‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق

پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﮐﻠﯿﻪ ﺣﻘﻮق ﻣﺎدي ﻣﺘﺮﺗﺐ ﺑﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت‪ ،‬اﺑﺘﮑـﺎرات و ﻧـﻮآوريﻫـﺎي ﻧﺎﺷـﯽ از ﺗﺤﻘﯿـﻖ” ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﻧﺸـﺎﻧﻪ‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣـﺮه در ﺷـﻬﺮ ﺗﻬـﺮان )دﻫـﻪ ﻫـﺎي ‪ 1370-1340‬ﻫﺠـﺮي‬

‫ﺷﻤﺴﯽ( “ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻢ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫وزارت ﻋﻠﻮم‪ ،‬ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت و ﻓﻨﺎوري‬

‫داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻢ و ﻓﺮﻫﻨﮓ‬

‫داﻧﺸﮑﺪه ﻫﻨﺮ و ﻣﻌﻤﺎري‬

‫ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ رﺷﺘﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﻨﺮ‬

‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ از ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه در ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان‬

‫)دﻫﻪ ﻫﺎي ‪ 1370-1340‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ(‬

‫ﻧﮕﺎرش‪:‬‬

‫آزاده ﻓﺮﻣﻬﯿﻨﯽ ﻓﺮاﻫﺎﻧﯽ‬

‫اﺳﺘﺎد راﻫﻨﻤﺎ‪ :‬ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﮐﺘﺮ ﻧﺎدر اﻣﯿﺮي‬

‫اﺳﺘﺎد ﻣﺸﺎور‪ :‬ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﮐﺘﺮ ﻣﻬﺪي اﺧﻮﯾﺎن‬

‫ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه ‪1391‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺑﻪ‬

‫ﭘﺪر ﻋﺰﯾﺰم ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﻣﺸﻮق ﻣﻦ در راه ﮐﺴﺐ داﻧﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ‬

‫ﻣﺎدر ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻢ ﮐﻪ درس ﻓﺪاﮐﺎري‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ و ﺑﺮدﺑﺎري از او آﻣﻮﺧﺘﻢ‬

‫و‬

‫ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ دوﺳﺘﺸﺎن دارم‪.‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺗﺸﮑﺮ و ﻗﺪرداﻧﯽ‬

‫ﺑﺮ ﺧﻮد ﻻزم ﻣﯽ داﻧﻢ از زﺣﻤﺎت اﺳﺎﺗﯿﺪ ﮔﺮاﻣﯽ ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﮐﺘﺮ ﻧﺎدر اﻣﯿﺮي و ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﮐﺘﺮ ﻣﻬﺪي اﺧﻮﯾﺎن ﮐﻪ‬

‫در اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ از راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻫﺎي ﺑﯽ درﯾﻐﺸﺎن ﺑﻬﺮه ﺑﺮدم‪ ،‬ﮐﻤﺎل ﺗﺸﮑﺮ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺟﺎ ي دارد از ﮐﻠﯿﻪ اﺳﺎﺗﯿﺪ ﮔﺮوه ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﻨﺮ ﺑﺮاي زﺣﻤﺎﺗﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﺑﺮاي اﯾـﻦ ﺣﻘﯿـﺮ‬

‫ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺸﮑﺮ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪.‬‬

‫ﭼﮑﯿﺪه‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و اﻧﺘﻘﺎدي ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان‬

‫)دﻫﻪ ﻫﺎي ‪ 40‬ﺗﺎ ‪ 70‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ(‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮي از ﻣﻘﻮﻻت ﺗﺌﻮرﯾﮏ‪ -‬ﻣﺘﺪوﻟﻮژﯾﮏ دﻻﻟﺖ ﺿﻤﻨﯽ )ﻓﯿﺴﮏ( و‬

