آرد از آﻧﭽﻪ ﻣﺎﻟﻚ آن ﺷﺪه اﻳﺪ از ﻛﻨﻴـﺰان‬
‫ﻣﻮﻣﻨﺘﺎن ﮔﻴﺮﻳﺪ‪ ".‬ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء‪ ،‬آﻳﻪ ‪.25‬‬
 ‫‪  ۴٢۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻴﺐ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ رﻳﺨﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ﭘﺮداﺧ ﺖ اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﺮرﯼ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻋﻤ ﺮ هﻤ ﻪ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳ ﺎن و‬

‫ﮐﻮﺷﻨﺪﮔﺎن در راﻩ اﺳﻼم ‪ ،‬از ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ و اﻧﺼ ﺎر ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺗ ﺎ هﻤ ﻪ ﮐﺴ ﺎﻧﯽ را ﮐ ﻪ در‬
‫ﺟﻨ ﮓ ه ﺎﯼ ﺗ ﺎﮐﻨﻮﻧﯽ اﺳ ﻼﻣﯽ ﺷ ﺮﮐﺖ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﺳ ﺎﺑﻘﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺸ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻋﺒﺎس ﻋﻤ ﻮﯼ ﻣﺤﻤ ﺪ را ﻣﺒﻨ ﯽ ﻗ ﺮار دادﻩ ﺑ ﺮاﯼ او ‪ ٢۵‬ه ﺰار‬
‫دره ﻢ و ﺑﺮواﻳﺘ ﯽ ‪ ١٢‬ه ﺰار دره ﻢ ﻣﻘ ﺮرﯼ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐ ﺮد‪ .‬ﺑﻌ ﺪ ﺑ ﺮاﯼ ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ و‬
‫اﻧﺼﺎر هﺮ ﮐﺪام ﭘﻨﺞ هﺰار )ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ‪ ۵‬هﺰار ‪ ۵‬هﺰار( دره ﻢ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻧﻤ ﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺪَﻳﺒﻴ ﻪ ﭼﻬ ﺎرهﺰار دره ﻢ داد‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﭘﺲ از ﺑﺪر ﺗﺎ ﺻ ﻠﺢ ُ‬
‫ﺣﺪَﻳﺒﻴ ﻪ ﺗ ﺎ "وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ اﺑ ﻮﺑﮑﺮ از ﻣﺮﺗ ﺪ ﺷ ﺪﮔﺎن دﺳ ﺖ ﺑﺪاﺷ ﺖ"∗ و ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﭘ ﺲ از ُ‬
‫ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ در ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﻳﺎ ﺁﻧﺎﻧﮑﻪ در اﻳﺎم اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺟﻨﮕﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ هﺮ ﻳﮏ ﺳﻪ هﺰار و‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﮕﺎوران ﻗﺎدﺳﻴﻪ و ﺟﻨﮕﺎوران ﺷﺎم دو هﺰار و ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺳﺨﺖ ﮐﻮﺷ ﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧ ﺪ دو ه ﺰار و ﭘﺎﻧﺼ ﺪ دره ﻢ ﻣﻘ ﺮر ﮐ ﺮد‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ ﺟﻨﮕ ﺎوران ﭘ ﺲ از ﻗﺎدﺳ ﻴﻪ و‬
‫ﻳﺮﻣﻮﮎ ﻧﻴﺰ هﺰار درهﻢ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪" .‬ﺑﺮاﯼ ﻃﺒﻘﻪ دوم ﭘﺎﻧﺼﺪ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻣﻘ ﺮر ﮐ ﺮد و‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻃﺒﻘﻪ ﺳﻮم ﺳﻴﺼﺪ ﺳﻴﺼﺪ ﻣﻘﺮر ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻘ ﺮرﯼ هﻤ ﻪ اﻓ ﺮاد ﻃﺒﻘ ﻪ را از ﻗ ﻮﯼ و‬
‫ﺿﻌﻴﻒ و ﻋﺮب و ﻋﺠﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻃﺒﻘﻪ ﭼﻬﺎرم دوﻳﺴ ﺖ و ﭘﻨﺠ ﺎﻩ ﻣﻘ ﺮر ﮐ ﺮد و‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻌﺪﯼ ﮐﻪ ﻣﺮدم هﺠﺮ و ﻋﺒﺎدﻳﺎن ﺑﻮدﻧﺪ دوﻳﺴﺖ ﻣﻘﺮر ﮐﺮد‪ ".‬ﺑﺮاﯼ ﭼﻬﺎر‬
‫ﺗﻦ از ﻏﻴﺮ ﺑﺪرﻳﺎن ﻳﻌﻨﯽ ﺣﺴﻦ و ﺣﺴﻴﻦ )ﻓﺮزﻧ ﺪان ﻋﻠ ﯽ( و اﺑ ﻮذر و ﺳ ﻠﻤﺎن ﻣﻌ ﺎدل‬
‫ﺑﺪرﻳﺎن ﻳﻌﻨﯽ ﭘﻨﺞ هﺰار ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ن ﺑﺪرهﺮ ﮐﺪام ‪ ۵٠٠‬درهﻢ و ﺑﻪ زﻧﺎن ﮔﺮوﻩ دوم ﺗﺎ‬

‫ن ﺟﻨﮕﺎورا ِ‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﺑﻪ زﻧﺎ ِ‬
‫ﺣﺪَﻳﺒﻴﻪ ﭼﻬﺎرﺻﺪ درهﻢ و ﺑﻪ زﻧﺎن ﮔﺮوﻩ ﺑﻌﺪﯼ ﺗﺎ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﭘﻴﺶ از ﻗﺎدﺳﻴﻪ‬
‫ﺻﻠﺢ ُ‬
‫‪                                                       ‬‬
‫‪∗ ‬ﻣﻨﻈﻮر وﻗﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﭘﺲ از ﺳﺮﻛﻮﺑﻲ ﺷﻮرش ﺳﺮﺗﺎﺳﺮي ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬و در ﺟﺮﻳﺎن ﺳﺮﺑﺎز ﮔﻴﺮي ﺑﺮاي ﺟﻨﮓ‬
‫ﺑﺎ اﻳﺮان‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد از ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﻳﺮان ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪  ۴٢۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺳﻴﺼﺪ ﺳﻴﺼﺪ داد‪ .‬ﺑﻪ زﻧﺎن ﺟﻨﮕﺎوران ﻗﺎدﺳﻴﻪ دوﻳﺴﺖ درهﻢ داد و ﺑﻌﺪ "هﻤﻪ‬
‫زﻧﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ را ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮐﻮدﮐﺎن را ﻳﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺻﺪ ﺻﺪ داد ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺷﺼﺖ‬
‫ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ را ﻓﺮاهﻢ ﺁورد و ﻧﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮراﻧﻴﺪ و ﻣﻘﺪار ﺁن را ﺣﺴﺎب ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ دو‬
‫‪٦٩‬‬
‫اﻧﺒﺎن ﺷﺪ و ﺑﺮاﯼ هﺮ ﻳﮏ از ﺁﻧﻬﺎ و ﻋﻴﺎﻟﺶ ﻣﺎهﺎﻧﻪ دو اﻧﺒﺎن ﻣﻘﺮر ﮐﺮد‪".‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺳﻬﻢ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان هﻢ از ﻟﺤﺎظ ﺗﻌﺪاد و هﻢ از ﻟﺤﺎظ ﻣﻘ ﺪار‬

‫از هﻤ ﻪ ﮐﻤﺘ ﺮ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ وﻗﺘ ﯽ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗﻘﻠﻴ ﺪ از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﻳﮏ ﭘﻨﺠﻢ ﻏﻨﺎﺋﻢ را ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد اﺧﺘﺼ ﺎص داد‪ ،‬اﻋ ﻼم ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ درﺁﻣ ﺪ‬
‫ﺧﻤﺲ ﺑﺠﺰ ﺧﻮد وﯼ و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ ﺑﻪ ﻳﺘﻴﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺴﮑﻴﻨﺎن‪ ،‬و از راﻩ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ∗.‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﮐﻨﻮن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎم در ﺁﻣ ﺪ ﺧﻤ ﺲ ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺮان ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐ ﻪ‬
‫اﺷ ﺮاف ﻗ ﺮﻳﺶ ﻧﻴ ﺰ ﺟ ﺰو ﺁﻧ ﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬و ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻌﻤ ﻮﻟﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻏﻨ ﺎﺋﻤﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫ﺟﻨﮓ هﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ دﻳﮕﺮ ﻓﺮد ﻣﻌﻤ ﻮﻟﯽ ﺑﺤﺴ ﺎب ﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ ﮐ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ در راﻩ‬
‫ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ ﺑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﻪ اﺷ ﺮاف ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ ،‬و ﻋﻤ ﺮ و ﻋﻠ ﯽ ﮐ ﻪ ﻃﺮاﺣ ﺎن‬
‫اﺻﻠﯽ اﻳﻦ ﻃﺮح ﺑﻮدﻧﺪ‪ ٧٠،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻤﺎﻳﺶ و ﺗﻈﺎهﺮ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺒﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ‪ ۶٠‬ﻧﻔﺮ از ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان ﻧﻴﺰ ﻣﺎهﺎﻧﻪ ﻳﮏ وﻋﺪﻩ ﻏ ﺬاﯼ ﻧ ﺎن ﺧ ﺎﻟﯽ ﻣﻌ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎزﻩ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ه ﻢ ﺁﻧﻘ ﺪر دﺳ ﺖ ﺧﺸ ﮕﯽ ﺑﺨ ﺮج ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﺁﻧﮑ ﻪ‬
‫ﻣﺒﺎدا ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ وﻋﺪﻩ ﻧﺎن ﺧﺎﻟﯽ ﻋﺎﻳﺪ هﺮ ﻓﺮد ﮔﺮدد‪ ،‬ﻗﺒﻼ و ﺑﻄﻮر ﻣﺴ ﺨﺮﻩ اﯼ ﺑ ﺎ‬
‫ﺧﻮراﻧﺪن ﻧﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﺰان دﻗﻴﻖ ﺁﻧﺮا اﻧﺪازﻩ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﯽ ﺷﮏ ﺗﻌﺪاد ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان در ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤ ﺖ ﮐﻨﺘ ﺮل دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ‬

‫هﺰاران ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻴﺶ از اﻳﻨﻬ ﺎ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬و اﮔ ﺮ ﻗ ﺮار ﺑ ﻮد درﺁﻣ ﺪ ﺧﻤ ﺲ‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎﻧﮑ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و اﻗﻮام وﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴ ﺖ ﭼ ﺮا ﻋﺒ ﺎس ﻋﻤ ﻮﯼ‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪∗ ‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﺪا از اﻣﻮال ‪ ...‬ﻋﺎﻳﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺮده ﺧﺎص ﺧﺪا و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﺖ )ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺪا و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺧﺪا ﻓﺮﻣﺎن دﻫﺪ و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻨﺪ( و ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و ﻳﺘﻴﻤﺎن و ﻣﺴﻜﻴﻨﺎن و ﺑﺮاه ﻣﺎﻧﺪﮔﺎن" ﺳﻮرة‬
‫اﻟﻤﺤﺸﺮ‪ ،‬آﻳﻪ ﻫﺎي ‪ 7‬و ‪. .8‬‬
 ‫‪  ۴٢۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎهﺎﻧﻪ ﭘﻨﺞ هﺰار درهﻢ و ‪ ۶٠‬ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ه ﺮ ﮐ ﺪام ﻓﻘ ﻂ ﻳ ﮏ وﻋ ﺪﻩ‬
‫ﻧﺎن ﺧﺎﻟﯽ درﻳﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ )در ﺟﻠﺪ اول( ﻧﻴﺰهﻨﮕﺎم ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺎﻧﻮن ﺧﻤﺲ ﻳ ﺎد ﺁورد‬
‫ﺷ ﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺗ ﺎ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﭼﮕ ﻮﻧﮕﯽ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ در ﺁﻣ ﺪ ﺧﻤ ﺲ ﺑ ﻪ ﻋﻬ ﺪۀ ﺷ ﺨﺺ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ و‬
‫ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻨﺎن او ﻧﻬ ﺎدﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬از هﻤ ﺎن رﺳ ﻤﯽ ﭘﻴ ﺮوﯼ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﻋﺮب راﻳﺞ ﺑﻮد‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬اﺿ ﺎﻓﻪ ﻧﻤ ﻮدن ﻧ ﺎم ﻣﺴ ﺘﻤﻨﺪان و ﻳﺘﻴﻤ ﺎن و‬
‫از راﻩ اﻓﺘﺎدﮔﺎن ﺑﻪ ﻟﻴﺴﺖ ﮐﺴ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺴ ﺘﺤﻖ درﻳﺎﻓ ﺖ ﮐﻤ ﮏ از ﺑﻴ ﺖ اﻟﻤ ﺎل ﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻞ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ ﮐ ﻪ ﺑﻴ ﺖ اﻟﻤ ﺎل ﺑ ﻪ ﺷ ﺨﺺ‬
‫ﺟﺰ ﻻﭘﻮﺷﺎﻧﯽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ه ﺪﻓﯽ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬و در اﺻ ِ‬
‫ﺧﻠﻴﻔ ﻪ ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺖ‪ ،‬ه ﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴ ﺮﯼ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻧﻤ ﯽ ﺁورد‪ .‬روﺳ ﺎﯼ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋ ﺮب ﻧﻴ ﺰ از‬
‫ﺳ ﻬﻢ ﻳ ﮏ ﭼﻬ ﺎرﻣﯽ ﮐ ﻪ از ﻏ ﺎرت اﻣ ﻮال ﻣﻴﺒﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﻞ ﺧ ﻮد اﻧ ﺪﮐﯽ ه ﻢ ﺑ ﻪ‬
‫اﻋﻀﺎﯼ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﮐﻤ ﮏ ﻣﻴﮑﺮدﻧ ﺪ و ﺑﻘﻴ ﻪ را ﺻ ﺮف ﺧ ﻮد و اﻃﺮاﻓﻴ ﺎن ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫ﻣﻴﻨﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻋﻤﺮ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ هﻤﻪ ﺑﻴﺖ اﻟﻤ ﺎل ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺮان‬
‫دوﻟﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻣﻴﮕ ﺮدد‪ ،‬ﭼﻴ ﺰﯼ ﻋﺎﻳ ﺪ ﻣﺴ ﺘﻤﻨﺪان و ﻣﺴ ﮑﻴﻨﺎن ﻧﻤﻴﮕ ﺮدد‪ .‬ﺑﻌ ﺪا‬
‫ﺧﻠﻔﺎﯼ اﻣﻴﻪ و ﻋﺒﺎﺳﯽ ﻧﻴﺰ ﮐ ﻪ در درﺑﺎره ﺎﯼ ﭘ ﺮﺟﻼل و ﺟﺒ ﺮوت ﺧ ﻮد ﺑﺨ ﺶ ﻋﻤ ﺪﻩ‬
‫اﯼ از در ﺁﻣﺪهﺎﯼ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ را ﺻﺮف ﻋﻴﺎﺷﯽ هﺎﯼ ﺑﻴﺮون از ﺣ ﺪ و ﺗﻮﺻ ﻴﻒ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯽ ﺷﮏ هﻤﻴﻦ ﺁﻳﻪ ﻗﺮان در ﻣﻮرد ﺧﻤﺲ را ﻣﺒﻨﺎﯼ ﻋﻤ ﻞ ﺧ ﻮد ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﻴﺪادﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ذات ﻏﻴﺮ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ و ﮐﺬب ادﻋ ﺎﯼ ﻣﺴ ﺨﺮۀ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را ﺑﺮ ﻣﻼ ﻣﯽ ﺳﺎزد اﻳﻨﺴﺖ ﮐ ﻪ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﻋﻤ ﺮ در‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺮرﯼ دوﻟﺘﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﮔ ﺮوﻩ زﻧ ﺎن ﻣﻴﺮﺳ ﺪ‪ ،‬ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ ﺗﺒﻌﻴﻀ ﺎت‬
‫ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ در ﻣﻮرد ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺎن‪ ،‬اوﻻ‪ ،‬ﺳﻬﻢ زﻧﺎن ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫از دﻳﮕﺮ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ دﻩ هﺰار درهﻢ )ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﺑ ﺎ دوﻳﺴ ﺖ دره ﻢ‬
 ‫‪  ۴٢٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻣﻘﺮرﯼ زﻧﺎن ﺟﻨﮕﺎوران ﻗﺎدﺳ ﻴﻪ ﻳﻌﻨ ﯽ ‪ ۵٠‬ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ( ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬و ﺛﺎﻧﻴ ﺎ‪،‬‬
‫ﺑ ﺮاﯼ ﺁﻧﺪﺳ ﺘﻪ از زﻧ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ ﻗ ﺒﻼ ﺑ ﺮدﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺁﻧﮑ ﻪ ﺑﻌ ﺪا ﺁزاد و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﮐﻤﺘﺮﯼ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫"ﻣﻘﺮرﯼ ﻋﺒﺎس ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺠﻬﺰار و ﺑﻘﻮﻟﯽ دوازدﻩ ه ﺰار ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ زﻧ ﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ دﻩ ه ﺰار دﻩ ه ﺰار‬
‫‪٧١‬‬
‫ﻣﻘﺮرﯼ داد ﻣﮕﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﺮدﮔﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ زﻧ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ ﺑﺰرﮔ ﻮارﯼ و ﺳ ﺨﺎوﺗﯽ ﮐ ﻪ وﻳ ﮋۀ ﺑ ﺪوﻳﺎن ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺣﺎﺿ ﺮ ﺑ ﻪ‬

‫ﻗﺒﻮل اﻳﻦ ﺗﺒﻌ ﻴﺾ در ﺣ ﻖ زﻧ ﺎن ﺳ ﺎﺑﻘﺎ ﺑ ﺮدﻩ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﺸ ﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ هﻤ ﺎن رﺳ ﻤﯽ ﮐ ﻪ‬
‫زﻣﺎن ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ راﻳ ﺞ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺧﻮاﺳ ﺘﺎر ﻋﺎﻳ ﺪﯼ ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑ ﺮاﯼ هﻤ ﻪ زﻧ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣ ﯽ‬
‫ﺷ ﻮﻧﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﻮرد ﻗﺒ ﻮل ﻋﻤ ﺮ ﻗ ﺮار ﻣﻴﮕﻴ ﺮد‪ .‬ﺣﺘ ﯽ ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد دو ه ﺰار دره ﻢ‬
‫اﺿﺎﻓﯽ را ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺮاﯼ او ﺑﺨﺎﻃﺮاﻳﻨﮑﻪ ﻣﺤﻤﺪ او را ﺑﻴﺶ از زﻧ ﺎن دﻳﮕ ﺮ ﺧ ﻮد‬
‫دوﺳﺖ ﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬رد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﻗﺮار ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﻣﺎﻟﻴ ﺎت‬
‫ﺟﺰﻳﻪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اهﻞ ذﻣ ﻪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻏﻴ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن اه ﻞ ﮐﺘ ﺎب ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫اﻣﻴﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺻﻠﺢ ﮐﺮدﻩ ﻣﺴﺌﻮل ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺁﻧﺎن ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﻘﺮرﯼ هﺎ ﺑﺎ هﻤ ﻪ وﺳ ﻌﺘﺶ ﺗ ﺎزﻩ ﺑ ﻪ دوراﻧ ﯽ ﺗﻌﻠ ﻖ دارد ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز دروازﻩ‬

‫هﺎﯼ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎ و ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣ ﻞ ﺑ ﺮوﯼ ارﺗ ﺶ ﻏ ﺎرﺗﮕﺮ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎز ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر اﺳﺖ ﮐ ﻪ در ﺟﺮﻳ ﺎن ﮔﺴ ﺘﺮش ﻗ ﺪرت دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ ﭼ ﻪ‬

‫ﺛ ﺮوت ﺑ ﺎد ﺁوردﻩ ﻋﻈﻴﻤ ﯽ ﻧﺼ ﻴﺐ اﺷ ﺮاﻓﻴﺖ ﺟﺪﻳ ﺪ و ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﻋ ﺮب ﻣﻴﮕ ﺮدد‪.‬‬
‫اﻧﺒﺎرهﺎﯼ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل از اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﯽ ﺣﺘﯽ در زﻣﺎن ﻋﻤﺮ ﭼﻨﺎن ﭘﺮ ﺑ ﻮدﻩ ﮐ ﻪ ﻋﻤ ﺮ‬
‫ﭘﻴﺶ از ﻣﺮگ ﺧﻮد ﮔﻔﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪" :‬ﻣ ﯽ ﺧ ﻮاهﻢ ﻣﻘ ﺮرﯼ را ﭼﻬ ﺎر ه ﺰار ﭼﻬ ﺎر ه ﺰار‬
‫ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﺮد ﻳﮏ هﺰار را ﺑﻪ ﻧ ﺰد ﮐﺴ ﺎن ﺧ ﻮد ﻧﻬ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﮏ ه ﺰار را ﺗﻮﺷ ﻪ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﮏ‬
‫هﺰار را ﺧﺮج ﺳﻼح ﮐﻨﺪ و ﻳﮏ هﺰار را ﺧﺮج رﻓﺎﻩ ﮐﻨﺪ‪ ٧٢".‬اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﮑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺁرزوﯼ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺁوردﻩ ﮐﻨﺪ در ﻣﯽ ﮔﺬرد‪.‬‬
 ‫‪  ۴٢٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻧﻘﺶ دوﻟﺖ‬

‫و ﺑﺮﺧﻮرداري اﺷﺮاﻓﻴﺖ از ﻣﺰاﻳﺎي ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‬

‫ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﺼﻠﺖ ﺗﺠﺎوزﮔﺮاﻧﻪ و اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴ ﺘﯽ ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ و ﻓﺘﻮﺣ ﺎت ﺧ ﺎرﺟﯽ‬

‫ت ﺣﺎﺻ ﻞ از ﻏ ﺎرت ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ه ﺎ و ﻣﻠ ﻞ ﻣﻐﻠ ﻮب‪ ،‬ﺑﺴ ﺮﻋﺖ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﯽ‬
‫ﺁن‪ ،‬ﺛ ﺮو ِ‬
‫ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮاز ﻳﮏ ﻃ ﺮف ﺑ ﺮ ﻗ ﺪرت اﻗﺘﺼ ﺎدﯼ ﻣﻠ ﺖ ﻏﺎﻟ ﺐ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﻠ ﺖ ﻋ ﺮب در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻠﻞ ﻣﻐﻠﻮب و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﺨﺶ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺁن در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ن ﻋﺮب ﻣﯽ اﻓﺰاﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﻣﺤﺮوم و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎ ِ‬

‫ﺟﻨﮕﺎوران اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﭘﺎﺋﯽ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬در راﻩ‬
‫ﺁن ﺟﺎن ﻓﺸ ﺎﻧﯽ ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﺟﻨﮕﻴ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬از ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ و اﻧﺼ ﺎر ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺗ ﺎ ﺳ ﭙﺎهﻴﺎن‬
‫ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﻴﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ‪ ،‬هﻤﮕﯽ از اﻳﻦ ﺧﻮان ﻳﻐﻤﺎ ﺑﻬ ﺮﻩ ﺑ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺛﺮوﺗ ﯽ ﮐ ﻪ از اﻳ ﻦ‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﻣﯽ اﻧﺪوزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﮐﻪ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﺳﺎﺑﻖ ﻋ ﺮب را‬
‫ﻧﻴﺰ در ﺧﻮد دارد‪ ،‬ارﺗﻘﺎء ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ه ﺎﯼ ﻓﻘﻴ ﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﻋﺮﺑ ﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫زور ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ وﻟﯽ هﺮﮔﺰ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻬﺎد و ﺟﻨﮓ هﺎﯼ ﻏﺎرﺗﮕﺮاﻧﻪ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ و اﻧﺒﺎﺷﺘﻦ ﺟﻴﺐ ﺧﻮد از اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﯽ ﻧﺸﺪﻩ‪ ،‬و ﺑﺨﺸ ﻬﺎﯼ ﻏﻴ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﻦ ﺑﻪ اﺳﻼم ﻧﺪادﻩ و ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺰﻳﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ اﻗﺴﺎم و اﻧ ﻮاع ﻣﺎﻟﻴ ﺎت ه ﺎ ﺑ ﻪ دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ‬

‫ﺗﻮﺳ ﻂ اﻳ ﻦ اﻗﺸ ﺎر و ﻃﺒﻘ ﺎت ﻣﺤ ﺮوم ﻋ ﺮب‪ ،‬از ﻣﺎﻟﻴ ﺎت زﮐ ﻮة ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺗ ﺎ ﺟﺰﻳ ﻪ و‬
‫ﻏﻴﺮﻩ‪ ،‬روز ﺑﻪ روز ﺁﻧﻬﺎ را ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن رو ﺑ ﻪ اﻓ ﺰاﻳﺶ‬
‫ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ و ﻣﺎﻟﻴﺎت هﺎﯼ درﻳﺎﻓﺘﯽ‪ ،‬و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺛﺮوت ﺣﺎﺻﻞ از اﺳﺘﺜﻤﺎر ﺑﺮدﮔﺎن‬
‫و ﻣﺮدم ﻋﺎدﯼ‪ ،‬داﺋﻤﺎ ﺑﺮ ﻗﺪرت و ﺷﻮﮐﺖ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﯽ اﻓﺰود و ﺑ ﻴﺶ از ﺑ ﻴﺶ‬
‫ﺑﻪ ﻗﻄﺒﯽ ﺷﺪن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﯽ و ﺗﻤﺎﻳﺰات ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺁن ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
 ‫‪  ۴٢٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫اﺑﻦ ﺧﻠﺪون ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻋﺜﻤﺎن ﮐ ﻪ داﻣ ﺎد ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ و ﺧﻠﻴﻔ ﻪ ﺳ ﻮم ﺑ ﻮد‪ ،‬از ﺧ ﻮد ﺻ ﺪ‬
‫هﺰار دﻳﻨﺎر )ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺻﺪ آﻴﻠﻮ ﻃﻼ( و ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن درهﻢ ﭘﻮل ﻧﻘ ﺪ و ﺑﺴ ﻴﺎرى‬
‫ﮔﻠ ﻪ ه ﺎى اﺳ ﺐ و ﺷ ﺘﺮ ﺑﺠ ﺎ ﮔﺬاﺷ ﺖ و ارزش زﻣ ﻴﻦ ه ﺎﻳﺶ ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎﺋﻰ ﺑ ﻪ دوﻳﺴ ﺖ‬
‫‪٧٣‬‬
‫هﺰار دﻳﻨﺎر )ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ ٨٠٠‬آﻴﻠﻮ ﻃﻼ( ﺑﺎﻟﻎ ﻣﻴﺸﺪ‪.‬‬

‫زُﺑﻴﺮ از اﺑﺘﺪا ﻓﺮد ﺑﺴﻴﺎر ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪى ﺑﻮد‪ .‬او ﻳﻜﻰ از آﺴ ﺎﻧﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺧﻴﻠ ﻰ زود‬
‫ﺑﻪ اﺳﻼم ﭘﻴﻮﺳ ﺖ ‪ .‬او ه ﻢ ﻳﻜ ﻰ از ﭘﺴ ﺮ ﻋﻤﻮه ﺎى ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬زﺑﻴ ﺮ ﺻ ﺎﺣﺐ ه ﺰار‬
‫ﺑﺮدﻩ ﻣﺮد ‪ ,‬هﺰار ﺑﺮدﻩ زن‪ ،‬ﻳﺎزدﻩ ﺧﺎﻧﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ‪ ,‬و ﺧﺎﻧﻪ هﺎ و زﻣﻴﻦ ه ﺎى زﻳ ﺎدﯼ‬
‫در ﺑﺼﺮﻩ ‪ ,‬آﻮﻓﻪ ‪ ,‬ﻓَﺴﺘﺎد ‪ ,‬و اﺳﻜﻨﺪرﻳﻪ ﺑﻮد‪ . ٧٤‬او از ﺧﻮد ﺗﺎ ‪ ٣۵‬ﻣﻠﻴﻮن دره ﻢ ﺑﺠ ﺎ‬
‫‪٧٦‬‬
‫ﮔﺬارد‪ ٧٥.‬ﻋﺒﺪل اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ‪ ٢‬ﻣﻠﻴﻮن درهﻢ از ﺧﻮد ﺑﺠﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ﻳﻜﻰ از ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﻦ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ‪ ,‬در ﺳﻦ ‪ ۵۵‬ﺳﺎﻟﮕﻰ در‬
‫ﻗﺼﺮ ﺧﻮد در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻨﺎم ﻗﺼﺮ "ﻋﻘﻴﻖ" در ﮔﺬﺷﺖ و از ﺧﻮد دوﻳﺴ ﺖ ه ﺰار دره ﻢ‬
‫‪٧٧‬‬
‫ﺑﺠﺎ ﻧﻬﺎد‪.‬‬
‫‪٧٨‬‬
‫و ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم‬ ‫از ﻃﻠﺤﻪ ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﺳﻰ ﻣﻠﻴﻮن درهﻢ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ,‬ﻋﻤ ﺮ ‪ ,‬ﺳ ﻮﻣﻴﻦ ﺧﻠﻴﻔ ﻪ اﺳ ﻼم ‪ ,‬ﺁﻧﭽﻨ ﺎن ﺛﺮوﺗ ﻰ ﺑﻬ ﻢ زدﻩ ﺑ ﻮد آ ﻪ هﻨﮕ ﺎﻣﻰ آ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﻋﻠﻰ "ام آﻠﺜﻮم" ازدواج آﻨﺪ ﻓﻘﻂ دﻩ هﺰار دﻳﻨ ﺎر ﺑﻌﻨ ﻮان ﻣﻬﺮﻳ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﻰ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ اﻓﺮاد هﻤﮕﯽ از ﻣﻘﺮﺑ ﺎن و اوﻟ ﻴﻦ ﮐﺴ ﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ∗.‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬هﻤ ﻴﻦ ﻋﻤ ﺮ ﺑ ﺮاﯼ ﻓﺮﻳ ﺐ دﻳﮕ ﺮان‪،‬‬
‫ﺗﻈﺎهﺮ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺎدﻩ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺛﺮوت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻣﺎهﻴﺖ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ و اﺳﺘﺜﻤﺎرﮔﺮاﻧﻪ ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬در‬
‫درون ﺧﻮد ﻧﻴﺰ دﭼﺎر ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ و ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫‪                                                       ‬‬
‫∗ﻟﻴﺴﺖ "ﺳ ﺎﺑﻘﻮن" و "ﻣﻘﺮﺑ ﺎن" ﺑ ﻪ ﺧ ﺪا ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﻗ ﺮان ﻋﺒ ﺎرت ﺑﻮدﻧ ﺪ از ﺧﺪﻳﺠ ﻪ‪ ،‬اﺑ ﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬ﻋﺜﻤ ﺎن‪،‬‬
‫ُزﺑَﻴﺮ‪ ،‬ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن اﺑﻦ ﻋُﻮف‪ ،‬ﺳﻌﺪ اﺑﻦ اﺑﻰ َوﻗّﺎص و ﻃﻠﺤﻪ ‪.‬‬
 ‫‪  ۴٣٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﺮاﯼ درﻳﺎﻓﺖ وﺟﻮﻩ ﺧﻤﺲ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻤﺲ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن‪،‬‬
‫ﺧﻮد ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯼ از اﻳﻦ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺣﺘﯽ در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻗﻮل اﺑﻮﻳﻮﺳﻒ اﻧﺼﺎرﯼ‪:‬‬

‫"‪ ...‬وﻗﺘﯽ ﻏﻨﺎﺋﻢ اﻳﺮان را ﻧﺰد ﻋﻤﺮ ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎرهﺎ را ﮔﺸﻮد و ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺁﻧﻘﺪر ﮔﻮهﺮ و ﻣﺮوارﻳﺪ‬
‫و زر و ﺳﻴﻢ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ هﺮﮔﺰ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﮕﺮﻳﻪ اﻓﺘﺎد؛ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ ﺟﺎﯼ ﺷﮑﺮ‬
‫اﺳﺖ ﭼﺮا ﮔﺮﻳﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﺁرﯼ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻳﻨﻬﻤﻪ ﺛﺮوت را ﺑﻤﺮدﻣﯽ ﻧﺪاد ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ‬
‫‪٧٩‬‬
‫دﺷﻤﻨﯽ و ﮐﻴﻨﻪ را ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن اﻓﮑﻨﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪".‬‬

‫اﻳﻦ هﻤﺎن ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺁن درﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻘﻞ اﺑﻮ ﻳﻮﺳ ﻒ‪ ،‬از ﺁن‪ ،‬ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان دﺷ ﻤﻨﯽ و ﮐﻴﻨ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﻣ ﺮدم ﻳ ﺎد ﮐ ﺮدﻩ‪ ،‬دﭼ ﺎر‬
‫وﺣﺸ ﺖ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬اﺑ ﻮ ﻳﻮﺳ ﻒ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ اﻳ ﻦ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ اﻗﺘﺼ ﺎدﯼ در ﭘ ﯽ ﻓﺘﻮﺣ ﺎت‬
‫ﺑﻌﺪﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ و ﻏﺎرﺗﯽ ﮐﻪ از ﻣﻠﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ‬
‫ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪ ،‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺠﻤﻊ ﭼﻨﺎن ﺛﺮوت اﻓﺴﺎﻧﻪ اﯼ در دﺳﺖ اﺷ ﺮاﻓﻴﺖ ﺟﺪﻳ ﺪ‬
‫ﻋﺮب ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻧﻈﻴﺮ ﺁن در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮﯼ دﻳﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﯽ )اﺧﺘ ﻪ‬
‫ﺼ ّ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ در درﺑﺎر ﻣﻘﺘ ﺪر هﻴﺠ ﺪهﻤﻴﻦ ﺧﻠﻴﻔ ﻪ ﻋﺒﺎﺳ ﯽ ‪ ١١‬ه ﺰار ﺧ ﺎدم ﺧ َ‬
‫ﺷﺪﻩ( وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .٨٠‬در ﺧﺰاﻧﻪ هﺎرون ﺧﻠﻴﻔ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﻋﺒﺎﺳ ﯽ ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ‪٩٠٠ ،‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮن درهﻢ ﻧﻘﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد‪ .٨١‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔ ﺰارش اﺑ ﻦ ﺧﻠ ﺪون‪ ٨٢‬ﺧ ﺮاج ﻧﻘ ﺪﯼ ﺑﻌﻀ ﯽ‬
‫از ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻼﻓﺖ در زﻣﺎن ﻣﺎﻣﻮن از اﻳﻨﻘﺮار ﺑﻮد‪:‬‬

‫درهﻢ‬ ‫ﺳﻮاد )ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺳﻔﻼﯼ ﻋﺮاق و ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﺼﺮﻩ( ‪٢٧/٨٠٠/٠٠٠‬‬

‫‪ ٢٨/٠٠٠/٠٠٠‬درهﻢ‬ ‫ﺧﺮاﺳﺎن‬
‫دﻳﻨﺎر‬ ‫‪١/٩٢٠/٠٠٠‬‬ ‫ﻣﺼﺮ‬
‫دﻳﻨﺎر‬ ‫‪٣١٠/٠٠٠‬‬ ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‬
‫‪ ٣٣١/٩٢٩/٠٠٨‬دﻳﻨﺎر‬ ‫وﻻﻳﺎت و ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ‬
‫‪-------------------------------‬‬
 ‫‪  ۴٣١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫∗‬
‫‪٣٠٩/۵٨٠ /٠٠٠‬درهﻢ‬ ‫ﺟﻤﻊ ﮐﻞ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻧﻘﺪﯼ‬

‫ت ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﺗﺌﻮرﻳﺴﻴﻦ هﺎى اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻰ آﻨﻨﺪ آﻪ ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﺪن ﺛﺮو ِ‬
‫ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻋﻈﻴﻢ اﺳﻼم‪ ،‬در ﻋﺼﺮ ﻋﺜﻤﺎن ﻃﺒﻘﻪ ﺟﺪﻳﺪى از ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان و اﺷﺮاف را‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد آﻪ ﻧﻈﺎم ﺧﻼﻓﺖ را ﺑﻪ ﻓﺴﺎد آﺸﻴﺪﻩ ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺳﺎدﻩ و ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﻃﻠﺐ زﻣﺎن‬
‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻤﺮ را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم هﻴﺮارﺷﻴﻚ و ﻏﻴﺮ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ آﺮد‪ .‬دآﺘﺮ‬
‫ﻃﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﺷﺮح ﻣﻴﺪهﺪ آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﻣﻜﻪ ‪ ،‬ﻃﺎﺋﻒ و ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻃﺒﻘﻪ اى از زﻣﻴﻨﺪاران‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ وﺟﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ آﻪ آﺎر ﻧﻤﻰ آﺮدﻧﺪ و از ﺣﺎﺻﻞ آﺎر ﺑﺮدﮔﺎن‬
‫و آﺎرﮔﺮان زﻧﺪﮔﻰ ﺧﻮد را ﻣﻰ ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ زﻳﺎدى داﺷﺘﻨﺪ و ﺁﻧﺮا‬
‫ﺻﺮف اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﻟﺬت ﻃﻠﺒﻰ هﺎى دﻧﻴﻮى ﻣﻰ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬وﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺪﻳﻤﻰ‬
‫اﺧﻼﻗﻴﺎت اﺳﻼﻣﻰ آﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ زﻧﺪﮔﻰ ﺳﺎدﻩ و ﻏﻴﺮ ﺧﻮد ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﻪ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬زﻳﺮ‬
‫ﻓﺸﺎر ﺛﺮوت هﺎى ﺁﺳﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﺟﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻜﻮﻩ و ﺗﺠﻤﻞ داد‪ .‬رﻗﺺ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻰ و ﺷﻌﺮ آﻪ ﺑﺪﺳﺖ اﺳﻼم ﻣﺤﻮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اآﻨﻮن درﺳﺖ در ﺟﺎﺋﻰ آﻪ اﺳﻼم‬
‫ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﻣﻌﻤﻮل ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او اداﻣﻪ ﻣﻴﺪهﺪ‪:‬‬

‫"اﻧﻘ ﻼب اﻗﺘﺼ ﺎدى ﻋﺜﻤ ﺎن ﺑ ﻪ اﻏﻨﻴ ﺎ ﻓﺮﺻ ﺖ داد ﺗ ﺎ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ه ﺎى ﺧ ﻮد را در ﺑﻌﻀ ﻰ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ه ﺎ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬارى آﻨﻨﺪ و اﻳﻦ ﺑﺰودى ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺑﺰرگ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺛﺮوت ه ﺎى‬
‫ﻋﻈﻴﻤﻰ را ﺑﺮاى ﺁﻧﺎن ﻓﺮاهﻢ ﺁورد‪ .‬و ﺑﺰودى در ﻳﻚ ﭼﺸﻢ ﺑﻬﻢ زدن ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ هﺎى ارﺿ ﻰ ﺑ ﺰرگ ﭘ ﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ وﺟﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺮاواﻧﻰ و وﻓﻮر ) و ﻓﺴﺎد ﻧﺎﺷﻰ از ﺁن( اﺳﻼم را درﺳﺖ‬
‫‪٨٣‬‬
‫در ﺁﻏﺎز آﺎر ﺑﻪ هﻤﺎن ﺁﻓﺘﻰ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﺮد آﻪ اﻣﭙﺮاﻃﻮرى رم را در ﭘﺎﻳﺎن آﺎر ‪"...‬‬

