‫ﻣﻌﺼﻮم ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﻳﺎ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺮدﻩ ﺑﺮ دار ﮐﺮدن ﺁن ﺳﻮار ﮐﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‬

‫ﺑﻪ رواﻳﺖ‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ اﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ وراق دﺑﻴﺮ‬

‫راﻗﻢ ﺣﺪﻳﺚ‪ :‬هﻮﺷﻨﮓ ﮔﻠﺸﻴﺮﯼ‬

‫ﮐﺘﺎب ﺁزاد‬
‫‪ ،195‬وﺻﺎل ﺷﻴﺮازﯼ‬
‫ﺗﻬﺮان‬

‫اﻳﻦ ﮐﺘﺎب در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎﻩ ﻳﮏ هﺰار و ﺳﻴﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎﻩ و هﺸﺖ ﺧﻮرﺷﻴﺪﯼ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﺳﻪ هﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻧﺴﺨﻪ در‬
‫ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﻧﻘﺶ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺣﻖ ﭼﺎپ ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﻞ و اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻣﺘﻦ ﺑﻪ هﺮ ﺷﮑﻠﯽ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫اﺟﺎزﻩ ﮐﺘﺒﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﻮﺷﻨﮓ ﮔﻠﺸﻴﺮﯼ‬

‫‪2‬‬
‫راوﯼ اﻳﻦ ﺣﮑﺎﻳﺖ اﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ وراق ﺑﻪ وﺻﻒ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﺑﺘﺪا ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از ﭘﺲ ﻧﻌﺖ ﺧﺪا و رﺳﻮل و اﺋﻤﻪ‪ ،‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﮐﻪ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫" هﺮ ﭼﻪ رﻓﺖ ﺑﺪﻳﻦ دور ﻳﺎ ﺣﺎدث ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ ﺑﻪ دور ﺁن ﮐﻪ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﺨﻮاﻧﺪ هﻤﻪ ﺳﺨﻦ از اوﺳﺖ و از ﺧﻴﺮ و ﺷﺮ ﺑﺪو‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮد‪" .‬‬
‫و اﻣﺎ وﺻﻒ ﺁن ﻧﻘﺶ ﺑﻪ اﻳﺠﺎز ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺮدﻣﺎن دور او را اﺷﺎرﺗﯽ ﺑﺴﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻮ ﮐﻪ از ﺧﻢ ﻃﺮﻩ اﯼ ﻣﯽ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻳﺎ ﻧﻤﯽ ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﻣﺎ راﻗﻢ اﻳﻦ دور ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺷﺮح ﺧﻮاهﺪ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺳﮑﻪ ﺳﺨﻦ را هﺮ دورﯼ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﯽ ﻣﯽ‬
‫زﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺧﻠﻖ را‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﻳﺎ ﺑﻮاﻟﻔﻀﻠﯽ ﺑﺪان ﻃﺮز و ﺗﮑﻠﻒ‪ ،‬و ﺁن اﻳﺠﺎز و ﺻﻨﺎﻋﺖ‪ ،‬و ﺁن هﻤﻪ ﺗﻠﻤﻴﺤﺎت و‬
‫ﻣﻠﻤﻌﺎت هﻴﭻ ﻋﺎﻗﻠﯽ ﻧﺨﺮد‪ .‬و اﻳﻦ ﻃﺮز ﮐﻪ ﻣﺎ ﺧﻮاهﻴﻢ ﻧﻬﺎد ﺑﻪ ﺿﺮورت اﺣﺘﻤﺎل اﺑﻨﺎﯼ زﻣﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻮ ﮐﻪ راوﯼ اﻳﻦ دور ﻣﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬و از ﭘﺲ ﻣﺎ راوﻳﺎن هﺮ دور ﺧﻮد داﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﮔﺰارد و هﺮ ﻗﺼﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻃﺮز ﺑﺎﻳﺴﺖ‬
‫ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﺑﺘﺪا ﮐﻨﻴﻢ ﺑﻪ وﺻﻒ ﺁن ﻧﻘﺶ و ﺁن ﮔﺎﻩ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺼﻪ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺷﺪ‪ ،‬و او ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﻤﺎل و ﺟﻼل و ﻧﻄﻖ‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫اﻣﺎ از ﺻﻮرت ﺁن ﻧﻘﺶ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﻢ رﺧﯽ ﭘﺪﻳﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻦ ﻧﻪ در اﻣﺘﺪاد ﺻﻮرت و ﮔﺮدن ﮐﻪ ﮔﻮﻳﯽ ﺣﻀﻮر ﺟﻨﺎزﻩ اﯼ ﻳﺎ‬
‫ﻃﻠﻮع ﺳﺘﺎرﻩ اﯼ ﺧﺎﻃﺮﯼ ﻣﺠﻤﻮع را ﺑﻴﺎﺷﻮﺑﺪ ﺗﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻘﺶ ﺑﻪ ﻧﻴﻢ ﭼﺮﺧﺶ ﺳﺮ ﺁن ﺑﺒﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻧﻘﺶ اﻧﺪر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫ﺧﻮد ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺻﻮرﺗﮕﺮﯼ ﺑﻨﮕﺎرد ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬اﻧﮕﺸﺖ هﺎ را درهﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻧﮕﺎر دزدﯼ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫" اﻳﻨﮏ ﻣﻦ! "‬
‫از اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ ﺑﻮدن و ﮐﺸﻴﺪﮔﯽ دﺳﺖ هﺎ و اﻧﮕﺸﺖ هﺎﯼ درهﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﺮﻣﺶ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﮐﻪ در اﻧﮕﺸﺖ هﺎ ﺑﻮد‬
‫– اﮔﺮ هﺎﻟﻪ ﮔﺮد ﺻﻮرﺗﺶ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﻮرﯼ ﮐﻪ از ﻣﻨﺒﻌﯽ ﻧﻪ در ﺑﻴﺮون ﮐﻪ از درون‪ ،‬ﭘﻴﺸﺎﻧﯽ و ﮔﻮﻧﻪ و ﺑﻴﻨﯽ ﻧﻮﮎ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ‬
‫اش را روﺷﻦ ﻣﯽ ﮐﺮد – هﺮ ﻧﮕﺮﻧﺪﻩ اﯼ از هﺮ ﺻﻨﻒ ﻳﺎ ﻗﻮم ﺣﺘﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد دزدﯼ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ ﻳﺎ ﻋﻴﺎرﯼ ﺑﻪ ﺷﺒﺮوﯼ ﺁﻣﺪﻩ‪.‬‬
‫ﻧﻮر از هﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻮد ﺁن ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺻﺮاﻓﺖ رﻳﺸﺶ ﻧﻤﯽ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ از ﻳﮏ ﻗﺒﻀﻪ هﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻧﻴﮏ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﯼ ﻣﯽ دﻳﺪﯼ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﻮﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﺳﺮ ﻳﺎ ﺧﻢ ﻃﺮﻩ اﺑﺮو ﻳﺎ ﻃﺮﻩ ﺧﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﯽ ﺳﺎﻳﻪ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﺎز ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫اﯼ ﮐﻪ ﻧﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر ﮐﺠﺎﺳﺖ؛ ﻳﺎ ﺗﻮ ﮔﻮﻳﯽ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر ﺑﻪ زﻳﺮ ﺳﻄﺢ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺳﻄﺢ ﭘﻮﺳﺖ و ﻳﺎ در ﺗﺎر‬
‫ﻣﻮهﺎ ﺑﻮد‪ ،‬در رﮔﻪ هﺮ ﺗﺎر‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ ﻳﺎ ﮐﺪورت ﻇﺮف هﺮ ﻋﻀﻮ ﻳﺎ رﮔﻪ هﺮ ﺗﺎر ﺳﺎﻳﻪ دار ﺑﺰﻧﺪ ﻳﺎ روﺷﻦ‪ .‬ﻋﺠﻴﺐ‬
‫ﺗﺮ از هﻤﻪ ﺳﻴﺎهﯽ ﻃﺮﻩ روﯼ ﮔﻮش ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺎ ﺁن ﺳﻴﺎهﯽ ﻳﮑﺪﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳﻴﺮﯼ ﺑﻪ ﺁﺑﯽ ﻣﯽ زد از ﺧﻼل ﻧﻪ ﺳﺎﻳﻪ‬
‫و ﻧﻪ روﺷﻦ ﮔﻴﺴﻮان ﻓﺮو هﺸﺘﻪ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪ ﻳﺎ رﻳﺨﺘﻪ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ زد و ﺑﺎ هﻤﺎن اﻧﺤﻨﺎﻳﯽ ﮐﻪ در هﺮ ﺑﺮگ هﺴﺖ ﻣﻤﺎس‬
‫ﺑﺎ ﻻﻟﻪ ﮔﻮش ﺑﻪ ﻣﻮﯼ رﻳﺶ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ و ﺳﺮ اﻧﺠﺎم ﺑﺮ ﻣﺘﻦ ﺳﺮخ ﺑﻪ ﻧﺎرﻧﺠﯽ ﮔﺮاﻳﻨﺪﻩ ﮔﻮﻧﻪ – اﻧﮕﺎر ﺑﺨﻮاهﺪ اﺷﺎرﺗﯽ ﻏﺮﻳﺐ‬
‫را ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ – ﻧﻮﮐﺶ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﺎذات اﺑﺮو ﺧﻢ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ اﻳﻦ هﺎ و ﺣﺘﯽ ﭼﺮﺧﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﺮدن دادﻩ ﺑﻮد ﺑﺎ هﻤﺎن‬
‫ﭼﺸﻤﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ ﮔﻔﺖ ﺟﻨﺎزﻩ اﯼ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﻳﺎ ﺳﺘﺎرﻩ اﯼ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻣﻼزﻣﻪ اﯼ داﺷﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ رهﮕﺬران از هﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﻳﺎ هﺮ‬
‫ﺻﻨﻒ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺑﻴﺮون ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻗﺎب را ﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﭼﻮن ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ ﺧﺮﺳﻨﮓ هﺎ و اﺣﻴﺎﻧ ًﺎ ﮔﻠﺴﻨﮕﯽ ﺳﺮ ﺑﺪر‬
‫ﺁوردﻩ از ﺷﮑﺎﻓﯽ ﻧﻤﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎز ﺑﻪ ﺳﺮ وﻗﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻴﻢ ﺧﻤﺎرﯼ ﭼﺸﻢ و ﭼﺮﺧﺶ ﮔﺮدن و اﻧﺤﻨﺎﯼ ﻧﻮﮎ ﺁن ﻃﺮﻩ ﺳﻴﺎﻩ ﻣﯽ‬
‫رﻓﺘﻨﺪ و ﺁن ﮔﺎﻩ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺗﺮ از هﺮ وﻗﺖ ﺗﺎ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪش – ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻴﺮون ﭼﻬﺎرﭼﻮب – راﻩ ﻣﯽ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ در رﮔﻪ هﺎﯼ ﺳﻨﮓ هﺎﯼ‬
‫ﺣﺼﺎر ﺷﻬﺮ ﻳﺎ ﭼﻬﺮﻩ ﭘﺎﺳﺪارﯼ ﻧﻴﺰﻩ ﺑﻪ دﺳﺖ و ﻣﻠﺒﺲ ﺑﻪ زرﻩ و ﺧﻮد هﻤﺎن اﻧﺤﻨﺎﯼ ﺁﺷﻨﺎ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻴﻢ ﺧﻤﺎرﯼ ﭼﺸﻤﺶ‪ ،‬ﮔﺮ‬
‫ﭼﻪ ﺳﻨﮓ هﺎ را – ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ – ﭘﺪران ﺷﺎن از ﮐﻮهﺴﺘﺎن هﺎﯼ ﺁن ﺳﻮﯼ ﺑﻴﺎﺑﺎن ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﭘﺎﺳﺪار را – ﺑﺎ ﺁن ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫ﻧﻮﮎ ﻧﻴﺰﻩ اش ﻧﻮر هﺮ دم درﺧﺸﺸﯽ دﻳﮕﺮﮔﻮﻧﻪ داﺷﺖ – ﮔﻮﻳﯽ از ﺳﻨﮓ ﺗﺮاﺷﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬هﺮ ﮐﺲ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ هﺴﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮ ﺳﻨﮓ هﺎﯼ ﺧﺎم ﺗﺮاﺷﻴﺪﻩ دﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ و ﻳﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﺮز و ﺑﺎﻻش‬
‫اﻳﻦ ﻳﺎ ﺁن ﮔﻠﺴﻨﮓ را ﻣﯽ ﺑﻮﺳﻴﺪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺳﺮ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺳﺮهﺎﯼ ﺑﺮﻳﺪﻩ و ﺁوﻳﺨﺘﻪ و ﮔﺎﻩ ﺧﻮن ﭼﮑﺎن ﮐﻨﮕﺮﻩ هﺎ را‬
‫ﺷﻤﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬و ﺑﻌﺪ در ﻇﺎهﺮ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻏﻨﻴﻤﺘﯽ ﺁﺑﯽ ﺳﻴﺮ ﺁﺳﻤﺎن را ﻣﯽ ﮐﺎوﻳﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺟﻠﻮ دروازﻩ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻣﺠﺴﻤﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﺘﻮن ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺎد و ﺑﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪ ﻧﻴﻢ ﭼﺮﺧﺶ ﺳﺮ راﻩ ﺁﻣﺪﻩ ﻣﯽ‬
‫ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻧﺎروﻧﯽ ﮐﻬﻦ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﺮض ﺟﺎدﻩ ﺳﺎﻳﻪ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺮو هﻤﻴﺸﻪ ﺳﺒﺰ را ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽ داﺷﺖ؛‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯼ از ﺳﺎﻳﻪ و ﺳﺒﺰﯼ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ از ﭼﺸﻤﻪ اﯼ هﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽ داد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ هﻢ هﻴﺒﺖ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﭘﺸﺖ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺷﺮوع ﻣﯽ ﺷﺪ ﻃﺮاوت را ﺁن هﻤﻪ ﻧﺎدر ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﻧﮕﺎﻩ هﻴﭻ ﻋﺎﺑﺮﯼ ﺑﺮ اﻳﻦ هﻤﻪ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ؛ ﺳﻨﮓ هﺎﯼ ﮐﻨﺎر‬
‫ﺟﺎدﻩ هﻢ ﺑﻮد و ﮔﺎﻩ ﺑﻮﺗﻪ هﺎﯼ ﺧﺸﮏ اﻧﺒﻮﻩ و ﻣﺮﻣﺮﯼ ﺳﻔﻴﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﯽ دﻣﯽ ﻧﺸﺴﺘﻦ را دﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﺪ در اﻧﺘﻬﺎﯼ ﺧﻢ راﻩ‬
‫ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻮد و ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺮ ﻓﺮاز ﺧﻂ ﺗﻼﻗﯽ ﺗﭙﻪ و ﺁﺳﻤﺎن ﺁﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن ار ﻓﺮاز و ﻧﺸﻴﺐ هﺎ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ –‬
‫ﺧﺴﺘﻪ ار راهﯽ ﭼﻨﺎن دراز – ﺑﺎ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﺁن ﺳﮑﻮﯼ ﻣﺮﻣﺮﻳﻦ ﻃﺮح اﻧﺪام ﺁدﻣﯽ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮑﯽ هﺎﯼ ﺻﻒ ﺳﺮوهﺎ‬
‫هﻤﺎن ﻗﺒﺎ داﺷﺖ و ﺑﺎﻻﭘﻮش ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﺳﺎﻳﻪ داﻳﺮﻩ وار و ﺧﻨﮏ ﻧﺎرون اﻧﮕﺸﺖ هﺎ درهﻢ ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ‪ ":‬اﻳﻨﮏ ﻣﻦ!"‬
‫اﻣﺎ اﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ از ﭘﺲ ﻧﻘﻞ راﯼ ﺣﺎﺟﺐ ﺑﺰرگ و ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﻤﻴﺪ ﮐﻪ‪ " :‬ﺟﺎدﻩ ﻧﻪ ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﮐﻮرﻩ راهﯽ ﭼﻨﺎن‬
‫ﺳﻨﮕﻼخ را ﭼﻨﺪان ارج ﻧﻴﺴﺖ ﺗﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ و ﭼﻨﺪ دور از ﺁن ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮ ﮐﻪ ﻣﺘﻘﺪﻣﺎن را در ﺣﺮﻣﺖ ﺁن ﺳﺨﻦ هﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﻔﻴﻬﯽ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﮑﺎرم ﻧﺎم ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﻃﺮق و ﺷﻮارع ﺻﻮرﺗﺶ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ " .‬ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫" ﺟﻤﻌﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮ ﺟﺎﯼ دﺷﺖ درﺧﺘﯽ ﺑﻮد و ﺧﻨﮑﺎﯼ ﺳﺎﻳﻪ اﯼ و ﻳﺎ ﺳﻨﮕﯽ و ﭼﺸﻤﻪ اﯼ‪ ،‬راﺳﺖ ﺑﺪان ﺟﺎﻧﺐ‬
‫ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ هﻤﻪ و ﺣﺘﯽ ﭘﺎﺳﺪاران دروازﻩ و دﻳﺪﻩ ﺑﺎﻧﺎن ﺑﺮج هﺎ اﮔﺮ ﺟﺎدﻩ را ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ ﻳﺎ درﺧﺘﯽ ﻳﺎ ﺳﻨﮕﯽ را‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ هﻤﺎن ﺧﻂ ﺗﻼﻗﯽ ﺗﭙﻪ و ﺁﺳﻤﺎن ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ‪" .‬‬
‫ﺁن ﮔﺎﻩ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ را ﺑﺮ ﺳﺘﻮن راﺳﺖ دروازﻩ ﺑﺎب اﻟﺸﺮق ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از زﻧﮕﺎر ﻣﻴﺦ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫ﮔﺮهﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﺮ ﻧﺦ اﺑﺮﻳﺸﻢ‪.‬‬
‫راوﻳﺎن دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﺁهﻮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﻗﺎب را از ﭘﺲ هﺮ دوازدﻩ ﺳﺎل ﺑﺎ‬
‫ﭼﺮم ﺳﺎﻏﺮﯼ ﺗﺎزﻩ اﯼ ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻏﺮﻳﺐ ﺗﺮ از هﻤﻪ رواﻳﺖ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎرﻳﺦ هﺮات اﺳﺖ در ﺑﺎب ﻧﻘﺸﯽ ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮز ﮐﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ در ﻣﻌﺒﺪ ﮔﺒﺮﮐﺎن ﺁن ﺑﻼد‪ ،‬و ﻣﻀﻤﻮن ﻋﺒﺎرت او ﺁن ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﻘﺶ و زﻣﻴﻨﻪ ﺁن ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ هﺎﻳﯽ هﺴﺖ و ﺑﺎ‬
‫ﺁن ﮐﻪ هﻴﭻ ﺷﻴﺸﻪ اﯼ ﺳﺎﺗﺮ ﺁن ﻧﻴﺴﺖ هﺮﮔﺰ هﻴﭻ ﮐﺲ ﮔﺮد ﻳﺎ ﻟﮑﻪ اﯼ ﺑﺮ ﺁن ﻧﺪﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁن ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺮق هﺮات ﺑﺎد‬
‫ﺧﻴﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎرﻳﺦ از ﺁن دروازﻩ ﭼﻮﺑﻴﻦ ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺮق ﮔﻮﻳﺪ و ﺁن ﮔﺮدﺑﺎد ﮐﻪ‪ " :‬از ﺁن روز ﺑﺎز ﮐﻪ اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﻧﻬﺎدﻩ اﻧﺪ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺎد ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺁن ﻣﻮﮐﻞ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﭘﻴﭽﺎن ﮐﻪ اﻣﺮوز‪ ،‬ﺗﻮ ﮔﻮﻳﯽ ﻧﻪ ﮔﺮدﺑﺎد ﮐﻪ هﺮ روز ﺑﻪ ﻧﻴﻢ روزان دﻳﻮﯼ ﺁن ﺑﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺳﻠﻴﻤﺎن ﻧﺒﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﯼ ﻧﺮﻩ دﻳﻮان ﻣﯽ ﺑﺴﺖ ﻣﯽ ﮔﺴﻠﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻳﯽ ﺑﺮ ﺧﺎﮎ و ﺳﺮﯼ ﺑﺮ اﻓﻼﮎ‪ ،‬از ﺗﭙﻪ و‬

‫‪4‬‬
‫ﻣﺎهﻮرهﺎ ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ ،‬ﺑﻮﺗﻪ ﺧﺸﮏ ﺳﺴﺖ رﻳﺸﻪ را از ﺟﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺗﻮدﻩ هﺎﯼ ﺷﻦ را ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪ و ﺗﻨﻮرﻩ ﮐﺸﺎن از ﺣﺼﺎر‬
‫ﺷﺎرﺳﺘﺎن ﻣﯽ ﮔﺬرد و ﭼﻮن از دﻳﮕﺮ ﺳﻮﯼ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ در ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮ هﺮ ﭼﻪ و هﺮ ﭼﻴﺰ ﻻﻳﻪ اﯼ از ﻏﺒﺎر ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺟﺰ ﺑﺮ‬
‫ﺳﻄﺢ ﺁن ﻧﻘﺶ‪".‬‬
‫اﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﺾ هﻤﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ‪ " :‬ﺁن ﺑﺎد ﺷﺮﻗﯽ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم اﻋﺘﺪال رﺑﻴﻌﯽ و ﺧﺮﻳﻔﯽ ﻣﯽ وزد ﮐﻪ‬
‫ان را رﻳﺢ ﻋﺎﺻﻒ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ".‬و ﻧﻴﺰ ﺁوردﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ " :‬ﺑﺪﻳﻦ دو روز از ﭘﺲ ﺁن ﺑﺎد ﻗﺎب ﻣﯽ ﻟﺮزد ﺑﻪ ﭼﭗ ﻳﺎ راﺳﺖ‪ ،‬و ﺁن‬
‫ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺁوﻧﮕﯽ ﺗﺎ دﻳﺮﯼ هﻢ ﭼﻨﺎن ﻣﯽ رود و ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﻣﮕﺮ ﺁن ﮐﻪ دﺳﺖ ﻟﺮزان زاﺋﺮﯼ ﻧﮕﺎهﺶ دارد‪ ،‬ﻳﺎ دو ﭼﺸﻢ زﻧﯽ‬
‫وﺟﻴﻬﻪ از ﻧﻴﻢ ﺧﻤﺎرﯼ ﭼﺸﻤﯽ ﮔﺮﻳﺎن ﺷﻮد ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ ﻧﺪاﻧﺪ ﻣﺮدﻣﮑﺶ را ﺻﻮرﺗﮕﺮ ﻧﻘﺶ ﺑﻪ ﭼﻪ رﻧﮓ رﻗﻢ زدﻩ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎرﻳﺦ هﺮات ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﮔﺒﺮﮐﯽ ﭼﻨﺪ رواﻳﺖ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭘﺲ ﺁن ﺑﺎد ﻣﻮﺑﺪ ﻣﻮﺑﺪان ﺑﻴﺎﻳﺪ وﺑﻪ ﭼﻮﺑﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﺁن‬
‫ﻧﻘﺶ ﻧﮕﻪ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﻣﺒﺎدا ﮐﻪ اﺿﻄﺮاب ﺁن ﺻﻮرت ﺧﻠﻖ را ﻓﺘﻨﻪ ﮐﻨﺪ و ﺁﺷﻮب ﺑﺮﺧﻴﺰد‪ ،‬ﭘﺲ ﺁوردﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ از‬
‫اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﺠﺎﻳﺐ ﺑﺴﻴﺎر هﺴﺖ و ﺑﻪ ﻓﺮض ﺻﺤﺖ ﺁن ﭼﻪ ﻋﻮام ﻳﺎ ﺧﻮاص هﺮ ﮐﻴﺶ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺤﻤﺪﯼ‬
‫ﻓﺮو ﻧﺒﺎﻳﺴﺖ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ از ﭘﻴﺮﯼ ﺛﻘﻪ ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ در ﺑﻼد ﺗﺮﺳﺎﻳﺎن ﺧﺎﺟﯽ هﺴﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﯼ ﻣﺮدﯼ و ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻔﺖ ﮐﻪ رﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺗﺼﻠﻴﺐ ﻳﺎ ﻋﺮوج ﻋﻴﺴﯽ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺗﺮﺳﺎﻳﺎن ﮔﺮد ﺁﻳﻨﺪ و ﺑﺪل ﻳﻬﻮدﻳﻪ اﯼ وﺟﻴﻬﻪ ﺑﺮﻩ اﯼ ﺳﭙﻴﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﺧﻮن ﮔﻠﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺸﺮق ﺑﭙﺎﺷﻨﺪ و ﭼﻮن ﺧﺎج ﺁرام ﮔﻴﺮد روﯼ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﺒﻮﺳﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﺴﺎل ﻧﻴﺰ ﻓﺪﻳﻪ ﻣﺎ ﻗﺒﻮل اﻓﺘﺎد‪ ،‬و‬
‫ﺁن ﮔﺎﻩ دﺷﻨﺎم ﮔﻮﻳﺎن ﺑﻪ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮ هﺮ ﮔﻮر ﮐﻬﻨﻪ ﮐﻪ هﺴﺖ ﭘﺎﯼ ﻓﺮو ﮐﻮﺑﻨﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﮔﻮر را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻮاﻧﻨﺪ و‬
‫ﻟﻌﻨﺖ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫راﻗﻢ اﻳﻦ ﻗﺼﻪ ﮔﻮﻳﺪ در ﺑﺎب زاﺋﺮان و ﻣﺠﺬوﺑﺎن اﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﮐﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﺁن ﺑﺮ ذﻣﺖ ﻣﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ در ﮐﺘﺐ روﺿﺎت و ﻣﻘﺎﺗﻞ‬
‫اﻟﺸﻬﺪا و ﻧﻴﺰ ﻣﺰارات اﺑﺪال ﺣﻖ رواﻳﺎت ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ از ﮐﺎرد ﺑﺮ ﺧﻮد زدن و ﻣﻮﻳﻪ ﮐﺮدن ﻋﺎﻣﻪ ﺧﻠﻖ ﺗﺎ رﺳﻢ ﺳﻤﺎع ﻏﺎﻟﻴﺎن‬
‫ﺑﻪ هﻨﮕﺎم اﺿﻄﺮاب ﻧﻘﺶ ﻳﺎ ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ وراق را ﺳﺨﻦ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ در اﻳﻦ ﺑﺎب‪ ،‬و ﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮ رواﻳﺖ او اﻋﺘﻤﺎد‬
‫ﮐﻠﯽ ﻧﺸﺎﻳﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر اﻣﻴﺮ رﺿﯽ اﻟﺪﻳﻦ ﻳﺎ اﺷﺎرات ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﻤﻴﺪ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ دﻳﻮان رﺳﺎﻟﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ اﻣﺎ ﭼﻮن ﺑﻪ اﻧﮑﺎر ﺗﻘﺪس ﻧﻘﺶ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ درازا ﮐﺸﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ رواﻳﺖ او ﺑﺴﻨﺪﻩ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪":‬اﻟﻔﻀﻞ ﻣﺎ‬
‫ﺷﻬﺪت ﺑﻪ اﻻﻋﺪاء‪".‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ ":‬اﻳﻦ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﻣﺮدﻣﺎن اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺁﺷﮑﺎرا ﻳﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻧﻘﺶ ﭘﺮﺳﺘﻨﺪ ﺧﻄﺎﺳﺖ ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ ﻧﺪاﻧﺪ اﻳﻦ ﻧﻘﺶ‬
‫از ﮐﻴﺴﺖ و ﭼﻪ ﮐﺲ ﮐﺸﻴﺪﻩ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم در ﻏﻠﺒﺎب وﺟﺪ ﻳﺎ اﺳﺘﻴﻼﯼ هﻤﻮم ﺣﺮﮐﺘﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ از ﺑﻮﺳﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﮎ‬
‫زدن و ﻣﻮﻳﻪ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺧﻠﻮت‪ ،‬ﺑﺮ ﻧﻘﺶ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﺁﻧﺎن ﺣﻤﻞ ﻧﺸﺎﻳﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﺶ اﻣﺮوز ﻣﺼﻠﺤﺖ وﻗﺖ را ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺎﻩ ﺁﻣﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻌﺒﻪ و ﻣﺤﺮاب اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ ﻣﺎ و ﺁﺗﺸﮑﺪﻩ و ﺁﺗﺶ ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ ﮔﺒﺮﮐﺎن و ﺑﺖ و ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ‪...‬‬
‫)اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ در ﭘﺎﻳﺎن ﺻﻔﺤﻪ ﺳﻴﺰدﻩ ﻧﺴﺨﻪ ﭼﺎﭘﯽ ﺟﺎ اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ(‬
‫‪ ...‬و ﻳﺎ از ﭘﺲ ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻒ ﺁﺑﯽ دهﺎن ﺷﻮﻳﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻏﺒﺎر از ﭼﺸﻢ و ﻣﮋﻩ هﺎ و ﺗﺎرهﺎﯼ رﻳﺶ ﺷﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﻨﮑﻮﺣﻪ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﻳﺎ ﮐﻨﻴﺰﮐﯽ از ﺑﺎزار ﺑﺮدﮔﺎن ﺧﺮﻳﺪﻩ ﺑﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ درﻳﻎ ﮐﻪ ﭼﻪ زاﺋﺮ ﻳﺎ دروﻳﺶ ﭼﻮن ﭘﺎﯼ راﺳﺖ ﺑﺮ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﯽ‬
‫ﻧﻬﺎدﻧﺪ ﮔﺎم دﻳﮕﺮ ﻳﻪ ﺟﺎﯼ ﺁن ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺒﻴﻞ ﻋﺎدت ﺑﻪ ﻗﺪر ذراﻋﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﺮ دﻳﮕﺮﯼ ﭘﻴﺸﯽ ﮔﻴﺮد در ﮐﻨﺎر ﮔﺎم ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻓﺮود ﻣﯽ‬
‫ﺁﻣﺪ و ﺁن را ﻧﻴﺰ از ﺗﮑﺎن ﺑﺎز ﻣﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﺳﺘﻮن ﺑﻮد و ﺳﺮ ﺳﺘﻮن هﺎﻳﯽ ﺑﻪ هﻴﺎت ﺷﻴﺮ ﮐﻪ ﻃﺎق اﻳﻮان را ﺑﺮ ﭘﺸﺖ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬دروازﻩ از ﺁهﻦ ﺑﻮد و ﮔﻞ ﻣﻴﺦ هﺎ از ﻣﻔﺮغ ‪،‬و ﺑﺮ دو ﺳﻮﯼ دروازﻩ دو ﺑﺮج ﺑﺎ ﮐﻨﮕﺮﻩ هﺎﻳﯽ‪ .‬ﺳﺮ ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺁدﻣﯽ از‬
‫ﭘﺲ ﻣﺎهﯽ ﺁوﻳﺨﺘﻦ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﻮﯼ ﭼﻮﮔﺎن ﺑﺎزان‪ .‬اﮔﺮ ﺳﺮﯼ را ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﺳﺒﺎن ﺷﻴﻬﻪ ﻣﯽ‬
‫ﮐﺸﻨﺪ و ﺳﻢ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻮﺑﻨﺪ‪ .‬ﺟﻠﻮ دهﺎﻧﻪ هﺮ ﭘﻠﮑﺎن ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﻧﻴﺰﻩ ﺑﻪ دﺳﺖ‪.‬‬
‫"ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ هﻢ هﺴﺖ‪ ،‬دﻳﺪم‪ ،‬ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ‪".‬‬
‫هﺮ ﮐﺲ هﻤﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﻳﺎ ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ‪ .‬و اﻳﻦ واﻗﻌﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺬهﺐ هﻨﺪوان‪ ،‬ﮐﻪ هﻴﭻ ﻋﺎﻗﻞ ﻣﺎ را ﮐﻌﺒﻪ ﭘﺮﺳﺖ ﻧﺪاﻧﺪ و‬
‫ﮔﺒﺮﮐﺎن را ﺁﺗﺶ ﭘﺮﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻧﺪ و هﻨﺪوان را ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺖ ﻧﮕﻮﻳﺪ‪".‬‬
‫اﻣﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺣﺎل از ﻟﻮﻧﯽ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﻪ ﻣﻘﺎم ﺣﺪﻳﺚ ﮐﻌﺒﻪ و ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ ﮐﺮدن اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺣﮑﻢ "ﮐﻞ ﻣﻤﻨﻮع ﻣﺘﺒﻮع" ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻮﮐﻼن ﮔﻤﺎرﻧﺪ و ﭘﺎﺳﺪاران‪ ،‬ﺗﺎ هﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﺎﻧﺪ‪ -‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺮت ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪-‬‬
‫ﺳﺮش ﺑﺮ دارﻧﺪ دﻳﺮ ﻳﺎ زود ﺧﺎص و ﻋﺎم ﺧﻠﻖ اﮔﺮ زﺑﻮر داوود ﺑﻪ دﺳﺖ دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺳﻮ ﻧﻬﻨﺪ اﮔﺮ زﻧﺎر ﺑﺮ ﻣﻴﺎن ﺑﮕﺴﻠﻨﺪ‬
‫و رﺳﻢ رﻳﺎﺿﺎت دﻳﺮ ﻓﺮو ﮔﺬارﻧﺪ ﺗﺎ ﺁن ﻧﻘﺶ ﺑﺘﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺣﺎل ﮐﻪ ﻣﺎ را از رواﻳﺖ اﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ و دﻳﮕﺮان ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺪان دور اﻳﻦ ﮐﻪ ﮐﺠﺎوﻩ ﻧﺸﻴﻨﺎن و ﺳﻮاران و ﭘﻴﺎدﮔﺎن را در اﺑﺘﺪا ﭘﺮواﯼ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﮔﺮدﺁﻟﻮد ﻳﺎ ﺧﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺑﺎرهﺎﺷﺎن‬
‫از اﻗﻤﺸﻪ و ﻋﻄﺮﻳﺎت و ﻃﺮاﻳﻒ ﺷﻬﺮهﺎ ﻳﺎ ﻗﺮص ﺟﻮﻳﻦ ﻧﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻮارﻩ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ دروازﻩ ﻣﯽ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ در‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺳﺎﻳﻪ ﺑﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ دﻣﯽ ﺑﻴﺎﺳﺎﻳﻨﺪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻮﻳﯽ ﻗﺼﻪ اﯼ را ﮐﺎﺗﺒﺎن هﻤﻪ ادوار ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮز و ﺷﮑﻞ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ راﻗﻢ‪ ،‬ﻳﺎ ﮐﻮﺗﻮال ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮج ﻧﺸﺴﺘﻪ هﻤﻴﻦ ﻗﺼﻪ را ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻴﻢ روزﯼ ﭼﻨﺪﻳﻦ و ﭼﻨﺪ ﺑﺎر از‬
‫ﻃﻮﻣﺎرﯼ ﭼﺮﻣﻴﻦ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫" ﭼﻪ ﺑﻮد؟ "‬
‫دهﻨﻪ را ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﭘﻴﺎدﻩ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻮﻟﺒﺎر از اﻳﻦ ﺷﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺁن ﺷﺎﻧﻪ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬
‫" ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻮد‪".‬‬

