‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬

‫ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‬

‫ﺗﻤﺸﻚﻫﺎي ﻧﺎآرام‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺳﺎﻟﯽ از ﮐﻮچ ﺗﻤﺸﮏ هﺎﯼ وﺣﺸﯽ ﺟﻨﮕﻞ ﺳﺮخ ﻣﺎ ﮔﺬﺷﺖ‬

‫و هﻨﻮز‬
‫هﺮ روز‬
‫ﺁواﯼ ﭘﺮ ﺳﻮز ﻳﻮز‬
‫ﭼﺸﻢ ﻣﺎﻩ را‬
‫در ﭼﺸﻤﻪ اﺷﮏ ﻣﯽﺷﻮﻳﺪ‬

‫ﺷﻌﺮ روﯼ ﺟﻠﺪ‪ :‬از ﺳﺮودﻩ هﺎﯼ زﻧﺪان‬

‫‪٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬

‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬

‫ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‬
‫ﺗﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪Neither Life nor Death‬‬
‫‪Vol.3‬‬
‫‪Restless Raspberries‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان‬
‫اﻳﺮج ﻣﺼﺪاﻗﯽ‬
‫ﺱﻮﺋﺪ ‪١٣٨٣‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤‬‬

‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬

‫ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‬
‫ﺗﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪Neither Life nor Death‬‬
‫‪Vol.3‬‬
‫‪Restless Raspberries‬‬

‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‪ :‬اﻳﺮج ﻣﺼﺪاﻗﯽ‬

‫ﻧﺎﺵﺮ‪ :‬ﺁﻟﻔﺎﺑﺖﻣﺎﮐﺰﻳﻤﺎ‪ ،‬ﺱﻮﺋﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺎپ دوم‪ ٢٠٠۶) ١٣٨۵ :‬ﻣﻴﻼدﯼ(‬
‫ﺵﻤﺎرﮔﺎن‪ ١٠٠٠ :‬ﻧﺴﺨﻪ‬

‫ﺵﺎﺑﮏ )ج‪٩١-٩٧۵٢٨۵-۴-۴ :(٣‬‬

‫‪ISBN (Vol.1): 91-975285-4-4‬‬
‫ﺵﺎﺑﮏ )دورﻩ(‪٩١-٩٧۵٢٨۵-٠-١ :‬‬
‫‪ISBN (set): 91-975285-0-1‬‬

‫© هﻤﻪﯼ ﺣﻘﻮق ﭼﺎپ و ﻧﺸﺮ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺮاﯼ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻣﺤﻔﻮظ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬

‫‪ ..‬در دﻳﮕﺮ ﺗﻮارﻳﺦ ﭼﻨﻴﻦ ﻃﻮل و ﻋﺮﺿﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ‬

‫اﺣﻮال را ﺁﺳﺎنﺗﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺷﻤﻪﻳﯽ ﺑﻴﺶ ﻳﺎد ﻧﮑﺮدﻩاﻧﺪ اﻣﺎ‬
‫ﭼﻮن ﻣﻦ اﻳﻦ ﮐﺎر را ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﻣﯽﺧﻮاهﻢ ﮐﻪ داد اﻳﻦ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﺪهﻢ و ﮔﺮد زواﻳﺎ و ﺧﻔﺎﻳﺎ ﺑﮕﺮدم ﺗﺎ‬
‫هﻴﭻ از اﺣﻮال ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺑﻴﻬﻘﯽ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٦‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫‪١١‬‬ ‫ﺷﮑﻞﮔﻴﺮﯼ و ارﺗﻘﺎﯼ رواﺑﻂ ﺟﻤﻌﯽ‬

‫ﺱﺎﻟﻦ ‪ ١١‬ﮔﻮهﺮدﺵﺖ؛ ﺑﺮﺥﻮرد ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﻣﺠﻴﺪ ﺕﺒﺮﻳﺰﯼ؛ ﺹﻨﻔﯽ ﺟﻤﻌﯽ؛‬
‫اﻋﺘﺮاضهﺎﯼ ﺟﻤﻌﯽ؛ درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ ﭘﺎﺱﺪار؛ ﺕﻤﺎس ﺑﺎ ﺱﺎﻟﻦ ‪ ٣‬و‪...‬‬

‫‪٢۵‬‬ ‫در اوﻳﻦ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﺬرد‬

‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﻋﺘﺼﺎبﻏﺬاﯼ ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﭘﺮوژﻩﯼ درهﻢ ﺵﮑﺴﺘﻦ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﻤﻌﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن؛ ﺑﺮاﻓﺮاﺵﺘﻦ ﭘﺮﭼﻢ هﻮﻳﺖ؛ ﻣﺮگ دردﻧﺎﮎ ﻋﻠﯽ‬
‫اﻧﺼﺎرﻳﻮن و‪...‬‬

‫‪٣١‬‬ ‫ارﺗﻘﺎﯼ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻣﺸﮑﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ‬

‫ﺱﺎﻟﻦ ‪ ٢‬ﮔﻮهﺮدﺵﺖ؛ ﻧﻮروز ‪۶۶‬؛ ﺥﺎﻃﺮات ﮔﺬﺵﺘﻪ؛ ﻣﺸﮑﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﺑﻨﺪ؛ ﺥﻮدﺱﻮزﯼ ﻋﻠﯽ ﻃﺎهﺮﺟﻮﻳﺎن؛ ارﺕﻘﺎﯼ ﺱﻄﺢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در زﻧﺪان و‪...‬‬

‫‪۴۵‬‬ ‫ﺳﺮﮐﻮب ﺣﺮﮐﺖهﺎﯼ ﺟﻤﻌﯽ‬

‫ﺱﺎﻟﻦ ‪ ١۶‬ﮔﻮهﺮدﺵﺖ؛ ﺱﺮﮐﻮب اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا؛ ورزش ﺟﻤﻌﯽ؛ اﺕﺎق ﮔﺎز؛‬
‫ﺣﺮﮐﺖ اﺵﺘﺒﺎﻩ و ﺕﺒﻌﺎت ﺁن؛ درﮔﺬﺵﺖ و ﺑﺰرﮔﺪاﺵﺖ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ‬
‫اﺑﺮﻧﺪﯼ)ﻋﻤﻮ( و‪...‬‬

‫‪۶۵‬‬ ‫ﺁﻏﺎز زﻣﻴﻨﻪﺳﺎزﯼ ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬

‫ﺑﺮﺥﻮرد ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن؛ ﺕﻔﮑﻴﮏ زﻧﺪاﻧﻴﺎن؛ ﻣﻘﺮرات ﺟﺪﻳﺪ زﻧﺪان؛‬
‫ﺑﺤﺚ اﻋﻼم هﻮﻳﺖ؛ ﺕﺤﻮﻻت ﺟﺪﻳﺪ؛ ﻣﺤﮏ زدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ‪...‬‬

‫‪٩٩‬‬ ‫ﺁﺧﺮﻳﻦ روزهﺎﯼ ﭘﻴﺶ از ﻗﺘﻞﻋﺎم‬

‫ﺱﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ؛ ﺕﺼﻮرات ﺥﺎمﺥﻴﺎﻻﻧﻪ؛ ﺕﻤﺎس ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﺱﻠﻮلهﺎ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﻠﯽﮐﺶ؛ ﺥﻮدﮐﺸﯽ ﻧﺎﺹﺮ ﻣﻨﺼﻮرﯼ؛ اﻓﺰاﻳﺶ ﺱﺮﮐﻮب و اﻋﺪام و‪...‬‬

‫‪١٠٩‬‬ ‫هﻨﮕﺎﻣﻪﯼ ﺳﺘﻴﺰﻩﯼ دﻳﻮ و ﺑﺎغ ﮐﻮﮐﺐهﺎ‬

‫روزﺵﻤﺎر ﻗﺘﻞﻋﺎم؛ ﺵﺮوع ﻗﺘﻞﻋﺎم؛ ﺁﺥﺮﻳﻦ ﺟﺸﻦ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﺰرﮔﺪاﺵﺖ‬
‫ﺵﻬﺪا؛ هﻴﺌﺖ وﻳﮋﻩ ﻗﺘﻞﻋﺎم؛ راهﺮوﯼ ﻣﺮگ؛ ﺁﺥﺮﻳﻦ دﻳﺪار ﻳﺎران؛‬
‫ﻟﺤﻈﻪهﺎﯼ درد؛ ﭘﺮﻧﺪﻩاﯼ ﺑﺎ ﻋﺼﺎ؛ اﻋﺪام ﺑﺮ ﺕﺨﺖ ﺑﺮاﻧﮑﺎرد؛ ﻟﺤﻈﻪهﺎﯼ‬
‫ﺱﺨﺖ ﺕﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ و‪...‬‬
‫‪٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬

‫‪٢٠١‬‬ ‫ﺁﻏﺎز اﻋﺪام ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖهﺎ‬

‫اﻧﻔﻌﺎل ﮔﺮوﻩهﺎﯼ ﺱﻴﺎﺱﯽ؛ ﮔﺮوﻩهﺎﯼ ﻧﺎﻇﺮ؛ ﮐﺸﺘﺎر رهﺒﺮﯼ ﺟﺮﻳﺎنهﺎﯼ‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ؛ ﻋﺪم درﮎ ﺵﺮاﻳﻂ و ذهﻨﻴﺖ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ؛ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﻋﯽ؛ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﺥﺎﻃﺮات؛ راﻩاﻧﺪازﯼ ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﻋﻠﻤﯽ و‪...‬‬
‫‪٢١٧‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺪهﺎﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬
‫ﺱﺎﻟﻦ ‪١٣‬؛ ﺕﻔﮑﻴﮏ ﺱﺎﮎهﺎ؛ ﻏﺎرت اﻣﻮال زﻧﺪاﻧﻴﺎن؛ ﺑﺮﺥﻮرد دوﺑﺎرﻩﯼ‬
‫ﻟﺸﮑﺮﯼ؛ زﻧﺎن دردﻣﻨﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ؛ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺥﺎﻧﻮادﻩ؛ اﻧﺘﻘﺎل ﺥﺒﺮاﻋﺪامهﺎ؛‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪهﺎ؛ ﻗﺘﻞ دﮐﺘﺮ ﮐﺎﻇﻢ ﺱﺎﻣﯽ؛ اﻋﺪام روﺣﺎﻧﻴﻮن و‪...‬‬

‫‪٢٣٩‬‬ ‫ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﺷﯽ ﻗﺘﻞﻋﺎم و ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ اﻧﺤﺮاف اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ‬

‫ﺱﺎﻟﻦ ‪ ٢‬ﺟﺪﻳﺪ؛ ﺟﺎﻧﮑﺎﻩ ﺕﺮ ﮐﺮدن ﻣﺠﺎزاتهﺎ؛ ﻓﺮﻳﺐﮐﺎرﯼ رژﻳﻢ؛ ارﺕﺪاد‬
‫ﯼ "ﻋﻔﻮ‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ؛ ﺱﻠﻤﺎن رﺵﺪﯼ؛ ﻋﻴﺎران ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺟﺪﻳﺪ؛ ﺥﻴﻤﻪ ﺵﺐ ﺑﺎز ِ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ"؛ ﻧﻐﻤﻪهﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ؛ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ اوﻳﻦ و ‪...‬‬

‫‪٢۶۵‬‬ ‫هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬

‫رواﻳﺖهﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺣﺰاب‪ ،‬ﮔﺮوﻩهﺎ و ﻓﻌﺎﻻن ﺱﻴﺎﺱﯽ در ﺑﺎرﻩﯼ اﻓﺮاد‬
‫ﺕﺸﮑﻴﻞ دهﻨﺪﻩﯼ هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞﻋﺎمهﺎ‬

‫‪٢٧۵‬‬ ‫ﻣﺤﻞهﺎﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬

‫رواﻳﺖهﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺣﺰاب و ﮔﺮوﻩهﺎﯼ ﺱﻴﺎﺱﯽ در ﺑﺎرﻩﯼ ﻣﺤﻞ ﻗﺘﻞﻋﺎمهﺎ‬

‫‪٢٧٩‬‬ ‫ﺷﻴﻮﻩﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪۶٧‬‬

‫رواﻳﺖهﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﮔﺮوﻩهﺎﯼ ﺱﻴﺎﺱﯽ از ﺵﻴﻮﻩهﺎﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺱﻴﺎﺱﯽ در ﺕﺎﺑﺴﺘﺎن ‪۶٧‬‬
‫‪٢٩٣‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺘﻞﻋﺎمهﺎ‬
‫رواﻳﺖهﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﮔﺮوﻩهﺎ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻻن ﺱﻴﺎﺱﯽ و اﻓﺮاد در ﺑﺎرﻩﯼ ﺕﺎرﻳﺦ و‬
‫زﻣﺎن ﻗﺘﻞﻋﺎمهﺎ‬
‫‪٢٩٩‬‬
‫دﻻﻳﻞ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬
‫اﻧﺘﻘﺎم ﮐﻮر ﻳﺎ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰﯼ ﺵﺪﻩ؛ ﭘﺎﮎ ﮐﺮدن ﺹﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪ و‪...‬‬

‫‪٣٠٩‬‬ ‫ﭘﺮوﺳﻪﯼ ﻣﺘﻔﺎوت اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‬

‫ﻣﺤﺎرب ﺑﺎ ﺥﺪا؛ ﻣﻔﺴﺪ ﻓﯽ اﻻرض؛ ﻣﺮﺕﺪ و‪...‬‬

‫‪٣١٩‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﺰد هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬

‫ﻧﺤﻮﻩﯼ ﺑﺮﺥﻮرد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺵﺖ؛ دﻻﻳﻞ اﻓﺰون‬
‫ﺑﻮدن ﻧﺴﺒﯽ ﺕﻌﺪاد اﻋﺪام ﺵﺪﮔﺎن در اوﻳﻦ و ‪...‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٨‬‬

‫‪٣٢٣‬‬ ‫ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ‬
‫دﻋﻮا ﺑﺮ ﺱﺮ ارﻗﺎم ﺑﺰرگ و ﻧﻪ ﺟﺎن اﻧﺴﺎنهﺎ‬
‫ﻧﮕﺎهﯽ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺁﻣﺎر و ارﻗﺎم ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺵﺪﻩ از ﺱﻮﯼ ﺱﺎزﻣﺎنهﺎ‪ ،‬ﮔﺮوﻩهﺎ و‬
‫اﻓﺮاد ﺱﻴﺎﺱﯽ در ﺑﺎرﻩﯼ رﺥﺪادهﺎﯼ ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در دوران ﭘﻴﺶ و‬
‫ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب و‪...‬‬

‫‪٣۴٣‬‬ ‫ﺁﻣﺎر ﻗﺘﻞﻋﺎم‬

‫ﺁﻣﺎر واﻗﻌﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺘﻞﻋﺎمﺵﺪﻩ در ﺕﺎﺑﺴﺘﺎن ‪۶٧‬؛ ﺁﻣﺎرهﺎﯼ اراﺋﻪ ﺵﺪﻩ از‬
‫ﺱﻮﯼ ﮔﺮوﻩهﺎ و ﺟﺮﻳﺎنهﺎﯼ ﺱﻴﺎﺱﯽ و‪...‬‬

‫‪٣٧٩‬‬ ‫ﻟﻴﺴﺖهﺎﯼ ﺷﻬﺪاﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم ‪۶٧‬‬

‫ﺑﺮرﺱﯽ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﻟﻴﺴﺖهﺎﯼ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺵﺪﻩﯼ ﺵﻬﺪاﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم ‪ ۶٧‬و ﺕﻄﺒﻴﻖ ﺁنهﺎ‬

‫‪٣٨٩‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬

‫ﺣﺬف‪ ،‬ﺱﺎﻧﺴﻮر و ﺕﺤﺮﻳﻒ واﻗﻌﻴﺖ ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ در ﺱﺎل ‪۶٧‬‬
‫در رواﻳﺖ ﮔﺮوﻩهﺎ و ﻓﻌﺎﻻن ﺱﻴﺎﺱﯽ و‪...‬‬

‫‪۴٠۵‬‬ ‫ﻣﻨﻄﻖ ﺗﻌﺼﺐ‬

‫ﺿﺪﻳﺖ هﺴﺘﻴﺮﻳﮏ؛ ﻧﺎدﻳﺪﻩاﻧﮕﺎرﯼ واﻗﻌﻴﺖهﺎ؛ ﻳﮏﺱﻮ ﻧﮕﺮﯼ؛ ﻓﺮاﻓﮑﻨﯽ؛‬
‫واروﻧﻪﻧﻮﻳﺴﯽ ﺕﺎرﻳﺦ و‪...‬‬

‫‪۴٣١‬‬ ‫اﻓﺴﺎﻧﻪﺳﺮاﻳﯽ ﻳﺎ رواﻳﺖ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬

‫ﺵﺒﻴﻪﺱﺎزﯼ واﻗﻌﻪهﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ و ﻣﻠﯽ و‪...‬‬

‫‪۴۴٧‬‬ ‫ﻧﻘﺪﯼ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﺮ رواﻳﺖهﺎﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬

‫ﻋﺪم دﺱﺘﺮﺱﯽ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت و رواﻳﺖهﺎﯼ ﺹﺤﻴﺢ؛ ﺑﯽدﻗﺘﯽ و ‪...‬‬

‫‪۴۶٣‬‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻪ‬
‫‪٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬

‫ﺁﺑﺎن ‪ -١٣۶۵‬ﺑﻬﻤﻦ ‪١٣۶٧‬‬

 ‫ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ و ارﺗﻘﺎﯼ رواﺑﻂ ﺟﻤﻌﯽ‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ‪ ١١‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ؛ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﻣﺠﻴﺪ ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ؛ ﺻﻨﻔﯽ ﺟﻤﻌﯽ؛‬
‫اﻋﺘﺮاض هﺎﯼ ﺟﻤﻌﯽ؛ درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺪار؛ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٣‬و‪...‬‬

‫دﻳﺮوز ﻣﺎ ﺑﺎغ اﻳﻦ دﺷﺖ را‬

‫ﺑﺎ ﺧﻮن ﺧﻮﻳﺶ‬
‫از ﮔِﻞ ﮔﻮهﺮ‪ ،‬ﭘُِﺮ ﮐﺮدﻳﻢ‬
‫ﺑﺎدﯼ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻋﺠﻮزﻩ اﯼ ﻋﺎﺻﯽ‬
‫ﻋﺼﺎ زﻧﺎن ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ‬
‫‪ ....‬ﺑﺎغ را ﭘَﺮﭘَﺮ ﮐﺮد‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٢‬‬
‫‪١‬‬
‫ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ .۶۵‬ﻋﺼﺮ روز ‪ ١۶‬ﺁﺑﺎن ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ وارد ﺷﺪﻳﻢ و ﻳﮑﺴﺮﻩ ﺑﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ وﺳﺎﻳﻞ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ ﻣﺎن ﺑﻪ ﺣﻴﺎط ﺑﻨﺪ ‪ ١٩) ٣‬ﺳﺎﺑﻖ(‪ .‬در ﺑﺪو ورود ﺑﻪ ﺣﻴﺎط‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻨﻈﺮﻩ هﺎﯼ‬
‫ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰﯼ روﺑﻪ رو ﺷﺪم ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺎورش ﺑﺮاﻳﻢ ﺳﺨﺖ و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻮد‪ .‬درﺧﺖ‬
‫ﻣﻮﻳﯽ در ﮔﻮﺷﻪ ﯼ ﺣﻴﺎط ﺳﺎﻳﻪ اﻓﮑﻦ ﺑﻮد و ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﺷﺎﺧﻪ هﺎﻳﺶ را دارﺑﺴﺘﯽ ﻓﻠﺰﯼ ﺗﺤﻤﻞ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻳﮏ ردﻳﻒ درﺧﺘﭽﻪ ﯼ اﻧﺎر ﮐﻪ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺷﺒﺎهﺘﯽ ﺑﻪ درﺧﺖ اﻧﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻃﻮل‬
‫ﺑﺎﻏﭽﻪ ﯼ ﺣﻴﺎط را ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﻮارﯼ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﻳﮏ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﭼﻮن ﻣﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎﻏﭽﻪ اﯼ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ روﯼ ﻣﺎن ﺟﻠﻮﻩ ﮔﺮﯼ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺁن ﻣﻴﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻦ از‬
‫ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ درﺧﺘﭽﻪ هﺎ ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﺳﺎ ل هﺎ ﻗﺒﻞ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و در هﻤﻴﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ‪ ،‬از‬
‫ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ زﻧﺪان ﺗﺎزﻩ ﺳﺎز اﺳﺖ و ﺧﺎﮐﺶ ﻧﻴﺰ ﻗﻮت ﻻزم ﺟﻬﺖ ﺑﺎرورﯼ‬
‫ﮔﻴﺎهﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﻮﺳﺘﻪ هﺎﯼ اﻧﺎر را در زﻣﻴﻦ ﭼﺎل ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﺗﺎ ﺳﺎل دﻳﮕﺮ از ﺁن‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﻮد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﭘﻮﺳﺘﻪ هﺎ ﮔﺎﻩ داﻧﻪ هﺎﯼ اﻧﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ﻣﻴﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺟﺪﻳﺪﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺁوردﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻬﻨﺪس ﮐﺸﺎورزﯼ‬
‫ﺑﺎ دﻳﺪن ﺟﻮاﻧﻪ هﺎﯼ روﻳﻴﺪﻩ از ﺧﺎﮎ‪ ،‬ﻳﮏ ردﻳﻒ از ﺁن هﺎ را در ﻃﻮل ﺑﺎﻏﭽﻪ ﺣﻴﺎط ﻣﻮرد‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﻃﯽ ﺳﺎل هﺎﯼ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻮاﻧﻪ هﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ درﺧﺘﭽﻪ هﺎﯼ‬
‫اﻧﺎر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬درﺧﺘﭽﻪ هﺎ ﺳﺎﻗﻪ هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎزﮎ وﻟﯽ درهﻢ ﺗﻨﻴﺪﻩ اﯼ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻮﺗﻪ ﯼ ﮔﻞ ﺷﻤﺸﺎد ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻬﺎل اﻧﺎر‪ .‬درﺧﺖ ﻣﻮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﺎر ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و هﻨﻮز ﺑﺮ‬
‫ﺷﺎﺧﻪ هﺎﻳﺶ ﺧﻮﺷﻪ هﺎﯼ اﻧﮕﻮر ﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬درﺧﺖ اﻧﺠﻴﺮﯼ را هﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎرورﯼ ﻧﻴﺎز‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺎ در هﻤﺎن دورﻩ ﮐﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺗﻴﺮ واﻟﻴﺒﺎﻟﯽ را دﻳﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق‬
‫ﺣﺴﻴﻦ رزاﻗﯽ و رﺿﺎ ﺑﻬﻤﻦ ﺁﺑﺎدﯼ در زﻣﻴﻦ ﻧﺼﺐ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و هﻨﻮز ﺑﻪ هﻤﺎن ﺷﮑﻞ ﺳﺮ‬
‫ﺟﺎﻳﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﻏﺮق در ﺗﻤﺎﺷﺎ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﭼﻨﺪ ﭘﺎﺳﺪار را در ﻣﻘﺎﺑﻠﻢ‬
‫دﻳﺪم‪ .‬از دﻳﺪن او ﺟﺎ ﺧﻮردم وﻟﯽ ﺑﻪ روﯼ ﺧﻮد ﻧﻴﺎوردم‪ .‬او ﻧﻴﺰ از دﻳﺪﻧﻢ ﺟﺎ ﺧﻮرد‪ .‬در‬
‫ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺣﻮادﺛﯽ ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮم ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد از ﺟﻠﻮﯼ ﻧﻈﺮم ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫درﺳﺖ ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﮐﻪ دور ﻓﻴﻠﻤﯽ را ﺗﻨﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﭼﻪ ﺷﺪ وﻟﯽ ﻧﺎ ﮔﻬﺎن ﻏﻢ و اﻧﺪوﻩ‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﺑﺮ دﻟﻢ ﺳﺎﻳﻪ اﻓﮑﻨﺪ‪ .‬او ﺳﺎﺑﻘﺎً ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪﻣﺎن ﺑﻮد و ﺧﻮدش ﻣﺮا ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‬
‫و در ﺁن ﺟﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎرهﺎ ﺷﮑﻨﺠﻪ ام ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ دﺳﺘﯽ ﮐﺮد و ﺑﺎ‬
‫ﻟﺤﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪﺁﻣﻴﺰﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁﻗﺎ اﻳﺮج! ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﯼ ﻣﻦ را اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺒﻴﻨﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬راﺳﺘﺶ ﻧﻪ!‬
‫ﭼﻮن ﺧﻴﻠﯽ ﭼﻴﺰهﺎ در زﻧﺪان هﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و هﻤﻪ ﻗﺪﻳﻤﯽ هﺎ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم‬
‫ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎدﯼ ﺑﻪ ﻏﺒﻐﺐ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﮐﻪ ﻓﺘﺢ ﺧﻴﺒﺮ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اداﻣﻪ‬
‫دادم‪ :‬وﻟﯽ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺣﻴﺎط ﺑﻨﺪ ﺁﻣﺪﻳﻢ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﺗﻴﺮ واﻟﻴﺒﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدم در ﻧﺼﺐ ﮐﺮدﻧﺶ‬
‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺳﺮ ﺟﺎﻳﺶ هﺴﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ ﭘﺲ ﺧﻴﻠﯽ ﭼﻴﺰهﺎﯼ دﻳﮕﺮ هﻢ‬
‫ﺳﺮﺟﺎ ﻳﺸﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗﺎً داﺷﺘﻢ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را دﻳﺪم ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫‪١٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫هﻤﺮاهﺎن ﺗﺎن وارد ﺷﺪﻳﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﻣﻨﻈﻮرم ﺷﺪ‪ .‬او را ﺑﺎ ﺗﻴﺮ واﻟﻴﺒﺎل ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬از‬
‫ﺷﺪت ﺧﺸﻢ دﻧﺪان هﺎﻳﺶ را ﺑﻪ هﻢ ﻣﯽ ﻓﺸﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﭼﻪ واﮐﻨﺸﯽ ﻧﺸﺎن دهﺪ و ﭼﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ دﺳﺘﭙﺎﭼﮕﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬از وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻤﺴﻪ‪ ١‬ﺑﺎﺧﺒﺮم‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻴﺮ ﺷﺪ‪ .‬از ﻗﺰل ﺣﺼﺎر‬
‫ﺑﺮاﻳﻤﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ ﺁزاد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ردﻳﻒ ﮐﺮدن اﺳﻢ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ ﮐﻪ او ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬هﻤﻪ ﯼ ﺁن هﺎ هﻢ ﺁزاد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺣﺴﺮت و‬
‫درﻣﺎﻧﺪ ﮔﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻮب ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ "ﺁدم" ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ دﻳﮕﻪ‪ .‬ﺑﺎ ﻟﺤﻦ اﺳﺘﻬﺰا ﺁﻣﻴﺰﯼ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﻣﻨﻈﻮرت از "ﺁدم ﺷﺪن" ﭼﻴﻪ وﻟﯽ درﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻓﺮﻗﯽ ﺑﺎ ﻣﻦ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬دوﺑﺎرﻩ ﺗﻌﺎدل ذهﻨﯽ اش ﺑﻪ هﻢ رﻳﺨﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮو ﺑﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻳﺘﺎن ﺑﮕﻮ ﻣﺎ اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺑﺎج ﻧﻤﯽ دهﻴﻢ! ﺑﺎ ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎﻳﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬هﻤﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ اﻳﻦ ﺟﺎ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭘﻴﺎﻣﯽ و‬
‫ﻳﺎ ﺳﺨﻨﯽ دارﯼ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯽ ﺧﻮدت ﺑﺎ ﺁن هﺎ در ﻣﻴﺎن ﺑﮕﺬارﯼ‪ .‬اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮرد دوﺑﺎرﻩ ﯼ‬
‫ﻣﻦ ﺑﺎ داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﻣﻌﻄﻠﯽ‪ ،‬ﮐﻠﻴﻪ ﯼ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺎن را در ﺣﻴﺎط ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ١١‬ﮐﻪ‬
‫در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ دوم ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬روزهﺎﯼ ﺑﻌﺪ ﺿﻤﻦ ﺑﺎزرﺳﯽ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺎن‬
‫و ﺿﺒﻂ ﺑﺨﺸﯽ از ﮐﺘﺎب هﺎ‪ ،‬ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢‬‬
‫در ﻣﻴﺎن ﮐﺘﺎب هﺎﯼ ﻣﺼﺎدرﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻨﺪ ﮐﺘﺎب درﺳﯽ دوران دﺑﺴﺘﺎن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻧﺎدر‬
‫ﻣﺤﺒﻮﺑﯽ )داﻳﯽ ﻧﺎدر( ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﺮاﻩ ﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺪاران و ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان را دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان در‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ راﺣﺖ ﺗﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ ﺑﺮﺧﻮرد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از‬
‫ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﺑﺎن از اﺑﺘﺪا در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺟﺎﻳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮش ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن از‬
‫ﺳﻮﯼ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﻦ ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﺘﺎب هﺎﯼ داﻳﯽ ﻧﺎدر ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻣﻬﻢ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﻓﺎع از ﻣﺎ‪ ،‬ﭼﺸﻤﺶ را از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد و ﻣﺎﻩ هﺎ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ را‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺎ ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﻣﺎ را ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ در ﺑﻨﺪهﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدﯼ و‬
‫ﻣﺤﮑﻮﻣﺎن رژﻳﻢ ﺳﺎﺑﻖ ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺪﻳﺪاً ﺑﻪ ﮐﺘﺎب هﺎﻳﺶ دل ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﺣﺴﺎس‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد از ﻃﺮﻳﻖ ﺁن هﺎ دﻧﻴﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ را ﭘﻴﺶ رو ﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ و ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﻪ دﻧﻴﺎ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ!‬
‫هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻳﺮهﺸﺖ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم ﺗﺎ ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺪار ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﭼﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻢ و ﮐﺘﺎب هﺎﯼ او را ﺑﺎز‬
‫ﭘﺲ ﺑﮕﻴﺮم‪ ،‬داﻳﯽ ﺑﺎ هﻤﺎن ﻳﮏ ﭼﺸﻤﺶ از راﻩ ﺳﻮراخ ﻗﻔﻞ در‪ ،‬ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻦ و‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﮐﺘﺎب هﺎ را ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺪار‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ در ﺣﺎل ﭼﺎﻧﻪ زدن ﺑﻮدم‪ .‬داﻳﯽ ﺑﺎ اﺷﺘﻴﺎﻗﯽ ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ از ﭘﺸﺖ در داد زد‪ :‬داﻳﯽ ﺟﺎن!‬

‫‪ 1‬ﺟﺰو ﺑﭽﻪهﺎﯼ ﻣﻘﺎوﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺥﻮب ﻣﯽﺵﻨﺎﺥﺖ و ﻣﺪﺕﯽ را در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺱﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ‬
‫ﻗﺰلﺣﺼﺎر ﺕﺎب و ﺕﺤﻤﻞ ﺵﺮاﻳﻂ را از دﺱﺖ دادﻩ و ﺑﻪ ﺟﺮﮔﻪﯼ ﺕﻮاﺑﺎن ﭘﻴﻮﺱﺖ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٤‬‬
‫داﻳﯽ ﺟﺎن! ﺧﻮدش اﺳﺖ هﻤﺎن را ﺑﺮدار‪ ،‬هﻤﺎن را ﺑﺮدار! در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺟﻠﻮﯼ‬
‫ﺧﻨﺪﻩ ام را ﺑﮕﻴﺮم‪ ،‬ﺷﺪﻳﺪاً ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﮐﺘﺎب هﺎﯼ داﻳﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﮐﺎرش از ﻧﻈﺮ ﭘﺎﺳﺪار‪ ،‬ﺧﻼف اﺳﺖ‪ .‬او دزدﮐﯽ ﺑﻴﺮون ﺑﻨﺪ را ﻣﯽ ﭘﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎدﯼ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺷﻮد‪ .‬از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدم‬
‫و ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺪار ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﯽ ﺑﻴﻨﯽ ﭼﻪ اﺷﺘﻴﺎﻗﯽ ﺑﺮاﯼ ﻳﺎدﮔﻴﺮﯼ دارد ؟ ﺑﻪ ﮐﺠﺎﯼ ﻣﻘﺮرات‬
‫زﻧﺪان ﺧﺪﺷﻪ وارد ﻣﯽ ﺷﻮد اﮔﺮ ﮐﺘﺎب هﺎﯼ درﺳﯽ او را ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻴﺪ؟ ﺑﻌﺪ از ادا اﻃﻮارهﺎﯼ‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﮐﻪ در ﺁورد‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ راﺿﯽ ﺷﺪ ﮐﺘﺎب هﺎﯼ ﮐﻼس هﺎﯼ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم دﺑﺴﺘﺎن را‬
‫ﭘﺲ ﺑﺪهﺪ‪ .‬اﺳﺘﺪﻻﻟﺶ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ﮐﺘﺎب هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﺗﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻧﺪارد!‬
‫ﺧﻼﺻﻪ داﻳﯽ را راﺿﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﮐﺘﺎب هﺎﯼ دﻳﮕﺮش را ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪاً ﺑﺎز ﭘﺲ ﺧﻮاهﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫داﻳﯽ دل ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ هﻤﻴﻦ ﮐﻪ ﻣﯽ دﻳﺪ دو ﺳﺮﯼ از ﮐﺘﺎب هﺎﻳﺶ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ام‪ ،‬ﮐﻤﯽ‬
‫دﻟﺪارﯼ اش ﻣﯽ داد‪ .‬اﻧﺠﺎم اﻣﻮر ﺟﺎرﯼ و ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ زﻧﺪان ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدﯼ اﻓﻐﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﻮد و ﻳﮏ ﺑﻨﺪ وﻳﮋﻩ ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ‪ .‬داﻳﯽ ﻣﺄﻣﻮر ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺁﻧﺎن و ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺧﺒﺎر و‬
‫اﻃﻼﻋﺎت زﻧﺪان از ﺁن هﺎ ﺑﻮد و در اﻳﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﻬﺎرت داﺷﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫هﻤﻮﻃﻨﺎن اﻓﻐﺎﻧﯽ اش ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬زﺑﺎن ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺑﺮد و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺎرﮐﺸﺘﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد!‬

‫‪٣‬‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ را در ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﺮوف اﻟﻔﺒﺎ و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﺑﺎ هﻤﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻟﻦ ‪ ١١‬ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد از‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺷﺎن ﺑﺎ ﺣﺮف ﻣﻴﻢ و ﺣﺮوف ﺑﻌﺪ از ﺁن ﺷﺮوع ﻣﯽ ﺷﺪ و ﻧﻴﺰ‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ از اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ ‪ ۵‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ "ﻣﺮﻳﺾ هﺎ" ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺧﻼل ﺳﺎ ل هﺎﯼ ‪ ۶۵-۶٧‬در هﺮ ﻳﮏ از ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻦ‬
‫‪ ١٧-١٨-١٩‬ﻗﺪﻳﻢ و ﻳﺎ ‪ ١-٢-٣‬ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻪ از اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺶ‬
‫از ‪ ١٠٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﺟﺎﯼ ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺎ از ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدﯼ در ﺁن ﺟﺎ اﺳﮑﺎن ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪﻩ را رﻋﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺘﺪا درهﺎﯼ اﺗﺎق هﺎﯼ ﺑﻨﺪ را ﺑﺎز ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ در ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻦ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در هﻨﮕﺎم ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن زﻧﺪان در زﻣﺎن ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺳﺎﻟﻦ ﻏﺬاﺧﻮرﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن هﺮ ﺑﻨﺪ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و در ﮔﻮﺷﻪ اﯼ از ﺁن ﻳﮏ‬
‫ﺳﻴﻨﮏ ﻇﺮﻓﺸﻮﻳﯽ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ و ﺳﺮﻣﺎﻳﺶ ﺁن ﻧﻴﺰ از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﻦ ﮐﻮﺋﻞ‬
‫)ﺗﻬﻮﻳﻪ ﻣﻄﺒﻮع( ﺑﻮد‪ .‬در ﺁن ﺳﺎﻟﻦ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ ﺗﺨﺖ هﺎﯼ ﻧﻮ ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ در‬
‫واﻗﻊ اﻋﻀﺎﯼ ﻳﮏ اﺗﺎق ﺑﺰرگ ﺑﻮدﻳﻢ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن دهﯽ‬
‫ﮐﺎرهﺎ ﻳﻤﺎن ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﭼﻮن از ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ و ﻧﻈﺎﻓﺖ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﮐﺎرﻣﺎن ﺳﺎدﻩ ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬از‬
‫‪١٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫اﺑﺘﺪاﯼ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺑﻨﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﺗﻮاﻓﻖ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم رﺳﻴﺪن هﻤﻪ ﯼ اﻣﻮر‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﻨﺪ را ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﺟﺒﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺘﯽ‬
‫ﻣﯽ راﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﺟﻤﻌﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬هﻤﮕﯽ‪ ،‬اﻋﻀﺎﯼ ﻳﮏ اﺗﺎق ﺑﺰرگ ﺑﻮدﻳﻢ و اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﮑﯽ اﻓﺮاد و دﻳﺪﮔﺎﻩ هﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺷﺪﻳﻢ و در‬
‫اﻧﺪﮎ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺗﻮاﻓﻖ هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮاد و ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﺑﻨﺪ و ﭘﻴﺸﺒﺮد ﮐﺎرهﺎ‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬در ﻳﮏ ﻧﺸﺴﺖ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮﻩ از ﺳﻮﯼ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺟﻮد در‬
‫ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪ و ﻣﺒﻨﺎﯼ ﮐﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺤﺚ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺁن‬
‫ﺑﺎ ﺗﻨﺶ هﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ روﺑﻪ رو ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ادارﻩ و ﭘﻴﺸﺒﺮد اﻣﻮر ﺑﻨﺪ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﻳﺖ را دارا هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد "ﻧﺼﻒ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﻳﮏ" را ﻣﺒﻨﺎ ﻗﺮار ﺧﻮاهﻨﺪ داد و هﻤﻴﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻴﺰ رأﯼ ﺧﻮاهﺪ ﺁورد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ‬
‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد "ﻣﺒﻨﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻈﺮ دو ﺳﻮم" اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ را‬
‫ﮐﻪ از ﺳﻮﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ اﯼ ﮐﻪ‬
‫از ﻗﺒﻞ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﮐﺴﺐ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻧﻈﺮ ﻓﻮق‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﮐﺮدم ﻋﺒﺎرت "در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺣﺼﻮل ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﻠﯽ هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ" ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺁن اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﻻﻣﮑﺎن ﺗﻼش ﺷﻮد ﺗﺎ ﻧﻈﺮ هﻤﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﮔﺮدد و ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ و‬
‫ﺑﻪ اﺟﺒﺎر ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ رأﯼ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﮕﺬارﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺑﺎ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮم و‬
‫ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ روﺑﻪ رو ﺷﺪ‪ .‬اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻦ ﺑﺮاﯼ اراﺋﻪ ﯼ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﻓﻮق ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﻴﺪ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺻﻨﻔﯽ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻣﺸﮑﻠﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ رﻓﻊ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﻠﯽ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ را‬
‫ﻧﻤﯽ داﺷﺘﻴﻢ و ﻳﺎ ﺗﻼﺷﯽ ﺑﺮاﯼ ﺣﺼﻮل ﺁن ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ رژﻳﻢ و ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎﯼ ﺁن‬
‫ﺷﻘﻪ ﺷﺪﻩ و ﻗﺎدر ﻧﻤﯽ ﺑﻮدﻳﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ را ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮﻳﻢ و رژﻳﻢ از اﻳﻦ ﺷﮑﺎف اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺖ ﻣﺎ ﻣﻮرد ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮد و ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ هﻴﭻ ﺻﺮاﻃﯽ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪ در ﺑﻼﺗﮑﻠﻴﻔﯽ ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع رﺟﻮع ﺑﻪ‬
‫رأﯼ ﮔﻴﺮﯼ و دو ﺳﻮم ﺁرا را ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻳﻢ وﻟﯽ اﻣﻴﺪوار ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺁن ﻧﺒﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬

‫‪۴‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺒﺮد ﮐﺎرهﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﯼ را از ﻣﻴﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ داوﻃﻠﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫هﻤﮑﺎرﯼ دﻋﻮت ﮐﺮدم‪ .‬ﺗﻼش داﺷﺘﻴﻢ هﻤﻪ در ﮐﺎرهﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺻﻨﻔﯽ‬
‫ﺑﻨﺪ را ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وﯼ در اﻳﻦ ﮐﺎر ﺗﺨﺼﺺ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺠﻴﺪ ﻣﻨﺒﺮﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻮدﻩ اﯼ ﻧﻴﺰ هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ وﯼ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٦‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻧﻈﺎﻓﺖ را ﻋﺒﺪاﻻﺣﺪ ﻣﺤﻤﻮدﯼ ﻓﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺖ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺑﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺑﻬﺮوز وﺛﻮق از هﻮاداران اﻗﻠﻴﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﻬﺪارﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﯼ‬
‫دﮐﺘﺮ ﺳﻴﻒ اﷲ ﻏﻴﺎﺛﻮﻧﺪ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻮدﻩ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮد در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﻳﮏ ﺻﻨﺪوق ﻣﺸﺘﺮﮎ در ﺑﻨﺪ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺟﻤﻊ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﯼ ﺗﻌﺪادﺷﺎن‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﺻﻨﺪوق ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و هﺰﻳﻨﻪ هﺎﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫ﺻﻨﻔﯽ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺑﻨﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺁن ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺻﻨﺪوق ﻣﺸﺘﺮﮎ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ‬
‫ﮐﻤﻮن ﺟﻤﻌﯽ و ﺻﻨﺪوق اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪهﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺗﻔﺎوت داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺗﺸﮑﻴﻞ و راﻩ اﻧﺪازﯼ ﺁن‪ ،‬روزهﺎﯼ ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﺑﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫داﺷﺘﻢ و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدم ﮔﺎﻩ ﻳﮏ ﻣﻮﺿﻮع را ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﻔﺮ ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮم‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺟﻤﻊ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و‬
‫ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ زﻳﺮا ﻳﮑﺪﺳﺖ ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﻘﻴﻪ ﺟﻤﻊ هﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫اﻓﺘﺮاق‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ دﻗﺖ اﻳﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادم ﺗﺎ هﻢ ﻧﻈﺮ هﻤﻪ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ و هﻢ هﻤﻪ‬
‫را ﺑﻪ هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺮاﯼ ﺗﺸﮑﻴﻞ اﻳﻦ ﺻﻨﺪوق ﺗﺸﻮﻳﻖ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ در اﻳﻦ ﺣﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب و ﺷﻌﻒ اﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮد و ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ و اﺳﺘﻘﺒﺎل هﻤﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻓﺮاد‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ از اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ هﻢ ﻣﺨﺎرج ﺷﺎن ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ و هﻢ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﺻﻨﻔﯽ ﺷﺎن ﻣﻨﻈﻢ ﺗﺮ‪ ،‬ﮐﻴﻔﯽ ﺗﺮ و ﻣﻄﻠﻮب ﺗﺮ از ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اداﻣﻪ ﯼ ﺁن ﺑﺴﻴﺎر‬
‫راﻏﺐ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻨﺪ و ﺻﻨﺪوق ﺟﻤﻌﯽ در اﺧﺘﻴﺎرش ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺪود ﻧﺒﻮد و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﺮدﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ رﻓﻊ ﻧﻴﺎزهﺎﻳﺶ اﻗﺪام ﮐﻨﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ از اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﺴﯽ ﺧﺎرج از ﮐﻤﻮن ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻨﺪ ﺧﺮﻳﺪ ﺷﺨﺼﯽ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬هﻤﻪ از روال ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﻨﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﺻﻨﻔﯽ ﺁن راﺿﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ هﺎﯼ‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻧﻴﺰ رﺿﺎﻳﺖ ﺧﻮد را اﻋﻼم ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻏﺬا در ﺑﻨﺪ در وﻋﺪﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ و در ﻳﮏ زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺮو ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ‪،‬‬
‫هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻏﺬاﯼ زﻧﺪان‪" ،‬ﮐﻨﺎرﻏﺬاﻳﯽ" و ﺳﺎﻻد ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ هﻀﻢ ﻏﺬا و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﻴﺮ ﺷﺪن‬
‫ﺳﺮو ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻴﻤﺎران داراﯼ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﻏﺬاﻳﯽ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻏﺬاﻳﯽ را‬
‫دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻋﻼم ﻗﺒﻠﯽ ﺁن ﺑﻪ ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در ﺣﺪ اﻣﮑﺎن از ﻏﺬاﯼ‬
‫ﺟﺎﻧﺒﯽ دﻳﮕﺮﯼ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ دﻩ ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ و دﻩ ﺷﺐ‪ ،‬ﻃﺒﻖ رﺳﻢ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ اﺟﺮا ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ و ﻏﺬاﯼ ﺳﺎدﻩ ﺳﺮو ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻏﺬا ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺟﻤﻌﯽ در راهﺮوﯼ ﺑﻨﺪ ﺻﺮف ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬در هﺮ وﻋﺪﻩ ﯼ ﻏﺬاﺧﻮرﯼ‪ ،‬ﺳﻔﺮﻩ ﯼ‬
‫ﺟﻤﻌﯽ در وﺳﻂ راهﺮو ﭘﻬﻦ ﺷﺪﻩ و هﻤﻪ ﺑﺮاﯼ ﺻﺮف ﻏﺬا ﺑﻪ راهﺮو ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺪ ﻣﺎ‪،‬‬
‫ﻳﮑﯽ از ﺑﻨﺪهﺎﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺠﺎهﺪ و ﻏﻴﺮﻣﺠﺎهﺪ دور ﻳﮏ ﺳﻔﺮﻩ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ و‬
‫از ﺻﻨﻔﯽ ﺟﻤﻌﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ در ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ ﺁن ﺳﻬﻴﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﺗﻼش هﻤﮕﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ از زﻧﺪﮔﯽ ﺟﻤﻌﯽ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﻣﺠﺎورﻣﺎن ﮐﻪ‬
‫هﻤﺮاﻩ ﻣﺎ از ﺑﻨﺪ ‪ ١‬واﺣﺪ ‪ ٣‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ رواﺑﻄﯽ ﮐﻢ و‬
‫ﺑﻴﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﯼ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻨﺪ ‪ ١‬واﺣﺪ ‪ ٣‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺎن ﺷﺘﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪١٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪۵‬‬
‫روز ﺑﻌﺪ از ورودﻣﺎن ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺠﻴﺪ ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ "ﻣﺠﻴﺪ ﻟﺮﻩ" ﮐﻪ ارﺗﻘﺎ ﻣﻘﺎم‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﭘﺴﺖ ﻣﺪﻳﺮ داﺧﻠﯽ زﻧﺪان را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺁﻣﺪﻩ و ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ را ﺻﺪا‬
‫زد‪ .‬ﺗﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺧﻮدم را از ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺑﻪ در ﺑﻨﺪ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﻧﺎﻣﻢ را ﺻﺪا ﻣﯽ زﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدم‪ ،‬از دور ﻣﺮا ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺟﻠﻮ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻗﺒﻼً در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺎرهﺎ از او ﮐﺘﮏ‬
‫ﺧﻮردﻩ ﺑﻮدم وﻟﯽ اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﮔﺮﻣﯽ از ﻣﻦ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺧﺎﻃﺮات ﮔﺬﺷﺘﻪ اش را ﺑﻪ ﻳﺎد‬
‫ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬وﻟﯽ در هﺮ ﺻﻮرت ﻃﻮرﯼ واﻧﻤﻮد ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﮔﻮﻳﯽ از دﻳﺪﻧﻢ ﺧﻮﺷﺤﺎل اﺳﺖ و‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪ :‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﻪ او ﺧﺒﺮ دادﻩ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ام‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﺎﻻ‬
‫ﮐﯽ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪم؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺪس ﺧﻮدم ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺴﺌﻮل ﻧﺒﺎﺷﯽ هﻢ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ‬
‫از ﭘﺸﺖ ﭘﺮدﻩ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪﯼ! ﻓﻌﻼً ﻣﻦ ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ ﻗﺒﻮل ﻧﺪارم‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬هﻨﻮز هﻴﭽﯽ ﻧﺸﺪﻩ ﺷﺮوع ﮐﺮدﯼ ﺑﺮاﻳﻢ ﺑﺰﻧﯽ؟ ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﮕﺮ دروغ ﮔﻔﺘﻢ؟ ﺟﻮن‬
‫ﺑﻪ ﺟﻮﻧﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﻨﺎﻓﻘﯽ!‬
‫ﻣﺮا ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از ﺳﺎﻟﻦ ﺑﺮد و ﺧﻮدش ﭘﺸﺖ ﻣﻴﺰﯼ ﻧﺸﺴﺖ و ﺳﻴﮕﺎرﯼ ﺗﻌﺎرف ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫هﻤﻴﻦ اﻻن ﮐﺸﻴﺪم و ﺗﻤﺎﻳﻠﯽ ﻧﺪارم‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬هﻨﻮز ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﺮدﯼ؟ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﺪادم‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺑﻴﻦ ﻣﺎن ﺳﮑﻮت ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ‪ .‬ﺻﺤﺒﺖ را ﻋﻮض ﮐﺮدﻩ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭘﺮﺳﻴﺪ و اﻳﻦ ﮐﻪ در ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺣﺲ‬
‫ﮐﻨﺠﮑﺎوﯼ اش را ارﺿﺎء ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد و‬
‫ﺑﻌﻀﯽ هﺎ را ﻧﻴﺰ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻧﺸﺎﻧﯽ هﺎﻳﺸﺎن را ﻣﯽ داد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﻦ هﻢ دﻳﺪن او در‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﯽ از ﻟﻄﻒ ﻧﺒﻮد! ﻓﺮق ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻣﻘﺎﻣﺶ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎل دﻳﮕﻪ از ﺣﮑﻢ ات ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ؟ ﺑﺎ ﺑﯽ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ ۵ :‬ﺳﺎل‪ .‬ﺁهﯽ ﺳﺮد ﮐﺸﻴﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺴﺘﻪ ﻧﺸﺪﯼ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﯽ ﺑﺮوﯼ دﻧﺒﺎل زﻧﺪﮔﯽ ات؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬واﻻ اﮔﺮ ﺗﻮ و ﻟﺸﮑﺮﯼ‬
‫ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻦ و ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺗﻮ را اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ اﻳﻢ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﻻﺑﺪ ﺧﻮدم ﺧﻮاﺳﺘﻪ ام اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻤﺎﻧﻢ‪ .‬ﻳﺎدت رﻓﺘﻪ ﭼﻘﺪر ﺗﻮ و ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﻦ زدﻳﺪ؟ هﻤﻴﻦ ﮐﻪ‬
‫زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ام ﺷﺎﻧﺲ ﺁوردﻩ ام‪ .‬ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﺑﺎ ﻟﻮد ﮔﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎﻻ اﮔﺮ در و ﺑﺎز ﮐﻨﻢ ﻣﯽ روﯼ؟ ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ ﻃﻌﻨﻪ ﺁﻣﻴﺰﯼ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﺎﻻ زودﻩ‪ ،‬ﺗﺎزﻩ ﺁﻣﺪﻩ ام‪ ،‬ﺑﮕﺬار ﻋﺮﻗﻢ ﺧﺸﮏ ﺑﺸﻪ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻣﯽ روم‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﻮرﯼ ﻣﯽ ﭼﺎم‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﻧﮕﻔﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺳﺮش را ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯼ ﺗﺄﺳﻒ ﺗﮑﺎن داد و ﮔﻔﺖ‪ :‬هﻨﻮز‬
‫ﻋﻮض ﻧﺸﺪﯼ‪.‬‬

‫‪۶‬‬
‫ﭼﻨﺪ روزﯼ از اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻨﺪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ‬
‫ﺷﺴﺘﻦ دﻳﮓ هﺎﯼ ﻏﺬاﯼ ﺑﻨﺪ و ﻣﺤﻞ ﺷﺴﺘﻦ ﺁن هﺎ و ﺗﻌﺪاد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم‬
‫دهﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻩ و ﺗﻦ ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻘﺮرات ﻣﺴﺨﺮﻩ ﯼ ﻣﺴﺌﻮﻻن‬
‫زﻧﺪان ﻧﺪادﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٨‬‬
‫ﺷﺴﺘﻦ دﻳﮓ هﺎﯼ ﻏﺬا در ﺑﻨﺪ از ﺳﻮﯼ ﭘﺎﺳﺪاران ﻣﻤﻨﻮع اﻋﻼم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺷﺴﺘﺸﻮﯼ‬
‫دﻳﮓ هﺎ را در ﺁﺑﺪارﺧﺎﻧﻪ ﯼ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﺮون از ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﺑﻨﺪ واﻗﻊ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺮار‬
‫دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﮐﺎر ﻓﻘﻂ دو ﻧﻔﺮ اﺟﺎزﻩ داﺷﺘﻨﺪ از ﺑﻨﺪ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن را در ﺣﻮزﻩ ﯼ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﺻﻨﻔﯽ ﺑﻨﺪ دﺧﺎﻟﺖ ﻣﯽ داد‪،‬‬
‫ﮔﺮدن ﻧﻤﯽ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﺪﻻل ﻣﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﻣﻬﻢ ﻣﺤﻞ ﺷﺴﺘﻦ‬
‫دﻳﮓ هﺎ ﻧﻴﺴﺖ وﻟﯽ اﻳﻦ ﻣﺎ و ﻣﺴﺌﻮل ﺻﻨﻔﯽ ﺑﻨﺪ هﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﯽ دهﻴﻢ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ و ﻧﻪ ﺷﻤﺎ‪ .‬ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ ۴‬ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﮐﺎر را‬
‫اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ و ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻧﻴﺰ ‪ ۴‬ﻧﻔﺮ روزاﻧﻪ اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ را ﺑﻪ دوش داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ‬
‫در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ زاﺋﺪ ﺑﻮدن اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد از اﻓﺮاد ﺑﺮﺳﻴﻢ‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺁن اﻗﺪام ﺧﻮاهﻴﻢ‬
‫ﮐﺮد وﻟﯽ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ اﻳﻢ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺧﻴﻠﯽ ﺟﺪﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬از ﺷﺴﺘﻦ‬
‫دﻳﮓ هﺎﯼ ﻏﺬا ﺳﺮ ﺑﺎز زدﻳﻢ‪ .‬ﮐﺎر ﺑﻪ ﺟﺎهﺎﯼ ﺑﺎرﻳﮏ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪ و زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن در دﻳﮓ هﺎﯼ‬
‫ﮐﺜﻴﻒ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻏﺬا دادﻧﺪ و ﻣﺎ ﻧﻴﺰ از ﺧﻮردن ﻏﺬا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺪم رﻋﺎﻳﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺖ اﻣﺘﻨﺎع‬
‫ﮐﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ اوﻟﻴﻦ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬا در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬در اﺑﺘﺪا زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺣﺴﺎب ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ را ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﮐﺎرﮔﺮﯼ روز ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از ﺑﻨﺪ ﺑﺮدﻩ و در‬
‫راهﺮوﯼ زﻧﺪان ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ رو ﺑﻪ دﻳﻮار ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎن ﺣﻤﻠﻪ دادﻩ ﺷﺪ و ﭘﺎﺳﺪاران‬
‫ﻳﻮرش ﺁﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از زﻳﺮ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ رﻓﺘﺎرهﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪارﯼ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﻣﻦ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻣﺠﻴﺪ ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ ﺑﻪ او اﺷﺎرﻩ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻦ را ﻧﺰﻧﻨﺪ و ﭘﺎﺳﺪار ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ در ﻧﻴﻤﻪ راﻩ‬
‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ‪ .‬ﻻﺑﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻢ در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬اﺣﺘﺮاﻣﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﺣﺮﻣﺘﻢ را ﻧﮕﺎﻩ دارﻧﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ داﺷﺘﻦ در ﺑﻨﺪ‪ ،‬از ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻣﻌﺎف‬
‫ﺑﻮدم! ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺗﮑﺮار ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ هﻢ ﻣﺠﻴﺪ ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻟﻄﻔﯽ در‬
‫ﺣﻘﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﮐﺘﮏ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺨﻮردﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺁن هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻣﺠﻴﺪ ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻴﻢ و او ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ در ﺑﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪﻩ ﯼ ﺻﺤﺒﺖ او ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺷﻤﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺪر ﺷﺮاﻳﻂ را ﻧﻤﯽ داﻧﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁﻗﺎ اﻳﺮج ﻣﯽ داﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺳﺆال ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬او ﮐﺘﮏ هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ از ﻣﺎ ﺧﻮردﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﮐﻪ او اﻧﻔﺮادﯼ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻴﻠﯽ هﺎ ﺁرزو ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺳﻠﻮل ﺷﺎن را ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ و ﺁن هﺎ را از ﺳﻠﻮل ﺑﻴﺮون‬
‫ﺁوردﻩ و اﺟﺎزﻩ دهﻴﻢ دﻳﮓ هﺎﯼ ﻏﺬا را ﺑﺸﻮﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﻤﯽ ﺗﻨﻮع ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد! ﺗﺎزﻩ‬
‫ﺑﻌﻀﯽ هﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ دﻳﮓ هﺎﯼ هﻤﻪ ﯼ زﻧﺪان را ﺑﺸﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻮزﺧﻨﺪزﻧﺎن وﺳﻂ ﺣﺮف اش ﭘﺮﻳﺪﻩ و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﺑﯽ ﮐﺎر ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺁرزوﻳﯽ ﮐﻨﻴﻢ؟‬
‫ﻣﺠﻴﺪ ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ ﻧﻴﺰ ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﺑﺤﺚ را ﭘﯽ ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ وﺿﻊ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ روز درهﺎﯼ ﺳﻠﻮل هﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎز ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺎ در ﺳﻠﻮل هﺎ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬در ازاﯼ اﻣﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ در ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ را ﺑﺴﺘﻨﺪ و از داﺷﺘﻦ‬
‫اﻣﮑﺎن ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﺤﺮوم ﻣﺎن ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪﮔﯽ در ﺳﻠﻮل از هﺮ ﻧﻈﺮ راﺣﺖ ﺗﺮ از زﻧﺪﮔﯽ در‬
‫‪١٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ﺑﺰرگ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل از ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺎﻟﻦ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و‬
‫ﻏﺬاﺧﻮرﯼ و ﺑﺎزﯼ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪٧‬‬
‫اوﻟﻴﻦ روز ﻣﻼﻗﺎت ﺳﺮ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻣﺠﻴﺪ ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻟﺸﮑﺮﯼ ﻣﺮا ﺻﺪا زدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ﻣﻼﻗﺎت در دﺳﺖ ﺗﻌﻤﻴﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺁﻣﺎدﻩ ﻧﺒﻮدن ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻠﻔﻦ ﺁن‪ ،‬ﻃﺒﻖ‬
‫ﺿﻮاﺑﻂ دادﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻣﻼﻗﺎت دهﻴﻢ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺗﻮﺿﻴﺢ داد ﮐﻪ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻗﺼﺪ ﺁزار‬
‫و اذﻳﺖ ﻣﺎ را ﻧﺪارﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺤﺪودﻳﺖ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺷﺎن از دادن ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺎﺑﻴﻨﯽ‬
‫ﻣﻌﺬورﻧﺪ‪ .‬وﯼ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪ :‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﻳﺘﺎن از راﻩ دور ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ و‬
‫ﭘﺲ از اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺧﻮاهﺎن ﺟﻮﻳﺎ ﺷﺪن ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺗﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﻣﺸﮑﻼت‬
‫اﺟﺮاﻳﯽ‪ ،‬ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ زﻧﺪان راهﻨﻤﺎﻳﯽ ﮐﺮدﻩ و از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻠﻔﻦ ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﺪ‬
‫دﻗﻴﻘﻪ ارﺗﺒﺎط ﺷﻤﺎ را ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺑﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ از ﮔﻮﺷﯽ ﺗﻠﻔﻨﯽ ﮐﻪ در‬
‫راهﺮو زﻧﺪان ﻗﺮار دادﻩ اﻳﻢ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﺘﺎن ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻴﺪ و ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻌﺪﯼ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫ﺁﻧﺎن اﻋﻼم ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ اﺑﻼغ ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻧﺪﮐﯽ ﻣﺸﻮرت‪ ،‬هﻤﻪ ﯼ‬
‫اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺧﻮد را اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬راهﯽ ﻏﻴﺮ از ﭘﺬﻳﺮش ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﺣﺮف ﻟﺸﮑﺮﯼ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﺶ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺣﻔﻆ و رﻋﺎﻳﺖ ﺿﻮاﺑﻂ و‬
‫ﻣﻘﺮرات زﻧﺪان‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﻮد و ﺗﻼﺷﺶ ﻧﻴﺰ روﺷﻦ ﮐﺮدن ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮاﯼ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ ﺑﻮد و‬
‫واﻗﻌﺎً هﻢ ﻗﺼﺪ درﮔﻴﺮﯼ و اذﻳﺖ و ﺁزار ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﯼ ﻣﻦ ﺑﻪ هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻟﺸﮑﺮﯼ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﮔﻔﺖ وﮔﻮﯼ ﺗﻠﻔﻨﯽ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﻳﺸﺎن ﺑﺴﻨﺪﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻼﻗﺎت را ﺗﺤﺮﻳﻢ ﮐﺮدﻩ و اﻋﺘﺮاض ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﻧﺸﺎن‬
‫ﺧﻮاهﻨﺪ داد‪ .‬از ﻗﺮار ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺟﺒﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ و هﻤﮑﺎرﯼ هﺎﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺷﺎن ﺑﺎ‬
‫رژﻳﻢ را ﺑﮑﻨﻨﺪ و ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﻪ ﭼﭗ روﯼ دﭼﺎر ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ‬
‫ارزﻳﺎﺑﯽ ﺷﺎن ﺑﻬﺎﯼ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻳﮏ ﺗﻤﺎس ﺗﻠﻔﻨﯽ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺎﻣﯽ اﻓﺮاد از ﺳﻮﯼ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺁن را ﺑﻪ اﻓﺮاد‬
‫اﺑﻼغ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺗﺎ ﺑﺮاﯼ ﺗﻤﺎس ﺗﻠﻔﻨﯽ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﺸﺎن ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در هﺮ ﺳﺮﯼ‪ ،‬ﻧﺎم‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻮدﻩ اﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﭘﺎﺳﺪار ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﭼﺮا ﺗﻌﺪاد اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ‬
‫ﺗﻤﺎس ﺗﻠﻔﻨﯽ ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ از ﺗﻌﺪادﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻟﻴﺴﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﻘﻴﻪ ﺗﻤﺎﻳﻠﯽ ﺑﻪ ﺗﻤﺎس ﺗﻠﻔﻨﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﯼ‬
‫ﺗﻮاﻓﻘﯽ ﺑﻮد ﻣﻴﺎن ﻣﻦ و ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‪ ،‬دادﻳﺎر ﻧﺎﻇﺮ‬
‫زﻧﺪان ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﻟﻦ ‪ ١١‬ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﺗﻤﺎس ﺗﻠﻔﻨﯽ ﻣﺒﺎدرت ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫وﯼ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ رﺳﺎﻧﺪ و ﺗﻼش ﮐﺮد ﺗﺎ ﻗﻀﻴﻪ ﯼ ﺗﺤﺮﻳﻢ را ارزﻳﺎﺑﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺸﺖ‬
‫در ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺰﯼ ﮔﺬاردﻩ و ﻧﻮراﻓﮑﻨﯽ ﻧﻴﺰ ﺗﻌﺒﻴﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮏ اﺳﻢ هﺎﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺗﻤﺎس ﺗﻠﻔﻨﯽ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪﻩ و ﺟﻬﺖ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﺑﻨﺪ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٠‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﭘﺸﺖ ﻣﻴﺰ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﭘﺎﺳﺪاران ﻧﻮراﻓﮑﻦ را ﺑﺮ ﺻﻮرت زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻋﻠﺖ ﺗﺤﺮﻳﻢ از زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻧﻔﺮ اول ﻟﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻼﻗﺎت را ﺗﺤﺮﻳﻢ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺴﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺑﻘﻴﻪ را ﻗﻄﻊ ﮐﺮدﻩ و دم و دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺷﺎن را ﻧﻴﺰ ﺟﻤﻊ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﺁﻣﺪن ﺑﻘﻴﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺣﺮﮐﺘﯽ را ﮐﻪ در ﺁن ﻓﻘﻂ‬
‫ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺟﺪﯼ ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬از اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ واﮐﻨﺶ‬
‫ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺼﺒﯽ و ﺳﺮﺧﻮردﻩ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫‪٨‬‬
‫در ﺳﺮﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﺣﻀﻮرﯼ دادﻩ اﻧﺪ! ﻣﻄﻠﺐ از اﻳﻦ ﻗﺮار‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬روزﯼ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﻣﺮا ﺑﻪ زﻳﺮهﺸﺖ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻩ و در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺘﻢ ﺑﺎ ﺗﻴﻤﺴﺎر ﺳﻴﺪ ﻣﻨﺼﻮر هﺎﺷﻴﻤﺎن رﺋﻴﺲ ادارﻩ راهﻨﻤﺎﻳﯽ و راﻧﻨﺪﮔﯽ ﮐﺮج‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪ و ﺳﭙﺲ از ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ ﺗﺎ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﺣﻀﻮرﯼ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ام را ﺑﺪهﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ ﭼﻨﻴﻦ درﺧﻮاﺳﺘﯽ ﻧﺪارم‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺟﺰو ﺣﻘﻮق‬
‫ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ هﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﺧﺎﻧﻮادﻩ اش را از ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﺒﻴﻨﺪ و ﻳﮏ ﻣﺎدر‬
‫ﺣﻖ دارد ﻓﺮزﻧﺪش را ﺑﻌﺪ از ﭘﻨﺞ ﺳﺎل در ﺁﻏﻮش ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺧﻮدﺗﺎن اﻗﺪام ﮐﻨﻴﺪ وﮔﺮﻧﻪ‬
‫ﺧﻮاهﺎن اﻣﮑﺎﻧﯽ ﺧﺎرج از ﺿﻮاﺑﻂ زﻧﺪان ﻧﻴﺴﺘﻢ! ﺑﺮاﯼ ﻗﺎﻧﻊ ﮐﺮدﻧﻢ ﺗﻮﺿﻴﺢ داد ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎﻧﺎﻣﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﺧﺎﺻﯽ ﻧﻴﺴﺖ و ﺁن هﺎ ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ روﻧﺪﯼ را ﺑﺮاﯼ دادن ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﺣﻀﻮرﯼ ﻃﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل ﺑﻪ ﺳﺮدﯼ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﯽ دادم‪ .‬ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ دوﺑﺎرﻩ ﻣﺮا‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ .‬هﻤﺎن ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬دو ﺧﻂ ﺑﻨﻮﻳﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﺧﻮاهﺎن ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﺣﻀﻮرﯼ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ات هﺴﺘﯽ‪ ،‬اﻳﻦ دﻳﮕﺮ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯼ اﻳﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬دوﺑﺎرﻩ هﻤﺎن‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻗﺒﻠﯽ را دادﻩ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﮔﺮ روال ﻋﺎدﯼ ادارﯼ زﻧﺪان ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻘﯽ را‬
‫ﺑﺮاﻳﻢ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ ﺣﻘﻢ ﺧﻮاهﺎن ﭼﻴﺰﯼ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺣﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﻘﻴﻪ از داﺷﺘﻦ ﺁن‬
‫ﻣﺤﺮوﻣﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮاﺳﺖ اداﻣﻪ دهﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﻳﻦ ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ اﺳﺖ و ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ در ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﻣﻦ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ و از او ﺟﺪا ﺷﺪم‪ .‬ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ دوﺑﺎرﻩ ﻣﺮا اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﭘﺎﯼ ﺁﻳﻔﻮن‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ .‬هﻤﺎن ﭘﺎﺳﺪار ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁﻗﺎ ﻣﺼﺪاﻗﯽ! ﻓﮑﺮهﺎﻳﺖ را ﮐﺮدﯼ؟ ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬دﮐﺎن ﺑﻘﺎﻟﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ هﯽ ﭼﺎﻧﻪ ﻣﯽ زﻧﯽ! ﻣﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎﻳﯽ ﻧﺪارم و ﮔﻮﺷﯽ را ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﺪﯼ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﻪ اﺗﺎق ﻣﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار ﻣﺰﺑﻮر هﻤﺮاﻩ ﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻇﺎهﺮاً ﻗﻮﻟﯽ ﺑﻪ ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ دادﻩ ﺑﻮد و ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ هﺮ ﻃﻮر ﺷﺪﻩ ﺁن را اﺟﺮا ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‬
‫در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬وﻗﺘﯽ دﻳﺪ ﺗﻴﻎ اش ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﺟﺎزﻩ ﻣﻼﻗﺎت ﺣﻀﻮرﯼ ام را از‬
‫ﻣﻘﺎم هﺎﯼ زﻧﺪان ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻣﺪت دﻩ دﻗﻴﻘﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرم را از‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ در ﺣﻀﻮر ﻳﮏ ﭘﺎﺳﺪار ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫‪٢١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪٩‬‬
‫در اواﺳﻂ ﺁذرﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻮدم و در ﺗﺐ ﻣﯽ ﺳﻮﺧﺘﻢ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران هﺮﺷﺐ ﺑﺮاﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺁﻣﺎر ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ در ﻳﮏ ﻃﺮف ﺳﺎﻟﻦ ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺎدﻳﻢ و ﺑﻪ ﻣﺠﺮد اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﺎم ﻣﺎن‬
‫را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻣﯽ رﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪارﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻠﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺑﺮادرش در‬
‫ﮐﺮج ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ و ﮐﻴﻨﻪ ﯼ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ دل دارد‪ ،‬ﺁﻣﺎر‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﺎم ﻣﺮا ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺳﺎﻟﻦ ﻣﯽ رﻓﺘﻢ‪ .‬ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﻴﻤﺎرﯼ‬
‫ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ و ﺑﯽ ﺣﻮﺻﻠﮕﯽ اﻧﺠﺎم دادم‪ .‬وﯼ ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﮔﺴﺘﺎﺧﺎﻧﻪ اﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮو ﺁن ﻃﺮف ﺗﺮ‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺖ! ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ از ﺟﺎﻳﻢ ﺗﮑﺎن ﺑﺨﻮرم‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﮐﻤﯽ ﺁن ﻃﺮف ﺗﺮ رﻓﺘﻢ وﻟﯽ ﻧﻪ‬
‫ﺁن ﻗﺪر ﮐﻪ او را راﺿﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﻏﻴﺮﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧﻪ و ﺗﻮهﻴﻦ ﺁﻣﻴﺰﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﮕﻪ ﻧﮕﻔﺘﻢ‬
‫ﺑﺮو ﺁن ﻃﺮف ﺗﺮ! ﺣﺴﺎﺑﯽ از ﮐﻮرﻩ در رﻓﺘﻢ‪ ،‬ﭘﺮﺧﺎش ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺗﻮ ﮐﻪ هﻴﭽﯽ‪،‬‬
‫ﮔﻨﺪﻩ ﺗﺮ از ﺗﻮ هﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ذرﻩ اﯼ از ﺟﺎﻳﻢ ﺗﮑﺎﻧﻢ دهﺪ‪ ،‬هﺮ ﮐﺎرﯼ ﻣﯽ ﺧﻮاهﯽ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻩ!‬
‫ﺁﻣﺎر را ول ﮐﺮدﻩ ﺑﻪ ﺳﻮﻳﻢ ﺁﻣﺪ و ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ هﺎﻳﻢ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺧﺸﻢ هﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺮ‬
‫ﺑﻪ او ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮدم‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﺮش را ﺑﻪ ﺳﺮم ﻧﺰدﻳﮏ ﮐﺮد‪ ،‬ﮔﻮﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺎخ ﺑﺰﻧﺪ و‬
‫ﻣﻦ هﻢ ﺑﺎ ﺷﺪت هﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺮ ﺳﺮم را ﺑﻪ ﺳﺮ او ﻓﺸﺎر دادم‪ .‬ﺁدم ﺿﻌﻴﻒ اﻟﺠﺜﻪ اﯼ ﺑﻮد ﺣﺘﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺰار ﺑﻴﻤﺎرﯼ و ﺗﺒﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻢ ﻧﻴﺰ ﻗﺪرت ﺗﮑﺎن دادﻧﻢ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﻣﻬﻢ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﻦ ﻟﺤﻦ ﮔﺴﺘﺎﺧﺎﻧﻪ و ﺗﻮهﻴﻦ ﺁﻣﻴﺰ او ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪون ﺷﮏ اﮔﺮ ﻣﺮا ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ‬
‫ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮد هﻴﭻ واﮐﻨﺸﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دادم‪ .‬وﻟﯽ ﺗﻮهﻴﻦ او‪ ،‬ﺁن هﻢ در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻊ ﭼﻴﺰﯼ‬
‫ﻧﺒﻮد ﮐﻪ از ﺁن ﺣﺘﺎ در ﺣﺎل ﻣﺮﻳﻀﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﮕﺬرم‪ .‬درد ﺁن ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ و ﺟﺎﻧﮑﺎﻩ ﺑﻮد‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮرﯼ ﮐﻪ ﺑﻌﺪهﺎ ﻧﻴﺰ ﻓﺮاﻣﻮﺷﺶ ﻧﮑﺮدم و هﻤﻴﺸﻪ هﺮ ﮔﺎﻩ او را ﻣﯽ دﻳﺪم‪ ،‬ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر ﭼﭗ‪-‬‬
‫ﭼﭗ ﻧﮕﺎهﺶ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻋﺠﻴﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ را‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺿﺮﺑﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ اﺛﺮﯼ ﻇﺎهﺮﯼ ﺑﺮﺟﺎﯼ ﻧﻤﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺎﻩ ﺗﺄﺛﻴﺮﯼ ﺑﻪ ﺷﺪت‬
‫ﻣﺨﺮب ﺗﺮ و ﮔﺪازان ﺗﺮ و ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮﯼ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮔﺮان در ﺧﻴﻠﯽ‬
‫از ﻣﻮارد‪ ،‬از "ﺷﮑﻨﺠﻪ ﯼ ﺳﻔﻴﺪ" اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ هﺎﯼ رواﻧﯽ و ﻓﺸﺎرهﺎﯼ‬
‫روﺣﯽ روﯼ اﻓﺮاد ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ ﺑﻪ ﺳﻮﻳﻢ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از‬
‫ﺑﻨﺪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻢ دادﻧﺪ‪ .‬در ﺁن ﺟﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﯼ ﺑﺮ ﺳﺮم رﻳﺨﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻀﺮوﺑﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ از ﺣﺎل رﻓﺘﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﭼﺸﻢ ﺑﺎز ﮐﺮدم‪ ،‬ﺧﻮدم را روﯼ ﺗﺨﺖ ﺑﻬﺪارﯼ ﻳﺎﻓﺘﻢ و ﭼﻨﺪ‬
‫ﭘﺎﺳﺪار را دﻳﺪم ﮐﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎﻳﻢ را ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﻳﮑﯽ از ﺁﻧﺎن در ﺣﺎل ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﺎدﻩ اﯼ زﻳﺮ‬
‫ﭘﻮﺳﺖ دﺳﺖ ﭼﭙﻢ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﺎﻳﻊ را زﻳﺮ ﺟﻠﺪم ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬از درد ﺑﻪ ﺧﻮدم‬
‫ﻣﯽ ﭘﻴﭽﻴﺪم و ﻓﺮﻳﺎد ﻣﯽ زدم‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺗﺰرﻳﻖ دارو زﻳﺮ ﺟﻠﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﯼ دﺳﺖ و ﭘﺎﻳﻢ را ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮدم‪ ،‬زﺧﻤﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﻳﮏ دو رﻳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﺮﮎ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ دﻳﺪم‪.‬‬
‫ﺳﻮزش زﻳﺎدﯼ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺮا ﺑﻪ راهﺮوﯼ زﻧﺪان ﺑﺮدﻩ و در هﻤﻴﻦ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﻣﺠﻴﺪ ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺪﻳﺮ داﺧﻠﯽ زﻧﺪان ﺳﺮ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار ﻋﻠﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﺟﻮﺳﺎزﯼ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ‬
‫اﻃﻼع ﻣﺠﻴﺪ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﻮهﻴﻦ ﺁﻣﻴﺰﯼ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ اﺿﺎﻓﯽ ﻧﻴﺴﺖ! ﺁﻗﺎ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٢‬‬
‫ﻣﺠﻴﺪ ﻣﺮا ﺑﻬﺘﺮ از ﺗﻮ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﻣﺠﻴﺪ ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ ﺑﺎدﯼ ﺑﻪ ﻏﺒﻐﺐ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺳﺎﮐﺖ ﺑﺎش! ﺧﻮدم او را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ رو ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﺮدﻩ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﯽ ﺷﺪﻩ دوﺑﺎرﻩ دور‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬هﻴﭽﯽ‪ ،‬زور ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﻮﺿﻴﺢ دهﻢ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻴﺎزﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم‬
‫اﺳﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮب ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺑﺮو ﺗﻮﯼ ﺑﻨﺪ ﺗﺎ روز ﺷﻨﺒﻪ دادﻳﺎر ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬او‬
‫را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدم ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ اﯼ در ﮐﺎر ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد و ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻮﻋﯽ ﻗﻀﻴﻪ را ﻓﻴﺼﻠﻪ دهﺪ‪.‬‬
‫دﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﻣﺎﻩ هﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻋﻤﻴﻘﯽ زﺧﻢ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺷﺪت درد ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬هﺮ ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺑﻬﺪارﯼ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ درﺳﺘﯽ ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ و اﻳﺮان ﻧﮋاد دﮐﺘﺮ زﻧﺪان ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ‬
‫ﭼﻴﺴﺖ و ﮐﺎرﻳﺶ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﮐﺮد و ﺑﻪ ﭘﺎﻧﺴﻤﺎن ﺁن و ﺑﺮﻳﺪن ﻗﺴﻤﺖ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﭼﺮﮎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪ داروﻳﯽ ﮐﻪ ﺁن ﺷﺐ زﻳﺮ ﺟﻠﺪم ﺗﺰرﻳﻖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻮد‬
‫و ﭼﺮا دﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ زﺧﻢ ﺷﺪ؟!‬

‫‪١٠‬‬
‫ﮐﺎرهﺎﯼ ﺑﻨﺪ روﯼ ﻏﻠﻄﮏ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ از ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﻨﺪ ﮐﻨﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم و ﻋﺒﺪاﻻﺣﺪ‬
‫ﻣﺤﻤﻮدﯼ ﻓﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﻨﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬روزهﺎ ﻳﮑﻨﻮاﺧﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﮏ ﻓﺎرﻟﻴﻦ و هﻤﺮاهﺎﻧﺶ در ﭘﺎﻳﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎن "ﮐﻠﺖ و ﮐﻴﮏ‬
‫و اﻧﺠﻴﻞ" ‪ ٢‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد و ﺳﻴﺪ ﻣﻬﺪﯼ هﺎﺷﻤﯽ از ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺬاران ﺳﭙﺎﻩ و رﺋﻴﺲ‬
‫واﺣﺪ ﻧﻬﻀﺖ هﺎﯼ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ ﺳﭙﺎﻩ ﭘﺎﺳﺪاران‪ ٣‬و از ﻧﺰدﻳﮑﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﯽ اﻓﺸﺎﯼ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت هﺎ ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻬﺎﻧﻪ ﯼ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ او‬
‫ﮐﺸﺘﺎرهﺎﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ دوﺳﺘﺎﻧﺶ در ﻗﻬﺪرﻳﺠﺎن و ﻓﻼورﺟﺎن ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺳﻨﺎرﻳﻮ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﻗﺘﻞ ﻳﮑﯽ از روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻣﻌﺮوف اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻴﺪ‬
‫اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻣﻮﺳﻮﯼ ﺷﻤﺲ ﺁﺑﺎدﯼ را ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻃﺮاﻓﻴﺎن او در ‪١٧‬ﻓﺮوردﻳﻦ‪ ١٣۵۵‬ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬
‫رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ هﺸﺖ ﺳﺎل از اﻧﻘﻼب دوﺑﺎرﻩ زﻧﺪﻩ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﻳﮏ از ﻋﻨﺎﺻﺮ‬
‫رژﻳﻢ از ﺧﻮدﺷﺎن و ﻳﺎ ارﺑﺎﺑﺎﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ اﻳﻦ ﻗﺎﺗﻞ و ﻳﺎ ﺁﻣﺮ ﻗﺘﻞ ﮐﻪ از اﺑﺘﺪا ﻧﻘﺶ او‬
‫در ﻗﺘﻞ ﺷﻤﺲ ﺁﺑﺎدﯼ روﺷﻦ و ﺑﺪون ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﺑﻮد و ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺁن ﺑﯽ ﺧﺒﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ در اﻳﻦ هﺸﺖ ﺳﺎلِ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﭘﺴﺖ هﺎ را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﺣﺘﺎ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ هﺎﯼ روزﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ دوران ﺷﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻠﻮ از اﻃﻼﻋﺎت دﺳﺖ اول در ﻣﻮرد ﻗﺘﻞ‬
‫ﺷﻤﺲ ﺁﺑﺎدﯼ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻃﺮح و اﺟﺮاﯼ ﺁن ﺑﻮد و ﻣﻦ ﮐﻪ در ﺁن دوران ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻴﺶ‬

‫‪ 2‬دوﻟﺖ رﻳﮕﺎن هﻤﺮاﻩ هﻴﺌﺖ ﻣﺰﺑﻮر ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻨﺎﺑﻬﯽ ﺱﻼح‪ ،‬ﻳﮏ ﮐﻠﺖ‪ ،‬ﮐﻴﮏ و ﻳﮏ اﻧﺠﻴﻞ ﺑﺮاﯼ دوﻟﺖ‬
‫اﻳﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان هﺪﻳﻪ ﻓﺮﺱﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ 3‬اﻳﻦ واﺣﺪ ﺑﻮﺱﻴﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در ﺱﺎل ‪ ۵٨‬ﺕﺸﻜﻴﻞ ﺵﺪ‪ .‬ﮐﺎر اﻳﻦ واﺣﺪ در واﻗﻊ ﺹﺪور اﻧﻘﻼب ﺑﻪ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ‬
‫ﻋﺮﺑﯽ و ﺁﻓﺮﻳﻘﺎﻳﯽ ﺕﺤﺖ ﭘﻮﺵﺶ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻧﻬﻀﺖهﺎﯼ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ واﺣﺪ را ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﯽﺕﻮان ﺑﺨﺶ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﺥﺎرﺟﯽ ﺱﭙﺎﻩ در ﺱﺎلهﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﺕﺄﺱﻴﺲ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﺱﻴﺪ ﻣﻬﺪﯼ هﺎﺵﻤﯽ رﻳﺎﺱﺖ ﺁن را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪٢٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻧﺒﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ از ﺁن ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدم‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﮐﺴﯽ ﺷﮏ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺿﺮﺑﻪ اﯼ ﻣﻬﻠﮏ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ اﺳﺖ‪ .‬رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺟﻨﮓ ﻗﺪرت در اﻳﺮان‬
‫را ﺗﮑﺬﻳﺐ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺑﯽ ﺷﺮﻣﯽ ﺗﻤﺎم‪ ،‬ﺧﻮد و ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ را از ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﺨﻠﺺ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‬
‫ﻗﻠﻤﺪاد ﮐﺮد و ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ هﻴﭻ ﺗﻮﻃﺌﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﮐﻨﺎر زدن وﯼ وﺟﻮد ﻧﺪارد و اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‬
‫ﮐﺴﯽ ﻳﺎراﯼ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ را ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ از ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﺁن ﺻﺤﺖ دارد و اﺗﻔﺎﻗﺎً ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻗﺪرت در درون رژﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﮐﻨﺎر زدن ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺟﺮﻳﺎن دارد‪.‬‬
‫از ﻣﺪت هﺎ ﻗﺒﻞ ﺷﺎﻳﻌﻪ ﯼ ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ ﻣﻘﺎﻣﺎت رژﻳﻢ ﺗﮑﺬﻳﺐ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ وﻟﯽ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﯼ رژﻳﻢ و ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺑﺤﺮان ﭘﻴﺶ روﯼ‬
‫رژﻳﻢ ﺑﻮد‪ .‬در هﻤﻴﻦ هﻨﮕﺎم ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺷﮑﺴﺖ هﺎﯼ رژﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺮوﯼ در ﺟﺒﻬﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺟﻨﮓ و ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺷﻬﺮ ﺑﺼﺮﻩ در ﮐﺮﺑﻼهﺎﯼ ‪ ۴‬و ‪ ۵‬رخ دادﻩ و ﻋﻤﻼً ﺑﻦ ﺑﺴﺖ ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶ‬
‫از ﭘﻴﺶ ﺧﻮدﻧﻤﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻋﻠﺖ ﺗﻌﺠﻴﻞ در اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت هﺎ‪ ،‬ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع ﻗﺮار دادن‬
‫اﻓﺘﻀﺎح ﺧﺮﻳﺪ ﺳﻼح از اﺳﺮاﺋﻴﻞ در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﮏ ﻓﺎرﻟﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬هﺰاران ﺟﻮان اﻳﺮاﻧﯽ در‬
‫درﻳﺎﭼﻪ ﻣﺎهﯽ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﭙﺎهﻴﺎن ﻳﮏ ﺑﺎرﻣﺼﺮف ﻣﻌﺮوف‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رژﻳﻢ از اﺑﺘﺪاﯼ ﺳﺎل در ﺑﻮق هﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ اش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﺴﺎل‪ ،‬ﺳﺎل ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﺗﮑﻠﻴﻒ ﺟﻨﮓ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد و ﻣﺤﺴﻦ رﺿﺎﻳﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺳﭙﺎﻩ از ﺑﺴﻴﺞ ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻴﺮو در‬
‫ﺟﺒﻬﻪ هﺎ دم ﻣﯽ زد‪ .‬در ﺧﻼل ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺷﻬﺮهﺎ ﮐﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ‪ ۴٠‬روز‬
‫ﻃﻮل ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدﯼ از هﻢ ﻣﻴﻬﻨﺎن ﻣﺎن ﮐﺸﺘﻪ و زﺧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﺎل‪ ،‬رژﻳﻢ ﺑﻴﺶ‬
‫از ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ هﺎ ﮐﺸﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از هﻔﺘﺎد درﺻﺪ ﺁن هﺎ داﻧﺶ ﺁﻣﻮزاﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﺁﻧﺎن هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎزﻧﮕﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١١‬‬
‫ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ‪ ،‬ﺣﻴﺪر ﺣﻨﻴﻔﯽ و ﻣﻦ هﻢ ﺳﻠﻮل ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺳﻠﻮل هﺎ را ﺧﻮدﻣﺎن اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺣﻴﺪر ﺣﻨﻴﻔﯽ ﺟﻤﻌﯽ ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ و از اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﺮوﻩ ﻋﻴﺎران)ﻳﮑﯽ از‬
‫ﻓﺮق اهﻞ ﺣﻖ( ﺑﻮد ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮدﯼ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺣﺴﺎس و‬
‫ﮔﻮﺷﻪ ﮔﻴﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ هﻮاﯼ او را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺗﺎ در ﺧﻮدش ﻓﺮو ﻧﺮود‪.‬‬
‫ﻣﺼﻄﻔﯽ دﻓﺘﺮﭼﻪ هﺎﯼ زﻳﺒﺎﻳﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﻦ درﺳﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﻬﻨﺎﯼ دﻓﺘﺮﭼﻪ هﺎ ﻧﺼﻒ‬
‫دﻓﺘﺮﭼﻪ هﺎﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺳﻠﻴﻘﻪ ﯼ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎﻳﯽ ﺁن هﺎ را ﺷﻴﺮازﻩ ﺑﻨﺪﯼ و ﺻﺤﺎﻓﯽ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺼﺪ داﺷﺘﻢ در ﺁن هﺎ‪ ،‬اﺷﻌﺎرﯼ را ﮐﻪ از ﺣﻔﻆ داﺷﺘﻢ و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﻣﻨﻴﺘﯽ ﺧﻄﺮﯼ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﯼ ﻋﻤﻮم ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪ .‬در ﺿﻤﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ از اﻳﻦ ﻃﺮف و ﺁن ﻃﺮف‬
‫ﻧﻴﺰ اﺷﻌﺎرﯼ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردﻩ و ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﻧﮕﺬﺷﺖ دﻓﺘﺮهﺎﯼ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﯼ از‬
‫اﺷﻌﺎر اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻣﻠﻮ‪ ،‬ﺷﻔﻴﻌﯽ ﮐﺪﮐﻨﯽ‪ ،‬ﻧﻴﻤﺎ ﻳﻮﺷﻴﺞ‪ ،‬ﺳﻬﺮاب ﺳﭙﻬﺮﯼ‪ ،‬ﻣﻬﺪﯼ اﺧﻮان ﺛﺎﻟﺚ‪ ،‬ﻧﻴﻤﺎ‪،‬‬
‫ﻓﺮوغ ﻓﺮﺧﺰاد ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮدﻳﻢ و ﻳﮏ دﻓﺘﺮ هﻢ ﺑﻪ اﺷﻌﺎر هﻮﺷﻨﮓ اﺑﺘﻬﺎج‪ ،‬ﺳﻴﺎوش ﮐﺴﺮاﻳﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ زهﺮﯼ‪ ،‬ﻧﺎدر ﻧﺎدرﭘﻮر‪ ،‬ﺷﻴﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺪون ﻣﺸﻴﺮﯼ و‪ ...‬اﺧﺘﺼﺎص دادﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ از‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٤‬‬
‫ﻣﻴﺎن دﻳﻮان هﺎﯼ اﺷﻌﺎر ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﻨﺪ‪ ،‬دﻓﺘﺮهﺎﻳﯽ از ﺷﻌﺮهﺎﯼ ﮔﻠﭽﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﯼ ﺣﺎﻓﻆ‪ ،‬ﺳﻌﺪﯼ‪،‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮﯼ‪ ،‬ﻧﻌﻴﻤﯽ‪ ،‬ﻧﺴﻴﻤﯽ‪ ،‬وﺣﺸﯽ ﺑﺎﻓﻘﯽ و‪ ...‬ﻧﻴﺰ ﮔﺮد هﻢ ﺁوردﻳﻢ‪ .‬ﺷﻌﺮهﺎ را ﻣﻦ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم و ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺮدﻓﺮد و ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ ﺁن هﺎ را ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٢‬‬
‫ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٣‬هﺮ روز ﺑﻪ هﻨﮕﺎم هﻮاﺧﻮرﯼ ﻳﮑﯽ از دو ﺳﺎﻟﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ‬
‫اﻓﺮاد ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٣‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻳﮏ راﻩ ﭘﻠﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ‬
‫داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺸﺖ درب ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺻﻒ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و اﻳﻦ ﺧﻮد اﻣﮑﺎﻧﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻞ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ از زﻳﺮ در ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر ﻣﺒﺎدرت ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫هﺮﮔﺎﻩ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ هﻮاﺧﻮرﯼ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺎ دور از ﭼﺸﻢ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻ رﺟﻮع ﮐﺮدﻩ و‬
‫از زﻳﺮ در ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن ﻣﺎن ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ هﺮ دو ﻃﺮف در ﺟﺮﻳﺎن اﺧﺒﺎر‬
‫و ﻣﺴﺌﻠﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪهﺎ و ﻧﺤﻮﻩ ﯼ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ هﺎ و ﻣﺸﮑﻞ هﺎﯼ ﭘﻴﺶ رو‪ ...‬ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎهﯽ‬
‫وﻗﺖ هﺎ ﺗﻀﺎدهﺎﯼ ﻳﮏ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺳﺮاﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران ﻧﻴﺰ ﮐﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﻓﺮاد را ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺗﻤﺎس در ﺗﻠﻪ ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎر اﻟﺒﺘﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎ ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﯽ رﻓﺘﻴﻢ و از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻳﻢ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻ‬
‫رﺟﻮع ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﺑﺎ ﺑﺎز ﮐﺮدن درِ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺎ را ﮔﻴﺮ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﺪازد‪.‬‬
‫ﻳﮏ روز زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم هﻮاﺧﻮرﯼ اﻓﺮاد ﺳﺎﻟﻦ ‪ ،٣‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﻢ درِ ﺳﺎﻟﻦ ﻣﺎ ﺑﺎز‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ! اﺑﺘﺪا ﺗﺼﻮرﻣﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﻠﻪ اﯼ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺑﻪ دام‬
‫ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﺑﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻧﮕﻬﺒﺎن در هﺮ دو ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ‪-‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ روﺑﻮﺳﯽ ﺑﺎ‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻨﺘﺮل از دﺳﺖ هﺮ دو ﻃﺮف در رﻓﺘﻪ و هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮاد‬
‫ﺳﺎﻟﻦ‪ ٣‬ﺑﻪ ﺟﺎﯼ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ﻣﺎ هﺠﻮم ﺁوردﻩ و هﺮ دو ﺑﻨﺪ در هﻢ ادﻏﺎم‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﻟﻴﺎن ﺳﺎل زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ هﻤﺪﻳﮕﺮ را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را در ﺁﻏﻮش‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺁن ﻗﺪر ﺳﺮم ﺷﻠﻮغ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﮐﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ‬
‫ﻣﺪﺗﯽ‪ ،‬از ﻓﮑﺮ ﺗﻠﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ در ﺁﻣﺪﻩ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻮ ﮔﺮاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻳﻢ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺪار‬
‫ﺑﻨﺪ دﭼﺎر ﻏﻔﻠﺖ ﺷﺪﻩ و درب ﺳﺎﻟﻦ ﻣﺎ را ﻧﺒﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﻓﺮاد دﻗﺎﻳﻘﯽ ﭼﻨﺪ‬
‫را ﺑﺪون دﻟﻬﺮﻩ در ﮐﻨﺎر هﻢ ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﺎ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﺎ در ﺑﺎز ﺑﻨﺪ ﻣﺎ روﺑﻪ رو ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ روﯼ ﺧﻮدش ﺑﻴﺎورد‪،‬‬
‫ﻣﺎ را ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ هﺪاﻳﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪاً ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﻢ ﮐﻪ هﻴﭻ اﺷﺘﺒﺎهﯽ رخ ﻧﺪادﻩ ﺑﻮد و‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪ اﯼ ﻧﻴﺰ در ﮐﺎر ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻤﺪ در دو ﺳﺎﻟﻦ را ﺑﺎز ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺪون اﻋﻼم‬
‫ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ هﺎ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت ﺣﻀﻮرﯼ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ! اﻳﻦ ﮐﺎر را در ﺑﻨﺪهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺗﮑﺮار‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ ﮐﺎرﺷﺎن را هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺸﺪﻳﻢ‪.‬‬
 ‫در اوﻳﻦ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﺬرد‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬاﯼ ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن؛ ﭘﺮوژﻩﯼ درهﻢ ﺷﮑﺴﺘﻦ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﻤﻌﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن؛ ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻦ ﭘﺮﭼﻢ هﻮﻳﺖ؛ ﻣﺮگ دردﻧﺎﮎ‬
‫ﻋﻠﯽ اﻧﺼﺎرﻳﻮن و‪...‬‬

‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻟﺤﻈﻪ اﯼ اﺳﺖ‬

‫ﮐﻪ در ﺁﺧﺮﻳﻦ دﻗﻴﻘﻪ‬
‫از ﺷﺎﺧﻪ ﻣﺮگ ﻣﯽ ﭼﻴﻨﯽ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٦‬‬
‫‪١‬‬
‫ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻴﺜﻢ ﺑﻪ اوﻳﻦ و ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺁن ﺟﺎ‪ ،‬ﻋﻤﻼً ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ وﯼ ﺑﻪ اوﻳﻦ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺳﺮاﻳﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﺣﻀﻮر در اوﻳﻦ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ ‪٣‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ)ﺳﺎﻟﻦ ‪ ۵‬از‬
‫ﻗﺒﻞ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻮد( را ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺳﺒﮏ ﺧﻮدش ﺗﻼش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد اﻋﻤﺎل ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ۶۵‬ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﺮدن ﺳﺎﻟﻦ ‪ ،٣‬ﻣﻴﺜﻢ ﺗﻌﺪادﯼ ﺗﻮاب را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﮔﺴﻴﻞ داﺷﺘﻪ‬
‫و ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﺎ ﺳﭙﺮدن ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺁن هﺎ‪ ،‬هﻢ ﮐﻨﺘﺮل ﻗﻀﺎﻳﺎ را در دﺳﺖ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و هﻢ ﻳﮏ ارزﻳﺎﺑﯽ ﺻﺤﻴﺢ از واﮐﻨﺶ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻢ هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ و‬
‫ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺁن‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورد‪ .‬ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد روﯼ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺑﻨﺪ از ﻗﺒﻞ ﮐﺎر ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ و اﻓﺮاد را ﺑﺪون دﻟﻴﻞ در ﺁن ﺑﻨﺪ ﮔﺮد هﻢ ﻧﻴﺎوردﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ از ﮐﺎدرهﺎﯼ درﺟﻪ اول ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻮﺟﻮد در زﻧﺪان‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻴﺜﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ از ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﻳﻊ و ﺗﺎزﻩ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺁورد‪ .‬اﺣﺘﻤﺎﻻً اﺟﺮاﯼ ﻃﺮح هﺎﻳﯽ را در ﺳﺮ ﻣﯽ ﭘﺮوراﻧﺪﻧﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ‬
‫‪ ٣‬را ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯼ از هﻤﻪ ﯼ ﮔﺮاﻳﺶ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ داد‪،‬‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ در ﻣﻮارد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ و ﮐﻨﺪﯼ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ وﻟﯽ ﺗﻼش ﺷﺎﻳﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻳﺠﺎد هﻤﺎهﻨﮕﯽ ﻻزم‪ ،‬ﺟﻬﺖ اﺗﺨﺎذ ﻣﻮاﺿﻊ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻨﺪ‪ ،‬از ﻃﺮف زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻳﻦ ﺑﻨﺪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻋﺘﺮاض ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ،٣‬ﻣﻴﺜﻢ ﻋﻤﻼً ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺷﺪﻩ و ﺗﻮاﺑﺎن را از ﺳﺎﻟﻦ‬
‫‪ ٣‬ﺑﻴﺮون ﺁورد‪ .‬وﻟﯽ از ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ ﻃﺮح هﺎﻳﺶ ﺑﺎز ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﺗﻼش ﮐﺮد ﺷﮑﺴﺖ ﻓﻮق را ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮﻳﻘﯽ ﺟﺒﺮان ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ﺗﻌﺪادﯼ زﻧﺪاﻧﯽ ﻋﺎدﯼ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﺷﺪﻩ را ﮐﻪ ﺑﻌﻀﺎً زﻳﺮ‬
‫اﻋﺪام ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٣‬اﻋﺰام ﮐﺮد‪ .‬ﻇﺎهﺮاً ﻣﻴﺜﻢ ﺑﻪ ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﺁﻧﺎن وﻋﺪﻩ و‬
‫وﻋﻴﺪهﺎﻳﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺣﮑﻢ و‪ ...‬دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ ﺗﻼش ﮐﺮد ﺑﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁوردن ﺗﺸﻨﺞ‬
‫ﺑﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدﯼ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﺷﺪﻩ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬از ﻣﻮﺿﻊ ﺑﺎﻻ وارد ﻣﺎﺟﺮا ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺒﺮد ﻃﺮح هﺎﻳﺸﺎن ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﻨﺪ و ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ ﻧﻴﺰ‬
‫ﮔﻤﺎردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻗﺪام هﺎﯼ ﻓﻮق ﺑﺎ اﻋﺘﺮاض هﻤﮕﺎﻧﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ و ﻗﺮار ﺑﺮ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬا و ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻼش ﺑﻨﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻴﺮﻩ ﺑﻨﺪﯼ‬
‫ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ داﺧﻞ ﺑﻨﺪ‪ ،‬اﻋﻢ از اﻧﺠﻴﺮ‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﮐﺸﻤﺶ‪ ،‬ﮐﻨﺴﺮو‪ ،‬ﻧﺎن ﺳﻮﺧﺎرﯼ‪ ،‬ﻣﺮﺑﺎ‪،‬‬
‫ﺷﻮر‪ ،‬ﺑﻴﺴﮑﻮﻳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺷﯽ و‪ ...‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ راﻩ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻦ ‪ ۵‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ‬
‫ﮐﻪ در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻤﻼً ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻌﯽ ﺟﻬﺖ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ و ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﺳﺎﻟﻦ ‪٣‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ در هﺮ ﺻﻮرت ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﻳﮏ ﺑﻨﺪ ‪ ٣٠٠‬ﻧﻔﺮﯼ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬا را ﺑﺎ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻣﻼﻗﺎت هﻤﺮاﻩ ﮐﺮدﻩ و ﻓﺸﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ‬
‫ﻣﻀﺎﻋﻒ وارد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ ﻣﺎﻩ‪ ،‬رژﻳﻢ ﺑﺎ ﭘﺬﻳﺮش ﺑﺨﺶ زﻳﺎدﯼ‬
‫از ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﮐﺮدﻩ و اوﺿﺎع ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدﯼ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫‪٢٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺗﺤﺎد ﻋﻤﻞ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺤﺮﮎ و ﻓﺸﺎر‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﻳﺸﺎن در ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ در واﻗﻊ اوﻟﻴﻦ اﻋﺘﺼﺎب‬
‫ﻏﺬاﯼ ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻮد و از ﺁن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﺳﺮﻓﺼﻞ در رواﺑﻂ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و‬
‫زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬روﻧﺪ ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ و ﺳﻴﺮ ﺻﻌﻮدﯼ ﺳﻄﺢ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻴﻦ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن و زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن از هﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ و ﺗﺎ ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ هﻤﭽﻨﺎن رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﯽ رﻓﺖ‪.‬‬

‫‪٢‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ رژﻳﻢ در ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬاﯼ ﺳﺎﻟﻦ‪ ، ٣‬ﻣﻴﺜﻢ ﺗﻼش ﺟﺪﻳﺪﯼ را ﺑﺮاﯼ‬
‫درهﻢ رﻳﺨﺘﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﺳﺎﻟﻦ ‪ ۵‬ﺁﻏﺎز ﮐﺮدﻩ و ﺳﻌﯽ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫را ﺑﻪ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﺑﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان دﻟﻴﻞ ﻣﻬﻢ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٣‬در ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎ ﺷﺎن و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺁن هﺎ در ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬا را از‬
‫ﭼﺸﻢ اﻓﺮاد ﺳﺎﻟﻦ ‪ ۵‬ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ و در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻣﻘﺼﺮ اﺻﻠﯽ را هﺴﺘﻪ ﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺗﺸﮑﻞ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ دو‬
‫ﺗﻮاب را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ و ﺗﻼش ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺁن هﺎ را در ﻳﮑﯽ از اﺗﺎق هﺎ ﺟﺎﯼ دهﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ از ﭘﺬﻳﺮش ﺁن هﺎ ﺳﺮﺑﺎز زدﻧﺪ و از اﻳﻦ رو ﻣﺠﺎدﻟﻪ اﯼ ﺳﺨﺖ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﺒﺎن هﺎ ﺑﻪ‬
‫وﺟﻮد ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫رژﻳﻢ هﻤﻴﺸﻪ و در هﻤﻪ ﺣﺎل اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺎﻓﯽ در ﻣﻮرد ﺑﻨﺪهﺎ و ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺁن ﺟﺎ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﮔﺎهﯽ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﺷﺪ ﻣﺒﺎدا دﺳﺘﮕﺎﻩ هﺎﯼ اﺳﺘﺮاق ﺳﻤﻊ ﮐﺎر‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺪﺑﺨﺘﺎﻧﻪ هﻤﻴﺸﻪ اﻓﺮادﯼ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻨﺪ را ﺑﻪ‬
‫ﺑﻴﺮون اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽ دادﻧﺪ و از اﻋﺘﻤﺎد ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻨﺪ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺻﻮﻻً‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ذهﻨﯽ و دور از ﻣﻨﻄﻖ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد اﮔﺮ ﺗﺼﻮر ﺷﻮد ﮐﻪ ﻳﮏ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﺪ در زﻳﺮ ﮔﻮﺷﺶ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﺬرد وﻟﯽ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻗﺎدر ﺑﻪ ادارﻩ ﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﭘﻴﺶ ﺑﺮد‬
‫ﻃﺮح هﺎﻳﺶ ﺑﺎﺷﺪ! ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺴﺎن هﺎﯼ ﺳﺎدﻩ اﻧﺪﻳﺶ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ارزﻳﺎﺑﯽ هﺎﯼ ﻧﺎدرﺳﺘﯽ دﺳﺖ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‬
‫و ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ ﺧﻮد ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ اﻳﻦ ﺳﺎدﻩ اﻧﺪﻳﺸﯽ و ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎرﯼ ﺷﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺒﺮد ﭘﺮوژﻩ ﯼ ﺷﮑﺴﺘﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ‬
‫اﻧﺼﺎرﻳﻮن ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯼ زﻧﺪان دوران ﺷﺎﻩ را ﻧﻴﺰ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ و ﺗﺤﺖ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ هﺎﯼ ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎﯼ رواﻧﯽ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وﯼ در زﻳﺮ ﻓﺸﺎرهﺎ ﺗﺎب و ﺗﺤﻤﻞ از دﺳﺖ دادﻩ و ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮﻳﺖ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻳﻦ‬
‫ﺑﻨﺪ را ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اﺗﺎق ‪ ١٠۶‬ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ‪۵- .‬‬
‫‪ ۶‬ﻧﻔﺮ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﺗﻬﺎم "ﮐﺎرﮔﺮان ﺳﺮخ" داﺷﺘﻨﺪ و از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‬
‫ﺑﺎﻳﮑﻮت ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در اﺗﺎق ‪ ١٠۵‬ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در‬
‫ﺳﺎﻟﻦ‪ ،۵‬ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮاﻳﺶ ﻋﻤﺪﻩ "ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر"‪" ،‬ﺑﻨﺪ ‪ ۴‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر" و "زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺪﻳﻤﯽ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٨‬‬
‫‪ "۵٩‬و ﻧﻴﺰ "زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪ ﻣﺠﺮد ‪ ۶‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر" ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ اﻧﺼﺎرﻳﻮن ﻳﮑﯽ از‬
‫هﻤﺎهﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪ ﮔﺎن در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﻋﺘﺪال ﮔﺮاﻳﺶ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ از ﺳﺮ‬
‫ﮔﺬراﻧﺪن ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻔﺎوت در ﻗﺰل ﺣﺼﺎر‪ ،‬ﻋﻤﻼً هﺮ دﺳﺘﻪ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮔﺮاﻳﺶ ﺧﺎص‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن را داﺷﺘﻨﺪ و از ﺗﺸﮑﻞ هﺎﯼ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ از وﯼ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺎﻣﻊ و وﺳﻴﻌﯽ در ﺑﺎرﻩ ﺗﺸﮑﻞ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر‬
‫ﭘﻴﺶ روﯼ او ﻗﺮار دادﻩ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ او را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫هﻤﻪ ﻣﻮارد را ﺷﺨﺼﺎً ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬او در ﺑﺮاﺑﺮ دورﺑﻴﻦ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺗﺸﮑﻴﻼت و ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺁن اﻋﺘﺮاف ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬از او ﻣﺆﮐﺪاً ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ هﻤﮑﺎرﯼ ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺎ ﺁن هﺎ در ﺑﻨﺪ‬
‫ﺑﭙﺮدازد و ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺑﻪ زﻳﺮ ﺿﺮب ﺑﺒﺮد و ﺟﻮ ﻧﺪاﻣﺖ و ﺑﺮﻳﺪ ﮔﯽ را در ﺑﻨﺪ اﺷﺎﻋﻪ دهﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺁن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ وﯼ ﻧﻘﺶ "اوس وﻟﯽ" )وﻟﯽ رﺿﺎﻳﯽ( در ﺳﺎل‬
‫‪ ۶٣ -۶٢‬در ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬واﺣﺪ ‪ ١‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم و ﺑﺮاﯼ‬
‫زدن ﮐﻠﻴﺪ ﺁﻏﺎز ﭘﺮوژﻩ‪ ،‬از او ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ دﺳﺖ دو ﺗﻮاﺑﯽ را ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﺁن هﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ اﺗﺎﻗﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﺒﺮد‪.‬‬
‫ﻧﻪ ﻋﻠﯽ اﻧﺼﺎرﻳﻮن‪" ،‬اوس وﻟﯽ" ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬اﺟﺎزﻩ ﯼ ﭼﻨﺎن ﮐﺎرﯼ را ﻣﯽ داد و در‬
‫ﺿﻤﻦ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﻴﺰ از ﺗﺠﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﺎﻋﺖ ‪۴‬‬
‫ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﯼ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر روﺣﯽ و ﻋﺼﺒﯽ ﺷﺪﻳﺪﯼ ﺑﻮد و ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ از وﯼ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺎﯼ ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ را ﻣﯽ ﻃﻠﺒﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ورودش ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎ اﻓﺮادﯼ از ﮔﺮاﻳﺶ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﻣﻮﺿﻮع را‬
‫ﺑﻪ اﻃﻼع ﺁن هﺎ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻌﺪ از ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ در ﺳﺎﻋﺖ ‪ ١١‬ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ رﻓﺘﻪ و‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮردن ﺧﺮدﻩ ﺷﻴﺸﻪ و ﺣﻠﺒﯽ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻣﺠﺎرﯼ ﺗﻨﻔﺴﯽ و ﮔﻮارﺷﯽ اش را ﻣﺠﺮوح ﺳﺎﺧﺘﻪ و‬
‫ﺳﭙﺲ داروﯼ ﻧﻈﺎﻓﺖ را ﺳﺮ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ وﯼ ﺣﺎل‬
‫ﻣﺴﺎﻋﺪﯼ ﻧﺪارد و دﭼﺎر ﺗﻬﻮع ﺷﺪﻳﺪﯼ اﺳﺖ‪ .‬از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺪاران را در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽ دهﻨﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ وﯼ را از ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺪارﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻧﻴﺰ زﻣﺎن زﻳﺎدﯼ ﻃﻮل‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﺪ و ﻋﻠﯽ در ﺳﺎﻋﺖ دو و ﻧﻴﻢ ﺑﺎﻣﺪاد ﺑﻪ ﺑﻬﺪارﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ و هﻤﺎن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ اﻧﺼﺎرﻳﻮن در واﻗﻊ ﺑﺎ ﺑﺬل ﺟﺎن ﺧﻮد ﻃﺮح هﺎﯼ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن وزارت اﻃﻼﻋﺎت‬
‫را ﺑﻪ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ ﮐﺸﺎﻧﺪ و دﺳﺖ ﺁن هﺎ را در ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺮدو ﻗﺮار داد‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ ﺧﻮد را‬
‫ﻓﺪاﯼ ﺟﻤﻊ و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺁن ﮐﺮدﻩ و ﺗﻮﻃﺌﻪ ﯼ ﺑﺰرﮔﯽ را ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن وزارت اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻃﺮح هﺎ ﻳﺸﺎن‬
‫ﻧﻘﺶ ﺑﺮ ﺁب ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮر ﺑﺰرﮔﯽ را ﭘﻬﻦ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﻴﺎل ﺧﻮد ﻓﮑﺮ هﻤﻪ ﺟﺎ را‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮرﺷﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻠﯽ را درهﻢ ﺷﮑﺴﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﻪ زودﯼ ﭘﻴﺮوزﯼ و‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺷﺎن را ﺑﺎ ﺻﻴﺪ اوﻟﻴﻦ ﺳﺮﯼ ﻣﺎهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﺸﻦ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در‬
‫ﺗﺼﻮرﺷﺎن ﻧﻤﯽ ﮔﻨﺠﻴﺪ‪ ،‬ارادﻩ ﯼ ﻋﻠﯽ در واﭘﺴﻴﻦ ﭘﺮدﻩ ﯼ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎزﻳﮕﺮ ﭼﻴﺮﻩ دﺳﺖ‬
‫وﻗﺘﯽ اﺣﺴﺎس ﮐﺮد ﺑﻪ ﺁﺧﺮ ﺧﻂ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺁن ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻼدان زاﻧﻮ زﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫‪٢٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﭘﺎهﺎﯼ ﺧﻮﻳﺶ اﻳﺴﺘﺎد و ﻣﺮگ ﺳﺮخ را ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد رﻗﻢ زد و زﻧﺪﮔﯽ و ﺣﻴﺎت را ﺑﺮاﯼ‬
‫دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﺁورد‪.‬‬
‫وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻳﮏ هﻔﺘﻪ اﯼ در ﺷﻮﮎ ﺧﺒﺮ ﺷﻬﺎدت ﻋﻠﯽ اﻧﺼﺎرﻳﻮن‪ ،‬ﺁن هﻢ ﺑﻪ ﺁن ﺷﮑﻞ‬
‫ﻓﺠﻴﻊ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد ﺗﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ دوﺑﺎرﻩ ﺧﻮد را ﺟﻤﻊ و ﺟﻮر ﮐﻨﻨﺪ و ﭘﺮوژﻩ را‬
‫ﺑﻪ ﺷﮑﻞ دﻳﮕﺮﯼ دﻧﺒﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم هﺎﯼ دﮐﺘﺮ رﺣﻴﻢ ﻣﺼﻄﻔﻮﯼ‪،‬‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﺁذرﯼ و ﺳﻴﻒ اﷲ ﻣﻨﻴﻌﻪ را ﺑﻪ زﻳﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﻣﺠﺪد و ﻓﺸﺎر وزارت اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ دﻟﻴﻞ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﺨﺎب اﻳﻦ ﺳﻪ ﺗﻦ در دﺳﺖ ﻧﺒﻮد‪ .‬درهﻢ ﺷﮑﺴﺘﻦ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ هﺮ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻣﻤﮑﻦ هﺪف ﻧﻬﺎﻳﯽ ﺷﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻂ ﺟﺪﻳﺪﯼ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ زﻧﺪان هﺎ در‬
‫ﺣﺎل رو ﺁﻣﺪن ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺮوژﻩ ﯼ دوم ﺧﺮداد در زﻧﺪان هﺎ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و دل و‬
‫دﻣﺎﻏﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺒﺘﮑﺮﻳﻦ ﺁن ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٣‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺗﺎ زﻣﺴﺘﺎن ‪ ۶۵‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺮﺳﺶ اﺗﻬﺎم‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪" :‬ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ" و اﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯼ ﺑﻮد ﺟﺎ اﻓﺘﺎدﻩ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻞ ﺷﺪن ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﺳﺮﮐﻮب ﭘﺲ از ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮﻻت زﻧﺪان و‬
‫ورود اﻓﺮاد ﺟﺪﻳﺪﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎز ﮔﯽ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و هﻤﭽﻨﻴﻦ اﻓﺮادِ دوﺑﺎر دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﻩ ‪،‬‬
‫روح ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﻪ ﮐﺎﻟﺒﺪ زﻧﺪان ﻧﻴﺰ ﺗﺰرﻳﻖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و روﺣﻴﻪ ﯼ ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﮐﻪ در اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯼ ﻳﮏ‬
‫ﻣﺎﻩ ﺗﺎ دو ﻣﺎﻩ از ﺁﺧﺮﻳﻦ اﺧﺒﺎر دروﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در دﯼ ﻣﺎﻩ ‪ ۶۵‬در ﺧﻼل ﻳﮏ ﺑﺮﺧﻮرد هﻤﮕﺎﻧﯽ وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﻟﻦ ‪۵‬‬
‫ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ‪ ،‬واﻗﻌﻪ اﯼ رخ داد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺴﻴﺮ ﺁﻳﻨﺪﻩ زﻧﺪان را رﻗﻢ زد‪ .‬اﺗﺎق ‪ ٩٩‬اوﻟﻴﻦ‬
‫اﺗﺎﻗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺁن ﺑﺮاﯼ ﺑﺮﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻌﺒﻪ ﯼ اﻃﻼﻋﺎت در ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ‬
‫از ﺑﭽﻪ هﺎ اﺗﻬﺎم ﺧﻮد را "ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" اﻋﻼم داﺷﺖ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻀﺮوب ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫اﻓﺮاد‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع در ﺑﻨﺪ ﭘﺨﺶ ﺷﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ اﺗﺎق ‪ ١٠٣‬رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫اﻳﻦ اﺗﺎق ﻧﻴﺰ ﺑﻄﻮر ﺧﻮدﺟﻮش و ﺑﺪون هﻤﺎهﻨﮕﯽ ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬اﺗﻬﺎم ﺧﻮد را ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﻋﻼم‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد در اﺗﺎق ‪ ١٠۴‬ﺑﻪ ‪ ۵‬ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻟﻎ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ دﭼﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﮐﻪ اﻓﺮاد اﺗﺎق ‪ ١٠۵‬ﺑﻪ‬
‫ﺷﻌﺒﻪ ﯼ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮدﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﭽﻪ هﺎﯼ اﺗﺎق ﻧﺸﺴﺘﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﮐﺮدﻩ و ﻋﺪﻩ اﯼ ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﮐﻪ اﺗﻬﺎم ﺧﻮد را ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ اﻗﺪام هﻤﺎهﻨﮓ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺮاﯼ اﻋﻼم اﺗﻬﺎم ﺑﻮد‪ ٧ .‬ﻧﻔﺮ از اﻓﺮاد اﺗﺎق اﺗﻬﺎم ﺧﻮد را ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﻋﻼم‬
‫ﻣﯽ دارﻧﺪ‪ .‬دراﺗﺎق هﺎﯼ ‪١٠٨ ،١٠٧‬و ‪ ١٠٩‬ﻧﻴﺰ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻓﺮاد اﺗﻬﺎم ﺧﻮد را "ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ"‬
‫اﻋﻼم داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮﺧﻮرد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻓﺮاد اﺗﺎق ‪ ١٠١‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﺗﻬﺎم ﺧﻮد را ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﻋﻼم دارﻧﺪ وﻟﯽ ﺳﺆاﻟﯽ ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﺗﻬﺎم از‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٠‬‬
‫‪٤‬‬
‫ﺁن هﺎ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ واﻗﻌﻪ‪ ،‬اﻋﻼم "اﺗﻬﺎم‪ :‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻧﻬﻀﺘﯽ ﻓﺮاﮔﻴﺮ در زﻧﺪان ﺷﺪ و ﭘﺲ از‬
‫هﻤﻪ ﮔﻴﺮ ﺷﺪن اﻳﻦ ﺗﻼش در اوﻳﻦ‪ ،‬ﻳﮏ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺿﻮع اﻋﻼم "اﺗﻬﺎم‪:‬‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﺟﺪﯼ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 4‬ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺑﺮﺥﻮرد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻻن وزارت اﻃﻼﻋﺎت را از دوﺱﺖ ﻧﺰدﻳﮑﻢ رﺣﻤﺎن ﻋﻠﯽ ﮐﺮﻣﯽ ﮐﻪ وﯼ‬
‫ﻧﻴﺰ ‪ ١٠‬ﺱﺎل زﻧﺪان ﺑﻮدﻩ و در هﻤﺎن ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺱﺮ ﻣﯽﺑﺮد ﮐﺴﺐ ﮐﺮدم‪.‬‬
 ‫ارﺗﻘﺎﯼ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻣﺸﮑﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٢‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ؛ ﻧﻮروز ‪۶۶‬؛ ﺧﺎﻃﺮات ﮔﺬﺷﺘﻪ؛ ﻣﺸﮑﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﺑﻨﺪ؛ ﺧﻮدﺳﻮزﯼ ﻋﻠﯽ ﻃﺎهﺮﺟﻮﻳﺎن؛ ارﺗﻘﺎﯼ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در زﻧﺪان و‪...‬‬

‫ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ دور ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺮگ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ‬
‫ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﭘﺮﻧﺪﻩ ﯼ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﻪ زﺧﻤﯽ ﻋﻤﻴﻖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از ﺳﭙﻴﺪﻩ دم‬
‫ﺧﻮد ﺑﺮ ﺑﺴﺘﺮ ﺧﻮن ﺧﻮاهﺪ ﺧﻔﺖ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٢‬‬
‫‪١‬‬
‫اﺳﻔﻨﺪ‪ .۶۵‬از ﻣﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺎن را ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﯽ ﻣﺴﻌﻮد ﻓﻼح روﺷﻦ ﻗﻠﺐ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﻣﻠﯽ ﮐﺎرﯼ ﺑﻨﺪ ﺷﺪم‪ .‬ﻣﻦ رواﺑﻂ ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﺎ او داﺷﺘﻢ‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺁوردم‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﻪ ﺳﺮش ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺟﺎﺳﺎزﯼ وﺳﻴﻠﻪ هﺎ و اﺑﺰار ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﯼ ﺑﻨﺪ ﺑﺎ‬
‫او ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﻣﻮاردﯼ ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ روﯼ ﺁن دﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد‪ :‬ﻣﺴﻌﻮد ﻣﻮاﻇﺐ‬
‫ﺑﺎش ﻳﺎدت ﻧﺮود وﺳﺎﺋﻞ را ﮐﺠﺎ ﻣﺨﻔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ! از ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﯽ اش ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم دﺳﺘﻪ ﮔﻠﯽ ﺑﻪ ﺁب‬
‫دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺎ او در ﻣﻴﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺁهﺴﺘﮕﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻧﺒﺮدﺳﺖ و ﺁﭼﺎر را در‬
‫ﺗﻮاﻟﺖ هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﺨﻔﯽ ﮐﺮدﻩ ام‪ .‬در هﻮاﺧﻮرﯼ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و اﻣﮑﺎن دﺳﺖ ﻳﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫دل ﻣﺎن ﺧﻮش ﺑﻮد ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﺁن هﺎ دﺳﺖ ﺧﻮاهﻨﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﻧﻴﺰ ﭼﮑﺶ‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ را در ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺟﺎﺳﺎزﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬در ﻳﮏ اﻗﺪام ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ از ﺳﻮﯼ ﭘﺎﺳﺪاران‪،‬‬
‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﻨﺪ را ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﭼﮑﺶ داﺧﻞ ﺁن از دﺳﺖ دادﻳﻢ!‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ از ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٢‬اﻧﺘﻘﺎل دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از ﺳﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺰرگ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎﻟﻦ‬
‫‪ ٢‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﺳﺮﮐﻮب زﻧﺪاﻧﻴﺎن و اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ )ﺣﺘﺎ‬
‫ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم دوران اﻧﻔﺮادﯼ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺷﺎن ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ‪ (١‬هﻨﻮز در ﺑﺤﺮان ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺨﺸﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ از اﻳﻦ ﻗﺮار ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺐ ﻳﻠﺪا‪ ،‬در اﺗﺎق هﺎﯼ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﺮاﺳﻤﯽ ﺟﻬﺖ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ اﻳﻦ ﺷﺐ ﺑﺮﮔﺰار ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﺧﺮ ﺷﺐ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ‬
‫ﺑﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻩ و اﻓﺮاد ﻳﮑﯽ از اﺗﺎق هﺎ را ﺑﺎ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از ﺑﻨﺪ ﺑﺮدﻩ و ﺑﻪ‬
‫هﻤﺮاﻩ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از هﻮاداران اﻗﻠﻴﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﻮد ﺧﻠﻴﻠﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﻓﻮق ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ دوﻣﺎﻩ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ‪١‬‬
‫ﮐﻪ در ﻣﺠﺎورت ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺎن )ﺳﺎﻟﻦ ‪ (١١‬ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻳﮑﯽ از وﻗﺖ هﺎﯼ هﻮاﺧﻮرﯼ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻮدﺷﺎن در ﺟﺮﻳﺎن اﻣﺮ و ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ اﺗﻔﺎق‬
‫اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﻳﮏ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬاﻳﯽ‬
‫ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬هﺪف از اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬هﺸﺪار ﺑﻪ رژﻳﻢ و ﻧﺸﺎن دادن ﻋﺰم ﺁﻧﺎن‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻮرش و ﺳﺮﮐﻮب ﺑﯽ دﻟﻴﻞ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٢‬ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﻤﻴﺖ و ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻏﺬا ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬا از‬
‫ﺳﻮﯼ ﺑﻨﺪ ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬا ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﮐﻤﺒﻮد ﻏﺬا ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫هﺮ ﻧﻔﺮ ﻳﮏ ﻋﺪد ﮐﺘﻠﺖ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻼً ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﯼ ﻧﻴﺎز ﻳﮏ ﻓﺮد در ﻳﮏ وﻋﺪﻩ ﯼ ﻏﺬاﻳﯽ‬
‫ﻧﺒﻮد و ﻋﺪم اﻋﺘﺮاض ﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺟﺎ ﺑﻴﻨﺪازد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻳﮏ ﺻﺤﺒﺖ و‬
‫ﻣﺸﺎورﻩ ﯼ ﮐﻮﺗﺎﻩ‪ ،‬ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻳﮑﭙﺎرﭼﻪ‪ ،‬ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻏﺬا را ﺗﺤﺮﻳﻢ ﮐﺮد و ﻓﻘﻂ ﭼﻨﺪ‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﻋﺘﻘﺎدﯼ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎرهﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدﻩ و‬
‫ﺟﻴﺮﻩ ﯼ ﻏﺬاﻳﯽ ﺷﺎن را ﮐﻪ هﻤﺎن ﻳﮏ ﮐﺘﻠﺖ ﺑﻮد‪ ،‬درﻳﺎﻓﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺻﺤﺒﺖ هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ‬
‫ﺗﻼش ﺑﭽﻪ هﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬا‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺸﺨﺼﯽ را ﭘﯽ رﻳﺰﯼ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫‪٣٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫هﺮﺑﺎر ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﺸﺪﻩ و وﻗﺖ و اﻧﺮژﯼ ﻣﺎن ﺑﻴﻬﻮدﻩ ﺗﻠﻒ‬
‫ﻧﺸﻮد‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻣﻮردﯼ ﮐﻪ ﺣﻮل ﺁن ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻤﻴﺖ ﻏﺬا ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻘﺮر ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﺻﻨﻔﯽ ﺑﻨﺪ و ﺑﺎ اﻃﻼع اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﻤﻴﺖ ﻏﺬا از ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻘﻮﻟﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬از‬
‫ﭘﺬﻳﺮش ﺁن ﺳﺮ ﺑﺎز زدﻩ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٢‬‬
‫در هﻤﺎن روز اول اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﻓﺮدﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺴﻌﻮد ﺧﺴﺮو ﺁﺑﺎدﯼ در ﺑﻨﺪ ﺷﺪم‪.‬‬
‫او را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ وﻟﯽ او هﻴﭻ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ از ﻣﻦ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺘﺮﺻﺪ اﻳﻦ ﺑﻮدم ﺗﺎ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ را ﺑﺎ او در ﻣﻴﺎن ﺑﮕﺬارم‪ .‬ﻣﻨﺒﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﻢ در ﻣﻮرد او ﺧﻮاهﺮش ﺷﻬﻼ ﺧﺴﺮو‬
‫ﺁﺑﺎدﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻬﻼ در ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎﻩ ‪ ۶٠‬ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪم‪ .‬ارﺗﺒﺎط وﯼ و دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‬
‫ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺮار ﺷﺪ ﻣﻮﻗﺘﺎً ﺑﻪ ﻣﻦ وﺻﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ ﺗﺮﺗﻴﺐ وﺻﻞ ﺷﺎن ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ دادﻩ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺎ او و ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻣﮑﺎﻧﺎت‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺷﺎن در ﺣﻮاﻟﯽ ﺧﻴﺎﺑﺎن‬
‫ﮐﺎوﻩ واﻗﻊ در ﻣﺤﻠﻪ ﯼ ﮔﺮﮔﺎن رﻓﺘﻢ‪ .‬هﻔﺖ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ او وﺻﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در هﻤﺎن روز اول‬
‫ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ دو ﺑﺮادرش ﻣﺴﻌﻮد و ﻣﻨﺼﻮر دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و در اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻟﺒﻮم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺷﺎن را ﺁوردﻩ و ﻋﮑﺲ هﺎﯼ ﺁن دو را ﻧﺸﺎﻧﻢ داد‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺮادر دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫اﮐﺒﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ هﻮادار "ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺒﺎرز" ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﻌﺪهﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ و‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﯽ را در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد‪ .‬هﺮ روز او را ﻣﯽ دﻳﺪم‪ .‬وﯼ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻓﺮﻳﺪﻩ‬
‫ﻋﻠﯽ ﺧﺎدﻣﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ادارﻩ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ اﻓﺮاد دﻳﮕﺮ را داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ دو دﻳﺪار‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺎداب و ﺑﺎ ﻧﺸﺎط و درﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺎ اﻧﮕﻴﺰﻩ و ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪون داﺷﺘﻦ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮﻗﻊ و ﻳﺎ ﭼﺸﻢ داﺷﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم هﺮ ﮐﺎرﯼ ﺁﻣﺎدﻩ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬از اﻳﻦ‬
‫ﮐﻪ ﮐﺎرﯼ ﺗﺎ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ‪ ،‬ﺑﻪ زﻋﻢ ﺧﻮدش اﻧﺠﺎم ﻧﺪادﻩ ﺑﻮد ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر روﺣﯽ ﺷﺪﻳﺪﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ‬
‫روز ﻗﺒﻞ از ﺗﻈﺎهﺮات ﭘﻨﺞ ﻣﻬﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪم ﻧﺎم ﻣﺴﺘﻌﺎر ﺧﻮاهﻢ داد ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﺑﺮادراﻧﻢ را دوﺑﺎرﻩ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر و ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻬﻼ ﺳﺮﺷﺎر از ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ و ﻋﻄﻮﻓﺖ ﺑﻮد‪ .‬روز ﻗﺒﻞ از ﺗﻈﺎهﺮات ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎدت‬
‫ﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪم ﻧﺎﻣﻢ ﺷﻬﻼ رﺳﻮﻟﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬روز ﭘﻨﺞ ﻣﻬﺮ او را در ﺧﻴﺎﺑﺎن وﻳﻼ‬
‫دﻳﺪم ﮐﻪ ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺁرام و ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬هﻤﺮاﻩ ﻓﺮﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬هﻨﮕﺎم ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ و ﻓﺮار از‬
‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﯼ ﭘﺎﺳﺪاران‪ ،‬ﺁن هﺎ را ﮔﻢ ﮐﺮدم و ﻓﺮداﻳﺶ ﺧﻮدم دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪم و ﺗﺎ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺁزادﯼ ام از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﺎن ﺑﯽ اﻃﻼع ﺑﻮدم‪ .‬روزﯼ ﻧﺎﻣﺶ را هﻨﮕﺎم ﺧﻮردن ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ در‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﻗﺪﻳﻤﯽ ﻳﺎﻓﺘﻢ‪ .‬ﻧﺎم او و ﻓﺮﻳﺪﻩ در روزﻧﺎﻣﻪ ﯼ اﻃﻼﻋﺎت ﭘﺸﺖ ﺳﺮ هﻢ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻟﻘﻤﻪ در ﮔﻠﻮﻳﻢ ﮔﻴﺮ ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮد ﺧﻔﻪ ﺷﻮم‪ .‬ﺑﻐﺾ ﮔﻠﻮﻳﻢ را ﻣﯽ ﻓﺸﺮد و ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر‬
‫اﺷﮏ از ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ ﺳﺮازﻳﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫روز دوم‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد را ﺑﻪ ﮐﻨﺎرﯼ ﮐﺸﻴﺪم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ در ﻣﻮرد ﺧﻮاهﺮت ﺷﻬﻼ و دﺧﺘﺮ‬
‫ﻋﻤﻮﻳﺖ ﻃﻴﺒﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ داﺷﺖ ﺳﮑﺘﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻟﮑﻨﺖ زﺑﺎن دﭼﺎر‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٤‬‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﺴﯽ ﭼﻴﺰﯼ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺧﻮاهﺮش ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ از‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ اوﻳﻦ ﺁن هﻢ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﺴﺘﻌﺎر اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ را در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ ﻣﯽ دﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺁﺧﺮﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد او را ﻣﯽ داﻧﺴﺖ و اﻋﻀﺎﯼ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ اش را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ او ﺗﻮﺿﻴﺢ دادم ﭼﺮا ﺷﻬﻼ ﻧﺎم ﻣﺴﺘﻌﺎر دادﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر زاﻧﻮاﻧﺶ ﺧﻢ ﺷﺪ و ﻣﺜﻞ اﺑﺮ ﺑﻬﺎرﯼ ﮔﺮﻳﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﻮﺿﻴﺢ داد در زﻣﺎن ﺷﺎﻩ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮران ﺳﺎواﮎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎن ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺁن هﺎ ﻳﮏ ﮔﻮﻧﯽ ﮐﺘﺎب را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﺨﺮوﺑﻪ اﯼ در ﻣﺠﺎورت ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎن‬
‫ﻣﯽ اﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎواﮐﯽ هﺎ ﮐﺘﺎب هﺎ را ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺧﻮاهﺎن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﻬﻼ‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺮادراﻧﺶ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﻧﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﮐﺘﺎب هﺎ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮاهﺮش ﺑﯽ درﻳﻎ و ﺻﻤﻴﻤﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﺻﺮار ﺗﻼش ﮐﺮد ﺗﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﮑﺴﯽ‬
‫را ﮐﻪ از ﺷﻬﻼ در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﺎدﮔﺎرﯼ ﺑﻪ ﻣﻦ هﺪﻳﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﮑﺴﯽ ﺑﻮد ﺑﺴﻴﺎر‬
‫زﻳﺒﺎ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ هﻤﻪ ﯼ ﺧﻮﺑﯽ و روﺷﻨﯽ دﻧﻴﺎ در ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﻣﯽ درﺧﺸﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اش را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﮐﻠﻨﺠﺎر رﻓﺘﻦ هﺎﯼ زﻳﺎد‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﺎ هﻢ‬
‫ﮐﻨﺎر ﺁﻣﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﺷﻬﻼ‪ ،‬ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدش را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻢ و هﻤﻪ ﯼ هﻔﺘﻪ‬
‫را از ﺧﻮاب و ﺧﻮراﮎ اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺮأت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺻﺪهﺎ ﺑﺎر در ﻋﮑﺲ او‬
‫ﻧﻈﺮ اﻓﮑﻨﺪم‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺧﺎﻃﺮاﺗﻢ ﺑﺎ او زﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﺻﺤﺒﺖ هﺎﻳﺶ در ذهﻨﻢ ﻣﺜﻞ ﻳﮏ ﻧﻮار‬
‫ﻣﺪام ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﻘﻴﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﭼﻪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮﻳﺶ‪ ،‬ﻃﻴﺒﻪ ﺧﺴﺮوﺁﺑﺎدﯼ را ﮐﻪ در‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ۶٧‬ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪ‪ ،‬در اﺳﻔﻨﺪ ‪ ۶٢‬در ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬او ﻣﺮا ﺑﻪ ﻗﻴﺎﻓﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ وﻟﯽ اﺳﻤﻢ را ﻣﯽ داﻧﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ او را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ و ﺣﺘﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ در ﺗﻈﺎهﺮات ﭘﻨﺞ ﻣﻬﺮ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﭘﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺎدرزادﯼ ﻣﺸﮑﻞ‬
‫داﺷﺖ و ﻓﺮار در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎل ﻣﯽ دادم ﮐﻪ در ﻣﻬﻠﮑﻪ‬
‫ﮔﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﻣﺮا ﻧﺸﻨﺎﺧﺖ و ﻧﺪاﻧﺴﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻣﺠﺎورت او ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫اﺳﺖ؟ ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً اﻃﻼﻋﯽ از زﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﻢ ﻧﻴﺰ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬وﯼ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ‪ ،‬ﺗﺎزﻩ ازدواج‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺷﻬﺎدت‪ ،‬دوران ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺘﺶ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﭼﺸﻢ اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺰد هﻤﺴﺮش ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺁرام و ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ هﺠﻮم ﺧﺎﻃﺮﻩ ﯼ ﺷﻬﻼ ﻧﺒﻮد‪ .‬او ﻣﺮا ﻣﯽ ﺑﺮد ﺗﺎ ﻓﺎﻃﻤﻪ‬
‫ﮐﺰازﯼ) ﻓﺎﻃﯽ(‪ .‬ﻳﺎدم ﻣﯽ ﺁﻣﺪ در ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺳﺎل ‪ ۶٠‬ﻓﺎﻃﯽ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺟﺎﯼ‬
‫ﺧﻮاب ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﺷﺪت در ﻣﻀﻴﻘﻪ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﺳﺨﺖ‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﺶ ﺑﻮدم‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ او هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﻮارﯼ و ﺳﻌﻪ ﯼ ﺻﺪر ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽ ﮐﺮد و‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻴﺰﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﮕﺮان ﻧﺒﺎش! وﻟﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﭼﻘﺪر در ﻓﺸﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﻓﺎﻃﯽ را ﺑﺎ ﺷﻬﻼ در ﻣﻴﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﺷﻬﻼ اﻣﮑﺎﻧﯽ را ﺑﺮاﯼ ﻓﺎﻃﯽ ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و‬
‫‪٣٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻗﺮار ﺑﻮد او را هﻤﺮاﻩ ﺷﻬﻼ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ‪ .‬ﻓﺎﻃﯽ ﻧﻴﺰ از اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺑﻬﺘﺮﯼ ﺑﺮاﯼ‬
‫وﺻﻞ ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻧﻬﺎد ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺜﻤﺮﺛﻤﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬هﻨﻮز ﺧﻮﺷﺤﺎل از اﻳﻦ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﺸﮑﻞ را ﺣﻞ ﮐﺮدﻩ ام ﮐﻪ ﺁن ﻓﺎﺟﻌﻪ رخ داد‪.‬‬
‫ﺧﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﻬﻼ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم هﺮ دو ﺑﻪ ﺁراﻣﺶ رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ!‬

‫‪٣‬‬
‫ﺑﻬﺎر ‪ .۶۶‬ﻧﻮروز از راﻩ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ هﺎﻳﯽ در ﺳﻄﺢ ﺑﻨﺪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ هﻤﮕﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺮاﺳﻢ ﺁن ﻧﻴﺰ ﺷﺮوع ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻣﺪت هﺎ ﻗﺒﻞ در ﺟﺮﻳﺎن ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدن‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎت ﮐﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎل ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺣﻮاﻟﯽ هﺸﺖ و ﺳﯽ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﺎﻣﺪاد ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻴﮏ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﺁن ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﯼ ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ ﺑﻮد‪ ،‬از ﻗﺒﻞ ﺑﺎ ﻣﺮارت زﻳﺎد درﺳﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺮاﯼ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ هﻨﺮﯼ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺌﺎﺗﺮ و ﻣﻴﺎن ﭘﺮدﻩ ﺑﺎ ﺣﻤﻴﺪ ﻻﺟﻮردﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎرش ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﺮود ﻓﺎرﺳﯽ و ﺁذرﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺗﺰﻳﻴﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺁذﻳﻦ ﺑﻨﺪﯼ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ و دﮐﻮراﺳﻴﻮن ﺻﺤﻨﻪ ﺗﺌﺎﺗﺮ را ﺑﻪ‬
‫ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺘﻨﺪ ﻧﻴﺰ هﻤﭽﻨﺎن ﻓﻌﺎل ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﻴﺸﻪ اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در هﺮ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺎر ﺟﻤﻌﯽ و ﻋﺎم اﻟﻤﻨﻔﻌﻪ ﭘﻴﺶ ﻗﺪم ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ هﺎ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‬
‫وﮔﺎﻩ در اﻳﻦ راﻩ از هﻤﮑﺎرﯼ و ﻣﺴﺎﻋﺪت ﺑﻌﻀﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻮردار‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺣﺘﺎ در زﻣﻴﻨﻪ اﺟﺮاﯼ ﮐﺎرهﺎﯼ هﻨﺮﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺌﺎﺗﺮ و‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪ و ﻣﻴﺎن ﭘﺮدﻩ و‪ ...‬ﻧﻴﺰ در ﺑﻨﺪهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدم‪ ،‬ﻓﻌﺎل‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺁن ﮐﻪ در ﺑﻨﺪهﺎ و اﺗﺎق هﺎﻳﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ هﺎﯼ‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬از ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﻠﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺁزادﯼ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ اﺟﺮاﯼ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ هﺎ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪۴‬‬
‫ﻓﺮﻳﺪون ﻓﻢ ﺗﻔﺮﺷﯽ ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ ﺗﻮدﻩ اﯼ ﮐﻪ در دوران ﺷﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺳﺎﻟﻴﺎن زﻳﺎدﯼ را در زﻧﺪان‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﻢ ﺑﻨﺪﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﭘﻴﺮﻣﺮدﯼ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺟﺴﻤﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻮد و ﺑﻪ‬
‫ﺷﺪت ﻻﻏﺮ و ﺗﮑﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺼﺐ هﺎﯼ ﮐﻒ ﭘﺎهﺎﻳﺶ‪ ،‬در اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﮐﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺁﺳﻴﺐ‬
‫دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ هﻨﮕﺎم راﻩ رﻓﺘﻦ ﺗﻌﺎدل ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ راﻩ‬
‫ﺑﺮود و از ﻋﻬﺪﻩ ﯼ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرهﺎﻳﺶ ﺑﺮﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻞ از ﺳﻮﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺗﻮدﻩ اﯼ ﻣﻮرد ﺑﯽ ﻣﻬﺮﯼ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﮐﺴﯽ ﺑﻪ او ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﺎح ﮐﻴﺎﻧﻮرﯼ ﻧﺰدﻳﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮق ﺷﺎن را ﻧﻤﯽ ﻓﻬﻤﻴﺪم‪ .‬ﺟﻨﺎح ﮐﻴﺎﻧﻮرﯼ و ﺧﺎورﯼ ﻣﮕﺮ ﭼﻪ‬
‫ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﺑﺎ هﻢ داﺷﺘﻨﺪ؟ اﮔﺮ ﺧﺎورﯼ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﺟﺴﻤﯽ ﮐﺸﻮر را ﺗﺮﮎ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽ ﺑﻬﺘﺮ از ﮐﻴﺎﻧﻮرﯼ ﮐﻪ روزﯼ "اﺳﻄﻮرﻩ" اش ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺷﻌﺮهﺎ ﺑﺮاﻳﺶ‬
‫ﻣﯽ ﺳﺮودﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٦‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﻟﻨﮕﺮودﯼ از ﭼﺮﻳﮏ هﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ ﺧﻠﻖ اﻳﺮان ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ١٣۵٨‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺟﻠﻴﻞ‬
‫ﺷﻬﺒﺎزﯼ ‪ ٥‬و‪.‬ﺳﻌﺪاﷲ زارع دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ و ﺑﻌﺪهﺎ در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن "اﮐﺜﺮﻳﺖ" ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از او ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻋﻠﯽ ﻓﺮدﯼ ﺑﻮد ﺑﯽ ﺗﮑﺒﺮ و ﺑﺮﺧﻮردار از ﺻﻔﺎ و ﺻﻤﻴﻤﻴﺘﯽ‬
‫ﺑﯽ ﺁﻻﻳﺶ‪ .‬ﻣﻦ او را در دوران ﺣﺎج داوود ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬در هﻤﻪ ﺣﺎل از ﻳﮏ ﺛﺒﺎت‬
‫رﻓﺘﺎرﯼ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬وﯼ ﺗﻔﺮﺷﯽ را در اﻧﺠﺎم ﮐﺎرهﺎﯼ روزاﻧﻪ اش ﻳﺎرﯼ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ و‬
‫ﺣﺘﺎ در ﺑﺮدن وﯼ ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ ﻧﻴﺰ ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ و دﻟﺴﻮزاﻧﻪ ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ ورزﺷﯽ ﺳﺒﮑﯽ را اﻧﺠﺎم دهﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺗﻔﺮﺷﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ و ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن در اوﻳﻦ‪ ،‬وﯼ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ‬
‫ﻗﺼﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁﻣﺪن از ﭘﻠﻪ هﺎ را داﺷﺘﻪ ﮐﻪ از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ زﻳﺮ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و ﻓﮑﺶ ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ و ﭘﻴﺮﻣﺮد‬
‫از ﺁن هﻨﮕﺎم‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻏﺬا ﺧﻮردن ﻧﻴﺰ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﯼ ﺑﺮاﯼ ﺷﺮﮐﺖ در ﻣﺮاﺳﻢ‬
‫ﻧﻮروزﯼ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺳﺎﻟﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺑﻨﺪ ﺁﻣﺪﻩ و روﯼ زﻣﻴﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻔﺮﺷﯽ ﺳﺎل ﺧﻮردﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮد ﺑﻨﺪ ﺑﻮد و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺷﺎرژ روﺣﯽ‪ .‬او ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﻀﺎد هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ او داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻳﮏ اﻧﺴﺎن ﺑﻮد و اﻣﺮوز ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫رژﻳﻢ ﺑﻮد ودر ﮐﻨﺎر ﻣﺎ و در زﻳﺮ ﻳﮏ ﺳﻘﻒ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬در ذهﻨﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﻴﺮﻣﺮد را ﺑﻪ‬
‫ﻧﻮﻋﯽ ﺷﺎد ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ اﺗﺎق ﻣﺎن ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد دادم ﮐﻪ هﻨﮕﺎم ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺳﺎل‪،‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺳﺮاغ او رﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺎﻟﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮد ﺑﻨﺪ ﻓﺮارﺳﻴﺪن ﻋﻴﺪ را ﺑﻪ او ﺗﺒﺮﻳﮏ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‪ .‬دﻟﻴﻞ اراﺋﻪ ﯼ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺸﺖ ﺑﻪ درﮔﻴﺮﯼ ذهﻨﯽ ﻣﻦ در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ در‬
‫ﻗﺒﺮهﺎ و ﻳﺎدﺁورﯼ ﺑﯽ ﻣﻬﺮﯼ اﯼ ﮐﻪ در ﺧﻼل ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺦ ﻻﺟﻮردﯼ ﺑﺎ ﻗﻄﺐ زادﻩ‪ ،‬از‬
‫ﺳﻮﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭼﭗ ﺑﺮ او رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺁن را ﺟﺒﺮان‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﭘﺎﻓﺸﺎرﯼ ﻣﻦ ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﺎن اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻴﭻ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻮد ﺗﺎ‬
‫ﻣﺮزهﺎﯼ اﻧﺴﺎﻧﯽ را زﻳﺮﭘﺎ ﮔﺬارﻳﻢ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯼ اﻓﺮاد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﺎر در واﻗﻊ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺧﻮدم را ﺗﺴﻠﯽ ﻣﯽ دادم و در اﻳﻦ راﻩ ﻗﻄﺐ زادﻩ را در ﻧﻈﺮ‬
‫داﺷﺘﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ هﺎﯼ ﺳﺨﺖ ﻣﻦ در ﺗﻤﺎﻣﯽ دوران زﻧﺪاﻧﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫در ﺁن‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺘﻢ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد دهﻨﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﻮدم‪ .‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدم ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ و ﺁﺳﺎﻧﯽ‬
‫و ﺑﺪون اﺑﺮاز ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ از ﺳﻮﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﮑﻨﻢ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﯽ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ اﻳﺮان در ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬در ‪ ٣٠‬ژوﻳﻴﻪ ‪ ١٩٨١‬ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﯽ اﻋﻼم‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺿﻤﻦ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ دوﻟﺖ اﻳﺮان ﻣﺼﺮاﻧﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﺳﺘﺮداد ﺑﻨﯽ ﺻﺪر و‬
‫ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﻳﺮان اﺳﺖ و ﺷﺪﻳﺪا ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﻣﻮرد‬
‫اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﯽ ﮐﻪ در اﺧﺘﻴﺎر اﻳﻦ دو ﻗﺮار دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ اﻋﺘﺮاض‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ 5‬ﺟﻠﻴﻞ ﺑﻌﺪ از ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺕﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ۶٧‬ﭘﺲ از ‪ ٩‬ﺱﺎل اﺱﺎرت در اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﺟﺒﺎرﯼ و ﻏﻢ از دﺱﺖ دادن رﻓﻘﺎﻳﺶ‬
‫در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺵﺖ ﺑﺎ ﺑﺮﻳﺪن رگ و ﺵﮑﻤﺶ دﺱﺖ ﺑﻪ اﻧﺘﺤﺎر زد و در راﻩ دﻓﺎع از ﺁرﻣﺎن ﺥﻮد ﺑﻪ ﺵﻬﺎدت رﺱﻴﺪ‪.‬‬
‫‪٣٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫درﺧﻮاﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﺣﻘﻮقٍ ﭘﻨﺎهﻨﺪ ﮔﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽٍ ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻩ در ﻣﻨﺸﻮر ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‬
‫را رﺳﻤﺎً زﻳﺮ ﭘﺎ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻮدم اﺟﺎزﻩ ﻧﻤﯽ دادم ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﮐﺮدﻩ و ﻳﺎ‬
‫درﺻﺪد اﻧﺘﻘﺎم ﮔﻴﺮﯼ‪ ،٦‬ﺁن هﻢ از ﭘﻴﺮﻣﺮدﯼ ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺨﺘﯽ را در زﻧﺪان داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫هﻨﮕﺎم ورود ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ‪ ،‬ﺗﮏ ﺑﻪ ﺗﮏ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ او رﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﺑﻮﺳﻴﺪن روﻳَﺶ ﻓﺮا رﺳﻴﺪن ﻋﻴﺪ‬
‫را از ﺻﻤﻴﻢ ﻗﻠﺐ ﺑﻪ او ﺗﺒﺮﻳﮏ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮد اﺗﺎ ق ‪،‬‬
‫ﺟﻠﻮدارﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺻﻮرت ﭘﻴﺮﻣﺮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﭼﺸﻤﺎن ﺑﯽ ﻓﺮوغ اش‪،‬‬
‫درﺧﺸﺶ ﻋﺠﻴﺒﯽ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد هﺮ ﺑﺎر از زﻣﻴﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد و ﺗﻤﺎم ﻗﺪ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮﻣﺎن ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ‪ ،‬در ﺁن ﻟﺤﻈﻪ هﺎ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ او و دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﺮ ﻣﺎ‬
‫روا داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻳﻢ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ وﻇﻴﻔﻪ ﯼ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﻓﺎرغ از‬
‫ﻣﺮزﺑﻨﺪﯼ هﺎﯼ راﻳﺞ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ از اﻧﺠﺎم ﺁن ﭘﺸﻴﻤﺎن ﻧﺸﺪم‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯽ از اﺗﺎق ﻣﺎ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺘﻌﻠﻖ‬
‫ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﮔﺮاﻳﺶ هﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻳﺪﻩ ﺑﻮﺳﯽ ﺑﺎ ﭘﻴﺮﻣﺮد ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ اﺑﺮﻧﺪﯼ )ﻋﻤﻮ( ﺑﻴﺶ‬
‫از هﻤﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﻮ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ و ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ را ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ اﯼ‬
‫ﮐﺸﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﻣﺎ را در ﺁﻏﻮش ﮐﺸﻴﺪﻩ و ﺑﻮﺳﻴﺪ‪ .‬ﮔﻮﻧﻪ هﺎﻳﻢ ﺧﻴﺴﯽ ﺻﻮرﺗﺶ را ﺣﺲ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪۵‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﻨﺪ ﺟﺰ ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﺪودﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ "ﺧﻂ ﺳﻪ"‪ ،‬در‬
‫ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﻧﻮروز ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎﻏﺬ هﺎﯼ رﻧﮕﯽ از ﺳﻘﻒ ﺁوﻳﺰان‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و "ﻋﻴﺪﺗﺎن ﻣﺒﺎرﮎ" ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﺁذرﯼ و ﮐﺮدﯼ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻦ زﻳﺒﺎﻳﯽ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮوﻩ ﺳﺮود ﻓﺎرﺳﯽ و ﺁذرﯼ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﮕﻴﺰﻩ و اﺣﺴﺎس ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻗﻮﯼ ﺗﺮاﻧﻪ "ﺑﻬﺎران ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺑﺎد"‪" ،‬ﺁزادﯼ" ﻓﺮﺧﯽ ﻳﺰدﯼ و ﻧﻴﺰ ﺳﺮودهﺎﯼ زﻳﺒﺎ‪ ،‬دل اﻧﮕﻴﺰ‬
‫و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﺁذرﯼ را اﺟﺮا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺁن روز ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ "اﻟﻬﻪ ﻧﺎز" را ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﯽ‬
‫هﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺮ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﺸﻨﮕﯽ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬اﺣﻤﺪرﺿﺎ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﻣﻄﻬﺮﯼ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺣﺎﺟﯽ ﻓﻴﺮوز ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﻴﻦ اﺟﺮاﯼ ﻣﺮاﺳﻢ‪ ،‬ﺳﻴﺪﺣﺴﻴﻦ ﻣﺮﺗﻀﻮﯼ رﺋﻴﺲ زﻧﺪان و‬
‫ﭘﺎﺳﺪاراﻧﺶ از ﺑﻴﺮون ﺑﻪ ﺷﻴﺸﻪ هﺎﯼ ﺳﺎﻟﻦ ﺳﻨﮓ ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻧﺨﻮان! ﻣﻨﺎﻓﻖ ﻧﺨﻮان! ﻣﺮگ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻖ! وﻟﯽ ﺣﻤﻠﻪ و ﻳﻮرﺷﯽ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪۶‬‬
‫ﺑﻨﺪ هﻨﻮز ﻣﺴﺌﻮل ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺑﺮدن ﻣﺤﻤﻮد ﺧﻠﻴﻠﯽ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ‪ ،‬ﺗﺎ‬

‫‪ 6‬ﻳﮑﯽ از دوﺱﺘﺎﻧﻢ ﮐﻪ در ﺱﺎل ‪ ۶٠‬ﺵﺎهﺪ ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻦ ﺣﺒﻴﺐاﷲ اﺱﻼﻣﯽ در ﻣﺤﻮﻃﻪﯼ اوﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺕﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ هﻨﮕﺎم ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻦ ﺣﺒﻴﺐاﷲ‪ ،‬ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ ﺕﻮدﻩاﯼ در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻊ ﺑﺮﺥﺎﺱﺘﻪ و ﺑﺎ ﺹﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﻓﺮﻳﺎد زدﻩ ﺑﻮد "درود‬
‫ﺑﺮ ﻣﺸﯽ ﻣﺒﺎرزاﺕﯽ اﻣﺎم ﺥﻤﻴﻨﯽ"‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٨‬‬
‫ﻣﺪت هﺎ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻋﺘﺮاض ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ او و ﺗﻌﺪادﯼ دﻳﮕﺮ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺑﻨﺪ و اﻧﺘﻘﺎل ﺁن هﺎ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ‪ ،‬ﺑﻪ درﺳﺘﯽ از اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ ﺟﺪﻳﺪ اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﺑﭽﻪ هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ ١‬دﻳﮕﺮ اداﻣﻪ ﯼ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﻋﺪم اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ ﺟﺪﻳﺪ درﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﯼ در دو اﺗﺎق از اﺗﺎق هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁن‬
‫ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﮐﺜﺮﻳﺖ اﻓﺮاد اﻳﻦ دو اﺗﺎق ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻮاﻓﻖ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﺮ روﯼ ﺗﻤﺎم ﺑﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﻣﻌﻄﻞ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﯼ ﮐﻪ هﻴﭻ اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﯽ‬
‫درﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻤﻊ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺎن از دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ﻧﻴﺰ ﻧﻮﺑﺮﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻃﺒﻠﻪ ﯼ هﻴﭻ‬
‫ﻋﻄﺎرﯼ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ هﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﺰﻧﻴﻢ‪ ،‬از ﺳﻮﯼ‬
‫ﺁن هﺎ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﻧﻈﺮ و اﺟﺤﺎف ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﻓﺮدﯼ ﺷﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺷﺪﻳﻢ!‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن دو اﺗﺎﻗﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻓﻮق در ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ‬
‫ﻣﮑﺎﻧﻴﺴﻤﯽ ﺟﻬﺖ اراﺋﻪ ﯼ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ اﺗﺎق ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﻣﺠﺒﻮرﻳﻢ ﻧﻈﺮ هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮاد اﺗﺎق‬
‫را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻴﻢ! در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺆال ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﭼﻪ ﮐﺎر ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﮐﺮد ﻧﻴﺰ ﺳﮑﻮت‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻌﺪود ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ ﻧﺪارﻳﻢ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺑﻨﺪ هﻤﺎن وﻇﺎﻳﻒ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺁﻧﺎن ﻣﺨﺎﻟﻒ هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻈﻤﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ از ﺷﮑﻞ ﻇﺎهﺮﯼ اﺗﺎق هﺎﻳﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ وﻗﺘﯽ از‬
‫ﺧﻮاب ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﺳﺎﻳﻞ ﺧﻮاب ﺷﺎن را در ﮔﻮﺷﻪ اﯼ از اﺗﺎق ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ و ﮐﻨﺎرﯼ‬
‫ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ هﺮ ﮐﺲ وﺳﺎﻳﻞ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮدش را ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ ﺗﮑﻴﻪ ﮔﺎﻩ ﺑﻪ‬
‫دﻳﻮار ﻗﺮار ﻣﯽ داد‪ .‬و اﮔﺮ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﻪ ﺧﻮاب ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻧﻴﺎز دارد هﻤﺎن وﺳﻂ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع زﻧﺪﮔﯽ را ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻴﺎن ﺗﻮاب هﺎ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدﯼ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻼف ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪،‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﻌﻪ ﯼ ﺻﺪر ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازﻩ اﯼ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﻳﮏ اﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻮم زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻮد و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن هﻤﺮاﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت در ﺑﻨﺪ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺣﻘﯽ را ﮐﻪ‬
‫رژﻳﻢ ﭘﺲ از ﺳﺎﻟﻴﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻣﻌﺪود‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ هﻴﭻ ﺻﺮاﻃﯽ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬از دﺳﺖ ﻣﯽ دادﻳﻢ‪.‬‬

‫‪٧‬‬
‫ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ‪ .۶۶‬ارﺗﺶ ﺁزادﯼ ﺑﺨﺶ ﻣﻠﯽ اﻳﺮان در ‪ ٣٠‬ﺧﺮداد ﺳﺎل ‪ ۶۶‬ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬و اﻳﻦ‬
‫ﺧﻮد ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ ﻳﮏ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﺮاﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻳﺮان ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﭘﺪﻳﺪﻩ هﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺑﯽ ﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﻀﺎﻳﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻻﺟﺮم‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﯽ رﺳﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻮردهﺎ در زﻧﺪان در ﺳﻄﺢ ﺳﺎﺑﻖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭘﺎﻳﺪار ﺑﻤﺎﻧﺪ‬
‫ﭼﻪ از ﺳﻮﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و ﭼﻪ از ﺳﻮﯼ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫‪٣٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ و ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در زﻧﺪان‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻨﻴﺪن اﻳﻦ اﺧﺒﺎر ﺑﺪون ﺷﮏ در ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن روﺣﻴﻪ ﯼ ﺁﻧﺎن ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﯽ ﺗﺮدﻳﺪ زﻧﺪان ﻧﻴﺰ ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﻴﺮون زﻧﺪان و ﺟﻨﺒﺶ ﺳﺮاﺳﺮﯼ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺄﺳﻴﺲ ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ‪ ،‬وارد ﻓﺎز ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ از ﺳﻮﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و از‬
‫ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ رژﻳﻢ و زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻌﺪ از ﻳﮏ دوران رﮐﻮد و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ‪،‬‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻬﺎﺟﻢ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ زدﻩ ﺑﻮد و ﺗﻌﺎدل ﻗﻮاﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﮐﻮﻟﻪ ﺑﺎرﯼ از ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاردن ‪ ۶‬ﺳﺎل ﺳﺮﮐﻮب و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﺴﺘﻤﺮ‪،‬‬
‫ﺑﺴﺎن ﻓﻮﻻد‪ ،‬ﺁﺑﺪﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺿﻌﻒ هﺎ و ﮐﺎﺳﺘﯽ هﺎ و‬
‫ﮐﻤﺒﻮدهﺎ را از ﻧﻈﺮ دور ﺑﺪارﻳﻢ و ﻳﺎ ﮐﺘﻤﺎن ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬زﻧﺪان ﭘﺎﻻﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﮐﺜﺮ ﺗﻮاﺑﺎن و‬
‫ﺑﺮﻳﺪﻩ هﺎ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ هﺎﯼ ﺳﺒﮏ ﺗﺮﯼ داﺷﺘﻨﺪ و ﻳﺎ در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﻴﺎن‬
‫ﺑﺎ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺣﮑﻢ و ﻳﺎ ﻋﻔﻮهﺎﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺟﻤﻊ هﺎ‬
‫ﻳﮑﺪﺳﺖ ﺗﺮ و ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺮ از ﻗﺒﻞ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ اﻋﺘﺮاﺿﯽ راﺣﺖ ﺗﺮ و‬
‫اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﺗﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺶ از دو ﺳﺎل از ﭘﺮوژﻩ ﯼ "دوم ﺧﺮداد" در زﻧﺪان ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ و ﭘﺮوژﻩ ﺑﻪ ﺁﺧﺮ ﺧﻂ‬
‫رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد و دﻳﮕﺮ ﺣﺘﺎ ﻣﻨﺎدﻳﺎن ﺁن ﻧﻴﺰ دل و دﻣﺎغ اداﻣﻪ ﯼ راﻩ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬هﺮ دو ﺟﻨﺎح‬
‫رژﻳﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل راهﯽ ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن ﺑﺴﺎط "اﺻﻼﺣﺎت" و "اﺻﻼح ﻃﻠﺒﯽ" در زﻧﺪان‬
‫ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﺒﺮﯼ از ﺣﺴﻴﻦ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ و ﻣﻌﺎوﻧﺶ ﺣﺴﻦ ﺷﺎﻳﺎﻧﻔﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮ اﺛﺮﯼ از ﭘﺮوژﻩ ﯼ ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﮐﻼس هﺎﯼ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ و‪ ...‬ﺳﺎل هﺎ ﺑﻮد رﺧﺖ ﺑﺮ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﮔﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ از زﻧﺪان هﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ راهﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻨﺪهﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ دورﻩ ﺷﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺠﻴﺪ اﻧﺼﺎرﯼ ﻧﻴﺰ دﻳﮕﺮ رﻏﺒﺘﯽ ﺑﺮاﯼ رﻳﺎﺳﺖ‬
‫ﺑﺮ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪان هﺎ ﻧﺪاﺷﺖ و در ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﮐﺮﺳﯽ در ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻮم ﺑﻮد ﺗﺎ ﭼﻬﺮﻩ ﯼ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ از ﺧﻮد در اﻓﮑﺎرﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﮕﺬارد‪ .‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺷﻮﺷﺘﺮﯼ ﺧﻮد را ﺁﻣﺎدﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﺮ ﺟﺎﯼ او ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ هﻨﮕﺎﻣﯽ رخ داد ﮐﻪ در ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻮم اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ‬
‫ﺷﻮﺷﺘﺮﯼ ﺟﺎﻳﯽ ﻧﻴﺎﻓﺖ و اﻧﺼﺎرﯼ رﻳﺎﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪان هﺎ را ﺳﮑﻮﯼ ﭘﺮﺷﯽ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺑﺎزﻳﺎﺑﯽ ﮐﺮﺳﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﯽ اش ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻳﺎن دوران "دوم ﺧﺮداد" در زﻧﺪان هﺎ ﻣﺼﺎدف ﺑﻮد ﺑﺎ زﻣﻴﻨﻪ ﺳﺎزﯼ ﺑﺮاﯼ ﺗﻀﻌﻴﻒ و‬
‫ﺑﺮﮐﻨﺎرﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ از ﭘﺴﺖ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎﻣﯽ رهﺒﺮﯼ ﮐﻪ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ وﻳﮋﻩ اﯼ روﯼ ﻣﺴﺌﻠﻪ زﻧﺪان هﺎ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﺳﻴﺪﻣﻬﺪﯼ هﺎﺷﻤﯽ از ﻧﺰدﻳﮑﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ و ﺳﭙﺲ اﻋﺪام او در‬
‫راﺳﺘﺎﯼ اﻳﻦ هﺪف اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎل هﺎ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮑﯽ از ﺣﺎﻣﻴﺎن ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻌﻴﺖ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬از ﺳﻮﯼ هﻴﭻ ﮐﺲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫زﻧﮓ ﺧﻄﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺣﺴﺎب ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻧﺸﺪ‪ .‬اﺻﻮﻻً ﮐﺴﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪﯼ ﺑﻴﻦ‬
‫اﻳﻦ دو ﻧﻤﯽ دﻳﺪ‪ .‬ﻣﺎ داراﯼ اﻳﻦ دوراﻧﺪﻳﺸﯽ ﻧﺒﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺗﺎ ﮐﺠﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫روﯼ ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪان هﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻳﮏ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اﻣﮑﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٠‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ ﻣﻮﺿﻮع زﻧﺪان هﺎ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ را‬
‫ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ اﯼ ﺑﻴﻦ رژﻳﻢ و ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و دوﻟﺖ هﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ و ﺑﺤﺚ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻣﯽ دﻳﺪﻳﻢ‬
‫و ﺗﻼش هﺎﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ را ﻧﻴﺰ در هﻤﻴﻦ ﭼﺎرﭼﻮب ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﮐﺸﺘﺎر و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ۶٧‬در ﺷﺮاﻳﻄﯽ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ از ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ زﻧﺪان هﺎ ﺑﺮﮐﻨﺎر‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻋﻔﻮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﮐﻪ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ او واﮔﺬار ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از‬
‫دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٨‬‬
‫در ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٣‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺣﺎدﺛﻪ دﻟﺨﺮاﺷﯽ رخ داد ﮐﻪ ﺑﻪ روﻧﺪ اﻋﺘﺮاﺿﯽ زﻧﺪان ﺷﺘﺎب‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.‬ﻋﻠﯽ ﻃﺎهﺮﺟﻮﻳﺎن‪ ،‬ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دوﺳﺘﯽ‬
‫ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﻓﻌﺎﻻن ﻣﺠﺎهﺪ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﺁن روزﮔﺎر ﺑﻪ هﻔﺖ ﺳﺎل زﻧﺪان‬
‫ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻔﺖ ﺑﺮ روﯼ ﺧﻮد رﻳﺨﺘﻪ و ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ دﻟﺨﺮاش در ﻣﻴﺎن‬
‫ﺑﻬﺖ هﻤﮕﺎن ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﭘﺎﻳﺎن داد‪ .‬ﺗﻼش زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺮاﯼ ﻧﺠﺎت ﺟﺎن وﯼ در هﻤﺎن‬
‫ﻟﺤﻈﻪ هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ و ﺑﺮدن او ﺑﻪ زﻳﺮ دوش ﺁب ﺳﺮد ﻧﻴﺰ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﻧﺪاد و ﻓﺮداﯼ ﺁن روز‬
‫ﻋﻠﯽ در ﺑﻬﺪارﯼ زﻧﺪان ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺖ‪ .‬وﯼ در ﻳﺎدداﺷﺘﯽ ﮐﻪ از ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن و ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان و ﻓﺸﺎرهﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ ﻣﻘﺎم هﺎﯼ زﻧﺪان را دﻟﻴﻞ‬
‫اﺻﻠﯽ ﻣﺒﺎدرت ورزﻳﺪن ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ اﻋﻼم داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ هﻢ ﭘﺎﯼ ﺑﻨﺪ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ و ﺗﻤﺎﻳﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ رژﻳﻢ رود‪،‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﺎرﻩ ﯼ ﮐﺎر را در از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺧﻮد دﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻠﯽ در وﺻﻴﺘﯽ ﮐﻪ از ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﺗﻼش ﮐﺮدم اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﻢ در‬
‫ﺁزﻣﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ رو دارم ﻗﺒﻮل ﺷﻮم‪ ،‬اﺟﺎزﻩ ﯼ ﻣﺮدودن ﺷﺪن را ﺑﻪ ﺧﻮدم ﻧﺪهﻢ‪ .‬ﺁﺗﺸﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺟﺴﻢ ﻧﺤﻴﻒ ﻋﻠﯽ را در ﺧﻮد ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺷﺮارﻩ هﺎﻳﺶ زﻧﺪان را در ﺧﻮد ﭘﻴﭽﻴﺪ و در واﻗﻊ ﻧﻔﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﺮ ﭘﻴﮑﺮ ﺧﻮد رﻳﺨﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁﺗﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و اﻋﺘﺮاض در ﺳﺮاﺳﺮ‬
‫زﻧﺪان ﺷﺪ و از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﺎ ﻟﺤﻈﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ و هﺮ روز ﺷﮑﻞ و رﻧﮕﯽ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻃﻼع ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٣‬از ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﻦ ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬاﯼ ﺑﺰرگ و ﻃﻮﻻﻧﯽ‬
‫ﻣﺪت ﺳﺎﻟﻦ‪ ٣‬ﮐﻪ ‪ ۴٢‬روز اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬا اﻗﺪاﻣﯽ ﺑﻮد از ﺳﻮﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻧﺸﺎن دادن اﻋﺘﺮاض ﺷﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺸﺎرهﺎﯼ ﻧﺎروا ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﯼ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﺁن ﻋﻠﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﺑﺮ ﺳﺮش ﺑﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در روزهﺎﯼ اول زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺁوردن ﻏﺬا و‬
‫ﺑﺮدن ﻇﺮف ﭘﺮ ﺁن اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ روز ﺣﺎج ﻣﺤﻤﻮد ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﺳﺪاران زﻧﺪان‬
‫ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ۶٢‬ﺑﻪ اﺳﺘﺨﺪام در ﺁﻣﺪﻩ و ﻣﺪﺗﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺌﻮل ﻧﺎﻣﻪ زﻧﺪان ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ارﺗﻘﺎ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻓﺴﺮ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺁﻣﺪ‪ .‬وﯼ ﺑﺎ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺳﺮدﯼ از ﺳﻮﯼ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ روﺑﻪ رو ﺷﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺣﻀﻮر دادﺳﺘﺎن و ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ او در ﺑﻨﺪ و‬
‫‪٤١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﯽ در ﻗﺒﺎل ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪان‪ ،‬ﮐﻤﺒﻮدهﺎ و اﻋﺘﺮاض هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ ﮐﻤﯽ در ﺑﻨﺪ‬
‫ﺑﻮد و ﻣﻘﺪارﯼ ﻧﻴﺰ در هﻮاﺧﻮرﯼ از ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﻔﺎﻳﺖ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻮء ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﺎﻋﺚ رﻳﺨﺘﻦ ﻣﻮ و ﺧﺮاب ﺷﺪن دﻧﺪان هﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺸﺎرهﺎ ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اوﻟﻴﻦ اﻗﺪام رژﻳﻢ در واﮐﻨﺶ ﺑﻪ ﺧﻮدﺳﻮزﯼ ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﭼﺮاغ هﺎﯼ‬
‫ﺧﻮراﮎ ﭘﺰﯼ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻌﺪ از ﺳﺎ ل هﺎ ﺗﻼش ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻬﺎﻧﻪ ﯼ ﺁﻧﺎن‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ اﻣﻨﻴﺘﯽ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﻴﺶ از ﺁن ﻓﺸﺎر و ﻣﺤﺪودﻳﺖ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ و از ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ‬
‫اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺸﺎرهﺎ و اﻋﻤﺎل ﻣﺤﺪودﻳﺖ هﺎ در هﻤﻪ ﯼ ﺑﻨﺪهﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺁﻏﺎز ﺗﺤﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻨﺪ ‪ ٣‬ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ و ﺑﻨﺪ در ﻗﺮﻧﻄﻴﻨﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻳﺰوﻟﻪ ﺷﺪ ﺗﺎ از‬
‫اﻧﻌﮑﺎس اﺧﺒﺎر ﺁن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٩‬‬
‫ﻓﺮﺻﺘﯽ دﺳﺖ داد ﺗﺎ ﮐﺘﺎب "ﺗﺰار ﺳﺮخ" را ﺑﺨﻮاﻧﻢ‪ .‬ﮐﺘﺎب در زﻣﺮﻩ ﯼ ﺁﺛﺎر ﺿﺪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺣﺎوﯼ دو ﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺨﺶ اول ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺷﺮح ﺣﺎل ژوزف‬
‫اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ‪ ٧‬و ﺳﺨﺘﯽ هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ در راﻩ ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﻘﻼب اﮐﺘﺒﺮ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﯼ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﺮ در ﺁوردﻩ اﺳﺖ و در ﺑﺨﺶ دوم ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎت او در زﻣﺎن زﻣﺎﻣﺪارﯼ اش ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺨﺶ اول ﮐﺘﺎب ﺑﺴﻨﺪﻩ ﮐﺮدم‪ .‬دوﺑﺎر ﺁن را ﺑﺎ وﻟﻊ ﺗﻤﺎم ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ذهﻨﯽ ام ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ داد‪ .‬اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﻣﺒﺎرزﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮد در ﻣﻴﺎن رهﺒﺮان ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‬
‫اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎهﻴﺮ ﺷﻮروﯼ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﻮاﺑﻖ ﻣﺒﺎرزاﺗﯽ‪ ،‬هﻴﭻ ﻳﮏ از رهﺒﺮان‬
‫ﻃﺮاز اول اﺗﺤﺎد ﺷﻮروﯼ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﻟﻨﻴﻦ و ﺗﺮوﺗﺴﮑﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ وﯼ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎهﯽ‬
‫اوﻗﺎت ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺑﺎر ﻣﺒﺎرزﻩ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ دوش ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﮐﺎر‬
‫دﺳﺖ و ﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎرهﺎ از اردوﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﺗﺰارﯼ در ﺳﻴﺒﺮﯼ ﻓﺮار ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫درﺳﺘﯽ "ﻣﺮد ﺁهﻨﻴﻦ" ﺑﻮد و ﺷﮑﺴﺖ در او راهﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬هﺮ ﺑﺎر ارادﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ از‬
‫اردوﮔﺎﻩ ﺳﻴﺒﺮﯼ ﻓﺮار ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﮐﺎر را در وﺳﻂ زﻣﺴﺘﺎن و ﺳﺮدﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺳﺎل اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽ داد! ﭼﻮن در زﻣﺴﺘﺎن ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ ﺗﺰارﯼ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺎن را ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﮐﺴﯽ ﺑﺮاﯼ ﻓﺮار اﻗﺪام ﻧﺨﻮاهﺪ ﮐﺮد و هﺮ ﺗﻼﺷﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮاهﺪ‬
‫اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪" .‬ﻣﺮد ﺁهﻨﻴﻦ" از ﻏﻴﺮﻣﻤﮑﻦ هﺎ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬وﯼ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺸﮑﻼت ﻓﺎﻳﻖ‬
‫ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﻌﺪ از ﻓﺮار از ﺳﻴﺒﺮﯼ‪ ،‬در ﮐﻨﮕﺮﻩ ﺣﺰب ﺑﻠﺸﻮﻳﮏ در ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر‬

‫‪ 7‬ژوزف اﺱﺘﺎﻟﻴﻦ )‪ (١٨٧٩-١٩۵٣‬درﮐﻮدﮐﯽ ﺕﻮﺱﻂ ﻣﺎدرش ﺑﻪ ﮐﻠﻴﺴﺎ ﺱﭙﺮدﻩ ﺵﺪ و در ﺑﻴﺴﺖ ﺱﺎﻟﮕﯽ از ﻣﺪرﺱﻪ‬
‫ﻣﺬهﺒﯽ اﺥﺮاج ﺵﺪ‪ .‬در ﺱﺎل ‪ ١٩٠١‬ﺑﻪ ﺣﺰب ﺱﻮﺱﻴﺎل دﻣﮑﺮات ﮐﺎرﮔﺮان روﺱﻴﻪ ﭘﻴﻮﺱﺖ و ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﻘﻼب‬
‫اﮐﺘﺒﺮ ‪ ،١٩١٧‬ﮐﻤﻴﺴﻴﺮ ﻣﻠﻴﺖهﺎ ﺵﺪ‪ .‬در ﺱﺎل ‪ ١٩٢٢‬ﺑﻪ دﺑﻴﺮﮐﻠﯽ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ رﺱﻴﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻟﻨﻴﻦ ﺑﺮﺥﻼف‬
‫ﻣﻴﻞ و ﺕﻮﺹﻴﻪ او در ﺱﺎل ‪ ١٩٢۴‬ﻗﺪرت را در دﺱﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در دوران زﻣﺎﻣﺪارﯼاش در ﺟﺮﻳﺎن ﺕﺼﻔﻴﻪهﺎﯼ ﺥﻮﻧﻴﻦ‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮنهﺎ ﺕﻦ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ اﻋﻀﺎﯼ ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ و دﻓﺘﺮ ﺱﻴﺎﺱﯽ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ دﺱﺘﻮر او ﮐﺸﺘﻪ ﺵﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٢‬‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮد وﻟﯽ ﺑﻪ زودﯼ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺑﺎزﮔﺸﺖ و دوﺑﺎرﻩ ﺳﺮ از ﺳﻴﺒﺮﯼ در ﺁورد‪ .‬او ﺑﻴﺶ‬
‫از هﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯼ ﻣﺒﺎرزاﺗﯽ ﺧﻮد ﺑﺎ دﻳﮕﺮان واﻗﻒ ﺑﻮد و از اﻳﺴﺘﺎدﮔﯽ و‬
‫ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﯼ و اﺳﺘﻮارﯼ اش در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺗﺰارﯼ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﻘﻼب‬
‫اﮐﺘﺒﺮ و ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻟﻨﻴﻦ و ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردن ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻣﺤﻖ ﻣﯽ دﻳﺪ ﺁن ﭼﻪ را‬
‫ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﭘﺴﻨﺪد‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ ﻣﻀﺮ ﺑﻪ ﺣﺎل اﻧﻘﻼب ﻣﯽ دﻳﺪ‪ ،‬از ﭘﻴﺶ ﭘﺎ ﺑﺮدارد‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺿﻌﻒ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺪم اﻳﻔﺎﯼ ﻧﻘﺶ درﺧﻮر در‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺠﺎزات هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ ﯼ او ﺗﻮﺟﻴﻬﯽ ﺑﻮد ﺑﺮاﯼ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎﺗﺶ‪ .‬ﻳﺎراﻧﺶ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻤﻮل ﺗﺼﻔﻴﻪ هﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ وﯼ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﯼ‬
‫"ﭘﻴﺮوزﯼ و ﺑﻬﺮوزﯼ ﻧﻬﺎﻳﯽ زﺣﻤﺖ ﮐﺸﺎن"‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﯽ رﺣﻤﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬او از‬
‫ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﯼ ﻣﺒﺎرزاﺗﯽ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و ﻻﺟﺮم ﺣﻖ ﻣﻄﻠﻖ ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﮐﺸﺘﺎر و ﺳﺮﮐﻮب ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺳﺰاوار ﺟﺎﻳﮕﺎهﯽ ﮐﻪ در ﺁن‬
‫ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﯽ دﻳﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﺣﺘﺎ در ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﻧﻴﺰ اﻣﮑﺎن اﻧﺘﻘﺎد ﺑﻪ او و اﻗﺪاﻣﺎﺗﺶ را‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﺲ اﺷﭙﺮﺑﺮ رواﻧﺸﻨﺎس ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ و ﻳﮑﯽ از دل دادﮔﺎن ﺳﺎﺑﻖ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ و ﺣﺰب‬
‫‪٨‬‬
‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ روﺳﻴﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫در هﻤﻴﻦ دورﻩ‪ ،‬ﺟﺎرﭼﻴﺎن اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﻧﻴﺰ هﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﺎﻧﮓ ﻣﯽ زدﻧﺪ ﮐﻪ‪" :‬هﺮﮐﺲ‬
‫ﮔﺴﺘﺎﺧﯽ ﮐﺮدﻩ و در ﺷﺮح ﻣﻌﺎﻳﺐ اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﮐﺮدن هﺎﯼ اﺟﺒﺎرﯼ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬
‫و ﻳﺎ از ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن و اﻋﺰام ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺳﻴﺒﺮﯼ ﺧﺮدﻩ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺟﺴﺎرت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﺤﺎﮐﻤﺎت ﻣﺴﮑﻮ را ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﺗﺒﻌﻴﺪﺷﺪﮔﺎن ﻟﻴﭙﺎﻧﯽ‪ ٩‬ﺑﺎ ﻣﻮﺳﻮﻟﻴﻨﯽ هﻤﺪﺳﺖ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از هﻴﺘﻠﺮ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫ﺿﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن اردوﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﺮگ داﺧﺎﺋﻮ‪ ،‬اوراﻧﻴﻨﺒﻮرگ و ﺑﻮﺧﻦ واﻟﺪ‬
‫ﺻﻒ ﺁراﻳﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﺎ دﺳﺖ در دﺳﺖ ﻓﺮاﻧﮑﻮ ﻣﺮدم ﻣﻘﺘﻮل ﮔﺮﻧﻴﮑﺎ‪ ١٠‬را‬
‫ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺎران ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ! ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻧﺘﺨﺎب اﺳﺖ‪ :‬ﻳﺎ ﺁن هﺎ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺎ!" اﻋﻀﺎﯼ‬
‫ﺣﺰب ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ادﻋﺎهﺎ را ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﯽ وﻗﻔﻪ ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪" :‬هﺮ‬
‫ﮐﺲ ﺣﺘﺎ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺗﺮدﻳﺪﯼ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ذهﻦ ﺧﻮد راﻩ دهﺪ ﮐﻪ در‬
‫ﺷﻮروﯼ‪ ،‬ﺁزادﯼ ﻓﺮدﯼ و ﺣﻖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﻠﯽ و ﺁزادﯼ ﻧﺎﻣﺤﺪود ﻋﻘﻴﺪﻩ و‬
‫ﺑﻴﺎن وﺟﻮد دارد‪ ،‬هﺮﮐﺲ ﺻﺤﺖ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ را ﻣﻨﮑﺮ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﺤﺖ هﺪاﻳﺖ و‬
‫رهﺒﺮﯼ داهﻴﺎﻧﻪ ﯼ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ‪ ،‬ﺷﻮروﯼ ﻣﻴﻬﻦ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ و ﻣﺎم ﺗﻨﻬﺎ دﻣﮑﺮاﺳﯽ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﯽ ﺟﻬﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺁرﯼ هﺮ ﺁن ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﭼﻨﻴﻦ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در واﻗﻊ‬
‫ﻳﺎر و ﻳﺎور هﻴﺘﻠﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻴﻨﯽ دﺷﻤﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮ‪ ،‬و رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻳﮏ ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪".‬‬

‫‪ 8‬ﻧﻘﺪ و ﺕﺤﻠﻴﻞ ﺟﺒﺎرﻳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﺲ اﺵﭙﺮﺑﺮ‪ ،‬ﺕﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮﻳﻢ ﻗﺼﻴﻢ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪٢٩-٣٠‬‬
‫‪ ،Lipani 9‬ﺟﺰﻳﺮﻩاﯼ دوراﻓﺘﺎدﻩ در اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﮐﻪ ﻣﺤﮑﻮﻣﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻓﺎﺵﻴﺴﻢ را ﺑﻪ ﺁنﺟﺎ ﺕﺒﻌﻴﺪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ،Guernica 10‬ﺵﻬﺮﯼ در ﻣﻨﻄﻘﻪﯼ ﺑﺎﺱﮏ اﺱﭙﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬در ﺱﺎل ‪ ،١٩٣٧‬هﻮاﭘﻴﻤﺎهﺎﯼ هﻴﺘﻠﺮﯼ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫ژﻧﺮال ﻓﺮاﻧﮑﻮ‪ ،‬اﻳﻦ ﺵﻬﺮ را ﺑﻤﺒﺎران و ﺑﺎ ﺥﺎﮎ ﻳﮑﺴﺎن ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٤٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن را ﭼﻪ ﺧﻄﺮ ﺑﺰرﮔﯽ ﺗﻬﺪﻳﺪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺪﺑﺮ و ﺗﻔﮑﺮ در زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺒﺎرزﻩ ﯼ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ در ﭘﻴﺶ از ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺪرت و‬
‫اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﻘﻼب از او ﺳﺮ زد‪ ،‬هﺮ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﯽ ﻃﺮﻓﯽ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺁﻓﺖ اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻓﺠﺎﻳﻌﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻧﺎن‬
‫ﺧﻠﻖ ﺷﺪﻩ و ﭼﻪ ﺧﻮن هﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﺗﻮﺳﻂ ﺁن هﺎ ﺟﺎرﯼ ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺁﻧﺎن ﭘﺲ از‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردن ﻗﺪرت‪ ،‬ﺧﻮد را ﺣﻖ ﻣﻄﻠﻖ ﻓﺮض ﮐﺮدﻩ و ﻣﺸﺮوﻋﻴﺘﯽ ﺑﺮاﯼ دﻳﮕﺮان ﻗﺎﺋﻞ‬
‫ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬هﻤﻪ ﯼ ﺻﻼﺣﻴﺖ هﺎ‪ ،‬درﺳﺘﯽ و ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ﻧﻈﺮهﺎ را ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﻣﺤﮏ "ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻓﺮد در‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﻘﻼب و ﻣﺒﺎرزﻩ" ﻣﻮرد ﺳﻨﺠﺶ ﻗﺮار ﺧﻮاهﻨﺪ داد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻖ‪ ،‬ﺁن هﺎ ﮐﻪ‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯼ روﺷﻨﯽ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺮاﯼ اﺑﺮاز ﻧﻈﺮ و ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺷﺎن ﻧﺨﻮاهﻨﺪ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺪﮎ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻮرد ﺗﻌﺮض ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺷﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫"دﺷﻤﻨﺎن اﻧﻘﻼب" ﺑﻪ ﻳﻐﻤﺎ رود‪.‬‬
‫ذﮐﺮ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﺎن‪ ،‬ﮔﻮﺷﻪ ﻧﺸﻴﻨﺎن و ﻋﺎﻓﻴﺖ اﻧﺪﻳﺸﺎن‬
‫ﺑﯽ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺑﻪ ﻗﺪرت دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ و ﺳﮑﺎن هﺪاﻳﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻧﺎاهﻼن ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻴﺎن ﺑﺎﻳﺪ راﻩ درﺳﺖ و ﻣﺘﻌﺎدﻟﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ و ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺒﺎرزان و اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن‬
‫هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺪﻋﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ هﻴﭻ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ؛ ﺁن هﺎ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ ﺗﺎ رهﺎﻳﯽ و‬
‫ﺁزادﯼ را ﺑﺮاﯼ ﻣﺮدﻣﺎﻧﺸﺎن هﺪﻳﻪ ﺁورﻧﺪ و در اﻳﻦ راﻩ ﺁﻣﺎدﻩ ﯼ هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ و اﻳﺜﺎر و‬
‫ﻓﺪاﮐﺎرﯼ هﺴﺘﻨﺪ و از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻓﺮدﯼ ﺷﺎن ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺁن هﺎ‬
‫ﺗﺎ ﻟﺤﻈﻪ ﯼ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت‪ ،‬در ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺎدق اﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﻧﺸﺎن دادﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزﯼ و دﺳﺖ ﻳﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ از اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺁن‬
‫اﻧﺴﺎن هﺎﯼ دﻳﺮوزﯼ ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ را ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﻧﻈﺮ دور داﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﻴﻠﯽ هﺎ‬
‫ﭘﻴﺶ از ﭘﻴﺮوزﯼ و دﺳﺖ ﻳﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻳﻦ روﻧﺪ را ﻃﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ اﻣﮑﺎن ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﻏﻴﺮاﺧﻼﻗﯽ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﺎﻧﺲ‬
‫‪١١‬‬
‫اﺷﭙﺮﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪ ﯼ "دوﭼﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮ ﺣﻖ اﺳﺖ" ]ﺷﻌﺎر ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ هﺎﯼ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ[ و‬
‫ﺟﻨﻮن ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﯼ "هﺎﻳﻞ هﻴﺘﻠﺮ!" هﺮ دو از ﻣﺎهﻴﺖ ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ ﺑﺮﻣﯽ ﺧﺎﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻟﻴﮑﻦ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪاﮔﻮﻧﻪ ﯼ اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ را‪ -‬ﮐﻪ ﺁن هﻢ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﺎﻣﻼً ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ -‬ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﯼ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺎﻗﺾ ﻣﺒﺎﻧﯽ "ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺗﺎرﻳﺨﯽ" ارزﻳﺎﺑﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ و ﺁن را ﻓﻘﻂ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﺨﻄﯽ از اﺻﻮل و ﻣﻮازﻳﻦ "ﻧﻬﻀﺖ ﮐﺎرﮔﺮﯼ‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ" ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﺁوردﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮔﻮارا را از هﻤﻪ ﯼ اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺪاﻗﺖ و راﺳﺘﯽ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل‬
‫او در راﻩ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﯼ ﻻﺗﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬او ﻳﮏ اﺳﺘﺜﻨﺎ ﺑﻮد و وﺟﺪان ﺑﺸﺮﯼ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﯽ ﺑﺎ او ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد و ﮔﺮاﻣﯽ اش داﺷﺖ‪ .‬او ﺟﺎوادﻧﻪ ﮔﺸﺘﻪ و در ﻗﻠﺐ و‬

‫‪ 11‬ﻧﻘﺪ و ﺕﺤﻠﻴﻞ ﺟﺒﺎرﻳﺖ‪،‬ﻣﺎﻧﺲ اﺵﭙﺮﺑﺮ‪ ،‬ﺕﺮﺟﻤﻪ ﮐﺮﻳﻢ ﻗﺼﻴﻢ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪٢۶‬‬

 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٤‬‬
‫ﺿﻤﻴﺮ ﻣﻴﻠﻴﻮن هﺎ ﺗﻦ‪ ،‬زﻧﺪﻩ و ﺟﺎرﯼ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺶ از ﺳﻪ دهﻪ از ﻣﺮگ ﺣﻤﺎﺳﯽ او ﻣﯽ ﮔﺬرد و‬
‫هﻨﻮز ﻣﻴﻠﻴﻮن هﺎ ﻧﻔﺮ هﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ اﺷﺘﻴﺎق ﺗﻤﺎم ﻋﮑﺲ او را ﻣﯽ ﺧﺮﻧﺪ و ﻳﺎ ﭘﻴﺮاهﻦ هﺎﯼ ﻣﺰﻳﻦ‬
‫ﺑﻪ ﻋﮑﺲ او را ﺗﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ! ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺳﺘﺎرﮔﺎن هﺎﻟﻴﻮود‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن و ورزﺷﮑﺎران‬
‫ﻧﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻋﻤﺮﯼ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ دارﻧﺪ وﻟﯽ او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﭼﻬﺮﻩ ﯼ ﻧﺎب ﺑﺸﺮﯼ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﯽ ﻣﺮگ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﺷﮏ اﮔﺮ دﻧﻴﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﭼﻪ ﮔﻮارا ﻣﯽ داﺷﺖ‪ ،‬زﻳﺒﺎﺗﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
 ‫ﺳﺮﮐﻮب ﺣﺮﮐﺖهﺎﯼ ﺟﻤﻌﯽ‬

‫ﺳﺎﻟﻦ ‪ ١۶‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ؛ ﺳﺮﮐﻮب اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا؛ ورزش ﺟﻤﻌﯽ؛ اﺗﺎق ﮔﺎز؛‬

‫ﺣﺮﮐﺖ اﺷﺘﺒﺎﻩ و ﺗﺒﻌﺎت ﺁن؛ درﮔﺬﺷﺖ و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ اﺑﺮﻧﺪﯼ)ﻋﻤﻮ(‬
‫و‪...‬‬

‫اﻳﻦ درد دﻳﮕﺮﻳﺴﺖ‬

‫در هﺰار ﺗﻮﯼ ﻗﺼﺮ دﻳﻮ‬
‫زادن و زﻳﺴﺘﻦ‬
‫دﻳﺮﻳﺴﺖ ﺣﺮف دﻳﮕﺮﻳﺴﺖ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٦‬‬
‫‪١‬‬
‫ﻣﺮداد ‪ .۶۶‬ﺑﻌﺪ از ‪ ۴٢‬روز اﻟﺘﻬﺎب ﻳﮏ روز ﭘﺎﺳﺪاران ﮐﻠﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٣‬را از ﺑﻨﺪ‬
‫ﺧﺎرج ﮐﺮدﻩ و ﺑﺎ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ و ﺑﯽ رﺣﻤﯽ ﺗﻤﺎم ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ زﻳﺮ ﮐﺎﺑﻞ و زﻧﺠﻴﺮ و ﻣﺸﺖ و‬
‫ﻟﮕﺪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ اداﻣﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﻏﺬا را ﺗﺤﻮﻳﻞ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮم‪.‬‬
‫ﭘﻴﮑﺮ ‪ ١٢ –١٠‬ﻧﻔﺮ اوﻟﯽ را ﮐﺸﺎن‪ -‬ﮐﺸﺎن ﺗﺎ ﺑﻬﺪارﯼ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪاﺑﻨﺪﻩ ﻟﻮﻳﯽ در اﺛﺮ‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﮐﺎﺑﻞ ﭼﺸﻤﺶ را از دﺳﺖ داد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ زﻧﺪ دﺳﺘﺶ ﺷﮑﺴﺖ و هﻤﻴﻦ ﻃﻮر اﻟﯽ ﺁﺧﺮ‪.‬‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎم ﺷﺐ ﭘﺎﺳﺪاران در‬
‫ﻣﻌﻴﺖ ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺑﻨﺪ هﺠﻮم ﺁوردﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﺎ ﮐﺎﺑﻞ و ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ‬
‫ﺑﺎر ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ﮐﻠﺖ ﮐﻤﺮﯼ در ﺑﻨﺪ ﺣﻀﻮر ﻳﺎﻓﺖ‪ ١٢‬ﮐﻠﻴﻪ ﯼ اﻓﺮاد را ﺑﻪ اﺗﺎق هﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ و از‬
‫هﺮ اﺗﺎق ﻳﮏ ﻧﻔﺮ را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺪ در دﻟﻬﺮﻩ و اﻟﺘﻬﺎب ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ دوﺑﺎرﻩ ﭼﻪ‬
‫اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺧﻮاهﺪ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً هﻴﭻ ﮐﺴﯽ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد در ﺳﺎﻟﻦ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ ﺑﻨﺪ ﭼﻪ ﺳﻔﺮﻩ اﯼ در‬
‫ﺣﺎل ﭼﻴﺪن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﺳﺎﻋﺘﯽ دﻟﻬﺮﻩ ﺁور‪ ،‬در هﻤﻪ ﯼ اﺗﺎق هﺎ ﺑﺎز ﺷﺪﻩ و اﻓﺮاد ﺑﻪ‬
‫ﺣﻀﻮر در ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ ﺑﻨﺪ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈﺮﻩ ﯼ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺑﺎور ﻧﮑﺮدﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮ‬
‫ﺳﻔﺮﻩ هﺎﯼ رﻧﮕﻴﻦ ﭘﻬﻦ ﺷﺪﻩ در اﻃﺮاف ﺳﺎﻟﻦ‪ ،‬ﻇﺮف هﺎﯼ ﺑﺰرگ ﺑﺮﻧﺞ و ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺎ ﺑﻮ و‬
‫ﻃﺒﺨﯽ ﻋﺎﻟﯽ‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺗﻪ دﻳﮓ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﯽ ﺑﺎ رﻧﮓ و ﻟﻌﺎﺑﯽ وﻳﮋﻩ‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﻤﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﮐﻨﺎر ﺁن هﺎ‪ ،‬ﻇﺮف هﺎﯼ ﻳﮏ ﺑﺎر ﻣﺼﺮف ﺣﺎوﯼ ﮐﺎﺳﻪ هﺎﯼ ﺳﺎﻻد ﮔﻮﺟﻪ و ﺧﻴﺎر و ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺪازﻩ ﮐﺎﻓﯽ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬در ﻗﺴﻤﺖ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻴﺰ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﺎ ﮐﺎﺑﻞ هﺎﯼ ﺁﺧﺘﻪ در دﺳﺖ‬
‫و ﻣﺴﻠﺢ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن در ﻣﻴﺎن ﺑﻬﺖ هﻤﮕﺎن ﺁﻏﺎز ﺳﺨﻦ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻓﺮاد ﻳﺎ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻏﺬا ﮐﻨﻨﺪ و ﻳﺎ ﺳﻴﮑﻞ ﺻﺒﺢ ﺑﺎ ﺷﺪﺗﯽ هﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺮ ﺗﮑﺮار ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﺷﺪ! اﻓﺮاد ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ در ﺧﻮردن ﻏﺬا را ﺑﻬﺎﻧﻪ ﯼ اﻣﺘﻨﺎع از ﺧﻮردن ﺁن ﻗﺮار ﻣﯽ دادﻧﺪ و‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺗﻌﺪادﯼ ﺑﺎﺧﻮردن ﻳﮏ ﻗﺎﺷﻖ ﻏﺬا در ﺣﻀﻮر ﺁﻧﺎن و اﻋﻼم اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ اداﻣﻪ‬
‫ﺧﻮردن را ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻀﻴﻪ ﻓﻴﺼﻠﻪ دادﻧﺪ‪ .‬اﻣﮑﺎن ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﺟﻤﻌﯽ در ﺣﻀﻮر ﺁﻧﺎن‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ اﻋﻼم داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ هﻤﻴﻦ ﻗﺪر ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻗﻮل داد‬
‫ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ و‪ ...‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫وﻋﺪﻩ هﺎﻳﯽ هﻴﭻ ﻳﮏ ﺻﻮرت ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻴﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ذﮐﺮ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٣‬رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺎهﻴﺖ ﻏﻴﺮ ﮐﻼﺳﻴﮏ رژﻳﻢ ﭘﯽ‬
‫ﺑﺮد‪ .‬ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ اﻳﻦ رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼﺗﺶ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‬
‫در ﭘﺮوژﻩ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ رخ ﻧﻤﻮد و ﺑﻌﺪ از ﺁن ﻧﻴﺰ در ﭘﺮوژﻩ ﻗﺘﻞ هﺎﯼ زﻧﺠﻴﺮﻩ اﯼ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ در ﻳﮏ ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﯽ ﺗﻨﻮرﻩ ﮐﺸﺎن از ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﺑﻪ ﻗﺮن ﺣﺎﺿﺮ‬

‫‪ 12‬ﻃﺒﻖ ﺿﻮاﺑﻂ ﺣﻀﻮر اﻓﺮاد ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻪ ﺥﺎﻃﺮ ﭘﻴﺶﮔﻴﺮﯼ از ﻣﻮارد اﻣﻨﻴﺘﯽ و ﺥﻠﻊ ﺱﻼح ﻣﺄﻣﻮران در ﺱﻄﺢ ﺑﻨﺪهﺎ و‬
‫ﻣﺤﻞهﺎﯼ ﺕﺠﻤﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪٤٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ هﻴﭻ ﻣﻌﻴﺎر ﮐﻼﺳﻴﮑﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺁﻧﺎن و اﻋﻤﺎل ﺷﺎن را ارزﻳﺎﺑﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ۶٠‬و ﻗﺒﻞ از واﻗﻌﻪ ﯼ ‪ ٣٠‬ﺧﺮداد‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫اﻋﺘﺮاض ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪان‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﻪ ﻻﺟﻮردﯼ و ﺷﻤﺮدن‬
‫ﻣﻮﺿﻮع هﺎﯼ ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض ﺷﺎن‪ ،‬اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ هﻔﺘﻪ اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا ﺧﻮاهﻨﺪ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﻻﺟﻮردﯼ در زﻳﺮﻧﺎﻣﻪ ﯼ اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﺁﻧﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﺑﺎ دو هﻔﺘﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد!‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ هﻤﻪ ﯼ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺷﺎن‪ ،‬ﺳﺨﻦ از ﻣﻮﺿﻊ ﻗﺪرت را ﺧﻮب ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺎهﻴﺖ ﺑﺪوﯼ ﺷﺎن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ زﺑﺎن زور و ﻗﺪرت اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﺒﺎل ﺁﻧﺎن ﮐﺎرﺳﺎز اﺳﺖ‬
‫و ﻧﻪ ﻣﻼﻃﻔﺖ و اﺳﺘﻤﺎﻟﺖ‪.‬‬

‫‪٢‬‬
‫در اوﻟﻴﻦ ﻣﻼﻗﺎتِ ﺑﻌﺪ از اﻋﺘﺼﺎب و ﺳﺮﮐﻮبِ ﺁن‪ ،‬ﺳﺮﯼ اول و دوم زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺒﺎس هﺎ ﻳﺸﺎن را ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎﻻ زدﻩ و ﺁﺛﺎر ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﮐﺎﺑﻞ و زﻧﺠﻴﺮ‬
‫و ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﺸﺎن ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬ﮔﺴﺘﺮش اﻋﺘﺮاض در ﻣﻴﺎن ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻗﻄﻊ ﻣﻼﻗﺎت در ﺳﺮﯼ هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻨﺪﻩ هﺎ ﺷﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﻋﻨﺎن اﺧﺘﻴﺎر از ﮐﻒ‬
‫دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ در ﺁﺗﺶ و ﺧﻮن ﻣﯽ ﺳﻮﺧﺖ! هﻨﻮز ﭼﻨﺪ روزﯼ از اﻳﻦ وﻗﺎﻳﻊ‬
‫ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮﺗﻀﻮﯼ‪ ،‬ﺳﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻨﺪ ‪ ٣‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺼﺮاﷲ ﻣﺮﻧﺪﯼ‪ ،‬اﺳﺪاﷲ ﺳﺘﺎرﻧﮋاد و‬
‫ﻳﮏ ﺗﻦ دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﺟﺮم ورزش ﺟﻤﻌﯽ از ﻣﻴﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺟﺪا ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﭘﺎﺳﺪاران‬
‫ﺧﻮد ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار دادﻩ و ﺳﭙﺲ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ‪ ١٠‬روز ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از‬
‫هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮد و ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻮق روﯼ در اﺗﺎق هﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ زدﻩ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ از هﻤﺎن‬
‫روز اول‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺑﺮازﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺎ ﺣﮑﻢ ﺻﺎدرﻩ هﺮ ﺳﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﻓﻮق از اول ﺻﺒﺢ‬
‫ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ در هﻮاﺧﻮرﯼ ﺑﻨﺪ ﺣﻀﻮر ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺣﮑﻢ ﻣﺰﺑﻮر ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺪاﻧﻴﺎن از‬
‫روﯼ در اﺗﺎق هﺎﯼ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﺪال ﺑﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و زﻧﺪاﻧﺒﺎن هﺎ در‬
‫اﺷﮑﺎل ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اداﻣﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﻣﻔﻬﻮم دﻳﮕﺮﯼ داﺷﺖ‪ .‬رژﻳﻢ ﺁن را در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﮏ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ در زﻧﺪان ﻣﯽ دﻳﺪ و ﺗﻔﺴﻴﺮش از ورزش ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت از ﻗﺒﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬روزهﺎﯼ‬
‫‪ ١١‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ‪ ۴ ،‬ﺧﺮداد‪ ٣٠ ،‬ﺧﺮداد‪ ١۶ ،‬ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ ۵ ،‬ﻣﻬﺮ‪ ١٩ ،‬ﺑﻬﻤﻦ و‪ ...‬ﭘﺎﺳﺪاران در‬
‫ﺣﻴﺎط و از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺸﺖ ﺑﺎم و راهﺮو ﻣﺸﺮف ﺑﻪ ﺣﻴﺎط هﻮاﺧﻮرﯼ‪ ،‬ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ورزش و ﭘﺎ‬
‫ﮐﻮﺑﻴﺪن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ ۶٣‬ﺗﻼش ﻣﻴﺜﻢ در ﺑﻨﺪ ‪ ١‬واﺣﺪ ‪ ٣‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ورزش ﺟﻤﻌﯽ را ﺳﺎﻣﺎن‬
‫دهﺪ! و ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ در ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﻓﺮدﯼ اﻗﺪام ﺑﻪ‬
‫ورزش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺑﻪ زﻳﺮهﺸﺖ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ۶۴‬در ﺑﻨﺪ ‪ ۵‬واﺣﺪ ‪٣‬‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﭘﺎﯼ ﺷﮑﺴﺘﻪ ام‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻮل ورزش ﻣﻨﺼﻮب ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺤﻤﻞ ﮐﻪ‪ :‬ﻣﺎ ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ﺗﻮ در ﺑﻨﺪ از وﺟﻬﻪ ﯼ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮﺧﻮردارﯼ و در واﻗﻊ ﻣﻨﺘﺨﺐ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٨‬‬
‫ﺑﻨﺪﯼ و ﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺑﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻨﺪ ﺻﺤﻪ ﮔﺬارﻳﻢ! ﺁن ﻗﺪر از ﻣﻮﺿﻊ ﺷﺎن ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺷﮑﻠﯽ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﺎش‪ ،‬هﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﯽ‪ ،‬ﺧﻮدت ﺑﺮاﯼ ﮐﺎر‬
‫اﺟﺮاﻳﯽ ادارﻩ ﯼ ورزش ﺟﻤﻌﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻦ!‬
‫ورزش ﺟﻤﻌﯽ در هﻤﻪ ﯼ ﺑﻨﺪهﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬هﺮ ﺑﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺁن و‬
‫ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﺗﻌﺪاد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ورزش دﺳﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ زﻳﺎدﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺣﺎد ﺗﺮﯼ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﺻﻮﻻً ورزش ﺟﻤﻌﯽ و ﻳﺎ هﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻤﻌﯽ دﻳﮕﺮﯼ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ‪ .‬ﺟﺪاﯼ از ﻣﻌﺪل ﺳﻨﯽ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮐﻪ ﺟﻮان ﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎﯼ ﺳﻦ و ﺳﺎل ﭘﺮﺷﻮرﺗﺮ و ﭘﺮﺣﺮارت ﺗﺮ‪ ،‬از وﺣﺪت‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ‪ -‬ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺴﺒﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ از‬
‫اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻩ و دﭼﺎر ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻀﺎدهﺎﯼ‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ‪ -‬ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﺟﻤﻌﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﻧﺠﺎم‬
‫ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ ﺟﻤﻌﯽ در ﺑﻴﻦ ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﻮرد ﻣﺸﺨﺺ ورزش‬
‫ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺘﻤﻞ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ﭘﻴﮑﺎرﯼ و ﻳﺎ اﻗﻠﻴﺘﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪ و ﻣﻨﻀﺒﻂ‪،‬‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻳﮏ اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ و ﻳﺎ ﺗﻮدﻩ اﯼ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد و ﻳﺎ در ورزش ﺟﻤﻌﯽ اﯼ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻴﺎن دارش ﮐﺴﯽ ﻏﻴﺮ از ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮدش و ﻳﺎ ﻻاﻗﻞ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻣﺘﺒﻮﻋﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫هﺮﭼﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬دﻳﺪﮔﺎﻩ هﺎﻳﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ اﯼ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﻬﺎم هﻮادارﯼ و ﻳﺎ ﻋﻀﻮﻳﺖ در ﺁن هﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ در‬
‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺸﮑﻼت و ﻗﻴﺪوﺑﻨﺪهﺎ‪ ،‬در ﺟﺮﻳﺎن ورزش ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‬
‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ و ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻬﺎﺟﻢ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻳﮏ دﺳﺘﺎورد‬
‫ﻣﻬﻢ ﮐﻞ زﻧﺪان ﺑﻮد و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻘﻄﻪ ﯼ ﻋﺰﻳﻤﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﺪودﻳﺖ هﺎﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ در‬
‫ﺁﻳﻨﺪﻩ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ دوران ﻗﺒﻞ از "دوم ﺧﺮداد" در زﻧﺪان‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع اﻳﻦ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺧﻂ ‪٣‬‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻨﺪهﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻳﺎ ﺷﺮﮐﺖ اﻧﺪﮐﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻓﺮدﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻘﺎوﻣﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ورزش ﺟﻤﻌﯽ در اﻳﻦ ﻣﺎﻩ در ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﺑﻨﺪهﺎ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻔﺎوت هﺎﯼ اﻧﺪﮐﯽ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺷﺮوع ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ورزش دﺳﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻳﻮرش‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران و اﻧﺘﻘﺎل ورزش ﮐﻨﻨﺪ ﮔﺎن ﺑﻪ اﺗﺎق ﮔﺎز‪ ،‬ﺳﺮﯼ ﺑﻌﺪﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺷﺮوع ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺳﺮﯼ دوم را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﺗﺎق ﮔﺎز‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﮔﺎﻩ هﻮاﺧﻮرﯼ را ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺑﺎز ﺷﺪن در هﻮاﺧﻮرﯼ‬
‫دوﺑﺎرﻩ هﻤﻴﻦ ﺳﻴﮑﻞ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﻀﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ هﺮ روز ﺻﺒﺢ ﭘﺎﺳﺪاران در‬
‫هﻤﻪ ﯼ ﺑﻨﺪهﺎ ﺑﺎ ﺁن دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﻮﺳﺖ و اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺎ ﮐﺎﺑﻞ و‬
‫زﻧﺠﻴﺮ و ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ‪ ،‬روزاﻧﻪ ﭘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻓﺮﺳﺎﻳﺸﯽ اداﻣﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪٤٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪٣‬‬
‫ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﺟﺪا از دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺪهﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺻﺒﺢ ﻳﮑﯽ از روزهﺎﯼ ﻧﻴﻤﻪ ﯼ اول ﻣﺮداد ﺑﻪ ﺟﻠﻮدارﯼ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ اﺑﺮﻧﺪﯼ )ﻋﻤﻮ( اوﻟﻴﻦ ﺻﻒ ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻨﺪهﺎﯼ دﻳﮕﺮ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﻓﺸﺎر روﯼ ﺑﻨﺪهﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻒ ﭘﺎهﺎﯼ ﻋﻤﻮ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﻋﻮارض ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﮑﻨﺠﻪ‪ ،‬دو ﺑﺎر ﺗﺤﺖ ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﭘﻮﺳﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻳﮏ ﺟﺮاﺣﯽ ﺗﺮﻣﻴﻤﯽ دﻳﮕﺮ داﺷﺖ‪ .‬او ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ راﻩ ﻣﯽ رﻓﺖ اﻣﺎ ﺣﺎﻻ ﻣﯽ دوﻳﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻼﻩ ﺁﻓﺘﺎب ﮔﻴﺮﯼ ﺑﺮ ﺳﺮ داﺷﺖ؛ ﭼﻨﺪ ﺑﺎرﯼ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺎ ﺧﻨﺪﻩ و ﺑﺎ ﻟﻬﺠﻪ ﯼ ﻏﻠﻴﻆ ﺁﺑﺎداﻧﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻦ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮش ﻣﯽ دوﻳﺪم‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﻤﻮ ﺟﺎن ﻧﻤﯽ ﺁﻳﻨﺪ ﺳﺮاغ ﻣﺎن؟ ﭘﺎهﺎﻳﻢ ﻳﺎرﯼ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﮐﻒ ﺁن هﺎ ﻣﺜﻞ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﯼ ﺁﺗﺶ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮ ﺑﻪ ﺳﺮش ﮔﺬاﺷﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﮐﺠﺎﻳﺶ را دﻳﺪﯼ! ﻣﻦ‬
‫ﻓﮑﺮ ﺁن ﻣﻮﻗﻌﯽ هﺴﺘﻢ ﮐﻪ هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ در ﺣﻀﻮر ﻟﺸﮑﺮﯼ ﮐﺎﺳﻪ و ﮐﻮزﻩ هﺎ را ﺳﺮ ﺗﻮ ﺑﺸﮑﻨﻴﻢ!‬
‫ﻋﻤﻮ دروازﻩ ﺑﺎن ﺗﻴﻢ ﻓﻮﺗﺒﺎل ﻣﺎ ﺑﻮد و ﻗﺒﻞ از ﺑﺎزﯼ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺷﻮﺧﯽ ﺗﻬﺪﻳﺪش‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﮐﻪ‪ :‬واﯼ ﺑﻪ روزﮔﺎرت اﮔﺮ ﮔﻞ ﻣﻔﺖ ﺑﺨﻮرﯼ! ﺳﺮﺷﺎر از ﺧﻨﺪﻩ و ﺷﺎدﯼ ﺑﻮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺮﻩ ﯼ ﺷﺎدﻣﺎن و ﺧﻨﺪﻩ هﺎﯼ ﺷﻴﻄﻨﺖ ﺁﻣﻴﺰش را ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺻﻮرﺗﺶ را در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ دوﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬درﯼ ﮐﻪ در ﮔﻮﺷﻪ ﯼ ﺣﻴﺎط ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﮔﺸﻮدﻩ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ در ﺑﻪ‬
‫راهﺮوﯼ داﺧﻠﯽ زﻧﺪان ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﻮ ﮐﻪ ﭘﯽ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻮﻳﯽ ﮐﻪ دﻧﻴﺎ را ﺑﻪ او‬
‫دادﻩ اﻧﺪ و در ﺑﻬﺸﺖ را ﺑﻪ روﻳﺶ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺗﺄﻣﻞ و ﺣﺘﺎ ﭘﺮﺳﺶ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﺾ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ در ﮐﺬاﻳﯽ‪ ،‬وارد اﺗﺎق و ﺳﭙﺲ راهﺮو ﺷﺪ و ﻣﺎ ﺑﻘﻴﻪ ﯼ اﻓﺮاد ﺻﻒ ﻧﻴﺰ‬
‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او راﻩ را اداﻣﻪ دادﻳﻢ و ﻣﻨﺘﻈﺮ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ "اﺗﺎق ﮔﺎز" از ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎز اﻳﺴﺘﺎدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﯼ ﺧﻨﺪﻩ دارﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﺎر دﻳﻮار ﻧﻔﺲ‪ -‬ﻧﻔﺲ زﻧﺎن اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ﭘﺮدﻩ ﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎ ﻣﺎ را ﺑﺎ ﮐﺘﮏ وارد اﺗﺎق ﮔﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻣﺎن ﻣﺮﮐﺐ از واﺑﺴﺘﮕﺎن ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﻴﺶ از ﻣﺎ‬
‫از ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ٣٠‬ﺗﻴﺮ ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪهﺎ ﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺎ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﻣﻮرس ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁن هﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺎ‬
‫ﺑﻪ اﺗﺎق ﮔﺎز ﺳﺮﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺷﺮوع ﺑﻪ دوﻳﺪن ﮐﺮدﻩ و زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﻋﺎﺟﺰ از ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ‬
‫ﺁﻧﺎن‪ ،‬هﻮاﺧﻮرﯼ را ﺗﻌﻄﻴﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺗﺎق ﮔﺎز ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺒﻮد ﺟﺰ ﻳﮏ اﻧﺒﺎر ﺑﯽ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﮐﻪ‬
‫در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺳﻮم ﻗﺮار داﺷﺖ و ﭼﻮن ﺁﻓﺘﺎب ﻣﺮدادﯼ ﺑﻪ ﺳﻘﻒ ﺁن ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ ،‬ﻇﺎهﺮاً از‬
‫ﺟﺎهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﮔﺮم ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻨﻔﺬﯼ ﺑﺮاﯼ ﻋﺒﻮر هﻮا ﻧﺪاﺷﺖ و زﻳﺮ در را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﭘﺘﻮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﻀﻮر ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ‪ ۴٠‬ﺑﺪن ﻋﺮق ﮐﺮدﻩ در ﮔﺮﻣﺎﯼ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و دم و ﺑﺎزدم ﺁﻧﺎن‬
‫در ﻓﻀﺎﯼ ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺁن ﺟﺎ را ﺑﻪ ﻳﮏ ﺣﻤﺎم ﺳﻮﻧﺎﯼ واﻗﻌﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﺮد‪ .‬رﻓﺘﻪ‪-‬‬
‫رﻓﺘﻪ ﺗﻪ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﯼ اﮐﺴﻴﮋن ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺰ رو ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﻣﯽ رﻓﺖ و ﮐﻒ اﺗﺎق را ﻧﻴﺰ ﺁب ﺑﺪن‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻓﺮا ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﻌﺮق ﺑﺎﻻ و اﮐﺴﻴﮋن ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ را دﭼﺎر ﺑﯽ ﺣﺎﻟﯽ و ﻏﺶ و‬
‫ﺗﺸﻨﺞ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ اول را ﺑﻪ ﻣﻮرس زدن ﺑﺎ ﻓﺮﻋﯽ ﻣﺠﺎور ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ زﻧﺎن زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد‪،‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٥٠‬‬
‫ﮔﺬراﻧﺪﻳﻢ واﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎن را رد وﺑﺪل ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬اﺗﺎق ﮔﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﻣﻨﺒﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻣﻬﻤﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﺗﻨﺎوب زﻧﺪاﻧﻴﺎن ورزش ﮐﺮدﻩ را ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﺁوردﻩ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮرس ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺗﻤﺎس ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ‪ ۶‬ﺳﺎﻋﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﻣﻘﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در را ﺑﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻳﻢ ﺑﺎ ﺗﻦ هﺎﯼ ﻋﺮق ﮐﺮدﻩ و ﺑﯽ ﺣﺎل در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻮﻟﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺎد‬
‫ﺳﺮد ﻣﯽ زد‪ ،‬اﻳﺴﺘﺎدﻩ و ﻧﺎم و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﺎن را ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﺒﺎن دهﻴﻢ ﺗﺎ در دﻓﺘﺮ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺛﺒﺖ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻃﯽ اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ دﻳﮕﺮﯼ از ﻣﺎ ﭘﺬﻳﺮاﻳﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﻣﻴﺎن‬
‫ﺗﻮﻧﻞ وﺣﺸﺖ ﭘﺎﺳﺪاراﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﺑﻞ و ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮﻣﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﻨﺪ ﺧﻮد‬
‫ﻣﺸﺎﻳﻌﺖ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ هﻤﻪ ﯼ ﺑﻨﺪهﺎ و زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ورزش‬
‫دﺳﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻃﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺁش و ﻻش ﺑﻪ ﺑﻨﺪ رﺳﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮد و اﮐﺜﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن از ﺣﻖ ﺧﻮد دﻓﺎع ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻗﺪم اول را‬
‫ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﺮدارﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺪم هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر هﺪف‬
‫اول زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﺁن ﭼﻨﺪان ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽ رﺳﻴﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻗﺒﺎل ﺧﻮاﺳﺖ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﻮد! ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺪون ﭘﺮداﺧﺖ هﺰﻳﻨﻪ اﯼ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎ ﺷﺎن را ﭘﻴﺶ ﺑﺮدﻩ و اﺟﺮا ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺪم هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺮ ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ از ﺧﺼﺎﻳﺺ وﻳﮋﻩ و ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد اﻳﻦ رژﻳﻢ اﺳﺖ و ﺑﺮﺧﻼف دﻳﮕﺮ رژﻳﻢ هﺎ هﻴﭻ‬
‫ﺣﺪ و ﻣﺮزﯼ را ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪۴‬‬
‫در روز ‪ ٢١‬ﻣﺮداد ﺑﻌﺪ از ﻳﻮرش ﭘﺎﺳﺪاران و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﻴﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻋﻴﺪ ﻏﺪﻳﺮ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ درﺳﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻦ را ﺑﻪ ﺟﺮم اﻋﺘﺮاض ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻮرش ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‬
‫و ﺑﺮدن ﮐﻴﮏ و ﻋﺒﺎس رﺿﺎﻳﯽ را ﺑﻪ ﺟﺮم دﺳﺖ داﺷﺘﻦ در ﺗﻬﻴﻪ ﯼ ﺁن )ﮐﻴﮏ ﻧﺰد وﯼ ﺑﻮد(‬
‫ﺑﺎ ﮐﺘﮏ و ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻋﻴﺎد ﻣﻠﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻋﻠﻨﯽ ﺟﺸﻦ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ و از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﺧﻮدﻣﺎن را ﺑﻪ رژﻳﻢ‬
‫ﺗﺤﻤﻴﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻗﺒﻼً ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ در اﻋﻴﺎد ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻳﻮرش ﺑﻴﺎورﻧﺪ و ﮐﺴﯽ‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ اﻳﻦ روزهﺎ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن هﻴﭻ ﮔﺎﻩ دل ﺧﻮﺷﯽ از‬
‫ﺑﺮﮔﺰارﯼ ﺟﺸﻦ هﺎ و ﻣﺮاﺳﻢ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ ﯼ ﺗﺤﺮﮎ و ﺷﺎداﺑﯽ و‬
‫زﻧﺪﻩ ﺑﻮدن ﺁن هﺎ ﺑﻮد‪ .‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻋﻴﺎد ﻣﺬهﺒﯽ اﻳﻦ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ دو ﭼﻨﺪان ﻣﯽ ﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺁن‬
‫را در ﺗﻘﺎﺑﻞ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﺑﺎ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ و ﺗﺤﻤﻞ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺳﺨﺖ و دﺷﻮار‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺒﻼً ﺗﺠﺮﺑﻪ ﯼ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﮔﺬراﻧﺪن وﻗﺖ در ﺁن را داﺷﺘﻢ‪ .‬ﺳﻠﻮﻟﻢ ﺁﻓﺘﺎب ﮔﻴﺮ‬
‫ﺑﻮد و از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﺧﻮش ﺷﺎﻧﺲ ﺑﻮدم‪ .‬ﺗﺤﻤﻞ ﺷﺮاﻳﻂ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺮاﻳﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﺁﺳﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫وﻳﮋﻩ ﮐﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدم ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﻗﺖ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﻧﻔﺮادﯼ در دوران ﻗﺒﻞ ﺗﻔﺎوت هﺎﯼ اﺳﺎﺳﯽ‬
‫‪٥١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫دارد‪ .‬وﺳﻂ راهﺮوﯼ ﺳﺎﻟﻦ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻴﻐﻪ‬
‫ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و در واﻗﻊ ﮐﺴﯽ ﺳﻠﻮل روﺑﻪ رو را ﻧﻤﯽ دﻳﺪ و از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ دﭼﺎر‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ هﺎﻳﯽ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻳﮑﯽ از راﻩ هﺎﯼ ﺗﻤﺎس در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ روﺑﻪ روﻳﯽ‬
‫ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻣﻮرس ﻧﻮرﯼ از زﻳﺮ در ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﮐﻪ ﮐﻒ ﺳﻠﻮل از ﺟﻨﺲ ﻣﮑﺎﻟﺌﻮم‬
‫ﺑﻮد و ﻧﻮر را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﺪ روﯼ زﻣﻴﻦ دراز ﮐﺸﻴﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮدن‬
‫دﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮرس را ﺷﺮوع ﮐﺮد‪ .‬ﻓﺮدﯼ ﮐﻪ در ﺳﻠﻮل روﺑﻪ روﻳﯽ روﯼ زﻣﻴﻦ دراز ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد‬
‫ﻧﻴﺰ ﺳﺎﻳﻪ ﯼ ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ دﺳﺖ ﺷﻤﺎ را از زﻳﺮ در ﻣﯽ دﻳﺪ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﭘﻴﺎم ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻧﻮع ﻣﻮرس از اﻣﻨﻴﺖ ﺑﺎﻻﻳﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد ﭼﻮن هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺻﺪا ﻧﺒﻮد و ﮐﺴﯽ ﺁن را‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻨﻴﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻮرس ﺑﺮاﯼ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ دﻳﮕﺮان اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮏ‬
‫ﻃﺮفِ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺎن ﭘﻴﻨﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺳﺎﻋﺖ هﺎﯼ ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﯼ ﮔﻮﻧﻪ ات را‬
‫روﯼ زﻣﻴﻦ ﺑﭽﺴﺒﺎﻧﯽ و ﺳﻠﻮل روﺑﻪ روﻳﯽ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﮔﺎهﯽ اوﻗﺎت رﻳﺨﺘﻦ ﻣﻘﺪار‬
‫ﮐﻤﯽ ﺁب روﯼ ﮐﻒ ﺳﻠﻮل‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻠﻮل رو ﺑﻪ روﻳﯽ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺳﺎﻳﻪ ﯼ ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ دﺳﺖ‬
‫ﺷﻤﺎ را ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬زدن اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻮرس ﻓﻘﻂ در اﻧﻔﺮادﯼ هﺎﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد‬
‫ﭼﻮن زﻳﺮ در ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد و ﮐﻒ ﺁن ﮐﻔﭙﻮش ﻣﮑﺎﻟﺌﻮم ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪۵‬‬
‫ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ‪ .۶۶‬هﻮا ﺧﻮب ﺑﻮد و ﻓﺼﻞ ﺧﻮﺑﯽ در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻮدم و ﺳﺨﺘﯽ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ام ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ از ﻳﮏ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺮاﻳﻢ ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﺑﻮد و ﺁن ﺑﺮﺧﻮردارﯼ‬
‫از ﻓﺮﺻﺘﯽ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﯽ ﺑﺮاﯼ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن ﺑﻮد‪ .‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺳﺎﻟﻴﺎن ﺑﺮ‬
‫ﻣﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﭙﺮدازم‪ ۶ .‬ﺳﺎل از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﺎ ل هﺎﯼ ﻋﻤﺮم را در زﻧﺪان ﺳﭙﺮﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‬
‫و ﺳﻪ ﺳﺎل از ﺷﺮوع ﻧﻐﻤﻪ هﺎﯼ "دوم ﺧﺮداد" در زﻧﺪان ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ و در دوران اﻓﻮﻟﺶ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻓﺮاز و ﻧﺸﻴﺐ هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ را در زﻧﺪان ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﮔﺮداب ﻣﺒﺎرزﻩ اﯼ ﺑﯽ اﻣﺎن ﻗﺮار داﺷﺘﻢ و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدم ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ داﺋﻤﯽ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﯽ و واﮐﻨﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﭙﺮدازم‪ .‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎوردﻩ‬
‫ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺪ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﺘﯽ ﮐﻪ در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم و ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﻣﺒﺎرزﻩ ام در زﻧﺪان‬
‫ﺑﭙﺮدازم‪.‬‬
‫ﺳﺎ ل هﺎ در ﻣﺤﻴﻄﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺁدم هﺎﻳﯽ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻳﮏ ﺷﮑﻞ و ﻳﮏ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﮔﺬﺷﺖ‬
‫زﻣﺎن را اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ درﮎ ﺻﺤﻴﺤﯽ از ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮﻻت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﯽ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ در ذهﻦ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺳﮑﻮن و رﮐﻮد ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺤﻴﻂ زﻧﺪان ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻧﻤﯽ ﮐﺸﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ رواﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﺷﻤﺎ را ﺑﺎ ﺑﺤﺮان ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ ﺗﺎن از ﻣﻮﺿﻮع هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﺑﺎ ﺑﺮداﺷﺖ ﻳﮏ اﻧﺴﺎن ﺁزاد ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮕﺎهﺘﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ هﻢ ﺧﻮاﻧﯽ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﭼﻬﺎردﻳﻮارﯼ ﻣﺤﺒﻮس ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬داﺷﺘﻪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٥٢‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ درﮎ ﺗﺎن از ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮل ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن هﻢ ﺳﺎن ﻧﻴﺴﺖ؛ در واﻗﻊ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﺧﻮ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻴﻂ زﻧﺪان اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺗﺎن را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺎ اﻧﻔﺮادﯼ ﮐﻨﺎر ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ‪ ،‬ﻗﺪرت‬
‫ﺗﻔﮑﺮﺗﺎن را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ هﺎ هﻤﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در اﻓﺮاد ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﮔﺎﻩ ﺣﺘﺎ‬
‫ﻋﮑﺲ ﺁن را هﻢ ﻧﺘﻴﺠﻪ دهﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻤﻪ را ﻣﻮﻗﻌﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ورود دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬درﺧﺖ ﻣﻮ داﺧﻞ ﺣﻴﺎط ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٣‬ﻳﺎ ‪ ١٩‬ﻗﺪﻳﻢ را دﻳﺪم‪ .‬ﺑﺎ دﻳﺪن ﺁن از ﺗﻌﺠﺐ‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮد ﺷﺎخ در ﺑﻴﺎورم‪ .‬ﺑﺎور ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم ﻳﮏ ﺷﺎﺧﻪ ﯼ ﻣﻮ روﯼ ﺟﻌﺒﻪ ﯼ اﻧﮕﻮر ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺑﭽﻪ هﺎ در ﺣﻴﺎط ﮐﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ رخ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬درﺧﺘﯽ ﺑﺎرور ﺑﺎ‬
‫دارﺑﺴﺘﯽ زﻳﺮ ﺁن و اﻧﮕﻮرهﺎﻳﯽ زرد ﻣﺜﻞ داﻧﻪ هﺎﯼ ﻃﻼ‪ .‬ﮐﻨﺎرش‪ ،‬در ﺑﺎﻏﭽﻪ‪ ،‬ﻳﮏ ردﻳﻒ‬
‫درﺧﺘﭽﻪ ﯼ اﻧﺎر ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﻮﺗﻪ ﯼ اﻧﺎر ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ درﺧﺖ ﺷﻤﺸﺎد ﺑﺎ ﮔﻠﻬﺎﯼ‬
‫ﻗﺮﻣﺰ هﻢ ﭼﻮن دﻳﻮارﯼ ﺳﺒﺰ و ﻗﺮﻣﺰﺧﻮد ﻧﻤﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻳﮏ درﺧﺖ اﻧﺠﻴﺮ ﺑﯽ ﺑﺎر ﮐﻪ از‬
‫در ﺧﺎﮎ ﮐﺮدن ﻳﮏ داﻧﻪ اﻧﺠﻴﺮ ﺧﺸﮏ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﭽﻪ هﺎ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﮐﻨﺎر اﻳﻦ دو‪ ،‬ﭼﺸﻢ‬
‫اﻧﺘﻈﺎر روزﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎر ﻧﺸﻴﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﺳﻪ ﮐﺎر ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﻮد‪ .‬درﺧﺖ ﻣﻮ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ درﮎ ﻧﺴﺒﯽ اﯼ از "ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮل" داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﺰرگ‬
‫ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﮐﻮدﮐﺎن ﻧﻮﺟﻮان ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺟﻮان ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و هﻤﻴﻦ ﻃﻮر ﭘﻴﺮان ﭘﻴﺮﺗﺮ و‬
‫ﭘﻴﺮﺗﺮ و درﮎ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﮐﻪ ﺧﻴﻠﯽ هﺎ از ﻣﻴﺎن ﻣﺎن رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﺆال اﺻﻠﯽ ذهﻨﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺎ در اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﮐﺪام ﻣﺮﺣﻠﻪ را ﻃﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ زاﻳﺸﯽ درﮐﺎرهﺴﺖ؟‬
‫ﺣﺎﻻ وﻗﺖ ﮐﺎﻓﯽ داﺷﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ درﺧﺖ ﭼﻪ هﺎﯼ اﻧﺎر ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺎن ﺑﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻢ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎن در‬
‫روﺳﺘﺎ ﮐﻪ ﺣﻴﺎﻃﺶ ﭘﺮ از درﺧﺖ اﻧﺎر ﺑﻮد و ﻣﻦ ﻳﮑﯽ از اﻧﺎرهﺎﻳﺶ را ﮐﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﻬﺮ ‪ ۶٠‬در ﺳﻠﻮﻟﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﭘﺲ از ﭘﺮس و ﺟﻮﻳﯽ ﭼﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎرﯼ‬
‫ﺗﻤﺎم‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﺎ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎوردﻩ اﻧﺪ و هﻤﻪ ﭼﻴﺰ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻴﺮ و ﺧﻮﺷﯽ ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺁن روز اﻧﺎر داﺧﻞ ﺳﻠﻮل‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ دوﺑﺎرﻩ‬
‫را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺸﺎرت ﻣﯽ داد‪ .‬در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻏﺮق در اﻓﮑﺎرم ﻣﯽ ﺷﺪم‪ ،‬ﺁن را ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ ﮔﻨﺒﺪ ﻣﻴﻨﺎ ﻣﯽ دﻳﺪم و داﻧﻪ هﺎﻳﺶ ﺑﺮاﻳﻢ ﻧﺸﺎن از ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﺳﺮخ ﻓﺎم داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﻣﺮا ﺗﺎ‬
‫ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﻓﺮوزﻧﺪﻩ اﯼ ﮐﻪ از ﮐﻨﺎرم روزﯼ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺎر ﺑﺮاﻳﻢ هﻤﻴﺸﻪ ﺳﻤﺒﻞ ﺑﺎرورﯼ ﺑﻮد‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺷﻬﻴﺪان‪ .‬داﻧﻪ هﺎﯼ ﺑﯽ ﺷﻤﺎرش ﻧﺸﺎن از‬
‫زاﻳﺶ و ﻗﺪرت ﺑﺎرورﯼ ﺑﯽ ﻣﺜﺎﻟﺶ داﺷﺖ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺷﮑﻞ ﻇﺎهﺮﻳﺶ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ را ﺗﺪاﻋﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫و ﻧﺎﻣﺶ از اﻳﻦ زﻳﺒﺎﺗﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬از ﺳﺘﺎرﻩ ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﻣﯽ رﻓﺘﻢ؛ از ﻟﻌﻞ ﺑﻪ در ﻣﯽ ﺁﻣﺪم و ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﺧﯽ ﻟﺐ هﺎﯼ ﺗﺒﺪار ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﻮﺳﻪ هﺎﯼ وداع ﻣﯽ رﺳﻴﺪم‪ .‬از ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﮐﺸﻴﺪﻧﺶ‬
‫اﺣﺴﺎس ﻓﺮح ﺑﺨﺸﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺖ ﻣﯽ داد و ﮔﺎﻩ ﺗﻮأم ﺑﺎ اﻓﺴﻮس و ﺣﺴﺮت‪ .‬ﭘﻴﺶ ﺧﻮدم ﻓﮑﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺣﺘﻤﺎً ﮐﻪ اﻳﻦ اﺣﻤﻖ هﺎ ﻧﻤﯽ ﻓﻬﻤﻨﺪ وﮔﺮﻧﻪ ﺣﺘﺎ ﻳﮏ روز ﻧﻴﺰ ﻧﻤﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ اﻳﻦ درﺧﺖ‬
‫ﻣﻮ و ﺁن درﺧﺘﭽﻪ هﺎﯼ اﻧﺎر و ﻧﻬﺎﻟﮏ اﻧﺠﻴﺮ ﺑﻨﺪﻣﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻣﻴﺪ را در‬
‫ﻣﺎ زﻧﺪﻩ ﻧﮕﺎﻩ دارﻧﺪ‪ .‬زاﻳﺶ و روﻳﺶ ﻳﮏ ﻣﻘﺎوﻣﺖ را ﺑﺸﺎرت دهﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺎ را‬
‫‪٥٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ رهﻨﻤﻮن ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﺎ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﺎ را ﺑﺎ ﺣﻴﺎت و هﺴﺘﯽ ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﺧﻨﺪﻳﺪم‬
‫و ﺑﺎ ﺧﻮدم ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ اﮔﺮ ﺁن هﺎ را ﻧﻴﺰ از ﻣﺎ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎﻧﺪن ﺟﻮر‬
‫ﺧﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد‪:‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺷﻴﻄﻨﺖ‬
‫‪١٣‬‬
‫ﺁﺳﻤﺎن ﺑﻬﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺑﯽ ﭘﺎﻳﺎن دارد‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺁن وﻗﺖ ﺧﻴﻠﯽ ﭼﻴﺰهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺁن هﺎ را ﻧﻤﯽ دﻳﺪم‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ ﺑﺎ ﺁن هﺎ‬
‫ﻣﻨﻄﺒﻖ و ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﺪم‪.‬‬
‫ﭘﺮﯼ رو ﺗﺎب ﻣﺴﺘﻮرﯼ ﻧﺪارد‬
‫‪١٤‬‬
‫در ار ﺑﻨﺪﯼ ز روزن ﺳﺮ ﺑﺮ ﺁرد‬
‫ﻣﯽ دﻳﺪم درﺧﺖ ﻣﻮ ﺣﺎﻻ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎرور ﻧﻴﺰ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در داﻧﻪ هﺎﯼ ﻃﻼﻳﯽ‬
‫اﻧﮕﻮر راﺳﺘﯽ ﭼﻪ رازﯼ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺧﻮدم زﻣﺰﻣﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪:‬‬
‫هﻢ ﺳﺎﻏﺮ ﭘﺮ ﻣﯽ‬
‫هﻢ ﺗﺎﮎ ﮐﻬﻨﺴﺎل‬
‫ﮐﻴﻦ ﺗﺎﮎ زراﻓﺸﺎن دهﺪم ﺧﻮﺷﻪ زرﻳﻦ‬
‫وﻳﻦ ﺳﺎﻏﺮ ﻟﺒﺮﻳﺰ‬
‫‪١٥‬‬
‫اﻧﺪوﻩ زداﻳﺪ ز دﻟﻢ ﺑﺎ ﻣﯽ دﻳﺮﻳﻦ‬
‫ﭼﻪ ﺣﺎدﺛﻪ ﯼ زﻳﺒﺎﻳﯽ! اﻧﮕﺎر ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁن هﻢ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻮش و ﺗﻮان‬
‫ﺑﺎرورﯼ اش‪ .‬اﻧﮕﻮر ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺎن اﻧﺎر‪ ،‬داﻧﻪ هﺎﯼ ﻓﺮاوان داﺷﺖ و از ﻗﻀﺎ اﻧﺠﻴﺮ ﻧﻴﺰ! ﺁﻳﺎ‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ داﻧﻪ هﺎﯼ ﺑﯽ ﺷﻤﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ‪ ،‬داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﻪ ﺳﻠﻮﻟﻢ ﺁﻣﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﭼﺮﺧﯽ در ﺳﻠﻮل زد و زﻳﺮ ﭼﺸﻤﯽ ﻣﺮا‬
‫وراﻧﺪاز ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻮرد اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺪون ﺳﻮال‬
‫و ﺟﻮاب ﺧﺎﺻﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﺮج ﭼﻨﺪ وﻗﺖ اﺳﺖ اﻳﻦ ﺟﺎﻳﯽ؟ ﭘﺎﺳﺦ دادم ﻳﮏ ﻣﺎﻩ‪ .‬ﺳﺮﯼ ﺗﮑﺎن داد‬
‫و ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﻣﻼﻗﺎت هﻢ ﮐﻪ ﻧﺪاﺷﺘﯽ؟ ﭘﺎﺳﺦ دادم‪ :‬ﺧﻴﺮ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ ﭼﻴﺰهﺎ ﺷﻤﺎ را درﺳﺖ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻌﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪ :‬ﺁدم ﺑﺸﻮ ﻧﻴﺴﺘﯽ وﺳﺎﻳﻠﺖ را ﺟﻤﻊ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺮوﯼ‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎل‬
‫ﺑﻮدم‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻣﯽ ﭘﻴﻮﺳﺘﻢ‪.‬‬
‫هﻮاﺧﻮرﯼ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺑﻮد و از ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ در‬

‫‪ 13‬ﺑﻮرﻳﺲ ﭘﺎﺱﺘﺮﻧﺎﮎ‪ (١٨٩٠-١٩۶٠).‬ﻳﮑﯽ از داﺱﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﺎن ﺑﺰرگ روﺱﻴﻪ ﮐﻪ در ﺱﺎل ‪ ١٩۵٨‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ‬

‫ﻧﻮﺑﻞ ادﺑﻴﺎت ﺵﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از روﺵﻨﻔﮑﺮان روس ﺱﺎلهﺎ در ﺕﺮس و ﻧﺎاﻣﻨﯽ زﻳﺴﺖ‪ .‬ﺵﺎهﮑﺎر او دﮐﺘﺮ ژﻳﻮاﮔﻮ ﺕﺎ‬
‫ﺱﺎل ‪ ١٩٨٨‬در روﺱﻴﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﻧﻴﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ 14‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺟﺎﻣﯽ)‪ ،(٨٩٨ -٨١٧‬ﻣﺸﻬﻮرﺕﺮﻳﻦ ﺵﺎﻋﺮ ﭘﺎرﺱﯽﮔﻮﯼ ﺱﺪﻩ ﻧﻬﻢ هﺠﺮﯼ اﺱﺖ‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ دﻳﻮاﻧﺶ‬
‫هﻔﺖ ﻣﺜﻨﻮﯼ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ هﻔﺖ اورﻧﮓ و ﻧﻴﺰ ﺁﺙﺎر ﻣﻨﺜﻮر ﺑﻬﺎرﺱﺘﺎن؛ ﻧﻔﺤﺎتاﻻﻧﺲ؛ ﺵﻮاهﺪاﻟﻨﺒﻮﯼ؛ ﻟﻮاﻳﺢ و ﻟﻮاﻣﻊ از‬
‫اوﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ 15‬ﺱﻴﺎوش ﮐﺴﺮاﻳﯽ)‪ (١٣٠۵-١٣٧۴‬ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺵﺎﻋﺮان ﻧﻴﻤﺎﻳﯽ‪ ،‬از او ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺵﻌﺎر‪ ،‬دﻣﺎﻧﺪ ﺥﺎﻣﻮش‪،‬‬
‫ﺱﻨﮓ و ﺵﺒﻨﻢ‪ ،‬از ﻗﺮق ﺕﺎ ﺥﺮوﺱﺨﻮان‪ ،‬ﺕﺮاﺵﻪهﺎﯼ ﺕﺒﺮ‪ ،‬ﺥﻮن ﺱﻴﺎووش‪ ،‬ﺑﻪ ﺱﺮﺥﯽ ﺁﺕﺶ ﺑﻪ ﻃﻌﻢ دود‪ ،‬ﺥﺎﻧﮕﯽ‪ ،‬ﺁرش‬
‫ﮐﻤﺎﻧﮕﻴﺮ‪ ،‬ﺁوا‪ ،‬هﻮاﯼ ﺁﻓﺘﺎب و ﻣﻬﺮﻩ ﺱﺮخ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٥٤‬‬
‫ﺑﺎرﻩ ﯼ ورزش ﺟﻤﻌﯽ و ﻧﺤﻮﻩ ﯼ اﻧﺠﺎم ﺁن ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻗﺮار ﻣﻌﻠﻮم زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﺑﺮﺧﻮردِ هﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ هﻤﻪ ﯼ ﺑﻨﺪهﺎ را ﻧﺪارﻧﺪ و در اﻳﻦ راﻩ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎ ﻳﺸﺎن ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﯽ رود‪ .‬از اﻳﻦ رو هﻮاﺧﻮرﯼ هﻤﻪ ﯼ ﺑﻨﺪهﺎ را ﺗﻌﻄﻴﻞ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻣﺪﺗﯽ ﺗﻨﻬﺎ هﺮ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻳﮏ ﺑﻨﺪ هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﯽ دادﻧﺪ و از ﻗﺒﻞ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ اﻋﻼم‬
‫ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ و در ﺻﻮرت ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﯼ ﺁن ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﺣﺪس ﻧﻤﯽ زد ﺳﻄﺢ ﺑﺮﺧﻮرد ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫هﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ورزش ﮐﺎر را ﺑﻪ‬
‫ﻳﮏ راهﺮو هﺪاﻳﺖ ﮐﺮدﻩ و در ﺁن ﺟﺎ ﺑﺎ ﮐﺎﺑﻞ و ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﺎن ﻣﯽ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺗﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻓﺮد اﻣﻀﺎ ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﻧﺨﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ‬
‫ﺑﺎ ﮐﺎﺑﻞ و ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ و ﭼﻮب ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺳﺖ ﺟﻤﻌﯽ اداﻣﻪ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ راﻩ ﺗﻮﻗﻒ‬
‫ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮش ﺗﻌﻬﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻳﮏ ﺑﻨﺪ هﻮاﺧﻮرﯼ دادﻩ و ﺑﺎ‬
‫ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺧﺎص روﯼ هﻤﺎن ﺑﻨﺪ و ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺑﯽ رﺣﻤﯽ و ﺷﻘﺎوت ﺑﯽ ﺣﺪ و ﻣﺮز‪ ،‬ﺑﻪ زﻋﻢ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺸﮑﻞ ورزش ﺟﻤﻌﯽ را ﺣﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ دوران ﻣﺎ در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﻣﺎن‬
‫ورزش دﺳﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺗﺼﻮر اﻳﻦ ﮐﻪ در ﻳﮏ ﺳﻠﻮل ﮐﻮﭼﮏ اﻧﻔﺮادﯼ ‪ ۵-۴‬ﻧﻔﺮ‬
‫ورزش ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ هﻮاﯼ ﮐﺜﻴﻒ ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻌﺮق زﻳﺎد‬
‫ﺑﺪن هﺎ ﻣﺎن‪ ،‬ﺗﻨﻔﺲ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ ورزش ﻣﺎن هﻤﭽﻨﺎن در ﺳﻠﻮل ﺑﻪ ﺷﮑﻞ‬
‫ﺟﻤﻌﯽ و دور از ﭼﺸﻢ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪۶‬‬
‫ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪ .۶۶‬در اواﺧﺮ ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ رﺳﻴﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻣﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ‬
‫ﺑﻨﺪﯼ ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﻨﺪ هﺎ را ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﯼ ورزش ﺟﻤﻌﯽ‬
‫در زﻣﺎن هﻮاﺧﻮرﯼ‪ ،‬ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ از‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﺁن هﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺑﻨﺪهﺎ ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻤﻞ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ‪ ،‬هﻮاﺧﻮرﯼ را‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺐ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ اﺑﻼغ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﻓﺮدا هﻮاﺧﻮرﯼ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ ﮐﺴﯽ ﺣﻖ اﻧﺠﺎم‬
‫ورزش ﺟﻤﻌﯽ را ﻧﺪارد و در ﺻﻮرت ﺗﺨﻠﻒ از دﺳﺘﻮر ﻓﻮق‪ ،‬ﺧﺎﻃﻴﺎن ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺗﻨﺒﻴﻪ‬
‫ﻗﺮار ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ و در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ هﻴﭻ ﺣﺪ و ﻣﺮزﯼ را ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺤﺚ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺣﻮل ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻮق در ﺑﻨﺪ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﻧﻈﺮ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ و ﺑﺨﺸﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و در اﻗﻠﻴﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺪون ﮐﺘﮏ ﺧﻮردن‪ ،‬از ﺣﻖ ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﻧﮕﺬرﻳﻢ‪ .‬ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺁن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺑﺘﺪا اﻗﺪام ﺑﻪ‬
‫ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﮐﻨﻴﻢ و ﭘﺲ از ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺷﺪن‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ دهﻴﻢ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻋﺪﻩ اﯼ دﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺟﺰو ﺁن هﺎ ﺑﻮدم و اﮐﺜﺮﻳﺖ را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻل ﻓﻮق ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ هﻤﻪ ﯼ ﺑﻨﺪهﺎ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺗﻬﺎﺟﻢ از ﺳﻮﯼ ﻣﺎ و اﺟﺮاﯼ‬
‫‪٥٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﮐﺴﯽ در ﻣﻮرد ﻋﺪم ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻣﺎن در اﻧﺠﺎم ورزش ﺟﻤﻌﯽ در اﻳﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﺷﮏ و ﺷﺒﻬﻪ اﯼ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺪهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ در اﺑﺘﺪا از ﻣﻴﺰان درﻧﺪﻩ ﺧﻮﻳﯽ رژﻳﻢ‬
‫و ارادﻩ اش در ﺳﺮﮐﻮب ورزش ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫ورزش ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ روﯼ ﮐﺮد ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﮐﺘﮏ ﺧﻮردن‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ ﺑﺪهﻴﻢ ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﻇﺎهﺮ ﭼﭗ و اﻋﺘﺮاﺿﯽ اش‪ ،‬داراﯼ ﻣﺎهﻴﺘﯽ راﺳﺖ ﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد‬
‫و ﺑﻪ ﺷﺪت ﻏﻴﺮاﺻﻮﻟﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬اوﻻً ﺟﺎن ﻣﺎن را از ﺳﺮ راﻩ ﻧﻴﺎوردﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و در ﺛﺎﻧﯽ اﻓﺖ‬
‫روﺣﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﭘﺬﻳﺮش ﻓﺮﻣﺎن و ارادﻩ ﺷﺎن در زﻳﺮ ﮐﺘﮏ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺮﺧﻮردﮔﯽ‬
‫اﻓﺮاد ﺷﻮد‪ .‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ اﻃﻼع ﺛﺎﻧﻮﯼ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻧﺸﺎن دادن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﺎن ﺑﺎ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان‪ ،‬هﻮاﺧﻮرﯼ و ﻳﺎ ﻣﻼﻗﺎت را ﺗﺤﺮﻳﻢ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﺤﺮﻳﻢ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻓﺸﺎر زﻳﺎدﯼ را روﯼ رژﻳﻢ وارد ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از‬
‫زﻧﺪان ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ و دﺳﺖ رژﻳﻢ را ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﮐﻮب ﻣﯽ ﺑﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ‬
‫اﺗﺤﺎد و اﻋﺘﺮاض ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﺪﻳﻬﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻠﯽ ﻧﺸﺎن دهﻴﻢ و ﺗﻌﻬﺪﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫زﻧﺪان ﻧﺪهﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ از ﺳﻮﯼ ﺁﻧﺎن ﮐﻪ در اﻗﻠﻴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ و روز ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ‬
‫اﻧﺠﺎم ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻪ ﺣﻴﺎط رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‬
‫ﺁن هﺎ را ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺳﺮﮐﻮب ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﻣﻴﻞ ﺑﺎﻃﻨﯽ ﺷﺎن‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺁن هﺎ ﺑﻪ‬
‫ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﭘﺎﺳﺪاراﻧﺶ ﻣﺘﺮﺻﺪ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺑﻨﺪ و ﺳﺮﮐﻮب‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺗﺄﺳﻒ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫اﺟﺮاﯼ اﻳﻦ ﻃﺮح ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻋﻢ از ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻓﺮار از ﮐﺘﮏ ﺧﻮردن و‬
‫ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻌﻬﺪ را اﻣﻀﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و از ﺳﺮ و روﺷﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺘﮏ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺨﻮردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ و ﺑﻪ‬
‫ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺳﺮاﻧﺠﺎم وﯼ ﻧﻴﺰ ﻣﺠﺒﻮر‬
‫ﺑﻪ دادن ﺗﻌﻬﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ‬
‫ﭼﻬﺮﻩ اش را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﻳﺎد دارم‪ ،‬ﻧﺎﻣﺶ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ ام‪ .‬در ﺑﻨﺪ ﮐﺴﯽ ﺗﺎ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ‬
‫روﯼ او ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺑﺎز ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬او ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ هﻤﺮاهﯽ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ورزش ﺟﻤﻌﯽ رﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺸﺘﺶ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻳﮏ ﭘﺎرﭼﻪ ﺳﻴﺎﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺧﻮن ﻣﺮدﮔﯽ ﺳﺮاﺳﺮ ﭘﺸﺘﺶ‬
‫را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎر ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺳﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﻗﻄﻊ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻼﻗﺎت ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﮐﻪ در ورزش ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ اﺑﺮﻧﺪﯼ ﻧﻴﺰ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ از اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﻳﻢ هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺗﺤﺮﻳﻢ هﻮاﺧﻮرﯼ را دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﺮﺻﺖ ﺳﻮزﯼ و از دﺳﺖ دادن ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﻗﺒﻠﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ هﻤﺮاﻩ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻌﻬﺪ و دادن اﻣﻀﺎ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻋﺪم اﻧﺠﺎم‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٥٦‬‬
‫ورزش ﺟﻤﻌﯽ و رﺟﺰﺧﻮاﻧﯽ ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﭘﺎﺳﺪاراﻧﺶ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺗﻌﻬﺪ ﮔﺮﻓﺘﻦ از اﻓﺮاد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﺷﺪﻳﺪﯼ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁﻣﺪن روﺣﻴﻪ ﯼ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ و ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ روﺣﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ واﻗﻌﻪ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﮐﻤﮏ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ روﯼ ﺷﺎن در ﺧﺮد ﮐﺮدن‬
‫روﺣﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اداﻣﻪ دهﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٧‬‬
‫ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﻮد ﺣﺴﻨﯽ را از ﺑﻨﺪ ﺑﻴﺮون ﮐﺸﻴﺪﻩ‬
‫و ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ دادﻳﺎرﯼ در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ هﻢ ﮐﻒ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺁن ﺟﺎ ﮐﻴﺴﻪ ﯼ ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﯽ روﯼ ﺳﺮ او‬
‫ﮐﺸﻴﺪﻩ‪ ،‬وﯼ را ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﮐﻴﺴﻪ ﯼ ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﯽ ﻣﺨﺼﻮص‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﻪ ﺳﺮ ﺁن را در دهﺎن زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻴﻮﻩ ﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻔﮕﯽ ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ دﺳﺖ ﻣﯽ داد‪ .‬ﻣﺤﻤﻞ ﺁﻧﺎن ﺑﺮاﯼ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﺮدن ﻣﺤﻤﻮد اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﭼﺮا ﮐﻒ ﺟﻮراﺑﺶ را ﻣﻮﮐﺖ ﭼﺴﺒﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ! زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﮐﻪ در زﻧﺪان زﻳﺎد ﻗﺪم‬
‫ﻣﯽ زدﻧﺪ و در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﺑﻨﺪ ﻧﻴﺰ اﻣﮑﺎن اﺳﺘﻔﺎدﻩ از دﻣﭙﺎﻳﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻪ ﺟﻮراب هﺎﻳﺸﺎن‬
‫ﻣﻮﮐﺖ هﺎﯼ ﭘﺎرﻩ و ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ و ﻳﺎ ﺗﮑﻪ اﯼ از ﭘﺎرﭼﻪ ﻟﺒﺎس ﮔﺮﻣﮕﻦ و ﻳﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺁن ﻣﯽ دوﺧﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﺳﺘﺤﮑﺎم و دوام ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻮراب هﺎ ﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﺪﻻل زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﻮد‬
‫از اﻣﮑﺎﻧﺎت زﻧﺪان اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل ﺿﺮﺑﻪ وارد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ! ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن او ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‪ ،‬وﯼ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺮﻳﻤﻪ ﯼ ﻧﻘﺪﯼ اﻧﺪﮎ در ﺧﺼﻮص‬
‫ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ اﻣﻮال زﻧﺪان ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر در روزهﺎﯼ ﺑﻌﺪ ﺗﮑﺮار ﺷﺪ‪ .‬اﻓﺮاد‬
‫را ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﺑﻨﺪ ﺑﺮدﻩ و ﺑﻌﺪ از ﺿﺮب وﺷﺘﻢ ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺮﻳﻤﻪ ﯼ‬
‫ﻧﻘﺪﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن دﺳﺖ ﺑﺎﻻ را داﺷﺘﻨﺪ و ﻗﺼﺪﺷﺎن ﺧﺮد ﮐﺮدن روﺣﻴﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ و‬
‫ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺁﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﺷﺘﺒﺎهﯽ ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن اﺗﻤﺎم ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺣﺎﻻ‬
‫ﮔﺮﻳﺒﺎن ﮔﻴﺮﻣﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ در وﺿﻌﻴﺘﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ هﻢ ﺟﺎﻳﯽ ﻧﺪارد و‬
‫هﻢ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮدﺷﺎن ﻣﯽ رﺳﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﺢ ﺗﻌﻬﺪ دادن ﻧﻴﺰ ﺗﺎ‬
‫اﻧﺪازﻩ اﯼ رﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ اﻗﺪاﻣﯽ اﺳﺖ ﻣﻌﻤﻮل‪ .‬وﻟﻮﻟﻪ اﯼ در ﺑﻨﺪ اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﺮ ﮐﺲ‬
‫ﮐﻪ ﺗﮑﻪ ﻣﻮﮐﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﻒ ﺟﻮراﺑﺶ زدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ﺁن را ﭘﺎرﻩ ﮐﺮدﻩ و در ﺳﻄﻞ‬
‫ﺁﺷﻐﺎل ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﮐﺎرهﺎﯼ دﺳﺘﯽ و ﺣﺘﺎ ﮐﻤﺪ و ﻗﻔﺴﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن درﺳﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻳﮑﯽ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮﯼ ﺳﺮ از ﺳﻄﻞ ﺁﺷﻐﺎﻟﯽ در ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ‪ .‬روزهﺎﯼ ﺣﺰن اﻧﮕﻴﺰ و‬
‫دردﻧﺎﮐﯽ ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ ﭼﺎرﻩ اﯼ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎوان اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﺎن را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﭘﺲ ﻣﯽ دادﻳﻢ‪ .‬ﺗﺎﮐﻨﻮن‬
‫اﻳﻦ رژﻳﻢ و ﭘﺎﺳﺪاراﻧﺶ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪهﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺁوردﻩ و هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎر ﺧﻮد زﻧﺪاﻧﻴﺎن در اﻳﻦ اﻣﺮ ﭘﻴﺶ ﻗﺪم ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ دوران ﻣﻦ ﻣﺴﺌﻮل ‪ ۵‬اﺗﺎق‬
‫از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮدم‪ .‬هﺮ اﺗﺎق ﻣﺘﺸﮑﻞ از ‪ ٣‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮏ ﻗﻔﺴﻪ ﯼ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺗﻌﺪادﯼ دﻳﮕﺮ درﺳﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و در ﻳﮑﯽ از اﺗﺎق هﺎﯼ ﻣﺎ‬
‫‪٥٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮدﻧﺪ ﺟﻠﺴﻪ ﯼ اﺿﻄﺮارﯼ ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻩ و‬
‫در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﻗﻔﺴﻪ ﺑﺤﺚ و رأﯼ ﮔﻴﺮﯼ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬هﻴﭻ ﻳﮏ از ﺁﻧﺎن در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻦ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺗﻮ‬
‫ﺧﻮاهﺎن ﺗﺸﮑﻴﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻠﺴﻪ اﯼ هﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺁن ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬هﻤﮕﯽ از‬
‫ﻣﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺟﻠﺴﻪ را ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮم‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﺪﻻﻟﻢ اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺣﻖ ﺧﻮدم اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ زﻳﺮا ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﮐﺎر را از ﭘﻴﺶ ﺣﺪس ﻣﯽ زدم و‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﺴﻬﻴﻼت ﻻزم ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم ﺁن را ﻓﺮاهﻢ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻗﻔﺴﻪ ﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﺳﻪ ﻧﻔﺮﯼ ﺗﻤﺎم ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺷﺎن در ﺁن اﺗﺎق ﺛﺒﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ دﺷﻮارﯼ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﺎﺿﺮ‬
‫ﻧﺒﻮدم داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﺑﻪ اﺧﺘﻴﺎر ﻗﻔﺴﻪ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬ﻻﻳﻨﺤﻞ در ﺳﻄﺢ اﺗﺎق ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﻌﺪ از ﺳﭙﺮﯼ ﺷﺪن ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ هﻔﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁﻣﺎر‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﻗﻔﺴﻪ ﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﺮأت ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺁﺧﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺁﻣﺎر ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺁن ﺷﺪﻧﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﻔﺴﻪ را درﺳﺖ ﮐﺮدﻩ ﺧﻮد ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن از ﺣﻖ ﺧﻮدم ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺟﻠﺴﻪ ﯼ اﺗﺎق و ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻗﻔﺴﻪ ﺳﺮﺑﺎز‬
‫زدﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬از ﭘﻴﺶ ﺧﻮد را ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ درﺳﺖ ﮐﺮدن ﻗﻔﺴﻪ را ﺑﭙﺬﻳﺮم‪ .‬ﺑﻪ‬
‫در ﺑﻨﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدم‪ ،‬ﻗﻔﺴﻪ ﭘﺸﺖ در ﺑﻮد و ﭼﻨﺪ ﭘﺎﺳﺪار ﮐﻨﺎر ﺁن اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﺷﻴﻔﺖ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﺗﻮ اﻳﻦ ﻗﻔﺴﻪ را درﺳﺖ ﮐﺮدﻩ اﯼ؟ ﭘﺎﺳﺦ دادم‪ :‬ﺑﻠﯽ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﭼﺮا‬
‫ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر ﮐﺮدﯼ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻴﻢ‪ .‬اﻓﺰود‪ :‬ﻣﯽ داﻧﯽ در ﺁن ﭼﻪ ﻣﻮاد ﺧﻼﻓﯽ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻮادش را ﻣﯽ داﻧﻢ وﻟﯽ ﺧﻼﻓﺶ را ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺧﻮدت ﺑﮕﻮ ﭼﻪ ﻣﻮادﯼ در ﺁن ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﺑﻪ ﺳﺮدﯼ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻮﮐﺖ‪ ،‬ﻣﮑﺎﻟﺌﻮم‪ ،‬زوار‬
‫ﮐﻨﺎر دﻳﻮار و‪ ...‬ﺻﺤﺒﺘﻢ را ﻗﻄﻊ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁن ﭼﻪ ﺧﻮﺑﺎن هﻤﻪ دارﻧﺪ ﺗﻮ ﺗﻨﻬﺎ دارﯼ!‬
‫ﺳﮑﻮت ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺳﺮم را ﺑﻪ زﻳﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﺗﻤﺴﺨﺮﺁﻣﻴﺰﯼ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﺁن را دور‬
‫ﻧﻴﺎﻧﺪاﺧﺘﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ درﺳﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﻢ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺁن ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاﯼ دور‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﮐﻪ درﺳﺖ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬در ﺛﺎﻧﯽ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﮐﺎر ﺧﻼﻓﯽ اﻧﺠﺎم دادﻩ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻧﮕﻬﺪارﯼ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺎن و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺁن هﺎ در ﺳﻄﺢ ﺳﻠﻮل‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻗﻔﺴﻪ‬
‫دارﻳﻢ و اﻳﻦ ﭼﻴﺰﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ در ﺻﺪد ﺗﻬﻴﻪ ﺁن ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺷﻤﺎ‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دادﻩ ام؛ ﺑﺎزار هﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﺮوم و اﺑﺰار ﺁن را ﺗﻬﻴﻪ ﮐﻨﻢ‪ .‬هﺮ ﭼﻪ‬
‫دم دﺳﺘﻢ ﺁﻣﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدم‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮو داﺧﻞ ﺑﻨﺪ ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﺖ ﺧﻮاهﻴﻢ رﺳﻴﺪ‪ .‬هﻤﻪ ﯼ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻨﺪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻮارد ﻣﮑﺸﻮﻓﻪ ﯼ ﻗﺒﻠﯽ در ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﭘﻴﺪا‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮم را ﺑﮑﻨﻨﺪ وﻟﯽ هﻴﭻ ﺑﺮﺧﻮردﯼ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﻇﺎهﺮاً ﻗﻀﻴﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٨‬‬
‫ﮐﻴﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﭘﻨﺞ ﻣﻬﺮ ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﻟﻮ رﻓﺖ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﯽ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺁن را در ﻣﻴﺎن ﺗﺨﺖ هﺎ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬از‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٥٨‬‬
‫ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﮐﻴﮏ ﻣﺰﺑﻮر در ﻣﺤﻠﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻓﺮد ﺧﺎﺻﯽ را ﻣﺘﻬﻢ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻦ و ﻋﺒﺎس رﺿﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ از ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻴﮏ ﻋﻴﺪ ﻏﺪﻳﺮ ﺧﻼﺻﯽ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ در ﻣﻈﺎن اﺗﻬﺎم ﺑﻮدﻳﻢ وﻟﯽ دﻟﻴﻠﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮدن ﻣﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺁن از ﺑﻨﺪ اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻮرد ﻗﺒﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﮐﻴﮏ از ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﺎ واﮐﻨﺶ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﻦ و ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎر‬
‫ﮐﺴﯽ ﺟﺮأت ﻧﮑﺮد اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻴﮏ از ﺑﻨﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ‬
‫هﻴﭻ وﺟﻪ ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎع ﻧﺒﻮد و ﮐﺴﯽ را ﻳﺎراﯼ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺁن ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺎر ﻗﺒﻞ ﻣﻦ در‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ و هﻨﮕﺎم ﺑﺮﺧﻮرد دوﺑﺎرﻩ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮﯼ هﻢ از ﻣﻮﺿﻮع ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ و ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﺮدم‬
‫ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ اﻋﻴﺎد ﻣﺬهﺒﯽ ﺣﻖ ﻣﺎﺳﺖ و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐﻴﮏ اﻣﺮﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺎ رﺑﻂ دارد‬
‫و ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ دو ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻴﮏ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎﺳﺪاران و واﮐﻨﺶ ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ دو ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﻣﺮا‬
‫ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ واداﺷﺖ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ هﺮ دو روز ﻣﺎهﻴﺘﯽ ﻳﮏ ﺳﺎن داﺷﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﻳﮑﯽ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫دﻓﺎع ﺑﻮد و دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻪ‪ .‬ﻳﮑﯽ رﺑﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﯽ ﺑﻪ رژﻳﻢ ﻧﺪاﺷﺖ و دﻳﮕﺮﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و‬
‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﺟﻮﻳﯽ ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺑﻮد‪ .‬از ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﯼ اﻳﻦ دو ﻣﻮرد ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺳﺨﺘﯽ و‬
‫ﻣﺮارﺗﯽ را ﮐﻪ هﻮاداران ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم دﻓﺎع از ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ﻳﺎ اﺗﻬﺎم ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ دﻳﺪ‪.‬‬

‫‪٩‬‬
‫ﺁﺑﺎن ﻣﺎﻩ ‪ .۶۶‬اواﺧﺮ ﻣﻬﺮ ﻋﻤﻮ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﻣﺪﺗﯽ ﻣﻤﻨﻮع اﻟﻤﻼﻗﺎت ﺑﻮدن ﺑﻪ دﻳﺪار‬
‫هﻤﺴﺮش رﻓﺖ‪ .‬ﭘﻴﺮﻣﺮد ﻣﯽ ﮔﻔﺖ هﻤﺴﺮش ﮐﻪ در دﻧﻴﺎ ﺟﺰ وﯼ ﮐﺴﯽ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻧﮕﺮان ﺣﺎل وﯼ ﺑﻮدﻩ و ﺑﺎ دﻳﺪﻧﺶ ﻏﺮق ﺷﺎدﯼ و ﺳﺮور ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﻮ ﺑﺎ ﺷﺎدﯼ‬
‫وﺻﻒ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ هﻤﺴﺮش ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺖ هﺮﮐﺲ ﺁن هﺎ را ﺑﺎ هﻢ‬
‫ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ هﻤﺴﺮش دﺧﺘﺮ اوﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻮ ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ ١٣٠۵‬در اﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬روﺳﺘﺎﻳﯽ ﻧﺰدﻳﮏ ﻳﺰد ﺑﻮد‪ .‬از دوران ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ در ﺁﺑﺎدان‬
‫ﺑﺰرگ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و هﻤﺴﺮش از ﺑﺴﺘﮕﺎن ﻧﺰدﻳﮑﺶ )ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻧﻢ دﺧﺘﺮﻋﻤﻪ اش( ﺑﻮد‪ .‬از دوران‬
‫ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر در ﺷﺮﮐﺖ هﺎﯼ ﻧﻔﺘﯽ اﻳﺮاﻧﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ در ﺁﺑﺎدان و ﺟﺰﻳﺮﻩ هﺎﯼ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﮑﺎﻟﻤﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ اش ﺧﻮب ﺑﻮد و ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﮔﻠﻴﻢ ﺧﻮدش را از ﺁب ﺑﻴﺮون‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﻗﺪ ﺑﻠﻨﺪ و ﺻﺪاﯼ رﺳﺎﻳﯽ داﺷﺖ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻊ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ اﻧﮕﺸﺖ ﻧﻤﺎ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫روﺣﻴﻪ اش ﺑﻪ ﺳﻦ و ﺳﺎﻟﺶ ﻧﻤﯽ ﺧﻮرد ﻳﺎ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺸﺎن دهﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ اهﺎﻟﯽ‬
‫ﺟﻨﻮب‪ ،‬ﺧﻮن ﮔﺮم و ﺻﻤﻴﻤﯽ ﺑﻮد‪ .‬رﻧﺞ زﻳﺎدﯼ را زﻳﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ و ﺑﻌﺪ از ﺁن ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت ﺳﻨﮓ ﺻﺒﻮرش ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻦ درد دل ﻣﯽ ﮐﺮد و از ﻧﺎﻣﺮادﯼ هﺎﯼ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﭘﺮوﻣﺘﻪ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎن ﺁﺗﺶ ﺁوردﻩ ﺑﻮد وﻟﯽ هﻢ دﺳﺘﺶ ﺳﻮﺧﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد و هﻢ دﻟﺶ‪" ،‬زﺧﻢ دﺳﺘﺶ را ﻣﯽ ﺑﻮﺳﻴﺪ"؛ ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺖ "زﺧﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪،‬‬
‫‪٥٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﻮﺳﻴﺪﻧﯽ اﺳﺖ"‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ زﺧﻢ دﻟﺶ را درﻣﺎن ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺪت هﺎ ﺑﻮد در ﻓﮑﺮ‬
‫ﺑﻮدم ﮐﻪ ﮐﺎرﯼ ﺑﺮاﯼ ﻋﻤﻮ اﻧﺠﺎم دهﻢ‪ .‬هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻳﮏ روز ﻣﯽ زﻧﻢ وﺳﻂ ﺧﺎل‪،‬‬
‫درﺳﺖ وﺳﻂ ﺧﺎﻟﺖ! اﻳﻦ را ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ و اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ و ﺳﭙﺲ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ :‬ﺣﺎﻻ‬
‫ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﻦ را ﻣﯽ دﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﻋﻤﻮﺟﺎن وﺳﻂ ﺧﺎل؟ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﺁرﻩ درﺳﺖ وﺳﻂ ﺧﺎل!‬
‫اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﮑﻨﻢ ﺳﺎﻟﮕﺮد ازدواﺟﺶ اواﺧﺮ ﻣﻬﺮﺑﻮد ﻳﺎ اواﻳﻞ ﺁﺑﺎن و ﻣﻦ از ﺗﺎرﻳﺦ ﺁن ﻣﻄﻠﻊ‬
‫ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ وﻗﺎﻳﻊ اﻳﻦ دو ﻣﺎﻩ در ذهﻨﻢ ﻣﻘﺪارﯼ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁن ﺳﺎل‪ ،‬ﺳﯽ و‬
‫هﺸﺘﻤﻴﻦ ﺳﺎﻟﮕﺮد ازدواج ﻋﻤﻮ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ وﻗﺖ ﻗﺒﻞ ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ ﺑﺮاﻳﻢ ﭼﻮب ﺳﻴﮕﺎر‬
‫ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎﻳﯽ درﺳﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﻮد ﺑﺎ دﻳﺪن ﺁن از ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻳﮑﯽ هﻢ ﺑﺮاﯼ وﯼ‬
‫درﺳﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻗﻮل داد ﮐﻪ ﺣﺘﻤﺎً در اوﻟﻴﻦ ﻓﺮﺻﺖ اﻳﻦ ﮐﺎر را ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻳﺪﻩ اﯼ را ﮐﻪ ﻣﺪت هﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺼﻄﻔﯽ در ﻣﻴﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﺮﮔﺰارﯼ ﺟﺸﻨﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﺳﯽ و هﺸﺘﻤﻴﻦ ﺳﺎﻟﮕﺮد ازدواج ﻋﻤﻮ‪ .‬از او ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﺳﺘﺎدﯼ ﺑﻪ ﺧﺮج دادﻩ و ﭼﻮب ﺳﻴﮕﺎرﯼ درﺧﻮر ﻋﻤﻮ ﺑﺴﺎزد‪ .‬ﭼﻨﺪﻳﻦ روز ﺑﺎ اﺷﺘﻴﺎق‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﻴﺪا ﮐﺮدن ﭼﻮب ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﯼ ﺷﺮوع ﮐﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪ و ﺷﻮر زاﻳﺪاﻟﻮﺻﻔﯽ‬
‫ﭼﻮب ﺳﻴﮕﺎر را ﺗﺮاﺷﻴﺪ و رﻧﮓ ﻗﻬﻮﻩ اﯼ ﻣﺎﺗﯽ هﻢ ﺑﻪ ﺁن زد‪ .‬روﯼ ﺁن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ :‬ﺗﻘﺪﻳﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻮﯼ دﻧﻴﺎ! روﯼ ﭼﻨﺪ ﻣﻘﻮاﯼ رﻧﮕﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﭘﻼﮎ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ و‬
‫ﻓﺎرﺳﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ :‬درﺳﺖ وﺳﻂ ﺧﺎل! و ﺑﺎ ﻣﻨﮕﻮﻟﻪ هﺎﯼ رﻳﺰﯼ ﮐﻪ از ﻧﺦ هﺎﯼ رﻧﮕﯽ ﺗﻬﻴﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ و ﺗﻪ ﭼﻮب ﺳﻴﮕﺎر ﺁوﻳﺰان ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻳﮏ ﻣﺘﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﻮد ﺳﻤﻨﺪر‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﻓﺮهﻨﮕﯽ اﺗﺎق‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻮ و ﺗﻘﺪﻳﺮ از ﺗﻼش او در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺮاﯼ ﺑﻬﺮوزﯼ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﻴﻬﻦ ﻣﺎن ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﺑﺰﻧﻴﻢ وﺳﻂ ﺧﺎل‪ ،‬ﻗﺮار ﺷﺪ ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﻣﺤﺘﻮاﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺪﯼ‪ ،‬ﺟﻠﺴﻪ ﯼ‬
‫ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﺗﻮام ﺑﺎ ﻃﻨﺰ و ﺷﻮﺧﯽ هﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﮔﺮوﻩ ﺳﺮودﯼ ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﺗﺮاﻧﻪ ﯼ ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ ﯼ "ﺑﺎ ﺷﻴﺮ ﺁب ﺑﺎزﯼ ﻧﮑﻦ! ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻦ ﻣﺜﻞ ﻣﻮش ﺷﺪﯼ‪ ،‬ﻧﺎزﯼ‬
‫ﺷﻴﻄﻮن ﺑﻼ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺎزﯼ ﮔﻮش ﺷﺪﯼ ‪ " ...‬را ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻋﻤﻮ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻮ ﻓﺮزﻧﺪﯼ ﻧﺪاﺷﺖ و در واﻗﻊ ﻣﺎ ﻓﺮزﻧﺪان او ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ او را ﺑﻪ دﻧﻴﺎﻳﯽ زﻳﺒﺎ‬
‫ﺑﺒﺮﻳﻢ ﺗﺎ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻟﺤﻈﻪ اﯼ در ﺷﺎدﯼ هﺎﯼ ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ اش ﺑﻴﺎﺳﺎﻳﺪ‪ .‬روز ﻣﻮﻋﻮد رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫هﻤﻪ ﭼﻴﺰ از ﻗﺒﻞ دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺮﺳﺎن‪ -‬ﭘﺮﺳﺎن ردش را در ﻳﮑﯽ از اﺗﺎق هﺎﯼ ردﻳﻒ‬
‫ﺟﻠﻮﯼ ﺑﻨﺪ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدم‪ .‬هﻤﭽﻨﺎن ﮔﺮم ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺻﺮار از او ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم‬
‫ﮐﺎر ﻣﻬﻤﯽ ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ اﺗﺎق ﻣﺎن ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﺗﺮدﻳﺪ ﺁﻣﻴﺰ ﻗﺪم ﺑﺮ‬
‫ﻣﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺎر ﻣﻬﻤﯽ دارﯼ؟ دوﺑﺎرﻩ ﻣﯽ ﺧﻮاهﯽ ﭼﻪ ﮐﺎرﯼ دﺳﺘﻢ ﺑﺪهﯽ؟ ﺣﺪس‬
‫ﻣﯽ زد ﮐﻠﮑﯽ ﺑﺮاﻳﺶ ﺳﻮار ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ وﻟﯽ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫در را ﮐﻪ ﺑﺎز ﮐﺮدم‪ ،‬اول ﻋﻘﺐ‪ -‬ﻋﻘﺐ رﻓﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﯽ دﻳﺪ در ﺁن ﺳﻠﻮل ﮐﻮﭼﮏ ﮔﻮش ﺗﺎ‬
‫ﮔﻮش ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻢ از ﺳﺮ و ﮐﻮل هﻢ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﺻﺖ ﭘﺮﺳﺶ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٦٠‬‬
‫ﺑﻪ او ﻧﺪادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺷﺎرﻩ ﯼ ﻋﺒﺎس رﺿﺎﻳﯽ ﻣﺴﺌﻮل ﮔﺮوﻩ ﺳﺮود‪ ،‬ﮔﺮوﻩ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﻋﻤﻮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻌﺠﺒﺶ را ﻣﺨﻔﯽ ﻧﮕﺎﻩ دارد وﻟﯽ هﻴﺠﺎن زدﻩ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﭘﺮدﻩ ﯼ ﺑﻌﺪﯼ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺘﻦ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ در ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ او و ﺗﺒﺮﻳﮏ ﺳﯽ و هﺸﺘﻤﻴﻦ ﺳﺎﻟﮕﺮد‬
‫ازدواﺟﺶ را ﺧﻮاﻧﺪم و از ﺟﺎﻧﺐ ﺳﻠﻮل و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﭼﻮب ﺳﻴﮕﺎر ﺗﻬﻴﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ را ﺑﻪ او ﺗﻘﺪﻳﻢ ﮐﺮدم‪ .‬اﺷﮏ در ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺣﻠﻘﻪ زد و ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر زاﻧﻮ زد‪ .‬اﻧﺘﻈﺎرش را‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻳﺎدش ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺰرﮔﺶ ﺑﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎروﻳﯽ را ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﯽ درﻧﮓ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ دﺳﺘﺶ دادﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎرو را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺘﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺷﺮوع‬
‫ﮐﺮد ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺮاﻧﻪ ﯼ ﺟﺎز ﻣﻌﺮوف ﻟﺮﯼ اش‪ .‬هﻤﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ هﻤﺮاهﯽ اش ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ‬
‫ﭘﺎﯼ ﻣﯽ ﮐﻮﺑﻴﺪ و ﻣﯽ رﻗﺼﻴﺪ و ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺴﺖ‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﺷﺎد ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺐ هﺎﯼ ﻋﻤﺮم ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺎرﮔﺮﯼ‬
‫اﺗﺎق ﺷﺮﺑﺖ و ﺷﺮﻳﻨﯽ دﺳﺖ ﺳﺎز ﺧﻮدﻣﺎن را ﭘﺨﺶ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﻴﺮﻣﺮد ﺻﻮرﺗﺶ ﮔﻞ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ ﻏﺮق در ﺑﻮﺳﻪ اش ﮐﺮدﻧﺪ و او هﻤﭽﻨﺎن ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮداﻳﺶ هﺮ ﺑﺎر ﮐﻪ ﻣﺮا در‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ﻣﯽ دﻳﺪ‪ ،‬در ﺁﻏﻮﺷﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﻮﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫‪١٠‬‬
‫ﻋﻤﻮ ﺗﺎزﻩ ﻣﺴﺌﻮل ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺑﻨﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺳﻌﯽ در رﺗﻖ و ﻓﺘﻖ ﮐﺎرهﺎ داﺷﺖ‪ .‬ﺗﺤﻮﻳﻞ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ هﺎ و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺁن در ﺑﻨﺪ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺘﺎب هﺎﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻨﺪ و ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺁن ﺑﻪ‬
‫اﻓﺮاد ﻣﺸﺘﺎق از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎرهﺎﯼ او ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﮑﻨﻢ ﺳﻮم ﺁﺑﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻨﻴﺪم ﻋﻤﻮ ﺣﺎﻟﺶ‬
‫ﺧﻮب ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻇﻬﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﺎﻗﺶ رﻓﺘﻢ‪ ،‬دﻳﺪم ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﭘﺘﻮﻳﯽ روﯼ ﺷﺎﻧﻪ اش اﻧﺪاﺧﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺘﻬﺎب داﺷﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﻴﻪ ﭘﻴﺮﻣﺮد؟ ﺁهﺴﺘﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﻤﻮﺟﺎن ﻧﻔﺲ ﮐﺸﻴﺪن ﺑﺮاﻳﻢ ﺳﺨﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬درد ﻋﺠﻴﺒﯽ در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﯼ ﺳﻴﻨﻪ ام اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻬﻮع داﺷﺖ‪ .‬ﺗﺮس ﺑﺮم‬
‫داﺷﺖ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﮐﺮدم‪ .‬ﻧﺎﺻﺮ اﻣﺮﯼ ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را ﮐﻪ اﭘﺘﻮﻣﺘﺮﻳﺴﺖ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﮐﺮدم‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﭘﺰﺷﮑﯽ اش ﺑﻴﺸﺘﺮ از هﻤﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻧﺎرﺳﺎﻳﯽ ﻗﻠﺒﯽ و‬
‫ﺳﮑﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻪ ﺑﻬﺪارﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮد و ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ وﯼ را ﺑﻪ‬
‫ﺑﻬﺪارﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﻋﺘﯽ دﻳﺪم ﻋﻤﻮ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬دﮐﺘﺮ اﻳﺮان ﻧﮋاد‬
‫ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ام ﮐﺮد و ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺳﺮﻣﺎﺧﻮرد ﮔﯽ دادﻩ و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻪ زودﯼ ﺑﻬﺒﻮد ﭘﻴﺪا ﺧﻮاهﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﺴﮑﻴﻦ درد‪ ،‬ﺁﻣﭙﻮل ﻣﺴﮑﻦ "دﯼ ﭘﯽ رون" ﺑﻪ او ﺗﺰرﻳﻖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و درد در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﯼ‬
‫ﺳﻴﻨﻪ را ﻧﻴﺰ "اﺳﭙﺎﺳﻢِ رﻳﻮﯼ" ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﺮﻣﺎ ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬دﮐﺘﺮ او را ﻣﻄﻤﺌﻦ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻬﻤﯽ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻧﻴﺎز دارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺷﺪت ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪم‪ .‬در ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ ﻋﻠﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺁﻣﭙﻮل ﻣﺴﮑﻦ "دﯼ ﭘﯽ رون" در‬
‫رگ رﺳﻮب ﻣﯽ دهﺪ و داروﯼ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺎﺻﺮ اﻣﺮﯼ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﻳﻦ دﮐﺘﺮ اﺣﻤﻖ دارد‬
‫ﭼﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﻋﻤﻮ ‪ ۶١‬ﺳﺎﻟﺶ اﺳﺖ و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻼﺋﻢ ﻇﺎهﺮﯼ ﺑﻴﻤﺎرﯼ اش‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﻣﻮرد ﻣﺮاﻗﺒﺖ وﻳﮋﻩ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬دﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﺁن هﺎ و اﻳﺮان ﻧﮋاد ﻧﻤﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻤﻮ‬
‫‪٦١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﭘﺮﺧﺎش ﮐﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﺮا ﮔﺬاﺷﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﻮ اﻳﻦ ﺁﻣﭙﻮل را ﺑﺰﻧﺪ؟ ﺑﺎ ﺑﯽ ﺣﻮﺻﻠﮕﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﻤﻮ‬
‫ﺟﺎن ﻣﻦ اﺻﻼً ﺣﺎل ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻢ‪ ،‬در ﺛﺎﻧﯽ ﻣﻦ از ﺁﻣﭙﻮل و ﺗﺄﺛﻴﺮات ﺁن ﺳﺮ در‬
‫ﻧﻤﯽ ﺁورم و ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎﻻ ﮐﻤﯽ ﺣﺎﻟﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻤﮑﺶ ﮐﺮدم ﮐﻤﯽ ﻏﺬا ﺑﺨﻮرد‪ .‬ﻧﻬﺎر‬
‫ﺑﺮﻧﺞ وﻣﻘﺪار ﻧﺎﭼﻴﺰﯼ ﻣﺮغ ﺑﻮد‪ .‬ﺁرزو ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺣﺪﺳﻢ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺧﻮردن‬
‫ﻏﺬا‪ ،‬ﮐﻤﯽ ﻣﺸﺖ و ﻣﺎﻟﺶ دادم و ﺧﻮاﺑﺶ ﺑﺮد‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ را هﻢ ﺑﯽ ﺣﺎل دراز ﮐﺸﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺐ هﻨﮕﺎم ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم‪ ،‬دم در ﺳﻠﻮل ﻋﻤﻮ ﺷﻠﻮغ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻠﻮ رﻓﺘﻢ‪ ،‬دﻳﺪم ﺣﺎﻟﺶ‬
‫ﺑﺤﺮاﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﻣﺮا دم در دﻳﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﺮج ﺟﺎن! ﻋﻤﻮ ﺣﺎﻟﻢ ﺧﺮاب اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﮐﺎرﯼ‬
‫ﺑﮑﻦ! ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﺎ ﺷﺪت هﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺮ ﺁﻧﻘﺪر ﺑﻪ در ﺑﻨﺪ ﮐﻮﺑﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﺎ اﺻﺮار ﺑﭽﻪ هﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ وﯼ را دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺑﻬﺪارﯼ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر هﻢ ﻋﻤﻮ‬
‫را ﺑﺎ ﭘﺎﯼ ﺧﻮدش ﺑﻪ ﺑﻬﺪارﯼ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ وﻳﻠﭽﺮﯼ ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮاﻧﮑﺎردﯼ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫اﺟﺎزﻩ دادﻧﺪ ﮐﻪ او را ﺗﺎ ﺑﻬﺪارﯼ ﺣﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻋﻤﻮ ﺑﺮاﯼ دوﻣﻴﻦ ﺑﺎر ﺳﮑﺘﻪ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد و اﻳﺮان ﻧﮋاد هﻤﭽﻨﺎن اﺻﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ ﺣﺎل ﻋﻤﻮ ﺧﻮب اﺳﺖ و ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﺪارد و‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﺪ و ﭼﻨﺪ روزﯼ ﻃﻮل ﺧﻮاهﺪ ﮐﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺣﺎﻟﺶ ﺧﻮب ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮداﯼ‬
‫ﺁن روز ﻋﻤﻮ را رﻧﮓ ﺑﺎﺧﺘﻪ ﺗﺮ از ﻗﺒﻞ دﻳﺪم‪ .‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺟﺴﻤﯽ و‬
‫روﺣﯽ ﺗﺤﻠﻴﻞ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺼﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻮاﻟﺖ ﺑﺮود‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻤﮑﺶ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻋﻤﻮﺟﺎن ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻢ دﻳﮕﺮ از ﻣﺮگ ﮔﺮﻳﺰﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ و ﻣﺴﺌﻮل ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺎ‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ!‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎرﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ او را اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺎ اﻣﻴﺪ ﺑﻪ اداﻣﻪ ﯼ زﻧﺪ ﮔﯽ ﻣﯽ دﻳﺪم و اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﺮ‬
‫ﻟﺒﺎﻧﺶ ﺟﺎرﯼ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﻮﺧﯽ ﮐﻨﺎن ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﻴﺮﻣﺮد ﭼﯽ ﺷﺪ؟ ﺗﻮ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﯽ "ﻧﻮر ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮﯼ ﻣﺎ‪ ،‬ﻗﺎﺻﺪ اﻣﻴﺪ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻣﺎ"! اﺷﺎرﻩ ام ﺑﻮد ﺑﻪ ﺷﻌﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم "ﺑﻬﻤﻦ" ﮐﻪ ﻋﻤﻮ‬
‫در ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﺑﺮاﯼ ﻣﺒﺎرزﯼ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻧﺎاﻣﻴﺪ‪ ،‬ﺳﺮودﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺻﺪاﻳﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁن‬
‫ﮐﻪ در راﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺷﮑﯽ در اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬وﻟﯽ دﻳﮕﺮ ﻋﻤﻮ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻳﮑﺒﺎرﻩ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﺁﻏﻮﺷﺶ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﻗﺪش ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻧﻪ هﺎﻳﻢ را ﺑﻮﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﮑﻨﻢ‪ ،‬ﺻﺒﺢ روز ﺷﺸﻢ ﺁﺑﺎن ﻣﺎﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺳﻪ روز ﭘﺲ از اوﻟﻴﻦ ﺳﮑﺘﻪ اش ﮐﻪ‬
‫دﻳﺪم ﻟﺒﺎس ﮔﺮﻣﮑﻦ ﺳﺮﻣﻪ اﯼ رﻧﮕﯽ ﺑﻪ ﺗﻦ دارد و ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﮐﺠﺎ؟ ﮔﻔﺖ ﻋﻤﻮﺟﺎن ﻣﯽ روم ﮐﻤﯽ هﻮا ﺑﺨﻮرم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺻﺒﺮ ﮐﻦ هﻤﺮاهﺖ ﺑﻴﺎﻳﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻴﺎزﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﯽ روم ﺗﺎ دم در و ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدم‪ ،‬ﻧﮕﺮان ﻧﺒﺎش! ﺗﺎ ﺗﻮ ﺑﻴﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻣﻦ ﺁﻣﺪﻩ ام‬
‫ﺑﺎﻻ‪ .‬هﻨﻮز ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ اﯼ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻳﺪم دو ﻧﻔﺮ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﻋﻤﻮ را ﮐﻮل ﮐﺮدﻩ و از‬
‫هﻮاﺧﻮرﯼ ﺁوردﻧﺪ ﺑﺎﻻ‪ .‬ﻋﻤﻮ ﺑﯽ هﻮش ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ دوﻳﺪم و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻳﮑﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫ﭼﺎرﭼﺮﺧﻪ اﯼ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن ﭼﺎﯼ و ﻇﺮف هﺎﯼ ﻏﺬا را ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺁوردﻳﻢ‪ .‬ﻋﻤﻮ را‬
‫روﯼ ﺁن ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﮕﺎهﺶ ﮐﺮدم‪ ،‬دﻳﺪم ﺗﮑﺎن ﻧﻤﯽ ﺧﻮرد و ﭼﺸﻢ هﺎش ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮم را‬
‫روﯼ ﺳﻴﻨﻪ اش ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻗﻠﺒﺶ ﻧﻤﯽ زد‪ .‬ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﺑﻪ دﻳﻮار ﺗﮑﻴﻪ دادم‪ .‬اﻧﮕﻴﺰﻩ اﯼ ﺑﺮاﯼ دﻧﺒﺎل‬
‫ﮐﺮدن او ﺗﺎ ﺑﻬﺪارﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺮدﻓﺮد ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ از اﺗﺎق ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﺮج‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٦٢‬‬
‫ﭼﯽ ﺷﺪﻩ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻋﻤﻮ ﺗﻤﺎم ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎور ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻮدم هﻢ ﺑﺎور ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻋﻤﻮ در‬
‫دﺳﺖ هﺎ ﻣﺎن و ﭘﻴﺶ رو ﻣﺎن ﺟﺎن دادﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ از ﺑﻬﺪارﯼ زﻧﺪان ﺧﺒﺮ ﻓﻮت‬
‫ﻋﻤﻮ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻋﻤﻮ در ﺳﻦ‪ ۶١‬ﺳﺎﻟﮕﯽ اش ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻣﻴﺎن ﻣﺎ رﻓﺖ‪ .‬دو ﻧﻔﺮﯼ را ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻩ و ﻋﻤﻮ را ﺑﻪ ﺑﻬﺪارﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ‬
‫ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﺟﺮﻣﯽ و ﺑﻪ ﭼﻪ ﮔﻨﺎهﯽ؟ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺪاﻟﺖ‬
‫در ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎران و دژﺧﻴﻤﺎن ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﻳﮏ ﻣﺎﻩ و اﻃﻼع دادن ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﯼ ﻋﻤﻮ ﮐﻪ ﺟﺰ هﻤﺴﺮش ﮐﺴﯽ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺁن دو ﻧﻔﺮ را ﮐﻪ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺒﻮد ﻣﻘﺎﻣﺎت زﻧﺪان ﻗﺼﺪ ﺳﻮار ﮐﺮدن ﭼﻪ‬
‫ﺳﻨﺎرﻳﻮﻳﯽ را روﯼ اﻳﻦ دو ﻧﻔﺮ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ و ﺑﺪون ﻣﻼﻗﺎت در‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮدم از اﻳﻦ ﮐﻪ ﻋﻤﻮ ﻗﺒﻞ از ﻣﺮگ ﺑﺮاﯼ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎر‬
‫هﻤﺴﺮش را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و از هﻤﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ زﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺰﻳﺰش داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻮ در ﻃﻮل ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ اوﻗﺎت ﺑﻠﻮز ﺳﺒﺰ رﻧﮕﯽ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪ و اﻟﻔﺖ‬
‫ﻋﺠﻴﺒﯽ ﺑﻪ ﺁن ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد‪ .‬دﻟﻴﻠﺶ را ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ و هﻴﭻ ﮔﺎﻩ هﻢ ﻧﭙﺮﺳﻴﺪم‪ .‬ﺁن اواﺧﺮ ﺁن را‬
‫ﺑﻪ زور ﺑﻪ ﺗﻨﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﺎر از ﻣﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻓﻘﻂ ﺧﻮدش‬
‫ﻣﻌﻨﯽ ﺣﺮﻓﺶ را ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻠﻮز هﻤﭽﻨﺎن ﻳﮑﯽ از ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ ﻳﺎدﮔﺎرهﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻢ اﺳﺖ و‬
‫ﺁن را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻩ ام‪.‬‬

‫‪١١‬‬
‫ﭘﺲ از ﻓﻮت ﻋﻤﻮ‪ ،‬ﺑﯽ درﻧﮓ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاﻳﺶ ﻳﮏ ﻣﺮاﺳﻢ ﻳﺎدﺑﻮد و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ‬
‫ﺑﺮﮔﺰار ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ در ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ ﺑﻨﺪ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻼش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ از ﻗﺒﻞ‬
‫ﺗﻤﻬﻴﺪات ﻻزم را ﻓﺮاهﻢ ﺳﺎزﻳﻢ‪ .‬ﺁﻣﺎدﻩ ﺳﺎزﯼ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ و ادارﻩ اﻣﻮر ﺻﻨﻔﯽ ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﯼ‬
‫ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ ﺑﻮد و ادارﻩ ﯼ ﻣﺮاﺳﻢ ﻳﺎدﺑﻮد ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﯼ ﻣﻦ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن اﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻳﺎد ﻋﻤﻮ ﻣﺮاﺳﻢ را ﺁﻏﺎز ﮐﺮدم‪:‬‬
‫ﺷﻨﻴﺪم ﻣﻦ ﺑﻪ ﮔﻮش ﺧﻮد ﺻﺪاﯼ ﻧﻌﺮﻩ ﻣﺮدﯼ ﮐﻪ از ﺑﻴﺪاد ﻣﯽ ﻧﺎﻟﻴﺪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻨﺪﻳﺪ ﺑﺮ دﻧﻴﺎ‬
‫ﻧﻤﯽ رﻗﺼﻴﺪ ﺑﺎ ﮔﻞ هﺎ‬
‫ﮐﻤﺮ هﺮ روز ﻣﯽ ﺗﺎﺑﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻨﻴﺪم ﻣﻦ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﺎ‪:‬‬
‫ز ﺑﺲ ﻣﺎﻧﺪم در اﻳﻦ دﺧﻤﻪ‬
‫دﻟﻢ ﺷﻮق هﻮا دارد‬
‫ﻧﺨﻮردم ﺁب از ﺑﺎران‪ ،‬ﻧﺮﻓﺘﻢ داﺧﻞ درﻳﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻮج ﺁن ﺟﺎ ﭼﻪ هﺎ دارد‪.‬‬

‫ﺑﺮﻓﺘﻢ ﭘﻴﺶ ﺁن درﺑﺎن‬

‫‪٦٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺗﻮ را ﺳﻮﮔﻨﺪ زﻧﺪاﻧﺒﺎن‬
‫دﻣﯽ ﺁﺳﻮدﻩ ﺑﮕﺬارش‬
‫رود در ﺑﺎغ ﻗﺼﺮ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺷﻮد ﺑﺎ ﺁﺳﻤﺎن ﺗﻨﻬﺎ‬
‫و ﺑﻌﺪ در ﺧﺎﮎ ﺑﺴﭙﺎرش‪.‬‬

‫وﻟﯽ ﮔﻮﻳﺎ در اﻳﻦ زﻧﺪان ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻮت اﺳﺖ و ﮔﻮرﺳﺘﺎن‬

‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﻔﺘﻦ را‪.‬‬

‫ﻣﮕﺲ ﺁواز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺗﺎرﯼ ﻣﯽ زدﯼ ﺳﻮﺳَﮏ‬

‫ﭘﺲ ﺁن ﮔﻪ ﻣﺮد ﺑﺎ ﻋﺸﻘﺶ‬
‫‪١٦‬‬
‫دوﺗﺎﻳﯽ ﺟﺸﻦ ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺮگ و رﻓﺘﻦ را‬

‫ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﺘﻨﯽ در ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و اﺟﺮاﯼ ﭼﻨﺪ ﺗﺮاﻧﻪ‬
‫و ﺳﺮودهﺎﯼ "ﺁﻓﺘﺎﺑﮑﺎران ﺟﻨﮕﻞ"‪" ،‬رود" و "ﭘﺮﻧﻴﺎن ﺷﻔﻖ‪ "١٧‬ﭘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و در ﭘﺎﻳﺎن ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻦ ﺷﻌﺮ "ﺑﻬﻤﻦ" از ﺳﺮودﻩ هﺎﯼ ﻋﻤﻮ را ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﺷﻌﺮ را وﻗﺘﯽ از زﻧﺪان ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪم‪ ،‬در‬
‫ﺟﺎﻳﯽ ﻧﻮﺷﺘﻢ و دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎزﯼ ﻧﻤﯽ دﻳﺪم ﮐﻪ در ذهﻨﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ام از ﺑﻴﻦ‬
‫رﻓﺖ و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ﺷﻌﺮ را ﻧﻴﺰ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻌﺮ را ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﻋﻤﻮ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻔﺮ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ هﻢ ﺑﻨﺪﻣﺎن ﻧﻮﺷﺘﻢ‪ .‬اﻣﻴﺪوارم ﺁن هﺎ ﺷﻌﺮ را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﻀﻮن ﺁن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﻋﻤﻮ‪ ،‬ﺑﻬﻤﻦ را ﺧﻄﺎب ﻗﺮاردادﻩ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻬﻤﻦ! دﻳﺪﻣﺖ ﮔﺮﻳﺎن ﺑﻪ رؤﻳﺎﻳﯽ درون ﺧﻮد‪ .‬دﻳﺪﻣﺖ ﺁﺷﻔﺘﻪ اﯼ‪ ،‬اﺷﮏ ﻏﻢ دﻳﺪم ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺖ‪...‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻋﻤﻮ او را ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ دﺳﺖ از ﻳﺄس و ﻧﺎاﻣﻴﺪﯼ ﺑﺸﻮﻳﺪ و راﻩ را ﻧﺸﺎﻧﺶ‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯼ ﺷﻌﺮ ﺑﺸﺎرت ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫در ﺑﺎز ﮐﻦ! اﻧﺒﺎز ﮐﻦ!‬
‫از اﻓﻖ ﻧﻮر ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻣﺎ‬
‫ﻗﺎﺻﺪ اﻣﻴﺪ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻣﺎ!‬

‫‪ 16‬اﻳﻦ ﺵﻌﺮ را روزﯼ ﻣﺮﺕﻀﯽ ﻣﻼﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻨﯽ ﺑﺮاﻳﻢ ﺥﻮاﻧﺪ و ﻣﺘﺄﺱﻔﺎﻧﻪ ﻧﺎم ﺱﺮاﻳﻨﺪﻩاش را ﻧﻤﯽداﻧﻢ‪.‬‬
‫‪ 17‬هﺮ ﺱﻪ ﺱﺮود‪ ،‬از ﺱﺮﯼ ﺱﺮودهﺎﯼ ﺱﺎزﻣﺎن ﭼﺮﻳﮏهﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان ﻣﯽﺑﺎﺵﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺁﻏﺎز زﻣﻴﻨﻪﺳﺎزﯼ ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن؛ ﺗﻔﮑﻴﮏ زﻧﺪاﻧﻴﺎن؛ ﻣﻘﺮرات ﺟﺪﻳﺪ زﻧﺪان؛ ﺑﺤﺚ‬
‫اﻋﻼم هﻮﻳﺖ؛ ﺗﺤﻮﻻت ﺟﺪﻳﺪ؛ ﻣﺤﮏ زدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ‪...‬‬

‫ﺁذرﺧﺶ هﺎ‪ ...‬وﻗﺘﯽ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ ...‬دﻳﮕﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ‬

‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ ...‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ زﻳﺮ ﺧﺎﮎ ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﮑﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﺁﻧﺘﻮﻧﻴﻮﯼ ﭘﻴﺮ‬

 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٦٦‬‬
‫‪١‬‬
‫ﺁذرﻣﺎﻩ ‪ .۶۶‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﺑﻌﺪ از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ اول "اﻧﻘﻼب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ"‬
‫در ﺳﺎل ‪ ۶۴‬و ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪن در ﺧﺎﮎ ﻋﺮاق و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﯽ دردﺳﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯼ در ﺳﺎل ‪،۶۶‬‬
‫ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮐﺮدن "ﺟﻨﮓ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ ﻧﻮﻳﻦ" ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎﯼ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯼ "ﻗﻴﺎم رهﺎﻳﯽ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ" ﮐﻪ در ﺧﻼل ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶٠‬ﺗﺎ ‪ ۶۵‬ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﺮﺧﻼف ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ هﺎ و ﺧﻮش ﺑﻴﻨﯽ هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﻮرد‬
‫اﻧﺘﻈﺎر را ﮐﺴﺐ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وارد دوران ﺟﺪﻳﺪﯼ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﻴﭗ هﺎﯼ رزﻣﯽ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ ﺳﺮاﺳﺮ ﻧﻮار ﻣﺮزﯼ در ﻏﺮب ﮐﺸﻮر را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬رژﻳﻢ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ و ﺑﺰرگ از ﺳﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ را ﻣﺤﺘﻤﻞ ﻣﯽ دﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮهﺎﯼ اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻪ دﺳﺘﻤﺎن ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺬهﺒﯽ و‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺬهﺒﯽ ﺑﺼﻮرت ﻣﺨﺘﻠﻂ در ﺑﻨﺪهﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﻴﻤﻪ ﯼ دوم ﺁذر ‪ ۶۶‬داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﭘﺎﺳﺪاران ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪهﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﮏ‪-‬‬
‫ﺗﮏ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻌﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﯽ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺎس ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺁﻧﺎن دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان هﺎﯼ "ﺳﻔﻴﺪ" و "زرد" و "ﺳﺮخ" ﺑﻮد‬
‫و از ﺁن هﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﻪ هﺎﯼ "ﺑﺮﻳﺪﻩ"‪" ،‬ﻣﻨﻔﻌﻞ" و "ﻣﻌﺎﻧﺪ" ﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻔﻴﺪهﺎ وﺿﻊ ﺷﺎن‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد و در ﮐﺎرﮔﺎﻩ هﺎﯼ زﻧﺪان هﺎ و ﻳﺎ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺟﻬﺎد زﻧﺪان هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر در‬
‫ﻗﺴﻤﺖ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﮐﻪ در ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ۶‬ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺮﺧﻮرد ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺪﻳﻤﯽ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و هﺮﻳﮏ ﻣﺘﺠﺎوز از‬
‫دو ﺳﺎل‪ ،‬زﻧﺪان اﻧﻔﺮادﯼ را ﻃﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن از ادﻏﺎم ﺁﻧﺎن در ﺑﻨﺪهﺎﯼ دﻳﮕﺮ‬
‫اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺁن هﺎ را در دو ﻓﺮﻋﯽ ‪ ۵‬و ‪ ٨‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬زردهﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺟﺪاﺳﺎزﯼ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺮخ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺑﻪ راﻩ ﺁﻣﺪﻧﺸﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺁن هﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺳﺎل هﺎﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺣﮑﻢ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و در‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﭘﺎﻳﺎن ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎرهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت زﻧﺪان ﺑﺮاﯼ ﺗﻔﮑﻴﮏ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺮخ و زرد در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ از‬
‫ﮐﺎراﻳﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺗﺮﮐﻴﺐ اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺨﺪوش ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺆال هﺎﯼ داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺣﻮل هﻮﻳﺖ‪ ،‬ﻧﻮع اﺗﻬﺎم‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ‪ ،‬ﺁﻣﺎدﮔﯽ زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﺟﻬﺖ اﺑﺮاز اﻧﺰﺟﺎر از ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻧﺠﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ در ﺟﻤﻊ و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ وﻳﺪﺋﻮﻳﯽ‬
‫و ﻧﻴﺰ هﻤﮑﺎرﯼ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ و ﻣﻮﺿﻮع هﺎﻳﯽ از اﻳﻦ دﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﺰدﻳﮏ و ﻣﺴﺘﻤﺮﺷﺎن ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ و واﻗﻌﯽ ﺗﺮﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎم ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ هﺮ ﻓﺮد‪ ،‬هﻢ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆال هﺎﯼ ﻟﺸﮑﺮﯼ و هﻢ‬
‫ﻧﻈﺮ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻨﺪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻓﺮد‪ ،‬ﺣﺎﺋﺰ اهﻤﻴﺖ ﺑﻮد‪ .‬از اﺑﺘﺪاﯼ راﻩ اﻧﺪازﯼ زﻧﺪان‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ در ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪ ۶١‬و رﻳﺎﺳﺖ ﺻﺒﺤﯽ )ﻣﺮﺗﻀﯽ ﺻﺎﻟﺤﯽ( ﺑﺮ ﺁن‪ ،‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﺎ‬
‫دﻳﮕﺮ زﻧﺪان هﺎﯼ دادﺳﺘﺎﻧﯽ اﻧﻘﻼب در ﺗﻬﺮان ﺗﻔﺎوت داﺷﺖ و ﭘﺎﺳﺪاران ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ ﺗﺮ‬
‫‪٦٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻩ و ﺳﺮﺷﻴﻔﺖ هﺎ هﺮ روز ﻣﻠﺰم ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺰارش ﮐﺎر را ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﺎﻻﺗﺮﺷﺎن‬
‫ﺑﺪهﻨﺪ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ در ﺁن روزهﺎ در ﻗﺎﻣﻮس ﺣﺰب اﷲ و رژﻳﻢ ﻧﻤﯽ ﮔﻨﺠﻴﺪ‪ .‬ﺻﺒﺤﯽ هﻴﭻ ﺧﻠﻠﯽ‬
‫را در ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﺶ ﻧﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ رﺷﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‬
‫و از ردﻩ ﯼ ﭘﺎﺳﺪارﯼ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎوﻧﺖ اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ و ﺳﭙﺲ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ زﻧﺪان ارﺗﻘﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﯼ اﺻﻮﻟﯽ را ﮐﻪ از اﺑﺘﺪا در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺟﺎ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٢‬‬
‫ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ دوﺑﺎرﻩ ﺳﺮدردهﺎﯼ ﺷﺪﻳﺪ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻬﻮع و ﺗﺸﻨﺞ ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﻢ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﻢ اﺻﻼً ﺧﻮب ﻧﺒﻮد‪ .‬ﮔﺎﻩ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺳﺮم ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ از درد ﺑﺘﺮﮐﺪ و ﺑﻌﻀﯽ‬
‫اوﻗﺎت ﺑﯽ ﺣﺎل ﻣﯽ ﺷﺪم‪ .‬ﻗﺒﻼً هﻢ اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ را داﺷﺘﻢ‪ .‬ﻋﻠﺖ ﺁن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺿﺮب و‬
‫ﺷﺘﻢ هﺎﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در دوران اﻧﻔﺮادﯼ و ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽِ دوﺑﺎرﻩ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﺪت هﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم و اﺛﺮﯼ از اﻳﻦ ﺳﺮدردهﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻇﺎهﺮاً ﺑﻌﺪ از ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ در‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ ﺁﺧﺮ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﻢ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺴﺎس و ﻋﺎﻃﻔﯽ ﺑﻮد‪ .‬هﻴﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺪس ﺑﺰﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺸﺖ ﺁن ﭼﻬﺮﻩ ﯼ ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ﺧﺸﻦ و ﺟﺪﯼ‪ ،‬ﭼﻪ درﻳﺎﻳﯽ از اﺣﺴﺎس و ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺧﻮاﺑﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﺧﻮدش "ﺳﻮﺧﺖِ ﺟﺖ" ﮐﻪ ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ از ﺧﺮﻣﺎ و ﻣﻐﺰ ﭘﺴﺘﻪ و ﻋﺴﻞ ﺑﻮد‪ ،‬درﺳﺖ‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ زور‪ ،‬روزﯼ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺣﻠﻖ ام ﻣﯽ رﻳﺨﺖ ﺗﺎ اﻧﺮژﯼ ﺑﮕﻴﺮم‪ .‬ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻣﻢ ﻣﯽ ﺑﺮد‪،‬‬
‫ﺳﺮم را ﻣﯽ ﺷﺴﺖ و ﺑﺪﻧﻢ را ﻟﻴﻒ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬اﺟﺎزﻩ ﻧﻤﯽ داد ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﺗﻮاﻟﺖ ﺑﺮوم‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫هﻤﺮاهﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﻢ ﺗﻮاﻟﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮔﻴﺞ رﻓﺘﯽ ﮐﻤﮑﺖ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﭘﺸﺘﻢ را ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﮐﺎرت را‬
‫اﻧﺠﺎم دهﯽ! ﺷﺐ هﺎ ﮐﻨﺎرم ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻴﺪ‪ .‬ﮔﻮﺷﺶ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻮد و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ از ﺗﺮس اﻳﻦ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﮔﻮﺷﺶ ﻧﺸﻨﻮد‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ اﺿﻄﺮاب و دل ﺷﻮرﻩ ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻴﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻴﺪ ﺣﺎﻟﻢ ﺧﺮاب‬
‫ﺷﻮد و او ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺑﺎرهﺎ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﺪار ﺑﻮدم و ﻣﯽ دﻳﺪم ﮐﻪ از ﺧﻮاب ﭘﺮﻳﺪﻩ‪ ،‬روﯼ‬
‫ﺻﻮرﺗﻢ ﺧﻢ ﺷﺪﻩ و ﺑﺎ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻧﮕﺎهﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٣‬‬
‫ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻇﺮﻳﻒ ﮐﺎر ﺑﻮد و هﻨﺮﻣﻨﺪ و ﺑﺎ ﺳﻠﻴﻘﻪ‪ .‬ﮐﺎرهﺎﯼ دﺳﺘﯽ اش ﺣﺮف ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺣﺎﻻ‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ﺧﻂ هﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺧﻴﻠﯽ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬روزﯼ ﻳﮏ ﺷﻌﺮ هﻢ از ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب در ﻣﺤﻠﻪ ﯼ ﻧﻈﺎم ﺁﺑﺎد ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﻳﻠﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب ﻧﻴﺰ هﻤﭽﻨﺎن‬
‫از اﺗﻮرﻳﺘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻﻳﯽ در ﻣﺤﻞ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬اواﻳﻞ اﻧﻘﻼب رﺋﻴﺲ ﮐﻤﻴﺘﻪ ﺑﻮد و در اﺗﺎق‬
‫ﮐﺎرش در ﻣﺴﺠﺪ ﺧﻴﺎﺑﺎن دَﻩ ﻣﺘﺮﯼ ارﺑﺎب ﻣﻬﺪﯼ‪ ،‬ﻳﮏ ﭘﻮﺳﺘﺮ ﺑﺰرگ ﺧﺴﺮو ﮔﻠﺴﺮﺧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻃﺮﺣﯽ ﮔﺮاﻓﻴﮑﯽ و ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺼﺐ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﺮاﯼ اﻋﺰام ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻪ‬
‫ﺗﺮﮐﻤﻦ ﺻﺤﺮا ﺑﻪ او ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻣﺎ ﻣﺰدورﯼ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮوﻳﺪ ﻣﺰدور ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻴﺪ! ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام ﻣﺤﻞ ﺑﻮد و ﻣﺮدم از زن و ﻣﺮد دوﺳﺘﺶ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٦٨‬‬
‫ﺧﻮﻧﮕﺮم ﺑﻮد و ﻣﺮدم دار و ﺑﻪ ﺷﺪت دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ‪ .‬هﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ او ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ ﺑﻮدﯼ‪،‬‬
‫ﺧﺼﻴﺼﻪ هﺎﯼ اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻧﺎﺑﺶ ﺑﺮاﻳﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ دﮐﻪ ﯼ "ﺁواﯼ وﺣﺪت" واﻗﻊ‬
‫در ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺗﻬﺮان ﻧﻮ را ﻳﮏ ﺗﻨﻪ زﻳﺮ ﮔﻮش هﺎدﯼ ﻏﻔﺎرﯼ و ﻓﺎﻻﻧﮋهﺎﻳﺶ ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪ‪ .‬در‬
‫اﻓﺘﺎدن ﺑﺎ او دل ﺷﻴﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﻨﺪﮔﻮهﺎﯼ دﮐﻪ ﯼ او داﺋﻢ ﺳﺮود "ﺟﺒﻬﻪ رهﺎﻳﯽ" ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‬
‫را ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﺧﺮ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﻣﺤﻞ اﻳﺴﺘﮕﺎﻩ اﺗﻮﺑﻮس را ﮐﻪ در ﺟﻮار ﺁن ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻋﻮض ﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺻﺪاﯼ او را ﺧﺎﻣﻮش ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎرهﺎ ﺑﻪ دﮐﻪ اش ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫اﻣﺎ ﻣﺼﻄﻔﯽ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮ داﻳﺮ ﺑﻮدن دﮐﻪ ﺗﺄ ﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد و هﺮﺑﺎر ﻣﺼﻤﻢ ﺗﺮ از ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺣﺰب اﻟﻠﻬﯽ هﺎ و ﻓﺎﻻﻧﮋهﺎ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬هﻴﺒﺖ و ﺁوازﻩ اش ﺑﻴﺸﺘﺮ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﮐﺎرﺳﺎز ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﮏ ﺑﺎر ﺣﺰب اﻟﻠﻬﯽ هﺎ ﺑﺎ ﭼﻤﺎق و زﻧﺠﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮏ ﻓﻮﻟﮕﺲ واﮔﻦ ﺑﻪ دﮐﻪ اش ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ‬
‫از اﻳﻦ ﮐﻪ از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﭘﻴﺎدﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﯽ در ﮐﺸﻮﻳﯽ ﻓﻮﻟﮑﺲ را ﺑﺴﺘﻪ و ﺑﺎ ﭼﻤﺎق ﺑﻪ ﺟﺎن‬
‫ﺁن هﺎ و ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺷﺎن اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦ را ﺑﻪ ﺁهﻦ ﻗﺮاﺿﻪ اﯼ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن را‬
‫ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﻧﺰار در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﺗﺮس ﻗﺪرت ﭘﻴﺎدﻩ ﺷﺪن از ﻣﺎﺷﻴﻦ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬رواﻧﻪ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ هﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﺪت هﺎ از ﺗﻌﻄﻴﻠﯽ دﻓﺘﺮهﺎﯼ ﻋﻠﻨﯽ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬دﮐﻪ ﯼ او‬
‫هﻨﻮز ﺑﻪ راﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ دﮐﻪ ﯼ ﻳﮏ ﻧﻔﺮﻩ ﯼ او را ﺗﺴﺨﻴﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻧﻴﺮوﻳﯽ ﺑﺴﻴﺞ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺳﺘﺎد ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﺗﺴﺨﻴﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﻧﻴﺰ در‬
‫اواﻳﻞ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺟﻼﻟﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﺷﺮق ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻳﮏ ﺁﺧﻮﻧﺪ‬
‫ﺳﺎواﮐﯽ را ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﺎزﯼ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺤﻞ ﺑﮕﻤﺎرد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﺟﻴﻪ هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر وﯼ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺁﺧﻮﻧﺪ‬
‫ﺳﻴﺪ اﺳﺖ و اوﻻد ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و ﭘﻴﺶ ﻧﻤﺎزﯼ اش ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﺠﺪ و ﻣﺤﻞ ﺷﮕﻮن دارد و‪،...‬‬
‫ﻣﺼﻄﻔﯽ در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻊ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﮔﺮ از اﻳﻦ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺳﺒﺰهﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ‪،‬‬
‫ﺗﻮ دﺷﺖ ﺳﺒﺰوار زﻳﺎد ﺑﻮد) ﻣﻨﻈﻮرش ﺑﺎدﻣﺠﺎن ﺑﻮد(‪ .‬او ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﺗﻌﺎرف ﻧﺪاﺷﺖ و در هﻤﻪ‬
‫ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﯽ واهﻤﻪ و ﺑﯽ ﻣﺤﺎﺑﺎ ﺣﺮﻓﺶ را ﻣﯽ زد‪.‬‬
‫ﻣﺼﻄﻔﯽ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل زﻧﺪان از ﮐﻤﺮ دردﯼ ﺷﺪﻳﺪ رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﺑﺎ‬
‫ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺰرگ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﮐﻤﺮش ﺿﺮﺑﻪ زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻼﻓﯽ ﻓﺎز ﺳﻴﺎﺳﯽ را در ﺁوردﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻓﺎز ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺪﺗﯽ وﯼ را ﺑﺎزداﺷﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻠﮑﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﻳﻮزﯼ اﯼ را ﮐﻪ ﻧﺰد‬
‫وﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺣﺮﻳﻒ او ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺁزاد ﮐﺮدن او ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻴﺰ‬
‫زﻳﺎدﯼ در ﭘﺮوﻧﺪﻩ اش ﻧﺒﻮد وﻟﯽ ﻣﺪت هﺎ زﻳﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮد‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ را ﻣﺤﮑﻮم ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﻧﻴﺰ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد دو ﻃﺮف دﻋﻮا‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ هﻢ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و‬
‫هﻢ رژﻳﻢ را ﻣﺤﮑﻮم ﮐﻨﺪ!‬

