Southeastern Baptist Theological Seminary

HIS5130.PERS-SP2023 Baptist History: Identity, Heritage, and

‫ﮐﻠﯿﺴﺎ و ﭘﺎﻧﺪﻣﯽ؛ ﻧﮕﺎھﯽ ﺑﮫ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﻠﯿﺴﺎ در دوران ﻣﺮگ ﺳﯿﺎه‬

‫ﻓﺮاز داﻧﺸﻮر‬

‫ ﮐﺸﯿﺶ ﺳﺎم ﻣﮭﺮﺑﺎن‬:‫اﺳﺘﺎد‬

٢٠٢٣ ‫دﺳﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪1‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﮫ‬
‫ﺗـﺎرﯾﺦ ﺑﺸــــﺮ‪ ،‬آﮐﻨـﺪه از ﺑﺤﺮانھـﺎی ﺑﺰرگ ﻧﻈﯿﺮ ﺟﻨـﮓ‪ ،‬ﺑﻼﯾـﺎی طﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﺑﯿﻤـﺎری و ﻧﻈـﺎﯾﺮ آن اﺳــــﺖ‪ .‬ﺑـﺎ وﺟﻮد ﺗﻤـﺎم‬
‫ﺗﻔﺎوتھﺎ‪ ،‬ﻧﮑﺘﮫﻣﺸـﺘﺮﮐﯽ در اﯾﻦ ﺑﺤﺮانھﺎ وﺟﻮد دارد؛ ھﻤﮫ آﻧﮭﺎ ﺑﺎ ﺑﮫ ﭼﺎﻟﺶ ﮐﺸـﯿﺪن ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﺣﺎﺿـﺮ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﻮده و ﺗﺒﺪﯾﻞ‬
‫ﺑـﮫ ﻧﻘﻄـﮫ ﻋﻄﻒھـﺎﯾﯽ در ﺗـﺎرﯾﺦ ﮔﺸــــﺘـﮫاﻧـﺪ‪ .‬اﯾﻦ را ﺣﺘـﺎ ﻣﯽﺗﻮان در ﺳــــﯿﺮ رواﯾـﺖ ﮐﺘـﺎبﻣﻘـﺪس ﻧﯿﺰ ﻣﺸــــﺎھـﺪه ﻧﻤﻮد؛ طﻮﻓـﺎن ﻧﻮح‪،‬‬
‫ﺧﺸـــﮑﺴـــﺎﻟﯽ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﮫ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﮭﺎﺟﺮت ﻓﺮزﻧﺪان ﯾﻌﻘﻮب ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺤﺮان ﺳـــﯿﺎﺳـــﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺼـــﺮ و ﻣﮭﺎﺟﺮت ﯾﮭﻮدﯾﺎن‪،‬‬
‫ﺟﻨﮓھﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻀ ـﻌﯿﻒ و در ﻧﮭﺎﯾﺖ ﺳ ـﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖھﺎی ﺷ ـﻤﺎﻟﯽ و ﺟﻨﻮﺑﯽ اﺳ ـﺮاﺋﯿﻞ و ﯾﮭﻮدا ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬و ﯾﺎ ﺟﻔﺎﯾﯽ ﮐﮫ‬
‫ﮐﻠﯿﺴﺎی ﻧﺨﺴﺖ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺑﺤﺮانھﺎی ﺗﺎرﯾﺦﺳﺎز در ﺑﮭﺎر‪ ٢٠٢٠‬رخ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺤﺮان ﮐﻮوﯾﺪ ‪ .١٩‬آنﭼﮫ ﻣﯽﺗﻮان در ھﻤﯿﻦ دوران اﻧﺪک‬
‫ﻣﺸـﺎھﺪه ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺣﯿﺮتاﻧﮕﯿﺰ اﯾﻦ ﭘﺎﻧﺪﻣﯽ ﺑﺮ ﺳـﺎﺧﺘﺎرھﺎی آﻣﻮزﺷـﯽ‪ ،‬ﺑﮭﺪاﺷـﺘﯽ‪ ،‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدی‪ ،‬ﺳـﯿﺎﺳـﯽ و ﺣﺘﺎ ﻣﺬھﺒﯽ‬
‫ﺑﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ھﺮﭼﻨﺪ ﺑﺤﺚ ﮐﻠﯿﺴـﺎی ﻣﺠﺎزی ﯾﺎ آﻧﻼﯾﻦ ﺳـﺎلھﺎ ﺑﻮد ﮐﮫ از ﻧﻈﺮ ﺗﺌﻮری دﻧﺒﺎل ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴـﯽ‬
‫ﺗﺼـﻮر ﻣﯽﮐﺮد ﮐﮫ ﺣﺘﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈﮫﮐﺎرﺗﺮﯾﻦ رھﺒﺮان ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﮫ ﺗﻌﻄﯿﻠﯽ ﺟﻠﺴـﺎت ﺣﻀـﻮری و اﺳـﺘﻔﺎده از ﻓﻦآوریھﺎی‬
‫‪١‬‬
‫رﺳﺎﻧﮫھﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ھﺮﭼﻨـﺪ ﺑﺮای ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ اﺛﺮات ﭘـﺎﻧـﺪﻣﯽ اﺧﯿﺮ‪ ،‬ھﻨﻮز ﺑﺴــــﯿـﺎر زود اﺳــــﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣﯽﺗﻮان از ﺗـﺎرﯾﺦ درسھـﺎی زﯾـﺎدی‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﯾﻘﯿﻦ ﻗﺎدر اﺳ ـﺖ ﮐﻠﯿﺴ ـﺎ را در اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴ ـﯿﺮ ﭘﯿﺶ روﯾﺶ ھﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﺛﺮﮔﺬارﺗﺮﯾﻦ و در ﻋﯿﻦﺣﺎل ﺗﻠﺦﺗﺮﯾﻦ‬
‫دورهھﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬ﺳـﺪهھﺎی ﻣﯿﺎﻧﮫ ﻗﺮن ﭼﮭﺎردھﻢ اﺳـﺖ‪ .‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﮫ طﺎﻋﻮن ﯾﺎ ﻣﺮگ ﺳـﯿﺎه ﺳـﻮار ﺑﺮ اﺳـﺐ ﺧﻮد ﺟﻮﻻن ﻣﯽداد و ﺑﺮ‬
‫ﺗﻦ ﺑﺮھﻨـﮫ اﻧﺴــــﺎن رﻗﺺ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﭘـﺎ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬طـﺎﻋﻮن‪ ،‬ﻧـﮫ ﻓﻘﻂ ﻣﺮگ و وﯾﺮاﻧﯽ را ﺑـﺎ ﺧﻮد آورد‪ ،‬ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﺶ را ﻧﯿﺰ دﮔﺮﮔﻮن‬
‫ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺮگ ﺳ ـﯿﺎه ﺑﺮ ھﻨﺮ‪ ،‬اﻗﺘﺼ ـﺎد‪ ،‬ﺳ ـﯿﺎﺳ ـﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻢ و ﺣﺘﺎ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎی اروﭘﺎ و ﺟﮭﺎن اﻧﮑﺎرﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳ ـﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮ آن ﺑﺮ‬
‫ﮐﻠﯿﺴــﺎ ﭼﮕﻮﻧﮫ ﺑﻮد؟ ﮐﻠﯿﺴــﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﭼﮫ روﯾﮑﺮدی داﺷــﺖ؟ ﻣﺬھﺐ و ﺑﺎورھﺎی اﯾﻤﺎﻧﯽ دﭼﺎر ﭼﮫ دﮔﺮدﯾﺴــﯽای ﮔﺸــﺘﻨﺪ؟ اﯾﻦ‬
‫ﭘﺮﺳــﺶھﺎﯾﯽ اﺳــﺖ ﮐﮫ ﭘﺎﺳــﺦ ﺑﮫ آﻧﮭﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ھﻤﭽﻮن ﻓﺎﻧﻮﺳــﯽ راھﻨﻤﺎ ﺑﺮای ﮐﻠﯿﺴــﺎی اﻣﺮوز ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺴــﺘﺎر ﮐﻮﺗﺎه‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻧﺐ را ﭘﻮﺷـﺶ داد‪ ،‬اﻣﺎ اﺑﻌﺎدی از واﻗﻌﯿﺖ را ﻣﯽﺗﻮان از ﻻﺑﮫﻻی ﺗﺎرﯾﺦ و ﺗﺤﻠﯿﻞھﺎی ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان ﺑﮫ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻧﻤﻮﻧﮫای ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺮای ﮐﻠﯿﺴــﺎی اﻣﺮوز اﯾﺮان ﺑﺮداﺷــﺖ ﮐﮫ ﺑﺎ ﺑﺤﺮانھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ دﺳــﺖﺑﮫ ﮔﺮﯾﺒﺎن اﺳــﺖ‪ .‬در اﯾﻦ راﺳــﺘﺎ ﺳــﻌﯽ‬
‫ﺧﻮاھﺪ ﺷـﺪ ﺗﺎ ﺿـﻤﻦ ﺑﺮرﺳـﯽ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺷـﺮاﯾﻂ آن دوران‪ ،‬ﺑﮫ واﮐﺎوی ﺗﺎﺛﯿﺮات ﻣﺮگ ﺳـﯿﺎه در ﺳـﺎﺧﺘﺎرھﺎی ﮐﻠﯿﺴـﺎ‪ ،‬ﺑﺮوز ﺟﻨﺒﺶھﺎی‬
‫دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﺗﺤﻮل در دﯾﺪﮔﺎه ﺟﻤﻌﯽ و واﮐﻨﺶھﺎی اﻓﺮاطﯽ ﺗﻮدهای در ﻏﯿﺎب ﯾﺎ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻧﺎدرﺳﺖ ﻧﮭﺎدھﺎی دﯾﻨﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

‫رﻗﺺ ﻣﺮگ‬
‫»ﺑﺎرﺑﺎرا ﺗﺎﭼﻤﻦ« ﻗﺮن ﭼﮭﺎردھﻢ اروﭘﺎ را ﻗﺮﻧﯽ ﻓﺎﺟﻌﮫآﻣﯿﺰ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪٢ .‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪدی دﺳـﺖ ﺑﮫ دﺳـﺖ ھﻢ دادﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ‬
‫دوران ﺗﺎرﯾﮏ رﻗﻢ ﺑﺨﻮرد‪ .‬ﭘﯿﺶ از آنﮐﮫ »ﻣﺮگ ﺳﯿﺎه« اروﭘﺎ را درﻧﻮردد‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺎره ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻗﺤﻄﯽ‪ ،‬زﻟﺰﻟﮫ و ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺠﺎﯾﻊ‬
‫وﺣﺸـﺘﻨﺎک دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺼـﯿﺒﺖ زده و ﺗﮑﮫ ﭘﺎره ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﯿﻤﮫ ﻧﺨﺴـﺖ اﯾﻦ ﻗﺮن ﺑﯿﻦ ﺳـﺎلھﺎی ‪ ١٣١۵‬ﺗﺎ ‪ ١٣١٨‬ﻗﺤﻄﯽ ﮔﺴـﺘﺮدهای‬

‫‪1‬‬
‫‪Dave Adamson, MetaChurch (Georgia: Orange, 2022), 3-4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Barbara W. Tuchman, A Distant Mirror: The Calamitous 14th Century (New York: Alfred A. Knopf, 1978), XIX.‬‬
‫‪2‬‬