‫‪5‬‬
‫ﮐﻮﺗﻮال ﺑﻪ ﺗﺎﻧﯽ از ﭘﻠﮑﺎن ﻣﺎرﭘﻴﭻ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﮐﺠﺎوﻩ ﻧﺸﻴﻨﺎن را ﻣﯽ دﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺑﺮدﻩ اﯼ ﻳﺎ ﻣﮑﺎرﯼ ﮐﺎروان ﻓﺮود‬
‫ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﭘﻴﺎدﮔﺎن هﻢ ﭘﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﺁن ﮔﺎﻩ هﺮ ﻳﮏ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ دو دﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ ﭼﻠﻴﭙﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﺮهﻨﻪ ﻣﻮﯼ و روﯼ ﻳﺎ ﺑﯽ‬
‫دﺳﺘﺎر ﺳﺮ ﻓﺮود ﻣﯽ ﺁورد ﺗﺎ ﭼﻮن ﺟﺎﯼ ﺑﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺴﭙﺎرد و واﭘﺲ ﺑﻨﮕﺮد‪.‬‬
‫" ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺟﺎﻳﯽ دﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﻤﺶ‪".‬‬
‫و هﻤﻪ ﻳﮑﺎن و دو ﮔﺎن دو ﺳﻪ ﮔﺎﻣﯽ دور ﺗﺮﮎ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪن دﺳﺘﺎر ﺑﺮ ﺳﺮ ﻳﺎ اﻓﮑﻨﺪن ﻣﻘﻨﻌﻪ ﺑﺮ ﻗﺮص‬
‫ﺻﻮرت ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ‪:‬‬
‫" ﮐﺠﺎ؟ "‬
‫اﻣﺎ ﭼﻮن ﮐﻮﺗﻮال را ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻴﺮﻩ ﺑﺪاﻧﺎن ﻣﯽ ﻧﮕﺮد از ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﺗﺎ ﺑﻮﯼ ﺧﺎﮎ ﻧﻢ ﺁب زدﻩ ﺷﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻤﯽ ﺁورد ﭼﺸﻢ از ﭘﻴﺶ ﭘﺎﯼ ﺑﺮﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪ .‬هﻤﻴﺸﻪ ﻋﻄﺮ ﮔﻼب هﺸﺘﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﭘﻴﺶ از زن و ﻓﺮزﻧﺪان و ﺣﺘﯽ ﮐﻨﻴﺰان‬
‫و ﻏﻼﻣﺎن ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻮاز ﺷﺎن ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪:‬‬
‫"ﺑﻪ ﮐﺪام ﻳﮏ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﻳﻨﺎن هﻤﻪ ﻏﺮﻳﺒﻪ اﻧﺪ؟"‬
‫ﮔﻴﺮم ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻠﯽ دو دﺳﺖ ﺣﻤﺎﻳﻞ ﮔﺮدن ﮐﻨﺪ و ﮐﻮدﮎ داﻣﻦ ﻗﺒﺎﯼ ﭘﺪر ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﮔﻴﺮد‪:‬‬
‫"درﻳﻎ ﮐﻪ اﻣﻴﺮ ﺷﺮف اﻟﺪﻳﻦ ﻧﻴﺰ هﻤﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از او!"‬
‫زاﺋﺮان ﺷﻮر ﺑﺨﺖ ﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ؛ ﭼﻮن از ﭼﻨﺪ ﮐﻮﭼﻪ ﺳﻨﮕﻔﺮش ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﮐﺎروان ﺳﺮاﻳﯽ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﭘﺸﻴﺰﯼ ﭼﻨﺪ‬
‫ﭼﻬﺎر دﻳﻮار و ﻃﺎﻗﯽ ﺿﺮﺑﯽ را ﺣﻔﺎظ ﺣﻴﺮت ﺷﺎن ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﺎﻩ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻘﺎهﯽ زاوﻳﻪ اﯼ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﭼﻠﻪ‬
‫ﻧﺸﻴﻨﯽ در ﺑﻪ روﯼ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﯽ ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﺮ زاﻧﻮان ﻣﯽ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن در ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺶ ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﭼﺎر هﻮ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﺣﻖ ‪ ،‬اﻣﺎ ﺁن ﻧﻘﺶ ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻢ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬و ﭼﻮن از ﭘﺲ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺧﺎﻃﺮﯼ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ ﭼﻠﻪ ﻣﯽ ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ و واﻟﻪ ﮔﻮﻧﻪ و ﺣﻖ ﮔﻮﻳﺎن ﺑﯽ ﻣﻮزﻩ و دﺳﺘﺎر از ﺧﺎﻧﻘﺎﻩ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ زدﻧﺪ و از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ‬
‫ﺷﻬﺮ راهﯽ دﻳﺎر دﻳﮕﺮﯼ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ در ﺑﺎب ﺷﻬﺮ در ﻣﺴﺎﻟﮏ و ﻣﻤﺎﻟﮏ و ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ هﺎ رواﻳﺎت ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ هﺮ ﮐﺎﺗﺐ ﻳﺎ ﺳﻴﺎﺣﯽ ﺁن ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ دور او ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﮐﺘﺐ ﻋﺠﺎﻳﺐ اﻟﻤﺨﻠﻮﻗﺎت ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻳﺎ ﺻﻮﻓﺌﯽ ﺳﺨﻨﯽ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻌﺎذﻳﺮﯼ‬
‫ﭼﻮن اﻟﻌﻬﺪة ﻋﻠﯽ اﻟﺮاوﯼ ‪ ،‬و اﻟﻌﻠﻢ ﻋﻨﺪاﻟﻪ از ﭼﺸﻤﻪ هﺎﯼ ﺟﻮﺷﺎن ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﻳﺎ رودﯼ ﭼﻨﺪ درﻳﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﮐﺲ ﻧﺪاﻧﺪ از ﮐﺠﺎ ﻣﯽ‬
‫ﺁﻳﺪ و ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﻣﯽ رﻳﺰد‪ .‬و ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺻﻮر اﻻﻗﺎﻟﻴﻢ اﺑﻮزﻳﺪ ﺑﻠﺨﯽ و ﻃﺮق و ﺷﻮارع ﻋﺒﺪاﻟﻤﮑﺎرم از ﻣﻐﺎﮎ هﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و‬
‫ﻋﻘﺒﻪ هﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ راﻩ ﮔﺬرﻳﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻃﻠﺴﻢ هﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ دروازﻩ ﺁوﻳﺨﺘﻪ ‪ .‬و ﺁن ﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﻃﻮل و ﻋﺮض ﺷﻬﺮ ﺑﻴﺎورﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺐ ‪ ،‬از ﻣﻮﮐﻼن و ﭘﺎﺳﺪاران ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺑﺎب اﻟﺸﺮق ﭼﻨﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮج هﺎ ﭼﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎهﯽ ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺎﺧﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺧﻮد ﺑﺮ‬
‫ﺣﺎﺷﻴﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺁوردﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻏﺮﻳﺒﯽ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ دﺳﺘﺎر ﺑﻪ رﺧﺴﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ‪ ،‬ﭼﻮن از دروازﻩ ﺑﮕﺬرد ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ ﮐﺘﺎن ﭘﺎرﻩ اﯼ‬
‫ﺳﻴﺎﻩ ﺑﺮ ﺳﺮش اﻧﺪازﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮاﯼ اﻣﺎرﺗﺶ ﺑﺮﻧﺪ ﻳﺎ ﻏﺮﻓﻪ اﯼ از ﻏﺮﻓﺎت ﮐﻬﻦ دژ‪ .‬و ﺑﻪ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺻﻔﺤﻪ اﯼ دﻳﮕﺮ اﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻗﻠﻤﯽ دﻳﮕﺮ ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﯽ هﺴﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺷﺎهﺪﯼ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫" ﺑﺪﻳﻦ روز ﮐﻪ ﺳﺮﯼ دﻳﮕﺮ ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺮدﻣﺎن از وﺿﻴﻊ و ﺷﺮﻳﻒ‪ ،‬ﮔﺮوﻩ ﮔﺮوﻩ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻪ راﻩ ﻻﺣﻮل ﮔﻮﻳﺎن و‬
‫ﺑﯽ هﻴﭻ اﺷﮑﯽ در ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﺁن ﺻﻮرت ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻓﺘﻢ و هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ دﻳﮕﺮان ‪ ،‬دو دﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ رﺳﻢ ادب ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ ﻧﻬﺎدم و ﺳﺮﯼ ﻓﺮود ﺁوردم اﻣﺎ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ دارﯼ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ و ﮔﺮﻳﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻋﺎرض ﺷﺪ ﺑﻪ هﺎﯼ‬
‫هﺎﯼ‪ .‬ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﺮا در ﻣﻴﺎن ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و از ﻣﻴﺎن ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﺪر ﺑﺮدﻧﺪ ‪ .‬ﺑﺎ ﻳﮑﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ ﺑﻮد ﮔﻔﺘﻢ ‪:‬‬
‫" اﻳﻦ ﺧﺎﻣﻮﺷﯽ و ﺗﻘﻴﻪ ﭼﺮا؟"‬
‫ﮔﻔﺖ ‪ ":‬ﻣﻦ ﻧﺪاﻧﻢ ‪ ،‬رﺳﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻳﺪﯼ ‪".‬‬
‫ﭼﻮن اﺻﺮار ﺑﻴﺶ ﮐﺮدم ﮔﻔﺖ ‪ ":‬ﺑﻪ ﻣﺮغ دﻟﯽ ﭼﻮن ﺗﻮ ﮐﻪ از ﺳﺮﯼ ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺻﺪا ﺑﻪ ﮔﺮﻳﻪ ﺑﺮدارد ﭼﻪ ﺗﻮاﻧﻢ ﮔﻔﺖ؟"‬
‫اﻣﺎ ﺑﻪ رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﺧﻮد ﺣﺪﻳﺚ ﺷﻬﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ اﺷﺎرت ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮ ﮔﺎﻩ در ﺟﺎﻧﺐ ﻏﺮﺑﯽ اﻣﺎرت اﺳﺖ و ﺑﺎزارﮔﺎﻩ ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮد ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮ و زﻧﺪان ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻳﮏ ﺗﻴﺮ ﭘﺮﺗﺎﺑﯽ از ﺟﺎﻣﻊ‪ .‬اﻣﺎ ﺁن ﭼﻪ اﻳﻦ راﻗﻢ ﺑﻴﺎورد ﺧﻮد ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺘﺐ ﻣﺘﻘﺪﻣﺎن و ﻣﺘﺎﺧﺮان از او‪ .‬ﻳﮑﯽ ﺁن ﮐﻪ دﺑﻴﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻣﮑﻨﯽ ﺑﻪ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﻳﺎ اﺑﻮاﻟﻤﻔﻀﺎل ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫" ﺑﻨﻴﺎد ﺷﻬﺮ ﺑﺮ هﺎﻣﻮن ﻧﻬﺎدﻩ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺣﺼﺎرﯼ ﺣﺼﻴﻦ از ﺳﻨﮓ ﺳﻴﺎﻩ از ﺻﺪ ﻣﻨﯽ ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻣﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻻﯼ دﻳﻮار ﺳﯽ ارش‬
‫و ارﺗﻔﺎع دﻩ ارش ‪ ،‬وﺑﻪ هﺮ ﺻﺪ و ﭘﻨﺠﺎﻩ ﮔﺰ ﺑﺮﺟﯽ هﺴﺖ ﺑﺎ ﮐﻨﮕﺮﻩ هﺎ هﻢ از ﺁن ﺳﻨﮓ‪ .‬و از اﻧﺪرون ﺷﻬﺮ ﻧﺮدﺑﺎن هﺎﯼ‬
‫ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ وﻗﺖ ﺿﺮورت ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﺮج ﺷﻮﻧﺪ و ﺟﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮ دﻳﻮار ﺣﺼﺎر ﻧﻴﺰ ﮔﺬرﮔﺎﻩ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮد ﺑﺎ‬
‫ﺳﻮار از ﺁن ﺑﮕﺬرد‪".‬‬
‫اﺑﻮاﻟﻤﻮﻳﺪ ﻣﺮوزﯼ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫" ﺣﺼﺎر ﺷﻬﺮ را ﭼﻬﺎر دروازﻩ اﺳﺖ هﻤﻪ ﺁهﻨﻴﻦ ‪ ،‬و هﺮ ﻳﮏ را روﯼ ﺑﺎ ﺟﻬﺘﯽ از ﺟﻬﺎت ﻋﺎﻟﻢ‪ .‬ﺑﺎب اﻟﺸﺮق را ﺑﺎب‬
‫اﻟﻤﻘﺪس ﻧﻴﺰ ﮔﻮﻳﻨﺪ؛ ﺑﺎب اﻟﻐﺮب را ﺑﺎب اﻟﺠﺤﻴﻢ ‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ هﺮ دو را روﯼ ﺑﺎ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ هﻮل‪ .‬ﺑﺎزار ﺷﻬﺮ ﺷﺮﻗﯽ و‬
‫ﻏﺮﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻴﻢ هﺎ و ﮐﺎروان ﺳﺮا هﺎ و ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮ ﺑﺮ ﺟﺎﻧﺐ ﺟﻨﻮﺑﯽ اﺳﺖ و اﻳﻦ هﻤﻪ ﺑﻴﺮون ﺷﺎرﺳﺘﺎن اﺳﺖ و‬
‫ﮔﺮد ﺑﺮ ﮔﺮد ﺁﻧﺎن هﻤﺎن ﺣﺼﺎر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﺎ ﺑﺮج هﺎﯼ ﮐﻨﮕﺮﻩ دار و ﺑﺮ هﺮ ﺑﺮﺟﯽ دﻳﺪﻩ ﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﻮﺗﻪ هﺎﯼ ﺧﺸﮏ‬
‫ﺁﻏﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻂ ﺳﻴﺎﻩ ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدﻩ دارد ﺗﺎ ﭼﻮن ﮔﺮد ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺑﺮﺧﻴﺰد ﺁﺗﺶ در زﻧﺪ ﺗﺎ دﻳﺪﻩ ﺑﺎﻧﺎن دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﻃﺒﺎﻻن ﻃﺒﻞ ﺑﮑﻮﺑﻨﺪ و درﺑﺎﻧﺎن ﺁب در ﺧﻨﺪق ﺑﻴﻨﺪازﻧﺪ و دروازﻩ هﺎ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ‪".‬‬

‫‪6‬‬
‫ﺁن ﮔﺎﻩ اﻳﻦ اﺑﻮاﻟﻤﻮﻳﺪ از اﺻﻨﺎف ﻣﺮدﻣﺎن ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺧﺎص و ﻋﺎم‪ ،‬و در ﺑﺎب ﮐﺸﺖ ﮐﺎران و دﺳﺖ ورزان ﺳﺨﻦ ﺑﻪ درازا‬
‫ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ رﺳﻢ اﻗﻄﺎع و ﺗﻴﻮل و ﻣﻘﺪار ارﺗﻔﺎع وﻻﻳﺖ و ﺧﺮاج ذﮐﺮ ﮐﻨﺪ و ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﺎن را ﻣﻨﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﻨﺪ و‬
‫ﺳﻨﮓ و ﻣﻴﺰان ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﺻﻔﺖ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻮﻗﻠﻤﻮن ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻃﺮز ﺑﺎﻓﻨﺪ و در ﮐﺪام راﺳﺘﻪ ﺑﺎزار‪ .‬و‬
‫ﺳﺨﻨﯽ ﻏﺮﻳﺐ دارد در اﻳﻦ ﺑﺎب ﮐﻪ اﻳﻦ ﭘﺎرﭼﻪ را ﺑﻪ هﺮ وﻗﺘﯽ از روز رﻧﮕﯽ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ و ﺟﺰ اﻣﻴﺮ و ﺧﺎﺻﺎن ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬و ﻋﺎﻣﻪ از ﮐﺘﺎن ﺁﺑﯽ ﻗﺒﺎ ﮐﻨﻨﺪ و ﭘﻴﺮاهﻦ و ازار ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﻣﺎ دﺳﺘﺎر ﺑﺴﺘﻦ هﻤﻪ ﺧﻠﻖ را ﻓﺮﻳﻀﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ وﺿﻴﻊ و ﺷﺮﻳﻒ‬
‫ﺑﺮ ﮔﺮد ﺳﺮ دﺳﺘﺎر رﻧﮕﻴﻦ ﭘﻴﭽﻨﺪ ﺑﻪ درازاﯼ ﭘﻨﺞ ذراع‪ .‬ﻃﺮﻓﻪ ﺗﺮ ﺁن ﮐﻪ در ﻃﺮز و ﻧﮕﺎر ﺟﺎﻣﻪ و ﻳﺎ ﺧﻂ و ﺧﺎل زﻧﺎن در هﻤﻪ‬
‫ﮐﺘﺐ ﻣﺘﻘﺪم ﺳﺨﻨﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﻨﺎﻳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﮐﻪ اﺑﻮاﻟﻤﻮﻳﺪﯼ از ﻣﻘﻨﻌﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪﯼ از ﭼﻴﻦ داﻣﻨﯽ و ﻳﺎ ﻧﻘﺶ‬
‫ﭼﺎدرﯼ و ﺣﺘﯽ ﮐﺎﺗﺒﯽ در اﺛﻨﺎﯼ ﻗﺼﻪ از ﺧﺎﻟﯽ ﻣﻴﺎن دو اﺑﺮو و ﻳﺎ ﺣﻠﻘﻪ در ﺣﻠﻘﻪ ﮔﻴﺴﻮان دﻻراﻣﯽ‪ ،‬راﻗﻢ اﻳﻦ دور را ﭼﻪ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ؟ اﻣﺎ از ﺁن ﭼﻪ در ﻣﻄﺎوﯼ رﺳﺎﻟﻪ اﻳﻦ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ ﮔﻮﻳﯽ زﻧﺎن اﺷﺮاف ﻣﻘﻨﻌﻪ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﺳﺮ ﺑﻨﺪﯼ از ﭘﺎرﭼﻪ‬
‫ﺑﻮﻗﻠﻤﻮن ﻣﺰﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻴﻢ ﺗﺎﺟﯽ زرﻳﻦ ﺑﺮ ﻓﺮاز و ﺳﮑﻪ هﺎﯼ زر ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﯽ و ﮔﻮش‪ .‬اﻣﺎ از زﻧﺎن ﻋﺎﻣﻪ ﺑﻪ هﻴﭻ ﻧﺴﺨﻪ‬
‫اﯼ ﺳﺨﻨﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮔﻮﻳﯽ ﺧﻮد ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﻮد هﻤﻪ ﻣﺮدان از ﺧﺎدم و ﻣﺨﺪوم اﮔﺮ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﺟﻔﺖ ﺑﺪان ﺻﻔﺖ ﻣﯽ‬
‫ﺟﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻧﻘﺶ ﺣﻮاﺷﯽ دﻳﻮان هﺎ و ﺳﻔﻴﻨﻪ هﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﻳﺎ ﻓﯽ اﻟﻤﺜﻞ ﺑﺮ ﭘﺮدﻩ ﻗﻠﻢ ﮐﺎرﯼ ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎز ﮔﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﺻﻔﺖ ﺳﺮاﯼ اﻣﺎرت و ﺁن ﻋﻤﺎرت ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﮐﺎﺗﺒﺎن ﻋﺰاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻨﺼﻮر ﺑﻨﻬﺎد‪ .‬اﺑﻮاﻟﻔﻀﺎﺋﻞ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫" ﺑﺪان ﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺪان ﺷﻬﺮ ﺑﻮدم ﮐﻬﻦ دژ ﻧﺪﻳﺪم ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻣﻴﺮان اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ وﻳﺮان ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و ﺑﺮ ﺑﻨﻴﺎد ﺁن ﮐﻮﺷﮑﯽ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪" .‬‬
‫ﺁن ﮔﺎﻩ ﺻﻔﺖ اﻳﻮان هﺎ و ﺳﺘﻮن هﺎ ﺁوردﻩ اﺳﺖ و ﺁن ﮐﺘﻴﺒﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ در ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﮐﻮﻓﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺎﻻر ﺻﺪ‬
‫ﺳﺘﻮن‪ ،‬هﻤﻪ ﻣﺮﺧﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﺁن ﺗﺨﺖ و ﮐﺮﺳﯽ هﺎ‪ .‬ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫" اﻳﻦ ﮐﻮﺷﮏ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ ﺷﻬﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﺎرﻩ اﯼ از ﺳﻨﮓ ﺳﻔﻴﺪ و ﺑﻪ هﻤﺎن ارﺗﻔﺎع ﮐﻪ ﺣﺼﺎر ﺷﻬﺮ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ هﺮ ﺑﻴﺴﺖ‬
‫ﮔﺰ ﺑﺮﺟﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺎ ﮐﻨﮕﺮﻩ هﺎ و ﺧﻨﺪﻗﯽ ﮔﺮد ﺑﺮ ﮔﺮد‪ ،‬ﭘﺮ ﺁب ﺻﺎﻓﯽ‪ .‬و از اﻳﻦ ﺧﻨﺪق ﺗﺎ ﻋﻤﺎرات ﺻﺪور و زﻧﺪان و دﻳﮕﺮ‬
‫ﺳﺮاﯼ هﺎ ﺗﺎ ﺳﻪ ﺗﻴﺮ ﭘﺮﺗﺎﺑﯽ هﻴﭻ ﻋﻤﺎرت ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و ﻣﺮدﻣﺎن ﺛﻘﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ از ﺳﻮارﻩ و ﭘﻴﺎدﻩ ﻣﺮدﯼ هﺰار ﺑﺮ دروازﻩ هﺎ و ﺑﺮج‬
‫هﺎ ﻣﻮﮐﻞ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و دﻩ ﻓﻮج ﺑﺮ ﺧﻨﺪق هﺎ و ﭘﻞ هﺎ‪ .‬و ﺑﻪ ﺷﺒﺎن روز ﭘﻨﺞ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻮق و دهﻞ و ﮐﺎﺳﻪ زﻧﻨﺪ‪ .‬و اﻣﻴﺮ ﺣﺮس ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺎ ﻓﻮﺟﯽ ﭼﻨﺪ هﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﺮ ﭼﻬﺎرﺳﻮق هﺎ و ﻣﻴﺎدﻳﻦ و در ﮔﺎﻩ ﺻﺪور و ﺧﻮاﺟﮕﺎن ﺷﻬﺮ ﻣﻮﮐﻞ اﻧﺪ ﻣﺒﺎدا ﻋﻴﺎرﯼ ﻳﺎ ﺷﺒﺮوﯼ‬
‫ﺧﻮاب ﺧﻮاﺻﮕﺎن ﺑﻴﺎﺷﻮﺑﺪ ﻳﺎ ﻧﻘﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻳﻐﻤﺎ ﺑﺮد‪".‬‬
‫و ﺑﺮ ذﻳﻞ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﮐﺎﺗﺐ ﻳﺎ ﻧﺎﺳﺨﯽ ﺁوردﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺣﺎﺟﺐ ﺳﺎﻻر ﻟﺸﮑﺮ ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ از اﻳﻦ ﺳﺮاﯼ اﻣﺎرت ﺗﺎ ﺑﻴﺮون‬
‫ﺟﺎﯼ ﺷﻬﺮ ﻣﺨﺮﺟﯽ هﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻮارﻩ از ﺁن ﺗﻮان ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬و اﻣﺎ اﻳﻦ راﻩ ﮐﺲ ﺟﺰ اﻣﻴﺮ ﻧﺪاﻧﺪ و ﺁﻧﺎن ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺨﺮج در دل‬
‫ﺧﺎﮎ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺮ ﺑﺎ ﻏﻴﺮﯼ ﻧﮕﻮﻳﻨﺪ هﻢ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻩ اوﻟﯽ اﻻﻣﺮ ﺑﻪ ﻏﺮﻓﻪ اﯼ ﺑﺎزداﺷﺘﻨﺪ و درﮔﺎﻩ ﻏﺮﻓﻪ ﺑﻪ ﺳﻨﮓ و ﺁهﮏ‬
‫ﺑﺮﺁوردﻧﺪ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ در ﮐﺘﺐ ﻋﺠﺎﻳﺐ اﻟﻤﺨﻠﻮﻗﺎت ﺑﻨﺎﯼ ﺷﺎرﺳﺘﺎن و ﺁن ﮐﻬﻦ دژ ﺑﻪ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ از ﭘﺲ ﺁن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﻖ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫" ﻣﻦ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ام‪ ،‬و اﻳﻦ ﺁﺳﻤﺎن ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ام و اﮔﺮ ﻧﻪ ﺧﻮد داﻧﻴﺪ ﮐﻪ روزﯼ ﺗﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻦ اﻧﺪر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﻢ‬
‫ﺑﺪهﻢ ﻳﺎ ﻧﺪهﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺮهﺎﺗﺎن ﺑﺨﺸﻮدﻩ ﻣﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺷﺎرت دﺳﺘﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﺮﻳﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ".‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺳﺮاﯼ اﻣﺎرت‬
‫ﺑﺴﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﮔﺮد ﺁن ﺳﺮاهﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر و زﻧﺪان و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮔﺎهﯽ‪ .‬ﺣﺼﺎر ﺷﺎرﺳﺘﺎن ﻧﻴﺰ هﻢ او ﮐﺮد و از ﺁن ﭘﺲ ﺑﻪ رﺑﺾ‬
‫ﺑﺎﻏﺴﺘﺎن هﺎ‪ ،‬و ﺧﺎﻧﻪ هﺎ ﮔﺮد ﺁن و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮔﺎهﯽ دﻳﮕﺮ‪ .‬ﭘﺲ دﻳﻮان را ﮔﻔﺖ ﮔﺮد ﺷﻬﺮ هﻔﺖ ﺣﺼﺎر ﮐﺮدﻧﺪ هﻢ از ﺳﻨﮓ اﻣﺎ‬
‫هﺮ ﻳﮏ ﺑﻪ رﻧﮕﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ هﻔﺖ ﻓﻠﮏ ﮔﺮدان و ﺑﻪ ﮔﺮد ﺁن ﺣﺼﺎر ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺧﻨﺪﻗﯽ ‪ ،‬ﺗﻤﺜﻴﻠﯽ از ﺁن درﻳﺎﯼ ﻣﺤﻴﻂ ﮐﻪ ﮔﺮد‬
‫ﺑﺮ ﮔﺮد رﺑﻊ ﻣﺴﮑﻮن ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ هﻤﻪ ﺧﻠﻖ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﮐﻪ اوﺳﺖ ﺧﺪاﯼ‪ ،‬و ﺁن ﺷﻬﺮ را ﺟﻤﮑﺮد ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺟﻢ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ؛ ﺑﺪﻳﻦ ﮐﻨﺎﻳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻓﻠﮏ ﺛﻮاﺑﺖ و اﻓﻼﮎ ﮔﺮدان ﻧﻴﺰ ﮐﺮدﻩ اوﺳﺖ‪.‬‬
‫راﻗﻢ ﮔﻮﻳﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻪ ﮐﺘﺐ ﻣﺘﺄﺧﺮ ﺑﺮ رﺳﺎﻟﻪ اﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ در ﺑﺎب اﻳﻦ ﺷﻬﺮ از ﺑﺎروﻳﯽ ﺳﺨﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺧﻨﺪﻗﯽ ﺧﺸﮏ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﻣﺘﻘﺪﻣﺎن هﻤﻪ از ﺁن ﻧﻘﺶ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺪان ﺻﻔﺖ ﮐﻪ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬و ﻃﺮﻓﻪ ﺁن ﮐﻪ ﮐﺎﺗﺒﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻧﺼﺮ ﺑﺼﺮﯼ ﻧﺎم ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺳﺘﺎدم‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﺑﺎب اوﻟﻴﺎ اﷲ رواﻳﺘﯽ دﻳﺪم ﺑﻪ ﺧﻂ ﺟﻠﯽ و ﻗﻠﻢ ﺗﻌﻠﻴﻖ ﮐﻪ‪ ":‬ﺑﺮ ﺳﺘﻮن راﺳﺖ دروازﻩ اﯼ از ﺑﻼد‬
‫اﻳﻦ دﻳﺎر ﺻﻮرﺗﯽ هﺴﺖ ﺑﺮ ﻣﺜﺎل ﺻﻮرت اوﻟﻴﺎء اﷲ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﭼﻮن هﺰارﻩ ﺳﺮﺁﻳﺪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺮق ﺧﺮوج ﮐﻨﺪ و ﺧﻠﻖ را ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﺪ‪".‬‬
‫اﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ ﮔﻮﻳﺪ و ﺁن ﮔﺎﻩ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺣﮑﺎﻳﺖ اﺑﺎﺣﺘﻴﺎن ﺷﻮد ﻳﺎ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﺎن ﮐﻪ‪:‬‬
‫در" ﮐﺘﺐ ﻣﻘﺎﺗﻞ و ﻣﻼﺣﻢ و ﻧﻴﺰ ﺳﻴﺮت هﺎﯼ ﻣﻠﻮﮎ در اﻳﻦ ﺑﺎب رواﻳﺎت ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن هﻴﭻ ﻧﺴﺨﻪ اﯼ از ﺁن هﻤﻪ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺪﻳﻦ دﺧﻤﻪ ﮐﻪ درﺑﻨﺪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﭼﻪ ﺗﻮاﻧﻢ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﺁن هﻤﻪ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺳﺎل هﺎ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﺖ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻢ از ﺻﺪ ﻳﮑﯽ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺴﻮدﻩ هﺎﯼ ﻣﺮا دﻳﻮاﻧﻴﺎن ﺑﺎز ﭘﺲ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ اﻳﻦ ﻗﺼﻪ رﻧﮕﯽ دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺪ ﻋﻬﺪﯼ‬
‫زﻣﺎﻧﻪ را ﺑﺪﻳﻦ اﻧﺪﮎ ﻣﺎﻳﻪ ﻗﻮت ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺴﻨﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮد‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﺎم ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻧﻴﺎورم‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﻠﺴﻠﻪ راوﻳﺎن ﻧﻘﻠﯽ ﻓﺮو ﮔﺬارم ﻣﻌﺬور‬
‫ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﮔﺮ ﭼﻪ در هﻤﻪ ﺁن ﮐﺘﺐ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ام ﻳﺎ هﻢ اﻳﻨﮏ ﺑﻪ ﮐﺘﺐ ﺧﺎﻧﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮ ﻳﺎ ﻣﺪرﺳﻪ ﻋﺒﺪﻳﻪ ﭼﻮن ﺧﺸﺖ ﭘﺎرﻩ‬
‫ﺑﺮهﻢ ﻧﻬﺎدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬دو رواﻳﺖ ﻧﺘﻮان ﻳﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻋﺒﺎرت در اﻳﻦ ﺑﺎب‪ .‬دﻳﮕﺮ ﺁن ﮐﻪ ﮐﺎﺗﺒﺎن ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﮏ ﺧﻮارﮔﯽ و‬
‫رﺳﻢ ﺧﻮاﺟﻪ ﭘﺮورﯼ دورغ و راﺳﺖ ﺑﻪ هﻢ ﺑﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﮐﺎﺗﺐ اﻳﻦ دور را ﺟﺰ ﻧﻘﻞ ﻧﺎﻗﻼن ﭼﺎرﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ راوﻳﺎن را در ﻃﻮل دورﻩ هﺎﯼ دوازدﻩ ﮔﺎﻧﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و دو ﻧﺺ ﻳﮏ واﻗﻌﻪ در ﻋﺒﺎرت و ﻣﻀﻤﻮن از‬
‫زﺑﺎﻧﯽ ﺗﺎ زﺑﺎﻧﯽ دﻳﮕﺮ هﻴﭻ ﺑﻪ هﻢ ﻧﻤﺎﻧﻨﺪ‪".‬‬

