‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‬

‫ﺖ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬

‫»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺎ در ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬در ﺧﻮدﻣﺎن اﺳﺖ‪⸺«.‬ﺷﮑﺴﭙﯿﺮ‬

‫ﺗﮑﺮار ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ﺖ ﺗﮑﺮارھﺎﺳﺖ و ھﻢ‬
‫ﺖ ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬ھﻢ ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬

‫ﺖ ﻣﺠﺎزاﺗﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺒﺮ ﺧﺪاﯾﺎﻧﯽ ﻧﻪﺎن‪ .‬ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺗﮑﺮار ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬در داﯾﺮهی‬
‫ِ‬
‫اﺳﯿﺮ ھﺰارﺗﻮی ﺑﯽ اﻧﺘﻪﺎی ﻣﻨﻄﻘﯽ‬ ‫ِ‬ ‫اﺗﻪﺎ ِم »ھﻤﺎن ﻣﺠﺎزات« اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺠﯿﻊ‪،‬‬
‫ﻢ‬‫داﯾﺮهوار‪ ،‬ارﺟﺎﻋﯽ ﭼﺮﺧﺸﯽ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮔﺮﯾﺰﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪ ،‬ھﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﺤﺖ ﻧﯿﺮوی ﻣﻮﻟِ ِ‬
‫ﺖ ﻧﺴﻠﯽ و‬ ‫ﻣﺴﯿﺮ ﺗﺒﺎه و ﺗﯿﺮهی روانﮔﺬﺷ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﮔﺮﯾﺰ از ﺧﻮد؛ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﮐﻪ در اﻣﺘﺪا ِد‬
‫ّ‬
‫ﻧﺴﻞھﺎی ﺑﺸﺮ⸺در اﻋﻤﺎق ﺧﻸ ﺑﺸﺮﯾّﺖ⸺ﻋﻠﺖ‪ ،‬ﭘﯿﭽﯿﺪه در ﭘﻮﭼﯽ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮ ِ‬
‫ل‬
‫ﺖ ﺧﻮد⸺داﯾﺮهای اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ از‬ ‫ﺧﻮد اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﻌﻠﻮل‪ ،‬ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ در ھﯿﭽﯽ‪ ،‬ﻋﻠ ّ ِ‬
‫ﺗﮑﺮار ﺗﮑﺮارھﺎ و ﻣﮑﺮ ِّر ﻣﮑﺮّرات ‪ . . .‬ﺗﮑﺮار ﻣﮑﺮرّاﺗﯽ ﮐﻪ در ھﺮ ﻣﻘﻄﻊِ زﻣﺎن‪ ،‬و ھﺮ زاوﯾﻪ‬
‫ِ‬
‫ن واﺣﺪ‪ ،‬ھﻢ‬ ‫ﯾﺎ ﻣﺨﺘﺼّﺎتِ ﻣﮑﺎن‪ ،‬ﺣﺘﯽ در ﺣﺎﺷﯿﻪی ھﺴﺘﯽ و ﻧﺰدﯾﮑﺎی ﻣﺮگ‪ ،‬در آ ِ‬
‫ﮔﺮﯾﺰﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﺮدﮔﯽ و ھﻢ ﺑﻪ ظﺎھﺮ‬
‫ِ‬ ‫ﮔﺮاﻧﺶ ﺑﻪ ظﺎھﺮ‬
‫ِ‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﯽ ﻧﺎﮔﺮﯾﺰ اﺳﺖ از‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﯿﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪی ﻧﺨﺴﺖ و زﻧﺠﯿﺮهای از زﻧﺠﯿﺮھﺎی ﺑﯽ اﻧﺘﻪﺎی اﺳﺘﺒﺪاد‪:‬‬
‫ﮔﺰﯾﻨﻪھﺎی ﭘﯿﺎﭘﯽ اﻟﯽ واﭘﺴﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎمﺷﺎن ھﻤﻮاره‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﮔﺰﯾﻨﻪی ﻧﺨﺴﺖ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺲ‪.‬‬

‫ﺣﮑﻢ‬
‫ِ‬ ‫اﯾﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬وﺣﺸﺘﻨﺎکﺗﺮ⸺و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل اﺳﻒﺑﺎرﺗﺮ⸺از‬
‫اﻋﺪاﻣﯽﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﺒﺎر و ﻧﻪ ﺑﯿﺶ‪ ،‬ﺑﺮ ﺻﺤﻨﻪی ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻗﺪرت اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺗﮑﺮار رﻧﺞ و ﺟﺒﺮ ﻣﯽﺑﻮد‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ِ‬ ‫اﻋﺪاﻣﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﯽﭘﯿﻮﺳﺖ ﺧﺘﻢ‬
‫ﺣﮑﻤﯽﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮ آدﻣﯽ؟‬

‫⸺‬

‫ﺳﯿﺰﯾﻒ‪ ،‬در رواﯾﺎت اﺳﺎطﯿﺮ ﯾﻮﻧﺎن‪ ،‬از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﺤﮑﻮم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮕﯽ‬
‫ﺑﺰرگ را »ﺑﺮ ﮐﻮل« ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ و ﺗﻨﻔﺮﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻗﻠّﻪی ﮐﻮھﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﺣﻤﻞ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﮔﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﯾﺎن او را ﺑﺨﺸﻮده و آزاد ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺪ‪ ،‬ﺑﯽآﻧﮑﻪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﺶ را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ‬ ‫اﻣﺎ ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﺴﺘﺒ ّ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ھﺮ ﺑﺎر ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻠّﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪای ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻗﻠّﻪ ﺑﺮﺳﺪ‪،‬‬
‫ﻢ راﺳﺘﯽ‪،‬‬ ‫ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﺎ او ﺑﻪ ﻗﻌﺮ درّه ﺗﺎ ﮐﻮھﭙﺎﯾﻪ ﺑﻐﻠﺘﺪ و ﺳﯿﺰﯾﻒ ﻏﺮقِ در ﺗﻮ ّ‬
‫ھ ِ‬

‫‪1‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬

‫ﺷﯿﺮﯾﻦ آزادی‪ ،‬از ﺳﻮی‬
‫ِ‬ ‫ﺖ ﺧﺪاﯾﺎن‪ ،‬از ﯾﮏ ﺳﻮ‪ ،‬و اﻣﯿﺪ و آرزوی‬‫اﻧﺼﺎف و ﺣ ّﻘﺎﻧﯿ ِ‬
‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﺎر را از ﺳﺮ ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎری ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺪارک ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺠﺎزات ﻓﺠﯿﻌﯽ ﺑﺮای‬
‫ﺳﯿﺰﯾﻒ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻮده‪ ،‬ﮐﻪ او ﮔﺴﺘﺎﺧﺎﻧﻪ ﻋﻘﯿﺪه داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در زﯾﺮﮐﯽ از ﺧﺪای‬
‫ﺧﺪاﯾﺎن ﯾﻮﻧﺎن‪ ،‬زﺋﻮس‪ ،‬ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺧﺪای ﺧﺪاﯾﺎن‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮی ﺧﻮد را ﺑﺎ‬
‫ن ﺳﯿﺰﯾﻒ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدھﺪ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﯿﺰﯾﻒ را ﺑﻪ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ اﺑﺪی‬ ‫طﻠﺴﻢ ﮐﺮد ِ‬
‫ﻣﯽﺳﭙﺎرد‪.‬‬

‫ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﺘﺪاول ﺑﯿﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ :‬در‬

‫ِ‬ ‫ﺟﺮ ِم اﺻﻠﯽ ﺳﯿﺰﯾﻒ‪ ،‬ﻓﺮاﺗﺮ از اﯾﻦ‬‫اﻣﺎ ُ‬
‫ی ﺧﺪاﯾﺎﻧﯽ‪،‬‬‫ﻒ ﮐﻮﻟﺒﺮ ﮔﻤﺎن داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻮد در ﺟﻪﺎن دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ِ‬ ‫ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺳﯿﺰﯾ ِ‬
‫ﺪاﻧﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ دﻟﺨﻮاه و ﻣﺤﺾِ اﺳﺘﻤﺮار ﻗﺪرت‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻌﯿﺎرھﺎ را ﻣﺴﺘﺒ ّ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آزادی و ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﺧﺪاﯾﺎن‪ ،‬او‬
‫را ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮد او ﺑﻪ زﻋﻢ و ﺑﺎور ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬رﺳﺎﻟﺘﯽ‬
‫ﺑﯿﻨﯽ‬
‫ِ‬ ‫ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ ﺑَﺮده‪ ،‬در ﭼﺎرﭼﻮبِ ﺟﻪﺎن و ﺟﻪﺎن‬
‫ِ‬ ‫اﻣﮑﺎﻧﭙﺬﯾﺮ ﻣﯽﭘﻨﺪارد‪ :‬رﺳﺘﮕﺎری و‬
‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﺧﻮدﺷﯿﻔﺘﻪ‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ی‬
‫اﺳﺘﺒﺪاد ِ‬

‫ن ﮐﺬب ﺑﻪ‬
‫ﺑﺪﯾﻦ واﺳﻄﻪ ﺧﺪاﯾﺎن‪ ،‬ﺳﯿﺰﯾﻒ را در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﺑﺎور و اﯾﻤﺎ ِ‬
‫ﺧﺪاﯾﯽﺷﺎن ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﺑﺎور ﺑﻪ راﺳﺘﯽ‪ ،‬درﺳﺘﯽ و اﻧﺼﺎفﺷﺎن و ﻣﺤﮑﻮم‬
‫ن اﺳﺘﺒﺪا ِد دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرھﺎ‪.‬‬
‫ی ﺑﺮدﮔﺎن در آﯾﻨﺪهی ﺟﻪﺎ ِ‬
‫ﻢ رﺳﺘﮕﺎر ِ‬ ‫طﻠﺴﻢ ﺗﻮ ّ‬
‫ھ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺑﻪ‬

‫ﺑﯽ ﺷﮏ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻔﻪﻮم ﮔﻨﺎھﮑﺎر ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﻘﺼّﺮ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ن اﯾﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﺮﮔﺰﯾﺪن‪ ،‬ﯾﺎ ﺧﻮد ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ِ‬
‫ﻒ ﮐﻮﻟﺒﺮ ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺸﺮ ﯾﺎ‬ ‫ﮐﻪ ﺳﯿﺰﯾ ِ‬
‫ھﻢ‪ ،‬ﺑﺎورھﺎ و اﯾﻤﺎن ﮐﺬب‪ ،‬زﯾﺮﮐﺎﻧﻪ ﺗﺤﻤﯿﻞ‬ ‫ﺑﺸﺮﯾﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻮاﺳﻄﻪی ﻧﺎآﮔﺎھﯽ‪ ،‬اﻟﻘﺎی ﺗﻮ ّ‬
‫ن‬ ‫ی »ﺑﺎور ﺑﻪ ﮐﻠّﯿ ِ‬
‫ﺖ ﺟﻪﺎ ِ‬ ‫ی اﯾﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮاﻧﺪاز ِ‬ ‫ن ﺑﺮاﻧﺪاز ِ‬
‫ﺷﺪه‪ :‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻮا ِ‬
‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ او آﺷﮑﺎر ﻧﺒﻮده‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ﺧﺪاﯾﺎن«‪ ،‬ھﺮﮔﺰ ﺑﺮ‬

‫⸺‬

‫‪2‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬

 ‫ن ﻧﻘﺎش‪ ،‬ﻧﻤﺎ ِد ﮐﻮﻟﺒﺮ را ﻓﺎرغ از ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻔﺎھﯿﻢ ادﺑﯽ و‬‫اﺛﺮ ﺗﯿﺴﯿﺎ ِ‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺳﯿﺰﯾﻒ ِ‬
‫ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺳﺎدهی ﺑﺸﺮ‬
‫ِ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪهای‪ ،‬ﮐﻪ در ﺗﻔﺴﯿﺮ آن ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺧﻠﻖ ﺷﺪه‪ ،‬در‬
‫ِ‬
‫ﺗﮑﺮار ﺑﯽ‬
‫ِ‬ ‫ﺳﻨﮕﯿﻦ‬
‫ِ‬ ‫ﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫ِ‬ ‫ﯾﺎ ﺑﺸﺮﯾﺘﯽ ﺟﻠﻮه ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺮ دوش‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺮدﮔﯽ ﺑﺮ ﺧﻮد‪ ،‬اﻣﯿﺪواراﻧﻪ رﻧﺞ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬اﯾﻦ طﺮّاﺣﯽ‬
‫ِ‬ ‫ﺗﻼش ﺑﯽ‬
‫ِ‬ ‫اﻧﺘﻪﺎی ﺟﺒﺮ و‬
‫ﺟﺒﺮ ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﯽﭘﺮدازد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻧﻪﺎﯾﺖ ﺑﻪ‬
‫ِ‬ ‫ﯾﺎ طﺮح ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ھﺮ ﭼﻨﺪ در ﻧﻪﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺖ ﺑﯽﭘﯿﺮاﯾﻪ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺮﯾﺎن و‬ ‫ﺑﺸﺮ ﺳﺎده اﻧﺪﯾﺶ و ﺑﺸﺮﯾ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺶ‬
‫ﺐ زﻧﺪﮔﯽ و ھﺴﺘﯽ ﺧﻤﯿﺪه‪ .‬و اﯾﻦ رواﯾﺖ‪ ،‬ﻓﺮای‬ ‫ﻧﺪار‪ ،‬زﯾﺮ ﺑﺎر ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺎورھﺎی ﻋﺠﯿ ِ‬
‫ﺖ ﻧﻔﺲ در ﺗﻼش ﺑﻘﺎی ﺑﺸﺮیاش ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬و اﻓﺴﻮس‪،‬‬ ‫ﺖ ﺳﺎدهی ﺣﺮﻣ ِ‬ ‫رواﯾ ِ‬
‫ﺑﺎور ﺑﻪ »ھﯿﭻ ﺑﻮدن«‪ ،‬و »ﻧﺒﻮدن‪ ،‬ﺟﺰ اﻧﺴﺎن ﻓﺎﻧﯽ در ﺗﻼش ده ھﺰارﺳﺎﻟﻪی‬ ‫ِ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺟﺒﺮ‬
‫ِ‬ ‫ﺖ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺎﺑﺎوری او ﺑﺮ اﻣﮑﺎن ﺧﺮوج از ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫ِ‬ ‫ﺑﻘﺎ«‪ ،‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ھﻤﺎن‬
‫ﺖ ﺟﺒﺮ ﻧﯿﺰ ھﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﮑﺮار ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫ِ‬ ‫ﺗﮑﺮارھﺎ و‬