‫اﺳﻄﻮره ﺷﻨﺎﺳﯽ )ﺑﺎرت( ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﺮاﮐﻪ در ﻋﮑﺎﺳﯽِ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻧﮕﺮش اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﺮده‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎ و ﻻﯾﻪ ﻫﺎي دروﻧﯽ اﺟﺘﻤﺎع اﺟﯿﻦ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺪﻧﻪ ژاﻧﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺤﻨﻪﻫﺎﯾﯽ‬

‫از زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻣﺮدم را ﺳﻮژه اﺻﻠﯽ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻬﻢ روﺷﻦ ﺗﺮي از وﺿﻌﯿﺖ‬

‫ﻓﻀﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ؛ ﺧﻂ ﺳﯿﺮ ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﺸﺘﺮك در ﺗﺼﺎوﯾﺮ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ‪،‬‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﺗﺤﻮلِ در زﻣﺎﻧﯽِ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه در ﺗﻐﯿﯿﺮات اُﺑﮋه ﻫﺎي ﻧﺴﻠﯽ‪،‬‬

‫اﺟﺰا و ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ آﯾﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ارﺗﺒﺎط ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه اﻓﺮاد‬

‫ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي ﻋﻨﺎﺻﺮ و اﺟﺰاء ﻋﮑﺲ ﻫﺎ از دﯾﺪﮔﺎه ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺼﻮﯾﺮي در ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽِ ﺷﻤﺎﯾﻠﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺴﺘﺘﺮِ اﺳﻄﻮره در ﻧﻈﺎمﻫﺎي‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﻤﻮدﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻫﻨﺮي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮي ﻣﻮﺟﻮد در ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫واژﮔﺎن ﮐﻠﯿﺪي‪ :‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻓﺼﻞ اول ‪ :‬ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﮐﻠﯿﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ ‪1 .......................................................................................‬‬

‫‪ -1-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪1 ............................................................................................................‬‬

‫‪ -2-1‬ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ ،‬ﺑﯿﺎن‪ ،‬اﻫﻤﯿﺖ و ﺿﺮورت ﻣﺴﺄﻟﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ‪5 ...............................................................‬‬

‫‪ -1-2-1‬ﺑﯿﺎن و ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪5 ......................................................................................‬‬

‫‪ -2-2-1‬اﻫﻤﯿﺖ و ﺿﺮورت ﻣﺴﺄﻟﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ‪11 ......................................................................‬‬

‫‪ -3-2-1‬اﻫﺪاف ﭘﮋوﻫﺶ ‪12 ..........................................................................................‬‬

‫‪ -3-1‬ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ‪12 .........................................................................................‬‬

‫‪ -4-1‬ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ‪13 ...........................................................................................‬‬

‫‪ -5-1‬ﺳﺎﺑﻘﻪ و ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ‪14 .......................................................................................‬‬

‫‪ -6-1‬روش ﻫﺎ و ﻓﻨﻮن اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺤﻘﯿﻖ )روش ﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﮋوﻫﺶ( ‪19 ..................................................‬‬

‫‪ -1-6-1‬ﻧﻮع ﺗﺤﻘﯿﻖ از ﻧﻈﺮ روش ‪19 ................................................................................‬‬

‫‪ -2-6-1‬روش ﮔﺮدآوري داده ﻫﺎ ‪19 .................................................................................‬‬

‫‪ -3-6-1‬ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻣﺎري و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ‪19 ...................................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم ‪ :‬ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ‪20 ..............................................................................................‬‬

‫‪ -1-2‬ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ‪20 ................................................................................................‬‬

‫‪ -1-1-2‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻓﻦآوريﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ ‪22 ................................................................................‬‬

‫أ‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -2-1-2‬ﻫﻨﺮ ﯾﺎ ﻓﻦآوري ‪23 ..........................................................................................‬‬

‫‪ -3-1-2‬ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪي ﺳﻨﺪ ‪27 .....................................................................................‬‬

‫‪ -1-2-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ و اﻣﺮ ﻣﺪرن ‪29 .....................................................................................‬‬

‫‪ -2-2-2‬اﻣﺮ ﭘﺴﺎﻣﺪرن‪31 ............................................................................................‬‬