‫اروﭘﺎﯾﯿﺎن را دﭼﺎر ﻣﺸـﮑﻞ ﺳـﺎﺧﺖ‪ ،‬زﻣﺴـﺘﺎنھﺎی ﺳـﺮد و ﺧﺸـﮏ و ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎنھﺎی ﭘﺮ ﺑﺎرش ﮐﮫ ﻣﺤﺼـﻮل ﮐﺸـﺎورزی را‬
‫وﯾﺮان ﻣﯽﺳـ ـﺎﺧﺖ و روﺳـ ـﺘﺎھﺎ را زﯾﺮ آب ﻣﯽﺑُﺮد‪ ٣.‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ آب و ھﻮای ﻏﯿﺮﻣﻌﻤﻮل آنﺳـ ـﺎلھﺎ ‪ ،‬ﮐﮫ ﺑﮫ َﮐﮏھﺎ اﺟﺎزه رﺷـ ـﺪ و‬
‫ﺗﮑﺜﯿﺮ داد‪ ،‬ﺑﮫ ﻣﺤﺼـﻮﻻت زراﻋﯽ ﻧﯿﺰ آﺳـﯿﺐ رﺳـﺎﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻗﺤﻄﯽ ﭘﯿﺸـﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺤﻄﯽ ﻣﺤﺼـﻮﻻت زراﻋﯽ درﺳـﺖ ﭘﯿﺶ از‬
‫ﭘﺎﻧﺪﻣﯽ طﺎﻋﻮن ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﮐﻤﺒﻮد ﻣﯿﻮه و ﺳــﺒﺰﯾﺠﺎت‪ ،‬ﺧﻮد ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ ﺳــﯿﺴــﺘﻢ اﯾﻤﻨﯽ ﺑﺪن ﻣﺮدم را ﺿــﻌﯿﻒ و آﻧﺎن را‬
‫‪٤‬‬
‫آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮﺗﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫طﺎﻋﻮن ﭘﯿﺶ از آنﮐﮫ در اﮐﺘﺒﺮ ‪ ١٣۴٧‬ﺑﮫ اروﭘﺎ ﺑﺮﺳــﺪ و ﭼﺮﺧﮫای طﻮﻻﻧﯽ و ﻣﺮﮔﺒﺎر را طﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا در ﺻــﺤﺮای‬
‫ﮔﻮﺑﯽ و ﻣﻐﻮﻟﺴﺘﺎن در اواﺋﻞ دھﮫ ﺑﯿﺴﺖ ﻗﺮن ﭼﮭﺎردھﻢ ﺷﯿﻮع و ﺑﮫ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﮫ ﺳﻤﺖ ﭼﯿﻦ‪ ،‬ھﻨﺪ‪ ،‬آﺳﯿﺎی ﻣﯿﺎﻧﮫ‪ ،‬آﺳﯿﺎی ﺻﻐﯿﺮ‪ ،‬ﺧﺎور‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ و ﻣﺼﺮ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﺧﯿﺮ ﺑﯿﻦ ﺳﺎلھﺎی ‪ ١٣٣١‬ﺗﺎ ‪ ،١٣۵١‬طﺎﻋﻮن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ‪ ۶۵‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﭼﯿﻦ‬
‫را ﮐﺸﺖ‪ ٥.‬دﯾﺪﮔﺎه راﯾﺞ و ﺳﻨﺘﯽ در ﻣﻮرد ﺷﯿﻮع طﺎﻋﻮن در اروﭘﺎ ﺑﮫ رواﯾﺘﯽ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺟﻨﮓ در اﺳﺘﺎن »ﮐﺎﻓﺎ« در »ﮐﺮﯾﻤﮫ«‬
‫اﻣﺮوزی ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫در آن ﻣﻨﻄﻘﮫ ﺑﯿﻦ ﺳـﭙﺎه ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن‪ ،‬ﺑﮫ رھﺒﺮی ﺳـﺮﺑﺎزان »ﺟﻨﻮاﯾﯽ« و ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﻨﮓ ﺳـﺨﺘﯽ ﺟﺮﯾﺎن داﺷـﺖ‪ .‬ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫از ﺳـﭙﺎه ﻣﻐﻮل درﺧﻮاﺳـﺖ ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻟﺸـﮑﺮی ﻋﻈﯿﻢ از ﻣﻐﻮﻻن ﺑﮫ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﯽ »ﺟﺎﻧﯽ ﺑﯿﮓ ﺧﺎن«‪ ،‬ﮐﺎﻓﺎ را ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ طﺎﻋﻮن ﺑﺴﯿﺎری از ﻟﺸﮑﺮ ﻣﻐﻮل را ﮐﺸﺖ‪ .‬ﺧﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن داد ﺗﺎ اﺟﺴﺎد ﻣﺮدﮔﺎن را ﺑﺎ ﻣﻨﺠﻨﯿﻖ ﺑﮫ داﺧﻞ ﺷﮭﺮ ﺑﯿﺎﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬ﺑﮫ ﻧﻮﻋﯽ‬
‫ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﻧﻮﻋﯽ ﺟﻨﮓ ﻣﯿﮑﺮﺑﯽ در ﻣﻘﯿﺎس ﺑﺎﺳـﺘﺎﻧﯽ آن داﻧﺴـﺖ‪ .‬ﺳـﺮﺑﺎزان ﺟﻨﻮاﯾﯽ اﺟﺴـﺎد را ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﮫ ﺑﮫ درﯾﺎ رﯾﺨﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ اﮐﺜﺮ آﻧﺎن ﺧﻮد ﺑﮫ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎری ﻣﺒﺘﻼ ﺷـﺪﻧﺪ‪ ١٢ ٦.‬ﮐﺸـﺘﯽ ﺑﻨﺪر ﮐﺎﻓﺎ را ﺑﮫ ﻣﻘﺼـﺪ ﺳـﯿﺴـﯿﻞ ﺗﺮک ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﻤﻼً طﺎﻋﻮن ﺗﺎ ژاﻧﻮﯾﮫ‬
‫‪٧‬‬
‫‪ ،١٣۴٨‬ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺳﯿﺴﯿﻞ و ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از اروﭘﺎ در ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﮫ طﺎﻋﻮن ﯾﮏ ﺳـﻮم ﺟﻤﻌﯿﺖ اروﭘﺎ را ﮐﺸـﺖ‪ ٨،‬اﻣﺎ در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎطﻖ در ﻋﻤﻞ از ﺑﯿﺶ از ﻧﯿﻤﯽ‬
‫و ﺣﺘﺎ ﮔﺎه ﺗﺎ ‪ ٩٠‬درﺻـﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﻮﻣﯽ را ﺑﮫ ﮐﺎم ﻣﺮگ ﻓﺮﺳـﺘﺎد‪ .‬ﺑﮫ ﻗﻮل ﺗﺎرﯾﺦﻧﮕﺎر آندوران‪» ،‬آﻧﺠﻠﻮ دی ﺗﻮرا«‪» ،‬آﻧﻘﺪر ﻣﺮدﻧﺪ‬
‫ﮐﮫ ھﻤﮫ ﺑﺎور ﮐﺮدﻧﺪ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﮭﺎن اﺳــﺖ‪ ٩«.‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در آوﯾﻨﯿﻮن ﮐﮫ ﻣﺤﻞ اﺳــﺘﻘﺮار ﭘﺎپ ﺑﻮد‪ ،‬روزاﻧﮫ ‪ ۴٠٠‬ﺗﻦ‪ ،‬در ﭘﺎرﯾﺲ‬
‫‪١٠‬‬
‫‪ ٨٠٠‬ﺗﻦ‪ ،‬در ﭘﯿﺰا ‪ ۵٠٠‬ﺗﻦ و در وﯾﻦ ﺣﺪود ‪ ۶٠٠‬ﺗﻦ ﺟﺎن ﺧﻮد را در اﺛﺮ ﻣﺮگ ﺳﯿﺎه از دﺳﺖ ﻣﯽدادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼﺋﻢ طﺎﻋﻮن و ﺗﺠﺮﺑﮫ دردﻧﺎک ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﯿﻤﺎران‪ ،‬ﺗﺎﺛﯿﺮ رواﻧﯽ ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﺮ ﺟﻮاﻣﻊ اروﭘﺎﯾﯽ ﺑﺮﺟﺎی ﮔﺬاﺷـﺖ‪ .‬ﺑﺸـﺮﯾﺖ‬
‫ﻧﮫ ﺗﻨﮭﺎ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺮگ ﻧﺎﮔﮭﺎﻧﯽ‪ ،‬وﺣﺸـــﺘﻨﺎک و دردﻧﺎک روﺑﺮو ﺑﻮد ﮐﮫ در ﺑﺮاﺑﺮش ھﯿﭻ ﺗﻮاﻧﯽ ﺑﺮای دﻓﺎع و ﻣﻘﺎﺑﻠﮫ ﻧﺪاﺷـــﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ‬
‫ﻋﻼﺋﻢ آن ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺎن زﺷـﺖ و ﻣﻨﺰﺟﺮﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﮫ ﻣﯽﺗﻮان اﺛﺮات آن را ﺣﺘﺎ در ﻧﻘﺎﺷـﯽھﺎی آن دوران ﻣﺸـﺎھﺪه ﻧﻤﻮد‪ .‬اﯾﻦ دوراﻧﯽ‬
‫ﺑﻮد ﮐﮫ ﻣﺮاﺳـﻢ ﺧﺎﮐﺴـﭙﺎری ﺑﺪون ﻋﺰاداران و ﻣﺮاﺳـﻢ ﻋﺮوﺳـﯽ ﺑﺪون ھﻤﺮاھﺎن ﻋﺮوس و داﻣﺎد ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﺷـﺪ‪»١١.‬ﻧﻮرﻣﻦ اف‪.‬‬
‫ﮐﺎﻧﺘﻮر« در ھﻤﯿﻦ راﺑﻄﮫ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪،‬‬

‫‪3‬‬
‫‪Brian Fagan, The Little Ice Age: How Climate Made History 1300-1850 (New York: Basic Books, 2000), 31-44.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Scott Tenner, Andrew Schamess, “Pandemic, medicine, and public health: Yersinia pestis and fourteenth-century European culture,” The‬‬
‫‪Pharos of Alpha Omega Alpha – Honor Medical Society, Vol. 56, No. 4 (Fall, 1993), 7-9.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪William Naphy, Andrew Spicer, Plague: Black Death and Pestilence in Europe (Gloustershire: Tempus, 2004), 25-27.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Ibid, 27.‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Robert S. Gottfried, The Black Death: Natural and Human Disaster in Medieval Europe (New York: The Free Press, 1983), 36-37.‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Tenner, Schamess, Pandemic, medicine, and public health, 6.‬‬
‫‪9‬‬
‫‪Gottfried, The Black Death, 44.‬‬
‫‪10‬‬
‫‪Tuchman, A Distant Mirror, 98-99.‬‬
‫‪11‬‬
‫‪Ibid, 100.‬‬
‫‪3‬‬