‫‪۴‬‬
‫دﯼ ﻣﺎﻩ ‪ . ۶۶‬ﻳﮏ روز ﺑﺪون هﻴﭻ ﺑﺮﺧﻮردﯼ‪ ،‬ﺑﻬﺮوز ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ ﻳﮑﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ "ﺧﻂ ﺳﻪ"‬
‫را ﮐﻪ در دوران ﺣﺎج داوود در ﺑﻨﺪ ‪ ١‬واﺣﺪ ‪ ٣‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد و از ﻧﺎدر ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﺑﻨﺪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺷﺪﻳﺪاً ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار‬
‫‪٦٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫دادﻩ و دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎزش ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﯼ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﻓﺮﺻﺖ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺒﻴﻠﺶ را از‬
‫ﺗﻪ ﺑﺘﺮاﺷﺪ‪ .‬ﻗﺼﺪﺷﺎن ﺗﺤﻘﻴﺮ او و ﮐﻞ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻮد‪ .‬در اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم‪ ،‬اﻳﻦ او ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎر ﺑﻨﺪ را ﺑﻪ دوش ﺑﮑﺸﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮوز از ﺗﺮاﺷﻴﺪن ﺳﺒﻴﻠﺶ ﺳﺮﺑﺎز زد و ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ دوﺑﺎرﻩ‬
‫او را ﻣﻮرد ﺁزار و اذﻳﺖ ﻗﺮار دادﻩ و ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬وﯼ اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻌﺪ از ورود ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‬
‫راﺿﯽ ﺷﺪ ﺳﺒﻴﻠﺶ را ﮐﻪ ﭼﻨﺪان ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎ "ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺻﻼح" ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم هﺮ‬
‫دوﻃﺮف ﺑﻪ ﻳﮏ راﻩ ﺣﻞ ﺑﻴﻨﺎﺑﻴﻨﯽ رﺿﺎﻳﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫‪۵‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺗﻔﮑﻴﮏ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺮﺧﻮردﯼ ﮐﻪ‬
‫در ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪهﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ‬
‫ﻣﺬهﺒﯽ و ﻏﻴﺮ ﻣﺬهﺒﯽ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ رهﮕﺬر ﭼﻨﺪ ﻓﺎﮐﺘﻮر دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻓﻮق‪ ،‬ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺑﻨﺪهﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻴﺰان ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﯼ زﻳﺮ‬
‫‪ ١٠‬ﺳﺎل و ﻳﺎ ﺑﺎﻻﯼ ‪ ١٠‬ﺳﺎل ﺗﺎ ‪ ١۵‬ﺳﺎل و "زرد" و "ﺳﺮخ" ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺤﮑﻮﻣﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺣﺒﺲ اﺑﺪ و ﭘﺎﻧﺰدﻩ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺑﺎﻻ را ﻗﺒﻼً ﺑﻪ اوﻳﻦ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اوﻟﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻌﺪ از ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺑﻨﺪهﺎ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺮدﻓﺮد و ﻣﺼﻄﻔﯽ‬
‫اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ ﺑﺮاﯼ اﺑﻼغ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺰد داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ ﻣﻌﺎوﻧﺖ اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ زﻧﺪان ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮﯼ اﺑﺘﺪا ﻣﺮا ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دادﻩ و ﺑﺎ ﻳﺎد ﺁورﯼ ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ ﻗﺒﻠﯽ ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ ۶١‬ﺑﺎ ﻣﻦ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ و در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮﺧﻮردهﺎﯼ ﻣﺎ هﺴﺘﯽ‪ .‬ﺳﭙﺲ رو ﺑﻪ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ ﮐﺮدﻩ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ از ﺁﻗﺎ اﻳﺮج ﭘﺮس وﺟﻮ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر ﻟﺸﮑﺮﯼ در واﻗﻊ اﺷﺎرﻩ‬
‫ﺑﻪ ﺑﯽ رﺣﻤﯽ هﺎﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﻴﺎن از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪ :‬در‬
‫ﺻﻮرت اﻧﺠﺎم ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻤﻌﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﻏﺬا ﺧﻮرﯼ ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﮐﻮب ﺗﺎن‬
‫دﺳﺖ ﺑﺎزﯼ ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ ﻣﺮگ دارﻳﻢ و هﻴﭻ ﺗﻮﺟﻴﻬﯽ را ﻧﻴﺰ ﻧﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮﻳﻢ‪ .‬هﻤﺎﻧﻄﻮرﯼ ﮐﻪ ﺷﺎهﺪ‬
‫ﺑﻮدﻳﺪ از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ورزش ﺟﻤﻌﯽ ﮐﺮدﻳﺪ ﻣﺎ هﻢ ﺟﻤﻌﯽ ﮐﺘﮏ زدﻳﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ اﻳﻦ ﮐﻪ ﮔﺮوهﯽ‬
‫ﺳﺮ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﯽ رﻳﺨﺘﻨﺪ و ﮐﺘﮑﺶ ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺁهﻨﮓ دادﻩ و ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﻟﻤﭙﻨﯽ‬
‫اداﻣﻪ داد‪ :‬دﺳﺖ ﻣﯽ ﺷﮑﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺎ ﻗﻠﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﮐﺘﻒ از ﺟﺎ در ﻣﯽ ﺁورﻳﻢ‪ ،‬ﭼﺸﻢ و ﭼﺎر ﮐﻮر‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ و دﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﮑﻨﻴﻢ و ﺑﺎ ﮐﺴﯽ هﻢ ﺗﻌﺎرف ﻧﺪارﻳﻢ و ﺑﻌﺪ ﺗﻤﺎم ﻗﺪ ﭘﺸﺖ ﻣﻴﺰش ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﭼﺮخ ﺗﺎ ﺑﭽﺮﺧﻴﻢ! ﺣﺎﻻ ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻴﺪ؟ از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺣﺴﺎب ﻣﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺟﻮر دﻳﮕﺮﯼ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۶‬‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﺸﮑﻴﻞ ارﺗﺶ و ﻋﻤﻠﻴﺎت هﺎﯼ رزﻣﯽ در ﻧﻮار ﻣﺮزﯼ را ﺑﻪ وﺿﻮح در ﺟﻮ زﻧﺪان و‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﺼﻤﻴﻢ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺴﺌﻮﻻن و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ ﻣﯽ دﻳﺪم‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در اﻳﻦ دوران در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﻨﺪهﺎ ﻏﺬاﺧﻮرﯼ ﺟﻤﻌﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﺗﻔﮑﻴﮏ زﻧﺪاﻧﻴﺎن هﻢ ﻏﺬاﺧﻮرﯼ ﺟﻤﻌﯽ داﺷﺘﻴﻢ و ﺷﮑﻞ اﺟﺮاﯼ ﺁن ﮐﻤﯽ ﻣﺘﻔﺎوت از دﻳﮕﺮ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٧٠‬‬
‫ﺑﻨﺪهﺎ ﺑﻮد‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﻣﺮﮐﺐ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ و ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮد و زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ از ﺻﻨﻔﯽ و ﻏﺬاﺧﻮرﯼ ﺟﻤﻌﯽ در ﺳﻄﺢ ﺑﻨﺪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻻﺟﺮم ﻳﮏ‬
‫ﮐﻤﻮن و ﺻﻨﻔﯽ ﻣﺸﺘﺮﮎ در ﺳﻄﺢ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻨﺪ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺳﻠﻮل زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﻏﺬاﺧﻮرﯼ اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬هﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ و ﻇﻬﺮ و ﺷﺐ‪ ،‬ﺳﻔﺮﻩ ﯼ ﺟﻤﻌﯽ در‬
‫ﺁن هﺎ ﭘﻬﻦ ﺷﺪﻩ و اﻓﺮاد ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻔﺮﻩ هﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺎ هﻤﭽﻨﺎن ﺷﮑﻞ‬
‫ﺳﺎﺑﻖ را ﮐﻪ ﺟﺎ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﺟﺮا ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ ﺑﻨﺪهﺎ ﻏﺬاﺧﻮرﯼ در راهﺮو و ﻳﺎ‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ ﺑﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻦ در ﭘﺎﺳﺦ ﻟﺸﮑﺮﯼ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ هﺎ را ﺑﺮاﯼ ﭼﯽ‬
‫ﻣﯽ دهﯽ؟ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺟﻮاﺑﺶ ﻧﺸﺪم و اداﻣﻪ دادم‪ :‬هﻢ ﺗﻮ ﻣﯽ داﻧﯽ "ﻏﺬاﺧﻮرﯼ ﺟﻤﻌﯽ" ﭼﻴﺴﺖ و‬
‫هﻢ ﻣﻦ‪ .‬ﻣﺎ "ﻏﺬاﺧﻮرﯼ ﺟﻤﻌﯽ" ﮐﻪ ﺗﻮ از ﺁن ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ‪ ،‬در ﺑﻨﺪ ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬اﺟﺎزﻩ ﻧﺪادم‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺼﻮدش ﺑﺪهﺪ و هﺮ ﺑﺎر ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫وﺳﻂ ﺻﺤﺒﺘﺶ ﭘﺮﻳﺪﻩ و ﺣﺮﻓﻢ را ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﺳﺮ ﺁﺧﺮ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻴﻠﯽ ﺧﻮب!‬
‫وﻗﺘﯽ ﻣﯽ روﯼ ﭘﻴﺶ دﮐﺘﺮ‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻓﻼن ﭼﻴﺰهﺎ را ﻧﺨﻮر و ﺗﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﯽ ﻣﻦ از ﻗﺒﻞ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮردم‪ .‬دﮐﺘﺮ هﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺁﻓﺮﻳﻦ ﺑﺮ ﺗﻮ! ﺣﺎﻻ دﻳﮕﻪ اﺻﻼً ﻧﺨﻮر!‬
‫در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮاردﯼ را ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﻪ ﻣﺎ اﺑﻼغ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﭽﻪ هﺎ در ﻣﻴﺎن‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻗﺮار ﺑﺮ اﻳﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻏﺬاﺧﻮرﯼ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻗﺒﻞ را اداﻣﻪ دادﻩ و اﮔﺮ ﭘﺎﺳﺪارﯼ در اﻳﻦ‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺪادﻩ و او را ﺑﻪ ﻣﻦ ارﺟﺎع دهﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاراﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﻇﺮِ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺎ و ﺻﺤﺒﺖ هﺎﯼ ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻼً ﻏﺬاﺧﻮرﯼ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ را دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮﯼ ﻧﻮع ﻏﺬاﺧﻮرﯼ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ را ﺟﻤﻌﯽ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ و ﺗﺄﻳﻴﺪ ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران ﻣﺰﺑﻮر هﻴﭻ ﺣﺴﺎﺳﻴﺘﯽ روﯼ ﻏﺬاﺧﻮرﯼ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اواﻳﻞ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻴﻔﺖ ﺑﻌﺪﯼ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ اداﻣﻪ ﯼ ﻏﺬاﺧﻮرﯼ ﻣﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺟﻤﻌﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﭽﻪ هﺎ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻏﺬاﺧﻮرﯼ را ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺧﻮدش ﺗﺄﻳﻴﺪ‬
‫ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻣﺎهﯽ وﺿﻴﻌﺖ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺷﮑﻞ اداﻣﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺪاران ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﻳﮑﯽ از ﺷﻴﻔﺖ هﺎ‪ ،‬ﻗﻀﻴﻪ را ﺑﻪ ﮔﻮش ﻟﺸﮑﺮﯼ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و ﮔﺰارش دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻏﺬاﺧﻮرﯼ‬
‫ﺟﻤﻌﯽ دارﻳﻢ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮد و ﻣﺮا ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﺻﺪا ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﮕﺮ‬
‫ﻧﮕﻔﺘﻢ ﺣﻖ ﻧﺪارﻳﺪ "ﻏﺬاﺧﻮرﯼ ﺟﻤﻌﯽ" داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ؟ در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ هﻢ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺎ در‬
‫ﺑﻨﺪ ﻗﺒﻼً ﻧﻴﺰ "ﻏﺬاﺧﻮرﯼ ﺟﻤﻌﯽ" ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺁن را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﻴﻢ و ﺣﺎﻻ هﻢ در‬
‫ﺳﻠﻮل هﺎ ﻏﺬا ﻣﯽ ﺧﻮرﻳﻢ و ﺗﻮ ﺻﺤﺒﺘﯽ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﮑﺮدﯼ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران ﺧﻮدت ﻧﻴﺰ ﺷﺎهﺪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯽ از ﺁن هﺎ ﺳﻮال ﮐﻨﯽ‪ .‬ﭼﺮا در ﺧﻼل ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ اﻃﻼﻋﯽ‬
‫ﻧﺪادﻧﺪ؟ ﻓﻬﻤﻴﺪ ﺁن روز رو دﺳﺖ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ اﺷﺘﺒﺎهﺶ ﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺧﻮد را از ﺗﮏ و ﺗﺎب ﻧﻴﺎﻧﺪازد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁدم زﻧﺪﻩ وﮐﻴﻞ و وﺻﯽ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﺪ‪.‬‬
‫اﻻن اﻳﻦ ﺟﺎ هﺴﺘﻢ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ هﺮ ﮐﺲ ﻓﻘﻂ ﺣﻖ دارد در اﺗﺎق ﺧﻮدش ﻏﺬا ﺑﺨﻮرد و‬
‫"ﻏﺬاﺧﻮرﯼ ﺟﻤﻌﯽ" ﺑﻪ هﺮ ﺷﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪ .‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﻼش هﺎ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ‬
‫"ﻏﺬاﺧﻮرﯼ ﺟﻤﻌﯽ"‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪٧١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪٧‬‬
‫ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎﻩ ‪ .۶۶‬ﭘﺎﺳﺪارﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁﻣﺎر ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺿﻮاﺑﻂ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫زﻧﺪان در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺁﻣﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺒﺎﻧﻪ را ﮔﻮﺷﺰد ﮐﺮد‪ .‬هﻨﮕﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁﻣﺎر هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮاد ﺑﺎﻳﺪ‬
‫در اﺗﺎق هﺎﯼ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻮدﻩ و ﺑﻌﺪ از ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪن ﻧﺎم ﺷﺎن‪ ،‬ازﺟﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻩ و در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ‪" :‬ﻣﻦ"‪ .‬در هﺮ ﺳﻠﻮل‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬هﺪف رژﻳﻢ‬
‫ﺻﺮﻓﺎً ﺗﺤﺮﻳﮏ و درﮔﻴﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻮد‪ .‬از ﺁن ﺷﺐ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﮐﻪ‬
‫ﻓﻘﻂ "ﻣﻦ" ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ و از ﺟﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻀﺮوب ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺟﺴﺘﻪ و ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ‬
‫اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ از ﺳﭙﺮﯼ ﺷﺪن اﺑﻼﻏﻴﻪ ﯼ ﻓﻮق‪ ،‬ﻳﮏ ﺷﺐ داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻓﺮدا ﺷﺐ ﮐﺴﯽ ﻣﻘﺮرات زﻧﺪان ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺁﻣﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﺴﺘﺎدن‬
‫و ﮔﻔﺘﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﯼ "ﻣﻦ" را زﻳﺮ ﭘﺎ ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﺟﺴﺪش را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﻴﻢ! ﺷﺐ ﺑﻌﺪ‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ﺷﻴﻔﺖ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺁﻣﺎرﮔﻴﺮﯼ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً اﮐﺜﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺑﺪون ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ از‬
‫ﺟﺎﯼ ﺧﻮد‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﮐﻠﻤﻪ "ﻣﻦ" اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺪاد اﻧﺪﮐﯽ ﻣﻘﺮارت ﺟﺪﻳﺪ را‬
‫ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ رﻋﺎﻳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران زﻧﺪاﻧﻴﺎنِ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺳﻠﻮل را ﮐﻪ در واﻗﻊ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺳﻠﻮل ﺑﻪ در ﺑﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻘﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺑﻨﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ و ﺁن هﺎ را ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‬
‫ﻣﺤﻤﻮد روﻳﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻣﻬﺮان هﻮﻳﺪا و ﺣﻤﻴﺪ ﻻﺟﻮردﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در هﻤﺎن ﺳﻠﻮل ﺑﻪ ﺑﺎد ﮐﺘﮏ و‬
‫ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺗﻌﺪادﯼ دﻳﮕﺮ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ‪ ،‬از‬
‫اﺗﺎق هﺎﻳﺸﺎن ﺑﻴﺮون ﮐﺸﻴﺪﻩ و ﺑﺎ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﭘﯽ در ﭘﯽ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ از ﻣﻴﺎن ﺗﻮﻧﻞ وﺣﺸﺖ‬
‫ﮔﺬر دادﻩ و ﺑﻪ ﻧﺰد ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در هﻤﻴﻦ روزهﺎ اﺣﻤﺪرﺿﺎ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﻣﻄﻬﺮﯼ ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻧﻪ هﺎﻳﻢ را ﺗﮑﺎن ﻣﯽ داد‪ ،‬ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ ﺳﻴﺎﻣﮏ ﺳﻌﻴﺪﭘﻮر ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ‬
‫ﺧﻮاهﺮش ﻓﺮوزان و ﻣﺎدرش از ﮐﺸﻮر ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺎﻣﮏ ﻳﮑﯽ‬
‫دو ﻣﺎهﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﻓﺮوزان و "ﻣﺎدر هﻤﺪم" ﭘﻴﺶ از او ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﺁن روزهﺎ در هﺮ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻼﻗﺎت‪ ،‬ﻳﺎ اﺧﺒﺎر دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ دوﺑﺎرﻩ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ دﺳﺘﻤﺎن ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‬
‫و ﻳﺎ ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ دوﺳﺘﺎن ﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ .‬در هﺮ ﺻﻮرت هﺮ ﺑﺎر ﺷﺎدﯼ و‬
‫اﻧﺪوﻩ را ﺗﻮأﻣﺎن داﺷﺘﻴﻢ‪.‬‬

‫‪٨‬‬
‫در اﻳﻦ دوران ﺗﻼش زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺟﻬﺖ اﻋﻼم هﻮﻳﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ اوج ﺧﻮد‬
‫رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از هﻔﺖ ﺗﻴﺮ ‪ ۶٠‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺎم اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺘﺒﻮع‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬از ﺑﺮ زﺑﺎن راﻧﺪن واژﻩ ﯼ "ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺗﻬﺎم ﺧﻮد‬
‫را "ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ" اﻋﻼم ﮐﻨﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺳﻴﺎﺳﯽ اﻳﻦ ﺷﺎﻧﺲ را داﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ از ﻣﺨﻔﻒ ﻧﺎم ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻗﻠﻴﺖ و ﻳﺎ اﮐﺜﺮﻳﺖ‪ ،‬ﭘﻴﮑﺎر‪،‬‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬رﻧﺠﺒﺮان‪ ،‬ﺳﻬﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮدﻩ‪ ،‬ﺁرﻣﺎن ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﻴﻦ‪ ،‬ﮐﺎﻧﻮن اﺑﻼغ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ‪،‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٧٢‬‬
‫ﻣﻮﺣﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻗﺎن و‪ ...‬اﻋﻼم اﻳﻦ اﺳﺎﻣﯽ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ را در رژﻳﻢ ﺑﺮ ﻧﻤﯽ اﻧﮕﻴﺨﺖ‬
‫و در ﺿﻤﻦ ﻋﻨﻮان ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﯼ دﻳﮕﺮﯼ هﻢ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺁﻧﺎن ﺑﺸﻮد‬
‫اﺑﺪاع ﮐﺮد و ﻧﻴﺎزﯼ هﻢ ﺑﻪ ﺁن ﻧﺒﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در اوﻳﻦ اﻳﻦ ﺧﻂ را ﭘﻴﺶ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫وﻟﯽ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ هﻨﻮز ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در اﺑﺘﺪاﯼ ﭘﻴﺸﺒﺮد اﻳﻦ ﺧﻂ‪ ،‬ﺧﻮد را "هﻮادار ﺳﺎزﻣﺎن" اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺎﻓﺸﺎرﯼ ﭘﺎﺳﺪاران و ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ هﻮادار ﮐﺪام ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ داﻧﻴﺪ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺣﺴﺎﺳﻴﺘﯽ ﺳﺮ‬
‫اﺳﻢ ﺁن ﻧﺪارم‪ .‬ﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ "ﻣﺠﺎهﺪ"‪ ،‬ﺗﻮ هﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﯽ ﺑﻨﻮﻳﺲ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﻪ اﻋﻼم رﺳﻤﯽ هﻮادارﯼ و ﻳﺎ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ‬
‫ﻣﻌﺪود از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در اوﻳﻦ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﻧﻴﺰ اﺗﻬﺎم ﺧﻮد را "ﺳﺮﺑﺎز رﺟﻮﯼ" اﻋﻼم‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺻﻞ "ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻬﺎﺟﻢ" را ﺑﺎﻳﺪ درهﻤﻪ ﯼ زﻣﻴﻨﻪ هﺎ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎر ﺑﺴﺖ و ﮐﻤﺘﺮ از ﺁن را "راﺳﺖ روﯼ" در ﻣﻘﺎﺑﻞ رژﻳﻢ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺎﯼ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ‪ ،‬ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ‪ ،‬ﺗﻮپ ﻓﻮﺗﺒﺎل ﺷﺪن و‪ ...‬ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
‫ﺑﺮاﯼ هﺮ دو ﻃﺮف ﺣﻴﺜﻴﺘﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و اﻣﮑﺎن ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران و ﻣﺴﺌﻮﻻن‬
‫ﻗﻀﺎﻳﯽ رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ اﺗﻬﺎم ﺁﻧﺎن را ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﻠﯽ داﺋﻤﯽ اﻳﻦ روﻳﺎروﻳﯽ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺑﺮاﯼ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت‪ ،‬دادﻳﺎرﯼ و ﻳﺎ‬
‫ﺑﻬﺪارﯼ و‪ ...‬ﻓﺮد ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد در هﻤﻴﻦ راﺑﻄﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﮐﺘﮏ ﺑﺨﻮرد‪ .‬ﺑﺮﺧﻮرد ﭘﺎﺳﺪاران در‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻋﻼم ﻧﺎم ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﯽ رﺣﻤﺎﻧﻪ ﺗﺮ از اوﻳﻦ ﺑﻮد‪ .‬در ﺧﻴﻠﯽ از‬
‫ﻣﻮارد رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻠﻮﻳﺤﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﻖ را در اوﻳﻦ ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ‬
‫ﺁن ﭼﻨﺎﻧﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ داد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬اﺑﺘﺪا از ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ۶‬ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‬
‫و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻧﻬﻀﺘﯽ ﺳﺮاﺳﺮﯼ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﺒﺪل ﮔﺸﺖ‪ .‬اﺟﺮاﯼ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻧﻴﺰ در‬
‫ﻓﺮﻋﯽ هﺎ ﺷﺮوع ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و رژﻳﻢ در ﺻﺪد ﺳﺮﮐﻮب ﺁن ﺑﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٩‬‬
‫در ‪ ٢٩‬ﺑﻬﻤﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪ ‪ ٣‬اوﻳﻦ‪ ،‬اﻋﻢ از ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ را ﮐﻪ در اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺁن هﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ١٨٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺪود‬
‫‪ ١٣٠‬ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﺬهﺒﯽ و ﮐﻤﺘﺮاز ‪ ۵٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان در ﺁن‬
‫دوران‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدﻩ و‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺟﻤﻊ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ را در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﺧﻮد ﻗﺮار دهﻨﺪ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد ﮐﻪ‬
‫ﺳﺮﮐﻮب ﺟﻤﻊ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ‪ ،‬هﻢ ﺁﺳﺎن ﺗﺮ و هﻢ ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن را در ﺑﺪو ورود ﺑﻪ‬
‫ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار دادﻩ و از ﻣﻴﺎن ﺗﻮﻧﻞ وﺣﺸﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﺎ ﮐﺎﺑﻞ ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
‫دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺒﻮر دادﻩ و ﺑﻪ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﻣﺠﺮد ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن و‬
‫ﭘﺎﺳﺪاراﻧﺸﺎن ﺗﺠﺮﺑﻪ ﯼ ﺳﺮﮐﻮب اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا را از ﻗﺒﻞ داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻓﺎﻳﻖ‬
‫‪٧٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺁﻣﺪن ﺑﺮ ﺁن‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻤﻞ ﮐﺮد‪ .‬ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺷﻘﺎوت و اﺟﺒﺎر ﻓﺮد ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﻳﮏ ﮐﻠﻤﻪ‬
‫ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ "ﻏﺬا ﻣﯽ ﺧﻮرم" و در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ ﺑﻌﺪ اﺟﺒﺎر او ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻳﮏ ﻗﺎﺷﻖ ﻏﺬا‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﺎرﻩ ﮐﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺁن ﺷﺐ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺎن ﻏﺬا ﺁوردﻩ و ﺗﮏ ‪ -‬ﺗﮏ را ﺑﺎ ﮐﺎﺑﻞ و‬
‫ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻏﺬا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮداﯼ ﺁن روز زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و ﻏﻴﺮ ﻣﺬهﺒﯽ‬
‫را از هﻢ ﺟﺪا ﮐﺮدﻩ و در دو ﺑﻨﺪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺟﺎﯼ دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﺑﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻩ و ﺳﺆال هﺎﻳﯽ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﻴﺰان ﺣﮑﻢ و اﺗﻬﺎم و‪ ...‬ﻣﻄﺮح‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﺎﺳﺦ اﻓﺮاد و ارزﻳﺎﺑﯽ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺁن هﺎ را در ﭘﻨﺞ ﻓﺮﻋﯽ ‪،٩ ،٧‬‬
‫‪ ،١۶ ،١۴ ،١٣‬ﺟﺎﯼ دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ و ﭘﻴﺶ از ﺷﺮوع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻓﺮﻋﯽ‪ ٩‬را ﺑﻪ‬
‫ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻓﺮﻋﯽ ﻓﻮق ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد از ﺗﻌﺪاﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺬهﺒﯽ ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻠﮑﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﻗﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬وزﻳﺮ ﻓﺘﺤﯽ و‪ ...‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﺷﺎن در ﺣﺎل اﺗﻤﺎم ﺑﻮد و اﻧﺠﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻓﺮﻋﯽ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺗﺸﮑﻴﻞ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻮق را‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻧﻴﺰ در ﺁن ﻓﺮﻋﯽ ﺟﺎﯼ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٠‬‬
‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎﻩ ‪ .۶۶‬اوﻟﻴﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺎز‪ ،‬دراﻳﻦ ﻣﺎﻩ ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻔﻮ و ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﺮاﺣﻞ‬
‫ﺁزادﯼ و ﺳﻴﺮ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺁن از ﺟﻤﻠﻪ اﺧﺬ ﺗﻌﻬﺪات ﻣﺎﻟﯽ و وﺛﻴﻘﻪ و ﺿﺎﻣﻦ و‪ ...‬ﺁزاد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺳﺮﯼ ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺁزاد ﺷﻮﻧﺪ و ﮐﺎرهﺎﯼ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ ﺑﺎ ﺗﻌﻠﻴﻖ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ و اﺣﮑﺎم ﺁزادﯼ ﺷﺎن ﻣﻌﻠﻖ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از ﺁﻧﺎن‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻌﻤﺖ اﻗﺒﺎﻟﯽ و ﺣﺴﻦ رﺣﻴﻤﯽ ﻣﻄﻌﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ در ﻣﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪ ﮔﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﭼﻨﺪﺗﺎﻳﯽ ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺳﺎ ل هﺎ ﺑﻌﺪ در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺟﻮاب‬
‫ﻣﺸﺨﺼﯽ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻌﺪ از ‪١۵‬ﺧﺮداد‪ ،‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ‬
‫روﺷﻦ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬در هﻤﻴﻦ راﺑﻄﻪ اﺣﮑﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎل هﺎﯼ ﻗﺒﻞ ﻣﺸﻤﻮل ﻋﻔﻮ از‬
‫ﺳﻮﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻌﻠﻴﻖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ اﺑﻼغ‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺁﻧﺎن ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ دﻳﮕﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪١١‬‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت زﻧﺪان در ﭘﯽ اﺟﺮاﯼ ﻳﮏ ﺳﻴﺎﺳﺖ هﻤﺎهﻨﮓ ﺷﺪﻩ ﺑﺮاﯼ ارﺗﻘﺎﯼ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮﺿﻊ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻓﺮﻳﺐ و ﻧﻴﺮﻧﮓ رژﻳﻢ‪ ،‬ﺳﻤﻔﻮﻧﯽ ﺟﺪﻳﺪﯼ را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻳﮑﻨﻮاﺧﺖ و‬
‫هﻤﺎهﻨﮓ ﻣﯽ ﻧﻮاﺧﺖ‪ .‬ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ ﺑﻨﺪ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺗﺤﺮﻳﮏ ﮐﺮدﻩ و ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ وادار ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻣﻨﻴﺘﯽ و ﻗﻀﺎﻳﯽ رژﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺧﻮد ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﮐﺴﺎزﯼ و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﯼ زﻧﺪان هﺎ را‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٧٤‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺣﺎل ﺗﻬﻴﻪ ﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺁن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﻣﺴﺘﻤﺮ و روز اﻓﺰون ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺘﻬﺎب در زﻧﺪان ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ دﺳﺖ‬
‫ﺁﻧﺎن را ﺑﺮاﯼ ﺑﺮﺧﻮردهﺎﯼ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺑﺎزﺗﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪهﺎ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﻋﺎدﯼ ﻧﺒﻮد‪ .‬رژﻳﻢ هﺮ روز ﺗﺮﻓﻨﺪهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺑﺴﺖ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ واﮐﻨﺶ هﺎﯼ‬
‫ﺟﻤﻌﯽ وادار ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ رژﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﮔﺎن و ﺧﻂ دهﻨﺪ ﮔﺎن ﺁن را ﻋﻨﺎﺻﺮﯼ‬
‫اﺣﻤﻖ‪ ،‬ﮐﻮدن و ﺑﺪون ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﭘﻴﺸﺒﺮد ﻃﺮح ﻳﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﻣﺸﺨﺼﯽ‬
‫را ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ و از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮﯼ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در ﺁن‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ رژﻳﻢ در ﺻﺪد ﺳﺮﮐﻮب و اﻋﻤﺎل ﺣﺎﮐﻤﻴﺘﺶ ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻮش و ﺗﻮان ﻣﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﻴﻢ و در اﻳﻦ‬
‫راﺑﻄﻪ از اﺻﻞ ﻃﻼﻳﯽ "ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻬﺎﺟﻢ" اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﯼ‬
‫ﻇﺮﻳﻒ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺁن هﻤﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺟﻮﻳﯽ هﺎ و ﺻﺤﻨﻪ ﺳﺎزﯼ هﺎ ﺑﺮاﯼ اﻳﺠﺎد‬
‫ﺟﻨﮓ و ﺟﺪال و درﮔﻴﺮﯼ هﺎﯼ داﺋﻤﯽ و روز اﻓﺰون ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از‬
‫ﻳﮏ ﺳﻨﺎرﻳﻮﯼ ﺑﺰرگ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان هﻤﻪ ﯼ ﻧﻴﺮوﯼ ﺷﺎن را ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ ﺁن‬
‫ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺿﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اوﻳﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮد و ﺗﺄﮐﻴﺪﺷﺎن روﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ و ﺗﻌﺮض ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮد‪ .‬رﺣﻤﺎن‬
‫ﻋﻠﯽ ﮐﺮﻣﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را ﮐﻪ از اوﻳﻦ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺁوردﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯽ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺟﺪا‬
‫ﮐﺮدﻩ و او را ﺑﻪ ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ۶‬ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺪﻳﻤﯽ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ دوﺑﺎرﻩ وﯼ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻘﺶ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﺎﺟﺮا‬
‫ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن اﺷﺘﺒﺎهﯽ رخ دادﻩ اﺳﺖ! اﻣﺎ در واﻗﻊ هﻴﭻ‬
‫اﺷﺘﺒﺎهﯽ رخ ﻧﺪادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدﻧﺪ وﻗﺘﯽ ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺟﺪﻳﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در اوﻟﻴﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﺧﺒﺮهﺎ را ﺑﻪ دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺸﻬﻮد ﺑﻮد و در ﺁن ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ از درﮎ ﺁن ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮدﻳﻢ و ﻳﺎ ﺗﻤﺎﻳﻠﯽ ﺑﻪ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺁن ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪،‬‬
‫اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ رﺣﻤﺎن اﺧﺒﺎر زﻧﺪان اوﻳﻦ را ﺑﻪ اﻃﻼع‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ۶‬رﺳﺎﻧﺪﻩ و ﺑﻪ اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻮﺿﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺪﻳﻤﯽ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ را‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺒﺮﻧﺪ ﻳﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺁن را ﺑﺴﻨﺠﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٢‬‬
‫هﺮ روز ﺳﺎز ﺟﺪﻳﺪﯼ در راﺳﺘﺎﯼ هﺪف ﻓﻮق‪ ،‬از ﺳﻮﯼ رژﻳﻢ ﮐﻮﮎ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ ﮐﻪ‬
‫ﻳﺎدم ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬درِ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ ﺑﻨﺪﻣﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﻣﺎ از اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺳﺎﻟﻦ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﻳﮏ ﺷﺐ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﺎ هﺪاﻳﺖ ﻣﺤﻤﻮد اﻓﺴﺮ ﻧﮕﻬﺒﺎن زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺁن ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﻨﺪ را ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻣﺎ را از اﻣﮑﺎن دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ‬
‫‪٧٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺎن ﻣﻬﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺤﺮوم ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع ﺟﺪﻳﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁﻧﺎن از ﻓﺮاﻣﺮز ﺟﻤﺸﻴﺪﯼ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن را ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از ﺑﻨﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻣﺮز ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﮐﺎر‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺎ را از داﺷﺘﻦ اﻣﮑﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺤﺮوم ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﺎ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮدﻣﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺎن را ﺑﺮﺁوردﻩ ﮐﻨﻴﻢ؟ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ او و هﻤﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪ را ﺗﺤﻘﻴﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاهﻨﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﯼ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ هﺮ دﻟﻴﻠﯽ ﺧﺮاب ﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﻮر ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﮐﻠﻨﮓ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮﻳﺪ‪ .‬او را ﺑﻪ ﺑﻴﺮون‬
‫از ﺑﻨﺪ ﺑﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪت زﻳﺎدﯼ وﯼ را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺮ ﭘﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ و ﻳﮏ ﻣﻴﺰ را ﻧﻴﺰ روﯼ ﺳﺮش ﻧﮕﺎﻩ دارد‪ .‬ﻓﺮاﻣﺮز هﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺑﺮدن ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از ﺑﻨﺪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻓﺮاﻣﺮز ﺗﺎ ﺻﺒﺢ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﻣﻘﯽ ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺧﻮدﺷﺎن‬
‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن را از ﺑﻨﺪ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺑﻨﺪ و ﺑﭽﻪ هﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ روﯼ اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺨﺶ دﻳﮕﺮ‬
‫ﺁن در واﻗﻊ ﺗﺤﺮﻳﮏ و ﺗﺤﺮﻳﺺ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪١٣‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺷﻬﺮهﺎ ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﺷﮏ هﺎﯼ "اﺳﮑﺎد" ﻋﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺑﺰرگ از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺗﻬﺮان را ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر هﺪف ﻗﺮار دادﻩ و ﺻﺪهﺎ ﮐﺸﺘﻪ و ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ زﺧﻤﯽ ﺑﺮﺟﺎ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﺗﻬﺮان را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺷﻬﺮ هﺎﯼ دور و‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮﮎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺼﻒ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد و اﻳﻦ ﻧﺸﺎن از هﺮاس و اﺿﻄﺮاب ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﮐﺸﻮر ﻣﯽ داد ﮐﻪ ﺣﺘﺎ‬
‫داﻣﺎن ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﻧﻴﺰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻨﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ وارد ﺟﻨﮓ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و رژﻳﻢ ﺑﺎ ﻣﻌﻀﻞ ﺑﺰرﮔﯽ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و راﻩ‬
‫ﭼﺎرﻩ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺁن ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﻧﻨﮕﻴﻦ ﺟﻨﮓ ﺗﺎ ﻓﺮوردﻳﻦ ﻧﻴﺰ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در‬
‫ﻳﮑﯽ از هﻤﻴﻦ روزهﺎ در هﻮاﺧﻮرﯼ ﺷﺎهﺪ ﻣﺴﻴﺮﯼ ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﻮﺷﮏ اﺳﮑﺎد ﺑﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺗﻬﺮان ﻃﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻧﮕﺮان از اﻳﻦ ﮐﻪ ﮐﺠﺎ را ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﺧﻮاهﺪ داد‪ ،‬ﺁن‬
‫را ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دادﻳﻢ‪.‬‬
‫در ﻳﮑﯽ از روزهﺎﯼ اﺳﻔﻨﺪﻣﺎﻩ ﻣﺸﻐﻮل ﺧﻮردن ﺷﺎم ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ ﺑﺮق زﻧﺪان‬
‫ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪ و ﺻﺪاﯼ اﻧﻔﺠﺎر ﺷﺪﻳﺪﯼ زﻧﺪان را ﺑﻪ ﻟﺮزﻩ در ﺁورد‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ ﺑﻪ‬
‫راهﺮو دوﻳﺪﻩ و درب ورودﯼ ﺑﻨﺪ را ﺑﻪ ﺷﺪت هﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﻮﺑﻴﺪﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﮔﻮﻳﺎ‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ﺧﻮد در ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﭘﻨﺎﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ ﻋﻼﻗﻪ اﯼ ﺑﻪ ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺪاﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬هﻮاﭘﻴﻤﺎهﺎﯼ ﻋﺮاﻗﯽ زﻧﺪان را هﺪف ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﮏ ﻣﻮﺷﮏ دﻳﻮار زﻧﺪان‬
‫را ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺗﺮﮐﺶ ﻧﻴﺰ در هﻮاﺧﻮرﯼ ﺑﻨﺪهﺎ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪا ﺧﺒﺮدار ﺷﺪﻳﻢ‬
‫در ﻳﮑﯽ از ﺑﻤﺒﺎران هﺎﯼ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮع ﭘﺮور ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٧٦‬‬
‫زﻳﺎدﯼ از اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮادﻩ اش را از دﺳﺖ دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١۴‬‬
‫ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ . ۶٧‬ﺑﻨﺪهﺎ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ در ﺑﻨﺪﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ ﮐﻪ هﻤﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺁن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮروز را ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ در ﺗﻮان داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ هﺮ ﺳﺎل ﺑﺎ ﺷﮑﻮﻩ ﺑﺮﮔﺰار‬
‫ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﮐﺸﻮر ﺁﺑﺴﺘﻦ ﺗﺤﻮﻻت ﻋﻈﻴﻤﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ را هﺮ ﺁدم ﻧﺎ وارد ﺑﻪ اﻣﻮر ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺪس ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮاﻧﺪن روزﻧﺎﻣﻪ و ﺗﻌﻤﻖ در اﺧﺒﺎر و ﮔﺰارش هﺎﯼ ﺧﺒﺮﯼ‪ ،‬ﺑﻴﺶ‬
‫از هﺮ زﻣﺎن دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻞ هﺮ ﺳﺎل ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪم‪:‬‬
‫درﺧﺖ ﺗﻨﺎور اﻣﺴﺎل‬
‫ﭼﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﺧﻮاهﺪ داد‬
‫ﺗﺎ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن را‬
‫‪١٨‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﻔﺲ ﻧﻴﺎز ﻧﻤﺎﻧﺪ؟‬
‫هﺮ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ اﯼ را ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺑﻪ ﺟﺰ اﻳﻦ ﮐﻪ اﻣﺴﺎل دﻳﮕﺮ ﭘﺮﻧﺪﻩ اﯼ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﺨﻮاهﺪ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﻗﻔﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪١۵‬‬
‫ﻳﮑﺸﻨﺒﻪ هﻔﺖ ﻓﺮوردﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺰرگ ﺁﻓﺘﺎب در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯼ "ﻓﮑﻪ" در ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ اﻳﺮان‪،‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﺑﺰرگ و ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ رژﻳﻢ ﺑﻮد و ﻧﺸﺎن از ﺑﺎز ﺷﺪن ﺟﺒﻬﻪ و ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬
‫ﺟﺪﻳﺪﯼ در ﺟﻨﮓ ﻣﯽ داد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﺮ ﻓﺮورﻳﺰﯼ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ دﻻﻟﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در اﺑﺘﺪاﯼ ﺳﺎل‪ ،‬ﺳﻮﻣﻴﻦ دورﻩ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎ را ﺑﺮاﯼ‬
‫دادن رأﯼ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ادارﯼ زﻧﺪان‪ ،‬در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ هﻢ ﮐﻒ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺁن ﺟﺎ در ﺣﻀﻮر داوود‬
‫ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮﻣﯽ را ﭘﺮ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﮑﺘﻮب اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت هﺴﺘﻴﻢ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪ .‬ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارم‪ ،‬هﻴﭻ ﻳﮏ از‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺎرﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان‬
‫در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮﮔﺰارﯼ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺤﺮﻳﻢ هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن روﺑﻪ رو ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‬
‫و ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ رأﯼ دادن ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن از ﺷﺪت ﺧﺸﻢ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﻴﭽﻴﺪ‪ .‬در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‪ ،‬در ﭘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺎﻟﻤﯽ را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻀﺮوب ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻓﺮم در ﭘﺮوﻧﺪﻩ ﯼ هﺮ ﻓﺮد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬در دادﮔﺎﻩ از ﺁن ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺪرﮐﯽ دال ﺑﺮ دﺷﻤﻨﯽ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻓﺮد ﺑﺎ رژﻳﻢ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮد ﻣﻘﺒﻠﯽ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در ﺑﻨﺪ ﻳﮏ اوﻳﻦ را ﺑﻪ "ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ" ﺑﺮدﻩ و در ﺁن ﺟﺎ اﻣﮑﺎن ﮔﻮش‬

‫‪ 18‬اﺣﻤﺪ ﺵﺎﻣﻠﻮ‪.‬‬
‫‪٧٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫دادن ﺑﻪ رادﻳﻮ ﻣﺠﺎهﺪ را ﺑﺮاﻳﺶ ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﯼ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد از ﻧﻈﺮ ﻣﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﯼ "ﺳﻔﻴﺪ"‪" ،‬زرد" و "ﺳﺮخ" ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺑﻪ زﻧﺪان ﺧﻮاهﻴﻢ ﺁﻣﺪ و اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻳﺘﺎن اﻃﻼع ﺑﺪﻩ!‬

‫‪١۶‬‬
‫ﭘﻴﺶ از ﺁن‪ ،‬در ﭼﻬﺎرم ﺁذرﻣﺎﻩ ‪ ۶۶‬ﺑﻪ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺷﻤﻴﺮاﻧﯽ ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ دﻳﮕﺮ ﮐﻪ از‬
‫ﭼﻨﺪﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و زﻳﺮ‬
‫ﻓﺸﺎر ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد در ﺻﺪد اﺟﺮاﯼ ﻳﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻠﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬
‫‪١٩‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺧﻮاهﺪ ﺑﺮد‪.‬‬
‫اوﻟﻴﻦ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ زﻧﺪان ﮐﻪ در ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ هﺪف ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮزﯼ ﻻﺟﻮردﯼ‬
‫و دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻀﺎﻳﯽ رژﻳﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻋﺪام ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺳﻌﺎدﺗﯽ‪ ٢٠‬ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﺮداد‬
‫ﻣﺎﻩ ﺳﺎل ‪ ۶٠‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام اﻳﺴﺘﺎد‪ .‬در ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺳﺎل ‪ ۶٠‬ﺳﻌﻴﺪ ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ و ‪١٢‬‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ ﻗﺪﻳﻤﯽ را ﮐﻪ در دوران ﻓﺎز ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﺟﺮم ﭘﺨﺶ اﻋﻼﻣﻴﻪ و ﻓﺮوش ﻧﺸﺮﻳﻪ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و دوران ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﺧﻮد را ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﻌﻀﺎً دوران‬
‫ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﺷﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﺎﻳﺪ ﺁزاد ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻬﺎم داﺷﺘﻦ ﺗﺸﮑﻴﻼت در زﻧﺪان ﺑﻪ‬
‫ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪ .‬در دﯼ ﻣﺎﻩ هﻤﺎن ﺳﺎل‪ ٢٠ ،‬زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﺷﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫را ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ و ‪ ٨‬ﺗﻦ از ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﺟﺮم داﺷﺘﻦ ﺗﺸﮑﻴﻼت در زﻧﺪان‪ ،‬راهﯽ‬
‫ﻣﻴﺪان هﺎﯼ ﺗﻴﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺁن ﻧﻴﺰ ﺟﺴﺘﻪ و ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ اﻓﺮادﯼ را ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﺷﺮﮐﺖ در‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻼت زﻧﺪان و ﻳﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ ﻣﺨﺮب در زﻧﺪان و‪ ...‬ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﺤﺚ و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﺣﻮل ﻳﮏ اﻗﺪام ﺑﺰرگ و ﻳﮏ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺗﻤﻬﻴﺪات ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ را ﻣﯽ ﻃﻠﺒﻴﺪ‪.‬‬

‫‪١٧‬‬
‫در اﻳﻦ روزهﺎ ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ و اﻣﻨﻴﺘﯽ رژﻳﻢ‪ ،‬ﻳﮏ ﻗﺪم ﭘﻴﺶ ﮔﺬاردﻩ و در ﺣﺎل‬
‫ﻳﮑﺪﺳﺖ ﮐﺮدن دﻳﺪﮔﺎﻩ و ﻧﻈﺮ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻧﻈﺎم و رﺳﺎﻧﺪن ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻳﮏ "ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ اﺟﻤﺎع"‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از هﻤﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ هﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ دﺳﺘﻮر‬
‫اﻧﺠﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم از ﺳﻮﯼ ﻣﺴﺌﻮﻻن ارﺷﺪ ﺳﻴﺎﺳﯽ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﺨﺺ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﺑﻌﺎد‬
‫ﻣﺬهﺒﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁن ﺻﺎدر ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 19‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺵﻨﻴﺪم ﺑﺎرهﺎ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ از ﺟﻤﻠﻪ ‪ ٣۴‬و ‪ ٧٧‬ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن دوﺑﺎرﻩ دﺱﺘﮕﻴﺮ ﺵﺪﻩﯼ ﻣﺠﺎهﺪ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻪ زودﯼ ﺕﮑﻠﻴﻒﻣﺎن را ﺑﺎ ﺵﻤﺎ روﺵﻦ ﺥﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد و اﺟﺎزﻩ ﻧﺨﻮاهﻴﻢ داد ﺑﻪ رواﺑﻂ ﺱﺎﺑﻖﺕﺎن اداﻣﻪ دهﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺑﺮﺥﻮردهﺎﯼ اﻣﺮوز ﻣﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺵﺮاﻳﻂ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 20‬ﺵﻬﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﻧﺎﻃﻘﯽ ﻧﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺱﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ ‪ ٢٠٩‬ﻟﻴﻮان ﭘﻼﺱﺘﻴﮑﯽ ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮕﯽ را ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ روﯼ‬
‫ﺁن ﺟﻤﻠﻪﯼ زﻳﺮ از ﺱﻮﯼ ﺱﻌﺎدﺕﯽ ﮐﻨﺪﻩ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد‪" :‬هﺮ ﺵﻼﻗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯼ اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن ﻓﺮود ﻣﯽﺁﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪﯼ ﮐﻠﻨﮕﯽ اﺱﺖ‬
‫ﮐﻪ ﮔﻮر اﺱﺘﺒﺪاد را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﻔﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ"‪ .‬و ﭘﺎﯼ ﺁن را اﻣﻀﺎء ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد "ﺱﻴﮑﻮ" ﻟﻘﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن ﺵﻨﺎﺥﺘﻪ ﻣﯽﺵﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٧٨‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس "ﺷﺮع اﻧﻮر"‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮع ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ هﺮ دﻟﻴﻞ ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻴﻔﺮ و زﻧﺪان ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻇﺎهﺮاً از دﻳﺪ رژﻳﻢ‪،‬‬
‫"ﻣﻮازﻳﻦ ﺷﺮﻋﯽ" در ﺁن رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻃﺒﻖ "ﻣﻮازﻳﻦ ﺷﺮﻋﯽ" هﻴﭻ ﻣﻘﺎﻣﯽ ﺣﻖ ﻧﺪارد‬
‫ﺣﮑﻢ ﻗﺎﺿﯽ را ﺑﺸﮑﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺣﮑﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ در‬
‫ﺟﺎﻳﯽ اﺷﺘﺒﺎهﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ و ﻳﺎ ﻗﺎﺿﯽ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﻧﺎﺋﻞ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ اﯼ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ رﻳﺸﻪ در ﺁن دارد ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺷﺮع ﺧﻮد را ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا‬
‫ﻓﺮض ﮐﺮدﻩ و از ﺳﻮﯼ او ﺣﮑﻢ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﻴﺰ ﺣﮑﻢ ﺷﺎن ﻧﺒﺎﻳﺴﺘﯽ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻌﺮض ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻌﺮض ﺑﻪ "ذات اﺣﺪﻳﺖ" ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﺑﻌﺎدﯼ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ وﺳﻌﺖ و ﺁن هﻢ در ﺳﻄﺢ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ ﮐﺴﯽ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ اﺣﮑﺎم ﺻﺎدرﻩ از‬
‫ﺳﻮﯼ ﻗﻀﺎت ﺷﺮع را ﻟﻐﻮ ﮐﻨﺪ ﻣﮕﺮ وﻟﯽ ﻓﻘﻴﻪ و ﺁن هﻢ از ﻧﻮع ﺧﻤﻴﻨﯽ اش ﺑﺎﺷﺪ و ﮔﺮﻧﻪ هﺮ‬
‫ﮐﺴﯽ را ﺗﻮان ﺻﺪور ﭼﻨﻴﻦ دﺳﺘﻮراﺗﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ هﻤﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ هﻢ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب‬
‫ﺷﺮﻋﯽ ادﻋﺎﻳﯽ ﺁﻧﺎن ﻧﮕﻨﺠﻴﺪﻩ و ﺟﺎﯼ اﻣﺎ و ﭼﺮا داﺷﺖ و ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﻧﻴﺰ از هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺁن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮﯼ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ را ﺣﺘﺎ‬
‫دژﺧﻴﻤﺎن رژﻳﻢ ﻧﻴﺰ اذﻋﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ رژﻳﻢ از ﻣﺪت هﺎ ﻗﺒﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﺳﺮﻃﺎن ﺧﻤﻴﻨﯽ و هﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﻧﺎرﺳﺎهﺎﻳﯽ هﺎﯼ ﻗﻠﺒﯽ وﯼ ﺁﮔﺎهﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن ارﺷﺪ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻣﻨﻴﺘﯽ رژﻳﻢ ﺑﻪ وﻳﮋﻩ‬
‫رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬رﯼ ﺷﻬﺮﯼ و‪ ...‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ و از زواﻳﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ‬
‫ﻣﺸﮑﻼت ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﺗﻀﺎدهﺎﯼ ﺣﻞ ﻧﺎﺷﺪﻩ اﯼ ﮐﻪ هﺮ ﻳﮏ از ﺁﻧﺎن ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد‬
‫رژﻳﻢ را ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻀﺎدهﺎ را ﻣﯽ ﺗﻮان در ﻣﻮارد زﻳﺮ‬
‫ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪﯼ ﮐﺮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﺁﻳﻨﺪﻩ ﯼ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ و رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎﻧﺪهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ رژﻳﻢ در‬
‫اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ؛‬
‫ب ‪ -‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻋﺮاق؛‬
‫ج ‪ -‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ زﻧﺪان و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ؛‬
‫د ‪ -‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﺑﺎزﻧﮕﺮﯼ در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﺗﺤﮑﻴﻢ ﺟﻨﺒﻪ هﺎﯼ اﻗﺘﺪار ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫ﻣﺬهﺒﯽ‪.‬‬
‫هﺮ ﻳﮏ از اﻓﺮاد ﻓﻮق ﺑﺎ اﻧﮕﻴﺰﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻳﮏ اﺋﺘﻼف و اﺗﺤﺎد ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ رﺳﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺣﻤﺪ ﺧﻤﻴﻨﯽ و رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬هﺮﻳﮏ از ﺳﻮﻳﯽ ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬در ﺻﺪد ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و‬
‫ﺑﺮﮐﻨﺎرﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ از ﭘﺴﺖ ﻧﻴﺎﺑﺖ رهﺒﺮﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﯼ ﺷﻬﺮﯼ ﻧﻴﺰ از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ از ﭘﺎﯼ‬
‫ﻧﻨﺸﺴﺘﻪ و در ﻓﮑﺮ زﻋﺎﻣﺖ ﭘﺪرزﻧﺶ ﻋﻠﯽ ﻣﺸﮑﻴﻨﯽ ﺑﻮد ﺗﺎ از اﻳﻦ ﻧﻤﺪ ﮐﻼهﯽ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺪوزد‪ .‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ از ﻣﻴﺰان ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺑﺎ ﺷﺨﺺ ﺧﻮدش ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﯼ اﻣﻮر ﻧﻴﺰ در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﺳﺮان رژﻳﻢ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ از هﻤﻪ‬
‫ﮐﻢ ﮐﺎر ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ ﺳﺎل ﺁﺧﺮ دور دوم رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اش را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارد و ﺑﻪ‬
‫‪٧٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻧﻔﺲ‪ -‬ﻧﻔﺲ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﻪ ﺁﺧﺮ ﺧﻂ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ در ﻓﮑﺮ دوران‬
‫ﺗﻘﺎﻋﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ ﺑﺎ ﺳﻴﻠﯽ اﯼ ﮐﻪ از ﺧﻤﻴﻨﯽ در زﻣﺴﺘﺎن ‪ ،۶۶‬ﭘﺲ از ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ اش در‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ وﻻﻳﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻓﻘﻴﻪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اش ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺗﺮ از‬
‫ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﻌﻪ هﺎﻳﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﯽ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ وﯼ ﺑﻌﺪ از دوران رﻳﺎﺳﺖ‬
‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ اش‪ ،‬ﻗﺮار اﺳﺖ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻗﻮﻩ ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ را ﺑﻪ دوش ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻮﺳﻮﯼ‬
‫اردﺑﻴﻠﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ رژﻳﻢ ﺑﻪ وﻳﮋﻩ واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﺎح ﻣﺆﺗﻠﻔﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺒﻴﺐ اﷲ‬
‫ﻋﺴﮕﺮاوﻻدﯼ‪ ،‬اﺳﺪاﷲ ﺑﺎداﻣﭽﻴﺎن‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺟﻨﺘﯽ و اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺧﺰﻋﻠﯽ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن و‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻗﻀﺎﻳﯽ و اﻣﻨﻴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺷﺘﺎﻓﺘﻪ و وﯼ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ "اﺻﻼح ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﯼ"‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﮐﺮدﻩ و در اﻳﻦ راﻩ ﺑﻪ ﭼﺎرﻩ ﺟﻮﻳﯽ و راﻳﺰﻧﯽ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ دادﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر در اﺧﺘﻴﺎر ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﻣﻮﺳﻮﯼ ﺧﻮﺋﻴﻨﯽ هﺎ ﭘﺪر ﻣﻌﻨﻮﯼ‬
‫"اﺻﻼح ﻃﻠﺐ هﺎﯼ دوم ﺧﺮدادﯼ" ﺑﻮد و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻌﺎوﻧﺖ هﺎﯼ وزارت اﻃﻼﻋﺎت در‬
‫دﺳﺖ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح "اﺻﻼح ﻃﻠﺐ" رژﻳﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻠﯽ رﺑﻴﻌﯽ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ ﺣﺠﺎرﻳﺎن‪،‬‬
‫ﺗﺎﺟﻴﮏ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﭘﻮرﻧﺠﺎﺗﯽ و‪ ...‬ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ هﺮ دو ﺟﻨﺎح ﺑﻪ ﻳﮏ اﺟﻤﺎع در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻻﺟﻮردﯼ ﻟﺐ ﮐﻼم ﺑﺤﺚ هﺎ ﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﺧﻤﻴﻨﯽ را در‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ روزﻧﺎﻣﻪ ﯼ رﺳﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ١٢‬ﻣﺮداد ‪ ۶٧‬ﺑﻴﺎن داﺷﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در ﻃﻮل ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﻴﺮ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﺼﻠﺤﺖ اﺳﻼم ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ اﻃﻼﻋﯽ ﮐﻪ در دﺳﺖ اﺳﺖ اﮐﺜﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻮاب از‬
‫زﻧﺪان ﺁزاد ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﯼ از ﺁن هﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺮﺻﺎد ﺑﻪ هﻼﮐﺖ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬از ﺳﺎل ‪ ۶٠‬ﺗﺎ اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ ۶٣‬ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﺑﺎ ﺷﺪت ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ هﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ‪ ١٠‬ﻧﻔﺮ را هﻢ ﺟﺬب ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﺁن ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﺑﺎ ﺳﺴﺘﯽ و ﻣﻤﺎﺷﺎت رﻓﺘﺎر ﺷﺪ و اﻋﻀﺎﯼ‬
‫ﺁن هﺎ ﺑﻪ اﺳﻢ ﺗﻮاب از زﻧﺪان ﺁزاد ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ اﻳﻦ ﺁزادﯼ هﻤﻴﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ در‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ اﺳﻼم ﺁﺑﺎد و ﮐﺮﻧﺪ دﻳﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪ ،‬اﻏﺮاق ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺁن هﺎ و ﺑﺰرگ ﮐﺮدن واﻗﻌﻴﺖ ﺑﻮد‪ .‬اﮐﺜﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺒﺎرزﻩ ﻧﭙﻴﻮﺳﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮐﺎرﭘﺮدازان رژﻳﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻴﻎ ﺷﺎن را هﺮﭼﻪ ﺗﻴﺰﺗﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٨‬‬
‫ﻳﮑﯽ از ﺷﺐ هﺎﯼ ﻓﺮوردﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ در ﻣﻘﺎﺑﻞ در دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻠﻮﯼ‬
‫ﺑﻨﺪ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬در ﺻﻒ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن در ﺑﻨﺪ را ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ و وﯼ را ﺑﻪ‬
‫ﺑﻴﺮون از ﺑﻨﺪ ﻓﺮا ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﯽ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻪ او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﻮدش ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٨٠‬‬
‫ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از دو ﻣﺎﻩ او را ﺁزاد ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻠﻮف ﻧﻤﯽ زﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد او ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺮط ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ زودﺗﺮ از ﻣﻮﻋﺪش‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﺷﺨﺼﯽ وﯼ ﺑﺮاﯼ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‬
‫ﮐﺎرﮔﺎﻩ اﺳﺖ و اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﮐﺎرﮔﺎﻩ او ﺣﻖ دارد ﮐﺎر ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮاﺑﺎن ﻏﺬا‬
‫ﻧﺨﻮرد و زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد را در ﺁن ﺟﺎ اداﻣﻪ دهﺪ‪ .‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺑﺎزهﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ زﻧﺪاﻧﯽ هﺴﺘﻢ و ﺗﻮ زﻧﺪاﻧﺒﺎن! هﺮﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮرم ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮم وﻟﯽ‬
‫هﻴﭻ ﮔﺎﻩ از ﺗﻮ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻧﺨﻮاهﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻦ را ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﺁن ﺟﺎ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺟﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮ ﻣﺨﺘﺎرﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯽ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮت ﺑﻔﺮﺳﺘﯽ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺘﺎرم زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﺧﺎص ﺧﻮدم را اداﻣﻪ دهﻢ‪ .‬ﺟﻮاﺑﺶ ﻗﺎﻃﻊ ﺑﻮد و دﻧﺪان ﺷﮑﻦ و ﺑﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﻧﺸﺎن از‬
‫ﺿﻌﻒ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﺁن روزهﺎ ﭘﺬﻳﺮش ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﯼ از ﺳﻮﯼ زﻧﺪاﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﺷﮑﺴﺘﻦ و ﺧﺮد ﺷﺪن‬
‫او ﺑﻮد‪ .‬ﺁزادﯼ ﭼﻨﻴﻦ زﻧﺪاﻧﯽ اﯼ هﻴﭻ ﺧﻄﺮﯼ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاﻳﺸﺎن در ﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫رژﻳﻢ و ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات ﺷﺎن را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻮ ﺑﻨﺪ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﯽ ﮐﻪ زﻧﺪان در ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل ﺻﺪ ﭘﻠﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از اﻳﻦ را در ﺳﺎل هﺎﯼ ﺑﻌﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﮑﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮاﺿﻊ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮدﺷﺎن ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ارزﻳﺎﺑﯽ‬
‫درﺳﺖ هﺮ ﻓﺮد و ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ هﺎﯼ او ﺑﺎﻳﺪ دﻳﺪ او در ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﺁن ﻣﻮﺿﻊ‬
‫را اﺗﺨﺎذ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮاﻳﻂ زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎرهﺎ ﺑﺮاﯼ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻮﺿﻊ‬
‫ﺑﺎﻻ ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻓﺮد در ﻣﺮاﺣﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن زﻧﺪان اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺼﻄﻔﯽ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ و اراﺋﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺑﻪ او‪ ،‬اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼ اﯼ را ﮐﻪ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﯽ ﻗﺮار دادﻩ و ﺻﺤﺖ ﺁن را ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﮐﻨﺪ! ﺗﻌﻤﻖ در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮردﯼ‪ ،‬در‬
‫ﺁن زﻣﺎن از ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﻏﺎﻓﻞ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪١٩‬‬
‫ﻣﻘﺎرن ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ اﺧﺒﺎر ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﻢ ﺧﻠﻴﻞ اﻟﻮزﻳﺮ)اﺑﻮﺟﻬﺎد( ﻳﮑﯽ از رهﺒﺮان‬
‫ﺑﺰرگ ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﯽ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ ﯼ اﺻﻠﯽ اﻧﺘﻔﺎﺿﻪ ﻣﺮدم ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬در ﺗﻮﻧﺲ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻤﺎﻧﺪوهﺎﯼ‬
‫اﺳﺮاﺋﻴﻠﯽ در ﺧﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ اش و در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﻳﺪﮔﺎن هﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺿﺮﺑﻪ اﯼ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ و هﻤﻪ ﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺘﺮﻗﯽ و ﭘﻴﺸﺮو ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺠﺎهﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺘﺮﻗﯽ اﻳﺮاﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫روزﯼ از ﻣﺴﺎﻋﺪت هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﯼ او و ﻳﺎراﻧﺶ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻧﺎﮔﻮار ﺑﯽ ﺗﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺁﻧﺎن در ﺣﺴﺎس ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﻧﺎن و ﺗﻔﻨﮓ ﺧﻮد را ﺑﺎ‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﯼ اﻳﺮان ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬او و ﻳﺎراﻧﺶ در اواﺧﺮ دهﻪ ﯼ ‪ ۴٠‬و در ﻃﻮل‬
‫دهﻪ ﯼ ‪ ۵٠‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﺎن ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﯼ اﻳﺮان و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺷﺎم‪ ،‬ﺑﻪ اﺣﺘﺮام اﺑﻮﺟﻬﺎد و ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺖ ﻳﺎد و ﺧﺎﻃﺮﻩ ﯼ او ﻳﮏ‬
‫‪٨١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫دﻗﻴﻘﻪ ﺳﮑﻮت از ﺳﻮﯼ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ اﻋﻼم ﺷﺪ و ﻣﻦ ﺷﻌﺮﯼ از" ﻣﺤﻤﻮد دروﻳﺶ" ﺷﺎﻋﺮ‬
‫ﻣﺒﺎرز ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﯽ را ﺑﻪ ﻳﺎد او و هﻤﻪ ﯼ ﻣﺒﺎرزان ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﯽ ﺧﻮاﻧﺪم‪.‬‬

‫‪٢٠‬‬
‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ .۶٧‬در ﺑﻬﺎر ‪ ۶٧‬ﺗﻼش رژﻳﻢ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﭘﺮوژﻩ ﯼ زﻣﻴﻨﻪ ﺳﺎزﯼ ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺣﮑﻢ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ از ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻮد‪ .‬دﻳﺪارهﺎﯼ ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻣﻨﻴﺘﯽ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ و ﻗﻀﺎﻳﯽ رژﻳﻢ ﺑﺎ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﮐﻪ از ﺣﺎﻣﻴﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺷﻤﺮدﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪت اﺣﻤﺪ ﺧﻤﻴﻨﯽ هﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﺷﺪ هﻤﻪ ﯼ اﻳﻦ اﻗﺪام هﺎ دور از ﭼﺸﻢ و ﻧﻈﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‬
‫از ﺳﺎل ‪ ۶۵‬و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﭘﺲ از ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﺗﻨﺪ و ﺣﺎﮐﯽ از ﺧﺸﻤﯽ ﮐﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ١٧‬ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ زﻧﺪان هﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮهﺎﻳﺶ را ﺑﺮاﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ از رو ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﯼ در ﺁن ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﻣﯽ داﻧﻴﺪ در زﻧﺪان هﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﻼم ﺟﻨﺎﻳﺎﺗﯽ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ‬
‫هﺮﮔﺰ ﻧﻈﻴﺮ ﺁن در رژﻳﻢ ﻣﻨﺤﻮس ﺷﺎﻩ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﻣﯽ داﻧﻴﺪ ﻋﺪﻩ زﻳﺎدﯼ زﻳﺮ‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺎزﺟﻮهﺎ ﻣﺮدﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﻣﯽ داﻧﻴﺪ در ﺑﻌﻀﯽ زﻧﺪان هﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‬
‫دﺧﺘﺮان ﺟﻮان را ﺑﻪ زور ﺗﺼﺮف ﮐﺮدﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﻣﯽ داﻧﻴﺪ در ﺑﻌﻀﯽ از زﻧﺪان هﺎ‬
‫ﺣﺘﺎ ﻧﻮر روز هﻢ ﺑﺮاﯼ زﻧﺪاﻧﯽ درﻳﻎ داﺷﺘﻨﺪ اﻳﻦ هﻢ ﻧﻪ ﻳﮏ روز و دو روز‬
‫‪٢١‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎﻩ هﺎ؟‬
‫او ﺣﺘﺎ ﺑﻌﺪهﺎ اﻋﻼم ﮐﺮد‪:‬‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺎت اﻃﻼﻋﺎت ﺷﻤﺎ روﯼ ﺷﺎﻩ و ﺳﺎواﮎ را ﺳﻔﻴﺪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫را ﺑﺎ اﻃﻼع دﻗﻴﻖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ‪.‬‬
‫و اﻳﻦ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﻣﯽ داﻧﻴﺪ در ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﻓﻘﻪ ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﻳﻢ ﻧﻪ ﺟﺎن‬
‫‪٢٢‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﺎل او‪.‬‬
‫ﺁن هﺎ ﺿﻤﻦ ﮔﻠﻪ و ﺷﮑﺎﻳﺖ از ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﻮﺟﻮد در اﻣﺮ زﻧﺪان هﺎ و‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ درﻣﺎﻧﺪﮔﯽ رژﻳﻢ در ﺟﻨﮓ و‪ ...‬را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﺎ اراﺋﻪ ﯼ ﺁﻣﺎر و‬
‫ارﻗﺎم و اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارﮎ‪ ،‬در ﭘﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدن اﻳﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺁزاد ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻈﺎم در ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻄﻴﺮ و ﺣﺴﺎس ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬از ﺳﺎل ‪ ۶۴‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﻋﻔﻮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻃﯽ ﺣﮑﻤﯽ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‬
‫ﻣﺤﻮل ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺁن هﺎ ﺑﺎ ﺁﻩ و اﻓﻐﺎن اذﻋﺎن ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﯽ داﻧﻴﻢ وﻇﻴﻔﻪ ﺷﺮﻋﯽ ﻣﺎ ﺣﻀﻮر‬
‫در ﺟﺒﻬﻪ هﺎ و ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﻔﺎر ﺑﻌﺜﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ ﻏﻠﻂ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ زﻧﺪان و‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺎ را ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺒﻮس ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و از اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ ﺷﺮﻋﯽ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ اﻳﻢ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ‬

‫‪ 21‬ﺥﺎﻃﺮات ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﭼﺎپ اﺕﺤﺎد ﻧﺎﺵﺮان اﻳﺮاﻧﯽ در اروﭘﺎ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺱﺖ ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،١۴٣‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.۵١١‬‬
‫‪ 22‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪.۵١٢ ،‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٨٢‬‬
‫ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ ۶۵‬در اﺛﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺟﻨﺎح ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ هﺸﺪار دادﻩ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺑﺎ اﺷﺨﺎص ﺻﺎﻟﺢ ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻪ اﻣﻮر ﮐﺸﻮر ﻣﺸﻮرت ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ از‬
‫ﺁن ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺛﺮ ﺑﺪهﻴﺪ ﺗﺎ ﺧﺪاﻳﯽ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ ﻟﻄﻤﻪ ﺑﻪ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ ﻧﺨﻮرد‪ ،‬ﺁزادﯼ ﺑﯽ روﻳﻪ ﯼ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﻮر هﻴﺌﺘﯽ ﮐﻪ رﻗﺖ ﻗﻠﺐ و ﺣﺴﻦ ﻇﻦ ﺷﺎن واﻗﻊ ﺷﺪ؛ ﺁﻣﺎر اﻧﻔﺠﺎرهﺎ‪،‬‬
‫‪٢٣‬‬
‫ﺗﺮورهﺎ‪ ،‬و دزدﯼ هﺎ را ﺑﺎﻻ ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ اﻃﻼع ﭼﻨﺪاﻧﯽ از ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ زﻧﺪان هﺎ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ از ﺁﻣﺎرﯼ ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﻣﯽ داد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪ .‬رﯼ ﺷﻬﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺑﻪ ﺁﻣﺎر‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ،۶۵‬ﺑﻪ رﻗﻢ ﺻﺪهﺎ ﺗﻦ اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ اﺳﺘﻨﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ دروغ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﻣﻮرخ ‪ ١٧‬ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪ ۶۵‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ درﺳﺘﯽ روﯼ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ دﺳﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ در اﺛﺮ اﻧﻘﻀﺎ ﻣﺪت ﺁزاد ﺷﺪﻩ اﻧﺪ وﻟﯽ ﺣﺪود ﭘﻨﺞ هﺰار ﺗﻦ ﻋﻔﻮ‬
‫‪٢٤‬‬
‫ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﮐﻪ در ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﺣﻀﺮت ﻋﺎﻟﯽ ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ‬
‫‪٢١‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن اهﻞ ﻣﺸﻬﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺐ از ‪ ١١‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ )‪١٠‬ﻣﺠﺎهﺪ و ﻳﮏ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ(‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﺷﺪن‪ ،‬از ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻪ اوﻳﻦ و ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ‬
‫ﺧﻮد را "اﻧﻘﻼب ﮐﺮدﻩ" ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدﻩ و در ﮔﻔﺘﺎر و ﻋﻤﻞ‪ ،‬در دﻓﺎع از ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻮاﺿﻊ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﺧﺺ ﺗﺮﻳﻦ در ﻣﻴﺎن ﺁن هﺎ‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ هﺎﺷﻤﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻪ ﺳﺎل در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻓﺎﺗﺤﯽ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫وﯼ ﭘﻴﺸﺘﺎز ﺧﻂ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﻴﺮﯼ "اﻧﻘﻼب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ" ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در زﻧﺪان ﺑﻮد‪.‬‬
‫او وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﺧﻮد ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﺗﺎ ﭘﻴﺎم "اﻧﻘﻼب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ" را در ﺗﻤﺎﻣﯽ زﻧﺪان اﺷﺎﻋﻪ دهﺪ‬
‫و ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر هﻴﭻ ﻓﺮﺻﺘﯽ را از دﺳﺖ ﻧﻤﯽ داد و هﻴﭻ ﺳﺪ و ﻣﺎﻧﻌﯽ را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺟﺪﻳﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻠﻮص ﻧﻴﺖ و ﭘﺎﮐﯽ و ﻃﻬﺎرت در ﻣﺒﺎرزﻩ‪ ،‬ﮐﻠﻴﺪ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﺿﺪ ﺑﺸﺮﯼ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﺳﺎﻟﻴﺎن ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺤﻤﻞ زﻧﺪان‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ‪ ،‬ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺧﻠﻠﯽ در ارادﻩ اش ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬او ﺧﻮد ﻧﻴﺰ اﻃﻼع ﭼﻨﺪاﻧﯽ‬
‫از ﻣﻮﺿﻮع "اﻧﻘﻼب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ" ﻧﺪاﺷﺖ و ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺣﺼﺎر زﻧﺪان و ﺳﻠﻮل‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ‪ ،‬ﺁﮔﺎهﯽ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﮎ وﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ درﮐﯽ ﻓﺮدﯼ و‬
‫رهﻨﻤﻮدهﺎﯼ وﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺗﻔﮑﺮاﺗﺶ در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻮد‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﺑﺮاﯼ‬
‫ﭘﻴﺸﺒﺮد اﻣﺮ اﻧﻘﻼب و ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ"اﻣﺎم" و "رهﺒﺮ" اﺳﺖ و ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ داراﯼ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ وﻳﮋ ﮔﯽ هﺎﻳﯽ اﺳﺖ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ او ﭘﻴﺎم "اﻧﻘﻼب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ" را زودﺗﺮ از ﺑﻘﻴﻪ‬

‫‪ 23‬ﺥﺎﻃﺮات ﺱﻴﺎﺱﯽ ﻣﺤﻤﺪ رﯼﺵﻬﺮﯼ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪﯼ ﺥﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢۵۵‬‬

‫‪ 24‬ﺥﺎﻃﺮات ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﭼﺎپ اﺕﺤﺎد ﻧﺎﺵﺮان اﻳﺮاﻧﯽ در اروﭘﺎ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺱﺖ ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،١۴٣‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪۵١٠‬‬
‫‪٨٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ اﻟﺰاﻣﺎت ﺁن ﭘﺎﺳﺦ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮد را "اﻣﺎم" و ﭘﻴﺸﻮاﯼ زﻧﺪان و زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﯽ داﻧﺴﺖ و ﺣﻠﻘﻪ ﯼ وﺻﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ‪ .‬راﺑﻄﻪ اﯼ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اهﻞ ﻣﺸﻬﺪ ﺑﺎ او‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻤﺘﺮ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺸﻬﺪﯼ ﺑﺎ‬
‫وﯼ ﺗﻤﺎس ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ او ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان راﺑﻄﻪ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺁن هﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ وﯼ در ﺣﺎل ﺗﻔﮑﺮ اﺳﺖ و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺰاﺣﻢ او ﺷﺪ!‬
‫ﺑﻌﺪهﺎ ﻋﺎدل ﻧﻮرﯼ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ :‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ)زﻧﺎن( ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ ﺁﻣﺪﻩ‬
‫و ﻣﺎ را ﮐﻪ در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻮدﻳﻢ ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ۵٩٨‬را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،٢٥‬ﺟﻌﻔﺮ هﺎﺷﻤﯽ ﭘﺸﺖ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﺁﻣﺪﻩ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮد ﻓﺮﻳﺎد ﮐﺸﻴﺪ "ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪،‬‬
‫درود ﺑﺮ رﺟﻮﯼ" و "درود ﺑﺮ رﺟﻮﯼ‪ ،‬ﺳﻤﺒﻞ ﺻﻠﺢ و ﺁزادﯼ"‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯽ از او‪ ،‬دﻳﮕﺮ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻣﺸﻬﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﺁﻣﺪﻩ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺷﻌﺎر دادن ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻌﻔﺮ‪،‬‬
‫"ﺟﺎﺑﺮ" ﻳﮑﯽ از ﺟﻮان ﺗﺮﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻗﺮار دادﻩ و از او ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﭼﻨﺎن ﻓﺮﻳﺎد‬
‫ﺑﺰﻧﺪ ﮐﻪ "دﻳﻮارهﺎ و ﭘﺎﺳﺪاران ﺷﺐ ﺑﻠﺮزﻧﺪ"‪ .‬او ﻋﻤﻴﻘﺎً اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ در هﻤﻪ ﯼ ﺑﻨﺪهﺎ و هﺮ‬
‫ﮐﺠﺎ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪﯼ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮاﺳﻢ "اﻧﻘﻼب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ" اﺟﺮا ﺷﺪﻩ و‬
‫اﻓﺮاد وارد "ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ اﻧﻘﻼب" ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در هﺮ ﺑﻨﺪ هﺮ ﮐﺲ اول وارد اﻳﻦ ﭘﺮوﺳﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ و‬
‫ﭘﻴﺎم "اﻧﻘﻼب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ" را ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬از ﺳﻮﯼ او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان" اﻣﺎم" و"ﭘﻴﺸﻮاﯼ" ﺑﻘﻴﻪ‬
‫ﻟﻘﺐ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﻪ ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻓﻮق ﻣﯽ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ از او‬
‫ﭘﻴﺮوﯼ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮد وﯼ ﻧﻴﺰ در ﻋﻤﻞ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و رواﺑﻂ ش را ﺑﺮ هﻤﻴﻦ اﺳﺎس ﺑﺎ‬
‫اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ ﻓﻮق ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬رهﻨﻤﻮدهﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﺿﺮورﯼ ﻣﯽ دﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮد ﻣﻮرد ﻧﻈﺮش‬
‫ﻣﯽ داد و از ﻃﺮﻳﻖ او ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻓﺮد ﻣﺰﺑﻮر راﺑﻂ او ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ او در ﺻﺪد ﺗﮑﺜﻴﺮ رهﺒﺮﯼ و اﻣﺎﻣﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ او در ذهﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻳﺠﺎدش ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﭙﯽ ﺑﺮدارﯼ ﺳﺎدﻩ اﻧﮕﺎراﻧﻪ اﯼ از ﻓﺮﻗﻪ ﯼ‬
‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﻪ و ﺣﺴﻦ ﺻﺒﺎح و ﻓﺪاﻳﻴﺎن او ﺑﻮد‪ .‬او در اﻓﮑﺎرش ﻟﺒﺎس ﺣﺴﻦ ﺻﺒﺎح را‬
‫ﺑﺮازﻧﺪﻩ ﯼ ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ دﻳﺪﻩ ﺑﻮد و ﺧﻮد را ﭼﻪ ﺑﺴﺎ داﻋﯽ ﺑﺰرگ او ﻣﯽ داﻧﺴﺖ و در هﺮ‬
‫ﺑﻨﺪﯼ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﻴﺎم او را زودﺗﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺮﮔﻪ ﯼ داﻋﻴﺎن درﺁﻣﺪﻩ و ﺣﻠﻘﻪ ﯼ وﺻﻠﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ ﺑﻴﻦ او و دﻳﮕﺮان‪ .‬ﻣﺸﮑﻠﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮد ﺟﻌﻔﺮ هﻴﭻ‬
‫ارﺗﺒﺎط واﻗﻌﯽ ﺑﺎ "ﻣﺴﻌﻮد" ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬او ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮد از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺬﻳﺮش "اﻧﻘﻼب‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ" و ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ ﺁن‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ "وﺻﻞ" ﺣﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ او در ﻳﮏ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻠﺴﻪ و روﺣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ از "وﺻﻞ" رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺁن اﻳﻤﺎن داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪٢٢‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻣﻨﻴﺘﯽ زﻧﺪان و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﮐﻪ در ﺗﺪارﮎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ‬

‫‪ 25‬در ‪ ٢٩‬ﺕﻴﺮ ‪ ١٣۶۶‬ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ۵٩٨‬ﺑﻪ اﺕﻔﺎق ﺁرا در ﺵﻮراﯼ اﻣﻨﻴﺖ ﺑﻪ ﺕﺼﻮﻳﺐ رﺱﻴﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺕﻔﺎوت اﻳﻦ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ هﻔﺖ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬ﻻزم اﻻﺟﺮا ﺑﻮدن ﺁن ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٨٤‬‬
‫را ﻣﻐﺘﻨﻢ ﺷﻤﺮدﻩ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ ﯼ اﺷﺎﻋﻪ ﯼ ﭼﻨﻴﻦ دﻳﺪﮔﺎﻩ هﺎﻳﯽ را ﻓﺮاهﻢ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ از‬
‫ﺧﻠﻮص و ﭘﺎﮐﯽ و ﺻﺪاﻗﺖ ﺁن هﺎ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ زن و ﻣﺮدﯼ را ﮐﻪ در"ﻓﺮﻋﯽ"هﺎ ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ هﻮاﺧﻮرﯼ ﺑﻪ‬
‫ﺣﻴﺎﻃﯽ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ ﺟﻌﻔﺮ ﻣﺸﺮف ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان از ﻣﻴﺎن‬
‫هﺸﺖ ﺣﻴﺎط زﻧﺪان‪ ،‬هﻤﺎﻧﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺸﻬﺪ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺟﻌﻔﺮ‬
‫هﺎﺷﻤﯽ در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﻣﺸﺮف ﺑﻪ ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن از راﺑﻄﻪ ﯼ او ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺧﺒﺮ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻴﺪ ﺑﻮد ﺑﺪون ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﺗﻤﻬﻴﺪات ﻗﺒﻠﯽ و ﻧﺎﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرﯼ زدﻩ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ ﻣﺠﺮد اﻳﻦ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻓﺮﻋﯽ هﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻴﺎط ﺑﺮاﯼ هﻮاﺧﻮرﯼ‬
‫ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻮﻃﻪ را ﺗﺮﮎ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﻓﺮاد ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺗﻤﺎس ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﺑﻘﺎً ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻮد و هﺮ دو ﻃﺒﻘﻪ ﯼ زﻳﺮ ﺑﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮏ‬
‫ﭘﺎﺳﺪار در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت هﻮاﺧﻮرﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬در ﺣﻴﺎط ﺣﻀﻮر داﺷﺖ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽ داد و‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ﮐﺎرهﺎﯼ ﺁﻧﺎن را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺣﺎﻻ اﻓﺮاد را ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ!‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺳﻨﮓ ﻗﻼب ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻠﻮل‬
‫ﺟﻌﻔﺮ‪ ،‬در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺳﻮم ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ! ﺟﻌﻔﺮ ﻃﻨﺎﺑﯽ را ﮐﻪ ﻳﮏ ﻗﻠﻮﻩ ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﺁن ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬از ﺳﻠﻮل ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺑﭽﻪ هﺎ "ﻣﻼت "هﺎ را ﺑﻪ ﺁن ﺑﺴﺘﻪ و او ﺁن را ﺑﺎﻻ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﻳﮏ ﺑﺎر ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ "ﻣﻼت" هﺎ را ﮐﻪ در ﺑﻴﻦ راﻩ ﮔﻴﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ‬
‫دﻳﺪﻩ و هﻤﺮاﻩ ﺧﻮد ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ اﻓﺮاد را ﻣﻮرد ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﻣﺆاﺧﺬﻩ اﯼ ﻗﺮار‬
‫دهﻨﺪ! زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﮐﻪ زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را در هﻮاﺧﻮرﯼ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻮرش ﺑﻪ‬
‫"ﻓﺮﻋﯽ" ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪارﻳﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻪ "ﻣﻼت "هﺎﯼ رد و ﺑﺪل ﺷﺪﻩ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﭘﺎﺳﺪاران و ﻣﻘﺎﻣﺎت زﻧﺪان در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎس زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎ هﻢ ﺁن ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬در ﺑﻨﺪ زﻧﺎن‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺁن هﺎ در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻮاب ﮐﺮﺟﯽ ﺑﺮاﯼ اﻃﻼع ﻳﺎﻓﺘﻦ از ارﺗﺒﺎط زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎﻩ ﺗﻮاب هﺎﯼ زن ﮐﺮﺟﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮرس زدن ﻧﻴﺰ ﺗﺒﺤﺮ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻗﺮار دادن‬
‫ﻟﻴﻮان روﯼ دﻳﻮار ﺑﻪ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﻣﻮرﺳﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن رد و ﺑﺪل ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮش‬
‫ﻣﯽ ﺳﭙﺮدﻧﺪ و ﻣﺎﺣﺼﻞ ﮐﺎر را در اﺧﺘﻴﺎر زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﻗﺮار ﻣﯽ دادﻧﺪ و ﻳﺎ ﮔﺎﻩ ﻧﻴﻤﻪ هﺎﯼ ﺷﺐ‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از اﻓﺮاد را از ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ در ﺁوردﻩ و ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺁن هﺎ ﺗﻮاب هﺎﯼ ﮐﺮﺟﯽ را‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽ دادﻧﺪ ﺗﺎ زﻧﺪاﻧﯽ روز ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ دوﺳﺘﺶ ﺑﺎ ﺗﻮاب ﻣﺰﺑﻮر ﺗﻤﺎس ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ رهﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد و ﺗﺮﮎ‬
‫ﺣﻴﺎط ﺑﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎﺳﺪار ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﻧﺒﻮد و ﺣﺎﮐﯽ از ﺳﻨﺎرﻳﻮﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺁن هﺎ‬
‫در ﺣﺎل اﺟﺮا ﺷﺪن ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻨﺎرﻳﻮﻳﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ هﺎ هﻤﮕﯽ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺁن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺘﺎ ﭘﻴﺶ از ﺁن ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اوﻳﻨﯽ را ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬روزﯼ ﻋﺒﺎس ﻓﺘﻮت‪ ،‬ﻳﮑﯽ‬
‫از ﺳﺮﺷﻴﻔﺖ هﺎﯼ ﭘﺎﺳﺪاران اوﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ راهﺮوﯼ ﺑﻨﺪ را ﻃﯽ ﮐﺮدﻩ و ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫‪٨٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم "ح‪ -‬ج" را در ﺣﺎل ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻘﺪار زﻳﺎدﯼ اﺧﺒﺎر‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ هﺎﯼ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪" .‬ح‪ -‬ج" ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﺮاﻩ او ﺑﻪ‬
‫زﻳﺮهﺸﺖ رود‪ .‬او در راﻩ از ﻓﺮﺻﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ و ﮐﻠﻴﻪ ﯼ "ﻣﻼت هﺎ" را ﺑﻠﻌﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺒﺎس ﻓﺘﻮت ﺑﺎ ﻓﺸﺮدن ﮔﻠﻮﯼ "ح‪ -‬ج" ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﺁوردن "ﻣﻼت"هﺎ ﺷﺪﻩ و او را ﺑﻪ‬
‫ﺑﻨﺪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ واﻗﻌﻪ ﻧﻴﺰ از ﺳﻮﯼ ﻣﻘﺎﻣﺎت زﻧﺪان‪ ،‬هﻴﭻ ﺑﺮﺧﻮردﯼ ﺑﺎ "ح‪-‬‬
‫ج" ﻧﺸﺪ‪ .‬اﮔﺮ هﺪﻓﯽ در ﺳﺮ ﻧﻤﯽ ﭘﺮوراﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﮏ او و ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر‬
‫زﻳﺎدﯼ ﻗﺮار ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ اﺻﻠﯽ ﻳﺎﻓﺘﻦ هﻤﻴﻦ دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎ و‬
‫ﺗﮑﻤﻴﻞ ﮐﺮدن ﻣﺪارﮎ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎزﺷﺎن ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٢٣‬‬
‫ﺑﺤﺚ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺟﻌﻔﺮ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﭘﺎﻳﺪارﯼ اش در ﻣﻘﺎﺑﻞ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﻪ او ﭼﻬﺮﻩ اﯼ ﮐﺎرﻳﺰﻣﺎﺗﻴﮏ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ روﯼ ﻣﺨﺎﻃﺐ اش ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ اﻓﮑﺎرش‪ ،‬در ذهﻦ ﭘﺎرﻩ اﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ و‬
‫ﭘﺎﻳﺪارﯼ اش در ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺑﻮد و ﻧﻪ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﺶ و ﻳﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﺴﺒﯽ از او‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺁن هﺎ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ اﮔﺮ راﻩ ﮐﺎرهﺎﯼ او را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن او روﺋﻴﻦ ﺗﻦ‬
‫ﺷﺪﻩ و و در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ او را ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﺎ او زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺴﯽ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﯼ او اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ‬
‫دﻳﮕﺮان از ﮔﺬﺷﺘﻪ اش ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد ﻧﻴﺰ واﻗﻌﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ هﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻮن ﭘﺮواﻧﻪ ﮔﺮد او ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ در ﮐﻨﺎر او ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ او را‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬او وﻗﺘﯽ اﻓﺮاد را در هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﯽ دﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﯼ ﺳﻠﻮﻟﺶ ﺷﺮوع ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﺮودهﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران ﺗﻮان ﺑﺎزداﺷﺘﻦ او را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻌﻔﺮ‬
‫ارادﻩ ﯼ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﮑﯽ از ﺑﺎرزﺗﺮﻳﻦ وﺟﻮﻩ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﯼ ﻓﺮهﻨﮓ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﺎ اﻳﺮاﻧﯽ هﺎ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﺑﻮدن‬
‫و ﺗﻔﻮق اﺣﺴﺎس و ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺑﺮ ﻋﻘﻞ و ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ زﺑﺎﻧﯽ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻴﺖ ﺣﻠﺒﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ داغ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﻢ و ﺑﻪ ﺗﻨﺪﯼ ﺳﺮد‪ .‬در دوران اﻧﻘﻼب هﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﯼ در زﻧﺪان ﺷﺎﻩ داﺷﺖ‪ ،‬ﻓﺎرغ از اﻳﻦ ﮐﻪ وﯼ ﭼﻪ ﭘﺮوﺳﻪ اﯼ در زﻧﺪان و‬
‫ﺑﻪ هﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ و ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬هﻤﻪ ﯼ ﻧﮕﺎﻩ هﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬در ﺁن دوران ﺗﻤﺎﻣﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن زﻣﺎن ﺷﺎﻩ داراﯼ ﭼﻬﺮﻩ اﯼ ﮐﺎرﻳﺰﻣﺎﺗﻴﮏ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺴﯽ در ﺻﺤﺖ ﮔﻔﺘﺎرﺷﺎن ﺗﻌﻤﻘﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮدن در ﻧﻈﺎم ﺷﺎﻩ‪،‬‬
‫ﻣﻮرد اﻟﺘﻔﺎت ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ!‬

‫‪٢۴‬‬
‫ﭘﻴﺎم ﺟﻌﻔﺮ در ﺗﻌﺪادﯼ از ﻓﺮﻋﯽ هﺎﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ وﻟﻮﻟﻪ اﯼ ﺑﻪ ﭘﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و درﮔﻴﺮﯼ هﺎﯼ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٨٦‬‬
‫زﻳﺎدﯼ را ﺑﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ داﻣﻦ زدﻩ ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ دو ﺟﺒﻬﻪ ﯼ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او و راﻩ و روش اش ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻت ﺑﻨﺪﺷﺎن را ﺑﺎ‬
‫او در ﻣﻴﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ و از او رهﻨﻤﻮد ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﺁن هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ وﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ از دﻳﺪ او ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم "اﻧﻘﻼب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ" اﻓﺮاد ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫"ﺑﺨﺘﮏ" ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪" .‬ﺑﺨﺘﮏ" ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻪ اﺟﺎزﻩ ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ دﻳﮕﺮان ﺑﻪ رﺷﺪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﺑﻪ رﻳﺴﻤﺎن "اﻧﻘﻼب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ" ﭼﻨﮓ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ او در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻪ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ اﻓﺮاد ﻣﺒﺎدرت ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﺁن هﺎ و ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﺁن هﺎ ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻳﮏ ﮔﺰارش ﮐﻪ در زﻣﺎن ﮐﻮﺗﺎﻩ هﻮاﺧﻮرﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻨﺠﺮﻩ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ داﺷﺖ‪ ،‬اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬او در ﺣﺎﻟﯽ رهﻨﻤﻮد و ﺧﻂ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽ داد‬
‫ﮐﻪ هﻴﭻ اﻃﻼﻋﯽ از ﮐﻢ و ﮐﻴﻒ ﺑﻨﺪهﺎ و اﻓﺮاد و ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺒﻠﯽ ﺁن هﺎ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﺻﻮﻻً‬
‫"ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺸﺨﺺ از ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺸﺨﺺ" در ذهﻦ او ﺟﺎﻳﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬او ﻣﻌﻴﺎرهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ را‬
‫ﮐﻪ ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪ از "اﻧﻘﻼب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ" ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ اﺻﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺻﺤﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎرهﺎ‬
‫در ﻋﻤﻞ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬او در ﻳﮑﯽ از"ﻓﺮﻋﯽ"هﺎ ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎل‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم "م‪ -‬ف" را "اﻣﺎم" ﺑﻘﻴﻪ ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﯽ اﯼ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮاﻧﯽ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ٢٦.‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺰﺑﻮر ﻧﻴﺰ هﻮل ﺑﺮش داﺷﺘﻪ ﺑﻮد و در رؤﻳﺎ و ﺧﻴﺎل ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﻪ‬
‫راﺳﺘﯽ "اﻣﺎم" اﺳﺖ و ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ "اﻣﺎم"! اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ دو دﺳﺘﮕﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﻴﻦ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن "ﻓﺮﻋﯽ" ﻣﺰﺑﻮر داﻣﻦ زدﻩ و ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺴﻴﺎرﯼ را ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫"م‪ -‬ف" در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اوﻟﻴﻦ ﻣﻮج واﻗﻌﻴﺖ هﺎ‪ ،‬ﺳﺮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻓﺮود ﺁورد و ﺑﻌﺪهﺎ هﻴﭻ ﺗﻼﺷﯽ‬
‫در راﻩ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ روزﯼ ﺑﺪان اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ و ﻳﺎ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺮج ﻧﺪاد‪.‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ در ﺟﺮﻳﺎن ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻓﻮق ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺑﺎرهﺎ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺁن هﺎ را زﻳﺮ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺒﻴﺚ "اﻧﻘﻼب"‬
‫ﮐﺮدﯼ؟ ﺣﺘﺎ در دوران ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻧﻴﺰ ﺑﺎرهﺎ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﺮ زﺑﺎن ﻣﯽ راﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪ ﻣﺎ درﮔﻴﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﻓﻮق و ﺑﺤﺚ اﻧﺠﺎم "اﻧﻘﻼب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ" در زﻧﺪان ﻧﺒﻮد‪ .‬دﻟﻴﻞ ﺁن‬
‫واﺿﺢ ﺑﻮد‪ .‬هﻴﭻ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺎ ﺟﻌﻔﺮ هﺎﺷﻤﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ از اﺧﺒﺎر ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬اﺻﻮﻻً ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ و ﭘﻴﺸﺒﺮد ﭼﻨﻴﻦ اﻣﻮرﯼ در ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﺑﺰرگ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﮑﻞ و‬
‫ﮔﺎﻩ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻤﻊ هﺎﯼ ﻓﺮﻋﯽ از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺪود هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻂ و ﺧﻄﻮط در ﺁن هﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ رود‪ .‬ﺣﺘﺎ ﻳﮏ ﺟﻤﻊ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﻩ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺧﻂ ﻣﺸﯽ‬
‫ﺧﺎﺻﯽ را دﻧﺒﺎل ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺷﺨﺼﺎً ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﺎ ﺁن ﭼﻪ ﺟﻌﻔﺮ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﺒﻮدم‪ .‬ﻧﻪ ﺁن ﮐﻪ ﺗﺮدﻳﺪﯼ‬
‫در ﺑﺨﺶ ﭘﻴﺸﺒﺮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻳﺎ ﺑﺎﻻرﻓﺘﻦ ﻣﻮﺿﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪)،‬ﮐﻪ در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫هﻤﺎن ﻧﻴﺰ اﺻﻮﻟﯽ ﻧﺒﻮد( ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻣﮑﺎﻧﻴﺴﻢ ﺁن ﭼﻪ وﯼ از ﺁن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "اﻧﻘﻼب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ"‬

‫‪ 26‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در هﻤﺎن ﺑﻨﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻘﺎوم ﺑﺎ ﺕﺠﺮﺑﻪاﯼ ﭼﻮن دﮐﺘﺮ ﻓﺮزﻳﻦ ﻧﺼﺮﺕﯽ و ‪ ...‬ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ زﻳﺮ‬
‫ﺑﺎر اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻤﯽرﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎرهﺎ ﭘﻴﺶ از ﻗﺘﻞﻋﺎم و در ﺥﻼل ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺕﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺥﻮد را ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٨٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﻄﺮح ﮐﺮدن ﺿﻌﻒ هﺎﯼ ﻓﺮدﯼ‪ ،‬از اﺧﻼﻗﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ‬
‫و ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺟﻤﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن )ﺟﻤﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻋﻨﺎﺻﺮ "ﻧﻔﻮذﯼ" را در ﺧﻮد‬
‫ﺟﺎﯼ دادﻩ ﺑﺎﺷﺪ(‪ ،‬ﻋﻨﻮان ﮐﺮدن ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ در ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ از ﺁن هﺎ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد و‪ ...‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻳﮏ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﻮد‪ .‬رژﻳﻢ از روزﻧﻪ ﯼ ﺁن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ‬
‫درون اﻓﺮاد راﻩ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ ﺷﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﮐﻨﺪ‪ ٢٧.‬اﺳﺘﺪﻻل دﻳﮕﺮ ﻣﻦ‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﻋﺪﻩ اﯼ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﻣﻮارد ﻓﻮق ﻣﺴﺌﻠﻪ دار ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﭘﺎﺳﺦ‬
‫ﺳﺆال هﺎ و اﺑﻬﺎﻣﺎت ﺷﺎن را ﺧﻮاهﺪ داد؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺁن هﺎ را از دهﺎن رژﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺑﻠﻌﻴﺪن ﺷﺎن ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺑﺎز ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺠﺎت داد؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﻣﺪارهﺎﯼ ﺑﺎﻻﺗﺮ‬
‫ﺳﻮق داد؟ ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ از ﺳﻮﯼ اﻓﺮاد ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﻣﯽ ﺗﻮان ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ارزﻳﺎﺑﯽ‬
‫ﮐﺮد؟ ﻣﻼﮎ و ﻣﻴﺰان ﭼﻴﺴﺖ؟ و‪ ...‬ﻣﮕﺮ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﻟﺤﻈﻪ اﯼ در‬
‫ﺗﻬﺮان و زﻧﺪان هﺎﯼ ﺁن ﻧﺒﻮدﻩ و در رواﺑﻂ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺟﺎ ﻧﻴﻔﺘﺎدﻩ و ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﺁن هﺎ را ﻃﯽ‬
‫ﻧﮑﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ راهﺒﺮﯼ ﺷﺎن‪ ،‬ﺁن هﻢ از ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺮﺧﻴﺰد؟ ﺑﺪون ﺷﮏ اﮔﺮ ﭘﺮوژﻩ ﯼ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد و ﺻﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ ﭘﺎﮎ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت زﻳﺎدﯼ‬
‫در رواﺑﻂ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ و ﺗﺄﺛﻴﺮات ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺨﺮﺑﯽ در زﻧﺪان و ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﮔﺬارد و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻨﺸﺎء ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﺑﺰرگ و ﺟﺒﺮان ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﯼ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺟﻌﻔﺮ در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻳﮏ دﺳﺖ ﻳﮏ ﺗﮑﻪ ﺷﻴﺸﻪ داﺷﺘﻪ و‬
‫در دﺳﺘﯽ دﻳﮕﺮ ﻣﻘﺪارﯼ "ﻣﻼت"‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﻨﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬اﻳﻦ هﺎ "ﻣﻼت" هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯽ ﺑﻴﺎ ﺑﮕﻴﺮ! ﻧﻤﯽ داﻧﻢ رواﻳﺖ ﻓﻮق ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﺻﺤﺖ دارد‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ ﺁن ﺑﺮاﻳﻢ ﻧﺎ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ از ﻧﻮع اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺑﺎﻓﯽ هﺎﻳﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﺧﻠﻖ ﺁن هﺎ ﺗﺒﺤﺮ دارﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﺼﻮص در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دوﺳﺖ ﺷﺎن دارﻳﻢ‪ .‬ﭘﻴﺪا ﺷﺪن ﺷﻴﺸﻪ در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻣﻦ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﺑﺎ ﭘﺨﺶ اﺧﺒﺎر ﻓﻮق ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻩ و ﮔﺎﻩ‬
‫ﭘﻴﺶ ﻗﺪم ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺷﺪم‪ .‬وﻟﯽ اﻳﻦ را ﺑﺎﻳﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺟﻌﻔﺮ هﺎﺷﻤﯽ اﻣﮑﺎﻧﺶ را داﺷﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ از اﻧﺠﺎم ﺁن درﻳﻎ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٢۵‬‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ هﺎﯼ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ اول‬
‫در زﻳﺮ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن از ﺟﻤﻠﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎﻩ ‪ ۶۶‬از‬
‫اوﻳﻦ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ و در "ﻓﺮﻋﯽ" هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﻓﻮق از‬
‫ﻓﺮﻋﯽ ‪ ٧‬ﺑﻮدﻧﺪ و اﮐﺜﺮ ﺁﻧﺎن دوﺑﺎر دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ از دوﺳﺘﺎن ﻗﺪﻳﻤﯽ ﻣﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺁزادﯼ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﺑﺎ ﭘﺮوﻧﺪﻩ اﯼ ﺟﺪﻳﺪ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﻤﺘﺮ ﺳﺎﺑﻘﻪ داﺷﺖ از ﻃﺒﻘﻪ ﯼ اول زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻧﮕﻬﺪارﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ و در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دو ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻﻳﯽ ﺁن ﭘﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‬

‫‪ 27‬ﮔﺰارش ﺑﺤﺚهﺎﯼ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ اﻃﻼع ﺟﻌﻔﺮ ﻣﯽرﺱﻴﺪ و او ﺑﺮ اﺱﺎس ﺁن رهﻨﻤﻮد ﻣﯽداد‪.‬‬

 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٨٨‬‬
‫ﺑﻮد‪ .‬از اﺑﺘﺪاﯼ راﻩ اﻧﺪازﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ در ﺳﺎل ‪ ،۶١‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ از ﻃﺒﻘﻪ هﺎﯼ اول اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎهﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ در ﺳﺎل هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ از ﺁن هﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬در ﺑﻘﻴﻪ‬
‫زﻣﺎن هﺎ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﺎ اﻓﻐﺎﻧﯽ هﺎﯼ ﻋﺎدﯼ در ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﻬﺎر ‪ ۶٧‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ‬
‫ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان اﮐﺒﺮ ﻣﺸﻬﺪﯼ ﻗﺎﺳﻢ‪ ،‬ﺑﻬﻤﻦ اﺑﺮاهﻴﻢ ﻧﮋاد‪ ،‬ﮐﻴﻮﻣﺮث ﻧﻮرﯼ‪،‬‬
‫ﺻﺎدق ﮐﺮﻳﻤﯽ‪ ،‬ﺟﻮاد ﻧﺎﻇﺮﯼ‪ ،‬رﺿﺎ ﺛﺎﺑﺖ رﻓﺘﺎر‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﻣﻴﻤﻨﺖ و‪ ...‬را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ زﻳﺮ ﻣﺎ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ در ﺑﻨﺪ ‪ ۴‬در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ دوم ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﻮﺿﻊ ﻋﻤﻮﻣﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫اوﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺰدﻳﮑﯽ و هﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﻮدن ﺁﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﺎزﻩ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﮔﺎن و هﻤﭽﻨﻴﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﭘﻴﮏ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬از اﺧﺒﺎر و ﺗﺤﻠﻴﻞ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺮﯼ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ "اﻧﻘﻼب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ" و ﺑﺤﺚ هﺎﯼ ﺁن و هﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻣﻮرﯼ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻣﺸﺘﺎق ﺑﻪ ﺷﻨﻴﺪﻧﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﭘﺮﺗﺮﯼ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ رهﺒﺮان ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف دوران ﺷﺎﻩ در ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻻﺟﺮم دﺳﺘﺮﺳﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ هﺎ و ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎل هﺎﯼ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ و ﻣﻴﺰان ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان راﺑﻄﻪ ﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﯽ ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﺁﮔﺎهﯽ‬
‫از ﺁﺧﺮﻳﻦ اﺧﺒﺎر و ﺗﺤﻠﻴﻞ هﺎ و ﺑﺮداﺷﺖ هﺎ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ زﻧﺪان و ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺁن و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﺗﺨﺎذ ﻣﻮاﺿﻊ اﺻﻮﻟﯽ و‬
‫درﺳﺖ در ﺷﺮاﻳﻂ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻧﺎل ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻓﺮاد ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻠﻴﻘﻪ و ﻳﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺨﺼﯽ و ﮔﺮوهﯽ ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﯽ زدﻧﺪ و ﮔﺎﻩ ﺣﺘﺎ ﺑﺎ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ هﺎﯼ رﺳﻴﺪﻩ ﻧﻴﺰ از درﻳﭽﻪ ﯼ ﻧﮕﺎﻩ و ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺨﺸﯽ از رهﻨﻤﻮدهﺎﯼ اﻓﺮاد و ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺸﮑﻠﯽ را ﺣﻞ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ داﻣﻨﻪ ﯼ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﯽ هﺎ ﻣﯽ اﻓﺰود‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺁﻧﺎن‬
‫از دور دﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﺁﺗﺶ داﺷﺘﻨﺪ و ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ از ﭘﺪﻳﺪﻩ ﯼ زﻧﺪان ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ هﻨﻮز ﻧﻴﺰ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﮔﻮهﺮدﺷﺖ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ را ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ را در ﺟﺮﻳﺎن ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در اوﻳﻦ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻗﺮار دادﻩ و ﺑﺎﻋﺚ ارﺗﻘﺎﯼ ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺴﻴﺮﯼ ﮐﻪ ﺧﻮد در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺪان‬
‫ﺟﺎ ﺧﺘﻢ ﻣﯽ ﺷﺪ وﻟﯽ ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ روﻧﺪ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫ﺑﺨﺸﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ را در ﺑﻨﺪ ﺟﺪﻳﺪ و در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رهﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮ ﺧﻼف ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬هﻴﭻ ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ روﯼ ﺑﻨﺪ ﺁﻧﺎن اﻋﻤﺎل ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و هﻴﭻ ﺣﺴﺎﺳﻴﺘﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﺗﻤﺎس ﻣﺎ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺘﺎ هﻤﺎن ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻋﺎدﯼ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬از هﻤﺎن روز اولِ ورودﺷﺎن‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﺁن هﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮرس‬
‫ﺗﻤﺎس ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﻗﺮار ﺷﺪ ﺁن هﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ اﺧﺒﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﺷﺎن را ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ارﺳﺎل دارﻧﺪ و ﻣﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ ﭼﮑﻴﺪﻩ ﯼ اﺧﺒﺎر روزاﻧﻪ ﯼ روزﻧﺎﻣﻪ هﺎ و ﻣﺎﻳﺤﺘﺎج ﺁﻧﺎن را از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻨﺠﺮﻩ و ﺑﻪ‬
‫‪٨٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﻧﺦ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ارﺳﺎل ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﺗﻬﻴﻪ اﺧﺒﺎر ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ روزﻧﺎﻣﻪ هﺎ و ﺗﻬﻴﻪ‬
‫ﺑﻮﻟﺘﻦ ﺧﺒﺮﯼ در ﭼﻨﺪ ﻧﺴﺨﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺘﻢ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﯽ و روﻧﻮﻳﺴﯽ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ را ﮐﻪ ﺁﻧﺎن ارﺳﺎل ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﭼﻨﺪ ﻧﺴﺨﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادم‪ .‬اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت و‬
‫دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺠﻴﺪ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ در ﺑﻨﺪ ﺧﻮدﻣﺎن و ﺑﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻ ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎﻏﺬ و ﺧﻮدﮐﺎر و وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻮﺷﺘﻦ را ﻧﻴﺰ ﻣﺎ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺗﻬﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﮐﺮدم ﻣﻄﺎﻟﺐ ارﺳﺎﻟﯽ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ اﮐﺒﺮ‬
‫ﻣﺸﻬﺪﯼ ﻗﺎﺳﻢ ارﺳﺎل ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﻈﻢ و ﺁراﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻄﯽ ﺧﻮش و ﺑﺎ ﺳﻠﻴﻘﻪ اﯼ ﺗﻤﺎم در‬
‫ﺟﺰوﻩ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ از ﮐﺎﻏﺬهﺎﯼ ارﺳﺎﻟﯽ ﻣﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﻤﺎن ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺖ هﺎ وﻗﺖ ﺻﺮف ﺗﻬﻴﻪ ﺁن هﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻮد ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯼ ﺣﻀﻮر در‬
‫ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و اوﻳﻦ را داﺷﺘﻢ و ﻧﻴﮏ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن در زﻧﺪان‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺑﻨﺪ اﻧﻔﺮادﯼ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻤﺎس زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﺳﻠﻮل هﺎ و‬
‫ﺑﻨﺪهﺎ ﺣﺴﺎس هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁن ﻗﺪر ﮐﻨﺘﺮل ﺳﻠﻮل و ﺑﻨﺪ ﺑﺎﻻ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﯽ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ اﺣﺴﺎس اﻣﻨﻴﺖ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺣﺘﺎ هﻨﮕﺎم ﻧﺸﺴﺘﻦ روﯼ ﺗﻮاﻟﺖ ﭼﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ در ﺻﻮرت‬
‫دﺳﺘﺮﺳﯽ زﻧﺪاﻧﺒﺎن ﺑﻪ ﺁن هﺎ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺨﺎﻃﺮاﺗﯽ ﺟﺪﯼ در ﭘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم‬
‫ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻨﺪ را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رهﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ اﺣﺴﺎس اﻣﻨﻴﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫و ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‪ ،‬اﻣﻨﻴﺘﯽ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ را ﺑﺎ ﺳﻠﻴﻘﻪ ﯼ هﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺮ و ﺑﺎ ﺧﻂ ﮐﺸﯽ‬
‫اﻃﺮاف و ﺑﺎﻻﯼ ﮐﺎﻏﺬ و ﺗﻴﺘﺮﺑﻨﺪﯼ و ﺷﻤﺎرﻩ ﮔﺬارﯼ ﺻﻔﺤﻪ هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺟﺰوﻩ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ!‬
‫ﺣﺘﺎ در ﺑﻨﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﭼﻨﻴﻦ اﺣﺴﺎس اﻣﻨﻴﺘﯽ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽ داد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺮا ﺑﻪ ﻓﮑﺮ وا داﺷﺖ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺣﺴﺎس ﺷﺪم‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﺎ ﻣﺠﻴﺪ‬
‫ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ در ﻣﻴﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ .‬از ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان هﻤﺪﻳﮕﺮ را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺁﻳﺎ ﻓﮑﺮ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﯼ ﭼﺮا ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ زﻳﺮ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﺁوردﻩ اﻧﺪ؟ ﺑﻨﺪﯼ ﮐﻪ دو ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻﯼ ﺁن‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻗﺮار دارﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺑﻨﺪ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ؟ ﭼﺮا ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻻاﻗﻞ‬
‫ﺑﺎﻻ ﺳﺮﺷﺎن ﺑﻨﺪهﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﮑﺮدﻩ اﻧﺪ؟ در اﻳﻦ ﮐﻪ ﺁن هﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﺎ هﻢ ﺗﻤﺎس ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺷﮑﯽ ﻧﺪارم‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻤﺎس ﻧﮕﻴﺮﻳﻢ هﻢ ﺁن هﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺎ‬
‫ﺣﺘﻤﺎً ﺗﻤﺎس ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﻢ‪ .‬ﺳﺆال ﻣﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رهﺎ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و دﻟﻴﻠﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ رد ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ هﻴﭻ ﮐﺪام ﻣﺎن ﻧﻤﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪ‪:‬‬
‫دراﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺗﻮ ﭼﻪ ﮐﺎر ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﺑﮑﻨﻴﻢ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ‬
‫دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ و ﺟﺎﺳﺎزﯼ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎل ﻣﯽ دهﻢ ﺑﺨﻮاهﻨﺪ ﺑﻨﺪ را ﺑﮕﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﮐﻮب و ﺑﻪ زﻳﺮ ﺿﺮب ﺑﺮدن ﺑﭽﻪ هﺎ و ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻋﺪﻩ اﯼ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﯼ اوﻳﻦ و ﻋﻠﯽ اﻧﺼﺎرﻳﻮن و‪ ...‬را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﺳﻘﻒ دوراﻧﺪﻳﺸﯽ ﻣﻦ ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ‬
‫ﻧﺒﻮد و ﻣﻮﺿﻮع را ﺗﻨﻬﺎ در هﻤﻴﻦ ﺣﺪ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدم و از ﺁن ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ اﺷﺎﻋﻪ ﯼ ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ را‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﻳﮏ راﺑﻄﻪ ﯼ ﺳﺎدﻩ و ﭘﻴﺶ ﭘﺎ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺁن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٩٠‬‬
‫ﺣﻠﻘﻪ و ﻳﺎ ﺟﺰﻳﯽ ﮐﻮﭼﮏ از ﻳﮏ ﻃﺮح ﺑﺰرگ ﻧﻤﯽ دﻳﺪم‪ .‬ﭘﻴﺎم اﺻﻠﯽ اﺧﺒﺎر و ﺟﺰوﻩ هﺎﯼ‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ در زﻧﺪان ﺑﻮد و از ﺁن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﺑﻬﺎر ﻣﻘﺎوﻣﺖ" ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﮐﺒﺮ ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪﯼ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ اوﻳﻦ را در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺎ ﻗﺮار ﻣﯽ داد‪:‬‬
‫ﮔﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در زﻧﺪان در ﺣﺎل ﺷﮑﻔﺘﻦ اﺳﺖ؛ رژﻳﻢ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﻮا در ﺗﻼش اﺳﺖ‬
‫ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ اﯼ ﺷﻮد؛ رژﻳﻢ ﻋﺎﺟﺰ از ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ارادﻩ ﯼ‬
‫ﻣﺎﺳﺖ؛ وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در ﺑﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از‬
‫اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﻤﺎم ﻋﻴﺎر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﺮﺧﻮردهﺎﻳﻤﺎن ﺑﺎﻳﺪ اﺻﻞ‬
‫"ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻬﺎﺟﻢ" را ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از ﮐﺪهﺎﯼ "اﻧﻘﻼب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ" ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﺳﺖ‪،‬‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺁن اﻗﺪام ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬رژﻳﻢ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺗﻮان ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ‬
‫ﻣﺎ را ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ارادﻩ ﻣﺎن را ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﮐﻨﻴﻢ؛ رژﻳﻢ "ﻓﺸﻞ" و درﻣﺎﻧﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ زودﯼ ﺗﺎر و ﭘﻮدش از هﻢ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از ﻣﻮﺿﻮع هﺎﻳﯽ ﮐﻪ او ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺗﺤﻠﻴﻞ هﺎﯼ رﺳﻴﺪﻩ‬
‫ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺎهﻴﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ -‬ﭘﻠﻴﺴﯽ رژﻳﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﺗﻔﺎوت ﺁن ﺑﺎ ﻣﺎهﻴﺖ ﭘﻠﻴﺴﯽ‪ -‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
‫رژﻳﻢ ﺷﺎﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ رژﻳﻢ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ از دﺳﺘﮕﺎﻩ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ و ﺳﺎواﮎ رژﻳﻢ ﺷﺎﻩ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺗﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ‬
‫دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﮐﻤﺒﻮدهﺎﻳﺶ را ﺑﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺁوردن ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ و اﻳﺠﺎد راهﺒﻨﺪ و ﭘﺴﺖ ﺑﺎزرﺳﯽ‬
‫و‪ ...‬ﺟﺒﺮان ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺎس اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺮ ﻋﺪم ﺑﺎور ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺗﺴﻠﻂ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ رژﻳﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و‬
‫رﻳﺸﻪ در اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﺎدﻩ و اﺑﺘﺪاﻳﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺁﺧﻮﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮدن ﻧﺪارد‪ .‬از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻠﯽ ﺳﺎدﻩ اﻧﮕﺎراﻧﻪ از دﺳﺘﮕﺎﻩ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ رژﻳﻢ ﺑﻮد و ﻳﺎ ذهﻨﻴﺖ ﺑﺎﻻﻳﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎواﮎ و ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﯽ هﺎﯼ ﺁن داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﺳﺎواﮎ از ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت دﺳﺘﮕﺎﻩ هﺎﯼ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬اﺳﺮاﺋﻴﻞ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺟﺪﻳﺪ هﻢ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﺳﺎواﮎ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و هﻢ از هﻤﮑﺎرﯼ‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺳﺮوﻳﺲ هﺎﯼ اﻣﻨﻴﺘﯽ ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ از ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺳﺮﮐﻮب اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺿﻌﻒ هﺎﻳﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎواﮎ و ﻳﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺗﺴﻠﻂ‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ وﺳﻌﺖ و ﻋﻤﻖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﺮدم ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺑﻮد‪ .‬دﺳﺘﮕﺎﻩ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ از‬
‫اﻳﻦ ﻧﻴﺮوهﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﮑﻤﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺴﻠﻂ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺳﺮﮐﻮب رژﻳﻢ دﭼﺎر ذهﻨﻴﺖ ﻧﺸﺪﻩ و در ﺻﻮرت ﺁزادﯼ از زﻧﺪان‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دوﺑﺎرﻩ و ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ اﻗﺪام ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در راﺳﺘﺎﯼ هﻤﻴﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻠﻴﺖ رژﻳﻢ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ دﺳﺘﮕﺎﻩ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺁن را ﻓﺸﻞ و درﻣﺎﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ از‬
‫ﺗﻮان روﻳﺎروﻳﯽ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﻘﻼﺑﯽ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫و ﻧﻈﺮ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ﻳﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ را اﻧﺠﺎم دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮد وﻟﯽ‬
‫‪٩١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﯽ ﮐﻪ از ﺁن ﻣﯽ ﺷﺪ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در ﺁن زﻣﺎن ﺑﻪ ﺁن ﺑﺎور داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﮐﺒﺮ ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﭘﻴﮏ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اذﻋﺎن‬
‫ﻣﯽ داﺷﺖ‪ :‬اﺑﺮاهﻴﻢ ذاﮐﺮﯼ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﯽ هﻮادار‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و ﻳﺎ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ! ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ اﮐﺒﺮ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﻌﻨﺎ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ وﻇﻴﻔﻪ ﯼ اﺻﻠﯽ اﻓﺮاد ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺧﻂ‬
‫ﻣﺸﯽ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪن در زﻧﺪان اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺪون ﭘﺬﻳﺮش ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ و‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ و‪ ...‬ﺁزادﯼ از زﻧﺪان ﻏﻴﺮﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ از ﭘﻴﮏ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﯽ را در ﺷﺶ ﻣﺤﻮر ﻣﻄﺮح‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از اﺳﺎس ﺑﺎ ﺁن ﭼﻪ اﮐﺒﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اوﻳﻦ و ﻳﺎ ﻧﻈﺮات‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﺮد ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ .‬ﺁن هﺎ ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‪ ،‬ﺁﺧﺮﻳﻦ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﺷﺪ اﻣﮑﺎن دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﭘﻴﮏ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺰﺑﻮر در ﺣﻴﻦ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﺷﺎن در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﻣﯽ رود‪ ،‬اﻳﻦ دﺳﺘﻪ رهﻨﻤﻮدهﺎ ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺁن هﺎ دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫هﻮاداران ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﺠﺎز ﺑﻪ راﻩ اﻧﺪازﯼ ﺗﺸﮑﻴﻼت در زﻧﺪان ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﭼﺮا ﮐﻪ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت از اوﻟﻴﻦ اﻟﺰﻣﺎت هﺮ ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ اﺳﺖ و در زﻧﺪان‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺎﻓﺖ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺁن اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﻻزﻣﻪ ﯼ ﻳﮏ ﺗﺸﮑﻴﻼت و ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺁن وﺟﻮد ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻼﺣﻴﺖ دار اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫پ‪ -‬اﻣﮑﺎن ﺿﺮﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮﯼ ﺗﺸﮑﻴﻼت زﻳﺎد اﺳﺖ و ﻓﺮار از ﺁن ﻏﻴﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ت‪ -‬داﺷﺘﻦ ﺗﺸﮑﻴﻼت در زﻧﺪان ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺧﻮن ﺑﭽﻪ هﺎﺳﺖ و ﺑﻨﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ رهﺒﺮﯼ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ اﯼ را داراﺳﺖ‪.‬‬
‫ث‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻼﺷﯽ ﮐﻪ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺮج دادﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻬﺮﻩ ﯼ رژﻳﻢ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻳﮏ رژﻳﻢ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰ و دﻳﮑﺘﺎﺗﻮر در اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬وﺟﻮد اﻋﺘﺼﺎب‬
‫ﻏﺬا و ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ اﻋﺘﺮاﺿﯽ روزﻣﺮﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺨﺪوش ﺷﺪن اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﭼﻬﺮﻩ ﯼ ﺳﻔﺎﮎ‬
‫رژﻳﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺪﻩ اﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪهﺎﯼ ‪ ٣٢۵‬اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻂ‬
‫ﻣﺸﯽ و رهﻨﻤﻮدﯼ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ ﮐﺮدﻩ و ﺁن را ﺧﻂ وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﻳﻦ درﺳﺖ ﺗﺮﻳﻦ‪ ،‬اﺻﻮﻟﯽ ﺗﺮﻳﻦ و واﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‬
‫درﺑﺎرﻩ ﯼ زﻧﺪان و ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ ﺁن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺒﺮد اﻣﻮر و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ در ﻣﻮارد ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﺗﺄﮐﻴﺪ وﻳﮋﻩ اﯼ روﯼ رواﺑﻂ ﺟﻤﻌﯽ‬
‫و دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺟﻤﻌﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ در زﻧﺪان‬
‫ﺑﻪ ﻃﻴﻒ ﭼﭗ زﻧﺪان ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺮﯼ ﮐﻪ در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻴﻤﻨﺎﮎ ﺑﻮدم‬
‫و اﻳﻦ ﺟﺎ و ﺁن ﺟﺎ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻗﺼﺪ دارﻳﻢ ﺧﻂ "ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻬﺎﺟﻢ" در زﻧﺪان‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٩٢‬‬
‫را ﺗﺎ ﮐﺠﺎ دﻧﺒﺎل ﮐﻨﻴﻢ؟ ﺁﻳﺎ اﺻﻮﻻً "ﺣﻘﯽ" ﺑﺮاﯼ زﻧﺪاﻧﺒﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اِﻋﻤﺎل ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻗﺎﺋﻞ‬
‫هﺴﺘﻴﻢ؟ ﺁﻳﺎ ﺗﺤﺮﻳﻢ هﺎ و اﻋﺘﺼﺎب هﺎﯼ ﻏﺬا و‪ ...‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﺗﺤﻤﻞ ﻓﺸﺎر هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﻬﺎﯼ‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪﻩ‪ ،‬دﺳﺘﺎورد ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﻣﺎ دﭼﺎر‬
‫‪٢٨‬‬
‫ﻳﮏ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ اﺣﺴﺎﺳﯽ و ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﺸﺪﻩ اﻳﻢ؟‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻃﻮل ‪ ٧‬ﺳﺎل زﻧﺪان‪ ،‬رهﻨﻤﻮدﯼ از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻧﺤﻮﻩ ﯼ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺿﻮاﺑﻂ دادﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺁزادﯼ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺗﺎ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ هﻴﭻ‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد و هﺮﮐﺲ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ درﮎ ﺧﻮد از ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫هﺮﭼﻨﺪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ از ﺳﻮﯼ هﻤﻪ ﯼ ﭘﻴﮏ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻧﺒﻮد و ﺁن هﺎ ﻧﻈﺮهﺎﯼ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ را ﻧﻴﺰ اراﺋﻪ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﯽ از ﻳﮏ ﺳﺮدرﮔﻤﯽ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﺑﻮد هﺮ ﮐﺲ ﺑﺮ اﺳﺎس درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد رهﻨﻤﻮدﯼ اراﺋﻪ ﻣﯽ دهﺪ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮان روﯼ‬
‫هﻴﭻ ﻳﮏ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮد و ﻳﺎ ﺣﺴﺎب ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺎز ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﮐﻪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت دو ﭼﻨﺪان ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﺧﻮد ﺑﺎ ﭘﻴﮏ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ از ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﺮﺧﻮردﯼ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎ ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﺷﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺑﺮﺧﻮرد داﺷﺘﻨﺪ و ﻳﺎ ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺁﻧﺎن را ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﻮاﺿﻊ اﻋﻼم ﺷﺪﻩ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺁﻏﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻳﻼت و ﻳﺎ‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ هﺎﯼ ﻓﺮدﯼ راوﻳﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٢۶‬‬
‫ﺑﺎ اﺻﺮار ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﺠﻴﺪ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎ را ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﺪ روزﯼ ﺟﻤﻊ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺷﺪ‪ .‬روز ‪ ٢٧‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ‪ ،‬روز ﻋﻴﺪ ﻓﻄﺮ ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ ﺑﻨﺪ‬
‫ﻣﺎ و ﺑﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻ ﻣﻮرد هﺠﻮم ﭘﺎﺳﺪاران ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻓﺮاد را ﻳﮑﯽ‪ -‬ﻳﮑﯽ ﺑﺎزرﺳﯽ‬
‫ﺑﺪﻧﯽ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺼﺪﺷﺎن ﻓﻘﻂ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردن دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ و‬
‫"ﻣﻼت" ﺑﻮد و در واﻗﻊ هﺪف ﺷﺎن ﭼﮏ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﻨﺪ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ و ﻏﺎرت وﺳﺎﻳﻞ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ .‬هﺮﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﮑﺮﺷﺎن ﻣﯽ رﺳﻴﺪ و اﺣﺘﻤﺎل ﺟﺎﺳﺎزﯼ دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ را ﻣﯽ دادﻧﺪ‪،‬‬
‫ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﭼﻴﺰ ﺑﺪرد ﺑﺨﻮرﯼ ﭘﻴﺪا ﻧﮑﺮدﻧﺪ وﻟﯽ در ﺑﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺼﻮدﺷﺎن رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در هﻤﻴﻦ روز داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ در ﻳﻮرش ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ و ﺑﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ و ﺑﺪون‬
‫ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﺷﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ دﺳﺘﻮر دهﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ‪ -‬ﻳﮏ ﻧﺎرﻧﺠﮏ در اﺗﺎق هﺎ ﻳﺘﺎن ﻣﯽ اﻧﺪازﻳﻢ و‬
‫هﻤﻪ ﺗﺎن را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻴﺰ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﻧﻤﯽ ﮔﻔﺖ‪ .‬از روز اول ﮐﻪ ﺑﻪ زﻧﺪان ﺁﻣﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪ روﺑﻪ رو ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬از اﺑﺘﺪاﯼ دوران زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﺎرهﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﺟﺎزﻩ ﻧﺨﻮاهﻴﻢ داد "ﻋﻤﻮدﯼ" از زﻧﺪان ﺧﺎرج ﺷﻮﻳﺪ! ﻣﺎ در ﺁن دوران ﺗﻬﺪﻳﺪهﺎ‬

‫‪ 28‬ﻣﺎ ﺕﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺪاﺵﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ در زﻧﺪانهﺎﯼ ﺵﺎﻩ ﻧﻴﺰ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﭘﺲ از ﮔﻔﺖوﮔﻮهﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻨﻄﻘﯽ رﺱﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ زﻧﺪان ﻣﺤﻞ ﻣﺒﺎرزﻩ اﺱﺖ وﻟﯽ ﺵﮑﻞ ﺁن ﻣﯽﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﻣﺘﻔﺎوت از ﺑﻴﺮون ﺑﺎﺵﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺁﻣﻮزش‪ ،‬ﻳﺎدﮔﻴﺮﯼ و ﺱﺎزﻣﺎﻧﺪهﯽ ﭘﺮداﺥﺖ و ﺕﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن از درﮔﻴﺮ ﺵﺪن ﺑﺎ ﭘﻠﻴﺲ اﺟﺘﻨﺎب ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪٩٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫را ﺟﺪﯼ ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ .‬زﻳﺮا دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺧﻴﻠﯽ از دوﺳﺘﺎن ﻣﺎن "ﻋﻤﻮدﯼ" از‬
‫زﻧﺪان ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ و در ﺑﻴﺮون ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮاﯼ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺁوردن دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺑﺤﺚ هﺎﯼ ﺟﺎرﯼ در زﻧﺪان و اﺧﺒﺎرﯼ ﮐﻪ از ﺑﻴﺮون ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪان ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬در ﺗﻼش ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺑﻨﺪهﺎ و ﻓﺮﻋﯽ هﺎ و ﺣﺘﺎ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ‪،‬‬
‫دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮔﺎﻩ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺘﯽ‬
‫ﺳﺮﻳﻊ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن درِ ﺑﻨﺪ را ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ و ﺑﯽ هﻴﭻ ﻣﻘﺪﻣﻪ اﯼ‪ ،‬وارد ﺑﻨﺪ ﺷﺪﻩ و ﺳﻠﻮل هﺎ را‬
‫ﺑﺎزرﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎﻩ اﻓﺮاد را در ﺣﺎل ﺧﻮاﻧﺪن "ﻣﻼت" هﺎﯼ ﻓﻮق ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻣﻨﻴﺘﯽ رژﻳﻢ از اﻳﻦ دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎ ﺑﺮاﯼ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﺮدن ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺧﻤﻴﻨﯽ‬
‫ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﺸﮑﻴﻼت هﺎﯼ ﻣﻨﺴﺠﻤﯽ در زﻧﺪان هﺎ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و وﺟﻮد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫ﺧﻄﺮﯼ ﺑﺮاﯼ رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رود‪ ،‬ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢٧‬‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮﯼ )اﻧﺼﺎرﯼ ﻧﺠﻒ ﺁﺑﺎدﯼ( ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻳﮏ اوﻳﻦ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدﻩ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ از ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺑﻨﺪ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻗﺎﺳﻢ ﺁﻟﻮﮐﯽ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﻣﻌﺎون ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻬﺮداد ﮐﺎووﺳﯽ ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢ ﻋﻠﯽ ﻣﻘﺼﻮدﯼ ﻣﺴﺌﻮل ﻧﻈﺎﻓﺖ و اﺳﮑﻨﺪر ﻧﺎﻇﻢ اﻟﺒﮑﺎ ﻣﺴﺌﻮل ﻏﺬا‪ ،‬ﻧﺰد او‬
‫رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﯼ هﺸﺪار داد ﮐﻪ در ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ اوﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان و ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻣﻨﻴﺘﯽ‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎهﯽ از وﺳﺎﻳﻞ ﻣﮑﺸﻮﻓﻪ در ﺑﻨﺪهﺎ از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻴﺰﯼ‪ ،‬ﭼﺎﻗﻮ‪ ،‬اﺑﺰارﮐﺎر ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻏﺎر‪،‬‬
‫درﻓﺶ‪ ،‬ﺗﻴﻎ ارﻩ‪ ،‬وﺳﺎﻳﻞ ورزﺷﯽ ﭼﻮن ﻣﻴﻞ ورزﺷﯽ‪ ،‬دﻣﺒﻞ و‪ ...‬ﮐﻪ در ﻃﻮل زﻧﺪان‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮل از ﺁن هﺎ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد و ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻣﻨﻴﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ از ﺁن ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻩ و ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺗﺪارﮎ "اﻋﻤﺎل ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ" هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﯼ از‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﻨﺪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮔﻮﺷﺰد ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ دﺳﺖ از اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺤﺮﻳﮏ ﺁﻣﻴﺰ‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ و از اﻧﺠﺎم اﻋﺘﺼﺎب و ﺗﺤﺮﻳﻢ ﺧﻮددارﯼ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﯼ ﺑﺰرﮔﯽ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺣﺎل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﺻﺮﯼ در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺁن هﺸﺪار داد‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ هﻴﭻ ﻳﮏ از اﻳﻦ هﺸﺪارهﺎﯼ ﺧﻴﺮﺧﻮاهﺎﻧﻪ ﺟﺪﯼ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫هﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪﻩ‪ ،‬در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﻳﯽ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ هﺸﺪارهﺎ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﯼ در‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در ﻧﺎﻣﻪ ‪ ١٧‬ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪ ۶۵‬ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬از ﺧﻄﺮﯼ ﮐﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁوردﻩ ﺑﻮد ‪:‬‬
‫اﻓﺮاد ﺗﻨﺪ و وارﺛﺎن اﻣﺜﺎل ﻻﺟﻮردﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮ اﺳﺘﺸﻤﺎم ﻧﻈﺮ ﺑﻴﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﺎﻟﯽ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ هﺎ را از ﺳﺮﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻧﻈﺮ اﻣﺎم ﻣﺪﻇﻠﻪ‬
‫‪٢٩‬‬
‫اﺳﺖ زﻳﺮا ﻻﺟﻮردﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻣﻌﻈﻢ ﻟﻪ ﺑﻮد و او اﻳﻦ روش را ﻣﯽ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ در زﻧﺪان وﮐﻴﻞ ﺁﺑﺎد ﻣﺸﻬﺪ در ﺣﺒﺲ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬در هﻤﻴﻦ راﺑﻄﻪ‬

‫‪ 29‬ﺥﺎﻃﺮات ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﭼﺎپ اﺕﺤﺎد ﻧﺎﺵﺮان اروﭘﺎﻳﯽ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺱﺖ ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ١۴٣‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪۵٠٩‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٩٤‬‬
‫ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫در روزهﺎﯼ ‪ ١٢‬ﺗﺎ ‪ ٢٠‬ﺗﻴﺮ ‪ ،۶٧‬ﺣﺪود ‪ ٧-٨‬ﻧﻔﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎﻩ وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﺁ ن هﺎ از ﺑﻨﺪ ‪ ،٢‬ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪ‪ .‬او ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮد در ﺁن ﺟﺎ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮ ﺑﺮاﯼ او ﻗﺴﻢ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻮﯼ اﻣﺎم ﻗﺴﻢ ﻗﺮار اﺳﺖ هﻤﻪ ﯼ ﺷﻤﺎ‬
‫اﻋﺪام ﺷﻮﻳﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺪارد ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ هﻤﻪ ﺳﺎل ﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ را داﺷﺘﻪ‬
‫‪٣٠‬‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﺮاﺳﺮﯼ در زﻧﺪان هﺎ ﭼﻮﻧﺎن ﺁذرﺧﺸﯽ از ﺁﺳﻤﺎن ﺑﻪ زﻳﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد و راﻩ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ ﻣﺘﺼﻮر ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪهﺎ از ﻳﮑﯽ از دوﺳﺘﺎﻧﻢ ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ در زﻣﺴﺘﺎن ﺳﺎل ‪ ۶۶‬ﭼﻬﺎر ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻃﺒﻖ ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺧﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﯽ رﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺮاﻳﻂ در زﻧﺪان ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ رود‪ .‬ﺁن هﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻨﺪهﺎﯼ اوﻳﻦ را ﺑﻪ ﮐﺸﺘﯽ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﯼ ﺑﺪون‬
‫ﺳﮑﺎﻧﯽ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﻃﻮﻓﺎن و اﻣﻮاج ﺧﺮوﺷﺎن و ﺷﮑﻨﻨﺪﻩ ﯼ درﻳﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺁﻣﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮاﯼ ﭘﺮهﻴﺰ از ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﭘﻴﺶ رو ﮐﻪ ﺁن هﺎ‬
‫را ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ اﺧﺘﻴﺎر و ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﺧﻮد ﺧﻮاهﺎن ﮐﺎر در ﮐﺎرﮔﺎﻩ اوﻳﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن وزارت‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺘﻮﺟﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ در اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ ۶٧‬ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ ٣‬هﻔﺘﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ‪ ،‬ﻓﺸﺎر و ﺁزار و اذﻳﺖ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ‬
‫ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺁن هﺎ ﺑﺎ ﺁﮔﺎهﯽ از ﻃﺮح هﺎﯼ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﻧﺠﺎت ﺟﺎن‬
‫ﺧﻮد اﻗﺪام ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و ﻳﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﯼ ارزﻳﺎﺑﯽ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ؟ ﺑﺮﺧﻼف‬
‫اﻧﺘﻈﺎر اوﻟﻴﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﮐﺎر در ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﻘﺎﻣﺎت زﻧﺪان ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ داﻣﻦ زدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن وزرات اﻃﻼﻋﺎت در ﺁن‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺧﻂ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢٨‬‬
‫ﺧﺮداد ‪ . ۶٧‬روز ‪ ١١‬ﺧﺮداد ﺗﻔﮑﻴﮏ دﻳﮕﺮﯼ در ﺑﻨﺪهﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪ ١۵٠‬ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را ﺟﺪا ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺁن هﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ را ﮐﻪ در ﺣﺪود ‪ ١۵٠‬ﺗﻦ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ و ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻨﺪهﺎﯼ ‪ ۴‬و ‪ ٣‬و ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﺪودﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪ ‪ ١‬را‬
‫ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ٢٠٠‬ﻧﻔﺮ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﺟﺎﯼ دادﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﮕﺎﻩ اول ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺪاران روﯼ ﺁن هﺎ ﺣﺴﺎس ﺑﻮدﻧﺪ و در واﻗﻊ از‬
‫ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ دﺳﺖ ﭼﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻓﻮق ﺑﻪ ﻣﺤﺾ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اوﻳﻦ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬

‫‪ 30‬ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻳﺎزدهﻢ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣٠٣‬‬
‫‪٩٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺟﻮ ﺁ ن ﺟﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻮاﺿﻊ ﺷﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ رﻓﺘﻪ و ﺗﺤﺮﻳﻢ و اﻋﺘﺼﺎب را در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر‬
‫ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ در اﺑﺘﺪا ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم را در اوﻳﻦ اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ و ﻗﺼﺪ اﻋﺪام‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ را در ﺁن ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ روﯼ ﺁن هﺎ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﺴﺎس ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﻳﻦ هﺎ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ رژﻳﻢ ﻗﺒﻞ‬
‫از ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻓﺮاهﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ‪ ،‬در وادﯼ اﻣﺮ و هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻃﺮح ﻗﺘﻞ ﻋﺎم را ﻣﯽ رﻳﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺑﻌﺎدﯼ را ﮐﻪ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ ‪٢‬‬
‫و ‪ ١‬ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻘﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در ﻓﺮﻋﯽ هﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاران در راهﺮوﯼ‬
‫زﻧﺪان ﻳﮏ ﺗﻮﻧﻞ وﺣﺸﺖ درﺳﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﮐﺎﺑﻞ و ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را راهﯽ‬
‫هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ وﺳﺎﻳﻞ ﺷﺎن را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻣﮑﺎﻧﯽ ﺟﻬﺖ ﻓﺮار ﺳﺮﻳﻊ و ﻳﺎ ﺗﺤﺮﮐﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﺟﺎ ﺧﺎﻟﯽ دادن و‪ ...‬ﻧﻴﺰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬هﻤﮕﯽ‬
‫ﺁﺳﻴﺐ دﻳﺪﻩ و رﻧﺠﻮر‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻴﺎط ﺑﻨﺪ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ و در ﺁن ﺟﺎ ﻣﺪﺗﯽ را رو ﺑﻪ‬
‫دﻳﻮار ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻧﺘﻘﺎل ﺷﺎن ﺑﻪ اوﻳﻦ دادﻩ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎ را ﻧﻴﺰ دﻩ ﻧﻔﺮ‪ -‬دﻩ ﻧﻔﺮ ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‪ ٢‬ﮐﻪ هﻤﺎن ‪ ٣‬ﺳﺎﺑﻖ و ﻳﺎ ‪ ١٩‬اﺳﺒﻖ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در راﻩ‪ ،‬ﺗﻮﻧﻞ وﺣﺸﺖ و ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﮐﺎﺑﻞ و ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران‬
‫دﻳﻮاﻧﻪ وار هﻤﻪ را ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮوﻳﺰ زﻧﺪ ﺷﻴﺮازﯼ ﻳﮑﯽ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻧﺎرﺳﺎﻳﯽ ﻗﻠﺒﯽ و ﻋﺪم رﺳﻴﺪﮔﯽ در دوران ﺣﺎج داوود‪ ،‬ﺗﺎ دم‬
‫ﻣﺮگ ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و در دوران "دوم ﺧﺮداد" در زﻧﺪان‪ ،‬دو درﻳﭽﻪ ﯼ "ﺁﺋﻮرت" و‬
‫"ﻣﻴﺘﺮال" وﯼ را در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻗﻠﺐ ﺗﻬﺮان ﺟﺮاﺣﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﭼﻬﺎر‬
‫ﺳﺎل از ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﯽ اش و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺴﻤﯽ رﻗﺖ ﺑﺎر‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ او هﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺘﺮﺳﯽ ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﺑﻮد و ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﮐﺎﺑﻞ و اﻳﺠﺎد ﻟﺨﺘﻪ ﺧﻮن‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ وﯼ را از ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﮐﺎﺑﻞ ﻣﺼﻮن‬
‫ﺑﺪارﻳﻢ‪ .‬ﻗﺮار ﺷﺪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻦ‪ ،‬او در ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ داﻳﺮﻩ از ﺑﻨﺪ‬
‫ﺧﺎرج ﺷﻮﻳﻢ ﺗﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﮐﺎﺑﻞ و ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﺑﺎرﻳﺪن ﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫ﺣﺘﯽ اﻻﻣﮑﺎن ﺑﻪ او اﺻﺎﺑﺖ ﻧﮑﻨﺪ و او ﻧﻴﺰ ﻳﮑﯽ‪ -‬دو ﺗﺎ ﺳﺎﮎ ﮐﻮﭼﮏ دﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮد ﺗﺎ در‬
‫ﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺣﻔﺎظ و ﺳﭙﺮ از ﺁن هﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﺎ هﺮ ﺟﺎن ﮐﻨﺪﻧﯽ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻃﺮح ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اﺟﺮا ﺷﺪ و ﭘﺮوﻳﺰ ﺑﺪون ﺁﺳﻴﺐ ﺟﺪﯼ‪ ،‬وارد ﺑﻨﺪ ﺟﺪﻳﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻃﯽ اﻳﻦ ﺳﺎل هﺎ‬
‫او و ﻗﻠﺐ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﻩ اش و درﻳﭽﻪ هﺎﯼ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻗﻠﺒﺶ ﺧﻮد داﺳﺘﺎن ﻣﻔﺼﻠﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ ﺧﻮﻧﺶ ﻏﻠﻴﻆ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺁن را ﻣﺮﺗﺐ ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﮐﺮدﻩ و داروهﺎﯼ ﻗﻠﺒﯽ اش و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ‬
‫داروﻳﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻏﻠﻈﺖ ﺧﻮن ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺁن ﮐﻢ و زﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ‬
‫ﺗﻼش ﻣﺎ ﺑﺮاﯼ اﻋﺰام او ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻗﻠﺐ و اﻧﺠﺎم ﺁزﻣﺎﻳﺶ هﺎﯼ ﻻزم‪ ،‬اﻳﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﻧﺪرت‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٩٦‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﺠﺮﺑﯽ و ﺑﺪون ﺁزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮدش‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺧﻮن دﻣﺎغ هﺎﯼ ﻣﺘﻮاﻟﯽ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ ﻣﺠﺎرﯼ ﻣﻘﻌﺪ ﻧﺸﺎن از ﺁن داﺷﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮﻧﺶ رﻗﻴﻖ ﺷﺪﻩ و دوز ﻗﺮص ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﮔﻮش روﯼ ﺳﻴﻨﻪ اش‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﺻﺪاﯼ ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن درﻳﭽﻪ ﯼ ﻗﻠﺒﺶ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ درﻳﭽﻪ‬
‫ﺁهﺴﺘﻪ ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن از ﺁن داﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﻧﺶ ﻏﻠﻴﻆ اﺳﺖ و در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ‬
‫درﻳﭽﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﮐﯽ از ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮﻧﺶ رﻗﻴﻖ اﺳﺖ و دوز ﻗﺮص‬
‫ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺮاﯼ روزهﺎﯼ ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﻧﺘﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﻋﻤﻞ دﻓﻊ را اﻧﺠﺎم دهﺪ‬
‫و وﺿﻌﺶ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺪﻓﻮع‪ ،‬درون ﻣﻘﻌﺪش ﺧﺸﮏ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬او را دﻣﺮ‬
‫ﺧﻮاﺑﺎﻧﻴﺪم و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻳﮏ ﭘﻨﺲ ﮐﻪ از ﺑﻬﺪارﯼ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و ﺑﺎ ﻣﺸﻘﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺎ‬
‫ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ‪ ،‬راﻩ ﺧﺮوج ﻣﻘﻌﺪ را ﺑﺎز ﮐﺮدم‪ .‬ﻣﺪﻓﻮع و ﺧﻮن ﺧﺸﮏ ﺷﺪﻩ ﻓﻌﻞ و‬
‫اﻧﻔﻌﺎﻟﯽ را ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﺗﮑﻪ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ و ﺧﺸﮑﯽ در ﻣﻘﻌﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و‬
‫ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺣﺎﺻﻠﻪ‪ ،‬ﺟﻠﻮﯼ ﻋﻤﻞ دﻓﻊ را ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ اﺑﺘﮑﺎر ﭘﺰﺷﮑﯽ ام ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ‬
‫رو ﺑﻪ رو ﺷﺪ و ﺣﺎل ﭘﺮوﻳﺰ رو ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮدﯼ ﮔﺬاﺷﺖ!‬

‫‪٢٩‬‬
‫ﻗﺒﻞ از وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻠﻴﻪ ﯼ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺧﻮدﻣﺎن را ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﻨﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﮔﺸﺘﻦ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺎن‪ ،‬اﮐﺜﺮ ﮐﺘﺎب هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ روزﯼ در ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﮐﺘﺎبِ داﺋﺮ ﺷﺪﻩ از‬
‫ﺳﻮﯼ ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان در ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﺧﺮﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺼﺎدرﻩ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ هﺮ ﺁن ﭼﻪ را‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﮑﺎ از ﺁن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎزﻧﮕﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ روزﯼ ﮐﻪ‬
‫ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ ﺑﺮوﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺎﻻ زدن ﭼﺎﻩ ﻓﺎﺿﻼب در هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﻮاﺟﻪ‬
‫ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﺑﻮﯼ ﺗﻌﻔﻦ ﺷﺪﻳﺪﯼ ﻓﻀﺎﯼ ﻣﺤﻮﻃﻪ را در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎم هﺎﯼ زﻧﺪان در ﺻﺪد‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻠﻤﺒﻪ ﻓﺎﺿﻼب را ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺎ را ﺑﺮاﯼ هﻮاﺧﻮرﯼ ﺑﻪ ﺣﻴﺎط ﺑﻨﺪ‬
‫ﻣﺠﺎور ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﺑﻨﺪ و ﮐﻨﺎر ﭘﺎﮔﺮدﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺒﺎرﯼ ﻗﺮار داﺷﺖ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺮ از اﺑﺮهﺎﯼ ﻧﻮ و اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻪ ﻗﻄﻊ ﺗﺨﺖ هﺎﯼ ﺳﺮﺑﺎزﯼ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﺑﺮهﺎ ﺟﺰو ﺟﻴﺮﻩ ﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻮد وﻟﯽ در ﻃﻮل زﻧﺪان ﺣﺘﺎ ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺪادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ﺑﻴﺶ از‬
‫‪ ۶٠‬ﺗﺎ ‪ ٧٠‬ﻗﻄﻌﻪ از اﻳﻦ اﺑﺮهﺎ در اﻳﻦ اﻧﺒﺎر ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ راﻩ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺁن هﺎ درﻳﭽﻪ ﯼ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ روﯼ در اﻧﺒﺎر ﺑﻮد‪ .‬هﺪف اوﻟﻴﻪ در ﺁوردن ﮐﻠﻴﻪ اﺑﺮهﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﮕﮕﯽ ﭼﻨﺪ ﺷﺎﺧﻪ از‬
‫ﺳﻨﺠﺎق ﻗﻔﻠﯽ هﺎ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻗﻼب در ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮ ﻃﻨﺎﺑﯽ ﺑﺴﺘﻪ و ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻗﻼب ﻣﺰﺑﻮر روﯼ ﻳﮑﯽ از اﺑﺮهﺎ ﻣﺤﮑﻢ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺁن را ﮐﺸﻴﺪﻩ و ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﮏ‬
‫درﻳﭽﻪ ﯼ ﮐﻮﭼﮏ روﯼ در اﻧﺒﺎرﯼ ﺁوردﻩ و ﺑﻌﺪ ﺑﺎ زور ﺁن را از ﻃﺮﻳﻖ درﻳﭽﻪ ﺑﻴﺮون‬
‫ﻣﯽ ﺁوردﻳﻢ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ اﺑﺮهﺎ را ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﻨﺪ ﺑﺮدﻩ و ﺗﮑﻪ‪ -‬ﺗﮑﻪ‬
‫ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﻴﻦ اﺗﺎق هﺎ ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻧﻴﺰ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ اﮔﺮ ﭘﺎﺳﺪاران‬
‫‪٩٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺳﺮﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺒﺮﻣﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪﺳﺎﻋﺘﯽ ﻃﻮل ﮐﺸﻴﺪ ﺗﺎ هﻤﻪ ﯼ اﺑﺮهﺎ را ﺑﻴﺮون ﺁوردﻳﻢ‪ .‬ﺗﺎ ﺷﺐ‬
‫هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ ﻣﺘﮑﺎهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ داﺷﺘﻨﺪ و ﺗﻌﺪادﯼ ﻧﻴﺰ زﻳﺮ اﻧﺪازهﺎﻳﯽ از اﺑﺮهﺎ درﺳﺖ ﮐﺮدﻩ‬
‫و ﺑﺮ روﯼ ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺑﻴﻤﺎرﯼ "هﻤﻮروﺋﻴﺪ" رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ درد و رﻧﺞ ﺷﺎن را ﮐﻤﯽ ﺗﺴﮑﻴﻦ ﺑﺨﺸﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺁن ﺑﻨﺪ ﺑﺮدﻩ‬
‫ﻧﺸﺪﻳﻢ و ﭘﺎﺳﺪاران ﻧﻴﺰ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺟﻬﺖ ﭘﯽ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﻮﺿﻮع اﺑﺮهﺎ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ اﺻﻼً ﺑﻪ اﻧﺒﺎر ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻳﺎدﺷﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ را ﻳﮏ روز ﺑﻪ ﺁن‬
‫ﺣﻴﺎط ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎﻻﺗﺮ از هﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻘﻞ هﻴﭻ ﺗﻨﺎﺑﻨﺪﻩ اﯼ ﺧﻄﻮر ﻧﻤﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺁن هﻤﻪ اﺑﺮ‬
‫را ﺑﺘﻮان از درﻳﭽﻪ اﯼ ﺑﻪ ﺁن ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻴﺮون ﮐﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﺳﻤﻨﺪر ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ۶٠‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻗﺰل ﺣﺼﺎر‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ادارﻩ ﯼ زﻧﺪان ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ از ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪ دادﺳﺘﺎﻧﯽ اﻧﻘﻼب‬
‫ﻣﺤﻮل ﺷﺪﻩ ﺑﻮد وﻟﯽ هﻨﻮز ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﺄﻣﻮران ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﯽ زﻧﺪان را ﺗﺮﮎ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺸﺖ‬
‫ﭘﻨﺠﺮﻩ ﯼ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﺑﻨﺪﺷﺎن ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدﯼ اﻟﻮارهﺎﯼ ﺑﺰرگ ﭼﻮب اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﺎ‬
‫درﺳﺖ ﮐﺮدن ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻗﻼب و اﻧﺪاﺧﺘﻦ هﻤﺰﻣﺎن ﻗﻼب هﺎ و ﮔﻴﺮدادن ﺁن هﺎ ﺑﻪ اﻟﻮارهﺎ‪ ،‬اﻣﮑﺎن‬
‫ﺁن را ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﺗﺎ ﻳﮑﯽ‪ -‬ﻳﮑﯽ اﻟﻮارهﺎ را ﺟﻠﻮ ﮐﺸﻴﺪﻩ و ﺑﺎ دﻗﺖ و ﻇﺮاﻓﺖ ﺗﻤﺎم ﺁن هﺎ را ﺑﺎﻻ‬
‫ﺁوردﻩ و ﭘﺸﺖ ﻣﻴﻠﻪ هﺎﯼ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﻧﮕﺎﻩ دارﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﯼ اﻟﻮار را در هﻮا ﻧﮕﺎﻩ‬
‫ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﺮﻳﺪن ﺁن در ﻗﻄﻌﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ را ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﻠﻮل ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ﺗﻼش ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻟﻮارهﺎ را ﺑﻪ‬
‫داﺧﻞ ﺑﻨﺪ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ اﻓﺴﺮ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ و ﺑﺮدن اﻟﻮارهﺎ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺁﺛﺎرﯼ از اﻟﻮارهﺎ ﻧﻤﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬هﺎج و واج ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﺗﻤﺎﺷﺎﻳﺶ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺪ‪ :‬ﺁﻳﺎ ﺷﻤﺎ اﻟﻮارهﺎﻳﯽ را ﮐﻪ اﻳﻦ ﺟﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺪﻳﺪﻳﺪ؟ ﺁن هﺎ اﺑﺘﺪا ﮐﺘﻤﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮر ﻣﺰﺑﻮر ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﺁن هﻤﻪ اﻟﻮار‬
‫ﺁب ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ زﻣﻴﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻧﮕﺎﻩ و ﻟﺤﻦ ﺻﺤﺒﺖ اش ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻗﺼﺪ‬
‫ﺳﻮﺋﯽ ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺘﻌﺠﺐ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ او ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دهﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻟﻮارهﺎ‬
‫را ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﺸﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬او در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﻌﺠﺐ و ﺗﺤﺴﻴﻦ ﺧﻮد را ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪارﯼ ﺳﻴﮕﺎر ﺁوردﻩ و ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ از هﻤﺎن ﭘﻨﺠﺮﻩ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﺳﺘﺨﻮش ﺑﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻣﯽ دهﺪ و‬
‫ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺁرزوﯼ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٣٠‬‬
‫در روز ‪ ١٢‬ﺧﺮداد‪ ،‬ﻃﯽ ﺣﮑﻤﯽ‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اوﺿﺎع درهﻢ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫ارﺗﺸﯽ و ﺑﺴﻴﺠﯽ و ﺳﭙﺎﻩ و ﺷﮑﺴﺖ هﺎﯼ ﭘﯽ در ﭘﯽ در ﺟﺒﻬﻪ هﺎ و ﻋﺪم ﮐﺎراﻳﯽ ﺁن هﺎ‪،‬‬
‫هﺎﺷﻤﯽ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﯼ ﮐﻞ ﻗﻮا در هﻤﻪ ﯼ اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﻨﺼﻮب ﮐﺮد‪ .‬وﯼ هﻢ ﭼﻨﻴﻦ درﻧﺎﻣﻪ اش ﺻﺮﻳﺤﺎً از دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺟﻨﮓ و ﺗﻨﺒﻴﻪ‬
‫ﻣﺘﺨﻠﻔﺎن در هﺮ ردﻩ و ﻣﻘﺎﻣﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ را‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٩٨‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺪﯼ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ وﻟﯽ ﺣﺪس ﻧﻤﯽ زدﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ زودﯼ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ را ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ .‬هﻴﭻ ﮐﺲ‬
‫در ﺑﻨﺪ ﺗﺤﻮﻻت ﺟﺪﻳﺪ و اﻧﺘﺨﺎب رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ را دال ﺑﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺮﺗﺮ رژﻳﻢ در ﺟﺒﻬﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺟﻨﮓ و ﻳﺎ ﺗﺪارﮎ ﺣﻤﻼت ﺟﺪﻳﺪ و‪ ...‬ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد و هﻤﻪ‪ ،‬ﺁن را ﻧﺸﺎﻧﻪ اﯼ دال ﺑﺮ‬
‫اﺳﺘﻴﺼﺎل ﺧﻤﻴﻨﯽ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در روز ‪ ١٣‬ﺧﺮداد‪ ،‬داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺳﺮ و ﮔﻮﺷﯽ ﺁب دهﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‬
‫ﻣﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮد‪ .‬او ﺑﻪ اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮات اﻧﺘﻘﺎل ﻋﺪﻩ اﯼ ﺑﻪ اوﻳﻦ و ﺿﺮب و‬
‫ﺷﺘﻢ و اﻧﺘﻘﺎل اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬او هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در‬
‫ﺑﻨﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺪﻩ اﯼ را ﺑﻪ ﻗﻴﺎﻓﻪ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ وﻟﯽ‬
‫ﺑﻪ اﺳﻢ ﻧﻪ‪ .‬هﻨﮕﺎم ورودش ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‪ ،‬رو ﺑﻪ ﻣﻦ و ﻣﺠﺘﺒﯽ اﺧﮕﺮ ﮐﺮدﻩ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﭼﺮا اﻳﻦ‬
‫ﺟﺎ هﺴﺘﻴﺪ و ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻧﺮﻓﺘﻪ اﻳﺪ؟ در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد هﻢ ﮐﺴﯽ در زﻧﺪان ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎﻳﯽ ﻣﯽ رود؟ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﺧﻮدم ﺑﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎن ﻣﯽ رﻓﺘﻢ‪ .‬در ﺛﺎﻧﯽ ﺧﻮدﺗﺎن ﻣﺮا ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪ‬
‫ﺁوردﻳﺪ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﻧﮕﻔﺖ و ﮐﻤﯽ ﭼﭗ‪ -‬ﭼﭗ ﻧﮕﺎهﻤﺎن ﮐﺮد‪.‬‬
 ‫ﺁﺧﺮﻳﻦ روزهﺎﯼ ﭘﻴﺶ از ﻗﺘﻞﻋﺎم‬
‫ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ؛ ﺗﺼﻮرات ﺧﺎم ﺧﻴﺎﻻﻧﻪ؛ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﺳﻠﻮل هﺎ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ؛ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻨﺼﻮرﯼ؛ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﮐﻮب و اﻋﺪام و‪...‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دﺷﺖ هﺎ‬

‫درﻳﺎﯼ ﭘﺮﺗﻼﻃﻢ ﺧﻮن اﺳﺖ‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﻧﺴﻴﻢ‪ ،‬زورق زرﻳﻦ ﺻﺒﺢ را‬
‫روﯼ ﮐﺪام ﺑﺮﮐﻪ ﺑﺮاﻧﺪ؟‬

‫ﻓﺮﻳﺪون ﻣﺸﻴﺮﯼ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٠٠‬‬
‫‪١‬‬
‫روز ‪ ١۴‬ﺧﺮداد هﻨﻮز ﺗﺮﮐﻴﺐ اﻓﺮاد اﺗﺎق هﺎﻳﻤﺎن در ﺑﻨﺪ ﺟﺪﻳﺪ ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎج‬
‫ﻣﺤﻤﻮد اﻓﺴﺮ ﻧﮕﻬﺒﺎن زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدﻩ و ﻗﺼﺪ داﺷﺖ اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد در‬
‫اﺗﺎق هﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﭘﺬﻳﺮش ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤﻞ او ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﮐﺎر‪،‬‬
‫داﺷﺘﻦ ﺁﻣﺎر و ﺗﺮﮐﻴﺐ اﺗﺎق هﺎ ﺑﻮد‪ .‬در ﺑﺤﺜﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ‪ ،‬وﯼ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻨﻄﻖ ﻣﻦ‬
‫ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺁﻣﺪﻩ و ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﻓﺮﺻﺖ دهﺪ ﮐﻪ اﻓﺮاد‪ ،‬اﺗﺎق هﺎﯼ ﺷﺎن را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﺮدﻩ و‬
‫ﻟﻴﺴﺖ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﺑﻪ وﯼ ﺗﺤﻮﻳﻞ دهﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﺑﺤﺚ‪ ،‬او ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺁن ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان ﻗﺼﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺮﮐﻴﺐ اﺗﺎق هﺎ را ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﺻﻼح دﻳﺪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺷﮑﻞ دهﻨﺪ و ﻣﺎ در اﻳﻦ ﮐﺎر دﺳﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﺗﻤﺎم‬
‫ﺿﺮب اﻻﺟﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ‪ ،‬وﯼ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﭼﻨﺪ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﻦ و ﻋﻠﯽ رﺿﺎ‬
‫اﻟﻠﻬﻴﺎرﯼ را ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ‪ ،‬از ﺑﻨﺪ ﺧﺎرج ﮐﺮد‪ .‬در راﻩ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ‪١١‬‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻪ در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺳﻮم ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﯽ هﻮش‬
‫و ﺑﯽ ﺣﺎل ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬روزهﺎﯼ ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﻣﻦ را ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ‬
‫ﻗﺮار دادﻩ و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺗﻬﺎم ﻣﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺐ دادن ﻣﺤﻤﻮد اﻓﺴﺮ ﻧﮕﻬﺒﺎن و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از‬
‫اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪ ﯼ او ﺑﻮد!‬
‫ﻋﺎدل ﻧﻮرﯼ در ﺳﻠﻮل ﻣﺠﺎورم ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬او ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد و در ﺁن ﺟﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻨﺼﻮرﯼ‬
‫ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬هﻴﭻ ﻳﮏ از ﻣﺎ اﻃﻼﻋﯽ در ﻣﻮرد ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻨﺼﻮرﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺣﺎج ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﻇﺎهﺮاً دادﻳﺎر و ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻗﻀﺎﻳﯽ‬
‫زﻧﺪان در ﺟﺮﻳﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ و وﯼ ﺳﺮﺧﻮد ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﮐﺎر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ روزﯼ‬
‫ﺗﻼش زﻳﺎدﯼ ﺑﻪ ﺧﺮج داد ﺗﺎ ﻣﺮا ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻔﺎهﺎً ﺗﻌﻬﺪﯼ دادﻩ و ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺮﮔﺮدم‪ .‬ﻣﻦ‬
‫اﻣﺎ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم ﺧﻼﻓﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬وﯼ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر از روﯼ ﺧﺸﻢ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻴﻞ ﺧﻮدت اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪاً ﺑﺮاﻳﺖ ﺑﺪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻬﺪﻳﺪاﺗﺶ را ﺟﺪﯼ ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﺮا ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﻋﺬرﺧﻮاهﯽ و دادن ﺗﻌﻬﺪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ زﻧﺪان ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ هﺎ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬وﯼ در روز ﺁﺧﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎﻻ اﺷﮑﺎﻟﯽ‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﺑﺮو‪ ،‬وﻟﯽ واﯼ ﺑﻪ روزﯼ ﮐﻪ اﻣﺎم ﻓﺘﻮا دهﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺗﺎن ﺧﻮاهﻴﻢ رﺳﻴﺪ‬
‫و ﺧﻮدﺗﺎن از ﮐﺮدﻩ ﺗﺎن ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺧﻮاهﻴﺪ ﺷﺪ! ﺑﺪﻳﻦ ﺷﮑﻞ دوﺑﺎرﻩ در روز ‪ ٢٣‬ﺧﺮداد ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ وﻟﯽ دﻳﺮﯼ ﻧﭙﺎﻳﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻌﻀﻞ ﺟﺪﻳﺪﯼ رو ﺑﻪ رو ﺷﺪم‪.‬‬

‫‪٢‬‬
‫ﭼﻬﺎر روز ﺑﻌﺪ داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺁﻣﺪﻩ‪ ٢٠ ،‬ﻧﻔﺮ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد و ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺧﻮد از‬
‫ﺑﻨﺪ ﺑﻴﺮون ﺑﺮد‪ .‬وﻗﺘﯽ از ﮐﻨﺎر اﺗﺎق ﻣﺎ رد ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﻟﻤﭙﻨﯽ ﻣﻦ را ﺻﺪا ﮐﺮدﻩ‪ ،‬دﺳﺘﻮر‬
‫داد ﺳﺮﻳﻊ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ زدﻩ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﺑﻨﺪ ﺑﺮوم‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﺪﮎ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺎ را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻨﯽ‬
‫‪١٠١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫در هﻤﺎن ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺳﻮم ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ هﺎ ﻣﺎن را ﺑﺮداﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ از‬
‫ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﻣﺎ را ﺟﻬﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﺮد ﮐﺮدن زﻧﺪاﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﺁوردﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ "ﻣﺤﻤﻮد‪ -‬ﺁ " ﺑﻮد‪ .‬او را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻤﺎس و رد و ﺑﺪل ﮐﺮدن‬
‫دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﻳﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ "اﻧﻘﻼب اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ" ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‬
‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺁذر ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ زﻳﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁ ذر در ﺑﻬﺪارﯼ ﺑﺴﺘﺮﯼ ﺑﻮد‪.‬‬
‫"ﻣﺤﻤﻮد‪ -‬ﺁ" را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ دورﺑﻴﻦ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬او ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ را در ﺑﻨﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺁن هﺎ ﺑﻪ وﯼ رودﺳﺖ زدﻩ و ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ‬
‫او را درﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺎ ﺧﺮد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻗﺮار ﻣﻌﻠﻮم‪ ،‬دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﯼ ﺑﻪ دﺳﺖ ﭘﺎﺳﺪاران اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‬
‫و ﺁن هﺎ رد ﺁن را ﺗﺎ ﺳﻠﻮل "ﻣﺤﻤﻮد‪ -‬ﺁ" ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ در ﺁن ﻟﺤﻈﻪ ﺁن ﻗﺪر‬
‫ﻋﺼﺒﯽ و ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮدم ﮐﻪ وﯼ را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻢ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺸﺪم ﺷﺨﺺ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫اﺳﺖ! اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻌﺪاً در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺮﻣﺴﺎرﯼ ﻋﺠﻴﺒﯽ ﺑﺮاﻳﻢ ﺷﺪ و ﺗﺎ ﻣﺪت هﺎ ﻣﺮا‬
‫رﻧﺞ ﻣﯽ داد‪.‬‬
‫در ﺁن ﺻﺤﻨﻪ‪ ،‬هﺸﺖ ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺳﭙﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻃﺎهﺮ ﺑﺰاز ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻃﻠﺐ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻳﺎر‬
‫ﻓﻴﻀﯽ‪ ،‬ﺣﻴﺪر ﺻﺎدﻗﯽ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﺮز ﺟﻤﺸﻴﺪﯼ‪ ،‬اﮐﺒﺮ ﺻﻤﺪﯼ‪ ،‬ﻣﺠﺘﺒﯽ اﺧﮕﺮ و ﻣﻦ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﻋﺘﺮاض ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻴﻢ و ﻳﮑﯽ‪ -‬ﻳﮑﯽ ﺳﺎﻟﻦ را ﺗﺮﮎ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬در راﻩ ﭘﺎﺳﺪاران ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺁن‬
‫دوران‪ ،‬ﺗﻮﻧﻞ وﺣﺸﺘﯽ اﻳﺠﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﮐﺎﺑﻞ و ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﺑﻪ ﺟﺎن ﻣﺎن اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺗﺎ‬
‫ﺟﺎ داﺷﺖ ﻣﺎ را زدﻧﺪ‪ .‬ﮐﻮﻓﺘﻪ و ﺧﻮﻧﻴﻦ هﺮ ﻳﮏ در ﮔﻮﺷﻪ اﯼ اﻓﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎم "ﺳﻌﻴﺪ" ﮐﻪ در ﻗﺰل ﺣﺼﺎر در ﺳﺎﻟﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻓﺮد ﺁراﻣﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬از هﻤﻪ وﺣﺸﯽ ﺗﺮ و ﮐﻴﻨﻪ ﺟﻮﺗﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬در هﻤﻴﻦ ﺣﺎل ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﺳﺪاران‬
‫ﮐﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺮا ﺑﺤﺮاﻧﯽ دﻳﺪﻩ ﺑﻮد و ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻓﺮد ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﮐﻨﺎرﯼ ﮐﺸﻴﺪﻩ و‬
‫ﭘﺸﺖ ﻣﻴﺰﯼ ﮐﻪ در راهﺮو ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﮔﺬاردﻩ و واﻧﻤﻮد ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺿﺮب و‬
‫ﺷﺘﻢ ﻣﻦ ﻣﺸﻐﻮل اﺳﺖ‪ .‬او در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁﺧﺮ ﭼﺮا ﺧﻮدﺗﺎن‬
‫را ﺑﻪ اﻳﻦ روز ﻣﯽ اﻧﺪازﻳﺪ؟ ﺗﺎ ﺁﻣﺪم ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻢ‪ ،‬در دهﺎﻧﻢ را ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﺣﺮف ﺑﺰﻧﯽ و ﺳﭙﺲ درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﻧﺪان هﺎﻳﺶ را ﺑﻪ هﻢ ﻣﯽ ﻓﺸﺮد و زﻳﺮ ﻟﺐ ﻓﺤﺶ هﺎﯼ‬
‫رﮐﻴﮑﯽ ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﺑﻘﻴﻪ ﻣﯽ داد‪ ،‬اﻓﺰود‪ :‬ﺳﺎﮐﺖ ﺑﺎش! دوﺑﺎرﻩ ﺳﺮ و ﮐﻠﻪ ﺷﺎن ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد!‬
‫ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﯽ ﭼﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﯽ ﺣﺎل هﺮﻳﮏ در ﮔﻮﺷﻪ اﯼ‬
‫روﯼ زﻣﻴﻦ اﻓﺘﺎدﻩ و ﻧﺎﻟﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﮐﺸﺎن‪ -‬ﮐﺸﺎن ﻣﺎ را ﺑﻪ داﺧﻞ اﺗﺎق ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ و "م‪ -‬ﺁ"‬
‫را ﺁوردﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮ ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ اش را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ وﯼ ﺑﺮﻳﺪﻩ‪ -‬ﺑﺮﻳﺪﻩ‬
‫و ﻣﻨﻘﻄﻊ ﻣﺘﻦ ﻣﺰﺑﻮر را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬هﺮﻳﮏ از ﻣﺎ ﺑﺎ ﺻﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﺁﻩ و ﻧﺎﻟﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻋﺮب‬
‫دادﻳﺎر ﻧﺎﻇﺮ زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﯽ ﻣﺤﺎﺑﺎ ﺑﺎ ﮐﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﺳﺮو ﺻﻮرت و هﺮ ﺟﺎﯼ ﺑﺪن ﻣﺎن ﮐﻪ دﺳﺘﺶ‬
‫ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮐﻮﺑﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻠﮑﻪ ﺳﮑﻮت را ﺣﺎﮐﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﺮ و ﺻﺪا هﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ و‬
‫ﺟﺪﯼ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬وﯼ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ ﯼ ﺁن ﺳﺮ و ﺻﺪا هﺎﯼ ﻏﻴﺮﻋﺎدﯼ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺨﺪوش ﮐﺮدن ﺗﻼش ﺁن هﺎﺳﺖ‪ .‬او ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﻣﺮاﺳﻢ‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ را ﺑﻪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٠٢‬‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﺑﻠﯽ در دﺳﺘﺶ ﺑﻮد و در هﻮا ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺪام‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﺧﺘﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد؟! ﺑﮕﺬار اﻣﺎم ﻓﺘﻮا دهﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ‬
‫ﺧﻮاهﻴﺪ دﻳﺪ ﭼﻪ ﺑﻪ روزﺗﺎن ﻣﯽ ﺁورﻳﻢ‪ ،‬ﺧﻮدﺗﺎن از ﮐﺮدﻩ ﺗﺎن ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺧﻮاهﻴﺪ ﺷﺪ! ﻣﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﻗﺼﺪ ﮐﺸﺖ زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﺮار ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻦ ﺁش و ﻻش ﺷﺪﻩ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﻤﺎن را ﻧﻴﺰ ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﺗﺮ از اﻳﻦ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﯼ اﻣﮑﺎن داﺷﺖ؟ ﻣﮕﺮ اﻣﺎم ﻗﺮار ﺑﻮد‬
‫ﭼﻪ ﻓﺘﻮاﻳﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﻣﺪام ﻣﺎ را ﺑﺎ ﺁن ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﻓﺘﻮا هﻤﺎن ﺣﮑﻢ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان هﺎ ﺑﯽ ﺻﺒﺮاﻧﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﺁن ﺑﻮدﻧﺪ؟‬

‫‪٣‬‬
‫هﻤﺎن ﺷﺐ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﻳﯽ ﺑﺮاﯼ راﻩ رﻓﺘﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﮐﺸﺎن‪ -‬ﮐﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺮدﻩ‬
‫ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ۴‬ﮐﻪ ﺗﺎ دو هﻔﺘﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﻨﺪ ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﻧﻔﺮادﯼ ادارﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ‬
‫در ﭘﻮﺳﺘﻢ ﻧﻤﯽ ﮔﻨﺠﻴﺪم‪ .‬اﺣﺴﺎس ﺑﻘﻴﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻓﮑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻣﺪت هﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺗﻤﺎس ﺑﮕﻴﺮم و هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ دو هﻔﺘﻪ ﭘﻴﺶ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻧﻔﺮادﯼ را‬
‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻏﺬاﻳﯽ‪ ،‬اﺧﺒﺎر و اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ و‪ ...‬از داﺧﻞ ﺑﻨﺪﻣﺎن ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬از‬
‫ﺳﻮﯼ ﺁﻧﺎن ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺷﺪ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ اﺧﺒﺎر اوﻳﻦ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﺎن را درﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﺧﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ دﺳﺖ ﭘﺮ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻣﺎن ﺑﺎز ﺧﻮاهﻴﻢ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎ ﺷﺎﻧﺲ‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و از اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ! ﮔﻮﻳﯽ ﺑﺎ ﻣﺎﺋﺪﻩ اﯼ ﺁﺳﻤﺎﻧﯽ روﺑﻪ رو‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ!‬
‫ﺷﺐ اول‪ ،‬ﺗﻼﺷﯽ ﺟﻬﺖ ﺗﻤﺎس ﻧﮑﺮدم‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ اﯼ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺣﺪس ﻣﯽ زدم‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﻣﺘﺮﺻﺪ ﻣﭻ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﻣﺠﺎور و ﺑﻨﺪهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺧﻮاهﻨﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺪﺳﻢ درﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮاﻣﺮز ﺟﻤﺸﻴﺪﯼ در ﺑﺪو اﻣﺮ ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺑﺎ اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ از ﻓﺮﻋﯽ‬
‫‪ ١۶‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎس ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار‬
‫هﻨﻮز در ﺑﻨﺪ ﺑﻮد و وﯼ را در ﺣﻴﻦ ﺗﻤﺎس ﺑﻪ دام اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ‬
‫ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻓﺮداﯼ ﺁن روز ﺧﺒﺮﯼ از ﭘﺎﺳﺪاران ﻧﺒﻮد و ﺗﻼﺷﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﻪ دام اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ ﺧﺮج‬
‫ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﺁب ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ زﻣﻴﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از هﺮ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻤﮑﻦ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺑﺎ ﺑﻨﺪ‬
‫ﺑﺎﻻ ﮐﻪ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎس ﺑﮕﻴﺮم‪ .‬هﺮ ﭼﻪ ﻣﻮرس ﻣﯽ زدم‪ ،‬ﺟﻮاﺑﯽ ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻠﻮل هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ وﻟﯽ ﭘﺎﺳﺨﯽ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬روزهﺎ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ و‬
‫ﻣﻦ ﺑﺎ زدن ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﺳﻘﻒ و دﻳﻮار و ﻣﻴﻠﻪ هﺎﯼ ﭘﻨﺠﺮﻩ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺑﺎ ﺑﻨﺪ ﺑﺎﻻ ﺗﻤﺎس‬
‫ﺑﮕﻴﺮم وﻟﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﻤﯽ ﺷﺪم‪ .‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﻋﺼﺒﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬هﺮ ﺑﺎر ﺧﻮدم را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدم‬
‫و درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺟﻮاب دهﺪ‪ .‬اﺻﻼً ﺑﻪ ﻓﮑﺮ درﻳﺎﻓﺖ اﺧﺒﺎر‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ‪ ،‬ﺳﻴﮕﺎر و‪ ...‬ﻧﺒﻮدم‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﺴﯽ ﺟﻮاﺑﻢ را ﺑﺪهﺪ‪.‬‬
‫‪١٠٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﻴﺎن زﻧﺪان‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺎرﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از روزهﺎ ﺗﻼش ﮐﺴﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻮرس ام را‬
‫ﻧﻤﯽ داد‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدم در ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮﻣﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪاﻳﺸﺎن را ﺑﻪ وﺿﻮح‬
‫ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪم و هﻤﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮ ﺗﻌﺠﺒﻢ ﻣﯽ اﻓﺰود ﮐﻪ ﭼﺮا ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻮرس هﺎﻳﻢ را ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ‪ .‬هﻴﭻ‬
‫راﻩ ﭼﺎرﻩ اﯼ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﻧﻤﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﺑﻪ ﺳﻘﻒ و ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻓﻠﺰﯼ ﭘﻨﭽﺮﻩ را‬
‫ﻣﺤﮑﻤﺘﺮ ﻣﯽ زدم ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﺼﺒﻴﺖ زﻳﺎدم ﺑﻮد وﻟﯽ هﻤﭽﻨﺎن از ﮐﺴﯽ ﭘﺎﺳﺨﯽ درﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫روز ‪ ١۴‬ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ‪ ،۶٧‬هﻨﮕﺎم ﻏﺮوب از زور ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬دهﺎﻧﻢ را ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﭼﺴﺒﺎﻧﺪم و ﺑﺎ‬
‫ﺻﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﻓﺮﻳﺎد زدم‪" :‬ﺁﺳﺘﻴﮕﻤﺎت"! ﻻﻣﺼﺐ ﭼﺮا ﺟﻮاب ﻧﻤﯽ دهﯽ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﺮﯼ ﻳﺎ ﻻﻟﯽ؟!‬
‫وﯼ را از ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ و ﻣﺪت زﻳﺎدﯼ را در زﻧﺪان در ﮐﻨﺎر هﻢ ﮔﺬراﻧﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻧﺎم اﺻﻠﯽ اش ﺣﺴﻴﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮔﻮ ﺑﻮد و از ﺳﺎل ‪ ۵٩‬ﺗﺎ ‪ ۶١‬ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﺴﺘﻌﺎر ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﻬﺮاﺑﯽ در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺁﺳﺘﻴﮕﻤﺎت ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻦ‬
‫"ﺁﺳﺘﻴﮕﻤﺎت" ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ .‬وﯼ ﺻﺪاﯼ ﻣﻦ را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮدش را ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﺻﺪا ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻮدم‪ ،‬رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺪاﯼ ﻣﻮرس را ﺷﻨﻴﺪم‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت هﻴﺠﺎن زدﻩ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﮔﻮش هﺎﻳﻢ را ﺗﻴﺰ ﮐﺮدم ﺗﺎ ﭘﻴﺎم را درﻳﺎﻓﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺴﻴﻦ هﺴﺘﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻮدم را‬
‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدم و ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ اداﻣﻪ دادم‪ :‬ﺑﻴﺶ از دو هﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺁب و ﺁﺗﺶ ﻣﯽ زﻧﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻦ ﺑﻠﮑﻪ هﻤﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در اﻧﺘﻬﺎﯼ ﺳﺎﻟﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮﻳﻢ‪ ،‬اﻣﺎ از ﺷﻤﺎ ﺧﺒﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ!‬
‫ﺣﺴﻴﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺧﺸﻢ ﻣﺮا ﻓﺮو ﺑﺨﻮاﺑﺎﻧﺪ و ﺁراﻣﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽ ﺑﺨﺸﻴﺪ‬
‫اﻳﻦ ﺳﻠﻮل ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺒﻮد و در ﺿﻤﻦ ﮐﺴﯽ ﻣﻄﻠﻊ ﻣﺎن ﻧﮑﺮد ﮐﻪ ﺷﻤﺎ در ﺻﺪد ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻣﺎ‬
‫هﺴﺘﻴﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ اﺻﻼً ﻓﮑﺮش را ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﺳﻠﻮل ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻮد و ﺁن هﺎ ﻻﺑﺪ ﺿﺮورﺗﯽ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دوﺳﺘﺎن ﻣﺎن را‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻣﺸﮑﻞ و درﮔﻴﺮﯼ اﯼ در ﺳﻠﻮل داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﺁن ﺑﯽ ﺧﺒﺮ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ‬
‫ﺑﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮردﯼ را در زﻧﺪان دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﻗﺮار ﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﺮدا ﺳﺎﻋﺖ هﺸﺖ ﺻﺒﺢ‬
‫ﺑﺮاﻳﻢ ﮐﺎﻏﺬ و ﺧﻮدﮐﺎر ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﮔﺰارش زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ را ﺑﺮاﻳﺸﺎن ارﺳﺎل دارم‪ .‬هﻢ‬
‫ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮدم و هﻢ ﺧﻮﺷﺤﺎل‪ .‬ﻧﺎراﺣﺖ از ﺑﺮﺧﻮردﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻻاﻗﻞ‬
‫ﺑﻪ ﺁن هﺎ اﻃﻼع ﻧﺪادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻮﺷﺤﺎل از اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺗﻤﺎس ﺑﺮﻗﺮارﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪۴‬‬
‫ﺳﺮ ﺳﺎﻋﺖ دﻳﺪم ﻳﮏ ﻟﻨﮓ از ﺑﺎﻻ ﺁوﻳﺰان ﺷﺪﻩ و ﺑﺎ ﻳﮏ ﻃﻨﺎب ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺁن هﺎ را ﮔﺮﻓﺘﻪ وﻋﻼﻣﺖ دادم و ﻟﻨﮓ را ﺑﺎﻻ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﻟﻨﮓ ﻳﮏ ﺧﻮدﮐﺎر و‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﺮگ ﮐﺎﻏﺬ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺮار ﺷﺪ ﺳﺎﻋﺖ ‪ ١٠‬ﺻﺒﺢ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎ را ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺗﺤﻮﻳﻞ دهﻢ‪ .‬از ﻗﺒﻞ‬
‫در ﻣﻮرد ﻣﺤﺘﻮاﯼ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم و در ذهﻨﻢ ﻣﺤﻮرهﺎﯼ ﺁن‬
‫را ﮐﻼﺳﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم ﺗﺎ زﻣﺎن را از دﺳﺖ ﻧﺪهﻢ‪ .‬ﭘﺘﻮ را روﯼ ﺳﺮم ﮐﺸﻴﺪم و درازﮐﺶ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٠٤‬‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺷﺪم‪ .‬در اواﺧﺮ ﮐﺎر ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﮐﻨﺎرﯼ ام ﮐﻪ اﮐﺒﺮ‬
‫ﺻﻤﺪﯼ در ﺁن ﺑﻮد‪ ،‬رﻓﺘﻪ و ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺘﮏ زدن او اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺻﺪاﯼ ﮐﺘﮏ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدم ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﻦ ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﺣﺘﻤﺎل ﻣﯽ دادم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺷﺪم و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاﯼ ﺟﺎﺳﺎزﯼ در ﺳﻠﻮل ﮔﺸﺘﻢ‪ .‬ﺑﻴﺴﺖ دﻗﻴﻘﻪ ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺖ دﻩ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎ را در زﻳﺮ ﺗﻮاﻟﺖ ﻓﺮﻧﮕﯽ اﺗﺎق ﮐﻪ از ﺟﻨﺲ اﺳﺘﻴﻞ ﺑﻮد و‬
‫ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﭘﻴﭻ ﺑﻠﻨﺪ در زﻣﻴﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻳﮏ ﭘﻴﭻ ﺁن را از ﻗﺒﻞ در ﺁوردﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ از ﺁن ﻗﺴﻤﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻏﺬ هﺎ را ﺑﻪ زﻳﺮ ﺁن هﻞ داد‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ دﻗﻴﻘﻪ‬
‫ﺑﻪ ‪ ١٠‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪم و ﺷﺶ ﺻﻔﺤﻪ از ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﻳﻢ را در ﺁوردم‪ .‬اﻣﺎ هﺮ ﮐﺎرﯼ ﮐﺮدم دو‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ﺑﻌﺪﯼ را ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ در ﺑﻴﺎورم‪ .‬ﻋﻘﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ‪ ١٠‬ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﻦ‬
‫هﺮ ﭼﻪ ﻋﺼﺒﯽ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﺪم‪ .‬دو ﺻﻔﺤﻪ از ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﻳﻢ زﻳﺮ ﺗﻮاﻟﺖ ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎاﻣﻴﺪاﻧﻪ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ روﯼ ﻳﮑﯽ از ﺻﻔﺤﻪ هﺎﯼ ﻧﻮﺷﺘﻪ ام‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ ﺗﺎ ﻧﮕﺮان ﻧﺸﻮﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭼﺮا دو ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻘﻴﻪ را ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ ﺑﺎﻻ‪ .‬از ﻻﯼ ﻧﺮدﻩ هﺎﯼ ﺟﻠﻮﯼ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﯼ‬
‫ﺑﻴﺮون‪ ،‬ﺑﺎﻻ را ﻣﯽ ﭘﺎﻳﻴﺪم‪ .‬ﻟﻨﮓ در ﺣﺎل ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁﻣﺪن ﺑﻮد و ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻼت هﺎ را ﺑﻪ ﺁن ﺑﺴﺘﻪ و‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدم‪ .‬از زور ﺧﺸﻢ ﺑﻪ ﺧﻮدم ﻣﯽ ﭘﻴﭽﻴﺪم‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺼﺒﯽ ﺷﺪﻳﺪﯼ ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺖ‬
‫دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻧﮕﺸﺖ هﺎﻳﻢ را ﺑﺎ زور ﮐﺮدم زﻳﺮ ﺗﻮاﻟﺖ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﻮا زور زدم‪ .‬ﺗﻮاﻟﺖ را ﺑﻪ‬
‫هﻤﺮاﻩ ﺳﻪ ﭘﻴﭻ ﺑﻠﻨﺪ ﺁن از ﺟﺎ ﮐﻨﺪم‪ .‬ﺻﻔﺤﻪ هﺎﯼ ﭘﻨﺞ و ﺷﺶ ﺁن ﺟﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ هﺮ‬
‫ﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺮ ﺁن هﺎ را ﺑﺮداﺷﺘﻪ و هﻤﺮاﻩ ﺻﻔﺤﻪ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﻓﺮﺳﺘﺎدم‪ .‬هﺸﺖ اﻧﮕﺸﺘﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﺳﺎﻳﻴﺪن ﺑﻪ زﻣﻴﻦ زﺧﻤﯽ و ﺧﻮن ﺁﻟﻮد ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدم ﺗﻤﺎﻣﯽ ﮔﺰارﺷﻢ را ﺑﺮاﻳﺸﺎن ارﺳﺎل دارم‪ .‬ﺑﻌﺪاً هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﻮاﻟﺖ ﻓﺮﻧﮕﯽ و‬
‫ﭘﻴﭻ هﺎﯼ ﺑﻠﻨﺪش ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم ﻣﺘﻌﺠﺐ ﻣﯽ ﺷﺪم!‬

‫‪۵‬‬
‫ﻣﻨﺘﻄﺮ ﺗﻤﺎس ﺁن هﺎ ﺷﺪم‪ ،‬ﺧﺒﺮﯼ ﻧﺸﺪ! اﺑﺘﺪا ﺗﺼﻮر ﮐﺮدم در ﺣﺎل ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻦ و ﺗﻬﻴﻪ‬
‫ﺳﻮال هﺎﻳﺸﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺸﻐﻮل ﺗﻬﻴﻪ ﯼ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫داﻧﺴﺘﻦ ﺷﺎن را ﺑﺮاﻳﻢ ﺿﺮورﯼ ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻩ اﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺗﺎ ﻏﺮوب ﺧﺒﺮﯼ از ﺁن هﺎ ﻧﺸﺪ‪،‬‬
‫دﭼﺎر ﻧﮕﺮاﻧﯽ و اﺿﻄﺮاب ﺷﺪم‪ .‬دوﺑﺎرﻩ ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ؟ ﭼﺮا ﺗﻤﺎس ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ؟‬
‫ﺷﺮوع ﮐﺮدم ﺑﻪ ﻣﻮرس زدن‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎز هﻢ ﺟﻮاﺑﯽ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﮑﺮدم‪ .‬روزهﺎ از ﭘﯽ هﻢ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ و ﺗﻼش هﺎﯼ ﻣﻦ ﺑﺮاﯼ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺁن هﺎ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﯽ ﺛﻤﺮ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ راز ﺳﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻬﺮ ﺑﻪ هﻴﭻ روﯼ ﮔﺸﻮدﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ و هﻤﻴﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻌﺠﺐ و ﺳﺮﮔﺸﺘﮕﯽ ﻣﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ درﮎ ﮐﻨﻢ ﭼﺮا ﺟﻮاﺑﻢ را ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ؟ دوﺑﺎرﻩ ﺑﺎ ﺧﺸﻢ ﺑﻪ در و دﻳﻮار ﻣﯽ ﮐﻮﺑﻴﺪم‪.‬‬
‫ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻣﻮرس زدن رﻋﺎﻳﺖ هﻴﭻ ﻳﮏ از اﺻﻮل اﻣﻨﻴﺘﯽ را ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﻇﺎهﺮاً ﭘﺎﺳﺪاران‬
‫ﻧﻴﺰ ﮐﺎرﯼ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺎ را ﺑﻪ اﻣﺎن ﺧﺪا رهﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺪت هﺎ‪ ،‬ﺷﺒﯽ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺟﻮاب ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم ﺑﺮ ﺧﺸﻤﻢ ﻓﺎﻳﻖ ﺁﻳﻢ و ﻓﺮﺻﺖ را‬
‫‪١٠٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫از دﺳﺖ ﻧﺪهﻢ و در اﺑﺘﺪاﯼ ﮐﺎر ﺻﺮﻓﺎً در ﺻﺪد ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﺗﻤﺎس ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﻗﺮار ﺷﺪ ﺳﺎﻋﺖ دﻩ‬
‫ﺑﺎ هﻢ ﺗﻤﺎس ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﻼت ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻘﺮر ﺷﺮوع ﺑﻪ زدن ﻣﻮرس‬
‫ﮐﺮدم‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ دوﺑﺎرﻩ ﺟﻮاب ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻮرس ام را دادﻩ ﺑﻮد ﺧﻮاﺳﺘﻢ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻼت هﺎ را ﺑﺮاﻳﻢ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬از ﻻﯼ زهﻮارهﺎﯼ ﺟﻠﻮﯼ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﺳﻌﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺁﺳﻤﺎن را ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻴﺰﯼ از ﺑﺎﻻ ﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪ! دوﺑﺎرﻩ ﻣﻮرس زدم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺲ‬
‫ﭼﺮا ﻣﻌﻄﻠﯽ؟ زود ﺑﺎش! ﭼﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ وﻟﯽ ﺑﺎز هﻢ ﺧﺒﺮﯼ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮدم‪ .‬ﺁن هﺎ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ در ﮐﺪام ﺳﻠﻮل هﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻗﺒﻼً ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﻳﻢ ﺧﻮدﮐﺎر و ﮐﺎﻏﺬ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﮐﺪام ﺳﻠﻮل ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﯽ؟ ﻣﻦ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﯼ ﭘﻨﺠﻢ هﺴﺘﻢ‪ .‬او ﭘﺎﺳﺦ داد‪ :‬ﻣﻦ‬
‫ﭘﻨﺠﺮﻩ ﯼ هﻔﺘﻢ هﺴﺘﻢ‪ .‬از ﺷﺪت ﺧﺸﻢ داﺷﺘﻢ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﺪم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﻮب ﮐﺎرﯼ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻴﺎ و‬
‫از ﭘﻨﺠﺮﻩ ﯼ ﭘﻨﺠﻢ ﺑﺮاﻳﻢ ﺑﻔﺮﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ داد‪ :‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻢ از ﺳﻠﻮل ﺧﺎرج ﺷﻮم‪ ،‬اﻧﻔﺮادﯼ هﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﮐﺪام ﻃﺒﻘﻪ اﯼ؟ ﭘﺎﺳﺦ داد‪ :‬ﻃﺒﻘﻪ ﯼ اول! از ﺧﻨﺪﻩ داﺷﺘﻢ رودﻩ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﺪم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﻣﻦ هﻢ اﻧﻔﺮادﯼ هﺴﺘﻢ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ هﺮ دو ﺳﮑﻮت ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬از ﺧﻨﺪﻩ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻣﻮرس زدن را‬
‫اداﻣﻪ دهﻢ‪ .‬ﺧﻮدش را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد‪ .‬هﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﺳﺎﺑﻘﻢ "ﻣﺠﻴﺪ‪ -‬س" ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ ﺑﻪ‬
‫اوﻳﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺷﺮاﻳﻂ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﺷﺪﻩ و او را ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﯼ ﺧﺒﺮﯼ از ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮﻻت اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻧﺪاﺷﺖ و‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮد ﺳﺎﻟﻦ ‪ ،۴‬ﻳﻌﻨﯽ هﻤﺎن ﺑﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﺗﺎ دو ﻣﺎﻩ ﭘﻴﺶ ﺑﺎ هﻢ در ﺁن ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬هﻨﻮز‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ و هﻤﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﺑﻖ در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺗﺼﻮر ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫هﻢ ﭼﻮن ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﻴﺎزهﺎﯼ اﻓﺮادﯼ را ﮐﻪ در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮﻃﺮف ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻦ هﻢ ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ هﺴﺘﻢ!‬
‫ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎ ﺗﻤﺎس ﮔﺮﻓﺘﻪ ام و ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺟﻮاب دادﻩ اﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺸﮑﻞ ﺗﻤﺎﺳﻢ ﺣﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ! ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﺁن ﻗﺪر‬
‫ﻣﺤﮑﻢ ﻣﻮرس زدﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ "ﻣﺠﻴﺪ‪ -‬س" در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﺁن هﻢ دو ﺳﻠﻮل ﺁن ﻃﺮف ﺗﺮ‪،‬‬
‫ﺻﺪاﯼ ﻣﻮرس ﻣﻦ را ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮد و ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد از ﺳﻠﻮل ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮش ﻣﻮرس ﻣﯽ زﻧﻨﺪ!‬
‫ﻣﺠﻴﺪ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ‪ ١۴‬ﺗﻦ دﻳﮕﺮ‪ ،‬روز ﻗﺒﻞ‪ ،‬از اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬او و ‪ ۶‬ﺗﻦ دﻳﮕﺮ از‬
‫ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ اوﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ‪ ٨‬ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﮐﻪ در اﺗﺎق‪ ٢‬ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ هﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﺑﺎﻻ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻌﺮوف ﺗﻮدﻩ اﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻴﺎﻧﻮرﯼ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﻋﻤﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺟﻮدت‪،‬‬
‫ﻣﻬﺪﯼ ﭘﺮﺗﻮﯼ و‪ ...‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﺎ دوﺑﺎرﻩ ﺑﺮاﻳﻢ ﻻﻳﻨﺤﻞ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﺮا ﺟﻮاﺑﻢ را ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ هﻀﻢ اش ﺑﺮاﻳﻢ‬
‫ﺳﺨﺖ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدم ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﺗﻤﺎس را ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺑﺴﭙﺎرم‪ ٢٢ .‬ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻳﮏ ﺷﺐ از ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻮرس ﮐﻮﺗﺎﻩ درﻳﺎﻓﺖ ﮐﺮدم‪ ،‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺷﻤﺎ را ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ هﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم در ﺑﻨﺪ ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ ﺣﻀﻮر‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٠٦‬‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ ﺣﻞ ﺷﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﺗﻼﺷﯽ ﺑﺮاﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻤﺎس ﺑﻪ ﺧﺮج ﻧﻤﯽ دادم‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎز هﻢ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدم ﭼﺮا هﻤﻴﻦ ﺟﻮاب را هﻤﺎن ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺪادﻧﺪ ﺗﺎ ﻻاﻗﻞ ﺑﻪ ﺁراﻣﺶ‬
‫ﻓﮑﺮﯼ دﺳﺖ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻢ و از ﺗﻼش ﺑﻴﻬﻮدﻩ دﺳﺖ ﺑﺮدارم!‬
‫ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ هﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺑﯽ ﺧﺒﺮ و دل ﻧﮕﺮان ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ دوﺳﺘﺎﻧﻢ را ﻣﻘﺼﺮ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ و از‬
‫دﺳﺘﺸﺎن ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺑﻮدم‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﻮرس هﺎﻳﻢ را ﺑﯽ ﺟﻮاب ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﺎدم ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ روزهﺎﯼ ﺣﺴﺎﺳﯽ ﺑﻮد و ﺑﯽ ﺗﺎﺑﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ در ﺟﺮﻳﺎن ﺧﺒﺮهﺎﯼ روز ﻗﺮار‬
‫ﺑﮕﻴﺮم‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﺑﺎﻻ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن هﺴﺖ‪ .‬ﺻﺪاﯼ ﺁن ﺑﻪ هﻨﮕﺎم اﺧﺒﺎر ﮐﻪ ﺳﮑﻮت‬
‫هﻤﻪ ﯼ ﺑﻨﺪ را ﻓﺮا ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎرهﺎ ﻣﻮرس زدم ﮐﻪ ﻟﻄﻔﺎً ﺻﺪاﯼ‬
‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن را در ﻣﻮﻗﻊ اﺧﺒﺎر ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ اﺧﺒﺎر را ﺑﺸﻨﻮﻳﻢ! وﻟﯽ ﺗﻼﺷﻢ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ‬
‫ﻧﺮﺳﻴﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺻﺪاﯼ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن از ﺁن ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ ،‬هﻤﻴﻦ را ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﻮرس ﺑﻪ‬
‫ﻣﻦ اﻃﻼع دهﻨﺪ وﻟﯽ درﻳﻎ از ﺁن‪ .‬واﻗﻌﺎً دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﺑﺮﺧﻮردهﺎ را ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﻧﻴﺰ ﻧﻤﯽ داﻧﻢ‬
‫و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺎ ﺁن ﮐﻨﺎر ﺑﻴﺎﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر و ﻣﺤﺮوم از اﻣﮑﺎﻧﺎت‪،‬‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ زﻳﺎدﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﺁﮔﺎهﯽ ﺁﻧﺎن از ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ‬
‫ﻣﻮرس زدن‪ ،‬ﻋﻤﻼً هﻴﭻ ﻳﮏ از ﭘﻴﺎم هﺎﯼ ﻣﻦ را ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ اﻃﻼﻋﻴﻪ ﯼ ﺑﻨﻴﺎد ﺷﻬﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ هﺪف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﮏ هﻮاﭘﻴﻤﺎﯼ ﻣﺴﺎﻓﺮﺑﺮﯼ‬
‫اﻳﺮاﻧﯽ در ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎوهﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺷﺪم‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ‬
‫در راﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺎم ﮐﺮوﺑﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﺣﺞ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺴﺘﻪ و ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ‬
‫ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدم‪.‬‬

‫‪۶‬‬
‫ﺷﮑﻞ ادارﻩ ﯼ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﺎ دادن ﻏﺬا‪ ،‬ﺑﻨﺪ را ﺗﺮﮎ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻣﻮرس ﺑﺮاﯼ ﺗﻤﺎس ﻧﻤﯽ دﻳﺪﻳﻢ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ از زﻳﺮ‬
‫در ﺑﺎ هﻢ ﺑﻠﻨﺪ‪ -‬ﺑﻠﻨﺪ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬هﺮ ﻳﮏ از ﻣﺎ اﺳﻢ ﻣﺴﺘﻌﺎرﯼ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻧﺎم ﻣﻦ‬
‫"ﻣﻮﻟﻮﯼ" ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻬﺮﻳﺎر ﻓﻴﻀﯽ‪" ،‬ﭘﺪر ژﭘﺘﻮ"؛ ﺣﻴﺪر ﺻﺎدﻗﯽ‪" ،‬ﻳﻮﻟﺪاش"؛ ﻓﺮاﻣﺮز ﺟﻤﺸﻴﺪﯼ‪،‬‬
‫"داداش"؛ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺳﭙﺎﺳﯽ‪" ،‬ﺣﺎﻓﻆ" و هﻤﻴﻦ ﻃﻮر ﺑﻘﻴﻪ ‪...‬‬
‫ﻣﻦ ﻗﺒﻼً در ﺁن ﺳﺎﻟﻦ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﺎزﻩ‬
‫واردﯼ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬اول از وﯼ ﺳﻮال ﻣﯽ ﮐﺮدم در ﮐﺪام ﺳﻤﺖ ﺳﺎﻟﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﭗ ﻳﺎ‬
‫راﺳﺖ؟ دوم اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﻮﮐﺖ ﺳﻠﻮل اش ﭼﻪ رﻧﮕﯽ اﺳﺖ؟ ﻣﻮﮐﺖ هﺎﯼ اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﭼﻨﺪ رﻧﮓ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫و ﻣﻦ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺁن هﺎ را از ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﻳﺎد داﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺻﺪاﯼ وﯼ از ﮐﺠﺎﯼ‬
‫ﺑﻨﺪ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و در ﭼﭗ ﻳﺎ راﺳﺖ ﻗﺮار داﺷﺘﻦ ﺳﻠﻮﻟﺶ‪ ،‬ﻣﮑﺎن ﺁن را ﺣﺪس ﻣﯽ زدم و از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ داﻧﺴﺘﻦ رﻧﮓ ﻣﻮﮐﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎرﻩ ﯼ ﺳﻠﻮﻟﺶ ﭘﯽ ﻣﯽ ﺑﺮدم‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﺎ دادن ﻧﺎم ﻣﺴﺘﻌﺎرﯼ ﺑﻪ‬
‫او‪ ،‬هﺮﮔﺎﻩ ﺑﺎ وﯼ ﮐﺎرﯼ داﺷﺘﻴﻢ ﺑﺎ هﻤﺎن ﻧﺎم از زﻳﺮ در ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را ﺻﺪا ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺗﻤﺎم‬
‫اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺦ هﺎ ﺑﺎ ﺻﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻄﻠﻌﺶ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ در‬
‫‪١٠٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﻣﺠﺎور و ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﻗﺪﻳﻤﯽ هﺎ درﺳﺘﯽ ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ را ﭼﮏ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭘﯽ ﺑﺒﺮﻳﻢ ﭘﺎﺳﺪار در ﺑﻨﺪ هﺴﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻟﮕﺪ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻪ در ﻣﯽ زدﻳﻢ و‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﮕﻬﺒﺎن را ﺻﺪا ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬اﮔﺮ داﺧﻞ ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺗﻤﺎس هﺎ ﻳﻤﺎن ﺷﺮوع ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در هﻤﻴﻦ ﻣﺎﻩ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻨﺼﻮرﯼ ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ از اواﺧﺮ‬
‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎﻩ در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻇﺎهﺮاً ﻧﺎﺻﺮ ﺑﻪ ﺷﺪت زﻳﺮ ﻓﺸﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ اﻃﻼﻋﺎت و ﻳﺎ اﻣﺘﻨﺎع از اﻧﺠﺎم‬
‫ﮐﺎرﯼ و ﻳﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﯼ از ﺳﻮﯼ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن و ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﺮدﻩ و‬
‫ﻣﺮگ را ﺑﺮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل اﻳﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻘﺎوم را ﺑﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﻪ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎ ﺑﺮدﻩ و ﺑﺮاﯼ‬
‫درهﻢ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺷﺎن‪ ،‬ﺁن هﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ اﯼ در ﺟﻤﻊ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺎﺻﺮ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻠﻴﻪ اﯼ دﭼﺎر ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ هﺮ ﺻﻮرت‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ از ﮐﻢ و ﮐﻴﻒ ﻗﻀﻴﻪ‬
‫ﺁﮔﺎﻩ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻳﮏ ﺷﺐ ﻧﺎﺻﺮ ﮐﺮﮐﺮﻩ ﯼ ﺟﻠﻮﯼ ﺳﻠﻮﻟﺶ را ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﺑﺎ ﺑﺎز ﮐﺮدن و در ﺁوردن‬
‫ﮐﻞ ﭘﻨﺠﺮﻩ‪ ،‬ﺧﻮد را از ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺳﻮم ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﮑﺴﺘﻦ ﮐﺮ ﮐﺮﻩ ﯼ ﺟﻠﻮﯼ‬
‫ﺳﻠﻮل‪ ،‬ﮐﺎرﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﺁن ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﺳﺨﺖ و ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻳﮏ ﺗﮑﻪ ﺟﻮش ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﻧﻤﯽ رﺳﺪ و ﻧﺨﺎﻋﺶ ﻗﻄﻊ‬
‫ﺷﺪﻩ و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻓﻠﺞ ﺷﺪن ﮐﺎﻣﻞ او ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻓﺮﻋﯽ ‪ ،١٣‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺨﺸﯽ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫از ﺑﻨﺪ ‪ ٣‬اوﻳﻦ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺁوردﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﻴﮑﺮ وﯼ ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﭘﺲ از‬
‫اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن روﯼ زﻣﻴﻦ ﺑﻮدﻩ و ﭘﺎﺳﺪاران ﻧﻴﺰ از اﻗﺪام او ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ اﺻﻼً ﺧﻮدﮐﺸﯽ اﯼ در ﺑﻴﻦ ﻧﺒﻮدﻩ و او در اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﻧﺎﺷﯽ از‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﯼ ﭘﺎﺳﺪاران دﭼﺎر ﭼﻨﺎن وﺿﻌﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﺳﺎزﯼ دﺳﺖ زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺴﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﺑﺎ ﻧﺎﺻﺮ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد و از ﮐﻢ و ﮐﻴﻒ ﻗﻀﺎﻳﺎ اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬هﻤﻪ‬
‫ﭼﻴﺰ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﯼ ﺣﺪس و ﮔﻤﺎن و ﺷﺎﻳﻌﺎت ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻓﺮﻋﯽ ‪ ١٣‬ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ وﻗﺘﯽ‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ ﺑﺎﻻﯼ ﭘﻴﮑﺮ در هﻢ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﯼ ﻧﺎﺻﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺎﻳﺸﺎن او را اﻳﻦ ﻃﺮف و‬
‫ﺁن ﻃﺮف ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮ از ﺁن روز ﺗﺎ ‪ ١۵‬ﻣﺮداد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺮاﻧﮑﺎرد ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫ﺁوردﻩ ﺷﺪ‪ ،‬در ﺑﻬﺪارﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ رﻗﺖ اﻧﮕﻴﺰﯼ ﺑﺪون رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺪاﻗﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪاردهﺎ‬
‫و ﻣﺮاﻗﺒﺖ هﺎﯼ ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﻤﺎران ﻗﻄﻊ ﻧﺨﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮﯼ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫هﻨﮕﺎﻣﻪﯼ ﺳﺘﻴﺰﻩﯼ دﻳﻮ و ﺑﺎغ ﮐﻮﮐﺐهﺎ‬

‫روز ﺷﻤﺎر ﻗﺘﻞﻋﺎم‬

‫ﺷﺮوع ﻗﺘﻞﻋﺎم ؛ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺟﺸﻦ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﺷﻬﺪا؛ هﻴﺌﺖ وﻳﮋﻩ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم؛ راهﺮوﯼ ﻣﺮگ؛ ﺁﺧﺮﻳﻦ دﻳﺪار ﻳﺎران؛ ﻟﺤﻈﻪ هﺎﯼ درد؛ ﭘﺮﻧﺪﻩ اﯼ ﺑﺎ‬
‫ﻋﺼﺎ؛ اﻋﺪام ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺑﺮاﻧﮑﺎرد؛ ﻟﺤﻈﻪ هﺎﯼ ﺳﺨﺖ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ و‪...‬‬

‫ﺁﯼ ﺗﻤﺎﺷﺎﻳﻴﺎن ﻋﺸﻖ‬

‫ﺑﻨﺪهﺎﺗﺎن را ﺑﺘﺎﺑﺎﻧﻴﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎزﻳﮕﺮان اﻳﻦ ﭘﺮدﻩ را‬
‫از ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ام‬
‫ﺑﺎ ﺑﺎﻧﮓ ﺳﭙﻴﺪﺧﻮان ﺣﻘﻴﻘﺘﯽ ﻋﻤﻴﻖ‬
‫ﺷﻤﺎ را از ﺧﻮاب ﺧﺴﺘﮕﯽ ﭘﺮاﻧﺪﻩ ام‬
‫‪...‬‬
‫اﯼ ﺳﺘﺎرﮔﺎن هﻔﺖ ﺁﺳﻤﺎن‬
‫ﭼﺮاغ هﺎﺗﺎن را ﺑﺘﺎﺑﺎﻧﻴﺪ‬
‫اﻳﻦ ﺁﻏﺎز ﺁﺧﺮﻳﻦ ﭘﺮدﻩ ﯼ زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺖ‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﻨﺪ زﻧﺪﮔﯽ را‬
‫ﺑﻨﺪﺑﺎز ﺑﺎ ﺻﺒﺢ دﺳﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ در ﺳﮑﻮت ﭘﺮواز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١١٠‬‬
‫ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ‪ .۶٧‬روزهﺎﯼ ﻣﺘﻮاﻟﯽ از ﭘﯽ هﻢ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ دﻳﮕﺮ ﮐﺎرﯼ ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم دادن‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻮﺧﯽ و ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﺑﺎ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽ ﺷﺪم‪ .‬روزهﺎﯼ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ‪ ،‬از‬
‫زﻳﺮ در‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ‪ -‬ﻳﮑﯽ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﯽ دادم‪ ،‬از ﺁن هﺎ دﻋﻮت ﻣﯽ ﮐﺮدم‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﻣﻦ ﺁﻣﺪﻩ و ﺳﺮﻳﺎل "هﺰاردﺳﺘﺎن" را ﺑﺎ هﻢ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﻨﻴﻢ! ﺑﺎر اول ﺁن ﻗﺪر ﺟﺪﯼ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﺗﻮﯼ ﺳﻠﻮل ات ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن دارﯼ؟ و ﺑﻌﺪ ﺷﻠﻴﮏ ﺧﻨﺪﻩ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ از ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻃﺮاف ﺑﻪ هﻮا ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻳﮑﯽ از روزهﺎﯼ ﻧﻴﻤﻪ ﯼ دوم ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ‪ ،‬روزﯼ ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺪاﯼ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﻨﺪ ﺑﺎﻻ‪،‬‬
‫ﮔﻮش هﺎﻳﻢ ﺗﻴﺰ ﺷﺪ‪ .‬اﻃﻼﻋﻴﻪ ﯼ ﺷﻮراﯼ ﻋﺎﻟﯽ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﺧﺒﺮ از ﺗﻨﻔﻴﺬ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام دﻩ ﺗﻦ از‬
‫"ﻣﻔﺴﺪﻳﻦ" را ﻣﯽ داد‪ .‬ﺟﺴﺘﻪ و ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪم و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ هﺎﻳﻢ اﻋﺘﻤﺎد داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯼ ﮐﻪ ذهﻨﻢ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﺮا دوﺑﺎرﻩ ﻣﻮج اﻋﺪام هﺎ ﺁﻏﺎز‬
‫ﺷﺪﻩ و ﺁن را ﻋﻠﻨﯽ اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ را ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ هﺮﮔﺎﻩ ﻣﻮج اﻋﺪاﻣﯽ ﺑﻪ راﻩ‬
‫ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ وﺟﻮد ﺑﺤﺮان در رژﻳﻢ اﺳﺖ‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮوز ﺗﺐ در ﺑﻴﻤﺎر‪.‬‬
‫رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺤﺮان هﺎﯼ روزاﻓﺰون‪ ،‬از اﺑﺘﺪاﯼ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪﻧﺶ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﭘﺲ‬
‫از ﺟﻨﮓ و ‪ ٣٠‬ﺧﺮداد و ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز از اﻳﻦ ﺣﺮﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺷﻨﻴﺪم در‬
‫ﺧﺮداد ﻣﺎﻩ اﻧﻮﺷﻴﺮوان ﻟﻄﻔﯽ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از اﻋﻀﺎﯼ ﻣﺮﮐﺰﻳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺧﻠﻖ )اﮐﺜﺮﻳﺖ(‪،‬‬
‫ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻳﮏ ﻋﻀﻮ اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از هﻮاداران ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺣﺠﺖ اﷲ ﻣﻌﺒﻮدﯼ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﮏ روز ﭘﺲ از ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ،۵٩٨‬هﺸﺖ‬
‫ﺗﻦ از هﻮاداران ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ از ﺟﻤﻠﻪ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﮐﺎﺷﺎﻧﯽ در اوﻳﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﺮهﺎﯼ هﻤﮕﯽ‬
‫ﺁن هﺎ در ﺑﻬﺸﺖ زهﺮا در ﮐﻨﺎر هﻢ ﻗﺮار دارد‪ .‬در ﻣﻴﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن ﻧﺎم دو زن ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ هﻔﺖ ﺗﻦ دﻳﮕﺮ از ﺟﻤﻠﻪ رﺣﻴﻢ هﺎﺗﻔﯽ از اﻋﻀﺎﯼ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﻳﺮان‪،‬‬
‫ﻓﺮاﻣﺮز ﺻﻮﻓﯽ از اﻋﻀﺎﯼ اﮐﺜﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ ﺁذرﻧﮓ و ﮐﻴﻮﻣﺮث زرﺷﻨﺎس دﺑﻴﺮ اول ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﻧﻴﺰ در هﻤﻴﻦ روز ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ ٣١.‬اﻋﺪام ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ از‬
‫اﺑﺘﺪاﯼ ﺳﺎل ‪ ۶٠‬ﺑﯽ وﻗﻔﻪ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﻋﺪام اﻋﻀﺎﯼ ﺳﺎزﻣﺎن "اﮐﺜﺮﻳﺖ" و ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ‬
‫را ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﻬﻤﯽ از وﺧﺎﻣﺖ اوﺿﺎع ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺟﻌﻪ اﯼ ﮐﻪ در راﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫هﺸﻴﺎر ﻣﯽ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﺗﺎ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﮐﻤﺘﺮ ﺳﺎﺑﻘﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ اﻋﻀﺎﯼ اﻳﻦ دو ﮔﺮوﻩ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام‬
‫ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﺑﻪ ﺟﺰ دﻩ ﻧﻔﺮ اﻋﻀﺎﯼ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﮐﺴﯽ را رﺳﻤﺎً اﻋﺪام‬
‫ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻋﻀﺎﯼ دﻓﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ و‪ ...‬در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و‬
‫ﺣﮑﻢ ﮔﺮوﮔﺎن هﺎﯼ اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎهﻴﺮ ﺷﻮروﯼ در اﻳﺮان را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً هﺮﮔﺎﻩ ﺗﻮازن ﻗﺪرت‬

‫‪ 31‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺵﻨﻴﺪم ﻟﻬﺮاﺱﺐ ﺹﻠﻮاﺕﯽ ﻧﻴﺰ در هﻤﻴﻦ اﻳﺎم ﺑﻪ ﺵﻬﺎدت رﺱﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ ﻳﮑﯽ از ﮐﺎدرهﺎﯼ ارزﻧﺪﻩ "راﻩ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮ" و از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻘﺎوم دوران ﺵﺎﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﻬﺮاﺱﺐ ﭘﺲ از دﺱﺘﮕﻴﺮﯼ‪ ،‬ﺕﻮﺱﻂ ﺟﻼدان اوﻳﻦ و ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺵﺪﻳﺪًا‬
‫ﺵﮑﻨﺠﻪ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﻮرﯼ ﮐﻪ ﭘﺎهﺎﻳﺶ ﺕﺎ زاﻧﻮ ﮔﻮﺵﺖ اﺿﺎﻓﯽ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ هﻤﭽﻨﺎن روﺣﻴﻪ اﺱﺘﻮارﯼ داﺵﺖ و‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺥﻠﻠﯽ در ﻋﺰﻣﺶ اﻳﺠﺎد ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد و از ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺑﺎﻻ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت زﻧﺪان ﺑﺮﺥﻮرد ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬وﯼ در ﺱﺎﻟﻦ ‪۶‬‬
‫اوﻳﻦ از رواﺑﻂ ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﺮﺥﻮردار ﺑﻮد و هﺮ ﮔﺎﻩ ﻓﺮﺹﺘﯽ ﻣﯽﻳﺎﻓﺖ ﺑﺎ ﺕﺴﻠﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ادﺑﻴﺎت‬
‫ﮐﻼﺱﻴﮏ ﻓﺎرﺱﯽ و ﻋﺮﻓﺎن داﺵﺖ ﺑﻪ ﺕﻔﺴﻴﺮ ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺑﺮاﯼ ﺁنهﺎ ﻣﯽﭘﺮداﺥﺖ‪ .‬از هﻤﻴﻦ روﯼ‪ ،‬روزﯼ ﻳﻌﻘﻮب ﺣﺴﻨﯽ‬
‫ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﺵﻮﺥﯽ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻳﮏ دﻓﻌﻪ ﺑﻴﺎ ﻳﮏ ﻧﻤﺎز هﻢ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﺨﻮان دﻳﮕﻪ"‪.‬‬
‫‪١١١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻌﺪادﯼ از‬
‫ﻧﻔﻮذﯼ هﺎﯼ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ در ارﮔﺎن هﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﭙﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ اﻋﺪام‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و رژﻳﻢ از اﻋﻼم ﻋﻠﻨﯽ ﺁن ﺧﻮددارﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬از اﻋﻀﺎﯼ ﺳﺎزﻣﺎن "اﮐﺜﺮﻳﺖ"‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻤﺎن دﻻﻳﻞ ﻓﻮق‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁن روز ﺑﻪ ﻧﺪرت ﮐﺴﯽ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ﺟﻼدان ﺑﻪ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﺮوﻧﺪﻩ ﯼ ﻗﻄﻮرﯼ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻗﺪاﻣﺎت ﺧﻼف ﻣﻨﺎﻓﻊ رژﻳﻢ و ﻳﺎ‬
‫"ﻣﺤﺎرﺑﻪ" و‪ ...‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺎن ﺗﺪارﮎ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﺎ هﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ‪ ،‬اﮐﺜﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎ و‬
‫اﻗﺪام هﺎﯼ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ و ﺳﺎزﻣﺎن "اﮐﺜﺮﻳﺖ" در ﺟﻬﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ از رژﻳﻢ و اﻗﺪاﻣﺎت‬
‫ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮاﻳﺎﻧﻪ ﯼ ﺁن ﺑﻮد‪ .‬رهﺒﺮان اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن‪ ،‬ﺣﺘﺎ در ﺑﻴﻦ ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶٠‬و ‪ ۶١‬از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ دﻓﺎع ﻧﻤﻮدﻩ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺟﻬﺖ دﻓﺎع از اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﻗﻴﻪ داﻧﺸﮕﺮﯼ و ﻓﺮخ ﻧﮕﻬﺪار در ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ ﮐﺎر ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ اﻋﺪام ﺗﻌﺪادﯼ از دﺧﺘﺮان و ﭘﺴﺮان ﺟﻮان ﺗﻮﺳﻂ‬
‫دادﮔﺎﻩ اﻧﻘﻼب ﺑﭙﺮدازﻳﻢ ﻻزم اﺳﺖ اول ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁورﻧﺪﻩ‬
‫اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺧﺸﻮﻧﺖ هﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﻢ و ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻧﻪ ﺻﺮﻓﺎً از ﺟﻨﺒﻪ ﻋﺎﻃﻔﯽ و‬
‫اﺧﻼﻗﯽ‪ -‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺣﺎﺋﺰ اهﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪ -‬ﺁن ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺿﺪ اﻧﻘﻼب ﺳﻌﯽ در‬
‫ﻋﻤﺪﻩ ﮐﺮدن ﺁن دارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از زاوﻳﻪ ﯼ ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻧﻘﻼب ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫هﻮاداران ﺳﺎزﻣﺎن در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻄﻴﺮ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﺎﻳﺪ وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد را‬
‫هﻮﺷﻴﺎراﻧﻪ ﺗﺮ و ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ ﺗﺮ از ﭘﻴﺶ اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ‪ .‬اﻓﺸﺎﯼ دﺳﻴﺴﻪ هﺎﯼ ﺿﺪ اﻧﻘﻼب‬
‫و ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪن ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ ﺿﺪ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﮔﺮوهﮏ هﺎ در ﻣﺤﻴﻂ ﮐﺎر و در ﻣﻴﺎن‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ و در هﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﻮدﻩ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ ﺟﺰو وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺒﺮم هﻮاداران‬
‫‪٣٢‬‬
‫ﻣﺒﺎرزﻩ اﺳﺖ‬
‫اﺻﻮﻻً هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻗﻀﺎﻳﯽ رژﻳﻢ در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،۶٧‬ﺑﻪ اﻋﺪام ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ ﺁﻧﺎن‬
‫روﯼ ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎﯼ ﮐﺎرﺷﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻳﺎ اﻗﺪاﻣﺎت ﺿﺪرژﻳﻤﯽ ﺁن هﺎ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﻳﮏ ﺗﻘﺎﺑﻞ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﺪام ﺁن هﺎ زد‪.‬‬

‫دوﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢٧‬ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ‪ .‬ﺷﺐ هﻨﮕﺎم ﺟﺴﺘﻪ و ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻ ﺷﻨﻴﺪم‬
‫ﮐﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﯼ ‪ ۵٩٨‬را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻃﻼﻋﻴﻪ هﺎﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﺳﺘﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﮐﻞ‬
‫ﻗﻮا و‪ ...‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﻘﻄﻊ ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪم‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺣﻮاﺳﻢ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم ﺗﺎ ﮐﻠﻤﺎت را‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺸﻨﻮم‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺎ دوﺳﺘﺎﻧﻢ در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪﻩ هﺎﻳﻤﺎن را روﯼ هﻢ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﺁن هﺎ را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬در ﻃﻮل روز‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎن را ﺑﻪ روز ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ اﻃﻼع دﻗﻴﻘﯽ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﺮا رژﻳﻢ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و ﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﺎن ﻧﻴﺰ در ﺣﺴﺎس ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬

‫‪ 32‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﮐﺎر‪ ،‬ارﮔﺎن رﺱﻤﯽ ﺱﺎزﻣﺎن اﮐﺜﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،١٢٠‬هﻔﺖ ﻣﺮداد ‪.١٣۶٠‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١١٢‬‬
‫ﺑﻘﻴﻪ در ﻣﻀﻴﻘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﻦ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺸﺖ ﺑﻪ اواﻳﻞ ﺧﺮداد ﻣﺎﻩ و از ﺁن ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ ﻣﻤﻨﻮع اﻟﻤﻼﻗﺎت ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬هﻴﭻ ﻳﮏ از ﻣﺎ اﺣﺴﺎس ﻣﺜﺒﺘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻮدﻣﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬اﺧﺒﺎر ﺟﺒﻬﻪ هﺎﯼ ﺟﻨﮓ در ﺑﻬﺎر ‪ ۶٧‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﻼﺳﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ در ذهﻨﻢ ﺑﻮد‪ .‬ارزﻳﺎﺑﯽ ﺷﻴﺮﻳﻦ هﺎﻧﺘﺮ از ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﮏ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و هﻨﺮﯼ‬
‫ﮐﻴﺴﻴﻨﺠﺮ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ اﻳﺮان و ﻋﺮاق را دوﺑﺎرﻩ ﻣﺮور ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬از دﺳﺖ دادن‬
‫"ﻓﺎو"‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ هﺎﯼ ﭘﯽ در ﭘﯽ رژﻳﻢ در ﺟﺒﻬﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ و دادن ﺗﻠﻔﺎت‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺗﺮ و ﺟﺪﯼ ﺗﺮ از ﺁن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﮐﺘﻤﺎن و ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﺷﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ رژﻳﻢ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻓﻘﻂ از ﭘﻴﺮوزهﺎﯼ "ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن اﺳﻼم" ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر‬
‫ﺑﻪ درج اﺧﺒﺎر اﻳﻦ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ هﺎ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ هﺎﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ رژﻳﻢ در ﺟﺒﻬﻪ هﺎﯼ ﺟﻨﮓ و‬
‫ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻣﺪاوم ﺁن هﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﺎدﻳﻦ ﻋﻤﺪﻩ ﯼ ﻧﻔﺘﯽ و ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺣﺼﻮل اﻳﺮان در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯼ ﺟﻨﮕﯽ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ و هﺮ ﺁن اﻣﮑﺎن ﺳﻘﻮط ﺁن هﺎ و ﻣﺤﺮوم ﺷﺪن‬
‫رژﻳﻢ از دﺳﺖ ﻳﺎﺑﯽ ﺑﻪ درﺁﻣﺪ هﺎﯼ ﺳﺮﺷﺎر ﻧﻔﺘﯽ ﻣﯽ رﻓﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ در ‪ ١٢‬ﺧﺮداد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻮل اﻣﻮر ﺟﻨﮓ‪ ،‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﺁﻓﺘﺎب"‬
‫و "ﭼﻠﭽﺮاغ" ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ را ﻳﮏ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ در ذهﻨﻢ ﻣﺮور ﮐﺮدم‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ هﻨﻮز از‬
‫داﻣﻨﻪ ﯼ ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﭼﻠﭽﺮاغ" و ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ﺁن اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدم ﮐﻪ از‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﺁﻓﺘﺎب" ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ هﻤﻪ ﻓﺎﮐﺖ و دﻟﻴﻞ و ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯼ‬
‫روﺷﻦ‪ ،‬ﻣﺎ هﻨﻮز ﺳﺎدﻩ اﻧﮕﺎراﻧﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﮐﻪ رژﻳﻢ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﯼ ‪ ۵٩٨‬را ﻧﺨﻮاهﺪ‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ رژﻳﻢ ﺳﺮﺷﺘﺶ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ و ﮐﺸﺘﺎر و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ و ﺻﺪور‬
‫ﺑﺤﺮان ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﻣﮑﺎن ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺁﻣﺪن در ﺟﻨﮓ را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ وﺿﻮح ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬اﺻﻞ ﺣﻔﻆ ﻧﻈﺎم اﺳﺖ و ﺑﻘﻴﻪ ﯼ اﻣﻮر ﺟﻨﺒﻪ ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ :‬ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﺣﮑﺎم‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺣﺞ و ﻧﻤﺎز و روزﻩ و‪ ...‬را ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ او واﺿﺢ ﺗﺮ و ﺷﻔﺎف ﺗﺮ از‬
‫ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﺤﻠﻴﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﺎ ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﻧﻴﺰ در‬
‫ﻧﻤﯽ ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ و هﻨﻮز ﺑﺮ ﺑﺎﻓﺘﻪ هﺎﯼ ذهﻨﯽ ﺧﻮد ﭘﺎﯼ ﻣﯽ ﻓﺸﺮدﻳﻢ ﺗﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ واﻗﻌﻴﺖ در اﻳﻦ روز‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺎ ﮔﺎهﯽ وﻗﺖ هﺎ از ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺣﺮف هﺎﯼ دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺁن ﺑﺨﺸﯽ‬
‫را ﻣﯽ ﺷﻨﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮﻣﺎن اﺳﺖ و اﻧﺘﻈﺎرش را دارﻳﻢ و ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ و ﮔﻮش ﻣﺎن را‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺷﻨﻴﺪن ﺑﻘﻴﻪ اش ﻣﯽ ﺑﻨﺪﻳﻢ‪ .‬ﮔﺎﻩ ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ و ﮔﺎﻩ ﻧﺎﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ از ﺷﻨﻴﺪن هﻤﻪ ﯼ ﺳﺨﻨﺎن ﻳﮏ‬
‫ﻓﺮد و ﻳﺎ ﮔﺮوﻩ ﺧﻮددارﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﮔﺎﻩ ﺗﺌﻮرﯼ و ﻧﻈﺮﻳﻪ هﺎ ﻣﺎن را از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ و‬
‫ﺳﭙﺲ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺁن هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮات و اﻓﮑﺎر دﻳﮕﺮان ﻣﯽ ﭘﺮدازﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻇﺎهﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻨﻴﺪن هﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ در واﻗﻊ در ذهﻦ ﻣﺎن در ﺣﺎل ﻣﺮور ﭘﺎﺳﺨﯽ هﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ از‬
‫ﭘﻴﺶ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ اﻳﻢ و هﻤﻴﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﻳﮏ ﺑﻌﺪﯼ ﺷﺪن ﺗﺤﻠﻴﻞ هﺎ و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﯼ هﺎﻳﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺟﻨﮓ و اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮش ﺁﺗﺶ ﺑﺲ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
‫رژﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺎ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺧﺒﺮ ﭘﺬﻳﺮش ﺁﺗﺶ ﺑﺲ ﺑﻪ ﻳﺎد ﺳﺮهﻨﮓ ﻋﻠﯽ‬
‫‪١١٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫اُرد اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ درﺳﺖ ‪ ۴‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ در ﺑﻬﺪارﯼ زﻧﺪان ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ رژﻳﻢ در ﺑﻦ ﺑﺴﺖ‬
‫ﺟﻨﮓ ﮔﻴﺮ ﮐﺮدﻩ و اﻣﮑﺎن ﭘﻴﺶ روﯼ ﻧﺪارد و ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﺁﺗﺶ ﺑﺲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫او اﻣﺮوز در ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﻧﺒﻮد ﺗﺎ ﺻﺤﺖ ارزﻳﺎﺑﯽ اش را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﻧﻈﺎم و‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﺁن‪ ،‬ﺟﺎم زهﺮ را ﺳﺮ ﮐﺸﻴﺪ و ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻼف ارزﻳﺎﺑﯽ‬
‫دﺷﻤﻨﺎن اش‪ ،‬ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻓﺮدﯼ "دﮔﻢ"‪" ،‬ﺧﺸﮏ ﻣﻐﺰ" و "ﻟﺠﻮج" ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮان وﯼ را‬
‫در زﻣﺮﻩ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﺮغ ﻳﮏ ﭘﺎ دارد و ﺗﺎ ﺁﺧﺮ و ﻟﺤﻈﻪ ﯼ ﻣﺮگ ﻧﻴﺰ روﯼ ﺁن‬
‫ﻣﯽ اﻳﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺮار داد‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﮐﺒﺮ ﺳﻦ‪ ،‬داراﯼ هﺸﻴﺎرﯼ‪ ،‬ﭘﻮﻳﺎﻳﯽ و ﺷﮑﻴﺒﺎﻳﯽ و‬
‫ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ ﺿﺪاﻧﻘﻼﺑﯽ ﻋﺠﻴﺒﯽ اﺳﺖ و هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫او ﺣﻔﻆ ﻧﻈﺎم و اﻋﺘﻼﯼ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ رواﻳﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﻃﻼﻋﻴﻪ ﯼ ﺁن‪ ،‬ﮐﻪ در روز دوﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢٧‬ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺁﮔﺎهﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢٩‬ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ‪ .‬ﭘﻴﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ دﻻﻳﻞ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ را از رادﻳﻮ‬
‫ﺷﻨﻴﺪم‪ .‬وﯼ در ﭘﻴﺎﻣﺶ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ "ﻗﺒﻮل اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﻦ از زهﺮ ﮐﺸﻨﺪﻩ ﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ"‪ ٣٣.‬راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﮐﻪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﺰاﻓﯽ ﻧﮕﻔﺘﻪ و‬
‫در ﮐﻤﺘﺮ از ﻳﮏ ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﺮگ او را ﺑﻪ ﮐﺎم ﺧﻮد ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬وﯼ در ﭘﻴﺎﻣﺶ‪ ،‬اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪:‬‬
‫"ﭘﻴﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدم ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻗﻄﺮﻩ ﺧﻮن و ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺲ ﺑﺠﻨﮕﻢ و ﺗﺼﻤﻴﻢ اﻣﺮوز ﻓﻘﻂ از‬
‫روﯼ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﻈﺎم از ﺳﻮﯼ ﻣﻦ اﺗﺨﺎذ ﮔﺮدﻳﺪ"‪ ٣٤‬وﯼ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪:‬‬
‫"از هﺮ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم ﮔﺬﺷﺘﻢ و اﮔﺮ ﺁﺑﺮوﻳﯽ داﺷﺘﻢ ﺑﺎ ﺧﺪا ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﺮدم"‪ ٣٥.‬ﮐﻪ در‬
‫واﻗﻊ اﺷﺎرﻩ اش ﺑﻪ ﺟﻤﻼﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪" :‬اﮔﺮ ﺻﺪام دﺳﺖ ﺑﻪ درﻳﺎ ﺑﺰﻧﺪ درﻳﺎ ﻧﺠﺲ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ اﮔﺮ‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪام ﺻﻠﺢ ﮐﻨﻴﻢ ﺟﻮاب رﺳﻮل اﷲ را ﭼﻪ ﺑﺪهﻴﻢ؟ اﮔﺮ اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل هﻢ ﻃﻮل‬
‫ﺑﮑﺸﺪ اﻳﺴﺘﺎدﻩ اﻳﻢ و ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻪ اﯼ در ﺗﻬﺮان ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اداﻣﻪ ﻣﯽ دهﻴﻢ؛ ﺟﻨﮓ ﻧﻌﻤﺖ‬
‫اﺳﺖ؛ ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺮ ﻣﯽ ﺟﻨﮕﻴﻢ؛ ﺗﺎ ﺁن زﻣﺎن ﮐﻪ ﻣﻦ زﻧﺪﻩ ام از ﺻﻠﺢ و ﺳﺎزش ﺳﺨﻦ‬
‫ﻧﮕﻮﻳﻴﺪ؛ اﮔﺮ ﺧﺴﺘﻪ ﺑﺸﻮﻳﻢ )در ﺟﻨﮓ( ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺎ از ﻗﺮﺁن آﺮﻳﻢ دﻳﮕﺮ ﺧﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ اﻳﻢ‪ ،‬از اﺳﻼم ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻳﻢ" و‪ ...‬ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ٢۵‬ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﺧﻄﺎب‬
‫ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﻳﺶ در ﺑﺎرﻩ ﯼ دﻻﻳﻞ ﭘﺬﻳﺮش ﺁﺗﺶ ﺑﺲ و ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ،۵٩٨‬ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﻣﻮرخ ‪٢‬‬
‫ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﻣﺤﺴﻦ رﺿﺎﻳﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺳﭙﺎﻩ ﭘﺎﺳﺪاران اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﻩ و از ﺁن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫"ﺗﮑﺎن دهﻨﺪﻩ" ﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺁن را ﻳﮑﯽ از دﻩ هﺎ ﮔﺰارش ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ -‬ﺳﻴﺎﺳﯽ اﯼ ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫‪٣٦‬‬
‫از ﺷﮑﺴﺖ هﺎﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ رژﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ او رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 33‬ﺥﺎﻃﺮات ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺱﺖ ﺵﻤﺎرﻩ ‪ :١٣٧‬ﻧﺎﻣﻪﯼ اﻣﺎم ﺥﻤﻴﻨﯽ در ﺕﺒﻴﻴﻦ ﺿﺮورت ﭘﺬﻳﺮش ﺁﺕﺶﺑﺲ‪ ،‬ﻣﻮرﺥﻪ ‪٢۵‬‬
‫ﺕﻴﺮﻣﺎﻩ ‪ ،١٣۶٧‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.۵٠٣‬‬
‫‪ 34‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬
‫‪ 35‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬
‫‪ 36‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١١٤‬‬
‫هﺮ ﭼﻨﺪ ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﻣﻮرخ ‪ ١٣‬ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪" :‬اﻣﺮوز‬
‫ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﻪ هﺮ ﺷﮑﻠﯽ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﻏﻔﻠﺖ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻨﮓ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻪ رﺳﻮل اﷲ‬
‫)ص( اﺳﺖ‪ ٣٧ ".‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ اداﻣﻪ ﯼ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﺮج دادﻩ ﺑﻮد وﻟﯽ‬
‫در ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺁن را ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺼﺎﻟﺢ رژﻳﻢ ارزﻳﺎﺑﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫روﺣﻴﻪ ﯼ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺷﺎن را ﮔﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً‬
‫ﺁن هﺎ ﺑﻴﺶ از ﻣﺎ در ﺑﻬﺖ و ﻧﺎﺑﺎورﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و از درﮎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن‬
‫در رؤﻳﺎﯼ ﻓﺘﺢ ﮐﺮﺑﻼ‪ ،‬ﻧﺎﺑﺎوراﻧﻪ ﺷﺎهﺪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻼﺷﺮط اﻣﺎم ﺷﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪﺗﻦ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ را ﻧﻴﺰ ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶ ﺗﺮ‪ ،‬ﺧﺒﺮهﺎﯼ‬
‫ﺟﺴﺘﻪ و ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ اﯼ را در ﻣﻮرد وﺿﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻮاﺿﻊ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﻳﺸﺎن در اوﻳﻦ‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎر از زﺑﺎن ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻣﻮﺿﻮع هﺎﯼ ﻣﻄﺮح در ﺑﻨﺪﺷﺎن را ﺑﺸﻨﻮم و در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻮاﺿﻊ و دﻳﺪﮔﺎﻩ هﺎﻳﺸﺎن ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮم‪ .‬از ﺧﺮداد ﻣﺎﻩ ﺳﺎل ‪ ۶۶‬ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪۴‬‬
‫اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺳﺎل ‪ ،۶۶‬اوﻟﻴﻦ اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬاﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ زﻧﺪان ﭘﺲ‬
‫از ﺳﺎل ‪ ۶٠‬را ﺷﮑﻞ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﯼ ﺁن هﺎ ﺁزادﯼ ﺑﯽ ﻗﻴﺪ و ﺷﺮط از زﻧﺪان و ﻟﻐﻮ‬
‫ﺿﻮاﺑﻂ دادﺳﺘﺎﻧﯽ ﺟﻬﺖ ﺁزادﯼ ﺑﻮد‪ .‬رژﻳﻢ ﻧﻴﺰ ﻓﺸﺎرهﺎﻳﺶ را اﻓﺰاﻳﺶ دادﻩ و ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ هﺎﯼ‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ داﻳﺮﻩ ﯼ ﺳﺮﮐﻮب را ﮔﺴﺘﺮش دادﻩ و ﺗﻨﮕﯽ اوﺿﺎع را دو‬
‫ﭼﻨﺪان ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ورزش ﺟﻤﻌﯽ از اوﻳﻦ ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﻃﻮل ﺳﺎل هﺎﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ روﯼ هﻢ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و‬
‫ﺣﺎﻻ هﻤﻪ ﻳﮏ ﺟﺎ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ را ﻧﻴﺰ ﻳﺎراﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﮐﺮدن از وﺿﻌﻴﺖ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻧﺪﮎ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﻢ و اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا و ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ و هﻮاﺧﻮرﯼ و‬
‫ﻣﻼﻗﺎت و‪ ...‬در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮔﺎﻩ ﭼﭗ روﯼ هﺎﯼ ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ اﯼ ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ در ﺑﻨﺪ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﺖ روﯼ‬
‫دادﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﺒﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﺟﻨﺎس ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ را ﺑﺎﻳﺪ از درِ ورودﯼ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻨﺪهﺎ‬
‫ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺟﻨﺎس ﺑﺎﻳﺪ دمِ درِ ﺑﻨﺪ ﺗﺤﻮﻳﻞ دادﻩ ﺷﻮد!‬
‫ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻪ ﮔﺮو و ﮔﺮوﮐﺸﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻨﺪ در ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ و اﺟﻨﺎس ﺁن‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻓﺸﺎر روﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬ﻧﻤﮏِ داﺧﻞِ ﻏﺬا را‬
‫ﻧﻴﺰ ﮐﻢ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺷﺪت از ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻏﺬا ﻣﯽ ﮐﺎهﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ هﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ رﻓﺘﻪ و ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‪ .‬داﺋﻢ ﺑﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﻳﺰ ﺑﻮد‪ .‬از ﺧﺮداد ‪ ۶۶‬ﺗﺎ ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎﻩ‬
‫هﻤﺎن ﺳﺎل در ﻣﺪت هﺸﺖ ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬاﯼ ‪ ۵‬روزﻩ ﺗﺎ‬
‫ﻳﮏ هﻔﺘﻪ دﺳﺖ زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در روزهﺎﯼ ﺑﻌﺪ از ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﭘﺎﻳﻴﻦ و ﻳﺎ در‬
‫ﺑﻨﺪهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﻔﺮادﯼ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﺁوردﻧﺪ و در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﺁن‬
‫ﮐﻪ اﮐﺜﺮاً ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﻧﻬﺎﻳﯽ ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ‬

‫‪ 37‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺱﺖ ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ١۴٠‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪ ۵٠۶‬و ‪.۵٠٧‬‬

‫‪١١٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫اﻣﺮوز ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ‪ ١۴‬ﻧﻔﺮﯼ را ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ اول ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺎﯼ دادﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺿﻤﻦ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﺳﻠﻮل هﺎ‪،‬‬
‫ﺁﮔﺎهﯽ هﺎﻳﯽ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺁن هﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورﻳﻢ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻮد ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻓﺮﻋﯽ ‪ ١۶‬را ﮐﻪ ﻗﺒﻞ‬
‫از ﻣﺎ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﺁوردﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﻋﯽ ﺳﺎﺑﻖ ﺷﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻣﺴﺌﻮﻻن‬
‫زﻧﺪان ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ در ﺟﺮﻳﺎن ﺧﺒﺮهﺎﯼ زﻧﺪان اوﻳﻦ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻳﻢ و در‬
‫اﻳﻦ راﻩ‪ ،‬ﺗﺴﻬﻴﻼت ﻻزم را ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﻓﺮاهﻢ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻼﺷﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺑﻪ دام اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺗﻤﺎس‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺮج ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﺁن ﻗﺪر داﻣﻨﻪ ﯼ ﺗﻤﺎس هﺎﯼ ﻣﺎ زﻳﺎد‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﻗﺼﺪ ﺷﺎن ﺑﻪ دام اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ و ﻳﻘﻴﻦ در اﻳﻦ ﮐﺎر ﻣﻮﻓﻖ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﻳﮏ ﺑﺎر ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﺳﺪاران هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺣﻤﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻮب‬
‫وﻗﺖ را اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﯽ! ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺖ داﺷﺘﻢ و روزﯼ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر از زﻳﺮ در‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪ وﻗﺖ را اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺟﺪﻳﺪ اﻟﻮرود ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﺳﻪ ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم هﺎﯼ‬
‫ﻧﺼﺮاﷲ ﺑﺨﺸﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﻓﺎرﺳﯽ و اﺳﺪاﷲ ﺑﻨﯽ هﺎﺷﻤﯽ از ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ اوﻳﻦ‬
‫در ﻧﻴﻤﻪ ﯼ ﺧﺮداد ﻣﺎﻩ ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﻓﺮار ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﺑﺘﺪاﯼ ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﻮﯼ رﺋﻴﺲ زﻧﺪان اوﻳﻦ در ﺳﻠﻮل ﺁن هﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ‬
‫ﻧﻌﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮏ ﺗﻴﻎ ارﻩ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺑﺮﻳﺪن ﮐﺮﮐﺮﻩ هﺎﯼ ﺟﻠﻮﯼ ﭘﻨﺠﺮﻩ‪ ،‬ﺧﻮد‬
‫را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﯼ ﭘﻨﺠﺮﻩ رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﻨﺠﺮﻩ هﺎﯼ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ اوﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫ﺧﻼف ﭘﻨﺠﺮﻩ هﺎﯼ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻨﻪ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﺎﻻﯼ دﻳﻮار و‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺳﻘﻒ واﻗﻊ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﭘﺘﻮهﺎﯼ ﺧﻮد را از ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻃﻨﺎب در ﺁوردﻩ و در‬
‫ﻧﻴﻤﻪ هﺎﯼ ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁوﻳﺰان ﮐﺮدن ﻃﻨﺎب هﺎ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﻮد را از ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺳﻮم‬
‫ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ دﻳﻮار ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻃﻨﺎب ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﻮدﻩ و ﺑﻪ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻧﻤﯽ رﺳﺪ‪،‬‬
‫ﺁن هﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻘﻴﻪ ارﺗﻔﺎع را ﺑﭙﺮﻧﺪ‪ .‬در اﺛﺮ ﭘﺮﻳﺪن از ﺑﻠﻨﺪﯼ‪ ،‬ﭘﺎﯼ ﻧﺼﺮاﷲ ﺑﺨﺸﺎﻳﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ‪ .‬او ﻳﮑﯽ از ﭘﻴﮏ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯼ ﻣﺮزﯼ ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﺸﻮر‬
‫ﻋﺰﻳﻤﺖ ﮐﺮدﻩ و دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺁن هﺎ ﺑﺮاﯼ رد ﮐﺮدن دﻳﻮارهﺎﯼ زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﮑﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﺪن ﭘﺎﯼ ﻧﺼﺮاﷲ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻟﺤﻈﻪ هﺎﯼ ﺣﺴﺎﺳﯽ را ﺻﺮف ﺑﺤﺚ ﺑﺎ‬
‫ﻧﺼﺮاﷲ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﯼ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺁن هﺎ را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺳﺎزد ﮐﻪ او را رهﺎ ﮐﺮدﻩ و ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫اﺟﺮاﯼ اداﻣﻪ ﯼ ﻃﺮح ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ او را در ﮔﻮﺷﻪ اﯼ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺧﻮد را اﺑﺘﺪا ﺑﻪ‬
‫درﮐﻪ و از ﺁن ﺟﺎ ﺑﻪ دِﻩ اوﻳﻦ رﺳﺎﻧﺪﻩ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اﺗﻮﺑﺎن ﻣﯽ رﺳﻨﺪ‪ .‬ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﮐﻪ داﺋﻤﺎً ﺳﻠﻮل‬
‫ﺁن هﺎ را ﺑﺎزرﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﻓﺮارﺷﺎن ﺷﺪﻩ و ﺑﺎ ﺑﺴﻴﺞ ﻧﻴﺮو ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﯼ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬در ﻟﺤﻈﻪ هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﻧﺼﺮاﷲ را ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺴﻦ و اﺳﺪاﷲ ﻧﻴﺰ در اﺗﻮﺑﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﮏ ﻣﺎﺷﻴﻦ و ﻓﺮار از ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ در‬
‫روزهﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺟﺰو اوﻟﻴﻦ ﺳﺮﯼ اﻋﺪام هﺎ در اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١١٦‬‬
‫اﻗﺪام هﺎﻳﯽ از اﻳﻦ دﺳﺖ در ﺁن روزهﺎ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯼ ﻋﺰم و ارادﻩ و ﻣﻮﺿﻊ ﺑﺎﻻﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ و روﺣﻴﻪ ﯼ ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ ﺁن هﺎ ﺑﻮد‪ .‬رژﻳﻢ از اداﻣﻪ ﯼ اﻳﻦ روﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺪت در هﺮاس ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ از ﺁن در ﺳﺎل ‪ ۶۶‬دو ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم هﺎﯼ ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﻠﯽ و ﻧﺎﺻﺮ‬
‫ﺷﻴﺮوﻳﻪ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ۶۵‬از اوﻳﻦ ﺑﻪ زﻧﺪان ﺳﺎوﻩ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ دو ﺗﻦ دﻳﮕﺮ‬
‫از هﻢ ﺳﻠﻮﻟﯽ هﺎﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﮐﻨﺪن ﺗﻮﻧﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﻃﻮل ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮار از زﻧﺪان ﺷﺪﻩ و ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﮐﺎﻣﻴﻮن ﺑﻪ ﺗﻬﺮان رﺳﺎﻧﺪﻩ و ﺑﻌﺪ از وﺻﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬از ﮐﺸﻮر ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻌﻔﺮﯼ ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از‬
‫هﻮاداران ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎر دوم دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از زﻧﺪان ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎن ﻓﺮار ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﭘﻴﺶ از ﺁن ﻳﺤﻴﯽ ﮔﻞ ﭼﺸﻤﻪ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ از ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﮔﺮﮔﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد از زﻧﺪان ﻓﺮار‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﻮر ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‬
‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺮار ﮐﺮدﻩ و از ﮐﺸﻮر ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺑﻨﺪ ‪ ۴‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﻧﻴﺰ هﺎدﯼ‬
‫ﺻﺎﺑﺮﯼ ﺗﻼش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﻓﺮار ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﺁن روزهﺎ ﮔﺎﻩ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯼ ﺁزادﯼ ﺑﺮﺧﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و ﺧﺮوج ﺷﺎن از ﮐﺸﻮر ﮐﻤﺘﺮ از دو هﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺐ‪ ،‬ﻣﺪﺗﯽ را ﺑﻪ درد دل ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ اردﮐﺎﻧﯽ ﮔﺬراﻧﺪم‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻮد ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺣﺎﻻ‬
‫در ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻴﺶ از دو ﺳﺎل از ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎرﯼ ﮐﻪ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻣﺶ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬دﻟﻢ‬
‫ﺑﺮاﻳﺶ ﺗﻨﮓ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اوﻟﻴﻪ ام ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺑﻪ زودﯼ وﯼ و دﻳﮕﺮاﻧﯽ را‬
‫ﮐﻪ در ﺁن ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮاهﻢ دﻳﺪ و ﺁن وﻗﺖ ﻳﮏ دل ﺳﻴﺮ ﺑﺎ هﻢ‬
‫ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﺧﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ اﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﻤﺎس هﺎ و ﺻﺤﺒﺖ هﺎﯼ ﻣﺎ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻳﮏ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢‬ﻣﺮداد‪ .‬روز ﻣﻼﻗﺎت ﺳﺎﻟﻦ ‪ ١‬ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮ ﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎر‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت هﺎ را ﻗﻄﻊ‬
‫ﮐﺮدﻩ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن را از دﻳﺪار ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﻳﺸﺎن ﻣﺤﺮوم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪان در اﻟﺘﻬﺎب ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻋﺼﺮ هﻤﺎن روز ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن و ﻟﺸﮑﺮﯼ در ﻣﻴﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﻟﻦ‪ ١‬ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻩ و از‬
‫ﺁن هﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ در ﮐﻨﺎر ﮐﺎرﮔﺎﻩ و ﺟﻬﺎد زﻧﺪان‪ ،‬ﮐﻠﻴﻪ ﯼ‬
‫وﺳﺎﻳﻞ ﺷﺎن را ﺳﺮﻳﻌﺎً ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﻟﻦ ‪ ١‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان‪" ،‬ﻣﻌﺎﻧﺪ" ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺘﻘﺎل زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﺧﺎرج از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﯼ ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و در‬
‫ﮐﻨﺎر ﺑﻨﺪ ﮐﺎرﮔﺎﻩ و ﺟﻬﺎد‪ ،‬ﻣﻮرد ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ اﻓﺮاد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ در ﮐﻨﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدﯼ ﮐﻪ در ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﺮاﯼ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ‬
‫ﮐﺮدن ﺁن هﺎ و ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺷﺎن‪ ،‬از ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺑﺎﻻ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را ﺗﻮاب ﺑﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب ﻧﻤﯽ ﺁورﻳﻢ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺎﻻ زدن ﭼﺎﻩ ﻓﺎﺿﻼب و ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻓﺎﺿﻼب زﻧﺪان ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎل هﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯼ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫‪١١٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ دور ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﮐﻨﺎر ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﮑﺎن ﺑﺮاﯼ ﻧﻴﻞ ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻘﺼﻮدﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮑﯽ از وﻳﮋ ﮔﯽ هﺎﯼ ﺑﺨﺸﯽ از اﻓﺮاد ﺳﺎﻟﻦ ‪ ١‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻃﻮل‬
‫ﺳﺎل هﺎﯼ ﻗﺒﻞ ﺑﺎ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺣﮑﻢ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﯼ وﻳﺪﺋﻮﻳﯽ ﺟﻬﺖ ﺁزادﯼ را‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫دوﺷﻨﺒﻪ ‪ ٣‬ﻣﺮداد‪ .‬ﻋﻴﺪ ﻗﺮﺑﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻌﻤﻖ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ و ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮدم‪،‬‬
‫ﻣﺮا ﺑﻪ ﻓﻀﺎﯼ ﺧﻮاﺑﯽ ﮐﻪ دو هﻔﺘﻪ ﭘﻴﺶ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺮد‪ .‬در ﺧﻮاب ﺧﻮد را در ﺟﻤﻌﯽ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻳﺎﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن دﻳﺪار و ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬او در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﯽ اﺷﮏ ﺑﺎر از ﻣﺎ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬او در‬
‫ﺧﻮاب ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ از دﺳﺖ ﻣﺎ ﺑﺮاﯼ ﺷﻤﺎ ﮐﺎرﯼ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ از‬
‫ﺧﻮاب ﭘﺮﻳﺪم‪ .‬ﺧﻴﺲ ﻋﺮق ﺑﻮدم‪ .‬ﺧﻮاب از ﺳﺮم ﭘﺮﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻴﮕﺎرﯼ در اﺗﺎق داﺷﺘﻢ‪ ،‬هﻤﺎن‬
‫را روﺷﻦ ﮐﺮدﻩ و ﻣﺸﻐﻮل ﻗﺪم زدن ﺷﺪم‪ .‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ هﻢ رﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺧﻮدم را‬
‫راﺿﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺧﻮاب اﺳﺖ و ﻟﺰوﻣﯽ ﻧﺪارد ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺁن ﻣﺸﻐﻮل ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﺎﻋﺘﯽ‬
‫ﻗﺪم زدن دوﺑﺎرﻩ ﺧﻮاﺑﻴﺪم‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﻃﯽ روزهﺎﯼ ﭘﻴﺶ از ﺁن‬
‫اﺻﻼً ﺑﻪ ﻣﺮگ و ﺷﮑﻨﺠﻪ و اﻋﺪام و‪ ...‬ﻓﮑﺮ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ هﻤﺎن ﺧﻮاب را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺁوردم‪ .‬ﺣﺎﻻ دﻳﮕﺮ رژﻳﻢ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و‬
‫اﻳﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻌﺎدل ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺑﺮهﻢ زﻧﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ از زاوﻳﻪ دﻳﺪ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ وارد ﺷﺪن ﭘﺎراﻣﺘﺮهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﯼ ﻣﻌﺎدﻟﻪ هﺎﯼ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﻪ هﻢ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد و‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻳﮏ ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺟﺪﻳﺪ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٣٨‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺷﺪن و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﯼ ﺁن ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم و اﻳﻦ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫رهﮕﺸﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ و اﺻﻮﻻً ﺗﺄﺛﻴﺮﯼ در ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺎرﻳﺦ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ در ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ هﺎﯼ رواﻧﯽ اﻧﺴﺎن و ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺁن‬
‫هﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮداﺷﺖ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﺧﻮدم ﻧﻬﻴﺐ زدم ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‬
‫ﻓﻌﻼً ﺑﻪ ﭼﻴﺰهﺎﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻢ‪ .‬از ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﻣﻐﺰ و ذهﻨﻢ ﻻﻧﻪ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺮهﻴﺰ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﻳﮏ اﺣﺴﺎس ﻏﺮﻳﺰﯼ و ﻧﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ وﻗﻮع ﻳﮏ ﻓﺎﺟﻌﻪ‬
‫رهﻨﻤﻮن ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺗﺎ روزهﺎﯼ ﭘﺲ از ﺷﺮوع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺧﻮدم‬
‫را از ﺷﺮ ﺁن اﻓﮑﺎر ﺧﻼص ﮐﻨﻢ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در ﻣﺴﻴﺮﯼ ﻋﮑﺲ اﺣﺴﺎﺳﻢ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ اﻣﺮوز در ﺑﻨﺪ ﺟﺸﻦ و ﭘﺎﻳﮑﻮﺑﯽ ﺑﺮﭘﺎﺳﺖ‪ .‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم ﺧﻮدم را در‬
‫ﺟﺸﻦ و ﻣﺮاﺳﻢ ﺁن هﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ .‬ﻣﻨﻄﻘﺎً و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺪ روز‬

‫ف‬
‫ﺸﺮَا ُ‬ ‫ﺱ ِﺘ ْ‬
‫ﻻُﺿﺤِﻴ ِﺔ ا ْ‬ ‫ﻦ َﺕﻤَﺎ ِم ا ْ‬ ‫‪ 38‬اﻣﺎم ﻋﻠﯽ در ﺥﻄﺒﻪ ‪ ۵٣‬ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ در ﺕﻮﺹﻴﻒ وﻳﮋﮔﯽهﺎﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽﮔﻮﻳﺪ‪َ :‬و ِﻣ ْ‬
‫ﺟَﻠﻬَﺎ ِإﻟَﻰ‬
‫ﺠﺮﱡ ِر ْ‬ ‫ن َﺕ ُ‬
‫ﻀﺒَﺎ َء ا ْﻟ َﻘ ْﺮ ِ‬
‫ﻋ ْ‬ ‫ﺖ َ‬‫ﺿﺤِﻴ ُﺔ َو َﺕ ﱠﻤﺖْ‪َ ،‬وَﻟ ْﻮ آَﺎ َﻧ ْ‬
‫ﻻ ْ‬
‫ﺖ ا ُْ‬
‫ﺱِﻠ َﻤ ِ‬
‫ﻦ َ‬
‫ن َو ا ْﻟﻌَﻴ ُ‬
‫ﻻ ُذ ُ‬
‫ﺖ ا ُْ‬
‫ﺱِﻠ َﻤ ِ‬
‫ﻼ َﻣ ُﺔ ﻋَﻴ ِﻨﻬَﺎ‪َ ،‬ﻓِﺈذَا َ‬
‫ﺱَ‬
‫ُأ ُذ ِﻧﻬَﺎ‪َ ،‬و َ‬
‫ﻚ از ﺵﺮاﻳﻂ آﻤﺎل ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺁن اﺱﺖ ﮐﻪ ﮔﻮشهﺎﻳﺶ ﺹﺎف و ﺑﺮاﻓﺮاﺵﺘﻪ و ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺱﺎﻟﻢ ﺑﺎﺵﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ هﺮ‬ ‫ﺴِ‬
‫اﻟ َﻤ ْﻨ َ‬
‫ﮔﺎﻩ ﮔﻮش و ﭼﺸﻢ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﺱﺎﻟﻢ ﺑﺎﺵﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ آﺎﻣﻞ و ﺱﺎﻟﻢ اﺱﺖ هﺮ ﭼﻨﺪ ﺵﺎﺥﺶ ﺵﻜﺴﺘﻪ ﺑﺎﺵﺪ و ﺑﺎ ﭘﺎى ﻟﻨﮓ ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎﻩ‬
‫ﺁﻳﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١١٨‬‬
‫ﭘﻴﺶ ﺑﺎ اﺗﻤﺎم دوران اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﺒﺮﯼ از اﻧﺘﻘﺎل ﻧﺸﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺁن را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب درهﻢ رﻳﺨﺘﮕﯽ اوﺿﺎع ﭘﺲ از ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﺣﻮاﻟﯽ‬
‫ﻇﻬﺮ در ﺳﻠﻮﻟﻢ ﺑﺎز ﺷﺪ و ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﻣﺮا ﻧﺰد "ﻋﺮب"‪ ،‬دادﻳﺎر ﻧﺎﻇﺮ زﻧﺪان ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ وارد ﺷﺪم‪ ،‬وﯼ ﺳﻼم ﮐﺮدﻩ و ﺑﺎ اﺣﺘﺮام ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪت را ﺑﺮدار و ﺑﻨﺸﻴﻦ!‬
‫اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم ﻣﻮﺿﻊ اش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎرﯼ ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﯼ اﺟﺒﺎرﯼ ﮐﺬاﻳﯽ‬
‫دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻣﺶ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺮق ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﻣﻼﻳﻢ و روﻳﯽ ﮔﺸﺎدﻩ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺁن ﺷﺮارت ﻣﯽ ﺑﺎرﻳﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪﺗﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻢ‪،‬‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻢ از ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﻃﻼع دادﻩ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬هﻴﭻ وﻗﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرﯼ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً‬
‫ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر ﻧﻤﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎ اﻋﺘﺮاض ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻮردﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫در ﮐﺠﺎﯼ ﻗﺎﻧﻮن و ﺿﻮاﺑﻂ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ دﻳﺪن ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﯼ اﺟﺒﺎرﯼ‬
‫دﻳﮕﺮان ﺷﻮد؟ وﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎﻻ دﻳﮕﺮ ﺁن ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ و ﻗﺮار اﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﺗﺎن‬
‫ﺑﺮﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ راﺣﺘﯽ؟ ﻣﻦ دو ﻣﺎﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ام را ﻣﻼﻗﺎت ﻧﮑﺮدﻩ ام‪ .‬ﺑﻪ ﭼﻪ‬
‫ﺣﻘﯽ ﻣﻼﻗﺎﺗﻢ را ﻗﻄﻊ ﮐﺮدﻩ اﻳﺪ؟ ﻣﻼﻗﺎت ﺣﻖ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻦ ﺧﻼﻓﯽ ﮐﺮدﻩ ام‪ ،‬ﭼﺮا‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ام ﻣﺠﺎزات ﺷﻮﻧﺪ؟ وﯼ ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد از راﻩ ﻣﻼﻳﻤﺖ درﺁﻳﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺘﻤﺎً‬
‫هﻔﺘﻪ ﯼ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻣﻼﻗﺎت ﺧﻮاهﯽ داﺷﺖ و اﻻن هﻢ ﻣﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺪارم و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ‬
‫دوﺳﺘﺎﻧﺖ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ هﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﺗﺎن ﺑﺮﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﺑﺎ او ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ و ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻣﻦ را ﺑﻪ ﺳﻠﻮﻟﻢ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮاً اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻋﺮب ﺑﻪ وﯼ‬
‫اﺑﻼغ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻦ را ﺑﺪهﺪ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم در ﭘﺲ ﻧﮕﺎهﺶ هﻴﭻ ﻧﺸﺎن‬
‫ﺧﻮﺑﯽ از ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ وﻟﯽ ﭼﻨﺪان اهﻤﻴﺘﯽ ﻧﺪادم‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺣﺪود ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﺑﺎ هﻤﻪ ﺑﺮﺧﻮردﯼ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻦ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﻠﻮل ﻣﺎ را ﻋﻮض ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﺟﻠﻮﯼ ﺳﺎﻟﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﻨﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﺗﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮﻳﺪ! ﺗﺮدﻳﺪ از هﻤﻴﻦ ﺟﺎ در ﻣﻦ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺎن اﻧﺘﻘﺎل دهﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﺳﻠﻮل هﺎﻳﻤﺎن را ﻋﻮض ﮐﺮدﻧﺪ؟‬
‫ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از هﻤﺎن ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻣﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ و ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ هﺎﻳﻤﺎن در ﺁن دوران‪ ،‬دﻟﻴﻠﯽ ﻧﻤﯽ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ اﺗﻔﺎق هﺎ را ﺑﻪ ﻓﺎل ﺑﺪ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮔﺬﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﺎ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﯼ ﺑﺮﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪم ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان در ﺗﻤﺎم ﺁن ﻣﺪت در ﺻﺪد اﺟﺮاﯼ ﭘﺮوژﻩ اﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﻠﯽ از اﻧﺠﺎم ﺁن ﺧﻮددارﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ در ﺁن زﻣﺎن هﻴﭻ درﮐﯽ از ﺁن ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫و در واﻗﻊ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﺮب ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ از ﻣﻮﺿﻌﯽ ﭘﺎﻳﻴﻦ و‬
‫ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﻣﺆدﺑﺎﻧﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ و ﺿﺮورﺗﯽ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﭼﻨﻴﻦ رﻓﺘﺎرﯼ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﺑﺎ اﻧﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت از ﺁﻧﯽ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﺎﻩ و اﻧﺪﯼ ﭘﻴﺶ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬رو ﺑﻪ رو هﺴﺘﻢ‪ .‬ﺁن روز ﮐﺎﺑﻞ در دﺳﺖ‬
‫رﺟﺰ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺮ ﺳﺮ و ﮐﻮل ﻣﺎن ﻣﯽ ﮐﻮﺑﻴﺪ‪ .‬ﺧﺎم ﺧﻴﺎﻻﻧﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ارادﻩ ﻣﺎن‬
‫را ﺑﻪ وﯼ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﮐﺮدﻩ و وﯼ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم او اﻳﻦ ﺑﺎر‬
‫‪١١٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫از ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺧﻔﺖ ﺑﺎر از در ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﺮ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ‬
‫رﻓﻊ و رﺟﻮع ﮐﺮدﻩ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺁن روز را ﻧﻴﺰ از دل ﻣﺎن در ﺁورد! ﺑﻌﺪهﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮرد را در روز ‪ ٢‬ﻳﺎ ‪ ٣‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ در اوﻳﻦ ﺑﺎ ﺑﺨﺸﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ‪ ٩‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ‪ ۴‬روز ﻗﺒﻞ از ﺳﻠﻮلِ‬
‫درﺑﺴﺘﻪ ﯼ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ۶‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ و در ﺳﻠﻮل هﺎﻳﯽ ﺳﻪ ﻧﻔﺮﯼ ﻧﮕﻬﺪارﯼ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روز ﺑﻪ ﺁن هﺎ اﺑﻼغ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ وﺳﺎﻳﻞ ﺷﺎن را ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﻘﺎل ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ از اﻧﺘﻘﺎل ﺧﺒﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ و ﻓﺮداﯼ ﺁن روز‪،‬‬
‫ﻓﺮم هﺎﻳﯽ ﺣﺎوﯼ ﭘﺮﺳﺶ هﺎﻳﯽ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻧﺎم‪ ،‬ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪ ،‬اﺗﻬﺎم ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ و‪ ...‬ﺑﻪ‬
‫ﮐﻠﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن دوﺑﺎر دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﮐﻪ در اواﻳﻞ ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و در اﻳﻦ روز‬
‫ﻗﺼﺪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﯼ راﻩ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت زﻧﺪان روﺑﻪ رو ﺷﺪﻩ و دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ اوﻳﻦ‪ ،‬ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ در ﺣﺎل ﺗﺪارﮎ‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻮرد ﭘﺎﺳﺪاران و ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﺮدﻩ‬
‫و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺮﺳﺶ اﺗﻬﺎم‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺦ "ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" روﺑﻪ رو ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬هﻴﭻ واﮐﻨﺶ ﺣﺎدﯼ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻩ و ﻟﺒﺨﻨﺪ رﺿﺎﻳﺖ ﺑﺨﺸﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻟﺒﺎﻧﺸﺎن ﭘﺪﻳﺪار ﻣﯽ ﺷﺪ! ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺗﻼش واﻓﺮ و ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺁن هﺎ ﺑﺮاﯼ ﺗﺸﻮﻳﻖ اﻓﺮاد ﺑﻪ اﺗﺨﺎذ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاﺿﻌﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎم ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺎم‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﺑﺸﻘﺎب و ﻟﻴﻮان ﻧﺪارم‪ .‬ﺑﺪون هﻴﭻ ﭘﺮﺳﺸﯽ رﻓﺖ و‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺸﻘﺎب و ﻗﺎﺷﻖ و ﻟﻴﻮان و ﻳﮏ ﺁﻓﺘﺎﺑﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﻓﻬﻤﻴﺪم اﺗﻘﺎق ﺟﺪﻳﺪﯼ اﻓﺘﺎدﻩ و‬
‫دﺳﺘﻮر اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺎ ﻣﻨﺘﻔﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪" .‬ﻋﺮب" ﻋﺠﻠﻪ ﯼ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ ﭘﺮوژﻩ داﺷﺖ و‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد ﭼﺮا هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ۴‬ﻣﺮداد‪ .‬ﺷﺐ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮرس ﻓﻬﻤﻴﺪم ﮐﻪ در ﺳﻠﻮل ﮐﻨﺎرﯼ ام "ﻣﺤﻤﻮد‪ -‬ﺁ" ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﮐﻨﺎر در ورودﯼ ﺳﺎﻟﻦ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﯽ دادﻳﻢ از ﻣﻮرس‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﻌﻀﯽ وﻗﺖ هﺎ ﻧﻴﺰ از زﻳﺮ در ﺁهﺴﺘﻪ ﺑﺎ هﻢ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬دل ﻣﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺻﺪاﯼ هﻤﺪﻳﮕﺮ را ﻧﻴﺰ ﺑﺸﻨﻮﻳﻢ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ هﻤﺎن ﺣﺲ ﻏﺮﻳﺰﯼ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ هﻤﺪﻳﮕﺮ را ﻧﺨﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﻮد دو ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﯼ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬از ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﯼ‬
‫اﺟﺒﺎرﯼ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﺑﺮ ﺁن ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﯼ ﺁن ﺑﺒﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻋﺘﺮاض ﻣﺎ روﺑﻪ رو‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻣﺎ را ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﺁوردﻧﺪ‪ .‬ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺶ را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻨﻘﻄﻊ درﻳﺎﻓﺖ ﮐﺮدم‪ :‬ﺁن ﻓﺮدﯼ ﮐﻪ ﻣﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ را ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ‬
‫ﺑﻮدم‪ .‬ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻓﺮو رﻳﺨﺘﻢ‪ .‬از ﺣﻤﺎﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺧﺸﮑﻢ زدﻩ ﺑﻮد‪ .‬دﺳﺖ و ﭘﺎﻳﻢ را‬
‫ﮔﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﻦ‪ ،‬ﺁن روز او را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدم و ﺣﺎﻻ در ﺳﻠﻮل ﮐﻨﺎرﻳﻢ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﺑﻪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٢٠‬‬
‫ﺷﮑﻞ ﺑﺪﯼ ﻗﻀﻴﻪ را ﻃﺮح ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎراﺣﺘﯽ اش ﺷﺪﻩ ام‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ‬
‫اﺻﻼً ﻗﺼﺪش را ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ او ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد ﻣﻦ او را ﻣﺴﺒﺐ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ اﻓﺘﺎدن و ﮐﺘﮏ‬
‫ﺧﻮردن ﺁن ﺷﺐ ﻣﺎن ﻣﯽ داﻧﻢ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﺻﻼً اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬از ﺷﺪت ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻣﺜﻞ‬
‫ﻣﺎر ﺑﻪ ﺧﻮدم ﻣﯽ ﭘﻴﭽﻴﺪم و ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﭼﻄﻮرﯼ ﻗﻀﻴﻪ را ﺟﻤﻊ و ﺟﻮر ﮐﻨﻢ و ﺣﻤﺎﻗﺘﯽ را ﮐﻪ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم ﺗﺼﺤﻴﺢ ﮐﻨﻢ‪ .‬در ﺁن ﻟﺤﻈﻪ دوﺳﺖ داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﮐﻨﺎرش ﺑﻮدم و در ﺁﻏﻮﺷﺶ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻢ و از وﯼ ﭘﻮزش ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ‪ .‬او ﻗﺒﻞ از ﻣﺎ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺣﺎﻻ از ﺳﺎﻟﻦ‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬دوﺑﺎرﻩ ﺗﻼش ﮐﺮدم ﺑﺎ او ﮔﭗ ﺑﺰﻧﻢ ﺗﺎ ﺑﻠﮑﻪ از‬
‫دﻟﺶ در ﺑﻴﺎورم‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻪ رد و ﺑﺪل ﮐﺮدن اﺧﺒﺎر ﭘﺮداﺧﺘﻢ‪ .‬از هﺮ درﯼ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﺑﺎ او ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻢ اﻻ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻤﺎس او ﺑﺎ ﺁذر ﻟﻮ رﻓﺖ؟ و ﻳﺎ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ او را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮدﻧﺪ و‪ ...‬ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ دوﺑﺎرﻩ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻮق را‬
‫در ذهﻨﺶ ﺗﺪاﻋﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬در ﺛﺎﻧﯽ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺑﻌﺪهﺎ ﺷﺎﻳﺪ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﻬﺘﺮﯼ ﺑﺘﻮاﻧﻢ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع را ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫‪39‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻗﺪﯼ ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ "اﺳﻤﺎل " ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﻣﻮرس زدن‬
‫ﻣﺎ ﺷﺪ و درﻳﭽﻪ ﯼ ﺳﻠﻮﻟﻢ را ﺑﺎز ﮐﺮد‪ .‬او ﻣﺮا در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر درازﮐﺶ‬
‫روﯼ زﻣﻴﻦ وﻟﻮ ﺷﺪﻩ و در ﺣﺎل ﻣﻮرس زدن ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺳﻠﻮل را ﺑﺎز ﮐﺮد و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا ﻣﻮرس ﻣﯽ زدﯼ؟ ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ ﺧﻮدم را ﺑﺒﺎزم‪ ،‬ﻟﺒﺨﻨﺪﯼ زدﻩ و ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ‬
‫ﻟﻮﻃﯽ وار ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺷﺎﻧﺲ را ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻦ! ﺗﻒ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺎﻧﺲ! ﺑﻌﺪِ "ﻧﻮد و ﺑﻮﻗﯽ" دﻟﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و‬
‫دراز ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدم و روﯼ دﻳﻮار رﻧﮓ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﭘﻴﺶ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ اﮔﻪ ﺷﺎﻧﺲ ﻣﺎﺳﺖ‪،‬‬
‫هﻤﻴﻦ ﺣﺎﻻ ﻧﮕﻬﺒﺎن در ﺳﻠﻮل را ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﭼﺮا داﺷﺘﯽ ﻣﻮرس ﻣﯽ زدﯼ؟ دﺳﺖِ‬
‫ﺑﺮ ﻗﻀﺎ در ﺑﺎز ﺷﺪ و ﺗﻮ ﻇﺎهﺮ ﺷﺪﯼ! ﺧﻮﻧﺴﺮدﯼ ام و داﺳﺘﺎن ﻓﯽ اﻟﺒﺪاهﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدم‪،‬‬
‫ﮔﻮﻳﯽ او را ﻣﻴﺦ ﮐﻮب ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار ﺳﺎدﻩ ﻟﻮﺣﯽ ﺑﻮد‪ .‬در ﻳﻮرش هﺎﯼ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬
‫دﻧﺒﺎل وﺳﺎﻳﻞ ﭼﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺻﺪ ﺗﺎ "ﻣﻼت" روﯼ زﻣﻴﻦ رﻳﺨﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬او ﺁن هﺎ را ول ﮐﺮدﻩ و ﻳﮏ راﺳﺖ ﻣﯽ رود ﺳﺮاغ ﻗﻔﺴﻪ ﯼ ﭼﻮﺑﯽ و‪ ...‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ او "ﻋﺸﻖ ﭼﻮب" هﻢ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﻼهﺖ ﺑﺎرﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎش‪ ،‬ﺳﻠﻮل ﺑﻐﻠﯽ ات‬
‫ﺁدم ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ اﺳﺖ! اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺗﻤﺎس ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺟﻮاب ﻧﺪﻩ! ﺳﺮم را ﺗﮑﺎن دادﻩ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﭼﺸﻢ‪ .‬در را ﮐﻪ ﺑﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﭼﻪ ﮐﻨﻢ؟ ﺑﺨﻨﺪم ﺑﺮ ﺑﻼهﺖ وﯼ ﻳﺎ ﺑﮕﺮﻳﻢ ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬
‫ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ اﻓﺮادﯼ ﭼﻮن او ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺗﻌﻤﻖ در اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ‬
‫ﻃﺎﻳﻔﻪ اﯼ ﺑﺮ هﺴﺖ و ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺎ ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺨﺖ ﺁزردﻩ ام ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ﺧﺒﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻏﺮب ﮐﺸﻮر و اﻋﺘﺮاض وﻻﻳﺘﯽ وزﻳﺮ‬
‫اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ رژﻳﻢ را از ﻃﺮﻳﻖ رادﻳﻮﯼ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﮐﻪ زﻳﺮ هﺸﺖ ﻣﺸﻐﻮل ﮔﻮش ﮐﺮدن ﺑﻪ‬
‫ﺁن ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪم‪ .‬ﻇﺎهﺮاً ﺣﻤﻠﻪ از روز ﻗﺒﻞ ﺷﺮوع ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺴﻴﺎر ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮدم‪ .‬ﭼﺮا ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ اﯼ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻌﺪ از ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬از ﻃﺮف ﻋﺮاق اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺧﺒﺎرﯼ را‬

‫‪ 39‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ "ﮐﻮﭼﮏ" در زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪.‬‬

‫‪١٢١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻌﺪ از رﻓﺘﻦ "اﺳﻤﺎل" ﺑﺎ ﻣﺤﻤﻮد و ﻓﺮاﻣﺮز ﺟﻤﺸﻴﺪﯼ ﮐﻪ در دو ﻃﺮف‬
‫ﺳﻠﻮﻟﻢ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﮐﺮدم‪ .‬ﺁن هﺎ هﻢ ﭼﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ اﺧﺒﺎر ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻋﺠﻴﺐ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺮوز روز ﻣﻼﻗﺎت ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ‪) ،٢‬ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﺧﻮدﻣﺎن( ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽ دهﻨﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻼﻗﺎت را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻘﻴﻪ ﯼ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ دﻳﺪار‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪ ‪ ۴‬اوﻳﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ روز ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﺧﻮد ﻣﻼﻗﺎت داﺷﺘﻨﺪ و‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﺁﻧﺎن در ﺟﺮﻳﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان" و ﭘﻴﺶ روﯼ اوﻟﻴﻪ ﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺪ را ﺷﻮر و ﺷﻮق زاﻳﺪاﻟﻮﺻﻔﯽ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ هﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻧﺪ اﺧﺒﺎر ﻓﻮق را ﺑﻪ ﮔﻮش دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪون ﺷﮏ ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ ﺗﺼﻤﻴﻢ اﺟﺮاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم را اﺗﺨﺎذ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺮدﻳﺪﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اﺧﺒﺎر ﻋﻤﻠﻴﺎت‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‬
‫و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺁن ﮐﻪ ﺑﺎﻻرﻓﺘﻦ روﺣﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻘﻴﻦ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ در ﺁن‬
‫روزهﺎ ﺑﺎ ﺟﺪﻳﺖ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺁن ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻴﺰان ﺑﺎﻻﺗﺮﯼ از اﻓﺮاد را از دم ﺗﻴﻎ ﺑﮕﺬراﻧﻨﺪ‪ .‬در‬
‫اوﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻋﻴﺪ ﻗﺮﺑﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ ‪ ٢‬و ‪ ۴‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت ﺣﻀﻮرﯼ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در روز ﻓﻮق‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در روزهﺎﯼ ﺑﻌﺪ ﺗﮏ و ﺗﻮﮎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺻﺒﺢ ﭘﻨﺞ ﻣﺮداد ﺁن هﺎ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﻃﻼﻋﻴﻪ اﯼ روﯼ در زﻧﺪان زدﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺁن ﮐﻪ ﻣﻼﻗﺎت زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﺪت دو ﻣﺎﻩ ﺗﻌﻄﻴﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ‪ ۵‬ﻣﺮداد‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ و رژﻳﻢ ﻣﻨﺤﻮس اش در ﺗﺪارﮎ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ دهﻤﻴﻦ ﺳﺎل ﺑﻪ‬
‫ﻗﺪرت رﺳﻴﺪن ﺷﺎن‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺨﺘﯽ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻋﺮاق ﺧﻮردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر ﮐﻪ در ﺳﯽ اﻣﻴﻦ ﺳﺎل ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮد ﺟﺸﻦ ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و در‬
‫هﻤﺎن ﺳﺎل ﺷﻜﺴﺖ ﺳﺨﺘﯽ در ﺟﻨﮓ از روس هﺎﯼ ﺗﺰارﯼ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد‪ .‬در دوران‬
‫ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺟﺸﻦ ﻓﻮق را ﺑﻪ ﻓﺎل ﻧﺤﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻳﻦ ﻧﺤﻮﺳﺖ را ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺳﻜﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺮاﻧﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ هﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﺎب ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺁن ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺮان را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻟﻘﺎﺑﺶ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺷﺎﻩ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ و ﺣﺮﻣﺎن‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺼﻴﺐ ﻣﺮدم اﻳﺮان ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﺑﺰرﮔﯽ از ﺧﺎﮎ ﻣﻴﻬﻦ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﺎد ﻓﻨﺎ‬
‫دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻓﮑﺮ ﺑﺴﻂ ﺳﻠﻄﻪ ﯼ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ "ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺮان" ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺟﺰ ﻓﻘﺮ و ﻓﺎﻗﻪ و ﻣﺮگ و ﻧﻴﺴﺘﯽ ﭼﻴﺰﯼ‬
‫ﻧﺼﻴﺐ ﻣﺮدم ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد و هﺸﺖ ﺳﺎل ﺟﻨﮓ ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻠﯽ را ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﮔﺮدﻩ ﯼ ﻣﺮدم ﺗﺤﻤﻴﻞ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺘﯽ ﻓﻀﺎﺣﺖ ﺑﺎر دﺳﺖ هﺎﻳﺶ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻦ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺧﻮاهﺎن ﺁن ﺑﻮد ﺗﺎ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﻗﺪرﺗﺶ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﯼ ﻓﻘﻴﻪ ﻣﻮرد ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٢٢‬‬
‫ﻋﺎم و ﺧﺎص ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺧﻮد و اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ ﺣﻀﻮر ﺁن هﻤﻪ زﻧﺪاﻧﯽ را ﺑﻪ ﻓﺎل ﺑﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬
‫در ﺻﺪد ﺑﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ از ﺷﺮ ﺁﻧﺎن ﺧﻼص ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺻﺒﺢ ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬ﺻﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪﮔﻮﯼ ﻣﺴﺠﺪهﺎﯼ اﻃﺮاف زﻧﺪان ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬از‬
‫هﻤﻪ ﺟﺎ ﺻﺪاﯼ ﻣﺎرش ﻣﻌﺮوف ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﯽ رﺳﻴﺪ و ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﯼ رادﻳﻮ ﺳﻌﯽ در ﺗﻬﻴﻴﺞ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮاﯼ ﻋﺰﻳﻤﺖ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ هﺎﯼ ﻏﺮب ﮐﺸﻮر داﺷﺖ‪ .‬در ﺧﻼل ﺧﺒﺮهﺎ ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ "ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ" ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻣﺮزهﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬از‬
‫ﺻﺒﺢ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر رادﻳﻮ ﺳﺮودهﺎﯼ ﻣﻠﯽ و ﻣﻴﻬﻨﯽ و از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺮود "اﻳﺮان ﻣﺮز ﭘﺮﮔﻬﺮ" را‬
‫ﭘﺨﺶ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﺠﺒﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬رژﻳﻢ ﺳﺮودﯼ را ﮐﻪ ﺗﺎ‬
‫دﻳﺮوز ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯼ "ﻣﻠﯽ ﮔﺮاﻳﯽ" ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮدﻩ و ﻻﺟﺮم ﺧﻼف اﺳﻼم ارزﻳﺎﺑﯽ اش ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮏ‬
‫ﭼﺮﺧﺶ ﺁﻧﯽ‪ ،‬در ﻃﯽ ﻳﮏ روز ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﭘﺨﺶ ﺁن ﻣﺒﺎدرت ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد!‪ ٤٠‬اﻃﻼﻋﻴﻪ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺳﻮﯼ ﻧﻬﺎدهﺎﯼ رژﻳﻢ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻌﻄﻴﻠﯽ ﻣﺠﻠﺲ و داﻧﺸﮕﺎﻩ هﺎ و ﻧﻬﺎدهﺎﯼ دوﻟﺘﯽ و‬
‫ﻋﺰﻳﻤﺖ ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ هﺎﯼ ﻏﺮب ﮐﺸﻮر‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺗﺮدﻳﺪﯼ ﺑﺮاﻳﻢ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﯼ‬
‫وﺳﻴﻌﯽ از ﺳﻮﯼ ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ و ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ‪،‬‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ رژﻳﻢ ﻣﺠﻠﺲ و داﻧﺸﮕﺎﻩ هﺎ را‪ ،‬ﺣﺘﺎ در ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻨﮕﯽ ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﮐﻨﺪ‬
‫و از ﺑﻠﻨﺪﮔﻮﯼ ﻣﺴﺠﺪهﺎ ﺳﻌﯽ در ﺑﺴﻴﺞ ﻧﻴﺮو داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺟﺪﻳﺪﯼ وارد‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ هﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺮوز دﻳﮕﺮ ﺧﺒﺮﯼ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﻣﻴﻬﻦ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻮد ﺳﺨﻦ از "ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ" و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ "ﻣﻨﺎﻓﻖ" و "ﻋﻤﺎل اﺳﺘﮑﺒﺎر ﺟﻬﺎﻧﯽ"‬
‫و‪ ...‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺪاﯼ ﭘﺎﺳﺪاران را ﮐﻪ ﭘﺸﺖ در ﺳﺎﻟﻦ ﺑﺎ هﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪم‪.‬‬
‫ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ ﮐﻪ داوود ﻧﺎم داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻣﺎن اول اﻧﻘﻼب هﻢ هﻤﻪ ﯼ ﺳﺎواﮐﯽ هﺎ را‬
‫ﻧﮑﺸﺘﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻪ ﺗﻼش ﮐﺮدم ﺗﺎ ﺑﻘﻴﻪ ﯼ ﺻﺤﺒﺖ هﺎ ﻳﺸﺎن را ﺑﺸﻨﻮم‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ‪ .‬ﻣﺪت هﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻤﻠﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﻳﮏ دﻧﻴﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺑﺮداﺷﺖ روﯼ ﺁن ﺳﻮار‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﭼﺮا اﻳﻦ ﺑﺤﺚ را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؟ اﯼ ﮐﺎش ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻘﻴﻪ ﯼ ﺣﺮف هﺎﺷﺎن‬
‫را ﻧﻴﺰ ﺑﺸﻨﻮم و ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻴﺪم ﮐﻪ در ﭼﻪ ﻣﻮردﯼ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺁﻧﺎن در ﻣﻮرد ﺧﻄﺮﯼ‬
‫ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺳﻘﻮط رژﻳﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺟﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن‬
‫دﻟﺪارﯼ ﻣﯽ دادﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﻣﺜﻞ هﺮ اﻧﺴﺎن دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻄﺮﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ راﻩ‬
‫ﻓﺮارﯼ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮدش ﺑﻴﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل راﻩ ﻓﺮار و دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺁراﻣﺶ روﺣﯽ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ در ﭘﯽ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺗﻮﺟﻴﻬﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ اﺿﻄﺮاب دروﻧﯽ ﺷﺎن ﻓﺎﻳﻖ ﺁﻳﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺧﻄﺮ ﺗﺎ‬
‫اﻳﻦ ﺣﺪ ﻧﺰدﻳﮏ اﺳﺖ؟ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ هﺎ هﻤﻪ ﯼ ذهﻨﻢ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬هﺮ ﭼﻪ‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدم ﻗﻀﻴﻪ را از دﻳﺪ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﻮرد ﻣﻮﺷﮑﺎﻓﯽ ﻗﺮار دهﻢ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﺤﺮز‬

‫‪ 40‬اﻳﻦ ﺱﺮود ﺕﺎ ﺁنﺟﺎ ﻧﺰد رژﻳﻢ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺁن ﻣﻄﺮود ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﻄﺐزادﻩ در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﮐﻴﻬﺎن ‪ ٢۵‬ﻣﺮداد ‪ ١٣۵٨‬در‬
‫ﭘﺎﺱﺦ ﺑﻪ ﺱﺆال ﺥﺒﺮﻧﮕﺎر ﮐﻪ ﭘﺮﺱﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﺱﺮود "اﯼ اﻳﺮان" را ﭘﺨﺶ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪" :‬زﻳﺮا ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‬
‫ﺱﺮود "اﯼ اﻳﺮان" ﻳﮏ ﺱﺮود ﻓﺎﺵﻴﺴﺘﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ در زﻣﺎن رﺿﺎ ﺥﺎن ﺕﻬﻴﻪ ﺵﺪﻩ و رﺿﺎﺥﺎﻧﯽ اﺱﺖ‪"...‬‬
‫‪١٢٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت اوﻟﻴﻪ ﯼ رژﻳﻢ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮاﯼ ﮔﻤﺮاﻩ ﮐﺮدن ﻣﺮدم و ﻻﭘﻮﺷﺎﻧﯽ اﺻﻞ ﻗﻀﻴﻪ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻣﺮز ﺟﻤﺸﻴﺪﯼ از ﻃﺮﻳﻖ هﻮاﮐﺶ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﺣﺘﻤﺎﻻً‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﯼ وﺳﻴﻌﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﯼ ﺁﺗﺶ ﺑﺲ از ﺳﻮﯼ‬
‫ﻋﺮاق‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ اﻣﮑﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﯼ وﺳﻴﻊ دﻳﮕﺮﯼ از ﺳﻮﯼ ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ ﻧﺨﻮاهﺪ‬
‫ﺑﻮد و اﻳﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺷﺮوع ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان" در ﺳﻮم ﻣﺮدادﻣﺎﻩ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﺎن را ﮐﻪ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﺮ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ اول‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺎ‬
‫در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺳﻮم ﺁن ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﺟﺎﯼ دادﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺁن هﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً ﺣﺪود ‪ ٧٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ۶‬ﻣﺮداد‪ .‬هﻤﭽﻨﺎن ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت رژﻳﻢ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در اوﻳﻦ‬
‫ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﻣﺎ اﻃﻼﻋﯽ از ﺁن ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺰرﮔﯽ در ﺟﺮﻳﺎن‬
‫اﺳﺖ وﮔﺮﻧﻪ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ اﻳﻦ هﻤﻪ ﺑﺴﻴﺞ و دﻧﮓ و ﻓﻨﮓ و ﺑﺴﺘﻦ ﻣﺠﻠﺲ و ادارﻩ هﺎﯼ دوﻟﺘﯽ و‬
‫داﻧﺸﮕﺎﻩ هﺎ و‪ ...‬ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪم‪ :‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺎ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﭼﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ؟ هﻴﭻ‬
‫ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﺎد ﺧﻮاﺑﯽ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ هﻔﺘﻪ ﭘﻴﺶ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﺧﻮاب دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم در ﺟﺎﻳﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ هﺴﺘﻢ و ﭼﻨﺪ ﭘﺎﺳﺪار ﮐﻪ دﻣﭙﺎﯼ ﺷﻠﻮارهﺎﺷﺎن ﮔﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ در‬
‫ﺳﻠﻮﻟﻢ ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﺁهﺴﺘﻪ و ﺑﺎ ﺁهﻨﮕﯽ ﺗﺮﺳﻨﺎﮎ ﻧﺎﻣﻢ را ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﻣﺮا ﺑﻪ‬
‫راهﺮوﯼ ﺟﻠﻮﯼ ﺳﻠﻮﻟﻢ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺁن ﺟﺎ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﮐﺮدم روﯼ ﭼﺮﺧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن ﭼﺎﯼ و ﻏﺬا‬
‫ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﻨﺪ ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻮت هﺎﻳﯽ ﺣﺎﻣﻞ ﺟﻨﺎزﻩ هﺎﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﺪن هﺎ ﻳﺸﺎن ﺳﺎﻟﻢ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺻﻮرت هﺎ ﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﺑﺎور ﻧﮑﺮدﻧﯽ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬از ﺷﺪت ﻧﺎراﺣﺘﯽ‬
‫ﺟﻠﻮﯼ ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ را ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﻓﺮﻳﺎدم در ﮔﻠﻮ ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺧﻮدم را در راهﺮو‪ ،‬ﮐﻨﺎر‬
‫ﻓﺮدﯼ ﻳﺎﻓﺘﻢ‪ .‬از زﻳﺮ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺷﻠﻮار ﮐﺮدﯼ ﺳﻔﻴﺪ رﻧﮕﯽ ﺑﻪ ﭘﺎ داﺷﺖ‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎل‬
‫ﺷﺪم ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺘﻢ و هﻤﺪردﯼ دارم‪ .‬ﺳﺮم را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدم ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺁن ﮐﻪ ﺻﻮرﺗﺶ را ﺑﺒﻴﻨﻢ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﻧﺎﮔﺎﻩ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﺻﻮرت او ﻧﻴﺰ ﭼﻮن دﻳﮕﺮ ﻣﺮدﮔﺎن اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬او را ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﻠﯽ ﺳﺮﭘﺎ ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮس و اﺿﻄﺮاب و اﻧﺪوﻩ وﺟﻮدم را اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در هﻤﺎن‬
‫ﺣﺎل ﻣﺮا ﺑﻪ اﺗﺎﻗﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬وﺳﺎﻳﻞ ﺑﭽﻪ هﺎ روﯼ هﻢ ﺗﻠﻨﺒﺎر ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ اﺳﻢ هﺎﯼ روﯼ‬
‫ﺳﺎﮎ هﺎ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪم و ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻧﺎم دوﺳﺘﺎﻧﻢ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻢ‪ .‬در ﺧﻮاب ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺁن هﺎ‬
‫ﻣﺮدﻩ اﻧﺪ و ﻣﺮا ﺑﺮاﯼ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﺳﺎﮎ هﺎ و وﺳﺎﻳﻞ ﺷﺎن ﺁوردﻩ اﻧﺪ‪ .‬از ﺷﺪت ﻧﺎراﺣﺘﯽ از‬
‫ﺧﻮاب ﭘﺮﻳﺪم‪ .‬ﺁن ﺷﺐ ﻗﻀﻴﻪ را ﺟﺪﯼ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬وﻟﯽ در وﺿﻌﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺁن ﺧﻮاب ﺑﻪ‬
‫ﻳﺎدم ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﻮﺟﻴﻬﯽ ﺑﺮاﯼ ﺁن ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ذهﻨﻢ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺧﻼل ﻳﮑﯽ از ﮔﻔﺖ وﮔﻮهﺎﻳﻢ ﺑﺎ ﻓﺮاﻣﺮز‪ ،‬از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ داﺋﻤﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ورزش و ﺻﺮف‬
‫اﻧﺮژﯼ زﻳﺎد ﺷﮑﻮﻩ ﮐﺮدم‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬روزﻩ اﺳﺖ و ﺟﻴﺮﻩ ﯼ ﻧﺎﻧﺶ زﻳﺎد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﺁن‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﻗﺮار ﺷﺪ ﺟﻴﺮﻩ ﯼ اﺿﺎﻓﯽ ﻧﺎﻧﺶ را ﺑﻪ ﻣﻦ دهﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎر را از ﻃﺮﻳﻖ هﻮاﮐﺶ اﻧﺠﺎم‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٢٤‬‬
‫ﻣﯽ دادﻳﻢ‪ .‬روﯼ ﺗﻮاﻟﺖ ﻓﺮﻧﮕﯽ رﻓﺘﻪ و دﺳﺘﻤﺎن را دراز ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ هﻢ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﮐﺎر ﮐﻤﯽ ﮐﻢ ﻣﯽ ﺁوردﻳﻢ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﺎن ﺟﺒﺮان ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻳﮑﯽ از دﻓﻌﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ‬
‫دﺳﺘﻢ را داﺧﻞ هﻮاﮐﺶ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم دو ﺗﺎ دﻳﻠﻢ ﻳﮑﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﯼ ﺗﻘﺮﻳﺒﯽ ‪ ٧۵‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ‬
‫و دﻳﮕﺮﯼ ‪ ۵٠‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ وﻟﯽ ﮐﻤﯽ ﮐﻠﻔﺖ ﺗﺮ‪ ،‬در هﻮاﮐﺶ از ﻗﺒﻞ ﺟﺎﺳﺎزﯼ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮوز‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﺟﻴﺮﻩ ﯼ ﻧﺎن ﺑﺎ روزهﺎﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻓﺮق ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و ﻧﺎن اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ ﻧﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در زﻧﺪان ﭘﺨﺖ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﺑﻴﺮون زﻧﺪان ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﻤﻌﻪ ‪ ٧‬ﻣﺮداد‪ .‬از ﺑﻨﺪ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪ روزﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﺪاﻳﯽ ﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻇﺎهﺮاً ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ دل ﻣﺸﻐﻮﻟﯽ ﻣﻦ ﮔﻮش دادن ﺑﻪ‬
‫اﺧﺒﺎرﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ از رادﻳﻮ ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺑﻠﻨﺪﮔﻮهﺎﯼ ﻣﺴﺠﺪهﺎ و ﻣﺤﻞ هﺎﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﻃﺮاف‪،‬‬
‫ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﺎ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬از ﺧﻼل ﺧﺒﺮهﺎ اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻧﻴﺮوهﺎ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬از ﮐﻢ و ﮐﻴﻒ ﻣﻮﺿﻮع اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﮐﺎﻧﺎل ﺧﺒﺮﯼ ﻣﺎ‪ ،‬رادﻳﻮﯼ رژﻳﻢ ﺑﻮد‪ .‬روزهﺎﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ هﻴﭻ ﭘﺎﺳﺪارﯼ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﺮاﯼ دادن‬
‫ﻏﺬا‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺴﯽ را ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﺎم ﻧﺒﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﺑﺎﻳﺪ هﺮ روز ﭼﻨﺪ‬
‫ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ ﺣﻤﺎم ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ از اﻳﻦ ﮐﺎر ﺳﺮ ﺑﺎز ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮﻗﻊ دادن ﻏﺬا اﺣﺴﺎس‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺿﻄﺮاب و هﺮاس در ﻧﮕﺎهﺸﺎن ﻣﻮج ﻣﯽ زد‪:‬‬
‫ﺁن هﺎ ﻏﺮﻳﻖ وﺣﺸﺖ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫و ﺣﺲ ﺗﺮﺳﻨﺎﮎ ﮔﻨﻬﮑﺎرﯼ‬
‫ارواح ﮐﻮر و ﮐﻮدﻧﺸﺎن را‬
‫‪٤١‬‬
‫ﻣﻔﻠﻮج ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ از روز ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺁن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺣﺲ ﮐﺮد‪ .‬در اﻧﻔﺮادﯼ‪،‬‬
‫ﺣﻮاس اﻧﺴﺎن ﺑﻬﺘﺮ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮهﺎ ﺷﺪﻩ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁن هﺎ‬
‫ﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﻴﺮﻩ ﯼ ﻧﺎن روز را ﺑﺮﺧﻼف ﻗﺒﻞ‪ ،‬در ﻳﮏ وﻋﺪﻩ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ ﯼ روز ﺑﻌﺪ را ﻧﻴﺰ‬
‫ﺷﺐ ﻗﺒﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬دوﺑﺎرﻩ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﻧﺎن از ﺑﻴﺮون ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻧﺎن زﻧﺪان‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺎﻧﻮاﻳﯽ ﺧﺮاب ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮ دارد‪ .‬ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﯽ در اﻳﻦ‬
‫روزهﺎ ﺗﻤﺎس ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد هﻤﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﻨﻴﺪن اﺧﺒﺎرﯼ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از رادﻳﻮ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮش ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻓﻀﺎﯼ ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﺑﺮ زﻧﺪان ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد و هﻤﻪ را ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ و ﺗﻌﻤﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮ وا‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺧﻄﺒﻪ هﺎﯼ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ را ﮔﻮش ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﺧﻴﻠﯽ ﭼﻴﺰهﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮم ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺧﻄﺒﻪ ﯼ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ را ﭘﺨﺶ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﺧﻼل‬
‫اﺧﺒﺎر ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﭼﻴﺰهﺎﻳﯽ ﺟﺴﺘﻪ و ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ از ﺧﻄﺒﻪ هﺎﯼ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻋﺪام‬
‫"ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ زﻧﺪان" ﺷﻨﻴﺪم‪ ،‬اﻣﺎ هﻨﻮز ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪.‬‬

‫‪ 41‬ﻓﺮوغ ﻓﺮﺥﺰاد‪.‬‬
‫‪١٢٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم هﻤﻪ ﯼ ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﮐﻨﺎر هﻢ ﭼﻴﺪﻩ و ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﺑﺮﺳﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ هﻤﻪ ﯼ ﺗﻼﺷﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﺎز ﭼﻴﺰﯼ دﺳﺘﮕﻴﺮم ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ دﻳﻠﻢ هﺎ اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪم‬
‫و ﻳﮑﯽ را ﮐﻪ ﮐﻮﺗﺎهﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺘﻢ و ﻻﯼ ﮐﺮﮐﺮﻩ هﺎﯼ ﺟﻠﻮﯼ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﮐﻪ ﺗﻴﻐﻪ اﯼ ﻧﻴﺰ روﯼ‬
‫ﺁن هﺎ ﺟﻮش دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺬاﺷﺘﻢ و دﻳﻠﻢ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﻓﺸﺎر دادم‪ .‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﮐﺮﮐﺮﻩ ﮐﻤﯽ ﮐﺞ‬
‫ﺷﺪ و ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ از ﻻﯼ ﺁن ﺑﻴﺮون را ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ .‬از ﻃﺮﻳﻖ هﻤﺎن روزﻧﻪ ﯼ ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﻗﺎدر ﺑﻪ دﻳﺪن‬
‫ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﺟﻠﻮﯼ زﻧﺪان ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﮔﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﯼ زﻧﺪان در ﺳﻤﺖ راﺳﺘﻢ واﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و‬
‫ﮔﻞ ﮐﺎرﯼ و درﺧﺘﮑﺎرﯼ ﺟﻠﻮﯼ ﺳﻠﻮﻟﻢ را ﻣﯽ دﻳﺪم ﮐﻪ در واﻗﻊ ﺟﻠﻮﯼ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن زﻧﺪان ﺑﻮد‪.‬‬
‫رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ هﺎﯼ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان را ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ .‬از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻗﻨﺪ‬
‫ﺗﻮﯼ دﻟﻢ ﺁب ﻣﯽ ﺷﺪ! اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﻢ دارم و هﻤﻴﻦ‬
‫روزﻧﻪ ﯼ ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﺁراﻣﺶ زﻳﺎدﯼ در ﻣﻦ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﭘﻴﺮاﻣﻮن هﺮﭼﻪ وﺳﻴﻊ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺁراﻣﺶ وﺗﺴﮑﻴﻦ رواﻧﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ در ﻓﺮد‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻼش ﻣﯽ ﺷﻮد زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻮرد ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻳﺎ در زﻧﺪان رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﯼ اﻣﻨﻴﺘﯽ ﺻﺮف ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻓﺸﺎر روﯼ زﻧﺪاﻧﯽ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﭘﻴﻮﻧﺪ او ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﺻﻮرت‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ را از روﯼ ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ روزﻧﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ ﻣﺤﺪودﻩ ﯼ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻗﺎﺑﻞ دﻳﺪن ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ هﻤﻴﻦ اﻧﺪﮎ روزﻧﻪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪن ﺁراﻣﺶ ﻋﺠﻴﺒﯽ در ﻣﻦ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺼﺮ هﻤﺎن روز‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ هﻤﺎهﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﺑﻨﺪهﺎ ﻳﻮرش ﺁوردﻩ و ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻳﮑﻮت ﺧﺒﺮﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن هﺎ را ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻣﺎﻩ هﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ اﯼ در ﺑﻨﺪهﺎ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ و زﻧﺪان در ﺑﺎﻳﮑﻮت ﺧﺒﺮﯼ ﻣﻄﻠﻖ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺷﺮوع ﭘﺮوژﻩ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در اوﻳﻦ در روز ‪ ۵‬ﻣﺮداد‪ ،‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻤﻮل ﻣﻘﺮرات‬
‫ﻗﺮﻧﻄﻴﻨﻪ اﯼ ﺷﺪﻩ و زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن و ﮐﺎدرهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪان اﻣﮑﺎن رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از‬
‫زﻧﺪان را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻴﭻ زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺗﻮاب هﺎ ﻧﻴﺰ از اﺑﺘﺪاﯼ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺣﻖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﺪون‬
‫ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ در زﻧﺪان و ﻳﺎ راهﺮوهﺎﯼ ﺁن رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺗﺨﻠﻔﯽ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‬
‫ﺟﺎﻳﺰ ﺷﻤﺮدﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺎرهﺎﯼ روزاﻧﻪ ﯼ زﻧﺪان‪ ،‬ﻧﻈﺎﻓﺖ راهﺮوهﺎ و ﺣﻤﻞ ﻏﺬا ﺗﺎ ﭘﺸﺖ در‬
‫ﺑﻨﺪهﺎ‪ ،‬در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﯼ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدﯼِ اﻓﻐﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﮐﺸﯽ از ﻧﻴﺮوﯼ ﮐﺎرﺷﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ و ﻳﮏ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن اﺧﺘﺼﺎص دادﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از روز ﭘﻨﺞ ﻣﺮداد رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻓﻐﺎﻧﯽ ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺁﻧﺎن در ﺑﻨﺪﺷﺎن‬
‫ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮدﻧﺪ و اﻧﺠﺎم ﮐﺎرهﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺪاران ﻣﺤﻮل ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻳﮑﯽ از هﻤﻴﻦ روزهﺎ ﻣﺮﺗﻀﻮﯼ رﺋﻴﺲ زﻧﺪان اوﻳﻦ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ ‪ ٢‬و ‪۴‬‬
‫اوﻳﻦ را در ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ و از ﺣﻀﻮر ﺧﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯼ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ "ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان"‬
‫ﺧﺒﺮ دادﻩ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺁﻣﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﻦ هﻢ اﮐﻨﻮن از ﮐﻨﺎر ﺟﻨﺎزﻩ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ از ﺁن هﺎ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٢٦‬‬
‫ﭘﺸﺘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺁﻣﺪﻩ ام و‪...‬‬
‫ﺑﻌﺪهﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم در هﻤﻴﻦ روزهﺎ در ﺣﺪود ‪ ١۵‬ﺗﻦ از ﻓﻌﺎل ﺗﺮﻳﻦ ﺗﻮاﺑﺎن اوﻳﻦ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﮔﻠﻮﮔﺎﻩ هﺎ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ و دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ رزﻣﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم‬
‫ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻋﺰام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮوع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‬

‫ﺷﻨﺒﻪ ‪ ٨‬ﻣﺮداد‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ هﻔﺖ ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺧﻮردن ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﻢ ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎزﻩ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ روزهﺎ ﻣﻼﻗﺎت داﺷﺘﺪ‪ ،‬اﺧﺒﺎر زﻳﺎدﯼ داﺷﺘﻪ و‬
‫ﻗﺼﺪ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ۶‬ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﻣﺪت هﺎ ﺑﻮد‬
‫ﺑﺎ دﺳﺖ ﮐﺎرﯼ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ‪ ١۴‬اﻳﻨﭻ ﺗﻮﺷﻴﺒﺎﻳﯽ‪ ٤٢‬ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﺁن ﻣﺎﻧﻨﺪ رادﻳﻮاﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﻓﻮق ﺑﻪ اﺧﺒﺎر رادﻳﻮ ﻣﺠﺎهﺪ ﮔﻮش دادﻩ و ﺳﭙﺲ اﺧﺒﺎر ﺁن را‬
‫در زﻧﺪان ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ در دوﻣﻴﻦ ﺳﻠﻮل از دم در ﺑﻮدم و ﻧﻘﺶ ﻧﮕﻬﺒﺎن را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬روﺑﻪ روﯼ ﺳﻠﻮﻟﻢ ﭼﻨﺪ ﻋﺪد ﺷﻴﺸﻪ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺮﻩ هﺎﯼ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻮد‪ ،‬روﯼ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺗﮑﻴﻪ ﺑﻪ دﻳﻮار ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﺑﻨﺪ را ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﻋﮑﺴﺶ در ﺁن ﺷﻴﺸﻪ هﺎ ﻣﯽ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎ درازﮐﺶ ﺷﺪن روﯼ زﻣﻴﻦ‪ ،‬از زﻳﺮ در ﭼﻬﺎر‬
‫ﭼﺸﻤﯽ ﺷﻴﺸﻪ هﺎ را ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺗﺎ اﮔﺮ ﺧﻄﺮﯼ اﺣﺴﺎس ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺸﻴﺪن ﺳﻴﻔﻮن ﺗﻮاﻟﺖ‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﭽﻪ هﺎ را از ورود ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﻄﻠﻊ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺷﺮوع ﺗﺒﺎدل اﺧﺒﺎر‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺰ ﻣﻦ ﺣﻖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از دﺳﺖ ﺷﻮﻳﯽ و ﮐﺸﻴﺪن ﺳﻴﻔﻮن ﺗﻮاﻟﺖ را ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺁن روز از ﺳﺎﻋﺖ هﻔﺖ و ﻧﻴﻢ ﺻﺒﺢ ﺗﺎ دو دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ ﻧﻪ ﺗﺒﺎدل اﺧﺒﺎر ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﭼﻠﭽﺮاغ"‬
‫ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯼ ﻣﻬﺮان اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺧﺒﺮهﺎ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺣﺴﺎس ﺑﻮدن ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺟﺰﺋﻴﺎت و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﺎﻣﻠﯽ رد و ﺑﺪل ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺧﻮدﺁﮔﺎﻩ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻢ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮدم‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪون هﻴﭻ دﻟﻴﻞ ﺧﺎﺻﯽ دﭼﺎر دﻟﺸﻮرﻩ و دﻟﻮاﭘﺴﯽ‬
‫ﺷﺪم‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﻣﻨﺸﺄ ﺁن ﭼﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ هﺸﺪار و ﻳﺎ ﺁژﻳﺮ ﺧﻄﺮﯼ ﻋﻤﻞ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻴﻔﻮن‬
‫ﺗﻮاﻟﺖ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﮐﺸﻴﺪم‪ .‬ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ در ﺳﮑﻮت ﻓﺮو رﻓﺖ‪.‬‬
‫دﻗﻴﻘﻪ اﯼ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﺣﺘﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن ﺑﻪ اﺧﺒﺎر را ﭘﻴﺪا ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ در‬
‫ﺳﻠﻮﻟﻢ ﺑﺎز ﺷﺪ و ﭘﺎﺳﺪاران ﺷﻴﻔﺖ روز ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺁن روز‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ‬