‫⸺‬

‫اﯾﻨﮑﻪ در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ⸺در دھﻪای ﮐﻪ »ﮐﺎوشﮔﺮ اﻣﯿﺪ« ﺑﺎ ھﻮش‬

‫ﻣﺼﻨﻮﻋﯽاش ﺑﺮ ﮐﺮهی ﻣﺮﯾﺦ ﮐﻨﺠﮑﺎواﻧﻪ در ﺟﺴﺘﺠﻮی آﺛﺎر ﺣﯿﺎت اﺳﺖ⸺ھﺰاران‬
‫ن ھﻮﺷﻤﻨﺪ و ﺗﺤﺼﯿﻞﮐﺮده‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺮهی ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺎ ﮐﺎﻻﯾﯽ‬ ‫ھﺰار اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﺣﺠﯿﻢ⸺ﻣﺜﻼ ً ﯾﮏ ﯾﺨﭽﺎل⸺ﺑﺮ ﮐﻮهھﺎ ﺗﺎ اوج ﻗﻠﻪھﺎ را ﺗﺤﺖ ﺟﺒﺮی ﻓﺎرغ از‬
‫ﺐ ﯾﮏ ﻟﻘﻤﻪ ﻧﺎن‪ ،‬ﻣﯽﻧﻮردﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮھﻨﻪﭘﺎ و ژﻧﺪهﭘﻮش‪ ،‬ﺑﺮ ﻓﺮاز‬
‫ﻣﺤﺾ ﮐﺴ ِ‬
‫ِ‬ ‫ﮐﻨﺠﮑﺎوی‪ ،‬و‬
‫ﺳﻪﻤﮕﯿﻦ ﺗﺮس و ﻣﺮزھﺎی ﻣﺮگِ ﺧﻮد و ﺑﺴﺘﮕﺎنﺷﺎن‬ ‫ِ‬ ‫درّهھﺎی ژرف از دﺧﻤﻪھﺎی‬
‫ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ طﻌﻤﻪی ﺗﯿﺮاﻧﺪازان و ﺷﮑﺎرﭼﯿﺎن ﺑﯽ رﺣﻢ ﺧﺪاﯾﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫رواﯾﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﭘﯿﭽﯿﺪهی ﻓﻠﺴﻔﯽ رﺟﻮع دھﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ و‬
‫ﺖ ﺗﻠﺦ اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ‬‫ﺖ ﺳﺎده و ﺑﯽ ﭘﯿﺮاﯾﻪی ﺑﺸﺮی‪ ،‬ﯾﮏ ﺣﻘﯿﻘ ِ‬ ‫ن ﯾﮏ واﻗﻌﯿ ِ‬‫ﻓﻘﻂ ﺑﯿﺎ ِ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻣﯿﻠﯿﻮنھﺎ‪ ،‬ﻋﻠﯽرﻏﻢ ھﺰاران ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﻪ اﺻﻄﻼح‪ ،‬ﺗﮑﺎﻣﻞ و‬ ‫ِ‬ ‫ﺑﺸﺮﯾّﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺮهی ﺧﺎﮐﯽ و آﺑﯽ‪ ،‬ﺟﺰ ﮐﻮﻟﺒﺮی ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از دهھﺎ‬
‫‪3‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬

‫ن ﺳﯿﺰﯾﻒ« ‪⸺homo sisyphus‬و ﻧﻪ‬ ‫ھﺰار ﺳﺎل‪ ،‬ھﻨﻮز و ھﻨﻮز‪ ،‬ھﻤﺎن ﺗﺼﻮﯾﺮ »اﻧﺴﺎ ِ‬
‫»ﺧﺮدﻣﻨﺪ« ‪⸺homo sapiens‬را در ھﺴﺘﯽ ﺧﻮد ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻤﯽﺳﺖ واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﮐﻪ در‬ ‫اﯾﻦ ﺗﮑﺮار‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﯾﮏ رواﯾﺖ اﻧﺘﺰاﻋﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﻪ ّ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻓﻠﺴﻔﯽ‬ ‫ِ‬ ‫ﻋﻤﯿﻖ ھﺴﺘﯽ‬
‫ِ‬ ‫ﭼﺎﻟﺶ ھﺮ ﭼﻨﺪ‬
‫ِ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮر ِد ﺑﺎ آن ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﯾﮏ‬
‫اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﺎﻟﺸﯽ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ً ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﭼﻮن ژان ﭘﻞ ﺳﺎرﺗﺮ ﯾﺎ آﻟﺒﺮ ﮐﺎﻣﻮی‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ھﺴﺘﯽﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ و ﻣﻪﺎرت ﺑﺴﺎ ادﯾﺒﺎﻧﻪای‪ ،‬ﻣﻔﺼﻼ ً‬ ‫ِ‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﺑﻪ آن‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﮑﺮار‪ ،‬ﻓﺮای ھﺮ اﻧﺘﺰاع و اﺳﺘﻌﺎرهای‪ ،‬واﻗﻌﯿﺘﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮی را در‬
‫ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﺴﺘﻨ ِﺪ وﻗﺎﯾﻊِ‬
‫ِ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻓﯿﻠﻤﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﯽدھﺪ‪ .‬ﺳﯿﺰﯾﻒ در اﯾﻦ‬
‫ن ﮐﻮلـﺑﺮ‪.‬‬ ‫ﺗﮑﺮار ﯾﮏ واﻗﻌﯿﺖ ﻋﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪ :‬اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ِ‬ ‫ھﺴﺘﯽ‪» ،‬ﻧﻤﺎدﯾﻦ« ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ‬

‫ﭘﺲ ﻣﻔﻪﻮم »ﺟﺒﺮ« در ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﮐﻮﻟﺒﺮ ﯾﮏ ﻣﻔﻪﻮم اﻧﺘﺰاﻋﯽ در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺑﻪ‬

‫اﺻﻄﻼح روﺷﻨﻔﮑﺮی ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﻣﻔﻪﻮم واﻗﻌﯽ و ﻋﯿﻨﯽﺳﺖ‪ :‬ﺳﯿﺰﯾﻒ ﺑﺎ‬
‫ﺑﺎری ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺮ دوش‪ ،‬از ﮐﻮه و ﮐﻤﺮ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻗﻠّﻪی ﺑﻠﻨﺪی ﻣﯽرود‪ ،‬و‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ ھﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎ ﻣﺮگِ ﺧﻮد و ھﻢﺳﺮﻧﻮﺷﺘﺎن ﺧﻮد در ﺟﺪال اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﻮﻋﯽ ﻓﺮدﯾّﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻤﺎد‪ ،‬اﺳﺘﻌﺎره‬
‫ﯾﺎ ﻧﻮﻋﯽ اﻧﺘﺰاع ھﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ :‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﯾﮏ اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮏ‬
‫اﺟﺘﻤﺎعِ ﺑﺸﺮی‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺸﻤﻮل زن‪ ،‬ﻣﺮد‪ ،‬ﮐﻮدک‪ ،‬ﭘﯿﺮ‪ ،‬ﺟﻮان… و ﺣﺘﯽ ﻧﻮزاد و ﻧﺎزاده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﺘﺎً‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﮐﻮﻟﺒﺮ ﻧﻪ اﻧﺘﺰاع اﺳﺖ و ﻧﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء‪.‬‬

‫⸺‬

‫ﺖ »ﺳﻘﻮط« ﺑﺮ او اﻋﻤﺎل ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ‬ ‫ﮐﻮﻟﺒﺮ اﺳﯿﺮ ﺟﺒﺮیﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮ دوش ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬در ﻣﺴﯿﺮ ﻧﺎﭘﺎﯾﺎﻧﯽﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ھﺮﮔﺰ ﺑﻪ روﯾﺎی ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ‬
‫دﺳﺖ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﮐﻮﻟﺒﺮ ﻧﻪ ﺗﻨﻪﺎ »ﮐﺎﻻﯾﯽ« را ﺑﺮ دوش ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬ﮐﻪ دﯾﮕﺮاﻧﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ و‬
‫ن »دارا« ﺑﻪ ﺟﯿﺐ ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﻣﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و »ارزش اﺿﺎﻓﻪی« آن را ﺧﺪاﯾﺎ ِ‬
‫ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺎﻻﯾﯽ‪ ،‬از زﻣﺮهی ﺑﺮدﮔﺎن دهھﺰارﺳﺎﻟﻪی ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮی‪ ،‬اﺳﺘﺜﻤﺎر ﺷﺪه‪،‬‬
‫ﮐﻪ ارزش اﺿﺎﻓﻪی ﮐﺎرش و ﻧﻪﺎﯾﺘﺎً ﺧﻮدش‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﯿﺐ ﺧﺪاﯾﺎن »دارا« رﺑﻮده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ھ َﺮ ِم اﺳﺘﺒﺪا ِد ﺳﻠﺴﻠﻪی‬
‫اﯾﻦ ﺧﺪاﯾﺎن اﻣﺎ‪ ،‬ھﻤﺎن ﺧﺪاﯾﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در ِ‬
‫ﻋﺼﺮ‬
‫ِ‬ ‫ﺖ‬
‫ﻗﻔﺲ ﺗﻨﮓِ رﻋﯿ ِ‬
‫ِ‬ ‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرھﺎی ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ‪ ،‬او را ﺧﺎنﺳﺎﻻراﻧﻪ در‬
‫ﻋﺼﺮ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح »ﺟﻪﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﺟﻪﺎن« ‪⸺globalisation‬اﺳﯿﺮ‬ ‫ِ‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ⸺ﯾﻌﻨﯽ‬
‫واھﯽ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻗﻠّﻪی ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ‪ ،‬از ﯾﮏ ﺳﻮ‪ ،‬و ﺑﺎورھﺎ و اﯾﻤﺎ ِ‬
‫ن‬ ‫ِ‬ ‫ﮐﺮده و ﺑﺎ اﻣﯿﺪ‬
‫اﻗﺘﺪار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ و ﻧﯿﺰ ﺟﺎن و ﺗﻮان او‪ ،‬از ﺳﻮی‬
‫ِ‬ ‫ﮐﺎذب ﺑﻪ وﺟﻮ ِد ﺧﺪا و‬
‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ن آن‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﮐﻮﻟﺒﺮ‬

‫اﯾﻦ ﺟﺒﺮ‪ ،‬از ھﺮ زاوﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺑﻨﮕﺮﯾﻢ‪ ،‬اﮔﺮ در ﮐﺎﻧﻮ ِ‬
‫ﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار دھﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ ﺑﺎﺷﮑﻮه از »ھﯿﭻ« و »ھﯿﭽﯽ« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫را ﻣ ّ‬

‫‪4‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬

‫ﺖ دﻗﯿﻘﺎً ﺣﺴﺎب ﺷﺪهی‬ ‫اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮﻟﺒﺮ ھﺮﮔﺰ ﮐﺎﻣﯿﺎب ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﯾﮏ واﻗﻌﯿ ِ‬
‫ی‬‫ن آﮔﺎه و ﺧﺮدﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﮑﺎر‪ .‬ﭘﺲ اﻧﮑﺎر ظﺎھﺮ ِ‬‫اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ و از دﯾ ِﺪ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ از طﺮف ﺧﺪاﯾﺎن و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎنﺷﺎن‪ ،‬ﯾﺎ در واﻗﻊ ھﻤﺎن ﺧﺎﻟﻘﺎنﺷﺎن‪ ،‬ﯾﮏ‬
‫ﺗﺮﻓﻨﺪ زﯾﺮﮐﺎﻧﻪ‪ ،‬داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻗﻮاﻧﯿﻦ رﯾﺎﺿﯿﺎت ﺟﺒﺮ ﺣﺴﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬و‬ ‫ذھﻦ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ِ‬ ‫ق اﻣﯿﺪ در ﭼﺎرﭼﻮب اﺳﺘﺒﺪاد« در‬ ‫ﻢ اﺣﻘﺎ ِ‬ ‫اﯾﺠﺎد »ﺗﻮ ّ‬
‫ھ ِ‬
‫یﺿ ّ‬
‫ﺪ‬ ‫ﺑﻪﺮهﮔﯿﺮی از اﺑﺰارھﺎ و روشھﺎی ﭘﯿﭽﯿﺪهی ﻣﻐﺰﺷﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت و روانﭘﺮداز ِ‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬اِﻋﻤﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺸﺮی‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻪﺎ ﺑﺮ ﻓﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ ﮐﻠّﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻧﺴﺎ ِ‬