‫»طﺎﻋﻮن در ﺷـﮭﺮھﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﺷـﺪﯾﺪﺗﺮ از روﺳـﺘﺎھﺎ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮ رواﻧﯽ آن در ﺗﻤﺎم ﮔﺮوهھﺎی ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ رﺧﻨﮫ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ھﯿﭻ ﮐﺲ‪ ،‬ﻧﮫ دھﻘﺎن و ﻧﮫ اﺷــﺮاف از اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎری در اﻣﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﭘﺲ از اﺑﺘﻼ ﺑﮫ آن ‪ ،‬ﻣﺮگ دردﻧﺎک‬
‫و وﺣﺸـﺘﻨﺎﮐﯽ ﺑﮫ ﺷـﮑﻠﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ً ﻗﻄﻌﯽ در اﻧﺘﻈﺎرﺷـﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدﮔﺎن در ﺣﺎل ﻣﺮگ در ﺧﯿﺎﺑﺎنھﺎ ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫‪١٢‬‬
‫و دوﺳﺘﺎن و ﺑﺴﺘﮕﺎن وﺣﺸﺖزده‪ ،‬آنھﺎ را رھﺎ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪«.‬‬

‫اﯾﻦ دوران ﺑﺴ ـﯿﺎر ﺣﺴ ـﺎﺳ ـﯽ ﺑﺮای ﮐﻠﯿﺴ ـﺎ ﺑﻮد‪ .‬اروﭘﺎﯾﯿﺎن ﻗﺮون وﺳ ـﻄﺎ در ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﺤﺮان ﺑﮫ ﮐﻠﯿﺴ ـﺎ و رھﺒﺮان آن روی‬
‫ﻣﯽآوردﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در ﺟﺴـــﺘﺠﻮی ﭘﺎﺳـــﺦھﺎﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﮫ درﺟﮫای از ﻧﻈﻢ و اﺳـــﺘﺤﮑﺎم را در ﻣﯿﺎﻧﮫ ھﺮج و ﻣﺮج و ﺑﮫھﻢرﯾﺨﺘﮕﯽ‪،‬‬
‫ﻓﺮاھﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪» ١٣.‬راﺑﺮت ﮔﺎرﺗﻔﯿﻠﺪ« ﺑﮫ درﺳﺘﯽ ﭼﺎﻟﺶ ﭘﯿﺶ روی ﮐﻠﯿﺴﺎی ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ را ﺑﮫ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽﮐﺸﺪ‪،‬‬

‫»ﻣﺮگ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ ﺑﮫ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـــﯿﺪ و رﺳـــﺘﮕﺎری ﻣﮭﻤﺘﺮ از ھﻤﯿﺸـــﮫ ﺑﻮد‪ .‬از اﯾﻦ رو روﺣﺎﻧﯿﺖ در ﻣﻌﺮض‬
‫آزﻣﺎﯾﺸـﯽ ﺑﺰرگ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﺑﮫ ھﺮ ﺷـﮑﻠﯽ ﻣﺴـﺌﻮﻻﻧﮫ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ و اﺿـﻄﺮاب و در ﻣﻮاردی‬
‫ھﯿﺴـ ـﺘﺮی را از ﮔﻠﮫھﺎی ﺧﻮد ﺑﺮطﺮف ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آنھﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﺷـ ـﺪ‪ .‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻦﺻـ ـﻮرت ﻣﻮﻣﻨﺎن‬
‫‪١٤‬‬
‫واﻗﻌﯽ ﺑﮫ ﻧﺎﭼﺎر راھﯽ دﯾﮕﺮ را ﺑﮫ ﺳﻮی ﺑﮭﺸﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪«.‬‬

‫ﮐﻠﯿﺴﺎ در ﻣﯿﺎﻧﮫ رﻗﺺ‬

‫ھﻤﺎنطﻮر ﮐﮫ ﻋﻨﻮان ﺷـﺪ‪ ،‬ﮐﻠﯿﺴـﺎ در ﭼﺎﻟﺸـﯽ ﺳـﺨﺖ ﻗﺮار داﺷـﺖ‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﯿﺶ از ھﻤﯿﺸـﮫ ﺑﮫ ﺧﺪﻣﺎت ﮐﻠﯿﺴـﺎ و ﻧﻮر و اﻣﯿﺪی‬
‫ﮐﮫ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ در ﻣﯿﺎن ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﻏﻠﯿﻆ آن ﺳـﺎلھﺎی اروﭘﺎ ﺑﺘﺎﺑﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺎز داﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻮاﻣﻊ در وﺣﺸـﺖ و ﺗﺮس‪ ،‬ﺗﻮان ﻓﮑﺮ و اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﺻـﺤﯿﺢ را از دﺳـﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻏﺮﯾﺒﮫﺳـﺘﯿﺰی و ﯾﮭﻮدیﮐﺸـﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ ﺧﺼـﯿﺼـﮫ اﯾﻦ دوران ﮔﺸـﺘﮫ ﺑﻮد‪ .‬اﻋﻤﺎﻟﯽ ﮐﮫ‬
‫ﮐﺎﻣﻼ در ﺳ ـﻮﯾﮫ ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺧﻼق و ﺑﺎور ﻣﺴ ـﯿﺤﯽ ﻗﺮار داﺷ ـﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﮐﻠﯿﺴ ـﺎ از ﻋﮭﺪه اﯾﻦ ﭼﺎﻟﺶ ﺑﺮآﻣﺪ؟ ﻣﺘﺎﺳ ـﻔﺎﻧﮫ ﺑﮫ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽرﺳ ـﺪ ﮐﮫ‬
‫ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﮫ ﺑﺎﺷـﺪ ﺟﺰ در ﻣﻮارد اﻧﮕﺸـﺖﺷـﻤﺎری ﺑﺎ ﺳـﺮﺑﻠﻨﺪی از اﯾﻦ اﻣﺘﺤﺎن ﻋﺒﻮر ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﮫ روﺷـﻦ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺗﻨﮭﺎ ﺑﺮ‬
‫اﺳــﺎس ﺑﺤﺮان ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﻠﯿﺴــﺎ را ﺑﺮرﺳــﯽ و داوری ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮ اﺳــﺎس ﻣﺴــﺘﻨﺪات ﻣﯽﺗﻮان زﻣﯿﻨﮫھﺎی اﯾﻦ‬
‫ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽ و ﺿﻌﻒ را ﺗﺎ ﺣﺪی ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﯿﺸﺎپ ﻣﻨﻄﻘﮫ رﭼﺴﺘﺮ در ﻣﺸﺎھﺪات ﺧﻮد در ﺳﺎل ‪ ،١٣۴٩‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺪود ﯾﮏ ﺳﺎل ﭘﺲ از ﮔﺴﺘﺮش طﺎﻋﻮن در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪،‬‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮﺷـﺘﮫاﺳـﺖ‪» :‬ﮐﻠﯿﺴـﺎھﺎی ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺮای ﻣﺪت طﻮﻻﻧﯽ ﺑﺪون ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ و درﻣﺎن ﺟﺎنھﺎی دردﻣﻨﺪ ﻣﺮدم‪ ،‬در ﺧﻄﺮ رھﺎ‬
‫ﺷـ ـﺪن اﺳـ ـﺖ‪ ١٥«.‬ﭼﺮا اﯾﻦ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده ﺑﻮد؟ ﯾﮑﯽ از ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ دﻻﯾﻞ‪ ،‬ﮐﻤﺒﻮد روﺣﺎﻧﯽ در ﮐﻠﯿﺴـ ـﺎھﺎی ﻣﺤﻠﯽ ﺑﮫ دﻟﯿﻞ ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ‬
‫ﮔﺴـﺘﺮده آﻧﮭﺎ ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻮع ﺧﺪﻣﺖ آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷـﺪ ﺑﮫ وﯾﮋه در ﺳـﺎل ﻧﺨﺴـﺖ از ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎ ﺑﯿﻤﺎران و ﺧﺎﻧﻮادهھﺎی آﻧﺎن در‬
‫ﺗﻤﺎس ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺴــﺘﻘﯿﻢ اﯾﻦ ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮھﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷــﺪ ﮐﮫ ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﻠﯿﺴــﺎھﺎ و ﺻــﻮﻣﻌﮫھﺎ ﮐﮫ زﻣﺎﻧﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻤﺘﺎزی‬

‫‪12‬‬
‫‪Norman F. Cantor, The Civilization of the Middle Ages (New York: Harper Perennial, 1994), 480-483.‬‬
‫‪13‬‬
‫‪Elizabeth Lehfeldt, ed. The Black Death: Problems in European Civilization (Boston: Cengage Learning, 2004), 124.‬‬
‫‪14‬‬
‫‪Gottfried, The Black Death, 82.‬‬
‫‪15‬‬
‫‪John Aberth, ed. The Black Death: The Great Mortality of 1348-1350: A Brief History with Documents (New York: Bedford 2005), 106-107.‬‬
‫‪4‬‬