‫‪ 42‬از اواﺥﺮ ﺱﺎل ‪ ۶۴‬ﺁنهﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺕﺒﺪﻳﻞ ﺕﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﻪ رادﻳﻮ ﺵﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬روزهﺎ ‪ ۴‬ﻧﻔﺮ از ﮔﺮاﻳﺸﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻗﺪﻳﻤﯽ ﮔﻮهﺮدﺵﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ اﺥﺒﺎر ﮔﻮش دادﻩ و ﺱﭙﺲ اﺥﺒﺎر ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را در ﺑﻴﻦ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ و ﻓﺮﻋﯽ‬
‫ﺥﻮدﺵﺎن و دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺪهﺎﯼ زﻧﺪان ﭘﺨﺶ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺑﺤﺚهﺎﯼ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ و ﺱﻴﺎﺱﯽ ﻣﯽرﺱﻴﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﻧﻔﺮ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺁنهﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﺵﺪ ﺕﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت دﻗﻴﻖﺕﺮ ﺑﻪ ﺥﺎﻃﺮ ﺱﭙﺮدﻩ ﺵﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺥﺎﻃﺮ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻣﻨﻴﺘﯽ ﺕﻼش‬
‫ﻣﯽﺵﺪ ﺕﺎ اﻓﺮاد هﺮ ﭼﻪ ﮐﻤﺘﺮﯼ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻮق ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رادﻳﻮ ﺕﺎ ﺁﺥﺮﻳﻦ روزهﺎﯼ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﺵﺮوع ﻗﺘﻞﻋﺎم اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺵﺪ‪.‬‬
‫‪١٢٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ در ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﯼ در ﻇﺎهﺮ ﺷﺪﻩ و از ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ زدﻩ و ﺳﻠﻮل را ﺗﺮﮎ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁدم ﺑﺮق ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪم‪ .‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﺗﻤﺎس اﻣﺮوز ﺻﺒﺢ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و‬
‫ﺷﻴﻔﺖ روز ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻴﺰ زﻧﺪان را ﺗﺮﮎ ﻧﮑﺮدﻩ ﺗﺎ در ﻣﻮرد ﭼﻴﺰهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻬﺎدت‬
‫دهﻨﺪ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم هﻤﻪ ﯼ اﺧﺒﺎر را ﺷﻨﻴﺪﻩ اﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ هﺎ ﻳﻤﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻗﺪام ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮدم را ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ‬
‫ﺣﻀﻮر ﺁن هﺎ در ﺑﻨﺪ ﻧﺸﺪم‪ .‬ﺁﺧﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ و از ﮐﺠﺎ وارد ﺑﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﺪﻳﺪم؟ ﻓﮑﺮ ﺗﻬﻴﻪ ﯼ‬
‫ﻳﮏ ﺳﻨﺎرﻳﻮ ﺑﺮاﯼ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ دﻳﺪم درِ هﻤﻪ ﯼ ﺳﻠﻮل هﺎ را ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ و هﻤﻪ ﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﻴﺮون ﺁوردﻩ اﻧﺪ‪ .‬از ﺑﺮﺧﻮرد اوﻟﻴﻪ ﺷﺎن ﻓﻬﻤﻴﺪم ﮐﻪ ﺗﻤﺎس و رد و ﺑﺪل ﺷﺪن‬
‫اﺧﺒﺎر ﻟﻮ ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ اﺳﺖ‪ .‬در ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ دوﺑﺎرﻩ ﺁراﻣﺸﻢ را ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺁوردم‪ .‬از اﻳﻦ ﮐﻪ ﺧﻄﺮ را از ﺳﺮ ﮔﺬراﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻪ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬هﺮ‬
‫ﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﮕﺬار ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﮐﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺪون ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ دﻟﻬﺮﻩ و ﻧﮕﺮاﻧﯽ‪ ،‬از‬
‫ﺳﻠﻮل ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪم‪ .‬دﻟﺨﻮﺷﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﻟﻮ ﻧﺮﻓﺘﻦ ﺗﻤﺎس ﻣﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ‬
‫ﻻزم ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﺎﺷﻢ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم ﭘﺎﺳﺪاران ﺳﺮاﭘﺎ هﻴﺠﺎن و اﺿﻄﺮاب هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ هﻢ ﮐﻒ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻃﯽ ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ‪ ،‬ﮐﻨﺎر دﻳﻮار اﻳﺴﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬هﻨﻮز ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ اﯼ‬
‫ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺮو ﮐﻠﻪ ﯼ داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ ﭘﻴﺪا ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺳﺮم را ﺑﻪ دﻳﻮار ﺗﮑﻴﻪ دادﻩ ﺑﻮدم و‬
‫از زﻳﺮ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ وﯼ را در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ دﻳﺪم‪ .‬ﺑﺎ اﺷﺎرﻩ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬اﻳﻦ هﺎ‬
‫ﭼﺮا اﻳﻦ ﺟﺎ هﺴﺘﻨﺪ؟‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻤﯽ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ ﺷﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻳﻦ هﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻴﺎورﻳﺪ؟‬
‫ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﺳﺪاران ﭘﺎﺳﺦ داد‪" :‬ﺳﻴﺪ"‪ .‬ﻣﻨﻈﻮرش ﻳﮑﯽ از اﻓﺴﺮﻧﮕﻬﺒﺎن هﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﺎ‬
‫ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ هﺎ را ﺑﻪ ﺳﻠﻮل هﺎ ﻳﺸﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﻴﺪ‪ .‬هﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺎورﻳﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﺁﻣﺮاﻧﻪ اﯼ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪ :‬ﺗﻔﻬﻴﻢ ﺷﺪ؟ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺎ را ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ و ﺑﺎ‬
‫ﻋﺠﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻣﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ و در هﻤﺎن ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم‬
‫اﺗﻔﺎﻗﯽ در ﺷﺮف وﻗﻮع اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪم‪ .‬ﻳﮏ ﻣﺮﺳﺪس ﺑﻨﺰ زرد‬
‫ﻧﺨﻮدﯼ رﻧﮓ ﻣﻘﺎﺑﻞ درب ورودﯼ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن زﻧﺪان ﭘﺎرﮎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در هﻤﻴﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻓﺮاﻣﺮز‬
‫ﺟﻤﺸﻴﺪﯼ از ﻃﺮﻳﻖ هﻮاﮐﺶ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﭼﯽ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮدﻧﺪ؟‬
‫ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ و ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮم ﻧﻤﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬داﺷﺘﻢ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬هﺮ‬
‫ﭼﻪ را ﮐﻪ از زﻳﺮ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺮاﯼ او ﺗﻮﺿﻴﺢ دادم و اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدم ﮔﻮﻳﺎ ﻏﻴﺮ از‬
‫ﻣﺎ اﻓﺮاد دﻳﮕﺮﯼ را ﻧﻴﺰ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﺑﻴﺂورﻧﺪ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﻠﻮل‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺧﺎﺗﻤﻪ اﻓﺰودم‪ :‬ﻳﮏ ﻣﺮﺳﺪس ﺑﻨﺰ هﻢ روﺑﻪ روﯼ درب ورودﯼ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫زﻧﺪان ﭘﺎرﮎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ اﻓﺮاد ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎزدﻳﺪ از زﻧﺪان‬
‫ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯽ ﺑﻴﺮون را ﺑﺒﻴﻨﯽ؟ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادم ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎر ﺷﺪم‪ .‬ﮐﻨﺠﮑﺎوﯼ اش ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ دﻳﻠﻢ هﺎ را ﺑﻪ او ﺑﺪهﻢ‪.‬‬
‫اول دﻳﻠﻢ ﺑﺰرﮔﺘﺮ را دادم‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ ﮐﺮﮐﺮﻩ را ﮐﺞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ دﻳﻠﻢ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ را دادم‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻣﺮز ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﺗﻼش ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺮون را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٢٨‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ دﻳﻠﻢ هﺎ را ﺑﺪهﺪ ﺗﺎ در هﻮاﮐﺶ ﺳﻠﻮل ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﯼ هﺮ دو را ﺑﺎز ﭘﺲ داد و‬
‫ﺁن هﺎ را در ﺟﺎﯼ اول ﺷﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ .‬هﻢ زﻣﺎن وﻗﺘﯽ از روﯼ ﺗﻮاﻟﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁﻣﺪم‪ ،‬در ﺳﻠﻮﻟﻢ ﺑﺎز‬
‫ﺷﺪ‪ .‬دوﺑﺎرﻩ ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم ﮐﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را دﻳﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎز هﻢ ﺣﺪﺳﻢ اﺷﺘﺒﺎﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ دوﺑﺎرﻩ ﺷﺎﻧﺲ ﺁوردﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺗﻌﺪادﯼ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﻠﻮﻟﻢ‬
‫ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ ﻃﻮل ﮐﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻮدم ﺁﻣﺪم و ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدﯼ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ‬
‫ﺗﺴﻤﺨﺮﺁﻣﻴﺰ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁﻗﺎ اﻳﺮج اﺗﻬﺎﻣﺖ ﭼﻴﻪ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪" :‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" و ﺧﻮدم را ﺟﻤﻊ ﮐﺮدم و‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ واﮐﻨﺶ وﯼ ﻣﺎﻧﺪم‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎرم‪ ،‬هﻴﭻ واﮐﻨﺸﯽ ﻣﻨﻔﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﺪاد‪ .‬ﺳﺮش را‬
‫ﺗﮑﺎن داد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﺰن‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﺑﻴﺮون! ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ درِ ﺳﻠﻮل هﺮ هﺸﺖ ﻧﻔﺮ ﻣﺎ را ﺑﺎز‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ را ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ زدﻩ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ هﻢ ردﻳﻒ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﺧﻮد را‬
‫در ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﻏﻴﺮﻋﺎدﯼ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران و ﻟﺸﮑﺮﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺎ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﺗﻬﺎم ﻣﺎن ﮐﻪ "ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬از ﺧﻮد هﻴﭻ واﮐﻨﺸﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻧﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮاً ﻧﻮﻋﯽ هﻤﺮاهﯽ ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬در‬
‫راﻩ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ از اﮐﺒﺮ ﺻﻤﺪﯼ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬اﺗﻬﺎم؟ او ﮔﻔﺖ‪ :‬هﻮادار‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺮش را‬
‫ﺗﮑﺎن داد‪ .‬ﻣﺎ ﺁن را ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺁﻣﺪن ﺁن هﺎ و ﺗﺤﻤﻴﻞ ارادﻩ ﻣﺎن در ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻠﻘﯽ‬
‫ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺎ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫ﻳﮏ ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻋﯽ ﻣﺰﺑﻮر در ﺑﺎﻻﯼ ﻳﮑﯽ از دو ﻓﺮﻋﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ‬
‫اﻓﺮاد ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﻣﺠﺎهﺪ درهﻤﺎن روز اول و دوم ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ و دﻳﮕﺮ ﺑﺎزﻧﮕﺸﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ورود ﻣﺎ ﺑﺎ ﺑﻬﺖ و ﺳﻮال دوﺳﺘﺎﻧﻤﺎن هﻤﺮاﻩ ﺑﻮد‪ .‬هﻤﻪ از ﻣﺎ ﺳﺮاغ ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ را‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﺒﺢ از ﺑﻨﺪ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺒﺮﯼ از ﺁن هﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬در ﻧﮕﺎﻩ اول ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﻳﻢ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻣﺎ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎزﻩ ﻣﺎ را ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮل ﺁن‬
‫روزهﺎ‪ ،‬در اﻧﻔﺮادﯼ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﯼ ﺗﻌﺠﺒﯽ ﻧﺒﻮد اﮔﺮ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺑﻨﺪ ﮐﻪ در اﻧﺘﻬﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬رﻓﺘﻴﻢ‪ .‬در ﺁن‬
‫ﺟﺎ هﻤﻪ ﯼ ﻣﻮاردﯼ را ﮐﻪ در ﻃﻮل ‪ ۴٢‬روز ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺟﻤﻊ ﺗﻮﺿﻴﺢ‬
‫دادﻳﻢ و ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﭘﺮﺳﺶ هﺎ و ﺑﺮﺧﻮردﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ در ﺻﺒﺢ هﻤﺎن روز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و‪ ...‬را‬
‫ﺟﻮﻳﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ ﺧﺒﺮ داﺷﺘﻴﻢ و ﻣﻬﻢ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺟﻤﻊ ﮔﻔﺘﻴﻢ وﻟﯽ هﻨﻮز‬
‫ﺧﻴﻠﯽ ﭼﻴﺰهﺎ در ﭘﺮدﻩ ﯼ اﺑﻬﺎم ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﻓﻀﺎﯼ ذهﻨﯽ اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎ ﮐﻪ ﻣﺪﺗﯽ را در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬واﻗﻌﯽ ﺗﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺐ هﻨﮕﺎم ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺪ‪ :‬ﻧﺎم ﭘﺪر ﻣﻨﺼﻮر ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﯽ ﭼﻪ ﺑﻮد؟ ﺳﻮال اﻳﻦ‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ﺧﻴﻠﯽ ﺑﺤﺚ اﻧﮕﻴﺰ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻨﺼﻮر ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﯽ زﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﻓﻌﻞ ﺑﻮد‬
‫ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد و ﻳﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﺮا از ﺧﻮد ﻣﻨﺼﻮر ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ و‪ ...‬وﻟﯽ در هﺮ ﺻﻮرت‬
‫ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ روﺷﻨﯽ ﻧﺮﺳﻴﺪﻳﻢ‪ .‬در واﻗﻊ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮاﯼ ﻣﺎن ﺳﺨﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪١٢٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ از ﺻﺒﺢ ﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬هﺸﺘﻢ ﻣﺮداد‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ ﻧﻪ ﺻﺒﺢ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ اوﻟﻴﻦ ﮔﺮوهﯽ ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد هﻴﺌﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬روال‬
‫ﮐﺎرﺷﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان ﺑﺮ ﻣﻮاﺿﻊ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺷﺎن ﻣﺤﮑﻤﺘﺮ و اﺳﺘﻮارﺗﺮ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪،‬‬
‫زودﺗﺮ از دم ﺗﻴﻎ ﮔﺬراﻧﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﮔﺮ در ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺸﺒﺮد ﭘﺮوژﻩ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻪ هﺮ دﻟﻴﻠﯽ‬
‫ﺗﻮﻗﻔﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﮐﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﺗﺮﻳﻦ هﺎ را اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ از اﻳﻦ ﺣﻴﺚ ﺑﺎ اﻓﺴﻮس‬
‫و ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ ﺑﻨﺪهﺎ در‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﻣﻌﺎﻧﺪﺗﺮﻳﻦ" اﻓﺮاد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﮔﺮوﻩ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎن‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻣﺴﻠﺦ ﻣﺎن ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺁﮔﺎهﯽ و ﺧﺒﺮﯼ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اهﻞ ﻣﺸﻬﺪ را ﮐﻪ از ﻣﻮاﺿﻊ ﺑﺎﻻﺗﺮﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ ﮔﺮوﻩ ﺟﻬﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﮑﺎﻧﺶ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫هﺮ دو ﮔﺮوﻩ ﻳﻌﻨﯽ هﻢ ﻣﺎ و هﻢ ﺁﻧﺎن را در ﺁن روز ﺑﺎ هﻢ اﻋﺪام ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﻇﺎهﺮاً ﻣﺎ‬
‫را ﺑﺪون اﺟﺎزﻩ ﯼ او و ﺑﻪ دﺳﺘﻮر اﻓﺴﺮﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫اﺗﻮرﻳﺘﻪ اش ﻣﺨﺪوش ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ دﺳﺘﻮر داد ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﻠﻮل هﺎﻳﻤﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﻣﻬﺎر اوﺿﺎع در اﺑﺘﺪاﯼ ﮐﺎر از دﺳﺘﺶ در ﻧﺮود‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﺎ در ﺗﻀﺎد و درﮔﻴﺮﯼ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻴﻦ ﻣﺠﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﻮاﺿﻌﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﺁن‬
‫روز ﺻﺒﺢ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ رﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬هﻴﭻ ﮐﺪام زﻧﺪﻩ ﺑﺎز ﻧﻤﯽ ﮔﺸﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻃﺮح اوﻟﻴﻪ اﯼ ﮐﻪ در وزارت اﻃﻼﻋﺎت رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺮار ﺑﻮد ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در‬
‫ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮﯼِ ﻣﻄﻠﻖ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد و ﺗﺎ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن دارد‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن از ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ اﻋﺪام و‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﮐﻢ و ﮐﻴﻒ ﺁن ﺗﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﺁﮔﺎﻩ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﺎر‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻮاﺿﻊ اﺻﻠﯽ و ﻧﻬﺎﻧﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﭘﯽ ﺑﺮدﻩ و زﻧﺪاﻧﻴﺎنِ‬
‫ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽ را ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﮐﺮدﻩ و ﺣﮑﻢ اﻋﺪام را اﺑﺘﺪا در ﻣﻮرد ﺁﻧﺎن ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯽ اﻃﻼع ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﭘﺮوژﻩ ﯼ در دﺳﺖ اﺟﺮا‪ ،‬در زﻣﺎﻧﯽ‬
‫اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻬﯽ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺑﻪ ﻓﺮﺟﺎم رﺳﺎﻧﺪن اﻳﻦ ﻣﻘﺼﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺳﻠﻮل هﺎﻳﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از ﺑﻨﺪ‬
‫ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ و در ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﺑﺮﺧﻮرد و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ و‬
‫ﮐﺎﻣﻼً اﻳﺰوﻟﻪ ﺷﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﺑﻠﻮﮐﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ‪،‬‬
‫ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ از اﻳﻦ ﺳﻠﻮل هﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻘﺎل اﻓﺮاد ﺑﻪ‬
‫دادﮔﺎﻩ و اﻧﺠﺎم ﮐﺎرهﺎﯼ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻗﺒﻞ از اﻋﺪام اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺗﺮﯼ اﻳﻦ ﺑﻠﻮﮎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ در‬
‫اﻳﻦ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ ﺑﻠﻮﮎ زﻧﺪان ﺑﻮد و ﻣﺸﺮف ﺑﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻳﮏ ﻃﺮف ﺁن ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﺑﻴﺮون زﻧﺪان ﻣﺸﺮف ﺑﻮد و در ﻃﺮف دﻳﮕﺮش ﻧﻴﺰ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻬﺪارﯼ زﻧﺪان‬
‫ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪهﺎ ﺁوردﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻼً ارﺗﺒﺎط ﺷﺎن ﺑﺎ ﺑﻨﺪهﺎﯼ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪهﺎﯼ دﻳﮕﺮ در ﻣﻴﺎن ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٣٠‬‬
‫ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﺎ در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ دوم و ﻧﻴﺰ ﺑﻨﺪ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮﻣﺎن را ﮐﻪ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از اول ﺻﺒﺢ داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺿﻤﻦ ﺣﻀﻮر در ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺟﺴﺖ وﺟﻮ و ﺷﮑﺎر‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻋﻢ وﯼ ﺑﺎﻳﺪ هﺪف اول ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﻴﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺸﻬﺪﯼ‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ هﺎﺷﻤﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﮐﺎﮎ اوﻟﻴﻦ ﻧﻔﺮﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ‬
‫ﺑﺮدﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻴﺎرهﺎﻳﯽ ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﺑﺮدن اﻓﺮاد ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻣﻌﻴﻦ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬وﯼ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬در ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ هﻤﺎن ﺳﺎل هﻤﮕﯽ ﺁن هﺎ را در‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ در دادﮔﺎﻩ ﺑﻪ دﻓﺎع از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ﺁرﻣﺎن هﺎﻳﺸﺎن‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ و از ﺳﻮﯼ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺮﻋﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪش‪ ،‬ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺑﺮداﺷﺖِ ﺧﻮد ﺁن هﺎ از ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ دادﮔﺎﻩ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﻌﻔﺮ‪ ،‬از او ﻓﺮدﯼ ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام ﻧﺰد هﻤﻪ‪ ،‬ﺣﺘﺎ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ در ﺑﺪو ورودش ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و در‬
‫هﻤﺎن ﺣﺎل ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ "ﻳﺎﺣﺴﻴﻦ" و"درود ﺑﺮ رﺟﻮﯼ" اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺸﻬﺪﯼ را ﻗﺒﻞ از ﺷﻬﺎدت‪ ،‬در ﺣﻴﺎط‬
‫ﺑﻨﺪﺷﺎن دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻪ ﺷﻮر و ﺷﻮﻗﯽ اﺑﺘﺪا ﻧﻤﺎز ﮔﺰاردﻩ و ﺳﭙﺲ در ﺑﺰرگ ﺣﻴﺎﻃﯽ‬
‫را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﻟﻪ ﯼ ﻣﺤﻞ اﻋﺪام ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ وﻗﺘﯽ‬
‫در ﺧﻼل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎ در ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪم‪ ،‬روﯼ‬
‫دﻳﻮار ﻳﺎدداﺷﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ هﺸﺖ ﻣﺮداد از ﺟﻌﻔﺮهﺎﺷﻤﯽ ﻳﺎﻓﺘﻢ ﮐﻪ اﺷﺎرﻩ داﺷﺖ در دادﮔﺎهﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم "ﻋﻔﻮ" ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻩ و ﺿﻤﻦ دﻓﺎع از ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‬
‫و ﻣﻨﺘﻈﺮ اﺟﺮاﯼ ﺣﮑﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ روز‪ ،‬از ﺑﻨﺪ ﻣﺎ )ﺑﻨﺪ ‪ (٢‬ﻣﺴﻌﻮد ﮐﺒﺎرﯼ‪ ،‬راﻣﻴﻦ ﻗﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﺳﺒﺤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ‬
‫اﺳﮑﻨﺪرﯼ‪ ،‬رﺿﺎ زﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮر ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻬﺮان هﻮﻳﺪا‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﮔﺮﺟﯽ و اﺻﻐﺮ ﻣﺴﺠﺪﯼ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﭼﻨﺪ روز ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﻬﺒﺎن هﺎﯼ ﺑﻨﺪ در ﻃﯽ روز‬
‫و ﻳﺎ ﻣﻮﻗﻊ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁﻣﺎر درﮔﻴﺮﯼ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران ﺿﻤﻦ ﻳﺎدداﺷﺖ ﻧﺎم ﺁن هﺎ‪ ،‬وﻋﺪﻩ ﯼ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﺁن هﺎ ﻋﻠﯽ اوﺳﻂ اوﺳﻄﯽ و ﻣﻮﺳﯽ ﮐﺮﻳﻢ ﺧﻮاﻩ از ﻣﺘﻬﻤﺎن‬
‫دادﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﺮج را ﻧﻴﺰ اﻣﺮوز از ﺑﻨﺪ ﺧﺎرج ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﺴﯽ از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺁن هﺎ اﻃﻼﻋﯽ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ‪ ١۵‬ﻣﺮداد وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﻣﺠﺮد رﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﯼ از ﻣﻮﺳﯽ ﮐﺮﻳﻢ ﺧﻮاﻩ روﯼ‬
‫دﻳﻮار ﻳﺎﻓﺘﻢ ﺑﺎ ﻣﻄﻠﻌﯽ از ﺷﻌﺮ ﺟﺎوداﻧﻪ ﯼ "ﺁرش" ﺳﻴﺎوش ﮐﺴﺮاﻳﯽ‪:‬‬
‫ﺁرﯼ ﺁرﯼ زﻧﺪﮔﯽ زﻳﺒﺎﺳﺖ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺁﺗﺸﮕﻬﯽ دﻳﺮﻧﺪﻩ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺳﺖ‬
‫و ﺑﻌﺪ اداﻣﻪ دادﻩ ﺑﻮد‬
‫ﺟﻨﮕﻠﯽ هﺴﺘﯽ ﺗﻮ اﯼ اﻧﺴﺎن!‬
‫ﺟﻨﮕﻞ اﯼ روﺋﻴﺪﻩ ﺁزادﻩ‪...‬‬
‫‪١٣١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ هﺸﺖ ﻣﺮداد اﻣﻀﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﮑﻮم‬
‫ﺷﺪﻩ و در اﻧﺘﻈﺎر اﺟﺮاﯼ ﺣﮑﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﯽ اوﺳﻂ ﻧﻴﺰ در هﻤﺎن روز اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫"ﻣﺤﻤﺪ‪ .‬ش‪ -‬ن" اهﻞ ﮔﻴﻼن‪ ،‬در روز هﺸﺖ ﻣﺮداد ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ از ﻧﺎدر ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁن روز ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬او هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ در ﭘﺮوﻧﺪﻩ اش او‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان هﻮادار ﺑﻨﯽ ﺻﺪر ﺛﺒﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬او در دادﮔﺎﻩ‪ ،‬روﯼ هﻤﺎن اﺗﻬﺎم ﺑﻨﯽ‬
‫ﺻﺪر ﻣﺎﻧﻮر دادﻩ ﺑﻮد و اﻋﻀﺎﯼ دادﮔﺎﻩ ﺑﺎ ﺗﻨﺎﻗﺾ روﺑﻪ رو ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺣﮑﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ‬
‫‪٤٣‬‬
‫ﺻﺮﻓﺎً ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻮد و ﻧﻪ دﻳﮕﺮ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ‪.‬‬
‫وﯼ ﺑﻌﺪ از دادﮔﺎﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﻣﺠﺎور زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﻣﺠﺎهﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﺑﻌﺪ از دادﮔﺎﻩ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮرس ﺑﺎ هﻢ در ﺗﻤﺎس ﺑﻮدﻧﺪ و هﻴﭻ‬
‫ﻳﮏ از ﺁﻧﺎن از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯼ رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮرﺷﺎن هﻤﺎن ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ هﻴﺌﺘﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﺮرﺳﯽ وﺿﻌﻴﺖ ﺁﻧﺎن ﺟﻬﺖ ﺁزادﯼ‬
‫ﺑﻪ زﻧﺪان ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ و ﮔﻮﻳﺎ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﺎ هﻤﻪ ﯼ ﺁن هﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻤﺎس هﺎ ﻗﺒﻞ از‬
‫اﺑﻼغ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺿﻴﺎﻓﺖ ﻣﺮگ ﻣﻴﻬﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ و ﻏﻼﻣﺎن از‬
‫‪٤٤‬‬
‫ﻣﻴﻨﺎهﺎﯼ ﻋﺘﻴﻖ زهﺮ در ﺟﺎم ﺷﺎن ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﺣﻀﻮر در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ هﻴﺌﺖ هﺎ و ﺑﺮﺧﻮردهﺎﻳﯽ از اﻳﻦ دﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ‪،‬‬
‫ﻋﺎدﯼ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ و ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺁﻧﺎن را ﺑﺮ ﻧﻤﯽ اﻧﮕﻴﺨﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ۶۶‬در اوﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻴﺮﯼ‬
‫و اﺷﺮاﻗﯽ ﺑﺎ هﻤﻪ ﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ هﻴﭻ ﻳﮏ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش‬
‫ﺿﻮاﺑﻂ دادﺳﺘﺎﻧﯽ ﺟﻬﺖ ﺁزادﯼ از زﻧﺪان ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻤﮕﯽ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ زﻧﺪان ﺗﺎ اﻃﻼع‬
‫ﺛﺎﻧﻮﯼ ﺷﺪﻩ و ﺣﮑﻤﯽ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻧﻴﺰ درﻳﺎﻓﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺿﻮاﺑﻂ دادﺳﺘﺎﻧﯽ در ﺁن‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ از ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﯼ وﻳﺪﺋﻮﻳﯽ ﺷﺮوع ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ دادن ﺗﻌﻬﺪِ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬
‫ﻋﺪم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺳﭙﺮدن وﺛﻴﻘﻪ و ﺿﺎﻣﻦ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪ دوﺑﺎرﻩ‬
‫هﻤﺎن ﻧﻴﺮﯼ و اﺷﺮاﻗﯽ را ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮال ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺮﯼ از ﺁﻧﺎن‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد‪ :‬ﺁﻳﺎ ﺿﻮاﺑﻂ دادﺳﺘﺎﻧﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﯼ وﻳﺪﺋﻮﻳﯽ ﺟﻬﺖ ﺁزادﯼ از زﻧﺪان را‬
‫ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮﻳﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﺁﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﻴﺸﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺷﺎن ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ هﻤﻴﻦ ﻣﻮاﺿﻊ ﺷﺎن ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺳﺎل هﺎ و ﻣﺎﻩ هﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ اوﻟﻴﻪ ﺷﺎن‪ ،‬در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁن هﺎ در ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ ﺑﯽ ﻗﻴﺪ وﺷﺮط از زﻧﺪان‪ ،‬اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫رﻧﺞ و ﺳﺨﺘﯽ ﺑﯽ ﭘﺎﻳﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﺮﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮔﻮ و ﻣﻬﺸﻴﺪ)ﺣﺴﻴﻦ( رزاﻗﯽ از ﺑﻨﺪ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎ‪ ،‬از دﻳﮕﺮ ﺷﻬﺪاﯼ اﻳﻦ روز‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد دﻳﮕﺮﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬هﺮ دو را‬

‫‪ 43‬هﻮاداران ﺵﺮﻳﻌﺘﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻗﺎن‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﺹﺪر‪ ،‬ﺁرﻣﺎن ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﻴﻦ و دﻳﮕﺮ ﮔﺮوﻩهﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ ﻣﺸﻤﻮل ﺣﮑﻢ ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺹﺎدر‬
‫ﺵﺪﻩ از ﺱﻮﯼ ﺥﻤﻴﻨﯽ ﻧﻤﯽﺵﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 44‬اﺣﻤﺪ ﺵﺎﻣﻠﻮ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٣٢‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮﯼ از ﺳﺎل ‪ ۶١‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺧﻮدش ﺁن هﺎ را راهﯽ دادﮔﺎﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻬﺸﻴﺪ از ﺳﺎل ‪ ۶٢‬و ﺣﺴﻴﻦ از ﺳﺎل ‪ ۶۴‬ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در روزهﺎﯼ هﺸﺖ و ﻧﻪ ﻣﺮداد اﻋﺪام هﺎ در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﺑﻴﺮون از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن زﻧﺪان و در ﻳﮏ‬
‫ﺳﻮﻟﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻮﻟﻪ در ﭘﺸﺖِ دﻳﻮارﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ دور ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﺑﻨﺪهﺎ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺮارداﺷﺖ‪ .‬از ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁن ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺸﺮف ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻮاﻟﯽ ﺁن ﺟﺎ را ﻣﯽ ﺷﺪ‬
‫دﻳﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﻟﻪ در ﭘﺸﺖ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﺑﻨﺪهﺎ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬دﻳﻮار دور ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ‬
‫ﺑﻨﺪهﺎ اﻣﮑﺎن دﻳﺪن داﺧﻞ ﺁن را از ﻣﺎ ﺳﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﺑﺎﻳﺪ درﯼ ﺑﺰرگ‬
‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﭘﻴﺶ ﺗﺮ ﻧﺮدﻩ هﺎﯼ ﮐﺮﮐﺮﻩ ﻣﺎﻧﻨﺪِ ﺟﻠﻮﯼ ﭘﻨﺠﺮﻩ را ﮐﺞ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺷﺎهﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻋﺼﺮ هﻤﺎن‬
‫روز "ﻩ‪ -‬خ" از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﯼ ﺑﻨﺪ‪ ،‬داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ را ﺑﺎ ﻳﮏ ﻓﺮﻏﻮن ﮐﻪ در ﺁن ﻃﻨﺎب‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬دﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﻃﻮل روزهﺎﯼ هﺸﺘﻢ و ﻧﻬﻢ ﻣﺮداد‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاران زﻳﺎدﯼ را ﻣﯽ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫اﺷﺘﻴﺎق هﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺮ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ داﺧﻞ ﺳﻮﻟﻪ را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻩ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ از در‬
‫ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ و از ﺑﺎﻻﯼ ﺁن داﺧﻞ ﺳﻮﻟﻪ اﯼ را ﮐﻪ در ﭘﺸﺖ ﺁن ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع‬
‫ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ ﻧﻴﺰ در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد ﮐﻪ در روزهﺎﯼ ﻗﺒﻞ ﺳﺎﺑﻘﻪ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬هﻤﻪ ﯼ اﻣﻮر ﺣﺎﮐﯽ از اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺗﻔﺎق هﺎﯼ ﻧﺎﮔﻮارﯼ در ﺣﺎل وﻗﻮع اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﭘﺬﻳﺮش ﺁن ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬هﻴﭻ ﮐﺲ در ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﻀﺎﻳﺎ ﺧﻮش ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﻧﻤﯽ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و هﻤﻪ در‬
‫دﻟﻬﺮﻩ و اﺿﻄﺮاب ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ و ﺗﻤﺎم ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺖ وﮔﻮهﺎﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﻳﻦ‬
‫ﻧﻘﻞ واﻧﺘﻘﺎل هﺎ و دﻳﮕﺮ اﺗﻔﺎق هﺎﯼ ﻣﺸﮑﻮﮎ ﺑﻮد‪ .‬از ﺻﺒﺢ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻳﮏ ﻓﻮﻟﮑﺲ اﺳﺘﻴﺸﻦ ﺳﻔﻴﺪ‬
‫رﻧﮓ را دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻨﺎوب وارد زﻧﺪان ﺷﺪﻩ و ﭘﺎﺳﺪاران ﺗﻌﺪادﯼ ﺟﻮان را ﮐﻪ‬
‫ﻟﺒﺎس ﺳﺮﺑﺎزﯼ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﺸﻢ هﺎﯼ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ زﻧﺪان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪس ﻣﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﺟﻮاﻧﺎن ﺷﺎﻳﺪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﺎرت در ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‬
‫و ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ در زﻣﺮﻩ ﯼ ﺳﺮﺑﺎزاﻧﯽ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﻧﺒﺮدهﺎ‪ ،‬ﺗﻤﺮد ﮐﺮدﻩ و اﻳﻨﮏ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻣﺠﺎزات ﺑﻪ زﻧﺪان ﺁوردﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ در ﺧﻼل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ و ﻳﺎ ﭘﺲ از ﺁن‪ ،‬دﻳﮕﺮ‬
‫دﻳﺪﻩ ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﮐﺴﯽ از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﺎن اﻃﻼﻋﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎورد‪ .‬در ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ اوﻳﻦ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ ﺗﻌﺪادﯼ ارﺗﺸﯽ را دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ از زﻧﺪان ﺟﻤﺸﻴﺪﻳﻪ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺷﻨﻴﺪم ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر و ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ هﺸﺖ ﺳﺎل از ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ و ﭘﺬﻳﺮش‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ و اﻋﻼم ﺁﺗﺶ ﺑﺲ‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ اﻧﺘﻘﺎم از ﺳﺮﺑﺎزان و ارﺗﺸﯽ هﺎ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﻠﯽ هﻴﺴﺘﺮﻳﮏ رأﯼ ﺑﻪ اﻋﺪام ﺁن هﺎ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﻣﺮداد ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﻃﯽ ﻳﮏ‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎراﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﯽ رازﻳﻨﯽ ﮐﻪ در ﺁن هﻨﮕﺎم رﻳﺎﺳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻗﻀﺎﻳﯽ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺴﻠﺢ را ﻳﺪﮎ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﺑﺮ اﻋﺪام ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺳﺮﺑﺎزان و ﻧﻈﺎﻣﻴﺎﻧﯽ دادﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ در ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺟﺒﻬﻪ هﺎ ﮐﻮﺷﻴﺪﻩ و ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺮدﺷﺎن ﺁﺳﻴﺒﯽ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻧﻈﺎﻣﯽ رژﻳﻢ‬
‫وارد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ از اﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﭼﻨﺪﻳﻦ زن‬
‫‪١٣٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﺮﺟﯽ در هﻤﻴﻦ روز و ﺣﺪاﮐﺜﺮ روز ﻧﻬﻢ ﻣﺮداد ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬زهﺮا ﺧﺴﺮوﯼ‬
‫از زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن ﮐﺮج و ﺁذر ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﯽ ﮔﺮد دﻟﻴﺮ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﺪﯼ ﻗﺒﻞ ﻟﺸﮑﺮﯼ و‬
‫ﭘﺎﺳﺪاراﻧﺶ ﭘﻴﮑﺮ او را در هﻢ ﮐﻮﺑﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﻠﻠﯽ در ارادﻩ اش وارد‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺰو اوﻟﻴﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در اﻳﻦ روز ﺟﺎوداﻧﻪ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﭘﻴﺎم ﺷﺎن اﻳﻦ‬
‫ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺁﯼ ﻣﺮدان دﺷﻨﻪ هﺎ و ﺗﺸﻨﮕﯽ!‬
‫از ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ ﮐﺴﯽ ﺁﻳﺎ‬
‫ﻧﺎم ﺧﻮاهﺮان ﮔﻤﻨﺎم ﺑﺮﮐﻪ هﺎ را ﺑﺮ ﺑﻮم ﻣﺎﻩ ﺧﻮاهﺪ ﻧﻮﺷﺖ‬
‫ﺁواﯼ دﺧﺘﺮان ﺳﺮو و ﺻﻨﻮﺑﺮ را‬
‫در ﺟﻨﮕﻞ ﺑﮑﺮ ﺳﺘﻴﺰﻩ هﺎ ﺧﻮاهﺪ ﺷﻨﻴﺪ‬
‫زهﺮا ﺧﺴﺮوﯼ را در ﻇﻬﺮ هﺸﺖ ﻣﺮداد ﺑﺮاﯼ ﻧﻮﺷﺘﻦ وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﻣﺸﺮف ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﻋﯽ ‪ ٨‬ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﯼ از ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺎ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻓﺮﻋﯽ‬
‫‪ ،٨‬از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮرس ﺗﻤﺎس ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺧﻮد‪ ،‬اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در‬
‫دادﮔﺎهﯽ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﻧﻴﺮﯼ ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ و ﺿﻤﻦ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺳﻼم هﺎﯼ ﮔﺮم و ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ اش را ﺑﻪ ﻣﺴﻌﻮد و ﻣﺮﻳﻢ رﺟﻮﯼ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ درﺁﺧﺮﻳﻦ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﯼ ﺣﻴﺎت‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪" :‬ﻋﺎﺷﻘﺎن ﮔﺮﻳﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ اﻣﺎ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ زﻳﺴﺘﻪ ام"‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫اوﻟﻴﻦ دﺳﺘﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻓﺮﻋﯽ ‪ ٨‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ‬
‫ﮐﺲ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻓﺎﺟﻌﻪ اﯼ در راﻩ اﺳﺖ!‬
‫اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ "دﺧﺘﺮان ﺁﻓﺘﺎب‪ ،‬ﺧﻮاهﺮان ﺳﺘﻴﺰﻩ و ﻣﻬﺘﺎب‪ ،‬ﻣﺎدران‬
‫ﺑﮑﺮ زﻻﻟﯽ ﺁب" در اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و در ﺧﻼل هﻤﻴﻦ روزهﺎ دﺳﺘﻪ‪ -‬دﺳﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و "در ﻓﺮوﻏﯽ ﺟﺎودان‪ ،‬ﮔﻠﻮﺑﻨﺪﯼ ﺷﺒﻖ رﻧﮓ" ﺑﺮ ﮔﺮدن‬
‫ﻣﯽ ﺁوﻳﺨﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫روز هﺸﺖ ﻣﺮداد‪ ،‬ﺣﻮاﻟﯽ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ‪ ،‬دادﮔﺎﻩ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ اوﻳﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺳﺮﻣﺴﺖ از ﭘﻴﺮوزﯼ‪ ،‬اداﻣﻪ ﯼ ﮐﺸﺘﺎر را در اوﻳﻦ ﭘﯽ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬دادﮔﺎﻩ در اوﻳﻦ‪ ،‬ﺁن روز ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻪ هﺎﯼ ﺷﺐ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ وﻳﮋﻩ اﯼ روﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ اوﻳﻦ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدﯼ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‬
‫در دﺳﺘﺮس ﺷﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ در روزهﺎﯼ اول ﺑﻴﺸﺘﺮ وﻗﺖ ﺷﺎن را ﺻﺮف‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن اوﻳﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ اﺑﺪ و زﻳﺮ ﺣﮑﻢِ اﻋﺪام‪ ،‬دوﺑﺎر‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﻩ هﺎ و ﭘﻴﮏ هﺎﯼ اﻋﺰاﻣﯽ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و‪ ...‬در اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‬
‫هﻴﭻ ﻳﮏ از ﺁن هﺎ "ﻗﺴﺮ" در ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻳﮏ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ٩‬ﻣﺮداد‪ .‬ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﺎﻋﺖ ﻧﻪ ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﻧﺎم اﺣﻤﺪ ﻧﻮراﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻬﺮداد اردﺑﻴﻠﯽ و ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﺑﺤﺮﯼ ﺟﻬﺖ ﺧﺮوج از ﺑﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻬﺖ و ﻧﺎﺑﺎورﯼ هﻤﻪ را در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺒﻼً‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٣٤‬‬
‫ﺗﺼﻮر ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد اﮔﺮ رژﻳﻢ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻄﻴﺮﯼ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺣﮑﻢ هﺎﯼ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺪت و ﻳﺎ ﭘﺮوﻧﺪﻩ هﺎﯼ ﺳﻨﮕﻴﻦ دارﻧﺪ و ﻳﺎ زﻳﺮﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد‬
‫اﻋﺪام و ﻳﺎ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﮑﻢ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺤﺮﯼ رو ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﺑﻮد و اﻳﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ‬
‫هﻢ رﻳﺨﺘﻦ ﺗﺼﻮرﻣﺎن راﺟﻊ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬هﻨﻮز ﻋﺪﻩ اﯼ در ﺑﻨﺪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺣﮑﺎم ﺑﺎﻻ داﺷﺘﻨﺪ و ﺧﺒﺮﯼ از ﺑﺮدن ﺁن هﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺗﺼﻮر ﻣﯽ رﻓﺖ هﻤﻪ را ﺑﻪ ﻳﮏ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﻨﺪ ﺧﺎرج ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻩ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﺷﺎﻳﺪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻳﮏ ذهﻨﻴﺖ‬
‫ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬رژﻳﻢ از ﺳﺎل هﺎ ﻗﺒﻞ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺻﻮرت وﻗﻮع ﺧﻄﺮﯼ ﺑﺮاﯼ‬
‫رژﻳﻢ‪ ،‬هﻤﻪ را از دم ﺗﻴﻎ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎﻩ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﻗﺼﺪﺷﺎن از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ‬
‫ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل هﺎ در ﺳﻄﺢ زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را هﺮﭼﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و‬
‫ﻣﺤﺪودﺗﺮ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﻨﺘﺮل و ﺑﺮﺧﻮرد و ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺎن راﺣﺖ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺳﻮال رو ﺑﻪ رو ﻣﯽ ﺷﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻓﻌﻪ هﺎﯼ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ اﺳﺎﻣﯽ اﻓﺮاد اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ را‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ؟ ﭼﺮا اﻓﺮاد را در دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﯼ از ﺑﻨﺪ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﻳﮑﯽ از‬
‫اﺣﺘﻤﺎل هﺎﯼ ﺧﻮش ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻣﯽ دادﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ‪،‬‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻗﺼﺪ ﺷﻮرش ﻳﺎ‪ ...‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ ﻣﺤﺪود ﺗﺮ ﮐﺮدن ﺟﻤﻊ هﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ از وﻗﻮع هﺮ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﮐﻨﻨﺪ!‬
‫دﻳﺮﯼ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻬﺮان ﺻﻤﺪزادﻩ را ﻧﻴﺰ ﺻﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺜﻪ ﯼ ﮐﻮﭼﮑﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻮﺧﯽ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺳﺮش ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﺎ ﻃﻨﺎب ﺧﻔﻪ ات ﻧﺨﻮاهﺪ ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻮ را ﻣﯽ ﮔﺬارد ﮐﻨﺎر دﻳﻮار و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮔﻠﻮﻳﺖ را ﻓﺸﺎر ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬از روﯼ زﻣﻴﻦ‬
‫ﺑﻠﻨﺪت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ هﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ ﻣﺎ ﮔﻴﻼﺳﻴﻢ! ﻣﺎ ﮔﻴﻼﺳﻴﻢ! اﺷﺎرﻩ اش ﺑﻪ‬
‫ﺟﻮﮐﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﻨﺪ ﺧﺮس ﺑﺮاﯼ دزدﯼ ﺑﻪ ﺑﺎﻏﯽ ﻣﯽ روﻧﺪ‪ ،‬هﻨﮕﺎم دزدﯼ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺎغ روﺑﻪ رو ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺮس هﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از درﺧﺖ هﺎﯼ ﮔﻴﻼس ﺁوﻳﺰان ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﮔﻴﻼﺳﻴﻢ! ﻣﺎ ﮔﻴﻼﺳﻴﻢ!‬
‫هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ‪ ،‬در ﺟﻮش و ﺧﺮوش ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرهﺎﯼ ﺷﺨﺼﯽ‬
‫ﺑﭙﺮدازد‪ .‬اﻓﺮاد ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ هﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﻤﮑﻨﯽ ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬هﻮاﺧﻮرﯼ ﺑﻨﺪ‬
‫هﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﺎل ﺧﻮش و ﺑﺶ و ﺷﻮﺧﯽ ﺑﺎ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺑﺰرگ ﺑﺸﺮ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺶ‬
‫را ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و از ﺑﻨﺪ ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎﻧﺰدﻩ ﺳﺎل ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎ روز ‪ ٢١‬ﻣﺮداد ﮐﻪ‬
‫ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ او را ﻧﺪﻳﺪم‪ .‬در ﮔﻮﺷﻪ اﯼ ﺑﺎ ﻣﻬﺪﯼ ﻣﻬﺮﻣﺤﻤﺪﯼ ﺑﻪ ﻗﺪم زدن ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ﺷﺪم‪ .‬از ﺳﺎل ‪ ۴٩‬داﻧﺸﺠﻮﯼ داﻧﺸﮑﺪﻩ ﮐﺸﺎورزﯼ ﮐﺮج ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫و‪ ...‬هﻨﻮز ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻞ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد! هﻤﺴﺮ ﺑﺮادرش او را ﻟﻮ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ‪ ۴‬ﺳﺎل‬
‫زﻳﺮ ﺣﮑﻢ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ هﺸﺖ ﺳﺎل زﻧﺪان از ﺗﺎرﻳﺦ ﺻﺪور ﺣﮑﻢ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد! ﻣﺪﺗﯽ‬
‫در ﺗﺸﮑﻴﻼت‪ ،‬در ﻳﮏ ﺑﺨﺶ ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎر ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺗﺎ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁوردﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎ هﻢ ﺑﻪ‬
‫درد دل و ﭼﺎرﻩ ﺟﻮﻳﯽ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﭼﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﻳﺎدت هﺴﺖ ﺑﭽﻪ هﺎ در ﺗﺸﮑﻴﻼت ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ وﻗﺘﯽ در ﮐﻮﻩ ﮔﻢ ﺷﺪﯼ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً راﻩ‬
‫‪١٣٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺳﺨﺖ ﺗﺮ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻦ و از ﻳﺎﻟﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﺗﺎ راﻩ اﺻﻠﯽ را‬
‫ﭘﻴﺪا ﮐﻨﯽ؟ اﺻﻮﻻً وﻗﺘﯽ اﻧﺴﺎن در ﺷﺮاﻳﻂ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﻴﺮﯼ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ راﻩ هﺎ ﺑﺮود‪ .‬درﻧﮓ ﻧﮑﺮدﻩ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮرت اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﺎن‬
‫ﺑﻪ "ﭼﭗ" ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ! ﺧﻮدم هﻢ هﻨﻮز در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﻴﻤﯽ‬
‫ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ام و ﻧﻤﯽ داﻧﻢ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺗﺄﮐﻴﺪ روﯼ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬در ﺗﺤﻠﻴﻠﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ از وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮﺟﻮد داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬هﻨﻮز از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪن ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﺸﺎﻧﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂِ ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﺳﺨﺖ و ﺑﻐﺮﻧﺠﯽ را ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬هﺮ ﭼﻪ ﭘﻴﺶ‬
‫ﺁﻳﺪ‪ ،‬دﺷﻮارﺗﺮﻳﻦ راﻩ ﻣﻤﮑﻦ را اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮاهﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺐ هﻨﮕﺎم ﺣﻴﺪر ﺻﺎدﻗﯽ ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ ﻧﻴﺰ ﻣﺪﺗﯽ در ﺳﻠﻮل ﻣﺠﺎور ﻣﻦ ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺘﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮم ﮐﺸﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﯼ ﮐﺎﻓﯽ ﭼﺎق و ﭼﻠﻪ ﺷﺪﻩ اﻳﻢ و ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ‬
‫ﻣﺜﻞ ﺑﺮﻩ ﺳﺮﻣﺎن را ﮔﻮش ﺗﺎ ﮔﻮش ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻬﺮﻧﮕﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺳﻠﻮل ﻣﺎن ﺑﻪ ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺣﮑﻢ ﺑﺎﻻ را اﻋﺪام ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﻮد رژﻳﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ داﻧﺪ ﺣﮑﻢ هﺎﯼ‬
‫ﺻﺎدر ﺷﺪﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ هﺎﯼ رژﻳﻢ در دوران هﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ ﯼ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻧﻈﺮ و ﻣﻮاﺿﻊ ﻓﺮد در هﻤﻪ ﯼ ﻣﻮارد ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺛﺎﻧﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ هﻤﻪ‬
‫"ﭘﻴﮏ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" و دوﺑﺎر دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﻩ هﺎ و اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ در اوﻳﻦ زﻳﺮ ﺣﮑﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪،‬‬
‫رژﻳﻢ ﭼﺮا ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﻳﮏ ﺳﺮﯼ اﻓﺮاد ﺣﮑﻢ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ؟ ﺑﻌﺪ اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﮐﺮدم‪ :‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ از اوﻳﻦ و ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺁن ﺟﺎ ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ ،‬ﺧﺒﺮﯼ ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻦ در ﺁن‬
‫ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ اﺳﺘﻮار ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ رژﻳﻢ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن را اﺗﺨﺎذ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ‬
‫ﺣﮑﻢ هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻼﮎ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﻤﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﻤﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬هﻨﻮز ﻣﻴﺰان ﺳﺒﻌﻴﻴﺖ رژﻳﻢ را‪ ،‬ﺑﺎ ﺁن‬
‫ﮐﻪ هﻔﺖ ﺳﺎل از دوران زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮدﻧﻢ ﺳﭙﺮﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ و ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﺑﯽ ﺷﻤﺎرﯼ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬اﻳﻦ ﻳﮑﯽ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺣﺪس ﺑﺰﻧﻢ‪ .‬در واﻗﻊ‬
‫ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﺑﺎورم ﺑﻪ درﻧﺪﻩ ﺧﻮﻳﯽ و ﺷﻘﺎوت رژﻳﻢ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻋﻴﻨﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮاﻳﻢ روﺷﻦ‬
‫ﻧﺒﻮد ﮐﻪ رژﻳﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از ﭼﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ و ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻋﻈﻴﻤﯽ ﺑﺮاﯼ وﻳﺮاﻧﮕﺮﯼ و ﺟﻨﺎﻳﺖ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺗﺼﻮر اﻳﻦ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﻻﯼ دار رﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻟﺤﻈﻪ ﯼ ﭘﻴﺶ در ﮐﻨﺎرم‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﻳﻢ ﺑﺴﻴﺎر دﺷﻮار ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺐ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺮدﻓﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬در دوراﻧﯽ ﮐﻪ اﻧﻔﺮادﯼ‬
‫ﺑﻮدﯼ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم ﺷﺎﻳﺪ دﻳﮕﺮ ﺑﺎزﻧﮕﺮدﯼ و ﺗﻮ را ﻧﺒﻴﻨﻢ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺎﻣﻪ اﯼ را ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاﻳﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺰﻳﺰ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺟﺎﺳﺎزﯼ در ﺁوردﻩ و در ﻳﮏ ﺟﻠﺪ ﻗﺮﺁن دوﺑﺎرﻩ ﺟﺎﺳﺎزﯼ ﮐﺮدﻩ‬
‫و در ﺳﺎﮐﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﺗﺎ اﮔﺮ اﺣﻴﺎﻧﺎً وﺳﺎﻳﻠﺖ را ﺧﻮاﺳﺘﯽ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺁن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺧﺒﺮت ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪ را در ﺟﻠﺪ ﻗﺮﺁن ﺟﺎﺳﺎزﯼ ﮐﺮدﻩ ام‪ .‬از او‬
‫ﺗﺸﮑﺮ ﮐﺮدم‪ ،‬وﻟﯽ در ﺁن ﻟﺤﻈﻪ ﺁن ﻗﺪر ذهﻨﻢ درﮔﻴﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺮﺁن ﺻﺤﺎﻓﯽ ﺷﺪﻩ و ﮔﻨﺞ ﻧﻬﺎن در ﺁن‪ ،‬ﻧﻴﺎﻧﺪاﺧﺘﻢ‪ .‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺷﻮر و ﺣﺎل ﻋﺠﻴﺒﯽ داﺷﺖ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٣٦‬‬
‫اﻟﻔﺖ و دوﺳﺘﯽ ﺷﺪﻳﺪ وﻋﻤﻴﻘﯽ ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﺑﻮد‪ .‬هﻴﭻ ﮐﺲ ﻣﺜﻞ او‪ ،‬روﺣﻴﺎت و ﺧﻠﻖ و ﺧﻮﯼ ﻣﺮا‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮاﻗﻊ ﻣﺮا ﺑﻬﺘﺮ از ﺧﻮدم ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ! ﺑﺴﻴﺎر دﻗﻴﻖ و رﻳﺰﺑﻴﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺎهﯽ ﻣﻮاردﯼ را در ﻣﻦ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﯽ داد ﮐﻪ از ﺷﻨﻴﺪن ﺷﺎن ﺷﺎخ در ﻣﯽ ﺁوردم‪ .‬ﭼﻴﺰهﺎﻳﯽ‬
‫ﮐﻪ او در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ و روﺣﻴﺎﺗﻢ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ زواﻳﺎﯼ‬
‫روﺣﯽ ام ﭘﯽ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻗﺎدر ﻧﺒﻮدم ﭼﻴﺰﯼ را از او ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﻢ!‬
‫اﻣﺸﺐ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻳﮑﯽ از ﻓﺮﻋﯽ هﺎ را ﺑﻴﺮون ﮐﺸﻴﺪﻩ و از ﺁن هﺎ اﺗﻬﺎم هﺎ ﻳﺸﺎن را ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪ هﺪاﻳﺘﯽ‪ ،‬اﺗﻬﺎم ﺧﻮد را "ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ" اﻋﻼم ﻣﯽ دارد و ﺑﻪ‬
‫ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﭘﺎﺳﺪاران ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﭼﺮا اﺗﻬﺎﻣﺶ را "ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ"‬
‫ﻧﻤﯽ ﮔﻮﻳﺪ!‬
‫در دو روز ﮔﺬﺷﺘﻪ و هﻤﭽﻨﻴﻦ روزهﺎﯼ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاران و اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖِ ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻓﻀﺎﯼ دادﮔﺎﻩ و اﻋﺪام و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺑﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﭼﻴﺮﻩ ﻧﺸﻮد‪ .‬در دادﮔﺎﻩ‬
‫ﺳﻌﯽ ﺷﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎ ﻣﻼﻳﻤﺖ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮاﺿﻊ واﻗﻌﯽ و دروﻧﯽ ﺷﺎن ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﻮﻧﺪ و دﺳﺖ ﺁﻧﺎن در ﮐﺸﺘﻦِ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪،‬‬
‫ﺑﺎزﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻀﺎﯼ ﻋﺎﻃﻔﯽ ﻋﺠﻴﺒﯽ در ﺑﻨﺪ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺼﺮ اﻣﺮوز‪ ،‬رﺿﺎ ازﻟﯽ ﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ اﺷﺮف‬
‫رﺑﻴﻌﯽ ﺑﻪ هﻤﺴﺮش ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ را ﮐﻪ از ﺣﻔﻆ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ هﺎ در زﻣﺴﺘﺎن ‪۶۶‬‬
‫و در ﺳﺎﻟﮕﺮد ‪ ١٩‬ﺑﻬﻤﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﺿﺎ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ هﺎ را در اوﻳﻦ‬
‫ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﻣﻪ هﺎ ﺑﺴﻴﺎر اﻧﮕﻴﺰاﻧﻨﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در اﻳﻦ روزهﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻀﺎﻋﻔﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ اﺷﺮف ﺧﻄﺎب ﺑﻪ هﻤﺴﺮش‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺑﭽﻪ هﺎﻣﻮن و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻋﺰﻳﺰاﻧﻢ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﻮرﭼﺸﻤﺎﻧﻢ هﻤﺎن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ ﺷﻬﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ ﺁن هﺎم ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽ ﺷﻮم ﺑﺎ ﺁن هﺎ‬
‫ﻓﺮﻳﺎد ﻣﯽ زﻧﻢ و ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﻣﻴﺮم و زﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮم‪.‬‬
‫ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﻓﺮو رﻓﺘﻢ‪ .‬اﮔﺮ اﻋﺪام ﺑﭽﻪ هﺎ ﺻﺤﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻵن اﺷﺮف ﮐﺠﺎﺳﺖ و‬
‫ﭼﻪ ﺣﺎﻟﯽ دارد؟ راﺳﺘﯽ ﺑﭽﻪ هﺎ ﮐﺠﺎﻳﻨﺪ و ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟ اﻳﻦ هﺎ ﺳﻮال هﺎﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ذهﻦ ﻣﻦ و‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﭽﻪ هﺎ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﺣﺴﺎﺳﻢ را ﺑﻪ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﮔﻔﺘﻢ و ﺑﻌﺪ ﺧﻮاب هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ در‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮدم‪ .‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ در ذهﻨﻢ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯽ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ و‬
‫اﺷﺮف ﺗﻠﻔﻴﻖ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ ﻋﺠﻴﺒﯽ در ﻧﺎﻣﻪ هﺎﻳﺶ ﻣﻮج ﻣﯽ زد‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ را ﺑﺎور ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم هﻴﭻ ﻏﻠﻮﯼ در ﺁن هﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ اﻣﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺻﺮ اﻣﺠﺪﯼ‪ ،‬ﺑﻬﻨﺎم ﺗﺎﺑﺎﻧﯽ‪ ،٤٥‬ﺧﻴﺮاﷲ ﺟﻼﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺣﺠﺎزﯼ ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺮوز ﺷﺎهﯽ ﻣﻐﻨﯽ‪ ،‬ﻓﺮزﻳﻦ ﻧﺼﺮﺗﯽ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﻧﻮراﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺤﺮﯼ‪ ،‬ﻣﻬﺮداد اردﺑﻴﻠﯽ‪،‬‬
‫ﺣﺠﺖ ﺟﺰع ﺳﺮﮐﺮدﻩ‪،‬و‪ ...‬اﻣﺮوز ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 45‬او ﺱﺎلهﺎ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﺴﺘﻌﺎر ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺑﺎﺑﺎﻳﯽ در زﻧﺪان ﺑﻮد و ﺑﺎ هﻤﻴﻦ ﻧﺎم ﻧﻴﺰ ﺟﺎوداﻧﻪ ﺵﺪ‪.‬‬
‫‪١٣٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻌﺪهﺎ ﺷﻨﻴﺪم ﻣﺠﻴﺪ ﻣﻌﺮوف ﺧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻬﺪﯼ ﻣﺒﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻧﻮرﯼ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺷﺒﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺮوج‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺳﻌﻴﺪﯼ‪ ٤٦‬ﮐﺎﻇﻢ ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮ‪ ،‬اﺑﺮاهﻴﻢ ﭼﻮﺑﺪار‪ ،‬اردﺷﻴﺮ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬
‫و‪ ...‬ﻧﻴﺰ در روزهﺎﯼ ‪ ٨‬و‪ ٩‬ﻣﺮداد ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫دوﺷﻨﺒﻪ ‪ ١٠‬ﻣﺮداد‪ .‬ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﺎﻋﺖ ‪ ١٠‬ﺑﺎﻣﺪاد‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻨﺪ ﺿﻤﻦ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﺑﻪ‬
‫هﻤﻪ ﯼ اﺗﺎق هﺎﯼ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎم ﮐﻠﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ دﻩ ﺳﺎل زﻧﺪان ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ را ﻳﺎدداﺷﺖ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮاً ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﮑﻢ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﺮاﯼ ﺑﺮدن ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯼ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﺗﺎق ﻣﺎ ﻟﺸﮑﺮﯼ از هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮادِ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از دﻩ ﺳﺎل زﻧﺪان‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ در‬
‫ﮐﻨﺎر ﻣﻦ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺪار هﻤﺮاهﺶ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻧﺎم هﻤﻪ را ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮوﻳﻢ اﺗﺎق ﺑﻌﺪﯼ‪ .‬ﻣﻦ ﺿﻤﻦ‬
‫اﻋﺘﺮاض‪ ،‬از ﺟﺎﯼ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ و رو ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮﯼ ﮔﻔﺘﻢ ‪ :‬ﻣﻦ هﻢ دﻩ ﺳﺎل ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ دارم‪ ،‬ﭼﺮا‬
‫ﻧﺎم ﻣﺮا ﻧﻨﻮﺷﺘﯽ؟ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﻢ را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﺷﺪت ﺑﻪ ﺗﻪ اﺗﺎق ﭘﺮﺗﺎﺑﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺧﻔﻪ! ﻻزم ﻧﮑﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻠﻮل ﻣﺎن را ﺗﺮﮎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺎم ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ را‬
‫ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ‪ ١٠‬ﺗﺎ ‪ ١۵‬ﺳﺎل ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎدداﺷﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮدﯼ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺻﻼح دﻳﺪ ﻟﺸﮑﺮﯼ از اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺁن ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﻨﺪ را‬
‫ﺗﺮﮎ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺷﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﻳﺎدداﺷﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از ﺑﻨﺪ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ در ﺣﻀﻮر ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﺎ ﻳﮑﺎﻳﮏ ﺁﻧﺎن ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻮال هﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫هﻤﻴﺸﻪ ﺣﻮل ﻣﺤﻮرِ "اﺗﻬﺎم" و ﺁﻣﺎدﮔﯽ ﻓﺮد ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﯼ وﻳﺪﺋﻮﻳﯽ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ در‬
‫ﺟﻤﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻋﺪم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ و‪ ...‬ﺑﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻌﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻬﻞ و اﻧﺪﯼ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎز ﻧﮕﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ را ﺑﻪ دو‬
‫ﻓﺮﻋﯽ ‪ ١٧‬و‪ ١٣‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﺪﯼ ﻣﻬﺮﻣﺤﻤﺪﯼ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮﯼ‪ ،‬ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب‬
‫دوران ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻪ اﯼ ﮐﻪ زﻳﺮ ﺣﮑﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺘﺶ را ‪ ١٢‬ﺳﺎل ﻋﻨﻮان ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫هﻤﺮاﻩ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ ١٠‬ﺳﺎل ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﺑﻨﺪ ﺧﺎرج ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﻣﺸﺮف ﺑﻪ ﻓﺮﻋﯽ ‪ ١٧‬ﺑﻮد و ﻣﺎ از ﺑﺪو ورود ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻧﺎن از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﻣﻮرس ﺗﻤﺎس ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮدﻳﻢ و ﺑﻪ رد و ﺑﺪل ﮐﺮدن ﺁﺧﺮﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت و اﺧﺒﺎر و‬
‫ﺑﺮﺧﻮردهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﭘﺎﺳﺪاران داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺳﻮم و ﺁن هﺎ در‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﯼ اول ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻳﮏ زاوﻳﻪ ﯼ ﻗﺎﺋﻤﻪ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺎ و ﺁن هﺎ در دو‬
‫ﻃﺮف اﻳﻦ زاوﻳﻪ ﻗﺮار داﺷﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺳﻮم ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ اول ﺁن ﻓﺮﻋﯽ ‪ ١٧‬ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ‪٣‬‬
‫اوﻳﻦ‪ ،‬از ﺳﻪ روز ﭘﻴﺶ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺎ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ‬

‫‪ 46‬ﻋﻤﻮﻋﻠﯽ‪ ،‬در ﻓﺎز ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﺁﺵﭙﺰ ﺱﺘﺎد ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ ﺑﻮد‪ .‬در زﻧﺪان ﻧﻴﺰ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﺹﻨﻔﯽ ﻣﺤﺒﻮب‬
‫ﺑﭽﻪهﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺎﻧﺶ ﺑﻮد و ﺑﭽﻪهﺎ‪ .‬در راهﺮوﯼ ﻣﺮگ ﻧﻴﺰ ﺵﻴﺸﻪاﯼ ﻋﺴﻞ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ داﺵﺖ و ﺕﺎ ﺁﺥﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ و ﭘﻴﺶ از‬
‫ﺁنﮐﻪ ﺟﺎوداﻧﻪ ﺵﻮد ﺕﻼش ﻣﯽﮐﺮد ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﺥﻮراﮐﯽ ﺑﭽﻪهﺎ را ﺑﺮﻃﺮف ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٣٨‬‬
‫ﭼﻨﺪ روز ﭘﺲ از ﺷﺮوع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد‪ ،‬رژﻳﻢ در‬
‫ﺗﺪارﮎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺳﺖ و ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ دﻟﻴﻞ‬
‫ﻣﺴﺘﻨﺪﯼ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺮ ﺣﺪس و ﮔﻤﺎن اﺳﺘﻮار ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮏ ﺳﻮال‬
‫اﺳﺎﺳﯽ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﺮا ﻟﺸﮑﺮﯼ ﻧﺎم ﻣﺮا ﻳﺎدداﺷﺖ ﻧﮑﺮد؟ ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻔﺮﯼ ﺑﻮدم ﮐﻪ‬
‫ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ دﻩ ﺳﺎﻟﻪ داﺷﺘﻢ و ﻟﺸﮑﺮﯼ اﺳﻤﻢ را ﺑﺮاﯼ ﺑﺮﺧﻮرد اوﻟﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﻳﺎدداﺷﺖ ﻧﮑﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ارزﻳﺎﺑﯽ ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺪ را ﺗﺮﮎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭼﻨﺪان ﻣﻬﻤﯽ در ﺑﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫از دو ﺑﺎر اﻧﻔﺮادﯼ رﻓﺘﻦ در ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺐ ﺑﻌﺪ از ﺷﺎم‪ ،‬ﺑﭽﻪ هﺎ در اﺗﺎق ‪ ،١۵‬ﻳﮑﯽ از دو اﺗﺎق ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺮاﻧﻪ هﺎﯼ ﻗﺪﻳﻤﯽ و ﺧﺎﻃﺮﻩ اﻧﮕﻴﺰ و ﺷﻌﺮ و ﺳﺮود ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﯼ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪﺷﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺮاﻧﻪ و ﺳﺮود و ﺷﻌﺮ ﺳﻌﯽ داﺷﺘﻴﻢ‬
‫ﮐﻪ از ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﺁن ﻓﻀﺎﯼ ﻏﻢ ﺑﺎر و دﻟﻬﺮﻩ ﺁور ﺑﮑﺎهﻴﻢ و ﺁراﻣﺶ را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻴﻢ‪.‬‬
‫هﻴﭻ ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز روﺷﻨﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﺒﻮد‪ ،‬وﻟﯽ روﺣﻴﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬اﻣﺸﺐ ﺗﺮاﻧﻪ ﯼ "ﺷﻤﻊ ﺷﺒﺎﻧﻪ" ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﻴﻠﯽ ﭼﺴﺒﻴﺪ‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﻣﻮﺳﯽ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ اﻳﻦ‬
‫ﺗﺮاﻧﻪ را ﺧﻴﻠﯽ دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ و ﺣﺎﻻ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از هﻤﻴﺸﻪ اﻳﻦ ﺗﺮاﻧﻪ را‬
‫دوﺳﺖ دارم‪ .‬دوﺑﺎرﻩ از رﺿﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ اﺷﺮف ﺑﻪ هﻤﺴﺮش ﻣﺴﻌﻮد را‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬روز ﺑﻌﺪ ﻋﻴﺪ ﻏﺪﻳﺮ ﺑﻮد و ﺑﭽﻪ هﺎ در ﺗﺪارﮎ ﺑﺮﮔﺰارﯼ ﺟﺸﻦ ﻋﻴﺪ ﻏﺪﻳﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ‬
‫در ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻳﻢ از ﺑﺮﮔﺰارﯼ ﺟﺸﻦ و ﺳﺮور ﭘﺮهﻴﺰ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫اﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﺴﺘﺮدﻩ اﯼ در ﺑﻨﺪ ﺟﺮﻳﺎن داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬از‬
‫ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان ﻧﻴﺰ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬رژﻳﻢ ادوات ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺁن هﺎ و ﭘﻴﮑﺮهﺎ ﻳﺸﺎن را در ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺑﻮد‬
‫و ﺑﭽﻪ هﺎ اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ هﺎ را دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ دﻳﮕﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺸﻦ ﻋﻴﺪ ﻏﺪﻳﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬هﻢ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ‬
‫ﺷﻬﺪا ﺑﻮد وهﻢ اﻋﻼم ﺁﻣﺎدﮔﯽ ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﺮاﯼ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮوﻩ ﺳﺮود در‬
‫ﺣﺎل ﺗﻤﺮﻳﻦ ﺳﺮود ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻌﺮ و ﺁهﻨﮕﺶ در زﻧﺪان ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﻗﺮار ﺑﻮد ﻣﺠﺮﯼ ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﺎﺷﻢ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدم در هﻤﻪ ﯼ ﮐﺎرهﺎ و‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ هﺎﯼ ﻣﺮاﺳﻢ ﻓﻌﺎل ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬

‫ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ١١‬ﻣﺮداد‪ .‬از ﺻﺒﺢ ﺗﻤﺎﻣﯽ دﺳﺖ اﻧﺪرﮐﺎران ﻣﺮاﺳﻢ در ﺗﺐ و ﺗﺎب ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدن‬
‫ﻣﻠﺰوﻣﺎت ﺟﺸﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻃﻮل روز ﺑﺎ اﻓﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺳﺮ و ﮐﻠﻪ ﻣﯽ زدم‪ .‬ذهﻨﻢ ﻓﻘﻂ‬
‫ﻣﻌﻄﻮف ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺑﺮﮔﺰارﯼ ﺟﺸﻦ‪ .‬ﺟﺸﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﺑﺮﮔﺰار‬
‫ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﮐﺲ از ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ درﺳﺘﯽ‬
‫ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﭼﻬﺎر ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ و ﺑﺎ ﺗﻼوت ﺁﻳﺎﺗﯽ ﭼﻨﺪ از ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺧﺎﻟﻘﯽ ﺷﺮوع ﺷﺪ و ﭘﻴﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻋﻴﺪ ﻏﺪﻳﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬
‫‪١٣٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﻦ ﺷﻌﺮ "ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﻳﺎد ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺴﭙﺎر در هﺮ ﮔﺬر ﺑﻪ ﺧﻮن ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﮑﺮ ﻣﺎﺳﺖ ﺑﯽ ﺳﺮو‬
‫ﺑﺎل ﺑﺮ ﭼﻨﮕﮏ ﺳﺮد ﺟﺮاﺛﻘﺎل" ﮐﻤﺎل رﻓﻌﺖ ﺻﻔﺎﻳﯽ را ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻌﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺣﺎﻻت و روﺣﻴﺎت ﻣﺎ در ﺁن روزهﺎ و ﺗﺤﻠﻴﻞ و ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻌﺮ ﺑﻌﺪﯼ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻦ در ﻻ ﺑﻪ ﻻﯼ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻌﺮ "ﻣﺎدر" از رﺿﺎ رﺿﺎﻳﯽ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ﭘﻴﺎﻣﯽ ﺑﻮد از ﻃﺮف زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻋﺰﻳﺰاﻧﺸﺎن‪:‬‬
‫ﻣﺎدر ﺑﺪان اﻣﻴﺪ ﮐﻪ ﮔﺮدم دوﺑﺎرﻩ ﺑﺎز‬
‫ﺑﻪ راﻩ ﮐﻮﭼﻪ‪ ،‬دﻳﺪﻩ ﮔﺮﻳﺎن ﺧﻮد ﻣﺪوز‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﭘﺮاﻟﺘﻬﺎب زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﻣﻦ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﮐﻨﺪ ﻏﺮوب ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻧﻴﻤﺮوز‪...‬‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻌﺮ ﺑﯽ ﻧﻴﺎز از هﺮ ﺗﻮﺿﻴﺤﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻌﺮهﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﯽ دﻟﻴﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﻧﻴﮏ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻤﻞ ﻣﺮاﺳﻢ ﺟﺸﻦ ﻋﻴﺪ ﻏﺪﻳﺮ ﺑﻮد وﻟﯽ ﻣﺤﺘﻮاﯼ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺎ ﺁن ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﮔﺮوﻩ ﺳﺮود زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ "م‪ -‬ر" ﺳﺮود "اﯼ ﺷﻬﺎب ﺛﺎﻗﺐ" از‬
‫ﺳﺮودﻩ هﺎﯼ زﻧﺪان را ﺑﺎ ﺻﻼﺑﺖ هﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺮ اﺟﺮا ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺼﺮع "رﻋﺪ‬
‫و ﺗﻮﻓﺎن‪ ،‬ﻏﺮان ﺷﻴﺮان‪ ،‬ﻏﺮان ﺷﻴﺮان‪ ،‬رﻋﺪ و ﺗﻮﻓﺎن" ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﻟﺮزﻩ در ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫رﺿﺎ ازﻟﯽ ﺗﺮاﻧﻪ "ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻏﻢ درون دﻳﺪﻩ ام ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﻄﺮﻩ ﻗﻄﺮﻩ ﺁب ﻣﯽ ﺷﻮد" را ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﺷﻌﺮ زﻳﺒﺎﯼ ﻓﺮوغ ﻓﺮﺧﺰاد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﺣﺴﺎﺳﯽ هﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺮ و ﺑﺎ ﺁهﻨﮕﯽ‬
‫ﻏﻤﮕﻴﻦ اﺟﺮا ﮐﺮد‪ .‬در اداﻣﻪ ﯼ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺗﺮاﻧﻪ "در ﻗﻔﺲ را ﺑﺎز ﮐﻨﻴﺪ ﭘﺮﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺧﻮاد ﺑﭙﺮﻩ"‬
‫ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﯽ اﺟﺮا ﺷﺪ‪ .‬در ﺧﺎﺗﻤﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺷﻌﺮ "ﺑﺮ ﺳﺮ دار و دﺷﻨﻪ ﮔﺮ ﻧﻌﺮﻩ ﮐﺸﻴﻢ از ﺟﮕﺮ‪،‬‬
‫ﻧﻴﺴﺖ در ﻣﻴﺎن ﻣﮕﺮ ﺑﻬﺮ ﺗﻮ هﺎﯼ و هﻮﯼ ﻣﺎ" از اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ وﻓﺎ ﻳﻐﻤﺎﻳﯽ را ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ‬
‫از ﻣﺤﺘﻮاﯼ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ دﭼﺎر ﺧﻮش ﺑﻴﻨﯽ و ذهﻨﻴﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺮاﺳﻢ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ از ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻌﺮ‬
‫"ﻣﺎدر" رﺿﺎ رﺿﺎﻳﯽ را ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪ .‬ﺗﺎ ﭘﺎﺳﯽ از ﺷﺐ در ﺣﺎل ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻮدم‪ .‬ﺷﻌﺮ زﺑﺎن ﺣﺎل ﺷﺎن ﺑﻮد و ﺑﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﺁن را ﭘﻴﺎم ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﻣﺎدران‬
‫وﻋﺰﻳﺰاﻧﺸﺎن ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺷﺘﻴﺎق ﻋﺠﻴﺒﯽ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺁن داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺳﻢ‪ ،‬در اﺗﺎق‬
‫‪ ١۵‬دوﺑﺎرﻩ ﻣﺮاﺳﻢ ﺁوازﺧﻮاﻧﯽ و ﺷﻌﺮﺧﻮاﻧﯽ و‪...‬اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫هﻨﻮز هﻴﭻ ﺑﺮﺧﻮردﯼ ﺑﺎ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ از ﺑﻨﺪ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺁن هﺎ اﻳﻦ دو روز را‬
‫در ﻓﺮﻋﯽ ﺑﺪون هﻴﭻ ﺑﺮﺧﻮردﯼ ﺳﭙﺮﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻤﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و‬
‫ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ ﭼﺮا در دو روز ﮔﺬﺷﺘﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ در ﮔﻮهﺮ دﺷﺖ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫روزهﺎﯼ ‪ ١٠‬و ‪ ١١‬ﻣﺮداد‪ ،‬هﻴﺌﺖ ﻣﺮگ ﺑﻪ زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد و ﻣﺎﺷﻴﻦ ﮐﺸﺘﺎر‬
‫در اوﻳﻦ ﺳﺮﮔﺮم ﮐﺎر ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ‪ ١٢‬ﻣﺮداد‪ .‬از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻓﺮﻋﯽ ‪ ١٧‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﻢ از ﺳﺎﻋﺖ ‪ ٩‬ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺎم ﺑﭽﻪ هﺎ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﺮدن ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻣﮑﺎن ﻧﺎﻣﻌﻠﻮﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﺠﺎ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٤٠‬‬
‫و ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻞ‪ .‬هﻴﺌﺖ ﻣﺮگ ﺑﺮاﯼ ﺳﺘﺎﻧﺪن ﺟﺎن هﺎﯼ ﺷﻴﻔﺘﻪ‪ ،‬از ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﺗﮑﺎﭘﻮ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ‪ ،‬زﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ اﻓﺸﻮن‪ ٤٧‬ﻳﮑﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮج‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺰد هﻴﺌﺖ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪ و‬
‫دﻳﺮﯼ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬او ﺗﻮﺿﻴﺢ داد ﮐﻪ وﯼ را ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ هﻢ ﮐﻒ‪،‬‬
‫ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ادارﯼ و دادﻳﺎرﯼ زﻧﺪان ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮدﻩ و در ﺁن ﺟﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ‬
‫ﺣﻀﻮر هﻴﺌﺘﯽ ﻣﺮﮐﺐ از ﻧﻴﺮﯼ و اﺷﺮاﻗﯽ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﯼ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ ﭼﺮا وﯼ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬او ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ هﻴﺌﺖ ﺑﻠﻨﺪﭘﺎﻳﻪ اﯼ از اوﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺁﻣﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻢ‪ -‬ﮐﻢ داﺷﺘﻢ ﻗﻄﻌﻪ هﺎﯼ ﭘﺎزل را در ذهﻨﻢ ﮐﻨﺎر هﻢ ﻣﯽ ﭼﻴﺪم‪ .‬ﻳﺎد ﺻﺒﺢ روز هﺸﺘﻢ‬
‫ﻣﺮداد اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ ﺳﺮﯼ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺎن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ اﻓﺸﻮن ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻳﺎد ﺑﻨﺰﯼ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ ﺟﻠﻮﯼ زﻧﺪان ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺘﻤﺎً ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺁن هﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪاﺗﯽ را ﮐﻪ ﻣﺎﻩ هﺎﯼ ﻗﺒﻞ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدم و ﺳﻮﻟﻪ ﯼ ﭘﺸﺖ ﺑﻨﺪ ﮐﻪ در دو روز ﮔﺬﺷﺘﻪ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻓﻌﺎل ﻧﺒﻮد و ﻓﺮﻏﻮن ﭘﺮ از ﻃﻨﺎب را ﺑﻪ ﻳﺎد ﺁوردم‪ .‬ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر ﺑﻪ ﻳﺎد ﺧﻮاب هﺎﻳﯽ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ‬
‫در اﻧﻔﺮادﯼ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم و ﺑﺮاﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم‬
‫اﺗﻔﺎق هﺎﯼ وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ در ﺣﺎل وﻗﻮع اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮرس ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ هﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﻓﺮﻋﯽ رﻓﺘﻪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺑﺎزﻧﮕﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻇﻬﺮ ﻏﺬاﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ دادﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا در اﻳﻦ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻏﺬا ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻗﺒﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟ ﺷﺐ دوﺑﺎرﻩ ﺗﮑﺮار ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺮدﻳﺪﯼ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺪارِ ﻏﺬا‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻗﺒﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺎ ﻏﺬاﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﻢ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺁن ﻧﻴﺎزﯼ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺟﻴﺮﻩ ﯼ ﻏﺬاﻳﯽ زﻧﺪان زﻳﺎد ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد و ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺁﻣﺎر ﻗﺒﻞ‬
‫ﻏﺬا ﺗﻬﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﻤﺘﺮ از ﺁﻣﺎر ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻏﺬاﯼ ﻣﺎ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬از ﻏﺬا ﺑﺪم ﻣﯽ ﺁﻣﺪ و اﺷﺘﻬﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ دﭼﺎر‬
‫ﺑﯽ اﺷﺘﻬﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﺷﺪم‪ .‬دﻟﻴﻠﺶ را ﺧﻮدم ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﺑﺪﯼ داﺷﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮهﺎد اﺗﺮاﮎ‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺻﻔﻮﯼ‪ ،‬ﻣﺤﺴﻦ روزﺑﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻮهﺎب‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ اردﺳﺘﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻣﻬﺪﻳﺰادﻩ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻣﻬﺪﯼ وﺛﻮﻗﻴﺎن‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪرﺿﺎ ﻃﺎهﺮﻳﺎن‪ ،‬ﺑﻬﺰاد ﻓﺘﺢ زﻧﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬اﺻﻐﺮ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﯼ ﺧﺒﺎزان‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﺁرﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻋﺒﺎس اﻓﻐﺎن‪ ،‬ﺑﻬﺮوز ﺑﻬﻨﺎم زادﻩ‪ ،‬ﻣﺠﻴﺪ ﭘﻮررﻣﻀﺎن‪ ،‬اﻳﺮج‬
‫ﺟﻌﻔﺮزادﻩ‪ ،‬هﺎدﯼ ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ ﻓﺮاهﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮر ﺣﺮﻳﺮﯼ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﺮز دﻟﮑﺶ‪ ،‬ﺷﺎهﺮخ رﺿﺎﻳﯽ‪،‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮ ﺑﺮزﮔﺮ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ رﻣﻀﺎﻧﻠﻮ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ زرﻳﻦ ﻗﻠﻢ‪ ،‬ﻣﻬﺪﯼ ﻣﻬﺮﻣﺤﻤﺪﯼ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺳﭙﺎﺳﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﻬﻴﺮاﻓﺘﺨﺎر‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد دﻟﻴﺮﯼ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻳﺎر ﻓﻴﻀﯽ‪ ،‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ‬
‫ﻧﺎﻇﺮﯼ و روح اﷲ هﺪاوﻧﺪ ﻣﻴﺮزاﻳﯽ از ﺑﻨﺪ ﻣﺎ‪ ،‬درﺧﺸﻴﺪن ﺁﻏﺎز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺪهﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﻢ اﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﮐﺮﻳﻤﯽ‪ ،‬رﺿﺎ ﻓﻼﻧﻴﮏ‪ ،‬اﻳﺮج ﻟﺸﮑﺮﯼ‪ ،‬ﺟﻼل ﻻﻳﻘﯽ‪،‬‬

‫‪ 47‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻧﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﯽﺥﻮاﺱﺘﻨﺪ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ هﺸﺪارﯼ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن دادﻩ ﺑﺎﺵﻨﺪ ﺕﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ در ﻓﻀﺎ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺵﺮﻋﯽ ﺥﻮدﺵﺎن را ﺕﻮﺟﻴﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را در ﺑﯽ ﺥﺒﺮﯼ و ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮﯼ ﻣﻄﻠﻖ اﻋﺪام ﻧﮑﺮدﻳﻢ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ ﺑﺮﺥﻮرد را در اوﻳﻦ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺮد و زن و در زﻧﺪان رﺵﺖ ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮادﯼ را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ و‬
‫ﺱﭙﺲ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺱﺎﺑﻖﺵﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١٤١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ دﻟﺠﻮﯼ ﺛﺎﺑﺖ رﻓﺘﺎر‪ ،‬اﮐﺒﺮ ﺷﺎﮐﺮﯼ‪ ،‬ﺑﻴﮋن ﺗﺮﮐﻤﻦ ﻧﮋاد‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد ﻧﺎﺻﺮﯼ‪ ،‬زﻳﺪاﷲ‬
‫ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪﯼ‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪرﺿﺎ هﻤﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺴﻦ ﺻﺎدق زادﻩ اردﺑﻴﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد ﺧﺴﺘﻮ‪ ،٤٨‬ﺟﻌﻔﺮ‬
‫ﺧﺴﺮوﯼ‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﻣﺴﻴﺐ ﭘﻮر و‪ ...‬ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ١٣‬ﻣﺮداد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ در ﻓﺮﻋﯽ ‪ ١٧‬ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ ﻣﺼﻄﻔﯽ‬
‫ﻣﺮدﻓﺮد ﺑﻮد‪ .‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺧﻮش و ﺑﺶ هﺎ را از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮرس ﺑﺎ وﯼ ﮐﺮدم‪ .‬ﻧﮕﺮان ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻮد‬
‫و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ دﻟﺶ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ هﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ او را ﻧﻴﺰ ﺻﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻪ روزﻧﺎﻣﻪ اﯼ در ﺑﻨﺪ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﯽ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﺣﺎل ﮐﺘﺎب ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮ دﭼﺎر‬
‫ﺟﻨﻮن ﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﮐﺘﺎب ﺑﭙﺮدازد‪ .‬اﺗﺎق ‪ ،١۵‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺷﺐ هﺎﯼ ﻗﺒﻞ ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﺠﻤﻊ ﻣﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ هﻤﭽﻨﺎن ﺁواز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺳﺮود‬
‫ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ هﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﺎرهﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﻴﺎن ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻳﮑﺒﺎرﻩ اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ‪ .‬در اﺗﺎق ‪ ١۵‬هﻤﻪ ﺑﯽ درﻳﻎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﮐﺲ هﻨﺮﯼ داﺷﺖ‪ ،‬ﻋﺮﺿﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ رﺿﺎ ازﻟﯽ روﯼ ﺑﻮرس ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺁن ﻓﻀﺎﯼ ﭘﺮ از اﺣﺴﺎس‪،‬‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﻣﺸﺘﺎق ﺷﻨﻴﺪن ﭼﻨﺪ ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ اﺷﺮف ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺎﻣﻪ اش‬
‫ﻧﮑﺘﻪ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺗﮑﺎﻧﻢ داد‪ .‬ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪" :‬وﻗﺘﯽ ﺧﺒﺮ ﺷﻬﺎدت هﺎ ﻣﯽ رﺳﺪ ﺑﺎور‬
‫ﮐﻦ ﺑﺎ ﻳﺎد ﺷﻬﺪا ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻣﯽ روم و ﺑﺎ ﻳﺎد ﺷﻬﺪا ﭼﺸﻢ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﻢ و ﺑﻴﺎد اﻧﺘﻘﺎم زﻧﺪﻩ ام‪".‬‬
‫ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم راﺳﺘﯽ اﮔﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﭽﻪ هﺎ ﺻﺤﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﻧﺘﻘﺎم ﺷﺎن را ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ؟ ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺧﻮن هﺎ ﺑﯽ ﺛﻤﺮ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد؟ اﻳﻦ درﺟﻪ از ﺷﻘﺎوت و ددﻣﻨﺸﯽ را ﭼﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺪس ﺑﺰﻧﺪ؟ ﺻﺪاﯼ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻋﯽ ‪ ١٧‬ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻳﮑﺒﺎرﻩ در ﺳﮑﻮت ﺷﺐ‪ ،‬ﺻﺪاﯼ‬
‫ﺳﻮت ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺮدﻓﺮد ﺑﻪ ﮔﻮش رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺁهﻨﮓ "ﻗﺎﻳﻘﺮاﻧﺎن رود وﻟﮕﺎ" را ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﯽ هﺮﭼﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺗﺮ ﻣﯽ ﻧﻮاﺧﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺁهﻨﮓ هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮاﻳﻢ ﺧﺎﻃﺮﻩ اﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺣﺎﻻ ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﺑﺮاﻳﻢ‬
‫دﻟﻨﺸﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﺁن ﻟﺤﻈﻪ دﻟﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﺎر ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﯽ ﺑﻮدم‪.‬‬

‫ﺟﻤﻌﻪ ‪ ١۴‬ﻣﺮداد‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ وﺳﺎﻳﻞ ﺷﺎن را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺪس ﻣﯽ زدﻳﻢ ﮐﻪ دﻳﺮ ﻳﺎ زود ﻣﺎ را ﻧﻴﺰ از ﺑﻨﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺎن‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ‪ .‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺎن را ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﮐﺮدﻩ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺣﻮادث‬
‫ﺑﻌﺪﯼ ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬اﻓﺮاد هﺮ اﺗﺎق ﻣﻮﻇﻒ ﺷﺪﻧﺪ وﺳﺎﻳﻞ اﻓﺮادﯼ را ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮ دﻟﻴﻞ از ﺑﻨﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ ﺑﻨﺪ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮل ﺻﻨﻔﯽ و ﻧﻈﺎﻓﺖ ﺑﻨﺪ ﻧﻴﺰ‬
‫اﻣﻮال ﻋﻤﻮﻣﯽ را اﻋﻢ از ﺧﻮراﮐﯽ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و‪ ...‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد هﺮ اﺗﺎق‪،‬‬
‫ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﮐﻨﺴﺮو‪ ،‬اﻧﺠﻴﺮﺧﺸﮏِ ﭘﺎﮎ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﭘﻮدر ﻟﺒﺎﺳﺸﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺻﺎﺑﻮن و‪ ...‬دادﻩ ﺷﺪ‪ .‬اﻓﺮاد اﺗﺎق‬
‫ﺟﻨﺲ هﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر را در ﺳﺎﮎ هﺎﯼ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ از ﺑﻨﺪ ﺑﻴﺮون‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬در ﮐﻨﺎر هﺮ ﺳﺎﮎ‪ ،‬ﭘﺘﻮهﺎﯼ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﮐﻪ‬

‫‪ 48‬وﯼ ﻧﻮﻩ دﺥﺘﺮﯼ ﺁﻳﺖاﷲ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٤٢‬‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﺸﺎن در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﻴﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮار دادﻳﻢ‪ .‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﺁن هﺎ از‬
‫ﭘﺘﻮهﺎﯼ زﻧﺪان ﮐﻪ ﺗﻴﺮﻩ رﻧﮓ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد‪ .‬دﻳﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫ﻧﻤﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ‪ .‬هﻤﻪ ﻋﺰم ﺳﻔﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺠﺎ و ﭼﮕﻮﻧﻪ؟ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ‪ .‬هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮاد در‬
‫اﻧﺘﻈﺎرﯼ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻇﻬﺮ ﺑﺎز هﻢ ﻏﺬا ﻣﺜﻞ روزهﺎﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬زﻳﺎد ﺑﻮد و ﺣﺘﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮔﻔﺖ زﻳﺎد ﺗﺮ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺷﺎم‬
‫ﺷﺐ‪ ،‬ﻏﺬا ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻴﺮﻩ ﯼ هﺮﻓﺮد دو ﻋﺪد ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺑﻮد‪ .‬هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻧﻔﺮات ﺑﻨﺪ‬
‫ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺎﻻ ﺟﻴﺮﻩ ﯼ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺗﻌﺪاد ﺁﻣﺎر ﺑﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ هﺎ ﺷﺎن ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻨﺪ؟ دﻳﮕﺮ ﺗﺮدﻳﺪﻣﺎن ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ دﻳﮕﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺑﺨﻮاهﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ دردﻧﺎﮎ ﺑﻮد دﻳﺪن ﺁن هﻤﻪ‬
‫ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ اﺿﺎﻓﯽ ﮐﻪ روزﯼ‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﺑﻮدن ﺣﺘﺎ ﻳﮏ ﻋﺪد ﺁن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﺑﻨﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﮔﺸﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺎﻻ ﺟﺰ ﺗﻨﻔﺮ اﻳﺠﺎد ﮐﺮدن‪ ،‬ﻣﻌﻨﯽ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺿﻤﻦ ﺻﺤﺒﺖ هﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻳﻢ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑﺨﻮاهﻨﺪ از ﺑﻨﺪ ﺧﺎرج‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد را ﺑﺪون وﺳﺎﻳﻞ از ﺑﻨﺪ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ از ﻟﻨﮓ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﻟﻴﻞ ﺳﺎدﻩ ‪:‬‬
‫‪ -١‬اﮔﺮ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻣﺠﺮد و ﻳﺎ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ از ﺁن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻮﻟﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﻢ؛‬
‫‪ -٢‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺿﺮب وﺷﺘﻢ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺗﺴﮑﻴﻦ درد‪ ،‬ﻋﻀﻮ ﺁﺳﻴﺐ دﻳﺪﻩ را‬
‫ﺑﺎ ﺁن ﺑﺴﺘﻪ و ﮔﺮم ﻧﮕﺎﻩ دارﻳﻢ؛‬
‫‪ -٣‬از ﻻ ﺑﻪ ﻻﯼ ﺑﺎﻓﺖ هﺎﯼ ﻟﻨﮓ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان هﻤﻪ ﺟﺎ را دﻳﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﮐﻪ اﺻﻼً‬
‫ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﺪارﻳﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻟﻨﮓ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺎرﮔﺮ اﻓﺘﺎد و‬
‫ﮐﻤﮏ هﺎﯼ ﺷﺎﻳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ و دﻳﮕﺮان ﮐﺮد‪.‬‬
‫روزهﺎﯼ ‪ ١٣‬و ‪ ١۴‬ﻣﺮداد هﻴﺌﺖ ﺗﺤﺮﮐﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺑﺮﻧﺪ و ﻇﺎهﺮاً در اوﻳﻦ هﻤﭽﻨﺎن ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ هﻴﺌﺖ هﺮ روز‬
‫در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﺪ ﺣﺪس زد ﮐﻪ اﻳﻦ هﻴﺌﺘﯽ وﻳﮋﻩ اﺳﺖ و ﮐﺎر ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ هﻤﻴﻦ هﻴﺌﺖ اﺳﺖ‪ .‬هﻤﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻓﺮا رﺳﻴﺪن روز ﺷﻨﺒﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ روز ﺑﻌﺪ ﮐﺎر از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ و ﺑﯽ ﮔﻤﺎن ﻧﻮﺑﺖ ﻣﺎ در روزهﺎﯼ‬
‫ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻓﺮا ﺧﻮاهﺪ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ روزﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻓﻐﺎﻧﯽ هﺎ دوﺑﺎرﻩ ﭘﻴﺪاﻳﺸﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺮض ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن را ﻇﺎهﺮاً‬
‫ﺑﯽ ﺧﻄﺮ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ و ﭘﺎﺳﺪاران ﻋﺎدت ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﺎرهﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﺁﻧﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم‬
‫دهﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ از ﺷﺮاﻳﻂ وﻳﮋﻩ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺮ زﻧﺪان ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁﮔﺎهﯽ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪادﯼ از‬
‫ﺁن هﺎ ﮐﻪ ﮐﺎرهﺎﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ زﻧﺪان را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻇﺎهﺮاً ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻧﻴﺰ‬
‫ﺁﮔﺎهﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ ﺑﺮاﯼ ﺁن ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ را در ﺟﺮﻳﺎن ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در زﻧﺪان‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ ﻗﺮار دهﺪ‪ ،‬در اوﻟﻴﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﺣﻴﺎط هﺎ رﻓﺘﻪ و ﻓﺮﻳﺎد زدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در‬
‫ﺣﺎل اﻋﺪام ﮐﺮدن ﺑﭽﻪ هﺎ هﺴﺘﻨﺪ!‬
‫‪١٤٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺷﻨﺒﻪ ‪ ١۵‬ﻣﺮداد‪ .‬ﺻﺒﺢ ﺳﺎﻋﺖ هﺸﺖ‪ ،‬ﺁﻣﺎدﻩ و ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻳﺮاق اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻮﺑﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻪ ﺳﺮ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﭘﺎﺳﺪاراﻧﺶ از راﻩ‬
‫رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﻴﻮﻩ ﯼ ﮐﺎرﺷﺎن هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﺗﻮﻟﺖ ﺑﺮﺷﺖ‪ ٤٩‬در ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪ ﯼ "ﺻﻠﻴﺐ‬
‫ﮔﭽﯽ" در ﺑﺎرﻩ ﯼ "اس اس هﺎ" ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ و ﭼﻮن ﺳﮕﺎن ﺷﮑﺎرﯼ‬
‫ﺑﺮ رد ﭘﺎﯼ ﺑﺮادراﻧﺸﺎن ﺑﻮ ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ‬
‫و ﻃﻌﻤﻪ را ﻣﯽ اﻓﮑﻨﻨﺪ ﭘﻴﺶ ﭘﺎﯼ ارﺑﺎب ﭘﺮوارﺷﺎن‪.‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻣﻦ را ﺻﺪا زدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﻣﺪت زﻳﺎدﯼ ﺑﺎ ﻣﻦ ﮐﻠﻨﺠﺎر رﻓﺖ ﺗﺎ ﭼﻴﺰﯼ را‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮم‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮرد از ﺟﺎﻧﺐ او‪ ،‬ﻻاﻗﻞ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺘﺎ‬
‫ﭘﺎﺳﺪاراﻧﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺑﻬﺖ و ﺣﻴﺮت ﺑﻪ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﯼ ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﮔﻮش ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﭼﺮا؟ وﻟﯽ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردش ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﺘﻔﺎوت ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬از زﻳﺮ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪار "م" را ﻣﯽ دﻳﺪم ﮐﻪ در‬
‫ﺧﺮدادﻣﺎﻩ ﺗﻼش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﺸﺎﻧﺪن ﻣﻦ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ اﯼ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ از ﮐﺘﮏ ﺧﻮردن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻦ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻨﺎر ﻟﺸﮑﺮﯼ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﮔﺎﻩ ﮔﺎهﯽ هﻢ ﭼﻴﺰﯼ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻟﺸﮑﺮﯼ وﻗﺘﯽ ﺑﻌﺪ‬
‫از ﺗﻼش ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮو ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺑﻴﭽﺎرﻩ! و ﻣﻦ را ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺳﻠﻮل در ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﮐﻪ در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺳﻮم ﻗﺮار‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل ﺑﺮاﯼ ﺑﺮدن اﻓﺮاد ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻧﻬﺎر ﮐﻪ ﻗﻴﻤﻪ ﭘﻠﻮ ﺑﻮد‪ ،‬دراز ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮﯼ )ﻋﻠﯽ ﻣﻬﺎﺟﺮ( ﺳﺮش‬
‫را روﯼ ﺳﻴﻨﻪ ام ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد و درد دل ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﮑﻤﺶ ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ﺗﻤﺎم ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮر‬
‫اﻳﻦ را ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﻗﺪم ﺑﺎ اﻋﺪام ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺖ و ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻻاﻗﻞ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ او‪،‬‬
‫ﮐﺴﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻮرﯼ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﻠﻮل ﺑﺎز ﺷﺪ و ﻧﺎم ﻣﻦ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻋﻠﯽ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﻧﺎﻣﻢ از ﺟﺎ ﭘﺮﻳﺪم‪.‬‬
‫هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻋﻠﯽ و ﺗﻌﺪادﯼ دﻳﮕﺮ از ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در اﺗﺎق هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ هﻔﺘﻪ ﯼ ﻗﺒﻞ ﻣﺮا ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﮐﻨﺎر دﻳﻮار ﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬ﺗﻌﺪاد‬
‫دﻳﮕﺮﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺁن ﺟﺎ دﻳﺪم‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺣﻖ وردﯼ هﻢ ﺁن ﺟﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺮﭘﺎ‬
‫اﻳﺴﺘﺎدن زﻳﺎد در دوران ﺣﺎج داوود و ﻓﺸﺎرهﺎﯼ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪﯼ ﮐﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬دﭼﺎر‬
‫ﻧﻮع ﺧﺎﺻﯽ از ﺳﺮدرد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺎد و ﺗﺸﻨﺞ ﻋﺼﺒﯽ اش در ﺧﻮاب ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺷﺶ ﻣﺎﻩ‪ ،‬دو ﻧﻔﺮ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺧﻮاب ﻣﻮاﻇﺐ او ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ دﭼﺎر ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺁرام‪-‬ﺁرام ﺣﺎﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻇﺎهﺮاً ﻣﯽ رﻓﺖ ﮐﻪ دﭼﺎر ﻳﮑﯽ از هﻤﺎن ﺗﺸﻨﺞ هﺎﯼ‬
‫ﻋﺼﺒﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﮐﻢ ﮐﺮدن اﻟﺘﻬﺎب‪ ،‬ﺳﻴﮕﺎرﯼ را روﺷﻦ ﮐﺮدﻩ و ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺸﻴﺪن ﺁن ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﺳﺪاران ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ و ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرﯼ او ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮﻳﺶ‬

‫‪ 49‬ﺑﺮﺕﻮﻟﺖ ﺑﺮﺵﺖ)‪ (١٨٩٨-١٩۵۶‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬ﺵﺎﻋﺮ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮدان ﺑﺰرگﺁﻟﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬از ﻓﻌﺎﻻن ﻧﻬﻀﺖ‬
‫ﺿﺪﻓﺎﺵﻴﺴﻢ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺑﻪ ﺁﺕﺶ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺵﺪن راﺵﺘﺎگ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺕﺮﮎ ﻣﻴﻬﻦ و ﻣﻬﺎﺟﺮت ‪ ١۵‬ﺱﺎﻟﻪ ﺵﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪهﺎﯼ ﻣﻬﻢ‬
‫او ﻋﺒﺎرﺕﻨﺪ از داﻳﺮﻩ ﮔﭽﯽ ﻗﻔﻘﺎزﯼ‪ ،‬ﻣﺎدر‪ ،‬ﺹﻠﻴﺐﮔﭽﯽ‪ ،‬ارﺑﺎب ﭘﻮﻧﺘﻴﻼ و ﻧﻮﮐﺮش ﻣﺎﺕﯽ‪ ،‬ﺁﻧﺘﻴﮕﻮن‪ ،‬ﺕﺮس و ﻧﮑﺒﺖ راﻳﺶ‬
‫ﺱﻮم‪ ،‬روزهﺎﯼ ﮐﻤﻮن‪ ،‬ﻧﻨﻪ دﻻور و ﻓﺮزﻧﺪان او و‪...‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٤٤‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻩ و ﺳﻴﮕﺎرش را ﺑﻪ زﻳﺮ ﭘﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﻟﻪ ﮐﺮد‪ .‬هﻤﻴﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺎرج از‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﮐﺎرش رﺳﻴﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﯽ دادم هﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﺻﺪاﻳﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺎﻳﻢ را ﺑﻪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ راهﺮوﯼ ﮐﻨﺎر دادﮔﺎﻩ ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدم ﻗﺘﻞ ﻋﺎﻣﯽ در ﮐﺎر‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ و ﺷﮑﻞ اﺟﺮاﯼ ﺁن را ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ‪ .‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم اﺳﻢ ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻨﺼﻮرﯼ را‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬در ﺑﻬﺪارﯼ ﺑﺴﺘﺮﯼ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ اﯼ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻴﺎت‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻬﺪارﯼ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﭘﺎﺳﺪارﯼ ﮐﻪ وﯼ را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ را ﺑﺎ ﺑﺮاﻧﮑﺎرد ﺁوردﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﭘﺸﺖ ﻟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ از ﺁن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬هﻤﻪ ﺟﺎ را ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯽ دﻳﺪم‪.‬‬
‫اﻧﮕﺎر اﺻﻼً ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻇﺎهﺮِ ﻟﻨﮓ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دهﺪ‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ‬
‫ﻧﺎﺻﺮ ﻓﻠﺞ ﻗﻄﻊ ﻧﺨﺎﻋﯽ اﺳﺖ و هﻴﭻ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬ﺗﻼش داﺷﺘﻢ ﺻﻮرﺗﺶ را‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ روﯼ ﺑﺮاﻧﮑﺎرد ﺧﻮاﺑﻴﺪﻩ ﺑﻮد و ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﺑﺮ ﭼﺸﻢ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ هﻤﻪ ﯼ‬
‫ﺗﻼﺷﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ دﻳﺪن ﺻﻮرﺗﺶ ﻧﺸﺪم‪ .‬وﯼ را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ اﺗﺎﻗﯽ ﺑﺮدﻩ و‬
‫ﺑﻴﺮون ﺁوردﻧﺪ و ﺑﻪ راهﺮو ﺑﻐﻠﯽ ﻣﻨﺘﻘﻠﺶ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻼﺷﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد ﺑﻔﻬﻤﻢ در راهﺮو ﺑﻐﻠﯽ ﭼﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬرد؟ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﻣﺤﺐ‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢ ﺳﻴﻔﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮﯼ و ﻣﺤﻤﻮد زﮐﯽ‪ ،‬ﻗﺒﻞ‬
‫از ﻣﻦ ﺑﻪ داﺧﻞ اﺗﺎق رﻓﺘﻪ و ﺧﻴﻠﯽ ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﻣﺤﺐ در ﺳﺎل ‪۶٠‬‬
‫ﺷﻘﺎوت را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ دردﻧﺎﮐﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﺶ او را ﺻﺪا ﮐﺮدﻩ و ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رهﺴﭙﺎر ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪاﻣﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در راﻩ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ‬
‫اﻋﺪام‪ ،‬ﺑﯽ ﺁن ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮرش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮادرش را ﮐﻪ از ﻓﺮط ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ راﻩ‬
‫رﻓﺘﻦ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮ دوش ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬او در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﯼ راﻩ از ﺻﺪاﯼ ﻧﺎﻟﻪ هﺎﯼ ﻓﺮدﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫دوش ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ او ﺑﺮادرش اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺷﺎهﺪ ﺗﻴﺮﺑﺎران ﺑﺮادرش‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد و ﭘﺎﺳﺪاران او و دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺟﻨﺎزﻩ هﺎ را ﺳﻮار ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺨﺼﻮص ﺣﻤﻞ ﮔﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر اﺧﺘﺼﺎص دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺧﺮوج ﻣﺤﻤﻮد زﮐﯽ‪ ،‬ﺑﻪ داﺧﻞ اﺗﺎق ﺑﺮدﻩ ﺷﺪم‪ .‬ﺻﺪاﻳﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪت را ﺑﺮدار‪.‬‬
‫ﻟﻨﮓ را ﺑﺎزﮐﺮدم‪ .‬اﺗﺎق ﭘﺮ از اﻓﺮاد ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﻴﺮﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻮل ﺷﺪم‬
‫ﺳﻼم ﮐﺮدم‪ .‬در ﻧﮕﺎﻩ اول ﻧﻴﺮﯼ‪ ،‬اﺷﺮاﻗﯽ و رﺋﻴﺴﯽ را ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺳﻤﺖ‬
‫ﮐﺎرﭼﺎق ﮐﻨﯽ و ﺟﻮﺳﺎزﯼ ﮐﺮدن داﺷﺖ‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺰ در ﺟﻤﻊ ﺣﻀﻮر‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ وﯼ را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻔﺮ ﻣﺤﺎﻓﻆ و ﭘﺎﺳﺪار ﺑﺎ هﻴﮑﻞ هﺎﯼ درﺷﺖ‬
‫ﻧﻴﺰ ﭘﺸﺖ ﻧﻴﺮﯼ و اﺷﺮاﻗﯽ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا در دادﮔﺎﻩ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺣﻤﻠﻪ ور ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را از ﻗﺒﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ را ﺑﻴﻤﺎراﻧﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻣﻴﺪﯼ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮدﻣﺎن ﻧﻤﯽ رﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻗﺼﺪ‬
‫ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﻣﺎن را ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دژﺧﻴﻤﺎن‪ ،‬هﻴﺌﺖ "ﭘﺰﺷﮑﺎن"ﯼ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ‬
‫از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﻣﺎ‪ ،‬از هﻤﻪ ﮔﻴﺮ ﺷﺪن ﺑﻴﻤﺎرﯼ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮﯼ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ از‬
‫ﺳﻼﻣﺖ ﺁﺣﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮐﻨﻨﺪ! اﻳﻦ ﻧﮕﺎﻩ ﺁﻧﺎن ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺎ و رﺳﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﻗﺎﺋﻞ‬
‫‪١٤٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻨﻮز روﯼ ﺻﻨﺪﻟﯽ روﺑﻪ روﯼ هﻴﺌﺖ ﻧﻨﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن وارد اﺗﺎق ﺷﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎج ﺁﻗﺎ ﺁن ﺧﺒﻴﺚ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﻧﻤﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮﯼ ﺑﺎ ﺑﻬﺖ و ﺗﻌﺠﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬در اﻳﻦ ﺟﺎ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن اداﻣﻪ داد‪ :‬وﻟﯽ ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﻈﺮش ﻋﻮض ﺷﺪﻩ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻮب اﮔﺮ ﻧﻤﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺒﺮﻳﺪش ﺑﻪ ﺑﻨﺪش‪ .‬در ﺁن روزهﺎ‪،‬‬
‫"ﻓﺮﻳﺐ"‪ ،‬ﺣﺮف اول را ﻣﯽ زد و هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺮ ﺗﺰوﻳﺮ و رﻳﺎ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺘﺎ‬
‫ﻟﺒﺨﻨﺪﺷﺎن‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ وارد ﺷﻮم‪ ،‬ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ ﻣﺤﻤﻮد زﮐﯽ و‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن را ﺷﻨﻴﺪم‪ .‬وﻟﯽ هﻨﻮز ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻔﻬﻮم ﮔﻔﺖ وﮔﻮﯼ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن و ﻧﻴﺮﯼ ﻧﺸﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﺎ دﻳﺪن ﺗﺮﮐﻴﺐ هﻴﺌﺖ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺷﮑﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﺮگ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ و‬
‫اﻳﻦ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح دادﮔﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺷﺎن اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﺸﺎن دهﻨﺪ ﮐﻪ دادرﺳﯽ اﯼ‬
‫ﻧﻴﺰ در ﮐﺎرﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺣﻘﻮق ﻣﺤﮑﻮﻣﺎن را ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل رﻋﺎﻳﺖ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ!‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم ﻣﺮگ در ﺑﺮاﺑﺮم ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﻣﺮا ﻣﯽ ﭘﺎﻳﺪ‪ .‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻧﻴﺎﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺗﺼﻮرم اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﺮا اﻋﺪام ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬در هﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم ﻣﺮزهﺎﻳﯽ‬
‫را ﺑﺮاﯼ ﺧﻮدم ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮم ﺗﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﺑﻪ اﻋﺪاﻣﻢ دادﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﺎن‬
‫ﻧﺪادﻩ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﺑﺎ "وﺟﺪان هﺎﯼ ﺑﯽ روﻧﻖ و ﺧﺎﻣﻮش" ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﺮاﭘﺎﻳﻢ را ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﺧﺒﺎﺛﺖ از ﺁن ﻣﯽ ﺑﺎرﻳﺪ‪ ،‬وراﻧﺪاز ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎزار ﺑﺮدﻩ ﻓﺮوﺷﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ و ﺑﺮدﻩ هﺎﯼ ورزﻳﺪﻩ و ﻗﺒﺮاق و ﺳﺮﺣﺎل را ﺳﻮا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ در ﺑﺎرﻩ ﯼ اﺗﻬﺎم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎن‪ .‬ﻧﻴﺮﯼ ﺳﺮد و ﺧﺸﮏ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﮐﺪام‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن؟ ﭘﺎﺳﺦ دادم هﻤﺎن ﮐﻪ ﺧﻮدﺗﺎن ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻴﺪ‪ .‬ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮد‪ :‬ﺧﻮب اﺳﻤﺶ را ﺑﮕﻮ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺑﯽ ﺣﻮﺻﻠﮕﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﻤﺶ ﺗﺄﮐﻴﺪﯼ ﻧﺪارم‪ .‬دوﺑﺎرﻩ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬دﻗﻴﻖ ﺑﮕﻮ ﺑﺪاﻧﻢ ﮐﺪام‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺮت هﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺳﺎزﻣﺎنِ رﺟﻮﯼ‪ .‬ﻧﻴﺮﯼ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺁﻳﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﻋﻔﻮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﻴﺮ‪١٠،‬ﺳﺎل ﺣﮑﻢ دارم‪ ،‬هﻔﺖ ﺳﺎل ﺁن را ﮐﺸﻴﺪﻩ ام‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎﻳﯽ ﺑﮑﻨﻢ‪ ،‬ﺳﺎل هﺎﯼ اول ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺻﺮف داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﺣﺎﻻﻳﯽ ﮐﻪ دو‪ -‬ﺳﻮم‬
‫ﺣﺒﺴﻢ را ﮐﺸﻴﺪﻩ ام‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻧﻴﺮﯼ رﻳﺎﺳﺖ هﻴﺌﺖ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﭘﺮس و‬
‫ﺟﻮ هﺎ ﺗﻮﺳﻂ او اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁن ﮐﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻧﻬﺎﻳﯽ ﺷﺎن را اﻋﻼم ﮐﻨﻨﺪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺳﺆاﻟﯽ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻈﺮت راﺟﻊ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﭼﻴﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ هﻔﺖ ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻧﺪاﻧﻢ‪،‬‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﯽ هﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ام ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﻧﻈﺮﯼ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﺑﺪهﻢ‪ .‬رﺋﻴﺴﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺗﻮ اﻗﺪاﻣﺎت "ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ" را ﻣﺤﮑﻮم ﮐﻨﯽ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺤﮑﻢ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﺁن هﺎ هﻴﭻ‬
‫رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺪارد و ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرﯼ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬اﺷﺮاﻗﯽ ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽ داﻧﯽ‬
‫"ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ" ﺑﻪ ﻣﺮزهﺎﯼ ﮐﺸﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ؟ ﺑﺎ ﺳﺮدﯼ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻳﮏ ﭼﻴﺰهﺎﻳﯽ ﺷﻨﻴﺪﻩ ام‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬اﻋﻼم ﻣﻮﺿﻊ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﻴﺮ! ﺑﻪ ﻣﻦ رﺑﻄﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻣﻦ ﭼﻪ ﮐﺎرﻩ ام ﮐﻪ‬
‫ﺳﺮ هﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ ﮐﺮدﻩ و ﻧﻈﺮ دهﻢ؟ ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ هﻤﻪ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﻮ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﯽ وﻟﯽ دم ﻓﺮو ﻣﯽ ﺑﻨﺪﯼ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬در اﺟﺘﻤﺎع ﻧﻴﺰ ﺧﻴﻠﯽ هﺎ ﻣﺜﻞ ﻣﻦ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٤٦‬‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ هﺎﺷﺎن ﻣﯽ روﻧﺪ و ﺳﮑﻮت اﺧﺘﻴﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁب هﺎ ﮐﻪ‬
‫از ﺁﺳﻴﺎب اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ ﺑﻴﺮون‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮو دو ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻨﻮﻳﺲ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺮزهﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و ﻣﻦ اﻋﻼم ﺑﺮاﺋﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻢ! ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﻳﻦ وارد ﺷﺪن در ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ اﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺪارد‪ .‬اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ و‬
‫‪٥٠‬‬
‫اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺸﺎن ﭼﻨﺎن ﻧﮕﺎهﻢ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﯽ "در ذهﻦ ﺧﻮد ﻃﻨﺎب دار ﺗﻮ را ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ"‪.‬‬
‫در ﺁن ﺑﻴﻦ ‪ ،‬ﻓﺮدﯼ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ از او ﻧﺪاﺷﺘﻢ و داراﯼ ﻣﻮهﺎﯼ روﺷﻨﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻴﺮﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺒﻴﻦ ﺣﺎج ﺁﻗﺎ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬هﻤﺎن را اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻩ! ﻣﻦ هﻢ ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﻧﻈﺮم ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرﯼ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﭼﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﭼﺎﻧﻪ زﻧﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ "ﺳﻼم" اوﻟﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﭘﻴﺶ از ﻣﻦ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺤﻤﻮد زﮐﯽ‬
‫و ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﻣﺤﺐ و ﻗﺎﺳﻢ ﺳﻴﻔﺎن و ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮﯼ ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺁﻧﺘﺮاﮐﺘﯽ ﺑﺪهﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺁن هﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﺮگ ﻣﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ‬
‫ذهﻨﻢ زد ﭼﺮا اﻳﻦ هﻤﻪ اﺻﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺷﺎﻳﺪ هﻤﻪ را اﻋﺪام ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‬
‫اﻣﺘﺤﺎن ﮐﻨﻢ و روزﻧﻪ اﯼ را ﺑﺎز ﺑﮕﺬارم‪ .‬رو ﺑﻪ ﻧﻴﺮﯼ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﺎﺿﺮم در ﺻﻮرت ﺁزادﯼ‬
‫ﺗﻌﻬﺪ دهﻢ دﻳﮕﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﮑﻨﻢ‪ .‬ﻧﻴﺮﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا ﻋﻨﺎد ﻣﯽ ورزﯼ؟ ﺑﺮو دو ﮐﻠﻤﻪ روﯼ‬
‫ﮐﺎﻏﺬ ﺑﻨﻮﻳﺲ و ﺑﻴﺎر ﮐﻪ از اﻋﻤﺎل ﺳﺎزﻣﺎن اﻋﻼم ﺑﺮاﺋﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎزهﻢ روﯼ ﮔﻔﺘﻪ ﯼ‬
‫ﻗﺒﻠﯽ ام ﻣﺤﮑﻢ اﻳﺴﺘﺎدم‪ .‬ﺣﺮف ﺁﺧﺮ را ﻧﻴﺮﯼ ﻣﯽ زد‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺎﺷﻮ ﺑﺮو ﺑﻴﺮون! هﺮﭼﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﯽ ﺑﻨﻮﻳﺲ!‬
‫وﻗﺘﯽ ﺁﻣﺪم ﺑﻴﺮون‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﺮﮔﻪ اﯼ را ﮐﻪ روﻳﺶ ﻣﺘﻦ ﻳﮏ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﻳﮏ دﺳﺖ ﺧﻂ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر اﺑﺘﺪاﻳﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﻢ داد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ را ﺑﻨﻮﻳﺴﯽ! ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﺎﺟﯽ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫هﺮ ﭼﻪ دﻟﺖ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻨﻮﻳﺲ! ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ! هﺮﭼﻪ را ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻨﻮﻳﺴﯽ‪ .‬ﺣﺎﻻ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﻣﺤﺘﻮاﯼ دﻳﺎﻟﻮگ ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﯼ ﻗﺒﻞ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن و ﻣﺤﻤﻮد و هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن و‬
‫ﻧﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﺷﺪم‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن در ﺑﻴﺮون از اﺗﺎق ﻣﺤﻤﻮد را ﻣﺠﺒﻮرﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻣﺘﻦ‬
‫اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﻣﻄﻠﻮب او را ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ و ﻣﺤﻤﻮد ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ ﮐﺎر ﺳﺮ ﺑﺎز زدﻩ ﺑﻮد و ﺑﺮاﯼ‬
‫هﻤﻴﻦ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻪ داﺧﻞ دادﮔﺎﻩ ﺁﻣﺪﻩ و ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﻮد ﮔﻔﺘﻪ هﻴﭻ ﭼﻴﺰﯼ‬
‫ﻧﻤﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ و ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﻣﺤﻤﻮد را ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ از هﻴﺌﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ اﯼ ﮐﻪ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﺎﺟﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‬
‫ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺮﺳﻴﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﺗﺮﻓﻨﺪ او در ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﻣﺤﻤﻮد زﮐﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‬
‫ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬هﺮﭼﻪ ﺧﻮدت ﻣﯽ ﺧﻮاهﯽ ﺑﻨﻮﻳﺲ! ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﺣﺘﺎ در ﺑﻴﻦ ﺧﻮدﺷﺎن هﻢ‬
‫ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﯼ رذاﻟﺖ و ﭘﺴﺘﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮاﯼ اﻋﺪامِ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن هﻢ رو‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻦ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪِ ﻣﻨﺘﻈﺮان اﺟﺮاﯼ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد‬
‫زﮐﯽ را دﻳﺪم‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺎ او در ﻣﻴﺎن ﺑﮕﺬارم‪ .‬در راهﺮوﯼ ﮐﻮﭼﮏ دادﮔﺎﻩ رو ﺑﻪ‬
‫دﻳﻮار ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ هﻢ در اﻃﺮاﻓﻢ روﯼ ﺻﻨﺪﻟﯽ و روﯼ زﻣﻴﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ و‬

‫‪ 50‬ﻓﺮوغ ﻓﺮﺥﺰاد‪.‬‬
‫‪١٤٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺼﺮاﷲ ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮد‪ ،‬ﻃﺎهﺮ ﺑﺰاز‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻃﻠﺐ ﮐﻪ ﺗﺎزﻩ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ دادﮔﺎﻩ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ دﻳﺪن ﺻﺤﻨﻪ اﯼ ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ را ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻦ در ﺣﺎل ﻧﻮﺷﺘﻦ وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫روﯼ ﺑﺮﮔﻪ اﯼ ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان هﻮادار ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻢ‪ :‬ﻗﺒﻞ‬
‫از دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ارﺗﺒﺎﻃﻢ ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻗﻄﻊ ﺑﻮدﻩ و در ﻃﻮل زﻧﺪان ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ارﺗﺒﺎﻃﯽ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ و در ﺻﻮرت ﺁزادﯼ از زﻧﺪان ﺗﻌﻬﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﮑﻨﻢ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻣﺘﻦ‬
‫را ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﺁن را ﺑﺮاﯼ ﻧﻴﺮﯼ ﺑﺮد و ﻣﻦ را ﺑﻪ راهﺮوﯼ ﻣﺠﺎور دادﮔﺎﻩ ﮐﻪ در‬
‫واﻗﻊ راهﺮوﯼ ﻣﺮگ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ و ﮐﻨﺎر دﻳﻮارﯼ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺧﻮد ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺣﺘﻤﺎً ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﮑﻮم ﺧﻮاهﻢ ﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ و‬
‫زﻣﺎن اﺟﺮاﯼ ﺁن را ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﻳﺎد ﺧﻮاﺑﯽ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ دﻳﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﺴﻌﻮد در دﻳﺪار ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺴﺖ و ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم در دﻟﻢ ﺑﺎ‬
‫او ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﺎد ‪ ١٩‬ﺑﻬﻤﻦ اﻓﺘﺎدم و ﭘﻴﮑﺮ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ و ﺷﻬﺪاﯼ ‪١٩‬‬
‫ﺑﻬﻤﻦ ﮐﻪ در ﺟﻠﻮﯼ ﻧﻈﺮم رژﻩ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﺎد ﮔﻔﺘﻪ ﯼ ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻠﻴﻠﯽ زﻧﺪاﻧﯽ ﺗﻮاﺑﯽ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ‬
‫ﭘﻴﮑﺮ ﺗﻌﺪادﯼ از ﺷﻬﺪاﯼ ‪ ١٢‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ را دﻳﺪﻩ ﺑﻮد و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬دﺳﺖ و ﺻﻮرت ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و‬
‫ﻧﺎرﻧﺠﮏ را در ﺻﻮرت ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫رؤﻳﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدم ﮐﻪ ﺑﻪ زودﯼ ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﺧﻮاهﻢ ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﻣﺮ را‬
‫در ذهﻨﻢ ﺗﺪاﻋﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬هﻤﻪ ﯼ ﺷﻬﺪا را ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ دﻳﺪم‪ .‬در ﺧﻠﺴﻪ ﯼ ﻋﺠﻴﺒﯽ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدم‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺑﻪ دﻧﻴﺎﯼ زﻳﺒﺎﻳﯽ ﻗﺪم ﻣﯽ ﮔﺬارم‪ .‬دﻟﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ را اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ .‬اﻃﺮاف را ﺑﺎ ﮐﻨﺠﮑﺎوﯼ هﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺮ وراﻧﺪاز ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﻔﻬﻤﻢ ﮐﺪام‬
‫ﻳﮏ از ﺑﭽﻪ هﺎ در راهﺮو هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺮدﻓﺮد و ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻨﺼﻮرﯼ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻮدم دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم ﻧﺎﺻﺮ را ﺑﺎ ﺑﺮاﻧﮑﺎرد ﺑﻪ راهﺮو ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺎﻻ هﻴﭻ ﮐﺪام ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﮔﺎﻩ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﻧﺎم ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و هﻤﻪ ﺑﻪ ﺻﻒ ﺷﺪﻩ و ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن رو ﺑﻪ‬
‫ﻋﺎدل ﻣﺴﺌﻮل ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ زﻧﺪان ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪﺷﺎن ﺑﺒﺮ‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪم ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم‬
‫ﮐﺎرﺷﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻊ اﺟﺮاﯼ ﺣﮑﻢ ﺷﺎن ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺁن هﺎ را ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم دﻳﺮ ﻳﺎ زود ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﺧﻮاهﻢ ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺠﺎ؟‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ‪ .‬ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﻪ راهﺮوﯼ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ در اﻧﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ و ﻳﺎ ﺳﺎﻟﻦ‬
‫ﺁﻣﻔﯽ ﺗﺌﺎﺗﺮ زﻧﺪان ﺧﺘﻢ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬راهﺮوﯼ ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬راهﺮوﯼ اﺻﻠﯽ زﻧﺪان و ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮاغ هﺎﯼ ﻗﺴﻤﺖ اﻧﺘﻬﺎﻳﯽ راهﺮو را ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و دﻳﮕﺮ ﭼﻴﺰﯼ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻏﺮق در اﻓﮑﺎرم ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺪاﻧﻢ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﮐﺪام ﺑﻨﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ دﺳﺘﮕﻴﺮم ﻧﺸﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن راﻩ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﮔﻢ ﮐﺮدم‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺁن هﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم‬
‫ﮐﻪ ﺁﻣﺪ و ﺷﺪِ ﭘﺎﺳﺪاران و اﻓﺮاد زﻳﺎدﯼ ﮐﻪ ﺁن هﺎ را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ و ﻗﻴﺎﻓﻪ هﺎﻳﺸﺎن ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ زﻧﺪان زﻳﺎد ﺷﺪ‪ .‬هﻤﻪ در رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ ﺑﻮدﻧﺪ و اوﺿﺎع ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ‪:‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٤٨‬‬
‫ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻧﮕﺎﻩ را راﻩ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫‪٥١‬‬
‫ﻣﺎﻩ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ در ﮐﺎر ﻃﻠﻮع ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻧﻪ ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﮐﻪ ﻣﺎهﺎن ﺑﯽ ﺷﻤﺎرﯼ در ﮐﺎر ﻃﻠﻮع ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺘﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار ﺧﺎﮐﯽ‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﺳﺎﻟﻦ ﻣﻼﻗﺎت زﻧﺪان‪ ،‬ﻋﺮق ﮐﺮدﻩ از ﺳﻤﺖ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﮐﻴﺴﻪ اﯼ در دﺳﺘﺶ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﯼ ﺳﺎﻋﺖ و ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ و ﻣﻘﺎدﻳﺮﯼ ﭘﻮل در ﺁن ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺎﺳﺪار دﻳﮕﺮﯼ‬
‫را دﻳﺪم‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺎهﺎﻳﺶ را روﯼ زﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻋﺪد ﻟﻨﮓ در دﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺳﻮﯼ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺑﺮق ﮔﺮﻓﺘﻪ هﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﻓﺮﻳﺎدم در ﮔﻠﻮ‬
‫ﺧﻔﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ هﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ‬
‫هﻤﺮاﻩ ﻣﺎن ﺑﻮد و ﮔﺎﻩ اﻓﺮاد ﭼﻮن وﺳﻴﻠﻪ اﯼ ﺷﺨﺼﯽ ﺁن را ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از‬
‫هﻤﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ اﻳﻦ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪهﺎ‪ ،‬هﻤﺎن ﻟﻨﮓ هﺎﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ و‬
‫دﻗﺎﻳﻘﯽ ﭘﻴﺶ ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﺎورﮐﻨﻢ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﮐﺴﯽ دﺳﺖ‬
‫در دﻟﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﺷﮏ در ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ ﺣﻠﻘﻪ زد‪ .‬ﭼﺮا ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﻧﮑﺮدم؟ ﭼﺮا‪ ،‬ﭼﺮا‪،‬‬
‫ﭼﺮا‪...‬؟ اﯼ ﮐﺎش ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﻮد زﮐﯽ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﭼﻪ ﺗﺮﻓﻨﺪﯼ زدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭘﺎﺳﺪارﯼ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر او را در ﺣﺎل رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﻣﺎن‬
‫ﻇﺎهﺮ ﺷﺪ و ﻓﺮﻳﺎد زد‪ :‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ دروازﻩ هﺎﯼ هﻤﺪان رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬هﻨﻮز ﭼﻴﺰﯼ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ دارﻳﻮش ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻮر زﻳﺒﺎ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺎدﻩ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺎ اﻧﮕﻴﺰﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺟﺎﯼ‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﻠﻨﺪ در راهﺮو ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ او را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ رو ﺑﻪ او ﮐﺮدﻩ و‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻨﺸﻴﻦ! ﻣﯽ داﻧﯽ او ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ! در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺎ ﺧﺸﻢ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎﺳﺪار دادﮔﺎﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺳﮑﻮت ﮐﺮد و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﺑﺎوراﻧﻪ از زﻳﺮ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﻧﮕﺎهﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺁرام ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺤﺴﻦ ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﻋﺼﺎزﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺘﻢ ﺁﻣﺪ و در ﮐﻨﺎرم ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬او از دو ﭘﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺎدرزادﯼ ﻓﻠﺞ ﺑﻮد و ﭘﻴﺶ ﺗﺮ ﻧﻘﺶ ﮐﻮدﮐﯽ ﻓﻠﺞ را در ﻓﻴﻠﻢ "ﻏﺮﻳﺒﻪ و ﻣﻪ" ﺑﻬﺮام‬
‫ﺑﻴﻀﺎﻳﯽ ﺑﺎزﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﻣﺤﺴﻦ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﺮدﯼ؟ ﻟﺤﻦ ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﻪ ﺻﺪاﻳﺶ دادﻩ‬
‫و ﺑﺎ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﮕﯽ ﺗﻤﺎم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮگ ﺣﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ ... " :‬و ﺑﻤﻴﺮ هﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺮﮔﺖ ﻓﺮا ﻣﯽ رﺳﺪ؛ و دل ﺑﻪ هﺮاس ﻣﺮگ ﻣﺴﭙﺎر‪ ٥٢ "...‬و اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪ :‬ﭼﻴﺰﯼ را‬
‫ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدم‪ .‬دﺳﺘﺶ را ﺑﻪ ﺁراﻣﯽ در دﺳﺘﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﮔﺮﻣﺎﯼ ﻋﺠﻴﺒﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ‬
‫ﺑﺒﻮﺳﻤﺶ اﻣﺎ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ از ﺁن ﺟﺎ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ هﻨﻮز ﻧﻬﺎر‬
‫ﻧﺨﻮردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ در ﺟﻮاب ﺁن هﺎ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﻏﺬا ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﺗﻤﺴﺨﺮﺁﻣﻴﺰﯼ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ روﯼ ﭼﺸﻢ! ﺑﺮاﻳﺘﺎن ﺳﻔﺎرش ﮐﺒﺎب داغ دادﻩ اﻳﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺗﺄﻣﻞ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻴﻞ‬
‫ﺧﻮاهﻴﺪ ﮐﺮد! او ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﺁﻧﺎن اﺷﺘﻬﺎﯼ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺷﺎن‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﺿﻴﺎﻓﺖ ﻣﺮﮔﯽ از ﭘﻴﺶ ﺁﮔﺎﻩ‬

‫‪ 51‬ﻧﺎﻇﻢ ﺣﮑﻤﺖ‪.‬‬
‫‪ 52‬ﺱﻮﻳﻦ ﺑﻮرن ‪ (١٨٣٧-١٩٠٩) Swinburne‬ﺵﺎﻋﺮ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪.‬‬
‫‪١٤٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﺒﺎب ﮔﻠﻮﻟﻪ هﺎ را داﻏﺎداغ‬
‫‪٥٣‬‬
‫ﺑﺎ دﻧﺪان دﻧﺪﻩ هﺎﺷﺎن ﺧﻮاهﺪ ﺑﻠﻌﻴﺪ‬
‫در هﻤﻴﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺣﻤﻴﺪ ﻋﺒﺎﺳﯽ‪ ٥٤‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻳﮏ ﺟﻌﺒﻪ ﻧﺎن ﺧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﮐﻪ در راهﺮو‬
‫ﻣﺮگ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻋﺪام هﺮ ﺳﺮﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﻤﻨﺖ ﻓﺘﺢ ﻋﻈﻴﻤﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺸﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻴﻦ ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﺎن ﺧﺎﻣﻪ اﯼ و ﺷﻴﺮﻳﻨﯽ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺣﺎﻻ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺧﺮد ﮐﺮدن روﺣﻴﻪ هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﻌﺎرف ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﻳﮏ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻦ‬
‫ﻧﺎن ﺧﺎﻣﻪ اﯼ ﻧﺸﺪ و او ﺑﺎ ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ ﺑﻨﺪ ﮐﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬از ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻣﺎ را ﮐﯽ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ؟ وﯼ در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﻪ ﺳﺎن ﺑﺎﻟﺮﻳﻦ هﺎ ﺑﺮﻗﺼﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﺎﻧﺶ را‬
‫در هﻮا ﺗﮑﺎن ﻣﯽ داد‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﮐﺸﺪار و ﺻﺪاﻳﯽ ﺁهﻨﮕﻴﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﭼﻪ ﻣﯽ داﻧﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﭼﻪ‬
‫ﻣﯽ داﻧﻢ‪ ...‬ﺑﻌﺪهﺎ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺷﻤﻴﺮاﻧﯽ ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺁﺧﻮﻧﺪ ﻣﺮﺗﻀﻮﯼ رﺋﻴﺲ زﻧﺪان‬
‫اوﻳﻦ را درﺧﻼل اﻋﺪام هﺎ‪ ،‬در ﻟﺒﺎس ﭘﺎﺳﺪارﯼ در ﺣﺎﻟﯽ دﻳﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ روﯼِ درِ دادﮔﺎﻩ رِﻧﮓ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ و ﺳﺮﻣﺴﺘﯽ ﺧﻮد را از وﺿﻌﻴﺖ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫اﺑﺮاز ﻣﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﻟﺤﻈﻪ هﺎﯼ دردﺁورﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ از ﻣﻘﺎﺑﻠﻢ رد ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮم ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮا‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر روﯼ ﺳﺮم زد و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﺮج! ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺑﻴﭽﺎرﻩ! ﺗﻮ هﻢ‬
‫ﺁﻣﺪﯼ اﻳﻦ ﺟﺎ؟ ﺷﺎﻳﺪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﻌﺪ از ﺷﺶ ﺳﺎل‪ ،‬اﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺮﺧﻮرد و دﻳﺪار ﻣﺎ ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ درﺳﺖ ﭘﻨﺞ ﻋﺼﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻪ ﻋﺼﺮ دردﻧﺎﮐﯽ‪:‬‬
‫در ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ ﻋﺼﺮ اﺗﺎق از اﺣﺘﻀﺎر ﻣﺮگ ﭼﻮن رﻧﮕﻴﻦ ﮐﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ ...‬ﺁﯼ ﯼ؛‬
‫‪٥٥‬‬
‫ﭼﻪ ﻣﻮﺣﺶ ﭘﻨﺞ ﻋﺼﺮﯼ ﺑﻮد‬
‫دﻳﮕﺮ ﭼﻬﺮﻩ ﯼ ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻨﺼﻮرﯼ از ﺟﻠﻮﯼ ﻧﻈﺮم دور ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺁﺧﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ او را ﺑﻪ دار‬
‫زدﻩ اﻧﺪ؟ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺣﻠﻖ ﺁوﻳﺰ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺻﺪاﯼ رﮔﺒﺎر و ﺗﻴﺮاﻧﺪازﯼ ﻧﺒﻮد‪:‬‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﯽ زﺧﻢ ﺧﻔﺘﻪ اﻧﺪ‬
‫ﻣﺎهﻴﺎن ﺁب هﺎ هﻤﻴﺸﻪ‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ ﺑﯽ زﺧﻢ ﻣﺮدﻩ اﻧﺪ‬
‫هﻤﻪ ﯼ ﺁن ﭼﻴﺰهﺎﻳﯽ را ﮐﻪ در ﭘﺸﺖ ﺑﻨﺪ و در ﺳﻮﻟﻪ ﯼ ﮐﺬاﻳﯽ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬در ﺟﻠﻮﯼ ﻧﻈﺮم‬
‫رژﻩ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻴﺪم ﭼﺮا ﭘﺎﺳﺪاران از در و دﻳﻮار ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ داﺧﻞ ﺳﻮﻟﻪ‬
‫را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻧﻈﺎرﻩ ﮔﺮ ﺟﺎن دادن ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﺪم ﭼﺮا دﻳﮕﺮ‬
‫در ﺳﻮﻟﻪ ﺧﺒﺮﯼ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻋﺪام هﺎ را ﺑﻪ داﺧﻞ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻮاش‪ -‬ﻳﻮاش هﻤﻪ‬
‫ﭼﻴﺰ دﺳﺘﮕﻴﺮم ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺗﻌﺪاد دﻳﮕﺮﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺻﺪا زدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﺴﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻴﺮﯼ ﮐﻪ‬
‫از ﭼﻠﻪ رهﺎ ﺷﻮد‪ ،‬از ﺟﺎ ﭘﺮﻳﺪ‪ .‬دﺳﺘﻢ را ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯼ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﻟﮕﺪ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ‬

‫‪ 53‬اﺣﻤﺪ ﺵﺎﻣﻠﻮ‪.‬‬
‫‪ 54‬ﻧﺎم اﺹﻠﯽ او ﺣﻤﻴﺪ ﻧﻮرﯼ ﻣﯽﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫‪ 55‬ﻓﺪرﻳﮑﻮ ﮔﺎرﺱﻴﺎ ﻟﻮرﮐﺎ )‪ (١٨٩٨-١٩٣۶‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺵﺎﻋﺮ و ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺲ اﺱﭙﺎﻧﻴﺎﻳﯽ‪ .‬او در ﺱﺎلهﺎﯼ‬
‫ﻓﺎﺟﻌﻪﺁﻣﻴﺰ ﺟﻨﮓ داﺥﻠﯽ اﺱﭙﺎﻧﻴﺎ ﺕﻮﺱﻂ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻓﺎﺵﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺱﻴﺪﻩ و ﺟﻨﺎزﻩاش در ﮔﻮداﻟﯽ اﻧﺪاﺥﺘﻪ ﺵﺪ‪ .‬در دوران‬
‫ﺱﻠﻄﻪﯼ ﻓﺮاﻧﮑﻮ ﺁﺙﺎر وﯼ در اﺱﭙﺎﻧﻴﺎ ﺑﺎ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ روﺑﻪرو ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٥٠‬‬
‫ﺷﻴﻄﻨﺖ ﺁﻣﻴﺰﯼ ﺧﻨﺪﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺻﻒ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﺴﻦ ﻋﺼﺎزﻧﺎن ﻣﯽ رﻓﺖ و ﭼﻪ ﭘﺮﺻﻼﺑﺖ ﻣﯽ رﻓﺖ‪.‬‬
‫دل ﻣﻦ ﻧﻴﺰ هﻤﺮاهﺸﺎن ﻣﯽ رﻓﺖ‪:‬‬
‫هﺮﮔﺰ ﭘﺮﻧﺪﻩ اﯼ ﺑﺎ ﻋﺼﺎ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‬
‫و ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ دود ﭘﺮواز را ﻣﯽ داﻧﺪ‬
‫و رودﺧﺎﻧﻪ اﯼ ﮐﻪ از ﺳﻨﮕﻼخ ﻣﯽ ﮔﺬرد‬
‫ﮔﺎم هﺎﻳﯽ از ﺁهﻦ دارد‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻳﮏ دل ﺳﻴﺮ ﻧﮕﺎهﺸﺎن ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ دﻳﮕﺮ ﺑﺎر از اﻳﻦ راﻩ ﺑﺎز ﻧﻤﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺟﺒﺮان ﮔﺮوﻩ ﻗﺒﻠﯽ را هﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻢ‪:‬‬
‫ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدم ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﻗﻄﺮﻩ ﺷﺒﻨﻢ ﮐﻮﻳﺮ‬
‫ﻣﺮگ را اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‬
‫و اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﺎهﯽ از ﭘﺲ ﭘﺮدﻩ اﯼ ﺗﺎرﻳﮏ‪ ،‬رﮔﺎن ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ را ﺑﺪرد‬
‫ﭘﺮﻧﺪﻩ اﯼ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ‬
‫دوﻧﺪﻩ اﯼ ﺑﺮ ﺁﺳﻤﺎن‬
‫و رودﯼ از ﺁهﻦ‬
‫اﮐﻨﻮن ﺣﻴﺎت و ﻣﺮگ دﮔﺮﮔﻮن و ﺑﯽ ﻣﻨﻄﻘﻨﺪ‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﭼﻪ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺗﻤﺎم وﺟﻮدم ﮔﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬دﻟﺘﻨﮕﯽ ﻋﺠﻴﺒﯽ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ در ﻳﮏ ﺻﻒ‬
‫و ﻏﺮﻳﺒﺎﻧﻪ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪" :‬دﻟﻬﺎﻳﻤﺎن در ﺁرزوﯼ ﺑﻮﺳﻪ اﯼ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ هﺎش ﺁﯼ ﭼﻪ ﺑﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ"‬
‫ﻧﺎم هﺎ ﻣﺜﻞ ﭘﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﺳﺮم ﻓﺮود ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﮋواﮎ ﺻﺪاﻳﺸﺎن در ﺳﺮم ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در‬
‫ﮔﺎم هﺎﻳﺸﺎن ﺧﺴﺘﮕﯽ اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺒﮑﺒﺎل ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم هﻨﻮز رﺿﺎ ازﻟﯽ در‬
‫ﺣﺎل ﺧﻮاﻧﺪن اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻣﻮم ﺷﺐ ﺑﻪ راﻩ ﻣﺎ‬
‫‪٥٦‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﻄﺮﻩ ﻗﻄﺮﻩ ﺁب ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﯼ ﺑﻪ دار ﮐﺸﻴﺪن ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻨﺼﻮرﯼ را در ذهﻨﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﻻﺑﺪ دو ﻧﻔﺮ او را‬
‫ﺳﺮﭘﺎ ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﻃﻨﺎب را ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺮاﺳﻢ اﻋﺪام اﺟﺮا ﺷﻮد‪ .‬او ﻗﺪرت‬
‫اﻳﺴﺘﺎدن ﺳﺮﭘﺎ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺷﻨﻴﺪم ﭘﺎﺳﺪاران ﮔﺎﻩ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ زودﺗﺮ ﻣﺮاﺳﻢ اﻋﺪام‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ هﻤﻪ ﯼ ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﺑﺪﻧﺸﺎن از ﭘﺎهﺎﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺁوﻳﺰان‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻏﻤﻴﻦ و ﻏﻤﻴﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﯼ ﻣﻴﺎن ﻣﻴﺪان رزم زﻣﻴﻦ‬
‫ﻧﺎزﻧﻴﻦ ﺑﮕﻮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮ‬
‫از اﺑﺘﺪاﯼ زﻣﺎن ﺗﺎ هﻤﻴﻦ‬
‫ﺁﻳﺎ ﺳﻮﮔﻮارﯼ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﺮﺛﻴﻪ ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﺳﺖ؟‬

‫‪ 56‬ﻓﺮوغ ﻓﺮﺥﺰاد‪.‬‬
‫‪١٥١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر ﺑﻪ ﻳﺎد اﺣﺴﻦ ﻧﺎهﻴﺪ اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﺷﺶ ﮔﻠﻮﻟﻪ در ﭘﺎﯼ داﺷﺖ و ﺗﺎ ﺷﮑﻢ در ﮔﭻ ﺑﻮد‪ .‬روﯼ‬
‫ﺑﺮاﻧﮑﺎرد اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﮑﺲ ﺻﺤﻨﻪ ﯼ اﻋﺪام وﯼ در ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬هﻨﻮز هﻢ ﻳﮑﯽ از ﺗﮑﺎن‬
‫دهﻨﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ هﺎﯼ ﺟﻨﺎﻳﺎت رژﻳﻢ اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﻨﺎرش ﻧﺎﺻﺮ ﺳﻠﻴﻤﯽ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﺎﻧﺪاژ ﺷﺪﻩ‬
‫اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۵٨‬ﺑﻮد و ﺣﺎﻻ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ‪ ٩‬ﺳﺎل‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﯽ ﺷﺮﻣﺎن‬
‫ﭼﻪ ﻇﺮﻓﻴﺘﯽ از ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﺎد زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪﯼ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫وﯼ را روﯼ ﭘﺘﻮ از اﺗﺎق ﻣﺎن ﺗﺎ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺎهﺎﯼ‬
‫ﻣﺠﺮوﺣﺶ ﺗﺎ ران ﺑﺎﻧﺪاژ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﺎد ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﻮﺳﻮﯼ ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ‬
‫و ﮔﻴﻼﻧﯽ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎر‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﺮوح ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﺁن هﺎ در ﺧﻴﺎﺑﺎن و در ﻣﺤﻞ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ "ﺗﻤﺎم ﮐُﺶ" ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻧﺎﺻﺮ را در زﻧﺪان‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺎن "ﺗﻤﺎم ﮐُﺶ"‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫"اﻟﻒ‪ -‬ب" در روز ‪ ١٢‬ﻣﺮداد ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﻣﺮوز از ﺻﺒﺢ در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺎوﻗﻊ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ دﻳﺪﻩ ﺑﻮد و از ﺁن‬
‫ﺁﮔﺎﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻣﺮز ﻓﺮاهﺎﻧﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺗﻬﺎﻣﺶ را "ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ" ﮔﻔﺘﻪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﭼﻴﺰﯼ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻳﻢ را ﻋﻮض ﮐﺮدم و ﮐﻨﺎر داوود ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎﻧﯽ ﻧﺸﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺑﯽ ﺻﺒﺮاﻧﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ ﺷﻌﺮ "ﻣﺎدر" رﺿﺎ رﺿﺎﻳﯽ‪ ٥٧‬را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﺮور ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁﻳﺎ درﺳﺖ و ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﺷﻌﺮ را ﺑﻪ‬
‫ﮐﺠﺎ رﺳﺎﻧﺪﯼ؟ ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺎﻣﻞ از ﺣﻔﻆ ﺷﺪﻩ ام و ﺑﯽ ﻏﻠﻂ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻢ!‬
‫ﻏﺮوب‪ ،‬ﺑﻴﺎت ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻬﺪارﯼ‪ ،‬ﺳﺮاﺳﻤﻴﻪ ﻧﺎم داوود ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎﻧﯽ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺻﺪاﻳﯽ ﺑﺮ ﻧﺨﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ در ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ ﻗﺒﻼً وﯼ را دﻳﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در راهﺮو‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻴﺎت ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ رﻓﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﺎهﺎﻳﺶ را روﯼ‬
‫زﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ و ﺑﺎ ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﻗﺪم ﺑﺮ ﻣﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ ﺑﺎ ﺧﻮاهﺮ داوود ازدواج ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬او ﺧﻮد را ﮐﺎرﻣﻨﺪ وزارت ﺑﻬﺪارﯼ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﻧﻪ ﺟﻼد ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ .‬داوود ﺑﻌﺪ‬
‫از ازدواج ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺎﺧﺎﻧﻮادﻩ اش ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﺑﺎ ﺑﻴﺎت ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻴﺎت ﺑﻌﺪ از ﻓﺎرغ ﺷﺪن از اﻋﺪام ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻨﺼﻮرﯼ روﯼ‬
‫ﺑﺮاﻧﮑﺎرد ﮐﻪ وﯼ ﻳﮑﯽ از ﻣﺠﺮﻳﺎن ﺁن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﺎد ﺑﺮادرزﻧﺶ داوود اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و اﻳﻦ ﮐﻪ‬
‫ﭼﻪ ﺟﻮاﺑﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ اش ﺑﺪهﺪ؟ از راﻩ رﻓﺘﻦ ﺑﻴﺎت ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدم ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ داوود‬
‫ﻧﻴﺰ در ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮد‪ ،‬اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و وﯼ داوود را زﻧﺪﻩ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ‬
‫وﻗﺘﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﺒﺮﻳﺪﺷﺎن ﺑﻪ ﺑﻨﺪﺷﺎن‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اﻋﺪام ﺑﺒﺮﻳﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﭼﻴﺰﯼ‬
‫ﺑﺮاﻳﻢ ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ و ﻣﺠﻬﻮل ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ اﺷﺮاف ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬در دوران ﺳﻠﻄﻪ ﯼ‬
‫ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﺎروان اﺳﺮا و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ اردوﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﺮگ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬دﮐﺘﺮهﺎﯼ‬

‫‪ 57‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ ،١٣٢٧‬داﻧﺸﺠﻮﯼ دﻧﺪاﻧﭙﺰﺵﮑﯽ‪ ،‬ﻋﻀﻮ ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬در ﺿﺮﺑﻪ ﺵﻬﺮﻳﻮر ‪ ١٣۵٠‬دﺱﺘﮕﻴﺮ ﺵﺪ‪.‬‬
‫وﯼ در ﺟﺮﻳﺎن ﻳﮏ ﻃﺮح از ﭘﻴﺶ ﺕﻌﻴﻴﻦ ﺵﺪﻩ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪﯼ دﺱﺘﮕﻴﺮﯼ ﺑﺮادرش اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮران ﺱﺎواﮎ را ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻣﯽ در‬
‫ﺥﻴﺎﺑﺎن ﺑﻮذرﺟﻤﻬﺮﯼ ﺑﺮد و از ﺁنﺟﺎ ﻓﺮار ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺕﻼشهﺎﯼ او ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﺣﻴﺎء ﺵﺪﻩ و ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎتهﺎﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﻬﻤﯽ ﺵﺪ‪ .‬وﯼ در ‪ ٢۵‬ﺥﺮداد ‪ ١٣۵٢‬در درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ ﻣﺄﻣﻮران ﺱﺎواﮎ ﺑﻪ ﺵﻬﺎدت رﺱﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٥٢‬‬
‫"اس اس" ﮐﻨﺎر در ورودﯼ اردوﮔﺎﻩ اﻳﺴﺘﺎدﻩ و ﺑﻪ اﺳﺮا دﺳﺘﻮر ﻣﯽ دادﻧﺪ راﻩ ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬ﭘﺰﺷﮑﺎن‬
‫و ﻣﺄﻣﻮران اس اس از روﯼ ﻃﺮز راﻩ رﻓﺘﻦ اﺳﺮا و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﻪ اﻏﻠﺐ هﻔﺘﻪ هﺎﯼ دراز در‬
‫راﻩ ﺑﻮدﻩ و ﺧﺮد و ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻣﯽ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬رأﯼ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺪام ﻳﮏ ﻗﺎدر ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎرﮐﺮدن هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﻴﻦ از رﻣﻖ اﻓﺘﺎدﮔﺎن را هﻤﺎن دم هﻤﺮاﻩ ﮐﻮدﮐﺎن و ﺳﺎل ﺧﻮردﮔﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﯼ اﺳﺘﺤﻤﺎم رواﻧﻪ اﺗﺎق ﮔﺎز ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ هﻴﺘﻠﺮﯼ اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ اﺳﺘﺤﻤﺎم‬
‫راهﯽ اﺗﺎق هﺎﯼ ﮔﺎز ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺳﺮدﻣﺪاران ﻧﻈﺎم "ﻋﺪل اﻟﻬﯽ" ﺑﺎ ﻓﺮﻳﺐ و ﺧﺪﻋﻪ ﯼ "هﻴﺌﺖ‬
‫ﻋﻔﻮ" و ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‪ ،‬اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﻗﺘﻠﮕﺎﻩ رواﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻨﺘﻈﺮان‪ ،‬از ﺳﻤﺖ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﯼ‬
‫ﻗﺒﻞ ﺑﭽﻪ هﺎ را در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻪ دار زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم ﺧﻮدم را از او ﻣﺨﻔﯽ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫وﯼ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ ‪ ١‬واﺣﺪ ‪ ٣‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر در ﺳﺎل ‪ ۶۵‬ﺑﻮد و ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬او در‬
‫ﺑﻨﺪ اﺗﺎﻗﯽ داﺷﺖ و ﭘﻮﺳﺘﺮﯼ ﺑﺰرگ از ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ زﻳﻨﺖ ﺑﺨﺶ ﺁن ﺑﻮد‪ .‬هﻤﻪ در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ ﻃﯽ ﭼﻨﺪ روز ﮔﺬﺷﺘﻪ ‪ ٨٠٠‬ﺗﺎ از ﺑﭽﻪ هﺎ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و ‪١٢٠٠‬‬
‫ﻧﻔﺮ در اوﻳﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ اوﻳﻨﯽ در ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮدم ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺧﺒﺎر اوﻳﻦ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺁن هﻢ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ هﻴﭻ ﺗﺮددﯼ ﺑﻪ ﺧﺎرج از زﻧﺪان ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﺻﺤﺒﺘﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬اﺳﺪاﷲ ﻃﻴﺒﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻢ رو ﺑﻪ دﻳﻮار‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﺁﻳﺎ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ اﯼ و اﻃﻼع دارﯼ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﺬرد؟ ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﻧﺰد هﻴﺌﺖ‬
‫رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ از ﺑﺮﺧﻮردش ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ اداﻣﻪ‬
‫دادم‪ :‬ﻣﻴﺪاﻧﯽ اﻳﻦ هﻴﺌﺖ ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﺳﺆال هﺎﻳﺸﺎن ﭼﻴﺰﯼ دﺳﺘﮕﻴﺮم ﻧﺸﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﭘﺎﺳﺦ هﺎﯼ ﻻزم را دادم‪ .‬وﯼ اﺗﻬﺎﻣﺶ را "ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ" ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ‬
‫را ﮐﻪ اﻋﻼم ﺑﺮاﺋﺖ از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﻣﯽ داﻧﯽ ﻗﺼﺪﺷﺎن اﻋﺪام‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎﺳﺖ؟ ﺑﻪ ﺁراﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻞ و ﺑﻪ ﮐﺪام ﺟﺮم؟ او را در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺎوﻗﻊ ﻗﺮار دادم‬
‫و ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮدم ﺗﻮ ﻧﻴﺰ در واﻗﻊ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ اﯼ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﺪﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬هﺮ‬
‫ﮐﺲ را ﮐﻪ در ﮐﻨﺎرت ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺁراﻣﺶ و ﻃﻤﺄﻧﻴﻨﻪ ﯼ ﺧﺎﺻﯽ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺐ ﭘﺲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ از ﻣﺎ ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻓﮑﺮش را هﻢ ﻧﮑﻦ! ﺑﻌﺪ ﺧﻨﺪﻩ ﯼ ﺗﻠﺨﯽ ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﮔﻮﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻧﺸﺎاﷲ دﻓﻌﻪ ﯼ ﺑﻌﺪ! ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﺎﻋﺖ هﻔﺖ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺳﺮﯼ‬
‫اﻋﺪام هﺎﯼ ‪١۵‬ﻣﺮداد ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺪاﷲ ﻧﻴﺰ در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ هﻨﻮز هﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺗﻪ راهﺮو‬
‫ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺑﺮاﯼ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎر دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ دﻳﮕﺮ‪:‬‬
‫زﻣﻴﻦ ﺑﯽ ﺟﻮهﺮ اﺳﺖ و ﮐﺒﻮﺗﺮ‬
‫و ﭼﺸﻢ هﺎﯼ ﺧﻮرﺷﻴﺪﯼ ﻣﺮداد زﻳﻦ ﭘﺲ‬
‫هﻤﻴﺸﻪ و هﻤﻴﺸﻪ ﺗﺮ‬
‫ﮔﻪ ﮔﺎﻩ ﺻﺪاﻳﯽ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﺗﺎپ و ﺗﻮپ از ﺗﻪ ﺳﺎﻟﻦ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﻋﺪﻩ اﯼ را ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪاﯼ‬
‫داد و ﻓﺮﻳﺎد هﻢ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﮔﻮﻳﺎ و رﺳﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺁن هﺎ ﺷﻌﺎر‬
‫‪١٥٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ‪ .‬اﻣﺎ هﺮ ﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﻋﺪﻩ اﯼ از ﺁن ﺳﻤﺖ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺮق ﮐﺮدﻩ و هﻦ و هﻦ‬
‫ﮐﻨﺎن ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫ﮐﺒﻮﺗﺮان ﻃﻮﻗﯽ ﺑﺮ دارهﺎﺷﺎن ﻣﯽ رﻗﺼﻴﺪﻧﺪ‬
‫و دارﮐﻮﺑﺎن ﺑﻪ دارهﺎﺷﺎن ﻧﻴﺰ دﺷﻨﻪ ﻣﯽ ﮐﻮﺑﻴﺪﻧﺪ‬
‫ﻣﺤﺴﻦ وزﻳﻦ را دﻳﺪم و ﺑﻌﺪ هﻢ ﻋﺎدل ﻧﻮرﯼ را‪ .‬هﺮ دو در راهﺮوﯼ ﻣﺮگ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺘﻨﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎدل ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﻣﺎﻧﻮر داد ﺗﺎ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ زﻧﺪﻩ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬وﯼ از ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﺗﺮﻳﻦ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ زﻧﺪان‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎل هﺎ اﻧﻔﺮادﯼ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺧﻠﻠﯽ در ارادﻩ اش اﻳﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻳﺎدم ﻣﯽ ﺁﻳﺪ در اﻧﻔﺮادﯼِ‬
‫ﺁﺧﺮﯼ‪ ،‬در ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﭼﻘﺪر او را ﺑﺎ ﻣﻴﻞ ﮔﺮد زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻌﻬﺪ دهﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف‬
‫ﻣﻘﺮرات زﻧﺪان ﻋﻤﻠﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺎزﮔﺮدد و او هﻤﭽﻨﺎن از ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
‫ﭼﻨﺎن ﻣﺘﻨﯽ ﺳﺮ ﺑﺎز ﻣﯽ زد‪ .‬روﺣﻴﻪ ﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﻳﯽ داﺷﺖ و از ﻣﻮﺿﻊ ﺿﻌﻒ و زﺑﻮﻧﯽ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽ داد‪ .‬روزﯼ ﮐﻪ اﻋﺪام ﺷﺪ‪ ،‬هﻨﻮز اﻧﮕﺸﺘﺎﻧﺶ از ﺿﺮﺑﺎت ﻣﻴﻞ ﮔﺮدﯼ ﮐﻪ ﻣﺎﻩ ﭘﻴﺶ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻧﺪادن ﺗﻌﻬﺪ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻮرم ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﺎد ﺑﻌﻀﯽ ﻧﻔﺮات روﺷﻨﻢ ﻣﯽ دارد‪:‬‬
‫‪...‬‬
‫ﻗﻮﺗﻢ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‬
‫رﻩ ﻣﯽ اﻧﺪازد و اﺟﺎق ﮐﻬﻦ ﺳﺮد ﺳﺮاﻳﻢ‬
‫ﮔﺮم ﻣﯽ ﺁﻳﺪ از ﮔﺮﻣﯽ ﻋﺎﻟﯽ دم ﺷﺎن‪.‬‬
‫ﻧﺎم ﺑﻌﻀﯽ ﻧﻔﺮات رزق روﺣﻢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺖ هﺮ دﻟﺘﻨﮕﯽ ﺳﻮﯼ ﺷﺎن دارم دﺳﺖ‬
‫‪٥٨‬‬
‫ﺟﺮﺋﺘﻢ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ روﺷﻨﻢ ﻣﯽ دارد‬
‫اﻳﺮج ﺟﻌﻔﺮزادﻩ‪ ،‬ﮐﻴﻮﻣﺮث ﻣﻴﺮهﺎدﯼ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن رﺣﻤﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺮد ﻓﺮد‪ ،‬ﻋﺒﺎس‬
‫ﻳﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮﯼ‪ ،‬رﺿﺎ ازﻟﯽ‪ ،‬ﻣﻬﺮداد اﺷﺘﺮﯼ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ اﻟﻠﻬﻴﺎرﯼ‪ ،‬زﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ‬
‫اﻓﺸﻮن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ اﻟﻬﯽ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻬﺮﻧﮕﯽ‪ ،‬داوود ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﻋﻠﯽ ﺧﻄﻴﺒﯽ‪ ،‬ﮐﺮﻳﻢ‬
‫ﺧﻮش اﻓﮑﺎر‪ ،‬هﺎدﯼ دهﻨﺎد‪ ،‬ﻋﺒﺎس رﺿﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد زﮐﯽ‪ ،‬رﺣﻴﻢ ﺳﻴﺎردوﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺠﻴﺪ‬
‫ﺷﺎﻩ ﺣﺴﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺣﻴﺪر ﺻﺎدﻗﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮع ﭘﺮور‪ ،‬اﺳﺪاﷲ ﻃﻴﺒﯽ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﻣﺤﺐ‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢ‬
‫ﺳﻴﻔﺎن‪ ،‬هﺎدﯼ ﻋﺰﻳﺰﯼ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﺮز ﻓﺮاهﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻬﺮداد ﻓﻨﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ ﻣﺸﻬﺪﯼ اﺑﺮاهﻴﻢ‪ ،‬رﺷﻴﺪ‬
‫دروﯼ اﺷﮑﻴﮑﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺣﻖ وردﯼ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻨﺼﻮرﯼ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺧﺎﻟﻘﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﻗﺰوﻳﻨﯽ‪،‬‬
‫ﺳﻴﺪﻋﻠﯽ وﺻﻠﯽ‪ ،‬ﻳﻮﺳﻒ ﺁذﻳﻦ ﭘﻮر‪ ،‬ﻃﺎهﺮ ﺑﺰازﺣﻘﻴﻘﺖ ﻃﻠﺐ‪ ...‬ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ درو‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ...‬ﻣﺤﺴﻦ ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ‪ ...‬ﮔﻮﻳﯽ اﺳﺎﻣﯽ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪...‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮﯼ ﻗﺮار ﺑﻮد در ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ﺁزاد ﺷﻮد‪ .‬اﻓﺮادﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ او اﺻﻼً‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺣﺪس ﺑﺰﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ اﻋﺪام ﺷﺎﻣﻞ ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺼﻮر اوﻟﻴﻪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬

‫‪ 58‬ﻧﻴﻤﺎ ﻳﻮﺵﻴﺞ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٥٤‬‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻً هﻤﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ را دادﮔﺎهﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻋﺪﻩ اﯼ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﮑﻢ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ "ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺁزادﯼ" ﻧﺪارﻧﺪ و ﻳﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﺳﺎﺑﻖ ﺷﺎن ﮐﻢ ﺑﻮدﻩ و‪ ...‬ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﺼﻮص ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دوران ﮐﻤﯽ از ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﺷﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫ﺟﺪال ﺑﻴﻦ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ در ﻣﻴﺎن اﺳﺖ و ﺗﺎ ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﯼ دﻳﮕﺮ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺗﻤﺎم ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺣﻮاﻟﯽ هﻔﺖ و ﻧﻴﻢ ﺑﻮد‪ .‬دوﺑﺎرﻩ ﻣﻦ را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺰ ﻧﻴﺮﯼ و ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﮐﻪ‬
‫ﻣﻦ را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺴﯽ در دادﮔﺎﻩ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻧﻴﺮﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﺰﺧﺮﻓﺎت ﭼﻴﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻴﺪ ﺑﺮو ﺗﻌﻬﺪ ﺑﺪﻩ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﮑﻨﯽ‪ ،‬ﻣﻦ هﻢ ﺗﻌﻬﺪ دادم‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮو‬
‫اﻧﺰﺟﺎر ﺑﻨﻮﻳﺲ! اﻳﻦ هﺎ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﺪادم و از دادﮔﺎﻩ ﺁﻣﺪم ﺑﻴﺮون‪ .‬ﭘﺎﺳﺪارﯼ‬
‫ﮐﺎﻏﺬﯼ ﺑﻪ دﺳﺘﻢ داد‪ .‬ﻣﻦ هﻢ ﻳﮏ ﺧﻂ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻢ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار ﮔﻔﺖ‪ :‬هﻤﻴﻦ! ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺁرﯼ و‬
‫ﺑﻪ دﺳﺘﺶ دادم‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﻧﮕﻔﺖ‪ .‬ﺁن ﺷﺐ از اﻋﺪام رهﻴﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻴﺮون ﮐﻪ ﺁﻣﺪم اﺳﺪاﷲ‬
‫ﺳﺘﺎرﻧﮋاد را در راهﺮو دﻳﺪم‪ .‬ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪش را ﺑﺎﻻ زد و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ‬
‫ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﯼ‪ ،‬ﺳﻼﻣﻢ را ﺑﻪ ﻣﺴﻌﻮد و ﻣﺮﻳﻢ ﺑﺮﺳﺎن! ﺗﻘﯽ داوودﯼ‬
‫ﻧﻴﺰ ﮐﻪ رو ﺑﻪ روﯼ او ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎل ﻣﻦ را هﻢ هﻤﻴﻦ ﻃﻮر! ﺣﻤﻴﺪ ﻋﺒﺎﺳﯽ‬
‫ﺳﺮ رﺳﻴﺪ‪ .‬هﻤﮕﯽ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ‪ .‬اﻣﺮوز ﭼﻨﺪ ﺑﺎر او را دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدﮐﺎرﯼ‬
‫در دﺳﺘﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﻠﻪ هﺎﯼ ﺷﻮﻓﺎژ ﮐﻨﺎر راهﺮو ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ و ﺑﻪ ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻋﺎﺷﻮراﯼ‬
‫ﻣﮑﺮر ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ! ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﭘﺮﮐﺎرﺗﺮ از هﻤﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺎﻩ و ﺑﯽ ﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ و از اﻓﺮاد ﺳﺆال‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ :‬ﺁﻳﺎ هﻴﺌﺖ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟‬
‫ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﺎﻋﺖ هﺸﺖ ﺷﺐ‪ ،‬ﻧﺎم ﻣﻦ و ﺗﻌﺪاد دﻳﮕﺮﯼ را ﺧﻮاﻧﺪﻩ و ﺑﻪ ﻓﺮﻋﯽ ‪ ١٧‬ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ‬
‫اﻣﺮوز ﺻﺒﺢ ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪادﯼ ﻧﻴﺰ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫هﻨﻮز ﺧﻮدم را در راهﺮوﯼ ﻣﺮگ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ از ﺁن ﺟﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﮕﻴﺮم‪.‬‬
‫"دﻟﻢ ﺟﻮﻳﺎﯼ ﺁن ﮔﻤﺒﻮدﻩ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮد"‪ ٥٩‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ورود ﺑﻪ ﻓﺮﻋﯽ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﺣﻀﻮر ﭼﻬﺎر‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﺷﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از ﺁﻧﺎن رﻳﺶ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫"ﻣﻬﺪﯼ ‪ -‬ش" ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ از ﺑﻨﺪ ‪)١‬ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﮐﻨﺎر ﺟﻬﺎد( ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺎل‬
‫ﺑﺎزﮔﻮﻳﯽ اﺧﺒﺎرﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﯽ ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﭘﺨﺶ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺗﺼﺎوﻳﺮﯼ ﮐﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن از ﺻﺤﻨﻪ هﺎﯼ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان و‪...‬‬
‫ﭘﺨﺶ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺪ ﺁﻧﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻨﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﭽﻨﺎن ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن داﺷﺖ‪ .‬ﺁرام‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ ﻧﺸﺴﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻇﺎهﺮاً ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻧﺨﺎﻟﻪ در ﺑﻴﻦ ﻣﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﮕﺮد ﻓﻘﻂ ﺻﺪاﻳﺖ را‬
‫ﺑﻴﺎور ﭘﺎﻳﻴﻦ و اداﻣﻪ ﺑﺪﻩ‪ .‬ﻇﺎهﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد ﮐﻪ ﺗﻮاب هﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻴﺎز‬
‫ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ﺟﺪل ﻧﺪاﺷﺖ‪" .‬ﻣﻬﺪﯼ‪ -‬ش" ﺑﻪ ﺁراﻣﯽ اداﻣﻪ داد‪ .‬او ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﯼ ﻋﻠﯽ ﺷﻤﺨﺎﻧﯽ و‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺧﻄﺒﻪ هﺎﯼ ﻧﻤﺎزﺟﻤﻌﻪ ﯼ ﻣﻮﺳﻮﯼ اردﺑﻴﻠﯽ را ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪ .‬اردﺑﻴﻠﯽ ﻣﺪﻋﯽ‬

‫‪ 59‬ﻣﻬﺪﯼ اﺥﻮان ﺙﺎﻟﺚ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﺸﻬﺪ )‪ (١٣٠٧-١٣۶٩‬ﺵﺎﻋﺮ‪ ،‬ﻣﻬﻢﺕﺮﻳﻦ ﺁﺙﺎر او ﻋﺒﺎرﺕﻨﺪ از‪ :‬ارﻏﻨﻮن‪ ،‬زﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺁﺥﺮ‬
‫ﺵﺎهﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬از اﻳﻦ اوﺱﺘﺎ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻴﺰ در زﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬در ﺣﻴﺎط ﮐﻮﭼﮏ ﭘﺎﻳﻴﺰ در زﻧﺪان‪ ،‬ﻋﺎﺵﻘﺎﻧﻪهﺎ و ﮐﺒﻮد‪ ،‬ﺕﺮا اﻳﻦ ﮐﻬﻦ ﺑﻮم و‬
‫ﺑﺮ دوﺱﺖ دارم و ‪...‬‬
‫‪١٥٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪" :‬ﻗﻮﻩ ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ در ﻓﺸﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا اﻳﻦ هﺎ اﻋﺪام ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ از‬
‫دم اﻋﺪام ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ از ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ و ﺁوردن و ﺑﺮدن ﭘﺮوﻧﺪﻩ ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﻦ ﺧﺒﺮﯼ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫"ﺑﭽﻪ هﺎ ﺷﺮوع ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ و ﺟﻮر ﮐﺮدن اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و هﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫رﺳﺎﻧﺪن ﺁن ﺑﻪ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﺎ ﺣﻮل‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﭼﻪ ﮐﻨﻴﻢ؟ ﻳﮑﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺳﺎل ‪ ١٣۴٨‬ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ۶۶‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮد‬
‫ﺁن هﺎ را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در ﻣﻮرد ﺳﻮاﺑﻖ ﺷﺎن داﺷﺖ ﮐﻪ در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺴﻌﻮد‪ ،‬ﺁن هﺎ از ﻣﺰدوران رژﻳﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﮔﻠﻮﮔﺎﻩ هﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﺎر ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و در زﻧﺪان ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻧﮕﻬﺒﺎن هﺎ ﭘﺴﺖ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺑﺮ ﭼﻪ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ اﯼ‪ ،‬دارﻳﻮش ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻮر ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻬﻤﯽ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪ! او‬
‫ﺑﺎ ﺳﺎدﮔﯽ هﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺮ اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ ﺁن هﺎ ﻓﻘﻂ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻨﻔﻌﻞ و در ﺧﻮدﯼ هﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻴﺎز‬
‫ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺎ دارﻧﺪ! ﺁن هﺎ ﻣﺎ را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ و اﻃﻼﻋﺎت ﺷﺎن را ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ‬
‫هﻢ ﮐﺎرﯼ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﺑﮑﻨﻴﻢ‪ .‬هﺮ از ﭼﻨﺪ ﮔﺎهﯽ‪ ،‬دارﻳﻮش ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻮر ﻓﺤﺸﯽ و ﻳﺎ ﺟﻤﻠﻪ اﯼ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ رژﻳﻢ در ﺣﻀﻮر ﺁﻧﺎن ادا ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺴﻴﻦ ﻓﻴﺾ ﺁﺑﺎدﯼ ﺳﻪ ﻣﺎﻩ ﺑﻮد در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد و ﻣﻮﯼ ﺳﺮ و رﻳﺸﺶ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺮ ﺷﻮﺧﯽ را‬
‫ﺑﺎ او ﺑﺎز ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﻓﺮدا ﺗﻮ را ﺑﺎ اﻳﻦ رﻳﺶ اﻋﺪام ﮐﻨﻨﺪ و در ﻗﺒﺮ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫ﺟﻮاﺑﯽ دارﯼ ﺑﺪهﯽ؟ ﺗﺎ ﺑﺨﻮاهﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯽ ﮐﻪ ﺣﺰب اﻟﻠﻬﯽ ﻧﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ات دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻮﺧﯽ ام اﺛﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺴﻴﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ هﺮ ﻃﻮر ﺷﺪﻩ‪ ،‬رﻳﺸﺶ را اﺻﻼح ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﺁن رﻳﺨﺖ و ﻗﻴﺎﻓﻪ اﻋﺪام ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ راﻩ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻧﺎﺧﻦ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ دروﻳﺶ ﻧﻮرﯼ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻨﺪ روزﯼ ﺑﻮد ﺣﮑﻤﺶ ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و‬
‫ﺑﻌﺪ از ﮐﺶ و ﻗﻮس ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻌﺪاد دﻳﮕﺮﯼ از ﻣﺘﻬﻤﺎن ﮐﺮج ﺣﮑﻢ زﻧﺪان ﺟﺪﻳﺪﯼ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ ﺟﺮم ﺟﺪﻳﺪﯼ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﻮد و ﻳﺎ ﺑﻪ دادﮔﺎهﯽ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ هﺎ‬
‫ﻃﻮل ﮐﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺣﻮﺻﻠﻪ هﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﺮ رﻳﺶ وﯼ را از ﺗﻪ ﺑﺎ ﻧﺎﺧﻦ ﮔﻴﺮ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬اﺟﺎزﻩ‬
‫ﻧﺪاد ﺳﺒﻴﻠﺶ را ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮدش ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﻋﻤﺮش ﺳﺒﻴﻞ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﻮﺳﯽ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺳﺒﻴﻞ ﺑﺮ ﻃﻨﺎب دار ﺑﻮﺳﻪ زﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻋﯽ از دو اﺗﺎق‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﻧﻀﻤﺎم ﺗﻮاﻟﺖ و ﺣﻤﺎم ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮑﯽ از اﺗﺎق هﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﺗﺎق ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ در‬
‫واﻗﻊ ﻣﺤﻞ زدن ﻣﻮرس ﻧﻮرﯼ ﺑﺎ ﺑﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺑﺎﻻ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ در ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﻮد و ﻣﻦ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق "م‪ -‬پ" ﺑﻪ زدن ﻣﻮرس ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬هﺮ از ﮔﺎهﯽ ﺟﺎﯼ ﻣﺎن را در زدن ﻣﻮرس ﻋﻮض ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻣﺎ ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ ﺷﺮاﻳﻂ و ﺷﻨﻴﺪن ﻧﺎم ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻣﺤﺴﻦ زادﺷﻴﺮ ﮐﻪ ﻣﻮرس ﻣﺎ را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎﮐﻴﺪ‬
‫ﮐﺮدﻳﻢ‪ :‬ﺣﺘﻤﺎً اﺧﺒﺎر ﺣﺎﺻﻠﻪ را ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬وﯼ ﻗﻮل داد ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﮐﺎرﯼ را در اﺳﺮع وﻗﺖ اﻧﺠﺎم دهﺪ‪ .‬ﺷﺐ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮاب ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﻢ ﺁن ﺳﻪ ﻧﻔﺮ دور از ﻣﺎ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٥٦‬‬
‫در راهﺮوﯼ ﻓﺮﻋﯽ‪ ،‬ﮐﻨﺎر درب ورودﯼ ﺑﻨﺪ ﺧﻮاﺑﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬دارﻳﻮش ﺳﺎدﻩ ﻟﻮﺣﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬از‬
‫ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﻔﻌﻞ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺣﺴﺎب ﺷﺎن را از ﻣﺎ ﺟﺪا ﮐﻨﻨﺪ! ﺑﻪ وﯼ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺁﺧﺮ ﺑﺮ‬
‫ﭼﻪ ﻣﺒﻨﺎﻳﯽ اﻳﻦ ﺻﺤﺒﺖ هﺎ را ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﻣﺴﻌﻮد ﮐﻪ از ﻧﺰدﻳﮏ ﺁن هﺎ را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﺁن هﺎ ﺗﻮاب هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺛﺎﻧﯽ ﺁن هﺎ از ﺗﺮس اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا در ﻧﻴﻤﻪ هﺎﯼ ﺷﺐ ﺁن هﺎ را ﺑﮑﺸﻴﻢ‪،‬‬
‫در ﮐﻨﺎر در ورودﯼ ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻨﺪ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗﺎً اﻳﻦ ارزﻳﺎﺑﯽ ﺁن هﺎ از ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﻨﺪ‪ .‬دارﻳﻮش ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ هﺎ هﻤﻪ ذهﻨﻴﺖ هﺎﯼ ﭘﻠﻴﺴﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺤﺜﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁن روزهﺎ از‬
‫ﺳﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎنِ ﻣﺠﺎهﺪِ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﻣﻄﺮح ﺑﻮد‪ .‬دارﻳﻮش از اﻓﺮاد‬
‫دوﺑﺎر دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر از ﺳﺎل ‪ ۶٠‬ﺗﺎ ‪ ۶۵‬زﻧﺪان ﺑﻮد و دﻳﮕﺮ ﺑﺎر در هﻤﺎن ﺳﺎل‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺁزادﯼ و ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر و وﺻﻞ ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬در ﮐﺮﻣﺎن دﺳﺘﮕﻴﺮ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ وﯼ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﺤﻤﻠﯽ ﺑﺮاﯼ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ دوﻣﺖ و ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر ﺑﺘﺮاﺷﯽ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬رژﻳﻢ ﻓَﺸَﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ ٦٠‬و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮود و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﺮوﻧﺪﻩ اﯼ ﻣﺎ را هﻢ در ﺑﻴﺎورد! ﺑﻪ او‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺒﻴﻦ! دو روﻳﮑﺮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮوﯼ در دادﮔﺎﻩ و دﻓﺎع ﮐﻨﯽ و هﻴﭻ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ را ﻧﭙﺬﻳﺮﯼ و ﻳﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ هﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﻣﺤﻤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺘﺮاﺷﯽ‪ .‬ﺗﻮ ﻇﺎهﺮاً‬
‫روﻳﮑﺮد اول را ﻧﺪاﺷﺘﯽ و ﮔﺮﻧﻪ اﻵن در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﺒﻮدﯼ‪ .‬ﺣﺎﻻ هﻢ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﺎرﯼ‬
‫ﻧﮑﻨﯽ ﮐﻪ هﻢ ﭼﻮب را ﺑﺨﻮرﯼ و هﻢ ﭘﻴﺎز را‪ .‬ﻗﻮل داد راﺟﻊ ﺑﻪ ﺁن ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻳﮏ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ١۶‬ﻣﺮداد‪ .‬ﺻﺒﺢ زود از ﺧﻮاب ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ‪ .‬دارﻳﻮش ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻮر و "م‪ -‬پ" در‬
‫ﺣﺎل زدن ﻣﻮرس ﺑﺎ ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮاب هﺎﯼ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺪار ﺑﻮدﻧﺪ و دم در‬
‫ﺑﻨﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﺧﻮدم را ﺑﻪ اﺗﺎق رﺳﺎﻧﺪم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﻳﻦ ﺑﯽ ﺷﺮف هﺎ ﺁن ﺟﺎ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻧﺪ و ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﮔﺰارﺷﯽ از ﺳﻮﯼ ﺁﻧﺎن ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻤﺎس ﻣﺎ ﺑﺎ ﺑﻨﺪ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺟﺪاﯼ از ﺑﻪ‬
‫ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺟﺎن ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻓﺮﻋﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎن ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﺪازد‪ .‬زﻳﺮا در ﺁن روزهﺎ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردن ﺑﻬﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﺮدن هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﺪﻻل دارﻳﻮش اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ هﺎ ﺗﻮاب ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺣﺎﻻ ﺑﺮاﯼ ﮔﺰارش دادن ﺑﻪ ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ! هﺮ ﭼﻨﺪ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ در ﺁن‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ هﻤﻪ ﯼ وﻗﺖ ﻣﺎن را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺧﺘﺼﺎص دهﻴﻢ‪ .‬در ﻃﻮل روز‬
‫دارﻳﻮش و ﻣﺤﻤﺪ دروﻳﺶ ﻧﻮرﯼ‪ ،‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﺗﺄﮐﻴﺪهﺎﯼ ﻣﺴﻌﻮد ﮐﻪ ﺁن هﺎ را از ﻧﺰدﻳﮏ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ هﺮ ﺑﺮﺧﻮردﯼ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺣﺴﺎس ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽِ‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﺧﻂ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ دادﮔﺎﻩ را دادﻩ و‬
‫ﺑﺮاﻳﺸﺎن روﺷﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت روﺑﻪ رو ﺷﺪن ﺑﺎ اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﻣﺮگ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردﯼ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﻮاﻟﯽ ﻏﺮوب دﻳﺪم روﺷﻦ ﺑﻠﺒﻠﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺁن هﺎ در ﺣﺎل ﻗﺪم زدن و‬
‫ﮔﻔﺖ وﮔﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﮐﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﺮﺧﻮردش را ﺟﻮﻳﺎ ﺷﺪم‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁن هﺎ ﮔﻨﺎﻩ دارﻧﺪ و در اﺗﺎق‬

‫‪ 60‬ﻳﻌﻨﯽ ﺕﺎر و ﭘﻮدش از هﻢ درﻳﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬

‫‪١٥٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﻨﺰوﯼ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬از ﮐﯽ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل دل ﻣﺎ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮاب هﺎ‪ ،‬ﺁن هﻢ از ﮐﺜﻴﻒ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﺷﺎن‬
‫ﮐﻪ در ﮔﻠﻮﮔﺎﻩ هﺎ و ﭘﺴﺖ هﺎﯼ ﺑﺎزرﺳﯽ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺘﻪ؟ دﻟﺴﻮزﯼ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺗﻮاﺑﺎﻧﯽ از اﻳﻦ دﺳﺖ‪ ،‬ﺁن هﻢ در ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ را دﺳﺘﻪ‪ -‬دﺳﺘﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺣﺎﻻ زﻳﺎد ﺳﺨﺖ ﻧﮕﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬اﻣﻴﺪوارم ﻣﺸﮑﻞ ﺧﺎﺻﯽ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻳﺪ! ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺣﺮف هﺎ را از روﯼ‬
‫ﺣﺲ ﻧﻴﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﯽ زد‪ .‬ﺣﺴﻴﻦ ﻓﻴﺾ ﺁﺑﺎدﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺧﺒﺮﯼ ﺳﻪ ﻣﺎﻩ ﻋﻘﺐ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ‬
‫اﺷﺘﻴﺎق هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﺴﺐ ﺧﺒﺮهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮد هﻢ ﺳﻮژﻩ ﯼ اﺻﻠﯽِ ﻓﺮﻋﯽ‬
‫‪ ١٧‬ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ‪ ،‬از ﺗﺎزﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﻩ هﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ ﺁﻣﺪ و از هﻤﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ و ﻧﮕﺎهﺶ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺘﻔﺎوت از ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﯼ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﺣﻀﻮر در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯼ ﻣﺮزﯼ و ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ‪ ،‬ﺳﻴﻤﺎﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ را دﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺴﻴﻦ ﻓﻴﺾ ﺁﺑﺎدﯼ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﻣﺴﻌﻮد را ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﮔﺬاﺷﺖ و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ اﮔﺮ اﻣﺮوز اﻋﺪام ﺷﺪم‪ ،‬از ﻧﻈﺮ‬
‫ﺧﺒﺮﯼ ﻋﻘﺐ ﻧﺒﺎﺷﻢ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮد ﺣﺎﻓﻈﻪ ﯼ ﺧﻮﺑﯽ داﺷﺖ و ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ دﻳﺪﻩ و‬
‫ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ دﻟﺨﻮرﯼ اش اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﺮا ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت او‪ ،‬ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺁن ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻟﻔﻆ "ﺧﺎﺋﻦ" از ﺁن هﺎ ﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮد ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد‬
‫اﮐﺜﺮ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ در واﻗﻊ ﻳﮏ ﺑﺎر دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ و‬
‫از ﻣﺮگ ﺟﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل راهﯽ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮐﺎم ﻣﺮگ ﮐﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ از اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﺷﺮﻋﯽ اش را ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺤﻮ اﺟﺮا ﮐﺮدﻩ و‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ زﻣﻴﻨﻪ ﯼ اﺟﺮاﯼ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﺣﮑﻢ "اﻣﺎم" را ﻓﺮاهﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ او هﻤﺮاﻩ و‬
‫هﻤﺪل ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻼش هﺎﯼ او را ﻣﯽ ﺳﺘﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻃﻮل روز ﺑﺎ ﻣﺤﺴﻦ وزﻳﻦ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدم و از هﺮ درﯼ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺴﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﺮوﻧﺪﻩ اش ﮐﻪ در ﺁن ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از اﻋﻀﺎﯼ‬
‫ﻣﺮﮐﺰﻳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬روﯼ او ﺣﺴﺎس هﺴﺘﻨﺪ و در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ دوﺑﺎرﻩ وﯼ‬
‫را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺒﺮﻧﺪ ﺣﺘﻤﺎً ﭼﻴﺰهﺎﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ از وﯼ ﻃﻠﺐ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎور ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫در هﺮ ﺻﻮرت وﯼ را اﻋﺪام ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد و ﮔﺮﻳﺰﯼ ﻧﺨﻮاهﺪ داﺷﺖ‪ .‬روﺣﻴﻪ اش ﺑﺎﻻ ﺑﻮد و‬
‫اﺛﺮﯼ از اﺿﻄﺮاب و دل ﺷﻮرﻩ در او ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﮔﺮ زﻧﺪﻩ ﺑﻤﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻢ از ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ در اﻳﻦ ﭘﺮوﺳﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻼﺻﯽ ﻳﺎﺑﻢ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺗﮑﺎن دادن‬
‫ﺳﺮ ﮔﻔﺘﻪ هﺎﻳﻢ را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﮐﺮد و در ﺁﻏﻮﺷﻢ ﻓﺸﺮد‪.‬‬
‫دارﻳﻮش‪ ،‬ﻧﮕﻬﺒﺎن اﻳﺴﺘﺎد ﺗﺎ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻣﺤﺴﻦ زادﺷﻴﺮ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮرس ﺗﻤﺎس ﮔﺮﻓﺘﻢ و از او‬
‫ﺳﻮال ﮐﺮدم ﺁﻳﺎ اﺧﺒﺎرﯼ را ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪهﺎﯼ دﻳﮕﺮ رﺳﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟‬
‫ﺗﺎﮐﻴﺪ ﮐﺮد ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺗﻤﺎس ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﮐﻞ ﻣﺎوﻗﻊ را ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ روﺣﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ او را‬
‫درﮎ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ هﺎ ﺁﻣﺪوﺷﺪ هﺎﯼ ﻣﺎ ﺑﻪ اﺗﺎق ﻓﻮق را ﮐﻪ در ﻧﺰد ﻣﺎ اﺗﺎق‬
‫"ﻣﺨﺎﺑﺮات" ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﻞ ﺧﻮاﺑﻴﺪن و اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺁن اﺗﺎق ﻣﯽ رﻓﺘﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﻠﻢ ﺑﯽ ﻓﺎﻳﺪﻩ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺁن هﺎ ﺑﭽﻪ هﺎ را دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٥٨‬‬
‫ﮐﻪ از ﺁن اﺗﺎق ﻣﺸﻐﻮل ﺗﻤﺎس ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﺧﻮد ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﺧﻮدﻣﺎن و‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ از ﻃﺮﻳﻖ ﺁﻧﺎن‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ را ﻣﻄﻠﻊ ﮐﺮدﻩ و ﺷﺮاﻳﻂ را ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻋﻴﻨﯽ‬
‫ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﺎ روﯼ ﺑﻨﺪهﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ از ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺎ و از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮرس ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺗﻤﺎس ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻘﻴﻪ ﯼ ﺳﺎﻟﻦ هﺎ‬
‫)ﻓﺮﻋﯽ هﺎ( ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ اﺷﺮاف ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫دوﺷﻨﺒﻪ ‪ ١٧‬ﻣﺮداد‪ .‬اول وﻗﺖ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺑﺎ دﻳﺪن ﺳﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﺧﻴﺎﻟﺶ‬
‫راﺣﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ از ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻧﯽ ﺑﺮاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬وﯼ ﻗﺒﻞ از ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻦ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﺣﺴﻴﻦ ﻓﻴﺾ ﺁﺑﺎدﯼ ﺷﺪ ﮐﻪ رﻳﺸﺶ را زدﻩ ﺑﻮد‪ .‬از ﺧﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺒﻴﺚ رﻳﺶ ات را زدﯼ؟ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺟﻮاب او ﻧﺸﺪ و ﺑﺎ ﺧﺸﻤﯽ وﺻﻒ ﻧﺎﺷﺪﻧﯽ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﻧﺪان هﺎﻳﺶ را روﯼ هﻢ ﻣﯽ ﻓﺸﺮد‪ ،‬ﺳﺮش را ﭼﻨﺪ ﺑﺎرﯼ ﺗﮑﺎن داد‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدم از‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﻧﺨﻮاهﺪ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ دروﻳﺶ ﻧﻮرﯼ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﻓﻴﺾ ﺁﺑﺎدﯼ‪ ،‬ﻣﺤﺴﻦ وزﻳﻦ و "د‪-‬‬
‫ص" ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدم و ﭘﺮﺳﻴﺪم اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻋﺪام ﻣﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎر درﺳﺘﯽ‬
‫هﺴﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ ﻗﺒﻞ از اﻋﺪام‪ ،‬ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺑﺮاﯼ ﻧﻮﺷﺘﻦ وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ ﻳﮏ ﻓﺮﻋﯽ ﮐﻪ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﻣﺤﻞ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻮاد ﻳﮑﯽ از‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ﻗﺪﻳﻤﯽ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮐﻪ ﺷﺶ اﻧﮕﺸﺖ داﺷﺖ و در ﻧﺰد ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ "ﺟﻮاد ﺷﺶ‬
‫اﻧﮕﺸﺘﯽ" ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺎرهﺎﯼ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺣﻘﻮﻗﯽِ ﻗﺒﻞ از اﻋﺪام را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ داد‪ .‬ﻳﮑﯽ‬
‫از اﻳﻦ ﮐﺎرهﺎ ﻧﻴﺰ دادن ﺑﺮﮔﻪ اﯼ ﺟﻬﺖ ﻧﻮﺷﺘﻦ وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻮد‪ .‬هﺮ ﮔﺎﻩ ﮐﻪ‬
‫ﻳﮏ ﺳﺮﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺑﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻮاد ﺷﺶ اﻧﮕﺸﺘﯽ ﻧﻴﺰ‬
‫‪٦١‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻳﮏ ﭘﻮﺷﻪ ﯼ ﺁﺑﯽ رﻧﮓ ﺑﻪ هﻤﺎن ﺳﻤﺖ راﻩ ﻣﯽ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ "م ‪ -‬ل" اﻳﻦ ﭘﺮوﺳﻪ را ﻃﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮج ﺑﻮد و از ﻗﺮار ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻪ اﻋﺪام‬
‫ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم "ﮐﺎرهﺎﯼ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻗﺒﻞ از اﻋﺪام" ﺑﻪ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در ﺁن ﺟﺎ ﻇﺎهﺮاً راﺿﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ هﻤﮑﺎرﯼ ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﻗﺮار ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻘﺪارﯼ اﺧﺒﺎر‬
‫ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﻳﺎ ﻧﺴﻮﺧﺘﻪ )از ﻣﻴﺰان و ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺁن اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪارم( در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺘﻬﻤﺎن ﮐﺮج‬
‫ﻣﯽ دهﺪ و اﻋﺪام ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ وﺻﻴﺖ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ ﻳﺎ ﻧﻪ و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺁن ﭼﻪ‬
‫ﺗﺒﻌﺎﺗﯽ ﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﻣﯽ ﺗﻮان در ‪ ٢‬ﻃﻴﻒ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﮐﺮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬اﻳﻦ ﻳﮏ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﺳﺖ و رژﻳﻢ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻧﺸﺎن دهﺪ ﮐﻪ اﻓﺮاد اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ‬
‫دادرﺳﯽ را ﻃﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬از هﻤﻴﻦ رو اﮔﺮ وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪ ،‬در واﻗﻊ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ‬

‫‪ 61‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﺵﺘﻪ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺵﻤﻴﺮاﻧﯽ در اوﻳﻦ ﻧﻴﺰ روﻧﺪ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺑﻮد‪" .‬ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﺁنهﺎ را ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ‬
‫زﻳﺮ زﻣﻴﻦ ‪ ٢٠٩‬ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺁنﺟﺎ ﻳﮏ اﺕﺎق را ﺑﻪ ﺵﻌﺒﻪ اﺟﺮاﯼ اﺣﮑﺎم اﺥﺘﺼﺎص دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ‪،‬زﻧﺪاﻧﯽ را در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ اﺕﺎق ﺑﺮدﻩ و در ﺁنﺟﺎ ﺿﻤﻦ اﺑﻼغ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام دو ﮐﻴﺴﻪ ﭘﻼﺱﺘﻴﮏ ﺱﻴﺎﻩ ﺑﻪ او ﻣﯽدادﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ وﺱﺎﻳﻠﺖ را در‬
‫ﻳﮑﯽ ﺑﮕﺬار و اﮔﺮ وﺹﻴﺘﻨﺎﻣﻪ هﻢ دارﯼ ﺁن را ﺑﻨﻮﻳﺲ و در ﮐﻴﺴﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﮕﺬار‪ ،‬ﺱﭙﺲ ﻳﮏ ﻣﺎژﻳﮏ ﮐﻠﻔﺖ ﺱﻴﺎﻩ ﺑﻪ ﻓﺮد‬
‫اﻋﺪاﻣﯽ دادﻩ و ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺱﻢ ﺥﻮد را ﺥﻮاﻧﺎ روﯼ ﺱﺎﻋﺪ دﺱﺘﺖ ﺑﻨﻮﻳﺲ و‪" ...‬‬
‫‪.hambastegimeli.com/node/24629‬‬
‫‪١٥٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ دادﻩ اﻳﻢ؛‬
‫ب‪ -‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎمِ زﻧﺪاﻧﻴﺎنِ ﺣﮑﻢ دار‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ و از ﭘﻴﺶ ﻣﺤﮑﻮم اﺳﺖ و از ﻧﻈﺮ اﻓﮑﺎرﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫ﮐﺎﻣﻼً ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻳﺎ ﻧﻨﻮﺷﺘﻦِ ﻣﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮﯼ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‬
‫ﻧﺨﻮاهﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﺮﺻﺖ و اﻣﮑﺎن وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺁن را‬
‫از دﺳﺖ ﺑﺪهﻴﻢ‪ .‬هﺮ وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﻴﺎﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ روزﯼ ﺁن هﺎ را ﺧﻮاهﻨﺪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ هﺮ دو اﺳﺘﺪﻻل را ﻗﺒﻮل داﺷﺘﻢ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ هﻴﭻ ﻳﮏ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺁن ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﺤﺴﻦ وزﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺖ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫ﺣﺘﯽ اﻻﻣﮑﺎن ﺗﻼش ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻔﻆ "ﺧﻄﻮط ﺳﺮخ" زﻧﺪﻩ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬هﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺧﻮدش ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺎﻧﺴﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺖ و در اوﻟﻴﻦ ﻓﺮﺻﺖ وﯼ را‬
‫اﻋﺪام ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻊ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﺪﯼ ﭘﻴﺶ ﺑﺎ هﻢ در اﻧﻔﺮادﯼ ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻦ و ﻣﺠﺘﺒﯽ‬
‫اﺧﮕﺮ در ﻓﺮﻋﯽ ﺑﺎ هﻢ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺠﺘﺒﯽ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﻀﻴﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﺁﺧﺮش ﻟﻮ‬
‫ﻧﺮود‪ .‬ﻋﺮب دادﻳﺎر زﻧﺪان‪ ،‬ﭼﻨﺪ و ﭼﻮنِ ﻣﺎﺟﺮاﯼ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ رﻓﺘﻦ ﻣﺎن را ﻣﯽ داﻧﺴﺖ و‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً در ﺟﺮﻳﺎن ﮐﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ وﯼ در ﺧﻼل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮﯼ ﻧﻴﺰ از ﻣﺎﺟﺮاﯼ اﻧﻔﺮادﯼ رﻓﺘﻦ ﻣﺎن ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮد و ﺣﻀﻮر ﻳﺎﻓﺘﻦ او در دادﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺷﺎﻧﺲ‬
‫ﻣﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻓﻘﻂ ﮔﺰارش ﻣﺎﺟﺮا را ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮد و ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٦٢‬‬
‫از ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﺑﭽﻪ هﺎ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪" ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪم در ﻟﻘﻠﻘﻪ ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻦ و ﻣﺎﻧﺪن"‬
‫ﻣﺪت زﻳﺎدﯼ ﺑﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ "وﺳﻮﺳﻪ ﻣﺴﻴﺢ" ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪم‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺘﺎب را ﻣﺪﺗﯽ ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﻴﺴﯽ ﻣﺴﻴﺢ را ﺑﺮ ﭼﻠﻴﭙﺎ ﺑﻪ ﭼﺎرﻣﻴﺦ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و رﺳﻴﺪن ﻣﺮگ را اﻧﺘﻈﺎر‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻳﮏ دم از زﻧﺪﮔﯽ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﻴﺢ اﺳﻴﺮ وﺳﻮﺳﻪ ﻣﺎﻧﺪن ﺷﺪﻩ ام؟‬
‫ﻣﺴﻴﺢ را ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﯽ ﺁوردم ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﭼﻠﻴﭙﺎ‪ ،‬ازدواج ﺑﺎ ﻣﺮﻳﻢ ﻣﺠﺪﻟﻴﻪ را در ذهﻨﺶ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ و ﺗﺸﮑﻴﻞ زاد و رود را‪ ...‬ﺁﻳﺎ ﻣﺎﻧﺪﻧﻢ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﭼﻮن دوﺳﺖ دارم‬
‫ﺑﻤﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻤﺖ ﻣﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ؟ از ﻣﺮگ ﻧﻤﯽ ﺗﺮﺳﻴﺪم‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﻮاهﺎﻧﺶ ﻧﻴﺰ ﻧﺒﻮدم‪ .‬ﺁﻳﺎ‬
‫ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﺑﻴﻦ ﻣﺮگ و ﺷﻬﺎدت اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﺗﻔﺎوﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﻴﻦ ﻣﺮگ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ و اﺳﺘﻘﺒﺎل از ﻣﺮگ؟‬
‫ﻣﺮز ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ ﺁرزو ﻣﯽ ﮐﺮدم اﯼ ﮐﺎش اﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﮐﺮﻳﻤﯽ را ﻳﮏ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﯽ دﻳﺪم‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل‪ ،‬از ﻣﻴﺎن دوﺳﺘﺎﻧﻢ ﺗﻨﻬﺎ او را‬
‫ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬دﻟﻢ ﺳﺨﺖ هﻮاﻳﺶ را ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم دﻳﮕﺮ او را ﻧﺨﻮاهﻢ دﻳﺪ و‬
‫اﻣﮑﺎن دارد ﮐﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ دﻳﺪارﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯼ ﮐﺎش در راهﺮو ﻣﯽ دﻳﺪﻣﺶ‪ .‬اﯼ ﮐﺎش از او‬

‫‪ 62‬اوﮐﺘﺎوﻳﻮ ﭘﺎز )‪ (١٩١۴-١٩٩٨‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺵﺎﻋﺮ ﻣﮑﺰﻳﮑﯽ‪ .‬ﺑﺮﻧﺪﻩ ﺟﺎﻳﺰﻩ ﻧﻮﺑﻞ ‪ .١٩٩٠‬ﺱﻔﻴﺮ ﻣﮑﺰﻳﮏ در هﻨﺪ‪ .‬در‬
‫ﺱﺎل ‪ ١٩۶٨‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻋﺘﺮاض ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎر داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻣﮑﺰﻳﮑﯽ ﻣﻌﺘﺮض ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺑﺮﮔﺰارﯼ اﻟﻤﭙﻴﮏ ‪١٩۶٨‬‬
‫در ﻣﮑﺰﻳﮏ‪ ،‬اﺱﺘﻌﻔﺎ داد‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٦٠‬‬
‫ﺧﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻢ‪ .‬از هﺮ ﮐﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪم ﺧﺒﺮﯼ ﻧﻴﺎﻓﺘﻢ‪ .‬روزهﺎﯼ ﺑﻌﺪ‪ ،‬هﺮ روز در راهﺮوﯼ‬
‫ﻣﺮگ او را ﺟﺴﺖ و ﺟﻮ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪.‬‬

‫ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ١٨‬ﻣﺮداد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺳﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﯼ ﺑﻴﻤﺎرﯼ‬
‫و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﻬﺪارﯼ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از ﺑﻨﺪ ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺠﺘﺒﯽ‬
‫اﺧﮕﺮ ﺑﺎ دﻳﺪن ﺻﺤﻨﻪ ﯼ ﻓﻮق ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ راﺣﺘﯽ ﺑﻪ دﮐﺘﺮ ﻧﻤﯽ ﺑﺮﻧﺪ؟ ﻣﺠﺘﺒﯽ‬
‫از ﮐﻠﻴﻪ و ﻣﻌﺪﻩ دردِ ﺷﺪﻳﺪﯼ رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺣﮑﺎﻳﺖ از اﻳﻦ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ دادن‬
‫ﮔﺰارش از ﺑﻨﺪ ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ دو ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون‬
‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﺷﺎن ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮاد اﺗﺎق دﻳﮕﺮ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻓﻮق ﺑﺮاﯼ دادن ﮔﺰارشِ وﺿﻌﻴﺖِ ﺳﺎﮐﻨﺎن "ﻓﺮﻋﯽ" ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺰد‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﺿﻄﺮاب و دﻟﺸﻮرﻩ در ﭼﻬﺮﻩ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬در هﺮ ﺻﻮرت اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎﯼ‬
‫ﺳﺮﮐﻮﻓﺖ زدن ﺑﻪ اﻳﻦ و ﺁن‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﺟﻤﻊ و ﺟﻮر ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ از اﻳﻦ ﮐﻪ در هﺮ ﺻﻮرت ﺁن هﺎ ﺑﻨﺪ را ﺗﺮﮎ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و از ﺷﺮﺷﺎن ﺧﻼص ﻣﯽ ﺷﺪﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮدم‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻌﺪ ﻧﺎم "د‪ -‬ص" و ﻣﺤﺴﻦ وزﻳﻦ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪ‪ .‬هﺮ دو را ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ از ﺑﻨﺪ ﺧﺎرج ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺎم ﻣﺎ را ﺧﻮاﻧﺪﻩ و ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم از ﻣﻬﻠﮑﻪ ﯼ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ هﺎ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ام‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻦ ﮐﻪ وارد ﺳﻠﻮل‬
‫ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق "م ‪ -‬پ" ﺷﺮوع ﺑﻪ زدن ﻣﻮرس ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬او از زﻳﺮ در ﻣﺸﻐﻮل ﻣﻮرس‬
‫زدن ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن دو اﺗﺎﻗﯽ ﮐﻪ روﺑﻪ رو ﻣﺎن ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺁن هﺎ ‪ ١۵‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد و از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﻩ روز از ﺁﻏﺎز ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ و اﻳﻦ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن هﻨﻮز ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎور ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺰد "هﻴﺌﺖ ﻋﻔﻮ" ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ از‬
‫ﺁن هﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ از زﻧﺪان‪ ،‬ﺿﻮاﺑﻂ دادﺳﺘﺎﻧﯽ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ! ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ هﻨﻮز‬
‫در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺎوﻗﻊ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻮرد ﭘﺎﺳﺪاران و زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺧﻮب ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻳﻢ ﮐﻪ هﻤﻪ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ اﻳﻢ و اﻳﻦ هﻴﺌﺖ ﻗﺮار‬
‫اﺳﺖ ﺗﻌﺪادﯼ از ﻣﺎ را ﻋﻔﻮ ﮐﺮدﻩ و اﻋﺪام ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬از ﺑﭽﻪ هﺎ ﻳﺘﺎن هﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ و ﻳﺎ‬
‫ﺧﺒﺮﯼ از او ﻧﺪارﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻊ ‪ ٧۴‬ﻧﻔﺮﻩ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‬
‫‪ ٧٠‬ﻧﻔﺮ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟﻤﻌﯽ ﮐﻪ ﺁن روز ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻣﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ ٢‬ﻧﻔﺮ زﻧﺪﻩ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﻠﻮل ﺷﻤﺎرﻩ ‪ ،۶‬ﺳﻴﺎﻣﮏ ﻃﻮﺑﺎﻳﯽ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ را ﺑﻪ رد و‬
‫ﺑﺪل ﮐﺮدن اﺧﺒﺎر ﺑﺎ ﺳﻴﺎﻣﮏ ﮔﺬراﻧﺪﻳﻢ‪ .‬او را از ﻧﺰدﻳﮏ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪهﺎ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ‬
‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻮاﻟﯽ ﻇﻬﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ در ﺳﻠﻮل ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻣﺎ ﺻﺪاﯼ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﻢ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻋﺘﺮاض‪ ،‬ﻏﺬاﯼ زﻧﺪان را ﺗﺤﺮﻳﻢ‬
‫‪١٦١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺁوردﻩ اﻧﺪ‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ هﺮ روز دﻩ هﺎ ﺗﻦ از ﺑﭽﻪ هﺎ در‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻋﺘﺮاض ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺸﺎرهﺎ و‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ ﯼ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫درﺳﺘﯽ از ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻏﻠﻂ ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ رژﻳﻢ در وﺿﻌﻴﺘﯽ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان‬
‫از ﺁن اﻣﺘﻴﺎز ﮔﺮﻓﺖ! اﺑﺘﺪا ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺮا ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﺑﺪون ﻓﻮت وﻗﺖ ﺷﺮوع ﺑﻪ دادن اﺧﺒﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺮدم‪ .‬ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرﯼ ﺑﺮاﻳﺸﺎن‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﮐﻠﻤﻪ هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻣﻮرس ﻣﯽ زدم‪ ،‬ﺑﻪ دﺷﻮارﯼ ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﻣﯽ دادﻧﺪ و داﺋﻢ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﻴﺎم را دوﺑﺎرﻩ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﻢ‪ .‬از ﻧﻮع و ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﻣﻮرﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻳﻮار زدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ اﺿﻄﺮاب را در ﭼﻬﺮﻩ ﯼ‬
‫ﻣﻮرس زﻧﻨﺪﻩ ﯼِ ﺁن ﺳﻮﯼ دﻳﻮار‪ ،‬دﻳﺪ! ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺻﺤﻨﻪ هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺤﺮﮐﺎﺗﯽ را‬
‫ﮐﻪ روزهﺎﯼ ﻗﺒﻞ ﺷﺎهﺪش ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﺷﺎهﺪ رﻓﺘﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‬
‫ﻣﺸﻬﺪﯼ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺤﻞ اﻋﺪام در ﺳﻮﻟﻪ اﯼ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﻨﺪهﺎ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از‬
‫اﺷﺘﻴﺎق و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺻﻼﺑﺖ ﺁن هﺎ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻣﺮگ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮاً‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﺎز ﮐﺮدن درِ ﺳﻨﮕﻴﻦِ ﺣﻴﺎط ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪت زﻳﺎدﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﺧﻮدﺷﺎن ﺗﻼش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در را ﺑﺎز ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﺑﺪﻳﻦ‬
‫ﺳﺎن در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﺒﺮدﺷﺎن ﭘﺎﺳﺪاران را ﺧﺮد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺁﺛﺎر اﻳﻦ ﺿﺮﺑﻪ هﺎ را در‬
‫روزهﺎﯼ ﺑﻌﺪ ﺷﺎهﺪ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯽ اﻧﮕﻴﺰﮔﯽ و ﻓﺮار ﭘﺎﺳﺪاران از زﻳﺮ ﺑﺎر ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺤﻮﻟﻪ و‪ ...‬ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ هﻴﺠﺪﻩ روز ﺑﻌﺪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎمِ زﻧﺪاﻧﻴﺎنِ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ هﻴﭻ ﻳﮏ از‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺁوردﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻋﺪام ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﺑﺮ ﺧﻼف‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﯼ رﻓﻘﺎﯼ ﺷﺎن‪ ،‬در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ هﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﺷﺮاﻳﻂ اﺷﺮاف ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در‬
‫واﻗﻊ ﺑﺎ ﺧﻮش ﺷﺎﻧﺴﯽ ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫"ﺣﺴﻴﻦ‪ -‬ح" ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﻟﻮﻟﻪ ﯼ هﻮاﮐﺶ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و او را در ﺟﺮﻳﺎن اﺧﺒﺎر "هﻴﺌﺖ ﻋﻔﻮ" و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫ﻗﺮار دادﻩ و ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺑﭽﻪ هﺎ را اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ وﯼ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺴﻴﻦ در اﻧﻔﺮادﯼ دﭼﺎر ﻣﺎﻟﻴﺨﻮﻟﻴﺎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و از هﻤﻴﻦ رو در ﺻﺪد ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ و ﺑﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ او را ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دادﻩ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﮕﺮان ﻧﺒﺎش! ﺳﻌﯽ ﮐﻦ ﺑﻪ‬
‫ﭼﻴﺰهﺎﯼ ﺧﻮب ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯽ! ﺣﺴﻴﻦ دوﺑﺎرﻩ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ دﻳﻮاﻧﻪ ﺷﺪﻩ ام و‬
‫ﻳﺎ ‪ ...‬ﻣﻴﻞ ﺧﻮدت اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﻦ ﺣﺎﻟﻢ ﺧﻮب اﺳﺖ و اﻳﻦ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﻳﺖ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺗﺼﻮراتِ‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺨﻮﻟﻴﺎﻳﯽِ ﻧﺎﺷﯽ از ﺣﻀﻮر در اﻧﻔﺮادﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﻌﺪﯼ ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ او از ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻘﻠﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ دارد و از ﮐﻢ و‬
‫ﮐﻴﻒ ﺁن ﻣﻄﻠﻊ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻧﻬﺎر‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﻣﺮا ﺑﺮاﯼ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺻﺪا زدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٦٢‬‬
‫رﺳﻴﺪم‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮم ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪم‪ .‬هﻤﻪ ﯼ اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ ﭼﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﯼ؟ و ﺑﺮﮔﻪ را ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﭘﺎرﻩ ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬هﻤﺎن‬
‫ﭼﻴﺰﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮدﺗﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻴﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ هﻤﻴﻦ ﻳﮏ ﺟﻤﻠﻪ را ﺧﻮاﺳﺘﻢ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ از‬
‫ﭼﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻴﺪ دو ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻨﻮﻳﺲ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺖ ﺗﺎن ﻋﺪد دو را ﻧﺸﺎن‬
‫دادﻳﺪ؛ ﻣﻦ ﺗﺎزﻩ ﺑﻴﺸﺘﺮ هﻢ ﻧﻮﺷﺘﻢ‪ .‬اﻧﺘﻈﺎر ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺎﺳﺨﯽ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎﯼ او ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‬
‫ﻣﺜﻞ ﻣﺎر ﺑﻪ ﺧﻮدش ﻣﯽ ﭘﻴﭽﻴﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎﻻ ﺑﺮو درﺳﺘﺶ را ﺑﻨﻮﻳﺲ! ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﺎ اﮐﺮاﻩ‬
‫ﻣﺮا از دادﮔﺎﻩ ﺑﻴﺮون ﺑﺮد و ﺑﺮﮔﻪ اﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ دﺳﺘﻢ داد‪ .‬اﻳﻦ هﻢ ﭼﻨﺪ ﺧﻂ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺒﻮد و‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﻢ اﻧﺸﺎﯼ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﻦ ﺁن از ﻧﻈﺮ ﻣﺤﺘﻮا ﻓﺮﻗﯽ ﺑﺎ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدم‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻨﺪ ﺧﻂ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﻦ را دﻗﻴﻘﺎً ﺑﻪ ﻳﺎد ﻧﻤﯽ ﺁورم‪ ،‬زﻳﺮا هﻴﭻ ﺗﻤﺎﻳﻠﯽ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺁن‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل هﻤﺎن را ﻧﻮﺷﺘﻢ و ﺗﺎرﻳﺦ را ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﻮﺷﺘﻢ ‪ ١۵‬ﻣﺮداد‪ .‬ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺧﻄﺶ‬
‫ﺑﺰﻧﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪم‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬وﻟﺶ ﮐﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻗﺶ ﭼﻴﺴﺖ؟ اﮔﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫درﺳﺘﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺗﺎزﻩ روزهﺎﯼ ﺑﻌﺪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ را در هﻤﺎن روز ‪ ١۵‬ﻣﺮداد‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ام‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ هﻤﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﮐُﻤﮑﻢ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﺁﻣﺪم ﺑﻴﺮون و رﻓﺘﻢ ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ‪ .‬ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻴﺮون‬
‫ﺁﻣﺪن‪ ،‬ﻣﺤﺴﻦ وزﻳﻦ را دﻳﺪم‪ .‬ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و از او ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن هﺎ‬
‫هﻤﮑﺎرﯼ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻧﻪ ام را ﻣﺎﻟﺶ ﻣﯽ داد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻮاﻇﺐ ﺧﻮدت ﺑﺎش! ﻟﺒﺨﻨﺪﯼ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ و ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ زد‪ .‬ﮔﺮﻣﯽ دﺳﺘﺎﻧﺶ را اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﻪ راهﺮوﯼ ﻣﺮگ‬
‫ﺁﻣﺪم‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺑﺰرگ ﺑﺸﺮ ﻧﻴﺰ ﺁن ﺟﺎ ﺑﻮد‪ .‬از ﺳﺎل ‪ ۶٢‬او را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬ﭼﻬﺮﻩ ا ﯼ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ داﺷﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﮐﻪ هﻨﻮز زﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬دﭼﺎر ﺷﺎدﯼ وﺷﻌﻒ ﺑﯽ وﺻﻔﯽ ﺷﺪم‪.‬‬
‫اﻧﺘﻈﺎر زﻧﺪﻩ ﻳﺎﻓﺘﻦِ هﻴﭻ ﮐﺲ را ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻻﺟﺮم وﻗﺘﯽ ﮐﺴﯽ را زﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﮔﻮﻳﯽ دﻧﻴﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم ﺑﻔﻬﻤﻢ از ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﺣﺎﻻ در ﺁن ﺟﺎ ﭼﻪ اﺗﻔﺎق هﺎﻳﯽ اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻨﺒﺮ ﻧﻌﻤﺘﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﺳﺎﺑﻖ را اﻣﺮوز دادﮔﺎهﯽ ﮐﺮدﻩ و اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﮐﻨﺎر ﺟﻬﺎد ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﺗﻨﮕﯽ اوﺿﺎع ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻄﺮ را‬
‫اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶ از اﻧﺘﻘﺎل از ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺟﺪﻳﺪ در ﮐﻨﺎر ﺟﻬﺎد زﻧﺪان‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ‬
‫از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ اوﻳﻦ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺁن هﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎﯼ اوﻳﻨﯽ در ﺻﺪد ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ‪ ١‬را ﺑﺎﻻ ﺑﺮدﻩ و ﻣﻮاﺿﻊ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺳﻄﺢ دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﺑﺤﺚ هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ در ﺑﻨﺪ داﻣﻦ زدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﺣﺴﺎس ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ‪١‬‬
‫ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ و ﻓﺮﺻﺖ هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ را از دﺳﺖ دادﻩ اﻧﺪ‪ .‬در ﻳﮏ‬
‫ﻓﻀﺎﯼ اﺣﺴﺎﺳﯽ و ﻓﺎرغ از دوراﻧﺪﻳﺸﯽ‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺒﺮان ﻣﺎﻓﺎت ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮر‬
‫اوﻟﻴﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﺛﺮ راﺳﺖ روﯼ و ﻋﺪم اﺗﺨﺎذ ﻣﻮﺿﻊ اﺻﻮﻟﯽ‪ ،‬رژﻳﻢ ﺣﺴﺎب‬
‫ﺧﺎﺻﯽ روﯼ ﺁن هﺎ ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ رژﻳﻢ ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ و از‬
‫هﻮﻳﺖ ﺧﻮد دﻓﺎع ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ در ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ دﭼﺎر ﭼﭗ روﯼ ﺷﺪﻩ و در ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﻌﺎر "ﻣﻨﺎﻓﻖ ﻣﺴﻠﺢ اﻋﺪام ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮدد" و "ﻣﺤﺎرب زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫اﻋﺪام ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮدد" در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ را ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ را ﺟﺪﯼ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و هﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮ‬
‫‪١٦٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫روﯼ ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد ﭘﺎﻓﺸﺎرﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﺮوع ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ اوﻳﻨﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ وﺧﺎﻣﺖ اوﺿﺎع ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ هﺮﭼﻪ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ وﺧﺎﻣﺖ اوﺿﺎع و ﻟﺰوم‬
‫اﺗﺨﺎذ ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﻴﺎﻧﻪ روﺁﻧﻪ ﺗﺮﯼ را ﮔﻮش زد ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺮج ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ رﻓﺖ و ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﯽ در‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻠﺘﻬﺐ روزهﺎﯼ اول ﻣﺮداد ‪ ۶٧‬ﺗﻮﺻﻴﻪ هﺎﯼ ﺁن هﺎ را ﺟﺪﯼ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫هﻤﻴﻦ دوراﻧﺪﻳﺸﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻗﺪﻳﻤﯽ اوﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ هﻴﭻ ﻳﮏ اﻋﺪام‬
‫ﻧﺸﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در اوﻳﻦ ﻧﻴﺰ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﻟﻦ ‪ ۶‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﺎزﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻴﻨﺪن ﺧﺒﺮ اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا و دﻳﮕﺮ اﻗﺪام هﺎﯼ اﻋﺘﺮاﺿﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻗﺪﻳﻤﯽ‪ ،‬دﭼﺎر درﮔﻴﺮﯼ روﺣﯽ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺣﻀﻮر در دادﮔﺎﻩ ﺑﺮﺧﻼف‬
‫ﻣﻮاﺿﻊ ﻗﺒﻠﯽ ﺷﺎن‪ ،‬هﻴﭻ ﻣﻮردﯼ را ﻧﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺁﻧﺎن‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنِ ﮐﻨﺎر ﺟﻬﺎدِ زﻧﺪان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫هﻤﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ در اﻋﺘﺮاض و اﻋﺘﺼﺎب ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺑﺮدن‬
‫وﺳﺎﻳﻞ ﺷﺎن ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﻨﺪ و اﺗﺎق هﺎ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و از دادن ﺁﻣﺎر ﺧﻮددارﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻴﺎط‬
‫زﻧﺪان را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دو ﻧﻴﻢ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺧﺮج ﺷﺎن را از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدﯼ ﮐﻪ در‬
‫ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺪا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ در ﺁن ﺑﻨﺪ در ﺑﻼﺗﮑﻠﻴﻔﯽ وﺳﺮ درﮔﻤﯽ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻃﯽ اﻳﻦ ﻣﺪت ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﺣﻤﻴﺪ ﻋﺒﺎﺳﯽ ﻣﻌﺎون ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺑﻨﺪ رﺟﻮع ﮐﺮدﻩ و‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫روز ‪ ١۶‬ﻣﺮداد‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﯼ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‬
‫ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺧﺮوج ﺑﺎ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ "ش‪ -‬ر" ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن رو ﺑﻪ رو ﻣﯽ ﺷﻮد‪" .‬ش‪ -‬ر" ﺑﯽ ﺧﺒﺮ‬
‫از هﻤﻪ ﺟﺎ از ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫دﺳﺘﻮر اﻧﺘﻘﺎل او را ﻣﯽ دهﺪ‪" .‬ش‪ -‬ر" ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ او ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ و هﻤﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ‬
‫ﺧﻮاهﺎن ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻨﺪ وارد ﻳﮏ ﺑﺤﺮان ﺟﺪﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‬
‫اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻠﻴﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاهﺎن ﻣﺎﻧﺪن در ﺑﻨﺪ ﻣﺰﺑﻮر ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺰد او ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﻧﻤﯽ ﮔﺬرد ﮐﻪ او ﺑﺎ ﺗﮏ‪ -‬ﺗﮏ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاهﺎن اﻧﺘﻘﺎل از ﺑﻨﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و از ﻣﻴﺎن ﺁن هﺎ ‪ ۶٠‬ﻧﻔﺮ را ﺟﺪا ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ دو ﻓﺮﻋﯽ ‪ ۴‬و زﻳﺮ ﺁن ﮐﻪ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﻣﺠﺎهﺪ در ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫روز ‪ ١٨‬ﻣﺮداد‪ ،‬اول ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ دادﮔﺎﻩ‬
‫ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﺁن هﺎ را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ در ﺑﯽ ﺧﺒﺮﯼ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎرﺷﺎن دﺳﺖ زﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ‪ ١۵‬ﻣﺮداد ﺑﻪ ﺑﻌﺪ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻤﮕﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ و ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻮد‪ ،‬اﺷﺮاف ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ‪ ١‬ﺳﺎﺑﻖ را ﺑﺎ ﺗﺮﻓﻨﺪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ‬
‫ﺑﻨﺪﺷﺎن را ﻋﻮض ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ اﻓﺮاد ﺧﻴﺎل ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﻏﻔﻠﺘﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻳﺎ در دادن ﭘﺎﺳﺦ ﺗﻌﻠﻠﯽ ﺑﻪ ﺧﺮج دهﻨﺪ و ﻳﺎ ﻗﺎﻃﻌﺎﻧﻪ ﺟﻮاب ﻧﺪهﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﺷﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از هﻤﻴﻦ رو هﻴﭻ ﭼﻴﺰﯼ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٦٤‬‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ ٣٠‬ﻧﻔﺮ از ﺁن هﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﺷﮑﻞ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺁن هﺎ را دﻳﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دادﮔﺎﻩ ﺷﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﻣﻨﺘﻈﺮ اﺟﺮاﯼ ﺣﮑﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ در اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ‬
‫ﻧﻴﺰﺧﻴﻠﯽ هﺎ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﻮﻣﯽ در اﻧﺘﻈﺎرﺷﺎن اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‬
‫ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻋﺎدل ﻣﺴﺌﻮل ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ زﻧﺪان ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬اﻳﻦ هﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪﺷﺎن ﺑﺒﺮ! ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﻮﻳﺎ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻗﻨﺒﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻨﯽ در ﺟﻠﻮﯼ ﺻﻒ ﺑﻮد و ﺑﻘﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او ﺷﺎد و ﺳﺮﺧﻮش ﺑﻪ ﮐﺎم ﻣﺮگ‬
‫ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺑﻌﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺮ دارهﺎﺷﺎن ﻣﯽ رﻗﺼﻴﺪﻧﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺁهﻨﮓ ﺳﺮخ ﺳﺤﺮﮔﻬﺎن‬
‫ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ رﺳﻢ ﻋﺎﺷﻘﺎن‬
‫ﺣﺎﻻ دوﺑﺎرﻩ ﻧﺎم هﺎ ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺎ هﻤﻪ ﯼ ﺁن هﺎ از ﻧﺰدﻳﮏ ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮدم‪:‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﮏ ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺣﺎﺟﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺷﺎﮐﺮﯼ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﻧﻌﻠﺒﻨﺪﯼ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻨﮓ زادﻩ‪ ،‬رﺣﻤﺎن‬
‫ﭼﺮاﻏﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﮔﺸﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻦ رﺣﻴﻤﯽ ﻣﻄﻌﻢ‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖ اﻗﺒﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﺗﺠﺪد‪ ،‬ﻣﻬﺪﯼ‬
‫ﻓﺮﻳﺪوﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﻋﺒﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ رﺿﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺣﺴﻴﻨﯽ‪ ،‬اﻓﺸﻴﻦ ﻋﻠﻮﯼ ﺗﻔﺮﺷﯽ‪ ،‬ﻣﺠﻴﺪ‬
‫ﻣﺸﺮف‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﮐﺮاﻣﺘﯽ‪ ،‬ﺳﻴﺪﻣﺴﻴﺢ ﻗﺮﻳﺸﯽ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ ﺻﺎﺑﺮﺑﭽﻪ ﻣﻴﺮ‪ ،‬ﻧﻮراﷲ ﺧﻠﻴﻞ ﭘﻮر ﮔﺮﮔﺮﯼ‪،‬‬
‫ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ رﺿﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﺻﺎدق ﻋﺰﻳﺰﯼ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺁزادﻣﻨﺶ‪ ،‬اﺻﻐﺮ رﺿﺎﺧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﻴﺮزادﻩ‪ ،‬ﻋﺒﺎس ﭘﻮرﺳﺎﺣﻠﯽ‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢ ﻣﺤﺐ ﻋﻠﯽ و ﻗﺎﺳﻢ ﺣﺎج ﺁﻗﺎﻳﯽ‪ ،‬هﻤﮕﯽ از ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﺳﺎﺑﻖ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺗﻘﯽ داوودﯼ و اﺳﺪاﷲ ﺳﺘﺎرﻧﮋاد از ﺑﻨﺪ ﻣﺎ‪ ،‬در اﻳﻦ روز ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت‬
‫رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎس ﭘﻮرﺳﺎﺣﻠﯽ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ از ﻣﺮﺧﺼﯽ اﺳﺘﻌﻼﺟﯽ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد و دوران ﻧﻘﺎهﺖ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﯽ روﯼ ﮔﻠﻮﻳﺶ را ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪ ﮐﻪ ﻃﻨﺎب دار ﺑﺮﮔﺮدﻧﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ ﯼ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ‪ ١‬ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ از دادﮔﺎﻩ‪ ،‬ﻋﺼﺮ هﻤﺎن روز ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﺷﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺼﺮاﷲ ﻣﺮﻧﺪﯼ ﺳﭙﺲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﺻﺒﺢ هﻤﺎن روز ﻳﮑﯽ از زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‪ ٦٣‬را ﺑﻪ‬
‫هﻤﺮاﻩ ﮐﻮدﮎ ‪ ٣‬ﺳﺎﻟﻪ اش در ﺣﻮاﻟﯽ دادﮔﺎﻩ دﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎدر از دادﮔﺎﻩ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد و ﻇﺎهﺮاً‬
‫اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ رأﯼ ﺑﺮ اﻋﺪاﻣﺶ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﮐﻮدﮎ ﺧﺮدﺳﺎل را ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ از‬
‫ﻣﺎدر ﺟﺪا ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﺳﺪاران ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬اﻳﻦ ﺗﻮﻟﻪ ﻣﻨﺎﻓﻖ را ﺑﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﻮاهﺮان‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ﺗﺎ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﮐﻨﻨﺪ و ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺎدر را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﺘﻠﮕﺎﻩ رواﻧﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎدر ﺑﺮاﯼ ﺁن‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﺶ ﻣﺠﺎل ﺑﺮوز ﻧﺪهﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮش ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﻣﺤﻞ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﺘﺎﺑﺪ!‬
‫در هﻤﺎن روز "م‪ -‬ش" در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻄﻴﺮﯼ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻴﺰﺑﻴﻨﯽ و ﺳﺮﻋﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﺶ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﻳﺪ ﻏﺰل ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ و در ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ هﺎ‪ ،‬اﻋﺼﺎب دﺳﺖ وﯼ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﺒﻨﺪ ﻗﭙﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭘﺎرﻩ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﻋﻀﻼت‬

‫‪ 63‬ﺑﻌﺪ از ﭼﺎپ اول ﮐﺘﺎب ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺵﺪم‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮدﯼ در ﻣﻴﺎن زﻧﺎن زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﺮﺟﯽ و ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﮐﻪ ﺕﻨﻬﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫زن ﮔﻮهﺮدﺵﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮدﻩ اﺱﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮدﯼ ﻣﯽﺕﻮاﻧﺪ ﺕﺎزﻩ دﺱﺘﮕﻴﺮﯼ و زﻳﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ دادﺱﺘﺎﻧﯽ ﮐﺮج ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺵﺪ‪.‬‬
‫‪١٦٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺁن ﻧﻴﺰ ﺁﺳﻴﺐ ﺟﺪﯼ وارد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در اﺛﺮ ﻋﻮارض ﻧﺎﺷﯽ از اﻳﻦ ﺁﺳﻴﺐ هﺎ‪ ،‬دﺳﺘﺶ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻴﻤﻪ ﻓﻠﺞ در ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻮق از ﻧﻈﺮ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ دﻟﻴﻞ ﻣﻮﺟﻬﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام وﯼ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در دادﮔﺎﻩ در ﻣﻮرد ﺁﺳﻴﺐ دﻳﺪﮔﯽ دﺳﺘﺶ ﺳﺆال ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺧﻴﻠﯽ ﺧﻮﻧﺴﺮد دﺳﺖ ﺳﺎﻟﻤﺶ را ﺟﻠﻮ ﺁوردﻩ و ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ و ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫دﺳﺘﺶ ﺑﻬﺒﻮد ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪" .‬م‪ -‬ش" اﻳﻦ ﮐﺎر را ﭼﻨﺎن ﺑﺎ ﺧﻮﻧﺴﺮدﯼ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﮐﺎﻣﻞ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﺗﺮﻓﻨﺪ وﯼ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ رﺋﻴﺴﯽ را دﻳﺪم ﮐﻪ در اﺗﺎق روﺑﻪ روﯼ دادﮔﺎﻩ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﻣﻘﺪارﯼ اﺳﮑﻨﺎس روﯼ‬
‫ﻣﻴﺰ ﺟﻠﻮﯼ او رﻳﺰ‪ -‬رﻳﺰ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ از روﯼ ﻏﻴﻆ ﺁن هﺎ را رﻳﺰﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم‬
‫ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻗﺒﻞ از اﻋﺪام‪ ،‬ﭘﻮل هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ هﻤﺮاﻩ ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻣﻮاردﯼ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺳﺎﻋﺖ هﺎﻳﺸﺎن را ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﭘﺎﺳﺪاران از ﺁن هﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻤﺎن ﻣﻮﻗﻊ ﻳﮑﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬ﻓﮑﻮر ﺑﺎزﺟﻮﯼ ﺷﻌﺒﻪ ﯼ هﻔﺖ و رﺋﻴﺲ ﺳﺎﺑﻖ زﻧﺪان اوﻳﻦ را‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻢ داد ﮐﻪ در اﺗﺎﻗﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺗﺎق هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺮوﻧﺪﻩ هﺎﯼ اﻓﺮاد رﺳﻴﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ دﻳﺪن ﻓﮑﻮر اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﮐﺎر روﯼ ﭘﺮوﻧﺪﻩ هﺎﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺟﺪﯼ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺧﻮد ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻧﺘﺨﺎب و ﺑﺮدن اﻓﺮاد ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺖ‪ .‬در اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا دوﺑﺎرﻩ ﻣﻦ را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺒﺮد‪ .‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم هﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﻣﺤﻞ را ﺗﺮﮎ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﭼﺸﻢ هﺎﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ هﻤﻪ ﺟﺎ را از زﻳﺮ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﻣﯽ دﻳﺪ و ﺗﺴﻠﻂ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ داﺷﺘﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﯼ را ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﻒ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻏﻔﻠﺖ ﭘﺎﺳﺪار ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد‬
‫ﺗﺎ ﻧﻘﺸﻪ ام را ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺧﻮدم را ﺑﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺮ ﻧﺰدﻳﮏ ﮐﺮدم و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺸﺖ او‬
‫اﻳﺴﺘﺎدم‪ .‬ﮐﺎرهﺎ هﻴﭻ ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﻴﺒﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﺎن راﺣﺘﯽ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن داﺷﺖ ﺑﻪ اﻋﺪام‬
‫ﻣﺤﮑﻮم ﺷﻮﯼ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﺎﻧﺲ ﻳﺎرﯼ ات ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻣﺠﺎﻟﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ‬
‫ﺑﻪ در ﻣﯽ ﺑﺮدﯼ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﻢ روﯼ ﺷﺎﻧﻪ ﯼ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮم را روﯼ دﺳﺘﻢ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻢ و ﻓﻘﻂ زﻳﺮ ﭘﺎﻳﻢ را ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮدم ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم اﮔﺮ ﭘﺎﺳﺪار ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ‪ :‬ﺗﻮ ﺧﻮدت ﮔﻔﺘﯽ هﺮ ﮐﯽ ﮐﺎرش ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺮود در ﺻﻒ! ﻣﻦ هﻢ ﮐﺎرم ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﭼﻴﺰﯼ را ﮐﻪ ﺣﺎﺟﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ اﻧﺠﺎم دادم‪ ...‬ﻣﺤﻤﻞ ﭼﻨﺪان ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ ﻓﮑﺮم رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺻﻒ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬دل ﺗﻮ دﻟﻢ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﻣﯽ رود‪ .‬وﻟﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﻻاﻗﻞ اﻋﺪام ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﺎن ﺑﻨﺪ ﺧﻮدﻣﺎن‬
‫رﻓﺘﻴﻢ و ﻣﻦ ﺷﻤﺎرﻩ ﯼ اﺗﺎﻗﻢ را ﮐﻪ هﺸﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ و ﺑﻪ هﻤﺎن اﺗﺎق ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪم‪.‬‬
‫اﻣﺮوز رﻓﺘﺎر ﭘﺎﺳﺪاران و هﻴﺌﺖ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬دﻳﮕﺮ ﻧﻘﺶ ﺑﺎزﯼ ﮐﺮدن ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬هﺮ دو ﻃﺮف ﺑﻪ اﻳﻔﺎﯼ ﻧﻘﺶ واﻗﻌﯽ ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻋﻀﺎﯼ دادﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن در‬
‫هﻴﺌﺖ "ﻓﺮﺷﺘﻪ ﯼ ﻋﺪاﻟﺖ و ﻋﻔﻮ" ﻇﺎهﺮ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻠﺪ واﻗﻌﯽ ﺧﻮد ﮐﻪ هﻤﺎﻧﺎ ﻋﻔﺮﻳﺖ‬
‫ﻣﺮگ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﺷﯽ ﻧﻴﺎزﯼ ﻧﺒﻮد‪ .‬هﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﺎهﻴﺖ ﻗﻀﻴﻪ ﭘﯽ ﺑﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و اﻣﮑﺎن ﻣﺨﻔﯽ ﮐﺮدن ﭼﻨﮕﺎل ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺷﺎن ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ اﻋﺪام و‬
‫ﺣﮑﻢ ﺻﺮﻳﺢ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ "ﭘﺎﮐﺴﺎزﯼ زﻧﺪان" را ﺑﻪ ﮐﺮات اﻋﻼم ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٦٦‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﺷﺪﻳﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در ﺑﻨﺪهﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﺑﺎر ﮐﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران در ﺳﻠﻮﻟﯽ را ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﺎ در هﺮ وﻋﺪﻩ ﻏﺬاﻳﯽ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد را‬
‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدﻩ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ اﺗﻬﺎم‪" :‬هﻮادار ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ"‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ دادن ﻳﮏ ﺳﺮﯼ ﺷﻌﺎر‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ اﯼ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﻳﺎ ﻓﺮد از ﮔﻔﺘﻦ ﻳﮑﯽ از ﻣﻮارد ﻓﻮق اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻳﺎ ﺑﺎ اﮐﺮاﻩ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ‪١٩‬ﻣﺮداد‪ .‬ﺻﺒﺢ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ رﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻳﮏ ﻗﺎﺑﻠﻤﻪ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﺎ ﺁب ﺧﺎﻟﯽ‬
‫ﺷﺴﺘﻪ و ﺑﻪ اﺗﺎق ﺁوردم‪ .‬اﻣﮑﺎن ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﻮد‪ ،‬هﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ در ﺁن ﻏﺬا ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و هﻢ در‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز ﺑﺮاﯼ رﻓﻊ ﺣﺎﺟﺖ از ﺁن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﺎ اﮐﺮاﻩ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻧﺪ وﻟﯽ‬
‫ﻣﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ اش را داﺷﺘﻢ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺻﺎدﻗﯽ ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ‪٣٢۵‬‬
‫ﻗﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ از ﻇﺮﻓﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﺧﻮرﺷﺖ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ رﻓﻊ ﺣﺎﺟﺖ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬روﺷﻦ ﺑﻠﺒﻠﻴﺎن وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫روﺷﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺴﺘﻦ هﺎﯼ زﻳﺎد در دوران ﺣﺎج داوود‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﮐﻠﻴﺖ رودﻩ و دﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﻴﻤﺎرﯼ هﺎﯼ ﮔﻮارﺷﯽ دﭼﺎر ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﺟﺮﻳﺎن ﻳﮏ ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﯽ در زﻧﺪان‪ ،‬ﻳﮑﯽ از‬
‫ﻋﺼﺐ هﺎﯼ ﻏﻴﺮارادﯼ وﯼ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻋﻤﻞ دﻓﻊ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﯽ اﻧﺠﺎم‬
‫دهﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬روزاﻧﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻗﺪم ﻣﯽ زد و ﺷﺐ هﺎ ﭘﺲ از‬
‫ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪت ﻳﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺷﻠﻨﮓ ﺁب را ﺑﻪ ﻣﻘﻌﺪش وﺻﻞ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺁب ﺳﻌﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ﻋﻤﻞ دﻓﻊ را ذرﻩ ‪ -‬ذرﻩ اﻧﺠﺎم دهﺪ‪ .‬در ﺳﻠﻮل ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺳﺮﻳﻊ‬
‫ﻗﺪم ﺑﺰﻧﺪ و اﺿﻄﺮاب و دﻟﻬﺮﻩ ﮐﺎر را ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺪم اﻣﮑﺎن رﻓﺘﻦ ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ‪ ،‬وﯼ را ﺑﻪ ﺳﺮﺣﺪ اﻧﻔﺠﺎر رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻔﺦ ﺷﺪﻳﺪ دﻳﮕﺮ ﺗﺎب و ﺗﺤﻤﻞ‬
‫وﯼ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ در ﺳﻠﻮل ﻣﯽ ﮐﻮﺑﻴﺪﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺎﺳﺪار وﯼ را‬
‫ﺧﺎرج از ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ ﺑﺒﺮد‪ .‬ﮐﺴﯽ ﻧﺒﻮد و ﻳﺎ ﺑﻮد و ﺟﻮاب ﻧﻤﯽ داد‪ .‬ﺁﺧﺮﺷﺐ ﭘﺎﺳﺪار‬
‫ﺁﻣﺪ و در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻴﻢ وﯼ ﻣﺮﻳﺾ اﺳﺖ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺎرﯼ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ دوا و درﻣﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﻣﺸﮑﻞ را اﺳﺎﺳﯽ ﺣﻞ‬
‫ﮐﻨﻴﻢ! ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﻌﺪ از ﮐﻠﻨﺠﺎر رﻓﺘﻦ زﻳﺎد‪ ،‬راﺿﯽ ﺷﺪ وﯼ را ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ ﺑﺒﺮد‪ .‬روﺷﻦ‬
‫ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺸﮑﻞ وﯼ هﻤﭽﻨﺎن ﭘﺎ ﺑﺮﺟﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫روﺣﻴﻪ ﯼ هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮاد اﺗﺎق‪ ،‬ﺟﺰ "ش – اﻟﻒ" ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﺑﻮد‪ .‬روﺷﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻴﻠﯽ از ﺟﺎهﺎﯼ دﻳﺪﻧﯽ دﻧﻴﺎ را دﻳﺪﻩ ام و ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ هﺎﯼ روزﮔﺎر را ﻧﻴﺰ ﺗﺠﺮﺑﻪ‬
‫ﮐﺮدﻩ ام و ﺑﺎﮐﯽ از رﻓﺘﻦ ﻧﺪارم‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﻐﺾ راﻩ‬
‫ﮔﻠﻮﻳﺶ را ﺑﺴﺘﻪ و ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ در اﺷﮏ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اداﻣﻪ داد‪ :‬هﻤﻪ ﯼ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻣﻦ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از زﻧﺪﮔﯽ هﻴﭻ ﻧﺪﻳﺪﻩ و ﺟﺰ رﻧﺞ و ﺣﺮﻣﺎن ﺗﺠﺮﺑﻪ ﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر ﺑﻪ ﻳﺎد ﺳﻬﻴﻞ داﻧﻴﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﻏﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد اﻓﺘﺨﺎرﯼ‬
‫‪١٦٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫و‪ ...‬اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ در زﻧﺪان ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ و روزهﺎﯼ ﺑﻌﺪ ﺑﺤﺚ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ درﮎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺳﺨﺖ و ﻧﺎﮔﻮار ﺑﻮد‪ .‬هﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدم ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮم ﮐﻪ در ﺻﻮرت اﻋﺪام‪ ،‬وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬اﻳﻦ هﻢ ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﻌﻀﻠﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﺘﻨﯽ را در ذهﻨﻢ‬
‫ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ ﻣﺘﻦ و اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﯼ را‬
‫ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﻳﺎ ﻧﻨﻮﺷﺘﻦ وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ را هﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻢ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪم‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻳﮑﯽ از درﮔﻴﺮﯼ هﺎﯼ ذهﻨﯽ ام ﻣﺘﻦ‬
‫وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺟﻤﻠﻪ هﺎ و ﻋﺒﺎرت هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را در ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻢ وﻟﯽ هﻴﭻ ﮐﺪام ﻗﺎﻧﻊ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺜﻞ ﮐﺴﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺮاﯼ ﺳﻨﮓ‬
‫ﮔﻮرش ﻧﻮﺷﺘﻪ اﯼ ﺗﻬﻴﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬هﻢ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و هﻢ وﺳﻮاس دارد ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ام‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ هﻢ ﮔﻮﻳﺎ ﻣﯽ ﺑﻮد و هﻢ ﮐﻮﺗﺎﻩ و ﻣﻮﺟﺰ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ را هﻤﭽﻨﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و هﺮ ﻟﺤﻈﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺁن ﻣﯽ رود ﮐﻪ ﻣﺎ‬
‫را ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﭼﺮا هﻴﭻ ﻳﮏ از ﻣﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﻤﯽ زد؟ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﻼش ﻣﺎ ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻳﯽ را در دادﮔﺎﻩ و‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﺎزﯼ ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺁن هﺎ را ﻣﺠﺎب ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ دﺳﺖ از ﺳﺮﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ و‬
‫ﺟﺎن ﻣﺎن را ﻧﺴﺘﺎﻧﻨﺪ! ﭼﺮا ﮐﺴﯽ ﻧﻘﺸﻪ ﯼ ﻓﺮار از زﻧﺪان و ﻳﺎ ﺷﻮرش ﻋﻠﻴﻪ ﭘﺎﺳﺪاران را در‬
‫ﺳﺮ ﻧﻤﯽ ﭘﺮوراﻧﺪ؟ اﻳﻦ ﺳﺆاﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺪت هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ ذهﻨﻢ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و‬
‫ﺑﻌﺪهﺎ ﻧﻴﺰ اﻓﺮاد زﻳﺎدﯼ ﻣﻦ را در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻗﺮار دادﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻳﮑﯽ از دﻻﻳﻠﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺁن روزهﺎ ﮐﺴﯽ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﻤﯽ زد‪ ،‬ﺗﺼﻮر و اﻣﻴﺪ ﮐﺎذﺑﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ هﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﻧﺠﺎت‬
‫ﺧﻮد داﺷﺖ‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ ﻓﺮار از زﻧﺪان ﻣﺤﺎل ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻌﺪاد ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺁن هﻢ ﭘﺎﺳﺪاراﻧﯽ ﮐﻪ در زﻧﺪان و ﺑﻨﺪهﺎ ﻣﺴﻠﺢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎ‬
‫اﻳﻦ هﻤﻪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺗﻼﺷﯽ ﺑﺮاﯼ ﻓﺮار اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ داد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در هﻤﺎن روزهﺎﯼ اوﻟﯽ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرﯼ را داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﺎرج ﺷﺪن از ﺑﻨﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ اﻣﮑﺎن هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺷﻮرﺷﯽ در ﮐﺎر ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺣﺘﺎ ﮐﺴﯽ ﺗﻼﺷﯽ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ دادﮔﺎﻩ و‪ ...‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺮج ﻧﻤﯽ داد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ اﻓﺮاد را از دﺳﺖ زدن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎز ﻣﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺷﺎﻳﺪ "ﻓﺮﺟﯽ" ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد و‬
‫ﮐﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ اﻓﺘﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ اﻋﺘﺮاض هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ رخ دهﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺠﺎت ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﻳﻦ رﺷﺘﻪ ﯼ اﻣﻴﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﻄﻊ ﺁن ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﯼ رﻓﺘﻦ ﺗﺎ ﭘﺎﯼ ﭼﻮﺑﻪ دار را ﻧﺪارم وﻟﯽ ﺗﺎ ﻧﺰدﻳﮑﯽ هﺎﯼ ﺁن رﻓﺘﻪ ام و هﻤﻴﺸﻪ اﻳﻦ‬
‫رﺷﺘﻪ ﯼ اﻣﻴﺪ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﮐﺮدﻩ ام‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ روزهﺎﯼ ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﮐﻪ در راهﺮوﯼ ﻣﺮگ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدم‪ ،‬ﺑﺎرهﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ اوهﺎﻣﯽ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬اﺣﺴﺎﺳﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﭼﻪ ﺑﺴﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ رواﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺘﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻃﻨﺎب دار ﺑﻪ دور ﮔﺮدﻧﺸﺎن اﻓﮑﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻧﻴﺰ اﻣﻴﺪﯼ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺠﺎت در دروﻧﺸﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٦٨‬‬
‫ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢٠‬ﻣﺮداد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺧﻮردن ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ ﺣﺎل ﺳﻴﺪﺣﺴﻦ ﻋﺴﮕﺮﯼ دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪ و دل‬
‫ﭘﻴﭽﻪ ﯼ ﺷﺪﻳﺪﯼ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﺎرﻩ اﯼ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ ﻧﻔﺮ از ﻗﺎﺑﻠﻤﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﻳﮏ ﻟﻨﮓ در ﮐﻨﺎر اﺗﺎق‪ ،‬دﺳﺘﺸﻮﻳﯽِ ﻣﺘﺤﺮﮎ ﺁﻏﺎز ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﺮد‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﺳﺮ ﺷﻮﺧﯽ را ﺑﺎز‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و داﺋﻢ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺣﺴﻦ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﻋﺪام ﭼﻪ‬
‫ﺧﻮش ﺑﻮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و‪ ...‬در واﻗﻊ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﻪ ﺳﺨﺮﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ راﻩ‬
‫ﺑﺮون رﻓﺖ از ﺑﺤﺮان و دﻟﻬﺮﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻇﻬﺮ هﻤﺎن روز‪ ،‬ﻇﺮف را ﺑﺎ ﺁب و ﺻﺎﺑﻮن ﺷﺴﺘﻪ و‬
‫در ﺁن ﺧﻮرﺷﺖ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ .‬هﻤﻪ ﻣﯽ ﺧﻮردﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﻪ و ﭼﻪ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺣﺴﻦ‬
‫ﺟﺎن از ﭼﻪ ﻋﻄﺮ و ادﮐﻠﻨﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﺑﮕﻮ ﺳﻔﺎرش دهﻴﻢ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ هﻢ ﺑﻴﺎورﻧﺪ!‬
‫ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﯼ زﻧﺪان ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﻮد و ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮلِ هﺮ روز‪ ،‬ﻏﺬا ﺑﻪ ﺑﻨﺪهﺎ و ﻣﺠﺮدهﺎ و‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ هﺎ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﻏﺬاﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ زﻧﺪان‬
‫ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺁن ﺟﺎ‪ ،‬ﻏﺬا ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎن و ﭘﻨﻴﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ هﺎ ﺑﻪ هﻤﺎن هﻢ ﻧﻤﯽ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻏﺬا در ﺣﺎل ﻣﻮرس زدن ﺑﺎ ﺳﻴﺎﻣﮏ ﻃﻮﺑﺎﻳﯽ در اﺗﺎق ﻣﺠﺎورﻣﺎن ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺎﻩ در‬
‫ﺑﺎز ﺷﺪ و ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن و ﭼﻨﺪ ﭘﺎﺳﺪار وارد اﺗﺎق ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺗﺼﻮرﮐﺮدﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﺗﻤﺎس‬
‫ﻣﺎ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ وﻟﯽ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬در هﺮاس ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا اﻓﺮاد اﺗﺎق ﻣﺠﺎور ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ‬
‫ﺣﻀﻮر ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻮرس زدن اداﻣﻪ دهﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ دردﺳﺮ هﻤﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺁن هﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﺣﻀﻮر ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن در اﺗﺎق ﻣﺎ ﺷﺪﻩ و ﺳﮑﻮت اﺧﺘﻴﺎر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن از ﺗﮏ‪ -‬ﺗﮏ ﺑﭽﻪ هﺎ در ﻣﻮرد اﺗﻬﺎم و اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﺁﻳﺎ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ دادن اﻧﺰﺟﺎر و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻮال ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺴﻴﻦ ﻓﻴﺾ ﺁﺑﺎدﯼ اوﻟﻴﻦ ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺟﻮاب اﻳﻦ ﮐﻪ اﺗﻬﺎﻣﺶ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎن! ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﺎ ﻏﻀﺐ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﮐﺪام‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن و ﺷﺮوع ﮐﺮد ﺑﻪ ﻓﺤﺶ دادن و ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺁب‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮق‪،‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻗﻨﺪ و ﭼﺎﯼ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن رادﻳﻮﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬ﭘﺪرﺳﻮﺧﺘﻪ ﯼ ﺧﺒﻴﺚ ﮐﺪام ﺳﺎزﻣﺎن؟ ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﺧﻮﻧﺴﺮد ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻔﺮ ﺑﻌﺪﯼ "ش‪ -‬اﻟﻒ" ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻮدش را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺑﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺟﻮاب‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﺗﻬﺎم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎن! ﻗﺼﺪ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺷﺮاﻳﻂ و رﻓﺘﺎر ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ذهﻨﺶ ﮐﺎر ﻧﻤﯽ ﮐﺮد و‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ "ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ" ﻳﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن دوﺑﺎرﻩ ﺷﺮوع ﮐﺮد ﺑﻪ ﻓﺤﺶ دادن‪.‬‬
‫"ش‪ -‬اﻟﻒ" ﻇﺎهﺮاً ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﺪ "ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ"‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻴﺪ ﺷﺎﻳﺪ واژﻩ ﯼ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن اﻳﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺁن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ "ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ"‪ .‬ﻗﺎﻃﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و هﻤﻴﻦ ﺗﺄﻣﻞ‬
‫ﮐﺮدن وﯼ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ و ﻋﺼﺒﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫"ش‪ -‬اﻟﻒ" ﺗﻌﻤﺪاً اﻳﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﺪ ﺗﺎ از ﭘﺎﺳﺦ دادن ﻃﻔﺮﻩ رود‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن دﻓﺘﺮ ﻳﺎدداﺷﺘﺶ را ﺧﻂ ﮐﺸﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و در دو ﺳﺘﻮن ﻧﺎم ﻓﺮد و‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را راﺟﻊ ﺑﻪ او ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺖ و اﺑﺎﻳﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﺎ ﻧﻈﺮش را ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﺷﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬دﻓﺘﺮش را وﺳﻂ اﺗﺎق ﺑﺎز ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮد و هﻤﻪ ﭼﻴﺰﻋﻠﻨﯽ ﺑﻮد‪ .‬در‬
‫ﮐﻨﺎر ﻧﺎم ﺣﺴﻴﻦ ﻓﻴﺾ ﺁﺑﺎدﯼ ﻧﻮﺷﺖ‪" :‬ﺧﺒﻴﺚ‪ -‬اﻋﺪام" از او ﮐﻴﻨﻪ ﺑﻪ دل داﺷﺖ و ﻣﯽ داﻧﺴﺖ‬
‫‪١٦٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﻪ ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﺁﻣﺪن ﺑﻪ ﻓﺮﻋﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اوﻟﻴﻦ ﮐﺎر رﻳﺸﺶ را‬
‫اﺻﻼح ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ! از ﻧﻈﺮ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﺗﺎ ﺣﺎﻻ هﻢ زﻳﺎدﯼ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ‬
‫ﻧﻈﺮش را در ﮐﻨﺎر ﻧﺎﻣﺶ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ ﺧﺒﻴﺚ! وﻳﺰاﻳﺖ ﺻﺎدر ﺷﺪ! در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺎم‬
‫ﻣﻦ هﻢ ﻧﻮﺷﺖ‪" :‬اﻋﺪام"‪ .‬ﺑﺎ هﻤﻪ ﯼ اﺗﺎق ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮد هﻢ ﻣﺜﻞ ﺣﺴﻴﻦ و ﻣﻦ اﺗﻬﺎﻣﺶ‬
‫را "ﺳﺎزﻣﺎن" ﮔﻔﺖ و ﺑﻪ ﺟﺮﮔﻪ ﯼ ﻣﺎ ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﭼﻨﺪ ﺑﺎر در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دهﺎﻧﺶ ﮐﻒ‬
‫‪٦٤‬‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺎرﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ در ﮔُﻪ ﻏﺮق ﺷﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن و ﻟﺸﮑﺮﯼ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و ﻣﺠﻴﺪ ﺣﻠﻮاﻳﯽ در اوﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﮐﻪ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻨﺪﯼ ﺁن هﺎ ﺑﺮاﯼ ﺑﺮدن ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ از زﻧﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺁﮔﺎهﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻮاﺿﻌﯽ ﻣﺘﻔﺎوت از ﻣﻮاﺿﻊ اﺻﻠﯽ اش‬
‫اﺗﺨﺎذ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ وﻇﻴﻔﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮاﺿﻊ واﻗﻌﯽ زﻧﺪاﻧﯽ ﺁﮔﺎﻩ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺁن هﺎ ﻧﻘﺶ ﺷﺎﺧﮏ هﺎﯼ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ را داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺷﺎم ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﺑﺎﻳﺪ در هﺮ وﻋﺪﻩ اﯼ ﮐﻪ ﻏﺬا‬
‫ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدﻩ و ﺳﭙﺲ ﻣﺴﻠﺴﻞ وار ﺑﮕﻮﻳﻢ‪" :‬اﺗﻬﺎم‪ :‬ﻣﻨﺎﻓﻖ‪ ،‬ﻣﺮگ ﺑﺮ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺮگ ﺑﺮ رﺟﻮﯼ و‪ "...‬در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮ زﺑﺎن راﻧﺪن ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺮاﻳﻢ ﺑﻪ ﺷﺪت‬
‫دردﻧﺎﮎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻓﺮاد را ﻟﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت اﻣﺘﻨﺎع و ﻳﺎ ﺗﻌﻠﻞ‬
‫ﻓﺮد‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاران او را ﺑﻪ ﺷﺪت زﻳﺮ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬هﻨﻮز دوﻣﻴﻦ ﻣﺸﺖ‬
‫و ﻟﮕﺪ را درﺳﺖ و ﺣﺴﺎﺑﯽ ﻧﺨﻮردﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺧﻮدم را ﺑﻪ ﻏﺶ و ﺑﻴﻬﻮﺷﯽ زدم‪ .‬هﺮ دو‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ﺷﻴﻔﺖ ﺗﺮﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬هﺮ ﮐﺪام دﻳﮕﺮﯼ را ﻣﺘﻬﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ در اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪ ﯼ ﺁن دﻳﮕﺮﯼ‪،‬‬
‫ﺑﻴﻬﻮش ﺷﺪﻩ ام‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻘﺪارﯼ ﺁب ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻢ زدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﭼﺸﻢ هﺎﻳﻢ را ﺑﺎز‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻬﺖ ﺁن هﺎ را ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮدم‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁن هﺎ وﻗﺘﯽ‬
‫ﺧﻴﺎل ﺷﺎن راﺣﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻟﻢ ﺳﺮﺟﺎﻳﺶ اﺳﺖ‪ ،‬رﻓﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎﻳﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻏﺬا را ﺑﻪ ﮐﻨﺎرﯼ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ و واﻧﻤﻮد ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻣﻴﻠﯽ ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻏﺬا ﻧﺪارم‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎرﯼ ﺳﻠﻮﻟﻢ را ﭼﮏ ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﺣﺎﻟﻢ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺪاﯼ ﮐﺘﮏ از ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﻣﺠﺎور ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺑﯽ ﺳﺮوﺻﺪا‬
‫ﻏﺬا را ﺑﺮداﺷﺘﻢ و ﺧﻮردم‪ .‬ﺁن ﺷﺐ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﺳﮑﻮت هﻤﻪ ﺟﺎ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬هﻴﭻ ﺻﺪاﻳﯽ از ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﻟﺐ ﭘﻨﺠﺮﻩ اﻳﺴﺘﺎدم‪ .‬ﺟﺎﻳﯽ را ﻧﻤﯽ دﻳﺪم ﺑﻪ ﺟﺰ‬
‫ﺁﺳﻤﺎن‪ .‬زﻣﺰﻣﻪ ﺁﻏﺎز ﮐﺮدم‪:‬‬
‫ﺑﮕﻮ ﻣﺎﻳﺎ! ﺑﮕﻮ ﻣﺎﻳﺎ! در اﻃﺮاف زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻓﺮدا ﺳﺤﺮﮔﺎهﺎن‬
‫ﭼﻪ ﻣﺮداﻧﯽ ﺑﻪ ﻗﺪّوس ﺷﻬﺎدت ﻣﯽ رﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻳﺎ؟ ﺑﮕﻮ ﻣﺎﻳﺎ! ﺑﮕﻮ ﻣﺎﻳﺎ! از ﺁﻧﺎن ﭼﻨﺪ‬
‫ﺗﻦ ﺁﺷﮑﺎر و دور؟ و ﻣﺎﻳﺎ!‬
‫واﯼ ﻣﺎﻳﺎ‬

‫‪ 64‬اﺵﺎرﻩاش ﺑﻪ ﺣﻠﻖﺁوﻳﺰ ﮐﺮدن ﺑﭽﻪهﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺥﺎﻃﺮ ﺿﺮﺑﻪاﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺨﺎع و ﺱﻴﺴﺘﻢ ﻋﺼﺒﯽ وارد ﻣﯽﺵﻮد‬
‫ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت رودﻩ ﺥﺎﻟﯽ ﻣﯽﺵﻮد‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٧٠‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ و ﻧﺰدﻳﮏ‬
‫زﭼﺸﻢ اﺧﺘﺮان هﻢ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﺴﺘﻮر؟ ﮐﺰ اﻳﺸﺎن ﻧﺸﻨﻮد ﮐﺲ ﻧﺎﻟﻪ و ﻓﺮﻳﺎد هﺮﮔﺰ‬
‫‪٦٥‬‬
‫هﻴﭻ؟‬
‫ﺑﻪ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﮐﻪ اﻣﻀﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪم‪ .‬ﺁﻳﺎ ﮐﺎر درﺳﺘﯽ اﻧﺠﺎم دادﻩ ام؟ ﺁﻳﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ‬
‫از اﻣﻀﺎﯼ ﺁن ﺧﻮددارﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدم؟ ﭘﺎﺳﺦ هﺎﯼ ﻣﺘﻀﺎدﯼ ذهﻨﻢ را اﺷﻐﺎل ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎﻩ از‬
‫ﺧﻮدم ﺑﺪم ﻣﯽ ﺁﻣﺪ و ﮔﺎﻩ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ هﺎﯼ اﻧﺠﺎم ﻧﺪادﻩ ﯼ زﻳﺎدﯼ ﺑﺮ دوش دارم‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﻋﻬﺪﻩ ﯼ اﻧﺠﺎم ﺷﺎن ﺑﺮﺁﻳﻢ‪ .‬ﮔﺎﻩ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﯽ رﺳﻴﺪم ﮐﻪ ﺑﺪون ﺑﭽﻪ هﺎ ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﮔﺰﻳﻨﻪ ﯼ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﭘﺎﯼ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام‪ ،‬ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ راﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﻓﺸﺎر و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﯼ‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از ﺁن ﮐﻪ ﮔﺎﻩ اﻧﺴﺎن را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻣﻮرﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎدﯼ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺁن ﻧﻴﺴﺖ ﻧﻴﺰ در ﮐﺎر ﻧﺒﻮد‪ .‬هﻤﻴﻦ ﻣﺮا درهﻢ ﻣﯽ ﻓﺸﺮد‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺟﻼدان‬
‫در اﻳﻦ ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺪﻩ ﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ را دم ﺗﻴﻎ ﺑﺪهﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﺿﻮح دﻳﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدم ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﭽﻪ هﺎ از ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮ ﺑﺎز زﻧﻨﺪ‪ .‬در اوﻳﻦ‬
‫ﻧﻴﺰ وﺿﻊ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻮال ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ اﮐﺒﺮ ﺻﻔﺮﯼ ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮد هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺮاﯼ ﭼﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﯽ؟‬
‫ﻧﻨﻮﻳﺲ! هﻴﭻ ﮐﺴﯽ ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ او را از اﻳﻦ ﮐﺎر ﺑﺎزداﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺣﺎل در ﻳﮏ ﺟﻨﮓ و ﺟﺪال روﺣﯽ داﺋﻢ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدم‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺣﻖ داﺷﺘﻢ اﺑﺮاز ﻧﺪاﻣﺖ ﮐﻨﻢ؟‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺑﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺁوردن ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮدم ﻗﻮت ﻗﻠﺐ دهﻢ‪ .‬ﺑﻴﺶ از‬
‫هﻤﻪ ژاﻧﺪارﮎ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻏﻢ اﻧﮕﻴﺰ او ﺑﻪ ﮐﻤﮑﻢ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬دﺧﺘﺮﯼ ﺳﺎدﻩ و روﺳﺘﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻧﺒﺮد‬
‫ﻣﻴﻬﻨﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻮﻳﺎن ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ را ﺳﺎﻣﺎن داد و ﺑﺎ اﺑﺮاز رﺷﺎدت و دﻻورﯼ‪،‬‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ وﻳﮋﻩ اﯼ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورد‪ .‬او ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧﻴﺮﻧﮓ و دﺳﻴﺴﻪ در‬
‫ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﭘﺎرﻳﺲ دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﮐﻔﺮﮔﻮﻳﯽ و‬
‫ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻟﺒﺎس ﻣﺮداﻧﻪ در دادﮔﺎﻩ ﺷﺮع ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺑﺮاز ﻧﺪاﻣﺖ از‬
‫ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺠﺎزاﺗﺶ ﺑﻪ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ از ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ او ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ او هﻤﭽﻨﺎن در زﻧﺪان ﺷﻠﻮار ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ در‬
‫ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﯼ او ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﺷﺪ و اﻳﻦ ﺑﺎر او را ﺑﺮاﯼ ﻋﺒﺮت دﻳﮕﺮان در ‪ ٣٠‬ﻣﺎﻩ ﻣﻪ ‪١۴٣١‬‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻠﻴﺴﺎﯼ ﺷﻬﺮ "ﻗﻮان" در ﺷﻤﺎل ﭘﺎرﻳﺲ زﻧﺪﻩ‪ -‬زﻧﺪﻩ در ﺁﺗﺶ ﺳﻮزاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ‬
‫ﮐﺴﯽ او را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺑﺮاز ﻧﺪاﻣﺘﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮرد ﺳﺮزﻧﺶ ﻗﺮار ﻧﺪاد و ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻗﺪرداﻧﯽ ﻣﻠﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬از او ﭼﻬﺮﻩ اﯼ اﺳﻄﻮرﻩ اﯼ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻼش و‬
‫اﻧﮕﻴﺰﻩ ﺑﺮاﯼ ﻧﺴﻞ هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﺷﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻦ ﺑﺎ او ﻳﮑﺴﺎن ﺑﻮد؟ ﺁﻳﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺧﻮدم را‬
‫در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﮔﺎﻟﻴﻠﻪ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در دادﮔﺎﻩ اﻧﮑﻴﺰﻳﺴﻴﻮن و در ﻣﻘﺎﺑﻞ هﻴﺌﺖ داوران‪ ،‬ﮔﺮدش‬
‫زﻣﻴﻦ ﺑﻪ دور ﺧﻮرﺷﻴﺪ را اﻧﮑﺎر ﮐﺮد‪ ،‬ﻗﺮار دهﻢ؟ اﺑﺮاز ﻧﺪاﻣﺖ ﺁن هﺎ داراﯼ ﺗﺄﺛﻴﺮ هﺎﯼ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮد وﻟﯽ هﻴﭻ ﮐﺲ از اﺑﺮاز ﻧﺪاﻣﺖ ﻣﻦ ﺟﺰ وﺟﺪان ﺧﻮدم ﺁﮔﺎﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ در‬

‫‪ 65‬اﺥﻮان ﺙﺎﻟﺚ‪.‬‬
‫‪١٧١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻳﮏ ﭼﻴﺰ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺷﺮﻳﮏ ﺑﻮدم و ﺁن هﻢ اﻳﻤﺎﻧﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ راهﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﻴﻤﻮدﻩ ﺑﻮدم‬
‫و ﻣﺒﺎرزﻩ اﯼ ﮐﻪ در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪.‬‬

‫ﺟﻤﻌﻪ ‪ ٢١‬ﻣﺮداد‪.‬اولِ ﺻﺒﺢ ﺑﺮاﯼ دادن ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬هﻤﺎن ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺷﻴﻔﺖ ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﺗﻔﺎق دﻳﺸﺐ ﺑﺎز ﺗﮑﺮار ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮدم را ﺑﻪ ﺑﯽ ﺣﺎﻟﯽ زدﻩ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫دﻧﺒﺎل دردﺳﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ و از ﻣﻦ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻇﻬﺮ ﮔﻮﻳﯽ ﻳﮏ دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار‬
‫ﺷﻴﻔﺖ‪ ،‬هﻨﮕﺎم ﭘﺨﺶ ﻧﻬﺎر اﺻﺮارﯼ ﺑﺮ ﺗﮑﺮار ﺷﻌﺎرهﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮر ﻧﮑﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻬﺎر ﺑﺮاﯼ‬
‫دادﮔﺎﻩ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪم‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺮا در ﻧﺰدﻳﮑﯽ درِ دادﮔﺎﻩ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ از ﺷﺮوع ﮐﺎر دادﮔﺎﻩ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪم و ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ از دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راهﺮوﯼ ﻣﺮگ رﻓﺘﻢ و در ﺁن ﺟﺎ ﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻧﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻧﺰدﻳﮏ دادﮔﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ و ﺁن هﺎ را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎر را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬رﻓﺘﻦ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ هﻤﮑﺎرﯼ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ را ﭘﻴﺶ ﮐﺸﻨﺪ و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎر‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺎدل ﻧﻮرﯼ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎر دوم ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻦ ﮐﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ در اﻧﻔﺮادﯼ ﻧﺒﻮدم‪ ،‬از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ در ﭘﻮﺳﺘﻢ ﻧﻤﯽ ﮔﻨﺠﻴﺪم! ﮔﺎﻩ ﺗﺼﻮر اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﻪ‬
‫ﭼﻴﺰهﺎﻳﯽ ﻣﺎﻳﻪ ﯼ دل ﺧﻮﺷﯽ ام ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮدم را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﻌﺠﺐ وا ﻣﯽ دارد‪ .‬اﺣﺴﺎس‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم در راهﺮوﯼ ﻣﺮگ و در ﻣﻴﺎن ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﺑﺎ رﻳﺴﮏ ﻣﺮگ ﻧﻴﺰ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮ از ﺑﻮدن در ﺳﻠﻮل و ﺑﯽ ﺧﺒﺮﯼ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺎ در ﮐﺎﻧﻮن ﺗﺤﻮﻻت ﺑﻮدﯼ و‬
‫ﺗﺤﻤﻠﺶ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﺎدﻩ ﺗﺮ ﺑﻮد!‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ و ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺪاﻳﺶ زدم‪ :‬هﯽ "ﺷﻮزب" )ﻧﺎم ﭘﺪرش‬
‫ﺑﻮد( ﻣﺘﻮﺟﻪ ام ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﺮدﯼ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﺳﺎزﻣﺎن دﻓﺎع ﮐﺮدم و اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ اﯼ‬
‫را ﮐﻪ اﻣﻀﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺖ‪ :‬هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ را اﻋﺪام ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺎ‬
‫ﻣﻮش وﮔﺮﺑﻪ ﺑﺎزﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ را ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺸﺖ‪ .‬ﭼﺮا اﺟﺎزﻩ دهﻴﻢ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺎزﯼ اداﻣﻪ ﻳﺎﺑﺪ؟ ﻋﺎدل اﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺎدل ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﺒﺎﻳﺪ‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﺷﺪ و ﻋﺠﻮﻻﻧﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﮐﺮد‪ .‬ﻋﺎدل ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ :‬ﻣﻦ هﻢ ﻣﯽ داﻧﻢ زﻧﺪﻩ‬
‫ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺪون ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﮔﺎﻩ هﺮاس ﺑﭽﻪ هﺎ از ﻣﺮگ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ از‬
‫ﻣﺎﻧﺪن ﺑﻮد! در دادﮔﺎﻩ‪ ،‬ﻧﻴﺮﯼ از ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﻣﺤﻤﺪ هﻢ ﭘﺎﺳﺦ‬
‫ﻣﯽ دهﺪ هﻤﺎن اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ اﯼ را ﮐﻪ اﻣﻀﺎ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﻗﺒﻮل ﻧﺪارد و هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ و هﻤﻪ ﯼ ﻣﻮاﺿﻊ ﺳﺎزﻣﺎن را ﻧﻴﺰ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻗﺒﻼً ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ‬
‫داﺷﺘﯽ؟ ﻣﺤﻤﺪ هﻢ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دهﺪ‪ :‬اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮐﺮدم و ﺣﺎﻻ ﺁن را ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ!‬
‫ﻧﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻤﻴﺮﻧﺪ ﻳﺎ از ﺁن ﭘﻴﺶ ﺗﺮ ﮐﻪ ﻣﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎر ﺧﻔﺘﯽ ﺑﺮ دوش ﺑﺮدﻩ‬
‫‪٦٦‬‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 66‬اﺣﻤﺪ ﺵﺎﻣﻠﻮ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٧٢‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ )ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ( ﺑﺰرگ ﺑﺸﺮ را دﻳﺪم‪ .‬وﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ هﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﻋﺪﻩ اﯼ را اﻋﺪام ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ ﺧﻮدم‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻢ ﻧﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺁن هﺎ ﻣﻦ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺛﻮاﺑﯽ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻮاهﺮش ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﺣﻤﺎﺳﯽ در ﺳﺎل ‪ ۶٠‬ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻴﺮﯼ و‬
‫اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ روﺑﻪ رو ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻮﺿﻊ هﻮادارﯼ از‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﺎﻓﺸﺎرﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﻳﻮاش‪ -‬ﻳﻮاش ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺗﺎ‬
‫هﻤﮑﺎرﯼ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻋﻘﺐ ﻣﯽ ﻧﺸﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﮐﻮر ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﻼف‬
‫ﺗﺼﻮرﺷﺎن‪ ،‬ﺑﭽﻪ هﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮَوﯼ زدﻩ اﻧﺪ و ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﯽ راﻧﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺮوﺳﻪ در‬
‫اوﻳﻦ هﻢ ﺟﺮﻳﺎن داﺷﺖ‪ .‬ﻋﻠﯽ رﺿﺎ ﺣﺎج ﺻﻤﺪﯼ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ اﯼ را ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺑﻪ دﺳﺖ ﭘﺎﺳﺪار‬
‫ﻣﯽ دهﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻴﺮﯼ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در هﻤﻴﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار‬
‫ﻣﺰﺑﻮر را ﺻﺪا ﮐﺮدﻩ و ﺑﺮﮔﻪ اش را ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺸﻤﺎن ﺑﻬﺖ زدﻩ ﯼ ﭘﺎﺳﺪار‬
‫ﭘﺎرﻩ‪ -‬ﭘﺎرﻩ ﮐﺮدﻩ و روﯼ زﻣﻴﻦ ﻣﯽ رﻳﺰد‪ .‬ﻣﺠﻴﺪ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ ﻧﻴﺰ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و‬
‫هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اﺗﺎق درﺑﺴﺘﻪ در ﺑﻨﺪ ‪ ٣‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در ﺁن ﺟﺎ وﻗﺘﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻨﯽ را ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﻣﯽ دهﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻴﺮﯼ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ وﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﺎوداﻧﻪ ﻓﺮوغ هﺎ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻴﭽﻪ‪ ٦٧‬اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از اﻧﺴﺎن هﺎ را ﺑﻬﺘﺮ از هﺮ ﮐﺲ دﻳﮕﺮﯼ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎ ﻋﺎﺷﻖ زﻧﺪﮔﯽ هﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻪ از ﺁن رو آﻪ ﺑﺪان ﺧﻮ آﺮدﻩ اﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻞ از ﺁن رو آﻪ‬
‫ﺧﻮ آﺮدﻩ ﯼ ﻋﺸﻘﻴﻢ‪ .‬در ﻋﺸﻖ هﻤﻮارﻩ ﭼﻴﺰﯼ از ﺟﻨﻮن هﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺟﻨﻮن ﻧﻴﺰ‬
‫هﻤﻮارﻩ ﭼﻴﺰﯼ از ﺧﺮد هﺴﺖ‪.‬‬
‫روز ﺳﺨﺘﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ روزهﺎﯼ ﻗﺒﻞ در هﺮ ﺳﺮﯼ از اﻋﺪام هﺎ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از اﻓﺮاد هﻴﺌﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺷﺎهﺪ و ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن از اﻳﻦ ﮐﻪ ﺟﻼدان ﮐﺎرﺷﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اﻋﺪام ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬رﻓﺘﻦ ﺑﻪ راهﺮوﯼ ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﺮاﻳﻢ ﮐﻤﮏ ﺑﺰرﮔﯽ ﺷﺪ! هﻢ‬
‫در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﻮدم و هﻢ ﺑﭽﻪ هﺎ را در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ هﺎ ﺑﺪرﻗﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم و هﻢ از ﺷﺮ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺧﻼص ﺑﻮدم‪ .‬اﻳﻦ راهﺮو ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﺎرﺷﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻓﺮاد را ﻳﺎ ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻳﺎ‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪهﺎ وﺳﻠﻮل هﺎ ﻳﺸﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﺟﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻓﮑﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ ام و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻢ هﺴﺘﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺧﻄﺮﯼ ﻣﺮا‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﺪم ﭘﺎﺳﺪارﯼ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ راهﻨﻤﺎﻳﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺼﺮ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺻﻒ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل هﺎ ﻳﻤﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار در راﻩ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ اﻧﻔﺮادﯼ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺖ هﺎﻳﺸﺎن را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪ! ﻣﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرﯼ ﻧﮑﺮدم‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﯼ‬

‫‪ 67‬ﻓﺮدرﻳﮏ وﻳﻠﻬﻠﻢ ﻧﻴﭽﻪ )‪ ، (١٨۴۴-١٩٠٠‬ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن و ﻣﺘﻔﮑﺮان ﺁﻟﻤﺎن و ﺟﻬﺎن‪ .‬ﺁﺙﺎر ﻧﻴﭽﻪ در‬
‫زﻣﺎن ﺣﻴﺎﺕﺶ و ﭘﺲ از ﺁن ﺕﺄﺙﻴﺮات ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺪﯼ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﺶهﺎﯼ ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ ،‬ادﺑﯽ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮕﯽ و ﺱﻴﺎﺱﯽ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﮔﺬاﺵﺖ‪.‬‬
‫‪١٧٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫دﺳﺖ هﺎﻳﺸﺎن را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻓﻬﻤﻴﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ ﻧﺸﻨﻴﺪم! ﻓﻮق اش‬
‫دو ﺗﺎ ﭼﮏ و ﻟﮕﺪ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ .‬ﺁن روزهﺎ ﻧﻪ ﺁﻣﺎرﯼ در ﻣﻴﺎن ﺑﻮد و ﻧﻪ ﭘﺎﺳﺪاران و‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان ﻟﻴﺴﺖ دﻗﻴﻖ اﺳﺎﻣﯽ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪهﺎ را در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد هﺮ ﺷﺐ‬
‫را در ﺟﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮﻳﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ و ﻣﻌﻴﺎرﯼ در ﺑﻴﻦ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد دﺳﺘﻢ را ﺑﻪ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﮐﺮدم و دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ هﻤﺎن ﻣﺼﻴﺒﺖ دﭼﺎر ﻣﯽ ﺷﺪم‪ .‬از هﻤﻪ ﯼ اﻳﻦ هﺎ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻮدن در اﻧﻔﺮادﯼ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ را ﺑﺮاﻳﻢ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن روﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ داﺷﺖ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻼﺷﺶ را ﺑﺮاﯼ ﺑﻪ‬
‫دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدن ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﯽ داد‪ .‬در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺮگ و ﻣﺮگ و ﻣﺮگ‪ ...‬ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺒﻮد‬
‫و ﺑﺪﺗﺮ از ﺁن‪:‬‬
‫دﺷﻨﻪ‪ ،‬ﺗﺸﻨﻪ در ﻧﻴﺎم‬
‫اﻣﻮاج ﺑﯽ ﮐﻼم‬
‫و ﺳﻼﻣﯽ اﮔﺮ ﺑﻮد‬
‫ﺳﻼم ﻃﻨﺎب ﺑﻮد و ﮔﻠﻮ‬
‫و وﺿﻮ‪ ،‬وﺿﻮﯼ ﺧﻮن در ﺑﺮﮐﻪ ﯼ ﺁﺗﺶ‬
‫ﻣﻦ هﻤﺮاﻩ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻨﯽ ﮐﻪ اﺗﺎق هﺎﯼ ﻣﺠﺮد و در ﺑﺴﺘﻪ در ﺁن ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮدﻩ‬
‫ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬در راهﺮو ﻟﺸﮑﺮﯼ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و ﻣﺮا ﺑﻪ اﺗﺎق ‪ ٣‬ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬هﻤﮕﯽ در ﺁن اﺗﺎق‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ و اﺗﺎق ﺳﺎﻋﺘﯽ ﭘﻴﺶ ﺗﺮ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ ﺑﺎ ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻨﺎر ﭘﻨﺠﺮﻩ‬
‫رﻓﺘﻢ‪ .‬از ﻻﯼ ﮐﺮﮐﺮﻩ ﯼ ﭘﻨﺠﺮﻩ‪ ،‬ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﺑﻴﺮون را ﻣﯽ دﻳﺪم‪ .‬از اﻳﻦ ﺟﺎ اﺷﺮاف ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﺟﻠﻮﯼ زﻧﺪان داﺷﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﯽ ‪.‬ام‪.‬و ﻧﻴﺮﯼ را دﻳﺪم ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮش اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ .‬راﻧﻨﺪﻩ اش ﺳﻴﺪﻋﺒﺎس اﺑﻄﺤﯽ‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ﻗﺪﻳﻤﯽ اوﻳﻦ و از ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن ﻻﺟﻮردﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻣﺎ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ ﯼ زﻧﺪان ﻗﺮار‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﻧﻴﺮﯼ ﮐﻨﺎر ﻣﺎﺷﻴﻦ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و راﻧﻨﺪﻩ اش ﺑﻪ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ رﻓﺘﻪ و ﮔﻠﺪان ﮔﻞ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﺮاﯼ او ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬وﯼ ﻣﺸﮑﻞ ﭘﺴﻨﺪ ﺑﻮد و ﺑﻪ راﺣﺘﯽ راﺿﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫وراﻧﺪاز ﮐﺮدن ﭼﻨﺪ ﺑﺎرﻩ ﯼ ﮔﻠﺪان‪ ،‬ﺁن را ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ ﻳﺎ در ﺻﻨﺪوق ﻋﻘﺐ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺧﻮدش ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺳﻴﺪﻋﺒﺎس ﺑﻪ داﺧﻞ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ رﻓﺖ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ‬
‫هﺮ ﻳﮏ ﺑﺎ ﻳﮏ ﮔﻠﺪان ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺎﻋﺘﯽ ﻗﺒﻞ ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ ﮔﻞ هﺎ را‬
‫ﭘﺮﭘﺮﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺣﺎﻻ در ﮐﻤﺎل ﺁراﻣﺶ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﻠﺪان ﮔﻞ ﺑﺮاﯼ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اش‬
‫ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎرﺷﺎن را ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻗﻮل ﻟﻮرﮐﺎ "اﮔﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻳﻨﺪ ﺑﺮاﯼ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻣﻐﺰ ﺳﺮب در ﺟﻤﺠﻤﻪ دارﻧﺪ و‬
‫روﺣﯽ از ﭼﺮم ﺑﺮﻗﯽ"‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺄﻣﻮران اس اس و ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺑﻠﻨﺪﻣﺮﺗﺒﻪ ﯼ‬
‫ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ از روح ﺣﺴﺎﺳﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻋﺸﻖ‬
‫ﻣﯽ ورزﻳﺪﻧﺪ و ﮔﺎﻩ در اردوﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﺮگ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﻣﻮزﻳﮏ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﻣﯽ دادﻧﺪ و درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺟﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎن ﭘﺮﭘﺮ ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ ،‬ﺁن هﺎ درﺣﺎل‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٧٤‬‬
‫ﺗﻨﺎول ﻏﺬاﯼ روح ﺷﺎن ﺑﻮدﻧﺪ! ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در روان ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﻋﻠﻮم واﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺁن ﺗﺨﺼﺺ دارﻧﺪ‪ ،‬رﻓﺘﺎرهﺎﯼ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻓﺮاد را ﺑﺮرﺳﯽ و رﻳﺸﻪ ﻳﺎﺑﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ٦٨.‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﺗﻈﺎهﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺁراﻣﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﭼﺮا ﺗﻈﺎهﺮ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﮐﺴﯽ ﺁن ﺟﺎ ﻧﺒﻮد و ﻣﻦ هﻢ دزدﮐﯽ‬
‫ﻧﮕﺎهﺸﺎن ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﻧﻴﺮﯼ و دﻳﮕﺮان ﺧﻮد ﻧﻘﺶ ﭘﺪر و هﻤﺴﺮ را داﺷﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﭘﺪران و‬
‫ﻣﺎدران و هﻤﺴﺮان زﻳﺎدﯼ را داﻏﺪار ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ اﻋﻀﺎﯼ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﺸﺎن از ﻧﻘﺸﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺁن هﺎ در ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ هﻢ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ‬
‫هﻤﺪﺳﺖ اﻳﻦ ﺟﺎﻧﻴﺎن هﺴﺘﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺳﮑﻮت ﺷﺎن ﺑﻪ اداﻣﻪ ﯼ ارﺗﮑﺎب اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺁﻧﺎن‪،‬‬
‫ﮐﻤﮏ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺁﻧﺎن ﺑﯽ ﮔﻨﺎهﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺁن هﺎ از ﻣﻮاهﺐ ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ هﻤﺴﺮان و ﻳﺎ ﭘﺪراﻧﺸﺎن‬
‫در ﺳﺎﻳﻪ ﯼ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﻳﺸﺎن ﺑﻪ هﻢ زدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫از ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺣﺴﻨﻌﻠﯽ ﺧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در زﻧﺪان ﺑﻪ "ﺷﺎﻏﻼم" ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﻮرد اﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﮐﺮﻳﻤﯽ ﺳﺆال ﮐﺮدم‪ .‬ﻧﻈﺮش اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﻴﺮ در روز ‪ ١٢‬ﻣﺮداد ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺷﻨﻴﺪن اﻳﻦ ﺧﺒﺮ دﻟﻢ هﺮﯼ رﻳﺨﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ .‬ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁب ﺳﺮد ﺑﺮ ﺳﺮم رﻳﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺸﮑﻢ زد‪ .‬ﮔﻮﺷﻪ اﯼ ﮐﺰ ﮐﺮدم‪ .‬اﯼ ﮐﺎش اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺁن روزهﺎ ﺧﻮاﺳﺘﺎرش‬
‫ﺑﻮدم و ﮐﻤﺘﺮ ﻧﺼﻴﺒﻢ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﺻﻼً ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ ﺁن روزهﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪،‬‬
‫ﻳﮑﺴﺮﻩ اﺷﺘﺒﺎﻩ از ﺁب در ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ و ﻣﺮا از اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬اﯼ ﮐﺎش‬
‫دﭼﺎر ﮐﺎﺑﻮس ﺑﻮدم و ﮐﺴﯽ ﺑﺎ ﺗﮑﺎن دادﻧﻢ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻴﺪار ﻣﯽ ﮐﺮد! وﻟﯽ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ دﻳﺪم و‬
‫ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪم هﻤﮕﯽ واﻗﻌﯽ ﺑﻮد و ﮐﺴﯽ ﻧﻴﺰ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﻴﺮ هﻢ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮏ ﺁن ﺧﻨﺪﻩ‬
‫هﺎﻳﺶ از ﻧﻈﺮم دور ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺁن ﻟﻌﻞ دﻟﮑﺸﺶ ﺑﻴﻦ و ﺁن ﺧﻨﺪﻩ دل ﺁﺷﻮب‬
‫‪٦٩‬‬
‫و ﺁن رﻓﺘﻦ ﺧﻮﺷﺶ ﺑﻴﻦ و ﺁن ﮐﺎم ﺁرﻣﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺷﺎم‪ ،‬ﺑﭽﻪ هﺎ از ﺗﺠﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد در روزهﺎﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷﺮح‬
‫ﭘﺮوﺳﻪ اﯼ ﮐﻪ از روز اول ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻃﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﺷﺎم ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ "ﺷﺎم‬
‫ﺁﺧﺮ" ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و هﺮ وداﻋﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ وداع ﺁﺧﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﮔﻴﺮودار ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﺎﻃﺮات ﻣﺎن‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ‪ ،‬در راهﺮو ﺑﺎ ﺻﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪ اﻋﻼم ﮐﺮد‪ :‬هﺮ ﺳﻠﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﻴﮕﺎر‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ‪ ،‬ﺁﻣﺎدﻩ ﺑﺎﺷﺪ! ﻣﺜﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﭘﺮس و ﺟﻮ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻧﻮع ﺳﻴﮕﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ از هﺮ ﻧﻮع ﺳﻴﮕﺎرﯼ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﭘﻮل ﻣﺎن را ﺑﺮاﯼ ﺧﺮﻳﺪ ﺳﻴﮕﺎر‬
‫روﯼ هﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ اﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎن اﺳﺖ و دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﭘﻮل‬
‫ﻧﺨﻮاهﻴﻢ داﺷﺖ‪ .‬در ﺛﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺁن روزهﺎ ﺳﻴﮕﺎر ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ و ﮐﺎرﺳﺎزﺗﺮﻳﻦ ﮐﺎﻻﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﺑﺨﺮﻳﻢ‪ .‬ﺳﻴﮕﺎرﯼ ﮐﻪ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪" ،‬ﺗﻴﺮ" ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ هﻢ ﮔﺮان ﺗﺮ از‬

‫‪ 68‬رﮐﻦاﻟﺪﻳﻦ ﻣﺨﺘﺎرﯼ ﻣﻌﺮف ﺑﻪ "ﺱﺮﭘﺎس ﻣﺨﺘﺎرﯼ"‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺑﯽرﺣﻢ و ﺵﻘﺎوت ﭘﻴﺸﻪ ﺵﻬﺮﺑﺎﻧﯽ دوران رﺿﺎ ﺵﺎﻩ ﮐﻪ‬
‫اﻓﺮاد ﺑﺴﻴﺎرﯼ هﻤﭽﻮن دﮐﺘﺮ ﺕﻘﯽ اراﻧﯽ‪ ،‬ﻓﺮﺥﯽ ﻳﺰدﯼ‪ ،‬ﺱﻴﺪﺣﺴﻦ ﻣﺪرس‪ ،‬ﺱﺮدار اﺱﻌﺪ ﺑﺨﺘﻴﺎرﯼ‪ ،‬ﻧﺼﺮتاﻟﺪوﻟﻪ‬
‫ﻓﻴﺮوز‪ ،‬ﺕﻴﻤﻮرﺕﺎش‪ ،‬ﺵﻴﺦ ﺥﺰﻋﻞ و ‪...‬ﺑﻪ دﺱﺘﻮر او ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺱﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺕﺮﻳﻦ ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن و ﺁهﻨﮓﺱﺎزان‬
‫اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ ﺑﻪ هﻤﺎن ﭼﻴﺮﻩ دﺱﺘﯽ ﮐﻪ وﻳﻠﻦ ﻣﯽﻧﻮاﺥﺖ‪ ،‬ﺟﺎن ﻣﯽﺱﺘﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 69‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬
‫‪١٧٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺳﻴﮕﺎرهﺎﯼ "زر" و "اﺷﻨﻮ" و "ﺷﻴﺮاز" ﺑﻮد و هﻢ زودﺗﺮ ﺗﻤﺎم ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻴﮕﺎر ﻣﻮرد‬
‫ﻋﻼﻗﻪ ﯼ ﻣﺎ در زﻧﺪان‪ ،‬ﺳﻴﮕﺎر "زر" ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺮار ﺷﺪ هﺮ ﻧﺦ ﺳﻴﮕﺎر را ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮﯼ ﮐﺸﻴﺪﻩ و‬
‫ﺑﻘﻴﻪ را ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺟﻴﺮﻩ ﺑﻨﺪﯼ ﺳﻴﮕﺎر و ﺟﻤﻌﯽ ﮐﺸﻴﺪن ﺁن را ﺑﺎ اﻳﻦ هﺪف اﻧﺠﺎم دادﻳﻢ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎزادِ ﺁن را ﺑﻪ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﻢ‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﻧﻴﺎز‬
‫ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﻴﺪن ﺳﻴﮕﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺎ اﺳﺖ و اﺣﺘﻤﺎل ﻋﺪم ﻓﺮوش ﺳﻴﮕﺎر ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬ﺣﺪس ﻣﺎ درﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬در اﻧﻔﺮادﯼ هﺎ ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﻓﺮوش ﺳﻴﮕﺎر ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از‬
‫ﺁن روز ﺑﻪ ﺑﻌﺪ هﺮ ﻳﮏ از ﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ رﻓﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺳﻴﮕﺎر در ﺟﻴﺐ هﺎﻳﺶ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽ داد ﺗﺎ ﺁن هﺎ را ﻣﻴﺎن ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ از اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﺗﺎ‬
‫ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻳﮏ ﻧﺦ ﺳﻴﮕﺎر ﺗﻴﺮ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺒﺮﻳﻢ‪ .‬اول ﺳﻴﮕﺎر را ﺑﺎ ﺁب دهﺎن ﮐﺎﻣﻼً‬
‫ﺧﻴﺲ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻬﺎرت ﺑﻪ ﺧﺮج ﻧﻤﯽ دادﻳﻢ‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ‬
‫اﺣﺘﻴﺎط ﮐﺎﻣﻞ ﺁن را روﺷﻦ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺳﻴﮕﺎر ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺑﺪون ﭘﮏ زدن ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫درﻋﺮض ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎ ﭘﮏ هﺎﯼ ﻣﺪاوم ﻣﺎ ﺳﻴﮕﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﯼ ﺁﺗﺶ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﻣﺎن را ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﯽ دادﻳﻢ ﮐﻪ دودش را از رﻳﻪ‬
‫ﺑﻴﺮون ﻧﺪهﻴﻢ!‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎﻩ ﻣﺤﺮم ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬هﺮ ﺷﺐ ﺻﺪاﯼ ﺑﻮق ﻣﻤﺘﺪ ﻣﺎﺷﻴﻦ هﺎﯼ ﺣﺎﻣﻞ ﻋﺮوس ﮐﻪ در‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺗﺮدد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﺮاﯼ ﺳﺎﻋﺘﯽ هﻢ ﮐﻪ ﺷﺪﻩ ﻓﺎرغ از‬
‫هﻤﻪ ﯼ ﻧﺎراﺣﺘﯽ هﺎ و ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ هﺎﻳﺸﺎن‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺻﻤﻴﻢ ﻗﻠﺐ ﺧﻮد را در ﺷﺎدﮐﺎﻣﯽ‬
‫ﺁن هﺎ ﺳﻬﻴﻢ ﻣﯽ دﻳﺪﻳﻢ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁوردن ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺑﻪ ﻟﺐ هﺎﻳﺸﺎن‪ ،‬اﻳﻦ هﻤﻪ ﻣﺼﻴﺒﺖ‬
‫را در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﻴﺎن ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ؟ ﺣﺎﻻ ﭼﻪ ﺑﺎﮎ! ﺑﮕﺬار ﺷﺎدﯼ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻴﺰ‬
‫هﻤﺮاهﺸﺎن ﻣﯽ ﺧﻨﺪﻳﻢ و ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺁرزوﯼ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﮐﺎﺷﮑﯽ اﻣﺸﺐ ﻧﻔﻬﻤﻨﺪ ﮐﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ .‬در ﺑﻴﺮون‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ هﻤﭽﻨﺎن در ﭘﺸﺖ درهﺎ و دﻳﻮارهﺎﯼ زﻧﺪان و‬
‫ﻗﺘﻠﮕﺎﻩ ﺟﺎرﯼ ﺑﻮد‪ .‬از ﺻﻤﻴﻢ ﻗﻠﺐ راﺿﯽ ﺑﻮدم و در دﻟﻢ ﻗﻬﻘﻬﻪ ﻣﯽ زدم‪ .‬اﺣﻤﻖ هﺎ را ﺑﺒﻴﻦ!‬
‫ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ راﻩ زﻧﺪﮔﯽ را ﺳﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ را از ﻣﺎ ﮔﺮﻓﺘﻴﺪ؟ ﮔﻮش ﮐﻨﻴﺪ‬
‫ﺻﺪاﯼ ﺑﻮق هﺎ ﻳﺸﺎن را ﮐﻪ ﻧﻮﻳﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ دهﺪ! ﭘﻴﻮﻧﺪهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺸﺐ‬
‫ﻧﻄﻔﻪ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﺴﺘﻪ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﭼﻪ ﺧﻮاهﻴﺪ ﮐﺮد؟ ﺷﻨﻴﺪن ﺑﻮق ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻋﺮوس‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﻋﺠﻴﺒﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ داد‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم زﻧﺪﮔﯽ اداﻣﻪ ﺧﻮاهﺪ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ اداﻣﻪ ﺧﻮاهﻨﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در ﺗﻼش ﺑﻮدم ﻋﺸﻖ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ را هﺮ ﻃﻮر ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﺁﺷﺘﯽ‬
‫دهﻢ‪.‬‬
‫در اﻓﮑﺎرم ﻏﻮﻃﻪ ور ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺘﻦ وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ ﺑﻮدم‪ ،‬در ذهﻨﻢ ﻧﻘﺶ‬
‫ﺑﺴﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ ﺗﺮ ﭼﻴﺰﯼ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﺁن را ﺟﺎﻳﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺁن را ﺳﺮ و ﺷﮑﻞ دادم‪.‬‬
‫در روزهﺎﯼ ﻗﺒﻞ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم ﻣﺘﻨﯽ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺎرﻩ اش ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ام ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬ﻻاﻗﻞ در ﭘﺮوﻧﺪﻩ اﯼ ﻧﮕﺎﻩ دارﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ روزﯼ ﮐﺴﯽ ﺁن را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و‬
‫ﺑﻔﻬﻤﺪ ﮐﻪ در اﻳﻦ روزهﺎ در ذهﻦ ﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰهﺎﻳﯽ ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻳﻢ و‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٧٦‬‬
‫ﺑﻪ دﻧﻴﺎ و ﻣﺒﺎرزﻩ از ﭼﻪ ﻣﻨﻈﺮﯼ ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻴﻢ‪ .‬در ذهﻨﻢ ﻣﺘﻦ را ﻣﺮور ﮐﺮدم‪:‬‬
‫ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻣﺎدر و ﭘﺪرﻋﺰﻳﺰم!‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺁﻣﺪم‪ ،‬هﻤﻪ ﻣﯽ ﺧﻨﺪﻳﺪﻳﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺴﺘﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﮐﻪ ﻣﯽ روم‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮد ﻣﯽ ﺧﻨﺪم‪ .‬اﻣﻴﺪوارم ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﺑﺎر‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﻣﻦ ﺑﺨﻨﺪﻳﺪ‪ .‬ﺷﺎد و‬
‫ﺳﺮﺧﻮش ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ .‬هﻤﻪ را از ﻗﻮل ﻣﻦ ﺳﻼم ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﺪ! از ﺻﻤﻴﻢ ﻗﻠﺐ دوﺳﺖ ﺗﺎن و‬
‫دوﺳﺖ ﺷﺎن دارم‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﮐﻮﺗﺎﻩ اﺳﺖ و ﮔﻮﻳﺎ و ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ هﻢ ﻧﻴﺴﺖ و هﻤﻪ ﯼ ﺁن ﭼﻴﺰﯼ را ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻢ‪ ،‬در ﺧﻮد دارد‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺎهﯽ وﻗﺖ هﺎ "ﺳﮑﻮت از هﺰار ﭘﻨﺠﺮﻩ‬
‫ﻓﺮﻳﺎد ﻧﻴﺰ رﺳﺎﺗﺮ اﺳﺖ"‪ .‬ﻣﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎل از دﻧﻴﺎ ﺑﺮوم و دوﺳﺖ داﺷﺘﻢ‬
‫اﻳﻦ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ را ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﻨﻢ‪.‬‬

‫ﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢٢‬ﻣﺮداد‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ ٨‬ﺑﺎﻣﺪاد‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﯽ ام و ‪ ۵١٨‬ﺳﺒﺰ اﻧﮕﻮرﯼ رﻧﮓ ﻧﻴﺮﯼ را دﻳﺪم‬
‫ﮐﻪ در ﺟﻠﻮﯼ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮد‪ .‬هﺮ روز ﻣﺎﺷﻴﻨﺶ را ﻋﻮض ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن زﻧﺪان وارد ﺷﺪ‪ .‬ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﺎﻋﺖ ‪ ١٠‬ﺻﺒﺢ ﻧﺎﻣﻢ را ﺻﺪا زدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ و هﻤﺮاﻩ‬
‫ﺑﺎ اﺿﻄﺮاب و دﻟﻬﺮﻩ ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻢ‪ .‬در ﺳﻠﻮل ﺟﺪﻳﺪ از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻠﯽ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺠﺮد اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻮﻃﻪ دادﮔﺎﻩ رﺳﻴﺪم‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻓﮑﺮ اﻳﻦ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ روز ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ راهﺮوﯼ ﻣﺮگ ﺑﺮوم ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ در ﺁن ﺟﺎ از ﺣﺎﺷﻴﻪ ﯼ‬
‫اﻣﻨﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﺑﺎز هﻢ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﯼ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺟﺎﻳﻢ را ﺗﺮﮎ ﮐﺮدم‬
‫و ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ از دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ راهﺮوﯼ ﻣﺮگ رﻓﺘﻢ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن را دﻳﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم ﺧﻮدم را از ﻧﻈﺮش ﻣﺨﻔﯽ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻋﺠﻴﺒﯽ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎن ﺑﻮدم‪ .‬درﮔﻴﺮﯼ روﺣﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﺁن‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﮔﺎﻩ هﻤﻪ ﯼ ﻋﻀﻼت ﺑﺪﻧﻢ را ﻣﻨﻘﺒﺾ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺿﺮﺑﺎن ﻗﻠﺒﻢ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ داد‪ .‬اﻳﻦ هﻴﺠﺎن‬
‫و ﺗﺸﻮﻳﺶ هﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺸﺎر زﻳﺎدﯼ را در ﺷﻘﻴﻘﻪ هﺎﻳﻢ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬هﺮ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺗﻼﺷﻢ ﺑﺮاﯼ ﻣﺨﻔﯽ ﺷﺪن از ﭘﻴﺶ ﻧﻈﺮ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن و ﺑﻘﻴﻪ ﯼ ﺟﻼدان‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻳﮑﯽ از دوﺳﺘﺎﻧﻢ در ﺗﻴﺮرس او ﻗﺮار ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮﻓﺖ! در واﻗﻊ ﻣﻦ او را در ﭘﯽ ﻃﻌﻤﻪ ﯼ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ رواﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﻗﺮﻋﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺑﺮاهﻴﻢ اﮐﺒﺮﯼ ﺻﻔﺖ اﻓﺘﺎد‪ .‬او را ﺁن روز دو ﺑﺎر ﺑﻪ‬
‫دادﮔﺎﻩ ﺑﺮد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن در ﺳﺎل ‪ ۶٠‬ﺑﺎزﺟﻮﯼ اﺑﺮاهﻴﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎﻩ ﻧﻤﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬دﺳﺖ از ﺳﺮﺷﺎن ﺑﺮ ﻧﻤﯽ داﺷﺖ‪ .‬اﺑﺮاهﻴﻢ ﭼﻨﺪ روزﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﺗﻤﺎم‬
‫ﺣﮑﻤﺶ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﻓﻘﻴﺮ در ﺷﻤﺎل داﺷﺖ‪ .‬از ﺁن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺻﻒ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺁورد‪ .‬ﺣﻮاﻟﯽ ﻇﻬﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻨﺎرم ﺣﺴﻴﻦ ﻓﻴﺾ ﺁﺑﺎدﯼ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺁن ﻃﺮف ﺗﺮ‬
‫ﻧﺼﺮاﷲ ﻣﺮﻧﺪﯼ‪ .‬ﻧﻬﺎر ﻧﺎن و ﭘﻨﻴﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺎ وﻟﻊ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدﯼ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﻔﻪ ﻧﺸﯽ! ﻧﺼﺮاﷲ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ ﻗﺪر ﻣﯽ ﺧﻮرﯼ‪ ،‬ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﯼ؛ ﺑﺮوﯼ ﺑﺎﻻﯼ دار‪،‬‬
‫ﻃﻨﺎب ﭘﺎرﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﯽ اﻓﺘﯽ ﭘﺎﻳﻴﻦ! ﻣﻦ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدم‪ :‬ﺁن وﻗﺖ ﭘﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ! ﺣﺴﻴﻦ‬
‫‪١٧٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﮕﺬار ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮﯼ ﻳﮏ ﻃﻨﺎب ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﺿﺮر ﺑﺰﻧﻢ! "د – ص" ﺣﺎل ﻏﺬا‬
‫ﺧﻮردن ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺟﻴﺮﻩ ﯼ ﻧﺎن و ﭘﻨﻴﺮش را ﻣﻦ ﺧﻮردم‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻳﮑﯽ هﻢ اﺿﺎﻓﻪ از‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ﮔﺮﻓﺘﻢ‪" .‬د‪ -‬ص" ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪش را ﺑﺎﻻ زد و ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ و ﺧﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻮﺧﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﻮﻓﺖ‬
‫ﺑﺨﻮرﯼ! ﺣﺎﻻ ﭼﻪ وﻗﺖ ﺧﻮردن اﺳﺖ! ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﻴﮕﺎرهﺎﻳﯽ را ﮐﻪ هﻤﺮاﻩ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ‬
‫ﮐﻪ از اﻧﻔﺮادﯼ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دادﻩ ﺑﻮدم‪" .‬د – ص" ﻧﻴﺰ از اﻧﻔﺮادﯼ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺪاﻳﺶ را‬
‫ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﺳﻴﮕﺎر ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺳﺎﮐﺖ ﺑﺎش! ﻣﻦ دارم‪.‬‬
‫ﺳﻴﮕﺎرﯼ ﺑﻪ او دادم‪ .‬ﮐﺒﺮﻳﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺳﻴﮕﺎرش را روﺷﻦ ﮐﻨﻢ‪ .‬وﯼ ﺁﺗﺶ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ و‬
‫ﭘﯽ در ﭘﯽ ﻧﮕﻬﺒﺎن را ﺻﺪا ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر ﻳﺎد "ﻧﺎﻇﻢ ﺣﮑﻤﺖ" اﻓﺘﺎدم و ﺷﻌﺮ "ﺳﻴﮕﺎر‬
‫ﻧﻴﻔﺮوﺧﺘﻪ اش" ﮐﻪ ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻣﻼﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻨﯽ ﺑﺮاﻳﻢ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮد و اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺣﺎﻻ ﺷﺮح ﺣﺎل‬
‫ﺧﻮدش ﻧﻴﺰ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻣﺸﺐ ﺑﻤﻴﺮد‬
‫ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ ﺳﻴﻨﻪ ﮐﺘﺶ از ﺁﺗﺶ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺋﯽ‪.‬‬
‫هﻢ اﻣﺸﺐ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻣﺮگ رﻓﺖ ﺑﺎ ﮔﺎم هﺎﯼ ﺧﻮﻳﺶ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺳﻴﮕﺎر دارﯼ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﮐﺒﺮﻳﺖ؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻪ!‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﮔﻠﻮﻟﻪ روﺷﻨﺶ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﮕﺎر را ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﺬﺷﺖ‪...‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ اﻻن دراز ﺑﻪ دراز اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪٧٠‬‬
‫ﺳﻴﮕﺎرﯼ ﻧﻴﻔﺮوﺧﺘﻪ ﺑﺮﻟﺐ و زﺧﻤﯽ ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ‪...‬‬
‫از ﺳﻴﮕﺎرهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﺟﺸﻨﯽ ﺑﻪ ﭘﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺎﻻ ﮔﻮﺷﻪ ﯼ ﻟﺐ‬
‫هﺮ ﮐﺴﯽ ﻳﮏ ﺳﻴﮕﺎر ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﻣﻦ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﻇﻢ ﺣﮑﻤﺖ ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪم‪ .‬رﺷﺘﻪ ﯼ اﻓﮑﺎرم‬
‫ﺑﺎ دﻳﺪن اﻓﻐﺎﻧﯽ هﺎ ازهﻢ ﮔﺴﺴﺖ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺻﻒ ﺑﻮدﻧﺪ و هﺮ ﻳﮏ روﯼ ﺳﺮﺷﺎن‪ ،‬ﻳﮏ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﯼ ﺑﺰرگ ﺣﺎوﯼ ﭘﻠﻮ و ﺧﻮرﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺮغ ﺑﺮﻳﺎن‪ ،‬ﺳﺎﻻد‪ ،‬ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ و ﻣﻴﻮﻩ ﺣﻤﻞ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از اوﻟﻴﻦ اﻓﻐﺎﻧﯽ اﯼ ﮐﻪ از ﺟﻠﻮﻳﻢ رد ﺷﺪ ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ اﻓﻐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﺪت هﻤﻪ ﯼ‬
‫ﺗﻼﺷﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺒﻴﻨﻢ دﻗﻴﻘﺎً ﭼﻪ ﭼﻴﺰهﺎﻳﯽ روﯼ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ هﺎ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻳﺎد ﻓﻴﻠﻢ هﺎﯼ‬
‫ﻋﺮﺑﯽ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ در ﺁن‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ از ﮐﻨﻴﺰﮐﺎن ﺑﺎ ﻟﺒﺎس هﺎﯼ رﻧﮕﯽ زﻳﺒﺎ و ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ هﺎﻳﯽ ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺁهﻨﮕﯽ ﮐﺸﺪار‪ ،‬اﺷﺮﺑﻪ و اﻃﻌﻤﻪ ﺑﺮاﯼ ﺳﻠﻄﺎن و ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﻣﻤﮑﻦ از هﻴﺌﺖ ﮐﺸﺘﺎر ﭘﺬﻳﺮاﻳﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﺎن ﺑﺎ اﻧﺮژﯼ هﺮ ﭼﻪ‬

‫‪ 70‬ﻧﺎﻇﻢ ﺣﮑﻤﺖ )‪ (١٩٠٢-١٩۶٣‬ﺵﺎﻋﺮ ﺑﺰرگ ﺕﺮﮐﻴﻪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺙﺎرش را در ﺕﺒﻌﻴﺪ و در زﻧﺪان ﺥﻠﻖ ﮐﺮد‪ .‬در ﺱﺎل‬
‫‪ ١٩۴٣‬ﺑﻪ زﻧﺪان اﻓﺘﺎد و در ﻋﻔﻮ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺱﺎل ‪ ١٩۵٠‬ازاد ﺵﺪ و ﺑﺪون ﺥﺎﻧﻮادﻩ ﺑﻄﻮر ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ از آﺸﻮر ﺥﺎرج ﺵﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ رﻓﺖ‪ .‬در ﺱﺎل ‪ ١٩۵٩‬ﺕﺎﺑﻌﻴﺖ او ﺑﺎﻃﻞ و وﯼ را ﺥﺎﺋﻦ ﺥﻮاﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٧٨‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺳﻼﺧﯽ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬روزهﺎ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ دﻩ ﺻﺒﺢ و ﭘﻨﺞ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﻣﻴﻮﻩ ﺳِﺮو ﻣﯽ ﺷﺪ و‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻃﻮل روز از ﺁن هﺎ ﺑﺎ ﭼﺎﯼ و ﺷﻴﺮﻳﻨﯽ و ﻧﺎن ﺧﺎﻣﻪ اﯼ ﭘﺬﻳﺮاﻳﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺁﺧﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ هﺎﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﯽ دﻓﺎع ﮐﺴﺐ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺪ‬
‫دهﺎﻧﺸﺎن ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻣﯽ ﺷﺪ! ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺷﺎهﺪش ﺑﻮدم‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﻳﺎد اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺑﻬﻤﻦ ﺗﻬﺮاﻧﯽ‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮔﺮ ﺳﺎواﮎ و ﻳﮑﯽ از ﻣﺄﻣﻮران ﺑﻪ رﮔﺒﺎر ﺑﺴﺘﻦ ‪ ٩‬ﻓﺪاﻳﯽ و ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﺮ روﯼ ﺗﭙﻪ هﺎﯼ‬
‫اوﻳﻦ در ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ ١٣۵۴‬ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬وﯼ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دورﺑﻴﻦ اﻋﺘﺮاف ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫رﺋﻴﺲ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮔﺮ و ﺗﺒﻬﮑﺎرش ﻋﻄﺎﭘﻮر)ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻦ زادﻩ( ﺑﻪ رﺳﺘﻮراﻧﯽ در ﺧﻴﺎﺑﺎن‬
‫ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ دﻋﻮت ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﯽ رود‪ .‬ﺣﺴﻴﻦ زادﻩ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎر دﻳﮕﺮ زودﺗﺮ از‬
‫او رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و در رﺳﺘﻮران ﻣﻨﺘﻈﺮش ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺻﺮف ﭼﻠﻮﮐﺒﺎب و ﮔﻔﺖ وﮔﻮ‬
‫ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﺟﺮاﯼ ﺟﻨﺎﻳﺖ از ﭘﻴﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ﻃﺮف اوﻳﻦ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻩ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ هﺮ ﻳﮏ ﻣﺴﻠﺴﻠﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﯽ دﻓﺎع را‬
‫از ﺳﻠﻮل ﺑﻴﺮون ﮐﺸﻴﺪﻩ و روﯼ ﺗﭙﻪ هﺎﯼ اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺻﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﺮهﻨﮓ وزﻳﺮﯼ‪،‬‬
‫ﻃﯽ ﻧﻄﻖ ﻏﺮاﻳﯽ اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ در ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺗﻴﻤﯽ ﺗﺎن ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﻣﺎ را ﺻﺎدر‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و ﻣﺎ ﺣﺎﻻ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ ٧١.‬در ﭘﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻄﺎﺑﻪ اﯼ‪ ،‬وزﻳﺮﯼ ﺑﺎ دادن ﭼﻨﺪ‬
‫ﻓﺤﺶ رﮐﻴﮏ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن ﺁﺗﺶ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻏﻢ ﺑﺎر ﻣﻴﻬﻦ ﻣﺎن دوﺑﺎرﻩ ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪١٣‬‬
‫ﺳﺎل ﭘﻴﺶ‬
‫روﯼ ﺷﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﺠﺮوح ﮐﻮهﺴﺎر اوﻳﻦ‬
‫‪٧٢‬‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺧﻮن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﯼ ‪ ٩‬ارﻏﻮان ﺷﮑﻔﺖ‬
‫اﻣﺮوز ﺻﺪهﺎ ﻳﺎﻗﻮت و ﻟﻌﻞ ﺳﺮخ ﻓﺎم از ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ و هﺰاران ﮔﻞ ﺳﺮخ‬
‫ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ ﯼ ﻏﻢ ﺑﺎر اوﻳﻦ ﻣﯽ روﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﻣﯽ روﻳﻢ؟ ﺁن روز ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﮐﺸﺘﺎر اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن‪ ،‬ﺗﺒﻬﮑﺎران ﺑﻪ رﺳﺘﻮراﻧﯽ ﻣﺠﻠﻞ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮔﺎرﺳﻮن هﺎﯼ اﺗﻮ‬
‫ﮐﺸﻴﺪﻩ از ﺁن هﺎ ﭘﺬﻳﺮاﻳﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻣﺮوز رﺳﺘﻮران و ﮐﺸﺘﺎرﮔﺎﻩ در هﻢ ادﻏﺎم ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و "ﺑﺮدﮔﺎن اﻓﻐﺎﻧﯽ" ﭘﺬﻳﺮاﻳﯽ از ﻣﻴﻬﻤﺎﻧﺎن ﻧﺎﺧﻮاﻧﺪﻩ را در ﮐﺸﺘﺎرﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁن روز ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻪ رژﻳﻢ ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻞ ﺗﻴﺮﺑﺎران زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﯽ دﻓﺎع ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﻣﺮوز ﺣﻤﻠﻪ ﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ ﺑﻪ ﻣﺮزهﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﮐﺸﻮر! ﺑﻪ ﻳﺎد‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﭘﺮﺳﻮز و ﮔﺪاز ﺗﻬﺮاﻧﯽ و ﺁرش ﺑﻪ ﺁﻳﺖ اﷲ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﺗﺨﺼﺺ ﺧﻮد را‬
‫"ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﮐُﺸﯽ" اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و زﺑﻮﻧﺎﻧﻪ اﺳﺘﻐﺎﺛﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ زﻧﺪﻩ ﻧﮕﺎهﺶ دارﻧﺪ ﺗﺎ در‬
‫ﻟﺒﺎس اﺳﻼم دﻣﺎر از روزﮔﺎر ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ ﺑﻪ در ﺁورد! در ﺁن دوران ﭼﻘﺪر ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪم‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ اﻋﺪام اش را ﺷﻨﻴﺪم! ﺗﺼﻮرم اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﺪون او ﺳﺎﻟﻢ ﺗﺮ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﺁن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ او را اﻋﺪام ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎرﯼ ﺷﺎن دﻩ هﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اوﺳﺖ!‬