‫ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ آﺎﻣﻼ ﻏﻠﻂ و ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺁﻣﻴﺰ اﺳﺖ ‪ .‬زﻳﺮا ﻋﻠ ﺖ ﻓﺴ ﺎد‬
‫و ﺗﺒﺎهﻰ اﻣﭙﺮاﻃﻮرى ه ﺎى رم و اﺳ ﻼم را ﻧ ﻪ در ﺑﻨﻴ ﺎن و ﻃﺒﻴﻌ ﺖ اﺳ ﺘﺜﻤﺎرﮔﺮاﻧﻪ و‬
‫ﻏ ﺎرت ﭘﻴﺸ ﻪ ﺁﻧ ﺎن‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ در زﻳ ﺎدﻩ روى ه ﺎى ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﻴﺪاﻧ ﺪ‪ .‬اﺳ ﻼم ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرى رم و اﻳ ﺮان‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ دﻳ ﺪﻳﻢ‪ ،‬از هﻤ ﺎن ﺁﻏ ﺎز ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ دﻓ ﺎع از‬
‫‪                                                       ‬‬
‫‪∗  ‬ﻫﺮ درﻫﻢ را ﻣﻌﺎدل ‪ 1‬ﻓﺮاﻧﻚ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﻫﺮ دﻳﻨﺎر را ﻣﻌﺎدل ‪ 37‬دﻻر ﻣﻴﺘﻮان ﺣﺴﺎب ﻛﺮد‪.‬‬
 ‫‪  ۴٣٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﺑﺮدﻩ دارﯼ و اﺳﺘﺜﻤﺎر ﺗﻮدﻩ هﺎى ﺧﻮدﯼ و ﻏ ﺎرت ﻣﻠ ﻞ ﻣﻐﻠﻮﺑ ﻪ‬
‫ﺑﻨﺎ ﺷﺪ و اﺳﺎﺳﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻋﻨﺼﺮ ﻓﺴﺎد و ﺗﺠﺰﻳ ﻪ وﺗﺒ ﺎهﻰ از‬
‫هﻤﺎن ﺁﻏﺎز و در ﻣﺎهﻴﺖ اﺳﺘﺜﻤﺎرﮔﺮاﻧﻪ ﺁن ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد و ﺑﺮاى رﺷﺪ ﺧ ﻮد ﺗﻨﻬ ﺎ ﻧﻴ ﺎز‬
‫ﺑﻪ زﻣﺎن داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺎ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﻼم از هﻤﺎن ﺁﻏﺎ ِز ﮐﺎر ﺧﻮد در ﻣﺪﻳﻨﻪ آ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﻏ ﺎرت آ ﺎروان ه ﺎ‪ ،‬ﮐﺸ ﺘﺎر ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن و ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻏﻴ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن و ﻣﻨﻜ ﺮ ﺧ ﺪا‪ ،‬و ﺑ ﺮدﻩ‬
‫ﮐﺮدن زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ و ﺣﺮم ﺳﺮا ﺳﺎزى از ﺁﻧ ﺎن ﺷ ﺮوع ﺑ ﻪ‬
‫ﻇﻬﻮر ﻧﻤﻮد‪ ،‬در ﻣﺎهﻴﺖ ﺧﻮد ﻓﺎﺳﺪ و ﺗﺒﺎﻩ ﺑﻮد‪ .‬دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ درزﻣﺎن ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ن ﺧﻴﺒ ﺮ‪ ،‬زﻣ ﻴﻦ ه ﺎﯼ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺧ ﻮد وﯼ ﺗﻤﺎﻣ ﺎ ﻏﺼ ﺐ و ﺑ ﻪ‬
‫ﭘﺲ از ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻳﻬﻮدﻳﺎ ِ‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻓﺌﻮداﻟﯽ او در ﺁﻣﺪ و ﺑﻬﺮﻩ ارﺿﯽ ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﺧﻠ ﺪون‪،‬‬
‫ﻣﻮرخ ﻣﻌﺮوف اﺳﻼﻣﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﺛﺮوت هﺎﯼ ﺳﺮﺳﺎم ﺁور اﺷ ﺮاﻓﻴﺖ‬
‫ﻋﺮب ‪ ،‬از دﻳﺪ اﺳﻼم ﮐﺎﻣﻼ ﺷﺮﻋﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﻗﺮان ﺑﻮدﻩ و‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺁن ﻣﺒﻴﻦ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﻧﺤﺮاﻓﯽ از اﺳ ﻼم ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ ﺻ ﺤﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬وﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد درﺁﻣﺪهﺎﻳﯽ ﮐ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﮐﺴ ﺐ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬دﻳ ﻦ ﺷ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺛﺮوﺗ ﯽ‬
‫ﻣ ﻮرد ﺳ ﺮزﻧﺶ ﻗ ﺮار ﻧﻤ ﯽ داد‪ ،‬زﻳ ﺮا اﻳ ﻦ ﺛ ﺮوت ه ﺎ‪ ،‬ﻣﺜ ﻞ ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕ ﯽ‪ ،‬داراﺋ ﯽ ه ﺎﯼ ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ و‬
‫ﺷﺮﻋﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬و هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ از هﺮ ﻟﺤﺎظ‪ ،‬داراﺋﯽ ﺧﻮد را ﻧ ﻪ از روﯼ‬
‫اﺗﻼف‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از روﯼ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺼﺮف ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬روﯼ ه ﻢ اﻧﺒﺎﺷ ﺘﻦ دﻧﻴﺎﭘﺮﺳ ﺘﺎﻧﻪ ﺛ ﺮوت ﮔﻨ ﺎﻩ ﺑ ﻮدو‬
‫وﻟﯽ اﻳ ﻦ ﺷ ﺎﻣﻞ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﺳ ﺮزﻧﺶ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺘﻮﺟ ﻪ اﺗ ﻼف ﺑ ﺪون ﻧﻘﺸ ﻪ‬
‫ﺛﺮوت ﺑﻮد‪ .‬ﺗ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺨ ﺎرج از روﯼ ﻧﻘﺸ ﻪ و در ﺧ ﺪﻣﺖ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ و در راﻩ ﺁن ﺑ ﻮد‪ ،‬روﯼ ه ﻢ‬
‫‪٨٤‬‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻦ )اﻳﻦ هﻤﻪ ﺛﺮوت( ﺻﺎﺣﺐ ﺁﻧﺮا در ﻣﺴﻴﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ و دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺁﺧﺮت ﻳﺎرﯼ ﻣﯽ ﮐﺮد‪".‬‬

‫ﻣﺎ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﮐﻪ ﻣﻨﺸ ﺎء ﻓﺴ ﺎد دﺳ ﺘﮕﺎﻩ ﺧﻼﻓ ﺖ را ﺑﺎﻳ ﺪ در ﺧ ﻮد اﺳ ﻼم و در‬

‫ﻋﺼ ﺮ ﺧﻠﻔ ﺎﯼ اوﻟﻴ ﻪ و ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ و ﻧ ﻪ در زﻣ ﺎن ﻋﺜﻤ ﺎن و ﺧﻠﻔ ﺎﯼ ﺑﻌ ﺪﯼ ﺟﺴ ﺘﺠﻮ‬
‫ﮐ ﺮد‪ ،‬در ﮔﻔﺘ ﻪ ﺧ ﻮد ﻋﻤ ﺮ و ﮔﺮﻳ ﻪ و وﺣﺸ ﺖ وﯼ از ﻧﻔ ﺎق و دﺷ ﻤﻨﯽ ﻣﻴ ﺎن ﻃﺒﻘ ﻪ‬
‫ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻏﻨﺎﻳﻢ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻳﻢ‪.‬‬
 ‫‪  ۴٣٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬او ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑ ﻪ ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﺗﺒ ﺎﻩ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ اﻳ ﻦ ﺛ ﺮوت ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺮان ﻧﻈ ﺎم‬
‫اﺳ ﻼﻣﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ از درون هﻤ ﺎن زﻧ ﺪﮔﯽ ﺳ ﺎدﻩ ﺑ ﺪوﯼ ﺑﻴ ﺮون ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬واﻗ ﻒ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﻧﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﮐﺸ ﻴﺪن از ﺁن ﺑ ﻮد‪ ،‬و ﻧ ﻪ ﺁﻧﮑ ﻪ ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد ﺁﻳ ﺎت ﺻ ﺮﺑﺢ‬
‫ﻗﺮان در ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﺑﺮدﻩ دارﯼ و ﺗﻘﺪﻳﺲ ﮐﺴﺐ ﺛﺮوت از راﻩ ﺣ ﻼل‬
‫)از راﻩ اﺳﺘﺜﻤﺎر و ﻏﺎرت و ﭼﭙﺎول(‪ ،‬ﮐﺎرﯼ از دﺳ ﺘﺶ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﺨﺼ ﻮص ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻞ ﺣﺮﮐﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس و ﺑﺎ اﻧﮕﻴﺰﻩ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ و دﺳﺖ‬
‫اﻧﺪازﯼ ﺑﻪ اﻣﻮال ﻣ ﺮدم ﺁﻏ ﺎز ﺷ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ و اﺳ ﺘﺜﻤﺎر از‬
‫هﻤﺎن اﺑﺘ ﺪا در ﮐﻨ ﻪ ﻧﻈ ﺎم اﺳ ﻼﻣﯽ وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ و ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ زﻣ ﺎن ﻧﻴ ﺎز داﺷ ﺖ ﺗ ﺎ ﺑ ﺎ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺛﺮوت هﺎﯼ ﺑ ﺎد ﺁوردﻩ از ﻣﻠ ﻞ ﻣﻐﻠﻮﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ ﮔﺴ ﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‪ ،‬ﻓﺴ ﺎد‬
‫دروﻧﯽ ﻧﻈﺎم را ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺁوردﻩ‪ ،‬ﺁﻧﺮا هﻮﻳﺪا ﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﻣﺎ ﻗﺒﻼ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ در زﻣﺎن ﺧﻮد اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﯽ و‬
‫ﻣﻘﺮرﯼ هﺎﯼ ﮐﻼن دوﻟﺘﯽ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺑﺨﺼﻮص ردﻩ هﺎﯼ ﺑﺎﻻﯼ ﺁﻧﺎن ﻗﺸﺮ‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪﯼ را ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻋﺜﻤﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﺛﺮوﺗﺸﺎن اﻓﺰودﻩ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ ﺛﺮوت اﻧﺪوزﯼ هﺎ در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ و ﺧﻠﻔﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻗﻮام ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬از‬
‫ﺧﺎﻧﺪان هﺎﺷﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ و اﻧﺼﺎر و ﺑﻌﻀﯽ ﺧﺎﻧﺪان هﺎ ﯼ ﻣﮑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﻨﯽ اﻣﻴﻪ را ﺑﻪ ﻓﺌﻮدال هﺎ و ﺛﺮوت ﻣﻨﺪان ﺑﺰرگ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﮕﯽ‬
‫ﮔﺰارش ﻣﻴﺪهﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﻌﺎوﻳﺔ ﺑﻦ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن در ﻣﺰارع و ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﺧﻮﻳﺶ ﺗﻨﻬﺎ در ﺣﺠﺎز از ‪ ۴‬هﺰار ﺑﺮدﻩ ﺑﻬﺮﻩ ﮐﺸﯽ‬
‫ﻣﻴﮑﺮد و ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﺎر اﻳﺸﺎن ‪ ١۵٠‬هﺰار ﺑﺎر ﺷﺘﺮ ﺧﺮﻣﺎ و ‪ ١٠٠‬هﺰار ﮐﻴﺴﻪ ﻏﻠﻪ ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﻬﺮﻩ ﻓﺌﻮداﻟﯽ از ﻋﺮاق دﻩ آﺮور و ‪٢٠‬‬ ‫ﻣﯽ ﺁورد‪ .٨٥‬و ﻳﺎ در زﻣﺎن ﻋﻤﺮ در ﺁﻣﺪ ارﺿﻰ‬
‫هﺰار درهﻢ و از اردن ﻳﮏ ﻣﻠﻴﻮن و هﺸﺘﺼﺪ هﺰار دﻳﻨﺎر و از ﻓﻠﺴﻄﻴﻴﻦ ‪ ٣۵٠‬هﺰار دﻳﻨﺎر ‪ ،‬از‬

‫دﻣﺸﻖ ‪ ۴٠٠‬هﺰار دﻳﻨﺎر∗ ﺑﻮد"‪. ٨٦‬‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪∗ ‬ﻫﺮ دﻳﻨﺎر ﻣﻌﺎدل ‪ 15‬درﻫﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪  ۴٣۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻋﺒﺎﺳ ﻴﺎن ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ از اﺧ ﻼف ﻋﺒ ﺎس ﺑ ﻦ ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻋﻤ ﻮى ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺑﻮدﻧ ﺪ در‬
‫زﻣ ﺎن اﻣﻮﻳ ﺎن از زﻣ ﻴﻦ داران آ ﻼن ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ . ٨٧‬ﻋﺒ ﺎس هﻤ ﺎن ﮐﺴ ﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ هﻨﮕ ﺎم‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘ ﺮرﯼ دوﻟﺘ ﯽ ﺗﻮﺳ ﻂ ﻋﻤ ﺮ ﺑ ﺮاﯼ او ﺑ ﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘ ﺮرﯼ ﺑ ﻪ ﻣﺒﻠ ﻎ ‪ ٢۵‬ه ﺰار‬
‫∗‬
‫درهﻢ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋ ﻮف ﻧﻴ ﺰ ﻳﻜ ﻰ دﻳﮕ ﺮ از اﺻ ﺤﺎب ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از ‪٣٠‬‬

‫هﺰار ﺑﺮدﻩ داﺷﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﻧﻴﺰ ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮان ﻗﺪﻳﻤﻰ و از اﺻﺤﺎب ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﺤﻤﺪ ﺑ ﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑ ﻪ ﺧﺼ ﻮص ﺑ ﺎ وﺿ ﻌﻰ ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧ ﻪ از ﺑﺮدﮔ ﺎن ﺻ ﻨﻌﺘﻜﺎر ﺧ ﻮد ﺑﻬ ﺮﻩ آﺸ ﻰ ﻣ ﻰ‬
‫آﺮد‪ .‬ﻗﺎﺗﻞ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﻴﺮوز ﻳﺎ اﺑﻮﻟﺆﻟﺆ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ ار هﻤﻴﻦ ﺑﺮدﮔﺎن ﺑ ﯽ ﻧ ﻮا ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﺑ ﺮاﯼ او ﻧﺠ ﺎرى و ﺳﻨﮕﺘﺮاﺷ ﻰ ﻣﻴﮑ ﺮد‪ .‬او در اﻧﺘﻘ ﺎم از اﺳ ﺘﺜﻤﺎر وﺣﺸ ﻴﺎﻧﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﺗﻮﺳﻂ وﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﺎ ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎﺋﯽ ﻋﻤﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﺎﻳﺖ ﺧﻮد ﻣﺒﻨ ﯽ ﺑ ﺮ ﺳ ﻄﺢ‬
‫ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﺰدش‪ ،‬روﺑﺮو ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ،‬وﯼ را ﺑﺎ ﺷ ﺶ ﺿ ﺮﺑﺖ از‬
‫∗‬
‫ﻳﮏ ﺧﻨﺠﺮ دو ﺳﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺗﺠﻤﻼت و ﻋﻴﺎﺷﯽ ه ﺎﯼ ﺧﻠﻔ ﺎﯼ ﺑﻌ ﺪﯼ و اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺸ ﺎن ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬

‫ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺗﺠﻤﻊ ﺛﺮوت در دﺳﺖ ﺁﻧﺎن ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺁﻧﮕ ﺎﻩ ﺑﺮوﺷ ﻨﯽ ﻣﻌﻠ ﻮم ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﭘﺪﻳ ﺪۀ‬
‫ﺗﺠﻤﻼت و ﻓﺴﺎد در زﻣﺎن ﻋﺜﻤﺎن و ﺧﻠﻔ ﺎﯼ ﺑﻌ ﺪﯼ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠ ﮥ ﻧ ﺎﮔﺰﻳﺮ ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ ﺗﻮزﻳ ﻊ‬
‫ﺛﺮوت در زﻣﺎن ﺧﻠﻔﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮدﻩ و ﻣﻨﺸﺎء ﺁﻧﺮا ﺑﺎﻳ ﺪ در ﺧ ﻮد‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪∗ ‬ﻫﻤﻴﻦ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻨﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭘﻲ ﺑﺒﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﻮي ﻣﺤﻤﺪ ‪25‬‬
‫ﻫﺰار درﻫﻢ ﻛﻪ ﭘﻮل ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺋﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﺮا اﻳﻦ ﭘﻮل ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺑﻬﺒﻮد زﻧﺪﮔﻲ اﻓﺮاد ﺑﻴﻨﻮا ﻛﻪ در‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮه ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻮده اﻧﺪ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫‪∗ ‬داﺳﺘﺎن از اﻳﻨﻘﺮار ﺑﻮد ﻛﻪ اﺑﻮﻟﺆﻟﺆ ﻧﺠﺎر‪ ،‬رﻧﮕﺮز و آﻫﻨﮕﺮ ﺑﻮد و ﺑﻌﻨﻮان ﻏﻼم ﺑﺮاي ﻣﻐﻴﺮه ﻛﺎر ﻣﻴﻜﺮد و از اﻳﻨﺮو ‪ ،‬روزي‬
‫‪ 2‬درﻫﻢ ﺑﺎﺑﺖ ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﻐﻴﺮه ﻣﻲ داد‪ .‬وﻗﺘﻲ اﺑﻮﻟﺆﻟﺆ از اﺳﺘﺜﻤﺎري ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻐﻴﺮه ﻣﻴﺸﺪ و ﺧﺮاج ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﻛﻪ‬
‫روزاﻧﻪ ﺑﺎو ﻣﻴﺪاده ﻧﺰد ﻋﻤﺮ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﺮده ﻃﻠﺐ دادرﺳﻲ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ او را ﺟﻮاب ﻛﺮده ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ دو درﻫﻢ ﺧﺮاج‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬او ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ وي را ﺑﻘﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،5‬ص ‪2026‬‬
 ‫‪  ۴٣۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻧﻈ ﺎم از ﻟﺤ ﺎظ ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ اﺳ ﺘﺜﻤﺎرﮔﺮاﻧﻪ اﺳ ﻼﻣﯽ ﺟﺴ ﺘﺠﻮ ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺛﺮوت در دﺳﺖ اﻗﻠﻴﺖ و ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺁﻧﺮا ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﺗﺠﻤﻞ و ﻓﺴﺎد درﺑﺎرهﺎﯼ ﺧﻠﻔﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻧ ﻪ در زﻳ ﺎدﻩ روﻳﻬ ﺎﯼ‬
‫هﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﺎهﻴﺖ اﺳﺘﺜﻤﺎرﮔﺮاﻧﻪ ﺧ ﻮد ﻧﻈ ﺎم اﺳ ﻼﻣﯽ ﺑ ﻮد و دﺳ ﺖ ﮔ ﺬاردن‬
‫ﺑﻪ روﯼ زﻳﺎدﻩ روﯼ هﺎ از ﺟﺎﻧ ﺐ اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع ﻣ ﻮرﺧﻴﻦ ﺑﻌﻨ ﻮان ﻋﻠ ﺖ ﺗﺒ ﺎهﯽ و ﻓﺴ ﺎد‪،‬‬
‫ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﻋﻠﺖ واﻗﻌﯽ و ﻣﺒﺮﯼ داﺷﺘﻦ ﺧﻮد اﺳﻼم از ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﯽ اﻳﺴﺖ ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻴ ﺎن داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺴ ﯽ‪ ،‬ه ﺪﻓﯽ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ ﻧ ﺪارد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻓﺮﻳ ﺐ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ از وﻗﻮف وﯼ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐ ﻪ اﺳ ﻼم ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ هﻤ ﮥ ﻧﻈﺎﻣ ﺎت ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ و‬
‫اﺳ ﺘﺜﻤﺎرﮔﺮ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬از اﺳ ﺎس ﻧﻈ ﺎﻣﯽ ﻓﺎﺳ ﺪ‪ ،‬ﺿ ﺪ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ و ﺟﻨﺎﻳﺘﮑ ﺎر ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﺑﻌﻤﻞ ﺁورﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺘﺢ ﻣﺪاﺋﻦ‬

‫ﭘﺲ ار ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺎدﺳﻴﻪ‪ ،‬دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ از ﺳ ﭙﺎﻩ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﺑ ﺎ روﺣﻴ ﻪ‬
‫اﯼ ﺧ ﺮاب‪ ،‬ﺑﻄ ﻮر ﭘﺮاﮐﻨ ﺪﻩ ﺑﺴ ﻮﯼ ﻣ ﺪاﺋﻦ ﻋﻘ ﺐ ﻧﺸ ﻴﻨﯽ و ﺑﻌﺒ ﺎرت ﺑﻬﺘ ﺮ ﻓ ﺮار ﻣ ﯽ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﮔﺮوﻩ هﺎﻳﯽ از ﺁن هﺎ در ﻣﺴﻴﺮ ﺧﻮد ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ در ﺑﺎﺑﻞ ﻣﻮﻗﺘ ﺎ ﺗﻮﻗ ﻒ و‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ هﺎﯼ ﺑﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﻪ در ﭘﯽ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻗﺎدﺳﻴﻪ روﺣﻴﻪ ﺷﺎن ﺑ ﯽ ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺑ ﺎﻻ رﻓﺘ ﻪ‪،‬‬

‫ﺑﺎ ﺷﻮق دﺳﺘﻴﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺛﺮوت هﺎﯼ رؤﻳﺎﺋﯽ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺳﺎﺳ ﺎﻧﯽ در ﻣ ﺪاﺋﻦ‪ ،‬ﺑ ﯽ ﺁﻧﮑ ﻪ‬
‫ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ را ﻧﻴﺰ از دﺳ ﺖ دهﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻳ ﮏ ﻧﻴ ﺮوﯼ ‪ ۶٠‬ه ﺰار ﻧﻔ ﺮﯼ ﺑ ﻪ ﺗﻌﻘﻴ ﺐ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن را در ﺷ ﻬﺮ ﻣ ﺪاﺋﻦ ﺑ ﻪ ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ ﺧ ﻮد در ﻣ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺪاﺋﻦ از‬
‫هﻔ ﺖ ﺷ ﻬﺮ ﮐﻨ ﺎر ه ﻢ ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻩ ﮐ ﻪ ﻣﻬ ﻢ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﻴﺴ ﻔﻮن ﭘﺎﻳﺘﺨ ﺖ‬
‫‪٨٨‬‬
‫ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﺪاﺋﻦ دو ﺳﺎل ﺑﻄﻮل ﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﺪ ﺗﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم در اﺛﺮ ﻗﺤﻄﯽ‪ ،‬اوﺿﺎع ‪ ‬‬
 ‫‪  ۴٣۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫در داﺧﻞ ﺷﻬﺮ ﺳﺨﺖ ﺷ ﺪﻩ ﻳﺰدﮔ ﺮ ﻣﺼ ﻤﻢ ﺑ ﻪ ﺧ ﺮوج از ﺷ ﻬﺮ و اﺳ ﺘﻘﺮار در ﺟﺒ ﺎل‬
‫زاﮔﺮس ﺑﺮاﯼ ﺁﻣ ﺎدﻩ ﮐ ﺮدن ﺧ ﻮد ﺑ ﺮاﯼ ﺟﻨ ﮓ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﮐ ﻪ در‬
‫ﻣﺪت دو ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ در ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ و ه ﻴﭻ ﻧﻴﺮوﻳ ﯽ از ﻧﻘ ﺎط دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﮐﻤ ﮏ و ﻧﺠ ﺎت ﺁن ﺑﺴ ﻴﺞ ﻧﻤ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎﺋﯽ ﮔﻮﻳ ﺎﯼ وﺿ ﻊ اﺳ ﻔﻨﺎﮎ ﭘﺎدﺷ ﺎهﯽ‬
‫ﺳﺎﺳ ﺎﻧﯽ و ﺑ ﯽ اﻋﺘﻤ ﺎدﯼ و ﻧﺎرﺿ ﺎﻳﺘﯽ ﻋﻤﻴ ﻖ ﻣ ﺮدم و ﺣﺘ ﯽ ﻃﺒﻘ ﻪ ﺣﺎﮐﻤ ﻪ از‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮدهﺎﯼ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺮوج ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﻧﻴ ﺮوﯼ ‪ ۶٠‬ه ﺰار ﻧﻔ ﺮۀ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﭘ ﺲ‬
‫از ﮔﺬﺷ ﺘﻦ از ﺁب دﺟﻠ ﻪ ﮐ ﻪ هﻤﭽ ﻮن ﺣﺼ ﺎر دﻓ ﺎﻋﯽ ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧ ﺎن و ﻣ ﺪاﺋﻦ ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ‬
‫ﮐ ﺮد‪ ،‬و در ه ﻢ ﺷﮑﺴ ﺘﻦ ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ ﺳ ﺮﺑﺎزاﻧﯽ ﮐ ﻪ در ﺁﻧﺴ ﻮﯼ رود ﻣ ﺎﻧﻊ ﻋﺒ ﻮر‬
‫ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﺎﻩ ﺻﻔﺮ ﺳﺎل ﺷﺎﻧﺰدهﻢ هﺠ ﺮﯼ )ژاﻧﻮﻳ ﻪ ‪ ۶٣٧‬م‪ (.‬وارد ﺷ ﻬﺮ‬
‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺁن‪ ،‬ﺷﻬﺮ را ﺑﻪ ﺗﺼ ﺮف ﮐﺎﻣ ﻞ ﺧ ﻮد در ﻣ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ‬
‫در ﺁﻧﺠﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻪ ﻋﺸﻖ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺛﺮوت هﺎﯼ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺷ ﺎﻩ و‬
‫اﻃﺮاﻓﻴ ﺎﻧﺶ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﮔ ﻨﺞ ه ﺎ و ﺧ ﺰاﺋﻦ ﺷ ﺎهﯽ ﺑﺴ ﻮﯼ ﻧﻬ ﺮوان در ﺣﺮﮐ ﺖ ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
‫ﻣﻴﭙﺮدازﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﮕﻔﺘ ﻪ ﻃﺒ ﺮﯼ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺷ ﺎﻩ و اﻃﺮاﻓﻴ ﺎن وﯼ ﺑ ﺎ ﺻ ﻨﺪوﻗﻬﺎﯼ ﻃ ﻼ و‬
‫ﺟﻮاهﺮات ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ رو ﺑﺴ ﻮﯼ ﻧﻬ ﺮوان ﮔ ﺬاردﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑﺨﺸ ﯽ از ﻣ ﺮدم ﺷ ﻬﺮ‬
‫ﻧﻴﺰ ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن هﺰﻳﻤﺖ ﺷﻬﺮ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻏﺎرت ﺁن زدﻩ‪ ،‬ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ اﻣ ﻮال ﻏ ﺎرﺗﯽ ﺑ ﻪ‬
‫اﻃﺮاف ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻏﺎرت ﮔﺮان ﻓﺎﺗﺢ ﺷﻬﺮ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫"و ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻣﺪاﻳﻦ ﺑﻬﻨﮕﺎم هﺰﻳﻤﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻏﺎرت ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ هﺮ ﺳﻮ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﺁﻧﭽﻪ از اردوﮔﺎﻩ ﻣﻬﺮان در ﻧﻬﺮوان رﺑﻮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﺘﯽ ﻳﮏ ﻧﺦ ﺑﻪ در ﻧﺒﺮدﻧﺪ و ﺿﻤﻦ‬
‫‪٨٩‬‬
‫ﺗﻌﺎﻗﺐ هﺮ ﭼﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮد ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ در ﻣﺪاﺋﻦ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻏﺎرﺗﮕﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﻳﮏ ﻗﻠﻌﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ‬

‫ﺁﻧﺮا ﭘﺮ از ﺳﺒﺪهﺎﺋﯽ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻣﻬﺮ ﺷﺪﻩ از ﻇﺮﻓﻬﺎﯼ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮﻩ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ را‬
‫ﻞ ﭘ ﻞ ﻧﻬ ﺮوان ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬وﻗﺘ ﯽ ﻓﺮارﻳ ﺎن را ﺗﻌﻘﻴ ﺐ‬
‫ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﻮد ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑ ِ‬
‫ﻣﻴﮑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ ﺑ ﺮ ﺑ ﺎر اﺳ ﺘﺮﯼ ﮐ ﻪ هﻨﮕ ﺎم ﻋﺒ ﻮر از ﭘ ﻞ در ﺁب اﻓﺘ ﺎدﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪،‬‬
 ‫‪  ۴٣٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺻﻨﺪوﻗﯽ ﭘﺮ از "ﻟﺒﺎس و ﺟﻮاهﺮ و ﺷﻤﺸﻴﺮ و زرۀ ﺟﻮاهﺮ ﻧﺸﺎن" ﮐﺴﺮﯼ را ﮐﻪ در‬
‫ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﻪ ﺗﻦ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﺑﭽﻨﮓ ﻣﯽ ﺁودﻧ ﺪ‪ .‬در ﺗﻌﻘﻴ ﺐ دﻳﮕ ﺮﯼ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ دو‬
‫اﺳﺘﺮ دﺳﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﺎر ﻳﮑﯽ ﺑﻪ ﺻ ﻨﺪوﻗﯽ ﺣ ﺎوﯼ ﺗ ﺎج ﺧﺴ ﺮو ﺑ ﺮ ﻣﻴﺨﻮرﻧ ﺪ‬
‫ﮐﻪ "ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﻮد و ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﺮ دو ﺳ ﺘﻮن ﻣ ﯽ ﺁوﻳﺨﺘﻨ ﺪ و ﺟ ﻮاهﺮ ﻧﺸ ﺎن ﺑ ﻮد و ﺑ ﺎر‬
‫دﻳﮕ ﺮﯼ ﺟﺎﻣ ﻪ ه ﺎﯼ ﺧﺴ ﺮو ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗ ﻦ ﻣﻴﮑ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬از دﻳﺒ ﺎﯼ زرﺑﻔ ﺖ‬
‫ﺟﻮاهﺮﻧﺸﺎن و ﺟﻮاهﺮﻧﺸﺎن ﻏﻴﺮ دﻳﺒﺎ‪".‬‬

‫هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺗﻌﺎﻗﺐ دﻳﮕﺮﯼ ﭘﺲ از ﮐﺸﺘﻦ ﻳﮑﯽ از ﻓﺮارﻳﺎن ﺑﻪ دو ﺻﻨﺪوق دﻳﮕﺮ‬

‫ﺑﺮ ﺑﺎر اﺳﺒﯽ ﺑﺮﻣﻴﺨﻮرﻧﺪ ﮐﻪ "در ﻳﮑﯽ ﭘﻨﺞ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻮد و در دﻳﮕﺮﯼ ﺷ ﺶ ﺷﻤﺸ ﻴﺮ‬
‫ﺑﻮد و در ﺻﻨﺪوﻗﻬﺎ ﭼﻨﺪ زرﻩ ﺑﻮد‪ .‬از ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ زرﻩ ﺧﺴﺮو و زرۀ ﺳﺮ ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ ﭘ ﺎ و‬
‫دﺳ ﺖ‪ ،‬و زرﻩ هﺮﻗ ﻞ )اهﺮاﮐﻠﻴ ﻮس( و زرﻩ ﺧﺎﻗ ﺎن و زرﻩ داه ﺮ∗ و زرﻩ ﺑﻬ ﺮام‬
‫ﭼﻮﺑﻴﻦ و زرﻩ ﺳﻴﺎوﺧﺶ و زرﻩ ﻧﻌﻤ ﺎن ﮐ ﻪ ﺁﻧﭽ ﻪ را از ﭘﺎرﺳ ﻴﺎن ﻧﺒ ﻮد در ﺟﻨﮕﻬ ﺎﻳﯽ‬
‫‪٩٠‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻗﺎن و هﺮﻗﻞ و داهﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪".‬‬

‫در ﺗﻌﺎﻗﺒﺎت دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﻌﺒﻪ هﺎﺋﯽ ﺑﺮ ﻣﻴﺨﻮرﻧﺪ ﮐﻪ در ﻳﮑﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﻳﮏ اﺳﺐ‬
‫ﻃ ﻼ ﺑ ﺎ "زﻳ ﻦ ﻧﻘ ﺮﻩ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺳ ﻴﻨﻪ ﺑﻨ ﺪ و دم ﺑﻨ ﺪ وزﻳ ﻦ‪ ،‬ﻳ ﺎﻗﻮت زﻣ ﺮد ﻧﺸ ﺎن ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
‫ﺳﻮارﯼ از ﻧﻘﺮﻩ ﺟﻮاهﺮ ﻧﺸﺎن‪ ".‬و در ﺟﻌﺒﻪ دﻳﮕﺮ "ﺷﺘﺮﯼ از ﻧﻘﺮﻩ ﺑ ﻮد ﺑ ﺎ دم ﺑﻨ ﺪ و‬
‫ﺗﻨﮓ و اﻓﺴﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻮزﻩ ﺑﻨﺪ ﻃﻼﯼ ﻳﺎﻗﻮت ﻧﺸﺎن ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﺮد از ﻃﻼﯼ ﺟﻮاهﺮ ﻧﺸ ﺎن‬
‫ﺑﺮ ﺁن ﺑﻮد و ﺧﺴﺮو ﺁﻧﺮا ﺑﺮ دو ﺳﺘﻮن ﺣﺎﻣﻞ ﺗﺎج ﻣﻴﻨﻬﺎد‪"..‬‬

‫ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﯽ را ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫دﺳ ﺖ درازﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ ﻧ ﺰد ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪﻩ ﺧ ﻮد ﺳ ﻌﺪ و ﻳ ﺎ ﻓ ﺮد ﻣﻨﺼ ﻮب او ﺁوردﻩ‪ ،‬ﺗﺤﻮﻳ ﻞ‬
‫دهﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﺲ از ﺑﺮداﺷ ﺖ ﺳ ﻬﻢ ﺧﻤ ﺲ و ارﺳ ﺎل ﺁن ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬ﺑﻘﻴ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮرﺧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﻗﻮل راوﻳﺎن ﺧﻮد ﻣﮑﺮرا ﺑ ﻪ اﻣ ﻴﻦ‬
‫ﺑﻮدن ﺳﺮﺑﺎزان اﺳﻼم ﮐﻪ اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﯽ ﺁﻧﻬ ﺎ را دﺳ ﺖ ﻧﺨ ﻮردﻩ ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﺎن ﺧ ﻮد‬
‫‪                                                       ‬‬
‫‪∗ ‬ﭘﺎدﺷﺎﻩ هﻨﺪ‬
 ‫‪  ۴٣٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺗﺤﻮﻳ ﻞ ﻣﻴ ﺪادﻩ اﻧ ﺪ ﻣﻴﺒﺎﻟﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﯽ ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳﻨﮑ ﻪ ﺧ ﻮ ِد ﻋﻤ ﻞ ﺁﻧﻬ ﺎ ﭼﻴ ﺰﯼ ﺟ ﺰ دﺳ ﺖ‬
‫درازﯼ و ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ اﻣﻮال دﻳﮕﺮان ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺷ ﺎﻩ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﺁن ﻧﻴ ﺰ از ﻏ ﺎرت اﻣ ﻮال‬
‫رﻋﺎﻳﺎﻳﺶ ﻓﺮاهﻢ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫"ﺳﻌﻴﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﻌﺪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﭙﺎﻩ اﻣﻴﻦ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺣﺮﻣﺖ ﺟﻨﮕﺎوران ﺑﺪر ﻧﺒﻮد ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد‬
‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺑﺪرﻳﺎن ﺑﻌﻀﯽ از ﺁﻧﻬﺎ در ﻏﻨﺎﻳﻤﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ دﺳﺖ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﺎرۀ اﻳ ﻦ ﺟﻤﺎﻋ ﺖ ﻧﺪاﻧﺴ ﺘﻢ‬
‫‪٩١‬‬
‫و ﻧﺸﻨﻴﺪم‪".‬‬

‫"ﺑﻪ ﺧﺪاﻳﯽ ﮐﻪ ﺟﺰ او ﺧﺪاﻳﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮐﺴﯽ از ﺟﻨﮕﻮران ﻗﺎدﺳﻴﻪ را ﻧﺪﻳﺪم ﮐﻪ دﻧﻴﺎ و ﺁﺧ ﺮت را ﺑ ﺎ ه ﻢ‬

‫‪٩٢‬‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ را ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮدﻳﻢ اﻣﺎ اﻣﺎﻧﺖ و زهﺪﺷﺎن را از ﺧﻠﻞ ﺑﻪ دور دﻳﺪﻳﻢ‪".‬‬

‫"وﻗﺘﯽ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﺴﺮو و ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ و زﻳﻮر وﯼ را ﭘﻴﺶ ﻋﻤﺮ ﺁوردﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ را ﺗﺴ ﻠﻴﻢ‬
‫‪٩٣‬‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﻣﺆﺗﻤﻦ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪".‬‬

‫ﭘﺲ ازﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﻏﻨﺎﺋﻢ و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺁن ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد‪ -‬ﮐﻪ هﻤ ﻪ ﺳ ﻮارﻧﻈﺎم ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ه ﺮ ﺳ ﻮار دوازدﻩ ه ﺰار دره ﻢ ﻣﻴﺮﺳ ﺪ‪ .‬ﺟﻤ ﻊ ﺑﻬ ﺎﯼ ﻏﻨ ﺎﺋﻢ )وﺟ ﻪ ﻧﻘ ﺪﯼ و اﺷ ﻴﺎء‬
‫‪٩٤‬‬
‫ﻗﻴﻤﺘﯽ( ﺑﻪ ‪ ٩٠٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮن درهﻢ ﺳﺮ ﻣﯽ زﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮ اﺳﻼم ﮐﻪ زﻣ ﺎﻧﯽ در ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺪر ﻓﻘ ﻂ ﻳ ﮏ اﺳ ﺐ و ﺳ ﻮار‬

‫ﻧﻈﺎم داﺷﺖ‪ ،‬اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪد ﻏﺎرﺗﮕﺮﯼ هﺎﯼ ﺑﯽ ﭘﺎﻳﺎن‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﭘﻴﺎدﻩ ﻧﻈ ﺎم ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫وﻓﻘ ﻂ از ﺳ ﻮارﻩ ﻧﻈ ﺎم ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ در ﻣ ﺪاﻳﻦ‪ ،‬اﮐﻨ ﻮن ﺣﺘ ﯽ اﺳ ﺒﻬﺎﯼ‬
‫ﺑﻴﺸﻤﺎر اﺿ ﺎﻓﯽ و ﻳ ﺪﮐﯽ داﺷ ﺖ‪ .‬در ﺿ ﻤﻦ ﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎﯼ ﻣ ﺪاﻳﻦ ﻧﻴ ﺰ ﻣﻴ ﺎن اﻓ ﺮاد ﺳ ﭙﺎﻩ‬
‫ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ه ﺮ ﮐ ﺪام ﺑ ﺎ زن و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸ ﺎن‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑﻌ ﺪا ﺁوردﻩ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎﯼ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺟﺎﯼ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻏﻨﺎﻳﻢ وﻗﺘﯽ هﻤﻪ اﻣﻮال ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮش "ﺑﻬ ﺎر ﮐﺴ ﺮﯼ" ﺑ ﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮش "از ﻃﻼ ﺑﻮد و زﻳﻨﺖ ﺁن ﻧﮕ ﻴﻦ ه ﺎ‪ ،‬و ﻣﻴ ﻮۀ ﺁن ﺟ ﻮاهﺮ اﺑﺮﻳﺸ ﻢ و‬
‫ﺑﺮﮔﻬﺎ از اﺑﺮﻳﺸﻢ و ﺁب ﻃﻼ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺼﺖ در ﺷﺼﺖ ذراع ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧ ﺪازۀ‬
‫ﻳﮏ ﺟﺮﻳﺐ ﮐﻪ در ﺁن راهﻬﺎﯼ ﻣﺼ ﻮر ﺑ ﻮد و ﺁب ﻧﻤﺎه ﺎ ﭼ ﻮن ﻧﻬﺮه ﺎ‪ ،‬و ﻻ ﺑ ﻪ ﻻﯼ‬
 ‫‪  ۴٣٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺁن هﻤﺎﻧﻨ ﺪ ﻣﺮوارﻳ ﺪ ﺑ ﻮد و ﺣﺎﺷ ﻴﻪ ه ﺎ ﭼ ﻮن ﮐﺸ ﺘﺰار و ﺳ ﺒﺰﻩ زار ﺑﻬ ﺎران ﺑ ﻮد‪ ،‬از‬
‫ﺣﺮﻳ ﺮ ﺑ ﺮ ﭘﻮده ﺎﯼ ﻃ ﻼ ﮐ ﻪ ﮔﻠﻬ ﺎﯼ ﻃ ﻼ و ﻧﻘ ﺮﻩ و اﻣﺜ ﺎل ﺁن داﺷ ﺖ‪ .‬و ﻋ ﺮب ﺁﻧ ﺮا‬
‫ﻗﻄ ﻒ ﻣﻴﮕﻔﺘﻨ ﺪ‪ ".‬ﮐﺴ ﺮﯼ در ﺿ ﻴﺎﻓﺘﻬﺎﯼ زﻣﺴ ﺘﺎﻧﯽ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ ﺁن ﻣﻴﻨﺸ ﺖ و ﺑ ﺎ ﺁن ﻳ ﺎد‬
‫ﺑﻬﺎر را زﻧﺪﻩ ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ اﻳ ﻦ ﻓ ﺮش ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻨ ﺪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺁﻧﺮا ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺮﺑﺎزان ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﻮن ﺑ ﯽ ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﮔ ﺮان ﺑﻬ ﺎ ﺑ ﻮدﻩ و ﮐﺴ ﯽ‬
‫ﻳﺎراﯼ ﺧﺮﻳﺪن ﺁن و از اﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻣﺒﻠ ﻎ ﺁن ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺮﺑﺎزان را ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺳﻌﺪ ﺁﻧﺮا ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﻧﺰد ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﺎ اﻳ ﻦ ﻓ ﺮش ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻋﻤ ﻖ ﺣﻤﺎﻗ ﺖ و ﻧ ﺎداﻧﯽ وﯼ و اﻃﺮاﻓﻴ ﺎن‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎن او را ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻬﯽ ﺑﻪ ﻧﻤ ﺎﻳﺶ ﻣﻴﮕ ﺬارد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ رﺳ ﻴﺪن‬
‫ﻓﺮش ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ اﻳﻦ ﮐﺎر هﻨﺮﯼ ارزﺷﻤﻨﺪ و ﺑﯽ ﻧﻈﻴﺮ را ﻗﻄﻌ ﻪ ﻗﻄﻌ ﻪ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‬
‫و ﻣﻴ ﺎن اﻃﺮاﻓﻴ ﺎن ﺧ ﻮد ﮐ ﻪ از ﺳ ﺮان ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺟﻨﮕ ﺎوران ﭘﻴﺸ ﻴﻦ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻋﻤﺮ "ﻓﺮش را ﭘﺎرﻩ ﮐﺮد و ﻣﻴﺎن ﮐﺴ ﺎن ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺮد‪ .‬ﻳ ﮏ‬
‫ﭘﺎرۀ ﺁن ﺑﻪ ﻋﻠﯽ رﺳ ﻴﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺑﻴﺴ ﺖ ه ﺰار)دره ﻢ( ﻓﺮوﺧ ﺖ و از ﭘ ﺎرﻩ ه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ‬
‫‪٩٥‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ﻧﺒﻮد‪".‬‬