‫‪7‬‬
‫ﺁن ﮔﺎﻩ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ ":‬ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدﻣﺎن را ﺑﺮ اﻳﻦ دﺑﻴﺮان ﮐﻪ ﻣﺎﺋﻴﻢ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻧﺎﻗﻼن اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺟﺰ ﺑﺎ هﻤﺪرد‬
‫ﻧﮕﻮﻳﻨﺪ ﺁن ﭼﻪ داﻧﻨﺪ‪ .‬و اﻣﺎ در ﺁن ﭼﻪ ﻣﻦ دﻳﺪﻩ ام و ﻳﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩ ام ﺑﻪ هﻤﻪ ﻧﻘﻞ هﺎ ﺳﺨﻦ از ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﺎن ﻣﯽ رود و اﻳﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ ﺁﻧﺎن ﺣﺎﺟﺖ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد و ﺑﯽ ﺑﺮﮔﯽ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ هﻴﭻ ﮐﺲ را ﺑﺮ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﺎرﯼ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ هﻤﻪ ﺧﻠﻖ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪاﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺰ و ﺟﻞ‪ .‬و ﺣﺠﺖ ﺁﻧﺎن اﻳﻦ ﮐﻪ ﺁن ﮐﻪ ﺷﺨﻢ زﻧﺪ و ﺗﺨﻢ ﭘﺎﺷﺪ و ﺁب هﻢ او ﺑﻪ ﮐﺸﺘﺰار‬
‫ﺑﻴﻨﺪازد و درو هﻢ او ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل هﻢ او را ﺑﺎﻳﺴﺖ‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬در رواﻳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻣﻴﻦ ﺧﺪاﯼ راﺳﺖ ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ و‬
‫ﮐﺲ را ﭼﻪ ﺣﺪ ﺁن ﮐﻪ زﻣﻴﻦ ﺧﺪا ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ را ﺑﻪ اﻗﻄﺎع دهﺪ‪ ،‬و ﺁن ﮐﻪ ﻧﺼﻒ ﮔﻴﺮد ﻳﺎ ﺛﻠﺚ ﻳﺎ ﺧﻤﺲ ﻇﺎﻟﻤﯽ اﺳﺖ ﻓﺎﺟﺮ‪ .‬ﮔﺮوهﯽ‬
‫را ﻧﻴﺰ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﺮﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ دﺳﺖ ورزان ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ ﺣﮑﻢ ﺷﺎﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﮐﺘﺐ ﻣﻠﻞ و ﻧﺤﻞ و ﻧﻴﺰ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮاﺟﻪ ﺁﻣﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ اﻳﻨﺎن اﺑﺎﺣﺖ زﻧﺎن رواﺳﺖ هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﺑﺎﺣﺖ زﻣﻴﻦ و ﻣﻮاﺷﯽ‪ ،‬ﺗﺎ هﻤﻪ ﺧﻠﻖ را از هﻤﻪ ﻧﻌﻤﺎت ﺧﺪا‬
‫ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﻧﺼﻴﺐ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﺟﻪ ﺁوردﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺁن دور ﮐﻪ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮدﻧﺪ اﮔﺮ ﻣﺮدﯼ ﺑﻴﺴﺖ ﻣﺮد را – ﺑﻴﺶ ﻳﺎ ﮐﻢ – ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﯼ‪ ،‬از ﭘﺲ ﻧﺎن و ﮔﻮﺷﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮاب ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺁن ﮔﺎﻩ ﻳﮏ ﻳﮏ ﺑﺎ ﻣﻨﮑﻮﺣﻪ ﻣﺮد ﮔﺮد ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪".‬‬
‫راﻗﻢ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ اﯼ هﻤﻴﻦ دﻳﺪم ﺑﺪﻳﻦ ﻋﺒﺎرت اﻣﺎ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﺗﻌﻠﻴﻖ ﻧﺒﺸﺘﻪ ﺑﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﺁهﻮ‪ ،‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫" ﭼﻮن ﺁن ﺟﺎ رﺳﻴﺪم هﻤﻪ ﺟﺎ ﻟﻌﻦ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﺑﻮﻃﺎهﺮ اﺳﺖ ﺣﺎﮐﻢ وﻗﺖ ﺗﺎ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﻣﻼ و ﻳﺎ‬
‫ﺧﻼء ﺟﺰ ﻃﻌﻦ ﺁﻧﺎن ﮔﻮﻳﺪ زﺑﺎﻧﺶ ﺑﺒﺎﻳﺪ ﺑﺮﻳﺪ‪ .‬از ﻣﺮدﻣﺎن ﺛﻘﻪ ﺷﻨﻴﺪم ﻳﮑﯽ دو را ﻣﻴﻞ ﺑﺮ ﺣﺪﻗﻪ ﭼﺸﻤﺎن ﮐﺸﻴﺪﻩ اﻧﺪ ﻋﺒﺮت‬
‫دﻳﮕﺮان را‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﺳﺮهﻨﮕﯽ ﻣﺮا ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺐ هﻨﮕﺎم ﺑﺮ اﻳﻦ ﺁﺳﺘﺎن هﻴﮑﻠﯽ اﻧﺴﺎﻧﯽ دﻳﺪم ﺑﻪ دﺳﺘﯽ ﻣﺸﻌﻠﻪ ﺧﺎﻣﻮش و ﺑﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ دﺳﺖ ﭼﻮب دﺳﺘﯽ‪ .‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ ﮐﻪ دﻳﺮﮔﺎﻩ ﺑﻮد و ﺧﺎﻧﮕﻴﺎن هﻤﻪ در ﺧﻮاب‪ .‬ﺗﻴﻎ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻢ و از ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻨﮕﺮﻳﺴﺘﻢ‪ .‬از ﭘﻠﮑﺎن‬
‫ﻓﺮود ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺒﺎﻳﯽ ﺳﭙﻴﺪ و ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮ ﺗﻦ داﺷﺖ و ﺑﻪ دﺳﺘﺎرﯼ ﺳﭙﻴﺪ ﺳﺮ و روﯼ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺷﺒﮕﺮد ﻧﻴﺴﺖ ﻳﺎ‬
‫ﻋﻴﺎرﯼ‪ .‬ﺑﺎﻧﮓ زدم‪ :‬ﮐﻴﺴﺘﯽ؟ ﺑﮕﺮﻳﺨﺖ‪ .‬ﻳﺎران را ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ زدم ﮐﻪ هﺎن ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﻪ اﯼ اﺳﺖ‪ .‬و ﺧﻮد ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻪ ﮐﻒ در ﭘﯽ‬
‫اش ﺗﺎﺧﺘﻢ و هﻤﻪ راﻩ ﺑﺎﻧﮓ ﻣﯽ زدم ﺗﺎ ﻣﮕﺮ اﻣﻴﺮ ﺣﺮس راﻩ ﺑﺮ او ﺑﺒﻨﺪد‪ .‬در ﺧﻢ ﮐﻮﭼﻪ اﯼ ﺑﺪو رﺳﻴﺪم و ﺑﻪ ﻳﮏ زﺧﻢ ﺗﻴﻎ‬
‫دﺳﺖ و ﭼﻮﺑﺪﺳﺘﺶ ﺑﻴﻨﺪاﺧﺘﻢ‪ .‬دوان دور ﺷﺪ‪ .‬دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻢ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎز ﺁﻣﺪم‪ .‬در اﻧﮕﺸﺖ او اﻧﮕﺸﺘﺮﯼ ﭘﺪر دﻳﺪم‪ .‬اﻣﻴﺮ‬
‫ﺣﺮس ﺑﺎ ﮔﺰﻣﮕﺎن ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﮔﺮﻳﻪ ﻓﺮو ﺧﻮردم ﮐﻪ‪ :‬دﺳﺖ ﺑﺮادر ﺑﺮﻳﺪﻩ ام‪ .‬ﻓﺮدا ﺑﻮ ﻃﺎهﺮ ﻣﺮا ﺧﻠﻌﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎد و اﺳﺒﯽ‬
‫ﺧﺎﺻﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺸﻴﻦ و ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻴﺎ‪ .‬ﺑﺮﻓﺘﻢ و هﻤﻪ راﻩ ﻣﻨﺎدﻳﺎن ﻧﺪا ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‪ :‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻣﺮد ﮐﻪ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﯽ را ﺑﺮ‬
‫ﺑﺮادر در ﻧﺒﺨﺸﻮد‪".‬‬
‫ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ ":‬اﻣﺎ ﮔﺎﻩ ﻧﺎﻗﻠﯽ ﺑﺪﻳﻦ دور ﭼﻮن ﺑﻪ ذﮐﺮ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﺎن رﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻌﻦ و ﻟﻌﻦ ﺁﻧﺎن اﺑﺘﺪا ﮐﻨﺪ از ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ‬
‫اﺑﺎﺣﺖ ﻣﺎل روا داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬و در ﺧﺘﻢ ﻣﻘﺎل ﺣﺪﻳﺜﯽ ﺑﻴﺎورد ﮐﻪ اﻳﻦ اﺑﺎﺣﺖ زﻧﺎن ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﻢ ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ".‬و ﺁن‬
‫ﮔﺎﻩ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺼﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ‪:‬‬
‫"ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ ﺁﻧﺎن هﺮ ﮐﻪ را ﺳﺮ ﺟﺎﻧﺒﺎزﯼ ﻣﯽ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺧﺮاﺑﺎت ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﭘﻨﻬﺎن از ﻏﻴﺮ‪ .‬ﺑﺰرگ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺖ‬
‫ﺧﻮن ﭼﮑﺎن ﺧﻄﯽ ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﯽ او ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ ﮐﻪ هﻢ ﺧﻮن ﻣﺎﻳﯽ‪ .‬و ﺁن ﮔﺎﻩ رازﯼ ﭼﻨﺪ ﺑﺎ او ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺪار ﻓﻠﮏ ﺑﺮ ﭼﻴﺴﺖ‬
‫و ﺣﮑﻢ ﮔﺰارﯼ ﺑﺮ ﺧﺎﮎ ﮐﻪ را ﺳﺰاﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻮن ﺑﻪ درﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺪن ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﻪ اﯼ‪ ،‬رو ﺑﻪ دﺳﺘﺎر ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬هﺮ دو‬
‫ﮔﻮﻧﻪ اش ﺑﻪ ﮔﻞ ﻣﯽ اﻧﺪود ﮐﻪ اﮔﺮ راﻩ ﺧﺮاﺑﺎت ﺑﺮ ﮐﺲ ﺑﻨﻤﺎﻳﯽ ﺧﺎﮐﯽ‪".‬‬
‫راﻗﻢ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﺮ ﮐﺘﺐ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺎم اﻳﻦ ﻋﻬﺪ رواﻳﺎت ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ در ﭼﻨﺪ و ﭼﻮن ﮐﺎر‪ .‬و از ﺁداب اﻳﻦ ﻗﻮم ﻳﮑﯽ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﻮن‬
‫ﺑﻪ ﻣﻈﻬﺮ ﻗﻨﺎت ﻳﺎ ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺮﻗﯽ ﺁب اﻧﺒﺎرﯼ ﻣﯽ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﭼﻬﻞ و ﻳﮏ ﭘﻠﻪ ﻓﺮو ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و دق اﻟﺒﺎب را ﺑﻴﺖ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﺑﻪ‬
‫زﺑﺎن ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ زﻣﺰﻣﻪ اﯼ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﭼﻮن درﯼ ﭼﻨﺪ ﻗﺎﻣﺖ ﮐﻮدﮐﯽ ﮔﺸﻮدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ دﺳﺘﺎر ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﯽ‬
‫ﺑﻮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﭘﻴﺶ از ﻏﺮوب از ﭘﻠﮑﺎن ﻓﺮاز ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮﺑﺪﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺘﯽ و ﻣﺸﻌﻠﻪ روﺷﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ دﻳﮕﺮ دﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺘﺎر ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎﻻ ﭘﻮﺷﯽ ﺑﺮ دوش‪،‬و ﺑﺮ داﻣﻦ ﻗﺒﺎ ﻧﻘﺶ هﺎﻳﯽ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﻮن از ﻟﮏ ﺷﺮاب ﻳﺎ ﺧﻮن‪.‬‬
‫وﻗﺎﻳﻊ ﻧﮕﺎران از هﻴﺎﮐﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺎ هﻤﺎن ﭼﻮﺑﺪﺳﺖ و ﻣﺸﻌﻞ ﺧﺎﻣﻮش‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﯽ ﺳﭙﻴﺪ ﺑﺮ ﺗﻦ و دﺳﺘﺎرﯼ ﺳﭙﻴﺪ‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺑﺮ ﺳﺮ‪ ،‬و ﮔﺎﻩ ﻣﺴﺘﯽ اﻓﺘﺎن و ﺧﻴﺰان ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ ﭼﻮﺑﺪﺳﺖ دادﻩ‪ ،‬ﺳﺮودﯼ ﻏﺮﻳﺐ ﺑﺮ ﻟﺐ‪ ،‬ﻣﺸﻌﻠﯽ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﺮ دﺳﺖ‪ .‬و‬
‫ﺑﺪان ﺳﻔﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫"ﺑﺪﻳﻦ روز ﺳﺮﯼ ﺑﻪ ﮔﻠﺨﻦ ﺣﻤﺎم ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻏﻮﻏﺎ ﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﻪ ﮔﺎﻧﺶ ﮐﺸﺘﻪ اﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا راز ﺑﺮ ﻏﻴﺮﯼ‬
‫ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ‪".‬‬
‫ﺑﻮ اﻟﻤﺠﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"از ﭘﺪرم ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ ﭼﻮن ﮐﺎر ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ ﻣﺮدﻣﺎن ﻗﺼﻪ ﺑﺮ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺮ اﻣﻴﺮ ﻣﺎﺿﯽ‪ ،‬ﻣﻠﮏ اﻋﻈﻢ‪ ،‬ﺧﺴﺮو اﻋﺪل اﮐﺮم‪،‬‬
‫ﺳﺮور ﻣﻠﻮﮎ ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻣﻼذ اﻟﻤﻠﻬﻮﻓﻴﻦ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻧﻴﺎ و اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻋﺰاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻨﺼﻮر‪ ،‬ﮐﺮم اﷲ وﺟﻬﻪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﻴﻎ و ﺗﻴﻎ داراﻧﺶ‬
‫ﻓﺘﻨﻪ ﺁﻧﺎن را ﮐﻔﺎﻳﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﻴﺮ ﺳﻪ ﺗﻦ از ﻣﻌﺘﻤﺪان را ﮔﻤﺎﺷﺖ ﺗﺎ رﺳﻢ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﯽ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺳﻨﺖ ﻓﺮو ﻧﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ روزﯼ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﺑﺎر ﺣﺎﺟﺐ را ﮔﻔﺖ ﺁﻧﺎن را از درﮔﺎﻩ ﺑﺮاﻧﺪ و ﺑﻪ دﻳﮕﺮ روز ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺗﻤﺎم در ﻣﻼء ﻋﺎم ﺑﻪ‬
‫ﭼﻮب ﭘﻮﺳﺖ ﭘﺎﻳﺸﺎن ﺑﮕﺸﺎﻳﻨﺪ‪ .‬از ﭘﺲ ﻣﺎهﯽ ﻓﺮﻣﺎن ﻗﻀﺎ ﻧﻔﺎذ ﺷﺮف ﺻﺪور ﻳﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﺧﺎدﻣﺎن درﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺧﻠﻮﺗﺨﺎﻧﻪ ﺳﭙﻴﺪ‬
‫ﺟﺎﻣﮕﺎن ﺑﺸﺘﺎﺑﻨﺪ و در ﺑﮕﺸﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺮ دو ﻣﻌﺘﻤﺪ اﻣﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﮔﻠﺨﻦ ﻣﺤﻠﻪ ﮐﻮﺷﮏ‪ .‬ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺗﺎ دﻳﺮﯼ ﺁن ﻣﻌﺘﻤﺪ اﻣﻴﺮ‬
‫ﮐﻪ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ رﺳﻢ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﺎن ﺁن رﺳﻢ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮد اﻣﺎ هﻴﭻ ﮐﺲ در ﻧﮕﺸﺎد‪ ،‬ﭼﺎر و ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﺿﺮﺑﻪ ﺗﺒﺮ‬
‫در ﺑﮕﺸﺎدﻧﺪ و ﺑﻪ اﻧﺪرون ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮداﺑﻪ اﯼ دﻳﺪﻧﺪ ﺟﻮﻳﯽ ﭘﺮ ﺁب در وﺳﻂ ‪ ،‬و در دو ﺳﻮﯼ ﺑﻪ هﺮ ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻣﯽ ﺧﻢ هﺎﯼ‬
‫ﺧﺴﺮوﯼ ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ در ﺗﻦ دﻳﻮار‪ ،‬و ﺑﺮ ﺳﺮ هﺮ ﻳﮏ ﻣﺸﻌﻠﯽ روﺷﻦ‪ .‬و ﺁن ﮔﺎﻩ ﺳﺮداﺑﻪ اﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺳﺮداﺑﻪ اﯼ دﻳﮕﺮ‪ .‬ﺳﺮ‬
‫اﻧﺠﺎم از ﭼﻬﺎر در ﮔﺎﻩ ﺑﻪ اﺗﺎﻗﯽ در ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻣﺪور‪ ،‬ﺑﺮ ﺁﻣﺪﻩ از ﺳﻨﮓ‪ ،‬و ﺁﮐﻨﺪﻩ از ﺑﻮﯼ ﻋﻨﺒﺮ و ﻣﺸﮏ ﮐﻪ ﺗﺎﻗﯽ دوازدﻩ ﺗﺮﮎ‬

‫‪8‬‬
‫داﺷﺖ ﺑﺎ دوازدﻩ ﻧﻮر ﮔﻴﺮ از ﺳﻨﮓ ﻣﺮﻣﺮ‪ ،‬و ﮔﺮد ﺑﺮ ﮔﺮد ﺳﮑﻮﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﻄﺒﻪ ﺧﺮاﺑﺎت ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺴﺖ‪ ،‬و در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺁﺗﺸﺪاﻧﯽ‬
‫ﺑﻮد ﻧﻴﻤﻪ روﺷﻦ‪ .‬و ﺑﺮ ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺮﻗﯽ ﻏﺮﻓﻪ اﯼ ﺑﻮد و ﭘﻴﺮﯼ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺳﭙﻴﺪ و رداﻳﯽ ﺳﭙﻴﺪ‪ ،‬ﺑﯽ دﺳﺘﺎر‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﮐﺮﺳﯽ‬
‫ﻧﻘﺮﻩ‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎ ﭼﻠﻴﭙﺎ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮ ﺟﺎﯼ ﺧﺸﮏ ﺷﺪﻩ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺑﻪ اﻣﻴﺮ ﻣﺎﺿﯽ ﻋﺰاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻨﺼﻮر ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺁن ﭘﻴﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ‬
‫اﻧﺪ و اﻳﻦ ﻣﻌﺘﻤﺪ ﺟﺰ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﺎ دﻳﺪﻩ اﻳﻢ ﻧﺪاﻧﺪ‪ .‬ﻋﺰاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ دﻳﻮارهﺎ ﺑﺸﮑﺎﻓﻨﺪ و هﻤﻪ ﺳﻨﮓ هﺎ را از ﻃﺎق و دﻳﻮار و‬
‫ﮐﻒ ﺑﺮ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﮕﺮ دﻓﻴﻨﻪ هﺎ ﺷﺎن ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ و ﻳﺎ ﺁن ﻧﻘﺐ ﮐﻪ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﺎن از ﺁن ﺑﻪ در ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و از ﭘﺲ‬
‫ﻣﺎهﯽ در زﻳﺮ ﺁن ﺁﺗﺸﺪان ﭼﺎهﯽ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﺳﺮدﯼ هﻮاﻳﺶ ﺑﻪ زﻣﻬﺮﻳﺮ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻃﻨﺎب ﻓﺮو ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و دﻟﻴﺮﯼ ﭼﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ درون ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎﻻرﯼ دﻳﺪﻧﺪ ﭼﻨﺪ ﺗﺎﻻر ﮐﻮﺷﮏ اﻣﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎر ﺳﺘﻮن در دو ﺳﻮﯼ‪ ،‬و ﮔﺮد ﺑﺮ ﮔﺮد ﮐﺮﺳﯽ هﺎﻳﯽ از‬
‫ﻧﻘﺮﻩ‪ ،‬و ﻣﺠﻤﺮ هﺎﻳﯽ ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬و ﭘﻴﺶ ﭘﺎﯼ هﺮ ﮐﺮﺳﯽ ﺳﺎﻏﺮﯼ واژﮔﻮن ﻳﺎ ﺷﮑﺴﺘﻪ‪ ،‬و ﺑﺮ ﺳﻘﻒ دوازدﻩ ﻧﻮر ﮔﻴﺮ هﻤﻪ‬
‫از رﺧﺎم‪ ،‬هﺮ ﻳﮏ ﺑﻪ رﻧﮕﯽ‪ .‬و ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺗﺎﻻر ﭘﺮدﻩ هﺎﻳﯽ ﺑﻮد از اﺑﺮﻳﺸﻢ ﺧﺎم‪ ،‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﺻﻔﻪ اﯼ و ﺗﺨﺘﯽ از ﭼﻮب ﺻﻨﺪل‪،‬‬
‫ﻣﺮﺻﻊ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﮔﻮهﺮهﺎ‪ .‬ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ هﻤﻴﻦ ﻧﻘﺶ دﻳﺪﻧﺪ ﺑﺎ ﻗﺎﺑﯽ ﻣﺮﺻﻊ ﺑﻪ ﻳﺎﻗﻮت‪ ،‬ﺗﮑﻴﻪ دادﻩ ﺑﺮ دو ﺑﺎﻟﺶ اﻃﻠﺲ‪ ،‬و‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮﯼ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ از ﻧﻴﺎم در ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺮ ﻧﻄﻊ ﭼﺮﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻓﺮود ﭘﻠﮑﺎن ﺗﺨﺖ‪ .‬و در دو ﺳﻮﯼ ﺗﺨﺖ ﻳﺎزدﻩ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﻪ‪ ،‬هﻤﻪ ﺑﺮﻧﺎ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﻮن ﻧﻘﺶ‪ ،‬اﻳﺴﺘﺎدﻩ اﻣﺎ ﺳﺮد ﺷﺪﻩ ﺑﺮ ﺟﺎﯼ‪ ،‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﻴﺮ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻨﺪان ﻟﺐ و ﭼﺸﻢ هﺎ ﺧﻴﺮﻩ ﺑﺮ ﻧﻘﺶ‪".‬‬
‫راﻗﻢ اﻳﻦ دور ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد هﻤﻪ ﺁن ﭼﻪ اﺑﻮ اﻟﻤﺠﺪ وراق در ﺑﺎب ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺁن ﺗﺼﻮﻳﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬اﻣﺎ در ﺑﺎب ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﮐﺮدن ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﺎن در اﻳﻦ وﺟﻴﺰﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺎ اﺳﺖ ﺳﺨﻨﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮔﺮ ﭼﻪ از دﺑﻴﺮﯼ ﭘﺎﯼ در ﺑﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﻬﻤﺖ ﺳﭙﻴﺪ‬
‫ﺟﺎﻣﮕﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﭼﻨﻴﻦ دﻟﻴﺮﯼ هﺎ ﭼﺸﻢ داﺷﺘﻦ ﻣﺮوت ﻧﻴﺴﺖ‪،‬اﻣﺎ دور ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺳﺨﺎن درﮔﺎﻩ از ﭘﺲ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﻓﺼﻠﯽ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻓﺮو ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از او ﻳﺎ دﺑﻴﺮﯼ ﭼﻮن او در ﺣﺒﻴﺐ اﻟﺴﻴﺮ و ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺰﻳﺪﻩ و ﻧﻴﺰ راﺣﺔ اﻟﺼﺪور ﺣﺪﻳﺚ‬
‫هﺎﺳﺖ از ﻣﻴﻞ ﺑﺮ ﭼﺸﻢ ﮐﺸﻴﺪن و دو ﭘﺎرﻩ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺪان ﺟﺎ ﮐﻪ در ﺳﻔﺮ ﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﻣﺘﺎﺧﺮان ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫" از ﭘﺲ ﺁن واﻗﻌﻪ هﺎﻳﻞ در هﻤﻪ ﺷﻬﺮ دﻳﮕﺮ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﻪ اﯼ ﺑﺎ دﻳﺪ ﻧﻴﺎﻣﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ هﻤﻪ ﺑﻪ ﭘﻨﻬﺎن از ﺷﻬﺮ ﺑﺪر ﺷﺪﻧﺪ ﻳﺎ‬
‫ﺟﺎﻣﻪ ﺳﻴﺎﻩ ﮐﺮدﻧﺪ ﺳﻮگ را‪".‬‬
‫دﻳﮕﺮﯼ را راﯼ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬
‫"اﮔﺮ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﯽ ﻇﻦ ﻣﯽ رﻓﺖ ﺑﻪ رﺟﻢ و ﺻﻠﺐ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﺁﻣﺪ و ﺧﺎﻧﻪ اش ﺑﻪ ﻏﺎرت ﻣﯽ رﻓﺖ‪".‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﺳﺮهﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﻨﮕﺮﻩ هﺎﺳﺖ ﻳﺎ ﺁوﻳﺨﺘﻪ از ﺣﺼﺎر‪ ،‬از ﺁﻧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺎز در رواﻳﺘﯽ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ دروازﻩ ﻧﻮﺑﺘﻴﺎن اﻧﺪ ﺗﺎ هﺮ ﮐﻪ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﻮن ﻧﻘﺶ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ ﺳﺮش ﺑﺮدارﻧﺪ و ﺗﻨﺶ ﺑﻪ ﺧﻨﺪق‬
‫اﻧﺪازﻧﺪ ﺗﺎ ﻗﻮت ﺳﮕﺎن ﺷﻮد‪.‬‬
‫و ﻣﻦ ﺑﻨﺪﻩ راﻗﻢ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ در ﻧﺴﺨﺘﯽ از ﺳﻴﺮ اﻟﻤﻠﻮﮎ دﻳﺪم ﮐﻪ‪:‬‬
‫" ﺑﻨﺪﮔﺎن را ﻧﺮﺳﺪ ﮐﻪ در ﮐﺎر ﺧﺪاوﻧﺪان ﻣﻠﮏ و اوﻟﯽ اﻻﻣﺮ ﭼﻮن و ﭼﺮا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺁن ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮاهﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫و دل‪ ،‬رﺳﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐﺮدن ﻋﺎﺻﻴﺎن و ﻗﻬﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺒﺎﻳﺴﺖ داﻧﺴﺖ ﺗﺎ هﻴﺒﺖ و ﺣﺸﻤﺖ او در ﭼﺸﻢ و دل هﺎﯼ ﺧﻼﻳﻖ‬
‫ﺑﮕﺴﺘﺮد‪ ،‬ﭼﻪ ﺣﮑﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ " :‬ﺑﻨﻴﺎد ﻣﻠﮏ دارﯼ ﺑﻪ ﻗﻬﺮ و ﻟﻄﻒ ﺑﺎز ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ هﻴﭻ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﻨﺪﮔﯽ ﻧﮑﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺁن ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ هﻤﻪ ﺣﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﺟﺎن و ﻣﺎل و ﻧﺎﻣﻮس ﺧﻮﻳﺶ اﻳﻤﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻨﺪﻩ اﯼ ﻃﺮﻳﻖ ﭼﺎﮐﺮﯼ ﺑﺪاﻧﺪ و هﻤﻪ ﺁن ﮐﻨﺪ ﻳﺎ اﻧﺪﻳﺸﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻧﻮاﺧﺖ و از ﺣﻄﺎم اﻳﻦ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﯽ ﻧﻴﺎزﯼ داد‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﺪاﻳﮕﺎن ﺧﺪاﯼ را‪ ،‬ﻋﺰ‬
‫و ﺟﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻇﻞ اﺳﺖ‪".‬‬
‫اﻣﺎ در ﮐﺘﺎب ﻣﻼﺣﻢ از اﻳﻦ ﭘﺲ هﻤﻪ ﺳﺨﻦ از ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺮ اﺳﺖ و ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ دور ﺧﺮوج ﮐﻨﺪ از ﺷﺮق‪ .‬و ﻧﺸﺎن‬
‫او ﺁن ﮐﻪ ﺑﺮ دوش ﺑﺎﻻﭘﻮﺷﯽ دارد ﺧﻮﻧﻴﻦ و هﻤﻪ اﺑﺪال و اوﻟﻴﺎﯼ ﺣﻖ در رﮐﺎب او ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺮ هﺮ ﺧﺎﮎ‬
‫ﺧﺸﮏ ﮐﻪ اﺳﺐ دواﻧﺪ از هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﻞ و ﮔﻴﺎﻩ ﮐﻪ در ﺟﻨﺖ هﺴﺖ ﺑﺮوﻳﺎﻧﺪ و ﺧﻠﻖ از ﺁن هﻤﻪ زﻧﺒﻖ و ﻻﻟﻪ و اﻧﻮاع رﻳﺎﺣﻴﻦ و‬
‫اﺳﭙﺮﻏﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﮎ هﺴﺖ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺁن ﺳﻮار هﻢ اوﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺎز ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن ﭼﻮﺑﯽ ﺧﺸﮏ ﺑﺮ راهﺶ ﺑﻨﺸﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫اﮔﺮ ﻓﯽ اﻟﺤﺎل ﺷﮑﻮﻓﻪ ﮐﺮد و ﺑﺮگ ﺁورد و درﺧﺘﯽ ﺷﺪ ﮔﺸﻦ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ اوﺳﺖ‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﮔﻮﻳﻨﺪ در ﻗﺼﻴﺪﻩ راﺋﻴﻪ ﺳﻌﺪ اﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﺑﺼﺮﯼ دو ﺑﻴﺘﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﮐﻪ هﻤﻪ روز ﺑﻪ ﺻﺤﺮا ﻣﯽ روم ﺗﺎ ﻣﮕﺮ در ﺁﺳﻤﺎن ﭼﺘﺮﯼ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﻮﻳﻢ‬
‫ﺑﺮﻳﺪﻩ از اﺑﺮ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ او را ﺑﻴﺎﺑﻢ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺮ اﺳﺐ و هﻤﺎن ﺳﺎﻳﺒﺎن اﺑﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ‪.‬‬
‫اﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ وراق را ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻼﺣﻢ و ﺁن رواﻳﺎت ﮐﺎر ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﺰاردن ﻗﺼﻪ ﺑﺴﻨﺪﻩ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ رﺳﻢ ﮐﻪ او‬
‫ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ در ﺑﺎب اﺳﺒﺎن و ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن هﺮ دور‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺘﺐ دﻳﮕﺮ هﻢ هﺴﺖ‪ ،‬و از ﺁن هﻤﻪ ﻳﮑﯽ هﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺰارات ﮐﺎﺷﺎن و ﻳﮑﯽ‬
‫در ﻣﻠﻞ و ﻧﺤﻞ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ هﺮ دو ﻣﺘﺎﺧﺮﻧﺪ ﺑﺮ ﻗﻮل او‪ ،‬و ﻣﺴﺘﺤﺪث و ﺑﺪﻳﻊ هﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ او ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫" و اﻳﻦ رﺳﻢ رﺟﻢ اﺳﺐ اﻣﻴﺮ ﻧﺎﺻﺮ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر ﻧﻬﺎد ﺑﻪ اﺷﺎرت ﺻﺎﺣﺐ دﻳﻮان رﺳﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻤﺪ اﻣﻴﺮ ﻋﺰاﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ‬
‫وراق ﮐﻪ ﻣﻦ از ﺧﺎﻧﺪان اوﻳﻢ‪".‬‬
‫و اﻣﺎ رﺳﻢ رﺟﻢ اﺳﺐ‪ ،‬و ﺁن اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از ﺳﭙﻴﺪﻩ دم اﺳﺒﯽ ﺑﺎ زﻳﻦ و ﺑﺮگ ﺗﻤﺎم از ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻴﺮ ﺁﺧﻮر ﺷﻬﺮ‬
‫ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دو ﻟﺸﮑﺮﯼ ﺳﻨﺞ ﮐﻮب ﺑﺮ دو ﺳﻮﻳﺶ‪ .‬ﮐﻮﭼﻪ هﺎﯼ ﺳﻨﮕﻔﺮش را ﻃﯽ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺲ از ﻳﮑﯽ دو ﮐﻮﭼﻪ‬
‫و ﺑﻪ هﺮ ﮔﺎﻣﯽ ﻣﯽ دﻳﺪﯼ زﻧﯽ ﮔﻴﺴﻮ ﭘﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﺮهﻨﻪ ﭘﺎﯼ و ﮔﺸﺎدﻩ روﯼ‪ ،‬از درﮔﺎﻩ ﺧﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﺪر ﻣﯽ ﺷﺪ و از ﭘﺲ ﺁن ﮐﻪ از‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺟﻨﺲ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻪ رﺳﻢ ﻧﻴﺎز ﺳﻨﺞ ﮐﻮﺑﺎن را ﻣﯽ داد ﺳﺮ و ﭼﺸﻢ اﺳﺐ ﺑﻮﺳﻴﺪن ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻟﻤﺲ ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺘﯽ ﺑﺮ‬
‫ﻳﺎل ﺑﻠﻨﺪش ﺑﺴﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﻘﺪﻳﻨﻪ اش را ﺁن ارج ﻣﯽ ﺑﻮد اﺟﺎزت ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﻳﺎل اﺳﺐ ﺑﻪ ﮔﻼب ﺑﺸﻮﻳﺪ و ﺑﻪ ﻣﻮﯼ‬
‫ﺧﺸﮏ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ ﺳﻨﺞ زﻧﺎن از ﺗﺮس اﻣﻴﺮ ﻧﺎﺻﺮ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر دﻣﯽ ﺑﻴﺶ ﻧﻤﯽ ﭘﺎﻳﻴﺪﻧﺪ و ﺗﺎ ﭘﻴﺶ از ﻃﻠﻮع ﺑﻪ دروازﻩ‬
‫رﺳﻨﺪ ﺳﻨﺞ ﻣﯽ ﮐﻮﺑﻴﺪﻧﺪ و اﺳﺐ ﺑﺮ دو ﭘﺎﯼ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﺎﺳﺖ و ﺷﻴﻬﻪ اﯼ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ و راﻩ هﺮ روزﻩ ﻣﯽ رﻓﺖ و ﭼﻮن ﺑﻪ‬

‫‪9‬‬
‫دروازﻩ ﺑﺎب اﻟﺸﺮق ﻣﯽ رﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺑﺮج راﺳﺖ دروازﻩ درون ﻣﯽ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﻴﺮ ﺁﺧﻮرش زﻳﻦ ﺑﺮﮔﻴﺮد و ﺗﻴﻤﺎرش ﮐﻨﺪ‪ .‬و‬
‫ﭼﻮن ﭘﺎﺳﯽ از ﻏﺮوب ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ و دروازﻩ ﻣﯽ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﭘﻴﺎدﮔﺎﻧﯽ ﭼﻨﺪ ﻓﺮاز ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻢ هﺎﯼ اﺳﺐ ﻧﻤﺪ ﭘﻴﭻ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻴﻎ‬
‫و ﻣﺸﻌﻠﻪ ﺑﺮ ﮐﻒ در ﻣﻴﺎﻧﺶ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﯽ هﺎﯼ و هﻮﯼ ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻴﺮ ﺁﺧﻮرش ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﻣﺒﺎدا ﮐﻪ ﻏﻮﻏﺎﺋﻴﺎن ﺑﻪ ﺳﻨﮓ و‬
‫ﻳﺎ ﺗﻴﻎ ﺑﺮ ﺁن ﺑﻠﻨﺪ ﻳﺎل ﺁهﻮ ﭼﺸﻢ زﺧﻤﯽ زﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﭘﺲ دوازدﻩ ﺳﺎل رﺳﻢ ﺑﺮ ﺁن ﺑﻮد ﺗﺎ اﺳﺐ را‪ ،‬ﺑﯽ زﻳﻦ و ﺑﺮگ‪ ،‬واﮔﺬارﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد ﺧﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺠﻮﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺷﻬﺮﻳﺎن‬
‫ﮔﻮﻳﯽ از ﺻﺒﺢ اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ را ﭼﺸﻢ ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﭼﻮن روز ﺑﺮ ﺳﺮ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ ﻣﯽ ﺷﻨﻴﺪﯼ ﮐﻪ از ﭘﺸﺖ درﯼ ﻳﺎ‬
‫درﻳﭽﻪ اﯼ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ زارﯼ زار ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻧﻴﻢ روزان ﻣﯽ دﻳﺪﯼ ﮐﻪ زﻧﯽ ﺳﭙﻴﺪ ﻣﻮﯼ ﻣﺠﻤﺮﯼ ﻳﺎ ﺑﺨﻮرﺳﻮزﯼ در دﺳﺖ‬
‫از ﺧﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اﯼ ﻣﯽ رﻓﺖ و ﭼﻮن ﻣﻮﻳﻪ اﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﺎﺳﺖ ﮔﻔﺘﯽ ﭘﻴﺮزﻧﺎن ﺷﻬﺮ ﻧﻪ ﻋﻮد ﻋﻨﺒﺮ ﮐﻪ ﻣﻮﻳﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﻤﺮ رﻳﺨﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬از ﭘﺲ ﻧﻴﻢ روز هﻤﻪ ﮐﻮﭼﻪ هﺎ و ﻣﻴﺪان هﺎ ﮔﺎﻩ ﺧﻠﻮت ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮔﺎﻩ دﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدﯼ ﺑﺎ ﮔﻠﻮﯼ‬
‫ﺑﺮﻳﺪﻩ و ﺗﻴﻎ در دﺳﺖ در ﻣﻴﺪاﻧﯽ ﻳﺎ ﮐﻮﭼﻪ اﯼ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ ﮔﺮد ﺑﺮ ﮔﺮد ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻳﺎ درﻳﭽﻪ اﯼ ﺑﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﮔﺸﻮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد و‬
‫دﺳﺘﯽ ﻇﺮﻳﻒ و ﺳﻔﻴﺪ ﭼﻬﻞ ﮔﻴﺴﻮﯼ ﺑﺮﻳﺪﻩ اش را ﺑﺮ ﺁﺳﻤﺎن ﻣﯽ ﭘﺮاﮐﻨﺪ و ﭼﻮن درﻳﭽﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﺻﺪاﯼ ﺿﺠﻪ اﯼ ﻣﺜﻞ‬
‫ﺷﻌﻠﻪ اﯼ از ﻣﻴﺎن ﺁن هﻤﻪ ﻣﻮﻳﻪ ﻗﺪ راﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دﻣﯽ ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻣﻬﯽ از ﺑﺨﻮر ﻋﻨﺒﺮ و ﻋﻮد ﻳﺎ اﺳﻔﻨﺪ ﻟﺮز ﻟﺮزان ﻣﯽ ﭘﺎﻳﺪ و‬
‫ﭼﻮن ﻓﺮود ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﺑﺨﻮر ﺁن هﻤﻪ ﻣﺠﻤﺮ و ﻋﻮد ﺳﻮز ﭼﺘﺮﯼ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺳﻴﺎﻩ‪ ،‬ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺷﻬﺮ‪ ،‬و ﻣﻮﻳﻪ هﺎ و ﺿﺠﻪ هﺎﯼ‬
‫هﺰاران زن هﻤﻬﻤﻪ ﺑﺎدﯼ در هﺰار ﺷﺎﺧﻪ هﺰار هﺰار درﺧﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﻃﺒﻞ ﻧﻮﺑﺘﯽ از ﺑﺎب اﻟﺸﻤﺎل ﺑﺮﺧﻴﺰد ﻣﺮدﻣﺎن ﺷﻬﺮ را‬
‫ﻣﯽ ﺑﻴﻨﯽ از ﺧﺮد و ﺑﺰرگ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﺮ ﺑﺎم هﺎ و ﻳﺎ در ﻏﺮﻓﻪ هﺎ و ﻣﻨﻈﺮهﺎ‪ ،‬دﺳﺘﺎر ﺑﺮ دوش و ﻳﺎ ﻣﻘﻨﻌﻪ ﺁوﻳﺨﺘﻪ از رﺧﺴﺎر ﺑﺎ‬
‫دو روزن از ﺑﻬﺮ ﭼﺸﻢ را‪ ،‬و هﻤﻪ روﯼ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺑﺎب اﻟﺸﺮق‪ .‬درﻳﻎ ﮐﻪ در ﭘﻴﭻ و ﺧﻢ ﺁن راﻩ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺮدﺑﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﺮ ﮔﺮدوﻧﻪ ﺑﺎد ﺑﻪ ﻧﺎرون ﻣﯽ رﺳﺪ و ﺻﻒ ﭘﻨﺞ ﺳﺮو هﻤﻴﺸﻪ ﺳﺒﺰ‪ .‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﭘﻴﺶ از ﺁن ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﮐﻨﮕﺮﻩ هﺎﯼ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻐﺮب‬
‫ﺧﻮﻧﻴﻦ ﮐﻨﺪ از ﺑﺎم هﺎ و ﻣﻨﻈﺮهﺎ ﻓﺮود ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ و ﺑﺮ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ درهﺎ‪ ،‬داﻣﻦ و دﺳﺘﺎر ﻟﺒﺎﻟﺐ از ﺳﻨﮓ‪ ،‬و ﮔﺎﻩ ﺗﻴﻐﯽ ﺑﻪ دﻧﺪان‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺻﺪاﯼ ﭘﺎﯼ اﺳﺐ را ﺷﻤﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﺳﺐ ﭼﻮن از ﻣﻴﺪان ﺑﺰرگ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺳﺮ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻣﯽ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻮﯼ‬
‫ﻧﺎﯼ و ﭼﺮم ﺁﺷﻨﺎﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﭘﺲ اﻳﻦ هﻤﻪ ﺑﻮﻳﯽ دﻳﮕﺮ هﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ دﻣﯽ ﺑﻮﯼ را ﺑﻪ ﻣﻨﺨﺮﻳﻦ در ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ .‬اﻣﺎ هﻨﻮز هﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻳﺎل اﻓﺸﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ دو ﭘﺎﯼ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﻴﺰد‪ .‬ﭘﻴﺮﺗﺮ از ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻬﻪ اﯼ ﺑﻮﯼ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺮﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﻴﺎهﯽ‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ در ﭘﺲ ﭘﻴﮑﺮﻩ اﯼ ﻳﺎ ﺳﺘﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﻴﻦ اﻳﺴﺘﺎدﻩ‪ ،‬ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺪ‪ ،‬ﺳﻢ ﺑﺮ ﺳﻨﮕﻔﺮش ﻣﯽ ﺳﺎﻳﺪ‪ .‬ﺳﻴﺎهﯽ هﺎ‬
‫ﺁﺷﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺳﻨﮓ هﺎ ﺑﺮ ﻗﻮس ﻧﻴﻢ داﻳﺮﻩ ﺷﺎن ﻣﯽ ﻟﻐﺰﻧﺪ و ﺑﺮ ﺳﺮ و ﺳﻴﻨﻪ و ﺷﮑﻢ ﻓﺮود ﻣﯽ اﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﺳﺎق هﺎش ﻣﯽ‬
‫ﻟﺮزد‪ .‬از ﮐﻮﭼﻪ اﯼ ﺑﻪ ﮐﻮﭼﻪ اﯼ ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺰد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺧﺖ ﮐﻪ از ﭘﺲ دوازدﻩ ﺳﺎل رﻓﺖ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺎم زدن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻳﺴﺘﺎدن ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮش هﺎ ﺑﺮ اﻓﺮاﺷﺘﻪ ﺻﺪاﯼ ﺧﻔﻪ ﭘﺎهﺎﯼ در ﻧﻤﺪ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ و ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺗﺎرﻳﮑﯽ ﺗﺎ ﮐﯽ ﻓﺮود ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮ‬
‫ﮐﺘﻒ‪ ،‬ﻳﺎ اﮔﺮ ﺷﻮخ ﭼﺸﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﮔﺮدن‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻳﺎل ﺑﻠﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ دو ﭘﺎﯼ ﺑﺮﻣﯽ ﺧﻴﺰد‪ ،‬ﻟﺮز ﻟﺮزان رو ﺑﻪ ﺳﻮﯼ اﻓﻖ ﺷﺮق ﺷﻴﻬﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ ،‬ﻓﺮود ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺑﻮﯼ ﻗﺼﻴﻞ ﺗﺎزﻩ اش ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﭘﻮزﻩ ﺑﺮ درﯼ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﻣﺎﻟﺪ‪ .‬دﺳﺘﯽ ﻣﻴﺎن ﻗﺼﻴﻞ و‬
‫ﻣﻨﺨﺮﻳﻦ ﺑﺮ ﺑﻮ ﮔﺸﻮدﻩ اش ﺣﺎﻳﻠﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺧﻄﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺑﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﻟﺮزان ﺷﮑﻤﺶ ﺑﮕﺬارد‪ .‬و از دور ﺟﺎﯼ ﺳﻴﺎهﯽ هﺎ و‬
‫ﺗﺎرﻳﮑﯽ هﺎ‪ ،‬از هﺮ ﺟﺎ و هﺮ دﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎرش ﺳﻨﮓ از ﺷﻴﺐ ﻗﻮس هﺎ ﻓﺮود ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ ﺳﻮﯼ و ﺁن ﺳﻮﯼ‪ ،‬از ﺑﺎم هﺎ و‬
‫ﻏﺮﻓﻪ هﺎ و ﻣﻨﻈﺮهﺎ‪.‬‬
‫" ﮐﺪام دﺳﺖ ﺁن ﭼﻨﺎن دوﺳﺖ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻨﺠﺮ را ﻧﻪ ﺗﺎ دﺳﺘﻪ ﮐﻪ ﺗﺎ دﺳﺖ در ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪".‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺎ ﭘﻴﺶ از ﺳﭙﻴﺪﻩ دم ﺑﯽ هﻴﭻ ﻓﺮﻳﺎدﯼ ﻳﺎ هﻠﻬﻠﻪ اﯼ‪ ،‬ﻣﺮدﻣﺎن را ﻣﯽ دﻳﺪﯼ ﮐﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ روﯼ ﻳﺎ ﺑﺮهﻨﻪ ﺳﺮ ﺑﺎ‬
‫داﻣﻦ ﻳﺎ دﺳﺘﺎرﯼ ﭘﺮ از ﺳﻨﮓ و ﮔﺎﻩ ﺗﻴﻐﯽ ﺑﻪ دﻧﺪان ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﮐﻮﭼﻪ هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﮏ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل رد ﺧﻮن ﻣﯽ دوﻳﺪﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم‬
‫اﺳﺐ را ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻳﺎل و ﺷﮑﺴﺘﻪ دﺳﺖ ﻳﺎ ﭘﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺪاﻧﮕﺎﻩ ﺑﺰرگ ﺷﻬﺮ ﻣﯽ راﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻠﻮﺧﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻴﺮ ﺁﺧﻮر‪ .‬ﺳﻨﮓ هﺎ ﺑﺮ‬
‫زﻣﻴﻦ ﻣﯽ رﻳﺨﺘﻨﺪ و ﺣﻠﻘﻪ وار ﮔﺮد ﺑﺮ ﮔﺮدش ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻀﻪ ﺧﻨﺠﺮﯼ در ﻣﺸﺖ‪ ،‬و ﺁن ﻗﺪر درﻧﮓ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﺳﻤﺎن‬
‫رﻧﮓ ﺑﺒﺎزد‪ ،‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﮔﻮش ﻣﯽ دادﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﺪاﻳﯽ از دوردﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺪاﯼ ﺗﺎﺧﺖ اﺳﺒﯽ در دﺷﺖ‪ .‬ﻳﮑﯽ دو ﻣﺮد ﺣﺘﯽ ﮔﺮﻳﺎن ﮔﻮش‬
‫ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪" :‬ﻧﻪ‪".‬‬
‫ﺳﺮ ﻣﯽ ﺟﻨﺒﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﺻﺪاﯼ ﺳﻨﺞ از ﺟﺎﻳﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و هﺮ ﻳﮏ ﺗﮑﻪ اﯼ از‬
‫ﮔﻮﺷﺖ اﺳﺐ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و هﻢ ﭼﻨﺎن ﮔﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ هﺎﺷﺎن ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪن ﻣﻴﺪان از زﻳﺮ ﻃﺎق ﻧﻤﺎﯼ ﺑﺎزار ﻳﺎ‬
‫ﺳﺮ در ﺧﺎﻧﻪ اﯼ ﺷﻴﻬﻪ اﺳﺒﯽ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﺎﺳﺖ و ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﯽ دﻳﺪﯼ اﺳﺒﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ رﻧﮕﯽ دﻳﮕﺮ اﻣﺎ هﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﻳﺎل‪ ،‬ﺁهﻨﻴﻦ‬
‫ﺳﺎق و ﭘﻮﻻد ﺳﻢ و ﺷﻴﻬﻪ زن ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﻣﯽ ﺁﻣﺪ ﺑﺎ دو ﺳﻨﺞ ﮐﻮب ﺑﺮ دو ﺳﻮﻳﺶ ‪.‬‬
‫راﻗﻢ ﮔﻮﻳﺪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﻬﺴﺘﺎن در ﺑﺎب ﻳﮑﯽ از ﻣﺤﺎل اﻳﻦ ﺧﻄﻪ رواﻳﺘﯽ هﺴﺖ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﺪان ﭼﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫ﻣﻀﻤﻮن ﺳﺨﻦ ﺁن ﮐﻪ در اﻋﺘﺪاﻟﻴﻦ ﻣﺮدﻣﺎن اﻳﻦ دﻳﺎر را رﺳﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ از ﺳﭙﻴﺪﻩ دم اﺳﺒﯽ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺖ زرﻳﻦ ﺑﺮ‬
‫دروازﻩ ﻳﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ و هﺮ ﮐﺪﺑﺎﻧﻮ را ﻓﺮض اﺳﺖ ﺗﺎ هﺸﺘﯽ و داﻻن و ﺣﺮﻳﻢ ﺧﺎﻧﻪ‪ -‬ﺁن ﭼﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﭼﻪ و ﻣﻴﺪان اﻓﺘﺪ‪ -‬ﭘﺎﮎ ﺑﺮوﺑﺪ و‬
‫ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ و در ﮔﺎﻩ و هﺮ دو ﺳﮑﻮﯼ ﺑﺎ ﮔﻼب ﺑﺸﻮﻳﺪ‪ .‬و ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪاﯼ‪ -‬ﺗﻌﻈﻴﻢ را‪ -‬ﺑﺮ ﺟﺎﻧﺒﯽ از درﮔﺎﻩ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ‪ ،‬ﺁﻓﺘﺎﺑﻪ و ﻟﮕﻦ‬
‫از هﺮ ﺟﻨﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ هﺴﺖ در دﺳﺖ و ﺣﻮﻟﻪ اﯼ ﺑﺮ دوش‪ .‬و در ﺧﺘﻢ ﻣﻘﺎل ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎرﻳﺦ ﺁوردﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ‬
‫ﻧﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ او ﮐﻴﺴﺖ و ﺁن ﻧﺸﺎﻧﻪ هﺎ ﮐﻪ او راﺳﺖ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ رواﻳﺎت ﮐﻪ ﺳﺎﻳﻪ اش ﻧﻴﺴﺖ؛ و اﺑﺮﻳﺶ ﺳﺎﻳﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﭼﺘﺮﯼ؛ و ﺧﺎﻟﯽ ﻣﻴﺎن دو اﺑﺮو دارد؛ و ﮔﻴﺴﻮاﻧﯽ ﺳﻴﺎﻩ و ﺑﻠﻨﺪ رﻳﺨﺘﻪ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد را ﻧﺸﺎﻳﺪ ﮐﻪ هﺮ ﻏﻴﺮ ﻧﻴﺰ‬
‫اﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ هﺎ ﺑﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ اوﻟﯽ ﺗﺮ اﻳﻦ رواﻳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن ﮐﻪ اوﺳﺖ ﺁن ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ هﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﻣﺠﺮد‬
‫دﻳﺪار ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ اوﺳﺖ ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ هﺎ در او ﺑﺎز ﺷﻨﺎﺳﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪.‬‬