‫‪ 71‬ﻇﺎهﺮًا ﺕﺮور ﺱﺮﺕﻴﭗ رﺿﺎ زﻧﺪﯼﭘﻮر رﺋﻴﺲ " ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺿﺪ ﺥﺮاﺑﮑﺎرﯼ " در ‪ ٢٧‬اﺱﻔﻨﺪ ‪ ١٣۵٣‬در ﺥﻴﺎﺑﺎن‬
‫ﻓﺮح ﺵﻤﺎﻟﯽ )ﺱﻬﺮوردﯼ( ﻋﺰم ﺱﺎواﮎ ﺑﺮاﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻧﺘﻘﺎم از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ را راﺱﺦ ﮐﺮد‬
‫‪ 72‬ﻧﻌﻤﺖ ﻣﻴﺮزادﻩ‪.‬‬
‫‪١٧٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫اﻣﺮوز دوﺑﺎرﻩ ﻣﻨﺘﻈﺮان را دﻳﺪم‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﮐﺮدن ﺑﭽﻪ هﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺣﺎﻻ از ﺳﻤﺖ‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﭘﺎﺳﺪار ﻣﺴﻦ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺳﻔﻴﺪ ﻧﻴﺰ از ﻃﺮف ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺗﺒﺮﮎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻟﮕﺪﯼ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﺰﻧﻨﺪ ﺗﺎ از روﯼ ﺻﻨﺪﻟﯽ‬
‫ﭘﺮت ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺣﮑﻢ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺮع اﺟﺮا ﺷﻮد‪ .‬در ﻃﻠﺐ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و رؤﻳﺎﯼ در‬
‫ﺑﺮ ﮐﺸﻴﺪن ﺣﻮراﻟﻌﻴﻦ را در ﺳﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﺟﻨﺎﻳﺘﯽ را در اﻳﻦ راﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﻃﻴﺐ ﺧﺎﻃﺮ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽ دادﻧﺪ!‬
‫از دهﻠﻴﺰهﺎﯼ اﻳﻦ زهﺪان ﻏﺮق ﺧﻮن‬
‫ﺧﻨﻴﺎﮔﺮان ﻧﻴﻠﮕﻮن‬
‫ﺑﺎ ﺁﺋﻴﻨﻪ و ﺁﻓﺘﺎب‬
‫ﺑﺎ ﺁﺑﻴﺎن و ﺁب‬
‫در هﺎﻟﻪ اﯼ از ﻣﻪ و ﭘﻴﭻ و ﺗﺎب ﻣﺎهﻴﺎن ﻋﺎﺷﻖ ﻣﺎهﺘﺎب‬
‫ﺑﻪ ﺳﺒﺰﯼ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﯽ ﻧﻘﺎب ﻣﺮگ‪ ،‬زادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ در ﻓﺮﻋﯽ ‪ ١٧‬ﺑﺎ هﻢ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً داﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ هﺎ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﺮدن ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺣﺴﺎﺳﻴﺘﻢ‬
‫را ﺑﺮﻧﻴﺎﻧﮕﻴﺨﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‪" ،‬م‪ -‬پ" را ﻧﻴﺰ ﺻﺪا ﻣﯽ زد‪ .‬از دور ﻣﯽ دﻳﺪﻣﺶ وﻟﯽ او‬
‫واﮐﻨﺸﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ داد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﺷﻨﻴﺪم ﻧﺎم ﻣﻦ را ﺻﺪا ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯽ از "م‪ -‬پ"‪،‬‬
‫واﮐﻨﺸﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﺪادم‪ .‬ﭘﻴﺶ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ ﺣﻠﻮا ﮐﻪ ﺧﻴﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ! اﮔﺮ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮم و‬
‫ﺻﺪاﻳﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دهﻢ‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪم زﻳﺮا ﺑﻪ ﺧﻮاب‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ "م ‪ -‬پ" در ﺁن ﻟﺤﻈﻪ واﻗﻌﺎً ﺧﻮاب‬
‫ﺑﻮد! و ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺪادﻧﺶ از روﯼ ﻋﻤﺪ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻴﺪار ﺑﻮد و ﭘﺎﺳﺦ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً اﻋﺪام‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ را ﺻﺪا ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺮد ﺑﻪ ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺎﻧﺲ ﻣﯽ ﺁوردﯼ ﮐﻪ ﺗﻮ را در ﻣﺤﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﯼ ﺟﻮاب ﻧﺪادﻧﺖ هﻢ ﻣﯽ ﺷﺪﯼ‪.‬‬
‫ﻳﮑﯽ از اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ هﺎ درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺮوﻧﺪﻩ اﯼ در دﺳﺘﺶ ﺑﻮد‪ ،‬از اﺗﺎق روﺑﻪ روﯼ دادﮔﺎﻩ‬
‫ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ و از دارﻳﻮش ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻮر ﺳﻮال ﮐﺮد‪ :‬ﺑﺮاﯼ ﭼﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﯽ از ﮐﺸﻮر ﺧﺎرج‬
‫ﺷﻮﯼ؟ دارﻳﻮش ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﺮوم‪ .‬ﭘﺮوﻧﺪﻩ ﯼ دارﻳﻮش در دﺳﺘﺶ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬دو ﺗﺎ ﺳﻴﻠﯽ ﺑﻪ او زدﻩ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺒﻴﺚ ﭼﺮا دروغ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﯽ! اﻳﻦ هﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد‬
‫از ﭘﺮوﻧﺪﻩ را ﺑﺎ او در ﻣﻴﺎن ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺁن دو ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪ و زد‬
‫ﭘﺸﺖ دارﻳﻮش و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ هﻠﺶ ﻣﯽ داد‪ ،‬ﺑﺎ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ هﻴﺌﺖ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺪو ﺧﺒﻴﺚ!‬
‫وﻳﺰاﻳﺖ ﺻﺎدر ﺷﺪ! دارﻳﻮش در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﻮزﺧﻨﺪﯼ ﺑﻪ او ﻣﯽ زد‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎﻳﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ‬
‫ﻣﺪت هﺎ ﺑﻮد در اﻧﺘﻈﺎر اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺪﺑﺨﺖ ﭼﯽ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ دهﻨﺪ؟ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺧﺸﮑﺶ‬
‫زد‪ .‬ﻣﺎت و ﻣﺘﺤﻴﺮ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬دارﻳﻮش ﭼﻨﺎن ﺳﺮش را ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ از ﭘﺸﺖ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ هﻢ ﻧﮕﺎهﺶ هﺮاس را ﺑﻪ دل ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد! او ﺑﺎ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٨٠‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺮگ و ﺑﺎ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺁﺧﺮﻳﻨﺶ‪ ،‬در واﻗﻊ ﻃﻌﻢ ﺗﻠﺦ ﺷﮑﺴﺖ را ﺑﻪ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻣﯽ ﭼﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﺎ او ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮش روﺷﻦ ﺑﻠﺒﻠﻴﺎن از دادﮔﺎﻩ ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ .‬هﻨﻮز ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫وﺧﺎﻣﺖ اوﺿﺎع ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺠﺘﺒﯽ اﺧﮕﺮ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪ و ﺳﭙﺲ‬
‫ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ ﮐﻨﺎن وﯼ را از دادﮔﺎﻩ ﺑﻴﺮون ﺁوردﻩ و ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﻓﺮﻋﯽ هﺎ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن از وﯼ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ .‬ﻣﺠﺘﺒﯽ ﺧﻴﻠﯽ ﺧﻮﻧﺴﺮد ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮاد ﻧﺪارم‪ ،‬ﺷﻤﺎ هﺮ‬
‫ﭼﻪ دﻟﺘﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻦ اﻣﻀﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ! وﻗﺘﯽ روﯼ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻠﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬دﻳﮕﺮ هﻴﭻ‬
‫ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ او را از ﺧﺮ ﺷﻴﻄﺎن ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻴﺎورد‪ .‬در دوران ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﻧﻴﺰ ﭘﺎهﺎﻳﺶ را‬
‫داﻏﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﻴﻦ دادﮔﺎﻩ و ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﭘﺎس ﮐﺎرﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬دﻳﮕﺮ از دﺳﺖ او‬
‫ذﻟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ در ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬در دادﮔﺎﻩ ﻣﻨﮑﺮش ﻣﯽ ﺷﺪ و دوﺑﺎرﻩ‬
‫او را ﺑﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﻧﻴﺮﯼ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ دروغ ﮔﻮﻳﯽ وﯼ را ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ‪ ١٠٠‬ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻤﻴﺪ ﻋﺒﺎﺳﯽ ﺑﺮاﯼ زدن ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﮐﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶ ﻗﺪم ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺪاﯼ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﮐﺎﺑﻞ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻌﺮﻩ هﺎﯼ ﻣﺠﺘﺒﯽ از دور ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫هﻤﺮاﻩ او از درد ﺑﻪ ﺧﻮدم ﻣﯽ ﭘﻴﭽﻴﺪم‪ .‬هﻨﻮز از ﺗﺸﻨﺞ ﺣﺎﺻﻠﻪ در ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫ﺷﺪم ﻣﺠﺘﺒﯽ را ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﺎﻳﯽ در ﺑﺪن ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﮐﺸﺎن‪ -‬ﮐﺸﺎن ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از‬
‫درد ﻧﺎﻟﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻨﺎر ﻣﻦ رهﺎﻳﺶ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﺶ را ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺠﺘﺒﯽ! اﻳﺮج هﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﻧﺎﻟﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽ داﻧﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﺒﺮ؟! از ﺧﻨﺪﻩ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮد ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﻮم‪ .‬ﺑﻪ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ در ﺁن‬
‫ﻟﺤﻈﻪ هﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ اﺧﺒﺎر ﻧﻤﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺶ واﻗﻌﺎً ﺧﺮاب ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺳﺮزﻧﺪﻩ ﺑﻮد و ﻗﺒﺮاق‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺳﺎﮐﺖ ﺑﺎش! ﺗﺎ ﺑﺮاﻳﺖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺣﻮاﺳﻢ ﺑﻪ ﻣﺠﺘﺒﯽ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ در ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﻢ ﺟﺮﻳﺎن داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺒﻮدم‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎم ﻋﺼﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺎوﻩ ﻧﺼﺎرﯼ را ﺻﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎوﻩ ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ راﻩ ﻣﯽ رﻓﺖ‪.‬‬
‫درد ﺳﻴﺎﺗﻴﮏ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻳﮏ ﭘﺎﻳﺶ را ﻓﻠﺞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و از ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﺻﺮع ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ اﯼ رﻧﺞ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬او را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ وﻟﯽ ﻇﺎهﺮاً ﺑﻪ ﺧﻴﺮ ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ .‬از اﻳﻦ ﮐﻪ از ﺧﻄﺮ ﺟﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮدم‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ام اﻣﺎ دﻳﺮﯼ ﻧﭙﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ "هﻴﺌﺖ ﻋﻔﻮ" ﺑﻌﺪ از ﻣﺸﻮرﺗﯽ ﭼﻨﺪ‬
‫دﻗﻴﻘﻪ ا ﯼ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدﯼ اش ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬دوﺑﺎرﻩ ﺻﺪاﻳﺶ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر از او ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﮐﺎر ﺑﻪ "ﺑﻨﺪ ﺟﻬﺎد" ﺑﺮود وﻟﯽ ﮐﺎوﻩ ﻧﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬وﻗﺘﯽ از دادﮔﺎﻩ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﯼ‬
‫ﺻﺮع ﺷﺪﻳﺪﯼ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﺎزﻩ از ﺣﻤﻠﻪ ﯼ ﺻﺮع ﻓﺎرغ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﻣﺜﻞ ﮔﻮﺷﺘﯽ ﮐﻨﺎر راهﺮو‪،‬‬
‫روﯼ زﻣﻴﻦ ﺑﯽ ﺣﺮﮐﺖ وﻟﻮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺶ را ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﺻﺪا زدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪارﯼ در ﺁن‬
‫ﻣﻴﺎن ﻗﺪم ﻣﯽ زد‪ .‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺟﺎﻳﻢ را ﻋﻮض ﮐﻨﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﺗﻤﺎم هﻮش و ﺣﻮاﺳﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ او‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮑﯽ از دردﻧﺎﮎ ﺗﺮﻳﻦ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺷﻮراﻧﮕﻴﺰﺗﺮﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در ﻋﻤﺮم‬
‫ﺷﺎهﺪش ﺑﻮدم‪ ،‬در ﭘﻴﺶ ﻧﮕﺎﻩ ﻧﮕﺮاﻧﻢ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬هﻤﺰﻣﺎن ﻇﻔﺮ ﺟﻌﻔﺮﯼ اﻓﺸﺎر را ﻧﻴﺰ‬
‫ﺻﺪا زدﻧﺪ‪ .‬هﺮ دو از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﺮج ﺑﻮدﻧﺪ و از هﻢ ﺑﻨﺪاﻧﻢ‪ .‬ﻇﻔﺮ‪ ،‬ﮐﺎوﻩ را ﮐﻪ ﺗﻮان‬
‫راﻩ رﻓﺘﻦ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻗﻠﻤﺪوش ﮐﺮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد هﺮ ﻃﻮر ﺷﺪﻩ او را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدﻩ و‬
‫روﯼ دوﺷﺶ ﻗﺮار دهﺪ‪ ،‬داﺷﺘﻢ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﺪم‪ .‬ﺑﺎ ﺁن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻢ وﻟﯽ ﮐﺴﯽ‬
‫‪١٨١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﻦ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺷﺎهﺪ اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درد و ﺧﺸﻢ ﺳﺮاﺳﺮ وﺟﻮدم را در ﺑﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬دﻧﺪان هﺎﻳﻢ را ﺑﻪ هﻢ ﻣﯽ ﻓﺸﺮدم‪ .‬ﻇﻔﺮ ﻣﯽ رﻓﺖ و ﭼﻪ ﭘﺮﻏﺮور ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬ﻇﻔﺮ‪،‬‬
‫ﮐﺎوﻩ ﺑﺮ دوش ﻣﯽ رﻓﺖ‪ ...‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﺁﻳﺎ ﺷﺎهﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺻﺤﻨﻪ هﺎﻳﯽ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫ﻣﺎ دﻳﺪﻳﻢ او را ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﺗﻔﺎهﻤﯽ از ﻣﻴﺎن ﻣﺎن ﻣﯽ رﻓﺖ‬
‫و ﻣﺜﻞ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﯼ ﻣﺎ ﮐﻢ ﮐﻢ دور ﻣﯽ ﺷﺪ‬
‫و ﺳﻮﺳﻮﯼ ﭼﺸﻢ ﻣﺎ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﺮد‬
‫ﺗﻼش ﮐﺮدم ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺁن هﺎ را دﻧﺒﺎل ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ از ﺁن هﺎ دل‬
‫ﺑﮑﻨﻢ‪:‬‬
‫ﭼﻮن دو ﮔﻠﻮﻟﻪ‬
‫ﺗﺎ ﺗﻪ ﺟﺎن ﻣﯽ دوﻧﺪ‬
‫ﭘﺲ ﺁرام‬
‫ﭼﻮن ﺑﺮﮔﯽ‬
‫ﻣﺮا‪ ،‬ﺗﺎ درﻳﺎﯼ ﻣﺮگ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‬

‫ﭼﻮن دو ﭼﻠﭽﻠﻪ‬
‫ﺗﺎ ﭘﺸﺖ ﺁﺳﻤﺎن ﻣﯽ ﭘﺮﻧﺪ‬
‫‪...‬‬
‫ﭼﻮن دو زﻣﺰﻣﻪ‬
‫در ﺗﻴﺮﮔﯽ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫از روز ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﮑﻢ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺳﻮال هﺎﯼ ﻣﻬﻢ ﺷﺎن از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﺮﮔﺰارﯼ‬
‫ﻋﻴﺪ ﻏﺪﻳﺮ در ﺑﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ هﺎ ﺑﺴﻨﺪﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ در ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮاﺳﻤﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻋﻴﺪ ﻏﺪﻳﺮ ﺑﺮﭘﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ از ﮐﻢ و ﮐﻴﻒ ﺁن ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﻠﻨﯽ‬
‫ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪﻩ و ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺎرﯼ اﯼ در ﻣﻴﺎن ﻧﺒﻮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ داﻧﺴﺘﻦ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺁن روز ﭼﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﭘﺨﺶ ﺷﺮﺑﺖ در ﺑﻨﺪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﻧﻴﺰ راﺿﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﺑﻪ داﻧﺴﺘﻦ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ هﺎ در اﻳﻦ ﻣﻮرد راﺿﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﮐﺴﯽ ﺗﺎ ﺁن ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎ ﺁن هﺎ هﻤﮑﺎرﯼ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‬
‫و ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدﯼ ﺟﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁن ﺑﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻼدان ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺎ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺷﮑﺴﺖ و ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﺧﻮاهﻨﺪ رﺳﻴﺪ‪ .‬وﻟﯽ هﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ در ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽ زدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺪارﯼ ﮐﺎﻏﺬ در دﺳﺖ داﺷﺖ و در راهﺮوﯼ ﻣﺮگ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ رﻓﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎد ﻣﯽ زد‪ :‬هﻤﻪ ﯼ ﮐﺎرهﺎ را ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮدم اﻧﺠﺎم دهﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﮐﺠﺎ هﺴﺘﻨﺪ اﻳﻦ هﺎ؟ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﭘﺎﺳﺪاران را ﻳﮑﯽ‪ -‬ﻳﮑﯽ ﺑﻪ اﺳﻢ ﺻﺪا ﻣﯽ زد‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ﺧﺴﺘﻪ و ﮐﻮﻓﺘﻪ از ﺟﺪال ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﺷﺎن ﺑﺎ ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮔﺮﻳﺰﮔﺎﻩ و ﻣﺤﻤﻠﯽ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻋﺪم ﺣﻀﻮرﺷﺎن در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺪارﯼ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٨٢‬‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮم ﺁﻣﺪ و ﺑﺎ ﻟﮕﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻢ ﮐﻮﺑﻴﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﮐﺎرﯼ ﻧﮑﺮدم‪ ،‬از ﺑﻐﻞ دﺳﺘﯽ ام‬
‫ﻓﻨﺪﮎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁدم ﻧﻤﯽ ﺷﻮﯼ و ﻣﺮا ﺑﻪ ﮐﻨﺎر در دادﮔﺎﻩ ﺑﺮد و روﺑﻪ روﯼ اﺗﺎق‬
‫اﻓﺴﺮ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ ﻧﺸﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺁن ﺟﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرم زودﺗﺮ رﺳﻴﺪﮔﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺻﺪاﯼ ﻟﺸﮑﺮﯼ از درون‬
‫اﺗﺎق ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺑﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد وﻟﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻮﺗﻮرﯼ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎت‪،‬‬
‫ﺑﻬﺪارﯼ‪ ،‬ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ هﻤﻪ و هﻤﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻧﮕﻮﻳﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﮕﻔﺘﻴﺪ‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﺪ ﮐﺴﯽ ﺟﺎ‬
‫ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﺑﻌﺪاً ﮔﻠﻪ ﻧﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ را در ﺟﺮﻳﺎن ﻧﮕﺬاﺷﺘﻴﺪ‪ .‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ هﻤﻪ را درﮔﻴﺮ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﮐﯽ ﻣﺴﺌﻮل ﻣﻼﻗﺎت‪ ،‬ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﻣﺴﺌﻮل اﺟﺮاﻳﯽ ﺻﺤﻨﻪ ﯼ اﻋﺪام‪ .‬ﻋﺎدل ﻣﺴﺌﻮل ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ‪،‬‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﻣﺴﺌﻮل ﺑﺮدن ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﯼ اﻋﺪام و‪ ...‬ﺑﻘﻴﻪ ﻧﻴﺰ در ﺻﺤﻨﻪ ﯼ اﻋﺪام ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻋﺪﻩ اﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﻗﺒﻞ از اﻋﺪام ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‬
‫ﻃﻨﺎب ﺑﻪ ﮔﺮدن و زدن ﻟﮕﺪ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم دار زدن ﺷﺎن؛ از ﮔﺬاردن ﭘﻴﮑﺮهﺎﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن‬
‫در ﮐﻴﺴﻪ هﺎﯼ ﺑﺮزﻧﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺣﻤﻞ ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﮐﺎﻣﻴﻮن هﺎﯼ ﺑﻨﺰ ﺧﺎورِ ﺣﻤﻞ ﮔﻮﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران رو ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻳﺎ ﮐﻴﻨﻪ اﯼ از ﺁن هﺎ ﺑﻪ دل داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻟﮕﺪ ﺁﺧﺮ را ﺧﻮدم ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ات ﺧﻮاهﻢ زد! از روز ‪ ٢١‬ﻣﺮداد ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر اﻳﻦ‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ را ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻦ‬
‫ﺗﻤﺸﮏ هﺎﯼ وﺣﺸﯽ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ‪ ،‬از دام ﺑﻮﺳﻪ ﯼ ﺁرام ﻃﻮق هﺎ‪ ،‬ﻣﯽ رهﻨﺪ‬
‫ﺳﺮم را ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدم ﺑﻴﻦ ﭘﺎهﺎﻳﻢ ﺗﺎ اﮔﺮ ﻟﺸﮑﺮﯼ از اﺗﺎق ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻦ را ﻧﺸﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﮐﺎرﯼ‬
‫ﺑﻮد ﺑﯽ ﺛﻤﺮ‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﺎﻳﺪ هﻤﻴﻦ ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﻢ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﻴﺪم را از دﺳﺖ ﻧﻤﯽ دادم و در اﻧﺘﻈﺎر‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬در هﻤﻴﻦ اﺛﻨﺎ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ارژﻧﮕﯽ )هﻮﺷﻨﮓ( در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‬
‫ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬از اﺗﺎق ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ .‬اﺳﺘﺎد ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ ﺳﻨﺘﯽ اﻳﺮاﻧﯽ ﺑﻮد و ﺻﺪاﯼ زﻳﺒﺎﻳﯽ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺳﻨﯽ از او ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﻣﻮاردﯼ ﮐﻪ روﯼ ﺁن دﺳﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﭼﺮا ﺗﺎﮐﻨﻮن ازدواج ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ؟ از ﻣﻴﺎن ﺑﭽﻪ هﺎﯼ زﻧﺪان‪ ،‬ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
‫دادﻩ و ﺁﻣﻮزش ﺷﺎن دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺷﺎﻳﺎن ﺗﻮﺟﻬﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺁهﻨﮓ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺮودﻩ هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﯽ اﺟﺮا ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎﻩ اﻳﻦ ﺷﻌﺮهﺎ ﺑﺎ ﺁهﻨﮓ هﺎﯼ ﻗﺪﻳﻤﯽ اﺟﺮا ﻣﯽ ﺷﺪ و ﮔﺎﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﭽﻪ هﺎ و ﻳﺎ ﺁﻗﺎﯼ ارژﻧﮕﯽ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺁهﻨﮓ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺎرهﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎﻳﯽ ﺗﻬﻴﻪ و اﺟﺮا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از اﻋﻀﺎﯼ ﮔﺮوﻩ ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ ارژﻧﮕﯽ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم "ف‪ -‬پ" ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺐ ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﮑﻢ ﻣﺮداد‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪار "ﻋﻠﯽ" ﮐﻪ ﺑﺮادرش ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و‬
‫ﺣﺎج ﻣﺤﻤﻮد اﻓﺴﺮﻧﮕﻬﺒﺎن زﻧﺪان را دﻳﺪم‪ .‬ﺗﺎ ﺁن روز ﺧﺒﺮﯼ از ﺁن هﺎ ﻧﺒﻮد و هﻤﻴﻦ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺗﻌﺠﺒﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬از ﺧﻼل ﮔﻔﺖ وﮔﻮهﺎﻳﺸﺎن ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﭘﺎﺳﺪاران‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺗﻌﺪادﯼ‬
‫دﻳﮕﺮ از ﭘﺎﺳﺪاران زﻧﺪان ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯼ ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان"‬
‫‪١٨٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫اﻋﺰام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺎزﻩ ﺑﻪ ﺳﺮ ﮐﺎر ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﺎ ﺗﺎزﻩ ﻧﻔﺲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻮن ﻃﻠﺐ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﺑﻘﻴﻪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺗﺸﻨﮕﯽ ﺷﺎن ﻓﺮوﮐﺶ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬در هﻤﻴﻦ ﺣﻴﻦ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﺮز‬
‫ﺟﻤﺸﻴﺪﯼ را ﮐﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮﮔﻪ ﮐﺎﻏﺬ ﺳﻔﻴﺪ در ﮐﻨﺎرش روﯼ زﻣﻴﻦ ﭘﻬﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮏ در‬
‫دادﮔﺎﻩ دﻳﺪم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬داداش ﺳﻼم! در زﻧﺪان ﺑﻪ داداش ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮش را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺮا‬
‫دﻳﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺑﺮﻗﯽ زد‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪش روﯼ ﭘﻴﺸﺎﻧﯽ اش ﺑﻮد‪ ،‬ﺁن را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮐﺮد‪.‬‬
‫از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ در ﭘﻮﺳﺘﺶ ﻧﻤﯽ ﮔﻨﺠﻴﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﭘﻬﻨﻪ ﯼ ﺻﻮرﺗﺶ ﺷﺪ ﺧﻨﺪﻩ‪:‬‬
‫ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﻣﺎﻩ ﺗﺮ از هﻤﻴﺸﻪ‬
‫‪٧٣‬‬
‫ﭼﻪ ﺗﺒﺴﻤﯽ ﻣﻴﺎن ﻟﺐ هﺎ داﺷﺖ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﯼ‪ ،‬هﻨﻮز زﻧﺪﻩ اﯼ؟ در ذهﻨﺶ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺁﻣﺎر زﻧﺪﻩ هﺎ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬از ﺳﺎل ‪ ۶۵‬هﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﻳﻢ و هﻢ ﺳﻠﻮل‪ .‬اداﻣﻪ داد‪ :‬ﻧﻤﯽ داﻧﯽ ﭼﻘﺪر ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻢ‬
‫ﮐﻪ زﻧﺪﻩ ات ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻢ ‪ .‬رو ﮐﺮد ﺑﻪ ﮐﺎﻏﺬهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺟﻠﻮﻳﺶ ﺑﻮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺒﻴﻦ ﭼﻘﺪر ﮐﺎﻏﺬ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫دادﻩ اﻧﺪ! از ﻣﻦ هﻤﮑﺎرﯼ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻨﺪﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﺒﻴﻨﻢ ات‪ .‬ﭼﻘﺪر دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ ﺗﺮ از ﻗﺒﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬دﻟﻢ ﺁﺗﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ‬
‫ﺑﺒﻮﺳﻢ اش‪ .‬دل از او ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪم‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ اﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ دﻳﺪارﻣﺎن اﺳﺖ؟ ﺳﻮزش ﻋﺠﻴﺒﯽ را در‬
‫ﮔﻠﻮﻳﻢ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ رﻳﺴﻤﺎن ﺑﻪ ﮔﻠﻮﯼ ﻣﻦ ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪاً ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﺳﺎﻋﺘﺶ در‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ ١٠‬ﺷﺐ ‪ ٢٢‬ﻣﺮداد از ﮐﺎر اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺁﺧﺮ ﺷﺐ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ هﻨﻮز زﻧﺪﻩ ﺑﻮدم ﻳﺎ اداﯼ زﻧﺪﻩ هﺎ را در ﻣﯽ ﺁوردم‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﭼﺮا ﺁن ﻗﺪر‬
‫ﺟﺎن ﺳﺨﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬دﻟﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺮاﻣﺮز در ﺁن ﺟﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﺎن ﺟﺎ‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪم‪ .‬ﻳﺎدم ﺁﻣﺪ‪ ،‬اﻧﻔﺮادﯼ ﮐﻪ ﺑﻮدﻳﻢ او روزﻩ ﺑﻮد و ﺟﻴﺮﻩ ﯼ ﻧﺎن اﺿﺎﻓﻪ اش را از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫هﻮاﮐﺶ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ داد‪ .‬ﭘﺸﺘﻢ ﺗﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ و ﻋﺮﻗﯽ ﺳﺮد روﯼ ﭘﻴﺸﺎﻧﯽ ام ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻋﺪﻩ اﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺠﺮد ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ و ﻳﮏ راﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﺳﺎﺑﻘﻢ رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ دورﻩ ام‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬رﻓﺘﺎرﺷﺎن ﻋﺎدﯼ ﻧﺒﻮد‪ .‬از اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻣﺘﻌﺠﺐ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻮاب ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ در ﺑﻪ در دﻧﺒﺎﻟﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ در ﺳﻠﻮل ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﮔﻮﻳﺎ هﻤﻪ ﺟﺎ را در ﭘﯽ ام ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ دادﮔﺎﻩ‬
‫ﺻﺪاﻳﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ هﻤﺎن زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻮاب ﻧﺪادﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﻧﻴﺰ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً هﻤﻪ ﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮏ ﭼﮏ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺁن ﻟﺤﻈﻪ ﮐﺠﺎ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ هﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺗﺮس دﻳﺪﻩ ﺷﺪن ﺗﻮﺳﻂ ﻟﺸﮑﺮﯼ‪ ،‬ﻟﻨﮕﻢ را دور ﺻﻮرﺗﻢ‬
‫ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدم و ﺳﺮم را ﻣﻴﺎن ﭘﺎهﺎﻳﻢ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم ﻳﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮاﻟﺖ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪهﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪم ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ هﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻧﻢ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻓﮑﺮ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ام‪ .‬ﺗﺎزﻩ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﭼﺮا اﻣﺮوز هﺮ ﮐﺪام از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻓﺮﻋﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫هﺮ ﻳﮏ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻓﺮﻋﯽ ‪ ١٧‬را ﮐﻪ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺗﻮاب ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ‬

‫‪ 73‬ﮔﺎرﺱﻴﺎ ﻟﻮرﮐﺎ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٨٤‬‬
‫ﮐﻪ در ﻓﺮﻋﯽ ‪ ١٧‬ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎهﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺷﻬﺎدت‬
‫ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﻧﻔﺲ ﺣﻀﻮر ﻣﺎ در ﺁن ﺟﻤﻊ‪ ،‬ﺟﺮم و ﮔﻨﺎهﯽ ﻧﺎﺑﺨﺸﻮدﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺁﻧﺎن ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺪهﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮرس‪ ،‬دادن ﺧﻂ ﺑﺮﺧﻮرد ﺟﻬﺖ ﻓﺮار از‬
‫اﻋﺪام در دادﮔﺎﻩ‪ ،‬دادن ﻓﺤﺶ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺪاران و ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان و اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ و‪ ...‬را ﻧﻔﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﻴﻠﯽ ﺧﻮب‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬اﮔﺮ راﺳﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﯽ ﺑﺎﻳﺪ هﻤﮑﺎرﯼ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻨﯽ و ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽ هﺎﯼ ﺑﻨﺪﺗﺎن را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﯽ! ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺁن روز ﺑﺮﻋﻠﻴﻪ او ﺷﻬﺎدت دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪" ،‬ﻣﻬﺪﯼ ‪ -‬ش" ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺁن هﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ وﯼ اﺧﺒﺎر ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﺮوغ را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ و ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻪ دروازﻩ هﺎﯼ هﻤﺪان رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪" .‬ﻣﻬﺪﯼ ‪ -‬ش" در دﻓﺎع از ﺧﻮدش ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫دروغ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬
‫ﮐﺮدم‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم اﻧﺘﻘﺎل اﺧﺒﺎر ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺟﺮم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ اﻣﮑﺎن دارد ﻣﻦ ﮐﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ‬
‫ﺻﺤﻨﻪ هﺎ را ﺗﺎ ‪ ١۴‬ﻣﺮداد از ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﺮدﻩ ام‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﺮف هﺎ را زدﻩ ﺑﺎﺷﻢ! ﻇﺎهﺮاً‬
‫اﺳﺘﺪﻻﻟﺶ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﻋﺪام ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﻘﻴﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺳﻴﺪﺣﺴﻦ ﻋﺴﮕﺮﯼ‪ ،‬ﺑﻴﮋن ﮐﺸﺎورز‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ دروﻳﺶ ﻧﻮرﯼ‪ ،‬روﺷﻦ ﺑﻠﺒﻠﻴﺎن‪ ،‬دارﻳﻮش‬
‫ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻮر‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﻓﻴﺾ ﺁﺑﺎدﯼ و‪ ...‬ﺑﺎ ﺷﻬﺎدت هﻤﻴﻦ هﺎ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ و "م ‪ -‬پ" ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺁﺳﺎ از ﻣﺮگ رهﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬اﻣﺮوز ﺗﮑﻴﻪ ﯼ اﺻﻠﯽ هﻴﺌﺖ روﯼ هﻤﮑﺎرﯼ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﻢ هﻤﻪ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻌﺮض اﻳﻦ ﺳﻮال‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫"م ‪ -‬و" هﻤﭽﻨﺎن از ﭘﻨﺠﺮﻩ ﺑﻴﺮون را ﻣﯽ ﭘﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﻴﺮﯼ ﻣﯽ رود‬
‫ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟ در اﻳﻦ روز ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺗﻤﺪد اﻋﺼﺎب ﺑﻪ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ ﯼ زﻧﺪان‬
‫ﺗﺸﺮﻳﻒ ﻓﺮﻣﺎ ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﻨﺪ ﻋﺪد ﮔﻠﺪان ﺑﻪ رﺳﻢ ﻳﺎدﺑﻮد ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮔﻞ ﺑﻪ ﭼﻪ‬
‫ﮐﺎرﺷﺎن ﻣﯽ ﺁﻳﺪ؟!‬
‫اﻣﺮوز ﺣﺴﻴﻦ ﻧﻴﺎﮐﺎن‪ ،‬اﺑﺮاهﻴﻢ اﮐﺒﺮﯼ ﺻﻔﺖ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ارژﻧﮕﯽ‪ ،‬ﮐﺎوﻩ ﻧﺼﺎرﯼ‪ ،‬ﻇﻔﺮ‬
‫ﺟﻌﻔﺮﯼ اﻓﺸﺎر‪ ،‬دارﻳﻮش ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻮر‪ ،‬روﺷﻦ ﺑﻠﺒﻠﻴﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻣﺮز ﺟﻤﺸﻴﺪﯼ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ دروﻳﺶ‬
‫ﻧﻮرﯼ‪ ،‬ﺳﻴﺪﺣﺴﻦ ﻋﺴﮕﺮﯼ‪ ،‬ﺑﻴﮋن ﮐﺸﺎورز و ﺣﺴﻴﻦ ﻓﻴﺾ ﺁﺑﺎدﯼ و‪ ...‬اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫ﭼﻪ دل ﺷﮑﺎف اﺳﺖ در ﺷﺎﻣﮕﺎهﺎن ﺑﺎﻧﮓ درﺧﺘﺎن ﺑﻠﻮﻃﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺳﻮزاﻧﺪن‬
‫‪٧٤‬‬
‫هﺮﮐﻮل ﻣﯽ اﻓﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ هﻢ ﺑﺎﻧﮓ درﺧﺘﺎن ﺑﻠﻮط را ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪم و هﻢ ﺷﺎهﺪ ﺑﺮﺧﺎﮎ اﻓﺘﺎدن هﺮﮐﻮل هﺎ ﺑﻮدم‪ .‬ﭼﻪ از‬
‫دل ﻣﺎن ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ؟‬

‫ﻳﮏ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢٣‬و دوﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢۴‬ﻣﺮداد ﻣﺎﻩ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺧﻮردن ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ‪ ،‬هﺮ ﻳﮏ از ﻣﺎ ﺑﻪ‬

‫‪ 74‬وﻳﮑﺘﻮرهﻮﮔﻮ‪ (١٨٠٢-١٨٨۵).‬ﺵﺎﻋﺮ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺲ و داﺱﺘﺎنﻧﻮﻳﺲ ﻓﺮاﻧﺴﻮﯼ‪ .‬در زﻣﺮﻩﯼ ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬

‫ادﻳﺒﺎن ﺟﻬﺎن‪ .‬ﺥﺎﻟﻖ‪ ،‬ﺑﻴﻨﻮاﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺮدﯼ ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻨﺪد‪ ،‬ﮔﻮژﭘﺸﺖ ﻧﺘﺮدام و‪...‬‬
‫‪١٨٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺗﻨﺎوب از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻨﺠﺮﻩ‪ ،‬ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﺑﻴﺮون را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﻢ‬
‫اراﺑﻪ ﯼ ﻣﺮگ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ در ﺻﻮرت ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﯼ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻴﺮﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﺮاﯼ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﺦ ﺁﻣﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﺪون ﺣﻀﻮر هﻴﺌﺖ و ﻧﻴﺮﯼ‪ ،‬اﻋﺪاﻣﯽ ﺻﻮرت‬
‫ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﯽ ﺷﺪ ﻧﻔﺴﯽ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻧﻴﺎﻣﺪن ﺁن هﺎ ﺑﺪان ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ هﻴﺌﺖ ﮐﺸﺘﺎر در اوﻳﻦ ﺳﺮﮔﺮم ﺧﻮن رﻳﺰﯼ اﺳﺖ‪ .‬از روز ﻳﮏ ﺷﻨﺒﻪ ﻣﺤﺮم ﺷﺮوع ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد و اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻮد ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻮق ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻋﺮوس را ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﺷﻨﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ اراﺑﻪ ﯼ‬
‫ﻣﺮگ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ راﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم اﮔﺮ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ هﺎ ﻣﺮا ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮاﻏﻢ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺤﻤﻠﯽ ﺑﺮاﯼ ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ ﮔﺰارش هﺎﯼ ﺁن هﺎ ﺑﺘﺮاﺷﻢ؟‬
‫ﻣﻮج و ﻣﺮداب ﺑﺎ هﻢ ﻏﺮﻳﺒﻪ اﻧﺪ‬
‫ﺟﻨﮕﻞ و ﭘﺎﺋﻴﺰ‪،‬‬
‫ﭘﺮدﻩ هﺎﯼ ﺗﻔﺎهﻢ را درﻳﺪﻩ اﻧﺪ‬
‫از اﻳﻦ ﮐﻪ هﻴﭻ ﻳﮏ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ دژﺧﻴﻤﺎن ﺑﮑﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﻟﻴﺪم‪ .‬اﻳﻦ ﺁن رازﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ رژﻳﻢ از درﮎ ﺁن ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎرهﺎ در‬
‫ﻃﻮل اﻳﻦ روزهﺎ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن را دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺳﺮاﭘﺎ ﺧﺸﻢ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﮐﻮﻓﺘﻪ و در هﻢ‬
‫رﻳﺨﺘﻪ‪ ،‬ﻋﺠﺰ ﺧﻮد را از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﭽﻪ هﺎ اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻦ درﺟﻪ از اﻳﺴﺘﺎدﮔﯽ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮاﺣﻞ زﻧﺪان‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺨﺸﯽ از اﻓﺮاد ﺗﺎب و ﺗﻮانِ ﺗﺤﻤﻞ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫را ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎرهﺎﯼ ﮐﻤﺮﺷﮑﻦ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺗﻦ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﻄﻘﯽ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ از ﭘﻴﺶ درﺻﺪﯼ را ﺑﺮاﯼ ﺿﺎﻳﻌﺎت و ﺗﻠﻔﺎت ﻗﺮار دهﻴﻢ‪ .‬وﻟﯽ اﻳﻦ ﺑﺎر ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﯼ‬
‫ﻣﺤﻘﻖ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﻤﺎﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ رژﻳﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﺁن ﺳﺮ در ﺑﻴﺂورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻟﻴﻞ اﺻﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﺪت ﺁن ﺑﻮد‪.‬‬
‫و اﻳﻦ ﮐﻪ هﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺎ هﻢ و در ﮐﻨﺎر ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺧﻮد را در ﻳﮏ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮاﺑﺮ و ﻣﺴﺎوﯼ‬
‫ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﺑﻘﺎً ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ وﻟﯽ اﻳﻦ ﺑﺎر هﻤﻪ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻓﺮد ﻣﯽ دﻳﺪ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺘﺎﻧﺪن ﺟﺎن دوﺳﺘﺶ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺣﺘﺎ ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮﻳﻦ ﺣﻠﻘﻪ هﺎ‪ ،‬از اﻧﺠﺎم ﺁن اﺑﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در هﺮ ﺻﻮرت‪،‬‬
‫اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﭼﻴﺰﯼ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ و دﻻورﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﻤﯽ ﮐﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻴﺪ ﻣﯽ داﻧﻢ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﻦ‬
‫ﺣﺪ از ﺷﻘﺎوت و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل اﻳﻦ درﺟﻪ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺁﺧﺮ ﺷﻮﺧﯽ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻣﺮگ را اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﻬﻞ و ﺁرام ﭘﺬﻳﺮا ﺷﺪن‪ .‬ﺗﻤﺎم روز ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ روز ﮔﺬﺷﺘﻪ از زﺑﺎن‬
‫ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬دﺳﺘﻮر او ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺸﺎرﮐﺖ هﻤﻪ ﯼ ﺑﺨﺶ هﺎﯼ زﻧﺪان‬
‫در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺣﮑﺎﻳﺖ از ﻣﺎهﻴﺖ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد رژﻳﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺸﺎهﺪات ﺧﻮد در‬
‫ﻃﻮل روزهﺎﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﯽ ﺁوردم‪ .‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺣﺎﮐﯽ از هﻤﺪﻟﯽ و هﻤﮑﺎرﯼ ﺗﻤﺎﻣﯽ‬
‫ﺑﺨﺶ هﺎﯼ زﻧﺪان در اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪.‬‬
‫هﻤﺎن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر ﺑﻪ ﻳﺎد ‪ ١٧‬ﺷﻬﺮﻳﻮر و ﺟﻨﺎﻳﺖ ارﺗﺶ ﺷﺎﻩ در ﮐﺸﺘﺎر ﻣﺮدم ﺑﯽ دﻓﺎع در‬
‫ﻣﻴﺪان ژاﻟﻪ ﯼ ﺗﻬﺮان اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﮐﺸﺘﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻤﺎﻧﺪوهﺎﯼ اﺳﺮاﺋﻴﻠﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٨٦‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ از اﻳﺮاﻧﯽ هﺎ ﺑﻌﻴﺪ اﺳﺖ دﺳﺖ زدن ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺸﺘﺎرﯼ!‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎران ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﮋاد و ﺗﻴﺮﻩ ﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺎﺷﻨﺪ! ﮐﻤﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ اﻣﺮوزﻩ ﻧﻴﺰ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻃﻠﺐ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﮐﻮب ﺗﻈﺎهﺮات هﺎﯼ ﻣﺮدﻣﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻋﺮب اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﺣﺘﺎ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ اﻓﺮاد ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ! ﻻﺑﺪ ﻣﺎ‬
‫ﺣﺰب اﻟﻠﻬﯽ و اﻧﺼﺎر ﺣﺰب اﷲ و ﻗﺎﺗﻞ و ﺟﺎﻧﯽ از ﻧﮋاد اﻳﺮاﻧﯽ ﻧﺪارﻳﻢ و اﻳﻦ ﻳﮑﯽ را ﺑﺎﻳﺪ‬
‫از ﺧﺎرج وارد ﮐﻨﻴﻢ! ﮔﻮﻳﺎ ﻓﺮهﻨﮓ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺳﻌﺪﯼ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ‪ ،‬ﻓﺮدوﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻮﯼ‪ ،‬رودﮐﯽ‪،‬‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ و ‪ ...‬را ﭘﺮوراﻧﺪﻩ و ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ‪ ،‬رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﯼ ﮔﻴﻼﻧﯽ‪ ،‬ﻻﺟﻮردﯼ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺳﻮﯼ ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ‪ ،‬ﻧﻴﺮﯼ‪ ،‬رﯼ ﺷﻬﺮﯼ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻮﯼ اردﺑﻴﻠﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻮﯼ ﺧﻮﻳﻴﻨﯽ هﺎ‪ ،‬ﺧﻠﺨﺎﻟﯽ‪،‬‬
‫رﺑﻴﻌﯽ‪ ،‬ﺣﺠﺎرﻳﺎن و‪ ...‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎﺷﺎﻩ‪ ،‬اوﻳﺴﯽ‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖ اﷲ ﻧﺼﻴﺮﯼ‪ ،‬ﻣﻬﺪﯼ رﺣﻴﻤﯽ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺘﯽ‪،‬‬
‫ﻋﻄﺎﭘﻮر‪ ،‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮﯼ‪ ،‬ﺗﻬﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻋﻀﺪﯼ و‪ ...‬را ﻧﻴﺰ ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﻏﻴﺮ از ﻓﺮهﻨﮓ اﻳﺮاﻧﯽ‬
‫ﭘﺮوراﻧﺪﻩ اﺳﺖ!‬
‫در اﻳﻦ دو روز‪ ،‬هﻴﺌﺖ در اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮد و در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﯼ ﻟﻴﺴﺖ ﮐﺬاﻳﯽ اش و اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻨﺪﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺟﻬﺖ اﻋﺰام ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ و ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً ﺟﻮﺧﻪ ﯼ‬
‫اﻋﺪام ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﮐﺮﺟﯽ ﺑﻨﺪﻣﺎن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻪ ﺟﺰ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ‪ ،‬هﻤﮕﯽ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﺮج در‬
‫ﻃﻮل ﺳﺎﻟﻴﺎن زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت از ﺳﻮﯼ دادﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﺮج ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر و ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮدﻧﺪ و در‬
‫دادﮔﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﺎن ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎدرﯼ دادﺳﺘﺎن و ﻓﺎﺗﺢ ﻣﺴﺌﻮل اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬از ﻧﺰدﻳﮏ‬
‫هﻤﻪ را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ زﻳﺮا ﺗﻌﺪادﺷﺎن اﻧﺪﮎ ﺑﻮد و در ﺛﺎﻧﯽ‪ ،‬رﺋﻴﺴﯽ ﺧﻴﻠﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎ را از‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬رﺋﻴﺴﯽ ﻳﮑﯽ از اﻋﻀﺎﯼ اﺻﻠﯽ و ﻓﻌﺎل هﻴﺌﺖ ﮐﺸﺘﺎر‪ ،‬ﭘﻴﺶ از اﻧﺘﺼﺎب‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻌﺎوﻧﺖ دادﺳﺘﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺮﮐﺰ در ﺳﺎل ‪ ،۶٣‬ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻠﯽ رازﻳﻨﯽ دوﺳﺖ‬
‫و هﻢ درس ﺳﺎﺑﻘﺶ در ﻣﺪرﺳﻪ ﺣﻘﺎﻧﯽ‪ ،‬دادﺳﺘﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و ﭘﻴﺶ از ﺁن دادﻳﺎر ﮐﺮج‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ هﻤﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ هﻢ دادﻩ ﺑﻮد و ﮐﺎر را ﺑﺮاﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﺮﺟﯽ ﻣﺸﮑﻞ ﺗﺮ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﺻﻮﻻً اﮔﺮ اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ و ﻳﺎ ﮐﺎرﮔﺰاران ﺁن هﺎ ﮐﺴﯽ را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ رأﯼ ﺑﻪ‬
‫اﻋﺪام او ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺁرام ﻧﻤﯽ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﮐﺮﺟﯽ‪ ،‬ﻧﺎدرﯼ و ﻓﺎﺗﺢ ﺟﺰو‬
‫ﻧﻈﺮدهﻨﺪﮔﺎن اﺻﻠﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪن ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﻴﺐ هﻴﺌﺖ‪ ،‬ﻋﻤﻖ ﻓﺎﺟﻌﻪ را ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻀﺤﮏ ﺗﺮﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ هﺎﯼ ﻗﻀﺎﻳﯽ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دادﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﺮج‬
‫ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﯽ هﻴﭻ ﺣﮑﻢ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ارادﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺷﺪﻩ و‬
‫ﻳﮏ ﺣﮑﻢ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻣﻬﺪﯼ ﻋﻈﻴﻢ زادﻩ ﺗﺮﮎ‬
‫اول ﺑﻪ ‪ ۵‬ﺳﺎل زﻧﺪان ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺣﮑﻤﺶ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ! و ‪ ۵‬ﺳﺎل دﻳﮕﺮ ﺑﻪ او ﭘﻴﺶ ﮐﺶ ﺷﺪ! ﮐﺎوﻩ ﻧﺼﺎرﯼ ﺑﻪ ‪ ۵‬ﺳﺎل زﻧﺪان ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از اﺗﻤﺎم ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ اش ﺑﺎ ﮔﺬاردن ﺳﻨﺪ و وﺛﻴﻘﻪ ﻣﻠﮑﯽ ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﺿﻤﺎﻧﺖ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬وﯼ را ﺑﺮاﯼ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ از زﻧﺪان ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﯼ از ﺑﻴﻤﺎرﯼ‬
‫ﺻﺮع ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮد و در ﺟﺮﻳﺎن ﻳﮑﯽ از ﺣﻤﻼت ﺻﺮع‪ ،‬ﺳﺮش ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫‪١٨٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﺣﺎﻓﻈﻪ اش را از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﺪت ﻣﺮﺧﺼﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻟﺠﺎت ﻣﻮﺛﺮ‬
‫واﻗﻊ ﻧﺸﺪﻩ و ﺑﻪ زﻧﺪان ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ورود ﺑﻪ زﻧﺪان‪ ،‬دادﻳﺎر زﻧﺪان‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ اش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ وﯼ هﻮادار ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻮدﻩ و اﻋﻤﺎﻟﯽ را در ارﺗﺒﺎط‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن اﻧﺠﺎم دادﻩ و ﺑﻪ ‪ ۵‬ﺳﺎل زﻧﺪان ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ‪ ۵‬ﺳﺎل‬
‫زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ وﯼ ﻧﻴﺰ اﺑﻼغ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮردش اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و در واﻗﻊ وﯼ ﺑﻪ دﻩ ﺳﺎل‬
‫ﺣﺒﺲ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ! او ﭼﻴﺰﯼ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻣﻴﺮﻣﻬﺮان ﺑﯽ ﻏﻢ ﺑﻌﺪ از ﺁزادﯼ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﮐﺴﯽ از او ﺧﺒﺮﯼ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﺑﺎر در اﻧﻔﺮادﯼ‪ ،‬اﺳﻢ او را ﺷﻨﻴﺪم و دﻳﮕﺮ هﻴﭻ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻌﺪهﺎ ﺷﻨﻴﺪم وﯼ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺟﺎوداﻧﻪ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ در ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺑﻴﻦ هﺸﺘﻢ ﺗﺎ ‪ ١٢‬ﻣﺮداد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ دروﻳﺶ ﻧﻮرﯼ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺳﻪ ﺳﺎل زﻧﺪان ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬هﻤﻴﻨﻄﻮر ﺑﺎ اﺣﮑﺎم‬
‫ﻣﺘﻮاﻟﯽ‪ ،‬دوران زﻧﺪاﻧﺶ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪاﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺣﮑﻤﺶ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ اش ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ او اﻗﺪام ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮ ﺁﺧﺮ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫هﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻳﺪ در زﻧﺪان ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﮏ ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ دﻳﮕﺮ در راﻩ اﺳﺖ!‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺣﺠﺎزﯼ ﺑﻪ ‪ ۵‬ﺳﺎل زﻧﺪان ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﮑﻤﺶ دوﺳﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد وﻟﯽ هﻨﻮز راهﯽ ﺑﻪ ﺁزادﯼ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﻮاهﺮش ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ ﯼ ﺧﺎﻧﻮادﻩ اش ﺑﻮد‬
‫)هﻤﮕﯽ ﻓﻮت ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ(‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ او ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫دو ﺳﺎل و ﻧﻴﻢ در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻃﯽ اﻳﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﻓﺸﺎرهﺎﯼ زﻳﺎدﯼ را ﻣﺘﺤﻤﻞ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢۵‬ﻣﺮداد‪ .‬اول وﻗﺖ ﺻﺪاﻳﻢ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪم‪ .‬ﭘﺎﺳﺪارﯼ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮا ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﮐﻨﺎر در دادﮔﺎﻩ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻨﺘﻈﺮ‬
‫ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺧﻮدم را ﺑﻪ راهﺮوﯼ ﻣﺮگ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ ﺗﺎ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺜﻞ روزهﺎﯼ ﻗﺒﻞ ﮐﻤﯽ‬
‫ﺁﺳﻮدﻩ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺮدم‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﻣﺠﺘﺒﯽ اﺧﮕﺮ را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬از‬
‫داﺧﻞ دادﮔﺎﻩ ﺳﺮ و ﺻﺪاﯼ ﻣﺠﺘﺒﯽ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ رﻓﺘﻦ او ﻗﺒﻞ از‬
‫اﻋﺪام هﺎ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬از ﺑﻴﻤﺎرﯼ هﺎﯼ ﺷﺪﻳﺪ ﮐﻠﻴﻮﯼ‪ ،‬رودﻩ اﯼ و ﻣﻌﺪوﯼ رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬هﻴﭻ‬
‫ﮐﺎرﯼ ﺑﺮاﻳﺶ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎدر ﻧﺒﻮد ﻏﺬاﯼ ﺷﺐ زﻧﺪان را ﺑﺨﻮرد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺪم رﺳﻴﺪ ﮔﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻴﺎزهﺎﯼ اوﻟﻴﻪ اش و دردﯼ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ وﯼ را‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺪاوا ﺑﻪ ﺑﻬﺪارﯼ زﻧﺪان ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺺ ﻋﺎدﯼ هﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮاً ﻗﻀﻴﻪ‬
‫ﺣﻮل ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬاﯼ وﯼ در دوران اﻧﻔﺮادﯼ دور ﻣﯽ زد‪ .‬او ﺗﺄﮐﻴﺪ داﺷﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﻧﺎراﺣﺘﯽ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﻏﺬا ﺑﺨﻮرد‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﻟﺸﮑﺮﯼ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ دادن ﺷﻬﺎدت‬
‫ﻋﻠﻴﻪ او ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻴﺎت ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻬﺪارﯼ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ دادن ﺷﻬﺎدت ﻋﻠﻴﻪ او ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ‬
‫ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺠﺘﺒﯽ ﺳﻪ روز ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺰ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﮐﺎﺑﻞ زﻳﺎدﯼ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺑﻪ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﺟﺴﻤﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺿﻌﻴﻒ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺁن ﻗﺪر ﻗﻀﻴﻪ ﯼ او ﭘﻴﭻ در ﭘﻴﭻ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻳﺎدﺷﺎن‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٨٨‬‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮد وﯼ را در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد اﻧﻔﺮادﯼ رﻓﺘﻦ ﻣﻮرد ﻣﻮاﺧﺬﻩ ﻗﺮار دهﻨﺪ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم‬
‫ﻣﺠﺘﺒﯽ را ﻧﻴﺰ از دﺳﺖ دادﻩ ام‪ .‬ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم از ﻣﻬﻠﮑﻪ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻗﻴﺎﻓﻪ ﯼ ﻇﺎهﺮﯼ او ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺧﻮﻧﺴﺮدﯼ ذاﺗﯽ اش و ﺳﺎدﮔﯽ رﻓﺘﺎر و ﺑﺮﺧﻮردش‪ ،‬اﺣﺴﺎس‬
‫هﻤﺪردﯼ ﺑﺎ او را در هﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﻣﯽ اﻧﮕﻴﺨﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ هﻤﻴﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدش‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﺎرﯼ اش ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻋﺎدل ﻧﻮرﯼ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺖ‪ .‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﻟﺸﮑﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ او ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮﯼ وﯼ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ و در دادﮔﺎﻩ ﭘﺎﻳﺶ را در ﻳﮏ ﮐﻔﺶ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﮑﻢ‬
‫اﻋﺪام ﻋﺎدل را ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺻﺪاﯼ ﻟﺸﮑﺮﯼ از داﺧﻞ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬او ﻳﮑﺴﺮﻩ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻋﺎدل‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻬﻠﻮان هﻔﺖ ﺧﻮان‬
‫اﮐﻨﻮن‬
‫‪٧٥‬‬
‫ﻃﻌﻤﻪ ﯼ دام و دهﺎن ﺧﻮان هﺸﺘﻢ ﺑﻮد‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم از اﻓﺮادِ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮاﯼ ﺷﻬﺎدت دادن ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﺎدل اﮔﺮ ﮐﻤﯽ ﺷﺎﻧﺲ ﺁوردﻩ ﺑﻮد و ﺳﺮ و ﮐﻠﻪ ﯼ ﻟﺸﮑﺮﯼ ﭘﻴﺪا ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻮان‬
‫را ﻧﻴﺰ رد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ در ﻣﻴﺎن ﻣﺎ‪ ،‬او ﺑﺪ اﻗﺒﺎل ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻮد‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪،‬‬
‫ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﺑﺎﺧﺖ ﻇﺎهﺮﯼ‪ ،‬ﺑﺎزهﻢ او ﭘﻴﺮوز ﻣﻴﺪان ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺳﻌﻴﺪ ﻋﻄﺎرﻳﺎن ﻧﮋاد رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دادﮔﺎهﺶ ﺑَﺮﻧﺪ‪ .‬دوﺑﺎرﻩ ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻔﻬﻤﻴﺪم در ﺁن ﺟﺎ ﭼﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺳﻌﻴﺪ را ﻧﻴﺰ از ﺳﺎل ‪ ۶١‬ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ او ﻧﻴﺰ‬
‫از ﻗﺪﻳﻤﯽ هﺎﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮد و ﻣﺘﺠﺎوز از دو ﺳﺎل اﻧﻔﺮادﯼ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﺣﺴﺎس‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺑﻪ ﺁﺧﺮ ﺧﻂ رﺳﻴﺪﻩ ام و دﻳﮕﺮ ﻣﺤﻞ ﮔﺮﻳﺰﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل هﻤﭽﻨﺎن هﺸﻴﺎرﻳﻢ‬
‫را ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻟﻨﮓ ﺑﺮ ﭼﺸﻢ داﺷﺘﻢ‪ ،‬هﻤﻪ ﺟﺎ را ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯽ دﻳﺪم‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﻟﺸﮑﺮﯼ اﺗﺎﻗﺶ را ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﯼ ﺗﺮﮎ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن از دادﮔﺎﻩ‬
‫ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﮑﺎر ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﺦ ﺑﺮد‪ .‬وﯼ از روﯼ دﻓﺘﺮﭼﻪ اش‬
‫و ﻟﻴﺴﺘﯽ ﮐﻪ هﺮ روز ﺗﻬﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﮐﺎر ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ اﯼ ﺑﻪ‬
‫درازا ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن هﻨﻮز ﺑﺎزﻧﮕﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻴﺮﯼ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺻﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁﻗﺎﯼ‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻳﮏ ﻣﺘﻬﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻴﺎورﻳﺪ! ﻇﺎهﺮاً وﯼ از اﻳﻦ ﮐﻪ وﻗﻔﻪ اﯼ در ﮐﺎرﺷﺎن اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ دﻻﻳﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﻣﺎ را ﻳﮑﺴﺮﻩ ﮐﺮدﻩ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ را ﺗﺮﮎ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬درﻧﮓ را ﺟﺎﻳﺰ‬
‫ﻧﺪاﻧﺴﺘﻢ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽ ﺷﺪم در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺪﺗﺮﯼ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ روم‪ .‬دادﮔﺎﻩ ﺑﺪون ﺣﻀﻮر‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن و ﻟﺸﮑﺮﯼ را ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﯽ دادم‪ .‬دل ﺑﻪ درﻳﺎ زدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪم و ﺧﻮدم را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ‬
‫رﺳﺎﻧﺪم‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪم را ﮐﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻧﻴﺮﯼ ﻓﮑﺮ ﮐﺮد ﮐﺴﯽ ﻣﻦ را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ هﺪاﻳﺖ ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ او ﻣﻬﻢ ﻓﻘﻂ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺴﯽ در دادﮔﺎﻩ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮد ﺗﺎ او و دﻳﮕﺮان ﺑﻪ‬

‫‪ 75‬ﻣﻬﺪﯼ اﺥﻮان ﺙﺎﻟﺚ‪.‬‬

‫‪١٨٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﺎرﺷﺎن ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟ ﭘﺎﺳﺦ دادم‪ :‬ﻳﮏ ﺑﺎر‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ‬
‫هﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮ اﺳﺖ و ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﯽ رود و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺮوﻧﺪ روﯼ‬
‫هﻤﮑﺎرﯼ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‪ .‬ﭘﻴﺶ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﺪﻩ‪،‬‬
‫ﺧﻮدم را ﺑﻪ ﻧﻔﻬﻤﯽ ﻣﯽ زﻧﻢ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ ﻧﻪ! در واﻗﻊ ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﺪﻩ و دو ﺑﺎر‬
‫ﺑﻌﺪﯼ ﭼﻮن ﺗﻔﻬﻴﻢ و ﺗﻔﺎهﻢ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﺁوردﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺗﺎن را ﻳﮏ ﺑﺎر‬
‫دﻳﮕﺮ روﺷﻦ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ در ﺁن ﻣﻴﺎن ﮐﺴﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﺮزدﻩ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﭘﺮوﻧﺪﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﻢ ﭘﻴﺶ روﻳﺸﺎن ﻧﺒﻮد‪ .‬ﭘﺮوﻧﺪﻩ اﯼ را ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻢ روﯼ ﺁن ﺑﻮد‪ ،‬روﯼ‬
‫ﻣﻴﺰﯼ در ﮔﻮﺷﻪ ﯼ اﺗﺎق ﻣﯽ دﻳﺪم‪ .‬ﺟﺪاﯼ از ﭘﺮوﻧﺪﻩ ﯼ هﺮ ﻓﺮد‪ ،‬ﻳﮏ ﭘﺮوﻧﺪﻩ ﯼ زﻧﺪان ﻧﻴﺰ‬
‫ﺣﺎوﯼ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯼ ﻓﺮد در زﻧﺪان‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬هﺮ ﻓﺮد هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ‬
‫ﭘﺮوﻧﺪﻩ و ﮐﻴﻔﺮﺧﻮاﺳﺘﺶ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﺮوﻧﺪﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﺶ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬در ﭘﺮوﻧﺪﻩ ﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻢ ﺑﺮﮔﻪ اﯼ ﺑﻪ اﻣﻀﺎﯼ ﻣﻦ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻋﺪم ﺗﻤﺎﻳﻠﻢ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺳﻮﻣﻴﻦ دورﻩ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﺎرش ﺑﻪ ﮐﺶ و ﻗﻮس ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ وﮔﺮﻧﻪ‬
‫ﺑﺎزﻧﺪﻩ ﯼ ﻣﻴﺪان ﺑﻮد‪.‬‬
‫از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺗﻤﻬﻴﺪات ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ از ﻣﻦ در اﺧﺘﻴﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻧﺰﺟﺎر ﻧﻮﺷﺘﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﻪ! و اﺟﺎزﻩ ﯼ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻪ او ﻧﺪادم و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﺑﻠﻬﺎﻧﻪ اﯼ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﭼﻨﺪ روز ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻴﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﺪ ﻋﻔﻮ دادﻩ و ﺁزادم ﮐﻨﻴﺪ و از ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻴﺪ‬
‫ﮐﻪ در ﻗﺒﺎل ﺁن ﻧﻮﺷﺘﻪ اﯼ ﺑﺪهﻢ و ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻨﯽ را ﻧﻮﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم هﻤﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻔﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﭼﺮا ﺁزادﯼ ﻣﻦ اﻳﻦ ﻗﺪر ﮐﺶ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ! ﭘﻮزﺧﻨﺪﯼ ﺑﺮ ﻟﺒﺎن اﻋﻀﺎﯼ‬
‫دادﮔﺎﻩ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻧﺸﺎن ﺑﺎ هﺎﻟﻮ ﻃﺮف هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻻﺑﺪ ﭘﻴﺶ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻃﺮف را‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺑﮑﺸﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻗﺼﺪ ﺁزادﯼ اش را دارﻳﻢ! هﻤﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻤﺮﮐﺰﺷﺎن ﺑﻪ هﻢ ﺑﺮﻳﺰد و ﺟﻮ دادﮔﺎﻩ ﻋﻮض ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻴﺮﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮو ﻳﮏ ﻣﺘﻦ ﺑﻨﻮﻳﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫درد ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺨﻮرد‪ .‬ﮐﻞ ﺗﻮﻗﻔﻢ در دادﮔﺎﻩ ﻳﮏ دﻗﻴﻘﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد و هﻨﻮز ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﺪادﻩ ﺑﻮدم‬
‫ﮐﻪ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ و ﮐﻒ ﺑﺮ دهﺎن ﺳﺮ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺗﺮﺳﻴﺪم هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺧﺮاب ﺷﻮد‪ .‬هﻤﻪ ﯼ‬
‫اذهﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ او و ﺣﻀﻮر ﺧﺸﻤﮕﻴﻨﺎﻧﻪ اش در دادﮔﺎﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎ ﺑﻪ او و ﺣﻀﻮر ﻧﺎ ﺑﻪ‬
‫هﻨﮕﺎم اش در دادﮔﺎﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﻧﺸﺎن دادم ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ ﻟﻨﮕﻢ را ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻢ ﺑﺴﺘﻪ و از‬
‫دادﮔﺎﻩ ﺧﺎرج ﺷﻮم‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن از ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺒﻮد و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ادﻋﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺲ دادﮔﺎﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﮑﺮار ﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪ و‬
‫ﭘﺸﺘﻢ ﻣﯽ زد و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻧﻌﺮﻩ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬رو ﺑﻪ ﻧﻴﺮﯼ ﮐﺮدﻩ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎج ﺁﻗﺎ اﻳﻦ ﺧﺒﻴﺚ هﺎ ﭘﺪر‬
‫ﻣﺎ را در ﺁوردﻩ اﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﮐﺪام ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ هﻤﮑﺎرﯼ ﻧﺸﺪﻩ اﻧﺪ! اﺣﺴﺎس ﻏﺮور ﻋﺠﻴﺒﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫دﺳﺖ داد‪ .‬ﺣﺲ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﻣﺎﻟﮏ دﻧﻴﺎﻳﻢ و ﺁن هﺎ را ﭼﻮن ﻣﻮﺟﻮدات ﺣﻘﻴﺮﯼ ﭘﺴﺖ ﻣﯽ ﺷﻤﺮدم‪.‬‬
‫ﻋﺠﺰ و درﻣﺎﻧﺪﮔﯽ او را ﻣﯽ دﻳﺪم‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﺑﺎر دﻧﻴﺎ را از روﯼ ﺷﺎﻧﻪ ام ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﺣﺴﺎس‬
‫ﺳﺒﮑﯽ ﻋﺠﻴﺒﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺖ داد‪ .‬از اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﻼﮐﺖ دﭼﺎر ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﻟﻴﺪم‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٩٠‬‬
‫از اﺗﺎق ﺁﻣﺪم ﺑﻴﺮون و دوﺑﺎرﻩ ﻳﮏ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ ﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﻮﺷﺘﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺁراﻣﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ و‬
‫ﻓﺸﺎر ﮐﻤﺘﺮﯼ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر دﺳﺖ زدم‪ .‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺤﺘﻮا ﺑﺎ ﻗﺒﻠﯽ هﺎ ﻓﺮق ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺧﻄﯽ ﺷﺮح و ﺑﺴﻂ ش دادﻩ ﺑﻮدم‪ .‬اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدم در ﻃﻮل زﻧﺪان هﻤﻴﺸﻪ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻩ ام ﮐﻪ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﻢ و در هﻴﭻ ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﻧﻴﺰ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ام و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁدﻣﯽ‬
‫ﮔﻮﺷﻪ ﮔﻴﺮ و ﻣﻨﺰوﯼ ﺑﻮدﻩ ام‪ .‬ﭘﻴﺶ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ را ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮﯼ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً از‬
‫ﺗﻌﺠﺐ ﺷﺎخ در ﺧﻮاهﺪ ﺁورد! ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً هﻴﭻ ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬ﺟﺰ ﻳﮏ ﻣﻮرد‪ ،‬در ﺑﻨﺪهﺎﻳﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻦ در ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدم‪ ،‬ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ در ﺁن ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ و ﺑﻬﺎﻳﺶ را ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در هﻤﻪ ﯼ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻴﺰ ﻳﮑﯽ از ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻈﺎﻓﺖ و ﻳﺎ اﺗﺎق را‬
‫ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺘﻢ‪.‬‬
‫از ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ دادﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪم‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم اﮐﺒﺮ ﺑﻨﺪﻋﻠﯽ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ از‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ اﻋﺪام وارد ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺰ از ﺑﻨﺪ ﺁوردﻩ و در ﮐﻨﺎر راهﺮو‬
‫ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺷﻬﺎدت ﺳﻪ ﺗﻮاب ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻤﺎس ﻣﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮرس ﺑﺎ ﺑﻨﺪ‬
‫ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﺪاد دﻳﮕﺮﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ را‬
‫ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ اﻋﺪاﻣﯽ هﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ دﻳﺪن ﺁن هﺎ دﻟﻢ هﺮﯼ‬
‫رﻳﺨﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ .‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺁن روزم در ﻓﺮﻋﯽ ‪ ،١٧‬ﺑﯽ ﺟﺎ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﺷﺘﺒﺎﻩ‬
‫دارﻳﻮش ﺣﻨﻴﻔﻪ ﭘﻮر ﻣﯽ رﻓﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر دﺳﺖ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺪهﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮدم ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺒﺮد اﻧﻘﻼب و ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺻﺪاﻗﺖ و ﺣﻞ ﺷﺪﮔﯽ‬
‫ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ در ﮐﻨﺎر ﺁن هﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺨﺘﮕﯽ‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬ﺻﻼﺣﻴﺖ‪ ،‬ﺁﮔﺎهﯽ و ﺑﻴﻨﺶ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم ﻣﻮﻗﺘﺎً از ﺧﻄﺮ ﺟﺴﺘﻪ ام‪" .‬د‪ -‬ص" ﮐﻨﺎرم ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﺮدﯼ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﭼﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪" :‬ﻣﺮگ ﺣﻖ اﺳﺖ" ﺟﻤﻠﻪ ﯼ ﻣﺤﺴﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ را ﺗﮑﺮار ﮐﺮدم‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﻘﺼﻮدم را ﺑﻪ او ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ ﮐﻪ "ﻣﻦ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‬
‫ﺁدﻣﯽ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮ ﭘﻬﻨﻪ ﯼ ﺧﺎﮎ ﮐﻪ ﻣﺮﮔﺶ ﻣﻘﺪر اﺳﺖ"‪ ٧٦‬اﻣﺎ او ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪش را ﺑﺎﻻ زد و ﭼﺸﻢ‬
‫در ﭼﺸﻤﻢ اﻧﺪاﺧﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﯽ ﭼﯽ رو ﻣﺮگ ﺣﻖ اﺳﺖ! ﻣﻦ زﻧﺪﮔﯽ را دوﺳﺖ دارم‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﻢ ﺑﻤﻴﺮم‪ .‬از روﯼ ﻋﺠﺰ ﻧﻤﯽ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻧﮕﺎهﺶ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪ :‬ﻣﻦ ﻋﺎﺷﻖ ﺑﭽﻪ هﺎ هﺴﺘﻢ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم ﺷﺎﻳﺪ هﻤﺪﻳﮕﺮ را ﻧﺒﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﺎدﮔﺎرﯼ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ دهﯽ؟ دوﺑﺎرﻩ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪش را ﺑﺎﻻ زد و در ﭼﺸﻢ هﺎﻳﻢ‬
‫ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻦ را اﻋﺪام ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﻮ زﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﯽ؟ ﺑﻌﺪ ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﻌﻨﯽ‬
‫ﺗﻮ هﻢ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﻣﺎ را ﻣﯽ دهﯽ ﺑﯽ رﻳﺨﺖ؟ ﺧﻨﺪﻳﺪم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻪ ﻣﻨﻈﻮرﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻢ! ﻣﻦ هﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮ ﻳﮏ ﻳﺎدﮔﺎرﯼ ﺧﻮاهﻢ داد‪ .‬ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﻓﮑﺮ ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ﺣﻠﻘﻪ ﯼ ازدواﺟﺶ را در ﺁورد و‬
‫دﺳﺘﺶ را ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻣﻦ دراز ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ اﻳﻦ ﺑﺎ ارزش ﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫دارم‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ در ﻓﮑﺮ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻔﻴﺲ ﺗﺮﻳﻦ داراﻳﯽ اش ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﮔﺎن ﮔﺮﺳﻨﻪ اﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﺎراج دژﺧﻴﻤﺎن رود و ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ از ﻣﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن را ﺑﻪ دﺳﺖ هﻤﺴﺮش‬

‫‪ 76‬اﮐﺘﺎوﻳﻮ ﭘﺎز‪.‬‬
‫‪١٩١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻬﺮ و ﻋﻄﻮﻓﺘﺶ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن دهﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻪ! ﺁن را ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺧﻮدت ﻧﮕﺎﻩ دار‪ .‬ﺑﻴﺎ ﺳﺎﻋﺖ هﺎ ﻣﺎن را ﻋﻮض ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻴﻪ ﭼﺸﻢ ات ﺳﺎﻋﺘﻢ را‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﺳﭙﺲ ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻧﻪ وﻗﺘﯽ ﺳﺎﻋﺘﺶ را ﺑﻪ ﻣﻦ داد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎدت ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻗﺎﺳﻢ ﺧﻠﺪﯼ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﺳﻢ در ﺳﺎل ‪ ۶۶‬در اوﻳﻦ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ هﻢ ﺳﺎﻋﺘﯽ‬
‫را ﮐﻪ اﺣﻤﺪرﺿﺎ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﻣﻄﻬﺮﯼ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻨﺪ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺮاﻳﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ او دادم‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺑﺴﺘﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ دﺳﺘﻢ‪ ،‬ﻳﮏ ﺁن ﻗﺎﺳﻢ از ﺟﻠﻮﯼ ﻧﻈﺮم دور ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﺎﻗﻼ ﺗﻮ‬
‫ﻣﯽ دوﻧﺴﺘﯽ ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻗﺮار ﺑﻴﻔﺘﻪ؟ ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ زودﺗﺮ ﭘﻴﺶ ﻗﺪم ﺷﺪﯼ؟ ﻗﺎﺳﻢ ﻧﻴﺰ در‬
‫زﻣﺮﻩ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﺪﻳﺖ ﻧﺰدم اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﻣﯽ ﺁﻣﻮﺧﺖ و از رواﺑﻂ ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﺎ او‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﺳﺖ هﺎﻳﺶ را از ﺷﺪت ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﺑﻪ هﻢ ﻣﯽ ﻣﺎﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ "ﻓﺮج" ﻳﮑﯽ‬
‫از ﭘﺎﺳﺪاران ﻗﺪﻳﻤﯽ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮔﻔﺖ‪ :‬هﻴﺌﺖ را ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺮاﯼ ﻧﻬﺎر راﺿﯽ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ زاﻳﺪاﻟﻮﺻﻔﺶ ﻧﺎﺷﯽ از ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﻣﺎﻧﺪن هﻴﺌﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ اداﻣﻪ ﯼ‬
‫ﮐﺸﺘﺎرهﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻓﺮج ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮو ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ و ﺑﮕﻮ ﮐﺒﺎب و ﻣﺮغ درﺳﺖ ﮐﻨﻨﺪ! ﺣﺎﻻ ﻓﻬﻤﻴﺪم‬
‫ﭼﺮا ﻧﻴﺮﯼ ﺻﺒﺢ ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺁن هﺎ از ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﻗﺼﺪ ﺗﺮﮎ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ‬
‫دﻟﻴﻞ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ هﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن داﺷﺖ ﺑﻪ ﮐﺎرهﺎ رﺳﻴﺪﮔﯽ ﮐﺮدﻩ و اﺣﮑﺎم‬
‫اﻋﺪام را ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎدل ﻧﻮرﯼ را در ﮐﻨﺎرم ﻳﺎﻓﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن راﻩ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ و ﻣﻨﺘﻈﺮ اﺳﺖ هﺮ ﻟﺤﻈﻪ‬
‫او را ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬روﺣﻴﻪ اش ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻌﻬﺪﯼ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪن اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺗﻼﺷﻢ را ﮐﺮدم‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﺎ ﺧﻴﺎل راﺣﺖ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﺮگ ﻣﯽ روم‪ .‬از ﻗﻮل ﻣﻦ هﻤﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺑﺒﻮس! ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻳﺪار ﺷﻬﺪا‬
‫ﻣﯽ روم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬از ﻗﻮل ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﺳﻼم ﺑﺮﺳﺎن! دﺳﺘﻢ را ﻓﺸﺎر داد و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن دﺳﺖ ﺑﺮدار ﻧﻴﺴﺖ ﺣﺘﻤﺎً از ﺗﻮ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺮاﺳﻢ "ﻋﻴﺪﻏﺪﻳﺮ" و "ﻋﻴﺪ ﻗﺮﺑﺎن" ﺳﻮال‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺤﻤﻠﯽ ﺑﺮاﯼ ﺁن ﺑﺘﺮاش‪ .‬دﺳﺘﺶ در دﺳﺘﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎﯼ ﻋﺠﻴﺒﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻐﻠﻢ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ روﻳﺶ را ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﯼ ﮐﻤﺮ درد و ﭘﺎ درد از ﺟﺎﯼ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪارﯼ در ﺁن ﻣﻴﺎن ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺁن ﻃﺮف راهﺮو‪ ،‬روﺑﻪ روﯼ او ﻧﺸﺴﺘﻢ ﺗﺎ ﺻﻮرﺗﺶ را ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎر ﺳﻴﺮ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻧﺸﺴﺘﻢ ﺑﻐﻞ دﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ رﻓﻴﻊ ﻧﻘﺪﯼ وﯼ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ از ﺟﻮ‬
‫دادﮔﺎﻩ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﻨﺒﺮ ﻧﻌﻤﺘﯽ ﻧﻴﺰ ﮐﻨﺎرم ﺑﻮد‪ .‬ﻗﻨﺒﺮ ﻗﺒﻼً ﺑﺎ‬
‫ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺣﮑﻢ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﻗﺮار ﺑﻮد در ﻣﺎﻩ ﻣﺮداد ﺁزاد ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ اش هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ او ﻣﻬﻴﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ را‪ .‬ﺑﻪ ﺷﻮﺧﯽ و ﻃﻌﻨﻪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﻗﻨﺒﺮ‪ ،‬اﻻن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻋﺘﺮاض ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻮ و ﺧﻮدش‪ ،‬ﻃﻨﺎب ﺑﺮ ﮔﺮدن‬
‫از ﺑﺎﻟﮑﻦ ﭘﺮﻳﺪﻩ و ﺧﻮد را ﭘﻴﺶ از ﺗﻮ دار زدﻩ اﺳﺖ! ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻢ هﻤﻴﻦ ﻃﻮر‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﭽﺎرﻩ او هﻢ از دﺳﺖ اﻳﻦ هﺎ ﺑﻪ ﻋﺬاب ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ! ﺳﻌﻴﺪ ﻋﻄﺎرﻳﺎن ﻧﮋاد ﭼﻨﺪ روز‬
‫ﻗﺒﻞ ﺗﺮ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺷﺐ ﻗﺒﻞ ﺗﺼﻤﻴﻤﺶ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٩٢‬‬
‫رﻓﺘﻦ ام ﺑﻴﺶ از ﻣﺎﻧﺪن ام ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ ﺑﺎ رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﺧﻮﻧﺶ اﻧﺴﺎن هﺎ‬
‫ﺑﻪ هﻢ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻬﺎر ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺎز هﻢ ﻧﺎن و ﭘﻨﻴﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺎدل ﺷﺮوع ﮐﺮد ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ رﻓﻴﻊ‬
‫ﻧﻘﺪﯼ هﻢ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﻳﺴﺘﺎد‪ .‬ﻣﻦ ﻣﺤﻮ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻳﺸﺎن ﺑﻮدم‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ﻳﮏ و ﺳﯽ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺻﺪا زدﻧﺪ‪ :‬ﻋﺎدل ﻧﻮرﯼ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ رﻓﻴﻊ ﻧﻘﺪﯼ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ ﻋﻄﺎرﻳﺎن ﻧﮋاد‪ ،‬ﻗﻨﺒﺮ‬
‫ﻧﻌﻤﺘﯽ‪ ،‬ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﮐﻴﺎﮐﺠﻮرﯼ! ﻗﻠﺒﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ از ﺟﺎ ﮐﻨﺪﻩ ﺷﻮد‪ .‬ﺁﺧﺮﻳﻦ دﻳﺪارﻣﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﮐﻴﺎﮐﺠﻮرﯼ ﻣﯽ ﺧﻨﺪﻳﺪ ﻣﺜﻞ هﻤﻴﺸﻪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن زد ﺑﻪ ﭘﺸﺘﺶ ﺗﺎ او را ﺑﻪ ﺻﻒ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫روزهﺎﯼ اول ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﺗﺎ ﺣﺎﻻ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد وﻟﯽ‬
‫ﺑﻌﺪ در دادﮔﺎﻩ‪ ،‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺑﺎ ﻧﮕﺎهﻢ ﺑﺪرﻗﻪ ﺷﺎن‬
‫ﮐﺮدم‪ .‬دﻳﮕﺮ ﻧﻤﯽ دﻳﺪم ﺷﺎن‪ .‬ﺑﻴﺶ از هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﺎم ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ اﻳﻤﺎن ﻣﯽ ﺁوردم‪:‬‬
‫و اﻟﺪهﺮﻻﻳﻘﻨﻊ ﺑﺎﻟﺒﺪﻳﻠﯽ و ﮐﻞ ﺣﯽ ﺳﺎﻟﮏ ﺳﺒﻴﻠﯽ‪،‬‬
‫روزﮔﺎر ﺑﻪ ﺑﺪﻟﯽ هﺎ ﺑﺴﻨﺪﻩ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ او هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ اﺻﻴﻞ هﺎ ﻗﺎﻧﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫و ﺁﻧﺎن اﺻﻴﻞ ﺗﺮﻳﻦ هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺮوش او ﺑﻌﺪ از ﺳﺪﻩ هﺎ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﯽ رﺳﻴﺪ ﮐﻪ هﺮ‬
‫زﻧﺪﻩ اﯼ رهﺮو راﻩ ﻣﻦ اﺳﺖ؛ راﻩ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و اﻳﺴﺘﺎدﮔﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻇﻠﻢ و ﺟﻮر و ﺳﺘﻢ‪ .‬و ﮐﺠﺎ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺁن ﺟﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﯽ ﺑﻴﺎﺑﯽ اش؟‬
‫ﻋﻠﯽ ﭘﺎﺳﺪار از ﮐﻨﺎرم رد ﺷﺪ و ﺑﺎ ﻏﻴﻆ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻟﮕﺪ ﺁﺧﺮ را ﺧﻮدم ﻣﯽ زﻧﻢ ﺗﻮﯼ ﺳﻴﻨﻪ ات!‬
‫اﺣﻤﻖ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد اﮔﺮ ﺑﺮوم روﯼ ﺳﮑﻮﯼ اﻋﺪام‪ ،‬ﺑﺮاﻳﻢ ﻓﺮﻗﯽ ﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫اﻳﻦ اﻓﺘﺨﺎر ﻧﺼﻴﺒﺶ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻮﺑﺖ ﺧﻮد را اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ ﮐﻪ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ‬
‫دادﮔﺎﻩ ﺑﻮد‪ ،‬رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﺻﺪاﯼ زﻧﮓ ﺗﻠﻔﻦ را ﺷﻨﻴﺪم‪ .‬ﺻﺪاﯼ ﻧﻴﺮﯼ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻢ ﺧﻮرد وﻟﯽ‬
‫ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻪ از ﺁن رد ﺷﺪم‪ .‬از دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ‪ ،‬ﮐﻨﺎر "د‪ -‬ص" ﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ﻧﺰدﻳﮏ‬
‫ﺑﻪ دو و ﻧﻴﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ‪ ،‬دادﮔﺎﻩ را ﺗﺮﮎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺁن روز دﻳﮕﺮ اﻋﺪام ﻧﺨﻮاهﻴﻢ داﺷﺖ‪ .‬زﻳﺮا در هﺮ ﻳﮏ از ﻣﺮاﺳﻢ اﻋﺪام‪ ،‬ﻳﮑﯽ از اﻓﺮاد‬
‫هﻴﺌﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺁن را از ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﯽ دﻳﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺁن ﻗﺪر ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ و ﺑﻪ هﻢ رﻳﺨﺘﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ هﺮ ﮐﺲ را دم دﺳﺘﺶ ﻣﯽ دﻳﺪ‪ ،‬ﺑﯽ ﻧﺼﻴﺐ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ و ﭼﮏ و ﻟﮕﺪﯼ ﻧﺜﺎرش‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻋﺰﻳﻤﺖ هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻪ اوﻳﻦ‪ ،‬دﺳﺘﻪ‪ -‬دﺳﺘﻪ اﻓﺮادﯼ را ﮐﻪ در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ دادﮔﺎﻩ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪهﺎﻳﺸﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ هﻨﻮز در راهﺮوﯼ ﻣﺮگ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪" .‬د‪-‬‬
‫ص" ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ از ﺑﺎﻻ دﺳﺘﻮر ﺗﻮﻗﻒ اﻋﺪام هﺎ دادﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺻﺪاﯼ زﻧﮓ ﺗﻠﻔﻨﯽ را ﺷﻨﻴﺪم و ﺑﻌﺪ از ﺁن‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﺗﻌﻄﻴﻠﯽ دادﮔﺎﻩ ﺷﺪم‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻓﺸﺎرهﺎﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ دﺳﺘﻮر ﺗﻮﻗﻒ اﻋﺪام هﺎ‬
‫ﺻﺎدر ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻓﺮارﺳﻴﺪن دهﻪ ﯼ اول ﻣﺎﻩ ﻣﺤﺮم دﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﻗﺪاﻣﯽ زدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻌﺪهﺎ و ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن دهﻪ ﯼ ﻋﺎﺷﻮرا‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮاغ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺁﻧﺎن اﻋﺪام ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١٩٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫اﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮاهﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ‪ ،‬ﺁن روز را در‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ و در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻓﺮاد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺳﻮﯼ او ﺑﺮاﯼ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺤﻖ‬
‫اﺟﺮاﯼ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬او ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﻧﺒﻮد ﺣﺘﺎ ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ زﻧﺪﻩ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺘﯽ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن از اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد اﻋﻀﺎﯼ‬
‫هﻴﺌﺖ را ﺑﺮاﯼ ﻧﻬﺎر ﻧﮕﺎﻩ دارد‪ ،‬از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ در ﭘﻮﺳﺖ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﮔﻨﺠﻴﺪ‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻧﻬﺎر اﺗﻔﺎق ﺧﺎﺻﯽ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫"د‪ -‬ص" ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﭼﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﺁش وﻳﮋﻩ اﯼ ﭘﺨﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻤﯽ ﺗﺄﻣﻞ ﮐﻦ ﺑﻪ زودﯼ‬
‫ﺳﺮو ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد! ﻣﺎ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺪاراﻧﯽ ﮐﻪ در‬
‫رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻳﻢ ﺗﺎ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﻣﺎ را روﺷﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﭼﻪ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﺎﻋﺖ ‪ ۶‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن ﺁن ﺟﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬دل ﺷﺎن ﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪ ﻣﺎ را‬
‫راهﯽ ﺑﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ دﺳﺘﻮر اﻋﺪام ﻣﺎن ﻧﻴﺰ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻴﺎن زﻣﻴﻦ و هﻮا ﻣﻌﻠﻖ‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﻤﻌﯽ در رهﮕﺬار ﺑﺎد ﺳﺮﮔﺸﺘﻪ ﻣﻴﺎن درﻧﮓ رﻓﺘﻦ و ﻣﺎﻧﺪن‪ .‬ﻋﻠﯽ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺮداﻧﯽ را دﻳﺪم ﮐﻪ زﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﺎﺳﺪارﯼ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻋﻠﯽ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺗﮑﺎن دادن دﺳﺘﺶ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺪار هﻤﺮاهﺶ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺸﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﻦ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﺮد ‪.‬‬
‫اﻣﺮوز در واﻗﻊ ﺁﺧﺮﻳﻦ روز اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎﻩ ﻣﺤﺮم‬
‫ﻓﺮا رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد و از ﻗﺮار ﻣﻌﻠﻮم‪ ،‬ﻓﺸﺎرهﺎﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ ﮐﺎرﺳﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﮐﺸﺘﺎر در روزهﺎﯼ ‪ ٨-٩-١٢-١۵-١٨-٢١-٢٢-٢۵‬ﻣﺮداد ﻳﻌﻨﯽ ﺟﻤﻌﺎً هﺸﺖ روز در‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﺸﻐﻮل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﮐﻪ در ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺗﻨﻬﺎ در اﻳﻦ‬
‫روزهﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﺗﺎرﻳﺦ هﺎﯼ دادﻩ ﺷﺪﻩ و دﻋﺎوﯼ ﻣﻄﺮوﺣﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد‪،‬‬
‫از ﺳﻮﯼ هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺎرﯼ از ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢۶‬ﻣﺮداد و ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢٧‬ﻣﺮداد‪ .‬ﻣﺎﻩ ﻣﺤﺮم ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ هﺮ ﺳﺎل ﮐﺸﻮر در ﻏﻢ‬
‫و اﻧﺪوﻩ ﻓﺮو ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬هﺮ ﺷﺐ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدﯼ ﺑﻨﺪ ﺟﻬﺎد‪ ،‬دﺳﺘﻪ ﯼ‬
‫ﺳﻴﻨﻪ زﻧﯽ راﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ زﻧﯽ و ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﯽ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬از‬
‫ﻻﯼ ﮐﺮﮐﺮﻩ ﯼ ﺳﻠﻮل ﻣﯽ ﺷﺪ ﺁن هﺎ را دﻳﺪ‪ .‬ﭘﺮﭼﻢ و ﻋﻠﻢ و ﮐﺘﻞ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﮏ‬
‫دﺳﺘﻪ ﺳﻴﻨﻪ زﻧﯽ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮاً ﺑﺮاﯼ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ و‬
‫ﺳﻴﻨﻪ ﻣﯽ زدﻧﺪ و ﺑﺮ ﺷﻤﺮ و ﺧﻮﻟﯽ و ﻳﺰﻳﺪ و اﺑﻦ زﻳﺎد و‪ ...‬ﻟﻌﻨﺖ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ذرﻩ اﯼ ﺻﺪاﻗﺖ در ﮐﺎرﺷﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ دﭼﺎر روان ﭘﺮﻳﺸﯽ ﺷﺪﻳﺪ ﺷﺪﻩ و ﺳﺮ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎن‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﺧﻮدﺷﺎن اﻣﺎم زﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﻓﺮزﻧﺪ اﻣﺎم و ﭘﻴﺸﻮاﯼ ﻋﺎﺷﻮرا‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺑﻴﻤﺎرﯼ از ﻣﺮگ ﺟﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺳﭙﺲ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺁن هﻢ در دوراﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﺮ در ﺟﺎهﻠﻴﺖ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٩٤‬‬
‫و ﺗﺎرﻳﮑﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻨﺎن ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻨﺼﻮرﯼ را روﯼ ﺑﺮاﻧﮑﺎرد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻓﻠﺞ‬
‫ﻗﻄﻊ ﻧﺨﺎﻋﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻠﻖ ﺁوﻳﺰ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ! ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎران رواﻧﯽ ﭼﻮن ﻋﺒﺎس اﻓﻐﺎن و‬
‫ﻣﺴﻌﻮد رﺷﺖ ﭼﻴﺎن هﻢ رﺣﻢ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎوﻩ ﻧﺼﺎرﯼ ﮐﻪ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ از ﮔﺬﺷﺘﻪ اش ﺑﻪ ﻳﺎد‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﭼﺎر ﺣﻤﻠﻪ ﯼ ﺷﺪﻳﺪ ﺻﺮع ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﻠﻤﺪوش ﻇﻔﺮ اﻓﺸﺎرﯼ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و‪...‬‬
‫ﺧﻮاهﺮ‪ ،‬هﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪان ﺣﺴﻴﻦ ﮐﻪ رهﺒﺮ ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﺧﻄﺎﺑﻪ ﯼ ﭘﺮﺷﻮرﺷﺎن‬
‫ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﻩ ﭼﺎﻟﯽ اﻓﺘﺎدﻩ ﺷﻮﻧﺪ و درد ﺟﺎن ﺳﻮز ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺷﻼق‬
‫و‪ ...‬را ﺑﻪ ﺟﺎن ﺑﺨﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻨﺎن ﻣﻨﻴﺮﻩ رﺟﻮﯼ را ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻤﻞ ﺷﺶ ﺳﺎل زﻧﺪان و رﻧﺞ و‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺳﻪ ﺳﺎل ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺘﺶ اﻋﺪام ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ هﻮاداران‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ را ﻧﻴﺰ ﮔﺮﻳﺰﯼ از اﻋﺪام ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﭘﻨﺠﺮﻩ را ﺑﺎز ﮐﻨﻢ و ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺰﻧﻢ از اﻳﻦ‬
‫هﻤﻪ ﻧﺎﻣﺮدﻣﯽ و ﺳﺎﻟﻮس و رﻳﺎ‪.‬‬
‫ﺑﻪ رؤﻳﺎ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽ ﺷﺪم‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺁن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در اﻓﻮاﻩ راﻳﺞ ﺑﻮد و ﻣﻦ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺑﺪان‬
‫اﻋﺘﻘﺎدﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻮدم ﻧﻬﻴﺐ ﻣﯽ زدم‪ .‬ﺑﺎرهﺎ‪ ،‬دور از ﭼﺸﻢ ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬ﺳﺮ‬
‫زﻳﺮ ﭘﺘﻮ ﻣﯽ ﮐﺮدم و ﻗﺼﻴﺪﻩ ﯼ ﺑﻠﻨﺪ اﺧﻮان ﺛﺎﻟﺚ را ﺁهﺴﺘﻪ زﻳﺮ ﻟﺐ زﻣﺰﻣﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪،‬‬
‫ﺑﺨﺼﻮص وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫و ﻣﺎﻳﺎ! هﺮﮔﺰ ﺁﻳﺎ هﻴﭻ ﻣﻌﺠﺰ روﯼ ﺧﻮاهﺪ داد‬
‫ﺑﻪ ﺁﻳﻴﻨﯽ ﮐﻪ در اﻓﺴﺎﻧﻪ هﺎﯼ دﻳﻦ ﺷﻨﻴﺪﺳﺘﻢ؟‬
‫ﮐﻪ ﺷﺮم ﺁﻳﺪ زﻣﻴﻦ را از ﻗﺴﺎوت هﺎ و ﺧﻮن را ﺧﺎﮎ ﻧﭙﺬﻳﺮد؟‬
‫و ﻣﺎﻳﺎ! هﺮﮔﺰ ﺁﻳﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ اﻳﺸﺎن ﺑﺴﻮزد ﺁﺳﻤﺎن را دل؟‬
‫ﻃﯽ ﺁن روزهﺎ‪ ،‬هﺮﮔﺎﻩ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻢ ﺳﺮ را زﻳﺮ ﭘﺘﻮ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻳﺎد ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬در‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺴﺘﻢ‪:‬‬
‫ﻧﺎﻟﻴﻢ ﺑﻪ ﻧﺎﻟﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺁﮔﻪ ﻧﺸﻮﯼ‬
‫‪٧٧‬‬
‫ﺳﻮزﻳﻢ ﺑﻪ ﺁﺗﺸﯽ ﮐﻪ دودﯼ ﻧﮑﻨﺪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ درد واﻧﺪوﻩ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺑﻴﺶ از ﺁﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻮد ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫روز ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دل ﭘﻴﭽﻪ ﯼ ﺷﺪﻳﺪﯼ دﭼﺎر ﺷﺪم‪ .‬ﻓﺸﺎر و درد ﻋﺠﻴﺒﯽ را‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮدم اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬هﺮﭼﻪ در زدﻳﻢ‪ ،‬ﮐﺴﯽ‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪ‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪم در ﮔﻮﺷﻪ ﯼ اﺗﺎق رﻓﻊ ﺣﺎﺟﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬روح اﷲ ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ﻟﻨﮕﯽ را‬
‫ﺟﻠﻮﯼ ﻣﻦ ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﺎرﭼﯽ را ﮐﻪ در ﺁن ﭼﺎﯼ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ رﻓﻊ ﺣﺎﺟﺖ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻗﺮار دادم‪ .‬ﺑﺪﻧﻢ ﻣﺘﺸﻨﺞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺧﻴﺲ ﻋﺮق ﺑﻮدم‪ .‬روزهﺎﯼ ﺑﻌﺪ در هﻤﺎن ﭘﺎرچ ﭼﺎﻳﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ و ﺑﭽﻪ هﺎ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮردن ﭼﺎﯼ از ﺁن ﭘﺎرچ ﭼﻪ ﻟﺬﺗﯽ دارد!‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻧﻬﺎر و ﺷﺎم ﻳﮏ ﭘﺎرچ ﺑﺰرگ ﭼﺎﯼ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪" .‬ﻣﺤﻤﺪ‪ -‬و" ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻴﻤﺎرﯼ‬

‫‪ 77‬اﺑﻮﺱﻌﻴﺪ اﺑﻮاﻟﺨﻴﺮ‪.‬‬
‫‪١٩٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺗﮑﺮر ادرار از ﻧﻮﺷﻴﺪن ﭼﺎﯼ ﺧﻮددارﯼ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬او در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺮف ﻣﻦ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﺁﺧﺮ‬
‫ﻋﻤﺮﯼ ﻧﮕﺬار ﺁرزو ﺑﻪ دل ﻣﺎﻧﺪﻩ و از ﻟﺬت ﻧﻮﺷﻴﺪن ﭼﺎﯼ ﻣﺤﺮوم ﺑﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﮐﻪ هﻤﭙﺎﯼ‬
‫ﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﻴﺪن ﭼﺎﯼ ﺑﭙﺮدازد و ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺗﺒﻌﺎت ﺑﻌﺪﯼ ﺁن و ﻧﻴﺎز ﻣﺒﺮم ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮار ﺷﺪ در ﮔﻮﺷﻪ ﯼ اﺗﺎق ﺗﻮاﻟﺖ ﺳﻴﺎرﯼ درﺳﺖ ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ هﻤﻪ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ "ﻣﺤﻤﺪ ‪ -‬و" ﺑﺎ‬
‫ﺧﻴﺎل ﺁﺳﻮدﻩ ﭼﺎﯼ ﺑﻨﻮﺷﻨﺪ و اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ زﺣﻤﺖِ ﻃﻨﺎب دار‪ ،‬ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮﯼ ﻓﺸﺎر دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ و‬
‫ﺗﻮاﻟﺖ را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬دو ﻋﺪد ﻟﻴﻮان را ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر اﺧﺘﺼﺎص دادﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺼﻴﺒﺖ هﺮ ﭼﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺗﺮ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﻟﻴﻮان هﺎ را ﺑﻌﺪ از هﺮ ﺑﺎر اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻻﯼ ﻧﺮدﻩ هﺎﯼ ﮐﺮﮐﺮﻩ اﯼ ﺟﻠﻮﯼ‬
‫ﭘﻨﺠﺮﻩ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ رﻳﺨﺘﻴﻢ و ﺁن هﺎ را ﺁﻣﺎدﻩ ﯼ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫در ﺗﻤﺎم روز هﻤﻪ ﯼ ﺳﻌﯽ ﻣﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻔﻬﻤﻴﻢ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ‪" .‬ف‪ -‬پ" ﮐﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻀﻮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ از ﮔﺮوﻩ ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ زﻧﺪان ﺑﻮد‪ ،‬ﺁهﺴﺘﻪ ﺑﺮاﻳﻤﺎن زﻣﺰﻣﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد و‬
‫"ﻣﺤﻤﺪ‪ -‬و" از ﺧﺎﻃﺮات ﭘﺪرش و ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻌﺮوﻓﺶ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬وﻗﺘﯽ او داﺳﺘﺎن را‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً هﻤﻪ از ﺧﻨﺪﻩ رﻳﺴﻪ ﻣﯽ رﻓﺘﻴﻢ و ﮐﻒ اﺗﺎق وﻟﻮ ﻣﯽ ﺷﺪﻳﻢ و اﺷﮏ در‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﻤﺎن ﺣﻠﻘﻪ ﻣﯽ زد‪.‬‬
‫هﻤﻪ ﭼﻴﺰﻣﺎن را ﺑﻪ ﻏﺎرت ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ هﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﺎدﯼ را از ﻣﺎ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و‬
‫راﻩ ﺧﻨﺪﻩ را ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ در ﻣﻴﺎن ﻏﻢ و اﻧﺪوﻩ‪ ،‬ﺷﺎدﯼ را ﭘﺎس ﻣﯽ داﺷﺘﻴﻢ‪ .‬رﻣﺰ ﭘﻴﺮوزﯼ‬
‫ﻣﺎ در هﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ از ﺁن ﭼﻮن ﻣﺮدﻣﮏ ﭼﺸﻢ ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻴﺰﯼ در ﻧﻬﺎن ﻣﺎ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﯽ زد‪ :‬زﻧﺪﮔﯽ را از ﻣﺎ درﻳﻎ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﺎدﯼ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ؟ ﺻﺪاﯼ ﺧﻨﺪﻩ هﺎﻣﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ‬
‫ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁن ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ؟ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ ﻣﺮگ و ﺷﺎدﯼ ﺑﺮ ﻏﻢ ﭼﻴﺮﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫هﺮﮔﺎﻩ ﮐﺴﯽ ﭼﻴﺰﯼ از ﭘﻨﺠﺮﻩ ﻣﯽ دﻳﺪ و ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺧﺒﺮ ﻣﯽ داد‪ ،‬هﻤﮕﯽ ﺑﺮاﯼ دﻳﺪن ﺁن ﺑﻪ‬
‫ﭘﺸﺖ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﻣﯽ رﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﻏﺮوب ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن را در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ روﺑﻪ روﯼ ﺳﻠﻮل ﻣﺎ ﮐﻨﺎر ﺣﻮض‬
‫ﺁب ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬دﻳﺪم‪ .‬ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎراﺣﺖ و اﻓﺴﺮدﻩ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﻧﺰد او ﺁﻣﺪﻩ و‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﻗﺪم زدن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﻣﺎ اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﻩ و ﻣﻮاردﯼ را ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮﯼ‬
‫در ﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬از ﺁن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﺣﺪس ﺑﺰﻧﻴﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭼﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﮐﺮدن دﺳﺘﺎﻧﺶ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ اﺳﺖ و هﻨﻮز ﺗﺸﻨﻪ ﯼ‬
‫ﺧﻮن‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ از اﻳﻦ ﮐﻪ هﻨﻮز ﻋﺪﻩ اﯼ زﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺴﺮدﻩ و ﻏﻤﮕﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬او ﻧﺎراﺣﺘﯽ و‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮﻗﻒ اﻋﺪام هﺎ را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻋﻠﻨﯽ و در ﺣﻀﻮر ﺑﭽﻪ هﺎ اﻋﻼم داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬ﺣﺘﺎ در ﻣﻴﺎن اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﻧﻴﺰ ﮐﺴﯽ ﭘﻴﮕﻴﺮﺗﺮ از ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻳﮏ‬
‫ﺑﺎر ﻧﻴﺮﯼ در ﺣﻀﻮر ﻣﻦ ﺑﻪ وﯼ ﺗﺬﮐﺮ داد ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺷﺮﻋﯽ ﺻﺪور ﺣﮑﻢ ﺑﺎ اوﺳﺖ و‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻮاﻧﺐ اﻣﺮ را در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ! اﻣﺎ ﺑﭽﻪ هﺎ در اوﻳﻦ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻴﺮﯼ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﺘﺒﯽ ﺣﻠﻮاﻳﯽ ﮐﻪ در ﺟﻨﺎﻳﺖ و ﺷﻘﺎوت دﺳﺖ هﻤﻪ را از ﭘﺸﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬اﮔﺮ‬
‫ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﯼ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﺟﺎﻳﺖ ﺑﮕﺬارﻳﻢ؟ ﺑﻌﺪهﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم در اﻳﻦ روز ﮐﻪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٩٦‬‬
‫ﻣﺼﺎدف ﺑﻮد ﺑﺎ ﺳﻘﻮط هﻮاﭘﻴﻤﺎﯼ ﺿﻴﺎءاﻟﺤﻖ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ از دوﺳﺘﺎﻧﻢ‬
‫در اوﻳﻦ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮاً ﺗﻮﻗﻒ اﻋﺪام ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺸﻤﻮل ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد!‬

‫ﺟﻤﻌﻪ ‪ ٢٨‬ﻣﺮداد‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ اوﻟﻴﻦ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬دﻳﺪﻩ ﺑﺎﻧﯽ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﺑﻮد‪ .‬هﻨﻮز ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﺒﻮدﻳﻢ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﮐﺸﺘﺎر از ﮐﺎر ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ‬
‫هﻨﻮز وﺿﻌﻴﺖ ﻋﺎدﯼ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد و ﻣﺎ در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ در ﺑﺴﺘﻪ و اﻧﻔﺮادﯼ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ اﻣﮑﺎﻧﺎت‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ‪ .‬ﭘﻴﺶ از ﻇﻬﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎن در ﺳﻠﻮل ﺑﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
‫ﭘﺎﺳﺪار از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮج و ﻋﻠﯽ ﺟﺎﺳﻢ از ﭘﺎﺳﺪاران ﻗﺪﻳﻤﯽ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻠﻮل وارد ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ هﻔﺖ‪ -‬هﺸﺖ ﻧﻔﺮﯼ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺷﺪت ﺧﺴﺘﻪ و ﻓﺮﺳﻮدﻩ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬داﺋﻢ ﺧﻤﻴﺎزﻩ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد ﻣﺪت زﻳﺎدﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺨﻮاﺑﻴﺪﻩ اﺳﺖ و از‬
‫ﺳﺮدرد ﺷﮑﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﺳﺪاران ﮔﻔﺖ ﺗﺎ از ﺑﻬﺪارﯼ ﺑﺮاﻳﺶ ﻗﺮص ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ از ﺧﺴﺘﮕﯽ و ﺧﻮاب‪ ،‬روﯼ ﭘﺎﻳﺶ ﺑﻨﺪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺿﻤﻦ ﭘﺮﺳﻴﺪن اﺳﻤﻢ‪ ،‬ﺳﺆال ﮐﺮد‪:‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻳﮏ ﺑﺎر! ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﻗﺒﻞ از ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ‬
‫هﻴﺌﺖ‪ ،‬در ﮐﺪام ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﯼ؟ ﭘﺎﺳﺦ دادم‪ :‬ﺑﻨﺪ ‪ .٢‬ﺳﺆال ﮐﺮد‪ :‬ﻋﻴﺪ ﻗﺮﺑﺎن در ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﯼ؟‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ در ﺑﻨﺪ ﻧﺒﻮدم‪ ،‬ﭼﻮن در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻴﺪ ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻮدﻩ ام و‬
‫ﮐﺎر ﺑﺪﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬در ﺑﻨﺪ ﺑﻮدم‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺟﺸﻦ ﺑﻨﺪ ﺷﺮﺑﺖ داد؟‬
‫اﻧﺪﮐﯽ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎ ﻣﮑﺚ و ﺗﺄﻣﻞ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺁب دهﺎﻧﻢ را ﻗﻮرت ﻣﯽ دادم ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻗﺮﺑﺎن‬
‫ﻧﺒﻮدم ‪ ...‬ﻏﺪﻳﺮ ﺑﻮدم ‪ ...‬ﻏﺪﻳﺮ ﻧﺒﻮدم‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎن ﺑﻮدم ‪ ...‬ﺁن ﻗﺪر اﻳﻦ دو را ﻗﺎﻃﯽ ‪ -‬ﭘﺎﻃﯽ و‬
‫ﻣﮑﺮر و ﺑﺎ ﻟﮑﻨﺖ زﺑﺎن و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺸﺪار ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ‪ .‬ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﺪ ﺑﺎر هﻢ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺒﻴﺚ وﻳﺰاﻳﺖ ﺻﺎدر ﺷﺪ! ﺑﺮو ﺑﻴﺮون!‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺲ اﺟﺎزﻩ ﺑﺪهﻴﺪ وﺳﺎﻳﻠﻢ را ﺟﻤﻊ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران هﻤﺮاﻩ او ﺳﺎﮐﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و دﺧﺎﻟﺘﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺗﺮﮎ اﺗﺎق ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮاغ‬
‫ﺳﻠﻮل هﺎﯼ دﻳﮕﺮ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬وﺳﺎﻳﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺎ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬روﺑﻮﺳﯽ‬
‫ﮔﺮﻣﯽ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﮐﺮدم‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم دﻳﮕﺮ ﻧﺨﻮاهﻢ دﻳﺪﺷﺎن‪ .‬از ﺳﻠﻮل ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪم و‬
‫روﺑﻪ روﯼ در اﺗﺎق‪ ،‬ﮐﻨﺎر دﻳﻮار اﻳﺴﺘﺎدم‪ .‬ﺑﻪ ﻳﺎد ﺑﭽﻪ هﺎ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺣﻤﺎﺳﯽ ﺷﺎن اﻓﺘﺎدم‪ .‬اﺷﮏ‬
‫ﺷﻮق در ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ ﺣﻠﻘﻪ زد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻣﺪت هﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺮﺻﺘﯽ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ ﺗﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ را در هﻢ ﺑﺸﮑﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺳﻌﯽ اش اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻻاﻗﻞ ﺑﻔﻬﻤﺪ در ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻋﻴﺪ ﻏﺪﻳﺮ ﺷﺮﺑﺖ دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺸﻦ و‪ ...‬ﭘﻴﺶ ﮐﺶ‪ .‬دﻩ هﺎ ﻧﻔﺮ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ را‬
‫ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ اﻃﻼﻋﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬روز ‪٢٨‬‬
‫ﻣﺮداد ﻣﻦ هﻨﻮز زﻧﺪﻩ ﺑﻮدم و ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ از ﻣﻦ در ﺑﻴﺎورد ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ در ﺑﻨﺪ‬
‫و هﻨﮕﺎم ﺑﺮﮔﺰارﯼ ﻣﺮاﺳﻢ ﺷﺮﺑﺖ دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﺠﺮﯼ ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮد در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺰارﯼ ﻣﺮاﺳﻢ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﻬﺮﻩ و ﻧﺎﻣﺶ در اﻳﻦ‬
‫راﺑﻄﻪ از ﺳﻮﯼ ﮐﺴﯽ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻮدم‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺘﺨﺎر ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫‪١٩٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫اﻧﺴﺎن هﺎﻳﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدم؟ در ﻓﮑﺮ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﺁن روز ﻳﮑﯽ از روزهﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻣﻴﻬﻦ ﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬روزﯼ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻠﯽ دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﺼﺪق ﺑﺎ دﺳﻴﺴﻪ هﺎﯼ درﺑﺎر و ﺑﻪ ﻣﺪد روﺣﺎﻧﻴﻮن ارﺗﺠﺎﻋﯽ و ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ و راهﻨﻤﺎﻳﯽ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎ و اﻳﻨﺘﻠﻴﺠﻨﺖ ﺳﺮوﻳﺲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﮐﻮدﺗﺎﯼ ﺳﭙﻬﺒﺪ ﻓﻀﻞ اﷲ زاهﺪﯼ ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﭼﻨﻴﻦ روزﯼ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﯽ رﻓﺘﻢ و ﻟﺤﻈﻪ هﺎﻳﯽ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ‬
‫ﺑﺴﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺮگ هﺎﯼ دﻓﺘﺮ اﻳﺎم زﻧﺪﮔﯽ ام ﺑﺎ ﺁن هﺎ رﻗﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬در ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ و ﺳﮑﻮت‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻳﺎد ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺪق در روز ‪ ٢٨‬ﻣﺮداد و ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط ﺣﮑﻮﻣﺘﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫اﺟﺎﻣﺮ و اوﺑﺎش‪ ،‬اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن از ﺗﻪ ﺳﺎﻟﻦ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ را ﻣﯽ زد‬
‫و ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﺰﺑﻮر ﺷﻠﻮار ﮐﺮدﯼ ﺳﻔﻴﺪ رﻧﮕﯽ درﺳﺖ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺧﻮاب دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪم ﻧﺎﻣﺶ ﺣﺴﻴﻦ ﺻﺎدق ﺑﻴﮕﯽ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن از او ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺸﮑﻴﻼت ﻓﺮﻋﯽ ‪ ٨‬را ﺑﮕﻮﻳﺪ و او ﮐﺘﻤﺎن ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺁن ﻗﺪر ﺧﺴﺘﻪ و ﮐﻼﻓﻪ و درﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮاﯼ ﭼﯽ‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎ اﻳﺴﺘﺎدﻩ اﯼ؟ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﺮارت هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺁن روزهﺎ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﮑﺮ و ﺣﻮاﺳﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮد و از ﺣﻀﻮر ذهﻦ و ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺁن ﮐﻪ‬
‫ﻧﺒﺮد ﻣﻴﺎن ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻮد و ارادﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﻧﺸﻮم‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﻣﺮگ ﺑﺎ ﺁهﻨﮓ زﻧﺪﮔﯽ هﻤﺮاﻩ اﺳﺖ و هﺮ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﺑﺎ هﺮ ﻧﻔﺴﻢ و ﺑﺎ هﺮ‬
‫ﻗﺪﻣﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮﯼ او ﻣﯽ روم وﻟﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ دﻳﺪارم ﺑﺎ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﯼ ﻣﺮگ را ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ‬
‫ﺑﻮد ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ ﺑﻴﺎﻧﺪازم‪ .‬در ﺳﺎل هﺎﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در روزهﺎﯼ ﻗﺒﻞ ﺑﺎرهﺎ ﮔﺮﻣﺎﯼ ﻧﻔﺲ‬
‫ﻧﻔﺲ زدن او را در ﭘﺸﺖ ﺳﺮم اﺣﺴﺎس ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬دﻳﮕﺮ ﺑﻪ او ﻋﺎدت ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم و ﺣﺎﻻ‬
‫او را در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﻣﯽ زد و دﺳﺘﺶ را دراز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﻣﯽ دﻳﺪم‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺑﺎر از روﺑﻪ رو‪ .‬ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺁﻧﺪرﻩ ﻣﺎﻟﺮو در ﻣﻮرد زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﯽ ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬
‫"زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ هﻴﭻ ﻧﻤﯽ ارزد‪ -‬اﻣﺎ ارزش هﻴﭻ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ " ...‬اﻣﺎ در ﻋﻤﻞ‬
‫ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻘﻴﺪ ﻩ اﯼ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدم و اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم هﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮم‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮاﻳﻢ ﺑﺎارزش ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ارزﺷﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ‬
‫داراﻳﯽ ام را ﭘﺎس دارم‪ ،‬ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ دﭼﺎر ﻟﻐﺰﺷﯽ ﺷﻮم‪.‬‬
‫ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ذهﻨﻢ زد ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺮا ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ! ﺁوردﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﺟﺎ‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻢ‪ .‬ﻓﻘﻂ "ﺁوردﻧﺪ" را ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ اﺗﻘﺎق اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدم‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎﻣﻼً ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺗﺼﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺮا از ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﺁوردﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺟﻤﻠﻪ ﯼ ﻓﻮق را ﺑﻪ‬
‫ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﻴﺎن ﻧﮑﺮدم ﺗﺎ اﮔﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻣﻦ ﮐﯽ هﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺁن ﻃﺮف راهﺮو اﻳﺴﺘﺎدﻩ‬
‫ﺑﻮدم و ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﺳﺪاران دﺳﺘﻢ را ﮔﺮﻓﺖ و ﺁورد اﻳﻦ ﻃﺮف‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ ﭼﻬﺎر ﺗﻦ از ﭘﺎﺳﺪاران‬
‫ﻣﻦ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ وﻟﯽ هﻴﭻ ﻳﮏ ﺑﻪ او ﻳﺎدﺁورﯼ ﻧﮑﺮدﻧﺪ اﻳﻦ هﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮدت ﮔﻔﺘﯽ از ﺳﻠﻮل ﺑﻴﺎﻳﺪ ﺑﻴﺮون و اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ذﻟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮔﻮﻳﯽ‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺘﯽ هﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﺮاﯼ از ﺳﺮﮔﻴﺮﯼ ﮐﺸﺘﺎر و ﺟﻨﺎﻳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪١٩٨‬‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻞ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺮاﯼ اداﻣﻪ ﯼ ﻧﺒﺮد ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬روﻳﺎروﻳﯽ ﺁن هﺎ ﺑﺎ ﺑﭽﻪ هﺎ رﻣﻘﯽ ﺑﺮاﻳﺸﺎن‬
‫ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﺿﻌﻴﺖ ﺁﻧﺎن اﮔﺮ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ درﺟﻨﮓ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم و در ﺧﻼل ﮐﺸﺘﺎر ﺑﯽ ﮔﻨﺎهﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺘﻮان واﻟﺘﺮ در ﻣﻮرد ﻳﮏ اﻋﺪام در‬
‫ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﻠﮕﺮاد در اول ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ١٩۴١‬ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺰارش ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺨﺼﯽ ﻣﻦ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﻴﻦ اﺟﺮاﯼ اﻋﺪام هﺎ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺎﻧﻊ‬
‫روﺣﯽ ﺑﺮاﯼ ﻓﺮد ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل اﻓﺮاد ﺷﺐ ﺑﻌﺪ وﻗﺘﯽ در ﺁراﻣﺶ‬
‫‪٧٨‬‬
‫و ﺳﮑﻮت ﺑﻪ ﺁن ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻼت روﺣﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻳﮏ ﺑﺎر‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺻﺪﺑﺎر ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫هﻢ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺧﺒﻴﺚ هﺎ ﮐﻢ اﺳﺖ و دﺳﺘﻮر داد‪ :‬ﺑﻴﺎﻧﺪازﻳﺪش هﻤﻴﻦ ﺗﻮ! و ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﺧﻮدم اﺷﺎرﻩ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬در را ﺑﺎز ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻟﮕﺪ ﻣﺮا اﻧﺪاﺧﺖ ﺗﻮﯼ اﺗﺎق‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ دورﻩ ام ﮐﺮدﻧﺪ‪" .‬ﻣﺤﻤﺪ‪ -‬و"‬
‫ﻏﺮق ﺑﻮﺳﻪ ام ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺷﺪت اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬هﻤﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮏ در‬
‫ﺁﻏﻮﺷﻢ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﺑﻪ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﻢ اﻣﻴﺪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﻧﻈﺮﺷﺎن از ﺁن دﻧﻴﺎ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ در ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﺎور ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد هﻤﻪ ﯼ‬
‫ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدم در ﻟﺤﻈﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﺮگ را ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺘﻢ‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﯽ را در رؤﻳﺎﯼ ﺧﻮد دﻧﺒﺎل ﮐﻨﻢ‪.‬‬

‫ﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢٩‬ﻣﺮداد ﺗﺎ ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢‬ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ .‬ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﮐﺎﻓﯽ ﻏﻢ و اﻧﺪوﻩ ﮐﻢ داﺷﺘﻴﻢ‪،‬‬

‫ﺻﺪاﯼ ﻧﻮﺣﻪ و ﻋﺰا ﻧﻴﺰ از هﻤﻪ ﺟﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬دﻟﻢ ﺑﺮاﯼ ﺑﻮق هﺎﯼ ﻋﺮوﺳﯽ ﭼﻨﺪ روز‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﻨﮓ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺎﺷﮑﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻧﻮﺣﻪ هﺎﯼ ﮔﻮش ﺧﺮاش‪ ،‬ﺻﺪاﯼ ﺑﻮق ﻋﺮوﺳﯽ را‬
‫ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪم‪ .‬ﮐﺎﺷﮑﯽ اﺻﻼً ﻧﻮﺣﻪ و ﻋﺰاﻳﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﮐﺎش ﮐﺴﯽ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﺷﺪ و هﺮﭼﻪ ﻏﻢ ﺑﻮد از‬
‫دل هﺎ ﻣﯽ زدود‪ .‬ﮐﺎش هﻴﭻ ﮐﺲ دﻳﮕﺮ ﻣﺮﺛﻴﻪ اﯼ ﻧﻤﯽ ﺳﺮود‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﺁن ﻧﻤﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺳﺮودﻩ ﺷﻮد‪ .‬واﯼ ﻣﻦ! ﺧﺪاﯼ ﻣﻦ! اﻳﻦ ﭼﻪ ﻓﺮهﻨﮕﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ دارﻳﻢ ﮐﻪ ﮐﺎرﻧﺎوال ﻣﺎن هﻢ‬
‫ﻋﺎﺷﻮراﺳﺖ و ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ! ﭘﺲ ﺷﺎدﯼ هﺎ ﻳﻤﺎن را ﮐﺠﺎ ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻨﻴﻢ؟ ﺗﻨﻬﺎ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎن‬
‫ﻣﯽ رﻳﺰﻳﻢ ﮐﻪ اﺷﮏ و ﻣﺎﺗﻤﯽ در ﮐﺎر ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﺰاﻳﯽ در راﻩ‪ .‬از ﮐﯽ ﻟﺒﺨﻨﺪ را از ﻟﺐ هﺎﻳﻤﺎن‬
‫ﺑﺮﭼﻴﺪﻩ اﻧﺪ؟ ﭼﺮا هﺮ ﭼﻪ ﻋﺮوﺳﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻋﻮا و ﻣﺮاﻓﻌﻪ و ﻧﺎراﺣﺘﯽ و دﻟﺨﻮرﯼ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ و‬
‫هﺮﭼﻪ ﻋﺰا اﺳﺖ ﺑﻪ ﺁﺷﺘﯽ و ﮔﺬﺷﺖ و ﻧﺰدﻳﮑﯽ؟ روز ﻋﺎﺷﻮرا‪ ،‬در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت‪ ،‬ﺟﻼدان‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﻘﺮب ﺑﻪ "ذات ﺣﻖ" ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺟﻬﺎد و ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺟﻠﻮدارﯼ ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ زﻧﯽ و ﺳﻮﮔﻮارﯼ ﺑﺮاﯼ اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ و ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺘﺶ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻪ ﯼ ﺟﻼدان ﻟﺒﺎس ﻣﺸﮑﯽ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺐ از هﻤﻪ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺎرﺗﺮ‪ ،‬ﻣﺮاﺳﻢ ﺷﺎم ﻏﺮﻳﺒﺎن‬
‫ﺑﻮد و ﻧﻮﺣﻪ ﯼ ﺷﺎم ﻏﺮﻳﺒﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬دﻟﻢ از هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ هﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬در ﮐﺠﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫از ﻣﺎ ﻏﺮﻳﺐ ﺗﺮ و از ﺷﺎم ﻣﺎ ﻏﺮﻳﺒﺎﻧﻪ ﺗﺮ هﻢ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟ دﻟﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ در ﺁن‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺗﻴﺮﺑﺎرﯼ ﻣﯽ داﺷﺘﻢ و هﻤﻪ ﺷﺎن را از هﻤﺎن ﺑﺎﻻ ﺑﻪ رﮔﺒﺎر ﻣﯽ ﺑﺴﺘﻢ ﺗﺎ زﻣﻴﻦ را از‬

‫‪ 78‬ﺑﺮ ﺵﻤﺎﺱﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ واﻗﻌﻪ را ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬اﺱﺘﻔﺎن ﺑﺮوﺵﻔﻠﺪ‪ ،‬ﭘﻞ ﺁ‪ .‬ﻟﻮﻳﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.۴٩‬‬
‫‪١٩٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻟﻮث وﺟﻮدﺷﺎن ﭘﺎﮎ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﺎ را زﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﮔﻮر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺎﻻ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮاﯼ ﺣﺴﻴﻦ ﺷﺎم‬
‫ﻏﺮﻳﺒﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ!‬
‫ﭼﻨﺪ روز ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﺪاﯼ هﻴﺎهﻮ ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﺎﻳﺪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﻤﺎن هﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻪ در زﻧﺪان ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﻣﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻣﺸﺮف ﺑﻪ در‬
‫زﻧﺪان ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﺎﺷﯽ از ذهﻨﻴﺖ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪" .‬ف‪ -‬پ" هﺮﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﺣﺎل داﺷﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﻳﻤﺎن ﺁواز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺁواز او ﻣﺮا ﺑﻪ ﻳﺎد ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ در ﻣﻴﺎن ﻣﺎن‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﮔﺮوﻩ ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ در ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬در ﺣﺎل ﺗﻤﺮﻳﻦ ﺳﺮودﯼ ﺗﺎزﻩ ﺑﻮد‪ .‬ارژﻧﮕﯽ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺟﺎوداﻧﻪ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد و اﻳﻦ‪ ،‬ﺳﻮز ﺻﺪاﯼ " ف‪ -‬پ" را دو ﭼﻨﺪان ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫هﻨﻮز ﺳﻴﮕﺎر را ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮﻩ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪﻳﻢ و ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﺳﻴﮕﺎر را ﺑﺮاﯼ‬
‫روزهﺎﯼ ﻣﺒﺎدا و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮدﻳﻢ و ﺑﺎ درد ﺧﻮﻳﺶ ﺧﻮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ! هﺮﭼﻨﺪ ﻣﯽ ﺧﻨﺪﻳﺪﻳﻢ و ﺧﻮدﻣﺎن را ﺷﺎد ﺟﻠﻮﻩ‬
‫ﻣﯽ دادﻳﻢ وﻟﯽ وﻗﺘﯽ ﺑﺎ ﺧﻮدم ﺧﻠﻮت ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺣﺲ ﻣﯽ ﮐﺮدم در ﺟﻬﻨﻢ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮم‪.‬‬
‫روزهﺎ ﺑﻪ ﮐﻨﺪﯼ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﺪم اﮔﺮ ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﺟﺎﻧﻴﺎن‬
‫ﭼﻪ ﺣﺎﻟﯽ داﺷﺘﻨﺪ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ درﻳﻮزﮔﯽ و اﺳﺘﻐﺎﺛﻪ ﻣﯽ اﻓﺘﺎدﻧﺪ؟ اﻣﺎ ﺣﺎﻻ ﺳﺮود ﭘﻴﺮوزﯼ و‬
‫ﻓﺘﺢ ﺳﺮ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻮدم‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﭘﻴﮑﺮهﺎﯼ ﭘﺎﮎ ﺷﺎن ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟‬
‫ﻏﻤﮕﻨﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪم اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ام ﻧﺒﻮد‪:‬‬
‫اﻣﺮوز ﻣﺎ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺧﺴﺘﻪ‬
‫اﯼ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻣﺎ ﭘﻴﺮوز‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﮑﺴﺖ و ﭘﻴﺮوزﯼ ﺑﮑﺎﻣﺘﺎن ﺧﻮش ﺑﺎد‬
‫هﺮ ﭼﻪ ﻓﺎﺗﺤﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺧﻨﺪﻳﺪ!‬
‫هﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ زﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﻨﺪﻳﺪ‪،‬‬
‫هﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺑﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎرﻳﺪ‪،‬‬
‫‪٧٩‬‬
‫ﺧﻮش ﺑﮑﺎﻣﺘﺎن اﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻌﺶ اﻳﻦ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﺎ را هﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﺑﺴﭙﺎرﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﻌﺮ را ﺑﻪ ﻳﺎد ﺳﺮدار ﻣﻮﺳﯽ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬از ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم و هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﻳﺎد او‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪم و در ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ ام ﺑﻪ ﻳﺎد او اﺷﮏ ﻣﯽ رﻳﺨﺘﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﻴﺶ از هﺮ زﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺁن‬
‫ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﺎرهﺎ در ﺧﻠﻮت ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻳﺎد ﺑﭽﻪ هﺎ ﮔﺮﻳﺴﺘﻪ ﺑﻮدم ﺑﯽ ﺁن ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﺮﻳﻪ ام را‬
‫دﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﻏﺮورم ﺑﻮد و ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﺴﯽ ﻧﺎﻟﻪ ام را ﺑﺸﻨﻮد‪.‬‬

‫ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ٣‬ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ .‬ﺗﻤﺎم روز ﺑﺎ هﻴﺠﺎن‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎﻻت ﺑﻴﺮون را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ‬
‫داﺷﺘﻴﻢ‪ .‬دهﻪ ﯼ اول ﻣﺤﺮم ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮﮔﺰارﯼ ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﻨﺘﯽ‬
‫ﺳﻮﮔﻮارﯼ ﻋﺎﺷﻮرا‪ ،‬اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺟﺎن ﺳﺘﺎﻧﺪن از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﯽ دﻓﺎع ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ﻋﺰادارﯼ ﺑﺮاﯼ اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ و ﻳﺎراﻧﺶ ﺑﻮدﻧﺪ! ﻋﺪم ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﮔﺎﻩ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﭘﺲ از‬

‫‪ 79‬ﻣﻬﺪﯼ اﺥﻮان ﺙﺎﻟﺚ‪.‬‬

 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٠٠‬‬
‫ﭘﺎﻳﺎن دهﻪ ﯼ ﻣﺤﺮم را ﺑﻪ ﻓﺎل ﻧﻴﮏ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺁن را ﻧﺎﺷﯽ از اﺗﻤﺎم روﻧﺪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ارزﻳﺎﺑﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﻪ ﺧﻮدﻣﺎن دل ﺧﻮﺷﯽ دهﻴﻢ و واﻗﻌﻴﺖ هﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﺗﻤﺎﻳﻼت ﻣﺎن ارزﻳﺎﺑﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﮐﻪ در اوﻳﻦ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ ،‬اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم در اﻳﻦ روز اﻋﺪام هﺎ‬
‫در اوﻳﻦ دوﺑﺎرﻩ از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روز ﺑﻴﺶ از ‪ ٢٠‬ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ‪ ۴‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ اوﻳﻦ را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ‪ ۴‬ﺗﻦ از ﺁﻧﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ از ﺳﺮﮔﻴﺮﯼ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ هﺪف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﺎﺷﯽ از‬
‫رﻗﺎﺑﺖ هﺎﯼ ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﻴﻦ ﺑﺎﻧﺪهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ رژﻳﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﻳﺸﺎن اﻣﮑﺎن‬
‫ﮐﺸﺘﺎر ﺗﻤﺎﻣﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻓﺮاهﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬دل ﺷﺎن ﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪ ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ‬
‫در ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺤﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺟﺎن ﺁن هﺎ ﺑﻴﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫دﺳﺘﻪ ﯼ ‪ ٢٠‬ﻧﻔﺮﯼ‪ ،‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در اوﻳﻦ ﻧﺰد هﻴﺌﺖ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روزهﺎ‬
‫رﻗﺎﺑﺖ ﺑﻴﻦ دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎران در ﺳﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ در ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺸﻬﻮد ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدن ﭼﻨﺪ ﺑﺎرﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺷﯽ از هﻤﻴﻦ اﻧﮕﻴﺰﻩ ﺑﻮد‪ .‬دﻟﺒﺴﺘﮕﯽ ﺷﺪﻳﺪﯼ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎر هﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ از اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﯼ از ﻣﺎ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻖ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻋﺪام ﻣﺎ ﭼﻴﺰﯼ را از دﺳﺖ ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ و ﻓﺸﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ را ﻣﺘﺤﻤﻞ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻃﯽ ﺳﺎل هﺎﯼ ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺟﺎن‬
‫ﺑﻪ در ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮ و اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ و ﻳﺎ رﺑﻮدﻩ و ﺳﺮ ﺑﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺁﻏﺎز اﻋﺪام ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖهﺎ‬
‫اﻧﻔﻌﺎل ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ؛ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻧﺎﻇﺮ؛ ﮐﺸﺘﺎر رهﺒﺮﯼ ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ؛ ﻋﺪم درﮎ ﺷﺮاﻳﻂ و ذهﻨﻴﺖ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ؛ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﻋﯽ؛ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﺧﺎﻃﺮات؛ راﻩ اﻧﺪازﯼ ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﻋﻠﻤﯽ و‪...‬‬

‫ﺟﻬﺎن ﭘﺮﺧﻄﺮﺗﺮ از ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان در ﺁن‬

‫زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮد‪ -‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ اﻋﻤﺎل‬
‫ﭘﻠﻴﺪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫در ﮐﻨﺎر ﺁن هﺎ اﻳﺴﺘﺎدﻩ و اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ دهﻨﺪ اﻋﻤﺎل‬
‫ﭘﻠﻴﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻟﺒﺮت اﻧﻴﺸﺘﻴﻦ‪ .‬ﻓﻴﺰﻳﮑﺪان و ﻣﺒﺎرز ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽ‬

 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٠٢‬‬
‫ﺷﻨﺒﻪ ‪ ۵‬ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ .‬ﻳﺎزدﻩ روز ﺑﻮد ﮐﻪ از ﮐﺸﺘﺎر در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺧﺒﺮﯼ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻃﺒﻖ ارزﻳﺎﺑﯽ‬
‫و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﯼ ﻣﺎ‪ ،‬اﻣﺮوز از درﺟﻪ ﯼ اهﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﻳﺎن‬
‫دهﻪ ﯼ ﻣﺤﺮم ﺑﺎ ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ ﻣﺼﺎدف ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺪم ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﮔﺎﻩ را ﻣﯽ ﺷﺪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺁﺧﺮ‬
‫هﻔﺘﻪ ﺑﻮدن ارزﻳﺎﺑﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ در ﺁﻏﺎز هﻔﺘﻪ و ﺑﻌﺪ از ﺗﻌﻄﻴﻼت ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﻮﮔﻮارﯼ‪،‬‬
‫دادﮔﺎﻩ هﺎ از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ در اﻧﺘﻈﺎر ﺗﺤﻮﻻت ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ‬
‫را ﺧﻮردﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻋﺎدت روزهﺎﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬اول ﺻﺒﺢ از ﻻﯼ ﭘﻨﺠﺮﻩ رﻓﺖ و ﺁﻣﺪهﺎﯼ‬
‫ﺑﻴﺮون را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﯽ ام و ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮕﯽ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮد و ﻧﻴﺮﯼ ﭘﻴﺎدﻩ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺁرزو ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﺣﻘﻴﻘﺖ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر ﻓﺮﻳﺎد زدم‪ :‬ﻧﻴﺮﯼ ﺁﻣﺪ! ﺑﭽﻪ هﺎ ﺧﺸﮏ ﺷﺎن زد‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺷﻮﺧﯽ ﻧﮑﻦ! و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ‪،‬‬
‫هﻤﮕﯽ ﭘﺸﺖ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ وﯼ را ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮدش ﺑﻪ داﺧﻞ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫دوﺑﺎرﻩ هﻤﻪ ﯼ ﻧﻈﺎم ذهﻨﯽ ﻣﺎ ﺑﻪ هﻢ رﻳﺨﺖ‪ .‬ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﺮدار ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﮑﻮﺗﯽ ﺳﻨﮕﻴﻦ‬
‫ﺑﺮ اﺗﺎق ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻔﺲ از ﮐﺴﯽ در ﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬دﻟﺸﻮرﻩ ﯼ ﻋﺠﻴﺒﯽ داﺷﺘﻢ ﺗﺎ ﺁن ﮐﻪ در ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﻧُﻪ ﺻﺒﺢ ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ اﺗﺎق ﻣﺎ و دﻳﮕﺮ اﺗﺎق هﺎ را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﺁﻣﺪ وﺷﺪ هﺎﯼ ﺑﻴﺮون را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺳﺎﻋﺖ ‪ ٩‬و ﭘﺎﻧﺰدﻩ دﻗﻴﻘﻪ وارد زﻧﺪان ﺷﺪ‬
‫و ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن زﻧﺪان رﻓﺖ‪ .‬ﻃﻮﻟﯽ ﻧﮑﺸﻴﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺪار ﻧﺎم ﻣﺮا ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ ﺑﺮاﯼ‬
‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﻮم‪ .‬در ﺗﮏ و ﺗﺎب ﺁﻣﺎدﻩ ﺳﺎزﯼ ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﯽ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ هﺎﯼ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﺎﻋﺖ ‪ ١٠‬ﺻﺒﺢ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﻢ دﺳﺘﻮر ﺑﺮدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ را ﭼﻪ ﮐﺴﯽ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬رﻓﺘﻦ ﻣﻦ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺘﻔﯽ ﺷﺪ و ﭘﺎﺳﺪار ﺑﺮاﯼ ﺑﺮدن ﻣﻦ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﮑﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻦ هﻢ ﻟﺰوﻣﯽ ﺑﻪ ﻳﺎدﺁورﯼ ﻣﻮﺿﻮع و ﻳﺎ ﮐﻨﮑﺎﺷﯽ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻧﺪﻳﺪم‪ .‬ﻇﻬﺮ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم‬
‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ ﻧﻴﺰ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻤﺘﺮ در دﻳﺪ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮم ﺗﺎ اﮔﺮ اهﻤﺎل و‬
‫ﻳﺎ اﺷﺘﺒﺎهﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﺁن ﻧﺸﺪﻩ و از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺎز ﺑﻤﺎﻧﻢ‪.‬‬
‫"ﻣﺤﻤﺪ‪ -‬و" ﻳﮑﯽ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻇﺎهﺮاً اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫و دادﮔﺎﻩ اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ دارد‪ .‬ﺟﻨﺎﻳﺖ ﭘﻴﺸﻪ ﮔﺎن اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‬
‫ﺟﺪﻳﺪﯼ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﮐﻪ ﻧﻴﻤﻪ ﯼ دوم ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﯼ ﻣﺮگ را ﺁﻏﺎز‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎداب و ﺗﺎزﻩ ﻧﻔﺲ از اﺳﺘﺮاﺣﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻧﻴﻤﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪهﺎﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ هﺠﻮم ﺁوردﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺰدﯼ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق اﺣﻤﺪ ﭘﻮرﻧﺠﺎﺗﯽ‬
‫ﻳﮑﯽ از ﻣﻌﺎوﻧﺎن و ﻧﺰدﻳﮑﺎن رﯼ ﺷﻬﺮﯼ وزﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت وﻗﺖ و ﺟﻮاد ﻣﻨﺼﻮرﯼ ﻳﮑﯽ از‬
‫ﺑﻨﻴﺎن ﮔﺬاران ﺳﭙﺎﻩ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﺳﺮﮐﻮب و ﮐﺸﺘﺎر و ﻣﻌﺎون ﮐﻨﺴﻮﻟﯽ وزارت ﺧﺎرﺟﻪ! ﺑﻪ‬
‫ﻧﺰد ﺧﻤﻴﻨﯽ رﻓﺘﻪ و او را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و زﻧﺪﻩ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ در ﻣﻴﺎن ﺑﺨﺸﯽ از روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻗﻢ ﺑﺎزﺗﺎب ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ و ﺁﻧﺎن را ﻧﻴﺰ از ﺳﺮ راﻩ ﺑﺮداﺷﺖ‪.‬‬
‫‪٢٠٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪ ٧٨٩‬ﺳﺎل از ﺻﺪور دﺳﺘﻮر ﭘﺎپ "اﻳﻨﻮﺳﺎﻧﺖ ﺳﻮم‪ "٨٠‬و ﻣﻌﺮﻓﯽ "اﻟﺤﺎد" ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺑﺨﺸﺶ ﺗﺮﻳﻦ ﺧﻴﺎﻧﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺻﺪور اﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﺎﮐﻢ‬
‫ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﻧﮑﻴﺰﻳﺴﻴﻮن‪ ،‬در ﺳﺮاﺳﺮ اروﭘﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎﯼ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﯼ ﮐﺒﻴﺮ‪ ،‬ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﯼ‬
‫وﺟﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎپ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ "ﻣﻠﺤﺪان" را ﻳﮑﯽ از وﻇﺎﻳﻒ اﺻﻠﯽ ﮐﻠﻴﺴﺎﯼ ﮐﺎﺗﻮﻟﻴﮏ ﻗﺮار‬
‫دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﺳﺎل هﺎﯼ ﭘﺎﻳﺎﻧﯽ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻳﺎد ﭼﻨﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ اﻓﺘﺎدﻩ و ﻃﯽ ﺻﺪور‬
‫ﺣﮑﻤﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺮگ "ﻣﻠﺤﺪان" را ﺻﺎدر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ٨١.‬ﺁﻳﺎ در هﻨﮕﺎم ﺻﺪور ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﮑﻢ "ارﺗﺪاد"‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻳﮏ دهﻪ ﻗﺒﻞ ﺧﻮد را ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ هﺎ در ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ در اﺑﺮاز ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺧﻮد ﺁزادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﺎد داﺷﺖ؟ ﺗﻮﺟﻴﻪ اش ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺻﺪور ﻓﺮﻣﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﭼﻪ ﺑﻮد؟‬
‫در ﻧﻤﺎزﺟﻤﻌﻪ ﮐﻪ روزﯼ ﺳﺮدﻣﺪاران ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﺧﻠﻖ"اﮐﺜﺮﻳﺖ"‪ ،‬ﺁن را "ﻣﻨﺎدﯼ‬
‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﻋﻠﻴﻪ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ و ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ و ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴﻢ" ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮدﻩ و از ﺁن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮑﯽ از‬
‫"ﺁﻳﻴﻦ هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺪﻳﻤﯽ وﺳﻨﺘﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﺧﺮوﺷﺎن" ﻳﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ هﻤﺎن "اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ" هﺎﯼ ﺷﺮﻣﮕﻴﻦ را ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗﺎً اﻳﻦ ﺧﺮوش هﺎ از هﻤﺎن دو ﺷﻬﺮﯼ)ﺗﻬﺮان و ﻗﻢ( ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‬
‫ﮐﻪ ﮐﻮﺗﻪ ﻧﻈﺮان اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ در ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ‪ ۶٠‬اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ "ﻣﺮاﮐﺰ اﺻﻠﯽ اﻓﺸﺎﯼ‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎﯼ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎراﻧﻪ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺳﺖ"‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر "اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ" هﺎ و ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺼﺎدﻳﻖ "ﻣﺰدوران اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ" اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رهﺒﺮاﻧﺸﺎن ﺑﻪ "ﻧﻘﺶ ﺑﺴﻴﺞ‬
‫ﮐﻨﻨﺪﻩ و وﺣﺪت ﺁﻓﺮﻳﻦ" ﻧﻤﺎزﺟﻤﻌﻪ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻘﺶ اﻳﻦ ﺗﺠﻤﻊ هﺎ در "ﺗﺸﮑﻞ و ﺑﻴﺪارﯼ زﻧﺎن‬
‫ﻣﺤﺮوم و زﺣﻤﺘﮑﺶ ﻣﻴﻬﻨﻤﺎن" اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ زﻣﺎن هﻤﺎن "زﻧﺎن ﺑﻴﺪار ﺷﺪﻩ و‬
‫ﻣﺤﺮوم و زﺣﻤﺘﮑﺶ" دوﺷﺎدوش ﻣﺮدان ﮐﻪ ﻧﻤﺎزﺟﻤﻌﻪ ﺑﺴﻴﺞ ﺷﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮگ ﺁﻧﺎن را‬
‫ﻓﺮﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮگ دوﺳﺘﺎن "اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ" و ﺗﻮدﻩ اﯼ ام را ﮐﻪ در زﻧﺪان ﻣﻘﺎوم ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ .‬ﻣﻦ از ﺻﻤﻴﻢ ﻗﻠﺐ ﺑﻪ ﻣﻨﺼﻮر داوران ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺘﻢ و ﺑﻪ دﮐﺘﺮ ﺳﻴﻒ اﷲ‬
‫ﻏﻴﺎﺛﻮﻧﺪ و‪ ...‬اﺣﺘﺮام ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ .‬وﻟﯽ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻧﻔﺮت ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رهﺒﺮان‬
‫و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮔﺬاران و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺎزان ﻓﺪاﻳﻴﺎن "اﮐﺜﺮﻳﺖ" و ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﻣﺨﻔﯽ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻇﺎهﺮاً ﻣﻘﺎﻣﺎت رژﻳﻢ هﻴﭻ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺟﺪﯼ اﯼ در ﺑﻴﺮون و ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر و از ﺳﻮﯼ‬
‫دوﻟﺖ هﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ از ﺳﻮﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در درون رژﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎرﺷﺎن را ﻣﻘﺪارﯼ ﺳﺨﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ هﻴﭻ ﺻﺪاﻳﯽ ﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﺟﻨﮓ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺧﻮاﺳﺖ هﺎ ﻳﺸﺎن رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ دﻧﺒﺎل دردﺳﺮﯼ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺒﻮد‪ .‬هﻤﻪ ﺧﺎم ﺧﻴﺎﻻﻧﻪ اﻣﻴﺪ ﺑﻪ روزهﺎﯼ ﺑﻬﺘﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬

‫‪ (١١۶٠-١٢١۶) Pope Innocent III 80‬ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎپهﺎﯼ ﻗﺮون وﺱﻄﯽ ﮐﻪ در ﺱﺎل ‪ ١١٩٨‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎم‬
‫ﭘﺎپ دﺱﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ 81‬اﮔﺮ ﺣﺎﮐﻤﺎن ﮐﻠﻴﺴﺎ در دوران اﻧﮑﻴﺰﻳﺴﻴﻮن ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺥﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات اﻟﺤﺎد ﺁﮔﺎﻩ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺁنهﺎ اﺟﺎزﻩ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬هﻴﺌﺖ ﻣﺮگ ﺥﻤﻴﻨﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮﺹﺘﯽ را در اﺥﺘﻴﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺮار ﻧﺪادﻩ و در ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻣﻮارد ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن‬
‫ﺑﺪون داﺵﺘﻦ ﺁﮔﺎهﯽ از ﻣﺠﺎزاﺕﯽ ﮐﻪ در ﭘﯽ ﻣﯽﺁﻳﺪ ﺑﻪ ﭘﺮﺱﺶهﺎ ﭘﺎﺱﺦ ﻣﯽدادﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٠٤‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻋﻢ از ﻣﺎدران و ﭘﺪران ﺳﺎﻟﺨﻮردﻩ و هﻤﺴﺮان و ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻄﺮ را ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻏﺮﻳﺰﯼ اﺣﺴﺎس ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﺎل هﺎ ﺑﺎ دژﺧﻴﻤﺎن از ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﺮﺧﻮرد داﺷﺘﻨﺪ‬
‫و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺷﺎن ﺑﺴﻴﺎر واﻗﻌﯽ ﺗﺮ و ﻋﻴﻨﯽ ﺗﺮ از هﻤﻪ ﯼ ﮔﺮوﻩ هﺎ و ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر‬
‫ﺑﻮد‪ .‬از ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﮐﺎرﯼ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺒﻮد ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ ﮐﻪ از اﻳﻦ زﻧﺪان ﺑﻪ ﺁن زﻧﺪان و از اﻳﻦ‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﺁن ﻣﺮﮐﺰ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﺑﺮوﻧﺪ و ﺧﻮاهﺎن اﻃﻼع از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻋﺰﻳﺰاﻧﺸﺎن ﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻧﻴﺰ ﺑﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن هﺎ و ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻨﻔﻌﻞ ﺑﻮدﻩ و هﻴﭻ ﮐﺪام ﻗﺎدر ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﯽ ﻋﻤﻖ‬
‫ﻓﺎﺟﻌﻪ و ﻧﺸﺎن دادن واﮐﻨﺸﯽ ﻓﻮرﯼ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻏﻴﺮﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ از ﺁن هﺎ ﺑﻴﺶ از‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ و ﺗﻮاﻧﺸﺎن اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺣﺘﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد در ﺑﻄﻦ‬
‫ﻣﺎﺟﺮا ﺑﻮدﻧﺪ و هﻔﺖ ﺳﺎل رژﻳﻢ و زﻧﺪان را ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ و ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮد ﻟﻤﺲ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ارزﻳﺎﺑﯽ درﺳﺘﯽ از ﻣﺎﺟﺮا داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﮔﺎﻩ ﺗﺎ ﻣﺪت هﺎ ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫واﻗﻌﻴﺘﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁن هﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬هﻀﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﺪام در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و در واﻗﻊ از دور دﺳﺘﯽ‬
‫ﺑﺮ ﺁﺗﺶ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﯽ اﯼ واﻗﻌﯽ از ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺟﺮﻳﺎن داﺷﺖ‪ ،‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬
‫هﻴﭻ ﻳﮏ از ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ اﺑﻌﺎد ﻓﺎﺟﻌﻪ را ﺟﺪﯼ ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺳﻘﻔﯽ ﮐﻪ ﺁن هﺎ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻋﺪام دﻩ هﺎ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﺻﺪهﺎ ﺗﻦ ﺑﻮد! در ﺑﺤﺒﻮﺣﻪ ﯼ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬هﻴﭻ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺗﻼﺷﯽ‬
‫ﺟﺪﯼ و هﻴﭻ اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا و هﻴﭻ ﮔﺮد هﻤﺎﻳﯽ ﺟﺪﯼ اﯼ از ﺳﻮﯼ ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ هﺸﺪار در ﻣﻮرد ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ ﯼ‬
‫ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ ﺑﻪ دﺑﻴﺮ ﮐﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ‪ ٢۶‬ﻣﺮداد ﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﺑﻮد ﮐﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺪﻳﻤﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﻋﺪام دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﮔﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﮐﺸﻮر و ﺑﻪ‬
‫وﻳﮋﻩ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯼ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﯽ "ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان" اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﺳﻮﯼ‬
‫اردﺑﻴﻠﯽ دو هﻔﺘﻪ ﯼ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ از اﻋﺪام ﺑﺪون ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﺒﺮ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﺣﺘﺎ در ﺻﻔﺤﻪ ﯼ اول ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ اﻧﺠﻤﻦ هﺎﯼ هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺟﺎﻳﯽ ﻧﻴﺎﻓﺖ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ اﺛﺮ ﮐﺮدن در دل ﺳﻨﮓ ﺧﺎوﻳﺮ ﭘﺮز دﮐﻮﺋﻴﻼر‪ ،‬دﺑﻴﺮﮐﻞ وﻗﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ!‬
‫در ﺳﻮم ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ﺑﺎز هﻢ ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ در ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﻪ دﮐﻮﺋﻴﻼر ﺑﻪ درﺳﺘﯽ از ﺣﮑﻢ و‬
‫دﺳﺘﺨﻂ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁورد‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ ﻧﻴﺰ ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑﻌﺪ از ﻣﻼﻗﺎت اواﺧﺮ ﻣﻬﺮﻣﺎﻩِ ﻋﺪﻩ اﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن و‬
‫هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً هﻤﻪ ﭼﻴﺰ در زﻧﺪان ﺷﮑﻞ ﻋﺎدﯼ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از اﺑﻌﺎد ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺁﮔﺎﻩ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و اﻋﺘﺮاض هﺎﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ را ﺷﮑﻞ دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺁن هﺎ ﺑﻌﺪ از اﻃﻼﻋﻴﻪ ﯼ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻋﻔﻮ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬ﺗﺎزﻩ از ﺧﻮاب ﻏﻔﻠﺖ ﺑﻴﺪار ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺼﻮرات اوﻟﻴﻪ ﺷﺎن ﺑﻌﺪ از ﺷﺮوع‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ را در ردﻳﻒ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ و از هﻤﻴﻦ رو‪ ،‬اﻋﺘﺮاض‬
‫ﭼﻨﺪاﻧﯽ را در ﻣﻴﺎن ﺁن هﺎ ﺑﺮ ﻧﻤﯽ اﻧﮕﻴﺨﺖ! ﺣﺘﺎ در ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اوج اﻋﺪام‬
‫‪٢٠٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻮد و ﺗﻈﺎهﺮات هﺎﻳﯽ ﻧﻴﺰ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن از ﺳﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در‬
‫اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺒﺮﯼ از ﺁن هﺎ ﻧﺒﻮد! ﺑﻌﻀﯽ از اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن هﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﻳﺮان در ﻧﺸﺮﻳﻪ "ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ"‪ ،‬ﺷﻤﺎرﻩ ﯼ ‪ ،۴۵‬ﺁﺑﺎن ﻣﺎﻩ ‪ ،۶٧‬ﺑﺎ ﺁن ﮐﻪ‬
‫از اﻋﺪام ﺑﻴﺶ از هﺰار ﺗﻦ ﺗﺎ اواﻳﻞ ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ﺧﺒﺮ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪ ١٣‬ﻧﺸﺮﻳﻪ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽ دهﺪ و ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ ﯼ ﻧﺸﺮﻳﻪ‬
‫اﺧﺘﺼﺎص دارد ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "هﻨﻮز هﻢ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزﯼ رﻓﺖ"! و ﻳﺎ ﺧﺒﺮهﺎﻳﯽ‬
‫در ﻣﻮرد ﮐﺎرﮔﺮان ﺳﺎﻟﺨﻮردﻩ و ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﯽ‪ .‬ﻻﺑﺪ در ﻧﻈﺮ ﺁن هﺎ اﻳﻦ ﺧﺒﺮهﺎ از‬
‫اﻋﺪام ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﮏ هﺰار ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﺎ اول ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ﺁن ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ!‬
‫دوﻟﺖ هﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻨﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺮ‪ -‬ﭘﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻏﻤﯽ ﺑﻪ دل راﻩ ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ هﻴﭻ‪ ،‬در دل ﺷﺎن ﺷﺎﻳﺪ ﻗﻨﺪ هﻢ ﺁب ﻣﯽ ﺷﺪ و هﻤﭽﻨﺎن ﻧﻈﺎرت‬
‫ﺧﻮد را اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ در اﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﯼ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﺸﺮﯼ در اﻧﺘﻬﺎﯼ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪،‬‬
‫ﺳﻪ دﺳﺘﻪ دﺧﻴﻞ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ - ١‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن و ﻣﺠﺮﻳﺎن؛ ‪ -٢‬ﺣﺎﻣﻴﺎن و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن؛ ‪ -٣‬ﻧﺎﻇﺮان و ﮔﻮاهﺎن‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻩ ﺁﺧﺮ ﮐﻪ دوﻟﺖ هﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ و ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ ﻋﺮﻳﺾ و ﻃﻮﻳﻞ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺸﺮﯼ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﮔﺮوﻩ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان‬
‫ﻋﺪم اﻗﺪام ﮔﺮوﻩ ﻧﻈﺎرﻩ ﮔﺮ را ﻧﻮﻋﯽ ﺷﺮﮐﺖ در ﻣﺎﺟﺮا ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮد؟ ﺁﻳﺎ ﺁن هﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ‬
‫ﮐﻪ در زﻧﺪان هﺎ و در ﺧﻼل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺑﯽ اﻃﻼع ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﺟﯽ‪ -‬پ اﺳﺘﺮن و ﻣﻮرخ‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ و ﺷﺎهﺪ ﻋﻴﻨﯽ ﺑﺎزداﺷﺖ ﮔﺎﻩ هﺎ و اردوﮔﺎﻩ هﺎﯼ هﻴﺘﻠﺮﯼ‪ ،‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻧﺎﻇﺮان ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ از ﺁن اﻃﻼع ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮ دﻻﻳﻞ واﺿﺢ ﺗﻤﺎﻳﻠﯽ هﻢ ﺑﻪ داﻧﺴﺘﻦ ﺁن‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ اﻧﺴﺎن ﺗﻤﺎﻳﻠﯽ ﺑﻪ داﻧﺴﺘﻦ ﻧﺪارد هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫‪٨٢‬‬
‫اﻧﺪازﻩ ﯼ ﮐﺎﻓﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻳﻠﯽ ﺑﻪ داﻧﺴﺘﻦ ﻧﺪارد‬
‫ﮔﻨﺎﻩ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺧﻤﻴﻨﯽ و دﻳﮕﺮ ﺟﺎﻧﻴﺎن هﻤﺮاﻩ اوﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ﮐﺎرﯼ ﺑﺮاﯼ ﻧﺠﺎت ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن اﻧﺠﺎم دهﺪ و اﻧﺠﺎم ﻧﺪاد و ﺳﺮﻳﻌﺎً اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﺑﯽ ﮔﻨﺎﻩ‬
‫اﺳﺖ؟ ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ اﺟﺮا و ﭘﻴﺸﺒﺮد ﭘﺮوژﻩ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم را‬
‫ﺳﻬﻞ و ﺁﺳﺎن ﺗﺼﻮر ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻨﺶ در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﯽ و ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ‬
‫ﭘﺮوژﻩ را ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اﺟﺮا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن‪ ،‬راﻩ ﭼﻨﺪان زﻳﺎدﯼ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬رژﻳﻢ‬
‫در اﺑﺘﺪا ﻗﺼﺪﯼ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ وﻗﺘﯽ اﺟﺮاﯼ ﭘﺮوژﻩ را‬
‫ﺁﺳﺎن و ﺑﯽ دردﺳﺮهﺎﯼ ﺁن ﭼﻨﺎﻧﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ رﻳﺸﻪ ﮐﻦ ﮐﺮدن ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﯼ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﮐﻤﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﺴﺖ‪ .‬زﻳﺮا در ﺁن دوران‪ ،‬ﺁن هﺎ ﺧﻄﺮﯼ‬
‫ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺳﻌﯽ ﺷﺪ زﻳﺮ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬در هﻤﻴﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬ﭼﻬﺮﻩ هﺎﯼ ﺷﺎﺧﺺ‬
‫ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان از ﻣﺒﺎرزان‬

‫‪ J,P Stern 82‬ﺑﺮ ﺵﻤﺎﺱﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ واﻗﻌﻪ را ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬اﺱﺘﻔﺎن ﺑﺮوﺵﻔﻠﺪ و ﭘﻞ ﺁ‪ .‬ﻟﻮﻳﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪٧١‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٠٦‬‬
‫دﻟﻴﺮﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺗﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ زﻣﺮدﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﭘﺮﺗﻮﯼ‪ ،‬هﻴﺒﺖ اﷲ ﻣﻌﻴﻨﯽ‪ ،‬رﺿﺎ‬
‫ﻋﺼﻤﺘﯽ و‪ ...‬ﻧﺎم ﺑﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻴﻞ ﺟﺎوداﻧﻪ ﻓﺮوغ هﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻋﻀﺎﯼ دﻓﺘﺮﺳﻴﺎﺳﯽ و ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ‪ ،‬اﮐﺜﺮﻳﺖ و ‪ ...‬ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬
‫ﺗﺎﮐﻨﻮن زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﺎ هﺪف ﺑﯽ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﺮاﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻳﺎدﺁور ﺻﺤﻨﻪ هﺎﯼ ﻏﻢ ﺑﺎر اﻧﮑﻴﺰﻳﺴﻴﻮن و دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﻗﺮون وﺳﻄﺎﻳﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮐﺎردﻳﻨﺎل هﺎ ﮐﻪ در واﻗﻊ ﻣﻔﺘﺶ ﻋﻘﺎﻳﺪ "ﺿﺎﻟﻪ" و "ﮐﻔﺮﺁﻣﻴﺰ" ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﻓﻮق را در‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ اروﭘﺎﯼ ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ "ﻣﺮﺗﺪان" و "ﻣﻠﺤﺪان" در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن هﺎ زاﻧﻮ زدﻩ‬
‫و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ذات ﺑﺎرﯼ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺑﻪ هﺮ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﮐﻠﻴﺴﺎﯼ ﻣﻘﺪس‬
‫ﮐﺎﺗﻮﻟﻴﮏ و ﺣﻮارﻳﻮن ﻣﻘﺪس ﻣﻮﻋﻈﻪ ﮐﺮدﻩ و ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻮدﻩ و ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻇﺎهﺮاً اوﻟﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺮادﯼ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻓﺮﻋﯽ‬
‫‪ ٢٠‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و داراﯼ اﺗﻬﺎم ﺗﻮدﻩ اﯼ و اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﺷﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ دﻩ هﺎ ﻧﻔﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٧‬ﻧﻴﺰ ﮐﻪ در اوﻟﻴﻦ روزهﺎ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﺎور ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻋﺪاﻣﯽ در ﮐﺎر‬
‫هﺴﺖ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ اﻋﺪام از ﺣﺮﮐﺖ اﻳﺴﺘﺎد!‬

‫ﭘﻨﺠﻢ ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺐ هﻨﮕﺎم ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ هﻤﻪ ﯼ ﺳﻠﻮل هﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و دﺳﺘﻮر‬
‫دادﻧﺪ هﺮﭼﻪ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮ ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺑﻨﺪ دﻳﮕﺮﯼ ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬هﻴﭻ ﮐﺴﯽ از ﺷﻨﻴﺪن اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ‬
‫ﺑﻨﺪ دﻳﮕﺮ‪ ،‬دﭼﺎر اﺿﻄﺮاب ﻧﺸﺪ و ﮐﺴﯽ ﺗﺼﻮر ﺷﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد راﻩ ﻧﺪاد‪ .‬اﻳﻦ روزهﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺎرهﺎ ﻋﺒﺎرت "اﻳﻦ هﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪﺷﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻴﺪ" را از زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و ﺑﺎ ﺁن ﺁﺷﻨﺎ‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ و ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮدﺷﺎن از ﺁن‪" ،‬دﻳﺎر ﻋﺪم" اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ اﻳﻦ ﺑﺎر ﻟﺤﻦ ﺷﺎن‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ زﺑﺎن هﻤﺪﻳﮕﺮ را ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻃﻮﻟﯽ ﻧﮑﺸﻴﺪ هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ ﮐﻪ در‬
‫ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﻣﺠﺮد ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ۶‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬در‬
‫واﻗﻊ اوﻟﻴﻦ اﺟﺘﻤﺎع زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺟﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫هﻨﻮز ﮐﺎﻣﻼً داﺧﻞ ﻓﺮﻋﯽ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﻣﺮا ﺑﻪ ﻓﺮدﯼ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ ،‬ﻧﺸﺎن‬
‫داد و ﭼﻴﺰﯼ در ﮔﻮﺷﺶ زﻣﺰﻣﻪ ﮐﺮد‪ .‬او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻴﺮﯼ ﮐﻪ از ﭼﻠﻪ رهﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫از ﺟﺎ ﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪ و ﻣﺮا در ﺁﻏﻮش ﮐﺸﻴﺪ و ﻏﺮق در ﺑﻮﺳﻪ ام ﮐﺮد‪ .‬هﺎج و واج ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﻣﺮا ﺑﺎ ﮐﺲ دﻳﮕﺮﯼ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺷﮏ در ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺣﻠﻘﻪ‬
‫زدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮا ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ؟ ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺪاﻳﺶ داﺷﺘﻢ از ﺷﻮق ﭘﺮ در ﻣﯽ ﺁوردم‪ .‬ﮐﺮﻳﻢ‬
‫ﺧﺪاﻳﺎرﯼ ﺑﻮد! در ﺑﻨﺪ اﻧﻔﺮادﯼ در ﺳﻠﻮل ﻣﺠﺎورم ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬او را "ﮐﺖ ﺗﯽ" )دهﺎﺗﯽ(‬
‫ﺻﺪا ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﺎ او ﺻﻤﻴﻤﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم وﻟﯽ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﭼﻬﺮﻩ اش را ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدم و در ذهﻨﻢ‪،‬‬
‫از او ﺗﺼﻮﻳﺮﯼ ﺧﻴﺎﻟﯽ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬اﻋﺘﺮاف ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﭼﻬﺮﻩ اش ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺷﺒﺎهﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺧﻴﺎﻟﯽ ﻣﻦ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺮ او در ذهﻦ ﻣﻦ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﺷﺒﻴﻪ هﻢ وﻻﻳﺘﯽ ﺷﺎن‬
‫‪٢٠٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺟﻮاد ﻓﺮﺧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً هﻢ ﺳﻠﻮل ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻮد‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم در ﺧﻼل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬هﻔﺖ ﺳﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﺑﻮد و هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎ را ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺁوردﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﯼ در اﻧﻔﺮادﯼ اوﻳﻦ و در اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ هﻤﺮاﻩ‬
‫ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪﯼ هﻤﺮاﻩ ﺗﻌﺪادﯼ دﻳﮕﺮ از‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬هﻤﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﻋﺚ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﺶ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻃﻼﻋﯽ ﮐﻪ از وﺳﻌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﻣﺠﺎهﺪ داﺷﺘﻢ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ اﯼ ﮐﻪ او داﺷﺖ‪ ،‬اﺻﻼً ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﮑﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺗﻮ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﯼ! دﻳﺪن ات ﺑﺮاﻳﻢ ﻳﮏ ﺁرزو ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺁﺧﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﺴﯽ را‬
‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﺘﺎ ﻳﮏ ﺑﺎر ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ روﻳﺶ را ﺑﺒﻴﻨﯽ! اﻳﻦ هﻢ از ﻋﺠﺎﻳﺐ‬
‫زﻧﺪان ﺧﻤﻴﻨﯽ اﺳﺖ! دوﺳﺘﯽ ﻣﺎ از روزﯼ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺎ او ﺗﻤﺎس ﮔﺮﻓﺘﻢ و‬
‫ﻧﺎﻣﺶ را ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺮﻳﻢ ﺧﺪاﻳﺎرﯼ‪ .‬ﻧﺎﻣﺶ ﺑﺮاﻳﻢ ﺁﺷﻨﺎ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﮐﻤﯽ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺁوردم ﮐﻪ ﺷﺶ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ‪ ،‬روزﯼ ﺟﻮاد ﻓﺮﺧﯽ در ﺑﺎرﻩ ﯼ او در اﺗﺎق ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﺁﻳﺎ ﺟﻮاد ﻓﺮﺧﯽ را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ؟ ﭘﺎﺳﺦ داد ﻧﻪ!‬
‫ﻣﺘﻌﺠﺐ ﺷﺪم‪ .‬دوﺑﺎرﻩ در ذهﻨﻢ ﮐﺎوﻳﺪم‪ .‬ﻧﻪ! ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدم ﮐﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﭼﻨﺪﺑﺎر ﻃﻮل‬
‫ﺳﻠﻮل را ﻗﺪم زدم‪ .‬اﻃﻤﻴﻨﺎﻧﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬رﻓﺘﻢ و از زﻳﺮ در ﺻﺪاﻳﺶ ﮐﺮدم‬
‫و ﺑﺎ ﺗﺤﮑﻢ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ﺑﭽﻪ ﯼ روﺳﺘﺎﯼ "ﮐﻮرﻋﺒﺎﺳﻠﻮ" از ﺗﻮاﺑﻊ اردﺑﻴﻞ ﻧﻴﺴﺘﯽ؟ اﺣﺴﺎس‬
‫ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﺮق ﮔﺮﻓﺘﺶ‪ .‬زﺑﺎﻧﺶ ﺑﻨﺪ ﺁﻣﺪ‪ .‬دﭼﺎر ﭼﻨﺎن ﺑﻬﺘﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪون اﻏﺮاق‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ از درون ﺳﻠﻮل ﺧﻮدم‪ ،‬ﺁن را اﺣﺴﺎس ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﺮﻳﺪﻩ‪ -‬ﺑﺮﻳﺪﻩ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁرﯼ اﻣﺎ ﺗﻮ از‬
‫ﮐﺠﺎ ﻣﯽ داﻧﯽ؟ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد ﮐﺴﯽ در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ‬
‫ﻗﺒﻠﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ وﯼ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻧﺎم روﺳﺘﺎﯼ ﺁن هﺎ را ﺑﺪاﻧﺪ! ﻃﻠﺐ ﮐﺎراﻧﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﮐﺴﯽ را‬
‫ﮐﻪ ﻧﺎم ﺑﺮدم‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ اش؟ ﭘﺲ از ﮐﻤﯽ ﺗﺄﻣﻞ‪ ،‬ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﻳﺎد‬
‫ﺁوردم‪ ،‬وﯼ از هﻢ وﻻﻳﺘﯽ هﺎﯼ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﺎﻣﺶ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﻗﺼﺪ ﮐﺘﻤﺎن‬
‫ﻣﻮﺿﻮع را ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬از اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ هﻢ ﺻﻤﻴﻤﯽ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬هﻤﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ را‬
‫ﺑﻮﺳﻴﺪم‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ اﻳﻦ ﮐﺎر را هﻤﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن در ﻧﻈﺮم ﮔﻮهﺮهﺎﯼ از‬
‫دﺳﺖ رﻓﺘﻪ اﯼ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﺎن ﺁوردﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻴﻢ را از‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﮔﻨﺞ ﺑﺰرگ و ﮔﺮان ﺑﻬﺎ ﭘﻨﻬﺎن دارم! اﮐﺒﺮ ﺻﻤﺪﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻴﺮﯼ از او ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد ﺁﻳﺎ در زﻧﺪان ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟ و او ﺟﻮاب ﻣﺜﺒﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬دﻟﻴﻞ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﺶ در ﺁن‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬هﻤﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺎﺳﺨﺶ "رأﻓﺖ" اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺑﻮد! "رأﻓﺘﯽ" ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺪرت دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬دﻩ هﺎ ﺗﻦ از هﻢ ﺳﻦ هﺎﯼ او‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﮑﻢ اﻋﻀﺎﯼ ﺟﺎﻧﯽ "هﻴﺌﺖ ﻋﻔﻮ" ﺑﻪ دار‬
‫ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﻳﻦ ﻋﻤﻖ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﯼ رژﻳﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﮐﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎل‬
‫در زﻧﺪان هﺎﯼ ﺁن ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ ﻣﯽ رﺳﻴﺪﻧﺪ و در هﻢ ﺁن ﺟﺎ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﺁن ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ را ﺗﺠﺮﺑﻪ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺮﭘﺮ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﭘﺎﺳﯽ از ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻧﺨﻮاﺑﻴﺪ‪ .‬هﻤﻪ از ﮐﺎﺑﻮﺳﯽ ﺳﺨﻦ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ رﻧﮓ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٠٨‬‬
‫ﻳﮑﯽ ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺪ‬
‫ﻳﮑﯽ ﺧﻮن ﻣﯽ ﻓﺸﺎﻧﺪ‬
‫درﻳﻐﺎ ﻋﺸﻖ‬
‫‪٨٣‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺎد ﺷﺪ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎر اﺳﺖ؟ ﮐﺴﯽ‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ و ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ ﺁن ﺳﺎدﻩ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ اﻣﺮوز ﻧﻴﺰ ﺟﺎن هﺎﯼ ﺷﺮﻳﻔﯽ ﺳﺘﺎﻧﺪﻩ‬
‫ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر ﺑﻪ ﻳﺎد ﻋﻤﻮ اﻓﺘﺎدم‪ .‬راﺳﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد؟ اﮔﺮ ﺑﺮ ﻓﺮض‬
‫زﻧﺪﻩ هﻢ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻏﻤﺶ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد؟ او ﮐﻪ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻓﺮزﻧﺪﯼ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺣﺎﻻ ﺻﺪﺗﺎ‪ -‬ﺻﺪﺗﺎ‬
‫ﻋﺰﻳﺰاﻧﺶ را ﻧﻴﺰ از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮﻓﺎن ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ‪ ،‬ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ اﯼ ﺑﺲ ﮔﺮان ﺑﻬﺎ را از ﻣﺎ‬
‫ﺳﺘﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد وﻟﯽ هﻤﭽﻨﺎن دل ﻣﺎن ﺧﻮش ﺑﻮد ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در دﺳﺖ هﺎ ﻳﻤﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻌﺠﺒﺶ را از زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﻢ‪ ،‬ﻣﺨﻔﯽ ﻧﮕﺎﻩ دارد‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ او ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻌﺪادﯼ‬
‫دﻳﮕﺮ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﮐﻪ ﻣﺎﺟﺮاﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ را از او ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﻧﺎﺑﺎورﯼ و‬
‫ﺑﻬﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬روز ‪ ٢٢‬ﻣﺮداد‪ ،‬هﻨﮕﺎم ﻏﺮوب و ﺑﻌﺪ از دﻳﺪن ﺻﺤﻨﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻇﻔﺮ‬
‫اﻓﺸﺎرﯼ‪ ،‬ﮐﺎوﻩ را ﻗﻠﻤﺪوش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺪون ﺁن‬
‫ﮐﻪ از ﭘﺎﺳﺪار اﺟﺎزﻩ اﯼ ﺑﮕﻴﺮم‪ ،‬از ﺟﺎﻳﻢ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﻴﺰم و ﺑﻪ ﺳﻮﯼ دﺳﺘﺸﻮﻳﯽ رواﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﻮم‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﮐﺠﺎ؟ ﺑﺎ ﺑﯽ ﺗﻔﺎوﺗﯽ و درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﻢ را ﺗﮑﺎن ﻣﯽ دهﻢ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ‪ :‬ﻣﯽ روم‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﺎز وﺿﻮ ﺑﮕﻴﺮم‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ و ﺳﺎﮐﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﻀﺎﻳﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﺟﺎ‬
‫ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد ﺗﺼﻮر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺪار ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﮔﻔﺘﻪ ام ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮاﻧﺪن‬
‫"ﻧﻤﺎز ﺷﻬﺎدت" وﺿﻮ ﺑﮕﻴﺮم! هﻤﻴﻦ واﻗﻌﻪ را ﺑﺮاﯼ دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺰ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺧﻨﺪﻩ ام ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﻮدﻣﺎﻧﻴﻢ اﮔﺮ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﭼﻪ ﺣﻤﺎﺳﻪ اﯼ‬
‫ﮐﻪ از ﻣﻦ ﻧﻤﯽ ﺳﺎﺧﺘﯽ!‬

‫ﻳﮏ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ۶‬ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ .‬ﺷﺐ ﻗﺒﻞ ﻓﻘﻂ ﻳﮑﯽ دو ﺳﺎﻋﺘﯽ ﭼﺮت زدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﺷﺎد ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﺎ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺗﻈﺎهﺮ ﺑﻪ ﺷﺎدﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ هﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮگ را‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ دادﻳﻢ و ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻴﻢ‪ .‬هﻤﻪ از ﺧﺎﻃﺮات ﺷﺎن ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ و از‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻌﺒﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ "ﺷﻤﻊ هﺎﯼ ﺧﺎﻃﺮﻩ" را ﺑﺮ‬
‫ﻣﯽ اﻓﺮوﺧﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯼ اول ﺻﺒﺢ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ ﺷﻮﺧﯽ و ﺟﺪﯼ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻳﺮج! ﺟﺎن ﻣﺎدرت دﻳﺸﺐ ﺧﻮاﺑﯽ ﻧﺪﻳﺪﯼ؟ و ﻳﺎ ﺟﺎن ﻣﺎدرت ﺧﻮاب ﺑﺪﯼ ﻧﺒﻴﻨﯽ!‬
‫اﮔﺮ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺧﻮاب هﺎﻳﻢ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺁن ﺑﻌﻴﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫ﺁن هﺎ را ﺑﺎور ﮐﻨﺪ و ﺑﭙﺬﻳﺮد ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﯼ ﺗﺨﻴﻼﺗﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﺁن هﺎ را ﭘﺲ از ﺳﭙﺮﯼ ﮐﺮدن ﭘﺮوﺳﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ درﺳﺖ ﮐﺮدﻩ ام‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻌﻤﻮﻻً زﻳﺎد ﺧﻮاب‬
‫ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﻢ و ﺧﻮاب هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻢ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﻳﺎدم ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺁن دو ﺧﻮاب‪ ،‬ﻣﻮ ﺑﻪ ﻣﻮ‬

‫‪ 83‬ﮔﺎرﺱﻴﺎ ﻟﻮرﮐﺎ‪.‬‬
‫‪٢٠٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮم ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ هﺎ در واﻗﻌﻴﺖ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در هﻤﺎن ﺣﻴﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺳﺮﮔﺮم ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺻﺪاﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد ﮐﻪ دﺳﺖ ﺟﻤﻌﯽ از ﺑﻨﺪ ﺑﻴﺮون ﺷﺎن ﺁوردﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪاﯼ ﻟﺸﮑﺮﯼ‬
‫و ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪهﺎﯼ‬
‫‪ ٧‬و ‪ ٨‬را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر از ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺪاﯼ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﺑﭽﻪ هﺎ از‬
‫ﺗﻪ دل ﺧﺸﻨﻮد ﺑﻮدم! اﻳﻦ ﺧﺸﻨﻮدﯼ و رﺿﺎﻳﺖ ﺧﺎﻃﺮم را ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﺑﭽﻪ هﺎ در ﻣﻴﺎن‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﻦ هﻢ ﻧﻈﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ اﻳﺠﺎد ﺟﻮ رﻋﺐ و وﺣﺸﺖِ ﻗﺒﻞ از‬
‫دادﮔﺎﻩ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﺑﻪ ﻧﺠﺎت ﺟﺎن دﺳﺖ ﮐﻢ ﻋﺪﻩ اﯼ از ﺁن هﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺿﺮب‬
‫و ﺷﺘﻢ و ﮐﺎﺑﻞ و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻗﺒﻞ از دادﮔﺎﻩ‪ ،‬ﻓﻀﺎﯼ درﺳﺘﯽ از ﺷﺮاﻳﻂ و ﺗﻨﮕﯽ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻣﯽ داد و اﻣﮑﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﺗﺨﺎذ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻓﺮاهﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬از اﻳﻦ ﻧﻈﺮﮔﺎﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در دﻟﻢ ﻗﻨﺪ ﺁب ﻣﯽ ﺷﺪ و دﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ‬
‫هﺮ ﭼﻪ ﺑﯽ رﺣﻤﺎﻧﻪ ﺗﺮ ﺑﺰﻧﻨﺪﺷﺎن! ﻳﮏ ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ ۶٠‬ﺗﻤﺎم ﺗﻮش و ﺗﻮان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم ﺗﺎ ﻳﮑﯽ از ﻋﺰﻳﺰان‪ ،‬هﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﭼﺸﻢ از ﺟﻬﺎن ﻓﺮو ﺑﻨﺪد و ﺣﺎﻻ ﺑﻌﺪ از‬
‫هﻔﺖ ﺳﺎل در ﻧﻘﻄﻪ اﯼ ﻗﺮار داﺷﺘﻢ ﮐﻪ از ﺻﻤﻴﻢ ﻗﻠﺐ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ دوﺳﺘﺎن و ﻋﺰﻳﺰاﻧﻢ را‬
‫هﺮﭼﻪ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ و ﺑﯽ رﺣﻤﺎﻧﻪ ﺗﺮ ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار دهﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻴﺪ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮد در زﻧﺪان هﺎﯼ رژﻳﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ را؟ ﺁﻳﺎ ﺑﺎ هﻤﻴﻦ ﺗﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت ﻣﺎهﻮﯼ اﻳﻦ زﻧﺪان ﺑﺎ هﻤﻪ زﻧﺪان هﺎﯼ ﻣﺮﺳﻮم دﻧﻴﺎ ﭘﯽ ﺑﺮد؟ ﺁﻳﺎ ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻳﻦ‬
‫ﺗﻔﺎوت هﺎ را ﺁن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻤﺲ ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻣﺮد در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از اوﻳﻦ ﺑﻮد و اﻳﻦ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ "هﻴﺌﺖ ﻋﻔﻮ" وﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺮاﯼ زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﮕﺬارد‪ .‬اﻣﻴﺪوار ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ‬
‫در رﺳﺎﻧﺪن اﺧﺒﺎر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﻪ ﺁن هﺎ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺷﺎﻳﺪ‬
‫رﻳﺴﮏ ﺁن روز ﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاﻳﻤﺎن ﺧﺎﻟﯽ از ﺧﻄﺮ ﺟﺎﻧﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ارزﺷﺶ را داﺷﺖ و ﺷﺎﻳﺪ‬
‫اﻣﺮوز ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺠﺎت ﺟﺎن هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ ﺑﺸﻮد‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از دوﺳﺘﺎن ﻣﺎن را ﮐﻪ در ﻓﺮﻋﯽ ‪ ١٧‬ﺑﺎ‬
‫هﻢ ﺑﻮدﻳﻢ ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ رﺳﺎﻧﺪن اﺧﺒﺎر ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺪهﺎ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺁن ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻌﺪهﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً هﻤﻪ ﯼ‬
‫ﺑﻨﺪهﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ اﺧﺒﺎرﯼ را ﮐﻪ از ﻃﺮف ﻣﺎ دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺪﯼ ﺗﻠﻘﯽ ﻧﮑﺮدﻩ‬
‫و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺰرگ ﻧﻤﺎﻳﯽ و ﻣﻬﻢ ﺟﻠﻮﻩ دادن ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬اﻳﻦ اﺧﺒﺎر‬
‫را ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ! ﻗﻀﺎوﺗﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﻏﻴﺮﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺗﻼش و ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ‬
‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ ﺗﺎ اﺧﺒﺎرﯼ را ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺟﺎن ﻣﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺁن هﺎ‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﻢ‪ .‬هﺪف ﻣﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻻاﻗﻞ در ﻓﻀﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ زﻧﺪان ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ هﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﯼ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﺎزﻩ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﺰ اﺧﻼص و دوﺳﺘﯽ هﻴﭻ‬
‫ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ ﭘﺸﺖ ﺁن ﻧﺨﻮاﺑﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﯼ ﮐﺎش هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﺑﻪ‬
‫هﻨﮕﺎم واﮐﻨﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺪﻳﺪﻩ اﯼ‪ ،‬اﻧﺼﺎف را رﻋﺎﻳﺖ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬اﯼ ﮐﺎش هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻋﺠﻮﻻﻧﻪ ﺑﻪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢١٠‬‬
‫ﻗﻀﺎوت ﻧﻤﯽ ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ‪ .‬اﯼ ﮐﺎش ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﺧﻮد را از ذهﻨﻴﺖ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻨﺪهﺎﻳﯽ ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ‬
‫اﺣﺎﻃﻪ ﻣﺎن ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬رهﺎ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﻠﯽ در ﺑﻨﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪۵٩٨‬‬
‫در ﺣﺎل ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ اﺳﺖ و ﻳﮑﯽ از ﻣﻠﺰوﻣﺎت ﭘﺬﻳﺮش ﺁﺗﺶ ﺑﺲ و اﺗﻤﺎم ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﺁزادﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺁﻧﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ روﯼ ﮐﺎر ﺁﻣﺪن ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ و ﺷﺮوع‬
‫ﭘﺮوﺳﺘﺮﻳﮑﺎ در ﺷﻮروﯼ‪ ،‬ﻧﺴﻴﻢ ﺟﺪﻳﺪﯼ در دﻧﻴﺎ وزﻳﺪن ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و اﺛﺮات ﺁن ﺑﻪ اﻳﺮان و‬
‫رژﻳﻢ ﻧﻴﺰ ﺧﻮاهﺪ رﺳﻴﺪ و در اﻳﻦ راﻩ رژﻳﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭼﻨﺪاﻧﯽ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دهﺪ و‬
‫ﻻﺟﺮم ﺑﺎﻳﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺸﺎﻳﺶ هﺎﻳﯽ در ﺳﻄﺢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺰﻧﺪ و ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ زﻧﺪان هﺎ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻧﻴﺰ در اوﻟﻮﻳﺖ ﻗﺮار ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اوﻳﻦ و در ﺟﺮﻳﺎن ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪،‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ هﻢ ﺳﻠﻮل ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁن ﭼﻨﺎن روﯼ‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺎن ﭘﺎﻓﺸﺎرﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و اﻋﺪام ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﺴﻦ ﻣﻴﺮزاﻳﯽ ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﺑﻴﮋن ﺟﺰﻧﯽ ﻧﻴﺰ زﻧﺪﻩ اﺳﺖ و در ﻳﮑﯽ از ﺑﻨﺪهﺎﯼ‬
‫ﻣﺠﺎور زﻧﺪاﻧﯽ اﺳﺖ! ﺣﺘﺎ در اﻧﻔﺮادﯼ ‪ ٢٠٩‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻨﺪ ﺑﺤﺚ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﮐﻨﻮاﻧﺴﻴﻮن ژﻧﻮ ﺁن هﺎ ﺣﻖ ﻧﺪارﻧﺪ‬
‫او را ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺤﺮاﻧﯽ رژﻳﻢ و‬
‫ﻓﺸﺎر ﺟﻨﺒﺶ اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﺿﺪ ﺟﻨﮓ ﻣﺮدم اﺳﺖ و ﺗﺤﻮﻻت ﺑﺰرﮔﺘﺮﯼ را ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﺷﺎن ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﻏﻠﻂ و اﻧﺤﺮاﻓﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺁن هﺎ ﺑﺎ ﺳﺎدﻩ ﺳﺎزﯼ ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬ﺗﺼﻮر‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ و ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﯽ رژﻳﻢ‪ ،‬دﺳﺖ ﮐﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ رخ ﺧﻮاهﺪ‬
‫داد و ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ ﻟﻴﺒﺮال ﺗﺮﯼ‪ ،‬ﻻاﻗﻞ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻩ ﭘﺎﻳﻪ اﯼ ﺁﻧﺎن در اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ رژﻳﻢ را "ﮐﻼﺳﻴﮏ" ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ رژﻳﻢ‬
‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬رژﻳﻤﯽ "ﮐﻼﺳﻴﮏ" ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ درﺳﺖ از ﮐﺎر در‬
‫ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد رژﻳﻢ ﺑﺎرهﺎ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺒﺎﻳﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻣﻮرد‬
‫ارزﻳﺎﺑﯽ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﻨﺪهﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﭘﺎﯼ‬
‫ﻣﯽ ﻓﺸﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺷﺪن ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ رژﻳﻢ‪ ،‬ﺁزاد ﮐﺮدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺎﻣﯽ در‬
‫ﺟﻬﺖ دﻣﮑﺮاﺗﻴﺰﻩ ﮐﺮدن ﻓﻀﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺘﻤﻞ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﯼ هﻤﻴﻦ‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﺎدرﺳﺖ از ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻮد ﮐﻪ هﺮ ﺧﺒﺮﯼ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻋﺪام و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم را از اﺳﺎس ﺑﯽ ﭘﺎﻳﻪ‬
‫ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دوﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﭘﺎهﺎﯼ ﭼﻮﺑﻴﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﺷﺎن ﮐﻪ ﺳﺨﺖ ﺑﯽ ﺗﻤﮑﻴﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫واﻗﻌﻴﺖ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﻳﮏ از ﺑﻨﺪهﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﺷﺮوع اﻋﺪام هﺎ و ﭼﻪ در ﺧﻼل ﺁن‪ ،‬از اﻳﻦ ﻣﻮهﺒﺖ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ هﻤﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت از ﻧﺤﻮﻩ و ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻟﯽ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل دﭼﺎر‬
‫ﺧﻮش ﺑﻴﻨﯽ و ﺗﻮهﻢ "ﺁزادﯼ و رهﺎﻳﯽ" ﻧﻴﺰ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ اﻳﻦ ﺗﻮهﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺤﺪود و‬
‫ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ در زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ هﻢ ﺑﻮد و در ﺑﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﮐﻪ در اوﻳﻦ‬
‫‪٢١١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ وﺳﻌﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ هﻤﻴﻦ ﻋﺪﻩ ﻧﻴﺰ وﻗﺘﯽ ﺑﺎ اﺧﺒﺎر اﻋﺪام هﺎ‬
‫روﺑﻪ رو ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﻧﮑﺎر ﺁن ﻧﻤﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺘﺎ وﻗﺘﯽ در ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ در ﻓﺮﻋﯽ ﻣﺠﺎور زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ و ﻣﻮﺿﻮع‬
‫را دوﺑﺎرﻩ ﺗﮑﺮار ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬هﻨﻮز ﻧﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﺑﻴﻦ ﺷﺎن ﺑﺤﺚ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁﻳﺎ اﻳﻦ اﺧﺒﺎر را‬
‫ﺑﻪ ﺑﻨﺪهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟!‬
‫در دﯼ ﻣﺎﻩ ‪" ،۶٧‬م ‪ -‬ن" ﻳﮑﯽ از هﻮاداران راﻩ ﮐﺎرﮔﺮ را دﻳﺪم‪ .‬از ﺳﺎل ‪ ۶٣‬ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را‬
‫ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻴﻢ و ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ ﻧﻴﺰ هﻢ ﺳﻠﻮل ﺑﻮدﻳﻢ‪" .‬م‪ -‬ن" از ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ هﻢ ﮔﭙﯽ ﺑﺰﻧﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﻣﻴﻞ دﻋﻮﺗﺶ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻢ‪ .‬هﻨﮕﺎم ﺣﺮف زدن‪ ،‬ﺳﺮش ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮد و در ﺻﻮرﺗﻢ ﻧﮕﺎﻩ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻟﺤﻈﻪ اﯼ درﻧﮓ ﮐﺮد و ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬اﻳﺮج ﻣﯽ داﻧﯽ ﻓﺮاﻣﺮز اﻋﺪام ﺷﺪ؟ ﻣﻨﻈﻮرش‬
‫ﻓﺮاﻣﺮز زﻣﺎن زادﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﺑﺎ هﻢ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‬
‫زﺑﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﮐﺘﺎب "ﭘﻴﺮﻣﺮد و درﻳﺎ" اﺛﺮ هﻤﻴﻨﮕﻮﯼ دﺳﺖ زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬از ﻣﻦ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ و ﻣﻦ هﻢ در ﺣﺪ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ هﻢ ﺻﻤﻴﻤﯽ و ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮم را ﺑﺎ ﺗﺄﺳﻒ و ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺗﮑﺎن دادم‪.‬‬
‫ﺻﺪاﻳﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺮﻳﺪﻩ ‪ -‬ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﺷﮏ در ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺣﻠﻘﻪ زد و ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﯽ داﻧﯽ ﻣﻦ هﻢ ﻣﻘﺼﺮ ﺑﻮدم؟ ﺑﻪ ﺷﺪت اﺣﺴﺎس ﮔﻨﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدن‬
‫ﻧﺰد ﻣﻦ‪ ،‬ﮐﻤﯽ ﺗﺴﮑﻴﻦ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﺮا ﺗﻮ؟ ﺑﺎ اﻓﺴﻮس اداﻣﻪ داد‪ :‬ﺁن روزﯼ ﮐﻪ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺑﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻳﻢ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را اﻋﺪام ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻓﻮق ﭘﺮداﺧﺖ و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ از اﺳﺎس دروغ اﺳﺖ و‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺁن را ﺑﺮاﯼ ﺑﺰرگ ﻧﻤﺎﻳﯽ ﺧﻮدﺷﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻮدم و ﺳﭙﺲ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪ :‬ﺑﺎ‬
‫اﻳﻦ ﺗﻮهﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮاﻣﺮز ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺖ و ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم دﻟﺪارﯼ اش‬
‫دهﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪم و ﺁﻳﺎ اﺻﻼً ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﯽ در ﮐﺎر ﺑﻮد؟‬
‫اﻣﺮوز اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻣﺮﻧﺪﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را از ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮادرش در ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪ ۶٠‬ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد و او ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺴﺮ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺪرش از‬
‫اهﺎﻟﯽ اﻓﺠﻪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺳﺎل هﺎ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ دادﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬وﺿﻌﻴﺘﺶ را ﺗﻮﺿﻴﺢ‬
‫دادﻩ و ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺴﺮش را ﺟﻬﺖ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ او در اﻣﺮ ﮐﺸﺎورزﯼ‪ ،‬ﺁزاد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از‬
‫ﻗﻀﺎ هﻤﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ در ﭘﺮوﻧﺪﻩ اش ﺑﻮد و ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺠﺎت ﺟﺎﻧﺶ ﺷﺪ و از اﻋﺪام او ﺻﺮف ﻧﻈﺮ‬
‫‪٨٤‬‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺮداﻧﯽ و ﻋﻠﯽ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ را روز ‪ ٢۵‬ﻣﺮداد وﻗﺘﯽ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‬

‫‪ 84‬اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺑﻌﺪ از ﺕﺤﻤﻞ ‪ ١١‬ﺱﺎل زﻧﺪان‪ ،‬در ﺱﺎل ‪ ٧١‬ﺁزاد ﺵﺪ و در ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎﻩ ‪ ٧٢‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺹﻌﻮد ﺑﻪ ﻗﻠﻪ‪ ،‬از‬
‫ﮐﻮﻩ ﭘﺮت ﺵﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎم ﻣﺮگ رﻓﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺵﺐ ﺕﺎ ﺹﺒﺢ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻧﺼﺮاﷲ ﻣﺮﻧﺪﯼ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻳﮏ دم ﺱﻴﮕﺎر از ﻟﺒﻢ‬
‫ﻧﻤﯽاﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﭘﻴﮑﺮش ﻧﺸﺴﺘﻴﻢ ﺕﺎ ﻳﺦ ﺁن ﺑﺎز ﺵﻮد‪ .‬ﺱﻤﺖ ﭼﭗ ﺹﻮرﺕﺶ ﻟﻪ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺥﻮنﻣﺮدﮔﯽ ﻋﻤﻴﻘﯽ در ﺁن‬
‫ﺑﻮد و دﺱﺖ و ﭘﺎﯼ ﭼﭙﺶ ﻧﻴﺰ ﺵﮑﺴﺘﻪ ﺵﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻋﻤﺮ ﺥﺎﻃﺮﻩ ﺑﺎ او‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ دردﻧﺎﮎ و ﻏﻢاﻧﮕﻴﺰ ﺥﺎﺕﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫اﯼﮐﺎش هﻤﺮاﻩ ﺑﭽﻪهﺎ در ﻗﺘﻞﻋﺎم ‪ ۶٧‬رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬از هﺮ ﺟﻬﺖ ﺁﻣﺎدﮔﯽاش را داﺵﺖ‪ .‬ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺮﮔﺶ ﻧﻴﺰ ﺵﺎﻳﺪ ﺑﺮاﯼ ﻣﻦ‬
‫و ﺥﺎﻧﻮادﻩاش راﺣﺖﺕﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮگ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ‪ ،‬ﺕﺮاژدﯼ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢١٢‬‬
‫زﻧﺪﻩ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﮔﻤﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺁﻧﺎن در هﻤﻴﻦ روزهﺎ و ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺣﺴﻴﻦ ﺻﺎدق ﺑﻴﮕﯽ ﻧﻴﺰ در روز ‪ ٢٨‬ﻣﺮداد ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻪ‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬در ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ در ﺑﻨﺪ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻠﻤﯽ راﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و درﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﻩ‪ ،‬در‬
‫زﻣﻴﻨﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ در ﺁن ﺷﺮﮐﺖ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺒﻮد ﺟﺮ ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ و ﻓﺮار از واﻗﻌﻴﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ در ﭼﻨﺪ ﮔﺮوﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ و در ﮐﻨﺎر اﺗﺎق ﺑﺰرگ "ﻓﺮﻋﯽ" ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮف‬
‫ادارﻩ ﮐﻨﻨﺪﻩ و ﻣﺠﺮﯼ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ‪ ،‬ﺳﺆاﻟﯽ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮوهﯽ ﮐﻪ زودﺗﺮ از ﺑﻘﻴﻪ زﻧﮓ را‬
‫ﻣﯽ زد‪ ،‬ﻣﺠﺎز ﺑﻪ دادن ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن زﻧﮕﯽ در ﻣﻴﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻳﮑﯽ از اﻋﻀﺎﯼ ﮔﺮوﻩ‪،‬‬
‫اﻧﮕﺸﺖ اﺷﺎرﻩ اش را ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻓﺸﺎر دادﻩ و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬دﻳﻨﮓ!‬
‫در ﻃﻮل اﻳﻦ روزهﺎﯼ دردﺁور و ﻣﻼﻟﺖ ﺑﺎر‪ ،‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺒﻮدم‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﺴﯽ ﻧﺒﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﻦ‬
‫درد دل ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎزﻩ ﺑﺎ ﺧﺎﻃﺮاﺗﻢ ﺧﻠﻮت ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ از ﻳﺎد ﺑﭽﻪ هﺎ ﻏﺎﻓﻞ ﺷﻮم‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﺮهﺎ هﺮ وﻗﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﻮد ﺳﻤﻨﺪر ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻪ ﻳﺎد ﮐﻮدﮐﯽ اش ﺷﻌﺮ "ﻋﻠﯽ‬
‫ﮐﻮﭼﻴﮑﻪ" ﯼ ﻓﺮوغ را ﮐﻪ از هﻤﺎن زﻣﺎن ﮐﻮدﮐﯽ ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﻳﻢ زﻣﺰﻣﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد و‬
‫ﺣﺎﻻ ﻣﻦ از دﺳﺖ ﺁن ﺧﻼﺻﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺧﻴﻠﯽ ﺑﺨﺶ هﺎﻳﺶ را ﺣﻔﻆ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬اﻧﮕﺎر‬
‫ﺻﺪاﯼ ﻣﺤﻤﻮد در ﮔﻮﺷﻢ ﻣﯽ ﭘﻴﭽﻴﺪ‪:‬‬
‫اﯼ ﻋﻠﯽ اﯼ ﻋﻠﯽ دﻳﻮوﻧﻪ‬
‫ﺗﺨﺖ ﻓﻨﺮﯼ ﺑﻬﺘﺮﻩ ﻳﺎ ﺗﺨﺖ ﻣﺮدﻩ ﺷﻮر ﺧﻮﻧﻪ؟‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم در ﮔﻮﺷﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎهﯽ ﺗﻮ ﺁب ﻣﯽ ﭼﺮﺧﻪ و ﺳﺘﺎرﻩ دس ﭼﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻪ‬
‫اوﻧﻮخ ﺑﻪ ﺧﻮاب هﺮ ﮐﯽ رﻓﺖ‬
‫ﺧﻮاﺑﺸﻮ از ﺳﺘﺎرﻩ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻪ‪...‬‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮﺗﺶ؛ ﻣﯽ ﺑﺮﺗﺶ‬
‫ﺑﻪ ﺁﺑﻴﺎﯼ ﭘﺎﮎ و ﺻﺎف ﺁﺳﻤﻮن ﻣﯽ ﺑﺮﺗﺶ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﮐﻬﮑﺸﻮن ﻣﯽ ﺑﺮﺗﺶ‪.‬‬
‫ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ دﻳﺪم‬
‫ﺁب ﻳﻬﻮ ﺑﺎﻻ اوﻣﺪ و هﻠﻔﯽ ﮐﺮد و ﺗﻮ ﮐﺸﻴﺪ‬
‫اﻧﮕﺎر ﮐﻪ ﺁب ﺟﻔﺘﺸﻮ ﺟﺴﺖ و ﺗﻮ ﺧﻮدش ﻓﺮو ﮐﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺑﭽﻪ هﺎ ﮐﻪ ﺑﻮدم ﻣﯽ ﺧﻨﺪﻳﺪم‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺷﺪم‪ ،‬ﺁﺗﺶ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪:‬‬
‫ﺁﺗﺶ ﻋﺸﻖ و ﺟﻨﻮن ﺷﻌﻠﻪ زﻧﺪ ﮔﺎﻩ ﮔﺎﻩ‬
‫ﮔﺎﻩ ﮐﻨﻢ واﯼ واﯼ ﮔﺎﻩ ﮐﺸﻢ ﺁﻩ ﺁﻩ‬
‫ﻧﺎﻟﻪ ﮐﻨﺎن ﺳﺎل ﺳﺎل ﻣﻮﻳﻪ زﻧﺎن ﻣﺎﻩ ﻣﺎﻩ‬
‫ﺻﺒﺢ ﭼﻮ ﮐﺒﮏ درﯼ ﺧﻨﺪﻩ زﻧﻢ ﻗﺎﻩ ﻗﺎﻩ‬
‫‪٢١٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪٨٥‬‬
‫ﺷﺎم ﭼﻮ ﻣﺮغ ﺳﺤﺮ ﮔﺮﻳﻪ ﮐﻨﻢ زار زار‬
‫دﻟﻢ را ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻴﺎن ﺗﻨﻮر و ﺳﻮزش اش را در ﺣﻠﻘﻢ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم‪.‬‬

‫دوﺷﻨﺒﻪ ‪ ٧‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺗﺎ ﻳﮏ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ١٣‬ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ .‬در روزهﺎﯼ دوﺷﻨﺒﻪ و ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬هﻔﺖ و‬

‫هﺸﺖ ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ ،‬هﻴﺌﺖ ﮐﺸﺘﺎر در اوﻳﻦ ﺳﺮﮔﺮم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻮد و روز ﻧﻪ ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺁن هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﻨﺪ ‪ ٨‬اﺳﮑﺎن‬
‫دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ روزهﺎ ﺻﺪاﯼ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ و ﮐﺎﺑﻞ هﺮ روز ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮاً‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﺁن ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﺮ وﻋﺪﻩ ‪١٠‬‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺰودﯼ اﻓﺮاد‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ را ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ دﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎدل‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮل ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ‬
‫و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺗﺎ ﻣﺤﻞ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﻧﻤﺎز ﺑﻮد و هﻤﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮش ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬دژﺧﻴﻤﺎن اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻧﻮع ﻣﺴﻠﻤﺎن وﺟﻮد‬
‫دارد‪ .‬دﺳﺘﻪ ﯼ اول از ﺗﺮس و واهﻤﻪ ﯼ ﺁﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ و رﻧﺞ و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﯼ ﺁن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؛‬
‫دﺳﺘﻪ ﯼ دوم ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻬﺸﺖ و ﺣﻮراﻟﻌﻴﻦ و ﺣﻮض ﮐﻮﺛﺮ و ﻧﻬﺮهﺎﯼ ﺟﺎرﯼ ﺁن و ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ‬
‫ﺷﺪن از ﻟﺬات و ﻧﻌﻤﺎت ﺁن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و دﺳﺘﻪ ﯼ ﺳﻮم اﻳﻤﺎن ﺁوردﮔﺎن اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺑﺎور و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺷﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دژﺧﻴﻤﺎن‪ ،‬ﺧﻮد را ﺟﺰو دﺳﺘﻪ ﯼ ﺳﻮم ﻗﻠﻤﺪاد ﮐﺮدﻩ و‬
‫از ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻨﯽ ﺑﻬﺸﺘﯽ ﻓﺎﮐﺖ ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ ﮐﻪ "ﺑﻬﺸﺖ را ﺑﻪ ﺑﻬﺎ ﺑﺪهﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻧﺪهﻨﺪ"‪ .‬ﺁﻧﺎن‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ زﺧﻤﻪ هﺎﯼ ﺁﺗﺶ ﺷﻼق‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ را ﺑﺎ ﻃﻌﻢ ﺟﻬﻨﻢ ﺁﺷﻨﺎ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺠﺒﻮرﺷﺎن ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم ﺑﻴﺎورﻧﺪ! اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺗﺎزﮔﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در ﻗﺮون‬
‫وﺳﻄﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪" .‬ﭘﺪران ﻣﻘﺪس" اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﭼﻤﺎق را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻋﺎﻟﯽ ﺗﺮﻳﻦ اﺑﺰار ﺑﺮاﯼ ارﺷﺎد "ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ" و "ﻣﻠﺤﺪﻳﻨﯽ" ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺬﻳﺮش "دﻳﻦ ﻣﺤﺒﺖ"‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ از ﺧﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺠﻮﻳﺰ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪" .‬ﺳﺎن ﺁﮔﻮﺳﺘﻴﻦ" ﻳﮑﯽ از‬
‫ﻣﺒﺘﮑﺮان اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ اﻳﻦ دﻳﻦ را از روﯼ ﺗﺮس و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﺮار از‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ"‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﺗﻨﮕﯽ اوﺿﺎع ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﻗﻮل ﻳﻐﻤﺎﯼ ﺟﻨﺪﻗﯽ ﺑﻪ ﺗﺪﺑﻴﺮ‪ ،‬ﻻﻳﻪ اﯼ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ز ﺷﻴﺦ ﺷﻬﺮ ﺟﺎن ﺑﺮدم ﺑﻪ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺪارا ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ آﺎﻓﺮ ﻧﻤﯽ آﺮدم ﭼﻪ ﻣﯽ آﺮدم؟‬
‫‪ ٩‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺷﻮراﯼ ﻋﺎﻟﯽ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻮﺳﻮﯼ اردﺑﻴﻠﯽ از ﮐﻠﻴﻪ دادﮔﺎﻩ هﺎ و‬
‫دادﺳﺮاهﺎﯼ اﻧﻘﻼب ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد "ﮔﺮوهﮏ هﺎﯼ ﻣﺤﺎرب و ﻣﻠﺤﺪ" ﺑﺎ ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ‬
‫ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ و در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺳﻌﯽ ﺷﻮد "اﺷﺪاء ﻋﻠﯽ اﻟﮑﻔﺎر" ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﭼﻮن ﺁن هﺎ ﺿﺪﻳﺖ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﺎ "اﺳﻼم" و "ﻣﻠﺖ اﻳﺮان" و ﻧﻴﺰ هﻤﮑﺎرﯼ هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﺎ "اﺳﺘﮑﺒﺎر ﺟﻬﺎﻧﯽ" ﺑﻪ‬
‫وﻳﮋﻩ ﺣﻤﻠﻪ ﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ "ﻣﻴﻬﻦ اﺳﻼﻣﯽ" ﻳﺎ "ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ" ﺑﻪ ﻧﻔﻊ دﺷﻤﻨﺎن‪ ،‬ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 85‬ﻧﻌﻴﻢ اﺹﻔﻬﺎﻧﯽ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢١٤‬‬
‫اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎرﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﯽ ﻣﺎﻩ هﺎﯼ اﺧﻴﺮ از ﺑﺮﺧﻮرد هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ و ﺑﺪون ﺗﺮﺣﻢ ﺑﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن "ﻣﻠﺤﺪ" ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫اﻃﻼﻋﻴﻪ در واﻗﻊ ﻋﺰم ﺟﺰم رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ را ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺧﻼل اﻃﻼﻋﻴﻪ ﯼ ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ هﻨﻮز ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اداﻣﻪ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺧﺒﺮ از ﺧﻂ ﺟﺪﻳﺪ ﺳﺮﮐﻮب در ﺳﻴﺎﺳﺖ رژﻳﻢ ﻣﯽ داد‪ .‬ﺑﺪون ﺷﮏ ﺑﻌﺪ‬
‫از ﻋﺎدﯼ ﺷﺪن ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺰان ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ ٩‬ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ .‬ﺟﻮاد ﺗﻘﻮﯼ ﻗﻬﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﺗﺮ ﺣﺪود دو ﺳﺎل در ﺳﻠﻮل‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬وﯼ ﺑﻪ ‪ ١٠٠‬ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺮار ﺑﻮد ﺣﮑﻢ ﻣﺰﺑﻮر را در دو ﻧﻮﺑﺖ اﺟﺮا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﯼ اﻋﻤﺎل ﺷﺎن ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬
‫دﻟﻴﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﮔﻮﻳﺎ ﺑﻪ دروغ ﮔﻮﻳﯽ ﻣﺤﮑﻮﻣﺶ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﺑﺎ ﺗﻨﯽ رﻧﺠﻮر‬
‫ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﺤﻤﻞ ﺿﺮﺑﺎت ﮐﺎﺑﻞ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ زﻧﺪﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ روزهﺎﯼ ‪ ١١ ، ١٠‬و ‪ ١٢‬دﻗﻴﻘﺎً ﭼﻪ ﮔﺬﺷﺖ و "هﻴﺌﺖ ﻋﻔﻮ" در ﮐﺪام روزهﺎ‬
‫در اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺻﺪور ﺣﮑﻢ هﺎﯼ اﻋﺪام ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﯽ داﻧﻢ ﮐﻪ در روز ‪١٣‬‬
‫ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ ،‬اﻳﻦ هﻴﺌﺖ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺻﺒﺢ دوﺑﺎرﻩ ﺟﻮاد ﺗﻘﻮﯼ را ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮاﻧﺴﺎرﯼ را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﻦ او و ﺑﺮادرش ﺳﻴﺪﺣﺴﻦ ﺧﻮاﻧﺴﺎرﯼ‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻳﮑﯽ را ﺑﺮاﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺷﺪن اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨﺪ! هﻴﺌﺖ ﻋﻔﻮ رأﯼ ﺑﻪ اﻋﺪام ﺳﻴﺪﺣﺴﻦ‬
‫داد؛ هﻢ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮد وهﻢ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺳﺎﺑﻘﻪ دا رﺗﺮ و ﺑﺮاﯼ ﺟﻼدان ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺗﺮ‪ .‬در‬
‫ﺁن روز رﺣﻢ و ﺷﻘﻔﺖ ﺁﺧﻮﻧﺪﯼ ﺷﺎن ﮔﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﯼ ﺧﻮاﻧﺴﺎرﯼ‬
‫ﻟﻄﻔﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ و هﻢ زﻣﺎن هﺮ دو ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن را از ﺁن هﺎ ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ! اﻳﻦ ﻧﻮع‬
‫دوراﻧﺪﻳﺸﯽ هﺎ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ در ﻣﻴﺎن ﺁدم ﮐﺸﺎن ﺣﺮﻓﻪ اﯼ رژﻳﻢ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬در ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﻪ در ﺁن روزهﺎ ﺟﺮﻳﺎن داﺷﺖ‪ ،‬ﺧﻮاهﺮان و ﺑﺮادران ﺑﺴﻴﺎرﯼ در ﮐﻨﺎر هﻢ اﻋﺪام‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻻاﻗﻞ ﻣﻦ ﻋﺪﻩ اﯼ از ﺁن هﺎ را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﺑﺮادران ﻣﻴﺮزاﻳﯽ ﺣﺴﻴﻦ و‬
‫ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ ٨٦،‬ﺑﺮادران ﻧﺎﻇﺮﯼ ﺟﻮاد و ﺑﻬﺮام‪ ،‬ﺑﺮادران ﻣﻠﮑﯽ اﻧﺎرﮐﯽ ﺳﻌﻴﺪ و ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮادران‬
‫ﺟﺒﺮﺋﻴﻠﯽ ﺳﻌﻴﺪ و ارﻓﻊ‪ ،‬ﺑﺮادران رزاﻗﯽ اﺣﻤﺪ و ﻣﻬﺸﻴﺪ)ﺣﺴﻴﻦ(‪ ،‬ﺑﺮادران ﻣﻼﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻨﯽ‬
‫اﮐﺒﺮ و ﻣﺮﺗﻀﯽ‪ ،‬ﺑﺮادران ﺑﻮﺋﻴﻨﯽ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ و ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ‪ ،‬ﺑﺮادران ﺧﻀﺮﯼ اﺻﻐﺮ و‬
‫ﺣﻤﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮادران ﺧﺴﺮوﺁﺑﺎدﯼ ﻣﺴﻌﻮد و ﻣﻨﺼﻮر‪ ،٨٧‬ﺑﺮادران ﺳﻴﺪاﺣﻤﺪﯼ ﻣﺤﺴﻦ و ﻣﺤﻤﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮادران ﮐﻴﻮان ﻓﺮ ﺟﻤﺸﻴﺪ و ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﺑﺮادران دارﺁﻓﺮﻳﻦ اردﻻن و اردﮐﺎن‪ ،‬ﺑﺮادران‬
‫ﺛﺎﺑﺖ رﻓﺘﺎر رﺿﺎ و ﻣﺴﻌﻮد‪ ،‬ﺑﺮادران ﻋﺒﺪاﻟﻠﻬﯽ ﻣﺠﻴﺪ و اﻣﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺮادران رﺷﻴﺪﯼ اﻣﻴﺮ و‬
‫ﻣﺤﺴﻦ‪ ،‬ﺑﺮادران ﺑﻬﮑﻴﺶ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد و ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺮادران ﺣﺮﻳﺮﯼ‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮر و ﻣﺤﺴﻦ‪،‬‬

‫‪ 86‬ﺵﻬﻨﺎز ﺥﻮاهﺮﺵﺎن در هﻤﺪان و هﻤﺴﺮ ﺑﺮادرﺵﺎن ﻧﻴﺰ در ﺕﻬﺮان در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺑﻪ ﺵﻬﺎدت رﺱﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 87‬ﺥﻮاهﺮﺵﺎن ﺵﻬﻼ در ﺱﺎل ‪ ۶٠‬و دﺥﺘﺮﻋﻤﻮﻳﺸﺎن ﻃﻴﺒﻪ در ﻗﺘﻞﻋﺎم ‪ ۶٧‬ﺑﻪ ﺵﻬﺎدت رﺱﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٢١٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺧﻮاهﺮ و ﺑﺮادر ﻣﺤﻤﺪﯼ ﺑﻬﻤﻦ ﺁﺑﺎدﯼ رﺿﺎ و ﻣﺮﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺴﺮ و ﭘﺪر ﺷﻬﺒﺎزﯼ ﻋﻠﯽ و‬
‫ﺷﻬﺒﺎز)ﻋﺒﺎس ﻋﻠﯽ(‪ ،‬ﺧﻮاهﺮان و ﺑﺮادر ادب ﺁواز ﻋﺼﻤﺖ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ و ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ﺧﻮاهﺮان‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺣﻴﻤﯽ ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ و ﺳﻬﻴﻼ‪ ،‬ﺧﻮاهﺮان ﮐﺮﻳﻤﻴﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ )ﺷﻮراﻧﮕﻴﺰ( و ﻣﻬﺮﯼ‪،‬‬
‫ﺧﻮاهﺮ و ﺑﺮادر ﺗﺤﺼﻴﻠﯽ‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ و ﻧﺎهﻴﺪ‪ ،‬زن و ﺷﻮهﺮ ﻣﺮﻳﻢ ﮔﻞ زادﻩ ﻏﻔﻮرﯼ و ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ‬
‫ﺣﺎج ﺻﻤﺪﯼ‪.‬‬
‫ﻃﯽ اﻳﻦ روزهﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻏﻢ اﻧﮕﻴﺰ هﻢ ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﺳﺎﺑﻘﻢ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻮدﻩ اﯼ و اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ‬
‫ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪم‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮش ﺷﺎﻧﺲ و ﺧﻮش ﺑﺨﺖ ﺑﻮدم‪ .‬اﮔﺮ در زﻧﺪان ﺑﻮدم و‬
‫ﻣﺼﻴﺒﺖ هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ دار ﻧﻴﺰ ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪم‪ ،‬ﻏﻢ ﭼﻨﺪاﻧﯽ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬هﺮﭼﻪ از دﺳﺘﻢ ﺑﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻢ ﻳﺎ زﻳﺎد‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ رژﻳﻢ ﻓﺮوﮔﺬار ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﭼﻪ‬
‫ﺟﺮﻣﯽ ﺑﻪ دار ﻣﯽ زﻧﻨﺪ؟ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺪام اﻗﺪام ﺿﺪرژﻳﻤﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻴﻔﺮ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺧﻮدم را ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ .‬ﭼﻪ ﻓﺎﺟﻌﻪ اﯼ ﺑﻮد زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻃﻨﺎب دار را ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﺸﺎن ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﭼﻨﻴﻦ ﺻﺤﻨﻪ هﺎﻳﯽ را ﺑﻪ ﻳﺎد ﻧﺪارد‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻋﻤﺮ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺷﺎن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در ﺟﻬﺖ‬
‫اهﺪاف رژﻳﻢ ﺣﺎﮐﻢ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻗﺪرداﻧﯽ‪ ،‬از ﻃﺮف هﻤﺎن رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ‬
‫اﻋﺪام ﺳﭙﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ! ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ ﮐﺎﺑﻮس رﻧﮓ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﮕﻴﺮد؟ ﺁﻧﺎن‬
‫ﺗﺎ ﻣﺪت هﺎ ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺎﺳﺪاران ﻧﻪ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎنِ ﺁن هﺎ ﮐﻪ ﺑﺮادراﻧﺸﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن در‬
‫ﺑﺤﺒﻮﺣﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎﯼ ﺳﺎل ‪ ۶٠‬در ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺷﺎن ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺳﺮﮐﻮب ﺑﺪون ﻣﻤﺎﺷﺎت ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﮐﻤﺮ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ اﻧﻘﻼب ﺧﻮن‬
‫ﺑﺎر ﻣﺮدم اﻳﺮان ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ از ارﮐﺎن دﻓﺎع از اﻧﻘﻼب اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ هﻴﭻ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﺷﮏ و ﺷﺒﻬﻪ و ﺗﺮدﻳﺪﯼ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ اذهﺎن ﻣﺮدد و ﻣﺘﺰﻟﺰل‬
‫‪٨٨‬‬
‫را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ اﻳﻦ ﺑﺎور اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻣﻮﻣﻦ و ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫دژﺧﻴﻤﺎن ﺗﻮﺻﻴﻪ ﯼ رهﺒﺮان ﺳﺎزﻣﺎن اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ "ﺳﺮﮐﻮب ﺑﺪون ﻣﻤﺎﺷﺎت ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ" را ﺑﺪون "هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﮏ و ﺷﺒﻬﻪ و ﺗﺮدﻳﺪﯼ" ﺑﻪ هﻮاداران ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻤﻴﻢ دادﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 88‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﮐﺎر‪ ،‬ارﮔﺎن ﺱﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﮐﺜﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪.١٣٢‬‬

 ‫ﭘﻴﺎﻣﺪهﺎﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ‪١٣‬؛ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺳﺎﮎ هﺎ؛ ﻏﺎرت اﻣﻮال زﻧﺪاﻧﻴﺎن؛ ﺑﺮﺧﻮرد دوﺑﺎرﻩ ﯼ‬
‫ﻟﺸﮑﺮﯼ؛ زﻧﺎن دردﻣﻨﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ؛ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ؛ اﻧﺘﻘﺎل ﺧﺒﺮ اﻋﺪام هﺎ؛‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ هﺎ؛ ﻗﺘﻞ دﮐﺘﺮ ﮐﺎﻇﻢ ﺳﺎﻣﯽ؛ اﻋﺪام روﺣﺎﻧﻴﻮن و‪...‬‬

‫ﻣﺎ وارﺛﺎن ﭼﻪ هﺴﺘﻴﻢ؟‬

‫ﺟﻮراب ﮐﻬﻨﻪ اﯼ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ در درد‬
‫واﻣﺎﻧﺪﻩ ﺳﺎﻋﺘﯽ در ﻋﺒﻮر زﻣﺎن‬
‫ﻳﺎ ﭘﻴﺮاهﻨﯽ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺮخ ﺳﺤﺮﮔﻬﺎن؟‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢١٨‬‬
‫‪١‬‬
‫‪ ١٣‬ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ .‬ﺁﺧﺮﻳﻦ روز اﻋﺪام هﺎ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫اﺣﮑﺎم ﺻﺎدرﻩ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﻣﺮداد و ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ ،‬دﻳﮕﺮ اﻋﺪاﻣﯽ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪاز ﻇﻬﺮ ﻣﺎ را ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻩ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ وﺳﺎﻳﻞ ﺁﻣﺎدﻩ ﯼ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﻃﻮﻟﯽ‬
‫ﻧﮑﺸﻴﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را در ﺑﻨﺪ ‪ ١٣‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻓﺮﻋﯽ ‪ ١۴‬و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ‬
‫ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬دوﺑﺎرﻩ روﺑﻮﺳﯽ و ﺗﺠﺪﻳﺪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮﻩ هﺎ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬هﺮﮐﺲ از ﻣﺸﺎهﺪﻩ هﺎﯼ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ .‬از ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﯽ هﺎ و از ﭘﻴﺎم هﺎﯼ‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ‪ ،‬از دﻏﺪﻏﻪ هﺎﻳﺸﺎن‪ ،‬از ﺷﻮرﻳﺪ ﮔﯽ و ﺷﻴﻔﺘﮕﯽ ﺷﺎن و از ﺷﻘﺎوت و ﺑﯽ رﺣﻤﯽ دژﺧﻴﻤﺎن‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﮔﺮدان و ﺣﻴﺮان ﺑﻮدم ﮐﻪ ﮐﺪام ﻳﮏ ﺷﺎن را ﺻﺪا زﻧﻢ؟ ﺑﺎ ﭼﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺷﺎدﯼِ ﻏﻢ ﺁﻟﻮدِ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪن را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﻨﻢ!‬
‫دوﺑﺎرﻩ ﺷﻮر و هﻴﺠﺎن ﻋﺠﻴﺒﯽ در ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ هﺎ هﻨﻮز ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ واﻗﻌﻴﺖ‬
‫را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺧﻮدﺷﺎن را راﺿﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻻﺑﺪ ﺑﭽﻪ هﺎ در ﺟﺎﻳﯽ‬
‫ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ زﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﺑﻪ زودﯼ ﺳﺮو ﮐﻠﻪ ﺷﺎن ﭘﻴﺪا ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻮد ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻼش‬
‫ﺑﺮاﯼ روﺑﻪ رو ﻧﺸﺪن ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در اﺗﺎق هﺎ ﺟﺎﯼ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﻤﺘﺮ از‪ ١٣٠‬ﻧﻔﺮ از اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ اﻋﺪام هﺎ را ﺳﭙﺮﯼ ﮐﺮدﻩ و ﻳﺎ در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺁن ﺑﻮدﻩ و زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ ٧٠‬ﻧﻔﺮ ﻧﻴﺰ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ‪١‬‬
‫ﺟﻬﺎد)هﻤﺎن اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ ﻳﮏ ﺳﺎﺑﻖ( ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و در ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ اﻋﺪام هﺎ ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً در ﺣﺪود ‪ ٢٠٠‬ﻧﻔﺮ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺑﻪ ﻧﻴﻤﻪ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد و درﻳﺎ از ﺗﻮﻓﺎن ﺑﺎز اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮج هﺎ ﺁرام ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎر در ﺻﺪد اﻃﻼع ﻳﺎﻓﺘﻦ از رﻓﻘﺎﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ام ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻓﺮاﻣﺮز زﻣﺎن زادﻩ‪ ،‬رﺿﺎ ﻋﺼﻤﺘﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮر ﻧﺠﻔﯽ‪ ،‬ﺑﻬﺰاد ﻋﻤﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻓﺮهﺎد ﻣﻬﺪﻳﻮن‪،‬‬
‫ﻳﻮﺳﻒ ﺁﺑﺨﻮن‪ ،‬ﻣﻬﺪﯼ ﺣﺴﻨﯽ ﭘﺎﮎ‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ وﻃﻦ ﺧﻮاﻩ‪ ،‬ﺳﻴﻒ اﷲ ﻏﻴﺎﺛﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻴﺪ ﻣﻨﺒﺮﯼ‪،‬‬
‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻣﻮﺳﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻋﺒﺎس رﺋﻴﺴﯽ‪ ،‬ﭘﺮوﻳﺰ ﺣﺴﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮر داوران‪ ،‬ﺳﻴﺎﻣﮏ اﻟﻤﺎﺳﻴﺎن‪،‬‬
‫ﻣﻬﺪﯼ ﻣﻬﺮﻋﻠﻴﺎن‪ ،‬رﺳﻮل ﺳﺮاج و‪...‬‬

‫‪٢‬‬
‫ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ١۵‬ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ .‬در ﺑﻨﺪ ﻗﺪم ﻣﯽ زدم ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭘﺎﺳﺪار در ﺑﻨﺪ را ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﻦ و‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﺳﺎﺑﻖ را ﺻﺪا زد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ زدﻩ و ﺑﺮاﯼ ﺟﺪا‬
‫ﮐﺮدن وﺳﺎﻳﻞ اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎً در ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﺑﻮدﻧﺪ و هﻢ اﮐﻨﻮن در اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ وﺳﺎﻳﻞ اﻓﺮاد زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ را از وﺳﺎﻳﻞ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن ﺗﻔﮑﻴﮏ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﻓﮑﺮﯼ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺳﺎﮎ هﺎ و وﺳﺎﻳﻞ ﻓﺮدﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﻓﺎرغ ﺷﺪن ﭘﺎﺳﺪاران از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ اﯼ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫‪٢١٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺧﻮد را در ﻗﺴﻤﺖ ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻨﺪ ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺳﺎﮎ هﺎﯼ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺪا ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم ﺧﻮاﺑﯽ ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ دو ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺎﻣﯽ اﯼ را ﮐﻪ در ﺧﻮاب دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﯽ ﺁوردم‪ .‬ﺧﻴﺲ ﻋﺮق ﺑﻮدم‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ‬
‫ﻓﻴﻠﻤﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻳﮏ ﺑﺎر دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم و ﺣﺎﻻ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ دﻳﺪﻧﺶ ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﯽ را ﮐﻪ در‬
‫ﺧﻮاب دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﺁن ﺟﺎ ﺑﻮد! دﻳﻮاﻧﻪ وار ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﺎﮎ ﺧﻮدم ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻢ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺒﻴﻨﻢ‬
‫ﺁﻳﺎ ﻗﺮﺁﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺮدﻓﺮد ﺑﺮاﻳﻢ ﺻﺤﺎﻓﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺳﺎﮐﻢ هﺴﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﻣﺼﻄﻔﯽ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ اﯼ را ﮐﻪ ﺑﺮاﻳﻢ ﺣﮑﻢ ﮔﻨﺞ داﺷﺖ‪ ،‬در ﺁن ﺟﺎﺳﺎزﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻣﺰﺑﻮر ﺗﻨﻬﺎ دﺳﺖ ﺧﻂ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﯼ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﮐﺰازﯼ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﻟﻬﺮﻩ ﯼ ﻋﺠﻴﺒﯽ داﺷﺘﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﺒﻮد‬
‫ﭼﯽ؟ ﺳﺎﮐﻢ را ﻳﺎﻓﺘﻢ‪ .‬درش را ﮐﻪ ﺑﺎز ﮐﺮدم‪ ،‬ﻗﺮﺁن را دﻳﺪم ﮐﻪ روﯼ ﺑﻘﻴﻪ ﯼ وﺳﺎﻳﻞ ﻗﺮار‬
‫داﺷﺖ‪ .‬اﺷﮏ در ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ ﺣﻠﻘﻪ زد‪ .‬ﭼﺸﻤﻢ ﺟﺎﻳﯽ را ﻧﻤﯽ دﻳﺪ‪ .‬ﺻﻔﺤﻪ ﯼ اوﻟﺶ را ﺑﺎز ﮐﺮدم‪،‬‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺑﻪ اﻳﺮج ﻋﺰﻳﺰم و اﻣﻀﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ :‬ﻣﺼﻄﻔﯽ‪ .‬ﮔﻨﺠﻢ ﺁن ﺟﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺒﺨﻨﺪ‬
‫رﺿﺎﻳﺖ ﻣﻨﺪﯼ ﺑﺮ ﻟﺒﻢ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺳﺎﮐﻢ را ﺑﺴﺘﻢ و ﺑﻪ ﺗﻔﮑﻴﮏ دوﺑﺎرﻩ ﯼ ﺳﺎﮎ هﺎ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮدم ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﺎﮎ هﺎ ﭼﻪ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد؟ راﺳﺘﯽ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﻳﺸﺎن ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺧﻮاهﻨﺪ داد؟ ﺗﺎزﻩ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺑﺪهﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﺻﺎﺣﺒﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ در ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﮐﺴﯽ از اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﺁﻏﺸﺘﻪ ﺑﻪ درد‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺷﻨﻴﺪ؟ ﺁﻳﺎ‬
‫ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﺪ در ﻻ ﺑﻪ ﻻﯼ اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻪ هﺎ‪ ،‬روزﯼ ﭼﻪ دل هﺎﯼ ﭘﺮﻃﭙﺸﯽ ﻧﻬﺎن ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد؟‬
‫ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ و ﺑﺎ ﻣﺮارت ﺗﻤﺎم‪ ،‬ﻧﻔﺲ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪم و هﻦ وهﻦ ﮐﻨﺎن و ﻋﺮق رﻳﺰان ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬
‫ﻣﺎﺗﺮﮎ ﻋﺰﻳﺰاﻧﻢ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻢ‪ .‬ﮔﺎهﯽ ﮐﺴﯽ در ﺳﺎﮐﯽ را ﻣﯽ ﮔﺸﻮد و ﭼﻴﺰﯼ را ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﺎر و‬
‫رﺳﻢ ﻳﺎدﺑﻮد ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﯽ داﺷﺖ‪ .‬هﻤﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ از ﺁن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﮔﺎﻩ ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ ﺟﻨﻮن‬
‫دوﺳﺖ ﺷﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﮔﺎﻩ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮﻩ هﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدﻩ‬
‫و ﺳﺨﺘﯽ هﺎﯼ راﻩ را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﺎﺷﻖ ﻧﺒﻮدم و اﮔﺮ هﺮ ﺷﺐ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﯽ ﮐﺸﻴﺪم‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎﻩ را ﺑﻪ ﭼﻬﺮﻩ ﯼ ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ ﻳﺎران ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ ،‬هﺮﮔﺰ ﺗﺎب ﺳﻔﺮﯼ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻨﻢ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺴﻤﯽ ﺧﺴﺘﻪ و رواﻧﯽ ﺁزردﻩ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ‪ .‬ﺧﺴﺘﮕﯽ ام ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺎﺷﯽ از درد و اﻧﺪوﻩ‬
‫ﻏﻴﺒﺖ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺤﻈﻪ اﯼ از ﭘﻴﺶِ ﻧﻈﺮم دور ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬راﺳﺘﯽ ﺣﺎﻻ ﮐﺠﺎ هﺴﺘﻨﺪ؟ ﭼﻪ ﮐﺎر‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟ روزهﺎﯼ ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰ ﭘﺎﺳﺪاران هﺮ روز رﺟﻮع ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ‬
‫ﻓﺮﻋﯽ هﺎ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺳﺎﮎ هﺎﯼ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻗﺪام ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁهﺴﺘﻪ ﻗﺮﺁن را ﺑﺎز ﮐﺮدم‪ .‬دﺳﺖ ﺧﻂ ﻣﺼﻄﻔﯽ را ﺑﻮﺳﻴﺪم و ﭼﻨﺪ ﺑﺎر روﯼ‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺁهﺴﺘﻪ ﺟﻠﺪ ﺁن را ﺑﺎز ﮐﺮدم و ﻧﺎﻣﻪ را از ﻣﺨﻔﻴﮕﺎهﺶ ﺑﻴﺮون ﺁوردم‪ .‬اﻧﮕﺎر‬
‫ﻓﺎﻃﯽ ﺁن ﺟﺎ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و ﻣﯽ ﺧﻨﺪﻳﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎ او رﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﺁن اﺗﺎق ﮐﺎهﮕﻠﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺎن ﮐﻪ‬
‫ﺷﺐ هﺎ ﺑﻌﺪ از ﮐﺎر ﺳﺨﺖ روزاﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﻼل و ﻓﺎﻃﯽ و دﻳﮕﺮ ﺑﭽﻪ هﺎ در ﺁن ﺟﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻴﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫اﺗﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺁذﻳﻦ دﻳﻮار ﺁن‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺎﻃﯽ هﻤﻴﺸﻪ ﻳﮏ ﻓﺎﻧﻮس روﺷﻦ ﻣﯽ ﮐﺮد و در زﻳﺮ ﻧﻮر ﺁن ﺷﺮوع ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
‫ﮔﺰارش هﺎﯼ روزاﻧﻪ اش‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﺎﻧﺶ از ﺷﺴﺘﻦ ﻟﺒﺎس در هﻮاﯼ ﺳﺮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﺒﻮ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٢٠‬‬
‫ﺳﺮخ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﻳﺮﺗﺮ از ﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻴﺪ و زودﺗﺮ از ﻣﺎ ﺑﻴﺪار ﻣﯽ ﺷﺪ!‬
‫ﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻌﺠﺰﻩ و ﺷﺎﻧﺲ و اﻗﺒﺎل و‪ ...‬از ﺁن ﻣﻬﻠﮑﻪ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ‬
‫ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ ﺁن هﺎ ﮐﻪ از هﻤﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺑﺎزﻧﮕﺸﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺑﯽ ارزش‬
‫داﻧﺴﺘﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺘﮕﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ارزش ﺑﯽ ﻣﺜﺎل و ﺑﯽ اﻧﺪازﻩ ﯼ‬
‫ﺑﺎزﻧﮕﺸﺘﮕﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ اﻳﻦ روزهﺎ ﻣﺮا در ﺧﻮد ﻓﺮو ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁﻳﺎ رﻧﺞ و ﻓﺪاﮐﺎرﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮﯼ در ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﭘﻴﺸﺒﺮد ﻣﺒﺎرزﻩ و ﻣﺴﻴﺮ ﻃﯽ ﺷﺪﻩ‬
‫داﺷﺘﻪ و ﻳﺎ ﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ؟ ﺁﻳﺎ‪:‬‬
‫ﭘﺮﻧﺪﻩ اﯼ ﮐﻪ ﻣﺮدﻩ ﺑﻮد‬
‫دوﺑﺎرﻩ داﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﭘﺮواز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫دوﺳﺘﯽ ﻗﺒﻼً اﻳﻦ ﺳﺆال را ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺁن داﻧﻪ ﯼ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮐﻪ در دهﺎن ﮔﻨﺠﺸﮕﮑﯽ ﻣﯽ ﻣﻴﺮد‬
‫ﺧﻮد ﺳﻴﻨﻪ ﯼ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺳﻨﮓ را ﻣﯽ ﺷﮑﺎﻓﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﯼ ﺧﻮرﺷﻴﺪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‬
‫و ﺧﻮد ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‪:‬‬
‫از ﻳﺎد رﻓﺘﻦ ﻣﺜﻞ ﺁن داﻧﻪ ﯼ ﮐﻮﭼﮏ‬
‫در ﭼﻴﻨﻪ دان ﻳﮏ ﻣﺮغ‬
‫هﻤﺎن ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﺮواز اﺳﺖ‬
‫اﺻﻼً داﻧﻪ‪ ،‬ﺧﻮد ﭘﺮواز اﺳﺖ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﺪارم وﻟﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺘﻤﻴﺖ ﺁن ﻧﻴﺰ ﺗﺮدﻳﺪﯼ ﻧﺪارم‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ وﻗﺖ هﺎ هﻢ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﺮودﻩ ﺑﻮد ﻣﺮا ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ دﻧﻴﺎﯼ رازهﺎﯼ ﻧﺎﮔﺸﻮدﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺑﺮ ﻟﺒﺎﻧﻢ ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺎ ﺧﻮد زﻣﺰﻣﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪:‬‬
‫ﮐﺪام داﻧﻪ ﻓﺮو رﻓﺖ در زﻣﻴﻦ ﮐﻪ ُﻧﺮﺳﺖ ؟‬
‫ﭼﺮا ﺑﻪ داﻧﻪ ﯼ اﻧﺴﺎﻧﺖ اﻳﻦ ﮔﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ ؟‬

‫‪٣‬‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺻﻨﻔﯽ ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﯽ داد و ﺧﻠﻠﯽ در ﺁن وارد‬
‫ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﺣﺴﻦ رزاﻗﯽ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻼﻣﯽ ﻣﺴﺌﻮل ﻧﻈﺎﻓﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫زﻧﺪان ﻧﻴﺰ ﺣﺴﺎﺳﻴﺘﯽ روﯼ ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺻﻨﻔﯽ و ادارﻩ ﯼ ﺑﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺧﻄﺮﯼ را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ رژﻳﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ و اﻳﻦ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺳﺎل هﺎ ﻃﻮل ﺧﻮاهﺪ ﮐﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ دوﺑﺎرﻩ ﮐﻤﺮ راﺳﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎدل‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮل ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ زﻧﺪان‪ ،‬ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ زﻧﺪان ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮد را ﺁﻏﺎز ﮐﺮدﻩ و‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻟﻴﺴﺖ ﺟﻨﺲ هﺎﯼ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎزﻣﺎن را در اﺧﺘﻴﺎر او ﻗﺮار دهﻴﻢ ﺗﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﯼ‬
‫ﺁن هﺎ اﻗﺪام ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺟﻨﺲ هﺎﯼ درﺧﻮاﺳﺘﯽ ﻣﺎن از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫‪٢٢١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﻨﺴﺮوﻣﺎهﯽ و اﻧﺠﻴﺮ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ راﻩ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻧﺠﻴﺮهﺎ هﻤﻪ ﭘﺎﮎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻤﺎن هﺎﻳﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن روزهﺎﯼ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﮐﺎر ﺟﻤﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﻠﯽ ﮐﺎرﯼ اش ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻴﺪﻳﻢ و هﺪف از ﺁن‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﻣﻮر اﺗﺎق ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﺁن هﺎ را ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر "ﮐﺮم زداﻳﯽ"‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺴﻮاﮎ‬
‫دروﻧﺸﺎن را ﺗﻤﻴﺰ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﻨﺪهﺎ ﻳﻤﺎن را ﻏﺎرت ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺎﻻ‬
‫اﻣﻮال ﻣﺎن را دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﯽ ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ! ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ رﻏﺒﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم از اﻧﺠﻴﺮهﺎﯼ‬
‫ﻳﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻢ‪ .‬از اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻮرد ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت‬
‫اﺣﺴﺎس ﺗﻨﮕﯽ و ﻓﺸﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬دﻟﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻋﺎدل ﻣﺴﺌﻮل ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ را ﺑﺎ دﺳﺖ هﺎﻳﻢ‬
‫ﺧﻔﻪ ﮐﻨﻢ‪.‬‬

‫‪۴‬‬
‫ﻳﮏ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢٠‬ﺷﻬﺮﻳﻮر و ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﭘﺲ از ﺣﻀﻮرﻣﺎن در ﺳﺎﻟﻦ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ هﻨﻮز‬
‫ﮐﺎﻣﻼً ﺟﺎ ﻧﻴﻔﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﯼ ﭘﻨﺞ ﺗﻦ از دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﮔﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان" را‬
‫از ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﭘﺨﺶ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻣﺮد و ﻳﮏ زن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دارﻳﻮش ﮔﻠﺒﺮگ‪ ،‬ﺷﻬﺮام ﺳﻴﻔﯽ‪،‬‬
‫ﻓﺮهﺎد ﭼﺎﻩ ﭘﺴﺖ و ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﺴﻴﺠﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ رژﻳﻢ در ﺁﻣﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﺑﻴﺎن ﮔﻔﺘﺎرﺷﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮزهﺎﯼ زﻳﺎدﯼ را درﻧﻮردﻳﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ‬
‫ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻊ هﺴﺘﻢ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﻓﻮق ﺑﻌﺪ از هﻤﮑﺎرﯼ هﺎﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ‪ ،‬ﺁزاد ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﻔﺮ ﭘﻨﺠﻢ ﮐﻪ زﻧﯽ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم زرﮔﺮ اﻃﻼﻋﯽ ﮐﺴﺐ ﻧﮑﺮدم‪ .‬هﻴﭻ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ از ﺁن‬
‫زن دردﻣﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﭘﺎﻳﺶ را ﻧﻴﺰ در ﻋﻤﻠﻴﺎت از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﮔﻔﺘﺎر و‬
‫ﻧﮕﺎهﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻘﻴﻪ هﻤﺮاﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺳﻌﻴﺪ ﺷﺎهﺴﻮﻧﺪﯼ ﻳﮑﯽ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ "ﮐﻴﻔﻴﺖ" ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﮐﺎﻣﻼً اﻣﻨﻴﺘﯽ و ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯼ‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ اش ﻣﺨﻔﯽ ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و از ﺣﻀﻮر در ﺁن ﺟﻤﻊ‬
‫‪٨٩‬‬
‫ﻣﻌﺎف ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪۵‬‬
‫ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪ .۶٧‬در ﻳﮑﯽ از روزهﺎﯼ ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ‪ ،‬ﺻﺒﺢ هﻨﮕﺎم ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﭼﻨﺪ‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺁﻣﺪﻩ و هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﺣﻀﻮر در ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ ﺑﻨﺪ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‬
‫ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﺮدﻩ و در ﺧﻼل ﺻﺤﺒﺖ هﺎﻳﺶ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﺬﺷﺖ دوراﻧﯽ ﮐﻪ در ﺁن اﻋﺘﺼﺎب‬
‫و ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ اﻋﺘﺮاﺿﯽ در زﻧﺪان اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬و ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﭘﻴﺶ رﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﺮد‪:‬‬

‫‪ 89‬ﺑﻌﺪهﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺵﺪم ﮐﻪ در ﻣﺮداد ﻣﺎﻩ و هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ هﻨﻮز در ﭘﺮوﺱﻪﯼ اﻋﺪام ﻗﺮار داﺵﺘﻴﻢ ﻧﻴﺰ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﯼ ﺕﻌﺪادﯼ‬
‫از دﺱﺘﮕﻴﺮﺵﺪﮔﺎن را ﭘﺨﺶ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻓﺮاد از ﮐﺸﻮرهﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ ﺑﺮاﯼ ﺵﺮﮐﺖ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪﯼ ﻣﺮزﯼ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٢٢‬‬
‫ﺣﺘﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺒﻴﻞ هﺎﻳﺘﺎن را ﻧﻴﺰ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ!‪ ٩٠‬و ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮد‪ :‬ﺧﻂ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺎ ﻋﻮض ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‬
‫و ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺣﺮﮐﺘﯽ را در ﻧﻄﻔﻪ ﺳﺮﮐﻮب ﺧﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد! ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن در ﺷﺎدﯼ ﻧﺎﺷﯽ از‬
‫ﻓﺘﺤﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﭘﻮﺳﺖ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﮔﻨﺠﻴﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺑﻠﻬﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺧﻨﺪﻳﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﮐﺠﺎﻳﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ در ﻋﺮض ‪ ۴٠‬ﺳﺎل ﺳﺮﺷﺎن ﺑﻪ ﻣﻬﺮ ﻧﺨﻮردﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎزﺧﻮان ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ؟ وﯼ ﺳﭙﺲ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﮑﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ را ﭘﻴﺶ ﮐﺸﻴﺪﻩ و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‬
‫"اﻣﺎم" ﺣﮑﻢ اﻋﺪام هﻤﻪ ﺷﻤﺎ را دادﻩ و هﻨﻮز اﻣﻀﺎﯼ "اﻣﺎم" ﺧﺸﮏ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﺮ ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ دوﺑﺎرﻩ ﺣﮑﻢ را اﺟﺮا ﮐﻨﻴﻢ‪ ٩١.‬او هﻤﭽﻨﻴﻦ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺁن اواﻳﻞ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺧﻴﻠﯽ هﺎﻳﺘﺎن هﻴﭻ ﮐﺎرﻩ ﺑﻮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺣﮑﻢ هﺎﯼ "ﮐﻴﻠﻮﻳﯽ"‪،‬‬
‫‪ ٢٠ ،١۵ ،١٠‬ﺳﺎل دادﻳﻢ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ ﻓﺮدا ﭼﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬هﺪف ﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ در زﻧﺪان ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺿﺪ اﻧﻘﻼب را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻩ و ﺷﻤﺎ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫هﻴﺌﺖ ﺁﻣﺪ‪ ،‬هﻤﻪ را ﺑﻪ "درﮎ" واﺻﻞ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺷﻤﺎ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻣﺎﻧﺪﻩ اﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ هﻤﻪ ﯼ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ "درﮎ" واﺻﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ؛ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ در اﻳﻦ هﻔﺖ ﺳﺎل ﻣﺎر‬
‫ﺧﻮردﻩ و اﻓﻌﯽ ﺷﺪﻩ اﻳﺪ و ﺑﺮاﯼ ﻧﻈﺎم ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ هﺴﺘﻴﺪ‪ .‬در ﺧﺎﺗﻤﻪ هﻢ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮد ﻓﻌﻼً در‬
‫زﻧﺪان ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻴﺪ ﺗﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﺷﻮﻳﺪ‪ .‬ﺻﺤﺒﺖ هﺎﯼ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن در واﻗﻊ ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ‬
‫ﺧﻂ ﻣﺸﯽ ﺟﺪﻳﺪ رژﻳﻢ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪﻩ زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ و زﻧﺪان ﺑﻮد‪ .‬ﺁرزو ﻣﯽ ﮐﺮدم هﺮ‬
‫ﭼﻪ زودﺗﺮ ﺻﺤﺒﺖ هﺎﻳﺶ ﺗﻤﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ ﻗﻴﺎﻓﻪ ﯼ ﮐﺮﻳﻪ اش را ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ هﻮاﺧﻮرﯼ دادﻩ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺖ و از ﺳﺮﮔﻴﺮﯼ ﻓﺮوش روزﻧﺎﻣﻪ‪،‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺁرام‪ -‬ﺁرام ﻋﺎدﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪۶‬‬
‫ﺷﺒﯽ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ را ﺻﺪا زدﻩ و در راهﺮو زﻧﺪان و ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﻓﺮﻋﯽ ﺳﺎﻟﻦ ‪١۵‬‬
‫ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﻳﮑﯽ‪ -‬ﻳﮑﯽ ﺑﻪ اﺗﺎﻗﯽ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ و ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﭼﻨﺪ ﭘﺎﺳﺪار‪ ،‬ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺆال و ﺟﻮاب هﺎﯼ ﻣﻌﻤﻮل در زﻧﺪان ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﮐﺲ ﺗﺤﻠﻴﻠﯽ داﺷﺖ وﻟﯽ هﻴﭻ ﮐﺲ‬
‫ﺧﻮش ﺑﻴﻦ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﻓﻀﺎﯼ اﻋﺪام را ﻧﮕﺎﻩ دارﻧﺪ و ﻳﺎ واﻗﻌﺎً ﻗﺼﺪ‬
‫ﺗﮑﻤﻴﻞ ﭘﺮوژﻩ را دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﻴﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬

‫‪ 90‬در اوﻳﻦ ﻣﺠﺘﺒﯽ ﺣﻠﻮاﻳﯽ ﻣﻌﺎون اﻣﻨﻴﺘﯽ زﻧﺪان ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﭘﺎﺱﺪاران ﺑﻪ ﺑﻨﺪ هﺠﻮم ﺁوردﻩ و ﺑﺎ ﻗﻴﭽﯽ ﺱﺒﻴﻞهﺎﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻏﻴﺮﺵﺮﻋﯽ ﺑﻮدن ﺑﻪ زور ﮐﻮﺕﺎﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ وﺱﻴﻠﻪ ﻣﯽﺥﻮاﺱﺘﻨﺪ ﺕﺎ ﺁنﺟﺎ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن داﺵﺖ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺕﺤﻘﻴﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 91‬ﺱﻴﺎﻣﮏ ﻃﻮﺑﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺟﻮاد ﺕﻘﻮﯼ ﻗﻬﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻦ اﻓﺘﺨﺎرﺟﻮ‪ ،‬اﺣﻤﺪرﺿﺎ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﻣﻄﻬﺮﯼ‪ ،‬ﻋﺒﺎس ﻧﻮاﻳﯽ‪ ،‬ﻣﻬﺪﯼ ﭘﻮراﻗﺒﺎل‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﺥﺪاﺑﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻬﻨﺎم ﻣﺠﺪﺁﺑﺎدﯼ‪ ،‬هﻮﺵﻨﮓ ﻣﺤﻤﺪ رﺣﻴﻤﯽ‪ ،‬اﺑﺮاهﻴﻢ ﻃﺎهﺮﯼ‪ ،‬ﻣﻬﺮداد ﮐﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻋﻼ ﻣﺒﺸﺮﻳﺎن‪ ،‬ﻣﻬﺮزاد‬
‫ﺣﺎﺟﻴﺎن‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﺹﻐﺮﺑﻴﺪﯼ‪ ،‬ﭘﻴﺮوز دواﻧﯽ در ﺕﻬﺮان ﺱﻴﺎوش ورزش ﻧﻤﺎ در ﺵﻴﺮاز‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﻏﻔﻮرﯼ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﻣﻴﺪاﻧﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺮﺕﻀﯽ ﻋﻠﻴﺎن ﻧﺠﻒﺁﺑﺎدﯼ‪ ،‬ﺟﻼل ﻣﺒﻴﻨﯽزادﻩ‪ ،‬زهﺮا اﻓﺘﺨﺎرﯼ‪ ،‬ﺟﻮاد ﺹﻔﺎر‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺋﻤﯽ‪ ،‬در ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ﺑﻬﺎدرﯼ‪،‬‬
‫زهﺮﻩ ﻣﻈﺎهﺮﯼ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻃﻬﻤﺎﺱﺒﯽ‪ ،‬در اﺹﻔﻬﺎن و اﺣﻤﺪ ﺁﻗﺎﻳﯽ در ﻳﺎﺱﻮج‪ ،‬در زﻣﺮﻩﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪهﺎ ﺕﻮﺱﻂ‬
‫ﺕﻴﻢهﺎﯼ ﻋﻤﻠﻴﺎﺕﯽ وزارت اﻃﻼﻋﺎت رﺑﻮدﻩ ﺵﺪﻩ و در ﺥﺎﻧﻪهﺎﯼ اﻣﻦ و ﺑﺎزداﺵﺘﮕﺎﻩهﺎﯼ رژﻳﻢ ﺣﮑﻢ ﺥﻤﻴﻨﯽ در ﻣﻮردﺵﺎن‬
‫اﺟﺮا ﺵﺪﻩ و ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺱﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٢٢٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﺎق وارد ﺷﺪم‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﺮج ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ هﺴﺘﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ؟ هﺮ روز ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻳﮏ ﺑﺎر ﻧﻮﺷﺘﻪ ام‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪ‪:‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ هﻤﮑﺎرﯼ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ هﺴﺘﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺧﻮدت ﻣﺮا ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬اهﻞ اﻳﻦ‬
‫ﮐﺎرهﺎ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ .‬ﺳﺆال دﻳﮕﺮﯼ ﻧﮑﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﻨﺎر اﺳﻤﺶ ﺑﻨﻮﻳﺲ "ﺳﮓ ﻣﻨﺎﻓﻖ"! در ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺠﺘﺒﯽ اﺧﮕﺮ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﮐﻨﺎر اﺳﻤﺶ ﺑﻨﻮﻳﺲ "ط دﺳﺘﻪ دار"‪ .‬ﺳﭙﺲ از ﻣﺠﺘﺒﯽ‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ :‬ﻣﯽ داﻧﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﭼﯽ؟ ﻣﺠﺘﺒﯽ ﺧﻮﻧﺴﺮد ﭘﺎﺳﺦ دادﻩ ﺑﻮد‪ :‬ﻧﻪ! ﻟﺸﮑﺮﯼ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﻃﻨﺎب! ﺣﺎﻻ ﺷﻴﺮﻓﻬﻢ ﺷﺪﯼ؟ ﻟﻴﺴﺖ ﻳﺎدﻩ ﺷﺪﻩ را اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﺮاﯼ وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻬﻴﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪ داﺷﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺁﻧﺎن‬
‫ﮐﺪام ﻳﮏ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪" ،‬ﻣﻌﺎﻧﺪ"‪" ،‬ﻣﻨﻔﻌﻞ" و ﻳﺎ "ﺑﺮﻳﺪﻩ" هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﻴﻤﻪ ﯼ اول ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ‪ ،‬ﻳﮏ روز ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ را دوﺑﺎرﻩ ﺑﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ وﺳﺎﻳﻞ ﻓﺮا‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮادﯼ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارم‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬دارﻳﻮش ﺻﻔﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﮐﻴﻮﻣﺮث ﻣﮋدﻩ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻮرﻗﺎﺿﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺘﺒﯽ اﺧﮕﺮ‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﺟﻼﻟﯽ و‪ ...‬در هﻤﻴﻦ ﻣﺎﻩ‬
‫در اوﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ را ﺑﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ وﺳﺎﻳﻞ ﺻﺪا ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ‬
‫‪٢٠٩‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ هﺪف ﺁﻧﺎن از اﻳﻦ ﮐﺎر ﭼﻪ ﺑﻮد؟‬
‫ﺁﻳﺎ اداﻣﻪ ﯼ ﭘﺮوژﻩ را در ﺳﺮ ﻣﯽ ﭘﺮوراﻧﺪﻧﺪ و ﻳﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻓﻀﺎﯼ اﻋﺪام و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم را‬
‫ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ؟‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از دو ﻣﺎﻩ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن را دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻃﻮل اﻳﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﻳﮑﯽ‬
‫دوﺑﺎر ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻩ و از ﺁﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺘﺎر هﻤﮑﺎرﯼ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁﻧﺎن را ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ ﺑﭽﻪ هﺎ اﻋﺪام ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ .‬او در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻮال‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ ﮐﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺁﺧﺮ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺟﺮﻣﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاهﯽ ﻣﺎ را اﻋﺪام ﮐﻨﯽ؟ ﺧﻨﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮد و‬
‫اذﻋﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﻣﮕﺮ دوﺳﺘﺎن ﺗﺎن را ﮐﻪ اﻋﺪام ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺟﺮﻣﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؟! ﺣﻖ ﺑﺎ‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﺳﺆال اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ اﯼ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ!‬
‫ﺷﺸﻢ ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ در اوﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻬﺪﯼ ﺳﻌﻴﺪﻳﺎن و ﺑﺎ اﺧﺘﻼف ﻳﮑﯽ دو روز‪ ،‬رﺿﺎ ﻓﻴﺮوزﯼ و‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﯽ ﺻﺪاﻗﺖ رﺷﺘﯽ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮ دﻟﻴﻞ ﺗﺎ ﺁن روز از‬
‫اﻋﺪام رهﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ اﻳﻦ اﻋﺪام هﺎ اداﻣﻪ ﯼ روﻧﺪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻬﺪﯼ‬
‫ﺳﻌﻴﺪﻳﺎن و رﺿﺎ ﻓﻴﺮوزﯼ هﺮ دو از ﭘﻴﮏ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻮدﻩ و زﻳﺮ ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﺎ هﺮ دو ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬هﺮ دو ﺑﻌﺪ از ﺁزادﯼ از زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﺿﺎ ﻓﻴﺮوزﯼ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﺪﻩ اﯼ را از ﻣﺮز ﺧﺎرج ﻣﯽ ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺧﻮد از ﻋﻘﺐ واﻧﺖ ﭘﺮت ﺷﺪﻩ و ﮔﺮدﻧﺶ ﺁﺳﻴﺐ دﻳﺪﻩ ﺑﻮد و هﻤﭽﻨﺎن از ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺷﺪﻳﺪ ﺁن‬
‫رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻣﻬﺪﯼ ﺳﻌﻴﺪﻳﺎن ﻧﻴﺰ از اﻋﻀﺎﯼ داﻧﺸﺠﻮﻳﯽ "ﺁرﻣﺎن ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﻴﻦ" ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر‬
‫ﻗﺒﻞ از ‪ ٣٠‬ﺧﺮداد دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ از ‪٣٠‬ﺧﺮداد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ دوﻣﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ زﻧﺪان اﻓﺘﺎدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ ﺳﺎل و ﻧﻴﻢ در اﻧﻔﺮادﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﺳﻞ ﻏﺪد ﻟﻨﻔﺎوﯼ‪ ،‬از اﻧﻔﺮادﯼ ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در زﻧﺪان ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٢٤‬‬
‫ﮔﺮاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ و ﺟﺰو زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬داوود زرﮔﺮ ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ‬
‫زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﮑﻢ اﻋﺪام او ﭘﻴﺶ ﺗﺮ ﺻﺎدر ﺷﺪﻩ ﺑﻮد اﻣﺎ از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ اﺣﻤﺪ زرﮔﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎون دادﺳﺘﺎن اﻧﻘﻼب در اﻣﻮر ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻋﻤﻮﯼ وﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ‬
‫داوود را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﺷﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻗﻀﺎﻳﯽ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺗﻮﻓﻴﻘﯽ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻧﻴﺎوردﻧﺪ و ﺣﮑﻢ اﻋﺪام او را اﺟﺮا ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻴﻤﻪ ﯼ ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ روزﯼ ﻓﺮوﺗﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻳﺎﺳﺖ ﺟﺪﻳﺪ زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺁﻣﺪﻩ و ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻃﻮل ﺑﻨﺪ را ﻃﯽ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺪون هﻴﭻ ﺻﺤﺒﺘﯽ ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻀﻮر وﯼ در‬
‫زﻧﺪان ﺑﻮد و ﻣﺎ دﻳﮕﺮ وﯼ را ﻧﺪﻳﺪﻳﻢ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ ﺳﺘﺎرﻩ ﯼ اﻗﺒﺎل وﯼ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ رو ﺑﻪ اﻓﻮل‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺳﺎل هﺎ ﻗﺒﻞ ﻧﻴﺰ وﯼ ﺑﻪ ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎهﯽ رﻳﺎﺳﺖ زﻧﺪان را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺴﯽ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪ‬
‫وﯼ ﮐﻴﺴﺖ و ﻧﻘﺶ اش ﭼﻴﺴﺖ و در اﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﮐﺠﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ ﺳﺮو ﮐﻠﻪ اش‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﺎق ﻣﯽ رود‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ در ﭘﺎرﻩ اﯼ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻠﻞ و ﺣﻠﻘﻪ ﯼ واﺳﻂ‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫"خ‪ -‬چ" ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﻠﻮل ﮐﻨﺎرﯼ ﻣﺎ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ رﺿﺎ ﻓﻼح و ‪...‬ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ را ﻣﻐﺘﻨﻢ ﺷﻤﺮدﻩ و از ﺗﻨﮕﯽ اوﺿﺎع ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻏﺬاﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرهﺎﯼ روزﻣﺮﻩ ﯼ اﺗﺎق و ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺑﻨﺪ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﮐﺘﺎب هﺎ و روزﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ درﻳﺎﻓﺘﯽ از ﺑﻨﺪ را ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻧﻤﯽ داد و در ﺿﻤﻦ دﻳﮕﺮان را‬
‫هﻢ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﻳﺶ‪ ،‬هﺮﭼﻪ را ﮐﻪ از ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺪاران در ﻣﻴﺎن ﺧﻮاهﺪ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﭼﺎر‬
‫"ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﯽ" اﺳﺖ و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﻴﺎﻳﻴﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺁﻣﺪن در ﻣﻘﺎﺑﻞ وﯼ و‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﻳﺶ را ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻢ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدم ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﻳﺶ در هﻤﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻧﺨﻮاهﺪ ﻣﺎﻧﺪ و روز ﺑﻪ روز اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﻮاهﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻋﻤﺎل او ﻗﺎﺑﻞ‬
‫اﻏﻤﺎض ﺑﻮد وﻟﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ او اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ دادﻳﻢ ﮐﻪ در ﻗﺒﺎل زﻳﺎدﻩ ﺧﻮاهﯽ هﺎﻳﺶ ﻣﺎ را ﺗﻬﺪﻳﺪ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒ ﻣﺎ در ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﭘﯽ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﻳﮑﯽ از روزهﺎ‪،‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﺗﺤﻮﻳﻞ دادن روزﻧﺎﻣﻪ اﻣﺘﻨﺎع ﮐﺮد و ﺑﻨﺎﯼ ﻗﻠﺪرﯼ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ هﻴﮑﻞ‬
‫درﺷﺘﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﻪ او دهﻢ ﭼﻨﺎن ﺳﻴﻠﯽ اﯼ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺶ زدم ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﻒِ‬
‫اﺗﺎق وﻟﻮ ﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻳﻘﻪ اش را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬هﺮ ﻏﻠﻄﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاهﯽ ﺑﮑﻨﯽ‪ ،‬ﺑﮑﻦ!‬
‫وﻟﯽ ﻓﮑﺮ ﺑﺎج ﺧﻮاهﯽ را از ﮐﻠﻪ ات ﺑﻴﺮون ﮐﻦ! ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﻼﻳﯽ ﺑﻪ روزت ﺧﻮاهﻢ ﺁورد ﮐﻪ‬
‫از ﮐﺮدﻩ ات ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﻮﯼ! ﺗﻬﺪﻳﺪاﺗﻢ ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﺷﺪ و ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ ﺁرام ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ از‬
‫زدﻧﺶ ﺧﺸﻨﻮد ﻧﺒﻮدم‪ ،‬و ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم و ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ اﺣﺴﺎس ﻓﺸﺎر و‬
‫ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬وﻟﯽ اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ راهﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﻠﻮﯼ او را ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬او‬
‫ﺑﻌﺪهﺎ در ﺧﻮدش ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﺸﮑﻠﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﻤﯽ ﺁورد‪ .‬ﻣﻴﺎﻧﻪ ﯼ ﺑﺪﯼ ﺑﺎ ﻣﻦ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ و اﺗﻔﺎﻗﺎً ﭼﻮن ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد ﻧﻴﺎزهﺎﻳﺶ را از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻦ ﺑﺮﺁوردﻩ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ از دﺳﺘﻢ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﮐﻤﮑﺶ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﮔﺎهﯽ وﻗﺖ هﺎ ﮐﻪ ﻣﺮا ﻣﯽ دﻳﺪ‪ ،‬در‬
‫‪٢٢٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﻼم ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻟﺒﺨﻨﺪﯼ هﻢ هﻤﺮاهﺶ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد وﯼ ﭘﯽ ﻧﺒﺮدم و‬
‫از ﺧﻮدش هﻢ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺳﺆاﻟﯽ ﻧﮑﺮدم‪ .‬دﭼﺎر ﻳﮏ ﺑﺤﺮان روﺣﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫رﻏﺒﺖ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ روم‪ .‬ﺁﻓﺘﺎب را ﻧﻴﺰ دﻳﮕﺮ رﻧﮕﯽ و اﻋﺘﺒﺎرﯼ‬
‫ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﯽ رﻣﻖ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد از دﻳﻮار ﺑﺎﻻ رود‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻮﻳﯽ هﻢ ﭼﻮن ﻣﺎ‪ ،‬در ﺗﺮدﻳﺪ و‬
‫اﺿﻄﺮاب ﻣﻴﺎن ﻓﺮوﻧﺸﺴﺘﻦ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺑﺎز ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎر ﺧﻮرﺷﻴﺪ را ﺑﺎ هﻴﻤﻪ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺮدادﯼ اش دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم وﻟﯽ اﻳﻦ ﺑﺎر ﮐﻮرﻩ ﯼ ﮔﺪازاﻧﺶ ﺑﻪ ﺳﺮدﯼ ﮔﺮاﻳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺁﺳﻤﺎن‬
‫هﻴﻤﻪ هﺎﻳﺶ را ﺑﻪ زﻣﻴﻦ هﺪﻳﻪ دادﻩ ﺑﻮد و ﺷﻌﻠﻪ هﺎ در دل ﺧﺎﮎ ﻣﺄوا ﮔﺰﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٧‬‬
‫رژﻳﻢ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﺑﺤﺮان را اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫ﮐﻤﻴﺘﻪ‪ ،‬ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﯽ و ﺳﭙﺎﻩ در ﻳﮏ روز ﭘﺎﻳﻴﺰﯼ در ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻪ ﯼ "ﺟﻤﺸﻴﺪ" ﺗﻬﺮان‬
‫ﻳﻮرش ﺑﺮدﻩ و ﺁن ﺟﺎ را ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﻮرش ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺐ "ﺷﻮراﯼ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﯽ رژﻳﻢ‬
‫و ﺑﻪ دﺳﺘﻮر و زﻳﺮ ﻧﻈﺮ "اﺻﻼح ﻃﻠﺐ دوم ﺧﺮدادﯼ" "ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﻣﺤﺘﺸﻤﯽ ﭘﻮر وزﻳﺮ‬
‫ﮐﺸﻮر وﻗﺖ‪ ،‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻃﺒﻖ اﺧﺒﺎر رﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮران رژﻳﻢ اﺑﺘﺪا ﻣﺤﻠﻪ را ﻗﺮق‬
‫ﮐﺮدﻩ و اﺟﺎزﻩ ﯼ ﺁﻣﺪ و ﺷﺪ را ﺑﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ و ﺳﭙﺲ هﺮ ﮐﻪ را ﮐﻪ دم دﺳﺖ ﺷﺎن‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬از ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ زن و ﻣﺮد دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺎ اﺗﻮﺑﻮس هﺎﻳﯽ از‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ زﻧﺪان هﺎ و ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎﻩ هﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و هﻢ زﻣﺎن ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺤﻠﻪ را ﺑﺎ‬
‫ﺑﻮﻟﺪوزر ﺧﺮاب ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺗﻠﯽ از ﺧﺎﮎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﻧﺸﺎن دادن ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺷﺎن در اﻧﻬﺪام و ﻧﺎﺑﻮدﺳﺎزﯼ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﯽ ﭘﻨﺎﻩ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫و ﺑﯽ دﻓﺎع ﺗﺮﻳﻦ اﻗﺸﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ را هﺪف ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﺳﺘﺜﻤﺎر و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮐﻪ رژﻳﻢ وﻇﻴﻔﻪ ﭘﺎﺳﺪارﯼ از ﺁن را ﺑﻪ‬
‫ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺁن هﻢ ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺷﻌﺎرهﺎ و‬
‫ﺳﺮودهﺎ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ رژﻳﻢ و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺁﺑﺴﺘﻦ ﺣﻮادث‬
‫ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺁن ﮐﻪ ﻣﻬﺎر اوﺿﺎع از دﺳﺖ ﺷﺎن در ﻧﺮود‪ ،‬ﺳﺮﮐﻮب را ﭼﺎرﻩ ﯼ‬
‫ﮐﺎر دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺳﺎل هﺎ ﺑﻌﺪ در دوران ﺧﺎﺗﻤﯽ و ﭘﺲ از اﻓﺸﺎﯼ ﻗﺘﻞ هﺎﯼ زﻧﺠﻴﺮﻩ اﯼ ﮐﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺑﺎﻻﯼ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ در ﻃﺮاﺣﯽ و اﺟﺮاﯼ ﺁن هﺎ رو ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ ﻗﺒﻠﯽ را دﻧﺒﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺎن ﺗﻦ ﻓﺮوش ﻣﺸﻬﺪﯼ هﺪف‬
‫ﻗﺘﻞ هﺎﯼ زﻧﺠﻴﺮﻩ اﯼ ﻋﻮاﻣﻞ رژﻳﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ از هﻤﻪ ﺑﯽ ﭘﻨﺎﻩ ﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﺸﺘﺎرﺷﺎن‬
‫ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻳﺠﺎد رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻓﺸﺎرﯼ را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ رژﻳﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ از دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﮔﺎن را ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻻاﻗﻞ ﮐﻤﺒﻮد ﺁﻣﺎرﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺟﺒﺮان ﮐﻨﻨﺪ! در ﺑﻨﺪ رو ﺑﻪ روﯼ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ از اﻳﻦ زﻧﺎن ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ‬
‫ﮐﻮدﮐﺎﻧﺸﺎن ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از اﻳﻦ زﻧﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺘﺎد ﺑﻮدﻩ و ﺑﺨﺸﯽ هﻢ ﻣﻌﺘﺎد و هﻢ‬
‫ﺗﻦ ﻓﺮوش ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪﮔﯽ ﻓﻼﮐﺖ ﺑﺎر ﺁن هﺎ در ﻣﺤﻠﻪ ﯼ ﺟﻤﺸﻴﺪ و ﺗﺤﻤﻞ رﻧﺞ ودردﯼ ﮐﻪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٢٦‬‬
‫ﺳﺎﻟﻴﺎن ﺳﺎل ﺑﺮدوش ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬روان ﺁﻧﺎن را ﺁزردﻩ و ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪون‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ روﺷﻨﯽ از ﺁﻳﻨﺪﻩ‪ ،‬در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ زﻧﺪان ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﭼﻨﺪان ﻧﺎ ﺁﺷﻨﺎ‬
‫هﻢ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز روﺷﻨﯽ ﭘﻴﺶ رو ﻧﻤﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان‪،‬‬
‫ﺳﺮﭘﻨﺎﻩ ﺷﺎن را از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻟﻮازم زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺪﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮارت زﻳﺎد ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻴﺎن‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﺟﻮد ﺁن هﻤﻪ ﺑﭽﻪ درﻓﻀﺎﯼ ﻣﺤﺪود ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺁن هﻢ ﺑﺪون هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﻣﮑﺎن ﺑﺎزﯼ و ﺧﺎرج ﺷﺪن‬
‫از ﺑﻨﺪ و دﻋﻮاهﺎﯼ ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ ﺷﺎن ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﻣﺎدرهﺎ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﻳﺸﺎن‪ ،‬ﻧﺒﻮدن‬
‫ﺳﻴﮕﺎر و ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر در دﺳﺘﺮس ﺷﺎن و‪ ...‬ﻣﺸﮑﻼت ﺁن هﺎ را دو ﭼﻨﺪان ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻣﯽ ﺷﺪ‬
‫ﺣﺪس زد ﮐﻪ در ﭼﻪ ﺟﻬﻨﻤﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻮدﻧﺪ از وﺿﻌﻴﺖ زﻧﺎن در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ اﻳﺮان ﮐﻪ روزﮔﺎرﯼ "رﻗﻴﻪ داﻧﺸﮕﺮﯼ" از رهﺒﺮان ﺳﺎزﻣﺎن "اﮐﺜﺮﻳﺖ" در‬
‫ﻣﻮردﺷﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ اﻳﻢ ﮐﻪ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از ﺣﻘﻮق زن را در ﺣﻴﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺿﺪاﻧﻘﻼب ﺑﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺧﻮد از‬
‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ اﻳﺮان ﻳﮏ ﺳﻴﻤﺎﯼ ﺿﺪ زن ﺗﺼﻮﻳﺮ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬از اﺳﺎس‬
‫ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ و ﮐﺎﻣﻼً در ﺟﻬﺖ اهﺪاف ﺿﺪ ﻣﺮدﻣﯽ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺿﺪاﻧﻘﻼب در ﻣﻮرد ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪن زﻧﺎن‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ زﻧﺎن زﺣﻤﺖ ﮐﺶ ﻣﺎ هﻮﻳﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪ و ارزش اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ زﻧﺎن‬
‫‪٩٢‬‬
‫زﺣﻤﺖ ﮐﺶ و ﺷﺨﺼﻴﺖ واﻗﻌﯽ ﺁﻧﺎن در اﻳﻦ اﻧﻘﻼب ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫داﺋﻢ ﺻﺪاﯼ ﺟﻨﮓ و ﺟﺪال و دﻋﻮاﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺷﺐ ﮐﻪ ﻓﺮا ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﯽ‬
‫ﻏﻢ ﺷﺎن دو ﭼﻨﺪان ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺁن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺻﺪاﯼ ﺧﻮﺑﯽ داﺷﺘﻨﺪ و ﻳﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ دارﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﺁوازهﺎﯼ ﺣﺰﻳﻦ ﮐﻪ دردهﺎﯼ ﺧﻮد را در واﻗﻊ ﺑﺎ ﺁن ﺑﺎزﮔﻮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁهﻨﮓ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﻪ ﺑﺎزارﯼ ﺷﺎد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ وﻗﺖ هﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﯼ در‬
‫ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻻﻟﻪ زار ﺗﻬﺮان ﻗﺪم ﻣﯽ زﻧﯽ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻪ ﯼ ﮔﻤﺮگ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب رﻓﺘﻪ اﯼ‪ .‬ﻏﻢ ﺁﻧﺎن‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺮ دﻟﻢ ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﮕﺮ ﭼﻪ ﮔﻨﺎهﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﺗﺎواﻧﺶ را اﻳﻦ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﭘﺲ دهﻨﺪ؟ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ ﻣﺮدهﺎ ﻳﺸﺎن در ﺑﻨﺪ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬از ﺣﺎل و روزﺷﺎن‬
‫ﺑﯽ ﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻳﻢ وﻟﯽ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ ﺑﺪﺗﺮ از زﻧﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻧﺎن هﻢ ﺑﺎﻳﺪ درد ﺧﻮدﺷﺎن را‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و هﻢ ﻣﺮهﻤﯽ ﺑﺮ زﺧﻢ هﺎﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻳﺸﺎن ﻣﯽ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﯽ رﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻳﺸﺎن‪ ،‬ﺳﻴﮕﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً اﮔﺮ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯽ درﻳﻎ ﭘﻴﺸﮑﺶ ﺷﺎن ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬وﻟﯽ در ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻏﻔﻠﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺟﺎن ﺑﭽﻪ هﺎ ﺗﻤﺎم ﺷﻮد و ﻳﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪ و دﺳﺘﺎوﻳﺰﯼ ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ‬
‫ﺳﺮﮐﻮب ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ دﻳﮕﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﺳﻴﮕﺎر زﻳﺎدﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ هﻤﺎن اﻧﺪﮎ را‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮد؟ ﺁﻳﺎ رژﻳﻢ و‬

‫‪ 92‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﮐﺎر‪ ،‬ارﮔﺎن ﺱﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﮐﺜﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩ ‪ ،١١٩‬ﺕﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،١٣۶٠‬رﻗﻴﻪ داﻧﺸﮕﺮﯼ‪.‬‬
‫‪٢٢٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن از ﺿﻌﻒ هﺎﻳﺸﺎن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد؟ ﺁﻳﺎ ﺁوردن ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺠﺎور ﻣﺎ‪،‬‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪ اﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ‪ ...‬اﻳﻦ هﺎ ﺳﻮال هﺎﻳﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ذهﻦ ﻣﺎ را درﮔﻴﺮ ﺧﻮد ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺻﻼح دﻳﺪﻳﻢ از دادن ﺳﻴﮕﺎر ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﺧﻮددارﯼ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺁن هﺎ ﻣﺎ را ﺑﺎ ﺷﮑﻞ ﻇﺎهﺮﯼ ﻣﺎن و ﻳﺎ رﻧﮓ ﻟﺒﺎس ﻣﺎن ﺻﺪا ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﺮاﯼ هﺮ ﮐﺪام از‬
‫ﻣﺎ ﻣﻀﺎﻣﻴﻨﯽ را ﮐﻮﮎ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺷﺮوع ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺁوازﯼ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪...‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺪش ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪" :‬ﺁهﺎﯼ ﺁﻗﺎ ﺑﻠﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺁهﺎﯼ ﻣﺴﺖ و ﻣﻠﻨﮕﻪ"‪...‬‬
‫و ﻳﺎ ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﻴﺮاهﻦ ﻗﺮﻣﺰ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪" :‬ﭘﻴﺮهﻦ ﻗﺮﻣﺰﯼ دل ﻣﻨﻮ‬
‫ﺑﺮدﯼ"‪ ...‬ﻳﺎ ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺁن هﺎ ﻗﻴﺎﻓﻪ ﯼ ﻗﺸﻨﮕﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪" :‬ﺳﺮ ﺗﻮ‬
‫ﺑﺎﻻﮐﻦ ﺧﻮﺷﮕﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻮ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻦ ﺧﻮﺷﮕﻠﻪ"‪ ...‬ﻳﺎ "ﺗﻮ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺎز ﻣﯽ ﺁﯼ‪ ،‬اﻳﻦ هﻤﻪ ﺁواز‬
‫ﻣﯽ ﺁﯼ"‪"...‬دوﺳﺖ دارم ﻣﯽ دوﻧﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر دﻟﻪ ﮔﻨﺎﻩ ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ"‪ ... ،‬اﻣﺎن از وﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫اﺳﻢ ﻳﮑﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎ را ﻳﺎد ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬روزﯼ ﻳﮑﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎ ﺣﻴﺪر ﻳﻮﺳﻔﻠﯽ را ﺻﺪا ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﮔﺎﻩ ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ ﺷﺮوع ﮐﺮد ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺮاﻧﻪ ﯼ "ﺑﺎﺑﺎﺣﻴﺪر"‪ ...،‬ﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪" ،‬اﮔﻪ ﻋﺸﻖ هﻤﻴﻨﻪ اﮔﻪ زﻧﺪﮔﯽ اﻳﻨﻪ ﻧﻤﯽ ﺧﻮام ﭼﺸﻤﺎم دﻧﻴﺎ رو ﺑﺒﻴﻨﻪ" ‪ ...‬ﺧﻮاﻧﺪن‬
‫هﺮﻳﮏ از اﻳﻦ ﺁوازهﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺘﺎ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ هﺎ ﻳﺸﺎن‪ ،‬اﻏﺮاق‬
‫ﻧﮑﻨﻢ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ﯼ ﻣﺘﺤﺮﮎ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺮاﻧﻪ هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺎﻓﻈﻪ و اﺳﺘﻌﺪاد ﻋﺠﻴﺒﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن‬
‫ﺗﻨﻬﺎ از ﻻﯼ ﮐﺮﮐﺮﻩ ﯼ ﺟﻠﻮﯼ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﺷﺎن‪ ،‬ﺁن هﻢ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ‪ ،‬ﻗﺎدر ﺑﻪ دﻳﺪن ﻣﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺣﺎل ﻳﮏ ﻧﻈﺮ و ﻳﮏ ﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺳﻮژﻩ اﯼ ﺷﻮد ﺑﺮاﯼ ﻳﺎدﺁورﯼ و ﻳﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬
‫ﻓﯽ اﻟﺒﺪاهﻪ ﯼ ﺗﺮاﻧﻪ اﯼ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺗﺮاﻧﻪ هﺎﯼ ﺁن هﺎ‪ ،‬ذهﻦ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻓﻌﺎل ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و هﺮﭼﻪ‬
‫ﺗﺮاﻧﻪ ﯼ "ﮐﻮﭼﻪ ﺑﺎزارﯼ" را ﮐﻪ در ﻋﻤﺮم ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﭘﺲ از ﺳﺎل هﺎ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﻳﺎد ﺁوردﻩ‬
‫و زﻳﺮﻟﺐ زﻣﺰﻣﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً هﻤﻴﺸﻪ ﺳﻪ ﻃﺮف ﺣﻴﺎط ﺑﻨﺪ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن اﻣﮑﺎن دﻳﺪﻩ ﺷﺪن ﺑﭽﻪ هﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺁن هﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﻓﻘﻂ زﻳﺮ دﻳﻮار ﺑﻨﺪ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﻳﺎ ﻗﺪم ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ .‬ﺁن ﺟﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺎﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎ را ﻧﻤﯽ دﻳﺪﻧﺪ وﮔﺮﻧﻪ ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺗﻼش ﺷﺎن ﺑﺮاﯼ ﮔﻔﺖ وﮔﻮ‪ ،‬ﺁوازﺧﻮاﻧﺪن و درﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﺳﻴﮕﺎر ﮐﺮدن ﻗﻄﻊ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ از هﻤﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻐﺎﺛﻪ ﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﺮاﯼ ﺳﻴﮕﺎر و ﻋﺪم اﺟﺎﺑﺖ‬
‫ﺁن از ﺳﻮﯼ ﻣﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﺧﻮدﻣﺎن را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﯽ را‬
‫اﺟﺎﺑﺖ ﻧﮑﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ رهﺎﻳﯽ و ﺁزادﯼ ﻣﺮدم و از ﺟﻤﻠﻪ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ روﯼ ﺁوردﻩ‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ و ﺣﺎﻻ ﺑﻪ هﺮ دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ و ﻳﺎ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ و ﻳﺎ ﺻﻼح ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﮐﺎرﯼ اﻧﺠﺎم‬
‫دهﻴﻢ! اﻳﻦ هﺎ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ از روﯼ ﺁن ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﺑﮕﺬرﻳﻢ‪ .‬از اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن "ﻧﻪ"‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬و ﻣﻦ در اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻢ‪ ،‬روﺣﻢ درهﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎرﯼ‬
‫ﮐﻪ در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ از دﺳﺘﻤﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﺴﯽ در هﻮاﺧﻮرﯼ‬
‫ﺳﻴﮕﺎر ﻧﮑﺸﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﺎن از ﺑﻮﯼ ﺳﻴﮕﺎر ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﻳﺎ در دﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﺳﻴﮕﺎر ﻧﺒﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ هﻤﮕﯽ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ رﻋﺎﻳﺖ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪ .‬هﺮ وﻗﺖ در‬
‫زﻳﺮ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﯼ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﮐﻪ در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ دوم ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺘﻢ و ﺑﻪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٢٨‬‬
‫ﺗﺮاﻧﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﮔﻮش ﻣﯽ دادم‪ ،‬ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر ﺑﻪ ﻳﺎد ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﯽ ﻣﯽ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ روزهﺎ‬
‫وﺷﺐ هﺎ زﻳﺮ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﯼ ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ﺷﺎن ﺑﻪ ﻧﻮاﺧﺘﻦ و ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺮاﻧﻪ هﺎﯼ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﭘﻨﺠﺮﻩ هﺎﯼ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺎن ﺑﺮاﻳﻤﺎن ﺁواز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ! ﮐﺘﻤﺎن‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ‪ ،‬از هﻤﻪ ﯼ ﺁوازهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﻟﺬت ﻣﯽ ﺑﺮدم‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاﯼ ﺁن هﺎ ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﻬﻢ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺎل هﺎ ﺑﻮد ﺻﺪاﯼ زﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺎدر و ﮔﺎهﯽ ﻣﺎدرﺑﺰرﮔﻢ را‪ ،‬ﺁن هﻢ از راﻩ ﮔﻮﺷﯽ ﺗﻠﻔﻦ‬
‫ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﺻﺪاﯼ ﮐﻮدﮎ را ﮐﻪ هﺮﮔﺰ‪ .‬اﮔﺮ در اﻳﻦ ﺳﺎل هﺎ‪ ،‬ﺻﺪا ﻳﺸﺎن را از ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‬
‫ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺁن را ﺗﺸﺨﻴﺺ دهﻢ‪ .‬از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺪاﯼ‬
‫زن هﺎ و ﮐﻮدﮐﺎن و دﻋﻮاهﺎ ﻳﺸﺎن ﺑﺮاﻳﻢ ﺟﺎﻟﺐ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﻣﺸﺘﺮﯼ هﺎﯼ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺎر دﻳﻮار‪،‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﺎ ﺁوازهﺎ ﻳﺸﺎن زﺧﻢ هﺎﯼ دﻟﻢ را اﻟﺘﻴﺎم ﻣﯽ دادم و ﮐﺴﯽ ﺑﻪ رازم ﭘﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫هﺮ ﮐﺲ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﺮداﺷﺖ ﺧﺎص ﺧﻮدش را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ روزﯼ ﻳﮑﯽ از ﻋﺰﻳﺰاﻧﻢ‬
‫در ﺷﻌﺮﯼ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ دﺧﺘﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﮐﻞ ﺷﺎن را از زﻳﺮ ﻣﻘﻨﻌﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﻟﺐ هﺎﯼ ﺳﺮخ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﺸﺎن در ﺧﻴﺎﺑﺎن هﺎﯼ ﺗﻬﺮان ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮودﻩ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﮐﺎﮐﻠﯽ! ﮐﺎﮐﻞ ات ﻣﺮا ﻣﯽ ﺑﺮد‬
‫در ﻣﺴﻴﺮ ﮔﻠﻮﻟﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺎﮐﻞ ﻳﺎرم ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻟﺐ هﺎﯼ ﺳﺮخ ﺗﻮ‬
‫ﻣﺮا ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺳﺮخ ﺳﻴﻨﻪ ﯼ ﻳﺎراﻧﻢ ﻣﯽ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺎ دو هﻔﺘﻪ اﯼ‪ ،‬ﺷﺐ هﺎ ﻣﺮاﺳﻢ ﺁوازﺧﻮاﻧﯽ و ﻳﺎ ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﻇﺎهﺮﯼ ﺑﻨﺪ زﻧﺎن اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔﺎﻩ روزﯼ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ هﺠﻮم ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ ﺑﻨﺪ و ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﺁﻧﺎن ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﺻﺪاﯼ ﺟﻴﻎ هﺎﯼ‬
‫زﻧﺎﻧﻪ و ﮔﺮﻳﻪ هﺎﯼ ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎﯼ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ دﻗﻴﻘﺎً ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ در ﺑﻨﺪ ﺁﻧﺎن‬
‫اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد؟ وﻟﯽ از ﺁن ﺷﺐ دﻳﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﺁوازﯼ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪاﯼ ﺧﻨﺪﻩ اﯼ ﺑﻪ ﮔﻮش‬
‫ﻧﻤﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺎ دل ﺗﺎن ﺑﺨﻮاهﺪ ﺻﺪاﯼ ﻧﻮﺣﻪ و ﮔﺮﻳﻪ و ﻋﺰادارﯼ و دﻋﺎﯼ ﮐﻤﻴﻞ و ﺗﻮﺳﻞ‬
‫و‪ ...‬از ﺑﻨﺪ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﯽ رﻓﺘﻴﻢ وﻟﯽ دﻳﮕﺮ ﺻﺪاﻳﯽ از ﺁوازهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﻳﻤﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮد‪ .‬دﻟﻢ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬دوﺑﺎرﻩ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم ﭼﻴﺰﯼ را از دﺳﺖ دادﻩ ام‪ .‬ﮐﺴﯽ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﺣﺎﻟﺘﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺮدﻓﺮد هﻢ دﻳﮕﺮ ﻧﺒﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﺗﻴﺰﺑﻴﻦ اش ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮات روﺣﯽ ام ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٨‬‬
‫ﺁﺑﺎن ﻣﺎﻩ ‪ .۶٧‬از اواﺧﺮ ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ﻣﻼﻗﺎت زﻧﺪاﻧﻴﺎن از ﺳﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎر اول ﺗﻌﺪاد‬
‫اﻧﺪﮐﯽ و ﺑﺎر دوم در ﺁﺑﺎن ﻣﺎﻩ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ از‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ از دﻳﺎر ﻣﺮدﮔﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺒﺨﻨﺪﯼ ﺑﻪ ﻟﺐ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺟﺰ ﺧﺒﺮهﺎﯼ ﺑﺪ و ﺟﺰ ﻏﻢ و اﻧﺪوﻩ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻧﻤﯽ ﺁورد‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﭼﻮﻧﺎن ﺳﻮﮔﻮاراﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﯽ از ﺻﻤﻴﻢ ﻗﻠﺐ‬
‫‪٢٢٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺰﻧﯽ‪:‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ":‬ﻣﯽ ﮔﺮﻳﻨﺪ روﯼ ﺳﺎﺣﻞ ﻧﺰدﻳﮏ‬
‫ﺳﻮﮔﻮاران در ﻣﻴﺎن ﺳﻮﮔﻮاران"‬
‫‪٩٣‬‬
‫ﻗﺎﺻﺪ روزان اﺑﺮﯼ داروﮎ! ﮐﯽ ﻣﯽ رﺳﺪ ﺑﺎران؟‬
‫ﻃﯽ ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ از ﻗﻄﻊ ﻣﻼﻗﺎت هﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﺑﺎرهﺎ ﺑﻪ زﻧﺪان و ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﻀﺎﻳﯽ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدﻩ وﻟﯽ ﭘﺎﺳﺨﯽ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ زﻧﺪان ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﻼﻗﺎت دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ در‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻼﻗﺎت ﭘﺲ از دوران ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﺪودﯼ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن دﻳﺪار‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺁرام ﺑﮕﻴﺮ‬
‫ﺁرام ﺑﻤﻴﺮ‬
‫ﺑﻴﺮون از رﺣﻢ ﻣﺎدران دﻳﮕﺮ ﮐﻮدﮐﯽ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺟﺴﺘﻪ و ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺧﺒﺮهﺎﯼ اوﻳﻦ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬دردﻣﺎن اﻓﺰون ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﻳﺸﺎن‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮس و ﺟﻮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﮐﺲ از ﺁﻧﺎن ﺧﺒﺮﯼ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺣﺪﺳﯽ ﮐﻪ در ﺧﻼل روزهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ اداﻣﻪ داﺷﺖ ﻣﯽ زدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﯽ ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﯽ از‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد! ﮐﻤﺘﺮ از اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺖ‪ .‬هﻤﻪ و‬
‫هﻤﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮن هﺎ ﻓﺮﻳﺎد و ﭘﮋواﮎ در زﻳﺮ ﺁوارهﺎ ﻓﺮو ﺧﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁوارهﺎﯼ ﺳﻨﮕﻴﻦ‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮﻣﺎن ﻓﺮو رﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﻣﻮج هﺎ و ﺧﻴﺰاﺑﻪ هﺎﯼ ﻣﺮگ‪ ،‬ﻣﺎ را اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ ﺷﺎن هﺮ دم اﻓﺰون ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ ﭼﻮن ﺧﻴﻠﯽ از ﺳﺘﺎرﮔﺎن‪ ،‬از‬
‫ﭘﻴﺶ ﻧﻈﺮم رژﻩ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم‪:‬‬
‫ﺁن ﭼﻨﺎن ﻧﺠﺎﺑﺖ ﻋﺸﺎق را ﺳﻴﻨﻪ ﻣﯽ درﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻳﺎران را‬
‫ﻣﺜﻞ ﻗﻄﺮﻩ هﺎﯼ ﺑﺎران ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﻤﺮد‬
‫ﮐﺘﺎب ﻳﺎدهﺎﯼ رﻓﺘﮕﺎن‬
‫از هﺠﻮم ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﭘﺎرﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫زﻣﻴﻦ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ هﻤﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ‬
‫و ﺧﺪا ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﺴﺖ وﺟﻮﯼ ﻣﺨﻠﻮق دﻳﮕﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺪ‬
‫‪٩٤‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﺳﻤﻨﺪر ﺣﺎﻻ ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪" :‬ﭘﺲ ﺳﻤﻨﺪر ﮔﺸﺘﻢ و در ﺁﺗﺶ ﻣﺮدم ﻧﺸﺴﺘﻢ"‬
‫ﺑﻪ ﻳﺎد دوران ﺣﺎج داوود اﻓﺘﺎدم‪ :‬ﺳﻴﺪﻋﻠﯽ ﺣﻴﺪرﯼ؛ ﺳﻴﻠﯽ اﯼ ﺑﻪ ﮔﻮش ﺗﻮاﺑﯽ زدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﭼﺮا ﺑﻪ ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ ﻓﺤﺶ دادﻩ اﺳﺖ و در ﻧﺰد ﺣﺎج داوود ﻗﺴﻢ و ﺁﻳﻪ ﻣﯽ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﻓﺤﺶ‬

‫‪ 93‬ﻧﻴﻤﺎ ﻳﻮﺵﻴﺞ‪.‬‬
‫‪ 94‬اﺣﻤﺪ ﺵﺎﻣﻠﻮ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٣٠‬‬
‫ﻧﺎﻣﻮﺳﯽ دادﻩ اﺳﺖ! ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺗﮑﺮار ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﺪﺗﺮ ﻣﯽ زﻧﻢ! ﻣﺠﻴﺪ‬
‫ﻗﺪﮐﺴﺎز ﺑﺎ ﻟﻬﺠﻪ ﯼ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺁذرﯼ اش دوﺑﺎرﻩ "ﺳﺎﻏﺮم ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺳﺎﻗﯽ" را ﺑﺮاﻳﻤﺎن زﻣﺰﻣﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﺎر واﻗﻌﺎً ﺳﺎﻏﺮﻣﺎن ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺴﻴﻦ ﻧﺠﺎﺗﯽ ﮐﻪ از ﺑﺲ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺟﻮن ﻣﻦ؟ ‪ ،‬او را "ﺣﺴﻴﻦ ﺟﻮن ﻣﻦ" ﺻﺪاﻳﺶ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ روز از‬
‫ازدواﺟﺶ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﺴﺮش را در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﻳﺪﮔﺎﻧﺶ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻟﺐ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ‬
‫ﮔﺸﺎﻳﺪ و ﺣﺎﻻ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ ﻟﺐ ﻓﺮو ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮﺷﺎد اﺳﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯼ‬
‫ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﭘﺲ از ﺁزادﯼ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻬﻴﻞ داﻧﻴﺎﻟﯽ او ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺗﻨﻬﺎ ‪ ١۵‬ﺑﻬﺎر‬
‫را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ اﯼ ﻃﻮﻻﻧﯽ از درد و رﻧﺞ را در ﮐﻮﻟﻪ ﺑﺎر ﺧﻮد داﺷﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺠﻴﺪ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮادرش ﺣﻤﻴﺪ "دﻓﺘﺮ ﺳﺮخ زﻧﺪﮔﯽ اش‬
‫‪٩٥‬‬
‫را ﺑﺎ ﮐﻔﻦ ﺳﺮخ ﻳﮏ ﺧﻮن ﺷﻴﺮازﻩ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد"‪.‬‬
‫ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻣﻼﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻨﯽ)ﻣﺮﺗﻀﯽ ﭼﺮاﻏﯽ( ﭼﺮاغ ﺷﺐ هﺎﯼ ﺗﻴﺮﻩ ﯼ زﻧﺪان ﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬روزهﺎ‬
‫و ﺷﺐ هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ را ﺑﻴﺮون و داﺧﻞ زﻧﺪان ﺑﺎ هﻢ ﺳﭙﺮﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬هﻨﻮز ﮔﺮﻣﺎﯼ‬
‫ﻧﻔﺲ هﺎﻳﺶ ﮔﻮﻧﻪ هﺎﻳﻢ را ﻣﯽ ﻧﻮاﺧﺖ؛ اﻳﻦ اﺣﺴﺎس را از زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺘﻢ ﮐﻪ زﻳﺮ در ﺑﺎ‬
‫هﻢ ﺣﺮف ﻣﯽ زدﻳﻢ و ﺣﺎﻻ ﻣﺎﻩ هﺎ از ﺁن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد؛ ﺑﺎور ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ دﻳﮕﺮ او را ﻧﺨﻮاهﻢ‬
‫دﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮادرش اﮐﺒﺮ ﻧﻴﺰ ﺟﺎوداﻧﻪ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺣﺎﻻ ﻣﺎدر ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫داغ هﺎ؛ ﺳﺎل ‪ ۶۴‬ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ زودرس ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ از او ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻦ ﻧﺪاد‪.‬‬
‫ﮐﺎﻣﺒﻴﺰﻋﻄﺎﻳﯽ ﺗﻬﺮاﻧﯽ ﭼﻘﺪر دﻟﺶ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﮐﺎﻣﺒﻴﺰ‪" ،‬ﺳﻴﺪ" ﺧﻄﺎﺑﺶ ﮐﻨﻴﻢ و ﻣﺎ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻟﺠﻮﺟﺎﻧﻪ "ﺳﻴﺪﮐﺎﻣﺒﻴﺰ"ش ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ؛ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻋﺬاﺑﯽ ﻣﻮهﺎﻳﻢ را ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺁراﻳﺸﮕﺮﯼ‬
‫ﻳﺎد ﺑﮕﻴﺮد و ﻣﻦ ﭼﻘﺪر ﮔﺮﺑﻪ رﻗﺼﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺗﺎ ﻣﻮهﺎﻳﻢ را ﺑﻪ دﺳﺘﺶ ﺑﺴﭙﺎرم‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ‬
‫ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺰﻧﻢ‪" :‬ﺳﻴﺪﮐﺎﻣﺒﻴﺰ" ﮐﺠﺎﻳﯽ ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﻣﻴﻞ ﺳﺮم را در اﺧﺘﻴﺎرت ﻗﺮار دهﻢ! ﺑﻴﻮﮎ‬
‫ﺑﺎﺑﺎﺻﺤﺎف ﭼﻪ ﺳﺎدﻩ ﺑﻮد و ﺑﯽ رﻳﺎ‪ ،‬ﭼﻪ ﺁراﻣﺸﯽ داﺷﺖ و ﭼﻪ ﺗﺴﮑﻴﻨﯽ ﻣﯽ داد ﺑﻪ اﻧﺴﺎن وﻗﺘﯽ‬
‫ﺑﺎ او ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺘﯽ و ﺣﺎﻻ ﺻﺒﺮ و ﻗﺮارم را ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻣﺸﺎط ﭼﻬﺎر ﺳﺎل اﻧﻔﺮادﯼ‬
‫را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮد؛ ﻣﻮهﺎﻳﺶ ﺳﭙﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﭘﺸﺘﺶ ﺧﻢ‪ ،‬درﺳﺖ ﺑﻪ هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ اﯼ‬
‫ﮐﻪ وﻋﺪﻩ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ ﺧﻠﻠﯽ در ارادﻩ اش وارد ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻣﺠﻴﺪﯼ )ﺟﺎوﻳﺪ(؛ ‪١۵‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﻗﺪم ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ "ﺟﺎوﻳﺪ" ﮔﺸﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد؛ ﻓﺮوﻏﯽ ﺟﺎوﻳﺪ در دل ﺷﺐ هﺎﯼ ﺗﻴﺮﻩ ﯼ ﻣﻴﻬﻦ؛ ﻳﺎدش ﺁﺗﺸﻢ ﻣﯽ زد؛ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﯽ ﺁوردم‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ،۶۶‬ﻣﺮا از اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻗﺖ هﺮ ﭼﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺗﺮ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﺟﺎوﻳﺪ ﻓﺎﻣﻴﻞ ﺗﺎن اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻪ! ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻮدﯼ‪،‬‬
‫ﺣﺮﻳﻒ او و اﻋﺘﺮاض هﺎﻳﺶ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻳﻢ! دم ﺑﻪ دم از ﺗﻮ ﭘﺮس و ﺟﻮ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻼﻓﻪ ﻣﺎن ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد؛ ﺣﺎﻻ او رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﺟﺰ ﺳﮑﻮت ﮐﺎرﯼ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدم و اﻳﻦ ﺗﺎر و ﭘﻮدم را در هﻢ‬
‫ﻣﯽ ﭘﻴﭽﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﻴﺪ ﺻﻔﺎﻳﻴﺎن؛ ﺟﻼدان ﭘﺎهﺎﻳﺶ را ﺷﺨﻢ زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ از دﻳﺪن وﺿﻌﻴﺖ‬

‫‪ 95‬اﺣﻤﺪ ﺵﺎﻣﻠﻮ‪.‬‬
‫‪٢٣١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﭘﺎهﺎﻳﺶ ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﺸﻮﻳﻢ‪ ،‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺟﻮراب هﺎﻳﺶ را از ﭘﺎ در ﻧﻤﯽ ﺁورد‪ .‬ﻣﺴﻌﻮد اﻓﺘﺨﺎرﯼ؛‬
‫ﻧﮕﺎﻩ ﺳﺮﺷﺎر از ﺣﺠﺐ و ﺣﻴﺎﯼ ذاﺗﯽ اش ول ﮐﻨﻢ ﻧﺒﻮد؛ ﺣﺎﻻ دﻳﮕﺮ "اﻓﺘﺨﺎر ﺁﻓﺎق" ﻧﻴﺰ ﮔﺸﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد؛ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ دﻳﮕﺮ ﺣﻤﺰﻩ ﺷﻼﻟﻮﻧﺪ‪٩٦‬را ﻧﺨﻮاهﻢ دﻳﺪ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻣﮑﺎن داﺷﺖ او ﺑﺎ ﺁن ﺳﺮ‬
‫ﻧﺘﺮس و ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ و ﺷﻬﺎﻣﺖ ﻣﺜﺎل زدﻧﯽ اش زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و‪ ...‬ﻳﺎراﻧﻢ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ و‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎر درد و رﻧﺞ ﺷﺎن را در ﻗﻠﺒﻢ ﻣﯽ ﺗﮑﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان در ﭘﺎﺳﺦ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬وﯼ در‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد و ﻳﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﻟﻤﻼﻗﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎهﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﺸﺎن دادن ﺣﺴﻦ ﻧﻴﺖ و‬
‫راﺿﯽ ﮐﺮدن ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﻮل و ﻟﺒﺎس ﺑﺮاﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻻﺑﺪ ﭘﻮل و ﺟﻨﺲ هﺎﯼ درﻳﺎﻓﺘﯽ را ﺟﺰو "ﻏﻨﺎﻳﻢ ﺟﻨﮕﯽ" ﺑﻪ ﺣﺴﺎب‬
‫ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ! ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﺎن‪ ،‬ﻗﺎﺗﻼن ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﻳﮏ از ﺁﻧﺎن ﺁﮔﺎهﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ "ﺧﺎﮐﯽ" ﻣﺴﺌﻮل ﺳﺎﻟﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺮاﻳﯽ ﺑﻪ دارﮐﺸﻴﺪن ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫ﺑﺮﻗﺮارﮐﺮدن ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ زﻧﺪاﻧﯽ وﺧﺎﻧﻮادﻩ اش را داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻗﻄﻊ‬
‫هﻤﻴﺸﮕﯽ اﻳﻦ ارﺗﺒﺎط را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺁن هﺎ ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫رﺗﻖ و ﻓﺘﻖ اﻣﻮر ﻣﻼﻗﺎت و دﻳﮕﺮ ﮐﺎرهﺎﯼ راﻳﺞ ﺁﻧﺎن در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ زﻧﺪان ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫واﻗﻊ ﻗﺎﺗﻼن ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن هﺴﺘﻨﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﮕﺪ را ﺑﺮ‬
‫ﺳﻴﻨﻪ ﯼ ﻋﺰﻳﺰﺷﺎن زدﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺮاﺳﻢ اﻋﺪام ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺟﺮا ﮔﺮدد!‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺎﻩ هﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻧﺲ دﻳﺪن ﻋﺰﻳﺰاﻧﺸﺎن را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﺎﺳﺨﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان‪ ،‬ﭼﺸﻢ اﻧﺘﻈﺎر ﺁزادﯼ و ﻳﺎ ﻻاﻗﻞ ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﮑﯽ از ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺎرﺗﺮﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ هﺎﯼ اﻳﻦ ﺗﺮاژدﯼ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻼش ﺑﭽﻪ هﺎ در اﻳﻦ ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ هﺮﮐﺲ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﻧﺪارد و رژﻳﻢ از دادن ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻪ او ﺗﺤﺖ هﺮﻋﻨﻮاﻧﯽ ﻃﻔﺮﻩ ﻣﯽ رود‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﺁﻧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﺸﺎن ﺧﺒﺮ اﻋﺪام‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را ﺑﺪهﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺑﮕﻮ آﻪ ﺳﺮآﺸﯽ اﻳﻦ ﺟﺎ آﻨﻮن ﻧﺪارد ﺳﺮ‬
‫‪٩٧‬‬
‫ﺑﮕﻮ آﻪ ﻋﺎﺷﻘﯽ اﻳﻦ ﺟﺎ ﮐﻨﻮن ﻧﺪارد ﻗﻠﺐ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﭼﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻋﺎﺷﻘﺎن و ﺳﺮداران ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻧﺎن را ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﺑﺎوراﻧﺪﻳﻢ‪:‬‬
‫ﺑﺎور ﻣﮑﻦ‬
‫وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻩ؛ ﻣﺎﻩ اﺳﺖ‬

‫‪ 96‬ﻣﺘﺄﺱﻔﺎﻧﻪ ﻓﺮﻳﺒﺎ ﻣﺮزﺑﺎن در ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪ ١٨١‬ﮐﺘﺎب "ﺕﺎرﻳﺦ زﻧﺪﻩ" در ﺑﺎرﻩﯼ او ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از هﻮاداران اﺱﺘﻮار‪،‬‬
‫ﺵﻮرﻳﺪﻩ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻮد و در ﺑﻴﺎن و دﻓﺎع از ﺁن ﺵﮑﯽ ﺑﻪ ﺥﻮد راﻩ ﻧﻤﯽداد و ﺑﺎرهﺎ ﺑﻬﺎﯼ ﺁن را ﺑﻪ ﺱﻨﮕﻴﻨﯽ‬
‫ﭘﺮداﺥﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪" :‬ﺣﻤﺰﻩ ﺑﻪ هﻴﭻ ﮔﺮوﻩ و دﺱﺘﻪ ﺱﻴﺎﺱﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﻧﺒﻮد"‬
‫‪ 97‬ﺱﻴﺎووش ﮐﺴﺮاﻳﯽ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٣٢‬‬
‫اﻳﻦ ﺻﺪاﯼ ﻣﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻮار‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ اﻣﻀﺎﯼ ﻣﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ ﮐﺎﻏﺬ‬
‫ﺑﺎور ﻣﮑﻦ!‬
‫ﺑﺎور ﻣﮑﻦ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ را‬
‫از هﺮ ﺁن ﭼﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪،‬‬
‫هﻴﭻ را از ﺁن ﭼﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻗﻮل ﻣﯽ دهﻨﺪ‪،‬‬
‫‪٩٨‬‬
‫هﻴﭻ ﭼﻴﺰ را از ﺁن ﭼﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﻨﺪ‬
‫اﻣﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻗﺎﺻﺪ ﻣﺮگ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﮐﺪام ﻣﺎدرﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺧﺒﺮ اﻋﺪام‬
‫ﺟﮕﺮﮔﻮﺷﻪ ﯼ ﻣﺎدرﯼ را ﺑﻪ او اﻃﻼع دهﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺧﻮد از ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪش ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد؟‬
‫ﮐﺪام هﻤﺴﺮﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ هﻤﺴﺮﯼ را ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎن ﺳﺎل در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻋﺰﻳﺰش ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﮐﻨﺪ؟ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺗﻮان اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﮐﺎر ﻋﻈﻴﻢ را داﺷﺖ؟ ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ ﻣﺎ از ﺁﻧﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر ﺳﺨﺖ و دردﺁور را اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﭘﻴﺎم ﺁﺧﺮﻳﻦِ‬
‫ﻋﺰﻳﺰان ﻣﺎن را ﺑﻪ ﻣﺎدراﻧﺸﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫ﮔﺮﻳﻪ ﻣﮑﻦ ﻣﺎدر‬
‫ﭘﻨﺠﺮﻩ را ﺑﺒﻨﺪ‬
‫ﭼﺎدر ﺧﺎﻧﮕﯽ ات را ﺑﻪ ﮐﻤﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﭻ‬
‫ﺑﻪ ﮐﻮﭼﻪ هﺎ ﮐﻮچ ﮐﻦ‬
‫و ﭘﻴﺎم ﻣﺎ را ﺑﺮ دﻳﻮارهﺎ و دروازﻩ هﺎ ﻧﻘﺶ ﺑﺰن‬
‫و ﺳﻼم ﻣﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﺳﭙﻴﺪﯼ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺮﺳﺎن‬
‫ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﻋﺎﺷﻘﺎن ﻓﺮوغ ﺟﺎوداﻧﻪ ﯼ ﺁﻓﺘﺎب‬
‫دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﻪ ﺑﺎز ﻧﻤﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‬
‫رژﻳﻢ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﻗﺮن ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ اﺑﻌﺎد ﻓﺎﺟﻌﻪ‬
‫را ﭘﻨﻬﺎن دارد‪ .‬ﻣﻼﻗﺎت هﺎﯼ ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﻧﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﺑﻌﺎد اﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ را اﻓﺸﺎ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫رژﻳﻢ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺧﺒﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺑﻴﺮون درز ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺎ‬
‫در ﺁن روزهﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮش ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن رﺳﺎﻧﺪن ﺧﺒﺮ اﻳﻦ واﻗﻌﻪ و اﺳﺎﻣﯽ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺁن ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ در درﺳﺘﯽ ﺁن ﺷﮑﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ وﻟﯽ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻳﻦ ﺑﺎر ﻋﻈﻴﻢ را‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ؟ ﺑﺪون ﺷﮏ ﻣﻨﻄﻖ ﺑﺴﺘﮕﺎن ﻣﺎن ﻧﻴﺰ درﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻖ ﺑﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد؟‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﻢ! ﮔﺎﻩ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺒﺮ اﻋﺪام ﺧﻮاهﺮان و ﺑﺮادراﻧﺸﺎن را ﺑﻪ اﻃﻼع ﺧﺎﻧﻮادﻩ‬
‫ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و ﮔﺎﻩ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﺷﻬﺎدت دﻳﮕﺮ ﻓﺮزﻧﺪﺷﺎن را ﺑﻪ اﻃﻼع‬
‫ﻋﺰﻳﺰاﻧﺸﺎن در زﻧﺪان ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎﻩ ﻣﺎدران ﺻﺤﻨﻪ هﺎﻳﯽ ﺣﻤﺎﺳﯽ ﺧﻠﻖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬

‫‪ 98‬وﺹﻴﺖ‪ ،‬اﻣﻴﻞ دورﻓﻤﺎن‪ ،‬ﺕﺮﺟﻤﻪﯼ ﺑﺎﻗﺮ ﻣﺆﻣﻨﯽ‪.‬‬

‫‪٢٣٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺗﮑﺮارش ﺑﻪ ﻧﺪرت اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﻣﺎدر ﺳﻴﺪ اﺣﻤﺪﯼ در ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﭘﺴﺮش رﺿﺎ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ‬
‫اﻋﺪام دو ﭘﺴﺮ دﻳﮕﺮش ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ روﺣﻴﻪ ﯼ ﻓﺮزﻧﺪش ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﺒﺮ‬
‫دارد و ﺑﻪ ﺁﻧﺎن اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﮐﻪ ﺗﺎب ﻧﻴﺎوردﻩ و ﮔﺮﻳﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻬﻴﺐ‬
‫ﻣﯽ زﻧﺪ‪ :‬ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﮑﺶ! ﺑﺮاﯼ ﭼﻪ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ! ﺑﺮاﯼ ﻣﺎدر ﺳﺨﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁدم ﮐﺸﺎن اﺷﮏ‬
‫او ﻳﺎ ﻓﺮزﻧﺪش را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ .‬او ﺣﺘﺎ ﺑﻌﺪ از ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻪ دﺧﺘﺮاﻧﺶ ﮐﻪ ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان ﻣﻨﺘﻈﺮ‬
‫ﺧﺒﺮﯼ از ﺑﺮادراﻧﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻤﮕﯽ ﺧﻮب و‬
‫ﺳﺎﻟﻢ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اوﻳﻦ ﻧﻴﺰ وﻗﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺳﺎﮎ هﺎﯼ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ‪ ،‬ﺧﺒﺮ اﻋﺪام ﺁن دو را رﺳﻤﺎً‬
‫ﺑﻪ اﻃﻼع او ﻣﯽ رﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺷﻴﺮم ﺣﻼل ﺑﻮد‪ .‬اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺣﺴﺮت ﻳﮏ ﺁرﯼ‬
‫را ﺑﻪ دل ﺗﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ" ﻓﺮزﻧﺪ او ﻣﺤﺴﻦ از ﺳﺎل ‪ ۶٠‬ﺟﺰو زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮد‪ .‬از‬
‫اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎ در ﻣﻴﺎن ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﮐﻢ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻦ هﻨﻮز ﻣﻼﻗﺎت ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬دﻟﻴﻞ ﺧﺎﺻﯽ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎل ﻣﯽ دادم اﺗﻔﺎق ﻧﺎﮔﻮارﯼ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ام و‪ ...‬ﺑﻪ هﺮ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺁﺑﺎن ﻣﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﺪون ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺮ ﻣﻦ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬در اواﺧﺮ‬
‫ﻣﺎﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ روزﯼ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﺸﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ و ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﺑﺮاﯼ ﻣﻼﻗﺎت ﺷﺎن ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺑﺎر در ﻃﻮل‬
‫زﻧﺪان ﺑﺮاﯼ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ام ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﻧﻮﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺧﻮدم را راﺿﯽ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ اﯼ در ﭘﻨﺞ ﺧﻂ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدم‪:‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﺑﺮاﯼ ﺁن ﮐﻪ در دورهﺎ‬
‫ﭼﺸﻢ ﺑﻪ راﻩ ﻗﺎﺻﺪﮎ دوﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺧﻠﻖ را در ﭘﻨﺞ ﺧﻂ ﻧﮕﺎﺷﺖ‬
‫و ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﺑﺎ ﻟﺒﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﯼ ﻗﻠﻢ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺁن ﺳﻮﯼ ﺁﺳﻤﺎن اﺑﺮﯼ هﻤﻴﺸﻪ ﺁﻓﺘﺎﺑﻴﺴﺖ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﺮ ﻧﻴﺰ در وﺿﻌﻴﺖ هﺎﯼ ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدم‪.‬‬

‫‪٩‬‬
‫ﺁذرﻣﺎﻩ ‪ .۶٧‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ هﻔﺖ ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ دﻳﺪار ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺷﺪم‪ .‬ﻣﺎدرﺑﺰرﮔﻢ‪،‬‬
‫ﻣﺎدرم و ﭘﺪرم ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﻣﺎدرم ﻓﮑﺮﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ام‪ .‬ﺑﺎرهﺎ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻧﺪارد ﻳﺎ اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﺗﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪ ام را‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎدرم اﺷﮏ ﻣﯽ رﻳﺨﺖ‪ .‬ﺳﺮاغ ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻣﺪﻧﯽ را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﯽ‬
‫اﺷﮏ ﺑﺎر ﭘﺮﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ از او ﺧﺒﺮﯼ دارم ﻳﺎ ﻧﻪ؟ هﻨﻮز ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺪادﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬دل ﻣﺎن ﺷﻮر ﻣﯽ زﻧﺪ‪ .‬دﻟﻢ هﺮﯼ رﻳﺨﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﻮدم دﻟﺪارﯼ ﻣﯽ دادم ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ‬
‫زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ هﻢ ﺑﺰرگ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب دﻳﮕﺮ ﮐﻤﺘﺮ از هﻢ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫روز ﭘﻨﺞ ﻣﻬﺮ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﻗﺒﻞ از دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ در ﮐﻨﺎرم ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺧﻴﻠﯽ از ﻣﻮاﻗﻊ‪ ،‬در ﺑﻨﺪﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺳﻮم ﺑﻮد و ﻣﻦ در‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٣٤‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﯼ دوم‪ .‬ﺣﻴﺎط هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﺎ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺁن هﺎ را ﺑﺮاﯼ هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫او ﺑﻪ ﭘﺸﺖ در ﻋﻘﺒﯽ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺁﻣﺪﻩ و از زﻳﺮ در ﺑﺎ هﻢ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬هﺮ ﺑﺎر ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ دﺳﺘﻤﺎن را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ از زﻳﺮ در رد ﮐﺮدﻩ‬
‫و ﻧﺎﺧﻦ هﺎ ﻳﻤﺎن را ﺑﻪ هﻢ ﻣﯽ زدﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﯼ ﺗﻤﺎس ﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم او‬
‫را در ﺁﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﻪ ام‪ .‬و ﺣﺎﻻ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻴﺪم‪:‬‬
‫ﺁن ﺁهﻮﯼ ﺳﻴﻪ ﭼﺸﻢ از دام ﻣﺎ ﺑﺮون ﺷﺪ‬
‫‪٩٩‬‬
‫ﻳﺎران ﭼﻪ ﭼﺎرﻩ ﺳﺎزم ﺑﺎ اﻳﻦ دل رﻣﻴﺪﻩ‬

‫ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﺟﻼل ﮐﺰازﯼ ﭼﯽ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﻣﻼﻗﺎت داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﭘﺎﺳﺦ اش ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻮزﺷﯽ در ﭘﺸﺘﻢ‬
‫اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم‪ .‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﭘﺎهﺎﻳﻢ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺪﻧﻢ را ﻧﺪارد‪ .‬ﺟﻼل را ﻧﻴﺰ از ﺑﭽﮕﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪.‬‬
‫زﻻل ﺑﻮد و ﺻﻤﻴﻤﯽ‪ .‬ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﺎدر و ﭘﺪرش و ﺳﻪ ﺑﺮادر و ﻳﮏ ﺧﻮاهﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً هﻔﺖ‬
‫ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻴﺎن ﺳﺎل در ﻳﮏ اﺗﺎق ﺗﺎرﻳﮏ و ﻧﻤﻮر و ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﭼﮏ در ﻣﺤﻠﻪ ﯼ ﻧﻈﺎم ﺁﺑﺎد‬
‫ﺗﻬﺮان زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺧﻮاهﺮش ﻓﺎﻃﻤﻪ در ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ‪ ۶٣‬اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﺎد ﻣﺎدرش‬
‫اﻓﺘﺎدم ﺑﺎ ﺁن ﻣﻮهﺎﯼ ﻃﻼﻳﯽ و ﭼﺸﻢ هﺎﯼ روﺷﻨﺶ درﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﭼﺸﻢ هﺎﯼ ﻓﺎﻃﯽ‪.‬‬
‫راﺟﻊ ﺑﻪ وﺣﻴﺪ ﺳﻌﻴﺪﯼ ﻧﮋاد ﺳﺆال ﮐﺮدم‪ .‬ﻣﺎدرم دوﺑﺎرﻩ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻼﻗﺎت ﻧﺪاﺷﺘﻪ! روزﯼ را ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ در ﺳﺎل ‪ ۶۵‬ﺣﮑﻢ ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﺑﻪ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ را ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﺎد ﺁوردم‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ‬
‫هﻮاﺧﻮرﯼ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ داد‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪم‪ ،‬ﺑﻌﺪ رﻓﺘﻢ ﺗﻮ‬
‫ﻻﮎ ﺧﻮدم‪ .‬ﻣﺤﻤﻮد ﺳﻤﻨﺪر ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪﯼ؟ ﺗﻮ ﮐﻪ ﻧﮕﺮان وﺿﻌﻴﺖ اش ﺑﻮدﯼ‪،‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﺟﺎﯼ ﺷﮑﺮش ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ! ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ اﻳﻦ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ هﺮﮔﺎﻩ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﺎد و ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ اﻓﺮادﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ او را ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ام درﺳﺖ از ﺁب در ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻬﺮﻩ هﺎ در ﭘﻴﺶ ﻧﻈﺮم در هﻢ و ﺑﺮهﻢ رژﻩ‬
‫ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ هﺮﭼﻪ زودﺗﺮ ﻣﻼﻗﺎت را ﺗﻤﺎم ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً هﻴﭻ ﮐﺲ در اوﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻧﺎﻣﯽ را ﺑﺮ زﺑﺎن ﺑﻴﺎورم‪ .‬ﻣﺎدرم راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺮدﻓﺮد‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ .‬ﭼﻪ داﺷﺘﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ؟‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﺷﻨﻴﺪن ﻧﺎم هﺎ را ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ اش ﺑﻴﺮون در ﻣﻨﺘﻈﺮﻧﺪ! ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬هﺮ ﮐﺲ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﻧﺪارد‪ ،‬اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﺳﺖ! " ﺁن ﭼﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﯽ ﺑﺮف ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺮﻧﺪﻩ اﯼ ﭘﺮ ﭘﺮ ﻣﯽ زﻧﺪ"‬
‫ﻣﺎدرم ﻣﺜﻞ ﺑﺮق ﮔﺮﻓﺘﻪ هﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎدر ﺑﺰرﮔﻢ‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎن ﺻﺪﻗﻪ ام ﻣﯽ رﻓﺖ و داﺋﻢ دﻋﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ در و دﻳﻮار ﻓﻮت ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻟﻌﻨﺖ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺑﺮ ﻇﺎﻟﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﺷﻤﺮ و ﻳﺰﻳﺪ و‬
‫ﻋﻤﺮ ﺳﻌﺪ و ﺧﻮﻟﯽ! اﻳﻦ هﺎ ﺳﻘﻒ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎرﯼ در ذهﻦ او ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﻣﺎدرﺑﺰرگ‬
‫ﺧﻮش ﻗﻠﺐ ﻣﻦ! ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺟﺎ‪ ،‬ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ و ﻧﺎﭼﻴﺰﺗﺮﻳﻦ ﺟﺎﻧﯽ ﺷﺎن دﺳﺖ ﺻﺪﺗﺎ‬
‫ﺷﻤﺮ و ﺧﻮﻟﯽ و ﻳﺰﻳﺪ و ﺣﺮﻣﻠﻪ را از ﭘﺸﺖ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 99‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬
‫‪٢٣٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪١٠‬‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﺰﻳﺖ دﺧﺘﺮ رز ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‬
‫ﺗﺎ هﻤﻪ ﻣﻎ ﺑﭽﮕﺎن زﻟﻒ دوﺗﺎ ﺑﮕﺸﺎﻳﻨﺪ‬
‫ﮔﻴﺴﻮﯼ ﭼﻨﮓ ﺑﺒﺮﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻣﯽ ﻧﺎب‬
‫‪١٠٠‬‬
‫ﺗﺎ ﺣﺮﻳﻔﺎن هﻤﻪ ﺧﻮن از ﻣﮋﻩ هﺎ ﺑﮕﺸﺎﻳﻨﺪ‬
‫رژﻳﻢ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﺧﺒﺮ دهﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﺟﻮﻳﺎﯼ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﻋﺰﻳﺰاﻧﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر از اواﺧﺮ ﺁﺑﺎن ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺤﺪودﯼ ﺷﺮوع ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﮐﺎر ﮐﺮد و در‬
‫ﺁذرﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ وﺳﻴﻌﯽ ﺑﻪ ﺁن دﺳﺖ زد‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ ﺧﺒﺮ‪ ،‬روز ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻓﻴﻠﻢ‬
‫"ﮔﻞ هﺎﯼ داوودﯼ" را از ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﭘﺨﺶ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از دﻳﺪ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻓﻀﺎﺳﺎزﯼ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮاﯼ ﭘﺨﺶ اﺧﺒﺎر ﻧﺎﮔﻮار ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﺗﻬﺮان را ﺑﻪ ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدﻩ و از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﮐﻤﻴﺘﻪ هﺎﯼ ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ اﺑﻼغ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ در روزﯼ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻪ ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺁن ﺟﺎ ﺳﺎﮐﯽ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮﯼ ﻣﻘﺪارﯼ ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺗﺤﻮﻳﻞ دادﻩ و ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﻮرش در زﻧﺪان‪ ،‬ﭘﺎ ﻓﺸﺎرﯼ ﺑﺮ دﻓﺎع از ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺷﺎن و‪ ...‬اﻋﺪام‬
‫ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺗﺤﻮﻳﻞ دادن وﺳﺎﻳﻞ اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ را ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ از ﺑﺮﮔﺰارﯼ هﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ و ﻳﺎدﺑﻮدﯼ ﺑﺮاﯼ ﺁن هﺎ ﺧﻮددارﯼ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺮ ﭼﻪ ﻣﺴﮑﻮت ﺗﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ ﺳﺎدﻩ ﺑﻮد و ﮔﻮﻳﺎ‪ :‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ واﮐﻨﺶ ﺷﺪﻳﺪ روﺑﻪ رو ﺷﺪﻩ و دﻳﮕﺮ‬
‫ﻋﺰﻳﺰان ﺗﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻓﺮزﻧﺪ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﺗﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ را‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اوﻳﻦ اﺣﻀﺎر ﮐﺮدﻩ و در ﺁن ﺟﺎ ﺧﺒﺮ اﻋﺪام ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺘﯽ اﻻﻣﮑﺎن ﻣﺮد و ﭘﺪر ﺧﺎﻧﻮادﻩ را اﺣﻀﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺎدران و‬
‫اﺻﻮﻻً زﻧﺎن در اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮاﻗﻊ‪ ،‬روﺣﻴﻪ ﯼ ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ ﺗﺮﯼ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﻣﺴﺌﻮﻻن‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺎدران ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد در هﻤﺎن ﻣﺤﻞ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺤﺮﻳﮏ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﯼ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ و اﺧﺒﺎرﯼ ﮐﻪ در ﻣﻼﻗﺎت هﺎ ﺑﻪ دﺳﺘﻤﺎن ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ﮐﻪ‬
‫ﮔﻮرﺳﺘﺎن هﺎﯼ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻣﻴﻌﺎدﮔﺎﻩ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ داﻏﺪار ﺑﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻧﺸﺎﻧﯽ از ﮔﻮر ﻋﺰﻳﺰاﻧﺸﺎن‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪ هﺎﯼ ﺧﺎﺻﯽ در ﺑﻬﺸﺖ زهﺮا و ﮔﻮرﺳﺘﺎن‬
‫"ﺧﺎوران" را ﮐﻪ رژﻳﻢ از ﺁن ﺑﻪ "ﻟﻌﻨﺖ ﺁﺑﺎد" ﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬زﻳﺮ ﭘﺎ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١١‬‬
‫رژﻳﻢ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در زﻧﺪان ﻓﺎرغ ﺷﺪﻩ و ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪان ﻋﺎدﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮﺧﻪ ﯼ زﻧﺪان هﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻌﻤﻮل ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﮐﻮب و ﮐﺸﺘﺎرِ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫روال ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻣﺘﻨﺎع از‬