‫ب ﻧﻮﻋﯽ‬‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه‪ ،‬ﺟﺬ ِ‬

‫ھﺴﺘﯽ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ِ‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﯽ‬
‫ِ‬ ‫دﻗﯿﻘﺎً ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻮال‪،‬‬
‫ی ﮐﺎذب«‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﻪﺎﯾﺘﺎً ھﻤﺎن »ﻋﺎدتِ ﮐﺎذب« ﺷﺪه و در ﻗﺎﻟﺐ ﻧﻮﻋﯽ از‬ ‫»ﻋﺎدی ﺳﺎز ِ‬
‫»ﻗﻤﺎر زﻧﺪﮔﯽ« در روانﮔﺬﺷﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ وی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و ﺿﺒﻂ‬ ‫ِ‬ ‫رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ‬
‫ﺖ ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﺎن‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻗﻮاﻋ ِﺪ ﺑﺎزی را ﺗﻌﯿﯿﻦ‬‫ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫ِ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬در‬
‫»ﻗﻤﺎرﺑﺎز اﻣﯿﺪوار« ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ و‬
‫ِ‬ ‫ﺖ اﻟﮕﻮی‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ذھﻦ و ھﺴﺘﯽ او را ﺗﺤ ِ‬
‫ﻢ »اﻣﯿﺪ ﺑﻪ ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ‪ ،‬ﺗﺤﺖ اﺳﺘﺒﺪاد« ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﯿﺮ ﺗﻮ ّ‬
‫ھ ِ‬ ‫ِ‬
‫⸺‬

‫ن اﯾﻦ ﻗﻤﺎرﺧﺎﻧﻪی زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ھﻤﺎن ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن‬ ‫در دﯾﮑﺘﺎﺗﻮریھﺎی ﻣﺬھﺒﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﺎ ِ‬

‫ﺧﺪاﯾﺎن و ﺣﺎﮐﻤﺎن زﻣﯿﻨﯽ ﺧﺎﻟﻘﺎن ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرھﺎﯾﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﺧﻮد ﺷﺨﺼﺎً‬
‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺎزی را ﺑﻼاﺳﺘﺜﻨﺎ‪ ،‬ﺧﻮدﺷﺎن ﺧﻮدﮐﺎﻣﺎﻧﻪ دﯾﮑﺘﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ِ‬ ‫ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻼ ﺷﺮطﻨﺪ و‬
‫ف ﺧﺪاﯾﺎﻧﯽ‬ ‫ن وﺣﯽ و دﯾﮑﺘﻪی ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از طﺮ ِ‬‫ﻟﯿﮑﻦ آن ﻗﻮاﻧﯿﻦ را زﯾﺮﮐﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮا ِ‬
‫ﻓﺮا طﺒﯿﻌﯽ و ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﺎن و ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﺸﺮﯾﺖ ﻏﻠﺒﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎن و اﺟﺮا‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫»ﻗﻤﺎرﺑﺎز اﻣﯿﺪوار«‪ ،‬ھﺮ ﭼﻨﺪ از ﻟﺤﺎظ ﺗﻔﻪﯿﻢ و‬

‫ِ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺗﮑﯿﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ اﺳﺘﻌﺎرهی‬
‫ﺗﻌﺒﯿﺮ اﻟﮕﻮی اﺳﺘﺜﻤﺎری‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ ً ﺻﺤﯿﺢ و ﺑﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ از ﻟﺤﺎظ ھﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‬ ‫ِ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺒﯿﺮی ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ھﻤﺮاه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ رﻓﻊ ﺳﻮء ﺗﻔﺎھﻢ‬
‫ﺷﻮد‪ :‬اﻧﮕﯿﺰهی ﻗﻤﺎرﺑﺎز در ﮐﻠّﯿﺘﺶ‪ ،‬رواﻧﭙﺮﯾﺸﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وی اﻧﮕﯿﺰهی ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﻌﺎش‬
‫اوﻟﯿﻪی ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮادهاش را ﻧﺪارد‪ .‬ﻗﻤﺎر ﺑﺎز ﺣﺘﯽ ﺷﺎﯾﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﯾﮏ‬
‫ﺪر‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮادهاش را ﺑﺮای ﻗﻤﺎر ﺑﻪ ﺑﺎد دھﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫ﻣﻌﺘﺎد ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻣﺨ ّ‬
‫»ﻗﻤﺎرﺑﺎز اﻣﯿﺪوار«‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽاش را ﺑﺮای ﺑﻘﺎ و‬
‫ِ‬ ‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ در ﻋﯿﻦ ﭘﯿﺮوی از اﻟﮕﻮی‬
‫اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﻣﻌﺎش اوﻟﯿﻪی ﺧﺎﻧﻮادهاش ﻗﻤﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫و در اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﺒﺎره ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﻪﺎﯾﺖ ﺣﺠﻢ وﻗﺎﺣﺖ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮریھﺎ‬

‫ﭘﯽ ﺑﺮد‪ :‬دﯾﮑﺘﺎﺗﻮریھﺎ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﺮای آﻧﮑﻪ ﺑﺨﻮاھﯽ ﺑﺮای ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﻮدت ﯾﮏ ﻟﻘﻤﻪ ﻧﺎن‬
‫ھﻢ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﻮ ﻗﻤﺎر زﻧﺪﮔﯽ را ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮده و ﻧﻪﺎﯾﺖ ﺗﻼش ﺧﻮد را ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﮐﻪ آن ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑﺮاﯾﺖ ﻋﺎدی و ﻋﺎدت ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪاﯾﺎن‪» ،‬ھﺮﮔﺰ« ﻓﺮای ﺑﺎزی »ﺷﺎﻧﺲ و ﻗﻤﺎر«‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻗﺮاردادی ﻏﯿﺮ‬‫اﺳﺘﻘﺮار ھﯿﭻ ﻧﻮع »ﻗﺮاردادی« ﺑﺎ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺾ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮدﺷﺎن⸺ﺣﺘﯽ ﻧﻪ در ﺣﺪ ﻗﺮاردادی ﮐﻪ اﺑﻠﯿﺲ‪ ،‬در‬
‫ﺟﺎﻣﻪی ﻣﻔﯿﺴﺘﻮی زﯾﺮک ‪ ،Mephisto‬ﺑﺎ اﻧﺴﺎن‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻪی ﻓﺎوﺳﺖ داﻧﺎ ‪،Faust‬‬
‫ف ﺗﻤﺎﻣﯿّﺖ ھﺴﺘﯽاش ﺑﺴﺖ‪ :‬دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﻣﺬھﺒﯽ در »ﺿﺪ ﺑﺸﺮ ﺑﻮدن«‪،‬‬ ‫ﺑﺮای ﺗﺼﺮّ ِ‬
‫از ﺗﺪاﻋﯽھﺎی اﺑﻠﯿﺲ ﻧﯿﺰ در ﻓﺮھﻨﮓ و ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮﯾﺖ ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪.‬‬

‫ﻋﯿﻨﯽ ﻣﻔﻪﻮم »ﺿﺪ ﺑﺸﺮ«‬

‫ِ‬ ‫ّ‬
‫ﺗﺠﺴﻢ‬ ‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﻣﺬھﺒﯽ از اﯾﻦ ﻟﺤﺎظ‪ ،‬در واﻗﻌﯿﺖ‬
‫ﺪ ﻣﺴﯿﺢ« ‪» ،antichrist‬ﮐﺎﻓﺮ«‪» ،‬ﺿﺪ‬ ‫ن آزاد را »ﺿ ّ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد‪ ،‬اﻧﺴﺎ ِ‬
‫اﺳﻼم«‪» ،‬ﻣﺮﺗ ّﺪ« و ‪ . . .‬در ﻣﺠﻤﻮع »ﺿﺪ ﺧﺪا«‪ ،‬آﻧﺘﯽﺗﺌﻮس ‪antitheus‬‬
‫ﻣﯽﻧﺎﻣﺪ⸺در ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﺎدآور ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ آﻧﺘﯽﺗﺌﻮس‪ ،‬ھﺮﭼﻨﺪ واژهایﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در‬
‫ﺐ اھﻞ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﻣﺘﺮادف واژهی »اﺑﻠﯿﺲ« ﻗﺮار داده ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺎ در‬ ‫ﻓﺮھﻨﮓ ﻣﺬاھ ِ‬
‫ﻓﺮھﻨﮓ واژﮔﺎن ادﺑﯽ و داﯾﺮةاﻟﻤﻌﺎرف‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ اطﻼق ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ »ﺧﺪا«‬
‫ﺑﺮاﻧﺪاز دﯾﮑﺘﺎﺗﻮریھﺎی ﻣﺬھﺒﯽ‬
‫ِ‬ ‫ﻏﻠﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮ ﺑﺎور ﮐﺎذب ﭼﯿﺮه ﺷﺪه و‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺻﻞ »ﻟ ّ‬
‫ﺬت در ﻗﺪرت« را ﻧﯿﺰ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﻧﺒﺎﯾﺪ در اﯾﻦ اﯾﻨﺠﺎ‪،‬‬
‫ل و ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﺎن و‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﮔﺬر ھﺰاران ﺳﺎل‪ ،‬واﺿﺢ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺪ ّ‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‬
‫ﺖ ﺑﻪ ﻗﻤﺎر و ﺑﺎزی ﺳﭙﺮدهی اﻧﺴﺎ ِ‬ ‫ن رﻧﺞ و ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎنﺷﺎن‪ ،‬از دﯾﺪ ِ‬
‫ﻟ ّ‬
‫ﺬت ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ ﺑﺮای اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﻣﺎﻧﻪھﺎی روﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺼﺪاقِ ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮر⸺ﺑﺮدهی‬ ‫اﻧﺴﺎ ِ‬

‫ﺟﻨﮕﺠﻮ⸺را دارد‪ :‬ﺑﺮدهای ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﺒﺮدی واھﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﺶ ھﺮﮔﺰ آزادی و‬
‫ن ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺻﺤﻨﻪی ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ ﺑﺎﺷﮑﻮه در ﻣﯿﺪا ِ‬
‫ﻣﺴﺘﯽ راﯾﺤﻪی ﺧﻮن⸺ﮐﻪ‬ ‫ِ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮان از ﺷﻮق و ﺷﻌﻒ ﻣﯽﺟﻮﺷﻨﺪ و در‬
‫ﺗﮑﺮار‬
‫ِ‬ ‫ﻓﻀﺎی ﺻﺤﻦ ﻋﻈﯿﻢ ﮐﻮهھﺎ را در ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ⸺ﮐﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ھﺰاران ھﺰار‬
‫ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﭼﺮﺧﻪی ﺑﯽ ﭘﺎﯾﺎن ﺗﺮس و ﻗﺪرت و ﺗﺮس و ﻗﺪرت را‬
‫در ﺟﺎﻣﻪی »ﭘﻮچِ« ﺷﻪﺎﻣﺖ و »ھﯿﭻِ« ﻗﻪﺮﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻋﻠﯿﻪ »ﺧﻮ ِد ﻧﻮﻋﯽ« ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ‬
‫ﺑﮕﺬارد‪.‬‬

‫ﺖ ﯾﮏ ﺳﯿﺰﯾﻒ در اﻧﺰوای‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﺻﺤﻦ‬
‫ِ‬ ‫ن ﺳﯿﺰﯾﻔﯽ در ﺗﻤﺎﻣﯽ‬
‫ﺖ اﻧﺴﺎ ِ‬‫ﭘﻮﭼﯽ و ھﯿﭽﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫ﻣﺤﺾ »ﻧﻤﺎﯾﺶ«‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫ِ‬ ‫ﻤﺖ ﺣﺎﻓﻈﺎﻧﺶ و‬ ‫ھﺴﺘﯽﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺤﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﺑﻪ ھ ّ‬
‫ﮐﻮھﺴﺘﺎنھﺎی زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫»ﻗﻤﺎر‬
‫ِ‬ ‫ی‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺎز ِ‬
‫ﺖ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫در اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ درﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫ﻋﻈﯿﻢ طﺒﯿﻌﺖ‪ ،‬ﻗﺮنھﺎﺳﺖ ﮐﻪ‬‫ِ‬ ‫ﺻﺤﻦ ﺗﻤﺎﺷﺎﺧﺎﻧﻪی‬
‫ِ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ« از ﺟﺎﻧﺐ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر در‬

‫‪6‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬

‫ﺧﻮﻧﺨﻮار روﻣﯽ‪ ،‬ﺑﺮ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد‬
‫ِ‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮر‬
‫ِ‬ ‫دﯾﮑﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﻮن‬
‫ﺖ ﺳﺒﺎﺑﻪاش را ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﯾﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪ :‬ﻣﺮگ ﯾﺎ‬‫ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬اﻧﮕﺸ ِ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬و اﮔﺮ زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺘﺨﺎب او ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻦ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺟﺒﺮ ﺑﺮ ﺑﺮدهی ﺟﻨﮕﺠﻮ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﯾﮑﺒﺎر دﯾﮕﺮ ﭼﺮﺧﻪی ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ را‪ ،‬ﭼﺮﺧﻪی ﺗﺮس و ﻗﺪرت را در ﻗﺘﻞﮔﺎه‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﺑﺮدﮔﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ طﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﻣﯿﺪ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ‪ . . .‬ﻗﻠّﻪی ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ‪.‬‬

‫⸺‬

‫ﮐﻮﻟﻮﺳﺌﻮم ‪ colosseum‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺗﻤﺎﺷﺎﺧﺎﻧﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮری روم ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ‬