‫‪10‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﻮﻟﻒ را در ﺑﺎب رﺟﻢ اﺳﺐ و ﺁن رﺳﻢ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﺁوردﻩ اﺳﺖ ﺳﺨﻨﯽ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﮐﺘﺐ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻧﺪﻳﺪﻩ ام و در رواﻳﺖ ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺴﺮو ﻧﻴﺰ ذﮐﺮﯼ از ﺁن ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﺑﻪ ﻟﺤﺴﺎ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺒﯽ ﺗﻨﮓ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﻃﻮق و ﺳﺮ اﻓﺴﺎر ﺑﻪ در ﮔﻮرﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ اﻳﺴﺘﺎدﻩ‪ ،‬روز و ﺷﺐ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻮن‬
‫ﺑﻮﺳﻌﻴﺪ از ﮔﻮر ﺑﺮﺧﻴﺰد ﺑﺮ ﺁن ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و ﺧﺮوج ﮐﻨﺪ‪".‬‬
‫و اﻣﺎ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻮﺳﻌﻴﺪ ﮐﻪ‪ ":‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺁن ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﺮﺧﻴﺰم ﺑﻪ ﺗﻴﻎ ﺗﻴﺰ ﺳﺮم ﺑﻴﻨﺪازﻳﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﮔﺰﻧﺪﯼ ﻧﺒﻴﻨﻢ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻨﻢ‪ ".‬از ﭼﻮن ﺑﻮﺳﻌﻴﺪﯼ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺁن ﻧﻘﺶ را ﺑﺮ ﺳﺮ هﺮ ﮐﻮﯼ و ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ دروازﻩ اﯼ ﺑﺮ ﭘﺎﯼ ﻧﺘﻮان داﺷﺖ ﺗﺎ‬
‫هﺮ ﻣﻨﮑﺮﯼ ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺳﺮش ﺑﻪ ﺗﻴﻎ ﺑﻴﺎزﻣﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ از ﺳﻮار ﮔﻮﻳﺪ و ﺁن ﭼﻪ رﻓﺖ ﺑﻪ دور او‪ ،‬ﭘﺲ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺳﺎل ﻣﺪار ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺮ رﺟﻢ اﺳﺐ ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺐ ﺳﻴﺎﻩ را ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﺮ دروازﻩ ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ راﻗﻢ ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪ ‪.‬‬
‫و از ﺁن روز ﺑﺎز ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺪﻳﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﻪ اﻧﺪ دﻩ ﺳﺎل ﻣﯽ ﮔﺬرد و ﮔﺮﭼﻪ ﻣﯽ داﻧﻢ ﺁن ﭼﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ ﻳﺎ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻢ ﻧﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻣﺬاق اهﻞ زﻣﺎﻧﻪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﺸﺘﯽ ﺣﺎﺷﻴﺖ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺒﺨﺸﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺮا ﮐﻪ اﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ وراﻗﻢ از ﮔﻔﺘﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ ﺣﻖ ﭼﺎرﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ رﺳﻢ رﺟﻢ اﺳﺐ ﺑﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ و ﺑﮕﺮداﻧﺪن دور از اﺳﺐ ﮐﻪ اﻣﻴﺮ ﺷﺮف اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻪ‬
‫اﺷﺎرت ﺟﻬﺎل ﮐﺮد ﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﺬهﺐ ﻋﻘﻞ ﺑﻮد‪ .‬و ﺁن ﭼﻪ دﻳﺪﻧﺪ ﺑﺪان دور ﻳﺎ ﺑﺪﻳﻦ دور ﺧﻮاهﺪ رﻓﺖ از ﻓﺘﻨﻪ و زﺧﻢ‪ ،‬از ﮔﺮداﻧﺪن‬
‫اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬و ﺁن ﭼﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺁن اﺳﺐ و ﺁن اﺳﺐ ﺳﻮار ﻧﺎﺧﻮب ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮم‬
‫ﺗﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﭼﻪ رﻓﺖ و اﻳﻦ ﮐﻨﺪ ﺑﺮ ﭘﺎﯼ ﻣﻦ از ﮐﺠﺎ ﺑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ از دور هﻔﺘﻢ اﺳﺐ ﺳﻴﺎﻩ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ دور اﻣﻴﺮ را از اﺳﺒﯽ ﭼﺸﻢ زﺧﻤﯽ رﺳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮐﺲ‬
‫ﻧﺪاﻧﺴﺖ ﮐﺪام اﺳﺐ‪ .‬دﻳﻮاﻧﻴﺎن ﺗﺎ ﺷﻮﻣﯽ اﺳﺒﺎن ﺳﻴﺎﻩ از اﻣﻴﺮ ﺑﮕﺮداﻧﻨﺪ از ﺧﻴﻞ ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ هﺮ اﺳﺐ ﮐﻪ ﺳﻴﺎﻩ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﺤﺮا‬
‫ﻳﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ از ﻣﻌﻤﺮان و ﻣﻌﺮوﻓﺎن ﺗﻈﻠﻢ را ﺟﺎﻣﻪ ﺳﺮخ ﮐﺮدﻧﺪ و ﭘﻴﺎدﻩ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺳﺮاﯼ اﻣﺎرت ﺷﺪﻧﺪ‬
‫اﻣﺎ درﺑﺎﻧﺎن ﺑﺪﻳﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﮐﻪ رﺳﻢ ﺑﺎر ﻋﺎم دورﯼ ﭼﻨﺪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮ اﻓﺘﺎدﻩ ﺟﺎﻣﻪ ﺁﻧﺎن ﺑﺪرﻳﺪﻧﺪ و ﭘﻮﺳﺖ از ﭘﺎﯼ ﻳﮑﯽ ﺑﻪ ﭼﻮب‬
‫ﺑﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻳﮕﺮ روز ﮔﺮوهﯽ ﻏﻮﻏﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ درﮔﺎﻩ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﮕﺮ اﻣﻴﺮ ﺷﺮف اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺧﻠﻮت ﺑﺸﮑﻨﺪ ﭘﺲ اﻣﻴﺮ‬
‫ﺟﺎﻣﻪ ﺳﺮخ ﺑﺮ ﺗﻦ‪ ،‬ﺟﺒﻪ ارﻏﻮاﻧﯽ ﺑﺮ دوش‪ ،‬و دو ﺳﻴﺎف ﺑﺮ دو ﺳﻮﯼ‪ ،‬ﺗﻴﻎ هﺎﯼ ﻳﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﮐﻒ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻈﺎﻟﻢ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫ﻣﻌﻤﺮان در ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدﯼ‪ ،‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺰﻳﺰ ﻧﺎم ‪ ،‬ﻗﺼﻪ ﺑﮕﻔﺖ‪ .‬اﻣﻴﺮ اﺷﺎرت ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ ﺁﻳﺪ و ﺑﻪ ﺁواز ﺑﻠﻨﺪ ﺳﺨﻦ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ و ﺧﻮد ﮔﻮش ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ او ﮐﺮد‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺰﻳﺰ دﻳﮕﺮ ﺑﺎر ﻗﺼﻪ اﺳﺐ ﺑﮕﻔﺖ واﻳﻦ ﮐﻪ دﻳﻮاﻧﻴﺎن ‪ ،‬دور ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن‬
‫ﻧﺎرﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬اﺳﺐ ﺑﺪل ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻣﻴﺮ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﻣﻨﺠﻤﺎن ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺁﻳﻨﺪ و ﭘﻴﺮ ﺗﺮﻳﻦ را ﮔﻔﺖ ﺗﺎ اﺳﻄﺮﻻب ﺑﻴﺎورد و ارﺗﻔﺎع‬
‫اﺧﺘﺮان ﺑﮕﻴﺮد ﺗﺎ ﻣﻌﻤﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ در ﻋﺎﻟﻢ ﻏﻴﺐ ﭼﻪ ﻗﻀﺎ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻨﺠﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺮد‪ ،‬دﻳﺮﯼ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺎﻧﺪ ﺁن‬
‫ﮔﺎﻩ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺮ ﮐﺎﻏﺬﯼ ﻧﻮﺷﺖ و ﺑﻪ اﻣﻴﺮ داد و ﺧﻮد زﻣﻴﻦ ﻧﺎﺑﻮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻪ در ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺣﺪﻳﺚ ﮐﺎر ﻣﻦ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪان روز‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻴﻢ روز‪ ،‬ﭼﺎﮐﺮﯼ از ﺁن اﻣﻴﺮ ﺑﺮ در ﺳﺮاﯼ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻴﻎ ﺑﺮ ﮐﻒ و اﺳﺒﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﻴﺒﺖ‪ ،‬ﻣﺮا ﮔﻔﺖ‪ " :‬ﺑﺮ ﻧﺸﻴﻦ ﮐﻪ ﺗﺮا ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺑﮕﻮﯼ ﺗﺎ ﭼﻪ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺁن ﻣﻌﻤﺮان‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﺟﻨﻴﺒﺖ ﺑﺮ ﻧﺸﻴﻦ ﮐﻪ ﺟﺰ اﻳﻦ ﺑﺎ ﻣﻦ ﻧﻔﺮﻣﻮدﻩ اﻧﺪ‪".‬‬
‫ﺑﺮﻧﺸﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﯽ دﺳﺘﺎر‪ ،‬و ﺟﺎﻣﻪ ﺑﺪل ﻧﺎﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ ﺑﻤﺮدﻩ‪ ،‬و هﻤﻪ راﻩ ﺷﻬﺎدﺗﻴﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪم ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺎن ﺧﻮﻳﺶ‬
‫اﻳﻤﻦ ﻧﺒﻮدم‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻧﺪان دﻳﺮﯼ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺧﺎﮎ ﺗﺨﻠﻴﻂ در ﻗﺪح ﺟﺎﻩ ﻣﻦ رﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺳﺮ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫در ﺁﻣﺪم اﻣﻴﺮ ﻣﺎﺿﯽ ﺷﺮف اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد را ﭘﻴﺮﯼ دﻳﺪم ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﻨﯽ ﺳﭙﻴﺪ و اﺑﺮوان ﻓﺮو هﺸﺘﻪ ﺑﺮ دو ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﺟﺒﻪ‬
‫ارﻏﻮاﻧﯽ ﺑﺮ دوش ﺗﮑﻴﻪ دادﻩ ﺑﺮ ﻋﺼﺎﻳﯽ ﺁﺑﻨﻮس و ﺑﺮ دو ﺟﺎﻧﺐ دو ﺳﻴﺎف ‪ ،‬ﺗﻴﻎ ﻳﻤﺎﻧﯽ در ﮐﻒ‪ .‬اﻣﻴﺮ ﺑﺎ ﻧﻮﮎ ﻋﺼﺎ ﮐﺎﻏﺬ ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﺶ ﭘﺎﯼ ﻣﻦ راﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪":‬اذا‪".‬‬
‫اﻣﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ ﺗﺎ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺸﻨﻮﻳﻢ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪":‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ اذا‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﮐﺪام ﺁﻳﺖ اﺳﺖ؟"‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﻣﻦ ﻧﺪاﻧﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ اذا ﺁﻳﺎت ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻳﻦ ﺣﺎل ﮐﺪام اﺳﺖ؟"‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﻢ‪".‬‬
‫اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﺗﺎ ﻣﮕﺮ روز دﻳﮕﺮ ﮔﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ وﻗﺘﯽ دﻳﮕﺮ ﮐﻪ اﻣﻴﺮ را ﺣﺎل دﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺎﻣﻪ دﻳﮕﺮ‪ .‬اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﻋﺼﺎ اﺷﺎرت ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺳﻴﺎﻓﯽ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻏﻠﺘﺎﻧﺪ‪ ،‬دو اﻧﮕﺸﺖ در ﺑﻴﻨﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﻮﺳﭙﻨﺪﯼ ﻗﺮﺑﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﺳﺖ اﺷﺎرﺗﯽ ﮐﺮدم‪،‬‬
‫ﻧﻪ از ﺳﺮ ﺣﺐ ﺟﺎن ﮐﻪ ﻋﻴﺎﻻن داﺷﺘﻢ و ﺗﻌﻬﺪ ﺁﻧﺎن ﺑﺮ ذﻣﻪ ﻣﻦ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﻴﺮ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ دﺳﺖ از ﻣﻦ ﺑﺎز دارﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫" ﺑﮕﻮﯼ!"‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﻣﻦ ﻧﺪاﻧﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻳﻦ ﺣﺎل و اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻪ و ﺁﻧﭽﻪ دﻳﻮاﻧﻴﺎن ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ از ﺑﺪل ﮐﺮدن اﺳﺐ و ﻳﻠﻪ ﮐﺮدن اﺳﺒﺎن ﺳﻴﺎﻩ‬
‫ﺳﻮرﻩ زﻟﺰال اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ " :‬ﺑﺨﻮان!"‬
‫ﺧﻮاﻧﺪم ﮐﻪ‪ " :‬اذا زﻟﺰﻟﺖ اﻻرض زﻟﺰاﻟﻬﺎ و اﺧﺮﺟﺖ اﻻرض اﺛﻘﺎﻟﻬﺎ‪".‬‬
‫اﻣﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪ " :‬ﺑﻪ ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﮕﺮدان ﮐﻪ دﻳﺮﯼ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﻟﻐﺖ ﺳﺨﻨﯽ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ اﻳﻢ‪".‬‬

‫‪11‬‬
‫ﻣﻦ ﺁﻏﺎز ﮐﺮدم از ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﻌﺒﻴﺮ ﮐﻪ در ﺑﺎب ﻗﻴﺎﻣﺖ اﺳﺖ ﺁن روز ﮐﻪ زﻣﻴﻦ را ﻟﺮزﻩ اﯼ ﺳﺨﺖ ﺑﻠﺮزاﻧﺪ و هﺮﭼﻪ ﺧﺎﮎ‬
‫ﺧﻮردﻩ اﺳﺖ از ﺟﻨﺲ ﺁدﻣﯽ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻢ ﻧﻬﺎن داﺷﺘﻪ از ﻣﻌﺪن و ﮔﻴﺎﻩ‪ ،‬ﺑﻴﺮون رﻳﺰد‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺣﻖ‪ ،‬ﺟﻞ و ﻋﻼ‪".‬‬
‫اﻣﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪ " :‬ژاژ ﻣﯽ ﺧﺎﻳﯽ و ژاژ ﮔﻮﯼ ﺗﺮ از ﺗﻮ ﺁن ﻣﻨﺠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﺁن ﮔﺎﻩ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﻣﻨﺠﻢ را ﺑﺠﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮاﺑﺎن ﺑﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎز ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎ اﻣﻴﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ دﻳﺮﯼ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻨﺠﻢ از دروازﻩ ﻏﺮﺑﯽ‬
‫ﺑﺪر ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻴﺮ ﮐﺎﻏﺬ ﺑﺴﺘﺪ و دو ﭘﺎرﻩ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﻧﻄﻊ ﺁورﻧﺪ و در ﭘﻴﺶ ﭘﺎﯼ او ﺑﮕﺴﺘﺮﻧﺪ و رﻳﮓ داغ ﺑﺮ ﺁن‬
‫ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ ﺁن ﮔﺎﻩ هﺮ دو ﺳﻴﺎف را ﮔﻔﺖ ﺗﺎ ﻣﻨﺠﻤﺎن را دو دو در ﭘﻴﺶ ﭘﺎﯼ او ﮔﺮدن زﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﻣﻴﺮ ﺷﺮف اﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﻮد – ﮐﻪ ﺧﺪاﻳﺶ اﻳﻦ ﺟﻮر ﮐﻪ ﮐﺮد ﺑﺮ او ﻧﮕﻴﺮد‪ -‬روﯼ ﺑﺎ ﻣﻌﻤﺮان ﮐﺮد ﮐﻪ‪":‬دل ﺁﺷﻔﺘﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺎ داﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﮐﺎر‬
‫ﻣﻠﮏ ﺑﺎ ﻣﺎ دادﻩ اﻧﺪ‪".‬‬
‫و ﺑﻪ ﻧﻮﮎ ﻋﺼﺎ ﺑﺎر ﺑﮕﺴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻟﺮزان ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﻌﻤﺮان ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ اﻣﻴﺮ ﺷﺮف اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد دﺳﺖ ﻓﺮاز ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﺗﺎرهﺎﯼ اﺑﺮوان از دو ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺳﻮ زد وﺑﻪ اﺷﺎرت ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ‪ " :‬ﺑﻨﺸﻴﻦ‪".‬‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬و ﺗﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﺮ ﺁن ﺳﺮهﺎﯼ ﺑﺮﻳﺪﻩ هﻨﻮز ﺧﻮن ﭼﮑﺎن ﻧﻴﻔﺘﺪ و ﻗﯽ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻋﺎرض ﻧﺸﻮد ﺳﺮ ﺑﻪ زﻳﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻢ و‬
‫ﺷﻬﺎدﺗﻴﻦ ﺧﻮاﻧﺪم ﺑﻪ ﺗﮑﺮار‪ .‬اﻣﻴﺮ دﻳﺮﯼ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻮد و از ﺟﺎﻳﯽ ﺻﺪاﯼ هﻖ هﻘﯽ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ .‬دو دﺳﺘﯽ ﺑﻪ هﻢ ﺧﻮرد‪ .‬ﮐﺴﯽ‬
‫ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻴﺴﺖ‪ .‬ﺳﺒﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪ ،‬و ﺣﻠﻪ اﯼ ﺳﺮخ ﺣﻤﺎﻳﻞ دوش‪ .‬ﭘﺎهﺎﻳﺶ را ﻣﯽ دﻳﺪم‪ .‬ﺧﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﺎهﯽ‬
‫ﻣﻮﯼ ﺳﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﮔﺎﻩ از رﻳﺶ ﺑﺮ زﻧﺨﺪان رﺳﺘﻪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎر ﻓﺮوﺷﺎن ﮐﻪ ﺳﻴﺐ در ﺳﺒﺪ ﭼﻴﻨﻨﺪ ﻳﺎ اﻣﺮود ﻳﺎ اﻧﺎر‪،‬‬
‫ﮔﻨﺒﺪ ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﻣﯽ ﺳﺎزد از ﺳﺮ‪.‬‬
‫اﻣﻴﺮ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ ":‬ﺳﺮﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ‪".‬‬
‫ﻣﯽ ﻧﮕﺮم‪،‬ﺁرﯼ ﺳﺮﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﺁن ﺳﻪ ﺳﺮ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻬﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﮔﻨﺒﺪﯼ ﺷﻮد‪ .‬دوﺑﺎرﻩ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺟﻨﺒﺎﻧﻢ ﻳﻌﻨﯽ ﮐﻪ‪:‬‬
‫زهﺎزﻩ‪ .‬ﺗﻦ هﺎ را ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﺒﺪ ﺳﺮهﺎ هﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﺮ ﻧﻄﻊ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻴﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ ":‬در ﺁن ﭼﻪ رﻓﺖ ﺁﻳﺎ ﻣﺠﺪ را‬
‫ﺳﺨﻨﯽ هﺴﺖ؟"‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬اﻣﻴﺮ ﺑﻬﺘﺮ داﻧﺪ‪".‬‬
‫ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮداﺷﺖ ﮐﻪ‪ ":‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻣﺰﻣﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﯽ؟"‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬اﻳﻨﺎن ﺧﺎﻧﻪ زادان ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﻣﻌﻴﻞ‪ ،‬ﻧﺎن و ﻧﻤﮑﯽ ﻣﯽ ﺧﻮردﻧﺪ و در ﻧﻴﮏ و ﺑﺪ ﮐﺎر ﻓﺎﻟﯽ ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺮ اﺧﺘﺮان‬
‫اﮔﺮ ﺑﺮ ﻣﺮاد ﻳﺎ ﻧﻪ ﺑﺮ ﺁﻧﺎن ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻧﻮﺷﺖ‪".‬‬
‫هﻢ ﭼﻨﺎن ﻓﺮﻳﺎد زد ﮐﻪ‪ ":‬ﺷﻬﺎدﺗﻴﻦ ﺑﮕﺬار‪ ،‬ﻣﻨﻢ اﻳﻨﮏ‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﺎﯼ ﻏﻴﺮ‪".‬‬
‫از ﻣﻴﺎن ﺳﭙﻴﺪﯼ ﺗﺎرهﺎﯼ اﺑﺮوان ﻓﺮو هﺸﺘﻪ ﺑﺮ ﭼﺸﻤﺎن ﻧﻪ دو ﻣﺮدﻣﮏ ﮐﻪ دو ﺷﺒﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ دوﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺪاﯼ هﻖ هﻘﯽ‬
‫ﻣﺮا ﺑﺎ ﺧﻮد ﺁورد‪ .‬ﻓﺮﻳﺎد زدم‪ ":‬ﮔﻴﺮم ﮐﻪ ﺳﺮ ﻣﻦ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺗﺮﻩ ﺑﺎر ﺳﺮان‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺁن ﻧﻘﺶ ﻣﯽ ﺟﻮﺋﻴﺪ؟"‬
‫زرﮔﺮﯼ ﭼﺮﺑﺪﺳﺖ و اﺳﺘﺎد ﮔﻮﻳﯽ ﺁن دو ﺷﺒﻪ را در ﭼﺸﻤﺨﺎﻧﻪ اﻣﻴﺮ ﺷﺮف اﻟﺪﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬هﻢ ﭼﻨﺎن ﻓﺮﻳﺎد زﻧﺎن ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫" اﻣﻴﺮ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ﺑﺪل اﻳﻦ اﺳﺐ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮج هﺴﺖ هﻤﺎن اﺳﺐ ﺳﻴﺎﻩ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﮕﺮ ﺁب رﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﻮﯼ ﺁﻳﺪ‪".‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ ":‬ﺗﻮ ﻧﻴﺰ هﻤﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺸﺘﯽ ﻏﻮﻏﺎ؟"‬
‫و ﺑﻪ ﻧﻮﮎ ﻋﺼﺎ ﻣﺮا رﺧﺼﺖ رﻓﺘﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﭼﻮن از درﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان در ﺁﻣﺪم ﺣﺎﺟﺐ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ اﻣﻴﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ ":‬ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﺑﮕﻮﯼ‬
‫ﮐﻪ از اﻳﻦ ﭘﺲ هﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻈﺎﻟﻢ ﺁﻳﺪ ﺧﻮن او ﺑﺮ ﻣﺎ ﻧﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪".‬‬
‫ﺑﻪ دﻳﮕﺮ روز از وﺿﻴﻊ و ﺷﺮﻳﻒ ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﯽ دﻳﺪﯼ ﮐﻪ ﺑﺎرهﺎ ﺑﺮ اﺳﺘﺮﯼ ﻧﻬﺎدﻩ‪ ،‬زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن در ﮐﺠﺎوﻩ ﻣﯽ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ از ﭼﻬﺎر ﺳﻮﯼ ﺑﺪر ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮا ﺳﺮ اﻳﻦ ﮐﺎر ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻧﺎن و ﻧﻤﮏ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﺧﻮردﻩ ﺑﻮدم‪ .‬ﭘﻴﺎدﻩ ﺑﻪ ﺑﺎب اﻟﺸﺮق ﺷﺪم‪.‬‬
‫ﺳﻮاران و ﭘﻴﺎدﮔﺎن دﻳﺪم هﻤﻪ ﺗﻴﻎ در ﮐﻒ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻒ اﻳﺴﺘﺎدﻩ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺮدﻣﺎن اﻧﺒﻮﻩ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻮﺗﻮال از ﻣﺰﻏﻞ ﻓﺮو ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﺘﻤﺪﯼ اﺷﺎرت ﮐﺮد‪ ،‬ﭘﻴﺎدﮔﺎﻧﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺮدﻣﺎن ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺰﻳﺰ را از اﺳﺘﺮ ﺑﻪ زﻳﺮ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ و از ﭘﻠﮑﺎن ﺑﺮج‬
‫ﺑﻪ درون ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﺪﻳﻦ دور ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺮ ﮐﻪ از اهﻞ اﻳﻦ ﺷﻬﺮ از ﮐﻨﮕﺮﻩ ﺁوﻳﺨﺘﻨﺪ ﺳﺮ هﻤﻴﻦ ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫از ﺁن روز ﺑﺎز دروازﻩ هﺎ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺷﻬﺮ ﺷﻬﺮﺑﻨﺪان ﺷﺪ ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ را ﺟﻮاز رﻓﺘﻦ ﻧﺒﻮد ﻣﮕﺮ ﮐﺎرواﻧﻴﺎن را ﮐﻪ دﺳﺘﻪ اﯼ‬
‫ﺳﻮار هﻤﺮاﻩ ﺷﺎن ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺣﺮاﻣﻴﺎن راﻩ ﻳﮑﯽ دو ﮐﺎروان زدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺎل هﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭘﺪﻳﺪ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻧﺨﺴﺖ ﮐﻮﻟﻴﺎن ﺷﻬﺮﺑﻨﺪان ﺷﺪﻩ از او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﻳﺎ دروﻳﺸﯽ ﺑﺎ ﮐﺎرواﻧﯽ رﻓﺘﻪ و ﺑﺎز ﺁﻣﺪﻩ‪ .‬ﺁن ﮔﺎﻩ هﺮ‬
‫ﮐﺲ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺮ ﺁن ﻣﯽ اﻓﺰود‪ .‬و اﻣﺎ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻮد ﻳﺎ هﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﺮ ﻓﺮا ﮔﻮش دﻳﮕﺮ ﯼ ﺑﺮدﻩ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺧﻠﻮت‪ ،‬هﻤﻪ‬
‫ﺳﺨﻦ از او ﻣﯽ رﻓﺖ ﭼﻪ از ﺳﻮار و اﺳﺐ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ ﻳﺎ از ﭘﻴﺎدﻩ اﯼ ﻃﻴﻠﺴﺎﻧﯽ ﺳﻔﻴﺪ ﺑﺮ دوش‪ .‬از اﻳﻦ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺨﻦ هﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ ﮐﻪ هﻴﺰم ﮐﺶ ﭘﻴﺮﯼ را ﺑﺮ ﺗﺮﮎ ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺮﻋﻪ ﺁﺑﯽ از ﮐﻮزﻩ دهﻘﺎﻧﯽ ﻧﻮﺷﻴﺪﻩ و‬
‫ﺧﻠﺨﺎﻟﯽ ﺑﻪ دﺧﺘﺮ ﮐﯽ دادﻩ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻧﺎن دروﻳﺸﯽ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎ او از ﮐﺴﻮف ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دورﯼ دﻳﮕﺮ هﻤﻴﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﺑﺪﻳﻦ دور از اهﻞ رﺻﺪ ﮐﺲ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد ﭼﻮن ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪ هﺮ ﭼﻪ رﻓﺖ از او دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎم‬
‫رﻓﺖ و ﺑﺮ ﻃﺸﺖ ﮐﻮﺑﻴﺪ ﭼﺸﻢ از او ﻣﯽ داﺷﺖ؛ و اﺳﺒﯽ اﮔﺮ اﻓﺴﺎر ﮔﺴﻴﺨﺖ و ﺗﺎ دروازﻩ ﺑﻪ ﺗﺎﺧﺖ رﻓﺖ ﺑﻪ ﺑﻮﯼ او ﺗﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد؛ و ﺁن ﮔﺮدﺑﺎد ﺣﺘﯽ ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻏﺮﺑﯽ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺎﻩ و ﭘﻴﭽﺎن‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﺮﻩ دﻳﻮﯼ رﺳﺘﻪ از ﺳﻼﺳﻞ و اﻏﻼل ﺳﻠﻴﻤﺎن ﻧﺒﯽ‬
‫ﺑﻪ رﻣﺰ ﺧﺸﻢ او را ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺴﺖ‪ .‬ﻻﻣﺤﺎﻟﻪ ﭼﻪ ﻋﺠﺐ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺮو رﻳﺨﺘﻦ اﻳﻮان ﮐﻮﺷﮑﯽ ﻳﺎ اﻓﺘﺎدن درﺧﺘﯽ ﺑﺮ ﺧﺎدم ﺧﺎص اﻣﻴﺮ‬
‫ﻧﻪ از ﺁن ﮔﺮد ﺑﺎد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺷﺎرت او دﻳﺪﻧﺪ! ﭘﺲ اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻓﺮﻣﻮدن ﻣﺸﺘﯽ ﻋﺎﺟﺰ ﭼﺮا ﮐﻪ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺧﻠﻮﺗﯽ ﺁن‪ ،‬ﮐﻪ ﺁن‬
‫ﮔﺮد ﺑﺎد ﺗﻮ ﮔﻮﻳﯽ دزدﯼ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺷﺒﯽ ﺑﻪ ﺷﺒﺮوﯼ در ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ زﻳﻦ اﺳﺐ و ﺧﻮد ﺳﻮار و درﻓﺶ ﺑﻪ هﻢ ﻧﺎ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ از ﺟﺎﻧﺐ‬
‫ﺷﺮق ﺑﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎن ﮔﺮﻳﺨﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ ﮐﺴﻮف دﻣﯽ ﺑﻴﺶ ﻧﭙﺎﻳﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺎﺧﺖ ﺁن هﻤﻪ ﺳﻮار ﺗﺎ رﺧﻨﻪ ﺣﺼﺎر ﺑﻪ ﺳﻨﮓ و ﺁهﮏ‬