‫‪ 100‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٣٦‬‬
‫ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ و اﻧﺰﺟﺎر ﺁزاد ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﺮاﻳﻂ و ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪،‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻮﺿﻊ دادﻩ و ﺑﺮاﯼ ﺧﻼﺻﯽ از زﻧﺪان‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ و ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ را‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻴﻠﯽ از ﺁن هﺎ اﮔﺮ در دوران ﻗﺒﻞ از اﻋﺪام هﺎ ﻳﮏ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﺳﺎدﻩ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺁزاد ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺣﺎﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ در ﺟﻤﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﺗﻦ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن و دﻳﮕﺮ دﺳﺖ اﻧﺪرﮐﺎران زﻧﺪان هﺎﯼ رژﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎر ﻧﻮﺷﺘﻦِ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ هﻴﭻ دﺳﺖ ﮐﻤﯽ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‬
‫در ﺟﻤﻊ اﻣﺮوزﯼ و ﺑﻌﺪ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در اﺛﺮ ﺗﻬﺪﻳﺪهﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﯼ رژﻳﻢ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﻤﯽ‬
‫از ﺁﻧﺎن ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ در ﺟﻤﻊ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻘﻴﻪ ﻧﻴﺰ در دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺁن‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ‪ ١۵٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺧﺮدادﻣﺎﻩ هﻤﺎن ﺳﺎل از اوﻳﻦ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﻧﻴﻤﯽ از ﺁن هﺎ ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ دو ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎً زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻣﺪت هﺎ هﺮ روز ﻣﺎ‬
‫را ﺑﺮاﯼ ﺣﻀﻮر در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ هﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﮐﻪ در ﺟﻤﻊ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻨﯽ در‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ هﺎ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺁن دوران اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﻋﺒﺎﺳﯽ دادﻳﺎر ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و ﻳﮑﯽ از ﻓﻌﺎل ﺗﺮﻳﻦ ﭼﻬﺮﻩ هﺎﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻮد‪ .‬وﯼ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از روﻧﺪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ راﺿﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻃﺮح ﭘﺮﺳﺶ هﺎﻳﯽ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد زﻧﺪاﻧﯽ را ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﻮق دهﺪ‪ .‬در اﮐﺜﺮ ﻣﻮاﻗﻊ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﮐﺎر ﻧﻤﯽ ﺷﺪ و ﻓﺮد‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ راﻩ ﺧﻮد را ﻣﯽ رﻓﺖ‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻣﻬﻢ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﻧﻔﺲ ﺁن ﻣﻬﻢ ﺑﻮد‪ .‬در اﺑﺘﺪا ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ هﺎ از ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﻓﺮد ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮد را ﻧﻘﺪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ زودﯼ از اﻳﻦ ﮐﺎر ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﮐﺎرﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﯽ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻮد و هﻴﭻ ﮐﺴﯽ را ﻧﻤﯽ ﻓﺮﻳﻔﺖ‪ .‬اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻮد‪ .‬دوﺑﺎرﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺗﺼﻮر ﮐﺮد زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﻧﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام ﮐﻪ ﺑﻪ "اﺗﺎق ﺁزادﯼ" ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﻦ‪ ،‬هﻴﭻ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اﯼ دردﻧﺎﮎ ﺗﺮ از‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﯼ ﻋﻠﯽ ﻣﻨﺒﺮﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﺗﻮدﻩ اﯼ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺮادرش ﻣﺠﻴﺪ در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻋﺪام‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺣﺎﻻ او دردﻣﻨﺪاﻧﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻄﻮط درد و رﻧﺞ در ﭼﻬﺮﻩ اش هﻮﻳﺪا‬
‫ﺑﻮد و ﺣﺘﺎ وﻗﺘﯽ ﺑﻌﺪ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎﯼ ﺳﺎﻟﻦ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﺪ اﻳﻦ درد را در‬
‫ﮔﺎم هﺎﻳﺶ اﺣﺴﺎس ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮادر دﻳﮕﺮش ﻣﺤﺴﻦ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ را داﺷﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﻴﻦ‬
‫ﻣﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ و ﻧﻘﺶ ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ را داﺷﺘﻴﻢ و ﺁن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎزﻳﮕﺮ ﺻﺤﻨﻪ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻗﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﮔﻨﺎهﯽ ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ و ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﻧﻤﯽ ﺷﺪ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ راهﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﺮد و ﻗﺪﻳﺲ وار‬
‫ﺧﻮد را ﻣﺒﺮا از ﮔﻨﺎﻩ ﭘﻨﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫‪١٢‬‬
‫در دوم ﺁذرﻣﺎﻩ‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﮐﺎﻇﻢ ﺳﺎﻣﯽ وزﻳﺮ ﺑﻬﺪارﯼ ﺳﺎﺑﻖ و ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬار "ﺟﺎﻣﺎ"‪ ،‬در ﻣﺤﻞ‬
‫‪٢٣٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﺎرش ﺑﺎ ‪ ١۴‬ﺿﺮﺑﻪ ﯼ ﮐﺎرد ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪ .‬وﯼ ﺧﻮش ﻧﺎم ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺮد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﻴﻒ ﻣﻠﯽ‪-‬‬
‫ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﻮد‪ ١٠١.‬ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﻣﺤﺘﺸﻤﯽ ﭘﻮر ﺗﺮورﻳﺴﺖ ﺳﺎﺑﻖ و وزﻳﺮ ﮐﺸﻮر وﻗﺖ‪ ،‬ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻗﺎﺗﻞ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻧﮕﻴﺰﻩ هﺎﯼ ﺷﺨﺼﯽ و اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﯼ ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﻴﮑﺎر ﺷﺪن در دوران وزارت‬
‫دﮐﺘﺮ ﺳﺎﻣﯽ‪ .١٠٢،‬ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﮐﺎر ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺟﺎﯼ ﭘﺮﺳﺸﯽ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺎﺗﻞ ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﻗﺘﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮏ ﺣﻤﺎم ﻋﻤﻮﻣﯽ رﻓﺘﻪ و ﺧﻮد را از ﺷﻴﺮ ﺁب‬
‫ﺣﻠﻖ ﺁوﻳﺰ ﻣﯽ ﮐﺮد! داﺳﺘﺎن ﻣﻀﺤﮏ ﺗﺮ از ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻘﻠﯽ ﺳﻠﻴﻢ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺁن را ﺑﭙﺬﻳﺮد و در‬
‫واﻗﻊ ﺗﻮهﻴﻨﯽ ﺑﻮد ﺑﻪ هﻮش و ﻓﺮاﺳﺖ ﺷﻨﻮﻧﺪ ﮔﺎﻧﺶ‪ .‬ﻗﺎﺗﻞ ﭘﺲ از دﻩ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻳﺎد اﻧﺘﻘﺎم اﻓﺘﺎدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺁن هﻢ درﺳﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ ﺁن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﭘﺲ از ﭘﺬﻳﺮش‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ و ﺗﺒﻌﺎت ﺁن و هﻤﭽﻨﻴﻦ اﻋﻼم ﻧﻴﻤﻪ رﺳﻤﯽ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن و اﻣﮑﺎن ﺑﺮوز‬
‫ﻣﺸﮑﻼت اﻣﻨﻴﺘﯽ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻗﺘﻞ‪ ،‬ﻳﮏ ﭘﻴﺎم از ﺳﻮﯼ رژﻳﻢ ﺑﻪ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ ﻧﮑﺮدﻩ و در ﺑﺮ هﻤﺎن ﭘﺎﺷﻨﻪ ﯼ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺪ و‬
‫هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﺣﺮﮐﺘﯽ را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺨﺎﺑﺮﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ زودﯼ ﺁب هﺎ از‬
‫ﺁﺳﻴﺎب اﻓﺘﺎد و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺎم را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻇﺎهﺮاً ﺁن را درﻳﺎﻓﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬دﮐﺘﺮ ﮐﺎﻇﻢ‬
‫ﺳﺎﻣﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﺮﮔﻪ ﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن رژﻳﻢ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﭘﻴﺸﻪ ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﻗﻀﻴﻪ روﺷﻦ ﺗﺮ از ﺁﻧﯽ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ و ﺑﺮرﺳﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رژﻳﻢ اﺟﺮاﯼ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﺪﻳﺪﯼ را در ﺳﻄﺢ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،٨٢‬در ﺧﻼل‬
‫دﻋﻮاهﺎﯼ دروﻧﯽ ﺑﺎﻧﺪهﺎﯼ رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻬﺮدار ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﺧﺒﺎرﯼ درز ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ اﺣﻤﺪﯼ ﻧﮋاد ﺷﻬﺮدار ﺗﻬﺮان در ﭘﺮوژﻩ ﯼ ﻗﺘﻞ دﮐﺘﺮ ﺳﺎﻣﯽ و دﻳﮕﺮان را ﻓﺎش‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪١٣‬‬
‫دادﮔﺎﻩ وﻳﮋﻩ روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺑﺎ ﺻﺪور اﻃﻼﻋﻴﻪ اﯼ‪ ،‬ﺧﺒﺮ از اﻋﺪام ﺷﺶ روﺣﺎﻧﯽ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺳﻪ ﺗﻦ‬
‫از اراﻣﻨﻪ داد‪ .‬در ﻣﻴﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن ﻧﺎم روﺣﺎﻧﻴﻮﻧﯽ ﭼﻮن ﻓﺘﺢ اﷲ اﻣﻴﺪ ﻧﺠﻒ ﺁﺑﺎدﯼ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﻣﺸﮑﻮر‪ ،‬ﺳﻴﺪﻋﻠﯽ ﻧﻘﯽ اﺷﺮﻓﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﻧﻘﯽ ﻟﻨﮕﺮودﯼ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﮐﺎﻇﻢ ﻋﺮب و ﺣﺴﻦ‬
‫رﺳﺎد ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬اﺗﻬﺎم اﻓﺮاد ﻓﻮق ﺗﺸﮑﻴﻞ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻓﺴﺎد ‪ ...‬و اهﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺳﺎت‬
‫اﺳﻼم و اﻣﺖ ﺣﺰب اﷲ و ﻋﻤﻞ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺷﺌﻮﻧﺎت روﺣﺎﻧﻴﺖ اﻋﻼم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﻴﺎن‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن اﻣﻴﺪﻧﺠﻒ ﺁﺑﺎدﯼ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺮع و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﺳﺎﺑﻖ اﺻﻔﻬﺎن در ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراﯼ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬از هﻤﻪ ﻣﻌﺮوف ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ در اﺑﺘﺪاﯼ ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﻘﻼب ﺑﺮﺧﻼف دﺳﺘﻮر ﺧﻤﻴﻨﯽ‬
‫و ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻬﺸﺘﯽ و اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ‪ ،‬رأﯼ ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﻴﺮاﺷﺮاﻓﯽ از ﺳﺮﮐﺮدﮔﺎن ﮐﻮدﺗﺎﯼ ‪٢٨‬‬

‫‪ 101‬دﮐﺘﺮ ﺱﺎﻣﯽ و دارﻳﻮش ﻓﺮوهﺮ‪ ،‬هﺮ دو ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻗﺎﻧﻮن اﺱﺎﺱﯽ اﻣﮑﺎن اﺹﻼﺣﺎت وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ 102‬دآﺘﺮ ﺱﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺥﺎﻃﺮ ﺁنﮐﻪ ﻃﺮح "ﻃﺐ ﻣﻠﯽ" را ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﻣﻮرد ﻏﻀﺐ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ روﺣﺎﻧﻴﻮن و‬
‫ﺵﺨﺺ ﺥﻤﻴﻨﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺥﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮﺥﻼف ﺕﻤﺎﻳﻞ ﺵﻮراﯼ اﻧﻘﻼب ﺵﺨﺼﺎً دﺱﺘﻮر ﺑﺮﮐﻨﺎرﯼ او را ﺹﺎدر‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ر‪.‬ﮎ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺱﺎﻳﺖ ﺑﺎزﺕﺎب ﺑﺎ ﻣﻬﻨﺪس ﺱﺤﺎﺑﯽ‪www.baztab.ir/news/38908.php .‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٣٨‬‬
‫ﻣﺮداد و ﺳﺮدﺑﻴﺮ ﺑﻌﺪﯼ ﻣﺠﻠﻪ ﯼ ﺧﻮاﻧﺪﻧﻴﻬﺎ دادﻩ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ هﻤﻴﻦ از ﭼﺸﻢ اﻓﺘﺎد و ﻃﯽ‬
‫ﺣﮑﻤﯽ از ﮐﺎر ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ از هﻤﺎن ﻣﻮﻗﻊ ﮐﻴﻨﻪ ﯼ او را ﺑﻪ دل ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﻧﺰدﻳﮑﯽ او ﺑﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﻣﻮﻗﺘﺎً از ﺧﻄﺮ ﺟﺴﺖ ﺗﺎ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻌﺪ از ﺗﻨﺰل ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪،‬‬
‫ﺳﺘﺎرﻩ ﺑﺨﺖ و اﻗﺒﺎل وﯼ ﻧﻴﺰ اﻓﻮل ﮐﺮد‪ .‬او در ﺳﺎل ‪ ،۶۵‬ﮔﻨﺎﻩ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯼ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪ و‬
‫ﺁن ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺒﻮد ﺟﺰ ﻣﺸﺎرﮐﺖ در اﻓﺸﺎﯼ ﻃﺮح ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ رژﻳﻢ در "ﻗﻀﻴﻪ ﯼ ﻣﮏ‬
‫ﻓﺎرﻟﻴﻦ"‪ .‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻓﺮ ﻳﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ واﺳﻄﻪ ﯼ اﻳﺠﺎد رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ دو ﮐﺸﻮر‪ ،‬از‬
‫ﺁﺷﻨﺎﻳﺎن اﻣﻴﺪﻧﺠﻒ ﺁﺑﺎدﯼ ﺑﻮد و راﺑﻄﻪ ﯼ ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺑﻌﺪهﺎ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﮐﺮد‪" ،‬ﺑﻴﺖ" او از ﻃﺮﻳﻖ اﻣﻴﺪ و ﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻓﺮ‪،‬‬
‫در ﺟﺮﻳﺎن دﻳﺪار ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﮏ ﻓﺎرﻟﻴﻦ و هﻴﺌﺖ هﻤﺮاﻩ از اﻳﺮان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻓﺸﺎﯼ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻮق‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ و اﻋﺪام ﺳﻴﺪﻣﻬﺪﯼ هﺎﺷﻤﯽ و ﺑﻌﺪهﺎ دﻳﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮاً ﺁن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ رژﻳﻢ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﻴﺪﻧﺠﻒ ﺁﺑﺎدﯼ ﺑﻪ اﺗﻬﺎم‬
‫راﺑﻄﻪ ﯼ ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﻣﺸﮑﻮر اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮد!‬
 ‫ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﺷﯽ ﻗﺘﻞﻋﺎم و ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ اﻧﺤﺮاف اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٢‬ﺟﺪﻳﺪ؛ ﺟﺎﻧﮑﺎﻩ ﺗﺮ ﮐﺮدن ﻣﺠﺎزات هﺎ؛ ﻓﺮﻳﺐﮐﺎرﯼ رژﻳﻢ؛ ارﺗﺪاد ﺟﺪﻳﺪ؛‬
‫ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪﯼ؛ ﻋﻴﺎران‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺟﺪﻳﺪ؛ ﺧﻴﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﺎزﯼِ "ﻋﻔﻮ ﻋﻤﻮﻣﯽ"؛‬
‫ﻧﻐﻤﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ؛ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ اوﻳﻦ و‪...‬‬

‫هﻴﭻ ﻣﯽ داﻧﯽ ﭼﺮا‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻮج‪،‬‬

‫در ﮔﺮﻳﺰ از ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﮐﺎهﻢ؟‬
‫‪ -‬زاﻧﮑﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺮدﻩ ﯼ ﺗﺎرﻳﮏ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ ﻧﺰدﻳﮏ‪،‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﻢ‪،‬‬
‫و ﺁن ﭼﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻢ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﻔﻴﻌﯽ ﮐﺪﮐﻨﯽ‬

 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٤٠‬‬
‫‪١‬‬
‫در اواﺳﻂ ﺁذرﻣﺎﻩ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٢‬ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ روز ﭘﻴﺶ از اﻧﺘﻘﺎل و هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﻟﻦ ‪ ١٣‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ از ﺳﻮﯼ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان ﭘﺮﺳﺶ ﻧﺎﻣﻪ هﺎﻳﯽ را درﻳﺎﻓﺖ ﮐﺮدﻳﻢ ﮐﻪ در ﺁن ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﻴﺸﻪ در ﻣﻮرد‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻓﺮدﯼ‪ ،‬اﺗﻬﺎم و ﺁﻣﺎدﮔﯽ ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺳﺆال ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺗﺎزﮔﯽ‬
‫داﺷﺖ ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﭘﺮﺳﺶ در ﻣﻮرد ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺁﻳﺎ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻴﺪ؟ ﺳﺆال ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺁﻣﻴﺰ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﮔﻔﺘﮕﻮ هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﺑﻴﻦ ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫ﻗﺮار ﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﺆال ﻣﺰﺑﻮر ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ دادﻩ ﺷﻮد و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺟﻨﺒﻪ اﺟﺮاﻳﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﺮد دوﺑﺎرﻩ‬
‫در ﻣﻮرد ﺁن ﺑﺤﺚ ﺷﻮد‪ .‬از ﺑﻨﺪ ﻣﺎ هﻤﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ وﺣﻴﺪ ﺻﻤﺪﯼ و وزﻳﺮ ﻓﺘﺤﯽ ﮐﻪ هﺮ‬
‫‪١٠٣‬‬
‫دو از ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ هﻮادار دﮐﺘﺮ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﺰﺑﻮر ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮔﺮوﻩ "ﻋﻴﺎران" )اهﻞ ﺣﻖ( ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ ﺻﻔﯽ ﻗﻠﯽ ﺧﺎن اﺷﺮﻓﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺎ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ دو ﻣﺎﻩ ﭘﻴﺶ ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺘﺒﯽ اﺧﮕﺮ ﺑﻪ ﭘﻮﺳﺖ و اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺎراﺣﺘﯽ هﺎﯼ ﮔﻮارﺷﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺪ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﯽ روﯼ او اﻧﺠﺎم دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﺎ هﻢ ﺑﻨﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺳﺆال ﺁﻳﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﮐﺎر در ﮐﺎرﮔﺎﻩ زﻧﺪان هﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺎﻩ‬
‫ﺑﺮدﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬هﻤﮕﯽ ﻣﺸﻤﻮل ﺣﮑﻢ "ﻋﻔﻮ" ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺷﺪﻩ و در اﺳﻔﻨﺪ از زﻧﺪان ﺁزاد ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪادﻣﺎن در ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬در ﺣﺪود ‪ ١٨٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺴﻦ رزاﻗﯽ و ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻼﻣﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ‬
‫اداﻣﻪ ﯼ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﻨﺪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬در روزهﺎﻳﯽ ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﺁن هﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ هﺎﯼ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﺎﻧﺪﻩ را‬
‫ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻼش زﻳﺎدﯼ در اﻳﻦ راﻩ ﺑﻪ ﺧﺮج دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺻﻨﻔﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺁن هﻤﻪ ﻣﺮارت ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﺁوردﻩ و ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬در ﺣﺎل ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺛﺒﺎت هﻤﺮاﻩ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﮐﺴﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻧﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدن ﻣﻮاد ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و ﻧﻈﺎﻓﺘﯽ ﺑﻨﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﻮأﻣﺎن ﺑﻨﺪ و‬
‫ﻧﻈﺎﻓﺖ را ﺑﭙﺬﻳﺮم‪ .‬ﺳﻴﺎﻣﮏ ﻃﻮﺑﺎﻳﯽ و ﺑﻬﻨﺎم ﻣﺠﺪﺁﺑﺎدﯼ ﺑﻴﺶ از هﺮ ﮐﺲ در اﻳﻦ راﻩ ﭘﺎﭘﻴﭽﻢ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ دوﺑﺎرﻩ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﻨﺪ و ﻧﻈﺎﻓﺖ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻢ و‬
‫اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻣﺮﻧﺪﯼ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺻﻨﻔﯽ و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻏﺬاﯼ ﺑﻨﺪ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪٢‬‬
‫ﺣﻀﻮر در ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٢‬ﺑﺮاﻳﻢ ﺳﺨﺖ و ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎ ﺑﻮد‪ .‬هﻤﻪ ﺟﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﺑﻮﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ را ﻣﯽ داد‪.‬‬

‫‪ 103‬ﺁنهﺎ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺱﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦ اﺹﻐﺮﯼ و ﻣﺴﻌﻮد وﺣﻴﺪﯼ ﻣﻨﺶ دو زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ از ﺑﻴﻤﺎرﯼ رواﻧﯽ رﻧﺞ‬
‫ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﭘﺮ ﮐﺮدن ﭘﺮﺱﺸﻨﺎﻣﻪهﺎ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺱﺎﻟﻦ ‪ ١٠‬ﮐﻪ زﻳﺮ ﺱﺎﻟﻦ ﻣﺎ ﺑﻮد ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺵﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺱﺎﻟﻦ ‪١٠‬‬
‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﺁنهﺎ ﺣﺪودًا ‪ ١۶‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺱﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺪت ﮐﻮﺕﺎهﯽ ﺣﺪود ‪ ٢٠‬زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺱﺎﻟﻦ ﻣﺰﺑﻮر ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺵﺪﻧﺪ‪ .‬دو ﻧﻔﺮ از ﺁنهﺎ هﻮادار ﻣﻔﺘﯽ زادﻩ و ﻳﮏ ﻧﻔﺮ در ارﺕﺒﺎط ﺑﺎ ﮐﻮدﺕﺎﯼ ﻧﻮژﻩ‬
‫دﺱﺘﮕﻴﺮ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﺕﻘﺮﻳﺒًﺎ هﻤﮕﯽ اﻋﺪام ﺵﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٢٤١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫اﻧﮕﺎرﯼ در هﺮ ﮔﻮﺷﻪ ‪ ،‬ﮔﻮر ﻳﺎرﯼ ﺑﻮد‪ .‬دﻳﻮارهﺎﯼ ﺗﻨﮓ ﺳﻠﻮل هﺎ دﻟﻢ را در ﻣﺸﺖ ﺷﺎن‬
‫ﻣﯽ ﻓﺸﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪم‪:‬‬
‫‪١٠٤‬‬
‫اورﻧﮓ ﮐﻮ‪ ،‬ﮔﻠﭽﻬﺮ ﮐﻮ ﻧﻘﺶ وﻓﺎ و ﻣﻬﺮ ﮐﻮ‬
‫ﺧﺎﻃﺮات زﻳﺎدﯼ از اﻳﻦ ﺑﻨﺪ داﺷﺘﻢ‪ .‬روزهﺎﯼ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬ﻗﺪم زدن هﺎﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ در‬
‫راهﺮو‪ ،‬ﮔﻔﺖ وﮔﻮهﺎ ﻳﺸﺎن در ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻨﺪ در ﻋﻴﺪ ﻏﺪﻳﺮ و‬
‫ﮔﺮدهﻢ ﺁﻳﯽ هﺎﯼ اﺗﺎق ‪ ١۵‬ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم و‪ ...‬اﮐﺜﺮ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﮔﺮوﻩ‬
‫ﺳﺮود ﺑﻨﺪ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎل ‪ ۶١‬در هﻤﻴﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ و ﺗﺮﮐﻴﺐ اﺗﺎق هﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣﯽ ﺁوردم‪ .‬هﻤﻪ را ﻣﻮ ﺑﻪ ﻣﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻢ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻴﺮ واﻟﻴﺒﺎﻟﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ‬
‫ﺣﺴﻴﻦ رزاﻗﯽ و رﺿﺎ ﺑﻬﻤﻦ ﺁﺑﺎدﯼ در زﻣﻴﻦ اﺳﺘﻮار ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬درﺧﺖ ﻣﻮ و درﺧﺘﭽﻪ هﺎﯼ‬
‫اﻧﺎر و ﻧﻬﺎﻟﮏ اﻧﺠﻴﺮ ﻧﻴﺰ در ﺣﻴﺎط هﻤﻴﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از هﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻓﺮوردﻳﻦ ‪،۶٢‬‬
‫ﺑﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪم و ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻋﺘﺮاض ﺗﺎ ﭘﺎﺳﯽ از ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺨﻮاﺑﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ هﻴﭻ ﻳﮏ از ﺁﻧﺎن هﻤﺮاهﻢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﯼ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺎن را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮدم اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫در اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁن هﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﮑﻨﻢ؟ ﺁﻳﺎ اﮔﺮ ﺁن هﺎ ﺟﺎﯼ ﻣﻦ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؟‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮدم ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﮐﺎﺷﮑﯽ در هﻤﺎن ﺑﻨﺪ ‪ ١٣‬ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﮐﺎﺷﮑﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﻟﺤﻈﻪ اﯼ از ﻓﮑﺮ و ﻳﺎد ﺑﭽﻪ هﺎ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﻤﯽ ﺷﺪم‪ .‬ﺑﺎ دور ﺷﺪن از ﮐﻮﻩ‪ ،‬ﺗﺎزﻩ داﺷﺘﻢ ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ‬
‫ﺁن ﭘﯽ ﻣﯽ ﺑﺮدم‪ .‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﻄﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻮدم‪ ،‬از ﻋﻤﻖ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺧﺒﺮدار ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدم‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ درﮐﺶ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﺣﺎﻻ ﮐﻢ‪ -‬ﮐﻢ اﺑﻌﺎد اﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﯼ هﻮﻟﻨﺎﮎ‪ ،‬ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺑﻮد و اﻓﮑﺎرﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﺜﻞ هﻤﻴﺸﻪ از اﺳﺎس ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن را اﻧﮑﺎر ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ وﻗﻴﺢ ﺗﺮﻳﻨﺸﺎن را ﮐﻪ‬
‫رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬وﯼ در ‪ ١١‬ﺁذرﻣﺎﻩ‪ ،‬در دﻳﺪار ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻻن وزرات‬
‫اﻃﻼﻋﺎت و ﺁدم ﮐﺸﺎن ﺣﺮﻓﻪ اﯼ اﻳﻦ رژﻳﻢ ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﮐﺬب و ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺒﯽ ﮐﻪ در اروﭘﺎ و ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‬
‫راﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ هﺰار ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺁن هﺎ در اﻳﺮان اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ...‬هﺪف‬
‫‪١٠٥‬‬
‫ﺷﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮدﺷﺎن را از ﺑﻦ ﺑﺴﺖ ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎورﻧﺪ‬
‫وﻟﯽ ﻧﻮﮎ ﮐﻮﻩ ﻳﺦ ﺑﻴﺮون زدﻩ ﺑﻮد و دﻳﮕﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﺷﯽ ﺁن ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ رﻓﻊ و رﺟﻮع ﺁن ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﯼ ﺟﺎﻟﺐ در‬
‫ﺻﺤﺒﺖ هﺎﯼ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ وﯼ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن را رو ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن وزارت‬
‫اﻃﻼﻋﺎت و ﺁدم ﮐﺸﺎن ﺣﺮﻓﻪ اﯼ اﻳﻦ وزارت ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﯽ ﺁورد! ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ از هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺧﺒﺮ داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﮐﺬب و‬

‫‪ 104‬ﺣﺎﻓﻆ‪.‬‬
‫‪ 105‬روزﻧﺎﻣﻪﯼ رﺱﺎﻟﺖ‪ ١٢ ،‬ﺁذرﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٧‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٤٢‬‬
‫ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺒﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ هﺰاران ﻧﻔﺮ از ﻧﻴﺮو هﺎﯼ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬در‬
‫ﻋﺮض ﮐﻤﺘﺮ از دو ﻣﺎﻩ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﺑﺎ هﺪاﻳﺖ وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ هﺎﯼ‬
‫اﻋﺪام ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ١٠٦.‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد اﮔﺮ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺟﺰ ﺁﻧﺎن‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ؟!‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮرﯼ رژﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ‪ ١۶‬ﺁذر‪ ،‬روز ﺷﻬﺎدت ﺳﻪ داﻧﺸﺠﻮﯼ ﻣﺒﺎرز ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺑﻪ داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮان ﺷﺘﺎﻓﺘﻪ و در ﺟﻠﺴﻪ ﯼ ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺎ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬رژﻳﻤﯽ ﮐﻪ او رﻳﺎﺳﺖ اش را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎز ﮔﯽ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫هﺰاران زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻓﺎرغ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و او ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ واﮐﻨﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁن ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻓﺠﻴﻊ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆال ﻣﮑﺘﻮب ﻳﮑﯽ از داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﮐﻪ "ﻋﻠﺖ اﻋﺪام هﺎﯼ دﺳﺖ‬
‫ﺟﻤﻌﯽ در اﻳﺮان" را ﺟﻮﻳﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺁن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و ﺑﯽ ﺁن ﮐﻪ‬
‫وﺳﻌﺖ اﻋﺪام هﺎ را اﻧﮑﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﮕﺮ ﻣﺎ ﻣﺠﺎزات اﻋﺪام را ﻟﻐﻮ ﮐﺮدﻳﻢ؟ ﻧﻪ! ﻣﺎ در ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺠﺎزات‬
‫اﻋﺪام را دارﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ اﻋﺪاﻣﻨﺪ‪ ...‬اﻳﻦ ﺁدﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﯼ زﻧﺪان‪،‬‬
‫از داﺧﻞ زﻧﺪان ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺎت ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﯼ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ داﺧﻞ‬
‫ﻣﺮزهﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ‪ ...‬ارﺗﺒﺎط دارد‪ ،‬او را ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﻳﺶ‬
‫ﻧﻘﻞ و ﻧﺒﺎت ﺑﺒﺮﻧﺪ؟ اﮔﺮ ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﺑﺎ ﺁن دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻪ ﮐﺎرش‬
‫ﮐﺮد؟ او ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ اﻋﺪام اﺳﺖ و اﻋﺪاﻣﺶ هﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺷﻮﺧﯽ ﮐﻪ‬
‫‪١٠٧‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻴﻢ‬
‫در هﻤﻴﻦ روز ﻧﻴﺰ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ از ﻗﺎﻓﻠﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻋﻼم ﮐﺮد‪:‬‬
‫اﻓﺮادﯼ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻣﺠﺎزاﺗﻨﺪ ﺧﻮب اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً هﻤﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎن اﺧﻴﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺮﺻﺎد ﮐﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻻن‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﻴﺮاﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ از ﺁن هﺎ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺁوردﻧﺪ‪ ...‬روﺷﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر‬
‫ﮐﻪ ﻣﻌﺘﺮف ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﺮﮐﺎ ﻋﺮاق و ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﺑﻌﺪ از اﻋﻼم ﺁﺗﺶ‬
‫ﺑﺲ اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ ....‬ﺑﻨﺎ داﺷﺘﻨﺪ در ﮐﺸﻮر ﻳﮏ ﮐﺎر ﺗﺨﺮﻳﺒﯽ وﺳﻴﻊ را اﻧﺠﺎم‬
‫‪١٠٨‬‬
‫دهﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮب ﺁن هﺎ ﻣﺠﺎزات ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ‪ ١٩‬ﺁذرﻣﺎﻩ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﻳﻢ ﻣﻮﺳﻮﯼ اردﺑﻴﻠﯽ رﺋﻴﺲ ﺷﻮراﯼ ﻋﺎﻟﯽ ﻗﻀﺎﻳﯽ و ﻗﺎﺿﯽ اﻟﻘﻀﺎت‬
‫رژﻳﻢ و ﻣﺮﺟﻊ ﺗﻘﻠﻴﺪ "اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎن دوم ﺧﺮدادﯼ"‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﺁﻣﺪﻩ و در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ رادﻳﻮ‬
‫رژﻳﻢ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ وﻗﻴﺤﺎﻧﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ "اﻋﺪام هﺎﻳﯽ" ﺑﻮدﻩ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﺑﻼهﺖ ﺑﺎر‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ادﻋﺎهﺎﻳﺶ از هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺻﺒﻐﻪ ﯼ ﺣﻘﻮﻗﯽ و ﻗﻀﺎﻳﯽ‬
‫ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد‪ ،‬اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪:‬‬

‫‪ 106‬ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﺱﺎﻣﯽ ﺑﻴﺶ از‪ ٣٢٠٠‬ﻧﻔﺮ از واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺥﻮد را ﮐﻪ در ﺕﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ۶٧‬ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺵﺪﻧﺪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ 107‬رادﻳﻮ رژﻳﻢ ‪ ١۵‬ﺁذر و روزﻧﺎﻣﻪﯼ رﺱﺎﻟﺖ ‪ ١۶‬ﺁذرﻣﺎﻩ ‪.۶٧‬‬
‫‪ 108‬رادﻳﻮ‪ ١۶ ،‬ﺁذرﻣﺎﻩ ‪.۶٧‬‬
‫‪٢٤٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﺎ ﻓﺮﺻﺖ دادﻩ ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ هﺎ در ﻟﻴﺴﺖ ﻋﻔﻮ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺁن هﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫‪١٠٩‬‬
‫از اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ در زﻧﺪان هﻢ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﮏ زدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺮف هﺎﯼ ﻏﻴﺮﺣﻘﻮﻗﯽ و ﻏﻴﺮﻗﻀﺎﻳﯽ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻣﺰوراﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﻧﻈﺎم‬
‫ﺣﻘﻮﻗﯽ و ﻗﻀﺎﻳﯽ رژﻳﻢ را اﻓﺸﺎ ﻣﯽ ﮐﺮد و ارزش ﺟﺎن اﻧﺴﺎن هﺎ را در دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ ﺁن‪،‬‬
‫ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد! وﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺰاران زﻧﺪاﻧﯽ را ﺗﻨﻬﺎ "اﻋﺪام هﺎﻳﯽ" ﻣﯽ داﻧﺴﺖ و از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﺁورد ﮐﻪ از "ﻓﺮﺻﺖ ﻋﻔﻮ" اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﮑﺮدﻩ اﻧﺪ و ﻻﺟﺮم ﺑﻪ‬
‫ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫رژﻳﻢ ﺷﺎﻩ و ﺳﺎواﮎِ ﺁن‪ ،‬ﻃﯽ ﮔﺰارش هﺎﯼ رﺳﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻦ ﺁن در اواﻳﻞ اﻧﻘﻼب ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪،‬‬
‫در ﺑﺮﮔﻪ ﯼ ﺟﻮاز دﻓﻨﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺻﺎدر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻋﻠﺖ‬
‫ﻣﺮگ ﺑﻴﮋن ﺟﺰﻧﯽ و هﺸﺖ ﻓﺪاﻳﯽ و ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﮐﻪ در ‪ ٣٠‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ ۵۴‬در ﺗﭙﻪ هﺎﯼ اوﻳﻦ‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪" :‬ﻋﻠﺖ ﻣﺮگ زد و ﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺎﻣﻮران ﻣﻮﻗﻊ ﻓﺮار از‬
‫زﻧﺪان" اﻣﺎ ﺳﺮدﻣﺪاران رژﻳﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺪﻋﯽ ﺷﻮﻧﺪ هﺰاران زﻧﺪاﻧﯽ در ﺣﺎل ﻓﺮار‬
‫و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ زد و ﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺄﻣﻮران ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﺑﻠﻬﺎﻧﻪ اﯼ اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫"ﺁن هﺎ ﺑﻨﺎ داﺷﺘﻨﺪ ﻳﮏ ﮐﺎر ﺗﺨﺮﻳﺒﯽ وﺳﻴﻊ اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ"!‬
‫ﺳﻤﺖ و ﺳﻮﯼ ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ و دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﯽ ﺁن‪ ،‬ﺣﻮل اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ‬
‫ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺪﻩ اﯼ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ "ارﺗﺒﺎط" از درون زﻧﺪان ﺑﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‬
‫ﺧﻠﻖ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان و ﺗﻼش ﺁﻧﺎن ﺑﺮاﯼ "ﺗﻮﻃﺌﻪ" در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر‪ ،‬اﻋﺪام‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﯼ ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻨﺼﻮرﯼ ﮐﻪ ﻓﻠﺞ ﻗﻄﻊ ﻧﺨﺎﻋﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ؟ و‬
‫اﮔﺮ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر دﻟﻴﺮﯼ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﺷﺪ و ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ را ﻣﻮرد ﭘﺮﺳﺶ ﻗﺮار ﻣﯽ داد ﮐﻪ وﯼ‬
‫در ﭼﻪ ﺷﻮرﺷﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻣﯽ دادﻧﺪ؟ اﻋﺪام ﮐﺎوﻩ ﻧﺼﺎرﯼ‬
‫را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؟ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ را ﭼﮕﻮﻧﻪ در ارﺗﺒﺎط‬
‫ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان"‪ ،‬رﻓﻊ و رﺟﻮع ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؟ ﺁن ﭼﻪ اﻳﻦ روزهﺎ از دهﺎن‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪم‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ ﺧﺸﻢ و اﻧﺪوﻩ و درد ﭼﻴﺰﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٣‬‬
‫دﻳﻤﺎﻩ ‪ .۶٧‬اﻋﺪام و ﮐﺸﺘﺎر ﺑﯽ رﺣﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ راﻩ ﺑﺮاﯼ ﻓﺎﻳﻖ ﺁﻣﺪن ﺑﺮ ﺑﺤﺮان هﺎﯼ‬
‫ﻻﻋﻼج و داروﻳﯽ ﺷﻔﺎﺑﺨﺶ ﺑﺮاﯼ ﺗﺴﮑﻴﻦ دردهﺎﯼ رژﻳﻢ ﺑﻌﺪ از ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ و ﺧﻮردن‬
‫ﺟﺎم زهﺮ‪ ،‬از ﺳﻮﯼ ﺳﺮدﻣﺪاران ﺁن ارزﻳﺎﺑﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪" .‬ﻣﺮگ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﯽ دردﺳﺮ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ".‬در ﺳﺎل ‪ ،۶٠‬ﻓﻘﻂ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام‬
‫ﺳﭙﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ وﻟﯽ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬و ﺑﻌﺪ از ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺸﺪ‪ .‬داﻳﺮﻩ ﯼ ﺁن ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺎ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﺠﺎزات ﻣﺘﻬﻤﺎن ﻣﻮاد‬
‫ﻣﺨﺪر‪ ،‬ﺟﻮﺧﻪ هﺎﯼ اﻋﺪام را در ﮔﻮﺷﻪ و ﮐﻨﺎر ﺷﻬﺮهﺎ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪهﺎ ﺗﻦ در ﻧﻴﻤﻪ ﯼ دوم‬

‫‪ 109‬رادﻳﻮ رژﻳﻢ ‪ ١٩‬ﺁذرﻣﺎﻩ ‪.۶٧‬‬

 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٤٤‬‬
‫ﺳﺎل ‪ ،۶٧‬ﺑﻪ ﺟﺮم ﺣﻤﻞ و ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺁﻣﺎرﯼ‬
‫رﺳﻤﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻃﺮﻳﻖ رﺳﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﮔﺮوهﯽ رژﻳﻢ اﻋﻼم ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﺮاﻳﺪ رژﻳﻢ ﺑﺎ ﭼﺎپ‬
‫ﺻﺤﻨﻪ هﺎﯼ دارزدن دﺳﺖ ﺟﻤﻌﯽ اﻓﺮاد و ﺑﻌﻀﺎً در ﻣﻼءﻋﺎم‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻮ رﻋﺐ‬
‫و وﺣﺸﺖ را در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﻌﺎل ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻪ و ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ از ﺳﻄﺢ ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎ و‬
‫اﻋﺘﺮاض هﺎﯼ ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﮑﺎهﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻩ اﺳﺎﻣﯽ اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن در دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ‪ ۵٠ -۴٠‬ﻧﻔﺮﯼ‪ ،‬از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ رادﻳﻮ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و ﺟﺮاﻳﺪ رﺳﻤﯽ رژﻳﻢ اﻋﻼم ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎم رژﻳﻢ واﺿﺢ و روﺷﻦ ﺑﻮد‪ :‬ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ ﻋﻨﺎﺻﺮ "ﻓﻌﺎل ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﯽ‬
‫رﺣﻤﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ اﺷﮑﺎل ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ اﻣﻮر ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻬﻠﮑﯽ ﻣﻨﺠﺮ‬
‫ﺷﻮد! ﭘﺲ ﻣﻮاﻇﺐ ﺧﻮد و اﻋﻀﺎﯼ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺗﺎن ﺑﺎﺷﻴﺪ! رژﻳﻢ از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ‬
‫رواﻧﯽ‪ ،‬در ﭘﯽ اﻳﺠﺎد ﺑﯽ ﺗﻔﺎوﺗﯽ و ﻋﺪم ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻣﺮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻮﺳﺎن‬
‫ﺟﻨﺎزﻩ هﺎ ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻣﻌﺎﺑﺮ ﻋﻤﻮﻣﯽ هﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺎﭼﺎق ﭼﻴﺎن ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ و هﺪف ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ اﻋﺪام ﮐﺮدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﺑﻄﻮر ﻋﻠﻨﯽ از‬
‫ﺗﺮﻳﺒﻮن هﺎﯼ رﺳﻤﯽ ﺷﺎن اﻋﻼم و ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ رﺳﻤﺎً ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮدم از ﺁن اﻃﻼع داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬و هﻤﺎن ﻣﺮدم‪،‬‬
‫ﺑﺎ دﻳﺪن ﺟﻨﺎزﻩ هﺎﯼ ﻗﺎﭼﺎق ﭼﻴﺎن ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻣﻌﺎﺑﺮ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺣﺪس‬
‫ﺑﺰﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻓﻌﺎﻻن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﭼﻪ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﺑﺴﻂ ﺟﻮ ﺳﺮﮐﻮب و ارﻋﺎب ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و در اول دﯼ ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﺳﺘﺎدﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم "ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر" ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺘﺎد ﻣﺘﺸﮑﻞ ﺑﻮد از‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ‪ ،‬دادﺳﺘﺎن ﮐﻞ ﮐﺸﻮر‪،‬‬
‫وزﻳﺮ ﮐﺸﻮر‪ ،‬وزﻳﺮ ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬وزﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻋﺎﻣﻞ ﺻﺪاوﺳﻴﻤﺎ‪ ،‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ دادﺳﺮاﯼ‬
‫وﻳﮋﻩ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﻤﻴﺘﻪ هﺎ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪان هﺎ‪ .‬اﻳﻦ هﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻋﺰم‬
‫ﺟﺰم رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﮔﺴﺘﺮش ﺟﻮ ﺳﺮﮐﻮب و اﻋﺪام ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﻗﺎﭼﺎق ﭼﻴﺎن‬
‫ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬هﻤﻪ ﺟﺎ ﺣﺮف از اﻋﺪام هﺎﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺑﯽ رﺣﻤﺎﻧﻪ ﺗﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﻣﻮﺳﻮﯼ ﺧﻮﺋﻴﻨﯽ هﺎ دادﺳﺘﺎن ﮐﻞ ﮐﺸﻮر وﻗﺖ و ﭘﺪرﺧﻮاﻧﺪﻩ ﯼ "اﺻﻼح ﻃﻠﺐ "هﺎﯼ‬
‫ﺑﻌﺪﯼ‪ ،‬در اراﺋﻪ دادن ﻧﻈﺮﻳﻪ هﺎﯼ ﺑﺪﻳﻊِ ﺳﺮﮐﻮب و اﻋﺪام ﭘﻴﺸﺘﺎز ﺑﻮد‪ .‬اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﺻﺮﻳﺢ‬
‫او در ‪ ٢٠‬دﯼ ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ "ﻣﺎ از ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺁﻣﺎر اﻋﺪام هﺎ واهﻤﻪ اﯼ ﻧﺪارﻳﻢ"‪،‬‬
‫اﻧﻌﮑﺎس وﺳﻴﻌﯽ در روزﻧﺎﻣﻪ هﺎ و رﺳﺎﻧﻪ هﺎﯼ رژﻳﻢ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬او ﮐﻪ ﺧﻮد در ﻏﺎرت هﺴﺖ و‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺮدم ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺖ و از ﺧﻮان ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ ﻧﻌﻤﺖ رژﻳﻢ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﯽ ﺑﺮد ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ‬
‫‪١١٠‬‬
‫اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺟﺎن ﺁﻣﺪﻩ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ 110‬وﯼ ﺑﺎ ﺕﺼﺎﺣﺐ ﺑﺎغ ﻣﺼﺎدرﻩ ﺵﺪﻩﯼ ‪ ۴‬هﺰار ﻣﺘﺮﯼ ﺥﺴﺮوﺵﺎهﯽ )از ﻣﺆﺱﺴﻴﻦ ﮐﺎرﺥﺎﻧﻪهﺎﯼ ﻣﻴﻨﻮ( ﮐﻪ در ﻳﮑﯽ‬
‫از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻘﺎط ﺵﻤﻴﺮان ﻗﺮار دارد‪ ،‬وﻳﻼﻳﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺠﻠﻞ در ﺁن اﺣﺪاث ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺱﮑﻮﻧﺖ ﺥﻮد ﺕﺒﺪﻳﻞ ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺱﺖ‪ .‬رﺟﻮع ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ اﻓﺸﺎﮔﺮاﻧﻪ دﮐﺘﺮ ﻣﻠﮑﯽ رﺋﻴﺲ ﺱﺎﺑﻖ داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺕﻬﺮان و از ﺁﺵﻨﺎﻳﺎن ﺥﻮﺋﻴﻨﯽهﺎ‪.‬‬
‫‪٢٤٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﺠﻤﻊ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺼﻠﺤﺖ رژﻳﻢ ﻣﻘﺮر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮزﻳﻊ ﮐﻨﻨﺪﻩ و ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﻩ اﯼ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ‪ ٣٠‬ﮔﺮم هﺮوﻳﻴﻦ و ‪ ۵‬ﮐﻴﻠﻮ ﺗﺮﻳﺎﮎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﮑﻮم ﺷﻮد‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ هﺎ‪ ،‬دور‪ ،‬دور اﺑﺮاهﻴﻢ رﺋﻴﺴﯽ ﺑﻮد و ﺟﻌﻔﺮ ﻧﻴﺮﯼ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺎ ﺻﺪور دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ هﺎﯼ‬
‫ﺷﺪاد و ﻏﻼظ و ﺗﺸﮑﻴﻞ هﻴﺌﺖ هﺎﯼ وﻳﮋﻩ‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﻣﺄﻣﻮر رﺳﻴﺪ ﮔﯽ ﺑﻪ ﭘﺮوﻧﺪﻩ هﺎﯼ ﺟﻨﺎﻳﯽ‬
‫ﺧﺎرج از ﻧﻮﺑﺖ‪ ،‬در ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ ﺑﺮ ﺁن ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪ‪،‬‬
‫ﻋﺪم ﺣﻀﻮر ﻣﺮﺗﻀﯽ اﺷﺮاﻗﯽ در اﻳﻦ هﻴﺌﺖ هﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺒﻮد ﭼﺮا ﻧﺎﻣﯽ از وﯼ در‬
‫‪١١١‬‬
‫ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ؟ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻨﻄﻘﯽ او ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻀﻮ هﻴﺌﺖ ﻣﯽ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﻣﻌﺎوﻧﺶ رﺋﻴﺴﯽ‪.‬‬

‫‪۴‬‬
‫دوران ﺟﺪﻳﺪﯼ را ﺁﻏﺎز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺁﻳﻴﻦ هﺎﯼ ﻏﻴﺮﻗﻀﺎﻳﯽ ﻗﺮون وﺳﻄﺎﻳﯽ ﺟﺎرﯼ رژﻳﻢ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و هﻴﺌﺖ هﺎﯼ وﻳﮋﻩ‪ ،‬در اﺳﺮع وﻗﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﺘﻬﻤﺎن رﺳﻴﺪ ﮔﯽ و‬
‫ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و اﺣﮑﺎم ﺻﺎدرﻩ ﺑﻪ ﻓﻮرﻳﺖ اﺟﺮا ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﻃﺒﻖ ﺣﮑﻢ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬از ﺷﻬﺮﯼ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﯼ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و ﻇﺎهﺮاً ﻋﺎﻣﻼن ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﻓﺠﻴﻊ را ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ و ﺑﻪ‬
‫ﺳﺰاﯼ اﻋﻤﺎل ﺷﺎن ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ! وﻟﯽ در واﻗﻊ ﻋﺎﻣﻼن ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﻓﺠﻴﻊ ﮐﺴﯽ ﻧﺒﻮد ﺟﺰ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﺻﺎﻟﺤﻪ ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺮاﺳﺮ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﻼﻳﺎن‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺳﻼح هﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﺮاﯼ در ﺑﻨﺪ ﮐﺸﻴﺪن ﻣﺮدم و‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻓﻮران ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﻳﺸﺎن‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﮐﻴﻔﺮهﺎﯼ ﺳﺨﺖ و ﺷﺪﻳﺪ و ﺑﯽ ﻣﺤﺎﺑﺎ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻳﺠﺎد ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ را دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﯼ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ از ﺷﻼق و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﻀﺎﻳﯽ رژﻳﻢ و ﻣﺠﺎزات هﺎﻳﯽ ﭼﻮن ﻗﻄﻊ‬
‫دﺳﺖ و ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﻴﺰ از هﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﻧﺎﺷﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻴﻔﺮهﺎﯼ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ در اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬از‬
‫اﻳﻦ رو ﺿﺮورﯼ و ﻻزﻣﻨﺪ ﮐﻪ درس ﻋﺒﺮﺗﯽ ﺑﺎﻳﺴﺘﻪ و ﻋﻤﻴﻖ را ﮐﻪ وﻳﮋﮔﯽ ﺷﺎن‬
‫وﺣﺸﺖ ﺁﻓﺮﻳﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﻗﻠﺐ و ﺟﺎن اﻧﺴﺎن هﺎ ﺣﮏ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺬﻳﺐ و ﺗﻨﺒﻴﻬﺎت ﻗﺮون وﺳﻄﺎﻳﯽ‪ ،‬در واﻗﻊ ﭘﺎﺳﺨﯽ اﺳﺖ از ﺳﻮﯼ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان‬
‫ﺑﻪ دو ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻢ‪:‬‬
‫ﺗﻌﺬﻳﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ اش ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺬارﯼ ﮐﻨﺪ‪ :‬هﺪف از ﺗﻌﺬﻳﺐ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺎ‬
‫زﺧﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺪن ﺑﺮﺟﺎ ﻣﯽﮔﺬارد و ﭼﻪ ﻧﻤﺎﻳﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن هﻤﺮاﻩ اﺳﺖ؛‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ اش را ﺑﺪﻧﺎم ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺬﻳﺐ ﮐﻴﻔﺮﯼ ﻧﻮع ﻣﺘﻤﺎﻳﺰﯼ از ﺗﻮﻟﻴﺪ درد اﺳﺖ؛ ﺁﻳﻴﻨﯽ اﺳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺬارﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن و ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در زﻳﺎدﻩ‬
‫‪١١٢‬‬
‫روﯼ هﺎﯼ ﺗﻌﺬﻳﺐ هﺎ؛ اﻗﺘﺼﺎد ﺗﻤﺎم ﻋﻴﺎرﯼ از ﻗﺪرت ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 111‬در ﻣﻴﺎن اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞﻋﺎم وﯼ از ﺑﻘﻴﻪ ﻧﺮمﺥﻮ ﺕﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻀﻮر او در هﻴﺌﺖ در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮارد ﺑﺎﻋﺚ ﺕﻌﻠﻞ‬
‫در ﺹﺪور ﺣﮑﻢ ﻗﺘﻞ ﻣﯽﺵﺪ‪ .‬ﺵﺎﻳﺪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ او از ﭼﺸﻢ ﺥﻤﻴﻨﯽ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ 112‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﺕﻨﺒﻴﻪ – ﺕﻮﻟﺪ زﻧﺪان‪ ،‬ﻣﻴﺸﻞ ﻓﻮﮐﻮ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.۴٧‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٤٦‬‬
‫دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻀﺎﻳﯽ رژﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﯽ رﺣﻤﯽ هﺎﯼ ﺗﻌﺬﻳﺐ و ﺗﻌﺰﻳﺮ و ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻧﻤﺎﻳﺶ و اﻋﻼم ﺁن‬
‫در ﻣﻼءﻋﺎم ﺑﻨﺎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬رﺳﺎﻟﺖ ﺑﺰرگ ﺁن‪ ،‬ﺧﻮار و ﺧﻔﻴﻒ ﮐﺮدن اﻧﺴﺎن در ﺑﻨﺪ و ﺗﻮهﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎﺣﺖ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺑﺸﺮﯼ اﺳﺖ‪ .‬در اواﺧﺮ دﯼ ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻮﯼ اردﺑﻴﻠﯽ رﺋﻴﺲ دﻳﻮان ﻋﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ از ﻗﺎﻓﻠﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﻤﺎﻧﺪ و هﻤﭽﻨﺎن ﺧﻮد را ﻣﻄﻴﻊ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮ ﺧﻤﻴﻨﯽ اﻋﻼم‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﻤﺎزﺟﻤﻌﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻣﺸﮑﻞ ﺻﺪور رأﯼ از ﺳﻮﯼ ﻣﺤﺎﮐﻢ دادﮔﺎﻩ هﺎ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪﻩ و از اﻳﻦ ﭘﺲ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎن ﺑﺮرﺳﯽ اﺗﻬﺎم و ﺻﺪور ﺣﮑﻢ اﻋﺪام‬
‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ ١٠‬روز ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد و اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺸﮑﻼت دﺳﺖ و ﭘﺎﮔﻴﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﻣﺎﻧﻊ ﺻﺪور اﺣﮑﺎم ﺑﻮد و اﺧﻴﺮاً ﺑﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت اﻣﺎم اﻃﻼع دادﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺻﺪور اﺣﮑﺎم ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺸﮑﻼت دﺳﺖ و‬
‫ﭘﺎﮔﻴﺮ ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬اﻳﺸﺎن ﺑﺬل ﺗﻮﺟﻪ و ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ارﺳﺎل‬
‫ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﺟﺮاﯼ اﺣﮑﺎم ﺧﺪا ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺳﻮﯼ اردﺑﻴﻠﯽ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫دﻓﺘﺮ ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ ﺷﺐ و روز ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻳﮏ ﺗﻠﻔﻦ‬
‫ﺑﻪ اﻃﻼع ﺁن هﺎ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫و در اداﻣﻪ‪ ،‬ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻳﮏ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﻀﻴﻪ اﯼ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ ﻣﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از اﻣﺮ اﻣﺎم ﺑﺎ اﻳﺠﺎد‬
‫ﻣﺤﺎﮐﻢ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﻓﻮرﯼ در ﻋﺮض ‪ ٣‬روز ‪ ۴‬روز ‪ ۵‬روز ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺧﺎﺗﻤﻪ‬
‫ﻣﯽ دهﻴﻢ‪.‬‬
‫وﯼ در هﻤﺎن ﺣﺎل اﻋﻼم ﻣﯽ دارد‪:‬‬
‫ﻃﯽ ﭼﻨﺪ روز ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺻﺎدر ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ و ﭼﻨﺪﻳﻦ دﺳﺖ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﻣﺤﺎﮐﻢ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﻗﻄﻊ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۵‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ رژﻳﻢ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻈﻴﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺳﻮﯼ ﻋﻔﻮ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬ﮔﺰارﺷﯽ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫ﺷﺪﻩ و ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺗﺤﻘﻴﻘﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻮج ﺑﻪ راﻩ اﻓﺘﺎدﻩ‪ ،‬ﺷﻄﺮﻧﺞ را ﺁزاد ﮐﺮدﻩ و ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ را ﻧﻴﺰ ﺣﻼل ﺷﻤﺮد‪ .‬ﻓﺘﻮاﯼ ﻓﻮق‬
‫ﭼﻨﺎن ﺟﻨﺐ و ﺟﻮﺷﯽ در ﺣﻮزﻩ هﺎﯼ ﻋﻠﻤﻴﻪ و در ﻣﻴﺎن داﻳﻨﺎﺳﻮرهﺎﯼ ﻗﻢ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﻃﯽ ﭘﻴﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﻗﺪﻳﺮﯼ ﮐﻪ در ﻓﺘﻮاهﺎﯼ وﯼ ﺗﺸﮑﻴﮏ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ دادﻩ و در اﻳﻦ راﻩ ﺑﻪ ﺳﻮاﺑﻖ ﺗﺎرﻳﺨﯽ و از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺘﻮاهﺎﯼ ﺧﻮاﻧﺴﺎرﯼ اﺷﺎرﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻗﺪﻳﺮﯼ ﺑﻌﺪهﺎ از ﺳﻮﯼ ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺷﻮراﯼ ﻧﮕﻬﺒﺎن و ﻣﺠﻤﻊ ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﻈﺎم ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻻاﻗﻞ در ﺁن ﻣﻘﻄﻊ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ "ﻣﺼﻠﺤﺖ رژﻳﻢ" را ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﻓﻐﺎن در ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﭘﺎﺳﺦ او و اﻣﺜﺎل او را ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫‪٢٤٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫در درون زﻧﺪان هﻢ‪ ،‬ﻧﻬﻀﺖِ درﺳﺖ ﮐﺮدن ﻣﻬﺮﻩ هﺎﯼ ﺷﻄﺮﻧﺞ ﭘﺎ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﺮاﯼ‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻋﻠﻨﺎً ﺑﻪ ﺑﺎزﯼ ﺷﻄﺮﻧﺞ در ﺳﻄﺢ زﻧﺪان ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و از ﺳﻮﯼ ﭘﺎﺳﺪاران ﻣﻮرد‬
‫ﻋﺘﺎب ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﺎﻣﮏ ﻃﻮﺑﺎﻳﯽ در ﺑﺎزﯼ ﺷﻄﺮﻧﺞ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻘﻴﻪ ﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ از ﺗﺒﺤﺮ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪۶‬‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ روزهﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت از هﺮ ﺳﻮﯼ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺟﻮادﯼ ﺁﻣﻠ ﯽ‪،‬‬
‫ﺧﻮاهﺮزادﻩ اش ﻣﺤﻤﺪﺟﻮاد ﻻرﻳﺠﺎﻧﯽ‪ ١١٣‬ﮐﻪ ﺁن روزهﺎ روﯼ دور ﺑﻮد و از ﻣﻌﺎوﻧﺖ‬
‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ وزارت ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ وزارت ﺧﺎرﺟﻪ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد و ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺿﻴﻪ‬
‫ﺣﺪﻳﺪﻩ ﭼﯽ دﺑﺎغ‪ ،‬ﺁﺷﭙﺰ "ﺑﻴﺖ اﻣﺎم" در ﻧﻮﻓﻞ ﻟﻮﺷﺎﺗﻮ را در رأس هﻴﺌﺘﯽ و ﺑﺎ ﻳﮏ ﭘﻴﺎم وﻳﮋﻩ‪،‬‬
‫ﻧﺰد ﻣﻴﺨﺎﺋﻴﻞ ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ در اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎهﻴﺮ ﺷﻮروﯼ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬او از ﻣﻮﺿﻊ رهﺒﺮ ﺟﻬﺎن‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮐﻪ هﻴﺌﺘﯽ ﺑﻪ روم و اﻳﺮان ﺟﻬﺖ دﻋﻮت ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺁﻳﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬او را ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دادﻩ و از او ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫دﺷﻮار ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﮐﻪ در ﺁن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﺮب و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﯼ ﻣﺎدﯼ ﺁن‬
‫روﯼ ﺁورد!‪ ١١٤‬او از ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ و رهﺒﺮان ﺳﻴﺎﺳﯽ روﺳﻴﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﯼ ﻣﺎدﯼ و‬
‫اﻟﻬﯽ و ﺗﻔﺎوت هﺎﯼ ﮐﺎرﮐﺮد ﺁن هﺎ ﺑﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻨﺪ و در ﻣﺬهﺐ اﺳﻼم و اﻟﻬﻴﺎت ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻧﻈﺮ ﮐﺮدﻩ‬
‫و ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺁن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ از ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﺧﺒﺮﮔﺎن ﺧﻮد‬
‫را ﺑﻪ ﻗﻢ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ﺗﺎ اﺳﻼم ﻧﺎب ﻣﺤﻤﺪﯼ را ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻗﺪام هﺎﯼ ﻋﻮام ﻓﺮﻳﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬هﻤﮕﯽ ﺑﺎ هﺪف و در راﺳﺘﺎﯼ ﻓﺎﻳﻖ ﺁﻣﺪن ﺑﺮ ﺑﺤﺮان ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ ﯼ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ و ﺷﮑﺴﺖ در ﺟﻨﮓ و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﭘﯽ ﺁﻣﺪهﺎﯼ‬
‫ﺑﻌﺪﯼ ﺁن ﮐﻪ رژﻳﻢ را ﺑﻪ ﺷﺪت در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﺘﺸﺎر‬
‫ﻓﻴﻠﻢ و ﺧﺒﺮ دﻳﺪار هﻴﺌﺖ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺎ ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺪت هﺎ اﮐﺒﺮ ﮐﺮﻳﻤﯽ ﮐﻪ ﺷﺒﺎهﺖ زﻳﺎدﯼ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻮاﻧﯽ هﺎﯼ ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ داﺷﺖ و ﺑﻪ "اﮐﺒﺮ ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ" ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ ،‬از دﺳﺖ ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫ﺧﻼﺻﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪" .‬اﮐﺒﺮ ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ" ﺳﻮژﻩ ﯼ ﺗﻤﺎم ﺷﻮﺧﯽ هﺎﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻮد‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺟﻮادﯼ ﺁﻣﻠﯽ ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ را ﺑﻪ ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ اهﺪا ﻣﯽ ﮐﺮد و ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﯼ اﺧﺒﺎر ﺑﺎ ﺁب و ﺗﺎب‬
‫ﺁن را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻧﮕﺎﻩ هﺎ در ﺑﻨﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ "اﮐﺒﺮ ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ" ﺑﻮد و ﮐﺴﯽ ﺑﻪ اﺧﺒﺎر‬
‫ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد!‬
‫در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﻔﺮ هﻴﺌﺖ وﻳﮋﻩ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ و اﺑﻼغ ﭘﻴﺎم دﻋﻮت‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ از ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ ﺑﻪ اﺳﻼم و ارﺳﺎل دﻋﻮت ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاﯼ ﺧﺒﺮﮔﺎن ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﺗﺤﺎد‬
‫ﺟﻤﺎهﻴﺮ ﺷﻮروﯼ ﺑﺮاﯼ ﺣﻀﻮر در ﺣﻮزﻩ ﯼ ﻋﻠﻤﻴﻪ ﯼ ﻗﻢ ﺟﺪﯼ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ و ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻴﺰ ﺑﺪون‬

‫‪ 113‬ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ اﺕﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺱﺮﻋﺖ ﺱﺘﺎرﻩ اﻗﺒﺎل ﻣﺤﻤﺪﺟﻮاد ﻻرﻳﺠﺎﻧﯽ اﻓﻮل ﮐﺮد و از ﮐﺎر‬
‫ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺵﺪ و ﺑﻌﺪهﺎ‪ ،‬ﺑﺎ اوج ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺥﺎﻧﺪان ﻻرﻳﺠﺎﻧﯽ )ﺹﺎدق‪ -‬ﻋﻠﯽ‪ -‬ﻣﺤﻤﺪﺟﻮاد( در دﺱﺘﮕﺎﻩ ﺥﺎﻣﻨﻪاﯼ‪ ،‬ﺕﺠﺪﻳﺪ ﺣﻴﺎت‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ 114‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺵﺪ اﺣﺴﺎن ﻃﺒﺮﯼ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد اﻋﺰام هﻴﺌﺖ را دادﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٤٨‬‬
‫ﺷﮏ از ﺁن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﻃﻨﺰ" و ﻳﺎ "ﻣﻴﺎن ﭘﺮدﻩ"ﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺧﻮاهﺪ ﺁورد‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﯽِ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎهﻴﺮ‬
‫ﺷﻮروﯼ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺷﺨﺺ ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر را ﺑﻪ ﭼﻨﺎن اﻓﺘﻀﺎﺣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ‪ ٧٠‬ﺳﺎل ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬در ﺁﺧﺮﻳﻦ روزهﺎﯼ ﺻﺪارت و زﻋﺎﻣﺖ ﺑﺮ‬
‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرﯼ ﺑﺰرگ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﻴﺰﺑﺎن هﻴﺌﺘﯽ از ﺳﻮﯼ ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺮﺗﺠﻌﺎن ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دژﺧﻴﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺰاران ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺻﺪهﺎ ﺗﻦ از‬
‫ﺳﻴﻨﻪ ﭼﺎﮐﺎن ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎهﻴﺮ ﺷﻮروﯼ ﻓﺎرغ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ١١٥.‬ﭘﻴﺶ از ﺁن ادوارد‬
‫ﺷﻮاردﻧﺎدزﻩ وزﻳﺮ ﺧﺎرﺟﻪ ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﺷﻮراهﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﻟﻴﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻘﺎم رﺳﻤﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫در ﺟﻬﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺗﺎق "اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﯽ" ﺑﻪ ﺣﻀﻮر اﻳﺸﺎن رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬درﺟﻪ ﯼ‬
‫اهﻤﻴﺖ ﺻﺪر هﻴﺌﺖ رﺋﻴﺴﻪ ﯼ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺷﻮروﯼ در ذهﻦ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺁﺷﭙﺰ ﺧﺎﻧﻪ اش را ﻧﻴﺰ رواﻧﻪ ﯼ ﻣﺴﮑﻮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد!‬

‫‪٧‬‬
‫ﺷﺎﻧﺴﯽ ﺑﺰرگ ﻧﺼﻴﺒﻢ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﮑﻴﻢ هﺎﺷﻤﯽ در ﺑﻨﺪ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪم‪ .‬او ﻣﺮا ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮﺷﻪ اﯼ ﺑﺮد و ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﺗﻮ اﻳﺮج ﻣﺼﺪاﻗﯽ هﺴﺘﯽ؟ ﺑﺎ ﺑﻬﺖ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﻠﻪ! دﺳﺘﻢ را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ‬
‫هﻴﺠﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﺰدﻳﮏ دو ﺳﺎل ﺑﺎ اﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﮐﺮﻳﻤﯽ در اﻧﻔﺮادﯼ هﻢ ﺳﻠﻮل ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﺑﺎل در ﺑﻴﺎورم‪.‬‬
‫اﻣﻴﺮ اﺳﺘﻌﺪاد ﻋﺠﻴﺒﯽ در ﺗﻮﺻﻴﻒ وﻗﺎﻳﻊ و ﺻﺤﻨﻪ هﺎ داﺷﺖ وﻟﯽ اﻳﻦ ﺑﺎر ﺷﺎهﮑﺎر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺷﺮاﻳﻂ اﻧﻔﺮادﯼ‪ ،‬اﺳﺘﻌﺪادش را دو ﭼﻨﺪان ﺷﮑﻮﻓﺎﺗﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎن از ﻣﻦ و دوﺳﺘﺎﻧﻢ‬
‫و وﻗﺎﻳﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ هﻢ ﮔﺬراﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﮏ‪ -‬ﺗﮏ ﻣﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺎ ﮐﺎراﮐﺘﺮﻣﺎن ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﯽ او ﻧﻴﺰ در ﺟﻤﻊ ﻣﺎ‬
‫ﺑﻮدﻩ و ﺁن دوران را ﺑﺎ ﻣﺎ ﮔﺬراﻧﺪﻩ اﺳﺖ! ﮔﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﺴﻠﻂ ش را ﻧﺸﺎن دهﺪ و‬
‫ﻳﺎ هﻨﺮ اﻣﻴﺮ را ﺑﻪ رﺧﻢ ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﻳﺎدﺁورﯼ وﻗﺎﻳﻌﯽ را ﮔﻮﺷﺰد ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻦ در ﺁن هﺎ‬
‫ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻢ و ﻳﺎ از ﺁن ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدم‪ .‬ﮔﺎﻩ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ﻣﺠﺎدﻟﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻮﺿﻮع هﺎﻳﯽ‬
‫ﮐﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ وﯼ ﭼﻨﺎن دﻗﻴﻖ و هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ زواﻳﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬
‫روﺣﯽ و اﺧﻼﻗﯽ ﻓﺮد ﺑﻮد ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺧﺎﻃﺮﻩ اﯼ را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﻓﺮد‬
‫ﻣﻄﻠﻊ وارد ﺷﺪﻩ و اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد! ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺪم‬
‫ﻣﯽ زدم‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻨﺎن ﻏﺮق در ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻣﻴﺮ و هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ اﻃﻼﻋﺎت او ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﮑﺮ‬

‫‪ 115‬ﻓﺮخ ﻧﮕﻬﺪار دﺑﻴﺮاول "اﮐﺜﺮﻳﺖ" ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﺘﻞﻋﺎم ‪ ۶٧‬و ﻳﮑﯽ از ﺱﻴﻨﻪﭼﺎﮐﺎن اردوﮔﺎﻩ ﺱﻮﺱﻴﺎﻟﻴﺴﻢ و در ﺕﻮﺟﻴﻪ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﺶ ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺰارﯼ ﻳﮏ ﺕﻈﺎهﺮات اﻋﺘﺮاﺿﯽ در ﺕﺎﺵﮑﻨﺪ‪ ،‬در ﭘﺎﺱﺦ ﺑﻪ ﭘﺮﺱﺶ ﭘﺮوﻳﺰ ﻗﻠﻴﭻﺥﺎﻧﯽ ﻣﺴﺌﻮل ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺁرش‬
‫ﻣﯽﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﭘﺎﺱﺦ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ اﻋﺘﺮاض ﻣﻮاﻓﻘﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺵﮑﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺎﺵﺪ‪ .‬و ﺱﺎزﻣﺎن ﭘﺎﺱﺨﮕﻮﯼ اﻋﻤﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺵﻮروﯼ در ﺁن زﻣﺎن‪ ،‬ﻧﻘﺾ ﻗﺎﻧﻮن و ﺟﺮم ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺵﺪ‪ ،‬ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد"‪ .‬او ﺣﺘﺎ اﻣﺮوزﻩ و در‬
‫ﻏﺮب ﻧﻴﺰ از ﺱﮑﻮت و ﺑﯽﻋﻤﻠﯽ ﺥﻮد و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺵﻮروﯼ ﺱﺎﺑﻖ در ﻗﺒﺎل ﮐﺸﺘﺎر ﺑﯽرﺣﻤﺎﻧﻪﯼ اﻋﻀﺎﯼ ﺱﺎزﻣﺎن‬
‫"اﮐﺜﺮﻳﺖ" و ﺣﺰب ﺕﻮدﻩ ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎدﯼ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٢٤٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺑﺎ اﻣﻴﺮ ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﻢ و اﻳﻦ ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺪﮐﯽ از زﺧﻢ هﺎﻳﻢ را اﻟﺘﻴﺎم‬
‫ﺑﺨﺸﻢ‪ .‬هﺮ وﻗﺖ دﻟﺘﻨﮓ اﻣﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﺪم‪ ،‬ﻳﺎد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ اﻓﺘﺎدم و ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ ﻣﯽ رﻓﺘﻢ و ﺳﺎﻋﺘﯽ‬
‫را ﺑﺎ هﻢ ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪﻳﻢ‪ .‬او ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮد ﭼﺮا اﻳﻦ ﻗﺪر ﻣﺸﺘﺎق ﮔﻔﺖ وﮔﻮ ﺑﺎ او هﺴﺘﻢ‪ .‬او‬
‫ﺑﺨﺸﯽ از "ﻣﻦ" را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد! ﻳﮑﯽ از اﺳﺘﻌﺪاد هﺎﯼ ﺷﮕﺮف اﻣﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮدن‬
‫ﻓﻴﻠﻢ هﺎﯼ ﺳﻴﻨﻤﺎﻳﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻴﻠﻢ را ﭼﻨﺎن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدﯼ در ﺳﺎﻟﻦ ﺳﻴﻨﻤﺎ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ اﯼ و ﺁن را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ‪ .‬اوج هﻨﺮش زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﺤﻨﻪ هﺎﯼ ﺗﺮﺳﻨﺎﮎ ﻓﻴﻠﻤﯽ را‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎن در اﻳﻦ ﮐﺎر ﺗﺒﺤﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺳﺮ ﺟﺎﻳﺖ ﻣﻴﺨﮑﻮب ﻣﯽ ﺷﺪﯼ! ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬در اﻧﻔﺮادﯼ هﻔﺘﻪ اﯼ ﻳﮏ ﺑﺎر ﻣﺮا ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻤﺎ ﻣﯽ ﺑﺮد و ﺑﺮاﻳﻢ ﻓﻴﻠﻤﯽ را از اﺑﺘﺪا ﺗﺎ‬
‫اﻧﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ذﮐﺮ هﻤﻪ ﯼ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﻣﻤﮑﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ وﻗﺖ هﺎ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻴﻠﻢ‬
‫را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬از ﺧﻮد ﻓﻴﻠﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ!‬

‫‪٨‬‬
‫ﺑﻬﻤﻦ‪ .۶٧‬ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺤﻮﻻت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬زﻳﺎدﺗﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﺣﮑﺎم اﻋﺪام‪،‬‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ ،‬ﺳﻮزاﻧﺪن و ﮔﺮدن زدن‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ "ﻟﻮاط" و "رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﯽ ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز" و‬
‫ﻗﺘﻞ و ﺳﺮﻗﺖ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ در ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﻮر‪ ،‬در اﺑﻌﺎدﯼ وﺳﻴﻊ ﺑﻪ ﻣﻮرد اﺟﺮا‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در ﺧﻤﻴﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺟﺮم "ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺎﻓﯽ ﻋﻔﺖ" اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ و در زﻧﺠﺎن‬
‫ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺪﻧﺪ و در ﮐﺮج و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ اﻋﺪام و ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬رژﻳﻢ‬
‫ﻗﺮون وﺳﻄﺎﻳﯽ ﻣﻼﻳﺎن ﮐﻪ ﺳﺮ از دﺧﻤﻪ هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﮏ اﻋﺼﺎر ﺑﺮ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد‬
‫ﺗﺎ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﺶ هﻮل اﻧﮕﻴﺰ اﻋﺪام هﺎ در ﻣﻼءﻋﺎم و اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ هﺮاس ﺁﻓﺮﻳﻦ ﻗﺮون‬
‫وﺳﻄﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﻋﻨﺼﺮ درد و ﻋﺬاب را ﭼﺎﺷﻨﯽ اﻋﺪام ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﺷﺎﻋﻪ ﯼ ﺗﺮس و‬
‫وﺣﺸﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺁن هﺎ را از دراﻓﺘﺎدن ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ ﻣﻠﺘﻬﺐ ﭘﺲ از‬
‫ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺎزدارد‪ .‬ﻣﺎ در ﻣﺴﻴﺮﯼ ﻋﮑﺲ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺪرن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ در‬
‫ﺳﺎل ‪ ١٧۶٠‬ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر دﺳﺘﮕﺎهﯽ ﺑﺮاﯼ دار زدن در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن )ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﻟﺮد ﻓﺮر(‬
‫ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﻳﻪ اﯼ در ﺁن ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ‪ ،‬زﻳﺮ ﭘﺎﯼ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﺎز ﺷﺪﻩ و ﻣﺎﻧﻊ‬
‫از اﺣﺘﻀﺎر ﻃﻮﻻﻧﯽ او ﺷﻮد‪ ،‬از ﺁن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﻘﻼﺑﯽ در ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﮐﺸﺘﻦ اﻓﺮاد ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ ﺷﺪ‬
‫و هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ژوزف ﮔﻴﻮﺗﻴﻦ در ﺳﺎل ‪ ١٧٨٩‬ﮔﻴﻮﺗﻴﻦ را ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﻀﺎﻳﯽ‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﭘﻴﺸﮑﺶ ﮐﺮد‪ ،‬هﺪﻓﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ﺟﺰ ﺟﺎن ﺳﺘﺎﻧﺪن ﺑﺎ ﻳﮏ ﺿﺮﺑﻪ و ﮐﺎﺳﺘﻦ از رﻧﺞ‬
‫‪١١٦‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬

‫‪ 116‬داﻣﯽ ﻳﻦ )ﺑﻪ ﺟﺮم ﺱﻮء ﻗﺼﺪ ﺑﻪ ﺟﺎن ﺵﺎﻩ( در دوم ﻣﺎرس ‪ ١٧۵٧‬ﻣﺤﮑﻮم ﺵﺪ ﮐﻪ »در ﺑﺮاﺑﺮ در اﺹﻠﯽ ﮐﻠﻴﺴﺎﯼ‬
‫ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﻪ ﺟﺮم ﺥﻮد اﻋﺘﺮاف و ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﮐﻨﺪ« و از ﺁن ﺟﺎ »ﺑﺎ ﻳﮏ ﺕﺎ ﭘﻴﺮاهﻦ و ﻣﺸﻌﻠﯽ از ﻣﻮم ﻣﺸﺘﻌﻞ ﺑﻪ وزن‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮏ ﮐﻴﻠﻮ در دﺱﺖ؛ در ﻳﮏ ﮔﺎرﯼ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﮔﺮو ﺑﺮدﻩ ﺵﻮد و ﺑﺮ ﻗﺎﭘﻮﻗﯽ ﮐﻪ در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺵﺪﻩ؛ ﺑﺎ اﻧﺒﺮﯼ‬
‫ﮔﺪاﺥﺘﻪ و ﺱﺮخ ﺱﻴﻨﻪ؛ ﺑﺎزوهﺎ؛ ران هﺎ و ﻣﺎهﻴﭽﻪ هﺎﯼ ﺱﺎق هﺎﻳﺶ ﺵﮑﺎﻓﺘﻪ ﺵﻮد؛ و دﺱﺖ راﺱﺖ اش در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺁن ﭼﺎﻗﻮﻳﯽ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن ﺑﻪ ﺟﺎن ﺵﺎﻩ ﺱﻮء ﻗﺼﺪ ﮐﺮدﻩ؛ ﺑﺎ ﺁﺕﺶ ﮔﻮﮔﺮد ﺱﻮزاﻧﺪﻩ ﺵﻮد و روﯼ ﺵﮑﺎف هﺎﯼ اﻳﺠﺎد‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٥٠‬‬
‫اﻣﺮوزﻩ ﺑﺎ ﻣﺤﻮ اﻋﺪام در ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺳﻴﺴﺘﻢ هﺎﯼ ﻗﻀﺎﻳﯽ دﻧﻴﺎ‪ ،‬در ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﮐﺸﻮرهﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از اﻳﺎﻟﺖ هﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﮐﻪ داراﯼ ﻣﺠﺎزات اﻋﺪام هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﺻﻨﺪﻟﯽ اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﯽ و‬
‫ﺗﺰرﻳﻖ دارو ﺑﺮاﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺎن و ﺣﻴﺎت ﻣﺤﮑﻮﻣﺎن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ رژﻳﻢ ﻣﻼﻳﺎن در‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬هﻤﻪ ﯼ اﻳﻦ ﺗﻼش هﺎ را ﺑﻪ ﮐﻨﺎرﯼ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﯽ ﻣﺤﺎﺑﺎ از ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺮاﯼ هﺮﭼﻪ ﺟﺎﻧﮑﺎﻩ ﺗﺮ ﮐﺮدن ﺟﺎن ﺳﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ درﮎ ﺑﻬﺘﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﻀﺎﻳﯽ رژﻳﻢ و اﻳﻦ ﮐﻪ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ و ﺗﺎ ﮐﺠﺎ از ﻣﻌﻴﺎرهﺎﯼ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﺣﻘﻮﻗﯽ و اﻧﺴﺎﻧﯽ ﭘﺮت و دور اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﺷﺎرﻩ اﯼ ﮐﻨﻢ ﺑﻪ اﻓﺸﺎﮔﺮﯼ ﻳﮑﯽ از‬
‫ﻣﺄﻣﻮران "ادارﻩ ﯼ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر" رژﻳﻢ ﮐﻪ در روزﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﮐﻴﻬﺎن ‪ ۶‬ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎﻩ ‪۶٧‬‬
‫ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮر ﻣﺬﮐﻮر ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮد ﻣﻌﺘﺎدﯼ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺗﺄﻣﻴﻦ‬
‫هﺰﻳﻨﻪ ﯼ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﻣﻮرد ﻣﺼﺮﻓﺶ‪ ،‬از راﻩ ﺗﻦ ﻓﺮوﺷﯽ هﻤﺴﺮش‪ ،‬اﻣﺮار ﻣﻌﺎش ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ زن و ﺷﻮهﺮ را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬زن را اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ و ﻣﺮد را ﭼﻮن ﻓﻘﻂ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﻤﻞ ﭼﻨﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﺁزاد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮاﻧﺪن اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺒﺮهﺎ در‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ هﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺠﺐ ﻣﺎ را ﺑﺮ ﻧﻤﯽ اﻧﮕﻴﺨﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻤﻖ ﻓﺎﺟﻌﻪ را ﺑﺮاﯼ ﻣﺎن ﺑﺎزﮔﻮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﯽ زﻳﺎد‪ ،‬از ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺎهﺪ و ﻧﺎﻇﺮ اﺣﮑﺎم ﺻﺎدر ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫"دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﺑﻠﺦ" ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻮدﻩ و ﻣﺎهﻴﺖ ﺷﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ درﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪.‬‬

‫‪٩‬‬
‫در هﻤﻴﻦ دوران‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﯽ ﮔﺴﺘﺮدﻩ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺻﺤﻨﻪ ﮔﺮداﻧﯽ و ﺷﻌﺒﺪﻩ ﺑﺎزﯼ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺁزادﯼ اﺣﺰاب‪ ،‬ﺗﺸﮑﻴﻞ و ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﺣﺰاب در ﭼﺎرﭼﻮب "ﻗﺎﻧﻮن‬
‫اﺣﺰاب" ﮐﻪ دﺳﺖ ﭘﺨﺖ ﺧﻮدﺷﺎن در ﺳﺎل ‪ ۶٠‬ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ راﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ‬
‫ﻣﺤﺘﺸﻤﯽ ﭘﻮر وزﻳﺮ ﮐﺸﻮر و اﺑﺮاهﻴﻢ اﺻﻐﺮزادﻩ رﺋﻴﺲ ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن ﻣﺎدﻩ ﯼ ‪ ١٠‬ﻗﺎﻧﻮن اﺣﺰاب‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻣﻨﻴﺘﯽ رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﺸﻦ ﺗﺮﻳﻦ و ﻋﺮﻳﺎن ﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﻪ ﺳﺮﮐﻮب‬
‫ﺁزادﯼ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮدﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ هﻤﺖ ﮔﻤﺎردﻩ و اﺑﺘﺪاﻳﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم را‬
‫ﺑﻪ ﺿﺮب دﺷﻨﻪ و ﺷﻼق‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ و زﻧﺪان از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﻴﺎﻩ ﺗﺮﻳﻦ و ﻧﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﻗﺎﺣﺘﯽ ﺗﻤﺎم ﻣﻌﺮﮐﻪ ﮔﺮداﻧﯽ ﺧﻴﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﺎزﯼ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ رژﻳﻢ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن و ﻃﺮاﺣﺎن ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ ﺗﺒﻠﻴﻐﯽ رژﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻓﺮﻳﻔﺘﻦ ﻣﺮدم و ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﻣﻴﺰان ﻧﻔﺮت و ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫دوﻟﺖ هﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ اﺷﺘﻴﺎق ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬارﯼ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﮐﻪ در‬
‫دوران ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ ﺁن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻓﻮق را ﭘﺎﻳﻪ رﻳﺰﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﺪﯼ ﺑﺎزرﮔﺎن ﮐﻪ در اواﺧﺮ دوران ﺷﺎﻩ "ﮐﻤﻴﺘﻪ اﻳﺮاﻧﯽ دﻓﺎع از ﺁزادﯼ و ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ" را‬
‫در اﻳﺮان ﺑﺮ ﭘﺎ داﺷﺘﻪ و ﺧﻮد در رأس ﺁن‪ ،‬ﻣﻈﺎﻟﻢ رژﻳﻢ ﺷﺎﻩ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬

‫ﺵﺪﻩ در ﺑﺪن اش ﺑﺎ ﭼﻬﺎر اﺱﺐ ﮐﺸﻴﺪﻩ و ﭼﻬﺎر ﺵﻘﻪ ﺵﻮد و اﻧﺪام هﺎ و ﺑﺪن اش ﺱﻮزاﻧﺪﻩ ﺵﻮد؛ ﺥﺎﮐﺴﺘﺮ ﺵﻮد و ﺥﺎﮐﺴﺘﺮ‬
‫هﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺑﺎد ﺱﭙﺮدﻩ ﺵﻮد‪ .‬ﻣﻴﺸﻞ ﻓﻮﮐﻮ ﮐﺘﺎب )ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﺕﻨﺒﻴﻪ – ﺕﻮﻟﺪ زﻧﺪان( ﺹﻔﺤﻪ ‪. ١١‬‬
‫‪٢٥١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﭘﺪﻳﺪار ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﺳﺎل هﺎ ﺳﮑﻮت در ﻗﺒﺎل ﺟﻨﺎﻳﺖ رژﻳﻢ و ﻧﻘﺾ‬
‫ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﮐﻪ ﺑﺎ دوران ﺷﺎﻩ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﻴﺎس ﻧﺒﻮد‪ ،‬در روز ‪ ١٩‬ﺑﻬﻤﻦ ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺁن‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ارﺳﺎل ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪ اﯼ‪ ،‬ﺿﻤﻦ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل رژﻳﻢ در‬
‫ﻗﺒﺎل ﻧﻬﻀﺖ ﺁزادﯼ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮاﯼ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ اﻳﻦ ﺣﺰب ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ در ‪ ٢٣‬ﺑﻬﻤﻦ‪ ،‬از ﺳﻮﯼ "ﺟﻤﻌﻴﺖ دﻓﺎع از ﺁزادﯼ و ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﻠﺖ اﻳﺮان"‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﯼ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ ﺳﺎزﻣﺎن دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ اﻳﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ اﺣﺰاﺑﯽ را ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺑﺮاﻧﺪازﯼ‬
‫‪١١٧‬‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬در ﭼﺎرﺟﻮب ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﻓﺮاهﻢ ﺳﺎزد"‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ از ﺁن دﮐﺘﺮ اﺑﺮاهﻴﻢ ﻳﺰدﯼ ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺰﻧﮕﺎﻩ هﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭼﻮب زﻳﺮ ﺑﻐﻞ ﻧﻈﺎم وارد‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﭘﯽ ﭘﺮﺳﺶ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر ﺑﯽ ﺑﯽ ﺳﯽ در ﻣﻮرد ﺻﺤﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫"ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺎ اﻃﻼع دارﻳﻢ از ﻣﻠﻴﻮن ﮐﺴﯽ اﻋﺪام ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ ".‬و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻼش‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺮ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﺰرگ ﻗﺮن ﺳﺮﭘﻮش ﮔﺬارد‪" .‬ﻧﻬﻀﺖ ﺁزادﯼ" و "ﺟﻤﻌﻴﺖ دﻓﺎع از‬
‫ﺁزادﯼ و ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﻠﺖ اﻳﺮان" هﻨﻮز ﭘﻴﺎم ﻗﺘﻞ دﮐﺘﺮ ﮐﺎﻇﻢ ﺳﺎﻣﯽ در ﺁذرﻣﺎﻩ را ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ رژﻳﻢ در ازاﯼ ﺳﮑﻮت ﺷﺎن در ﻗﺒﺎل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﺮدﻩ‬
‫ﭘﻮﺷﯽ هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ و ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ اراﺋﻪ دادﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻗﺒﺖ اﺟﺎزﻩ ﯼ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻧﻴﻢ ﺑﻨﺪ ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﺧﻮاهﺪ داد‪ .‬اﻣﺎ ﺣﻮادث ﺑﻌﺪﯼ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﺠﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻴﺮاهﻪ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٠‬‬
‫در دوم ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﯼ ﺳﻌﻴﺪ ﺷﺎهﺴﻮﻧﺪﯼ از ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺳﺮاﺳﺮﯼ ﭘﺨﺶ ﺷﺪ‪ .‬وﯼ از‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در ﻓﺎز ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﮐﺎﻧﺪﻳﺪاﯼ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ‬
‫ﺷﻮرا از ﺷﻴﺮاز ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ‪ ٣٠‬ﺧﺮداد ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ ﻳﮑﯽ از ﻣﺴﺌﻮﻻن "رادﻳﻮ ﻣﺠﺎهﺪ"‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﺎ ﺗﻨﺰل رﺗﺒﻪ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ و از ﺗﺸﮑﻴﻼت اﺧﺮاج ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬او ﺑﻌﺪهﺎ در‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان" ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﺳﺮﺑﺎز ﺳﺎدﻩ و ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻩ و‬
‫ﺑﻪ اﺳﺎرت ﻧﻴﺮوهﺎﯼ رژﻳﻢ در ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و از اﺑﺘﺪاﯼ اﺳﺎرت‪ ،‬ﺑﻨﺎﯼ هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ رژﻳﻢ را‬
‫ﮔﺬاردﻩ و در اﻳﻦ راﻩ از ﭼﻴﺰﯼ ﻓﺮوﮔﺬار ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ ١١٨.‬ﺑﻌﺪ از اﺛﺒﺎت وﻓﺎدارﯼ اش ﺑﻪ رژﻳﻢ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺧﻮد وﯼ ﻧﻴﺰ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆال روزﻧﺎﻣﻪ ﯼ‬
‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﻄﻮر ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺗﻮﺑﻪ ﺗﺎن را اﺛﺒﺎت ﮐﻨﻴﺪ؟ ﺑﺪان اذﻋﺎن‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ و ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺣﻖ دارﻧﺪ ﻗﺒﻮل ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد اﺛﺒﺎت‬

‫‪ 117‬ﮐﻴﻬﺎن ‪ ٢٣‬ﺑﻬﻤﻦ ‪.١٣۶٧‬‬

‫‪ 118‬ﮐﻴﻬﺎن هﻮاﻳﯽ ‪٩‬ﻣﺮداد ‪ ۶٧‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻳﮑﯽ از "رزﻣﻨﺪﮔﺎن" ﺑﺪون اﺵﺎرﻩ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺱﻌﻴﺪ ﺵﺎهﺴﻮﻧﺪﯼ ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪... :‬‬
‫ﻳﮑﯽ از ﺁنهﺎ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم اﺱﺎرت ﻓﺮﻳﺎد ﻣﯽزد‪" :‬ﻣﺮا ﻧﮑﺸﻴﺪ! ﻣﻦ ﻓﻼﻧﯽ هﺴﺘﻢ و اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺎدﯼ دارم ﮐﻪ ﺑﻪ درد ﺵﻤﺎ‬
‫ﻣﯽﺥﻮرد"‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٥٢‬‬
‫ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ اول و ﮔﺎم اول اﻋﺘﺮاف و اذﻋﺎن ﺑﻪ ﺧﻄﺎهﺎ و اﺷﺘﺒﺎهﺎت اﺳﺖ‬
‫و ﻋﺬر ﺗﻘﺼﻴﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻦ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻋﻤﺮﯼ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد و اﻣﮑﺎﻧﺎﺗﯽ ﺑﻪ اﻓﺸﺎﯼ هﺮ‬
‫ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﺎزﻣﺎن و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ رواﺑﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎ ﻗﺪرت هﺎ و ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن اﻓﺮاد ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﺼﻮﺻﺎ دودل هﺎ و ﻣﺮددهﺎ و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺣﻞ ﺷﺪن و‬
‫ﻣﺤﻮ ﺷﺪن در ﻣﺮدم ﺗﺤﺖ رهﺒﺮﯼ اﻣﺎم‪ .‬ﻣﻦ هﻢ ﻣﺤﻮ ﺧﻮاهﻢ ﺷﺪ در اﻳﻦ ﺧﻂ و‬
‫‪١١٩‬‬
‫ﺗﺎ ﺣﺪ ﺗﻮان در اﻳﻦ راﻩ ﮔﺎم ﺑﺮﺧﻮاهﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺑﻬﺎر ‪ ،٧٠‬ﻳﻌﻨﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ و زودﺗﺮ از ﻣﻦ و‬
‫دوﺳﺘﺎﻧﻢ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ۶٠‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ رﺗﺒﻪ اﯼ‬
‫درﺧﻮر ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬از زﻧﺪان ﺁزاد ﺷﺪﻩ و در ﺧﺮداد ﻣﺎﻩ هﻤﺎن ﺳﺎل در ﮐﻨﺎر دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت رژﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻟﻤﺎن ﺻﺎدر ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬او در ﺑﺪو ورودش‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻮل هﺎﯼ اهﺪاﻳﯽ رژﻳﻢ‬
‫ﮐﺘﺎب ﻓﺮوﺷﯽ اﯼ در ﺷﻬﺮ هﺎﻣﺒﻮرگ ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در واﻗﻊ ﭘﺎﻳﮕﺎهﯽ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫ﻣﺘﺮﻗﯽ و ﭘﻨﺎهﻨﺪﮔﺎن اﻳﺮاﻧﯽ و ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺒﺎرزﻳﻦ واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬
‫ﻣﯽ رود‪ ١٢٠.‬او ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯼ ﺟﺪا ﺷﺪن از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺗﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ رژﻳﻢ را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻃﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ روزﯼ ﺧﻮد ﺁرزوﻳﺶ را داﺷﺖ‪:‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺟﺪا ﺷﺪن از ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﯼ دارد‪ .‬ﻣﻦ‬
‫اﻣﻴﺪوارم ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ را هﻢ ﻃﯽ ﮐﻨﻢ و در واﻗﻊ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﺎرم‬
‫ﭘﺎﺳﺨﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﮐﺮدﻩ هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺿﺮﺑﺎت ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ هﺎ و ﮐﺎرهﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﺮدم‬
‫‪١٢١‬‬
‫و ﻧﮑﺮدم و ﺿﺮﺑﺎﺗﯽ را ﮐﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﯽ زدم و زدم‪ ،‬ﺟﺒﺮان ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ اﺻﻼً رﻏﺒﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﻢ از ﭼﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻗﻴﺎﻓﻪ اش را‬
‫ﺣﺘﺎ ﺑﺮاﯼ ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﮐﺴﯽ او را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ‪ .‬از ﺟﻨﺲ‬
‫دژﺧﻴﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ هﻴﭻ ﮐﺴﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﻳﮏ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ و ﮐﺴﯽ‬
‫را ﮐﻪ از ﺟﻨﺲ دژﺧﻴﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬درﮎ ﮐﻨﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ و ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت‬
‫را اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎرهﺎ و ﺑﺎرهﺎ ﻓﺮوﻣﺎﻳﮕﺎﻧﯽ ﭼﻮن او را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺷﺎهﺴﻮﻧﺪﯼ در اﻳﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺗﺤﺖ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﺸﺎرﯼ ﻧﺒﻮدﻩ ام و از ﻣﺮدادﻣﺎﻩ‬
‫ﺗﺎﮐﻨﻮن‪ ،‬اﺻﺮار ﺑﺮ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ داﺷﺘﻪ ام ﮐﻪ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺠﺎم ﺁن‬
‫ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫او هﺪف ﺧﻮد از اﻧﺠﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ را ﻋﺬر ﺗﻘﺼﻴﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬رهﺒﺮ اﻧﻘﻼب و ﻣﺮدم‬
‫و ﺑﻴﺎن "ﺣﻘﺎﻳﻘﯽ" ﮐﻪ ﻋﺪﻩ اﯼ ﮐﻮردﻻﻧﻪ ﻣﻨﮑﺮ ﺁن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺷﻤﺮد!‬

‫‪ 119‬روزﻧﺎﻣﻪﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺱﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺵﺸﻢ ﺥﺮداد ‪.١٣۶٨‬‬

‫‪ 120‬رﺿﺎ ﮔﻠﭙﻮر در ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪ ١۴٨‬ﮐﺘﺎب ﺁﻗﺎﯼ ﺥﺎﺕﻤﯽ هﻮﺵﻴﺎر ﺑﺎش‪) .‬ﭼﺸﻢهﺎﯼ اﻃﻼﻋﺎﺕﯽات‪ ،‬ﺟﺎﻧﻴﺎن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﯽاﻧﺪ(‬
‫ﭼﺎپ اول ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﻋﻠﯽ رﺑﻴﻌﯽ از ﻃﺮﻳﻖ ﻃﻴﻔﺶ در وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺁزادﯼ ﺵﺎهﺴﻮﻧﺪﯼ را ﻓﺮاهﻢ و‬
‫ﺹﺪهﺎ هﺰار دﻻر ﺥﺮج ﺥﺮوج‪ ،‬اﺱﮑﺎن و راﻩاﻧﺪازﯼ ﮐﺘﺎﺑﻔﺮوﺵﯽ او در ﺁﻟﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 121‬روزﻧﺎﻣﻪﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺱﻼﻣﯽ‪ ١٧ ،‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪.١٣۶٨‬‬
‫‪٢٥٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫اﻳﺮان ﻋﺰادار ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎدران ﺗﺎزﻩ ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﻋﺰﻳﺮاﻧﺸﺎن را ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺟﺴﺖ وﺟﻮﮔﺮ‬
‫ﮔﻮرهﺎﯼ ﺑﯽ ﻧﺸﺎن ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و او ﻧﻤﮏ ﺑﺮ زﺧﻢ هﺎ ﻳﺸﺎن ﻣﯽ ﭘﺎﺷﻴﺪ‪ .‬از دل ﻳﮑﯽ از‬
‫ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺦ در ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و او در ﻧﻘﺶ ﻳﮏ ﻣﻮﻋﻈﻪ ﮔﺮ ﻣﻔﻠﻮﮎ‪،‬‬
‫ﮐﻮﺷﺶ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ اذهﺎن را از ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ واﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺤﺮف ﺳﺎزد و ﭼﻪ ﺑﻴﻬﻮدﻩ در‬
‫ﺗﻼش ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ رژﻳﻢ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﺎد ﺻﺤﻨﻪ ﯼ ﭘﺎﻳﺎﻧﯽ ﻓﻴﻠﻢ زﻳﺒﺎﯼ "اﺳﺐ ﮐﻬﺮ‬
‫را ﺑﻨﮕﺮ" اﺛﺮ ﺑﻴﺎدﻣﺎﻧﺪﻧﯽ ﻓﺮد زﻳﻨﻪ ﻣﺎن اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﮔﺮﯼ ﮔﻮرﯼ ﭘﮏ در ﻧﻘﺶ ﻳﮏ ﻣﺒﺎرز‬
‫اﺳﭙﺎﻧﻴﺎﻳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺳﺎل هﺎ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺑﺮاﯼ دﻳﺪار ﻣﺎدر در ﺣﺎل اﺣﺘﻀﺎرش ﺑﻪ اﺳﭙﺎﻧﻴﺎﯼ‬
‫دوران ﻓﺮاﻧﮑﻮ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد و در اﺛﺮ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻳﮑﯽ از دوﺳﺘﺎﻧﺶ)ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﻋﻤﺮﺷﺮﻳﻒ(‬
‫ﺑﻪ دام ﮔﺎﻩ ﭘﻠﻴﺲ ﻗﺪم ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬وﯼ در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ؛ در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن وﻗﺘﯽ دوﺳﺘﺶ را در‬
‫ﮐﻨﺎر رﺋﻴﺲ ﭘﻠﻴﺲ)ﺁﻧﺘﯽ ﮐﻮﻳﻴﻦ( ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﮐﺪام ﻳﮏ را ﻣﻮرد هﺪف ﻗﺮار‬
‫دهﺪ‪ .‬ﻟﺤﻈﻪ هﺎﯼ ﻧﻔﺲ ﮔﻴﺮ ﭘﺎﻳﺎﻧﯽ ﻓﻴﻠﻢ اﻳﻦ درﮔﻴﺮﯼ ذهﻨﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬وﯼ ﻋﺎﻗﺒﺖ‬
‫ﻓﺮدﯼ را ﮐﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﺪف ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬در ﺁن ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻓﻴﻠﻢ را ﺑﺎ‬
‫هﻤﻪ ﯼ وﺟﻮدم درﮎ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﺷﺎهﺴﻮﻧﺪﯼ ﺑﻪ ﭘﺎﺑﻮس رژﻳﻢ و ﻏﺪارﻩ ﺑﻨﺪان ﺁن رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و‬
‫ﺣﺎﻻ دﺳﺖ در دﺳﺖ ﺁﻧﺎن داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در ﺳﻴﻤﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﻳﺎ در زﻧﺪان‪ ،‬اﻓﺮاد را‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺁن ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮ دو ﻧﻮع ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻧﺰدﻳﮏ دﺳﺘﯽ ﺑﺮ‬
‫ﺁﺗﺶ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در اﮐﺜﺮ ﻣﻮاﻗﻊ و از هﻤﺎن اﺑﺘﺪاﯼ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﯽ ﺑﺒﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮد‬
‫ﻣﺰدور اﺳﺖ و ﻳﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارم‪،‬‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ هﺎﯼ اﻓﺮاد ﻣﺰدور ﺟﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻔﺮت و ﮐﻴﻨﻪ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ دﻳﮕﺮﯼ در ﺑﻨﺪ و روﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ و هﻴﭻ اﺣﺴﺎس ﺗﺮﺣﻤﯽ را ﺑﺮ ﻧﻤﯽ اﻧﮕﻴﺨﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ روزﺑﻌﺪ‪ ،‬دﻩ هﺎ ﺗﻦ از ﺑﭽﻪ هﺎ را از‬
‫ﺑﻨﺪ ﺑﻴﺮون ﺑﺮدﻩ و از ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﮑﺘﻮب‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﯼ ﺳﻌﻴﺪ ﺷﺎهﺴﻮﻧﺪﯼ‬
‫ﺳﺆال ﮐﺮدﻩ و ﻧﻈﺮﺷﺎن را در ﻣﻮرد ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ وﯼ ﺟﻮﻳﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻧﻌﮑﺎس‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ در ﺑﻨﺪ را ارزﻳﺎﺑﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﭼﺮا رژﻳﻢ‪ ،‬هﻨﻮز ﺑﻌﺪ از هﻔﺖ ﺳﺎل در ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ هﺎ ﺑﺮ روﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺛﺮﯼ ﻧﺪارد؟ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ‬
‫وﮔﻮﺷﺘﺶ ﺷﮑﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺳﺮﮐﻮب‪ ،‬رﻧﺞ و ﻋﺬاب را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺠﺎب ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ و ﻧﻤﯽ داﻧﯽ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮔﺮاﻧﺖ ﭼﻪ اﻧﺴﺎن هﺎﯼ ﻧﻴﮑﯽ هﺴﺘﻨﺪ؟ زﻧﺪاﻧﯽ اﯼ را‬
‫ﮐﻪ از دل ﻣﻬﻴﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ در ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻗﺎﻧﻊ ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫دژﺧﻴﻤﺎن ﺑﯽ ﮔﻨﺎهﻨﺪ؟‬

‫‪١١‬‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ ازﮔﺬﺷﺖ ﺳﺎل هﺎ از دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﺎد ارﺗﺪادﺷﺎن‬
‫اﻓﺘﺎدﻩ و ﺣﮑﻢ ﻣﺮگ ﺁﻧﺎن را ﮐﻪ ﺷﺎﺋﺒﻪ ﯼ "ﻣﺮﺗﺪ" ﺑﻮدن ﺷﺎن ﻣﯽ رﻓﺖ‪ ،‬ﺻﺎدر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ اﯼ ﮐﻮﺗﺎﻩ دوﺑﺎرﻩ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﺷﺪﻩ و ﺣﮑﻢ "ارﺗﺪاد" ﺟﺪﻳﺪﯼ را ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٥٤‬‬
‫ﺑﺎر‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻗﺮار ﺑﻮد زﻧﯽ ﻧﮕﻮﻧﺒﺨﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﻳﮏ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﯼ رادﻳﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺣﺮف دﻟﺶ‬
‫را زدﻩ و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ از ﻓﺎﻃﻤﻪ زهﺮا ﮐﻪ ‪ ١۴٠٠‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻣﯽ زﻳﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻪ و‬
‫‪١٢٢‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﺎﻃﻤﻪ زهﺮا ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻟﮕﻮﯼ وﯼ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و اﻟﮕﻮﯼ او در زﻧﺪﮔﯽ "اوﺷﻴﻦ"‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ را ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻩ و ﺑﺎ ﭘﻬﻦ ﮐﺮدن ﺑﺴﺎط ﻣﺎرﮔﻴﺮﯼ اش‪ ،‬ﺣﮑﻢ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ از ﺁﺳﺘﻴﻦ ﺑﻪ در ﺁوردﻩ‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻣﯽ دهﺪ ﻓﺮدﯼ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ را ﭘﺨﺶ ﮐﺮدﻩ‪،‬‬
‫ﺗﻌﺰﻳﺮ و اﺧﺮاج ﮐﻨﻨﺪ و دﻳﮕﺮ دﺳﺖ اﻧﺪرﮐﺎران ﻧﻴﺰ ﺗﻌﺰﻳﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺣﮑﻤﺶ ﺗﺄﮐﻴﺪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد ﻗﺼﺪ ﺗﻮهﻴﻦ در ﮐﺎر ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﮏ ﻓﺮد ﺗﻮهﻴﻦ‬
‫ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ اﻋﺪام اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ در اﻳﻦ دﺳﺘﭙﺎﭼﮕﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﻧﻴﺎزش ﺑﻪ‬
‫ﺑﺤﺮان ﺁﻓﺮﻳﻨﯽ‪ ،‬ﻧﮑﺘﻪ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ از دﻳﺪ هﻤﻪ ﯼ ﻧﺎﻇﺮان دور ﻣﺎﻧﺪ و ﻳﺎ ﺻﺮف ﻧﻤﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ ﺁن ﻧﺸﺎن دهﻨﺪ‪ .‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎل ‪ ۵٩‬ﮐﻪ از ﻓﺮط دﺳﺘﭙﺎﭼﮕﯽ اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪:‬‬
‫در ﻗﺮﺁن ﺳﻮرﻩ اﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم "ﮐﺎﻓﺮون" ﻧﺪارﻳﻢ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم "ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ" ﺳﻮرﻩ ﻧﺎزل‬
‫ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ!‬
‫اﻣﺎ ﻧﮑﺘﻪ ﯼ ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﻬﻢ‪ ،‬ﻳﮏ زن ﺑﻮد‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻓﺘﻮاﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ و هﻤﻪ ﯼ هﻤﺘﺎهﺎﻳﺶ‪،‬‬
‫در اﺳﻼم زن "ﻣﺮﺗﺪﻩ" اﻋﺪام ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺁن ﻗﺪر ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﮐﻨﺪ و اﺳﻼم ﺑﻴﺎورد‪ .‬ﺑﺮ ﻓﺮض هﻢ اﮔﺮ او ﻗﺼﺪ ﺗﻮهﻴﻨﯽ داﺷﺘﻪ و ﻳﺎ ﺿﺮورﻳﺎت دﻳﻦ را ﻧﻔﯽ‬
‫ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺣﮑﻢ اﻋﺪام در ﻣﻮرد او ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺻﺎدر و اﺟﺮا ﺷﻮد‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن ﻟﻔﻆ‬
‫"ﺗﻮهﻴﻦ" از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺻﺪور ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮهﻴﻦ ﺑﻪ دﺧﺘﺮ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ﺳﺐ و ﻳﺎ ﻗﺬف( را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ در اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬ﭼﻪ "ﺗﻮهﻴﻨﯽ"‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪ در ﮐﺪام دﻳﻦ و ﺁﻳﻴﻦ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻋﻨﻮان ﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﭘﺪﻳﺪﻩ اﯼ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﮑﻮم ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬
‫"دادﮔﺎﻩ ﺑﻠﺦ" ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﭼﺸﻢ ﺑﻪ هﻢ زدﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﯼ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل زﻧﺪان‬
‫ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮد و ﺳﻪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ از دﺳﺖ اﻧﺪرﮐﺎران ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل زﻧﺪان و ‪۵٠‬‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ رﺣﻢ و ﻣﺮوت و ﻣﺮﺣﻤﺖ ﺧﻤﻴﻨﯽ را ﻧﺸﺎن دهﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﻤﺎﻳﺸﯽ‬
‫ﻣﺴﺨﺮﻩ و ﭼﻨﺪش ﺁور‪ ،‬ﻣﻮﺳﻮﯼ اردﺑﻴﻠﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ وارد ﺻﺤﻨﻪ ﺷﺪ و از ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ از ﺳﺮ ﺗﻘﺼﻴﺮ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺁﻧﺎن را ﻣﺸﻤﻮل ﻋﻔﻮ و ﻣﺮﺣﻤﺖ و ﮔﺬﺷﺖ‬
‫ﺧﻮد ﻗﺮار دهﺪ‪ .‬ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ!‬

‫‪١٢‬‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﻳﮏ اﻗﺪام دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺑﺎر در ﮐﻤﺘﺮ از ﺷﺶ ﻣﺎﻩ و دوﻣﻴﻦ ﺑﺎر در ﮐﻤﺘﺮ‬
‫از دو هﻔﺘﻪ‪ ،‬در ‪ ٢۵‬ﺑﻬﻤﻦ ﺣﮑﻢ ارﺗﺪاد ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪﯼ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﮐﺘﺎب "ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﺷﻴﻄﺎﻧﯽ" و‬

‫‪" 122‬اوﺵﻴﻦ" ﺱﺘﺎرﻩﯼ ﻳﮏ ﺱﺮﻳﺎل ژاﭘﻨﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم "ﺱﺎلهﺎﯼ دور از ﺥﺎﻧﻪ" اﺱﺖ ﮐﻪ ﺁن روزهﺎ از ﺱﻴﻤﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬
‫اﺱﻼﻣﯽ ﭘﺨﺶ ﻣﯽﺵﺪ و ﻣﻮرد ﺕﻮﺟﻪ ﻣﺮدم ﺑﻮد‪" .‬اوﺵﻴﻦ" ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺵﺨﺼﻴﺘﯽ‪ ،‬زﻧﯽ ﻗﺪرﺕﻤﻨﺪ و ﺹﺎﺣﺐ ارادﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺸﮑﻼت از ﭘﺎﯼ ﻧﻤﯽاﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫‪٢٥٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻧﺎﺷﺮان ﺁن را ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﮑﻤﯽ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎراﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻣﺎهﻴﺖ ﭘﻠﻴﺪ و ﺿﺪ ﺑﺸﺮﯼ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﺮاﯼ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاردن ﺑﺤﺮان ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ و ﺷﮑﺴﺖ در ﺟﻨﮓ و‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻳﮏ ﺑﺤﺮان دﻳﮕﺮ داﺷﺖ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﺗﻤﺎﻣﯽ دوران ‪ ١١‬ﺳﺎﻟﻪ ﯼ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺘﺶ‪ ،‬ﺟﺰ در ﻳﮏ ﺳﺎل ﺁﺧﺮ‪ ،‬ﺣﮑﻢ "ارﺗﺪاد" ﮐﺴﯽ را ﺻﺎدر ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮرد از او دﻳﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ۶٠‬ﻳﮏ ﺑﺎر در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻻﻳﺤﻪ ﻗﺼﺎص‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﺪور ﭼﻨﻴﻦ ﺣﮑﻤﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻋﺪام هﺎ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﮐﺎرﺳﺎز ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﺤﺮان ﺳﺎزﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ در ﺳﻄﺢ‬
‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ دﺳﺖ ﻣﯽ زد‪ .‬ﮐﺘﺎب ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪﯼ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﭘﺎﻳﺪارﯼ روﯼ اﺻﻮل‪.‬‬
‫ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ ﺳﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺘﺎب "ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﺷﻴﻄﺎﻧﯽ" ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و اﻋﺘﺮاض هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎرﯼ‬
‫را در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ داﻣﻦ زدﻩ ﺑﻮد‪ .‬دﻩ هﺎ ﻧﻔﺮ در ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و هﻨﺪ و دﻳﮕﺮ‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺟﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁن ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ در اﻳﺮان هﻴﭻ ﺧﺒﺮﯼ‬
‫ﻧﺒﻮد و ﺣﺘﺎ ﻣﻬﺪﯼ ﺳﺤﺎﺑﯽ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﮐﺘﺎب "ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ" ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪﯼ‪ ،‬ﺟﺎﻳﺰﻩ ﯼ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﺎل را ﻧﻴﺰ درﻳﺎﻓﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺟﺪا از ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﮐﺎر ﺗﺮﺟﻤﻪ ﯼ ﮐﺘﺎب‪،‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ "ﻣﺴﻠﻤﺎن" ﺑﻮدن ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﯼ ﺳﺎﮐﻦ اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺁن ﻧﻴﺰ در اﻧﺘﺨﺎب اﻳﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﯽ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﻧﺒﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺁن ﺳﺎل ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰ ﺗﺎﮐﻨﻮن دﻩ هﺎ ﻧﻔﺮ در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﻼﻣﯽ از‬
‫اﻧﺪوﻧﺰﯼ و ﻣﺎﻟﺰﯼ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺗﺮﮐﻴﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‬
‫وﻟﯽ در اﻳﺮان ﺧﻮن از دﻣﺎغ ﮐﺴﯽ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ و هﻴﭻ اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺗﻼش‬
‫ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﭘﻴﺶ ﮐﺸﻴﺪن ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪﯼ و ﺻﺪور ﺣﮑﻢ اﻋﺪام و درﺧﻮاﺳﺖ اﺟﺮاﯼ ﺁن‬
‫از ﺳﻮﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﻗﺖ از ﻣﺨﻤﺼﻪ اﯼ ﮐﻪ در ﺁن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺁﻣﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮهﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﯼ ﺁﺗﺶ ﺑﺲ ﺑﺎ ﻋﺮاق و ﺳﺮﮐﺸﻴﺪن "ﺟﺎم زهﺮ"‪ ،‬ﭼﻬﺮﻩ ﯼ او در ﺑﻴﻦ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺧﺪﺷﻪ دار ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬او ﻗﺴﻢ ﻳﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺲ و ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺎ "ﺻﺪام ﻳﺰﻳﺪ ﮐﺎﻓﺮ"‪" ،‬دﺷﻤﻦ ﺧﺪا و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ" و "ﻋﺎﻣﻞ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺰم و‬
‫اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ" ﺧﻮاهﻢ ﺟﻨﮕﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﯼ راﻩ‪ ،‬دﺳﺖ هﺎﻳﺶ را ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﺎﻻ ﺁوردﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﭘﻴﺶ از ﺁن ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﺻﺪور ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﺗﻮﻃﺌﻪ ﯼ هﺠﻮم و اﺷﻐﺎل ﺧﺎﻧﻪ ﯼ ﮐﻌﺒﻪ را‬
‫ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ و ﻓﺎﺟﻌﻪ ﯼ ﻣﮑﻪ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ هﺮ ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻬﺮﻩ ﯼ ﻣﺬهﺒﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎزﺳﺎزﯼ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺎم ﺑﺮاﯼ ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ و دﻋﻮت او‬
‫ﺑﻪ اﺳﻼم و ﺻﺪور ﺣﮑﻢ ارﺗﺪاد ﺑﺮاﯼ رﺷﺪﯼ‪ ،‬در ﻳﮏ راﺳﺘﺎ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ و دو هﺪف را‬
‫دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬ﺻﺪور ﺑﺤﺮان و ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ اذهﺎن ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﻣﺮزهﺎ و ﺑﺎزﺳﺎزﯼ‬
‫ﭼﻬﺮﻩ ﯼ روﺣﺎﻧﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ .‬ﻣﻮرد دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﻳﺴﺘﯽ از ﻧﻈﺮ دور داﺷﺖ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪﯼ در ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ روز ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد و ﺧﻤﻴﻨﯽ اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل را ﻣﯽ داد ﮐﻪ رﻗﺒﺎﻳﺶ در ﺣﻮزﻩ هﺎﯼ ﻧﺠﻒ و ﻗﻢ در ﺻﺪور ﻓﺘﻮا و‬
‫ﻳﺎ اﻋﻼم ﻧﻈﺮ و‪ ...‬ﭘﻴﺸﺪﺳﺘﯽ ﮐﻨﻨﺪ! از اﻳﻦ هﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ او ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد ﺷﻌﺎر "ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺻﺪام‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٥٦‬‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﮐﺎﻓﺮ" را ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﻣﻴﻞ ﺑﺎﻃﻨﯽ اش ﺑﻪ ﮐﻨﺎرﯼ ﻧﻬﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﻴﺎز ﺷﺪﻳﺪﯼ ﺑﻪ ﻳﮏ‬
‫ﺷﻌﺎر ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ داﺷﺖ و در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ "ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪﯼ ﻣﺮﺗﺪ" ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ ﺟﺎﯼ‬
‫ﺁن را ﭘﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻓﺮاد زﻳﺎدﯼ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ و ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﻴﻦ واﻧﻤﻮد‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﺳﺎل ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮش‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ ﺑﺮ اوﺿﺎع ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ادارﻩ ﯼ ﮐﻠﻴﻪ اﻣﻮر دﻓﺘﺮ‬
‫وﯼ و اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻢ هﺎﯼ ﻣﻬﻢ از ﺳﻮﯼ او ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﯼ اﺣﻤﺪ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﻧﺰدﻳﮑﺎﻧﺶ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ١٢٣.‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ در ﺗﻤﺎﻣﯽ وﻗﺎﻳﻊ زﻣﺎن ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪ ،‬ردﭘﺎﯼ ﺷﺨﺺ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎرزﺗﺮﻳﻦ وﺟﻮﻩ ﺁن ﺑﯽ رﺣﻤﯽ و ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ از ﺳﻮﻳﯽ و ﻋﻮام ﻓﺮﻳﺒﯽ از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬هﻮﻳﺪاﺳﺖ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗﺎً دﺳﺘﻮرهﺎﯼ ﺻﺎدر ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ وﯼ‪ ،‬در راﺳﺘﺎﯼ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺣﮑﻮﻣﺖ و‬
‫ﺑﺎزﺳﺎزﯼ ﭼﻬﺮﻩ ﯼ ﮐﺎرﻳﺰﻣﺎﺗﻴﮏ اش در اذهﺎن هﻮاداراﻧﺶ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و هﻤﮕﯽ ﺣﺎﮐﯽ از‬
‫ﻳﮏ ﭘﺨﺘﮕﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٣‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ "ﻋﻴﺎران"‪ ،‬در ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻴﺎران در واﻗﻊ ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ "اهﻞ ﺣﻖ" ﻳﮑﯽ از ﻓﺮق دراوﻳﺶ در ﻏﺮب اﻳﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺮوان اﻳﻦ‬
‫ﻓﺮﻗﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺣﻮاﻟﯽ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﺎن ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮاد اﻳﻦ ﻓﺮﻗﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در‬
‫ﺳﺮخ ﺣﺼﺎر ﮐﺮج‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﻳﯽ را ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدﻩ و ﻳﮏ زﻧﺪﮔﯽ اﺷﺘﺮاﮐﯽ را ﻧﻴﺰ در ﻣﺤﻞ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ١٢٤.‬اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ را ﺻﻔﯽ ﻗﻠﯽ ﺧﺎن اﺷﺮﻓﯽ هﺪاﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ در واﻗﻊ ﭘﺲ‬
‫از ﻣﺮگ ﭘﺪرش‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ وﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺪرش ﺗﺎ ﭘﻴﺶ از ﻣﺮگ‪ ،‬در ﻧﻘﺶ ﭘﻴﺮ و ﻣﺮاد‪،‬‬
‫هﺪاﻳﺖ و رهﺒﺮﯼ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺖ‪ .‬ﺻﻔﯽ ﻗﻠﯽ ﺧﺎن اﺷﺮﻓﯽ ﮔﺮاﻳﺶ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ‬
‫"ﺷﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ" و ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ داﺷﺖ و از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ وﻳﮋﻩ اﯼ از ﺳﻮﯼ‬
‫رژﻳﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ "اهﻞ ﺣﻖ" اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺟﺪﻳﺖ در ﺻﺪد ﻧﺎﺑﻮدﯼ و رﻳﺸﻪ ﮐﻦ ﮐﺮدﻧﺶ‬
‫ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮑﯽ از اﻋﻀﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم دﮐﺘﺮ رﺷﻴﺪﯼ‪ ،‬در ﺳﺎل هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﯼ دهﻪ ﯼ ‪ ۶٠‬در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ دﺳﺘﮕﻴﺮ و اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻇﺎهﺮاً ﺁن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪" ،‬اهﻞ ﺣﻖ" از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺮدﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻴﺮوس ﺗﻴﻤﻮرﯼ ﮐﻪ در‬
‫ﻗﻮﻩ ﻗﻀﺎﻳﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﻮ رﻓﺘﻪ و اﻋﻀﺎﯼ ﺁن هﻤﮕﯽ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 123‬ﺁنهﺎ ﺑﺎ اﺵﺎرﻩ ﺑﻪ دﺱﺘﺨﻂ ﻧﺎﻣﻪهﺎ و ﻓﺮاﻣﻴﻦ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺥﻤﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﺣﻤﺪ ﺥﻤﻴﻨﯽ اﺱﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪاﯼ‬
‫ﻣﯽﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺁن ﮐﻪ ﺥﻤﻴﻨﯽ ﻣﺪتهﺎ ﺑﻮد در ﺹﺪد ﺟﺎاﻧﺪاﺥﺘﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺥﻮد ﺑﻮد و ﻧﻮﺵﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪهﺎ ﺕﻮﺱﻂ‬
‫اﺣﻤﺪ ﺕﻤﺮﻳﻦ ﺑﺮاﯼ ﺕﺼﺪﯼ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮﯼ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ 124‬ﮐﻤﻮن ﻋﻴﺎران ﻣﺮا ﺑﻪ ﻳﺎد ﮐﻤﻮﻧﯽ ﻣﯽاﻧﺪاﺥﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از اﻧﻘﻼب در ﺥﺮﻣﺪرﻩ از ﺱﻮﯼ ﻋﻠﯽ ﭘﻬﻠﻮﯼﻧﻴﺎ ﺑﺮادرزادﻩﯼ‬
‫ﺵﺎﻩ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺑﻬﻤﻦ ﭘﺴﺮ ﺱﭙﻬﺒﺪ ﺣﺠﺖ ﮐﺎﺵﺎﻧﯽ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻣﺮﮐﺰ ﺕﻮﭘﺨﺎﻧﻪ اﺹﻔﻬﺎن و ﻟﺸﮑﺮ ‪ ٨١‬زرهﯽ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ و‬
‫هﻤﺴﺮش ﮐﺎﺕﺮﻳﻦ ﻋﺪل‪ ،‬دﺥﺘﺮ ﭘﺮوﻓﺴﻮر ﻳﺤﻴﯽ ﻋﺪل ﭘﺰﺵﮏ و ﺟﺮاح درﺑﺎر اﻳﺠﺎد ﺵﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺁنهﺎ ﮐﻤﻮن ﺥﻮد را ﺑﺎ اﻟﻬﺎم‬
‫از ﮔﺮاﻳﺸﺎت ﻣﺬهﺒﯽ ﺕﺸﮑﻴﻞ دادﻩ و ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ زﻳﺎدﯼ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺴﺐ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎﺕﺮﻳﻦ و ﺑﻬﻤﻦ در ﺑﻬﺎر ‪ ۵۴‬ﻃﯽ‬
‫ﺣﻤﻠﻪﯼ ﺱﺎواﮎ و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ژاﻧﺪارﻣﺮﯼ ﺑﻪ ﻣﺰرﻋﻪﺵﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﺵﺪﻧﺪ و ﻋﻠﯽ دﺱﺘﮕﻴﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﺪتهﺎ ﺑﺎ اﺵﺘﻴﺎق ﺕﻤﺎم‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺁنهﺎ را در روزﻧﺎﻣﻪهﺎ و ﻣﺠﻼت دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬ﺥﻮدم را ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻋﺎﻃﻔﯽ ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﻧﺰدﻳﮏ اﺣﺴﺎس‬
‫ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬ﮐﺸﺘﻪ ﺵﺪن ﮐﺎﺕﺮﻳﻦ ﻋﺪل در روﯼ ﺹﻨﺪﻟﯽ ﭼﺮﺥﺪار) ﭘﻴﺶﺕﺮ در ﺱﻘﻮط از ﮐﻮﻩ ﻓﻠﺞ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد( ﺕﺄﺙﻴﺮ ﺑﻪ ﺱﺰاﻳﯽ‬
‫روﯼ ﻣﻦ ﮔﺬاﺵﺖ‪.‬‬
‫‪٢٥٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺳﻴﺮوس ﺗﻴﻤﻮرﯼ ﻧﻴﺰ در ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻞ ﻣﺎﺟﺮا ﮐﻼﻓﯽ ﺳﺮ در ﮔﻢ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ از‬
‫اﺻﻞ ﻗﻀﻴﻪ ﺳﺮ در ﺑﻴﺎورم‪ .‬ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ "اهﻞ ﺣﻖ" ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺮوس ﺗﻴﻤﻮرﯼ ﺻﺒﺢ هﺎ از ﺑﻨﺪ ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻪ و در دادﻳﺎرﯼ و ﻗﺴﻤﺖ ادارﯼ زﻧﺪان ﮐﺎر‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد و در روزﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ رژﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ هﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻧﻴﺰ ﺁﮔﻬﯽ ﺗﺒﺮﻳﮏ و ﺗﺴﻠﻴﺖ‬
‫ﻣﯽ داد‪ .‬ﺁﻧﺎن هﻤﮕﯽ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺻﺪور ﺣﮑﻢ هﺎﻳﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ‬
‫ﮐﻪ رژﻳﻢ در ﺻﺪد ﺑﺪﻧﺎم ﮐﺮدن ﺁﻧﺎن و ﺗﻼش ﺷﺎن ﺑﺮاﯼ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل‬
‫هﻤﻪ ﯼ رژﻳﻢ هﺎﯼ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬ﺳﻴﻠﯽ از اﺗﻬﺎﻣﺎت از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت و‬
‫ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر و‪ ...‬را ﺑﺎ ﻟﻄﺎﻳﻒ اﻟﺤﻴﻞ وارد ﭘﺮوﻧﺪﻩ ﺷﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﻴﺎن "ﻋﻴﺎران" از هﻤﻪ اﻗﺸﺎر و ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺑﻌﻀﯽ از ﺁﻧﺎن اﺻﻼً‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و اﺳﻴﺮ وﺣﺸﯽ ﮔﺮﯼ و درﻧﺪﮔﯽ رژﻳﻢ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺮج ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﺁﻧﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮد هﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﻧﻤﯽ ﺟﻮﺷﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ در ﻳﮏ‬
‫اﻧﺰواﯼ ﺧﻮدﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ زﻳﺎدﯼ از اﻳﻦ ﻋﺪم ﺗﻤﺎﻳﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺎﻣﻌﻴﻦ و‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺒﻮدن وﺿﻌﻴﺖ ﺣﮑﻢ ﺷﺎن و ﻓﺸﺎرﯼ ﮐﻪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮ ﺁن هﺎ ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺰ اﻳﻦ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻧﻴﺰ ﺁﻧﺎن را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ و از ﭘﺮوﺳﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻃﯽ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺒﻮد و هﻤﻴﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﯼ ﮐﻤﺘﺮ و ﻣﺤﺪودﺗﺮﯼ ﺑﺎ‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد‪ .‬از ﻣﻴﺎن ﺁن هﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺻﻔﯽ ﻗﻠﯽ ﺧﺎن اﺷﺮﻓﯽ ﻣﺪﺗﯽ را در ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ۶‬ﺑﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ از ﻗﺪﻳﻢ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ دورﻩ‪ ،‬وﯼ از‬
‫رواﺑﻂ ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ ﭘﺎﺳﺪاران ﭘﻴﺶ از ﺷﺮوع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم او را ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻞ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ وﯼ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ۶‬را ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران و ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ و ﺣﺘﺎ در ﺣﻀﻮر ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﻪ هﻨﻮز در‬
‫ﺑﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﺗﻤﺎس زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎ ﺑﻨﺪهﺎﯼ دﻳﮕﺮ را ﺑﺮاﯼ ﭘﺎﺳﺪاران ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﮑﺮﺁب ﺷﺪن ﻣﻴﺎﻧﻪ ﯼ او و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ۶‬ﺷﺪﻩ و‬
‫ﺑﺮ رواﺑﻂ ﺑﻨﺪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ "ﻋﻴﺎران" ﻧﻴﺰ ﮐﻪ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ وﯼ ﻣﻌﺘﻘﺪ و‬
‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ،۶‬ﺻﻔﯽ ﻗﻠﯽ ﻗﺼﺪ هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن را‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺼﺪﯼ در ﮐﺎر ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﻣﻬﻠﮑﯽ ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬واﻧﮕﻬﯽ وﯼ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در هﻴﭻ ﻳﮏ از دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ۶‬ﻧﻴﺰ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و اﮔﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر ﺗﻦ دهﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل‬
‫زﻳﺎد ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن از وﺟﻮد او ﺑﺮاﯼ ﺷﻬﺎدت ﻋﻠﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ۶‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻃﯽ دوراﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎﻟﻦ‪ ٢‬ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻮق را ﺑﺎ ﺻﻔﯽ ﻗﻠﯽ ﺧﺎن در ﻣﻴﺎن‬
‫ﻧﮕﺬاﺷﺖ و وﯼ ﻧﻴﺰ ﺗﻼﺷﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻮرد ﻳﺎد ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻧﺪاد و اﻓﺮاد ﻋﻠﯽ رﻏﻢ‬
‫راﺑﻄﻪ ﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ ﻗﺒﻠﯽ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ وﯼ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ او ﭘﺮهﻴﺰ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ دوران ﻣﺎﺷﻴﻦ ﮐﺸﺘﺎر رژﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻞ هﻤﻴﺸﻪ و ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل هﺮﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد اداﻣﻪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٥٨‬‬
‫ﻣﯽ داد و هﺮ از ﮔﺎهﯽ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺟﺪﻳﺪﯼ را ﺑﻪ ﮐﺎم ﻣﺮگ ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬در روزهﺎﯼ ﺳﺮد ﺑﻬﻤﻦ‬
‫ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ از ﻋﻴﺎران " اهﻞ ﺣﻖ"‪ ،‬ﻃﯽ ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ‪ ،‬در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و ﻳﺎ در‬
‫ﻣﻼءﻋﺎم در ﮐﺮج و ﺳﺮﺧﻪ ﺣﺼﺎر ﮐﺮج اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟﻤﻠﻪ اﻣﺎن اﷲ ﺳﻴﺎﻩ ﻣﻨﺼﻮرﯼ‪،‬‬
‫ﺻﺪراﷲ ﺳﻴﺎﻩ ﻣﻨﺼﻮرﯼ‪ ،‬ﻳﺤﻴﯽ ﺗﻴﻤﻮرﯼ‪ ،‬دروﻳﺶ ﻋﻠﯽ ﺗﻴﻤﻮرﯼ‪ ،‬ﺑﻬﺮام ﻋﻠﯽ ﺗﻴﻤﻮرﯼ‪،‬‬
‫ﺣﻴﺪرﻋﻠﯽ ﺗﻴﻤﻮرﯼ و ﻏﻼم ﻋﻠﯽ ﺗﻴﻤﻮرﯼ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ و ﺣﻴﺪرﻋﻠﯽ‬
‫ﺳﻴﺎﻩ ﻣﻨﺼﻮرﯼ‪ ،‬ﺳﻴﺪﺣﻴﺪر ﻧﻮرﯼ ﻧﻴﺰ در ﻣﻼءﻋﺎم در ﮐﺮج ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﻴﻤﻪ دوم ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﺎﻋﺖ دو ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از "ﻋﻴﺎران" را ﺑﺎ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ‬
‫وﺳﺎﻳﻞ ﺻﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﺻﻔﯽ ﻗﻠﯽ ﺧﺎن اﺷﺮﻓﯽ ﻧﻴﺰ در ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ ﺑﻮدم و‬
‫ﺗﺎ ﭘﺎﯼ در ﺁﻧﺎن را ﺑﺪرﻗﻪ ﮐﺮدم‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ در ﮐﺎرﺷﺎن ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﺪرﻗﻪ اﯼ از ﺳﻮﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ در ﺧﻮاب ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ!‬
‫ﺻﻔﯽ ﻗﻠﯽ ﺧﺎن اﺷﺮﻓﯽ در زﻣﻴﻦ ﻓﻮﺗﺒﺎل ﺳﺮﺧﻪ ﺣﺼﺎر ﮐﺮج‪ ،‬در ﻣﻴﺎن دوﺳﺘﺪاراﻧﺶ ﺣﻠﻖ‬
‫ﺁوﻳﺰ ﺷﺪ ﺗﺎ "درس ﻋﺒﺮﺗﯽ" ﺷﻮد ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺮدم ﮐﺎرﯼ اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻴﺎﻩ ﻣﻨﺼﻮرﯼ ﻧﻴﺰ در ﮐﺮج و در ﻣﻼءﻋﺎم اﻋﺪام ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ وﻗﺘﯽ‬
‫ﺻﻔﯽ ﻗﻠﯽ ﺧﺎن اﺷﺮﻓﯽ را ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ دﻳﮕﺮ "ﻋﻴﺎران" ﺑﺮاﯼ اﺑﻼغ ﺣﮑﻢ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﯼ ﭘﺲ‬
‫از اﻃﻼع از ﺣﮑﻢ اﻋﺪام‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻳﺎراﻧﺶ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺑﺎ روﺣﻴﻪ اﯼ ﺑﺎﻻ ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻋﺪام "ﻋﻴﺎران"‪ ،‬اداﻣﻪ ﯼ ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﻧﺒﻮد و در واﻗﻊ ﺷﮑﻞ دادرﺳﯽ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎص و ﺑﺎ ﺣﮑﻢ وﻳﮋﻩ ﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎ ﭘﻴﺶ از‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ در ﺳﺎل ‪ ،۶٧‬اﻋﺪام در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻌﻤﻮل ﻧﺒﻮد و ﮐﺴﯽ را در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻪ دار‬
‫ﻧﻤﯽ ﺁوﻳﺨﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﺣﮑﻢ وﻳﮋﻩ ﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﺗﺄﮐﻴﺪ او ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﺟﺮاﯼ ﺳﺮﻳﻊ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺷﺪ ﺗﺎ اﺟﺮاﯼ ﻣﺮاﺳﻢ اﻋﺪام در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻤﻮل و ﻣﺮﺳﻮم ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﯼ‬
‫"ﺗﺴﻬﻴﻞ" در اﺟﺮاﯼ اﺣﮑﺎم ﻣﺮگ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ رود ﮐﻪ در‬
‫ﺳﺎل هﺎﯼ ﺑﻌﺪ اﺟﺮاﯼ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ اﻣﻦ و زﻧﺪان ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻧﻴﺰ ﮔﺴﺘﺮش‬
‫ﻣﯽ دهﻨﺪ! در ﺳﺎل ‪ ۶٨‬ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮔﺮان در ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ‪ ،‬ﺟﻨﺎزﻩ ﯼ ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ را ﺑﻪ ﺳﺮهﻨﮓ ﻋﺒﺪاﷲ ﭘﻮر ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺎن‬
‫دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١۴‬‬
‫ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﺁﻓﺘﺎب ﻧﻴﺴﺖ‬
‫در ﭘﺲ ﭘﻨﺠﺮﻩ هﺎ‬
‫دﻟﯽ ﻣﯽ ﺳﻮزد و زﻣﺴﺘﺎن را ﮔﺮم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ‪ ٢٢‬ﺑﻬﻤﻦ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎهﯽ در ﻗﺘﻠﮕﺎﻩ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺮﭘﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﻣﺪت هﺎ ﻗﺒﻞ‪،‬‬
‫‪٢٥٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺧﻮد اﺟﺮاﯼ ﭘﺮوژﻩ را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮐﺎر‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻼوﻩ ﺗﻌﺪاد ﻣﺤﺪودﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻨﻔﻌﻞ و ﺧﺴﺘﻪ از ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﺁﻣﺎدﻩ‬
‫ﺳﺎزﯼ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺁن ﺳﺎل ﺟﺰ ﻳﮏ ﺑﺎر ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‬
‫‪١٢٥‬‬
‫ﻣﺮاﺳﻤﯽ از اﻳﻦ دﺳﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﻮد و ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎهﯽ ﺗﺮﺗﻴﺐ دادﻩ ﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻧﺪان را ﻓﻮق اﻣﻨﻴﺘﯽ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‬
‫ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ﻣﻼﻗﺎت زﻧﺪان هﺪاﻳﺖ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻏﻴﺮﮐﺎرﮔﺎهﯽ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﻳﺸﺎن ﻣﻼﻗﺎت ﺣﻀﻮرﯼ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﻼش ﺷﺎن ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ از ﺑﻨﺪ ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻴﻢ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ هﻢ ﮐﻒ ﻣﯽ روﻳﻢ‪ ،‬هﻮل ﺑﺮم داﺷﺖ‪ .‬ﺣﺪﺳﻢ درﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﻗﺘﻠﮕﺎﻩ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎهﺎﻳﻢ ﻗﺪرت ﺗﺤﻤﻞ و ﮐﺸﺎﻧﺪن ﺑﺪﻧﻢ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﺮق ﺳﺮدﯼ‬
‫ﺑﺮ ﺗﻨﻢ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ زﻣﻴﻦ دهﺎن ﺑﺎز ﮐﻨﺪ و ﻣﺮا ﻓﺮو ﺑﻠﻌﺪ وﻟﯽ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻧﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ام را در ﺁن ﺟﺎ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻢ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﺮ ﺳﻦ ﺁن ﺟﺎ‬
‫ﻧﻈﺮ ﮐﻨﻢ؛ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ را در ﺁن ﺟﺎ ﺁوﻳﺰان ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﺎر‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻋﻘﺪﻩ هﺎﻳﺸﺎن را ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ رﻧﺞ و ﺷﮑﻨﺠﻪ را ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﯼ ﻧﻮﻳﻨﯽ روﯼ ﻣﺎ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻧﻔﺮ ﺟﻠﻮﻳﯽ ام ﻧﺒﻮد ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪ هﺎﻳﺶ ﺑﮕﺬارم و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺧﻮدم را ﺑﺮ او ﺁوﻳﺰان‬
‫ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﮔﺎﻩ ﺑﭽﻪ هﺎ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺳﺎﻟﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﺣﻀﻮرﯼ ﻣﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ رﺳﻴﺪم‬
‫ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﺑﺎ هﺮ ﺟﺎن ﮐﻨﺪﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪان ﺟﺎ رﺳﻴﺪم‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ از ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ هﺪاﻳﺖ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و در اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺎ‪ ،‬هﺮﻳﮏ در ﮔﻮﺷﻪ اﯼ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﺮﮐﺲ ﮐﻪ وارد ﻣﯽ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ اش را ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ و در ﮐﻨﺎرش ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪم را ﮐﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻢ‪ ،‬ﮔﺮﻳﻪ اﻣﺎﻧﻢ‬
‫ﻧﻤﯽ داد‪ .‬ﭘﺎهﺎﻳﻢ ﺁﺷﮑﺎرا ﻣﯽ ﻟﺮزﻳﺪ‪ .‬دﺳﺖ ﺧﻮدم ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ روﯼ از ﻗﺘﻞ ﮔﺎﻩ ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫ﺑﺮدارم‪ .‬ﺑﺮ روﯼ ﻣﻴﻠﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﺎﯼ ﻗﺮﻗﺮﻩ و ﻗﻼب هﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺁن ﺑﭽﻪ هﺎ را دار زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ‪:‬‬
‫دارهﺎ‪ ،‬دارﮐﻮب هﺎ‪ ،‬ﻧﺎم هﺎ را از ﻳﺎد ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ‬
‫دﺷﻨﻪ هﺎ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺧﻮن را از ﺧﻮﻳﺶ ﺷﺴﺘﻪ اﻧﺪ‬
‫وﻟﯽ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم هﻨﻮز ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﺮ دار ﺧﻮﻳﺶ ﻣﯽ رﻗﺼﻨﺪ‪ .‬هﻤﻪ از ﺟﻠﻮﯼ ﭼﺸﻤﻢ رژﻩ‬
‫ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬دﻟﻢ ﺁﺷﻮب ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻴﻨﮑﻢ را ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ زدم ﺗﺎ ﮐﺴﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﺣﺎﻟﺖ ﻏﻴﺮﻋﺎدﯼ‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﮐﺴﯽ در ﮔﻮﺷﻢ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﯽ زد‪:‬‬
‫در ﺑﺮزخ اﺣﺘﻀﺎر رهﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ات ﺗﺎ ﺑﮑﺸﯽ! ﻧﻨﮓ ﺣﻴﺎت را‬
‫ﺗﻠﺦ ﺗﺮ از زﺧﻢ ﺧﻨﺠﺮ‬

‫‪ 125‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺱﺒﺖ ‪ ٢٢‬ﺑﻬﻤﻦ در ﺱﺎل ‪ ۶۴‬ﻧﻴﺰ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺑﺰرﮔﯽ در ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﮔﻮهﺮدﺵﺖ از ﺱﻮﯼ ﻣﻘﺎﻣﺎت زﻧﺪان و ﺑﺎ‬
‫هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺨﺸﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺕﺮﺕﻴﺐ دادﻩ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد و ﻣﺎﮐﺖهﺎﻳﯽ از ﻣﻴﺪانﺁزادﯼ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺱﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺥﻤﻴﻨﯽ در‬
‫ﺑﻬﺸﺖزهﺮا و‪ ...‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺹﺪهﺎ ﻋﺮوﺱﮏ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﺮدم را داﺵﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺮار دادﻩ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺰرگ اﻳﺮان ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻤﺒﺎران ﺵﺪﻩ ﺕﻮﺱﻂ ﻋﺮاق در روﯼ ﺁن ﺑﺎ ﭼﺮاغ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﻧﻴﺰ از دﻳﮕﺮ ﮐﺎرهﺎﯼ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﻓﻮق ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٦٠‬‬
‫ﺑﭽﺸﯽ‬
‫ﻗﻄﺮﻩ ﺑﻪ ﻗﻄﺮﻩ‬
‫‪١٢٦‬‬
‫ﭼﮑﻪ ﺑﻪ ﭼﮑﻪ‪...‬‬
‫ﻣﻦ ﻣﺮگ ﺧﻮد را ﺑﺮ دارهﺎ ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺴﺘﻢ‪ .‬ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم ﺑﺮاﯼ ﭼﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﺎ ﺁوردﻩ‬
‫ﺷﺪﻩ ام‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺎرﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮔﻴﺞ و ﻣﺒﻬﻮﺗﻢ و درﮎ درﺳﺘﯽ از ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ﻧﺪارم‪ .‬اﺻﻼً ﺧﺎﻧﻮادﻩ ام را ﻧﻤﯽ دﻳﺪم‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ در واﻗﻊ ﺗﻼﺷﯽ ﺑﺮاﯼ دﻳﺪن ﺷﺎن ﺑﻪ ﺧﺮج ﻧﺪادﻩ‬
‫ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل راﻩ ﻓﺮارﯼ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻢ‪ .‬روﯼ ﺳﻦ را ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺰﻧﻢ‪:‬‬
‫ﮔﻞ ام واﯼ‪ ،‬ﮔﻞ ام واﯼ ﮔﻞ ام! ﻧﺎﮔﺎﻩ ﺻﺪاﯼ ﻣﺎدرم را ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ ﺁﻏﻮش ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﯽ ﮔﺸﻮد! ﻣﻦ‬
‫ﺧﺸﮑﻢ زدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ زاﻧﻮ زدﻩ و ﺑﺮ ﺧﺎﮎ ﺁن ﺟﺎ ﺑﻮﺳﻪ زﻧﻢ‪ .‬ﻣﺎدر و ﭘﺪرم‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﭘﺎﯼ ﺑﺮ ﭼﻪ ﺧﺎﮎ ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻧﻬﺎدﻩ اﻧﺪ؟ ﺑﺮ ﭘﺮدﻩ ﯼ‬
‫ﺧﻴﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺻﺤﻨﻪ ﯼ ﺑﻪ دارﮐﺸﻴﺪن ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻨﺼﻮرﯼ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ در ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ "ﻧﺎﺻﺮﯼِ"‬
‫ﺷﻌﺮ ﺷﺎﻣﻠﻮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﭼﻠﻴﭙﺎ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪش و "ﭼﻮﻧﺎن ﻗﻮﻳﯽ ﻣﻐﺮور در زﻻﻟﯽ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ" ﻳﺎ ﮐﻪ "ﻣﻨﺼﻮرِ" ﺷﻌﺮ ﺣﺎﻓﻆ ﺑﻮد ﮐﻪ " ﺳﺮ دار از او ﮔﺸﺖ ﺑﻠﻨﺪ"‪.‬‬
‫در رژﻳﻢ هﺎﯼ ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬هﺮﺟﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺘﻠﮕﺎﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮاﺳﻢ اﻋﺪام ﺑﻪ ﺳﺎد ﮔﯽ در هﻤﻪ ﺟﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﺟﺮا ﺷﻮد‪ .‬در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻦ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ و ﺳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺁن ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر اﺧﺘﺼﺎص‬
‫دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و در اوﻳﻦ‪ ،‬ﭘﺎرﮐﻴﻨﮓ زﻧﺪان و ﺳﭙﺲ زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ‪ ٢٠٩‬و اﺗﺎق هﺎﯼ‬
‫ﺁن‪ .‬ﺳﺮﺑﺎزان اس اس ﻧﻴﺰ در ﺧﻼل ﭘﺎﮎ ﺳﺎزﯼ هﺎﯼ ﻗﻮﻣﯽ و ﻧﮋادﯼ‪ ،‬از هﻤﻪ ﯼ ﻣﮑﺎن هﺎ‬
‫ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮاﺳﻤﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل ﻣﺪرﺳﻪ "ﺑﻮﻟﻨﻬﻮﺳﺮ دام" در‬
‫هﺎﻣﺒﻮرگ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ ﻣﮑﺎن هﺎ در ‪ ٢٠‬ﺁورﻳﻞ ‪ ١٩۴۵‬ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن در ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺷﻮﻓﺎژﺧﺎﻧﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﮐﻪ در زﻳﺮ زﻣﻴﻦ ﺁن‬
‫ﻗﺮار داﺷﺖ ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ ﻣﺮاﺳﻢ اﺑﺘﺪا اﻓﺮاد ﺑﺰرگ ﺳﺎل‬
‫‪١٢٧‬‬
‫را از ﻟﻮﻟﻪ اﯼ در ﺳﻘﻒ ﺁوﻳﺰان ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﮐﻮدﮐﺎن رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﻣﻼﻗﺎت ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ ﮔﻮﺷﻪ اﯼ اﻓﺘﺎدم‪ .‬از ﺗﺐ ﻣﯽ ﺳﻮﺧﺘﻢ! دل‬
‫ﺳﻮﺧﺘﻪ ام‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺑﺪﻧﻢ را ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم در ﻣﻴﺎن ﺳﺮﻣﺎﯼ‬
‫زﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﺗﻦ ﭘﻮش ام ﻧﻴﺴﺖ!‬

‫‪١۵‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﺷﯽ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻈﻴﻤﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ‪ ٢٢‬ﺑﻬﻤﻦ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻓﺮﻣﺎن‬
‫"ﻋﻔﻮ ﻋﻤﻮﻣﯽ" ﺻﺎدر ﮐﺮد‪ .‬رﯼ ﺷﻬﺮﯼ‪ ،‬وزﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬در ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫"ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮔﺮوهﮑﯽ درهﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﯼ‬

‫‪ 126‬اﺣﻤﺪ ﺵﺎﻣﻠﻮ‪.‬‬
‫‪ 127‬ﺑﺮ ﺵﻤﺎﺱﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ واﻗﻌﻪ را ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬اﺱﺘﻔﺎن ﺑﺮوﺵﻔﻠﺪ و ﭘﻞ ﺁ‪.‬ﻟﻮﻳﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣‬‬
‫‪٢٦١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪١٢٨‬‬
‫از ﻣﺮاﺣﻞ رﺳﻴﺪﮔﯽ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﺸﻤﻮل ﻋﻔﻮ ﺣﻀﺮت ﻋﺎﻟﯽ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ"‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ درﻳﮑﯽ از ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎراﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ اﺣﮑﺎﻣﺶ‪ ،‬دﺳﺘﻮر اﻋﺪام ﮐﻠﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﺒﺎرز در هﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﯼ از ﻣﺮاﺣﻞ رﺳﻴﺪﮔﯽ ﻗﻀﺎﻳﯽ را دادﻩ ﺑﻮد و زﻧﺪان هﺎ را‬
‫ﺧﺎﻟﯽ از زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺣﺎﻻ ﺑﯽ ﺷﺮﻣﺎﻧﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﻋﻔﻮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬رﯼ ﺷﻬﺮﯼ‬
‫ﺗﺎﮐﻴﺪ داﺷﺖ‪" :‬ﺗﻌﺪاد ‪ ٩٠٠‬ﻧﻔﺮ از ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﻋﻤﻴﻘﺎً در ارﺗﮑﺎب ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎ و‬
‫‪١٢٩‬‬
‫ﺷﺮارت هﺎ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ هﺴﺘﻨﺪ"‬
‫ﺑﺎ ﺧﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﻣﮏ ﻃﻮﺑﺎﻳﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ اﮔﺮ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ ٢٠٠‬ﺗﻦ ﺁزاد ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺁن ‪ ٢٠٠‬ﺗﻦ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬رﯼ ﺷﻬﺮﯼ در ﻧﺎﻣﻪ اش ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﻴﺪوار‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻓﺮاد ﺁزاد ﺷﺪﻩ در ﺳﺎﻳﻪ ﯼ رﺣﻤﺖ و ﺗﻘﻀﻞ اﻟﻬﯽ و ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﻴﺮﯼ از ﻣﻮاهﺐ‬
‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ و ﻓﺮﺻﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁن هﺎ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎزﺳﺎزﯼ ﻓﮑﺮﯼ و‬
‫‪١٣٠‬‬
‫ﻋﻤﻠﯽ ﺧﻮد ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ از ﺗﻌﺪاد اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ ﺁزاد ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن‬
‫ﻧﻤﯽ ﺁوردﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﺳﺖ ﺷﺎن رو ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺆال ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺲ ﺑﻘﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﺠﺎ هﺴﺘﻨﺪ؟ ﺑﺮاﯼ ﭘﺮهﻴﺰ از ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺆاﻟﯽ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺁزادﺷﺪﮔﺎن را ﻣﻄﺮح و ﺣﻮل ﺁن ﺗﺒﻠﻴﻎ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در زﻧﺪان‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ! اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ وﺳﻌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ﺗﻼش ﻣﻘﺎم هﺎﯼ‬
‫رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﭘﻮش ﻧﻬﺎدن ﺑﺮ اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪ .‬روز ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰ رﯼ ﺷﻬﺮﯼ ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻮن ﭘﺎﺷﻴﺪن ﻧﻤﮏ ﺑﺮ زﺧﻢ هﺎ ﻳﻤﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪" :‬ﮐﻤﺘﺮ ﻗﻠﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﺮ و ﻋﻄﻮﻓﺖ‬
‫اﻣﺎم ﺁﺷﻨﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ"‪ ١٣١.‬او ﻣﺰوراﻧﻪ از "ﻣﻬﺮ و ﻋﻄﻮﻓﺖ" ﮐﺴﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ‪ ":‬هﺮ ﻏﺒﺎر‬
‫‪١٣٢‬‬
‫راﻩ ﻧﻔﺮﻳﻦ ﺷﺪﻩ ﻧﻔﺮﻳﻨﺶ ﻣﯽ ﮐﺮد"‬

‫‪١۶‬‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﻃﯽ ﻧﻄﻘﯽ در ‪ ٢٢‬ﺑﻬﻤﻦ‪ ،‬ﺗﺪاوم ﺟﻨﮓ را ﻳﻚ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺧﻮاﻧﺪ و از ﺷﻌﺎرهﺎﺋﯽ آﻪ‬
‫"ﻏﻠﻂ" ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁورد‪ .‬وﯼ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل اذﻋﺎن ﮐﺮد "هﻴﭻ ﻟﺰوﻣﯽ هﻢ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺳﺮدادن اﻳﻦ ﺷﻌﺎرهﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ"‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد ﮐﻪ هﺮﻳﮏ از ﺟﻨﺎح هﺎﯼ رژﻳﻢ‪ ،‬در ﺻﺪد‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮدارﯼ از ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ و ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اداﻣﻪ ﯼ ﺟﻨﮓ‬
‫را ﺑﺮ دوش دﻳﮕﺮﯼ ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﮐﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ﻧﻴﺰ از زﻳﺮ ﺑﺎر‬

‫رادﻳﻮ و ﺕﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ‪ ١٩‬ﺑﻬﻤﻦ و ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ‪ ٢٠‬ﺑﻬﻤﻦ ‪.۶٧‬‬ ‫‪128‬‬

‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬ ‫‪129‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬ ‫‪130‬‬
‫ﮐﻴﻬﺎن‪ ٢۵ ،‬ﺑﻬﻤﻦ ‪.١٣۶٧‬‬ ‫‪131‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺵﺎﻣﻠﻮ‪.‬‬ ‫‪132‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٦٢‬‬
‫ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺟﻨﮓ ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﻋﺪم ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اداﻣﻪ ﯼ ﺟﻨﮓ‬
‫ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﭘﻴﺶ رﻓﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎل هﺎﯼ ﺑﻌﺪ اﺣﻤﺪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺪرش ﭘﺲ از‬
‫ﺁزادﺳﺎزﯼ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬ﺑﺎ اداﻣﻪ ﯼ ﺟﻨﮓ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮدﻩ و رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ و ﻣﺤﺴﻦ رﺿﺎﻳﯽ و دﻳﮕﺮ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﺟﻨﮓ ﺧﻮاهﺎن اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﻮد را ﭘﻴﺶ ﺑﺮدﻧﺪ!‬

‫‪١٧‬‬
‫روز ‪ ٢۶‬ﺑﻬﻤﻦ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻬﺎر‪ ،‬ﻧﺎم هﻤﻪ ﯼ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﺮﺟﯽ اﯼ ﮐﻪ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﯼ"ﻋﻴﺎران"‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ اوﻳﻦ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ در ﺣﺪود ‪ ٢٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﺮﺟﯽ‪ ،‬ﻣﺘﻬﻤﺎن دادﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﺮج ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﺖ ﺣﻮزﻩ ﯼ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ وﻇﻴﻔﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻨﺪ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺮﯼ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﻨﺪ را ﺗﺮﮎ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدم ﮐﻠﻴﻪ ﯼ وﺳﺎﻳﻞ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻨﺪ را ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ اوﻳﻦ‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ‬
‫اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻣﺮﻧﺪﯼ ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ رﯼ ﺷﻬﺮﯼ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ‪ ٩٠٠‬ﺗﻦ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫ﺧﻮاهﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺪون ﺷﮏ ﻣﻨﻈﻮرش ﻣﺎ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬وﻟﯽ اﻋﺘﺮاف ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺟﻮ رهﺎﻳﯽ از زﻧﺪان‪،‬‬
‫ﺑﻨﺪ را در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﮐﺴﯽ در ﻓﮑﺮ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ وﺳﺎﻳﻞ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻨﺪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺟﺰ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻧﻔﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺎن ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬هﺮ ﮐﺲ در ﭘﯽ ﮐﺎر ﺧﻮد ﺑﻮد‪ .‬اﮐﺜﺮاً اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ اوﻳﻦ را در‬
‫راﺳﺘﺎﯼ ﺁزادﯼ از زﻧﺪان ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ ﭼﻴﺰﯼ را ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﺬارﻳﻢ ﺗﺎ هﻢ ﭼﻮن ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﭘﺎﺳﺪاران ﻧﻴﺎﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ زﺣﻤﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻠﻴﻪ ﯼ وﺳﺎﻳﻞ را ﺑﺎر ﮐﺎﻣﻴﻮن ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ هﺎ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﻳﻦ وﺳﺎﺋﻞ را‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﯽ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﯽ؟ ﺑﻪ ﺷﻮﺧﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ وﻟﯽ اﷲ واﺣﺪﻣﺮزن ﮐﻼﺗﻪ را ﺁزاد‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ اﻳﻦ ﺗﺸﺖ و ﻟﮕﻦ هﺎ را وﺛﻴﻘﻪ ﯼ ﺁزادﯼ اش ﻗﺮار دهﻢ! وﻟﯽ اﷲ ﻳﮑﯽ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯼ زﻧﺪان زﻣﺎن ﺷﺎﻩ را ﻧﻴﺰ داﺷﺖ‪ .‬هﻨﮕﺎم ﺧﺮوج از‬
‫ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﺎ ﭘﻮزﺧﻨﺪﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻗﺴﺮ در رﻓﺘﯽ! در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺳﺮﮔﺮم ﮐﺎر‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دادم‪ ،‬ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﺪادم و رد ﺷﺪم‪ .‬ﺣﻮﺻﻠﻪ ﯼ ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ ﻧﺪاﺷﺘﻢ وﮔﺮﻧﻪ ﺑﯽ ﭘﺎﺳﺦ اش‬
‫ﻧﻤﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻢ ‪ .‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ اﺗﻮﺑﻮس هﺎﻳﯽ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬راهﯽ اوﻳﻦ ﺷﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫در راﻩ ﺣﺘﺎ هﻴﭻ ﺗﻤﺎﻳﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻴﺮون را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎرﯼ ﮐﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎن هﺎ را دﻳﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدم‪ ٢٧ ،‬ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ ﺑﻮد؛ ﺁن زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و‬
‫ﺣﺎﻻ ﺧﻴﻞ ﻋﻈﻴﻤﯽ از ﺁن ﺑﭽﻪ هﺎ دﻳﮕﺮ هﻤﺮاﻩ ﻣﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻏﻤﯽ ﺑﺰرگ ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ ام ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دادم وﻟﯽ در دﻟﻢ ﻏﻮﻏﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪون ﺑﭽﻪ هﺎ‪،‬‬
‫ﮔﻮﻳﯽ ﺁﺳﻤﺎن ﺁﺑﯽ ﻧﺒﻮد و هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺮاﻳﻢ ﻏﺮﻳﺒﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻢ را ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ و ﻣﺮا از ﺧﻮد ﺑﻪ در ﺁورد‪ ،‬در راﻩ ﻧﺪﻳﺪم‪ .‬زاوﻳﻪ ﯼ ﻧﮕﺮش ﻣﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺘﻔﺎوت از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪ اﯼ ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻳﻢ ﮐﻪ از ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪٢٦٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫اﯼ ﮐﺎش ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ از ﻣﺎﺷﻴﻦ ﭘﻴﺎدﻩ ﺷﻮم و در ﮐﻮﭼﻪ هﺎﯼ ﺷﻬﺮ ﺑﺪوم و ﻣﺮدم را ﺑﺨﻮاﻧﻢ‪:‬‬
‫ﺁهﺎﯼ ﺷﻤﺎ ﮐﻪ در ﺳﮑﻮت ﺧﻮد ﺧﻠﻮت ﮔﺰﻳﺪﻩ اﻳﺪ ﻳﮏ دم‬
‫از ﭘﺸﺖ ﺷﻴﺸﻪ هﺎ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻧﻈﺮ ﮐﻨﻴﺪ!‬
‫ﺧﻮن را ﺑﻪ ﺳﻨﮕﻔﺮش ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‪!...‬‬
‫اﻳﻦ ﺧﻮن ﺻﺒﺤﮕﺎﻩ اﺳﺖ ﮔﻮﻳﯽ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﻔﺮش‬
‫‪١٣٣‬‬
‫ﮐﺎﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﭙﺪ دل ﺧﻮرﺷﻴﺪ در ﻗﻄﺮﻩ هﺎﯼ ﺁن‬
‫هﺮﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ دل ﺧﻮش داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ و از ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻋﺬاﺑﻢ ﻣﯽ داد‪ ،‬ﺑﮕﺮﻳﺰم‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻦ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺣﺪس ﺑﺰﻧﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽ در ﭘﻴﺶ رو دارم‪ .‬ﮐﻮﻟﻪ ﺑﺎرﯼ‬
‫از رﻧﺞ و اﺳﺎرت را ﺑﻪ دوش ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪﻳﻢ و ﺗﻨﻬﺎ و ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ راﻧﺪﻳﻢ‪ .‬ﭘﺎﻳﺎن راﻩ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺒﻮد و درﻳﻎ از ﮐﻮرﺳﻮﯼ اﻣﻴﺪﯼ‪.‬‬

‫‪ 133‬اﺣﻤﺪ ﺵﺎﻣﻠﻮ‪.‬‬
 ‫هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬
‫رواﻳﺖ هﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺣﺰاب‪ ،‬ﮔﺮوﻩ هﺎ و ﻓﻌﺎﻻن ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺑﺎرﻩﯼ اﻓﺮاد‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ دهﻨﺪﻩ ﯼ هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎمهﺎ‬

‫ﻣﺎ از ﻟﺤﺎظ اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺤﻖ ﺑﻮدﻳﻢ )‪ (...‬ﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬

‫ﺑﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ دﺷﻮار را از روﯼ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺧﻮد اﻧﺠﺎم‬
‫دادﻳﻢ‪ .‬و ﻣﺎ از اﻳﻦ ﮐﺎر دﭼﺎر هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺻﺪﻣﻪ ﯼ دروﻧﯽ‪،‬‬
‫روﺣﯽ ﻳﺎ ﻧﻘﺼﺎن در ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺧﻮد ﻧﺸﺪﻩ اﻳﻢ‪.‬‬

‫ﺳﺨﻨﺎن هﻨﺮﻳﺶ هﻴﻤﻠﺮ‪ ،‬ﻃﺮاح اﺻﻠﯽ و ﻣﺴﺌﻮل ادارﯼ اﺟﺮاﯼ‬

‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻳﻬﻮدﻳﺎن در اﮐﺘﺒﺮ ‪١٩۴٣‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٦٦‬‬
‫‪١‬‬
‫هﻴﺌﺖ اﺻﻠﯽ اﻋﺪام در ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و اﻓﺮاد اﺻﻠﯽ و‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﯼ ﺁن در زﻧﺪان هﺎﯼ اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١٣٤‬‬
‫اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ اﻋﺪام در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ از اﻳﻦ اﻓﺮاد ﺑﻮد‪ -١ :‬ﺟﻌﻔﺮ ﻧﻴﺮﯼ ‪-٢‬‬
‫ﻣﺮﺗﻀﯽ اﺷﺮاﻗﯽ ‪ -٣‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﭘﻮرﻣﺤﻤﺪﯼ ﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ وزارت اﻃﻼﻋﺎت ‪ -۴‬اﺑﺮاهﻴﻢ‬
‫رﺋﻴﺴﯽ ‪ -۵‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺷﻮﺷﺘﺮﯼ ‪ -۶‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻐﻴﺜﻪ اﯼ )ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن( ‪ -٧‬داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ ‪ -٨‬ﺣﻤﻴﺪ‬
‫ﻧﻮرﯼ )ﻋﺒﺎﺳﯽ(‬
‫ﮔﺎﻩ در اﻳﻦ هﻴﺌﺖ ﻋﻠﯽ ﻣﺒﺸﺮﯼ ﺟﺎﯼ ﺟﻌﻔﺮ ﻧﻴﺮﯼ را در ﺳﻤﺖ ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮع ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ راﻣﻨﺪﯼ ﻳﮑﯽ از ﺣﮑﺎم ﺷﺮع اوﻳﻦ ﻧﻴﺰ در ﺑﻌﻀﯽ از دادﮔﺎﻩ هﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‪ ،‬داوود ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﺣﻤﻴﺪ ﻋﺒﺎﺳﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﮑﻢ ﺷﺎﮐﯽ و ﺷﺎهﺪ را داﺷﺘﻨﺪ و ﮐﺎرﺷﺎن‬
‫ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﯽ از اﻋﻀﺎﯼ اﻳﻦ هﻴﺌﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﻖ رأﯼ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً درﺑﺎرﻩ ﯼ اﻋﺪام و ﻳﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﯽ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬ﻧﻴﺮﯼ‪ ،‬اﺷﺮاﻗﯽ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ وزارت اﻃﻼﻋﺎت‪.‬‬
‫در دادﮔﺎﻩ ﻣﺘﻬﻤﺎن ﮐﺮج‪ ،‬ﻧﺎدرﯼ و ﻓﺎﺗﺢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دادﺳﺘﺎن و ﻣﺴﺌﻮل اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺮج‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ اﻓﺰودﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻧﻴﺮﯼ ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮع ﻣﯽ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ و در ﺑﻘﻴﻪ ﯼ‬
‫ﻣﻮاﻗﻊ ﺁﺗﺶ ﺑﻴﺎر ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻤﻴﺪ ﻧﻮرﯼ )ﻋﺒﺎﺳﯽ( در ﺳﻤﺖ دادﻳﺎر زﻧﺪان ﺑﻪ ﮐﻤﮏ‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻣﯽ ﺷﺘﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫در اوﻳﻦ ﺳﻴﺪﺣﺴﻴﻦ ﻣﺮﺗﻀﻮﯼ‪ ،‬ﻣﺠﺘﺒﯽ ﺣﻠﻮاﻳﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ زادﻩ‪ ،‬ﺣﺪاد و ﺳﻴﺪﻣﺠﻴﺪ ﺿﻴﺎﻳﯽ ﺟﺎﯼ‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن و ﻟﺸﮑﺮﯼ را ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ١٣٥.‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﮐﻪ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن داﺷﺖ‬
‫در ﺑﻌﻀﯽ از دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ اوﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن در ﻧﻘﺶ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ و دادﻳﺎر زﻧﺪان وارد ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ و‬
‫ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻮل اﻧﺘﻈﺎﻣﺎت و اﻣﻨﻴﺘﯽ زﻧﺪان در دادﮔﺎﻩ هﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮد و ﺑﺮ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻧﻈﺎرت داﺷﺖ‪.‬‬
‫در اوﻳﻦ ﻣﺮﺗﻀﻮﯼ و ﺣﺴﻴﻦ زادﻩ از ﻣﻮﺿﻊ رﺋﻴﺲ و ﻣﺪﻳﺮ زﻧﺪان وارد ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و‬
‫ﻣﺠﺘﺒﯽ ﺣﻠﻮاﻳﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻮل اﻣﻨﻴﺘﯽ و اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﺎر اﻓﺮاد در ﺑﻨﺪهﺎ‬
‫ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺁن هﺎ را ﺑﺮاﯼ ﺁوردن ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ‪ ،‬دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺪاد و ﺳﻴﺪ ﻣﺠﻴﺪ‬
‫ﺿﻴﺎﻳﯽ ﻧﻴﺰ از ﻣﻮﺿﻊ دادﻳﺎر زﻧﺪان و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺮوﻧﺪﻩ هﺎﯼ اﻓﺮاد دﺳﺘﺮﺳﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫دادﮔﺎﻩ هﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺳﯽ واﻋﻈﯽ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﺴﺘﻌﺎر "زﻣﺎﻧﯽ" ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺳﺎﺑﻘﺎً از داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﭘﻠﯽ ﺗﮑﻨﻴﮏ‬
‫ﺗﻬﺮان ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻮل اﻃﻼﻋﺎت اوﻳﻦ‪ ،‬در ﺟﺮﻳﺎن ﮐﺎر دادﮔﺎﻩ هﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻓﻌﺎل‬

‫‪ 134‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ﮐﻮﭼﮏ وﯼ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪.‬‬

‫‪ 135‬هﻢ اﮐﻨﻮن ﺣﺪاد و ﺱﻴﺪﻣﺠﻴﺪ ﺿﻴﺎﻳﯽ)ﺑﺮﺥﯽ وﯼ را ﭘﻮرﻳﻮﺱﻒ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ( ﻗﺎﺿﯽ و رﺋﻴﺲ دﻓﺘﺮ ﺵﻌﺒﻪﯼ ‪٢۶‬‬
‫دادﮔﺎﻩ اﻧﻘﻼب ﻣﯽﺑﺎﺵﻨﺪ و ﭘﺮوﻧﺪﻩﺱﺎزﯼهﺎﯼ ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ -‬اﻣﻨﻴﺘﯽ را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٢٦٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﻮدﻩ و هﻤﺎهﻨﮕﯽ اﻣﻮر‪ ،‬زﻳﺮ ﻧﻈﺮ او اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وﯼ را در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدم و‬
‫اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪارم در ﺁن ﺟﺎ ﻧﻴﺰ ﺣﻀﻮر ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟‬
‫ﻣﺠﻴﺪ ﻗﺪوﺳﯽ اﺟﺮاﯼ اﺣﮑﺎم اﻋﺪام را ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻧﻘﺶ ﻓﻌﺎل و هﺪاﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﯼ در‬
‫اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ دﻗﺖ و "دوراﻧﺪﻳﺸﯽ" را در ﺗﺮﮐﻴﺐ هﻴﺌﺖ ﻣﻨﺘﺨﺒﺶ ﺑﻪ ﺧﺮج‬
‫دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﮐﻪ از ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ داﺷﺖ‪ ،‬از ﭘﻴﺶ وﯼ را در اﻳﻦ راﻩ در ﺟﺒﻬﻪ ﯼ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺧﻮد ﻣﯽ دﻳﺪ و اﺣﺘﻤﺎل ﻣﯽ داد ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﻟﺤﺎظ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ زﻳﺮ ﺳﺆال ﺑﺒﺮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺮاﺟﻊ ﺑﻪ راﻩ او‬
‫ﻧﺮوﻧﺪ و او ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﻴﺎل راﺣﺖ‪ ،‬ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ در راﻩ ﺗﺤﮑﻴﻢ رژﻳﻤﺶ ﺿﺮورﯼ ﻣﯽ داﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﭘﻴﺶ ﺑﺮدﻩ و ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺁن دوران‪ ،‬ﻣﺮاﺟﻌﯽ ﭼﻮن ﺷﻴﺮازﯼ و ﻗﻤﯽ در ﺣﺒﺲ ﺧﺎﻧﮕﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و اراﮐﯽ ﻧﻴﺰ از‬
‫ﭼﻨﺎن ﮐﻬﻮﻟﺖ ﺳﻨﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ اوﺿﺎع واﺣﻮال‬
‫ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﺶ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺟﺰ اﻳﻦ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁن زﻣﺎن ﻧﻴﺰ ادﻋﺎﯼ ﻣﺮﺟﻌﻴﺖ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺲ از‬
‫ﻣﺮگ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬اﻃﺮاﻓﻴﺎن اراﮐﯽ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺷﺪﻧﺪ و او را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺟﻊ ﻋﻠﻢ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮﻋﺸﯽ ﻧﺠﻔﯽ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺪان ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻪ درﮔﻴﺮ ﺷﺪن ﺑﻪ اﻣﻮر ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺒﻮد و ﺳﺮﮔﺮم‬
‫ﮐﺎر ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اش در ﻗﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫از ﻣﻴﺎن ﻣﺮاﺟﻊ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻄﯽ‪ ،‬ﻣﻮﯼ دﻣﺎغ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺗﺪﺑﻴﺮ‬
‫ﮐﺎر را در اﻳﻦ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ وﯼ را هﻤﺮاﻩ و هﻤﺪاﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﮐﻨﺪ و ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﻧﻴﺮﯼ‬
‫رﺋﻴﺲ ﺣﮑﺎم ﺷﺮع اوﻳﻦ را ﮐﻪ از ﺷﺎﮔﺮدان ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ اﻳﻦ هﻴﺌﺖ‬
‫ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺰﻳﻨﺪ‪ .‬از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﯽ اﺷﺮاﻗﯽ را ﮐﻪ وﯼ ﻧﻴﺰ اهﻞ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎن و از ﻧﺰدﻳﮑﺎن‬
‫ﻟﻄﻒ اﷲ ﺻﺎﻓﯽ داﻣﺎد ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﯽ و ﻣﺮﺟﻊ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺑﻌﺪﯼ رژﻳﻢ ﺑﻮد‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﻀﻮر‬
‫اﻳﻦ دو ﻧﻔﺮ در هﻴﺌﺖ ﺳﻪ ﻧﻔﺮﻩ ﯼ ﻣﻨﺘﺨﺐ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ هﻤﺮاﻩ ﮐﺮدن ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﯽ در ﭘﺮوژﻩ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت و‬
‫ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﻳﺶ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺗﺮ ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺮﻓﻨﺪهﺎ ﺳﻮد ﺟﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ‬
‫وﯼ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم اﻧﺘﺨﺎب اوﻟﻴﻦ دورﻩ ﯼ ﻓﻘﻬﺎﯼ ﺷﻮراﯼ ﻧﮕﻬﺒﺎن‪ ،‬ﻟﻄﻒ اﷲ ﺻﺎﻓﯽ داﻣﺎد‬
‫ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺷﻮرا اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻩ و دﺑﻴﺮﯼ ﺷﻮرا را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ وﯼ ﻣﺤﻮل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ ﺑﺎ دادن ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺘﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺗﻼش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ از هﻤﺪاﺳﺘﺎن ﺷﺪن‬
‫وﯼ ﺑﺎ ﮐﺎﻇﻢ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮﯼ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﮑﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ اﺣﻤﺪ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ اﻧﺘﺸﺎر‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻮرد ﺷﮏ و ﺷﺒﻬﻪ ﯼ هﻴﭻ ﻣﻨﺒﻊ و ﻳﺎ ﺷﺎهﺪﯼ ﻧﻴﺰ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ‬
‫و اﺣﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺁن را ﺗﮑﺬﻳﺐ ﻧﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺴﺎن‪ ،‬اﻃﻼﻋﻴﻪ ﻧﻮﻳﺴﺎن و راوﻳﺎن‬
‫ﻣﺎ ﺣﺘﺎ ﺑﺪﻳﻬﯽ ﺗﺮﻳﻦ و ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺗﺮﻳﻦ اﻣﻮر را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺠﺎرﯼ دﻳﮕﺮ ﮐﺸﺎﻧﺪﻩ و ﺑﺪون ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﯽ‪ ،‬در ﭘﯽ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺘﻦ ﺣﮑﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٦٨‬‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪:‬‬

‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬

‫‪ ...‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در زﻧﺪان هﺎﯼ ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺸﻮر ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻮﺿﻊ ﻧﻔﺎق ﺧﻮد‬
‫ﭘﺎﻓﺸﺎرﯼ ﮐﺮدﻩ و ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺎرب و ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻴﺰ در ﺗﻬﺮان ﺑﺎ راﯼ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﺁﻗﺎﻳﺎن ﺣﺠﻪ اﻻﺳﻼم ﻧﻴﺮﯼ داﻣﺖ‬
‫اﻓﺎﺿﺎﺗﻪ )ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮع( و ﺟﻨﺎب ﺁﻗﺎﯼ اﺷﺮاﻗﯽ )دادﺳﺘﺎن ﺗﻬﺮان( و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ اﯼ‬
‫از وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ هﻴﺌﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ را ﻣﺮﮐﺐ از ﻧﻴﺮﯼ‪ ،‬اﺷﺮاﻗﯽ و‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ اﯼ از وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و رﻳﺎﺳﺖ ﺁن را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﯼ ﻗﺎﺿﯽ‬
‫ﺷﺮع ﻧﻴﺮﯼ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺎ ﺁوردن ﻧﺎم ﻧﻴﺮﯼ در اول ﻧﺎﻣﻪ و اﻓﺰودن ﻟﻘﺐ‬
‫داﻣﺖ اﻓﺎﺿﺎﺗﻪ در ﭘﯽ ﺁن‪ ،‬ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻴﺮﯼ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮ اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ‬
‫ﻣﻨﺘﺨﺒﺶ‪ ،‬در ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺑﺮﺗﺮ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد‪ ،‬ﺳﻨﺪﯼ‪ ١٣٦‬را ﺑﻪ‬
‫ﭼﺎپ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ در ﺁن از ﻳﺎدداﺷﺖ ﻣﻮرﺧﻪ ﯼ ‪ ٢۴‬ﻣﺮداد ﺧﻮد ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺁﻗﺎﻳﺎن ﻧﻴﺮﯼ‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮع‪ ،‬اﺷﺮاﻗﯽ دادﺳﺘﺎن‪ ،‬رﺋﻴﺴﯽ ﻣﻌﺎون دادﺳﺘﺎن‪ ،‬ﭘﻮرﻣﺤﻤﺪﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ اﻃﻼﻋﺎت در‬
‫اوﻳﻦ‪ ،‬از ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺠﺮﻳﺎن ﺣﮑﻢ اﻣﺎم‪ ،‬ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺣﮑﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺣﮑﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ و هﻴﭻ ﻳﮏ از ﻋﻮاﻣﻞ رژﻳﻢ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻦ ﺁن را ﻓﺎش ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪهﺎ از ﺳﻮﯼ ﺷﺎهﺪان‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﮕﺎران و ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در اﻃﻼﻋﻴﻪ اﯼ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻠﯽ ﻳﻮﻧﺴﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﺪﯼ وزارت‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫]ﻳﻮﻧﺴﯽ[ در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ٣٠‬هﺰار ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺳﺎل‬
‫‪)۶٧‬ﻧﻴﻤﻪ دوم ‪ (٨٨‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺮع در ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ و اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ دﺧﺎﻟﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻮﻧﺴﯽ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ اﻋﻀﺎﯼ "ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن ﻣﺮگ"‪،‬‬
‫داوود ﻟﺸﮕﺮﯼ‪ ،‬ﺁﺧﻮﻧﺪ ﻧﻴﺮﯼ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن )ﻣﻐﻴﺜﯽ( و اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺷﻮﺷﺘﺮﯼ )وزﻳﺮ‬
‫دادﮔﺴﺘﺮﯼ در ﮐﺎﺑﻴﻨﻪ ﯼ ﺧﺎﺗﻤﯽ(‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در زﻧﺪان اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‬
‫را دﺳﺘﻪ‪ -‬دﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ هﺎﯼ ﻣﺮگ ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص در زﻧﺪان‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮐﺮج‪ ،‬وﯼ ﺷﺨﺼﺎً زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ اﻋﺪام را ﺟﺪا ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ‬

‫‪ 136‬ﺥﺎﻃﺮات ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺱﺖ ﺵﻤﺎرﻩ ‪ ،١۵۵‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪ ،۵٢١‬ﭼﺎپ اﺕﺤﺎد ﻧﺎﺵﺮان اروﭘﺎﻳﯽ‪.‬‬

‫‪٢٦٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪١٣٧‬‬
‫ﭘﺎﯼ ﻃﻨﺎب دار ﻳﺎ ﺟﻮﺧﻪ هﺎﯼ ﺁﺗﺶ ﻣﯽ ﺑﺮد‬
‫ﻳﻮﻧﺴﯽ‪ ،‬از اﺑﺘﺪاﯼ ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﮔﺎﻩ اﻧﻘﻼب ارﺗﺶ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮑﯽ از ﺣﮑﺎم ﺷﺮع اﻳﻦ دادﮔﺎﻩ‬
‫ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﺴﺘﻌﺎر ادرﻳﺴﯽ ﻣﻌﺎوﻧﺖ رﯼ ﺷﻬﺮﯼ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺖ‪ .‬او ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎرﯼ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺣﻀﻮرﯼ در ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن ﻣﺮگ ﻧﺪاﺷﺖ و‬
‫ﺑﺮﺧﻼف اﻃﻼﻋﻴﻪ ﯼ دﺑﻴﺮﺧﺎﻧﻪ ﯼ ﺷﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ "ﻃﻮر ﺧﺎص در زﻧﺪان‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮐﺮج" ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﻴﭻ ﻳﮏ از اﻋﻤﺎل ﻓﻮق را ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم ﻧﺪادﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ روزهﺎﯼ ﻣﺘﻮاﻟﯽ در ﺁن ﺟﺎ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻢ و از ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺎهﺪ ﻗﻀﺎﻳﺎ ﺑﻮدم‪ .‬در‬
‫ﺿﻤﻦ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ ﺁﺗﺸﯽ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮدم ﺑﻠﮑﻪ هﻴﭻ ﻳﮏ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ و ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ادﻋﺎﻳﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﻳﺮواﻧﺪ ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن‪ ،‬هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ را ﻣﺮﮐﺐ از اﺷﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﻧﻴﺮﯼ و ﻣﺒﺸﺮﯼ اﻋﻼم‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻳﺮواﻧﺪ ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﮐﻤﻴﺘﻪ ﺗﻬﺮان]هﻴﺌﺖ وﻳﮋﻩ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم [ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﺁﻳﺖ اﷲ اﺷﺮاﻗﯽ دو دﺳﺘﻴﺎر وﻳﮋﻩ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم هﺎﯼ ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم ﻧﻴﺮﯼ و ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم ﻣﺒﺸﺮﯼ داﺷﺖ‪ .‬در ﻃﯽ ﭘﻨﺞ ﻣﺎﻩ‬
‫اﻳﻦ ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯼ ﺑﻴﻦ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و اوﻳﻦ را ﺑﺎ هﻠﯽ ﮐﻮﭘﺘﺮ ﻃﯽ‬
‫‪١٣٨‬‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن "اﺗﺤﺎد ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺧﻠﻖ اﻳﺮان" ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﺳﻴﺰدﻩ ﺳﺎل از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬هﻨﻮز ﻋﺎﻣﻼن‬
‫اﺟﺮاﻳﯽ ﺁن را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ و ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻼدان ﮐﻪ ﺑﻌﺪهﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺮدﻳﺪ ﺳﻪ روﺣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم هﺎﯼ اﺷﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﻧﻴﺮﯼ‪،‬‬
‫‪١٣٩‬‬
‫رازﻳﻨﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪...‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺟﻮادﯼ از رهﺒﺮان ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﻧﻴﺰ از روﯼ دﺳﺖ ﺁﻧﺎن ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮدﻩ و‬
‫در اﻃﻼﻋﻴﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ٢‬اوت ‪ ٢٠٠٣‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﭘﺎﻧﺰدهﻤﻴﻦ ﺳﺎل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ ﺧﻼف ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ واﻗﻊ ﮔﺸﺘﻪ و ﺑﻪ ﺻﺪ زﺑﺎن ﺗﮑﺮار ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪،‬‬
‫هﻴﺌﺖ ﺳﻪ ﻧﻔﺮﻩ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ را ﻣﺮﮐﺐ از اﺷﺮاﻗﯽ‪ ،‬ﻧﻴﺮﯼ و رازﻳﻨﯽ اﻋﻼم ﻣﯽ دارد! هﻤﻪ ﯼ‬
‫اﻓﺮاد ﻓﻮق ﻧﺎم اﺷﺮاﻗﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺋﻴﺲ هﻴﺌﺖ در اﺑﺘﺪا ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ ﮐﻪ از اﺳﺎس ﻏﻴﺮواﻗﻌﯽ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ "ﭘﻴﮏ ﻧﺖ" ﺑﺎ ﺣﺬف ﻧﺎم اﺷﺮاﻗﯽ‪ ،‬از رازﻳﻨﯽ‪ ،‬رﺋﻴﺴﯽ و ﻧﻴﺮﯼ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫اﻋﻀﺎﯼ ﺗﺸﮑﻴﻞ دهﻨﺪﻩ ﯼ هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎﻳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺗﻮدﻩ اﯼ‬
‫)راﻩ ﺗﻮدﻩ( هﺪاﻳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺸﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ اﻋﻼم داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺳﻪ ﻗﺎﺿﯽ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ هﻴﺎت ﻣﺤﺎآﻤﺎت ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ اﯼ را در زﻧﺪان هﺎﯼ اوﻳﻦ و‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﺮﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ آﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از ﻋﻠﯽ رازﻳﻨﯽ دادﺳﺘﺎن آﻨﻮﻧﯽ‬

‫‪ 137‬اﻃﻼﻋﻴﻪﯼ دﺑﻴﺮﺥﺎﻧﻪﯼ ﺵﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺕﺎرﻳﺦ ‪ ٢٨‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ ،١٣٧٧‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩ ‪ ،۴٢٩‬ﺱﻪﺵﻨﺒﻪ‬
‫ﭼﻬﺎرم اﺱﻔﻨﺪ ‪.١٣٧٧‬‬
‫‪ 138‬اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺵﮑﻨﺠﻪﺵﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻳﺮواﻧﺪ ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺘﻦ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢١٠‬‬
‫‪ 139‬اﺕﺤﺎد ﮐﺎر‪ ،‬ارﮔﺎن رﺱﻤﯽ ﺱﺎزﻣﺎن اﺕﺤﺎد ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩ ‪ ،٧٧‬ﺵﻬﺮﻳﻮر ‪.١٣٧٩‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٧٠‬‬
‫دادﮔﺎﻩ وﻳﮋﻩ روﺣﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬رﺋﻴﺴﯽ رﺋﻴﺲ ﺑﺎزرﺳﯽ آﻞ آﻨﻮﻧﯽ آﺸﻮر و ﻧﻴﺮﯼ آﻪ‬
‫‪١٤٠‬‬
‫اآﻨﻮن ﻋﻀﻮ ارﺷﺪ دﻳﻮان ﻋﺎﻟﯽ آﺸﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﯼ درﺧﻮر ﺗﻮﺟﻪ ﺁن ﮐﻪ اﻳﻦ ﺳﺎﻳﺖ از ﺣﻀﻮر ﻻﺟﻮردﯼ در دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ اوﻳﻦ و ﺣﺎج‬
‫داوود در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اوﻟﯽ در ﺳﺎل ‪ ۶٣‬از ﮐﺎر ﺑﺮﮐﻨﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد و‬
‫در ﺳﺎل ‪ ۶٨‬دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ اوﻳﻦ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد و دوﻣﯽ در ﺳﺎل ‪ ۶٣‬از ﮐﺎر ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺷﺪﻩ و‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر در زﻧﺪان هﺎ ﻧﻤﯽ ﭘﺮدازد‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎآﻤﺎت ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ اﯼ در دو زﻧﺪان اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر اﺳﺪاﷲ‬
‫ﻻﺟﻮردﯼ ) دراوﻳﻦ( و ﺣﺎج داوود ) در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ( ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪ و ﮔﺮوﻩ‪ -‬ﮔﺮوﻩ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺷﻮﻓﺎژﺧﺎﻧﻪ هﺎ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ و ﺑﺪار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ رازﻳﻨﯽ در اﻳﻦ‬
‫دوران ﺑﺎ هﻠﻴﻜﻮﭘﺘﺮ ﺑﻴﻦ زﻧﺪان اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮ دﺷﺖ ﭘﺮواز ﻣﯽ آﺮد ﺗﺎ در‬
‫‪١٤١‬‬
‫ﻣﺤﺎآﻤﺎت ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ اﯼ و ﺻﺪور اﺣﻜﺎم اﻋﺪام ﺗﺴﺮﻳﻊ ﺷﻮد!‬
‫ﻣﻦ روزهﺎﯼ زﻳﺎدﯼ را در ﮐﻨﺎر دادﮔﺎﻩ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬در ﺧﻼل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺳﭙﺮﯼ ﮐﺮدم وﻟﯽ‬
‫هﻴﭻ اﺛﺮﯼ از ﻋﻠﯽ رازﻳﻨﯽ ﻧﺪﻳﺪم ﭼﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ هﻠﯽ ﮐﻮﭘﺘﺮ ﺑﻴﻦ زﻧﺪان اوﻳﻦ و‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ در رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮزاد ﺟﺎﺳﻤﯽ‪ ،‬در ﺳﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ "اﺧﺒﺎر روز" ﺑﺎ روﻧﻮﻳﺴﯽ از ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ "راﻩ ﺗﻮدﻩ"‬
‫ﮔﺰارش ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻻﺟﻮردﯼ و ﺣﺎج داوود رﺣﻤﺎﻧﯽ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﺮﮔﻪ ﯼ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم وارد ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺣﺎج داوود رﺣﻤﺎﻧﯽ از ﺷﺨﺼﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم "ﺣﺎج رﺣﻤﺎن داوودﯼ" ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪:‬‬
‫ﭘﺎﻧﺰدﻩ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺧﻮن ﺁﺷﺎم‪ ،‬وﻳﺮاﻧﮕﺮ و ﺿﺪ ﺑﺸﺮﯼ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﮔﺮﯼ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﺎ هﻤﺂهﻨﮕﯽ و هﻤﻜﺎرى ﻗﻮﻩ ﯼ ﻗﻀﺎﺋﻴﻪ‪ ،‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ‬
‫زﻧﺪان هﺎ ﮐﻪ در ﺗﻴﻮل ﺧﻔﺎﺷﺎن ﺧﻮن ﺁﺷﺎﻣﯽ ﭼﻮن ﺳﻴﺪ اﺳﺪاﷲ ﻻﺟﻮردﯼ و ﺣﺎج‬
‫‪١٤٢‬‬
‫رﺣﻤﺎن داودﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪...‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ هﻤﺎﻳﻮن در ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ "اﺗﺤﺎد ﮐﺎر" ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ ...‬در زﻣﺴﺘﺎن ‪ ...۶۶‬رژﻳﻢ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺧﻮد را ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬داوود ﻟﺸﮕﺮﯼ و‬
‫‪١٤٣‬‬
‫ﻻﺟﻮردﯼ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و اوﻳﻦ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪...‬‬
‫داوود ﻟﺸﮕﺮﯼ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ از ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﺪ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺁن ﺑﺎزﮔﺮدد و‬
‫ﻻﺟﻮردﯼ ﻧﻴﺰ در ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺳﺎل ‪ ۶٨‬ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ اوﻳﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ "اﺧﺒﺎر روز" در ﮔﻔﺘﺎرﯼ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺖ ﭘﺎﻧﺰدهﻤﻴﻦ ﺳﺎﻟﮕﺮد‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،۶٧‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ از روﯼ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ در "ﭘﻴﮏ ﻧﺖ" ﮐﻪ در ﺑﺎﻻﺗﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺁن اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﻩ ام‪ ،‬ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮدﻩ و اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ را رازﻳﻨﯽ‪ ،‬رﺋﻴﺴﯽ و ﻧﻴﺮﯼ ﻣﻌﺮﻓﯽ‬

‫ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﭘﻴﮏ ﻧﺖ‪ ٣٠ ،‬اﮔﻮﺱﺖ ‪٢٠٠٣‬‬ ‫‪140‬‬

‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬ ‫‪141‬‬
‫ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ "اﺥﺒﺎر روز"‪ ،‬ﺵﻬﺮﻳﻮر ‪) ١٣٨٢‬ﺱﻮم ﺱﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪.(٢٠٠٣‬‬ ‫‪142‬‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪ اﺕﺤﺎد ﮐﺎر‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩ ‪ ٢٣‬ﺱﺎل دوم‪ ،‬ﺵﻬﺮﻳﻮر ‪ ،١٣٧٠‬ﺱﻌﻴﺪ هﻤﺎﻳﻮن‪.‬‬ ‫‪143‬‬
‫‪٢٧١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ ...‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ هﻴﺌﺖ ﺳﻪ ﻧﻔﺮﻩ اﯼ از ﻣﻌﺘﻤﺪﻳﻦ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم هﺎﯼ ﻋﻠﯽ‬
‫رازﻳﻨﯽ‪ ،‬رﺋﻴﺴﯽ و ﻧﻴﺮﯼ در "دادﮔﺎﻩ"هﺎﻳﯽ ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ اﯼ "ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ" و ﺑﻪ ﻣﺮگ‬
‫ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻋﺪام هﺎ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ۶٧‬ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎﻩ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﻴﺪ و ﺗﺎ ﻣﺎﻩ هﺎﯼ ﭘﺎﺋﻴﺰ هﻤﺎن ﺳﺎل اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺤﮑﻮﻣﺎن را در زﻣﺴﺘﺎن ﺷﺼﺖ و هﻔﺖ‬
‫‪١٤٤‬‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻮﺧﻪ هﺎﯼ اﻋﺪام ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎوش ﻣﺤﻤﻮدﯼ در ﮐﺘﺎب "ﮔﻔﺖ و ﮔﻮهﺎﯼ زﻧﺪان" از اﺷﺮاﻗﯽ دادﺳﺘﺎن ﮐﻞ اﻧﻘﻼب و ﻧﻴﺮﯼ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﯼ از دادﻳﺎران ﺁن هﺎ را هﻤﺮاهﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫اﻣﺎ هﻤﻴﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺮ روﯼ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و از "ﺁﺧﻮﻧﺪ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻳﻮﻧﺴﯽ ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ در ﮔﻮﺷﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد"‪ ١٤٥‬و ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ ﻳﻮﻧﺴﯽ‬
‫دادﺳﺘﺎن دادﮔﺎﻩ اﻧﻘﻼب ﺗﻬﺮان ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺁن دوران اﺷﺮاﻗﯽ‪ ،‬دادﺳﺘﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﺗﻬﺮان ﺑﻮدﻩ و ﭘﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم "دادﺳﺘﺎن ﮐﻞ اﻧﻘﻼب" وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻳﻮﻧﺴﯽ ﻧﻴﺰ ﺟﺰو هﻴﺌﺖ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻧﺒﻮدﻩ و هﻴﭻ ﮔﺎﻩ "دادﺳﺘﺎن دادﮔﺎﻩ اﻧﻘﻼب ﺗﻬﺮان" ﮐﻪ ﻋﻨﻮاﻧﯽ از اﺳﺎس اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻮﻧﺴﯽ ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ در ﺳﺎل ‪ ،۶٨‬دادﺳﺘﺎن ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﻬﺮان ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ رﻳﺎﺳﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻗﻀﺎﻳﯽ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺴﻠﺢ و وزرات اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﻘﺎ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁن هﺎ اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدم و ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﯽ اﺷﺮاﻗﯽ در ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت‬
‫ﻋﻬﺪﻩ دار رﻳﺎﺳﺖ هﻴﺌﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﮔﺎﻩ اﺻﻼً ﺣﻀﻮرﯼ در هﻴﺌﺖ ﻧﺪارد و رازﻳﻨﯽ هﻢ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﺮو ﮐﻠﻪ اش ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﺎﻩ رﻳﺎﺳﺖ هﻴﺌﺖ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد!‬
‫ﺣﺎل ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻏﻢ اﻧﮕﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ در ﮐﺎر ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺴﯽ ﻣﺎن‪.‬‬
‫ﻧﻴﻤﺎ ﭘﺮورش ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺳﺎل هﺎ زﻧﺪان ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ دﻗﻴﻘﯽ در ﻣﻮرد‬
‫ﮐﺎرﮔﺰاران رژﻳﻢ ﻧﺪارد و ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪" :‬دادﮔﺎهﯽ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﺁﻳﺖ اﷲ اﺷﺮاﻗﯽ و ﺁﻳﺖ اﷲ ﻧﻴﺮﯼ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ"‪ ١٤٦.‬او هﻤﭽﻨﻴﻦ اﻇﻬﺎر ﻣﯽ دارد ﮐﻪ‪" :‬اﺷﺮاﻗﯽ ﺟﻠﻮﯼ ﻣﻦ ﭘﺸﺖ ﻳﮏ ﻣﻴﺰ‬
‫‪١٤٧‬‬
‫ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﺁﺧﻮﻧﺪﯼ اش ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و هﻴﮑﻞ درﺷﺘﺶ ﺗﻤﺎم ﺻﻨﺪﻟﯽ را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪".‬‬
‫ﻳﺮواﻧﺪ ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ رﻳﺎﺳﺖ هﻴﺌﺖ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺁﻳﺖ اﷲ اﺷﺮاﻗﯽ و دو‬
‫دﺳﺘﻴﺎر وﻳﮋﻩ ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم ﻧﻴﺮﯼ و ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم ﻣﺒﺸﺮﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﻧﻈﺮ اﻳﺸﺎن اﺷﺮاﻗﯽ رﻳﺎﺳﺖ هﻴﺌﺖ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و دو ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم دﺳﺘﻴﺎر‬
‫وﻳﮋﻩ او ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ داراﯼ ﻣﻘﺎﻣﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮدﻩ و ﺁﻳﺖ اﷲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻟﺒﺎس‬
‫ﺁﻳﺖ اﻟﻠﻬﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ اﺷﺮاﻗﯽ دوﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ واﻗﻌﻴﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ اﺷﺮاﻗﯽ دادﺳﺘﺎن اﻧﻘﻼب‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻬﺮان ﺑﻮد و ﭘﻴﺶ از ﺁن ﻧﻴﺰ در هﻤﻴﻦ ﭘﺴﺖ‪ ،‬در اﺻﻔﻬﺎن ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ‬

‫‪ 144‬ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ "اﺥﺒﺎر روز"‪ ،‬دهﻢ ﺵﻬﺮﻳﻮر ‪.١٣٨٢‬‬

‫‪ 145‬ﮔﻔﺘﮕﻮهﺎﯼ زﻧﺪان‪ ،‬ﺱﻴﺎوش ﻣﺤﻤﻮدﯼ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ٣‬زﻣﺴﺘﺎن ‪.٧٧‬‬
‫‪ 146‬ﻧﺒﺮدﯼ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﻧﻴﻤﺎ ﭘﺮورش‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١١٠‬‬
‫‪ 147‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١١٩‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٧٢‬‬
‫روﺣﺎﻧﯽ ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﺒﻮدﻩ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﺪ در ﺟﺮﻳﺎن دادﮔﺎﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﺒﺎس روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺘﺎ‬
‫رﺋﻴﺴﯽ و ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن و ﻣﺮﺗﻀﻮﯼ)ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت( ﻧﻴﺰ ﮐﻪ روﺣﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در زﻧﺪان و ﺑﻪ‬
‫وﻳﮋﻩ در ﺧﻼل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮاً ﻧﻴﻤﺎ ﭘﺮورش را ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﺒﺸﺮﯼ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻧﻴﺮﯼ از ﺟﺜﻪ ﯼ رﻳﺰﺗﺮﯼ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬رﻳﺎﺳﺖ هﻴﺌﺖ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﺎ ﻧﻴﺮﯼ ﺑﻮد و هﺮﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮ دﻟﻴﻞ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در دادﮔﺎﻩ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺸﺮﯼ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ او ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ اﻳﻦ دو در ﻳﮏ دادﮔﺎﻩ ﺑﺎ هﻢ ﻇﺎهﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁن‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ دو ﺁﺧﻮﻧﺪ در ﺁن واﺣﺪ ﺑﺮ ﻳﮏ ﻣﻨﺒﺮ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ رﺿﺎ ﻏﻔﺎرﯼ در ﺻﺪد ﺗﮑﻤﻴﻞ اﺷﺘﺒﺎﻩ دﻳﮕﺮان ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ و در ﭼﺎپ دوم ﮐﺘﺎﺑﺶ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ از ﻣﺮﺗﻀﯽ اﺷﺮاﻗﯽ دادﺳﺘﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻬﺮان ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺎ دادﻩ هﺎﻳﯽ‬
‫از اﺳﺎس ﻏﻠﻂ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ اﺷﺮاﻗﯽ ﺁﺧﻮﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬در زواﻳﺎﯼ ذهﻨﺶ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺮدﯼ ﺑﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم "اﺷﺮاﻗﯽ" ﮐﻪ هﻢ ﺁﻳﺖ اﷲ ﺑﺎﺷﺪ و هﻢ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﯼ ﻧﻴﻤﺎ ﭘﺮورش "درﺷﺖ هﻴﮑﻞ"!‬
‫ﻗﺮﻋﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم "ﺁﻳﺖ اﷲ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﻳﻦ اﺷﺮاﻗﯽ" داﻣﺎد ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬دﮐﺘﺮ ﻏﻔﺎرﯼ‪ ،‬ﺑﺎ ذﮐﺮ‬
‫ﺳﻮاﺑﻘﯽ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﯼ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﻳﻦ اﺷﺮاﻗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ و ﻳﻘﻴﻦ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬از وﯼ ﺑﻪ‬
‫ﻏﻠﻂ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺗﻀﯽ اﺷﺮاﻗﯽ داﻣﺎد ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬و ﺳﭙﺲ او را ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ‬
‫‪١٤٨‬‬
‫ﮐﻤﻴﺘﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﻣﯽ ﺁورد!‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﻧﻴﺰ ﺧﺘﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و دﮐﺘﺮ ﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎرﯼ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻼش ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻋﮑﺴﯽ از‬
‫ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ ﻳﻌﻨﯽ ﺷﻴﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﻳﻦ اﺷﺮاﻗﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ و در ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪ ١١٢‬ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫"ﮐﺸﺘﺎر ‪ ،"۶٧‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺗﻀﯽ اﺷﺮاﻗﯽ ﭘﻴﻮﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻠﮑﻪ ﻗﻀﻴﻪ هﺮ ﭼﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪﺗﺮ‬
‫‪١٤٩‬‬
‫اراﻳﻪ ﺷﻮد!‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﮕﻴﺮﻳﺪ! ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻓﻮق در دوران ﺗﺎرﻳﮑﯽ اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻋﺼﺮ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺑﺮﻧﺪ و در ﭘﯽ روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ زواﻳﺎﯼ ﺗﺎرﻳﮏ ﻳﮏ ﺗﺎرﻳﺦ زﻧﮕﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﯼ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺮن هﺎ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن در ﻋﺼﺮ ﺁﮔﺎهﯽ و اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ و اﻧﻘﻼب هﺎﯼ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﻳﮏ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ و از ﻗﻀﺎ در ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﮐﺸﻮرهﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر درس و ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ و ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ رواﻳﺘﯽ را ﺗﻮﺿﻴﺢ دهﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻢ ﺷﺎن و ﻳﺎ در ﮐﻨﺎر ﮔﻮش ﺷﺎن‬
‫اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ! وﻟﯽ درﻳﻎ از اﻧﺪﮐﯽ اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‪ ،‬دﻗﺖ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ و درﮎ دﻗﻴﻖ از‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻋﺰﻳﺰ هﻢ وﻃﻦ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﻳﻦ اﺷﺮاﻗﯽ داﻣﺎد‬

‫‪ 148‬ﺥﺎﻃﺮات ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ‪ ،‬دﮐﺘﺮ رﺿﺎ ﻏﻔﺎرﯼ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪ ١٨٠‬و ‪.١٨١‬‬
‫‪ 149‬اﻳﺸﺎن در ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪ ١١٣‬ﮐﺘﺎﺑﺸﺎن ﺑﺎ ﭼﺎپ ﻋﮑﺲهﺎﻳﯽ از ﺹﺎدق ﺥﻠﺨﺎﻟﯽ و ﻋﺒﺎس ﺵﻴﺒﺎﻧﯽ ﮐﻪ هﺮ دو از‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻘﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﯽ در ﺁن ﮐﺸﺘﺎرهﺎ ﻧﺪاﺵﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺁنهﺎ را ﻧﻴﺰ در زﻣﺮﻩﯼ دژﺥﻴﻤﺎن ﮐﺸﺘﺎر ‪۶٧‬‬
‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در هﻤﺎنﺟﺎ ﺹﺎﺣﺐ ﻋﮑﺴﯽ را ﻧﻴﺰ اﺑﺮاهﻴﻢ رﺋﻴﺴﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ هﻴﭻ ﺵﺒﺎهﺘﯽ ﺑﻪ او ﻧﺪارد و‬
‫ﺱﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﻣﻮﺱﻮﯼ ﺥﻮﻳﻴﻨﯽهﺎ دادﺱﺘﺎن ﮐﻞ اﻧﻘﻼب دوران ﻗﺘﻞﻋﺎم را ﻧﻴﺰ ﻋﻠﯽاﮐﺒﺮ ﻣﻮﺱﻮﯼ ﺥﻮﻳﻴﻨﯽهﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ از اﻋﻀﺎﯼ دﻓﺘﺮ ﺕﺤﮑﻴﻢ وﺣﺪت و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻣﺠﻠﺲ ﺵﻮراﯼ اﺱﻼﻣﯽ دورﻩ ﺵﺸﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪٢٧٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﺑﻨﯽ ﺻﺪر در هﻴﺌﺖ ﺳﻪ ﻧﻔﺮﻩ ﯼ "ﺣﻞ اﺧﺘﻼف"‪ ١٥٠‬ﺑﻌﺪ از ﻗﻀﺎﻳﺎﯼ ‪١۴‬‬
‫اﺳﻔﻨﺪ ‪ ۵٩‬ﺑﻮد‪ ،‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺳﻤﺖ ﻗﻀﺎﻳﯽ در رژﻳﻢ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻘﻴﻪ‬
‫از روﺣﻴﻪ ﯼ ﻟﻴﺒﺮال ﺗﺮﯼ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻬﺎب اﻟﺪﻳﻦ اﺷﺮاﻗﯽ داﻣﺎد ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬در روزهﺎﯼ‬
‫اول ﻣﺮداد ﻣﺎﻩ ‪ ۶٠‬دﭼﺎر ﺳﮑﺘﻪ ﻣﻐﺰﯼ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﮐﻤﺎ رﻓﺖ و ﻋﺎﻗﺒﺖ در ‪ ٢٠‬ﺷﻬﺮﻳﻮر‬
‫‪ ١٣۶٠‬در ﭘﯽ ﻳﮏ ﺳﮑﺘﻪ ﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻓﻮت ﮐﺮدﻩ و هﻴﭻ اﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﺮاﯼ ﺣﻀﻮر در هﻴﺌﺖ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺳﺎل ‪ ،۶٧‬ﻧﻴﺎﻓﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻼش ﻣﺠﺪاﻧﻪ ﯼ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﮕﺎران وﻃﻨﯽ‪،‬‬
‫اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﺮﮔﻪ ﯼ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﺤﻖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﺗﺄﺳﻒ و ﺗﺄﺛﺮ ﺁﮔﺎهﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ واﻗﻌﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎﻧﺰدﻩ ﺳﺎل از وﻗﻮع ﺁن ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺷﺎهﺪان ﺁن هﻨﻮز‬
‫زﻧﺪﻩ و در دﺳﺘﺮس هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻮرد ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺧﺪا ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ در‬
‫ﺳﺎﻳﻪ ﯼ اﻳﻦ هﻤﻪ ﺑﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﯽ دﻗﺘﯽ و ﺑﯽ اﻃﻼﻋﯽ و ﺁﺳﺎن ﭘﺬﻳﺮﯼ ﻣﺤﻘﻘﺎن‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان زﻣﻴﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ!‬
‫هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﻪ ﺑﻪ هﻴﺌﺖ "ﻋﻔﻮ" ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪" ،‬ﭘﻨﺞ ﻣﺎﻩ" ﻓﻌﺎل ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ هﻤﻪ ﯼ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ‬
‫ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺁن‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ در ﺣﺪود ﻳﮏ ﻣﺎﻩ و ﻧﻴﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﺿﻤﻦ اﻋﻀﺎﯼ اﻳﻦ هﻴﺌﺖ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻃﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﺁن هﺎ را‬
‫هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ هﺎﯼ ﺳﻮارﯼ ﺷﺎن وارد ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﻳﺎ ﻗﺼﺪ ﻋﺰﻳﻤﺖ‬
‫از ﺁن ﺟﺎ را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﻧﻴﺮﯼ را ﺑﺎ ﺳﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻨﺰ ﮐﺮم ﻧﺨﻮدﯼ‪ ،‬ﺑﯽ ام و ﺳﺒﺰ‬
‫اﻧﮕﻮرﯼ و ﺑﯽ ام و ﻗﺮﻣﺰ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬راﻧﻨﺪ ﮔﯽ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻴﺮﯼ را ﻧﻴﺰ ﺑﻌﻀﯽ روزهﺎ‪،‬‬
‫ﺳﻴﺪﻋﺒﺎس اﺑﻄﺤﯽ و ﮔﺎهﯽ ﻓﺮد دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻤﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﯼ دﻳﮕﺮ‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ‪ ،‬در روزﯼ ﮐﻪ هﻴﺌﺖ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺣﻀﻮر ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ هﻤﺎن ﺟﺎ ﺑﺴﻨﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺟﺰ ﻳﮑﯽ دو روز اول ﮐﻪ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﺑﻪ اوﻳﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬رﻓﺖ و ﺁﻣﺪﯼ در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻴﺎن ﻧﺒﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ هﻠﯽ ﮐﻮﭘﺘﺮ ﻧﻴﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در دوراﻧﯽ ﮐﻪ در ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻢ‪،‬‬
‫ﻳﮏ ﺑﺎر ﺻﺪاﯼ ﭘﺮواز هﻠﯽ ﮐﻮﭘﺘﺮ را ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫‪ 150‬هﻴﺌﺖ "ﺣﻞ اﺥﺘﻼف" ﻣﺮﮐﺐ ﺑﻮد از‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺰدﯼ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻣﻬﺪوﯼ ﮐﻨﯽ و ﺵﻬﺎباﻟﺪﻳﻦ اﺵﺮاﻗﯽ‪.‬‬
 ‫ﻣﺤﻞهﺎﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬
‫رواﻳﺖ هﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺣﺰاب و ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺑﺎرﻩﯼ ﻣﺤﻞ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‬

‫‪ ...‬ﺟﻬﺎن ﭘﺮ اﺳﺖ از ﻧﻐﻤﻪ هﺎﯼ زﻳﺒﺎﻳﺶ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺸﻨﻴﺪ‬

‫از دﺳﺘﺎن ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺶ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﮕﺮﻓﺖ‬
‫و از ﺳﻴﻨﻪ ﯼ ﺧﻮﻧﻴﻨﺶ ﮐﻪ ﺑﺎران ﺁن را ﺷﺴﺖ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٧٦‬‬

‫ﻣﺤﻞ ﺑﺮﮔﺰارﯼ دادﮔﺎﻩ در دوران ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬

‫هﻴﺌﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در زﻧﺪان هﺎﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‬
‫و اوﻳﻦ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺟﻠﺴﻪ دادﻩ و در هﻤﺎن ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺒﺎدرت ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ .‬دادﮔﺎهﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﺮد در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ هﻢ ﮐﻒ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ادارﯼ ﮐﻪ دﻓﺎﺗﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ و اﻓﺴﺮﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ ﻧﻴﺰ در ﺁن ﺟﺎ ﻗﺮار داﺷﺖ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺟﻠﺴﻪ‬
‫ﻣﯽ داد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺎﺑﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن هﺎﯼ ﺑﻬﺪارﯼ و ﻣﻼﻗﺎت زﻧﺪان ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬

‫اوﻳﻦ‪ .‬روزهﺎﯼ اول‪ ،‬اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﻣﺴﺌﻮل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دادﺳﺮا ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‬
‫و در ﻣﺤﻞ دادﮔﺎﻩ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺟﻠﺴﻪ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬در روزهﺎﯼ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ هﻴﺌﺖ در‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ‪ ٢٠٩‬ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺟﻠﺴﻪ ﻣﯽ داد‪ .‬اﺗﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺧﺘﺼﺎص دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﺮ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮔﺎﻩ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ‪ ٢٠٩‬ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺤﻞ دادﮔﺎﻩ ﺑﻪ ‪ ٢٠٩‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﮕﺮدﻳﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺣﺪس زد از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ اﻋﺪام از ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﺑﺎز ﭘﺎرﮐﻴﻨﮓ دادﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ‬
‫زﻳﺮ زﻣﻴﻦ ‪ ٢٠٩‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد در ﮐﻨﺎر ﺻﺤﻨﻪ ﯼ اﻋﺪام ﺣﻀﻮر‬
‫داﺷﺘﻪ و از ﻧﺰدﻳﮏ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ هﻤﻪ ﯼ اﻣﻮر و ﭘﻴﺸﺒﺮد ﮐﺎرهﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ ﭼﻮن زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ‪ ٢٠٩‬ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺴﺮﻳﻌﯽ ﻧﻴﺰ در ﮐﺎر ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ اﻋﺪام‬
‫ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و "ﻧﻈﺮ ﻣﺒﺎرﮎ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم" ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن در اﻧﺠﺎم‬
‫وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﻣﺤﻮﻟﻪ‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻞ هﺎﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬

‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ .‬در روزهﺎﯼ ‪ ٨‬و ‪ ٩‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﺳﻮﻟﻪ اﯼ ﺑﻴﺮون از ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ‬
‫ﺑﻨﺪهﺎﯼ زﻧﺪان اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٢‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ )ﺑﻨﺪ ‪ ١٩‬ﺳﺎﺑﻖ( ﺑﻪ‬
‫ﺁن ﺟﺎ ﻣﺸﺮف ﺑﻮد‪ .‬از روز ‪١٢‬ﻣﺮداد ﮐﺸﺘﺎرهﺎ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻳﺎ ﺳﺎﻟﻦ ﺁﻣﻔﯽ ﺗﺌﺎﺗﺮ زﻧﺪان ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺳﻦ ﺁﻣﻔﯽ ﺗﺌﺎﺗﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻗﺘﻠﮕﺎﻩ‪ .‬هﻴﭻ ﻣﺤﻞ دﻳﮕﺮﯼ در زﻧﺪان‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر اﺧﺘﺼﺎص دادﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اوﻳﻦ‪ .‬در روزهﺎﯼ ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﭘﺎرﮐﻴﻨﮓ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دادﺳﺘﺎﻧﯽ اﻧﺠﺎم‬
‫‪٢٧٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﭙﺲ هﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻠﯽ ﺳﺮﭘﻮﺷﻴﺪﻩ در زﻳﺮ زﻣﻴﻦ ‪ ٢٠٩‬ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﻓﺮاد را در اﺗﺎق هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در زﻳﺮزﻣﻴﻦ ‪ ٢٠٩‬ﺑﻮد‪ ،‬دار ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺘﺢ اﷲ‬
‫ﭘﻴﺮﺻﻨﻌﺎن ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را ﮐﻪ از اهﺎﻟﯽ روﺳﺘﺎﯼ هﺸﺘﭙﺮ ﻃﻮاﻟﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫دﻳﺪن ﺻﺤﻨﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از اﺗﺎق هﺎ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺁن ﺟﺎ ﭘﻨﺞ زن و ﻣﺮد را در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﺳﻘﻒ ﺁوﻳﺰان ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻋﻀﺎﯼ ﮔﺮوﻩ ﺿﺮﺑﺖ اوﻳﻦ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻣﺠﻴﺪ ﻗﺪوﺳﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﯽ در ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻦ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن اوﻳﻦ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در اﺗﺎق ﮐﻨﺎر ﻣﺤﻞ اﻋﺪام ﻳﮏ ﻣﻴﺰ ﭘﻴﻨﮓ ﭘﻨﮓ ﻗﺮار دادﻩ و در ﻃﻮل‬
‫روز ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺎزﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ هﻨﻮز ﮐﻪ هﻨﻮز اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در‬
‫زﻧﺪان ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻋﺪم اﻃﻼع ﺁن هﺎ از اوﺿﺎع‬
‫زﻧﺪان هﺎ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺪان ﻗﺰل ﺣﺼﺎر در ﭘﺎﻳﻴﺰ ﺳﺎل ‪ ،۶۵‬ﻳﻌﻨﯽ درﺳﺖ دو ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪﻩ و ﺑﻄﻮر ﮐﻞ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد و‬
‫از ﺁن ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻴﺰ در ﺁن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﻳﯽ در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮرد‪:‬‬
‫در زﻧﺪان ﻗﺰل ﺣﺼﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن را در ﻣﺤﻞ ﺁﻣﻔﯽ ﺗﺌﺎﺗﺮ زﻧﺪان ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﻳﮏ ﻃﻨﺎب اﻓﻘﯽ هﻔﺖ ﺣﻠﻘﻪ ﻃﻨﺎب ﺁوﻳﺰان ﺷﺪﻩ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن را در ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ‬
‫‪١٥١‬‬
‫هﻔﺖ ﺗﺎﻳﯽ ﺑﻪ دار ﻣﯽ ﺁوﻳﺨﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫و‪:‬‬
‫داﻣﻨﻪ ﯼ ﮐﺸﺘﺎرهﺎ ﺁن ﭼﻨﺎن ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺘﻘﺎل و اﺧﺘﻔﺎ اﺟﺴﺎد ﺑﺮاﯼ ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﺟﺪﯼ ﺑﻮد‪ .‬در ﮐﺎﻣﻴﻮن هﺎﯼ ﺳﺮﺑﺴﺘﻪ اﺟﺴﺎد را روﯼ هﻢ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬
‫‪١٥٢‬‬
‫و از اوﻳﻦ و ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﮔﺮﻣﺴﺎر‪ ٢ -‬ﮐﺎﻣﻴﻮن ﭘﺮ از اﺟﺴﺎد زﻧﺪاﻧﻴﺎن از اوﻳﻦ و ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﺑﻪ زﻣﻴﻦ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺘﺮوﮎ اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺘﻪ و در ﻳﮏ ﮔﻮر دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﺳﭙﺮدﻩ‬
‫‪١٥٣‬‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﯼ ﺟﺎﻟﺐ در دو ﮔﺰارش ﺑﺎﻻ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ هﻴﭻ ﺣﺮﻓﯽ از ﮔﻮهﺮدﺷﺖ در ﺁن هﺎ ﻧﻴﺴﺖ و‬
‫ﺑﻪ ﻗﺰل ﺣﺼﺎرﯼ ﮐﻪ اﺻﻼً زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ!‬
‫ﮔﺰارﺷﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺧﺒﺮﻧﺎﻣﻪ هﻮاداران ﺳﺎزﻣﺎن ‪ -‬ﺗﻬﺮان‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﺳﺘﻮر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬در اﺟﺮا ﻣﻨﻮﻳﺎت ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺧﻮن ﺁﺷﺎم‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت زﻳﺮ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 151‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﮐﺎر‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،٢١۵‬دهﻢ ﺵﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ‪.١٣٧٨‬‬

‫‪ 152‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬
‫‪ 153‬ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ‪ ،‬از اﻧﺘﺸﺎرات ﺵﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢۵‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٧٨‬‬
‫‪١٥٤‬‬
‫اﻋﺪام دﺳﺖ ﺟﻤﻌﯽ در زﻧﺪان ﻗﺰل ﺣﺼﺎر‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ‪:‬‬
‫در ﻳﮑﯽ از ﮔﺰارش هﺎﯼ ﺷﻮراﯼ ﻋﺎﻟﯽ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ دﻓﺘﺮ ﺧﻮدش‬
‫ارﺳﺎل ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻌﺪ از ﺁﺗﺶ ﺑﺲ ﺗﺎ هﻤﻴﻦ‬
‫اواﺧﺮ‪ ،‬ﺣﺪود ‪ ۶۴٠٠‬ﻧﻔﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻓﻘﻂ در‬
‫‪١٥٥‬‬
‫زﻧﺪان هﺎﯼ ﻗﺰل ﺣﺼﺎر‪ ،‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و اوﻳﻦ ﺗﻴﺮﺑﺎران ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﮐﺘﺎب هﺎ‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﻪ هﺎ و دﻳﮕﺮ ارﮔﺎن هﺎﯼ ﺗﺒﻠﻴﻐﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ اﻳﺮان و ﺷﻮراﯼ‬
‫ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬از "زﻳﺮ ﺗﭙﻪ هﺎﯼ اوﻳﻦ"‪" ،‬ﺑﻨﺪهﺎﯼ اوﻳﻦ"‪" ،‬ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﯼ اوﻳﻦ" و‪ ...‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﺤﻞ هﺎﯼ اﻋﺪام در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ۶٧‬ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺟﻤﻠﮕﯽ ﻧﺎدرﺳﺖ اﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﮐﺘﺎب هﺎ و ﻧﺸﺮﻳﻪ هﺎﯼ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﺧﻠﻖ اﻳﺮان)اﮐﺜﺮﻳﺖ(‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻓﺪاﻳﯽ‪ ،‬ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﻳﺮان و‪ ...‬از"ﺗﭙﻪ هﺎﯼ اوﻳﻦ"‪" ،‬ﺳﺎﻟﻨﯽ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ"‪" ،‬ﺗﻮﻧﻠﯽ در‬
‫ﻣﻌﺪن ﻧﺰدﻳﮏ اوﻳﻦ"‪" ،‬ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﺗﻮاﺑﺎن ﮔﻮهﺮدﺷﺖ" ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ اوﻳﻦ و‪ ...‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻞ هﺎﻳﯽ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﻴﺮﺑﺎران و اﻧﻔﺠﺎر و دارزدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ هﺎ ﻧﻴﺰ ﺟﻤﻠﮕﯽ‬
‫ﻧﺎدرﺳﺖ و ﺧﻼف واﻗﻌﻴﺖ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 154‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﻓﺪاﻳﯽ‪ ،‬ارﮔﺎن ﮐﻤﻴﺘﻪﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺱﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻬﻤﻦﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٧‬‬
‫‪ 155‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﯼ ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ ﺑﺎ رادﻳﻮ "ﺹﺪاﯼ ﻣﺠﺎهﺪ"‪ ،‬دهﻢ ﺁذرﻣﺎﻩ ‪ ،١٣۶٧‬وﻳﮋﻩ ﻧﺎﻣﻪﯼ ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫ﺵﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺵﺪﻩ در ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ اﻳﺮانزﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ١۶ ،١١٢‬ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪.١٣٧۵‬‬
 ‫ﺷﻴﻮﻩﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪۶٧‬‬
‫رواﻳﺖ هﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ از ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪۶٧‬‬

‫از ﺳﺎﻗﻪ هﺎﯼ ﺗﺎﺑﻴﺪﻩ ﯼ ﮐﻨﻒ‪،‬‬

‫ﺷﺮاب هﺎﯼ هﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﻗﻄﺮﻩ‪ -‬ﻗﻄﺮﻩ ﻣﯽ ﭼﮑﻨﺪ‬
‫و زﻣﻴﻦ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻋﺠﻮزﻩ ﭘﻴﺮ‬
‫ذرﻩ‪ -‬ذرﻩ ﻣﯽ ﻣﮑﺪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٨٠‬‬

‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ دار زدن اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺪون ﺷﮏ در‬
‫ﺷﻬﺮهﺎﯼ دﻳﮕﺮ از ﺟﻤﻠﻪ اﺻﻔﻬﺎن و دزﻓﻮل از ﺷﻴﻮﻩ ﯼ ﺗﻴﺮﺑﺎران ﺑﺮاﯼ ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ذﮐﺮ ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ اﻋﺪام در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﻬﺮان ﻧﺎدرﺳﺖ و ﻏﻴﺮواﻗﻌﯽ هﺴﺘﻨﺪ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ زاﻳﻴﺪﻩ ﯼ ذهﻦ و‬
‫اﻓﮑﺎر اﻓﺮاد و ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ وﺟﻮد ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯼ ﺗﻴﺮﺑﺎران ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬در اذهﺎن ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ و دوﺳﺘﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدﻩ و ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ داﻣﻦ زدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﺎ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻣﺮد و ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در زﻧﺪان هﺎﯼ اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬از ﻧﺰدﻳﮏ‬
‫ﺁﺷﻨﺎ و هﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﻩ ام و ﭘﺲ از ﺁزادﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدﯼ از زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم را ﭘﺸﺖ ﺳﺮﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﻤﺎس داﺷﺘﻪ ام و هﻴﭻ ﻳﮏ ﺳﺨﻨﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬
‫ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ اﻋﺪام‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ دارزدن ﺑﺮ زﺑﺎن ﻧﺮاﻧﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎل هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﺪام ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﯼ ﺗﻴﺮﺑﺎران در ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪﻩ و‬
‫از دار زدن ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺁن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﻴﻮﻩ ﯼ دار زدن در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺘﻬﻤﺎن ﻋﺎدﯼ‬
‫)ﻣﻮادﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻗﺘﻞ‪ ،‬ﺗﺠﺎوز و‪ (...‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ روزاﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان در‬
‫رﺳﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺧﺒﺮﯼ رژﻳﻢ‪ ،‬اﺧﺒﺎر ﺁن را دﻧﺒﺎل ﮐﺮد‪ .‬ﺳﺎل هﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﻳﮏ ﻣﻮرد ﺗﻴﺮﺑﺎران‬
‫ﮔﺰارش ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻴﻮﻩ دار زدن "ﺗﻤﻴﺰﺗﺮ" ﺑﻮدﻩ و ﺣﻤﻞ وﻧﻘﻞ ﺟﻨﺎزﻩ راﺣﺖ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺷﻴﻮﻩ‪ ،‬ﻇﺎهﺮاً ﻣﺨﻮف ﺗﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﮐﺎرﺑﺪﺳﺘﺎن ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﺷﻴﻮﻩ را ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺷﻴﻮﻩ هﺎ ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ دﻻﻳﻞ اﻧﺠﺎم اﻣﺮ را ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﯼ اﺳﺘﺪﻻل هﺎﯼ‬
‫ﺷﺮﻋﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ رواﻳﺖ هﺎﯼ ﺷﺮﻋﯽ و ﺳﻮاﺑﻖ ﺗﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫وﻳﮋﻩ ﺑﻪ ﺳﻮرﻩ ﯼ "اﻟﻤﺎﺋﺪﻩ" در ﻗﺮﺁن اﺳﺘﻨﺎد ﻣﯽ ﺟﻮﻳﻨﺪ‪ .‬در ﺁﻳﻪ ﯼ ‪ ٣٣‬اﻳﻦ ﺳﻮرﻩ در ﺑﺎرﻩ ﯼ‬
‫ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﮐﺸﺘﺎر "ﻣﺤﺎرﺑﻴﻦ ﺑﺎ ﺧﺪا" و "ﻣﻔﺴﺪﻳﻦ ﻓﯽ اﻻرض" ﭼﻨﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫هﻤﺎﻧﺎ ﮐﻴﻔﺮ ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا و رﺳﻮل او ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ و روﯼ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺴﺎد ﻣﯽ ﮐﻮﺷﻨﺪ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺁن هﺎ را ﮐﺸﺘﻪ ﻳﺎ ﺑﻪ دار ﮐﺸﻨﺪ و ﻳﺎ دﺳﺖ و‬
‫ﭘﺎﻳﺸﺎن را ﺑﻪ ﺧﻼف ﺑﺒﺮﻧﺪ)ﻳﻌﻨﯽ دﺳﺖ ﭼﭗ را ﺑﺎ ﭘﺎﯼ راﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ( ﻳﺎ‬
‫ﻧﻔﯽ ﺑﻠﺪ و ﺗﺒﻌﻴﺪ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺻﺎﻟﺤﺎن دور ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ذﻟﺖ و ﺧﻮارﯼ ﻋﺬاب‬
‫دﻧﻴﻮﯼ ﺁن هﺎﺳﺖ و اﻣﺎ در ﺁﺧﺮت ﺑﺎز ﺑﻪ ﻋﺬاﺑﯽ ﺑﺰرگ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺎل هﺎﯼ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻟﻔﻆ "ﮐﺸﺘﻦ" ﮐﻪ در ﺁﻳﻪ ﯼ‬
‫ﻣﺰﺑﻮر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺷﻴﻮﻩ ﯼ ﺗﻴﺮﺑﺎران اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺁن هﻨﮕﺎم اﺻﻞ را ﺑﺮ ﺟﺎن‬
‫ﺳﺘﺎﻧﺪن از ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ در ﻋﻤﻞ ﻣﺰﻳﺖ دار زدن را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺷﺮﻋﯽ ﮐﻪ "دار زدن" ﻣﺸﺨﺼﺎً در ﻗﺮﺁن ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺁن را ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ و ﺑﻪ‬
‫‪٢٨١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻋﻨﻮان ﺷﻴﻮﻩ ﯼ اﺻﻠﯽ و ﺷﺮﻋﯽ ﺟﺎن ﺳﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻟﻴﺴﺖ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ از ﺳﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪن ﺗﻌﺪادﯼ‬
‫از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬از ﮐﻠﻤﻪ ﯼ "اﻋﺪام" اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﯽ از ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺗﺪوﻳﻦ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻟﻴﺴﺖ ﻣﺰﺑﻮر اﺳﺖ‪" .‬اﻋﺪام" هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺷﻴﻮﻩ ﯼ ﮐﺸﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﺠﺎزات‬
‫اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺎن ﺳﺘﺎﻧﺪن از ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻠﻖ ﺁوﻳﺰ‪ ،‬ﺗﻴﺮﺑﺎران‪ ،‬ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ ،‬ﭘﺮﺗﺎب از ﺑﻠﻨﺪﯼ‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن ﺳﺮ ﺑﺎ ﺿﺮﺑﻪ ﯼ ﺷﻤﺸﻴﺮ و‪...‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﻴﻮﻩ هﺎﻳﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﮐﺮدن اﻓﺮاد ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺪوﻳﻦ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻟﻴﺴﺖ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﯼ "اﻋﺪام"‪ ،‬ﻗﺼﺪ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ از ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﺷﻬﺎدت ﻓﺮد اﻃﻼﻋﯽ در دﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ذﮐﺮ‬
‫ﮐﻠﻤﻪ ﯼ "ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ"‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺻﺤﻴﺢ ﺗﺮ و ﮔﻮﻳﺎﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫در زﻳﺮ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻮاردﯼ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬از ﺁن هﺎ ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺮدازم‪.‬‬

‫ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ ﺑﺎ ﮔﺎز ﺳﻤﯽ‬

‫هﺮ ﭼﻨﺪ در ﻳﮑﯽ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ "ﺳﻴﻤﺎﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ" در ﺳﺎل هﺎﯼ ﻣﻴﺎﻧﯽ دهﻪ ﯼ ‪ ،٩٠‬ﻳﮑﯽ از‬
‫زﻧﺎن زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺳﺎدﻩ اﻧﮕﺎراﻧﻪ اﯼ ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ‪ ۵٠٠‬ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ را در ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﯼ اوﻳﻦ ﺑﺎ ﮔﺎز ﺳﻤﯽ ﮐﺸﺘﻨﺪ! وﻟﯽ در ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﺗﻨﻬﺎ از ﻳﮏ ﺗﻦ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻠﯽ اﺻﻐﺮ ﺷﺎدﻟﻮ ﻳﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت‬
‫رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ و اﻟﺒﺘﻪ ﺟﺎﯼ ﺗﺄﻣﻞ دارد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ هﻮادار اﻗﻠﻴﺖ در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫ﭼﺮﻳﮏ هﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ ﺧﻠﻖ اﻳﺮان)اﺷﺮف دهﻘﺎﻧﯽ( اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪...‬ﺗﻮﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻳﮏ ﺳﺮﯼ را ﺑﺎ ﮔﺎز ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﮔﻮهﺮدﺷﺖ زﻧﺪان‬
‫‪١٥٦‬‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮد و ﺗﻤﺎم ﺳﻴﺴﺘﻢ هﺎﯼ ﺗﻬﻮﻳﻪ هﻮا ﺳﻴﺴﺘﻢ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺻﻮﻻً ﻳﮏ رژﻳﻢ ﻗﺮون وﺳﻄﺎﻳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻋﻨﺼﺮ درد و رﻧﺞ را ﺑﻴﺶ از‬
‫هﺮ ﭼﻴﺰ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ و ﺷﻴﻮﻩ ﯼ ﮐﺸﺘﺎر ﺑﺎ ﮔﺎز ﺳﻤﯽ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫"ﻣﺘﻤﺪﻧﺎﻧﻪ ﺗﺮ" و "ﺑﯽ درد ﺗﺮ" از دار زدن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﮐﻪ از ﻣﺎهﻴﺖ رژﻳﻢ در دﺳﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﯼ اﻋﺪام ﻓﮑﺮ هﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﺪ ﺁن را ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎر ﺑﮕﻴﺮد و اﺟﺮاﻳﺶ ﮐﻨﺪ! اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﮔﺎزهﺎﯼ ﺳﻤﯽ در ﮐﺸﺘﺎر ﻳﻬﻮدﻳﺎن از ﺁن ﺟﺎ ﻣﺮﺳﻮم‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﺗﻴﺮﺑﺎران هﺎﯼ دﺳﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازﻩ اﯼ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﺮد‪،‬‬
‫وﻗﺖ زﻳﺎدﯼ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮاﯼ روﺣﻴﻪ ﯼ اﻓﺮاد ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﻴﺰ ﺧﻮب ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻟﺬا در‬

‫‪ 156‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ در ﺱﺎل ‪ ،۶٧‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪ ،٢٩‬اﻧﺘﺸﺎرات ﭼﺮﻳﮏهﺎﯼ‬
‫ﻓﺪاﻳﯽ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان )ﻓﺮوردﻳﻦ ‪.(٨٣‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٨٢‬‬
‫ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ١٩۴١‬ﺟﺴﺖ وﺟﻮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل روش ﻣﻌﻘﻮل ﺗﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﮐﺸﺘﺎر ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﻴﺎرﯼ‬
‫‪١٥٧‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﺁﻏﺎزﺷﺪ‪.‬‬
‫از هﻤﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ هﻴﭻ ﻳﮏ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ اﯼ ﮐﻪ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮدﻧﺪ و ﻣﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ ﺷﺎن‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ادﻋﺎﻳﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﮐﻪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮدم ﻧﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﯼ را دﻳﺪم و ﻧﻪ از ﮐﺴﯽ ﺷﻨﻴﺪم‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻬﻮﻳﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﻓﻮق ﺑﻪ ﺁن اﺷﺎرﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ هﻮاﮐﺶ هﺎﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﮐﻪ در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫زﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﮔﻮر ﮐﺮدن‬

‫زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ در زﻧﺪان اﺻﻔﻬﺎن ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮدﻩ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از‬
‫ﺷﻨﻴﺪﻩ هﺎﻳﺶ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻳﮑﺴﺮﯼ را از زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﮐﻪ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح درش را‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و دﻳﻮار روﻳﺸﺎن ﺧﺮاب ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻳﮏ ﺳﺮﯼ را زﻧﺪﻩ ﺑﻪ‬
‫‪١٥٨‬‬
‫ﮔﻮر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﮐﻪ در زﻧﺪان اﺻﻔﻬﺎن ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮدﻩ و ﻧﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﮐﻨﻨﺪﻩ از ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺧﺮاب ﮐﺮدن دﻳﻮار ﺑﺮ ﺳﺮ زﻧﺪاﻧﯽ و ﻳﺎ زﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﮔﻮرﮐﺮدن او ﭼﻪ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﮐﺎر‬
‫در زﻧﺪان ﻗﺰل ﺣﺼﺎر اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ هﻤﻴﻦ ﮐﺎر را در اوﻳﻦ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان اﻧﺠﺎم داد؟ ﺁﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ دﻳﺪﻩ هﺎﻣﺎن ﺑﺴﻨﺪﻩ ﮐﻨﻴﻢ و از ذﮐﺮ ﻣﻮاردﯼ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺨﺪوش ﺷﺪن‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ رژﻳﻢ ﺷﻮد ﭘﺮهﻴﺰ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫اﻧﻔﺠﺎر در زﻧﺪان‬
‫در هﺸﺘﻢ ﺁﺑﺎن ‪ ،۶٧‬ﺻﺪاﯼ اﻧﻔﺠﺎر ﻣﻬﻴﺒﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯼ اوﻳﻦ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫از ﻣﻬﻠﮑﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ اﻧﺪ و هﻨﻮز در ﻓﻀﺎﯼ رﻋﺐ اﻧﮕﻴﺰ و ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺪاﯼ اﻧﻔﺠﺎر‪ ،‬در ﻳﮏ واﮐﻨﺶ ﻋﺎدﯼ و ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺗﺼﻮر‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ ﺗﻌﺪادﯼ از دوﺳﺘﺎﻧﺸﺎن را ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ! ﺗﺼﻮر اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ از دل ﻳﮑﯽ از ﻣﻬﻴﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ‬
‫ﺑﻪ در ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻌﻘﻮل و اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﭘﺎﻓﺸﺎرﯼ روﯼ ﺁن و‬
‫ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ واﻗﻌﯽ ﺟﻠﻮﻩ دادن اﻳﻦ ﺗﺼﻮر‪ ،‬ﺁن هﻢ ﺳﺎل هﺎ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﮐﺎﺑﻮس ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪،‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ راﻩ ﻳﺎﺑﺪ! ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﺗﻔﺴﻴﺮ رژﻳﻢ را در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺻﺪاﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮ اﺛﺮ وﻗﻮع اﻧﻔﺠﺎر در ﻣﻌﺪن ﺳﻨﮕﯽ در ﺟﻮار زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪،‬‬

‫‪ 157‬ﺑﺮﺵﻤﺎﺱﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ واﻗﻌﻪ را ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬اﺱﺘﻔﺎن ﺑﺮوﺵﻔﻠﺪ‪ ،‬ﭘﻞ ﺁ‪ .‬ﻟﻮﻳﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.۵١‬‬
‫‪ 158‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ در ﺱﺎل ‪ ،۶٧‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪ ،٢٩‬اﻧﺘﺸﺎرات ﭼﺮﻳﮏهﺎﯼ‬
‫ﻓﺪاﻳﯽ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان )ﻓﺮوردﻳﻦ ‪.(٨٣‬‬
‫‪٢٨٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ در ﺁن ﺣﻮاﻟﯽ و ﻳﺎ در ﺧﻮد زﻧﺪان‪ ،‬اﻧﺒﺎر ﻣﻬﻤﺎﺗﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺛﺮ‬
‫ﺑﯽ ﻣﺒﺎﻻﺗﯽ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﺪﻩ و ﺑﺎﻋﺚ زﺧﻤﯽ و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻋﺪﻩ اﯼ از ﭘﺎﺳﺪاران ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع دﺳﺖ ﻣﺎﻳﻪ ﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺧﺒﺎر ﺑﺴﻴﺎرﯼ در ﺁن روزهﺎ ﺷﺪ‪:‬‬
‫در اوﻳﻦ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻋﺪام هﺎﯼ دﺳﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺴﺘﻤﺮ‪ ،‬اﺧﻴﺮا اﻧﻔﺠﺎر ﻣﻬﻴﺒﯽ در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ رخ دادﻩ و ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺁن ردﻳﻒ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﺎ ﺗﻠﯽ از اﺟﺴﺎد ﻟﺖ و ﭘﺎر‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺧﺎوران اﺿﺎﻓﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺷﺎﻳﻊ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ اﻧﻔﺠﺎر ﻋﻤﺪاً و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﻋﺪﻩ اﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫‪١٥٩‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﮔﺰارﺷﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺧﺒﺮﻧﺎﻣﻪ ﯼ هﻮاداران ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﻳﻴﺎن‪ -‬ﺗﻬﺮان ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﺳﺘﻮر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬در اﺟﺮا ﻣﻨﻮﻳﺎت ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺧﻮن ﺁﺷﺎم‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت زﻳﺮ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٦٠‬‬
‫اﻧﻔﺠﺎر در داﺧﻞ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ زﻧﺪان اوﻳﻦ و ﻗﺰوﻳﻦ‪...‬‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ "اﮐﺜﺮﻳﺖ" ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺷﺎﻳﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﻔﺠﺎر ‪ ٨‬ﺁﺑﺎن در ﺣﻮاﻟﯽ اوﻳﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻮﻧﻞ‬
‫ﻳﮏ ﻣﻌﺪن ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﻋﻮاﻣﻞ رژﻳﻢ در ﺣﺪود ‪ ۴۶٠‬ﻧﻔﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن را در ﺁن‬
‫‪١٦١‬‬
‫ﺣﺒﺲ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در هﻤﺎن ﺣﺎل ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻓﺪاﻳﯽ ﮔﺰارش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫در زﻧﺪان اوﻳﻦ ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻠﻨﺪﮔﻮ اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﯼ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﻣﺤﻞ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ زﻧﺪان ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ ﺑﺮﺧﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن را‬
‫ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زور داﺧﻞ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ‬
‫زﻧﺪان‪ ،‬ﭘﺲ از ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺁن ﺟﺎ را ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ اﻧﻔﺠﺎر‬
‫‪١٦٢‬‬
‫هﻮﻟﻨﺎﮎ ‪ ٨٠٠‬ﺗﻦ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻠﻖ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﻣﻮاد ﻣﻨﻔﺠﺮﻩ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن ‪ ٨٠٠‬ﻧﻔﺮ زﻧﺪاﻧﯽ را در ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ دﻳﻮارهﺎ و ﻋﮑﺲ هﺎﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻨﯽ ﺑﻬﺸﺘﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﻋﻠﯽ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﻋﻠﯽ‬
‫ﻗﺪوﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﮐﭽﻮﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ روﯼ ﺁن هﺎ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺁﺳﻴﺐ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ! ﻣﻦ ﺁن هﺎ را‬
‫دﻳﺪﻩ ام ﺣﺘﺎ ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر اﻧﻔﺠﺎر هﻢ روﯼ ﺁن هﺎ ﻧﻨﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد! هﺮﭼﻨﺪ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻓﻮق‪،‬‬
‫ﮔﺰارش ﻣﺰﺑﻮر را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﺎن رﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻗﻠﻤﺪاد ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ وﻟﯽ ﻣﮕﺮ ﻧﺒﺎﻳﺪ‬
‫درﺑﺎرﻩ ﯼ اﺧﺒﺎر و ﮔﺰارش هﺎﯼ رﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﮐﻤﯽ ﺗﺄﻣﻞ ﮐﺮد؟ ﻣﮕﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ اوﻳﻦ ﺑﻪ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺁن را ﺑﺎ ‪ ٨٠٠‬ﻧﻔﺮ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺤﺒﻮس در ﺁن ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ "ﺧﺎﻧﻪ ﯼ‬

‫‪ 159‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ارﮔﺎن ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪۴۶‬و ‪ ،۴٧‬ﺁذر و دﯼﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٧‬‬
‫‪ 160‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﻓﺪاﻳﯽ‪ ،‬ارﮔﺎن ﮐﻤﻴﺘﻪﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺱﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻬﻤﻦﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٧‬‬
‫‪ 161‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ اﮐﺜﺮﻳﺖ‪ ،‬ارﮔﺎن ﺥﺎرج از ﮐﺸﻮر ﺱﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﺥﻠﻖ اﻳﺮان )اﮐﺜﺮﻳﺖ(‪ ٢٣ ،‬ﺑﻬﻤﻦﻣﺎﻩ ‪ .١٣۶٧‬اﻳﻦ‬
‫ﻧﻮﺵﺘﻪ هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﮐﺎر‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،۶٠‬اول ﺑﻬﻤﻦﻣﺎﻩ ‪ ١٣۶٧‬اﻳﻦ ﺱﺎزﻣﺎن ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ 162‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﻓﺪاﻳﯽ‪ ،‬ارﮔﺎن ﮐﻤﻴﺘﻪﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺱﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،۵۶‬ﺑﻬﻤﻦﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٧‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٨٤‬‬
‫ﻓﺴﺎد" ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن را ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﻨﻨﺪ ﻳﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ "ﺿﺪ اﺳﻼﻣﯽ" اﻓﺘﺎدﻩ‬
‫ﺑﻮد؟‬
‫ﮐﺘﺎب ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻳﮏ زن ﻣﺠﺎهﺪ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺪود ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﺎﻋﺖ ‪ ٩‬ﺷﺐ اﻧﻔﺠﺎر ﻣﻬﻴﺒﯽ رخ داد‪ .‬ﺷﺪت‬
‫اﻧﻔﺠﺎر ﺑﻪ ﺣﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻴﺸﻪ هﺎﯼ ﻗﺴﻤﺖ هﺎﯼ ادارﯼ زﻧﺪان هﻢ ﺷﮑﺴﺖ و‬
‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب هﺎﯼ ﻓﻠﺰﯼ اﺗﺎق هﺎﯼ ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ از ﺟﺎﯼ ﺧﻮد در ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫اﻧﻔﺠﺎر ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﭽﻪ هﺎ را داﺧﻞ ﺑﻨﺪ ﮐﺮدﻩ و در ﺑﻨﺪ را ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻗﻔﺴﻪ هﺎﯼ‬
‫اﺗﺎق ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻢ و از ﮐﺮﮐﺮﻩ هﺎ ﺑﻴﺮون را دﻳﺪم‪ .‬ﭼﻬﺎر راﻩ ﭘﺎرﮎ وﯼ و هﺘﻞ‬
‫اوﻳﻦ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺁﻣﺒﻮﻻﻧﺲ هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف اوﻳﻦ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ از هﻤﺎن‬
‫ﭼﻬﺎرراﻩ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬هﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻋﻤﺪﯼ ﺑﻮدن اﻧﻔﺠﺎر ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ‬
‫‪١٦٣‬‬
‫ﻓﻬﻤﻴﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ زﻧﺪان را در زﻳﺮ ﺗﭙﻪ هﺎ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺪﮐﯽ ﺗﺄﻣﻞ در ﮔﺰارش ﺑﺎﻻ ﻣﺎ را ﺑﺎ ﺗﻀﺎدهﺎﯼ ﺟﺪﯼ روﺑﻪ رو ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻧﻔﺠﺎر ﺑﺎﻳﺪ در‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﺷﻤﺎﻟﯽ زﻧﺪان اوﻳﻦ و ﻧﺰدﻳﮏ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن هﺎﯼ ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ و ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ اوﻳﻦ ﺑﻪ وﻗﻮع‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ دو ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬در دو ﻃﺮف ﻳﮏ زاوﻳﻪ ﯼ ﻗﺎﺋﻤﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺷﺪت‬
‫اﻧﻔﺠﺎر ﺑﻪ ﺣﺪﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ "ﭼﻬﺎرﭼﻮب هﺎﯼ ﻓﻠﺰﯼ اﺗﺎق هﺎﯼ ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ" ﮐﻪ در ﺑﺘﻮن ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﺎﯼ ﺧﻮد در ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ وﻟﯽ هﻴﭻ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺑﺮاﯼ ﺷﻴﺸﻪ هﺎﯼ اﺗﺎق ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻓﻮق‬
‫ﮐﻪ در ﺟﻨﺐ ﺁن ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻧﻤﯽ اﻓﺘﺪ! در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﻴﺸﻪ هﺎﯼ ﻗﺴﻤﺖ ادارﯼ زﻧﺪان ﮐﻪ در‬
‫ﺣﺪود ‪ ٨٠٠‬ﻣﺘﺮ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ! ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ ﺁن ﮐﻪ ﻳﮏ ﻗﺴﻤﺖ از دادﺳﺘﺎﻧﯽ و‬
‫ﻧﻪ ادارﯼ زﻧﺪان ﻧﻴﺰ در ﺟﻮار ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻨﻈﻮرش هﻤﺎن ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ اﮔﺮ‬
‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺰ داﺳﺘﺎن ﺟﻮر در ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ در و‬
‫ﭘﻨﺠﺮﻩ هﺎﻳﺶ از ﺟﺎ در ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﻗﺴﻤﺖ دﻳﮕﺮ ﻓﻘﻂ ﺷﻴﺸﻪ هﺎﻳﺶ ﺑﺸﮑﻨﺪ! ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ ٩‬ﺷﺐ ﺑﭽﻪ هﺎ را داﺧﻞ ﺑﻨﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ هﻨﮕﺎم‬
‫ﺷﺐ در هﻮاﺧﻮرﯼ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﻋﺪﻩ اﯼ را‬
‫ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﻴﺶ از اﻧﻔﺠﺎر‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن را داﺧﻞ ﺑﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ‬
‫ﻋﻤﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ روﺑﻪ رو ﻧﺸﻮﻧﺪ؟ ﮔﺰارﺷﮕﺮ از ﺑﺎﻻﯼ ﻗﻘﺴﻪ هﺎ ﺁﻣﺒﻮﻻﻧﺲ هﺎﻳﯽ را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮﯼ زﻧﺪان ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ وﻟﯽ از هﻤﺎن ﭼﻬﺎرراﻩ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ! ﺁﻳﺎ ﺁﻣﺒﻮﻻﻧﺲ هﺎ ﺑﻪ‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد و ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺪاﻳﯽ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺳﻤﺘﯽ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ ﻳﺎ ﺁن ﮐﻪ‬
‫ﺣﺎدﺛﻪ دﻳﺪﮔﺎن و ﻣﺼﻴﺒﺖ زدﮔﺎن ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﮐﻤﮏ و ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻓﻮرﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ در اوﻳﻦ‬
‫ﺷﺎهﺪاﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن و ﭘﺎﺳﺪاران و‪ ...‬وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻴﻞ ﻣﺘﺼﺪﻳﺎن اﻣﺮ‪،‬‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﻌﺪهﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎ را در زﻳﺮ ﺗﭙﻪ هﺎ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﮔﺰارﺷﮕﺮ و ﺗﺪوﻳﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﯼ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻣﻨﻔﺠﺮﻩ و ﻗﺪرت ﺗﺨﺮﻳﺒﯽ ﺁن ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬

‫‪ 163‬ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ ﮔﺰارش هﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٨۶‬‬
‫‪٢٨٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ از ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻓﻦ در"ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ"‪ ،‬در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ‬
‫ﭘﺮس وﺟﻮ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﺎر ﺗﺤﻘﻴﻘﯽ درﺳﺘﯽ اراﺋﻪ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻧﻔﺠﺎرﯼ در زﻳﺮ ﺗﭙﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺁﺛﺎر ﻣﺨﺮﺑﯽ روﯼ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن هﺎﯼ ﺑﺘﻮﻧﯽ اﻃﺮاف داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﻬﺎرﭼﻮب هﺎﯼ ﻓﻠﺰﯼ را از درون ﺑﺘﻮن در‬
‫ﺁورد؟ ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ ﻣﮕﺮ داراﯼ ﺟﻨﻮن هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺰﻧﻨﺪ؟‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻓﻮق ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻤﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻴﻨﻮاﻳﯽ ﮐﻪ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﯼ ﺳﻠﻮﻟﺶ از‬
‫ﺟﺎﯼ درﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ!‬
‫در ﺗﭙﻪ هﺎﯼ اوﻳﻦ ﺟﺎﻳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮﻧﻞ‪ ،‬ﻏﺎر و‪ ...‬وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺘﻮان زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ داﺧﻞ‬
‫ﺁن ﺟﺎ ﺑﺮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﻨﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺮژﯼ و‬
‫هﺰﻳﻨﻪ اﯼ را ﺻﺮف ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ اﻋﺪام ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ اﻧﻔﺠﺎر در زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻓﺠﻴﻊ ﺗﺮ از دار زدن اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ درد ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن در اﻧﻔﺠﺎر‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
‫دار زدن اﺳﺖ؟ و‪...‬‬
‫ﺗﻌﻤﻴﺮ در و ﭘﻨﺠﺮﻩ هﺎ و دﻳﻮار هﺎﯼ ﺁﺳﻴﺐ دﻳﺪﻩ اﺛﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺟﺎﯼ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺛﺮﯼ ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ دﻳﺪﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻼش در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ رواﻳﺖ‬
‫"ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﺮدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن در زﻧﺪان اوﻳﻦ" ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﺧﻠﻖ ﻣﮋﮔﺎن هﻤﺎﻳﻮﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶٠‬ﺗﺎ ‪ ۶٣‬را در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻻﺟﻮردﯼ‪ ،‬در ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺻﺪاﯼ اﻧﻔﺠﺎر در اوﻳﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺳﻪ هﺰار از‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ را ﻳﮏ ﺟﺎ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺪاﯼ ﻻﺟﻮردﯼ را ﺷﻨﻴﺪم ‪ :‬هﻤﻪ ﺗﺎن را ﭘﻮدر‬
‫‪١٦٤‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﮋﮔﺎن هﻤﺎﻳﻮﻧﻔﺮ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﻔﺠﺎر ‪ ٣٠٠٠‬ﻧﻔﺮ و ﭘﻮدر ﮐﺮدن ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ‪،‬‬
‫ﮐﺎر ﻋﻈﻴﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮاد ﻣﻨﻔﺠﺮﻩ ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻈﻴﻢ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺤﻠﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر اﺧﺘﺼﺎص دهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺤﻠﯽ در اوﻳﻦ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬واﻧﮕﻬﯽ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن ﺳﻪ هﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮ اﻋﺪام‪ ،‬ﺁن هﻢ اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ‬
‫اﻣﻨﻴﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﻄﺮهﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺪﯼ ﺑﻴﺂﻓﺮﻳﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﺎرﯼ ﺁﺳﺎن ﺑﻮد؟ ﺧﻄﺮ ﺁﻓﺮﻳﻨﯽ‬
‫اﻳﻦ اﻓﺮاد ﻧﮑﺘﻪ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ رژﻳﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻧﺒﻮد و هﺮﮔﺰ ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎراﻧﻪ از ﮐﻨﺎر ﺁن‬
‫ﻧﻤﯽ ﮔﺬﺷﺖ و در اﻳﻦ ﻣﻮرد هﻤﻴﺸﻪ ﺗﺪاﺑﻴﺮ اﻣﻨﻴﺘﯽ ﺳﻔﺖ و ﺳﺨﺘﯽ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺑﺴﺖ‪ .‬در‬
‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل اﺳﺎﻣﯽ اﻳﻦ ﺳﻪ هﺰار ﻧﻔﺮ ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ وﻟﯽ ﻣﮕﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺗﻮﺟﻬﯽ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﺆال هﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ!‬
‫در "ﮐﺘﺎب ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ"‪ ،‬در ﻟﻴﺴﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪،‬‬
‫از هﻔﺖ ﺗﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﺷﻬﺎدت ﺷﺎن‪" ،‬اﻧﻔﺠﺎر در زﻧﺪان" ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ 164‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ارﮔﺎن ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،۴٠۴‬دهﻢ ﺵﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ‪.١٣٧٧‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٨٦‬‬
‫‪ -١‬ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ﭘﮋﻣﺎن ﻓﺮ در ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ؛‪ -٢‬اﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﭘﺮوﻳﺰﯼ در ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ؛‪ -٣‬اﻣﻴﺮ‬
‫دادﮔﺮ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﮐﺮﻣﺎن در ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎﻩ؛ ‪ -۴‬ﺳﻴﺮوح ﻓﻼح ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺁﻣﻞ در ﺁذرﻣﺎﻩ؛ ‪ -۵‬اﻳﺮج‬
‫ﻣﺤﻤﺪﯼ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺑﻬﺒﻬﺎن در ﻣﺮدادﻣﺎﻩ؛ ‪ -۶‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻣﺴﻌﻮدﯼ ﻓﺮ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺑﻢ در ﺳﺎل ‪۶٧‬؛ ‪-٧‬‬
‫‪١٦٥‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ هﺎﺷﻤﻴﺎن ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻗﺰوﻳﻦ در دﯼ ﻣﺎﻩ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ دو ﻧﻔﺮ اول ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﮐﺪام ﺷﻬﺮ هﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ اﻓﺮاد ﻳﺎد ﺷﺪﻩ ﮐﻤﺘﺮ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ اﺧﺒﺎر و اﻃﻼﻋﺎت راﺟﻊ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫داﺷﺘﻪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺎﻳﻌﺎت هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ادﻋﺎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻓﻮق در ﻣﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﺮداد‪،‬‬
‫ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ ،‬ﺁذر‪ ،‬دﯼ و ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬در اوﻳﻦ در اﺛﺮ اﻧﻔﺠﺎر از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ‬
‫هﺮ ﮐﺪام در ﺳﺮﯼ هﺎﯼ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﯼ در اﺛﺮ اﻧﻔﺠﺎر ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ‬
‫ﮔﺰارﺷﯽ درﺳﺖ و واﻗﻌﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ رﮔﺒﺎر ﺑﺴﺘﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬

‫ﻧﺸﺮﻳﻪ "اﮐﺜﺮﻳﺖ" در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﻪ رﮔﺒﺎر ﺑﺴﺘﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻃﯽ ﻣﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﻬﺮ و ﺁﺑﺎن‪ ،‬در ﺣﺪود ‪ ٢٠٠‬ﻧﻔﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ دورﻩ‬
‫ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﺷﺎن ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪﻩ و در اﻧﺘﻈﺎر درﻳﺎﻓﺖ ﺣﮑﻢ ﺁزادﯼ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ در ﻣﺎﻩ ﺁﺑﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد را در ﺳﺎﻟﻨﯽ ﺟﻤﻊ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و از ﻳﮏ‪ -‬ﻳﮏ ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺁﻣﺎدﮔﯽ ﺷﺎن را ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‬
‫و ﻧﻔﯽ اﻋﺘﻘﺎدات ﺷﺎن اﻋﻼم ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺁزاد ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ‪ ٩‬ﻧﻔﺮ اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫را ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﻘﻴﻪ در هﻤﺎن ﺟﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺄﻣﻮران ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ رﮔﺒﺎر‬
‫‪166‬‬
‫ﻣﺴﻠﺴﻞ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ١۵٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ در ‪ ١١‬ﺧﺮداد ‪ ۶٧‬ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺪود ﻧﻴﻤﯽ از‬
‫ﺁﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ دو ﻧﻔﺮﺷﺎن‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﺷﺎن ﺗﻮدﻩ اﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎً زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ و ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ در ﺟﻤﻊ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺁزاد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻮد در ﺁن ﺟﺎ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ و ﺷﺎهﺪ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﻮدم‪ .‬ﺁن هﺎ ﺑﻪ رﮔﺒﺎر‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﮐﺴﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ‪ ،‬در ﺧﻼل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ۶٧‬در ﺗﻬﺮان ﮐﺸﺘﻪ ﻧﺸﺪ!‬

‫ﮐﺸﺘﺎر ﺑﺎ دوغ ﻳﺎ ﺷﺮﺑﺖ ﺳﻴﺎﻧﻮر‬

‫ﺁﻗﺎﯼ ب‪ -‬داوودﯼ در ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ؟" ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ در ﮐﺘﺎب "ﮐﺎﺑﻮس‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﺗﻴﺰ دﻧﺪان" ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫‪ 165‬ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺵﺪﻩ در ﮐﺘﺎب ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪.‬‬
‫‪ 166‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ اﮐﺜﺮﻳﺖ‪ ،‬ارﮔﺎن ﺥﺎرج از ﮐﺸﻮر ﺱﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﺥﻠﻖ اﻳﺮان )اﮐﺜﺮﻳﺖ(‪ ٢٣ ،‬ﺑﻬﻤﻦﻣﺎﻩ ‪ .١٣۶٧‬اﻳﻦ‬
‫ﻧﻮﺵﺘﻪ هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﮐﺎر‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،۶٠‬اول ﺑﻬﻤﻦﻣﺎﻩ ‪ ١٣۶٧‬اﻳﻦ ﺱﺎزﻣﺎن ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‬
‫‪٢٨٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻳﮑﯽ از ﺗﮑﺎن دهﻨﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ رازهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﻴﺪم اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ ﺁﻣﻔﯽ ﺗﺄﺛﺮ‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ﺷﻤﺎرﻩ ‪ ٨‬ﻣﺤﻞ اﻋﺪام رﻓﻘﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ ﻃﯽ ﻳﮏ روز ﺑﺎ ﺷﺮﺑﺖ‬
‫ﻳﺎ دوغ ﺳﻴﺎﻧﻮر در ﺁن ﺟﺎ ﺷﺶ ﺻﺪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬از ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﻧﺴﻴﻢ)از زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻓﻐﺎﻧﯽ( ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق زﻧﺪاﻧﯽ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم رﺳﺘﻢ ﺷﺶ‬
‫‪١٦٧‬‬
‫ﺻﺪ ﺟﻨﺎزﻩ را ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ هﺎﯼ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺮاﯼ دﻓﻦ ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ هﻴﭻ ﺗﻮﺿﻴﺤﯽ ﻧﻤﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان دوغ ﻳﺎ ﺷﺮﺑﺖ ﺳﻴﺎﻧﻮر ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮد و ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮرد ‪ ۶٠٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ داد! ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻪ ﻧﻴﺎزﯼ اﺳﺖ هﺮ ﭼﻪ را ﮐﻪ ﻣﯽ ﺷﻨﻮﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺑﻪ روﯼ ﮐﺎﻏﺬ ﺁوردﻩ و ﺑﻪ دﺳﺖ ﭼﺎپ ﺑﺴﭙﺎرﻳﻢ‪ ،‬ﺁن هﻢ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از وﻗﺎﻳﻊ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻣﻬﻢ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻣﻴﻬﻦ ﻣﺎن و ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﭘﺎﻧﺰدﻩ ﺳﺎل از واﻗﻌﻪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﯼ ﺻﺪهﺎ ﺗﻦ ﮐﻪ از‬
‫اﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﯼ ﮔﻔﺘﻪ ﯼ ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ ﻋﺎدﯼ اﻓﻐﺎﻧﯽ‬
‫ارزش ﻧﺪارد؟ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﺧﺘﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﺣﺸﻤﺖ اﷲ ﻃﺒﺮزدﯼ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن اﻋﺪام هﺎﯼ دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ در ﺳﺎل ‪ ،١٣۶٧‬در‬
‫ﻳﮏ اﻗﺪام ﻏﻴﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ و دد ﻣﻨﺸﺎﻧﻪ‪ ٧٠٠ ،‬ﻧﻔﺮ را در زﻧﺪان "رﺟﺎﻳﯽ ﺷﻬﺮ" از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻮراﻧﺪن دوغ ﺁﻟﻮدﻩ ﺑﻪ "ﺳﻴﺎﻧﻮر" ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫‪168‬‬
‫هﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫اﻋﺪام ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻧﺎرﻧﺠﮏ‬

‫ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ زﻧﺪاﻧﺒﺎن ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬در ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﯼ "دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﺮدﻣﯽ" ﮐﻪ از ﺳﻮﯼ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و هﻮاداران ﺁن هﺎ در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺗﺪارﮎ دﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در‬
‫ﺷﻬﺮ ﮐﻠﻦ و در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ١٩‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ ١٣٨٠‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫]ﺁﻏﺎز اﻋﺪام هﺎ[ اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮاﺛﻘﺎل هﺎ ]ﺑﻮد[‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ‪ ٣‬ﻟﻴﻔﺘﺮاﮎ ﺑﻪ ﺁن هﺎ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ‪ .‬و روز ﺑﻌﺪ ﻻﺟﻮردﯼ ﮐﻪ ﺧﻴﻠﯽ ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺖ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد اﻋﺪام ﺑﺎ‬
‫ﺟﺮاﺛﻘﺎل ﺧﻴﻠﯽ ﻃﻮل ﻣﯽ ﮐﺸﺪ )ﻳﻌﻨﯽ هﺮ ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ‪ ٢۵‬ﺗﺎ ‪ ۴٠‬ﻧﻔﺮ( دﺳﺘﻮر داد‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن را در دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ‪ ١٠٠‬ﻧﻔﺮﯼ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﺎﻟﻦ ﺗﻴﺮاﻧﺪازﯼ ﭘﺮﺳﻨﻞ اوﻳﻦ‬
‫واﻗﻊ در ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺎﻟﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻧﺎرﻧﺠﮏ درب هﺎ را‬
‫ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ و ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻟﻮدر ﻣﺨﺼﻮص ﺟﻨﺎزﻩ هﺎ را ﺑﻴﺮون ﺑﮑﺸﻨﺪ‬
‫و در داﺧﻞ ﮐﺎﻣﻴﻮن هﺎﯼ ﭼﺎدر دار ﮐﻪ ﻗﺒﻼً از ژﻧﺪارﻣﺮﯼ دﻩ اوﻳﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫رﻳﺨﺘﻪ و ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎهﺎﯼ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﺣﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻟﻮدر ﺟﻨﺎزﻩ هﺎ را‬
‫ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻻﺟﻮردﯼ ﺟﻠﻮ ﻣﯽ رﻓﺖ و ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﻪ اﺟﺴﺎد ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ و‬

‫‪ 167‬ﮐﺎﺑﻮس ﺑﻠﻨﺪ ﺕﻴﺰدﻧﺪان‪ ،‬وﻳﺮاﺱﺘﺎر‪ :‬ﺑﻬﺮوز ﺵﻴﺪا‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎرﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم "ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ" ﻧﻮﺵﺘﻪﯼ ب‪ -‬داوودﯼ‪،‬‬
‫ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪ ١٢٢‬و ‪.١٢٣‬‬
‫‪ 168‬ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ‪http://www.tabarzadi.org/10.htm :‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٨٨‬‬
‫ﻗﻬﻘﻬﻪ ﻳﯽ ﻣﺴﺘﺎﻧﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ داد و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﻣﻴﺎن اﺟﺴﺎد ﻧﻔﺲ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻠﺖ‬
‫ﮐﻤﺮﯼ ﺧﻮدش را در ﻣﯽ ﺁورد و ﺗﺎ ﺗﻴﺮ ﺁﺧﺮ ﺧﻮد را در ﺳﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺧﺎﻟﯽ‬
‫‪١٦٩‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻓﻘﻂ ﮐﺎر ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﺎ ﺧﺘﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﻬﺎدت از ﺳﻮﯼ ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ‪ ،‬ﭘﺲ از ﮐﻴﻔﺮﻳﺎﻓﺘﻦ ﻻﺟﻮردﯼ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ دادﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬او ﮐﻪ ﺷﻬﺮ را ﺷﻠﻮغ دﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻨﺎرﻳﻮﻳﯽ ﺑﺎب ﻃﺒﻊ ﺧﻠﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ در "دادﮔﺎﻩ ﻣﺮدﻣﯽ" ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯽ )ﺑﻪ وﻳﮋﻩ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺳﺎﺑﻖ( و ﻳﺎ‬
‫هﻴﺌﺖ رﺋﻴﺴﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ )از ﺟﻤﻠﻪ دوﺳﺖ ﻋﺰﻳﺰ و ﻧﮑﺘﻪ ﺳﻨﺠﻢ ﺁﻗﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ‬
‫روﺣﺎﻧﯽ وﮐﻴﻞ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﯼ دادﮔﺴﺘﺮﯼ( و دﺳﺖ اﻧﺪرﮐﺎران ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺟﻌﻠﻴﺎﺗﯽ ﻣﺒﺎدرت ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬از ﺧﻮد و ﻳﺎ ﺷﺎهﺪ ﮐﺬاﻳﯽ ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﻟﻮدر ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﻳﮏ‬
‫در ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻋﺒﻮر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد؟!‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎرﻧﺠﮏ هﺎﯼ ﻣﺘﻌﺪدﯼ را درون ﺳﺎﻟﻦ اﻧﺪاﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮگ ‪ ١٠٠‬ﻧﻔﺮ ﻣﻨﺠﺮ‬
‫ﺷﻮد! در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺁﺳﻴﺐ هﺎﯼ ﺟﺪﯼ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ وارد ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺑﺮاﯼ ﺁن ﮐﻪ ﺳﺮﯼ دوم‬
‫را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ اﻋﺪام ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮ و ﺑﻨﺎ ﺁوردﻩ و ﺳﺎﻟﻨﯽ را ﮐﻪ اﻧﻔﺠﺎر ﺑﺰرﮔﯽ در ﺁن رخ‬
‫دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﻣﻴﻢ و ﺑﺎزﺳﺎزﯼ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ؟! ﺁﻳﺎ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻣﺸﺖ دﻳﻮاﻧﻪ ﯼ ﺑﯽ ﻋﻘﻞ ﺳﺮ و ﮐﺎر‬
‫داﺷﺘﻴﻢ؟‬
‫ﻻﺟﻮردﯼ در ﺁن زﻣﺎن‪ ،‬در اوﻳﻦ ﺣﻀﻮرﯼ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرهﺎﻳﯽ اﻧﺠﺎم دهﺪ‪.‬‬
‫ﻻﺟﻮردﯼ در ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ،۶٨‬ﺑﻌﺪ از ﺧﻠﻊ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ از ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺋﻴﺲ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪان هﺎ ﺑﻪ اوﻳﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ و ﻋﺪﻩ اﯼ از ﻧﺰدﻳﮑﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺷﺪت روﯼ‬
‫ﻻﺟﻮردﯼ ﻣﺴﺌﻠﻪ دار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺮرﺳﯽ وﺿﻌﻴﺖ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺑﻪ زﻧﺪان ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﻦ‪ ،‬ﻻﺟﻮردﯼ را ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ و ﻗﺼﺎب ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از هﻮاداران ﺧﻮدﺷﺎن ﺻﺤﺖ و ﺳﻘﻢ اﻳﻦ ادﻋﺎ را ﺟﻮﻳﺎ ﺷﻮﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ اﺟﺎزﻩ داد ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺳﺎد ﮔﯽ و اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﻮد؟‬
‫ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺎرﻧﺠﮏ هﺎ را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ اﻓﺘﺨﺎرﯼ ﻳﺎ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺗﻴﻐﯽ از اﻋﻀﺎﯼ ﮔﺮوﻩ ﺿﺮﺑﺖ ﮐﻤﻴﺘﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺗﻬﺮان ﺑﻮد و دوﺳﺖ هﻤﻴﻦ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ وزﻳﺮ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺁن زﻣﺎن‬
‫ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ ﻣﺴﺌﻮل ﮐﻤﻴﺘﻪ ﯼ ‪ ۵‬ﺑﻮد و ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬در اﻋﺪام هﺎ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺖ و ﻳﮑﯽ از اﻓﺮادﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎرﻧﺠﮏ هﺎ را در ﺑﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﭘﺮت‬
‫‪١٧٠‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﺎ ﺁﻗﺎﯼ ﻋﺒﺎس ﻋﺒﺪﯼ و دوﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮﺷﺎن‪.‬‬
‫اﺳﻢ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ اﻓﺘﺨﺎرﯼ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﺁوردﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻤﺎن ﻣﻮﻗﻊ ﺟﺮﻳﺎن دادﮔﺎهﺶ در‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ رژﻳﻢ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ اﻓﺘﺨﺎرﯼ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻀﻮ ﮔﺮوﻩ ﺿﺮﺑﺖ ﮐﻤﻴﺘﻪ هﺎﯼ ﺗﻬﺮان ﭼﻪ رﺑﻄﯽ دارد ﺑﻪ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻦ در‬

‫‪ 169‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،۵۴۶‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١١‬‬

‫‪ 170‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬
‫‪٢٨٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن اوﻳﻦ! ﺁن هﻢ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﻧﺪان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻼً ﻗﺮﻧﻄﻴﻨﻪ ﺷﺪﻩ ادارﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺣﺘﺎ ﭘﺎﺳﺪاران ﺣﻖ ﺧﺎرج ﺷﺪن از زﻧﺪان را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ ﻧﻴﺰ در‬
‫ﺁن زﻣﺎن ﻣﺴﺌﻮل ﮐﻤﻴﺘﻪ ‪ ۵‬ﻧﺒﻮد و از ﻣﻌﺎوﻧﺖ هﺎﯼ وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺒﺎس ﻋﺒﺪﯼ و‬
‫دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﭼﻪ رﺑﻄﯽ دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺎرﻧﺠﮏ اﻧﺪاﺧﺘﻦ در ﺑﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن؟ ﻋﺒﺪﯼ از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺸﺎور ﻣﻮﺳﻮﯼ ﺧﻮﻳﻴﻨﯽ هﺎ دادﺳﺘﺎن ﮐﻞ ﮐﺸﻮر ﺑﻮد‪ ،‬در ﭘﺮوژﻩ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺷﺮﻳﮏ و ﺳﻬﻴﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻬﺎدت هﺎﯼ ﮐﺬب از اﻳﻦ دﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻟﻮث ﺷﺪن ﻧﻘﺶ‬
‫اﻣﺜﺎل ﻋﺒﺪﯼ و ﺧﺎﺗﻤﯽ در ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﻴﺎن اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ رﺋﻴﺴﻪ ﯼ دادﮔﺎﻩ و ﻣﺴﺘﻤﻌﺎن ﮐﻪ ﮔﺎﻩ از ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺗﻀﺎد در‬
‫ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن و دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ ﮔﺬرﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ از اﻓﺨﻤﯽ ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﺪ ﭼﺮا در ﺷﻬﺎدت‬
‫ﻗﺒﻠﯽ اش ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺁن در ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" از ﺳﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺤﺒﺘﯽ از ﻧﺎرﻧﺠﮏ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ دار زدن ﺁن هﻢ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺟﺮاﺛﻘﺎل اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ و در هﺮ ﻧﻮﺑﺖ ‪٣٣‬‬
‫ﻧﻔﺮ را اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻓﺨﻤﯽ در هﻤﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺣﺘﺎ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ "روزهﺎﯼ ﺁﺧﺮ از‬
‫‪١٧١‬‬
‫ﭘﺎرﮐﻴﻨﮓ ﻣﺤﻮﻃﻪ اوﻳﻦ هﻢ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﺎر اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ"‪.‬‬
‫ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﻣﺴﺘﻤﻌﺎن و اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ رﺋﻴﺴﻪ "دادﮔﺎﻩ ﻣﺮدﻣﯽ" را دﺳﺖ‬
‫ﻣﯽ اﻧﺪازد ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻃﯽ ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ اﻋﺪام هﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬اﻓﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ اﻻن ﺑﻪ ذهﻦ ﻣﻦ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ :‬هﺎدﯼ ﻏﻔﺎرﯼ‪ ،‬ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ ‪،‬‬
‫ﻋﺒﺪﯼ و ﺣﺘﺎ ﺧﻮد ﺧﺎﺗﻤﯽ‪ .‬اﻳﻦ ﻟﺒﺨﻨﺪﯼ ﮐﻪ اﻻن ﺑﻪ ﻟﺐ ﺧﺎﺗﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﺁن‬
‫‪١٧٢‬‬
‫ﻣﻮﻗﻊ دﻳﺪم‪.‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻘﻞ و هﻮش و ﻓﺮاﺳﺖ ﺷﺎن را ﺑﻪ ﺑﺎزﯼ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از‬
‫وﯼ ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺑﺎ ﺁن ﺧﻨﺪﻩ ﯼ ﻣﻠﻴﺤﺶ! ﭼﻪ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ داﺷﺖ؟ ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻦ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺳﺘﺎد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﮐﻞ ﻗﻮا و‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﺸﺘﺮﮐﺶ در هﻴﺌﺖ دوﻟﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﺰرگ ﺷﺮﻳﮏ اﺳﺖ و روزﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن اﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ و ﺑﺴﺘﮕﺎﻧﺸﺎن و ﻣﺮدم اﻳﺮان ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﻓﺘﻦ ﺟﻌﻠﻴﺎﺗﯽ از‬
‫اﻳﻦ دﺳﺖ و ﻟﻮث ﮐﺮدن ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ "ﻣﺘﺤﻮل" ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻋﺪام ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﮐﺸﻴﺪن ﺧﻮن و در ﺁوردن ﮐﻠﻴﻪ‬

‫ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻧﻮع دﻳﮕﺮ اﻋﺪام ﮐﻪ ﺑﺎز ﻣﻦ ﺷﺎهﺪ ﺁن ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﻮد‪ :‬دﻳﺪم زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ را‬
‫ﺑﺎ ﺑﺮاﻧﮑﺎرد ﺑﻪ ﭘﺎﯼ ﭼﻮﺑﻪ ﯼ دار ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺟﺎﯼ ﺷﮑﻨﺠﻪ در ﺑﺪن ﺁن هﺎ‬

‫‪ 171‬ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٩۵‬‬
‫‪ 172‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ارﮔﺎن ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،۵۴۶‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١١‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٩٠‬‬
‫ﻧﻴﺴﺖ از ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻬﺪارﯼ وﻗﺖ‪ ،‬ﻋﻄﺎﷲ ﻓﺮوﻏﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪم ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ هﺎ‬
‫اﻓﺘﺎدﻩ؟ ﺧﻨﺪﻩ ﯼ ﺗﻠﺨﯽ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﻮن ﺁن هﺎ را ﮐﺸﻴﺪﻩ اﻳﻢ‪ .‬راﺳﺘﯽ اﮔﺮ ﻳﮑﯽ از‬
‫ﺗﻮ ﮐﻠﻴﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮ‪ ،‬ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﭼﻄﻮر؟ ﮐﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﻣﻘﺪار زﻳﺎدﯼ‬
‫ﮐﻠﻴﻪ دارﻳﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻓﺘﻮاﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ در ﺻﻮرت‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن از ﺑﺪﻧﺸﺎن در ﺑﻴﺎورﻳﻢ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪم ﭼﻄﻮر زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ؟ ﻗﻬﻘﻬﻪ ﻳﯽ زد و ﮔﻔﺖ در ﺁوردن ﮐﻠﻴﻪ ﮐﻪ ﮐﺎرﯼ ﻧﺪارد‬
‫ﭘﻬﻠﻮ را ﻣﯽ ﺷﮑﺎﻓﻴﻢ و ﮐﻠﻴﻪ را در ﻣﯽ ﺁورﻳﻢ و در ﻇﺮف ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ‬
‫‪١٧٣‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﺗﯽ در ﮐﺸﻮر ﺁﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ و اﺳﻨﺎدﯼ از ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ را‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﯼ اﻓﺸﺎﯼ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ و رژﻳﻢ ﻣﻨﺤﻮﺳﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﻮث ﮐﺮدن ﺁن هﺎ‬
‫ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ اﻓﺨﻤﯽ در ﺣﻀﻮرﺷﺎن ﺷﻬﺎدت ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺸﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﺧﺮ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﮏ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﯽ ﺳﻮاد ﻳﺎ ﮐﻢ ﺳﻮاد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﻬﻠﻮﯼ ﮐﺴﯽ را ﺳﻮراخ ﮐﺮدﻩ و ﮐﻠﻴﻪ اش‬
‫را ﺑﺮاﯼ ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﭘﻴﻮﻧﺪ زﻧﻨﺪ‪ ،‬در ﺑﻴﺎورد؟! ﻣﮕﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﮐﻠﻴﻪ و ﻳﺎ هﺮ ﻳﮏ از‬
‫ﺟﻮارح ﺑﺪن‪ ،‬ﺑﺪون رﻋﺎﻳﺖ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ ﺟﻮاﻧﺐ و ﺣﻀﻮر ﺗﻴﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﭘﺰﺷﮑﯽ و اﺗﺎق و اﺑﺰار‬
‫وﻳﮋﻩ ﯼ اﻳﻦ ﮐﺎر‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ؟ ﻣﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎ درﻳﺪن ﭘﻬﻠﻮﯼ زﻧﺪاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ‬
‫ﺑﻴﺮون ﮐﺸﻴﺪن ﮐﻠﻴﻪ ﮐﺮد؟ ﻣﮕﺮ دل و ﺟﮕﺮ ﺑﺮاﯼ دﮐﺎن ﺟﮕﺮﮔﯽ در ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ؟ ﻇﺎهﺮاً‬
‫ﻋﻄﺎاﷲ ﻓﺮوﻏﯽ ﺗﺨﺼﺺ اش ﻓﻘﻂ در درﺁوردن ﮐﻠﻴﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و دﻳﮕﺮ اﻋﻀﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻠﺐ و رﻳﻪ و ﮐﺒﺪ و ﻗﺮﻧﻴﻪ ﭼﺸﻢ و‪ ...‬ﺑﻪ دردﺷﺎن ﻧﻤﯽ ﺧﻮردﻩ اﺳﺖ!‬
‫ﮔﻮﻳﺎ ﻓﻘﻂ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﻣﯽ روﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺰﻋﺒﻼت اﻣﺜﺎل ﺟﻨﺘﯽ و رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ و‬
‫دﻳﮕﺮ اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ هﺎ ﮔﻮش ﻣﯽ دهﻨﺪ و ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺳﺆال اﻳﺠﺎد ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺰاوار ﺳﺮزﻧﺶ اﻧﺪ و‬
‫ﻣﺎ ﻣﺴﺘﺤﻖ اﻳﻦ ﺧﺮدﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ! ﺁﻳﺎ ﻣﺎ هﻢ از اﺻﺤﺎب هﻤﺎن ﻧﻤﺎزﺟﻤﻌﻪ اﯼ هﺎ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ؟‬
‫ﻗﺼﺪ ﻣﻦ ﺗﻮهﻴﻦ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﻴﺴﺖ وﻟﯽ ﺁﻳﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ روزﯼ از اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ هﺎﯼ ﺳﺎدﻩ اﻣﺎ وﻳﺮان ﮔﺮ‬
‫ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ؟ ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺎزﻩ دهﻴﻢ ﺑﺎ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺎ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎزﯼ ﺷﻮد؟ ﮐﺴﯽ از ﮐﻤﺎل‬
‫اﻓﺨﻤﯽ ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﺪ ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺷﺎهﺪ اﻳﻦ هﻤﻪ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻮدﻳﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﭼﻪ ﻧﻘﺸﯽ در‬
‫اﻧﺠﺎم ﺁن هﺎ داﺷﺘﻪ اﻳﺪ؟ ﻣﻦ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺷﺎهﺪ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﭘﺎﺳﺪاران از ﮐﺎدر ﭘﺰﺷﮑﯽ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺧﺪﻣﺎت و ﻣﻮﺗﻮرﯼ‪ ،‬هﻤﮕﯽ در اﻧﺠﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻳﺸﺎن اﻳﻦ هﻤﻪ ﺟﻨﺎﻳﺖ را ﺁن روز ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺧﻮد از هﻤﻪ ﯼ ﺁن هﺎ‬
‫ﺑﺮﯼ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟!‬

‫ﺗﻠﻔﻴﻘﯽ از ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻋﺪام‬

‫ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺨﺘﺎر زﻳﺒﺎﻳﯽ ﻳﮏ هﻮادار ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺧﻮد در ﻣﺮاﺳﻢ ﻳﺎدﺑﻮد‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ "ﺳﺎزﻣﺎن ﻋﻔﻮ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ" در داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺟﺮج واﺷﻨﮕﺘﻦ‬

‫‪ 173‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬
‫‪٢٩١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺷﻬﺮ واﺷﻨﮕﺘﻦ دﯼ ﺳﯽ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ٢۴‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ ٢٠٠٣‬ﻣﻴﻼدﯼ ﺑﺮﮔﺰار‬
‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫اﮐﺜﺮ اوﻗﺎت ﻣﺎ ﺻﺪاﯼ ﻣﺴﻠﺴﻞ هﺎﯼ ﺳﻨﮕﻴﻦ را ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن را در‬
‫ﺳﺎﻟﻦ اﻋﺪام زﻧﺪان هﺪف ﻗﺮار ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﮐﺎرﮔﻴﺮﯼ دﻳﮕﺮ ادوات‬
‫اﻋﺪام هﻢ ﭼﻮن ﺟﺮاﺛﻘﺎل هﺎ و دﻳﮕﺮ ﺗﺠﻬﻴﺰات دار زدن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺪاﯼ‬
‫اﻧﻔﺠﺎر از ﺗﭙﻪ هﺎﯼ اﻃﺮاف اوﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﭘﯽ ﺑﺮدﻳﻢ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ دار زدن و‬
‫ﺗﻴﺮﺑﺎران‪ ،‬ﺁن هﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﺎ اﻧﻔﺠﺎر ﺗﯽ ان ﺗﯽ و ﻧﺎرﻧﺠﮏ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫‪١٧٤‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺗﻴﺮﺑﺎراﻧﯽ در ﺳﺎﻟﻦ وﻳﮋﻩ ﯼ اﻋﺪام اوﻳﻦ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺪاﯼ ﺁن‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻦ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از اﻧﺘﻘﺎل ﺻﺪا ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از ﺁن‪ ،‬ﻋﺎﻳﻖ ﺑﻨﺪﯼ‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺁن دوران زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اوﻳﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﻪ ﮔﺎﻩ ﺻﺪاﯼ ﺗﮏ ﺗﻴﺮهﺎﻳﯽ ﺷﻨﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺻﺪاﯼ ﻣﺴﻠﺴﻞ هﺎﯼ ﺳﻨﮕﻴﻦ را‬
‫ﮐﺴﯽ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﻴﺮﯼ ﺟﺮاﺛﻘﺎل و ﻧﺎرﻧﺠﮏ را ﻧﻴﺰ ﺑﺪون ﺷﮏ ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﻣﺨﺘﺎر زﻳﺒﺎﻳﯽ در ﮐﺘﺎب هﺎ و ﺧﺎﻃﺮات ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن زﻧﺪان ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﺳﺖ و ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫در زﻧﺪان ﻣﻄﺮح ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺎ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺨﺘﺎرزﻳﺒﺎﻳﯽ ﺑﻌﺪ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﻩ ام‪.‬‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع اﻧﻔﺠﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻣﻨﻔﺠﺮﻩ در ﺗﭙﻪ هﺎﯼ اوﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻗﺒﻼً ﺗﻮﺿﻴﺢ‬
‫دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 174‬ﻣﺘﻦ ﺱﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻣﺰﺑﻮر در ﺱﺎﻳﺖ ﺟﺒﻬﻪﯼ هﻤﺴﺘﮕﯽ ﺥﻠﻖ ﺑﻪ ﺕﺎرﻳﺦ ‪ ١۵‬ﺟﻮﻻﯼ ‪ ٢٠٠۴‬ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
 ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺘﻞﻋﺎمهﺎ‬
‫رواﻳﺖ هﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﮔﺮوﻩ هﺎ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻻن ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻓﺮاد در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﺗﺎرﻳﺦ و‬
‫زﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‬

‫ﺑﺎور ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم‬

‫در ﻓﺼﻠﯽ ﮐﻪ ﺁﺗﺶ ﺑﺪل ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻴﻠﻮﻓﺮان‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﺘﺎرﻩ ﮐﻮچ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫در ﺁن هﻨﮕﺎم ﮐﻪ ﻗﻘﻨﻮس ﺟﺸﻦ ﺷﻌﻠﻪ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‬
‫دورﻩ ﮔﺮد ﺁواﻳﺶ از ﮔﺮﻣﯽ ﻋﺸﻖ ﻣﯽ ﺗﺮﮐﺪ‬
‫و ﻣﺎﻩ از ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺳﻮزان ﺗﺮ اﺳﺖ‬
‫ﺳﻴﻨﻪ هﺎﯼ ﻳﺎران ﻣﻦ‬
‫ﮐﻪ اﺟﺎق زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﻣﺮدم ﺑﻮد‬
‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺮد ﺷﻮد‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٩٤‬‬

‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ از ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﺶ ﻣﺮدادﻣﺎﻩ و ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﮐﻠﻴﻪ ﯼ زﻧﺪان هﺎﯼ‬
‫ﮐﺸﻮر ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺠﺎهﺪ در ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ اﺟﺮاﯼ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن در زﻧﺪان اوﻳﻦ‪ ،‬از ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﭘﻨﺞ ﻣﺮدادﻣﺎﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدن اﻓﺮاد‬
‫زﻳﺮِ ﺣﮑﻢ و ﭘﻴﮏ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬در اوﻳﻦ ﺷﺮوع ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻗﻀﺎﻳﯽ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‬
‫رژﻳﻢ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ زودﯼ ﻓﺮﻣﺎن وﻳﮋﻩ اﯼ را ﮐﻪ از ﻣﺪت هﺎ ﻗﺒﻞ ﭘﻴﺶ ﻧﻮﻳﺲ‬
‫ﺁن ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﺎدر ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ از ﻗﺒﻞ ﺗﺪارﮎ ﻣﻘﺪﻣﺎت اﺟﺮاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﻴﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻬﯽ‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ اردﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻬﺮام ﺳﻼﺟﻘﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﻣﺒﺎرﮐﯽ‪ ،‬زهﺮا ﺣﺎج زارع‬
‫ﻓﻼﺣﺘﯽ و‪ ...‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﭘﻨﺞ ﻣﺮداد ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ و در ﺳﺤﺮﮔﺎﻩ ﺷﺶ ﻣﺮداد ﺟﺎوداﻧﻪ‬
‫‪١٧٥‬‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺮﻣﺎن رﺳﻤﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﺗﺸﮑﻴﻞ هﻴﺌﺖ هﺎﯼ وﻳﮋﻩ اﺟﺮا ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬

‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬
‫از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﺧﺎﺋﻦ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻧﺒﻮدﻩ و هﺮ ﭼﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ از روﯼ ﺣﻴﻠﻪ و ﻧﻔﺎق ﺁن هﺎﺳﺖ و ﺑﻪ ﻗﺮار ﺳﺮان ﺁن هﺎ از اﺳﻼم‬
‫ارﺗﺪاد ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺎرب ﺑﻮدن ﺁن هﺎ و ﺟﻨﮓ هﺎﯼ ﮐﻼﺳﻴﮏ‬
‫ﺁن هﺎ در ﺷﻤﺎل و ﻏﺮب و ﺟﻨﻮب ﮐﺸﻮر ﺑﺎ هﻤﮑﺎرﯼ هﺎﯼ ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻋﺮاق و‬
‫ﻧﻴﺰ ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ ﺁﻧﺎن ﺑﺮاﯼ ﺻﺪام ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺎ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﮑﺒﺎر ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﺿﺮﺑﺎت ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﯼ ﺁﻧﺎن از اﺑﺘﺪاﯼ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻧﻈﺎم‬
‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺎﮐﻨﻮن‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در زﻧﺪان هﺎﯼ ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺸﻮر ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﻧﻔﺎق ﺧﻮد ﭘﺎﻓﺸﺎرﯼ ﮐﺮدﻩ و ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺎرب و ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ اﻋﺪام‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻴﺰ در ﺗﻬﺮان ﺑﺎ راﯼ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﺁﻗﺎﻳﺎن‬
‫ﺣﺠﺖ اﻻﺳﻼم ﻧﻴﺮﯼ داﻣﺖ اﻓﺎﺿﺎﺗﻪ) ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮع ( و ﺟﻨﺎب ﺁﻗﺎﯼ‬
‫اﺷﺮاﻗﯽ)دادﺳﺘﺎن ﺗﻬﺮان( و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ اﯼ از وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ‬
‫اﺣﺘﻴﺎط در اﺟﻤﺎع اﺳﺖ‪ ،‬و هﻤﻴﻦ ﻃﻮر در زﻧﺪان هﺎﯼ ﻣﺮاﮐﺰ اﺳﺘﺎن ﮐﺸﻮر راﯼ‬
‫اﮐﺜﺮﻳﺖ ﺁﻗﺎﻳﺎن ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮع‪ ،‬دادﺳﺘﺎن اﻧﻘﻼب و ﻳﺎ دادﻳﺎر و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻻزم اﻻﺗﺒﺎع ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﺣﻢ ﺑﺮ ﻣﺤﺎرﺑﻴﻦ ﺳﺎدﻩ اﻧﺪﻳﺸﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ اﺳﻼم در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺪا از اﺻﻮل ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﺎﭘﺪﻳﺮ ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻴﺪوارم ﺑﺎ ﺧﺸﻢ‬

‫‪ 175‬اﻣﻴﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻬﯽ در ﺣﻮاﻟﯽ ﻧﻴﻤﻪﺵﺐ ﺑﻪ ﺱﻠﻮل ﺥﻮﻳﺶ در ﺁﺱﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﺮاﯼ هﻢﺱﻠﻮﻟﯽهﺎﻳﺶ ﮐﻪ دو ﻧﻔﺮ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﺟﺮا را ﺕﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮد‪ :‬هﻔﺖ‪ -‬هﺸﺖ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺵﺪﻩ و هﻤﮕﯽ ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﮑﻮم ﺵﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫‪٢٩٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫و ﮐﻴﻨﻪ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم‪ ،‬رﺿﺎﻳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل را ﺟﻠﺐ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ﺁﻗﺎﻳﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬وﺳﻮﺳﻪ و ﺷﮏ و‬
‫ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﺳﻌﯽ ﮐﻨﻨﺪ "اﺷﺪا ﻋﻠﯽ اﻟﮑﻔﺎر" ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮدﻳﺪ در ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﻼم‬
‫اﻧﻘﻼﺑﯽ‪ ،‬ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﻮن ﭘﺎﮎ و ﻣﻄﻬﺮ ﺷﻬﺪا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬واﻟﺴﻼم‪ .‬روح اﷲ‬
‫‪١٧٦‬‬
‫اﻟﻤﻮﺳﻮﯼ اﻟﺨﻤﻴﻨﯽ‪.‬‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺎ ﺻﺪور اﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎن و اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻴﺮﯼ‪ ،‬اﺷﺮاﻗﯽ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ اﻃﻼﻋﺎت در ﺗﻬﺮان و‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ هﻴﺌﺖ هﺎﯼ ﻣﺸﺎﺑﻪ در زﻧﺪان هﺎﯼ ﮐﺸﻮر‪ ،‬در واﻗﻊ ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت ﻣﻌﻴﻦ و ﻣﺤﺪودﯼ‪،‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ وﻳﮋﻩ اﯼ را اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺁن‪ ،‬هﻴﺌﺖ هﺎﯼ ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻼف روال‬
‫ﻗﻀﺎﻳﯽ رژﻳﻢ و ﺑﺎ اﺧﺘﻴﺎرات ﺗﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻬﺮان‪ ،‬در زﻧﺪان‬
‫اوﻳﻦ ﮐﺸﺘﺎر از روز ﺷﺸﻢ و در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ از روز هﺸﺘﻢ ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ‬
‫از ﺷﻮاهﺪ و ﻗﺮاﺋﻦ و ﺷﻬﺎدت ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪،‬‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﻢ زﻣﺎن در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ ﻧﻴﺰ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﯼ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ اﺣﻤﺪﯼ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺮع دادﮔﺎﻩ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ٢٣‬ﻣﺮداد‪۶٧‬‬
‫اﺷﺎرﻩ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از ﺁن در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ١٠‬ﻣﺮداد ‪ ۶٧‬ﻧﺰد ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻩ ﯼ اﺣﺮاز‬
‫ﺳﺮ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﻮدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺷﮑﺎﻳﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ١٧٧.‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫دزﻓﻮل‪ ،‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯼ ﺑﻴﻦ ‪ ۶‬ﺗﺎ ‪ ١٠‬ﻣﺮداد ﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺰارش ﻳﺎزدهﻢ از زﻧﺪان وﮐﻴﻞ ﺁﺑﺎد ﻣﺸﻬﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺸﻬﺪ‬
‫ﮐﻪ از ﻗﻀﺎ ﻏﺎﻟﺐ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن را ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در روز ﺷﺶ‬
‫ﻣﺮداد هﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﻬﺮان ﺷﺮوع ﺷﺪﻩ و اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن از روز ‪ ٨‬ﻣﺮداد ﻣﺎﻩ ﺑﺎ اﻋﺪام ﻳﮏ‬
‫‪١٧٨‬‬
‫دﺳﺘﻪ ﯼ ‪ ١٣-١۴‬ﻧﻔﺮﻩ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﺎ ‪ ٢۵‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺰارش دوازدهﻢ از زﻧﺪان ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن در زﻧﺪان ﺗﺒﺮﻳﺰ از‬
‫روز ﺷﻨﺒﻪ ‪ ٧‬ﻣﺮداد ]هﺸﺘﻢ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ[ ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ و ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ هﻨﻮز ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻳﮕﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪ ‪ ٩‬ﮐﺴﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ در ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﺗﺄﮐﻴﺪ‬
‫‪١٧٩‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻋﺪام هﺎ ﻃﯽ ﻣﺮداد و ﺷﻬﺮﻳﻮر در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺰارش ﺳﻴﺰدهﻢ از زﻧﺪان ﺧﺮم ﺁﺑﺎد ﺷﺮح ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ از ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺮداد‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ‬
‫دادن ﺑﻪ ﺑﻨﺪ را ﻗﻄﻊ ﮐﺮدﻧﺪ و ‪ ٢-٣‬روز ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﺮوغ‪ ،‬روز ﻳﮏ ﺷﻨﺒﻪ ﻳﺎ‬
‫‪١٨٠‬‬
‫دوﺷﻨﺒﻪ]‪ ٩‬ﻳﺎ ‪ ١٠‬ﻣﺮداد[ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل‪ ١٠‬ﻧﻔﺮ از ﺑﻨﺪ "ﺧﺮم ﺁﺑﺎدﯼ هﺎ" ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺥﺎﻃﺮات ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬اﺕﺤﺎد ﻧﺎﺵﺮان اﻳﺮاﻧﯽ در اروﭘﺎ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.۵٢٠‬‬ ‫‪176‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪ ۵٢١‬و ‪.۵٢٢‬‬ ‫‪177‬‬
‫ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﮔﺰارش ﻳﺎزدهﻢ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪ ٣٠٣‬ﺕﺎ ‪.٣٠٧‬‬ ‫‪178‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﮔﺰارش دوازدهﻢ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪ ٣٠٧‬ﺕﺎ ‪.٣١١‬‬ ‫‪179‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﮔﺰارش ﺱﻴﺰدهﻢ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣١١‬‬ ‫‪180‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٩٦‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﻣﻮﺳﻮﯼ و ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮش ذوق از واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﭼﺮﻳﮏ هﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ ﺧﻠﻖ )اﻗﻠﻴﺖ(‬
‫ﮐﻪ هﺮ دو در زﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در زﻧﺪان ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ رﺷﺖ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ وﻗﻮع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن در زﻧﺪان رﺷﺖ را ﺑﻴﻦ ‪ ٨‬ﻣﺮداد ﺗﺎ ‪ ١۵‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۶٧‬ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪. ١٨١‬‬
‫ﺟﺎﺳﻢ هﺮدان‪ ،‬ﻳﮏ ﺷﺎهﺪ ﻋﻴﻨﯽ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن در زﻧﺪان اهﻮاز‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﺮوع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫‪١٨٢‬‬
‫را در ﻣﺮدادﻣﺎﻩ و ﭘﺲ از ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ۵٩٨‬ﻣﯽ داﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ۶٧‬ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ از ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎﻩ ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﺮﻓﺖ و در‬
‫ﻣﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﺮداد و ﺷﻬﺮﻳﻮر هﺰاران ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ هﺎﯼ اﻋﺪام ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻃﺒﻖ روال ﻣﻌﻤﻮل رژﻳﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺟﻨﺎﻳﺘﺶ و ﺑﺮاﯼ ﺁن ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دهﺪ ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ دادﮔﺎﻩ و رﺳﻴﺪ ﮔﯽ هﺎﯼ‬
‫ﻣﻌﻤﻮل ﻗﻀﺎﻳﯽ و‪ ...‬در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻋﺪام ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻦ ﻣﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﺮداد ﺗﺎ ﺁذر ‪ ۶٧‬ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ‬
‫دﻟﻴﻞ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ ﺻﺤﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻋﺪﻩ اﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺷﺎهﺪ اﻋﺪام ﺷﺎن در ﻣﺮدادﻣﺎﻩ‬
‫ﺑﻮدﻩ ام‪ ،‬رژﻳﻢ ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﻬﺎدت ﺷﺎن را ﻣﺎﻩ هﺎﯼ ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ ،‬ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﺁﺑﺎن و ﺁذر ‪ ۶٧‬اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ از ﺳﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻋﺪام هﺎﯼ‬
‫ﮔﺴﺘﺮدﻩ در ﻣﺎﻩ هﺎﯼ ﺁﺑﺎن‪ ،‬ﺁذر‪ ،‬دﯼ‪ ،‬ﺑﻬﻤﻦ و اﺳﻔﻨﺪ ‪ ۶٧‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻤﻴﻨﯽ اﻋﻼم ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﻓﺮﻣﺎن ﺗﮑﻤﻴﻠﯽ اش و در ﭘﺎﺳﺦ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺆال ﻣﻮﺳﻮﯼ اردﺑﻴﻠﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﯽ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺻﺪور دﺳﺘﻮر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﺗﻌﺠﻴﻞ در ﺻﺪور و اﺟﺮاﯼ اﺣﮑﺎم اﻋﺪام را دادﻩ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﻮار ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﻣﺪ ﻇﻠﻪ اﻟﻌﺎﻟﯽ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻋﺮض ﺳﻼم‪ ،‬ﺁﻳﺖ اﷲ‬
‫ﻣﻮﺳﻮﯼ اردﺑﻴﻠﯽ در ﻣﻮرد ﺣﮑﻢ اﺧﻴﺮ ﺣﻀﺮﺗﻌﺎﻟﯽ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ اﺑﻬﺎﻣﺎﺗﯽ‬
‫داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻠﻔﻨﯽ در ﺳﻪ ﺳﺌﻮال ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺣﮑﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺁن هﺎﺳﺖ ﮐﻪ در زﻧﺪان هﺎ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‬
‫و ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ وﻟﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻮﺿﻊ ﻧﺪادﻩ اﻧﺪ و هﻨﻮز هﻢ ﺣﮑﻢ در‬
‫ﻣﻮرد ﺁن هﺎ اﺟﺮا ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﺁن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ هﻢ ﻧﺸﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮم‬
‫ﺑﻪ اﻋﺪاﻣﻨﺪ؟‬
‫‪ -٢‬ﺁﻳﺎ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﮐﻪ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ زﻧﺪان ﻣﺤﺪود ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﻣﻘﺪارﯼ از زﻧﺪاﻧﺸﺎن را‬
‫هﻢ ﮐﺸﻴﺪﻩ اﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻮﺿﻊ ﻧﻔﺎق ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬
‫‪ -٣‬در ﻣﻮرد رﺳﻴﺪﮔﯽ ﺑﻪ وﺿﻊ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﭘﺮوﻧﺪﻩ هﺎﯼ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻨﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ اﺳﺘﻘﻼل ﻗﻀﺎﻳﯽ دارﻧﺪ و ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺮﮐﺰ اﺳﺘﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬

‫‪ 181‬ﮐﺎﺑﻮس ﺑﻠﻨﺪ ﺕﻴﺰ دﻧﺪان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺑﺎران‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪ ٢٩‬و ‪.١٩١‬‬

‫‪ 182‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪ ‪.۵٩‬‬
‫‪٢٩٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﺮﮐﺰ اﺳﺘﺎن ارﺳﺎل ﮔﺮدد‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺴﺘﻘﻼً ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﻤﺎ‬
‫‪١٨٣‬‬
‫اﺣﻤﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆال ﻓﺮزﻧﺪش اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺴﻤﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪ ،‬در ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﻓﻮق هﺮﮐﺲ در هﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﮔﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻔﺎق ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺣﮑﻤﺶ اﻋﺪام اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﻳﻌﺎً دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬در ﻣﻮرد رﺳﻴﺪﮔﯽ ﺑﻪ‬
‫وﺿﻊ ﭘﺮوﻧﺪﻩ هﺎ‪ ،‬در هﺮ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪ ،‬هﻤﺎن ﻣﻮرد‬
‫‪١٨٤‬‬
‫ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺁن ﻗﺪر روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ادﻟﻪ و ﺑﺮهﺎن ﻧﺪارد‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺣﺘﺎ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﺁوردن و ﺑﺮدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ اﺳﺘﺎن ﻧﻴﺴﺖ و هﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮ‬
‫اﺟﺮا ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬هﻤﺎن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ! در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮاﯼ ﺣﮑﻢ‬
‫ﺿﺮب اﻻﺟﻠﯽ "وﻟﯽ ﻓﻘﻴﻪ"‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺎﻩ هﺎ روﯼ زﻣﻴﻦ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟ از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺗﻼش ﻣﯽ ﺷﺪ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم وﺟﻪ ﺷﺮﻋﯽ و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ وﻇﻴﻔﻪ دادﻩ ﺷﻮد‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺷﻴﺦ ﺣﺮ ﻋﺎﻣﻠﯽ از‬
‫ﻓﻘﻬﺎﯼ ﺑﺰرگ ﺷﻴﻌﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪" :‬ﻣﻦ ﻋﻄﻞ ﺣﺪاً ﻣﻦ ﺣﺪودﯼ ﻓﻘﺪ ﻋﺎﻧﺪﻧﯽ" ﺣﺪ‬
‫ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪" .‬ﻟﻴﺲ ﻓﯽ اﻟﺤﺪود ﻧﻈﺮ ﺳﺎﻋﺔ" ﺗﺄﺧﻴﺮ و ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ در اﺟﺮاى ﺁن روا‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ١٨٥‬و هﻤﭽﻨﻴﻦ "ﻻ ﻳﺸﻔﻌﻦّ اﺣﺪ ﻓﻰ ﺣﺪّ اذا ﺑﻠﻎ اﻻﻣﺎم‪ ،‬ﻓﺎﻧﻪ ﻻﻳﻤﻠﻜﻪ" ‪ ...‬و "اﺷﻔﻊ‬
‫ﻋﻨﺪاﻻﻣﺎم ﻓﻰ ﻏﻴﺮ اﻟﺤﺪ ﻣﻊ اﻟﺮﺟﻮع ﻣﻦ اﻟﻤﺸﻔﻮع ﻟﻪ" ‪١٨٦‬و ﭘﺲ از وﺻﻮل ﺑﻪ اﻣﺎم ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﮐﺎر ﺳﺎز ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬در ‪ ٢۵‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ و ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻋﺪﻩ اﯼ ﻣﻌﺪود هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬در ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اوﻳﻦ‬
‫ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺗﺎ ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺣﮑﻢ اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‬
‫در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﭘﺲ از ﺻﺪور ﺗﻮﺳﻂ هﻴﺌﺖ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ و ﺑﺪون ﻓﻮت وﻗﺖ اﺟﺮا ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬در‬
‫اوﻳﻦ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ دﻻﻳﻠﯽ ﮐﻪ هﻨﻮز ﺑﺮ ﻣﻦ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﺟﺮاﯼ ﺑﻌﻀﯽ از اﺣﮑﺎم ﺑﺎ وﻗﻔﻪ اﯼ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺗﻌﺪادﯼ از دوﺳﺘﺎﻧﻢ ﮐﻪ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺟﺎن ﺑﻪ در‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در روزهﺎﯼ اول ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۶٧‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ‬
‫‪ ٢٠٩‬ﮐﻪ ﺗﺎ ﭘﻴﺶ از ﺁن ﭘﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﮔﺎﻩ ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ ﻧﻔﺮ در ﺁن هﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﺗﺮ در ﺁن ﺳﻠﻮل هﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫زﻣﺮﻩ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺑﺎزﻧﮕﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬از روز ‪ ۵‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎﻩ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻋﺘﺮاف ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﺟﺪﻳﺪﯼ از ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬

‫ﻣﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺥﺎﻃﺮات ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬اﺕﺤﺎد ﻧﺎﺵﺮان اﻳﺮاﻧﯽ در اروﭘﺎ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.۵٢٠‬‬ ‫‪183‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.۵٢٠‬‬ ‫‪184‬‬
‫وﺱﺎﻳﻞاﻟﺸﻴﻌﻪ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،١٨‬ﺣﺮ ﻋﺎﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣٣۶‬‬ ‫‪185‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣٣٣‬‬ ‫‪186‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٢٩٨‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬از ﻣﻔﺎد اﻳﻦ ﺣﮑﻢ اﻃﻼﻋﯽ در دﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ وﻟﯽ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫وﯼ دﺳﺘﻮر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻪ اﺗﻬﺎم "ارﺗﺪاد" را ﺻﺎدر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﻮر‬
‫در ﺗﻬﺮان ﺑﺎ ﺟﺪﻳﺖ ﺗﻤﺎم دﻧﺒﺎل ﺷﺪ وﻟﯽ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻗﻀﺎﻳﯽ‬
‫رژﻳﻢ ﺗﺎ روز ‪ ١٣‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ روز در واﻗﻊ‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ روز ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ در اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و ﭘﺎﻳﺎن ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن در اﻳﻦ زﻧﺪان هﺎ ﺑﻮد‪ .‬روز ‪ ١۴‬ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ﺁﺧﺮﻳﻦ دﺳﺘﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ زﻧﺪﻩ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ ﮐﻪ ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از اﻧﻔﺮادﯼ ‪ ٢٠٩‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﮐﻤﺘﺮ از ﺗﻬﺮان ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن و ﻳﻘﻴﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ در هﻴﭻ ﻧﻘﻄﻪ اﯼ از ﮐﺸﻮر‪ ،‬در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺣﮑﻢ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺧﻤﻴﻨﯽ اﻋﺪاﻣﯽ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴﺰ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺮﭼﻪ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و اﺟﺮا ﺷﺪن ﺁن در ﮐﻮﺗﺎهﺘﺮﻳﻦ ﻣﺪت ﻣﻤﮑﻦ‪ ،‬ﻣﺪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و دﻟﻴﻠﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﭘﻴﺮوان او در اﻳﻦ ﮐﺎر اهﻤﺎل ﮐﺮدﻩ و ﺳﺮﻋﺖ ﻻزم را‬
‫ﺑﻪ ﺧﺮج ﻧﺪادﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺁن هﻢ ﭘﻴﺮواﻧﯽ ﮐﻪ هﻤﻮارﻩ و ﺑﯽ ﺻﺒﺮاﻧﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﺻﺪور ﭼﻨﻴﻦ‬
‫دﺳﺘﻮرﯼ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﺮا در ﻟﻴﺴﺖ هﺎﯼ ﺗﻬﻴﻪ و ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ هﺎﻳﯽ‬
‫ﻏﻴﺮ از ﺷﻬﺮﻳﻮر و ﻣﺮداد ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﻪ رذاﻟﺖ و ﭘﻠﻴﺪﯼ رژﻳﻢ ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ هﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر در واﻗﻊ از ﺳﻮﯼ رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻋﻼم ﺷﺪﻩ و‬
‫ﻳﺎ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﺎدﯼ رژ ﻳﻢ‪ ،‬روﯼ ﺳﻨﮓ ﻗﺒﺮ ﻧﺼﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﺮ ﻗﺒﺮهﺎﯼ ﻓﺮﺿﯽ اﻳﻦ ﺷﻬﺪا در ﺑﻬﺸﺖ‬
‫زهﺮا‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁذرﻣﺎﻩ هﻤﺎن ﺳﺎل‪ ،‬رژﻳﻢ از اﻋﻼم ﺟﻨﺎﻳﺘﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ‬
‫ﻗﺒﻞ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺘﻨﺎع ﻣﯽ ﮐﺮد و در ﭘﺎرﻩ اﯼ ﻣﻮارد ﺣﺘﺎ ﭘﻮل و ﻟﺒﺎس ﺑﺮاﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺁن هﺎ ﻣﻤﻨﻮع اﻟﻤﻼﻗﺎت هﺴﺘﻨﺪ! از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ‪،‬‬
‫هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادم‪ ،‬رژﻳﻢ در ﭘﯽ اﻳﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ واﻧﻤﻮد ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪن ﺑﻪ اﻋﺪام‪ ،‬هﻤﻪ ﯼ ﻣﺮاﺣﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ را در دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ‬
‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻃﯽ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﻮازﻳﻦ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﺁن رژﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ! اﻟﺒﺘﻪ‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻋﺪام "ﻋﻴﺎران" و ﭼﻨﺪ ﻣﺠﺎهﺪ ﺧﻠﻖ در اوﻳﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻋﺪام هﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮ روال‬
‫ﻣﻌﻤﻮل اﻋﺪام و ﮐﺸﺘﺎر در ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
 ‫دﻻﻳﻞ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬
‫اﻧﺘﻘﺎم ﮐﻮر ﻳﺎ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﺷﺪﻩ؛ ﭘﺎﮎ ﮐﺮدن ﺻﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪ و‪...‬‬