‫ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻳﺰدﮔﺮد‬

‫ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﺪاﺋﻦ و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻳﺰدﮔﺮد ﺑﻪ ﻧﻬﺎوﻧﺪ ﻋﻤﺮ در ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﻪ او‪،‬‬
‫وﯼ را دﻋﻮت ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ و ﺁوردن اﺳﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻦ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ و ﭘﺎﺳﺦ ﻳﺰدﮔﺮد ﺑﻪ‬
‫ﺁن ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ادﻋﺎﯼ ﺧﻮد هﻴﭻ ﻧﻈﺎم و ارﻣﻐﺎن ﻧﻮ‬
‫و ﺗﺎزﻩ اﯼ را در ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ اﻳﺮان ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺎوردﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و در دﻋﻮت ﺧﻮد از‬
‫ﻳﺰدﮔﺮد در اﻣﺮ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﺮ هﻤﺎن اﺻﻮل و ﻧﻈﺎم ﺳﺘﻢ ﮔﺮاﻧﻪ اﯼ ﺗﺎﮐﻴﺪ‬
‫داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ در اﻳﺮان‪ ،‬ﻗﺮﻧﻬﺎ ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ‪،‬‬
‫ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮ در ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻳﺰدﮔﺮد ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
 ‫‪  ۴۴٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫از ‪ :‬ﻋﻤﺮﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ‪ :‬ﻳﺰدﮔﺮد ﺳﻮم ﺷﺎﻩ ﻓﺎرﺳﯽ ‪ ‬‬

‫ﻣﻦ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮ و ﻣﻠﺘﺖ ﻧﻤ ﯽ ﺑﻴ ﻨﻢ ‪ ،‬ﻣﮕ ﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﻣ ﻦ را ﻗﺒ ﻮل ﮐ ﺮدﻩ و ﺑﻴﻌ ﺖ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﯽ ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻧﻴﻤﯽ از ﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد ﻟﻴﮑﻦ اﮐﻨﻮن ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫اﻓﻮل ﮐﺮدﻩ ؟ ارﺗﺶ ﺗﻮ در ﺗﻤﺎم ﺟﺒﻬﻪ هﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ و ﻣﻠﺖ ﺗﻮ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﻓﻨﺎﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻦ راهﯽ را‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻧﺠﺎت ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﻣ ﯽ ﮐ ﻨﻢ ‪.‬ﺷ ﺮوع ﮐ ﻦ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎدت ﺧ ﺪاﯼ ﻳﮕﺎﻧ ﻪ ‪ ،‬ﻳ ﮏ ﺧ ﺪاﯼ واﺣ ﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﺧﺪاﻳﯽ ﮐ ﻪ ﺧ ﺎﻟﻖ هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ در ﺟﻬ ﺎن اﺳ ﺖ ﻣ ﺎ ﭘﻴﻐ ﺎم او را ﺑ ﺮاﯼ ﺗ ﻮ و ﺟﻬ ﺎن ﻣ ﯽ ﺁورﻳ ﻢ ﺑ ﻪ ﻣﻠﺘ ﺖ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن دﻩ ﮐﻪ ﺁﺗﺶ ﭘﺮﺳﺘﯽ را ﮐﻪ ﮐﺬب ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ ‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ ﺑ ﻪ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪.‬‬

‫اﷲ ﺧﺪاﯼ ﺣﻘﻴﻘﯽ را ﺑﭙﺮﺳﺘﻴﺪ ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻖ ﺟﻬﺎن را ‪ ،‬اﷲ را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ و اﺳﻼم را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راﻩ‬
‫رﺳﺘﮕﺎرﯼ ﺧﻮد ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻴﺪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ راﻩ هﺎﯼ ﺷﺮﮎ و ﭘﺮﺳﺘﺶ هﺎﯼ ﮐﺬب ﭘﺎﻳﺎن دﻩ و اﺳﻼم ﺑﻴﺎورﻳ ﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ اﷲ اﮐﺒﺮ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺎﺟﯽ ﺧﻮد ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺟﺮاﯼ اﻳﻦ ﺗﻮ ﺗﻨﻬﺎ راﻩ ﺑﻘ ﺎﯼ ﺧ ﻮد و ﺻ ﻠﺢ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﭘﺎرﺳﻴﺎن را ﭘﻴﺪا ﺧﻮاهﯽ ﻧﻤﻮد ‪ ،‬اﮔﺮ ﺗﻮ ﺑﺪاﻧﯽ ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﻬﺘﺮ اﺳ ﺖ ﺗ ﻮ اﻳ ﻦ راﻩ‬
‫را اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮاهﯽ ﮐﺮد ‪ ،‬ﺑﻴﻌﺖ ﺗﻨﻬﺎ راﻩ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻋﻤﺮﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب‬ ‫)ﻣﺤﻞ ﻣﻬﺮ ﻋﻤﺮ(‬ ‫اﷲ اﮐﺒﺮ‬

‫ﻳﺰدﮔﺮد ﻧﻴﺰ ﺑﻪ او ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﺎم اهﻮرا ﻣﺰدا‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪﻩ ﺟﺎن و ﺧﺮد‬

‫از ﺳﻮﯼ ﺷﺎهﻨﺸﺎﻩ اﻳﺮان‪ ،‬ﻳﺰدﮔﺮد ﺑﻪ ﻋﻤﺮاﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺗﺎزﻳﺎن‬
‫ﺗﻮ در اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺧﺪاﯼ ﺧﻮد ﮐﻪ "اﷲ اﮐﺒﺮ"ﻧﺎم دادﻩ اﻳﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻲ و از‬
‫روﯼ ﻧﺎداﻧﯽ و ﺑﻴﺎﺑﺎن ﻧﺸﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺪاﻧﻲ ﻣﺎ ﮐﻴﺴﺘﻴﻢ و ﭼﻪ ﻣ ﯽ ﭘﺮﺳ ﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺧ ﻮاهﻲ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﻮﯼ ﺷﻤﺎ ﺑﻴﺎﺋﻴﻢ و "اﷲ و اﮐﺒﺮ" ﭘﺮﺳﺖ ﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬

‫ﺷﮕﻔﺘﺎ ﮐﻪ ﺗﻮ در ﭘﺎﻳ ﻪ ﺧﻠﻴﻔ ﻪ ﻋ ﺮب ﻧﺸﺴ ﺘﻪ ﻳ ﻲ وﻟ ﯽ ﺁﮔﺎهﻴﻬ ﺎﯼ ﺗ ﻮ از ﻳ ﮏ ﻋ ﺮب ﺑﻴﺎﺑ ﺎن ﻧﺸ ﻴﻦ‬

‫ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﻤﯽ رود‪ .‬ﺑ ﻪ ﻣ ﻦ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﯽ ﮐ ﻪ ﺧ ﺪا ﭘﺮﺳ ﺖ ﺷ ﻮم‪ .‬اﯼ ﻣ ﺮدﮎ‪ ،‬ه ﺰاران ﺳﺎﻟﺴ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺁرﻳﺎﻳﻴﺎن در اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻓﺮهﻨﮓ و هﻨﺮ‪ ،‬ﻳﮑﺘﺎ ﭘﺮﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ و روزاﻧ ﻪ ﭘ ﻨﺞ ﺑ ﺎر ﺑ ﻪ درﮔ ﺎهﺶ‬
‫ﻧﻴﺎﻳﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﭘﺎﻳﻪ هﺎﯼ ﻣﺮدﻣ ﯽ و ﻧﻴﮑ ﻮ ورزﯼ و ﻣﻬﺮﺑ ﺎﻧﯽ را در ﺳﺮاﺳ ﺮ ﺟﻬ ﺎن‬
‫ﻣﯽ رﻳﺨﺘﻴﻢ و ﭘﺮﭼﻢ "ﭘﻨﺪار ﻧﻴﮏ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر ﻧﻴﮏ و ﮐﺮدار ﻧﻴﮏ" را در دﺳﺖ داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻮ و ﻧﻴﺎﮐﺎﻧﺖ در‬
 ‫‪  ۴۴١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻴﺪ و ﻣﺎر و ﺳﻮﺳﻤﺎر ﻣﯽ ﺧﻮردﻳﺪ و دﺧﺘﺮان ﺑﻴﮕﻨﺎهﺘﺎن را زﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﮔﻮر ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻳ ﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎزﻳﺎن ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ هﺎﯼ ﺧﺪا ارزﺷﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و ﺳﻨﮕﺪﻻﻧﻪ ﺁﻧﻬﺎ را از دم ﺗﻴ ﻎ ﻣ ﯽ ﮔﺬراﻧﻨ ﺪ و‬
‫زﻧﺎن را ﺁزار ﻣﯽ دهﻨﺪ و دﺧﺘﺮان را زﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﮔﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎرواﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﺎزﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ راهﺰﻧ ﯽ‬
‫و ﮐﺸﺘﺎر و رﺑﻮدن زن و هﻤﺴﺮ ﻣﺮدم دﺳﺖ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺎرا ﮐﻪ از هﻤﻪ اﻳﻦ زﺷﺘﻴﻬﺎ ﺑﻴﺰارﻳﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺨﻮاهﻨﺪ ﺁﻣﻮزش ﺧﺪا ﭘﺮﺳﺘﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻲ ﮐﻪ از ﺁﺗﺶ ﭘﺮﺳﺘﯽ دﺳﺖ ﺑﺮدارم و ﺧﺪا ﭘﺮﺳﺖ ﺷﻮم؟ ﻣﺎ ﻣﺮدم اﻳﺮان‪ ،‬ﺧﺪا را‬
‫در روﺷﻨﺎﻳﻲ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪ .‬ﻓﺮوغ و روﺷﻨﺎﻳﻲ ﺗﺎﺑﻨﺎﮎ و ﮔﺮﻣﺎﯼ ﺧﻮرﺷﻴﺪﯼ ﺁﺗﺶ در دل و روان ﻣﺎ‪،‬‬
‫ﺟﺎن ﻣﯽ ﺑﺨﺸﻨﺪ و ﮔﺮﻣﯽ دﻟﭙﺬﻳﺮ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬دﻟﻬﺎ و رواﻧﻬﺎﯼ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدم‬
‫دوﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻬﺮﺑﺎن‪ ،‬ﻣﺮدم دار‪ ،‬ﻧﻴﮑﺨﻮاﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ و رادﯼ و ﮔﺬﺷﺖ را ﭘﻴﺸﻪ ﺳﺎزﻳﻢ و ﭘﺮﺗﻮ ﻳﺰداﻧﯽ را در‬
‫دﻟﻬﺎﯼ ﺧﻮد هﻤﺎرﻩ زﻧﺪﻩ ﻧﮕﻬﺪارﻳﻢ‪.‬‬

‫ﺧﺪاﯼ ﻣﺎ "اهﻮرا ﻣﺰداﯼ" ﺑﺰرگ اﺳﺖ و ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎزﻩ ﺷﻤﺎ هﻢ او را ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻳﺪ‬
‫ﻧﺎم ﺑﺪهﻴﺪ و "اﷲ و اﮐﺒﺮ" را ﺑﺮاﯼ او ﺑﺮ ﮔﺰﻳﺪﻩ اﻳﺪ و او را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺎم ﺻﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻳﮑﺴﺎن ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم "اهﻮرا ﻣﺰدا" ﻣﻬﺮورزﯼ و ﻧﻴﮑﯽ و ﺧﻮﺑﯽ و ﮔﺬﺷ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ و ﺑ ﻪ‬
‫درﻣﺎﻧ ﺪﮔﺎن و ﺳ ﻴﻪ روزان‪ ،‬ﻳ ﺎرﯼ ﻣ ﯽ رﺳ ﺎﻧﻴﻢ و ﺷ ﻤﺎ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم "اﷲ اﮐﺒ ﺮ" ﺧ ﺪاﯼ ﺁﻓﺮﻳ ﺪﻩ ﺧﻮدﺗ ﺎن‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎر و ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﺁﻓﺮﻳﻨﯽ و ﺳﻴﻪ روزﯼ دﻳﮕﺮان ﻣﯽ زﻧﻴﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻪ ﮐﺴﯽ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺗﺒﻬﮑﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﺧ ﺪاﯼ ﺷ ﻤﺎ ﮐ ﻪ ﻓﺮﻣ ﺎن ﮐﺸ ﺘﺎر و ﺗ ﺎراج و ﻧ ﺎﺑﻮدﯼ را ﻣ ﯽ‬
‫دهﺪ؟ ﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم او ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ؟ ﻳﺎ هﺮدو؟‬

‫ﺷﻤﺎ از دل ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﯼ ﺗﻔﺘﻪ و ﺳﻮﺧﺘﻪ ﮐﻪ هﻤﻪ روزﮔﺎرﺗﺎن را ﺑﻪ ددﻣﻨﺸﯽ و ﺑﻴﺎﺑﺎن ﮔﺮدﯼ ﮔﺬراﻧﺪﻩ‬
‫اﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﻳﺪ و ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ و ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﺪ ﺁﻣﻮزش ﺧﺪا ﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﺑﺪهﻴﺪ ﮐﻪ‬
‫هﺰاران ﺳﺎﻟﺴﺖ ﺷ ﻬﺮﻳﮕﺮﻧﺪ و ﻓﺮهﻨ ﮓ و داﻧ ﺶ و هﻨ ﺮ را هﻤﭽ ﻮن ﭘﺸ ﺘﻮاﻧﻪ ﻧﻴ ﺮو ﻣﻨ ﺪﯼ در دﺳ ﺖ‬
‫دارﻧﺪ؟ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم "اﷲ اﮐﺒﺮ" ﺑﻪ اﻳﻦ ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن اﺳﻼم ﺟﺰ وﻳﺮاﻧﯽ و ﺗﺎراج و ﮐﺸﺘﺎر ﭼ ﻪ ﺁﻣﻮﺧﺘ ﻪ اﻳ ﺪ‬
‫ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺧﻮاهﻴ ﺪ دﻳﮕ ﺮان را ه ﻢ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮﯼ اﻳ ﻦ ﺧ ﺪاﯼ ﺧﻮدﺗ ﺎن ﺑﮑﺸ ﻴﺪ؟‬
‫اﻣ ﺮوز ﺗﻨﻬ ﺎ ﻧ ﺎ ﻳﮑﺴ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺮدم اﻳ ﺮان ﺑ ﺎ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ دارﻧ ﺪ ﺁن اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ارﺗ ﺶ ﺁﻧﻬ ﺎ ﮐ ﻪ ﻓﺮﻣ ﺎﻧﺒﺮدار‬
‫"اهﻮرا ﻣﺰدا" ﺑﻮدﻩ‪ ،‬از ارﺗﺶ ﺗﺎزﻳﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎزﻩ ﭘﻴﺮو"اﷲ اﮐﺒﺮ"ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ اﻧﺪ و ﻣﺮدم‬
‫اﻳﺮان ﺑﻪ زور ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﺎزﻳﺎن ﺑﺎﻳﺪ هﻤﺎن ﺧﺪا را وﻟﯽ ﺑﺎ ﻧﺎم ﺗﺎزﯼ ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ و ﺑﭙﺮﺳ ﺘﻨﺪ و در روز‬
‫ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﺑﻪ زﺑ ﺎن ﻋﺮﺑ ﯽ ﺑ ﺮاﻳﺶ ﻧﻤ ﺎز ﺑﮕﺬارﻧ ﺪ‪ .‬زﻳ ﺮا "اﷲ اﮐﺒ ﺮ" ﺷ ﻤﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ زﺑ ﺎن ﻋﺮﺑ ﯽ ﻣ ﯽ داﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮ ﺳﻔﺎرش ﻣﯽ ﮐ ﻨﻢ ﺑ ﻪ دل هﻤ ﺎن ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬ ﺎﯼ ﺳ ﻮزان ﭘ ﺮ ﺳﻮﺳ ﻤﺎر ﺧ ﻮﻳﺶ ﺑﺮﮔ ﺮد و ﻣﺸ ﺘﯽ ﺗ ﺎزﯼ‬
 ‫‪  ۴۴٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺑﻴﺎﺑﺎن ﮔﺮد و ﺳﻨﮕﺪل را ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺁﺑﺎد هﻤﭽﻮن ﺟﺎﻧﻮران هﺎر‪ ،‬رهﺎ ﻣﮑﻦ و از ﮐﺸﺘﺎر ﻣﺮدم‬
‫و ﺗﺎراج داراﻳﻲ ﺁﻧﺎن و رﺑﻮدن هﻤﺴﺮان و دﺧﺘﺮاﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم "اﷲ اﮐﺒﺮ" ﺧﻮد دارﯼ ﻧﻤ ﺎ و دﺳ ﺖ از‬
‫اﻳﻦ زﺷﺘﮑﺎرﯼ هﺎ و ﺗﺒﻬﮑﺎرﯼ هﺎ ﺑﮑﺶ‪.‬‬

‫ﺁرﻳﺎﻳﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻬﺮﺑﺎن و ﻧﻴﮏ اﻧﺪﻳﺸﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﺟﺎ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﺗﺨﻢ ﻧﻴﮑﯽ و دوﺳﺘﯽ و‬
‫درﺳﺘﯽ ﭘﺎﺷﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو از ﮐﻴﻔﺮ دادن ﺷﻤﺎ ﺑﺮاﯼ ﻧﺎﺑﮑﺎرﻳﻬﺎﯼ ﺗﻮ و ﺗﺎزﻳﺎن‪ ،‬ﭼﺸﻢ ﺧﻮاهﻨﺪ‬
‫ﭘﻮﺷﻴﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎ هﻤﺎن "اﷲ اﮐﺒﺮ" ﺗﺎن در هﻤﺎن ﺑﻴﺎﺑﺎن ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ و ﺑﻪ ﺷﻬﺮهﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﺸﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎورﺗﺎن‬
‫‪٩٦‬‬
‫ﻳﺰدﮔﺮد ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﻬﺮ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر هﺮاﺳﻨﺎﮎ و رﻓﺘﺎرﺗﺎن ددﻣﻨﺸﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻇﺎهﺮ ﻓﺮﻳﺒﯽ هﺎ و ﺧﻮد ﺷﻴﻔﺘﮕﯽ هﺎﯼ ﻳﺰدﮔﺮد در ﺗﺎﻳﻴﺪ وﺗﻤﺠﻴ ِﺪ‬
‫از ﺧﻮد و ﭘﺎدﺷﺎهﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ "ﻣﺎ ﭘﺎﻳﻪ هﺎﯼ ﻣﺮدﻣﯽ و ﻧﻴﮑﻮ ورزﯼ و‬
‫ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ را در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﻣﯽ رﻳﺨﺘﻴﻢ‪ ....‬و ﭘﺮﭼﻢ ﭘﻨﺪار ﻧﻴﮏ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر ﻧﻴﮏ و‬
‫ﮐﺮدار ﻧﻴﮏ را در دﺳﺖ داﺷﺘﻴﻢ"‪ ،‬هﻴﭻ ﻳﮏ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺎت ﺗﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺣﻤﻼت‬
‫ﺗﺠﺎوزﮐﺎراﻧﮥ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ هﺎﯼ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺁﻧﺎن از ﻣﻠﻞ‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﮐﺸﺖ و ﮐﺸﺘﺎرهﺎﯼ درﺑﺎرﯼ از هﻢ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬و‬
‫ﺑﺨﺼﻮص ﺟﻮر و ﺟﻔﺎﻳﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻏﺮق در ﻓﺴﺎد ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺧﻮد اﻋﻤﺎل‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺟﻮر در ﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪ‪.‬‬

‫هﻤﻴﻦ ﻃﻮر اﻳﻦ ﻣﺪﻋﻴﺎت ﻳﺰدﮔﺮد ﮐﻪ "ﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻳﮑﺴﺎن ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫"اهﻮرا ﻣﺰدا" ﻣﻬﺮورزﯼ و ﻧﻴﮑﯽ و ﺧﻮﺑﯽ و ﮔﺬﺷﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ و ﺑﻪ درﻣﺎﻧﺪﮔﺎن و‬
‫ﺳﻴﻪ روزان‪ ،‬ﻳﺎرﯼ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﻴﻢ‪ ،‬و ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم "اﷲ اﮐﺒﺮ" ﺧﺪاﯼ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﺧﻮدﺗﺎن‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎر و ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﺁﻓﺮﻳﻨﯽ و ﺳﻴﻪ روزﯼ دﻳﮕﺮان ﻣﯽ زﻧﻴﺪ"‪ ،‬ﻳﺎوﻩ هﺎﯼ ﺑﯽ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ اﯼ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﮑﺮرا ﻧﻈﺎﻳﺮ ﺁن را در ﺑﺎرﻩ ﺧﻮد و دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻮدﺷﻴﻔﺘﮕﯽ هﺎﯼ ﺷﺎهﺎﻧﻪ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭘﺮدﻩ ﺑﺮ ﻣﻈﺎﻟﻢ‬
‫ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و ﻓﺎﺳﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ اﻓﮑﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺳﻴﻪ روزﯼ هﺎﯼ ﻧﺎﺷﯽ از ﺁﻧﺮا‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺳﻴﻪ ‪ ‬‬
 ‫‪  ۴۴٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫روزﯼ ﺣﺎﺻﻞ از ﺷﮑﺴﺖ از ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﯽ ﮐﻔﺎﻳﺘﯽ و‬
‫ﻇﻠﻢ و ﺟﻮر ﺷﺎهﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﺮدم و ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﯽ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻇﺎهﺮا ﺑﺤﺚ و ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻋﻤﺮ و ﻳﺰدﮔﺮد در اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ هﺮ‬
‫ﻳﮏ ﻣﻴﮑﻮﺷﻴﺪ دﻳﮕﺮﯼ را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪاﯼ ﺧﻮد دﻋﻮت ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ هﺮ‬
‫دو ﺧﺪاﻳﺸﺎن ﻳﮑﯽ ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﺎن ﺧﺪاﯼ ﻳﮑﺘﺎﻳﯽ ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ هﻢ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫هﺮ ﻳﮏ از ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ اﺳﻢ رﻣﺰ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺷﺨﺼﯽ ﺷﺎن ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺤﺚ و ﺟﺪل ﻋﻤﺮ و ﻳﺰدﮔﺮد در واﻗﻊ ﻧﻪ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﮔﺮدن ﻧﻬﺎدن ﺑﻪ‬

‫ﺧﺪاﯼ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ ﭼﻪ اهﻮرا و‬
‫ﭼﻪ اﷲ هﺮ دو ﺧﺪاﻳﺎن ﺗﻮﺣﻴﺪﯼ و ﭘﺪﻳﺪﻩ هﺎﯼ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دورﻩ ﺗﺎرﻳﺨﯽ و ﻧﻈﺎم‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ واﺣﺪﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎم دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﻄﻠﻘﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ و‬
‫دﻳﮕﺮﯼ در ﺷﮑﻞ ﺧﻼﻓﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ هﻢ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ و ﺟﻨﮓ‬
‫ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬درﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﺋﯽ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ رﻗﺎﺑﺖ و ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺎن دو دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﺟﻠﻮﻻ و ﻧﻬﺎوﻧﺪ‬

‫ﻖ ﻗﻠﻤ ﺮو اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ ﺳﺎﺳ ﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﺎ ﺳ ﻘﻮط ﻣ ﺪاﺋﻦ راﻩ ﺑ ﺮاﯼ ﺗﺼ ﺮف ﺳ ﺎﻳﺮ ﻣﻨ ﺎﻃ ِ‬
‫ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪﯼ ﺑﻌﺪ‪ ،‬در ﻧﺒﺮد ﺳﺨﺖ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﮐ ﻪ در ﺟﻠ ﻮﻻ )ﻣﺸ ﺮق دﺟﻠ ﻪ(‬
‫در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺧﺎﻧﻘﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻴﺎن اﺑﻦ ﺳﻌﺪ و ﺳﺮداران اﻳﺮاﻧ ﯽ ﮐ ﻪ هﻨﮕ ﺎم ﻋﻘ ﺐ ﻧﺸ ﻴﻨﯽ در‬
‫داﺧﻞ اﻳﺮان ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﻮد را ﻳﮑﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔ ﺮد‬
‫هﻢ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رخ ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺪد ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ )‪۶٣٧‬م‪ .‬ﻳ ﺎ ‪ ١۶‬هﺠ ﺮﯼ(‬
‫ﻋﻘ ﺐ ﻣ ﯽ ﻧﺸ ﻴﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬ﺳﺮاﺳ ﺮ ﺣﻮﺿ ﮥ ﻣﻴ ﺎن دو ﺷ ﻂ دﺟﻠ ﻪ و ﻓ ﺮات‬
‫)ﻋ ﺮاق( ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺟﻨ ﮓ ﺑﺠ ﺰ ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕ ﯽ‪ ،‬زﻧ ﺎن‬
‫ودﺧﺘﺮان اﻳﺮاﻧﯽ زﻳﺎدﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﻴﺮ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪﯼ ﺑﻌﺪ ﺧﻮزﺳﺘﺎن و ﺷﻮﺷﺘﺮ ﻧﻴﺰﺑﺪﺳﺖ ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﻳﺰدﮔﺮد ﮐﻪ هﻨﻮز‬

 ‫‪  ۴۴۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﺮد اﻋﺮاب ﭘﺲ از ﻏﺎرت ﻳﮑﯽ دو ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺧ ﻮد ﺑﺎزﮔﺸ ﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻄ ﺮ‬
‫از وﯼ دور ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﭘ ﺲ از اﻳ ﻦ ﭘ ﻴﺶ روﯼ ه ﺎ‪ ،‬ﺗ ﺎزﻩ ﻣﺘﻮﺟ ﻪ ﺟ ﺪﻳﺖ اﻣ ﺮ ﺷ ﺪﻩ‪،‬‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺻﻒ ﺁراﺋﯽ ﻣﺠﺪد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﺑ ﺎ ارﺳ ﺎل ﻓﺮﻣ ﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻋﺰام ﻧﻴﺮو ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬و ﭘ ﺲ از‬
‫ﭼﻨﺪﯼ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﻳﮑﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎﻩ هﺰار ﻧﻔﺮﻩ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﻧﻬﺎوﻧﺪ ﺁﻣﺎدﻩ‬

‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻋﺮاب و هﺰﻳﻤﺖ ﺁﻧﺎن از ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷﻐﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻤ ﺮ ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ از ﻟﺸ ﮑﺮ ﺁراﺋ ﯽ و ﺗﻤﺮﮐ ﺰ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺟﺪﻳ ﺪ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﻧﮕ ﺮان ﺷ ﺪﻩ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ارﺳﺎل ﻧﺎﻣﻪ و ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﻧﻴﺮوﯼ اﺿﺎﻓﯽ از ﺷ ﺎم‪ ،‬ﻳﻤ ﻦ‪ ،‬ﻋﻤ ﺎن‪ ،‬و ﺑﺼ ﺮﻩ‬
‫ﺧﻮد را ﺁﻣﺎدۀ ﻣﺼﺎف ﻧﻬﺎﺋﯽ ﺑﺎ ﻳﺰدﮔﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬دو ﻧﻴ ﺮو در ﺑﺮاﺑ ﺮ ه ﻢ ﺧﻴﻤ ﻪ زدﻩ و‬
‫هﺮ ﻳﮏ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺣﻤﻠﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﻴﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬وﻗﺘ ﯽ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺘﻮﺟ ﻪ ﻣﻴﺸ ﻮﻧﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣ ﺮور زﻣ ﺎن و رﺳ ﻴﺪن‬

‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﮐﻤﮑ ﯽ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑ ﺮاﯼ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن‪ ،‬اوﺿ ﺎع ﺑ ﻪ زﻳ ﺎن ﺁﻧ ﺎن ﺗﻤ ﺎم ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
‫ﻓﺮﻳﺎده ﺎﯼ ﻋﻤ ﺮ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻣ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن را ﻓﺮﻳ ﺐ دادﻩ‪ ،‬ﺗﻈ ﺎهﺮ ﺑ ﻪ ﻋﻘ ﺐ‬
‫ﻧﺸ ﻴﻨﯽ و ﺑﺎزﮔﺸ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ‪ ٩٧.‬اﻣ ﺎ هﻤﻴﻨﮑ ﻪ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻌﺎﻗ ﺐ ﺁﻧﻬ ﺎ از‬
‫ﺳ ﻨﮕﺮهﺎﯼ ﺧ ﻮد ﺑﻴ ﺮون ﺁﻣ ﺪﻩ ﭘﺮاﮐﻨ ﺪﻩ ﻣﻴﺸ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺣﻤﻠ ﻪ ﮐ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺟﻨ ﮓ ﺳ ﺨﺘﯽ‬
‫ﻣﻴﺎن دو ﻃﺮف در ﮔﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﮐﻪ در ﺳ ﺎل ‪ ٢٢‬هﺠ ﺮﯼ )‪۶۴٢‬م‪ (.‬رخ دادﻩ و ﺳ ﻪ روز ﺑ ﻪ ﻃ ﻮل‬

‫ﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدﯼ از هﺮ دو ﻃﺮف‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪﻩ ﺟﺪﻳ ﺪ ﻗ ﻮاﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫"ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻘ ّﺮن"‪ ،‬و هﺮﻣﺰان ﺳﺮدار اﻳﺮاﻧﯽ هﺮ دو ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﮐ ﻪ اﻋ ﺮاب ﺁﻧ ﺮا ﻓ ﺘﺢ اﻟﻔﺘ ﻮح ﻟﻘ ﺐ دادﻩ‪ ،‬در ﻃ ﯽ ﺁن ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﮔ ﻨﺞ‬
‫"ﻧﺨﺎرﮔﺎن"‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺧﺰاﺋﻦ ﻣﻬﻢ ﮐﺴ ﺮﯼ را ﺑﭽﻨ ﮓ ﻣ ﯽ ﺁورﻧ ﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻳ ﺎن ﮐ ﺎر ﻳﺰدﮔ ﺮ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬از ﺁن ﭘﺲ ﻳﺰدﮔﺮ ﻣﺘﻮارﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ از ﺷﻬﺮﯼ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ‬
 ‫‪  ۴۴۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﭘﻨﺎﻩ ﻣﻴﺒﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻬﺎوﻧﺪ‪ ،‬راﻩ ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﺮوﯼ ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺎز ﺷ ﺪﻩ‪،‬‬
‫ﺑ ﻪ ﺗ ﺪرﻳﺞ و ﻃ ﯽ ﺳ ﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌ ﺪ‪ ،‬ﻣﻨ ﺎﻃﻖ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ زﻧﺠ ﺎن‪ ،‬ﻗ ﺰوﻳﻦ‪ ،‬رﯼ ‪ ،‬و‬
‫ﺳﭙﺲ در ‪ ۶۴۴‬م‪ .‬هﻤﺪان‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﮐﺎﺷﺎن و اﺻﻔﻬﺎن را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﺁﻧﺎن در ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻳﺰدﮔﺮ ﺑﻪ ﻓﺎرس ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺰد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳ ﺨﺖ و‬

‫ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺎﻟﮑﻴﻦ اﻳﺮاﻧﯽ روﺑ ﺮو ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم در ﻣﺤﻠ ﯽ ﺑﻨ ﺎم رﻳﺸ ﻬﺮ‪،‬‬
‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺟﻨﮕﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻏﻠﺒﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ‪ ۶۴٨‬م‪ ٢٨) .‬هﺠﺮﯼ( اﺳﺘﺨﺮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﻬﺎﺟﻤﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ‪،‬‬
‫" ﺳ ﺎل ﺑﻌ ﺪ ﻣ ﺮدم ﺷ ﻬﺮ ﺷ ﻮرش ﮐ ﺮدﻩ اﻓ ﺮاد ﭘﺎدﮔ ﺎن ﻋ ﺮب را ﺑ ﻪ ﻗﺘ ﻞ ﻣﻴﺮﺳ ﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻋﺮاب ﺑﻴﺪرﻧﮓ اﺳﺘﺨﺮرا ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ ﮐ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺗﺴ ﺨﻴﺮ و وﻳ ﺮان ﺳ ﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻗﺮﻳ ﺐ ‪۴٠‬‬
‫ه ﺰار ﺗ ﻦ از ﻣ ﺮدان را ﺑ ﻪ هﻼﮐ ﺖ رﺳ ﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬زﻧ ﺎن وﮐﻮدﮐ ﺎن را ﺑ ﻪ ﺑﺮدﮔ ﯽ ﺑﺮدﻧ ﺪ‬
‫‪٩٨‬‬
‫)‪۶۴٩‬م‪٢٩ /.‬هﺠﺮﯼ(‪".‬‬

‫ﻣﻬ ﺎﺟﻤﻴﻦ ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ﺗﺴ ﺨﻴﺮ ﭘ ﺎرس‪ ،‬اراﺿ ﯽ ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ را ﺑ ﻪ ﺗﺼ ﺮف ﺧ ﻮﻳﺶ در‬

‫ﺁوردﻩ‪،‬ﻏﺼ ﺐ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻄ ﻮرﯼ ﮐ ﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادۀ ﺣﻨﻄﻠ ﺔ ﺑ ﻦ ﺗﻤ ﻴﻢ‪ ،‬اه ﻞ ﺑﺤ ﺮﻳﻦ‪ ،‬از‬
‫ﻟﺤ ﺎظ ﺛ ﺮوت در ﻣﻴ ﺎن زﻣﻴﻨ ﺪاران ﭘﺎرﺳ ﯽ ﻣﻘ ﺎم اول را اﺣ ﺮاز ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ‬
‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ ار دهﻘﺎﻧﺎن اﻳﺮاﻧﯽ ﭘﺎرس ﻧﻴﺰ ﭘﻴﻤﺎن هﺎﻳﯽ ﺑﺎ ﻓﺎﺗﺤﺎن ﺑﺴ ﺘﻪ‪ ،‬ﺳ ﺮ ﺑ ﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ‬
‫ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﻧﻬﻨﺪ و اراﺿﯽ و ﻗﻼع و ﺣﻘﻮق و اﻣﺘﻴﺎرات ﻓﺌ ﻮداﻟﯽ ﺧ ﻮﻳﺶ را ﺣﻔ ﻆ ﻣ ﯽ‬
‫‪٩٩‬‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﭘﯽ ﺗﺼﺮف اﺳﺘﺨﺮ‪ ،‬ﻳﺰدﮔﺮ ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎن و ﺳﭙﺲ ﺳﻴﺴﺘﺎن ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺰد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺼﺮف ﺧﺮاﺳﺎن در ‪ ۶۵١‬م‪ .‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻓﺮار ﺑﻪ ﻣﺮو ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در ﺁﻧﺠﺎ او را ﺑﻪ‬
‫ﺷﻬﺮ راﻩ ﻧﻤﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﻻﺟﺮم ﺑﻪ ﺁﺳﻴﺎﺑﯽ در ﺁن ﺣﻮاﻟﯽ‪ ،‬در ﮐﺮاﻧﻪ رود ﻣﺮﻏﺎب‪ ،‬ﭘﻨﺎﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ در ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﺳﻴﺎﺑﺎن ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻳﺰدﮔﺮد ﺑﺮاﯼ‬
 ‫‪  ۴۴۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺧﺎﺗﻤﻪ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﭘﯽ ﻣﺮگ ﻳﺰدﮔﺮ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻗﻠﻤﺮو اﻳﺮان ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﺁﻣﻮ درﻳﺎ )ﺟﻴﺤﻮن(‬
‫ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﻧﻴﺰ هﻤﭽﻨﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ اﻋﺮاب‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎﻳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻠﺦ‪ ، ،‬زاﺑﻠﺴﺘﺎن و ﮔﻴﻼن و‬
‫ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻬﺎﯼ ﻣﺪﻳﺪ و از ﭘﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ هﺎﯼ ﻟﺠﻮﺟﺎﻧﻪ و ﻃﻮﻻﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺴﺨﺮ اﻋﺮاب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ) ﻣﺜﻼ ﺑﻠﺦ در ﺳﺎل ‪ ٧٠٧‬م (‪ ،‬و ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮﯼ هﻢ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﻮر‪ ،‬ﮐﺎﺑﻞ و دﻳﻠﻢ هﻴﭽﮕﺎﻩ ﺳﺮ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‬

‫و ﺳﺮﻛﻮب آن ﺑﺪﺳﺖ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﺳ ﺮﮐﻮب ﺷﻮرﺷ ﻬﺎﯼ ﺿ ﺪ اﺳ ﻼﻣﯽ و اﺳ ﺘﻘﺮار ﺣﮑﻮﻣ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ ﮐ ﻪ‬

‫ﻋﻤ ﺪﺗﺎ در زﻣ ﺎن اﺑ ﻮﺑﮑﺮ اﻧﺠ ﺎم ﻣﻴﮕﻴ ﺮد‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺣﮑﻮﻣ ﺖ ﻓﺮﺻ ﺖ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﺳ ﻠﻄﻪ و‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﺟﺒﺎراﻧﮥ ﺧﻮد را ﺑ ﻪ ﺳ ﺎﻳﺮ ﺷ ﺌﻮن زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣ ﺮدم ﮔﺴ ﺘﺮش ده ﺪ را ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣ ﯽ‬
‫ﺁورد‪ .‬ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ ﻋﺮﺻﻪ هﺎ هﻨﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ و ﺁواز ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺟ ﺰء ﻣﻼه ﯽ ﻣﺤﺴ ﻮب‬
‫ﺷﺪﻩ ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻴﮕﺮدد∗‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑ ﻪ اﺑ ﻦ ﺧﻠ ﺪون ﺑﺰرﮔﺘ ﺮﻳﻦ ﻣ ﻮرخ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎ ﻳﻘ ﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"در ﺁﻏﺎ ِز ﮐﺎر اﺳ ﻼم‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻴ ﺰﯼ ﮐ ﻪ در ﻃﻴ ﻒ ﺗﻌﻠﻴﻤ ﺎت ﻗ ﺮﺁن ﻗ ﺮار ﻧﻤﻴﮕﺮﻓ ﺖ ﺗﺤﻘﻴ ﺮ ﻣﻴﺸ ﺪ و در‬
‫‪١٠٠‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﯽ ﺁواز و ﺗﺮﻗﺺ ﻣﻤﻨﻮع ﮔﺮدﻳﺪ‪".‬‬

‫اﻳﻦ دﺷﻤﻨﯽ در اﺻﻞ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺿﺪﻳﺖ اﺳﻼم ﺑﺎ هﺮ ﻧﻮع‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪ ∗ ‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ در ﻗﺮان ﻫﻴﭻ آﻳﻪ اي ﻛﻪ ﺻﺮﻳﺤﺎ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ را ﺣﺮام ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬در ﻣﻮرد ﺣﻼل و‬
‫ﺣﺮام ﺑﻮدن آن ﺑﻴﻦ راوﻳﺎن ﺳﻨﻲ و ﺷﻴﻌﻲ اﺧﺘﻼف اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ رواﻳﺎﺗﻲ در ﻫﺮ دوي اﻳﻦ ﻣﻮارد وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻤﻮﺟﺐ آﻧﻬﺎ دﻳﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰاز ﺷﻨﻴﺪن آواز دﺧﺘﺮان آوازه ﺧﻮان ﭼﻨﺪان‬
‫اﻛﺮاﻫﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ رواﻳﺎت درﺳﺖ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ دوﮔﺎﻧﮕﻲ را ﺑﺤﺴﺎب ﺗﻨﺎﻗﻀﺎﺗﻲ ﮔﺬارد ﻛﻪ در‬
‫ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ وﻗﺘﻲ ﺧﻮاﻫﺶ ﻫﺎي ﺷﺨﺼﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ وﺿﻊ ﺷﺪه از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮد وي ﺳﺪ ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ‪ ،‬در اﻋﻤﺎل‬
‫او ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲ آﻣﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪  ۴۴٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺧﻮﺷ ﯽ و ﻟ ﺬت اﻳ ﻦ دﻧﻴ ﺎﻳﯽ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮐ ﻢ رﻧ ﮓ ﺷ ﺪن ﻣﻮاﻋﻴ ﺪ ﺁن دﻧﻴ ﺎﺋﯽ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺗﺸ ﻮﻳﻖ و ﺑﺎﻃﺎﻋ ﺖ ﮐﺸ ﺎﻧﺪن ﻣ ﺮدم ﺑ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺎ در ﻓﺼ ﻮل ﻗﺒ ﻞ ﻣﺒﺎﺣﺜ ﺎت ﻣﺤﻤ ﺪ را ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﮑﻴﺎن ﮐﻪ ﺁﻧﺎن را از ﺧﻮﺷﻴﻬﺎﯼ زودﮔﺬر اﻳﻦ دﻧﻴﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮﺷﻴﻬﺎﯼ اﺑ ﺪﯼ ﺑﻬﺸ ﺖ‬
‫ﺑﺮﺣﺬر ﻣﻴﮑﺮد ﺑﻴﺎد دارﻳﻢ‪.‬‬

‫رواﻳﺎﺗﯽ∗ ﻧﻴﺰﻋﻠﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ و ﺁوارﺧﻮاﻧﯽ را در اﻳﻦ ﻣﯽ داﻧﻨ ﺪ‬