‫‪12‬‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻳﺎ ﻣﮕﺮ درﻓﺶ ﺑﻪ ﻏﺎرت رﻓﺘﻪ را در ﺑﻴﺎﺑﺎن ﺑﺠﻮﻳﻨﺪ ﺗﻨﻬﺎ دور از اﺳﺐ ﺑﮕﺮداﻧﻴﺪ و اﻳﻦ ﺑﺎد ﻳﺎ ﺁن ﮐﺴﻮف را ﺁﻏﺎز‬
‫دورﯼ دﻳﮕﺮ ﮐﺮد‪ .‬و ﺑﻪ ﺳﺎﻟﯽ از ﭘﺲ ﮐﺴﻮف ﻣﺮا ﺑﻨﺪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻢ دﻩ ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻗﻠﻌﻪ‬
‫اﻧﺪرم‪ ،‬دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ ﺑﺴﺘﻪ‪ .‬و اﻳﻦ ﻗﺼﻪ ﻣﻦ ﺧﻮد دراز اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻗﺼﻪ ﺳﻮار و دﻳﮕﺮ ﮐﺮدن رﺳﻢ رﺟﻢ اﺳﺐ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﭘﺲ ﮐﺴﻮف‪ ،‬ﺑﻪ دﻳﮕﺮ روز ﭼﻮن ﺻﺪاﯼ ﺳﻨﺞ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‬
‫هﻴﭻ زﻧﯽ ﺳﮑﻪ اﯼ ﻧﻴﺎز ﺳﻨﺞ ﮐﻮﺑﺎن ﻧﮑﺮد ﺗﺎ ﻳﺎل اﺳﺐ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻗﻄﺮﻩ اﯼ ﻣﻌﻄﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﮔﺮ ﭼﻪ ﺟﺎرﭼﻴﺎن در هﻤﻪ ﭼﻬﺎر ﺳﻮق‬
‫هﺎ ﺑﺎﻧﮓ در ﺑﺎﻧﮓ در اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرواﻧﯽ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻃﺮاﻳﻒ ﻣﺼﺮ و زﻧﮕﺒﺎر‪ ،‬ﮐﺴﯽ را ﭘﺮواﯼ ﺑﻴﻊ و ﺷﺮﯼ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ زﻧﯽ ﺷﻤﺴﻴﻪ ﻧﺎم واﻟﻪ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻒ ﺑﻴﻨﯽ او را ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻔﺮﯼ در راﻩ دارﯼ‪ ،‬ﺑﻪ هﻔﺘﻪ اﯼ ﻳﺎ ﻣﺎهﯽ در ﻣﯽ‬
‫رﺳﺪ او را ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎش‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺷﻤﺴﻴﻪ ﺑﻪ روﻳﺎ اﺷﺘﺮﯼ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ هﻮدج ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻬﺎر ﺑﺮ ﮔﺮدن رهﺎ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﭼﻮن‬
‫ﭘﻴﺶ ﭘﺎﯼ او ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ دﺳﺘﯽ ﻓﺮاز ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﺗﺎ ﭘﺮدﻩ هﻮدج ﺑﻪ ﻳﮏ ﺳﻮ زﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﭘﺮدﻩ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺳﻮ ﻣﯽ رود ﭘﺮدﻩ اﯼ‬
‫ﭘﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ هﻤﺎن زﻳﺐ و رﻧﮓ و ﺑﺎز ﭘﺮدﻩ اﯼ دﻳﮕﺮ‪ .‬رواﻳﺘﯽ ﻧﻴﺰ هﺴﺖ ﮐﻪ داﻳﻪ از ﭘﺲ ﺷﻴﻮن ﺷﻤﺴﻴﻪ دﺳﺘﯽ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮﻳﺪﻩ از ﻣﭻ و هﻨﻮز ﺧﻮﻧﻴﻦ‪ ،‬داﻣﻦ ﺣﺮﻳﺮ او ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺷﻤﺴﻴﻪ ﺑﻪ هﻮش ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫رﺳﻢ ﻋﺮوﺳﺎن دو دﺳﺖ ﺧﻀﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻧﺪﻳﻤﻪ اش را ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻮﯼ ﺳﺮش ﺑﺎز ﮐﻨﺪ و ﺑﺸﻮﻳﺪ و ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺶ ﺗﺎ‬
‫ﺧﻤﺎرﯼ ﻧﺮﮔﺲ ﮔﻴﺮد ﺳﺮﻣﻪ ﮐﺸﺪ و اﺑﺮوان ﺑﻪ وﺳﻤﻪ ﮐﻤﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ و ﺁن دو ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻏﺎزﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮن ﮐﺸﺘﻪ ﻋﺸﻖ ﮔﻠﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺳﺎزد و ﺧﺎل ﺳﻴﺎﻩ ﻣﻴﺎن دو اﺑﺮوﻳﺶ ﮔﺬارد‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺁن ﮐﻪ اوﺳﺖ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﯽ ﺁن زﻟﻒ ﺧﻢ اﻧﺪر ﺧﻢ ﺑﮕﺬارد و ﺑﺪﻳﻦ ﻣﺸﮏ داﻧﻪ‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﺷﻮد‪ ،‬و دل ﺑﺎ او ﻳﮑﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ هﻤﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدم و ﻳﮑﯽ دو روز ﺑﺎ هﻤﻪ ﺧﻠﻖ هﻢ ﭘﺎ ﺷﺪم ﮐﻪ ﺗﺨﺖ رواﻧﺶ‬
‫ﺑﻪ دوش ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و در ﻣﻼ ﻋﺎم ﺑﻪ هﺮ اﺳﻢ و ﻧﺴﺐ ﮐﻪ ﺑﺮ زﺑﺎﻧﺸﺎن ﻣﯽ رﻓﺖ او را ﺻﺪا ﻣﯽ زدﻧﺪ‪ .‬و از ﺁن ﭘﺲ رﺳﻢ‬
‫ﺑﺮاﻳﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ هﺮ ﺻﺒﺢ دم ﻣﺮدﯼ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻤﺴﻴﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺨﺖ روان او ﺑﻪ دوش ﮔﻴﺮﻧﺪ و هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﺳﺐ را‪،‬‬
‫از ﮐﻮﭼﻪ اﯼ ﺑﻪ ﮐﻮﭼﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ دﻳﮕﺮ هﻴﭻ زﻧﯽ را ﮔﻼب ﭘﺎش ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﯽ دﻳﺪﯼ ﻳﺎ ﻣﺮدﯼ را ﺳﻨﺞ ﮐﻮب ﮐﻪ هﻤﻪ از‬
‫ﻏﺮﻓﻪ هﺎ و ﻣﻨﻈﺮهﺎ و ﮔﺎهﯽ ﺑﺮ در ﮔﺎﻩ ﺧﺎﻧﻪ اﯼ ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ورد ﮔﻮﻧﻪ اﯼ ﺑﺮ ﻟﺐ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻮ ﺧﻄﯽ هﺮ ﺻﺒﺢ دم ﭼﻮن‬
‫ﺗﺨﺖ روان ﺷﻤﺴﻴﻪ ﻣﯽ دﻳﺪ ﺳﺮ ﺑﺮ ﺳﺘﻮن ﻏﺮﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻮﺑﻴﺪ و ﺁن روز ﮐﻪ ﭘﻴﺮ زﻧﯽ ﻣﺠﻤﺮ در دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮد ﺗﺨﺖ رواﻧﺶ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺸﺖ و اﺳﻔﻨﺪ در ﮐﺎر ﺁﺗﺶ ﻣﯽ ﮐﺮد ﭼﻨﺪان ﺳﺮ ﺑﺮ ﺳﺘﻮن ﮐﻮﺑﻴﺪ ﮐﻪ ﺁن ﺗﻮدﻩ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺎﺳﻪ ﺳﺮ اﻧﺪر هﺴﺖ‬
‫ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪ راﺳﺘﺶ رﻳﺨﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎزﻩ ﺁﻏﺎز ﻓﺘﻨﻪ ﺷﺪن ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺁن ﭘﺲ هﺮ ﺟﻮاﻧﯽ ﻣﺤﺎﺳﻦ رهﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد و دﺳﺘﺎر ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺗﺎ ﻣﮕﺮ از ﭘﺲ ﻣﺎهﯽ ﻳﺎ ﺳﺎﻟﯽ ﻣﻮﯼ ﺳﺮ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪ اش اﻓﺸﺎن ﺷﻮد‪ ،‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺳﺘﻮن راﺳﺖ ﺑﺎب اﻟﺸﺮق‪.‬‬
‫ﺁوﻳﺨﺘﻦ ﺁن ﺳﻮار هﻴﻤﻪ اﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﺁن ﺁﺗﺶ ﺑﻮد ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ ﻧﺪﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻣﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﺧﺎم ﮐﺎرﯼ هﺎ ﺁب‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﻮﯼ ﺁرﻧﺪ‪ .‬و ﺁن روز ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﯽ دﺳﺘﺎر از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ در ﺷﺪم ﺗﺎ ﺳﻮار ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ ،‬ﺳﻮاران و ﭘﻴﺎدﮔﺎن دﻳﺪم ﻣﺮدﻣﺎن‬
‫را ﮔﺮوﻩ ﮔﺮوﻩ ﮔﺮد ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺿﺮب ﻧﻴﺰﻩ و دورﺑﺎش ﺑﻪ دروازﻩ ﻣﯽ راﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺁن ﺳﻮار ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ و اﻳﻦ اﻣﻴﺪ از دﺳﺖ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﻤﯽ دﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺁن هﻤﻪ ﺧﻠﻖ ﺑﻪ ﮔﺮد ﺁن ﻧﺎرون ﺣﻠﻘﻪ زدﻧﺪ هﻴﭻ ﭼﺸﻤﯽ ﮔﺸﻮدﻩ ﻧﺒﻮد‪ .‬و ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﭼﺸﻢ از ﺷﺮم‬
‫ﺑﺮ زﻣﻴﻦ داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺁوﻳﺨﺘﻦ ﺁن ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺒﯽ ﺳﭙﻴﺪ و ﺷﻴﻬﻪ زن ﻏﻠﻂ ﮐﺎرﻳﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﻮد‪ .‬و اﻳﻦ هﻤﻪ ﻧﻪ از ﺁن ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ ﮐﻪ‬
‫ﮐﻠﻮخ اﻧﺪازان ﺣﺎﺷﻴﺖ درﮔﺎﻩ را ﺳﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﭘﺎداش ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪاﺧﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدن ﺁن ﭼﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﻴﺮ رﻓﺖ از ﻏﺎرت ﺧﺎﻧﻪ و‬
‫ﺳﻮﺧﺘﻦ و ﺑﺎژﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺘﺮ ﻧﺸﺎﻧﺪن و ﮔﺮداﻧﺪن در ﺷﻬﺮ ﮐﻪ ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﻪ اﺳﺖ ﮐﺎرﯼ اﺳﺖ ﺳﺨﺖ ﺻﻌﺐ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺁدﻣﯽ ﻣﻌﺮوض زﻣﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺁﺗﺶ زدﻧﺪ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺳﺎﻟﻴﺎن ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ و از ﻋﻴﺎﻻن و ﻓﺮزﻧﺪان و ﺧﺎﻧﻪ زادان‬
‫اﻳﻦ دژﺑﺎن ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻳﯽ ﺗﻨﺪﺧﻮﻳﯽ ﺳﻴﺎﻩ ﭼﺮدﻩ و ﺳﺮخ ﻣﻮﯼ ﺗﺎ ﺁن ﭼﻪ ﺑﻴﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﺒﻴﻨﺪ ﺑﺎ ﺣﺎﺷﻴﺖ اﻣﻴﺮ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﭘﻴﺮ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻨﻢ دﻳﺮ ﻳﺎ زود ﺟﺎﻣﻪ ﻋﺎرﻳﺖ در اﻳﻦ ﺑﻨﺪ و دﺧﻤﻪ ﺧﻮاهﺪ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺁن ﺟﺎ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ دژﺑﺎن و دﺧﻤﻪ و ﺳﺨﻂ اﻣﻴﺮان‬
‫و ﺗﻀﺮﻳﺐ دﻳﻮاﻧﻴﺎن هﻴﭻ ﮐﺎر ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﭼﻴﺰﯼ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻢ ﻋﺒﺮت روزﮔﺎر اﺳﺖ ﺗﺎ دﻳﮕﺮان ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﺼﻪ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﺰارد‬
‫ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﮕﺰارﻧﺪُ‪.‬‬
‫اﻣﺎ راﻗﻢ ﻗﺼﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺮدﻩ ﺑﺮ دار ﮐﺮدن ﻣﺮدﻣﺎن دراز اﺳﺖ و ﻧﻘﻞ ﺁن ﭼﻪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ دﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﻳﺎ در ﮐﺘﺐ ﺧﻮاﻧﺪﻩ‬
‫رﺳﻢ دﺑﻴﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و ﺁن ﮐﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺮدﻩ ﺑﺮ دار ﮐﺮدن ﻓﺮاﻣﺮز ﺑﻦ رﺳﺘﻢ ﺷﻨﻴﺪﻩ اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ ﻗﺼﻪ ﻣﻨﺼﻮر ﺣﻼج و ﺁن ﭼﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺑﺎﺑﮏ ﺧﺮم دﻳﻦ ﺑﺮﻓﺖ ﻳﺎ ﻗﺎﺿﯽ هﻤﺪاﻧﯽ‪ ،‬داﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ هﻤﻪ اﺧﺘﻼف رواﻳﺎت ﭘﻮﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ دﺳﺖ ﺷﻴﺨﯽ ﺑﻪ هﺮات ﺑﺒﺮﻧﺪ؛‬
‫ﻳﺎ ﺳﺮ ﺳﻮارﯼ در ﻃﻮس ﺑﺮدارﻧﺪ؛ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻓﺎﺟﺮﯼ ﺣﺴﻨﮑﯽ ﺑﻪ ﻏﺰﻧﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﻐﺰ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮد و ﻣﺎ هﻤﻪ‬
‫ﺣﺮﻣﺖ ﺁن ﻣﻐﺰ را اﻳﻦ ﻗﺼﻪ ﻣﯽ ﮔﺰارﻳﻢ ﮐﻪ رواﻳﺖ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﻳﺎ هﺮ رواﻳﺖ دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺎرﻳﻢ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ دﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ راوﯼ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻌﺮوض زﻣﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ ":‬اﻳﻦ ﺗﻬﻤﺖ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﯽ ﺣﺎﺷﻴﺖ اﻣﻴﺮ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ ".‬ﭘﺲ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺼﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺪ ﺑﻪ رواﻳﺖ ﺑﻮ اﻟﻤﺠﺪ وراق‪:‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﻗﺼﻪ ﺗﻬﻤﺖ ﻧﻬﺎدن ﺑﺮ ﻣﻦ هﻤﻪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن اﺳﺐ ﺷﻴﻬﻪ اﯼ زد ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺎﺑﻢ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﮕﺮ ﺳﻮار ﺑﻪ زﻳﺮ ﺁرم‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﻣﺮدﻩ ﺑﺮ دار ﮐﺮدن ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﺧﺎﮐﯽ ﻣﺎدر را ﺑﺎﻳﺪ داد‪".‬‬
‫اﻣﺎ ﺁن هﻤﻪ را ﭘﺮواﯼ اﺳﺐ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺳﻮاران دور ﺑﺎش ﺑﺮ ﮐﻒ و ﺧﻮد ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ و زرﻩ ﺑﺮ ﺗﻦ در ﮐﺎر ﮔﺮد ﮐﺮدن‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﺎن ﭼﺸﻢ ﺑﺴﺘﻪ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻧﮓ زدم ﻣﺮدان را‪ ":‬اﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﺁن ﺳﻮار ﮐﻪ ﻣﯽ ﺟﺴﺘﻴﺪ‪".‬‬
‫از دﺑﻴﺮان ﻳﮑﯽ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم او را ﺧﻮاﻧﺪم ﮐﻪ‪ ":‬اﯼ ﻓﻼن ﺑﻦ ﻓﻼن ‪ ،‬ﺁن ﻧﻘﺶ دﻳﺪﻩ اﯼ‪ ،‬ﺳﻮار را ﻧﻴﮏ ﺑﻨﮕﺮ‪".‬‬
‫ﺳﺮ ﺑﺮ ﻧﮑﺮد‪ .‬ﮔﻘﺘﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺧﻮاب اﻳﻦ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻢ و ﻳﺎ دﻳﻮ ﺗﺎ راﻩ ﻣﺎ زﻧﺪ ﺻﻮرت اﻳﻦ واﻗﻌﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮﻧﺠﺎت و ﻃﻠﺴﻤﺎت ﮐﺮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻏﻼﻣﮑﯽ ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻪ زادان ﺑﻮد ﮔﻘﺘﻢ‪ ":‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺮدﻣﺎن ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻮﯼ از ﺁن ﭼﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﯽ‪".‬‬

‫‪13‬‬
‫ﭘﺲ ﺻﻔﺮا ﺑﺮ ﻣﻦ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﮔﺮﻳﺒﺎن ﻳﮑﯽ دو ﻣﺮد ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻘﻨﻌﻪ زﻧﯽ درﻳﺪم‪ ،‬ﮐﻮدﮐﯽ را ﺑﺮ ﺳﺮ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﺑﻪ ﺧﺸﻢ‬
‫روﻳﺶ ﺑﺪان ﺟﺎﻧﺐ ﮔﺮداﻧﺪم ﮐﻪ اﺳﺐ ﺑﻮد و ﺁن ﺳﻮار ﻣﺮدﻩ‪ .‬ﮐﻼﻧﺘﺮ ﻣﺤﻠﺖ را ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺧﺪاﯼ را هﻤﺘﯽ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﻪ ﻧﺎرون‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮدﻩ را ﮔﻮر ﺧﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﺴﺎزﻳﻢ ﺳﺰاوار ﺁن ﮐﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪".‬‬
‫اﻣﺎ هﻴﭻ ﮐﺲ ﺳﺮ ﺑﺮ ﻧﮑﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻢ و ﮔﺮﻳﺒﺎن ﻣﺮا ﻏﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ .‬ﺳﺮ هﻨﮕﯽ از ﺣﺎﺷﻴﺖ ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﺑﻮد ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ‪ ،‬ﮔﺮد ﺑﺮ ﮔﺮد ﺣﻠﻘﻪ ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﯽ ﮔﺸﺖ و هﺮ ﮐﻪ را زﺧﻤﯽ ﻣﻴﺰد ﺑﻪ ﭼﻮب دﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ هﻢ اوﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻘﺘﻢ‪ ":‬از ﮐﺸﺘﻦ و زﺧﻢ زدن ﭼﻪ ﺳﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﻨﺪش؟"‬
‫اﺳﺐ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺣﻠﻘﻪ ﻣﺮدﻣﺎن راﻧﺪ و ﺑﺪان ﭼﻮب دﺳﺖ ﮐﻪ داﺷﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻦ ﮐﻮﺑﻴﺪ ﮐﻪ ‪ ":‬ﻣﻼﻳﻤﺖ ﻣﺮغ دﻻﻧﯽ ﭼﻮن ﺗﻮ‬
‫اﻳﻦ ﻗﺼﻪ را ﺑﻪ درازا ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪".‬‬
‫ﻓﺮود ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﮐﻮدﮐﯽ را از ﺁﻏﻮش زﻧﯽ رﺑﻮد و هﺮ ﮐﻪ را ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ اﻳﻦ ﮐﻮدﮐﯽ اﺳﺖ از ﺷﻤﺎ‪".‬‬
‫ﮐﺴﯽ ﺳﺮ ﺑﺮ ﻧﮑﺮد ﺳﺮهﻨﮓ ﮐﻮدﮎ ﺑﺮ ﺗﺮﮎ اﺳﺐ ﺳﻮار ﻣﺮدﻩ ﻧﺸﺎﻧﺪ و ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺮ ﮐﺸﻴﺪ و ﻧﻴﮏ ﺑﻨﮕﺮﻳﺴﺖ ﺗﺎ ﻣﺎدرش‬
‫ﺑﺎز ﺟﻮﻳﺪ و ﻳﺎ ﻳﮑﯽ از اﻗﺮﺑﺎﻳﺶ ﻣﻴﺎن ﺁن هﻤﻪ ﺳﺮ هﺎﯼ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎن ﮐﺮدﻩ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪" :‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟"‬
‫ﮔﻔﺖ ‪ ":‬ﺁن ﮐﻪ ﻣﺎدر اﺳﺖ ﭼﻮن ﺳﺮش اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻴﻨﺪ اﺳﺐ ﺧﻮاهﺪ دﻳﺪ و اﻳﻦ ﺳﻮار‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺧﺪاﯼ را‪".‬‬
‫اﻣﺎ ﺳﺮش اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮﻳﺎن ﮔﺮد ﺑﺮ ﮔﺮد هﻤﻪ را ﺑﻨﮕﺮﻳﺴﺘﻢ ﺗﺎ ﻣﺎدرش ﺑﺒﻴﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺮ هﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﺳﺮ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﮐﻮدﮎ هﺮ ﮐﺲ را ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ‪ ":‬ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻴﺶ؟"‬
‫اﻣﺎ هﻤﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮهﺎ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎن ﮐﺮدﻩ‪ ،‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ از ﭘﻴﺶ‪ .‬ﺳﺮهﻨﮓ ﻣﻮﯼ زﻧﯽ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺑﺮ‬
‫ﺧﺎﮎ ﮐﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﮕﺮ ﭘﻴﺶ ﭘﺎﯼ اﺳﺐ ﻗﺮﺑﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺮدﻣﺎن ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬هﻴﭻ ﮐﺲ ﻧﻴﺴﺖ از ﻋﺎﺷﻘﺎن ﺗﺎ ﺟﺎن اﻳﻦ وﺟﻴﻬﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﻢ‬
‫ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﻮار ﻣﺮدﻩ ﺑﺎز ﺧﺮد؟"‬
‫ﺻﺪاﻳﯽ ورد ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺪاﻧﺴﺘﻢ از ﮐﺠﺎ و ﻳﺎ ﮐﯽ‪ .‬ﭘﺲ هﺮ ﮐﺲ دﻳﮕﺮ ﺁن ذﮐﺮ ﮔﻔﺖ ﺗﺎ ﺁن ﮔﺎﻩ ﮐﻪ هﻤﻪ ﺁن ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺁن ﺻﺪا‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺗﻴﺮﯼ از ﺳﻴﻨﻪ ﺳﻮار ﺑﻴﺮون ﮐﺸﻴﺪم ﮐﻪ‪ ":‬ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ اﻳﻦ ﺧﻮن اوﺳﺖ‪".‬‬
‫ﺗﺎ ﻣﮕﺮ ﺑﻮﯼ ﺧﻮﻧﺶ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺁورد و ﺧﻮاﻧﺪن ﺁن ورد ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﺳﻮدﯼ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺳﺮهﻨﮓ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ داﻧﺴﺖ و ﺁن ﺧﻢ اﻧﺪر‬
‫ﺧﻢ ﮔﻴﺴﻮ ﮐﻪ ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﻣﺮدﻣﺎن اﻧﺪاﺧﺖ و ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺮ درﺧﺖ زد و ﺑﻨﺸﺴﺖ ﺑﺮ ﺧﺎﮎ‪.‬‬
‫و ﻣﻦ ﻣﻴﺎن ﺣﻠﻘﻪ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮدم ﻓﺘﻨﻪ ﺁن ورد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﺳﺐ ﺑﺮ دو ﭘﺎﯼ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺷﻴﻬﻪ اﯼ زد ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻢ‬
‫و اﻓﺴﺎرش ﺑﺮ درﺧﺖ ﺑﺴﺘﻢ ﻣﺒﺎدا ﺳﻮار ﻣﺮدﻩ ﺑﮕﺬارد هﻢ ﭼﻨﺎن ﺁوﻳﺨﺘﻪ از ﺁن ﺷﺎﺧﻪ ﻧﺎرون و ﺑﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎن ﺑﮕﺮﻳﺰد‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺎز‬
‫ﮔﺸﺘﻢ ﺗﺎ ﻣﺮدﻣﺎن را ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻣﮕﺮ ﺁن ورد ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬هﺮ ﮐﺲ را دﻳﺪم از ﭘﻴﺮ و ﺟﻮان و زن و ﻣﺮد ﭘﺸﺖ ﺑﺪان‬
‫ﺟﺎ ﮐﻪ اﺳﺐ ﺑﻮد و ﺳﻮار‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﮐﺠﺎ ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﻧﺪﻳﺪﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ اﺳﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻴﻬﻪ زد و اﻳﻦ ﺳﻮار هﻢ اوﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺟﺴﺘﻴﺪ ﺑﺎ ﺁن ﻃﺮﻩ ﺳﻴﺎﻩ و هﻤﺎن ﻧﻮﺷﺨﻨﺪ ﮐﻪ در ﺁن ﻧﻘﺶ؟"‬
‫ﺳﻮاران و ﭘﻴﺎدﮔﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﺑﺎن ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ و ﺳﺮهﻨﮓ ﺧﻨﺠﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺮ ﺟﻨﺎزﻩ دﺧﺘﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻮاران را ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﻠﻨﺪ‪ ":‬ﺳﺮهﻨﮓ را در ﻳﺎﺑﻴﺪ ﮐﻪ ﮔﻠﻮﯼ ﺧﻮﻳﺶ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺮﻳﺪ‪".‬‬
‫و ﺧﻮد اﻓﺘﺎن و ﺧﻴﺰان ﺑﻪ در ﺷﺪم ﮐﻪ ﺳﺮهﻨﮓ را دﻳﺪم در ﮐﺎر ﺑﺮﻳﺪن ﮔﻠﻮﯼ ﺧﻮﻳﺶ‪.‬‬
‫راﻗﻢ اﻳﻦ ﻗﺼﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺮدﻩ ﺑﺮ دار ﮐﺮدن ﺁن ﺳﻮار هﻤﻪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﺑﻪ رواﻳﺖ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺴﺨﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ دارﻳﻢ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ هﻤﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺳﻴﺮ اﺑﺪال و ﻳﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت زهﺎد ﻗﺼﻪ هﺎ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﭘﻴﺮﯼ ﻳﺎ ﻧﺴﺨﺘﯽ ﻣﺨﺪوش ﮐﻪ ذﮐﺮ‬
‫هﻤﻪ ﺁﻧﺎن در ﺣﻮﺻﻠﻪ اﺑﻨﺎﯼ زﻣﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬از ﺁن ﺟﻤﻠﻪ ﻳﮑﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ "ﻋﺠﺎﻳﺐ" ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻧﺎﻗﻠﯽ ﮐﻪ‪:‬‬
‫از ﭘﺲ ﺁن واﻗﻌﻪ ﻣﺠﺬوﺑﯽ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ ﺑﻪ زﯼ دروﻳﺸﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮ روز‪ ،‬ﻧﻴﻢ روز‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻣﯽ ﺁﻣﺪ ﮔﺮﻳﺎن‪ ،‬و هﺮ ﮐﻪ‬
‫را ﮔﻔﺘﯽ‪ ":‬ﮔﻮرش ﺑﺠﻮﻳﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدﻩ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‪ ":‬ﻧﻤﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن ﮐﻪ اوﺳﺖ ﻧﻤﻴﺮد‪".‬‬
‫ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ ":‬اﮔﺮ ﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻮگ ﮐﺪام ﺷﻬﻴﺪ را ﺟﺎﻣﻪ ﺳﻴﺎﻩ ﮐﺮدﻩ اﻳﺪ؟"‬
‫ﺁن ﮔﺎﻩ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﻮرﯼ ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ‪ ":‬اﻳﻨﮏ ﮔﻮر‪".‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﻪ ﺗﻌﺰﻳﺖ ﺁن ﺳﻮار ﺳﺨﻨﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ هﻤﻪ ﻣﻮزون و ﻣﻘﻔﯽ‪ ،‬و ﺑﺮ ﺳﺮ هﺮ ﮐﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ را ﺳﺮ ﻣﯽ ﺟﻨﺒﺎﻧﺪ ﻳﺎ اﻟﺤﻤﺪﯼ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﺧﺎﮎ ﻣﯽ ﭘﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ‪ ":‬ﻣﺮدﻩ اﻳﺪ‪".‬‬
‫از ﭘﺲ ﻣﺎهﯽ ﺗﻨﯽ از ﻣﻌﺘﻘﺪان را ﻇﻦ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻣﮕﺮ از ﺣﺎﺷﻴﺖ اﻣﻴﺮ ﺷﺮف اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد اﺳﺖ ﺗﺎ اﻣﻴﺪ ﺑﮕﺬارﻳﻢ و ﺁﺳﺘﺎن‬
‫اﻳﻦ ﺳﻠﻄﺎن ﮐﻌﺒﻪ اﯼ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬دروﻳﺶ را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ دﻳﮕﺮ روز دو دو ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ ﺑﺪان ﺟﺎ ﮐﻪ دروﻳﺶ ﺗﻌﺰﻳﺖ ﺳﻮار را ﺑﻴﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺴﺖ‪ .‬ﻳﮑﯽ ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﻣﻼﻣﺘﯽ‬
‫اﺳﺖ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﺎﻳﺪش ﮐﺮد‪".‬‬
‫ﭘﺲ ﻳﮑﯽ دو ﺳﻨﮓ ﺑﻴﻨﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬دروﻳﺶ هﻤﭽﻨﺎن ﺁن ﺑﻴﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺁن ﻧﻘﺶ دﻟﻴﺮﯼ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﺮش ﺑﺸﮑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫دروﻳﺶ ﭼﻬﺮﻩ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﮐﺮد ﮐﻪ ‪ ":‬ﺧﺪاﯼ را ﺳﻨﮕﯽ دﻳﮕﺮ‪".‬‬
‫ﺳﻨﮕﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﻴﻨﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﮐﺮد از ﻣﺮﻓﻖ ﺗﺎ ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺘﺎن‪ .‬ﮔﻮﻳﻨﺪ ﭼﻮن ﺧﻢ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﯼ راﺳﺖ ﻣﺴﺢ ﮐﻨﺪ‬
‫از ﺧﺎﺻﺎن اﻣﻴﺮ ﻳﮑﯽ ﺗﻴﻎ ﺑﺮ ﮐﺸﻴﺪ و ﺳﺮش ﺑﺸﮑﺎﻓﺖ ﮐﻪ‪ ":‬اﻳﻦ رﺳﻢ ﺣﻼﺟﯽ ﺗﺎ ﮐﯽ؟"‬
‫دروﻳﺶ را ﻃﺎﻗﺖ ﺑﺸﺪ و ﺑﺮ ﺧﺎﮎ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻳﮑﯽ را ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺁن ﻧﻘﺸﻢ ﺑﮕﺮدان‪".‬‬

‫‪14‬‬
 ‫ﻳﮑﯽ دو ﺧﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪ ﺧﺎﺻﮕﯽ اﻣﻴﺮ ﺑﺎﻧﮓ زد‪":‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻪ ﺣﻼج اﺳﺖ‪".‬‬
‫اﻣﺎ هﻴﭻ ﮐﺲ را ﭘﺮواﯼ او ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﭘﻴﺮ ﺑﻴﺖ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ‪ .‬ﭘﺲ ﻏﺴﻞ ﻧﺎﮐﺮدﻩ ﺑﻪ هﻤﺎن ﺟﺎﻣﻪ ﺧﻠﻖ ﺷﻮﺧﮕﻴﻦ و‬
‫ﺧﻀﺎب ﺧﻮن ﺑﺮ دﺳﺖ و ﺻﻮرت ﮐﻪ داﺷﺖ ﺑﺮ ﺟﺎﯼ ﺧﺎﮐﺶ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ هﻢ اﻣﺮوز هﺮ ﮐﺲ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﻮر او ﻣﯽ رود و از ﺁن ﺧﺎﮎ ﮔﻮر ﺗﻴﻤﻤﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺢ دو ﭘﺎﯼ ﻧﺎﮐﺮدﻩ ‪ ،‬و ﻧﻤﺎز را‬
‫ﻧﻴﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ‪ ":‬دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﮔﺰارم ‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﻋﺸﻖ‪".‬‬
‫ﭘﺲ هﻤﻪ ﺁن ﺑﻴﺖ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ دروﻳﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫راﻗﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬از ﭘﺲ ﺁوﻳﺨﺘﻦ ﺁن ﺳﻮار ﺷﻬﻴﺪ اول اﻳﻦ دروﻳﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﺳﻌﻴﺪﮎ ﻋﻴﺎر و ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺰﻳﺰ ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ از‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺰﻳﺰ ﮔﻮﻳﺪ و ﻣﻨﺠﻤﺎن و ﺣﺪﻳﺚ اﻳﻨﺎن ﻓﺮو ﮔﺬارد و ﺁن ﭼﻪ ﻣﻦ ﻳﺎﻓﺘﻪ ام ﺑﻪ ﮐﺘﺐ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﻧﺎﻗﻼن از اﻳﻦ دﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و ﺟﺰ ﺁن ﮐﻮدﮎ و وﺟﻴﻬﻪ و زﻧﯽ ﺷﻤﺴﻴﻪ ﻧﺎم ﮐﻪ اﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﻧﻴﺰ ﺁوردﻩ اﺳﺖ هﺮ ﮐﻪ را ﺑﻪ ﺗﻬﻤﺖ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﯽ ﻳﺎ ﺑﺖ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﻪ هﺮ ﺟﺎ ﺁوﻳﺨﺘﻪ اﻧﺪ از زﻣﺮﻩ ﺷﻬﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﺖ ﻳﺎ هﺮ ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮ‪ .‬ﭼﻪ ﺳﺨﻦ اﻳﻦ ﻧﻘﺶ و اﻳﻦ رﺳﻢ ﺳﭙﻴﺪ‬
‫ﺟﺎﻣﮕﯽ از ﭘﺲ ﻣﺮدﻩ ﺑﺮدار ﮐﺮدن ﺳﻮار ﺑﻪ ﺟﻬﺎن رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺁن ﺳﻌﻴﺪﮎ ﻋﻴﺎر هﺮ ﮐﻪ را ﺑﺪﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫هﺮات‪.‬‬
‫و ﻗﺼﻪ او ﺁن ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻪ" ﺗﺬﮐﺮﻩ ﻋﻴﺎران" در ﺑﺎب ﺷﻬﺪاﯼ اﻳﻦ ﻗﻮم ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺳﻌﻴﺪﮎ ﻋﻴﺎر ﺑﺎز داﺷﺘﻨﺪ هﺮ روز‬
‫ﻣﻨﺎدﯼ اﻣﻴﺮ ﺑﺎﻧﮓ ﻣﯽ زد ﮐﻪ ‪ ":‬ﺑﻪ ﺗﻞ ﻣﺮاد ﺑﻴﮏ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻌﻴﺪﮎ‪ ".‬ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ دو رﻧﺪ دو ﺧﻤﺮﻩ ﺑﺮ اﺳﺘﺮﯼ‬
‫ﺑﺎر ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺮ ﺷﺮاب ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻌﻴﺪﮎ ﺟﺴﺘﻪ اﻳﻢ ﭘﺲ هﺮ ﮐﺲ ﺑﺪان ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻏﻨﻴﻤﺘﯽ ﺑﺮ دارد ﮐﻪ ﻗﺎﺿﯽ ﻣﺎل‬
‫ﺳﻌﻴﺪﮎ ﺣﻼل ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺧﻠﻖ‪.‬‬
‫راوﯼ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻓﺘﻢ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻤﻊ ﻣﺎل دﻧﻴﺎوﯼ ﮐﻪ ﺳﻌﻴﺪﮎ ﻧﻪ ﻣﺮد دﻳﻨﺎر و درم ﺑﻮد‪ .‬ﻳﮑﯽ را دﻳﺪم ﺻﻨﺪوﻗﭽﻪ اﯼ ﺑﺮ‬
‫ﻃﺒﻖ ﻧﻬﺎدﻩ و ﺑﺎﻧﮓ ﻣﯽ زد‪":‬ﺑﺸﺘﺎﺑﻴﺪ ﮐﻪ هﺮ ﮐﺲ را ﻧﺼﻴﺒﯽ ﺧﻮاهﺪ اﻓﺘﺎد از ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻣﺎل‪".‬‬
‫ﻳﮑﯽ از ﻣﺮﻳﺪان ﺳﻌﻴﺪﮎ را ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﯽ؟"‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬در ﺁن ﺣﺠﺮﻩ ﮐﻪ ﻣﺎ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻳﻢ ﺟﺰ ﻧﻤﺪ ﭘﺎرﻩ اﯼ و ﭼﺮاﻏﺪاﻧﯽ و ﮐﺎﺳﻪ اﯼ ﻧﺒﻮد‪".‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ در ﻣﺪرﺳﻪ دهﺮان رﺳﻴﺪﻳﻢ و ﺁ ن ﺣﺠﺮﻩ ﮐﻪ ﺳﻌﻴﺪﮎ داﺷﺖ‪ ،‬هﻤﺎن ﻧﻤﺪ ﭘﺎرﻩ دﻳﺪﻳﻢ و ﭼﺮاﻏﺪاﻧﯽ ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﮐﺘﺎب‬
‫هﺎ هﻤﻪ ﭘﺎرﻩ‪ .‬درﺑﺎن را ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ":‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﻳﻦ ﺣﺠﺮﻩ ﺳﻌﻴﺪﮎ ﺑﻮد؟"‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﺧﺪاﯼ ﺑﻪ داﻧﺪ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ":‬ﭘﺲ ﺁن ﮐﺘﺎب هﺎ ﮐﻪ داﺷﺖ؟"‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬هﻤﻪ روز اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﻴﺮازﻩ هﺮ ﮐﺘﺎب درﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﺑﺰرگ ﺧﺎرﺟﻴﺎن ﻣﯽ ﺟﻮﻳﻴﻢ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ":‬ﭘﺲ ﺁن ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ؟"‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬اﷲ اﷲ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﺪاﻧﻢ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻣﻦ ﺳﻌﻴﺪﮎ دﻳﺪﻩ ام ﺑﺪﻳﻦ ﺣﺠﺮﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﺑﺎزار در ﺁﻣﺪﻳﻢ ﺧﺎدﻣﯽ ﭼﻨﺪ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدﯼ در ﻣﻴﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ ﺑﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﺻﻮرﺗﮕﺮﯼ داﻧﺪ و ﺁن ﻧﻘﺶ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ .‬هﺮ ﮐﺲ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ ﺗﭙﺎﻧﭽﻪ اﯼ ﻣﯽ زد‪ .‬ﺧﺎدﻣﯽ ﻣﺮا ﮔﻔﺖ‪ ":‬اﮔﺮ ﻧﻪ ﻣﺮﻳﺪ ﺳﻌﻴﺪﮎ اﻳﺪ ﺗﭙﺎﻧﭽﻪ اﯼ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪".‬‬
‫ﺁن ﻳﺎر ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﻣﺎ ﻏﺮﻳﺒﻴﻢ ﺧﻮد ﻧﺪاﻧﻴﻢ ﺳﻌﻴﺪﮎ ﮐﻴﺴﺖ و ﻗﺼﻪ ﺁن ﻧﻘﺶ ﭼﻴﺴﺖ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﻗﺼﻪ اﯼ دراز اﺳﺖ ﺗﭙﺎﻧﭽﻪ اﯼ ﺑﺰﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﺿﯽ ﺷﻬﺮ ﺧﻮن هﺮ ﭼﻪ ﺳﻌﻴﺪﮐﯽ اﺳﺖ ﻣﺒﺎح ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪".‬‬
‫ﺁن ﻳﺎر ﺗﭙﺎﻧﭽﻪ اﯼ ﺑﺰد‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﻮاﻓﻘﺖ را ﺳﻨﮕﯽ زدم ﺑﺮ زﻧﺨﺪاﻧﺶ ﻓﺮود ﺁﻣﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ":‬ﺧﺪاﯼ را هﻴﭻ ﮐﺲ از ﺷﻤﺎ‬
‫ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺧﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﺳﻌﻴﺪﮎ ﺣﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ؟"‬
‫هﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺳﻮﻳﯽ اﺷﺎرت ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ‪ ":‬ﺁن ﺟﺎﺳﺖ‪".‬‬
‫ﺁن ﻳﺎر ﺑﺎزوﯼ ﻳﮑﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ‪ ":‬اﻳﻦ ﮐﻮﯼ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﯽ ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ اﻣﺎ اﻳﻦ ﮐﻮﭼﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯽ ﻧﺪﻳﺪﻩ ام‪".‬‬
‫ﻣﻦ در ﻣﻴﺎن اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ‪ ":‬ﺗﻮ ﻏﺮﻳﺒﯽ‪".‬‬
‫و ﺑﻪ ﻟﻄﺎﻳﻒ اﻟﺤﻴﻠﺶ ﺑﻪ در ﺑﺮدم‪ .‬ﭘﺲ واﻟﻪ در ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻴﻢ و هﺮ ﮐﺲ ﭼﻴﺰﯼ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺑﻪ دﻳﮕﺮ روز ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮق اﻣﻴﻨﻪ ﺳﺮش ﺑﺮ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﺗﻨﺶ از دروازﻩ ﺑﻴﺎوﻳﺨﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬و ﻣﻨﺎدﻳﺎن هﻤﻪ روز ﻧﺪا ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‪ ":‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﺳﺰاﯼ‬
‫ﺁن ﮐﻪ ﺧﻠﻖ ﺑﺸﻮراﻧﺪ‪".‬‬
‫اﻣﺎ ﺣﺪﻳﺚ اﻳﻦ ﺷﻮراﻧﺪن ﻋﺎﻣﻪ هﻤﻪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ روزﯼ ﺑﺮ در ﻣﺪرﺳﻪ دهﺮان ﻋﺎﻣﻪ ﺧﻠﻖ را ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ":‬اﻳﻦ ﺳﻌﻴﺪﮎ و‬
‫ﺳﻌﺎدﻩ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻴﻢ ﮐﺜﺮت اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﻦ و ﻣﺎ هﻤﻪ ﻏﻔﻠﺖ‪".‬‬
‫ﺁن ﮔﺎﻩ ﺷﺮﺣﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد از اﻳﻦ ﺁﻳﺖ ﮐﻪ‪ ":‬اﺧﻠﻖ ﻧﻌﻠﻴﻨﮏ" ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯽ ﻧﮕﻔﺖ ﻣﺎ را ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫و ﺑﺮ ﺗﻞ ﻋﺎﺷﻘﺎن ﭼﻮن در اﺛﻨﺎﯼ ﺣﺪﻳﺚ ﺧﻮاﺟﻪ اﻳﺶ ﭘﻮﺳﺘﻴﻨﯽ دادﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﻮﻟﺖ ﺳﺮﻣﺎ را ﭼﺎرﻩ ﺑﺪﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪﮎ‬
‫ﺁن ﻗﺒﺎ ﭘﺎرﻩ ﺑﺪو دادﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ‪ ":‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﻮ را ﮐﻪ ﮔﺪا ﺗﺮﻳﻦ ﺧﻠﻖ هﻢ ﺗﻮﻳﯽ‪".‬‬
‫ﭘﺲ ﺧﻠﻖ را ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ":‬ﮐﺲ را ﻧﻔﻘﻪ ﻧﺪهﻴﺪ واز هﻴﭻ ﮐﺲ ﭼﻴﺰﯼ ﻣﮕﻴﺮﻳﺪ ﺑﻪ ﻻﺑﻪ‪".‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺻﺮاﻓﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ":‬ﮐﺪام رﺑﺎﺧﻮار دﻳﺪﻩ اﻳﺪ ﮐﻪ اﻣﺮوز داﻧﮕﯽ دهﺪ ﺑﻪ اﮐﺮاﻩ و ﻓﺮدا هﺰار داﻧﮓ‬
‫ﺑﺨﻮاهﺪ ﺑﻪ اﺻﺮار؟"‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ":‬رﺑﺎﺧﻮارﻩ ﻣﺮدﯼ ﮐﻪ اوﺳﺖ!"‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﻧﻴﮏ ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ در ﺧﻮﻳﺶ ﻳﺎ اهﻞ ﺧﻮﻳﺶ!"‬