‫داﺷــ ـﺘﻨﺪ‪ ،‬در ورطﮫ ﻧﺎﺑﻮدی ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ١٦.‬ھﻤﯿﻠﺘﻮن ﺗﺎﻣﺴــ ـﻮن در ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ ﻧﺸــ ـﺎن ﻣﯽدھﺪ ﮐﮫ ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ روﺣﺎﻧﯿﻮن در ﻣﻨﻄﻘﮫ‬
‫ﯾﻮرک در ﺳـﺎل ﻧﺨﺴـﺖ اﭘﯿﺪﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ‪ ۴٠‬درﺻـﺪ ﺑﻮده اﺳـﺖ‪ ١٧.‬اﯾﻦ ﻣﯿﺰان در ﺷـﮭﺮھﺎی دﯾﮕﺮ ﻧﻈﯿﺮ ﺑﺎرﺳـﻮﻧﺎ ﺣﺘﺎ ﺗﺎ ‪ ۵٠‬درﺻـﺪ‬
‫‪١٨‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺛﯿﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﺑﮫ وﯾﮋه در ﻣﻨﺎطﻖ روﺳـﺘﺎﯾﯽ ﻧﻤﻮد ﺑﯿﺸـﺘﺮی داﺷـﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﮫ »ﻓﯿﻠﯿﭗ زﯾﮕﻠﺮ« اﺷـﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ‬
‫ﺷ ـﺪن ﻧﺎﮔﮭﺎﻧﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ً ﻧﯿﻤﯽ از روﺣﺎﻧﯿﻮن‪ ،‬ﮐﮫ ﺑﯿﺸ ـﺘﺮ آﻧﮭﺎ اﻓﺮادی ﺷ ـﺠﺎع‪ ،‬ﻣﺘﻌﮭﺪ و ﺳ ـﺨﺖﮐﻮش ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﻓﺸ ـﺎر زﯾﺎدی ﺑﺮ‬
‫ﮐﻠﯿﺴـــﺎ وارد ﮐﺮد‪ ١٩.‬ﯾﮑﯽ از ﺗﺎﺛﯿﺮات اﯾﻦ ﮐﻤﺒﻮد‪ ،‬در آﯾﯿﻦھﺎی ﮐﻠﯿﺴـــﺎﯾﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﮫ »ﺟﻮواﻧﯽ ﺑﻮﮐﺎﺟﯿﻮ« در ﻣﺸـــﺎھﺪات ﺧﻮد‬
‫‪٢٠‬‬
‫ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ ،‬ھﺮج و ﻣﺮﺟﯽ ﺷﺪﯾﺪ در آﯾﯿﻦھﺎی ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ رخ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد و ھﺮﮐﺲ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﯿﻞ ﺧﻮد اﯾﻦ آﯾﯿﻦھﺎ را اﺟﺮا ﻣﯽﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ Ars Moriendi‬ﯾﺎ ھﻨﺮ ﻣﺮدن‪ ،‬ﯾﮏ ﺳـ ـﻨﺖ ﻣﮭﻢ ﺑﺮای ﻣﺴـ ـﯿﺤﯿﺎن اروﭘﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ ھﻢ ﺑﮫ اﻓﺮاد در ﺣﺎل ﻣﺮگ و ھﻢ ﺑﮫ‬
‫ﺑﺴﺘﮕﺎن و ﻧﺰدﯾﮑﺎن او ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﮑﺎف اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و رواﻧﯽ ﮐﮫ ﻣﺮگ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﮫ ﺗﻌﺎدل و آراﻣﺶ ﺑﺮﺳﻨﺪ‬
‫و ﺗﺮس از ﻣﺮگ را ﺧﻨﺜﺎ ﺳــﺎزد‪ .‬ﮐﻠﯿﺴــﺎ ﭘﺲ از طﺎﻋﻮن ﻧﯿﺰ در ﺗﻼش ﺑﻮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖ را اﻧﺠﺎم دھﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎد ﻣﺮگھﺎ‬
‫و ﺗﻌﺪاد ﮐﻢ ﺧﺎدﻣﺎن‪ ،‬اﻧﺠﺎم اﯾﻦ آﯾﯿﻦ ﻣﮭﻢ را ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺸـﯽ ﺟﺪی روﺑﺮو ﺳـﺎﺧﺖ‪ ٢١.‬ﺟﺎﻟﺐ اﺳـﺖ ﮐﮫ اﺳـﻘﻒ اﻋﻈﻢ »راﻟﻒ ﺷـﺮوﺳـﺒﺮی«‬
‫در ﺳـﺎل ‪ ١٣۴٩‬ﺑﮫ دﻟﯿﻞ ﮐﻤﺒﻮد ﮐﺸـﯿﺸـﺎن در ﻣﻨﻄﻘﮫ ﺧﻮد ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ آﯾﯿﻦ ﺗﻮﺑﮫ ﺻـﺎدر ﮐﺮد؛ »زﻣﺎﻧﯽ ﮐﮫ ﻣﺮدم ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫از ﺧﺪﻣﺎت ﯾﮏ ﮐﺸـﯿﺶ رﺳـﻤﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮔﻨﺎھﺎن ﺧﻮد را ﻧﺰد ﯾﮏ ﻣﺮد اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﻣﺮدی در دﺳـﺘﺮس‬
‫‪٢٢‬‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺰد ﯾﮏ زن آنرا اﻋﺘﺮاف ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺘﺎﺳـﻔﺎﻧﮫ ﮐﺸـﯿﺸـﺎﻧﯽ ھﻢ ﮐﮫ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﮫ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﮫ دﻟﯿﻞ ﺗﺮس از آﻟﻮده ﺷـﺪن‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺑﺮای ﻣﺮاﺳـﻢ و ﻧﯿﺰ ﺗﺴﻠﯽ ﻣﺮدم‬
‫ﯾﺎ ھﺪاﯾﺘﺸـﺎن‪ ،‬وارد ﻣﺤﯿﻂھﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﻤﯽﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ از ﻣﺤﻠﮫھﺎی آﻟﻮده ﻓﺮار ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺮای ﻣﺮدم‬
‫ﻋﺎدی ﮐﮫ در ﺑﺤﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﯽ ﺗﻮﺟﯿﮫﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﻮد‪ ٢٣.‬ﻣﺮگ ﺳـﯿﺎه دﻧﯿﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﺟﺎی ﮔﺬاﺷـﺘﮫ ﺑﻮد ﮐﮫ در آن ھﺮﮐﺲ ﺑﮫ ﻓﮑﺮ‬
‫ﺳﻼﻣﺘﯽ و ﺟﺎن ﺧﻮد ﺑﻮد و ﺑﺴﯿﺎری از روﺣﺎﻧﯿﻮن ﮐﮫ ﻗﺮار ﺑﻮد اﻓﺮادی ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﮫ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻮل اﻧﮑﺎر ﻧﻔﺲ‪ ،‬اﯾﺜﺎر و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری‬
‫‪٢٤‬‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮫ دﻟﯿﻞ ﻗﺎﺻﺮ آﻣﺪن از اﯾﻦ ﻣﮭﻢ‪ ،‬در ﭼﺸﻢ اروﭘﺎی ﻣﺴﯿﺤﯽ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﻋﺎدی ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮐـﺎھﺶ ﺟﻤﻌﯿـﺖ‪ ،‬ﺗﻨﮭـﺎ ﺑﺮ در دﺳــــﺘﺮس ﻧﺒﻮدن ﺧـﺪﻣـﺎت و ﮐﻤـﮏھـﺎی روﺣـﺎﻧﯿﻮن ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺗـﺎﺛﯿﺮ ﻧﮕـﺬاﺷــــﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﮫ در‬
‫ﮐﯿﻔﯿﺖ اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺎت ھﻢ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻠﯿﺴـــﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد اﻓﺮاد ﻓﺎﻗﺪ ﺻـــﻼﺣﯿﺘﯽ را در ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻮد ﺑﮫ ﮐﺎر ﮔﯿﺮد‪ .‬در طﻮل طﺎﻋﻮن و‬
‫ﺳـﺎلھﺎی ﻧﺨﺴـﺖ ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺷـﺪ ﺑﺮای ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﺸـﯿﺸـﺎن و ﺧﺎدﻣﺎن‪ ،‬ﺑﯽدرﻧﮓ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻌﻤﻮل و ﺳـﺨﺖﮔﯿﺮاﻧﮫ ﺧﻮد‬
‫را ﺑﺮای اﻧﺘﺼـﺎب روﺣﺎﻧﯿﻮن و ﮐﺸـﯿﺸـﺎن ﺟﺪﯾﺪ ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارد‪ ٢٥.‬ﺑﺴـﯿﺎری از اﯾﻦ اﻓﺮاد ﻧﮫ ﻓﻘﻂ ﮐﻢﺗﺠﺮﺑﮫ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﮐﻢ ﺳـﻮاد ﯾﺎ ﺣﺘﺎ‬
‫ﺑﯽ ﺳـﻮاد ﻧﯿﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻗﺎدر ﺑﮫ درک ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﺗﻌﻠﯿﻤﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﻣﻮﻋﻈﮫھﺎﯾﺸـﺎن ﮔﺎه ﻓﺎﻗﺪ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺻـﺤﯿﺢ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﮫ و اﻧﻈﺒﺎطھﺎی‬
‫روﺣﺎﻧﯽ ﮐﮫ از وﯾﮋﮔﯽھﺎی ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﺑﻮد‪ ،‬در طﻮل ﻣﺮگ ﺳـﯿﺎه و ﺳـﺎلھﺎی ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﺑﮫ ﺷـﺪت ﺗﻀـﻌﯿﻒ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ٢٦.‬اﯾﻦ ﻓﻘﺪان‬

‫‪16‬‬
‫‪Norman F. Cantor, In the Wake of the Plague: The Black Death and the World It Made (New York: Free Press, 2002), 206-208.‬‬
‫‪17‬‬
‫‪Rosemary Horrox, The Black Death (Manchester: Manchester Medieval Sources, 1994), 230-236.‬‬
‫‪18‬‬
‫‪Aberth, The Black Death: The Great Mortality of 1348-1350, 95.‬‬
‫‪19‬‬
‫‪Philip Ziegler, The Black Death (Glasgow: William Collins, 1969), 211.‬‬
‫‪20‬‬
‫‪David Herlihy, The Black Death and the Transformation of the West (Cambridge: Harvard University Press, 1997), 64-65.‬‬
‫‪21‬‬
‫‪Ibid, 50-60.‬‬
‫‪22‬‬
‫‪Aberth, The Black Death: The Great Mortality of 1348-1350, 271.‬‬
‫‪23‬‬
‫‪Gottfried, The Black Death, 84.‬‬
‫‪24‬‬
‫‪Ziegler, The Black Death, 211.‬‬
‫‪25‬‬
‫‪Ibid, 212‬‬
‫‪26‬‬
‫‪Cantor, In the Wake of the Plague, 206.‬‬
‫‪5‬‬

‫ﺗﺠﺮﺑﮫ ﺑﺮای ﺑﺎزﮔﺮدان ﺛﺒﺎت ﺑﮫ ﺟﺎﻣﻌﮫ ﻣﺴـﯿﺤﯽ ﻣﻀـﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﮫ »زﯾﮕﻠﺮ« اﺷـﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» ،‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﮫ ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺑﮫ آراﻣﯽ ﺧﻮد‬
‫‪٢٧‬‬
‫را ﮐﻢ ﮐﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻠﯿﺴﺎ آن طﻮر ﮐﮫ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺠﮭﯿﺰ و آﻣﺎده ﻧﺒﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ رھﺒﺮی را ﺑﮫ دﺳﺖ ﮔﯿﺮد‪«.‬‬
‫از ﺳـﻮﯾﯽ طﻤﻊ و ﺧﻮدﺧﻮاھﯽ در طﻮل اﯾﻦ دوران ﺗﻠﺦ درون ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﺷـﺎﯾﻊ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﺷـﺪ ﻓﺴـﺎدی ﮐﮫ‬
‫ﭘﯿﺸ ـﺘﺮ در ﮐﻠﯿﺴ ـﺎ وﺟﻮد داﺷ ـﺖ‪ ،‬ﺑﮫ ﺷ ـﮑﻞ ﻓﺰاﯾﻨﺪهای ﺷ ـﺪت ﺑﮕﯿﺮد‪ ٢٨.‬در واﻗﻊ ﮐﺸ ـﯿﺸ ـﺎن و راھﺒﺎن ﮐﮫ ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ ﺗﻌﺪاد روﺣﺎﻧﯿﻮن‬
‫ﮐﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺘﮫ و ﻧﯿﺮوی ﮐﺎرﺷـ ـﺎن ﻧﺎﮔﮭﺎن ﺑﺎارزش ﺷـ ـﺪه‪ ،‬ﺑﮫ دﻧﺒﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯽروﯾﮫ دﺳـ ـﺘﻤﺰدھﺎی ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﮫ ﻓﻘﻂ اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ از‬
‫آنﺟﺎ ﮐﮫ در اﯾﻦ دوران ﺗﺎﮐﯿﺪ زﯾﺎدی ﺑﺮ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺲ از آن ﺑﻮد‪ ،‬و ﻣﺮدم ﻧﮕﺮان داوری اﻻھﯽ و ﮔﻨﺎھﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ‬
‫ﺳـﻮدﺟﻮﯾﺎن ﻣﻐﻔﺮت را ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ ﺑﺎزاری ﭘﺮﺳـﻮد ﺑﺮای ﺧﻮد ﺳـﺎﺧﺘﮫ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ٢٩.‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑﺎﻋﺚ ﺷـﺪ ﺗﺎ ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﺗﻮان رھﺒﺮی ﺧﻮد‬
‫را از ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﺳﺖ ﺑﺪھﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺴﺘﺠﻮی اﯾﻤﺎن در ﻣﯿﺎن وﺣﺸﺖ و ﺗﺎرﯾﮑﯽ‬