‫ﮔﻨﺠﺎﯾﺸﯽ ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ھﺸﺖ ھﺰار ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯽ و ھﺸﺘﺎد درب ورودی و ﻣﯿﺪاﻧﯽ ﺑﻪ‬
‫وﺳﻌﺖ ﭼﻪﺎر ھﺰار ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‪ .‬اﻣﺮوزه ﮐﻮﻟﻮﺳﺌﻮم را ﻏﺎﻟﺒﺎً از ﻓﯿﻠﻢھﺎﯾﯽ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‬
‫ﺻﺤﻦ آن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ .‬در‬ ‫ِ‬ ‫ن ﺟﻨﮕﺠﻮ در‬ ‫ﺧﻮﻧﯿﻦ ﻧﺒﺮ ِد ﺑﺮدﮔﺎ ِ‬
‫ِ‬ ‫ﮐﻪ در ﺑﺎبِ ﺗﺎرﯾﺦِ‬
‫ت وﺣﺸﯽ ﻣﯽﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ و اﺳﺒﺎب‬ ‫ن ﺟﻨﮕﺠﻮ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﯾﺎ ﺑﺎ ﺣﯿﻮاﻧﺎ ِ‬ ‫ﮐﻮﻟﻮﺳﺌﻮم‪ ،‬ﺑﺮدﮔﺎ ِ‬
‫ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎن ﺧﻮد را ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻪﺎ از اَﺷﺮاف‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ از ﻋﻤﻮم »ﺷﻪﺮوﻧﺪان« رﺳﻤﯽ روم ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎی ﻧﺒَﺮ ِد ﺑﺮدﮔﺎن‬
‫ﺟﻨﮕﺠﻮی ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎن ﺳﻪ وﺟﻪ ﻣﻪﻢ دارﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣ ّ‬

‫ﺪ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬اول‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻪﺮوﻧﺪ رﺳﻤﯽ و ﻋﻀﻮی از ﺟﺎﻣﻌﻪی ﺣﺎﮐﻢ⸺ﺟﺎﻣﻌﻪی ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن ﺣﺎﮐﻤﺎن‬
‫و ﺧﺪاﯾﺎنﺷﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دوم اﯾﻨﮑﻪ اﺟﺮا و ﺷﺮﮐﺖ در اﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺑﺮایﺷﺎن ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ‬
‫ی ﺣ ّﻘ ِ‬
‫ﺎﻧﯽ‬ ‫و ﺑﯽ ھﯿﭻ ﺷﮏ و ﺷﺒﻪﻪای‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪی و ﻗﺪرت ﻣﺪار ِ‬
‫ﻢ ﺷﻪﺮوﻧﺪیﺷﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮری‪ ،‬ﺟﺰﺋﯽ از ﺣﻘﻮقِ ﻣﺴﻠ ّ ِ‬
‫ن ﺟﻨﮕﺠﻮ را دﯾﮑﺘﻪ‬ ‫ﺖ ﺑﺮدﮔﺎ ِ‬
‫ﺖ رژﯾﻤﯽ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫در ﻗﺎﻣﺖ واﻗﻌﯿ ِ‬
‫ن‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺮدهی ﺟﻨﮕﺠﻮی ﻗﺮ ِ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ⸺ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎﯾﺶھﺎی ﮐﻮﻟﻮﺳﺌﻮم⸺اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻪ »ﺷﻪﺮوﻧﺪ« ﺟﺎﻣﻌﻪی دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ھﻤﻮاره ﺷﺎھﺪ رﻧﺞ او ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺳﮑﻮت ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺟﺮم ﺗﺸﺮﯾﺢ‬ ‫ن ُ‬
‫ﺬتِ اﺳﺘﺪﻻل در ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻌﯿﺎرھﺎی اﺳﺘﺒﺪاد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮا ِ‬ ‫رﻧﺞ او را ﺑﺎ ﻟ ّ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻪﺮوﻧ ِﺪ ﻣﺸﺮوع‪ ،‬ﺻﺎدق و وﻓﺎدار ﺟﺎﻣﻌﻪی دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺎﮐﻢ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر‪ ،‬ﺗﻨﻪﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ طﯿﻒ وﺳﯿﻌﯽ از ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎن در‬ ‫ِ‬
‫ی ﺟﻪﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ‬‫ﺗﻤﺎﺷﺎﺧﺎﻧﻪی ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ⸺ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﺑﻌ ِﺪ رﺳﺎﻧﻪا ِ‬
‫دارد⸺ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﺶ ﭘﺮﺳﻪ ﻣﯽزﻧﻨﺪ و ﻣﯽﺑﺎﻟﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎن ھﻤﺎن ﺷﻪﺮوﻧﺪان‬
‫ن‬
‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﺎن ﺣﺎﻣﯿﺎن‪ ،‬ھﻤﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪای‪ ،‬ﮐﻪ ھﺮ روز ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﮐﻮﻟﺒﺮ را ﺷﺎھﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ وی را ﺳﺰاوار اﯾﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬

 ‫ّ‬
‫ﻣﺤﻖ‬ ‫اﯾﻦ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎن ﻓﺎرغ از ھﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﻋﻘﻼﻧﯽ ﯾﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬ﺧﻮد را‬
‫ﻓﺎﺷﯿﺴﻢ ﻣﺬھﺒﯽ‪ ،‬و‬
‫ِ‬ ‫ی ﺧﻮد در ﭼﺎرﭼﻮب‬ ‫ﺖ ﺑﺮﺗﺮ ِ‬
‫ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺑﺎور ﺑﺮ ﻣﺸﺮوﻋﯿ ِ‬
‫ﻢ »ﺑﺮﺗﺮی«‪ ،‬رﺟﻮع ﻣﯽدھﻨﺪ‪:‬‬ ‫ﻢ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ھﻤﯿﻦ ﺗﻮ ّ‬
‫ھ ِ‬ ‫ﺖ ﺣﻘﻮق ﻣﺴﻠ ّ ِ‬ ‫ﻗﻄﻌﯿ ّ ِ‬
‫ﺐ‬
‫ﻓﺮوش ﺗﺠﺰﯾﻪ طﻠ ِ‬‫ِ‬ ‫ب اﺳﻠﺤﻪ‬ ‫ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﯽ ﺧﺮا ِ‬
‫ِ‬ ‫ﺖ دز ِد‬‫ن زﺷ ِ‬
‫ن دو ِ‬ ‫ﮐﻮﻟﺒﺮ ژ ِ‬
‫ِ‬ ‫ن‬
‫اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﺑﻠﻮاﮔﺮ ﺑﯽ ﺳﻮا ِد ‪ . . .‬اﯾﻦ‬
‫ِ‬ ‫آﺷﻮﺑﮕﺮ‬
‫ِ‬ ‫اوﺑﺎش‬
‫ِ‬ ‫ﮐﺎﻓﺮ‬
‫ِ‬ ‫ک‬
‫ﺳﺘﯿﺰ ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎ ِ‬ ‫ِ‬ ‫اﺳﻼم‬
‫ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎن ﺑﺎ ﮔﺰارهھﺎی ﺧﻮد ﻓﺮﯾﺒﺎﻧﻪ و ﺗﺒﻌﯿﺾﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ او را‪» ،‬ﺣﻖ« او‪،‬‬
‫»ﺗﻘﺼﯿﺮ« ﺧﻮد او‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪی »ﺷﮑﻞ و ﺷﻤﺎﯾﻞ« ﺧﻮد او‪» ،‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﻣﻨﺤﺮف«‬
‫ﺧﻮد او‪» ،‬ﺗﻨﺒﻠﯽ ذاﺗﯽ« ﺧﻮد او‪» ،‬ﻧﺎداﻧﯽ و ﺑﻼھﺖ« ﺧﻮد او‪» ،‬اﻧﺘﺨﺎب« ﺧﻮد او‪،‬‬
‫»ﺧﻮاﺳﺖ« ﺧﻮد او ‪ . . .‬ﺟﻠﻮه ﻣﯽدھﻨﺪ‪.‬‬

‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬از ھﻤﺎن ﺗﺒﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﻪﻮدی و‬ ‫از دﯾﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪی دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری‪ ،‬اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ھﯿﺘﻠﺮ ﻓﺎﺷﯿﺴﺖ ﻣﺤﺴﻮب‬ ‫ِ‬ ‫ن‬‫ُﮐﻮﻟﯽ ﺳﺮﮔﺮدان و ھﺮ ﻧﮋاد ﻏﯿﺮ ِژرﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺮای ﺣﺎﻣﯿﺎ ِ‬
‫ﺗﮑﺮار ﺟﺒﺮ ﺑﺮ او در ﮐﻤﭗھﺎی آﺷﻮﯾﺘﺲ و ﺑﯿﺮﮐِﻨﺎو‪ ،‬ﻧﻪ از طﺮف‬ ‫ِ‬ ‫ﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ :‬ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫»ﺗﮑﺮار اﻧﺘﺨﺎبِ‬
‫ِ‬ ‫»ﺗﮑﺮار اﺷﺘﺒﺎه«‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ دﯾﮕﺮ‬
‫ِ‬ ‫ﺣﺎﮐﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪی اﻧﺘﺨﺎب‬
‫رﻧﺠﺒﺎر او ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ِ‬ ‫ﺖ‬
‫اﺷﺘﺒﺎ ِه ﺧﻮ ِد او«‪ ،‬ﺑﺮ او وارد اﺳﺖ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫⸺ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ⸺ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ھﯿﭻ‬
‫ِ‬ ‫ت‬
‫ﻓﯽ ذاﺗﻪ ﮔﻨﺎهﮐﺎر اﺳﺖ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ رواﯾﺎ ِ‬
‫ﭘﻮﭼﯽ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪی‬ ‫ِ‬ ‫ﮐﺎری ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ »ﮔﻨﺎه« ﻣﺤﺴﻮب ﻧﺸﻮد‪ :‬اﯾﻦ ھﯿﭽﯽ و‬
‫ژﻧﯽﺳﺖ ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ و ﻓﺮا طﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﺎص اوﺳﺖ و در ژﻧﺘﯿﮏ ﻓﺮدی‪ ،‬ھﺴﺘﻪ ی‬
‫ﺳﻠﻮلھﺎی ﺗﻨﺎﺳﻠﯽ و وراﺛﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ او ﻗﻔﻞ ﺷﺪه‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪی دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری‪،‬‬
‫ﺳﺰاوار ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد اﺳﺖ و اﮔﺮ‪ ،‬اﮔﺮ در اﯾﻦ‬ ‫ِ‬ ‫ّ‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻖ و‬ ‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‪،‬‬
‫اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﺗﻤﺎﺷﺎﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎﻧﻪ ﺟﺎن ﺑﺴﭙﺎرد‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﯾﺎن او را ﺑﺒﺨﺸﻨﺪ‪.‬‬

‫⸺‬

‫ل ﻋﻠّﺖ‪ ،‬اﺳﺘﺪﻻل‬ ‫ﺖ ﻣﻌﻠﻮل ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻮ ِ‬‫در ذھﻦ اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ھﺰاران ﺳﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻠ ّ ِ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ از »ﻋﻠّﺖ« ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﺑﺮاﯾﺘﺎن »ﻣﻌﻠﻮل« را در ﺟﺎﻣﻪی رواﯾﺎت‬
‫ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺧﻮد ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺧﻮد ﻓﺮﯾﺒﺎﻧﻪای ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﻋﻠّﺖ« ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ و‬
‫ﺐ رواﯾﺎتِ ﻋﺠﯿﺐ و ﻏﺮﯾﺐ دﯾﮕﺮی‪،‬‬ ‫اﮔﺮ از »ﻣﻌﻠﻮل« ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺘﺎن »ﻋﻠّﺖ« را در ﻗﺎﻟ ِ‬
‫ﻣﻨﻄﻖ‬
‫ِ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﻣﻌﻠﻮل« ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﺑﯽ ﺷﮏ ھﻤﺎن اداﻣﻪی ﭼﺮﺧﻪی‬
‫ﭼﺮﺧﺸﯽ ﺑﻄﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در آﻏﺎز ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫داﯾﺮهوار و ارﺟﺎع‬

‫در اﻣﺘﺪاد اﯾﻦ رﺷﺘﻪی اﻓﮑﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ وﺟﻪ ﺳﻮم و اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎن را‬
‫درﻣﯿﺎﺑﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ در واﻗﻊ‪ ،‬ﮐﺎری ﺟﺰ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯽ ﺑﻮدن و ﮐﻒ زدن‪ ،‬ﺗﺸﻮﯾﻖ‬
‫ﮐﺮدن و ھﯿﺎھﻮ در ﺻﺤﻨﻪی ﺗﻤﺎﺷﺎﺧﺎﻧﻪی دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﻧﺪارﻧﺪ‪ :‬اﯾﻦ وﺟﻪ ﺳﻮّم ھﻤﺎن‬
‫ﺬﺗﯽ« اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ از ﺳﻪﯿﻢ ﺷﺪن در ﺗﻤﺎﺷﺎی اﯾﻦ ﺑﺎزی‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯽ‬ ‫»ﻟ ّ‬

‫‪8‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬

‫ن ﻗﺘﻞﮔﺎه ﻧﺒﻮدن« و در ﻣﻘﺎم‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ⸺ﻟﺬﺗﯽ ﮐﻪ از »ﺧﻮد در ﻣﯿﺪا ِ‬
‫»ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯽ ﻟﻮسﺑﺎز و ﺧﺎ ِدم ﻣﺨﻠﺺِ ﺣﺎﮐﻢ و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ« ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ِ‬
‫ﺧﻮﻧﺎﺷﺎﻣﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺟﻮش ﻣﯽﺧﻮرد و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‬
‫ِ‬ ‫اﯾﻦ ﻟﺬت از ﯾﮏ ﺳﻮ ﺑﺎ ﻟﺬتِ‬
‫ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺑﺮﺗﺮی‪ ،‬ﻏﻮطﻪ‬
‫ِ‬ ‫ل ﺟﻨﺴﯽ‪ ،‬ﺑﻪ واﺳﻄﻪی اِﻋﻤﺎل ﺗﺒﻌﯿﺾ و‬ ‫اﺣﺴﺎس اﻧﺰا ِ‬
‫ِ‬ ‫در‬
‫ﺗﻮھﻢ‬
‫ِ‬ ‫ﺧﻮدﺷﯿﻔﺘﮕﯽ ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﺎور و‬
‫ِ‬ ‫ﺧﻮرده و اوج ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ :‬اﺣﺴﺎﺳﯽ ﻣﻤﻠﻮّ از‬
‫ﺖ ﺑﺮﺗﺮی‪ ،‬راﺳﺘﯽ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎهﻧﺎﭘﺬﯾﺮی‪ ،‬و ﭘﯿﺮوی از ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬در‬ ‫ﻣﺸﺮوﻋﯿ ِ‬
‫راﺳﺘﺎی ھﺮ ِم دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری‪.‬‬