‫‪15‬‬
 ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ":‬ﮐﻨﺎﻳﺖ ﺑﮕﺬار!"‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺁن ﮐﻪ داﻧﮕﯽ ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽ دهﻴﺪ ﺗﺎ ﺧﺪاﻳﺘﺎن هﺸﺖ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺪهﺪ؟"‬
‫راﻗﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ دﺳﺖ واﻗﻌﺎت در ﺑﺎب ﻋﺎﺷﻘﺎن ﺁن ﻧﻘﺶ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ و هﺮ ﭼﻪ ﻣﻦ ﺑﻨﺪﻩ دﻳﺪﻩ ام ﺑﻪ ﺗﺬﮐﺮﻩ هﺎﯼ ﺷﺎﻋﺮان‬
‫ﻣﺘﺄﺧﺮ از وﺻﻒ ﺧﺎﻟﯽ ﻳﺎ ﺧﻢ ﻃﺮﻩ اﯼ هﻤﻪ اﺷﺎرت ﺑﺪوﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ هﺮ ﺗﻌﺰﻳﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﻨﮓ ﮔﻮرﯼ ﻧﻘﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ‬
‫ﻗﺼﻴﺪﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ درﮔﺎﻩ ﻣﻘﺒﺮﻩ اﯼ ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﮔﺮ اﺑﺮو ﺑﻪ هﻼل ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﻧﺮﮔﺲ و ﻗﺪ ﺑﻪ ﺳﺮو و هﺮ‬
‫ﭼﻪ از اﻳﻦ دﺳﺖ‪ ،‬از او ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﺗﺎ ﺁن ﮐﻪ او ﻣﺤﺮم اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﺪ و ﺁن ﮐﻪ او ﻏﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻴﺮون ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎزﮔﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ رﻓﺖ ﺑﺮ او و ﺑﻪ ﺗﻬﻤﺖ ﺟﺎدوش ﭼﺮا ﺑﺎزداﺷﺘﻨﺪ ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ ":‬اﮔﺮ ﻣﺮا ﺣﺪﻳﺚ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻃﻨﺎب از ﮔﺮدن ﺳﻮار ﺑﺮﻳﺪﻩ ام و ﻳﺎل اﺳﺐ ﺑﻮﺳﻴﺪﻩ ام دروﻏﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪".‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﻣﺮدﯼ ﺁن ﺑﺎﻻﭘﻮش ﺳﭙﻴﺪ ﭼﺮا ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﻮﻧﻴﻦ‪ .‬ﭘﺲ اﺑﺘﺪا رواﻳﺖ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﺑﻴﺎورم‬
‫ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫از ﺁن روز ﺑﺎز ﮐﻪ ﺳﻮار ﺁوﻳﺨﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﭘﻴﺮ را هﺮ روز ﻏﺸﯽ ﻋﺎرض ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺣﮑﻴﻤﺎن درﮔﺎﻩ را ﻏﻢ اﻳﻦ ﺿﻌﻒ ﻧﻪ‪ .‬و‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺣﺎل ﻣﻌﺰوﻟﯽ ﻣﻦ ﺁن ﮐﻪ اﻳﻦ ﻏﻼﻣﮏ ﺧﺎﻧﻪ زاد ﻣﺮا ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮ در ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻏﻠﺘﺎن در ﺧﺎﮎ ﮐﻪ‪ ":‬ﺧﺪاﻳﺎ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫ﺟﺎﻧﻢ ﺑﮕﻴﺮ‪ ،‬ﻳﺎ اﻣﻴﺪم ﻣﺴﺘﺎن‪".‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﻳﻤﻦ دﻋﺎﯼ ﮐﻮدﮐﺎن ﻋﺎﻓﻴﺖ روﯼ ﻧﻤﻮد روزﯼ از درﻳﭽﻪ ﺑﻨﮕﺮﻳﺴﺘﻢ ﮐﻮدﮎ ﺧﺮدﺳﺎل ﺧﻮﻳﺶ دﻳﺪم ﺑﺮ ﭼﻮﺑﯽ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ،‬داﻣﻦ ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﮔﺮد ﺑﺮ ﮔﺮد ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻻ ﺣﻮل ﮔﻮﻳﺎن ﻓﺮود ﺁﻣﺪم‪ .‬ﺷﺎﺧﻪ ﺷﮑﺴﺘﻪ اﯼ در دﺳﺖ در ﭘﯽ اش‬
‫اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ‪ ":‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟"‬
‫ﮐﻮدﮐﯽ ﻧﻮﭘﺎ ﻧﻪ ﮐﻪ ﺳﻮارﯼ‪ ،‬ﺑﺮ ﭼﻮب ﭘﺎرﻩ ﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺒﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎﺧﺖ از ﻣﻦ ﺑﮕﺬﺷﺖ‪ .‬ﺧﺎدﻣﺎن را ﺑﺎﻧﮓ زدم‬
‫ﮐﻪ‪":‬ﺑﮕﻴﺮﻳﺪش!"‬
‫ﻏﻼﻣﮏ از ﭘﺲ دورﯼ ﭼﻨﺪ داﻣﻨﺶ ﺑﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺳﻴﺪم و ﺑﺮ دو ﭘﺎﻳﺶ ﮐﻮﻓﺘﻦ ﺑﮕﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﻣﺎدرش ﻣﮕﺮ از ﻏﺮﻓﻪ دﻳﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻓﺮود ﺁﻳﺪ و در ﻣﻦ ﺑﻴﺎوﻳﺰد ﺧﺎدﻣﺎن را ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم ﺗﺎ ﭼﻮﺑﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺎورﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن هﻤﻪ ﺧﺮدﯼ ﺟﺰﻋﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد و‬
‫ﺧﻴﺮﻩ در ﻣﻦ ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ‪.‬‬
‫زن دﺳﺘﻢ ﺑﮕﺮﻓﺖ ﮐﻪ ‪ ":‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ ؟"‬
‫ﺑﺮ او ﻧﻴﺰ ﻳﮑﯽ دو زﺧﻢ زدم‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻏﻼﻣﮏ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻨﺪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ دﺳﺘﻢ ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺧﺎﻧﮕﻴﺎن ﻓﺮاز ﺁﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ‪ ":‬ﻣﮕﺮ‬
‫ﮐﺸﺘﻨﺶ ﻣﯽ ﺧﻮاهﯽ؟"‬
‫ُﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﭘﺎﯼ او ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺑﻪ ﮐﻪ ﺳﺮش ﺑﺮ داﺷﺘﻪ و ﺁوﻳﺨﺘﻪ از ﮐﻨﮕﺮﻩ‪".‬‬
‫ﭘﺲ ﻏﻼﻣﮏ را ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬اﺳﺐ ﺑﻴﺎورد‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻴﺎورد ﺑﺮ ﻧﺸﺴﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ درﮔﺎﻩ روم‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺷﺮح واﻗﻌﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺑﺮ اﻣﻴﺮ ﻋﺮﺿﻪ‬
‫ﮐﻨﻢ ﻣﺒﺎدا ﮐﺴﯽ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﮕﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ در ﺧﺎﻧﻘﺎﻩ ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺑﺮﻧﺎﻳﯽ دﻳﺪم ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﺳﮑﻮ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﻴﺴﻮان ﻓﺮو هﺸﺘﻪ‪ ،‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬
‫در ﺁن ﻧﻘﺶ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﺮﻳﺎن و ﻳﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﻼﻃﻔﺖ ﺑﺮ او ﺧﻢ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ‪ ":‬اﻳﻦ ﺟﺎ ﮔﺬرﮔﺎﻩ ﻣﺮدﻣﺎن اﺳﺖ ﻣﺒﺎدا از اﻳﻦ اﻋﻮان اﻟﻈﻠﻤﻪ‬
‫ﻳﮑﯽ ﺗﻮ را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪".‬‬
‫ﻏﻼﻣﮏ را ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬اﻓﺴﺎر اﺳﺐ ﻧﮕﻪ دار ﺗﺎ ﺻﻮرت واﻗﻌﻪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﻪ داﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﺁن روز ﮐﻪ ﺧﻮاﺟﻪ ﺧﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺠﺬوﺑﺎن ﺁن ﻧﻘﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺗﺎ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﮐﻪ ﮐﺎﺗﺐ درﮔﺎهﻢ‪".‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎ ﺁن ﻣﺮد ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﭘﻴﺮان ﺧﺎﻧﻘﺎﻩ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﻪ ﭘﺮﻳﺸﺎن ﮐﺮدن ﭼﺮا؟"‬
‫ﻳﮑﯽ ﮔﻔﺖ‪ ":‬از ﻋﻤﺎرﯼ ﮐﺸﺎن ﺷﻤﺴﻴﻪ ﻳﮑﯽ هﻢ اﻳﻦ ﺟﻮان ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﺁن روز ﺑﺎز ﮐﻪ ﺗﻦ ﺁن وﺟﻴﻬﻪ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺳﺮد ﺷﺪﻩ‪.‬‬
‫هﻤﻪ روز ﮔﺮﻳﺎن اﺳﺖ و ﺷﺐ از ﻓﻐﺎﻧﺶ ﺧﻮاب ﻧﺪارﻳﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﺟﺎ ﭘﻴﺮﯼ هﺴﺖ ﻣﺴﺘﺠﺎب اﻟﺪﻋﻮﻩ ﻣﮕﺮ ﻋﻼج ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫ﭘﻴﺮ را ﺣﺎل ﺑﮕﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻮب دﺳﺖ ﺑﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ‪ ":‬اﺑﻠﻴﺲ‪ ،‬اﺑﻠﻴﺲ!"‬
‫ﺑﺎ ﺟﻮان ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﻣﮕﺮ ﺁن ﺳﺮهﺎ ﻧﺪﻳﺪﻩ اﯼ؟"‬
‫ﺳﺮ ﺑﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ‪ ":‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﯽ؟"‬
‫ﺑﺪﻳﺪم‪ ،‬ﻣﺮدﻣﮑﻴﺶ ﺳﺒﺰﺑﻮد و ﺁن ﻳﮏ ﺳﻴﺎﻩ‪ .‬ﺑﺎ اﻗﺮﺑﺎﯼ او ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺧﺪاﯼ را دﺳﺖ و ﭘﺎﻳﺶ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ و ﻣﻘﺮاﺿﯽ ﻣﺮا‬
‫ﺑﺪهﻴﺪ‪".‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‪ ":‬ﺗﻮ داﻧﯽ ‪".‬‬
‫ﺣﻠﻘﻪ اﯼ از ﻣﻮﯼ ﺳﻴﺎهﺶ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﻣﻘﺮاض ﭘﻴﺶ ﺑﺮدم‪ .‬اﻣﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺁن ﻣﺮدﻣﮏ ﺳﺒﺰ ﻣﯽ دﻳﺪم‪.‬‬
‫ﻏﻼﻣﮏ را ﺑﺎﻧﮓ زدم‪ ":‬اﻓﺴﺎر ﺁن اﺳﺐ رهﺎ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻣﻦ ﭘﻴﺮم‪".‬‬
‫ﻏﻼﻣﮏ ﺑﻪ ﻧﻮﮎ ﭘﺎﯼ اﻓﺰار ﺑﺮ ﺧﺎﮎ ﺧﻄﯽ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻣﻘﺮاض را ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از اﻗﺮﺑﺎﯼ ﺟﻮان‬
‫ﻧﻤﻮدم‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﺑﺮ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ رﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ‪".‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﻪ ﺷﺘﺎب اﺳﺐ را ﺑﺮ ﻧﺸﺴﺘﻢ و ﺗﺎ ﺳﺮاﯼ اﻣﺎرت ﺑﺮاﻧﺪم ﺗﺎ ﻣﮕﺮ ﺑﺎر ﻳﺎﺑﻢ و ﻳﺎ ﺑﺎ ﺣﺎﺟﺐ ﺑﺰرگ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺣﺎل ﺑﮕﻮﻳﻢ‬
‫ﭘﻴﺶ از ﺁن ﮐﻪ دﻳﺮ ﺷﻮد‪ .‬درﺑﺎﻧﯽ ﻣﺮا ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺣﺎﺟﺐ ﺑﺰرگ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ‪ ":‬ﻣﮕﺮ ﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻪ رﺳﻢ ﺑﺎر ﻋﺎم ﺑﺮ اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﺳﺨﻨﯽ هﺴﺖ ﺑﻨﻮﻳﺲ ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪".‬‬
‫ﺑﺎ درﺑﺎن ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺣﺎﺟﺐ را ﺑﮕﻮﯼ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﭼﻴﺰهﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻼم در ﻧﻴﺎﻳﺪ‪".‬‬
‫درﺑﺎن ﺑﺮﻓﺖ و ﮐﺎﻏﺬ ﭘﺎرﻩ اﯼ ﻣﺮا داد ﺑﻪ ﺧﻂ ﺣﺎﺟﺐ ﮐﻪ ‪ ":‬ﭘﺲ اﻳﻦ دﺑﻴﺮﯼ دﻳﻮان رﺳﺎﻟﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺎﻳﺴﺖ داد‪".‬‬

‫‪16‬‬
 ‫ﻏﻼﻣﮏ را ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬اﺳﺐ ﺑﺴﺘﺎن ﮐﻪ ﭘﻴﺎدﻩ ﺑﺮ ﮔﻮر ﭘﻴﺮم ﻣﯽ روم‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ هﻤﺖ او ﭼﻴﺰﯼ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺁﻳﺪ‪".‬‬
‫در راﻩ ﺳﻮﮔﻮاران دﻳﺪم ﺳﻴﺎﻩ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻋﻤﺎرﯼ ﺑﺮ دوش‪ .‬اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﺟﺰﻋﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد و دو ﻃﺒﺎل ﺑﺮ در ﺳﻮﯼ ﻋﻤﺎرﯼ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻼف رﺳﻢ و ﻋﺎدت‪ .‬ﭼﻮن ﺑﮕﺬﺷﺘﻢ ﻳﮑﯽ را دﻳﺪم در ﭘﻴﺶ ﻋﻤﺎرﯼ ﻣﯽ رﻓﺖ ﻓﺎﻧﻮس در دﺳﺖ اﻣﺎ ﺧﺎﻣﻮش‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﻣﮕﺮ روﻏﻦ ﺑﻪ ﭼﺮاغ اﻧﺪر ﻧﻴﺴﺖ؟"‬
‫دو ﻣﺮدﻣﮏ ﻧﻪ ﮐﻪ دو زﻣﺮد ﺑﺮ ﻣﻦ دوﺧﺖ‪ .‬ﺗﺮﺳﺎن ﺑﻪ ﻳﮏ ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺪم ﺗﺎ ﺑﮕﺬرﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻏﻼﻣﮏ را دﻳﺪم ﮐﻪ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ اﻓﺴﺎر اﺳﺐ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬اﻳﻦ ﭼﻪ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻨﺪ؟"‬
‫ﮔﻔﺖ ‪ ":‬ﺗﺎ ﻧﺒﻴﻨﯽ ﻧﺪاﻧﯽ‪".‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻓﺘﻴﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﻋﻤﺎرﯼ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﻮرﯼ ﻓﺮو ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﭘﺎرﺟﻪ ﺑﻮﻗﻠﻤﻮن از ﺳﺮ ﻋﻤﺎرﯼ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺮﻳﺴﺘﻢ‪،‬‬
‫ﺗﺎﺑﻮت ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد و ﻏﻼﻣﮏ را دﻳﺪم ﻟﺐ ﮔﺰان ﮐﻪ ﺑﻴﺶ ﻣﮕﻮﯼ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﺧﻔﺘﻪ ام و اﻳﻦ روﻳﺎﻳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻠﻴﺲ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﺗﺎ ﻧﻴﮏ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﭘﻴﺸﺘﺮﮎ رﻓﺘﻢ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻣﺮد هﻴﭻ ﭼﻴﺰﯼ را ﭼﻬﺎر ﺟﺎﻧﺐ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﺎ زﻩ اﯼ اﺳﺖ‪ ،‬و از دهﺎﻧﻪ ﮔﻮر‬
‫ﻓﺮو ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدﻩ اﯼ ﺑﻪ ﮔﻮر ﻣﯽ ﻧﻬﻴﻢ‪ ،‬و ﻳﮑﯽ دو ﻣﺮد ﺑﻪ ﭘﺸﺖ دﺳﺖ ﺧﺎﮎ در ﮔﻮر ﻣﯽ رﻳﺨﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﮐﺶ ﻣﯽ‬
‫ﺳﭙﺎرﻳﻢ‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺑﺒﺴﺘﻢ و زﻳﺪ ﻏﻼم را ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺑﮕﻮﯼ ﺗﺎ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﯽ ؟"‬
‫ﻣﺒﺎدا ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎدوﯼ اﻳﻦ ﺻﻮرت هﺎ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ ﮔﻔﺖ‪ .‬و ﺑﻪ زﺑﺎﻧﯽ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﮐﺴﯽ ﭼﻴﺰﯼ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻟﺤﻦ داوودﯼ‪.‬‬
‫ﭘﺲ هﺮ ﮐﺲ هﻤﺎن ﺑﻴﺖ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﮑﺮر ﮐﺮد‪ .‬ﻏﻼم ﻧﻴﺰ ﻣﻮاﻓﻘﺖ را هﻤﺎن ﺑﻴﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎزوﻳﺶ ﺑﮑﺸﻴﺪم ﮐﻪ‪ ":‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ‬
‫ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺎ ﺧﻮردﻩ اﯼ؟"‬
‫ﮔﺎﻩ هﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎدران ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰاﻧﻨﺪ از ﺧﻮاب‪ ،‬و ﭼﻮن ﻣﻼﻃﻔﺖ ﮐﺎر ﻧﮑﻨﺪ از ﺿﺮب و زﺧﻢ ﺗﭙﺎﻧﭽﻪ ﻣﻈﺎﻳﻘﺖ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁن ﺧﻮاب هﻮل ﮐﻪ دﻳﺪﻩ اﻧﺪ ﺑﻴﺶ ﻧﺒﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ زﻳﺪ را اﻳﻦ هﻤﻪ ﮐﺎر ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ ،‬و هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﻮاب دﻳﺪﻩ‪،‬‬
‫در ﻣﻦ ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺿﺮب ﺗﭙﺎﻧﭽﻪ اﯼ ﭼﻨﺪ ﺻﻮرﺗﺶ ﺧﺴﺘﻢ ﻣﮕﺮ ﺁن ﻃﻠﺴﻢ ﺑﺎ هﺮ ﺟﺎدو ﮐﻪ ﺑﻮد ﺑﺸﮑﻨﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﺶ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ‪ ":‬اﮐﻨﻮن ﺑﮕﻮﯼ ﭼﻪ دﻳﺪﻩ اﯼ‪ ،‬ﻳﺎ ﭼﻴﺴﺖ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﯽ؟"‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬هﺮ دﻳﺪﻩ هﻤﺎن ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮاهﺪ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ‪ ":‬ﮔﻴﺮم ﮐﻪ ﮐﻮرﯼ‪ ،‬ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﻧﺎم‪ ،‬را ﻋﺼﺎ ﮐﺶ ﺗﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺑﮕﻮﯼ اﻳﻦ ﭼﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و اﻳﻨﺎن ﭼﻪ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻨﺪ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﺗﺎ ﻧﺨﻮاهﯽ ﻧﺒﻴﻨﯽ‪ ،‬و ﺗﺎ ﻧﺒﻴﻨﯽ ﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ دور ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻴﻢ ﺑﺮ هﺮ ﮐﻮردﻟﯽ ﭼﻮن ﺗﻮ در ﺗﻤﻴﻴﺰ ﺑﯽ رﻧﮓ را از‬
‫هﺮ ﭼﻪ رﻧﮓ ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪".‬‬
‫ﭼﻮن ﻟﺠﺎج ﺑﻴﺶ ﮐﺮدم ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻳﺒﺎن ﺟﺒﻪ ﻣﻦ ﺑﺪرﻳﺪ و ﺁن ﭘﻴﺮهﻦ ﺑﻮﻗﻠﻤﻮن ﺑﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻋﺮﻳﺎﻧﻢ در ﭘﻴﺶ ﮐﺮد و هﺮ‬
‫ﮐﺲ را ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﮐﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﺟﮕﯽ اﻳﻦ ﭘﻴﺮ ﺑﻪ دو دﻳﻨﺎر ﺑﺨﺮد و ﺁن ﭼﻪ اوﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻏﻼم ﺑﺎز ﭘﺲ دهﺪ؟"‬
‫رﻧﺪﯼ دو ﻗﻼش ﺧﻮاﻧﺪن ﺁن ﺑﻴﺖ ﺑﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺪان ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺧﻨﺎﺳﺎن هﺮ ﻋﻀﻮ ﻣﻦ ﺑﺎز ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ‪ ":‬ﺑﺪﻳﻦ ﺑﺎزو ﮔﺎو ﺁهﻦ ﻧﮑﺸﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﭘﺎﯼ ﮐﻮﺑﻴﺪن اﻧﮕﻮر داﻧﻪ ﺑﻪ ﭼﺮﺧﺸﺖ ﻧﺘﻮاﻧﺪ‪"ُ.‬‬
‫زﻳﺪ ﻳﮑﯽ را ﺑﻪ اﻟﺤﺎح ﮔﻔﺖ‪":‬ﻳﮏ دﻳﻨﺎر اﮔﺮ دﺳﺖ دهﺪ ﮐﻔﺎﻳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﺮ دﺑﻴﺮﯼ ﻧﻴﮏ داﻧﺪ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ":‬ﺁن ﻃﺮز را اﻳﻨﺠﺎ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﭘﺸﻴﺰﯼ ﻧﺨﺮد‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﻂ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ﺑﺪﻳﻦ زﺑﺎن ﮐﻪ ﺑﻴﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ هﺰار دﻳﻨﺎر ﺑﺪهﻴﻢ‪".‬‬
‫هﺮ ﻳﮏ را ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬از ﺧﺸﻢ اﻣﻴﺮ ﺑﺘﺮﺳﻴﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ رﺳﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ دارﻳﺪ رﺳﻢ ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﺮﺧﻮاهﺪ اﻧﺪاﺧﺖ‪".‬‬
‫ﻳﮑﯽ ﺗﻴﻎ ﺑﺮ ﮐﺸﻴﺪ و ﻏﻼم را داد ﮐﻪ‪ ":‬اﮔﺮ زﺑﺎﻧﺶ ﺑﺒﺮﯼ ﺷﺎﻳﺪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﺗﻮ رﺣﻤﺖ ﺁورد و از ﻗﻴﺪ اﻳﻦ ﺧﻮاﺟﻪ ات‬
‫ﺑﺮهﺎﻧﺪ‪".‬‬
‫زﻳﺪ ﻣﺮا ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﯽ؟"‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺟﺎن ﻣﻦ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ؟"‬
‫هﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺗﻴﻎ ﺟﺎﻣﻪ ﺁن دﻳﮕﺮﯼ ﻣﯽ درﻳﺪ‪ .‬ﻏﻼم ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎش ﺗﺎ ﻧﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮاﺟﮕﻴﺖ ﻧﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺘﯽ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﻳﯽ‪".‬‬
‫ﭘﺲ ﺗﻴﻎ ﻣﺮا داد و ﺟﺎﻣﻪ اش ﺑﻨﻤﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﻧﻤﯽ ﺗﺮﺳﯽ ﮐﻪ ﺗﻴﻎ ﻣﺮا ﻣﯽ دهﯽ؟"‬
‫ﺑﻨﮕﺮﻳﺴﺖ ﻧﻪ ﺑﺪان دو ﻣﺮدﻣﮏ ﺳﻴﺎﻩ ﮐﻪ زﻳﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﭼﺎر و ﻧﺎﭼﺎر ﺟﺎﻣﻪ اش ﺑﺪرﻳﺪم ﮐﻪ ﻃﺒﺎﻻن ﺑﺎ ﺁن ﻧﺮم ﻧﺮﻣﮏ ﭘﺎﻳﯽ ﮐﻪ‬
‫هﺮ ﮐﺲ ﻣﯽ ﮐﻮﺑﻴﺪ هﻢ ﺳﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻏﻼم ﻧﻴﺰ ﭘﺎﯼ ﮐﻮﺑﻴﺪن ﺁﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ دﻳﻮاﻧﮕﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺣﺠﺖ ﺑﺮﻧﻴﺎﻳﻢ ﮐﻪ ﮐﺲ ﻧﺪﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﻣﺮدﻩ ﻧﺎﻣﺮدﻩ را ﺳﻤﺎﻋﯽ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ راﻩ ﺑﻴﺮون ﺷﺪﯼ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ هﺮ ﮐﺲ دﺳﺖ‬
‫در ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺎزوﯼ رﻓﻴﻘﯽ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺿﺮب ﻃﺒﺎﻻن ﭘﺎﯼ ﻣﯽ ﮐﻮﺑﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﮔﺮد ﮔﻮر‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﺮد ﺑﺮ ﮔﺮد ﻣﻦ و ﺁن اﺳﺐ و اﻳﻦ زﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮ‬
‫ﺧﺎﮎ ﺑﻨﺸﺴﺘﻢ و ﮔﺮﻳﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ دﻳﺪم هﺮ ﮐﺲ ﺗﻴﻎ ﺑﺮ ﭘﺮﺷﺎل ﻳﺎ ﮐﻤﺮ ﻧﻬﺎدﻩ‪ ،‬ﻣﺮا ﻣﯽ ﻧﮕﺮد‪ ،‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن هﺮ دور اﺳﺐ ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان رﺟﻢ اﺳﺐ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻢ ﻏﻼم را دﻳﺪم ﮐﻪ ﺁن ﺟﺎﻣﻪ هﺎ هﻤﻪ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮر ﻣﯽ رﻳﺰد و ﺁن ﺟﺎﻣﻪ دﻳﻮاﻧﯽ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ‪ .‬ﺑﻪ اﻟﺤﺎﺣﺶ ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬اﮔﺮ ﻗﺮﺑﺎن ﺧﻮاهﻴﺪ ﮐﺮد ﻻﻣﺤﺎﻟﻪ ﺑﮕﺬارﻳﺪ دو ﮔﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﮕﺰارم‬
‫ﻳﮕﺎﻧﻪ را‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﻧﻪ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﺰارﻳﻢ؟"‬
‫ﮔﻔﻨﻢ‪ ":‬اﻳﻦ ﺑﺪﻋﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁوردﻩ اﻳﺪ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﻣﮕﺮ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ اﯼ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺁن ﻧﻘﺶ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬هﺮ ﮐﺲ ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ ﺑﺮاﻧﺪازد ﮐﻪ رﺳﻢ ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﺮﺧﻮاهﻢ اﻧﺪاﺧﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻪ اﯼ ﻧﮑﻨﺪ از ﺳﻨﮓ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ اوﺳﺖ؛ و ﮔﻮش دارﻳﺪ ﺗﺎ ﻧﮕﻮﻳﺪ راﻩ ﺑﺪو ﻣﻦ داﻧﻢ‪ .‬و ﻧﺸﺎن هﺮ ﮐﺬاب ﺁن ﮐﻪ ﭘﺮدﻩ‬