‫اﯾﻤﺎن در ﻋﻤﻞ ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ ﻗﻼﺑﯽ اﺳ ـﺖ ﮐﮫ در ھﻨﮕﺎم ﺳ ـﻘﻮط ﺑﮫ ورطﮫ ﺗﺎرﯾﮑﯽ و ﺗﺮس‪ ،‬اﻧﺴ ـﺎن ﺧﻮد را ﺑﮫ ﺷ ـﮑﻠﯽ ﺑﮫ آن‬
‫ﻣﯽآوﯾﺰد‪ .‬ﺑﺴـﯿﺎری از اروﭘﺎﯾﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﮫ ﭼﺎﻟﺶ ﮐﺸـﯿﺪه ﺷـﺪن ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽﺷـﺎن و ﺑﮫ ﻟﺮزه درآﻣﺪن اﻧﺒﻮھﯽ از ﺑﺎورھﺎﯾﺸـﺎن‪،‬‬
‫ھﻨﻮز اﯾﻤﺎن ﺧﻮد را از ﺣﻔﻆ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻋﺘﻤﺎدﺷــﺎن را ﺑﮫ ﺳــﺎزﻣﺎﻧﯽ ﮐﮫ ﺧﻮد را ﺑﺎﻧﯽ و ﺣﺎﻣﯽ اﯾﻤﺎن ﻣﯽداﻧﺴــﺖ‪ ،‬از دﺳــﺖ‬
‫داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﮐﻠﯿﺴـﺎ و رھﺒﺮان در ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻮﺛﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷـﺪ ﺑﺴـﯿﺎری از ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن اروﭘﺎﯾﯽ ﺑﮫ دﻧﺒﺎل راهھﺎی دﯾﮕﺮی ﺑﺮای‬
‫اﯾﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ راھﮑﺎرھﺎ ‪ ،‬ﺧﯿﺮﯾﮫ و ﺷـــﮑﻞﮔﯿﺮی ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﮫھﺎی ﺧﺎﻧﮕﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﯿﺮﯾﮫھﺎ و ﻧﯿﺰ ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﮫھﺎی ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‬
‫ﺑﮫ ﺗﺪرﯾﺢ ﺧﻮد را از زﯾﺮ ﺳ ـﻠﻄﮫ ﻣﺴ ـﯿﺤﯿﺖ ﺳ ـﻨﺘﯽ ﺳ ـﻠﺴ ـﻠﮫ ﻣﺮاﺗﺒﯽ ﺧﺎرج ﺳ ـﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ٣٠.‬از ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ ﺗﺎﺛﯿﺮات اﯾﻦ ﺧﯿﺮﯾﮫھﺎ در آﻏﺎز‬
‫ﺷـــﮑﻞﮔﯿﺮﯾﺸـــﺎن‪ ،‬ﺗﺎﺳـــﯿﺲ ﺑﯿﻤﺎرﺳـــﺘﺎنھﺎی ﺟﺪﯾﺪ و ﮐﻤﮏ ﮔﺴـــﺘﺮده ﺑﮫ ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺗﺎ ﺳـــﺎل ‪،١٣۴٨‬‬
‫وﺻـﯿﺖﮔﺮان ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ ۵‬درﺻـﺪ داراﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﮫ ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎنھﺎ اھﺪا ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﯿﻦ ﺳـﺎلھﺎی ‪ ١٣۵٠‬ﺗﺎ ‪ ،١٣۶٠‬اﯾﻦ رﻗﻢ ﺑﮫ‬
‫ﺑﯿﺶ از ‪ ۴٠‬درﺻـ ـﺪ رﺳـ ـﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ ﻣﺴـ ـﺘﻘﯿﻤﺎ ﺗﻮﺳـ ـﻂ ﺧﯿﺮﯾﻦ و ﺑﺪون دﺧﺎﻟﺖ ﺳـ ـﺎزﻣﺎن ﮐﻠﯿﺴـ ـﺎﯾﯽ ﯾﺎ روﺣﺎﻧﯿﻮن اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽﺷــﺪ‪ ٣١.‬اﯾﻦ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری در ﮐﻨﺎر زﯾﺎرت اﻣﮑﺎن ﻣﻘﺪس و دﻋﺎ ﺧﻄﺎب ﺑﮫ ﻣﻘﺪﺳــﯿﻦ از ﺟﻤﻠﮫ راھﮑﺎرھﺎﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﮫ ﻣﺮدم ﻋﺎدی‬
‫‪٣٢‬‬
‫ﺳﻌﯽ ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ از طﺮﯾﻖ آنھﺎ راﺑﻄﮫ ﮔﻢﮐﺮده ﺧﻮد ﺑﺎ ﺧﺪا و آراﻣﺶ روﺣﺎﻧﯽ از دﺳﺖ رﻓﺘﮫﺷﺎن را ﺑﺎزﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺪ دﯾﮕﺮ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﮐﻠﯿﺴـﺎ در ﺑﺮآوردن ﻧﯿﺎزھﺎی ﻣﻌﻨﻮی ﻣﺮدم‪ ،‬ظﮭﻮر آﯾﯿﻦھﺎی ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ و زھﺪ ﻣﺤﻮر ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺮﻓﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ‬
‫ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﮫ ﺧـﺪواﻧـﺪ در ھﺮ ﻓﺮد و از طﺮﯾﻖ ھﺮ ﻓﺮد زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و اﻓﺮاد ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﺎ رﯾـﺎﺿــــﺖ و ﺗﻌﮭـﺪ‪ ،‬راﺑﻄـﮫ ﺧﻮد را ﺑـﺎ ﺧـﺪا‬
‫ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﻧﻤـﺎﯾﻨـﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻧﻤﻮﻧـﮫھـﺎی ﻣﻌﺮوف‪ ،‬ﺷــــﮑـﻞﮔﯿﺮی ﺟـﺎﻣﻌـﮫ »ﺑﺮادران زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﺸــــﺘﺮک« در ھﻠﻨـﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨـﺎﻧﮑـﮫ »ﮔـﺎﺗﻔﺮﯾـﺪ«‬
‫اﺷـﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اھﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﮔﺮوهھﺎ ﺑﯿﺶ از آنﮐﮫ در اﺧﻼص و ﺳـﺎدﮔﯽ زﯾﺴـﺖﺷـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در ﻋﺪم ﻧﯿﺎزﺷـﺎن ﺑﮫ ﮐﻠﯿﺴـﺎ و روﺣﺎﻧﯿﺖ‬

‫‪27‬‬
‫‪Ziegler, The Black Death, 213.‬‬
‫‪28‬‬
‫‪Francis A. Gasquet, The Black Death of 1348 and 1349 (Charleston: BiblioLife, 2008), 248-49.‬‬
‫‪29‬‬
‫‪Gottfried, The Black Death, 88.‬‬
‫‪30‬‬
‫‪Ibid, 85.‬‬
‫‪31‬‬
‫‪Ibid, 86.‬‬
‫‪32‬‬
‫‪Ziegler, The Black Death, 216-217.‬‬
‫‪6‬‬