‫ﮐﻪ ﭼﻮن ﻧﻀ ﺮ ﺑ ﻦ ﺣ ﺎرث ﭘﺴ ﺮ ﻋﻤ ﻮﯼ ﻣﺤﻤ ﺪ و رﻗﻴ ﺐ و ﻣﺨ ﺎﻟﻒ او ﻧﻮازﻧ ﺪﻩ و از‬
‫ﺻﺪاﯼ ﺧﻮﺷﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺻﺪاﯼ ﺧﻮﺷ ﺶ ﻣﺴ ﺘﻤﻌﻴﻦ زﻳ ﺎدﯼ را‬
‫ﺑﺴﻮﯼ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻣﻴﻨﻤﻮدﻩ‪ ،‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ در ﮔﻔﺘﺎر و ﻧ ﻪ در ﺻ ﺪا ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ‬
‫رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ او ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﺟﻠﺐ هﻮاداران ﺧﻮد ﺑﻪ ﮔﺮد او ﺷﻨﻴﺪن‬
‫ﺁواز و ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ را ﺣﺮام و ﻣﻤﻨﻮع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻳﮏ دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﮔﺎن ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺷ ﻌﺮا‬
‫در ﺁوازهﺎﯼ ﺧﻮد او را هﺠﻮ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬دﻋ ﻮت وﯼ را ﺑ ﻪ اﺳ ﻼم ﻣ ﻮرد ﺗﻤﺴ ﺨﺮ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ ،‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻣﻮﺳ ﻴﻘﯽ و ﺁواز اﺣﺴ ﺎس ﮐﻴﻨ ﻪ و ﻧﻔ ﺮت داﺷ ﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻴﺎد دارﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ هﻨﮕﺎم ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﺳﺎرا‪ ،‬ﻓٌ َﺮﻳﻨﻪ و َﻗﺮﻳﺒﻪ دﺧﺘ ﺮان‬
‫ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻧﻐﻤ ﻪ ه ﺎﯼ هﺠ ﻮ ﺁﻣﻴ ﺰ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺗﻮﺳ ﻂ او ﻣﺤﮑ ﻮم ﺑ ﻪ‬
‫ﻣ ﺮگ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬و ﻳ ﺎ در زﻣ ﺎن اﺑ ﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﻓ ﺘﺢ ﻳﻤ ﻦ‪ ،‬دو دﺧﺘ ﺮ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ‬
‫ﺠ َﺔ اﻟﺤَﻀ ﺮَﻣﻴﻪ و هﻨ ﺪ ﺑﻨ ﺖ ﻳ ﺎﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺨ ﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ در اﺷ ﻌﺎر هﺠ ﻮ ﺁﻣﻴ ﺰ‬
‫ﺑﻨﺎﻣﻬﺎﯼ ﺛَﺒ َ‬
‫ﺧ ﻮد ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻣﺴ ﺨﺮﻩ ﻣﻴﮑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ اﻳﻨﮑ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﻧﺘﻮاﻧﻨ ﺪ ﺑﺨ ﻮ اﻧﻨ ﺪ و‬
‫ﺑﻨﻮازﻧﺪ دﺳﺘﻬﺎ ﻳﺸﺎن ﻗﻄﻊ و دﻧﺪاﻧﻬﺎﻳﺸﺎن از ﺑﻴﺦ ﮐﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺰ ﻳﮑﺒﺎر وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ اﺗﻔﺎق‪ ،‬ﺻﺪاﯼ ﺁواز ﻋﺎﺻﻢ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را ﮐﻪ‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪∗ ‬رواﻳﺎت ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‪،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻦ ﻳﺰﻳﺪ ﻧﺨﻌﻲ واﺑﻮ ﺳﻌﻴﺪ ﺣﺴﻦ ﺑﺼﺮي‪ .‬ﻓﺎرﻣﺮ‪ ،‬ص ‪63‬‬
 ‫‪  ۴۴٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺷ ﻴﻔﺘﻪ ﻣﻮﺳ ﻴﻘﯽ و ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ ﻳﮑ ﯽ از اﺷ ﺮاف ﻋ ﺮب در ﺣ ﺎل ﺧﻮاﻧ ﺪن ﺁواز ﺑ ﻮدﻩ ﻣ ﯽ‬
‫‪١٠١‬‬
‫ﺷﻨﻮد‪ ،‬هﺮ دو را ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "اﯼ ﺧﺮهﺎ" ﻣﻮرد ﻣﻼﻣﺖ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺤﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﺎن اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺴﺎط هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﻣﻮﺳ ﻴﻘﯽ و ﺁواز‬
‫ﻏﻨ ﺎ ﺑﺨﺼ ﻮص در ﻣﺠ ﺎﻣﻊ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺑﻌﻨ ﻮان ﺟﺰﺋ ﯽ از ﻣﻼه ﯽ و ﻟ ﺬات ﻣﻤﻨﻮﻋ ﻪ و‬
‫ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﻋﻤ ﻞ ﻓﺴ ﺎد اﻧﮕﻴ ﺰ ﻗ ﺪﻏﻦ ﻣﻴﮕ ﺮدد‪ ،‬و ﺑﺪﺳ ﺘﻮر وﯼ "دﺧﺘﺮاﻧ ﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫ﻣﻴﮑﺪﻩ هﺎ ﻳﺎ اﻣﺎﮐﻦ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﺷﺪﻩ ﻳﺎ دﺳﺖ ﮐﻢ ﺧﻮد ﺁﻧﻬﺎ‬
‫‪١٠٢‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﺟﺮات ﺁﻧﺮا ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻐﻞ ﺧﻮدﺷﺎن اداﻣﻪ دهﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑﺎ اﻳ ﻦ ﺣ ﺎل‪ ،‬در اﻳ ﻦ دورﻩ ﺁواز و ﺁوازﻩ ﺧ ﻮاﻧﯽ در دو زﻣﻴﻨ ﻪ هﻤﭽﻨ ﺎن ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫ﻣﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬ﻳﮑ ﯽ ﺁواز ﻣﺮاﺛ ﯽ و ﻧﻮﺣ ﻪ ﺧ ﻮاﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺟ ﺰء ﻏﻨ ﺎ ﺑﺤﺴ ﺎب ﻧﻤ ﯽ ﺁﻣ ﺪﻩ و از‬
‫اﻳﻨﺮو ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ‪ ،‬و دﻳﮕﺮﯼ ﮐﺎر دﺧﺘ ﺮان ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ در ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ه ﺎﯼ اﺷ ﺮاف و‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﮐﻪ ﺑ ﻪ ﺁن ﮐ ﺎرﯼ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ و ﺷ ﺎﻳﺪ ه ﻢ ﺗ ﻮان ﻣﻨ ﻊ و ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮﯼ از ﺁﻧ ﺮا در ﻳ ﺪ‬
‫ﻗﺪرت ﺧﻮد ﻧﻤﯽ دﻳﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑ ﻪ ﻋﻤ ﺮ ﮐ ﻪ ﻋ ﺎدت داﺷ ﺖ ﺷ ﺒﻬﺎ ﺑ ﺮاﯼ ﺳﺮﮐﺸ ﯽ در‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮔﺮدش ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ ﻋﻤ ﻞ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬در ﻳﮑ ﯽ از‬
‫اﻳﻦ ﺷﺒﯽ هﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﺎﻧﻪ اﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﺁن ﺻﺎﺣﺒﺨﺎﻧﻪ در ﺣﺎل ﻣﺴﺘﯽ ﻣﺸ ﻐﻮل‬
‫ﺷﻨﻴﺪن ﺳﺎز و ﺁواز ﻗﻴﻨ ﻪ اش ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻋﻤ ﺮ ﺑ ﺎ ﺧﺸ ﻢ ﺑﺴ ﻴﺎر و ﺑ ﺪون اﺟ ﺎزﻩ وارد‬
‫ﺧﺎﻧ ﻪ ﺷ ﺪﻩ و ﻓﺮﻳ ﺎد ﻣ ﯽ زﻧ ﺪ‪" :‬ﺷ ﺮﻣﺖ ﺑ ﺎد" و ﻣ ﺮد ﻣﺰﺑ ﻮر ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﺎر را ﺑ ﺮ ﻋﮑ ﺲ‬
‫ﮐ ﺮدﻩ و ﺑ ﺮ ﻋﻤ ﺮ ﻣﻴﺨﺮوﺷ ﺪ ﮐ ﻪ "ﺷ ﺮم ﺑ ﺮ ﺗ ﻮ ﺑ ﺎد ﮐ ﻪ ﺑ ﺮﻏﻢ ﮐ ﻼم ﺻ ﺮﻳﺢ ﺧ ﺪا∗‪،‬‬
‫‪١٠٣‬‬
‫ﺣﺮﻣﺖ ﺧﺎﻧﮥ ﻏﻴﺮ را ﻧﮕﺎﻩ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﯼ و ﺑﻪ ﺁن ﺗﺠﺎوز ﮐﺮدﻩ اﯼ"‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪ ∗ ‬اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻣﻨﻈﻮر از ﻛﻼم ﺻﺮﻳﺢ ﺧﺪا آﻳﻪ ‪ 53‬از ﺳﻮرة اﺣﺰاب اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اي ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا اﻳﻤﺎن‬
‫آورده اﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ داﺧﻞ ﻧﺸﻮﻳﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ اذن دﻫﺪ‪ ...‬و ﻫﺮﮔﺎه از زﻧﺎن رﺳﻮل ﻣﺘﺎﻋﻲ ﻣﻲ ﻃﻠﺒﻴﺪ از ﭘﺲ‬
‫ﭘﺮده ﻃﻠﺒﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﺠﺎب ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ دﻟﻬﺎي ﺷﻤﺎ و آﻧﺎن ﭘﺎﻛﻴﺰه ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ ".‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ آﻳﻪ ﻓﻘﻂ در‬
‫ﻣﻮرد ﺧﺎﻧﺔ ﻣﺤﻤﺪ و ﺑﺮاي ﻗﻄﻊ ﺗﻤﺎس زﻧﺎن او ﺑﺎ اﻗﻮام ﻣﺮدي ﻛﻪ ﺑﻪ دﻳﺪن آﻧﻬﺎ ﻣﻲ آﻣﺪه اﻧﺪ و ﻧﻪ در دﻓﺎع از ﺣﻘﻮق‬
‫ﻓﺮدي آﻋﺮاب آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻬﺮﺣﺎل ﻓﺮد ﻋﺮب از آن ﺑﺮاي دﻓﺎع از آزادي ﻓﺮدي ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺮﻛﺖ‬
‫ﺗﺠﺎوزﻛﺎراﻧﺔ ﻋﻤﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻴﻜﻨﺪ‬
 ‫‪  ۴۴٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ در دوران ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳ ﺎﻳﺮ‬
‫اﻣﻮر اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺁزاد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺷ ﻌﺮ و ﺷ ﺎﻋﺮﯼ ﺟ ﺰء اﻧﻔﮑ ﺎﮎ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮﯼ از‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺮب را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻩ و از اﺣﺘﺮام و ﺟﺎﻳﮕ ﺎﻩ ﺑﺴ ﻴﺎر ﭘ ﺮ ارﺟ ﯽ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬از ﺁﻧ ﺮو ﮐ ﻪ زﻧ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣ ﺮدان در هﻤ ﻪ‬
‫اﻣ ﻮر ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬ ﺎﯼ هﻨ ﺮﯼ ﺁزاد ﺑ ﻮدﻩ ﻣﺤ ﺪودﻳﺘﯽ ﺑ ﺮ ﮐ ﺎر ﺁﻧﻬ ﺎ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮدان ﻓﻌﺎل ﺑﻮدﻩ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤ ﯽ را اﻳﻔ ﺎ ﻣﻴﻨﻤ ﻮدﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ هﻨﺮﯼ ﺟﻮرج ﻓﺎرﻣﺮ‪ ١٠٤‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن زن ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ُﻣ َﻐﻨﱠﻴﻪ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ و ﻧﻘﺶ ﺁﻧﻬﺎ در ﺣﻴﺎت ادﺑﯽ‬
‫و ﻣﻮﺳﻴﻘﻴﺎﻳﯽ ﻋﺮب ﭼﻨﺪان ﮐﻢ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺣَﺮﻳﻢ در ﺁن زﻣﺎن ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻩ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ‬
‫زﻧﺎن ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازۀ ﻣﺮدان از ﺁزادﻳﻬﺎ ﺑﺮ ﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪  ١٠٥".‬اﻳﻦ زﻧﺎ ِ‬
‫ن ﻗﺒﻴﻠﻪ هﺎﯼ ﻋﺮب ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ در ﮐﺎر ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ در ﺟﺸﻨﻬﺎﯼ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﻳﺎ ﻗﻮﻣﯽ ﺑﺎ ﺁﻻت ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ ﺧﻮد ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ و ﺁن را‬
‫ﺑﻪ راﻩ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و اﻳﻦ رﺳﻢ ﺗﺎ زﻣﺎن ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺁﻳﻴﻦ ﻧﮑﺎح او ﺑﺎ ﺧﺪﻳﺠﻪ "ﺑﺎ‬
‫‪١٠٦‬‬
‫ﺷﺎدﯼ و ﺳﺮور ﻃﯽ ﻣﺮاﺳﻤﯽ ﺟﺸﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪."..‬‬

‫ﺳﻴﻮﻃﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬وﻗﺘﯽ در ﻳﮑﯽ از ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﻋ ﺮب ﺷ ﺎﻋﺮﯼ ﻇﻬ ﻮر‬

‫ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺳ ﺎﻳﺮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ه ﺎﯼ ﻋ ﺮب در اﻃ ﺮاف ﺁن ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﮔ ﺮد ﺁﻣ ﺪﻩ و ﺑ ﺮاﯼ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦ اﻗﺒﺎل ﻧﻴﮏ‪ ،‬ﺁرزوﯼ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺿﻴﺎﻓﺘﻬﺎ ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬زﻧﻬ ﺎﯼ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ هﺎ دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﮔﺮد هﻢ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ و ﻋﻮدهﺎﯼ )ﻣَﺰاهِﺮ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻣِﺰهَﺮ( ﺧﻮدﺷﺎن را‬
‫ﻣﯽ ﻧﻮازﻧﺪ هﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ درﻋﺮوﺳﯽ هﺎ ﻣﯽ ﻧﻮازﻧﺪ‪ ...‬زﻳﺮا وﺟﻮد ﻳﮏ ﺷ ﺎﻋﺮ‪ ،‬دﻓ ﺎﻋﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺷﺮاﻓﺖ هﻤﮥ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯽ ﺣﺮﻣﺘ ﯽ را از ﻧﺎﻣﻬ ﺎﯼ ﻧﻴ ﮏ ﺁﻧ ﺎن‬
‫دور ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ؛ وﺳ ﻴﻠﮥ ﺗ ﺪاوم اﻋﻤ ﺎل ﻧﻴ ﮏ ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻮدﻩ و ﺷ ﻬﺮت اﻳﺸ ﺎن را ﺑ ﺮاﯼ اﺑ ﺪ‬
‫‪١٠٧‬‬
‫‪ ‬‬ ‫ﭘﺎﻳﺪار ﻣﯽ ﺳﺎزد‪".‬‬

‫ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬اﻏﻠ ﺐ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ه ﺎﯼ اﺷ ﺮاف و ﻣ ﺘﻤﮑﻦ ﻧﻴ ﺰ داراﯼ ﻳ ﮏ ﻳ ﺎ ﭼﻨ ﺪ دﺧﺘ ﺮ‬

‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﺁﻧ ﺎن و ﻣﻴﻬﻤﺎﻧﺎﻧﺸ ﺎن ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ دﺧﺘﺮان ﮐﻪ ﻋﻤ ﺪﺗﺎ دﺧﺘ ﺮان ﺑ ﺮدﻩ ﻳ ﺎ ﮐﻨﻴ ﺰان ﺁزاد ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬و از ﻣﻴ ﺎن‬
 ‫‪  ۴۵٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺁﻧ ﺎن ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﮔﺎن و ﻣﻮﺳ ﻴﻘﻴﺪاﻧﺎن ﻧﺎﻣ ﺪارﯼ ﺑﺮﻣﻴﺨﻴﺰﻧ ﺪ‪َ ،‬ﻗﻴّﻨ ﻪ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬از‬
‫ﺴ ﺎن ﺑ ﻦ ﺛﺎﺑ ﺖ ﺷ ﺎﻋﺮ ﻣ ﺪاح و‬
‫ﺣّ‬
‫ﺟﻤﻠ ﮥ اﻳ ﻦ ﻗﻴ ﺎن ﺷ ﻴﺮﻳﻦ ﻳ ﺎ ﺳ ﻴﺮﻳﻦ دﺧﺘ ﺮ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪۀ َ‬
‫ﭼ ﺎﭘﻠﻮس ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗﺮاﻧ ﻪ ه ﺎﯼ او ﺳ ﺎﻟﻬﺎ ﭘ ﺲ از وﯼ ﺗﻮﺳ ﻂ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﻋﺰة اﻟﻤﻴﻼء∗ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ دﺧﺘﺮان‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻧﺎﻣﺪار زن ﻋﺮب ﻣﺎﻧﻨﺪ َ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ ﺑﻌﻀ ﺎ در ﻣﻴﮑ ﺪﻩ ه ﺎ و در اﻣ ﺎﮐﻦ وﻳ ﮋﻩ ﺗﻔ ﺮﻳﺢ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﺮدم‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﯽ ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺖ ﻋَﻔﺰَر ﻳﮑﯽ از اﻳ ﻦ دﺧﺘ ﺮان ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻻﻏﺎﻧﯽ در ﻳﮏ ﺗﻔﺮﺟﮕﺎﻩ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺘﺨﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﺮاﯼ ﻣﺮدم ﺁواز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻩ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ َا َ‬
‫‪١٠٨‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫"َاﻻَﻋﺸﯽ ﻣﻴﻤﻮن ﺑﻦ ﻗﻴﺲ‪ ،‬از ﺷﺎدﻳﻬﺎﯼ ﺗﻠﺦ و ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻣﻴﺨﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺳﺮاﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از "ﻗ ﺪح ﺳ ﺮرﻳﺰ"‬
‫ﺁن ﺑﻠﮑ ﻪ از ﻧ ﻮاﯼ اﻏ ﻮاﮔﺮ ﭼﻨ ﮓ ﻟﺒﻴ ﺪ و ﺗﺮﺟﻴ ﻊ دﺧﺘ ﺮان ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ‪ ١٠٩‬ﺑ ﻪ ﺁواز و ﺷ ﻌﺮ ﻳ ﺎد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﺴ ﻠﻪ‪١١٢‬هﻤﮕ ﯽ ﺷ ﺎدﯼ ﺧ ﻮب دﺧﺘﺮﺧﻮاﻧﻨ ﺪۀ ﻣﻴﮑ ﺪﻩ را ﺗﺤﺴ ﻴﻦ‬
‫ﻋَ‬‫ﻃﺮَﻓﻪ‪ ١١٠،‬ﻟَﺒﻴ ﺪ‪ ،١١١‬ﻋﺒ ﺪ اﻟﻤﺴ ﻴﺢ ﺑ ﻦ َ‬
‫َ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ١١٣ .‬در ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺬهﺒﯽ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻋﺮاب ﺷﻤﺎل‪ ١١٤‬و هﻤﭽﻨﻴﻦ اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ در‬
‫ﻃﺎﺋﻒ‪ ،١١٥‬ﺑﻬﻨﮕﺎم ﻃﻮاف ﺑﻪ دور ﺳﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺧﻮد را ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺧﺪاﻳﺎن ﻣﻴﮑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ ﻣﻨﺎﺟ ﺎﺗﯽ را‬
‫ﺑﻪ ﺁهﻨﮓ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬دو ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺪوﯼ ﻋﺮب اِﻣﺮؤ اَﻟﻘَﻴﺲ‪  ‬و ﻟَﺒﻴﺪ هﺮ دو از "دوﺷ ﻴﺰﮔﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫اﻃ ﺮاف ﺳ ﺘﻮن ﻣ ﯽ ﭼﺮﺧﻴ ﺪﻩ اﻧ ﺪ"‪ ١١٦‬ﺳ ﺨﻦ ﮔﻔﺘ ﻪ اﻧ ﺪ و اﻳ ﻦ ﭼ ﺮﺧﺶ ﺑ ﻪ اﺣﺘﻤ ﺎل زﻳ ﺎد ﺑ ﺎ رﻗ ﺺ‪،‬‬
‫‪١١٧‬‬
‫ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ و ﺁواز هﻤﺮاﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﯽ و ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷ ﻌﺮ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﯼ ﺑﻦ اﻟﺮَﺑﻴﻌﻪ )ﻣﺘﻮﻓﺎﯼ ‪ 495‬م‪ (.‬ﻣﻌﺮوف ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻨﯽ‬
‫ﻋﺪ ّ‬
‫زﻧﺎن ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻴﺸﺪﻩ‪َ .‬‬
‫ﺗَﻐﻠِﺐ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺻﺪاﯼ ﻧﻴﮑﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻣٌﻬَﻠ َِﻬ ﻞ‪ ١١٨‬ﻣﻌ ﺮوف ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬هﻤﻴﻨﻄ ﻮر ﻋَﻠ َﻘ ِﻤ ﺔ‬
‫ﺑ ﻦ ﻋﺒ ﺪِﻩ )ﻗ ﺮن ﺷﺸ ﻢ م‪ (.‬ﺷ ﺎﻋﺮ دﻳﮕ ﺮ ﻋ ﺮب ﺑﮕﻔﺘ ﻪ ﻓ ﺎراﺑﯽ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻨﻄ ﻮر اَﻋﺸ ﯽ ﻣﻴﻤ ﻮن ﺑ ﻦ ﻗ ﻴﺲ∗ )ﻣﺘﻮﻓ ﺎﯼ ‪ 629‬م‪ (.‬ﺷ ﺎﻋﺮ ﻣﻌ ﺮوف ﻋ ﺮب‪ ،‬و‬

‫‪                                                       ‬‬
‫∗‪ -‬وي از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻧﺎﻣﺪار ﻋﺮب در ﻋﺼﺮ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫∗ ﻫﻤﺎن ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ راﻫﻲ دﻳﺪار ﻣﺤﻤﺪ و آوردن اﺳﻼم ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬وﻗﺘﻲ در راه ﺑـﻪ او ﻣﻴﮕﻮﻳﻨـﺪ‬
‫ﻛﻪ در اﺳﻼم ﺷﺮاب ﺧﻮاري ﻣﻨﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از روي آوردن ﺑﻪ اﺳﻼم ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪه ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬‬
 ‫‪  ۴۵١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫َﻧﻀ ﺮﺑﻦ ﺣ ﺎرث‪ ١١٩‬ﭘﺴ ﺮ ﻋﻤ ﻮﯼ ﻣﺤﻤ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺟﻨ ﮓ اﺣ ﺪ اﺳ ﻴﺮ و در راﻩ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﺑﺪﺳ ﺘﻮر وﯼ ﺑﻘﺘ ﻞ ﻣﻴﺮﺳ ﺪ‪ ،‬از ﺷ ﺎﻋﺮان و ﺧﻨﻴ ﺎﮔﺮان ﻋﺼ ﺮ ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم ﺑ ﻮدﻩ‬
‫‪١٢٠‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ وﺁوازﻏﻨﺎ ﺑﻄﻮرﮐﻠﯽ وﺑﺨﺼﻮص ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ زﻧﺎن ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ‬

‫در ﻋﺼﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ ﻧﻴﺎز ﺿ ﺮورﯼ ﺑ ﺮاﯼ روح و‬
‫روان و زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻌﻨﻮﯼ اﻧﺴ ﺎن‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﻢ ﻋ ﺮب ﺑ ﺪوﯼ ﮐ ﻪ ﻣﻮﺳ ﻴﻘﯽ و ﺷ ﻌﺮ در ﺧ ﻮﻧﺶ‬
‫ﺟﺮﻳ ﺎن داﺷ ﺘﻪ و از روح ﺑﺴ ﻴﺎر ﺣﺴ ﺎس و هﻨﺮﻣﻨﺪاﻧ ﻪ اﯼ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﻣﻴﺮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ از ﻋﺮﺻﻪ زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁﻧﻬﻢ ﺑﻄﻮر ﻣﻮﻗﺖ ﺑﮑﻨ ﺎر ﻣ ﯽ رود‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ دورﻩ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ اﺟﺮاﯼ ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ در ﻣﻼء ﻋ ﺎم ﻣﻤﻨ ﻮع ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ وﻟ ﯽ دﺧﺘ ﺮان‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ در ﺧﺎﻧﻪ اﺷﺮاف ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﻴﺪادﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ ﭘﺲ از ﻳﮏ وﻗﻔﮥ ﮐﻮﺗﺎﻩ در زﻣﺎن اﺑ ﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤ ﺮ‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ اﻳﻨﮑ ﻪ ﻣﺠ ﺪدا‬

‫ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﮕﺬارد‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎر‪ ،‬در زﻣﺎن ﻋﺜﻤ ﺎن‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳ ﻞ ﺑ ﻪ ﭘﺪﻳ ﺪۀ ﻋﺠﻴ ﺐ‬
‫ﺨﻨَﺜﻮن‪ ،‬ﺑﺮدﮔﺎن‪ ،‬و ﻣﻮاﻟﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺤ ﺮوم ﺗ ﺮﻳﻦ و ﺧ ﻮارﺗﺮﻳﻦ ﻗﺸ ﺮ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣ ﯽ‬
‫ُﻣ َ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫در واﻗﻊ ﻣﻮﺳ ﻴﻘﯽ از ﻧﻈ ﺮ اﺳ ﻼم ﭼﻨ ﺎن ﺧ ﻮار و ﻣﻤﻨﻮﻋ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ از‬

‫ﻃﺮﻳ ﻖ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺷ ﺪن ﺑ ﻪ ﺣﺮﻓ ﮥ ﭘﺴ ﺖ ﺗ ﺮﻳﻦ اﻗﺸ ﺎر اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧ ﺪ اداﻣ ﻪ‬
‫ﺑﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪١٢١‬‬
‫ﻣﺨﻨﺜ ﻮن ﮐ ﻪ در "روزﮔ ﺎر ﺷ ﺮﮎ و ﺑ ﺖ ﭘﺮﺳ ﺘﯽ اﻋ ﺮاب‪ ،‬ﻧﺎﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
‫ﻣﺮداﻧﯽ زن ﺻﻔﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ دﺳﺘﺎن ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎ ﺣﻨ ﺎ رﻧ ﮓ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ و ﻋ ﺎدات و‬
‫اﻃﻮار زﻧﺎﻧﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ١٢٢.‬اﻳﻨﻬ ﺎ‪ ،‬ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ ﺑﺮدﮔ ﺎن و ﻣ ﻮاﻟﯽ‪ ،‬اوﻟ ﻴﻦ ﮐﺴ ﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫در ﺷ ﺮاﻳﻄﯽ ﮐ ﻪ ﺁوازﻩ ﺧ ﻮاﻧﯽ و ﻣﻮﺳ ﻴﻘﯽ هﻤﭽ ﻮن ﻟﮑ ﮥ ﻧﻨ ﮓ ﺑﺸ ﻤﺎر ﻣﻴﺮﻓ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﻨﮓ را ﺑﻪ ﺗﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﻓﮥ ﺧﻮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﮥ اﺳ ﻼﻣﯽ اﮔ ﺮ ه ﻢ‬
‫ﻗﺮار ﺑﻮد اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ ﺗﻦ در دهﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺮا ﻧﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﺣﺮﻓﻪ ﻣﺮدان و زﻧﺎن‬
 ‫‪  ۴۵٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫"ﺷ ﺮﻳﻒ" و ﻣﻮﻣﻨ ﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ هﻤﭽ ﻮن ﺣﺮﻓ ﮥ ﺑﺮازﻧ ﺪﻩ اﻗﺸ ﺎر ﻣﻄ ﺮود ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣ ﯽ‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺤﺼﻮل ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﻄﻮر ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻣﻮﺳ ﻴﻘﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﺖ ه ﺎﯼ ﻣ ﺬهﺒﯽ ﻣﻮاﺟ ﻪ ﺷ ﺪﻩ و ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﻬ ﺮ ﻧﺤ ﻮ‪ ،‬از‬
‫ﺑ ﺎ ﺳ ﺪهﺎﯼ ﻋﺒ ﻮر ﻧﺎﭘ ﺬﻳ ِﺮ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴ ِ‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺧﻮد ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ هﻢ ﺷﺪﻩ‪ ،‬راهﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﺮون رﻓﺖ از ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺨﻨﺜﻮن ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺗﺤ ﺖ ﺧﻔﻘ ﺎن اﺳ ﻼﻣﯽ دﺧﺘ ﺮان‬
‫ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺣ ﻖ ﺁوازﺧ ﻮاﻧﯽ و هﻨﺮﻧﻤ ﺎﺋﯽ در ﻣﺠ ﺎﻣﻊ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ و اﺻ ﻮﻻ‬
‫ﻇ ﺎهﺮ ﺷ ﺪن در ﻣ ﻼء ﻋ ﺎم را ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻣ ﺮدان ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺎم‪ ،‬ﭘ ﺮداﺧﺘﻦ ﺑ ﻪ‬
‫اﻣﻮر هﻨﺮﯼ را دون ﺷﺎن ﺧﻮد ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ اﻳ ﻦ ﻣ ﺮدان زن ﻧﻤ ﺎ ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺎت و اﻃﻮار زﻧﺎﻧﻪ ﺟﺎﯼ زﻧﺎن و ﻣﺮدان واﻗﻌﯽ را ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در واﻗ ﻊ اﻳ ﻦ ﺷ ﮕﺮدﯼ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺁن‪ ،‬هﻨ ﺮ ﻣﻮﺳ ﻴﻘﯽ و ﺁوازﺧ ﻮاﻧﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ اﺷﺮاف ﺑﻌﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺣ ﻖ ﺣﻴ ﺎت داﺷ ﺖ‪ ،‬ﺣ ﺒﺲ ﮔﺸ ﺘﻪ ﺑ ﻮد‪ ، ،‬دوﺑ ﺎرﻩ‬
‫ﺚ ‪ ،‬ﻣﺨﻠ ﻮق ﻧ ﺎﻗﺺ اﻟﺨﻠﻘ ﮥ ﺷ ﮕﻔﺖ‬
‫ﺨ ﱠَﻨ ِ‬
‫ﻗ ﺪم ﺑ ﻪ ﻣ ﻼء ﻋ ﺎم ﻣﻴﮕ ﺬارد‪ .‬ﭘﺪﻳ ﺪۀ هﻨﺮﻣﻨ ﺪ ُﻣ َ‬
‫اﻧﮕﻴ ﺰﯼ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﻓﺸ ﺎر ﺟﺎﻣﻌ ﻪ و ﻧﻴ ﺎز ﺁن ﺑ ﻪ هﻨ ﺮ‪ ،‬از زه ﺪان ﺗﻨ ﮓ و ﺑﺴ ﺘﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﺮﻋﯽ ﺑﻄﻮر دزداﻧﻪ زادﻩ ﻣﻴﺸﺪ‪.‬‬

‫از ﻳﮏ ﻧﻈﺮ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺷﺪ ﭘﺪﻳﺪۀ هﻨﺮﻣﻨﺪ ﻣﺨﻨﺚ را ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪ .‬هﻤﺎن ﻃ ﻮر‬
‫ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﺪوﯼ ﻣﺎﻗﺒ ﻞ اﺳ ﻼم‪" ،‬ﻣﻮﺳ ﻴﻘﯽ ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﺣﺮﻓ ﻪ ﻋﻤ ﺪﺗًﺎ در‬
‫دﺳﺖ زﻧﺎن و ﮐﻨﻴﺰان ﺑﻮد‪ .١٢٣".‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﮐ ﻪ زﻧ ﺎن هﻤ ﻪ ﺣﻘ ﻮق ﺧ ﻮد را از‬
‫دﺳﺖ دادﻩ و از ﺻﺤﻨﮥ اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻪ ﮐﻨﺞ ﺧﺎﻧﻪ راﻧ ﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﭼ ﺎر ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣ ﺮدان‬
‫زن ﻧﻤﺎ‪ ،‬ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ در ﺁﻣ ﺪن ﺑ ﻪ هﻴﺌ ﺖ ﺁﻧ ﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ ﺑ ﻪ اﻳﻨﮑ ﺎر‬
‫اداﻣﻪ دهﻨﺪ‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺒﻠﯽ هﻨﺮ ﻣﺎﻳﻪ اﻓﺘﺨﺎر ﺑﻮد و اﻳﻦ اﻓﺘﺨ ﺎر ﻣﺘﻌﻠ ﻖ ﺑ ﻪ زﻧ ﺎن ه ﻢ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻘﺎم زن ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﭘﺴﺘﯽ ﮔﺮاﺋﻴﺪﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ از هﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﻓﺘﺨﺎرﯼ از اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺤﺮوم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺧ ﻮ ِد ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ هﻨ ﺮﯼ‬
 ‫‪  ۴۵٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫غ ﻧﮑﺒ ﺖ و ﻧﻨﮕ ﯽ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ "اﺻ ﻄﻼﺣﺎﺗﯽ‬
‫و ﺁوازﺧ ﻮاﻧﯽ ﻧﻴ ﺰ ﮔﺮﻓﺘ ﺎر ﭼﻨ ﺎن دا ِ‬
‫ﺻﻨّﺎﺟﻪ )ﭼﻨﮓ ﻧﻮاز زن( و َزﻣّﺎرﻩ )زﻣﺮ ﻧﻮاز زن( ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ُﻣ َﻐﻨّﻴﻪ )ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ زن(‪َ ،‬‬
‫ﻣﺘﺮادف هﺎﯼ ﻣﻌﺮوﻓﻪ∗ و زاﻧﻴﻪ∗ ﺗﺒﺪﻳﻞ و ﺑﺪﻧﺎﻣﯽ ﻣﺨﻨﺚ ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺮ ﺁن اﻓ ﺰودﻩ ﺷ ﺪﻩ‬
‫‪١٢٤‬‬
‫ﺑﻮد‪".‬‬

‫در ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ و ﺁوازﺧﻮاﻧﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ﻟﻄﻴﻒ ﺗﺮﻳﻦ هﻨﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﺎن ﻟﮑﮥ ﻧﻨﮕﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣ ﺮد ﻣﺴ ﻠﻤﺎن‪ ،‬دون ﺷ ﺎن ﺧ ﻮد ﻣﻴﺪاﻧﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﮐ ﺎر "ﺟﻠ ﻒ" ﺁوازﺧ ﻮاﻧﯽ ﺑﭙ ﺮدازد و ﺗﻨﻬ ﺎ زﻧ ﺎن‪ ،‬را ﻻﻳ ﻖ اﻳ ﻦ ﻋﻤ ﻞ "ﻧﻨ ﮓ ﺁور"‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ از ﺁﻧﺠﺎ ﮐ ﻪ ﺣﻀ ﻮر زن در ﺟﻤ ﻊ و در ﺑﺮاﺑ ﺮ دﻳﮕ ﺮان ﻧﻴ ﺰ ﻣﻤﻨ ﻮع‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﺟ ﻮدﯼ ﮐ ﻪ ﻧ ﻪ ﻣ ﺮد ﺑ ﻮد و ﻧ ﻪ زن‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﺨﻨ ﺚ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ اﻳ ﻦ‬
‫ﺨ ﱠﻨ ﺚ ﻣﺤﺼ ﻮل ﺗﻀ ﺎد و دﺷ ﻤﻨﯽ ﻧﻈ ﺎم‬
‫وﻇﻴﻔﻪ را ﺑﻌﻬﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬هﻨﺮﻣﻨ ِﺪ ُﻣ َ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ هﻨﺮ و زن هﺮ دو ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺠﺴﻢ داغ ﻧﻨﮕﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﯽ اﻳ ﻦ‬
‫ﻇﺮﻳﻒ ﺗﺮﻳﻦ و زﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ هﺎﯼ هﺴ ﺘﯽ ﺧ ﻮردﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬اﮔ ﺮ هﻨ ﺮ و زن ﺳ ﺘﺎرﮔﺎن‬
‫ﯼ ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻓﺘﺨ ﺎر‪ ،‬ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣ ﺰﻳﻦ‬
‫درﺧﺸﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑ ﺪو ِ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ و هﺮ دو ﺑﺎ ﺷﮑﻮﻩ ﺑﺮ ﺗ ﺎرﮎ ﺁن ﻣ ﯽ درﺧﺸ ﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﺳ ﻼﻣﯽ‪ ،‬اﮐﻨ ﻮن‬
‫هﻤﭽﻮن ﻣﺎﻳﻪ ﻧﻨﮕﯽ ﺑﺮاﯼ ﺁن ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ‪ ،‬ﺗﺠﺴﻤﯽ از ﺧﻮد ﻣﺬهﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺁن ﻓﺮد‪ ،‬ﻧﻪ از ﻟ ﺬات دﻧﻴ ﻮﯼ ﺑﻬ ﺮﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺟﺴﺖ و ﻧﻪ از ﻟﺬات واهﯽ اﺧﺮوﯼ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻦ دﻧﻴﺎﻳﯽ ﺑﻮد ﻧﻪ ﺁن دﻧﻴﺎﻳﯽ‪ .‬ﮐﺴ ﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ هﻴﭻ دﻧﻴﺎﯼ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺟﺰ ﺟﻬﺎن واروﻧ ﻪ ﺗﻮهﻤ ﺎت ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺧ ﻮد ﺗﻌﻠ ﻖ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺨ َﻨ ﺚ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﻣ ﺮد واﻗﻌ ﯽ ﺑ ﻮد و ﻧ ﻪ زن‬
‫از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬درﺳ ﺖ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ واﻗﻌﻴ ﺖ واروﻧ ﮥ ُﻣ َّ‬
‫واﻗﻌﯽ‪.‬‬
‫‪١٢٥‬‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻧﻮازﻧﺪۀ ﺣﺮﻓﻪ اﯼ ﻣﺮد در روزﮔﺎر اﺳﻼم‪ ،‬ﻃُﻮﻳﺲ ﻣﺨﻨﺚ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪ ∗ ‬ﻓﺎﺣﺸﻪ‬
‫‪ ∗ ‬زﻧﺎﻛﺎر‬
 ‫‪  ۴۵۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫اوﻟﻴﻦ زن ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﺳﻴﺮﻳﻦ ﻳﺎ ﺷﻴﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻳﮏ زن ﺑ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺳ ﺎﻳﺮ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﮔﺎن و‬
‫ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن ﻧﻴﺰ در ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻗﺮﻳﺐ اﺗﻔﺎق از ﺑﺮدﮔﺎن و ﻣﻮاﻟﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﺪا‪ ،‬ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﮐﻪ درﺑﺎر اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻤﻮازات ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﺧﻮش ﮔﺬراﻧﯽ از ﺑﻌﻀ ﯽ‬

‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ هﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﻮرد زن و هﻨﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺳ ﻴﻘﯽ‬
‫و ﺁوازﻩ ﺧﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﭘﺮ در ﺁﻣﺪﺗﺮﻳﻦ و ﺣﺘﯽ اﻓﺘﺨﺎر ﺁور ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺸ ﺎﻏﻞ درﺑ ﺎرﯼ ﺗﻴ ﺪﻳﻞ‬
‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺷﻤﺎر زﻳﺎدﯼ از ﭘ ﺮﺁوازﻩ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻣﻮﺳ ﻴﻘﯽ داﻧ ﺎن و ﺁوازﻩ ﺧﻮاﻧ ﺎن زﻣ ﺎن را ﮐ ﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺻﺮﻓﺎ ﻣﺤﺪود ﺑ ﻪ ﺑﺮدﮔ ﺎن و ﻣ ﻮاﻟﯽ ﻳ ﺎ ﻣﺨﻨﺜ ﻴﻦ ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬در دل ﺧ ﻮد ﭘ ﺮورش‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺣﺘﯽ در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ و ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺧﻼﻓﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ه ﻢ ﭼﻨ ﺎن هﻨ ﺮ‬
‫ﻣﻮﺳ ﻴﻘﯽ و ﺁوازﺧ ﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻌﻨ ﻮان ﻣﻼه ﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺧﻠ ﻮت ﺧ ﻮش ﮔ ﺬراﻧﯽ ه ﺎﯼ‬
‫ﺧﻼﻓﺖ و دور از ﭼﺸﻢ ﻣﺘﺸﺮﻋﻴﻦ اﺳ ﻼﻣﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ اداﻣ ﻪ ﺣﻴ ﺎت دادﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ واﻻﺋﯽ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﻲ‬

‫دروازة ورود ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺪن‬

‫ﻣ ﺎ دﻳ ﺪﻳﻢ ﮐ ﻪ ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﺗﻮاﻓﻘ ﺎت ﻋﻘﺒ ﻪ و ورود ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧ ﻪ اوﻟ ﻴﻦ‬
‫دﺳﺘﺠﺎت ﻣﺴﻠﺢ در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻤﺜﺎﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺟﻨﻴﻨﯽ و ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺷﮑﻞ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و درﺟﺮﻳﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻃﻮاﻳﻒ دﻳﮕﺮ و ﺳﺮﮐﻮب و ﻣﻄﻴ ﻊ ﮐ ﺮدن ﺁﻧﻬ ﺎ‪،‬‬
‫ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل اﺳﻼﻣﯽ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺧ ﺰرَج و اﻳﺴ ﺘﺎدن‬

‫ﺑﯽ ﺷﮏ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﻳﻖ اﺗﺤﺎد ﻣﻴﺎن دو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اوس و َ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ در ﮐﻨﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎر اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﺗﺤﺎد ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻣﺴﻴﺮﯼ ﺑﻮد ﮐ ﻪ در‬
‫ﮐﻤﺎ ﺑﻴﺶ هﻤﻪ ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ ﺟﻬﺎن‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﻗﺪرت هﺎﯼ دوﻟﺘﯽ از ﺧ ﻼل ﺁن ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺳ ﺮ‬
‫ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬

‫در ﺁﺗﻦ‪ ،‬از اﺗﺤﺎد ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺧﻼل ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ‪ ١۶٠٠‬ﺗﺎ ‪ ١١٠‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد‬
 ‫‪  ۴۵۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻳﻌﻨ ﯽ در دوران اﺳ ﺎﻃﻴﺮﯼ در اﺷ ﻌﺎر ه ﻮﻣﺮ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ اوﻟ ﻴﻦ دوﻟ ﺖ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ و‬
‫ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﺁﺗﻨﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺷ ﻮراﯼ ﻣﺘﺤ ﺪۀ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺰﺑ ﻮر‬
‫در اﺑﺘﺪا از دﺳﺖ ﺗﻮدﻩ اﻋﻀﺎ ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘ ﺮل اﺷ ﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‪ -‬ﮐ ﻪ اﮐﻨ ﻮن‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻗﺮﻳﺶ و اوس و ﺧَﺰرَج ﺧﻮد را در ﺷﻬﺮهﺎ ﺳﺎﮐﻦ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬در ﻣ ﯽ‬
‫ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﻼت اﻳﻦ ﺷﻮرا و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺁن ﺑﻪ هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن و ﭼﭙﺎول ﺁﻧ ﺎن‪،‬‬
‫و ﺑﻪ ﻳﻤﻦ اﺳﺮا و ﻏﻨﺎﻳﻤﯽ ﮐﻪ از اﻳﻦ راﻩ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷ ﻮراﯼ ﻣﺰﺑ ﻮر‬
‫ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ ﺑ ﺮ ﺛ ﺮوت و ﻗ ﺪرت ﺧ ﻮد اﻓ ﺰودﻩ‪ ،‬ﺑ ﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ از ﺗ ﻮدۀ اﻋﻀ ﺎﯼ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫ﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬و ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﺑ ﺎ ﺗﺎﺳ ﻴﺲ ارﮔﺎﻧﻬ ﺎﯼ ﻗ ﺎﻧﻮن ﮔ ﺬارﯼ‪ ،‬ﻗﻀ ﺎﺋﯽ و‬
‫اﺟﺮاﺋﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮏ دوﻟﺖ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ دوﻟﺖ ﻧﻴﺰ در ﺁﺗﻦ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ه ﺮ‬
‫ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬در درﺟﻪ اول ﺑﺎ ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺣﺮﻓ ﻪ اﯼ ﺧ ﻮد ﺑﺠ ﺎﯼ ﻧﻴ ﺮوﯼ‬
‫‪١٢٦‬‬
‫ﻣﺴﻠﺢ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻋﻴﻨﯽ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ن اوﻟﻴﮥ ﺗﻌﺪادﯼ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑ ﺪوﯼ هﺴ ﺘﻴﻢ‬