‫‪17‬‬
‫دار اوﺳﺖ و ﭘﺮدﻩ و ﺣﺠﺎب او و اﮔﺮ دﻳﺮ ﻳﺎ زود ﺑﺖ او و ﺑﺘﺨﺎﻧﻪ هﻢ او‪ ،‬ﭘﺲ ﻗﻮم و اهﻞ ﺧﻮﻳﺶ را ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﺷﻐﻞ ﺑﺮدﻩ‬
‫دارﯼ ﺑﻨﻬﺪ ﺑﻪ ارث‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬اﻳﻦ زﻧﺪﻗﻪ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬اﻣﺎ ﮐﺎﻓﺮﻳﺪ ﺷﻤﺎ‪".‬‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﮐﻪ‪ ":‬راهﻢ دهﻴﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ اﮔﺮ ﻣﺎ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻳﺎ ﻗﻮم و اهﻞ او را‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻴﺪ ﺷﻤﺎﻳﺎن‪".‬‬
‫ﻏﻼم دﺳﺘﻢ ﺑﮕﺮﻓﺖ و در ﺣﻠﻘﻪ ﻣﺠﺬوﺑﺎن ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬دورﯼ ﭼﻨﺪ اﻓﺘﺎن و ﺧﻴﺰان ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻓﺮﻳﺎد زدم‪ ":‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫ﭘﻴﺮم؟"‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﺗﺎ ﭘﻴﺮﻳﺖ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﭘﺎﯼ ﻣﯽ ﺟﻨﺒﺎن‪".‬‬
‫ﺑﻪ اﮐﺮاﻩ ﭘﺎﯼ ﻣﯽ ﺟﻨﺒﺎﻧﺪم و ﺳﺮﯼ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ هﺮ ﮐﺲ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺁن ﺑﻴﺖ ﻧﻤﯽ ﮔﻔﺘﻢ و زﻳﺪ و ﺁن ﻏﺮﻳﺒﺎن را در دل ﻟﻌﻦ و‬
‫ﻃﻌﻦ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬زﻳﺪ ﻏﻼم اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻓﻘﯽ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺻﺮاﻓﺖ دل درﻳﺎﻓﺖ دﺳﺘﻢ ﺑﮑﺸﻴﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻗﻔﺎﻳﯽ ﺑﺰد ﮐﻪ‪ ":‬ﻟﻌﻨﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫ﺧﻮاﺟﮕﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ دارﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اﻧﺪر ﺁﻣﺪﻩ اﯼ اﻣﺎ هﻢ ﭼﻨﺎن دق اﻟﺒﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﯽ‪".‬‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ را ﺁن ﺑﻴﺖ ﮔﻔﺘﻢ و ﭘﺎﯼ ﺑﻪ ﺿﺮب ﻃﺒﺎﻻن و ﺁن ﺻﺪاﯼ ﺳﻨﺞ دادم و ﺑﺎ ﺁن ﺣﻠﻘﻪ دورﯼ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﻓﺘﻢ و ﺗﺎ ﺁن ﻧﻔﺎق در‬
‫ﻣﻦ ﻧﻤﺎﻧﺪ رﺷﺘﻪ اﺣﺘﺠﺎج ﻋﻘﻠﯽ ﮔﺴﺴﺘﻢ و ﺁن هﻤﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﮐﻪ در ﮐﺮاهﺖ ﺳﻤﺎع و ﺗﻐﻨﯽ ﺑﺮ ﻳﺎد ﺑﻮد ﺑﻪ ﺑﺎد دادم‪ .‬ﭘﺲ ﺻﻔﺎﻳﯽ‬
‫ﭼﻨﺎن روﯼ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻧﻪ ﺁن ﭘﻴﺮﮎ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺁن ﻏﻼﻣﮏ و ﺁن ﻏﺮﻳﺒﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻮدﻳﻢ رﻗﺼﺎن ﺑﻪ ﮔﺮد اﺳﺐ و‬
‫ﺁن ﺧﻮاﺟﮕﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎﮎ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﻃﺒﺎﻻن و ﺳﻨﺞ زﻧﺎن ﻣﻘﺎم ﺑﮕﺮداﻧﺪﻧﺪ هﺮ ﭼﻪ ﭘﺎﯼ ﮐﻪ ﺑﻮد ﻏﻠﺖ ﻏﻠﺘﺎن ﻣﻘﺎم‬
‫دﻳﮕﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و دﺳﺖ هﺎ ﻧﻪ ﺑﺮ اﺧﺘﻴﺎر ﮐﻪ ﺑﻪ ﺿﺮب ﺁهﻨﮓ ﺣﻠﻘﻪ هﺮ دﺳﺖ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﮕﺬاﺷﺖ و ﺑﺮ ﺁﻣﺪ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪ هﺎ‪ ،‬رﻗﺼﺎن و‬
‫ﭼﺮﺧﺎن‪ ،‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺎران ﮐﻨﻨﺪ ﭼﻮن از ﺳﺒﺪ ﺑﺮﺁﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﯼ ﻧﯽ هﻨﺪو‪ .‬ﭘﺲ وﻗﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ هﺮ دﺳﺖ ﻧﻪ دﺳﺖ ﻣﻨﯽ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎل ﺑﺎل ﭘﺮﻧﺪﻩ اﯼ ﺑﻮد ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻮدﻳﻢ‪.‬‬
‫راﻗﻢ اﻳﻦ ﻗﺼﻪ ﮔﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد وﺻﻒ ﺁن ﺳﻤﺎع ﮐﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬و اﮔﺮ ﻣﻌﺎﻧﺪﯼ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﻤﺎع ﺑﻪ ﺳﻨﺖ‬
‫ﻣﻨﮑﺮ اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻮﻳﻴﻢ اﻳﻦ ﻋﺎﺷﻘﺎن ﻧﻘﺶ‪ ،‬ﻣﺬهﺐ ﺳﻠﻮﮎ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و اﻳﻦ ﺳﻨﺖ اهﻞ ﻇﺎهﺮ را ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﻢ هﻤﻪ را‬
‫ﻣﻨﮑﺮ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬و اﻣﺎ در ﺑﺎب ﺳﻤﺎع ﻗﻮل هﺎ اﺳﺖ هﺮ ﻳﮏ ﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﺰاج اهﻞ ﻇﺎهﺮ‪ .‬و ﻗﺼﻪ اﻳﻦ زﻳﺪ ﻏﻼم اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ رواﻳﺖ‬
‫ﻣﻌﺎﻧﺪان ﺑﺮ ﻣﺬهﺐ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ‪ ،‬و ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﺑﻪ اﻏﻮاﯼ او اﻳﻦ ﻣﺬهﺐ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و ﻗﻮﻟﯽ ﻧﻴﺰ‬
‫هﺴﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺑﻮ ﻃﺎهﺮ دﺑﻴﺮ ﮐﻪ ﺑﻴﻌﺖ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﯽ – ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﺴﺢ ﺧﻮن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺧﺎﮎ – هﻢ اﻳﻦ ﻏﻼم از‬
‫ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﺑﺴﺘﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﮐﻪ‪ ":‬هﻤﻪ دﺑﻴﺮان ﺣﺎﺷﻴﺖ اﻣﻴﺮ ﮔﻮاهﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻨﺪﻩ از هﺮ ﺑﺪﻋﺖ ﮐﻪ ﺁوردﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ از ﺧﺮم دﻳﻨﯽ و ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﯽ ﮐﺎرﻩ ﺑﻮدﻩ ام‪ ".‬ﺑﺮ روزﮔﺎر ﻣﺸﻐﻮﻟﯽ او ﺣﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ و ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﻌﺰول ﺷﺪ ﻣﺮﺗﺪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬و اﻳﻦ رﺳﺎﻟﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ دارﻳﻢ ﮔﻮاﻩ ﺑﻴﺎرﻧﺪ‪ .‬و هﻢ ﺑﻮﻃﺎهﺮ دﺑﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﻪ "ﻣﻨﺸﺂت" ﮐﻪ‪ ،‬وﺻﻒ ﺁن ﺣﺎﻟﺖ هﺎ ﮐﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ‬
‫دﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﯽ او ﮔﻮاﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ دﺑﻴﺮان ﮔﺎﻩ ﻓﺘﻨﻪ ﮐﻼم ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﺎﺷﻘﺎن ﮐﻨﻨﺪ ﺁن ﭼﻪ ﻣﻌﺸﻮق ﺑﮕﻮﻳﺪ‪،‬‬
‫ﻳﺎ ﺑﺨﻮاهﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن از ﺳﺮ اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﺖ ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ ﺧﻮد ﻧﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﭼﺮا ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و ﺁن وﺻﻒ از ﭼﻪ روﯼ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬و راﻗﻢ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﺁن ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ ﺁن ﭼﻪ ﺑﻪ رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ هﺴﺖ در وﺻﻒ ﺁن ﺳﻤﺎع و ﻧﻴﺰ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫" در ﻏﻠﺒﺎت ﺁن وﺟﺪ هﻤﻪ اﺳﺮار درﻳﺎﻓﺘﻢ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺳﺮ و ﺁن ﭼﻪ اﻳﻦ ﻗﻮم ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﻧﺪ در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻳﺎ ﺁوردﻩ اﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻘﻞ از ﻗﺎﺋﻠﯽ ﺑﯽ ﻗﺪر ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ درﻳﻎ ﮐﻪ اﻓﺸﺎﯼ اﺳﺮارم اﺟﺎزت ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻪ ﺷﺮح هﺮ ﭼﻪ ﻣﺎ را ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻏﻴﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﮐﻔﺮان‬
‫ﻧﻌﻤﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ان ﻧﻘﺶ ﺑﺮ ﺁﻣﺪﻩ از ﮔﻮر‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﭘﻮﺷﯽ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺑﺮ دوش ‪ ،‬و ﻳﺎ ﮐﺎﺗﺒﯽ ﺁورد ﮐﻪ‬
‫ﭘﺮﻧﺪﻩ اﯼ دﻳﺪﻩ اﻧﺪ هﺮ ﭘﺮ ﺑﻪ رﻧﮕﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ﺣﻠﻘﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻮدﻩ اﻳﻢ ﭘﺮان ‪ ،‬دروﻏﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ از ﺑﺮ ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎ ﻣﻦ ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺑﻮدم ﻧﻪ ﺳﻮار دﻳﺪم و ﻧﻪ ﻣﺮغ ﮐﻪ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻮد از اﻳﻦ ﺟﺎوداﻧﻪ ﭼﻴﺰ هﺎ ﻧﺒﻮد؛ ﻳﺎ ﺧﻮد ﺁن ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺸﺘﯽ‬
‫ﮐﺎﺗﺐ در ﮔﺎهﯽ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺁن ﻏﻼﻣﮏ در اﻳﻦ دﺧﻤﻪ ﺷﺒﯽ ﻣﺮا ﺣﺪﻳﺜﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن اﻳﻨﮏ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺑﺮ ذﻣﺖ او ﻧﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪".‬‬
‫راﻗﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻧﺴﺨﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺁن‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﯽ ﮔﺰارﻳﻢ ﺑﺮﮔﯽ ﭼﻨﺪ هﺴﺖ هﻤﻪ ﻣﺨﺪوش و ﻣﻐﻠﻮط و هﺮ‬
‫ﻋﺒﺎرت ﮐﻪ هﺴﺖ در اﻳﻦ زﺑﺎن ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻴﻢ ﺑﻪ هﻴﭻ ﺗﺎوﻳﻠﯽ راﺳﺖ ﻧﻴﻔﺘﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﺟﺎﯼ ﺟﺎﯼ ﭘﺎرﺳﯽ ﮔﻮﻧﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫هﻤﻪ ﺷﻄﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮح هﺮ ﻳﮏ را دﻓﺘﺮهﺎ ﺑﺎﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﺳﺨﺎن ﺑﺎ هﺮ ﭼﻴﺰ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﺬاق اهﻞ ﻇﺎهﺮ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﻴﻢ؛ ﺁن ﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﻗﺼﻪ ﺁن ﻏﻼﻣﮏ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ‪ -‬زﻳﺪ‪ -‬ﺑﻴﺎرﻳﻢ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﭼﺮا اﻓﺘﺎد و ﺑﺎ او ﭼﻪ رﻓﺖ ﺗﺎ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬هﺮ ﮐﺲ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ در ﺁن ﺣﺎل ﮐﻪ او ﺑﻮد از ﺷﻄﺢ و رﻣﺰ ﮔﺮﻳﺰ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬و ﺷﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺑﻴﺮ در ﮔﺎهﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﺶ‬
‫و ﮐﻤﯽ ﻣﯽ ﻧﮕﺎرد‪ ،‬ﺣﺮﻣﺖ ﻗﻠﻢ را‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺟﺰ ﺑﻪ اﺷﺎرت و رﻣﺰ ﻧﺘﻮان ﮔﻔﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ هﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﻠﻢ‬
‫داﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﺗﺒﺎن هﺮ ﭼﻪ رﻣﺰ ﮐﻪ هﺴﺖ ﺑﺪﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ هﺎ ﻧﻬﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫راوﯼ ﮔﻮﻳﺪ‪ ":‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﺻﺤﺖ ﺁﻣﺪم ﺧﺎﻧﮕﻴﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ":‬ﭼﻨﺪ روزﯼ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﻔﺘﻪ اﯼ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺷﮑﺮ ﺧﺪاﯼ را ﮐﻪ ﺁن ﻏﺮﻳﺒﺎن و ﺗﺸﻴﻴﻊ ﻣﺮدﻩ ﻧﺎﻣﺮدﻩ و ﺁن ﺳﻤﺎع ﮐﻪ ﻣﺎ ﮐﺮدﻳﻢ ﺑﻪ رﺳﻢ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﺎن ﺧﻮاﺑﯽ‬
‫ﺑﻮد‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ":‬اﻳﻦ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﯽ ﻣﺎ هﻴﭻ ﻧﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﻮاﺟﻪ را دو ﻏﺮﻳﺐ روﯼ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮ دوش ﮐﻪ ﺑﺮ ﮔﻮرﯼ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻴﻤﺶ ﮔﺮﻳﺎن‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﻻ ﺣﻮل وﻻ ﻗﻮة اﻻ ﺑﺎ ﷲ‪".‬‬
‫ﭘﺲ دﻳﺮﯼ ﻟﺮز ﺑﺮ ﻣﻦ اﻓﺘﺎد و ﺳﺮﻣﺎ ﭼﻨﺪان زور ﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﺎﺗﻮن را ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬هﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺗﻮاﻧﯽ ﮐﺮد ﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﻴﻔﮑﻦ‪".‬‬

‫‪18‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻓﺎﻗﻪ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪ ،‬و دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ ﺑﺮ ﺟﺎﯼ ﺳﺎﮐﻦ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻴﺪ ﻣﺮا‪ ،‬ﺑﻪ هﺮ ﭼﻪ داﻧﻴﺪ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫هﻴﻤﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺁﺗﺶ ﮐﻨﻴﺪ‪".‬‬
‫ﭘﺲ ﺧﺎدﻣﯽ ﺑﻪ ﻃﻠﺐ ﻃﺒﻴﺒﯽ رﻓﺖ و از ﻓﺮزﻧﺪان و اهﻞ هﺮ ﮐﻪ ﺑﻮد دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ ﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﮕﺮ ﺁن ﺧﻠﺠﺎن ﺳﺎﮐﻦ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬در اﺛﻨﺎﯼ ﺁن هﻴﺎهﻮ و ﺁن هﻤﻪ اﺿﻄﺮاب ﮐﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ از هﺮ ﺁﺗﺶ ﮐﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺁن ﭼﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ‬
‫ﺑﻴﻔﮑﻨﻨﺪ هﻴﭻ ﮐﺎر ﻧﻴﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﻦ و ﺁن ﭘﺎﯼ ﮐﻮﺑﯽ و دﺳﺖ اﻓﺸﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻳﻢ و اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻪ هﺎ ﻣﺜﻞ ﻧﺎر داﻧﻪ هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻮﻧﺪ و زور ﮐﻨﻨﺪ ﭘﻮﺳﺖ را ﻻﻣﺤﺎﻟﻪ ﮐﻔﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ داﻧﻪ هﺎ ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ و ﺑﺮ ﺧﺎﮎ ﺑﭙﺮاﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬اﻳﻦ زﻳﺪ را ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ واﻗﻌﻪ ﻣﺎ او داﻧﺪ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ":‬از ﺁن روز ﺑﺎز ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺮﻓﺖ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﺟﺎ هﺮ روز از ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎن ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻏﻼﻣﮏ‬
‫ﻣﯽ ﺟﻮﻳﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻤﻊ اﺳﺒﯽ ﻗﺼﺪ ﺟﺎن دﺑﻴﺮ ﻣﺎ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬اﻳﻦ ﺗﻬﻤﺖ اﺳﺖ‪ .‬و اﮔﺮ ﻧﻴﺰ اﺳﺐ ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ ﻣﻦ او را ﺑﺤﻞ ﮐﺮدم‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ":‬اﺳﺐ هﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﻴﺎﻣﺪ‪ .‬وزﻳﻦ و اﻓﺴﺎرش ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺑﻮد‪".‬‬
‫ﭼﺸﻢ ﺑﺮ ﺑﺴﺘﻢ و ﺳﻮرﻩ ﻋﻠﻖ ﺧﻮاﻧﺪم ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﺗﺎ دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺠﻤﻮع ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺁن ﻧﻘﺶ‬
‫ﻣﯽ دﻳﺪم و ﺗﺐ ﭘﻮﺳﺘﻢ ﻣﯽ ﮔﺪاﺧﺖ ﭼﻨﺪان ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯽ ﻓﺎﺟﺮﯼ را ﺑﺮ ﺗﻦ ﺟﺎﻣﻪ اﯼ ﮐﻨﻨﺪ از ﻗﻄﺮان ﻣﺬاب‪ .‬ﭘﺲ وﻗﺖ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺁﺗﺶ ﻧﻪ ﺑﺮ اﺑﺮاهﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﺑﻪ ﺛﻮاب ﺁن هﻤﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮔﻠﺴﺘﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻦ ﺁن ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﭘﺴﺮ‬
‫ﻣﺮﻳﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺁن ﺻﻠﻴﺐ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺪل ﺁب ﺳﺮﮐﻪ اش ﺑﻪ دهﺎن رﻳﺨﺘﻨﺪ؛ ﻳﺎ ﺣﺴﻴﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻔﺮﻣﻮد در وﻗﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان در‬
‫ﺁﻣﺪ ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﺸﻨﻪ ﻟﺐ و ﺑﺎ او از ﺟﻤﻊ اﻗﺎرب و ﻣﻌﺘﻘﺪان هﻴﭻ ﮐﺲ ﻧﻪ‪ .‬ﺷﻤﺲ ﺑﻪ ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮد و ﮐﺒﻮﺗﺮﯼ ﺑﺴﺘﻪ ﭘﺮ‬
‫و ﭘﺎﯼ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ در ﺧﻮن ﺑﺴﻴﺎر ﮐﺒﻮﺗﺮ ﮐﻪ ﻗﺮﺑﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺶ از او‪ .‬و از ﻋﺮش ﺗﺎ ﻓﺮش ﺑﻪ هﺮ ﺟﺎﯼ درﯼ را ﻣﯽ‬
‫ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ‪ ،‬ﻋﻴﺎﻟﯽ از ﺁن ﻣﻦ ﺑﻪ هﺎﯼ هﺎﯼ ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﭼﺸﻢ ﮔﺸﻮدم ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺮ دﻳﺪم از اﻗﺮﺑﺎ و رﻓﻴﻘﺎن‪ ،‬و ﻃﺒﻴﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ او ﺣﻖ ﻧﻌﻤﺖ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﻳﮑﯽ ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﻋﻤﺎرﯼ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮد ﮐﻪ ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﺎز دادﻩ اﻧﺪ‪".‬‬
‫ﭘﺲ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪم و ﺑﺎ هﺮ ﮐﺲ ﺳﺨﻨﯽ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ در ﺑﺎب ﺷﻬﺮ و ﺑﻪ اﺑﻮ ﻃﺎهﺮ دﺑﻴﺮ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ زﻳﺪ را وﺳﺎﻃﺖ ﮐﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻧﻴﺎزارﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪ زاد ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺎﻧﻪ از اﻏﻴﺎر ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪ ﮐﻮدﮎ ﺧﺮد ﺳﺎل ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻴﺎﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺎدرش ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪":‬‬
‫از روﯼ ﭘﺪر ﺷﺮم دارد‪".‬‬
‫ﺑﺮ ﺧﺎدﻣﯽ ﺑﺎﻧﮓ زدم‪ ":‬ﮐﻪ ﺑﻴﺎورﻳﺪش!"‬
‫ﺧﺎدم ﭘﺴﺮ ﺑﻴﺎورد دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ ﺑﺴﺘﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺗﺎ دﺳﺖ وﭘﺎﯼ ﺑﮕﺸﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺨﻮاهﺪ ﮔﺮﻳﺨﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺴﺮ ﺑﺮ ﺑﺎﻟﻴﻦ ﻣﻦ‬
‫ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ هﺮ ﮐﺲ را ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﭼﻴﺰﯼ ﺧﻮاهﻢ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬او را ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻴﺰ و هﺮ ﭼﻪ ﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫هﺴﺖ ﺑﻴﺎور و ﮐﺎﻏﺬﯼ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺧﻮاهﻢ ﻧﺒﺸﺖ‪ .‬و ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﮕﺮﻳﺴﺘﻢ ﺗﺎ ﭼﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺁن دو دﺳﺖ ﮐﻮﭼﮏ و ﺳﻔﻴﺪ‬
‫ﺑﺮ زاﻧﻮان ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ هﺮ دو ﭼﺸﻢ ﻓﺮود ﭘﺎﯼ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ‪ .‬دﺳﺘﯽ ﺳﺘﻮن ﺗﻦ ﮐﺮدم ﺷﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺿﻌﻒ ﭘﺪر ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻧﻪ ام ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﺎﻟﺶ راﺳﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬هﻢ ﭼﻨﺎن ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮد و ﭼﺸﻢ ﺣﺘﯽ ﻧﻤﯽ ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮ ﮔﻮﻳﯽ ﻧﻪ ﮐﻮدﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﯽ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﻌﺒﺪ‬
‫هﻨﺪوان ﺑﺮ ﺻﻔﻪ ﻧﻬﺎدﻩ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﻴﺮ ﭘﺪر ﺑﺒﺨﺸﺎﯼ ﮐﻪ در ﺁن واﻗﻌﻪ ﺧﻄﺎﻳﯽ اﮔﺮ رﻓﺖ‪"...‬‬
‫ﺧﺎﺗﻮن ﻣﮕﺮ ﺑﺸﻴﻨﺪ ﺑﺎﻧﮓ زد‪ ":‬ﺑﺎ ﻧﻮ ﺑﺎﻟﻐﯽ‪ ،‬ﻃﻔﻠﯽ‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﺎﯼ واﻗﻌﺎت ﮔﻔﺘﻦ اﺳﺖ؟"‬
‫و ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺸﻢ در ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬هﺰارﺑﻴﺸﻪ و ﻗﻠﻤﺪان و ﭼﻬﺎر ﭘﺎﻳﻪ ام ﺑﻴﺎورد و هﺮ ﭼﻪ ﮐﺎﻏﺬ ﮐﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ در اﻳﺴﺘﺎد ﺗﺎ ﻣﮕﺮ‬
‫ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻴﻢ ﭘﺴﺮ را دﺳﺖ وﭘﺎﯼ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ ﮐﻪ از ﺁن روز ﺑﺎز ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﮏ ﺳﺒﺰ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ هﻴﭻ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﺑﺎ دﻳﻮ او در ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪":‬‬
‫ﺁن دﻳﻮ اﮔﺮ هﺴﺖ از اﻣﺮوز ﺑﺎز در ﭘﺪر اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻨﺪ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺮ ﻧﻬﺎد‪".‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎ ﺁن ﺿﻌﻒ‪ ،‬و رﺧﻮت ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﻮد ﺳﻄﺮﯼ ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺷﺘﻢ در ﺑﺎب ﺁن ﻧﻘﺶ؛ و رﺳﻢ رﺟﻢ اﺳﺐ ﺑﻪ ﺷﺮح ﺑﮕﻔﺘﻢ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ‬
‫ﻗﺼﻪ ﺑﺪل ﮐﺮدن اﺳﺐ ﺳﻴﺎﻩ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﺁوﻳﺨﺘﻦ ﻣﺮدﻩ ﮐﻪ دﻳﻮاﻧﻴﺎن ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺣﺎﺟﺐ ﺑﺰرگ ﺑﮕﻔﺘﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﭼﻮن ﺧﻮاﺳﺘﻢ واﻗﻌﻪ ﻣﺠﺬوﺑﺎن ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ و اﻳﻦ ﻗﻮم ﺑﺪ دﻳﻦ ﮐﻪ ﺧﻮاﺟﮕﯽ ﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﻮر ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬دو ﻣﺮدﻣﮏ ﺳﺒﺰ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﮐﻮدﮎ دﻳﺪم دوﺧﺘﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ‪ .‬ﺗﺎ ﻃﻠﺴﻢ ﺁن دو زﻣﺮد ﮐﻪ ﭘﺴﺮ داﺷﺖ ﺑﺸﮑﻨﻢ ﺳﻴﺎق هﺮ ﻋﺒﺎرت ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدم دﻳﮕﺮ ﮐﺮدم و‬
‫ﻳﮑﯽ دو ﻋﺒﺎرت ﺑﻴﺎوردم ﮐﻪ اﻳﻦ رﺳﻢ دور ﺑﺮ اﺳﺐ ﻧﻬﺎدن و رﺟﻢ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن دور ﺑﻪ اﺷﺎرت ﻧﻴﺎﯼ ﻣﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‬
‫اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ وراق‪ .‬ﭘﺲ ﺣﺪﻳﺜﯽ ﭼﻨﺪ از ذﮐﺎﯼ اﻣﻴﺮ ﻧﺎﺻﺮ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر در اﻓﺰودم ﺗﺎ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻨﮕﺮد ﮐﻪ ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن ﮐﻪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و‬
‫اﻳﻦ رﺳﻢ هﺎ ﻋﺎﻣﻪ ﺧﻠﻖ را ﭼﺮا ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻤﻪ اﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﮕﻔﺘﻢ در ﺑﺎب ﺟﻮاز اﻧﺘﻈﺎر هﺮ ﻣﻮﻋﻮد‪ .‬اﻣﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻧﺒﻮد و ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﮐﺎﻏﺬ دﻳﺪم ﻣﻨﻘﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺁن ﻧﻘﺶ‪ .‬ﺻﻮرت ﺑﻪ زﻳﺮ ﺑﺴﺘﺮ ﻧﻬﺎن ﮐﺮدم و ﺑﺎز ﺑﺮ ﺳﺮ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﺷﺪم و ﺳﻄﺮﯼ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻢ در ﺑﺎب ﻗﺮﺑﺎن ﮐﺮدن ﺁدﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻤﯽ ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و هﺮ رواﻳﺖ ﮐﻪ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم ﺑﻪ ﮐﺘﺐ ﻣﯽ ﺁوردم و ﺣﮑﻤﺖ زﻧﺪان‬
‫و ﺑﻨﺪ و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻋﺎﺻﻴﺎن ﺑﺮ ﻣﻠﮏ و ﻣﻠﮏ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدم و اﺻﻨﺎف ﻋﺎﺻﻴﺎن از ﺧﺎرﺟﯽ و ﻗﺮﻣﻄﯽ و ﻣﺰدﮐﯽ و ﻏﺎﻟﻴﺎن و‬
‫ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﺎن و ﺁن ﻣﻮﻋﻮد ﮐﻪ هﺮ ﻗﻮم ﭼﺸﻢ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺁن دﻳﻮ ﮐﻪ در ﻣﻦ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد ﻗﻠﻢ ﺑﮕﺮداﻧﺪ و دﻳﮕﺮ ﺑﺎرﻩ هﻤﺎن‬
‫ﻧﻘﺶ ﺑﺮ ﮐﺎﻏﺬ ﺻﻮرت ﺑﺴﺖ‪ .‬ﺁن ﮔﺎﻩ دﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﻣﻦ ﮐﻪ ﺁن دﻳﻮ ﺁن ﻧﻘﺶ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺎﻧﮓ ﻧﻤﺎز ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺿﻌﻒ ﺗﻦ ﻏﺎﻟﺐ‬
‫ﺁﻣﺪ‪ .‬ﭘﻬﻠﻮ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﻧﻬﺎدم ﺗﺎ ﻣﮕﺮ ﻟﺨﺘﯽ ﺑﻴﺎﺳﺎﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮم و ﺑﺮ ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺮض ﮐﻨﻢ ﻣﮕﺮ ﺁب رﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﻮﯼ‬
‫ﺑﺎز ﺁﻳﺪ‪ .‬در ﺁن ﺿﻌﻒ و اﺿﻄﺮاب ﺻﺪاﻳﯽ ﺷﻨﻴﺪم‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﺷﻴﻮن ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﮐﻮدﮎ ﺧﻮﻳﺶ دﻳﺪم ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ ﻣﺎدر ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ،‬ﮐﺎرد در‬
‫دﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ‪ ":‬اﻳﻦ ﻧﻘﺶ هﺎ در ﺁﺗﺶ ﭼﺮا؟"‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﮐﺴﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﺗﺎ ﺑﺮ ﭘﻴﺮﯼ ﻣﻦ رﺣﻤﺖ ﺁورد؟"‬

‫‪19‬‬
‫ﺗﺎ ﺁن ﺷﻴﻮن و ﺷﻌﺐ ﺧﺎﺗﻮن ﺑﻴﺶ ﻧﺸﻨﻮم دو ﭘﻬﻠﻮﯼ ﺑﺎﻟﺶ ﺑﺮ دو ﮔﻮش ﻧﻬﺎدم و ﺗﺎ دﻳﺮﯼ ﭼﺸﻢ ﺑﺒﺴﺘﻢ‪ .‬در ﺁن ﺗﺐ ﻧﻪ ﮐﻪ‬
‫ﮐﻮرﻩ ﺣﺪادﯼ دﺳﺘﯽ ﺳﺮد ﻋﺮق ﭘﻴﺸﺎﻧﻴﻢ ﭘﺎﮎ ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻳﮏ ﻳﮏ ﻣﻮﯼ ﻋﺮق ﮐﺮدﻩ ﻣﺤﺎﺳﻨﻢ ﺑﻪ ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺳﺮم ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺑﺮ ﺑﺎﻟﺶ ﻧﻬﺎد و ﻣﻠﺤﻔﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻣﺎدر اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﻐﺎﺛﻪ ﻣﺮا ﻟﺒﻴﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺪل‬
‫ﺧﺪاﯼ‪ .‬و دﻳﺮﯼ ﺑﻮد ﺗﺎ واﻟﺪ و واﻟﺪﻩ ﻓﺮﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و هﺮ دو ﺧﺎﮎ ﺷﺪﻩ‪ .‬ﺑﻨﮕﺮﻳﺴﺘﻢ ﺁن دو زﻣﺮد دﻳﺪم ﺳﺒﺰ‪ ،‬ﻏﻠﺘﺎن ﻣﻴﺎن‬
‫اﺷﮏ‪ ،‬و دو ﻃﺮﻩ ﺳﻴﺎﻩ ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺮ ﮔﻮﻧﻪ هﺎ ‪.‬‬
‫راﻗﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﻗﺼﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ و ﺁن ﻧﻘﺶ هﺎ ﮐﻪ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬و ﻗﺼﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﺶ هﺎ ﺧﻮد دراز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮﻃﺎهﺮ دﺑﻴﺮ ﺑﻪ‬
‫"ﻣﻨﺸﺂت دﻳﻮاﻧﯽ" ﮔﻮﻳﺪ‪ ":‬هﺮ روز ﺳﻮارﯼ را از ﺁن اﻣﻴﺮ ﺑﻪ زﺧﻢ ﮐﺎرد ﻣﯽ ﮐﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻳﮑﯽ اﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﺠﻮﻳﻨﺪ و ﺑﺎ هﺮ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ ﺁن ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺮع ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ ﺑﺮ دار ﮐﺮدﻧﺪ و دﺳﺖ‬
‫و ﭘﺎﯼ ﻳﮑﯽ ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺁن روز ﮐﻪ ﻏﻼﻣﮑﯽ از ﺁن ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ را ﺑﺎز داﺷﺘﻨﺪ و ﺧﺎﻧﻪ اﻳﻦ دﺑﻴﺮ ﺟﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﻨﺪوﻗﯽ‬
‫ﭼﻮﺑﻴﻦ ﺻﻮرت ﺑﺰرگ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﺎن ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎر و هﻢ ﺑﺎﻻﭘﻮش ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺁن ﺳﻮار‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬رﺳﺎﻟﻪ اﯼ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺁﻣﺪ در‬
‫ﺑﺎب ﻣﺬهﺐ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﯽ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ‪".‬‬
‫ﺑﻮ اﻟﻤﺠﺪ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ":‬ﭘﺲ ﻗﺎﺿﯽ اﻟﻘﻀﺎة ﺁن ﻏﻼﻣﮏ ﺧﺎﻧﻪ زاد ﻣﻦ در ﭘﻴﺶ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ‪ ":‬اﻳﻨﺴﺖ ﻏﻼﻣﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮ ﭘﺮوردﻩ اﯼ! ﺁن ﮔﺎﻩ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺟﺴﺘﻨﺪ و ﺁن ﻧﻘﺶ هﺎ و ﺑﺎﻻﭘﻮش ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺣﺠﺮﻩ زﻳﺪ ﮔﻴﺴﻮﻳﯽ ﺳﻴﺎﻩ و ﺧﻢ اﻧﺪر ﺧﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻌﻄﺮ ﺑﻪ ﻣﺸﮏ و ﮔﻼب زدﻩ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻴﺴﻮﯼ ﺷﻤﺴﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻏﻼم را دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎز داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺴﻴﻪ را هﻢ‬
‫او ﮐﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و ﺧﺪاﯼ داﻧﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﻬﻤﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ او ﺑﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺴﻴﻪ را از ﭘﺲ ﺁوﻳﺨﺘﻦ ﺁن ﺳﻮار ﺳﻮدا ﻏﺎﻟﺐ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬هﻤﻪ روز ﮔﻴﺴﻮﯼ ﺑﺮﻳﺪﻩ اش ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺷﻬﺮ ﻣﯽ رﻓﺖ و ﺑﺮ ﺧﻮﻳﺶ زﺧﻢ ﻣﯽ زد‪ .‬ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ دو هﻤﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﻣﮕﺮ ﺁن ﮐﺎرد از او ﺑﺴﺘﺎﻧﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ دﻳﻮ درون او ﺑﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﮕﺮﻳﺨﺖ‪ .‬و اﻳﻦ زﻳﺪ ﻣﺮا ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻳﺎﻓﺘﻴﻤﺶ ﭘﻴﺶ ﭘﺎﯼ ﺁن‬
‫ﻧﻘﺶ‪ ،‬ﺳﺮد ﺷﺪﻩ‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻮر ﮐﻪ اﻣﺮوز ﭘﻴﺶ ﭘﺎﯼ ﺁن ﻧﻘﺶ هﺴﺖ ﮔﻮر اوﺳﺖ‪".‬‬
‫راﻗﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬در ﺗﻮارﻳﺦ اﻳﺎم و ﮐﺘﺐ ﻣﺘﺄﺧﺮ در ﺑﺎب ﮔﺬﺷﺘﻦ اﻣﻴﺮ ﺷﺮف اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد رواﻳﺖ هﺎﺳﺖ هﺮ ﻳﮏ ﻧﻘﻴﺾ ﺁن‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺐ هﻨﮕﺎم اﺳﺒﯽ ﮐﻬﺮ ﺑﻪ درﮔﺎﻩ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺑﺎل‪ .‬ﻓﺮﻳﺎد ﮔﻴﺮ و دار از درﺑﺎﻧﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﮐﻪ‪ ":‬دﻳﻮﯼ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﺟﻤﻌﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ‪ ":‬ﺳﺮوش ﺑﻮد ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺳﺒﯽ‪".‬‬
‫رواﻳﺘﯽ ﻧﻴﺰ هﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ اﺳﺐ ﮐﻬﺮ هﻤﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪل اﺳﺐ ﺳﻴﺎﻩ ﺑﻪ ﺑﺎب اﻟﺸﺮق ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ هﻢ ﭼﻨﺎن‪ ،‬و هﺮ ﮐﺲ رﻳﺸﺨﻨﺪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺁن ﻧﻘﺶ ﺁوﻳﺨﺘﻪ اﻳﺪ؟ ﭘﺲ ﺳﻨﮓ ﻣﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺑﺮ اﺳﺐ ﻳﺎ هﺮ ﺧﺎدم ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺐ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﯽ ﻏﻮﻏﺎ ﺑﺮ ﺁن ﭘﻴﺎدﮔﺎن و ﭘﺎﺳﺪاران ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺳﺮهﺎﺷﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺳﺐ از ﻣﻴﺎﻧﻪ‬
‫ﮔﺮﻳﺨﺖ‪ .‬ﭘﺲ هﻴﺎهﻮ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﺐ را رﺟﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ هﻴﭻ ﮐﺲ را اﻳﻦ رﺳﻢ ﺑﻴﺶ راﻩ ﻧﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻴﺮ ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﺐ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن دور ﺑﻴﻢ ﺟﺎن را ﺑﻪ درﮔﺎﻩ اﻣﻴﺮ ﺁﻣﺪ‪ .‬و ﺳﻠﻄﺎن ﺧﻮد از ﻏﺮﻓﻪ اﻧﺒﻮهﯽ‬
‫ﺧﻠﻖ دﻳﺪﻩ ﺑﻮد و ﺁن اﺳﺐ را‪ .‬درﺑﺎﻧﺎن را ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﭘﻞ ﻓﺮو ﻧﻬﻨﺪ و دروازﻩ ﺑﮕﺸﺎﻳﻨﺪ و اﺳﺐ را ﭘﻨﺎﻩ دهﻨﺪ و ﺑﺎ ﮐﻤﺎن داران‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ از ﺧﻠﻖ هﺮ ﮐﻪ دﻟﻴﺮﯼ ﮐﺮد ﺑﻪ ﺗﻴﺮ ﺑﺪوزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﻮﻃﺎهﺮ دﺑﻴﺮ درﮔﺎﻩ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ رواﻳﺖ ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر‪ .‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﮔﻮﻳﺪ‪ ":‬ﭼﻮن در ﺑﮕﺸﺎدﻧﺪ اﺳﺒﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‬
‫ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻳﺎل‪ ،‬ﺑﯽ زﻳﻦ و ﻟﮕﺎم‪ .‬ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺐ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﺳﺮاﯼ اﻣﺎرت ﺑﻮﻳﻴﺪ‪ ،‬و هﺮ ﺑﺎر ﺷﻴﻬﻪ اﯼ زد ﺑﻠﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻗﻮل ﮐﻪ‬
‫هﻢ از راﻩ ﺑﻪ ﺗﺎﻻر در ﺁﻣﺪ و اﺑﺘﺪا را از ﺣﺎﺟﺐ اﻟﺪوﻟﻪ ﮐﺮد ﺑﻪ ﺑﻮﺳﻴﺪن و دﺳﺖ و ﮔﺮدن‪ ،‬دروﻏﯽ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و دروغ ﺗﺮ‬
‫از ﺁن‪ ،‬اﻳﻦ رواﻳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺒﯽ زﺧﻢ ﺧﻮردﻩ و ﺑﻪ ﻣﻈﺎﻟﻢ ﺁﻣﺪﻩ زرﻩ ﺧﻴﻠﺘﺎش ﺑﻪ دﻧﺪان ﺑﺨﺎﻳﺪ و ﮔﺮد ﺳﺮهﻨﮓ ﺧﺎﺻﻪ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻃﻮاف ﮐﻨﺪ و ﻳﺎ ﮐﻼﻩ ﻃﻠﺤﺖ ﺑﻪ ﺿﺮﺑﺖ ﺳﻢ ﺑﻴﻨﺪازد؛ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻨﺪﻩ از ﺧﺎدم ﺧﺎص ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ ﻧﻪ اﺳﺐ ﮐﻪ دﻳﻮﯼ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﻴﺪان در ﺁﻣﺪ ﮔﺮد ﺑﺮ ﮔﺮد ﻣﯽ ﮔﺸﺖ و هﺮ ﮐﺲ را ﺑﻪ ﺿﺮﺑﺖ ﺳﻢ زﺧﻢ ﻣﯽ زد‪ .‬ﭘﺲ اﻣﻴﺮ ﻟﺸﮑﺮ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﮐﻤﻨﺪش ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و اﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﻪ زﺧﻢ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﭘﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﻴﺮ از اﻳﻮان ﺑﺎﻧﮓ زد ﮐﻪ‪ ":‬اﻳﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺣﻖ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻴﻤﺎرش‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮد و زﻳﻦ ﺑﺮ ﻧﻬﺎد ﮐﻪ ﺳﻮار ﺧﻮاهﻴﻢ ﺷﺪ‪".‬‬
‫از ﺧﺎﺻﮕﺎن ﻳﮑﯽ دو ﺑﺎ اﻣﻴﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ":‬اﻳﻦ ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ اﺳﺖ‪".‬‬
‫اﻳﻦ ﺧﺎدم ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﭘﻴﺮ ﺑﻮد و ﮔﻮش ﮔﺮان ﮐﺮدﻩ و از ﺳﺮاﯼ ﺗﺎ ﺳﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ روان ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻢ و‬
‫زﻣﻴﻦ ﺑﻮﺳﻴﺪم‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺎر‪ ،‬و ﺑﻪ اﻟﺤﺎح ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬اﮔﺮ ﺳﻠﻄﺎن را ﺳﺮ ﺳﻮارﯼ ﮐﺮدن اﺳﺖ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻴﺪ ﺗﺎ اﺳﺐ ﺧﺎﺻﻪ زﻳﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪".‬‬
‫اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﺁن ﻋﺼﺎ ﮐﻪ داﺷﺖ ﺑﺮ ﺳﺮﻣﻦ زد ﮐﻪ ‪ ":‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺁن ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻘﺶ‪ -‬اﮔﺮش ﻧﻤﯽ ﺁوﻳﺨﺘﻴﻢ‪ -‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﭼﻬﺎرﭘﺎﯼ ﻣﯽ‬
‫ﻧﺸﺴﺖ؟"‬
‫ﭘﺲ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺗﺨﺖ رواﻧﺶ ﺗﺎ ﭘﻴﺶ ﭘﺎﯼ اﺳﺐ ﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ زﻳﻦ ﮐﺮدﻩ و ﻟﮕﺎم ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﻓﺮود ﺻﻔﻪ ﻣﻴﺪان اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻒ‬
‫ﮐﺮدﻩ دهﺎن و ﺷﻴﻬﻪ زن‪ .‬ﭘﺲ اﻣﻴﺮ را ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻳﮑﯽ دو ﻋﻨﺎن اﺳﺐ ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و دورﯼ ﭼﻨﺪ در ﻣﻴﺪان ﮐﻮﺷﮏ ﻣﯽ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪".‬‬
‫راﻗﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﻗﺼﻪ ﺁﻣﺪن ﺁن اﺳﺐ ﺑﻪ درﮔﺎﻩ و ﺳﻮارﯼ اﻣﻴﺮ‪ .‬اﻣﺎ در اﻳﻦ ﻧﻘﻞ هﺎ ﮐﻪ هﺴﺖ و ﺁن رواﻳﺎت ﮐﻪ در ﺳﻴﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺳﻠﻄﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ در ﺑﺎب ﮔﺬﺷﺘﻦ اﻣﻴﺮ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺷﺪ و اﻳﻦ اﺳﺐ ﻣﻴﺪان ﮐﻮﺷﮏ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﺎﺧﺖ‬
‫هﻴﭻ ﻋﺒﺎرت ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﻗﺼﻪ ﻧﻴﺎوردﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮﻃﺎهﺮ دﺑﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﮔﺮ ﭼﻪ از هﻠﻬﻠﻪ ﭘﺮدﮔﻴﺎن اﻣﻴﺮ ﮔﻮﻳﺪ و‬
‫ﭘﺎﻳﮑﻮﺑﯽ ﮐﻮدﮐﺎن از ﻏﺮﻓﻪ هﺎ و ﺁن ﻏﺮﻳﻮ ﺧﻠﻖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن اﺳﺐ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﻴﺮ ﺳﻮار‪ ،‬ﺟﺒﻪ ارﻏﻮاﻧﯽ ﺑﺮ دوش‪ ،‬از‬
‫ﮔﺴﻴﺨﺘﻦ اﻓﺴﺎر و ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺳﻮار ﻧﮕﻮﻳﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮاﺛﯽ اﻣﻴﺮ ﺑﻴﺎورد‪ ،‬ﭘﺲ ﻗﺼﻪ ﺑﻨﺪ ﻧﻬﺎدن ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺷﺪ و در‬
‫ﺑﻨﺪ ﭼﺮا اﻓﺘﺎد‪.‬‬