‫رﺳـ ـﻤﯽ ﺑﺮای راھﺒﺮی ﺑﮫ ﺳـ ـﻮی ﺑﮭﺸـ ـﺖ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿـ ـﻮﻋﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ ﻣﺮدم ﮔﺮﯾﺰان از ﮐﻠﯿﺴـ ـﺎ را ﺑﮫ ﺳـ ـﺮﻋﺖ ﺑﮫ ﺧﻮد ﺟﺬب‬
‫‪٣٣‬‬
‫ﻣﯽﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻣﻮارد ﮐـﮫ ﺑـﮫ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧـﮫ در آن دوره ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ ﺗـﺎزﯾـﺎﻧـﮫزﻧـﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻓﺮاد ﺑﺮای ﮐـﺎھﺶ ﺗﻨﺶ و‬
‫ﺗﺮس‪ ،‬ﺧﻮد را ﺷ ـﻼق ﻣﯽزدﻧﺪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ رﯾﺎﺿ ـﺖ ﮔﻮﻧﮫ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺪن ﺧﻮد را ﻣﺠﺮوح ﻣﯽﺳ ـﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ھﺮﭼﻨﺪ اﯾﻦ‬
‫ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت ﻣﺪتھﺎ ﭘﯿﺶ از طﺎﻋﻮن ﻧﯿﺰ وﺟﻮد داﺷـﺖ‪ ،‬اﻣﺎ از اواﺧﺮ ﺳـﺎل ‪ ١٣۴٨‬ﺑﮫ ﺻـﻮرت ﯾﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺳـﺮاﺳـﺮی آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫اﮐﺜﺮﯾﺖ ﺟﺎﻣﻌﮫ اﯾﻦ ﺣﺲ را داﺷ ـﺘﻨﺪ ﮐﮫ ﺑﺸ ـﺮﯾﺖ ﺑﮫ دﻟﯿﻞ ﮔﻨﺎه‪ ،‬ﺗﻮﺳ ـﻂ ﺧﺪا ﻣﺤﮑﻮم و در ﺣﺎل ﻣﺠﺎزﺗﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﮭﺎ راھﮑﺎر ﺑﺮاﯾﺸ ـﺎن اﯾﻦ‬
‫‪٣٤‬‬
‫ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ روش ﺧﻮد ﺑﺮای درﯾﺎﻓﺖ رﺣﻤﺖ اﻻھﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﮫ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﺗﺎزﯾﺎﻧﮫزﻧﺎن از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﻣﻨﺤﺼــﺮ ﺑﮫ ﻓﺮد ﺑﻮد ﮐﮫ ﺑﺮای ﻣﺮدم از ھﻤﮫ طﺒﻘﺎت ﻗﺎﺑﻞ دﺳــﺘﺮﺳــﯽ ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﮫ‬
‫ﻓﻘﻂ اﻓﺮاد ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﻗﺎدر ﺑﮫ ﭘﺮداﺧﺖ ھﺰﯾﻨﮫھﺎی درﻣﺎﻧﯽ ﺧﺎص ﻣﺎﻧﻨﺪ زاﻟﻮ ﯾﺎ زﻣﺮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ھﺮﮐﺴـﯽ ﮐﮫ از ﻣﺬھﺐ ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ ﺧﺴـﺘﮫ‬
‫ﺷـﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺑﺪون ھﯿﭻ ھﺰﯾﻨﮫای ﺑﮫ ﭘﺮﭼﻤﺪاران ﺑﭙﯿﻮﻧﺪد‪ .‬ﭘﺮﭼﻤﺪاران ﺷـﺎﻧﺲ ﻧﺠﺎت ﻣﺮدم ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ھﯿﭻ ﻣﻌﻨﺎی دﯾﮕﺮی‬
‫ھﻢ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺳـﺮﮔﺮﻣﯽ ﻋﺎﻟﯽ دﯾﺪه ﻣﯽﺷـﺪ‪ .‬درﺳـﺖ ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ روم ﺑﺎﺳـﺘﺎن از ﺗﻤﺎﺷـﺎی ﻧﺒﺮدھﺎی ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرھﺎ‬
‫ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬روﺳــﺘﺎﯾﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺸــﺘﺎﻗﺎﻧﮫ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﻤﺎﯾﺶھﺎی ھﯿﺠﺎناﻧﮕﯿﺰ‪ ،‬ﺳــﺮودھﺎی ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬رژه و ﺧﺸــﻮﻧﺘﯽ ﻗﺮونوﺳــﻄﺎﯾﯽ‬
‫‪٣٥‬‬
‫ﺑﻮ دﻧﺪ ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮔﺮوهھﺎ ﮐﮫ در اﺑﺘﺪا ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻨﻈﻢ و ﺳـﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﮫ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﮫ ﮔﺮوهھﺎی ﺟﺪاﮔﺎﻧﮫ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﮫ‬
‫ھﻤﮫ ﺷ ـﮭﺮھﺎ ﺑﺮﺳ ـﻨﺪ‪ .‬ھﺮ ﮔﺮوه رھﺒﺮ ﺧﻮد را داﺷ ـﺖ‪ .‬آﻧﮭﺎ ﺑﮫ ھﺮ ﺷ ـﮭﺮی ﮐﮫ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸ ـﯽ از ﻣﺮاﺳ ـﻢ ﺗﻮﺑﮫ‪ ،‬ﺑﺪون‬
‫ﺳـﺮﭘﻨﺎه ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪﻧﺪ و رھﺒﺮ ﮔﺮوه ﺑﺮای ﺳـﺎﮐﻨﺎن در ﻣﯿﺪان ﺷـﮭﺮ ﻣﻮﻋﻈﮫ ﻣﯽﮐﺮد؛ ﺳـﭙﺲ اﻓﺮاد ﺧﻮد را ھﻤﺎنﺟﺎ ﺑﺎ ﺷـﻼﻗﮭﺎﯾﯽ ﮐﮫ‬
‫ﻗﻄﮭـﺎت ﺗﯿﺰ ﻓﻠﺰی ﻧﯿﺰ ﺑﺮ آن ﻧﺼــــﺐ ﺷــــﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽزدﻧـﺪ‪» ٣٦.‬ﮔـﺎﺗﻔﺮﯾـﺪ« ﻣﯽﻧﻮﯾﺴــــﺪ‪» ،‬ﺗﻤـﺎﺷــــﮕﺮان ﻣﻮﯾـﮫ و زاری ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و‬
‫‪٣٧‬‬
‫ﻣﻮھﺎﯾﺸﺎن را ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎزﯾﺎﻧﮫ زﻧﺎن‪ ،‬ﺷﮭﺪاﯾﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﮐﮫ ﮔﻨﺎھﺎن دﻧﯿﺎ را ﮐﻔﺎره ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫اﯾﻦ ﺟﻨﺒﺶ طﺮﻓﺪاران زﯾﺎدی ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﮫ ﻣﺤﺾ ورودﺷـﺎن‪ ،‬ﻧﺎﻗﻮسھﺎی ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﺑﺪون اﺟﺎزه ﻣﺮاﺟﻊ روﺣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺸـﺎن ﺑﮫ‬
‫ﺻـ ـﺪا در ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﺑﮫ آنھﺎ ﺷـ ـﻤﻊ و ﻏﺬا ﻣﯽدادﻧﺪ و ﺣﺘﺎ ﺑﺮﺧﯽ از روﺣﺎﻧﯿﻮن ﻧﯿﺰ ﺑﮫ آﻧﮭﺎ ﭘﯿﻮﺳـ ـﺘﻨﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ ﻧﻔﻮذ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﮭﺎ ﮔﺮدﯾﺪ‪٣٨.‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﯾﮑﯽ از ﺟﻨﺒﮫھﺎی ﻣﮭﻢ اﯾﻦ ﺟﻨﺒﺶ‪ ،‬ﺗﻔﮑﺮ ھﺰارهﮔﺮاﯾﯽ ﻏﺎﻟﺐ در آن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮ طﺒﻖ اﯾﻦ ﺑﺎور‪ ،‬آنھﺎ‬
‫ادﻋﺎ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﮫ زﻣﺎنھﺎی آﺧﺮ ﻓﺮا رﺳـﯿﺪه و ﻣﺴـﯿﺢ ﺑﮫ زودی ﺑﺎزﮔﺸـﺘﮫ‪ ،‬ﻣﺮگ ﺳـﯿﺎه ﭘﺎﯾﺎن ﺧﻮاھﺪ ﯾﺎﻓﺖ و ﻋﺼـﺮی ﺟﺪﯾﺪ آﻏﺎز‬
‫‪٣٩‬‬
‫ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﻧﻈﺮﺷﺎن‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ آنھﺎ ھﻤﭽﻮن ﯾﺤﯿﺎی ﺗﻌﻤﯿﺪدھﻨﺪه‪ ،‬ﻣﮭﯿﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ راه ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫»ﮐﯿﭻھـﺎﻓﺮ« اﺳــــﺘـﺪﻻل ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﮫ وﯾﮋﮔﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﺗـﺎﺛﯿﺮ ﺑـﺎورھـﺎی ھﺰارهای ﻣﺮدم ﮐـﺎﻓﯽ ﺑﻮد ﺗـﺎ اﯾﻦ ﺟﻨﺒﺶ در ﻋﻤـﻞ ﺑـﮫ‬
‫ﺳ ـﻤﺖ ﺧﺸ ـﻮﻧﺖ و رادﯾﮑﺎﻟﯿﺴ ـﻢ ﻣﻔﺮط ﺑﺮ ﺿ ـﺪ روﺣﺎﻧﯿﺖ و ﻧﯿﺰ طﺒﻘﮫ اﺷ ـﺮاف ﮐﺸ ـﯿﺪه ﺷ ـﻮد‪ ٤٠.‬آﻧﮭﺎ ﺧﻮد را ﻣﺴ ـﺘﻘﯿﻤﺎ ً ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﺧﺪا‬

‫‪33‬‬
‫‪Gottfried, The Black Death, 89.‬‬
‫‪34‬‬
‫‪Norman Cohn, The Pursuit of the Millennium: Revolutionary Millenarians and Mystical Anarchists of the Middle Ages (Oxford: Oxford‬‬
‫‪University Press, 1970), 125.‬‬
‫‪35‬‬
‫‪Herlihy, The Black Death and the Transformation of the West, 55.‬‬
‫‪36‬‬
‫‪William M. Cooper, Flagellation & the Flagellants: A History of the Rod (Amsterdam: Fredonia Books, 2001), 103-105.‬‬
‫‪37‬‬
‫‪Gottfried, The Black Death, 71.‬‬
‫‪38‬‬
‫‪Eugene Louis Backman, Religious Dances in the Christian Church and in Popular Medicine (Westport: Praeger, 1977), 163-164.‬‬
‫‪39‬‬
‫‪Robert E. Lerner, The Black Death and Western European Eschatological Mentalities (Oxford: Oxford University Press, 1981), 533.‬‬
‫‪40‬‬
‫‪Richard Kieckhefer, “Radical Tendencies in the Flagellant Movement of the Mid- Fourteenth Century,” in Black Death, ed. Lehfeldt, 101.‬‬
‫‪7‬‬

‫ﻣﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ و در ﻋﻤﻞ اﻗﺘﺪار ﮐﻠﯿﺴـﺎ را زﯾﺮ ﺳـﻮال ﺑﺮده و اﻧﺤﺼـﺎر آن را ﺑﮫ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﯽﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎپ ﮐﻠﻤﻨﺖ ﺷـﺸـﻢ در ﻧﮭﺎﯾﺖ اﯾﻦ‬
‫‪٤١‬‬
‫ﺟﻨﺒﺶ را ﻣﻤﻨﻮع و آن را ﺑﺪﻋﺖ ﻧﺎﻣﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺰ ﺑﻼﮔﺮدان‬
‫طﺎﻋﻮن در ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ‪ ،‬ﺷ ـﮑﺎف اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﺑﺰرﮔﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد؛ ﺷ ـﮑﺎﻓﯽ ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد ﺳ ـﺎﻟﻢ و ﺑﯿﻤﺎر‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﺗﻮده‬
‫ﺟﺎﻣﻌﮫ و رھﺒﺮان ﺑﯿﻦ ﮐﺴ ـﺎﻧﯽ ﮐﮫ در ﺟﺮﯾﺎن اﺻ ـﻠﯽ ﻓﺮھﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﺴ ـﺎﻧﯽ ﮐﮫ در ﺣﺎﺷ ـﯿﮫ آن ﻗﺮار داﺷ ـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﻏﺮﯾﺒﮫھﺎ‪ ،‬ﻣﺴـﺎﻓﺮان‪ ،‬ﮔﺪاﯾﺎن‪ ،‬ﺟﺬاﻣﯽھﺎ و ﺑﮫ وﯾﮋه ﯾﮭﻮدﯾﺎن‪ ٤٢.‬ﯾﮑﯽ از ﺷـﺮاﯾﻂ طﺒﯿﻌﯽ ﺑﺤﺮانھﺎی ﺳـﺨﺖ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ھﯿﺴـﺘﺮی ﺟﻤﻌﯽ‬
‫و ﻓﺮاﻓﮑﻨﯽ اﺳ ـﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ ﺻ ـﻮرت ﺑﯿﮕﺎﻧﮫﺳ ـﺘﯿﺰی ﻧﻤﻮد ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻣﺮگ ﺳ ـﯿﺎه ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺗﺮس ﻓﺮاﮔﯿﺮ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ رھﺒﺮان و ﮐﻠﯿﺴ ـﺎ در‬
‫آرام ﺳــ ـﺎﺧﺘﻦ و ﺗﺴــ ـﮑﯿﻦ ﻣﺮدم دردﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ھﺮج و ﻣﺮج ﮔﺴــ ـﺘﺮده ای ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﻣﺴــ ـﯿﺤﯿﺎن ﺑﮫ دﻧﺒﺎل ﻣﻘﺼــ ـﺮ و‬
‫ﺑﺰﺑﻼﮔﺮداﻧﯽ ﺑﺮای ﻣﺠﺎزاﺗﯽ ﻣﯽﮔﺸ ـﺘﻨﺪ ﮐﮫ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺟﮭﺎنﺑﯿﻨﯽ آنزﻣﺎن ﺗﺼ ـﻮر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﮔﺮﯾﺒﺎنﮔﯿﺮﺷ ـﺎن ﺷ ـﺪهاﺳ ـﺖ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﮔﺮوھﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﺑﮫ ﺷـﺪت ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﮫ و آزار ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﮭﻮدﯾﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺸـﻮﻧﺖھﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﺟﺮﻗﮫاش در ﺑﮭﺎر ‪ ١٣۴٨‬در‬
‫‪٤٣‬‬
‫ﺟﻨﻮب ﻓﺮاﻧﺴﮫ زده ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻋﻠـﻞ ﻧﻔﺮت ﻧﺴــــﺒـﺖ ﺑـﮫ ﯾﮭﻮدﯾـﺎن‪ ،‬ﻧﻘﺶ آﻧﮭـﺎ ﺑـﮫ ﻋﻨﻮان وامدھﻨـﺪﮔـﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺷــــﻐـﻞھـﺎی اﻧـﺪﮐﯽ در آن زﻣـﺎن ﺑﺮای‬
‫ﯾﮭﻮدﯾـﺎن وﺟﻮد داﺷـــ ـﺖ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻣﺸـــ ـﺎﻏـﻞ ﻗﺮض دادن و در ﻋﻤـﻞ رﺑـﺎﺧﻮاری ﺑﻮد ﮐـﮫ ﺑﺮای ﻣﺴــــﯿﺤﯿـﺎن ﻣﻤﻨﻮع ﺗﻠﻘﯽ‬
‫ﻣﯽﺷـﺪ‪»٤٤.‬زﯾﮕﻠﺮ« اﺳـﺘﺪﻻل ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﮫ ﻣﺮگ ﺳـﯿﺎه ﺗﺮس و ﻧﻔﺮت ﻧﮭﻔﺘﮫ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﮫ ﯾﮭﻮدﯾﺎن‪ ،‬ﺷـﺮاﯾﻄﯽ را اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد ﮐﮫ ﻣﺮدم ﻧﮫ‬
‫ﺗﻨﮭﺎ ﺧﻮاﺳـﺘﺎر اﻧﺘﻘﺎم ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ آﻧﮭﺎ اﯾﻦ ﻓﺎﯾﺪه را ﻧﯿﺰ ﻧﻮﯾﺪ ﻣﯽداد ﮐﮫ ﺑﺎ ﺣﺬف ﯾﮭﻮدﯾﺎن ﮐﮫ ﻣﺴـﺌﻮل طﺎﻋﻮن ﻗﻠﻤﺪادﺷـﺎن‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬طﺎﻋﻮن ﻧﯿﺰ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﺧﻮاھﺪ ﺷـﺪ‪ ٤٥.‬در واﻗﻊ در اﯾﻦ ﭘﺎراﻧﻮﯾﺎی ﺟﻤﻌﯽ ﮐﮫ اروﭘﺎ را آﻟﻮده ﺳـﺎﺧﺘﮫ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن ﺑﮫ آﺳـﺎﻧﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ وﺣﺸـﺖ طﺎﻋﻮن را ﺑﮫ ﮔﺮدن ﮔﺮوھﯽ ﺑﯿﺎﻧﺪازﻧﺪ ﮐﮫ ﺑﺎ اﺻـﻮل ﻣﺬھﺒﯽ آنھﺎ در ﺗﻀـﺎد ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮگ ﺳـﯿﺎه‪ ،‬ﻣﺤﺮک ﻣﺬھﺒﯽ و‬
‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ اﯾﻦ ﮔﺮوهھﺎ و ﺑﮭﺎﻧﮫای در راﺳﺘﺎی ﺑﺮﻗﺮاری ﻣﺠﺪد ﻧﻈﻢ و ﺛﺒﺎت در ﭘﯽ ﻓﺎﺟﻌﮫ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎور ﻧﺎدرﺳﺖ در ذھﻦ ﻣﺮدم ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﮫ ﺑﻮد ﮐﮫ ﻧﻮﻋﯽ ﺷﺮ طﺒﯿﻌﯽ ﯾﮭﻮدی‪ ،‬ﻣﻨﺸﺎ اﺧﺘﻼل در ﻧﻈﻢ طﺒﯿﻌﯽ و آﻟﻮدﮔﯽ‬
‫ﺟﮭﺎن ﻣﺴــﯿﺤﯿﺖ اﺳــﺖ‪ ٤٦.‬دﻻﯾﻞ زﯾﺎدی در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﯾﻦ طﺮز ﺗﻔﮑﺮ و اﯾﻦ ﺑﺮﺧﻮردھﺎی ﺧﺸــﻮﻧﺖآﻣﯿﺰ وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﯾﮑﯽ از‬
‫ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ دﻻﯾﻞ ﻣﺬھﺒﯽ‪ ،‬رﯾﺸــﮫ در ﺑﺎوری ﮐﺘﺎبﻣﻘﺪﺳــﯽ و آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎﻧﯽ دارد‪ .‬ﺗﺼــﻮر دﺟﺎل ﯾﺎ ﺿــﺪ ﻣﺴــﯿﺢ در ﺗﻔﮑﺮ ﻣﺬھﺒﯽ آن‬
‫دوران ﺑﺴـﯿﺎر ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻮد و ﺑﮫ ﻋﻠﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﻦ ﺗﺼﻮر ﺑﮫ ﯾﮭﻮدﯾﺎن ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺗﺴﻠﯿﻢﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻋﯿﺴﺎ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﻮرده ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ دﻟﯿﻞ را ﺣﺘﺎ‬
‫‪٤٧‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﮫ ﻋﻨﻮان اﺻﻠﯽﺗﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﯿﻮﻧﺪ دادن ﯾﮭﻮدﯾﺎن در ﻗﺮونوﺳﻄﺎ ﺑﮫ ﺷﯿﻄﺎنﭘﺮﺳﺘﯽ داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫‪41‬‬
‫‪Herlihy, The Black Death and the Transformation of the West, 68.‬‬
‫‪42‬‬
‫‪Ibid, 59.‬‬
‫‪43‬‬
‫‪Johannes Nohl, The Black Death: A Chronicle of the Plague (Yardley: Westholme Publishing, 2006), 181-2.‬‬
‫‪44‬‬
‫‪Ziegler, The Black Death, 73.‬‬
‫‪45‬‬
‫‪Ibid, 74.‬‬
‫‪46‬‬
‫‪Anna Foa, The Jews of Europe after the Black Death (Oakland: University of California Press, 2000), 16-18.‬‬
‫‪47‬‬
‫‪Horrox, The Black Death, 99.‬‬
‫‪8‬‬