‫در رم ﻧﻴﺰ ﻣﺎ ﺷﺎهﺪ هﻤﻴﻦ روﻧﺪ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪ ِ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺣﺮﻓ ﻪ اﯼ‪ ،‬ﺣﻤﻠ ﻪ و ﻏ ﺎرت ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ و ﺗﻤﺮﮐ ﺰ ﻗ ﺪم ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﺪم ﻗﺪرت و ﺛﺮوت در دﺳﺖ اﺷ ﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ را در ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﯽ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬اﺷ ﺮاﻓﻴﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻤﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺗﻤ ﺎم ﻗ ﺪرت ه ﺎﯼ اﺟﺮاﺋ ﯽ و ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ را در دﺳ ﺖ‬
‫‪١٢٧‬‬
‫دارد‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺸﮑﻴﻞ دوﻟﺖ در ﻣﻴﺎن ﺑﻮﻣﻴﺎن ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﯼ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﻳ ﮏ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﺧ ﺎرﺟﯽ‪ ،‬از اﻳ ﻦ ﻗﺎﻋ ﺪﻩ ﻣﺴ ﺘﺜﻨﯽ ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺜﻼ در ﻣﻴ ﺎن ﭼﺮوﮐ ﯽ ه ﺎ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺘﺸ ﮑﻞ از ‪ ٧‬ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﺘﺤ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬اﺑﺘ ﺪا‪ ،‬ﺷ ﻮراﯼ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﮐ ﻪ زﻣ ﺎﻧﯽ ﻳ ﮏ ارﮔ ﺎن‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺗﻮدﻩ اﯼ و در ﺑ ﺮ ﮔﻴﺮﻧ ﺪۀ روﺳ ﺎ و ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن هﻤ ﮥ ﮐ ﻼن ه ﺎ ﺑ ﻮد‪ ،‬زﻳ ﺮ‬
‫ﻓﺸﺎر ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ اروﭘﺎﺋﯽ و اﻋﻤﺎل زور از ﺟﺎﻧﺐ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺑﻪ ارﮔﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺑ ﺎﻻﯼ‬
‫ﺖ ﺗ ﺎزﻩ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺳﺮ ﻣﺮدم ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ‪ ،‬هﻤﭽﻮن اﺑﺰار ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ اﺷ ﺮاﻓﻴ ِ‬
‫ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺰﺑ ﻮر‪ ،‬ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﮐ ﻪ اﺑﺘ ﺪا ﻳ ﮏ هﻴﺌ ﺖ اﺟﺮاﺋ ﯽ ﺑ ﺎ‬
 ‫‪  ۴۵۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫اﺧﺘﻴﺎرات زﻳﺎد ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻩ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﺧﻮد دﺳ ﺖ‬
‫ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﻧﻴﺮوﯼ ﭘﻠﻴﺲ ﺟﺪا از ﻣﺮدم زدﻩ‪ ،‬ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﮥ ﻳ ﮏ ﻧﻴ ﺮوﯼ اﺟﺮاﺋ ﯽ ﺟﺪﻳ ﺪ‪،‬‬
‫ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺗ ﻮدۀ ﻗ ﺒﻼ ﻣﺴ ﻠﺢ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬و ﺑ ﺎ ﻣﺤ ﺮوم ﮐ ﺮدن زﻧ ﺎن از‬
‫اﻧﺘﺨﺎب و ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻠﺴﺎت ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ دوﻟﺘﯽ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر و ﺳ ﺮﮐﻮﺑﮕﺮﯼ ﮐ ﻪ‬
‫در ﺧﺪﻣﺖ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﺳﻔﻴﺪﭘﻮﺳﺖ ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻣ ﯽ‬
‫‪١٢٨‬‬
‫ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ و ﻏﺮﺑﯽ ﻧﻴﺰ‪ ،‬در ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺮوج‬

‫اﺳﻼم‪ ،‬هﻤﻴﻦ روﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﺸﮑﻴﻞ اوﻟﻴﻦ دوﻟﺖ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ درﻣﺪﻳﻨﻪ و ﮔﺴﺘﺮش ﻧﻔﻮذ وﻗﺪرت‬
‫ﺁن ﺑﺮ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻃﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﯽ ﺑ ﻦ ﮐ ﻼب در ﭼﻬ ﺎر‬
‫ﺼ ّ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺁن‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬از هﻤﺎن زﻣ ﺎن ﮐ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ ُﻗ َ‬
‫ﻣﺤﻠﻪ ﻣﮑﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ و ﺳ ﮑﻨﯽ دادﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ه ﺮ ﮐ ﺪام هﻤﭽ ﻮن واﺣ ﺪهﺎﯼ ﻣﺴ ﺘﻘﻞ و‬
‫ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر‪ ،‬ﺑﺪون دﺧﺎﻟ ﺖ ه ﻴﭻ ﻋﺎﻣ ﻞ ﺧ ﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﻋﻬ ﺪﻩ دار اﻣ ﻮر داﺧﻠ ﯽ و ﺧ ﺎرﺟﯽ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ واﺣﺪهﺎﯼ ﺧﻮد ﻣﺨﺘﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻧﮑ ﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ و ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‪،‬‬
‫دو ﻋﻨﺼﺮ اﺳﺎﺳﯽ ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺪن‪ ،‬ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﯽ هﻨ ﻮز دوﻟ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ‬
‫ﺣﻠﻘ ﻪ ﻋﺒ ﻮر ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﺑ ﺪوﯼ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﺗﻤ ﺪن و اﻳ ﻦ ﻗﺎﺑﻠ ﻪ زاﻳﻤ ﺎن ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺟﺪﻳ ﺪ از دل‬
‫ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻗﺪﻳﻢ ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﻧﻈ ﺎم دﻣﮑﺮاﺳ ﯽ ﺑ ﺪوﯼ ﺑ ﺎ هﻤ ﻪ ﻧﺎرﺳ ﺎﺋﯽ‬
‫هﺎﻳﺶ‪ ،‬در ﮐﻠﻴﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ هﻤﭽﻨﺎن ﺟﺮﻳﺎن داﺷﺖ‪.‬‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺎم‪ ،‬رﺋ ﻴﺲ ﻃﺎﻳﻔ ﻪ ﺑ ﺎ ﻧﻈ ﺮ و رﺿ ﺎﻳﺖ ﺟﻤ ﻊ‬

‫اﻧﺘﺨﺎب و در ﺻﻮرت ﻟ ﺰوم ﺧﻠ ﻊ ﻣﻴﺸ ﺪ‪ .‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻃﺎﻳﻔ ﻪ هﻤ ﺎن رﺳ ﻮم و ﺁداب ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻴﺎن دراز در ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﻧﺴﻞ اﻧﺪر ﻧﺴﻞ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫و ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺗﮏ ﺗﮏ اﻓﺮاد ﺑﻮد‪.‬‬

‫در هﺮ ﻣﻮرد دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم هﺮ ﮐﺎرﯼ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮاﻓﻖ هﻤﮕﺎﻧﯽ ﻋﻤﻞ‬
 ‫‪  ۴۵٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻳﮏ ﺗﺼﻤﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺟﻨ ﮓ‪ ،‬اﻟﺰاﻣ ﯽ در اﻣ ﺮ ﺷ ﺮﮐﺖ در ﺁن‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﻨﮓ ﺑﺮاﯼ اﻓﺮاد اﻣﺮﯼ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻋﻀﻮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺻ ﻮرت ﻣﻮاﻓﻘ ﺖ ﺑ ﺎ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در ﺁن ﺷ ﺮﮐﺖ ﻣﻴﮑ ﺮد‪ .‬در‬
‫ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت هﻴﭻ اﺟﺒﺎرﯼ در اﻧﺠﺎم ﺁن ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اﻣﻮرﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ هﺮ ﻋﻀ ﻮ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻟﺰاﻣﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ در اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮﻧﯽ‪ ،‬و ﮐﻮچ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺒﻮل‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺮط ﻋﻀﻮﻳﺖ در ﻗﺒﻴﻠﻪ و زﻧﺪﮔﯽ ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ ﻋﺮﺑﯽ ﻋﺒﺎرت از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﻴﺸﻤﺎرﯼ از واﺣﺪهﺎﯼ‬
‫ق ﺑﺮاﺑ ﺮ‪ ،‬در ﮐﻨ ﺎر ه ﻢ زﻧ ﺪﮔﯽ ﻧﻤ ﻮدﻩ و‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﺧﻮد ﻣﺨﺘ ﺎر ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺣﻔ ﻆ ﺣﻘ ﻮ ِ‬
‫هﻴﭻ ﻧﻴﺮوﻳﯽ ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻓﺮا ِد ﻋﻀﻮ ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻠﺰم ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ‬
‫اﺟﺒ ﺎرﯼ از ﮐﺴ ﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ارﮔ ﺎن‪ ،‬ﻗ ﺪرت و ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺑﺮﺗ ﺮﯼ ﺑ ﺎج ﻳ ﺎ ﻣﺎﻟﻴ ﺎت‬
‫ﻣﻴﺪادﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﺴ ﺎﺋﻞ ﻓﻴﻤ ﺎﺑﻴﻦ ﻧﻴ ﺰ ﻳ ﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻣﺴ ﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴ ﺰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺗﻮاﻓ ﻖ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ‪ ،‬و ﻳﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻨﮓ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺗﻮاﻓ ﻖ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﺁن‪ ،‬ﺣ ﻞ‬
‫ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ از ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺁزاد و داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺟﻨﺒ ﮥ دﻳﮕ ﺮﯼ از رواﺑﻄ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ رواﺑ ﻂ ﺟﻨﺴ ﯽ ﻣﻴ ﺎن زن و ﻣ ﺮد ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻧﮑﺎح ﺻﺪﻳﻘﻪ ﻳﺎ ﻧﮑﺎح داﺋﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬در‬
‫ﺿﻤﻦ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‪ ،‬ﺟﺮﻳ ﺎن اﺗﺤ ﺎد و ﺟ ﺪاﺋﯽ ﻳ ﮏ اﻣ ﺮ داﺋﻤ ﯽ ﺑ ﻮد‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ ه ﺮ‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﺑﻘ ﺎﯼ ﺧ ﻮد ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻪ ﺣﻔ ﻆ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﺧ ﻮﻳﺶ در ﺟﺮﻳ ﺎن داﺋﻤ ﺎ ﻣﺘﻐﻴ ﺮ‬
‫ﺗﻌﺎدل ﻗﻮا ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻃﻮاﻳ ﻒ ﻗ ﺮﻳﺶ ﮐ ﻪ در‬
‫ﻣﮑﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻮدﻩ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ اﺗﺤ ﺎد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ‬
‫اهﻤﻴﺖ ﻓﺮاوان ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ اﻃﺮاف ﻧﻴ ﺰ داراﯼ ﻋﻘ ﺪ اﺗﺤﺎده ﺎﯼ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺑﻮدﻧ ﺪ‪.‬‬
‫و ﻳﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ اوس و ﺧَﺰرَج ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺤﺴ ﺎب ﻣﻴﺂﻣﺪﻧ ﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ در ﻳﮏ ﮐﺸﻤﮑﺶ داﺋﻤﯽ ﺑﺴﺮ ﻣﻴﺒﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ هﺮ ﻳﮏ ﺑﻄﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧ ﻪ داراﯼ‬
‫ﻣﺘﺤﺪﻳﻨﯽ از ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻬﻮدﯼ ﺳﺎﮐﻦ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪  ۴۵٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺣ ﺎل‪ ،‬در ﻣﮑ ﻪ ﻳ ﺎ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ه ﻴﭻ ﻗ ﺪرت ﻓﺎﺋﻘ ﻪ اﯼ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ اﻳ ﻦ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ وﺟ ﻮد‬
‫ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ .‬اﻓ ﺮاد ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺳ ﻄﺢ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و ﻃﺎﻳﻔ ﮥ ﺧ ﻮد ﺁزاد و ﻓ ﺎرغ از ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ‬
‫ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﺳ ﻄﺢ ﺷ ﻬﺮ ﻧﻴ ﺰ ه ﻴﭻ ﻧﻴ ﺮو و ﻣﻘ ﺎم ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬و ﻳ ﺎ اﺟﺮاﺋ ﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻈﻤﻴﻪ ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ و ﻳ ﺎ داروﻏ ﻪ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ .‬اﺧﺘﻼﻓ ﺎت داﺧﻠ ﯽ در درون ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ رﺋﻴﺲ و رﻳﺶ ﺳﻔﻴﺪان ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬و اﻣﻮر ﻋﻤ ﻮﻣﯽ در‬
‫ﺷ ﻬﺮ ﻧﻴ ﺰ در ﻣﺤﻠ ﯽ ﺑﻨ ﺎم دا ُر اﻟ ُﻨ ﺪوﻩ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﮔﻴ ﺮﯼ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣﺤ ﻞ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺗﺼ ﻤﻴﻤﺎت ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺻ ﻮرت ﺗﻮاﻓ ﻖ هﻤﮕ ﺎﻧﯽ ﻣﻴ ﺎن رﻳ ﺶ ﺳ ﻔﻴﺪان و روﺳ ﺎﯼ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﺟﺮاﺋﯽ ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﯽ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ ﮐ ﻪ ﺟ ﺰ ارادﻩ‬
‫ﺁزاد و داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ هﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﻳﯽ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ و ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﻃﺒ ﻖ ﻳ ﮏ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﮑ ﺎﻧﻴﺰم ه ﺎﯼ‬

‫ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﮐﺎﻣﻼ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮑﯽ ﮐ ﻪ ﻃ ﯽ ﻗ ﺮون ﻣﺘﻤ ﺎدﯼ و ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﻧﻴﺎزه ﺎﯼ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﻮر ﺧﻮد را ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻧﻬ ﺎد ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ و ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﭘ ﺪر ﺳ ﺎﻻر دو ﻧﻬ ﺎد‬

‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و در ﺣﺎل رﺷﺪﯼ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در دل ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﺑ ﺪوﯼ و در ﺗﻀ ﺎد ﺑ ﺎ ﺁن‬
‫ﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﺗﻤ ﺪن ﺑ ﻮدﻩ‬
‫ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ دو ﻧﻬﺎد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗ ِ‬
‫و از اﻳﻨﺮو ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻧﻈﺎم دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ ﮐﺎﻣﻼ هﻴﺮارﺷ ﻴﮏ و ﻏﻴ ﺮ دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﺮ دوﯼ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬در واﻗ ﻊ‪ ،‬ﺣ ﺎوﯼ ﻣﮑ ﺎﻧﻴﺰم ه ﺎﯼ ﺳ ﺮﮐﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺁﺗ ﯽ و‬
‫ﺑﻤﺜﺎﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮﯼ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺰﺑﻮر در دل ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﺪوﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬اﮔ ﺮ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﺪوﯼ‪ ،‬در ﺷ ﮑﻞ ﻧ ﺎب ﺁن‪ ،‬هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ‪،‬‬

‫هﻤﮕﺎﻧﯽ و دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﺤﺪودﻩ اﻳﻦ ﻧﻬﺎدهﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ هﺮ ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﯽ‪،‬‬
‫هﻴﺮارﺷﻴﮏ و ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬از ﻣﺎﻟﮏ اﻣﻮال ﺧﺼﻮﺻ ﯽ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‪ -‬ﮐ ﻪ در ه ﺮ‬
‫اﻣﺮﯼ در ﻣﻮرد ﻣﺎﻳﻤﻠﮏ ﺧﻮد ﺑﻄﻮر ﻓﺮدﯼ و ﺗﮑﺮواﻧﻪ و ﺑﻨﻮﻋﯽ ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﮐﻪ در ﺁن ﭘﺪر دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر ﻣﻄﻠﻘﻪ و ﺻ ﺎﺣﺐ ﺟ ﺎن و ﻣ ﺎل‬
 ‫‪  ۴۵٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫اﻋﻀ ﺎﯼ ﺁن ﺑ ﻮد‪ .‬اﺷ ﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ و ﭘ ﺪر‪ ،‬در واﻗ ﻊ‪ ،‬دو ﭘﺪﻳ ﺪﻩ و اﺗﻮرﻳﺘ ﻪ ﻏﻴ ﺮ‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮑﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﮥ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺁﺗ ﯽ در دل ﺟﺎﻣﻌ ﮥ‬
‫ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ در داﻳﺮﻩ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ و ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﭘ ﺪر ﺳ ﺎﻻر‬
‫ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ و اﻧﺴ ﺎﻧﯽ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﺧ ﺎرج از اﻳ ﻦ دو‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ در‬
‫ﺳﻄﺢ ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﺷﻬﺮ و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻪ هﻨﻮز از دﺳﺘﺮس و ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺁﺗﯽ ﺑﺪور‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ و اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫دوﻟ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﺣﻠﻘ ﮥ و ﻋﻨﺼ ﺮ ﻻزم ﺑ ﺮاﯼ ﺑﺮﭘ ﺎﻳﯽ ﻧﻈ ﺎم ﺗﻤ ﺪن‪ ،‬در واﻗ ﻊ‪،‬‬
‫اﺑﺰار ﻧﻬﺎﺋﯽ ﻧﻈ ﺎم ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﺳ ﻴﻄﺮﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﺣ ﻮزﻩ ه ﺎﯼ دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ و هﻨ ﻮز‬
‫ﻣﺼﻮن ﻣﺎﻧﺪﻩ از ﮔﺰﻧﺪ ﻧﻈﺎم ﺁﺗﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭘﻴﺪاﻳﺶ دوﻟﺖ‪ ،‬ﺑﺨﻮدﯼ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻤﻌﻨﯽ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ و ﺳﻠﻄﻪ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤ ﺎل اﺷ ﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﺑ ﺮ اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﺪوﯼ و‬
‫ﻧﻈﺎم دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ وﯼ و ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎﻣﻞ ﺁزادﯼ ه ﺎﺋﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز ﺑ ﺮاﯼ او ﺧ ﺎرج از‬
‫داﻳﺮﻩ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻗﻠﻤﺮو ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣ ﺎ دﻳ ﺪﻳﻢ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﺸ ﮑﻴﻞ دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ‪ ،‬هﻤ ﻪ ﺁزادﯼ ه ﺎ و اﻣﮑﺎﻧ ﺎت‬

‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮑﯽ ﮐ ﻪ در دﺳ ﺘﺮس ﻋ ﺮب ﺑ ﺪوﯼ ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ‪ ،‬ﻳﮑﺸ ﺒﻪ از ﻣﻴ ﺎن رﻓ ﺖ‪ .‬ﻧ ﻪ‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧﻮدﻣﺨﺘ ﺎرﯼ ﺧ ﻮد را از دﺳ ﺖ داد‪ ،‬و ﺑ ﺮاﯼ ﺁن ﺧﻮدﺳ ﺮاﻧﻪ و از ﺑ ﺎﻻﯼ‬
‫ﺳﺮش رﺋﻴﺲ و ﺳﺎﻻر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﻣﮑ ﻪ و ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﺣ ﺎﮐﻢ و داروﻏ ﻪ‬
‫ﮔﻤﺎردﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در درون ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺁزادﯼ ﻋﻘﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻣ ﺬهﺐ‪ ،‬و ﻟﺒ ﺎس از ﻣﻴ ﺎن رﻓ ﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ در ﺳﻄﺢ ﺷﻬﺮ و ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ه ﺮ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﺣﮑﻮﻣ ﺖ و ﻣﻠﺤ ﺪﯼ ﺑ ﺎ ﺗﻬﺪﻳ ﺪ ﻣ ﺮگ‬
‫ﯽ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ و ﺁزاد‪ ،‬و ﻣﺒﺘﻨ ﯽ ﺑ ﺮ ﻋﺸ ﻖ‪ -‬ﮐ ﻪ هﻤﭽﻨ ﺎن‬
‫روﺑﺮو ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴ ِ‬
‫هﺮﭼﻨﺪ ﺑﺨﺸﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ اﻋﻼم ﺷﺪﻩ‪ ،‬هﻤﭽﻮن زﻧﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﮑ ﻢ‬
‫ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﻣﺮگ روﺑﺮو ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳ ﻼﻣﯽ ﻧﮑ ﺎح ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ ﻧ ﻮﻋﯽ ﻓﺤﺸ ﺎﯼ‬
‫اﺟﺒﺎرﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺮﺑﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺼﻠﺖ داوﻃﻠﺒﺎﻧ ﻪ‬
‫ﺑﻮدن ﺟﻨﮓ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺷ ﺮﮐﺖ در ﺟﻬ ﺎد و ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻣﺎﻟﻴ ﺎت ه ﺎﯼ‬
 ‫‪  ۴۶٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫زﮐﺎت و ﺟﺰﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اوﻟﻴﻦ و ﺿ ﺮورﯼ ﺗ ﺮﻳﻦ وﻇﻴﻔ ﮥ ه ﺮ ﻋ ﺮب ﺑ ﺪوﯼ در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ‪ ،‬ﺷﺮاب‪ ،‬و رﻗﺺ و ﭘ ﺎﻳﮑﻮﺑﯽ و ﺷ ﺎدﯼ‬
‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻪ ﻗﺪﻏﻦ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاﯼ زﻧﺎن ﺣﺘﯽ ﺁزادﯼ ﺣﺮﮐ ﺖ و ﮔ ﺮدش در ﺧ ﺎرج‬
‫از ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻴﺰ از ﻣﻴﺎن رﻓﺖ‪.‬‬

‫دوﻟ ﺖ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ‪ ،‬در اﺑﺘ ﺪ‪،‬ا ﺑ ﻪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﻗ ﺪرت ﻣﺴ ﻠﺤﺶ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﭘ ﺎ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻘﺒﻮل اﻧﺴ ﺎن ﺁزاد ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﺪوﯼ ﻧﺒ ﻮد‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ زو ِر ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ اﺟﺮا در ﺁﻳﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻧﻴ ﺮوﯼ‬
‫دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ه ﺮ دوﻟ ﺖ دﻳﮕ ﺮﯼ‪ ،‬ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ از هﻤ ﺎن اﺑﺘ ﺪا و در ذات‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻳﯽ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ و ﻏﻴﺮ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻴﺮو ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﻓﺮا ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺮ ﻓ ﺮاز ﺳ ﺮ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑ ﻮد از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺳ ﺮﮐﻮب ﻳ ﮏ ﻳ ﮏ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ و ﺑ ﺮ ﺑ ﺎﻻﯼ ﺳ ﺮ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺷﮑﻞ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ هﻤﮕ ﺎﻧﯽ ‪ ،‬و در اﻳﻨﺠ ﺎ اﺳ ﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬
‫ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗ ﺮان و ﺁﻳ ﻪ ه ﺎﯼ ﺁن ﭼﻴ ﺰﯼ ﺟ ﺰ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﮥ اﻳ ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ و‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻬ ﺎت اﻟﻬ ﯽ ﺁﻧﻬ ﺎ و ﺗﺸ ﻮﻳﻖ و ﺗﻬﺪﻳ ﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴ ﺎن اﻳ ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻧﺒ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴ ﺰ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﺎن ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﻋﺮﺑ ﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻻزم اﻻﺟﺮا و ﺳﺮاﺳ ﺮﯼ هﻤ ﻪ ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑ ﯽ و هﻤ ﻪ ﺁﺣ ﺎد و‬
‫ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ ﺁن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻗ ﺮان ﺳ ﻨﺪ در ﺑ ﺮ دارﻧ ﺪۀ زﺷ ﺖ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺁداب و رﺳ ﻮم‬
‫ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﮐﺜﻴﻒ ﺗﺮﻳﻦ اﺧﻼﻗﻴﺎت و روﺣﻴﺎت ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﺁن و ﻋﻘ ﺐ اﻓﺘ ﺎدﻩ‬
‫ﺗ ﺮﻳﻦ ﺧﺮاﻓ ﺎت ﺗﻮﺟﻴ ﻪ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻗ ﺮان‪ ،‬ﺳ ﻨﺪ ﺑﺮدﮔ ﯽ اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﻪ ﺧ ﺪا و اﻗﺘ ﺪار‬
‫ﯽ‬
‫زﻣﻴﻨﯽ او‪ ،‬و در ﺑﺮدارﻧﺪۀ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻧﻴﻤﮥ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر و ﻣﺒﺘﻨ ﯽ ﺑ ﺮ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ِ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺰور ﺷﻤﺸﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺸﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﯽ ﺟﻬﺖ ﻧﺒ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﭘ ﺮﭼﻢ اﺳ ﻼم‪ ،‬ﺷﻤﺸ ﻴﺮ ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻧﺸ ﺎن زور و ﺧﺸ ﻮﻧﺖ‪ ،‬و‬
‫ﻋﺒﺎرت ﻻ اﷲ اﻻاﷲ‪ ،‬ﮐﻪ رﻣﺰ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ و ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻨﺎن وﯼ ﺑ ﻮد‪،‬‬
 ‫‪  ۴۶١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫و او ﺁﻧﺮا ﺿﺎﻣﻦ ﺳﻠﻄﮥ اﺷﺮاف ﺑﺮ ﺗﻮدۀ ﻋﺮب ﻣﻌﻨ ﺎ ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪،‬ﻳﻌﻨﯽ اﻳ ﻦ ﮔﻮﻳ ﺎﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﺸﺎن هﺎﯼ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ‪ ،‬ﺑ ﺎ هﻤﮕ ﺎﻧﯽ ﮐ ﺮد ن ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺟﺪﻳ ﺪ‪،‬‬
‫اﺗﻮرﻳﺘ ﻪ ﺳﺮﺗﺎﺳ ﺮﯼ دوﻟﺘ ﯽ را ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻦ اﺗﻮرﻳﺘ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ‪ ،‬و ﺧ ﻮد ﻃﺒﻘ ﻪ ﺟﺪﻳ ﺪ را‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ و ﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬هﻤﮥ اﻳﻨﻬﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺪد ﺑﺮﭘﺎﺋﯽ دوﻟﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ و ﺷﻤﺸ ﻴﺮ ﺧ ﻮﻧﺮﻳﺰش‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑﻴ ﺎن ﻧﻴ ﺮوﯼ ﻣﺴ ﻠﺢ ﺁن ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻤﮑﻦ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺗﺸ ﮑﻴﻞ دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﺨ ﺶ ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ ه ﺪف اوﻟﻴ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ‪،‬‬
‫ﺳﻠﻄﮥ اﺷﺮاف ﺑﺮ ﺗﻮدﻩ ﻋﺮب‪ ،‬هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺧﻮد در دﻳﺪارش ﺑﺎ اﺷﺮاف ﻗ ﺮﻳﺶ‬
‫اﺑﺮاز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬و در زﻣ ﺎن اﺑ ﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤ ﺮ‪ ،‬دﺳ ﺘﮕﺎﻩ دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ ﺑ ﺎز‬
‫هﻢ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬و اﺟﺰاﯼ دﻳﮕﺮ ﺧﻮد را ﺑﺎزﺳﺎزﯼ ﮐ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺷ ﺎﺧﻪ ه ﺎ و ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﮐﺎر هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ دوﻟ ﺖ ﮐﺎﻣ ﻞ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻨ ﺎن ﮐ ﻪ ﺷﺎﻳﺴ ﺘﮥ ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﺗﻤﺪن ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫در اﺑﺘﺪا‪ ،‬در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ دوﻟﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ ﻣﺮاﺣ ﻞ اوﻟﻴ ﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺧ ﻮد‬
‫را ﻃﯽ ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬ﺳﺮ رﺷﺘﮥ هﻤﻪ اﻣ ﻮر در دﺳ ﺖ ﺷ ﺨﺺ وﯼ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ ﮐ ﻪ‪.‬‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪ هﻢ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺰار ﺑﻮد هﻢ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ اﺟ ﺮاﯼ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ و اﻣ ﻮر اﺟﺮاﺋ ﯽ‪ .‬ه ﻢ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪﻩ‬
‫ﻗ ﻮا و ه ﻢ ﻣﺴ ﺌﻮل اﻣ ﻮر ﻣ ﺎﻟﯽ و ﺧﺰاﻧ ﻪ دارﯼ ‪ .‬ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬اﻣ ﻮر ﻗﻀ ﺎﺋﯽ ﻧﻴ ﺰ ﺗﻮﺳ ﻂ‬
‫ﺧﻮد او اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻣﻴﺸﺪ‪.‬‬

‫وﻟﯽ در زﻣﺎن اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر در دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ رخ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ اﻣﺮ ﻗﻀ ﺎوت ﺑ ﻪ اﺑﺘﮑ ﺎر ﺧ ﻮد او ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﺮ ﻣﻨﺘﻘ ﻞ ﻣﻴﮕ ﺮدد‪ .‬ﺗ ﺎ ﺁﻧﺰﻣ ﺎن‪ ،‬ه ﺮ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﻰ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺮگ وﯼ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﻮد اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣ ﻰ ﺁﻣ ﺪ و وﯼ‬
 ‫‪  ۴۶٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺁ ﻧﺮا ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮد ﻳﺎ ﺑﻜﻤﻚ آﺴﺎﻧﻰ ﻣﺜﻞ ﻋﺎﻳﺸﻪ‪ -‬آﻪ ﺁﻳﻪ هﺎى ﻗ ﺮان را ﺣﻔ ﻆ ﺑ ﻮدﻩ و ﻳ ﺎ‬
‫از ﺳﻨﺖ "ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ" ﺁﮔﺎهﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻞ و ﻓﺼ ﻞ ﻣ ﻰ آ ﺮد‪ .‬ﺳ ﭙﺮدن ﮐ ﺎر ﻗﻀ ﺎوت ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻤﺮ اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻴﺰﯼ از ﻗﺪرت ﻧﻬﺎﺋﯽ ﺧﻠﻴﻔﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻤﯽ ﮐﺎﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻬﺮﺣﺎل‬
‫اﻣﺮ اﻧﺘﺼﺎب و ﺧﻠﻊ ﻗﺎﺿﯽ هﻤﭽﻨﺎن در دﺳ ﺖ او ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧ ﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ‬
‫در ﻣﺎهﻴﺖ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﻄﻠﻘﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤﯽ ﺁورد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ‬
‫ﺗﺮ ﺷﺪن وﻇﺎﻳﻒ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر دروﻧﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﺮا ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد‪.‬‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ در زﻣﺎن اﺑﻮﺑﮑﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﻴﺮد اﻳﻨﺴﺖ ﮐ ﻪ اﻣ ﻮر ﻣﺎﻟﻴ ﺎﺗﯽ‬
‫ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ ﺁﻧﺰﻣ ﺎن ﺗﻮﺳ ﻂ ﺧ ﻮد وﯼ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ ،‬اﮐﻨ ﻮن ﺑ ﺎز ه ﻢ ﺑ ﻪ اﺑﺘﮑ ﺎر‬
‫ﻋﺒَﻴ ﺪﻩ ﺳ ﭙﺮدﻩ ﺷ ﺪﻩ و اﻧﺠ ﺎم اﻳ ﻦ وﻇﻴﻔ ﻪ ﻧﻴ ﺰ از دوش او ﺑﺮداﺷ ﺘﻪ ﻣ ﯽ‬
‫ﺧﻮدش ﺑﻪ اﺑﻮ ُ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﮐﺎر ﺗﻘﺴﻴﻢ وﻇﺎﻳﻒ دوﻟﺘﯽ از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺰ ﻳﮏ ﮔﺎم ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻣﯽ‬

‫رود‪.‬‬

‫در زﻣﻴﻨﻪ ﻧﻈ ﺎﻣﯽ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬در زﻣ ﺎن اﺑ ﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﻧﻈ ﺎﻣﯽ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﯽ‬

‫ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐ ﻪ در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﮐ ﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﺎن ﺟﺪاﮔﺎﻧ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﯽ دﺳ ﺘﻪ‬
‫هﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﭼﭗ و راﺳﺖ و ﻗﻠﺐ ﺳﭙﺎﻩ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﻳ ﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪﻩ ﮐ ﻞ ﻧﻴ ﺰ‪-‬‬
‫ﮐ ﻪ در اواﺧ ﺮ دوران اﺑ ﻮﺑﮑﺮ ﺧﺎﻟ ﺪ ﺑ ﻦ وﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺮ راس ﮐ ﻞ ﻧﻴ ﺮوﯼ درﮔﻴ ﺮ در‬
‫ﺟﻨﮓ ﮔﻤﺎرﻩ ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺿ ﺮورت اﻳ ﻦ ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ ﺗ ﺮ ﺷ ﺪن ﺳ ﺎﺧﺘﻤﺎن ﻧﻈ ﺎﻣﯽ ﻧﺎﺷ ﯽ از‬
‫ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ رﻣ ﯽ ه ﺎ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﻗ ﺒﻼ از ﻗ ﻮل ﻃﺒ ﺮﯼ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸ ﺎن ﮐ ﺮدﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ را در ﻣﻴﺎن ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻃﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬ﺁﻏ ﺎز اﻳ ﻦ ﺗﻤﺮﮐ ﺰ ﮔﺮاﻳ ﯽ در اﺻ ﻞ ﺑ ﻪ ﺟﻨﮕﻬ ﺎﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻳﻤﺎﻣ ﻪ ﺑ ﺎ‬

‫ُﻣﺴَﻴﻠَﻤﻪ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد ﮐﻪ در ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﺑﺰرگ ﺗ ﺮﯼ ﮐ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﮔﺬﺷ ﻪ رخ‬
‫ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻤﺮﮐﺰﮔﺮاﺋﯽ را ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ ﺿﺮورﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫در زﻣﺎن ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر در دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ از اﻳﻦ هﻢ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش‬
 ‫‪  ۴۶٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺷﮑﻞ و ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮﯼ ﺑﺨﻮد ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬اﻳﻨﮑﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺪاد ﻗﻀﺎت از ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺗ ﻦ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد ﺁﻧ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﻣﺸ ﻤﻮل ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ادارﯼ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﻳ ﮏ ﻗﺎﺿ ﻰ آ ﻞ در راس‬
‫ﺗﻌﺪادى ﻗﺎﺿﻰ دﻳﮕﺮ‪ -‬ﮐﻪ زﻳﺮ ﻧﻈ ﺮ او ﮐ ﺎر ﻣﻴﮑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺑﻌ ﻼوﻩ‪،‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻗﻀﺎت ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺧ ﻮد ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﻣ ﯽ ده ﺪ آ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﻗ ﺮان و ﺑﻌ ﺪ‬
‫ﻗﻴﺎس و اﺟﺘﻬﺎد ﺑﻪ آﺎر ﻗﻀﺎوت ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣ ﻮرد اﺑ ﻮﺑﮑﺮ‪،‬‬
‫ﺳ ﭙﺮدن ﮐ ﺎر ﻗﻀ ﺎوت ﺑ ﻪ ﻗﺎﺿ ﯽ ﮐ ﻞ و ﻗﻀ ﺎت زﻳ ﺮ دﺳ ﺖ وﯼ‪ ،‬ﭼﻴ ﺰﯼ از ﻗ ﺪرت‬
‫ﻧﻬﺎﺋﯽ ﺧﻠﻴﻔﻪ در اﻣﺮ ﻗﻀﺎوت ﻧﻤﯽ ﮐﺎهﺪ‪ ،‬و ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ ﺷ ﺪن ﺑﻴﺸ ﺘﺮ وﻇ ﺎﻳﻒ دوﻟ ﺖ‬
‫و ﮔﺴﺘﺮش ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎر دروﻧﯽ ﺁﻧﺮا ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺮ ﺑﺪﻳﻊ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ درزﻣﺎن ﻋﻤﺮﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر رخ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪۀ زﻧﺪان‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﺰﻣﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ هﻨﻮز ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪﻩ اﯼ ﺑﻨﺎم زﻧﺪان ﺁﺷﻨﺎﺋﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در‬
‫دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﺪوﯼ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺁزادﯼ ﻓﺮد ﺑﻨﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮد ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﻘﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺬهﺐ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫ﺧﺮوج از ﻗﺒﻴﻠﻪ اش ﻣﺠﺎزات ﻧﻤﻴﺸﺪ‪ .‬هﻤﻴﻦ ﻃﻮر‪ ،‬رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﯽ ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد ﺁزاد‬
‫ﺑﻮد و ﮐﺴﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦ اﻣﻮر ﻧﻪ ﻣﺠﺎزات و ﻧﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬اﮔﺮ هﻢ ﺟﺮﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻳﺎ دزدﯼ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺎد ﻓﺮد ﻣﺠﺮم ﺑﻨﺎ ﺑﺮ رﺳﻮم ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ و‬
‫ﻏﻴﺮﻩ ﻣﺠﺎزات ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﮔﺎهﯽ هﻢ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﯽ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺤﺒﻮس ﮐﺮدن‬
‫ﮐﺴﯽ ﭘﻴﺪا ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬ﻓﺮد ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ در ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺷﺨﺼﯽ اﻓﺮاد ﻣﺤﺒﻮس و‬
‫ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﻴﺎد دارﻳﻢ ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺗﻨﺶ ﻣﻴﺎن ﻗﺮﻳﺶ و‬
‫هﻮاداران ﻣﺤﻤﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻌﺪودﯼ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را در ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺧﻮد زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ را ﻗﺒﻞ از ﮔﺮدن زدن در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﺎرث ﻳﻜﻰ از زﻧﺎن "ﺑﻨﻰ ﻧﺠﺎر" ﻣﺤﺒﻮس ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫اﮐﻨﻮن در ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ هﻤﮥ ﺁزادﻳﻬﺎﯼ ﺑﺎﻻ از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ و ﺑﺴﻴﺎرﯼ از‬
‫اﻣﻮر و ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ و ﺁزاد ﻣﻴﻨﻤ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺟ ﺮاﺋﻢ ﺳ ﻨﮕﻴﻦ و ﻗﺎﺑ ﻞ‬
 ‫‪  ۴۶۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻣﺠﺎزاﺗﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ در اﺛ ﺮ ﺑﺮﭘ ﺎﺋﯽ ﻧﻈ ﺎم ﺟﺒ ﺎر و ﺳ ﺮﮐﻮﺑﮕﺮ اﺳ ﻼﻣﯽ و‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﺛﺮوت در دﺳﺖ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ و ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺗﻤﺎﻳﺰات ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺠﻢ ﺟ ﺮاﺋﻢ‬
‫و ﺗﺨﻠﻔﺎت از ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﻮﺟﻪ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮﯼ اﻓﺰودﻩ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎن ﻋﻤﺮ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ هﻨﻮز هﻢ اﮔﺮ ﻣﺘﺨﻠﻔﯽ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺻ ﺮﻓﺎ ﺑ ﺮ‬
‫اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳ ﻼﻣﻰ و ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺣ ﺪ و ﻗﺼ ﺎص )ﭼﺸ ﻢ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻢ و ﺟﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺎن( ﻣﺠﺎزات ﻣﻰ ﺷﺪ و زﻧﺪاﻧﯽ ﮐ ﺮدن اﻓ ﺮاد ﺑﻌﻨ ﻮان‬
‫ﻣﺠ ﺎزات ﻣﻌﻨ ﺎﻳﯽ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮاى دزدى ﻧﻴ ﺰ ﻗﻄ ﻊ دﺳ ﺖ و ﺑ ﺮاى زﻧ ﺎ ﺻ ﺪ ﺿ ﺮﺑﻪ‬
‫ﺷﻼق ﺟ ﺎرى ﻣ ﯽ ﮔﺸ ﺖ‪ ،‬و هﺮﭼﻨ ﺪ در ﻗ ﺮان ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ زﻧ ﺎن زﻧﺎﮐ ﺎر را ﺑ ﺮاﯼ‬
‫هﻤﮥ ﻋﻤﺮ در ﺧﺎﻧ ﻪ ﻧﮕﺎهﺪارﻳ ﺪ ﺗ ﺎ ﺧ ﺪا ﺗﮑﻠﻴ ﻒ ﺁﻧ ﺎﻧﺮا ﻣﻌﻠ ﻮم ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬هﻨ ﻮز‬
‫ﭼﻨﺪان ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ زﻧﺪان اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻴﺸﺪ‪.‬‬

‫وﻟ ﯽ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺑﺮﭘ ﺎﺋﯽ دوﻟ ﺖ ﺳ ﺮﮐﻮﺑﮕﺮ اﺳ ﻼﻣﯽ و اﻓ ﺰاﻳﺶ ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﻣﺤﺪود ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬داﻣﻨﮥ ﺳﺮﮐﺸﯽ و ﺗﺨﻠ ﻒ از اﻳ ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﮔﺴ ﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‪ ،‬ﺑﺮﭘ ﺎﺋﯽ‬
‫زﻧ ﺪان ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳﮑ ﯽ از ﻧﻬﺎده ﺎﯼ ﺳ ﺮﮐﻮﺑﮕﺮاﻧﮥ ﻧﻈ ﺎم ﺗﻤ ﺪن اﻣ ﺮﯼ ﺿ ﺮورﯼ و‬
‫اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﺑ ﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اوﻟ ﻴﻦ زﻧ ﺪان در زﻣ ﺎن ﻋﻤ ﺮ و ﺗﻮﺳ ﻂ وﯼ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬

‫ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر‪ ،‬او ﺧﺎﻧ ﻪ ﺻ ﻔﻮان ﺑﻨ ﻰ اﻣﻴ ﻪ را ﺑ ﻪ ﻣﺒﻠ ﻎ ‪۴٠٠٠‬‬
‫دﻳﻨﺎر ﺧﺮﻳﺪارﯼ و ﺑﻪ زﻧﺪان ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ١٢٩ .‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬در زﻣﺎن ﻋﻤﺮ وﻇﺎﻳﻒ دوﻟﺖ از ﺟﻬﺎت دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﮔﺴﺘﺮش ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ در ﺑﻌﻀﯽ ﻣ ﻮارد ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺎز∗‪ ،‬از ﺣﺎﻟ ﺖ داوﻃﻠﺒﺎﻧ ﻪ‬
‫در ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬اﺟﺒﺎرﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان و اﻓﺴﺮان وهﻤﻪ‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪∗ ‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ ﻳﺰدﮔﺮد و اﺗﺤﺎد درﺑﺎرﻳﺎن‪ ،‬اﻋﺮاب ﻋﺮاق ﻗﺼﺪ ﺷﻮرش ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺳـﭙﺎه ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻣـﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻣﺜﻨﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﻛﻪ "از ﻗﺒﺎﻳﻞ ‪ ...‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﺳﻼح و اﺳﺐ و ﺗﻮان دارد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
 ‫‪  ۴۶۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن در ﺟﻨﮓ هﺎﯼ اﺳ ﻼﻣﯽ ﺷ ﺮﮐﺖ داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺣﻘ ﻮق و ﻣﺴ ﺘﻤﺮﯼ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ . .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان در ﺳﺎل ‪ ٣٠٠‬دﻳﻨﺎر و اﻓﺴﺮان هﺰار‬
‫‪١٣٠‬‬
‫دﻳﻨﺎر ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﻳﮏ ﺁرﻳﺴﺘﻮﮐﺮاﺳﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻧﻈ ﺎﻣﯽ ﺛﺎﺑ ﺖ و ﻗﺪرﺗﻤﻨ ﺪ‬

‫در اﻃﺮاف دوﻟﺖ و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺁن ﻣﻴﮕﺮدد ﮐ ﻪ ﺑﻌ ﺪا ﻧﻘ ﺶ ﻣﻬﻤ ﯽ را در اﺧﺘﻼﻓ ﺎت و‬
‫ﮐﺸﻤﮑﺶ هﺎﯼ داﺧﻠﯽ دوﻟﺖ و ﺧﻼﻓﺖ اﺳﻼﻣﯽ اﻳﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪      .‬‬

‫ﮔﺴﺘﺮش وﻇﺎﻳﻒ دوﻟﺖ وﺳﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ ارﺗﺶ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻤﺮاز ﻃﺮﻳ ﻖ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ دﻳ ﻮان‬
‫و ﻣﻘﺮرﯼ ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از دﺳﺘﮕﺎﻩ دوﻟﺘ ﯽ رﻣ ﯽ در ﺳ ﻮرﻳﻪ اﻧﺠ ﺎم ﻣﻴﮕﻴ ﺮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬‬

‫"ﻋﻤﺮ دﻳﻮان را ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ وﻟﻴﺪ ﺑﻦ هﺸﺎم ﺑﻦ ﻣﻐﻴﺮﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺎم رﻓﺘ ﻪ و دﻳ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺷ ﺎهﺎن‬
‫‪١٣١‬‬
‫دﻳﻮان ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮدﻩ و ﺳﭙﺎﻩ ﻣﻨﻈﻢ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر ﻣﯽ زﻧﺪ‪".‬‬

‫‪ ‬ﺳﺎزﻣﺎن ارﺗﺶ در زﻣﺎن ﻋﻤﺮ و در ﺟﺮﻳﺎن ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﻴﻪ از اﻳﻦ ﻗﺮار ﺑﻮد‪:‬‬

‫"در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪى ﺳﭙﺎﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻘﺮار زﻳﺮ ﺑ ﻮد‪ :.‬ﺳ ﺎﻻر ﺳ ﭙﺎﻩ ‪ .‬ﺑﻌ ﺪ ﺳ ﺮان ﻗﺴ ﻤﺘﻬﺎ ‪ .‬ﺑﻌ ﺪ‬
‫ﺳﺮ دﺳﺘﻪ ه ﺎ )دﺳ ﺘﻪ ه ﺎى دﻩ ﻧﻔ ﺮى آ ﻪ از زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ راﻳ ﺞ ﺑ ﻮد( ‪ .‬ﺑﻌ ﺪ ﭘﺮﺟﻤ ﺪاران و ﺳ ﺮ اﻧﺠ ﺎم‬
‫روﺳﺎى ﻗﺒﺎﻳﻞ ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎ اﻃﺒﺎء‪ ،‬ﻗﺎﺿﻰ‪ ،‬اﻣﻮر ﺿﺒﻂ و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻏﻨﺎﺋﻢ‪ ،‬دﻋﻮﺗﮕﺮ و راﺋﺪ )ﭘﻴﺸﺘﺎز و ﻣﺎﻣﻮر‬
‫اآﺘﺸﺎف(ِ‪ِ ،‬ﻣﺘﺮﺟﻢ و دﺑﻴﺮ اﺟﺰاء دﻳﮕﺮ ﺳﭙﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ١٣٢".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﻈ ﺎم اﺳ ﻼﻣﯽ در ﺟﻨ ﮓ ه ﺎﯼ ﺧ ﻮد هﻤﭽﻨ ﺎن ﺗ ﺎ ﻣ ﺪت‬

‫زﻳﺎدﯼ ﺑﻪ ارﺗﺶ هﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻮد و ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺟﻬ ﺎد‪ ،‬از ﻧﻴ ﺮوﯼ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ و‬
‫ارﺗﺶ ه ﺎﯼ ﻧ ﺎ ﻣ ﻨﻈﻢ ﺁﻧﻬ ﺎ در ﮐﻨ ﺎر ﺟﻨﮕﺠﻮﻳ ﺎن ﻗ ﺪﻳﻤﯽ )ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ و اﻧﺼ ﺎر( ﺁﻣ ﺎدﻩ‬
‫ﺑﺨﺪﻣﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﻮﺛﺮ و وﺳﻴﻌﯽ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐ ﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑ ﻪ در ﺟﻨ ﮓ ﻗﺎدﺳ ﻴﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ در ﺁﻏﺎز ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ اﺳﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،١٣٣‬و هﺮ ﺑﺎر ﮐﻪ‬
‫‪                                                                                                                 ‬‬
‫آﻳﺪ‪ ".‬و ﺑﻪ ﻫﻤﺔ ﻋﺎﻣﻼن ﺧﻮد ﻧﻴﺰدر وﻻﻳﺎت و ﻋﻤﺎل ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﻛﻪ "ﻫﺮ ﻛﻪ را ﺳﻼح ﻳﺎ اﺳﺐ ﻳﺎ ﺗﻮان‬
‫ﺟﻨﮓ دارد ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻴﺪ و ﺳﻮي ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺷﺘﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺷﺘﺎب ﻛﻨﻴﺪ"‪ ،‬و ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﻛﻪ دﺳـﺘﻮر ﻣﻴﺪﻫـﺪ ﺗـﺎ در ﻣﻴـﺎن‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ رﺑﻴﻌﻪ و ﻣ‪‬ﻀَﺮ و ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﺎﻧﺸﺎن "ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺪﻟﺨﻮاه ﻧﻴﺎﻳﺪ اﺣﻀﺎر ﺷﻮد‪".‬‬
 ‫‪  ۴۶۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪﻩ ﮐ ﻞ ﻗ ﻮا دﺳ ﺘﻮرﯼ ﺑ ﺮاﯼ ﺟﺎﺑﺠ ﺎﺋﯽ ﻗ ﻮا ﻳ ﺎ ﺣﻤﻠ ﻪ و ﮐ ﺎرﯼ ﻣ ﯽ ده ﺪ‪ ،‬ﻋﻤ ﺪﺗﺎ‬
‫دﺳ ﺘﻮر را ﺑ ﻪ روﺳ ﺎﯼ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﮐ ﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﺧ ﻮد را ه ﺪاﻳﺖ ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﯽ‬
‫دهﺪ‪ .١٣٤‬ﺁراﻳﺶ ﺳﭙﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ در دوﭘﻬﻠﻮ و ﻣﻴﻤﻨ ﻪ و ﻣﻴﺴ ﺮﻩ ﮔ ﺎهﯽ‬
‫ﺳﭙﺎﻩ هﺎﯼ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺮار دادﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻃﺒﺮﯼ در ﻣﻮرد ﺳﺎزﻣﺎن ارﺗﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐ ﻪ ارﺗ ﺶ‬
‫هﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﺳ ﭙﺎﻩ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ دادﻩ و ﺑﺨ ﺶ اﺻ ﻠﯽ ارﺗ ﺶ‬
‫از ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن ﻗﺪﻳﻤﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ از ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ و اﻧﺼﺎر ﺑﻮدﻩ و در ﻣﺮﮐﺰ ﺳ ﭙﺎﻩ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﮐ ﻪ ﻧﻘ ﺶ اﺻ ﻠﯽ و رهﺒ ﺮﯼ را در ﺟﻨ ﮓ اﻳﻔ ﺎ ﻣ ﯽ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻴﺮوﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر در زﻣ ﺎن ﻋﻤ ﺮ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬ﻧﻴ ﺮوﯼ‬

‫ﭘﻠﻴﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺒ ﻞ از اﻳ ﻦ‪ ،‬ه ﻴﭻ ﻧﻴ ﺮوى ﭘﻠﻴﺴ ﻰ ﺑ ﺮاى ﮐﻨﺘ ﺮل و ﻣﺮاﻗﺒ ﺖ از ﺷ ﻬﺮ در‬
‫ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺳﺮﮐﺸ ﯽ و ﺟ ﺮاﺋﻢ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺖ و اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع ﻣ ﻮارد هﻤﮕ ﯽ ﺗﻮﺳ ﻂ اﻓ ﺮاد و‬
‫ﺑﻄﻮر داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﮔﺰارش ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﺑﺮاى اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻧﻴﺮوى ﭘﻠﻴﺲ را زﻳﺮ ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ اﻻﺣﺪاث )رﺋﻴﺲ ﭘﻠﻴﺲ( ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻴﺂورد‪.‬‬

‫وﻇﻴﻔﻪ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬در اﺑﺘﺪا ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ اوزان و اﻧﺪازﻩ هﺎ‪ ،‬ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮى از ﺑﻨ ﺎى ﺧﺎﻧ ﻪ‬
‫ﻳ ﺎ ﻣﻮاﻧ ﻊ دﻳﮕ ﺮ در ﻣﺴ ﻴﺮ راهﻬ ﺎى ﻋﻤ ﻮﻣﻰ‪ ،‬ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮى از ﺑ ﻴﺶ از اﻧ ﺪازﻩ ﺑ ﺎر‬
‫ﺣﻴﻮاﻧ ﺎت آ ﺮدن‪ ،‬و ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮى از ﻣﻨﻬﻴ ﺎت و ﻏﻴ ﺮﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ١٣٥.‬اﻣ ﺎ ﺑﻌ ﺪا‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
‫ﮔﺴ ﺘﺮش ﺟﻤﻌﻴ ﺖ ﺷ ﻬﺮﯼ و ﺑﺨﺼ ﻮص ﭘﺎﻳﺘﺨ ﺖ‪ ،‬و ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ ﺗ ﺮ ﺷ ﺪن ﮐﻨﺘ ﺮل ﺁن‪،‬‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠ ﻪ ﺑ ﺎ ﺷ ﻮرش ه ﺎﯼ ﺷ ﻬﺮﯼ ﮐ ﻪ در دوران ﺧﻠﻔ ﺎﯼ ﺑﻌ ﺪﯼ ﺑﮑ ﺮات رخ‬
‫ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ ،‬وﻇﺎﻳﻒ ﭘﻠﻴﺲ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ادارﻩ و ﮐﻨﺘ ﺮل ﺷ ﻬﺮ را ﻧﻴ ﺰ در ﺑ ﺮ ﻣﻴﮕﻴ ﺮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ‪ ٣٠٨‬هﺠﺮﯼ‪ ،‬در زﻣﺎن ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻣﻘﺘﺪر ﻋﺒﺎﺳﯽ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻣﺮدم ﺑﻐﺪاد در‬
‫اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺣﻼج ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﻗﺮاﻣﻄﻪ ﻗﻴ ﺎم ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ و ﻣﺴ ﺎﺟﺪ و ﻣﺤ ﺮاب ه ﺎ‬
‫را وﻳﺮان ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬درهﺎﯼ زﻧﺪان هﺎ را ﻣﯽ ﮔﺸﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬هﻤﻴﻦ ﻧﻴ ﺮوﯼ‬
 ‫‪  ۴۶٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﭘﻠﻴﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺳﺮﺑﺎزان و ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺁﻣ ﺪﻩ‪ ،‬ﺷﻮرﺷ ﻴﺎن را ﻗﺘ ﻞ ﻋ ﺎم و‬
‫‪١٣٦‬‬
‫ﺳﺮﮐﻮب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻬﺎد ﺧﺰاﻧﻪ دارى ﻧﻴﺰ در زﻣﺎن ﻋﻤﺮ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺧﺎﻧ ﻪ‬
‫اى در آﻨﺎر ﻳﻜﻰ از ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ دارى اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺗﻮﺻﻴﻪ هﺸ ﺎم‬
‫‪١٣٧‬‬
‫ﺑﻦ وﻟﻴﺪ از ﻣﺪل ﺳﻮرى ﺑﺮاى اﻳﻨﻜﺎر ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﺼﺮف اﻳﺮان و ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ وﺳﻴﻊ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو دوﻟﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬وﻇﺎﻳﻒ دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ ه ﺮ ﭼ ﻪ ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ ﺗ ﺮ ﺷ ﺪﻩ ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم در‬
‫زﻣﺎن ﻋﺒﺎﺳﻴﺎن‪ ،‬ﮐﻞ دﺳﺘﮕﺎﻩ دوﻟﺘﯽ اﻳﺮاﻧﯽ ﮐ ﻪ از ﺳ ﺎﺑﻘﻪ ﺑ ﻴﺶ از ﻳﮑﻬ ﺰار ﺳ ﺎﻟﻪ اﯼ‬
‫در اﻣﺮ ﺗﺸﮑﻴﻞ دوﻟﺖ و اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ ﺁن ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ ادارﻩ اﻣ ﻮر‬
‫ﺧﻼﻓﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺟ ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ دﺳ ﺘﮕﺎﻩ دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ در‬
‫زﻣﺮۀ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ دول و اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎﯼ زﻣﺎن ﺧﻮد در ﻣﻴﺂﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺑﺪﺳﺖ اﻗﻮام ﺑﺪوي‬

‫ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﺤﻮل زﻣﺎن‬

‫دورﻩ اﯼ ﮐﻪ از اواﺋﻞ ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ ﻣﻴﻼدﯼ ﺷﺮوع و ﺗﺎ اواﺧﺮ ﻗﺮن هﻔﺘﻢ اداﻣﻪ ﻣﯽ‬
‫ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬دوراﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻋﻈﻴﻤﯽ در ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﺟﻬﺎن رخ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ دورﻩ دو اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎﯼ ﺟﻬﺎن ﺑﺪﺳﺖ اﻗﻮام‬
‫ﺑﺪوﯼ ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻀﻤﺤﻞ و از هﻢ ﭘﺎﺷﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ رم در‬
‫ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ و اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ اﻳﺮان در ﺳﻮاﺣﻞ دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻧﻘﺎﻃﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ در ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺪﻳﻤﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﻤﺪن هﺎﯼ ﺑﺸﺮﯼ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬و در ﺁن زﻣﺎن ﺗﻤﺮﮐﺰ‬
‫ﺛﺮوت و ﻗﺪرت در ﺁن هﺎ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻗﺪرت هﺎﯼ ﺁن زﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ و ﺑﯽ اهﻤﻴﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮوهﺎ‪ ،‬اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ اروﭘﺎ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﺮﻧﮕﻮن و‬
 ‫‪  ۴۶٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻏﺎرت ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ اروﭘﺎﻳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﮐﺴﻦ هﺎ‪ ،‬وﻳﺰﯼ ﮔﻮﺗﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﮏ هﺎ‪ ،‬ژرﻣﻦ هﺎ و‬
‫‪ ....‬ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ هﻨﻮز در ﻣﺮاﺣﻞ ﻧﻬﺎﺋﯽ ﮔﺬار ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺪن ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﻴﺒﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ار ﺳﻴﺼﺪ ﺳﺎل ﺣﻤﻼت ﻣﺪاوم ﺧﻮد ﺑﻪ دروازﻩ هﺎﯼ ﺷﻤﺎﻟﯽ‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ رم‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﺮ ﺁن ﭼﻴﺮﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﯼ‬
‫ﮐﻪ در ‪ ۴١۵‬م‪ .‬وﻳﺰﻳﮕﻮﺗﻬﺎ رم را ﻓﺘﺢ و اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ روم ﻏﺮﺑﯽ را ﺳﺎﻗﻂ و ﻣﻮرد‬
‫ﻏﺎرت ﻗﺮار ﻣﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ ﮐﺎر را در ﻗﺮن هﻔﺘﻢ ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ هﺮاﮐﻠﻴﻮس‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮر رم ﺷﺮﻗﯽ و ﺷﮑﺴﺖ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ در ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﻴﻪ و ﺳﭙﺲ ﻓﺘﺢ‬
‫و ﻏﺎرت ﻣﺪاﺋﻦ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﭘﺮﺷﮑﻮﻩ ﺁن اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﺗﻤﺪن ﺑﺪﺳﺖ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ‬
‫هﺎﯼ ﺁن ﻣﻀﻤﺤﻞ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﻣﻴﺘﻮان ﺑﺎز ﺷﺪن ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﯽ‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﺮﯼ ﭼﻴﻨﮓ در ﭼﻴﻦ در ﻗﺮن دهﻢ ﻣﻴﻼدﯼ و ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﻧﻬﺎﺋﯽ ﺁن ﺑﺪﺳﺖ‬
‫اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ ﻣﻐﻮل ﺗﺤﺖ رهﺒﺮﯼ ﭼﻨﮕﻴﺰ ﺧﺎن را ﻧﻴﺰ هﻤﭽﻮن واﻗﻌﻪ اﯼ در اداﻣﻪ‬
‫روﻧﺪ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎﯼ ﺟﻬﺎن در اﻳﻦ دورۀ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺑﺪﺳﺖ اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ و ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدۀ ﺁن ﺑﺤﺴﺎب ﺁورد‪.‬‬

‫آﻳﺎ ﭘﻴﺮوزي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻫﺎي ﺟﻬﺎن‬

‫اﻣﺮي اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺑﻮد؟‬

‫ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ وﻗﺎﻳﻊ ﻣﻬﻢ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺑﺪون ﻋﻠﺖ و ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺗﻔﺎق‬
‫رخ ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎﯼ ﺟﻬﺎن ﺑﺪﺳﺖ‬
‫اﻗﻮام ﺑﯽ اهﻤﻴﺖ ﺑﺪوﯼ در ﺁﻧﺰﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺴﯽ اﻋﺠﺎب اﻧﮕﻴﺰ و در ﺗﺼﻮر ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻨﺠﻴﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﺎد دارﻳﻢ ﮐﻪ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﺟﻤﻊ ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ از‬
 ‫‪  ۴۶٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫هﺪف ﺧﻮد ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﮐﺮدن ﻋﺠﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻋﺮب ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ‬
‫ﺑﺎ ﻧﺎﺑﺎورﯼ او را ﻣﻮرد ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬

‫در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ در ﺁﻧﺰﻣﺎن ﺣﺘﯽ ﺗﺼﻮر و ﻓﮑﺮ ﭘﻴﺮوزﯼ ﻳﮏ ﻣﺸﺖ ﻋﺮب ﺑﺪوﯼ‬
‫ﺑﺮ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎﯼ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ رم ﺷﺮﻗﯽ و ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺨﻴﻠﻪ ﮐﺴﯽ هﻢ راﻩ‬
‫ﻧﻤﯽ ﻳﺎﻓﺖ و در ﻧﻈﺮ اﻧﺴﺎن ﺁن زﻣﺎن‪ ،‬اﻳﻦ وﻗﺎﻳﻊ‪ ،‬ﺷﻮﮐﻪ ﺁور و ﭼﻴﺰﯼ در ﺣﺪ‬
‫ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺟﺪﯼ ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ اﻋﺮاب ﻣﻬﺎﺟﻢ و ﺣﻤﻼت ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ارﺗﺶ هﺎﯼ رﻣﯽ و ﺑﺨﺼﻮص اﻳﺮاﻧﯽ و ﻻﻗﻴﺪﯼ ﺁﻧﻬﺎ در ﺗﺪارﮎ ﺟﺪﯼ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻳﮑﯽ از ﻋﻠﻞ ﺷﮑﺴﺘﺸﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯽ ﻋﻠﺖ ﻧﺒﻮدﻩ و اﻧﻌﮑﺎس‬
‫واﻗﻌﯽ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ وﺟﻮد‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫از ﻳﮑﻄﺮف ارﺗﺸﻬﺎﯼ ﻣﺠﺮب و ﺗﻌﻠﻴﻢ دﻳﺪۀ اﻳﺮاﻧﯽ و رﻣﯽ ﺑﺎ ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﻗﺪرت‬
‫ﺗﺪارﮐﺎﺗﯽ ﻋﻈﻴﻢ اﻓﺘﺼﺎدﯼ و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺪون ﻧﻈﻢ ﺑﺪوﻳﺎن‬
‫ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺁﻣﻮزش ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات و ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﻬﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺴﯽ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ و‬
‫اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬دﺳﺖ ﮐﻢ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﮑﯽ ﺗﻮﺳﻂ دﻳﮕﺮﯼ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺁن‬
‫ﺗﺎ ﺣﺪود زﻳﺎدﯼ ﻗﺎﺑﻞ درﮎ و ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ رﺳﻴﺪﻩ و از ﻣﻨﻈﺮ واﻗﻌﻴﺎت ﻋﻴﻨﯽ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﺧﺎرج ازاﻧﺘﻈﺎرﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﻧﻴﺰ در ﻣﻮرد ارﺗﺶ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و ﺑﯽ‬
‫ﻧﻈﻴﺮ رم ﻏﺮﺑﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻗﻮام ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺷﻤﺎل و ﻣﺮﮐﺰ اروﭘﺎ ﺻﺎدق ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬و ﺗﺤﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﯽ ﻳﮏ دوردۀ دوﻳﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﻧﺎ ﻣﻨﻈﻢ ﺑﺪوﯼ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ در هﻢ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺼﺮ ﺧﻮد ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻴﺮوزﯼ هﺎﯼ ﺧﻴﺮﻩ ﮐﻨﻨﺪۀ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﭼﻬﺮۀ ژﺋﻮﭘﻮﻟﻴﺘﻴﮏ ﺟﻬﺎن را دﮔﺮﮔﻮن ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﺧﻮب ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ هﺎ‪ ،‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﻇﺎهﺮ‬
‫اﻋﺠﺎب اﻧﮕﻴﺰ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮرﺷﺎن‪ ،‬از دﻳﺪ ﻳﮏ ﻧﺎﻇﺮ ﺁﮔﺎﻩ‪ ،‬ﭼﻨﺪان هﻢ ﻏﻴﺮ‬
 ‫‪  ۴٧٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮﻩ و ﺧﺎرج از اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﺎ هﻤﺎهﻨﮓ و ﻋﺪم‬
‫ﺗﻌﺎدل ﻣﻴﺎن ﺛﺮوت و ﻓﻘﺮ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن و ﻧﺎﺷﯽ از ﺿﺮورت ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﻧﻮﻋﯽ‬
‫ﺗﻌﺎدل در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺿﺮورت هﺎﯼ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﯽ در زﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ دﻳﺮ ﻳﺎ زود ﮔﺮﻳﺰﯼ از وﻗﻮع ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ت اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ رﻧﮓ اﺗﻔﺎق و‬

‫ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ در ﺧﻼل اﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻ ِ‬
‫ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺧﻮد اﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻت‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﻤﺰﻣﺎﻧﯽ اﻳﻦ ﺿﺮورت هﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺣﻮادث و اﻓﺮادﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻت ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ‬
‫اﮔﺮ در ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق در اﺛﺮ ﻳﮏ ﺣﺎدﺛﻪ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺣﻴﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﻧﺰد‬
‫ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﺮ ﻣﻼ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺁﻧﻬﺎ ﻓﺮﻳﺐ ﻣﺤﻤﺪ را ﻧﻤﯽ ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﺎد و‬
‫ﯼ ﺳﭙﺎﻩ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﻋﺪم ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ و ﺳﺴﺖ‬
‫ﻃﻮﻓﺎن و در هﻢ رﻳﺨﺘﻦ ﺑﺴﺎط دﻳﮓ و ﺁﺷﭙﺰ ِ‬
‫ﻋﻨﺼﺮﯼ ﺁﻧﻬﺎ در ﻳﮑﺴﺮﻩ ﮐﺮدن ﮐﺎر ﻣﺤﻤﺪ را ﺗﺸﺪﻳﺪ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ را‬
‫ﺗﺴﺮﻳﻊ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﮐﺎر ﻣﺤﻤﺪ و اﺳﻼم در هﻤﺎن ﻣﻘﻄﻊ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ ﺧﺎﺗﻤﻪ‬
‫ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ و ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺴﻴﺮ دﻳﮕﺮﯼ را ﺑﺮاﯼ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪن ﺿﺮورت هﺎﯼ ﺧﻮد‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫وﻟﯽ‪ ،‬هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اوﻻ‪ ،‬ﺧﻮ ِد ﺳﺎدﻩ ﻟﻮﺣﯽ و ﺳﺴﺖ‬
‫ﻋﻨﺼﺮﯼ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﻳﻈﻪ ﻳﺎ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬اﻣﺮﯼ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻧﻌﮑﺎس واﻗﻌﻴﺖ هﺎﯼ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺿﻌﻒ ﮐﻤﯽ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرت ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮﺗﺮ‬
‫دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و در ﺛﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮض اﻳﻦ هﻢ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ را اﻣﻮرﯼ اﺗﻔﺎﻗﯽ در‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻋﺪم وﻗﻮع ﺁﻧﻬﺎ و ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ راﻩ ﺧﻮد را از ﻣﺴﻴﺮ دﻳﮕﺮﯼ ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬درهﻤﺎن ﺟﻬﺖ وﻟﯽ از ﺧﻼل‬
‫وﻗﺎﻳﻊ و اﻓﺮاد دﻳﮕﺮﯼ‪ ،‬ﺿﺮورت هﺎﯼ ﺧﻮد را ﻣﺤﻘﻖ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺻﻠﯽ در درﮎ ﻋﻠﺖ ﭘﻴﺮوزﯼ اﺳﻼم و ﻣﺤﻤﺪ و اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ‬
‫اروﭘﺎ ﺑﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻗﺪرت هﺎﯼ زﻣﺎﻧﮥ ﺧﻮد ‪ ،‬درﮎ ﺿﺮورت هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ و‬
 ‫‪  ۴٧١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫اﻟﺰاﻣﺎت رﻳﺸﻪ اﯼ و ﭘﺎﻳﻪ اﯼ ﺗﺮﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ را ﺿﺮورﯼ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫در ﻏﻴﺎب درﮎ ﭼﻨﻴﻦ ﺿﺮوت هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﮔﺮان اﺳﻼﻣﯽ‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮐﺮدن ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻮهﻮم اﻟﻬﯽ‪ ،‬ﺑﺠﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬اذهﺎن ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ و‬
‫ﺳﺎدﻩ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮار داﻩ‪ ،‬وﺟﻮد ارادۀ اﻟﻬﯽ را ﭘﺸﺖ اﻳﻦ ﭘﻴﺮوزﯼ هﺎ ﺗﻠﻘﻴﻦ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻧﺎ ﻫﻤ‪Ĥ‬ﻫﻨﮓ‬

‫و ﺿﺮورت ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺷﻜﺎف ﻣﻴﺎن ﺛﺮوت و ﻓﻘﺮ‬

‫هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺛﺮوت ﻣﻴﺎن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺸﻬﺎﯼ ﺟﻬﺎن و‬
‫ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻮان ﻳﮏ ﺿﺮورت ﺗﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﻮد اﻳﻦ ﺷﮑﺎف و‬
‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺁن ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ اﻳﻦ‬
‫ﻗﺪرﺗﻬﺎ ﺑﺪﺳﺖ اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ و از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدن ﻧﺴﺒﯽ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﺪوﯼ و ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫ﯽ ﻣﺤﻞ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﮐﺰﯼ و ﻏﺮﺑﯽ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮۀ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ اروﭘﺎﻳ ِ‬
‫ﺳﮑﻮﻧﺖ ﺳﺎﮐﺴﻦ هﺎ‪ ،‬ژرﻣﻦ هﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﮏ هﺎ و‪ ، ...‬و ورود ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪن‪،‬‬
‫ﯼ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﮥ ﻣﻨﻄﻘﯽ و از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺿﺮور ِ‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﻗﺪرت هﺎﯼ ﺑﺰرگ ﺑﺪﺳﺖ اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ و اﻧﺘﻘﺎل و ﺟﺎﺑﺠﺎﺋﯽ‬
‫ﺛﺮوت ﺁﻧﺎن اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺧﻮد اﻳﻦ ﻗﺪرت هﺎ ﮐﻪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺷﺎن در اﺻﻞ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻏﺎرت ﻣﻠﻞ دﻳﮕﺮ و‬
‫اﺳﺘﺜﻤﺎر روز اﻓﺰون ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ ﺧﻮدﯼ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﻋﻘﺐ ﻧﮕﻪ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ ﺟﻬﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﻳﻞ اﻳﻦ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺣﺮص و ﻃﻤﻊ روز اﻓﺰوﻧﺸﺎن‪ -‬ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺛﺮوت و ﻗﺪرت‬
‫ﺷﺎن روز ﺑﻪ روز ﻓﺰوﻧﯽ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮ داﻣﻨﻪ و ﻋﻤﻖ اﻳﻦ ﺷﮑﺎف ﻣﯽ اﻓﺰودﻧﺪ و‬
 ‫‪  ۴٧٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫هﺮ روز ﺑﻴﺶ از ﮔﺬﺷﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ و ﻣﺮدم ﻓﻘﻴﺮ را ﺗﺤﺖ اﺳﺘﺜﻤﺎر و ﻓﺸﺎر ﺧﻮد ﻗﺮار‬
‫دادﻩ‪ ،‬ﺑﻪ اﺷﺘﻴﺎق ﺁﻧﺎن ﺑﺮاﯼ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺛﺮوﺗﻬﺎﯼ ﺑﺎد ﺁوردﻩ ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎﯼ هﻤﺴﺎﻳﻪ‬
‫داﻣﻦ ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ اﻳﻦ اﺷﺘﻴﺎق را ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ ﺁرزوﯼ دﻳﺮﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻴﺎن‬
‫ﻣﺮدم ﻋﺮب‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﻴﺎن اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ اروﭘﺎﺋﯽ و هﻤﻪ اﻗﻮام ﻗﺪﻳﻤﯽ و ﻓﻘﻴﺮ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺮﮐﺰ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺛﺮوت در دﺳﺖ ﻳﮏ اﻗﻠﻴﺖ ﺁرﻳﺴﺘﻮﮐﺮات‬

‫و اﻓﺰاﻳ۟ﺶ ﺷﮑﺎف ﻣﻴﺎن ﺛﺮوت و ﻓﻘﺮ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺧﺎص ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬هﻤﺎن ﻧﺘﺎﻳﺠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻇﺎهﺮ اﻣﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻞ واﻗﻌﯽ ﺷﮑﺴﺖ و‬
‫ﯼ ﺑﯽ‬
‫ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﻗﺪرت هﺎﯼ ﭼﻨﺪﻳﻦ و ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ را ﺑﺪﺳﺖ اﻗﻮام ﺑﺪو ِ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻏﻴﺮ ﻣﺠﻬﺰ و ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪاد‪ .‬ﻋﻠﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ رﻣﯽ هﺎ از اﻗﻮام ﺑﺮﺑﺮ ﺷﻤﺎل و اﻳﺮاﻧﻴﺎن از اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ ﻋﺮب ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار دادﻳﻢ‪ :‬ﺗﺸﺪﻳﺪ اﺳﺘﺜﻤﺎر و ﻓﺸﺎر ﺑﺮ روﯼ ﻣﺮد ِم ﻗﻠﻤﺮو اﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ‬
‫هﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻗﺪرت و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﺪم اﺷﺘﻴﺎق ﻣﺮدم ﺑﻪ دﻓﺎع از ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫ﺧﻮدﯼ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻗﻮام ﻣﻬﺎﺟﻢ )ﻧﻤﻮﻧﻪ رم ﻏﺮﺑﯽ(‪ ،‬ﮐﺸﻤﮑﺶ هﺎﯼ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ و ﺗﻔﺮﻗﻪ‬
‫در ﻣﻴﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن و رهﺒﺮان ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺪرت و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻓﺴﺎد دﺳﺘﮕﺎﻩ هﺎﯼ دوﻟﺘﯽ‬
‫و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﯽ ﻟﻴﺎﻗﺘﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ ﻣﻮﺛﺮ ﻣﺮدم و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ در اﻣﺮ ﺟﻨﮓ )ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﺮان( ﻋﻠﺖ اﺳﺎﺳﯽ ﺿﻌﻒ و ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪاد‪.‬‬

‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬اﺷﺘﻴﺎق اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ ﺑﻪ ﮐﺴﺐ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ و ﻏﺎرت ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎﯼ‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ‪ ،‬روﺣﻴﻪ ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺿﺪ ﺑﻮروﮐﺮاﺗﻴﮏ و ﺟﺴﻮراﻧﮥ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ از‬
‫ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻓﻘﺪان ﺗﻀﺎدهﺎﯼ ﺷﺪﻳﺪ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و اﺧﺘﻼﻓﺎت داﺧﻠﯽ‪ ،‬اﺗﺤﺎد‬
‫و ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ و از ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﮕﯽ در ﻣﻴﺪان ﺟﻨﮓ ﺑﺮاﯼ ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردن ﻏﻨﺎﺋﻢ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ و ﻳﺎ ﺑﻪ هﺮ دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮ‪ ،‬هﻤﮕﯽ ﻋﻠﻠﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﺧﺼﻠﺖ ﺑﺪوﯼ و ﻓﻘﺮ و‬
 ‫‪  ۴٧٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﮔﯽ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺁﻧﺎن ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫از اﻳﻦ رو ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﺎﻣﻮزون ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻮﻟﺪﻩ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬

‫ﺷﮑﺎف ﻣﻴﺎن ﺛﺮوت و ﻓﻘﺮ و ﺿﺮورت ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺁن‪ ،‬ﭼﻪ در ﻣﻘﻴﺎس ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﭼﻪ در‬

‫درون ﺧﻮ ِد ﻣﻤﺎﻟﮏ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ اﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻت‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ﯽ ﭘﻴﺮوزﯼ اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ ﺑﺮ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎﯼ ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪.‬‬
‫واﻗﻌ ِ‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺁن وﻗﺎﻳﻊ ﺑﻈﺎهﺮ اﻋﺠﺎب‬
‫اﻧﮕﻴﺰ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻈﺎرﯼ ﮐﻪ در ﺧﻼل ﺳﻘﻮط ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎﯼ ﺟﻬﺎن‬
‫ﺑﺪﺳﺖ اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ‪ ،‬در ﻃﯽ دو ﻗﺮن ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬رخ داد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دور از اﻧﺘﻈﺎر‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻨﻄﻘﯽ و اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬و ﻣﺒﻴﻦ دﻳﻨﺎﻣﻴﺮم ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻧﺎ هﻤﺎﺁهﻨﮕﯽ هﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ ﺑﻪ ﺟﻠﻮﺗﺮ رﻓﺘﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﺗﺎرﻳﺦ در هﺮ‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﺗﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﻤﯽ از ﻧﺎ هﻤﺎهﻨﮕﯽ هﺎﯼ رﺷﺪش ﺑﮑﺎهﺪ‪.‬‬

‫ﮓ ﺛﺮوت و ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﻳﮑﺸﺒﻪ و ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﺎهﻤﺂهﻨ ِ‬
‫اﻳﻦ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺎرﻳﺨﯽ دوراﻧﯽ ﺑﺲ ﻃﻮﻻﻧﯽ‬
‫ﺗﺮ از ﺁن ﺑﻮد‪.‬‬

‫در دوران ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺎﻣﻮزوﻧﯽ رﺷﺪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻮﻟﺪﻩ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺎن‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺻﺮﻓﺎ رﺷﺪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﻳﮏ و ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺎﺳﯽ ﺗﻔﺎوت رﺷﺪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯼ‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗﺎ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ در ﻗﺎرﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬اﻗﻮام ﺳﺮخ ﭘﻮﺳﺖ هﻴﭽﮕﺎﻩ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ داﻣﺪارﯼ ﮐﻪ ﻧﻘﺸﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ در ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻮﻟﺪﻩ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺛﺮوت‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﺟﻬﺎن∗ ﺗﺎ‬
‫ﻗﺒﻞ از رﺳﻴﺪن اروﭘﺎﺋﻴﺎن‪ ،‬اﺛﺮﯼ از ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﮔﺎو و ﺑﺰ و اﺳﺐ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪ ∗ ‬ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻴﻨﻪ ﻧﻮ‪ ،‬اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻨﻮب ﺻﺤﺮاي اﻓﺮﻳﻘﺎ )‪ (Subsaharan‬ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ وﺿﻊ را داﺷﺘﻨﺪ و‬
‫در آﻧﻬﺎ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻣﺰﺑﻮر وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪  ۴٧۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺧﺴﺖ ﻃﺒﻴﻌﺖ در اﻳﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ از رﺷﺪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﻳﮏ و ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻧﻈﺎم ﻣﺮدﺳﺎﻻرﯼ هﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻗﺎرﻩ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ در اﻳﻦ ﻗﺎرﻩ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ در ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﭘﻴﺪاﻳﺶ داﻣﺪارﯼ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﯽ ﺑﺎ دوام‪ ،‬ﻓﺮﺁوردﻩ هﺎﯼ ﻟﺒﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﭘﻮﺳﺘﯽ و ﭘﺸﻤﯽ از‬
‫ﯽ ﮔﻮﺷﺘ ِ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﺬاﺋ ِ‬
‫اﻟﺒﺴﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﭼﺎدر ﭘﺸﻤﯽ و ﺗﻮر ﻣﺎهﻴﮕﻴﺮﯼ ﻧﺨﯽ و رﻳﺴﻤﺎن و ﻃﻨﺎب ﺑﺮاﯼ‬
‫ﮐﺸﻴﺪن و ﺟﺎﺑﺠﺎﺋﯽ اﺷﻴﺎء و اﺟﺴﺎم ﺳﻨﮕﻴﻦ ﮐﻪ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ اهﻠﯽ ﮐﺮدن اﺳﺐ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﯽ‬
‫در ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ﺟﺎﺑﺠﺎﺋﯽ ﻣﻮاد از ﻳﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد‪،‬‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻧﻴﺮوﯼ ﮔﺎو و ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ ﺑﺮاﯼ ﺷﺨﻢ زدن و ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰﯼ‬
‫ﺧﺎﮎ ﻧﻴﺰ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤﯽ در ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﮐﺸﺎورزﯼ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎرورﯼ ﺁن‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬

‫در ﮔﻴﻨﻪ ﻧﻮ ﻧﻴﺰ وﻗﺘﯽ در ﻗﺮن ‪ ١۶‬اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻗﺪم در ﺁن ﻣﯽ‬
‫ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ هﻨﻮز ﺑﺎ اﺑﺰار ﺳﻨﮕﯽ و ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ‬
‫‪ ١٣‬هﺰار ﺳﺎل ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ در ﺟﻨﮕﻠﻬﺎ و از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﮑﺎر‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻳﮑﯽ از دﻻﻳﻞ اﻳﻦ اﻣﺮ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ اﻳﻦ اﻗﻮام هﻨﻮز ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺰرﮔﯽ از ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺑﺮاﯼ اﻗﻮام اوﻟﻴﻪ ﺑﻮدﻩ و در رﺷﺪ ﻣﻐﺰﯼ‪،‬اﻓﺰاﻳﺶ ذﺧﺎﻳﺮ‬
‫ﻏﺬاﺋﯽ‪ ،‬و اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎر ﺁﻧﺎن ﻧﻘﺶ ﺷﺎﻳﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯽ ﻧﺒﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺠﺎﯼ ﺁن ﻣﺤﺼﻮل دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻨﺎم "ارو" را ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻮاد ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨﯽ ﮐﺎﻓﯽ‬
‫ﺑﻮدﻩ و ﻗﺎﺑﻞ ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺮدن ﻧﻴﺰ ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬ﮐﺸﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‪ ،‬ﺟﻮ و ﮔﻨﺪم و‬
‫ﮐﺸﺖ ﺁن ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﻣﻬﺪ اوﻟﻴﻦ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ ﺑﺸﺮﯼ و‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻮﻟﺪﻩ در ﺟﻬﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺳﭙﺲ در ﭼﻴﻦ‪ ،‬ﮐﺸﻒ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﮐﺸﻒ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
 ‫‪  ۴٧۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺑﺰار ﮐﺎر ﺑﻬﺘﺮ از ﻳﮏ ﻃﺮف‪ ،‬و ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﻬﺘﺮ و وﻗﺖ اﺿﺎﻓﯽ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﺧﺘﺮاﻋﺎت و ﺳﺎﺧﺖ اﺑﺰار ﺑﻬﺘﺮ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎزدهﯽ ﮐﺎر و رﺷﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻮﻟﺪﻩ از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺎرﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ‪ ،‬ﮔﻴﻨﻪ ﻧﻮ‪ ،‬و‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ زﻳﺮﻳﻦ∗)‪ (Subsaharan‬در اﻓﺮﻳﻘﺎ‪ ،‬دﻳﮕﺮ هﻴﭽﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﮐﺸﻒ ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ‬
‫ﻧﺎﺋﻞ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ‪ ،‬و از ‪ ١٣‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺣﻴﻮان اهﻠﯽ ﺷﺪﻩ‪ ،‬دﻩ ﺗﺎ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ در‬
‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ و ﻣﻨﻄﻘﻪ هﻼل ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰ )‪ ∗( Fertile Crescent‬وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﮔﯽ اﻗﻮام ﺳﺎﮐﻦ در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﭘﯽ‬
‫ﺑﺮدﻩ‪ ،‬و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﻘﺶ ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌﯽ در ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﺎﻣﻮزون در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﭘﯽ ﻣﯽ ﺑﺮﻳﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮﯼ در هﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬و اﻣﮑﺎن اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺛﺮوت و ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻃﺒﻘﺎت و ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ‬
‫دوﻟﺘﯽ و ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ در ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎ و ﻗﺪرت هﺎﯼ ﻏﺎرﺗﮕﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮﯼ ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﺣﻴﺎت ﻣﯽ ﮔﺬاردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮﻣﺮﻳﺎن‪،‬‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻓﺮاﻋﻨﻪ ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺧﺎﻧﺪاﻧﻬﺎ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ در ﭼﻴﻦ و هﻨﺪ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎﯼ رم و اﻳﺮان ) هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ و ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ (‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺟﺪﻳﺪﯼ در ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﺑﺸﺮﯼ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻏﺎرت ﻣﻠﻞ ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮ و ﭼﭙﺎول اﻣﻮال ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد‪ ،‬و‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ از ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺘﺜﻤﺎر ﺑﺨﺸﻬﺎﯼ وﺳﻴﻊ ﺗﻮدﻩ اهﺎﻟﯽ ﺧﻮدﯼ و ﺧﺮاج هﺎﺋﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺟﺪﻳﺪﯼ در ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻧﺎهﻢ ﺁهﻨﮕﯽ رﺷﺪ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻮﻟﺪﻩ در ﻣﻴﺎن ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬و ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺷﮑﺎف ﻣﻴﺎن ﺛﺮوت و ﻓﻘﺮ‬
‫‪                                                       ‬‬
‫‪ ∗ ‬ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﻛﻪ ﺳﺮاﺗﺎﺳﺮ ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ و ﻛﻤﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ در ﻗﺎره آﻓﺮﻳﻘﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ واﻗﻊ در ﺟﻨﻮب ﺻﺤﺮاي اﻓﺮﻳﻘﺎ‬
‫ﻣﻨﻬﺎي آﻓﺮﻳﻘﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ را ﻣﻲ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪∗ ‬ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻃﺮاف رود ﻧﻴﻞ‪ ،‬اردن‪ ،‬دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻫﺎﺋﻲ از اردن‪ ،‬ﺳﺎﺣﻞ ﻏﺮﺑﻲ‪،‬‬
‫ﻧﻮار ﻏﺰه‪ ،‬اﺳﺮاﺋﻴﻞ و ﻟﺒﻨﺎن ﻛﻪ ﻣﻬﺪ اوﻟﻴﻦ ﺗﻤﺪن ﻫﺎ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻮده اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪  ۴٧۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻔﺎوت رﺷﺪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﻳﮏ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﮐﺮﻩ ارض‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺳﺘﺜﻤﺎر اﻧﺴﺎن از اﻧﺴﺎن و ﺟﻨﮓ هﺎﯼ ﻏﺎرت ﮔﺮاﻧﻪ و ﺑﻼوﻗﻔﻪ‬
‫ﻗﺪرت هﺎﯼ ﺑﺰرگ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﻐﻠﻪ روزﻣﺮﻩ ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺪن و اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎﯼ‬
‫ﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﺁن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ داﻣﻨﻪ و ﻋﻤﻖ اﻳﻦ ﺷﮑﺎف ﻣﯽ‬
‫ﺐ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧ ِ‬
‫ﺳﻠﻄﻪ ﻃﻠ ِ‬
‫∗‬
‫اﻓﺰود‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ ﮐﻪ از ﭘﯽ ﺳﻠﻄﻪ اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ ﺑﺮ دو ﻗﺪرت ﺑﺰرگ ﺟﻬﺎﻧﯽ‬

‫در اروﭘﺎ و ﺧﺎور ﻣﻴﺎﻧﻪ رخ داد‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭼﻨﻴﻦ روﻧﺪ ﻃﻮﻻﻧﯽ رﺷﺪ ﻧﺎ هﻤﺎهﻨﮓ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻮﻟﺪﻩ و ﺷﮑﺎف ﻣﻴﺎن ﺛﺮوت و ﻓﻘﺮ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﺑﻮد‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ در ﻃﯽ‬
‫اﻳﻦ دورﻩ ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬ﺟﻨﮓ هﺎ و ﺷﻮرش هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫ﻣﻴﺎن ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ رﻗﻴﺐ و ﭼﻪ ﻣﻴﺎن اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ و دوﻟﺘﻬﺎﯼ ﻣﺘﻤﺪن ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎﺋﯽ و ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺛﺮوت ﻳﺎ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺁن ﺁﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﻘﻮط اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ‬
‫هﺎﯼ رم و ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﺪﺳﺖ اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ‪ ،‬ﺑﯽ ﺷﮏ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ و اوج اﻳﻦ‬
‫ﺟﺎﺑﺠﺎﺋﯽ ﻗﺪرت و ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺛﺮوت ﺑﻮد‪.‬‬

‫از ﻣﺸﺨﺼﻪ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺗﺤﻮل ﻳﮑﯽ هﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ در هﺮ دو ﻣﻮرد‬
‫ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﺳﻘﻮط اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ هﺎﯼ اﻳﺮان و رم ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻪ ﭼﻨﺎن ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ‬
‫ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﺠﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮﯼ ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻪ در اروﭘﺎ ﺑﺎ ﺁﻏﺎز‬
‫ﻗﺮون وﺳﻄﯽ و ﺳﻠﻄﻪ ﮐﻠﻴﺴﺎ‪ ،‬و ﭼﻪ در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮۀ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻣﻔﺘﻮﺣﻪ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﻏﻠﺒﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﺳﻠﻄﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ و اﺳﻼم‪ُ ،‬ﻣ َﺒ ّﻴﻦ ﻳﮏ ﻋﻘﺐ ﮔﺮد ﺳﻴﺎﺳﯽ و‬

‫‪                                                       ‬‬
‫‪ ∗ ‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ در ﻋﺼﺮ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺷﻜﺎف ﺑﻲ اﻧﺪازه ﻣﻴﺎن ﺛﺮوت و ﻓﻘﺮ در ﻣﻴﺎن ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ و ﻋﻘﺐ‬
‫اﻓﺘﺎده‪ ،‬ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ را در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺗﺤﻮﻻت ﻣﺸﺎﺑﻪ و اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ دﻳﮕﺮي ﻗﺮار داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮار از آن‬
‫اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺗﺸﻨﺠﺎت ﺑﻲ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺰ ﺧﺒﺮ از ﭼﻨﻴﻦ ﺿﺮورﺗﻲ ﻣﻲ‬
‫دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻲ ﺷﻚ اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺤﻮﻟﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺤﻮل ﻗﺒﻠﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮﺑﺮﻳﺖ و ﻳﺎ ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ آزادي ﺑﺸﺮ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻴﺶ‬
‫از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻓﻌﺎﻟﻪ در آن‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﺗﻼش و آﻣﺎدﮔﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻧﺴﺎن دوﺳﺖ و ﺗﺮﻗﻲ ﺧﻮاه ﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫دارد‪ .‬ﻣﻨﺸﺎء اﻳﻦ روﻧﺪ ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﺎﻳﺪ اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﻲ اروﭘﺎ و دور ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺤﻮﻻت ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژﻳﻚ و اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻧﺎﺷﻲ‬
‫از آن داﻧﺴﺖ‪.‬‬
 ‫‪  ۴٧٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫ﻓﮑﺮﯼ و ﭼﻴﺮﮔﯽ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ و ﮐﻬﻨﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﺰم هﺎﯼ ﻓﮑﺮﯼ ﺑﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ و‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺸﺮﯼ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﭘﺎﻳﺎن‬
 ‫‪  ۴٧٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
 ‫‪  ۴٧٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬

‫ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ﻫﺎي‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎردﻫﻢ‬
‫‪                                                       ‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻳﻦ ﻛﻮب‪ ،‬ﺑﺎﻣﺪاد اﺳﻼم‪ ،‬ص ‪  .78‬‬
‫‪ - ٢‬ﻃﺒﺮﯼ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ص ‪  .١۵٣٨‬‬
‫‪ - 3‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻳﻦ ﻛﻮب‪ ،‬ﺑﺎﻣﺪاد اﺳﻼم‪ ،‬ص ‪  . .80‬‬
‫‪ -4‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪1534‬‬
‫‪ ‐5‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪ .1566-1565‬‬
‫‪ ‐6‬ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ 4‬ﺗﺎ‪ ،6‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪ .848‬‬
‫‪‐7‬ﻃﺒﺮي ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪ .1566‬‬
‫‪ - 8‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.1565‬‬
‫‪ ‐9‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ .1557 ،‬‬
‫‪ ‐10‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪ .1575‬‬
‫‪ - 11‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻳﻦ ﻛﻮب‪ ،‬ﺑﺎﻣﺪاد اﺳﻼم‪ ،‬ص ‪.81‬‬
‫‪ -12‬ﻃﺒﺮي ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ص ‪  .1779‬‬
‫‪ -13‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ص ‪1781‬؛ ﺑﻼذري‪ ،‬اﻧﺴﺎب اﻻﺷﺮاف‪ ،‬ص ‪ .186‬ﻧﻘﻞ از ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻳﻦ ﻛﻮب‪ ،‬ﺑﺎﻣﺪاد اﺳﻼم ص ‪  .81‬‬
‫‪ - 14‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻳﻦ ﻛﻮب‪ ،‬ﺑﺎﻣﺪاد اﺳﻼم‪ ،‬ص ‪  .82‬‬
‫‪ - 15‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .83‬‬
‫‪ -16‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺻﺺ ‪  .1790 -1789‬‬
‫‪ -17‬ﻃﺒﺮي ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺻﺺ ‪ 1580-1575‬‬
‫‪ - 18‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪  .1580 -1579‬‬
‫‪ ‐19‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪ .1590‬‬
‫‪ ‐20‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪ .1589‬‬
‫‪ ‐21‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪ .1589‬‬
‫‪ ‐22‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪ .1590-1589‬‬
‫‪ ‐23‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪ .1602‬‬
‫‪ - 24‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪  .1628 -1623‬‬
‫‪25‬‬
‫‪- Langer William L Edit , An encyclopedia of world history, p. 124.‬‬
‫‪26‬‬
‫‪-Ibid , p. 125.‬‬
‫‪27‬‬
‫‪-Rodinson Maxim, Muhammad,in English, p. 273.‬‬
‫‪28‬‬
‫‪-Langer William L, Edit , An encyclopedia of world history, pp. 237-241. ‬‬
‫‪ ‐29‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪ .1628‬‬
‫‪ ‐30 ‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪ .1629‬‬
‫‪ - 31‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪ .1613‬‬
‫‪ ‐32‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪ .1617‬‬
 ‫‪  ۴٨٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫‪                                                                                                                 ‬‬
‫‪ ‐33‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪ .1629‬‬
‫‪ ‐34‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪ .1629‬‬
‫‪ -35‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1630‬‬
‫‪ -36‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1630‬‬
‫‪ ‐37‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪ .1632 -1631‬‬
‫‪ -38‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1633‬‬
‫‪ ‐39‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  1642‬‬
‫‪ ‐40‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪ .1643‬‬
‫‪ ‐41‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪ .1654‬‬
‫‪ - 42‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1656‬‬
‫‪ - 43‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1658‬‬
‫‪ - 44‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪  .‬‬
‫‪ -45‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ص ‪  .1673-1672‬‬
‫‪ - 46‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻳﻦ ﻛﻮب‪ ،‬ﺑﺎﻣﺪاد اﺳﻼم‪ ،‬ص ‪  .91‬‬
‫‪ -47‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺻﺺ ‪  1697-1696‬‬
‫‪ - 48‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻳﻦ ﻛﻮب‪ ،‬ﺑﺎﻣﺪاد اﺳﻼم‪ ،‬ﺻﺺ ‪  .93-92‬‬
‫‪ -49‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ص ‪  .1679‬‬
‫‪ -50‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1707‬‬
‫‪ 51‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -52‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1688‬‬
‫‪ - ٥٣‬هﻤﺎﻧﺎ‪ ،‬ص ‪  .١٧١٩‬‬
‫‪ -54‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1685‬‬
‫‪ -55‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1726‬‬
‫‪ - 56‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ‪.1759-1758  ‬‬
‫‪ -57‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1737‬‬
‫‪ -58‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1744‬‬
‫‪ -59‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1745‬‬
‫‪ -60‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1742‬‬
‫‪61‬‬
‫‪-Bukari:V4B56N795 ‬‬
‫‪ - 62‬ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء‪ ،‬آﻳﻪ ‪  .93‬‬
‫‪63‬‬
‫‪-Bukari:V4B56N793‬‬
‫‪ -64‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1726‬‬
‫‪65‬‬
‫‪ -‬ﻫﻤﺎﻧﭽﺎ‪ ،‬ص ‪  .1762‬‬
‫‪ -66‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1766‬‬
‫‪ -67‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1766‬‬
‫‪ - 68‬ﺳﻮرة ﻣﻌﺎرج ‪ ,‬آﻳﻪ ‪ ،31‬ﻗﻤﺸﻪ اى‪  .‬‬
 ‫‪  ۴٨١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫‪                                                                                                                 ‬‬
‫‪ - 69‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ص ‪  .1796‬‬
‫‪ - 70‬ﻃﺒﺮي ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪" :‬و ﺧﻤﺴﻬﺎ را ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻋﻤﺮ و ﻋﻠﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﻤﺴﺨﻦ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﺪان ﻋﻤﻞ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ".‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ص ‪  .1800‬‬
‫‪ - 71‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭘﻨﭽﻢ‪ ،‬ص ‪  .1796‬‬
‫‪- 72‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ‪ ،‬ص ‪  .1796‬‬
‫‪ ‐۵٧‬اﺑﻦ ﺧﻠﺪون‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﺻﺺ ‪ . ٣٩١-٣٩٢‬از ﻣﻴﺮ ﻓﻄﺮوس‪ ،‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص‪  . ٣۶‬‬
‫‪ -۵٨‬ﺳﻴﺮت رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ص ‪ .۶۵۵‬در ﻣﻴﺮﻓﻄﺮوس‪ ،‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  . ٣٨‬‬
‫‪ -۵٩‬دﺷﺘﯽ ﻋﻠﯽ‪ ٢٣ ،‬ﺳﺎل‪ ،‬ص ‪    . ٣٠٨‬‬
‫‪ -۶٠‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪  ‐ .‬‬
‫‪ - ۶١‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  ٣٠۵‬‬
‫‪ -۶٢‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  ‐ . ٣٠٧‬‬
‫‪ - ٧٩‬اﻟﺨﺮاج‪ ،‬اﺑﻮ ﻳﻮﺳﻒ اﻧﺼﺎرﯼ‪ ،‬ص ‪  .۵۵‬‬
‫‪ - 80‬ﻫﻨﺪوﺷﺎه ﻧﺨﺠﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺎرب اﻟﺴﻠﻒ‪ ،‬ﺻﺺ ‪ .204-198‬ﻧﻘﻞ از ﻣﻴﺮﻓﻄﺮوس‪ ،‬ﺣﻼج‪ ،‬ص ‪  .141‬‬
‫‪ - 81‬ﺟﺮﺟﻲ زﻳﺪان‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻤﺪن اﺳﻼم‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،5‬ص ‪ .139‬ﻧﻘﻞ از ﻣﻴﺮﻓﻄﺮوس‪ ،‬ﺣﻼج‪ ،‬ص ‪  .143‬‬
‫‪ - 82‬ﻓﻴﻠﻴﭗ ك‪ .‬ﺣﺘﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﺮب‪ ،‬ص ‪ .537‬ﻧﻘﻞ از ﻣﻴﺮ ﻓﻄﺮوس‪ ،‬ﺣﻼج‪ ،‬ص ‪.142‬‬
‫‪83‬‬
‫‪-Dr. Taha Husain, al-Fitnat al- Kubrad, Vol. ,pp. 541-551.‬‬
‫ﻧﻘﻞ از اﻳﺰوﺗﺴﻮ ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺧﻼﻗﻲ و دﻳﻨﻲ در ﻗﺮان‪ ،‬ﺻﺺ ‪.62-61‬‬
‫‪84‬‬
‫‪‐ Ibn Khaldun, Muqaddimah, eng. Tr. By Franz Rosenthal, abr. By N. J. ‬‬
‫‪Dawood, p. 163. In Engineer, Asghar Ali, The Slamic State ‐ its origin and ‬‬
‫‪evelution, p. 45‐46 ‬‬
‫‪ H. Lammens, Etudes sur le regne du calife Ma' awiye vol.1, p.842 -85‬‬
‫ﻧﻘﻞ از ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﻜﻲ اﻟﻴﺎﭘﺎوﻟﻮﻳﭻ ‪ ،‬اﺳﻼم در اﻳﺮان‪ ،‬ص ‪47‬‬
‫‪ - 86‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷ‪‬ﺒﻠﻰ‪ ,‬ﻧﻌﻤﺎن ‪ ,‬اَﻟﻔﺎروق ‪ ,‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺣﻤﻴﺪﻳﻪ‪ ,‬دﻫﻠﻰ ‪ 1958, ,‬ﺻﺺ ‪ . 289_90.‬ﻧﻘﻞ از دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﻰ‬
‫ص ‪  52‬‬
‫‪ - 87‬ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﻜﻲ اﻟﻴﺎﭘﺎوﻟﻮﻳﭻ‪ ،‬اﺳﻼم در اﻳﺮان‪ ،‬ص ‪  .67‬‬
‫‪ ‐88‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻳﻦ ﻛﻮب‪ ،‬ﺑﺎﻣﺪاد اﺳﻼم‪ ،‬ص ‪  .93‬‬
‫‪ - 89‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ص ‪  .1819‬‬
‫‪ - 90‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪1820‬‬
‫‪ -91‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  1822‬‬
‫‪ - 92‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1822‬‬
‫‪ - 93‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ص ‪  .1822‬‬
‫‪ - ٩٤‬ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﻜﻲ اﻟﻴﺎﭘﺎوﻟﻮﻳﭻ‪ ،‬اﺳﻼم در اﻳﺮان‪ ،‬ص ‪  .41‬‬
‫‪ - 95‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪  .1825‬‬
‫‪ - 96‬ﻛﺘﺎب ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ دﻛﺘﺮ ﻛﻮروش آرﻳﺎﻣﻨﺶ )ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺰدﮔﺮد ﺳﻮم ﺑﻪ ﻋﻤﺮ(‬
‫‪ - 97‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻳﻦ ﻛﻮب‪ ،‬ﺑﺎﻣﺪاد اﺳﻼم‪ ،‬ص ‪.96‬‬
‫‪ - ٩٨‬ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﻜﻲ اﻟﻴﺎﭘﺎوﻟﻮﻳﭻ‪ ،‬اﺳﻼم در اﻳﺮان‪ ،‬ص ‪  .42‬‬
‫‪٩٩‬‬
‫‪ -‬اﺳﺘﺨﺮﯼ‪ ،‬ص ‪ .١٨۵‬ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﻜﻲ اﻟﻴﺎﭘﺎوﻟﻮﻳﭻ‪ ،‬اﺳﻼم در اﻳﺮان‪ ،‬ص ‪.42‬‬
   ۴٨٢ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
  ________________________________________________
                                                                                                                 
  .88 ‫ ص‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺰاد ﺑﺎﺷﻲ‬،‫ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺧﺎور زﻣﻴﻦ‬،‫ ﻓﺎرﻣﺮ ﻫﻨﺮي ﺟﺮج‬- 100
  .92 ‫ ص‬،‫ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‬- 101
  .90 ‫ ص‬،‫ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‬- 102
103
- Lammens P. H., Etudes sur le regne du Calife Omaiyade Mo’ awia I er. vol.
III, p. 275. Cf. Al-Tabari, vol. I, p. 2742.
.39 ‫ ص‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺰاد ﺑﺎﺷﻲ‬،‫ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺧﺎورزﻣﻴﻦ‬،‫ ﻓﺎرﻣﺮ ﻫﻨﺮي ﺟﻮرج‬-104 
105
- Lyall C. J., Trans., Ancient Arabian Poetry xxxi,.
  .39 ‫ ص‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺰاد ﺑﺎﺷﻲ‬،‫ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺧﺎورزﻣﻴﻦ‬، ‫ ﻓﺎرﻣﺮ ﻫﻨﺮي ﺟﻮرج‬- 106
107
- Al-Suyuti,َ Al-muzhir fi ‘ulum al-lugha vol 2, p.236, the translation is from
lyall’s Ancient Arabian Poetry, xvii, see Sale’s Koran, p. 20.
.39-38 ‫ ﺻﺺ‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺰاد ﺑﺎﺷﻲ‬،‫ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺧﺎورزﻣﻴﻦ‬، ‫ﻧﻘﻞ از ﻓﺎرﻣﺮ ﻫﻨﺮي ﺟﻮرج‬
108
- (Al- aghani) Al-isfahani Abu’l Farasi, Kitab al-aghani, vol.10, p. 18۶٢.
109
- Al-Tabrizi, A commentary on the ten ancient Arabic poems. P. 1١46.
110
- Ahlwardt W., The divans of the six ancient Arabic poets, Moalaghat.
111
- Al-Tabrizi, A commentary on the ten ancient Arabic poems, p. 73.  
112
- Lyall (C. J.), Ancient Arabian Poetry, Mufaddaliyyat (‫)ﻣﻔﻀﻠﻴﺎت‬, seventy second.

.43 ‫ ص‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺰاد ﺑﺎﺷﻲ‬،‫ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺧﺎور زﻣﻴﻦ‬،‫ ﻓﺎرﻣﺮ ﻫﻨﺮي ﺟﺮج‬- 113
114
- Migne J. P., Patrologiae cursus completud, vol. IXXI, P. 612.
115
- Lyall C. J., Ancient Arabian Poetry, XXVII.
116
- Rawlinson G. History of phenicia, p. 187. 
  .37-36 ‫ ﺻﺺ‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺰاد ﺑﺎﺷﻲ‬،‫ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺧﺎور زﻣﻴﻦ‬،‫ ﻓﺎرﻣﺮ ﻫﻨﺮي ﺟﺮج‬- 117
118
- Caussin de Perceval A. P., Essai sur l’ histoire des Arabes des trois premiers
siecles de l’ Islamisme, v. II, p. 280.
119
- Haurt C. A history of Arabic literature, p. 32.
  .54-53 ‫ ﺻﺺ‬،‫ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‬- 120
121
- Lane E. W., Madd al-qamus, an Arabic-English Lexicon, S .V.
.96 ‫ ص‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺰاد ﺑﺎﺷﻲ‬،‫ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺧﺎورزﻣﻴﻦ‬،‫ﻧﻘﻞ از ﻓﺎرﻣﺮ ﻫﻨﺮي ﺟﻮرج‬
122
- (Al- aghani) Al-isfahani Abu’l Farasi, Kitab al-aghani, vol.1, p. 97;
  .96 ‫ ص‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺰاد ﺑﺎﺷﻲ‬،‫ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺧﺎور زﻣﻴﻦ‬،‫ ﻓﺎرﻣﺮ ﻫﻨﺮي ﺟﺮج‬- 123
  .97 ‫ ص‬،‫ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‬- 124
125
- (Al- aghani) Al-isfahani Abu’l Farasi, Kitab al-aghani, vol. 4, p. 161.
.97 ‫ ص‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺰاد ﺑﺎﺷﻲ‬،‫ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺧﺎور زﻣﻴﻦ‬،‫ﻧﻘﻞ از ﻓﺎرﻣﺮ ﻫﻨﺮي ﺟﺮج‬ 
126
- Ferederick Engels,'The Origin of the Family, Private Property and the State,
Enlglish, p. 98-118.
  .396-394 ‫ ﺻﺺ‬،‫ زن و ﺳﻜﺲ در ﺗﺎرﻳﺦ‬،‫ ﺳﺘﻮده ﺳﻴﺎﻣﻚ‬- 127
.482 ‫ ﺻﺺ‬،‫ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‬- 128
129
- Maghrizi, vol. 2, p. 287. In Engineer, Asghar ali, The Islamic state. Pp. 55-57.
130
- Shabali, p. 325. In Engineer, Asghar ali, The Islamic state. Pp. 55-57.
  . 2046 ‫ ص‬،‫ ﺟﻠﺪ ﭘﻨﺠﻢ‬، ،‫ ﻃﺒﺮي‬- 131
  .1641 ‫ ص‬،‫ ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬،‫ ﻃﺒﺮي‬- 132
 ‫‪  ۴٨٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫‪                                                                                                                 ‬‬
‫‪ - 133‬ﻃﺒﺮي‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ص ‪  .1735‬‬
‫‪ -134‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪  .171401715‬‬
‫‪135‬‬
‫‪- Shabali, p. 322. In Engineer, Asghar ali, The Islamic state. Pp. 55-57‬‬
‫‪136‬‬
‫‪ -‬ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان‪ ،‬ﺣﻤﺰة اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ص ‪185‬؛ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‪ ،‬ص ‪ .6863‬ﻧﻘﻞ از ﻣﻴﺮ ﻓﻄﺮوس‪ ،‬ﺣﻼج‬
‫ﺻﺺ ‪  .210-209‬‬
‫‪137‬‬
‫‪- Shabali, p. 325. In Engineer, Asghar ali, The Islamic state. Pp. 55-57.‬‬
 ‫‪  ۴٨۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________ ‪ ‬‬
‫‪                                                                                                                 ‬‬

‫‪Blanc page‬‬
 ۴٨۵ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
_________________________________________________

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

A
Abu Dawud, Sunan
Ahlwardt W., Edited, The divans of the six ancient Arabic poets. by W.
Ahlwardt, Lomdon, 1870.
A. J. Arberry, The Seven Odes, the first chapter in Arabic literature(1911),
George Allen & Unwin LTD., London.
Al-Aghani Abulfaraj-e- Isfahani, Dar al kotob, 1923-63.
Al-Isfahani Abu’l Farasi (Al-aghani), Kitab al-aghani, 20 vols. Bulaq,
1869.
Al-Tabrizi, A commentary on the ten ancient Arabic poems. Edited by c. J.
Lyall. Bibioteca Indica, Calcataa, 1894.
Al-Vahidi, Asbabe Nozool-e- Quran.
Ammianus Marcellinus, the Toman History of Marcellinus Ammianus
during the reigns of the Emperor Constantinus, ...Trans. C.D. Uonge.
London G. Bell & Sons, 1911.
Amaury de Riencourt, Sex and Power in History (1974), New York: K.
McKay co..
Arbery A. G., seven odes, the first chapter in Arabian literature (1957),
Lonson, Goerge Allen and Unwin LTD.
Armstrong Karen, Muhammad: A Biography of the Prophet San Francisco
Calif.: HarperCollins
Arvind Sharma, women in the world religions, the university of new york
press, 1987, pp.136-137.
Aug. Arnold, ed, Septem moallakat، Leipzing، 1850.
Auge Christian & Jean-Morie Dentzer, etro, the lost city of the ancient
world.
Avanzini, "Remarques sur le Matriarcat en Arabia du Sud".

B
BaladhariAhmad ibne yahya, fotuhol Boldan Egypt, Salah al Deen Monjed
Beeston A. F. L., Women in Saba, an article in Bidwell and Smith (1983),
Arabian and Slamic Studies.
Bidwell, R. L. and Smith, G. R.,1983, Arabian and Islamic Studies,
Articles presented to R. B. Serjeant. London: Longman.
Brefault Robert, the Mothers, a study of the origins of sentiments and
institutions, vol. 3, New York.
 ۴٨۶ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
_________________________________________________
Breton, Jean-Francios, Arabia Felix, from thetime of the queen of sheba
eight century B.C. to first century A,D.(1998)Trans. by Albert La
Farge (1999), univesity of Notre Dame Press.
Bukhari Mohammad Ismael, al-Jami' al-Sahih, Cairo, Maimaneh. 1944
Bukhari Muhammad Ismael, al-Jami-al-Sahih, edition of AH.1268-
1270, Bombay.

Burckhardt Hohn Lewis, Travels in Arabia: An account of those territories

in Hedjaz which the Mohammedans regard as sacred, Kissinger
Publishing, 2004.

C
Caetani L., Annali dell’ Islam. In progress, Milan, 1905, et seq.
Caussin de Perceval A. P., Essai sur l’ histoire des Arabes des trois
premiers siecles de l’ Islamisme, 3 vols., Paris, 1847-8.

Chelhod J, 184-85, "L' Arabie du Sud" Histoire et civilisation. 3 vols.

Paris: Maisonneuve

D
Dall W. H. , Alaska and its resources, Lee & Shepard (1897).
Dentzer Jean-Morie, Christian Auge, Laurel Hirsch, "Petra, lost city of the
ancient world

E
Eliot, Charles. the east African Protectorate, Frank Cass & Co.
Ellis, A. B. the Ewe-Speaking people of the Slave Coast of West Africa, :
their religion, mannere, customs, laws, languages & c., 1770 q.
Ellis w. , Narrative of a tour through hawii (1826).
Engels Ferederick, the onrigin of the family, private property and the state,
in English, Advent Books, 1940.
Engineer, Asghar Ali, The islamci state – its origin and evolution, Advant
books , New York (1980).

F
Faure, Parfums et aromates de l'Antiquite. Paris.
Fortune R. F. Soucerers of Dobu, the social onthropology of the Dobu
Ilanders of south Pacific, Ny.: Dutton, 1963 (1932)

G
Geiger Abraham, What did Muhammad Borrow from Judaism.
Gibson, Daniel, The Nabataean, Builsers of Petra
 ۴٨٧ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
_________________________________________________
Goblot, H. 1979. Les qanats: Une technique d' acquisition de l'eau. Paris.

H
Haurt C. A history of Arabic literature, London, 1903.
Herodotus, Natural HIstory.
Herodotus, 1987, The history, Trans. by David Grene. University of
Chicago Press.
Herodotus, the history of Herodotus (New York, Harper & Brothers,
(1878).
Husain Taha Dr., al-Fitnat al- Kubrad, Vol. 1 'Urdu tr. by Abdul Hamid
Nomani, Ajmal ress, Bombay
I
Ibn Battuta (1304-1377), Tuhfat al-nuhhar fi gharahib al-anhar wa-
hajabhib al-asfa, Arabic.
Ibn Hisham، Sira Des Leben Muhammeds، ed. F. Wustenfeld، Gotringen.
Ibn Hisham Basri Abd al Malek, Sirat-e- Rasool al Lah, Bulagh, 1925.
Ibn Ishaq, The life of Muhammad, A translation of Ibn Ishaq's Sirat Rasul
Allah by A. Guillaume, Oxford.
Ibn Khaldun, the Mugaddimah, tr. by Rosenthal and abridged by N. J.
Dawood, Princeton Universit ress, 1970.
Ibn Khaldun, the Mugaddimahye Ibne Khaldun, Cairo.
Ibne Sa'd, Tabaghat.
Ibne Warraq، Edited، "The origins of Islam، Classic Essays on Islam's
Holy Book. Prometheus books.
www.ijtihad.org/compact.htm.
International Morror, May 30th, 2001.
Imam Cazali, "proof of Islam", Egypt, al Azhariye.

J
Jan-Francios, Arabia Felix, from the time of queen Sheba eight century
B.C. to first cenury A. D. (1998).
John A. Garraty & peter Gay, Editors, The Colombia History of the World,
Harper & Row, usa.
Jonston, H. H. , G. "Grenfell and the Congo, A history & discription of the
Congo independent state & adjoing destricts of Congo land", Negro
Universities Press 1969.
K
King James version, the Holy Bible concordance, the world publishing
company, Clevelan & Ny.

L
Lammens H., Etudes sur le regne du calife Ma'
 ۴٨٨ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
_________________________________________________
Lammens P. H., Etudes sur le regne du Calife Omaiyade Mo’ awia I er,
Beyrout, 1906-8
Lane E. W., Madd al-qamus, an Arabic-English Lexicon, S .V.
Langer Wiliam, L. Enger, An encyclopedia of world history, Kingsport
press (1940), usa.
Lapitus Ira Marvin, A history of Arabian societies, Cambridge university
press.
Lil Arjabani Rajab Ahmad, Al-Aghani, Arabic, Cairo, muassasat abar al-
yawn.
Lundin A. 1987, Le decret de Hadaqan sur l'exploitacion de la terre.
Lyall (C. J.), Ancient Arabian Poetry, Translation, chiefly Pre-Islamic.
London, 1885.

M
Malinowski, Bronislaw, "the Sexual Life of Savages (1929).
Migne J. P., Patrologiae cursus completud, vol. IXXI; Acciramte J.-P.
Minge. Paris, v.d.
Mir Khwand, The Rauzat-us-safa; or Garden of Purity, Translated from the
original Persian by E. Rehatsek, 5 vols. London, 1891-4. In Nawal el
Saadawi, Hidden face of Eve, Women in the Arab world, Zed Press,
1980.
Nawawi, Gardens of Righteous: Riyadh Assalehin of Imam Nawawi,
Rowman & Littlefeild.
Nicholson R. A., A literary History of the Arabs, London, 1907.
Noldeke, Ocster Zeitsch f. Orient, 1884.
Noldeke Theodore, Sketches from Eastern History, 1963.

P
Pirenne, J. , L'homme et L'eau en Mediterranee et au Proche-Orient, Lyon.

Q
Qura'n, in English, M. H. Shakir transl., Tahrike Tarsile Qur'n, Inc. New
York.
R
Rawlinson G., History of phenicia, London, 1889.
Reed Evelyn, women evelution, from matriarchal clan to patriarchal
family, Pathfinder Press, Usa, 1975.
Ribin, C. "La cite et L'organization sociale a Ma'in".
Robin, C. 1988. "Tow Inscriptions from Qaryat Al_Faw mentioning
Women, Arabu the Blest." Studies in Arabian Archeologique
Neerlandais de Stamboul.
Rodinson Maxime, Muhammad, translated in English (1971) by T. S.
Eliotm, the new press, New York.
 ۴٨٩ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
_________________________________________________
Ruiz, Viki L. and DuBois, Ellen Carol , Editors, Unequal Sisters, a Multi-
Cultural Reader in U. S. Women's History, Second Edition,
Routledge, New York, London,4991.
Rykmans, J. , W. W. Muller, and Y. Abdulah. 1994. Textes du yemen
antique inscrits sur bois.
S
Shahrestani abp; Fath, al Melal va Nehal, Egypt.
Smith W. Robertson , kinship & mariage in early Arabia, edited by A. S.
Cook, London, 1903.
Smith W. Robertson , kinship & mariage in early Arabia, University Press
of the Pacific, Honolulu, Hawaii(2001).
Soyuti،Al Itqan fi ulum al koran ed. sprenger calcutta 7581.
Squet G.H. L'Ethique Sexuelle de L'islam .Paris
Strabo, the Geography of Strabo: Literally translated with notes, Trans. by
H. C. Hamilton & W. Falconer, London, H. G. Bohn, 1854-1857.
T
Tabari Mohhamad Jarir ibn, Tarikh Tabari, Tarikh el Rossol val moluk.
Tisdall W. St. Clair ، The sources of islam

V
Vaghedi Mohammad ibne Omar, Ketab al Maghazi.