‫‪20‬‬
‫اﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ وراق ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻮن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻏﺎرت ﺑﺮدﻧﺪ و هﺮ ﭼﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ دوﺳﺘﯽ ﻧﻬﺎن ﮔﺸﺘﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﺷﺒﯽ‬
‫ﺧﻮاﺑﯽ دﻳﻢ هﻮل‪ .‬ﺁن دوﺳﺖ را ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﭼﺎر و ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ درﮔﺎﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﺮان اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﺰدﻳﮏ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬دﻳﺮﯼ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﻮ را ﻣﯽ ﺟﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ دار ﺧﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﺁﺷﻮب او ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺑﻼ از ﺳﻠﻄﺎن ﺑﮕﺮداﻧﻢ از اﻳﻦ هﻤﻪ ﺑﺎﮎ ﻧﻴﺴﺖ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﻓﺮدا ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺗﻮان ﺷﺪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن دﻳﺮﯼ اﺳﺖ ﺑﺮف ﻣﯽ ﺑﺎرد و ﮔﻴﺮ و دار ﺳﻮاران اﺳﺖ و ﻏﻮﻏﺎﯼ‬
‫ﻋﺎﻣﻪ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﻣﻦ ﻧﺎن اﻳﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﺧﻮردﻩ ام‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺼﻴﺤﺖ از ﺁﻧﺎن درﻳﻎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮐﺮد‪".‬‬
‫ﭘﺲ ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ ﻓﺮاز ﺁورد و ﻣﺮا ﺑﺮﻧﺸﺎﻧﺪ و ﻣﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ هﻴﺎهﻮ ﺷﻨﻴﺪم از هﺮ ﺟﺎﻧﺐ و ﺳﻮارﯼ ﭼﻨﺪ دﻳﺪم ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻣﯽ ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ رﻓﺖ‪ .‬ﻋﻨﺎن از ﺁن دوﺳﺖ ﺑﺴﺘﺪم و ﺑﻪ ﺗﺎﺧﺖ رﻓﺘﻢ ﺗﺎ دروازﻩ ﺳﺮاﯼ اﻣﺎرات‪ .‬ﺣﺎﺟﺒﯽ‬
‫دﻳﺪم ﻣﺸﻌﻠﻪ ﺑﺮ ﮐﻒ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺣﺎﺟﺐ ﺑﺰرگ را ﺑﮕﻮﯼ ﮐﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﯼ ﺧﻮﻳﺶ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﻣﻦ اﮐﻨﻮن ﺣﺎﺟﺐ ﺑﺰرگ از ﮐﺠﺎ ﺟﻮﻳﻢ؟"‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از ﺧﺎﺻﮕﺎن اﻣﻴﺮ ﺑﮕﻮﯼ ﮐﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﺧﻮاﺑﯽ دﻳﺪﻩ اﺳﺖ هﻮل و اﮔﺮ زود ﻳﺎ دﻳﺮ ﺑﺎ اﻣﻴﺮ ﺑﺒﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﭼﻴﺴﺖ ﺁن ﺧﻮاب؟"‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺑﺎ اﻣﻴﺮ ﺗﻮاﻧﻢ ﮔﻔﺖ ﻳﺎ ﻣﻌﺒﺮﯼ از ﺁن اﻣﻴﺮ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻗﺮان اﻣﻴﺮ ﺑﮕﺮدد و ﺷﻮﻣﯽ اﻳﻦ ﺑﻼ داﻣﻦ ﻣﺎ ﻧﮕﻴﺮد‪".‬‬
‫ﮐﻔﺖ‪ ":‬اﯼ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺒﺮﯼ داﻧﻢ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺮ!"‬
‫ﺑﻨﮕﺮﻳﺴﺘﻢ‪ ،‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاب‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﻮد اﻳﻦ ﺧﻮاب ﺑﻮد ﮐﻪ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ :‬اﺳﺒﯽ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ ﺑﺎ زﻳﻦ واژﮔﻮن و ﺳﻮارﯼ‬
‫ﻧﻪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺧﺪاﯼ ﻣﻦ‪ ،‬اﻳﻦ هﻤﺎن اﺳﺐ ﮐﻬﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ درﮔﺎﻩ ﺧﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ ﺗﺎ ﺳﻮار ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺠﻮﻳﺪ‪".‬‬
‫ﺣﺎﺟﺐ ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﻟﻌﻨﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺟﺎدو ﻣﺮدﯼ ﮐﻪ ﺗﻮﻳﯽ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬اﯼ ﺣﺎﺟﺐ ﮔﻮش دار ﺗﺎ اﻣﻴﺮ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺐ ﻧﻨﺸﻴﻨﺪ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬و ﺗﻮ اﯼ ﺟﺎدوﮔﺮ ﺑﻨﮕﺮ ﺗﺎ دﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﻨﯽ‪".‬‬
‫ﭼﻮن اﺳﺐ ﺑﻪ ﺗﺎﺧﺖ ﺑﮕﺬﺷﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺮﯼ ﭘﺎ در رﮐﺎب ﻣﺎﻧﺪﻩ دﻳﺪم‪ ،‬ﺑﻪ هﻴﺎت ﺑﺎرﯼ هﻴﻤﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﮎ‪ .‬ﮔﺮﻳﺎن ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬واﯼ ﺑﺮ ﻣﻦ‬
‫اﮔﺮ اﻳﻦ اﻣﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ ‪ ":‬هﺴﺖ‪".‬‬
‫ﭘﺲ ﺳﻮاران دﻳﺪم هﻤﻪ ﻣﺸﻌﻠﻪ در ﮐﻒ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﯽ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ در ﭘﯽ ﺁﻧﺎن ﻣﯽ ﺗﺎﺧﺘﻢ و هﻤﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و از ﺑﺎم‬
‫هﺎ و ﻏﺮﻓﻪ هﺎ هﻠﻬﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد ﻗﺼﻪ ﮔﺬﺷﺘﻦ اﻣﻴﺮ ﺑﻪ رواﻳﺖ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﺣﺎﺷﻴﺖ رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ هﺴﺖ ﺑﻪ ﻗﻠﻤﯽ دﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﺗﺎ هﻔﺘﻪ‬
‫اﯼ اﻣﻴﺮ را ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮف اﻧﺒﻮﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ هﺮ ﺟﺎﯼ ﺟﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﻴﺪان رﺟﻢ اﺳﺐ داﻣﻦ ﻗﺒﺎ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺳﺮاﯼ اﻣﺎرت‬
‫رﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدﻣﺎن اﻣﻴﺮ را ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮاران ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﺗﻴﻎ در ﻣﺮدﻣﺎن ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ .‬و در ﻋﺠﺎﻳﺐ ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن ﺗﺎج و‬
‫ﻋﺼﺎ و ﺟﺒﻪ ارﻏﻮاﻧﯽ و هﻤﻪ ﺁﻻت و اﺳﺒﺎب ﺳﺮورﯼ ﮐﻪ داﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺁن ﺷﺨﺺ ﺳﻠﻄﺎن ﺧﻮد ﻧﺒﻮد ﮐﻪ اﺳﺐ‬
‫دﻳﺮﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ در هﻤﻪ ﺷﻬﺮ ﺗﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﻴﺮ ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن اﻣﻴﺮ ﻋﻨﺎن از ﺧﺎدﻣﺎن ﺑﺴﺘﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدﻣﺎن اﻳﻦ‬
‫ﮐﺮاﻣﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﺑﺘﺪا را ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺑﺎب اﻟﺠﺤﻴﻢ ﺷﺪ و ﺳﻮاران ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ هﻤﻪ در رﮐﺎب ﻣﯽ رﻓﺘﻨﺪ و ﺳﺮهﻨﮕﯽ در ﭘﻴﺶ ﻣﯽ‬
‫ﺗﺎﺧﺖ و ﻋﺎﻣﻪ را دور ﺑﺎش ﻣﯽ ﮔﻔﺖ و ﺷﺎﻃﺮان ﭘﺎﯼ ﭘﻴﺎدﻩ هﺮ ﮐﺲ را دﺑﻮس ﻣﯽ زدﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﮎ ﺑﺒﻮﺳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻗﺒﻠﻪ‬
‫ﺷﺪ و ﻣﻮﮐﺐ هﻢ ﭼﻨﺎن هﻢ ﻋﻨﺎن اﺳﺐ ﮐﻬﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺧﺖ ﻣﯽ رﻓﺖ و ﻋﻨﺎن از ﺳﻮار ﺑﺴﺘﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺁن ﺳﺮهﻨﮓ ﺑﺮ‬
‫در ﺟﺎﻣﻊ ﺷﻬﺮ ﺑﺰرﮔﯽ را دﺑﻮس زد ﮐﻪ‪ ":‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﻳﻦ ﺳﻮار ﻣﯽ ﺟﺴﺘﻴﺪ؟"‬
‫و ﺷﺎﻃﺮان ﺷﻴﺨﯽ را رﻧﺠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻗﺎﻣﺘﺶ ﺑﻪ زﺧﻢ دﺑﻮس ﺧﻢ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﺎﮎ ﮐﻪ‪ ":‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﺳﺰاﯼ هﺮ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن را‬
‫ﺑﻪ رﺳﻢ ﻋﺎﻟﻤﺎن و ﺷﻴﺨﺎن ﺗﻌﻈﻴﻢ ﻧﮑﻨﺪ‪".‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ از ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﺎن ﻳﮑﯽ دﻟﻴﺮﯼ ﮐﺮد و ﺳﻨﮕﯽ ﺑﻴﻨﺪاﺧﺖ ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﯽ اﺳﺐ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺳﻮاران ﺗﻴﻎ در ﻋﺎﻣﻪ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ هﺮ‬
‫ﮐﺲ ﺳﻨﮕﯽ ﺑﻴﻨﺪاﺧﺖ‪ .‬ﺳﺮهﻨﮓ ﺳﭙﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ دﺳﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﮕﺮ ﺳﻮار را زﺧﻤﯽ ﻧﺮﺳﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﺳﺐ ﺳﻮار ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻣﯽ رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﺗﻞ ﻣﺮاد ﺑﻴﮏ ﺳﻠﻄﺎن ﻳﻠﻪ ﺷﺪ و ﺑﻴﻔﺘﺎد‪ ،‬ﭘﺎﯼ در رﮐﺎب ﻣﺎﻧﺪﻩ و ﺑﺎ او ﺳﻮارﯼ ﻧﻪ‪ .‬ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺁن ﺗﺎج ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ هﻢ ﺑﺪان ﺗﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬و ﺟﺒﻪ ارﻏﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﺎب اﻟﺸﺮق و ﺁن ﻗﺒﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان رﺟﻢ اﺳﺐ‪ ،‬و ﺷﺨﺺ ﺳﻠﻄﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ هﻴﭻ ﻣﻘﺎم ﻧﺒﻮد‪ .‬و اﺳﺐ‬
‫ﺧﻮد ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻦ اﺳﺒﺎب و ﺁﻻت ﺳﺮورﯼ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻮﺗﯽ ﻧﻬﺎدﻧﺪ ﮐﻪ‪ ":‬ﺳﻠﻄﺎن اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﺮ ﺟﺎﻧﺐ ﺳﺮاﯼ اﻣﺎرت ﺑﺪان ﮔﻮرﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ او ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺟﺰ اﻳﻦ اﺳﺒﺎب و ﺁن ﻗﺒﺎﯼ ﺧﻠﻖ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫و در ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﻣﺘﺄﺧﺮ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ رﺳﻢ رﺟﻢ اﺳﺐ از ﺁن روز ﺑﺎز ﮐﻪ اﻣﻴﺮ ﺷﺮف اﻟﺪﻳﻦ را رﺟﻢ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻴﺪان رﺟﻢ اﺳﺐ ﺑﺮاﻓﺘﺎد‪ .‬و در ﻣﺴﺎﻟﮏ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺜﻠﻪ ﮐﺮدن اﺳﺐ ﺑﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﺎزداﺷﺘﻦ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ از ﺑﻮﻃﺎهﺮ ﺑﻴﺎورﻳﻢ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻨﺸﺂت او‪ ،‬ﺁن ﺟﺎ ﮐﻪ دﺑﻴﺮ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺟﺒﺎل ﮐﻪ ﭼﻪ‬
‫ﺷﺪ و اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ اﻓﺘﺎد‪:‬‬
‫" و اﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ دﺑﻴﺮ درﮔﺎﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن ﺳﻠﻄﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﻬﻤﺖ ﺟﺎدوﮔﺮﯼ ﺑﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﮐﻼﻩ ﻃﻠﺤﮑﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ‪،‬‬
‫واژﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮ اﺳﺘﺮﯼ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪﻧﺪ و ﮔﺮد ﺑﺮ ﮔﺮد ﺷﻬﺮ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ و ﻣﺸﺘﯽ رﻧﺪ را ﺳﻴﻢ دادﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﮕﺮ از ﻓﺮاز ﺑﺎم هﺎ ﺳﺮﮔﻴﻦ و‬
‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﺑﺮ او ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ‪ .‬و هﺮ ﭼﻬﺎر ﺳﻮﯼ ﮐﻪ ﺑﻮدﯼ ﻣﺮدﻣﺎن را ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺁﺷﻮب ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ دﺑﻴﺮ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻔﺮﻣﻮدﻩ‬

‫‪21‬‬
‫ﻗﺎﺿﯽ اﻟﻘﻀﺎة ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ هﻴﭻ ﮐﺲ ﺳﻨﮕﯽ ﻧﻴﻨﺪاﺧﺖ و اﮔﺮ اﻧﺪاﺧﺖ ﺑﺮ ﻣﻮﮐﻼن ﻣﯽ زد‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺮدم اﻧﺒﻮﻩ ﺷﺪﻧﺪ و‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﻮاران زﻧﻨﺪ و ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ را از ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺪر ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻮاران ﺑﻪ دورﺑﺎش و زﺧﻢ ﺗﻴﻎ ﻏﻮﻏﺎﯼ ﺧﻠﻖ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‬
‫و اﻳﻦ دﺑﻴﺮ را ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ اﯼ درﺑﻨﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﮕﺮ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺁﺷﻮب ﻣﻦ ﮐﺮدﻩ ام‪".‬‬
‫ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﺧﻮد اﻳﻦ ﻗﺼﻪ ﻧﻴﺎوردﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﻮد ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺴﺨﻪ اﻧﺪر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و ﺁن ﭼﻪ هﺴﺖ هﻤﻪ ﺳﺨﻦ از ﺁن ﻏﻼم اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ او ﺑﻪ ﻳﮏ ﺟﺎﯼ درﺑﻨﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و هﺮ روز ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺷﺐ ﺑﺎز ﻣﯽ ﺁوردﻧﺪ ﮐﻪ ‪ ":‬ﺷﻬﺎدت ﻣﯽ دﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﻪ اﺳﺖ و ﺟﺎدو‪ ،‬واﻻ ﺗﻮ داﻧﯽ‪".‬‬
‫ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺷﺒﯽ ﺑﻪ اﻟﺤﺎح ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﺧﺎﻧﻤﺎن ﻣﻦ ﺳﻮﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﻦ ﭘﻴﺮم؛ اﮔﺮ اﻣﺮوز و ﻳﺎ ﻓﺮدا ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻮاهﻢ ﻳﺎﻓﺖ‪،‬‬
‫ﺧﺪاﯼ را ‪ ،‬ﺁﺧﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻤﺮدﯼ از ﺑﻬﺮ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؟"‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮ ﺑﻮدم ﻏﻼﻣﮑﯽ ﺑﻮدم ﺁن ﺗﻮ‪ ،‬اﻣﺎ از ﺁن روز ﺑﺎز ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺖ دو ﭘﺎﻳﻢ ﺑﻪ ﭼﻮب ﺑﺎز ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺮا از ﻣﻦ‬
‫ﺑﺴﺘﺪﻩ اﻧﺪ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬اﻳﻦ رﺳﻢ ﺣﻼﺟﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﯽ در ﺳﻨﺖ ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪".‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﭼﻪ ﺟﺎﯼ ﺣﻼج!"‬
‫و ﺑﻪ ﺧﺸﻢ دﺳﺖ ﻣﻦ ﺟﺴﺖ و ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺪان ﺟﺎﻧﺐ ﮐﻪ ﮔﻨﺒﺪ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎم زﻧﺪان ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ‪ ":‬ﻣﮕﺮ ﻧﺪﻳﺪﻩ اﯼ؟ ﺁن ﺁﺑﯽ‬
‫را دﻳﺮﯼ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻣﺸﺘﯽ رﻋﻨﺎﯼ زن ﺑﻤﺰد ﺳﻴﺎﻩ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪".‬‬
‫ﭘﺲ هﻤﻪ ﺷﺐ اﺳﺮار در ﻣﻦ ﺁﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ ﺁن ﻧﻘﺶ ﭼﻪ ﺑﻮد و ﺁن ﺳﻮار ﮐﻪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻳﺎن ﻣﺮدﻣﮏ دو ﭼﺸﻢ ﺳﺒﺰ ﭼﺮا‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﺗﻮ دﺑﻴﺮ درﮔﺎﻩ ﺑﻮدﻩ اﯼ و ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﯽ ﺁن ﭼﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﻴﺎن ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﺮوز اﻳﻦ ﺣﮑﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﻦ ﺑﺮ ذﻣﻪ ﺗﻮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﮕﺰارﯼ‪".‬‬
‫و ﺷﺒﯽ دﻳﮕﺮ ﻗﺼﻪ ﺑﻴﻌﺖ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺧﺎﮎ و ﺧﻮن ﺑﮕﻔﺖ و ﺣﺪﻳﺚ ﺷﻤﺴﻴﻪ‪ ،‬ﭘﺲ ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﻣﺎ واﻗﻌﻪ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن‬
‫دژﺧﻴﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﻴﺰران ﺧﻴﺲ ﺧﻮردﻩ ام ﻓﺮو ﮐﻮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ ":‬ﻣﻦ هﻤﻪ اوﻳﻢ‪ ،‬ﮐﻨﻴﺪ هﺮ ﭼﻪ ﮐﻨﻴﺪ!"‬
‫ﭘﺲ ﻧﺎم او ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻢ و ﺁن ﺑﻴﺖ هﺎ ﮐﻪ در ﻧﻌﺖ او ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ‪ .‬روزﯼ ﻳﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻘﺎش ﺗﮑﻪ ﮔﻮﺷﺘﯽ از ران ﻣﻦ ﺑﺮﻳﺪ‪ .‬زﺑﺎن‬
‫ﺑﻪ دﻧﺪان ﻣﯽ ﮔﺰﻳﺪم‪ ،‬ﻣﺒﺎدا اﻳﻦ ﻣﺸﺘﯽ ﻣﻌﺎﻧﺪ ﻓﺎﺟﺮ ﻧﺎﻟﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺁن ﻧﻘﺶ ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﮑﻪ اﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﺒﺮﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬هﻢ ﭼﻨﺎن اﻟﺤﺎﺣﯽ‬
‫ﻧﺸﻨﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ دﻧﺪان ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻣﻦ ﻧﻪ ﻟﺐ زﻳﺪ ﻏﻼم ﮐﻪ ﻟﺐ او ﺧﻮﻧﻴﻦ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و زﺑﺎن ﻣﻦ – ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺖ ﺳﺨﻨﯽ ﻧﮕﻮﻳﺪ –‬
‫دﻳﺮﯼ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺷﺮﺣﻪ ﺷﺮﺣﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻳﮑﯽ ﺷﻤﻊ روﺷﻦ در ﺁن ﮔﻮدال ﮐﻪ در ﮔﻮﺷﺖ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪ .‬از ﺑﻦ ﺧﻠﻖ ﻓﺮﻳﺎدﯼ‬
‫ﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﺎﻟﻪ اﯼ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﮕﺮﻳﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻧﺎﻟﻪ از اﻳﻦ زﻳﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﮑﯽ ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺁن ﻧﻘﺶ را ﺷﻤﻊ ﺁﺟﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟"‬
‫ﺑﮕﺮﻳﺴﺘﻢ ﺑﻪ درد‪ .‬زﻳﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻪ ﺟﺎﯼ ﻏﻴﺮ؟ ﺧﻴﺰران ﺧﻴﺲ ﺧﻮردﻩ و ﻣﻨﻘﺎش و ﺷﻤﻊ را از ﺑﻬﺮ ﻣﺮا ﻓﺮاهﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬و‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺁن ﻧﻘﺶ ﻣﺮدﻩ ﻳﺎ زﻧﺪﻩ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻘﺶ ﺑﻮد ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺑﺮ ﺳﺘﻮن راﺳﺖ ﺑﺎب اﻟﺸﺮق‪ .‬و ﺑﺪﻳﻦ دﺧﻤﻪ اﻧﺪر و هﺮ ﭼﻪ از اﻳﻦ‬
‫دﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ زﻳﺪ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮدﻣﺎن را ﺑﺎز داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻬﻤﺖ ﺳﭙﻴﺪ ﺟﺎﻣﮕﯽ‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﻣﺸﺘﯽ دون ﺁدﻣﺨﻮارﻩ را ﺑﺎ ﻣﻨﯽ و هﻢ‬
‫ﭼﻮن ﻣﻨﯽ ﮐﺎر اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و او و هﺮ ﮐﻪ ﭼﻮن او ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﺑﻨﮕﺎرﻧﺪ در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻧﻪ‪ .‬ﻟﺐ را ﺑﻴﺸﺘﺮﮎ ﮔﺰﻳﺪم ﺣﺮﻣﺖ اﻳﻦ زﻳﺪ‬
‫را‪.‬‬
‫دﺳﺖ ﻣﻦ ﺑﮕﺮﻓﺖ و ﺟﺎﯼ ﺟﺎﯼ ﺁن زﺧﻢ هﺎﯼ ﺑﻪ ﭼﺮﮎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ام ﺑﻨﻤﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪم ﺑﮕﺮﻳﺴﺘﻢ ﺑﻪ هﺎﯼ هﺎﯼ‪.‬‬
‫زﻳﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﮕﺮﻳﺴﺖ‪ ،‬و ﻣﺎ ﺗﺎ دﻳﺮﯼ ﺳﺮ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪ هﻢ ﻧﻬﺎدﻩ ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻳﺘﻴﻤﺎن ﺟﺰع ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮ ﺟﻨﺎزﻩ ﭘﺪر‪ .‬ﭘﺲ‬
‫در ﺁن ﻧﻔﺲ ﺁﺧﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﻧﺎﺑﻪ زﺧﻢ و هﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﻣﺮا ﺳﻮﮔﻨﺪ داد ﺗﺎ اﻳﻦ ﻗﺼﻪ ﺑﮕﺰارم ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻟﻌﻨﺖ ﮐﺮد هﺮ ﻧﺎﺳﺨﯽ‬
‫را ﮐﻪ ﺻﻔﺖ ﺁن ﻧﻘﺶ و ﻧﻌﺖ ﺁن ﺳﻮار ﺑﻨﮕﺎرد‪ ،‬و از ﺑﻬﺮ ﺟﺎﻩ و ﻣﺎل ﺣﺪﻳﺚ اﻳﻦ زﻳﺪ ﻓﺮو ﮔﺬارد‪.‬‬
‫راﻗﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﺼﻪ زﻳﺪ ﺑﻪ هﻴﭻ رﺳﺎﻟﻪ دﻳﮕﺮ اﻧﺪر ﻧﻴﺴﺖ و در ﺗﻮارﻳﺦ اﻳﺎم و ﺳﻴﺮ ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ و ﺁن ﻣﻨﺸﺂت و ﻣﺴﺎﻟﮏ و‬
‫ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ هﺎ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ هﻤﻪ ﺻﻔﺖ اﻣﻴﺮ ﺷﺮف اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد اﺳﺖ و وﺻﻒ ﺁن دﻟﻴﺮﯼ ﮐﻪ او ﮐﺮد از ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ اﺳﺒﯽ ﮐﻬﺮ و‬
‫در ﺁﻣﺪن ﺑﻪ ﺷﻬﺮ‪ .‬اﻣﺎ در ﺣﻮاﺷﯽ ﮐﺘﺐ اﺑﺪال ﻋﺼﺮ از اﻳﻦ ﺷﻄﺤﻴﺎت ﮐﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از زﻳﺪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ ":‬ﻣﻦ ﺑﻨﺪﻩ اﻳﻦ ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎزهﺎ ﭘﻴﺶ از وﻗﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاﺳﺖ دﻳﺪﻩ ﺑﻮدم‪ .‬اﻣﺎ ﺁن ﻧﻘﺶ اﮔﺮ ﺑﺮ ﺳﺘﻮن راﺳﺖ‬
‫ﺑﺎب اﻟﺸﺮق ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬هﻴﭻ ﺳﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺪﻳﻦ دور ﮐﻪ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﮐﺎر از ﻟﻮﻧﯽ دﻳﮕﺮ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁن ﻣﺮدان ﮔﺮد‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﺮ ﺳﻮار ﺁوﻳﺨﺘﻪ ﭼﻮن ﭼﺸﻢ ﻓﺮو ﺑﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮد دﻳﺪﻧﺪ ﺑﺎﻻﭘﻮﺷﯽ ﻣﻨﻘﺶ ﺑﻪ رﺷﺤﺎت ﺧﻮن ﺑﺮ دوش‪ ،‬و ﺑﺎدﭘﺎﻳﯽ ﺑﻪ زﻳﺮ‬
‫ﭘﺎﯼ‪ .‬و هﺮ زن اﮔﺮ ﺷﻤﺴﻴﻪ ﻳﺎ ﻧﻪ ﭼﻮن وﻗﺖ در رﺳﺪ ﮔﻴﺴﻮان ﺧﻢ اﻧﺪر ﺧﻢ ﺑﺒﺮد و ﺁن ﭘﺮدﻩ هﺎ و ﭘﺮدﮔﯽ و ﺗﺨﺖ روان ﭘﺎﮎ‬
‫ﺑﺴﻮزد‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺑﺮ دار ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻬﻤﺖ ﺟﺎدو‪ ،‬ﻳﺎ دﺳﺖ هﺎ ﺑﺒﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻘﻮﺑﺖ اﻳﻦ وﺟﻴﺰﻩ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻢ ﺧﻮد داﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ‬
‫روﻳﺎ دﻳﺪم ﺧﻮاﺑﯽ ﺻﻌﺐ ﺗﺮ از ﺁن ﺧﻮاب ﮐﻪ ﺣﺎﺟﺐ درﮔﺎﻩ ﺗﻌﺒﻴﺮش دﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪".‬‬
‫ﭘﺲ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻴﺎورد ﮐﺎﺗﺒﺎن را ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﭘﻴﺮش ﺁن زﻳﺪ ﻏﻼم ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪ ":‬ﺑﺪﻳﻦ دور ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﯽ ﮐﺎر ﻳﮏ روﻳﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﮕﻮﻳﯽ ﺣﻖ اﻳﻦ اﺳﺖ و ﺑﺎﻃﻞ ﺁن‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻨﮕﺮ ﺗﺎ دﻧﻴﺎ ﭘﺮﺳﺘﺎن و دﻳﻦ ﻓﺮوﺷﺎﻧﺖ راﻩ ﻧﺰﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺧﻮد دوﺑﺎر ﺳﻮار دﻳﺪﻩ اﯼ و‬
‫اﺳﺐ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺒﻴﺮ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ او ﺁن ﺳﻮار ﻣﺮدﻩ ﺑﻮد ﺑﺮ ﺁن اﺳﺐ و دو دﻳﮕﺮ ﺧﻮد ﺁﺷﮑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻮار ﮐﻪ ﺑﻮد و اﺳﺐ ﮐﺪام‪.‬‬
‫راﻗﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد ﻗﺼﻪ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺮﺳﻼن ﺧﻮد داﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﺼﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺁن ﻣﺘﺮﺳﻼن و ﮐﺎﺗﺒﺎن‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺁن واﻗﻌﺎت ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ درﺑﺎرﻩ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻘﺶ و اﻣﻴﺮ ﺷﺮف اﻟﺪﻳﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎرﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ‬
‫داﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺣﻖ هﻤﻪ ﺣﺠﺎب در ﺣﺠﺎب اﺳﺖ‪ .‬و ﺁن ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺪ ﺣﺠﺎب ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺖ و ﻣﺮا ﺑﯽ ﭘﺮدﻩ ﺑﻪ دﻳﺪار ﺁﻣﺪ‪ ،‬روح ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﺪ‬

‫‪22‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺮوار‪ ،‬ﮐﻪ ﺁن ﭼﻪ اوﺳﺖ ﺑﯽ ﺣﺠﺎب ﺧﻮد ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و ﺑﺮ ﺳﺘﻮن راﺳﺖ هﺮ ﺑﺎب اﻟﺸﺮق ﮐﻪ هﺴﺖ اﮔﺮ ﺁن ﻧﻘﺶ ﺁوﻳﺨﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدﻣﺎن راﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ هﺮ ﺟﻨﺲ دﺟﺎل ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺐ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و راﻩ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ از راﻩ ﻧﺸﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺁن ﮐﻪ اوﺳﺖ‬
‫ﻧﻌﻤﺖ ﺧﺎﻟﻖ ﺑﺮ ﺧﻠﻖ ﺣﻼل ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ و ﻏﻼﻣﯽ زﻳﺪ و ﺧﺎﺗﻮﻧﯽ ﺷﻤﺴﻴﻪ و ﺧﻮاﺟﮕﯽ ﺑﻮاﻟﻤﺠﺪاﻧﻪ ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ ﮐﻪ در ﺣﺪﻳﺚ هﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ دﺟﺎل ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﻢ و ﻧﻴﺴﺖ؛ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬رﺳﻮﻟﻢ از ﺧﺎﻟﻖ ﺑﺮ ﺧﻠﻖ و ﻧﻴﺴﺖ؛ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬دﻟﻴﻠﻢ ﻣﺨﻠﻮق را ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ و ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و‬
‫اوﺳﺖ ﮐﺬاب و اوﺳﺖ ﻏﻮل‪.‬‬
‫و ﻧﺸﺎن ﺁن دور ﺁن ﮐﻪ هﻴﭻ ﮐﺲ را ﺑﻪ هﻴﭻ ﺣﺎل ﺑﯽ ﺑﺮﮔﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬و ﺣﺎﺟﺖ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﭼﻮن‬
‫هﻴﭻ ﮐﺲ را ﺑﺮ ﮐﺲ ﺳﺮورﯼ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪ و رﺟﻢ و ﻗﻄﻊ ﻳﺪ و ﻗﺼﺎص ﺑﻪ رﺳﺎﺋﻞ ﺷﻴﺨﺎن و واﻋﻈﺎن ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ و ﺑﺲ‪ .‬و هﻢ‬
‫ﺁوردﻩ اﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺘﺐ ﻣﻼﺣﻢ ﮐﻪ ﻣﺮادﯼ و ﻣﺮﻳﺪﯼ ﺑﺮاﻓﺘﺪ و ﺟﻬﻞ ﻣﺮادف ﻋﻨﻘﺎ و ﺳﻤﻨﺪر ﺷﻮد ﮐﻪ هﺮ ﮐﺲ ﺧﻮاﻧﺪن داﻧﺪ و‬
‫ﻧﺒﺸﺘﻦ‪ ،‬و ﻧﻘﺶ ﮐﺮدن و ﺷﺎﻋﺮﯼ‪ .‬و هﺮ ﭼﻪ از اﻳﻦ ﻧﻮع ﻓﺮﻳﻀﻪ ﮐﻪ ﻣﻠﮑﻪ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺳﻤﺎع را ﻣﻨﮑﺮ ﻧﺪارﻧﺪ و ﺁدﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻘﺶ ﺷﻮد و او در هﺮ ﮔﻮﻧﻪ زﻳﺪ ﺑﮑﺎرد و ﺑﺪرود و ﺁهﻦ ﺗﻔﺘﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺁن دور ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ و هﻴﭻ ﺁدﻣﯽ ﻧﺪﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ هﻤﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﮐﻪ در ﺑﺎب ﺟﻨﺖ هﺴﺖ از درﺧﺘﺎن و‬
‫ﻣﺮﻏﺎن و ﺁب هﺎﯼ روان و ﭼﺸﻤﻪ هﺎﯼ ﺟﻮﺷﺎن و هﻢ ﺁن ﻗﺼﻪ هﺎﯼ ﺣﻮر و ﻏﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﮐﻮزﻩ اﯼ اﺳﺖ از ﺁن درﻳﺎ ﮐﻪ‬
‫هﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﻋﺠﺐ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬ﻗﻠﻢ اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﺸﮑﺎﻓﺪ و هﺮ ﻧﺎﻃﻖ ﺻﺎﻣﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ راﻗﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺁدﻣﯽ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ در ﺁن دور ﺁدﻣﯽ ﺑﻮد و ﺁن ﮐﻪ ﺑﺪان ﺟﺎﻧﺐ رود هﻴﭻ ﺑﺎﮎ ﻧﺪارد ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻳﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺳﻮزاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ زﻳﺪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﺎ ﺁن دﺑﻴﺮ‪ ،‬اﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ وراق‪.‬‬

‫‪ 1354‬ﺗﺎ ‪1358‬‬

‫ﺑﻪ اﻃﻼع ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ زودﯼ ﻧﺴﺨﻪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺷﺪﻩ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب در ﺳﺎﻳﺖ ﺑﻨﻴﺎد ﮔﻠﺸﻴﺮﯼ ﻗﺮار دادﻩ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎﻳﭗ و ﺁﻣﺎدﻩ ﺳﺎزﯼ ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﺸﺎر در اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ‪ :‬اﻣﻴﺮ ﻋﺰﺗﯽ ‪amir_ezati@yahoo.com‬‬

‫‪23‬‬