‫ک ﮐﺸﺘﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫در واﻗﻊ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪای ﮐﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯽ اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪی دردﻧﺎ ِ‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ⸺ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻨﺎھﮑﺎر و ﻣﺠﺮﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ اﺷﺘﺒﺎه‬ ‫اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺮ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭼﺎرهای ﺟﺰ اﺷﺘﺒﺎه ﮐﺮدن ﻧﺪارد⸺ﻧﺸﺎن ﻣﯽدھﺪ‪ ،‬و از اﯾﻦ‬
‫ﺖ ﻣﻘﺎﺑﻞ و ﺑﺎ ھﻤﺎن اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻧﺸﺎﻧﻪ‬ ‫طﺮﯾﻖ⸺دﻗﯿﻘﺎً از اﯾﻦ طﺮﯾﻖ⸺از ﺟﻪ ِ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد و اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ »ﺧﻮدش از ﺟﺮم ﻣﺒﺮّاﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎھﯽ ﻧﮑﺮده‪ ،‬ﺑﮑﺮ‬
‫و ﭘﺎک اﺳﺖ ‪ . . .‬و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯽ ارﺗﻘﺎ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ھﺎﻣﻨﺎ‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫ک اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﺖ دردﻧﺎ ِ‬‫ﺑﺨﺶ ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫ِ‬ ‫ﭘﺎداﺷﺶ ﺗﻤﺎﺷﺎی ﻟﺬت‬

‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ھﺮ ﺳﮑﻮت ﯾﺎ ﻏﻮﻏﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺮﮔﺒﺎر اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻟﺬﺗﯽ دﯾﺮﯾﻦ ﻧﻪﻔﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺿﻤﯿﺮ ﺧﻮدآﮔﺎه ﯾﺎ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه‬
‫ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯽ⸺ﭼﻪ ﺳﺎﮐﺖ و ﭼﻪ ﻏﻮﻏﺎﮔﺮ⸺اﻟﻘﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬ﺗﻮ ﺑﻪﺘﺮی و ﺑﺮای ھﻤﯿﻦ‬
‫ﺖ در ﻣﯿﺪان ﻧﺒﻮدن و ﻣﺠﺎزات ﻧﺸﺪن‪ ،‬ﺑﻪﺮهﻣﻨﺪ‬
‫اﯾﻨﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪای و ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ از ﻧﻌﻤ ِ‬
‫ﺷﻮی ‪ «. . .‬و در اداﻣﻪ‪ . . .» ،‬ﭘﺲ ﺣﻮاﺳﺖ ﺟﻤﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺷﺎ ﺑﻪ روزﮔﺎر و‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ دﭼﺎر ﺷﻮی‪«.‬‬‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎ ِ‬

‫ﺖ »ﺑﯽ‬‫ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯽ ﺳﺎﮐ ِ‬
‫ِ‬ ‫ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯽ ﻏﻮﻏﺎﮔﺮ‪ ،‬ﯾﮏ‬
‫ِ‬ ‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ در وﺟﻮد ھﺮ‬
‫ﺗﮑﺮار ﺿﺮﺑﻪھﺎی ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺑﺮ‬‫ِ‬ ‫ﺗﻔﺎوت« ﻧﯿﺰ ﻧﻪﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و او ھﺮ ﭼﻨﺪ در ظﺎھﺮ ﺑﺎ‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ⸺آن ﺑﺮدهی ﺟﻨﮕﺠﻮی ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ⸺ﺑﻪ وﺟﺪ ﻣﯽآﯾﺪ‪،‬‬ ‫ن زﺧﻤﮕﯿﻦ اﻧﺴﺎ ِ‬‫ﺑﺪ ِ‬
‫در ﺷﻮق و ﺷﻌﻒ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ ﻣﯽآورد و در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺟﻤﻊِ ﮐﺜﯿﺮ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎن‪ ،‬ﻏﻮﻏﺎ‬
‫ﺪ ﺑﺸﺮ و ﺑﺸﺮﯾﺖ‪،‬‬‫ﺖ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﺿ ّ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺑﺎطﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺘﺒﺪاد و ﺟﺒﺮ و ﺟﻨﺎﯾ ِ‬
‫ﺳﮑﻮت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫دﯾﮕﺮ ﻏﻮﻏﺎی اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬در ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﻤﺠﯿﺪ‬

‫ِ‬ ‫ﺳﮑﻮتِ اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ روی‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺘﺒﺪاد ﺳﮑﻮت‬
‫ِ‬ ‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺪﯾﻦ روال‪ ،‬آن ﺷﺎھﺪ و ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ‪ ،‬ﮐﻪ در‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ در ظﺎھﺮ ﺑﺎﻧﮓِ ﺷﺎدی ﺑﺮ ﻧﯿﺎورد‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﻣﺸﻮّق‪ ،‬ﻣﺤﺮّض‪ ،‬ﻣﺤﺮّک‬
‫ﻏﻮﻏﺎﮔﺮ ﺑﻠﻨﺪ آوا‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ﺧﺎﻣﻮش ھﻤﺎن دﯾﮑﺘﺎﺗﻮریﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ِ‬ ‫و ﻣﺮوّج‬

‫⸺‬

‫‪9‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬

‫اﻣﺎ ﺗﻤﺎﺷﺎﺧﺎﻧﻪی ﻋﻈﯿﻢ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرھﺎ ﺗﻨﻪﺎ ﺻﺤﻨﻪی ﻧﺒﺮدھﺎی ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﺑﺪاً‪.‬‬
‫ن »ﻗﻀﺎوت« اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر‪ :‬ﻗﻀﺎوت ﺑﯿﻦ ﻣﺮگ و‬‫اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪی ﺑﺎﺷﮑﻮه‪ ،‬ﻣﯿﺪا ِ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ‪.‬‬

‫ﻣﺮگ در دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری دو ُﺑﻌﺪ دارد‪ :‬ﻣﺠﺎزات و رھﺎﯾﯽ‪ .‬از زاوﯾﻪی دﯾ ِﺪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر و در‬
‫ﻗﺘﻞ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﯾﺎ ﻧﺎﮔﻪﺎﻧﯽ‬ ‫ِ‬ ‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ در ﻣﯿﺪاﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮای‬ ‫ن ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮان‪ ،‬ﻣﺮگِ اﻧﺴﺎ ِ‬‫ﻋﯿﺎ ِ‬
‫او ﮔﺴﺘﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻪﺎ ﻣﺠﺎزات ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد⸺ﺑﻪ اﺗﻪﺎم ﻣﺠﺎزات⸺ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﻻﯾﺘﻨﺎھﯽ ﮔﻨﺎھﮑﺎر ﺑﻮدن و‬
‫ِ‬ ‫رھﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬رھﺎﯾﯽ از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬
‫ف »دﯾﮕﺮ ﺑﻮدن« اﺳﺖ و ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر‬ ‫ﺗﺒﻪﮑﺎر ﺑﻮدن⸺ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر‪ ،‬ﻣﺘﺮاد ِ‬
‫ﺑﻮدن ﺑﺎ ھﻤﺎھﻨﮕﯽ و ﯾﮑﺮﻧﮕﯽ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری و ھﺮمھﺎی ﻗﺪرتِ آن‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎی اﯾﻦ »رھﺎﯾﯽ«‪» ،‬آزادی اﻧﺴﺎن« ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ت ﺑﯿﻦ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ آﯾﺎ ﺷﺨﺼﯽ‬ ‫ﻣﻌﯿﺎر در اﯾﻦ ﻧﻮع ﻗﻀﺎو ِ‬
‫»ﺧﻮاﺳﺘﻪ« و »آﮔﺎھﺎﻧﻪ« ﻋﺰم ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ھﻤﺮﻧﮓ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎ آﻧﮑﻪ‬
‫ﺟﺒﺮ روزﮔﺎر در ھﺮ ِم دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﺟﺎﯾﯽ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ‪ :‬ﻣﻔﻪﻮم‬‫ِ‬ ‫»ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ« و ﺗﺤﺖ‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬از اﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﻓﺮاﮔﯿﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺗﻨﻪﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬ ‫ﺖ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ و ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪهی ﺟﻨﮕﺠﻮی ﺑﺮده را ﻣﺸﻤﻮل ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬
‫آﻧﮑﺲ را ﻧﯿﺰ در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﮐﻪ در دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﺑﻪ ﻋﺰم ﺧﻮد ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﻘﻂ در‬
‫»ﭼﺎرﭼﻮب ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪی ﻣﺴﺘﺒﺪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری« ﻋﻠﯿﻪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﺗﻼش ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻪﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ در ادﺑﯿﺎت ھﻤﻮاره ﺷﺎھﺪﯾﻢ‪ ،‬ﮐﻪ اراده و ﺧﻮاﺳﺖ‬
‫را ﻣﻌﯿﺎر ﻗﺮار ﻣﯽدھﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﭼﺎرﭼﻮب ﺟﺎﻣﻌﻪی دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری‪ ،‬ھﺮ ﮐﻨﺸﯽ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن را از ﺟﺎﻣﻌﻪی ﺣﺎﻣﯿﺎن رژﯾﻢ ﺗﻤﺎﯾﺰ دھﺪ⸺ﭼﻪ ارادی و ﭼﻪ ﻏﯿﺮ‬
‫ارادی⸺اﻟﺰاﻣﺎً ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی آزادیﺧﻮاھﯽ و ﻋﺰم ﺑﻪ ﺑﺮاﻧﺪازی ﮐﻠﯿّﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪی‬
‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﻧﯿﺴﺖ‪» .‬آزادیﺧﻮاه« ﮐﺴﯽﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ از ﭼﺎرﭼﻮب ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪی‬
‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﺑﯿﺮون ﻣﯿﺎﯾﺪ و ﮐﻠﯿّﺖ آن را زﯾﺮ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬آزادیﺧﻮاه‪ ،‬ﻋﺰم ﺑﺮاﻧﺪاز ِ‬
‫ی‬
‫ﮐﻠﯿّﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪی دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری را ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪﯽ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪﮔﺮ در ﭼﺎرﭼﻮب‬
‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺧﺎص آزادیﺧﻮاھﯽ اﺳﺖ⸺ﮐﻪ ﻓﺮاﺳﻮی آن ﻣﺮگ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﯾﺎ‬ ‫ِ‬ ‫ﺗﻤﺎﯾﺰ‬

‫ِ‬ ‫و ھﻤﯿﻦ‬
‫ن ﺧﺮدﻣﻨﺪ‪ُ ،‬ﺑﻌ ِﺪ‬
‫ﻧﺎﮔﻪﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻗﻀﺎوت دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد⸺ﺑﻪ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ن‬
‫ی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﺰ در واﻗﻊ ﺗﻨﻪﺎ ﭼﺎره در راه ﺑﯿﺪاری اﻧﺴﺎ ِ‬ ‫ﺑﯿﺪار ِ‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ‬
‫ِ‬ ‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬از ﺑﺎورھﺎی ﮐﺎذب اﺳﺖ‪ .‬راھﯽ ﮐﻪ ﺑﻼواﺳﻄﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﯿﺰﯾﻒ‪ ،‬اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮاﻓﺮدی ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻔﻪﻮم آزاد ِ‬

‫‪10‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬

‫ی ﮐﻠﯿّﺖ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری‪ ،‬ﻣﻪﻤﺘﺮﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﺰی ﻧﯿﺰ ھﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻋﺰم ﺑﻪ ﺑﺮاﻧﺪاز ِ‬
‫ﺖ ﺳﯿﺰﯾﻔﯽ از ﯾﮏ ﺳﻮ‪ ،‬و زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻪی ﺑﻮد و ﻧﺒﻮد‬‫ﻣﺮگ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻪی ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ اﻧﺴﺎن‪ ،‬از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒﺎﺑﻪی دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒﺎﺑﻪی ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮر‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﻧﺸﺎن دھﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ :‬اﻋﺪام‪ ،‬ﻗﺘﻞ و ﺷﮑﻨﺠﻪ در اﯾﻦ‬
‫ی ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽدھﻨﺪ‪،‬‬ ‫ن اﺑﺰاری و اﺳﺘﺒﺪاد ِ‬ ‫ﭼﺎﻟﺶﮔﺎه آزادیﺧﻮاھﺎن‪ ،‬ﺗﻮا ِ‬
‫ﻣﻨﮑﺮ ھﺰﯾﻨﻪای ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ آزادیﺧﻮاھﺎن‬
‫ِ‬ ‫ن ﺧﺮدﻣﻨﺪی ھﺮﮔﺰ‪،‬‬ ‫ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ ھﯿﭻ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮده و ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫⸺‬

‫ﺣﺎل ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﺒﺮی ﮐﻪ ﺳﯿﺰﯾﻒ را ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد‬