‫در ﭘﺮواز ﭘﺮﻧﺪﻩ ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ‬

‫هﻤﻪ ﯼ ﺗﺮﺳﻢ از ﺁﺳﻤﺎن ﺳﺎدﻩ اﻳﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻟﮑﻪ اﯼ اﺑﺮ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ‪ ،‬ﻣﯽ داﻧﻢ ﭘﺮﻧﺪﻩ اﯼ ﮐﻪ هﺰار ﺁﻳﻨﻪ‬
‫رو ﺑﻪ روﯼ ﭘﻠﻨﮕﺎن ﻧﻬﺎدﻩ اﺳﺖ‬
‫اﻳﻦ ﺁﺳﻤﺎن ﻣﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ را ﺳﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٠٠‬‬
‫‪١‬‬
‫‪ -‬ﺁﻳﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،۶٧‬ﻳﮏ اﻧﺘﻘﺎم ﮐﻮر و واﮐﻨﺶ ﺁﻧﯽ از ﺟﺎﻧﺐ‬
‫رژﻳﻢ‪ ،‬در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان" ارﺗﺶ ﺁزادﯼ ﺑﺨﺶ ﻣﻠﯽ اﻳﺮان ﺑﻮد؟‬
‫‪ -‬ﺁﻳﺎ ﻋﺎﻣﻼن‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰان و ﻣﺠﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ و ﺑﯽ هﻴﭻ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻣﻨﻴﺘﯽ ﺧﻮد اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬
‫‪ -‬ﺁﻳﺎ اﮔﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان" ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ وﻗﻮع ﻧﻤﯽ ﭘﻴﻮﺳﺖ؟‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺗﺎ ﮐﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ و دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻤﻴﻖ و‬
‫واﻗﻌﯽ از دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﺬهﺒﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻣﻴﻬﻦ ﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺎزهﻢ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن اﻳﻦ رژﻳﻢ را ﻣﻘﺼﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ‬
‫و ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ رژﻳﻢ را ﻓﻘﻂ واﮐﻨﺸﯽ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﯼ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﺴﺒﺖ دادﻩ و‬
‫در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ارزﻳﺎﺑﯽ اش ﮐﻨﻴﻢ؟‬
‫از اﺑﺘﺪاﯼ ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ زﻧﺪان هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در ﭘﯽ ﺣﻞ ﻣﻌﻀﻞ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ اﺣﺴﺎﺳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺮان‪ ،‬وﺟﻮد هﺰاران زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺁﻧﺎن ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻮﺿﻮع ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ را زﻧﺪﻩ و ﭘﻮﻳﺎ ﻧﮕﺎﻩ دارد‪ .‬از‬
‫ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﺬهﺒﯽ از ﺣﻞ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ هﺎ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻣﻨﻄﻘﯽ‪ ،‬ﻣﺎهﻴﺘﺎً و‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً ﻧﺎﺗﻮان اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻬﻢ را ﻧﻴﺰ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘﯽ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻮل‬
‫ﺧﻮدش "ﺣﺰب اﻟﻠﻬﯽ" ﺣﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬رژﻳﻢ در اﺑﺘﺪا ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ اﻋﺪام هﺎﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ و وارد‬
‫ﺁوردن ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ و وﺣﺸﺘﻨﺎﮎ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﺸﺎرهﺎ ﺑﺮ زﻧﺪاﻧﯽ در ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ هﺎ و هﻤﭽﻨﻴﻦ دوران‬
‫زﻧﺪان‪ ،‬وﯼ را ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻮد در ﺁورد و ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺴﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻴﻮﻩ اﯼ‪ ،‬ﻣﻌﻀﻞ‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻤﺶ ﺣﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬در هﻤﻴﻦ دوران ﻻﺟﻮردﯼ ﻣﻌﺘﻘﺪ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ دواﯼ درد زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ زﻧﺪاﻧﯽ را ﺑﻪ‬
‫"ﺻﺮاط اﻟﻤﺴﺘﻘﻴﻢ" هﺪاﻳﺖ ﮐﻨﺪ! و ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﮐﺮد‪ :‬اﮔﺮ اﻣﮑﺎﻧﺶ را داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬هﻤﻪ ﯼ ﺷﻤﺎ را‬
‫در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﺟﺎﯼ ﻣﯽ دادﻳﻢ! ﺑﻪ ﻧﻈﺮ وﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﻴﺮﯼ اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ را‬
‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ ﺣﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺎ ﺟﺪﻳﺖ ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬در ﭘﯽ راﻩ اﻧﺪازﯼ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ اوﻳﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺷﮑﺴﺖ ﭘﺮوژﻩ ﯼ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ‪،‬‬
‫وﯼ ﺧﻂ ﻗﺒﺮ و ﺗﺎﺑﻮت و ﻗﻔﺲ و ﺳﺮﭘﺎ اﻳﺴﺘﺎﻧﺪن و‪ ...‬را در زﻧﺪان هﺎ در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در‬
‫هﻤﻴﻦ زﻣﺎن‪ ،‬رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﺎت ﻣﻨﻔﯽ ﻧﻔﺲِ داﺷﺘﻦ زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺁن هﻢ در ﺁن‬
‫اﺑﻌﺎد ﻋﻈﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ واﻗﻒ ﺑﻮد‪ .‬رژﻳﻢ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﺑﺮاﯼ ﺣﻞ و ﻳﺎ ﺗﺨﻔﻴﻒ‬
‫هﺰاران درد ﺑﯽ درﻣﺎﻧﺶ‪ ،‬در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﯽ و داﺧﻠﯽ‪ ،‬هﻴﭻ ﮐﺴﯽ‪ ،‬ﮔﺮوهﯽ و ﻳﺎ دوﻟﺘﯽ‬
‫ﻳﺎراﯼ ﻧﺰدﻳﮑﯽ رﺳﻤﯽ و ﻋﻠﻨﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﻧﺪارد‪ .‬رژﻳﻢ‪ ،‬در ﺳﻄﺢ زﻧﺪان هﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺷﻌﺎر را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ‪ :‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺟﺰو ﺁﻣﺎر ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻮدﻩ و در واﻗﻊ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ از ﻣﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ رژﻳﻢ و ﺗﻼش هﺎﯼ ﺁن‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺑﻪ زاﻧﻮ در ﺁوردن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻳﮑﺴﺮﻩ‬
‫‪٣٠١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﺮدن ﮐﺎر ﺁن هﺎ و ﺣﻞ ﻣﻌﻀﻞ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﺮهﻪ ﻧﻴﺰ ﮐﺎرﺳﺎز ﻧﺸﺪ و ﻋﻠﯽ رﻏﻢ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورد‪ ،‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫از ﻳﮏ ﺳﻮﯼ و ﺗﻀﺎدهﺎﯼ داﺧﻠﯽ ﺧﻮد رژﻳﻢ و ﻓﺸﺎرهﺎﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ هﺮ ﭘﺮوژﻩ ﯼ دﻳﮕﺮﯼ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺘﺎزان ﺁن‪ ،‬ﻻﺟﻮردﯼ‪ ،‬ﺣﺎج داوود‬
‫رﺣﻤﺎﻧﯽ و ﺻﺒﺤﯽ را از ﺻﺤﻨﻪ ﺑﻴﺮون ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ و ﺟﺎﯼ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ و ﺗﺎزﻩ‬
‫ﻧﻔﺲ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢‬‬
‫ﺑﻌﺪ از دﻳﺪار ﮔﻨﺸﺮ‪ ،‬وزﻳﺮ اﻣﻮرﺧﺎرﺟﻪ وﻗﺖ ﺁﻟﻤﺎن ﻏﺮﺑﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺷﺮﻳﮏ ﺗﺠﺎرﯼ‬
‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ از اﻳﺮان و هﻤﭽﻨﻴﻦ دﻳﺪار ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﻠﺲ ﺁﻟﻤﺎن ﻏﺮﺑﯽ از ﮐﺎرﮔﺎﻩ‬
‫زﻧﺪان اوﻳﻦ‪ ،‬رژﻳﻢ ﺁرام‪ -‬ﺁرام ﺑﻪ ﺧﻂ "اﺻﻼﺣﺎت" در زﻧﺪان روﯼ ﺁورد و در واﻗﻊ "دوم‬
‫ﺧﺮداد" و ﭘﺮوژﻩ ﯼ اﺻﻼﺣﺎتِ هﺪاﻳﺖ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ،۶٣‬در زﻧﺪان هﺎﯼ رژﻳﻢ‬
‫در ﺗﻬﺮان و ﮐﺮج ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻇﺎهﺮاً ﺟﻨﺒﺶ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر از ﺗﮏ و ﺗﺎب اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و‬
‫رژﻳﻢ ﺛﺒﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ از ﮐﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ‬
‫ﮐﺮدﻩ و رژﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻧﺎﺋﻞ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬رژﻳﻢ ﮐﻪ از ﺳﺮﮐﻮب‬
‫ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶٢‬و ‪ ۶٣‬در زﻧﺪان‪ ،‬ﻃﺮف ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺒﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﮐﺴﺐ‬
‫ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﻴﻮﻩ ﯼ دﻳﮕﺮﯼ را در زﻧﺪان هﺎ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺗﻼش ﻣﯽ ورزد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ‬
‫ﻓﺮهﻨﮕﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﮔﺸﺎﻳﺸﯽ در ﮐﺎر زﻧﺪان هﺎ ﻓﺮاهﻢ ﮐﻨﺪ‪ :‬در ﺳﻠﻮل هﺎ را ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ؛ ﺑﻨﺪهﺎ‬
‫را ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺟﺎزﻩ ﯼ هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﯽ دهﺪ؛ وﺿﻌﻴﺖ ﻏﺬاﻳﯽ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و‬
‫درﻣﺎﻧﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ؛ ﺗﻮاب هﺎ و اﺗﺎق هﺎﯼ ﺁﻧﺎن را از دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺟﺪا‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﻗﺪرت ﺷﺎن را ﻣﺤﺪودﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﮐﺘﺎب در زﻧﺪان ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﯽ دارد و ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ اﺟﺎزﻩ ﯼ ﺧﺮﻳﺪ ﮐﺘﺎب ﻣﯽ دهﺪ؛ در ﺑﻨﺪهﺎ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن رﻧﮕﯽ ﻧﺼﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﻓﻴﻠﻢ ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫ﻣﯽ دهﺪ و‪...‬‬
‫در راﺳﺘﺎﯼ هﻤﻴﻦ ﺗﻼش هﺎ‪ ،‬رژﻳﻢ ﺷﺮاﻳﻂِ ﺁزادﯼ را ﺑﺮاﯼ ﺁن دﺳﺘﻪ از زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫اﺣﮑﺎم ﺷﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ و ﻣﺪت هﺎ ﺑﻼﺗﮑﻠﻴﻒ در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫اﺣﮑﺎم ﺷﺎن رو ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺎدﻩ ﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ هﺎﯼ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻋﺪﻩ ﯼ زﻳﺎدﯼ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﻧﻴﺰ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﮐﺮدن ﺗﺮﮐﻴﺐ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺬهﺒﯽ و‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺬهﺒﯽ و ﺑﺎ زدن اﻃﻼﻋﻴﻪ هﺎ و ﺑﺮﻳﺪﻩ هﺎﯼ ﻧﺸﺮﻳﺎت اﻳﻦ دو ﻃﻴﻒ ﮐﻪ در ﺧﺎرج از‬
‫ﮐﺸﻮر ﻋﻠﻴﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻼش در ﺗﺸﺪﻳﺪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﺪف رژﻳﻢ از اﻧﺠﺎم هﻤﻪ ﯼ اﻳﻦ اﻣﻮر‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﻔﻌﺎل ﮐﺸﺎﻧﺪن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻮد ﺗﺎ‬
‫در ﺻﻮرت ﺁزادﯼ از زﻧﺪان‪ ،‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺁﻧﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﭘﺮوژﻩ ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺮوژﻩ ﯼ "ﻣﻨﻔﻌﻞ ﺳﺎزﯼ" ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﻧﻴﺰ ﮐﻮﺷﺶ هﺎﯼ رژﻳﻢ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻋﺪﻳﺪﻩ اﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ و‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٠٢‬‬
‫ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺮ ﺑﺎز ﮐﺮدن ﺗﻀﺎدهﺎﯼ ﻋﻤﻴﻘﯽ ﺑﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﯼ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﻴﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬روﯼ هﻢ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ اﻧﻔﺠﺎرﺁﻣﻴﺰﯼ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻃﯽ اﻳﻦ‬
‫ﺳﺎل هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶۵‬و ‪ ۶۶‬و اﺑﺘﺪاﯼ ‪ ،۶٧‬ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﺟﻤﻌﯽ و‬
‫ﻓﺮدﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن هﺮ روز رو ﺑﻪ اوج ﻣﯽ ﻧﻬﺎد و رژﻳﻢ هﻴﭻ راﻩ ﺣﻠﯽ ﺑﺮاﯼ ﺁن ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺧﻂ‬
‫"اﺻﻼﺣﺎت" ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺳﺮدﻣﺪاران ﺁن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ ﮐﻪ در‬
‫ﻋﻤﻞ ﺷﮑﺴﺖ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﺎرﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﺎح هﺎﯼ رژﻳﻢ ﺑﺪل ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٣‬‬
‫در ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان‪ ،‬ﻧﻬﻀﺖ ﺿﺪ ﺟﻨﮓ اوج ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻓﺮار ﺳﺮﺑﺎزان از ﺟﺒﻬﻪ هﺎﯼ ﺟﻨﮓ‬
‫ﻓﺰوﻧﯽ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻗﺪرت ﺑﺴﻴﺞ ﮐﻨﻨﺪﮔﯽ اش را رﻓﺘﻪ‪ -‬رﻓﺘﻪ از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬در هﻤﻴﻦ‬
‫دوران‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ ﺗﺸﮑﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﯼ ﻣﺎدران زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻴﺰ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻳﻦ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫هﺮاس رژﻳﻢ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰان ﺁن ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻋﺘﺮاض هﺎﯼ دﺳﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺎدران در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫دادﺳﺘﺎﻧﯽ و ﻋﺰﻳﻤﺖ ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻗﻢ‪ ،‬زﻧﮓ ﺧﻄﺮ و هﺸﺪارﺑﺎش را ﺑﺮاﯼ رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺻﺪا در‬
‫ﺁورد! رژﻳﻢ اﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎ را ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۵۶‬و ‪ ،۵٧‬ﻳﮑﯽ دﻳﺪﻩ و‬
‫ﺧﻄﺮ را اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﻳﻦ هﺎ را ﻣﻮﺗﻮر ﻣﺤﺮﮎ ﺟﻨﺒﺶ اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﺑﻌﺪﯼ و ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬در ﺟﺒﻬﻪ هﺎﯼ ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ اﺑﺘﺪا ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در ﭘﺮوژﻩ هﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ و ﺳﭙﺲ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ و ﺷﮑﺴﺖ هﺎﯼ ﭘﻴﺎﭘﯽ در ﻣﻴﺪان هﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ ﻣﺒﺪل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺸﺎرهﺎﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮاﯼ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ از ﺳﻮﯼ رژﻳﻢ و ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻣﺮدم از ﺟﻨﮓ‪ ،‬از‬
‫ﮐﺎر اﻓﺘﺎدن ﺗﻮان رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﺐ و ﺑﺴﻴﺞ ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ و ﮐﻮدﮐﺎن ﺟﻬﺖ اﻋﺰام ﺑﻪ‬
‫ﺟﺒﻬﻪ هﺎﯼ ﺟﻨﮓ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁﻣﺪن ﺷﺪﻳﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ و ﺑﺤﺮان ﻋﻤﻴﻖ و رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﻗﺘﺼﺎدﯼ‬
‫ﮔﺮﻳﺒﺎن ﮔﻴﺮ رژﻳﻢ ﺷﺪ و اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ هﺎ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯼ ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ و ﺳﻘﻮط‬
‫ﺷﻬﺮ ﻣﺮزﯼ ﻣﻬﺮان ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ارﺗﺶ‪ ،‬هﻤﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ هﻢ داد ﺗﺎ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﮐﻞ رژﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ و ﺳﺮﮐﺸﻴﺪن ﺟﺎم زهﺮ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ اوﻟﻴﻦ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ در ﻓﻀﺎﯼ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺎز ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻗﺪام هﺎﯼ ﺁﻧﺎن در زﻧﺪان هﺎ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ‬
‫ﺁﻧﺎن و ﮔﺴﺘﺮش ﺁن ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ اﻋﺘﺮاﺿﯽ در ﮐﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ روﺣﯽ‪ ،‬در ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ و زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﻗﺮار‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ رژﻳﻢ در ﺳﻄﺢ ﺷﻬﺮهﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت واﺧﻮردﻩ و ﺑﯽ اﻧﮕﻴﺰﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﮑﺎن‬
‫ﺑﺮوز ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ اﻋﺘﺮاﺿﯽ و ﺗﻌﺮﺿﯽ از ﺳﻮﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﻳﺸﺎن و ﺑﺎﻟﻤﺂل از‬
‫ﺳﻮﯼ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺷﺪت اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﺷﺪ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻨﺘﺮل اوﺿﺎع را از دﺳﺖ رژﻳﻢ ﺧﺎرج‬
‫ﮐﻨﺪ و ﺑﺮاﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯼ ﮐﻪ هﺸﺖ ﺳﺎل ﺟﻨﮕﯽ ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮏ ﺧﻄﺮ‬
‫ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﺁن ﺻﻮرت‪ ،‬رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﮐﻮب ﺁن و ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺪ‬
‫‪٣٠٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎر دﻩ هﺎ هﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﯽ زد‪.‬‬

‫‪۴‬‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ در اوﻟﻴﻦ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﻘﻼب در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ روز ﻗﺪس )‪ ٢۶‬ﻣﺮداد‬
‫‪ ،(۵٨‬ﺑﻌﺪ از ﺑﺴﺘﻦ روزﻧﺎﻣﻪ ﺁﻳﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬از اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﻮﺑﻪ هﺎﯼ دار را در ﻣﻴﺪان هﺎ و ﻣﻌﺎﺑﺮ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﯽ و ﺗﻮﺑﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪...‬اﮔﺮ ﻣﺎ از اول ﮐﻪ رژﻳﻢ ﻓﺎﺳﺪ را ﺷﮑﺴﺘﻴﻢ و اﻳﻦ ﺳﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺎﺳﺪ را ﺧﺮاب‬
‫ﮐﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و ﻗﻠﻢ ﺗﻤﺎم ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻣﺰدور را‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ و ﺗﻤﺎم ﻣﺠﻼت ﻓﺎﺳﺪ و ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻓﺎﺳﺪ را ﺗﻌﻄﻴﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و‬
‫رؤﺳﺎﯼ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و ﺣﺰب هﺎﯼ ﻓﺎﺳﺪ را ﻣﻤﻨﻮع اﻋﻼم‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و رؤﺳﺎﯼ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺟﺰاﯼ ﺧﻮدﺷﺎن رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و ﭼﻮﺑﻪ هﺎﯼ‬
‫دار را در ﻣﻴﺪان هﺎﯼ ﺑﺰرگ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و ﻣﻔﺴﺪﻳﻦ و ﻓﺎﺳﺪﻳﻦ را درو‬
‫‪١٨٧‬‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻦ زﺣﻤﺖ هﺎ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫و رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ در ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪ ۶٠‬ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ اﻋﻼم ﻣﯽ دارد‪:‬‬
‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻓﺮاﻣﻴﻦ اﻟﻬﯽ ‪ ۴‬ﺣﮑﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ هﺎ ﻻزم اﻻﺟﺮاﺳﺖ‪ -١ :‬ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ‪ -٢‬ﺑﻪ‬
‫دار ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ ‪ -٣‬دﺳﺖ و ﭘﺎﻳﺸﺎن ﻗﻄﻊ ﺷﻮد ‪ -۴‬اﻳﻦ هﺎ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺁن روز ]ﻣﻨﻈﻮر اواﻳﻞ اﻧﻘﻼب اﺳﺖ[ ‪ ٢٠٠‬ﻧﻔﺮ از اﻳﻦ هﺎ را ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ و‬
‫اﻋﺪاﻣﺸﺎن ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ؛ اﻣﺮوز اﻳﻦ ﻗﺪر ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺮوز اﮔﺮ ﺑﺎ ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫اﻳﻦ ﮔﺮوهﮏ هﺎﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﻣﻨﺎﻓﻖ و ﻋﻤﺎل ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و ﺷﻮروﯼ ﻧﺎﻳﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺳﻪ ﺳﺎل‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ‪ ١٠٠٠‬اﻋﺪام ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺪﻳﻦ هﺰار ﻧﻔﺮ را اﻋﺪام ﮐﻨﻴﻢ‪ ....‬ﺑﺎر دﻳﮕﺮ‬
‫اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﻗﺮﺁن راﻩ ﻗﺎﻃﻊ ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﻣﺴﻠﺤﯽ را ﮐﻪ‬
‫‪١٨٨‬‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ اﻳﺴﺘﺎدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻳﻢ ‪...‬‬
‫ﺣﺘﺎ ﻻﺟﻮردﯼ هﻢ در ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ اوﻳﻦ‪ ،‬روﯼ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ذهﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮان‬
‫رژﻳﻢ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در‬
‫ﻓﺮداﯼ اﻧﻘﻼب ‪ ٢٠٠-٣٠٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺳﺎﺑﻖ را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺁن هﺎ اﺟﺎزﻩ ﯼ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﻧﻔﺲ ﮐﺸﻴﺪن در ﺟﺎﻣﻌﻪ را دادﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﮐﻪ در ﮐﺸﻮر ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁﮔﺎﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺰاران ﻧﻔﺮ در زﻧﺪان هﺎ دﺳﺖ ﻧﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮدا ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﻴﺎر‬
‫زﻳﺎدﺗﺮﯼ را از دم ﺗﻴﻎ ﺑﮕﺬراﻧﻨﺪ و اﺗﻔﺎﻗﺎً از اﻳﻦ زاوﻳﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ و ﺑﺪون دﻏﺪﻏﻪ ﯼ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺟﻨﺎﻳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺪان ﻣﺄﻣﻮر ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻤﺖ ﮔﻤﺎردﻧﺪ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ در ﺁن‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬رأس و رهﺒﺮﯼ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ رژﻳﻢ در ﺧﺎرج از‬

‫‪ 187‬ﮐﻴﻬﺎن ‪ ٢٧‬ﻣﺮداد ‪۵٨‬‬

‫‪ 188‬روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻳﺎزدهﻢ ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٠‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٠٤‬‬
‫دﺳﺘﺮس رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻼش رژﻳﻢ در اﻳﻦ ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ رأس ﺑﻪ‬
‫ﺑﺪﻧﻪ اش ﻳﻌﻨﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ وﺻﻞ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﺣﻠﻘﻪ اﯼ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﻳﻦ دو را ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ دهﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ اﻳﻦ ﻧﮕﺎﻩ رژﻳﻢ در‬
‫ﺁن ﻣﻘﻄﻊ ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﯼ زﻧﺪان‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﺸﺎن ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪۵‬‬
‫در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ و ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن داﺷﺘﻦ ﺣﺠﻢ ﻋﻈﻴﻤﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﮕﻮﻳﻴﻢ ﻏﻴﺮﻣﻤﮑﻦ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺖ و دﺷﻮار ﺑﻮد‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬رژﻳﻢ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ دوران ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺮدم و ﻣﺸﮑﻼت ﺑﯽ ﺷﻤﺎر ﺁﻧﺎن ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﺪ‪ .‬رژﻳﻢ‬
‫ﺑﺮاﯼ ورود ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ و وﺿﻌﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻳﮏ ﺳﺮﮐﻮب و ﺑﺤﺮان ﺑﺰرگ داﺷﺖ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ اذهﺎن را از ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ و ﻧﻮﺷﻴﺪن "ﺟﺎم زهﺮ" و ﺗﺒﻌﺎت ﺁن دور ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻤﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺑﺴﻨﺪﻩ ﻧﮑﺮد و ﺑﻌﺪهﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺻﺪور ﻓﺘﻮاﯼ ﻗﺘﻞ ﺳﻠﻤﺎن‬
‫رﺷﺪﯼ و ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﯼ ﮐﻪ ﮐﻠﻴﻪ ﯼ اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ روﯼ ﺁن اﻧﮕﺸﺖ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺁن روزهﺎ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺄﮐﻴﺪ ﺧﺎص روﯼ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻧﻈﺎم اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻳﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ دﺳﺘﻮر دارﻳﻢ و ﺣﮑﻢ اﻣﺎم اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽ هﺎ را اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ و ﺑﻘﻴﻪ را ﻧﻴﺰ ﺁزاد ﮐﻨﻴﻢ و در زﻧﺪان هﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑﺒﻨﺪﻳﻢ‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﺮان رژﻳﻢ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻧﻬﺎﻳﯽ ﺷﺎن ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در هﻤﺎن دوران‪ ،‬ﮐﻴﻮﻣﺮث ﺻﺎﺑﺮﯼ از هﻤﮑﺎران وزارت اﻃﻼﻋﺎت در‬
‫ﻳﮏ ﻃﻨﺰ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﺎ ﻧﺎم "دو ﮐﻠﻤﻪ ﺣﺮف ﺣﺴﺎب"‪ ،‬در روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺷﮑﻞ ﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﯽ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺣﻞ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺻﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﭘﺎﮎ ﮐﻦ‪ .‬اﻳﻦ دو‬
‫ﮐﻠﻤﻪ "ﺣﺮف ﺣﺴﺎب" در واﻗﻊ ﺑﻪ ﮔﻮﻳﺎﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ‪ ،‬هﺪف‪ ،‬دﻟﻴﻞ و ﻣﻨﻄﻖ ﻣﺠﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‬
‫را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬هﻤﺎن ﻃﻮرﯼ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬هﺪف اﺻﻠﯽ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﻧﻪ ﻳﮏ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﻮر‬
‫و اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ اﻧﮕﻴﺰﻩ ﯼ ﻣﺸﺨﺺ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻣﻨﻴﺘﯽ و در ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ و ﺑﻘﺎﯼ رژﻳﻢ‬
‫و دور ﮐﺮدن ﺧﻄﺮهﺎﯼ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ از ﺁن ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ رژﻳﻢ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺗﺄﻳﻴﺪ‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪۶‬‬
‫رژﻳﻢ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ اﯼ ﮐﻪ از دوران ﺷﺎﻩ و ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﺳﻠﻄﻨﺖ داﺷﺖ‪ ،‬در هﺮ ﻣﻘﻄﻊ ﺳﻌﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ ﯼ ﺳﻮراخ ﺳﻨﺒﻪ هﺎ را ﺑﺒﻨﺪد و ﻻاﻗﻞ در ﺗﻤﺎﻣﯽ زﻣﻴﻨﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ‬
‫اﻣﮑﺎن ﺧﻄﺮ ﻣﯽ رﻓﺖ و ﻳﺎ ﻣﯽ رود‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ هﺎﯼ ﻻزم را ﮐﺮدﻩ و ﺗﻤﻬﻴﺪات ﮐﺎﻓﯽ از ﭘﻴﺶ‬
‫ﻓﺮاهﻢ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﺑﺮ ﺷﺎﻩ و ﺳﻴﺴﺘﻢ هﺎﯼ ﻣﺸﺎﺑﻪ رﻓﺖ‪ ،‬دﭼﺎر ﻧﺸﻮد‪ .‬رژﻳﻢ اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ را‬
‫‪٣٠٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫در ﺳﺎل هﺎﯼ ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰ اداﻣﻪ داد‪ .‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻦ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺐ هﺎﯼ ﺷﻌﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎﻧﻮن‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن در اﻧﺴﺘﻴﺘﻮ ﮔﻮﺗﻪ ﺗﻬﺮان در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ ۵۶‬و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪن‬
‫واﺳﻼو هﺎول‪ ١٨٩‬در ﺟﻤﻬﻮرﯼ ﭼﮑﺴﻠﻮاﮐﯽ ﺳﺎﺑﻖ و ﻧﻘﺶ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و روﺷﻨﻔﮑﺮان ﭼﮏ‬
‫در ﺗﺤﻮل دهﻪ ‪ ٩٠‬در اﻳﻦ ﮐﺸﻮر و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻘﺶ روﺷﻨﻔﮑﺮاﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮﻟﮋﻧﺘﺴﻴﻦ‪ ١٩٠‬و‬
‫ﺳﺎﺧﺎروف در روﺳﻴﻪ و‪ ...‬ﭘﺮوژﻩ ﯼ ﺣﺬف ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺁزاداﻧﺪﻳﺶ اﻳﺮان را ﺑﻪ‬
‫اﺟﺮا در ﺁورد‪ .‬از هﻤﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ‪ ،‬در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﮕﺎل ﺧﻮﻧﻴﻨﺶ را ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد ﺗﺎ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺳﻌﯽ ﻧﮑﻨﺪ از ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎهﺪ اﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎ ﻗﺘﻞ ﻓﺠﻴﻊ دﮐﺘﺮ ﮐﺎﻇﻢ ﺳﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﻴﻦ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻠﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ از‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﺧﻮﺷﻨﺎم ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺘﻞ وﯼ ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﭘﺮوژﻩ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم و اﻋﻼم ﺁن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن‪ ،‬در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ۶٧‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺘﻞ در واﻗﻊ هﺸﺪارﯼ ﺑﻮد ﺑﺮاﯼ ﺑﻘﻴﻪ ﯼ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﮔﻴﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎهﺪ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎ‪،‬‬
‫اﻧﺘﺼﺎب دوﺑﺎرﻩ ﯼ ﻻﺟﻮردﯼ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺣﺪود ‪ ۵‬ﺳﺎل ﺑﺮﮐﻨﺎرﯼ اش از ﭘﺴﺖ هﺎﯼ رﺳﻤﯽ در‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﻀﺎﻳﯽ‪ ،‬اﺳﺖ‪ .‬ﻇﻬﻮر دوﺑﺎرﻩ ﻻﺟﻮردﯼ و ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬از وﺟﻮد ارادﻩ ﯼ‬
‫ﺳﺮﮐﻮب رژﻳﻢ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪ ﭘﺲ از ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﻣﯽ داد‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ اﻳﻦ ﺑﺎر ﻻﺟﻮردﯼ در‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ دوران ﻗﺪرﺗﺶ ﺑﻴﻦ ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶٠‬ﺗﺎ ‪ ۶٣‬ﮐﻪ ﻋﻤﻼً ﻧﻔﺮ ﺷﻤﺎرﻩ ‪ ٢‬رژﻳﻢ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺪرت ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺗﻨﻬﺎ رﺋﻴﺲ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪان هﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺴﺘﯽ ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ رژﻳﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ از ﭼﻬﺮﻩ و ﻧﺎم او ﮐﻪ ﻣﺘﺮادف ﺑﻮد ﺑﺎ ﮐﺸﺘﺎر‪ ،‬ﺳﻨﮕﺪﻟﯽ‪،‬‬
‫ﺑﯽ رﺣﻤﯽ و ﺷﻘﺎوت‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٧‬‬
‫رژﻳﻢ ﮐﻪ از ﭘﻴﺶ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻣﻘﻄﻊ ﭘﺬﻳﺮش‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ و ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان" ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ﺷﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ و‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ ﺁن را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬رژﻳﻢ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﭘﻴﺶ روﯼ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﯼ ‪ ۵٩٨‬از ﺳﻮﯼ رژﻳﻢ و اﺟﺮاﯼ‬
‫ﻗﺮارداد ﺁﺗﺶ ﺑﺲ ﺑﻴﻦ دوﻟﺖ هﺎﯼ اﻳﺮان و ﻋﺮاق‪ ،‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ هﺪف ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ رژﻳﻢ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و اﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ و اﻣﮑﺎن ﺑﺮاﯼ ﺁن هﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از‬
‫اﻳﻦ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﺮﺻﺖ اﻧﺠﺎم ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرﯼ ﻓﺮاهﻢ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﻤﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﺤﻮﻻت‬
‫ﺑﻌﺪﯼ ﻧﻴﺰ ﺻﺤﺖ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬رژﻳﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﻳﯽ ﮐﺮدن ﭘﺮوژﻩ ﯼ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﯼ ‪ ،۵٩٨‬ﺷﺮاﻳﻂ‬

‫‪ 189‬واﺱﻼو هﺎول‪ ،‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ ،١٩٣۶‬ﺵﺎﻋﺮ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺲ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻓﻌﺎل ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﻧﺎراﺿﯽ ﭼﮏ ﮐﻪ در‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺪرت در ﭼﮑﺴﻠﻮاﮐﯽ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ را اﻳﻔﺎ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ 190‬ﺁﻧﺪرﻩ ﺱﺎﺥﺎروف)‪ (١٩٢١-١٩٨٩‬ﭘﺪر ﺑﻤﺐ هﻴﺪروژﻧﯽ اﺕﺤﺎد ﺟﻤﺎهﻴﺮ ﺵﻮروﯼ‪ ،‬ﻓﻌﺎل ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و دﻣﮑﺮاﺱﯽ‬
‫و ﻳﮑﯽ از ﻧﺎراﺿﻴﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم روﺱﻴﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺪﻩ ﺟﺎﻳﺰﻩ ﺹﻠﺢ ﻧﻮﺑﻞ ﺵﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٠٦‬‬
‫ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﺮ ﮐﺸﻮر ﺣﺎﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن اﻧﺠﺎم ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎﻣﯽ را در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺳﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫رژﻳﻢ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﺑﺎ از دﺳﺖ دادن اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻧﺎدر‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﯼ را ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﮏ ﺳﺎل روﯼ‬
‫ﺁن ﮐﺎر ﮐﺮدﻩ و ﺗﻤﻬﻴﺪات ﺁن را از ﭘﻴﺶ ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮارد‪ ،‬ﺣﺘﺎ‬
‫زﻣﻴﻨﻪ هﺎﯼ ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻣﻮﺿﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را اﻳﺠﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮑﺴﺮﻩ ﺑﻪ‬
‫ﮐﻨﺎرﯼ ﻣﯽ ﻧﻬﺎد و ﺷﺎهﺪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺨﺮب ﺁن در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺪون ﺷﮏ ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان" و ﺣﻤﻠﻪ ﯼ ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ ﺑﺎ هﺪف ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ رژﻳﻢ‪،‬‬
‫اﺑﻌﺎد اﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ را وﺳﻌﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪ و ﺑﻪ ﺁن ﺷﮑﻞ اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ و ﮐﻴﻨﻪ ﮐﺸﯽ ﻧﻴﺰ داد‪ .‬وﻟﯽ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎدرﺳﺖ و ﮐﺎﻣﻼً ﻏﻴﺮواﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ دور از اﻧﺼﺎف‬
‫ﻧﻴﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮدن ﺟﻼدان‪ ،‬ﭘﺎﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺑﮑﺸﻴﻢ و ﺁﻧﺎن را‬
‫ﻣﺴﺒﺐ اﺻﻠﯽ وﺿﻌﻴﺖ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﻗﻠﻤﺪاد ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد اﮔﺮ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و روﺷﻨﻔﮑﺮان ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻳﮏ "ﺟﻨﺒﺶ" اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ دﺳﺖ از‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺮدارد ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﺑﺎﻋﺚ روﯼ ﺁوردن و ﺗﺤﺮﻳﮏ دژﺧﻴﻤﺎن ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎم و‬
‫ﻣﺠﺎزات هﺎﯼ دﺳﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮدن ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﻧﺎزﯼ هﺎ‬
‫و ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ هﺎ در ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎﯼ اﺷﻐﺎﻟﯽ در دوران ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻬﻀﺖ هﺎﯼ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺁزادﻳﺒﺨﺶ در ﺳﺮاﺳﺮ اروﭘﺎ را ﻣﺤﮑﻮم ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ هﻴﺘﻠﺮ وارد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﺗﺤﺮﻳﮏ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ اردوﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﺮگ و ﺷﮑﻨﺠﻪ‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ را وادار ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ درﻳﺎﻓﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﺎزات هﺎﯼ دﺳﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺮدم دﺳﺖ زﻧﻨﺪ و اﻧﺴﺎن هﺎﯼ ﺑﯽ ﮔﻨﺎﻩ را ﺑﻪ ﻣﺴﻠﺦ ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﺪن ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ دژﺧﻴﻤﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻴﺮﻩ ﺳﺮﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ﻟﺠﺎﺟﺖ ﺁن هﺎ در ﻧﺪادن اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮔﺮان رﺑﻂ دادﻩ و از ﻣﻮﺿﻌﯽ‬
‫"روان ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ" ﻣﺪﻋﯽ ﺷﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺧﻴﺮﻩ ﺳﺮﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎر‬
‫ﻋﺼﺒﯽ روﯼ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن ﺷﺪﻩ و ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ واﮐﻨﺶ هﺎﯼ ﺷﺪﻳﺪ و وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﺮدن ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺳﻮق ﻣﯽ دهﺪ و ﻃﺮﻓﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻟﻴﺴﺘﯽ از ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮔﺮان و‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﻓﺸﺎر هﺎﯼ ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻪ داروهﺎﯼ ﺁرام ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺎﻩ ﺁوردﻩ اﻧﺪ ﻧﻴﺰ‬
‫اراﺋﻪ داد!‬
‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ارزﻳﺎﺑﯽ هﺎ‪ ،‬ﺟﺪاﯼ از ﺳﺮﺷﺖ ﺷﺮﻳﺮاﻧﻪ ﺷﺎن‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺗﺎرﻳﺦ و رواﻳﺖ ﺻﺤﻴﺢ‪،‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﺑﯽ ﻃﺮﻓﺎﻧﻪ از وﻗﺎﻳﻊ ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﺳﺖ‪ .‬در هﻤﻴﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬ﻧﮑﺘﻪ ﯼ ﻣﻬﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺤﻠﻴﻠﯽ‪ ،‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﺗﺮ ﻧﻴﺰ اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدم‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎ را از ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺎهﻴﺖ‬
‫اﺻﻠﯽ رژﻳﻢ ﮐﻪ هﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﯼ ﺁن در دﺳﺖ زدن ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﮐﺸﺘﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻏﺎﻓﻞ‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ را در ﺗﻌﻴﻴﻦ و اﺗﺨﺎذ ﺧﻂ ﻣﺸﯽ اﺻﻮﻟﯽ و دﻗﻴﻖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن‪،‬‬
‫ﮔﻤﺮاﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻳﻦ ﺑﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و ﺑﻬﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻨﯽ را ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺁن ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪ‪ ،‬در ﻋﻤﻞ دﻳﺪﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﺁن ﭼﻪ در ﺑﺎﻻ ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ دﻻﻳﻞ‬
‫ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮﯼ را ﮐﻪ در ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ و اﺟﻤﺎع ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻣﻨﻴﺘﯽ رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ‬
 ‫‪٣٠٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺟﺴﺖ وﺟﻮ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬هﻤﺎﻧﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ارادﻩ ﯼ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ‬
‫ﺑﺨﺶ زﻳﺎدﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺪاوم ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﻌﺪ از ﺁزادﯼ از زﻧﺪان اﺷﺎرﻩ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ و درﺳﺘﯽ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را درﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ اﯼ را در‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻗﺮار دهﺪ‪ .‬رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ‪ ٧‬ﻣﺮداد ‪ ۶٧‬ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﻳﮑﯽ از ﻓﺘﻨﻪ هﺎﻳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﻣﻴﺎن ﻣﯽ رﻓﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺁﺳﺎﻧﯽ هﻢ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﺪ اﻳﻦ ﻓﺘﻨﻪ را ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ و ﻣﺪت هﺎ ﻃﻮل ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻣﺘﻌﺼﺐ‬
‫ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮردﻩ اﯼ ﮐﻪ اﻳﻦ هﻤﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ هﺎ در زﻧﺪان هﺎ ﻣﺤﺒﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ ﺷﺎن را‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﺗﺎﺋﺐ" ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻧﺪ و دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫‪١٩١‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﻠﺖ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ و ﺑﺮاﯼ ﻋﺮاق ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﺳﺎﺑﻘﻢ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺷﻤﻴﺮاﻧﯽ در ﺧﺎﻃﺮاﺗﺶ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در اوﻳﻦ‪،‬‬
‫اﺷﺎرﻩ اﯼ دارد ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮﻳﺶ ﺑﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺴﺌﻮل اﻃﻼﻋﺎت اوﻳﻦ و ﻳﮑﯽ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰان‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺳﺎل ‪ .۶٧‬از ﻧﻈﺮ ﻣﻦ رواﻳﺖ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺷﻤﻴﺮاﻧﯽ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و‬
‫ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ و رواﻳﺖ ﺑﺮﺧﻮردش ﺑﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮑﯽ از اﺳﻨﺎد ﻣﻬﻢ دﻻﻳﻞ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺷﻤﻴﺮاﻧﯽ از زﺑﺎن‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺴﺌﻮل اﻃﻼﻋﺎت اوﻳﻦ رواﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﮐﺸﺘﺎر ‪ ۶٧‬ﺑﺎرهﺎ از زﺑﺎن ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‪،‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ و دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪:‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ اول ﻣﻦ را ﺑﻪ داﺧﻞ اﺗﺎﻗﺶ ﺻﺪا زد هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﻓﺘﻢ داﺧﻞ ﮔﻔﺖ ﺑﺸﻴﻦ‪،‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ؟ ﭼﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ؟ و ﺑﻌﺪ از ﺷﻨﻴﺪن ﺟﻮاب هﺎﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ و‬
‫ﺳﺮ ﺑﺎﻻ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﻧﻈﺮت راﺟﻊ ﺑﻪ اﻋﺪام دوﺳﺘﺎﻧﺖ ﭼﻴﻪ؟ ﭘﺮﺳﻴﺪم اﻣﻨﻴﺖ دارم‬
‫ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻢ؟ او در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁرﻩ ﺑﺰن‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﺑﺮاﯼ ﭼﯽ ﺑﭽﻪ هﺎ را اﻋﺪام‬
‫ﮐﺮدﯼ؟ ﻣﮕﺮ ﮔﻨﺎﻩ ﺁن هﺎ ﭼﯽ ﺑﻮد؟ ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﺧﻮد ﺷﻤﺎ هﻤﻪ ﺁن هﺎ ﺣﮑﻢ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺜﻞ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺤﺒﻮب در ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﺁزادﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁن هﺎ ﻧﻈﻢ‬
‫زﻧﺪان را ﺑﻪ هﻢ زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؛ اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺷﻮرش راﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؛‬
‫ﺷﻤﺎ در زﻧﺪان و ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﺗﻮن در ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان اﻣﻨﻴﺖ ﻧﻈﺎم را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻳﺪ؛ هﺮ روز ﻳﮏ ﺑﻠﻮاﻳﯽ ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﺪ و اﮔﺮ ﻣﺎ ﺟﻠﻮش را‬
‫ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ ﺷﻤﺎهﺎ ﻣﺴﻠﺢ هﻢ ﻣﯽ ﺷﺪﻳﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺮ ﻓﺮض ﮐﻪ ﺷﻤﺎ راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﺪ اﻣﺎ‬
‫در ﺑﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺎ اﻓﺮادﯼ را اﻋﺪام ﮐﺮدﻳﺪ ﮐﻪ ﺳﺎل هﺎﯼ ﺳﺎل از ﺑﻴﻤﺎرﯼ‬
‫روﺣﯽ رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﺁﻳﺎ ﺁن هﺎ هﻢ ﺷﻮرش ﺑﭙﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؟ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁرﻩ ﻗﺒﻮل‬
‫دارم ﻣﺎ در اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﻳﮏ ﺳﺮﯼ اﺷﺘﺒﺎهﺎت هﻢ ﮐﺮدﻳﻢ و ﺟﺎهﺎﻳﯽ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﺎر از‬
‫دﺳﺘﻤﺎن در رﻓﺖ اﻣﺎ ﺧﻮب ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ در هﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺰرﮔﯽ اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل‬
‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺁدم اﺷﺘﺒﺎهﺎﺗﯽ هﻢ ﺑﮑﻨﺪ وﻟﯽ ﻣﺎ ﺁن را ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪﻳﻢ‪ .‬در‬

‫‪ 191‬ﻣﺸﺮوح ﺥﻄﺒﻪ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ‪ ٧‬ﻣﺮداد ‪ ،۶٧‬ﮐﻴﻬﺎن هﻮاﻳﯽ ‪ ١٢‬ﻣﺮداد ‪ ۶٧‬ﺵﻤﺎرﻩ ‪.٧٩٨‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٠٨‬‬
‫اداﻣﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ از ﺁن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﻮرش ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮﻳﺪ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺒﻮد ﺟﺰ‬
‫اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد و ﻳﮏ واﮐﻨﺶ ﮐﺎﻣﻸ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در‬
‫زﻧﺪان ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺎ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﻳﮏ ﺑﭽﻪ ﮔﺮﺑﻪ را اذﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﺑﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺑﺎ ﭼﻨﮓ زدن واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺷﻤﺎ ﭼﻄﻮر اﻧﺘﻈﺎر دارﻳﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ اﻣﺜﺎل ﻻﺟﻮردﯼ و داوود رﺣﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺎ ﺁوردﻧﺪ‬
‫واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻧﺪهﻴﻢ‪ .‬در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁرﻩ ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ ﺁن هﺎ ﭼﻪ ﮐﺎرهﺎ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ اﻣﺎ‬
‫ﺁن هﺎ از ﻣﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﮔﺎوهﺎﻳﯽ اﻣﺜﺎل ﺣﺎج داوود رﺣﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺁن اﻋﻤﺎل‬
‫اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ اﯼ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ در ﺷﻤﺎ اﻧﮕﻴﺰﻩ اﻳﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ و وﺿﻊ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﺎ‬
‫ﮐﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﺿﺪ اﻧﻘﻼب ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﺎرهﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺿﺮﺑﻪ زدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻻن‬
‫دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و هﻴﭻ ﻧﻘﺸﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺲ ﺑﺮاﯼ ﭼﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ‬
‫رﻓﺘﺎرهﺎ اﻋﺘﺮاض ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﺷﻮرش ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ و ﻣﺴﺘﺤﻖ اﻋﺪام‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺎ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻢ ﺁورد و ﮔﻔﺖ اﻳﻦ دﻳﮕﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺪارد و ﻣﺎ دﺳﺘﻮر اﻣﺎم را اﺟﺮا‬
‫ﮐﺮدﻳﻢ‪.‬اﻻن هﻢ ﺑﺮو ﺗﻮ ﺑﻨﺪ و ﺑﻪ دوﺳﺘﺎﻧﺖ ﺑﮕﻮ از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﺣﻮﺻﻠﻪ زﻧﺪان و‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ را ﻧﺪارﻳﻢ‪..‬ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺿﺪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮﯼ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻮدﻣﺎن داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺗﺎ ﺣﺎﻻش هﻢ ﮐﻠﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﻈﺎم ﮔﺮان ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻗﺼﺪ دارﻳﻢ هﻤﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ را ﺁزاد ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان ﻣﺜﻞ ﺳﺎﻳﻪ دﻧﺒﺎﻟﺘﺎن هﺴﺘﻴﻢ ‪ ،‬اﮔﺮ دﺳﺖ از‬
‫ﭘﺎ ﺧﻄﺎ ﮐﻨﻴﺪ و ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ اﻗﺪاﻣﯽ ﺑﺮاﯼ وﺻﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﺑﺪهﻴﺪ در‬
‫‪١٩٢‬‬
‫ﺟﺎ اﻋﺪام ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ و از ﺳﺮ ﺧﻮدﻣﺎن هﻢ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪ 192‬هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﻠﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ ‪www.hambastegimeli.com/node/23072‬‬

 ‫ﭘﺮوﺳﻪﯼ ﻣﺘﻔﺎوت اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‬
‫ﻣﺤﺎرب ﺑﺎ ﺧﺪا؛ ﻣﻔﺴﺪ ﻓﯽ اﻻرض؛ ﻣﺮﺗﺪ و‪...‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ]اﻧﺴﺎن[‪ ،‬از هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺮاﯼِ ﻳﮏ ﭼﻴﺰ دﺳﺖ‬

‫ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪.‬‬

‫هﺮاﮐﻠﻴﺘﻮس‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣١٠‬‬
‫‪١‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﺎﻳﺪارﯼ در ﻣﻮاﺿﻊ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯼ زﻧﺪان‪ ،‬اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و‬
‫اوﻟﻮﻳﺖ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدن و اﻧﺘﺨﺎب ﺳﻮژﻩ در ﺗﻤﺎﻣﯽ روزهﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ هﻤﻴﻦ اﺳﺎس ﺗﻨﻈﻴﻢ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺎ ﮐﻤﯽ ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ :‬رژﻳﻢ در هﺪﻓﺶ ﮐﻪ هﻤﺎﻧﺎ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن‬
‫ﻣﻘﺎوم ﺗﺮﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻣﻮﻓﻖ ﻋﻤﻞ ﮐﺮد‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ در اواﺧﺮ راﻩ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮﻗﻒ ﭘﺮوژﻩ ﺷﺪ و ﻋﺪﻩ اﯼ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫رژﻳﻢ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ از ﻣﻮﺿﻊ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻩ و ﻣﺒﺎدرت‬
‫ﺑﻪ ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ اﻧﮑﻴﺰﻳﺴﻴﻮن ﻗﺮون وﺳﻄﺎﻳﯽ ﺑﺎ هﺪف ﮐﺸﺘﺎر وﺳﻴﻊ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻣﻬﻢ‬
‫ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻓﺮد در زﻧﺪان و دوران ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ و‪ ...‬در ﭼﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ و درﺟﻪ اﯼ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﻳﺎ دوران زﻧﺪاﻧﺶ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﻣﻘﺎوم ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟‬
‫وﻇﻴﻔﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﮑﻢ و ﻳﺎ ﻓﺘﻮاﻳﺶ ﺑﺮ دوش اﻋﻀﺎﯼ "هﻴﺌﺖ ﮐﺸﺘﺎر" ﻧﻬﺎدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﮐﺸﻒ "ارﺗﺪاد" و ﺟﺎرﯼ ﮐﺮدن ﺣﮑﻢ "ﺷﺮع اﻧﻮر" در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻳﺸﺎن‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوم ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از اﻋﺪام ﺟﺎن‬
‫ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬ﺟﺪاﯼ از ﺗﻼش رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﻧﺎﺑﻮدﯼ رهﺒﺮﯼ‬
‫ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪش اﺳﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫رهﮕﺬار ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ‪ ٩٠‬درﺻﺪ اﻋﻀﺎﯼ دﻓﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ و اﻋﻀﺎﯼ ﻣﺸﺎور‬
‫ﮐﻤﻴﺘﻪ ﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ اﻳﺮان ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁن زﻣﺎن زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺎﺳﺦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در دادﮔﺎﻩ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻃﺮح ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان اﻳﻦ‬
‫ﺗﻔﺎوت را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ دﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ ﺑﻪ ﻧﺪرت زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ و اﻳﻦ ﺣﮑﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺘﻪ و در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮارد ﺑﺎ ﺷﻘﺎوت و ﺑﯽ رﺣﻤﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ در اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﺗﺮ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮ‬
‫و ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ هﺎﯼ اﻋﺪام ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻬﺪا ﺳﻴﺪﻓﺨﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻃﺎهﺮﯼ ﺑﺮادرزادﻩ ﯼ ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﻃﺎهﺮﯼ اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ ﯼ ﺳﺎﺑﻖ اﺻﻔﻬﺎن و ﻋﻈﻴﻢ ﺣﺴﻴﻨﯽ از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺪم اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ و ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدن ﺁﻣﺎر ﺁن هﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻧﺨﺒﻪ ﯼ ﺗﺸﮑﻴﻼت هﺎﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ در ﺗﻬﺮان زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻣﻘﺎم هﺎﯼ ﻗﻀﺎﻳﯽ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ دﺳﺖ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ از‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ و اﻋﺪام ﺷﺎن ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﺻﻔﻬﺎن ﺗﻨﻬﺎ دو زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺎح ﮐﺸﺘﮕﺮ)ﮐﻨﮕﺮﻩ ‪ ١۶‬ﺁذر( ﺑﻪ ﻧﺎم هﺎﯼ ﻗﺎدر ﺟﺮار و اﺳﻔﻨﺪﻳﺎر‬
‫ﻗﺎﺳﻤﯽ ﮐﻪ در زﻣﺮﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻘﺎوم ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻪ ﺧﻴﻞ ﺟﺎوداﻧﻪ‬
‫ﻓﺮوغ هﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دو ﻗﺒﻼً از ﺳﻮﯼ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖ در درﮔﻴﺮﯼ هﺎﯼ ﮔﻨﺒﺪ ﻣﺘﻬﻢ‬
‫‪٣١١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪١٩٣‬‬
‫ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ زﻳﺮ ﺣﮑﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در زﻧﺪان ﻣﺸﻬﺪ ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﻢ هﻴﭻ ﻳﮏ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ اﻋﺪام ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬در‬
‫اهﻮاز ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﺟﺎﺳﻢ هﺮداﻧﯽ ﻳﮏ ﺷﺎهﺪ ﻋﻴﻨﯽ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬در دوران ﻗﺘﻞ ﻋﺎم از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﮐﺴﯽ اﻋﺪام ﻧﺸﺪ و ﺁن هﺎ ﺑﺎ ﺷﺮوع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺑﻪ زﻧﺪان دﺳﺘﮕﺮد‬
‫‪١٩٤‬‬
‫اﺻﻔﻬﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در زﻧﺪان ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ رﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً اﮐﺜﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺳﺘﺎن ﮔﻴﻼن در ﺁن ﺟﺎ ﻣﺤﺒﻮس‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ ۶‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺁن هﻢ ﺑﻪ ﻳﮏ دﻟﻴﻞ ﺧﺎص اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺣﻤﺪ ﻣﻮﺳﻮﯼ ﻳﮏ‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ هﻮادار "اﻗﻠﻴﺖ" در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫از ‪ ۶‬ﻧﻔﺮ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ در ﻳﮏ ﭼﻴﺰ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺁن ﮐﻤﮏ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻗﺒﻞ از دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﺑﻮد‪ .‬رﻓﻴﻖ ﻋﺒﺪاﷲ ﻟﻴﭽﺎﻳﯽ‪ ،‬هﻮادار اﻗﻠﻴﺖ‪ ،‬هﻨﮕﺎم‬
‫ﺗﻬﺎﺟﻢ اﻧﻘﻼب ﻓﺮهﻨﮕﯽ در داﻧﺸﮕﺎﻩ ﮔﻴﻼن دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و اﺗﻬﺎم ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ در ﭘﺮوﻧﺪﻩ اش ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻓﺮهﺎد ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﯽ و ﺁراﻣﺎﺋﻴﺲ دارﺑﻴﺎﻧﺲ‪ ،‬هﻮادار‬
‫اﻗﻠﻴﺖ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ هﻤﮑﺎرﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻮاد ﻣﺸﻌﻮف‪،‬‬
‫ﻣﻮﺳﯽ ﻗﻮاﻣﯽ و رﺣﻴﻢ ﺣﺴﻴﻦ ﭘﻮر ﻗﺒﻞ از ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ راﻩ ﮐﺎرﮔﺮ ﻋﻀﻮ ﻳﮏ‬
‫‪١٩٥‬‬
‫هﺴﺘﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮش ذوق ﮐﺎﻧﺪﻳﺪاﯼ ﺳﺎزﻣﺎن ﭼﺮﻳﮏ هﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ ﺧﻠﻖ ﺑﺮاﯼ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﮐﻪ‬
‫‪١١‬ﺳﺎل زﻧﺪان ﺑﻮدﻩ و در دوران ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻧﻴﺰ در زﻧﺪان رﺵﺖ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬هﻤﻴﻦ ﻋﻘﻴﺪﻩ را‬
‫داﺵﺘﻪ و ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺁرﻣﺎﺋﻴﺲ دارﺑﻴﺎﻧﺲ‪ ،‬ﻓﺮهﺎد ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﻋﻀﺎﯼ ﺳﺎزﻣﺎن ﭼﺮﻳﮏ هﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ‬
‫ﺧﻠﻖ)اﻗﻠﻴﺖ( ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ‬
‫‪١٩٦‬‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺰﺑﻮر در ﻣﺮدادﻣﺎﻩ و ﭘﻴﺶ از ﺁن ﮐﻪ ﺣﮑﻤﯽ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ "ارﺗﺪاد" ﺻﺎدر ﺷﻮد‪ ،‬اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺁن هﺎ را ﻧﻴﺰ‬
‫"ﻣﺤﺎرب" در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮم اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﻣﻠﻪ و ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺸﻤﻮل ﺣﮑﻢ "ﻣﺤﺎرب" ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﻓﺮﻣﺎن اوﻟﻴﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن "ﻣﺤﺎرب" اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ دﻳﮕﺮ ﮐﻪ در دوران ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در زﻧﺪان ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً اﻧﺠﺎم دادﻳﻢ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ ﮐﻪ در زﻧﺪان ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺗﻌﺪاد اﻋﺪام‬
‫ﺷﺪﮔﺎن ﺷﺼﺖ اﻟﯽ هﻔﺘﺎد ﻧﻔﺮ و هﻤﮕﯽ از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و از ﻗﺮار‬

‫‪ 193‬دو زﻧﺪاﻧﯽ ﻏﻴﺮﻣﺠﺎهﺪ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ در اﺹﻔﻬﺎن اﻋﺪام ﺵﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎم دﻗﻴﻖ ﻳﮑﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ )ﻣﺠﺘﺒﯽ‪...‬؟( و دﻳﮕﺮﯼ‬
‫ﺱﻬﺮاب هﻼﮐﻮﺋﯽ ﺑﺎغ ﺑﻬﺎدراﻧﯽ ﮐﻪ در ارﺕﺒﺎط ﺑﺎ ﺵﺎهﭙﻮر ﺑﺨﺘﻴﺎر دﺱﺘﮕﻴﺮ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ 194‬ﮐﺎﺑﻮس ﺑﻠﻨﺪ ﺕﻴﺰ دﻧﺪان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺑﺎران‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪.۶١-۶٢‬‬
‫‪ 195‬ﺵﺐ ﺑﻪﺥﻴﺮ رﻓﻴﻖ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﻣﻮﺱﻮﯼ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺑﺎران‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢۵٠‬‬
‫‪ 196‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٩٠‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣١٢‬‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺪﻳﻦ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻧﻮﺑﺘﺸﺎن ﻓﺮا ﺑﺮﺳﺪ دﺳﺘﻮر ﻟﻐﻮ ﻋﻤﻠﻴﺎت از‬
‫‪١٩٧‬‬
‫ﺗﻬﺮان ﺻﺎدر ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪٢‬‬
‫ﻳﮑﯽ از اﺷﺘﺒﺎهﺎﺗﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ در دادﮔﺎﻩ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺪم اﺷﺮاف ﻻزم‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯼ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺁن رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻮد‪ .‬زﻳﺮا ﺁﻧﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ "هﻴﺌﺖ" ﻣﺬﮐﻮر ﻧﻈﺮ ﺁﻧﺎن‬
‫را راﺟﻊ ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺘﺒﻮع ﺷﺎن و ﻣﻘﻮﻟﻪ هﺎﻳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻦ‬
‫اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬هﻤﮑﺎرﯼ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ و‪ ...‬ﺑﭙﺮﺳﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﭘﺮﺳﺶ اول را ﮐﻪ در زﻣﻴﻨﻪ ﯼ‬
‫اﺗﻬﺎم و اﻋﺘﻘﺎدات ﻗﻠﺒﯽ ﻓﺮد ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻼﮎ اﻋﺪام و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﻈﺮﯼ اﻳﻦ دوﺳﺘﺎن در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﯽ و ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﯼ رﻓﺘﺎر و ﺑﺮﺧﻮرد رژﻳﻢ‬
‫ﺑﺎ ﺁن هﺎ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬رژﻳﻢ ﺳﺎل هﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻖ ﺁﻧﺎن در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻋﺪم اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﻳﺾ‬
‫دﻳﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز و روزﻩ را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد و در اﻳﻦ اواﺧﺮ ﺣﺘﺎ در ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻧﻬﺎر‪ ،‬ﻏﺬاﯼ ﮔﺮم ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺁﻧﺎن دادﻩ ﺑﻮد!‬

‫‪٣‬‬
‫ﺟﺪا از ﻃﺮح ﭘﺮﺳﺶ "اﺗﻬﺎم" ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺖ داﺷﺖ‪ ،‬زﻳﺮا از ﻃﺮف‬
‫رژﻳﻢ ﺑﻪ "ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ" ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم ﻣﻼﮎ ﺗﻔﮑﻴﮏ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺳﺆال هﺎ‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﻴﺰ دادن زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻣﻮاﺿﻊ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮﯼ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﭘﺮوﻧﺪﻩ ﯼ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ و‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﺮوﻧﺪﻩ ﯼ زﻧﺪان ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮرد زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮد و از ﻗﺒﻞ ﺗﻤﻬﻴﺪاﺗﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﻣﻮارد‬
‫اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﯽ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪﻩ از اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺁن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻌﺎل و زﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺁزادﯼ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮد ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ رژﻳﻢ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و در هﻤﻴﻦ ارﺗﺒﺎط‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ زﻧﺪان‬
‫ﻣﯽ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ در درﮔﻴﺮﯼ هﺎﯼ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ رژﻳﻢ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت‬
‫ﻣﯽ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﻌﺎﻓﯽ و اﺑﺮاهﻴﻢ ﮐﻠﻬﺮ و‪ ...‬از اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺁزادﺷﺪﻩ‪،‬‬
‫ﻋﺪﻩ اﯼ ﻧﻴﺰ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯼ ﻣﺮزﯼ‪ ،‬در ﻋﻤﻠﻴﺎت هﺎﯼ ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻮاﺿﻊ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫رژﻳﻢ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻩ و ﺷﻬﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﮐﺒﺮ ﻣﺸﻬﺪﯼ ﺣﻴﺪر‪ ،‬ﻣﺤﺮم ﻏﻔﺎرﯼ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﯽ‬
‫رﺣﻴﻤﯽ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎ اﻳﺰدﯼ‪ ،‬ﭘﺎﺷﺎ ﺻﻤﺪﯼ‪ ،‬ﻓﺮزاد ﮔﺮاﻧﻤﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻣﻬﺮداد ﮐﻼﺳﯽ و‪...‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ هﺎﻳﺸﺎن ﻧﻴﺰ در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ هﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺎ رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﺟﺴﺘﻪ‬
‫و ﺑﻪ دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و هﻮاداران ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ رهﻨﻤﻮد ﻣﯽ دادﻧﺪ و ﻳﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ در هﻴﺌﺖ ﭘﻴﮏ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﺁﻣﺪﻩ و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺁزاد ﺷﺪﻩ را ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ‬

‫‪http://www.ashyan.blogspot.com 197‬‬
‫‪٣١٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ از ﮐﺸﻮر ﺧﺎرج ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ رژﻳﻢ از ورود و ﺧﺮوج ﻋﺪﻩ اﯼ‬
‫از ﺁﻧﺎن ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪادﯼ از ﺁن هﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﺳﯽ ﻣﻮﺳﯽ ﺧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد دوراﻧﺪﻳﺶ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺮام ﺳﻼﺟﻘﻪ‪ ،‬ﻧﺼﺮاﷲ ﺑﺨﺸﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺳﻴﻒ اﻟﺪﻳﻦ ﻧﺎﻣﻮر‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮرﯼ‪ ،‬ﻣﻬﺪﯼ ﺳﻌﻴﺪﻳﺎن‪ ،‬رﺿﺎ‬
‫ﻓﻴﺮوزﯼ‪ ،‬زهﺮا ﻓﻼﺣﺘﯽ ﺣﺎج زارع و‪ ...‬در ﭼﻨﮕﺎﻟﺶ اﺳﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ ﺁن هﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد‬
‫زﻳﺎدﯼ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻧﺪاﻧﻴﺎن دوﺑﺎر دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﻩ در اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫رژﻳﻢ ﻟﻴﺴﺖ ﮐﺎﻣﻠﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺁزادﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﻳﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دوﺑﺎرﻩ روﯼ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در دﺳﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﻣﻌﺮوﻓﺶ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در ﺳﺎل ‪ ،۶۵‬دو ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از اﺟﺮاﯼ ﭘﺮوژﻩ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺷﺎرﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺁن ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺁزادﯼ از زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ازهﻢ ﭘﺎﺷﻴﺪ ﮔﯽ‬
‫ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺷﺎن‪ ،‬دﺳﺖ از ﮐﺎر ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﻧﺰوا ﻣﯽ ﮔﺮاﻳﻴﺪﻧﺪ و‬
‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﮐﺴﯽ از ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻻاﻗﻞ در‬
‫ﺗﻬﺮان اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد و ﻳﺎ ﺗﻌﺪاد ﺷﺎن اﻧﺪﮎ ﺑﻮد و ﻣﻦ از ﺁن ﺑﯽ اﻃﻼع ﺑﻮدم‪ .‬وﻟﯽ رژﻳﻢ‬
‫هﻤﻴﺸﻪ از ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﺧﻄﺮ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬در هﺮاس ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻣﻨﻴﺘﯽ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺁﻣﺎر و ﻧﻤﻮدار اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ و‬
‫ﺗﺤﻮﻻت را دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪۴‬‬
‫در ﺧﻼل ﮐﺎر هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم و دادﮔﺎﻩ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ‬
‫ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬واﺑﺴﺘﮕﯽ ﮔﺮوهﯽ و ﻣﻴﺰان اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻣﻮاﺿﻊ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮔﺮوﻩ ﻣﺘﺒﻮع ﺷﺎن‪ ،‬ﻣﻼﮎ اﻋﺪام ﻧﺒﻮد‪ .‬در ﻳﮑﯽ از ﺑﻨﺪهﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن زﻳﺮ دﻩ ﺳﺎل‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﻣﺮ ﺁﮔﺎﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺗﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪ و ﺑﻘﻴﻪ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ را ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎرهﺎ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ‬
‫ﺑﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و اﻳﻦ ﮐﺎر ﺗﺎ ﻣﺮز ﻣﻄﺮح ﮐﺮدن هﻤﮑﺎرﯼ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در ﺗﻬﺮان اداﻣﻪ‬
‫ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻮد ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪم و وﻋﺪﻩ ام دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ‬
‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺧﻮاهﻢ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪن ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬از ﺁن‬
‫رهﺎﻳﯽ ﻳﺎﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ زدن ﺗﻴﺮﺧﻼص‪ ،‬هﻤﮑﺎرﯼ در اﻋﺪام‪ ،‬رﻓﺘﻦ روﯼ ﻣﻴﻦ و ﻏﻴﺮﻩ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در زﻧﺪان هﺎﯼ اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺑﺎﻓﯽ اﺳﺖ‬
‫و ﻣﺤﻠﯽ از اﻋﺮاب ﻧﺪارد و ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ اﻃﻼع دارم‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﻢ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎل ﻣﯽ رود در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﻳﯽ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ و ﺁن هﻢ ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ ﯼ‬
‫ﻣﻮﺿﻊ ﭘﺎﻳﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ در دوران ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣١٤‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن رژﻳﻢ را ﺑﺮاﯼ ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺮﺳﺶ هﺎﻳﯽ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﯼ ف‪-‬‬
‫ﺁزاد در ﮐﺘﺎب "ﻳﺎد هﺎﯼ زﻧﺪان"‪ ،‬در زﻧﺪان ﺷﻴﺮاز ﺣﺘﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎنِ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﻪ ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽِ ﺑﻨﺪِ‬
‫زﻧﺎن‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ دﻳﮕﺮان ﮔﺰارش ﻣﯽ دادﻧﺪ! ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻮﯼ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻗﻀﺎﻳﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﻌﺎف ﺷﺪن زﻧﺪاﻧﯽ از ﻣﺠﺎزات اﻋﺪام‪ ،‬ﻣﻘﻮﻟﻪ ﯼ رﻓﺘﻦ روﯼ ﻣﻴﻦ و‬
‫هﻤﮑﺎرﯼ در اﺟﺮاﯼ اﻋﺪام را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮑﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺻﺪاﻗﺖ ﻓﺮد و ﺑﺎزﮔﺸﺖ او ﺑﻪ‬
‫‪١٩٨‬‬
‫داﻣﺎن "اﺳﻼم" و "ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﯽ" ﻣﻄﺮح ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪۵‬‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺎرﮐﻴﺴﺴﺖ هﺎ‪ ،‬ﺗﻼش "هﻴﺌﺖ" ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ دور ﻣﯽ زد ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﺪ ﺁﻳﺎ‬
‫ﻓﺮدﯼ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ اﻳﺴﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪" ،‬ﻣﺮﺗﺪ" هﺴﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﺑﺮ اﺳﺎس هﻤﻴﻦ ﻧﻈﺮﮔﺎﻩ و ﺣﮑﻢ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ هﻴﭻ ﻳﮏ از زﻧﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از اﻳﻦ ﮐﻪ در ﻃﻮل زﻧﺪان و در ﻣﻘﻄﻊ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﭼﻪ ﻣﻮﺿﻌﯽ داﺷﺘﻨﺪ و ﻳﺎ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﺑﻌﻀﺎً ﻣﻘﺎوﻣﺖ هﺎﯼ ﺑﯽ درﻳﻎ ﺷﺎن)در‬
‫ﺗﻬﺮان(‪ ،‬اﻋﺪام ﻧﺸﺪﻧﺪ و اﺻﻼً ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﺣﮑﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ دﺳﺘﻪ‪ -‬دﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ ﻣﺮگ ﺳﭙﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺮ اﺳﺎس اﻋﺘﺮاف‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﺣﺘﺎ از ﻣﺎدران و ﻳﺎ زﻧﺎن داراﯼ ﮐﻮدﮐﺎن ﺷﻴﺮﺧﻮارﻩ ﻧﻴﺰ ﻧﮕﺬﺷﺘﻨﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ اﻣﺎ در ﺑﻨﺪهﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ رواﻧﯽ در ﻓﺸﺎر و ﺗﻨﮕﯽ ﻋﺠﻴﺒﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺗﻼش ﻣﯽ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﻨﺪ ﮐﻪ "هﻴﺌﺖ" ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮاﯼ "ﻋﻔﻮ"‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻻاﻗﻞ در روزهﺎﯼ اول اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮ هﻤﻴﻦ ﭘﺎﻳﻪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاران دﺳﺘﻮر‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻴﭻ روﯼ ﺑﻪ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﺗﻬﺎم‬
‫ﺧﻮد را "ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﺧﻮد ﺧﻮن ﺳﺮدﯼ ﻧﺸﺎن دهﻨﺪ‪ .‬هﺪف ﺷﺎن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫اﻓﺮاد هﺮﭼﻪ روﺷﻦ ﺗﺮ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻈﺮ هﺎﻳﺸﺎن را ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﮐﺎر ﺁﻧﺎن را در ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫"ﺳﺮﻩ" از "ﻧﺎﺳﺮﻩ" راﺣﺖ ﺗﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل از ﻣﺠﻤﻮع اﻓﺮاد ﻳﮏ ﻓﺮﻋﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ هﺪاﻳﺘﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺁن روزهﺎ‬
‫اﺗﻬﺎﻣﺶ را "ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ" ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺎ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﺮا‬
‫ﻧﻈﺮ واﻗﻌﯽ و اﺻﻠﯽ ات را ﻧﻤﯽ ﮔﻮﻳﯽ! در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﺮض ﺁن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ اﺗﻬﺎم ﺷﺎن را‬
‫"ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮال و ﺟﻮاب هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﭘﺎﺳﺪاراﻧﺶ‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻋﺪام هﺎ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﺸﺎرﯼ هﻤﺮاﻩ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻣﺎ در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﮐﺎر ﺑﺎ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮔﺎهﯽ اوﻗﺎت‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ اﻓﺮاد ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن و اﺳﻼم ﺁوردن ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ از ﺣﺠﻢ‬
‫اﻋﺪام ﺁن هﺎ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد!‬

‫‪ 198‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ رواﺑﻂ ﺣﺎﮐﻢ در زﻧﺪان ﺵﻴﺮاز‪ ،‬ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ رواﻳﺖ ف‪ -‬ﺁزاد در ﮐﺘﺎب"ﻳﺎدهﺎﯼ زﻧﺪان"‪.‬‬
‫‪٣١٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪۶‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻮدﻩ اﯼ و اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ در ﻣﻴﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دو دﻟﻴﻞ از ﮐﻤﻴﺖ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﺗﺎ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ‪ ،‬ﺑﺪﻧﻪ و رهﺒﺮﯼ ﺁن هﺎ دﺳﺖ ﻧﺨﻮردﻩ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ‬
‫ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺁن هﺎ ﺧﺎم ﺧﻴﺎﻻﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﯼ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺷﻮروﯼ و اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎهﻴﺮ ﺷﻮروﯼ‬
‫دﻟﮕﺮم ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ دﻟﮕﺮﻣﯽ ﺑﯽ ﺟﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﺒﻮد‪ .‬زﻳﺮا ﺗﺎ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﺪودﯼ از‬
‫اﻋﻀﺎﯼ ﺳﺎزﻣﺎن اﻓﺴﺮان ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ و ﻧﻔﻮذﯼ هﺎ ﻳﺸﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺣﺰب‬
‫ﺗﻮدﻩ و ﮐﻤﻴﺘﻪ ﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺁن دﺳﺖ ﻧﺨﻮردﻩ در زﻧﺪان ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد و داراﯼ ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً‬
‫ﻋﻠﻨﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در دﻓﺎع از ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ و ﻣﻮاﺿﻊ ﺣﺰب و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺎ‬
‫ﻣﺸﮑﻠﯽ ﺁن ﭼﻨﺎﻧﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﺮﯼ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮداز و ﮐﻴﺎﻧﻮرﯼ دﺑﻴﺮ اول ﺣﺰب‪ ،‬ﻗﺒﻼً در ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن رﺳﻤﺎً از ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ‬
‫دﻓﺎع ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﭼﻨﺪاﻧﯽ اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮﺿﻴﻪ و ﺁن دﻟﮕﺮﻣﯽ‪،‬‬
‫در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﺷﺎن ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و رژﻳﻢ در ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻴﺎزﯼ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻮروﯼ اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻘﺎم هﺎﯼ رژﻳﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻏﺮب ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺮق‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﻮدن ﻋﺮﻳﻀﻪ‪ ،‬ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﮐﻴﺎﻧﻮرﯼ دﺑﻴﺮ اول و اﺣﺴﺎن ﻃﺒﺮﯼ ﻧﻈﺮﻳﻪ‬
‫ﭘﺮداز و ﻋﻠﯽ ﻋﻤﻮﻳﯽ زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻗﺪﻳﻤﯽ دوران ﺷﺎﻩ و ﻣﻬﺪﯼ ﭘﺮﺗﻮﯼ ﻣﺴﺌﻮل ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﺨﻔﯽ ﺣﺰب را ﮐﻪ هﺮ ﻳﮏ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺼﯽ ﻣﻄﺮح ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ وﻳﺘﺮﻳﻦ ﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺮق‪ ،‬زﻧﺪﻩ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ و اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ هﺎ از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﺮﺧﻮرد ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﺧﻮد را ﺟﺪﯼ ﺗﻠﻘﯽ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﺮﮔﺰ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ داﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﭘﻬﻦ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٧‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺪم ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻻاﻗﻞ در ﺁن‬
‫دوران و ﻣﻘﻄﻊ‪ ،‬ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ رژﻳﻢ ﺑﺨﻮاهﺪ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻓﺎﺟﻌﻪ اﯼ رخ ﺧﻮاهﺪ داد‪ .‬رژﻳﻢ ﺗﺎ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و‬
‫ﻋﺮﺻﻪ را هﻨﻮز ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﯼ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﻧﮑﺸﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻮردﺷﺎن ﺑﺎ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ از اﺑﺘﺪا ﺑﺮﺧﻮردﯼ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺗﺎب ﻧﻤﯽ ﺁوردﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫اﺗﻬﺎم ﺧﻮد را در زﻧﺪان ﻣﺠﺎهﺪ اﻋﻼم ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎزﻩ در هﻤﻴﻦ دوران ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ از ﻣﻮﺿﻊ ﮐﺎﻣﻼً اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﯽ ﮐﺮد وﮔﺮﻧﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد ﺗﻌﺪاد‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ را اﻋﺪام ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻪ ﻳﮏ راﻩ ﺣﻞ ﺑﻴﻨﺎﺑﻴﻨﯽ در ﺑﻴﻦ ﺧﻮدﺷﺎن رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴﺎر و ﺷﺎﺧﺺ از ﺁن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ رژﻳﻢ ﺣﺘﺎ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻮرد از ﻣﻮﺿﻊ ﺻﺮﻓﺎً اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻴﺮون از داﻳﺮﻩ ﯼ ﻣﻨﺎﻓﻊ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣١٦‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ اش ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در "ﺷﺮع اﻧﻮر" دو ﻧﻮع ﻣﺮﺗﺪ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﻣﺮﺗﺪ ﻓﻄﺮﯼ‬
‫ب‪ -‬ﻣﺮﺗﺪ ﻣﻠﯽ‬
‫ﻣﺮﺗﺪ ﻓﻄﺮﯼ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن زادﻩ اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از ﺳﻦ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﺧﻮدش‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮐﺮدﻩ و دﻳﻦ و ﺁﻳﻴﻨﺶ را ﻋﻮض ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ١٩٩.‬ﺣﮑﻢ اﻳﻦ ﻓﺮد اﻋﺪام اﺳﺖ و ﺗﻮﺑﻪ اش ﻧﻴﺰ‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪﯼ ﮐﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪ و ﻋﺎﺑﺪ و‬
‫زاهﺪ ﺷﻮد ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺑﻪ اش ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد و ﺣﮑﻢ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻮردش اﺟﺮا ﺷﻮد! ﺗﻤﺎﻣﯽ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎﺋﺒﻪ اﯼ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻮدن ﺁن هﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻤﻮل اﻳﻦ ﺣﮑﻢ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﮑﻢ ﻗﺼﺎص ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽ ورزﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ ۶٠‬ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ارﺗﺪاد ﮐﺮد و در زﻣﺴﺘﺎن ‪ ،۶٧‬زﻧﯽ را ﮐﻪ در ﻳﮏ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ رادﻳﻮﻳﯽ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن و ﻋﺪم ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻻزم‪ ،‬اﻟﮕﻮﯼ وﯼ در زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ‬
‫زهﺮا‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ "اوﺷﻴﻦ" اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ارﺗﺪاد ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺮﺗﺪ ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺳﻼم اﺧﺘﻴﺎر ﮐﺮدﻩ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ‬
‫ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪﻩ و ﺑﺨﻮاهﺪ ﺑﻪ دﻳﻦ ﺳﺎﺑﻘﺶ ﺑﺮﮔﺮدد و ﻳﺎ ﺁﻳﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪﯼ اﺧﺘﻴﺎر ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ‬
‫"ﺷﺮع اﻧﻮر" اﻳﻦ ﻓﺮد را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮارﻣﯽ دهﻨﺪ و ﺑﻪ او ﻓﺮﺻﺖ ﻣﯽ دهﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ دوﺑﺎرﻩ اﺳﻼم ﺑﻴﺎورد‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻀﺎﯼ ﻣﻬﻠﺖ‪ ،‬اﮔﺮ اﺳﻼم ﺁورد ﺁزاد ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫وﮔﺮﻧﻪ ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﮑﻮم ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬در هﺮ دو ﻣﻮرد‪ ،‬اﻣﻮال ﻓﺮد ﺑﻌﺪ از اﻋﺪام ﻣﺼﺎدرﻩ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬در "ﺷﺮع اﻧﻮر" زﻧﺎن "ﻣﺮﺗﺪﻩ" اﻋﺪام ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺁن ﻗﺪر ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻓﺸﺎر‬
‫ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ ﺗﺎ اﺳﻼم اﺧﺘﻴﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﮔﻴﻼﻧﯽ ﻗﺎﺿﯽ اﻟﻘﻀﺎت رژﻳﻢ در ﺳﺎل هﺎﯼ‬
‫اوﻟﻴﻪ ﯼ دهﻪ ‪ ۶٠‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺣﮑﻢ ﻣﺮﺗﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺮﺗﺪ ﺑﺮ دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺗﺪ ﻓﻄﺮﯼ و ﻣﺮﺗﺪ ﻣﻠﯽ‪ .‬ﻣﺮﺗﺪ ﻓﻄﺮﯼ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﺪش هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ اﺳﻼم ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﻳﻨﺶ ﻳﺎ ﻳﮑﯽ از ﺁن دو در هﻨﮕﺎم‬
‫وﻻدﺗﺶ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺮﺗﺪ ﻣﻠﯽ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻻدﺗﺶ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻴﻔﺮ ﻣﺮﺗﺪ ﻓﻄﺮﯼ‪ ،‬ﻗﺘﻞ اﺳﺖ و ﺗﻮﺑﻪ وﯼ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬زوﺟﻪ وﯼ ﺑﺮ او‬
‫ﺣﺮام ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ارﺗﺪادش ﻋﺪﻩ وﻓﺎت ﻧﮕﻬﺪارد و اﻣﻮاﻟﺶ ﺑﻴﻦ ورﺛﻪ اش‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ او در ﻗﻴﺪ ﺣﻴﺎت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺮﺗﺪ ﻣﻠﯽ و زن ﻣﺮﺗﺪﻩ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫ﻓﻄﺮﯼ و ﭼﻪ ﻣﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺻﺮف ارﺗﺪاد‪ ،‬ﮐﻴﻔﺮ ﻣﺮگ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﺷﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬ﺑﭽﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻗﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل و اﻧﺘﺴﺎب ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ارﺗﺪادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻌﻀﯽ از ﺁن هﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻃﺒﻖ ﻓﺘﻮﯼ اﻣﺎم ‪ ...‬در ﻣﻮرد اﻧﮑﺎر ﺿﺮورﯼ دﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﺣﮑﻢ ارﺗﺪاد‬

‫‪ 199‬ﺕﻮﺟﻪ ﺵﻮد ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ دﻳﻦ ﻳﺎ ﺁﻳﻴﻦ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪد‪ ،‬ﺑﺎزهﻢ ﻣﺸﻤﻮل اﻳﻦ ﺣﮑﻢ ﻣﯽﺵﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ‬
‫رﺱﺪ ﺑﻪ ﻓﺮدﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﯽ دﻳﻦ و ﺥﺪا و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و وﺣﯽ و ﻣﻌﺎد و اﺣﮑﺎم اﺱﻼﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز و روزﻩ و ‪ ...‬رﺱﻴﺪﻩ ﺑﺎﺵﺪ‬
‫ﮐﻪ هﺮﻳﮏ ﺑﻪ ﺕﻨﻬﺎﻳﯽ ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﻓﺮد ﮐﺎﻓﯽ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪٣١٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪٢٠٠‬‬
‫ﺑﻴﺮون ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ و ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺁن ﺑﺎ اهﻞ ﻓﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺣﺘﺎ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ زﻧﺎن "ﻣﺤﺎرب" ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام در‬
‫ﻣﻮردﺷﺎن ﺟﺎرﯼ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﻳﮏ روز ﺑﻪ اﻣﺎم ﻋﺮض ﮐﺮدم‪ :‬ﺁﻗﺎ هﻤﻴﻦ ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻓﺘﺎوﯼ ﻓﻘﻬﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﺪ زن اﻋﺪام ﻧﻤﯽ ﺷﻮد درﻣﻮرد ﻣﺤﺎرب هﻢ ﺑﻌﻀﯽ ﻓﻘﻬﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺎرب‬
‫‪٢٠١‬‬
‫زن ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻋﺪام ﺷﻮد و اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ در ﺑﻴﻦ ﻓﻘﻬﺎ ﺧﻼﻓﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺪم اﻋﺪام زﻧﺎن ﻣﺮﺗﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﻮع ﺗﻔﮑﺮ و دﻳﺪﮔﺎﻩ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ زن اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ زن را "اهﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ"‪ ٢٠٢‬ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ زن در ﺗﺸﺨﻴﺺ درﺳﺖ و‬
‫ﻏﻠﻂ‪ ،‬از ﺧﻮد اﺧﺘﻴﺎرﯼ ﻧﺪارد و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ هﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎ ﻟﻐﺰش هﺎﻳﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮد و از‬
‫اﺳﻼم روﯼ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎ ﻓﺸﺎر و ﺿﺮب وﺷﺘﻢ و ﺷﮑﻨﺠﻪ‪ ،‬او‬
‫را ﺑﻪ "راﻩ راﺳﺖ" هﺪاﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ! ﺑﺎ هﻤﻴﻦ ﺗﻮﺟﻴﻪ هﺎﯼ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن و‬
‫ﻣﺮد ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ را ﮐﻪ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯽ رﺣﻤﺎﻧﻪ روزاﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺨﺘﻪ ﺷﻼق ﻣﯽ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﻪ زور اﺳﻼم ﺁوردﻩ و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬و از هﻤﻴﻦ روﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻬﻴﻼ دروﻳﺶ ﮐﻬﻦ‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺘﺤﺎر زد و ﺟﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ راﻩ و ﺁرﻣﺎن و اﻋﺘﻘﺎدش ﻧﻬﺎد و ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً‬
‫اﮔﺮ در دوران ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ زن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻣﻦ از ﺁن‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺒﺎﺷﻢ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻴﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از "ارﺗﺪاد" ﺑﺮاﯼ ﺁن ﺧﻠﻖ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٨‬‬
‫رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﯼ ﺟﺪﻳﺪ از "ارﺗﺪاد"‬
‫را ﺳﺮهﻢ ﺑﻨﺪﯼ و ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺿﻴﺤﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ دادﻩ ﺷﺪ‪ ،‬هﺮ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ روز ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﮑﻤﺶ اﻋﺪام اﺳﺖ! ﻣﻼﮎ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎن زادﻩ ﺑﻮدن ﻓﺮد‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﺑﺨﺘﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫ﺻﺎدق ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﮐﻼهﯽ ﺷﺮﻋﯽ درﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺮد در ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﯼ‬
‫ﻧﻤﺎزﺧﻮان و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺘﺸﺮع ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻤﻮل ﺣﮑﻢ "ﻣﺴﻠﻤﺎن زادﮔﯽ" ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ "ﻣﺮﺗﺪ ﻓﻄﺮﯼ" ﻣﺤﺴﻮب ﻧﺸﺪﻩ و ﺟﺰاﯼ او اﻋﺪام ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﺎﻗﺾ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﻮدﻩ و هﻴﭻ ﮔﺎﻩ اﺳﻼم اﺧﺘﻴﺎر ﻧﮑﺮدﻩ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ "ﻣﺮﺗﺪ"‬
‫از ﻧﻮع "ﻣﻠﯽ" ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر و زدن ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ ﮐﺎﺑﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ ﮐﺮدﻩ و در ﺻﻮرت‬
‫اﻣﺘﻨﺎع‪ ،‬اﻋﺪاﻣﺶ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺮﮐﻴﺒﯽ از "ﻣﺮﺗﺪ ﻓﻄﺮﯼ" و "ﻣﻠﯽ" ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎم‬
‫ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﺮاﯼ ﺁن ﺧﻠﻖ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ اﻓﺮاد در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻮال ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﭘﺪرت و ﻳﺎ ﻣﺎدرت ﻧﻤﺎزﺧﻮان ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ 200‬روزﻧﺎﻣﻪ ﮐﻴﻬﺎن ‪ ٢٩‬ﺵﻬﺮﻳﻮر ‪.١٣٦٠‬‬

‫‪ 201‬ﻣﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺥﺎﻃﺮات ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬اﺕﺤﺎد ﻧﺎﺵﺮان اﻳﺮاﻧﯽ در اروﭘﺎ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣۴۴‬‬
‫‪ 202‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣١٨‬‬
‫ﺁرﯼ! ﺑﻪ ﺧﻴﺎل اﻳﻦ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ اﻣﺘﻴﺎزﯼ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻌﺪ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻮال ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺧﻮدت‬
‫ﻧﻤﺎزﺧﻮان هﺴﺘﯽ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﻴﺮ! در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﺪر و ﻣﺎدرﺷﺎن را ﻧﻤﺎزﺧﻮان‬
‫ﺟﻠﻮﻩ ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻳﮏ اﻣﺘﻴﺎز ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺎن ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد و ﻧﻪ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ اﻋﺪام ﺁن هﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد! ﻧﻤﯽ داﻧﻢ رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﻋﺪم اﻋﺪام ﮐﻴﺎﻧﻮرﯼ ﻧﻮﻩ ﺷﻴﺦ‬
‫ﻓﻀﻞ اﷲ ﻧﻮرﯼ‪ ،‬ﻃﺒﺮﯼ ﻓﺮزﻧﺪ ﻓﺨﺮاﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ و ﻧﻮﻩ ﺷﻴﺦ ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻃﺒﺮﯼ ﺳﺎروﯼ‪،‬‬
‫ﭘﺮﺗﻮﯼ و ﻋﻤﻮﻳﯽ ﭼﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ ﺗﺮاﺷﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎن زادﮔﯽ و اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ ﺑﻌﺪﯼ ﺁن هﺎ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺒﻮدﻩ و ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺘﻤﺎن و ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﺷﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ ﭘﺮدﻩ ﯼ‬
‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن رژﻳﻢ ﻧﻴﺰ ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ هﺮ ﺣﮑﻤﯽ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺘﻨﺪات‬
‫در دادﮔﺎﻩ ﺷﺮﻋﯽ‪ ،‬اﻗﺮار و اﻋﺘﺮاف ﺧﻮد ﻓﺮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﺎن در ﮐﻤﺎل ﺁزادﯼ ﺑﻪ ﺁن ﻣﻌﺘﺮف‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ هﻢ ﻓﺮﻣﻮل ﺟﺪﻳﺪ ﺷﺮﻋﯽ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﻋﺪم اﻋﺪام ﺁﻧﺎن اﺧﺘﺮاع ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎ از ﺁن ﺑﯽ ﺧﺒﺮﻳﻢ!‬
 ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﺰد هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬
‫ﻧﺤﻮﻩﯼ ﺑﺮﺧﻮرد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ؛ دﻻﻳﻞ اﻓﺰون ﺑﻮدن‬
‫ﻧﺴﺒﯽ ﺗﻌﺪاد اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن در اوﻳﻦ و‪...‬‬

‫دﺳﺖ ﺑﯽ دﺷﻨﻪ و دﺷﺖ ﺗﺸﻨﻪ‬

‫ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﺪ‬
‫اﮔﺮ ﻟﺒﺎن ﺗﻮ را دوﺧﺘﻪ اﻧﺪ‬
‫ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﺖ راز ﺑﺎران را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯽ‬
‫اﮔﺮ ﭼﺸﻤﺎن ﺗﻮ را ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‬
‫ﺑﺎ ﻋﺼﺎﯼ ﺗﻔﻨﮕﺖ از ﭘﻴﭻ ﺟﻬﺎن ﻣﯽ ﮔﺬرﯼ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٢٠‬‬
‫‪١‬‬
‫ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ اﻋﻀﺎﯼ اﺻﻠﯽ و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﯼ هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‬
‫ﻳﮑﺴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﻣﻴﺰان ﺧﺸﻮﻧﺖ و درﻧﺪﮔﯽ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻗﻀﺎﻳﯽ رژﻳﻢ در اوﻳﻦ ﺑﻴﺶ‬
‫از ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن در ﻣﻴﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﮐﻪ در اوﻳﻦ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ‬
‫رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﻟﻴﻞ ﺑﺴﺘﮕﯽ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﺳﻴﻄﺮﻩ ﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ وزارت اﻃﻼﻋﺎت در زﻧﺪان اوﻳﻦ و ﺗﻼش ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن و‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در ﺧﻼل ﮐﺎر هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ .‬ﺁن هﺎ‬
‫ﺑﺎ اﺷﺮاف ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺗﻼش واﻓﺮﯼ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﯽ دادﻧﺪ ﺗﺎ هﻴﺌﺖ را‬
‫ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﯼ ﺻﺪور رأﯼ اﻋﺪام در ﻣﻮرد زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻧﻴﺰ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﮐﺎر‬
‫ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮج ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﻀﻮر ﻧﺎدرﯼ و ﻓﺎﺗﺢ دادﺳﺘﺎن و ﻣﺴﺌﻮل‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺮج و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺁن هﺎ از ﺗﮏ‪ -‬ﺗﮏ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ دﺷﻮارﺗﺮﯼ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢‬در اوﻳﻦ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻣﺪﺗﯽ ﭘﻴﺶ از ﺑﺮدﻩ ﺷﺪن ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ‪ ،‬ﻓﺮﻣﯽ را ﺣﺎوﯼ ‪٢۵‬‬
‫ﺳﺆال ﮐﻪ در ﺁن ﻧﻈﺮ زﻧﺪاﻧﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ رﻳﺰﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮارد ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺮ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن هﻨﻮز در ﺟﻮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم و اﻋﺪام ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ را درﮎ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﺎﺳﺦ هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺆال هﺎ‪ ،‬اﻋﻀﺎﯼ "هﻴﺌﺖ"‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﯽ دﻗﻴﻖ ﺗﺮﯼ از زﻧﺪاﻧﯽ و ﻣﻮاﺿﻊ او ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﻳﺸﺎن را‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ از ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺆال و ﺟﻮاب هﺎﯼ ﻣﮑﺘﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺳﻨﺪﯼ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاﯼ ﺻﺪور ﺣﮑﻢ اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺧﺒﺮﯼ ﻧﺒﻮد و اﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ دﺳﺖ زﻧﺪاﻧﯽ را ﺑﺮاﯼ ﻣﺎﻧﻮرهﺎﯼ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺑﻌﺪﯼ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﻣﻮﺿﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در زﻧﺪان اوﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺷﺪﻳﺪ ﺗﺮ از ﻣﻮﺿﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺸﺖ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط زﻧﺪاﻧﻴﺎن اوﻳﻦ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﺗﺎزﻩ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﻩ و اﻧﺘﻘﺎل ﺟﻮ و ﺗﺤﻠﻴﻞ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ از ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ داﺧﻞ زﻧﺪان و‬
‫اﺣﺴﺎﺳﯽ ﺷﺪن ﻓﻀﺎﯼ اوﻳﻦ‪ ٢٠٣.‬ﻣﻴﺰان اﻋﺘﺼﺎب و ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬا‪ ،‬هﻮاﺧﻮرﯼ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت و‬
‫ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ در اوﻳﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮد و زﻧﺪاﻧﻴﺎن هﺮ روز ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ در ﺟﺪال ﺑﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اوﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ رواﻧﯽ از اﻣﮑﺎن‬
‫ﮐﻤﺘﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎﻧﻮر و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ در ﺧﻼل ﮐﺎر هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن اوﻳﻦ در ﺑﻨﺪهﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺰﻳﺮﻩ هﺎﻳﯽ ﺑﯽ ارﺗﺒﺎط و ﺟﺪا از‬
‫هﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺁن ﮐﻪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ارﺗﺒﺎط ﻧﺴﺒﯽ ﺑﻴﻦ ﺑﻨﺪهﺎ و ﻓﺮﻋﯽ هﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد‪ .‬و‬

‫‪ 203‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺟﻤﺎل ﺥﺸﻨﻮد ﻳﮑﯽ از دوﺱﺘﺎن ﻣﺠﺎهﺪم ﮐﻪ دوﺑﺎردﺱﺘﮕﻴﺮﯼ ﺑﻮد ﺑﺮاﻳﻢ ﺕﻮﺿﻴﺢ داد ﮐﻪ در ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ‬
‫ﺥﻮد ﺵﺎهﺪ ﺑﺮﺥﻮردهﺎﯼ از ﻣﻮﺿﻊ ﺑﺎﻻﯼ ﺕﻌﺪادﯼ از ﺑﭽﻪهﺎﯼ دوﺑﺎرﻩ دﺱﺘﮕﻴﺮ ﺵﺪﻩ از ﺟﻤﻠﻪ ﺹﺎدق ﮐﺮﻳﻤﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻧﻮرﯼ‪ ،‬ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻣﺎﻳﻠﯽ و‪ ...‬ﺑﺎ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ‪) ٧٧‬ﻳﮑﯽ از ﺑﺎزﺣﻮﻳﺎن وﻳﮋﻩ اﻃﻼﻋﺎت( ﺑﻪ ﻣﺴﻌﻮد‬
‫ﻼ ﺑﻪ اﻣﺎم ﺕﻮ ﺕﻮهﻴﻦ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫رﺟﻮﯼ ﺕﻮهﻴﻦ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺠﺘﺒﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد اﮔﺮ ﻳﮏ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺕﻮهﻴﻦ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﻣﻦ هﻢ ﻣﺘﻘﺎﺑ ً‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ﺥﻤﻴﻨﯽ اﻣﺎم ﺕﻮﺱﺖ‪ ،‬رﺟﻮﯼ ﻧﻴﺰ اﻣﺎم ﻣﻦ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪٣٢١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ﺁن ﮐﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن از اﻣﮑﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ ارﺗﺒﺎط‬
‫ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻬﻢ در اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن در‬
‫اوﻳﻦ‪ ،‬در ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﻧﮕﺎهﺪارﯼ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻏﺎﻟﺒﺎً در اﺗﺎق هﺎﯼ‬
‫درﺑﺴﺘﻪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﯼ و ﻳﺎ در ﺑﻌﻀﯽ ﻓﺮﻋﯽ هﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺁن هﺎ اﻣﮑﺎن ﻣﯽ داد ﺗﺎ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ رد و ﺑﺪل ﮐﺮدن اﺧﺒﺎر و اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ واﺣﺪﯼ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ اﻋﻀﺎﯼ "هﻴﺌﺖ" و ﺳﺆاﻻﺗﺸﺎن ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن در‬
‫اوﻳﻦ از هﻤﻪ ﯼ اﻳﻦ اﻣﮑﺎن هﺎ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -۵‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﮐﻪ در اوﻳﻦ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﻣﻮﺿﻮع را‬
‫اﻣﺮﯼ ﻏﻴﺮﻋﺎدﯼ ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺣﻀﻮر اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ در اوﻳﻦ ﻋﺎدﯼ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل در ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎﻩ ‪ ،۶۶‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را ﺟﻬﺖ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﺑﻪ‬
‫"ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ" ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در راﺳﺘﺎﯼ هﻤﺎن ﺑﺮﺧﻮردهﺎﯼ ﻗﺒﻠﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در روز ﺷﺶ ﻣﺮداد ﮐﻠﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪ ‪ ١‬را ﺑﻪ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ‪ ٢٠٩‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺐ‬
‫اﮐﺜﺮﻳﺖ ﺁن هﺎ را ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ! ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ اﻋﻀﺎﯼ "هﻴﺌﺖ" را‬
‫در راﺳﺘﺎﯼ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ زﻧﺪان هﺎﯼ ﮐﺮج ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻮاردﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫اﻓﺮاد ﺑﻪ دوﺳﺘﺎﻧﺸﺎن ﺳﻼم رﺳﺎﻧﺪﻩ و ﭘﻴﻐﺎم دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ "ﮐﺎﻧﻮن"‪ ٢٠٤‬و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺁن ﮐﻪ ﺣﻀﻮر اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﺷﮏ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ‬
‫ﺑﻮد و زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ هﻮﺷﻴﺎرﯼ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ وا ﻣﯽ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -۶‬در ﻣﻘﻄﻊ اﻋﺪام هﺎ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در اوﻳﻦ اﺗﻬﺎم ﺧﻮد را "هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" اﻋﻼم‬
‫ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻣﺪت هﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺤﺚ اﺣﺮاز هﻮﻳﺖ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن هﻨﻮز در اﺑﺘﺪاﯼ راﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺳﺎﮐﻦ اﺗﻬﺎم ﺧﻮد را ﺗﻨﻬﺎ "هﻮادار" اﻋﻼم‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺻﻮرت ﭘﺎﻓﺸﺎرﯼ زﻧﺪاﻧﺒﺎن و ﺑﮕﻮ وﻣﮕﻮهﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر‪ ،‬اﺗﻬﺎم ﺧﻮد را "ﻣﺠﺎهﺪ"‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن ﮐﻠﻤﻪ ﯼ "ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆال اﻋﻀﺎﯼ "هﻴﺌﺖ" در راﺑﻄﻪ‬
‫ﺑﺎ اﺗﻬﺎم‪ ،‬در روزهﺎﯼ اول ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻣﻼﮎ هﺎﯼ اﺻﻠﯽ ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺪون اﻃﻼع از ﺁن‪ ،‬اﺗﻬﺎم ﺧﻮد را "ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺗﻌﺪادﯼ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ذﮐﺮ ﮐﻠﻤﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ‬
‫هﻤﺮاﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺁن را ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯼ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ رژﻳﻢ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬اﺗﻬﺎم ﺧﻮد را ﺑﺮﺧﻼف ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫"ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺗﻬﺎم ﺧﻮد را "ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﺮد‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ و‪ ...‬ﻧﻴﺰ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫‪ -٧‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در اوﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ واﻗﻌﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺣﺘﺎ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ از اوﻳﻦ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺻﺎدق ﺑﻮد‪ .‬ﺁن هﺎ ﺗﺎ روزهﺎﯼ ﺁﺧﺮ‬

‫‪ 204‬ﮐﺎﻧﻮن ﮐﺎرﺁﻣﻮزﯼ ﮐﺮج‪ ،‬در ﺱﺎلهﺎﯼ ‪ ۶٢-۶٣‬ﻣﺪﺕﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻧﺪان ﻣﻮرد اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٢٢‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻼف دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ رژﻳﻢ ﻗﺼﺪ ﺁزادﯼ ﺁن هﺎ را دارد‬
‫و از ﭘﺬﻳﺮش "ﺷﺮاﻳﻂ دادﺳﺘﺎﻧﯽ" ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ از زﻧﺪان ﺳﺮ ﺑﺎز ﻣﯽ زدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢‬‬
‫در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﻃﯽ روزهﺎﯼ اول ﻗﺘﻞ ﻋﺎم)‪ ٩ ،٨‬و ‪ ١٢‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ( اﮐﺜﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺑﺪون اﻃﻼع از ﻣﺎهﻴﺖ "هﻴﺌﺖ" و دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ﺁن‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺆال هﺎﯼ ﺁن هﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ‬
‫ﺣﺪودﯼ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﻣﻮاﺿﻊ اﺻﻠﯽ ﺷﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ هﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﻨﺠﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺁن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎهﻴﺖ دادﮔﺎﻩ ﺁﮔﺎهﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﮐﻢ و ﮐﻴﻒ و ﮐﺎرﮐﺮد ﺁن‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و از ﺁﻣﺎدﮔﯽ ﻻزم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺁن ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن "ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﮐﻨﺎر ﺟﻬﺎد"‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮر اﻳﻦ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺑﻨﺪﺷﺎن را دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺳﺆال هﺎﯼ اﻋﻀﺎﯼ "هﻴﺌﺖ" ﭘﺎﺳﺦ دادﻧﺪ‪ .‬از روز ‪ ١۵‬ﻣﺮداد ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﮐﺜﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺎوﻗﻊ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و هﺮﻳﮏ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﺴﺒﯽ اﯼ ﮐﻪ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﺪال ﺑﺎ اﻋﻀﺎﯼ "هﻴﺌﺖ" ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ در اﻳﻦ روز ﻧﻴﺰ ﻋﺪﻩ ﯼ زﻳﺎدﯼ‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ واﻗﻌﯽ و درﺳﺘﯽ از ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺷﻘﺎوت رژﻳﻢ و‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ هﻤﻪ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬دﭼﺎر ذهﻨﻴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از اﻓﺮاد‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ داراﯼ ﭘﺮوﻧﺪﻩ هﺎﯼ ﺳﺒﮏ ﺗﺮﯼ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ در ﻣﻌﺮض ﭘﺎﻳﺎن ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ "هﻴﺌﺖ" از ﺁزاد ﮐﺮدن ﺁن هﺎ ﺳﺮ ﺑﺎز زدﻩ و ﻳﺎ در ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺣﮑﺎم‬
‫ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺻﺎدر ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺑﺎرهﺎ از ﺳﻮﯼ رژﻳﻢ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن را از ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻧﺎرﻧﺠﮏ در‬
‫ﺳﻠﻮل هﺎ و‪ ...‬اﻧﺠﺎم ﺧﻮاهﻨﺪ داد‪ .‬ﺑﺮدن اﻓﺮاد ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ دوﺑﺎرﻩ از ﺳﻮﯼ‬
‫اﻋﻀﺎﯼ "هﻴﺌﺖ"‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ داراﯼ اﺣﮑﺎم ﺳﺒﮑﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﭼﺎر اﻳﻦ ذهﻨﻴﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﻗﺼﺪ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﮐﺎر اﺳﺖ! اﻋﻀﺎﯼ "هﻴﺌﺖ" ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و اﻓﺮاد ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻃﺮح ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻓﺮد ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺧﻼل روزهﺎﯼ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮوﻃﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮش اﻧﺠﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﯼ وﻳﺪﺋﻮﻳﯽ و‬
‫هﻤﮑﺎرﯼ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﻄﺮح ﺷﺪن ﺷﺮوط ﺟﺪﻳﺪ از‬
‫ﺳﻮﯼ دادﮔﺎﻩ ‪ ،‬ﻣﻮاﺿﻊ اﺗﺨﺎذ ﺷﺪﻩ ﯼ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﻧﻔﯽ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺮ ﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎر اﻋﻀﺎﯼ‬
‫هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺑﻪ دﻓﺎع از ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ دﺳﺘﻪ اﻓﺮاد زﻳﺎد‬
‫ﻧﺒﻮد وﻟﯽ ﻧﺸﺎن از ﻋﺪم ﺗﺴﻠﻴﻢ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﯼ رژﻳﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از ﺁﮔﺎهﯽ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم دوﺳﺘﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬در ﺷﺮاﻳﻂ روﺣﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺨﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر‬
‫ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ رژﻳﻢ را ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻤﯽ ﺷﻤﺮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ‬

‫دﻋﻮا ﺑﺮ ﺳﺮ ارﻗﺎم ﺑﺰرگ و ﻧﻪ ﺟﺎن اﻧﺴﺎن هﺎ‬

‫ﻧﮕﺎهﯽ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺁﻣﺎر و ارﻗﺎم ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﺳﺎزﻣﺎن هﺎ‪ ،‬ﮔﺮوﻩ هﺎ و‬
‫اﻓﺮاد ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺑﺎرﻩ ﯼ رﺧﺪادهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در دوران ﭘﻴﺶ و‬
‫ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب و‪...‬‬

‫اﻳﻦ‪ ،‬زﺑﺎن دل اﻓﺴﺮدﮔﺎن اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﻧﻪ زﺑﺎن ﭘﯽ ﻧﺎم ﺧﻴﺰان‪،‬‬
‫ﮔﻮﻳﯽ دردل ﻧﮕﻴﺮد ﮐﺴﺶ هﻴﭻ‬
‫ﻣﺎ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺟﻬﺎﻧﻴﻢ ﺳﻮزان‬
‫ﭘﯽ ﺣﺮف ﺧﻮد را ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ دﻧﺒﺎل‬

‫ﻧﻴﻤﺎ ﻳﻮﺷﻴﺞ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٢٤‬‬

‫هﺪف ﻣﻦ در اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﻧﻘﺪ ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻗﺼﺪ ﻣﻦ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ زﻧﺪان‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎم و ﺑﻪ دﺳﺖ دادن ﺁﻣﺎر هﺮ ﭼﻪ دﻗﻴﻖ ﺗﺮ و ﻳﺎ‬
‫ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺤﺖ ﺗﺮ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ واﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ و ﻧﻴﺰ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ دﻗﻴﻖ ﺑﺨﺘﮑﯽ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﺁرﻣﺎن و هﺴﺘﯽ ﺑﺨﺸﯽ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ ﻣﺎ را در‬
‫ﺗﻴﺮرس ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ دﻏﺪﻏﻪ هﺎﯼ ﻣﻦ در ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺨﺶ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ادﻋﺎﻳﯽ ﻧﺪارم ﺟﺰ ﺁن ﮐﻪ "ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﺰﻳﯽ را در ﻣﺸﺖ دارم"‪.‬‬

‫روﺷﻨﮕﺮﯼ ﺑﻪ در ﺁﻣﺪن ﺁدﻣﯽ ﺳﺖ از ﻧﺎﺑﺎﻟﻐﯽ ‪ ...‬ﻧﺎﺑﺎﻟﻐﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ در ﺑﻪ‬

‫ﮐﺎر ُﺑﺮدن ﻓﻬﻢ ﺧﻮد ﺑﺪون رهﻨﻤﻮد دﻳﮕﺮﯼ ‪ ...‬ﮐﻪ ﻋﻠﺘﺶ ﻧﻪ ﮐﺎﺳﺘﯽ ﻓﻬﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫‪٢٠٥‬‬
‫ﮐﺎﺳﺘﯽ ﻋﺰم و دﻟﻴﺮﯼ در ﺑﻪ ﮐﺎرُﺑﺮدن ﻓﻬﻢ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺪون اﺟﺎزﻩ دﻳﮕﺮﯼ ﺳﺖ‬

‫در ﻳﮏ ﮐﻼم ﻓﺮهﻨﮓ ﻏﻠﻮ و ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻳﮑﯽ از وﻳﮋﮔﯽ هﺎﯼ ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ادﺑﻴﺎت و‬
‫ﮔﻔﺖ وﮔﻮ هﺎﯼ روزاﻧﻪ ﺧﻮدﻧﻤﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺗﺄﺳﻒ داﻣﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﯽ را هﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس واﻗﻌﻴﺖ هﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﮐﺘﺎب هﺎﯼ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺪان هﻢ ﺑﻪ وﻓﻮر ﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ٢٠٦.‬ﮔﺮﭼﻪ اﻏﺮاق و ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در هﻨﺮ و ﺷﻌﺮ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﮐﺎرﻳﮑﺎﺗﻮر ﮐﻪ اﺻﻼً‬
‫رﻳﺸﻪ ﯼ ﻟﻐﺘﺶ اﻏﺮاق اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺮﯼ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در هﻤﺎن ﺟﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﺎﺑﻊ اﺻﻮﻟﯽ‬
‫اﺳﺖ و ﮔﺎﻩ اﺻﺮار ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ در اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺁن‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﻣﻌﮑﻮس در ﭘﯽ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺣﺘﻤﺎً ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮدﻩ اﻳﺪ در ﺑﮕﻮ‪ -‬ﻣﮕﻮهﺎﯼ روزاﻧﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ در‬
‫ﺟﺎﻳﯽ اﻳﺴﺘﺎدﻩ اﻳﻢ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬دو ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮم و ﻳﺎ وﻗﺘﯽ ﻣﻄﻠﺒﯽ را ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫دو ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﺻﺪ دﻓﻌﻪ ﮔﻔﺘﻢ و‪ ...‬ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺑﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدﯼ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎم هﺰارﭘﺎ و‪...‬‬
‫در زﻧﺪان‪ ،‬ﺗﻮاب درهﻢ ﺷﮑﺴﺘﻪ اﯼ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم وﻟﯽ اﷲ ﺻﻔﻮﯼ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ "وﻟﯽ ‪ "۵٠٠‬ﻳﺎ‬

‫‪ 205‬اﻣﺎﻧﻮﺋﻞ ﮐﺎﻧﺖ)‪ (١٧٢۴-١٨٠۴‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮف دوران ﺟﺪﻳﺪ‪ .‬ﭘﻴﺎمﺁور ﺹﻠﺢ و ﭘﻴﮑﺎرﮔﺮ ﺑﺰرگ ﺟﻨﺒﺶ‬
‫روﺵﻨﮕﺮﯼ‪.‬‬
‫‪ 206‬ﻇﺎهﺮًا در ﻳﮏ ﮐﺎر ﺕﺤﻘﻴﻘﺎﺕﯽ از ﮐﺎرﻣﻨﺪان ﺱﺎواﮎ ﺥﻮاﺱﺘﻪ ﺵﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺕﻌﺪاد ﺵﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ﻳﮏ‬
‫ﻣﺮاﺱﻢ ﻋﺰادارﯼ دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ در ﮐﺎخ ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺑﺮﮔﺰار ﺵﺪﻩ ﺑﻮد ﺁﻣﺎر دهﻨﺪ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮر ﺕﻬﻴﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﮔﺰارش ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫"در ﻣﻮرد ﺕﻌﺪاد ﺵﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ﻣﺮاﺱﻢ ﻣﺰﺑﻮر اﻗﻮال ﮐﺎرﻣﻨﺪان ﻓﻮقاﻟﻌﺎدﻩ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ اﺥﺘﻼف داﺵﺖ و ﺕﺸﺘﺖ‬
‫ﺁراﯼ ﺵﺪﻳﺪﯼ ﺑﻴﻦ ﻧﻮﺵﺘﻪهﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺱﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﮐﻪ ﻋﺪﻩاﯼ ﺕﻌﺪاد ﺟﻤﻌﻴﺖ را ‪ ٢‬اﻟﯽ ‪ ٣‬هﺰار ﻧﻔﺮ و ﺑﺮﺥﯽ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻋﺪﻩ ﺟﻤﻌﻴﺖ را ‪ ١٠٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﺕﺨﻤﻴﻦ زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﮑﻦ ﺁنﭼﻪ از ﻓﺤﻮاﯼ ﮐﻼم ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁنهﺎ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﯽﮔﺮدﻳﺪ‬
‫ﺕﻌﺪاد ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺵﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻴﻦ ‪ ١٠‬اﻟﯽ ‪ ٢٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ‪" .‬‬
‫‪www.irpsri.com/Show.php?Page=ViewDocument&DocumentID=73‬‬
‫‪٣٢٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫"وﻟﯽ ‪ ."١٠٠٠‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎ اﺑﺪاع ﭼﻨﻴﻦ ﻟﻘﺒﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻧﺸﺎن دهﻨﺪ وﯼ ﺑﺎﻋﺚ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ‬
‫و ﻳﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﻋﺪﻩ ﯼ زﻳﺎدﯼ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺎرت هﺎﯼ اﻏﺮاق ﺁﻣﻴﺰ و ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ هﺎﻳﯽ از اﻳﻦ‬
‫دﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯽ ﺷﮏ روزاﻧﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﺗﮏ‪ -‬ﺗﮏ ﻣﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ٢٠٧‬ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون‬
‫ﺁن ﮐﻪ ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﻪ اﺛﺮ ﺁن هﺎ در زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎن ﭘﯽ ﺑﺒﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ‪ ،‬از ﮐﻮدﮐﯽ و هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدﻣﺎن را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد و‬
‫راﺑﻄﻪ اﯼ ﺟﺪا ﻧﺸﺪﻧﯽ ﺑﺎ روان ﻣﺎ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﻧﻈﺮ دور داﺷﺖ ﮐﻪ‬
‫وﻗﺘﯽ ﭘﺎﯼ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬اﺻﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮔﻢ و ﮔﻮر ﺷﺪﻩ و ﺁﺳﻴﺐ دﻳﺪن "واﻗﻌﻴﺖ"‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ارزﻳﺎﺑﯽ درﺳﺖ و دﻗﻴﻘﯽ از اﺑﻌﺎد واﻗﻌﻪ و ﺣﺎدﺛﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬
‫هﺪف ﻧﮕﺎرﻧﺪﻩ ﺗﺤﻠﻴﻞ روان ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺮﻓﺎً اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﻣﻌﻀﻠﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ و از ﺟﻤﻠﻪ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻴﻬﻦ ﻣﺎن ﺑﺎ ﺁن دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در‬
‫هﻤﻪ ﯼ ﻋﺮﺻﻪ هﺎ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻪ در ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺿﻌﻒ و زﺑﻮﻧﯽ دﺷﻤﻦ و ﺁﻣﺎر ﺗﻠﻔﺎت ﺁن‪،‬‬
‫ﭼﻪ در ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺣﻤﺎﺳﯽ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدﻣﺎن و ﭼﻪ در اراﺋﻪ ﯼ ﺁﻣﺎر‬
‫ﻣﺤﻴﺮاﻟﻌﻘﻮﻟﯽ ﮐﻪ در هﻤﻪ ﯼ زﻣﻴﻨﻪ هﺎ)ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺳﻴﺎﺳﯽ( از ﺳﻮﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎز هﻢ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺳﺒﺎﺳﺘﻴﻦ ﮐﺎﺳﺘﻠﻴﻮ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﯽ ﺷﮏ ﻣﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﮐﻪ دﻳﮕﺮان ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﮔﻮﻳﻢ اﻣﺎ ﺑﺎزﮔﻔﺖ ﺣﻘﻴﻘﺖ و‬
‫ﺳﺨﻦ ﺣﻖ هﺮﮔﺰ ﺑﻴﻬﻮدﻩ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﺎ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺮﺳﯽ ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﺁن را‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﮔﻔﺖ و ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺁﻣﺎرهﺎﻳﯽ ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ رژﻳﻢ ﺷﺎﻩ ﺷﻨﻴﺪم‪ ،‬ﭘﻴﺶ از اﻧﻘﻼب ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎﻩ در‬
‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و از ﻃﺮﻳﻖ "ﮐﻨﻔﺪراﺳﻴﻮن ﻣﺤﺼﻠﻴﻦ و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن اﻳﺮاﻧﯽ" و "اﻧﺠﻤﻦ هﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن" ﺑﻮد‪ .‬در اراﺋﻪ ﯼ اﻳﻦ ﺁﻣﺎرهﺎ‪ ،‬در هﻴﭻ زﻣﻴﻨﻪ اﯼ ﺑﻪ رﻗﻤﯽ ﮐﻤﺘﺮ از "دﻩ هﺰار"‬
‫ﻧﻔﺮ رﺿﺎﻳﺖ ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ! ﺷﺎﻳﺪ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻌﻀﯽ از اﻳﻦ ﺁﻣﺎرهﺎ را ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ ١٠٠‬هﺰار زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﺁزاد ﮐﻨﻴﺪ!‬

‫ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪ اﻳﻦ ‪ ١٠٠‬هﺰار زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﮐﺠﺎ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ؟ ﺗﺎزﻩ اﻳﻦ‬
‫ﺳﺎدﻩ ﺗﺮﻳﻦ و اﺑﺘﺪاﻳﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﻮال اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻃﺮح ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺮﺳﺸﯽ‪ ،‬ﺑﯽ ﮔﻤﺎن‬
‫ﻓﺮهﻴﺨﺘﮕﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮاﯼ ﺟﺎﯼ دادن اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﮑﺮﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اواﺋﻞ‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﻘﻼب ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬زﻳﺮ اوﻳﻦ ﺗﻮﻧﻠﯽ هﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭘﺎدﮔﺎن ﻋﺸﺮت ﺁﺑﺎد و ﻣﺮﮐﺰ ﺳﺎواﮎ‬
‫در ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺁﺑﺎد اﻣﺘﺪاد دارد‪ .‬ﻗﻀﻴﻪ ﺁن ﻗﺪر ﺟﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻬﻤﻦ ﺗﻬﺮاﻧﯽ ﺑﺎزﺟﻮﯼ ﺳﺎواﮎ در‬
‫ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁﻳﺖ اﷲ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ و ﻻهﻮﺗﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪" :‬ﻟﻄﻔﺎً از اﻳﻦ ﺟﺎﻧﺐ‬
‫ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ در زﻳﺮ اوﻳﻦ ﺗﻮﻧﻠﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺁن ﺟﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﺪارد"‪.‬‬

‫‪ 207‬هﺮﭼﻨﺪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﺒﻮدﻩ و دﻳﮕﺮ ﻣﻠﻞ دﻧﻴﺎ ﻧﻴﺰ داراﯼ ﻓﺮهﻨﮓ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ و اﻏﺮاق ﻣﯽﺑﺎﺵﻨﺪ وﻟﯽ در‬
‫اﻳﻦﺟﺎ ﺕﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪﯼ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در ﺁﻣﺎرهﺎﯼ اراﺋﻪ دادﻩ ﺵﺪﻩ از ﺱﻮﯼ اﻓﺮاد و ﮔﺮوﻩهﺎﯼ ﺱﻴﺎﺱﯽ ﭘﺮداﺥﺘﻪ ﻣﯽﺵﻮد‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٢٦‬‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﮑﻨﻴﺪ! ﮔﻨﺎﻩ از ﻣﺮدم و ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ و ﺗﻬﻴﻴﺞ ﺷﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ روﺷﻨﻔﮑﺮان ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﮐﺮدﻩ و زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮاﯼ رﺷﺪ ذهﻦ ﮔﺮاﻳﯽ و اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺑﺎﻓﯽ ﻓﺮاهﻢ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﺁﻣﺎرﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺎﮐﻨﯽ را ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﻃﻠﺒﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫اﺳﺘﺎدﻳﻮم اﻣﺠﺪﻳﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ‪ ٢۵‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﺁن هﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻼً ﭼﺴﺒﻴﺪﻩ ﺑﻪ هﻢ را‬
‫داراﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻴﻨﯽ را ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﻌﻀﻞ هﺎ در ﺑﻨﻴﺎن و ﺷﺎﻟﻮدﻩ ﻓﮑﺮﯼ اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﻳﮑﯽ‬
‫از دﻻﻳﻞ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻣﺎن ﺗﻠﻘﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺠﻬﺰ ﻧﺒﻮدن دﺳﺘﮕﺎﻩ ذهﻨﯽ ﻣﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ‬
‫ﻣﻬﻢ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﯼ ﭼﻮن ﻧﻘﺪ‪ ،‬ﺷﮏ و ﭘﺮﺳﺶ در ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردن زﻣﻴﻨﻪ ﯼ ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺪاﻳﺶ‬
‫ﭼﻨﺎن ﻧﮕﺮﺷﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﯽ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٠٠‬هﺰار زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﺁزاد ﮐﻨﻴﺪ! اﻳﻦ ﺷﻌﺎر اﺻﻠﯽ واﺳﺎﺳﯽ ﺁن روزهﺎ در هﺮ‬
‫اﺟﺘﻤﺎع ﺿﺪ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ‪ ،‬ﻻاﻗﻞ در ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ در‬
‫ﻳﮏ ﻧﻔﺮ از اﻳﻦ ﺁﻣﺎر ﺷﮏ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﭘﻴﺶ ﺑﺎﻳﺪ "هﺰار و ﻳﮏ" اﻧﮓ و ﺗﻬﻤﺖ و اﻓﺘﺮا را ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎن ﻣﯽ ﺧﺮﻳﺪ‪ .‬راز ﭼﺮاﻳﯽ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ روزﯼ ﮔﺸﻮدﻩ ﺷﻮد‪ :‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺑﺬل‬
‫ﺟﺎﻧﺸﺎن در راﻩ ﺑﻬﺮوزﯼ ﻣﺮدم و ﻣﻴﻬﻦ ﺷﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا از رو ﺑﻪ رو ﺷﺪن ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﭘﺮهﻴﺰ دارﻧﺪ؟ ﭼﺮا از ﺗﺼﺤﻴﺢ اﺷﺘﺒﺎهﺸﺎن اﺟﺘﻨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺎ ﺑﺪان ﺣﺪ ﺟﺪﯼ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮕﺮﺷﯽ ﺑﻪ ادﺑﻴﺎت اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ رﺧﻨﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻋﺮ و هﻨﺮﻣﻨﺪ ﺷﻬﻴﺪ‪ ،‬ﻋﺰﻳﺰ‬
‫ﻓﺪاﻳﯽ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ ﺳﻠﻄﺎﻧﭙﻮر‪ ،‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﮔﻞ هﺎﯼ ﺳﺮخ ﻣﯽ ﺳﺮاﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ هﻤﻴﻦ‬
‫ﺁﻣﺎر ﮐﺬاﻳﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ دﻳﮕﺮان ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ ﺷﻌﺮ او ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪:‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻢ‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪ هﺰار در ﻗﻔﺲ ﺁﻳﺎ ﭼﻪ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪ هﺰار ﻋﺸﻖ ﮐﻪ در ﺑﺎغ ﺁرزو ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪ هﺰار ﺟﻨﮕﻞ‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪ هﺰار ﺷﻬﺮ‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪ هﺰار ﺳﺮخ ﮐﻪ روﯼ ﺷﻤﺎل ﺷﺐ راﻧﺪﻧﺪ ‪...‬‬

‫ﺁﻳﺎ ﺳﻌﻴﺪ ﺳﻠﻄﺎﻧﭙﻮر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﻣﺎر واﻗﻌﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ذهﻨﻴﺖ داﺷﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﻓﺮهﻴﺨﺘﮕﺎن‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺗﺎ اﻳﻦ درﺟﻪ ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؟‬
‫اﻧﻘﻼب ﺿﺪﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزﯼ رﺳﻴﺪ و ﺁﻣﺎر واﻗﻌﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ‬
‫در ﺳﻴﺎهﺘﺮﻳﻦ دوران ﺳﺮﮐﻮب رژﻳﻢ ﺷﺎﻩ و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ از در و‬
‫دﻳﻮار ﺧﻮن ﻣﯽ ﺑﺎرﻳﺪ‪ ،‬ﺁﻣﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ از ﺳﻪ هﺰار و اﻧﺪﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬هﻴﭻ ﻓﺮد و‬
‫ﮔﺮوهﯽ ﺣﺘﺎ ﺑﻪ روﯼ ﺧﻮدش ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺎورد ﮐﻪ روزﯼ ﺳﺨﻦ از ‪١٠٠‬هﺰار زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫راﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ ﮐﺴﯽ را ﻣﻮرد ﭘﺮﺳﺶ ﻗﺮار ﻧﺪادﻧﺪ!‬
‫‪٣٢٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﺸﺘﺎر ‪ ١۵‬هﺰار ﻧﻔﺮ در ‪ ١۵‬ﺧﺮداد ‪! ۴٢‬‬
‫اﻳﻦ ﺁﻣﺎر‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ از ﺳﻮﯼ ﮐﻨﻔﺪراﺳﻴﻮن و اﻧﺠﻤﻦ هﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﻣﻄﺮح‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﺪ؛ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ذﮐﺮ "ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد"‪ ،‬از ﻣﺠﻤﻮع ‪ ١۵‬هﺰار ﮐﺸﺘﻪ در ‪ ١۵‬ﺧﺮداد‬
‫ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺁﺧﺮ ﻣﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد در ﻋﺮض ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ و در‬
‫ﭼﻨﺪ رﺷﺘﻪ ﺗﻈﺎهﺮات ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ در ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﺎﻗﺮﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻪ راﻩ وراﻣﻴﻦ و‪ ١۵ ...‬هﺰار‬
‫ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ؟! ﺁن هﻢ در ﺗﻈﺎهﺮات ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺘﻨﻮع ﻓﺮار و ﺟﺎن ﺑﻪ درﺑﺮدن؛‬
‫‪ ١۵‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ در ﻋﺮض ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺷﻠﻴﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ و ﻧﻪ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺑﻤﺒﺎران هﻮاﻳﯽ و ﺳﻼح هﺎﯼ ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﻣﺜﻞ ﺗﻮپ و‪...‬ﺁﻳﺎ اﻋﺪاد و ارﻗﺎم ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﻣﻌﻨﯽ دارد؟‬
‫ﺁﻳﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﺎدﯼ ﺻﻔﺮ را در اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﺑﻪ ارﻗﺎم ﻧﻤﯽ داﻧﻴﻢ؟‬

‫ﮐﺸﺘﺎر ‪ ١٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ در ‪ ١٧‬ﺷﻬﺮﻳﻮر!‬

‫اﻳﻦ ﺁﻣﺎر را ﺳﺎزﻣﺎن ﭼﺮﻳﮏ هﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ ﺧﻠﻖ اﻳﺮان در ﺁﺧﺮﻳﻦ اﻃﻼﻋﻴﻪ اش ﺗﺼﺤﻴﺢ ﮐﺮدﻩ و‬
‫از ﺳﻪ هﺰار و ﺧﻮردﻩ اﯼ ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺣﺘﺎ رﻗﻢ ردﻳﻒ ﻳﮑﺎﻧﺶ را ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ هﻤﻪ‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺷﻤﺎرش ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﻴﻦ روﺣﺎﻧﯽ از رهﺒﺮان ﭘﻴﮑﺎر در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل واﻗﻌﻪ ﯼ ‪ ١٧‬ﺷﻬﺮﻳﻮر و ﺷﻬﺎدت ﭼﻨﺪ هﺰار ﻧﻔﺮ از ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ ﻣﺮدم در‬
‫‪٢٠٨‬‬
‫اﻳﻦ روز ﺑﻪ دﺳﺖ ﺟﻼدان رژﻳﻢ ﺷﺎﻩ ‪....‬‬
‫ﻣﺤﻘﻖ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ اﯼ ﭼﻮن ﻣﻴﺸﻞ ﻓﻮﮐﻮ‪ ٢٠٩‬ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از واﻗﻌﻪ ﯼ ‪ ١٧‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺑﻪ‬
‫اﻳﺮان ﺳﻔﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻓﺮهﻨﮓ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺁﻣﻴﺰ ﻣﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﺎ وﯼ در ارﺗﺒﺎط ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﮐﺸﺘﺎر هﻔﺪﻩ ﺷﻬﺮﻳﻮر ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﺮان وارد ﺷﺪم ﺑﻪ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻬﺮﯼ وﺣﺸﺖ زدﻩ روﺑﻪ رو ﺧﻮاهﻢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٢١٠‬‬
‫ﭼﻮن ﺁن ﺟﺎ ﭼﻬﺎر هﺰار ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﺑﺎ هﺮ روﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط داﺷﺖ‪ ،‬ﺁﻣﺎرﯼ ﮐﻤﺘﺮ از اﻳﻦ ﺑﺮاﻳﺶ ﻧﻤﯽ ﮔﻔﺖ و ﻻﺑﺪ‬
‫ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد وﻗﺘﯽ هﻤﻪ از رﻗﻤﯽ ﺧﺎص ﺻﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ واﻗﻌﻴﺖ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ! وﻗﺘﯽ اﻧﻘﻼب ﭘﻴﺮوز ﺷﺪ‪ ،‬در ﺳﺎﻟﮕﺮد هﻔﺪﻩ ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﮐﺴﯽ از اﻳﻦ ﺁﻣﺎرهﺎ‬
‫ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻧﻤﯽ ﺁورد‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺁﻣﻴﺰﺗﺮ از ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺸﻮد روﯼ ﺁن ﺗﺒﻠﻴﻎ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ هﻤﻪ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ و داﻧﺸﺠﻮ و اﻧﺴﺎن هﺎﯼ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ و اهﻞ ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎب‪ ،‬هﻴﭻ ﮐﺪام ﻟﺤﻈﻪ اﯼ‬
‫ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺁﺧﺮ ﻣﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد در ﻳﮏ ﺗﻈﺎهﺮات ﺁن هﻢ در ﻣﻴﺪاﻧﯽ ﮐﻮﭼﮏ)ﻣﻴﺪان ژاﻟﻪ(‬
‫ﺑﺎ ﺁن ﺧﻴﺎﺑﺎن هﺎﯼ ﺗﻨﮓ و ﮐﻮﭼﻪ هﺎﯼ ﺑﺎرﻳﮏ‪ ،‬دﻩ هﺰار ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ؟ ﮐﺴﯽ از ﺁﻣﺎر‬

‫‪ 208‬ﮐﺘﺎب ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ روﺣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪ ،١٨٣‬ﻣﺮﮐﺰ اﺱﻨﺎد اﻧﻘﻼب اﺱﻼﻣﯽ‪.‬‬
‫‪ 209‬ﻣﻴﺸﻞ ﻓﻮﮐﻮ )‪ (١٩٢۶-١٩٨۴‬ﻳﮑﯽ از ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن و ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮدازان ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ‪ .‬او ﺵﻴﺪا وار ﻣﺠﺬوب اﻧﻘﻼب‬
‫ﻣﻌﻨﻮﯼ در اﻳﺮان ﺵﺪﻩ و ﺑﺎرهﺎ در ﻧﻮﻓﻞ ﻟﻮﺵﺎﺕﻮ ﺑﺎ ﺥﻤﻴﻨﯽ و اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ دﻳﺪار و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮد‪ .‬او ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزﯼ‬
‫اﻧﻘﻼب ﺑﻪ ﺱﺮﻋﺖ ﺑﻪ اﺵﺘﺒﺎﻩ ﺥﻮد در ارزﻳﺎﺑﯽهﺎﻳﺶ ﭘﯽ ﺑﺮد و در اواﺥﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺵﺪﻳﺪﯼ دﭼﺎر ﺵﺪ‪.‬‬
‫‪ 210‬اﻳﺮان‪ :‬روح ﻳﮏ ﺟﻬﺎن ﺑﯽروح‪ ،‬ﻣﻴﺸﻞﻓﻮﮐﻮ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.۶٣‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٢٨‬‬
‫زﺧﻤﯽ هﺎ ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪ و اﻳﻦ ﮐﻪ در ﮐﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻣﻴﺪان ژاﻟﻪ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﭼﻨﺪ هﺰار‬
‫ﻧﻔﺮ را دارد ﮐﻪ ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ارادﻩ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم وﺳﻴﻊ هﻢ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻩ هﺰار ﻧﻔﺮ! ﻳﺎ ﺳﻪ‬
‫هﺰار و اﻧﺪﯼ در ﺁن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ؟! در ﮐﺠﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ و در ﮐﺪام ﮐﺸﻮر ادﻋﺎﯼ ﮐﺸﺘﻪ‬
‫ﺷﺪن ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺪادﯼ از ﻣﺮدم در ﻳﮏ ﺗﻈﺎهﺮات ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﺗﮑﺮار ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟‬
‫ﻣﻬﻢ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻳﺎ ﮔﺮوهﯽ اﻳﻦ ﺁﻣﺎر را اراﺋﻪ دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻬﻢ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮهﻴﺨﺘﮕﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺁﻣﺎرهﺎﻳﯽ را ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮرد دﻳﮕﺮان‬
‫ﻣﯽ دهﻨﺪ و ﻳﺎ در ﻗﺒﺎل ﺁن ﺳﮑﻮت اﺧﺘﻴﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺗﻮان اﻳﻦ ﺳﮑﻮت را از زواﻳﺎﯼ‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﺮد وﻟﯽ در اﺻﻞِ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻴﺎن اﻳﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﭼﻴﺰﯼ‬
‫از ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﭘﻬﻠﻮﯼ و اﻣﻴﺮان ارﺗﺶ ﺷﺎﻩ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪارﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺗﻬﺮان در‬
‫ﻓﺎﺟﻌﻪ ﯼ ﺑﻪ رﮔﺒﺎر ﺑﺴﺘﻦ ﺗﻈﺎهﺮات ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﻣﺮدم ﺗﻬﺮان در ﻣﻴﺪان ژاﻟﻪ‪ ،‬ﻧﺨﻮاهﺪ‬
‫ﮐﺎﺳﺖ و ﻣﺪاﻟﯽ ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯽ رﺣﻤﺎﻧﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﯼ ﻣﺮدم ﺑﯽ دﻓﺎع را از هﻢ درﻳﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺨﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﮔﻮﻳﯽ ﻓﺎﺟﻌﻪ و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﻓﺮهﻨﮓ ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﺑﻌﺎد هﺰار و دﻩ هﺰار و در اﻳﻦ‬
‫ﺣﺪود اﺳﺖ ﮐﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻗﺎﺑﻞ درﮎ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن رژﻳﻤﯽ ﮐﻤﺘﺮ از‬
‫اﻳﻦ ﺁﻣﺎر و ارﻗﺎم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻻﺑﺪ ﺁن رژﻳﻢ ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺟﻨﺎﻳﺘﯽ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ٧٠‬هﺰار ﮐﺸﺘﻪ و ‪ ١٠٠‬هﺰار زﺧﻤﯽ!‬

‫اﻳﻦ ﺁﻣﺎرﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳﺎﻟﻴﺎن اول اﻧﻘﻼب از ﺳﻮﯼ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻣﺘﺮﻗﯽ و اﻧﻘﻼﺑﯽ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻌﺎر اﺻﻠﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻔﺎرت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم اﺷﻐﺎل ﺁن‪ ،‬ﺑﺮاﯼ روزهﺎﯼ ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺑﻮد‪ ٧٠" :‬هﺰار ﮐﺸﺘﻪ ﺑﺎ ‪ ١٠٠‬هﺰار زﺧﻤﯽ‪ ،‬اﯼ ﻧﻨﮓ ﺑﺮ ﺳﺎزش‪ ،‬اﯼ ﻧﻨﮓ ﺑﺮ ﺳﺎزش"!‬
‫ﺳﺎزش ﺑﺎ ﮐﯽ و ﭼﯽ ﺧﺪا ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻌﺎرهﺎ را ﺳﺎز ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻗﻮا ﺁن را ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ دادن ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻌﺎرهﺎﻳﯽ و ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫از ﭼﻨﺎن اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ‪ ،‬در ﺁن ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﻨﺪ ﺑﻪ هﻤﺎهﻨﮕﯽ ﺑﺎ ارﺗﺠﺎع ﻏﺪار‬
‫رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﻘﻼب‪ ،‬اﺷﺎﻋﻪ ﯼ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺁﻣﺎرﺳﺎزﯼ هﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ دﺳﺖ رژﻳﻢ را ﺑﺮاﯼ اداﻣﻪ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﻳﺶ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﮐﻴﻔﯽ و ﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﮐﻤﯽ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ ﮐﻪ‬
‫رژﻳﻢ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺷﺪﻩ و ﺣﺎﻻ ﺧﻤﻴﻨﯽ و دارودﺳﺘﻪ اش ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺟﺪﻳﺪ و ﻣﻴﺮاث ﺧﻮار‬
‫ﺧﻮن ﺷﻬﺪا و رﻧﺞ دﻳﺪﮔﺎن دوران ﭘﻬﻠﻮﯼ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺒﻼً ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ دم زدن از‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﺷﺎﻩ و ﺁﻣﺎرهﺎﯼ دﺳﺖ ﮐﺎرﯼ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻬﻴﻴﺞ ﺗﻮدﻩ هﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﺎﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺎﻻ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺁن ﮐﺎرﺑﺮد را هﻢ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗﺎً ﺣﺮﺑﻪ اﯼ ﺑﻮد دﺳﺖ رژﻳﻢ و ﻋﻤﺎﻟﺶ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﮐﻮب‬
‫‪٢١١‬‬
‫رﻧﺞ دﻳﺪ ﮔﺎن و ﺳﺘﻤﺪﻳﺪﮔﺎن دﻳﺮوزﯼ‪.‬‬

‫‪ 211‬ﻋﻮاﻣﻞ رژﻳﻢ هﻨﻮز ﺑﺮاﯼ ﺕﻮﺟﻴﻪ ﺟﻨﺎﻳﺎﺕﺸﺎن و ﻋﺎدﯼ ﻧﺸﺎن دادن ﺁن ﺑﺎ ﺕﻮﺱﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺥﺎرﺟﯽ ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‪" :‬در‬
‫اﺙﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖهﺎﯼ ﺱﺎواﮎ در دهﻪﯼ ﭘﻨﺠﺎﻩ‪ ،‬ﺁﻣﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاﯼ ﺑﺎﻻ رﻓﺖ‪ .‬در هﻤﺎن‬
‫‪٣٢٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎواﮎ!‬
‫دﮐﺘﺮ رﺿﺎ ﺑﺮاهﻨﯽ ﺷﺎﻋﺮ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ و ﻣﻨﺘﻘﺪ اﻳﺮاﻧﯽ ﻃﯽ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ در ﻣﺠﻠﻪ "ﻧﻴﺸﻦ" در ﺳﺎل‬
‫‪ ١٩٨٠‬ﮐﻪ ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪﻩ ﯼ ﺁن در ﻧﺸﺮﻳﻪ "ﺷﻬﺮوﻧﺪ"‪ ٢١٢‬ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫وﺳﻌﺖ ﻋﺬاب ﮔﻴﺞ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬دﺳﺖ ﮐﻢ ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﻮن اﻳﺮاﻧﯽ در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﺷﺎن‪،‬‬
‫ﻻاﻗﻞ ﻳﮏ ﺑﺎر ﻃﻌﻢ ﮐﺘﮏ‪ ،‬ﺷﻼق و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺳﺎواﮎ را ﭼﺸﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ رﺿﺎ ﺑﺮاهﻨﯽ در ﻣﻘﺪﻣﻪ ﯼ ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﮐﺸﺎﻓﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ‪ ٢٣‬ﺳﺎل ﺑﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﯼ ﻣﺰﺑﻮر‬
‫در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ٢۴‬اﮔﻮﺳﺖ‪ ٢٠٠٣‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از هﺮ درﯼ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬اﻻ هﻤﻴﻦ ﻣﻌﻀﻞ ﻣﺎ‬
‫اﻳﺮاﻧﯽ هﺎ‪ .‬از ﻋﺎﻣﯽ و ﺑﯽ ﺳﻮاد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮدﻩ و روﺷﻨﻔﮑﺮ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺁﻣﺎرهﺎﻳﯽ‬
‫از اﻳﻦ دﺳﺖ‪ ،‬ذهﻨﻴﺘﯽ ﻳﮑﺴﺎن دارﻧﺪ! ﻣﺸﮑﻞ ﺁن ﻗﺪر ﺑﺰرگ و رﻳﺸﻪ اﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﻪ‬
‫زﺑﺎن هﺎﯼ ﺧﺎرﺟﯽ و ﻣﻨﺎﺑﻊ دﺳﺖ اول‪ ،‬ﺣﺸﺮ و ﻧﺸﺮ ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺎن ادﺑﻴﺎت دﻧﻴﺎ و‪ ...‬ﻧﻴﺰ ﮐﻤﮑﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺣﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻀﻠﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ اﻣﺮوزﻩ ﺗﺼﻮر ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻴﺪ در ﮐﺸﻮرﯼ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻪ هﺰار و‬
‫ﺧﻮردﻩ اﯼ زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ از دﺳﺖ ﮐﻢ ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﯼ‬
‫ﺳﺎواﮎ اﻏﺮاق ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﮐﻤﯽ ﺗﻮﺿﻴﺢ اﺳﺖ؟‬

‫‪ ١٠‬هﺰار ﺧﺎﻧﻪ اﻣﻦ ﺳﺎواﮎ!‬

‫ﻏﻨﯽ ﺑﻠﻮرﻳﺎن از رهﺒﺮان ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ اﻳﺮان‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﺤﻤﻞ ‪٢۵‬‬
‫ﺳﺎل زﻧﺪان‪ ،‬در ‪ ١١‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ ۵٨‬در ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺧﻮد در ﻣﺤﻞ داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫دوﻟﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻩ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ "از دﻩ هﺰار ﺧﺎﻧﻪ اﻣﻦ ﺳﺎواﮎ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ‪ ۴‬ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺸﻒ ﺷﺪﻩ‬
‫‪٢١٣‬‬
‫اﺳﺖ"‪.‬‬
‫ﻏﻨﯽ ﺑﻠﻮرﻳﺎن ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ از هﺮ ﮐﺲ از ﺁﻣﺎر واﻗﻌﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ دوران ﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻏﻴﺮﻋﺎﻗﻼﻧﻪ‪ ،‬از دﻩ هﺰار ﺧﺎﻧﻪ ﯼ اﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﻗﻢ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ هﺎ در ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﻬﻠﻮﯼ‪ ،‬ﺳﻪ هﺰار و اﻧﺪﯼ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﯼ ﻏﻨﯽ ﺑﻠﻮرﻳﺎن ﺑﻪ ازاﯼ هﺮ زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺳﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﯼ اﻣﻦ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ! اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎواﮎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻩ هﺰار درﺑﺎن ﺑﺮاﯼ ﺧﺎﻧﻪ هﺎ ﯼ اﻣﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻪ اﺳﺖ! ﺁﻳﺎ ﺳﺨﻨﺮان ﺑﻪ هﻨﮕﺎم اداﯼ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن‪ ،‬ﺑﻪ هﻮش ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ؟ ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﻣﺴﺘﻤﻌﺎن‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯼ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ادﻋﺎهﺎﯼ ﻣﻀﺤﮑﯽ را ﻣﯽ ﺷﻨﻮد و‬
‫ﺳﮑﻮت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﺁﮔﺎهﯽ و ﺑﻴﻨﺶ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم داورﯼ‪ ،‬از ﺧﺮد‬
‫و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻳﺎرﯼ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد؟‬

‫زﻣﺎن ﻧﺎﻇﺮان ﺥﺎرﺟﯽ ارﻗﺎﻣﯽ ﺑﻴﻦ ‪ ٢۵‬ﺕﺎ ﺹﺪ هﺰار ﻧﻔﺮ را ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪".‬هﺎﺵﻤﯽ و اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد رﺿﻮﯼ‪،‬‬
‫اﻧﺘﺸﺎرات هﻤﺸﻬﺮﯼ‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪ ،١٣٧۶‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪۵٠‬‬
‫‪ 212‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﺵﻬﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺎپ ﮐﺎﻧﺎدا‪ ٧ ،‬ﺵﻬﺮﻳﻮر ‪.١٣٨٢‬‬
‫‪ 213‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از روزﻧﺎﻣﻪهﺎﯼ ‪ ١١‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ ،١٣۵٨‬درج ﺵﺪﻩ در ﮐﺘﺎب ‪٢٧۵‬روز ﺑﺎزرﮔﺎن‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻬﻨﻮد‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ‬
‫‪۴٨٠‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٣٠‬‬
‫ﻳﮏ ﻣﺄﻣﻮر ﺳﺎواﮎ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻗﺘﻞ ‪ ٣٠‬هﺰار ﺗﻦ!‬
‫ﮔﺮوهﯽ از ﻗﻀﺎت و ﺑﺎزﭘﺮﺳﺎن دادﺳﺮاﯼ اﻧﻘﻼب ﮐﻪ از ﺧﺪﻣﺖ اﺳﺘﻌﻔﺎ دادﻩ اﻧﺪ در ﻧﺎﻣﻪ اﯼ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺧﻮاهﺎن ﺷﺪت ﻋﻤﻞ ﻋﻠﻴﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ رژﻳﻢ ﺳﺎﺑﻖ ﺷﺪﻩ و اﻋﺘﺮاض ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا‬
‫ﺣﺴﻦ ﻣﺆﻣﻦ رﺋﻴﺲ ﺗﻴﻢ ﺗﻌﻘﻴﺐ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺳﺎواﮎ را ﮐﻪ در ﻗﺘﻞ ‪ ٣٠‬هﺰار ﺗﻦ دﺳﺖ داﺷﺘﻪ‬
‫‪٢١٤‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل زﻧﺪان ﻣﺤﮑﻮم ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ٢٠‬هﺰار ﺷﻬﻴﺪ در ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﺻﺪهﺎ ﺷﻬﻴﺪ ﺗﻮدﻩ اﯼ در ﻗﻴﺎم ‪ ٣٠‬ﺗﻴﺮ‬

‫ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ اﻳﺮان اﺧﻴﺮاً ﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "ﺷﻬﻴﺪان ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ اﻳﺮان" ﻣﺪﻋﯽ‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫از ‪ ٢٠‬هﺰار ﺷﻬﻴﺪﯼ ﮐﻪ در ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ دژﺧﻴﻤﺎن ﺷﺎﻩ ﺳﻼﺧﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎم ﭼﻨﺪ دﻩ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﺻﺪهﺎ ﺗﻮدﻩ اﯼ ﮐﻪ در ‪ ٣٠‬ﺗﻴﺮ‬
‫ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ‪ ١٣٣١‬زﻳﺮ زﻧﺠﻴﺮهﺎﯼ ﺗﺎﻧﮏ هﺎ ﻟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎم ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ‬
‫‪٢١٥‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻤﺎن ﻃﻮرﯼ ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎزار ﺁﻣﺎر هﻤﭽﻨﺎن ﮔﺮم اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﯼ ﮐﺘﺎب ﺣﺘﺎ از‬
‫ﺧﻮدش ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ‪ ۶٠‬ﺳﺎل از واﻗﻌﻪ ﯼ‬
‫ﻓﻮق‪ ،‬از ‪ ٢٠‬هﺰار ﺗﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎم ﭼﻨﺪ دﻩ ﻧﻔﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ از ﺁن ﭼﻨﺪﺻﺪ ﻧﻔﺮ‬
‫ﺗﻮدﻩ اﯼ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎم ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟!‬

‫ﻗﺰل ﻗﻠﻌﻪ‪ ،‬ﻗﺘﻠﮕﺎﻩ ‪ ۶‬هﺰار زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ و زﻧﺪان ‪ ۶٠‬هﺰار ﻓﻌﺎل ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪ راﻩ ﺗﻮدﻩ در ﺑﺎرﻩ ﯼ زﻧﺪان ﻗﺰل ﻗﻠﻌﻪ ﺗﻬﺮان ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻗﻠﻌﻪ اﯼ ﻗﺪﻳﻤﯽ در ﺧﺎرج ﺗﻬﺮان در ﺳﺎل هﺎﯼ ﭘﻴﺶ از ﮐﻮدﺗﺎﯼ ‪٢٨‬ﻣﺮداد‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﺪهﺎ ﮐﻪ ﺗﻬﺮان ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ در ﻗﻠﺐ ﺗﻬﺮان ﺟﺎﯼ ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺎ اواﺋﻞ دهﻪ‬
‫‪ ١٣۵٠‬ﻧﻴﺰ از ﺁن ﺑﺮاﯼ ﺑﺎزﺟﻮﺋﯽ و ﺷﮑﻨﺠﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ‬
‫ﺷﺪ‪... .‬ﺑﻴﺶ از ‪ ۶‬هﺰار ﻧﻔﺮ در اﻳﻦ زﻧﺪان و زﻳﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ هﺎ ﺟﺎن دادﻧﺪ و‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪ ۶٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﻧﻴﺰ در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ اﻳﻦ زﻧﺪان در ﺁن ﺷﻜﻨﺠﻪ و زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﻤﺎم اﻳﻦ ﻗﻠﻌﻪ آﻪ اﺗﺎق ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺣﻤﺎم ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد ﺗﺎ‬
‫‪٢١٦‬‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﺮ اﻳﻦ زﻧﺪان ﺑﻮﯼ ﺧﻮن ﻣﯽ داد‪.‬‬

‫ﻇﺎهﺮاً ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ و واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺁن وﻇﻴﻔﻪ اﯼ ﺟﺰ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻴﺶ از‬
‫ﺳﻪ دهﻪ از ﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﺮ زﻧﺪان ﻗﺰل ﻗﻠﻌﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪﮔﺎن "راﻩ ﺗﻮدﻩ" ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد‬

‫‪ 214‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از روزﻧﺎﻣﻪهﺎﯼ ‪ ١٢‬ﺕﻴﺮ ‪ ١٣۵٨‬درج ﺵﺪﻩ در ﮐﺘﺎب ‪ ٢٧۵‬روز ﺑﺎزرﮔﺎن‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻬﻨﻮد‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ‬
‫‪.۶٠٣‬‬
‫‪ 215‬ﺵﻬﻴﺪان ﺣﺰب ﺕﻮدﻩ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣‬‬
‫‪ 216‬ﻧﺸﺮﻳﻪ راﻩ ﺕﻮدﻩ‪ ،‬دورﻩ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ١۶ ،٩٧‬ﻣﺮداد ‪.١٣٨۵‬‬
‫‪٣٣١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺖ ﻧﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در اﻳﻦ زﻧﺪان و در زﻳﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺟﺎن دادﻧﺪ ﺑﺮاﯼ ﺛﺒﺖ در‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ در اﻳﻦ زﻧﺪان ‪ ۶٠‬هﺰار زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و ‪ ۶‬هﺰار‬
‫ﻧﻔﺮ زﻳﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺟﺎن دادﻩ اﻧﺪ‪ ،‬در ﮐﻞ زﻧﺪان هﺎﯼ ﺗﻬﺮان و اﻳﺮان ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮدﻩ و‬
‫ﻳﺎ در زﻳﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺟﺎن دادﻩ اﻧﺪ؟ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﮐﻪ در ﺗﻤﺎﻣﯽ‬
‫دوران ‪ ٢۵‬ﺳﺎﻟﻪ ﭘﺲ از ﮐﻮدﺗﺎﯼ ‪ ٢٨‬ﻣﺮداد ‪ ۶٠‬هﺰار زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ زﻧﺪان هﺎﯼ ﮐﺸﻮر‬
‫راﻩ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﮐﻪ در ﺣﻴﺎت ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ زﻧﺪان ﻗﺰل ﻗﻠﻌﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً‬
‫روزﯼ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ در ﺁن و ﺑﺮ اﺛﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺟﺎن دادﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﻋﻘﻞ ﺳﻠﻴﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﭙﺬﻳﺮد ﮐﻪ ‪ ١٠‬درﺻﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ زﻧﺪان راﻩ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ زﻳﺮ‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺟﺎن دادﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ و هﻴﭻ ﻧﺎﻣﯽ از ﺁن هﺎ در ﻣﻴﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ؟‬
‫اﻓﺮاد در زﻳﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬اﺳﻨﺎد ﺑﺎ ﺗﻮﻃﺌﻪ هﺎﯼ رژﻳﻢ ﭘﻬﻠﻮﯼ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ و دوﺳﺘﺎن و ﺁﺷﻨﺎﻳﺎن اﻳﻦ اﻓﺮاد ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮐﻠﯽ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺁن هﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻋﺰﻳﺰاﻧﺸﺎن را ﺗﻌﻘﻴﺐ ﮐﻨﻨﺪ؟‬
‫ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﺪ اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮐﺪام ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺁزادﯼ از زﻧﺪان ﭼﻪ ﺑﺮ ﺳﺮﺷﺎن ﺁﻣﺪ؟ و‪...‬‬
‫ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﺪ ﭼﺮا اﻳﻦ هﻤﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺰل ﻗﻠﻌﻪ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﻳﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد‬
‫را ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ از ﺗﻮدﻩ اﯼ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻏﻴﺮ ﺗﻮدﻩ اﯼ هﻴﭻ ﻳﮏ ﺻﺤﺒﺘﯽ از اﻳﻦ ‪ ۶‬هﺰار ﺟﺎن دادﻩ ﯼ‬
‫زﻳﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺎوردﻩ اﻧﺪ؟‬

‫اﻣﺎ واﻗﻌﻴﺖ ﭼﻪ ﺑﻮد؟‬

‫ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎﻗﯽ از اﻋﻀﺎﯼ ﺳﺎﺑﻖ ﺳﭙﺎﻩ ﭘﺎﺳﺪاران و دﻓﺘﺮ ﻧﺸﺮ ﺁﺛﺎر" اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﯽ" در ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﭼﻬﺎر ﺷﻨﺒﻪ ‪ ٨‬ﻣﺮداد ‪١٣٨٢‬در ﺳﺎﻳﺖ "اﻣﺮوز" ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺳﻌﻴﺪ ﺣﺠﺎرﻳﺎن‪ ،‬ﻳﮑﯽ از دوﺳﺘﺎن‬
‫و ﻣﺘﺤﺪان ﻗﺪﻳﻤﯽ اش‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "ﺁﻣﺎر ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن اﻧﻘﻼب" اﻧﺘﺸﺎر دادﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻤﻖ و روﺷﻨﮕﺮاﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻣﺎر ﻓﻮق در ﺑﺨﺸﯽ از ﮐﺘﺎب "ﺑﺮرﺳﯽ اﻧﻘﻼب‬
‫اﻳﺮان" وﯼ ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺰدﻳﮑﯽ اش ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ و اﻣﮑﺎن‬
‫دﺳﺘﺮﺳﯽ اش ﺑﻪ ﺁﻣﺎر و ارﻗﺎم رﺳﻤﯽ ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ هﻴﭻ ﻣﻨﻔﻌﺘﯽ در‬
‫دﺳﺖ ﮐﺎرﯼ در ﺁن ﻧﺪارد‪ ،‬از اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺆﻳﺪ ﺁن ﭼﻴﺰﯼ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﻢ در اﻳﻦ ﺳﻄﻮر ﺗﻮﺿﻴﺢ دهﻢ‪ .‬درﻧﮕﯽ اﻧﺪﮎ در ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ وﯼ رواﻳﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﻓﺎﺟﻌﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻓﺮهﻨﮓ و اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺎ را هﻤﭽﻨﺎن ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭘﯽ ﺑﺒﺮﻳﻢ‪ .‬وﯼ اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪:‬‬
‫ﺁﻳﺖ اﷲ ﺧﻤﻴﻨﯽ در اﺑﺘﺪاﯼ ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﻘﻼب اﻋﻼم آﺮد‪ :‬اﻳﻦ اﻧﻘﻼب ﺑﺎ ﺑﻴﺶ از ﺷﺼﺖ هﺰار‬
‫ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻪ ﺛﻤﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ "ﺗﻌﺪاد ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن اﻧﻘﻼب در ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۴٢‬ﺗﺎ ‪ ۵٧‬ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ ٣١۶۴‬ﺗﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ‪ ٢٧٨١‬ﻧﻔﺮ ﺷﻬﺪاﯼ اﻧﻘﻼب در ﺳﺎل ‪ ۵٧‬ـ ‪ ١٣۵۶‬در ﺗﻤﺎم آﺸﻮر اﺳﺖ‪ ...".‬از‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٣٢‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺁ ن هﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﺰرگ )ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻬﺮرﯼ‪ ،‬ﺗﻬﺮان و ﺷﻤﻴﺮان(‬
‫‪٢١٧‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ؛ ‪ ٧٣١‬ﺷﻬﻴﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫وﯼ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ واﻗﻌﻪ ﯼ ‪ ١۵‬ﺧﺮداد ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﺎ اراﻳﻪ ﯼ ﺁﻣﺎرﯼ روﺷﻨﮕﺮاﻧﻪ‪ ،‬اﺑﻌﺎد‬
‫ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ اﯼ را ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎن ﺳﺎل در ذهﻦ و ﻓﮑﺮ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺒﺎرزان و ﻓﻌﺎﻻن ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫ﮐﺸﻮر ﺟﺎ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬روﺷﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﯼ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﮕﺎن روز ‪ ١۵‬ﺧﺮداد‬
‫‪ ١٣۴٢‬اﻇﻬﺎر ﻣﯽ دارد‪:‬‬
‫از اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ‪ ٣٢‬ﺷﻬﻴﺪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ روز ‪ ١۵‬ﺧﺮداد ‪ ١٣۴٢‬در ‪ ١٩‬ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺗﻬﺮان اﺳﺖ آﻪ هﻤﮕﯽ ﻣﺬآﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻋﻤﺪﻩ ﺁن هﺎ در ﺟﻨﻮب ﺷﻬﺮ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٢١٨‬‬

‫ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎﻗﯽ ﺗﻌﺪاد ﺟﺎﻧﺒﺎﺧﺘﮕﺎن ﺑﻴﻦ ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۴٢‬ﺗﺎ ‪ ۵٧‬را ‪ ٣١۶۴‬ﻧﻔﺮ و ﺷﻬﺪاﯼ ﭘﺎﻧﺰدﻩ‬
‫ﺧﺮداد ‪ ۴٢‬را ﻓﻘﻂ ‪ ٣٢‬ﺗﻦ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺧﻮد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﺁﻣﺎر رﺳﻤﯽ ﻓﻮق را ﺑﺎ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ‬
‫در اﻳﻦ ﺳﺎل هﺎ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ!‬
‫ﻋﻤﺎد اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎﻗﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺁﻣﺎر ﺷﻬﺪاﯼ ﻣﻴﺪان ژاﻟﻪ درهﻔﺪﻩ ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ،۵٧‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫‪ ۶۴‬ﺗﻦ از ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻬﺪا ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺣﺎدﺛﻪ ﯼ ﻣﻴﺪان ژاﻟﻪ ﺗﻬﺮان در روز ‪١٧‬‬
‫ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۵٧‬ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺟﻤﻌﻪ ﺳﻴﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ دو ﺗﻦ از ﺁن هﺎ ﻣﺆﻧﺚ‬
‫)ﻳﮏ زن و ﻳﮏ دﺧﺘﺮﺑﭽﻪ( هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در هﻤﺎن روز ‪ ١٧‬ﺷﻬﺮﻳﻮر در ‪١۵‬‬
‫ﻧﻘﻄﻪ دﻳﮕﺮ ﺗﻬﺮان ﻧﻴﺰ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ‪ ٢۴‬ﻧﻔﺮ در درﮔﻴﺮﯼ هﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ‬
‫ﺁن هﺎ زن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﮐﻞ ﺷﻬﺪاﯼ ‪ ١٧‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺳﺎل ‪ ۵٧‬درﺳﺮاﺳﺮ‬
‫‪٢١٩‬‬
‫ﺗﻬﺮان ‪ ٨٨‬ﻧﻔﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ‪ ۶۴‬ﺗﻦ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ واﻗﻌﻪ ﯼ ﻣﻴﺪان ژاﻟﻪ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻳﺎ ﺑﺰرگ ﻧﻤﺎﻳﯽ هﺎ و ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در ﺁﻣﺎر ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺟﻨﺒﺶ‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺎﻧﺪن ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ارﺗﺠﺎﻋﯽ را در ﭘﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟ و ﺁﻳﺎ ‪...‬‬
‫ﻓﺎﺟﻌﻪ در اﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺣﻘﺎﻳﻖ روﺷﻦ ﺷﺪﻩ و ﺁﻣﺎر واﻗﻌﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﺴﺒﺒﺎن ﺁن ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺳﺎﻳﻪ ﯼ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﯼ ﺑﻴﻬﻮدﻩ اﯼ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از‬
‫ﺧﻔﺎ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ و ﻃﻠﺒﮑﺎر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و دم از ﺣﻖ و ﺣﻘﻮق ﻣﯽ زﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁن هﺎ دروغ هﺎﯼ‬
‫ﻧﺎروا ﻧﺴﺒﺖ دادﻩ اﻧﺪ و‪ ...‬و ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﺷﻮر و هﻴﺠﺎن زدﮔﯽ روزهﺎﯼ اﻧﻘﻼب را‬
‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﻬﺎدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺖ زدﻩ و ﻧﺎﺑﺎوراﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﺣﻖ را ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﻓﺠﺎﻳﻌﯽ‬
‫ﮐﻪ در رژﻳﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ رخ دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎل اﺧﻴﺮ‪،‬‬
‫اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻋﺘﺮاض ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺟﺎن ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﺳﻴﻨﻪ ﯼ‬
‫ﺁن هﺎ را ﺁﺷﮑﺎرا ﺑﻪ رﮔﺒﺎر ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ و ‪ ٨٨‬ﻧﻔﺮ در ﻳﮏ روز ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ؟ ﭼﺮا ﺗﺼﻮر‬

‫‪ 217‬ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ اﻣﺮوز‪ ٨ ،‬ﻣﺮداد ‪.١٣٨٢‬‬

‫‪ 218‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬
‫‪ 219‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬
‫‪٣٣٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮاﯼ ﻧﺸﺎن دادن ﻳﮏ ﻓﺎﺟﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺻﻔﺮهﺎﻳﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ اﻋﺪاد اﻓﺰود؟ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺁن ﭼﻪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ و ﻓﺮهﻨﮓ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎن ﻣﺎن اهﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬رﻗﻢ هﺎﯼ ﻏﻴﺮواﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬دﻋﻮاﯼ‬
‫ﻣﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻋﺪاد ﺑﺰرگ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺟﺎن اﻧﺴﺎن هﺎ‪ .‬ارزﺷﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ اﻋﺪاد ﻗﺎﺋﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻴﺶ از ﺟﺎن اﻧﺴﺎن هﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً در ﺣﺮف ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﯼ را ﻧﻤﯽ ﮔﻮﻳﻴﻢ وﻟﯽ‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺎ ﮔﻮاهﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ ادﻋﺎ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺁن ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﺳﻤﺘﯽ ﺳﻮق دهﻴﻢ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻳﮏ اﻧﺴﺎن ﻓﺎﺟﻌﻪ‬
‫ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺎرﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺻﺪهﺎ اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﯽ ﺗﻔﺎوت ﺷﺪﻩ و‬
‫واﮐﻨﺸﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﺪهﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻮد را از ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ﮔﻔﺘﻪ ام‪ ،‬ﻣﺒﺮا ﻧﻤﯽ داﻧﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻓﺮهﻨﮓ ﺑﺰرگ ﺷﺪﻩ و در ﺁن رﺷﺪ ﮐﺮدﻩ ام و ﺗﺎﻓﺘﻪ ﯼ ﺟﺪا ﺑﺎﻓﺘﻪ اﯼ ﻧﻴﺴﺘﻢ وﻟﯽ ﺗﻼش‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺎن دارم ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮدن ﻓﺮد‬
‫و ﻳﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﺎﺻﯽ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﮑﺎﻧﯽ ﻧﻴﺎز دارﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻓﺎﺟﻌﻪ هﺎ‪ ،‬در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮارد ﺣﺘﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﻣﻌﮑﻮس‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺮﺗﻮﻟﺖ ﺑﺮﺷﺖ از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﯼ ﺷﺨﺼﯽ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از هﻤﮑﺎران ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﺧﺒﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫رﻓﻘﺎ ﯼ ﻣﺎن را ﺑﻪ ﮔﻮش ﺷﺎن رﺳﺎﻧﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎد ﻧﻔﺮت ﺷﺎن ﺑﻪ هﻮا ﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺴﻴﺎرﯼ‬
‫ﮐﺴﺎن ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﻤﮏ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬و اﻳﻦ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺳﺮ ﺑﻪ هﺰاران ﻧﻔﺮ زد و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم را ﭘﺎﻳﺎﻧﯽ ﺑﻪ‬
‫ﭼﺸﻢ ﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺳﮑﻮت هﻤﻪ ﺟﺎ را ﮔﺮﻓﺖ و دﺳﺖ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﮐﻤﮏ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻣﯽ ﺁﻣﺪ ﮐﻤﺘﺮ و ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺁرﯼ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﺟﻨﺎﻳﺎت ﺑﻌﺪ وﺳﻴﻌﯽ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮهﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﻧﺞ هﺎ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺷﻮد ﺁدﻣﯽ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻓﺮﻳﺎدهﺎ را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﻮد‪ .‬اﻧﺴﺎن را ﮐﺘﮏ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ را‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ از هﻮش ﻣﯽ رود‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎﻣﻼً ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺠﺎﻳﻊ‬
‫‪٢٢٠‬‬
‫هﻤﭽﻮن ﺳﻴﻞ ﺟﺎرﯼ ﺷﻮد‪ ،‬دﻳﮕﺮ هﻴﭻ ﮐﺲ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮ ﻧﻤﯽ دارد‪.‬‬

‫ﺗﺪاوم ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در ﺁﻣﺎردهﯽ‬

‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ ﻣﺎ‪ ،‬اﺻﻮﻻً ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در ﺑﻴﻦ ﺣﺎﮐﻤﺎن رﺳﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﯼ اﻋﻤﺎل و ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻴﺰ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎر و دﻳﺪﮔﺎﻩ هﺎ و‬
‫ﻧﻈﺮهﺎﯼ اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﺧﻮد و ﺟﺮﻳﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ از‬
‫دﻻﻳﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ روﯼ ﮐﺮدهﺎ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ و اﺷﺎﻋﻪ ﯼ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺁﻣﺎر و‬
‫ارﻗﺎم در اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬هﻤﺎﻧﺎ ﻧﺒﻮدن ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن و ﻗﻠﻢ‪ ،‬ﺁزادﯼ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت و ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﻧﺒﻮدِ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ ﻣﺪﻧﯽ و ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮﯼ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﯽ و ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺳﺖ‪ .‬در اﺻﻞ ﻳﮑﯽ از‬

‫‪ 220‬ﮐﺘﺎب ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩ ﻳﮏ‪ ،‬ﭼﻬﺎرم ﻣﺮداد ‪ ،١٣۵٨‬ﺱﺨﻨﺮاﻧﯽ ﺑﺮﺕﻮﻟﺖ ﺑﺮﺵﺖ در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮐﻨﮕﺮﻩﯼ ﺟﻬﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺕﺤﺖ ﻋﻨﻮان "ﻓﺎﺵﻴﺴﻢ"‪ ،‬ﭘﺎرﻳﺲ‪ ،‬ژوﺋﻦ ‪ ،١٩٣۵‬ﺕﺮﺟﻤﻪﯼ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻓﮑﺮﯼارﺵﺎد‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٣٤‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻪ هﺎﯼ اﺻﻠﯽ ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﺘﺒﺪادﯼ و دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ هﻤﻴﻦ اﻏﺮاق ﮔﻮﻳﯽ و ﻏﻠﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا‬
‫ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ارزﻳﺎﺑﯽ هﺮ ادﻋﺎﻳﯽ از ﺳﻮﯼ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺪﻋﻴﺎن را ﺑﻪ ژرف اﻧﺪﻳﺸﯽ‬
‫و ﺑﺎزﻧﮕﺮﯼ در ﮔﻔﺘﻪ هﺎ و ادﻋﺎهﺎ و ﺁﻣﺎرهﺎ ﻳﺸﺎن وادار ﺳﺎزد‪ .‬ﻣﻮرﻳﺲ دوورژﻩ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ هﻴﭻ ﺻﺪاﻳﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﺧﻴﺰد و هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ را‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬دروغ ﮔﻮﻳﯽ ﺁﺳﺎن اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻮﻗﻌﯽ دروغ ﮔﻮﻳﯽ دﺷﻮار‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺻﺪاهﺎﯼ دﻳﮕﺮ هﻢ ﺑﻪ ﮔﻮش ﺑﺮﺳﻨﺪ"‪ ...‬ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﯽ "اﻏﺮاق" ﺑﻪ‬
‫‪٢٢١‬‬
‫ﻧﻔﻊ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺎ ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن راﺑﻄﻪ ﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دارد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺮوزﯼ اﻧﻘﻼب ﺿﺪ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﭼﺎرﭼﻮب هﻤﺎن ﻓﺮهﻨﮓ ﺑﻪ‬
‫ارث رﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در ﺑﺎرﻩ ﯼ اﺑﻌﺎد ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺧﻮد و ﺿﻌﻒ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ دﺷﻤﻦ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‬
‫و ﮔﺎﻩ ﺁن ﻗﺪر ﭘﻴﺶ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺁن ﺑﺎور ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻓﺎﺟﻌﻪ از هﻤﻴﻦ ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ذﮐﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﯽ ﭘﺮدازم‪:‬‬

‫ﺣﺪاﻗﻞ ‪ ٨٠‬هﺰار اﻋﺪام در اوﻳﻦ در ﺧﻼل ﺳﺎل هﺎﯼ‪ ۶٠‬ﺗﺎ ‪۶٢‬‬

‫ﻳﮑﯽ از اﻓﺘﺨﺎرهﺎﯼ ﺣﺎج رﺿﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁن زﻣﺎن در ‪ ۴٠٠‬ﺟﻮﺧﻪ اﻋﺪام‬
‫ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ روﯼ ‪ ۴٠٠‬ﮔﺮوﻩ از اﺳﻴﺮان اوﻳﻦ‪ ،‬هﺮ ﮔﺮوﻩ ﻣﺮﮐﺐ‬
‫‪٢٢٢‬‬
‫از ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﺗﻴﺮاﻧﺪازﯼ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ رواﻳﺖ دﮐﺘﺮ رﺿﺎ ﻏﻔﺎرﯼ دوﺳﺖ ﻋﺰﻳﺰ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﻢ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﺳﺪاران‬
‫اوﻳﻦ ﺣﺪاﻗﻞ در اﻋﺪام ‪ ٨٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ۶٢‬در اوﻳﻦ ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ هﺮ‬
‫ﮔﺮوﻩ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻧﻔﺮﯼ ادﻋﺎﻳﯽ دﮐﺘﺮ ﻏﻔﺎرﯼ را ﺑﻴﺶ از ‪ ٢٠٠‬ﺗﻦ ﻓﺮض ﮐﻨﻴﻢ اﻳﻦ ﺁﻣﺎر ﺑﻪ‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪ ١٠٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﺗﻨﻬﺎ در زﻧﺪان اوﻳﻦ و ﺁن هﻢ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ۶٢‬ﺑﺎﻟﻎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻳﮏ‬
‫اﻗﺘﺼﺎددان در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ﺁﻣﺎر ﻧﺒﺎﻳﺪ اﺣﺘﻴﺎط ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﻪ ﺧﺮج دهﺪ؟‬

‫اﻧﺘﻘﺎل ‪ ١١‬هﺰار زﻧﺪاﻧﯽ!‬

‫روز ﺟﻤﻌﻪ ‪ ١٢‬ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ ١٩٩٠‬ﮐﻪ ‪ ٩‬روز ﺑﻪ ورود ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺸﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻪ زﻧﺪان اوﻳﻦ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ١١٠٠٠ .‬ﻧﻔﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ از ﺁن زﻧﺪان ﺑﻪ ﻣﮑﺎن هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از ﺁن هﺎ ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪان هﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﮐﺮج ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﻦ ‪ ۶٠٠٠‬ﺗﺎ ‪ ٧٠٠٠‬ﻧﻔﺮ ﺁن هﺎ در ‪٢۶‬‬
‫واﮔﻦ ﺗﺮن در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺗﻬﺮان زﻧﺪاﻧﯽ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪ .‬در هﺮ واﮔﻦ‬
‫‪٢٢٣‬‬
‫‪ ٢٠٠‬ﺗﺎ ‪ ٣٠٠‬ﻧﻔﺮ ﺁن هﺎ ﭼﭙﺎﻧﺪﻩ و ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 221‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺵﻨﺎﺱﯽ ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﻣﻮرﻳﺲ دوورژﻩ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢١٧‬‬

‫‪ 222‬ﺥﺎﻃﺮات ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ‪ ،‬دﮐﺘﺮ رﺿﺎ ﻏﻔﺎرﯼ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٨۵‬‬
‫‪ 223‬ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺥﻴﺎﻧﺖ ﺵﺪﻩ‪ ،‬ﺵﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.۴٣‬‬
‫‪٣٣٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫در ﺑﺎرﻩ ﯼ اﻳﻦ ﺁﻣﺎر اﻧﺪﮐﯽ ﺗﺄﻣﻞ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺁﻣﺎرﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺳﺎل و ﻧﻴﻢ ﭘﺲ از‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﻋﻼم ﻧﻈﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ٣٠ ،‬هﺰار ﻧﻔﺮ در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﻌﻀﯽ ﺑﻨﺪهﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﺎ ﻧﻔﺮ ﺁﺧﺮ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ و از اﻳﻦ‬
‫‪ ٣٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ ١٠‬هﺰار ﻣﺮد ﺗﻨﻬﺎ در اوﻳﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﺲ ﻋﻠﻴﻬﺬا‪ .‬در ﺟﺮﻳﺎن‬
‫"ﻋﻔﻮ ﻋﻤﻮﻣﯽ" ﺧﻤﻴﻨﯽ در ‪ ٢٢‬ﺑﻬﻤﻦ ﺳﺎل ‪ ،۶٧‬ﮐﻠﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻣﺮد ﺑﻪ ﺟﺰ ‪٣‬‬
‫ﻧﻔﺮ ‪ ٢٢٤‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺑﺨﺸﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﮐﻪ در ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁزاد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺁﻣﺎر ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺁن ﻗﺪر زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ را در ﺧﻮد ﮔﻨﺠﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ‬
‫‪ ١١‬هﺰار ﻧﻔﺮ از ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ!‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺁﻣﺎرﯼ از اﻳﻦ دﺳﺖ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﻋﻘﻞ و هﻮﺷﯽ ﺑﺮاﯼ ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻗﺎﺋﻞ هﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ؟ در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬در ﮐﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﭼﻪ ﺑﺮ ﺳﺮﺷﺎن‬
‫ﺁﻣﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ ﮐﻪ در ﺧﻼل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺑﻨﺪهﺎ ﺗﺎ ﻧﻔﺮ ﺁﺧﺮ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﻳﻦ ‪١١‬هﺰار ﻧﻔﺮ در ﮐﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺁن هﺎ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺁن هﺎ‬
‫ﺗﻮاب هﺎ را اﻋﺪام ﻣﯽ ﮐﺮد؟ ﻣﮕﺮ اوﻳﻦ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﭼﻨﺪ زﻧﺪاﻧﯽ را دارد؟ ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ؟ ﮐﺪام ﺟﻨﺒﺸﯽ در ﺗﻬﺮان‪ ،‬در ﺁن ﺳﺎل ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ زﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪن ﭼﻨﺎن ﺗﻌﺪادﯼ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﻗﻠﻢ ‪ ١١‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﯽ ﮐﻪ‬
‫ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮﻧﺪ و هﻴﭻ ﮐﺴﯽ در داﺧﻞ و ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ وﺟﻮد ﭼﻨﺎن ﺟﻨﺒﺶ‬
‫و ﭼﻨﺎن دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ هﺎﻳﯽ ﻧﺸﻮد و ﺳﺨﻨﯽ از ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺎورد؟ زﻧﺪان هﺎﻳﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻓﻮق‬
‫ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﺎم داﺷﺘﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﻣﻨﻈﻮر از "زﻧﺪان هﺎﯼ ﮐﺮج"‪ ،‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر و‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ اﺳﺖ؟‬
‫زﻧﺪان ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ ۶۵‬دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﻧﺪارد و ﻣﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺎ‬
‫ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺮﯼ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻗﺰل ﺣﺼﺎر را ﺗﺮﮎ ﮐﺮدم‪ .‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ زﻧﺪان‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ اذﻋﺎن دارم ﮐﻪ در ﺑﻬﻤﻦ ‪ ۶٧‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﮐﻠﻴﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ‬
‫ﻣﺤﮑﻮﻣﺎن دادﮔﺎﻩ ﮐﺮج‪ ،‬از ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﻘﻞ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺁﻣﺎر ﭼﻪ ﮐﻤﮑﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ ﮐﻪ در ﻳﮏ داورﯼ ﺑﯽ ﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﺗﻤﺴﺨﺮ واﻗﻊ ﺷﺪﻩ و‬
‫اﺻﻞ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ رژﻳﻢ ﻣﺨﺪوش ﺷﺪﻩ و اﻋﺘﺒﺎر ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ ﻣﺎ زﻳﺮ ﺳﺆال ﺑﺮود‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﯼ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﻧﺼﻴﺐ ﺟﻨﺒﺶ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ در ﺷﻨﻮﻧﺪ ﮔﺎن ﺁﮔﺎﻩ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ هﻤﻪ ﯼ ﺁﻣﺎرهﺎﯼ اراﺋﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﻣﺎ ﺗﺮدﻳﺪ و ﺷﮏ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ؟‬
‫در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ﺁﻣﺪﻩ و ﺟﺰ ﺧﻮدﻓﺮﻳﺒﯽ‪ ،‬ﻧﺎم دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺮ ﺁن ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻧﻬﺎد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ در واﻗﻊ هﻴﭻ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ از اوﻳﻦ اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺖ و ﻣﺎ را ﮐﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ و ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﻨﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻘﺎوم اوﻳﻦ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬از ﺟﺎﯼ ﻣﺎن ﺗﮑﺎن ﻧﺪادﻧﺪ و در هﻤﺎن ﻣﺤﻞ ﺳﺎﺑﻖ‬
‫ﻣﺤﺒﻮس ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ‪ .‬ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در اوﻳﻦ‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﻮق‪ ،‬اﻋﻢ از ﺗﻮاب و ﻏﻴﺮ‬
‫ﺗﻮاب‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺎهﯽ و ﻏﻴﺮﮐﺎرﮔﺎهﯽ‪ ،‬ﻣﺮد و زن و ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب "ﺟﺎﺳﻮس "هﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ و‪ ...‬ﺑﻪ‬

‫‪ 224‬ﻋﻠﯽاﮐﺒﺮ ﺵﺎﻟﮕﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺕﻘﯽ دﻟﺠﻮ‪ ،‬هﻤﺎﻳﻮن راﺱﺘﺎن‬

 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٣٦‬‬
‫ﺟﺮأت ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ۶٠٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺁﻣﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺤﺒﻮس در ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ و ‪ ٢٠٩‬را‬
‫ﻧﺪارم‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻌﺪاد ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﯼ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﺁن ﺟﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪١١‬‬
‫هﺰار ﻧﻔﺮ ﺁﻧﺎن را ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟ در ﺛﺎﻧﯽ ﭼﻪ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از واﮔﻦ هﺎﯼ ﺗﺮن و‪...‬‬
‫ﺑﻮد؟ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ رودرﺑﺎﻳﺴﺘﯽ و ﺗﻌﺎرف داﺷﺘﻨﺪ؟ ﺧﻴﻠﯽ ﺳﺎدﻩ هﺮ ﮐﺠﺎ را ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎﻳﻞ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ و اﻳﻦ هﻤﻪ دردﺳﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺮاﯼ ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﻤﯽ ﺧﺮﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻣﺎ‬
‫را ﮐﻪ در اوﻳﻦ و ﺑﻴﺦ ﮔﻮش ﮔﺎﻟﻴﻨﺪوﭘﻞ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ؟ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ‬
‫ﺧﺒﺮﺳﺎزﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﻓﮑﺮش را ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ از ﺁن هﺎ ﺳﺆال ﺷﻮد ﻣﮕﺮ هﻤﻪ ﯼ‬
‫ﺧﻴﺎﺑﺎن هﺎﯼ ﺗﻬﺮان داراﯼ ﺷﺒﮑﻪ ﯼ راﻩ ﺁهﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ واﮔﻦ ﺗﺮن ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﺁن ﺟﺎ ﻧﮕﻬﺪارﯼ‬
‫ﺷﻮد ﻳﺎ ﺑﺮ ﺁن هﺎ ﺑﮕﺬرد‪ ،‬ﭼﻪ ﭘﺎﺳﺨﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ؟ ﺷﺎﻳﺪ ﻗﻄﺎرﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ رﻳﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ! ﻣﮕﺮ ﺗﻬﺮان داراﯼ ﭼﻨﺪ رﻳﻞ ﻗﻄﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد‬
‫ﻓﻮق را "در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺗﻬﺮان" درون واﮔﻦ هﺎ زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﺧﺒﺮ ﺟﺎﯼ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺗﺮﯼ ﺑﻪ ذهﻨﺸﺎن ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد؟! در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﺪاد و‬
‫ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺷﺎن ﺣﺘﺎ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﻴﺰ ﺷﮏ ﮐﺮد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺑﺎزدﻳﺪ‬
‫ﮔﺎﻟﻴﻨﺪوﭘﻞ از اوﻳﻦ هﻴﭻ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ از اوﻳﻦ ﺑﻪ دﻳﮕﺮ زﻧﺪان هﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ در ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﮐﺘﺎب ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺸﺘﺎر و اﻋﺪام هﺰاران ﻧﻔﺮ در ﻗﺰوﻳﻦ‬

‫ﮐﺸﺘﺎر و اﻋﺪام ‪ ۴-۵‬هﺰار ﺗﻦ از ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﺒﺎرز ﻗﺰوﻳﻦ درﺟﺮﻳﺎن‬
‫‪٢٢٥‬‬
‫ﺳﺮﮐﻮب ﻗﻴﺎم ﻣﺮدم اﻳﻦ ﺷﻬﺮ‬
‫ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ ﻣﺴﺌﻮل ﺷﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻳﺮان‪ ،‬از اﻋﺪام ‪ ۴‬ﺗﺎ ‪ ۵‬هﺰار ﺗﻦ در ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻗﻴﺎم ﻣﺮدم ﻗﺰوﻳﻦ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ٧٣‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁورد‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد در ﻋﺼﺮ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ و‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت‪ ،‬ﺁن هﻢ در ﺷﻬﺮﯼ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﮐﻮﭼﮏ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺗﻬﺮان ﮐﻪ ﺟﻮ روﺷﻨﯽ دارد‪ ۴ ،‬ﺗﺎ ‪۵‬‬
‫هﺰار ﻧﻔﺮ اﻋﺪام ﺷﻮﻧﺪ و هﻴﭻ ﮐﺲ ﺧﺒﺮ دار ﻧﺸﻮد و ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ در داﺧﻞ و‬
‫ﺧﺎرج ﮐﺸﻮر از ذﮐﺮ ﻧﺎم ﺣﺪاﻗﻞ ‪ ٢٠‬ﺗﻦ از ﺁن هﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻴﻢ درﺻﺪ از ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻋﺎﺟﺰ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ؟ ﭼﺮا اﺳﺎﻣﯽ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن ﺳﺎل ‪ ۶٧‬در دوران ﭘﻴﺶ از اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ اﺳﺎﻣﯽ اﻳﻦ اﻓﺮاد در دوران اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ و ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ و وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻧﻪ؟ اﻳﻦ‬
‫ﺣﺠﻢ از اﻋﺪام اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ هﻴﭻ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻳﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺗﻮﺟﻴﻬﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ اﻋﺪام ﭼﻨﺪﻳﻦ هﺰار ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮاهﺎن اﺳﺘﺎن ﺷﺪن ﺷﻬﺮﺷﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯼ را از رژﻳﻢ ﺣﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ اﻳﻦ ﺁﻣﺎر‪ ،‬ﺣﺘﺎ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ رژﻳﻢ در ﺳﺎل ‪۶٠‬‬
‫درﮔﻴﺮ ﻳﮏ ﺟﻨﮓ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺑﺮاﯼ ﺑﻘﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺷﺮﮐﺖ در ﺗﻈﺎهﺮات هﺎﯼ ‪ ٣٠‬ﺧﺮداد و ‪ ۵‬ﻣﻬﺮ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد اﻋﺪام ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫‪ 225‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩ ‪ ،٣٧٩‬ﭼﻬﺎرم اﺱﻔﻨﺪ ‪ ،١٣٧۶‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪ ،١٠‬ﭘﻴﺎم ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺱﺒﺖ ‪٢٢‬‬
‫ﺑﻬﻤﻦ‪.١٣٧۶‬‬
‫‪٣٣٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﻧﺎم ‪ ١١۴٢‬ﻧﻔﺮ را ﮐﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان در ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪ ۶٠‬ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام‬
‫ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر دادﻩ اﻧﺪ‪ ٢٢٦‬و هﻤﻪ ﯼ ﺁن هﺎ ﻟﺰوﻣﺎً در ﺗﻈﺎهﺮات هﺎﯼ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ رژﻳﻢ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و ﭘﺎﻳﻴﺰ ﺳﺎل ‪ ۶٠‬اﻋﻼم‬
‫رﺳﻤﯽ و ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ ﻧﺎم اﻋﺪام ﺷﺪ ﮔﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺁن دوران ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺟﻨﺒﺶ در اوج ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد و اﻳﻦ ﻣﻮج اﻋﺪام هﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﺗﻈﺎهﺮات هﺎﯼ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﯼ ﺷﻬﺮﻳﻮر و ﻣﻬﺮ ﺳﺎل ‪ ۶٠‬و ﭘﺲ از وارد ﺁوردن ﺿﺮﺑﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮﯼ و دادﺳﺘﺎﻧﯽ در ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۶٠‬اﺳﺖ‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪﻩ‪،‬‬
‫ﺁﻣﺎر ﻓﻮق ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن اﻳﻦ دو ﻣﺎﻩ را در ﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮد و ﺗﻌﺪاد واﻗﻌﯽ ﺁن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻳﻦ دو ﺁﻣﺎر‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﯼ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ در‬
‫ﺁﻣﺎر "ﮐﺸﺘﺎر و اﻋﺪام ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﺒﺎرز ﻗﺰوﻳﻦ" ﭘﯽ ﺑﺮد‪.‬‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﺸﻮد! ﺑﺎزﮔﻮﻳﯽ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ هﺎ‪ ،‬ﺷﺴﺘﻦ و ﻳﺎ ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن دﺳﺖ هﺎﯼ‬
‫ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺑﯽ رﺣﻢ و ﺷﻘﺎوت ﭘﻴﺸﻪ ﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﯼ ﻳﮑﯽ از اﻓﺮاد‬
‫وزارت اﻃﻼﻋﺎت "ﺣﺴﺎﺑﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ را درو ﮐﺮدﻳﻢ"‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺁﻧﺎن و‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﯼ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁن ﻣﺠﻬﺰ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻧﺠﺎم هﺮ ﮐﺸﺘﺎر و ﺟﻨﺎﻳﺘﯽ را دارا هﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن از هﻴﭻ ﻇﻠﻢ و ﺟﻨﺎﻳﺘﯽ ﻓﺮوﮔﺬار ﻧﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻇﺮﻓﻴﺖ و ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‬
‫اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﯼ را داﺷﺘﻦ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ در ﺁﻣﺪن ﺁن‪ ،‬دو ﻣﻮﺿﻮع ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﻧﺪ و ﻗﺼﺪ ﻣﺎ در‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮرﺳﯽ رواﻳﺖ هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﻧﻘﺪ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ و‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از دو دهﻪ ﺑﺮ ﻣﺮدم روا داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻋﺪام ‪ ١٢٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ‬

‫در ﭘﻴﺎم ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ‪ ٢٢‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ ١٣٧۶‬از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ ‪ ٣٠‬هﺰار‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﭘﺲ از ﺁﺗﺶ ﺑﺲ و ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان" ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﭼﻨﺪ‬
‫هﻔﺘﻪ ﭘﺲ از ﺁن‪ ،‬واﺣﺪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺷﻬﻴﺪان و اﺳﻴﺮان ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻃﯽ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻄﻠﺒﯽ در ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬از ﻣﺮدم اﻳﺮان ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﻬﻴﺪان ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﯼ ﺑﺮادر ﻣﺠﺎهﺪ ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ ﺗﻌﺪاد‬
‫ﺁن هﺎ ﻃﯽ ﺳﺎل هﺎﯼ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺁﺧﻮﻧﺪهﺎ ﺑﻪ ‪ ١٢٠‬هﺰار ﺗﻦ رﺳﻴﺪﻩ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﮐﻤﮏ‬
‫‪٢٢٧‬‬
‫و ﻳﺎرﯼ ﺷﻤﺎ هﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﺷﻬﺪا را ‪ ١٢٠‬هﺰارﺗﻦ اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ هﻨﻮز‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ روﯼ رﻗﻢ ‪ ١٠٠‬هﺰار ﺷﻬﻴﺪ ﭘﺎﻓﺸﺎرﯼ دارﻧﺪ‪ .‬از ﺁن ﺳﺎل‬
‫ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﺁﻣﺎرهﺎ دﺳﺖ ﻧﺨﻮردﻩ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪﻩ ﺁﻣﺎر ﺷﻬﺪا ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺪت دﺳﺖ ﺧﻮش ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ و اﻏﺮاق ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 226‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩ ‪ ٣١ ،۴٠٧‬ﺵﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ‪ ،١٣٧٧‬وﻳﮋﻩ ﻧﺎﻣﻪﯼ ﺵﻬﻴﺪان ﺣﻤﺎﺱﻪﯼ ﭘﻨﺞ ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٠‬‬
‫‪ 227‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩ ‪ ،٣٧٩‬ﭼﻬﺎرم اﺱﻔﻨﺪ ‪.١٣٧۶‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٣٨‬‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮐﻪ در ﺳﺎل هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﭘﺲ از ﮐﺸﺘﺎرهﺎﯼ وﺳﻴﻊ و هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﯼ ‪ ۶٠-۶١‬از اﻋﺪام‬
‫‪ ٣٠‬هﺰار ﺗﻦ و در ﺳﺎل هﺎﯼ ﺑﻌﺪ )ﺣﻮاﻟﯽ ‪ (۶۵‬از اﻋﺪام ‪ ۵٠‬هﺰار ﺗﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺁﻣﺎر را در ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶٨ -۶٧‬ﺑﻪ ‪ ٧٠‬هﺰار ﺗﻦ و در ﺳﺎل هﺎﯼ ‪٧٠ -۶٩‬‬
‫ﺑﻪ ‪ ٩٠‬هﺰار ﺗﻦ و در ﺳﺎل هﺎﯼ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ‪ ١٠٠‬هﺰار ﺗﻦ اﻓﺰاﻳﺶ دادﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ‬
‫ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶٢‬ﺗﺎ ‪ ،۶٧‬ﻳﻌﻨﯽ در ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ ﮔﺴﺘﺮدﻩ و ﻳﺎ رﺷﺪﻳﺎﺑﻨﺪﻩ اﯼ در داﺧﻞ‬
‫‪٢٢٨‬‬
‫ﮐﺸﻮر ﻧﺒﻮد ﮐﻪ رژﻳﻢ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ اﻋﺪام در اﺑﻌﺎدﯼ وﺳﻴﻊ و ﮔﺴﺘﺮدﻩ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﻧﻔﯽ اﻋﺪام و ﺳﺮﮐﻮب وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﻃﯽ اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎم هﺎﯼ رژﻳﻢ‬
‫ﺑﺎرهﺎ ﻧﺸﺎن دادﻩ اﻧﺪ هﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ از ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﻴﺮﯼ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ هﺎ اﺑﺎﻳﯽ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺗﺮدﻳﺪﯼ ﺑﺮاﯼ دﺳﺖ زدن ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺎر ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﺎل ‪۶٣‬‬
‫ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻋﺰل ﻻﺟﻮردﯼ از دادﺳﺘﺎﻧﯽ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ‪ ٢٢٩ ١٠٠‬ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﺷﺎن را‬
‫ﺗﻮاﺑﺎن و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻤﮑﺎرﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺑﺎ رژﻳﻢ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺟﻮﺧﻪ هﺎﯼ اﻋﺪام ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ!‬
‫در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯼ ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ،۶۴-۶٧‬ﺑﺎ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در اﻣﺮ زﻧﺪان هﺎ و ﺑﺎ ﺗﻔﻮﻳﺾ‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ﻋﻔﻮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ او‪ ،‬اﺣﮑﺎم ﺻﺎدرﻩ از ﺳﻮﯼ ﻣﺤﺎﮐﻢ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﺑﺎ اﻓﺖ‬
‫ﺷﺪﻳﺪﯼ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و در ﺗﻬﺮان ﮐﺎهﺶ ﺳﻄﺢ اﻋﺪام ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ رود ﮐﻪ ﺣﺘﺎ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻌﻔﺮ اردﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ زﻣﺮدﻳﺎن‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺗﺸﻴﺪ‪ ،‬هﻴﺒﺖ اﷲ ﻣﻌﻴﻨﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﭘﺮﺗﻮﯼ و‪ ...‬را ﮐﻪ هﻤﮕﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ زﻣﺎن ﺷﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫ﺁن هﺎ در رهﺒﺮﯼ ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﺸﺎرﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻋﺪام ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫اﻓﺮاد ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﯼ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺗﻦ ﻧﺪادﻩ ﺑﻪ هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ رژﻳﻢ‪ ،‬زﻧﺪﻩ و ﺣﯽ و ﺣﺎﺿﺮ‬
‫در ﺑﻨﺪهﺎﯼ اوﻳﻦ ﻣﯽ ﭼﺮﺧﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﮐﻪ دﺳﺘﻪ‪ -‬دﺳﺘﻪ هﻮاداراﻧﺸﺎن‬
‫اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ؟‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺁن ﻗﺪر روﺷﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ "ﭘﻴﮏ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﮐﻪ در هﺮ ﻣﻮج اﻋﺪاﻣﯽ در ﺻﺪر‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻗﺮارﺷﺎن ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬زﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻩ و در ﺑﻨﺪهﺎﯼ اوﻳﻦ)ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮﺣﮑﻢ و‬
‫ﺑﻼﺗﮑﻠﻴﻒ(‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد اﻋﺪام در اﺑﻌﺎد دﻩ هﺎ هﺰار ﺗﻦ ﺟﺮﻳﺎن داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎزﺗﺎﺑﺶ در زﻧﺪان ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻠﻤﻮس ﻧﺒﺎﺷﺪ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن از وﻗﻮع ﺁن ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ در ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان و در ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ از وﻗﻮع ﺁن ﺑﺎ ﺧﺒﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ! ﺑﺎ هﻴﭻ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﺪﻻل هﺎﻳﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬واﻗﻌﻴﺖ در اﻳﻦ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﺎﺳﺨﯽ اﺻﻮﻟﯽ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ ﻣﺮدم و هﻮاداران‬

‫‪ 228‬اﻳﻦ ﺁﻣﺎرهﺎ ﭘﺲ از ﻋﺪم ﺕﻮﻓﻴﻖ در ﺱﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮدن ﺱﺮﻳﻊ رژﻳﻢ در ﺣﺎﻟﯽ دادﻩ ﻣﯽﺵﺪ ﮐﻪ در ﺑﻬﻤﻦ ‪ ۶٠‬و اوج‬
‫ﺱﺮﮐﻮب و دﺱﺘﮕﻴﺮﯼ‪ ،‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ در ﻳﮏ ارزﻳﺎﺑﯽ واﻗﻌﯽ و ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺕﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ اوﻳﻦ را هﺸﺖ هﺰار‬
‫ﺕﻦ و ﺕﻌﺪاد ﮐﻞ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ را ‪ ٢۵‬ﺕﺎ ‪ ٣٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ ارزﻳﺎﺑﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﺟﻮع ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﻴﻪ دﻓﺘﺮ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‬
‫ﺥﻠﻖ در ﭘﺎرﻳﺲ‪ :‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺵﻤﺎرﻩ ‪ ٢۴‬اﻧﺠﻤﻦهﺎﯼ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ -‬اروﭘﺎ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻬﻤﻦ ‪.۶٠‬‬
‫‪ 229‬د‪-‬اﻟﺒﺮز در ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪ ١۵٠‬ﮐﺘﺎب از اوﻳﻦ ﺕﺎ ﭘﺎﺱﻴﻼ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪﯼ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺥﺒﺮﯼ ﻣﻮﺙﻖ‪ ،‬ﺁﻣﺎر‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻋﺪام ﺵﺪﻩﯼ ﻓﻮق را ‪ ١٢٠٠‬ﻧﻔﺮ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٣٣٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ ﻋﺪم ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ رژﻳﻢ ﺑﺪهﻨﺪ‪ ،‬هﺮ ﺑﺎر هﺰاران و دﻩ هﺎ هﺰار ﺗﻦ ﺑﻪ ﺁﻣﺎر‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن ﻣﯽ اﻓﺰودﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺮﮐﻮب ﻟﺠﺎم ﮔﺴﻴﺨﺘﻪ را دﻟﻴﻞ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎرﯼ رژﻳﻢ ﻗﻠﻤﺪاد ﮐﻨﻨﺪ!‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺮار ﻧﻴﺴﺖ ﮐﺴﯽ ﺳﺮﮐﻮب و ﻓﺸﺎر را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎرﯼ رژﻳﻢ هﺎﯼ‬
‫دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ‪ ،‬ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در زﻧﺪان هﺎ دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اﺟﺮاﯼ ﺁن ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از اﻋﺪام زﻧﺎن و ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫دﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﺪﯼ را در درون ﻧﻈﺎم داﻣﻦ زدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻻﺟﻮردﯼ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺪرت ﺑﻮد و ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ دﺳﺖ ﺑﺎﻻ را در زﻧﺪان هﺎ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬هﺮ ﺗﻼﺷﯽ از ﺳﻮﯼ ﻓﻌﺎﻻن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ "ﻣﺤﺎرﺑﻪ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم" و ﻳﺎ "ﻓﺴﺎد روﯼ‬
‫زﻣﻴﻦ" ﺗﻠﻘﯽ ﺷﺪﻩ و ﺣﮑﻢ ﺑﻪ اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﺑﺘﺪاﯼ ﺳﺎل ‪ ۶١‬ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎﯼ ﺁن‪ ،‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺗﻼش ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﯼ ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺁن ﺗﺎرﻳﺦ دﻳﮕﺮ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺣﻀﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺟﺪﯼ در‬
‫داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ هﺴﺘﻪ هﺎﻳﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮدﺟﻮش و ﻳﺎ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ و ﺷﮑﻨﺠﻪ و اﻋﺪام ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﻳﻦ هﺴﺘﻪ هﺎ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﯼ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﯽ داﺷﺖ ﺗﺎ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ .‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺟﻮ ﺷﺪﻳﺪ‬
‫ﺳﺮﮐﻮب و اﺧﺘﻨﺎق و ﻧﻴﺰ ﻧﺒﻮدِ ﺣﻀﻮرﺷﺎن در ﮐﺸﻮر‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺟﺬب ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫در اﺑﻌﺎد ﮔﺴﺘﺮدﻩ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶٢‬ﺗﺎ ‪ ۶۴‬ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ درﺣﺎل ﻋﻘﺐ‬
‫ﻧﺸﻴﻨﯽ)ﺣﺘﺎ از ﮐﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان( ﺑﻮدﻧﺪ و رژﻳﻢ ﺑﺤﺮان ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ‬
‫ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ وﺟﻮد ﻻﺟﻮردﯼ را ﻧﻴﺰ اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫از ﺳﺎل ‪ ۶۴‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺗﻴﻢ هﺎﯼ ﭼﺮﻳﮏ ﺷﻬﺮﯼ ﮐﻪ اﻋﻀﺎﯼ ﺁن از دﻩ هﺎ ﺗﻦ‬
‫ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ ،‬در ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ ﺣﻀﻮر دوﺑﺎرﻩ در ﺷﻬﺮهﺎ ﺑﺮﺁﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ و‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن اﻋﻀﺎﯼ ﺗﻴﻢ هﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ و اﻳﻦ ﺗﻼش در ﻧﻄﻔﻪ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ‬
‫ﺑﺎ اﻋﻼم "ﺗﮏ ﭘﺎﻳﻪ ﺷﺪن اﺳﺘﺮاﺗﮋﯼ" و ﺗﺸﮑﻴﻞ ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ‪ ،‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ دﻳﮕﺮ ﺣﻀﻮر‬
‫ﭼﺸﻤﮕﻴﺮﯼ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ و اﻋﺪام ﻋﺪﻩ زﻳﺎدﯼ ﺷﻮد‪.‬‬
‫هﺮﭼﻨﺪ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ و ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﮐﺸﺘﺎر اداﻣﻪ داﺷﺖ وﻟﯽ در اﺑﻌﺎد و اﻧﺪازﻩ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ادﻋﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺒﻮد‪ .‬از ﺳﺎل ‪ ۶٣‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ زﻧﺪان هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺣﺎل ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪن ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻪ ﭘﺮ‬
‫ﺷﺪن‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ زﻧﺪان ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﮐﻪ دو واﺣﺪ از ﺳﻪ واﺣﺪ ﺁن ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﻌﻠﻖ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪان هﺎ ﺗﺤﻮﻳﻞ دادﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶ از‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬در هﻴﭻ ﻳﮏ از ﻃﺒﻘﺎت ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﯼ اوﻳﻦ ﮐﻪ ﻃﯽ ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶٠-۶١‬ﺗﺎ‬
‫‪ ۵٠٠‬ﻧﻔﺮ را در ﺁن ﺟﺎﯼ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ‪ ١٨٠‬ﻧﻔﺮ زﻧﺪاﻧﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫ﻃﺒﻘﺎت ﻧﻴﺰ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و اﺳﺘﻔﺎدﻩ اﯼ از ﺁن هﺎ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ!‬
‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻨﻄﻘﯽ و دﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ‪ ،‬اﮔﺮ از هﻴﭻ ﮐﺠﺎ ﺧﺒﺮ هﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮﺳﻴﺪ‪ :‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺣﺎل ﺁزاد ﺷﺪن هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن اﻋﺪام هﺰارهﺎ و دﻩ هﺎ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٤٠‬‬
‫هﺰار ﻧﻔﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎهﻴﺖ رژﻳﻢ ﻓﺮﻗﯽ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻧﺨﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎرهﺎ ﻧﺸﺎن دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ در ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺷﻘﺎوت و ﺑﯽ رﺣﻤﯽ را ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺁن دوران ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻴﺎﺳﯽ اﯼ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ رژﻳﻢ‬
‫ﺑﺨﻮاهﺪ ﺳﺮﮐﻮﺑﺶ ﮐﻨﺪ و اﻋﻀﺎﯼ ﺁن را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ زﻧﺪان ﺑﻴﺎورد‪.‬‬
‫در زﻧﺪان ﻗﺰل ﺣﺼﺎر‪ ،‬ﻣﻦ در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﻨﺪهﺎﻳﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻢ و ﻳﺎ ﺑﺎ اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ از ﺁن ﺑﻨﺪهﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻢ ﺑﻨﺪ و هﻢ ﺳﻠﻮل ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻴﺎن ﻓﻮق ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻣﺎ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺗﺎزﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ دﻳﺪﻳﻢ‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺜﻼً در ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶۶‬و ‪ ،۶٧‬وﻗﺘﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ از ﮐﺴﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ۶٢‬و‬
‫‪ ۶٣‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ :‬ﻓﻼﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺎزﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ هﺎﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ در‬
‫ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶٢‬ﺗﺎ ‪ ۶۵‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ‪ ،‬اﮐﺜﺮﻳﺖ و ﮐﻨﮕﺮﻩ ‪ ١۶‬ﺁذر)ﺟﻨﺎح ﮐﺸﺘﮕﺮ( ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎزﺗﺎب ﺁن در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﻧﻔﺮات ﺁن ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ هﺎﻳﯽ ﻏﻴﺮ از ﻣﻮارد ﻓﻮق در ﺟﺎﻣﻌﻪ و در ﺳﻄﺤﯽ ﮔﺴﺘﺮدﻩ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﺪون‬
‫ﺷﮏ ﻗﺒﻞ از هﺮ ﭼﻴﺰ زﻧﺪاﻧﻴﺎن از وﺟﻮد ﺁن ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻌﺪادﯼ ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺷﻮرش ﻣﺮدﻣﯽ در ﻣﺤﻠﻪ ﯼ ‪ ١٣‬ﺁﺑﺎن دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ دوﺳﺘﺎن ﺧﻮدﻣﺎن ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺁزادﯼ از زﻧﺪان‪ ،‬در راﻩ ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ دوﺑﺎرﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬و ﻳﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ اﺳﺮاﯼ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬و ﻧﻴﺰ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ‬
‫ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﺤﻠﻪ ﯼ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺗﻬﺮان در هﻤﺎن ﺳﺎل و‪...‬‬
‫در واﻗﻊ‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ هﺎ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﭼﻴﺰﯼ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎ دور ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺁن هﻢ ﺑﺎ ﭼﻨﺎن اﺑﻌﺎد ﮔﺴﺘﺮدﻩ اﯼ‪ .‬وﻗﺘﯽ در ﺗﻬﺮان دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ در اﺑﻌﺎد وﺳﻴﻊ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺪون‬
‫ﺷﮏ اﻋﺪام در اﺑﻌﺎد ﺁن ﭼﻨﺎﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﻴﺪ اﮔﺮ ﺟﻨﺒﺸﯽ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺳﺮﮐﻮب وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶١ - ۶٠‬ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﯼ ﮐﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ‬
‫ﺻﺪ هﺰار ﺷﻬﻴﺪ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﯽ داﺷﺖ‪ ،‬وﺿﻊ ﮐﺸﻮر و ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻬﺘﺮ از‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ اﻣﺮوز اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﻮد و در ﺳﻄﻮح ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮﯼ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬رژﻳﻢ در‬
‫ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶٠-۶١‬ﭼﻨﺎن ﺳﺮﮐﻮﺑﯽ را اﻋﻤﺎل ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺻﻮﻻً اﻣﮑﺎن هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺳﺎل هﺎﯼ ﺑﻌﺪ را ﺳﻠﺐ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﮐﺴﯽ در ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ رژﻳﻢ‬
‫ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ اﻋﺪام هﺎﯼ ﺁن ﭼﻨﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ اﺑﺎﻳﯽ از اﻧﺠﺎم ﺁن ﻧﺪاﺷﺖ و ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺳﺮﮐﻮب و ﮐﺸﺘﺎر ﺑﯽ رﺣﻤﺎﻧﻪ ﯼ ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ،۶١ - ۶٠‬رژﻳﻢ را ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻴﻤﻪ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﻪ ﻟﻴﺴﺖ هﺎﯼ ﺷﻬﺪاﯼ اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ وﺟﻮد ﺣﻔﺮﻩ هﺎﻳﯽ ﻋﻈﻴﻢ در ﺁﻣﺎر اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ۶۵‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ در ﺣﺪود ‪ ۵٠‬هﺰار ﺗﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‬
‫ﻟﻴﺴﺘﯽ ﻣﺘﺠﺎوز از ‪ ١۴‬هﺰار ﺗﻦ از ﺷﻬﺪا را ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق‬
‫ﺁن هﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶٠‬ﺗﺎ ‪ ۶٣‬و دوران اوج اﻋﺪام و ﺳﺮﮐﻮب ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫‪٣٤١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﮐﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ دو دهﻪ از ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﻮق ﻣﯽ ﮔﺬرد‪،‬‬
‫ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﻓﺮاﺧﻮان هﺎﯼ ﻣﺘﻌﺪد از ﺳﻮﯼ واﺣﺪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺷﻬﺪاﯼ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﯼ‬
‫ﻧﺎم ‪ ٢١۶٧۶‬ﺷﻬﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ از ﺁن ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺑﻴﺶ‬
‫از ‪ ٧٠‬هﺰار ﺗﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ اراﺋﻪ ﯼ ﺷﻮاهﺪﯼ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در‬
‫ﻟﻴﺴﺖ ﺟﺪﻳﺪ اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶ از ‪ ٣٢٠٠‬ﺷﻬﻴﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬و ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ‪ ١۵٠٠‬ﺷﻬﻴﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان" و‬
‫دﻳﮕﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻋﻠﻴﻪ رژﻳﻢ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﻟﻴﺴﺖ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﮐﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اراﺋﻪ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺎ ﻟﻴﺴﺖ هﺎﯼ ﻗﺒﻠﯽ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﺪارد و هﻤﺎن ﻟﻴﺴﺖ هﺎ را در ﻳﮏ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮔﺮدﺁورﯼ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻟﻴﺴﺖ ﺟﺪﻳﺪ اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﯽ رﺳﻴﻢ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد‬
‫واﻗﻌﯽ اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻤﺘﺮ از رﻗﻢ هﺎﯼ اﻋﻼم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻧﮕﺎهﯽ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻟﻴﺴﺖ اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اﻋﺪام ﺷﻬﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان‬
‫ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ارزﻳﺎﺑﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﭘﯽ ﺑﺮد‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺗﻌﺪاد واﻗﻌﯽ ﺷﻬﺪا‪،‬‬
‫در ﺣﺪود اﺳﺎﻣﯽ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﺎ اﮔﺮ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻳﮏ ﺿﺮﻳﺐ ﺧﻄﺎﯼ ‪١٠‬‬
‫‪٢٣٠‬‬
‫درﺻﺪﯼ هﻢ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً ﺗﻌﺪاد ﺷﻬﺪا ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ٢۵‬هﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻏﺮب ﺑﺎ ﺷﮏِ ﺑﻪ ﻗﻮل دﮐﺎرت اﺳﻠﻮﺑﯽ و ﺑﻪ دور اﻓﮑﻨﺪن ﺗﻔﮑﺮ ﮐﻠﻴﺴﺎﻳﯽ و ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻟﻮدﻩ ﯼ ﻋﻠﻢ و ﻓﺮهﻨﮓ و ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﺪﻳﺪ را رﻳﺨﺖ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻋﻤﻠﯽ اﻳﻦ اﻗﺪام ﻣﺘﻬﻮراﻧﻪ و در‬
‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺧﻮد را ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻴﺎن و ﻗﺮن هﺎ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ وﺿﻮح دﻳﺪ و ﺑﺨﺸﯽ از‬
‫ﺁرزوهﺎﯼ ﺑﺸﺮ را ﺟﺎﻣﻪ ﯼ ﻋﻤﻞ ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺁﻳﺎ ﻣﺎ ﺣﺎﺿﺮ هﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﺷﮏ ﮐﺮدن‬
‫در اﻣﻮر را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ؟ هﺰار ﺳﺎل از دوراﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺴﺮو ﻗﺒﺎدﻳﺎﻧﯽ ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺧﺮدﮔﺮاﻳﺎن اﻳﺮاﻧﯽ ﺳﺮود‪" :‬درﺧﺖ ﺗﻮ ﮔﺮ ﺑﺎر داﻧﺶ ﺑﺠﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﻳﺮ ﺁورﯼ ﭼﺮخ ﻧﻴﻠﻮﻓﺮﯼ‬
‫را" ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ .‬وﯼ ﺑﻪ "ﮐﻔﺮ" و "ﻧﻔﺎق" و "زﻧﺪﻗﻪ" ﻣﺘﻬﻢ ﺷﺪ و ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﻳﮏ‬
‫هﺰارﻩ‪ ،‬در هﻨﻮز ﺑﺮ ﭘﺎﺷﻨﻪ ﯼ ﺑﯽ ﭘﺮﺳﺸﯽ و ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮاﻳﯽ ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺪ‪.‬‬

‫‪ 230‬اﻳﻦ ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ اﻋﺪام ﺵﺪﻩاﻧﺪ و ﻳﺎ در درﮔﻴﺮﯼ در ﺵﻬﺮهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺵﻬﺎدت‬
‫رﺱﻴﺪﻩاﻧﺪ‪ .‬ﺕﻌﺪاد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ رژﻳﻢ ﺑﻪ ﺵﻬﺮهﺎﯼ ﮐﺮدﺱﺘﺎن و ﻳﺎ در ﻋﻤﻠﻴﺎتهﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻧﻈﺎﻣﯽ‬
‫ارﺕﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ ﮐﺸﺘﻪ ﺵﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺱﺒﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
 ‫ﺁﻣﺎر ﻗﺘﻞﻋﺎم‬
‫ﺁﻣﺎر واﻗﻌﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪۶٧‬؛ ﺁﻣﺎر هﺎﯼ اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ از‬
‫ﺳﻮﯼ ﮔﺮوﻩ هﺎ و ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و‪...‬‬

‫ﺗﺎ ﺑﻪ آﯽ‪ ،‬اﯼ ﺷِﻜﺮ‪ ،‬ﭼﻮ ﻧِﯽ‪ ،‬در دل و ﺟﺎن ﻓﻐﺎن آﻨﻢ؟‬
‫ﭼﻨﺪ ز ﺑﺮگ رﻳﺰ ﻏﻢ‪ ،‬زرد ﺷﻮم‪ ،‬ﺧﺰان آﻨﻢ؟‬
‫از ﻏﻢ و اﻧﺪُهﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖ درون ﺟﺎن ﻣﻦ‬
‫اﻳﻦ ﺗﭙﺶ و ﻓﺮوغ را‪ ،‬ﺗﺎ آﯽ ﺷﺎن ﻧﻬﺎن آﻨﻢ؟‬
‫ﺳﻨﮓ ﺷﺪ ﺁب از ﻏﻤﻢ‪ ،‬ﺁﻩ ﻧﻪ ﺳﻨﮓ و ﺁهﻨﻢ‬
‫آﺂﺗﺶ روﻳﺪ از ﺗﻨﻢ‪ ،‬ﭼﻮن آﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﺁن آﻨﻢ‬

‫ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻮﻟﻮﯼ‬

 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٤٤‬‬
‫‪١‬‬
‫ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎﯼ ﺳﺎل ‪ ۶٧‬در ﺗﻬﺮان ﺟﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ؟‬
‫ﺁﻣﺎر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،۶٧‬از اﺑﺘﺪا ﺗﺎ ﮐﻨﻮن دﺳﺖ ﺧﻮش ﮐﻢ و زﻳﺎد‬
‫ﮐﺮدن هﺎ‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﻒ هﺎ و دﺳﺘﮑﺎرﯼ هﺎ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﺁﻣﺎر ﺷﻬﺪا‬
‫ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﻳﺮش اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ در ﻃﻮل اﻳﻦ ﺳﺎل هﺎ ﺑﺮرﺳﯽ هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﯼ اﻳﻦ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﻳﺖ هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات در اﺑﻌﺎد‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ و ﭘﺬﻳﺮش اﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺮدن ﺁن‪ ،‬ﺁن هﻢ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﺳﺎﻟﻴﺎن و‬
‫ﺑﺪون اراﺋﻪ ﯼ دﻟﻴﻞ و ﺷﻮاهﺪ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ و ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘﯽ اﺳﺖ و هﻴﭻ ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﻒ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺮدم ﺗﮑﻴﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺨﺶ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﮐﻨﻔﺴﻴﻮس ﺣﮑﻴﻢ را ﺁوﻳﺰﻩ ﯼ ﮔﻮﺷﻢ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺻﺪد ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدم‬
‫و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯼ ﮐﻪ واﻣﺪار ﺁن هﺴﺘﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬زﻳﻠﻮ از ﮐﻨﻔﺴﻴﻮس ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺪ‪" :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ‬
‫ﺷﺎهﺰادﻩ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﻢ؟" ﮐﻨﻔﻮﺳﻴﻮس ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دهﺪ‪ "،‬ﺑﻪ او ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﺑﮕﻮ ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﺑﺮاﻳﺶ‬
‫ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪".‬‬

‫‪٢‬‬
‫ﺁﻣﺎر اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﺳﺎزﻣﺎن هﺎ و ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر در ﺑﺎرﻩ ﯼ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺳﺎل ‪ ،۶٧‬اﺑﺘﺪا از هﺰاران ﺗﻦ ﺷﺮوع ﺷﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ارﻗﺎم ﭘﻨﺞ هﺰار‬
‫ﻧﻔﺮ و ‪١٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺁﻣﺎر رﺳﻤﯽ اﻋﻼم ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ اﻳﺮان را ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ در‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ رادﻳﻮ "ﺻﺪاﯼ ﻣﺠﺎهﺪ"‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ١٠‬ﺁذرﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬اﻋﻼم داﺷﺖ‪:‬‬

‫در ﻳﮑﯽ از ﮔﺰارش هﺎﯼ ﺷﻮراﯼ ﻋﺎﻟﯽ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ دﻓﺘﺮ ﺧﻮدش‬
‫ارﺳﺎل ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻌﺪ از ﺁﺗﺶ ﺑﺲ ﺗﺎ هﻤﻴﻦ‬
‫اواﺧﺮ‪ ،‬ﺣﺪود ‪ ۶۴٠٠‬ﻧﻔﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻓﻘﻂ در‬
‫زﻧﺪان هﺎﯼ ﻗﺰل ﺣﺼﺎر‪ ،‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و اوﻳﻦ ﺗﻴﺮﺑﺎران ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻃﯽ اﻳﻦ ﻣﺪت‪،‬‬
‫‪٢٣١‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻣﺠﻤﻮع اﻋﺪام هﺎ در ﮐﻞ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ ١٢‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺁﻣﺎر ‪ ٩‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﺳﻮم ﺁﺑﺎن ‪ ٧۶‬از ﺳﻮﯼ ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ دﺳﺘﺨﻮش‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬او در ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﺷﻤﺎرﯼ از هﻮاداران ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺻﺤﺒﺖ از ‪ ٢٠-٣٠‬هﺰار‬
‫اﻋﺪام در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ۶٧‬ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﻌﺪ از ‪ ١۶‬ﺳﺎل ﻣﺒﺎرزﻩ ﯼ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ هﻤﻪ رﻧﺞ و اﻳﻦ هﻤﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪،‬‬

‫‪ 231‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ اﻳﺮانزﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩ ‪ ،١١٢‬دوﺵﻨﺒﻪ ‪ ١۶‬ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪ ،١٣٧۵‬وﻳﮋﻩ ﻧﺎﻣﻪﯼ ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن‪.‬‬

‫‪٣٤٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﻪ ﻳﮏ ﻓﻘﺮﻩ ﯼ ﺁن ﺷﻬﻴﺪان ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان و ﻳﮏ ﻓﻘﺮﻩ ﯼ دﻳﮕﺮش ‪٢٠-‬‬
‫‪٢٣٢‬‬
‫‪ ٣٠‬هﺰار اﻋﺪام در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪...‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل در اﻃﻼﻋﻴﻪ ﯼ اول ﻓﻮرﻳﻪ ‪ ١١)١٩٩٨‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ ،(٧۶‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ‬

‫اﺳﺘﻌﻔﺎﯼ دﮐﺘﺮ ﺣﺴﻦ ﺣﺒﻴﺒﯽ از ﻣﻌﺎوﻧﺖ اوﻟﯽِ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﺗﻤﯽ‪ ،‬از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ١۵‬هﺰار زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ۶٧‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺁوردﻧﺪ‪ .‬درﺳﺖ ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺁﻣﺎر در ﭘﻴﺎم ﻣﺴﻌﻮد‬
‫رﺟﻮﯼ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ‪ ٢٢‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ ٧۶‬رﺳﻤﺎً ﺑﻪ ‪ ٣٠‬هﺰار ﺗﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ!‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻧﮕﺎرﻧﺪﻩ اﻳﻦ ﺳﺆال ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﮔﺰارش ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﯼ "ﺷﻮراﯼ ﻋﺎﻟﯽ ﻗﻀﺎﻳﯽ"‬
‫رژﻳﻢ ﮐﻪ ﻋﻠﯽ اﻟﻘﺎﻋﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ از ‪ ١٢‬هﺰار اﻋﺪاﻣﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﺷﻤﺎ ﺁن را‬
‫ﺑﻪ ‪ ٢٠-٣٠‬و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ‪ ١۵‬و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ‪ ٣٠‬هﺰار ﺗﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ دهﻴﺪ؟! ﮔﺰارش‬
‫ﺷﻮراﯼ ﻋﺎﻟﯽ ﻗﻀﺎﻳﯽ‪ ،‬ﮔﺰارﺷﯽ اﺳﺖ داﺧﻠﯽ ﮐﻪ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﺷﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و اﺣﺘﻴﺎﺟﯽ ﺑﻪ‬
‫ﮐﻢ ﮐﺮدن ﺁﻣﺎر ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن در ﺁن ﻧﻤﯽ رود‪ .‬اﮔﺮ اﻃﻼﻋﻴﻪ ﯼ ﺷﻮراﯼ ﻋﺎﻟﯽ ﻗﻀﺎﻳﯽ درﺳﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا در ﺁن ﺳﺨﻦ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در زﻧﺪان ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﻣﯽ رود؟ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫اﻋﻀﺎﯼ ﺷﻮراﯼ ﻋﺎﻟﯽ ﻗﻀﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺁﮔﺎهﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫هﻢ در ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﻧﺒﻮد و هﻴﺌﺘﯽ در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد و ﻳﺎ ﺁﻣﺪوﺷﺪﯼ‬
‫ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻧﺪاﺷﺖ!‬
‫از ﻧﮕﺎﻩ ﻧﮕﺎرﻧﺪﻩ‪ ،‬اﺑﻌﺎد ﺁﻣﺎر را هﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﮐﻴﻔﯽ هﻴﭻ ﺗﻔﺎوﺗﯽ در‬
‫ﻣﺎهﻴﺖ ددﻣﻨﺸﺎﻧﻪ و ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺑﺎر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‪ ۶٧‬رخ ﻧﺨﻮاهﺪ داد‪ .‬داغ ﻧﻨﮓ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﺎ اﺑﺪ ﺑﺮ ﺟﺒﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰان‪ ،‬ﺁﻣﺮان‪ ،‬ﻣﺠﺮﻳﺎن‪ ،‬ﺣﺎﻣﻴﺎن ﺁن و ﺁﻧﺎن‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻓﺠﻴﻊ ﭼﺸﻢ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺳﮑﻮت اﺧﺘﻴﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاهﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯽ راهﻪ ﻧﺮوﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻧﺸﺎن دادن ﻧﻔﺲ ﺟﻨﺎﻳﺖ و ﻓﺎﺟﻌﻪ و ﻳﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺟﻨﺎﻳﺖ‪ ،‬ﺁﻣﺎر ﻣﮕﺮ ﭼﻪ‬
‫ﻧﻘﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﺟﻨﺎﻳﺖ و ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﯼ اﻃﻼق‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد؟ ﺁﻳﺎ در اذهﺎن ﻣﺎن اﻋﺪام ﭼﻨﺪ هﺰار ﻧﻔﺮ در ﭼﻨﺪ هﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺁﻣﺎر ﮐﻤﯽ اﺳﺖ؟ اﻓﺰودن ﺑﻪ‬
‫ﺁﻣﺎر ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻓﺎﺟﻌﻪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺸﮑﻠﯽ را ﺣﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﺎر رژﻳﻢ را ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎرﺗﺮ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯽ دهﻴﻢ؟ ﺁﻳﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ‪ ٣٠‬هﺰار ﺗﻦ را اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎرﺗﺮ از زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ‪ ١۵‬هﺰار ﻧﻔﺮ را اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻋﻘﻮﺑﺘﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ؟‬
‫اﮔﺮ ﺑﺮ هﻤﻴﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﻗﻀﺎوت ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺷﺎﻩ دﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﻮن ﺁﻏﺸﺘﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﭘﻴﻨﻮﺷﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﯼ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﭘﻴﻨﻮﺷﻪ در دوران ﺣﮑﻮﻣﺖ او در ﻃﻮل ‪١٧‬‬
‫ﺳﺎل‪ ٣٠٠٠ ،‬ﺗﻦ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪﻩ و ﻳﺎ ﻣﻔﻘﻮداﻻﺛﺮ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﯼ ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﮐﻪ ارزﻳﺎﺑﯽ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺷﻴﻠﻴﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻣﺠﺎﻣﻊ و ﻣﺮاﮐﺰ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮﯼ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن و ﻣﻔﻘﻮداﻻﺛﺮهﺎﯼ ﺷﻴﻠﻴﺎﻳﯽ در دوران ﺣﮑﻮﻣﺖ ‪ ١٧‬ﺳﺎﻟﻪ ﯼ ﭘﻴﻨﻮﺷﻪ‪ ،‬ﻳﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺎ اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺸﻮر ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻇﺎهﺮاً ارزﻳﺎﺑﯽ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ اش از ﺁﻣﺎر و ﺗﻌﺪاد‬

‫‪ 232‬وﺿﻌﻴﺖ رژﻳﻢ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ)ﺁﺑﺎن ‪ ،(٧۶‬ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪ ،۵٩‬اﻧﺘﺸﺎرات اﻳﺮان ﮐﺘﺎب‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٤٦‬‬
‫‪٢٣٣‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻳﮑﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﯽ ﮔﺮوﻩ هﺎ و ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‪.‬‬

‫‪٣‬‬
‫در ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﺟﻨﺎﻳﺖ‪ ،‬ﺟﻨﺎﻳﺖ اﺳﺖ و ﻋﺪد و رﻗﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﻇﺎهﺮاً اﻣﺎ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در دادن ﺁﻣﺎر از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻋﻘﺐ ﻧﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ در اﻳﻦ ﻋﺮﺻﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫رﻗﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺟﻌﻞ و ﺣﺬف ﺗﺎرﻳﺦ! اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻦ هﻨﻮز ﻣﻌﺘﻘﺪم ﮐﻪ "در اﻧﺘﺨﺎب‬
‫وﺳﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ هﺪف در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﻢ ﺑﺎﻳﺪ دﻗﻴﻘﺎً هﻮﺷﻴﺎر ﺑﺎﺷﻴﻢ ﮐﻪ وﺳﺎﻳﻞ‬
‫ﻣﺰﺑﻮر از ﺟﻨﺲ و هﺪف و ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ اﺻﻮل ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ٢٣٤".‬ﻣﮕﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺳﺎواﮎ ﺷﺎﻩ ‪ ٩‬زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﯽ دﻓﺎع را در ﺳﻪ دهﻪ ﭘﻴﺶ در ﺗﭙﻪ هﺎﯼ اوﻳﻦ‪ ،‬ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﺑﻪ‬
‫رﮔﺒﺎر ﺑﺴﺖ‪ ،‬ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻧﺎم ﻧﮕﺮﻓﺖ؟ ﻣﮕﺮ هﻨﻮز رژﻳﻢ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ و هﻮاداران و ﻣﺪﻋﻴﺎن ﺁن‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ از ﺑﺪﻧﺎﻣﯽ ﺁن ﺟﻨﺎﻳﺖ هﻮﻟﻨﺎﮎ ﮔﺮﻳﺰﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﻨﺪ؟ و ﻣﮕﺮ ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺎﺗﻼن را‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺑﺨﺸﻴﺪ؟‬
‫ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و اﻧﮕﻴﺰاﻧﻨﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ و ﺧﺎﻃﺮﻩ اﻧﮕﻴﺰ ﺗﺮﻳﻦ روزهﺎ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻴﻬﻦ ﻣﺎ ﮐﻪ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ و ﮔﻮﺷﺖ اﻳﺮاﻧﯽ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﻧﺴﻞ ﺟﻮان ﺁن ﻋﺠﻴﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬روز ‪ ١۶‬ﺁذر‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺖ اﻳﻦ روز ﺷﺮوع‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ‪ ۵٠‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ در ﭼﻨﻴﻦ روزﯼ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻪ ﺗﻦ از‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‪ ،‬در ﺟﺮﻳﺎن اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﺳﻔﺮ رﻳﭽﺎرد ﻧﻴﮑﺴﻮن ﻣﻌﺎون رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرﯼ وﻗﺖ‬
‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎﻩ رﻓﺘﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺟﻨﺎﻳﺖ‪ ،‬ﻧﺎﻣﯽ ﺑﺮ ﺁن ﻧﻬﺎدﻩ اﺳﺖ و ﺁﻳﺎ از ذهﻦ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻳﮏ ﻣﻠﺖ ﭘﺎﮎ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ؟ ﺑﯽ ﮔﻤﺎن ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﯼ رﻓﺘﺎر ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ داﺷﺘﻦ ﺑﺎ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﮔﺸﺎﯼ ﻣﻌﻀﻞ هﺎﯼ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ و هﻴﭻ ﺗﻮﺟﻴﻬﯽ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎﻋﺚ اراﺋﻪ ﯼ ﺁﻣﺎر و ارﻗﺎم ﻏﻴﺮواﻗﻌﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﺮا‬
‫ﮐﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ روزﯼ ﺁﺷﮑﺎر ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻃﻼﻋﻴﻪ هﺎﯼ ارﺗﺶ رهﺎﻳﯽ ﺑﺨﺶ ﻣﻠﯽ ﺑﻮﻟﻴﻮﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﯽ ﭼﻪ ﮔﻮارا‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪" :‬راﺳﺘﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ دروغ هﺎﯼ ارﺗﺠﺎع"‬
‫ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﮐﻪ راﺳﺘﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ دروغ هﺎﯼ ارﺗﺠﺎع ﺑﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫راهﮕﺸﺎﯼ ﻣﺎ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ارﺗﺠﺎع ﺑﻮدﻩ و اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﻨﮓ وﻳﺘﻨﺎم‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ وﻳﺘﻨﺎﻣﯽ ﻻﺷﻪ ﯼ هﻮاﭘﻴﻤﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ‬
‫ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺁن ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬هﻮﺷﯽ ﻣﻴﻦ اﺟﺎزﻩ ﯼ ﺻﺪور اﻃﻼﻋﻴﻪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ را‬
‫ﻧﻤﯽ داد‪ .‬ﺁﻣﺎرﯼ ﮐﻪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن وﻳﺘﻨﺎﻣﯽ از ﺗﻠﻔﺎت ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ هﺎ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن دﻗﻴﻖ و ﻣﺴﺘﻨﺪ‬

‫‪ 233‬ﺹﺒﺎ اﺱﮑﻮﻳﯽ ﺑﺮ ﺥﻼف ﻧﻈﺮ ﺵﻴﻠﻴﻴﺎﻳﯽهﺎ هﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮ ﻃﺒﻞ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻣﯽﮐﻮﺑﺪ و ﻣﯽﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﻳﺎدﻣﺎن رﻓﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﻨﻮﺵﻪ‬
‫اﻣﺮﻳﮑﺎﺋﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ ٨٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ از ﮐﺎرﮔﺮان و زﺣﻤﺘﮑﺸﺎن‪ ،‬ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖهﺎ و ﻣﺒﺎرزﻳﻦ ﺵﻴﻠﯽ را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم و ﻳﺎ‬
‫ﺑﺪون هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ اﯼ از ﺁنهﺎ ﺱﺮﺑﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﺮد‪".‬‬
‫‪http://www.mano-paltalk.net/jeddi10/saba3606.htm‬‬
‫‪ 234‬ﮐﺘﺎب " ﭘﺮاﮔﻤﺎﺕﻴﺴﻢ " از اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ ‪ ،‬ﺱﺎل ‪،١٣۵٨‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.۵٩‬‬
‫‪٣٤٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ارﺗﺶ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﮔﺰارش هﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ اش را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺁن ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺁن هﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ درﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ هﻮﺷﯽ ﻣﻴﻦ ﺣﺘﺎ در اﻋﻼم ارﻗﺎم ﺗﻠﻔﺎت دﺷﻤﻦ هﻢ "ﻣﺼﻠﺤﺖ" را ﺑﺮ‬
‫"ﺣﻘﻴﻘﺖ" ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻧﻤﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻼش ﺧﻮاهﻢ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺁﻣﺎر روﺷﻨﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺗﻬﺮان‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ دهﻢ‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻄﻤﺌﻦ هﺴﺘﻢ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮا ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﺎﻳﻞ‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ دﮔﻢ هﺎﻳﺸﺎن ﺟﺴﺎرﺗﯽ رود و ﻳﺎ واﻗﻌﻴﺘﯽ اﻳﻤﺎن ﻣﻄﻠﻖ ﺷﺎن را ﺑﻠﺮزاﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ‬
‫ﺑﻨﻴﺎن ﺗﻔﮑﺮﺷﺎن ﺑﺎ هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻘﺪ و اﻧﺘﻘﺎد و ﺳﻨﺠﺶ و داورﯼ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ "ذهﻦ‬
‫ﻣﺘﻌﺼﺐ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮدﻣﮏ ﭼﺸﻢ اﺳﺖ‪ ،‬هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻮر ﺑﺮ ﺁن ﺑﺘﺎﺑﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻨﮓ ﺗﺮ ﺧﻮاهﺪ‬
‫‪٢٣٥‬‬
‫ﺷﺪ"‬

‫‪۴‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ واﻗﻌﯽ و ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺤﺖ ﺁﻣﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪،۶٧‬‬
‫اﮔﺮ ارادﻩ اﯼ ﺟﺪﯼ ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در ﺳﻄﺢ ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺎر ﭼﻨﺪان‬
‫ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ در زﻧﺪان هﺎ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻣﺎر ﺑﻨﺪهﺎ و ﻣﺤﻞ هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ در ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورد‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﺮﺁورد و ﺁﻣﺎر در ﮐﻨﺎر هﻢ‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد واﻗﻌﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن هﺮ ﺑﻨﺪ و‬
‫زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﺁن ﺑﻨﺪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در زﻳﺮزﻣﻴﻦ و ﻳﺎ ﺗﻮﻧﻞ و ﻳﺎ ﻣﺤﻞ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺨﻔﯽ و‪ ...‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻧﻤﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن ﺟﺎ و ﻣﮑﺎن ﻣﺸﺨﺺ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺗﻬﺮان ﻗﺒﻞ‬
‫از اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ در ﺁن ﻣﻘﻄﻊ‪ ،‬ﻓﺎرغ از هﻤﻪ ﯼ‬
‫هﻴﺎهﻮ هﺎﯼ راﻳﺞ‪ ،‬ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﯽ در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و اﻳﻦ اﻓﺮاد در ﭼﻪ‬
‫ﻣﺤﻞ هﺎﻳﯽ ﻧﮕﺎهﺪارﯼ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﻬﺮان‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﻨﻬﺎ در زﻧﺪان هﺎﯼ اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و‬
‫"هﻴﺌﺖ وﻳﮋﻩ" ﻧﻴﺰ در ﺁن هﺎ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺟﻠﺴﻪ داد و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻧﻴﺰ در ﺁن هﺎ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫راﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺁﻣﺎر ﻣﻌﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن هﺮ ﺑﻨﺪ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬زﻧﺪان ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن زﻳﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽِ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ وزارت اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ‪ .‬زﻧﺪان ﺟﻤﺸﻴﺪﻳﻪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن زﻳﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪۵‬‬
‫ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن رواﺑﻂ ﺧﺎرﺟﯽ ﺷﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از دوﺳﺖ‪ ،‬هﻢ رزم و هﻢ ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻘﻢ‬
‫وﻟﯽ اﷲ واﺣﺪ ﻣﺮزن ﮐﻼﺗﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ از ﺑﻨﺪ رﺳﺘﻪ ﮐﻪ ‪ ١۵‬ﺳﺎل در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ در ﺑﺎرﻩ ﯼ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺳﻴﺎﻩ ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اواﺧﺮ ﺑﻬﻤﻦ‪ ۶٧‬ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﯼ‬

‫‪ 235‬اوﻟﻴﻮر وﻧﺪل هﻮﻟﻤﺰ‪.‬‬

 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٤٨‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن را از زﻧﺪان هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻬﺮان در اوﻳﻦ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ هﻨﻮز‬
‫اﻋﺪام هﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ...‬ﺑﻪ هﺮ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮد ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻳﻢ اﺳﺎﻣﯽ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در ﺁن ﻣﻮج ﻗﺘﻞ ﻋﺎم رﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﺟﻤﻊ و ﺟﻮر ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﻟﻴﺴﺘﯽ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺮدﯼ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪان هﺎﯼ ﺗﻬﺮان اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬اﺳﺎﻣﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن و ﺗﻌﺪادﯼ از اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن را ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ‪ .‬از‬
‫ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻨﺪهﺎ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در اوﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ هﻨﮕﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﯽ در ﺁن هﺎ ﺑﻮدﻩ و ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁن هﺎ ﭼﻪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪﻳﻢ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺁن هﺎ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﺣﺘﺎ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ هﻢ ﻧﺠﺎت ﭘﻴﺪا ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد‬
‫زﻳﺎدﯼ زﻧﺪاﻧﯽ را ﮐﻪ در ﻣﺎﻩ هﺎﯼ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ از زﻧﺪان ﻣﺸﻬﺪ و ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺗﺒﻌﻴﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺳﺎﻣﯽ ﺁن هﺎ را ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻴﻢ‪...‬‬
‫ﻟﻴﺴﺖ اﺳﺎﻣﯽ را از ﻃﺮﻳﻘﯽ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬ﻟﻴﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫‪٢٣٦‬‬
‫ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﺷﻬﻴﺪان را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫در ﮔﺰارﺷﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از هﻤﻴﻦ ﺷﺨﺺ در ﮐﺘﺎب "ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ" ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬

‫ﻣﺎ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻨﻬﺎ ‪ ۶۴۵٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺮد را ﮐﻪ در زﻧﺪان هﺎﯼ ﺗﻬﺮان اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫را ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎ هﻴﭻ اﻃﻼﻋﯽ از ﺷﻤﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺮد اﻋﺪام ﺷﺪﻩ در ﺗﻬﺮان را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻟﻴﺴﺖ ﻣﺎ ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﺗﻼش ﮐﺮدﻳﻢ ﮐﻪ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ را ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﯼ ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻴﺮون ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﻢ اﻣﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ رژﻳﻢ ﮐﺸﻒ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﯼ ﺗﻼش هﺎ و ﮐﻮﺷﺶ هﺎﯼ‬
‫‪٢٣٧‬‬
‫درد ﺁورﻣﺎن ﺑﺮاﯼ ﺗﻬﻴﻪ ﯼ ﻳﮏ ﻟﻴﺴﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ از ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪ‪.‬‬

‫وﻟﯽ اﷲ واﺣﺪ ﻣﺮزن ﮐﻼﺗﻪ در ﻳﮏ ﺟﺎ ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ‪ :‬ﻟﻴﺴﺖ اﺳﺎﻣﯽ را ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﯽ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬ﻟﻴﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﮐﻮﭼﮑﯽ ازﺷﻬﻴﺪان را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬و در ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮﯼ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ "ﻣﺎ ﺗﻼش ﮐﺮدﻳﻢ ﮐﻪ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ] ‪ ۶۴۵٠‬ﻧﻔﺮﻩ[ را ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﯼ ﻳﮏ‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ رژﻳﻢ ﮐﺸﻒ ﺷﺪ‪ "...‬او ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﯼ ﮐﻪ ﻟﻴﺴﺖ از ﻃﺮﻳﻖ او ﻟﻮ رﻓﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮ ﺳﺮش ﺁﻣﺪ و ﻧﺎﻣﺶ ﭼﻪ ﺑﻮد؟ ﭼﺮا ﮐﻪ‬
‫ﻋﻠﯽ اﻻﺻﻮل ﺑﺮاﯼ رژﻳﻢ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺎﺟﺮا‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﺎﻣﻞ و‬
‫ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺷﺪﻩ و هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻧﺎم ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن زﻧﺪان هﺎﯼ اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮐﻪ از زﻧﺪان‬
‫ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ و ﻳﮏ ﻧﺴﺨﻪ از ﺁن ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ اﻳﺮان ﺗﺤﻮﻳﻞ دادﻩ‬

‫‪ 236‬ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪١٨٢‬و‪.١٨٣‬‬
‫‪ 237‬ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻦ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺵﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.۶٨‬‬
‫‪٣٤٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺷﺪﻩ و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺁن در ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﺻﻔﺤﻪ ‪ ١٨۵‬ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎوﯼ‬
‫‪ ٨٨٧‬ﻧﺎم اﺳﺖ و ﻧﻪ ‪ ۶۴۵٠‬ﻧﻔﺮ ادﻋﺎﻳﯽ وﻟﯽ اﷲ واﺣﺪ ﻣﺮزن ﮐﻼﺗﻪ‪ .‬ﻟﻴﺴﺖ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﺧﻂ‬
‫ﻣﻬﺮداد ﮐﺎووﺳﯽ اﺳﺖ و از ﮐﻤﺒﻮدهﺎﯼ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻟﻴﺴﺖ ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ ﯼ‬
‫ﻣﺤﺪودﻩ ﯼ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﻣﺎ در ﺁن دوران ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺰ ﺗﻌﺪادﯼ ﻣﻌﺪود‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً اﺳﺎﻣﯽ زﻧﺎن و‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ و ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ در ﺁن ﻣﺴﮑﻮت ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻳﺎدداﺷﺖ و دﺳﺖ ﻧﻮﻳﺲ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪان در ﺑﻌﺪ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬دﻗﺖ‬
‫ﻻزم در ﺗﻬﻴﻪ ﯼ ﺁن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻴﺴﺖ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﻟﻴﺴﺖ ﻣﺰﺑﻮر در زﻧﺪان‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻧﺸﺪﻩ و در هﻴﭻ ﺷﺮاﻳﻄﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از ﻟﻴﺴﺖ از ﺑﻴﻦ ﻧﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ دﺳﺖ رژﻳﻢ ﻧﻴﺎﻓﺘﺎدﻩ و‬
‫ﺑﻼﻳﯽ هﻢ ﺑﺮ ﺳﺮش ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ!‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻌﺠﺐ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً در ﺁن هﻨﮕﺎم اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫در دﺳﺘﺮس رژﻳﻢ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ اﻋﺪام ﺷﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ اﺳﺎﻣﯽ‬
‫‪ ۶۴۵٠‬ﻧﻔﺮ ﻣﺮد‪ ،‬از ﺁن ﺗﻬﻴﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺟﺎﯼ ﺳﺆال ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺁﻣﺎر ادﻋﺎﻳﯽ وﻟﯽ اﷲ واﺣﺪ ﻣﺮزن ﮐﻼﺗﻪ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺁﻣﺎر‬
‫‪ ۶۴٠٠‬ﻧﻔﺮﻩ ﯼ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﮔﺰارش ﺷﻮراﯼ ﻋﺎﻟﯽ ﻗﻀﺎﻳﯽ‬
‫اﺳﺖ؟ ادﻋﺎﯼ وﻟﯽ اﷲ واﺣﺪ ﻣﺮزن ﮐﻼﺗﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺷﻮﺧﯽ ﺷﺒﻴﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ رواﻳﺖ ﻣﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ! ﺑﻌﻴﺪ ﻣﯽ داﻧﻢ او در ﺣﻀﻮر ﻣﻦ و ﻳﺎ دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺎوﻗﻊ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ادﻋﺎﻳﯽ را ﺗﮑﺮار ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﮔﺰارﺷﯽ از زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺎرﺳﯽ ﺗﺤﺖ‬
‫ﻋﻨﻮان ﮔﺰارش اول‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺪون ذﮐﺮ ﻧﺎم وﯼ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺁن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻳﮏ ﺟﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻳﻢ و ﺗﻤﺎم ﺑﻨﺪهﺎ در ﻳﮏ ﺑﻨﺪ‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎزﻩ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﺮ ﮐﺲ‪ ،‬از ﺷﻬﻴﺪان ﺑﻨﺪﯼ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر اﺳﻢ ﺑﻴﺶ از ‪ ٧٠٠‬ﺷﻬﻴﺪ را ﻓﻘﻂ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‬
‫‪٢٣٨‬‬
‫ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻳﻢ‪.‬‬

‫اﺳﺎﻣﯽ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﺷﺪﻩ از ﺷﻬﺪاﯼ ﻣﺠﺎهﺪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﯽ هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ ﻧﻴﺰ‬
‫هﻤﺮاﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺪود ‪ ٣۵٠‬ﻧﻔﺮ اﺳﺖ و ﻧﺎﻣﯽ از زﻧﺎن و ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ هﺎ در ﺁن ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺎﻣﯽ ﻣﺰﺑﻮر در ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪ ١٨۵‬و هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻧﺸﺮﻳﻪ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺶ از ﺁن ﻧﻪ ﻣﺎ ﻟﻴﺴﺘﯽ ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮدﻳﻢ و ﻧﻪ اﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﻬﻴﻪ ﺁن داﺷﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫از ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﯼ دو ﮔﺰارش ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺎرﺳﯽ و وﻟﯽ اﷲ واﺣﺪﻣﺮزن ﮐﻼﺗﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﺁﻣﺎرهﺎ رﺳﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻟﻴﺴﺖ ‪ ٧٠٠‬ﻧﻔﺮﻩ ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺎرﺳﯽ را از ‪ ۶۴۵٠‬ﻧﻔﺮﻩ‬
‫ﻣﺮزن ﮐﻼﺗﻪ ﮐﻢ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ‪ ۵٧۵٠‬ﻧﺎم از ﻣﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن اوﻳﻦ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ داﺷﺖ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻟﻴﺴﺖ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺰدﻳﮏ‬

‫‪ 238‬ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢۶١‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٥٠‬‬
‫ﺑﻪ ‪ ١٠‬درﺻﺪ ﺁﻣﺎر ﻓﻮق ﺑﻮد و ﺣﺎوﯼ ﮐﻤﺒﻮدهﺎﯼ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪۶‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ اﻳﺮان ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﺷﻬﺎدت ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ اردﮐﺎﻧﯽ ﻳﮑﯽ از‬
‫ﻣﺄﻣﻮران ﺳﺎﺑﻖ زﻧﺪان اوﻳﻦ و ﭼﻨﺪﻳﻦ ﮔﺰارش ﻧﺎدرﺳﺖ و ﻏﻴﺮواﻗﻌﯽ‪ ،‬ﺁﻣﺎر ﻧﻬﺎﻳﯽ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن ﺳﺎل ‪ ۶٧‬را اراﺋﻪ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺮ ﺁن ﭘﺎﯼ ﻣﯽ ﻓﺸﺎرد‪ .‬ﺷﻬﺎدت ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ در‬
‫هﻴﭻ ﻳﮏ از ﻣﻮارد‪ ،‬از ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ اﻋﺘﺒﺎرﯼ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻩ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺨﺪوش ﮐﺮدن‬
‫واﻗﻌﻴﺖ ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬او از ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن در زﻧﺪان اوﻳﻦ ‪ ۶‬ﺟﺮاﺛﻘﺎل و ‪ ٣‬دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻟﻴﻔﺖ ﺗﺮاﮎ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬در هﺮ ﻧﻮﺑﺖ ‪ ٣٣‬ﻧﻔﺮ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ روﯼ هﺮ ﻳﮏ از‬
‫ﺟﺮاﺛﻘﺎل هﺎ ﻳﮏ ﺗﻴﺮ ﺁهﻨﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ‪ ۵‬ﻃﻨﺎب از هﺮ ﻳﮏ از ﺁن هﺎ ﺁوﻳﺰان‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ‪۶‬ﺟﺮاﺛﻘﺎل در اﻳﻦ ﻧﻘﺎط ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ :‬ﻳﮑﯽ در ﮐﻨﺎر ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دادﮔﺎﻩ‬
‫ادارﯼ‪ ،‬دو ﺗﺎ در ﮐﻨﺎر ﺑﻨﺪ ‪ ٣٢۵‬و ‪ ٣‬ﺗﺎ هﻢ در ﮐﻨﺎر ﺑﻨﺪ وﻳﮋﻩ روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻗﺮار‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫روﯼ هﺮﮐﺪام از دﺳﺘﮕﺎﻩ هﺎﯼ ﻟﻴﻔﺖ ﺗﺮاﮎ ﻧﻴﺰ ﻳﮏ ﺗﻴﺮ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ‪ ۴‬ﻃﻨﺎب ﺁوﻳﺰان‬
‫ﺷﺪﻩ از ﺁن وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﻟﻴﻔﺖ ﺗﺮاﮎ هﺎ در ﭘﺎرﮐﻴﻨﮓ ﻧﺰدﻳﮑﯽ دﻓﺘﺮ دادﺳﺘﺎﻧﯽ‬
‫ﻗﺮار دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﭘﺎرﮐﻴﻨﮓ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ اﻋﺪام ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺟﺮاﺛﻘﺎل هﻢ در ﮔﺎراژ ﮐﻨﺎر ﭘﺎرﮐﻴﻨﮓ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺁن هﻢ ﺑﺮاﯼ‬
‫اﻋﺪام اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻋﺪام هﺎ اواﺳﻂ ﻣﺮداد ﺷﺮوع ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫‪ ٣٣‬ﻧﻔﺮ از اﻳﻦ ﺟﺮاﺛﻘﺎل هﺎ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و هﻤﻴﻦ ﻃﻮر ﺑﺪون ﺗﻮﻗﻒ اﻋﺪام هﺎ‬
‫اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪن ﺁن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻄﺎ ﻓﺮوﻏﯽ ﮐﻪ‬
‫رﺋﻴﺲ ﺑﻬﺪارﯼ زﻧﺪان ﺑﻮد و ﻣﻴﺮزائ ﮐﻪ رﺋﻴﺲ دﻓﺘﺮ اﺳﺪاﷲ ﻻﺟﻮردﯼ‬
‫ﺑﻮدﯼ] در ﺁن دوران ﻻﺟﻮردﯼ ﺣﻀﻮر و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﯽ در زﻧﺪان ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاهﺪ رﺋﻴﺲ دﻓﺘﺮﯼ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ[ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ وﻗﺘﯽ ﻣﻌﻠﻮم‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺁن هﺎ ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻌﯽ ﻣﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺴﺪهﺎ را در ﻳﮏ ﮐﺎﻣﻴﻮن ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎﻣﻴﻮن هﺎ از ادارﻩ ﭘﻠﻴﺲ‬
‫اوﻳﻦ ﻗﺮض ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ از ﺁن هﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﻮد زﻧﺪان ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ روﻳﻪ هﻤﻴﻦ ﻃﻮر ﺑﻪ ﻣﺪت دو هﻔﺘﻪ از ﺳﺎﻋﺖ هﻔﺖ و ﺳﯽ دﻗﻴﻘﻪ ﺻﺒﺢ ﺗﺎ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ ۵‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺁن هﺎ ﭘﺲ از اﻳﻦ ﻣﺪت )ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام هﺎ( اﻗﺪام‬
‫ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﭘﺎرﮐﻴﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪاد ﺁن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ هﺮ ﻧﻴﻢ‬
‫‪٢٣٩‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ‪ ٣٧‬ﺗﺎ ‪ ۴٠‬ﻧﻔﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ 239‬ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻦ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬ﺵﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪ ٢٣‬و ‪.٢۴‬‬
‫‪٣٥١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﻮارد ﺑﺎﻻ ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻣﻮﺿﻮع ﻟﻴﻔﺖ ﺗﺮاﮎ و ﺟﺮاﺛﻘﺎل‪ ،‬در ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﻳﺮ در ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬

‫در زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ‪ ۶‬ﺟﺮاﺛﻘﺎل و ‪ ٣‬ﻟﻴﻔﺘﺮاﮎ ‪ ٣٣‬ﻧﻔﺮ را در ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ‬

‫اﻋﺪام ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﺮ ﺟﺮاﺛﻘﺎل ﺗﻴﺮﺁهﻨﯽ ﻧﺼﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮ هﺮ ﺗﻴﺮ ﺁهﻦ هﻢ‬
‫‪ ۵‬رﺷﺘﻪ ﻃﻨﺎب دار ﺁوﻳﺰان ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮ روﯼ ﻣﻴﻠﻪ هﺎﯼ هﺮ ﺟﺮاﺛﻘﺎل ‪ ۴‬ﻃﻨﺎب دار‬
‫وﺻﻞ ﺑﻮد‪ ...‬ﻳﮏ ﺟﺮاﺛﻘﺎل هﻢ در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﭘﺎرﮐﻴﻨﮓ داﺧﻞ ﺗﻌﻤﻴﺮﮔﺎﻩ ﻗﺮار‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زاﭘﺎس از ﺁن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﮏ روز ﺑﻪ ﺣﻴﺎط ﭘﺸﺖ‬
‫رﻓﺘﻢ‪ .‬دﻳﺪم ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدﯼ ﺟﺮاﺛﻘﺎل ﺁن ﺟﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ روﯼ هﺮ ﮐﺪام ﺁن هﺎ ‪١٠-١۵‬‬
‫‪٢٤٠‬‬
‫ﻧﻔﺮ را ﺁوﻳﺰان ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻟﻴﻒ ﺗﺮاﮎ هﻢ اﺟﺴﺎد را ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﭼﻴﺰﯼ از ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺎﻻ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻴﻠﻪ و ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﻃﻨﺎب روﯼ ﻳﮏ ﺟﺮاﺛﻘﺎل‬
‫ﻧﺼﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﻦ را ﻧﻴﺰ روﺷﻦ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻦ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﺳﻮاﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ذهﻦ ﺗﺎن ﺧﻄﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و از ﻧﻈﺮ "ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن رواﺑﻂ ﺧﺎرﺟﯽ ﺷﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ" دور‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا اﻋﺪام هﺎ ﻓﻘﻂ در ﺳﺎﻋﺖ ادارﯼ و از ﺳﺎﻋﺖ هﻔﺖ و ﺳﯽ‬
‫دﻗﻴﻘﻪ ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺖ ‪ ۵‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟ ﻣﺄﻣﻮر ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﻗﺒﻼً ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮ ﺟﺮاﺛﻘﺎل ﻳﮏ ﺗﻴﺮﺁهﻦ ﻧﺼﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و از هﺮ ﺗﻴﺮﺁهﻦ ‪ ۵‬رﺷﺘﻪ ﻃﻨﺎب ﺁوﻳﺰان‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻳﮑﺒﺎرﻩ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ از هﺮ ﺟﺮاﺛﻘﺎل ‪ ١٠-١۵‬ﻧﻔﺮ را ﺁوﻳﺰان ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ! ﺑﺮاﯼ ﺗﺼﻮر ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﺳﺎﺑﻖ ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻗﻮﻩ ﯼ ﺗﺨﻴﻞ ﺧﻮد ﻓﺸﺎر‬
‫ﺁورد و ﺗﺼﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺄﻣﻮران‪ ،‬اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﻩ و از هﺮ ﻃﻨﺎب دو ﺗﺎ ﺳﻪ‬
‫ﻧﻔﺮ را ﺁوﻳﺰان ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ! ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﯼ ﮐﺘﺎب از اﻋﺘﺮاﻓﺎت اﻳﻦ ﻣﺎﻣﻮر ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﯼِ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺎﻟﺒﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﺸﺎن اذﻋﺎن ﻣﯽ دارد ﮐﻪ‪:‬‬

‫از اﻋﺘﺮاﻓﺎت اﻳﻦ ﻣﺎﻣﻮر ﺳﺎﺑﻖ اوﻳﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪﯼ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ‪ ١٩‬ﻧﻮﺑﺖ‬
‫اﻋﺪام در روز اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﺪ و در هﺮ ﻧﻮﺑﺖ ‪ ٣٠‬ﻧﻔﺮ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ هﺮ‬
‫روز ﺣﺪاﻗﻞ ‪ ۵٧٠‬ﻧﻔﺮ در زﻧﺪان اوﻳﻦ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ در ‪ ١۴‬روز ﺑﻴﺶ‬
‫از هﺸﺖ هﺰار زﻧﺪاﻧﯽ ﻓﻘﻂ در زﻧﺪان اوﻳﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ اﻋﺪام هﺎ ﺑﻌﺪ از دو هﻔﺘﻪ ﻧﻴﺰ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻋﺪام ﻏﻴﺮ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در اواﻳﻞ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‬
‫درﺣﺪود ‪ ۵٠٠‬ﺗﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﻤﺎر اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن ﻣﺮد در اوﻳﻦ ﺑﻴﺶ از دﻩ هﺰار ﺗﻦ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬هﺰاران زﻧﺪاﻧﯽ زن ﻧﻴﺰ وﺟﻮد داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدﯼ از ﺁﻧﺎن‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوﻩ هﺰاران زﻧﺪاﻧﯽ دﻳﮕﺮ در زﻧﺪان هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺗﻬﺮان از‬

‫‪ 240‬ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٩۵‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٥٢‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﺎ وﺣﺸﯽ ﮔﺮﯼ ﻳﮑﺴﺎﻧﯽ اﻧﺠﺎم‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ در زﻧﺪان هﺎﯼ ﺗﻬﺮان ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ارﻗﺎم ﭼﺸﻤﮕﻴﺮﯼ ﭘﯽ‬
‫‪٢٤١‬‬
‫ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﯼ ﮐﺘﺎب ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ‪ ١٩‬ﺳﺮﯼ اﻋﺪام و هﺮ ﺳﺮﯼ ‪ ٣٠‬ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﭘﺲ هﺮ‬
‫روز ﺣﺪاﻗﻞ ‪ ۵٧٠‬ﻧﻔﺮ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ‪ ١۴‬روز ﺑﻴﺶ از ‪ ٨‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﻓﻘﻂ در زﻧﺪان‬
‫اوﻳﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﺮا ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﯼ ﮐﺘﺎب ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از ﺁﻣﺎر اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن در‬
‫هﺮ ﺳﺮﯼ ﮐﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ! ﭼﺮا ﮐﻪ ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ ادﻋﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ درهﺮ ﺳﺮﯼ ‪ ٣٣‬ﻧﻔﺮ اﻋﺪام‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﮐﻢ ﮐﺮدن ﺳﻪ ﻧﻔﺮ در ﺁﻣﺎر هﺮ ﺳﺮﯼ اﻋﺪام‪ ،‬ﺑﻌﺪ از دو هﻔﺘﻪ ‪ ٧٩٨‬ﻧﻔﺮ از ﺗﻌﺪاد‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺁﻳﺎ در ذهﻨﻴﺖ اﻳﺸﺎن‪ ،‬ﺟﺎن ‪ ٧٩٨‬ﺗﻦ ارزﺷﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻳﮏ‬
‫ﭼﺮﺧﺶ ﻗﻠﻢ از ﺁن ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ادﻋﺎﯼ ﻣﺄﻣﻮر ﺳﺎﺑﻖ را ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺤﺖ‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﺪ؟ ﻣﺄﻣﻮر ﺳﺎﺑﻖ ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از دو هﻔﺘﻪ ﻣﻴﺰان اﻋﺪام هﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ و در‬
‫هﺮ ﺳﺮﯼ ﺑﻪ ‪ ٣٧‬ﺗﺎ ‪ ۴٠‬ﺗﻦ رﺳﻴﺪ‪ .‬در ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ ﮐﻪ‬
‫اﻋﺪام هﺎ ﺑﺪون وﻗﻔﻪ ‪ ۴۵‬روز اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻣﺎر ‪ ٨‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﻓﻘﻂ در ‪ ١۴‬روز اول‪،‬‬
‫ﺁن هﻢ در اوﻳﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻋﺪام هﺎ ﺑﺪون وﻗﻔﻪ ‪ ۴۵‬روز اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ در اوﻳﻦ اﻋﺪام‬
‫ﺷﺪﻩ اﻧﺪ؟ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﯼ ﮐﺘﺎب‪ ،‬در اﻳﻦ ﺟﺎ دﻳﮕﺮ ﺻﻼح ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﺳﺎﺑﻖ اﺳﺘﻨﺎد ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺑﺮﺧﻼف او ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از دو هﻔﺘﻪ در هﺮ ﺳﺮﯼ اﻋﺪام ‪ ٣٧‬ﺗﺎ ‪ ۴٠‬ﺗﻦ ﺑﻪ دار‬
‫ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺑﻘﻴﻪ ﯼ ﻣﺪت اﻋﺪام هﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ رﻗﻢ ‪ ٢‬هﺰار ﻧﻔﺮ اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﺑﻪ ‪ ١٠‬هﺰار ﺗﻦ ﻣﺮد در اوﻳﻦ ﺑﺴﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ٢٤٢ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ‬
‫اﻋﺪام هﺎ ﻳﮏ ﻣﺎﻩ دﻳﮕﺮ اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻖ ﻓﻮق و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ‪ ٣٧‬ﺗﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ در هﺮ ﺳﺮﯼ‪ ،‬روزاﻧﻪ ﺣﺪوداً ‪ ٧٠٠‬ﺗﻦ ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﺗﻨﻬﺎ در اوﻳﻦ ‪ ٢١‬هﺰار ﺗﻦ ﺑﻪ ﺁﻣﺎر ﻓﻮق اﻓﺰودﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﭼﻴﺰﯼ‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ‪ ٣٠‬هﺰار ﺗﻦ ﻓﻘﻂ در زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ! هﻤﺎن ﻃﻮرﯼ ﮐﻪ در‬
‫ﺑﺎﻻ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن دﻳﮕﺮ زﻧﺪان هﺎﯼ ﺗﻬﺮان از ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ را ﻧﻴﺰ در ﻧﻈﺮ‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺁﻣﺎر ﺳﺮ ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﺧﻮاهﺪ زد؟‬
‫اﻋﺪام ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺟﺮاﺛﻘﺎل ﺑﺎ اهﺪاف ﺧﺎﺻﯽ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻼءﻋﺎم و در ﺳﺮ ﭼﻬﺎرراﻩ هﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺎدﻳﻦ و ﻣﺮاﮐﺰ ﭘﺮرﻓﺖ و ﺁﻣﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﻧﻪ در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ زﻧﺪان ﮐﻪ اﺳﺎﺳﺎً اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫از ﺁن را ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽ ﺳﺎزد! ﭼﺮا ﮐﻪ در ﻣﺮاﮐﺰ ﻓﻮق اﻣﮑﺎن ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﭼﻮﺑﻪ ﯼ دار ﻧﻴﺴﺖ و‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻳﮏ ﭼﻮﺑﻪ ﯼ دار ﻣﺘﺤﺮﮎ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﮔﺮداﻧﺪن ﺟﻨﺎزﻩ در‬

‫‪ 241‬ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻦ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬ﺵﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣‬‬
‫‪ 242‬در ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪ ۴۵ ،۴۴ ،۴٢‬و ‪ ۴۶‬ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﯼ رﯼﺵﻬﺮﯼ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﭘﻮرﻣﺤﻤﺪﯼ‪،‬‬
‫ﻣﺮﺕﻀﯽ اﺵﺮاﻗﯽ و ﺟﻌﻔﺮ ﻧﻴﺮﯼ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮل ﻗﺘﻞﻋﺎم ‪ ١٠‬هﺰار ﺕﻦ در ﺕﻬﺮان ﺵﻨﺎﺥﺘﻪ ﺵﺪﻩاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ‬
‫ﮔﺮدﺁورﻧﺪﻩﯼ ﮐﺘﺎب ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﺕﻨﻬﺎ ﺕﻌﺪاد ﮐﺸﺘﻪﺵﺪﮔﺎن ﻣﺮد زﻧﺪان اوﻳﻦ را ‪ ١٠‬هﺰار ﺕﻦ ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬و اﻳﻦ‬
‫دو ﮐﺘﺎب ﺕﻮﺱﻂ ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪٣٥٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺷﻬﺮ رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع اﻋﺪام ﺑﺎ ﺟﺮاﺛﻘﺎل در اوﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ ﺟﻌﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺪارد و‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻤﺴﺨﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻋﺎدﯼ ﮐﻪ ﺧﻮد ﭘﻴﺶ از ﺷﺮوع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﻗﻼب هﺎ را در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﭘﺎرﮐﻴﻨﮓ اوﻳﻦ ﺟﻮش دادﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪهﺎ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺮاﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻓﺎش ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ هﻤﻪ ﯼ ﻣﺴﺎﺋﻞ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در روزهﺎﯼ اول‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﺑﺎز‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ دﻻﻳﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻪ اﻣﺎﮐﻦ ﺳﺮﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در اوﻳﻦ زﻳﺮزﻣﻴﻦ ‪ ٢٠٩‬را ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﻞ اﻋﺪام هﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ٢٤٣.‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً در زﻳﺮزﻣﻴﻦ‬
‫و اﺗﺎق هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ ﺁن ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﺟﺮاﺛﻘﺎل و ﻟﻴﻔﺖ ﺗﺮاﮎ ﺑﺮد‪ .‬ﺣﺘﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ هﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫اﻋﺪام هﺎ در ﺑﺨﺶ ‪ ٢٠٩‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪" :‬ﻣﺤﻞ ﺑﯽ دادﮔﺎﻩ از دادﺳﺮا ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ ٢٠٩‬و‬
‫‪٢٤٤‬‬
‫در ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﺤﻞ ﺣﻠﻖ ﺁوﻳﺰ ﮐﺮدن‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدﻳﺪ"‪.‬‬
‫هﻤﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ هﻢ ﻧﻈﺮﻧﺪ ﮐﻪ هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺑﻮدﻩ و ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻳﮏ هﻴﺌﺖ)ﻳﮏ ﺷﻌﺒﻪ( ﺑﻪ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﯼ ﻣﺠﺪد و ﺻﺪور ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ روزﯼ‬
‫‪ ۵٧٠‬ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﺻﺎدر ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺁن هﻢ ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ هﻴﺌﺖ! ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺁوردن و ﺑﺮدن ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻻزم اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﺪاﻗﻞ زﻣﺎن‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاﯼ ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺦ هﺎﯼ راﻳﺞ در ﺁن دوران‪ ،‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﮐﺎﻣﻞ‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ اﻋﻢ از ﻧﺎم‪ ،‬ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪ ،‬ﻧﺎم ﭘﺪر‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﺗﺄهﻞ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺗﺤﺼﻴﻼت‪ ،‬ﻧﻮع اﺗﻬﺎم‪،‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﻣﺘﻬﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﭘﺮ ﮐﺮدن ﻓﺮم ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﮐﻪ ﻻزم ﺑﻮد و ﺑﻼ اﺳﺘﺜﻨﺎ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺆال هﺎﻳﯽ از زﻧﺪاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻮاﺿﻊ ﮔﺮوﻩ ﻣﺘﺒﻮع ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﺮوﻧﺪﻩ اﯼ‪ ،‬ﮐﻴﻔﺮﺧﻮاﺳﺖ ﺳﺎﺑﻖ و‪ ...‬ﮐﻪ از ﺳﻮﯼ اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﺪ و ﮔﺎﻩ‬
‫ﺑﺤﺚ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ زﻧﺪاﻧﯽ و اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ در ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﯼ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺎ ﻣﻦ هﻢ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﻴﺪ! ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ‪ ١۴۴٠‬دﻗﻴﻘﻪ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاﯼ‬
‫دادﮔﺎهﯽ ﺷﺪن هﺮ زﻧﺪاﻧﯽ را دﻩ دﻗﻴﻘﻪ ﻓﺮض ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬دادﮔﺎﻩ در ﻳﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻘﻂ‬
‫ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ‪ ١۴۴‬ﻧﻔﺮ را ﺻﺎدر ﮐﻨﺪ! اﮔﺮ ﺣﺘﺎ اﻳﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ‪ ۵‬دﻗﻴﻘﻪ ﮐﺎهﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬دادﮔﺎﻩ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ‪ ٢٨٨‬ﻧﻔﺮ را ﺻﺎدر ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻓﺮض را ﺑﺮ اﻳﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻳﻢ ﮐﻪ دادﮔﺎﻩ در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ‪ ٢۴‬ﺳﺎﻋﺖ و ﺑﺪون‬

‫‪ 243‬هﻢ ﺑﻨﺪ ﺱﺎﺑﻘﻢ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺵﻤﻴﺮاﻧﯽ در ﻧﻘﻞ ﺥﺎﻃﺮاﺕﺶ از ﺁن روزهﺎ ﮐﻪ در ﺱﺎﻳﺖ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﻠﯽ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﯽﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﭘﺮوﺱﻪ اﺟﺮاﻳﯽ اﻋﺪامهﺎ در زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺑﺪﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻔﺘﻪ اول‬
‫هﻴﺄت ﻣﺮگ ﮐﺎرهﺎﯼ ادارﯼ و ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را در ﺱﺎﺥﺘﻤﺎن دادﺱﺮا ﮐﻪ ﻳﮏ ﺱﺎﺥﺘﻤﺎن ﻗﺪﻳﻤﯽ و ﻧﺰدﻳﮏ‬
‫ﺱﺎﻟﻦ ﻣﻼﻗﺎت اﺱﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد و ﺑﭽﻪهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ اﻋﺪامﺵﺎن ﺹﺎدر ﻣﯽﺵﺪ ﺑﻪ زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﺱﺎﺥﺘﻤﺎن ‪٢٠٩‬ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﻣﯽﺵﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻇﺎهﺮًا ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻓﺎﺹﻠﻪ ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﺱﺎﺥﺘﻤﺎن و ﺱﺨﺘﯽ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و اﺕﻼف وﻗﺖ‪ ،‬ﺁنهﺎ‬
‫ﺕﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺕﻤﺎم ﮐﺎرهﺎ را در هﻤﺎن ﺱﺎﺥﺘﻤﺎن ‪ ٢٠٩‬اﻧﺠﺎم دهﻨﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن از ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺑﻪ ‪٢٠٩‬‬
‫ﺁوردﻩ ﻣﯽﺵﺪﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺁنهﺎ را ﺑﻪ ﺱﻠﻮلهﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﺁﺱﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام‪،‬‬
‫ﺁنهﺎ را ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ زﻳﺮ زﻣﻴﻦ ‪ ٢٠٩‬ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ ...‬در اﺕﺎق اﻋﺪام‪ ،‬ﺕﻴﺮﮎ دو ﭘﺎﻳﻪاﯼ را ﻧﺼﺐ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺎوﯼ ‪۵‬‬
‫ﻃﻨﺎب دار ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮ هﺮ ﻃﻨﺎب ﻳﮏ ﺹﻨﺪﻟﯽ ﻳﺎ ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﻪ ﻗﺮار داﺵﺖ و ‪"...‬‬
‫‪ 244‬ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٩۴‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٥٤‬‬
‫وﻗﻔﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎر ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎرهﺎ اﺗﻘﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ اﻓﺮاد ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻮد ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪم‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﺣﺘﺎ در‬
‫ﺧﻼل ﮐﺎر دادﮔﺎﻩ‪ ،‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺁﻧﺘﺮاﮐﺖ دادن ﺑﺮاﯼ ﺧﻮردن ﻣﻴﻮﻩ‪ ،‬ﺷﻴﺮﻳﻨﯽ‪ ،‬ﻧﺎن ﺧﺎﻣﻪ اﯼ‪ ،‬ﭼﺎﯼ‪،‬‬
‫ﻧﻬﺎر‪ ،‬ﻧﻤﺎز و‪ ...‬را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﺮاﺣﺖ‪ ،‬ﺧﻮاب ﺷﺒﺎﻧﻪ‪ ،‬رﻓﺖوﺁﻣﺪ و‪ ...‬ﺟﺎﯼ‬
‫ﺧﻮد‪ .‬ﻣﻦ روزهﺎ ﺷﺎهﺪ اﻋﻤﺎل ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﯼ ﺁﻧﺎن در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮدم‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ در‬
‫اوﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺷﻴﻮﻩ ﯼ دﻳﮕﺮﯼ از ﺳﻮﯼ هﻤﻴﻦ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺟﻊ اﺻﻠﯽ اﻋﻼم ﺁﻣﺎرهﺎﯼ دادﻩ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در ﺑﺎرﻩ ﯼ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﯼ "دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﺮدﻣﯽ" ﮐﻪ از ﺳﻮﯼ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و هﻮاداران اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ اروﭘﺎﻳﯽ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺗﺪارﮎ دﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫در ﺷﻬﺮ ﮐﻠﻦ و در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ١٩‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ ١٣٨٠‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫]ﺁﻏﺎز اﻋﺪام هﺎ[ اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮاﺛﻘﺎل هﺎ ]ﺑﻮد[‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً ‪ ٣‬ﻟﻴﻔﺘﺮاﮎ ﺑﻪ ﺁن هﺎ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ‪ .‬و روز ﺑﻌﺪ ﻻﺟﻮردﯼ ﮐﻪ ﺧﻴﻠﯽ ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺖ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد اﻋﺪام ﺑﺎ‬
‫ﺟﺮاﺛﻘﺎل ﺧﻴﻠﯽ ﻃﻮل ﻣﯽ ﮐﺸﺪ )ﻳﻌﻨﯽ هﺮ ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ‪ ٢۵‬ﺗﺎ ‪ ۴٠‬ﻧﻔﺮ( دﺳﺘﻮر داد‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن را در دﺳﺘﻪ هﺎﯼ ‪ ١٠٠‬ﻧﻔﺮﯼ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﺎﻟﻦ ﺗﻴﺮاﻧﺪازﯼ ﭘﺮﺳﻨﻞ اوﻳﻦ‬
‫واﻗﻊ در ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺎﻟﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻧﺎرﻧﺠﮏ درب هﺎ را‬
‫ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ و ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻟﻮدر ﻣﺨﺼﻮص ﺟﻨﺎزﻩ هﺎ را ﺑﻴﺮون ﺑﮑﺸﻨﺪ و‬
‫در داﺧﻞ ﮐﺎﻣﻴﻮن هﺎﯼ ﭼﺎدر دار ﮐﻪ ﻗﺒﻼ از ژﻧﺪارﻣﺮﯼ دﻩ اوﻳﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫رﻳﺨﺘﻨﺪ و ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎهﺎﯼ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﺣﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻟﻮدر ﺟﻨﺎزﻩ هﺎ را‬
‫ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻻﺟﻮردﯼ ﺟﻠﻮ ﻣﯽ رﻓﺖ و ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﻪ اﺟﺴﺎد ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ و‬
‫ﻗﻬﻘﻬﻪ ﻳﯽ ﻣﺴﺘﺎﻧﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ داد و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﻣﻴﺎن اﺟﺴﺎد ﻧﻔﺲ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬ﮐﻠﺖ‬
‫ﮐﻤﺮﯼ ﺧﻮدش را در ﻣﯽ ﺁورد و ﺗﺎ ﺗﻴﺮ ﺁﺧﺮ ﺧﻮد را در ﺳﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺧﺎﻟﯽ‬
‫‪٢٤٥‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻓﻘﻂ ﮐﺎر ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﺎ ﺧﺘﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺪوﻳﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﯼ ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ"‪ ،‬اﻋﺪام ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ را ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎً ﻣﺮﺟﻊ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﺁن اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدﻩ و در هﺮ ﺳﺮﯼ ‪ ١٠٠‬ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﮐﺸﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺰو‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﺁورد‪ .‬ﻻﺑﺪ دﻟﻴﻞ ﻗﺎﻧﻊ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﯼ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﺎر دارد‪ .‬ﺑﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫اﺳﺎﺳﺎً ﮐﺬب اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻪ ﮐﺴﯽ را ﺑﺎ ﻧﺎرﻧﺠﮏ ﻣﯽ ﮐﺸﺘﻨﺪ و ﻧﻪ ﻻﺟﻮردﯼ در زﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن در اوﻳﻦ‬
‫ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪ .‬در ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬

‫اﺑﻌﺎد ﻓﺎﺟﻌﻪ را از ﺁن ﭼﻪ در ﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺁﻣﺪﻩ و ﻣﺴﻠﻤﺎ ﮔﻮﻳﺎﯼ هﻤﻪ‬

‫‪ 245‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ارﮔﺎن ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩ ‪ ،۵۴۶‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١١‬‬
‫‪٣٥٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫واﻗﻌﻴﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان ارزﻳﺎﺑﯽ ﮐﺮد‪ .‬راﺳﺘﯽ اﺑﻌﺎد ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺗﺎ ﮐﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ را وادار ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﻋﺘﺮاﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ را از زاوﻳﻪ‬
‫ﻋﺪد و رﻗﻢ اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن ﻣﺮور ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ اوﻟﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ ‪ ٩‬ﻣﺮداد اﺳﺖ‪ .‬هﻤﻪ ﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ اﻋﺪام هﺎﯼ ﺟﻤﻌﯽ در اوﻳﻦ از ‪ ۴‬ﺷﻨﺒﻪ ‪ ۵‬ﻣﺮداد ﺷﺮوع‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﭼﻨﺪ هﺰار اﻋﺪام در ﭼﻨﺪ روز در‬
‫ﻋﺮض ‪ ٣‬ﻳﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ ۴‬روز ﺻﺤﺒﺖ از اﻋﺪام ﭼﻨﺪ هﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪ ...‬او دو‬
‫روز ﺑﻌﺪ در ﻧﺎﻣﻪ ﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ اﻋﺘﺮاض ﻳﮑﯽ از ﺣﮑﺎم ﺷﺮع ﻳﮑﯽ از‬
‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ ﺑﻪ اﻋﺪام هﺎﯼ ﺟﻤﻌﯽ را ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در ﻧﺎﻣﻪ ﯼ اوﻟﯽ ﻣﻘﺼﻮدش از ﭼﻨﺪ هﺰار اﻋﺪام ﻓﻘﻂ در ﺗﻬﺮان ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬روز ‪ ٢۴‬ﻣﺮداد ﻳﻌﻨﯽ در ﺑﻴﺴﺘﻤﻴﻦ روز ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ دوﺑﺎرﻩ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺣﮑﺎم ﺷﺮع ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ .‬از اداﻣﻪ ﯼ اﻋﺪام هﺎﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ اﻇﻬﺎر‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺁن را ﺑﻪ ﺿﺮر ﻧﻈﺎم ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ...‬هﻤﻪ ﯼ اﺧﺒﺎر و‬
‫ﺷﻮاهﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ اﻋﺪام هﺎﯼ ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻼوﻗﻔﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ ۴۵‬روز اداﻣﻪ‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻗﺒﻮل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ هﻴﭻ دﻟﻴﻠﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺑﺨﻮاهﺪ ﻋﺪد‬
‫اﻋﺪام هﺎ را ﺑﺰرگ ﺟﻠﻮﻩ دهﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﺪد واﻗﻌﯽ اﻋﺪام هﺎ ﮐﻪ‬
‫در ﭼﻨﺪ روز اول در ﺗﻬﺮان ﭼﻨﺪ هﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻩ ﺑﻌﺪ از ‪ ۴۵‬روز ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ اﻋﺪام هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ و اﻋﺪام هﺎﯼ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ را هﻢ اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﮐﻨﻴﻢ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ هﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ رﻗﻢ ﮐﺸﺘﺎرهﺎ دﺳﺖ ﮐﻢ ‪٣٠‬‬
‫‪٢٤٦‬‬
‫هﺰار اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﻗﻀﺎوت ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﯼ ﻣﻄﻠﺐ ﻓﻮق‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ را‬
‫ﻧﺨﻮاﻧﺪﻩ و ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻳﮏ اﻃﻼﻋﻴﻪ ﮐﻪ از ﺳﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺻﺎدر ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و ﻳﺎ اﮔﺮ ﺁن را ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺳﺮ دﻗﺖ ﻧﺨﻮاﻧﺪﻩ و ﻳﮏ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﯼ‬
‫دﻟﺨﻮاهﺎﻧﻪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻋﺪام ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬در ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ ﺷﺸﻢ‬
‫ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ‪ ١٣۶٧‬ﺻﺎدر ﺷﺪﻩ و او در ﺷﻨﺒﻪ هﺸﺘﻢ ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ﻳﻌﻨﯽ دو روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬از ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﯼ او ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﮑﺸﻨﺒﻪ ﻧﻬﻢ ﻣﺮدادﻣﺎﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﯼ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﻧﺸﺪﻩ ﮐﻪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﭼﻨﺪ هﺰار ﻧﻔﺮ در ﺗﻬﺮان اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ردﻳﻒ ﮐﺮدن هﺸﺖ ﻣﻮرد‪ ،‬در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺑﺎ‬
‫اﻃﻼﻋﯽ ﮐﻪ از وﺿﻌﻴﺖ زﻧﺪان هﺎ و ﺁﻣﺎر و ارﻗﺎم ﻣﻮﺟﻮدﯼ زﻧﺪان هﺎ و ﺷﺪاد و ﻏﻼظ ﺑﻮدن‬
‫ﺣﮑﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ دارد‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﮐﺮدﻩ و ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪" :‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ اﻋﺪام ﭼﻨﺪ هﺰار ﻧﻔﺮ در‬
‫‪٢٤٧‬‬
‫ﻇﺮف ﭼﻨﺪ روز هﻢ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺧﻮب ﻧﺪارد و هﻢ ﺧﺎﻟﯽ از ﺧﻄﺎ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد"‪.‬‬

‫‪ 246‬ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٨۴‬‬

‫‪ 247‬ﻣﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺥﺎﻃﺮات ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬اﺕﺤﺎد ﻧﺎﺵﺮان اﻳﺮاﻧﯽ در اروﭘﺎ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪ ۵٢٠‬ﭘﻴﻮﺱﺖ ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪١۵٣‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٥٦‬‬
‫اﮔﺮ دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ را ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ زﻣﺎن ﺁﻳﻨﺪﻩ دارد و‬
‫ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ وﻗﻮع ﻗﺘﻞ ﻋﺎﻣﯽ در اﺑﻌﺎد ﮔﺴﺘﺮدﻩ در ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺸﻮر را ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد زﻣﺎن ﺁﻳﻨﺪﻩ در ﻋﺒﺎرت ﻓﻮق ﻧﺒﻮد‪ .‬او اﮔﺮ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل اﻋﺪام ﭼﻨﺪ هﺰار ﻧﻔﺮ در ﻇﺮف ﭼﻨﺪ روز ﺧﺎﻟﯽ از ﺧﻄﺎ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ! در ﺛﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ وﺿﻮح ﻣﻮﺿﻮع را روﺷﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ هﺎﻳﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﯼ ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ‪ ٢۴‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ و اﻇﻬﺎر ﻧﮕﺮاﻧﯽ وﯼ از اداﻣﻪ ﯼ اﻋﺪام هﺎﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﻪ او و ﻧﻪ اﻃﻼﻋﻴﻪ‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺗﻤﺎﻳﻠﯽ ﺑﻪ ذﮐﺮ دﻗﻴﻖ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در ﺁن‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻪ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺁﻣﺎر ‪ ٧۵٠‬ﻧﻔﺮﻩ اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻬﺮان ﺗﺎ ﺁن روز‪ ،‬ﻧﺪارﻧﺪ! ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‬
‫ﺑﻪ روﺷﻨﯽ اﻇﻬﺎر ﻣﯽ دارد‪:‬‬

‫ﻣﻦ دﻳﺪم ﺁن هﺎ دارﻧﺪ ﮐﺎرﺷﺎن را اداﻣﻪ ﻣﯽ دهﻨﺪ اول ﻣﺤﺮم ﺷﺪ]‪ ٢۴‬ﻣﺮداد[ ﻣﻦ‬
‫ﺁﻗﺎﯼ ﻧﻴﺮﯼ ﮐﻪ ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮع اوﻳﻦ و ﺁﻗﺎﯼ اﺷﺮاﻗﯽ ﮐﻪ دادﺳﺘﺎن ﺑﻮد و ﺁﻗﺎﯼ‬
‫رﺋﻴﺴﯽ ﻣﻌﺎون دادﺳﺘﺎن و ﺁﻗﺎﯼ ﭘﻮرﻣﺤﻤﺪﯼ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻮد را‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ اﻻن ﻣﺤﺮم اﺳﺖ ﺣﺪاﻗﻞ در ﻣﺤﺮم از اﻋﺪام هﺎ دﺳﺖ ﻧﮕﺎﻩ دارﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻗﺎﯼ ﻧﻴﺮﯼ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﺗﺎ اﻻن هﻔﺘﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻧﻔﺮ را در ﺗﻬﺮان اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ‬
‫دوﻳﺴﺖ ﻧﻔﺮ را هﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮ ﻣﻮﺿﻊ از ﺑﻘﻴﻪ ﺟﺪا ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ ﮐﻠﮏ اﻳﻦ هﺎ را‬
‫‪٢٤٨‬‬
‫هﻢ ﺑﮑﻨﻴﻢ ﺑﻌﺪ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪...‬‬

‫هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎرﯼ ﮐﻪ ﺁﻣﺎرﯼ راﺟﻊ ﺑﻪ اﻋﺪام هﺎﯼ‬
‫ﺗﻬﺮان ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬در روز ‪ ٢۴‬ﻣﺮداد اﺳﺖ و ﺁن هﻢ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻧﻴﺮﯼ رﺋﻴﺲ ﺣﮑﺎم ﺷﺮع اوﻳﻦ‬
‫و رﻳﺎﺳﺖ هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﮐﻪ اﻇﻬﺎر ﻣﯽ دارد "ﺗﺎ اﻣﺮوز ‪ ٧۵٠‬ﻧﻔﺮ را اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ"‪.‬‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺳﭙﺲ ﻣﯽ اﻓﺰاﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﺪﺗﯽ ﻣﻼﻗﺎت هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺗﻌﻄﻴﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﯼ‬
‫ﻣﺘﺼﺪﻳﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺣﺪود ‪ ٢٨٠٠‬ﻳﺎ ‪ ٣٨٠٠‬ﻧﻔﺮ زﻧﺪاﻧﯽ ‪ -‬ﺗﺮدﻳﺪ از‬
‫‪٢٤٩‬‬
‫ﻣﻦ اﺳﺖ‪ -‬از زن و ﻣﺮد را اﻋﺪام ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺁن ﮐﻪ ﺟﺎن اﻧﺴﺎن هﺎ ﺁن ﻗﺪر ﺑﯽ ارزش اﺳﺖ ﮐﻪ در دﻳﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﭼﻨﺪاﻧﯽ‬
‫ﺑﻴﻦ ‪ ٢٨٠٠‬ﻳﺎ ‪ ٣٨٠٠‬ﻧﻔﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎرﻩ ﯼ دو‪ -‬ﺳﻪ ﮐﻴﻠﻮ ﻧﺨﻮد و ﻟﻮﺑﻴﺎ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ!‬

‫‪ 248‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪ ٣۴۶‬و ‪.٣۴٧‬‬

‫‪ 249‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣۴۵‬‬
‫‪٣٥٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫اﻟﺒﺘﻪ دور از ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺁﻣﺎر واﻗﻌﯽ را ﻧﻴﺮﯼ و اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻳﺎ وﯼ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﻮرد ﻧﻘﺪ‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬دادن ﺁﻣﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﯼ ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺁﻣﺎر ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‬
‫راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ‪ ۵٠٠‬ﻧﻔﺮﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ﺷﻮراﯼ ﻣﻠﯽ‬
‫‪٢٥٠‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﻘﻴﻪ ﯼ ﺁﻣﺎرهﺎﯼ او در ﻣﻮرد ﺗﻌﺪاد اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻧﻪ!‬
‫اﻳﻦ ﺁﻣﺎرهﺎ در ﺣﺎﻟﯽ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ در‬
‫ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪ ،١٣۶۵‬ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ از ﺁﻣﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن در زﻧﺪان هﺎﯼ ﺗﻬﺮان و ﮐﺮج ﻳﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﯼ در اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ از ﺗﻌﺪاد ‪ ۶‬هﺰار زﻧﺪاﻧﯽ در ﺳﺎل ‪ ۶۵‬ﻳﺎد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫واﻗﻌﻴﺖ هﺎﯼ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺑﺨﺶ زﻳﺎدﯼ از ﺁن هﺎ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻃﻼع ﺑﺎﻳﺪ‬
‫اﺷﺎرﻩ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬در ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۶۵-۶۶‬ﺁزاد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‬
‫در ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻟﻪ زﻧﺪان هﺎ‪ ،‬در ﺗﻬﺮان و ﮐﺮج ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺪود ﭘﺎﻧﺰدﻩ هﺰار زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ و ﻓﻌﻼ ﺑﻪ ﺣﺪود ﺷﺶ هﺰار رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ در‬
‫‪٢٥١‬‬
‫اﺛﺮ اﻧﻘﻀﺎ ﻣﺪت ﺁزاد ﺷﺪﻩ اﻧﺪ وﻟﯽ ﺣﺪود ﭘﻨﺞ هﺰار ﻧﻔﺮ ﻋﻔﻮ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٧‬‬
‫زﻧﺪان اوﻳﻦ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ اﯼ ﮐﻪ دور از ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و هﻴﭻ ﮐﺠﺎ ﺑﻪ ﺁن اﺷﺎرﻩ اﯼ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن اوﻳﻦ ﭼﻘﺪر ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ؟ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻋﻨﻮان ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون‬
‫اﺣﺘﺴﺎب زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ ١٠‬هﺰار ﺗﻦ ﻣﺮد اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺟﻨﺒﺶ و‬
‫ﺷﺮﮐﺖ زﻧﺎن در ﻣﺒﺎرزﻩ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮهﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺣﺪس زدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ زﻧﺎن ﭼﻪ درﺻﺪﯼ از ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن زﻧﺪان اوﻳﻦ را‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻩ اﻧﺪ؟ اﮔﺮ رﻗﻢ ﺑﻴﺴﺖ درﺻﺪ را ﺑﺮاﯼ زﻧﺎن ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ‪ ١٢‬هﺰار‬
‫ﺗﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺁﻣﺎر ﻓﻮق در اوﻳﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﭘﺬﻳﺮش ﺁﻣﺎر ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻓﻮق اﮔﺮ ‪١٢‬‬
‫هﺰار ﺗﻦ در اوﻳﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﯽ اﻋﻢ از زن ﻳﺎ ﻣﺮد در اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ؟ ﺳﺆال ﺑﻌﺪﯼ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻓﺮﺿﯽ در ﮐﺠﺎ و ﮐﺪام ﺑﻨﺪهﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ؟ ﺑﺮاﯼ روﺷﻦ ﺷﺪن ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬اول ﻣﯽ ﭘﺮدازﻳﻢ ﺑﻪ اوﻳﻦ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن هﺎ و ﺗﻌﺪاد‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻮﺟﻮد در ﺁن هﺎ در ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﺳﺎل ‪.۶٧‬‬

‫‪ 250‬ﻃﺒﻖ اﺱﻨﺎد ﻣﻨﺘﺸﺮﻩ از ﺱﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺕﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺵﺪﻩ ﮐﻤﯽ ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ درﺹﺪ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺵﺪﻩ اﺱﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺕﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ اﻋﺪام ﺵﺪﻩ در ﺣﺪود ‪ ١۵‬درﺹﺪ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ اﻋﺪام ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ 251‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺱﺖ ﺵﻤﺎرﻩ ‪ ،١۴٣‬ﻧﺎﻣﻪﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺑﻪ ﺥﻤﻴﻨﯽ ﻣﻮرﺥﻪ ‪ ١٧‬ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪ ،١٣۶۵‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.۵٠٩‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٥٨‬‬
‫ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ اوﻳﻦ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﺷﺶ ﺳﺎﻟﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﻄﻊ اﻋﺪام هﺎ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ ‪ ۵ ،٣ ،١‬ﺑﻪ‬
‫زﻧﺎن)ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ زﻧﺎن ﺑﻪ ‪ ٣ ،٢،١‬زﻧﺎن ﻣﻌﺮوف ﺑﻮدﻧﺪ( و ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ ‪ ۴ ،٢‬و ‪ ۶‬ﺑﻪ ﻣﺮدان‬
‫ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻟﻦ ‪ .٢‬اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻣﻄﻠﻖ اﻓﺮاد اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ را زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ در ﮐﺎرﮔﺎﻩ اوﻳﻦ‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﻮدﻧﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎً از ﻣﻴﺎن ﺗﻮاب هﺎ و ﺑﺮﻳﺪﮔﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از‬
‫اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﻋﺪام ﻧﺸﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻟﻦ‪ .۴‬ﺑﺨﺸﯽ از اﻓﺮاد اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺟﻬﺎد زﻧﺪان ﻳﻌﻨﯽ در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ‬
‫اوﻳﻦ‪ ،‬ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺁﻣﻮزش‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ و‪ ...‬ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪادﯼ ﻧﻴﺰ در ﮐﺎرﮔﺎﻩ‬
‫اوﻳﻦ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن زﻳﺮﺣﮑﻤﯽ‪ ،‬ﭘﻴﮏ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬دوﺑﺎر دﺳﺘﮕﻴﺮ‬
‫ﺷﺪ ﮔﺎن و ﺗﺎزﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬از اﻓﺮاد اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻣﺠﻤﻮع ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﺑﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ۴٠‬ﺗﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎب "ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ" در ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪ ٧٣‬ﺑﻪ درﺳﺘﯽ از دوﺳﺖ و هﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﺳﺎﺑﻘﻢ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ‬
‫ﺑﻨﺎزادﻩ اﻣﻴﺮﺧﻴﺰﯼ ﮐﻪ از دو ﭘﺎ ﻓﻠﺞ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ راﻩ ﻣﯽ رود و در زﻣﺎن ﻓﻮق در‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٢‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬رواﻳﺘﯽ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮاﺳﺮ‬
‫ﮐﺘﺎب هﺎ و ﻧﺸﺮﻳﻪ هﺎﯼ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ﺷﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻴﺰ ﮔﻮﻳﺎﯼ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﻓﻮق اﺳﺖ و هﻴﭻ ﺗﻨﺎﻗﺾ و ﺗﻀﺎدﯼ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺁﻣﺎر ﻓﻮق و ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ ‪،٢‬‬
‫‪ ۴‬و ‪ ۶‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ در هﻴﭻ ﮐﺠﺎ دﻳﺪﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺁﻣﺎر ﻓﻮق‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ‬
‫‪ ١۴٠‬ﻣﺮد ﻣﺠﺎهﺪ در ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ اوﻳﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ! در ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ در ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ ‪ ٢‬و‬
‫‪ ۴‬ﺑﺎز ﺑﻮدﻩ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻳﻦ دو ﺑﻨﺪ در هﻢ ادﻏﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻟﻦ‪ .۶‬اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ در واﻗﻊ ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﺎل ‪ ۶۵‬ﮐﻪ زﻧﺪان‬
‫ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺷﺪ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻳﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ درﻳﺎﻓﺖ ﺣﮑﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ هﻤﻴﺸﻪ در ﺣﺎل ﻧﻮﺳﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﻓﺮاد‬
‫از اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ و ﺑﻨﺪ هﺎﯼ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮاد اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ در ﻧﻘﻞ و‬
‫اﻧﺘﻘﺎل هﺎﯼ ﺧﺮدادﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ ٣‬اوﻳﻦ در ﺑﺨﺶ ‪ ٣٢۵‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و در واﻗﻊ در‬
‫ﻣﻘﻄﻊ اﻋﺪام هﺎ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ۶‬ﺧﺎﻟﯽ از زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺁﻣﺎر ﺁن هﺎ ﻳﮏ ﺑﺎر در ﺑﻨﺪهﺎﯼ ‪ ٣٢۵‬و ﻳﮏ ﺑﺎر در ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ اوﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﺸﻮد‪ .‬اﻓﺮاد‬
‫اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺗﻠﻔﻴﻘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن "اﮐﺜﺮﻳﺖ" ﮐﻪ در‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﯼ ﺳﺎل ‪ ۶۴‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺪود ‪ ١٠٠‬ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﮐﻪ در اﻳﻦ‬
‫ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬در ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫‪٣٥٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫درﺳﺘﯽ در ﺻﻔﺤﻪ ‪ ١٩٩‬ﺑﻪ ﺁن اﺷﺎرﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﻟﻦ ﻓﻮق ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ ﺑﻪ‬
‫ﻟﺤﺎظ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽ و ﻣﻘﺎوم ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻴﺪ ﻣﯽ داﻧﻢ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‬
‫ﺑﻴﺶ از ‪ ۵٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬اﻃﻼع دﻗﻴﻘﯽ در دﺳﺖ ﻧﺪارم‪.‬‬

‫‪٨‬‬
‫ﺑﺮاﯼ روﺷﻦ ﺗﺮ ﺷﺪن ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺑﻨﺪهﺎﯼ اوﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺪازﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪ ‪ ٣‬ﺑﺎﻻ ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻗﺒﻼً در ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ ٣‬ﺑﺎﻻ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﺪودﯼ اﻓﺮاد زﻳﺮ ﺣﮑﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻣﺘﺸﮑﻞ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻮد و ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺑﻪ ‪ ١۵۵‬ﺗﻦ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ ١١۵ .‬ﻣﺠﺎهﺪ و ‪۴٠‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﺁﻣﺎر ﻓﻮق ﺗﻘﺮﻳﺒﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﺑﺎﻻ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻳﻦ ﺑﻨﺪ را زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ‪١٠‬‬
‫ﺳﺎل ﺗﺎ ‪ ١۵‬ﺳﺎل ﺣﮑﻢ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻧﻴﺰ در ﻣﻘﻄﻊ اﻋﺪام هﺎ‪ ،‬ﺑﻴﺶ‬
‫از ‪ ١٨٠‬ﺗﻦ ﻧﺒﻮد‪ ١۴٠.‬ﻣﺠﺎهﺪ و ‪ ۴٠‬ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد اﻳﻦ ﺁﻣﺎر ﺗﻘﺮﻳﺒﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻣﺎر دادﻩ ﺷﺪﻩ در ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﺑﻪ ﻧﻘﻞ‬
‫از ﺷﺎهﺪ هﺸﺘﻢ در ﺻﻔﺤﻪ ‪ ٢٨۶‬ﮐﺘﺎب ﻣﺰﺑﻮر ﻧﻴﺰ ﺗﺄﻳﻴﺪ هﻤﻴﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺪ ‪ .۴‬ﺗﻌﺪاد ‪ ١۵٠‬ﻧﻔﺮ در اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﮔﻮهﺮدﺷﺖ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ١١‬ﺧﺮداد‬

‫ﻣﺎﻩ ‪ ١٣۶٧‬ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در ﺣﺪود ‪ ٧‬ﻧﻔﺮ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﮐﻠﻴﻪ ﯼ اﻓﺮادﯼ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ"‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‪ ٢٨٩‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﮔﺰارش ﻧﻬﻢ‪ ،‬ﺁﻣﺎر ﻓﻮق را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﻳﮏ از ﮐﺘﺎب هﺎ و‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪ هﺎﯼ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ﻳﺎ ﺷﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﺁﻣﺎرﯼ در ﺗﻀﺎد ﺑﺎ‬
‫ﺁﻣﺎر ﻓﻮق راﺟﻊ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ ۴‬اوﻳﻦ ﮔﺰارش ﻧﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در ﻳﮑﯽ از اﺗﺎق هﺎﯼ ﺁن‪ ،‬هﺸﺖ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫در ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ در اﻧﻔﺮادﯼ زﻳﺮ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ و ﺳﭙﺲ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﺎ اﻧﺘﻘﺎل دادﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﺑﺎﻻ‪ .‬اﻋﻀﺎﯼ ﻣﻌﺮوف ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻴﺎﻧﻮرﯼ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻳﯽ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻮﯼ‪ ،‬ﺟﻮدت و‪...‬‬
‫در ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ و از ﻗﺮار ﻣﻌﻠﻮم ﺗﻌﺪاد دﻳﮕﺮﯼ از زﻧﺪاﻧﯽ هﺎﯼ ﺗﻮدﻩ اﯼ و اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ ﻧﻴﺰ‬
‫در اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا در اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎﻩ هﻤﺎن ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﭽﻪ هﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮرس‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٦٠‬‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺪود ‪ ٣٠‬زﻧﺪاﻧﯽ اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ در ﺁن ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﻓﻮق در‬
‫ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬در اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد داﺧﻞ اﻳﻦ ﺑﻨﺪ اﺷﺮاف ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺪارم و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ درﺻﺪﯼ از ﺧﻄﺎ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﺑﻴﺶ از ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻤﺎن ﻃﻮرﯼ ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺁﻣﺎر ﮐﻞ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺮد ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ در ﻣﻘﻄﻊ‬
‫اﻋﺪام هﺎ در ﺑﻨﺪهﺎﯼ اوﻳﻦ)زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﻧﺪ( ﮐﻪ اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻤﯽ ﺑﻴﺶ از ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺗﻦ ﻳﻌﻨﯽ ‪ ۴٠۵‬ﻣﺠﺎهﺪ و ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ١٢٠‬ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪).‬ﺁﻣﺎر ﮐﻞ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻣﺮد ﺷﺎﻣﻞ ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ و ﺑﻨﺪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺶ از‬
‫‪ ١٧٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ(‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ‪ .٢٠٩‬از دﻳﮕﺮ ﻗﺴﻤﺖ هﺎﯼ اوﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ‪ ٢٠٩‬ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ وزارت اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺖ و ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﺁن ﺑﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﭼﻨﺪ ﺑﺎرﻩ ﯼ ﮐﺘﺎب هﺎﯼ "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" و "ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ" و دﻳﮕﺮ اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬در‬
‫ﻣﻘﻄﻊ اﻋﺪام هﺎ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮ دادﮔﺎﻩ و ﺁﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﻧﺘﻈﺎر اﺟﺮاﯼ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ و از ﻗﺒﻞ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺁن ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﯽ اﯼ در ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺣﺪود ‪ ٨٠‬ﺳﻠﻮل داﻳﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻓﺮض‬
‫ﺣﺘﺎ اﮔﺮ از ﻗﺒﻞ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ در ﺁن ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎز هﻢ ﺗﻌﺪاد ﺁن ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺶ از ‪ ٨٠‬ﺗﻦ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺰارش هﺎ و ﺷﻬﺎدت هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب هﺎﯼ "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ" و "ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ" ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ ﺑﺎﻻ هﻴﭻ ﺗﻀﺎدﯼ ﻧﺪارد و‬
‫ﻣﺆﻳﺪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ‪ .‬از ﭼﻬﺎر ﻃﺒﻘﻪ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ و هﺮ ﻃﺒﻘﻪ‪ ،‬داراﯼ ﺣﺪود ‪ ١٠٠‬ﺳﻠﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﻓﻮق ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻃﯽ ﮐﺮدن ﻣﺮاﺣﻞ ﭘﻴﺶ‬
‫از اﻋﺪام‪ ،‬از ﺑﻨﺪهﺎﺷﺎن ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻘﻪ ﯼ اول ﺑﻪ زﻧﺎن و ‪ ٣‬ﻃﺒﻘﻪ ﯼ دﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮدان اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ‪ .‬هﻤﺎن ﻃﻮرﯼ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﺷﺪ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن زﻳﺮ‬
‫ﺣﮑﻤﯽ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ۴‬و ﻳﮏ اﺗﺎق درﺑﺴﺘﻪ از ﺳﺎﻟﻦ‪ ،۶‬ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻠﻮل هﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺎن ﻧﻴﺰ از ﻗﺒﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻠﻮل هﺎ اﻧﺘﻘﺎل دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺛﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ از ﺑﻨﺪهﺎ ﺑﺮاﯼ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺳﻠﻮل هﺎ ﻧﮕﺎهﺪارﯼ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ در واﻗﻊ‪ ،‬در ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ از ﺁﻣﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ و ﺑﻨﺪهﺎ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪﻩ و‬
‫ﺑﻪ ﺁﻣﺎر اﻓﺮاد زﻧﺪاﻧﯽ در ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ‪ ٢٠٩‬اﻓﺰودﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﺰارش هﺎ و ﺷﻮاهﺪ‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ در ﺻﻔﺤﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺘﺎب هﺎﯼ "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" و "ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﺑﺸﺮﻳﺖ" ﻣﺆﻳﺪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺎﻻﺳﺖ و هﻴﭻ ﺗﻀﺎدﯼ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ ﻣﻦ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ در ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﻢ ﮐﻪ ‪ ١۵٠‬زﻧﺪاﻧﯽ‪ ،‬از ﻗﺒﻞ در اﻳﻦ ﺳﻠﻮل هﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻋﺪﻩ اﯼ‬
‫‪٣٦١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ را ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ۵٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس هﺎﻳﯽ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت از ﻟﺒﺎس زﻧﺪاﻧﻴﺎن و داراﯼ ﺳﻨﻴﻦ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ در ﻣﻮرد ﺁن هﺎ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪهﺎ هﻢ اﻃﻼع دﻗﻴﻘﯽ از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺪون وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﺑﺤﺚ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻮق‪ ،‬ﻓﺮض را ﺑﺮ ﺁن ﻣﯽ ﮔﻴﺮم‬
‫ﮐﻪ هﻤﻪ ﯼ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﯼ ﺣﺎﺋﺰ اهﻤﻴﺖ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻮﻻً‬
‫ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ‪ ٢٠٩‬اوﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺤﻞ هﺎﻳﯽ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪهﺎ و ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد در ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ دادﮔﺎﻩ و اﻋﺪام ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺪ وﻳﮋﻩ روﺣﺎﻧﻴﺖ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اوﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻨﺪ وﻳﮋﻩ روﺣﺎﻧﻴﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻤﺎن ‪ ٣٢۵‬و ‪٣١١‬‬
‫ﻗﺪﻳﻢ و ﺑﻨﺪهﺎﯼ ‪ ۵‬و ‪ ۶‬اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ ۶۶‬ﺑﻪ دادﺳﺮاﯼ وﻳﮋﻩ روﺣﺎﻧﻴﺖ اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ‬
‫و زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻧﻤﯽ ﺑﺮد و ﺑﻪ دور از ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ رژﻳﻢ در روزهﺎﯼ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن "ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ" را‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺻﺤﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻓﻮق ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ هﻤﺎن‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ در ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺁن هﺎ را در ﺑﻨﺪهﺎ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺁﻣﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ اوﻳﻦ در ﻣﻘﻄﻊ اﻋﺪام هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻓﺮاﺗﺮ از ‪ ١۶٠٠‬ﻧﻔﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺁﻣﺎر در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﯼ هﻤﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻋﻢ از ﻣﻘﺎوم‪ ،‬ﺗﻮاب و ﺑﺮﻳﺪﻩ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺎهﯽ و‪ ...‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ‪ ١٠‬هﺰار ﺗﻦ ﻣﺮد‪ ،‬ﺁن هﻢ ﻓﻘﻂ در اوﻳﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ؟!‬
‫ﺣﺎل ﺁن ﮐﻪ از ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ ‪ ٢‬و ‪ ۴‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺪاد اﻧﺪﮐﯽ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ و اﮐﺜﺮ اﻓﺮاد دو‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ﻓﻮق از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاب‪ ،‬ﺑﺮﻳﺪﻩ و ﻣﻨﻔﻌﻞ ﺑﻮدﻩ و در ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪان از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﻧﺸﺪﻩ و اﻋﺪام ﻧﺸﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﻧﻴﺰ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ در ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺗﻌﺪادﯼ از ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ داراﯼ‬
‫ﭘﺮوﻧﺪﻩ هﺎﯼ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻮدﻩ وﻟﯽ ﭘﺲ از ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ در دادﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ در‬
‫دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻀﺎﻳﯽ رژﻳﻢ و ﻳﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺒﺎﻟﻎ هﻨﮕﻔﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ دوﺑﺎرﻩ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ اوﻳﻦ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از اﻓﺮاد ﭼﻨﺪان زﻳﺎد ﻧﺒﻮد‪ .‬در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ اوﻳﻦ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬دوﺳﺘﺎن‬
‫ﻧﺰدﻳﮑﻢ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ)ﺣﺪوداً دﻩ ﻧﻔﺮ( ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﺮاﯼ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‬
‫ﺑﻪ اوﻳﻦ ﺁوردﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺳﺮ و وﺿﻊ ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ از ﺑﻴﺮون‬
‫ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ اﻓﺮاد داراﯼ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﺑﻮد و دوﻣﺎﻩ ﭘﺲ از‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﺣﮑﻢ از زﻧﺪان ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد!‬
‫ﺑﻌﻴﺪ ﻣﯽ داﻧﻢ ﮐﺴﯽ از ﻣﻴﺎن ﭼﻨﻴﻦ اﻓﺮادﯼ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﯼ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ‪ ،‬وﺣﺸﯽ ﮔﺮﯼ ﻋﻮاﻣﻞ رژﻳﻢ ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ در‬
‫اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺘﺒﯽ رﺣﻴﻢ زادﻩ و ﺣﺴﻴﻦ ﺁﺳﻴﺎﺑﺎن را ﮐﻪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺷﺮوع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﻣﺮﺧﺼﯽ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٦٢‬‬
‫ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﭘﺎﻳﺎن دورﻩ ﯼ ﻣﺮﺧﺼﯽ‪ ،‬ﺑﻪ زﻧﺪان ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻩ و‬
‫ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق ﻧﻪ ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﺷﯽ ﺑﺮ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺧﻤﻴﻨﯽ اﺳﺖ و ﻧﻪ اﻧﮑﺎر ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ رواﻳﺖ واﻗﻌﯽ و ﺑﻪ دور از ذهﻨﻴﺖ و‬
‫هﻴﺎهﻮهﺎﯼ راﻳﺞ از ﻳﮏ ﮐﺸﺘﺎر ﻓﺠﻴﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪﻩ‪ ،‬رژﻳﻢ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ دﺳﺖ زدن ﺑﻪ هﺮ ﻧﻮع ﺟﻨﺎﻳﺖ و ﺷﻘﺎوﺗﯽ را دارد‪ .‬هﻤﻴﻦ ﮐﻪ از ﻳﮏ ﺑﻨﺪ ‪ ١۵٠‬ﻧﻔﺮﻩ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ هﻔﺖ ﺗﻦ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ و از ﻣﻴﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‬
‫ﺑﻨﺪ‪)١‬اﺑﺪﯼ هﺎ( ﺗﻌﺪادﯼ اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎر زﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﮔﻮﻳﺎﯼ اﺑﻌﺎد ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ رژﻳﻢ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ روﯼ ﺁن ﺗﺄﻣﻞ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﺎن‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در دﺳﺘﺮس ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﺒﻮد وﮔﺮﻧﻪ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم‪ ،‬از ﮐﺸﺘﺎر‬
‫دﻩ هﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺁن ﻧﻴﺰ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﺑﺎﻳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٩‬‬
‫در ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬وﻳﮋﻩ ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﺷﻬﻴﺪان‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن ﮐﻪ در ﻣﻘﻄﻊ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺑﻨﺪ ‪ ٣‬زﻧﺪان زﻧﺎن اوﻳﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ ١٠٠٠‬زﻧﺪاﻧﯽ داﺷﺖ ‪٨٠‬‬
‫‪٢٥٢‬‬
‫درﺻﺪ ﺧﻮاهﺮان ﻣﺠﺎهﺪ را ﺗﺎ ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۶٧‬اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﯼ ﮔﺰارش ﺑﺎﻻ‪ ،‬اﻃﻼع درﺳﺘﯽ از ﺁﻣﺎر‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺐ و‬
‫ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪارﯼ زﻧﺎن در ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﺎل ‪ ۶۴‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺁزادﯼ ﺗﺪرﻳﺠﯽ‬
‫زﻧﺎن‪ ،‬از ﺗﻌﺪاد ﺁﻧﺎن در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺷﺪت ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬زﻧﺎن در‬
‫ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﯼ اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻧﻤﯽ ﺑﺮدﻧﺪ! واﻧﮕﻬﯽ‪ ،‬در ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬هﻴﭻ‬
‫ﺑﻨﺪﯼ در اوﻳﻦ ﺑﻴﺶ از ‪ ١٨٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬زﻧﺎن در ﺁن ﻣﻘﻄﻊ ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻦ‬
‫ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻟﻦ‪ ١‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ داراﯼ ﺷﺶ اﺗﺎق اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﺁن ﺑﻪ ﺑﻬﺪارﯼ‬
‫ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ اﺧﺘﺼﺎص دادﻩ ﺷﺪﻩ و در واﻗﻊ ﮐﺎرﺑﺮﯼ دﻳﮕﺮﯼ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت درﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ٢٠ .‬ﺗﺎ ‪ ٢۵‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ در اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﻧﺸﺪﻧﺪ و در ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‬
‫ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ اﺗﺎق هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن ﻣﺠﺎهﺪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﮐﻤﺘﺮ از‬

‫‪ 252‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ارﮔﺎن ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،۴٢٧‬وﻳﮋﻩ ﻧﺎﻣﻪﯼ ﺵﻬﻴﺪان‪ ٢٠ ،‬ﺑﻬﻤﻦﻣﺎﻩ‬
‫‪.١٣٧٧‬‬
‫‪٣٦٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪ ١٠٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً هﻤﻪ ﯼ ﺁن هﺎ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺳﺎﻣﯽ زﻧﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ اﻳﻦ ﺑﻨﺪ‬
‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫رﺿﻴﻪ ﺁﻳﺖ اﷲ زادﻩ ﺷﻴﺮازﯼ‪ ،‬اﺷﺮف اﺣﻤﺪﯼ‪ ،‬ﺁﺳﻴﻪ اﺣﻤﺪزادﻩ‪ ،‬ﻣﻴﻨﺎ )ﻗﻤﺮ( ازآﻴﺎ‪ ،‬ﻣﻬﻨﺎز‬
‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﯽ‪ ،‬ﻓﺮح ﺁﻗﺎﻳﺎن‪ ،‬ﺣﻮرﻳﻪ اآﺒﺮﻧﮋاد‪ ،‬رﻗﻴﻪ اﮐﺒﺮﯼ‪ ،‬ﺻﺪﻳﻘﻪ اِﻧﺴﯽ‪ ،‬اﮐﺮم ﺑﻬﺎدرﯼ‪،‬‬
‫ﺣﻮرﻳﻪ ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺗﺒﺎر‪ ،‬ﻣﺮﻳﻢ )ﺳﺎرا( ﭘﺎآﺒﺎز‪ ،‬ﻣﻨﻴﮋﻩ ﺗﺎج اآﺒﺮﯼ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ )ﻧﺎهﻴﺪ( ﺗﺤﺼﻴﻠﯽ‪،‬‬
‫ﺷﻬﻴﻦ ﺟﻠﻐﺎزﯼ‪ ،‬ﻧﺎهﻴﺪ ﺟﻠﻴﻠﯽ‪ ،‬ﭘﺮواﻧﻪ ﺟﻤﺸﻴﺪﯼ‪ ،‬ﭘﺮوﻳﻦ ﺣﺎﺋﺮﯼ‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ﺣﺎج ﻋﻠﯽ‪ ،‬زهﺮﻩ‬
‫ﺣﺎج ﻣﻴﺮاﺳﻤﺎﻋﻴﻠﯽ‪ ،‬ﻟﻴﻼ ﺣﺎﺟﻴﺎن‪ ،‬ﮔﻠﯽ ﺣﺎﻣﺪﯼ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺣﻤﺰﻩ اﯼ‪ ،‬ﺳﻬﻴﻼ )ﻟﻴﺪا( ﺣﻤﻴﺪﯼ‪،‬‬
‫ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺣﻤﻴﺪﯼ‪ ،‬ﻃﻴﺒﻪ ﺣﻴﺎﺗﯽ‪ ،‬زهﺮﻩ ﺣﻴﺪرﯼ‪ ،‬ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺣﻴﺪرﯼ‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮرﻩ ﺧﺴﺮوﺁﺑﺎدﯼ‪،‬‬
‫ﻣﻬﺮﯼ درﺧﺸﺎﻧﯽ ﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺒﺎ دﺷﺘﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺪﻩ رازﺑﺎن‪ ،‬ﺳﻮداﺑﻪ )زهﺮﻩ( رﺿﺎزادﻩ‪ ،‬ﻧﺎهﻴﺪ‬
‫زرآﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻬﻤﻴﻨﻪ ﺳﺘﻮدﻩ‪ ،‬ﻓﺮح ﺷﻜﺮﯼ‪ ،‬ﺳﻬﻴﻼ ﺷﻤﺲ‪ ،‬ﺳﻮداﺑﻪ )ﺷﻬﭙﺮ( ﺷﻬﭙﺮﯼ‪ ،‬ﺳﻮﺳﻦ‬
‫ﺻﺎﻟﺤﯽ‪ ،‬ﺧﻴﺮﻳﻪ ﺻﻔﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻓﺮوزان ﻋﺒﺪﯼ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻩ ﻋﺮﻓﺎﻧﻴﺎن‪ ،‬اﺷﺮف )ﻣﺮﻳﻢ( ﻋﺰﻳﺰﯼ‪ ،‬زهﺮا‬
‫)ﺷﻬﻼ( ﻋﺴﮑﺮﯼ‪ ،‬ﺷﻬﺮﺑﺎﻧﻮ )اﻋﻈﻢ( ﻋﻄّﺎرﯼ‪ ،‬زهﺮﻩ ﻋﻴﻦ اﻟﻴﻘﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻴﺮﻩ ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺎن‪ ،‬اﺷﺮف‬
‫ﻓﺪاﻳﯽ ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ‪ ،‬ﻣﻬﺘﺎب ﻓﻴﺮوزﯼ‪ ،‬ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻓﻴﺾ ﺷﻨﺪﯼ‪ ،‬ﺻﻨﻮﺑﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ اردﺳﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮋﮔﺎن‬
‫آﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺁذر آﻮﺛﺮﯼ‪ ،‬ﺷﻬﻼ آﻮهﺴﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ آﻴﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻴﻨﺎ ﻟﻄﻔﯽ‪ ،‬ﻣﮋﮔﺎن ﻟﻄﻴﻔﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺒﺎ‬
‫ﻟﻬﺮاﺳﺒﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ )ﻣﻬﺮﯼ( ﻣﺤﻤﺪرﺣﻴﻤﯽ‪ ،‬ﺷﮑﺮ ﻣﺤﻤﺪزادﻩ‪ ،‬ﻣﺮﻳﻢ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﺑﻬﻤﻦ ﺁﺑﺎدﯼ‪،‬‬
‫ﻣﻬﺪﺧﺖ ﻣﺤﻤﺪﯼ زادﻩ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ ﻣﺮﻳﺪﯼ‪ ،‬ﺳﺮور ﻣﺸﻬﺪﯼ اﺳﺘﺮﺁﺑﺎدﯼ‪ ،‬ﻓﺮﺣﻨﺎز ﻣﺼﻠﯽ‪ ،‬ﺳﻮداﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺼﻮرﯼ‪ ،‬ﻣﺮﻳﻢ ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮرﻩ ﻧﺎﻧﺴﺎ‪ ،‬ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻧﺎﻧﻜﻠﯽ‪ ،‬ﭘﺮواﻧﻪ ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮرﯼ‪ ،‬ﺻﺎﻟﺤﻪ‬
‫ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪﯼ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ زهﺮا ﻧﻴﻜﻮ اﻗﺒﺎل ﺗﻚ‪ ،‬ﻓﺮح وﻓﺎﻳﯽ زادﻩ‪ ،‬ﭘﺮﻳﻮش هﺎﺷﻤﯽ‪ ،‬ﻗﺪﺳﯽ‬
‫هﻮاﮐﺸﻴﺎن و‪...‬‬