Y
Yaqut Hamavi abu Abd allah, Majma' al Boldan, Egypt.
 ‫‪۴٩٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
 ‫‪۴٩١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺎرﺳﻲ و ﻋﺮﺑﻲ‬

‫اﺑﻦ اَﺛﻴﺮ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻲ‪ ،‬اﻟﻜﺎﻣﻞ ﻓﻲ اﻟﺘﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻗﺎﻫﺮه‪ 1355 -1348 ،‬ق‪ ،.‬ﺑﻴﺮوت‪.1386-1385 ،‬‬
‫اﻻﺻﺒﻬﺎﻧﻰ اﺑﻮاﻟﻔﺮج‪ ،‬ا َﻻَﻏﺎﻧﻰ ‪ ،‬ﭼﺎپ داراﻟﻜﺘﺐ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺧﻠﺪون ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اﺑﻦ ﺧﻠﺪون ‪،‬ﻗﺎﻫﺮه ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻌﻪ ﻣﺼﻄﻔﻰ ﺣﻤﻴﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻫﺸﺎم ﺑﺼﺮى ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﻚ‪ ،‬ﺳﻴﺮت رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﺑﻮﻻق‪.1295 ،‬‬
‫اﺑﻦ ﻫﺸﺎم ﺑﺼﺮي ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﻚ‪ ،‬ﺳﻴﺮت رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ رﻓﻴﻊ اﻟﺪﻳﻦ اﺳﺤﻖ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻤﺪاﻧﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﺗﺼﺤﻴﺢ دﻛﺘﺮ اﺻﻐﺮ ﻣﻬﺪوي‪ ،‬ﭼﺎپ دوم )‪ ،(1361‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺧﻮارزﻣﻲ‬
‫اﺑﻮاﻟﻔﺪا ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺎرﻳﺦ اﻟﺒﺸﺮ )اﻟﻤﺨﺘﺼﺮ ﻓﻲ اﺧﺒﺎراﻟﺒﺸﺮ( )= ﺗﺎرﻳﺦ اﺑﻮاﻟﻔﺪا(‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻄﺒﻌﺔ اﻟﺤﺴﻴﻨﻪ‪1325 ،‬ق‪.‬‬
‫ال وﺣﻴﺪى‪ ،‬ﻛﺘﺎب "اﺳﺒﺎب ﻧﺰول ﻗﺮان"‪.‬‬
‫ﺑﺨﺎرى‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ‪ ،‬اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﺼﺤﻴﺢ ‪ ،‬ﻗﺎﻫﺮه ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻌﻪ ﻣﻴﻤﻨﻴﻪ‪.1323 ،‬‬
‫ﺑﻼذري اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻳﺤﻴﻲ‪ ،‬ﻓﺘﻮح اﻟﺒﻠﺪان‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻨﺠﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‪ -‬دﻳﻨﻰ در ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻛﺘﺮ ﻓﺮﻳﺪون ﺑﺪره اى ‪ ،‬ﻧﺸﺮ‬
‫ﻓﺮزان ‪.1378 ،‬‬
‫ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﻜﻰ اﻟﻴﺎﭘﺎوﻟﻮﻳﭻ‪ ،‬اﺳﻼم در اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮﻳﻢ ﻛﺸﺎورز‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻧﻴﻤﺎ‪ ،‬آﻟﻤﺎن )‪.(1998‬‬
‫ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬دﻳﻮان ﺷﻌﺮ‪.‬‬
‫ﺣﺘﻲ ﻓﻴﻠﻴﭗ ك‪ ، .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﺮب‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﻳﻨﺪه‪ ،‬اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪.‬‬
‫ﺣﻮزة ﺑﻦ ﺣﺴﻦ اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﺷﻌﺎر‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎد ﻓﺮﻫﻨﮓ‪.‬‬
‫ﺧﻠﻴﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﻇﻠﻢ ﺗﺎرﻳﺦ‪.‬‬
‫دﺷﺘﻲ ﻋﻠﻲ‪ 23 ،‬ﺳﺎل‪.‬‬
‫رﻳﺪ اوﻟﻴﻦ‪ ،‬اﻧﺴﺎن در ﻋﺼﺮ ﺗﻮﺣﺶ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻰ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤﻮد ﻋﻨﺎﻳﺖ‪.‬‬
‫زرﻳﻦ ﻛﻮب ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻣﺪاد اﺳﻼم‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﻣﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.1362 ،‬‬
‫زﻳﺪان ﺟﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻤﺪن اﺳﻼم‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻋﻠﻲ ﺟﻮاﻫﺮ ﻛﻼم‪ ،‬اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪.‬‬
‫ﺳﺘﻮده ﺳﻴﺎﻣﻚ‪ ،‬زن و ﺳﻜﺲ در ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ار اﻟﻬﺔ آﺳﻤﺎن ﺗﺎ ﺑﺮدة ﺧﺎﻧﮕﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﻮم )‪،(2004‬‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ‪.‬‬
‫ﺳﻌﺪ واﻗﺪ ﻛﺎﺗﺒﻲ ﺣﻤﺪ ﺑﻦ ‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎت‪.‬‬
‫ﺳ‪‬ﻴﻮِري راﺟﺮ‪ ،‬اﻳﺮان در ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻳﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ اﺣﻤﺪ ﺻﺒﺎ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻛﻤﺒﺮﻳﺞ )‪. (1980‬‬
‫ﺳﻴﻮﻃﻲ ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ‪ -1 :،‬اﻻﺗﻘﺎن ﻓﻲ ﻋﻠﻮم اﻟﻘﺮان‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪.‬‬
‫ﺷ‪‬ﺒﻠﻰ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻌﻤﺎن ‪ ,‬اَﻟﻔﺎروق ‪ ,‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺣﻤﻴﺪﻳﻪ‪ ,‬دﻫﻠﻰ‪.‬‬
‫ﺷﻔﺎ ﺷﺠﺎع اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﺬاﻫﺐ ﺑﺪوى و ﻣﺬاﻫﺐ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪.‬‬
 ‫‪۴٩٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺷﻔﺎ ﺷﺠﺎع اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪.‬‬
‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻲ اﺑﻮاﻟﻔﺘﺢ‪ ،‬اﻟﻤﻠﻞ واﻟﻨﺤﻞ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻌﺔ ادﺑﻴﻪ‪1317 ،‬ق‪.‬‬
‫ﻃﺒﺮى ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮى )ﺗﺎرﻳﺦ اﻟﺮﺳﻞ و اﻟﻤﻠﻮك(‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﻳﻨﺪه‪ ،‬اﺳﺎﻃﻴﺮ‪،‬‬
‫ﺗﻬﺮان ‪ ،‬اﻳﺮان‪. 1325 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‪ ،‬ﻧﻬﺞ اﻟﻔﺼﺎﺣﻪ ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﻳﻨﺪه‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﺎوﻳﺪان ‪.2535 ،‬‬
‫ﻋﺒﻴﺪاﻻﺑﺮص‪ ،‬دﻳﻮان ﺷﻌﺮ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﻧﻬﻢ‪.‬‬
‫ﻋﺒﻴﺪه ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ‪ ،‬ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار‪.‬‬
‫ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ اﺑﻮاﻟﻔﺪا‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺎرﻳﺦ اﻟﺒﺸﺮ)اﻟﻤﺨﺘﺼﺮ ﻓﻲ اﺧﺒﺎر اﻟﺒﺸﺮ( )= ﺗﺎرﻳﺦ اﺑﻮاﻟﻔﺪا(‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻌﺔ‬
‫اﻟﺤﺴﻴﻨﻪ‪ 1325 ،‬ﻗﻤﺮي‬
‫ﻏﺰاﻟﻲ اﺑﻮﺣﺎﻣﺪ‪ ،‬اﺣﻴﺎء ﻋﻠﻮم اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺼﺮ ﻣﻄﺒﻌﺔ اﻻزﻫﺮﻳﻪ‪1351 ،‬ق‪.‬‬
‫ﻓﺎرﻣﺮ ﻫﻨﺮي ﺟﺮج‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺧﺎور زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺰاد ﺑﺎﺷﻲ‪ ،1366 ،‬اﻧﺘﺸﺎرات آﮔﺎه‪.‬‬
‫ﻗﻤﺸﻪ اي ﻣﻬﺪي اﻟﻬﻲ ﻗﻤﺸﻪ اي‪ ،‬ﻗﺮآن‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‬
‫ﻣﺠﻠﺴﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ‪ ،‬ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ ﻃﺒﻊ ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮ ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ دﻛﺘـﺮ ﻣﺤﻤـﺪ رﺿـﺎ ﺷـﻔﻴﻌﻲ ﻛـﺪ ﻛﻨـﻲ‪ ،‬ﭼـﺎپ دوم‬
‫)‪ ،(1381‬اﻧﺘﺸﺎرات آﮔﺎه‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫ﻣﻴﺮﺧﻮاﻧﺪ ﺷﺎه اﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ روﺿﺔ اﻟﺼﻔﺎ‪ 15 ،‬ج ‪ ،‬اﺣﺴﺎن ﻧﺮاﻗﻲ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻧﻴﻤﺎ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺮﻓﻄﺮوس ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﺣﻼج‪ ،‬ﭼﺎپ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ‪ ،‬ﻧﺸﺮ اﻟﺒﺮز‪ ،‬آﻟﻤﺎن‬
‫ﻣﻴﺮ ﻓﻄﺮوس ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﻰ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮانِِ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﻮمِِ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻧﻴﻤﺎ‪. 1978-1977 ،‬‬
‫ﻧَﻮ‪‬وي ﻣﺤﻲ اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬رﻳﺎض اﻟﺼﺎﻟﺤﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪.‬‬
‫ﻧﺨﺠﻮاﻧﻲ ﻫﻨﺪوﺷﺎه ‪ ،‬ﺗﺠﺎرب اﻟﺴﻠﻒ‪ ،‬ﺑﺎﻫﺘﻤﺎم ﻋﺒﺎس اﻗﺒﺎل ﻃﻬﻮري‪.‬‬
‫ﻧَﻮ‪‬وي ﻣﺤﻲ اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬رﻳﺎض اﻟﺼﺎﻟﺤﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪.‬‬
‫واﻗﺪي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋ‪‬ﻤﺮ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﻤﻐﺎذي )ﻛﺘﺎب ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻣﺤﻤﺪ(‪ ،‬ﻛﻠﻜﺘﻪ‪.1856 ،‬‬
‫ﻳﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮى اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﻠﺪان‪ ،‬ﻣﺼﺮ و ﺑﻴﺮوت‪.‬‬
 ‫‪٤٩٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫___________________________________________________‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم‬
‫اﻳﻠﻴﺎد ‪.260‬‬
‫اﻳﻠﻪ ‪.234‬‬
‫ﺑﺎزام ‪.310 ،309 ،265‬‬
‫ﺑﺎﻫﺎن ‪.362‬‬
‫ﺑﺨﺎري ﺻﺤﻴﺢ ‪.419 ،151 ،79 ،2‬‬
‫ﺑﺸﻴﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ‪.159‬‬
‫ﺑﻨﺎﻧﻪ ‪.120‬‬
‫ﺑﻨﻲ ﺑﻜﺮ ‪.386 ،335 ،247 ،170‬‬
‫ﺑﻬﺎر ﻛﺴﺮي ‪.439‬‬
‫ﺑﻬﺮام ﭼﻮﺑﻴﻦ ‪.437 ،355‬‬
‫ﺑﻬﺮه ﻣﺎﻟﻜﺎﻧﻪ ‪.434 ،432 ،238 ،177‬‬
‫ﺑﻬﻤﻦ ﺟﺎذوﻳﻪ ‪.381 ،355 ،354 ،349‬‬
‫ﺑﻴﺖ اﻟﻤﻘﺪس ‪.374 ،373 ،372 ،371 ،365‬‬
‫ﺑﻴﺰاﻧﺲ ‪،362 ،361 ،191 ،180 ،169 ،168‬‬
‫‪.372 ،369 ،365 ،364‬‬
‫ﭘﺘﺮوﺷﻔﺴﻜﻲ اﻳﻠﻴﺎﭘﺎوﻟﻮﻳﭻ ‪.85‬‬
‫ﭘﻮر ﭘﻴﺮار ‪.421‬‬
‫ﺗﺒﻮك ‪،233 ،232 ،229 ،228 ،226 ،218‬‬
‫‪.397 ،343 ،246 ،245 ،241 ،235 ،234‬‬
‫ﺗﺬارق ‪.365‬‬
‫ﺗﺴﻊ ‪.248‬‬
‫ﺑﻨﻲ ﺗﻤﻴﻢ ‪،252 ،251 ،250 ،249 ،248 ،214‬‬
‫‪.411 ،400 ،299 ،298 ،295‬‬
‫ﺗﻴﺴﻔﻮن ‪.436 ،386 ،385 ،244‬‬
‫آذرﻣﻴﺪﺧﺖ ‪.378‬‬
‫آرﻣﺴﺘﺮاﻧﮓ ا‪‬وِن ﻛﺎرِن ‪.119‬‬
‫آرﻳﺎﺋﻴﻬﺎ ‪.259‬‬
‫آزاد ﺑﻪ ‪.354 ،351‬‬
‫آﮔﺎﻣﻤﻨﻮن ‪.260‬‬
‫اﺑﻨﺎء ‪.337 ،320 ،310 ،265‬‬
‫اﺗﻴﻜﺎ ﻳﺎ آﺗﻦ ‪.455 ،260‬‬
‫ادﻳﺴﻪ ‪.260‬‬
‫ارﺑﺪ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ‪.252‬‬
‫اَرﻧَﺐ ‪.182‬‬
‫ازاد ‪.311 ،310‬‬
‫أُُﺳﺎﻣ‪‬ﺔ ﺑﻦ زﻳﺪ ‪.285 ،127‬‬
‫اﺑﻮ اﺳﺤﺎق ‪.340 ،84‬‬
‫ارﺗﺪاد ‪،335 ،317 ،302 ،206 ،182 ،101‬‬
‫‪.389 ،362‬‬
‫اردﺷﻴﺮ ‪.353 ،351 ،349 ،348 ،347‬‬
‫ارو ‪.474‬‬
‫اﺳﻮد ﺑﻦ ﻛﻌﺐ اﻟﻌ‪‬ﻨﺴﻲ ‪،337 ،296 ،293‬‬
‫ﺑﻨﻲ اﺷﺠﻊ ‪.307 ،297 ،103‬‬
‫اَﻻَﻋﺸﻲ ﻣﻴﻤﻮن ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ‪.451 ،450‬‬
‫اﻟﻴﺲ ‪.377 ،350 ،349‬‬
‫اﻧﺠﻴﻞ ‪.355‬‬
‫أﻣﺮَؤ اﻟﻘﻴﺲ ‪.450‬‬
‫اوس ‪،204 ،147 ،116 ،110 ،94 ،69 ،49‬‬
‫‪.458 ،455 ،303 ، 253 ،228‬‬
‫اﻳﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻳﺎﻟﻴﻞ ‪.324‬‬
 ‫‪٤٩٤‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫___________________________________________________‬
‫ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق ‪،108 ،105 ،104 ،101 ،99 ،98‬‬ ‫ﺗﻴﻮل ‪.422 ،421 ،419‬‬
‫‪،148 ،141 ،138 ،135 ،121 ،118 ،114‬‬
‫‪.470 ،244 ،243 ،227 ،167‬‬ ‫ﺛَﺒﺠ‪‬ﺔَ اﻟﺤ‪‬ﻀﺮَﻣﻴﻪ ‪.448‬‬
‫ﺟﻨﮓ ذوﻗَﺮ ‪.386 ،247‬‬ ‫ﺑﻨﻲ ﺛﻌﻠﺒﻪ ‪.318 ،313‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﻴﻪ ‪،414 ،411 ،405 ،404 ،402‬‬ ‫ﺗَﻐﻠ‪‬ﺐ ‪.451 ،405 ،385 ،325 ،247‬‬
‫‪،428 ،427 ،425 ،424 ،423 ،419 ،417‬‬ ‫ﺑﻨﻲ ﺛﻘﻴﻔﻪ ‪.240 ،238 ،208‬‬
‫‪.468 ،465 ،438 ،435‬‬ ‫ﺟﺎﻟﻴﻨﻮس ‪.417 ،416 ،381‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﺬار ‪.347‬‬ ‫ﺟﺤﺪم ‪.207‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﻧﻬﺎوﻧﺪ ‪.445 ،444 ،443‬‬ ‫ﺟ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑﻦ ﻗﻴﺲ ‪.227‬‬
‫ﺟﻮﻳﺮﻳﻪ ‪.124‬‬ ‫ﺟ‪‬ﺮَش ‪.382‬‬
‫اﺑﻮﺟﻬﻞ‪،40 ،35 ،30 ،25،24،23،22،21،15‬‬ ‫ﺟﺰﻳﻪ ‪،226 ،220 ،216 ،177 ،166 ،165‬‬
‫‪.186 ،179‬‬ ‫‪،346 ،267 ،262 ،257 ،255 ،254 ،243‬‬
‫‪،421 ،420 ،381 ،374 ،353 ،352 ،351‬‬
‫ﺑﻨﻲ ﺣﺎرث ‪،299 ،270 ،268 ،267 ،266 ،73‬‬ ‫‪. 472 ،460 ،428 ،428،403 ،427‬‬
‫‪.339‬‬ ‫ﺑﻨﻲ ﺟﺬﻳﻤﻪ ‪.208‬‬
‫ﺣﺎرث ﺑﻦ اﺑﻲ ﺿﺮار ‪.124‬‬ ‫ﺟﺸﻴﺶ ﺑﻦ دﻳﻠﻤﻲ ‪.310‬‬
‫ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻛﻠﺪه ‪.366‬‬ ‫اﺑﻮ ﺟﻨﺪل ‪.141‬‬
‫ﺑﻨﻲ اﻟﺤﺎرث ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ‪.339‬‬ ‫ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ‪،84 ،77 ،75 ،73 ،72 ،70 ،58‬‬
‫ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻫﺸﺎم ‪.375 ،186 ،183‬‬ ‫‪،169 ،135 ،104 ،98 ،95 ،88 ،87 ،86 ،85‬‬
‫ﺣﺒﺸﻪ ‪.243 ،242 ،184 ،158 ،6‬‬ ‫‪،331 ،229 ،228 ،218 ،210 ،204 ،185‬‬
‫ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻴﺶ ‪.208‬‬ ‫‪.451‬‬
‫ﺣﺠﺎﺑﺖ ‪.178‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ‪،35 ،34 ،32 ،31 ،28 ،26 ،16 ،15‬‬
‫ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ‪.309 ،296 ،276‬‬ ‫‪،62 ،56 ،55 ،50 ،49 ،48 ،42 ،41 ،38 ،36‬‬
‫ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺒﻴ‪‬ﻪ ‪،164 ،162 ،149 ،148 ،142 ،135‬‬ ‫‪،143 ،137 ،88-82 ،75 ،73 ،72 ،70 ،68‬‬
‫‪،276 ،244 ،243 ،242 ،171 ،170 ،165‬‬ ‫‪،342 ،327 ،321 ،252 ،231 ،185 ،180‬‬
‫‪.425 ،424 ،377‬‬ ‫‪.438 ،403 ،363 ،343‬‬
‫ﺣﺮﻳﺚ ﺑﻦ ﻧﻘﻴﺬ ‪.183‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻨﻲ اﻟﻤﺼﻄﻠﻖ ‪.126‬‬
‫ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ‪،187 ،130 ،129 ،128 ،68‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻮاط ‪.7 ،6‬‬
‫‪.450 ،250 ،222‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﻮﻳﺐ ‪،383 ،396 ،395 ،384 ،383‬‬
‫ﺣ‪‬ﻀﺮَﻣﻮت ‪،340 ،338 ،320 ،310 ،279 ،275‬‬ ‫‪.396 ،395 ،385 ،384‬‬
‫‪.400 ،339‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﭘﻞ ‪.437 ،402 ،401 ،400 ،384 ،383‬‬
‫ﺣﻀﺮﻣﻲ ‪.448 ،335 ،275 ،165‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺟﻠﻮﻻ ‪.443‬‬
 ‫‪٤٩٥‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫___________________________________________________‬
‫د‪‬ﻣ‪‬ﺔ اﻟﺠ‪‬ﻨﺪ‪‬ل ‪.234‬‬
‫دﻳﻮﻧﻲ ﺳﻴﻮس ‪.260‬‬
‫ذات اﻟﺴﻼﺳﻞ ‪.347 ،350‬‬
‫ذواﻟﺘﺎج ‪.336 ،335‬‬
‫ذواﻟﺨﻤﺎر ‪.296‬‬
‫ذواﻟﻘﺼﻪ ‪.319 ،318 ،317 ،316 ،144‬‬
‫ذواﻟﻨﻮن ‪.297‬‬
‫ذوﻗﺮ ‪.386 ،247‬‬
‫ذو ﻧﻮواس ‪.266‬‬
‫راﺣﻠﻪ ‪.175‬‬
‫رادﻳﻨﺴﻮن ﻣﺎﻛﺰﻳﻢ‪.224 ،191 ،180‬‬
‫اﺑﻮ راﻓﻊ ﺳﻼم ﺑﻦ اﺑﻲ اﻟﺤﻘﻴﻖ‪.180 ،66‬‬
‫رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ رﻓﻴﻊ ﺳﻠﻤﻲ ‪.211‬‬
‫رﺳﺘﻢ ﻓﺮﺧﺰاد ‪،383 ،381 ،380 ،379 ،378‬‬
‫‪،408 ،407 ،406 ،404 ،397 ،395 ،394‬‬
‫‪.207 ،417 ،416 ،415 ،414 ،410‬‬
‫ام رﻣﻞ ‪.324 ،323‬‬
‫رود ﺧﻮن ‪.349‬‬
‫رﻳﺤﺎﻧﻪ ‪.124‬‬
‫زاﻧﻴﻪ ‪.453‬‬
‫اﺑﻦ اﻟﺰُﺑ‪‬ﻌﺮي ‪.225‬‬
‫زﻛﺎت ‪،263 ،257 ،255 ،254 ،226 ،166 ،43‬‬
‫‪،319 ،318 ،315 ،314 ،313 ،312 ،275‬‬
‫‪.460 ،338‬‬
‫ز‪‬ﺑ‪‬ﻴﺪ ‪.270 ،252 ،251‬‬
‫ز‪‬ﺑﻴﺮ ‪،305 ،304 ،256 ،156 ،151 ،119‬‬
‫‪.429 ،367 ،308 ،306‬‬
‫زﺑﻴﺮ ﺑﻦ اﻟﻌﻮام ‪. 151‬‬
‫ز‪‬ﻣ‪‬ﺎره ‪.453‬‬
‫ﺣ‪‬ﻔﺼﻪ ‪.193 ،192 ،191 ،190 ،67‬‬
‫ﺣﻜﻴﻢ ﺑﻦ ﺣﺰام ‪.22‬‬
‫ﺣﻤﺮاء اﻻﺳﺪ ‪.86‬‬
‫ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ ‪،75 ،74 ،41 ،25 ،6‬‬
‫‪.331 ،185 ،80‬‬
‫ﺣ‪‬ﻤﺺ ‪.371 ،369 ،361‬‬
‫ﺣ‪‬ﻤﻴ‪‬ﺮ ‪.371 ،266 ،263 ،254‬‬
‫ﺣ‪‬ﻮ‪‬ﻳﺼ‪‬ﻪ ‪.65‬‬
‫ﺣ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﻦ أﺧﻄَﺐ ‪.122 ،121 ،110 ،109‬‬
‫ﺣﻴﺮه ‪،352 ،351 ،350 ،349 ،346 ،247‬‬
‫‪،383 ،381 ،380 ،379 ،353‬‬
‫ﺧﺎرﺟﺔ ﺑﻦ ﺣﺼﻦ ﺑﻦ ﺣﺬﻳﻘﻪ ﺑﺪر ﻓﺰاري ‪.318‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ‪،183 ،169 ،164 ،79 ،77‬‬
‫‪،371 ،361 ،346 ،331 ،266 ،207 ،202‬‬
‫‪.462 ،376 ،375 ،374‬‬
‫ﺧﺪﻳﺠﻪ ‪.449 ،190 ،67‬‬
‫ﺧﺰاﻋﻪ ‪.170‬‬
‫ﺧﺰرج ‪،127 ،117 ،110 ،69 ،66 ،60 ،49‬‬
‫‪،455 ،304 ،303 ،253 ،228 ،204 ،147‬‬
‫‪.458‬‬
‫ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﻳﺰ ‪،386 ،377 ،372 ،368 ،244‬‬
‫ﺧﻴﺒﺮ ‪،150 ،149 ،148 ،142 ،121 ،95‬‬
‫‪،165 ،158 ،156 ،155 ،154 ،153 ،152‬‬
‫‪.432 ،177‬‬
‫داراﻟﻨﺪوه ‪.458‬‬
‫داذوﻳﻪ ‪.337 ،310‬‬
‫داوود ﻟﻴﺜﻲ ‪.189‬‬
‫دﺟﻠﻪ ‪،444 ،443 ،436 ،378 ،358 ،348‬‬
‫‪.467‬‬
‫د‪‬ر‪‬ﻳﺪ ﺑﻦ ﺻﻤﻪ ‪.211 ،209‬‬
 ‫‪٤٩٦‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫___________________________________________________‬
‫اﺑﻦ ﺳ‪‬ﻨَﻴﻨَﻪ ‪.65‬‬
‫ﺳﻮاع ‪.205‬‬
‫ﺳﻮد‪‬ه ﺑﻨﺖ ز‪‬ﻣﻌ‪‬ﻪ‪.190 ،50 ،43 ،42‬‬
‫ﺳﻮﻳﻖ‪.69‬‬
‫ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻴﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ‪.338 ،174 ،42 ،38‬‬
‫ﺳﻴﺮﻳﻦ ‪.454 ،450‬‬
‫زﻫﺮي ‪.366 ،306 ،97‬‬
‫زﻫﺮة ﺑﻦ ﺣﻮﻳﻪ ‪.417‬‬
‫زﻳﺎد ﺑﻦ ﻟُﺒ‪‬ﻴﺪ ‪.338 ،275‬‬
‫زﻳﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ‪.168 ،100 ،67‬‬
‫زﻳﻨﺐ ‪.190 ،100 ،99 ،95 ،67‬‬
‫زﻳﻨﺐ ﺑﻨﺖ ﺧُﺰَﻳﻤﻪ ‪.95‬‬

‫ﺷﺮﺣﺒﻴﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﻪ ‪،330 ،328 ،326 ،325‬‬ ‫ژرﻣﻦ ﻫﺎ ‪.468‬‬

‫‪.361‬‬
‫ﺷﻘﻴﻖ ‪.372 .296‬‬
‫ﺷﻬﺮ ﺑﻦ ﺑﺎزام ‪.310‬‬
‫ﺷَﻴﺒﺔ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ ‪.25‬‬
‫ﺷﻴﺮﻳﻦ ‪.454 ،450‬‬
‫ﺻﺮد ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ‪.269‬‬
‫ﺻﻔﺎ ‪.276 ،185‬‬
‫ﺻﻔﻮان ﺑﻦ اﻟﻤﻌ‪‬ﻄَﻞ ‪.126‬‬
‫ﺻﻔﻮان ﺑﻦ اﻣﻴﻪ ‪.210 ،174 ،‬‬
‫ﺻﻔﻴﻪ ‪.152 ،151 ،150‬‬
‫ﺻﻨﻌﺎ ‪.310 ،309 ،298 ،297 ،296‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن ‪،85 ،84 ،83 ،75 ،74 ،68 ،43 ،27‬‬
‫ﺿﻤﺎر ‪.205 ،204‬‬
‫‪،274 ،273 ،213 ،186 ،185 ،180 ،178‬‬
‫ﻃُﺮَﻓﻪ ‪.450‬‬
‫ﻃﻠﺤﺔ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ‪،256 ،168 ،83 ،82 ،81‬‬
‫‪،421 ،416 ،399 ،315 ،306 ،305 ،304‬‬
‫‪.429‬‬
‫ﻃﻠﻴﺤﻪ ‪،321 ،320 ،313 ،297 ،293 ،292‬‬
‫‪.325 ،322‬‬
‫ﻃﻠﻴﻌ‪‬ﻪ ‪.322 ،321 ،312‬‬
‫ﻃُﻮﻳﺲ ‪.454‬‬
‫ﻋﺎﺷﻮرا ‪.48 ،25‬‬
‫ﺳﺎره ‪.183‬‬
‫ﺳﺒﺎﺋﻴﺎن ‪.241‬‬
‫ﺳﺠﺎح ‪،324 ،321 ،298 ،296 ،295 ،293‬‬
‫‪،330 ،328 ،327 ،326 ،325‬‬
‫ﺳﺤﻴﻖ ‪.297 ،296‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﻲ وﻗﺎص‪.429 ،83 ،82‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ زﻳﺪ اﺷﻬﻠﻲ ‪.204‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده ‪.304 ،303‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ‪.401 ،400 ،371‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣ‪‬ﻌﺎذ ‪.118 ،110 ،35 ،32 ،30‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﺣﺮﻳﺚ ﻣﺨﺰوﻣﻲ ‪.182‬‬
‫‪،173 ،172 ،171 ،170 ،113 ،99 ،98 ،96‬‬
‫‪.434 ،371 ،365 ،363 ،306 ،305‬‬
‫ﺳﻼم ﺑﻦ اﺑﻲ اﻟﺤﻘﻴﻖ ﻧﻀﻴﺮي ‪.121 ،101 ،66‬‬
‫ﺳﻠﻊ ‪.65‬‬
‫ﺳﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ‪.105‬‬
‫ام ﺳﻠﻤﻪ ‪.140 ،96‬‬
‫ﺳﻠﻤﻲ ‪.345 ،324 ،323 ،252 ،211 ،182‬‬
‫ﺳﻤﺎك ﺑﻦ ﺧَﺮَﺷَﻪ ‪.96‬‬
‫ﺻ‪‬ﻨّﺎﺟﻪ ‪.453‬‬
‫ﺳﻨﺔ اﻟﻮ‪‬ﻓﻮد ‪.248‬‬
 ‫‪٤٩٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫___________________________________________________‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ ‪.183 ،178 ،175. ،168‬‬
‫ﻋ‪‬ﺪوة اﻟﻘُﺼﻮي ‪.21‬‬
‫ﻋﺪ‪‬ه ‪.238‬‬
‫ﺑﻨﻲ ﻋﺪي ‪.21‬‬
‫ﻋ‪‬ﺪي‪ ‬ﺑﻦ اﻟﺮﺑﻴﻌﻪ ‪.451‬‬
‫ﻋﺮﻓﻪ ‪.276 ،236‬‬
‫ﻋ‪‬ﺮوة ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺛﻘﻔﻲ ‪.308 ،240 ،137‬‬
‫ﻋﺰال ﺑﻦ ﺷﻤﻮﻳﻞ ‪.123‬‬
‫ﻋ‪‬ﺰة اﻟﻤﻴﻼء ‪.450‬‬
‫ﻋﺰل ‪.125‬‬
‫ﻋ‪‬ﺰي ‪.205 ،203 ،181 ،127 ،84 ،25‬‬
‫ﻋ‪‬ﻄﺎرد ﺑﻦ ﺣﺎﺟﺐ ﺑﻦ ز‪‬راره ‪.250‬‬
‫ﺑﻨﺖ ﻋ‪‬ﻔﺰَر ‪.450‬‬
‫ﻋ‪‬ﻘﺒ‪‬ﺔ ﺑﻦ اﺑﻲ ﻣ‪‬ﻌ‪‬ﻴﻂ ‪.40‬‬
‫ﻋﻜﺎﺷﻪ ‪.321 ،37‬‬
‫ﻋﻜﺮَﻣﺔ ﺑﻦ اﺑﻲ ﺟﻬﻞ ‪،320 ،183 ،174‬‬
‫ﻋ‪‬ﻠﻘﻤﺔ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ‪‬ه ‪.451‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﻤﺎر ‪.101‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺟﺤﺶ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ‪.91‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣ‪‬ﺰم ‪.270‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ‪.361 ،216 ،167 ،166‬‬
‫ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻟﺠﺎ ‪.295‬‬
‫ﺑﻨﻲ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ‪.338‬‬
‫ﻋ‪‬ﻤﺮه ‪.276 ،136‬‬
‫ﻋﻤﺮه ﺑﻨﺖ ﻋ‪‬ﻠﻘَﻤﻪ ‪.74‬‬
‫ﻋﻴﺎض ‪.354 ،341‬‬
‫ﻋﻴﻴﻨﻪ ‪.322 ،321‬‬
‫ﻏﺴﺎﻧﻴﺎن ‪.266 ،68‬‬
‫ﻏﻄﻔﺎن ‪،112 ،111 ،110 ،103 ،94 ،57‬‬
‫‪،293 ،149،150 ،148 ،121 ،114 ،113‬‬
‫‪،323،325 ،322 ،318 ،312 ،307 ،297‬‬
‫‪.400 ،327‬‬
‫ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ ﻋ‪‬ﺪي‪.233 ‬‬
‫ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻃﻔﻴﻞ ‪.252‬‬
‫ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺷﻬﺮ ‪.309‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺎﻣﺮ راﻫﺐ ‪.301،233 ،269 ، ،75‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ‪.18 ،17‬‬
‫ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ‪،173 ،172 ،41 ،38‬‬
‫‪،426 ،424 ،374 ،306 ،290 ،289 ،277‬‬
‫‪.434 ،427‬‬
‫ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻣ‪‬ﺮداس ‪.214 ،204‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻻَﺑﺮص ‪.222‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ‪.183‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ‪.430 ،399‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﻟﺰُﺑ‪‬ﻌﺮي ‪.225‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟﺤﺶ ‪.14 ،13 ،11 ،10 ،9‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ أُﻧَﻴﺲ ‪.66‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟ‪‬ﺒ‪‬ﻴﺮ ‪.73‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺧَﻄﻞ اﻻَدر‪‬ﻣﻲ ‪.182‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ رواﺣﻪ ‪.169‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺘﻴﻚ ‪.66‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪.40‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻛﻮب ‪،506 ،505 ،406 ،335‬‬
‫‪.508 ،507‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻤﺴﻴﺢ ﺑﻦ ﻋ‪‬ﺴ‪‬ﻠﻪ ‪.450‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪه ‪،375 ،371 ،370 ،364 ،361 ،83‬‬
‫‪.376‬‬
‫ﻋﺒﻴﺪة ﺑﻦ ﺟﺮاح ‪.361 ،303 ،167 ،144‬‬
‫ﻋﺘﺎب ﺑﻦ اﺳﻴﺪ ‪،338 ،308 ،226 ،216 ،186‬‬
‫‪.366‬‬
‫ﻋﺘﺒﺔ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ ‪،42 ،41 ،38 ،30 ،27 ،25 ،15‬‬
‫‪.184 ،179‬‬
‫ﻋ‪‬ﺘَﻴ‪‬ﺔ اﻟﻘُﺮَﻳﻀَﻪ ‪.118‬‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔّﺎن ‪.367 ،138‬‬
 ‫‪٤٩٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫___________________________________________________‬
‫‪.445 ،439 ،437 ،420‬‬
‫ﻛﻌﺐ ﺑﻦ اﺳﺪ ﻗﺮﻇﻲ ‪.121 ،109 ،115‬‬
‫ﻛﻌﺐ ﺑﻦ اﺷﺮف ‪،96 ،90 ،66 ،64 ،62 ،61‬‬
‫‪.129‬‬
‫ﻛﻌﺐ ﺑﻦ ز‪‬ﻫ‪‬ﻴﺮ ‪.225‬‬
‫ﻛﻨﺎﻧﻪ ‪،313 ،152 ،151‬‬
‫ﻛَﻨﺎﻧَﺔ ﺑﻦ ر‪‬ﺑﻴﻊ ‪.151‬‬
‫ﻛﻨﺴﺘﺎﻧﺘﻴﻦ ﭘﻞ ‪.244‬‬
‫ﻛﻴﭙﻮر ‪.165 ،48‬‬
‫ال ﻻت ‪.240 ،238‬‬
‫اﺑﻮ ﻟﺒﺎﺑﻪ ‪.117‬‬
‫ﻟﻘﻴﻂ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ازدي ‪.335‬‬
‫ﻣ‪Ĥ‬رﻳﺐ ‪.309 ،243 ،242‬‬
‫ﻣﺎرﻳﻪ ‪.276 ،196 ،191 ،190‬‬
‫ﻣﺎﻧﺴﻮن ‪.242‬‬
‫ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ د‪‬ﺧﺸُﻢ ‪.233‬‬
‫ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﺳﻨﺎن ‪.83‬‬
‫ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻋﻮف اﻟﻨﱠﺼﺮي ‪.212‬‬
‫ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ ﻧﻮﻳﺮه ‪.325 ،275‬‬
‫ﻣﺜﻨﻲ ‪،382 ،381 ،380 ،379 ،352 ،345‬‬
‫‪.402 ،396 ،384 ،383‬‬
‫ﻣﺠﺎﻋﻪ ‪.335 ،334 ،333 ،332‬‬
‫ﻣ‪‬ﺨﻨّﺚ ‪.454 ،453 ،452 ،451‬‬
‫ﻣﺪاﺋﻦ ‪،397 ،394 ،385 ،383 ،378 ،107‬‬
‫‪.468 ،443 ،439 ،437 ،436 ،435 ،403‬‬
‫ﻣﺬار ‪.347‬‬
‫ﻣﺮاد ‪.270 ،251‬‬
‫ﻣﺮﺗﺪ ‪،316 ،314 ،312 ،308 ،307 ،182‬‬
‫‪.324 ،380 ،337 ،335 ،324 ،320‬‬
‫ﻣ‪‬ﺰﺣ‪‬ﺞ ‪.270‬‬
‫ﻓﺎراﺑﻲ ‪.451‬‬
‫ﻓﺎرﻣﺮ ﺟﻮرج ‪.449‬‬
‫ﻓﺨﻴﺮه ‪.207‬‬
‫ﻓَﺪ‪‬ك ‪.177 ،159 ،157 ،156‬‬
‫ﻓﺮات ‪،384 ،383 ،382 ،364 ،348،351‬‬
‫‪.467 ،445 ،416 ،405 ،390 ،385‬‬
‫ﻓﺮﺗﻨﺎ ‪.182‬‬
‫ﻓَﺮو‪‬ة ﺑﻦ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻴﻚ اﻟﻤ‪‬ﺮادي ‪.270‬‬
‫ﻓﺮاﻧﻚ ﻫﺎ ‪.468‬‬
‫ﻓﻀﺎﻟﺔ ﺑﻦ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻴﺮ اﻟَﻴﺜﻲ ‪.186‬‬
‫ﻓﻬﺮ ‪.264‬‬
‫ﻗﺒﻄﻲ ‪.196 ،190‬‬
‫اﺑﻮ ﻗﺘﺎده ‪.167 ،75 ،66‬‬
‫اُم‪ ‬ﻗ‪‬ﺮﻓﻪ ‪.323 ،147‬‬
‫ﻗُﺮَﻳﺒﻪ ‪.447 ،182‬‬
‫ﻗُﺮَﻳﻨﻪ ‪.182‬‬
‫ﻗُﺼ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﻦ ﻛَﻼب ‪.456‬‬
‫ﺑﻨﻲ ﻗُﺮﻳﻈﻪ ‪،118 ،115 ،114 ،112 ،109‬‬
‫‪،207 ،150 ،136 ،135 ،124 ،121 ،119‬‬
‫‪.470 ،463‬‬
‫ﺑﻨﻲ ﻗﻀﺎﻋﻪ ‪.167‬‬
‫ﻗَﻤﻮص ‪.153 ،150 ،148‬‬
‫ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﺣﺼﻴﻦ ‪.270‬‬
‫ﻗﻴﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﻳﻐﻮث ﺑﻦ ﻣﻜﺸﻮح ‪.337‬‬
‫ﻗﻴﻞ ‪.253‬‬
‫ﺑﻨﻲ ﻗَﻴﻨُﻘﺎع ‪،88 ،64 ،61 ،60 ،59 ،57 ،55‬‬
‫‪.90‬‬
‫ﻗَﻴ‪‬ﻨﻪ ‪.450 ،448‬‬
‫ﻃَﺮَﻓﻪ ‪.450‬‬
‫ﻃَﻴ‪‬ﻲ ‪.251‬‬
‫ﻛﺴﺮي ‪،381 ،354 ،353 ،352 ،276 ،110‬‬
 ‫‪٤٩٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫___________________________________________________‬
‫ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻠﻬِﻞ ‪.451‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣ‪‬ﺴﻠﻤﻪ ‪،144 ،93 ،64 ،63 ،62‬‬
‫ﻣﻴﻤﻮﻧﻪ ‪.285 ،164‬‬ ‫‪.151 ،150‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻣ‪‬ﺴﻠَﻤﻪ ‪.150‬‬
‫ﻧﺎﻋﻢ ‪.153‬‬ ‫ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻴﺼ‪‬ﻪ ‪.65‬‬
‫ﻧَﺒ‪‬ﻄﻴﻮن ‪.242 ،241‬‬
‫ﺑﻨﻲ ﻧﺠﺎر ‪،119‬‬ ‫ﻣ‪‬ﺮﱡ اَﻟﻈﱠﻬﺮان ‪.172 ،171‬‬
‫ﻧﺠﺒﺔ ﺑﻦ اﺑﻲ اﻟﻤﻴﺜﺎء ‪.324‬‬ ‫ﻣ‪‬ﺮوه ‪.276‬‬
‫ﻧَﺨﻠﻪ ‪.202 ،14‬‬ ‫ﺑﻨﻲ ﻣ‪‬ﺮﱠه ‪.313‬‬
‫ﻧﻀﺮ ﺑﻦ ﺣﺎرث ‪.447‬‬ ‫ﻣ‪‬ﺰﻫ‪‬ﺮ ‪.449‬‬
‫ﺑﻨﻲ ﻧﻀﻴﺮ ‪،90 ،89 ،88 ،86 ،64 ،61‬‬ ‫ﻣ‪‬ﺰد‪‬ﻟﻴﻔﻪ ‪.276‬‬
‫‪،150 ،123 ،121 ،109 ،97 ،96 ،93،94،95‬‬ ‫ﻣﺴﺘﻌﺮﺑﻪ ‪.351‬‬
‫‪.157‬‬ ‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ‪،327 ،242 ،162 ،161 ،47 ،46‬‬
‫ﻧﻮﻓﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ ﻣﻐﻴﺮه ‪.10‬‬ ‫‪.476 ،362‬‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ ﺳﻨﺎن ‪.66‬‬
‫واج ‪.238‬‬ ‫ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻴﻠَﻤﻪ ‪،296 ،295 ،294 ،293 ،292 ،251‬‬
‫وادي اﻟﻘُﺮي ‪.158‬‬ ‫‪،325 ،324 ،320 ،312 ،301 ،298 ،297‬‬
‫وﺣﺸﻲ ‪.81 ،75 ،74‬‬ ‫‪،332 ،331 ،330 ،328 ،327 ،326‬‬
‫وﻛﻴﻊ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ‪.325‬‬ ‫‪.462 ،333،336‬‬
‫وﻳﺰي ﮔﻮﺗﻬﺎ ‪.468‬‬ ‫ﻣﺸﻠﻞ ‪.204‬‬
‫ﺑﻨﻲ اﻟﻤﺼﻄﻠﻖ ‪.126‬‬
‫ﻫﺎرون اﻟﺮﺷﻴﺪ ‪.430‬‬ ‫ﻣﻌﺮوﻓﻪ ‪.453‬‬
‫ام ﻫﺎﻧﻲ ‪.183‬‬ ‫ﻣﻐﻴﺮة ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ‪.408‬‬
‫ﻫﺒﻞ ‪.205 ،84‬‬ ‫ﻣ‪‬ﻐَﻨﱠﻴﻪ ‪.453 ،449‬‬
‫ﻫ‪‬ﺒ‪‬ﻴﺮة ﺑﻦ اﺑﻲ و‪‬ﻫ‪‬ﺐ اﻟﻤ‪‬ﺨﺰوﻣﻲ ‪.189‬‬ ‫ﻣﻔﺎﺧﺮت ‪.259 ،258 ،251 ،250‬‬
‫ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ ‪.475 ،263 ،259‬‬ ‫ﻣ‪‬ﻘﻮﻗ‪‬ﺲ ‪.276 ،190‬‬
‫اﺑﻦ ﻫﺸﺎم ‪،57 ،40 ،32 ،24 ،19 ،13 ،11 ،6‬‬ ‫ﻣﻘﻴﺲ ﺑﻦ ﺻﺒﺎﺑﻪ ‪.182‬‬
‫‪،155 ،93،147 ،89 ،81 ،74 ،65 ،60 ،59‬‬ ‫ﻣﻠﻌﻪ ‪.242‬‬
‫‪،231 ،221 ،215 ،207 ،205 ،202 ،201‬‬ ‫ﻣﻠﻴﻚ ‪.189‬‬
‫‪.511 ،323 ،307 ،248 ،246 ،232‬‬ ‫ﻣﻠﻜﻮﺗﻴﺎن ‪.369‬‬
‫ﻫ‪‬ﺬَﻳﻞ ‪.326 ،325 ،278 ،78‬‬ ‫ﻣﻨﺎت‪.205 ،204 ،181 ،‬‬
‫ﻫﺮاﻛﻠﻴﻮس ‪،361 ،245 ،244 ،169 ،168‬‬ ‫ﻣﻮاﻟﻲ ‪.454 ،452 ،451 ،422‬‬
‫‪.468 ،437 ،372 ،371 ،369 ،365‬‬ ‫ﻣﺆﺗﻪ ‪،285 ،246 ،241 ،169 ،168‬‬
 ‫‪٥٠٠‬‬
‫___________________________________________________‬
‫ﻳﺰدﮔﺮد ‪،405 ،404 ،403 ،402 ،398 ،307‬‬
‫‪،443 ،442 ،440 ،439 ،414 ،413 ،406‬‬
‫‪،342 ،327 ،325 ،323 ،322 ،446 ،444‬‬
‫‪،400‬‬
‫ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ اﺑﻲ ﺳﻔﻴﺎن ‪.374 ،371 ،361‬‬
‫ﻳﻤﺎﻣﻪ ‪،292 ،266 ،252 ،251 ،246 ،241‬‬
‫‪،325 ،320 ،312 ،301 ،298 ،295 ،293‬‬
‫‪.462 ،341 ،330 ،328 ،327 ،326‬‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺖ ‪.47 ،46‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫ﻫﺮﻗﻞ ‪.437 ،372 ،226 ،169 ،168‬‬
‫ﻫﺮﻣﺰان ‪.444 ،416 ،415‬‬
‫ﻫﻼل ﺑﻦ ﻋﻠﻔﻪ ‪.417 ،415‬‬
‫ﻫﻼل ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰ )‪.475 (Fertile Crescent‬‬
‫ﻫﻨﺪ ﺑﻨﺖ ﻳﺎﻣﻴﻦ ‪.448‬‬
‫ﻫﻮازن ‪،212 ،210 ،209 ،208 ،180 ،159‬‬
‫‪،307 ،247 ،245 ،238 ،226 ،215 ،213‬‬
‫‪،320 ،313 ،312‬‬
‫ﻫﻮﻣﺮ ‪.455 ،259‬‬
‫ﻳﺮﻣﻮك ‪424 ،378 ،369 ،368 ،365 ،362‬‬