‫واﻣﯽدارد⸺ﻧﯿﺮوی ﮐﻨﺶ ﺧﺪاﯾﺎن ﻋﻠﯿﻪ او⸺‪ ،‬ﺟﺒﺮیﺳﺖ ﮐﻪ او را از ﺧﺮوج از‬
‫ﺖ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﺑﺎز ﻣﯽدارد⸺ﻧﯿﺮوی واﮐﻨﺶ ﺧﺪاﯾﺎن ﻋﻠﯿﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ او‪ .‬در‬ ‫ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ⸺آن اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎری از ﺑﺎورھﺎ را ﺗﺤﺖ‬ ‫واﻗﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺧﺪاﯾﺎن ﺑﻪ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﺗﮑﺮار‬
‫ِ‬ ‫ﺖ‬
‫اﺳﯿﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬‫ِ‬ ‫ھﻢ ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬ ‫اﺳﺘﺒﺪاد دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﺑﻪ ﻗﻠﻪی ﺗﻮ ّ‬
‫ﺟﺒﺮ⸺ﺷﮑﻠﯽ ﺗﮑﯿﻨﮕﯽ اﻟﻘﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ »ﯾﮏ« ﺧﺮوﺟﯽ ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ‬
‫از اﯾﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ وﺟﻮد دارد‪ :‬ﻣﺮگ در ﺻﺤﻨﻪی ﻧﻤﺎﯾﺶ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ »اﻋﺪام«‪.‬‬

‫ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻮﻋﯽ ﺗَﮑﯿﻨﮕﯽ در ﺟﺒﺮ ﮔﺮاﯾﯽ اﺳﺖ ‪singularity‬‬
‫‪ in determinism‬ﮐﻪ ذھﻦ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ را در ﺳﻄﺢ اﻧﺪﯾﺸﻪھﺎ و رﻓﺘﺎرھﺎ‪ ،‬ﺣﺘﯽ در‬
‫اﺳﯿﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮﮔﺮاﯾﯽ ‪ fatalism‬و ﺣﺒﺎب ﺑﺎورھﺎی ﮐﺎذب و ﺧﺮاﻓﺎت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ِ‬ ‫روزﻣﺮه‪،‬‬

‫ی ﻣﺬھﺒﯽ‪ ،‬ﺧﺪاﯾﺎن در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫در ﻓﺮھﻨﮓ ﺳﺎﯾﻪ و ﺧﺎﻣﻮشِ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ِ‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ اﻣﯿﺪ ﮐﺬب ﺗﺰرﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و وﻋﺪهی ﻗﻠﻪی ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ را ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫اﻧﺴﺎ ِ‬
‫»ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ‬
‫ِ‬ ‫اﺻﻞ‬
‫ِ‬ ‫او اﻟﻘﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺮگ ﻧﯿﺰ ﻧﻮﻋﯽ از زﻧﺪﮔﯽ و ﺷﻪﺎدتِ ﺑﺮ‬
‫ﺟﺒﺮ دﻧﯿﻮیﺳﺖ‪ :‬آن ﮔﻮﻧﻪ ظﻔﺮ و ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ‪ ،‬ﮐﻪ از‬ ‫ِ‬ ‫رھﺎﯾﯽ اﺑﺪی از اﺳﺎرتِ‬
‫ِ‬ ‫ﮔﻨﺎھﺎن« و‬
‫ﻣﻮﻧﺲ‬
‫ِ‬ ‫ﺖ ﺷﻪﺎدت‪ ،‬رواﯾﺘﯽﺳﺖ‬ ‫ھﻢ ﻧﯿﺰ ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﯽرود‪ .‬رواﯾ ِ‬ ‫اﻣﯿﺪ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﻗﻠّﻪی ﺗﻮ ّ‬
‫ن »ﺧﺮدﻣﻨﺪ«‪ ،‬در ﺑﺎورھﺎی‬ ‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﮐﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﯿﺶ از دهھﺰارﺳﺎﻟﻪی اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﻣﺬھﺒﯽ و ﺷﺒﻪﻪ ﻣﺬھﺒﯽ او ﻧﻪﺎدﯾﻨﻪ ﺑﻮده و اﺻﺎﻟﺖ دﯾﺮﯾﻦ دارد⸺و ﺣﺘﯽ ﻣﯿﺎن‬
‫ﻏﯿﺮ ﻣﻮﻣﻨﯿﻦ و ﺧﺪاﻧﺎﺑﺎوران ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ آﺗﺌﯿﺴﺖھﺎ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﺎاﻣﯿﺪی‪،‬‬
‫ﺖ اﺳﺘﺒﺪا ِد دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری‪ ،‬و‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﺗﺤ ِ‬
‫ِ‬ ‫ﮔﺮﯾﺰ ﺑﻪ درون‪ ،‬از‬
‫ِ‬ ‫ﺑﯿﺰاری‪ ،‬اﻓﺴﺮدﮔﯽ و ‪. . .‬‬
‫ﺗﻘﺪﯾﺮﮔﺮاﯾﯽ ﺧﻮدآﮔﺎھﺎﻧﻪ و ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎھﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ِ‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬ﻣﺠﺮﻣﯽ ﭼﻨﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﯾﻦ ﺧﺪاﯾﺎن و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن زﻣﯿﻨﯽﺷﺎن‪ ،‬اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﻧﮕﻮنﺑﺨﺖ و اﺳﯿﺮ در ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﮔﺮ‪ ،‬اﮔﺮ »اﻋﺪام« ﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫ل ﺑﺮ ﻣﻪﺮﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻋﻄﻮﻓﺖ و ﺑﺨﺸﺶ‬ ‫ﻣﺠﺎزات ﻧﻪ ﺗﻨﻪﺎ ﺷﻪﺎدت و آﯾﺘﯽ ﻗﻄﻌﯽ دا ّ‬
‫‪11‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬

‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ در »اﯾﻦ و آن ﺟﻪﺎن« را ﻧﯿﺰ ﺑﺮای او ﺑﻪ‬
‫ﺖ‬
‫ی ﺗﺤ ِ‬‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﻣﺬھﺒﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪی ﺑﺸﺮ ِ‬
‫ِ‬ ‫ھﻤﺮاه ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ‪،‬‬
‫ﺳﻠﻄﻪاش‪ ،‬ﺑﺎوری ﮐﺎذب و اﻋﺘﻘﺎدی ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ را ﻣﯽآﻣﻮزاﻧﺪ و در ﺿﻤﯿﺮ‬
‫ﻓﺮد ﻓﺮد ﺷﻪﺮوﻧﺪاﻧﺶ ﻣﯽﮐﺎرد‪ :‬اﮔﺮ ھﻤﺮﻧﮓِ ﺟﺎﻣﻌﻪی⸺ﺑﻪ اﺻﻄﻼح⸺ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪ‬
‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﻧﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺖ ﺑﻪﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻋﺪام و ﺧﻠﻊ ﺷﻮی⸺ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺧﻮدت‬
‫ﺖ ﻧﮕﻮن ﺑﺨﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﻘﺶ ﻧﯿﺰ ھﺴﺘﯽ‪،‬‬ ‫را ﺑﮑﺸﯽ⸺ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫اداﻣﻪ ﺑﺪھﯽ‪.‬‬

‫⸺‬

‫»ﻣﺮگ« ﺑﺮای دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرھﺎ ﯾﮏ ژاﻧﺮ ‪ genre‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮگ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ اﺟﺮا ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ در ﺻﺤﻨﻪ و ﺑﺎ ﺻﺤﻨﻪﺳﺎزی اﺟﺮا‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮگ در دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﮐﺎﻻﯾﯽﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از آن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺎﻻ و ارزش‬
‫اﺿﺎﻓﻪ در ﭼﺮﺧﻪی ﻗﺪرت‪/‬ﺗﺮس ﺣﺪاﮐﺜﺮ »ﺳﻮد« ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ھﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮده ﺷﻮد⸺و‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻪﺎ ھﺴﺘﯽای‪ ،‬ﮐﻪ ھﺰﯾﻨﻪاش ﺑﺮای دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری از ﻓﻨﺎ و ﻣﺮگ ﺑﯿﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ‬
‫زدوده ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﮔﺮ ﻣﺮﮔﯽ ﻧﯿﺰ ارزﺷﺶ ﺑﺮای دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری از ھﺰﯾﻨﻪی ﻧﻤﺎﯾﺶ و‬
‫ﺻﺤﻨﻪآراﯾﯽ اﺟﺮاﯾﺶ ﺑﯿﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ھﺮ ﭼﻪ ﮐﻢ ھﺰﯾﻨﻪﺗﺮ و ﻧﯿﺰ »ﺑﯽ ﺳﺮ و ﺻﺪا‬
‫ﺗﺮ« اﺟﺮا ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺻﻮر ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮگ‪ ،‬در دﯾﮑﺘﺎﺗﻮریھﺎ و ﺣﺎﺷﯿﻪی آنھﺎ‪ ،‬ﮐﻪ اﻣﺮوزه در ﺟﺎﻣﻪی‬
‫ﺑﻪ اﺻﻄﻼح »ﺗﺮورﯾﺴﻢ ﺟﻪﺎﻧﯽ« ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪⸺،‬ﺷﻪﺎدت‪ ،‬اﻧﺘﺤﺎر‪ ،‬اﻋﺪام‪،‬‬
‫ﻗﺼﺎص‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ‪⸺. . .‬ھﺮ ﯾﮏ طﯿﻔﯽ از ﺳﻨﺎرﯾﻮھﺎ‪ ،‬ﺻﺤﻨﻪﺳﺎزیھﺎ و‬
‫رﯾﺎﺿﯽ‬
‫ِ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺶﻧﺎﻣﻪھﺎی ﺧﻮد را دارﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺒﻨﺎی ﺗﻤﺎﯾﺰ در اﺟﺮا‪ ،‬ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ ﻣﻌﺎدﻟﻪی‬
‫ﺑﯿﻼن و ﺗﺮازﻧﺎﻣﻪی درآﻣﺪ و ھﺰﯾﻨﻪ از ﯾﮏ ﺳﻮ و ﺑﻪﺮهی ﺧﺎﻟﺺ و ارزش اﺿﺎﻓﻪ از‬
‫ﺳﻮی دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫⸺‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻧﻪﺎدﯾﻨﻪﺗﺮﯾﻦ طﯿﻒھﺎی ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ ﻣﺮگ‪ ،‬ﮐﻪ ھﯿﭻ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﺷﺎﯾﺪ در ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫از آن درﯾﻎ ﻧﮑﺮده‪» ،‬ﺷﮑﺎر« اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﮑﺎر اﻧﺴﺎن‪.‬‬

‫ﺑﺮای درک ﻣﻔﻪﻮم ﻧﻪﺎدﯾﻦ ﺷﮑﺎر در دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ در ﺗﺎرﯾﺦِ زﯾﺴﺖ و‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮی ﺗﻌﻤﻖ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫ِ‬ ‫اﻧﺴﺎن‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺧﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻻﺷﻪﺧﻮار ﺑﻮده‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ دهھﺎ ھﺰار‬
‫ن‬
‫ﮐﻨﺎر ﺗﻐﺬﯾﻪ از داﻧﻪھﺎ و ﻣﯿﻮهھﺎﯾﯽ ﮐﻪ »ﮔﺮدآوری« ﻣﯽﮐﺮده‪ ،‬ﺟﺎﻧﻮرا ِ‬‫ِ‬ ‫ﺳﺎل در‬
‫ﺧﻮار ﺷﮑﺎرﭼﯽ را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﺮده‪ ،‬ﺗﺎ از ﻣﺎزاد ﺷﮑﺎر آنھﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ِ‬ ‫ﮔﻮﺷﺖ‬
‫وﺟﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اھﻤﯿﺖ آن ﺑﺮای درک ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻓﺮدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ او‪،‬‬

‫‪12‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬

‫ﺖ اﻧﺰﺟﺎر آور‬
‫در ادﺑﯿﺎت ﻋﺎﻣﻪﭘﺴﻨﺪ ﭼﻨﺪان ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻠ ِ‬
‫ﺪن‬‫ﺖ ﻻﺷﺨﻮری در ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻣﺘﻤ ّ‬ ‫ی ﺻﻔ ِ‬ ‫ﺑﻮدن‪ ،‬ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع ﺑﻮدن و دونﭘﻨﺪار ِ‬
‫ﺑﺸﺮ »ﺧﺮدﻣﻨﺪ« در‬‫ِ‬ ‫»ﺑﺮﺗﺮ«‬
‫ِ‬ ‫ن‬
‫ی ﺷﺌﻮ ِ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﯽ ظﺎھﺮ ِ‬
‫ِ‬ ‫اﻣﺮوزی‪ ،‬و ﺗﻼش در ﺑﺰرگ‬
‫ن ﺑﻪاﺻﻄﻼح »دونﺗﺮ«‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺣﯿﻮا ِ‬

‫ھﺮ ﭼﻨﺪ در طﺒﻊِ زﻧﺪﮔﯽ و ذھﻨﯿﺖ آدﻣﯽ‪ ،‬وﺟﻪ ﻻﺷﻪﺧﻮاری در ﮐﻨﺎر ﮔﺮدآوری و‬
‫اﻧﺒﺎﺷﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊِ طﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ھﻤﻮاره و ﺗﺎ اﻣﺮوز ﺑﺮﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن‪ ،‬اﻧﺴﺎن‬
‫ی آذوﻗﻪ‪ ،‬ﭼﻪ از ﮔﯿﺎھﺎن و ﭼﻪ از ﻻشِ‬ ‫ی ﮔﺮد آور ِ‬‫ﻆ ﺧﻮ ِ‬ ‫ﺧﺮدﻣﻨﺪ⸺ﺑﻪ ﻣﻮازاتِ ﺣﻔ ِ‬
‫ی اﺑﺰاری‪،‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺒﯿﻠﻪای و ﻓﻨﺎور ِ‬
‫ِ‬ ‫ھﻮش ﻓﺮدی‪ ،‬ھﻮش‬ ‫ِ‬ ‫ﺗﮑﺎﻣﻞ‬
‫ِ‬ ‫ﺣﯿﻮاﻧﺎت⸺ﺑﺎ‬
‫ن دﯾﮕﺮ ﻣﯽزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻮدش ﻧﯿﺰ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﺎر ﺟﺎﻧﻮرا ِ‬