‫ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٣‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ)ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٢‬زﻧﺎن(‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ١۵٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ‬
‫ﻳﮏ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﯼ ﺳﻪ ﻧﻔﺮﻩ و ﻳﮏ ﺧﺎﻧﻮادﻩ دو ﻧﻔﺮﻩ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺁزادﯼ دوﺑﺎرﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ اﻏﻠﺐ در اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎً اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺪود ‪ ۴٠‬ﻧﻔﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻳﻦ ﺑﻨﺪ را ﻧﻴﺰ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮﻳﺖ زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن ﻣﺠﺎهﺪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ ٢٠‬ﻧﻔﺮ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن ﻣﺠﺎهﺪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺳﺎﻣﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﯼ اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن اﻳﻦ ﺑﻨﺪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﻣﻬﺮﯼ اﻗﻴﺎﻧﯽ‪ ،‬زهﺮا ﺑﻴﮋن ﻳﺎر‪ ،‬ﻟﻴﻠﯽ ﺣﺴﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻣﮋﮔﺎن ﺳﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺁزادﻩ ﻃﻴﺐ‪ ،‬ﻓﺮﺣﻨﺎز‬
‫ﻇﺮﻓﭽﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻴﺮﻩ ﻋﺎﺑﺪﻳﻨﯽ‪ ،‬هﻤﺪم ﻋﻈﻴﻤﯽ‪ ،‬زهﺮا ﻓﻼﺣﺘﯽ ﺣﺎج زارع‪ ،‬ﻣﻬﻴﻦ ﻗﺮﻳﺸﯽ‪ ،‬زهﺮا‬
‫‪٢٥٣‬‬
‫)ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ( آﻴﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺳﻬﻴﻼ ﻣﺠﺎور‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮرﻩ ﻣﺼﻠﺤﯽ‪ ،‬ﺳﻬﻴﻼ ﻣﺤﻤﺪ رﺣﻴﻤﯽ و‪...‬‬

‫ﺳﺎﻟﻦ ‪ ۵‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ)ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٣‬زﻧﺎن(‪ .‬اﮐﺜﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ را زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‬

‫‪ 253‬اﺱﺎﻣﯽ ﺵﻬﺪا در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﻴﻨﺎ اﻧﺘﻈﺎرﯼ ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن ﻣﺠﺎهﺪ ﺕﻬﻴﻪ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٦٤‬‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ هﻴﭻ ﻳﮏ ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﻧﺸﺪﻩ و ﺁن ﺗﻌﺪادﯼ هﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫دادﮔﺎﻩ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻬﺖ ﺻﺪور ﺣﮑﻢ ﺷﻼق در ﺻﻮرت اﻣﺘﻨﺎع از ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺶ از ‪ ٢٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻬﺎﻳﯽ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ هﻴﭻ ﻳﮏ ﺑﻪ‬
‫دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﺗﻌﺪادﺷﺎن ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ۴٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً هﻤﻪ ﯼ ﺁن هﺎ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم هﺎﯼ‬
‫ﻣﻴﺘﺮا اﺳﮑﻨﺪرﯼ‪ ،‬ﺷﻬﻨﺎز ﺁﻗﺎﻧﻮر‪ ،‬ﻣﻠﻴﺤﻪ اﻗﻮاﻣﯽ‪ ،‬ﺳﻴﻤﻴﻦ ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﯽ دهﮑﺮدﯼ‪ ،‬ﺷﻬﻴﻦ ﭘﻨﺎهﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺮﻳﻢ ﺗﻮاﻧﺎﺋﻴﺎن ﻓﺮد‪ ،‬ﻓﻬﻴﻤﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﮐﻠﺨﻮران‪ ،‬ﻣﻬﻴﻦ ﺣﻴﺪرﻳﺎن‪ ،‬ﻃﻴﺒﻪ ﺧﺴﺮوﺁﺑﺎدﯼ‪ ،‬ﻋﻔﺖ‬
‫ﺧﻠﺪﯼ‪ ٢٥٤،‬ﺁﻓﺎق دﮐﻨﻤﺎ‪ ،‬هﻤﺎ رادﻣﻨﺶ‪ ،‬ﻣﻨﻴﺮﻩ رﺟﻮﯼ‪ ،‬ﺳﭙﻴﺪﻩ)ﺻﺪﻳﻘﻪ( زرﮔﺮ‪ ،‬ﻣﺮﻳﻢ ﺳﺎﻏﺮﯼ‪،‬‬
‫زهﺮا ﺷﺐ زﻧﺪﻩ دار‪ ،‬ﻓﺮﻳﺪﻩ ﺻﺪﻗﯽ‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ﺻﻔﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻓﺮزاﻧﻪ ﺿﻴﺎء ﻣﻴﺮزاﻳﯽ‪ ،‬اﻋﻈﻢ‬
‫ﻃﺎﻗﺪرﻩ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺒﺎ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺳﻬﻴﻼ ﻓﺘﺎﺣﻴﺎن‪ ،‬ﻣﻬﻨﺎز ﻓﺘﺤﯽ‪ ،‬ﻣﻬﺮﯼ ﻗﻨﺎت ﺁﺑﺎدﯼ‪ ،‬ﻣﻬﻴﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻗﺪﺳﯽ ﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻋﻼﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻬﺮﯼ و ﺷﻮراﻧﮕﻴﺰ ﮐﺮﻳﻤﻴﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ)ﮔﻠﯽ( ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‪،‬‬
‫ﻣﺮﻳﻢ ﮔﻠﺰادﻩ ﻏﻔﻮرﯼ‪ ،‬اﺷﺮف ﻣﻮﺳﻮﯼ‪ ،‬ﻣﻬﻨﺎز ﻳﻮﺳﻔﯽ و‪ ...‬ﻣﯽ ﺗﻮان اﺷﺎرﻩ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن زﻧﺪاﻧﯽ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬و در ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﭼﻨﺪان زﻳﺎد ﻧﺒﻮد‪ .‬اﮐﺜﺮﻳﺖ‬
‫ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻘﺎق ﺁن هﺎ در اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺪاد اﻧﺪﮐﯽ زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ و‬
‫ﮐﺮﺟﯽ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﮐﺘﺎب "ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن در زﻧﺠﻴﺮ" از اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻮق ﺻﺤﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ " :‬ﺳﻪ ﺑﻨﺪ زﻧﺎن‬
‫‪٢٥٥‬‬
‫اوﻳﻦ ﺑﻌﺪ از ﮐﺸﺘﺎر ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺑﻨﺪ ﺷﺪ"‪.‬‬
‫‪٢٥٦‬‬
‫در ﻣﺠﻤﻮع ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ٢٠٠‬زن ﻣﺠﺎهﺪ در اوﻳﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺁﻣﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ اوﻳﻦ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب هﺎﯼ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و‬
‫ﺷﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در اﮐﺜﺮ ﻣﻮارد اﻏﺮاق و‬
‫ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ اﯼ دﻳﺪﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ هﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻣﺎر ﻧﻬﺎﻳﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫ﺷﺪﻩ ﻣﯽ رﺳﻴﻢ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬وﻟﯽ اﷲ واﺣﺪ‬
‫ﻣﺮزن ﮐﻼﺗﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮐﺘﺎب هﺎﯼ "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" و "ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ"‪،‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ و دﻳﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﺁﻣﺎر هﺎﯼ ﻓﻮق هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬روﺷﻦ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ادﻋﺎﻳﯽ ﺷﺎن‪ ،‬ﺁن هﻢ در اﺑﻌﺎد ‪ ١٠‬هﺰار در ﮐﺠﺎﯼ اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ؟ ﻧﻘﺸﻪ‬
‫زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺑﻪ ﭘﻴﻮﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٠‬‬
‫زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺁﻣﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮔﻮهﺮدﺷﺖ در ﻣﻘﻄﻊ اﻋﺪام هﺎ‪ ،‬در "وﻳﮋﻩ ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﺷﻬﻴﺪان"‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪ ﺁوردﻩ اﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ 254‬وﯼ ﭘﺲ از ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺕﺤﺖ ﻓﺸﺎرهﺎﯼ روﺣﯽ ﺥﻮدﮐﺸﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ 255‬ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن در زﻧﺠﻴﺮ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٠۶‬‬
‫‪ 256‬ﺕﻌﺪادﯼ از زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺑﻪ ﺱﻠﻮلهﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﺁﺱﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺵﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و از هﻤﺎنﺟﺎ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ‬
‫ﺑﺮدﻩ ﺵﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٣٦٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺷﻮاهﺪ و ﻗﺮاﺋﻦ ﭼﻨﺪ ‪ ۵٠٠٠‬زﻧﺪاﻧﯽ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪٣٠٠‬‬
‫‪٢٥٧‬‬
‫ﻧﻔﺮ از ﺁن هﺎ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ‪:‬‬
‫در هﻔﺘﻪ ﯼ اول‪ ،‬روزاﻧﻪ ‪ ١۵٠‬ﺗﺎ ‪ ١٨٠‬ﻧﻔﺮ را در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺣﻠﻖ ﺁوﻳﺰ‬
‫‪٢٥٨‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻳﺎ‪:‬‬
‫زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ‪ ٢۴‬ﺑﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ‪ ٢۴‬ﺑﻨﺪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ‪ ٢١‬ﺑﻨﺪش‪،‬‬
‫ﺳﻠﻮل هﺎﯼ اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ‪ ۴٠‬ﺗﺎﻳﯽ اﻧﻔﺮادﯼ‪ .‬ﺁﻣﺎر ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﺰدﻳﮏ‬
‫‪ ٢٢٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺪهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺁﻣﺎرﺷﺎن ﺑﻴﻦ ‪ ١٨٠‬ﺗﺎ ‪ ٢٠٠‬ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ در‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻴﻦ ‪ ۴۵٠٠‬ﺗﺎ ‪ ۵٠٠٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻋﺪام هﺎ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ‬
‫‪٢٥٩‬‬
‫اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻳﻢ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺰدﻳﮏ ‪ ٣٠٠‬ﻧﻔﺮ ﻣﯽ ﺷﺪﻳﻢ‪.‬‬

‫ﮔﺰارش ﻓﻮق از اﺳﺎس ﻏﻴﺮواﻗﻌﯽ و ﻣﺨﺪوش اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان دادﻩ اﯼ درﺳﺖ در‬
‫ﺁن ﭘﻴﺪا ﮐﺮد‪ .‬در ﮐﺘﺎب "ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن در زﻧﺠﻴﺮ" از اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ ﮐﻪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ‪ ٩٠‬درﺻﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﺗﻌﺪاد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎن را‬
‫ﻧﻴﺰ ‪ ٣٠٠‬ﺗﻦ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺴﺎب ﺗﻌﺪاد اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن ﻣﺠﺎهﺪ زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﺎﻳﺪ در‬
‫ﺣﺪود ‪ ٢٧٠٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از اﺳﺎس ﻏﻴﺮواﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻴﺪ ﻣﯽ داﻧﻢ ﮔﺮدﺁورﻧﺪﻩ ﯼ ﮐﺘﺎب‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ دهﺪ ‪ ٣٠٠٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ در ﮐﺪام ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬در‬
‫زﻳﺮ ﻣﺮورﯼ ﺑﺮ ﺁﻣﺎر واﻗﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻟﻦ ‪ .٢‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪ در واﻗﻊ اﺻﻠﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﻧﮕﺎهﺪارﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﻄﻊ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﻧﻴﺰ در هﻤﻴﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدم‪ .‬ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺣﺪود ‪ ١٨۵‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد‪ ،‬در ﺣﺪود ‪ ١١۵‬ﺗﻦ‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻟﻦ‪ .١‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ١٢٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻤﯽ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ از‬
‫اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دﻳﮕﺮﯼ ﺧﺎرج از ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﺑﻨﺪهﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻓﻮق در‬
‫ﻣﺠﺎورت ﺑﻨﺪ ﺟﻬﺎد و ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻗﺮار داﺷﺖ و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻪ "ﺑﻨﺪ‪ ١‬ﮐﻨﺎر ﺟﻬﺎد"‬
‫ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ‪ .‬از اﺑﺘﺪاﯼ اﻧﺘﻘﺎل زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻓﻮق‪ ،‬ﺁﻧﺎن از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﻨﺪ ﺳﺮ ﺑﺎز‬
‫زدﻩ و ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬا ﻧﻴﺰ دﺳﺖ زدﻧﺪ‪ .‬رژﻳﻢ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻗﺼﺪ اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻓﻮق را‬

‫‪ 257‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ارﮔﺎن ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،۴٢٧‬وﻳﮋﻩ ﻧﺎﻣﻪﯼ ﺵﻬﻴﺪان‪ ٢٠ ،‬ﺑﻬﻤﻦﻣﺎﻩ‬
‫‪.١٣٧٧‬‬
‫‪ 258‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬
‫‪ 259‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٦٦‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ و ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻧﺪاﻧﻴﺎن "ﺑﯽ ﺧﻄﺮ" دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻓﻮق ﮔﺴﻴﻞ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺁن هﺎ ﭼﻨﺪان هﻢ "ﺑﯽ ﺧﻄﺮ" ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼ درﺳﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن دادﻳﺎر و ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ زﻧﺪان در روز ‪ ١۴‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ‪ ،‬ﺳﻪ ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪ ﻓﻮق‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم هﺎﯼ رﺣﻤﺎن ﭼﺮاﻏﯽ‪ ،‬ﻣﻬﺪﯼ ﺷﺎﻩ ﻣﻴﺮزا و ﺣﺴﻴﻦ ﺳﻤﺎواﺗﻴﺎن را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺁورد ﮐﻪ‬
‫رﺣﻤﺎن ﭼﺮاﻏﯽ اﻋﺪام ﺷﺪ و دو ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و در روز ‪ ١۶‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺣﺪود‪ ۶٠‬ﺗﻦ دﻳﮕﺮ از اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﯼ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻨﺪ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻓﻮق ﺧﺎرج ﮐﺮدﻩ‬
‫و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ‪ ٣٠‬ﺗﻦ از ﺁﻧﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﯽ در ﻣﻮرد دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺪهﺎ‬

‫ﻳﮏ ﺳﺎﻟﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﯼ اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺒﻮد اﻣﻨﻴﺖ در ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ‬
‫از زﻧﺪان دﻳﺰل ﺁﺑﺎد ﻧﻴﻤﻪ هﺎﯼ ﺷﺐ ﺑﺎ دو اﺗﻮﺑﻮس ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ از‬
‫ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﺘﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﺗﻮاب هﺎ‪ ،‬ﺟﺰ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ هﻤﮕﯽ‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ ٢٦٠.‬در ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ" اﺳﺎﻣﯽ ﺑﻴﺶ از ‪ ۴٠‬ﻧﻔﺮ از ﺁﻧﺎن هﻤﺮاﻩ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺤﻞ اﻋﺪام ﮐﻪ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪ در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ اول‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﻧﻴﺰ در ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﺳﻮم ﺁن ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﮑﻮﻣﺎن دادﮔﺎﻩ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﮐﺮج ﻧﻴﺰ در ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻣﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و از هﻤﺎن ﻣﺤﻞ‬
‫ﺑﺮاﯼ دادﮔﺎﻩ و اﻋﺪام ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺳﺎﻟﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﺮﺟﯽ زﻳﺮ ﺣﮑﻢ و ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ‬
‫اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﻴﺮﻣﻬﺮان ﺑﯽ ﻏﻢ در ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺁن هﺎ‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻴﺶ از ‪ ١٠-١۵‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺴﺎب ﮐﻪ در هﺮ ﺑﻨﺪ اﻧﻔﺮادﯼ‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪٣٨‬‬
‫ﺳﻠﻮل ﻗﺮار دارد و در ﺿﻤﻦ راهﺮوﯼ اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ اﻧﻔﺮادﯼ را ﻧﻴﺰ از وﺳﻂ ﺗﻴﻐﻪ ﮐﺸﻴﺪﻩ و ﺑﻪ‬
‫دو ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و در هﺮ ﻃﺮف ﺗﻨﻬﺎ ‪ ١٩‬ﺳﻠﻮل داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﺳﻠﻮل هﺎ‬
‫هﻢ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد‪ .‬در ﺿﻤﻦ ﺳﺎرﻗﺎن ﻣﺴﻠﺢ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮﻣﺎن اﻗﺘﺼﺎدﯼ و‪ ...‬ﮐﻪ ﺟﺮاﺋﻢ ﺷﺎن در دادﮔﺎﻩ‬
‫اﻧﻘﻼب ﻣﻮرد رﺳﻴﺪﮔﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﻧﻴﺰ در هﻤﻴﻦ ﺑﺨﺶ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﮏ ﺳﺎﻟﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻬﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻃﻠﺐ و ﻣﺤﮑﻮﻣﺎن دادﮔﺎﻩ اﻧﻘﻼب اﺧﺘﺼﺎص‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎً ﺑﻨﺪ ﻳﺎ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ١۵‬ﻧﺎم داﺷﺖ و ﻧﻤﯽ داﻧﻢ در ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﭼﻪ ﻧﺎﻣﯽ ﺑﺮ ﺁن‬
‫ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪ ﻳﺎ ﺳﺎﻟﻦ دﻳﮕﺮﯼ هﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻓﻐﺎﻧﯽ اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ‪ .‬ﺁن هﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدﯼ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﯽ در ﻣﺨﺎرج و ﻋﺪم ﭘﺮداﺧﺖ هﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرهﺎﯼ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻤﻴﺪ اﺳﺪﻳﺎن ﮐﻪ در ﮔﺮدﺁورﯼ ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫روز ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺁذر ‪ ١٣٨٣‬در ﺟﺮﻳﺎن ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ اﯼ ﮐﻪ در ﺳﻤﻴﻨﺎر "ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺪﻩ"‬
‫اﻳﺮاد ﮐﺮد از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ‪ ٩٩‬ﻧﻔﺮﯼ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ‪ ٩‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪۶٧‬‬

‫‪ ١٢ 260‬ﻧﻔﺮ از ﺁنهﺎ را زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺵﻬﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﺱﻨﻘﺮ ﺕﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽدادﻧﺪ ﮐﻪ در ﮔﻮهﺮدﺵﺖ ﺟﺎوداﻧﻪ ﺵﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٣٦٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺷﺎرﻩ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪ ٢٦١.‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻨﺪﯼ در دوران ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در زﻧﺪان‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺪادﯼ زﻧﺪاﻧﯽ ﻳﺎ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﮐﺮﺟﯽ درﺳﺎﻟﻦ ﻳﺎ ﺑﻨﺪ ‪ ٩‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺪت هﺎ ﭘﻴﺶ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﺎ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ‬
‫ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪادﺷﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻤﺘﺮ از اﻳﻦ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻓﺮﻋﯽ هﺎ‪ .‬در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ در اﺑﺘﺪاﯼ هﺮ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در واﻗﻊ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﭘﺮﺳﻨﻞ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺑﻨﺪهﺎ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪﻩ و ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﻳﮏ ﺁﺑﺪارﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬دو اﺗﺎق‪ ،‬ﻳﮏ‬
‫اﻧﺒﺎرﯼ‪ ،‬ﺳﺮوﻳﺲ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و ﺣﻤﺎم اﺳﺖ و ﺣﮑﻢ ﻳﮏ ﺳﻮﺋﻴﺖ ﮐﺎﻣﻞ را دارد‪ .‬اﻣﺎ رژﻳﻢ از‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻓﻮق ﺑﺮاﯼ ﻧﮕﻬﺪارﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﺮ ﺁن ﻧﺎم "ﻓﺮﻋﯽ" ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻓﺮﻋﯽ هﺎ در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ ،۶۶‬ﺟﻬﺖ ﺗﻔﮑﻴﮏ و ﺗﻘﺴﻴﻢ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ‬
‫واﺣﺪ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺁن هﺎ و ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺮدن ﺷﺎن را راﺣﺖ ﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬وﺳﻌﺖ‬
‫ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪ‪ .‬در هﺮ ﻳﮏ از ﻓﺮﻋﯽ هﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ ٣٠‬ﺗﺎ ‪ ٣۵‬ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﻓﺮﻋﯽ هﺎﯼ ‪ ۵‬و ‪ ٨‬ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺪﻳﻤﯽ ﻣﺠﺎهﺪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮐﻪ ﺳﺎل هﺎ در‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ‪ .‬ﺁن هﺎ ﻗﺒﻼً در ﻳﮏ ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم "ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫‪ "۶‬ﮐﻪ از ﺑﻘﻴﻪ ﯼ ﻓﺮﻋﯽ هﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻣﺪﺗﯽ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬در دو‬
‫ﻓﺮﻋﯽ ﻓﻮق ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻓﺮﻋﯽ هﺎﯼ ‪ ٧-١٣-١۴-١۶-٩‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﮐﻪ در‬
‫ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎﻩ ‪ ۶۶‬از اوﻳﻦ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و دو ﻓﺮﻋﯽ ‪ ۴‬و‬
‫)ﻧﺎم دوﻣﯽ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺪارم( ﻧﻴﺰ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﻣﺠﺎهﺪ اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ در‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ‪١١‬ﺧﺮداد ﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ در اﺑﺘﺪا هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ در ﺑﻨﺪ ‪ ٣‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻓﺮﻋﯽ هﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺣﺴﺎب ﻓﻮق‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در هﺸﺖ ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪادﺷﺎن در ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻴﺶ از ‪ ٢۵٠‬ﻧﻔﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻴﺶ از ‪ ٣٠‬درﺻﺪ اﻓﺮاد ﻓﻮق زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ هﺎ ﺑﺎ هﻢ در ﻳﮏ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻳﻢ‪ .‬از ﻓﺮﻋﯽ هﺎﯼ ﻓﻮق‪ ،‬دو ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎ و‬
‫ﻓﺮﻋﯽ ‪ ٧‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً هﻤﮕﯽ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻤﯽ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻋﯽ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ زﻧﺎن در ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‬

‫‪٢٦٢‬‬
‫در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن ﺗﻌﺪادﺷﺎن اﻧﺪﮎ ﺑﻮد‪ ١٨ .‬زﻧﺪاﻧﯽ زن ﻣﺠﺎهﺪ ﭘﻴﺶ از‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻧﻴﻤﻪ هﺎﯼ ﺷﺐ از زﻧﺪان دﻳﺰل ﺁﺑﺎد ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﺑﺎ ﻳﮏ دﺳﺘﮕﺎﻩ اﺗﻮﺑﻮس ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ و در ﻳﮏ ﻓﺮﻋﯽ ﺟﺎ دادﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ‪ ١١‬ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم هﺎﯼ ﭘﺮوﻳﻦ اﻣﻴﺮﯼ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ اﻣﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻣﻴﺘﺮا ﺟﻼﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺮﺿﻴﻪ رﺣﻤﺘﯽ‪ ،٢٦٣‬ﻧﻴﺮﻩ ﻏﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺪﻩ ﮔﻮهﺮﻧﻴﺎ‪ ،‬اﺷﺮف‬

‫‪http://www.ragbarha.com/gahi/gahi-46.htm 261‬‬
‫‪ 262‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ را از ﻣﺎدر ﻃﻮﻣﺎر ﻣﻈﻠﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﺥﻮد ﺟﺰو ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻩ ﮐﺴﺐ ﮐﺮدﻩام‪.‬‬
‫‪ 263‬وﯼ اهﻞ اﻳﻼم ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٦٨‬‬
‫ﻣﻌﺰﯼ‪ ٢٦٤،‬هﺎﺟﺮ ﻧﺎﻣﻮر‪ ،‬اﻋﻈﻢ اﻟﺴﺎدات ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ﭘﻮران ﻧﺼﻮرﯼ و ﻧﺴﺮﻳﻦ‪ ...‬اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁذر ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﯽ ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از زﻧﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮد‪ ،‬از هﻤﺎن ﺟﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺘﻠﮕﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪ‪ ٧ .‬زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ از ﺟﻤﻠﻪ دو زﻧﺪاﻧﯽ ﺗﻮاب‪ ،‬ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻪ ﻣﺪت ‪٨‬‬
‫ﻣﺎﻩ ﻣﻤﻨﻮع اﻟﻤﻼﻗﺎت ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﺲ از ‪ ١٠‬ﻣﺎﻩ ﺑﺎ ﺁﻣﺒﻮﻻﻧﺴﯽ ﮐﻪ در ﻃﻮل راﻩ ﻧﻴﺰ ﺁژﻳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ ﺑﻪ ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻩ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺪود ‪ ١۵‬زﻧﺪاﻧﯽ زن ﮐﺮﺟﯽ ﻧﻴﺰ در ﻳﮏ ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﺁن هﺎ ﺗﻌﺪادﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﺗﻌﺪادﯼ ﻧﻴﺰ ﺗﻮاب ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫‪ ۴‬زﻧﺪاﻧﯽ زن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺮﺧﻮرد از ﺑﻨﺪ ﺑﻴﺮون ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ و در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺗﻨﻬﺎ زهﺮا‬
‫ﺧﺴﺮوﯼ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪ و در ‪ ٨‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ اﻋﺪام ﺷﺪ‪ .‬در دوراﻧﯽ ﮐﻪ در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ‬
‫ﺑﻮدم‪ ،‬ﺁن هﺎ را هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻮاﺧﻮرﯼ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ دﻳﺪم‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ در ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬اﻋﻢ از زن و ﻣﺮد ﮐﻤﺘﺮ از ‪۶۵٠‬‬
‫ﻧﻔﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ ٢٠٠‬ﺗﻦ از ﺁﻧﺎن زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در اﻳﻦ‬
‫زﻧﺪان‪ ،‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺶ از ‪ ۴۵٠‬ﺗﻦ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﮐﺎرﮔﺎﻩ و ﺟﻬﺎد ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدﯼ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﻮدﻧﺪ و در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ‪ ۵‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ‬
‫زودرس ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ هﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺁزاد ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﭘﯽ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﺸﻪ زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﻮﺳﺖ اﺳﺖ رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪١١‬‬
‫رواﻳﺖ هﺎﯼ ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻩ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺁﻣﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺑﻨﺪ هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻧﻴﺰ ﻧﺎدرﺳﺖ و در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد ﻏﻴﺮواﻗﻌﯽ و ﺗﻮأم ﺑﺎ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ هﻤﺎﻳﻮن در ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ "اﺗﺤﺎد ﮐﺎر" ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪" :‬از ‪ ٣٠٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻨﺪ ‪ ٣‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪،‬‬
‫‪٢٦٥‬‬
‫ﺟﺰ ‪ ٢٠‬ﻧﻔﺮﯼ ﺑﺮ ﺟﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪﻧﺪ‪".‬‬
‫ﻧﺎم ﺑﻨﺪ‪ ٣‬ﻣﺪﺗﯽ ﭘﻴﺶ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‪ ٢‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‬
‫ﺑﻮد و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ ١٨۵‬ﻧﻔﺮ در ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪود ‪ ٧٠‬ﻧﻔﺮ از اﻳﻦ ﺑﻨﺪ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ ﻣﻦ هﺴﺘﻢ‪ .‬در هﻴﭻ ﻳﮏ از ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬از اﺑﺘﺪاﯼ راﻩ اﻧﺪازﯼ ﺁن در‬
‫ﺳﺎل ‪ ۶١‬ﺑﻴﺶ از ‪ ٢٠٠‬ﻧﻔﺮ ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻊ هﺴﺘﻢ ﭘﺲ از ﺗﻔﮑﻴﮏ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در‬
‫زﻣﺴﺘﺎن ‪ ۶۶‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ اﻧﺘﻬﺎﻳﯽ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ هﺎﻳﯽ ﭼﻮن ﻣﻴﺰان ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ و ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ و‪ ...‬در ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬دو ﺑﻨﺪ ‪ ٧‬و ‪ ٨‬ﮐﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ هﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ١٠‬ﺳﺎل‬

‫‪ 264‬وﯼ اهﻞ ﺥﻮﯼ ﺑﻮد و ﺟﺰو ﭘﻴﮏهﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺵﺪ‪ .‬او در ﻣﺄﻣﻮرﻳﺘﯽ ﺑﺮاﯼ اﻋﺰام ﻧﻴﺮو در ﻣﻨﺰل‬
‫ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ اﻣﻴﻨﯽ در ﺵﻬﺮ ﺱﻨﻘﺮ دﺱﺘﮕﻴﺮ ﺵﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺱﺘﻔﺎدﻩ از ﻗﺮص ﺱﻴﺎﻧﻮر ﺑﻪ هﻨﮕﺎم دﺱﺘﮕﻴﺮﯼ‪ ،‬ﻣﻮرد ﻋﻤﻞ‬
‫ﺟﺮاﺣﯽ ﮔﻠﻮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ 265‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ اﺕﺤﺎد ﮐﺎر‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،٣٣‬ﺵﻬﺮﻳﻮر ‪.١٣٧٠‬‬
‫‪٣٦٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؛‬
‫‪ -‬ﺑﻨﺪ ‪ ١٢‬ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ‪ ١٠‬ﺗﺎ ‪ ١۵‬ﺳﺎل زﻧﺪان ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؛‬
‫‪ -‬ﺑﻨﺪ ‪ ١۴‬ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺟﻬﺖ ﺁزادﯼ از زﻧﺪان را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؛‬
‫‪ -‬ﺑﻨﺪ ‪ ١٠‬ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﮐﻪ در ﺧﺮدادﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬از اوﻳﻦ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻮدﻩ اﯼ و اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ ﻧﻴﺰ در ﻓﺮﻋﯽ ‪ ٢٠‬و اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻳﮏ ﺑﻨﺪ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻧﺎم ﺑﻨﺪهﺎﯼ ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ ﮐﻪ در ﻣﺎﻩ هﺎﯼ ﺁﺧﺮ ﺳﺎل‬
‫‪ ۶۶‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﺗﺮﮐﻴﺐ اﻓﺮاد داﺧﻞ ﺁن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺒﯽ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻴﻤﺎ ﭘﺮورش ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪ هﺎﯼ ‪ ٧‬و ‪ ٨‬را ﺑﻴﻦ ‪ ٨۵‬ﺗﺎ ‪ ٩٠‬ﻧﻔﺮ در هﺮ ﺑﻨﺪ و ﺗﻌﺪاد‬
‫ﻣﺤﮑﻮﻣﺎن ‪ ١٠‬ﺗﺎ ‪ ١۵‬ﺳﺎل را ‪ ١٢٠‬ﺗﺎ ‪ ١٣٠‬ﻧﻔﺮ ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬او هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ‪ ١۵‬ﺳﺎل ﺗﺎ اﺑﺪ را در ﺑﻨﺪ دﻳﮕﺮﯼ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ٢٦٦.‬ﻧﻴﻤﺎ ﭘﺮورش‬
‫ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ را ﺣﺪود ‪ ١٢٠‬ﻧﻔﺮ ذﮐﺮ ﮐﺮدﻩ و ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪" :‬از ﺗﻌﺪاد‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﭘﻨﺞ ﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﭼﭗ اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ)ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﺣﺪود ‪ ۵٠٠‬ﻧﻔﺮ( ﺣﺪود‬
‫‪267‬‬
‫‪ ٢۵٠‬ﺗﺎ ‪ ٣٠٠‬ﻧﻔﺮ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ"‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺸﯽ ﮐﻪ از اوﻳﻦ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺁوردﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪١۵٠ ،‬‬
‫ﺗﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻴﻤﯽ از ﺁن هﺎ ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺁﻣﺎر دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﻤﺎ ﭘﺮورش در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ دﻗﻴﻖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺟﻤﻌﻴﺖ هﻴﭻ ﺑﻨﺪﯼ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﻨﺪهﺎﻳﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺳﻠﻮل هﺎﯼ ﺑﺰرگ داﺷﺘﻨﺪ)‪ ،(١،٢،٣‬ﺑﻴﺶ از ‪ ١٠٠‬ﻧﻔﺮ ﻧﺒﻮد و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ‪ ١۵‬ﺳﺎل ﺗﺎ اﺑﺪ را‬
‫ﻧﻴﺰ در زﻣﺴﺘﺎن ‪ ۶۶‬ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻨﺪﯼ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ رواﻳﺖ دﮐﺘﺮ ﻏﻔﺎرﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﺑﻨﺪ هﺎﯼ زﻳﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪:‬‬
‫دو ﺑﻨﺪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﯼ دﻩ ﺳﺎل ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪ ‪ ۶‬ﺑﺮاﯼ ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽ هﺎ‬
‫ﺑﻨﺪ ‪ ١۴‬ﮐﻪ ﺗﺮﮐﻴﺒﯽ از ﻣﻨﻔﻌﻞ هﺎ و ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽ هﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪهﺎﯼ ‪ ٧‬و ‪ ٨‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﺮاﯼ ﭼﭙﯽ هﺎﯼ زﻳﺮ ‪ ١٠‬ﺳﺎل ﺧﻄﻮط دو و ﺳﻪ و ﭼﻬﺎر‬
‫اﺧﺘﺼﺎص دادﻩ ﺷﺪ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﻏﻔﺎرﯼ ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد هﺮ ﻳﮏ از ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ را ﺣﺪود ‪ ١٠٠‬ﻧﻔﺮ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬او‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺑﺎرﻩ ﺑﻨﺪ ‪ ١٨‬و ﻓﺮﻋﯽ ‪ ٢٠‬ﮐﻪ ﺑﻪ اﻋﻀﺎﯼ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ و اﮐﺜﺮﻳﺖ اﺧﺘﺼﺎص‬
‫دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪" :‬اﻳﻦ دو ﺑﻨﺪ هﺮ ﻳﮏ ‪ ١٠٠‬ﺗﺎ ‪ ١۵٠‬ﻧﻔﺮ زﻧﺪاﻧﯽ از اﻳﻦ دو ﮔﺮوﻩ را‬

‫‪ 266‬ﻧﺒﺮدﯼ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﻧﻴﻤﺎ ﭘﺮورش‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٠٣‬‬

‫‪ 267‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٠٣‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٧٠‬‬
‫‪٢٦٨‬‬
‫در ﺧﻮد ﺟﺎﯼ ﻣﯽ داد"‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ رواﻳﺖ دﮐﺘﺮ ﻏﻔﺎرﯼ هﺸﺖ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ ﮐﻪ واﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﯼ دﻩ ﺳﺎل ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻳﮏ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‬
‫و ﻧﻪ دو ﺑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﻧﻈﺮ دﮐﺘﺮ ﻏﻔﺎرﯼ و ﻧﻴﻤﺎ ﭘﺮورش‪ ،‬ﺳﻴﺎوش ﻣﺤﻤﻮدﯼ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫‪٢٦٩‬‬
‫ﺑﻨﺪﺷﺎن را ‪ ٧۴‬ﺗﻦ اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ٣٣ :‬ﻧﻔﺮ از ﺁﻧﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٢٧٠‬‬
‫هﻤﺎﻳﻮن اﻳﻮاﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻳﮑﯽ از ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﻣﻮﺻﻮف را ‪ ٧٠‬ﻧﻔﺮ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﻏﻔﺎرﯼ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪" :‬از ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ رﻓﻴﻖ اﻋﺪام ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ رﻓﻴﻖ ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻧﺎم او‬
‫‪٢٧١‬‬
‫اﮐﻨﻮن در ﺧﺎﻃﺮم ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﭘﻴﮑﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪".‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ از ﺁﻣﺎر دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ از دو ﺑﻨﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ‪ ٣۴‬ﻧﻔﺮ اﻋﺪام‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ دﮐﺘﺮ ﻏﻔﺎرﯼ ﺗﻌﺪاد اﻋﺪام ﺷﺪ ﮔﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ را ‪ ۵٠٠‬ﻧﻔﺮ‬
‫ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﯼ ﺑﺴﻴﺎرﯼ هﻤﺮاﻩ اﺳﺖ‪ .‬او ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ‬
‫در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ را ﻧﻴﺰ‪ ١٠٠٠‬ﻧﻔﺮ ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻴﺶ از ‪ ۵٠‬درﺻﺪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ هﻤﺮاﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ٢٧٢.‬دﮐﺘﺮ ﻏﻔﺎرﯼ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﺑﻨﺪهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫ﺑﻨﺪهﺎﯼ‪ ١‬و‪ ٢‬و‪ ٣‬را ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﺧﺘﺼﺎص دادﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﺮﺧﯽ از ﺁن هﺎ ‪٢٠٠‬‬

‫ﺗﺎ ‪ ٢۵٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ٢٠٠ .‬ﻧﻔﺮﯼ از ﻣﻨﻔﻌﻞ هﺎ و ﺗﻮاﺑﺎن ﺳﺎﺑﻖ ﮐﻪ‬
‫‪٢٧٣‬‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ را ﺑﺪون ﻗﻴﺪ و ﺷﺮط ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ در ﮐﺎرﮔﺎﻩ اﺳﺘﻘﺮار ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺑﻨﺪ ‪ ٣‬وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و در ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﻧﻴﺰ‪ ١٨۵‬ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﻨﺪ ‪١‬‬
‫ﺑﻪ ﮐﻨﺎر ﺟﻬﺎد و ﮐﺎرﮔﺎﻩ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺁن ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ١٢٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ٧٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻋﺎدﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻧﻪ ‪ ٢٠٠‬ﻧﻔﺮ از ﺗﻮاب هﺎ و‬
‫ﻣﻨﻔﻌﻞ هﺎﯼ ﺳﺎﺑﻖ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ در ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺣﺪود ‪۴٠‬‬
‫ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٢‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٢‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ دﻳﮕﺮ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﺁﻣﺎر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪:‬‬
‫در ﮔﺰارﺷﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺧﺒﺮﻧﺎﻣﻪ هﻮاداران ﺳﺎزﻣﺎن‪ -‬ﺗﻬﺮان‪ -‬ﻓﺪاﻳﯽ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺥﺎﻃﺮات ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ‪ ،‬دﮐﺘﺮ رﺿﺎ ﻏﻔﺎرﯼ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣۵‬‬ ‫‪268‬‬

‫ﮔﻔﺘﮕﻮهﺎﯼ زﻧﺪان‪ ،٣‬ﺱﻴﺎوش ﻣﺤﻤﻮدﯼ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٠٣‬‬ ‫‪269‬‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮهﺎﯼ زﻧﺪان‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ﻳﮏ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ ،١٣٧۶‬هﻤﺎﻳﻮن اﻳﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٩٢‬‬ ‫‪270‬‬
‫ﺥﺎﻃﺮات ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ‪ ،‬دﮐﺘﺮ رﺿﺎ ﻏﻔﺎرﯼ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢۵٢‬‬ ‫‪271‬‬
‫ﺥﺎﻃﺮات ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ‪ ،‬دﮐﺘﺮ رﺿﺎ ﻏﻔﺎرﯼ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢۴۴‬‬ ‫‪272‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣۵‬‬ ‫‪273‬‬
‫‪٣٧١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﺳﺘﻮر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬در اﺟﺮا ﻣﻨﻮﻳﺎت ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺧﻮن ﺁﺷﺎم‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت زﻳﺮ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪...‬‬
‫‪٢٧٤‬‬
‫اﻋﺪام ‪ ٢۵۶‬ﻧﻔﺮ در روز ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮐﺮج‪.‬‬

‫هﻴﺌﺖ ﮐﺸﺘﺎر ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪن ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ و ﻋﺎﺷﻮرا ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺗﻌﻄﻴﻞ ﮐﺮدﻩ و در‬
‫روز ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ هﻴﭻ ﮐﺲ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﻧﺸﺪ و ﮐﺴﯽ در اﻳﻦ روز در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ اﻋﺪام ﻧﺸﺪ!‬
‫ﭘﻴﺎم راﻩ ﮐﺎرﮔﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻳﮑﯽ از ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران ﮐﻪ هﻤﺮاﻩ ﮔﻨﺸﺮ وزﻳﺮ اﻣﻮرﺧﺎرﺟﻪ وﻗﺖ‬
‫‪٢٧٥‬‬
‫ﺁﻟﻤﺎن ﺑﻪ اﻳﺮان رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬رﻗﻢ واﻗﻌﯽ اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن را ‪ ٢٣‬هﺰار ﻧﻔﺮ اﻋﻼم ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﻳﮏ ﺳﻔﺮ ﭼﻨﺪ روزﻩ‪ ،‬ﻳﮏ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر هﻤﺮاﻩ ﮔﻨﺸﺮ ﺑﻪ ﺁﻣﺎر اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن ﭘﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد وﻟﯽ اﻳﻦ هﻤﻪ ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻧﻘﻼﺑﯽ از ﺁن ﻋﺎﺟﺰ هﺴﺘﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ اﻋﻼم هﺮ‬
‫ﺧﺒﺮﯼ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﮐﻤﯽ ﺗﺄﻣﻞ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺁن ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ "اﮐﺜﺮﻳﺖ" از ﻗﻮل ﻣﺴﺌﻮﻻن "ﮐﻤﻴﺘﻪ ﯼ ﺧﺎوران" ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬از اﻋﺪام ‪ ٨۶۴٠‬ﻧﻔﺮ ﺧﺒﺮ ﻣﯽ دهﺪ‪ ٢٧٦.‬ﺁﻣﺎر ﭼﻨﺎن "دﻗﻴﻖ" اﻋﻼم ﺷﺪﻩ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ‬
‫ﻧﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﻔﺮ ﺁﺧﺮ ﺁن را ﺷﻤﺮدﻩ اﻧﺪ و ﺗﺮدﻳﺪﯼ در ﺻﺤﺖ ﺁن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺳﺮ ﺁﺧﺮ‬
‫هﻢ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﺪﻋﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ ﺁﻣﺎر از ﺳﻮﯼ ﻣﺴﺌﻮﻻن‬
‫ﮐﻤﻴﺘﻪ ﯼ ﺧﺎوران دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺎ رﺑﻄﯽ ﻧﺪارد!‬
‫رادﻳﻮ ﺁزادﯼ ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ رادﻳﻮ ﻓﺮدا ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎم داد‪ ،‬ﻃﯽ ﮔﺰارﺷﯽ از ﻣﺮاﺳﻢ ﻳﺎدﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺧﺒﺮ داد‪:‬‬
‫در ﻣﺮاﺳﻢ روز ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﺁﻣﺎرﯼ از ﺗﻌﺪاد ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫ﺳﺎل ‪ ۶٧‬آﻪ از اواﺧﺮ ﻣﺮداد ﺗﺎ اواﺳﻂ ﺷﻬﺮﻳﻮر اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ ،‬اراﺋﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ اﻳﻦ ﺁﻣﺎر ﺟﻤﻌﺎً ﻃﯽ ﭼﻨﺪ هﻔﺘﻪ در آﻠﻴﻪ زﻧﺪان هﺎﯼ اﻳﺮان‪ ١٨ ،‬هﺰار و‬
‫‪٢٧٧‬‬
‫‪ ۶٠٠‬ﻧﻔﺮ‪ ،‬از ﺗﻤﺎم ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ اﻳﺮان اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‬

‫در ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ ﮐﺎر ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬

‫ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺟﻤﻌﻪ ﭼﻬﺎرم ﺁذرﻣﺎﻩ ﺟﻤﻌﻪ ﺳﻴﺎﻩ ﺟﻨﺒﺶ ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ روز ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ ﯼ‬
‫ﮔﺮوﻩ ﺑﯽ ﺷﻤﺎرﯼ از ﻣﺮدم داغ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬رﻗﻢ ﺳﺎﮎ هﺎ و ﺑﺴﺘﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ‬
‫روز ﺗﻨﻬﺎ در ﺷﺶ ﮐﻤﻴﺘﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ دادﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﮐﻤﻴﺘﻪ ﯼ زﻧﺠﺎن ‪ ٢۵٠‬ﺳﺎﮎ‪ ،‬ﮐﻤﻴﺘﻪ ﯼ ﺧﺎوران ‪ ٢۵٠‬ﺳﺎﮎ‪ ،‬ﮐﻤﻴﺘﻪ ﯼ ﮔﻞ ﺻﺤﺮا‬
‫‪ ۴۵٠‬ﺳﺎﮎ‪ ،‬ﮐﻤﻴﺘﻪ ﯼ ﻧﺎزﯼ ﺁﺑﺎد ‪ ٣٠٠‬ﺳﺎﮎ‪ ،‬ﮐﻤﻴﺘﻪ ﯼ ﺗﻬﺮان ﭘﺎرس ‪ ٣۵٠‬ﺳﺎﮎ‪،‬‬
‫ﮐﻤﻴﺘﻪ ﯼ ﺷﻤﻴﺮاﻧﺎت ‪ ۴۵٠‬ﺳﺎﮎ‬

‫ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﻓﺪاﻳﯽ‪ ،‬ارﮔﺎن ﮐﻤﻴﺘﻪﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺱﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻬﻤﻦﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٧‬‬ ‫‪274‬‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﭘﻴﺎم ﮐﺎرﮔﺮ‪ ،‬ارﮔﺎن ﺥﺎرج از ﮐﺸﻮر ﺱﺎزﻣﺎن "راﻩﮐﺎرﮔﺮ"‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،٣٣‬ﻧﻴﻤﻪﯼ اول ﺁذرﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٧‬‬ ‫‪275‬‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ اﮐﺜﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺱﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﺥﻠﻖ اﻳﺮان)اﮐﺜﺮﻳﺖ(‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،٢٧٢‬ﺵﺸﻢ ﺵﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٨‬‬ ‫‪276‬‬
‫رادﻳﻮ ﺁزادﯼ‪ ٩ ،‬ﺵﻬﺮﻳﻮر ‪www.iransolidarity.com ،١٣٨١‬‬ ‫‪277‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٧٢‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﺷﻤﻪ اﯼ از ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺧﻤﻴﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از دوﺷﻨﺒﻪ هﺸﺘﻢ ﺁذرﻣﺎﻩ)دوﺷﻨﺒﻪ هﻔﺘﻢ ﺁذرﻣﺎﻩ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ( ﺑﺎر دﻳﮕﺮ اﻋﻼم‬
‫اﺳﺎﻣﯽ و ﺗﺤﻮﻳﻞ وﺳﺎﻳﻞ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در اوﻳﻦ از اﻳﻦ روز ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن هﻔﺘﻪ هﺮ‬
‫‪٢٧٨‬‬
‫روزﻩ ﻧﺎم ‪ ٩٠‬ﻧﻔﺮ را اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺪﮐﯽ دﻗﺖ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﯼ اﻃﻼﻋﻴﻪ‪ ،‬ﺁن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻮﺷﺘﺎر‬
‫ﺧﻮد دﻗﻴﻖ ﻧﺒﻮدﻩ و اﺧﺒﺎر درﻳﺎﻓﺘﯽ از داﺧﻞ ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﻣﻨﺘﻨﺸﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ!‬
‫ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﻢ وارد ﻣﺎهﻴﺖ ﺁﻣﺎر و ارﻗﺎم اراﺋﻪ دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺷﻮم‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ذﮐﺮ ﻳﮏ‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺴﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪:‬‬
‫هﻤﺎن ﻃﻮرﯼ ﮐﻪ از اﻃﻼﻋﻴﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎران ﺳﺎﮎ هﺎ را در روز ﺟﻤﻌﻪ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﺁذرﻣﺎﻩ ﮐﻪ روز ﺗﻌﻄﻴﻠﯽ در اﻳﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ و ﺳﭙﺲ روزهﺎﯼ‬
‫ﺷﻨﺒﻪ و ﻳﮏ ﺷﻨﺒﻪ ﮐﻪ روزهﺎﯼ ﺗﻌﻄﻴﻞ در ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪ ،‬از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ و‬
‫دوﺑﺎرﻩ در روز دوﺷﻨﺒﻪ ﮐﻪ اول هﻔﺘﻪ در ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﺮدﻩ و ﺗﺎ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن هﻔﺘﻪ روزاﻧﻪ ‪ ٩٠‬ﺳﺎﮎ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ! اﻣﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﯼ ﮔﺰارش ﮔﻮﻳﺎ ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ در اﻳﺮان اول هﻔﺘﻪ ﺷﻨﺒﻪ و ﭘﺎﻳﺎن هﻔﺘﻪ ﺟﻤﻌﻪ اﺳﺖ! ﻃﺒﻖ ﮔﺰارش ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬در روز‬
‫ﭼﻬﺎرم ﺁذرﻣﺎﻩ ﺗﻨﻬﺎ در ﺷﺶ ﮐﻤﻴﺘﻪ ‪ ٢٠۵٠‬ﺳﺎﮎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﺗﺤﻮﻳﻞ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و در‬
‫هﻔﺘﻪ ﯼ ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰ ﺗﻨﻬﺎ ‪ ۴۵٠‬ﺳﺎﮎ در اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﺗﺤﻮﻳﻞ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ روزهﺎﯼ‬
‫دﻳﮕﺮ و ﮐﻤﻴﺘﻪ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ و ﺑﻪ ﺟﺰ اوﻳﻦ‪ ،‬زﻧﺪان دﻳﮕﺮﯼ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﮔﻮهﺮدﺷﺖ را ﻧﻴﺰ در ﻧﻈﺮ‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﮎ هﺎﯼ ﺗﺤﻮﻳﻞ دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﻪ ﮐﺠﺎ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﮐﺸﻴﺪ! ﺗﻬﻴﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﻃﻼﻋﻴﻪ از ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا رژﻳﻢ ﺑﺎﻳﺪ در ﻳﮏ روز‪،‬‬
‫ﺁن هﻢ در ﺷﺶ ﻧﻘﻄﻪ ﯼ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﺠﻤﻊ هﺎﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ ﻣﺮدم داﻏﺪار را ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁورد؟ و ﭼﺮا‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎر را در ﻃﯽ روزهﺎﯼ ﻣﺘﻤﺎدﯼ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ از ﮐﺴﯽ ﺗﺮس و واهﻤﻪ دارد؟ ﻣﮕﺮ‬
‫اﺟﺒﺎرﯼ در ﺗﺤﻮﻳﻞ دادن ﺳﺎﮎ هﺎ و‪ ...‬دارد؟ ﭼﺮا ﮐﻤﻴﺘﻪ هﺎ را ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ؟ اﻟﺒﺘﻪ از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﻮال هﺎﯼ ﻓﻮق ﺳﺎدﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﻳﻨﺎن در اﻃﻼﻋﻴﻪ ﺷﺎن‬
‫ﺁوردﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ؛ ﺁﻣﺎرﯼ را ﮐﻪ اراﺋﻪ دادﻩ اﻧﺪ ﻧﻴﺰ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺗﻨﻈﻴﻢ‬
‫ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﻃﻼﻋﻴﻪ‪ ،‬ﺁن را در ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر و ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻣﺎرهﺎﯼ دادﻩ ﺷﺪﻩ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪ ﮔﺎن در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ ﻧﻴﺰ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ اﻏﺮاق‬
‫اﺳﺖ و ﮔﺎهﯽ ﺣﺘﺎ از رﻋﺎﻳﺖ ﺑﺪﻳﻬﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻴﺰ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎﻩ ﺑﺎ ﺁوردن‬
‫اﺳﺘﺪﻻل هﺎﻳﯽ ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺐ‪ ،‬ادﻋﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ هﻤﻪ ﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﺣﺘﺎ ﭘﺲ از ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ رژﻳﻢ ﻧﻴﺰ ﮐﺴﯽ از ﺁﻣﺎر دﻗﻴﻖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫ﺷﺪﮔﺎن ﺁﮔﺎهﯽ ﻧﺨﻮاهﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ ارادﻩ اﯼ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ‬

‫‪ 278‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﮐﺎر‪ ،‬ﺱﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﺥﻠﻖ اﻳﺮان)اﮐﺜﺮﻳﺖ(‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩهﺎﯼ ‪ ٢۴٢‬و ‪ ،٢۴۵‬ﺱﻮم و ﺑﻴﺴﺖوﭼﻬﺎرم ﺑﻬﻤﻦﻣﺎﻩ‬
‫‪.١٣۶٧‬‬
‫‪٣٧٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺁﻣﺎر ﻧﺴﺒﺘﺎً دﻗﻴﻖ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﭼﻨﺪان‬
‫دﺷﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻏﺎﻟﺐ ﻣﺮدم و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫و از ﺗﻌﺪاد ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن ﻣﻄﻠﻊ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٣‬‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ٧٠٠‬زﻧﺪاﻧﯽ در ﺷﺎهﻴﻦ ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﻣﺴﻌﻮد رﺟﻮﯼ ﻣﺴﺌﻮل ﺷﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ رادﻳﻮ ﺻﺪاﯼ ﻣﺠﺎهﺪ در‬
‫روزهﺎﯼ ‪ ٢۴‬ﺗﺎ ‪ ٢۶‬ﺁذرﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪" :‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﮔﺰارش هﺎ در اﺳﺘﺎن‬
‫اﺻﻔﻬﺎن دﺳﺖ ﮐﻢ ‪ ٧٠٠‬ﻧﻔﺮ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ٢٧٩".‬ﭼﻨﺪﯼ ﺑﻌﺪ در ﻳﮑﯽ از اﻃﻼﻋﻴﻪ هﺎﯼ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﻋﻼم ﻣﯽ ﺷﻮد‪" :‬در ﻳﮑﯽ از ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺣﻮﻣﻪ ﯼ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﺎهﻴﻦ ﺷﻬﺮ ‪٧٠٠‬‬
‫‪٢٨٠‬‬
‫ﺗﻦ در ﻃﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ اﻋﺪام ﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ‪".‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ اﻧﺪﮎ زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬از ‪ ٧٠٠‬ﺗﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ در اﺳﺘﺎن‬
‫اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪ ‪ ٧٠٠‬ﺗﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ در ﻳﮏ ﺷﻬﺮ ﮐﻮﭼﮏ در اﺳﺘﺎن اﺻﻔﻬﺎن ﻣﯽ رﺳﻨﺪ؟ ﻧﻤﯽ داﻧﻢ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﯼ اﻳﻦ ﺳﻄﻮر ﺷﺎهﻴﻦ ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﺁن هﻢ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬را دﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟‬
‫ﺷﻬﺮﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻳﮑﯽ‪ -‬دو ﺗﺎ ﭼﺮاغ راهﻨﻤﺎﻳﯽ و راﻧﻨﺪﮔﯽ داﺷﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ‬
‫در اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺗﻨﻬﺎ ‪ ٧٠٠‬ﻣﺠﺎهﺪ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ در اﺻﻔﻬﺎن ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺎﻳﺪ "دﻩ هﺎ هﺰار"‬
‫ﺗﻦ و در اﻳﺮان "ﺻﺪهﺎ هﺰار" ﺗﻦ در ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬اﻋﺪام ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻴﺪ وﻗﺘﯽ‬
‫در اﺳﺘﺎن اﺻﻔﻬﺎن ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ هﺎﯼ اﺻﻠﯽ ﺑﺴﻴﺞ ﻧﻴﺮوﯼ رژﻳﻢ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ‬
‫ﺷﻬﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎهﻴﻦ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺁن ﻗﺪر زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ دارد ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ‪٧٠٠‬‬
‫ﺗﻦ ﺁن هﺎ را اﻋﺪام ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﺟﻨﺒﺶ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺶ از ﺁﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫اﻣﺮوزﻩ هﺴﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﻃﺮح اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺆال ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁن اﻃﻤﻴﻨﺎن ﮐﺎﻣﻞ دارم و از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﺑﻖ اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﮐﻪ در زﻣﺮﻩ ﯼ دوﺳﺘﺎن ﻧﺰدﻳﮑﻢ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪﻩ ام‪ ،‬ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ اﺻﻔﻬﺎن اﻋﻢ از‬
‫زن و ﻣﺮد در ﻣﻘﻄﻊ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ٢۵٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد و ﺷﺎهﻴﻦ ﺷﻬﺮ داراﯼ "دادﮔﺎﻩ‬
‫اﻧﻘﻼب" ﻧﺒﻮد ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن اهﻞ ﺷﺎهﻴﻦ ﺷﻬﺮ در زﻧﺪان اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻣﺎرﯼ ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﺷﻬﺪاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﺷﺎهﻴﻦ ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎر‬
‫اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻳﺎد داﺳﺘﺎن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ "ﻣﻼ ﺁﻗﺎﯼ درﺑﻨﺪﯼ" در ﮐﺘﺎب "اﺳﺮار اﻟﺸﻬﺎدة"‬
‫ﻣﯽ اﻧﺪازد‪ .‬وﯼ ﺗﻌﺪاد ﺳﻮارﻩ ﻧﻈﺎم ﻋﻤﺮ ﺳﻌﺪ را ‪ ۶٠٠‬هﺰار و ﭘﻴﺎدﻩ ﯼ ﺁن هﺎ را دو ﮐﺮور و‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﺷﺎن را ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﻮن و ﺷﺸﺼﺪ هﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ .‬او ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ ﯼ‬
‫ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ اهﻞ ﮐﻮﻓﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﻮﻓﻪ ﺷﻬﺮ ﺗﺎزﻩ ﺳﺎزﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ ٣۵‬ﺳﺎل از ﻋﻤﺮ ﺁن‬

‫‪ 279‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ اﻳﺮانزﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩ ‪ ،١١٢‬وﻳﮋﻩ ﻧﺎﻣﻪﯼ ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن‪ ،‬ﺵﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻳﺮان‪.‬‬
‫‪ 280‬ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻦ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬ﺵﻮراﯼ ﻣﻠﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢۶‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٧٤‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﻌﻴﺪ اﺳﺖ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺁن ﺑﻪ هﻨﮕﺎم واﻗﻌﻪ ﯼ ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﻪ ﺻﺪهﺰار ﻧﻔﺮ هﻢ‬
‫ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬وﻟﯽ "ﻣﻼﺁﻗﺎﯼ درﺑﻨﺪﯼ" ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ‪ ٣٠٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ ﺁن هﺎ را‬
‫ﻧﻴﺰ ﮐﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻳﺎ اﮔﺮ راوﻳﺎن اﻣﺮوزﯼ در دوران "ﻣﻼﺁﻗﺎﯼ درﺑﻨﺪﯼ" ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬داﺳﺘﺎن‬
‫ﻋﺎﺷﻮرا و ﺁﻣﺎر ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن ﻋﻤﺮ ﺳﻌﺪ و ﺗﻠﻔﺎت ﺁن هﺎ را ﻏﻴﺮ از ﺁن ﭼﻪ "ﻣﻼﺁﻗﺎﯼ درﺑﻨﺪﯼ"‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ؟‬

‫ﮔﺰارش هﺎﯼ رﺳﻴﺪﻩ از اﺻﻔﻬﺎن ﻧﻴﺰ ﺣﺎﮐﯽ از اﻋﺪام هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎرﯼ اﺳﺖ‪ .‬در ﻳﮏ‬
‫ﮔﺰارش دﻳﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ از ‪ ٢‬هﺰار اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬در ﮔﻴﻼن ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﺧﺒﺮ ﻣﯽ دادﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ‪ ٣‬هﺰار ﻧﻔﺮ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺎﻳﻌﺎت ﺧﻮد ﻣﺒﻴﻦ‬
‫‪٢٨١‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ و وﺳﻌﺖ اﻋﺪام هﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺆال اﺳﺎﺳﯽ اﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ در ﻳﮏ ﮐﺎر ﺗﺤﻘﻴﻘﯽ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ روﯼ "ﺷﺎﻳﻌﺎت" ﺗﮑﻴﻪ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﺁن هﻢ ‪ ١٠‬ﺳﺎل ﭘﺲ از وﻗﻮع ﻓﺎﺟﻌﻪ؟ اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻗﺎﻳﺎن اﺣﻤﺪ ﻣﻮﺳﻮﯼ و‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮش ذوق ﮐﻪ هﺮ دو در دوران ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در زﻧﺪان ﻧﻴﺮوﯼ درﻳﺎﻳﯽ رﺷﺖ ﮐﻪ از ﻗﻀﺎ‬
‫اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺳﺘﺎن ﮔﻴﻼن در ﺁن ﺟﺎ ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﯽ و ﺣﺎﺿﺮ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ و هﺮ دو ﺑﻪ ﺗﻔﮑﻴﮏ و ﺑﺎ ﺷﺮح دﻗﻴﻖ ﺷﻬﺎدت دادﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬در ﺣﺪود‬
‫‪ ٢۵٠‬زﻧﺪاﻧﯽ در اﻳﻦ زﻧﺪان ﺑﻮدﻩ و ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ١٩٠‬زﻧﺪاﻧﯽ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً از راﻩ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ اﻣﮑﺎن دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺁﻣﺎر ﻧﺴﺒﺘﺎً دﻗﻴﻖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﮔﺮدﺁورﻧﺪﻩ ﯼ ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﻣﻴﺴﺮ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن‬
‫ﺷﺎهﻴﻦ ﺷﻬﺮ را ‪ ٧٠٠‬ﻧﻔﺮ اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻣﺎر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ٢‬هﺰار ﻧﻔﺮ‬
‫در اﺻﻔﻬﺎن را "ﺷﺎﻳﻌﻪ" ﺧﻮاﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ از ﻣﻨﻄﻖ ﻳﮑﺪﺳﺘﯽ ﺑﺮﺧﻮردارﻳﻢ؟‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺷﻴﺮاز‪ :‬ﺟﻼدان ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺁﻳﺎ اﻧﺘﻈﺎر دارﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻘﻞ و ﻧﺒﺎت ﺑﺪهﻴﻢ؟ ﻣﺎ در ﻳﮏ‬
‫روز ﻳﮏ ﺟﺎ ‪ ٨۶٠‬ﻧﻔﺮ را ﮐﺸﺘﻴﻢ‪.‬‬
‫ﮔﺰارش هﺎﯼ ﻣﻮﺛﻘﯽ از اﻧﺘﻘﺎل ‪ ٨۶٠‬ﺟﺴﺪ از اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ زهﺮا ﺗﻨﻬﺎ در‬
‫‪٢٨٢‬‬
‫روزهﺎﯼ ‪ ٢٢‬ﺗﺎ ‪ ٢۶‬ﻣﺮداد ‪ ۶٧‬در دﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﺮا ﻋﻼﻗﻪ ﯼ وﻳﮋﻩ اﯼ ﺑﻪ ﻋﺪد ‪ ٨۶٠‬اﺳﺖ؟ هﻢ از زﻧﺪان اوﻳﻦ در ﻃﯽ‬
‫روزهﺎﯼ ‪ ٢٢‬ﺗﺎ ‪ ٢۶‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ‪ ٨۶٠‬ﺟﺴﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ زهﺮا اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ و هﻢ ﺟﻼدان در‬
‫ﺷﻴﺮاز ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬در ﻳﮏ روز ‪ ٨۶٠‬ﻧﻔﺮ را ﮐﺸﺘﻴﻢ!‬

‫‪ 281‬ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١۴‬‬

‫‪ 282‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٩‬‬
‫‪٣٧٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫در اﻳﻦ ﻟﻴﺴﺖ از ﺁﻣﺎر ﺷﻬﻴﺪان ﺁﺑﺎن ‪ ،۶٧‬ﻓﻘﻂ ﻧﺎم ‪ ٣٣۴‬ﺗﻦ ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎل‬
‫ﺁن ﮐﻪ ﮔﺰارﺷﺎت ﻣﻮﺛﻘﯽ در دﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ در اﻳﻦ ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در‬
‫ﭼﻨﺪ ﺷﻬﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﻃﯽ ﻳﮏ ﻧﻮﺑﺖ در زﻧﺪان اروﻣﻴﻪ ‪ ۴٠٠‬ﺗﻦ‪ ،‬ﻃﯽ ﻳﮏ ﻧﻮﺑﺖ‬
‫در زﻧﺪان رﺷﺖ ﺑﻴﺶ از ‪ ٢۵٠‬ﺗﻦ‪ ،‬و ﻃﯽ ﻳﮏ ﻧﻮﺑﺖ در زﻧﺪان ﻣﺸﻬﺪ ‪ ٨۴‬ﺗﻦ‬
‫‪٢٨٣‬‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ ﮔﺰارش "ﻣﻮﺛﻖ" در هﻤﻴﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻃﻼﻋﻴﻪ ﯼ دﻓﺘﺮ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ١٧ ،‬ﺁﺑﺎن ‪،۶٧‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫در اروﻣﻴﻪ ﺣﺪود ‪ ۴٠٠‬زﻧﺪاﻧﯽ اﻋﺪام و در ﮐﻮﻩ هﺎﯼ اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ در دﺳﺘﻪ هﺎﯼ‬
‫‪ ٣٠ ،٢٠ ،١٠‬ﻧﻔﺮﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﯼ اﻳﻦ ﺷﻬﻴﺪان ﻣﯽ ﺗﻮان از‬
‫هﻮﺷﻨﮓ ﭘﻴﺮ ﻧﮋاد‪ ،‬رﺳﻮل ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ‪ ،‬ﺑﻬﻤﻦ ﺷﺎﮐﺮﯼ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﺎﻧﯽ ﺟﻨﮕﺎﻟﻮ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ‬
‫‪٢٨٤‬‬
‫ﺑﺪرﯼ‪ ،‬اﺣﻤﺪ رﺣﻴﻤﯽ‪ ،‬ﻗﺎﺳﻤﯽ ﺷﮑﺮﻳﺎزﯼ)ﺳﻠﻤﺎن(‪ ،‬زﻧﺠﺎﻧﯽ و ﺣﻨﻴﻒ ﻧﺎم ﺑﺮد‬

‫در ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪ ٢٠٢‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪" :‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﮔﺰارش هﺎ ﮐﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﻬﺮ و ﺁﺑﺎن ‪ ٨۴‬ﻧﻔﺮ در زﻧﺪان ﻣﺸﻬﺪ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ" ‪ ٢٨٥‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ زﻧﺪان‬
‫ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬در ﮔﺰارش دﻳﮕﺮﯼ ﺁوردﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪" :‬ﻳﮏ ﮔﺰارش از ﻣﺸﻬﺪ ﺣﮑﺎﻳﺖ از ‪ ١۵٩‬اﻋﺪام‬
‫در ﻳﮏ ﺷﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﮔﺰارش هﺎﯼ دﻳﮕﺮ دژﺧﻴﻤﺎن ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺗﻨﻬﺎ در ﺷﺐ ﻋﻴﺪ ﻏﺪﻳﺮ‬
‫‪٢٨٦‬‬
‫ﺁن ﺳﺎل ‪ ٣۵٠‬ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻨﺪ"‪.‬‬
‫ﻋﻴﺪﻏﺪﻳﺮ ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ١١‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻨﻬﺎ در ﺷﺐ ﻋﻴﺪ ﻏﺪﻳﺮ‬
‫‪ ٣۵٠‬ﺗﻦ را اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺎ ﺳﻪ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﺗﺎ ﺁﺑﺎن ﻣﺎﻩ‬
‫اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در ﺁﺑﺎن ﻣﺎﻩ ﻧﻴﺰ در ﻳﮏ ﺷﺐ ‪ ١۵٩‬ﺗﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺁﻣﺎر اﻋﺪام ﺷﺪ ﮔﺎن ﺳﺮ ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﺧﻮاهﺪ زد و ﺁﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن در دﺳﺘﺮس رژﻳﻢ‬
‫در ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟‬
‫اﻣﺎ هﺎدﯼ ﺟﺎهﺪﻧﻴﺎ در ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ ﮐﻪ در روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﺠﺎهﺪ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﺗﻌﺪاد‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫ﺗﺎ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ اﻃﻼع ﻣﺸﺨﺺ دارم‪ ،‬ﺑﻴﺶ از هﺰار ﻣﺠﺎهﺪ در ﺳﺎل هﺎﯼ ‪۶٠-۶١‬‬
‫در ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻩ و ﻗﺮﻳﺐ ‪ ١۵٠‬ﺷﻬﻴﺪ ﻧﻴﺰ در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺳﺎل ‪ ۶٧‬در‬
‫‪٢٨٧‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 283‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٩‬‬

‫‪ 284‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٠٣‬‬
‫‪ 285‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٠٢‬‬
‫‪ 286‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١۴‬‬
‫‪ 287‬ﻣﻘﺎﻟﻪﯼ "ﻣﻴﺮاثدار ﻗﺘﻞ و ﺟﻨﺎﻳﺖ در ﻟﺒﺎس ﻣﺤﻘﻖ و دﺑﻴﺮﮐﻞ ﻗﺎﺑﻴﻠﻴﺎن!‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﺠﺎهﺪ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪۴۵‬‬
‫ﺟﻤﻌﻪ ‪ ٢٣‬دﯼ ‪.١٣٨۴‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٧٦‬‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﻳﮑﯽ از دوﺳﺘﺎﻧﻢ ﮐﻪ در دوران ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در زﻧﺪان ﻣﺸﻬﺪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺪاد‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن وﮐﻴﻞ ﺁﺑﺎد‪ ،‬ﮐﻪ در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﮐﻠﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﮐﻤﯽ ﺑﻴﺶ‬
‫از ‪ ٣٠٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ذﮐﺮ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺿﺮورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن اراﮎ و‬
‫زاهﺪان ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ارﻗﺎم ﻓﻮق ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻤﻴﺪ اﺳﺪﻳﺎن‪ ،‬روز ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺁذر ‪ ١٣٨٣‬در ﺟﺮﻳﺎن ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ اﯼ ﮐﻪ در ﺳﻤﻴﻨﺎر "ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺪﻩ" اﻳﺮاد ﮐﺮد از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ "‪ ۴٠٠‬زﻧﺪاﻧﻲ دﻓﻦ ﺷﺪﻩ در ﺑﻬﺸﺖ زهﺮاﯼ اراك "‬
‫اﺷﺎرﻩ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪ ٢٨٨.‬در اراﮎ ﺣﺪود ‪ ٣۵‬زﻧﺪاﻧﯽ در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺳﺎل ‪ ۶٧‬اﻋﺪام‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺻﺤﺖ و ﺳﻘﻢ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان از ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﯼ ﺟﺎﻧﺒﺎﺧﺘﮕﺎن ﮐﻪ ﭘﺲ از‬
‫هﻔﺖ ﺳﺎل درﺑﺪرﯼ در ﻣﻘﺎﺑﻞ زﻧﺪان اراﮎ هﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻮﻳﺎ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﮐﺎر ﺑﺮاﯼ ﺁﻗﺎﯼ اﺳﺪﻳﺎن ﻏﻴﺮﻣﻤﮑﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫در ﮔﺰارﺷﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺧﺒﺮﻧﺎﻣﻪ هﻮاداران ﺳﺎزﻣﺎن‪ -‬ﺗﻬﺮان‪ -‬در ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ ﻓﺪاﻳﯽ‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﺳﺘﻮر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬در اﺟﺮا ﻣﻨﻮﻳﺎت ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺧﻮن ﺁﺷﺎم‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت زﻳﺮ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ ...‬اﻋﺪام ﺑﻴﺶ از ‪ ۶٠٠‬ﻧﻔﺮ در ﻻهﻴﺠﺎن‬
‫‪ ۴٠٠‬ﻧﻔﺮ در رﺷﺖ‬
‫‪ ۴٠٠‬ﻧﻔﺮ در زﻧﺪان اروﻣﻴﻪ‬
‫‪٢٨٩‬‬
‫اﻋﺪام ‪ ٨٠٠‬ﻧﻔﺮ در ﻟﺮﺳﺘﺎن‪.‬‬

‫اﻋﺪام ﺑﻴﺶ از ‪ ۶٠٠‬ﻧﻔﺮ در ﻻهﻴﺠﺎن و اﻋﺪام ‪ ۴٠٠‬ﻧﻔﺮ در رﺷﺖ! ﺁﻣﺎر ﻓﻮق ﻧﺸﺎن از‬
‫ﺑﯽ اﻃﻼﻋﯽ ﻣﺤﺾ ﺗﻬﻴﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮔﺰارش دارد و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﺻﻼً درﺟﺮﻳﺎن ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺁن‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻋﺪام ﺷﺪ ﮔﺎن در زﻧﺪان ﻻهﻴﺠﺎن ‪ ۵٠‬درﺻﺪ ﺑﻴﺶ از‬
‫ﺗﻌﺪاد اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن در زﻧﺪان رﺷﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﺜﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر در زﻧﺪان ﻣﺮﮐﺰﯼ و‬
‫ﺟﺪﻳﺪ رﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻳﻦ زﻧﺪان ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮ زﻧﺪان ﻻهﻴﺠﺎن ﺑﻮد!‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ رژﻳﻢ در ﺁن دوران‪ ،‬ﺗﻤﺮﮐﺰ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﻣﺮاﮐﺰ‬
‫اﺳﺘﺎن ﺑﻮد‪ ٢٩٠.‬ﺗﻌﺪاد ‪ ٨٠٠‬اﻋﺪاﻣﯽ در ﻟﺮﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ ﯼ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ارﻗﺎم در ذهﻦ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮل وﺑﻼگ ﺁﺷﻴﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬در زﻧﺪان ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻩ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫ﺷﺪﮔﺎن زﻧﺪان ﺗﺒﺮﻳﺰ را ﺣﺪود ‪ ۶٠‬اﻟﯽ ‪ ٧٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ داﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ ‪ ٢٠‬ﻧﻔﺮ ﺁﻧﺎن از زﻧﺪان‬

‫‪http://www.ragbarha.com/gahi/gahi-46.htm 288‬‬
‫‪ 289‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﻓﺪاﻳﯽ‪ ،‬ارﮔﺎن ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺱﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻬﻤﻦﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٧‬‬
‫‪ 290‬ﻣﺤﻤﺪ ﺥﻮش ذوق ﺕﻌﺪاد اﻋﺪام ﺵﺪﮔﺎن زﻧﺪان ﻻهﻴﺠﺎن را ‪ ٧۵‬ﻧﻔﺮ ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﮐﺎﺑﻮس ﺑﻠﻨﺪ ﺕﻴﺰ دﻧﺪان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫ﺑﺎران‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪ ‪.١٩١‬‬
‫‪٣٧٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪٢٩١‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ارﻗﺎم هﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان درﺻﺪﯼ از‬ ‫اروﻣﻴﻪ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻄﺎ را ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺁﺷﻮغ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﺠﻌﺰﻩ ﺁﺳﺎﻳﯽ در ﺁﺧﺮﻳﻦ دﻗﺎﻳﻖ از ﻣﻴﻨﯽ ﺑﻮس ﺣﺎﻣﻞ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اﻋﺪام‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻓﺮار ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن زﻧﺪان ﻳﻮﻧﺴﮑﻮ دزﻓﻮل را ﮐﻪ ﻳﮑﯽ‬
‫از اﺻﻠﯽ ﺗﺮﻳﻦ زﻧﺪان هﺎﯼ ﺟﻨﻮب ﮐﺸﻮر ﺑﻮد و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻌﺪادﯼ از ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺟﻨﻮﺑﯽ را ﻧﻴﺰ‬
‫‪٢٩٢‬‬
‫در ﺧﻮد ﺟﺎﯼ دادﻩ ﺑﻮد ‪ ۴۴‬ﻧﻔﺮ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اراﺋﻪ ﺁﻣﺎر ﻏﻴﺮواﻗﻌﯽ در ﻳﮏ ﮐﺎر ﺗﺤﻘﻴﻘﯽ‪ ،‬اﮔﺮ اﻣﺮوزﻩ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺁﮔﺎهﺎن و ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن‬
‫روﺑﻪ رو ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﮏ در ﺁﺗﻴﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ رﻗﻢ ‪ ٣٨٠٠‬ﻧﻔﺮﯼ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬از ارزﻳﺎﺑﯽ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ ﺁﻣﺎر ﻓﻮق ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫هﻤﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ۶٧‬را در ﺑﺮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ٢٩٣.‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻄﻠﻌﻢ ﮐﻪ ﻋﻤﺎد اﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻴﺰ در ﺟﻮاب دوﺳﺘﯽ ﮐﻪ از وﯼ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﮐﺸﺘﺎر ﺳﺎل ‪ ۶٧‬و ﺁﻣﺎر ﺷﻬﺪا ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ اﺷﺎرﻩ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺴﻨﺪﻩ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ اﺳﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ و از ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ‪ ١٠‬درﺻﺪ ﺧﻄﺎ‬
‫ﻣﻮرد وﺛﻮق ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺐ و ﺁﻣﺎر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ زﻳﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪٢٩٤‬‬
‫‪ ٣٢٠٠‬ﻧﻔﺮ هﻮادار ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ اﻳﺮان‪ ٨٨/٨٨ ،‬درﺻﺪ‪.‬‬
‫‪ ١٣٠‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ اﻳﺮان‪ 3/61،‬درﺻﺪ‪.‬‬
‫‪ ١٠٠‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ و هﻮادار ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺧﻠﻖ اﻳﺮان)اﮐﺜﺮﻳﺖ(‪ 2/71 ،‬درﺻﺪ‪.‬‬
‫‪ ۶٠‬ﻧﻔﺮ هﻮادار ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺧﻠﻖ)اﻗﻠﻴﺖ( و دﻳﮕﺮ ﺟﻨﺎح هﺎﯼ ﻓﺪاﺋﻴﺎن ‪ 1/66‬درﺻﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢٧‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ و هﻮادار ﮐﻨﮕﺮﻩ ‪ ١۶‬ﺁذر‪ 0/75 ،‬درﺻﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢۶‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ و هﻮادار ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﺎرﮔﺮان اﻧﻘﻼﺑﯽ اﻳﺮان )راﻩ ﮐﺎرﮔﺮ(‪ 0/72 ،‬درﺻﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢١‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ و ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﺳﺎزﻣﺎن اﻧﻘﻼﺑﯽ زﺣﻤﺘﮑﺸﺎن ﮐﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان)ﮐﻮﻣﻠﻪ( اﻳﻦ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن در ﺳﺎﻳﺖ ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎ از ‪ ۴‬ﻧﻔﺮ ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ 0/58 .‬درﺻﺪ‪.‬‬
‫‪ ١۴‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ و هﻮادار ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﻴﮑﺎر در راﻩ ﺁزادﯼ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ ﮐﺎرﮔﺮ‪ 0/38 ،‬درﺻﺪ‪.‬‬
‫‪ ۵‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ اﺗﺤﺎد ﻣﺒﺎرزان ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ)ﺳﻬﻨﺪ(‪ 0/13 ،‬درﺻﺪ‪.‬‬
‫‪ ۵‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺁزادﯼ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ‪ 0/13 ،‬درﺻﺪ‪.‬‬
‫‪ ۴‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ ﺣﺰب رﻧﺠﺒﺮان‪ 0/11 ،‬درﺻﺪ‪.‬‬

‫‪.www.ashyan.blogspot.com 291‬‬
‫‪ 292‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺁزادﯼ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩ ‪٢٨‬و ‪ ٢٩‬ﺹﻔﺤﻪ ‪ ،١۴۵‬زﻣﺴﺘﺎن ‪ ٨٠‬ﺑﻬﺎر ‪.٨١‬‬
‫‪ 293‬ﻣﺠﺘﺒﯽ ﺣﻠﻮاﻳﯽ ﻋﺴﮕﺮ ﻳﮑﯽ از ﻣﺠﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺱﺎل ‪ ۶٧‬در اوﻳﻦ‪ ،‬در ﺟﺎﻳﯽ ﺕﻌﺪاد ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺵﺪﮔﺎن در ﺱﺮاﺱﺮ‬
‫ﮐﺸﻮر را ﺑﻴﺶ از ‪ ۶‬هﺰار ﻧﻔﺮ ارزﻳﺎﺑﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ 294‬در ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻨﺘﺸﺮﻩ از ﺱﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﺕﻼش زﻳﺎد‪ ،‬از ﻳﮏ ﺱﻮ ﻧﺎم ﺕﻌﺪاد زﻳﺎدﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻋﺪام ﺵﺪﻩ‬
‫از ﻗﻠﻢ اﻓﺘﺎدﻩ اﺱﺖ و از ﺱﻮﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﺎم ﺕﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻋﺪام ﺵﺪﻩ ﮐﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺱﺎل ‪ ۶٧‬ﻧﺪاﺵﺘﻨﺪ و ﻳﺎ‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﺮوﻩهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و‪ ...‬ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬اﮐﺜﺮﻳﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺕﻨﻬﺎ ﻧﺎم ﮐﻮﭼﮑﺸﺎن در ﻟﻴﺴﺖ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺁﻣﺪﻩ هﻤﺎن‬
‫اﻓﺮادﯼ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺸﺎن هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻧﺎم ﺥﺎﻧﻮادﮔﯽ در ردﻳﻒهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻟﻴﺴﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٧٨‬‬
‫‪ ٣‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎﯼ اﻳﺮان‪ 0/08 ،‬درﺻﺪ‪.‬‬
‫‪ ٢‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻮﻓﺎن‪ 0/06 ،‬درﺻﺪ‪.‬‬
‫‪ ١‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن وﺣﺪت اﻧﻘﻼﺑﯽ‪ 0/03 .‬دردﺻﺪ‪.‬‬
‫‪ ١‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن وﺣﺪت ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ‪ 0/03 ،‬درﺻﺪ‪.‬‬
‫‪ ١‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ ﭼﺮﻳﮏ هﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ ﺧﻠﻖ اﻳﺮان)ارﺗﺶ رهﺎﻳﯽ ﺑﺨﺶ(‪.0/03 ،‬درﺻﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎم ﺗﻌﺪادﯼ از ﺷﻬﺪا را ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﻮد اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
‫در ﺑﻴﻦ ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﮕﺎن ﺗﻮدﻩ اﯼ و اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﻣﻤﮑﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺁﻣﺎر ﻳﺎد ﺷﺪﻩ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﺷﻬﺪاﯼ راﻩ ﮐﺎرﮔﺮ و ﮐﻮﻣﻠﻪ ﮐﻪ در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ۶٧‬ﺑﻪ‬
‫ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻤﯽ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫هﺮ ﭼﻨﺪ ﺁﻣﺎر ﻓﻮق از ﻧﻈﺮ ﻣﻦ دﻗﻴﻖ و ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ زﻳﺎد و ﮐﻢ ﺷﻮد وﻟﯽ ﺑﺎ‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺷﻬﺪاﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺣﺪود‬
‫‪ ۴٠٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٣٠‬ﻧﻔﺮ ﻋﻀﻮ و ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﻪ ﺣﺰب دﻣﮑﺮات ﮐﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان)ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﺁﻳﺎ واﻗﻌﺎً اﻳﻦ‬
‫اﻓﺮاد در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ( را ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺗﻮان در ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﭘﯽ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﻓﺎﺟﻌﻪ اﯼ ﮐﻪ در ﭘﺎﻳﺎن ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ در ﮐﺸﻮرﻣﺎن رخ دادﻩ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮐﺎﻓﻴﺴﺖ هﻤﻴﻦ ﺁﻣﺎر ‪ ٣٨٠٠‬ﻧﻔﺮﯼ را ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﻣﯽ دهﺪ و در‬
‫ﻋﺮض ﭼﻨﺪ هﻔﺘﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺳﻴﺎهﺘﺮﻳﻦ روزهﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺮون وﺳﻄﯽ‬
‫در اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ و در دوران ﺳﻠﻄﻪ ﯼ ﭘﺎﻧﺰدﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﯼ اﺳﻘﻒ ﺗﻮﻣﺎس ﺗﺮﮐﻤﺎدا‪ ٢٩٥‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬در ﺗﺎرﻳﺦ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪١۴٨٣‬ﺗﺎ ‪ ١۴٩٨‬ﻣﻴﻼدﯼ ‪ ٨٨٠٠‬ﻧﻔﺮ در‬
‫اﺳﭙﺎﻧﻴﺎ ﺳﻮزاﻧﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ و ‪ ٩۶۵۴‬ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﻮرد ﻣﺠﺎزات ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ هﻤﻴﻦ ﺁﻣﺎر را ﻧﻴﺰ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺁﻣﻴﺰ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪" .‬ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﮔﻔﺘﻢ‪،‬‬
‫‪٢٩٦‬‬
‫ﺑﺪان ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺁن را ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدم"‪.‬‬

‫‪(١۴٢٠-١۴٩٨)Tomás de Torquemada 295‬ﺣﺎﮐﻢ ﺵﺮع اﻋﻈﻢ اﺱﭙﺎﻧﻴﺎ ﮐﻪ ﺑﺎﻣﺸﺘﻰ ﺁهﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺕﺸﻜﻴﻼت‬

‫اﻧﻜﻴﺰﻳﺴﻴﻮن را ﺑﻪ ﻣﺪت ﭘﺎﻧﺰدﻩ ﺱﺎل ادارﻩ آﺮد‪ .‬او ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺵﺮع وﻓﺎدار ﺑﻪ ﺥﻮد را ﺑﺮاﯼ ادارﻩﯼ دادﮔﺎﻩهﺎﯼ‬
‫اﻧﮑﻴﺰﻳﺴﻴﻮن در ﺱﺮاﺱﺮ اﺱﭙﺎﻧﻴﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻩ و ﻳﮏ ﺵﻮارﯼ ﻋﺎﻟﯽ ﭘﻨﺞﻧﻔﺮﻩ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ راﻩ ﺑﻪ او ﻳﺎرﯼ ﻣﯽرﺱﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 296‬ﺑﺮﺕﻮﻟﺖ ﺑﺮﺵﺖ‪ ،‬ﺵﻌﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ زﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬
 ‫ﻟﻴﺴﺖهﺎﯼ ﺷﻬﺪاﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم ‪۶٧‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﻟﻴﺴﺖ هﺎﯼ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩﯼ ﺷﻬﺪاﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم ‪ ۶٧‬و ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺁن هﺎ‬

‫ﺷﮑﻞ هﺎ از هﻨﺪﺳﻪ ﯼ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﺮون اﻧﺪ‬

‫ﻣﻦ ﭼﻪ ﺑﻴﻬﻮدﻩ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻧﻈﻢ ﻣﯽ دهﻢ‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮدﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﺧﻮد‪،‬‬
‫در دﻟﺶ ﺁﺷﻮب ﺷﺒﻨﻢ اﺳﺖ‬
‫ﻣﻌﻨﺎهﺎ‪،‬‬
‫از ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎرﺟﻨﺪ‪.‬ﻣﻦ ﭼﻪ ﺑﯽ ﺛﻤﺮ ﺑﻪ در ﻣﯽ ﮐﻮﺑﻢ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٨٠‬‬

‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻟﻴﺴﺖ هﺎﯼ اﺳﺎﻣﯽ ﺷﻬﺪاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎﯼ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ۶٧‬ﻣﻦ ﻓﻘﻂ اﺳﺎﻣﯽ‬
‫‪ ٨٠‬ﻧﻔﺮ اول ﻟﻴﺴﺖ "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار دادﻩ و ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻟﻴﺴﺖ هﺎ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻣﯽ دهﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﯽ از ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﮕﺎﻧﯽ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﻟﻴﺴﺖ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ )از‬
‫ردﻳﻒ ‪ ١١۴‬ﺗﺎ ‪ (١٩٣‬داراﯼ ﻧﺎم و ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‬
‫اﺳﺎﻣﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازم و از ذﮐﺮ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﺷﻬﺎدت‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺷﻬﺎدت‪ ،‬ﺳﻦ و‪ ...‬ﺧﻮددارﯼ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪.‬‬

‫ﺣﺴﻦ ﺁﺋﻴﻦ ﭘﻮر‬

‫در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﺣﺴﻦ ﺁﻳﻴﻦ ﭘﻮر و ﻳﮏ ﺑﺎر ﺣﺴﻦ ﺁﺋﻴﻦ ﭘﻮر؛‬
‫ﺗﻔﺎوت در اﻣﻼﯼ ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﺗﻬﺎم او در هﻴﭻ ﻳﮏ از ﻟﻴﺴﺖ هﺎ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ او هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در ﻟﻴﺴﺖ ﺁن هﺎ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ در ﻟﻴﺴﺖ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎم هﻮاداران اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻳﻮﺳﻒ ﺁﺋﻴﻨﻪ‬
‫در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬دوﺑﺎر ﭘﺸﺖ ﺳﺮ هﻢ ﺗﮑﺮار ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم‬
‫"ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" و ﻣﻨﺒﻊ )ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ( و ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺪون ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم و ﻣﻨﺒﻊ‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻮﺳﻒ ﺁﻳﻴﻨﻪ هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﯼ در ﺳﺎل ‪ ۶٠‬دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﻪ ‪ ١٠‬ﺳﺎل زﻧﺪان ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ و در زﻧﺪان هﺎﯼ اوﻳﻦ و‬
‫ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﺑﺎﻻ اوﻳﻦ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﺮداد ‪۶٧‬‬
‫ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﻮد ﺁژﻳﻨﯽ‬
‫در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬اﻳﻦ ﻧﺎم ﺑﻪ ﻏﻠﻂ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺎ اﻣﻼهﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺤﻤﻮد ﺁﺋﻴﻨﯽ‬
‫ﺑﺪون ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﺁذﻳﻨﯽ ﺑﺪون ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم و ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻧﺎم ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺤﻤﻮد ﺁژﻳﻨﯽ ﺑﺎ‬
‫‪٣٨١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم "ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" )ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ( ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در"ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" دوﺑﺎر ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﻮد ﺁژﻳﻨﯽ و ﻣﺤﻤﻮد ﺁﺋﻴﻨﯽ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﻮد ﺁژﻳﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﺁﺋﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﺁذﻳﻨﯽ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﻮد ﺁژﻳﻨﯽ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﺁژﻳﻨﯽ هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬وﯼ در ﺳﺎل ‪ ۶٠‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ‪ ،‬در زﻧﺪان هﺎﯼ‬
‫اوﻳﻦ و ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﺑﺎﻻ )اوﻳﻦ( زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬در‬
‫ﻣﺮداد ‪ ۶٧‬ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺎﻃﻤﻪ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ و ﻋﺼﻤﺖ ادب ﺁواز‬

‫در"ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻧﺎم ﺁداب ﺁواز ﺑﺪون ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم و ﻣﻨﺒﻊ و ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ادب ﺁﺑﺎد و ادب ﺁواز ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم و ﻣﻨﺒﻊ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع ﻧﺎم اﻳﻦ ﺳﻪ ﺗﻦ دو ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" اﺳﺎﻣﯽ ﻣﺰﺑﻮر ﺳﻪ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر هﺮ ﺳﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ﺁداب ﺁواز‬
‫ﺑﺪون ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم‪ ،‬ﻳﮏ ﺑﺎر هﺮ ﺳﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ادب ﺁواز ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم )ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ( و ﻳﮏ ﺑﺎر‬
‫ﻋﺼﻤﺖ و ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ادب ﺁﺑﺎد ﺑﺪون ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬اﺳﺎﻣﯽ ﻣﺰﺑﻮر ﺳﻪ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر هﺮ ﺳﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‬
‫ﺁداب ﺁواز‪ ،‬ﻳﮏ ﺑﺎر هﺮ ﺳﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ادب ﺁواز و ﻳﮏ ﺑﺎر ﻋﺼﻤﺖ و ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‬
‫ادب ﺁﺑﺎد ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫در"ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺑﺎر ﻧﺎم هﺮ ﺳﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ادب ﺁواز‬
‫ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ و ﻋﺼﻤﺖ ادب ﺁواز هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬اهﻞ ﺟﻬﺮم ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻠﯽ ﺁذرش ﮔﺮﮔﺎﻧﯽ‬

‫در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺁذرﺧﺶ ﮔﺮﮔﺎﻧﯽ و ﻋﻠﯽ ﺁذرﺧﺶ ﺑﺪون ذﮐﺮ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ و اﺗﻬﺎم و ﻳﮏ ﺑﺎر ﻋﻠﯽ ﺁذرش ﮔﺮﮔﺎﻧﯽ ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ )ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ(‪.‬‬
‫در"ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم و ﻣﻨﺒﻊ )ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ(‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺁذرﺧﺶ ﮔﺮﮔﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺁذرﺧﺶ‪ ،‬ﻋﻠﯽ ﺁذرش‬
‫ﮔﺮﮔﺎﻧﯽ‪.‬‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﻋﻠﯽ ﺁذرش ﮔﺮﮔﺎﻧﯽ‪.‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺁذرش ﮔﺮﮔﺎﻧﯽ هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬وﯼ از ﺳﺎل ‪ ۶٠‬ﺗﺎ ‪ ۶۴‬در زﻧﺪان هﺎﯼ‬
‫اوﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ اﺳﻴﺮ ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ۶۴‬ﺁزاد ﺷﺪﻩ و در ﺳﺎل ‪ ۶۵‬دوﺑﺎرﻩ‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ‪ .‬در ﺑﻬﻤﻦ ‪ ۶۶‬ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺖ و در ﻓﺮﻋﯽ‬
‫‪ ٧‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬او در ‪ ١٢‬ﻣﺮداد ‪ ۶٧‬ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٨٢‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﺁرﻣﻴﻦ‬
‫در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬دو ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﻣﺤﻤﻮد ﺁرﻣﻴﺎن و ﻳﮏ ﺑﺎر ﻣﺤﻤﻮد ﺁرﻣﻴﻦ‬
‫ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم و ﻣﻨﺒﻊ )ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ(‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" اﻳﻦ ﻧﺎم دوﺑﺎر ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم و ﻣﻨﺒﻊ )ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ( ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬اﻳﻦ ﻧﺎم دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﻣﺤﻤﻮد ﺁرﻣﻴﺎن و ﻳﮏ ﺑﺎر ﻣﺤﻤﻮد‬
‫ﺁرﻣﻴﻦ‪.‬‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﻮد ﺁرﻣﻴﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺧﻮد را ﺗﺼﺤﻴﺢ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﺁرﻣﻴﻦ هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺑﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎم‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺻﺤﻴﺢ او ﺁرﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺁرﻣﻴﻦ‪ .‬وﯼ در ﺳﺎل ‪ ۶٠‬دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﻪ ‪ ١٠‬ﺗﺎ ‪١۵‬‬
‫ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ‪ .‬در زﻧﺪان هﺎﯼ اوﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫هﻨﮕﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﺎﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ١۵ .‬ﻣﺮداد ‪ ۶٧‬در‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺸﻤﺖ اﷲ ﺁرﻳﻦ‬
‫در"ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺎم هﺎﯼ ﺁرﻳﻦ و ﺁرﻳﺎن‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" دو ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻧﺎم ﺁرﻳﺎن و اﺗﻬﺎم ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ﺑﺎر‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺁرﻳﻦ و اﺗﻬﺎم اﮐﺜﺮﻳﺖ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻧﺎم ﺁرﻳﺎن و ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻧﺎم ﺁرﻳﻦ‪.‬‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﺣﺸﻤﺖ اﷲ ﺁرﻳﺎن ﺑﺎ اﺗﻬﺎم‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ‪ ٣١‬ﺳﺎﻟﻪ و ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﻴﮋن ﺁرﻳﻦ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ‪.‬‬
‫ﺣﺸﻤﺖ اﷲ ﺁرﻳﻦ هﻮادار ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﮐﺜﺮﻳﺖ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻟﻴﺴﺖ اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﺎم ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻬﻤﻦ‬
‫زﮐﯽ ﭘﻮر‪ ،‬ﻓﺮاﻣﺮز ﺻﻮﻓﯽ‪ ،‬ﻋﺎدل روزﻩ دار و ﺧﻠﻴﻞ ﺑﻴﻨﺎﻳﯽ ﻣﺎﺳﻮﻟﻪ)در ﻟﻴﺴﺖ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻪ‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺧﻠﻴﻞ ﻣﻴﻨﺎﻳﯽ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ( ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ در زﻣﺮﻩ ﯼ هﻮاداران اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫دو ﻣﻮرد اﺷﺘﺒﺎﻩ از ﺁن ﺟﺎ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﺑﺎ ﻧﺎم هﺎﯼ رﺿﺎ ﺻﻮﻓﯽ ﺁﺑﺎدﯼ‬
‫و ﻣﺤﻤﻮد زﮐﯽ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻴﮋن ﺁرﻳﻦ ﻧﺎم داﺷﺖ ﮐﻪ در زﻧﺪان هﺎﯼ اوﻳﻦ‪،‬‬
‫ﻗﺰل ﺣﺼﺎر‪ ،‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ و ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٢‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در ‪ ١٢‬ﻳﺎ ‪ ١۵‬ﻣﺮداد ‪ ۶٧‬ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻮﺳﻒ ﺁزرم‬
‫در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﻳﻮﺳﻒ ﺁزرم و ﻳﮏ ﺑﺎر ﻳﻮﺳﻒ ﺁرﺳﻢ‬
‫‪٣٨٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫)ﺁرﺑﻴﻢ(‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬دو ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﻳﻮﺳﻒ ﺁزرم و ﻳﮏ ﺑﺎر ﻳﻮﺳﻒ ﺁرﺳﻢ )ﺁرﺑﻴﻢ(‪.‬‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻮﺳﻒ ﺁزرم هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬وﯼ در زﻧﺪان هﺎﯼ اوﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر و‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬در ‪ ١١‬ﺧﺮداد ‪ ۶٧‬ﺑﻪ اوﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﺑﻨﺪ‬
‫‪ ۴‬ﺑﺎﻻ اوﻳﻦ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺴﻦ ﺁزادﻩ‬
‫در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﺣﺴﻦ ﺁزادﻩ و ﻳﮏ ﺑﺎر ﺣﺴﻦ ﺁزادﯼ‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﺣﺴﻦ ﺁزادﻩ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬دو ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﺣﺴﻦ ﺁزادﻩ و ﻳﮏ ﺑﺎر ﺣﺴﻦ ﺁزادﯼ‪.‬‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﺣﺴﻦ ﺁزادﻩ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‬
‫ﺣﺴﻦ ﺁزادﻩ هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬در زﻧﺪان هﺎﯼ اوﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬در ‪ ١١‬ﺧﺮداد ‪ ۶٧‬ﺑﻪ اوﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﺑﻨﺪ ‪ ۴‬ﺑﺎﻻ اوﻳﻦ‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫داود ﺁذرﻧﮓ‬
‫در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﮏ ﺑﺎر داود ﺁذرﻧﮓ و ﻳﮏ ﺑﺎر داود ﺁزرﻧﮓ‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" ﻳﮏ ﺑﺎر داوود ﺁذرﻧﮓ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬دو ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﺮ دو ﺑﺎر داود ﺁذرﻧﮓ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻳﮏ ﺑﺎر داود ﺁذرﻧﮓ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫داود ﺁذرﻧﮓ هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬وﯼ در زﻧﺪان هﺎﯼ اوﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر و‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد‪ .‬در ‪ ١١‬ﺧﺮداد ‪ ۶٧‬از اوﻳﻦ ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﺪت هﺎ از‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ او ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺰو زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻠﯽ ﮐﺶ ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در‬
‫ﻓﺮﻋﯽ ‪ ۴‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺴﻴﻦ ﺁﻗﺎ ﺑﺰرﮔﯽ‬

‫در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم و ﻣﺸﺨﺼﺎت و ﻣﻨﺒﻊ ﻳﮏ ﺑﺎر‬
‫ﺑﺪون ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت و ﻣﻨﺒﻊ‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت و ﻣﻨﺒﻊ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎًت ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٨٤‬‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﺁﻗﺎ ﺑﺰرﮔﯽ هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬دوﺑﺎر دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﭘﺎﻳﻴﻦ اوﻳﻦ ﮐﻪ در‬
‫روزهﺎﯼ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ ٣‬ﺑﺎﻻ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ‪.‬‬

‫رﺿﺎ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﺑﻬﻤﻦ ﺁﺑﺎدﯼ‬

‫در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻧﺎم هﺎﯼ رﺿﺎ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﺑﻬﻤﻦ ﺁﺑﺎدﯼ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻣﺤﻤﺪﯼ‬
‫ﺑﻬﻤﻦ ﺁﺑﺎدﯼ و رﺿﺎ ﺑﻬﻤﻦ ﺁﺑﺎدﯼ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻧﺎم رﺿﺎ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﺑﻬﻤﻦ ﺁﺑﺎدﯼ ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم و ﻣﺸﺨﺼﺎت‬
‫و ﻣﻨﺒﻊ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬دوﺑﺎر ﺑﺎ ﻧﺎم هﺎﯼ رﺿﺎ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﺑﻬﻤﻦ ﺁﺑﺎدﯼ و رﺿﺎ ﺑﻬﻤﻦ ﺁﺑﺎدﯼ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻟﻴﺴﺖ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﺿﺎ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﺑﻬﻤﻦ ﺁﺑﺎدﯼ هﻮادار ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ۶٠‬دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﻪ ﺳﻪ‬
‫ﺳﺎل زﻧﺪان ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪ‪ .‬وﯼ در زﻧﺪان هﺎﯼ اوﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﮏ ﺳﺎل ﻣﻠﯽ ﮐﺸﻴﺪ و در ﺳﺎل ‪ ۶۴‬ﺁزاد ﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ۶۵‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ دوﺑﺎرﻩ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﺳﺎﻟﻦ ‪ ۶‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪.‬‬
‫در ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ از ﻓﺮدﯼ ﺑﺎ ﻧﺎم و ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺑﻬﻤﻦ ﺁﺑﺎدﯼ ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ‬
‫ﺷﺪﻩ ﮐﻪ هﻤﺎن رﺿﺎ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﺑﻬﻤﻦ ﺁﺑﺎدﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻋﺪم ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ ﺗﻬﻴﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﮔﺎن ﻟﻴﺴﺖ ﺑﺎ‬
‫ﻧﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ او را ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﺎم و ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﻧﺎم ﻓﺎﻣﻴﻞ ﺁﺑﺎدﯼ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻓﺮد ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺪون ذﮐﺮ ﻧﺎم ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ دو اﺳﻢ در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬و "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" و "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ذﮐﺮ ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮔﻞ ﻋﻠﯽ ﺁﺗﻴﮏ‬

‫در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬دو ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﮔﻞ ﻋﻠﯽ ﺁﺗﻴﮏ ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم ﺗﻮدﻩ اﯼ و‬
‫ﻳﮏ ﺑﺎر ﻋﻠﯽ ﺁﺗﻴﮏ ﺑﺪون ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﮔﻞ ﻋﻠﯽ ﺁﺗﻴﮏ ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم ﺗﻮدﻩ اﯼ و ﻳﮏ‬
‫ﺑﺎر ﻋﻠﯽ ﺁﺗﻴﮏ ﺑﺪون ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﮔﻞ ﻋﻠﯽ ﺁﺗﻴﮏ و ﻳﮏ ﺑﺎر ﻋﻠﯽ ﺁﺗﻴﮏ‪.‬‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻟﻴﺴﺖ ﻣﺨﺘﺺ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻞ ﻋﻠﯽ ﺁﺗﻴﮏ ﻋﻀﻮ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ اﻳﺮان ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﻴﺎﻧﻮش ﺁذروش‬
‫در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﮐﻴﺎن ﺁذرﻧﻮش ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم ‪ ١۶‬ﺁذر و ﻳﮏ‬
‫‪٣٨٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﺎر ﮐﻴﺎﻧﻮش ﺁذروش ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﮐﻴﺎن ﺁذرﻧﻮش ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم ‪ ١۶‬ﺁذر و ﻳﮏ ﺑﺎر ﮐﻴﺎﻧﻮش‬
‫ﺁذروش ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬دو ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﮐﻴﺎن ﺁذرﻧﻮش و ﻳﮏ ﺑﺎر ﮐﻴﺎﻧﻮش ﺁذروش‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻟﻴﺴﺖ ﻣﺨﺘﺺ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ و ﻧﺰدﻳﮑﯽ هﺮ دو ﻧﺎم‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از ﺁن دو ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻴﺎﻧﻮش ﺁذروش ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬وﯼ از اﻋﻀﺎﯼ ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺧﻠﻖ )‪ ١۶‬ﺁذر( ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫هﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ در ﺳﺎل ‪ ۶٣‬در ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ ﻓﺮار از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﭻ ﭘﺎ هﺪف ﺷﻠﻴﮏ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ ﺑﻪ "ﮐﻴﺎن" ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺨﺘﺎر ﺁوﯼ هﻨﮓ‬

‫در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬اﻳﻦ ﻧﺎم ﺳﻪ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﻣﺨﺘﺎر ﺁﺑﯽ ﺁهﻨﮓ‪ ،‬و دو ﺑﺎر دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺨﺘﺎر ﺁوﯼ ﺁهﻨﮓ‪ ،‬و ﻣﺨﺘﺎر ﺁوﯼ هﻨﮓ‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" اﻳﻦ ﻧﺎم دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﻣﺨﺘﺎر ﺁﺑﯽ هﻨﮓ و ﻳﮏ ﺑﺎر‬
‫ﺁوﯼ هﻨﮓ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬اﻳﻦ ﻧﺎم دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﻣﺨﺘﺎر ﺁﺑﯽ هﻨﮓ و ﻳﮏ ﺑﺎر ﺁوﯼ هﻨﮓ‪.‬‬
‫در هﺮ دو ﻟﻴﺴﺖ ﻳﮏ ﺑﺎر اﺗﻬﺎم او ﮐﻮﻣﻠﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺠﺎهﺪ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﮑﯽ اﺳﺎﻣﯽ و ﻏﻴﺮﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮدن ﻧﺎم و ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ‬
‫ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎم و ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺣﺒﻴﺐ ﺁذر ﺁب‬

‫در ﻟﻴﺴﺖ "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬اﻳﻦ ﻧﺎم دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﺣﺒﻴﺐ ﺁذر ﺁب ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم‬
‫اﮐﺜﺮﻳﺖ و ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﺒﻴﺐ ﺁذرﺁز ﺑﺪون ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" اﻳﻦ ﻧﺎم دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﺣﺒﻴﺐ ﺁذر ﺁب ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم‬
‫اﮐﺜﺮﻳﺖ و ﻳﮏ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﺒﻴﺐ ﺁذرﺁز ﺑﺪون ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬اﻳﻦ ﻧﺎم ﺳﻪ ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬دوﺑﺎر ﺣﺒﻴﺐ ﺁذرﺁز و ﻳﮏ ﺑﺎر ﺣﺒﻴﺐ ﺁذر ﺁب‪.‬‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﺳﺎﻣﯽ ﺷﻬﺪاﯼ ﻣﺠﺎهﺪ‬
‫ﺑﺴﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮدن ﻧﺎم هﺎ و ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮدن ﻧﺎم هﺎﯼ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ و ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺒﻮدن اﺗﻬﺎم‬
‫در ﻣﻮرد ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ‪ ،‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٨٦‬‬
‫ﻣﺮﺗﻀﯽ ﺁﺑﺪام‬
‫در"ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬اﻳﻦ ﻧﺎم دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﻣﺮﺗﻀﯽ ﺁﺑﺪام و ﻳﮏ ﺑﺎر ﻣﺮﺗﻀﯽ‬
‫اﺑﺪام در هﻴﭻ از ﺁن دو اﺗﻬﺎم ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" ﻳﮏ ﺑﺎر ﻣﺮﺗﻀﯽ اﺑﺪام ﺑﺪون ذﮐﺮ اﺗﻬﺎم ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬دو ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر ﻣﺮﺗﻀﯽ ﺁﺑﺪام و ﻳﮏ ﺑﺎر ﻣﺮﺗﻀﯽ اﺑﺪام‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﺳﺎﻣﯽ ﺷﻬﺪاﯼ ﻣﺠﺎهﺪ‬
‫ﺑﺴﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮض ﺁن ﮐﻪ ﻧﺎم ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮑﯽ از دو ﻧﺎم ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫رﺣﻴﻢ ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ‬
‫در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬دو ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر رﺣﻴﻢ ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ و ﻳﮏ ﺑﺎر رﺣﻴﻢ ﺁزادﮔﺎن‬
‫ﻣﻨﺒﻊ هﺮ دو را ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ذﮐﺮ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻟﺪ ﻳﮏ ﺑﺎر هﻤﺎﻳﻮن ﺷﻬﺮ و ﻳﮏ ﺑﺎر‬
‫ﺳﺪﻩ )هﺮ دو ﻧﺎم ﻳﮏ ﻣﺤﻞ اﺳﺖ( ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" اﻳﻦ ﻧﺎم دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﻳﮏ ﺑﺎر رﺣﻴﻢ ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ و ﻳﮏ ﺑﺎر رﺣﻴﻢ‬
‫ﺁزادﮔﺎن ﻣﻨﺒﻊ هﺮ دو را ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ذﮐﺮ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻟﺪ ﻳﮏ ﺑﺎر هﻤﺎﻳﻮن ﺷﻬﺮ و ﻳﮏ‬
‫ﺑﺎر اﺻﻔﻬﺎن ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر رﺣﻴﻢ ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ و ﻳﮏ ﺑﺎر رﺣﻴﻢ ﺁزادﮔﺎن‪.‬‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" اﻳﻦ ﻧﺎم دو ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﻳﮏ ﺑﺎر رﺣﻴﻢ‬
‫ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ و ﻳﮏ ﺑﺎر رﺣﻴﻢ ﺁزادﮔﺎن‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻟﺪ ﻳﮏ ﺑﺎر هﻤﺎﻳﻮن ﺷﻬﺮ و ﻳﮏ ﺑﺎر اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮑﯽ از دو ﻧﺎم ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﺎم هﺎ در هﺮ دو ﻣﻮرد ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ هﻢ اﺳﺖ و‬
‫ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻟﺪ در ﻳﮏ ﺷﻬﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ اﻋﻼم ﺷﺪﻩ ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام هﺮ دو ﻧﻔﺮ ‪ ١٣‬ﻣﺮداد ‪ ،۶٧‬در‬
‫اﺻﻔﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ را دﻳﮕﺮ ﻟﻴﺴﺖ هﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﮑﺮار ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫داوود ﺁذرﯼ‬
‫در "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬اﻳﻦ ﻧﺎم‪ ،‬دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﻳﮏ ﺑﺎر داوود ﺁذرﯼ و ﻳﮏ ﺑﺎر داور ﺁذرﯼ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" اﻳﻦ ﻧﺎم‪ ،‬دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﻳﮏ ﺑﺎر داوود ﺁذرﯼ و ﻳﮏ ﺑﺎر داور‬
‫ﺁذرﯼ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﮐﺸﺘﺎر ‪ "۶٧‬اﻳﻦ ﻧﺎم‪ ،‬دوﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر داود ﺁذرﯼ و ﻳﮏ ﺑﺎر داور ﺁذرﯼ‪.‬‬
‫در "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" اﻳﻦ ﻧﺎم دو ﺑﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﻳﮏ ﺑﺎر داوود ﺁذرﯼ و‬
‫ﻳﮏ ﺑﺎر داور ﺁذرﯼ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ دو ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﻳﻦ ﻧﺎم‬
‫‪٣٨٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫هﻤﺎن داود ﺁذرﻧﮓ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ درﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮدﯼ را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎهﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ ٨٠‬ﻧﻔﺮ اول از ﻟﻴﺴﺖ اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن‬
‫"ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ ‪ "۶٧‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ "ﻧﺸﺮ ﮔﻔﺘﮕﻮهﺎﯼ زﻧﺪان" ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ و ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻟﻴﺴﺖ هﺎ‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﺮار دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ ﺑﺎ ﻧﮕﺎهﯽ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺳﺮاﺳﺮ ﻟﻴﺴﺖ‬
‫ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎهﺎت ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﺷﻤﺮدم‪ ،‬ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻧﻈﺮ دﮐﺘﺮ ﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎرﯼ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﯼ "ﮐﺸﺘﺎر ‪ ،"۶٧‬در ﻣﻮرد ﻟﻴﺴﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ از ﺳﻮﯼ اﻳﺸﺎن ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ و در ﻣﻘﺪﻣﻪ ﯼ ﺁن ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺁن را ﺑﺎ "روﺷﯽ‬
‫ﭘﮋوهﺸﮕﺮاﻧﻪ" ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و "از اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎﻳﺴﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ"‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد اﺳﺎﻣﯽ اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ در اﻳﻦ دو ﻟﻴﺴﺖ ﺑﻴﺶ از ﻟﻴﺴﺖ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎرﯼ و ﻋﺪم دﻗﺖ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ از ارزش ﮐﺎر ﭘﮋوهﺸﯽ ﻣﯽ ﮐﺎهﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از اﺷﺘﺒﺎهﺎت ﺁن ﻗﺪر واﺿﺢ و روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻤﻴﺰ دادن ﺁن هﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫ﻓﺮدﯼ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﺎرﻩ اﯼ از اﺷﺘﺒﺎهﺎت را ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﺑﻮدﻩ و ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻌﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺸﺨﻴﺺ دهﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ اﺷﺘﺒﺎهﺎت‬
‫را ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎً ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ و در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﻴﺴﺖ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮ در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و هﻤﺎن اﺷﺘﺒﺎهﺎت ﺳﺎﺑﻖ را‬
‫ﺗﮑﺮار ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﻴﺴﺖ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ از ﺳﻮﯼ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﻴﺰ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ اﺷﺘﺒﺎهﺎت ﻓﺎﺣﺶ و ﮐﻤﺒﻮدهﺎﯼ‬
‫اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد و در دﺳﺘﺮس اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ اﻣﮑﺎن‬
‫اﺟﺘﻨﺎب از ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺁن هﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل در ﻟﻴﺴﺖ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ از ﺳﻮﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻧﺎم ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺷﮑﻞ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻌﻤﺘﯽ‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﻧﻌﻤﺘﯽ اﻟﻠﻬﯽ ﻋﺮب و ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻧﻌﻤﺘﯽ ﻋﺮب‪ .‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ‬
‫ﻧﻌﻤﺘﯽ ﻋﺮب درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬و ﻳﺎ از ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺗﺤﺖ ﻧﺎم ﻟﻴﻼ ﺣﺎﺟﻴﺎن‪ ،‬ﻧﻴﻼ ﺣﺎﺟﻴﺎن و ﻟﻴﻼ‬
‫ﺣﺎﺟﻴﺎﻧﺠﺎت ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻟﻴﻼ ﺣﺎﺟﻴﺎن ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬دو ﻧﺎم ﺗﺤﺖ‬
‫ﻋﻨﻮان دﮐﺘﺮ ﻓﺮزﻳﻦ ﻧﺼﺮﺗﯽ و دﮐﺘﺮ ﻓﺮزﻳﻦ ﻧﻌﻤﺘﯽ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮزﻳﻦ ﻧﺼﺮﺗﯽ ﺻﺤﻴﺢ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﺷﺘﺒﺎهﺎﺗﯽ از اﻳﻦ دﺳﺖ در ﻟﻴﺴﺖ ﻣﺰﺑﻮر ﮐﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺿﺮورﯼ‪ :‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً اﺳﺎﻣﯽ ﺷﻬﺪاﯼ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻻزم‪ ،‬در ﻟﻴﺴﺖ هﺎﯼ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر و ﺗﻼش ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺮاﯼ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺁن هﺎ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺳﺎل ‪ ۶٧‬اﻧﺘﺸﺎر دادﻩ اﻧﺪ‪" ،‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﻧﺎم دارد و اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن از ﻣﻴﺎن هﻮاداران اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻋﺪم ذﮐﺮ اﺳﺎﻣﯽ ﺷﻬﺪاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ ﯼ ﻏﻴﺮﻣﺠﺎهﺪ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ ﺑﻪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٨٨‬‬
‫هﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﺒﻮدﻩ و هﻴﭻ ﺗﻮﺟﻴﻬﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎﻣﻪ ﯼ ﻋﺪل و اﻧﺼﺎف ﺑﺪان ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ در واﻗﻊ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻼﺷﯽ اﺳﺖ در ﺟﻬﺖ ﻧﻔﯽ دﻳﮕﺮان ﮐﻪ ﺑﻪ هﻴﭻ روﯼ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺟﺎﻧﺒﺎﺧﺘﮕﺎن و ﺷﻬﺪاﯼ راﻩ ﺁزادﯼ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ اﻧﺠﻤﻦ هﺎ و ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ‬
‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻧﺎم ﺟﺎﻧﺒﺎﺧﺘﮕﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را ذﮐﺮ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ از روﯼ ﺳﻌﻪ‬
‫ﺻﺪر‪ ،‬وﺳﻌﺖ ﻧﻈﺮ و ﻋﺪل و اﻧﺼﺎف ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﻳﮏ داورﯼ ﺑﯽ ﻃﺮﻓﺎﻧﻪ و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ اﻧﺠﻤﻦ هﺎ و ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺎم ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را‬
‫ﺣﺬف ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﻴﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪﮎ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻳﺪﮔﺎﻩ‬
‫"ﮐﻤﻴﺖ ﮔﺮاﻳﯽ" ﻣﺎ اﻳﺮاﻧﯽ هﺎ‪ ،‬ﮐْﻤﻴﺖ ﺷﺎن در اﺑﺘﺪاﯼ راﻩ ﻟﻨﮓ ﻣﯽ زد و ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫داﻋﻴﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﺨﺎب ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ‪" ،‬دهﻪ ﯼ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﯼ ﻣﻠﯽ" و‪ ...‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ۶٧‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﭘﻨﺎﻩ ﻟﻴﺴﺖ هﺎﯼ ﭼﻨﺪهﺰار ﻧﻔﺮﯼ و ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺮدن ﻧﺎم‬
‫ﺷﻬﺪاﯼ ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﮐﺎر راﺣﺖ ﺗﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﻼش ﻣﯽ ﺷﻮد از ذﮐﺮ ﻧﺎم ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﭘﺮهﻴﺰ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻨﻮان روﯼ ﺟﻠﺪ "ﮐﺘﺎب ﺳﻴﺎﻩ‬
‫‪ "۶٧‬ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪" :‬اﺳﻨﺎد ﻧﺴﻞ ﮐﺸﯽ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ اﻳﺮان"‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ ٧۵‬درﺻﺪ ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﮕﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺷﺎن در اﻳﻦ "اﺳﻨﺎد ﻧﺴﻞ ﮐﺸﯽ‪"...‬‬
‫ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺠﺎهﺪ هﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻴﻤﯽ از ‪ ٢۵‬درﺻﺪ ﺑﻘﻴﻪ ﻧﻴﺰ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺎم ﺷﺎن اﺗﻬﺎﻣﯽ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﺷﺎن ﺑﺎز هﻢ ﻣﺠﺎهﺪ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻤﯽ ﺑﻴﺶ از ‪ ١٠‬درﺻﺪ از ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﮕﺎن‪ ،‬اﺗﻬﺎم‬
‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ اﺳﻤﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ روﯼ ﺟﻠﺪ ﻧﻤﯽ رود‪.‬‬
‫ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ اﺳﺎﻣﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ در ﻟﻴﺴﺖ ﮐﺘﺎب "ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻧﻪ" ﻧﻴﺰ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮ ﺧﻼف اﺑﺘﺪاﻳﯽ ﺗﺮﻳﻦ اﺻﻮل ﮐﺎر ﭘﮋوهﺸﯽ‪ ،‬ﻧﺎم ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﮐﺘﺎب در‬
‫ردﻳﻒ ﻧﻬﻢ )ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺁﺧﺮ( ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ و ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ "ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻟﻔﺒﺎ ﺑﻮدن" ﻧﻴﺰ در ﮐﺎر ﻧﺒﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻟﻴﺴﺖ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﯼ ﺁن‪ ،‬در ﺳﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ "ﻋﺼﺮﻧﻮ" ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬
‫ﺣﺬف‪ ،‬ﺳﺎﻧﺴﻮر و ﺗﺤﺮﻳﻒ واﻗﻌﻴﺖ ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬در‬
‫رواﻳﺖ ﮔﺮوﻩ هﺎ و ﻓﻌﺎﻻن ﺳﻴﺎﺳﯽ و‪...‬‬

‫درﮎ ﻋﻤﻴﻖ زﻳﺒﺎ ﻧﻴﺴﺖ‬

‫‪...‬‬
‫در ﺗﺸﺮﻳﺢ زﻳﺒﺎﻳﯽ ﺷﺎﭘﺮﮎ هﺎ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺮم ﮐﻮﭼﮏ ﺣﻘﻴﺮﯼ ﻣﯽ رﺳﻴﻢ‬
‫و در ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻗﻠﻪ هﺎ‬
‫ﻏﺒﺎرهﺎﻳﯽ ﺑﯽ ﺳﺨﻦ ﮐﻨﺎر هﻢ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻧﺪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٩٠‬‬
‫‪١‬‬
‫ﮐﺴﯽ ﭘﻴﮑﺮ ﻣﺎﻩ را‬
‫از دار ﺷﺐ ﺑﻪ زﻳﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺸﺪ‬
‫ﮐﺴﯽ دﺳﺖ ﺧﺴﺘﻪ ﯼ ﺧﻮرﺷﻴﺪ را ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮد!‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ را دردﻧﺎﮎ ﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﺑﺮﺧﻮرد ﮔﺮوﻩ هﺎ‬
‫وﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻓﺮاد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﺰرگ و ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺣﻖ ﺑﺎ اﻳﻠﻴﺎ ارﻧﺒﻮرگ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬اﻳﻤﺎن ﻳﮑﯽ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬دﻳﻮارﯼ در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺑﻴﻨﺶ"‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن هﺎ و ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺟﻨﺎﻳﺖ رژﻳﻢ‬
‫ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻌﯽ در ﺗﺤﺮﻳﻒ و ﻳﺎ ﺳﺎﻧﺴﻮر ﺁن داﺷﺘﻪ و ﻳﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم و ﻳﺎ ﺑﺨﺸﯽ از‬
‫واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﺰرگ را ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ راﻩ‬
‫ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ روﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ را ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد ﺧﻠﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎﻣﯽ را‬
‫ﮐﻪ در ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﺑﺎ اﻋﺪام ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ دور داﺷﺘﻪ و ﺗﻼش‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻌﻞ ﺷﺪﻩ اﯼ ﭼﻮن "دهﻢ ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ" را ﻣﺒﻨﺎﯼ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ۶٧‬ﻗﺮار دهﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﺷﮏ هﻴﭻ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺟﺰ ﺗﻨﮓ ﻧﻈﺮﯼ هﺎﯼ ﮔﺮوهﯽ و ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ در‬
‫‪٢٩٧‬‬
‫ﭘﺸﺖ اﻳﻦ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻗﺪاﻣﯽ ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﺲ از ﺳﺎل ‪ ،٧۶‬ﺁرام‪ -‬ﺁرام ﺑﻪ ﺳﻤﺘﯽ ﻣﯽ رود ﮐﻪ در اﺳﻨﺎد‬
‫و ﮔﻔﺘﺎرهﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ٣٠‬هﺰار ﻣﺠﺎهﺪ ﺧﻠﻖ ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪ " :‬ﻓﺼﻞ دوم ﮐﺘﺎب ﺑﻪ‬
‫‪٢٩٨‬‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻠﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ از ﮐﺸﺘﺎر ‪ ٣٠‬هﺰار زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﻳﺎ ﮐﺘﺎب ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن در زﻧﺠﻴﺮ‪" :‬ﺧﻮد ﻣﻨﻴﺮﻩ ﻧﻴﺰ در ﻣﺮداد ‪ ،١٣۶٧‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ‪ ٣٠‬هﺰار‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪ‪ ٢٩٩ ".‬و در اﻳﻦ راﻩ ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ روﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ‬
‫اﺷﺎرﻩ اﯼ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ و ﻳﺎ هﻮﻳﺖ ﺁﻧﺎن ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ در ﺑﻌﻀﯽ‬
‫اﺳﻨﺎد‪ ،‬در ﮐﻨﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ از ﻟﻔﻆ "ﻣﺒﺎرز" ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد! در ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫ﺷﺪﻩ از ﺳﻮﯼ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺑﻪ ﻧﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺪم ﺗﻤﮑﻴﻦ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﺑﻪ رژﻳﻢ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬هﻴﭻ ﻧﺎﻣﯽ دﻳﺪﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺁﻧﺎن‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻴﻞ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ در ﺳﺎﻧﺴﻮر واﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬از دﻳﮕﺮ ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮرﻋﻘﺐ ﻧﻤﺎﻧﻨﺪ! ﻧﻈﺮاﻓﮑﻨﺪن ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ روﯼ ﻣﺎن ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺟﺰ‬
‫ﺗﺄﺳﻒ و ﺗﺄﺛﺮﯼ ﻋﻤﻴﻖ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺪارد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻬﻢ‬

‫‪ 297‬ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺥﺎﻃﺮ ﻧﺎﺁﮔﺎهﯽ از ﭘﺮوﺱﻪﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ روزﯼ ﺑﻪ ﻏﻠﻂ اﻧﺘﺨﺎب ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪،‬‬
‫ﭘﺎﻓﺸﺎرﯼ روﯼ ﺁن در ﺱﺎلهﺎﯼ ﺑﻌﺪ و ﺑﺮﮔﺰارﯼ ﻣﺮاﺱﻢهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺱﻮﯼ ﮔﺮوﻩهﺎ و ﺟﺮﻳﺎنهﺎﯼ ﺱﻴﺎﺱﯽ‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ در اﻳﻦ روز‪ ،‬ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ و ﺑﺎ اﻧﮕﻴﺰﻩهﺎﯼ ﻧﺎﺱﺎﻟﻢ و ﭼﺮﮐﻴﻦ ﺹﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪ .‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ را ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ‬
‫در ﻧﻈﺮ داﺵﺖ ﮐﻪ ﺕﻼش واﻓﺮﯼ ﻣﯽﺵﻮد ﮐﻪ از واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺱﻴﺎﺱﯽ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺵﺪﮔﺎن ﺹﺤﺒﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ 298‬ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١۴‬‬
‫‪ 299‬ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن در زﻧﺠﻴﺮ‪ ،‬ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣۶٠‬‬
‫‪٣٩١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺧﻮد‪" :‬ﻧﮕﺬارم ﭼﺸﻤﻪ را ﺗﻠﺦ ﮐﻨﻨﺪ"‬

‫‪٢‬‬
‫ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ ﯼ اﻳﺮان در "ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮدم" ارﮔﺎن رﺳﻤﯽ ﺧﻮد‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮد‪:‬‬
‫ﭘﺎﻧﺰدهﻢ ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روزﯼ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭼﻨﺪ روز ﭘﻴﺶ و ﭘﺲ از ﺁن از ﭘﺎﯼ در ﺁﻣﺪﻧﺪ روز ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻣﻠﯽ‬
‫‪٣٠٠‬‬
‫ﻧﺎﻣﮕﺬارﯼ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﻳﯽ ﻃﯽ اﻃﻼﻋﻴﻪ اﯼ ﮐﻪ در ﻣﺮداد ﻣﺎﻩ ‪ ۶٨‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد اﻋﻼم داﺷﺖ‪:‬‬

‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ‪ ١٠‬ﺷﻬﺮﻳﻮر را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روز ﺷﻬﺪا و روز‬
‫‪٣٠١‬‬
‫ﮔﺮدهﻤﺎﻳﯽ ﺑﺮ ﻣﺰار ﺷﻬﺪا ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﭼﺮﻳﮏ هﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ ﺧﻠﻖ اﻳﺮان و ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﺎرﮔﺮان اﻧﻘﻼﺑﯽ اﻳﺮان )راﻩ ﮐﺎرﮔﺮ(‪،‬‬
‫ﻃﯽ ﺻﺪور اﻃﻼﻋﻴﻪ اﯼ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ٧‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ١٣۶٨‬در ﺳﺎﻟﮕﺮد ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﺎ اﻋﻼم روز "دهﻢ ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ" ﺑﻪ روز اﻋﺘﺮاض وﺳﻴﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ رژﻳﻢ‬
‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ و هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺧﻮاهﺎن ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ اﻳﻦ روز و‬
‫ﺑﺮﮔﺰارﯼ ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﺎﺷﮑﻮﻩ و‪ ...‬در اﻳﻦ روز ﺷﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫دهﻢ ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ﻳﮑﯽ از ﻓﺮازهﺎﯼ ﺳﻴﺎهﺘﺮﻳﻦ دورﻩ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﻳﺮان‬
‫ﺷﺮوع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺳﺎل ﭘﻴﺶ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺣﻤﺎﺳﯽ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫دورﻩ ﻏﺮور اﻧﮕﻴﺰ اﻳﻦ ﺳﺎل هﺎ ﮐﻪ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ و ﭘﺎﻳﺪارﯼ دﻻوران در ﺑﻨﺪ را‬
‫درﺑﺮاﺑﺮ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﮐﺸﺘﺎر ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﺎرﮔﺮان اﻧﻘﻼﺑﯽ اﻳﺮان)راﻩ ﮐﺎرﮔﺮ( و ﺳﺎزﻣﺎن ﭼﺮﻳﮏ هﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ‬
‫ﺧﻠﻖ اﻳﺮان اﻋﻀﺎ و هﻮاداران ﺧﻮد و هﻤﻪ ﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﺘﺮﻗﯽ و اﻧﻘﻼﺑﯽ‬
‫ﻣﺒﺎرزﻳﻦ راﻩ ﺁزادﯼ و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺰم و اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺁزادﻩ ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر را ﻓﺮا‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺑﺪور از هﺮ ﻧﻮع‬
‫ﺗﻨﮓ ﻧﻈﺮﯼ ﻣﺴﻠﮑﯽ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮاﯼ دﻓﺎع از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺘﺤﺪاً ﻣﺒﺎرزﻩ‬
‫‪٣٠٢‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﻳﯽ ﺑﺎ ﭼﺎپ اﻃﻼﻋﻴﻪ ﯼ دوم "ﮐﺎﻧﻮن ﺣﻤﺎﻳﺖ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ اﻳﺮان)داﺧﻞ‬
‫ﮐﺸﻮر(" در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ "ﻓﺮاﺧﻮان اﻳﻦ ﮐﺎﻧﻮن ﺑﺮاﯼ ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺖ ﺧﺎﻃﺮﻩ ﯼ ﺗﺎﺑﻨﺎﮎ ﺷﻬﺪاﯼ‬

‫‪ 300‬ﻧﺎﻣﻪﯼ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺣﺰب ﺕﻮدﻩﯼ اﻳﺮان‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،٢٣٩‬ﺵﺸﻢ دﯼﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٧‬‬

‫‪ 301‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ اﺕﺤﺎد ﮐﺎر‪ ،‬ارﮔﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺱﺎزﻣﺎن ﭼﺮﻳﮏهﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،٢‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٨‬‬
‫‪ 302‬ﻧﺸﺮﻳﻪ راﻩ ﮐﺎرﮔﺮ ارﮔﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ ﺱﺎزﻣﺎن ﮐﺎرﮔﺮان اﻧﻘﻼﺑﯽ اﻳﺮان)راﻩ ﮐﺎرﮔﺮ( دور دوم‪ ،‬ﺱﺎل دهﻢ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ‬
‫‪ ،۶۶‬ﺵﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٨‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٩٢‬‬
‫ﺟﻨﺒﺶ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺷﻬﺪاﯼ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻣﻠﯽ" از ﺗﺎرﻳﺦ "‪ ۶‬ﺗﺎ ‪ ١۵‬ﺷﻬﺮﻳﻮر" ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮐﺮدﻩ و‬
‫هﻤﮕﺎم ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﺎﻧﻮن از ﺁن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "دهﻪ ﯼ ﺷﻬﺪاﯼ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻣﻠﯽ ‪ "١٣۶٧‬ﻳﺎد ﮐﺮدﻩ و از‬
‫ﺑﺮﮔﺰارﯼ ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ "ﺳﺎﻟﮕﺮد ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﺪاﯼ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻣﻠﯽ" ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺰارﻋﺰﻳﺰان‬
‫‪٣٠٣‬‬
‫ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﺁﻧﺎن ﺧﺒﺮ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺧﻠﻖ اﻳﺮان)اﮐﺜﺮﻳﺖ( در ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﺧﻮد "اﮐﺜﺮﻳﺖ" ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫ﮐﺎﻧﻮن ﺣﻤﺎﻳﺖ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ )داﺧﻞ ﮐﺸﻮر( ﺑﻪ ﭘﺎس اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺷﻬﺪاﯼ‬
‫دﻻور ﺧﻠﻖ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻗﻬﺮﻣﺎن و ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺖ ﺧﺎﻃﺮﻩ ﺗﺎﺑﻨﺎﮎ ﺷﻬﺪاﯼ‬
‫ﺟﻨﺒﺶ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺷﻬﺪاﯼ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻣﻠﯽ‪ ،‬از ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ۵‬اﻟﯽ ‪ ١۵‬ﺷﻬﺮﻳﻮر را ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان دهﻪ ﺷﻬﺪاﯼ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻣﻠﯽ ‪ ١٣۶٧‬ﺷﻬﺪاﯼ راﻩ ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺁزادﯼ و اﺳﺘﻘﻼل‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد و اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ در روز ﺟﻤﻌﻪ ‪ ١٠‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ‬
‫ﺳﺎﻟﮕﺮد ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﺪاﯼ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻣﻠﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺰار ﺁن ﻋﺰﻳﺰان ‪ ...‬ﺑﺮﮔﺰار‬
‫‪304‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮرﯼ ﮐﻪ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر"ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ و‬

‫ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺑﺪور از ﺗﻨﮓ ﻧﻈﺮﯼ ﻣﺴﻠﮑﯽ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ" ﺑﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ در‬
‫واﻗﻊ ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ و اﺻﻠﯽ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎﻩ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ و روز "دهﻢ ﺷﻬﺮﻳﻮر" را ﻣﺒﻨﺎﯼ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪ ﮔﺎن‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽ دهﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺶ ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﺷﻬﺪاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر‪،‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﻳﯽ ﻏﻴﺮﻣﺬهﺒﯽ اﻧﺪ‬
‫وﻟﯽ هﻤﭽﻨﺎن در ﺻﺪد اﻳﺠﺎد "دهﻪ ﯼ ﻣﺤﺮم و ﻋﺎﺷﻮرا" ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﭘﺴﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬هﺴﺘﻨﺪ!‬

‫‪٣‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در ﺳﺎل هﺎﯼ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﻒ واﻗﻌﻴﺖ ﺷﺘﺎب ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬هﺮ ﺳﺎﻟﻪ در‬
‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪن ﺳﺎﻟﮕﺮد ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﮔﺮوﻩ هﺎ و اﻧﺠﻤﻦ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪،‬‬
‫ﺑﻪ وﻳﮋﻩ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﺮاﻳﺶ هﺎﯼ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﮔﻴﺮﯼ از ﻓﺮهﻨﮓ اﻳﺮاﻧﯽ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ‬
‫ﻓﺮهﻨﮓ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬هﻢ ﭼﻮن ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ "ﻋﺎﺷﻮرا" و "ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ" و ﻣﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﺤﺮم و ﺻﻔﺮ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺗﮑﺎﭘﻮ ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪" .‬ﻋﺎﺷﻘﺎن ﺳﻴﻨﻪ ﭼﺎﮎ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ و ﻳﺎراﻧﺶ" ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺳﺎل ﺑﻪ ﮐﺎر و‬
‫ﺑﺎر و زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در اﻳﻦ دو ﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ هﺎﯼ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﺑﺮﭘﺎﻳﯽ ﺗﮑﻴﻪ و ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻳﺎد ﺣﺴﻴﻦ و ﻋﺎﺷﻮرا را ﮔﺮاﻣﯽ ﻣﯽ دارﻧﺪ‪ .‬در ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎﯼ هﻴﺌﺖ هﺎﯼ ﻣﺘﻮﺳﻠﻴﻦ ﺑﻪ "ﻗﻤﺮ ﺑﻨﯽ هﺎﺷﻢ" و "ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ" و "ﻋﻠﯽ اﺻﻐﺮ" و "ﺑﻨﯽ ﻓﺎﻃﻤﻪ"‪،‬‬
‫اﻧﺠﻤﻦ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ "دﻓﺎع از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم" و‪ ...‬ﺑﺪون ﭘﺮداﺧﺖ‬

‫‪ 303‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ اﺕﺤﺎد ﮐﺎر‪ ،‬ﺱﺎزﻣﺎن ﭼﺮﻳﮏهﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ١١ ،‬ﺵﻬﺮﻳﻮر ‪.١٣۶٨‬‬
‫‪ 304‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ اﮐﺜﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺱﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﺥﻠﻖ اﻳﺮان)اﮐﺜﺮﻳﺖ(‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،٢٧۶‬ﺱﻮم ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٨‬‬
‫‪٣٩٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺑﻬﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ و ﮐﺎرﮐﺮدﺷﺎن ﭼﻴﺰﯼ ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺷﮑﯽ از ﭼﺸﻢ‬
‫ﻣﺴﺘﻤﻌﺎن و اﻓﺰودن ﺑﺮﮔﯽ ﺑﺮ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺤﻮن اﺳﺖ از ﺗﺤﺮﻳﻒ و ﻳﮑﺴﻮﻧﮕﺮﯼ‪:‬‬
‫ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ هﺮ ﺳﺎل ﻳﺎدﺁور ﻳﮑﯽ از وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺎت رژﻳﻢ ﺿﺪ ﻣﺮدﻣﯽ‬
‫ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﮐﺎرﮔﺮان و زﺣﻤﺘﮑﺸﺎن و ﻳﮑﯽ از درﺧﺸﺎن ﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺟﻠﻮﻩ هﺎﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﭘﺎﻳﺪارﯼ ﺟﻨﺒﺶ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺗﻮدﻩ هﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ رژﻳﻢ‬
‫‪٣٠٥‬‬
‫ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﻳﺮان ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ -‬ﻟﻨﻴﻨﻴﺴﺖ‪ -‬ﻣﺎﺋﻮﺋﻴﺴﺖ ﺑﺎ ﺻﺪور اﻃﻼﻋﻴﻪ اﯼ اﻋﻼم‬

‫داﺷﺖ‪:‬‬
‫در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺳﺎل ‪ ۶٧‬در ﻃﻮل ﭼﻨﺪ روزﯼ ﮐﻪ از ﻳﺎزدﻩ ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬
‫رژﻳﻢ ﺟﻤﻬﻮرﯼ هﺰاران ﻧﻔﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ را در دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﻳﮏ‬
‫‪٣٠٦‬‬
‫دﻗﻴﻘﻪ اﯼ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﮐﺮد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﻋﺪام ﮐﺮد‪...‬‬

‫"ﺷﻮراﯼ هﻤﺎهﻨﮕﯽ ﻧﺸﺴﺖ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭼﭗ و ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ در اﺳﺘﮑﻬﻠﻢ" در ﭘﻴﺎﻣﯽ ﺑﻪ "ﮐﺎﻧﻮن‬

‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ )در ﺗﺒﻌﻴﺪ( واﺣﺪ ﺳﻮﺋﺪ" ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ١٢‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ٢٠٠٣‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ ،‬ﻣﺎﻩ ﺧﻮن و ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻓﺮا رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ ١۵ .‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ در‬
‫اواﺳﻂ ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۶٧‬در ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ اﻳﺮان و ﻋﺮاق ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺟﻼد‬
‫ﺟﻤﺎران‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎر و ﺑﺎ ﻣﺸﻮرت و هﻤﻴﺎرﯼ ﺳﺮان ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ هﺰار ﻧﻔﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻳﻦ ﺁﮔﺎهﺘﺮﻳﻦ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺬﻳﺮﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﮐﺎرﮔﺮان و زﺣﻤﺘﮑﺸﺎن اﻳﺮان ﺑﺪون هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ اﯼ ﺑﯽ رﺣﻤﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ اﻋﺪام ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻳﺎ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﯼ ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ اﻳﺮان و ﻋﺮاق در اواﺳﻂ ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ "ﺟﻼد‬
‫ﺟﻤﺎران ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎر" ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺮگ ﭼﻨﺪﻳﻦ هﺰار ﻧﻔﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ را در‬
‫اواﺳﻂ ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎﻩ‪ ،‬ﺁن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﻮراﯼ هﻤﺎهﻨﮕﯽ ﻓﻮق ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺎدر ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ؟‬
‫ﺁﻳﺎ اﻳﻦ اﻓﺮاد ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﻮد را ﻧﺪﻳﺪﻩ و ﻧﺨﻮاﻧﺪﻩ اﻧﺪ؟ اﮔﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﻧﺪ‬
‫و ﻣﻄﻠﻊ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد ﺗﺎرﻳﺦ را دﺳﺖ ﮐﺎرﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫"ﻓﺮزﻧﺪان ﮐﺎرﮔﺮان و زﺣﻤﺘﮑﺸﺎن" ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن اﻃﻼﻋﻴﻪ هﺎﯼ‬
‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ از ﺧﺎﺳﺘﮕﺎﻩ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ اﻳﺮان و هﻮاداران و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ درﮔﻴﺮ ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ دارﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺸﺘﻦ "ﻓﺮزﻧﺪان ﮐﺎرﮔﺮان و‬
‫زﺣﻤﺘﮑﺸﺎن" ﺟﺮم و ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ اﺳﺖ؟ و ﺁﻳﺎ‪ ...‬؟‬

‫‪ 305‬ﭘﻴﺎم ﻓﺪاﻳﯽ‪ ،‬ﺱﺎزﻣﺎن ﭼﺮﻳﮏهﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ٣٠‬ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪.١٣٧٩‬‬
‫‪ 306‬اﻃﻼﻋﻴﻪﯼ اﻳﻦ ﺣﺰب در ﺵﻬﺮﻳﻮر ‪ ،١٣٨٢‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﮔﺮاﻣﯽداﺵﺖ ﺥﺎﻃﺮﻩﯼ ﺵﻬﺪاﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم ‪.۶٧‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٩٤‬‬
‫ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺪﻧﯽ از رهﺒﺮان اوﻟﻴﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﺧﻠﻖ اﻳﺮان )اﮐﺜﺮﻳﺖ( ﮐﻪ ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﻪ‬
‫"اﻗﻠﻴﺖ" ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪ و‪ ...‬در ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ٨٢‬در ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ ﮐﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ۶٧‬ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫‪ ١٠‬ﺷﻬﺮﻳﻮر وﻗﺘﯽ ﻣﺮدم ﺗﻬﺮان ﮔﻮرهﺎﯼ دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ دﺧﺘﺮان و ﭘﺴﺮان ﺟﻮان‬
‫ﺧﻮد را ﮐﺸﻒ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻟﺒﺎس هﺎﯼ ﺧﻮن ﺁﻟﻮد در ﺧﺎﮎ ﺗﻨﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﺎز‬
‫ﻓﻬﻤﻴﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﻧﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎر هﻤﻪ دوﻟﺖ هﺎﯼ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﻓﺮا‬
‫رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪...‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ‪ ١٠‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺸﯽ ﮐﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ از دوﻟﺖ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﺁذﻳﻦ ﺑﺴﺖ ﺗﺎ‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺧﻮﻳﺶ را دﻓﻦ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎن ‪ ١٠‬ﺷﻬﺮﻳﻮر او)ﺧﻤﻴﻨﯽ( هﺪف ﺑﻼواﺳﻄﻪ‬
‫ﻣﺤﻮ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﻳﻌﻨﯽ دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم و ﺗﻘﻮﻳﺖ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ‬
‫داﺷﺖ‪١٠ .‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺁﻳﺖ اﷲ ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻴﺎز ﻣﻮﻟﻮدﯼ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪٣٠٧‬‬
‫ﮐﻪ ﺧﺎرج از زﻣﺎن ﻣﺘﻮﻟﺪ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺁﻗﺎﯼ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻣﺪﻧﯽ و دﻳﮕﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن هﻢ ﻧﻈﺮ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻴﺎﻧﺪازد‪ .‬ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم "‪ ۶‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ"‬
‫و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﺳﺖ و او هﺸﺘﻢ ﻣﺮداد از ﺁن ﺁﮔﺎﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻧﺎﻣﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در‬
‫اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ هﺎﯼ ‪ ٢۴ ، ١٣ ، ٩‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻗﺎﯼ ﻣﺪﻧﯽ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻤﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ "‪ ١٠‬ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ" ﻣﺒﺪا ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟ ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻞ و ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺮﺳﯽ ﻧﺸﺎﻧﺪن ﮐﺪام ﻣﻨﻔﻌﺖ ﮔﺮوهﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ ﮐﻪ ﺧﻮد ﭘﺎﻳﺎن ﮐﺎر هﻤﻪ‬
‫دوﻟﺖ هﺎﯼ ﺁن را اﻋﻼم داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺗﺎرﻳﺦ دﺳﺖ ﻳﺎزﻳﺪﻩ اﻧﺪ؟‬
‫ﺗﻘﯽ روزﺑﻪ در ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ٢٩‬اوت ‪ ٨٢‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﭘﺎﻧﺰدهﻤﻴﻦ ﺳﺎﻟﮕﺮد ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺳﻴﺎﻩ ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﮐﻪ در ﺁن هﺰاران ﻧﻔﺮ ‪ -‬ﮐﻪ هﻨﻮز‬
‫هﻢ ﺗﻌﺪادﺷﺎن ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ‪ -‬ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﺣﺎﮐﻢ‬
‫ﻣﺸﻤﻮل ﭘﺎﮐﺴﺎزﯼ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺘﯽ ﻓﺮاهﻢ ﻣﯽ ﺳﺎزد ﺗﺎ ﻣﺮدم اﻳﺮان و ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن‬
‫اﻧﺪﮐﯽ ﺑﺎ "ﭘﺎﮐﯽ" اﻳﻦ ﭼﻬﺮﻩ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ!‬
‫ﺑﯽ ﺗﺮدﻳﺪ ﺧﺎﺗﻤﯽ و هﻤﺴﻨﮕﺮان وﯼ از ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ و اﺑﻌﺎد ﺟﻨﺎﻳﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻔﺮﻣﺎن و‬
‫ﻓﺘﻮاﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺳﺎل ‪ ۶٧‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﻣﺪﻋﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ‬
‫‪٣٠٨‬‬
‫در ﺁن ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ -‬ﺑﯽ ﺧﺒﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻳﺖ "اﺧﺒﺎر روز" در ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ ﺑﺎ "ﻋﻨﻮان ﭘﺎﻧﺰدهﻤﻴﻦ ﺳﺎﻟﮕﺮد ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در‬
‫زﻧﺪان هﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ" در ﺳﺎل ‪١٣٨٢‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫‪ 307‬ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ "ﻋﺼﺮ ﻧﻮ"‪ ،‬ﺵﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ‪.١٣٨٢‬‬

‫‪ 308‬ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ "اﺥﺒﺎر روز"‪.‬‬
‫‪٣٩٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫دهﻢ ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ ،‬از ﺳﻮﯼ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻣﻠﯽ ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺳﺎل ﺷﺼﺖ و هﻔﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﺎدروز اﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺗﻠﺦ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫‪٣٠٩‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال اﺳﺎﺳﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺁﻳﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻣﻠﯽ ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در‬
‫ﺳﺎل ‪ ،۶٧‬اﻳﻦ روز را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ اﻧﺪ ﻳﺎ ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ﺑﺎ هﺪف‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻒ و ﻳﺎ ﺳﺎﻧﺴﻮر ﺗﺎرﻳﺦ؟‬

‫ﻣﻬﺪﯼ اﺻﻼﻧﯽ زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺳﺎﺑﻖ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ‪ ١‬واﺣﺪ ‪ ٣‬ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﺑﺎ او هﻢ ﺑﻨﺪ‬
‫ﺑﻮدﻩ ام‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "ﺧﻄﺎﯼ ﺣﺎﻓﻈﻪ" ﻳﺎ "ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺧﻄﺎﮐﺎر" ﮐﻪ در ﺳﺎﻳﺖ هﺎﯼ‬
‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ از ﺟﻤﻠﻪ "اﺧﺒﺎر روز" در ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ٨١‬ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎد از ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻬﻨﻮد‬
‫)روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺰ ﻗﺪرت ﺳﻮداﻳﯽ ﻧﺪارد( ﮐﻪ در ﻣﻮرد وﻗﺎﻳﻊ ﺷﻬﺮﻳﻮر از هﻤﻪ ﭼﻴﺰ‬
‫ﺣﺮف زدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ... ":‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫در ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۶٧‬ﻳﮏ ﻧﺴﻞ ﺑﯽ ﺗﻘﺼﻴﺮ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﻼﺑﻪ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ ".‬ﻣﻬﺪﯼ اﺻﻼﻧﯽ هﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫در هﻤﺎن ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ دارد‪:‬‬
‫ﻣﺮگ ﻓﺮوﺷﺎن اﻣﺎ ﺳﺎل ‪ ۶٧‬را ‪ ١١‬ﻣﺎهﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﺷﻬﺮﻳﻮر و ﻣﺎ ‪١۴‬‬
‫ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎل ﻣﺎن از ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ... .‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۶٧‬ﮐﻼم‬
‫ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻓﻘﻬﺎﺳﺖ‪ ... .‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۶٧‬اﻣﺎ در ﻓﺼﻞ ﺷﻤﺎر ﺧﻮﻧﻴﻦ‬
‫‪٣١٠‬‬
‫وﻃﻦ ﻣﺎن ﺁﻏﺎز ﺧﺰاﻧﯽ ﭘﻴﺶ رس ﺑﻮد‪.‬‬

‫هﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﺳﺎﺑﻘﻢ ﻣﻬﺪﯼ اﺻﻼﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ و ﻳﺎ دﭼﺎر "ﺧﻄﺎﯼ ﺣﺎﻓﻈﻪ" ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫و ﻧﻤﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ در ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬از ﺁن "ﻧﺴﻞ ﺑﯽ ﺗﻘﺼﻴﺮ" ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺳﻼﺑﻪ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬و‬
‫در واﻗﻊ‪ ،‬ﻣﺮداد ‪" ۶٧‬در ﻓﺼﻞ ﺷﻤﺎر ﺧﻮﻧﻴﻦ وﻃﻦ ﻣﺎن ﺁﻏﺎز ﺧﺰاﻧﯽ ﭘﻴﺸﺮس ﺑﻮد" و ﻧﻪ‬
‫"ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ"! ﻣﻬﺪﯼ اﺻﻼﻧﯽ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺁﮔﺎﻩ اﺳﺖ و ﻣﯽ داﻧﺪ ﺁن ﺳﺎل از ﻣﺮدادﻣﺎﻩ‬
‫ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎز هﻢ هﺮ ﺳﺎل‪ ،‬ﺳﺎﻟﺶ از ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ‪ ،‬ﺳﺎل ﻣﻦ هﻤﭽﻨﺎن‬
‫هﺮ ﺳﺎﻟﻪ از ﻣﺮداد ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺧﺘﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﺟﻨﺎﻳﺖ رژﻳﻢ‬
‫را ﺳﺎﻧﺴﻮر و ﻳﺎ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﺁﻗﺎﯼ ﻣﻬﺪﯼ اﺻﻼﻧﯽ! ﺁﻳﺎ در ذهﻦ ﺷﻤﺎ و‬
‫دﻳﮕﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ "ﮐﻼم ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ" ﻧﻴﺴﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﻧﺎم ﺑﺮدن از‬
‫‪٣١١‬‬
‫ﺷﻬﺪاﯼ ﻣﺠﺎهﺪ "ﮐﻼم ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﻧﻴﺴﺖ"؟ ﺁﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ داراﯼ "ﺣﺎﻓﻈﻪ ﯼ ﺧﻄﺎﮐﺎر" ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ؟‬

‫‪ 309‬ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ "اﺥﺒﺎر روز"‪ ،‬دهﻢ ﺵﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ‪.١٣٨٢‬‬

‫‪ 310‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ در ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ "ﺁرش"‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ٨١‬ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ 311‬ﻣﻬﺪﯼ اﺹﻼﻧﯽ ﺑﻌﺪ از ﭼﺎپ اول ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﻣﻦ ﺕﻮﺿﻴﺢ داد ﮐﻪ هﺪف او از ﻧﻮﺵﺘﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪﯼ ﻓﻮق ﺑﺮﺥﻮرد ﺑﺎ‬
‫ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻬﻨﻮد ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ در ﻣﺎﻩ ﺵﻬﺮﻳﻮر را ﮐﺘﻤﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﻧﻔﯽ ﻳﺎ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺵﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺸﺘﺎر ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ‪ .۶٧‬او هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺕﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ هﻢ ﻏﻔﻠﺘﯽ در ﻧﻮﺵﺘﻪ ﺹﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺪون ﻣﻨﻈﻮرﯼ‬
‫ﺥﺎص ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٩٦‬‬
‫ﻣﻬﺪﯼ اﺻﻼﻧﯽ در ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ ﺟﺎﻣﻊ و زﻳﺒﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم "ﺧﻮن ﺷﻮﻳﯽ" ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮاﯼ ﺁن ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ‬
‫ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ﻋﻤﻮﻳﯽ ﮐﻪ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺿﻌﻒ و هﻤﮑﺎرﯼ ﺧﻮد و ﻋﺪﻩ اﯼ‬
‫دﻳﮕﺮ از رهﺒﺮان ﺗﻮدﻩ اﯼ را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در دﻓﺎع از ﺷﻬﺪاﯼ ﮔﺮاﻧﻘﺪرﯼ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺟﻨﺎب ﻋﻤﻮﻳﯽ اﻳﻦ ﭼﻪ داروﯼ روان ﮔﺮدان و ﺁﻣﭙﻮﻟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﮐﻪ‬
‫‪ ٢۵‬ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﺷﺎهﯽ را ﺑﻪ اﺻﻄﻼح اهﻞ زﻧﺪان ﺷﻴﺮﻳﻦ ﮐﺸﻴﺪﻩ اﻳﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮ‬
‫اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺮ ﺗﻮدﻩ اﯼ دﻳﮕﺮ رﺣﻤﺎن هﺎﺗﻔﯽ ﻳﺎ اﺑﻮﺗﺮاب ﺑﺎﻗﺮزادﻩ و ﺣﺠﺮﯼ و‬
‫ﺷﻠﺘﻮﮐﯽ ﺑﯽ اﺛﺮ اﺳﺖ؟ از هﻴﺒﺖ ﻣﻌﻴﻨﯽ و ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺷﮑﻮهﯽ و ﺳﭙﺎﺳﯽ ﺁﺷﺘﻴﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫اﺷﺮف ﺑﻬﮑﻴﺶ و ﻧﺴﺘﺮن ﺁل ﺁﻗﺎ و هﺰاران ﮔﻤﻨﺎم ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﻪ ﮐﻪ دار از ﺑﺮﮐﺖ‬
‫‪٣١٢‬‬
‫وﺟﻮدﺷﺎن ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﮔﻮﻳﻢ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺣﺘﺎ ﻳﮏ ﻧﺎم از ﺷﻬﺪاﯼ ﻣﻘﺎوم ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻣﻄﻠﻖ‬
‫ﺷﻬﻴﺪان ﻣﻘﺎوﻣﺖ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ در ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻋﺠﻴﺐ ﻧﻴﺴﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﺗﺎرﻳﺦ واﻗﻌﯽ‬
‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ؟‬
‫هﻤﺎﻳﻮن ﻣﺒﺼﺮﯼ ﻋﻀﻮ هﻴﺎت ﻣﺪﻳﺮﻩ و از ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺬاران ﮔﺮوﻩ "ﻣﻬﺮ اﻳﺮان"‪ ،‬ﮐﻪ در ﺳﺎل‬
‫‪ ١٩٩۶‬در ﻟﺲ ﺁﻧﺠﻠﺲ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ‪ ،‬در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ رادﻳﻮ ﻓﺮدا ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺑﻨﻴﺎد ﻣﻬﺮ اول ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﺎدﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﯽ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺳﺎزﻣﺎن ﻋﻔﻮ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ آﻪ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ﺗﻘﻮﻳﻢ ﺧﻮدش اﻳﻦ روز را ﺑﻌﻨﻮان روز ﻳﺎدﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫‪٣١٣‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺎم ﮔﺬارﯼ ﺑﻜﻨﺪ‪.‬‬

‫دﮐﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺎﻗﺮزادﻩ ﻧﻴﺰ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ روز ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫در ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ‪ ١٠‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪) ٨٢‬اول ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ( روزﯼ آﻪ ﺑﻪ ﻳﺎد ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن آﺸﺘﺎر‬
‫ﻓﺠﻴﻊ ﺳﺎل ‪ ١٣٦٧‬ﺑﻪ ﻧﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ اﻳﺮان ﻧﺎم ﮔﺬارﯼ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﺪاﯼ دادﺧﻮاهﯽ ﺧﺎﻧﻮادﮔﺎن و دوﺳﺘﺎن اﻳﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ‬
‫‪٣١٤‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺎﻟﻪ هﺎ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺛﺮﯼ ﺑﺪهﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎدﺁورﯼ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﻮد ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫"ﻧﺎﻟﻪ هﺎ" ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺛﺮ دهﻨﺪ‪ ،‬هﺮﮔﺰ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن را ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام ﻧﻤﯽ ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺁن ﮐﻪ‬
‫ﺗﺼﻮر ﺷﻮد اﻓﺮادﯼ از ﮐﺮات دﻳﮕﺮ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ!‬

‫‪ 312‬ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﻋﺼﺮﻧﻮ ﻣﻘﺎﻟﻪﯼ ﺥﻮن ﺵﻮﻳﯽ ‪ ٢٨‬ﺕﻴﺮﻣﺎﻩ ‪.١٣٨٣‬‬

‫‪www.mehr.org 313‬‬
‫‪ 314‬ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ اﻳﺮان اﻣﺮوز ‪ ٩‬ﺵﻬﺮﻳﻮر ‪.١٣٨٢‬‬
‫‪٣٩٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫دﮐﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺎﻗﺮزادﻩ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ روز ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫روز "زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" و ﻧﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن ﺳﺎل ‪ ،۶٧‬ﻧﺎم ﮔﺬارﯼ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟ او و ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ او ﭼﻪ ﺣﻖ وﻳﮋﻩ اﯼ ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﮐﺎر دارﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎل ‪ ،۶٧‬روز "زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ" وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ؟ ﺁﻳﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﯼ داﺷﺘﻦ روزﯼ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺎم ﻧﺒﻮدﻧﺪ؟‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺁﻗﺎﯼ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺎﻗﺮزادﻩ و دوﺳﺘﺎﻧﺸﺎن ﻳﺎدﺁورﯼ ﮐﺮد ﮐﻪ رژﻳﻢ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﯼ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ‬
‫و ﺳﺮاﺳﺮﯼ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺳﺮﮐﻮب ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ ﺁﻧﺎن را در روز ‪ ٣٠‬ﺧﺮداد‬
‫‪ ١٣۶٠‬ﺁﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ روزﯼ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﺮدم و ﺟﻮاﻧﺎن و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ‬
‫اﻋﻀﺎ و هﻮاداران ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان ﮐﺸﺘﻪ و زﺧﻤﯽ و ﻳﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮ و‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﮕﺮدهﺎ و دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ هﺎﯼ ﮔﺮوهﯽ اﻓﺮاد ﻓﻌﺎل ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺣﺘﺎ‬
‫ﮔﺮوﮔﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻋﻀﺎﯼ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﺸﺎن در ﭼﻨﻴﻦ روزﯼ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ روز ﺑﻪ درﺳﺘﯽ از‬
‫ﻃﺮف ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در هﻤﺎن ﺳﺎل هﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روز "زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﻧﺎم ﮔﺬارﯼ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺧﻴﻠﯽ هﺎ در داﺧﻞ و ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﯼ "زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ" در‬
‫ﺁن ﺳﺎل هﺎ ﺳﮑﻮت ﮐﺮدﻧﺪ و رژﻳﻢ ﺑﺎ ﻓﺮاغ ﺑﺎل هﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺑﯽ دﻓﺎع در ﺁورد و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ هﻢ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺁن هﺎ را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮد‪ .‬ﺁﻧﺎن ﮐﻪ‬
‫دﻳﺮوز در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺳﮑﻮت ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺮوز "ﻧﺎﻟﻪ هﺎ"‬
‫ﺳﺮ ﻣﯽ دهﻨﺪ و ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﻪ "ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ" ﺁن هﺎ را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ و "ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫اﺛﺮﯼ ﺑﺪهﻨﺪ"! ﺁﻳﺎ ﺁﻗﺎﯼ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺎﻗﺮزادﻩ ﺑﻪ واﻗﻊ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﻓﺎع از ﺣﻘﻮق زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ و‬
‫ﺑﺰرگ داﺷﺘﻦ ﺁن هﺎ اﺳﺖ؟‬

‫ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ دار رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‬

‫درﮎ ﺑﻬﺘﺮﯼ از ﻣﺮگ‪ ،‬در درد ﺧﻮﻳﺶ‬
‫و درد دﻳﮕﺮﯼ در درﮎ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‬

‫‪۴‬‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪ "ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ" ﺷﻤﺎرﻩ ‪ ۴۶‬و‪ ۴٧‬ﻣﻮرخ ﺁذر و دﯼ ‪ ۶٧‬ارﮔﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‬
‫اﻳﺮان ﺁن روزهﺎ و ﺑﺎ ﮐﻤﯽ ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ و ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺑﻌﺪﯼ‪،‬‬
‫ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻓﺸﺎ ﺷﺪن ﻧﺎم ﺻﺪهﺎ ﺗﻦ از ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺗﺎ ﻟﺤﻈﻪ ﯼ ﭼﺎپ ﻧﺸﺮﻳﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎم دو ﺗﻦ را‬
‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﻋﻼم ﮐﺮدن داﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮑﯽ رﻓﻴﻖ ﻋﺰﻳﺰم‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺻﻤﻴﻤﯽ و دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ رﺿﺎ‬
‫ﻋﺼﻤﺘﯽ و دﻳﮕﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﭘﺮﺗﻮﯼ‪ .‬در هﻤﺎن ﻧﺸﺮﻳﻪ در ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "اﻳﻦ هﻤﻪ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ و وﺣﺸﯽ ﮔﺮﯼ را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮد!" زﻧﺪﻩ ﻳﺎد ﻏﻼم ﮐﺸﺎورز ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫در ﻣﻴﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﻩ هﺎ از ﮐﺎرﮔﺮان ﭘﻴﺸﺮو و ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ و اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن ﻗﺪﻳﻤﯽ و‬
‫ﺳﺮﺷﻨﺎس ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺻﺮﻓﺎً از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزﯼ ﺧﻮددارﯼ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٣٩٨‬‬
‫از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯼ ﺳﺎل هﺎ ﻣﺒﺎرزﻩ ﯼ اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ در‬
‫زﻧﺪان هﺎﯼ ﺷﺎﻩ و رژﻳﻢ اﺳﻼﻣﯽ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ دارﻧﺪ ﺗﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ هﻤﻴﻦ‬
‫دﻳﺮوز ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎهﻴﺖ رژﻳﻢ ﺗﻮهﻢ داﺷﺘﻪ و ﻳﺎ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯼ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫‪٣١٥‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫هﺮﭼﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻋﻨﻮان ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺧﻴﻞ اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ازاﺑﺘﺪا ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﻧﺎﺑﻮدﯼ‬
‫ﺁﻧﺎن ﺻﺎدر ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺸﺘﻢ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﭘﻴﺪا ﻧﮑﺮدم‪ .‬ﺣﺘﺎ ذﮐﺮ ﻧﺎم ﺷﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ "ﺳﺮﺑﺎزﯼ ﻧﺮﻓﺘﻦ" اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺣﺎﺋﺰاهﻤﻴﺖ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮ ﺁﺧﺮ ﺑﻪ ﺧﻮدم‬
‫دﻟﺪارﯼ دادم ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ زﻧﺪﻩ ﻳﺎد ﻏﻼم ﮐﺸﺎورز ﻣﻨﻈﻮرش از "اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن و ﺳﺎل هﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ"‬
‫و‪ ...‬هﻤﺎﻧﺎ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻻﺑﺪ هﻴﭻ هﻮﻳﺘﯽ ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم و ﻋﻨﻮاﻧﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ!‬

‫در اﻃﻼﻋﻴﻪ اﯼ ﮐﻪ از ﺳﻮﯼ ﮐﻮﻣﻠﻪ در ﺳﺎل ‪ ٨٢‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫هﺰاران زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﻘﺎوم‪ ،‬هﺰاران ﺗﻦ از ﺷﺮﻳﻒ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺒﺎرزان‬
‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﺴﻠﯽ از اﺳﺘﻮار ﺗﺮﻳﻦ اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن ﻃﺮﻓﺪار ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ و ﺁزادﯼ و‬
‫‪٣١٦‬‬
‫دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﺦ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫هﻴﺄت ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺳﺎزﻣﺎن اﺗﺤﺎد ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺻﺪور اﻃﻼﻋﻴﻪ اﯼ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫در ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ١٣۶٧‬هﺰاران زن و ﻣﺮد ﻣﺒﺎرز اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ در‬
‫زﻧﺪان هﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر رهﺒﺮان ﺗﺒﻬﮑﺎر و رژﻳﻢ ﺑﻪ ﻃﺮز‬
‫‪٣١٧‬‬
‫ﻓﺠﻴﻌﯽ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﻃﻼﻋﻴﻪ ﯼ ﮐﻮﻣﻠﻪ و ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬هﻴﭻ ﻧﺎﻣﯽ از هﺰاران زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن‬
‫ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ و ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ اﮔﺮ ﺁﻧﺎن را در زﻣﺮﻩ ﯼ "اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن ﻃﺮﻓﺪار ﺁزادﯼ و‬
‫دﻣﮑﺮاﺳﯽ" و "هﺰاران زن و ﻣﺮد ﻣﺒﺎرز" ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا از ﺑﻴﺎن ﻧﺎم ﺷﺎن ﭘﺮهﻴﺰ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟ و اﮔﺮ ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا از ﺁن هﺎ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺁﻣﺎر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن راﻩ "ﺁزادﯼ و‬
‫دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ" ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬
‫ﻋﻠﯽ ﺟﻮادﯼ از رهﺒﺮان ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﮐﺎرﮔﺮﯼ‪ ،‬در اﻃﻼﻋﻴﻪ اﯼ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ٢‬اوت‬
‫‪ ٢٠٠٣‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﭘﺎﻧﺰدهﻤﻴﻦ ﺳﺎﻟﮕﺮد ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫"ﻣﺮﮐﺰ ﭘﻴﮕﺮد ﺳﺮان رژﻳﻢ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺟﺮم ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺮدم اﻳﺮان" را راﻩ اﻧﺪازﯼ ﮐﺮدﻩ‬

‫‪ 315‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ارﮔﺎن ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ۴۶‬و ‪ ، ۴٧‬ﺁذر و دﯼﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٧‬‬
‫‪ 316‬اﻃﻼﻋﻴﻪاﯼ از ﮐﻮﻣﻠﻪ‪ ،‬ﺕﺎﺑﺴﺘﺎن ‪.١٣٨٢‬‬
‫‪ 317‬اﻳﻦ اﻃﻼﻋﻴﻪ ﺑﻪ ﺕﺎرﻳﺦ ﺵﺸﻢ ﺵﻬﺮﻳﻮر ‪ ١٣٨٢‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪٣٩٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫و در ﺻﺪد ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم‪ ،‬ﺑﺪون‬
‫اﺳﻢ ﺁوردن از ﺑﺨﺶ ﻋﻈﻴﻢ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻓﺎﺟﻌﻪ ﯼ ﻓﻮق‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ هﺪف اوﻟﻴﻪ و‬
‫اﺻﻠﯽ رژﻳﻢ در ﭘﺮوژﻩ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺻﺪاﻗﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ‬
‫ﭘﻴﮕﻴﺮﯼ ﺣﻘﻮﻗﯽ واﻗﻌﻪ ﯼ ﻓﻮق ﺑﻪ ﻣﻨﺼﻪ ﻇﻬﻮر ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﺟﻮادﯼ ﺑﺎ ﺣﺬف ﺑﺨﺶ‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ از ﺳﺌﻮال هﺎﯼ هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬در واﻗﻊ ﺑﻴﺶ از ﺁن ﮐﻪ در ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﮕﺮد ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺳﺮان رژﻳﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﮐﺎر ﺳﺎﻧﺴﻮر‪ ،‬ﺣﺬف و ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺨﺶ از ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﺳﺖ و ﭘﺎﻳﻤﺎل ﮐﺮدن ﺣﻘﻮق ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ!‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ "راﻩ ﺗﻮدﻩ" ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻣﺎ ﭼﺸﻢ ﺗﺎرﻳﺦ را ﺗﺎ ﮐﻨﻮن هﻴﭻ دﺳﺘﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺒﻨﺪد! ﻧﻪ ﻋﺎﻣﻠﻴﻦ و ﺁﻣﺮﻳﻦ اﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﻗﻀﺎوت ﺗﺎرﻳﺨﯽ و ﻳﺎ ﻋﻘﻮﺑﺖ دﻧﻴﺎﻳﯽ در اﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‬
‫و ﻧﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ اﻳﺮان ﺧﻮاهﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ واﻗﻌﻴﺎت را ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫ﺗﻌﻠﻘﺎت ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ و اﻧﺪﻳﺸﻪ اﯼ ﺧﻮد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﮐﻪ "ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫‪٣١٨‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﺑﻮدﻧﺪ! "‬

‫)در ﻣﺘﻦ اﺻﻠﯽ ﻗﺴﻤﺖ داﺧﻞ ﮔﻴﻮﻣﻪ ﺑﺎ رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ( ﺟﺎﯼ ﺷﮑﺮش ﺑﺎﻗﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺗﺎرﻳﺦ را ﻧﺪارﻧﺪ و ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ "واﻗﻌﻴﺎت را ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺗﻌﻠﻘﺎت‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ و اﻧﺪﻳﺸﻪ اﯼ ﺧﻮد ﮐﻨﻨﺪ" و در ﺿﻤﻦ ﺗﻼﺷﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ "ﺑﺴﺘﻦ ﭼﺸﻢ ﺗﺎرﻳﺦ" ﺑﻪ‬
‫ﺧﺮج ﻧﺪادﻩ اﻧﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد در ﮐﻨﺎر اﻳﻦ ادﻋﺎ ﮐﻪ "ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﺑﻮدﻧﺪ" دﻳﮕﺮ ﭼﻪ ادﻋﺎهﺎﯼ ﺧﺎﻣﯽ را ﻣﻄﺮح‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؟ اﻳﻦ ﮔﺰاﻓﻪ ﮔﻮﻳﯽ هﺎ و ﺑﺰرگ ﻧﻤﺎﻳﯽ هﺎ در ﺣﺎﻟﯽ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ هﻤﻪ ﯼ ﺗﻼﺷﺶ ﻧﺎم ﺑﻴﺶ از‪ ١٣٠‬ﻧﻔﺮ از ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺗﻮدﻩ اﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ را ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﺎم ﺑﻴﺶ از ‪ ٣‬هﺰار ﻧﻔﺮ از ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن را اﻧﺘﺸﺎر دادﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫هﺪف و ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻦ از ﺑﺮرﺳﯽ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﺰارش هﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﯼ ﺗﻌﺪاد ﺷﻬﺪاﯼ ﺳﺎزﻣﺎن هﺎ و‬
‫ﮔﺮوﻩ هﺎ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ و ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ هﺎﯼ ﺳﺎدﻩ اﻧﮕﺎراﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻮع هﺎﻳﯽ از اﻳﻦ دﺳﺖ‪ ،‬ﺁن هﻢ از‬
‫ﻧﻈﺮ ﮐﻤّﯽ‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺸﺎن دادن ﺷﻴﻮﻩ ﯼ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖ هﺎ و ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﺑﺎزﺗﺎب ﺁن هﺎ‬
‫از ﺳﻮﯼ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺟﺮﻳﺎن هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻴﻮﻩ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺰرگ ﻧﻤﺎﻳﯽ ﺧﻮد و ﻧﺎﭼﻴﺰ و اﻧﺪﮎ ﻧﻤﺎﻳﯽ رﻗﻴﺒﺎن و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود و ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺨﺮﺑﯽ در ﻋﺮﺻﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮدﯼ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺎ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و هﻨﻮز هﻢ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬و ﺟﺰ اﻳﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ ﺗﺄﮐﻴﺪﯼ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﯼ‬
‫ﻣﻬﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮر و ﺣﺬف ﮐﺮدن رﻗﻴﺒﺎن و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن‪ ،‬ﺟﺰﻳﯽ از رﻓﺘﺎر ﻓﺮدﯼ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ هﻤﻪ را ﻧﻪ از ﺟﻨﺒﻪ ﯼ اﺧﻼﻗﯽ ﻗﻀﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺎدﯼ ﺁن در‬

‫‪ 318‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ راﻩ ﺕﻮدﻩ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،١١٠‬ﺵﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ‪ ،١٣٨٠‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٧‬‬

 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٠٠‬‬
‫زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻪ دﻳﺪﻩ داﺷﺘﻪ ام‪.‬‬
‫ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺳﺎزﻣﺎن ﮐﺎرﮔﺮان اﻧﻘﻼﺑﯽ اﻳﺮان )راﻩ ﮐﺎرﮔﺮ( ‪ ٢٣‬ﻣﺮداد ‪ ١٣٨٢‬ﺁوردﻩ‬
‫اﺳﺖ‪" :‬اﻣﺎ هﻴﭻ ﻳﮏ از ﺁن هﺎ هﻢ ﭼﻮن ﺟﻨﺎﻳﺖ هﻮﻟﻨﺎﮎ ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۶٧‬ﻣﻮﯼ ﺑﺮ ﺗﻦ اﻧﺴﺎن هﺎ‬
‫راﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ"‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ اﻋﻀﺎﯼ ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ راﻩ ﮐﺎرﮔﺮ‪ ١۵ ،‬ﺳﺎل ﭘﺲ از‬
‫ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ۶٧‬از اﺑﻌﺎد ﻓﺎﺟﻌﻪ و ﮐﺸﺘﺎر ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﻏﺎﻓﻞ هﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﮐﺎرﮔﺮﯼ در اﻃﻼﻋﻴﻪ اﯼ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ۶٧‬و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ هﺎﻳﯽ از ﮐﻴﻔﺮﺧﻮاﺳﺖ ﺟﺎﻧﻴﺎن رژﻳﻢ را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﻣﯽ دارد‪:‬‬
‫روزﯼ ﮐﻪ ﺟﻼدان اﺳﻼﻣﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ هﺎ ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﯽ ﺷﮏ ﺟﻨﺎﻳﺎت‬
‫ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۶٧‬ﺟﺰو اوﻟﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﮐﻴﻔﺮﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺮدم ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻧﺎن ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۶٧‬اوﺟﯽ ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ در ‪ ٢۵‬ﺳﺎل ﺟﻨﺎﻳﺖ‪ ،‬ﺑﯽ رﺣﻤﯽ‪ ،‬درﻧﺪﻩ ﺧﻮﻳﯽ‬
‫و اﻧﺘﻘﺎم ﮐﺸﯽ از ﻣﺮدم ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺣﮑﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺮﭼﻪ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬در ﻋﺮض ﭼﻨﺪ روز ﺑﻴﻦ دﻩ ﺗﺎ ﺑﻴﺴﺖ هﺰار ﺗﻦ از ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫ﻣﺮدم در روزهﺎﯼ اول ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎﻩ ﺑﺎ ﺑﯽ رﺣﻤﯽ ﺗﻤﺎم ﺗﻴﺮﺑﺎران و ﺣﻠﻖ ﺁوﻳﺰ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ رﺣﻢ ﻧﮑﻨﻴﺪ و ﺟﻼدان ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺮاﺳﺘﯽ ذرﻩ اﯼ رﺣﻢ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎران ﺣﺮﻓﻪ اﯼ ﭼﻮن ﮔﻴﻼﻧﯽ و ﻻﺟﻮردﯼ و‬
‫ﻟﺸﮑﺮﯼ از ﻗﺎﺗﻠﻴﻦ اﺟﻴﺮ ﺷﺪﻩ دﻳﮕﺮ ﺟﻨﺎﻳﺎﺗﯽ ﺁﻓﺮﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺁن ﻧﺎدر‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺴﻠﯽ از ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ و ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ ﮐﺎرﮔﺮﯼ و هﺮ ﮐﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫‪٣١٩‬‬
‫ﭼﻨﮓ ﺷﺎن اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺘﺎ در ﮐﻴﻔﺮﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻨﻈﻴﻤﯽ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎران رژﻳﻢ و در‬
‫ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﻋﺪاﻟﺖ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣﯽ از هﺰاران زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ و ﻣﺮداد ﻣﺎﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺣﺰب‬
‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﮐﺎرﮔﺮﯼ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﺑﺎ ﺁﻗﺎﯼ ﻋﻠﯽ ﺟﻮادﯼ‪ ،‬از اﻋﻀﺎﯼ ﻣﻬﻢ دﻓﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﯽ اش ﻧﻴﺰ در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺁﻣﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ هﻢ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺮﺧﻼف او ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻋﺪام دﻩ‬
‫هﺰار ﻧﻔﺮ دارد‪ ،‬از اﻋﺪام دﻩ ﺗﺎ ﺑﻴﺴﺖ هﺰار ﻧﻔﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺧﺎﺗﻤﻪ اﻋﻼم ﻣﯽ دارد‬
‫ﮐﻪ "ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎران رژﻳﻢ ﻧﺴﻠﯽ از ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ و ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ ﮐﺎرﮔﺮﯼ" را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎران رژﻳﻢ ﮐﻪ هﺮ ﮐﺲ را "ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﺷﺎن اﻓﺘﺎد ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮدﻧﺪ"‪ ،‬ﮐﺴﯽ‬
‫از ﻣﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ را ﻧﻴﺰ اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ اﻃﻼﻋﻴﻪ ﯼ ﻓﻮق در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻳﺮان و ﺗﺤﻮﻻت‬
‫ﺁن اﺳﺖ؟ اﻳﻦ هﻤﻪ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ۶٧‬ﺗﻌﺪاد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ "اﺗﺤﺎد ﻣﺒﺎرزان ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ" واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ‪ ۵‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪" .‬اﺗﺤﺎد ﻣﺒﺎرزان ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ" ﺑﻌﺪهﺎ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن اﺻﻠﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ دهﻨﺪﻩ ﯼ "ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﮐﺎرﮔﺮﯼ" را ﺑﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﻓﻌﺎﻻن ﮐﻮﻣﻠﻪ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ داد‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎم ﻓﺪاﻳﯽ ارﮔﺎن ﭼﺮﻳﮏ هﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ ﺧﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ 319‬اﻃﻼﻋﻴﻪﯼ ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﮐﺎرﮔﺮﯼ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺱﺎل ‪ ،۶٧‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺵﺪﻩ در ‪ ١١‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ‪.١٣٨٢‬‬
‫‪٤٠١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪ ...‬درﻋﺮض ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎهﯽ هﺰاران ﺗﻦ از زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﺁزادﻩ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ‬
‫ﻓﺠﻴﻌﺎﻧﻪ اﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺳﺮاﯼ ﻣﻘﺎوم و رزﻣﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳﻤﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺁرﻣﺎن هﺎﯼ واﻻﯼ ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎﻧﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ و ﺧﻠﻖ هﺎﯼ ﺳﺘﻢ دﻳﺪﻩ ﺑﻪ ﺟﻼدان‬
‫ﻧﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ در ﻣﺤﺎﮐﻤﺎت ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ اﯼ ﺑﻪ ﺑﯽ رﺣﻤﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻠﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﺟﻮﺧﻪ هﺎﯼ اﻋﺪام ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﭼﻮﺑﻪ هﺎﯼ دار ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ از اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن زﻧﺎن ﻗﻬﺮﻣﺎن اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺴﺐ‬
‫ﺁﮔﺎهﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ؛ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻈﺎم اﺳﺘﺜﻤﺎرﮔﺮاﻧﻪ ﺣﺎﮐﻢ و ﻓﺮهﻨﮓ ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ‬
‫ﻧﺎﺷﯽ از اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺷﻮرﻳﺪﻧﺪ و ﭘﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯼ ﻣﺮدان اﻧﻘﻼﺑﯽ در ﻋﺮﺻﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻧﺒﺮد ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﮐﻬﻨﻪ و ﺣﺎﻓﻈﺎن اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم‬
‫در ﻣﻴﺪان هﺎﯼ ﻧﺒﺮد ﺟﺎن ﺧﻮد را در راﻩ ﺁرﻣﺎن هﺎﯼ رهﺎﻳﯽ ﺑﺨﺶ و ﺁزادﯼ‬
‫ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ ﺳﺘﻢ ﮐﺶ ﻧﺜﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‪ ... .‬ﺑﻪ زودﯼ ﺟﺎﯼ ﺧﺎﻟﯽ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﻧﺴﻞ‬
‫‪٣٢٠‬‬
‫ﺟﺪﻳﺪﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺒﺎرز ﭘﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺘﺎ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ رهﺒﺮﯼ ﭼﺮﻳﮏ ﻓﺪاﻳﯽ اﺷﺮف دهﻘﺎﻧﯽ ﮐﻪ روزﯼ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ زﻧﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ و ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺠﺎهﺪ از زﻧﺪان ﺷﺎﻩ ﮔﺮﻳﺨﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺎزﯼ ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻳﺎدﯼ از هﺰاران ﻣﺠﺎهﺪ ﺧﻠﻘﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﭘﺮﭘﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺸﺎن دهﻨﺪ در‬
‫ﮐﺎر رواﻳﺖ وﻗﺎﻳﻊ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺗﺎ ﮐﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺮاهﻪ ﻣﯽ روﻧﺪ! اﻳﻦ ارﮔﺎن از زﻧﺎن ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻧﺎم‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ در زﻣﺮﻩ ﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ۶٧‬ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ ﻳﺎدﯼ از واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫اﻳﻦ زﻧﺎن ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﺆال اﺳﺎﺳﯽ اﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ‪ :‬اﮔﺮ واﻗﻌﺎً زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﺻﻔﺎﺗﯽ ﮐﻪ در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬زﻳﺒﻨﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﺸﻤﻮل هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﻤﺎﻳﺘﯽ ﻗﺮار‬
‫ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ؟ ﭘﺲ ﭼﺮا ﻧﺎﻣﯽ از ﺁن هﺎ ﺑﺮدﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد؟ ﺁﻳﺎ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﯼ اﻳﻦ درﺟﻪ از ﺑﯽ ﻣﻬﺮﯼ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﺣﺰب ﮐﺎر اﻳﺮان‪ -‬ﺗﻮﻓﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺻﺪور اﻃﻼﻋﻴﻪ اﯼ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺳﺎﻟﮕﺮد ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪" :‬ﭘﺎﻧﺰدهﻤﻴﻦ ﺳﺎﻟﮕﺮد ﻓﺎﺟﻌﻪ هﻮﻟﻨﺎﮎ ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎﻩ ‪ ١٣۶٧‬ﻓﺮا‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﺳﺨﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ هﺰاران زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺮداد و ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۶٧‬ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺧﻮن ﺁﺷﺎم ‪ ٣٢١ "...‬و اﻃﻼﻋﻴﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻄﻮرﯼ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪" :‬ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﺎد‬
‫ﺧﺎﻃﺮﻩ ﺟﺎﻧﺒﺎﺧﺘﮕﺎن ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ "١٣۶٧‬هﻴﭻ ذهﻨﻴﺘﯽ ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﻣﺎﻩ ﻣﺮداد ﺷﺮوع‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ! ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﺁﻣﺎر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ﺑﻪ‬
‫ﺁﻣﺎر اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺧﺎﻃﺮﻩ اﯼ ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ‬
‫"ﺟﺎﻧﺒﺎﺧﺘﮕﺎن ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ "۶٧‬اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎ در واﻗﻊ اداﻣﻪ ﯼ هﻤﺎن ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﺣﺬف زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻴﺴﺖ؟‬

‫‪ 320‬ﭘﻴﺎم ﻓﺪاﻳﯽ‪ ،‬ارﮔﺎن ﺱﺎزﻣﺎن ﭼﺮﻳﮏهﺎﯼ ﻓﺪاﻳﯽ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،٣٠‬ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪.١٣٧٩‬‬
‫‪ 321‬اﻃﻼﻋﻴﻪﯼ اﻳﻦ ﺣﺰب‪ ،‬ﻣﻨﺘﺸﺮﺵﺪﻩ در ‪ ٢٧‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ‪.١٣٨٢‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٠٢‬‬
‫ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم "ﭘﺮواﻧﻪ"‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻘﻞ ﺧﺎﻃﺮاﺗﺶ از ﺗﺎﺑﻮت هﺎﯼ ﻗﺰل ﺣﺼﺎر‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ در ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮔﺎﻩ هﺎﻳﯽ ﭼﻮن ﺗﺎﺑﻮت در دادﮔﺎهﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ در ﺗﺪارﮐﺶ هﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ از اﻋﺪام هﺎﯼ ﺳﺎل ‪ ۶٠‬و‬
‫‪٣٢٢‬‬
‫‪ ۶١‬و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﺒﺎرزﻳﻦ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫در ﻓﻀﺎﯼ ذهﻨﯽ "ﭘﺮواﻧﻪ"‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ رژﻳﻢ ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻳﮑﯽ از ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﭙﺮدازد و وﻋﺪﻩ ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﮔﺎهﯽ ﺑﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر را ﻧﻴﺰ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن هﺎ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﻖ ﺣﻴﺎت ﻧﻴﺰ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ! در اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم و ﻗﺒﻞ از ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﮔﺎﻩ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮر اﺻﻠﯽ ﺗﺮﻳﻦ هﺪف ﺟﻨﺎﻳﺖ‬
‫رژﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺖ ﻣﯽ زﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﻓﻘﻂ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم "ﻣﺒﺎرزﻳﻦ‬
‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ در ﺳﺎل ‪ "۶٧‬ﺟﺮم و ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ ﻣﺠﺎزات! در ﻣﻴﺎن‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ،۶٧‬ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ‪ ،‬اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ هﺎ و واﺑﺴﺘﮕﺎن "ﮐﻨﮕﺮﻩ ‪ ١۶‬ﺁذر" در‬
‫ﺣﺪود ‪ ۶۵‬درﺻﺪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ "ﭘﺮواﻧﻪ" و دﻳﮕﺮان‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﯽ ﻧﻤﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ اﻓﺮاد ﻓﻮق ﻧﻴﺰ ﺟﺰو "ﻣﺒﺎرزﻳﻦ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ" ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ ﻳﺎ‬
‫ﺧﻴﺮ و ﻳﺎ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻤﻮل ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؟‬

‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﻳﮑﯽ از ﻓﻌﺎﻻن اﺗﺤﺎد ﻣﺒﺎرزان ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫ﺁﺧﻮﻧﺪ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺷﺮوع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﺮدن‪ .‬در‬
‫ﻧﻴﻤﻪ هﺎﯼ ﺣﺮﻓﺶ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺿﺪاﻧﻘﻼﺑﻴﻮن‪ ،‬ﻻﻣﺬهﺒﯽ هﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺸﺘﻪ‬
‫‪٣٢٣‬‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و ﺣﺰب اﷲ ﺑﺎ ﺷﻌﺎرهﺎﯼ ﺧﻮد ﺧﻮاﺳﺖ او را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت "ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان" را ﺑﺎ هﺪف‬
‫ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ رژﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ درﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﺎدرﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺠﺎم دادﻩ اﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ وﺳﻂ ﻓﺮﻣﺎن ﮐﺸﺘﺎر ﮐﺪام دﺳﺘﻪ‬
‫از زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﻴﻢ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﯼ را ﺣﮑﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻢ ﭘﺮواز رواﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺎم هﻤﻪ هﺴﺖ ﺟﺰ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ .‬ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ؟ ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺗﻼﺷﯽ ﺑﺮاﯼ ﺳﺎﻧﺴﻮر ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻴﺴﺖ؟ وﻗﺘﯽ در روز روﺷﻦ ﺷﻌﺎر "ﻣﻨﺎﻓﻖ‬
‫ﻣﺴﻠﺢ اﻋﺪام ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮدد" و "زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺤﺎرب اﻋﺪام ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮدد" اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﻘﻴﻪ ﯼ ﮔﺰارش هﺎﯼ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز و ﻳﺎ دوﺳﺘﺎﻧﺸﺎن دل ﺑﺴﺖ؟ اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ﺗﻨﻬﺎ از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و هﻮاداران ﺁن هﺎ در زﻧﺪان ﻳﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ٣٢٤.‬ﺁﻳﺎ‬

‫‪ 322‬ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﮔﻔﺖوﮔﻮهﺎﯼ زﻧﺪان‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻪﯼ ﺵﮑﻨﺠﻪ در ﺕﺎﺑﻮتهﺎ‪.‬‬

‫‪ 323‬زﻳﺮ ﺑﻮﺕﻪﯼ ﻻﻟﻪﻋﺒﺎﺱﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣١‬‬
‫‪ 324‬اﻳﻦ ﻳﮑﯽ از ﻓﺘﻨﻪهﺎﻳﯽ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﻣﻴﺎن ﻣﯽرﻓﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺁﺱﺎﻧﯽ هﻢ ﻧﻤﯽﺵﺪ اﻳﻦ ﻓﺘﻨﻪ را ﺥﻮاﺑﺎﻧﺪ و ﻣﺪتهﺎ‬
‫ﻃﻮل ﻣﯽﮐﺸﻴﺪ ﺕﺎ اﻳﻦ ﺑﭽﻪهﺎﯼ ﻣﺘﻌﺼﺐ ﻓﺮﻳﺐﺥﻮردﻩاﯼ ﮐﻪ اﻳﻦ هﻤﻪ ﺑﻪ اﻳﻦهﺎ در زﻧﺪانهﺎ ﻣﺤﺒﺖ ﺵﺪ‪ ،‬ﺕﻮﺑﻪﺵﺎن را‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﺕﺎﺋﺐ" ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻧﺪ و دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻠﺖ ﺥﻮدﺵﺎن ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ و ﺑﺮاﯼ‬
‫‪٤٠٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﺴﯽ ﺷﮑﯽ دارد ﮐﻪ ﺷﻌﺎر ﻧﻤﺎزهﺎﯼ ﺟﻤﻌﻪ در ‪ ٢٣‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭼﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ؟ اﮔﺮ‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﺪ و ﻳﺎ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ هﻤﻴﻦ اﻣﺮوز ﻓﻘﻂ ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ را‬
‫از اول ﺗﺎ ﺁﺧﺮ ﮔﻮش ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﻨﻴﺪ "ﻧﻤﺎزﮔﺰاران"‪ ،‬ﺣﺘﺎ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎدﯼ ﻧﻴﺰ ﺷﻌﺎر "ﻣﺮگ‬
‫ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ" را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺳﺎل ‪ ۶٠‬در ﺳﻴﺎﻩ ﭼﺎل هﺎﻳﺸﺎن ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮزﻧﺪان ﮐﺎرﮔﺮان و زﺣﻤﺘﮑﺸﺎن را‬
‫دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ هﺰاران زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺳﺎل‬
‫‪ ۶٧‬ﻧﻬﺎﻳﺖ درﻧﺪﻩ ﺧﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ ﺷﺎن را از ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫‪٣٢٥‬‬
‫اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﻣﺒﺎرز ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮرش از "ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﻣﺒﺎرز" ﮐﻴﺴﺖ؟‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎً ﻧﺒﺎﻳﺪ واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺮ ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻦ در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﻳﮏ ﺗﺸﮑﻴﻼت ﻗﻮﯼ و اﻧﻘﻼﺑﯽ ﭼﭗ ﺁن هﺎ ﺑﻪ‬
‫‪٣٢٦‬‬
‫راﺣﺘﯽ از ﺗﺸﮑﻴﻼت ﻣﺎﻓﻴﺎﻳﯽ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﯽ ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪون ﺷﮏ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﮑﻴﻼت "ﻣﺎﻓﻴﺎﻳﯽ" هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻟﻘﺐ "ﻧﻴﺮوهﺎﯼ‬
‫اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﻣﺒﺎرز" ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ واژﻩ هﺎ ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ! وﮔﺮﻧﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﯽ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺁﻣﺎر ﺷﻬﺪا را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ! ﺁن‬
‫ﻣﻮﻗﻊ ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ ﻟﻘﺐ "اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﻣﺒﺎرز" ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ اﺳﻤﯽ از هﻮﻳﺖ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺷﺎن ﺑﺮدﻩ ﺷﻮد! ﺑﺎ ﮐﺪام ﺗﺤﻠﻴﻞ "ﻋﻠﻤﯽ و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ" ﻣﯽ ﺗﻮان ادﻋﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﯼ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ "ﺗﺸﮑﻴﻼت ﻣﺎﻓﻴﺎﻳﯽ"‪" ،‬اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﻣﺒﺎرز" هﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪۵‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﺧﻠﻖ اﻳﺮان)اﮐﺜﺮﻳﺖ( ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫در ﺁﻣﻞ دﻩ هﺎ ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ را اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺪﻩ اﯼ از‬
‫ﺁن هﺎ ﺟﺰو ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﺷﺮﮐﺖ در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ در‬
‫‪٣٢٧‬‬
‫ﺟﻨﮕﻞ هﺎﯼ ﻣﺎزﻧﺪران در ﺳﺎل ‪ ١٣۶٠‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮداﻧﻨﺪﮔﺎن ﻧﺸﺮﻳﻪ ﮐﺎر ﮐﻪ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮاﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ اﺷﮏ ﺗﻤﺴﺎح ﻣﯽ رﻳﺰﻧﺪ‪،‬‬
‫هﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ هﻔﺖ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ در ﺳﺎل ‪ ،۶٠‬ﺑﺎ اﻓﺘﺨﺎر‬

‫ﻋﺮاق ﺟﺎﺱﻮﺱﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺸﺮوح ﺥﻄﺒﻪ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ‪ ٧‬ﻣﺮداد ‪ ،۶٧‬ﮐﻴﻬﺎن هﻮاﻳﯽ ‪ ١٢‬ﻣﺮداد ‪۶٧‬‬
‫ﺵﻤﺎرﻩ ‪. ٧٩٨‬‬
‫‪ 325‬ﻣﻘﺎﻟﻪﯼ روزهﺎﯼ ﭘﺮ از رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ ﺱﺎل ‪ ۶٧‬در ﺑﻨﺪ زﻧﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ ﺱﺮﻣﻮﺿﻌﯽ‪ ،‬ﺹﺒﺎ اﺱﮑﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺱﺎﻳﺖ‬
‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﮔﻔﺖوﮔﻮهﺎﯼ زﻧﺪان‪.‬‬
‫‪ 326‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬
‫‪ 327‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﮐﺎر اﮐﺜﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺱﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺥﻠﻖ اﻳﺮان)اﮐﺜﺮﻳﺖ(‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩ ‪ ،٢٣١‬ﻧﻬﻢ ﺁﺑﺎنﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٧‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٠٤‬‬
‫اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ‪:‬‬
‫ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺧﻠﻖ اﻳﺮان)اﮐﺜﺮﻳﺖ( و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ اﻳﺮان از هﻤﺎن ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‬
‫ﻟﺤﻈﺎت ﻳﻮرش ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺿﺪ اﻧﻘﻼﺑﯽ دوش ﺑﻪ دوش ﻣﺮدم و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺑﺴﻴﺞ‬
‫ﺳﭙﺎﻩ و دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ ﺷﻬﺮ ﺑﺎ ﻓﺪاﮐﺎرﯼ در ﺳﺮﮐﻮب و دﻓﻊ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن‬
‫ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬دو ﺗﻦ از رﻓﻘﺎﯼ ﻣﺎ و ﺣﺰب در ﺣﻮادث ﺁﻣﻞ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺿﺪ اﻧﻘﻼﺑﯽ از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺷﮑﻢ و ﺳﺮ ﻣﺠﺮوح ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ هﻢ اﮐﻨﻮن در‬
‫‪٣٢٨‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺴﺘﺮﯼ هﺴﺘﻨﺪ‪...‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﻄﻠﺐ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ روزﯼ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎ اﻓﺘﺨﺎر از‬
‫ﺷﺮﮐﺖ در دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ و ﺳﺮﮐﻮب ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﯽ دادﻧﺪ و در اﻳﻦ راﻩ از ﺑﺬل‬
‫هﻴﭻ ﮐﻮﺷﺸﯽ ﻧﻴﺰ درﻳﻎ ﻧﻤﯽ ورزﻳﺪﻧﺪ‪ .‬و ﻳﺎ در اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ دﻳﮕﺮﯼ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻔﺘﻀﺤﺎﻧﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎﺋﻨﺎﻧﻪ ﯼ ﺑﺎﻧﺪ رﺟﻮﯼ ﺑﺮاﯼ ﮔﺴﺘﺮش‬
‫درﮔﻴﺮﯼ هﺎﯼ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺟﺒﻬﻪ ﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﺿﺪاﻧﻘﻼب ﺑﻪ ﺳﺮﮐﺮدﮔﯽ‬
‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﯼ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎر ﺗﻼش هﺎﯼ ﻣﺬﺑﻮﺣﺎﻧﻪ ﺗﺎزﻩ اﯼ در ﺟﻨﮕﻞ هﺎﯼ ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر‬
‫ﺗﺪارﮎ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬ﺷﻮاهﺪ و ﻗﺮاﺋﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﺣﺎﮐﯽ از ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻼش هﺎﯼ‬
‫ﻣﺬﺑﻮﺣﺎﻧﻪ در ﺟﻬﺖ اﺟﺮاﯼ ﺳﻴﺎﺳﺖ هﺎﯼ ﺑﺮاﻧﺪازﯼ ﺷﻮراﯼ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻠﯽ از هﻤﮑﺎرﯼ و هﻤﺪﺳﺘﯽ ﻓﻌﺎل هﻤﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺿﺪاﻧﻘﻼﺑﯽ از‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻃﻠﺒﺎن ﺗﺎ ﺑﺎﻧﺪ ﺧﻴﺎﻧﺘﮑﺎر رﺟﻮﯼ‪ -‬ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ اﺟﺮاﯼ‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﯼ ﺗﺎزﻩ اﯼ ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻔﺘﻀﺤﺎﻧﻪ ﺁن هﻢ اﮐﻨﻮن ﺁﺷﮑﺎر اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﯼ‬
‫ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺳﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺎﺋﻮﺋﻴﺴﺖ هﺎﯼ هﻤﺪﺳﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻬﺎدﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫‪٣٢٩‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﺑﺎﻧﺪهﺎﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﺿﺪاﻧﻘﻼﺑﯽ در ﻣﺎزﻧﺪران ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﭼﻨﺪ ﺑﺎر از ﺟﻤﻠﻪ در ‪٢۴‬‬
‫ﺁﺑﺎن ﻣﺎﻩ راهﺰﻧﺎﻧﻪ ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻦ ﺟﺎدﻩ ﺁﻣﻞ‪ -‬ﺗﻬﺮان ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و ﺗﺎ ﮐﻨﻮن‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ از ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﮔﺮوﮔﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﭘﺎﺳﺪاران را ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت‬
‫رﺳﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ در اﻳﻦ درﮔﻴﺮﯼ هﺎ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺁﺗﺶ زدن اﻋﻼﻣﻴﻪ هﺎﯼ ﺿﺪاﻧﻘﻼﺑﻴﻮن‬
‫‪٣٣٠‬‬
‫ﺧﺸﻢ و ﻧﻔﺮت ﺧﻮد را از اﻳﻦ دﺳﺘﺠﺎت ﺿﺪاﻧﻘﻼﺑﯽ اﻇﻬﺎر ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ ذهﻨﻴﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در راﺳﺘﺎﯼ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﮔﺎم ﺑﺮ دارد؟‬
‫ﺁﻳﺎ واﻗﻌﺎً از ﮔﺬﺷﺘﻪ درس هﺎﯼ ﻻزم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟‬

‫‪ 328‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﮐﺎر‪ ،‬ﺱﺎزﻣﺎن ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺥﻠﻖ اﻳﺮان)اﮐﺜﺮﻳﺖ(‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ١۴ ،١۴٧‬ﺑﻬﻤﻦﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٠‬‬

‫‪ 329‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،١٢٧‬ﭼﻬﺎرم ﺁذرﻣﺎﻩ ‪.١٣۶٠‬‬
‫‪ 330‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬
 ‫ﻣﻨﻄﻖ ﺗﻌﺼﺐ‬
‫ﺿﺪﻳﺖ هﺴﺘﻴﺮﻳﮏ؛ ﻧﺎدﻳﺪﻩ اﻧﮕﺎرﯼ واﻗﻌﻴﺖ هﺎ؛ ﻳﮏﺳﻮ ﻧﮕﺮﯼ؛ ﻓﺮاﻓﮑﻨﯽ؛‬
‫واروﻧﻪ ﻧﻮﻳﺴﯽ ﺗﺎرﻳﺦ و‪...‬‬

‫ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ام‬
‫ﮐﻪ ﮐﻮﻟﯽ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﮐﻮﻟﻪ ﯼ ﭘﻮﭼﯽ ﺑﻪ دوش ﺑﮕﺬارم‬
‫و از ﮐﻮﭼﻪ هﺎﯼ ﺑﺎد‬
‫ﻣﺜﻞ ﻗﺎﺻﺪﮐﯽ ﻣﺜﻼً ﺁزاد‬
‫ﻓﺮﻳﺎد را رهﺎ ﮐﻨﻢ از ﭘﻨﺠﺮﻩ ﯼ ﻧﺎﯼ‪ ،‬ﺁﯼ ﯼ ﯼ‪...‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٠٦‬‬

‫ﭼﺸﻢ هﺎ را ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺴﺖ‬

‫‪٣٣١‬‬
‫ﺟﻮر دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ دﻳﺪ‬
‫ﮔﺎﻩ در ﮐﺎر ﺧﺎﻃﺮات ﻧﻮﻳﺴﯽ‪ ،‬ﺗﻌﺼﺐ هﺎﯼ ﮔﺮوهﯽ و ﺿﺪﻳﺖ هﺎﯼ هﻴﺴﺘﺮﻳﮏ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ اﯼ‬
‫ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﻳﺎﻓﺘﻦ راﻩ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ دﺷﻮار و در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮارد ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺁ ن ﭼﻪ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ روزهﺎ ﺷﺎهﺪ ﺁﻧﻴﻢ‪ ،‬روﻧﻖ واروﻧﻪ ﻧﻮﻳﺴﯽ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺗﺬﮐﺮﻩ ﻧﻮﻳﺴﺎن ﻣﺪرن وﻟﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺒﮏ و ﺳﻴﺎق ﻗﺪﻳﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺴﺎن و ﻣﻴﺮزا ﺑﻨﻮﻳﺲ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺴﯽ را ﺑﺎ ﺑﺎورهﺎﯼ ﻧﻈﺮﯼ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ ﺧﻮد ﭘﻴﻮﻧﺪ دادﻩ و ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ‬
‫‪٣٣٢‬‬
‫ﻣﺎﺣﺼﻞ ﮐﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺧﺎﻃﺮﻩ ﻧﻮﻳﺴﯽ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز در ﮐﺘﺎب "زﻳﺮ ﺑﻮﺗﻪ ﯼ ﻻﻟﻪ ﻋﺒﺎﺳﯽ" ﮐﻪ ﻣﺸﺤﻮن اﺳﺖ از ﺿﺪﻳﺖ هﻴﺴﺘﺮﻳﮏ‬
‫ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬در ﻃﻮل دوران زﻧﺪان هﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﯼ ﺧﻮد‪ ،‬هﻴﭻ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪﯼ را‬
‫ﻧﻤﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻻاﻗﻞ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺻﻔﺖ ﻣﺜﺒﺖ زﻳﺒﻨﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ و هﺮﭼﻪ رذاﻟﺖ‪ ،‬دﻧﺎﺋﺖ‪ ،‬ﺧﺒﺎﺛﺖ‪ ،‬ﺣﻤﺎﻗﺖ‬
‫و‪ ...‬اﺳﺖ از وﻳﮋﮔﯽ هﺎﯼ ﺁن هﺎﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮژﻩ هﺎﯼ او از ﻣﻴﺎن ﺧﻴﻞ ﻋﻈﻴﻢ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫ﺗﻮاﺑﺎن هﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرﯼ رواﻧﯽ ﻋﻤﻴﻖ و ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻪ اﯼ دﭼﺎرﻧﺪ و ﻳﺎ ﺁﻟﻮدﻩ ﺑﻪ‬
‫"اﻧﺤﺮاﻓﺎت اﺧﻼﻗﯽ و ﺟﻨﺴﯽ" و ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﮐﻪ از زﻳﺒﺎﻳﯽ! و ﺳﻼﻣﺖ روان و‬
‫ﻓﮑﺮ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎرا ﻧﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﯼ ﺷﺎن ﮐﻨﺪﻩ و‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ!‬
‫اﻳﻦ ﺿﺪﻳﺖ ﮐﻮر و هﻴﺴﺘﺮﻳﮏ ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮐﻪ ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ رژﻳﻢ در زﻧﺪان و‬
‫در ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دهﻨﺪ)ﻓﺎرغ از ارزﻳﺎﺑﯽ درﺳﺘﯽ و ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ﺧﻂ ﻣﺸﯽ‬
‫ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺳﺎل هﺎ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ(‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬در ﺑﺎرﻩ ﯼ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ "ﮐﺎر اﺻﻠﯽ ﺟﺮﻳﺎﻧﺶ ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮات ﺣﺰب ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ" ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺧﻴﻠﯽ ﺑﺮاﻳﻢ ﻋﺠﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن دﻳﮕﺮﯼ‬
‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﮐﻨﺪ‪ ... .‬ﺑﺎورم ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ رژﻳﻢ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و در واﻗﻊ ﺑﺎ‬
‫ﺟﺮﻳﺎﻧﯽ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ درﺣﺎل ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ...‬او ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎﻧﯽ ﮐﻪ درﺣﺎل ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ رژﻳﻢ اﺳﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﮐﻨﺎر ﺁﻣﺪن ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺧﺘﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ هﻢ ﺟﺰو ﺳﮑﺖ هﺎﯼ ﭼﭙﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ‬
‫‪٣٣٣‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ هﺎ از ﻣﺒﺎرزﻩ ﯼ ﻋﻠﻴﻪ رژﻳﻢ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 331‬ﺱﻬﺮاب ﺱﭙﻬﺮﯼ‪ (١٣۵٩ -١٣٠٧).‬ﺵﺎﻋﺮ و ﻧﻘﺎش‪ ،‬ﻣﺮگ رﻧﮓ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﺥﻮابهﺎ‪ ،‬ﺵﺮق اﻧﺪوﻩ‪ ،‬ﺹﺪاﯼ ﭘﺎﯼ‬
‫ﺁب‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮ ﮐﻪ در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ هﺸﺖ ﮐﺘﺎب ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻩ از ﺁﺙﺎر اوﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ 332‬اﮔﺮ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و رواﻳﺖ ﺁنهﺎ از زﻧﺪان ﻧﭙﺮداﺥﺘﻪام ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﺱﺖ ﮐﻪ ﺁنهﺎ ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺘﺄﺱﻔﺎﻧﻪ در ﻧﻘﻞ ﺥﺎﻃﺮاتﺵﺎن در ﺑﺎرﻩﯼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ دﻳﮕﺮان ﺱﮑﻮت ﮐﺮدﻩ و ﺕﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺥﻮد ﭘﺮداﺥﺘﻪاﻧﺪ وﻟﯽ اﻳﻦ ﺣﺴﻦ را‬
‫داﺵﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻻاﻗﻞ ﺥﺎﮎ در ﭼﺸﻢ دﻳﮕﺮان ﻧﭙﺎﺵﻴﺪﻩ و ﺕﻼﺵﯽ در ﺟﻬﺖ ﻟﺠﻦ ﻣﺎل ﮐﺮدن دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﺥﺮج ﻧﺪادﻩاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ 333‬زﻳﺮ ﺑﻮﺕﻪ ﻻﻟﻪ ﻋﺒﺎﺱﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٩٨‬‬
‫‪٤٠٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻣﺴﺌﻮل ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ ﺑﻨﺪﯼ ﮐﻪ در ﺁن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪،‬‬
‫ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪" :‬ﻳﮑﯽ از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اداﯼ ﺗﻮاﺑﺎن را در ﻣﯽ ﺁورد"‪ .‬ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ‪ ،‬ﻇﺎهﺮاً ﻗﺼﺪ دارد از دوﺳﺖ او دوﺑﺎر ﭘﻮل اﺟﻨﺎس ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﺷﺪﻩ را‬
‫ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ هﺪفِ اﻳﻦ ﻣﺠﺎهﺪِ "ﻣﺴﺌﻮل ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ‬
‫ﺑﻨﺪ" در ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻳﮑﯽ از ﻋﺠﺎﻳﺐ روزﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﺑﻪ‬
‫ﻧﻘﻞ ﻣﺎﺟﺮا از زﺑﺎن دﺧﺘﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ‪ ١٢‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮدﻩ و در ﺿﻤﻦ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻴﺰ ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬او ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ هﻤﺮاهﯽ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﺧﺎﻟﻪ ﯼ ‪١۴‬‬
‫ﺳﺎﻟﻪ اش ﮐﻪ ﻳﮏ روزﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ)ﻧﺎم روزﻧﺎﻣﻪ را هﻢ ذﮐﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ( در‬
‫ﮐﻴﻔﺶ داﺷﺘﻪ‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎرﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺠﺎهﺪ هﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻮل ﻣﺎ را ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺷﺎن ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﺁن هﺎ از زﻧﺪان ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﮐﻠﯽ ﭘﻮل ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎرج از زﻧﺪان ﺑﺮاﯼ ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺷﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ از‬
‫‪٣٣٤‬‬
‫اﻣﺜﺎل ﻣﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ از هﻮاداراﻧﺸﺎن در زﻧﺪان ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻳﺎ ﮐﺴﯽ ﺑﺎور ﻣﯽ ﮐﻨﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﺎ "ﮐﻼهﺒﺮدارﯼ" از اﻣﺜﺎل ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز و‬
‫دوﺳﺘﺎﻧﺶ در زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺷﺎن در ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان ﮐﻤﮏ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ!‬
‫اﺳﺘﻌﺪاد ﺧﺎﻧﻢ ﭘﺮواز و دوﺳﺘﺎﻧﺶ در ﺧﻠﻖ ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ هﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ دﻳﮕﺮ ﻳﺎدﺁور‬
‫داﺳﺘﺎن هﺎﯼ رژﻳﻢ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدن ﻗﺮص ﺿﺪﺣﺎﻣﻠﮕﯽ و وﺳﺎﻳﻞ ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮﯼ از ﺑﺎردارﯼ‬
‫و ﻣﺠﻠﻪ و ﻓﻴﻠﻢ هﺎﯼ وﻳﺪﻳﻮﺋﯽ ﭘﻮرﻧﻮﮔﺮاﻓﯽ در ﻣﺮاﮐﺰ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و دﻳﮕﺮ ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬
‫در دوران ﭘﻴﺶ از ‪ ٣٠‬ﺧﺮداد اﺳﺖ!‬
‫ﻻﺟﻮردﯼ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﭼﺮا درﮔﺰارﺷﺎﺗﺖ ﻓﻘﻂ اﺳﻢ ﭼﭙﯽ هﺎ را‬
‫ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﯽ؟ اﺳﻢ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﺑﻨﺪت را ﺣﺎﻻ ﺑﮕﻮ‪ .‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ‪ ،‬ﮐﺴﯽ را‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﻻﺟﻮردﯼ ﭼﻄﻮر ﭼﭙﯽ هﺎ را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ وﻟﯽ دوﺳﺘﺎﻧﺖ را‬
‫‪٣٣٥‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ؟‬

‫ﺗﺎزﻩ اﻳﻦ ﮔﺰارش در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺮ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ‪ ،‬درﺑﺎرﻩ ﺷﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁﻣﺪن از ﺗﺮﺑﻴﻮن و در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﻳﺪﮔﺎن ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﻴﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮاﺑﺎن‬
‫ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﻓﺮض ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺘﯽ ﺻﺤﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ زﻧﺪاﻧﯽ اﯼ ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺁزاد ﺷﻮد و ﻣﻮرد هﺠﻮم‬
‫ﻻﺟﻮردﯼ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از ﺧﻮدش دﻓﺎع ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺰﮐﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻻﺟﻮردﯼ‬

‫‪ 334‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٩٩‬‬

‫‪ 335‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١١٠‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٠٨‬‬
‫هﻢ ﻧﺪادﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺟﺰ ﺳﮑﻮت ﮐﺎرﯼ از وﯼ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﻻﺟﻮردﯼ ﺑﺎ ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ ﺗﻮاب ﺧﻴﻠﯽ ﺟﻮان اﺳﮑﻮرت ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺁن هﺎ اﻋﺘﻤﺎد دارد‪ .‬هﻤﻪ ﺷﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و ﺣﺎﻻ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺎﯼ ﺷﺎن را ﻋﻮض‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﯼ ﺷﺎن هﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮد‪ .‬هﻤﺎن ﻣﺬهﺐ و ﺳﻨﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺒﻼً‬
‫‪٣٣٦‬‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ رژﻳﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﺎﻻ ﻃﺮﻓﺪارش هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻳﺎ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ راﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان راﺟﻊ ﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪﻩ اﯼ ﻧﻈﺮ داد و ﺣﮑﻢ راﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ در ﺑﺎرﻩ ﯼ‬
‫ﺑﺮﻳﺪﮔﺎن و ﺗﻮاﺑﺎن ﺳﺎﺑﻘﺎً ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ هﻢ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺻﻮرت داورﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ ﺁﻳﺎ هﻴﭻ اﻧﺴﺎن‬
‫ﻣﻌﻘﻮﻟﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎرﮐﺲ و اﻧﮕﻠﺲ را هﻤﺴﺎن ﭘﻞ ﭘﻮت ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﻣﺪﻋﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﯼ ﺷﺎن ﻳﮑﯽ اﺳﺖ و ‪...‬‬
‫ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدﯼ ﻣﺠﺎهﺪ درﺑﻨﺪ هﺴﺖ و ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﮐﺪام ﺗﻮاب اﺳﺖ و ﮐﺪام‬
‫ﺗﻈﺎهﺮ ﺑﻪ ﺗﻮاب ﺑﻮدن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺗﻮاب هﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺎ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫‪٣٣٧‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻌﻨﻮان ﻧﺠﺲ رﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ واﻗﻌﺎً ﮐﺴﯽ در زﻧﺪان ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺗﻮاب از ﻏﻴﺮ ﺗﻮاب را ﺗﻤﻴﺰ دهﺪ؟ ﻧﺴﺮﻳﻦ‬
‫ﭘﺮواز ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻦ درﺁوردﯼ رژﻳﻢ و "ﻧﺠﺲ ﺧﻮاﻧﺪن" ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و هﻮاداران ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ! هﺮ ﻧﺎواردﯼ ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ داراﯼ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﻋﺘﻘﺎداﺗﯽ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و در زﻧﺪان هﺎﯼ زﻣﺎن ﺷﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﻓﺸﺎرهﺎﯼ زﻳﺎدﯼ را از ﺳﻮﯼ‬
‫ﺳﺮدﻣﺪاران ﺟﺮﻳﺎن راﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺪم ﭘﺬﻳﺮش ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮزﺑﻨﺪﯼ هﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻋﻮاﯼ اﺻﻠﯽ ﺳﺮدﻣﺪاران راﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﺬهﺒﯽ و ﻏﻴﺮﻣﺬهﺒﯽ راﻩ ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ و ﻳﮑﯽ دو ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺬهﺒﯽ در ﺑﻨﺪ ‪ ١‬واﺣﺪ‪ ٣‬ﺑﺎ ﺑﻴﺶ از ‪ ۵٠٠‬زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﻘﺮرات ﻧﺠﺲ و ﭘﺎﮐﯽ از ﺳﻮﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﺎً اﺗﻬﺎم ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻇﺎهﺮاً رﻋﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺗﻌﺪادﺷﺎن از اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺖ ﺗﺠﺎوز‬
‫ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ ،‬از ﺣﻖ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮوﺷﮕﺎﻩ و ﻳﮑﯽ از دو ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﻨﺪ در ﺁن ﺟﺎ‬
‫ﻗﺮار داﺷﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﻖ ﺷﺴﺘﻦ دﻳﮓ ﻏﺬاﯼ ﺑﻨﺪ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺪ‬
‫از ﺗﻮاﻟﺖ وﻳﮋﻩ ﯼ ﮐﻔﺎر اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ و ﻧﺸﺎن دادن اﺣﺘﺮاﻣﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺁن هﺎ‪ ،‬از ﺗﻮاﻟﺖ ﮐﻔﺎر اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﺁﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺠﺎزات هﺎﻳﯽ از ﺳﻮﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻋﻠﻴﻪ دوﺳﺘﺎﻧﺸﺎن وﺿﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد؟ ﺁﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻮق رﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﺁن هﺎ داﺷﺖ؟‬
‫ﺷﻬﺮﻧﻮش ﭘﺎرﺳﯽ ﭘﻮر در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﭼﭗ ﮔﺮاﻳﺎن اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ادب ﺧﻮد را از‬
‫ﺣﻮﺿﻪ ﯼ]ﺣﻮزﻩ[ ﻧﻤﺎز ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ دور ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﻴﺰ‬

‫‪ 336‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١١١‬‬

‫‪ 337‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١١۵‬‬
‫‪٤٠٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻳﻦ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮهﻴﻦ ﺑﻪ ﭼﭗ ﻳﺎ دﻳﮕﺮﯼ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ‬
‫هﻤﺰﻳﺴﺘﯽ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و هﻤﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را ﻧﮕﺎﻩ‬
‫‪٣٣٨‬‬
‫ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪" :‬ﻓﺸﺎرهﺎﯼ ﺑﻌﺪ از ‪ ٣٠‬ﺧﺮداد ﺳﺎل ‪ ۶٠‬ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮﻳﺪن ﺧﻴﻠﯽ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ﺗﻮاب ﺷﺪن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در زﻧﺪان ﺷﺪ"‪ ٣٣٩‬ﻓﻘﻂ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﻧﻴﺎزﯼ ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ دهﺪ "ﺧﻴﻠﯽ" هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁن اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﻧﺪان ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺁﮔﺎﻩ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ دوﺳﺘﺎن ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز و ﺑﻪ‬
‫وﻳﮋﻩ زﻧﺎن هﻮادار ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯼ "اﺗﺤﺎد ﻣﺒﺎرزان ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ" در دوراﻧﯽ ﮐﻪ وﯼ از زﺑﺎن‬
‫ﻧﺎزﻟﯽ ﭘﺮﺗﻮﯼ ﺁﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "رهﺒﺮان ﻣﺒﺎرزﻩ در زﻧﺪان" ‪ ٣٤٠‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ‬
‫رهﺒﺮان ﺗﻮاﺑﺎن‪ ،‬ﺑﺮﻳﺪﻩ هﺎ و اﺷﺎﻋﻪ دهﻨﺪﮔﺎن ﺟﻮ ﻧﺎاﻣﻴﺪﯼ‪ ،‬ﻳﺄس و اﻧﻔﻌﺎل در زﻧﺪان ﺑﻮدﻧﺪ!‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻦ هﻢ ﺑﺎ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز هﻢ ﻋﻘﻴﺪﻩ هﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ دو ﻣﺎهﯽ اﻣﺮ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻣﺸﺘﺒﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‬
‫و در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻴﺎل ﺧﻮد را ﭼﻨﻴﻦ رهﺒﺮاﻧﯽ ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺮ از ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﻨﺪ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ‬
‫دادن در ﻗﻴﺎﻣﺖ و‪ ...‬در ﺁوردﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٣٤١‬‬
‫و ﻳﺎ "ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در ﻣﻮرد ﻣﺎ ﮔﺰارش‬ ‫"ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ از ﺳﺎﺧﺘﻦ هﺮ ﮔﺮوهﯽ وﺣﺸﺖ داﺷﺘﻨﺪ"‬
‫ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎن هﺎ ﻣﯽ دادﻧﺪ وﻟﯽ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن هﻢ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺟﺎﻟﺐ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﮔﺰارش هﺎ‬
‫را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ"‪ ٣٤٢‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان اهﻤﻴﺖ ﺧﻮد و دوﺳﺘﺎﻧﺶ را‬
‫ﻧﺰد زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬او و دوﺳﺘﺎﻧﺶ در زﻧﺪان از ﭼﻨﺎن درﺟﻪ ﯼ اهﻤﻴﺘﯽ ﺑﺮاﯼ رژﻳﻢ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺟﺎﻟﺐ ﻧﺒﻮد ﮔﺰارش هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺁن هﺎ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ!‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻳﮑﯽ از هﻤﺮزﻣﺎﻧﺶ در ﺑﻨﺪ ﻣﺮدان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻴﻠﯽ ﺑﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺮاﯼ ورزش رزﻣﯽ و‬
‫ﺟﻤﻌﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺁن هﺎ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ دﺳﺖ از اﻳﻦ ﮐﺎر‬
‫ﺑﺮدارﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ از ﺁن هﺎ را ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﺮدﻩ‪...‬‬
‫ﺗﺎ ﺣﺎﻻهﻢ رژﻳﻢ و ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﻋﺼﺎب ﻣﺎ را ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻮش و ﮔﺮﺑﻪ ﺑﺎزﯼ هﺎ‬
‫‪٣٤٣‬‬
‫ﺧﻮرد]ﺧﺮد[ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و ﻧﻤﯽ ﮔﺬارﻧﺪ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮﻩ ﻣﺎن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‬
‫ﺁﻳﺎ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺟﻨﮓ ﭘﻮﺳﺖ و ﮔﻮﺷﺖ و اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺎ ﮐﺎﺑﻞ و زﻧﺠﻴﺮ ﻋﺪﻩ اﯼ را ﮐﻪ‬
‫اﻣﺮوز در ﻣﻴﺎن ﻣﺎن ﺣﻀﻮر ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﯼ "ﻣﻮش و ﮔﺮﺑﻪ" ﺧﻮاﻧﺪ؟ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ در‬
‫ﻓﮑﺮ اﻋﺼﺎب ﻇﺮﻳﻒ و ﺣﺴﺎس ﺷﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﺑﺪن هﺎﯼ ﺷﺮﺣﻪ‪ -‬ﺷﺮﺣﻪ ﺷﺪﻩ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬

‫ﺥﺎﻃﺮات زﻧﺪان‪ ،‬ﺵﻬﺮﻧﻮش ﭘﺎرﺱﯽ ﭘﻮر‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢١٧‬‬ ‫‪338‬‬

‫زﻳﺮ ﺑﻮﺕﻪﯼ ﻻﻟﻪﻋﺒﺎﺱﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٢۶‬‬ ‫‪339‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪. ١٣۶‬‬ ‫‪340‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١۴٣‬‬ ‫‪341‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١۴۴‬‬ ‫‪342‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪.١٨٩ ،١٨٨‬‬ ‫‪343‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤١٠‬‬
‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﯽ ﻣﺤﺎﺑﺎ ﺗﻼش ﺷﺎن را "ﻣﻮش و ﮔﺮﺑﻪ ﺑﺎزﯼ" ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ اﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ درد‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز اﻧﺴﺎن دوﺳﺘﯽ اﺳﺖ؟‬
‫ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ در ﺑﺎرﻩ ﯼ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز در اﻳﻦ دوران‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﺰارش ﻣﯽ دهﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز هﻢ روﯼ ﺁن ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺧﻮدﺗﺎن ﻣﯽ داﻧﻴﺪ ﮐﻪ در ﺁن دوران در ﭘﺸﺖ ﻳﮏ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﻬﺎﻳﯽ ﭘﻨﺎﻩ ﮔﺮﻓﺘﻴﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺁﻣﻮزش ﺣﻔﻆ زﻳﺒﺎﻳﯽ و ﺟﻮاﻧﯽ را ﺑﻴﺎﻣﻮزﻳﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﻌﺪ از ﺳﺎل هﺎ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻳﻦ اﻧﻔﻌﺎل ﺗﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﺪ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان واﻧﻤﻮد ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺁن هﺎ ﻳﮏ‬
‫‪٣٤٤‬‬
‫ﺳﻨﺖ ﮔﻨﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻩ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺑﺎرﻩ ﯼ رﻓﺘﺎر ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز در دوران ﺳﺨﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در‬
‫زﻧﺪان‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ داورﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺒﺎرﮎ هﺴﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮاﻗﻊ ﺧﻄﺮ ﺑﺎ ﻣﺮﻳﺾ ﻧﺸﺎن دادن ﺧﻮدﺗﺎن ﺳﻌﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﺪ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر را از ﺧﻮدﺗﺎن دور ﮐﻨﻴﺪ؟! اﮔﺮ ﭼﻪ در دوران زﻧﺪان ﺑﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻨﻔﻌﻼﻧﻪ‪ ،‬ﻓﺸﺎرهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن وارد ﻣﯽ ﺷﺪ را ﺗﺤﻤﻞ‬
‫‪٣٤٥‬‬
‫ﻧﮑﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﭼﻨﺎن ﻏﺮق در اﻓﮑﺎر ﺧﻮد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﺒﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻦ واﻗﻌﻴﺖ هﺎ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺧﻮدﮐﺸﯽ در زﻧﺪان ﻣﺤﺼﻮل ﺷﺮاﻳﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﯽ اﻧﺪازﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻞ‬
‫ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺷﮑﺴﺖ ﺣﺮﮐﺖ ورزش ﺟﻤﻌﯽ و ﺳﺮﮐﻮب ﺁن ﺗﻮﺳﻂ‬
‫‪٣٤٦‬‬
‫رژﻳﻢ‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ زدﻧﺪ‪.‬‬
‫او ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯼ را ﺑﺮاﯼ اﺛﺒﺎت ﻧﻈﺮﻳﻪ ﯼ ﻓﻮق‪ ،‬در ﺗﻮﺻﻴﻒ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم رﻓﻌﺖ‬
‫ﺧﻠﺪﯼ ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪" :‬ﺑﺮادرش ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺑﻌﺪ از ﺷﮑﺴﺖ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺮاﯼ ورزش ﺟﻤﻌﯽ‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ زد و ﻣﺮد" ‪ ٣٤٧‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز در ﺑﺎرﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﺎﺳﻢ‬
‫ﺧﻠﺪﯼ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬واژﻩ اﯼ ﮐﻪ او ﺑﺮاﯼ ﻣﺮگ دردﻧﺎﮎ ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺑﺮد ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺎﯼ ﮐﻴﻨﻪ و ﺿﺪﻳﺖ هﻴﺴﺘﺮﻳﮑﺶ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬اﺳﺖ! ﻣﺎدر ﻗﺎﺳﻢ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻢ ﺷﺒﺴﺘﺮﯼ‬
‫ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﯽ در ﺑﻨﺪ زﻧﺎن اﺳﻴﺮ ﺑﻮد و روزﮔﺎر ﺳﺨﺘﯽ را روﯼ وﻳﻠﭽﻴﺮ ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺳﻢ در‬
‫دﯼ ﻣﺎﻩ ﺳﺎل ‪ ۵٩‬دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﻪ هﺸﺖ ﺳﺎل زﻧﺪان ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮادرش ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺎﻗﺮ‬
‫ﺧﻠﺪﯼ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻮاﺑﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮐﺎرﮔﺎﻩ اوﻳﻦ ﮐﺎر ﮐﺮدﻩ و در ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٢‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺁن ﮐﻪ ﻗﺎﺳﻢ را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دهﻨﺪ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ ۶۶‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ هﻔﺖ ﺳﺎل‬
‫از ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ هﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ اش را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٢‬و ﻧﺰد ﺑﺮادرش ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻋﺘﺮاض در ﻣﻘﺎﺑﻞ رژﻳﻢ و ﺑﺮاﯼ دﻓﺎع از ﺷﺨﺼﻴﺖ و هﻮﻳﺖ ﺧﻮد‪،‬‬

‫ﺥﺎﻃﺮات زﻧﺪان ﻳﺎ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺑﺮاﯼ ﺥﺮدﺱﺎﻻن‪ ،‬ﺹﺒﺎ اﺱﮑﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺱﺎﻳﺖ ﮔﻔﺖوﮔﻮهﺎﯼ زﻧﺪان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.۶‬‬ ‫‪344‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٩‬‬ ‫‪345‬‬
‫زﻳﺮ ﺑﻮﺕﻪﯼ ﻻﻟﻪﻋﺒﺎﺱﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢۴٧‬‬ ‫‪346‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣۶‬‬ ‫‪347‬‬
‫‪٤١١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ زد‪ .‬ﻣﻦ در ﺻﺪد ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻋﻤﻞ او ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻢ اﺷﺎرﻩ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﻧﻈﺮ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻗﺎﺳﻢ "ﺷﮑﺴﺖ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺮاﯼ ورزش‬
‫ﺟﻤﻌﯽ" ﻧﺒﻮد و اﺻﻮﻻً از ﻣﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻧﺰد!‬
‫از ﺳﺎرا ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺗﻬﺎﻣﺶ)ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ( ﺑﻪ اﺟﺒﺎر ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل در ﺑﻨﺪ ﺗﻮاﺑﺎن‬
‫‪٣٤٨‬‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﺁزادﯼ ﺁن هﺎ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻢ‪...‬‬

‫هﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ اﺗﻬﺎم ﻣﺠﺎهﺪ داﺷﺘﻪ‪ ،‬در ﺑﻨﺪ ﺗﻮاﺑﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻼً ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ هﻤﻪ ﺗﻮاب‬
‫هﺴﺘﻨﺪ و ﻧﺎم ﺑﻨﺪﺷﺎن ﻧﻴﺰ "ﺑﻨﺪ ﺗﻮاﺑﺎن" اﺳﺖ! ﺗﺎزﻩ دوﺳﺖ اﻳﺸﺎن ﺳﺎرا ﮐﻪ در زﻧﺪان از‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ دور ﺷﺪﻩ و ﺑﺮ ﺧﻼف دﻳﮕﺮ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻮاب ﻧﻴﺰ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺗﻬﺎﻣﺶ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﻨﺪ ﺗﻮاﺑﺎن ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺒﺮد‪" .‬زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻪ هﻤﺎن ﺳﺨﺘﯽ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﺗﻮاﺑﺎن اﺳﺖ"‪ ٣٤٩‬و ﻳﺎ "ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺪارم‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺁن هﺎ‬
‫اﮔﺮ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﺑﺮوﻧﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺎ ﺣﺮف ﺧﻮاهﻨﺪ زد ﺗﺎ ﺧﻮدﺷﺎن را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﺳﺎل هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﮐﺮدﻧﺪ"‪ ٣٥٠‬در ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ زﻳﺮ‬
‫ﻓﺸﺎرﯼ ﻗﺮار ﻧﺪارد اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻨﯽ ﮐﻪ زﻧﺪﻩ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ از ﺧﻮد دﻓﺎع ﮐﻨﻨﺪ‪" ،‬ﺣﺮف"‬
‫ﻣﯽ زﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد؟‬
‫ﻣﮕﺮ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﺰارش دهﺪ و ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ! ﺁﻳﺎ ﺧﻮد راوﻳﺎﻧﯽ از اﻳﻦ‬
‫دﺳﺖ‪ ،‬از زﻣﻴﻨﻪ ﯼ رواﻧﯽ ﻻزم‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻧﺠﺎم ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرﯼ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ؟‬
‫ﻣﺎ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻣﺠﺎهﺪ در ﻳﮏ ﺳﻠﻮل ﻧﺒﻮدﻩ اﻳﻢ و در اﻳﻦ اواﺧﺮ اﺗﺎق ﺷﺎن در ﺑﻨﺪهﺎ از‬
‫ﻣﺎ ﺟﺪا ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ هﻢ دوﺳﺖ داﺷﺘﻴﻢ ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ از ﺁن هﺎ ﺟﺪا ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﺎ‬
‫‪٣٥١‬‬
‫ﭼﻨﺪﯼ ﭘﻴﺶ ﺗﻮاب ﺑﻮدﻧﺪ‪".‬‬

‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﮐﻪ از هﻴﭻ ﮐﻮﺷﺸﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﺎرﻳﮏ ﺟﻠﻮﻩ دادن ﭼﻬﺮﻩ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‬
‫ﻓﺮوﮔﺬار ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ از اﻳﻦ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻳﺎ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ "ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ" و‬
‫"ﮔﺰارش دادن" و ﻳﺎ "ﺳﻌﺎﻳﺖ" ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ و ﻧﻪ ﺗﻮاب‪ ،‬در ﻃﻮل هﺸﺖ ﺳﺎل‬
‫اﺳﺎرﺗﺶ دﭼﺎر ﺳﺨﺘﯽ و ﻣﺼﻴﺒﺖ و ﻋﺬاﺑﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺮﻓﯽ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻧﻤﯽ ﺁورد‪ .‬ﺁﻳﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺧﻮد ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯼ ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ و ﺑﯽ اﻧﺼﺎﻓﯽ او ﺑﻪ هﻨﮕﺎم داورﯼ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺴﺖ؟ او ﮐﻪ‬
‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﯽ ﻣﺤﺎﺑﺎ در ﻣﻮرد هﻮاداران ﺳﺎدﻩ و ﮔﺎﻩ ﺑﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ داورﯼ دارد‪ ،‬ﺗﻼش‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ هﺮ ﻃﻮر ﮐﻪ ﺷﺪﻩ از ﺳﻌﻴﺪ ﻳﺰدﻳﺎن‪ ،‬ﻋﻀﻮ رهﺒﺮﯼ اﺗﺤﺎد ﻣﺒﺎرزان ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺁن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻬﺮﻩ اﯼ ﻣﻘﺎوم ﺳﺎﺧﺘﻪ و او را ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻄﻬﻴﺮ‬
‫ﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٩١‬‬ ‫‪348‬‬

‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٠٣‬‬ ‫‪349‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٠۶‬‬ ‫‪350‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٠٠‬‬ ‫‪351‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤١٢‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﻳﮏ روز ﻗﺒﻞ از ﻣﻦ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪ و ﻣﺮا ﺑﻪ اﺳﻢ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬از ﻣﻦ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ در ﺟﺎﻳﯽ دور از ﺑﻘﻴﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺸﻴﻨﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‬
‫و ﺑﺮﮔﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﭼﺎرت ﺟﺪول ﺑﻨﺪﯼ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻢ روﯼ دﺳﺘﻪ ﺻﻨﺪﻟﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ - :‬در ﻣﻮرد هﻤﻪ اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ در ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﻨﻮﻳﺲ‬
‫]اﻳﻦ اﻣﻮر در ﺷﻌﺒﻪ ﯼ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ[ در ﺻﺪاﻳﺶ ﻗﺪرت و اﻋﺘﻤﺎد‬
‫ﺑﻨﻔﺴﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺳﺮم را ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ و ﻧﮕﺎهﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ ...‬اﺣﺴﺎس وﺣﺸﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺑﺎزﺟﻮ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻢ را ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ ام‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ زﻳﺮ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﺧﻮاهﻢ رﻓﺖ‪ .‬ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ... ،‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﻨﻢ دﻟﻢ ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﯽ ﺳﻮزد‪...‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﺷﮑﺎﻧﺪن و ﺗﻮاب ﮐﺮدن زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﮔﻮﻳﯽ‬
‫هﻤﻴﻦ ﺷﮑﺴﺘﻦ هﻢ ﻣﻄﻠﻖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻓﺸﺎر‪ ،‬زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ در‬
‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ دارد هﻤﮑﺎرﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺨﺸﺎ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ را ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺳﻌﻴﺪ‬
‫ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ دارد هﻤﮑﺎرﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﻤﺎم اﻃﻼﻋﺎﺗﺶ را ﻧﻤﯽ دهﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ زﻳﺮ‬
‫ﻓﺸﺎر ﻇﺎهﺮاً ﺗﻮاب ﺷﺪﻩ اﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﺨﺸﯽ از وﺟﻮدﺷﺎن ﮐﻤﺎﮐﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ دادن ﮐﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﺷﺎن در ﻣﻮرد هﻤﻪ اﻓﺮاد و اﻣﮑﺎﻧﺎﺗﯽ ﮐﻪ‬
‫‪٣٥٢‬‬
‫از ﺁن ﺧﺒﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﻳﺰدﻳﺎن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺮد دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﻣﯽ ﺑُﺮد و ﺑﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ و ﺷﮑﻨﺠﻪ در‬
‫ﺷﻌﺒﻪ هﺎﯼ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و در زﻧﺪان ﺷﻬﺮﻩ ﯼ ﻋﺎم و ﺧﺎص ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺑﻪ زﻋﻢ ﺧﺎﻧﻢ‬
‫ﭘﺮواز او ﺗﻮﺑﻪ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد؟‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز در ﺑﺎرﻩ ﯼ رواﺑﻂ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻮاﺑﺎن اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ زﻧﺪان ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺸﺎن راﺑﻄﻪ دارﻧﺪ واﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫‪٣٥٣‬‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻮاﺑﺎن اﺣﻴﺎ ﺷﻮد‪.‬‬
‫و ﻳﺎ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻮاﺑﺎن ﺑﺎ ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺑﻴﺮون راﺑﻄﻪ دارﻧﺪ و اﺧﺒﺎر ﺑﻪ ﺁن هﺎ‬
‫ﻣﯽ رﺳﺪ زﻧﺠﻴﺮﯼ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺳﺮ ﺁن ﻣﺠﺎهﺪ اﺳﺖ و ﺳﺮ دﻳﮕﺮش ﺗﻮاب از ﺣﻠﻘﻪ ﯼ‬
‫‪٣٥٤‬‬
‫رژﻳﻢ ﻣﯽ ﮔﺬرد‪.‬‬
‫و هﻤﭽﻨﻴﻦ‪:‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻨﺠﺮﻩ از ﺗﻮاﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﻴﻦ ﺑﻨﺪهﺎ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺜﻞ ﺁﺷﭙﺰهﺎ و‬
‫‪٣٥٥‬‬
‫ﻳﺎ ﻧﻈﺎﻓﺖ ﭼﯽ هﺎ ﺑﺎ ﻧﺦ ﭼﻴﺰﯼ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑُﺮد و ﺧﻮد ﻣﯽ دوزد و ﺑﻌﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺎﻓﺘﻪ هﺎﯼ ذهﻨﯽ اش‪،‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﯼ هﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ! او ﮐﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﯽ ﻣﺤﺎﺑﺎ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و راﺑﻄﻪ ﺷﺎن ﺑﺎ ﺗﻮاﺑﺎن‬

‫ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪.٨٧ ،٨۶‬‬ ‫‪352‬‬

‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٢٩‬‬ ‫‪353‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣١‬‬ ‫‪354‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣١‬‬ ‫‪355‬‬
‫‪٤١٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫و ﺑﻴﺮون زﻧﺪان و‪ ...‬ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﻳﺎد ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ درهﻤﺎن ﮐﺘﺎب و ﭼﻨﺪ ﺻﻔﺤﻪ‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﺮ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﺗﻨﻈﻴﻢ راﺑﻄﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻮاﺑﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫)ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ( ﺣﺎﻻ هﺮ روز ﺑﺎ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺟﺮو ﺑﺤﺚ دارﻧﺪ و هﻴﭻ ﭼﻴﺰﯼ از دﺳﺖ‬
‫ﺗﻮاﺑﺎن ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺳﺮ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺑﺎزﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎر‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻏﺬا را ﺑﻪ دم در ﻣﯽ ﺁورد ﮐﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎر دﻳﮕﺮ در اﺗﺎق را‬
‫ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و از ﺗﻮاب ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ ﻏﺬا را ﺑﻴﺎورد ﮐﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻏﺬا‬
‫را ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاب ﻏﺬا را ﻣﯽ ﺁورد ﻣﺎ ﻏﺬاﯼ ﺧﻮدﻣﺎن را‬
‫ﺑﺮ ﻣﯽ دارﻳﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﮔﺎهﯽ ﺁن هﺎ ﻏﺬا ﻧﺪارﻧﺪ ﺧﺮﻣﺎ و ﮐﺸﻤﺶ‬
‫‪٣٥٦‬‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮرﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻨﻄﻘﯽ‪ ،‬ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎور ﮐﻨﻴﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ دﻳﺮوز ﺧﻮدﺷﺎن ﺗﻮاب‬
‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮاﺑﺎن ﻣﺮزﺑﻨﺪﯼ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺁن هﺎ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﻏﺬا از دﺳﺖ ﺗﻮاﺑﺎن‬
‫ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺁن "ﺧﺮﻣﺎ و ﮐﺸﻤﺶ ﻣﯽ ﺧﻮردﻧﺪ"‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮاﺑﺎن راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و اﺧﺒﺎر ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺷﺎن از ﺑﻴﺮون‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮاﺑﺎن ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﻻزم و‬
‫ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﺒﻮد ﺑﺮاﯼ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺧﺒﺎر ﺗﺸﮑﻴﻼت ﺷﺎن از ﺑﻴﺮون ﻏﺬا را از دﺳﺖ ﺗﻮاﺑﺎن‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ؟ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻤﯽ دهﺪ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮاﺑﺎن زﻧﺪان‪ ،‬اﺧﺒﺎر‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻘﺎوم ﺁن هﺎ از اﻳﻦ ﮐﺎر ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮدﻧﺪ؟!‬
‫ﺁن ﭼﻪ در ﺑﺎﻻ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺶ ﻣﺤﺪودﯼ از رواﻳﺖ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز درﻣﻮرد ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در زﻧﺪان هﺎﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻮد‪ .‬رواﻳﺘﯽ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ‬
‫ﺟﻌﻠﯽ‪ ،‬ذهﻨﯽ و ﺑﺮ ﺑﻨﻴﺎن ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ هﻴﺴﺘﺮﻳﮏ ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ دﻳﮕﺮ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﺪاﻗﺖ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺁن هﻨﮕﺎم ﮐﻪ ﺳﻄﻮر ﺑﺎﻻ را ﻣﯽ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎدﯼ داﺷﺖ؟ ﻧﻴﻤﺎ ﻳﻮﺷﻴﺞ در ﻗﻄﻌﻪ ﯼ‬
‫زﻳﺒﺎﻳﯽ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺁن ﺳﺎد ﮔﯽ روﺳﺘﺎﻳﯽ اش‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺮودﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ دﻩ ﻣﺎن ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ ﻣﺮد ﺟﻮﻻﻳﯽ‬
‫ﮐﺰ ﺣﺴﺪ ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﺑﻔﺘﻪ هﺎﯼ دﻳﮕﺮان را‬
‫ﻟﻴﮏ داﺋﻢ از ﺣﺴﺪ ﺑﺪﮔﻮﺳﺖ و ز ﺣﺮف دروﻏﺶ ﻧﻴﺴﺖ ﭘﺮواﻳﯽ‪.‬‬

‫هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ!‬

‫دردﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ اذﻋﺎن ﮐﻨﻢ اﮔﺮ ﮔﻤﺎﺷﺘﮕﺎن ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺟﺴﻢ و ﺟﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ زﻧﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ را ﺑﻪ دار ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺧﺎﻃﺮﻩ ﻧﻮﻳﺴﺎن ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻳﺎد و ﺧﺎﻃﺮﻩ ﯼ‬
‫ﺗﺎﺑﻨﺎﮎ ﺁﻧﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دار ﮐﺸﻨﺪ! و ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻤﺎم دﻳﮕﺮان را ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫دﺳﺘﻪ از اﻓﺮاد هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺮاﯼ ﻋﺮﺿﻪ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻮهﻢ ﭘﺮاﮐﻨﯽ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﮔﺎن ﺑﻪ‬
‫اﺛﺒﺎت ﺧﻮد ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ!‬

‫‪ 356‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪٢٢١‬‬

 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤١٤‬‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز در اﻳﻦ راﻩ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﺎً ﺷﺮاﻓﺖ ﻣﻨﺪاﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﺧﺮج ﻣﯽ دهﺪ و ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ رود ﮐﻪ ﺁراﻣﺶ و ﻃﻤﺄﻧﻴﻨﻪ ﯼ زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﺮگ ﻣﯽ روﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﻧﻪ از ﺳﺮ اﻳﻤﺎن و اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ راهﺸﺎن ﮐﻪ از روﯼ "ﻧﺎﺁﮔﺎهﯽ"‬
‫و "ﻋﺪم اﻃﻼع" ارزﻳﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎن از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻠﻨﺪﮔﻮﯼ ﺑﻨﺪ ﻧﺎم ﺑﻘﻴﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﻮﻧﺪ و از ﺑﻨﺪ ﺑﻴﺮون ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﺁﻣﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ وﻟﯽ ﻋﺠﻠﻪ اﯼ‬
‫ﺑﺮاﯼ رﻓﺘﻦ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ ﮐﺲ ﻋﺠﻠﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﺮگ ﻧﺪارد‪ .‬ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺑﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﺷﺎن ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ و ﺁن هﺎ را ﺑﺎﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ را درﺣﺎل رﻓﺘﻦ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰ در اﻧﺘﻈﺎرﺷﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت درﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺧﻴﻠﯽ ﻧﮕﺮان ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ‬
‫‪٣٥٧‬‬
‫هﻴﭻ ﻣﺠﺎهﺪﯼ در ﺑﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫هﻴﭻ ﮐﺲ ﻋﺠﻠﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ ﻣﺮگ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻣﺮگ ﻣﯽ روﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﺑﺮ ﺳﺮ دو راهﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺪام ﻳﮏ از داورﯼ هﺎﯼ ﺧﺎﻧﻢ ﭘﺮواز را ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ .‬اﻣﺎ در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺧﺎﻧﻢ ﭘﺮواز ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻗﺮﻳﺐ اﻟﻮﻗﻮع ﺁﻧﺎن ﺁﮔﺎﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام ﺳﭙﺮدﻩ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻻﺑﺪ‬
‫اﻳﻦ را ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ اﻧﺴﺎن دوﺳﺘﯽ ﻧﺎب ﻳﮏ ﻣﺒﺎرز واﻗﻌﯽ ﮐﻪ از ﻗﻀﺎ رﺳﻢ ﻣﺒﺎرزﻩ را ﻧﻴﺰ‬
‫ﺧﻮب ﻣﯽ داﻧﺪ! ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺗﻌﺪاد اﻓﺮادﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻧﻢ ﭘﺮواز ﮐﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻴﻨﻪ ورزاﻧﻪ ﺑﺎ‬
‫دﻳﮕﺮان ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪﮎ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻧﻢ ﺷﻬﺮﻧﻮش ﭘﺎرﺳﯽ ﭘﻮر‪ ،‬ﻳﺎد دﻻور‬
‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮔﻠﺸﻦ را ﮔﺮاﻣﯽ ﻣﯽ دارد ﮐﻪ ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﻧﺨﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز)در ﺑﻨﺪﯼ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﻳﺖ‬
‫ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ هﺎﯼ ﺁن ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ(‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دو دﺧﺘﺮ ﻣﺠﺎهﺪ ‪ ١۶‬و‬
‫‪ ١٧‬ﺳﺎﻟﻪ را از ﮐﻨﺎر ﺁﻧﺎن ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻩ و اﻋﺪام ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ اﺣﺘﺮام‬
‫ﺁﻧﺎن ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮﻧﻮش ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪم ﮔﻠﺸﻦ ﺟﺎن ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯽ؟ ﺳﺮش را ﺗﮑﺎن داد‪ .‬ﺁهﺴﺘﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮاﯼ‬
‫اﻳﻦ ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﺗﻮ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ هﺴﺘﯽ! ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺗﻠﺨﯽ‬
‫زد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺐ اﻳﻦ از اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺑﺎور‬
‫‪٣٥٨‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺁن هﺎ را از ﭘﺪرم ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارم‪.‬‬

‫ﺷﻬﺮﻧﻮش ﭘﺎرﺳﯽ ﭘﻮر ﺳﭙﺲ رواﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ دﻳﺮﯼ ﻧﻤﯽ ﮔﺬرد ﮐﻪ ﮔﻠﺸﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﺷﺪﻩ و ﺟﺎوداﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز در اداﻣﻪ ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﭼﻨﺪ روزﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ را ﺑﺮاﯼ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﺻﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺁن هﺎ‬

‫‪ 357‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣٧‬‬

‫‪ 358‬ﺥﺎﻃﺮات زﻧﺪان‪ ،‬ﺵﻬﺮﻧﻮش ﭘﺎرﺱﯽ ﭘﻮر‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪.١۵٨،١۵٩‬‬
‫‪٤١٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﯽ روﻧﺪ و ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد از‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﺷﻨﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺁن هﺎ هﻤﻪ ﻣﺎن را ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺸﺖ‬
‫ﻣﺮدهﺎ را دارﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ‪ ... .‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ دوﺑﺎرﻩ او را‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﺻﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ او ﻣﯽ رود و ﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد‪ ...‬ﻣﺎ ﭼﻴﺰ زﻳﺎدﯼ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻨﻮﻳﻢ ﭼﻮن راﺑﻄﻪ اﯼ ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﺪارﻳﻢ و‪ ...‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﺻﻼً‬
‫‪٣٥٩‬‬
‫ﻧﮕﺮان ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺁن هﺎ هﻨﻮز ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ زودﯼ ﺁزاد ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺘﺎ ﻧﮕﺎهﯽ ﺳﺮﺳﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﯼ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺘﺎﺟﯽ ﻏﻴﺮ از ﺁن ﭼﻪ او ﺁوردﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺁﮔﺎﻩ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ رژﻳﻢ در ﺣﺎل ﮐﺸﺘﻦ ﻣﺮدان ﻣﺠﺎهﺪ اﺳﺖ و‬
‫ﭼﻨﺪ روزﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺁن هﺎ را ﻧﻴﺰ ﭘﯽ درﭘﯽ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ و در ﻓﻀﺎﯼ ﺁن ﺟﺎ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺪ و ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫هﻤﻪ ﻣﺎن را ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺸﺖ‪ ،‬ﻣﺮدهﺎ را دارﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ زودﯼ ﺁزاد ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﻣﻌﻘﻮل ﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽ رﺳﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮدش ﺑﻪ زودﯼ ﺁزاد ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﺷﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﺑﺮ اﻧﮕﻴﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ او ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺁن ﮐﻪ از اﺣﺴﺎس ﺧﻮدش در ﺁن روزهﺎ ﺳﺨﻦ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس و درﮎ دﻳﮕﺮان را ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻮردﯼ ﺑﺎ ﺁن هﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ و‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟!‬
‫ﻣﻨﻴﺮﻩ ﺑﺮادران در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﮐﺎﻣﻼً ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺁﺧﺮﻳﻦ زﻧﺪاﻧﯽ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪ را هﻢ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺼﺮ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻒ دادﮔﺎﻩ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻌﺪاد زﻧﺪاﻧﯽ هﺎ ﺁن ﻗﺪر زﻳﺎد ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ... .‬ﺗﺎ ﭼﻨﺪ روز ﻧﻮﺑﺖ ﺷﺎن ﻧﺮﺳﻴﺪ‪ .‬هﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﻪ‬
‫‪٣٦٠‬‬
‫ﭼﻴﺰﯼ در اﻧﺘﻈﺎرﺷﺎن اﺳﺖ اﻣﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﮐﻮرﺳﻮﯼ اﻣﻴﺪﯼ هﻢ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻢ ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ از واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺳﺎزﻣﺎن راﻩ ﮐﺎرﮔﺮ ﮐﻪ از ﻗﻀﺎ ﺑﺎ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز هﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﻩ‬
‫در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻳﮑﯽ از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻨﯽ ﮐﻪ رهﺴﭙﺎر ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺳﺮاغ ﻣﻨﻴﺮ]رﺟﻮﯼ[ ﻣﯽ روم‪ .‬در ﺣﺎل ﺟﻤﻊ و ﺟﻮر ﮐﺮدن وﺳﺎﻳﻠﺶ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻨﺎرش ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﻢ‪ ،‬دﺳﺘﺶ را ﻣﯽ ﮔﻴﺮم‪ – .‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ .‬هﻤﻪ ﻣﺎ را‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ‪ .‬اﺷﮏ در ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺣﻠﻘﻪ ﻣﯽ زﻧﺪ و ﻣﺮا در ﺁﻏﻮش ﻣﯽ ﮐﺸﺪ و ﻋﮑﺴﯽ‬
‫از ﻣﺮﻳﻢ و ﻣﺮﺟﺎن‪ ،‬دو ﻋﺰﻳﺰش را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ دهﺪ‪ – .‬ﭘﺸﺖ ﺁن هﺎ ﺷﻤﺎرﻩ ﺗﻠﻔﻨﯽ‬
‫را ﻧﻮﺷﺘﻪ ام‪ ،‬اﮔﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻴﺮون رﻓﺘﯽ ﺳﺮﯼ ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﺑﺰن‪ .‬ﻗﻠﺒﻢ ﻓﺸﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻨﻴﺮ را ﺳﺨﺖ در ﺁﻏﻮش ﻣﯽ ﻓﺸﺎرم و ﺑﺎ ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ اﻳﻦ ﭼﻪ ﺣﺮﻓﯽ اﺳﺖ‬
‫ﻣﯽ زﻧﯽ! ﺗﻮ ﮐﻪ از ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺘﺖ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ؟ ‪ -‬ﭼﻪ ﺣﮑﻤﯽ؟ ﻣﻦ از‬

‫‪ 359‬زﻳﺮ ﺑﻮﺕﻪﯼ ﻻﻟﻪﻋﺒﺎﺱﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣٠‬‬

‫‪ 360‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺱﺎدﻩ ‪ ،‬ﻣﻨﻴﺮﻩ ﺑﺮادران‪ ،‬ﭼﺎپ ﺱﻮم‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻧﻴﻤﺎ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣٨٨‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤١٦‬‬
‫اول هﻢ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ زﻧﺪﻩ از اﻳﻦ زﻧﺪان ﺑﻴﺮون ﻧﺨﻮاهﻢ رﻓﺖ‪ .‬ﺳﻪ ﺳﺎل ﻣﺤﮑﻮم‬
‫ﺑﻮد اﻣﺎ ‪ ٧‬ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻧﺪان ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ و ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﻣﯽ رود؟‬
‫ﻣﻨﻴﺮ ﻣﺮا ﻣﯽ ﺑﻮﺳﺪ‪ ...‬ﺑﻐﺾ اش را ﻓﺮو ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﻗﺮار اﺳﺖ او را‬
‫ﺑﮑﺸﻨﺪ؟ ﮐﺪام ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﻠﺐ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و ﮐﺪام ﻃﻨﺎب دار‬
‫‪٣٦١‬‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺻﺪاﯼ ﺁرام و ﻣﻄﻤﺌﻨﯽ را ﺑﺒﺮد‪... .‬‬
‫ﺑﻪ ﻳﮏ رواﻳﺖ از ﻗﻮل دوﺳﺖ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﺳﻮﻧﻴﺎ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﺁﺧﺮﻳﻦ روزهﺎﯼ ﻳﮏ‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺮﻳﻢ ﭘﺎﮐﺒﺎز)ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺳﺎرا( ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ ﮔﺮاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫هﻤﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ را از اﺗﺎق ﻣﻦ و ﺑﻘﻴﻪ ﯼ اﺗﺎق هﺎ ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ روﻧﺪ ﺗﺎ اﻋﺪام ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﺳﺎرا را هﻢ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺎرهﺎ ﺑﻪ رژﻳﻢ اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و‬
‫‪٣٦٢‬‬
‫اﺳﻼم را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارد‪ .‬او ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ رود و اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫و ﻳﺎ‪:‬‬
‫رژﻳﻢ ﺳﺎرا را هﻢ هﻤﺮاﻩ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ او دﻳﮕﺮ‬
‫‪٣٦٣‬‬
‫ﻳﮏ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻧﮕﺬاﺷﺖ او را ﺑﺎ ﻣﺎ اﻋﺪام ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﺣﺘﺎ ﺳﺎل هﺎ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬هﻨﻮز هﻤﭽﻨﺎن ﻏﺮق در ﺗﻮهﻤﺎت ﺧﻮد‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﺪ ﮐﺪام زن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ در ﺧﻼل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎﯼ ﺳﺎل ‪ ،۶٧‬در ﺗﻬﺮان‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﻳﻢ را ﺑﺎ ﺁن هﺎ اﻋﺪام ﮐﻨﻨﺪ؟ ﻧﮑﺘﻪ ﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺁن ﮐﻪ از ﻣﻴﺎن ﺧﻴﻞ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺎرا ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﻢ ﮔﺮاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻳﺎ از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ روﯼ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻩ‪ ،‬ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺁن هﺎ را اﻋﺪام ﮐﻨﻨﺪ! هﻤﻪ ﯼ اﻳﻦ هﺎ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎرا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺗﻬﺎﻣﺶ‪،‬‬
‫در ﻣﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ!‬
‫"ﻣﺮﺳﺪﻩ‪ -‬د" در ﺟﺮﻳﺎن ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ اش در ﻣﺮاﺳﻢ "ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ و‬
‫ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﮕﺎن راﻩ ﺁزادﯼ و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ" در ﻣﻮرد ﺳﺎرا ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺰارش ﻣﯽ دهﺪ‪:‬‬
‫در زﻧﺪان ﺑﺎ دﺧﺘﺮﯼ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ ١٣۵٩‬ﺑﺎ اﺗﻬﺎم ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬داﺧﻞ زﻧﺪان ﭼﭗ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ داﺷﺘﻨﺪ او را ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮرس ﺑﺎ هﻢ ﺗﻤﺎس داﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن را ﺑﺮاﻳﻢ ﮔﻔﺖ‪ .‬از ﺗﮏ‬
‫ﺗﮏ ﺁن هﺎ اﻋﻼم ﻣﻮﺿﻊ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از او هﻢ اﻳﻦ ﺳﺆال هﺎ را ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﺮا ﺗﻮ؟ ﭼﻪ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﮔﺮﻓﺘﯽ؟ ﻣﻮﺿﻊ ﻗﺒﻠﯽ اش را ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻃﺒﻖ روال‬
‫هﻤﻴﺸﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ ﻣﺠﺎهﺪ و اﻋﻼم ﺻﺮﻳﺢ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﭗ ﺷﺪﻩ ام‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ و‬

‫‪ 361‬ﻳﺎدهﺎﯼ زﻧﺪان‪ ،‬ﻓﺮﻳﺪﻩ ﺙﺎﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎرات ﺥﺎوران‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٠٢‬‬

‫‪ 362‬زﻳﺮﺑﻮﺕﻪﯼ ﻻﻟﻪ ﻋﺒﺎﺱﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣٧‬‬
‫‪ 363‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣٨‬‬
‫‪٤١٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺮﻳﺎن ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻧﻔﺎق‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﻋﺪاﻣﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮ ﻗﺒﻼً اﺗﻬﺎم ﻣﺠﺎهﺪ داﺷﺘﯽ وﻟﯽ اﻻن اﺗﻬﺎﻣﯽ ﻧﺪارﯼ‪ .‬در ﺁن زﻣﺎن ﺗﺼﻮر‬
‫دﻳﮕﺮﯼ از اﺑﻌﺎد ﻓﺎﺟﻌﻪ داﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ داد‪ :‬ﻧﻪ! دﻗﻴﻘﺎً ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ هﻤﻴﻦ ﭘﺎﺳﺦ اﻋﺪام‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﺣﺎﻟﺖ ﺿﺮﺑﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻳﻮار ﻣﯽ زد اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم ﻧﺎراﺣﺖ اﺳﺖ‪...‬‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪم از ﭼﯽ ﻧﺎراﺣﺘﯽ؟ ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪ :‬از اﻳﻦ ﮐﻪ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﻮم ﻧﺎراﺣﺖ‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﺎراﺣﺘﻢ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﺮ ﺳﺮ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪارم‪،‬‬
‫‪٣٦٤‬‬
‫اﻋﺪام ﺧﻮاهﻢ ﺷﺪ؟ از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺎراﺣﺘﻢ‪.‬‬

‫"ﻣﺮﺳﺪﻩ‪ -‬د" ﺑﺮﺧﻼف ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﻤﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺎرا از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﻣﻮرس داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﺎرا اﺗﻬﺎﻣﺶ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪" ،‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" اﻋﻼم‬
‫داﺷﺘﻪ و ﻃﺒﻖ روال هﻤﻴﺸﻪ اﻋﻼم ﺻﺮﻳﺤﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﭗ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎرا‬
‫)ﻣﺮﻳﻢ ﭘﺎﮐﺒﺎز( ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺟﺎﻧﺶ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻔﺎق‪ .‬وﻟﯽ ﻧﺴﺮﻳﻦ‬
‫ﭘﺮواز ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﺳﺎرا ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ هﻤﺎن راﺣﺘﯽ ﮐﻪ ﻳﮏ ﭘﺎﺳﺪار ﺗﻮ را ﻣﯽ ﮐﺸﺪ ‪ ،‬ﺗﻮ را‬
‫ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ هﺮ ﮐﺎر ﺑﺮاﯼ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺷﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﻳﺸﺎن هﻢ ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﺎرﯼ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻘﺪر ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ ﻓﻘﻂ ﻗﺪرت ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﻼهﺎ‬
‫‪٣٦٥‬‬
‫رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻧﻈﺮات ﺷﺎن ﺑﺎ رژﻳﻢ ﻳﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬هﺮ دو ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﮐﻪ در ﺧﻼل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺳﺎل ‪ ،۶٧‬ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﻧﺸﺪﻩ و‬
‫ﭘﺲ از ﺁن ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﺎزﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و ﮐﺎﺑﻞ ﻧﺨﻮردﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻴﻨﻪ ﯼ ﺧﻮد ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ را اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎن‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫رژﻳﻤﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ دﺧﺘﺮان)ﻣﺠﺎهﺪ( را ﻣﯽ ﮐﺸﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻴﻠﯽ ﺿﻌﻴﻒ ﺑﺎﺷﺪ و ﮔﺮﻧﻪ‬
‫اﺣﺘﻴﺎﺟﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ اﻳﻦ ﺟﻮاﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ ﺣﺘﺎ ﭼﻄﻮر ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺒﺎرزﻩ ﮐﺮد‪،‬‬
‫‪٣٦٦‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‬
‫او ﮐﻪ در زﻧﺪان ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺣﻔﻆ زﻳﺒﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﺁﻣﻮﺧﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺎﺳﭙﻮرت و وﻳﺰا از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺮودﮔﺎﻩ ﻣﻬﺮﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺗﺮﮎ ﮐﺸﻮر و ﻋﺰﻳﻤﺖ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﺗﺤﺼﻴﻞ در‬
‫رﺷﺘﻪ ﯼ رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ و رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و اﺧﺬ ﻣﺪرﮎ هﺎﯼ ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ و ﻓﻮق ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ و‪...‬‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ رژﻳﻢ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ! اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﺸﻮد ﻣﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻋﻠﻢ‬
‫و درﻳﺎﻓﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺪارﮎ داﻧﺸﮕﺎهﯽ ﻧﺪارم وﻟﯽ ﺑﻌﻴﺪ ﻣﯽ داﻧﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ راﻩ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺪ ﻣﯽ ﮐﻮﺷﻨﺪ ﺧﻮد را ﻣﺒﺎرزان ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻳﺎ ﺗﺎرﻳﺦ از ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬

‫‪ 364‬ﮔﻔﺖوﮔﻮهﺎﯼ زﻧﺪان‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ١‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪. ٨١،٨٢‬‬

‫‪ 365‬زﻳﺮﺑﻮﺕﻪﯼ ﻻﻟﻪ ﻋﺒﺎﺱﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٩١‬‬
‫‪ 366‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣۵‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤١٨‬‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻋﻠﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻳﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ او هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دهﺪ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺶ ﺗﺮ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﺗﻼش ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﻳﮑﯽ از ﭘﻴﺸﻤﺮﮔﺎن ﮐﺮد را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎﯼ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﮐﻮﻩ‪ ،‬در ﺗﻬﺮان ﻣﺎﻧﺪﻩ و ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ اداﻣﻪ دهﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﮐﻪ در اﻏﻠﺐ ﺣﺮﮐﺖ هﺎﯼ اﻋﺘﺮاﺿﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺑﯽ ﻋﻤﻠﯽ اش در ﺁن دوران‪ ،‬ﻣﺒﺎرزﻩ و ﺗﻮﺳﻞ ﺟﺴﺘﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺣﺮﺑﻪ ﯼ اﻋﺘﺼﺎب‬
‫ﻏﺬا ﺑﺮاﯼ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ اهﺪاف ﺷﺎن را ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻧﺘﺤﺎرﯼ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺑﻨﻴﺎد ﮔﺮاﯼ اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﻳﮑﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ و ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺟﺎن اﻧﺴﺎن ﺁن ﻗﺪر ﺑﯽ ارزش اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﯼ اﻋﺘﺮاض از ﺁن ﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ؟ ﺗﻔﺎوت اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا ﺑﺎ ﺁن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺸﺎن را ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫اﻧﺘﺤﺎرﯼ ﺑﺮ ﺑﺎد ﻣﯽ دهﻨﺪ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻓﺮﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﮑﯽ در ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ ﺟﺎن‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ﺁن ﻳﮑﯽ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦ ﻧﺎرﻧﺠﮏ و ﻳﺎ ﺑﻤﺐ ﺑﻪ ﺧﻮدش و ﮐﺸﺘﻦ ﭼﻨﺪ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ‬
‫‪٣٦٧‬‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﭘﺎﻳﺎن ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫ﺑﯽ ﺳﺒﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﺴﯽ ﺟﺰ او "رﺳﻢ ﻣﺒﺎرزﻩ ﮐﺮدن" را‬
‫ﻧﻤﯽ داﻧﺪ! ﺁﻳﺎ در دﻧﻴﺎ هﻴﭻ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﻴﻤﯽ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬاﯼ ﺗﻌﺪادﯼ زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﺑﯽ دﻓﺎع را ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اﺣﻘﺎق ﺣﻘﻮق ﺷﺎن و ﻳﺎ ﺑﻴﺎن اﻋﺘﺮاض ﺷﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪان‬
‫اﻋﺘﺼﺎب ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻨﺪ اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦ ﺑﻤﺐ و ﻧﺎرﻧﺠﮏ ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫اﻧﺘﺤﺎرﯼ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻗﻠﻤﺪاد ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز در ﺑﺎرﻩ ﯼ "اﻧﺴﺎن دوﺳﺘﯽ" ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ هﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ اول ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺴﺎن دوﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻌﺪ ﺳﻴﺎﺳﯽ وﮔﺮﻧﻪ‬
‫‪٣٦٨‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺘﺶ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﯼ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫او ﮐﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ در ﺑﺎرﻩ ﯼ اﻧﺴﺎن ﻗﻀﺎوت ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ﺑﻌﺪ در ﺑﺎرﻩ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯼ‬
‫روزاﻧﻪ ﯼ ﺧﻮد و دوﺳﺘﺎﻧﺶ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﻪ‪ -‬دﺳﺘﻪ زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ از ﮐﻨﺎر ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻠﮕﺎﻩ‬
‫ﺑﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ زﻧﺪﮔﯽ روزاﻧﻪ ﯼ ﺧﻮد را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ روﯼ‬
‫راﺑﻄﻪ ﯼ ﺳﻴﺎﺳﺖ و اﻗﺘﺼﺎد و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ در ﻣﻮرد ﺁن ﺑﺤﺚ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ و ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب هﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورﻳﻢ ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﯽ دهﻴﻢ‪ .‬در‬
‫‪٣٦٩‬‬
‫ﻣﻮرد ﺁن ﻓﺮدﯼ و ﺟﻤﻌﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻴﻢ و ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﻴﻢ‪.‬‬
‫داورﯼ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻈﻠﻮﻣﺎﻧﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻧﺪ و اﻣﺮوز ﺣﺘﺎ اﻣﮑﺎن‬
‫دﻓﺎع از ﺧﻮد را در ﻣﻘﺎﺑﻞ رﻳﺎﮐﺎراﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ و ﻧﺎﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ اﺗﻬﺎﻣﺎت ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از‬

‫‪ 367‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٧٧‬‬

‫‪ 368‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٢١‬‬
‫‪ 369‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣۵‬‬
‫‪٤١٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﺸﻤﺌﺰﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﻼش هﺎ ﺑﺮاﯼ واروﻧﻪ ﺟﻠﻮﻩ دادن ﺣﻘﺎﻳﻖ زﻧﺪان هﺎ و ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ‬
‫ﻣﻴﻬﻦ ﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺬار ﻳﮏ ﺳﺆال ازت ﺑﮑﻨﻢ رژﻳﻢ ﺗﻤﺎم زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را اﻋﺪام ﮐﺮد ﭼﺮا ﺁن هﺎ را‬
‫اﻋﺪام ﮐﺮد و ﻣﺎ را ﻧﮑﺮد؟ ﺁﻳﺎ ﺁن هﺎ از ﻣﺎ ﺑﺮﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﺧﻮدت هﻢ ﻣﯽ داﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از ﺁن هﺎ ﺑﭽﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻧﺪ و وﻗﺖ اﻋﺪام ﺷﺎن ﺟﻮان و ﺳﺎدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮدت ﻣﯽ داﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﺁن هﺎ در ﺳﺎل هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﺗﻮاب ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫‪٣٧٠‬‬
‫ﺣﺘﺎ در اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن هﻢ ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ داورﯼ هﺎ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز "ﺧﻴﻠﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎ او ﺣﺮف‬
‫‪٣٧١‬‬
‫ﻧﺰدﻩ" و وﯼ را ﻳﮏ "ﺑﻮرژواﯼ ﺑﺮﻳﺪﻩ" ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً از زﺑﺎن ﺳﺎرا ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪" :‬ﺁرﻩ‪ ،‬در ﻋﺮض دو ﺳﺎل‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻴﻠﯽ از ﺗﻮاﺑﻴﻦ را ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﺁزاد ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ"‪ ٣٧٢.‬ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﭼﺮا ﻣﻘﺎم هﺎﯼ ﻣﺎﻟﻴﺨﻮﻟﻴﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﯼ رژﻳﻢ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﺎن ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ را ﺁزاد ﮐﺮدﻩ و ﺗﻴﺮﺧﻼص زن هﺎ را‬
‫ﺑﻌﺪ از هﻔﺖ ﺳﺎل‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن در زﻧﺪان ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ؟! ﺑﺮاﯼ ﺁن ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﮔﺴﺘﺎﺧﯽ‬
‫ﻓﺮد ﺗﺎ ﮐﺠﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬و ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ هﻔﺖ ﺳﺎل از ﺳﺎل ‪ ۶٠‬و‬
‫دوراﻧﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در اﻋﺪام هﻢ زﻧﺠﻴﺮاﻧﺸﺎن ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ هﻴﭻ ﺗﻮاب‬
‫ﺗﻴﺮﺧﻼص زﻧﯽ در زﻧﺪان ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺷﻮد! در ﻣﻴﺎن زﻧﺎن‪،‬‬
‫ﺗﻴﺮﺧﻼص زدن‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدان در ﺳﺎل هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ دهﻪ ﯼ ‪ ۶٠‬ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮد‪ ،‬راﻳﺞ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﭼﺮاﻳﯽ اش هﻢ از ﻧﻮع ﻧﮕﺎﻩ رژﻳﻢ ﺑﻪ زﻧﺎن ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﻗﺎدر‬
‫‪٣٧٣‬‬
‫ﺑﻪ ﺁوردن ﻧﺎم ﻳﮏ ﻧﻔﺮ از ﺁن "ﺑﺮﺧﯽ" هﺎ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد وﮔﺮﻧﻪ ﺑﯽ ﺷﮏ درﻳﻎ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ ﻳﮑﯽ از دﻳﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺼﺎف را رهﺎ ﮐﺮدﻩ و در ﻣﻄﻠﺒﯽ‬
‫ﭼﻬﺎر ﺻﻔﺤﻪ اﯼ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "روزهﺎﯼ ﭘﺮ از رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ ﺳﺎل ‪ ۶٧‬در ﺑﻨﺪ زﻧﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺳﺮ ﻣﻮﺿﻌﯽ" هﺮ ﭼﻪ ﻋﻘﺪﻩ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ‬
‫هﻴﭻ اﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﺮاﯼ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬او در ﻧﻘﺪﯼ درﺑﺎرﻩ ﯼ دﻳﺪﮔﺎﻩ ﻧﺴﺮﻳﻦ‬
‫ﭘﺮواز ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ 370‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢۵٠‬‬

‫‪ 371‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١۴٧‬‬
‫‪ 372‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٩١‬‬
‫‪ 373‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﭘﺎﺱﺦ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﻪ ﺁنﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺹﻮرت ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺁوردﻩام‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻟﻪاﯼ ﺱﺮاﺱﺮ ﻧﺎﺱﺰا ﮐﻪ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺑﻴﻨﺶ‪ ،‬ﻣﻨﺶ و ﻓﺮهﻨﮓ او اﺱﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺵﮑﻠﯽ ﺱﺨﻴﻒ ﻣﺪﻋﯽ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ "ﻣﻦ ﻳﮏ ﺕﺎﺑﻠﻮى ﻧﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻠﮑﻪ دﻗﻴﻖ از‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ زﻧﺪان دادﻩام! در ﮐﺘﺎب ﻣﻦ ‪ ٪٩٩‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ زﻧﺪان ﻳﺎ ﺕﻮاﺑﻨﺪ و ﻳﺎ ﺕﻮاب ﺕﺎﮐﺘﻴﮑﻰ و اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ دهﻪ ﺵﺼﺖ‬
‫زﻧﺪانهﺎى ﺕﻬﺮان و ﮐﺮج و ﮔﻮهﺮدﺵﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در ﺁن ﺱﺎلهﺎ ﮐﻪ ﻣﻦ در زﻧﺪان ﺑﻮدم ﻳﻌﻨﻰ ﺑﻴﻦ ‪ ٦١‬ﺕﺎ ‪ ٦٩‬ﻳﺎ در‬
‫ﺣﺎل هﻤﮑﺎرى ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ در ﺣﺎل اﺱﺘﻐﺎﺙﻪ ﺑﻪ درﮔﺎﻩ ﺥﺪاﻳﺸﺎن ﮐﻪ ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻗﺪرت را ﺑﺪﺱﺖ ﺑﮕﻴﺮد و‬
‫ﺁنهﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻼﻓﺎﺹﻠﻪ از زﻧﺪان ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ و ﺵﻐﻞ وزارت و ﺱﻔﺎرت را اﺵﻐﺎل ﮐﻨﻨﺪ" ‪ .‬ﺁﻳﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﻮﺟﻮان و داﻧﺶ‬
‫ﺁﻣﻮز در رؤﻳﺎﻳﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﯽﺕﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ وزارت و ﺱﻔﺎرت ﺑﺎﺵﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ واﻗﻌﻴﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮدﻩ اﺱﺖ؟‬
‫‪www.nasrinparvaz.com/M/ADABIATZ.html‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٢٠‬‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﯼ اﻓﺴﺎﻧﻪ وار اﻳﺸﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺎﻳﯽ ﮐﻴﻨﻪ و ﻧﻔﺮت ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﻳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫در ﺳﻨﻴﻦ ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺣﺘﺎ اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ را ﺑﻪ ﺁن هﺎ ﻧﺪاد ﮐﻪ‬
‫ﺳﻨﺖ هﺎﯼ ﺑﻪ ﻗﻮل اﻳﺸﺎن ﮔﻨﺪﻳﺪﻩ را ﺑﻴﺎﻣﻮزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﻧﺪان اﻓﺘﺎدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺴﻞ ﻧﻮﯼ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ ﺗﺠﺮﺑﻪ اش را ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﻳﺰ ﺑﺎ‬
‫ﭼﻤﺎﻗﺪاران ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در راهﭙﻴﻤﺎﻳﯽ هﺎ و ﺗﻈﺎهﺮات ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺟﻠﻮ داﻧﺸﮕﺎﻩ هﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻼت و ‪ ...‬ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺁن هﺎ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان ﮐﺎرﮔﺮان و زﺣﻤﺘﮑﺸﺎن ﺑﻮدﻩ و‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ و ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮد ﺳﺘﻢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ را ﻟﻤﺲ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﻧﻮ‬
‫در زﻧﺪان ﺑﺰرگ ﺷﺪ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺁﻣﻮﺧﺖ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻣﻮﺧﺘﻦ در ﺷﺮاﻳﻄﯽ‬
‫ﺳﺨﺖ و ﺧﻮﻓﻨﺎﮎ ﻧﻈﻴﺮ زﻧﺪان هﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺧﺎﻟﯽ از ﻧﺎﭘﺨﺘﮕﯽ و‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﺒﻮدﻩ و ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺴﻞ ﻧﻮ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﮐﻴﻨﻪ و ﻧﻔﺮﺗﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﻓﺠﺎﻳﻊ و ﺟﻨﺎﻳﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ هﺎ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎﻩ و‪ ...‬در‬
‫‪٣٧٤‬‬
‫دروﻧﺸﺎن ﺷﻌﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎ هﻤﻪ ﺗﻮان در ﺳﻴﺎﻩ ﭼﺎل ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ ﮐﻪ ﻇﺎهﺮاً ﺑﺎ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﻧﻮﮎ ﺗﻴﺰ ﺣﻤﻠﻪ هﺎﻳﺶ ﻣﺘﻮﺟﻪ رژﻳﻢ و‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﺁن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺎن ﺑﯽ دﻓﺎﻋﯽ را ﻣﻮرد‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﺷﺎﺋﺒﻪ ﯼ ﻧﺰدﻳﮑﯽ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﭼﭗ ﺑﻪ ﺁن هﺎ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاﻳﺸﺎن‬
‫"دردﺳﺮﺁﻓﺮﻳﻦ" ﺑﺎﺷﺪ!‬
‫از دﻳﺪ ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ‪ ،‬زﻧﺎنِ ﻣﺠﺎهﺪِ ﻣﻘﺎوم‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮ دﻟﻴﻞ ﮔﻮﺷﻪ ﭼﺸﻤﯽ‬
‫ﺑﻪ او ﻳﺎ دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﻪ هﺮ دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬او ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﻳﮑﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺧﻮب ﺁن هﺎ را ﺑﺮاﯼ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ‬
‫ﺻﺪا زدﻩ و او را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬او ﻣﺮﻳﻢ ﮔﻠﺰادﻩ ﻏﻔﻮرﯼ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﺰ ﻣﺤﺪود‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻨﯽ در ﺑﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺮاﻳﺸﺎت زﻳﺎدﯼ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﭼﭗ داﺷﺖ و ﺣﺘﺎ ﺻﺒﺢ‬
‫زود ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺣﻤﺎم داﺷﺖ و ﻳﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ورزش ﮐﻨﺪ از ﻣﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫‪٣٧٥‬‬
‫او را از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﻣﺜﺒﺖ ﻣﺮﻳﻢ ﮔﻠﺰادﻩ ﻏﻔﻮرﯼ ﻳﮑﯽ از ﻣﻘﺎوم ﺗﺮﻳﻦ و ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮﻳﻦ و در‬
‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻣﺤﺒﻮب ﺗﺮﻳﻦ زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ هﻤﺴﺮش ﻋﻠﯽ رﺿﺎ ﺣﺎج ﺻﻤﺪﯼ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم‬
‫وﺟﻮد ﺑﻪ ﺁرﻣﺎن هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ "ﮔﺮاﻳﺸﺎت زﻳﺎدﯼ ﺑﻪ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ‬
‫ﭼﭗ داﺷﺖ" و ﺑﺎرزﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺁن هﻢ در اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ "ﺣﺘﺎ ﺻﺒﺢ زود ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺣﻤﺎم داﺷﺖ‬
‫و ﻳﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ورزش ﮐﻨﺪ" از ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ او را ﺑﻴﺪار ﮐﻨﺪ! از ﮐﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم‬
‫ﮐﻪ وﯼ در ﺻﺪد ﺟﺬب ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ ﻧﺒﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﮐﺮدن در ﺑﺎرﻩ ﯼ‬

‫‪ 374‬ﻣﻘﺎﻟﻪﯼ ﺥﺎﻃﺮات زﻧﺪان ﻳﺎ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺑﺮاﯼ ﺥﺮدﺱﺎﻻن‪ ،‬ﺹﺒﺎ اﺱﮑﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪ ٣‬ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﮔﻔﺖوﮔﻮهﺎﯼ‬
‫زﻧﺪان‪.‬‬
‫‪ 375‬ﻣﻘﺎﻟﻪﯼ روزهﺎﯼ ﭘﺮ از رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ ﺱﺎل ‪ ۶٧‬در ﺑﻨﺪ زﻧﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ ﺱﺮﻣﻮﺿﻌﯽ‪ ،‬ﺹﺒﺎ اﺱﮑﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ‬
‫‪ ،١‬ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﮔﻔﺖوﮔﻮهﺎﯼ زﻧﺪان‪.‬‬
‫‪٤٢١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫رﻓﺘﺎر اﻓﺮاد ﺳﺎدﻩ اﻧﺪﻳﺸﯽ ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻓﺮد دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻬﻴﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫از ﻣﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ را )ﻣﻬﻴﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ( ﺑﺮاﯼ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﺻﺪا‬
‫ﻧﺰدﻧﺪ‪ .‬او ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﭼﭗ راﺑﻄﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺻﺒﺢ هﺎ از ﻣﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻴﺪارش ﮐﻨﻢ‪ .‬او ﺑﺮاﯼ درس ﺧﻮاﻧﺪن از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﭼﭗ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺣﺘﺎ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ در ﻳﮑﯽ از اﺗﺎق هﺎ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﭼﭗ در ﺁن ﺑﻮدﻧﺪ ﺟﺎﯼ ﺷﺎن‬
‫ﺑﺪهﻨﺪ ﮐﻪ ﺁن هﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺟﺎﺳﻮس‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻨﯽ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮﻳﺖ ﺁن هﺎ از‬
‫ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﺗﺸﮑﻴﻼت هﺎﯼ ﻟﻮ رﻓﺘﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در زﻧﺪان ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر‬
‫ﺑﺮﻳﺪﻩ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺸﺎن ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﭽﻪ هﺎﯼ‬
‫ﭼﭗ را ﻟﻮ ﻣﯽ دادﻧﺪ و ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﮔﺰارش ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺪاد اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎرﯼ‬
‫از ﺁن هﺎ ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻦ در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﻳﮏ ﺗﺸﮑﻴﻼت ﻗﻮﯼ‬
‫و اﻧﻘﻼﺑﯽ ﭼﭗ ﺁن هﺎ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ از ﺗﺸﮑﻴﻼت ﻣﺎﻓﻴﺎﻳﯽ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﯽ ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺮادﯼ ﻧﻈﻴﺮ ﻓﺮوزان ﻋﺒﺪﯼ‪ ،‬ﺳﻮداﺑﻪ ﻣﻨﺼﻮرﯼ‪ ،‬ﻣﻬﺮﯼ ﻗﻨﺎت) از ﺁرﻣﺎن‬
‫ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﻴﻦ( از ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺗﻮﺑﻪ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ هﺎ و‬
‫‪٣٧٦‬‬
‫ﺗﻮاﺑﺎن ﻣﺠﺎهﺪ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮهﺎ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ در ﻧﻘﺪ ﮐﺘﺎب ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺗﺮ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺗﻔﮑﺮ رﻓﺮﻣﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬در زﻧﺪان ﺑﺮاﯼ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن هﺮﮔﻮﻧﻪ اﻧﮕﻴﺰﻩ ﻣﺒﺎرزاﺗﯽ ﺗﺨﻢ‬
‫ﺑﺪﺑﻴﻨﯽ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﻣﻘﺎوم و رادﻳﮑﺎل ﻣﯽ ﭘﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺁن هﺎ را ﺟﺎﺳﻮس‬
‫و ﺿﺪاﻧﻘﻼب ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﭘﺲ از ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در اﻳﺠﺎد ﺗﺰﻟﺰل‪ ،‬ﺁن هﺎ را‬
‫وادار ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﮔﺮوﻩ ﺷﺎن اﺑﺮاز اﻧﺰﺟﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران ﮐﺮدﻩ و ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻔﮑﺮﯼ‪ ،‬از ﻧﻮع ﺧﺎﻧﻢ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻧﺎﻣﻴﺪن ﺧﻮد و ﺿﺪاﻧﻘﻼب ﻧﺎﻣﻴﺪن دﻳﮕﺮان در ﺻﺪد ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎﺧﺘﻦ‬
‫‪٣٧٧‬‬
‫اﻧﻔﻌﺎﻟﺶ و ﺟﺬب ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﺮوﻩ هﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻤﻪ ﯼ ﺁن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺁﺷﻨﺎ هﺴﺘﻨﺪ و ﻻاﻗﻞ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ را در زﻣﺎن ﺷﺎﻩ و ﺑﻪ هﻨﮕﺎم‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﯼ ﺳﺎل ‪ ۵۴‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ داﻧﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد "ﮐﻮدﺗﺎﭼﯽ" در ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ از ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﻴﺮﯼ هﺮﺷﻴﻮﻩ اﯼ ﺣﺘﺎ ﮐﺸﺘﻦ و ﻟﻮ دادن ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﻮد ﻣﯽ ﺟﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ اﻋﻀﺎﯼ وﻓﺎدار ﺑﻪ ﺁرﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ اﺟﺎزﻩ ﯼ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﮐﺮدن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺗﺎرﻳﺦ زدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺪا‬

‫‪ 376‬ﻣﻘﺎﻟﻪﯼ روزهﺎﯼ ﭘﺮ از رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ ﺱﺎل ‪ ۶٧‬در ﺑﻨﺪ زﻧﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ ﺱﺮﻣﻮﺿﻌﯽ‪ ،‬ﺹﺒﺎ اﺱﮑﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ‬
‫‪ ،٢‬ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﮔﻔﺖوﮔﻮهﺎﯼ زﻧﺪان‪.‬‬
‫‪ 377‬ﻣﻘﺎﻟﻪﯼ ﺥﺎﻃﺮات زﻧﺪان ﻳﺎ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺑﺮاﯼ ﺥﺮدﺱﺎﻻن‪ ،‬ﺹﺒﺎ اﺱﮑﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪ ٢‬ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﮔﻔﺖوﮔﻮهﺎﯼ‬
‫زﻧﺪان‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٢٢‬‬
‫ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬در ﮐﺠﺎ و ﮐﯽ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﻳﺸﺎن دﺳﺘﻮر دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ "ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭼﭗ" را‬
‫ﻟﻮ دهﻨﺪ؟ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﺮا ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻳﮏ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺣﻖ هﺮ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎدﮔﯽ ﺁﻟﻮدﻩ ﯼ اﻏﺮاض اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ‪ -‬ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﺗﺸﮑﻴﻼﺗﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺪان ﺁﮔﺎﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﺒﻬﻪ را در ذهﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ‬
‫اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺰدﻳﮑﯽ و راﺑﻄﻪ ﯼ ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﭼﭗ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﺠﺎت دهﻨﺪﻩ ﯼ ﺟﺎن ﺁن زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﺎﺷﺪ! ﻣﻬﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﻓﺮدﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺒﺢ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ او از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار ﻣﯽ ﺷﺪﻩ و ﺑﺮاﯼ درس ﺧﻮاﻧﺪن از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﭼﭗ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻓﻮق را ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﻴﺮم‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﻣﺪﻋﯽ ﺷﻮم ﮐﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ‬
‫ﻳﮏ ﺻﺪ ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ در ﻃﻮل زﻧﺪان ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ درس ﺧﻮاﻧﺪن و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﻳﺎدﮔﻴﺮﯼ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬از ﻣﻦ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ‬
‫وﺟﻮد ﮐﻼس هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﯽ دادﻧﺪ ﺣﺘﻤﺎً در ﮐﻼس هﺎﯼ ﻣﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ!‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﺁﻧﺎن رواﺑﻂ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﺎ ﻣﻦ داﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﺻﺒﺢ هﺎ زود از ﺧﻮاب ﺑﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺧﺎﺳﺘﻢ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً هﺮ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ زود ﺑﻴﺪار ﺷﺪن داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻦ از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدم! اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﻧﻔﯽ ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺪن ﻣﻬﻴﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﺎﻧﻢ ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ دﻳﮕﺮﯼ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪:‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ هﺮﮔﺰ ﻣﻬﻴﻦ را ﺑﻪ ﮐﻠﯽ رهﺎ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬هﻤﻴﺸﻪ ﻳﮑﯽ دو ﻧﻔﺮ ﺑﺎ او‬
‫راﺑﻄﻪ ﯼ ﺧﻮﺑﯽ داﺷﺘﻨﺪ و ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ او را در ﺟﻤﻊ ﺧﻮد وارد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﻴﻦ‬
‫ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺷﻤﺎرﯼ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬دﻟﺶ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻔﻬﻤﺪ ﭼﺮا او را ﺻﺪا ﻧﺰدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ ،‬هﺮﮔﺰ اﻋﻼم ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯼ دارد‪ ... .‬ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ او را دﻟﺪارﯼ دهﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻬﻴﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺁرزو داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪٣٧٨‬‬
‫"رﻓﺘﻦ"!‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ و ﺑﻪ زﻋﻢ ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ اﺳﺘﻌﺪاد ﺑﺮﻳﺪن از "ﺗﺸﮑﻴﻼت ﻣﺎﻓﻴﺎﻳﯽ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" و" ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﺸﮑﻴﻼت ﻗﻮﯼ و اﻧﻘﻼﺑﯽ ﭼﭗ" را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮاب ﻧﺒﻮدﻧﺪ وﮔﺮﻧﻪ‬
‫ﺑﻘﻴﻪ ﺟﺰو "ﺗﻮﺑﻪ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ هﺎ و ﺗﻮاﺑﺎن ﻣﺠﺎهﺪ" ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺪاد اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎرﯼ از ﺁن هﺎ ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ" ﮐﺴﯽ از ﺧﻮدش‬
‫ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﻣﻴﺎن هﻤﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﺎﻟﻢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﭘﻴﺪا ﻧﺸﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ دادن ﮔﺰارش ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﭼﭗ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺶ را در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﻧﺠﺎت دهﺪ؟‬
‫ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﭘﻴﺶ ﺗﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﻣﻨﻔﻌﻠﻴﻦ و ﺗﻮاﺑﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ راﻩ ﺳﺎزش و ﻣﻤﺎﺷﺎت ﺑﺎ‬
‫رژﻳﻢ را ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮوﻩ ﮔﺮوﻩ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ هﺎﯼ اﻋﺪام ﺳﭙﺮدﻩ ﻳﺎ‬
‫در ﮐﺸﺘﺎر ﺳﺮاﺳﺮﯼ ‪ ١٣۶٧‬ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ از ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺟﺎن‬
‫ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ ﺑﺎ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺗﻮان داﺷﺘﻪ و دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺮاﯼ‬

‫‪ 378‬ﻳﺎدهﺎﯼ زﻧﺪان‪،‬ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺙﺎﺑﺖ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺥﺎوران ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٠۴‬‬

‫‪٤٢٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪٣٧٩‬‬
‫روﺷﻨﮕﺮﯼ ﻓﺠﺎﻳﻊ دورﻩ هﺎﯼ اﺧﻴﺮ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﺪ ﺁن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ "ﮔﺮوﻩ ﮔﺮوﻩ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ هﺎﯼ اﻋﺪام‬
‫ﺳﭙﺮدﻩ ﻳﺎ در ﮐﺸﺘﺎر ﺳﺮاﺳﺮﯼ ‪ ١٣۶٧‬ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ"‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﺪام‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻨﺪ؟ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻇﺎهﺮاً در ﮐﺸﺘﺎر ‪ ۶٧‬هﻴﭻ زن ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ اﻋﺪام ﻧﺸﺪ‬
‫و ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ ﺗﻮﺿﻴﺤﯽ ﻧﻤﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا رژﻳﻢ‬
‫دﭼﺎر ﻣﺎﻟﻴﺨﻮﻟﻴﺎ ﺷﺪﻩ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن "ﺗﻮاب و ﺑﺮﻳﺪﻩ" را اﻋﺪام ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن "ﻣﻘﺎوم و‬
‫ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽ" را زﻧﺪﻩ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ دارد؟ ﻣﻦ ﺑﻴﺶ از ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺁﺷﻨﺎ‬
‫ﺑﻮدﻩ و از ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺎهﺪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺑﻮدﻩ ام و ﺻﺤﻨﻪ هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬
‫دﻳﺪﻩ ام‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ ﺣﺘﺎ ﭘﺎﻳﺶ را ﻧﻴﺰ از ﺑﻨﺪﺷﺎن ﺑﻴﺮون ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺧﻼل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺗﺎ در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﺻﺎدر ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﺪم ﭘﺬﻳﺮش هﻤﮑﺎرﯼ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ اﻋﻼم اﺳﺎﻣﯽ‬
‫اﻓﺮاد ﻣﻨﻔﻌﻞ و ﺑﺮﻳﺪﻩ ﯼ ﺑﻨﺪﺷﺎن ﺑﻮد! ﺑﺎ رهﺎ ﺷﺪن ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در‬
‫اواﺧﺮ راﻩ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﻤﻴﻨﯽ و ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺸﺎرهﺎﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ‬
‫زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﯼ ﻓﻮق ﻧﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﺣﺘﺎ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن "ﭼﭗ اﻧﻘﻼﺑﯽ" ﺑﻌﺪ‬
‫از ﺁزادﯼ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻧﺸﺪ وﻟﯽ ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﻴﺎرﯼ از هﻤﺎن "ﺗﻮاﺑﺎن و ﺑﺮﻳﺪﮔﺎن"‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﻌﻀﺎ‪ ،‬اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ؟! ﭼﺮا ﮐﻤﺘﺮ زﻧﺪاﻧﯽ "ﭼﭗ اﻧﻘﻼﺑﯽ" ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از‬
‫ﺁزادﯼ از زﻧﺪان‪ ،‬ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ و ﺑﺪون ﭘﺎﺳﭙﻮرت ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ از ﮐﺸﻮر ﺧﺎرج ﺷﻮد؟‬
‫ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ دوﺑﺎرﻩ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻣﻬﻴﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪" :‬او را هﻢ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺑﺮﻳﺪﻩ هﺎ و‬
‫‪٣٨٠‬‬
‫ﺗﻮاﺑﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﻋﺪام ﮐﺮدﻧﺪ"‪.‬‬
‫ﺗﺎ اﻳﻦ ﺟﺎ ﻗﺒﻮل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻬﻴﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ "ﺗﻮاب" و "ﺑﺮﻳﺪﻩ" ﻧﺒﻮدﻩ وﻟﯽ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل اﺣﺘﻤﺎل‬
‫"ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ اش" ﻣﯽ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ! در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻣﺮﻳﻢ ﭘﺎﮐﺒﺎز ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮﻳﻢ ﺳﺎرا را ﮐﻪ رﺳﻤﺎً اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﭗ هﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮاﺑﺎن‬
‫‪٣٨١‬‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ اﻋﺪام ﺷﺪ‪ .‬او ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻮن روزﯼ اﺗﻬﺎم ﻣﺠﺎهﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺎﻻ هﻤﭽﻨﺎن در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﻴﺰ اداﻣﻪ دارد‪ .‬ﺻﺒﺎ‬
‫اﺳﮑﻮﻳﯽ ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ ﺧﻮدش ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻋﺪﻩ اﯼ از ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﭼﭗ را ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻮﮎ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫‪٣٨٢‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﺻﺪا زدﻧﺪ وﻟﯽ ﺟﺰو ﻟﻴﺴﺖ اﻋﺪام ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫او ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﺮا رژﻳﻢ روﯼ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﭼﭙﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻮﮎ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ‬

‫‪ 379‬ﻣﻘﺎﻟﻪﯼ ﺥﺎﻃﺮات زﻧﺪان ﻳﺎ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺑﺮاﯼ ﺥﺮدﺱﺎﻻن‪ ،‬ﺹﺒﺎ اﺱﮑﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪ ۴‬ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﮔﻔﺖوﮔﻮهﺎﯼ‬
‫زﻧﺪان‪.‬‬
‫‪ 380‬ﻣﻘﺎﻟﻪﯼ روزهﺎﯼ ﭘﺮ از رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ ﺱﺎل ‪ ۶٧‬در ﺑﻨﺪ زﻧﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ ﺱﺮﻣﻮﺿﻌﯽ‪ ،‬ﺹﺒﺎ اﺱﮑﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ‬
‫‪ ،٢‬ﺱﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﮔﻔﺖوﮔﻮهﺎﯼ زﻧﺪان‪.‬‬
‫‪ 381‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢‬‬
‫‪ 382‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٢٤‬‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺗﻌﺪادﯼ اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎر هﻤﻪ ﺷﺎن "ﺗﻮاب و ﺑﺮﻳﺪﻩ" ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﺪر ﺣﺴﺎس‬
‫ﺑﻮد؟ ﻣﮕﺮ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻨﯽ ﮐﻪ هﻤﻪ " ﺗﻮاب و ﺑﺮﻳﺪﻩ" ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﻄﺮﯼ ﺑﺮاﯼ رژﻳﻢ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫اﻓﺮادﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺮف اﻳﻦ ﮐﻪ "ﻣﺸﮑﻮﮎ" ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺁن هﺎ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر‬
‫ﺑﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ؟‬
‫از دﻳﮕﺮ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ در ﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ رﻓﺘﻦ ﺻﺪاﻳﺶ ﻧﺰدﻧﺪ ﻓﺮدﯼ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫رﻓﻌﺖ)ﺧﻠﺪﯼ( ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت از ﺗﻮاب ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪ ﻧﻔﺮت داﺷﺖ و ﺑﺎ‬
‫ﺁن هﺎ راﺑﻄﻪ ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﻌﺎدل روﺣﯽ اش ﺑﻪ هﻢ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﺪار ﮐﺮدﻧﺶ از ﻣﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ‬
‫ﮐﺎر را ﺑﮑﻨﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺑﺮدن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ وﺿﻊ روﺣﯽ اش ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ هﻢ ﺧﻮرد‪ ،‬او‬
‫را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﮐﻪ ﺑﺮﻳﺪﻩ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ﻣﻨﻔﻌﻠﻴﻦ ﭼﭗ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در‬
‫ﺁن ﺟﺎ ﮐﺴﯽ از او ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻧﮑﺮدﻩ و ﺑﺎ ﺧﻮردن داروﯼ ﻧﻈﺎﻓﺖ ﺧﻮدش را‬
‫‪٣٨٣‬‬
‫ﮐﺸﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻴﺮﻩ ﺑﺮادران ﺑﺮﺧﻼف ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ‪ ،‬در ﺑﺎرﻩ ﯼ رﻓﻌﺖ ﺧﻠﺪﯼ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯼ اﻓﺴﺮدﮔﯽ رﻓﻌﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ هﺎ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ دورﻩ هﺎﯼ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ‬
‫ﻣﺠﺪدش‪ .‬ﺟﺰو ﺁن دﺳﺘﻪ از ﻣﺠﺎهﺪهﺎﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻈﺎهﺮ ﺑﻪ ﻧﺪاﻣﺖ و‬
‫هﻤﮑﺎرﯼ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺎزﺟﻮهﺎ را ﺟﻠﺐ ﮐﺮدﻩ و ﮐﺎرهﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‬
‫‪٣٨٤‬‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫رﻓﻌﺖ ﺧﻠﺪﯼ ﻧﻴﺰ وﻇﻴﻔﻪ ﯼ ﺑﻴﺪار ﮐﺮدﻧﺶ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﯼ ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮ‬
‫از هﻤﻪ ﺁن ﮐﻪ وﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻦ راﺑﻄﻪ ﯼ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻢ اﺳﮑﻮﻳﯽ‪ ،‬از ﻣﻮهﺒﺖ رﻓﺘﻦ‬
‫ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ و اﻋﺪام ﺑﺎ "ﺑﺮﻳﺪﻩ هﺎ و ﺗﻮاﺑﺎن ﻣﺠﺎهﺪ" ﻣﺤﺮوم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﺟﺎﯼ ﮐﺎر ﮐﺎﻣﻼً‬
‫ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻗﻀﺎﻳﯽ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ رژﻳﻢ‪ ،‬داراﯼ ﺟﻨﻮن ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن "ﺑﺮﻳﺪﻩ و ﺗﻮاب ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﺁﻳﺎ در ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯼ ﺑﺎ‬
‫ﻋﻨﻮان "روزهﺎﯼ ﭘﺮ از رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ ﺳﺎل ‪ ۶٧‬در ﺑﻨﺪ زﻧﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺳﺮ ﻣﻮﺿﻌﯽ" ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻪ اﻓﺸﺎﯼ ﺟﻨﺎﻳﺖ رژﻳﻢ ﭘﺮداﺧﺖ و ﻳﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ را هﺪف ﺣﻤﻠﻪ هﺎﯼ ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮزاﻧﻪ ﻗﺮار‬
‫داد؟ ﺣﺘﺎ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻴﺰ ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮزاﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻘﻂ اﻓﺮاد ﺑﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ در ﺁن ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ‪" ،‬ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽ" ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ رژﻳﻢ در هﻤﺎن ﺑﻨﺪ "ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽ هﺎ" ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫اﻋﺪام "ﺗﻮاﺑﺎن" ﻣﯽ ﭘﺮدازد! هﻤﻪ ﯼ اﻳﻦ ادﻋﺎهﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻴﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﯽ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺳﺎﻟﻦ ‪ ١‬ﮐﻪ ﻻﺑﺪ ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ "ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽ" ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬اﻋﺪام‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﺁن هﺎ ﺑﺎ ﺁن ﮐﻪ ﻣﺪت هﺎ از اﺗﻤﺎم ﺣﮑﻤﺸﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ دادﺳﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺁزاد ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻧﺎﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﺪﻩ ﮔﺸﺎﻳﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ دﺳﺖ زدﻩ‬

‫‪ 383‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢‬‬

‫‪ 384‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺱﺎدﻩ‪ ،‬ﻣﻨﻴﺮﻩ ﺑﺮادران‪ ،‬ﭼﺎپ ﺱﻮم‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻧﻴﻤﺎ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣٩٨‬‬
‫‪٤٢٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﻪ هﺮ ﻧﺤﻮﯼ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻣﺮﮐﺰ ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺮض ﮐﺮدﻩ و ﺗﻤﺎﻣﯽ زﻧﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ را ﺟﺰ ﺗﻌﺪادﯼ ﻣﺤﺪود‪" ،‬ﺗﻮاب" و "ﺑﺮﻳﺪﻩ" و‪ ...‬ﺟﺎ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ زﻧﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﯼ‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎوان اﻋﺪام ﻧﺸﺪن ﺧﺎﻧﻢ اﺳﮑﻮﻳﯽ و دوﺳﺘﺎﻧﺶ در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺳﺎل ‪ ۶٧‬را‬
‫ﭘﺲ دهﻨﺪ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ هﻴﭻ دﻟﻴﻠﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻓﺮدﯼ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺪ ﮐﻴﻨﻪ ﺗﻮزاﻧﻪ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ اﻣﮑﺎن دﻓﺎع از ﺧﻮد را ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﺪ‪ .‬وﯼ ﺗﺎ ﺁن ﺟﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ رود ﮐﻪ ﺣﺘﺎ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻧﺘﺤﺎر زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ رﻓﻌﺖ ﺧﻠﺪﯼ را ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﯼ رژﻳﻢ و ﻓﺸﺎرهﺎﻳﺶ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ‬
‫ﺑﻠﮑﻪ اﻳﻦ "ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ" و "ﻣﻨﻔﻌﻠﻴﻦ ﭼﭗ" هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﻣﺮاﻗﺒﺖ از او‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﺧﻮدﮐﺸﯽ اش هﺴﺘﻨﺪ! ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ اﮔﺮ ﻧﺰد او ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ از اﻳﻦ ﮐﺎر ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﯽ ﺁورد؟ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﮏ ﭘﻴﺸﮕﻮﻳﯽ ﻣﯽ زﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎن رﻓﻌﺖ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ ٢‬ﺑﺮد‪ .‬ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ زودﯼ در ﺁن ﺟﺎ ﺧﻮدش را‬
‫‪٣٨٥‬‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﮐﺸﺖ‪ ،‬ﭼﻮن در ﺁن ﺟﺎ ﮐﺴﯽ ﻣﺮاﻗﺐ او ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ وﯼ ﺗﻮﺿﻴﺤﯽ ﻧﻤﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا و ﭼﮕﻮﻧﻪ او و دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن "ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽ"‪ ،‬ﻳﮏ ﺳﺎل‬
‫ﻗﺒﻞ ﺗﺮ "ﻣﺮاﻗﺐ" ﭘﺮوﻳﻦ ﮔﻠﯽ ﺁﺑﮑﻨﺎرﯼ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﻘﺎوم هﻮادار راﻩ ﮐﺎرﮔﺮ ﻧﺸﺪﻧﺪ ﺗﺎ در ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻳﮏ ﺑﺤﺮان ﻋﻤﻴﻖ روﺣﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮردن داروﯼ ﻧﻈﺎﻓﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻧﺰﻧﺪ؟ ﻧﺴﺮﻳﻦ‬
‫ﭘﺮواز ﺑﺮاﯼ ﻋﻘﺪﻩ ﮔﺸﺎﻳﯽ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ‪ ،‬رﻓﻌﺖ ﺧﻠﺪﯼ را اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺧﻴﻠﯽ ﺟﻮان اﺳﺖ‪ .‬وﺿﻊ روﺣﯽ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺪاﺷﺖ وﻟﯽ ﺣﺎﻻ وﺿﻌﺶ ﺑﺪﺗﺮ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ راﺑﻄﻪ اﯼ ﺑﻴﻦ اﻣﻴﺎل ﺟﻨﺴﯽ و دورﯼ از واﻗﻌﻴﺖ هﺎﯼ ﺗﻠﺦ‬
‫و ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ .‬از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ وﺿﻌﻴﺖ روﺣﯽ اش در دﻧﻴﺎﯼ دﻳﮕﺮﯼ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﺟﻨﺴﯽ اش ﻓﻌﺎل ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬و از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ روﯼ‬
‫ﺣﺮﮐﺎﺗﺶ ﻧﺪارد ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻠﻮﯼ ﺑﺮوز اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻴﺎزهﺎﻳﺶ را ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﮔﺎهﯽ‬
‫‪٣٨٦‬‬
‫ﺳﻴﻨﻪ هﺎﻳﺶ را از ﻟﺒﺎﺳﺶ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﮔﺬارد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﯼ دﻳﮕﺮﯼ و ﺑﺎ ﻧﮕﺎهﯽ اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ در ﺑﺎرﻩ ﯼ رﻓﻌﺖ‬
‫ﺧﻠﺪﯼ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻦ هﻢ اﮔﺮ ﺟﺎﯼ رﻓﻌﺖ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮﺳﻢ‪ .‬رﻓﻌﺖ زﻳﺒﺎ و‬
‫ﺟﻮان‪ ،‬اﻣﺎ اﻧﺪوهﮕﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺘﺎ در ﺑﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﺎﻧﺘﻮ و ﺷﻠﻮار ﺗﻴﺮﻩ راﻩ ﻣﯽ رﻓﺖ و‬
‫اﻏﻠﺐ هﻢ روﺳﺮﯼ ﺑﺮ ﺳﺮ داﺷﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺗﻮﺟﻪ هﻤﻪ را ﺟﻠﺐ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪... .‬در ﺑﻨﺪ ‪ ٣٢۵‬زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺑﺎ هﻢ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬روزﯼ رﻓﻌﺖ را ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪاز ﻇﻬﺮ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﯽ ﻗﺮﻣﺰ و ورم ﮐﺮدﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﻏﻤﮕﻴﻦ و ﺁرام‪.‬دوﺳﺘﺎﻧﺶ دور و ﺑﺮش را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ او ﺳﺨﻨﯽ ﻧﮕﻔﺖ و ﭘﺲ‬
‫از ﻣﺪﺗﯽ ﺟﺎﻧﻤﺎزش را ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﻳﺴﺘﺎد‪ .‬در ﺣﻴﻦ ﻧﻤﺎز ﮔﺮﻳﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﻏﻢ اﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮد! اﺗﺎق در ﺳﮑﻮت ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ ﻣﺎﺟﺮا را‬

‫‪ 385‬زﻳﺮ ﺑﻮﺕﻪﯼ ﻻﻟﻪ ﻋﺒﺎﺱﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣٧‬‬

‫‪ 386‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣۶‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٢٦‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮد‪ ...:‬ﻣﺮا ﺑﻪ دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰﯼ زﻧﺪان ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪارﯼ ﻣﺮا ﺑﻪ‬
‫درون ﻳﮑﯽ از اﺗﺎق هﺎ ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ‪ -.‬در ﺑﻨﺪ ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ﭼﻘﺪر از ﺣﮑﻢ ات‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ؟ ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﺑﺎ ﺑﺮادرت]ﻗﺎﺳﻢ ﺧﻠﺪﯼ[ در زﻧﺪان ﻣﻼﻗﺎت داﺷﺘﻪ اﯼ؟‪ -‬ﻧﻪ!‪-‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎ ﻣﻦ راﻩ ﺑﻴﻔﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﻼﻗﺎت دهﻢ‪ – ...‬ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺎﻳﺴﺖ! و ﺳﻪ‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ درﯼ زد‪ .‬در ﺑﺎز ﺷﺪ و ﺳﺮﻣﺎﯼ ﻋﺠﻴﺒﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺖ داد‪ – .‬ﺑﻴﺎ‪،‬‬
‫وارد ﺷﻮ! ﭼﻨﺪ ﻗﺪﻣﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻢ و وارد ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺷﺪم‪– .‬ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪت را ﺑﺮدار!‬
‫ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺳﺮد ﺑﻮد هﻤﭽﻮن ﻳﺨﭽﺎل و ﭘﺮ از ﮐﺸﻮ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار ﮐﺸﻮﻳﯽ را ﮐﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮادرم! – ﺑﺮادرت ]ﻗﺎﺳﻢ[ ﺧﻮدش را ﺑﺎ ﻃﻨﺎب دار زدﻩ‪ ،‬ﺟﺎﯼ ﻃﻨﺎب را روﯼ‬
‫ﮔﺮدن او ﻣﯽ ﺑﻴﻨﯽ؟ ﮐﺸﻮ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ و دﺳﺖ هﺎﻳﻢ را ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻟﻤﺲ ﺑﺮادرم دراز‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدم در هﻮا ﻣﺎﻧﺪ‪ – ...‬ﻧﺸﺎﻧﺖ دادم ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﯽ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮدا‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت راﻩ ﻧﻴﺎﻧﺪازﻳﺪ‪ .‬او را ﺑﻪ ﻣﺎدرت هﻢ ﻧﺸﺎن ﺧﻮاهﻢ داد‪ .‬رﻓﻌﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺮگ‬
‫ﺑﺮادرش‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ ﯼ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﯼ هﻔﺖ ﻧﻔﺮﯼ ﺷﺎن اﺳﺖ‪ .‬او ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﺑﺎ ﻣﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺣﺎل روﺣﯽ اش ﮐﺎﻣﻼً ﺑﻪ هﻢ رﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از‬
‫‪٣٨٧‬‬
‫ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﭘﺮوﻳﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺪ روز ﻏﺬا ﻧﻤﯽ ﺧﻮرد و در ﮔﻮﺷﻪ اﯼ ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ و اﻓﺮادﯼ هﻢ ﻧﻈﺮ ﺑﺎ او ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ‪ ۴‬ﺳﺎل ﭘﺲ از "ﺟﻨﺒﺶ‬
‫دوم ﺧﺮداد و رﻓﺮم" در زﻧﺪان هﺎ‪ ،‬زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﮐﻪ اﻳﺸﺎن از ﺁن هﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﺗﻮاب و‬
‫ﺑﺮﻳﺪﻩ" ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬در زﻧﺪان ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﭼﺮا ﮐﻠﻴﻪ ﯼ زﻧﺎن ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﮐﻪ در ﻗﺒﺮهﺎ‬
‫ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻤﻮل ﻋﻔﻮ ﺷﺪﻩ و ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﮐﻪ اﻳﺸﺎن از ﺁن هﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان "ﺗﻮاب و ﺑﺮﻳﺪﻩ" ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن در ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﭼﺮا ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﻴﺎرﯼ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻣﻘﺎوم ﺑﺎ ﻋﻔﻮ و ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺣﮑﻢ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺣﺘﺎ ﺑﺮﺧﯽ از‬
‫ﺁﻧﺎن ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﻳﻦ هﺎ هﻤﭽﻨﺎن در ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ؟ ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ رژﻳﻢ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺁزادﺳﺎزﯼ زﻧﺎن ﺑﻮد ﺗﺎ ﻣﺮدان‪ .‬رژﻳﻢ ﭼﻪ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﻧﮕﺎهﺪارﯼ "ﺗﻮاﺑﺎن و‬
‫ﺑﺮﻳﺪﻩ هﺎ" در زﻧﺪان داﺷﺖ؟ ﭼﺮا "ﺗﻮاﺑﺎن و ﺑﺮﻳﺪﻩ هﺎﯼ" ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ و زﻧﺎن‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﯽ ﭼﻮن ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ ﺣﺘﺎ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﺮدﻩ ﻧﺸﺪﻧﺪ؟ ﭼﺮا ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﯼ "ﺗﻮاﺑﺎن و‬
‫ﺑﺮﻳﺪﻩ هﺎﯼ" ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﮐﻪ از اﻋﺪام هﺎ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از او و دوﺳﺘﺎﻧﺶ از‬
‫زﻧﺪان ﺁزاد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ و هﻢ ﻓﮑﺮاﻧﺶ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﺎم ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از "ﺗﻮاﺑﺎن و‬
‫ﺑﺮﻳﺪﻩ هﺎﯼ" ﻓﻮق را اﻋﻼم ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺎﻧﻢ ﭘﺮواز و اﺳﮑﻮﻳﯽ‪ ،‬ﻓﻴﻠﻤﯽ‬
‫در ﺑﺎرﻩ ﯼ زﻧﺪان هﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ و رواﺑﻂ اﻓﺮاد درون ﺁن ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﻣﺤﺴﻦ‬
‫ﻣﺨﻤﻠﺒﺎف ﺳﺎزﻧﺪﻩ ﯼ ﻓﻴﻠﻢ "ﺑﺎﻳﮑﻮت" را از ﭘﺸﺖ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﺴﺖ!‬