‫ﺗﮑﺮار ﯾﺎ درسھﺎی ﺗﺎرﯾﺦ؟‬

‫ﭼﻄﻮر ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﻣﻮارد را ﺑﮫ ﺟﮭﺎن اﻣﺮوز و ﺑﮫ وﯾﮋه ﮐﻠﯿﺴـﺎی اﯾﺮان ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺳـﺎﺧﺖ؟ اﮔﺮ ﺑﮫ ﺷـﺮاﯾﻄﯽ ﮐﮫ ﮐﻠﯿﺴـﺎ در‬
‫دوران ﭘـﺎﻧـﺪﻣﯽ و ﭘﺲ از آن ﮔـﺬراﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﮕـﺎھﯽ دﻗﯿﻖﺗﺮ اﻧـﺪاﺧﺘـﮫ ﺷــــﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان اﺑﻌـﺎدی از ھﻤـﺎن اﺷــــﮑـﺎﻻت ﮐﻠﯿﺴــــﺎ در دوران‬
‫ﻗﺮونوﺳـﻄﺎ را ﻣﺸـﺎھﺪه ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﮫ در دوران ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﻧﮫ ﮐﻠﯿﺴـﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﻋﻠﻢ و ﺳـﮑﻮﻻرﯾﺴـﻢ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ رھﺒﺮی ﻧﺸـﺴـﺘﮫ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑـﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ھﻨﻮز ھﻢ ﺑﺴــــﯿـﺎری از ﻣﺮدم در ﻣﻮاﺟﮭـﮫ ﺑـﺎ ﺑﺤﺮان ﺑـﮫ اﯾﻤـﺎن ﺧﻮد ﺑﺮای ﭘـﺎﺳــــﺦ ﺑـﮫ ﭼـﺎﻟﺶھـﺎی ﭘﯿﺶ رو ﻧﮕـﺎه‬
‫ﻣ ﯽﮐ ﻨ ﻨ ﺪ ؟ آ ﯾ ﺎ ﮐ ﻠ ﯿ ﺴ ﺎ د ر ا ﯾ ﻦ ﻣ ﯿ ﺎ ن ﻧ ﻘ ﺸ ﯽ ﺳ ﺎ ز ﻧ ﺪ ه د ا ﺷ ﺖ ؟‬
‫در اﯾﻦ دوران اﺧﯿﺮ ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﺷـﺎھﺪ رﺷـﺪ ھﺰارهﮔﺮاﯾﯽ ﺑﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﮫ ﻓﻘﻂ ﭘﺎﻧﺪﻣﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺤﺮانھﺎی ﻣﺤﯿﻂزﯾﺴـﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ‬
‫ﭘﺎﺳ ـﺦھﺎی آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎﻧﯽ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﻣﺴ ـﯿﺤﯿﺖ ﮐﮫ ﺑﯿﺸ ـﺘﺮﯾﻦ ﺗﺮﯾﺒﻮن اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و رﺳ ـﺎﻧﮫای را در اﺧﺘﯿﺎر دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮاﺟﮫ ﺷ ـﺪه‬
‫اﺳــﺖ‪ .‬در ھﻤﯿﻦ دوران ھﻤﮫﮔﯿﺮی‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶھﺎی ﺿــﺪ واﮐﺴــﻦ در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻮرد ﺗﺎﯾﯿﺪ ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﻠﯿﺴــﺎھﺎ و رھﺒﺮان ﻣﺬھﺒﯽ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ٤٨.‬ﺟﺎﻣﻌﮫ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﮐﮫ ﺟﺎﻣﻌﮫای ﺷـﺎﯾﻌﮫزده و در ﮐﻞ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻨﺠﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬در ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت ﮐﻠﯿﺴـﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ‬
‫ﻣﻮرد ھﻤﺴﻮ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫»ان‪ .‬ﺗﯽ‪ .‬راﯾﺖ« ﺑﮫ ﻧﻘﺪ از اﯾﻦ ﺑﺎور ﻣﺴــﯿﺤﯿﺎن ﮐﮫ ﺧﺪای ﺣﺎﮐﻢ ﻣﻄﻠﻖ اﺳــﺖ و ھﺮ ﮐﺎری ﮐﮫ ﺑﺨﻮاھﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭘﺎﻧﺪﻣﯽ‬
‫ﻧﯿﺰ ھﻤﺎن ﭼﯿﺰی اﺳـــﺖ ﮐﮫ ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﯾﺎ اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﮐﮫ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﺑﺤﺮان‪ ،‬ﮔﺴـــﺘﺮدﮔﯽ ﮔﻨﺎھﺎن ﺟﮭﺎﻧﯽ اﺳـــﺖ ﮐﮫ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻮﺑﮫ‬
‫اﺳـﺖ‪ ،‬ھﺸـﺪار ﻣﯽدھﺪ ﮐﮫ »ﻣﺸـﯿﺖ اﻻھﯽ دﺳـﺘﮕﯿﺮهای آھﻨﯽ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐﮫ ﺧﺪا آنرا ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪ ٤٩.‬ﻣﮭﻢ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﮐﻠﯿﺴـﺎ ﭼﻄﻮر‬
‫ﺧﺪای ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ را ﺑﮫ ﺟﮭﺎن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﯾﺮی ﻧﺎدرﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶﮔﺮان و ﺟﻮﯾﻨﺪﮔﺎن ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﯾﺎ ﺑﮫ ﺑﯿﺮاھﮫ ﻣﯽﺑﺮد‬
‫و ﺳﺮﮔﺮدان در ﻣﯿﺎن ﺑﺮھﻮت ﺗﻮھﻢ ﻣﺬھﺒﯽ رھﺎ ﻣﯽﺳﺎزد ﯾﺎ او را ﺑﮫ داﻣﺎن ﺑﯽﺧﺪاﯾﯽ و اﻧﮑﺎر ﻣﯽاﻧﺪازد‪.‬‬
‫او ﻧﮫ ﺧﺪاﯾﯽ اﺳــﺖ ﮐﮫ اﺟﺎزه داده ﺗﺎ وﯾﺮوس رھﺎ ﺷــﻮد و ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻣﯿﻠﯿﻮنھﺎ ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﺟﮭﺎن را ﺑﮫ ﺗﻮﺑﮫ وادارد‪ ،‬ﻧﮫ ﺧﺪاﯾﯽ‬
‫ﺑﯽ ﺧﯿﺎل و ﯾﺎ ﻓﺎﺻ ـﻠﮫﮔﺮﻓﺘﮫ از ﺧﻠﻘﺖ ﮐﮫ ﻓﻌﻼ ﮐﺎری ﺑﮫ اﻧﺴ ـﺎن ﻧﺪارد ﺗﺎ روزی ﺑﺎزﮔﺮدد و زﻣﯿﻦ را ﺑﺴ ـﻮزاﻧﺪ و زﻣﯿﻦ و آﺳ ـﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻨﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺧﺪاﯾﯽ اﺳـﺖ ﮐﮫ ﺑﺮای ﺧﻠﻘﺖ اﺷـﮏ ﻣﯽرﯾﺰد و راھﮑﺎرش‪ ،‬ﻣﺮگ ﺟﺎﻧﺒﺎزاﻧﮫ ﭘﺴـﺮ ﺑﺮ ﺻـﻠﯿﺐ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺴـﯿﺤﯿﺖ در‬
‫ﻧﺸﺎندادن ﻣﺤﺒﺖ ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﮫ اﯾﻦ ﺧﺪا ﺑﮫ ﺟﮭﺎن اﺳﺖ ﮐﮫ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻄﺶ ﺳﯿﺮی ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﮫ ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺳﯿﺮاب ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺑﮫ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳــﺪ ﻋﻤﻠﮕﺮاﯾﯽ ﮐﻠﯿﺴــﺎ در ﺟﮭﺎناﻣﺮوز ﮐﻢرﻧﮓ ﺷــﺪه و در ﻣﯿﺎن ﺑﺮﺧﯽ‪ ،‬ﺣﺘﺎ اﮔﺮ اﻧﺪک اﻣﺎ ﺑﺴــﯿﺎر ﭘﺮ ﺻــﺪا‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ‬
‫اﻧﺤﺼﺎرﮔﺮاﯾﯽ ﻣﺬھﺒﯽ ﻓﺨﺮﻓﺮوﺷﺎﻧﮫ در ﭘﺸﺖ درھﺎی ﺑﺴﺘﮫ ﮐﻠﯿﺴﺎ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن دارد‪.‬‬
‫از ﺳـﻮﯾﯽ ﮐﻠﯿﺴـﺎی اﯾﺮان در اﯾﻦ دوره ﺷـﺎھﺪ ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ و ﻣﻌﻨﻮیﮔﺮاﯾﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﮫ‪ ،‬ظﮭﻮر ﺑﺪﻋﺖ ﯾﺎ‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻧﺎدرﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﺴـﯿﺢ ﮐﯿﮭﺎﻧﯽ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﮔﺮاﯾﺶھﺎﺳـﺖ ﮐﮫ ﺑﮫ دﻟﯿﻞ ﺿـﻌﻒ ﮐﻠﯿﺴـﺎ در ﺧﺪﻣﺎت و ﺗﻌﺎﻟﯿﻤﺶ‪ ،‬از ﯾﮏ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﺤﻮ در‬
‫ﻣﮑﺎرهﺑﺎزار رﺳــﺎﻧﮫای‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮫ ﯾﮏ ﺟﺮﯾﺎن ﮔﺸــﺖ و ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺑﺴــﯿﺎری را داﻣﻦ زد‪ .‬ﻣﻮاﺟﮭﮫ ﮐﻠﯿﺴــﺎ دﺳــﺖ ﮐﻤﯽ از ﻣﻮاﺟﮭﮫ آن‬
‫دوران ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶ ﺗﺎزﯾﺎﻧﮫزﻧﺎن ﻧﺪاﺷ ـﺖ‪ .‬اﻧﮑﺎر ﯾﺎ رد و ﺗﮑﻔﯿﺮ‪ ،‬راهﮐﺎری ﺳ ـﺎزﻧﺪه ﻧﯿﺴ ـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺮرﺳ ـﯽ رﯾﺸ ـﮫﯾﺎﺑﯽ و ﮐﺸ ـﻒ ﻋﻠﺖ‬
‫ﮔﺮاﯾﺶ ﻣﺮدم و ﭘﺎﺳﺦ درﺳﺖ ﮐﻠﯿﺴﺎ در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ راهﺣﻠﯽ ﻣﺎﻧﺎﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ ﺑﺤﺮان ﮐﻠﯿﺴـﺎ در دوران ﻣﺮگ ﺳـﯿﺎه ﮐﻤﺒﻮد ﻧﯿﺮوی ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﮫ‪ ،‬وﻗﻒ ﺷـﺪه و ﺑﺎ ﺳـﻮاد ﺑﻮد‪ .‬ھﺮﭼﻨﺪ ﭘﺎﻧﺪﻣﯽ‬
‫ﮐﻮﯾﺪ ‪ ١٩‬ﻋﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﮐﻤﺒﻮد در ﮐﻠﯿﺴﺎی اﯾﺮان ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﻮان ﺑﻮدن ﮐﻠﯿﺴﺎ و رﺷﺪ آن و ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺟﻌﺮاﻓﯿﺎﯾﯽاش‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺤﺮاﻧﯽ‬

‫‪48‬‬
‫‪Gordana Pelčić, “Religious exception for vaccination or religious excuses for avoiding vaccination.” Croatian medical journal vol. 57,5‬‬
‫‪(2016): 516-521. doi:10.3325/cmj.2016.57.516‬‬
‫‪49‬‬
‫‪Tom Wright, God and Pandemic (London: Ashford Colour Press, 2020), 58.‬‬
‫‪9‬‬

‫ﻣﺸـﺎﺑﮫ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ ھﺮﭼﮫ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬وﯾﺮوﺳـﯽ ﻣﺮﮔﺒﺎرﺗﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮫ ﮐﻠﯿﺴـﺎی ﻧﻮزاد اﯾﺮان آﺳـﯿﺒﯽ ﺟﺪی و ﺣﺘﺎ داﺋﻤﯽ وارد ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎدﻣﯿﻦ ﮐﻢﺗﺠﺮﺑﮫ و در ﻣﻮارد زﯾﺎدی ﮐﻢ ﺳ ـﻮاد‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮردھﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ و روﯾﮑﺮدھﺎی رھﺒﺮﯾﺸ ـﺎن‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﻣﺨﺮبﺗﺮ از‬
‫طﺎﻋﻮن داﺷـﺘﮫ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎدی‪ ،‬ﮔﺮﯾﺰان ﺷـﺪن از ﺑﺎورھﺎی دﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻓﺎﺻـﻠﮫﮔﺮﻓﺘﻦ از ﮐﻠﯿﺴـﺎ و ﻧﻈﺎﯾﺮ آن‪ ،‬از آﺳـﯿﺐھﺎی ﺟﺪی اﯾﻦ‬
‫ﺑﺤﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮرد آﺧﺮ ﺑﯿﮕﺎﻧﮫﺳــﺘﯿﺰی اﺳــﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﻣﻘﺼــﺮ‪ .‬اﻣﺮوز ھﻤﮫ ﺑﮫ دﻧﺒﺎل ﻣﻘﺼــﺮ ﺑﺤﺮانھﺎی ﺟﮭﺎن ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺸـﻮرھﺎ دور ﺧﻮد دﯾﻮار و ﺣﺼـﺎر ﻣﯽﮐﺸـﻨﺪ‪ .‬ﻣﮭﺎﺟﺮان و ﭘﻨﺎھﺠﻮﯾﺎن ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮردھﺎی ﺳـﺨﺖ و ﺧﺸـﻦ راﻧﺪه ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن را ﻣﻘﺼـﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴـﯿﺤﯿﺎن‪ ،‬ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن را‪ .‬ﯾﮭﻮدی ﺳـﺘﯿﺰی‪ ،‬اﺳـﻼم ھﺮاﺳـﯽ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت ﺿـﺪ اﻋﺘﻘﺎدی‪ ،‬ﻣﻠﯽ ﮔﺮاﯾﯽ و‬
‫ﻧﻈﺎﯾﺮ آن ﺟﮭﺎن را ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﻣﺘﺨﺎﺻ ـﻢ ﺳ ـﺎﺧﺘﮫ اﺳ ـﺖ‪ .‬وظﯿﻔﮫ ﮐﻠﯿﺴ ـﺎ در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﭼﯿﺴ ـﺖ؟ آﯾﺎ ھﻤﺎن طﻮر ﮐﮫ ﭘﻮﻟﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻠﯿﺴ ـﺎ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺖ آﺷ ـﺘﯽ ﻧﯿﺴ ـﺖ؟ آﯾﺎ ﮐﻠﯿﺴ ـﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ در اﯾﻦ ﺟﺪاﯾﯽ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﯿﺎﻧﺠﯽ و ﭘﯿﻮﻧﺪ اﻧﺴ ـﺎﻧﯽ را ﻋﮭﺪهدار ﺷ ـﻮد؟ آﯾﺎ ﻣﺤﺒﺖ‬
‫ھﻤﭽﻮن ﻣﺮگ زورآور ﻧﯿﺴـﺖ؟ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺗﺮس و ﻧﯿﺶ ﻣﺮگ ﭘﺎﻧﺪﻣﯽھﺎ و ﻧﻈﺎﯾﺮ آن‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﻗﺪرت ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﺸﻖ‬
‫اﯾﺜﺎرﮔﺮاﻧﮫ و ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﺴﯿﺢ و ﮐﻠﯿﺴﺎی او در ھﻢ ﺑﺸﮑﻨﺪ؟‬
 ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

Aberth, John, ed. The Black Death: The Great Mortality of 1348-1350: A Brief History
with Documents. New York: Bedford/St. Martin’s, 2005.

Aberth, John. From the Brink of the Apocalypse: Confronting Famine, War, Plague and
Death in the Later Middle Ages. London: Routledge, 2009.

Adamson, Dave. MetaChurch .Georgia: Orange, 2022.

Backman, Eugene L. Religious Dances in the Christian Church and in Popular Medicine.
Westport: Praeger, 1977.

Cantor, Norman F. In the Wake of the Plague: The Black Death and the World It Made.
New York: Free Press, 2001.

Cohn, Norman. The Pursuit of the Millennium: Revolutionary Millenarians and Mystical
Anarchists of the Middle Ages. Oxford: Oxford University Press, 1970.

Cooper, William M. Flagellation & the Flagellants: A History of the Rod. Amsterdam:
Fredonia Books, 2001.

Fagan,Brian. The Little Ice Age: How Climate Made History 1300-1850. New York: Basic Books,
2000.

Flick, Alexander C. The Decline of the Medieval Church. New York: Burt Franklin,
1967.

Foa, Anna. The Jews of Europe after the Black Death. Oakland: University of California
Press, 2000.
Gasquet, Francis A. The Black Death of 1348 and 1349. Charleston: BiblioLife, 2008.

Gottfried, Robert S. The Black Death: Natural and Human Disaster in Medieval Europe.
New York: Free Press, 1983.

Hecker, J.F.C. The Black Death in the Fourteenth Century. Chicago: Acheron Press,
1833.

Herlihy, David. The Black Death and the Transformation of the West. Cambridge:
Harvard University Press, 1997.

Horrox, Rosemary. The Black Death. Manchester: Manchester University Press, 1994.

Lehfeldt, Elizabeth A., The Black Death :Problems in European Civilization. Boston:
Cengage Learning, 2004.

Lerner, Robert E. The Black Death and Western European Eschatological Mentalities.
Oxford: Oxford University Press, 1981.

Nohl, Johannes. The Black Death: A Chronicle of the Plague. Yardley: Westholme
Publishing, 2006.

Pelčić, Gordana et al. “Religious exception for vaccination or religious excuses for avoiding
vaccination.” Croatian medical journal vol. 57,5 (2016): 516-521. doi:10.3325/cmj.2016.57.516

Wright, Tom. God and Pandemic .London: Ashford Colour Press, 2020.

Ziegler, Philip. The Black Death. Glasgow: William Collins Sons & Co., 1969.