‫ن ﮔﺮدآورﻧﺪه‪ ،‬ﻻﺷﻪﺧﻮار و‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻧﺴﺎن در اﻣﺘﺪاد و اداﻣﻪی اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎ ِ‬

‫ن ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ طﺮز دﯾﺪ از دو‬ ‫اﻧﺒﺎﺷﺖ ﮐﻨﻨﺪهی آذوﻗﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﺟﻪﺖ ﻣﻪﻢ اﺳﺖ‪ :‬اﻧﺴﺎن⸺ﺑﺮﺧﻼف ﺑﺴﯿﺎری ﺟﺎﻧﻮران دﯾﮕﺮ⸺ﺷﮑﺎر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫ِ‬ ‫از ﺧﻮردن طﻌﻤﻪ ﺳﯿﺮ ﺷﻮد و ﺑﺮود‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اوﻻ ً در ﻣﺤﯿﻂ‬
‫ﻗﺒﯿﻠﻪای‪ ،‬آذوﻗﻪ را ﺟﻤﻊآوری ﮐﺮده‪ ،‬ذﺧﯿﺮه ﮐﻨﺪ و ﺛﺎﻧﯿﺎً در ھﻤﺎن ﻣﺤﯿﻂ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ⸺ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻌﯿﺎرھﺎ و ارزشھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﺧﺼﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺲ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ‬
‫ﺑﺮای ﺑﻘﺎی ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ⸺ھﺮ ِم ﻗﺪرت و ﺳﺎﻻری را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ ﺷﮑﺎر ﯾﮏ راﺑﻄﻪی ﺑَﺪَوی ﺑﺎ ﻗﺪرت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ِ‬

‫ھ َﺮ ِم ﻗﺪرت در ﺟﺎﻣﻌﻪ دارد‪.‬‬

‫ﺑﺸﺮ ﺧﺮدﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺎر⸺ﮐﻪ ﻗﺎﻟﺒﺎً ﮔﺮوھﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮ ﺧﻼ ِ‬

‫ف‬ ‫ِ‬ ‫ﺑﺮای‬
‫ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺟﻨﺴﯽ ھﻢ ﻧﺪارد⸺ﺳﻠﺴﻠﻪای از ﻣﻔﺎھﯿﻢ‬ ‫ِ‬ ‫ادﻋﺎی ﺑﺴﯿﺎری ﻣﺤﻘﻘﺎن اﻟﺰاﻣﺎً‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻨﯿﺎدی و اﺳﺘﻘﺮار آنھﺎ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ھﻤﺮاه دارد‪ ،‬ﻣﻔﺎھﯿﻢ و‬
‫ِ‬ ‫و ﺗﻌﺎرﯾﻒ‬
‫ن ﺟﻮاﻣﻊ‬ ‫ﺗﻌﺎرﯾﻔﯽ ﮐﻪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل در رﺷﺪ ﺟﺴﻤﯽ و ﺑﺎﻟﺶ ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﻓﺮزﻧﺪا ِ‬
‫ﺑﺸﺮی ﻧﯿﺰ ﻧﻘﺸﯽ اﺳﺎﺳﯽ دارﻧﺪ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬از ﮐﻮدﮐﯽ اﯾﻦ ﻣﻔﺎھﯿﻢ را در رﻓﺘﺎر‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺎزیھﺎی ﺧﻮد‪ ،‬و ﺣﺘﯽ در ﺑﺎزیﮔﻮﺷﯽھﺎی ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﻨﻌﮑﺲ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ن ﭘﺴﺎ »اھﻠﯽ ﺳﺎزی« ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﻪﺬا‪ ،‬ﻣﻔﺎھﯿﻢ »ﺷﮑﺎر« در ﺳﺎﯾﻪی دورا ِ‬
‫اﻣﺮوز در ﻓﺮھﻨﮓ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﭘﺎﯾﺪارﻧﺪ‪ ،‬اﻟﯽاﻟﺨﺼﻮص ﺑﺪﯾﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﮐﻪ اوﻻ ً اھﻠﯽ ﺳﺎزی‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯽ ھﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪی ﺷﮑﺎر اﺳﺖ و ﺛﺎﻧﯿﺎً اﻧﻘﻼب‬‫ِ‬ ‫و ذﺑﺢ‪ ،‬ﺧﻮد ﺗﺪاﻋﯽ ﺷﮑﻠﯽ از‬
‫ن ﻣﺠﺎزی را ﺑﺮ طﺒﻊ ﺷﮑﺎر در‬‫ن ﺟﻪﺎ ِ‬ ‫ی ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ‪ ،‬دروازهی ﺑﯽﮐﺮا ِ‬
‫ﻣَﺠﺎز ِ‬
‫ﺑﺸﺮ ﮔﺸﻮده‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪی ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﮑﺎر‪ ،‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻏﺬاﯾﯽ ﺑﺮای‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮی ﯾﮏ اﻣﺮ ﺣﯿﺎﺗﯽ در راﺳﺘﺎی ﺑﻘﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮده‪ ،‬راﺑﻄﻪی ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬
‫ھ َﺮ ِم ﻗﺪرت« ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ دارد‪ ،‬و در ﻋﻤﻞ‪ ،‬اﻟﮕﻮھﺎی اﺑﺘﺪاﯾﯽ اﻟﯽ‬
‫ﯾﻨﯿﺰ ﺑﺎ » ِ‬
‫‪13‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬

‫ی اﻧﺴﺎن را در ﻗﺎﻟﺐ »ﺑﺎزی«‬
‫رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ رﻓﺘﺎر ِ‬
‫ِ‬ ‫ﻓﻨﺎوراﻧﻪ و اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﻓﮑﺮی و‬
‫ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ن ﺧﺮدﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺎر ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ ُﺑﻌﺪ دارد‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻏﺬا و‬‫ی اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﺑﺮا ِ‬
‫ھﺮَﻣﯽ و ﺑﻘﺎی‬‫ﺑﻘﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬دوم‪ ،‬اﺳﺘﻘﺮار و اﺳﺘﺤﮑﺎ ِم اﻗﺘﺪار ِ‬
‫ﺖ ﻣﻪﺎرتھﺎی ھﻮﺷﯽ و‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎری اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﻮم‪ ،‬ﺑﺎزی‪ ،‬ﺗﻤﺮﯾﻦ و ﺗﻘﻮﯾ ِ‬
‫ﺟﺴﻤﯽ ﺑﺎ اھﺪاف ﻣﺸﺨﺺ‪.‬‬

‫ﮔﺮﭼﻪ اﻧﺴﺎن ﺧﺮدﻣﻨﺪ در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪای زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و‬
‫ظﺎھﺮاً‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﺮای ﺗﻔﻨّﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﺎر ﻧﻤﯽرود‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺷﺎھﺪﯾﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻤﺮار‬
‫ی ﺑﺪوی و دﯾﺮﯾﻨﻪی ﺧﻮد‪ ،‬در ھﺮ ﻟﺤﻈﻪ از زﻧﺪﮔﯽ دﺳﺖ و‬ ‫ی اﻟﮕﻮھﺎی رﻓﺘﺎر ِ‬
‫و ﭘﺎﯾﺪار ِ‬
‫ﮐﺎرزار‬
‫ِ‬ ‫ﻣﻔﺎھﯿﻢ‬
‫ِ‬ ‫ﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬طﺒﻊ‪ ،‬رﻓﺘﺎر و ﻋﻤﻠﮑﺮد‪ ،‬ﺳﺎز و ﮐﺎرھﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻧﯽ و‬
‫ت ﺗﻤﺎم ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﺷﮑﺎر‪ ،‬ھﻤﺎﻧﻘﺪر در ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ زﻧﺪه و ﺑﺎ ﻗﺪر ِ‬
‫ﺑﺸﺮ ﺧﺮدﻣﻨ ِﺪ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ ﻧﻪﺎﯾﺘﺎً‬
‫ِ‬ ‫ﮔﺮدآوری‪ ،‬اﻧﺒﺎﺷﺖ و ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺎﺑﻊ طﺒﯿﻌﯽ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪی ﻧﻮﯾﻦ⸺ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻏﺎرتﮔﺮﺗﺮی⸺از ھﻤﺎن »ﺑﺸﺮ ﮔﺮدآورﻧﺪه‪ ،‬ﻻﺷﻪﺧﻮار‬
‫و ﺷﮑﺎرﭼﯽ« اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻟﯿﮑﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ‪ ،‬ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ ﺷﮑﺎر⸺ﺑﺎ ﻣﻔﺎھﯿﻢ‬

‫ﺗﻐﺬﯾﻪ‪ ،‬ﻗﺪرت و ﺑﺎزی⸺»ﺑﻘﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺒﯿﻠﻪ« ﺑﻮده‪ ،‬در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ‪ ،‬و در‬
‫ی ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬از ﯾﮏ ﺳﻮ‪ ،‬اﻧﺒﺎﺷﺖ‪ ،‬ﭘﺨﺶ و ﺗﻘﺴﯿﻢ‬ ‫ﻋﯿﻨﯽ ﺷﮑﻞھﺎی اﺳﺘﺒﺪاد ِ‬
‫ِ‬ ‫ﺖ‬
‫واﻗﻌﯿ ِ‬
‫ﺖ آذوﻗﻪ »ﻣﺤﺾ رﻓﻊ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ« را‬ ‫ﺳ ِﺮهی اﻧﺒﺎﺷ ِ‬‫»ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ« ﺟﺎی ﻣﻔﻪﻮم َ‬
‫ﻣﻔﺎھﯿﻢ »ﻗﺪرت« و »ﺑﺎزی«‪ ،‬در اﻣﺘﺪا ِد روﻧ ِﺪ »ﺟﻪﺎﻧﯽ‬
‫ِ‬ ‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪،‬‬
‫ن ﺟﻪﺎن«‪ ،‬ﺳﺮﯾﻌﺘﺮ و ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ‪ ،‬ﻋﻠﯿﻪ ﺑﺸﺮﯾﺖ و در راﺳﺘﺎی ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺑﯽ‬ ‫ﺷﺪ ِ‬
‫ﻣﺤﺎﺑﺎی طﺒﯿﻌﺖ ﺟﻪﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ن ﺟﻨﮕﺠﻮ‪ ،‬ﺑﺮ‬ ‫ﮐﺎرزار ﺑﺮدﮔﺎ ِ‬

‫ِ‬ ‫ی زﻧﺪﮔﯽ«⸺ﭼﻪ در‬ ‫در اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻔﻪﻮم »ﺑﺎز ِ‬
‫ﺻﺤﻦ ﮐﻮھﺴﺘﺎنھﺎ⸺ﺑﺎ ﻣﻌﺎﻧﯽ‬ ‫ِ‬ ‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫ﺻﺤﻦ ﮐﻮﻟﻮﺳﺌﻮم‪ ،‬و ﭼﻪ در ﮐﺎرزار اﻧﺴﺎ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻧﻪﺎدﯾﻦ »ﻻﺷﻪﺧﻮاری« و »ﺷﮑﺎر« در ﺟﺎﻣﻌﻪی دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری رﻧﮓ‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﺑﺪوی و‬
‫ِ‬ ‫و‬
‫ﺻﺤﻦ ﮐﻮﻟﻮﺳﺌﻮم‬
‫ِ‬ ‫دﯾﮕﺮی ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ :‬دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر⸺ﮔﻮﻧﻪای از ﺷﮑﺎرﭼﯽ⸺در‬
‫ﻣﺮﮔﺒﺎر ﻗﺪرت را ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎن⸺ﮔﻮﻧﻪای ﻻﺷﻪﺧﻮار⸺ﺑﺎ‬ ‫ِ‬ ‫ﺑﺎزیھﺎی‬
‫ﺷﻮق و ﺷﻌﻒ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎی آن ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ‪⸺.‬و ﺑﯽ ﺷﮏ‪ ،‬در واﻗﻌﯿﺖ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻓﺮای‬
‫ی ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎﻧﻪی ﺳﻨﺎرﯾﻮیھﺎی‬ ‫ھﺮ ﻧﻮع اﺳﺘﻌﺎره‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎری از اﯾﻦ ﺑﺎزیھﺎ‪ ،‬ﺑﺎزﭘﺮداز ِ‬
‫»ﺷﮑﺎر« ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ن ﻣﺎدون«‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻀﻮی از‬ ‫ن »اﻧﺴﺎ ِ‬

‫در اﯾﻦ ﺻﺤﻦ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺧﺮدﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮا ِ‬
‫»ﺟﺎﻧﻮر ﻣﺎدون«‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎھﯽ در‬
‫ِ‬ ‫ن‬
‫ھ َﺮ ِم ﺟﺎﻣﻌﻪی دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮا ِ‬
‫ﺑﺪﻧﻪی ﺟﺎﻣﻌﻪی دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﺑﻪ او داده ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬از ﺟﺎﻧﺐ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﺑﺮ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎن‬