‫رواﻳﺖ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز و ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﺎ ﺁن ﭼﻪ ﻓﺮﻳﺒﺎ‬

‫‪ 387‬ﻳﺎدهﺎﯼ زﻧﺪان‪ ،‬ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺙﺎﺑﺖ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺥﺎوران ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪ ٨۴‬و‪.٨۵‬‬

‫‪٤٢٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺛﺎﺑﺖ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﺑﺮﺧﻮرد اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻨﻴﺮﻩ رﺟﻮﯼ ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ از ﻗﻀﺎ هﺮ دو‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ او را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬رواﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﻧﺪاﺷﺘﻢ و ﭘﻮل و ﻟﺒﺎﺳﯽ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎﯼ اﺗﺎق ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺳﺤﺮ ﻟﺒﺎس ﻣﯽ دوﺧﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻗﻴﭽﯽ ﮐﺮدن ﻟﺒﺎس هﺎﯼ ﺧﻮدﺷﺎن اﺳﺒﺎب ﺑﺎزﯼ درﺳﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺒﺎس هﺎﯼ ﮐﺎﻣﻮاﻳﯽ ﺷﺎن را ﻣﯽ ﺷﮑﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺳﻨﺠﺎق ﻗﻔﻠﯽ ﺑﺎﻓﺘﻨﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ هﺎ ﮔﺎهﺎ ﻗﻮﻃﯽ ﺷﻴﺮ‪ ،‬وﺳﺎﻳﻞ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و ﭘﻮل در‬
‫ﮐﺎرﺗﻦ ﻣﺨﺼﻮص ﺳﺤﺮ ﻣﯽ دﻳﺪم و ﻳﺎ ﻳﮑﯽ دوﺑﺎر ﭘﺲ از ﻣﻼﻗﺎت ﭘﺴﺘﺎﻧﮏ و‬
‫ﺟﻮراب ﺑﭽﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮاﯼ ﺳﺤﺮ ﺁوردﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﻳﻦ ﮐﺎر را‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد؟‬
‫ﺁن روز‪ ،‬روز ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺪ ﺷﻮر و هﻴﺠﺎن ﻣﻼﻗﺎت داﺷﺖ اﻣﺎ ﺳﺤﺮ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ‬
‫روزﯼ ﺑﻮد ﭘﺴﺘﺎﻧﮏ را ﮔﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﻣﺮﺗﺒﺎً ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬او را ﺑﻐﻞ زدﻩ در‬
‫راهﺮو راﻩ ﻣﯽ رﻓﺘﻢ و ﺑﺮاﻳﺶ ﻗﺼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﻣﻨﻴﺮ را ﺑﺮاﯼ ﻣﻼﻗﺎت ﺻﺪا‬
‫زدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﺑﺎر در ﻣﻴﺎن ﻣﻼﻗﺎت داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻮﻗﻊ رﻓﺘﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ هﺮ دو ﮐﻮدﮐﺶ‬
‫ﻣﺮﻳﻢ و ﻣﺮﺟﺎن ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎﺗﺶ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺤﺮ را ﺑﻮﺳﻴﺪ و رﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻦ هﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺳﺤﺮ ﻗﺼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪم ﺗﺎ روﯼ ﺷﺎﻧﻪ هﺎﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﻮاب رﻓﺖ‪ .‬ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻨﺪﻩ ﮐﻢ ﮐﻢ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻴﺮ هﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﺗﺎق رﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺳﺤﺮ‬
‫را ﺁرام در ﺟﺎﻳﺶ ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪم‪ ،‬ﻣﻨﻴﺮ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮد و ﭼﺎدرش را ﺗﺎ ﻣﯽ زد ﻳﮑﯽ‬
‫از هﻢ اﺗﺎﻗﯽ هﺎ ﭘﺮﺳﻴﺪ راﺳﺘﯽ ﻣﻨﻴﺮ ﭼﺮا ﻣﺮﺟﺎن را ﺑﻪ ﮔﺮﻳﻪ اﻧﺪاﺧﺘﯽ‪ ،‬ﭼﺮا‬
‫ﭘﺴﺘﺎﻧﮏ او را ﮔﺮﻓﺘﯽ‪ ،‬ﭘﺴﺘﺎﻧﮑﯽ در دﺳﺖ ﻣﻨﻴﺮ ﺑﻮد و ﻣﻦ ﭼﻴﺰﯼ ﻣﺜﻞ ﺑﺮق از‬
‫ذهﻨﻢ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻣﻨﻴﺮ را در ﺁﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻐﻀﯽ ﮔﻠﻮﻳﻢ را ﻣﯽ ﻓﺸﺮد‪ .‬اﻳﻦ هﻤﻪ‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ! ﻣﻨﻴﺮ ﭘﺴﺘﺎﻧﮏ را از دهﻦ دﺧﺘﺮش ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺟﻮراب او را‬
‫ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺷﻴﺮ‪ ،‬ﭘﻮل‪ ،‬ﮐﺎر ﻣﻨﻴﺮ ﺑﻮد‪ .‬او در ﺟﻮاب اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ‬
‫ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﮐﺎر را ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻨﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻩ ﺗﺎ ﻣﺮا دﭼﺎر‬
‫ﻣﺤﻈﻮر ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﺣﺲ اﺣﺘﺮام ﻋﻤﻴﻘﯽ ﺑﻪ او داﺷﺘﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺮوﺗﻨﯽ او اﺟﺎزﻩ ﻧﺪاد ﮐﻪ‬
‫اﺑﺮازش ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪهﺎ ﻃﯽ ﺳﺎل هﺎﯼ زﻧﺪان ﺣﺘﺎ وﻗﺘﯽ ﺑﺎ هﻢ ﻧﺒﻮدﻳﻢ ﻣﺤﺒﺖ او را‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم‪ ،‬و ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﺑﺎ او در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﺟﺰ زﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ و‬
‫‪٣٨٨‬‬
‫دردﻧﺎﮎ ﺗﺮﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮات ﻣﻦ از زﻧﺪان ﺷﺪ‪.‬‬

‫در زﻳﺮ ﻗﺴﻤﺖ هﺎﻳﯽ از رواﻳﺖ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﺷﺮاﻓﺖ ﻣﻨﺪاﻧﻪ ﯼ ﻣﻨﻴﺮﻩ ﺑﺮادران از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯼ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ را ﻣﯽ ﺁورم‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎﻩ اﻧﺴﺎﻧﯽ او ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻧﺪان در ﺟﺎﯼ‪ -‬ﺟﺎﯼ "ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺎدﻩ" ﮐﺘﺎب ارزﺷﻤﻨﺪ و ﺧﻮاﻧﺪﻧﯽ‬
‫او ﻣﻮج ﻣﯽ زﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ هﺮﭼﻨﺪ ﺟﺰﻳﯽ‪ ،‬از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬

‫‪ 388‬ﻳﺎدهﺎﯼ زﻧﺪان‪ ،‬ف‪ -‬ﺁزاد‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪۶٠،۶١‬‬

 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٢٨‬‬
‫ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز و ﺻﺒﺎ اﺳﮑﻮﻳﯽ ﺑﻪ "ﺗﻴﺮﺧﻼص زن" و "ﺗﻮاب" و‬
‫"ﺑﺮﻳﺪﻩ"‪ ...‬ﻣﺘﻬﻢ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﻴﺎورد‪:‬‬
‫ﻣﻴﻨﺎ ﻟﻄﻔﯽ و ﻣﻬﺮﯼ رﺣﻴﻤﯽ]ﻣﺤﻤﺪرﺣﻴﻤﯽ[ ‪ ٣٨٩‬هﺮ دو از دوﺳﺘﺎن ﺻﻤﻴﻤﯽ هﻢ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎل ‪ ۶٠‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دورﻩ ﯼ زﻧﺪان ﺁن هﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺗﻨﺒﻴﻪ هﻤﺮاﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬هﺮ دو ﻣﺪت هﺎﯼ ﻣﺪﻳﺪﯼ در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ در اﻧﻔﺮادﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﺮ دو‬
‫در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﺑﻪ اﺗﻬﺎم هﻮادارﯼ از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ ...‬در ﺳﺎل ‪ ۶۵‬ﮐﻪ او‬
‫را در راهﺮو ﺑﻨﺪ ﺷﻼق ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺻﺪاﯼ زوزﻩ ﯼ ﺷﻼق را در اﺗﺎق هﺎﯼ ﻣﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ‪ .‬زوزﻩ ﯼ ﺷﻼق ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻴﺰﯼ ﺁن ﮐﻪ ﺗﻦ و روح را ﺗﺎ ﻋﻤﻖ‬
‫ﻣﯽ ﺳﻮزاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻴﻨﺎ ﻓﺮﻳﺎد ﻧﻤﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ اﺗﺎق ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﺎزوهﺎﯼ ﺧﻮد را‬
‫ﺗﮑﺎن داد و ﺑﻪ ﮐﺎر روزاﻧﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺟﺮم ﻧﻮﺷﺘﻦ روﯼ دﻳﻮار‬
‫ﺳﻠﻮل]اﻧﻔﺮادﯼ[ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻬﺮﯼ در ﻣﺤﻠﻪ ﯼ ﮔﻮدﻧﺸﻴﻦ هﺎ ﺑﺰرگ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‬
‫و ﺳﻴﺎﺳﺖ را هﻤﺎن ﺟﺎ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺨﺘﯽ و ﻣﺸﻘﺖ در زﻧﺪﮔﯽ اش ﻋﻤﺮﯼ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻃﻮل زﻧﺪان داﺷﺖ‪ .‬او در ﻣﺪرﺳﻪ ﯼ زﻧﺪﮔﯽ اش ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻳﺮ‬
‫ﺑﺎر زور ﻧﺮود‪ ...‬ﻣﻬﺮﯼ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺷﻮر و هﻴﺠﺎن ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺑﺎ ﺻﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﺣﺮف‬
‫‪٣٩٠‬‬
‫ﻣﯽ زد و ﺑﺎ ﺻﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﻣﯽ ﺧﻨﺪﻳﺪ‪.‬‬
‫او در ﺑﺎرﻩ ﯼ اﺷﺮف ﻓﺪاﻳﯽ ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫اﺷﺮف از ﺟﻮان ﺗﺮﻳﻦ هﺎﯼ ﺳﻠﻮل ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻬﺮﻩ اش ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺒﺎ و ﺧﻨﺪﻩ و ﻧﺸﺎﻃﺶ‬
‫ﺁدم را ﻣﺠﺬوب ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﻴﺮت ﺁور ﺑﻮد ﮐﻪ او ﭼﻄﻮر ﭘﺲ از ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ دو‬
‫ﺳﺎل اﻧﻔﺮادﯼ هﻨﻮز ﺁن هﻤﻪ ﻧﺸﺎط و ﺷﻮر دارد‪ .‬روﺣﻴﻪ ﯼ ﻣﻘﺎوم و ﺳﺮﮐﺶ اش‪،‬‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ‪ ،‬ﺳﺮﺑﻠﻨﺪﯼ و ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ اش ﺣﺴﺎدت ﺗﻮاﺑﺎن را ﺑﺮ‬
‫‪٣٩١‬‬
‫ﻣﯽ اﻧﮕﻴﺨﺖ‪...‬‬
‫ﻣﻨﻴﺮﻩ ﺑﺮادران درﺑﺎرﻩ ﯼ ﻓﺮوزان ﻋﺒﺪﯼ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺘﺎ دو ﺳﺎل اﻧﻔﺮادﯼ هﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ در روﺣﻴﻪ ﯼ ﻓﺮوزان]ﻋﺒﺪﯼ[ ﻧﺪادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮑﯽ‬
‫از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﺴﻴﻦ او دﻣﻮﮐﺮات ﻣﻨﺸﯽ اش ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﺎ وﺟﻮد اﻋﺘﻘﺎدات‬
‫ﻣﺬهﺒﯽ از ﺗﻌﺼﺒﺎت ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در زﻧﺪان ﺷﮑﻞ ﺣﺎدﺗﺮﯼ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫‪٣٩٢‬‬
‫دور ﺑﻮد‪.‬‬
‫او هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺁزادﻩ ﻃﻴﺐ را ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺁزادﻩ ]ﻃﻴﺐ[ هﻢ ﻣﻴﻬﻤﺎن ﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎر ﺳﻮم ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ دﻳﺪﻣﺶ‪ .‬ﺑﺎر اول در‬

‫‪ 389‬ﺥﻮاهﺮش ﺱﻬﻴﻼ از او ﻧﻴﺰ ﻣﺤﮑﻤﺘﺮ و ﺙﺎﺑﺖ ﻗﺪمﺕﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺁزادﯼ از زﻧﺪان در راﻩ ﺥﺮوج از ﮐﺸﻮر و‬
‫ﭘﻴﻮﺱﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﻣﺎدرش دﺱﺘﮕﻴﺮ ﺵﺪ و ﺑﻪ دﻓﺎع ﻋﻠﻨﯽ از ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﭘﺮداﺥﺖ و در ﮐﺸﺘﺎر ‪ ۶٧‬ﺟﺎوداﻧﻪ‬
‫ﺵﺪ‪.‬‬
‫‪ 390‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺱﺎدﻩ‪ ،‬ﻣﻨﻴﺮﻩ ﺑﺮادران‪ ،‬ﭼﺎپ ﺱﻮم‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻧﻴﻤﺎ‪ ،‬ﺹﻔﺤﺎت ‪ ٢۵۴‬و ‪.٢۵۵‬‬
‫‪ 391‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢۶٩‬‬
‫‪ 392‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٧۴‬‬
‫‪٤٢٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﻬﺎر ‪ ۶٣‬او را در ﺑﻬﺪارﯼ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺷﮑﻨﺠﻪ هﺎﯼ زﻳﺎد ﺑﺴﺘﺮﯼ ﺑﻮد‪.‬‬
‫از درد و اﺿﻄﺮاب ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ در ﺧﻮدش ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ اﻃﺮاﻓﺶ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭘﺎهﺎﻳﺶ ﺗﺎ زاﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪﭘﻴﭽﯽ و ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﭘﺎﯼ هﺮﮐﻮل ﺑﺰرگ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎر دوم در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن هﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﻣﺎﻩ هﺎ اﻧﻔﺮادﯼ دﻳﺪﻣﺶ ﮐﻪ ﻣﺮا‬
‫ﻧﺸﻨﺎﺧﺖ‪ ...‬اﻳﻦ ﺑﺎر اﻣﺎ ﺳﺮﺣﺎل و ﺑﺸﺎش ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ هﻤﻮارﻩ ﭘﺎ درد و ﮐﻠﻴﻪ‬
‫درد ﻋﺬاﺑﺶ ﻣﯽ داد و ﭘﺎﻳﺶ ﮐﻤﯽ ﻣﯽ ﻟﻨﮕﻴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ روﺣﻴﻪ اش ﺁن اﻧﺪازﻩ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮد‬
‫‪٣٩٣‬‬
‫ﮐﻪ درد ﺟﺴﻢ را ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻣﻨﻴﺮﻩ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫روزﯼ ﺳﺮو ﺻﺪاﻳﯽ از ﺳﺮ ﺑﻨﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﻣﺎ ﺑﻪ ﺁن ﻃﺮف دوﻳﺪﻳﻢ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪارهﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺷﻬﻨﺎز را از ﭘﻠﻪ هﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ و او ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬دﺳﺘﺶ را‬
‫ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻪ ﻣﻴﻠﻪ هﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و از رﻓﺘﻦ ﺳﺮ ﺑﺎز ﻣﯽ زد‪ .‬دو‪ -‬ﺳﻪ ﺗﺎ از ﭘﺎﺳﺪارهﺎ‬
‫ﻣﺮﺗﺐ او را ﮐﺘﮏ ﻣﯽ زدﻧﺪ و ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ زور دﺳﺘﺶ را از ﻣﻴﻠﻪ ﺟﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻬﻨﺎز ﺟﻴﻎ ﻣﯽ زد و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﺗﻮاﺑﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ رود‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ او‬
‫را از ﺑﺎﻻﯼ ﭘﻠﻪ هﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﭘﺮت ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬او هﻤﺎن ﺟﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﭘﻠﻪ ﻧﺸﺴﺖ و ﺣﺎﺿﺮ‬
‫ﻧﺸﺪ وارد اﺗﺎق ﺷﻮد‪ .‬اﻋﺘﺼﺎب ﻏﺬا ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ هﻢ ﺑﺮدﻧﺪش‬
‫‪٣٩٤‬‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪.‬‬

‫او هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻮاﺑﺎن ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻮاﺑﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺎهﺪ هﺎﯼ ﺑﻨﺪ ﺑﺎﻻ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﺟﺪﻳﺪﯼ‬
‫زدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻮاﺑﺎن ﻏﺬا را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻏﺬا را‬
‫ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻮاﺑﯽ در ﺑﻨﺪ را ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬از ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪن ﺑﺮاﯼ‬
‫هﻮاﺧﻮرﯼ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت ﻳﺎ ﺣﺘﺎ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﺧﻮددارﯼ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ اﻣﺘﻨﺎع ورزﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪارهﺎ ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﺿﺮب‬
‫و ﻧﺎﺳﺰا ﺁن هﺎ را ﺑﻴﺮون ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﻤﺘﺮ روزﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ درﮔﻴﺮﯼ هﺎﻳﯽ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻧﻴﺎﻳﺪ و از ﺳﺮو ﺻﺪا و ﻧﺎﺳﺰا‪ ،‬ﮐﺘﮏ ﮐﺎرﯼ ﭘﺎﺳﺪارهﺎ و دادوﻗﺎل زﻧﺪاﻧﯽ هﺎ‬
‫‪٣٩٥‬‬
‫ﺧﺒﺮﯼ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮداﺑﻪ اردوان از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ ﻣﺤﻤﺪرﺣﻴﻤﯽ ﺟﺰو ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎﯼ‬
‫ﺳﺮاﺳﺮﯼ ﺳﺎل ﺷﺼﺖ و هﻔﺖ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﺧﻮاهﺮش و ﺑﺮادراﻧﺶ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 393‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣١٣‬‬

‫‪ 394‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣١٨‬‬
‫‪ 395‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣٠٧‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٣٠‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﮐﺎﻏﺬهﺎﯼ ﻧﻘﺎﺷﯽ را ﮐﻪ در زﻧﺪان ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮ ارزش ﺑﻮد‪ ،‬او ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﻣﯽ دهﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﻣﺎ اﻳﻦ ﮐﺎﻏﺬهﺎ را از ﺗﻮاﺑﺎن ﮐﺶ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻓﮑﺮ‬
‫ﮐﺮدﻳﻢ ﭼﻮن ﺗﻮ ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺪهﻴﻢ‪ .‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ او‬
‫‪٣٩٦‬‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮم‪.‬‬
‫در ﺧﺎﺗﻤﻪ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺷﺎرﻩ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ درﺑﺎرﻩ ﯼ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﯼ زﻧﺎن ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﮐﻪ‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻃﻼﻋﺎت وﺳﻴﻊ ام در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ذﮐﺮ ﻣﻮاردﯼ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ در ﮐﺘﺎب هﺎﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺁن هﺎ اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻨﺪﻩ ﮐﺮدﻩ ام‪.‬‬

‫‪ 396‬ﻳﺎدﻧﮕﺎرﻩهﺎﯼ زﻧﺪان‪ ،‬ﺱﻮداﺑﻪﯼ اردوان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١١١‬‬

 ‫اﻓﺴﺎﻧﻪﺳﺮاﻳﯽ ﻳﺎ رواﻳﺖ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬
‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزﯼ واﻗﻌﻪ هﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ و ﻣﻠﯽ و‪...‬‬

‫هﻤﻴﺸﻪ درﮔﻴﺮم‬
‫ﻧﻪ ﭼﻮن ﺑﺎدﯼ درﮔﻴﺮ ﮐﻮﭼﻪ هﺎﯼ ﺑﻴﻬﻮدﮔﯽ‬
‫و ﻧﻪ ﭼﻮن ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﯽ اﻧﺪوهﯽ دﻟﺘﻨﮓ‬
‫اﻓﺘﺎدﻩ در ﻣﺴﻴﺮ ﺁﺳﻮدﮔﯽ‬
‫هﺰار ﺳﺎل‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از هﺰار ﺳﺎل ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺑﯽ ﺟﺎن و ﺗﻦ‬
‫درﮔﻴﺮ ﺁﺗﺸﻢ و ﺁﻓﺘﺎب‬
‫ﺗﺎ ﻳﮏ ﻗﻄﺮﻩ ﺁب‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﻗﻄﺮﻩ ﺁب را‬
‫ﺑﮑﺎرم در ﻧﮕﺎﻩ ﺑﺎﮐﺮﻩ ﯼ ﺧﻮرﺷﻴﺪ‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٣٢‬‬

‫اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺳﺮاﻳﯽ در ﮐﺎر رواﻳﺖ هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﭼﻴﺰ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﻧﻴﺴﺖ و ﻋﻤﺮﯼ ﺑﻪ درازاﯼ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫دارد‪ .‬ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺷﺠﺎﻋﺖ "ﺣﻀﺮت اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ" در ﺟﻨﮓ "ﺻﻔﻴﻦ" ﮐﻪ ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ‬
‫ﭘﺎﻧﺰدﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪ ،‬رواﻳﺖ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ از هﺰارهﺎ رواﻳﺖ ﺟﻌﻠﯽ در‬
‫ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪" :‬اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ اﻟﻌﺒﺎس" ﻣﺮدى را ﭘﺮﺗﺎب آﺮد ﺑﻪ هﻮا‪ ،‬ﻳﻜﻰ دﻳﮕﺮ‬
‫را ﭘﺮﺗﺎب آﺮد‪ ،‬ﻳﻜﻰ دﻳﮕﺮ را‪ ،‬ﺗﺎ هﺸﺘﺎد ﻧﻔﺮ‪ .‬هﺸﺘﺎدﻣﻰ را آﻪ ﭘﺮﺗﺎب آﺮد‪ ،‬هﻨﻮز اوﻟﻰ ﺑﻪ‬
‫زﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اوﻟﻰ آﻪ ﺁﻣﺪ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ دو ﻧﻴﻢ اش آﺮد‪ ،‬دوﻣﻰ را دو ﻧﻴﻢ آﺮد‪ ،‬ﺳﻮﻣﻰ را‬
‫و‪ ...‬و ﻳﺎ ﺁن ﭼﻪ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﺷﺎهﮑﺎر "ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ" در ﺟﻨﮓ "ﺧﻴﺒﺮ" ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻓﺴﺎﻧﻪ اﯼ ﺧﻴﺎﻟﯽ و ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﺒﺎن ﻋﻠﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮرﺧﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬در‬
‫ﺟﻨﮓ "ﺧﻴﺒﺮ" و در ﻣﺼﺎف ﺑﺎ "ﻣَﺮﺣَﺐ ﺧﻴﺒﺮﯼ"‪" ،‬ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم" ﭼﻨﺎن ﺿﺮﺑﺘﺶ را‬
‫ﻓﺮود ﺁورد ﮐﻪ ﻣﺮﺣﺐ را دو ﻧﻴﻢ آﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ وﺣﻰ ﺷﺪ‪ :‬ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ! ﻓﻮراً ﺑﻪ‬
‫زﻣﻴﻦ ﺑﺮو! ﺑﺮو آﻪ ﺁن ﻏﻀﺒﻰ آﻪ ﻣﺎ در ﻋﻠﻰ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻤﺸﻴﺮش ﻓﺮود ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬زﻣﻴﻦ‬
‫را دو ﻧﻴﻢ ﻣﻰ آﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺎو و ﻣﺎهﻰ ﺧﻮاهﺪ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮو‪ ،‬ﺑﺎل ﺧﻮدت را در زﻳﺮ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻋﻠﻰ‬
‫ﺑﮕﻴﺮ! ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ رﻓﺖ و ﭼﻨﺎن ﮐﻪ وﺣﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﮐﺮد‪" .‬ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم" هﻢ‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮش ﭼﻨﺎن ﺁﻣﺪ آﻪ ﻣﺮﺣﺐ دو ﻧﻴﻢ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﮔﺮ در ﺗﺮازوى ﻣﺜﻘﺎﻟﻰ ﻣﻰ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻴﻤﻪ اش ﺑﺎ ﺁن ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎل ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ آﻪ زﻳﺮ زﻳﻦ اﺳﺐ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻋﻠﻰ ﺁﺳﻴﺐ دﻳﺪ و ﻣﺠﺮوح ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﭼﻬﻞ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎن‬
‫ﺑﺮود‪ .‬وﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎن رﻓﺖ‪ ،‬ﺧﺪا از او ﺳﺆال آﺮد‪ :‬ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ! ﺗﻮ اﻳﻦ ﭼﻬﻞ روز آﺠﺎ ﺑﻮدى؟‬
‫‪ -‬ﺧﺪاﻳﺎ! در زﻣﻴﻦ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ دادﻩ ﺑﻮدى‪ .‬ﭼﺮا زود ﺑﺮ ﻧﮕﺸﺘﻰ؟ ﺷﻤﺸﻴﺮ‬
‫ﻋﻠﻰ ﺑﺎل ﻣﺮا ﻣﺠﺮوح آﺮد و ﻣﺸﻐﻮل ﻣﺪاواﯼ ﺑﺎل ﺧﻮدم ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﺮ ﺁن ﮐﻪ داﺳﺘﺎن هﺎﻳﯽ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺧﺎص ﺧﻮد را دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﻪ‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ هﻨﻮز ﺑﺎل و ﭘﺮ ﻻزم را ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و در ﭘﯽ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺧﺎص‬
‫ﺧﻮﻳﺶ اﻧﺪ‪.‬‬

‫داﺳﺘﺎن ﭼﻬﻞ ﮔﺮد ﮔﺮدن ﻓﺮاز‬

‫زﻣﺎن‪ :‬اواﺋﻞ ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ‬
‫ﻣﮑﺎن‪ :‬ﮐﺸﺘﺎرﮔﺎﻩ اوﻳﻦ‬
‫روﻳﺪاد‪ :‬در ﺑﻨﺪ ﺑﺎ ﺻﺪاﯼ ﺧﺸﮏ و ﺧﺸﻦ ﺑﺮ ﭘﺎﺷﻨﻪ ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﯽ از‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ﺳﭙﺎهﯽ ﺑﺎ ﭼﮑﻤﻪ هﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻨﯽ ﭘﺎ ﺑﻪ درون ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮑﺒﺎرﻩ در‬
‫ﺳﮑﻮت ﻓﺮو ﻣﯽ رود‪ .‬ﻧﮕﺎﻩ هﺎﯼ ﺷﻌﻠﻪ ور و ﮐﻴﻨﻪ ﺑﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬رد ﭘﺎﯼ ﮔﺰﻣﮑﺎن‬
‫را دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﺎهﺎﻳﺸﺎن از رﻓﺘﻦ ﺑﺎز ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻت و ﺣﺮﮐﺎت ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‬
‫ﮐﺸﻨﺪﮔﺎن ﺁزادﯼ و ﻧﻮر‪ ،‬از ﺑﺮﭘﺎﻳﯽ ﻗﺮﻳﺐ اﻟﻮﻗﻮع ﺿﻴﺎﻓﺖ ﺧﻮن ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪،‬‬
‫‪٤٣٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﯽ ﺁن ﮐﻪ زﺑﺎن ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻠﻖ ﺑﻪ ﻧﺠﻮا ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎز ﺷﻮد و ﻳﺎ ﻣﺮگ ﺁوران ﻟﺐ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﺸﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن در ﺑﻨﺪ ﻧﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺮگ هﺎ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺟﻮﺧﻪ اﻋﺪام ﻃﻌﺎم ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﺑﺮاﯼ ﺿﺤﺎﮎ ﺟﻤﺎران‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﭘﻠﻴﺪ و ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻩ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﺎﺳﻪ ﭘﻴﺸﮑﺶ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻋﻄﺸﺎن ﺧﻮﻧﺨﻮاهﯽ اش را در ﻧﻮﺷﺎﻧﻮش ﺧﻮن‬
‫ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺻﻠﺢ و ﺁزادﯼ ﻓﺮو ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪاﯼ ﻟﺮزان و ﺗﻬﯽ از اﺣﺴﺎس وﻋﺎﻃﻔﻪ‬
‫ﻳﮑﯽ از ﭼﮑﻤﻪ ﭘﻮﺷﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﭼﻨﺪ ﻧﺎم‪ ،‬ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ ﺣﺎﮐﻢ را ﭼﻮن ﺟﺎﻣﯽ ﺑﻠﻮر‬
‫ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ‪:‬‬
‫‪-‬اﻳﻦ هﺎ راﻩ ﺑﻴﻔﺘﻨﺪ!‬
‫ﺑﻐﻀﯽ و ﺧﺸﻢ‪ ،‬ﮔﻠﻮﯼ را ﻣﯽ ﻓﺸﺮد‪ .‬ﺧﻮن ﺑﻪ ﻗﻠﺐ هﺎ هﺠﻮم ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬هﻤﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻨﺪ ﺗﻴﻐﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪهﺎ را ﺑﺒﺮد‪ .‬در ﺻﺪف وﺟﻮد ﻳﺎران هﻤﺮاﻩ؛ ﻋﺸﻖ‬
‫و دوﺳﺘﯽ ﺗﺮاﻧﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و در اﻓﻖ ﻧﮕﺎهﺸﺎن‪ ،‬ﺧﻮرﺷﻴﺪ در ﺧﻮن ﻓﺮو‬
‫ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ‪ ،‬در ﻓﺮاﺳﻮﯼ ﻧﺎم هﺎ و ﺳﭙﻴﺪﻩ هﺎﯼ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻗﻴﺎم‪ ،‬ﺧﻮﺑﯽ هﺎ و ﺧﺎﻃﺮﻩ هﺎ‬
‫ﺑﻴﺪاد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از رژﻩ ﻧﮕﺎﻩ ﻧﻮازﺷﺨﻮاﻩ ﮐﻮدﮐﺎن و ﭼﺸﻤﺎن ﻧﮕﺮان ﻣﺎدران و‬
‫دهﺎن هﺎﯼ ﮔﺮﺳﻨﻪ و ﻧﺎﻧﺨﻮاﻩ و ﺗﺐ دار ﻓﺮزﻧﺪان رﻧﺞ‪ ،‬ﺧﻮن در رگ هﺎﻳﺸﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺟﻮش ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬و اﺣﺴﺎس ﭘﺎﮐﺸﺎن هﻴﺠﺎﻧﯽ ﺷﻮراﻧﮕﻴﺰ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻨﮏ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ‬
‫از ﺧﻮن و ﭘﺎﻳﺪارﯼ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﻠﺸﺘﯽ هﺎ رﻧﮓ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ :‬ﻋﺸﻖ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ و‬
‫زﻧﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﭘﺎﮐﯽ و ﭘﻮﻳﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﯽ و رﺳﺘﮕﺎرﯼ اﻧﺴﺎن و‬
‫ﺷﻮر ﮔﺮدن ﻓﺮازﯼ و ﺑﺮ ﺳﺮ ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻮدن ﺑﺎ ﻳﺎران ‪ ...‬ﺁرﯼ اﻳﻦ ﻋﺸﻖ و ﺷﻮر‬
‫ﭘﺮﺷﮑﻮﻩ ﺑﺎﻳﺪ از ﺧﻮد‪ ،‬اﺳﺘﻌﺪاد ﺑﯽ ﮐﺮان زاﻳﻨﺪﮔﯽ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﮕﺬارد‪.‬‬
‫زﻣﺰﻣﻪ اﯼ ﭼﻮن ﻧﺴﻴﻢ‪ ،‬در ﺑﻴﻦ ﭼﻬﻞ ﺗﻮدﻩ اﯼ ﺣﺎﺿﺮ در ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ .‬دﺳﺖ هﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ دراز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎزوهﺎ در هﻢ ﮔﺮﻩ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ :‬ﺟﻮش ﺧﻮردﮔﯽ‬
‫زﻧﺠﻴﺮﻩ دﺳﺖ هﺎﯼ ﭘﻮﻻدﻳﻦ‪ .‬ﮐﻮرﻩ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ و رﻓﺎﻗﺖ و ﮐﻴﻨﻪ ﺟﻮﻳﯽ و دﺷﻤﻨﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺼﻢ‪ ،‬زرﻩ ﺑﯽ ﺧﻠﻠﯽ را‪ ،‬ﺑﺮ ﻗﺎﻣﺖ ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن ﺗﻮدﻩ اﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻳﺎدﯼ ﺳﮑﻮت‬
‫را ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬ﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﮔﺬارﻳﻢ ﻣﺎ را ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ اﻋﺪام ﮐﻨﻴﺪ؟ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺑﺎ هﻢ ﺑﻤﻴﺮﻳﻢ!‬
‫ﺣﺎل ﺳﺮود اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻄﺮ ﻳﺎس اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎ را در ﻓﻀﺎ ﺷﻨﺎور ﻣﯽ ﺳﺎزد و ارواح‬
‫را ﺑﻪ ﻋﺮوج ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ ...‬و ﺣﺎل ﭼﮑﻤﻪ ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ درﻣﺎﻧﺪﻩ از دﻳﺪن؛ ﻋﻈﻤﺖ‬
‫ﻣﻌﺠﺰات روح ﻣﻘﺪس و ﻃﺒﻊ ﻧﻴﮏ‪ ،‬ﺑﺨﻮد ﻣﯽ ﭘﻴﭽﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ هﻨﮕﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﮕﺎهﯽ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﺁن هﺎ را ﻳﺎراﯼ ﺁن ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ زﻧﺠﻴﺮدﺳﺖ هﺎ را از هﻢ ﭘﺎرﻩ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﻧﻮﺑﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﮐﺒﻮﺗﺮ را ﺑﻪ دﻧﺪان ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﺧﺸﻨﻮد از اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﺑﻪ ﺑﯽ ﻗﺮارﮔﺎﻩ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮس ﺧﻮردﻩ و ﺷﺘﺎب ﺁﻟﻮد از ﺑﻨﺪ‬
‫ﺑﻴﺮون ﻣﯽ روﻧﺪ‪ .‬دﻳﺮﯼ ﻧﻤﯽ ﭘﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﮔﻠﻪ ﮔﺮﮔﺎن ﺑﺎز ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ و ‪....‬‬
‫ﻣﻴﺪان ﺗﻴﺮ‪ ،‬ﭼﻬﻞ ﮔﺮد ﮔﺮدﻧﻔﺮاز‪ ،‬در ﺣﻠﻘﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ اﻧﺪ‪ .‬از هﻤﻪ ﺳﻮ ﻣﺴﻠﺴﻞ هﺎ‪،‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٣٤‬‬
‫ﺟﻤﻊ را ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﻔﻨﮕﺪاران از هﺮ ﺣﺮﮐﺖ اﺳﻴﺮان ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﯽ ﻟﺮزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻤﺎﺳﻪ اﯼ را ﺣﺘﺎ درﺧﻮاب هﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺁﺗﺶ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن زدن ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ اﺳﻴﺮان را ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻏﺎﻓﻞ از ﺁن‬
‫ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻠﻖ وﻗﺘﯽ ﭘﺎﻳﺸﺎن ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻴﺪان ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮ‪ .‬ﭼﻬﻞ دهﺎن ﺧﺮوﺷﺎن ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ ﻣﯽ دارد "ﻣﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ دﺳﺖ هﺎﯼ ﻟﺮزان ﻗﺎﺗﻼن ﺧﻮد را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﺎز ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ"‪ .‬و ﺁن ﮔﺎﻩ‬
‫ﻓﻀﺎﯼ ﻣﻴﺪان ﺗﻴﺮ‪ ،‬در ﻏﻮﻏﺎﯼ ﺧﺠﺴﺘﻪ و ﭘﺮﺷﮑﻮﻩ ﺳﺮود ﺧﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﻓﺮو ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﺷﮑﻦ هﺮ ﺳﺪ اﮔﺮ ﺧﻮاهﯽ ﺁزادﯼ!‬
‫ﺑﺮ ﻓﮑﻦ از ﭘﯽ ﻧﻈﺎم اﺳﺘﺒﺪادﯼ!‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺁﺗﺶ ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺁﺗﺸﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬از ﺧﺸﻢ ﻣﯽ ﻟﺮزد‪ .‬دﻧﺪان هﺎﻳﺶ را‬
‫ﺑﺮ هﻢ ﻣﯽ ﻓﺸﺮد‪ .‬ﭼﻬﺮﻩ ﺧﻮن دوﻳﺪﻩ و ﭼﺸﻢ هﺎﯼ درﻳﺪﻩ اش‪ ،‬ﺑﻪ او ﺳﺮ و ﺳﻴﻤﺎﻳﯽ‬
‫ﻏﻴﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﻮر درﻧﺪﻩ زﺧﻢ ﺧﻮردﻩ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﻧﺴﺎن‪،‬‬
‫از اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﻌﺮﻩ هﺎﯼ ﻓﺮﻣﺎن ﺁﺗﺶ در ﺧﺮوش ﺳﺮود اﺳﻴﺮان ﮔﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬
‫دﻳﻮاﻧﻪ وار ﺑﻪ هﺮ ﺳﻮ دوﻳﺪن ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﺮ اﻧﺠﺎم ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻓﺮﻣﺎن ﺁﺗﺶ را ﺑﻪ‬
‫هﻤﻪ ﺗﻔﻨﮕﺪاران ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﻏﺸﻐﺸﻪ ﺷﻠﻴﮏ ﺗﻔﻨﮓ هﺎ و رﮔﺒﺎر ﻣﺴﻠﺴﻞ هﺎﺳﺖ و ﻏﺮق ﺷﺪن ﺻﺪاهﺎ در‬
‫ﺧﻮن‪ .‬ﭼﻬﻞ ﭘﻴﮑﺮ ﭘﺎﮎ ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﺎﮎ ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪ ...‬ﺑﯽ ﺷﮏ ﻧﺴﻴﻢ‪ ،‬ﺻﺪاﯼ‬
‫ﺳﺮود ﺁن هﺎ را ﺑﺎ ﺧﻮد هﻤﻪ ﺟﺎ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺮد‪ ...‬ﮔﻮش هﺎﻳﯽ را ﻧﻮازش ﺧﻮاهﺪ داد‬
‫و ﺧﻮاب هﺎﻳﯽ را ﺁﺷﻔﺘﻪ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ .‬و ﻧﺴﻠﯽ را ﺑﻪ ﮔﺎم ﮔﺬاردن در ﺟﺎدﻩ رزم‬
‫هﺴﺘﯽ ﺳﺎز و ﭘﺴﺘﯽ ﺳﻮز‪ ،‬رهﻨﻤﻮن ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺬر ﺧﻮن در ﺷﻴﺎر اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎ‬
‫‪٣٩٧‬‬
‫ﺟﻮاﻧﻪ ﺑﺰﻧﺪ و ﺧﻠﻖ ﺳﺘﻢ دﻳﺪﻩ را از ﺟﺎﯼ ﺑﺮﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم داﺳﺘﺎن ﺳﺮاﻳﯽ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪ اﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ اش ﺑﺮاﯼ ﺁﻓﺮﻳﺪن ﺁن‪،‬‬
‫ﺳﺨﺖ ﮐﺎر ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺧﻼل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬در اوﻳﻦ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﻪ ﺑﻨﺪﯼ‬
‫ﻣﻮهﻮم رﺟﻮع ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻗﺼﺪ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﻮدﻩ اﯼ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن‬
‫ﻳﮏ ﺗﻮدﻩ اﯼ ﮐﻪ اﺳﻢ ﻧﺪارد و ﻧﺎﺷﻨﺎس اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎد ﻣﯽ زﻧﺪ‪ :‬ﻣﺎ اﺟﺎزﻩ ﻧﻤﯽ دهﻴﻢ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از ﻣﺎ‬
‫را اﻋﺪام ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ هﻤﻪ ﻣﺎ را ﺑﺎهﻢ اﻋﺪام ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬و ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻌﺪ ﺁن هﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ و ‪۴٠‬‬
‫ﺗﻮدﻩ اﯼ را ﺑﺎ هﻢ ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺗﻴﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ در ﻣﻴﺪان‬
‫ﺗﻴﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﺑﻴﺎن ﻣﯽ دارد‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﺮ ﺧﻼف ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻮد ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﺳﺪارانِ ﺟﻮﺧﻪ اﻋﺪام‪ ،‬ﭘﺲ از‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪن اﻓﺴﺮان ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ رﺟﻮع ﮐﺮدﻩ و ﺷﺮح ﻣﺎوﻗﻊ را از‬
‫اﺑﺘﺪا ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎ دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ﺷﺎهﺪﯼ زﻧﺪﻩ ﮐﻪ ﻣﺎﺟﺮا را ﺷﺮح دهﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﺪ! و‬
‫ﻣﺎ هﻢ ﻧﺨﻮاهﻴﻢ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﻣﻴﺪان ﺗﻴﺮ واﻗﻊ ﺷﺪﻩ‪ ،‬اﻃﻼع‬

‫‪ 397‬ﺵﻬﻴﺪان ﺣﺰب ﺕﻮدﻩ اﻳﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺣﺰب ﺕﻮدﻩ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.۵٩‬‬
‫‪٤٣٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﭼﺮا ﮐﻪ هﺮ ‪ ۴٠‬ﺗﻦ ﺗﻮدﻩ اﯼ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ!‬
‫اﻣﺎ اﻓﺴﺎﻧﻪ "ﭼﻬﻞ ﮔﺮد ﮔﺮاﻧﻔﺮاز" ﮐﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﯼ ﮐﺘﺎب "ﺷﻬﻴﺪان ﺣﺰب ﺗﻮدﻩ اﻳﺮان" ﺧﻠﻖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ" ﻳﮏ ﮐﻼغ‪ ،‬ﭼﻬﻞ ﮐﻼغ" ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺒﻴﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ رواﻳﺖ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎرﻳﺦ‪ .‬از هﻤﻪ‬
‫ﺟﺎﻟﺐ ﺗﺮ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ‪ ۴٠‬ﺗﻦ ﺗﻮدﻩ اﯼ ﻣﺰﺑﻮر)ﭼﻬﻞ ﮔﺮد ﮔﺮدﻧﻔﺮاز( اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻼش ﻧﺎﻣﻮﻓﻘﯽ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮاﯼ وام ﮔﺮﻓﺘﻦ از اﻓﺴﺎﻧﻪ هﺎ و اﺻﻄﻼح هﺎﻳﯽ ﭼﻮن "ﭼﻬﻞ ﺗﻦ"‪" ،‬ﭼﻬﻞ ﻃﻮﻃﯽ"‪" ،‬ﭼﻬﻞ‬
‫ﮔﻴﺲ"‪" ،‬ﭼﻬﻞ ﺷﺐ"‪" ،‬ﭼﻠﭽﺮاغ"‪" ،‬ﭼﻬﻞ ﺳﺘﻮن"‪ " ،‬ﭼﻬﻞ دزد ﺑﻐﺪاد "‪" ،‬ﺷﺐ ﭼﻠﻪ"‪" ،‬ﭼﻠﻪ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ"‪" ،‬ﭼﻠﻪ ﺑﺰرگ" و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﭼﻬﻠﻢ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ اﯼ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﻪ ﮔﻮهﺮهﺎﯼ ﺷﺐ ﭼﺮاغ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﯼ ﻓﻮق ﻳﮏ دﺳﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﺁراﻳﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ هﻤﮕﯽ ﺗﻮدﻩ اﯼ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ اﻓﺘﺨﺎر‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪﻩ اﻧﺪ ﺣﺘﺎ ﻓﻘﻂ ﻳﮑﯽ از‬
‫دوﺳﺘﺎن اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ ﺷﺎن را ﻧﻴﺰ ﺷﺮﻳﮏ ﺧﻮد ﺳﺎزﻧﺪ ﺗﺎ ﮐﺴﯽ ﻓﮑﺮ ﻧﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ‬
‫اﺗﻬﺎﻣﯽ ﻏﻴﺮ از "ﺗﻮدﻩ اﯼ" داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ هﺎ و ﺣﻤﺎﺳﻪ ﺁﻓﺮﻳﻨﯽ هﺎﻳﯽ ﻓﻘﻂ‬
‫زﻳﺒﻨﺪﻩ ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎﺳﺖ و دﻳﮕﺮان را ﻳﺎراﯼ ﺧﻠﻖ ﭼﻨﻴﻦ ﺻﺤﻨﻪ هﺎﻳﯽ ﻧﻴﺴﺖ! در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪،‬‬
‫ﺟﺎﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ ﺑﺎﻧﯽ ﺧﻴﺮ ﺷﺪﻩ و ﺑﺮاﯼ ﺧﻠﻖ ﺣﻤﺎﺳﻪ‪ ،‬هﻤﻪ ﯼ ﺁن هﺎ را‬
‫ﺑﺎ هﻢ ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺗﻼش ﻧﺎﻓﺮﺟﺎم اﻓﺴﺎﻧﻪ ﮔﻮﯼ ﺗﻮدﻩ اﯼ‪ ،‬ﺣﺎوﯼ ﺣﻔﺮﻩ هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ اﺳﺖ‪ .‬اول ﺁن ﮐﻪ در ﺧﻼل‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﮐﺴﯽ را ﺗﻴﺮﺑﺎران ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﺷﻴﻮﻩ دار زدن اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺗﻴﺮ و ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ وﯼ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ اش‬
‫ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺣﺘﺎ از ﮐﻨﺎر زﻧﺪان رد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ هﺮﮔﺎﻩ ﺑﻪ‬
‫هﺮ ﻣﻨﻈﻮرﯼ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺮﮎ ﺑﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت و ﺑﻬﺪارﯼ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﻣﯽ زدﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮﺳﺪ هﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺮاﺳﻢ اﻋﺪام! ﺁن هﻢ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن! ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ هﻴﭻ ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ اﺑﺘﺪاﻳﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﯼ زﻧﺪان ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﺪارد‪،‬‬
‫ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﺻﺤﻨﻪ ﯼ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﺁن هﺎ اﺟﺎزﻩ‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎر را ﻧﻤﯽ دهﻨﺪ‪ .‬او ﮐﻪ داﺳﺘﺎن ﺗﻴﺮﺑﺎران ﺷﺪﮔﺎن زﻣﺎن ﺷﺎﻩ را از ﺣﻔﻆ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﺧﻮد ﻳﮑﯽ از ﭘﺮورﻧﺪﮔﺎن ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ٣٩٨،‬ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﮐﭙﯽ ﺑﺮدارﯼ از ﻳﮑﯽ از ﺁن‬
‫داﺳﺘﺎن هﺎ ﻓﻀﺎ را ﺑﻪ دوران ﺧﻤﻴﻨﯽ اﻧﺘﻘﺎل دهﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻏﺎﻓﻞ از دردﺳﺮهﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﺁن!‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺗﻔﻨﮕﺪاران از هﺮ ﺣﺮﮐﺖ اﺳﻴﺮان ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﯽ ﻟﺮزﻳﺪﻧﺪ! ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻤﺎﺳﻪ اﯼ‬
‫را ﺣﺘﺎ در ﺧﻮاب هﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ"‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ هﻢ اﻳﻦ را ﺟﺰ در‬
‫ﺧﻮاب ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪ .‬ﺁن ﻗﺪر ﺻﺪاﯼ ﺳﺮودﺧﻮاﻧﯽ اﺳﻴﺮان ﺑﺎﻻﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺪاﯼ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﯼ‬
‫ﺁﺗﺶ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺁﺗﺶ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و او ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮ ﺳﻮ ﺑﺪود ﺗﺎ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺁﺗﺶ را ﺑﻪ ﮔﻮش ﺗﻔﻨﮕﺪاران ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ!‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ )ﻣﺮد( در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ‬

‫‪ 398‬ﮔﺎﻩ در زﻣﺎن ﺵﺎﻩ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﯽ اﺟﺎزﻩ ﻧﻤﯽ داد ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺕﻴﺮﺑﺎران ﺑﻪ وﯼ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ زدﻩ ﺵﻮد و ﻳﺎ ﺹﺪور ﻓﺮﻣﺎن‬
‫ﺁﺕﺶ را ﺥﻮد ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٣٦‬‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪادﺷﺎن در زﻧﺪان اوﻳﻦ اﻧﺪﮎ ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬در اوﻳﻦ‪ ،‬در هﻴﭻ ﺑﻨﺪﯼ‬
‫ﺗﻌﺪاد ‪ ۴٠‬ﺗﻮدﻩ اﯼ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺟﺎ ﭼﻬﻞ ﺗﻦ از ﺁﻧﺎن در ﻳﮏ ﺳﺮﯼ اﻋﺪام ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﻳﺸﺎن ﮐﺪام ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﻧﺎم ﺁن ﻓﺮدﯼ‬
‫را ﮐﻪ ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ "ﻳﺎ هﻤﻪ را ﺑﺎهﻢ ﺑﮑﺸﻴﺪ و ﻳﺎ ﻣﺎ اﺟﺎزﻩ اﻧﺘﺨﺎب از ﻣﻴﺎن ﻣﺎن‬
‫ﻧﺨﻮاهﻴﻢ داد" ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ و ﺳﺎد ﮔﯽ دﺳﺖ ﺳﺎز ﺑﻮدن رواﻳﺖ اش‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ داﺳﺘﺎن و ﺣﻤﺎﺳﻪ را در ﻓﻀﺎﻳﯽ از اﺑﻬﺎم و وهﻢ‬
‫ﺗﺮﺳﻴﻢ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ "اوﻳﻦ" و "ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ" ﺑﺴﻨﺪﻩ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻏﺎﻓﻞ از‬
‫ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻓﻮق ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﯼ ﻻزم‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻧﺸﺎن دادن اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ اﻳﻦ‬
‫داﺳﺘﺎن ﻏﻴﺮواﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻓﻮق ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﺷﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﻮﻟﻨﺎﮐﯽ ﮐﻪ رژﻳﻢ در‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ زدودن ﭘﻴﺮاﻳﻪ هﺎ از اﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‬
‫و ﻧﺸﺎن دادن ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ واﻗﻌﺎً ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺼﻮد ﻣﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﻃﻨﺰﯼ هﻢ اﮔﺮ در‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻦ ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪ را هﺪف ﻗﺮار دادﻩ و ﻣﻨﻈﻮرﯼ ﺟﺰ ﺑﺎزداﺷﺘﻦ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ اش از دروغ ﭘﺮدازﯼ‪ ،‬در ﮐﺎر ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺗﻮدﻩ اﯼ هﺎ و اﮐﺜﺮﻳﺘﯽ هﺎ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﻼش ﺷﺎن ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ در ﺟﻬﺖ "ﺣﻔﻆ و ﺗﺤﮑﻴﻢ ﭘﺎﻳﻪ هﺎﯼ ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ" ﺑﻮد ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﻣﻮج‬
‫ﺳﺮﮐﻮب ﻣﻮرد هﺠﻮم ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﯽ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم از ﻣﻴﺎن ﺁن هﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺼﻪ ﮔﻮﯼ ﺗﻮدﻩ اﯼ در ﺟﺎﻳﯽ دﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻳﮑﯽ از رﻓﻘﺎﯼ ﺗﻮدﻩ اﯼ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮔﺮوهﯽ از رﻓﻘﺎ را ﮐﻪ ﻣﻬﺮداد )ﻓﺮﺟﺎد ﺁزاد( در ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ او ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﺮود ﺣﺰب و اﻧﺘﺮﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎل‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﺮ ﭼﻪ ﺁدﻣﮑﺸﺎن ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ او را ﺳﺎﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﺮاﺳﻢ اﻋﺪام را ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و رﻓﻴﻖ ﻣﻬﺮداد را دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ داﺧﻞ‬
‫زﻧﺪان ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬زﺑﺎﻧﺶ را ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ و او را ﺑﺎ دهﺎن ﭘﺮ از ﺧﻮن ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‬
‫‪٣٩٩‬‬
‫و هﻤﺮاﻩ دﻳﮕﺮان اﻋﺪام ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻤﺎن ﻃﻮرﯼ ﮐﻪ در اوﻟﻴﻦ ﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬ﻗﺼﻪ ﮔﻮﯼ ﻣﺰﺑﻮر در ﻓﻀﺎﯼ داﺳﺘﺎن هﺎﯼ‬
‫"هﺰار و ﻳﮏ ﺷﺐ" ﺷﻬﺮزاد ﻗﺼﻪ ﮔﻮ ﺳﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ "ﮐﺴﯽ از ﺷﺎﻋﺮ ]و رﻣﺎن ﻧﻮﻳﺲ‬
‫در زﻣﺎن ﻣﺎ[ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﺪ ﮐﻪ راﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از او ﭼﻴﺮﻩ دﺳﺘﯽ و اﺑﺘﮑﺎر ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ و‬
‫اﮔﺮ در دو وﺿﻴﻌﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﺮف هﺎﯼ ﺿﺪ و ﻧﻘﻴﺾ ﺑﺰﻧﺪ ﺑﺮ او ﺧﺮدﻩ اﯼ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان‬
‫ﮔﺮﻓﺖ"‪ ٤٠٠‬وﻟﯽ ﺁﻳﺎ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﭘﮋوهﻨﺪﮔﺎن ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﮑﻤﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮐﺮد؟ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻣﮕﺮ اﻳﺸﺎن از زﻧﺪان ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ زﻧﺪان ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ؟‬

‫‪ 399‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣۶١‬‬

‫‪ 400‬ﻗﺪاﻣﻪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ‬
‫‪٤٣٧‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫دوﺳﺖ ﻋﺰﻳﺰ! هﻤﻪ را در ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﯼ زﻧﺪان دار ﻣﯽ زدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ دادﮔﺎﻩ و ﻣﺤﻞ‬
‫ﻧﺸﺴﺖ هﻴﺌﺖ ﻣﺰﺑﻮر ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬و ﺗﻤﺎم ﻣﺤﻞ هﺎﯼ ﻓﻮق ﻧﻴﺰ در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻗﺮار‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎزﻩ ﻣﮕﺮ در هﻤﺎن ﻣﺤﻞِ اﻋﺪام ﻧﻤﯽ ﺷﺪ زﺑﺎن ﺑﺮﻳﺪ؟ و ﻳﺎ ﭼﻮن ﺁن ﺟﺎ ﻣﺤﻞ اﻋﺪام ﺑﻮد‬
‫و ﺿﻮاﺑﻂ ﺧﺎص ﺧﻮدش را داﺷﺖ‪ ،‬ﻻﺑﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﻴﭽﺎرﻩ را ﺑﻪ ﻣﺤﻞ "زﺑﺎن ﺑُﺮﯼ" ﮐﻪ در‬
‫داﺧﻞ زﻧﺪان ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ! ﺗﺎزﻩ ﭼﻪ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن ﻣﺮاﺳﻢ اﻋﺪام؟ ﺁﻳﺎ‬
‫ﺑﻘﻴﻪ را ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ اﻋﺪام ﺷﺪن ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ زﺑﺎن اﻳﺸﺎن ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺷﻮد و ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻩ‬
‫ﺷﻮد؟ از هﻤﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ﻗﺼﻪ ﮔﻮ ﻧﻴﺎزﯼ ﻧﺪﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ دهﺪ از ﮐﺠﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ‬
‫در ﺻﺤﻨﻪ ﯼ اﻋﺪام رخ دادﻩ‪ ،‬ﺁﮔﺎهﯽ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﻨﺪاﻟﺰوم هﻤﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺑﺎﻳﺪ اﻋﺪام‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ از ذهﻦ ﻣﺎن ﻣﺪد ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﺣﺘﻤﺎل دهﻴﻢ ﮐﻪ دوﺑﺎرﻩ ﻳﮑﯽ از اﻓﺮاد‬
‫ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﺸﺎن و ﻳﺎ دوﺳﺘﺎﻧﺸﺎن ﭘﻨﺎﻩ ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻮر زﻳﺎرﺗﯽ اﻋﺪام‬

‫اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺸﮑﻞ ﮔﺮوﻩ و دﺳﺘﻪ ﺧﺎﺻﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬هﻤﻪ ﻣﺎ از ﺁن رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﯼ‬
‫زﻳﺮ دﻗﺖ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دوران ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﯽ و ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻬﺘﺮ از هﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺟﺮﻳﺎن ﮐﻞ ﻣﺎوﻗﻊ ﺁن ﺑﻮدﻩ ام و ﻳﺎ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارم‪ .‬اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﮔﺰارش دهﻢ)زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ( در ﮐﺘﺎب‬
‫"ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎم ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ در ﮐﺘﺎب ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ وﻟﯽ ﻣﻦ‬
‫ﺗﺮدﻳﺪﯼ ﻧﺪارم ﮐﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﯼ ﮔﺰارش ﻓﻮق دوﺳﺖ‪ ،‬هﻢ رزم و هﻢ ﺑﻨﺪ ﺳﺎﺑﻘﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ‬
‫ﺟﻮﺷﻘﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ٤٠١.‬وﯼ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ،‬در ﻓﺮﻋﯽ زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬او‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻣﺸﺎهﺪات ﺧﻮد ﮔﺰارش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫در ﻳﮑﯽ از هﻤﻴﻦ ﺷﺐ هﺎ ﻳﮑﯽ از ﺗﻮاﺑﺎن ﺳﺮاغ ﻣﻦ ﺁﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ﭘﺎﺳﺪار ﻓﻼﻧﯽ‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮت اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﻴﺪم و راﻩ اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺣﺘﻤﺎً ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻦ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ از راهﺮو ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺳﻌﯽ داﺷﺘﻢ از ﻻﯼ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﻣﺤﻴﻂ را‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ .‬ﻣﺮا ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻠﻮ ﺁن ﺟﺎ ﺣﺪود ‪ ٣٠٠-۴٠٠‬ﻧﻔﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻪ ﺷﺎن ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ زدﻩ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﺻﺪاﻳﺸﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﺷﺎن ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﻨﺎرﯼ اﻳﺴﺘﺎدم و از ﻳﮑﯽ ﺑﭽﻪ هﺎ ﭘﺮﺳﻴﺪم ﺑﺮاﯼ‬
‫ﭼﻪ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﺎ ﺁوردﻩ اﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻨﺪ ﺷﺐ اﺳﺖ ﻣﺎ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام اﻣﺎ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﺎن ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﺑﺮﻣﺎن ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻧﺤﻮﻩ اﻋﺪام ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﺎزﻩ ﺁﻣﺪﯼ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺁرﻩ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﻗﺒﻞ از اﻋﺪام‬
‫ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﺗﺎ اﻋﺪام دﻳﮕﺮان را ﺑﺒﻴﻨﯽ‪ .‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﺳﺪارهﺎ در‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ را ﺑﺎز ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻴﺮ ﻋﺴﻠﯽ هﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ؟ ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ از‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﺷﻌﺎر درود ﺑﺮ ﻣﺠﺎهﺪ و ﻳﺎ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ‬

‫‪ 401‬ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺟﻮﺵﻘﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺟﻠﺪ دوم ﮐﺘﺎب از او ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ ﺵﺪﻩ ﺕﻔﺎوت دارد‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٣٨‬‬
‫رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدﺗﺮﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮوﻧﺪ داﺧﻞ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار ﺟﻠﻮ ﺁن هﺎ را‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽ ﺧﻮاهﯽ ﺑﻔﻬﻤﯽ ﭼﺮا ﺳﺒﻘﺖ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﻢ؟ ﭘﺎﺳﺪار ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁرﻩ‪ .‬ﺁن‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎﻳﺪ در ﺟﺎﯼ ﻣﺎ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮﯼ ﺗﺎ ﺑﻔﻬﻤﯽ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺑﭽﻪ هﺎ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫روﺣﻴﻪ ﻳﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻳﮑﯽ دو ﺳﺎﻋﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدم ﺣﻤﺎﺳﻪ هﺎﻳﯽ دﻳﺪم ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ در ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﺷﺎهﺪ ﺗﻮﻟﺪهﺎﯼ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﺗﺎ ﺁن ﻟﺤﻈﻪ‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﺮدم ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﺁﻣﺪﻩ ام و اﺣﺴﺎس اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ دﻧﻴﺎﻳﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮ و‬
‫ﺑﺮﺗﺮ را داﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﺁن دﻧﻴﺎ را ﻣﯽ دﻳﺪم و ﭼﻨﺎن ﺁﻣﺎدﻩ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﮔﻮﻳﯽ ﺗﻮﻟﺪ‬
‫ﺧﻮدم را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻢ‪ .‬ﺗﺎ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺮگ را ﺑﻪ اﻳﻦ راﺣﺘﯽ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬هﺮ ﻳﮏ‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ ‪ ١٢‬ﻧﻔﺮﯼ را ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪ هﺎ در اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و اﺟﻨﺎس ﺷﺎن را از ﺑﻴﻦ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺣﺘﺎ ﻋﻴﻨﮏ هﺎﻳﺸﺎن را‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ از ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﭘﺎﺳﺪارهﺎ ﻧﻴﻔﺘﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻳﮏ ﭘﺎﺳﺪار ﺁﻣﺪ‬
‫ﻣﺮا ﺻﺪا ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ ﺑﺮد داﺧﻞ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ‪ .‬ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ در‬
‫زﻳﺮزﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺿﻠﻊ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺁن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﺣﻴﺎط ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺁن‬
‫ﺣﺪود ‪ ۶٠‬ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ]![ در ‪ ٣٠‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ و داراﯼ ﺳﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﻮد‪ .‬از‬
‫ﺳﻘﻒ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﻦ ‪ ١٢‬ﻃﻨﺎب دار ﺁوﻳﺰان ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪم را ﮐﻪ ﮐﻨﺎر زدم‪.‬‬
‫اﻧﺒﻮﻩ ﭘﻴﮑﺮ ﺑﭽﻪ هﺎ را دﻳﺪم ﮐﻪ روﯼ هﻢ ﺗﻠﻨﺒﺎر ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ را‬
‫ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و اﺟﺴﺎد را از ﺁن ﺟﺎ ﺑﻪ ﺣﻴﺎط ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از ﭘﺎﺳﺪاران‬
‫ﻣﺜﻞ ﻻﺷﺨﻮرهﺎ ﺑﺮ روﯼ اﺟﺴﺎد ﺷﻬﺪا ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و ﺟﻴﺐ هﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺎزرﺳﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺜﻼً ﺳﺎﻋﺖ ﻳﺎ اﻧﮕﺸﺘﺮﯼ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺻﺪاﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﻋﺮﺑﺪﻩ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ و ﺧﺒﺮش را ﺑﻪ ﺑﻘﻴﻪ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬دو ﻧﻔﺮ ﭘﺎﺳﺪار هﺮ ﻳﮏ ﭘﺎﯼ ﻣﺠﺎهﺪﯼ‬
‫را ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﮐﺸﺎن ﮐﺸﺎن ﺗﺎ دم در ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻴﺮون ﻣﺎﺷﻴﻦ روﺷﻦ ﺁﻣﺎدﻩ ﺑﻮد و‬
‫اﺟﺴﺎد را ﺑﻪ داﺧﻞ ﺁن اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﻳﮏ ﺑﺎر ﮔﺮوﻩ ﺟﺪﻳﺪﯼ‬
‫ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮ ﻃﻨﺎب دار ﻳﮏ ﺻﻨﺪﻟﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ دﺳﺘﻪ ‪ ١٢‬ﻧﻔﺮﻩ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ را ﺁوردﻧﺪ و ﻃﻨﺎب هﺎ را ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﺸﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺑﺎﻻﯼ‬
‫ﺻﻨﺪﻟﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪارﯼ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﻣﻦ ﻧﮕﺎهﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻣﯽ ﺧﻨﺪﻳﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‬
‫ﺁﻣﺪ و ﺁن هﺎ را ﮐﻪ ﺳﺮود ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ را ﺑﺎ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ زﻳﺮ ﮐﺘﮏ ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫ﺑﻌﺪ ﺁن هﺎ را هﻞ داد و ﺻﻨﺪﻟﯽ را از زﻳﺮ ﭘﺎﻳﺸﺎن ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ از ﺻﻨﺪﻟﯽ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﺑﭽﻪ هﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﻤﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎن ﭘﺮﻳﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﭘﺮواز در ﺁﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﺑﻪ ﺣﺪﯼ ﺗﮑﺎن دهﻨﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﺎورش ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﭘﺎﺳﺪاران‬
‫ﻣﺎت و ﻣﺘﺤﻴﺮ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن داد ﻣﯽ زد‪ :‬ﻧﻔﺎق ﻳﻌﻨﯽ هﻤﻴﻦ! ﺗﺎ ﻗﻴﺎﻣﺖ‬
‫اداﻣﻪ دارد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﭽﻪ هﺎ را وﺳﻂ ﺁﺳﻤﺎن و زﻣﻴﻦ دﻳﺪم ﮐﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‬
‫دﻳﮕﺮ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪم‪ .‬ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻌﺪ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ هﻮش ﺁﻣﺪم ﭘﺎﺳﺪارﯼ ﻣﺸﻐﻮل ﺁب‬
‫‪٤٣٩‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫رﻳﺨﺘﻦ روﯼ ﺻﻮرﺗﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﻴﮑﺮهﺎﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ هﻨﻮز ﺑﺮ دار ﺑﻮد و ﺗﺎب‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪم را زد و ﺑﻴﺮوﻧﻢ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﺮو دﻋﺎ ﮐﻦ ﮐﻪ اﻣﺎم ﻋﻔﻮ‬
‫‪٤٠٢‬‬
‫ﺑﺪهﺪ و اﻻ هﻤﻪ ﺗﺎن اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن از اﺑﺘﺪا و ﺑﺎ ﻳﮏ دور ﺧﻴﺰ و ﻳﮏ ﺧﻴﺎل ﺑﺎﻓﯽ ﺗﻤﺎم ﻋﻴﺎر ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﮏ ﺷﺐ‪،‬‬
‫ﻳﮑﯽ از ﺗﻮاﺑﺎن ﺑﻪ ﺳﺮاغ اﻳﺸﺎن ﻣﯽ ﺁﻳﺪ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭘﺎﺳﺪار ﻓﻼﻧﯽ ﻣﻨﺘﻈﺮت اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻗﺎﯼ‬
‫ﺟﻮﺷﻘﺎﻧﯽ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ اﺻﻮﻻً در زﻣﺎن ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﯽ داﺧﻞ‬
‫ﺑﻨﺪهﺎ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و ﺗﻮاﺑﺎن ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﮐﺎرﮔﺎﻩ و ﺟﻬﺎد‬
‫ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﻳﮏ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺗﺮ از زﻣﺎن ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﺛﺎﻧﯽ در زﻣﺎن هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺗﻮاﺑﺎن از ﺷﺄن و ﻣﻨﺰﻟﺘﯽ در دﺳﺘﮕﺎﻩ‬
‫زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺣﺘﺎ در ﺳﺎل هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در دوران‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﮐﺎرﯼ ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﯼ اﻳﺸﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻴﺎن ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎهﯽ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺗﻮاب ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﺎ ﻣﺎ در ﻓﺮﻋﯽ ‪١٧‬‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺁن هﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﺗﻮاب ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ در ﺑﻨﺪ وﯼ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﭼﻄﻮر؟ ﺁﻳﺎ ﺗﻮاب ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﯽ در ﺑﻨﺪ داﺷﺖ؟ در ﮐﺪام ﺑﻨﺪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ داﺷﺖ؟‬
‫ﺟﻮﺷﻘﺎﻧﯽ ﻗﺒﻞ از اﻋﺪام هﺎ‪ ،‬در ﻓﺮﻋﯽ ﺑﻮد‪ .‬در ﺁن ﻓﺮﻋﯽ‪ ،‬ﻣﻦ هﻤﻪ را ﺗﮏ ﺑﻪ ﺗﮏ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ و هﻴﭻ ﻳﮏ ﺗﻮاب ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺁن ﻣﻮﻗﻊ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺗﻮاﺑﺎن راﻩ ﺑﻪ ﺑﻨﺪهﺎ و ﺑﻪ‬
‫وﻳﮋﻩ ﻓﺮﻋﯽ هﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﺸﺎن را از ﻓﺮﻋﯽ ﺻﺪا ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً ﺗﻮاب ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻳﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دهﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادﯼ از اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن در ﻓﺮﻋﯽ‬
‫هﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ هﻢ اﮐﻨﻮن در دﺳﺘﺮس هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺟﻮﺷﻘﺎﻧﯽ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﭘﺮوﺳﻪ‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮاب ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻳﺸﺎن ﺁﻣﺪ و ﺻﺪاﻳﺶ ﮐﺮد؟ ﭼﺮا ﻣﺎ ﮐﻪ ﺁن ﺟﺎ‬
‫ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺗﻮاﺑﯽ ﻧﻤﯽ دﻳﺪﻳﻢ؟!‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ وارد ﭘﺮوﺳﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادﯼ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﺠﺮد‪ .‬ﭘﺲ "ﻳﮑﯽ از ﺗﻮاﺑﺎن" ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﺮاغ اﻳﺸﺎن ﺑﺮود‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﺗﻮاﺑﯽ در ﻣﻴﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﺒﻮد و هﻤﻪ هﻤﺪﻳﮕﺮ را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺁن ﺗﻮاب‬
‫در ﮐﺎدر ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ زﻧﺪان ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻗﺎﯼ ﺟﻮﺷﻘﺎﻧﯽ از ﻣﺎهﻴﺖ او‬
‫ﺧﺒﺮ دارد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺁﻗﺎﯼ ﺟﻮﺷﻘﺎﻧﯽ ﺷﻮﺧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻗﺮﻧﻄﻴﻨﻪ و ﺑﮕﻴﺮ و‬
‫ﺑﺒﻨﺪﯼ در ﺁن ﺷﺮاﻳﻂ در زﻧﺪان ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﮕﻮ و ﻧﭙﺮس! ﺟﻨﺎب ﺟﻮﺷﻘﺎﻧﯽ ﻋﺰﻳﺰ ﻓﺮاﻣﻮش‬
‫ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﻗﺒﻞ از ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻳﮏ ﺧﻂ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺣﺘﺎ‬
‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺗﻮاب هﺎ و ﺧﺎﺋﻦ هﺎ را اﻋﺪام ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻳﺸﺎن را ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻦ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ‬

‫‪ 402‬ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪ ٢٠٩‬ﺕﺎ ‪.٣٠٣‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٤٠‬‬
‫ﺿﺮورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺗﻨﻬﺎ از راهﺮوﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺁن "راهﺮو ﻣﺮگ" ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻴﻢ و در‬
‫ﮐﻨﺎر ﻣﺤﻞ دادﮔﺎﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اﻋﺪام ﺑﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﻪ از ﺑﻨﺪ و ‪!...‬‬
‫ﺟﻮﺷﻘﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺟﻠﻮ ﺁن ﺟﺎ ﺣﺪود ‪ ٣٠٠-۴٠٠‬ﻧﻔﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮ اﻋﺪام ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ" اﻳﻦ را‬
‫ﺑﻪ هﺮ زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ را دﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‪ ،‬از ﺗﻌﺠﺐ ﺷﺎخ در ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫از ‪ ١٢‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻞ اﻋﺪام هﺎ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا روزهﺎﯼ هﺸﺘﻢ و ﻧﻬﻢ‬
‫ﻣﺮداد‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﻳﮏ ﺳﻮﻟﻪ ﺑﻴﺮون از ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﻨﺪهﺎ و در ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ ﺳﺮ ﺑﺎز اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺷﺐ اﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﺷﺎن ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺣﺘﻤﺎً اﻳﻦ واﻗﻌﻪ از ‪ ١۵‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻠﻮﯼ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ "راهﺮوﯼ ﻣﺮگ" ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ‪ ٣٠٠-۴٠٠‬ﻧﻔﺮ در‬
‫ﻳﮏ راهﺮو ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن هﺎﯼ ادارﯼ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر هﻢ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ ﻃﻮل اﻳﻦ ﺻﻒ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ! ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﮐﻪ در هﻤﺎن راهﺮو ﺣﻀﻮر دارﻳﻢ‪ ،‬از دﻳﺪن ﺷﺎن ﻋﺎﺟﺰ ﺑﺎﺷﻴﻢ!‬
‫ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁدم ﮐﻮر ﻃﺮف ﺑﺎﺷﻴﻢ!‬
‫‪ ۴٠٠‬اﻋﺪاﻣﯽ‪ ،‬ﺁن هﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺁﻗﺎﯼ ﺟﻮﺷﻘﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﺣﺎﻻت روﺣﯽ ﺷﺎن را ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺁرام و رام ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺻﺪا از ﻧﻔﺲ ﮐﺴﯽ ﻧﻴﺰ در ﻧﻴﺎﻳﺪ و هﻤﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ هﺮﭼﻪ‬
‫زودﺗﺮ اﻋﺪام ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺷﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﻧﻤﯽ رﺳﺪ و ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺗﺤﺮﮎ ﺷﺎن هﻢ اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺻﻨﺪﻟﯽِ زﻳﺮِ ﭘﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺰﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن از روﯼ ﺻﻨﺪﻟﯽ ﺑﭙﺮﻧﺪ!‬
‫اﮔﺮ ‪ ٣٠٠-۴٠٠‬ﺑﺮﻩ ﯼ رام را ﻧﻴﺰ ﺟﻬﺖ ﮐﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﻳﮏ ﮐﺸﺘﺎرﮔﺎﻩ ﺑﺒﺮﻳﺪ و ﺁن هﺎ را ﺳﻪ روز‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ اﻋﺪام ﻧﮕﺎﻩ دارﻳﺪ‪ ،‬ﺁن هﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻘﻴﻪ را ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻤﺎﻧﺸﺎن ﻳﮑﯽ‪ -‬ﻳﮑﯽ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﻴﺪ واﮐﻨﺸﯽ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﺧﻮاهﻨﺪ داد‪.‬‬
‫ﻳﺎد روﺿﻪ ﯼ ﺳﺮﺑﺮﻳﺪن اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ در ﮔﻮدال ﻗﺘﻠﮕﺎﻩ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻼﯼ ﻣﺤﻞ ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﻣﻨﺒﺮ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﺟﻨﺎب ﻣﻼ ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮔﻮدال ﻗﺘﻠﮕﺎﻩ‪ ،‬ﺷﻤﺮ هﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺳﺮ‬
‫اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ را ﺑِﺒُﺮد‪ ،‬ﭼﺎﻗﻮهﺎ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ ﺧﻮد اذن ﺑﺮﻳﺪن ﺑﻪ ﭼﺎﻗﻮهﺎ داد!‬
‫ﻳﺎ اﻳﻦ رواﻳﺖ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ ﻋﻬﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ از ﺳﭙﺎهﻴﺎن اﺑﻦ زﻳﺎد ﺁن ﻗﺪر ﺑﮑﺸﺪ ﮐﻪ ﺧﻮن‬
‫ﺗﺎ ﮐﻤﺮ اﺳﺒﺶ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﻇﺮ و ﺁﮔﺎﻩ ﺑﺮ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻣﺎم‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﺳﺮ ﺑﺎز اﻳﺴﺘﺎدن از ﮐﺸﺘﺎر ﺳﭙﺎهﻴﺎن اﺑﻦ زﻳﺎد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ را ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﮐﺮد!‬
‫ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﻪ اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ﻋﻬﺪ ﻧﮑﺮدﯼ ﺁن ﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﺧﻮن ﺗﺎ ﮐﻤﺮ اﺳﺐ ات ﺑﺎﻻ‬
‫ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬دﺳﺖ از ﮐﺸﺘﺎر ﺳﭙﺎهﻴﺎن اﺑﻦ زﻳﺎد ﺑﺮدارﯼ؟ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁرﯼ! ﭘﺲ ﺟﺒﺮﻳﻴﻞ دﺳﺖ وﯼ را‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و او را ﺑﻪ ﮔﻮدال ﻗﺘﻠﮕﺎﻩ ﺑﺮد و ﺁن ﺟﺎ ﺧﻮن ﺗﺎ ﮐﻤﺮ اﺳﺐ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﺑﺎ دﻳﺪن ﺻﺤﻨﻪ‪ ،‬رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﻳﺶ را ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ و از ﺁن ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ‬
‫وﻓﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد)ﺑﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ از ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن اﺑﻦ زﻳﺎد و ﻳﺰﻳﺪ‬
‫ﻧﮕﺮان ﺷﺪﻩ و ﺑﺎ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن ﺗﺮﻓﻨﺪﯼ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ را از اداﻣﻪ ﮐﺎر ﺑﺎز ﻣﯽ دارﻧﺪ!( ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ روﯼ زﻣﻴﻦ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺮدن ﮔﺮدن ﻣﺒﺎرﮎ ﺷﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﻤﺮﺑﻦ‬
‫‪٤٤١‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ذﯼ اﻟﺠﻮﺷﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺑﺎﻻ اﺟﺮا ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻮﺷﻘﺎﻧﯽ اﮔﺮ داﺳﺘﺎن ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻼﯼ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻨﺪﻩ را ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮد و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً در ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ "ﭘﺮﻳﺪن" ﺑﭽﻪ هﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﯽ ﻣﯽ داد ﺗﺎ ﻣﺎﺟﺮا هﺮ ﭼﻪ‬
‫ﺳﻮزﻧﺎﮎ ﺗﺮ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ!‬
‫ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل‪ ،‬اﻳﺸﺎن را ﺑﻪ ﻳﮏ ﺗﻮر زﻳﺎرﺗﯽ اﻋﺪام ﺑﺮدﻩ و ﻳﮑﯽ دو ﺳﺎﻋﺘﯽ را ﺁن ﺟﺎ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻞ و ﭼﺮا؟ ﺗﻮﺿﻴﺤﯽ ﻧﻤﯽ دهﺪ‪ .‬اﻳﺸﺎن در ﺑﺪو ورود‪ ،‬ﭘﻴﮑﺮهﺎﯼ روﯼ‬
‫هﻢ ﺗﻠﻨﺒﺎر ﺷﺪﻩ ﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ و ﺑﻌﺪ در هﻤﺎن ﺣﺎﻟﺖ از هﻤﻪ ﻗﺴﻤﺖ هﺎﯼ ﻣﺮاﺳﻢ اﻋﺪام‬
‫و ﻣﺮاﺳﻢ ﭘﻴﺶ و ﭘﺲ از اﻋﺪام ﺑﺎزدﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫از ﮔﻔﺖ وﮔﻮﯼ ﺟﻼدان ﺑﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻣﺮاﺳﻢ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻋﻴﻨﮏ هﺎ و هﻤﭽﻨﻴﻦ از‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﺮاﺳﻢ اﻋﺪام و ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺮودﺧﻮاﻧﯽ و‬
‫"ﭘﺮواز" ﺑﻘﻴﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن و ﻣﺮاﺳﻢ ﺑﻌﺪ از اﻋﺪام ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺪاران ﻣﺜﻞ ﻻﺷﺨﻮرهﺎ روﯼ ﺟﺴﺪهﺎ‬
‫رﻓﺘﻪ و ﺟﻴﺐ هﺎﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن را وارﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻴﺰ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺣﻤﻞ ﭘﻴﮑﺮهﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ و ﻗﺮار دادن ﺁن داﺧﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ هﺎ‪ .‬هﻤﻪ ﯼ اﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ را اﻳﺸﺎن ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻳﮏ ﻓﻴﻠﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﺧﺮ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻮﺷﻘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ‪٢‬ﺳﺎﻋﺖ از ﻣﺤﻞ ﺳﺎن دﻳﺪﻩ و در ﺗﻮر زﻳﺎرﺗﯽ اﻋﺪام ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺁن ﺗﺎرﻳﺦ هﻔﺖ ﺳﺎل در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺧﻴﻠﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪ را از ﻧﺰدﻳﮏ و ﻳﺎ دورا دور ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬هﻴﭻ ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ را در ﻣﻴﺎن ‪ ٣٠٠-۴٠٠‬ﻧﻔﺮ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﺪ و هﻴﭻ اﺳﻤﯽ از هﻴﭻ ﻳﮏ از ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻧﻤﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫اﻳﻦ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ از ﻋﺠﺎﻳﺐ روزﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮد او ﺑﻬﺘﺮ واﻗﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁوردن اوﻟﻴﻦ‬
‫اﺳﻢ‪ ،‬ﺳﻮراخ ﺑﻮدن داﺳﺘﺎن را ﺑﺮ ﻣﻼ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن و ﮔﻨﮓ ﺑﻮدن ﭼﻬﺮﻩ هﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺼﻮد او ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻧﺰدﻳﮏ دﺳﺘﯽ ﺑﺮ ﺁﺗﺶ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯽ‬
‫ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻟﯽ ﺑﻮدن داﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ از ‪ ١۵‬ﻣﺮداد ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬در ﺗﻤﺎم روزهﺎﻳﯽ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ را اﻋﺪام ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫راهﺮوﯼ ﻣﺮگ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺎم ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫ﺟﻬﺖ اﻋﺪام‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﻋﺰام ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻳﮏ ﺑﻨﺪ اﻧﻔﺮادﯼ در ﮐﻨﺎر ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﺣﮑﻢ اﻋﺪام اﺑﻼغ ﺷﺪﻩ و ﺑﺮﮔﻪ اﯼ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻮاد "ﺷﺶ اﻧﮕﺸﺘﯽ"‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻧﻮﺷﺘﻦ وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ هﺮ ﻳﮏ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ را ﻣﺴﻌﻮد ﻻرﯼ ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﮐﺮﺟﯽ‪ ،‬از ﻧﺰدﻳﮏ دﻳﺪﻩ ﺑﻮد و ﺁن ﭘﺮوﺳﻪ را ﻧﻴﺰ ﻃﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎهﯽ‪،‬‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺣﮑﻢ اﺟﺮا ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﺗﻌﻠﻠﯽ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺻﻮرت ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯼ ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺎ ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ‬
‫دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﺮدن هﺮ ﺳﺮﯼ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪارﯼ را ﻣﯽ دﻳﺪﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻴﺴﻪ اﯼ ﻣﺤﺘﻮﯼ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ و‬
‫ﺳﺎﻋﺖ و ﭘﻮل از ﺳﻤﺖ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ او ﻧﺸﺎن از ﺁن داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻨﮕﺎم اﻋﺪام هﺮ ﺳﺮﯼ‪ ،‬ﺧﻴﻞ ﭘﺎﺳﺪاران‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٤٢‬‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺳﺮازﻳﺮ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اﻳﻦ ﮐﻪ اﻋﺪام ﺁن ﺳﺮﯼ ﻧﻴﺰ اﺟﺮا ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮑﯽ از اﻋﻀﺎﯼ هﻴﺌﺖ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﮐﺴﺐ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺟﺮاﯼ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام‪ ،‬در ﻣﺤﻞ‬
‫ﺣﻀﻮر ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﺄﻳﻴﺪﯼ ﺑﺮ ﮔﻔﺘﻪ هﺎﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺒﯽ از هﻤﺎن ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از‬
‫ﮔﺰارش ﭼﻬﺎرم )زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ( ﻣﯽ ﺁورم‪:‬‬
‫در ﺳﺎﻟﻦ دادﮔﺎﻩ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﻓﺮدﯼ را اﺷﺘﺒﺎهﺎً اﻋﺪام ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً‬
‫ﻳﮑﯽ از هﻮاداران ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺴﻌﻮد دﻟﻴﺮﯼ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ رود ﺑﻪ‬
‫زﻣﺎن ﻧﻬﺎر ﻣﺰدوران ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬او را دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ راهﺮو ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫هﻨﮕﺎم ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺳﺮﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ دادﮔﺎهﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻒ ﮐﺮدﻩ و داﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺤﻞ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮد هﻤﺮاﻩ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ اﻋﺪام ﺑﺮدﻩ و ﺑﻪ‬
‫دار ﻣﯽ ﺁوﻳﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻬﺎر ﻣﺠﺪدا اﺳﻢ ﻣﺴﻌﻮد دﻟﻴﺮﯼ را ﺑﺮاﯼ دادﮔﺎﻩ ﺻﺪا‬
‫ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎﺳﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﺎﻟﻦ اﻋﺪام ﻣﯽ رود‪.‬‬
‫‪٤٠٣‬‬
‫وﻟﯽ هﻨﮕﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻌﻮد دﻟﻴﺮﯼ را ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤﺎن ﻃﻮرﯼ ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﺟﻼدان ﺣﺘﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﺗﺼﺤﻴﺢ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺷﺎن را ﻧﻴﺰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‬
‫و ﻳﮏ ﻓﺮﺻﺖ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﺮاﯼ ﻧﻬﺎر‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ اﻋﺪام اﺷﺘﺒﺎهﯽ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺠﺐ ﻧﮑﻨﻴﺪ! اﻳﻦ هﺮ دو ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ ٢٢‬ﺻﻔﺤﻪ و در ﻳﮏ ﮐﺘﺎب ﻋﻨﻮان ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ دﻗﺖ ﺗﺪوﻳﻦ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ارﺗﺒﺎط و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﮔﺰارش هﺎ را ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ!‬
‫در هﻤﺎن ﮐﺘﺎب ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﮔﺰارﺷﺶ ﺷﺸﻢ در روز ‪ ١٢‬ﻣﺮداد ﺁﻣﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﺳﻢ ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻳﺰدﯼ را هﻢ ﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﻣﯽ ﺑﻮد اﻣﺎ او را اﻋﺪام ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ دﻓﻌﻪ ﻋﺒﺎﺳﯽ را دﻳﺪم ﮐﻪ هﯽ ﺑﺎ ﺧﻮدش ﺣﺮف ﻣﯽ زد و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫‪٤٠٤‬‬
‫ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﺮدﻳﻢ؟ ﭼﻪ ﮐﺎر دارﻳﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ؟‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮدﯼ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ زﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬در ﺁن روز ﺑﻪ‬
‫ﺷﻬﺎدت ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻳﺸﺎن ‪ ۴٠٠ – ٣٠٠‬ﻧﻔﺮ را دﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ روزهﺎ‬
‫در اﻧﺘﻈﺎر اﺟﺮاﯼ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﺷﺎن‪ ،‬در رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ؟ ﻣﻦ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ٧٠‬در زﻧﺪان ﺑﺎ ﺟﻮﺷﻘﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ام و ﺳﻪ ﺳﺎل ﻧﻴﺰ در ﺑﻴﺮون زﻧﺪان‬
‫دورا دور و از ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻢ وﻟﯽ هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻧﻪ ﻣﻦ و ﻧﻪ ﺣﺘﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن در ارﺗﺒﺎط ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ داﺳﺘﺎن ﻣﺤﻴﺮاﻟﻌﻘﻮﻟﯽ را از وﯼ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫او هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ روزﯼ ﮔﺰارﺷﺶ در ﺟﺎﻳﯽ ﭼﺎپ ﺷﻮد وﮔﺮﻧﻪ ﺑﯽ ﮔﺪار ﺑﻪ ﺁب‬
‫ﻧﻤﯽ زد‪ .‬زﻳﺮا هﻨﻮز ﺷﺎهﺪان زﻳﺎدﯼ از ﺁن روزهﺎ زﻧﺪﻩ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺪون ﮔﻔﺖ وﮔﻮ و ﭼﻮن و ﭼﺮا اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮﯼ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ‬

‫‪ 403‬ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٧٨‬‬

‫‪ 404‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٨٣‬‬
‫‪٤٤٣‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫هﻨﮕﺎم رو ﺑﻪ رو ﺷﺪن ﺑﺎ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﺳﯽ واﻋﻈﯽ)زﻣﺎﻧﯽ( ﻳﮑﯽ از ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ اﻓﺮاد‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ رژﻳﻢ و هﻤﺎهﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﯼ اﻋﺪام هﺎ‪ ،‬ﻧﺰد ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬واﮐﻨﺶ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ‬
‫هﻨﮕﺎم درﻳﺎﻓﺖ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام را ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻟﺤﻈﻪ ﯼ ﺁﺧﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ اﻋﺪام را ﺑﺎور ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻓﺮاد‪ ،‬اﮐﺜﺮﻳﺖ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ و ﺑﻌﻀﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋﻩ در روزهﺎﯼ اول اﻋﺪام را‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ اﻋﺪام را ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و واﮐﻨﺶ ﺧﺎﺻﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ج‪ -‬دﺳﺘﻪ اﯼ ﮐﻪ اﮔﺮ هﺸﻴﺎرﯼ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻧﻤﯽ دادﻳﻢ ﻣﺎ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ هﺎ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ رژﻳﻢ اﺟﺎزﻩ ﻣﯽ داد ‪ ۴٠٠ -٣٠٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﻨﺘﻈﺮ اﻋﺪام‬
‫در ﮐﻨﺎر هﻢ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ؟!‬

‫ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ و ﭘﻴﺶ ﮔﻮﻳﯽ ﻳﮏ ﺷﻬﻴﺪ‬

‫ﺧﺎﻧﻢ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز از ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ دوﺳﺖ ﺷﺎن ﺧﺎﻧﻢ دﻧﻴﺎ‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﻘﺎل ﭼﻨﺪ روزﻩ ﺑﻪ زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬در ﻳﮑﯽ از ﺑﻨﺪهﺎ ﭘﻴﺪا‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﭘﻴﻮﺳﺖ ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﺮاﯼ او ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫دوﺳﺖ ﺷﺎن ﺑﻪ ﺑﻨﺪﯼ رﻓﺘﻪ ﮐﻪ در ﺁن ﺟﺎ ﻧﺎﻣﻪ هﺎ و ﻟﺒﺎس هﺎﻳﯽ را ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺮدﯼ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ ﮐﻪ در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ هﺎ و ﻗﺒﻞ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪ ﯼ اﻋﺪام‪ ،‬در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ...‬دوﺳﺖ ﺷﺎن ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪" :‬ﻋﺰﻳﺰم ﺣﺎﻻ ﻳﮑﯽ از ﻧﺎﻣﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﭘﻴﺪا‬
‫‪٤٠٥‬‬
‫ﮐﺮدم‪ ،‬ﺿﻤﻴﻤﻪ ﻧﺎﻣﻪ ام ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬اﻣﻴﺪوارم از ﺧﻮاﻧﺪن ﺁن ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﺸﻮﯼ‪ .‬دﻧﻴﺎ"‪.‬‬
‫ﻣﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺧﻮاهﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺰﻳﺰم ﺣﺎﻻ ﻣﻦ هﻢ ﻣﺜﻞ ﺑﻘﻴﻪ ﻣﯽ روم ﮐﻪ اﻋﺪام ﺷﻮم‪ .‬ﺷﮑﻨﺠﻪ را‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدم‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ راﺣﺖ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺗﺤﻘﻴﺮﺁﻣﻴﺰ و دردﻧﺎﮎ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺗﻨﻢ درد‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﻼق ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﻦ ﻣﺎن زدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯽ ﭼﺮا؟ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ‬
‫ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻢ و ﺑﻪ ﺗﻈﺎهﺮاﺗﯽ ﺑﺮوم ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﺎﻳﺖ از رژﻳﻢ‬
‫‪٤٠٦‬‬
‫ﻗﺮار اﺳﺖ راﻩ ﺑﻴﻨﺪازﻧﺪ‪...‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ در رواﻳﺖ ﺑﺎﻻ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬دوﺳﺖ اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ ﻣﯽ رود ﮐﻪ ﮔﻨﺠﯽ در‬
‫ﺁن ﺟﺎ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ و اﺗﻔﺎﻗﺎً ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ و ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﺳﺖ و از ﻗﻀﺎ‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن "ﭼﭗ" اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ ﻓﻘﻂ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮ اﻋﺪام را ﺑﻪ‬
‫ﺁن ﺟﺎ ﻣﯽ ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ! هﻤﻪ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﻋﺪام‪ ،‬ﻻاﻗﻞ در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ و‬
‫ﻓﻮرﻳﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در رواﻳﺖ ﺧﺎﻧﻢ ﭘﺮواز‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻌﺪاد دﻳﮕﺮﯼ‬
‫ﻧﻴﺰ وﻗﺘﯽ ﻧﺎم ﺷﺎن را ﺑﺮاﯼ دادﮔﺎﻩ ﻓﺮاﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻏﺬ و ﻗﻠﻢ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و هﺮ ﻳﮏ ﻗﺒﻞ از‬

‫‪ 405‬زﻳﺮ ﺑﻮﺕﻪﯼ ﻻﻟﻪﻋﺒﺎﺱﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ‪.٢۵٧‬‬

‫‪ 406‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ .‬ﺹﻔﺤﻪﯼ‪.٢۵٧‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٤٤‬‬
‫اﻋﺪام‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ و ﻳﺎ ﺑﺮﺟﺎﯼ ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﺛﺮﯼ از ﺧﻮد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ! در اﻳﻦ ﮐﻪ اﻓﺮاد‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻣﺮگ و اﻋﺪام‪ ،‬در ﺧﻴﺎل ﺧﻮد ﺑﺎرهﺎ ﺗﻼش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺁن ﭼﻪ را ﮐﻪ در ذهﻦ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺷﺎن ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻋﺰﻳﺰﺗﺮﻳﻦ ﮐﺴﺎﻧﺸﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮑﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﭼﺮا ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻢ دوﺳﺖ ﺷﺎن دﻧﻴﺎ‪ ،‬از دﻳﮕﺮ ﻧﺎﻣﻪ هﺎ‬
‫ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻧﻤﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ و داﺳﺘﺎن را ﻏﻴﺮواﻗﻌﯽ ﺟﻠﻮﻩ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻈﺮ در ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ،۶٧‬ﻗﺒﻞ از اﻋﺪاﻣﺶ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ رژﻳﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﺗﺎﻻر رودﮐﯽ ﺑﺮدﻩ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ راهﭙﻴﻤﺎﻳﯽ در ﺧﻴﺎﺑﺎن و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﻓﺘﺮ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ‪ ،‬ﺁن هﻢ ﺷﺶ‬
‫ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ در اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ! ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً ﺧﻮد ﺑﺎﻧﻴﺎن اﻳﻦ ﭘﺮوژﻩ ﻧﻴﺰ در ﺧﻼل اﻋﺪام هﺎ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺗﺼﻮرﯼ ﮐﻪ ﺷﺶ ﻣﺎﻩ دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﭼﻪ ﭘﺮوژﻩ اﯼ را دﻧﺒﺎل ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ذهﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽِ ﻣﻨﺘﻈﺮ اﻋﺪام!‬
‫اﺗﻔﺎﻗﺎً ﺑﻨﺎ ﺑﻪ دﻻﻳﻠﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﭘﺮواز ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دهﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ اﻣﻀﺎﻳﯽ ﻧﺪارد‪ .‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺬﮐﻮر‬
‫ﮐﻪ اﻣﻴﺪوار اﺳﺖ ﻧﺎﻣﻪ را در ﺟﻴﺐ اش ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎم و اﻣﻀﺎﻳﺶ را ﭘﺎﯼ ﻧﺎﻣﻪ اش‬
‫ﻧﻤﯽ ﮔﺬارد‪ ،‬ﻻﺑﺪ رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل اﻣﻨﻴﺘﯽ را ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ!‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﯼ ﺣﺎﺋﺰ اهﻤﻴﺖ ﺁن ﮐﻪ در اوﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺧﺎﻧﻢ ﭘﺮواز در ﺧﻼل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ و ﺷﺶ ﻣﺎﻩ‬
‫زودﺗﺮ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از ﺷﺮاﻳﻂ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮاﯼ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ راهﭙﻴﻤﺎﻳﯽ ﻣﺬﮐﻮراﺳﺖ! ﺧﺎﻧﻢ ﭘﺮواز ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪن از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪ :‬اﻧﺰﺟﺎر دادن در ﺑﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ .‬اﻧﺰﺟﺎر‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺟﺮﻳﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺮد در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺁن ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻋﻼم اﻳﻦ ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺒﻮل اﺳﻼم و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ‬
‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ راهﭙﻴﻤﺎﻳﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﻓﺘﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ .‬ﻣﯽ ﺷﻨﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺷﺮاﻳﻂ را زﻳﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ‬
‫‪٤٠٧‬‬
‫و اﻋﺪام در ﮐﺎر ﻧﻴﺴﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ هﻢ درﮐﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻤﻪ ﯼ اﻳﻦ هﺎ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز در ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﺑﻪ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ و‬
‫ﺳﭙﺲ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ اوﻳﻦ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺮط ﺁزادﯼ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺷﺪﻩ اﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ راهﭙﻴﻤﺎﻳﯽ‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﻓﺘﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ ،‬ﻧﻪ در ﺧﻼل اﻋﺪام هﺎ ﮐﻪ اﻳﺸﺎن ﺁن را ﺑﻪ وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﻓﺮد‬
‫ﻣﺰﺑﻮر در ﺷﻬﺮﻳﻮرﻣﺎﻩ ﻧﻴﺰ ﺳﻨﺠﺎق ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ!‬

‫داﺳﺘﺎن ﺳﺮاﻳﯽ هﺎﯼ ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﺒﺎن ﺳﺎﺑﻖ‬

‫ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺳﺎﺑﻖ زﻧﺪان اوﻳﻦ در ﺟﺮﻳﺎن ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﺟﻠﺴﻪ دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺮدم اﻳﺮان ﮐﻪ ﺑﻪ اﺑﺘﮑﺎر ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ و هﻮاداران ﺁن هﺎ در ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫اروﭘﺎ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ ،‬درروز ﻳﮏ ﺷﻨﺒﻪ ‪ ١٩‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ ١٣٧٨‬در ﺷﻬﺮ ﮐﻠﻦ ﺁﻟﻤﺎن‬

‫‪ 407‬زﻳﺮ ﺑﻮﺕﻪﯼ ﻻﻟﻪﻋﺒﺎﺱﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣۴‬‬

‫‪٤٤٥‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺑﻪ اﻳﺮاد ﺷﻬﺎدت ﺧﻮد در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ رژﻳﻢ ﺧﻤﻴﻨﯽ در زﻧﺪان هﺎ ﻣﯽ ﭘﺮدازد ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ‬
‫ارزش ﺑﻮدﻩ و ﺟﺰ ﺗﺤﺮﻳﻒ واﻗﻌﻴﺖ و ﻳﺎ ﻟﻮث ﮐﺮدن ﺁن‪ ،‬ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ ﺑﺎ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﻓﺘﻮاﯼ ﻗﺘﻞ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﻮاﯼ ﻗﺘﻞ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻤﻴﻨﯽ دﺟﺎل‪ ،‬ﻻﺟﻮردﯼ ﻣﺜﻞ ﮐﻔﺘﺎر ﮔﺮﺳﻨﻪ اﻳﻦ‬
‫‪٤٠٨‬‬
‫ﻃﺮف و ﺁن ﻃﺮف ﻣﯽ رﻓﺖ و زوزﻩ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ و ﺑﺎ دﻣﺶ ﮔﺮدو ﻣﯽ ﺷﮑﺴﺖ"‪.‬‬
‫ﻻﺟﻮردﯼ در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺳﺎل ‪ ،۶٧‬ﺣﻀﻮرﯼ در اوﻳﻦ و دﺳﺘﯽ در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺣﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از هﻤﻪ ﯼ دژﺧﻴﻤﺎن رژﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺷﻤﺎرﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و از وﻗﻮع ﺁن ﺷﺎدﻣﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻻﺟﻮردﯼ در ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۶٨‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان رﺋﻴﺲ ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺪان هﺎ ﺑﻪ اوﻳﻦ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫رﻓﺘﺎرﯼ را از ﻻﺟﻮردﯼ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻻﺟﻮردﯼ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ وﯼ ﺑﻪ ﺁن‬
‫اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻀﻮرﯼ در اوﻳﻦ ﻧﺪاﺷﺖ!‬
‫اواﻳﻞ ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻮ زﻧﺪان ﻣﺘﻔﺎوت از روزهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻠﻴﻪ ﯼ‬
‫دژﺧﻴﻤﺎن زﻧﺪان در دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰﯼ زﻧﺪان ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ وارد دﻓﺘﺮ‬
‫زﻧﺪان ﺷﺪم‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ زادﻩ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم زﻧﺪان‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﻓﺘﻮاﯼ دﺟﺎل را ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ .‬در دﻓﺘﺮ زﻧﺪان زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﺮ روﯼ ﻧﻴﻤﮑﺖ هﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫در داﺧﻞ دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰﯼ‪ ،‬رﺋﻴﺴﯽ‪ ،‬دادﺳﺘﺎن‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺑﺎزرﺳﯽ ﮐﻞ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻧﻴﺮﯼ‪،‬‬
‫ﻣﺒﺸﺮﯼ)ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺷﺮع( ﻣﺮﺗﻀﻮﯼ‪ ،‬ﺷﻮﺷﺘﺮﯼ و ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در زﻧﺪان اوﻳﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ و در ﻣﻮرد ﻓﺘﻮا ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫ﺷﻴﻮﻩ ﯼ ﺁن را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪود ﻇﻬﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ‬
‫‪٤٠٩‬‬
‫و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح دادﮔﺎﻩ ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ رواﻳﺖ در ﮐﺘﺎب "ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ" ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻳﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻘﻞ‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻳﮏ روز در اﺗﺎﻗﻢ ﺑﻮدم دﻳﺪم ﺻﺪاﯼ هﻤﻬﻤﻪ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬از اﺗﺎق ﺧﺎرج ﺷﺪم دﻳﺪم‬
‫ﻣﺠﺘﺒﯽ ﺣﻠﻮاﻳﯽ‪ ،‬ﻣﺠﻴﺪ ﻗﺪوﺳﯽ و ‪ ٨‬ﺳﺮﺑﺎز ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺮوع ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺘﮏ زدن‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٢‬و ‪ ۴‬ﺁن هﺎ را ﺑﺎ وﺿﻊ ﺑﺴﻴﺎر وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ اﯼ ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺠﺘﺒﯽ‬
‫ﺣﻠﻮاﻳﯽ ﮔﻔﺘﻢ اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎدﻩ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﮐﺎر ﺑﺮاﯼ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ اﻳﻦ هﺎ را ﺧﻮب ﺗﻨﺒﻴﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﮐﺎﺑﻞ و ﺑﺎﺗﻮم ﺑﻪ ﺟﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻓﺘﺎدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎر از ﺳﺎﻋﺖ ‪ ۴‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺖ ‪ ٨‬ﺷﺐ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫دﺳﺘﻮر داد درب ﺳﺎﻟﻦ هﺎ ﺗﺎ ﻓﺮدا ﺻﺒﺢ ﺑﺎز ﻧﺸﻮد و از ﺑﻨﺪ ﺧﺎرج ﻧﺸﻮﻧﺪ‪٢ .‬‬
‫روز ﺑﻌﺪ وﻗﺘﯽ وارد ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﺷﺪم دﻳﺪم ﻳﮏ ﻣﻴﻨﯽ ﺑﻮس ﺟﻠﻮﯼ درب‬
‫ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ اﻳﺴﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﺴﺌﻮل ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ ﭘﺮﺳﻴﺪم ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﻴﻨﯽ ﺑﻮس ﺑﺮاﯼ‬

‫‪ 408‬ﻧﺸﺮﻳﻪﯼ ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ارﮔﺎن ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺵﻤﺎرﻩﯼ ‪ ،۵۴۶‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١١‬‬
‫‪ 409‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪.‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪٤٤٦‬‬
‫ﭼﻪ اﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ؟ اﻣﺮوز ﮐﻪ روز ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻴﺴﺖ؟ ﻣﺴﺌﻮل ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫دﺳﺘﻮر رﺋﻴﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﺒﺮﻳﻢ‪ .‬ﺳﺨﺖ ﻧﮕﺮان‬
‫ﺷﺪم‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﯼ دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰﯼ رﺳﻴﺪﻳﻢ‪ .‬دﻳﺪم رﺋﻴﺴﯽ‪ ،‬رﯼ ﺷﻬﺮﯼ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺴﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﻮﯼ‪ ،‬ﻣﺒﺸﺮﯼ و ﻧﻴﺮﯼ در اﺗﺎﻗﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻧﺪ و در ﻣﻮرد دﺳﺘﻮر‬
‫‪٤١٠‬‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در رواﻳﺖ اول‪ ،‬ﺷﻮﺷﺘﺮﯼ و ﻧﺎﺻﺮﯼ )اﻓﺨﻤﯽ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ او را ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ(‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در زﻧﺪان هﺎ‪ ،‬ﺟﺰو هﻴﺌﺘﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ اﺟﺮاﯼ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻤﻴﻨﯽ را‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در رواﻳﺖ دوم‪ ،‬ﺧﺒﺮﯼ از ﻧﺎﺻﺮﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ و ﺷﻮﺷﺘﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫و ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺁن هﺎ رﯼ ﺷﻬﺮﯼ و ﻣﺤﺴﻨﯽ)اژﻩ اﯼ( اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در هﻴﭻ ﻳﮏ از اﻳﻦ‬
‫رواﻳﺖ هﺎ‪ ،‬اﺷﺮاﻗﯽ دادﺳﺘﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺮﮐﺰ و از اﻋﻀﺎﯼ اﺻﻠﯽ هﻴﺌﺖ‪ ،‬ﺣﻀﻮر‬
‫ﻧﺪارد!‬
‫ﺿﺮب و ﺷﺘﻤﯽ ﮐﻪ ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ ‪ ٢‬و ‪ ۴‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ‪ ،‬ﺁن هﻢ دو روز‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ،‬رواﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از اﺳﺎس ﻧﺎدرﺳﺖ و ﻏﻴﺮواﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬روز ﻣﺬﮐﻮر)ﺳﻮم‬
‫ﻣﺮداد ‪ (۶٧‬ﻋﻴﺪ ﻗﺮﺑﺎن ﺑﻮد و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ ‪ ٢‬و ‪ ۴‬ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻠﯽ اوﻳﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﺣﻀﻮرﯼ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺻﻮﻻً دو ﺳﺎﻟﻨﯽ ﮐﻪ اﻳﺸﺎن از ﺁن هﺎ‬
‫ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻮاب‪ ،‬ﺑﺮﻳﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻨﻔﻌﻞ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮐﺎرﮔﺎﻩ و‬
‫ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ اوﻳﻦ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﺪودﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﺎزﻩ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ و‬
‫ﻣﻘﺎوم ﮐﻪ از دوﺳﺘﺎن ﻣﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺳﺎﻟﻦ ‪ ۴‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻘﺎوم ﻣﺠﺎهﺪ را ﮐﻪ در ﺳﺎﻟﻦ ‪ ۴‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻳﺸﮕﺎﻩ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ‪ ۴‬ﺳﺎﻋﺘﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً ﺁش‬
‫و ﻻش ﺷﺪن ﺁن هﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ از ﮐﺎر اﻓﺘﺎدن ﮐﺎرﮔﺎﻩ و ﻣﺨﺘﻞ ﺷﺪن ﮐﺎرهﺎﯼ روزﻣﺮﻩ ﯼ‬
‫اوﻳﻦ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﯽ اﺳﺖ ﻏﻴﺮﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻏﻴﺮ ﺿﺮورﯼ‪ .‬دوﺳﺘﺎن ﻣﻦ ﮐﻪ در هﻤﺎن ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫در ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ ‪ ٢‬و ‪ ۴‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬از اﺳﺎس داﺳﺘﺎن ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ در ﺁن روزهﺎ را‬
‫ﺗﮑﺬﻳﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﯼ دوم ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ﮐﺴﯽ از اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و‬
‫اﺻﻮﻻً اﻧﺘﻘﺎل زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ ﺑﻪ دﻓﺘﺮ ﻣﺮﮐﺰﯼ زﻧﺪان ﺑﻪ دﺳﺘﻮر رﺋﻴﺴﯽ‪ ،‬ﮐﺬب ﻣﺤﺾ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻤﺎل اﻓﺨﻤﯽ در دو ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻧﺤﻮﻩ ﯼ اﻃﻼع ﻳﺎﻓﺘﻦ اش از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ را ﺑﻪ دو‬
‫ﺷﮑﻞ ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺘﻀﺎد ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ!‬

‫‪ 410‬ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ‪ ،‬ﺱﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ اﻳﺮان‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٩۴‬‬

 ‫ﻧﻘﺪﯼ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﺮ رواﻳﺖهﺎﯼ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬
‫ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت و رواﻳﺖ هﺎﯼ ﺻﺤﻴﺢ؛ ﺑﯽدﻗﺘﯽ و‪...‬‬

‫ﻣﺮدان و زﻧﺎن هﻤﻪ ﯼ ﻣﻠﺖ هﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪-،‬‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻴﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ و ﭘﻴﺮوز‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫روﻣﻦ روﻻن‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪448‬‬

‫ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن در ﺑﺨﺶ ‪ ۵‬ﮐﺘﺎب "اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﺪﮔﺎن"‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫اﻳﻦ اﻋﺪام هﺎﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ‪ ...‬اﺻﻮل اﺳﺎﺳﯽ اﺳﻼم‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم و اﻣﺎم ﻋﻠﯽ را‬
‫ﻧﻘﺾ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁﻳﺖ اﷲ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ٣١ ،‬اﮔﻮﺳﺖ‬
‫‪٤١١‬‬
‫‪]١٩٨٨‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ‪ ٩‬ﺷﻬﺮﻳﻮر‪۶٧‬‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ٣١‬اﮔﻮﺳﺖ ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻄﻠﺒﯽ در ﺁن ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ۶٧‬ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬در‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ٢۴‬ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ‪ ١۵‬ﺁﮔﻮﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻧﺎﻣﻪ ﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻠﮑﻪ در هﻴﭻ‬
‫ﻳﮏ از ﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ او ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺒﺎرﺗﯽ دﻳﺪﻩ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ هﺎ در ﮐﺘﺎب ﺧﺎﻃﺮات ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ٣١ .‬اﮔﻮﺳﺖ هﻨﮕﺎﻣﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ اﺻﻮﻻً در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻋﺪام‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺳﮑﻮت اﺧﺘﻴﺎر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و ﻳﺎ ﺗﻼش هﺎﻳﺶ را ﺑﯽ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﻣﯽ دﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن در ﻣﻄﻠﺒﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "ﺗﻔﺘﻴﺶ ﻋﻘﺎﻳﺪ" در ﺑﺨﺶ اﻋﺪام هﺎﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ‪ ۶٧‬ﮐﺘﺎب‬
‫ﻳﺎد ﺷﺪﻩ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﺁورد‪:‬‬
‫در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺎﻋﺎت روز ﺟﻤﻌﻪ ‪١٩‬ژوﻳﻴﻪ)‪ (٨٨‬رژﻳﻢ ﻧﺎﮔﻬﺎن‪ ،‬ﺑﺪون اﺧﻄﺎر‬
‫ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦ درهﺎﯼ زﻧﺪان هﺎﯼ اﺻﻠﯽ ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﺁن هﺎ ﺑﺎ دﻧﻴﺎﯼ ﺧﺎرج را ﻗﻄﻊ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻼﻗﺎت هﺎﯼ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ ﺷﺪﻩ و ﺗﻠﻔﻦ هﺎ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻧﺪ؛ رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن هﺎ‬
‫از ﺳﻠﻮل هﺎ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﭘﺬﻳﺮش و ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺎﻣﻪ هﺎ‪ ،‬و ﺣﺘﺎ داروهﺎﯼ‬
‫ﺣﻴﺎﺗﯽ ﺧﻮددارﯼ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺠﻤﻊ ﺑﺴﺘﮕﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ در زﻧﺪان و ﺑﻪ‬
‫وﻳﮋﻩ ﻟﻮﻧﺎﭘﺎرﮎ ﺧﺎرج از ﻣﺤﻮﻃﻪ اوﻳﻦ را ﻣﻤﻨﻮع اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ هﺎ؛ دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ اﺻﻠﯽ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺗﻌﻄﻴﻼت از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺸﺪﻩ رﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺴﺘﮕﺎن‬
‫ﻧﮕﺮان زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﺠﻤﻊ در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺴﺖ و ﺟﻮﯼ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫‪٤١٢‬‬
‫ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن دﻗﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪن ﺷﺮاﻳﻂ وﻳﮋﻩ در زﻧﺪان هﺎ‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﺟﻤﻌﻪ ‪ ١٩‬ژوﻳﻴﻪ ﺳﺎل ‪ ٨٨‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺁن ﺳﺎل‪،‬‬
‫روزهﺎﯼ ‪ ١۶‬و ‪ ٢٣‬ژوﻳﻴﻪ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻪ ‪ ١٩‬ژوﻳﻴﻪ ﮐﻪ دوﺷﻨﺒﻪ ﺑﻮد! در اﻳﻦ روز‬
‫)‪ ١٩‬ژوﻳﻴﻪ( ﮐﻪ ﻣﺼﺎدف اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ ٢٧‬ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ۵٩٨‬ﺷﻮراﯼ اﻣﻨﻴﺖ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ را ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد و ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﺁن هﻴﭻ اﺗﻔﺎﻗﯽ در زﻧﺪان ﻧﻤﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬هﺮﭼﻨﺪ ﻣﺴﺌﻮﻻن‬

‫‪ 411‬اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺵﮑﻨﺠﻪ ﺵﺪﮔﺎن )ﻣﺘﻦ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ(‪ ،‬ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٠٩‬‬

‫‪ 412‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٠٩‬‬
‫‪449‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫اﻣﻨﻴﺘﯽ از ﻣﺪت هﺎ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم و ﭘﺎﮐﺴﺎزﯼ زﻧﺪان هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻓﺮﻣﺎن‬
‫‪٤١٣‬‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم را ﺑﻌﺪ از ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ و ﺣﻤﻠﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺪان اوﻳﻦ روال ﻋﺎدﯼ ﺧﻮد را ﺗﺎ روز ﭘﻨﺞ ﻣﺮداد ﻣﺎﻩ ﮐﻪ ﻣﺼﺎدف اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ ٢٨‬ژوﻳﻴﻪ‪،‬‬
‫اداﻣﻪ دادﻩ و ﺣﺘﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪ‪ ۴‬اوﻳﻦ در روز ﭼﻬﺎر ﻣﺮداد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ‪ ٢٧‬ژوﻳﻴﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﺸﺎن ﻣﻼﻗﺎت داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴﺘﮕﺎن و ﻧﺰدﻳﮑﺎن ﻣﻦ از ﺟﻤﻠﻪ ﯼ ﺁن هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در روز‬
‫ﻋﻴﺪ ﻗﺮﺑﺎن‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ‪ ٢۶‬ژوﻳﻴﻪ و ﺳﻮم ﻣﺮداد ﺳﺎﻟﻦ ‪ ٢‬و ‪ ۴‬ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ اوﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﺣﻀﻮرﯼ‬
‫ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﻳﺸﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﺟﻤﻌﻪ هﻔﺘﻢ ﻣﺮدادﻣﺎﻩ ﮐﻪ ﻣﺼﺎدف اﺳﺖ ﺑﺎ ‪٣٠‬‬
‫ژوﻳﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪهﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻩ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن هﺎ را ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ و از ﺗﺤﻮﻳﻞ روزﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪهﺎ‬
‫ﺧﻮددارﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در زﻧﺪان هﺎﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ و اوﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ و رادﻳﻮﻳﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ‬
‫رژﻳﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﻄﻊ و ﻳﺎ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﺁن هﺎ اﻗﺪام ﮐﻨﺪ!‬
‫دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ اﻧﻘﻼب در داﺧﻞ زﻧﺪان اوﻳﻦ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﮐﺴﯽ اﻣﮑﺎن ﺗﺮدد ﺑﻪ ﺁن ﺟﺎ را‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ هﺎ هﻤﮕﯽ ﺑﺎﻓﺘﻪ هﺎﻳﯽ ذهﻨﯽ اﻧﺪ ﺗﺎ رواﻳﺖ واﻗﻌﻴﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﻧﻈﺮ دﮐﺘﺮ‬
‫ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺳﺎﮐﺖ ﮐﺮدن ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ و راﺿﯽ ﮐﺮدن ﺁن هﺎ‪ ،‬اﺗﻔﺎﻗﺎً در ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫ﻣﻮارد ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﻮل و دارو و‪ ...‬اﻗﺪام ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﭘﺲ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ و ﭘﻴﺶ از اﻋﻼم‬
‫رﺳﻤﯽ ﺁن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ‪ .‬ﺑﺮ در ورودﯼ اوﻳﻦ و ﻧﻴﺰ ﻟﻮﻧﺎﭘﺎرﮎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ‪:‬‬
‫"ﻣﻼﻗﺎت زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﺪت دو ﻣﺎﻩ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪".‬‬
‫درﺳﺖ ﻗﺒﻞ از ﺁﻏﺎز ﺷﺪت ﻋﻤﻞ در زﻧﺪان هﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺨﻔﻴﺎﻧﻪ اﯼ از ﻃﺮف‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺻﺎدر ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ دﻗﻴﻖ ﺁن ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ هﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﯽ دهﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎن ﻳﮏ ﻓﺘﻮاﯼ رﺳﻤﯽ ﺑﻮد و ﻃﯽ ﺁن ﺑﻪ ﻳﮏ ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن وﻳﮋﻩ اﺧﺘﻴﺎر‬
‫دادﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻋﻀﺎﯼ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﺎرب و اﻓﺮاد‬
‫‪٤١٤‬‬
‫واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن هﺎﯼ ﭼﭗ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺗﺪ اﻋﺪام ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻳﺮواﻧﺪ ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن ﺑﺮﺧﻼف ﮐﻠﻴﻪ ﯼ اﺳﻨﺎد ﻣﻮﺟﻮد و ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت روﺷﻨﮕﺮاﻧﻪ ﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬از‬
‫ﺻﺪور ﻳﮏ "ﻓﺘﻮاﯼ واﺣﺪ" ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺒﻞ از ‪ ١٩‬ژوﻳﻴﻪ ﮐﻪ از ﺁن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﺁﻏﺎز ﺷﺪت ﻋﻤﻞ در زﻧﺪان هﺎ" ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪،‬‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬اﺳﻨﺎد ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ اﺻﺎﻟﺖ ﺁن هﺎ ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻃﺮف هﺎﯼ ذﯼ رﺑﻂ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﮐﯽ از ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬در روز ﺷﺶ ﻣﺮداد ﻣﺎﻩ ‪۶٧‬‬
‫ﺻﺎدر ﺷﺪﻩ و ﭼﻨﺎن ﭼﻪ از ﻣﺘﻦ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﺮا ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ "ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺁﮔﺎهﯽ"‬

‫‪ 413‬در ﺕﺮﺟﻤﻪ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺎرﺱﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺵﺪﻩ و ﻣﻮرد ﺕﺄﻳﻴﺪ دﮐﺘﺮ ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺟﻤﻌﻪ‬
‫‪ ١٩‬ژوﻳﻴﻪ از ‪ ٢٨‬ﺕﻴﺮﻣﺎﻩ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ 414‬اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺵﮑﻨﺠﻪ ﺵﺪﮔﺎن )ﻣﺘﻦ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ(‪ ،‬ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢١٠‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪450‬‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ دهﺪ‪" :‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺷﻨﻴﺪم ﺑﺮاﯼ‬
‫‪٤١٥‬‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻧﻴﺰ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺣﮑﻤﯽ را درﻳﺎﻓﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ"‪.‬‬
‫ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻳﮏ زﻧﺪاﻧﯽ زﻳﺮﮎ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻴﺴﻴﻤﯽ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬او ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ ﺁﮔﺎهﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻳﺴﺘﮕﺎﻩ هﺎﯼ رادﻳﻮ هﻴﭻ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﮔﺰارﺷﯽ در ﺑﺎرﻩ زﻧﺪان هﺎ ﭘﺨﺶ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﭘﺮدﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ ﺑﺮ روﯼ هﻤﻪ‬
‫‪٤١٦‬‬
‫ﺧﺒﺮهﺎ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻴﺴﻴﻤﯽ ﮐﻪ دﮐﺘﺮ ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن از ﺁن ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ‪ ١۴‬اﻳﻨﺞ ﺗﻮﺷﻴﺒﺎﻳﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ۶‬زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﺎ ﮐﻤﯽ‬
‫دﺳﺖ ﮐﺎرﯼ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺴﻦ ﮐﺮﻳﻤﻴﺎن ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از دو ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫ﺑﻪ رادﻳﻮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و از ﻃﺮﻳﻖ ﺁن‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ رادﻳﻮ "ﺻﺪاﯼ ﻣﺠﺎهﺪ" را‬
‫ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﺧﺒﺎر دﺳﺖ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬رﺑﻂ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻴﺴﻴﻢ و اﻳﺴﺘﮕﺎﻩ هﺎﯼ رادﻳﻮﻳﯽ را‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺸﺪم!‬
‫او هﻤﭽﻨﻴﻦ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن ﺗﻬﺮان ﮐﺎر را ﺑﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ و ﺗﻮاﺑﺎن ﺁن هﺎ ﺁﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺁن هﺎ‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ اﯼ در ﮐﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﻋﻼم ﻋﻔﻮ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﺟﺪا ﮐﺮدن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺻﻮرت‬
‫‪٤١٧‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﻧﻈﺮ ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن‪ ،‬ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻋﺪام ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ در ﺗﻬﺮان ﺷﺮوع ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﻼش‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن "ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽ" و "ﻏﻴﺮ‬
‫ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽ" را از هﻢ ﺗﺸﺨﻴﺺ دهﻨﺪ‪ .‬ﻓﺘﻮاﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺻﺤﺒﺖ از اﻋﺪام ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ "ﺳﺮﻣﻮﺿﻊ" هﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺮﻓﯽ در ﺑﺎرﻩ اﻋﺪام "ﺗﻮاﺑﺎن" ﻧﻤﯽ زﻧﺪ‪ .‬در زﻧﺪان‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻏﻴﺮﺳﺮﻣﻮﺿﻌﯽ ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ )ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻘﺎوم در ﺑﻴﻦ ﺁن هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ( در‬
‫ﺑﻨﺪﯼ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﺳﮑﺎن ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﺁن هﺎ ﺣﺘﺎ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺗﻮاب ﻧﻴﺰ ﻧﺒﻮدﻩ و رژﻳﻢ از اﺑﺘﺪا‬
‫ﻧﻴﺰ ﻗﺼﺪ ﻧﺪاﺷﺖ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺒﺮد‪ .‬در اوﻳﻦ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻮاب در ﺳﺎﻟﻦ هﺎﯼ ‪ ٢‬و ‪۴‬‬
‫ﺁﻣﻮزﺷﮕﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً هﻴﭻ ﻳﮏ از ﺁن هﺎ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﻧﺸﺪﻧﺪ و هﻴﭻ ﻳﮏ اﻋﺪام ﻧﺸﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ را ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﻧﻈﺮ دور داﺷﺖ ﮐﻪ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن هﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻼﮎ هﺎﯼ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ هﻤﻪ‪ ،‬ﺟﺪا ﮐﺮدن "ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن" از "ﻏﻴﺮ‬

‫‪ 415‬ﻣﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺥﺎﻃﺮات ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‪ ،‬اﺕﺤﺎد ﻧﺎﺵﺮان اروﭘﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٣۴٧‬‬

‫‪ 416‬اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺵﮑﻨﺠﻪ ﺵﺪﮔﺎن )ﻣﺘﻦ اﻧﮕﻠﻴﺴﯽ(‪ ،‬ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢١٠‬‬
‫‪ 417‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢١٠‬‬
‫‪451‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن" در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬هﺸﺖ ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ‪ ،‬در دﯼ ﻣﺎﻩ ‪ ۶۶‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و‬
‫ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ اﻋﻼم ﺁن در ﺧﻼل دادﮔﺎﻩ هﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ! ﻣﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ "ﻣﺴﻠﻤﺎن" را از "ﻧﺎﻣﺴﻠﻤﺎن" ﺟﺪا ﮐﻨﻴﻢ؟! ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن در‬
‫ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﺣﻀﻮر زﻧﺪاﻧﻴﺎن در دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﻬﺮﻩ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن ﺧﻮد را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ وﻟﯽ در‬
‫‪٤١٨‬‬
‫اوﻳﻦ ﺁن هﺎ را ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻼف ﮔﺰارش ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن‪ ،‬در هﺮ دو زﻧﺪان زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﺎز در دادﮔﺎﻩ ﺣﻀﻮر‬
‫ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺘﯽ اﻻﻣﮑﺎن ﻓﻀﺎﯼ رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ ﮐﻤﺘﺮﯼ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ و زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻊ واﻗﻌﯽ و ﭘﻨﻬﺎن ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻪ ﯼ ﺧﻮد ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﻮد‪ .‬هﻴﭻ ﻓﺮدﯼ در زﻧﺪان اوﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﭼﺸﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ در دادﮔﺎﻩ ﺣﻀﻮر ﻧﻴﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اوﻳﻦ‬
‫هﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﻩ ام و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ در ﺟﺮﻳﺎن اﻣﺮ ﻗﺮار دارم‪.‬‬
‫ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ ﻣﺮدم ﺷﻤﺎرﻩ ‪ ٢٩٧‬و ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻳﮏ ﺷﺎهﺪ ﻋﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫"از ‪ ٢٠٠‬زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺠﺎهﺪ ﺑﻨﺪ ‪) ٢‬ﮔﻮهﺮدﺷﺖ( ‪ ١٩۵‬ﻧﻔﺮ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ ٤١٩ ".‬ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﯼ‬
‫ﺻﺤﺖ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻦ از اﻓﺮاد زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﯼ هﻤﺎن ﺑﻨﺪ هﺴﺘﻢ‪ .‬ﺗﻌﺪادﻣﺎن در ﺣﺪود ‪ ١٨۵‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد‬
‫و در ﺣﺪود‪ ٧٠‬ﺗﻦ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻣﻦ هﻤﮕﯽ را ﺑﺎ اﺳﻢ و رﺳﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﭼﭗ ﮔﺮاﻳﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن اوﻳﻦ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ داراﯼ ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ هﺎﯼ‬
‫ﺳﺒﮑﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺑﻌﻀﯽ از ﺁن هﺎ دوران ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﺷﺎن را ﺳﭙﺮﯼ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ... .‬ﺗﻌﺪادﯼ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در روز اول هﻼﮎ ﺷﺪﻧﺪ داراﯼ ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ‬
‫ﺳﺒﮑﯽ ﺑﻮدﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ روزهﺎﯼ ﺑﻌﺪ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﻨﺪ داراﯼ‬
‫‪٤٢٠‬‬
‫ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ذﮐﺮ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺿﺮورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻠﯽ ﮐﺶ هﺎ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ داراﯼ اﺣﮑﺎم ﺳﺒﮏ ﺑﻮدﻧﺪ)در‬
‫ﻣﻴﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ(‪ ،‬در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و در اوﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ اﻓﺮادﯼ‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺪاد اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎرﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ اﺑﺪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫اوﻳﻦ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و هﻤﮕﯽ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻼف داورﯼ ﺁﻗﺎﯼ ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬او در‬
‫ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻣﺤﻞ دادﮔﺎﻩ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ هﺎ ﺑﻪ ﻣﺪت ﺳﻪ ﻣﺎﻩ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ اﻳﻦ‬
‫‪٤٢١‬‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ هﺎ در ﺗﺎﻻر اﺻﻠﯽ دادﮔﺎﻩ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اﺻﻮﻻً ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد در زﻧﺪان ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺁن ﺟﺎ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪،‬‬

‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢١١‬‬ ‫‪418‬‬

‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢١١‬‬ ‫‪419‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢١٣‬‬ ‫‪420‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢١۴‬‬ ‫‪421‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪452‬‬
‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺼﻮﻳﺮ درﺳﺘﯽ از ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اراﺋﻪ دهﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﮐﻪ دﮐﺘﺮ ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن از ﻣﺤﻴﻂ دادﮔﺎﻩ و ﻣﺤﻞ ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ دهﺪ‪ .‬ﺗﺎﻻر اﺻﻠﯽ‬
‫دادﮔﺎﻩ ﮐﺠﺎ و دﺧﻤﻪ هﺎﯼ زﻳﺮ زﻣﻴﻦ ‪ ٢٠٩‬و اﺗﺎق هﺎﯼ ﻃﺒﻘﻪ ﯼ هﻤﮑﻒ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮐﺠﺎ!‬
‫ﻣﻮرد دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﺗﺸﮑﻴﻞ اﻳﻦ دادﮔﺎﻩ هﺎ و ﺑﺎزﺟﻮﻳﯽ هﺎﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺻﺮاﺣﺖ از ﺳﻪ ﻣﺎﻩ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺻﻔﺤﻪ ﯼ ‪ ٢١٠‬هﻤﻴﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫در ﻃﯽ ﭘﻨﺞ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪﯼ اﻋﻀﺎﯼ اﻳﻦ ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن )هﻴﺌﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ( ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ‬
‫‪٤٢٢‬‬
‫هﻠﯽ ﮐﻮﭘﺘﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو زﻧﺪان اوﻳﻦ و ﮔﻮهﺮدﺷﺖ را ﻃﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺮدد ﺑﺎ هﻠﯽ ﮐﻮﭘﺘﺮ ﻣﻴﺎن دو زﻧﺪان ﻧﻴﺰ از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺎﻧﺘﺰﯼ هﺎﯼ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫اﻣﺎ ﻧﻈﺮ دﻳﮕﺮﯼ هﻢ هﺴﺖ ﮐﻪ اﻋﺪام هﺎ را ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﯽ ﻏﺮﺑﯽ‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬ﻳﮏ روز ﭘﺲ از ﻗﺒﻮل ﻃﺮح ﺻﻠﺢ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ از ﻃﺮف‬
‫‪٤٢٣‬‬
‫ﺧﻤﻴﻨﯽ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﯼ ﺁﺗﺶ ﺑﺲ در ‪ ٢٧‬ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و ﺣﻤﻠﻪ ﯼ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ درﺳﺖ‬
‫ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻪ ﻳﮏ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن ﺑﻪ راﺣﺘﯽ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ دﻗﺖ‪ ،‬از ﭼﻨﻴﻦ اﺷﺘﺒﺎهﺎﺗﯽ ﭘﺮهﻴﺰ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﺸﺎن در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺶ زﻣﻴﻨﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫اﻳﻦ دورﻩ ﯼ ﺁراﻣﺶ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺎن ﺻﻮرت ﻏﻴﺮﻣﻨﺘﻈﺮﻩ اﯼ ﮐﻪ ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎن‬
‫ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در اواﺳﻂ ﺳﺎل ‪ ،١٣۶۵‬ﺑﻴﺸﺘﺮ زﻧﺪان هﺎ از ﮐﻨﺘﺮل و ﺗﺴﻠﻂ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ‬
‫ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ و دﻳﮕﺮ ﺑﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ ﻻﺟﻮردﯼ و هﻤﮑﺎراﻧﺶ ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪ‪ .‬هﻤﻴﻦ‬
‫اﻣﺮ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁن ﮐﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺁﮔﺎهﯽ از ﺁن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ زﻣﻴﻨﻪ ﯼ‬
‫‪٤٢٤‬‬
‫ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ دهﺸﺖ در راﻩ‪ ،‬اﻋﺪام هﺎﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ ﺳﺎل ‪ ،١٣۶٧‬را ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در اواﺳﻂ ‪ ۶۵‬اﺗﻔﺎق ﻧﻤﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﺎل ‪ ،۶۶‬ﻣﻴﺜﻢ از اوﻳﻦ رﻓﺘﻪ و ﻣﺮﺗﻀﻮﯼ‬
‫ﮐﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ را داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ اوﻳﻦ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﻻﺟﻮردﯼ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ۶٨‬اﺻﻼً‬
‫ﺣﻀﻮرﯼ در زﻧﺪان ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻋﺘﺼﺎب هﺎﯼ ﻏﺬا ﻣﺪت هﺎ ﻗﺒﻞ از ﺁن ﮐﻪ ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﻮد ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و‬
‫ازدﺣﺎم در زﻧﺪان هﺎ هﻢ در ‪ (١٩٨٨) ١٣۶٧‬از هﺮ زﻣﺎن دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻌﺪ از ﺳﺎل‬
‫‪ (١٩٨٣) ١٣۶٢‬ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮد‪ ...‬واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻗﺰل ﺣﺼﺎر از هﻤﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺟﺮﻳﺎن در ﺧﻔﺎﯼ ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺿﻴﻪ ﯼ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﺠﺎد رﻋﺐ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻧﻴﺰ ﺑﯽ اﻋﺘﺒﺎر‬

‫‪ 422‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢١٠‬‬

‫‪ 423‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢١٧‬‬
‫‪ 424‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪهﺎﯼ ‪ ١٧۵‬و ‪.١٧۶‬‬
‫‪453‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ هﺪف رژﻳﻢ اﻳﺠﺎد وﺣﺸﺖ در ﻣﺮدم ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ هﻤﺎن ﺷﻴﻮﻩ اﯼ‬
‫ﮐﻪ در ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ (١٩٧٩)١٣۵٧‬و ‪ (١٩٨١) ١٣۶٠‬ﻋﻤﻞ ﺷﺪ‪ ،‬در اﻃﺮاف‬
‫اﻋﺪام هﺎ هﻴﺎهﻮ و ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻓﺮاواﻧﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﺎر ﺗﻤﺎﻣﯽ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎرﻩ ﯼ اﻋﺪام هﺎ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺪون ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ‬
‫اﻣﺮوز هﻢ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ دهﻪ‪ ،‬رژﻳﻢ هﻢ ﭼﻨﺎن وﻗﻮع ﭼﻨﺎن‬
‫‪٤٢٥‬‬
‫اﻋﺪام هﺎﻳﯽ را اﻧﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن ﺑﺮ ﭼﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬اﻋﺘﺼﺎب هﺎﯼ ﻏﺬا ﻣﺪت هﺎ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﺁن ﮐﻪ ﮐﻤﻴﺴﻴﻮن ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﻮد ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد"‪ .‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﭼﻨﻴﻦ ادﻋﺎﻳﯽ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ؟ ﺣﺘﺎ در ﺧﻼل ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﻧﻴﺰ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ و هﻤﭽﻨﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪﯼ ﮐﻪ‬
‫از ﻧﻈﺮ رژﻳﻢ "ﺑﯽ ﺧﻄﺮ" ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻩ ﺷﺪﻩ و در ﺑﻨﺪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﯼ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬا زدﻧﺪ‪ .‬در اوﻳﻦ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬روزﯼ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﺎ اﻋﺘﺼﺎب و ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻏﺬا و‪ ...‬روﺑﻪ رو ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن ﺑﺎ ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺎدﻩ اﻧﮕﺎراﻧﻪ‪ ،‬ﻓﺮﺿﻴﻪ ﯼ "اﻳﺠﺎد رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ در ﻣﻴﺎن‬
‫ﻣﺮدم" را رد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل هﺎﯼ ‪ ۵٧-۵٨‬اﻋﺪام هﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﺠﺎد رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ روﻧﻖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﻨﺎن ﻓﻀﺎﻳﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬رژﻳﻢ هﺎ وﻗﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ داراﯼ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺗﻮدﻩ اﯼ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮدن‪ ،‬ﭼﺎرﻩ ﯼ ﮐﺎر را در ﺑﻪ ﺟﻮد ﺁوردن‬
‫ﺟﻮ رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ از دل ﻳﮏ اﻧﻘﻼب ﻣﺮدﻣﯽ و ﺑﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﺗﻮدﻩ اﯼ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ ﻧﺪارد!‬
‫رژﻳﻢ در ﺧﻼل ﺁن ﺳﺎل هﺎ ﻳﻌﻨﯽ دو ﺳﺎل ﻧﺨﺴﺖ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﺷﯽ اﻋﺪام هﺎ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ و اﺧﺒﺎر ﺁن را هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻋﮑﺲ اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن و ﺑﺎ ﺗﻔﺼﻴﻞ در رﺳﺎﻧﻪ هﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﮐﺜﺮ اﻋﺪام ﺷﺪ ﮔﺎن‪ ،‬اﻣﺮاﯼ ارﺗﺶ و ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻟﺸﮑﺮﯼ و ﮐﺸﻮرﯼ رژﻳﻢ ﭘﻬﻠﻮﯼ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و اﻋﺪام ﺷﺎن ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﯼ ﻣﺮدﻣﯽ و ﻧﻴﺮوهﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ روﺑﻪ رو ﺑﻮد!‬
‫ﻓﺸﺎر ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ روﯼ رژﻳﻢ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﻋﺪام زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ و واﺑﺴﺘﮕﺎن ﮔﺮوﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺳﺎل هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ ﯼ دهﻪ ﯼ ‪۶٠‬‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪﯼ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻼش رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﺑﻘﺎء ﺑﻮد‪ .‬در ﺁن دوران ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻗﻀﺎﻳﯽ‬
‫رژﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ اﻓﮑﺎر ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و ﺣﻤﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﮐﻮب‬
‫ﺑﯽ رﺣﻤﺎﻧﻪ ﯼ ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻣﺮدم زدﻧﺪ و ﺑﺮاﯼ اﻳﺠﺎد ﺟﻮ رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ‪ ،‬از هﻴﭻ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺘﯽ ﻓﺮوﮔﺬارﯼ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﻘﺎ ﭘﻴﺮوز ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺣﺘﺎ ﻻﺟﻮردﯼ را ﻧﻴﺰ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﻣﺮدم اﻳﺮان و ﺁن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﺳﻴﺮ ﺟﻮ‬
‫رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ از اﻋﺪام هﺎ و وﺣﺸﯽ ﮔﺮﯼ هﺎﯼ رژﻳﻢ ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻧﺪ و‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮهﺎﯼ ﺁن ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪ .‬رژﻳﻢ ﺑﺎ ﻋﺪم ﭘﺬﻳﺮش رﺳﻤﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻋﺪام هﺎ‪ ،‬از زﻳﺮ ﺑﺎر‬

‫‪ 425‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢١٨‬‬

 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪454‬‬
‫ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺨﺖ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻏﺮب داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺬﻳﺮش رﺳﻤﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ دادﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ زﻧﺪان ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺘﺎ ﺑﻌﻀﯽ از ﺁن هﺎ‬
‫دوران ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﺳﭙﺮﯼ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺳﻨﺪ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﻣﺴﺌﻮﻻن رژﻳﻢ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ" ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد و ﺧﻄﺮهﺎﯼ‬
‫ﺟﺪﯼ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻗﻀﺎﻳﯽ رژﻳﻢ اﮔﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﯼ ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن ﺳﺎدﻩ و‬
‫ﺳﻄﺤﯽ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ ‪ ٢۵‬ﺳﺎل در ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺑﻮدﻩ و‬
‫ﺗﻮﻓﺎن هﺎﯼ ﺑﺰرﮔﯽ را ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺁن هﺎ را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‬
‫ﺑﮕﺬارﻧﺪ!‬

‫ﻋﺪم دﻗﺖ در رواﻳﺖ وﻗﺎﻳﻊ‬

‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫وﻗﺖ اﺧﺒﺎر اﺳﺖ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل هﻤﻪ از اﺗﺎق هﺎ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ و در راهﺮو ﻧﺸﺴﺘﻪ‬
‫و ﺑﻪ اﺧﺒﺎر ﮔﻮش ﻣﯽ دهﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ از ﻋﺮاق ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮف ﻣﺮزهﺎﯼ اﻳﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺁن هﺎ ﻣﺴﻠﺢ هﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻣﺮزﯼ‬
‫در ﺣﺮﮐﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ هﻤﻪ را از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻴﺴﺖ؟ وﻟﯽ ﮐﺴﯽ ﺟﻮاﺑﯽ‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﻴﺪن ﺟﺎم زهﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﯽ دهﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ را از‬
‫‪٤٢٦‬‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﯽ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ ﺑﺮ ﮐﻨﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز ﻣﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ هﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎﻧﺶ رد وﺑﺪل ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ‪١٣-‬‬
‫‪ ١۴‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﻮ ﺑﻪ ﻣﻮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دارد! وﻟﯽ دﻗﺘﯽ ﻧﺪارد و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺁورد و ﻳﺎ ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ ذﮐﺮ دﻗﻴﻖ وﻗﺎﻳﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﺳﺖ! ﺁﻳﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯼ زﻣﺎﻧﯽ ‪ ٩‬ﻣﺎهﻪ ﺑﻴﻦ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ و‬
‫ﺑﺮﮐﻨﺎرﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ؟‬

‫ﻧﻴﻤﺎ ﭘﺮورش در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫در ﻳﮑﯽ از روزهﺎﯼ ﭘﺎﻳﺎﻧﯽ ﺧﺮداد در روزﻧﺎﻣﻪ هﺎ ﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ ﮐﻪ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدﻩ ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺒﺮﮔﺎن را ﺗﺸﮑﻴﻞ دادﻩ ﻓﺮداﯼ ﺁن روز ﺧﻤﻴﻨﯽ در ﭘﻴﺎم‬
‫‪٤٢٧‬‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ﺧﻮد ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎ ﭘﺬﻳﺮش ﺻﻠﺢ اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‬
‫و ﻳﺎ‬

‫‪ 426‬زﻳﺮ ﺑﻮﺕﻪ ﻻﻟﻪ ﻋﺒﺎﺱﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.٢٣٠‬‬

‫‪ 427‬ﻧﺒﺮدﯼ ﻧﺎ ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﻧﻴﻤﺎ ﭘﺮورش ﺹﻔﺤﻪ ‪. ١٠۵‬‬
‫‪455‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺮداد ﻣﺎﻩ ﭘﺎﺳﺪاران ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن هﺎ را از ﺑﻨﺪهﺎ ﺑﻴﺮون‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪...‬ارﺗﺒﺎط ﻣﺎ ﺑﺎ دﻧﻴﺎﯼ ﺧﺎرج ﺑﻪ ﮐﻠﯽ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ و ‪ ...‬در ﻧﻮﻋﯽ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻗﺮﻧﻄﻴﻨﻪ و اﻧﺰوا ﻓﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ...‬در ﻳﮑﯽ از هﻤﻴﻦ ﺷﺐ هﺎ ﺣﺎل ﻳﮑﯽ از ﺑﭽﻪ هﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺪ و دﭼﺎر ﺗﻬﻮع ﺷﺪﻳﺪ ﺷﺪ‪ ...‬درهﻤﻴﻦ اﻳﺎم ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن ‪ ۶٧‬ﻧﺰدﻳﮏ‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪ ﺑﺎ ﻓﺮارﺳﻴﺪن اﻳﻦ ﻣﺎﻩ در ﮐﻤﺎل ﺗﻌﺠﺐ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﻢ ﮐﻪ رژﻳﻢ ﺑﻪ هﻴﭻ‬
‫‪٤٢٨‬‬
‫وﺟﻪ ﺧﻮاهﺎن درﮔﻴﺮﯼ ﺑﺎ ﺑﻨﺪهﺎﯼ ﭼﭗ ﻧﻴﺴﺖ‪...‬‬

‫ﺁﻳﺎ ﺷﮑﯽ هﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﻠﺴﻪ ﯼ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﺧﺒﺮﮔﺎﻧﯽ در ﮐﺎر ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺁﻳﺎ ﺗﺮدﻳﺪﯼ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ وﻇﻴﻔﻪ ﯼ "ﻣﺠﻠﺲ ﺧﺒﺮﮔﺎن رهﺒﺮﯼ"‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﯼ ﺟﻨﮓ و ﺻﻠﺢ و "ﺁﺗﺶ‬
‫ﺑﺲ" ﻧﻴﺴﺖ؟ ﺁﻳﺎ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ و ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ از ﺳﻮﯼ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻋﺪم‬
‫ﺗﻔﺎهﻤﯽ اﺳﺖ؟! اﮔﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﭘﺮس و ﺟﻮﯼ ﺳﺎدﻩ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮﻳﻢ‬
‫ﮐﻪ ﺟﻠﺴﻪ ﯼ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﯼ "ﺧﺒﺮﮔﺎﻧﯽ" در ﮐﺎر ﻧﺒﻮدﻩ و ﭘﺬﻳﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ ۵٩٨‬در ﻳﮑﯽ از‬
‫روزهﺎﯼ ﭘﺎﻳﺎﻧﯽ ﺧﺮداد ﺑﻪ وﻗﻮع ﻧﭙﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻳﮏ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ و در‪ ٢٧‬ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ اﻧﺠﺎم‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎن ﻧﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم هﺎ ﺑﻠﮑﻪ ‪ ۴‬ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ ﺁن و در اواﺧﺮ‬
‫ﻓﺮوردﻳﻦ ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ و روز ﻋﻴﺪ ﻓﻄﺮ ‪ ٢٧‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎرﯼ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻘﺎﻟﻪ ﯼ "ﮐﺸﺘﺎر دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ" ﻧﻮﺷﺘﻪ ﯼ‬

‫"ﮎ‪.‬هﻤﺎﻳﻮن" ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ در‪ ،‬ﻓﺪاﻳﯽ ‪) ۶۵‬ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ‪ (١٣۶٩‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻓﺪاﻳﻴﺎن ﺧﻠﻖ اﻗﻠﻴﺖ ﮔﺰارش دادﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﺁن ﻗﺪر از اﻋﻀﺎﯼ ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ "ﺗﻮاﺑﺎن ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ" در ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺑﻨﺪهﺎﯼ زﻧﺪان ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﯼ ﺁن هﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺁن هﺎ ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮدارﯼ از‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از هﺮ ﺟﻬﺖ ﺑﺮ ﺿﺪ رؤﺳﺎﯼ زﻧﺪان هﺎ ﺑﻪ‬
‫‪٤٢٩‬‬
‫هﻢ زﻧﺪاﻧﯽ هﺎﯼ ﺧﻮد ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﯼ ﻓﺪاﻳﯽ ‪ ۶۵‬را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎوردم ﺗﺎ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﯼ ﻣﺰﺑﻮر را ﺑﺨﻮاﻧﻢ و ﺑﺒﻴﻨﻢ "ﮎ‪.‬‬
‫هﻤﺎﻳﻮن" در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﭼﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺁﻳﺎ واﻗﻌﺎً او ﭼﻨﻴﻦ ادﻋﺎﻳﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﻳﺎ‬
‫ﺧﻴﺮ؟ در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮارد دﮐﺘﺮ ﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎرﯼ رواﻳﺖ ﺻﺤﻴﺤﯽ از ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ اﻓﺮاد ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻧﺪادﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﺗﻮﺑﻪ ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ" اﮔﺮ هﻢ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺳﺎل هﺎﯼ ‪۶١‬‬
‫و ‪ ۶٢‬در زﻧﺪان ﻗﺰل ﺣﺼﺎر و ﺑﺨﺸﯽ از ‪ ٢٠٩‬و ﺑﻨﺪ زﻧﺎن‪ ،‬ﻧﻪ ﺳﺎل ‪ ۶٧‬در زﻧﺪان‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺪادﯼ اﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎر زﻧﺪاﻧﯽ زن داﺷﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺑﻨﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﻣﻘﻄﻊ‬
‫اﻋﺪام هﺎ‪ ،‬ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺠﺎهﺪ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ و ﺑﻘﻴﻪ در ﻓﺮﻋﯽ هﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ! و ﻣﻬﻢ ﺗﺮ از‬

‫‪ 428‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٠۶‬‬

‫‪ 429‬ﮐﺸﺘﺎر ‪ ،۶٧‬ﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎرﯼ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪. ٧۴‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪456‬‬
‫هﻤﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ در زﻧﺪان ﮔﻮهﺮدﺷﺖ‪ ،‬از روز ﺗﺄﺳﻴﺲ‪ ،‬هﻴﭻ ﮔﺎﻩ ﺗﻮاﺑﺎن ﭼﻪ از ﻧﻮع واﻗﻌﯽ و‬
‫ﭼﻪ از ﻧﻮع "ﺗﺎﮐﺘﻴﮑﯽ" ﺑﻨﺪ را ادارﻩ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ )ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ هﻔﺘﻪ در اﺑﺘﺪاﯼ راﻩ‬
‫اﻧﺪازﯼ ﮔﻮهﺮدﺷﺖ در ﺳﺎل ‪ (۶١‬ﺑﻨﺪهﺎ ﻳﺎ از ﺳﻮﯼ ﭘﺎﺳﺪاران ادارﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﻳﺎ از ﺳﻮﯼ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪.‬‬

‫ﻃﺮح وﻗﺎﻳﻊ ﺑﺪان ﺷﮑﻞ ﮐﻪ ﻣﯽ ﭘﺴﻨﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺁن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ‬

‫ﻣﻴﻨﺎ زرﻳﻦ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆال ﺷﻬﺮام ﻣﻴﺮﻳﺎن ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر رادﻳﻮ ﻓﺮدا ﮐﻪ از وﯼ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺪ‬
‫‪٤٣٠‬‬
‫"ﭼﻄﻮر ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺧﻮدﺗﺎن از زﻧﺪان رهﺎﻳﯽ ﻳﺎﻓﺘﻴﺪ"‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺳﺎل ‪ ١٣۶٧‬زﻳﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺸﺨﺺ اﻋﺪام ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﺳﺆال از ﻣﺎ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﭼﭗ‪ .‬ﻳﮏ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﺪ؟ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ را‬
‫ﻗﺒﻮل دارﯼ؟ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ هﻤﮑﺎرﯼ هﺴﺘﯽ؟ و هﺮ ﮐﺪام از‬
‫اﻳﻦ هﺎ‪ ،‬ﻓﺮق ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﺳﺌﻮال هﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻴﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﺷﻤﺎ اﻋﺪام‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﯼ ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺗﻈﺎهﺮات و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﺋﯽ ﮐﻪ‬
‫در ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻼش هﺎﯼ اﻳﻦ هﺎ از ﻃﺮف ﮐﻤﻴﺘﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪،‬‬
‫ﮔﺎﻟﻴﻨﺪوﭘﻞ ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺴﺌﻮل اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﺸﺎن ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﺗﻌﺪادﯼ از‬
‫زﻧﺎن‪ ،‬ﺣﺪود ‪ ٨٧‬زن زﻳﺮ ﺷﺮاﻳﻂ اﻋﺪام ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از اﻋﺪام رهﺎﺋﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫رواﻳﺖ هﺎﻳﯽ از اﻳﻦ دﺳﺖ ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ روﺷﻦ ﺷﺪن ﺣﻘﻴﻘﺖ و اﻓﺸﺎﯼ ﺟﻨﺎﻳﺎت رژﻳﻢ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ‬
‫در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ‪ ۶٧‬ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻴﺪ ﻣﯽ داﻧﻢ ﻣﻴﻨﺎ زرﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻴﺎرهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪن ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺣﺘﺎ ﻧﺎم ﻳﮏ زن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ را ﮐﻪ در ﭘﺮوﺳﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫‪٤٣١‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎورد‪.‬‬
‫رواﻳﺖ ﻓﻮق ﻗﺒﻞ از هﺮ ﭼﻴﺰ زﻧﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ و از ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ را ﮐﻪ از ﮐﺸﺘﺎر ‪ ۶٧‬ﺟﺎن‬
‫ﺑﻪ در ﺑﺮدﻧﺪ زﻳﺮ ﺳﺆال ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ روا ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺁن هﺎ در ﻃﻮل زﻧﺪان در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و دﻟﻴﻞ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﺷﺎن ﻣﺘﻔﺎوت از ﭼﻴﺰﯼ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻴﻨﺎ زرﻳﻦ رواﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﭘﺮﺳﻴﺪﻩ ﺷﻮد ﭼﺮا ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ "ﮐﻤﻴﺘﻪ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺸﺮ" ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺠﺎت ﺟﺎن زﻧﺎن ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺷﺪ؟ ﭼﺮا ﮔﺎﻟﻴﻨﺪوﭘﻞ و ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪ‬
‫داد زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن و ﻣﺮد ﻣﺠﺎهﺪ و ﻣﺮدان ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﻧﺮﺳﻴﺪﻧﺪ؟‬

‫‪ 430‬رادﻳﻮ ﻓﺮدا ‪ ١٠‬ﺕﻴﺮ ‪.١٣٨۴‬‬

‫‪ 431‬ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﭘﺮوژﻩ ﻗﺘﻞﻋﺎم‪ ،‬ﺱﻬﻴﻼ دروﻳﺶﮐﻬﻦ ﻳﮑﯽ از هﻮاداران "اﮐﺜﺮﻳﺖ" ﮐﻪ ﭘﺲ از ﮔﺬﺵﺖﺱﺎلهﺎ هﻨﻮز‬
‫ﻧﮕﺎﻩ ﻣﺤﺠﻮﺑﺎﻧﻪ و ﻣﻌﺼﻮﻣﺎﻧﻪاش ﺁﺕﺶ ﺑﻪ دلهﺎ ﻣﯽزﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺕﻦ ﻧﺪادن ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﺟﺒﺎرﯼ و ﻣﻬﻴﻦ ﻣﺪوﯼ در ﻏﻢ‬
‫ﻋﺰﻳﺰاﻧﺶ دﺱﺖ ﺑﻪ ﺥﻮدﮐﺸﯽ زدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻣﺪرﺱﯽ))ﺱﻴﻤﻴﻦ ﻓﺮدﻳﻦ( ﻋﻀﻮ ﻣﺸﺎور ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺣﺰبﺕﻮدﻩ در‬
‫ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ ،۶٨‬هﻔﺖ ﻣﺎﻩ ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻃﺒﻖ روال ﻣﻌﻤﻮل زﻧﺪان و ﺑﻪ ﺥﺎﻃﺮ ﭘﺎﻳﺪارﯼ و اﺱﺘﻮارﯼ‬
‫روﯼ ﻣﻮاﺿﻊاش ﺑﻪ ﺟﻮﺥﻪاﻋﺪام ﺱﭙﺮدﻩ ﺵﺪ‪.‬‬
‫‪457‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﭼﺮا ﻣﻴﻨﺎ زرﻳﻦ اﻳﻦ "ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺎدﻩ" را ﻧﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮد ﮐﻪ در "ﺷﺮع ﺧﻤﻴﻨﯽ" زن ﻣﺮﺗﺪﻩ اﻋﺪام‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد؟ ﺁﻳﺎ ﺑﻴﺎن اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﺎهﻴﺖ ارﺗﺠﺎﻋﯽ رژﻳﻢ را ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻣﻼ ﻧﻤﯽ ﺳﺎزد؟ ﺁﻳﺎ ﺑﻴﺎن اﻳﻦ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭼﻴﺰﯼ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻴﻨﺎ زرﻳﻦ و دوﺳﺘﺎﻧﺶ در دوران زﻧﺪان ﻣﯽ ﮐﺎهﺪ؟‬
‫ﺁﻳﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در زﻧﺪان ﺑﻮدﻩ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در ﻧﻴﻤﻪ ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ۶٧‬ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﻧﻪ‬
‫اﻳﻦ ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر در ﭘﺎﻳﻴﺰ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﻴﺴﺖ ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫اﻃﻼﻋﻴﻪ هﺎ و اﮐﺴﻴﻮن هﺎﯼ اﻋﺘﺮاﺿﯽ داﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﻄﻼن ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ ﻣﻴﻨﺎ زرﻳﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺁﻳﺎ ﻣﻴﻨﺎ زرﻳﻦ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺳﻔﻨﺪ ‪ ۶٧‬و ﭘﺲ از ﻓﺮﻣﺎن "ﻋﻔﻮ" ﺧﻤﻴﻨﯽ ﺗﺎ ﺳﺎل‬
‫‪ ،۶٩‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻓﺮادﯼ ﮐﻪ از ﺁن هﺎ ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺁزادﯼ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺁن ﻣﻄﺮح‬
‫ﺑﻮد و ﻧﻪ زﻳﺮ اﻋﺪام ﺑﻮدن و رهﺎﻳﯽ از ﺁن؟ ﺁﻳﺎ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن ﭘﺎرﻩ اﯼ‬
‫از ﺁن هﺎ را ﺑﻪ زور ﺑﻪ ﻣﺮﺧﺼﯽ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد؟ ﺁﻳﺎ او ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن هﺎ در ازاﯼ‬
‫ﺁزادﯼ از زﻧﺪان راﺿﯽ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻧﺰﺟﺎرﻧﺎﻣﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ٤٣٢.‬ﺁﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ واﻗﻌﻴﺖ را‬
‫ﺁن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻮدﻩ ﺑﻴﺎن ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺁن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﭘﺴﻨﺪﻳﻢ؟‬

‫ﻣﻴﻨﺎ زرﻳﻦ در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ رادﻳﻮ ﺻﺪاﯼ زﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ٢‬ﺁورﻳﻞ ‪٢٠٠۶‬در ﺑﺎرﻩ ﯼ زﻧﺎن‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ در ﮐﺸﺘﺎر ‪ ۶٧‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺑﺎر ﺗﺮ از ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ۶٧‬ﺑﺎﮐﺮﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻗﺒﻞ از‬
‫دار ﺑﻪ هﻤﻪ ﺷﺎن ﺗﺠﺎوز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺘﮏ زدﻧﺸﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺮ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺁن هﺎ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺁن هﺎ‬
‫‪٤٣٣‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻦ زﺧﻤﯽ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﮐﺒﻮد و ﺷﮑﻨﺠﻪ روﺣﯽ و ﺟﺴﻤﯽ ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻴﺎن ﻓﺎﺟﻌﻪ ﯼ ﮐﺸﺘﺎر ‪ ۶٧‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺮ وﺣﺸﯽ ﮔﺮﯼ رژﻳﻢ ﻧﻤﯽ اﻓﺰاﻳﺪ ﺑﻠﮑﻪ واﻗﻌﻴﺖ‬
‫را ﻣﺨﺪوش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﻨﺎ زرﻳﻦ ﺧﻮد در ﭘﺮوﺳﻪ ﯼ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺷﺎهﺪان‬
‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺁن روزهﺎ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ زﻧﺎن ﺑﺎﮐﺮﻩ ﭘﻴﺶ از اﻋﺪام در ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﮐﺸﺘﺎر ‪ ۶٧‬را ﺗﮑﺬﻳﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﻨﺎ زرﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ ١٨‬ﺳﺎل ﭘﺲ از وﻗﻮع‬
‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﭼﻨﻴﻦ ادﻋﺎﻳﯽ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ زﻧﺎن ﺑﺎﮐﺮﻩ ﭘﻴﺶ‬
‫از اﻋﺪام ﻣﻘﻮﻟﻪ اﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ ۶٠-۶١‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و ﻧﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺳﺎل‬
‫‪.۶٧‬‬

‫ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در ﺑﻴﺎن واﻗﻌﻴﺖ‬

‫ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺨﺘﺎر زﻳﺒﺎﻳﯽ ﻳﮏ هﻮادار ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ در ﻣﺮاﺳﻢ ﻳﺎدﺑﻮد ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ "ﺳﺎزﻣﺎن ﻋﻔﻮ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ" در داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺟﺮج واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺷﻬﺮ واﺷﻨﮕﺘﻦ دﯼ‬

‫‪ 432‬ﺱﻮداﺑﻪ اردوان ﻳﮑﯽ از هﻤﺎن زﻧﺎن در ﮐﺘﺎب "ﻳﺎدﻧﮕﺎرﻩهﺎﯼ زﻧﺪان" ﮐﻪ ﺥﺎﻃﺮات او از زﻧﺪانهﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ‬
‫اﺱﻼﻣﯽ اﺱﺖ‪ ،‬ﺕﺼﺪﻳﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در زﻣﺴﺘﺎن ‪ ۶٧‬ﭘﺲ از ﭘﺬﻳﺮش ﺵﺮاﻳﻂ ﺁزادﯼ از زﻧﺪان‪ ،‬هﻤﺮاﻩ دﻳﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﻴﺴﺖ ﺁزاد ﺵﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪http://www.kvinnonet.org 433‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪458‬‬
‫ﺳﯽ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ٢۴‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ ٢٠٠٣‬ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫در ﻳﺎزدهﻢ ژاﻧﻮﻳﻪ ﺳﺎل ‪ ١٩٨٨‬هﻤﻪ ﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را در اﺗﺎق هﺎﯼ درﺑﺴﺘﻪ ﻗﺮار‬
‫دادﻧﺪ و ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎ ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪ‪... .‬از ژاﻧﻮﻳﻪ ﺗﺎ ﺟﻮﻻﯼ ‪ ١٩٨٨‬ﻧﻪ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﻧﻪ رادﻳﻮ‪ ،‬ﻧﻪ اﺳﺘﺤﻤﺎم و ﺧﻴﻠﯽ ﻣﻮاﻗﻊ ﺣﺘﺎ ﻏﺬا‬
‫هﻢ در ﮐﺎر ﻧﺒﻮد‪ ... .‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن روزهﺎ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﮐﺸﻴﺪﻩ و ﺑﺮﺧﯽ هﻢ‬
‫‪٤٣٤‬‬
‫در زﻣﺎن ﻣﺮگ ﺗﺸﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻴﭻ ﻳﮏ از ﻣﻮارد ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺨﺘﺎر زﻳﺒﺎﻳﯽ رواﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺪارد و‬
‫ﮐﻤﮑﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻓﺸﺎﯼ ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎﯼ رژﻳﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬درهﺎﯼ اﺗﺎق هﺎﯼ زﻧﺪاﻧﻴﺎن اوﻳﻦ در ژاﻧﻮﻳﻪ‬
‫‪ ٨٨‬ﺑﺴﺘﻪ ﻧﺸﺪ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ روزهﺎﯼ ﭘﻴﺶ از ﺷﺮوع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﺎز ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺴﺌﻮﻻن زﻧﺪان ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺎهﯽ اوﻗﺎت درهﺎﯼ ﺑﻌﻀﯽ از ﺳﻠﻮل هﺎ و ﻳﺎ ﺑﻨﺪهﺎ را‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻼﻗﺎت زﻧﺪاﻧﻴﺎن هﻤﭽﻨﺎن ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﺑﻮد و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﺎ روز ‪ ۴‬ﻣﺮداد ﻳﻌﻨﯽ‬
‫ﻳﮏ روز ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در اوﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺎدﯼ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫هﻴﭻ ﮔﺎﻩ در زﻧﺪان ﺑﻪ رادﻳﻮ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺁن ﻣﻘﻄﻊ از ﺁن ﻣﺤﺮوم ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﭼﻪ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﯼ رادﻳﻮﻳﯽ را ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﯽ دادﻧﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻠﻨﺪﮔﻮ ﭘﺨﺶ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﺤﺒﺖ از ﻧﺒﻮدن اﻣﮑﺎن اﺳﺘﺤﻤﺎم ﻳﮏ ﺷﻮﺧﯽ ﺑﯽ ﺟﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺁﻣﻴﺰﺗﺮ ﮐﺮدن ﺟﻨﺎﻳﺖ رژﻳﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻃﺮح ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺗﺸﻨﮕﯽ ﮐﺸﻴﺪن‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﭘﻴﺶ از اﻋﺪام ﻧﻴﺰ اﺣﺘﻤﺎﻻً از ﺁن ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ روﯼ دﺳﺖ "ﺗﺮاژدﯼ ﻋﺎﺷﻮرا"‬
‫ﮐﻪ در ﺁن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺸﻨﮕﯽ ﺷﻬﺪا اﺷﺎرﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ وﮔﺮﻧﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫دو رواﻳﺖ از دو زﻧﺪاﻧﯽ در ﻓﻀﺎﻳﯽ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺁﻣﻴﺰ‬

‫دوﺳﺖ و هﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﺳﺎﺑﻘﻢ‪ ،‬ﻣﺠﺎهﺪ ﺧﻠﻖ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻧﺎدرﯼ در رواﻳﺖ ﺧﻮد از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ در ﺳﺎل ‪ ۶٧‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻳﻜﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن آﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﻟﻪ ﯼ اوﻳﻦ رﻓﺘﻪ و از ﺁن ﺟﺎ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد ﺧﻮدش‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ آﺮدﻩ ﺑﻮد آﻪ در ﻓﻮاﺻﻞ ﻳﻚ ﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺘﺮ‪ ،‬ﻃﻨﺎب ﺁوﻳﺰان آﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ در هﺮ ردﻳﻒ ﭘﻨﺠﺎﻩ اﻟﯽ ﺷﺼﺖ ﻃﻨﺎب ﺁوﻳﺰان ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﻪ‬
‫‪٤٣٥‬‬
‫ﺁن ﺟﺎ ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺁ ن هﺎ روﯼ ﻧﻴﻤﻜﺘﯽ ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دار ﻣﯽ ﺁوﻳﺨﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻋﺪام در اوﻳﻦ در ﺳﻮﻟﻪ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در روزهﺎﯼ اول در ﭘﺎرﮐﻴﻨﮓ دادﺳﺘﺎﻧﯽ و‬
‫ﺳﭙﺲ در زﻳﺮزﻣﻴﻦ ‪ ٢٠٩‬اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ اﻋﺪام ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ و ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺘﺢ اﷲ ﭘﻴﺮﺻﻨﻌﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ و ﻣﺼﻄﻔﯽ هﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬او در ﻳﮑﯽ از اﺗﺎق هﺎﯼ‬

‫‪ 434‬ﻣﺘﻦ ﺱﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻣﺰﺑﻮر در ﺱﺎﻳﺖ ﺟﺒﻬﻪ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺥﻠﻖ ﺑﻪ ﺕﺎرﻳﺦ ‪ ١۵‬ﺟﻮﻻﯼ ‪ ٢٠٠۴‬ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‬
‫‪ 435‬ﺱﺎﻳﺖ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﻠﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ‪www.hambastegimeli.com/node/22298‬‬
‫‪459‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﮐﻮﭼﮏ زﻳﺮزﻣﻴﻦ ‪ ٢٠٩‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ ۵‬زن و ﻣﺮد را دﻳﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ دار زدﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ٤٣٦.‬اﺗﺎق‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻳﮏ اﺗﺎق ‪ ٣‬در ‪ ۴‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ و ﻃﺒﻖ رواﻳﺖ دوﺳﺖ ﻣﺎن ﺗﻨﻬﺎ ‪ ۵-۶‬ﺣﻘﻠﻪ دار‬
‫در ﺁن ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد و ﻧﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ در هﺮ ردﻳﻒ ﺁن ‪ ۵٠-۶٠‬ﻃﻨﺎب ﺁوﻳﺰان ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دوﺳﺖ دﻳﮕﺮم ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺷﻤﻴﺮاﻧﯽ ﮐﻪ وﯼ ﻧﻴﺰ در هﻤﺎن ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻮق ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻓﺘﺢ اﷲ را ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ ]در زﻳﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ‪[ ٢٠٩‬ﮐﻪ ﺑﭽﻪ هﺎ را دار ﻣﯽ زدﻧﺪ ﺑﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﺁن ﺟﺎ ‪ ۵‬ﻧﻔﺮ ‪ ٢،‬ﺧﻮاهﺮ ﺑﺎ ﭼﺎدر و ‪ ٣‬ﺑﺮادر را ﺑﻪ‬
‫‪٤٣٧‬‬
‫دار ﺁوﻳﺰان ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫دوﺳﺖ و هﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﺳﺎﺑﻘﻢ‪ ،‬ﻣﺠﺎهﺪ ﺧﻠﻖ ﻣﺴﻌﻮد اﺑﻮﻳﯽ در ﻣﻴﺰﮔﺮدﯼ ﮐﻪ در ﺷﻬﺮ اﺷﺮف ﺑﺮﭘﺎ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و از ﺳﻴﻤﺎﯼ ﺁزادﯼ ﭘﺨﺶ ﺷﺪ‪ ،‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﻌﺪ ازﻇﻬﺮ ‪۶‬‬
‫ﻣﺮداد در اوﻳﻦ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ از زﺑﺎن ﺷﻬﻴﺪ اﻣﻴﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻬﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻳﮑﯽ از ﺁن هﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪...‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ ۵‬ﻏﺮوب ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻦ ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮدم اﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ روز‪ ،‬رﻓﺖ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ ‪١١‬‬
‫ﺷﺐ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﺮش ﮔﺮداﻧﺪ ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﮐﻪ وﺳﺎﻳﻠﺶ را ﺑﺮدارد‪ .‬ﺗﻮ هﻤﺎن‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﮐﻪ داﺷﺖ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ‪ ٧٨‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬رﻓﺘﻴﻢ دادﮔﺎﻩ‪،‬‬
‫هﻤﻪ ﻣﺎن ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺷﺶ ﻣﺮداد‪ ،‬ﺷﺮوع ﻗﺘﻞ ﻋﺎم در زﻧﺪان اوﻳﻦ‪.،‬ﺑﻌﺪ‬
‫‪٤٣٨‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ هﻤﻪ را ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺷﻤﻴﺮاﻧﯽ ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎً ﺑﺎ اﻣﻴﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻬﯽ و ﻣﺴﻌﻮد اﺑﻮﻳﯽ هﻢ ﺳﻠﻮل ﺑﻮدﻩ و در اروﭘﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ ،‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ رواﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ از ‪ ١٢‬ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﻴﺮ ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﭘﺎﺳﺪار ﺟﻮاد ﺑﻪ ﺳﻠﻮل‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار دم درب ﺳﻠﻮل اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ اﻣﻴﺮ وﺳﺎﻳﻠﺶ را ﺟﻤﻊ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﻴﺮ‬
‫ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺮ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻟﺘﺶ ﮐﺎﻣﻼً ﻋﻮض ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬و در ﻻﺑﻼﯼ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن‬
‫وﺳﺎﻳﻞ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد ﺑﻪ ﻣﻦ و ﻣﺴﻌﻮد ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻨﻪ ﮐﻪ او را ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ اﻧﺪ و‬
‫اﻻن هﻢ دارﻧﺪ او را ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮب درﮎ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﮔﻴﺞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و هﯽ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻴﺪﻳﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺗﻮ را ﮐﺎﺑﻞ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬او‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﻧﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ دار ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬و ﻣﺎ ﺑﺎز هﻢ ﺳﻮال هﺎﯼ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮدﻣﺎن را‬
‫ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﺮدﻳﻢ و او هﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﻧﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ رﻓﺘﻴﻢ ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ و هﻤﻪ ﺑﻪ اﻋﺪام‬
‫ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬و اﻻن هﻢ دارﻳﻢ ﺑﺮاﯼ اﻋﺪام ﻣﯽ روﻳﻢ‪ ....‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ هﺎﯼ ﺟﺎﺑﺮ اﻧﺼﺎرﯼ و اﻣﻴﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻬﯽ ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ ﺳﺤﺮﮔﺎﻩ ‪۶‬‬

‫‪436‬در ﮐﺘﺎب ﻗﺘﻞﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺱﻴﺎﺱﯽ ﺹﻔﺤﻪ ‪ ،٢۵٨‬ﺣﺴﻴﻦ ﻓﺎرﺱﯽ ﻧﻴﺰ روﯼ اﻋﺪام در زﻳﺮزﻣﻴﻦ ‪ ٢٠٩‬و ﺑﺮدن ﻓﺮد‬
‫ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮاﯼ ﺕﻤﺎﺵﺎﯼ ﺁن ﺕﺄﮐﻴﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ 437‬ﺱﺎﻳﺖ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﻠﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ‪www.hambastegimeli.com/node/22789‬‬
‫‪ 438‬ﺱﻴﻤﺎﯼ ﺁزادﯼ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ وﻳﮋﻩ ﮐﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ‪www.hambastegimeli.com/tv‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬ ‫‪460‬‬
‫ﻣﺮداد ﮐﻪ ﺁﻏﺎز اﻋﺪام هﺎ ﺑﻮد اﻓﺮاد زﻳﺎدﯼ اﻋﺪام ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻌﺪاد ﺁن هﺎ‬
‫‪٤٣٩‬‬
‫ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ١٠‬ﻧﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺪاد "ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ" ﮐﻪ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺷﻤﻴﺮاﻧﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺻﺮاﺣﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺁن هﺎ را ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ١٠‬ﻧﻔﺮ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ‪ ٧٨‬ﻧﻔﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد!‬

‫در ﺑﻴﺎن ﺧﺎﻃﺮات دﻗﺖ ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ اﻣﮑﺎن ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدﻩ را از رژﻳﻢ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ!‬

‫در ﮐﺘﺎب ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺧﻨﺪﻩ ﻟﻴﻼ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺮح ﺧﺎﻃﺮات ﻣﻬﺮﯼ ﺣﺎﺟﯽ ﻧﮋاد از ‪ ۵‬ﺳﺎل ﺣﻀﻮر وﯼ‬
‫)‪ (۶٠-۶۵‬در زﻧﺪان هﺎﯼ ﺟﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬

‫ﻳﮏ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ او در ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎﺗﯽ ﮐﻪ در اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ ،۶٧‬ﭘﺲ از ﻋﻤﻠﻴﺎت‬

‫ﺁﻓﺘﺎب و ﻗﺒﻞ از ﭼﻠﭽﺮاغ ﺑﺎ "ﺁﻧﺎ" داﺷﺖ‪ ،‬هﻤﺎن ﺷﻌﺮ را ﺑﺮاﯼ او ﺧﻮاﻧﺪﻩ و ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ :‬ﻣﺎدر ﺗﻮﻓﺎن )ﻳﻌﻨﯽ ارﺗﺶ ﺁزادﻳﺒﺨﺶ( در راﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﺁن ﭘﺲ دﻳﮕﺮ‪،‬‬
‫ﻣﺎدرم ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﻋﻠﯽ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﺪ‪ .‬روز ‪ ١٠‬ﺁذر ﻟﺒﺎس هﺎﯼ ﻋﻠﯽ را هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ‬
‫ﻃﻨﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و او را ﺣﻠﻖ ﺁوﻳﺰ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎدرم ﺗﺤﻮﻳﻞ‬
‫دادﻧﺪ‪" ... .‬ﺁﻧﺎ" ﮔﻔﺖ‪ :‬در اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺟﻼد ﻳﮏ ﮔﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ داد ﮐﻪ هﻤﺎن ﺟﺎ ﺑﺎز‬
‫ﮐﺮدم‪ .‬ﻟﺒﺎس ﻋﻠﯽ را هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ از ﺗﻨﺶ در ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ در ﺁن ﮔﺬاﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻃﻨﺎﺑﯽ هﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻋﻠﯽ ﺑﻮد و از هﻤﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﮔﺮﻩ ﻃﻨﺎب ﺑﺮﻳﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ در ﺑﻴﻦ ﻟﺒﺎس هﺎﻳﺶ ﺑﻮد و ﻧﺦ و ﺳﻮزن و ﻳﮏ دﺳﺖ ﻟﺒﺎس و ‪١٠٠‬‬
‫‪٤٤٠‬‬
‫ﺗﻮﻣﺎن ﭘﻮل و دارو و ﻋﻴﻨﮏ و ﺳﺎﻋﺖ‪.‬‬

‫در هﻤﻴﻦ ﮐﺘﺎب ﭼﻨﺪ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻬﺮﯼ ﺣﺎﺟﯽ ﻧﮋاد ﮔﺰارش ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﺠﺎهﺪ ﺷﻤﺎرﻩ ﯼ ‪ ۵١٢‬در‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺮادرش را ﻣﯽ ﺁورد‪:‬‬

‫ﻋﻠﯽ ﻗﻬﺮﻣﺎن در ﻋﻴﺪ ‪ ۶٧‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻳﮏ درﮔﻴﺮﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﺎ دژﺧﻴﻤﺎن دوﺑﺎرﻩ‬

‫ﻣﻤﻨﻮع اﻟﻤﻼﻗﺎت ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬از ﺁن ﭘﺲ ﺗﺎ ﺁذرﻣﺎﻩ هﻤﺎن ﺳﺎل ﮐﺴﯽ از ﻋﻠﯽ ﺧﺒﺮ‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم روز ‪ ١٢‬ﺁذر دژﺧﻴﻤﺎن ﻣﻘﺪارﯼ از ﻟﺒﺎس هﺎﯼ ﻋﻠﯽ را ﺑﻪ ﻣﺎدر‬
‫داﻏﺪﻳﺪﻩ اش ﺗﺤﻮﻳﻞ دادﻩ و ﺧﺒﺮ ﺗﻴﺮﺑﺎران ﮐﺮدن ﻓﺮزﻧﺪش را ﺑﻪ او ﻣﯽ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫‪٤٤١‬‬
‫ﺑﻌﺪهﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻴﺮﺑﺎران ﻋﻠﯽ روز ‪ ١٠‬ﻣﻬﺮ ‪ ۶٧‬ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 439‬هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﻠﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ ‪www.hambastegimeli.com/node/22788‬‬

‫‪ 440‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٢٣‬‬
‫‪ 441‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺹﻔﺤﻪﯼ ‪.١٣٧‬‬
‫‪461‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫در ﺧﺎﻃﺮات ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ ﻣﻬﺮﯼ ﺣﺎﺟﯽ ﻧﮋاد ﻳﮏ ﺑﺎر ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﻋﻴﺪ و دﻳﮕﺮ ﺑﺎر‬
‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ ۶٧‬ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﺷﻬﺎدت ﻋﻠﯽ ﻳﮏ ﺑﺎر ﺗﻴﺮﺑﺎران و ﻳﮏ ﺑﺎر‬
‫ﺣﻠﻖ ﺁوﻳﺰ ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﮐﺘﺎب ﻗﺘﻞ ﻋﺎم زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻴﺰ ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﺷﻬﺎدت او‬
‫ﺗﻴﺮﺑﺎران و ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﻬﺎدت او ‪ ١٠‬ﺁذر ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ از ﮐﺠﺎ ﭘﯽ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ "ﻟﺒﺎس ﻋﻠﯽ را هﻤﺎن ﻃﻮر از ﺗﻨﺶ در ﺁوردﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ".‬ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ اﻃﻼع دارد ﮐﻪ او در ﻟﺤﻈﻪ ﯼ ﺷﻬﺎدت ﭼﻪ ﻟﺒﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﭼﻪ ﻧﻴﺎزﯼ اﺳﺖ دژﺧﻴﻤﺎن ﻃﻨﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن ﻋﻠﯽ را دار زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺎدرش ﺗﺤﻮﻳﻞ دهﻨﺪ؟‬
‫ﺳﺎﮎ و وﺳﺎﻳﻞ ﺷﺨﺼﯽ اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن در ﺑﻨﺪ هﺎﯼ ﺳﺎﺑﻘﺸﺎن ﺑﻮد و ﺗﻼش ﺑﺮاﯼ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ‬
‫ﺁن هﺎ ﻣﺪت هﺎ ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﻧﻴﺎزﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻨﺎب ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬
‫ﻣﺪت هﺎ اﻳﻦ ﻃﺮف و ﺁن ﻃﺮف ﻧﮕﺎهﺪارﯼ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺁﺧﺮ در ﺳﺎﮎ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻗﺮار دادﻩ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎدرش ﺗﺤﻮﻳﻞ دادﻩ ﺷﻮد؟‬
‫اﻟﺒﺘﻪ هﻴﭻ ﺑﻌﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺎدرﯼ درد ﮐﺸﻴﺪﻩ و داﻏﺪار ﮐﻪ ﺳﻪ ﻓﺮزﻧﺪ دﻟﺒﻨﺪش را ﺑﻪ‬
‫وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﮑﻞ از او ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دﻳﺪن ﻃﻨﺎﺑﯽ در ﺳﺎﮎ ﭘﺴﺮش‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن‬
‫ﻓﺮزﻧﺪش را دار زدﻩ اﻧﺪ و از ﺁن ﭼﻮن ﻣﺮدﻣﮏ ﭼﺸﻢ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﺮا ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺑﻴﺎن‬
‫ﺁن در ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان دﻗﺘﯽ ﺻﻮرت ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮد؟ ﺑﺎور ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ رژﻳﻢ ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎرﺗﺮ‬
‫ﻧﺸﺎن دادﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﻘﻂ زﻳﺮ ﭘﺎﯼ ﺷﻬﺎدت هﺎﯼ ﻣﺎ ﺷﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻪ اﺻﺮارﯼ ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﺸﺎر ﻋﺠﻮﻻﻧﻪ ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان اﺳﺖ؟ ﻣﮕﺮ ﻗﺮار ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ هﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان اﺳﻨﺎد ﺟﻨﺎﻳﺎت رژﻳﻢ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ؟‬
‫ﺁن ﭼﻪ ﻣﻦ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻋﻠﯽ ﻣﯽ داﻧﻢ‪:‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ ۶۶‬ﻋﻠﯽ و ﭼﻨﺪ ﺗﻦ دﻳﮕﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻠﯽ ﻧﻴﻠﻐﺎز و ﺑﺎﻗﺮ ﻗﻨﺪهﺎرﯼ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺟﻬﺎد‬
‫ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدﯼ و ﺗﻮاب در ﺁن ﺟﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁن هﺎ‬
‫دوران ﺳﺨﺘﯽ را در ﺑﻨﺪ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﻨﺒﻴﻬﯽ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻩ و از رواﺑﻂ ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﺎ هﻢ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﻧﻴﻠﻐﺎز ﭘﻴﺶ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ و در هﻤﺎن ﺟﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﻴﺪ و ﺑﺎﻗﺮ ﻗﻨﺪهﺎرﯼ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪ ١‬ﻣﻨﺘﻘﻞ و در ‪ ١٨‬ﻣﺮداد ‪ ۶٧‬در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﻋﻠﯽ در اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎﻩ ‪ ۶٧‬ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﯼ ﺑﻌﺪ از ﺁن ﺑﻪ ﺳﻠﻮل‬
‫اﻧﻔﺮادﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ و ﺗﺎ روز ﺷﻬﺎدت در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠﯽ روز ﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢٢‬ﻣﺮداد ‪ ۶٧‬ﺑﻪ دادﮔﺎﻩ ﺑﺮدﻩ ﺷﺪ و هﻤﺎن روز در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت‬
‫رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ در ﺧﺎﻃﺮات ﻣﻬﺮﯼ ﺣﺎﺟﯽ ﻧﮋاد ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺁﺧﺮﻳﻦ اﻋﺪام‬
‫در ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺳﺎل ‪ ۶٧‬در ﮔﻮهﺮدﺷﺖ ‪ ١٣‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻇﺎهﺮا‬
‫رژﻳﻢ ﺑﺮاﯼ ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﺷﯽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﯼ ﺣﺎﺟﯽ ﻧﮋاد اﻋﻼم ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻧﻤﺎﻳﻪ‬
‫ﺁذرﯼ داوود ‪٣٨٦ ...................................‬‬
‫ﺁذرﯼ ﻣﺴﻌﻮد ‪٢٩ ....................................‬‬
‫ﺁذﻳﻦﭘﻮر ﻳﻮﺱﻒ ‪١٥٣ ...............................‬‬
‫اراﮐﯽ ‪٢٦٧ ..........................................‬‬
‫اراﻧﯽ ﺕﻘﯽ‪١٧٤ ......................................‬‬
‫ارد ﻋﻠﯽ ‪١١٣ .......................................‬‬
‫اردﺑﻴﻠﯽ ﻣﻬﺮداد ‪١٣٦ ,١٣٣.......................‬‬
‫اردﺱﺘﺎﻧﯽ ﺣﻤﻴﺪ ‪١٤٠ ...............................‬‬
‫اردﮐﺎﻧﯽ ﺟﻌﻔﺮ ‪٣٣٨ ,٢٩٤........................‬‬
‫اردﮐﺎﻧﯽ ﻣﺤﻤﺪ ‪١١٦ ................................‬‬
‫اردوان ﺱﻮداﺑﻪ ‪٤٥٧ ,٤٢٩........................‬‬
‫ارژﻧﮕﯽ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺱﻢ)هﻮﺵﻨﮓ(‪,١٨٤ ,١٨٢.. ....‬‬
‫‪١٩٩‬‬
‫ﺁرﻣﻴﻦ ﻣﺤﻤﻮد ‪٣٨٢ ,١٤٠.........................‬‬
‫ارﻧﺒﻮرگ اﻳﻠﻴﺎ ‪٣٩٠ .................................‬‬
‫ﺁرﻳﻦ ﺑﻴﮋن ‪٣٨٢ .....................................‬‬
‫ﺁرﻳﻦ ﺣﺸﻤﺖاﷲ ‪٣٨٢ ...............................‬‬
‫ﺁزاد ﻓﺮﺟﺎد ‪٤٣٦ ....................................‬‬
‫ﺁزادﻣﻨﺶ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪١٦٤ .........................‬‬
‫ﺁزادﻩ ﺣﺴﻦ ‪٣٨٣ ....................................‬‬
‫ﺁزادﻳﺨﻮاﻩ رﺣﻴﻢ ‪٣٨٦ ...............................‬‬
‫ﺁزرم ﻳﻮﺱﻒ ‪٣٨٣ ,٣٨٢...........................‬‬
‫ازﮐﻴﺎ ﻣﻴﻨﺎ ‪٣٦٣ ......................................‬‬
‫ازﻟﯽ رﺿﺎ ‪١٥٣ ,١٥٠ ,١٤١ ,١٣٩ ,١٣٦ ....‬‬
‫ﺁژﻳﻨﯽ ﻣﺤﻤﻮد ‪٣٨١ ,٣٨٠.........................‬‬
‫اﺱﺘﺎﻟﻴﻦ ژوزف ‪٤٣ ,٤١ ...........................‬‬
‫اﺱﺘﺮن ﺟﯽ‪ -‬پ ‪٢٠٥ ...............................‬‬
‫اﺱﺪﻳﺎن ﺣﻤﻴﺪ‪٣٧٦ ,٣٦٦...........................‬‬
‫اﺱﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ ﻓﺮﺵﺎد ‪٢٣٠ .............................‬‬
‫ﺁذرﻧﮓ ﺱﻌﻴﺪ ‪١١٠..................................‬‬
‫ﺁذروش ﮐﻴﺎﻧﻮش‪٣٨٥ ,٣٨٤ ......................‬‬
‫اﺋﻤﯽ ﻣﺤﻤﻮد ‪٢٢٢...................................‬‬
‫ﺁﺋﻴﻨﻪ ﻳﻮﺱﻒ ‪٣٨٠....................................‬‬
‫اﺑﺘﻬﺎج هﻮﺵﻨﮓ ‪٢٣.................................‬‬
‫ﺁﺑﺨﻮن ﻳﻮﺱﻒ ‪٢١٨.................................‬‬
‫ﺁﺑﺪام ﻣﺮﺕﻀﯽ‪٣٨٦..................................‬‬
‫ﺁﺑﺮاهﺎﻣﻴﺎن ﻳﺮواﻧﺪ‪,٤٤٨.,٢٧١ ,٢٦٩ .... ......‬‬
‫‪٤٥٤ ,٤٥٣ ,٤٥٢ ,٤٥١ ,٤٥٠ ,٤٤٩‬‬
‫اﺑﺮاهﻴﻢﻧﮋاد ﺑﻬﻤﻦ ‪٨٨...............................‬‬
‫اﺑﺮﻧﺪﯼ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ‪٥٥ ,٣٧ ........................‬‬
‫اﺑﻄﺤﯽ ﺱﻴﺪﻋﺒﺎس ‪٢٧٣ ,١٧٣ ....................‬‬
‫ﺁﺑﮑﻨﺎرﯼ ﭘﺮوﻳﻦﮔﻠﯽ ‪٤٢٥..........................‬‬
‫اﺑﻮاﻟﺨﻴﺮ اﺑﻮﺱﻌﻴﺪ ‪١٩٤.............................‬‬
‫اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞاﻟﻌﺒﺎس ‪٤٣٢..............................‬‬
‫اﺑﻮﻳﯽ ﻣﺴﻌﻮد ‪٤٥٩..................................‬‬
‫اﺕﺮاﮎ ﻓﺮهﺎد ‪١٤٠..................................‬‬
‫ﺁﺕﻴﮏ ﮔﻞﻋﻠﯽ ‪٣٨٤..................................‬‬
‫اﺣﻤﺪزادﻩ ﺁﺱﻴﻪ‪٣٦٣.................................‬‬
‫اﺣﻤﺪﯼ اﺵﺮف ‪٣٦٣.................................‬‬
‫اﺣﻤﺪﯼ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ ‪٢٩٥...........................‬‬
‫اﺣﻤﺪﯼﻧﮋاد ﻣﺤﻤﻮد ‪٢٣٧...........................‬‬
‫اﺥﮕﺮ ﻣﺠﺘﺒﯽ‪,١٥٩ ,١٠١ ,٩٨ ...................‬‬
‫‪٢٤٠ ,٢٢٣ ,١٨٧ ,١٨٠ ,١٦٠‬‬
‫اﺥﻼﻗﯽ ﺱﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ‪١٤٠.............................‬‬
‫اﺥﻮان ﺙﺎﻟﺚ ﻣﻬﺪﯼ ‪١٩٩ ,١٩٤ ,٢٣ .............‬‬
‫ادب ﺁواز)ﻋﺼﻤﺖ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ و ﺣﺴﻴﻦ(‪,٢١٥.... .‬‬
‫‪٣٨١‬‬
‫ﺁذرﺁب ﺣﺒﻴﺐ ‪٣٨٥..................................‬‬
‫ﺁذرشﮔﺮﮔﺎﻧﯽ ﻋﻠﯽ ‪٣٨١...........................‬‬
‫ﺁذرﻧﮓ داود ‪٣٨٧ ,٣٨٣ ..........................‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬
‫اﮐﺒﺮﯼﺹﻔﺖ اﺑﺮاهﻴﻢ ‪١٨٤ ,١٧٦.................‬‬
‫ﺁل ﺁﻗﺎ ﻧﺴﺘﺮن ‪٣٩٦ ..................................‬‬
‫اﻟﻠﻬﻴﺎرﯼ ﻋﻠﯽرﺿﺎ ‪١٥٣ ,١٠٠...................‬‬
‫اﻟﻤﺎﺱﻴﺎن ﺱﻴﺎﻣﮏ ‪٢١٨ .............................‬‬
‫اﻟﻬﯽ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ‪١٥٣ ...............................‬‬
‫ﺁﻟﻮﮐﯽ ﻗﺎﺱﻢ ‪٩٣ ......................................‬‬
‫اﻣﺎﻣﯽ ﺱﻌﻴﺪ‪١٣٦ ....................................‬‬
‫اﻣﺠﺪﯼ ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺹﺮ ‪١٣٦ ...........................‬‬
‫اﻣﺮﯼ ﻧﺎﺹﺮ ‪٦٠ .....................................‬‬
‫اﻣﻴﺪﻧﺠﻒﺁﺑﺎدﯼ ﻓﺘﺢاﷲ ‪٢٣٨ ,٢٣٧................‬‬
‫اﻣﻴﺮﯼ ﭘﺮوﻳﻦ ‪٣٦٧ .................................‬‬
‫اﻣﻴﻨﯽ ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ ‪٣٦٧ ...............................‬‬
‫اﻧﺘﻈﺎرﯼ ﻣﻴﻨﺎ ‪٣٦٣ ..................................‬‬
‫اﻧﺴﯽ ﺹﺪﻳﻘﻪ ‪٣٦٣ ..................................‬‬
‫اﻧﺼﺎرﯼ ﺟﺎﺑﺮ ‪٤٥٩ ................................‬‬
‫اﻧﺼﺎرﯼ ﻣﺠﻴﺪ ‪٣٩ ..................................‬‬
‫اﻧﺼﺎرﯼ ﻣﺴﻌﻮد ‪٤٥٥ ,٣٨٧ ,٢٧٢ .............‬‬
‫اﻧﺼﺎرﯼ ﻧﺠﻒﺁﺑﺎدﯼ)ﻧﺎﺹﺮﯼ(‪,٢٨٨ ,٩٣.. ....‬‬
‫‪٤٤٦‬‬
‫اﻧﺼﺎرﻳﻮن ﻋﻠﯽ ‪٨٩ ,٢٩ ,٢٨ ,٢٧ ..............‬‬
‫اﻧﮕﻠﺲ ﻓﺮدرﻳﮏ ‪٤٠٨ ..............................‬‬
‫اوﺱﻄﯽ ﻋﻠﯽاوﺱﻂ ‪١٣٠ ...........................‬‬
‫ﺁوﯼ هﻨﮓ ﻣﺨﺘﺎر ‪٣٨٥ .............................‬‬
‫اوﻳﺴﯽ ﻏﻼﻣﻌﻠﯽ ‪١٨٦ ..............................‬‬
‫ﺁﻳﺖاﷲ زادﻩ ﺵﻴﺮازﯼ رﺿﻴﻪ ‪٣٦٣ ................‬‬
‫اﻳﺮانﻧﮋاد ﺥﻴﺮاﷲ ‪٦١ ,٦٠ ,٢٢...................‬‬
‫اﻳﺰدﯼ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎ ‪٣١٢ .............................‬‬
‫اﻳﻮاﻧﯽ هﻤﺎﻳﻮن ‪٣٧٠ ................................‬‬
‫ﺁﻳﻴﻦﭘﻮر ﺣﺴﻦ ‪٣٨٠ .................................‬‬
‫ﺑﺎﺑﺎﺹﺤﺎف ﺑﻴﻮﮎ ‪٢٣٠ .............................‬‬
‫ﺑﺎداﻣﭽﻴﺎن اﺱﺪاﷲ‪٧٩ ................................‬‬
‫ﺑﺎزرﮔﺎن ﻣﻬﺪﯼ ‪٣٢٩،٢۵٠ .......................‬‬
‫ﺑﺎﻗﺮزادﻩ اﺑﻮﺕﺮاب‪٣٩٦ .............................‬‬
‫ﺑﺎﻗﺮزادﻩ ﺣﺴﻴﻦ ‪٣٩٧ ,٣٩٦.......................‬‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ‪٣٣٢ ................................‬‬
‫ﺑﺤﺮﯼ ﺣﺴﻴﻦ ‪١٣٦ ,١٣٤ ,١٣٣ .................‬‬
‫ﺑﺨﺘﻴﺎرﯼ اﺱﻌﺪ )ﺱﺮدار( ‪١٧٤ .....................‬‬
‫ﺑﺨﺸﺎﻳﯽ ﻧﺼﺮاﷲ ‪٣١٣ ,١١٥......................‬‬
‫ﺑﺪرﯼ ﻧﺎﺹﺮ ‪٣٧٥ ...................................‬‬
‫ﺑﺮادران ﻣﻨﻴﺮﻩ ‪٤٢٨ ,٤٢٧ ,٤٢٤ ,٤١٥ .......‬‬
‫ﺑﺮاهﻨﯽ رﺿﺎ ‪٣٢٩ ..................................‬‬
‫ﺑﺮزﮔﺮ ﻧﺎﺹﺮ ‪١٤٠ .................................‬‬
‫ﺑﺮﺵﺖ ﺑﺮﺕﻮﻟﺖ ‪٣٧٨ ,٣٣٣ ,١٤٣ ...............‬‬
‫ﺑﺮوﺵﻔﻠﺪ اﺱﺘﻔﺎن ‪٢٦٠ ,٢٠٥.......................‬‬
‫‪464‬‬
‫اﺱﻔﻨﺪﻳﺎرﯼ ﻣﺼﻄﻔﯽ‪,٢٤ ,٢٣ ,١٦ ,١٥ ........‬‬
‫‪,٧٩ ,٦٩ ,٦٧ ,٦٢ ,٥٩ ,٥٦ ,٣٧ ,٣٥‬‬
‫‪٨٠‬‬
‫اﺱﮑﻨﺪرﯼ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ‪١٣٠.........................‬‬
‫اﺱﮑﻨﺪرﯼ ﻣﻴﺘﺮا ‪٣٦٤...............................‬‬
‫اﺱﮑﻮﻳﯽ ﺹﺒﺎ‪,٤١٠ ,٤٠٣ ,٣٤٦ ....... .........‬‬
‫‪,٤٢٤ ,٤٢٣ ,٤٢٢ ,٤٢١ ,٤٢٠ ,٤١٩‬‬
‫‪٤٢٨ ,٤٢٦‬‬
‫اﺱﻤﺎﻋﻴﻠﯽ ﻣﻬﻨﺎز ‪٣٦٣..............................‬‬
‫ﺁﺱﻴﺎﺑﺎن ﺣﺴﻴﻦ ‪٣٦١.................................‬‬
‫اﺵﭙﺮﺑﺮ ﻣﺎﻧﺲ‪٤٣ ,٤٢ .............................‬‬
‫اﺵﺘﺮﯼ ﻣﻬﺮداد ‪١٥٣................................‬‬
‫اﺵﺮاﻗﯽ ﻣﺮﺕﻀﯽ‪,١٤٤ ,١٤٠ ,١٣١.............‬‬
‫‪,٢٦٩ ,٢٦٨ ,٢٦٧ ,٢٦٦ ,٢٤٥ ,١٤٥‬‬
‫‪,٣٥٢ ,٢٩٥ ,٢٩٤ ,٢٧٣ ,٢٧٢ ,٢٧١‬‬
‫‪٤٤٦ ,٣٥٦‬‬
‫اﺵﺮاﻗﯽ ﺵﻬﺎباﻟﺪﻳﻦ ‪٢٧٣ ,٢٧٢ .................‬‬
‫اﺵﺮﻓﯽ ﺱﻴﺪﻋﻠﯽﻧﻘﯽ ‪٢٣٧...........................‬‬
‫اﺵﺮﻓﯽ ﺹﻔﯽﻗﻠﯽﺥﺎن‪,٢٥٦ ,٢٤٠ ....... ........‬‬
‫‪٢٥٨ ,٢٥٧‬‬
‫ﺁﺵﻮغ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪٣٧٧.............................‬‬
‫اﺹﻐﺮزادﻩ اﺑﺮاهﻴﻢ ‪٢٥٠...........................‬‬
‫اﺹﻐﺮﯼ ﺱﻴﺪﺣﺴﻴﻦ ‪٢٤٠...........................‬‬
‫اﺹﻔﻬﺎﻧﯽ ﻋﻠﯽ ‪٢١١ ,١٩٣ ........................‬‬
‫اﺹﻼﻧﯽ ﻣﻬﺪﯼ ‪٣٩٦ ,٣٩٥ .......................‬‬
‫اﻓﺘﺨﺎرﺟﻮ ﺣﺴﻦ ‪٢٢٢...............................‬‬
‫اﻓﺘﺨﺎرﯼ اﺱﻤﺎﻋﻴﻞ ‪٢٨٨............................‬‬
‫اﻓﺘﺨﺎرﯼ زهﺮا ‪٢٢٢................................‬‬
‫اﻓﺘﺨﺎرﯼ ﻣﺴﻌﻮد ‪٢٣١ ,١٦٦ .....................‬‬
‫اﻓﺨﻤﯽ ﮐﻤﺎل‪,٢٩٠ ,٢٨٩ ,٢٨٨ ,٢٨٧..........‬‬
‫‪,٤٤٥ ,٤٤٤ ,٣٥٤ ,٣٥٣ ,٣٥٢ ,٣٥٠‬‬
‫‪٤٤٦‬‬
‫اﻓﺸﺎرﯼ ﻇﻔﺮ ‪٢٠٨ ,١٩٤ .........................‬‬
‫اﻓﺸﻮن زﻳﻦاﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ‪١٥٣ ,١٤٠ ..................‬‬
‫اﻓﻐﺎن ﻋﺒﺎس ‪١٤٠...................................‬‬
‫ﺁﻗﺎﺑﺰرﮔﯽ ﺣﺴﻴﻦ ‪٣٨٤ ,٣٨٣ .....................‬‬
‫ﺁﻗﺎﻧﻮر ﺵﻬﻨﺎز ‪٣٦٤..................................‬‬
‫ﺁﻗﺎﻳﺎن ﻓﺮح ‪٣٦٣.....................................‬‬
‫ﺁﻗﺎﻳﯽ اﺣﻤﺪ ‪٢٢٢.....................................‬‬
‫اﻗﺒﺎﻟﯽ ﻧﻌﻤﺖ ‪١٦٤ ,٧٣ ............................‬‬
‫اﻗﻮاﻣﯽ ﻣﻠﻴﺤﻪ ‪٣٦٤..................................‬‬
‫اﻗﻴﺎﻧﯽ ﻣﻬﺮﯼ ‪٣٦٣..................................‬‬
‫اﮐﺒﺮﻧﮋاد ﺣﻮرﻳﻪ ‪٣٦٣..............................‬‬
‫اﮐﺒﺮﯼ رﻗﻴﻪ ‪٣٦٣....................................‬‬
‫‪465‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﭘﻞ ﭘﻮت ‪٤٠٨ ........................................‬‬
‫ﭘﻨﺎهﯽ ﺵﻬﻴﻦ ‪٣٦٤ ...................................‬‬
‫ﭘﻬﻠﻮﯼ رﺿﺎ)ﺵﺎﻩ( ‪١٧٤ ............................‬‬
‫ﭘﻬﻠﻮﯼ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ)ﺵﺎﻩ( ‪١٨٦ ......................‬‬
‫ﭘﻬﻠﻮﯼﻧﻴﺎ ﻋﻠﯽ ‪٢٥٦ .................................‬‬
‫ﭘﻮراﻗﺒﺎل ﻣﻬﺪﯼ ‪٢٢٢ ...............................‬‬
‫ﭘﻮررﻣﻀﺎن ﻣﺠﻴﺪ ‪١٤٠ ............................‬‬
‫ﭘﻮرﺱﺎﺣﻠﯽ ﻋﺒﺎس ‪١٦٤ .............................‬‬
‫ﭘﻮرﻗﺎﺿﻴﺎن ﻣﺤﻤﺪ ‪٢٢٣ ............................‬‬
‫ﭘﻮرﻣﺤﻤﺪﯼ ﻣﺼﻄﻔﯽ ‪٣۵٦،٣٥٢ ,٢٦٨،٢۶۶‬‬
‫ﭘﻮرﻧﺠﺎﺕﯽ اﺣﻤﺪ ‪٢٠٢ ,٧٩.........................‬‬
‫ﭘﻴﺮﺹﻨﻌﺎن ﻓﺘﺢاﷲ ‪٤٥٨ ,٢٧٧.....................‬‬
‫ﭘﻴﺮﻧﮋاد هﻮﺵﻨﮓ‪٣٧٥ ..............................‬‬
‫ﭘﻴﻨﻮﺵﻪ ﺁﮔﻮﺱﺘﻴﻨﻮ ‪٣٤٥ ..............................‬‬
‫ﺕﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﻬﻨﺎم ‪١٣٦ ....................................‬‬
‫ﺕﺎجاﮐﺒﺮﯼ ﻣﻨﻴﮋﻩ ‪٣٦٣ ..............................‬‬
‫ﺕﺎﺟﻴﮏ ‪٧٩ ...........................................‬‬
‫ﺕﺒﺮﻳﺰﯼ ﻣﺠﻴﺪ‪,٢١ ,١٩ ,١٨ ,١٧ ,١١ ..........‬‬
‫‪٢٢‬‬
‫ﺕﺠﺪد ﺟﻌﻔﺮ ‪١٦٤ ....................................‬‬
‫ﺕﺤﺼﻴﻠﯽ )ﺣﻤﻴﺪ و ﻧﺎهﻴﺪ( ‪٢١٥ ....................‬‬
‫ﺕﺤﺼﻴﻠﯽ ﻓﺎﻃﻤﻪ)ﻧﺎهﻴﺪ( ‪٣٦٣ ......................‬‬
‫ﺕﺮﮐﻤﻦﻧﮋاد ﺑﻴﮋن ‪١٤١ ..............................‬‬
‫ﺕﺮوﺕﺴﮑﯽ ﻟﺌﻮن ‪٤١ .................................‬‬
‫ﺕﺸﻴﺪ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ‪٣٣٨ ,٢٠٦.........................‬‬
‫ﺕﻘﻮﯼ ﻗﻬﯽ ﺟﻮاد‪٢٢٢ ,٢١٤.......................‬‬
‫ﺕﻬﺮاﻧﯽ ﺑﻬﻤﻦ ‪٣٢٥ ,١٨٦ ,١٧٨ .................‬‬
‫ﺕﻮاﻧﺎﺋﻴﺎن ﻓﺮد ﻣﺮﻳﻢ ‪٣٦٤ ...........................‬‬
‫ﺕﻴﻤﻮرﺕﺎش ‪١٧٤ .....................................‬‬
‫ﺕﻴﻤﻮرﯼ ﺑﻬﺮامﻋﻠﯽ ‪٢٥٨ ...........................‬‬
‫ﺕﻴﻤﻮرﯼ ﺣﻴﺪرﻋﻠﯽ ‪٢٥٨ ...........................‬‬
‫ﺕﻴﻤﻮرﯼ دروﻳﺶﻋﻠﯽ ‪٢٥٨ .........................‬‬
‫ﺕﻴﻤﻮرﯼ ﺱﻴﺮوس ‪٢٥٧ ,٢٥٦.....................‬‬
‫ﺕﻴﻤﻮرﯼ ﻏﻼمﻋﻠﯽ ‪٢٥٨ ............................‬‬
‫ﺕﻴﻤﻮرﯼ ﻳﺤﻴﯽ ‪٢٥٨ .................................‬‬
‫ﺙﺎﺑﺖ رﻓﺘﺎر رﺿﺎ ‪٨٨ ...............................‬‬
‫ﺙﺎﺑﺖ رﻓﺘﺎر)رﺿﺎ و ﻣﺴﻌﻮد( ‪٢١۴،٨٨ .........‬‬
‫ﺙﺎﺑﺖ ﻓﺮﻳﺒﺎ ‪,٤٢٦ ,٤٢٥ ,٤٢٢ ,٤١٥........ ...‬‬
‫‪٤٢٧‬‬
‫ﺙﺎﺑﺘﯽ ﭘﺮوﻳﺰ ‪١٨٦ ...................................‬‬
‫ﺙﻮاﺑﯽ ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ‪١٧٢ .............................‬‬
‫ﺟﺎﻣﻊ ﮐﻠﺨﻮران ﻓﻬﻴﻤﻪ ‪٣٦٤ ........................‬‬
‫ﺟﺎﻣﯽ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ‪٥٣ .............................‬‬
‫ﺟﺎهﺪﻧﻴﺎ هﺎدﯼ ‪٣٧٥ .................................‬‬
‫ﺑﺰاز ﺣﻘﻴﻘﺖﻃﻠﺐ ﻃﺎهﺮ‪١۵٣ ,١۴٧ ,١٠١ .....‬‬
‫ﺑﺰرگ ﺑﺸﺮ ﻋﻠﯽاﮐﺒﺮ)ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ(‪,١٣٤..... ......‬‬
‫‪١٧٢ ,١٦٢‬‬
‫ﺑﺴﻴﺠﯽ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ‪٢٢١............................‬‬
‫ﺑﮏﻋﻠﯽ ﻋﻠﯽ ‪١٦٤..................................‬‬
‫ﺑﻠﺒﻠﻴﺎن روﺵﻦ ‪١٨٤ ,١٨٠ ,١٦٦ ,١٥٦ .........‬‬
‫ﺑﻠﻮرﻳﺎن ﻏﻨﯽ ‪٣٢٩..................................‬‬
‫ﺑﻨﺎزادﻩ اﻣﻴﺮﺥﻴﺰﯼ ﺱﻌﻴﺪ ‪٣٥٨.....................‬‬
‫ﺑﻨﺪﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ ‪١٩٠...................................‬‬
‫ﺑﻨﯽ ﺹﺪر اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ‪٢٧٣ ,١٣١ ,٣٦ ...........‬‬
‫ﺑﻨﯽهﺎﺵﻤﯽ اﺱﺪاﷲ ‪١١٥............................‬‬
‫ﺑﻬﺎدرﯼ اﮐﺮم ‪٣٦٣..................................‬‬
‫ﺑﻬﺎدرﯼ ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ‪٢٢٢...............................‬‬
‫ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﯽ دهﮑﺮدﯼ ﺱﻴﻤﻴﻦ ‪٣٦٤....................‬‬
‫ﺑﻬﺮﻧﮕﯽ ﻋﺒﺪاﷲ‪١٥٣ ,١٣٥ .......................‬‬
‫ﺑﻬﺸﺘﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻨﯽ ‪٢٨٣, ٢٣٧, ٢١٣ ........‬‬
‫ﺑﻬﺸﺘﯽﺕﺒﺎر ﺣﻮرﻳﻪ ‪٣٦٣............................‬‬
‫ﺑﻬﮑﻴﺶ اﺵﺮف ‪٣٩٦................................‬‬
‫ﺑﻬﮑﻴﺶ)ﻣﺤﻤﻮد و ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ( ‪٢١٤...............‬‬
‫ﺑﻬﻨﺎمزادﻩ ﺑﻬﺮوز ‪١٤٠..............................‬‬
‫ﺑﻬﻨﻮد ﻣﺴﻌﻮد ‪٣٩٥ ,٣٢٩ .........................‬‬
‫ﺑﻮﺋﻴﻨﯽ)ﻋﻠﯽرﺿﺎ و ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ( ‪٢١٤...........‬‬
‫ﺑﻴﺎت ‪١٨٧ ,١٥١ ,١٤٤ ...........................‬‬
‫ﺑﻴﺪﯼ ﻋﻠﯽاﺹﻐﺮ ‪٢٢٢..............................‬‬
‫ﺑﻴﮋنﻳﺎر زهﺮا ‪٣٦٣.................................‬‬
‫ﺑﻴﻀﺎﻳﯽ ﺑﻬﺮام ‪١٤٨.................................‬‬
‫ﺑﯽﻏﻢ اﻣﻴﺮﻣﻬﺮان ‪٣٦٦ ,١٨٧ ....................‬‬
‫ﺑﻴﻨﺎﻳﯽ ﻣﺎﺱﻮﻟﻪ ﺥﻠﻴﻞ ‪٣٨٢..........................‬‬
‫ﭘﺎرﺱﯽﭘﻮر ﺵﻬﺮﻧﻮش‪٤١٤ ,٤٠٩ ,٤٠٨ ........‬‬
‫ﭘﺎﺱﺘﺮﻧﺎﮎ ﺑﻮرﻳﺲ ‪٥٣..............................‬‬
‫ﭘﺎﮐﺒﺎز ﻣﺮﻳﻢ)ﺱﺎرا(‪,٤١٧ ,٤١٦ ,٣٦٣ ..........‬‬
‫‪٤٢٣‬‬
‫ﭘﺮﺕﻮﯼ ﻣﻬﺪﯼ ‪٣٥٩ ,٣١٨,٣١۵ ,١٠٥ ..........‬‬
‫ﭘﺮﺕﻮﯼ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ‪٣٩٧ ,٣٣٨ ,٢٠٦ ............‬‬
‫ﭘﺮﺕﻮﯼ ﻧﺎزﻟﯽ ‪٤٠٩..................................‬‬
‫ﭘﺮز دﮐﻮﺋﻴﻼر ﺥﺎوﻳﺮ ‪٢٠٤.........................‬‬
‫ﭘﺮواز ﻧﺴﺮﻳﻦ‪,٤٠٧ ,٤٠٦ ,٤٠٢........... .....‬‬
‫‪,٤١٣ ,٤١٢ ,٤١١ ,٤١٠ ,٤٠٩ ,٤٠٨‬‬
‫‪,٤١٩ ,٤١٨ ,٤١٧ ,٤١٦ ,٤١٥ ,٤١٤‬‬
‫‪,٤٤٣ ,٤٢٨ ,٤٢٦ ,٤٢٥ ,٤٢٢ ,٤٢١‬‬
‫‪٤٥٤ ,٤٤٤‬‬
‫ﭘﺮورش ﻧﻴﻤﺎ ‪٤٥٤ ,٣٦٩ ,٢٧٢ ,٢٧١ ..........‬‬
‫ﭘﺮوﻳﺰﯼ اﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ‪٢٨٦..........................‬‬
‫ﭘﮋﻣﺎنﻓﺮ ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ‪٢٨٦..............................‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬
‫ﺣﺎﻣﺪﯼ ﮔﻠﯽ‪٣٦٣ ....................................‬‬
‫ﺣﺒﻴﺒﯽ ﺣﺴﻦ ‪٣٤٥ ...................................‬‬
‫ﺣﺠﺎرﻳﺎن ﺱﻌﻴﺪ ‪٣٣١ ,١٨۶ ,٧٩ .................‬‬
‫ﺣﺠﺎزﯼ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪١٨٧ ,١٣٦..................‬‬
‫ﺣﺠﺖ ﮐﺎﺵﺎﻧﯽ ‪٢٥٦ .................................‬‬
‫ﺣﺠﺖﮐﺎﺵﺎﻧﯽ ﺑﻬﻤﻦ ‪٢٥٦ ...........................‬‬
‫ﺣﺠﺮﯼ ﻋﺒﺎس ‪٣٩٦ .................................‬‬
‫ﺣﺪاد)دادﻳﺎر زﻧﺪان( ‪٢٦٦ ..........................‬‬
‫ﺣﺪﻳﺪﻩﭼﯽدﺑﺎغ ﻣﺮﺿﻴﻪ ‪٢٤٧ .......................‬‬
‫ﺣﺮ ﻋﺎﻣﻠﯽ)ﺵﻴﺦ( ‪٢٩٧ .............................‬‬
‫ﺣﺮﻳﺮﯼ ﻣﻨﺼﻮر ‪١٤٠ ..............................‬‬
‫ﺣﺮﻳﺮﯼ )ﻣﻨﺼﻮر و ﻣﺤﺴﻦ(‪٢١٤ ................‬‬
‫ﺣﺴﻨﻌﻠﯽﺥﺎﻧﯽ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ‪١٧٤ ....................‬‬
‫ﺣﺴﻨﯽ ﻣﺤﻤﻮد ‪٥٦ ...................................‬‬
‫ﺣﺴﻨﯽ ﻳﻌﻔﻮب ‪١١٠ .................................‬‬
‫ﺣﺴﻨﯽﭘﺎﮎ ﻣﻬﺪﯼ ‪٢١٨ .............................‬‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ‪٣٧٤ ................................‬‬
‫ﺣﺴﻴﻦﭘﻮر رﺣﻴﻢ‪٣١١ ...............................‬‬
‫ﺣﺴﻴﻦﺥﺎﻧﯽ داوود ‪١٥٣ ,١٥١....................‬‬
‫ﺣﺴﻴﻦزادﻩ ﺣﺴﻴﻦ ‪٢٦٦ ,١٧٨.....................‬‬
‫ﺣﺴﻴﻨﯽ ﭘﺮوﻳﺰ ‪٢١٨ .................................‬‬
‫ﺣﺴﻴﻨﯽ ﻋﻈﻴﻢ‪٣١٠ ..................................‬‬
‫ﺣﺴﻴﻨﯽ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ‪١٦٤ ..............................‬‬
‫ﺣﺴﻴﻨﯽ ﻟﻴﻠﯽ ‪٣٦٣ ...................................‬‬
‫ﺣﻖوردﯼ ﻋﻠﯽ‪١٥٣ ,١٤٣........................‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖﮔﻮ ﺣﺴﻴﻦ ‪١٣١ ,١٠٣......................‬‬
‫ﺣﮑﻤﺖ ﻧﺎﻇﻢ ‪١٧٧ ,١٤٨...........................‬‬
‫ﺣﮑﻴﻢهﺎﺵﻤﯽ ﻣﺤﻤﺪ ‪٢٤٨ ...........................‬‬
‫ﺣﻠﻮاﻳﯽﻋﺴﮕﺮ ﻣﺠﺘﺒﯽ ‪,٣٧٧ ,٢٦٦ ,٢٢٢..... .‬‬
‫‪٤٤٥‬‬
‫ﺣﻤﺰﻩاﯼ ﻓﺎﻃﻤﻪ ‪٣٦٣ ...............................‬‬
‫ﺣﻤﻴﺪﯼ ﺱﻬﻴﻼ ‪٣٦٣ .................................‬‬
‫ﺣﻤﻴﺪﯼ ﻓﺮﺵﺘﻪ ‪٣٦٣ .................................‬‬
‫ﺣﻨﻴﻔﻪﭘﻮر زﻳﺒﺎ دارﻳﻮش ‪,١٥٥ ,١٤٨.............‬‬
‫‪١٩٠ ,١٨٤ ,١٧٩ ,١٥٦‬‬
‫ﺣﻨﻴﻔﯽ ﺣﻴﺪر ‪٢٣ .....................................‬‬
‫ﺣﻴﺎﺕﯽ ﻃﻴﺒﻪ ‪٣٦٣ ....................................‬‬
‫ﺣﻴﺪرﯼ زهﺮﻩ ‪٣٦٣ .................................‬‬
‫ﺣﻴﺪرﯼ ﺱﻴﺪﻋﻠﯽ ‪٢٢٩ ..............................‬‬
‫ﺣﻴﺪرﯼ ﺵﻴﺮﻳﻦ ‪٣٦٣ ................................‬‬
‫ﺣﻴﺪرﻳﺎن ﻣﻬﻴﻦ ‪٣٦٤ ................................‬‬
‫ﺥﺎﺕﻤﯽ ﺱﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ‪,٢٨٩ ,٢٦٨ ,٢٢٥ ... ........‬‬
‫‪٣٩٤ ,٣٤٥‬‬
‫ﺥﺎﮐﯽ ‪٢٣١ ,١٨٢ ,١٤٨ ..........................‬‬
‫‪466‬‬
‫ﺟﺒﺮﺋﻴﻠﯽ )ﺱﻌﻴﺪ و ارﻓﻊ( ‪٢١٤.....................‬‬
‫ﺟﺮار ﻗﺎدر ‪٣١٠.....................................‬‬
‫ﺟﺰعﺱﺮﮐﺮدﻩ ﺣﺠﺖ ‪١٣٦..........................‬‬
‫ﺟﺰﻧﯽ ﺑﻴﮋن ‪٢٤٣ ,٢١٠ ...........................‬‬
‫ﺟﻌﻔﺮزادﻩ اﻳﺮج ‪١٥٣ ,١٤٠ ......................‬‬
‫ﺟﻌﻔﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ ‪١١٦.................................‬‬
‫ﺟﻌﻔﺮﯼاﻓﺸﺎر ﻇﻔﺮ ‪١٨٤ ,١٨٠ ...................‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻓﺮاهﺎﻧﯽ هﺎدﯼ ‪١٤٠...................‬‬
‫ﺟﻼﻟﯽ ﺣﻤﻴﺪ ‪٢٢٣...................................‬‬
‫ﺟﻼﻟﯽ ﺥﻤﻴﻨﯽ ‪٦٨...................................‬‬
‫ﺟﻼﻟﯽ ﺥﻴﺮاﷲ ‪١٣٦.................................‬‬
‫ﺟﻼﻟﯽ ﻣﻴﺘﺮا ‪٣٦٧...................................‬‬
‫ﺟﻠﻐﺎزﯼ ﺵﻬﻴﻦ ‪٣٦٣................................‬‬
‫ﺟﻠﻮاﻳﯽ ﻣﺠﺘﺒﯽ ‪١٩٥................................‬‬
‫ﺟﻠﻴﻠﯽ ﻧﺎهﻴﺪ ‪٣٦٣....................................‬‬
‫ﺟﻤﺸﻴﺪﯼ ﭘﺮواﻧﻪ ‪٣٦٣..............................‬‬
‫ﺟﻤﺸﻴﺪﯼ ﻓﺮاﻣﺮز ‪,١٠٦ ,١٠٢ ,١٠١ ,٧٥... ..‬‬
‫‪١٨٤ ,١٨٣ ,١٢٧ ,١٢٣ ,١٢١‬‬
‫ﺟﻨﺘﯽ اﺣﻤﺪ ‪٢٩٠ ,٧٩ ..............................‬‬
‫ﺟﻨﮓزادﻩ ﻣﺤﻤﺪ ‪١٦٤..............................‬‬
‫ﺟﻮادﯼ ﻋﻠﯽ ‪٤٠٠ ,٣٩٩ ,٣٩٨ ,٢٦٩ ..........‬‬
‫ﺟﻮادﯼﺁﻣﻠﯽ ﻋﺒﺪاﷲ ‪٢٤٧...........................‬‬
‫ﺟﻮدت ﺣﺴﻴﻦ ‪٣٥٩ ,١٠٥ .........................‬‬
‫ﺟﻮﺵﻘﺎﻧﯽ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ‪,٤٤٠ ,٤٣٩ ,٤٣٧ .. .....‬‬
‫‪٤٤٢ ,٤٤١‬‬
‫ﭼﺎﻩ ﭘﺴﺖ ﻓﺮهﺎد ‪٢٢١...............................‬‬
‫ﭼﺮاﻏﯽ رﺣﻤﺎن ‪٣٦٦ ,١٦٤ ......................‬‬
‫ﭼﻪ ﮔﻮارا ارﻧﺴﺘﻮ ‪٣٤٦ ,٤٣ .....................‬‬
‫ﭼﻮﺑﺪار اﺑﺮاهﻴﻢ ‪١٣٧...............................‬‬
‫ﺣﺎﺋﺮﯼ ﭘﺮوﻳﻦ ‪٣٦٣.................................‬‬
‫ﺣﺎج ﻣﺤﻤﻮد ‪١٨٢ ,١٠٠ ,٤٠ ....................‬‬
‫ﺣﺎجﺁﻗﺎﻳﯽ ﻗﺎﺱﻢ ‪١٦٤................................‬‬
‫ﺣﺎجزارعﻓﻼﺣﺘﯽ زهﺮا‪٢٩٤......................‬‬
‫ﺣﺎجﺹﻤﺪﯼ ﻋﻠﯽرﺿﺎ‪٤٢٠ ,٢١٥ ,١٧٢ .......‬‬
‫ﺣﺎجﻋﻠﯽ ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ‪٣٦٣..............................‬‬
‫ﺣﺎجﻓﻼﺣﺘﯽزارع زهﺮا‪٣١٣......................‬‬
‫ﺣﺎجﻣﻴﺮاﺱﻤﺎﻋﻴﻠﯽ زهﺮﻩ ‪٣٦٣.....................‬‬
‫ﺣﺎﺟﯽ ﻋﻠﯽ ‪١٦٤....................................‬‬
‫ﺣﺎﺟﻴﺎن ﻟﻴﻼ ‪٣٨٧ ,٣٦٣ ...........................‬‬
‫ﺣﺎﺟﻴﺎن ﻣﻬﺮزاد ‪٢٢٢...............................‬‬
‫ﺣﺎﺟﯽﻧﮋاد ﻋﻠﯽ ‪٤٦١ ,٤٦٠ ......................‬‬
‫ﺣﺎﺟﯽﻧﮋاد ﻣﻬﺮﯼ ‪٤٦١ ,٤٦٠ ....................‬‬
‫ﺣﺎﻓﻆ‪,٢٣٥ ,٢٣٤ ,١٨٦ ,١٧٤ ,٢٤.... ........‬‬
‫‪٢٦٠ ,٢٤١‬‬
‫‪467‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫‪,٣٩٤ ,٣٩٣ ,٣٧٦ ,٣٧٥ ,٣٧٢ ,٣٧١‬‬
‫‪,٤٤٥ ,٤٣٥ ,٤٢٣ ,٤١٣ ,٤٠١ ,٤٠٠‬‬
‫‪,٤٥٤ ,٤٥٢ ,٤٥٠ ,٤٤٩ ,٤٤٨ ,٤٤٦‬‬
‫‪٤٥٥‬‬
‫ﺥﻤﻴﻨﯽ اﺣﻤﺪ ‪٢٦٧ ,٢٥٦ ,٨١ ,٧٨ ..............‬‬
‫ﺥﻮاﻧﺴﺎرﯼ ﺁﻳﺖاﷲ ‪٢٤٦ ............................‬‬
‫ﺥﻮاﻧﺴﺎرﯼ)ﺱﻴﺪﺣﺴﻦ و ﺱﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ( ‪٢١٤ ........‬‬
‫ﺥﻮش ذوق ﻣﺤﻤﺪ‪,٣٧٤ ,٣١١ ,٢٩٦ ... ........‬‬
‫‪٣٧٦‬‬
‫ﺥﻮشاﻓﮑﺎر ﮐﺮﻳﻢ ‪١٥٣ .............................‬‬
‫ﺥﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﻣﻮﺱﯽ ‪,١٥٥ ,١٤٧ ,١٣٨ ,١٣٦......‬‬
‫‪١٩٩ ,١٩١‬‬
‫دادﮔﺮ اﻣﻴﺮ ‪٢٨٦ ....................................‬‬
‫دارﺁﻓﺮﻳﻦ) اردﻻن و اردﮐﺎن( ‪٢١٤ ..............‬‬
‫دارﺑﻴﺎﻧﺲ ﺁراﻣﺎﺋﻴﺲ ‪٣١١ ..........................‬‬
‫داﻧﺸﮕﺮﯼ رﻗﻴﻪ‪٢٢٦ ,١١١........................‬‬
‫داﻧﻴﺎﻟﯽ ﺱﻬﻴﻞ ‪٢٣٠ ,١٦٦..........................‬‬
‫داوران ﻣﻨﺼﻮر ‪٢١٨ ,٢٠٣......................‬‬
‫داوودﯼ ﺕﻘﯽ ‪١٦٤ ,١٥٤...........................‬‬
‫درﺑﻨﺪﯼ ﻣﻼﺁﻗﺎ ‪٣٧٤ ,٣٧٣.........................‬‬
‫درﺥﺸﺎﻧﯽﻧﻴﺎ ﻣﻬﺮﯼ ‪٣٦٣ ...........................‬‬
‫دروﯼ اﺵﮑﻴﮑﯽ رﺵﻴﺪ‪١٥٣ ........................‬‬
‫دروﻳﺶ ﻣﺤﻤﻮد ‪٨١ .................................‬‬
‫دروﻳﺶﮐﻬﻦ ﺱﻬﻴﻼ ‪٤٥٦ ,٣١٧...................‬‬
‫دروﻳﺶﻧﻮرﯼ ﻣﺤﻤﺪ‪,١٥٨ ,١٥٦ ,١٥٥ .. ......‬‬
‫‪١٨٧ ,١٨٤‬‬
‫دﺵﺘﯽ ﻓﺮﻳﺒﺎ ‪٣٦٣ ....................................‬‬
‫دﮐﺎرت ‪٣٤١ .........................................‬‬
‫دﮐﻨﻤﺎ ﺁﻓﺎق ‪٣٦٤ .....................................‬‬
‫دﻟﺠﻮ ﺕﻘﯽ ‪٣٣٥ ......................................‬‬
‫دﻟﺠﻮﯼ ﺙﺎﺑﺖرﻓﺘﺎر ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪١٤١ ..............‬‬
‫دﻟﮑﺶ ﻓﺮاﻣﺮز ‪١٤٠ ................................‬‬
‫دﻟﻴﺮﯼ ﻣﺴﻌﻮد ‪٤٤٢ ,١٤٠.........................‬‬
‫دهﻘﺎﻧﯽ اﺵﺮف ‪٤٠١ ................................‬‬
‫دهﻨﺎد هﺎدﯼ ‪١٥٣ ....................................‬‬
‫دواﻧﯽ ﭘﻴﺮوز ‪٢٢٢ ..................................‬‬
‫دوراﻧﺪﻳﺶ ﻣﺤﻤﻮد ‪٣١٣ ............................‬‬
‫ذاﮐﺮﯼ اﺑﺮاهﻴﻢ ‪٩١ ..................................‬‬
‫رﺋﻴﺴﯽ اﺑﺮاهﻴﻢ‪,١٨٦ ,١٦٥ ,١٤٥ ,١٤٤ . .....‬‬
‫‪,٢٧٠ ,٢٦٩ ,٢٦٨ ,٢٦٦ ,٢٤٥ ,٢١٨‬‬
‫‪٤٤٦ ,٤٤٥ ,٣٥٦ ,٢٧٢‬‬
‫رادﻣﻨﺶ هﻤﺎ ‪٣٦٤ ...................................‬‬
‫رازﻳﺎن ﻓﺮﻳﺪﻩ ‪٣٦٣ ..................................‬‬
‫‪,٣٦٢ ,٣٥٧ ,٣٥٥ ,٣٥١ ,٣٤٤ ,٣٣٨‬‬
‫ﺥﺎﻟﻘﯽ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ‪١٥٣ ,١٣٨ ....................‬‬
‫ﺥﺎﻣﻨﻪاﯼ ﺱﻴﺪﻋﻠﯽ ‪,٧٩ ,٧٨ ,٢٣ ... .............‬‬
‫‪٢٥١ ,٢٤٧ ,٢٤٦ ,٢٤٢ ,١٨٦‬‬
‫ﺥﺎورﯼ ﻋﻠﯽ‪٣٥.....................................‬‬
‫ﺥﺪاﺑﻨﺪﻩ ﻣﺤﻤﻮد ‪٢٢٢................................‬‬
‫ﺥﺪاﺑﻨﺪﻩﻟﻮﻳﯽ ﻣﺤﻤﺪ ‪٤٦..............................‬‬
‫ﺥﺪاﻳﺎرﯼ ﮐﺮﻳﻢ‪٢٠٧ ,٢٠٦ ........................‬‬
‫ﺥﺰﻋﻠﯽ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺱﻢ ‪٧٩...............................‬‬
‫ﺥﺴﺘﻮ ﻣﺴﻌﻮد ‪١٤١..................................‬‬
‫ﺥﺴﺮوﺁﺑﺎدﯼ)ﻣﻌﺴﻮد و ﻣﻨﺼﻮر( ‪٢١٤...........‬‬
‫ﺥﺴﺮوﺁﺑﺎدﯼ ﺵﻬﻼ‪٣٣...............................‬‬
‫ﺥﺴﺮوﺁﺑﺎدﯼ ﻃﻴﺒﻪ ‪٣٦٤ ,٣٤ ......................‬‬
‫ﺥﺴﺮوﺁﺑﺎدﯼ ﻣﺴﻌﻮد ‪٣٣............................‬‬
‫ﺥﺴﺮوﺁﺑﺎدﯼ ﻣﻨﺼﻮرﻩ ‪٣٦٣........................‬‬
‫ﺥﺴﺮوﺵﺎهﯽ ‪٢٤٤...................................‬‬
‫ﺥﺴﺮوﯼ ﺟﻌﻔﺮ ‪١٤١................................‬‬
‫ﺥﺴﺮوﯼ زهﺮا ‪٣٦٨ ,١٣٣ .......................‬‬
‫ﺥﺸﻨﻮد ﺟﻤﺎل ‪٣٢٠..................................‬‬
‫ﺥﻀﺮﯼ)اﺹﻐﺮ و ﺣﻤﻴﺪ( ‪٢١٤....................‬‬
‫ﺥﻄﻴﺒﯽ ﺣﺴﻴﻦﻋﻠﯽ)ﺣﻤﻴﺪ( ‪١٥٣...................‬‬
‫ﺥﻠﺨﺎﻟﯽ ﺹﺎدق ‪٢٧٢, ١٨۶ .......................‬‬
‫ﺥﻠﺪﯼ ﺑﺎﻗﺮ ‪٤١٠.....................................‬‬
‫ﺥﻠﺪﯼ رﻓﻌﺖ ‪٤٢٥ ,٤٢٤ ,٤١٠ ..................‬‬
‫ﺥﻠﺪﯼ ﻋﻔﺖ ‪٣٦٤....................................‬‬
‫ﺥﻠﺪﯼ ﻗﺎﺱﻢ ‪٤٢٦ ,٤١٠ ,١٩١ ....................‬‬
‫ﺥﻠﻴﻞ اﻟﻮزﻳﺮ ‪٨٠.....................................‬‬
‫ﺥﻠﻴﻞﭘﻮرﮔﺮﮔﺮﯼ ﻧﻮراﷲ ‪١٦٤.....................‬‬
‫ﺥﻠﻴﻠﯽ ﺣﻤﻴﺪ ‪١٤٧....................................‬‬
‫ﺥﻠﻴﻠﯽ ﻣﺤﻤﻮد ‪٣٧ ,٣٢ .............................‬‬
‫ﺥﻤﺴﻪ ﻣﺤﻤﺪ ‪١٣.....................................‬‬
‫ﺥﻤﻴﻨﯽ روحاﷲ‪,٧٩ ,٧٨ ,٧٧ ,٧٦ ,٢٣.........‬‬
‫‪,١٠٦ ,٩٧ ,٩٣ ,٩١ ,٨٣ ,٨٢ ,٨١ ,٨٠‬‬
‫‪,١٢٩ ,١٢١ ,١١٤ ,١١٣ ,١١٢ ,١١١‬‬
‫‪,٢٠٢ ,١٨٦ ,١٦٥ ,١٦٠ ,١٣٢ ,١٣١‬‬
‫‪,٢٢٢ ,٢١٨ ,٢٠٩ ,٢٠٧ ,٢٠٥ ,٢٠٣‬‬
‫‪,٢٤٥ ,٢٤٣ ,٢٤٢ ,٢٤٠ ,٢٣٧ ,٢٢٥‬‬
‫‪,٢٥٥ ,٢٥٤ ,٢٥٣ ,٢٥٠ ,٢٤٧ ,٢٤٦‬‬
‫‪,٢٦٦ ,٢٦٢ ,٢٦١ ,٢٦٠ ,٢٥٨ ,٢٥٦‬‬
‫‪,٢٧٧ ,٢٧٦ ,٢٧٣ ,٢٧٢ ,٢٦٨ ,٢٦٧‬‬
‫‪,٢٩٥ ,٢٩٤ ,٢٩٠ ,٢٨٨ ,٢٨٣ ,٢٧٨‬‬
‫‪,٣٠٤ ,٣٠٣ ,٣٠٢ ,٢٩٨ ,٢٩٧ ,٢٩٦‬‬
‫‪,٣٢٢ ,٣١٦ ,٣١٤ ,٣١٣ ,٣١٠ ,٣٠٥‬‬
‫‪,٣٣٥ ,٣٣٢ ,٣٣١ ,٣٣٠ ,٣٢٨ ,٣٢٧‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬
‫روزﻩ دار ﻋﺎدل ‪٣٨٢ ...............................‬‬
‫روﻳﺎﻳﯽ ﻣﺤﻤﻮد ‪٧١ ..................................‬‬
‫رﻳﮕﺎن روﻧﺎﻟﺪ ‪٢٢ ...................................‬‬
‫زادﺵﻴﺮ ﻣﺤﺴﻦ ‪١٥٧ ,١٥٥........................‬‬
‫زارع ﺱﻌﺪاﷲ ‪٣٦ ....................................‬‬
‫زاهﺪﯼ ﻓﻀﻞاﷲ ‪١٩٧ ...............................‬‬
‫زرﺵﻨﺎس ﮐﻴﻮﻣﺮث ‪١١٠ ...........................‬‬
‫زرﮐﺎﻧﯽ ﻧﺎهﻴﺪ ‪٣٦٣ .................................‬‬
‫زرﮔﺮ اﺣﻤﺪ‪٢٢٤ ....................................‬‬
‫زرﮔﺮ داوود ‪٢٢٤ ..................................‬‬
‫زرﮔﺮ ﺱﭙﻴﺪﻩ ‪٣٦٤ ...................................‬‬
‫زرﻳﻦ ﻣﻴﻨﺎ ‪٤٥٧ ,٤٥٦.............................‬‬
‫زرﻳﻦﻗﻠﻢ ﻧﺎﺹﺮ ‪١٤٠ ...............................‬‬
‫زﮐﯽ ﻣﺤﻤﻮد‪,١٤٨ ,١٤٦ ,١٤٥ ,١٤٤ .. .......‬‬
‫‪٣٨٢ ,١٥٣‬‬
‫زﮐﯽﭘﻮر ﺑﻬﻤﻦ ‪٣٨٢ ................................‬‬
‫زﻣﺎنزادﻩ ﻓﺮاﻣﺮز ‪٢١٨ ,٢١١....................‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ)ﻣﻮﺱﯽ واﻋﻈﯽ( ‪,٣٠٧ ,٢٦٦... ........‬‬
‫‪٤٤٣‬‬
‫زﻣﺮدﻳﺎن ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ‪٣٣٨ ,٢٠٦....................‬‬
‫زﻧﺠﺎﻧﯽ‪٣٧٥ .........................................‬‬
‫زﻧﺪ رﺿﺎ ‪١٣٠ ......................................‬‬
‫زﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ ‪٤٦ ........................................‬‬
‫زﻧﺪﺵﻴﺮازﯼ ﭘﺮوﻳﺰ ‪٩٥ .............................‬‬
‫زﻧﺪﯼﭘﻮر رﺿﺎ ﺱﺮﺕﻴﭗ ‪١٧٨ .....................‬‬
‫زهﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ ‪٢٣ ....................................‬‬
‫زﻳﻨﻪﻣﺎن ﻓﺮد ‪٢٥٣ ..................................‬‬
‫ژاﻧﺪارﮎ ‪١٧٠ .......................................‬‬
‫ﺱﺎﺥﺎروف ﺁﻧﺪرﻩ ‪٣٠٥ ..............................‬‬
‫ﺱﺎﻏﺮﯼ ﻣﺮﻳﻢ ‪٣٦٤ .................................‬‬
‫ﺱﺎﻟﻤﯽ ﺱﻌﻴﺪ ‪٧٦ .....................................‬‬
‫ﺱﺎﻣﯽ ﮐﺎﻇﻢ‪,٢٥١ ,٢٣٧ ,٢٣٦ ,٢١٧ ... .......‬‬
‫‪٣٠٥‬‬
‫ﺱﺎن ﺁﮔﻮﺱﺘﻴﻦ ‪٢١٣ .................................‬‬
‫ﺱﺒﺤﺎﻧﯽ ﺣﺴﻴﻦ ‪١٣٠ ................................‬‬
‫ﺱﭙﺎﺱﯽ ﺁﺵﺘﻴﺎﻧﯽ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ‪٣٩٦ ....................‬‬
‫ﺱﭙﺎﺱﯽ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ‪١٤٠ ,١٠٦ ,١٠١ .............‬‬
‫ﺱﭙﺎهﻴﺎن ﻣﺤﻤﺪ ‪٢٣ ..................................‬‬
‫ﺱﭙﻬﺮﯼ ﺱﻬﺮاب ‪٤٠٦ ,٢٣........................‬‬
‫ﺱﺘﺎرﻧﮋاد اﺱﺪاﷲ ‪١٦٤ ,١٥٤ ,٤٧ ...............‬‬
‫ﺱﺘﻮدﻩ ﺕﻬﻤﻴﻨﻪ ‪٣٦٣ ..................................‬‬
‫ﺱﺤﺎﺑﯽ ﻣﻬﺪﯼ ‪٢٥٥ .................................‬‬
‫ﺱﺮاج رﺱﻮل ‪٢١٨ ..................................‬‬
‫ﺱﺮﺑﯽ ﻣﮋﮔﺎن ‪٣٦٣ .................................‬‬
‫‪468‬‬
‫رازﻳﻨﯽ ﻋﻠﯽ‪,٢٧٠ ,٢٦٩ ,١٨٦ ,١٣٢ ... ......‬‬
‫‪٢٧١‬‬
‫راﺱﺘﺎن هﻤﺎﻳﻮن ‪٣٣٥...............................‬‬
‫راﻣﻨﺪﯼ ‪٢٦٦.........................................‬‬
‫رﺑﻴﻌﯽ اﺵﺮف ‪١٨٦ ,١٣۶ ........................‬‬
‫رﺑﻴﻌﯽ ﻋﻠﯽ ‪٢٥٢ ,٧٩ .............................‬‬
‫رﺟﻮﯼ ﻣﺴﻌﻮد‪,١١٧ ,٨٣ ,٨٢ ,٧٢ ,٣٦ . .....‬‬
‫‪,١۵۴ ,١٤٧ ,١٤٥ ,١٣٦ ,١٣٣ ,١٣٠‬‬
‫‪,٣٢٠ ,٢٧٨ ,٢٢٩ ,٢٠٤ ,١٦٩ ,١٦٦‬‬
‫‪,٣٧٣ ,٣٤٩ ,٣٤٥ ,٣٤٤ ,٣٣٧ ,٣٣٦‬‬
‫‪٤٠٤‬‬
‫رﺟﻮﯼ ﻣﻨﻴﺮﻩ ‪٤٢٧ ,٣٦٤ ,١٩٤ .................‬‬
‫رﺣﻤﺎﻧﯽ ﺣﺎج داوود‪,١٤٣ ,٩٥ ,٦٨ ,٣٦ .. ....‬‬
‫‪٣٠٨ ,٣٠١ ,٢٧٠ ,٢٢٩ ,١٦٦‬‬
‫رﺣﻤﺘﯽ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ‪١٥٣.........................‬‬
‫رﺣﻤﺘﯽ ﻣﺮﺿﻴﻪ ‪٣٦٧...............................‬‬
‫رﺣﻴﻢزادﻩ ﻣﺠﺘﺒﯽ ‪٣٦١.............................‬‬
‫رﺣﻴﻤﯽ اﺣﻤﺪ ‪٣٧٥..................................‬‬
‫رﺣﻴﻤﯽ ﻣﺼﻄﻔﯽ ‪٣١٢.............................‬‬
‫رﺣﻴﻤﯽ ﻣﻄﻌﻢ ﺣﺴﻦ ‪١۶۴،٧٣ ...................‬‬
‫رﺣﻴﻤﯽ ﻣﻬﺪﯼ ‪١٨٦.................................‬‬
‫رزاﻗﯽ)اﺣﻤﺪ و ﺣﺴﻴﻦ( ‪٢١٤......................‬‬
‫رزاﻗﯽ ﺣﺴﻦ ‪٢۴٠ ,٢٢٠ ..........................‬‬
‫رزاﻗﯽ ﺣﺴﻴﻦ ‪٢٤١ ,١٣١ ,١٢ ...................‬‬
‫رﺱﺎد ﺣﺴﻦ ‪٢٣٧....................................‬‬
‫رﺵﺖﭼﻴﺎن ﻣﺴﻌﻮد ‪١٩٤............................‬‬
‫رﺵﺪﯼ ﺱﻠﻤﺎن‪,٢٥٦ ,٢٥٥ ,٢٥٤ ,٢٣٩ ... .....‬‬
‫‪٣١٦ ,٣٠٤‬‬
‫رﺵﻴﺪﯼ)اﻣﻴﺮ و ﻣﺤﺴﻦ( ‪٢١٤......................‬‬
‫رﺵﻴﺪﯼ)دﮐﺘﺮ(‪٢۵۶...........................‬‬
‫رﺿﺎﺥﺎﻧﯽ اﺹﻐﺮ ‪١٦٤.............................‬‬
‫رﺿﺎزادﻩ ﺱﻮداﺑﻪ ‪٣٦٣.............................‬‬
‫رﺿﺎﻳﯽ رﺿﺎ ‪١٥١ ,١٣٩ ........................‬‬
‫رﺿﺎﻳﯽ ﺵﺎهﺮخ‪١٤٠...............................‬‬
‫رﺿﺎﻳﯽ ﻋﺒﺎس ‪١٥٣ ,٦٠ ,٥٨ ,٥٠ .............‬‬
‫رﺿﺎﻳﯽ ﻣﺤﺴﻦ ‪٢٦٢ ,١١٣ ,٢٣ .................‬‬
‫رﺿﺎﻳﯽ ﺟﻬﺮﻣﯽ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ‪١٦٤...................‬‬
‫رﺿﺎﻳﯽ وﻟﯽ ‪٢٨.....................................‬‬
‫رﺿﻮاﻧﯽ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ‪١٦٤............................‬‬
‫رﻓﻌﺖﺹﻔﺎﻳﯽ ﮐﻤﺎل ‪١٣٩...........................‬‬
‫رﻣﻀﺎﻧﻠﻮ ﺱﻌﻴﺪ ‪١٤٠................................‬‬
‫روﺣﺎﻧﯽ ﺣﺴﻴﻦ ‪٣٢٧................................‬‬
‫روﺣﺎﻧﯽ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪٢٨٨..........................‬‬
‫روزﺑﻪ ﺕﻘﯽ ‪٣٩٤.....................................‬‬
‫‪469‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﺵﺮﻳﻌﺘﯽ ﻋﻠﯽ ‪٢٤٠ ..................................‬‬
‫ﺵﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ ﺣﺴﻴﻦ ‪٣٠٢ ,٢٨٩ ,٣٩ ...........‬‬
‫ﺵﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ ﮐﺎﻇﻢ ‪٢٦٧ ...........................‬‬
‫ﺵﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ ﻣﺤﻤﺪ ‪٢٨٩ ,٢٨٨..................‬‬
‫ﺵﺮﻳﻒ ﻋﻤﺮ ‪٢٥٣ ...................................‬‬
‫ﺵﻔﻴﻌﯽ ﮐﺪﮐﻨﯽ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪٢٣ .....................‬‬
‫ﺵﮑﺮﯼ ﻓﺮح ‪٣٦٣ ...................................‬‬
‫ﺵﮑﻮهﯽ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ‪٣٩٦ .............................‬‬
‫ﺵﻼﻟﻮﻧﺪ ﺣﻤﺰﻩ ‪٢٣١ .................................‬‬
‫ﺵﻠﺘﻮﮐﯽ رﺿﺎ ‪٣٩٦ .................................‬‬
‫ﺵﻤﺨﺎﻧﯽ ﻋﻠﯽ‪١٥٤ ..................................‬‬
‫ﺵﻤﺲ ﺱﻬﻴﻼ ‪٣٦٣ ...................................‬‬
‫ﺵﻤﻴﺮاﻧﯽ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ‪,٣٠٧ ,١٥٨ ,١٤٩ ,٧٧ ..‬‬
‫‪٤٦٠ ,٤٥٩ ,٣٥٣‬‬
‫ﺵﻬﺒﺎزﯼ ﺟﻠﻴﻞ ‪٣۶ ...................................‬‬
‫ﺵﻬﺒﺎزﯼ)ﻋﺒﺎﺱﻌﻠﯽ و ﻋﻠﯽ( ‪٢١۵............‬‬
‫ﺵﻬﭙﺮﯼ ﺱﻮداﺑﻪ ‪٣٦٣ ...............................‬‬
‫ﺵﻬﻴﺮاﻓﺘﺨﺎر ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪١٤٠ ......................‬‬
‫ﺵﻮاردﻧﺎدزﻩ ادوارد‪٢٤٨ ...........................‬‬
‫ﺵﻮﺵﺘﺮﯼ اﺱﻤﺎﻋﻴﻞ‪,٢۶٨ ,٢٦٦ ,٣٩ .. .........‬‬
‫‪٤٤٦ ,٤٤٥‬‬
‫ﺵﻴﺒﺎﻧﯽ ﻋﺒﺎس ‪٢٧٢ .................................‬‬
‫ﺵﻴﺦ ﺥﺰﻋﻞ ‪١٧٤ ...................................‬‬
‫ﺵﻴﺮوﻳﻪ ﻧﺎﺹﺮ ‪١١٦ ................................‬‬
‫ﺹﺎﺑﺮ ﺑﭽﻪﻣﻴﺮ ﻧﺎﺹﺮ ‪١٦٤ ........................‬‬
‫ﺹﺎﺑﺮﯼ ﮐﻴﻮﻣﺮث ‪٣٠٤ ............................‬‬
‫ﺹﺎﺑﺮﯼ هﺎدﯼ ‪١١٦ ................................‬‬
‫ﺹﺎدقﺑﻴﮕﯽ ﺣﺴﻴﻦ ‪٢١٢ ,١٩٧...................‬‬
‫ﺹﺎدقزادﻩ اردﺑﻴﻠﯽ ﻣﺤﺴﻦ‪١٤١ ..................‬‬
‫ﺹﺎدﻗﯽ ﺣﻴﺪر ‪١٥٣ ,١٣٥ ,١٠٦ ,١٠١ ........‬‬
‫ﺹﺎدﻗﯽ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪١٦٦ ...........................‬‬
‫ﺹﺎﻓﯽ ﻟﻄﻒاﷲ‪٢٦٧ ................................‬‬
‫ﺹﺎﻟﺤﯽ ﺱﻮﺱﻦ ‪٣٦٣ ...............................‬‬
‫ﺹﺒﺎح ﺣﺴﻦ ‪٨٣ .....................................‬‬
‫ﺹﺒﺤﯽ)ﻣﺮﺕﻀﯽ ﺹﺎﻟﺤﯽ( ‪٣٠١ ,٦٦............‬‬
‫ﺹﺪاﻗﺖرﺵﺘﯽ ﻣﺤﻤﺪﺕﻘﯽ ‪٢٢٣ .....................‬‬
‫ﺹﺪﻗﯽ ﻓﺮﻳﺪﻩ ‪٣٦٤ ..................................‬‬
‫ﺹﻔﺎﺋﻴﺎن ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﻴﺪ‪٢٣٠ ...........................‬‬
‫ﺹﻔﺎر ﺟﻮاد‪٢٢٢ ....................................‬‬
‫ﺹﻔﺎﻳﯽ ﺥﻴﺮﻳﻪ ‪٣٦٣ .................................‬‬
‫ﺹﻔﺎﻳﯽ دارﻳﻮش ‪٢٢٣ ..............................‬‬
‫ﺹﻔﺎﻳﯽ ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ‪٣٦٤ ...............................‬‬
‫ﺹﻔﺮﯼ اﮐﺒﺮ‪١٧٠ ...................................‬‬
‫ﺹﻔﻮﯼ اﻣﻴﺮ ‪١٤٠ ...................................‬‬
‫ﺱﻌﺎدﺕﯽ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪٧٧.............................‬‬
‫ﺱﻌﺪﯼ ‪١٨٦ ,٢٤ ...................................‬‬
‫ﺱﻌﻴﺪﭘﻮر ﺱﻴﺎﻣﮏ ‪٧١...............................‬‬
‫ﺱﻌﻴﺪﯼ ﻋﻠﯽ ‪١٣٧...................................‬‬
‫ﺱﻌﻴﺪﻳﺎن ﻣﻬﺪﯼ ‪٣١٣ ,٢٢٣ .......................‬‬
‫ﺱﻌﻴﺪﯼﻧﮋادﻗﻤﯽ وﺣﻴﺪ ‪٢٣٤........................‬‬
‫ﺱﻼﺟﻘﻪ ﺑﻬﺮام ‪٣١٣ ,٢٩٤ ........................‬‬
‫ﺱﻼﻣﯽ ﻣﺤﻤﺪ ‪٢٤٠ ,٢٢٠ .........................‬‬
‫ﺱﻠﺠﻮﻗﯽ رﺱﻮل ‪٣٧٥...............................‬‬
‫ﺱﻠﻄﺎﻧﭙﻮر ﺱﻌﻴﺪ ‪٣٢٦...............................‬‬
‫ﺱﻠﻄﺎﻧﯽ ﺑﻬﺮوز ‪٦٨.................................‬‬
‫ﺱﻠﻤﺎﻧﯽ روحاﷲ ‪١٩٤...............................‬‬
‫ﺱﻠﻴﻤﺎﻧﯽ ﺁذر ‪٣٦٨ ,١٣٣ ,١٠١ ..................‬‬
‫ﺱﻠﻴﻤﺎﻧﯽ ﻓﺮهﺎد ‪٣١١................................‬‬
‫ﺱﻠﻴﻤﯽ ﻧﺎﺹﺮ ‪١٥١..................................‬‬
‫ﺱﻤﺎواﺕﻴﺎن ﺣﺴﻴﻦ ‪٣٦٦..............................‬‬
‫ﺱﻤﻨﺪر ﻣﺤﻤﻮد‪,٢٢٩ ,٢١٢ ,٩٧ ,٥٩ ... ........‬‬
‫‪٢٣٤‬‬
‫ﺱﻮﻟﮋﻧﺘﺴﻴﻦ اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر ‪٣٠٥........................‬‬
‫ﺱﻴﺎردوﺱﺖ رﺣﻴﻢ ‪١٥٣.............................‬‬
‫ﺱﻴﺎﻩﻣﻨﺼﻮرﯼ اﻣﺎناﷲ ‪٢٥٨.......................‬‬
‫ﺱﻴﺎﻩﻣﻨﺼﻮرﯼ ﺣﻴﺪرﻋﻠﯽ ‪٢٥٨....................‬‬
‫ﺱﻴﺎﻩﻣﻨﺼﻮرﯼ ﺹﺪراﷲ ‪٢٥٨......................‬‬
‫ﺱﻴﺎﻩﻣﻨﺼﻮرﯼ ﻣﺤﻤﺪ ‪٢٥٨.........................‬‬
‫ﺱﻴﺪاﺣﻤﺪﯼ ﺱﻴﺪﻣﺤﺴﻦ‪,١٥٣ ,١٤٠ ,١١٣ .. ....‬‬
‫‪٢٣٣ ,٢١٤‬‬
‫ﺱﻴﺪاﺣﻤﺪﯼ)ﻣﺎدر( ‪٢٣٣.............................‬‬
‫ﺱﻴﻔﺎن ﻗﺎﺱﻢ ‪١٥٣ ,١٤٦ ,١٤٤ ...................‬‬
‫ﺱﻴﻔﯽ ﺵﻬﺮام ‪٢٢١...................................‬‬
‫ﺵﺎدﻟﻮ ﻋﻠﯽاﺹﻐﺮ ‪٢٨١.............................‬‬
‫ﺵﺎﮐﺮﯼ اﮐﺒﺮ ‪١٤١...................................‬‬
‫ﺵﺎﮐﺮﯼ ﺑﻬﻤﻦ ‪٣٧٥..................................‬‬
‫ﺵﺎﮐﺮﯼ ﻋﻠﯽ ‪١٦٤...................................‬‬
‫ﺵﺎﻟﮕﻮﻧﯽ ﻋﻠﯽ اﮐﺒﺮ‪٣٣٥...........................‬‬
‫ﺵﺎﻣﻠﻮ اﺣﻤﺪ‪,١٧١ ,١٤٩ ,١٣١ ,٧٦ ,٢٣ . .....‬‬
‫‪٢٦٣ ,٢٦١ ,٢٦٠ ,٢٣٠ ,٢٢٩‬‬
‫ﺵﺎﻩﺣﺴﻴﻨﯽ ﻣﺠﻴﺪ ‪١٥٣..............................‬‬
‫ﺵﺎهﺴﻮﻧﺪﯼ ﺱﻌﻴﺪ‪,٢٥٢ ,٢٥١ ,٢٢١ ... .........‬‬
‫‪٢٥٣‬‬
‫ﺵﺎﻩﻣﻴﺮزا ﻣﻬﺪﯼ ‪٣٦٦...............................‬‬
‫ﺵﺎهﯽﻣﻐﻨﯽ ﺑﻬﺮوز ‪١٣٦...........................‬‬
‫ﺵﺎﻳﺎﻧﻔﺮ ﺣﺴﻦ ‪٣٩....................................‬‬
‫ﺵﺒﺎﻧﯽ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ‪١٣٧..............................‬‬
‫ﺵﺐزﻧﺪﻩ دار ﻣﺮﻳﻢ ‪٣٦٤............................‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬
‫ﻋﺰﻳﺰﯼ اﺵﺮف ‪٣٦٣ ...............................‬‬
‫ﻋﺰﻳﺰﯼ ﺹﺎدق ‪١٦٤ ...............................‬‬
‫ﻋﺰﻳﺰﯼ هﺎدﯼ ‪١٥٣ .................................‬‬
‫ﻋﺴﮑﺮﯼ زهﺮا‪٣٦٣ ................................‬‬
‫ﻋﺴﮕﺮاوﻻدﯼ ﺣﺒﻴﺐاﷲ ‪٧٩ ........................‬‬
‫ﻋﺴﮕﺮﯼ ﺱﻴﺪﺣﺴﻦ ‪١٨٤ ,١٦٨...................‬‬
‫ﻋﺼﻤﺘﯽ رﺿﺎ ‪٣٩٧ ,٢١٨ ,٢٠٦ ...............‬‬
‫ﻋﻀﺪﯼ ‪١٨٦ ........................................‬‬
‫ﻋﻄﺎﭘﻮر ‪١٨٦ ,١٧٨................................‬‬
‫ﻋﻄﺎرﯼ ﺵﻬﺮﺑﺎﻧﻮ ‪٣٦٣ .............................‬‬
‫ﻋﻄﺎرﻳﺎنﻧﮋاد ﺱﻌﻴﺪ‪١٩٢ ,١٩١ ,١٨٨ ..........‬‬
‫ﻋﻄﺎﻳﯽﺕﻬﺮاﻧﯽ ﮐﺎﻣﺒﻴﺰ ‪٢٣٠ ........................‬‬
‫ﻋﻈﻴﻢزادﻩﺕﺮﮎ ﻣﻬﺪﯼ ‪١٨٦ ........................‬‬
‫ﻋﻈﻴﻤﯽ هﻤﺪم ‪٣٦٣ .................................‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻓﻀﻴﻠﺖ ‪٣٦٤ ................................‬‬
‫ﻋﻠﻮﯼ ﺕﻔﺮﺵﯽ اﻓﺸﻴﻦ ‪١٦٤ .........................‬‬
‫ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ‪٤٣٢ ...........................‬‬
‫ﻋﻠﻴﺎن ﻧﺠﻒ ﺁﺑﺎدﯼ ﻣﺮﺕﻀﯽ ‪٢٢٢ .................‬‬
‫ﻋﻠﯽﺥﺎدﻣﯽ ﻓﺮﻳﺪﻩ ‪٣٣ ...............................‬‬
‫ﻋﻠﻴﺮﺿﺎﻧﻴﺎ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪١٦٦ .......................‬‬
‫ﻋﻠﯽﮐﺮﻣﯽ رﺣﻤﺎن‪٧٤ ,٣٠ ........................‬‬
‫ﻋﻤﺮاﻧﯽ ﺑﻬﺰاد ‪٢١٨ ................................‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻓﺮﻳﺒﺎ ‪٣٦٤ ..................................‬‬
‫ﻋﻤﻮﻳﯽ ﻋﻠﯽ‪,٣۵٩ ,٣١٨ ,٣١٥ ,١٠٥ ... ......‬‬
‫‪٣٩٦‬‬
‫ﻋﻴﻦاﻟﻴﻘﻴﻦ زهﺮﻩ ‪٣٦٣ ..............................‬‬
‫ﻏﻔﺎرﯼ رﺿﺎ ‪٣٧٠ ,٣٣٤ ,٢٧٢ .................‬‬
‫ﻏﻔﺎرﯼ ﻣﺤﺮم ‪٣١٢ .................................‬‬
‫ﻏﻔﺎرﯼ هﺎدﯼ ‪٢٨٩ ,٦٨............................‬‬
‫ﻏﻔﻮرﯼ اﻣﻴﺮ ‪٢٢٢ ..................................‬‬
‫ﻏﻼﻣﯽ اﺣﻤﺪ‪١٦٦ ...................................‬‬
‫ﻏﻼﻣﯽ ﻧﻴﺮﻩ ‪٣٦٧ ...................................‬‬
‫ﻏﻴﺎﺙﻮﻧﺪ ﺱﻴﻒاﷲ ‪٢١٨ ,٢٠٣ ,١٦ ...............‬‬
‫ﻓﺎﺕﺢ ‪٣٢٠ ,٢٦٦ ,١٨٦ ,٨٢ ......................‬‬
‫ﻓﺎرﺱﯽ ﺣﺴﻦ ‪١١٥ ..................................‬‬
‫ﻓﺎرﺱﯽ ﺣﺴﻴﻦ ‪٤٥٩ ,٣٤٩ ,٢٢٣ ................‬‬
‫ﻓﺘﺎﺣﻴﺎن ﺱﻬﻴﻼ ‪٣٦٤ .................................‬‬
‫ﻓﺘﺢزﻧﺠﺎﻧﯽ ﺑﻬﺰاد ‪١٤٠ .............................‬‬
‫ﻓﺘﺤﻌﻠﻴﺎن ﻧﻴﺮﻩ ‪٣٦٣ .................................‬‬
‫ﻓﺘﺤﯽ ﻣﻬﻨﺎز ‪٣٦٤ ...................................‬‬
‫ﻓﺘﺤﯽ وزﻳﺮ ‪٢٤٠ ,٧٣..............................‬‬
‫ﻓﺘﻮت ﻋﺒﺎس ‪٨٥ ,٨٤ ...............................‬‬
‫ﻓﺨﺮاﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ ‪٣١٨ ..................................‬‬
‫ﻓﺪاﻳﯽ ﺕﺒﺮﻳﺰﯼ اﺵﺮف ‪۴٢٨ ,٣۶٣................‬‬
‫‪470‬‬
‫ﺹﻔﻮﯼ وﻟﯽاﷲ ‪٣٢٤................................‬‬
‫ﺹﻠﻮاﺕﯽ ﻟﻬﺮاﺱﺐ ‪١١٠.............................‬‬
‫ﺹﻤﺪزادﻩ ﻣﻬﺮان‪١٣٤..............................‬‬
‫ﺹﻤﺪﯼ اﮐﺒﺮ ‪٢٠٧ ,١٢٨ ,١٠٤ ,١٠١ ..........‬‬
‫ﺹﻤﺪﯼ ﭘﺎﺵﺎ ‪٣١٢...................................‬‬
‫ﺹﻤﺪﯼ وﺣﻴﺪ ‪٢٤٠..................................‬‬
‫ﺹﻨﻌﺖﻓﺮ ﮐﺎﻇﻢ ‪١٣٧...............................‬‬
‫ﺹﻮﻓﯽ ﻓﺮاﻣﺮز ‪٣٨٢ ,١١٠ ......................‬‬
‫ﺹﻮﻓﯽﺁﺑﺎدﯼ رﺿﺎ ‪٣٨٢............................‬‬
‫ﺿﻴﺎءاﻟﺤﻖ ‪١٩٦.....................................‬‬
‫ﺿﻴﺎءﻣﻴﺮزاﻳﯽ ﻓﺮزاﻧﻪ ‪٣٦٤.......................‬‬
‫ﺿﻴﺎﻳﯽ ﺱﻴﺪﻣﺠﻴﺪ ‪٢٦٦..............................‬‬
‫ﻃﺎﻗﺪرﻩ اﻋﻈﻢ ‪٣٦٤..................................‬‬
‫ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ ﺱﻴﺪ ﻣﺤﻤﻮد)ﺁﻳﺖاﷲ(‪,١٧٨ ,١٤١ ......‬‬
‫‪٣٢۵‬‬
‫ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ ﻣﺠﻴﺪ ‪٢٣٠ ,١٧٢ ,٩٢ ,٨٩ .............‬‬
‫ﻃﺎهﺮﺟﻮﻳﺎن ﻋﻠﯽ ‪٤٠...............................‬‬
‫ﻃﺎهﺮﯼ اﺑﺮاهﻴﻢ ‪٢٢٢...............................‬‬
‫ﻃﺎهﺮﯼ ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ‪٣١٠...........................‬‬
‫ﻃﺎهﺮﯼ ﺱﻴﺪﻓﺨﺮاﻟﺪﻳﻦ ‪٣١٠........................‬‬
‫ﻃﺎهﺮﻳﺎن ﺣﻤﻴﺪرﺿﺎ ‪١٤٠..........................‬‬
‫ﻃﺒﺮزدﯼ ﺣﺸﻤﺖاﷲ ‪٢٨٧..........................‬‬
‫ﻃﺒﺮﯼ اﺣﺴﺎن ‪٣١٥ ,٢٤٧ ........................‬‬
‫ﻃﻬﻤﺎﺱﺒﯽ اﻓﺴﺎﻧﻪ ‪٢٢٢..............................‬‬
‫ﻃﻮﺑﺎﻳﯽ ﺱﻴﺎﻣﮏ‪,٢٢٢ ,١٦٨ ,١٦٠.......... ...‬‬
‫‪٢٦١ ,٢٤٧ ,٢٤٠‬‬
‫ﻃﻴﺐ ﺁزادﻩ ‪٤٢٨ ,٣٦٣ ............................‬‬
‫ﻃﻴﺒﯽ اﺱﺪاﷲ ‪١٥٣ ,١٥٢ ..........................‬‬
‫ﻇﺮﻓﭽﯽ ﻓﺮﺣﻨﺎز ‪٣٦٣..............................‬‬
‫ﻋﺎﺑﺪﻳﻨﯽ ﻣﻨﻴﺮﻩ ‪٣٦٣.................................‬‬
‫ﻋﺒﺎس اﻓﻐﺎن ‪١٩٤...................................‬‬
‫ﻋﺒﺎﺱﯽ ﺣﻤﻴﺪ ‪٢٦٦ ,٢٣٦ ,١٨٠ ,١٦٣ ,١٥٤..‬‬
‫ﻋﺒﺎﺱﯽ ﻣﺤﻤﻮد ‪١٦٤................................‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻨﯽ ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ ‪١٦٤.....................‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﭘﻮر)ﺱﺮهﻨﮓ(‪٢٥٨........................‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻬﯽ)اﻣﻴﺮ و ﻣﺠﻴﺪ( ‪٢١٤......................‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻬﯽ اﻣﻴﺮ ‪٤٥٩ ,٢١٤ ........................‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻮهﺎب ﺣﺴﻴﻦ ‪١٤٠............................‬‬
‫ﻋﺒﺪﯼ ﻋﺒﺎس ‪٢٨٩ ,٢٨٨ ..........................‬‬
‫ﻋﺒﺪﯼ ﻓﺮوزان‪٤٢٨ ,٤٢١ ,٣٦٣ ................‬‬
‫ﻋﺪل ﮐﺎﺕﺮﻳﻦ ‪٢٥٦...................................‬‬
‫ﻋﺪل ﻳﺤﻴﯽ ‪٢٥٦.....................................‬‬
‫ﻋﺮب)دادﻳﺎر( ‪١٥٩ ,١١٩ ,١١٨ ,١٠١ ........‬‬
‫ﻋﺮﻓﺎﻧﻴﺎن ﺵﻬﺮﻩ ‪٣٦٣...............................‬‬
‫‪471‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻗﺮﻳﺸﯽ ﻣﻬﻴﻦ ‪٣٦٣ ..................................‬‬
‫ﻗﺰوﻳﻨﯽ ﺣﺴﻴﻦ‪١٥٣ .................................‬‬
‫ﻗﻄﺐزادﻩ ﺹﺎدق ‪١٢٢ .............................‬‬
‫ﻗﻠﻴﭻﺥﺎﻧﯽﭘﺮوﻳﺰ ‪٢٤٨ ...............................‬‬
‫ﻗﻨﺎت ﻣﻬﺮﯼ ‪٤٢١ ...................................‬‬
‫ﻗﻨﺎتﺁﺑﺎدﯼ ﻣﻬﺮﯼ ‪٣٦٤ .............................‬‬
‫ﻗﻨﺪهﺎرﯼ ﺑﺎﻗﺮ ‪٤٦١ .................................‬‬
‫ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﻨﺼﻮر ‪١٣٠ ,١٢٨.....................‬‬
‫ﻗﻮاﻣﯽ ﻣﻮﺱﯽ‪٣١١ ..................................‬‬
‫ﮐﺎﺱﺘﻠﻴﻮ ﺱﺒﺎﺱﺘﻴﻦ‪٣٢٥ ..............................‬‬
‫ﮐﺎﺵﺎﻧﯽ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ‪١١٠ ............................‬‬
‫ﮐﺎﻇﻢﻋﺮب ﺣﺴﻴﻦ‪٢٣٧ .............................‬‬
‫ﮐﺎﻧﺖ اﻣﺎﻧﻮﺋﻞ‪٣٢٤ ..................................‬‬
‫ﮐﺎووﺱﯽ ﻣﻬﺮداد ‪٣٤٩ ,٩٣........................‬‬
‫ﮐﺒﺎرﯼ ﻣﺴﻌﻮد‪١٣٠ .................................‬‬
‫ﮐﭽﻮﻳﯽ ﻣﺤﻤﺪ‪٢٨٣ ..................................‬‬
‫ﮐﺮاﻣﺘﯽ ﻣﺤﻤﺪ ‪١٦٤ .................................‬‬
‫ﮐﺮﻳﻢﺥﻮاﻩ ﻣﻮﺱﯽ ‪١٣٠ .............................‬‬
‫ﮐﺮﻳﻤﯽ اﮐﺒﺮ ‪٢٤٧ ...................................‬‬
‫ﮐﺮﻳﻤﯽ اﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ‪,١٧٤ ,١٥٩ ,١٤٠........ ..‬‬
‫‪٢٤٨‬‬
‫ﮐﺮﻳﻤﯽ ﺹﺎدق ‪٣٢٠ ,٨٨..........................‬‬
‫ﮐﺮﻳﻤﻴﺎن ﺣﺴﻦ ‪٤٥٠ ................................‬‬
‫ﮐﺮﻳﻤﻴﺎن ﺵﻮراﻧﮕﻴﺰ و ﻣﻬﺮﯼ ‪٣٦٤ ,٢١۵.......‬‬
‫ﮐﺰازﯼ ﺟﻼل ‪٢٣٤ .................................‬‬
‫ﮐﺰازﯼ ﻓﺎﻃﻤﻪ ‪٢٣٤ ,٢١٩ ,٣٥ ,٣٤ ............‬‬
‫ﮐﺴﺮاﻳﯽ ﺱﻴﺎوش ‪١٣٠ ,٥٣ ,٢٣ .................‬‬
‫ﮐﺸﺎورز ﺑﻴﮋن ‪١٨٤ .................................‬‬
‫ﮐﺸﺎورز ﻏﻼم ‪٣٩٨ ,٣٩٧.........................‬‬
‫ﮐﻼﺱﯽ ﻣﻬﺮداد ‪٣١٢ ................................‬‬
‫ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ اردﺵﻴﺮ ‪١٣٧ .............................‬‬
‫ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ ‪٣٦٤ ............................‬‬
‫ﮐﻠﻬﺮ اﺑﺮاهﻴﻢ ‪٣١٢ ..................................‬‬
‫ﮐﻤﺎﻟﯽ ﻣﮋﮔﺎن ‪٣٦٣ .................................‬‬
‫ﮐﻤﺎﻟﯽ ﻣﻬﺮداد ‪٢٢٢ .................................‬‬
‫ﮐﻨﻔﺴﻴﻮس ‪٣٤٤ ......................................‬‬
‫ﮐﻮﺙﺮﯼ ﺁذر ‪٣٦٣ ....................................‬‬
‫ﮐﻮهﺴﺘﺎﻧﯽ ﺵﻬﻼ ‪٣٦٣ ..............................‬‬
‫ﮐﻮﻳﻴﻦ ﺁﻧﺘﻮﻧﯽ ‪٢٥٣ ..................................‬‬
‫ﮐﻴﺎﮐﺠﻮرﯼ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ‪١٩٢ .......................‬‬
‫ﮐﻴﺎﻧﻮرﯼ ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ‪,٣١٨ ,٣١٥ ,١٠٥ ,٣٥ ....‬‬
‫‪٣٥٩‬‬
‫ﮐﻴﺎﻳﯽ زهﺮا‪٣٦٣ ....................................‬‬
‫ﮐﻴﺴﻴﻨﺠﺮ هﻨﺮﯼ ‪١١٢ ...............................‬‬
‫ﻓﺮاﻧﮑﻮ ‪٤٢...........................................‬‬
‫ﻓﺮاهﺎﻧﯽ ﻓﺮاﻣﺮز ‪١٥٣ ,١٥١ .....................‬‬
‫ﻓﺮﺥﺰاد ﻓﺮوغ‪,١٤٦ ,١٣٩ ,١٢٤ ,٢٣ ... ......‬‬
‫‪١٥٠‬‬
‫ﻓﺮﺥﯽ ﺟﻮاد‪٢٠٧....................................‬‬
‫ﻓﺮﺥﯽ ﻳﺰدﯼ ‪١٧٤ ,٣٧ ............................‬‬
‫ﻓﺮدوﺱﯽ ‪١٨٦.......................................‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻣﺤﻤﺪ ‪١٧١..................................‬‬
‫ﻓﺮوﺕﻦ ‪٢٢٤..........................................‬‬
‫ﻓﺮوﻏﯽ ﻋﻄﺎاﷲ ‪٢٩٠...............................‬‬
‫ﻓﺮوهﺮ دارﻳﻮش‪٢٣٧...............................‬‬
‫ﻓﺮﻳﺪوﻧﯽ ﻣﻬﺪﯼ ‪١٦٤................................‬‬
‫ﻓﮑﺮﯼ ارﺵﺎد ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ‪٣٣٣.......................‬‬
‫ﻓﮑﻮر)اﮐﺒﺮ ﮐﺒﻴﺮﯼ ﺁراﻧﯽ( ‪١٦٥..................‬‬
‫ﻓﻼح رﺿﺎ ‪٢٢٤.....................................‬‬
‫ﻓﻼح روشﻗﻠﺐ ﻣﺴﻌﻮد ‪٣٢........................‬‬
‫ﻓﻼح ﺱﻴﺮوس ‪٢٨٦.................................‬‬
‫ﻓﻼﺣﺘﯽ ﺣﺎجزارع زهﺮا‪٣٦٣.....................‬‬
‫ﻓﻼﻧﻴﮏ رﺿﺎ ‪١٤٠..................................‬‬
‫ﻓﻢ ﺕﻔﺮﺵﯽ ﻓﺮﻳﺪون ‪٣٥..............................‬‬
‫ﻓﻨﺎﻳﯽ ﻣﻬﺮداد ‪١٥٣..................................‬‬
‫ﻓﻮﮐﻮ ﻣﻴﺸﻞ ‪٣٢٧،٢۵٠ ,٢٤٥ ....................‬‬
‫ﻓﻴﺮوز ﻧﺼﺮتاﻟﺪوﻟﻪ ‪١٧٤.........................‬‬
‫ﻓﻴﺮوزﯼ رﺿﺎ ‪٣١٣ ,٢٢٣ ........................‬‬
‫ﻓﻴﺮوزﯼ ﻣﻬﺘﺎب ‪٣٦٣...............................‬‬
‫ﻓﻴﺾﺁﺑﺎدﯼ ﺣﺴﻴﻦ‪,١٥٧ ,١٥٥...............‬‬
‫‪١٨٤ ,١٧٦ ,١٦٨ ,١٥٨‬‬
‫ﻓﻴﺾﺵﻨﺪﯼ ﺵﻴﺮﻳﻦ‪٣٦٣............................‬‬
‫ﻓﻴﻀﯽ ﺵﻬﺮﻳﺎر ‪١٤٠ ,١٠٦ ,١٠١ ...............‬‬
‫ﻗﺎﺱﻤﯽ اﺱﻔﻨﺪﻳﺎر ‪٣١٠...............................‬‬
‫ﻗﺎﺱﻤﯽ راﻣﻴﻦ ‪١٣٠..................................‬‬
‫ﻗﺎﺱﻤﯽ ﺵﮑﺮﻳﺎزﯼ‪٣٧٥.............................‬‬
‫ﻗﺎﺱﻤﯽ ﻋﻠﯽ ‪٧٣......................................‬‬
‫ﻗﺪاﻣﻪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ‪٤٣٦................................‬‬
‫ﻗﺪﺱﯽﻧﻴﺎ ﺱﻴﻤﻴﻦ ‪٣٦٤................................‬‬
‫ﻗﺪﮐﺴﺎز ﻣﺠﻴﺪ ‪٢٣٠..................................‬‬
‫ﻗﺪوﺱﯽ ﻋﻠﯽ ‪٢٨٣...................................‬‬
‫ﻗﺪوﺱﯽ ﻣﺠﻴﺪ ‪٤٤٥ ,٢٧٧ ,٢٦٧ .................‬‬
‫ﻗﺪﻳﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ‪٢٤٦............................‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻠﯽ ﻋﻠﯽاﮐﺒﺮ ‪١١٦.............................‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺹﻨﻮﺑﺮ اردﺱﺘﺎﻧﯽ ‪٣٦٣...................‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﻬﻴﻦ ‪٤٢٣ ,٤٢٢ ,٤٢١ ,٣٦٤ ..........‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯽﻓﺮ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ‪٢٣٨............................‬‬
‫ﻗﺮﻳﺸﯽ ﺱﻴﺪﻣﺴﻴﺢ ‪١٦٤.............................‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬
‫ﻟﻨﻴﻦ وﻻدﻳﻤﻴﺮ ‪٤٢ ,٤١ .............................‬‬
‫ﻟﻬﺮاﺱﺒﯽ ﻓﺮﻳﺒﺎ ‪٣٦٣ ................................‬‬
‫ﻟﻮرﮐﺎ ﮔﺎرﺱﻴﺎ ‪٢٠٨ ,١٨٣ ,١٧٣ ................‬‬
‫ﻟﻮﻳﻦ ﭘﻞﺁ ‪٢٠٥ .......................................‬‬
‫ﻟﻴﭽﺎﻳﯽ ﻋﺒﺪاﷲ ‪٣١١ .................................‬‬
‫ﻣﺆﻣﻦ ﺣﺴﻦ‪٣٣٠ ....................................‬‬
‫ﻣﺎرﮐﺲ ﮐﺎرل ‪٤٠٨ .................................‬‬
‫ﻣﺎﻟﺮو ﺁﻧﺪرﻩ ‪١٩٧ ....................................‬‬
‫ﻣﺎﻳﻠﯽ ﻣﺠﺘﺒﯽ ‪٣٢٠ ..................................‬‬
‫ﻣﺒﺎرﮐﯽ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ‪٢٩٤ ............................‬‬
‫ﻣﺒﺸﺮﯼ ﻋﻠﯽ‪,٢٧٢ ,٢٧١ ,٢٦٩ ,٢٦۶ .. ......‬‬
‫‪٤٤٦ ,٤٤٥‬‬
‫ﻣﺒﺸﺮﻳﺎن ﻋﻼء ‪٢٢٢ ................................‬‬
‫ﻣﺒﺼﺮﯼ هﻤﺎﻳﻮن ‪٣٩٦ .............................‬‬
‫ﻣﺒﻴﻨﯽ ﻣﻬﺪﯼ ‪١٣٧ ...................................‬‬
‫ﻣﺒﻴﻨﯽزادﻩ ﺟﻼل ‪٢٢٢ ..............................‬‬
‫ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﺱﻌﻴﺪ ‪٧٧ ....................................‬‬
‫ﻣﺠﺎور ﺱﻬﻴﻼ‪٣٦٣ ..................................‬‬
‫ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻃﺒﺮﯼ ﺱﺎروﯼ ﺵﻴﺦﻋﻠﯽاﮐﺒﺮ ‪٣١٨ .......‬‬
‫ﻣﺠﺪﺁﺑﺎدﯼ ﺑﻬﻨﺎم ‪٢٤٠ ,٢٢٢.......................‬‬
‫ﻣﺠﺪﻟﻴﻪ ﻣﺮﻳﻢ ‪١٥٩ ...................................‬‬
‫ﻣﺠﻴﺪﯼ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪٢٣٠ ...........................‬‬
‫ﻣﺤﺐﻋﻠﯽ ﻗﺎﺱﻢ ‪١٦٤ ................................‬‬
‫ﻣﺤﺒﻮب ﺣﺴﻴﻦ ‪٣٠٧ ................................‬‬
‫ﻣﺤﺒﻮﺑﯽ ﻧﺎدر ‪١٣ ....................................‬‬
‫ﻣﺤﺘﺸﻤﯽﭘﻮر ﻋﻠﯽاﮐﺒﺮ ‪٢٥٠ ,٢٣٧ ,٢٢٥ ......‬‬
‫ﻣﺤﺴﻦ روزﺑﻬﺎﻧﯽ‪١٤٠ .............................‬‬
‫ﻣﺤﺴﻨﯽ ‪٤٤٦ .........................................‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ رﻓﻴﻊ ﻧﻘﺪﯼ‪١٩٢ ..............................‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﻣﺤﺴﻦ ‪١٩٠ ,١٥٣ ,١٤٨ ............‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺣﻴﻤﯽ)ﺱﻬﻴﻼ و ﻣﻬﺮﯼ( ‪٤٢٨ ,٢١٥.....‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺣﻴﻤﯽ ﺱﻬﻴﻼ ‪٣٦٣ ..........................‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺣﻴﻤﯽ ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ)ﻣﻬﺮﯼ( ‪٤٢٩ ,٣٦٣.....‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺣﻴﻤﯽ هﻮﺵﻨﮓ ‪٢٢٢ .......................‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪزادﻩ ﺵﮑﺮ ‪٣٦٣ ...............................‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﯼ اﻳﺮج ‪٢٨٦ ..................................‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﯼﺑﻬﻤﻦ ﺁﺑﺎدﯼ رﺿﺎ‪,٢٤١ ,١٢... ..........‬‬
‫‪٣٨٤‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﯼرﯼﺵﻬﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ‪,١٨٦ ,٨٢ ,٧٨ .......‬‬
‫‪٤٤٦ ,٣۵٢ ,٢٦٩ ,٢٦٢ ,٢٦١ ,٢٠٢‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﯼ ﻋﻠﯽ ‪٩٣ ....................................‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﯼ ﻣﻄﻬﺮﯼ اﺣﻤﺪرﺿﺎ‪,١٩١ ,٧١ ,٣٧ . ..‬‬
‫‪٢٢٢‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﯼﺑﻬﻤﻦﺁﺑﺎدﯼ)ﻣﺮﻳﻢ و رﺿﺎ(‪٢١٥ ..........‬‬
‫‪472‬‬
‫ﮐﻴﻮانﻓﺮ)ﺟﻤﺸﻴﺪ و ﺣﺴﻦ( ‪٢١٤...................‬‬
‫ﮐﻴﻮاﻧﯽ ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ ‪٣٦٣..............................‬‬
‫ﮔﺎﻟﻴﻠﻪ ‪١٧٠...........................................‬‬
‫ﮔﺎﻟﻴﻨﺪوﭘﻞ رﻳﻨﺎﻟﺪو ‪٤٥٦ ,٣٣٦ ....................‬‬
‫ﮔﺮاﻧﻤﺎﻳﻪ ﻓﺮزاد ‪٣١٢................................‬‬
‫ﮔﺮﺟﯽ اﺣﻤﺪ ‪١٣٠...................................‬‬
‫ﮔﺸﺎﻳﯽ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪١٦٤............................‬‬
‫ﮔﻠﺒﺮگ دارﻳﻮش ‪٢٢١..............................‬‬
‫ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﯽ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ )ﺁﻳﺖاﷲ( ‪٢٦٧.............‬‬
‫ﮔﻠﭙﻮر رﺿﺎ ‪٢٥٢....................................‬‬
‫ﮔﻞﭼﺸﻤﻪ ﻳﺤﻴﯽ ‪١١٦................................‬‬
‫ﮔﻠﺰادﻩ ﻏﻔﻮرﯼ ﻣﺮﻳﻢ ‪٤٢٠ ,٣٦٤ ,٢١۵ ........‬‬
‫ﮔﻠﺴﺮﺥﯽ ﺥﺴﺮو ‪٦٧................................‬‬
‫ﮔﻨﺸﺮ ‪٣٧١ ,٣٠١ ..................................‬‬
‫ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ ﻣﻴﺨﺎﺋﻴﻞ ‪٢٥٥ ,٢٤٧ ,٢١٠ ..........‬‬
‫ﮔﻮرﯼ ﭘﮏ ﮔﺮﯼ‪٢٥٣..............................‬‬
‫ﮔﻮهﺮﻧﻴﺎ ﻓﺮﻳﺪﻩ ‪٣٦٧.................................‬‬
‫ﮔﻴﻮﺕﻴﻦ ژوزف ‪٢٤٩................................‬‬
‫ﻻﺟﻮردﯼ اﺱﺪاﷲ‪,٧٩ ,٧٧ ,٤٧ ,٣٦ ,٣٥ ... ...‬‬
‫‪,٢٨٧ ,٢٨٥ ,٢٧٠ ,١٨٦ ,١٧٣ ,٩٣‬‬
‫‪,٣٠٨ ,٣٠٥ ,٣٠٣ ,٣٠١ ,٣٠٠ ,٢٨٨‬‬
‫‪,٤٠٧ ,٤٠٠ ,٣٥٤ ,٣٥٠ ,٣٣٩ ,٣٣٨‬‬
‫‪٤٥٣ ,٤٥٢ ,٤٤٥ ,٤٠٨‬‬
‫ﻻﺟﻮردﯼ ﺣﻤﻴﺪ ‪٧١.................................‬‬
‫ﻻرﯼ ﻣﺴﻌﻮد ‪٤٤١..................................‬‬
‫ﻻرﻳﺠﺎﻧﯽ ﻣﺤﻤﺪﺟﻮاد ‪٢٤٧.........................‬‬
‫ﻻهﻮﺕﯽ ﺣﺴﻦ ‪٣٢٥..................................‬‬
‫ﻻﻳﻘﯽ ﺟﻼل ‪١٤٠....................................‬‬
‫ﻟﺮد ﻓﺮر ‪٢٤٩........................................‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮﯼ داوود‪,١٩ ,١٧ ,١٣ ,١٢ ,١١ .........‬‬
‫‪,٦٦ ,٦٥ ,٥٨ ,٥٦ ,٥٥ ,٥٣ ,٤٩ ,٤٦‬‬
‫‪,١٠٠ ,٩٨ ,٩٢ ,٧٦ ,٧٢ ,٧١ ,٧٠ ,٦٩‬‬
‫‪,١٣٠ ,١٢٩ ,١٢٨ ,١٢٧ ,١١٦ ,١٠١‬‬
‫‪,١٤٣ ,١٣٨ ,١٣٧ ,١٣٤ ,١٣٣ ,١٣٢‬‬
‫‪,١٨٢ ,١٧٣ ,١٦٣ ,١٥٩ ,١٤٩ ,١٤٨‬‬
‫‪,١٩٥ ,١٩٠ ,١٨٨ ,١٨٧ ,١٨٥ ,١٨٣‬‬
‫‪,٢٦٢ ,٢٢٣ ,٢٢٢ ,٢١٧ ,٢٠٩ ,١٩٨‬‬
‫‪٣١٤ ,٢٧٠ ,٢٦٨ ,٢٦٦‬‬
‫ﻟﺸﮑﺮﯼ اﻳﺮج‪١٤٠..................................‬‬
‫ﻟﻄﻔﯽ اﻧﻮﺵﻴﺮوان ‪١١٠.............................‬‬
‫ﻟﻄﻔﯽ ﻣﻴﻨﺎ ‪٤٢٨ ,٣٦٣ .............................‬‬
‫ﻟﻄﻴﻔﯽ ﻣﮋﮔﺎن ‪٣٦٣.................................‬‬
‫ﻟﻨﮕﺮودﯼ ﻋﻠﯽ ‪٣٦..................................‬‬
‫ﻟﻨﮕﺮودﯼ ﻋﻠﯽﻧﻘﯽ ‪٢٣٧............................‬‬
‫‪473‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ﻣﺸﻬﺪﯼاﺑﺮاهﻴﻢ ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ ‪١٥٣ ..................‬‬
‫ﻣﺸﻬﺪﯼﺣﻴﺪر اﮐﺒﺮ ‪٣١٢ ............................‬‬
‫ﻣﺸﻬﺪﯼﻗﺎﺱﻢ اﮐﺒﺮ ‪٨٩ ,٨٨ .........................‬‬
‫ﻣﺸﻴﺮﯼ ﻓﺮﻳﺪون‪٩٩ ,٢٣ ...........................‬‬
‫ﻣﺼﺪق ﻣﺤﻤﺪ ‪١٩٧ ..................................‬‬
‫ﻣﺼﻄﻔﻮﯼ رﺣﻴﻢ ‪٢٩ ................................‬‬
‫ﻣﺼﻠﺤﯽ ﻣﻨﺼﻮرﻩ ‪٣٦٣ ............................‬‬
‫ﻣﺼﻠﯽ ﻓﺮﺣﻨﺎز ‪٣٦٣ ................................‬‬
‫ﻣﻈﺎهﺮﯼ زهﺮﻩ ‪٢٢٢ ...............................‬‬
‫ﻣﻈﻠﻮﻣﯽ ﻃﻮﻣﺎر ‪٣٦٧ ..............................‬‬
‫ﻣﻌﺎﻓﯽ ﺣﺴﻴﻦ ‪٣١٢ ..................................‬‬
‫ﻣﻌﺒﻮدﯼ ﺣﺠﺖاﷲ ‪١١٠ .............................‬‬
‫ﻣﻌﺮوفﺥﺎﻧﯽ ﻣﺠﻴﺪ‪١٣٧ ...........................‬‬
‫ﻣﻌﻴﻨﯽ ﭼﺎﻏﺮوﻧﺪ هﻴﺒﺖاﷲ ‪٣٩٦ ,٣٣٨ ,٢٠٦..‬‬
‫ﻣﻔﺘﯽ زادﻩ اﺣﻤﺪ ‪٢٤٠ ...............................‬‬
‫ﻣﻘﺒﻠﯽ ﻣﺴﻌﻮد ‪٧٦ ....................................‬‬
‫ﻣﻘﺼﻮدﯼ ﻗﺎﺱﻢﻋﻠﯽ‪٩٣ .............................‬‬
‫ﻣﮏ ﻓﺎرﻟﻴﻦ ‪٢٣٨ ,٢٢..............................‬‬
‫ﻣﻼﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻨﯽ)ﻣﺮﺕﻀﯽ و اﮐﺒﺮ( ‪٢١٤ .........‬‬
‫ﻣﻼﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻨﯽ ﻣﺮﺕﻀﯽ‪,١٧٧ ,٦٣... ..........‬‬
‫‪٢٣٠‬‬
‫ﻣﻠﮑﯽ ﺣﺴﻴﻦ ‪٧٣ .....................................‬‬
‫ﻣﻠﮑﯽ ﻣﺤﻤﺪ ‪٢٤٤ ,١٨٦...........................‬‬
‫ﻣﻠﮑﯽاﻧﺎرﮐﯽ)ﺱﻌﻴﺪ و ﻣﺠﻴﺪ( ‪٢١٤ ................‬‬
‫ﻣﻨﺒﺮﯼ ﻋﻠﯽ‪٢٣٦ ....................................‬‬
‫ﻣﻨﺒﺮﯼ ﻣﺠﻴﺪ ‪٢١٨ ,١٥.............................‬‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮان ‪١٧٩ ,١٥٢...............................‬‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺣﺴﻴﻨﻌﻠﯽ‪,٣٩ ,٢٣ ,٢٢.... .............‬‬
‫‪,١١٤ ,١١٣ ,٩٣ ,٨٢ ,٨١ ,٧٨ ,٧٣‬‬
‫‪,٢٣٩ ,٢٣٨ ,٢٠٣ ,١٩٣ ,١٩٢ ,١٥٢‬‬
‫‪,٢٨٨ ,٢٨٣ ,٢٦٨ ,٢٦٧ ,٢٦١ ,٢٥٦‬‬
‫‪,٣١٤ ,٣١٣ ,٣٠٥ ,٣٠٤ ,٢٩٧ ,٢٩٥‬‬
‫‪,٣٥٥ ,٣٥٤ ,٣٥١ ,٣٣٩ ,٣٣٨ ,٣١٧‬‬
‫‪,٤٤٥ ,٤٢٣ ,٣٩٤ ,٣٧٧ ,٣٥٧ ,٣٥٦‬‬
‫‪,٤٥٤ ,٤٥٢ ,٤٥٠ ,٤٤٩ ,٤٤٨ ,٤٤٦‬‬
‫‪٤٨٩‬‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ ‪٢٢ ..................................‬‬
‫ﻣﻨﺼﻮرﯼ ﺟﻮاد ‪٢٠٢ ...............................‬‬
‫ﻣﻨﺼﻮرﯼ ﺱﻮداﺑﻪ ‪٤٢١ ,٣٦٣....................‬‬
‫ﻣﻨﺼﻮرﯼ ﻧﺎﺹﺮ‪,١٤٤ ,١٠٧ ,١٠٠ ,٩٩ ......‬‬
‫‪,١٩٤ ,١٥٣ ,١٥١ ,١٥٠ ,١٤٩ ,١٤٧‬‬
‫‪٢٦٠ ,٢٤٣‬‬
‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮﯼ ‪١٨٦ .....................................‬‬
‫ﻣﻨﻴﻌﻪ ﺱﻴﻒاﷲ ‪٢٩ ...................................‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﯼﺑﻬﻤﻦﺁﺑﺎدﯼ ﻣﺮﻳﻢ ‪٣٦٣.....................‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﯼﺥﺒﺎزان اﺹﻐﺮ ‪١٤٠.......................‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﯼزادﻩ ﻣﻬﺪﺥﺖ ‪٣٦٣.........................‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﯼﮔﻴﻼﻧﯽ ﻣﺤﻤﺪ‪,٣١۶ ,١٨۶,١٥١ .. ......‬‬
‫‪۴٠٠‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﯼﻣﺤﺐ ﻣﺼﻄﻔﯽ ‪١٥٣ ,١٤٦ ,١٤٤ ......‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮدﯼ ﺱﻴﺎوش ‪٣٧٠ ,٢٧١ ....................‬‬
‫ﻣﺤﻤﻮدﯼﻓﺮ ﻋﺒﺪاﻻﺣﺪ ‪٢٢ ,١٦ ...................‬‬
‫ﻣﺨﺘﺎر زﻳﺒﺎﻳﯽ ﺣﺴﻴﻦ‪,٤٥٧ ,٢٩١ ,٢٩٠ .. .....‬‬
‫‪٤٥٨‬‬
‫ﻣﺨﺘﺎرﯼ رﮐﻦاﻟﺪﻳﻦ ‪١٧٤...........................‬‬
‫ﻣﺨﻤﻠﺒﺎف ﻣﺤﺴﻦ ‪٤٢٦..............................‬‬
‫ﻣﺪرس ﺱﻴﺪﺣﺴﻦ ‪١٧٤..............................‬‬
‫ﻣﺪرﺱﯽ ﻓﺎﻃﻤﻪ ‪٤٥٦................................‬‬
‫ﻣﺪﻧﯽ ﻣﺮﺕﻀﯽ ‪٢٣٣.................................‬‬
‫ﻣﺪﻧﯽ ﻣﺼﻄﻔﯽ ‪٣٩٤................................‬‬
‫ﻣﺪوﯼ ﻣﻬﻴﻦ ‪٤٥٦....................................‬‬
‫ﻣﺮﺕﻀﻮﯼ ﺱﻴﺪﺣﺴﻴﻦ‪,١١٥ , ۴٧,٣٧ .. .........‬‬
‫‪,٤٤٦ ,٤٤٥ ,٢٧٢ ,٢٦٦ ,١٤٩ ,١٢٥‬‬
‫‪٤٥٢‬‬
‫ﻣﺮﺕﻀﯽ رؤﻳﺎﻳﯽ ‪١٩٦ ,١٩١ .....................‬‬
‫ﻣَﺮﺣَﺐ ﺥﻴﺒﺮﯼ ‪٤٣٢................................‬‬
‫ﻣﺮداﻧﯽ ﻣﺼﻄﻔﯽ ‪٢١١ ,١٩٣ ....................‬‬
‫ﻣﺮدﻓﺮد ﺱﻠﻴﻤﺎن)ﻣﺼﻄﻔﯽ(‪,٦٩ ,٦١ ,٢٤ .. ....‬‬
‫‪,٢٢٨ ,٢١٩ ,١٥٣ ,١٤٧ ,١٤١ ,١٣٥‬‬
‫‪٢٣٤‬‬
‫ﻣﺮزﺑﺎن ﻓﺮﻳﺒﺎ ‪٢٣١..................................‬‬
‫ﻣﺮﻋﺸﯽ ﻧﺠﻔﯽ‪٢٦٧.................................‬‬
‫ﻣﺮﻧﺪﯼ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ‪٢٦٢ ,٢٤٠ ,٢١١ ............‬‬
‫ﻣﺮﻧﺪﯼ ﻧﺼﺮاﷲ‪,١٧٦ ,١٦٤ ,١٤٧ ,٤٧ .. .....‬‬
‫‪٢١١‬‬
‫ﻣﺮوج ﺱﻴﺪﻣﺤﻤﺪ‪١٣٧...............................‬‬
‫ﻣﺮﻳﺪﯼ ﻣﻨﻈﺮ ‪٣٦٣..................................‬‬
‫ﻣﮋدﻩ ﮐﻴﻮﻣﺮث ‪٢٢٣................................‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪﯼ اﺹﻐﺮ ‪١٣٠................................‬‬
‫ﻣﺴﻌﻮدﯼﻓﺮ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ‪٢٨٦.........................‬‬
‫ﻣﺴﻴﺐﭘﻮر ﺟﻌﻔﺮ ‪١٤١..............................‬‬
‫ﻣﺴﻴﺢ ﻋﻴﺴﯽ ‪١٥٩...................................‬‬
‫ﻣﺸﺎط ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪٢٣٠.............................‬‬
‫ﻣﺸﺮف ﻣﺠﻴﺪ ‪١٦٤..................................‬‬
‫ﻣﺸﻌﻮف ﺟﻮاد ‪٣١١.................................‬‬
‫ﻣﺸﮑﻮر ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ‪٢٣٨ ,٢٣٧ ..................‬‬
‫ﻣﺸﮑﻴﻨﯽ ﻋﻠﯽ ‪٧٨....................................‬‬
‫ﻣﺸﻬﺪﯼ اﺱﺘﺮﺁﺑﺎدﯼ ﺱﺮور ‪٣٦٣...................‬‬
 ‫ﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ ﻧﻪ ﻣﺮگ‬
‫‪,١٩٧ ,١٩٦ ,١٩٥ ,١٩٣ ,١٩٢ ,١٩١‬‬
‫‪,٢٢٢ ,٢٢١ ,٢١٢ ,٢٠٩ ,٢٠٢ ,١٩٨‬‬
‫‪,٢٦٦ ,٢٥٩ ,٢٥٧ ,٢٣٦ ,٢٢٧ ,٢٢٣‬‬
‫‪,٤٤٠ ,٤٣٨ ,٣٦٦ ,٣٠٧ ,٢٧٢ ,٢٦٨‬‬
‫‪٤٥٧ ,٤٤٦ ,٤٤٥ ,٤٤١‬‬
‫ﻧﺎﻃﻘﯽ ﺣﺴﻴﻦ ‪٧٧ ....................................‬‬
‫ﻧﺎﻇﺮﯼ ﺟﻮاد ‪٨٨ ....................................‬‬
‫ﻧﺎﻇﺮﯼ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ‪١٤٠ ..............................‬‬
‫ﻧﺎﻇﻢاﻟﺒﮑﺎ اﺱﮑﻨﺪر ‪٩٣ ..............................‬‬
‫ﻧﺎﻇﺮﯼ)ﺟﻮاد و ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ( ‪٢١٤ ...................‬‬
‫ﻧﺎﻣﻮر ﺱﻴﻒاﻟﺪﻳﻦ ‪٣١٣ .............................‬‬
‫ﻧﺎﻣﻮر هﺎﺟﺮ ‪٣٦٨ ...................................‬‬
‫ﻧﺎﻧﺴﺎ ﻣﻨﺼﻮرﻩ ‪٣٦٣ ................................‬‬
‫ﻧﺎﻧﮑﻠﯽ ﺱﻴﻤﻴﻦ ‪٣٦٣ .................................‬‬
‫ﻧﺎهﻴﺪ اﺣﺴﻦ ‪١٥١ ....................................‬‬
‫ﻧﺠﺎﺕﯽ ﺣﺴﻴﻦ ‪٢٣٠ ..................................‬‬
‫ﻧﺠﻔﯽ ﻣﻨﺼﻮر ‪٢١٨ .................................‬‬
‫ﻧﺴﺒﯽ اﻋﻈﻢاﻟﺴﺎدات ‪٣٦٨ ..........................‬‬
‫ﻧﺴﻴﻤﯽ ‪٢٤ ............................................‬‬
‫ﻧﺼﺎرﯼ ﮐﺎوﻩ ‪٢٤٣ ,١٩٤ ,١٨٦ ,١٨٤ ,١٨٠ .‬‬
‫ﻧﺼﺮﺕﯽ ﻓﺮزﻳﻦ ‪٣٨٧ ,١٣٦ ,٨٦ ................‬‬
‫ﻧﺼﻮرﯼ ﭘﻮران ‪٣٦٨ ...............................‬‬
‫ﻧﺼﻴﺮﯼ ﻧﻌﻤﺖاﷲ ‪١٨٦ .............................‬‬
‫ﻧﻌﻠﺒﻨﺪﯼ اﺣﻤﺪ ‪١٦٤ ..................................‬‬
‫ﻧﻌﻤﺘﯽ ﻗﻨﺒﺮ ‪١٩٢ ,١٩١ ,١٦٢ ...................‬‬
‫ﻧﻌﻤﺘﯽﻋﺮب ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪٣٨٧ ......................‬‬
‫ﻧﻌﻴﻢ اﺹﻔﻬﺎﻧﯽ ‪٢١٣ ,٢٤...........................‬‬
‫ﻧﻌﻴﻢ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪١١٥ ...............................‬‬
‫ﻧﻌﻴﻤﯽ ‪٢٤ ............................................‬‬
‫ﻧﻘﺪﯼ ﻣﺤﻤﺪ رﻓﻴﻊ‪١٩٢ ,١٩١......................‬‬
‫ﻧﮕﻬﺪار ﻓﺮخ ‪٢٤٨ ,١١١...........................‬‬
‫ﻧﻮاﻳﯽ ﻋﺒﺎس ‪٢٢٢ ...................................‬‬
‫ﻧﻮراﻣﻴﻦ اﺣﻤﺪ ‪١٣٦ ,١٣٣.........................‬‬
‫ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮرﯼ ﭘﺮواﻧﻪ‪٣٦٣ ......................‬‬
‫ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪﯼ زﻳﺪاﷲ‪١٤١ ............................‬‬
‫ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪﯼ ﺹﺎﻟﺤﻪ ‪٣٦٣ ..........................‬‬
‫ﻧﻮرﯼ ﺱﻴﺪﺣﻴﺪر ‪٢٥٨ ...............................‬‬
‫ﻧﻮرﯼ ﻋﺎدل‪,١٧١ ,١٥٣ ,١٠٠ ,٨٣ .. .........‬‬
‫‪١٩٢ ,١٩١ ,١٨٨‬‬
‫ﻧﻮرﯼ ﻓﻀﻞاﷲ ‪٣١٨ ................................‬‬
‫ﻧﻮرﯼ ﻗﺪرت ‪١٣٧ ..................................‬‬
‫ﻧﻮرﯼ ﮐﻴﻮﻣﺮث ‪٨٨ .................................‬‬
‫ﻧﻮرﯼ ﻣﺤﻤﺪ ‪٣٢٠ ,٣١٣...........................‬‬
‫ﻧﻮعﭘﺮور ﻣﺤﻤﺪ ‪١٥٣ ,٧۵.........................‬‬
‫‪474‬‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻣﺮﻳﻢ ‪٣٦٣...................................‬‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ‪,١٤٦ ,١٤٤ ,١٤٣ .. ......‬‬
‫‪١٥٣‬‬
‫ﻣﻬﺪوﯼﮐﻨﯽ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ‪٢٧٣.......................‬‬
‫ﻣﻬﺪﻳﺰادﻩ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ‪١٤٠............................‬‬
‫ﻣﻬﺪﻳﻮن ﻓﺮهﺎد ‪٢١٨.................................‬‬
‫ﻣﻬﺮﻋﻠﻴﺎن ﻣﻬﺪﯼ ‪٢١٨..............................‬‬
‫ﻣﻬﺮﻣﺤﻤﺪﯼ ﻣﻬﺪﯼ ‪١٤٠ ,١٣٧ ,١٣٤ ...........‬‬
‫ﻣﻮﺣﺪﻳﻦ ‪٧٢..........................................‬‬
‫ﻣﻮﺱﺎﻳﯽ اﺱﻤﺎﻋﻴﻞ ‪٢١٨.............................‬‬
‫ﻣﻮﺱﻮﻟﻴﻨﯽ ‪٤٢........................................‬‬
‫ﻣﻮﺱﻮﯼ اﺣﻤﺪ‪٣٧٤ ,٣١١ ,٢٩٦ .................‬‬
‫ﻣﻮﺱﻮﯼ اردﺑﻴﻠﯽ ﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﻳﻢ‪,١٥٤ ,٧٩ .. .......‬‬
‫‪,٢٥٤ ,٢٤٦ ,٢۴٢ ,٢١٣ ,٢٠٤ ,١٨٦‬‬
‫‪٢٩٦‬‬
‫ﻣﻮﺱﻮﯼ اﺵﺮف ‪٣٦٤...............................‬‬
‫ﻣﻮﺱﻮﯼ ﺕﺒﺮﻳﺰﯼ ﺱﻴﺪﺣﺴﻴﻦ ‪١٨٦ ,١٥١ ........‬‬
‫ﻣﻮﺱﻮﯼ ﺥﻮﺋﻴﻨﯽهﺎ ﺱﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ‪,١٨٦ ,٧٩ .. .....‬‬
‫‪٢٨٩ ,٢٧٢ ,٢۴۴‬‬
‫ﻣﻮﺱﻮﯼ ﺥﻮﻳﻴﻨﯽهﺎ ﻋﻠﯽاﮐﺒﺮ ‪٢٧٢................‬‬
‫ﻣﻮﺱﻮﯼﺵﻤﺲﺁﺑﺎدﯼ‪ ،‬ﺱﻴﺪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ‪٢٢..........‬‬
‫ﻣﻮﺱﯽﺥﺎﻧﯽ ﻣﻮﺱﯽ ‪٣١٣...........................‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮﯼ ‪١٨٦ ,١٠٦ ,٢٤ ...........................‬‬
‫ﻣﻴﺜﻢ)رﺋﻴﺲ زﻧﺪان( ‪٤٥٢ ,٤٧ ,٢٧ ,٢٦ ........‬‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﯽ ﻣﺤﻤﻮد ‪٢٢٢.................................‬‬
‫ﻣﻴﺮاﺵﺮاﻓﯽ ‪٢٣٧....................................‬‬
‫ﻣﻴﺮزادﻩ ﻣﺤﻤﺪ ‪١٦٤.................................‬‬
‫ﻣﻴﺮزادﻩ ﻧﻌﻤﺖ ‪١٧٨................................‬‬
‫ﻣﻴﺮزاﻳﯽ ‪٢١٤.......................................‬‬
‫ﻣﻴﺮزاﻳﯽ ﺣﺴﻦ ‪٢١٠................................‬‬
‫ﻣﻴﺮهﺎدﯼ ﮐﻴﻮﻣﺮث ‪١٥٣...........................‬‬
‫ﻣﻴﻤﻨﺖ ﻣﺤﻤﻮد ‪٨٨...................................‬‬
‫ﻧﺎدرﭘﻮر ﻧﺎدر ‪٢٣....................................‬‬
‫ﻧﺎدرﯼ ‪٣٢٠ ,٢٦٦ ,١٨٦ .........................‬‬
‫ﻧﺎدرﯼ ﻣﺼﻄﻔﯽ ‪٤٥٨...............................‬‬
‫ﻧﺎﺹﺮ ﺥﺴﺮو ﻗﺒﺎدﻳﺎﻧﯽ‪٣٤١........................‬‬
‫ﻧﺎﺹﺮﯼ ﻣﺴﻌﻮد ‪١٤١...............................‬‬
‫ﻧﺎﺹﺮﻳﺎن)ﺵﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻐﻴﺜﻪاﯼ(‪,٤٠ ,١٩ .. .....‬‬
‫‪,١١٦ ,٨٦ ,٨٣ ,٧٩ ,٧٦ ,٧٢ ,٤٧ ,٤٦‬‬
‫‪,١٤٩ ,١٤٨ ,١٤٧ ,١٤٦ ,١٤٥ ,١٤٤‬‬
‫‪,١٦٣ ,١٦٢ ,١٥٩ ,١٥٨ ,١٥٧ ,١٥٤‬‬
‫‪,١٧١ ,١٧٠ ,١٦٩ ,١٦٨ ,١٦٥ ,١٦٤‬‬
‫‪,١٨١ ,١٧٩ ,١٧٧ ,١٧٦ ,١٧٣ ,١٧٢‬‬
‫‪,١٩٠ ,١٨٩ ,١٨٨ ,١٨٦ ,١٨٥ ,١٨٢‬‬
‫‪475‬‬ ‫ﺕﻤﺸﮏهﺎﯼ ﻧﺎﺁرام‬
‫ورزشﻧﻤﺎ ﺱﻴﺎوش‪٢٢٢ ............................‬‬ ‫ﻧﻴﺎﮐﺎن ﺣﺴﻴﻦ ‪١٨٤..................................‬‬
‫وزﻳﺮﯼ)ﺱﺮهﻨﮓ(‪١٧٨ ............................‬‬ ‫ﻧﻴﭽﻪ ﻓﺮدرﻳﮏ وﻳﻠﻬﻠﻢ ‪١٧٢........................‬‬
‫وزﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪﻣﺤﺴﻦ‪,١٥٨ ,١٥٧ ,١٥٣ .. ........‬‬ ‫ﻧﻴﺮﯼ ﺟﻌﻔﺮ‪,١٤٤ ,١٤٠ ,١٣٣ ,١٣١ ... .......‬‬
‫‪١٦٢ ,١٦٠ ,١٥٩‬‬ ‫‪,١٧١ ,١٦٢ ,١٥٤ ,١٤٧ ,١٤٦ ,١٤٥‬‬
‫وﺹﻠﯽ ﺱﻴﺪﻋﻠﯽ ‪١٥٣ ...............................‬‬ ‫‪,١٨٤ ,١٨٠ ,١٧٦ ,١٧٤ ,١٧٣ ,١٧٢‬‬
‫وﻃﻦﺥﻮاﻩ اﺱﻤﺎﻋﻴﻞ ‪٢١٨ ..........................‬‬ ‫‪,١٩٢ ,١٩١ ,١٨٩ ,١٨٨ ,١٨٦ ,١٨٥‬‬
‫وﻓﺎﻳﻐﻤﺎﻳﯽ اﺱﻤﺎﻋﻴﻞ ‪١٣٩ ..........................‬‬ ‫‪,٢٦٧ ,٢٦٦ ,٢٤٥ ,٢٠٧ ,٢٠٢ ,١٩٥‬‬
‫وﻓﺎﻳﯽزادﻩ ﻓﺮح ‪٣٦٣ ...............................‬‬ ‫‪,٢٧٣ ,٢٧٢ ,٢٧١ ,٢٧٠ ,٢٦٩ ,٢٦٨‬‬
‫وﻧﺪل هﻮﻟﻤﺰ اوﻟﻴﻮر ‪٣٤٧ ..........................‬‬ ‫‪,٤٤٥ ,٣٥٧ ,٣٥٦ ,٣۵٢ ,٢٩٥ ,٢٩٤‬‬
‫ﻳﺰدﯼ اﺑﺮاهﻴﻢ ‪٢٥١ .................................‬‬ ‫‪٤٤٦‬‬
‫ﻳﺰدﯼ ﻣﺤﻤﺪ ‪٢٧٣ ,٢٠٢...........................‬‬ ‫ﻧﻴﮑﺴﻮن رﻳﭽﺎرد ‪٣٤٦..............................‬‬
‫ﻳﺰدﯼ ﻣﺮﺕﻀﯽ ‪٤٤٢ ................................‬‬ ‫ﻧﻴﮑﻮاﻗﺒﺎل ﺕﮏ ﻓﺎﻃﻤﻪ زهﺮا ‪٣٦٣.................‬‬
‫ﻳﺰدﻳﺎن ﺱﻌﻴﺪ‪٤١٢ ,٤١١...........................‬‬ ‫ﻧﻴﻠﻐﺎز ﻋﻠﯽ‪٤٦١.....................................‬‬
‫ﻳﻐﻤﺎﯼ ﺟﻨﺪﻗﯽ ‪٢١٣ .................................‬‬ ‫هﺎﺕﻔﯽ رﺣﻤﺎن ‪٣٩٦.................................‬‬
‫ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻋﺒﺎس ‪١٥٣ ...................................‬‬ ‫هﺎﺕﻔﯽ رﺣﻴﻢ ‪١١٠....................................‬‬
‫ﻳﻮﺱﻔﻠﯽ ﺣﻴﺪر ‪٢٢٧ .................................‬‬ ‫هﺎﺵﻤﯽ ﭘﺮﻳﻮش ‪٣٦٣...............................‬‬
‫ﻳﻮﺱﻔﯽ ﻣﻬﻨﺎز ‪٣٦٤ ..................................‬‬ ‫هﺎﺵﻤﯽ ﺟﻌﻔﺮ ‪١٣٠ ,٨٧ ,٨٦ ,٨٤ ,٨٣ ,٨٢ ...‬‬
‫ﻳﻮﺵﻴﺞ ﻧﻴﻤﺎ‪,٣٢٣ ,٢٢٩ ,١٥٣ ,٢٣ .............‬‬ ‫هﺎﺵﻤﯽ ﺱﻴﺪﻣﻬﺪﯼ ‪٢٣٨ ,٣٩ ......................‬‬
‫‪٤٢٨ ,٤٢٤ ,٤١٥ ,٤١٣‬‬ ‫هﺎﺵﻤﯽ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ﻋﻠﯽاﮐﺒﺮ‪,٧٨ ,٢٣ .. ........‬‬
‫ﻳﻮﻧﺴﯽ ﻋﻠﯽ ‪٢٧١ ,٢٦٩ ,٢٦٨ ..................‬‬ ‫‪,٢٦١ ,٢٤٢ ,٢٤١ ,١٨٦ ,١١٢ ,٩٧‬‬
‫‪٤٥٤ ,٤٠٢ ,٣٠٣ ,٢٩٠‬‬
‫هﺎﺵﻤﻴﺎن ﻣﻨﺼﻮر ‪٢٠...............................‬‬
‫هﺎﺵﻴﻤﺎن ﻣﺤﻤﺪ ‪٢٨٦................................‬‬
‫هﺎﻧﺘﺮ ﺵﻴﺮﻳﻦ ‪١١٢..................................‬‬
‫هﺎول واﺱﻼو ‪٣٠٥..................................‬‬
‫هﺪاوﻧﺪﻣﻴﺮزاﻳﯽ روحاﷲ ‪١٤٠.....................‬‬
‫هﺪاﻳﺘﯽ ﻣﺤﻤﺪ ‪٣١٤ ,١٣٦ .........................‬‬
‫هﺮداﻧﯽ ﺟﺎﺱﻢ ‪٣١١, ٢٩٦ ........................‬‬
‫هﻼﮐﻮﺋﯽ ﺑﺎغ ﺑﻬﺎدراﻧﯽ ﺱﻬﺮاب ‪٣١١............‬‬
‫هﻤﺎﻳﻮن ﺱﻌﻴﺪ ‪٣٦٨ ,٢٧٠ .........................‬‬
‫هﻤﺎﻳﻮنﻓﺮ ﻣﮋﮔﺎن ‪٢٨٥.............................‬‬
‫هﻤﺘﯽ ﺣﻤﻴﺪرﺿﺎ ‪١٤١..............................‬‬
‫هﻤﻴﻨﮕﻮﯼ ارﻧﺴﺖ ‪٢١١.............................‬‬
‫هﻮاﮐﺸﻴﺎن ﻗﺪﺱﯽ ‪٣٦٣..............................‬‬
‫هﻮﺵﯽ ﻣﻴﻦ ‪٣٤٦....................................‬‬
‫هﻮﮔﻮ وﻳﮑﺘﻮر ‪١٨٤.................................‬‬
‫هﻮﻳﺪا ﻣﻬﺮان ‪١٣٠ ,٧١ ...........................‬‬
‫هﻴﺘﻠﺮ ﺁدوﻟﻒ ‪٤٢.....................................‬‬
‫واﺣﺪﻣﺮزنﮐﻼﺕﻪ وﻟﯽاﷲ‪,٣٤٨, ٣٤٧ ,٢٦٢ . ..‬‬
‫‪٣٦٤ ,٣٤٩‬‬
‫وﺙﻮق ﺑﻬﺮوز ‪١٦....................................‬‬
‫وﺙﻮﻗﻴﺎن ﻣﺤﻤﺪﻣﻬﺪﯼ ‪١٤٠..........................‬‬
‫وﺣﺸﯽ ﺑﺎﻓﻘﯽ ‪٢٤....................................‬‬
‫وﺣﻴﺪﯼﻣﻨﺶ ﻣﺴﻌﻮد ‪٢٤٠..........................‬‬
Neither Living nor Death
Vol.3
The Restless Raspberries

Memoirs of Prison

Iraj Mesdaghi
iraj@chello.se
First Edition: 2004
© All Rights Reserved.
ISBN (vol.3): 91-975285-4-4
ISBN (set): 91-975285-0-1
Alfabet Maxima Publishing, Sweden.
Neither Living nor Death
Vol. 3
The Restless Raspberries

Memoirs of Prison
1981-1991
Iraj Mesdaghi

Stockholm - 2004