‫‪14‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬

‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬در اﯾﻦ ﺻﺤﻦ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻧﻪﺎﯾﺖ ﮔﺴﺘﺎﺧﯽ و وﻗﺎﺣﺖ ﺿﺪ ﺑﺸﺮی‪،‬‬
‫ﺖ ﮔﺮﯾﺰ‬
‫ﺖ ظﻠﻢ و زور اﺳﯿﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫ن ﺧﺮدﻣﻨﺪ را‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺤ ِ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺟﺎﻧﻮری ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻣﺎدون و »طﻌﻤﻪ«⸺در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮﯾﺖ و طﺒﯿﻌﺖ⸺ﮔﺮه‬
‫ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺪن ﺑﺸﺮی‪ ،‬در ﻗﺮن‬ ‫ﺻﺪهھﺎ ﺑﻌﺪ از ﺳﻘﻮط اﻣﭙﺮاﺗﻮری روم‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ از ﺗﻤ ّ‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺎری دﯾﮕﺮ‪،‬‬‫ن ﺧﺮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در ﮐﺎﻟﺒﺪ اﻧﺴﺎ ِ‬ ‫ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫اﻧﺴﺎن‬
‫ِ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »طﻌﻤﻪی ﺷﮑﺎرﭼﯽ« ﺗﻌﯿﯿﻦ و ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬طﻌﻤﻪی‬
‫»ﺧﺮدﻣﻨﺪی« دﯾﮕﺮ‪.‬‬

‫ﺟﺎﻧﻮر ﺑﻪ اﺻﻄﻼح وﺣﺸﯽ‪ ،‬ﮐﻪ آزاد اﺳﺖ⸺ﺟﺎﻧﻮری‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ِ‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﯾﮏ‬
‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺨﺘﺎر ﺧﻮد اﺳﺖ‪ ،‬و از طﺮف اﻧﺴﺎن رام و اھﻠﯽ ﻧﺸﺪه⸺ﺑﺮ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﻋﺎدتﺳﺎزی و‬‫ِ‬ ‫ﻋﻨﻮان طﻌﻤﻪ‪ ،‬در ﯾﮏ روﻧﺪ‬
‫ی ﺳﯿﺰﯾﻔﯽ اِﻋﻤﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬از ﭘﯿﺶ ﺑﻪ او ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ طﻌﻤﻪ ﺑﻮدن‪،‬‬ ‫ﻋﺎدتﺳﺎز ِ‬
‫اﻧﺘﺰاﻋﯽ‬
‫ِ‬ ‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اوﺳﺖ و او در واﻗﻊ طﻌﻤﻪی ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬طﻌﻤﻪی ﯾﮏ ﻣﻌﻀﻞ‬
‫ﺐ ﻓﺮا ﺑﺸﺮی و ﻓﺮاطﺒﯿﻌﯽ⸺ﻣﺜﻼ ً ﺧﺪا⸺اﺳﺖ و ﺟﺰ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺠﯿﺐ و ﻏﺮﯾ ِ‬
‫ھﻢ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺮگ در ﺟﺪال ﺑﺎ ﮐﻮھﺴﺘﺎنھﺎ‪ ،‬راه رھﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮی ﺑﺮاﯾﺶ وﺟﻮد‬ ‫ﻗﻠّﻪی ﺗﻮ ّ‬
‫ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺑﺪﯾﻦﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر و ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎﻧﺶ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺧﺮدﻣﻨﺪ را ﻣﺤﮑﻮم‬

‫ی ﺷﮑﺎر‬
‫ی ﻗﻤﺎر زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﺑﺎز ِ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻪﺮهی »ﺑﺎزی«ﺷﺎن ﺷﻮد‪ :‬ﺑﺎز ِ‬
‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرھﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ن ﺗﯿﺮاﻧﺪازش‪ ،‬آﺗﺶ‬ ‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﺧﺪاﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﺰدورا ِ‬

‫ِ‬ ‫در اﯾﻦ ﺑﺎزی‪،‬‬
‫ﮐﻮﻟﺒﺮ ﺑﯽ دﻓﺎع‪ ،‬ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و آﻧﺎﻧﮑﻪ‬
‫ِ‬ ‫ن‬
‫ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر‪ ،‬ﺑﯽ ﻣﺤﺎﺑﺎ از ﮐﻤﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺮ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫در ﺳﮑﻮت ﯾﺎ ﻏﻮﻏﺎ‪ ،‬ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪاﻧﺪ‪ ،‬ھﻤﺎن ﻻﺷﻪﺧﻮاراﻧﯽاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در آرزوی‬
‫ﺖ‬
‫دﯾﺮﯾﻦ ﻗﺪرت‪ ،‬در آرزوی ﻣﺎزادی ھﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﺎﭼﯿﺰ از »ﺷﺒﺎھ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺗﻤﺎﯾﺰ و ﺑﺮﺗﺮی‪ ،‬در آرزوی‬
‫ی ﺷﮑﺎر‪ ،‬در ﺷﻮق و ﺷﻌﻒ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪای ﺧﻮد« و ﺳﻪﻤﯽ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﺎﭼﯿﺰ در ﺑﺎز ِ‬
‫ﻣﯽﺟﻮﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ن ﮐﻮﻟﺒﺮ وارد ﻣﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺗﯿﺮیﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺲ ھﺮ ﺗﯿﺮ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺟﻪﺎن ﺑﺮ ﺟﺎن اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﺖ ﻗﺘﻞ‪ ،‬اﻋﺪام‪ ،‬ﯾﺎ ﺷﮑﻠﯽ از »ﻣﺮگ« ﺑﺮای او آرزو‬ ‫ﮏ آن را ﺟﻪ ِ‬‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر از ﭘﯿﺶ ﺷﻠﯿ ِ‬
‫ﺻﺤﻦ ﺗﻤﺎﺷﺎﺧﺎﻧﻪی دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری را ﺑﻪ وﺟﺪ ﻣﯿﺎورد‪.‬‬
‫ِ‬ ‫ن‬
‫ﮐﺮده‪ ،‬ﻣﺮﮔﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎ ِ‬

‫دوزﺧﯽ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ و‬ ‫ِ‬ ‫روزﮔﺎر‬

‫ِ‬ ‫ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯽ ﺻﺤﻨﻪی‬
‫ِ‬ ‫ﭘﺲ اﮔﺮ‬
‫روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ‬
‫ِ‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﯽ ھﺮ ﯾﮏ از ﻣﺎ‪ ،‬در‬
‫ِ‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ ھﺴﺘﯽ و‬
‫ِ‬ ‫ﻧﻤﯽﺧﻮاھﯿﻢ ھﻢ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪،‬‬
‫ن‬
‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرھﺎ و ﭼﺮﺧﻪی ﺑﻪ ظﺎھﺮ ﺑﯽ اﻧﺘﻪﺎی ﻗﺪرت و ﺗﺮس‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ آﯾﺎ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﮐﻮﻟﺒﺮ و ﺳﯿﺰﯾﻔﯽ را‪ ،‬ﮐﻪ در درون ﯾﮏ ﯾﮏ ﻣﺎ‪ ،‬درد ﻣﯽﮐﺸﺪ و از ﺑﺎم ﺗﺎ ﺷﺎم‪ ،‬از اوج‬
‫‪15‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬

‫ھﻢ‪ ،‬ﺑﺎورھﺎی ﮐﺎذب و ‪ . . .‬ﭘﻮﭼﯽ و ھﯿﭽﯽ را ﺑﺮ داﻣﻦ‬ ‫ﺑﯿﺪاری ﺗﺎ ﻗﻌﺮ ﺧﻮاب‪ ،‬ﺑﺎر ﺗﻮ ّ‬
‫ﮐﻮھﺴﺘﺎنھﺎی ھﺴﺘﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻗﻠﻪی »ھﺮﮔﺰ« ﺑﻪ دوش ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﺰﻣﯽ‬
‫راﺳﺦ و آزادیﺧﻮاھﺎﻧﻪ ﺑﯿﺪار ﮐﺮده و »زﻧﺪﮔﯽ« ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮﮔﯽ را‪ ،‬ﮐﻪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر‬
‫ﺑﺮاﯾﻤﺎن طﺮاﺣﯽ ﮐﺮده ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ » ُﻣﺮدﮔﯽ« ﮐﺮده و روزی ﺑﻪ ﻧﺎﮔﻪﺎن »ﻣﻌﺪوم« ﯾﺎ‬
‫»اﻋﺪام« ﺷﻮﯾﻢ؟‬

‫ﺗﮑﺮار‬
‫ِ‬ ‫ﺗﮑﺮار ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬‫ِ‬ ‫ﺖ ﺗﮑﺮارھﺎﺳﺖ و ھﻢ‬ ‫ﺖ ﮐﻮﻟﺒﺮ‪ ،‬ھﻢ ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬ ‫»ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫ﺖ ﻣﺠﺎزاﺗﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ اﺗﻪﺎ ِم‬ ‫ﺟﺒﺮ ﺧﺪاﯾﺎﻧﯽ ﻧﻪﺎن‪ .‬ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬در داﯾﺮهی‬
‫اﺳﯿﺮ ھﺰارﺗﻮی ﺑﯽ اﻧﺘﻪﺎی ﻣﻨﻄﻘﯽ‬ ‫ِ‬ ‫»ھﻤﺎن ﻣﺠﺎزات« اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺠﯿﻊ‪،‬‬
‫ﻢ ﮔﺮﯾﺰ‬
‫داﯾﺮهوار‪ ،‬ارﺟﺎﻋﯽ ﭼﺮﺧﺸﯽ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮔﺮﯾﺰﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﻧﯿﺮوی ﻣﻮﻟِ ِ‬
‫ﺖ ﻧﺴﻠﯽ و ﻧﺴﻞھﺎی‬ ‫ﻣﺴﯿﺮ ﺗﺒﺎه و ﺗﯿﺮهی روانﮔﺬﺷ ِ‬
‫ِ‬ ‫از ﺧﻮد؛ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﮐﻪ در اﻣﺘﺪا ِد‬
‫ل ﺧﻮد اﺳﺖ‪ ،‬و‬ ‫ﺑﺸﺮ⸺در اﻋﻤﺎق ﺧﻸ ﺑﺸﺮﯾّﺖ⸺ﻋﻠّﺖ‪ ،‬ﭘﯿﭽﯿﺪه در ﭘﻮﭼﯽ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮ ِ‬
‫ﺗﮑﺮار ﺗﮑﺮارھﺎ و‬
‫ِ‬ ‫ﺖ ﺧﻮد⸺داﯾﺮهای اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ از‬ ‫ﻣﻌﻠﻮل‪ ،‬ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ در ھﯿﭽﯽ‪ ،‬ﻋﻠ ّ ِ‬
‫ﻣﮑﺮ ِّر ﻣﮑﺮّرات ‪ . . .‬ﺗﮑﺮار ﻣﮑﺮرّاﺗﯽ ﮐﻪ در ھﺮ ﻣﻘﻄﻊِ زﻣﺎن‪ ،‬و ھﺮ زاوﯾﻪ ﯾﺎ ﻣﺨﺘﺼّﺎتِ‬
‫ن واﺣﺪ‪ ،‬ھﻢ ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﯽ‬ ‫ﻣﮑﺎن‪ ،‬ﺣﺘﯽ در ﺣﺎﺷﯿﻪی ھﺴﺘﯽ و ﻧﺰدﯾﮑﺎی ﻣﺮگ‪ ،‬در آ ِ‬
‫ﮔﺮﯾﺰﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﺮدﮔﯽ و ھﻢ ﺑﻪ ظﺎھﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ‬
‫ِ‬ ‫ﮔﺮاﻧﺶ ﺑﻪ ظﺎھﺮ‬‫ِ‬ ‫ﻧﺎﮔﺮﯾﺰ اﺳﺖ از‬
‫ﺑﯿﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪی ﻧﺨﺴﺖ و زﻧﺠﯿﺮهای از زﻧﺠﯿﺮھﺎی ﺑﯽ اﻧﺘﻪﺎی اﺳﺘﺒﺪاد‪ :‬ﮔﺰﯾﻨﻪھﺎی‬
‫ﭘﯿﺎﭘﯽ اﻟﯽ واﭘﺴﯿﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎمﺷﺎن ھﻤﻮاره‪ ،‬ھﻤﺎﻧﺎ ﮔﺰﯾﻨﻪی ﻧﺨﺴﺖ اﺳﺖ و‬
‫ﺑﺲ‪«.‬‬

‫ی ﮐﻠﯿّﺖ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری‪ ،‬ﻣﻪﻤﺘﺮﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﺰی ﻧﯿﺰ‬ ‫اﻣﺎ از ﯾﺎد ﻧﺒﺮﯾﻢ‪ :‬ﻋﺰم ﺑﻪ ﺑﺮاﻧﺪاز ِ‬
‫ﺖ ﺳﯿﺰﯾﻔﯽ از ﯾﮏ ﺳﻮ‪ ،‬و زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬در‬ ‫ھﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺮگ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻪی ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ اﻧﺴﺎن‪ ،‬از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻋﺪام‪ ،‬ﻗﺘﻞ و‬ ‫ِ‬ ‫ﺟﺎﻣﻪی ﺑﻮد و ﻧﺒﻮد‬
‫ی ﺧﻮد را از دﺳﺖ‬ ‫ن اﺑﺰاری و اﺳﺘﺒﺪاد ِ‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ در اﯾﻦ ﭼﺎﻟﺶﮔﺎه آزادیﺧﻮاھﺎن‪ ،‬ﺗﻮا ِ‬
‫ﻣﻨﮑﺮ ھﺰﯾﻨﻪای ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ِ‬ ‫ن ﺧﺮدﻣﻨﺪی ھﺮﮔﺰ‪،‬‬ ‫ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ ھﯿﭻ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫آزادیﺧﻮاھﺎن ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮده و ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ ١١‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪٢٠٢٠‬‬

‫ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‬

‫⸺‬

‫‪16‬‬

‫]»ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻮﻟﺒﺮ« ﺳﺎم واﺛﻘﯽ‪ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪[٢٠٢٠‬‬