‫‪ -3-2-2‬دﻧﯿﺎ در ﮔﺮو ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎﺳﺖ ‪32 ...............................................................................‬‬

‫‪ -4-2-2‬ﺗﺄﻣﻼت اﻧﺘﻘﺎدي درﺑﺎرهي واﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ ‪34 ..................................................................‬‬

‫‪ -5-2-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ‪49 ..........................................................................................‬‬

‫‪ -6-2-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ‪68 .................................................‬‬

‫‪ -7-2-2‬ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ‪80 ................................................................‬‬

‫‪ -8-2-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ در اﯾﺮان ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ‪84 ......................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪ :‬ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي و روﯾﮑﺮد ﺗﺌﻮرﯾﮏ ‪91 ......................................................................‬‬

‫‪ -1-3‬ﻧﻈﺮﯾﻪ ‪91 ...........................................................................................................‬‬

‫‪ -2-3‬اﺳﻄﻮره در ﻣﻘﺎم ﻧﻈﺎم ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ‪95 ........................................................................‬‬

‫‪-1-2-3‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم و دﻻﻟﺖ ‪99 ...................................................................................‬‬

‫‪ -2-2-3‬اﺳﻄﻮره درﻣﻘﺎم ﮔﻔﺘﺎر ﺳﯿﺎﺳﺖ زدوده ‪102 ...............................................................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ‪ :‬ﺗﻮﺻﯿﻒ و ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﻫﺎ ‪105 .............................................................................‬‬

‫‪ -1-4‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي دﻫﻪ ‪ 40‬ﺗﻬﺮان ‪106 ......................................................................‬‬

‫‪ -1-1-4‬ﻧﻤﻮد ﺷﻤﺎﯾﻠﯽ ﻋﮑﺲ ‪107 ..................................................................................‬‬

‫ب‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -2-1-4‬واﻗﻌﯿﺖ اﻣﺮي ﺑﯿﺮوﻧﯽ ‪114 ..................................................................................‬‬

‫‪ -3-1-4‬زﺑﺎن ﻋﮑﺲ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ زﺑﺎن اﻧﺪام ﻫﺎ اﺳﺖ ‪115 .........................................................‬‬

‫‪ -2-4‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي دﻫﻪ ‪ 50‬ﺗﻬﺮان ‪120 ......................................................................‬‬

‫‪ -1-2-4‬ﻓﺮم ﻫﺎي ﮐﻨﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ‪128 .............................................................................‬‬

‫‪ -2-2-4‬ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻫﻨﺮ و روﯾﺪاد ‪138 .................................................................................‬‬

‫‪ -3-2-4‬دﻻﻟﺖ در ﮔﺮو ﻧﺸﺎﻧﻪ ‪139 ...................................................................................‬‬

‫‪ -3-4‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي دﻫﻪ ‪ 60‬ﺗﻬﺮان ‪143 ......................................................................‬‬

‫‪ -1-3-4‬ﺳ‪‬ﺤﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ‪144 .........................................................................................‬‬

‫‪ -2-3-4‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎي دﻫﻪ ‪145 ................................................................................. 60‬‬

‫‪ -3-3-4‬ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﻫﮥ ﻓﻨﺎﭘﺬﯾﺮي ‪150 ............................................................................‬‬

‫‪ -4-3-4‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ رﻧﺞ و دﻫﺸﺖ ‪152 .................................................................................‬‬

‫‪ -4-4‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي دﻫﻪ ‪ 70‬ﺗﻬﺮان ‪156 ......................................................................‬‬

‫‪ -1-4-4‬واﻗﻊ ﮔﺮاﯾﯽ در ﻋﮑﺲ ‪157 .................................................................................‬‬

‫‪ -2-4-4‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺪل ﻧﺴﺨﻪ ﻣﺮدﻣﯽ ‪162 .............................................................‬‬

‫‪ -3-4-4‬از رواﯾﺖ ﺗﺎ اﺳﻄﻮره‪165 ....................................................................................‬‬

‫‪ -5-4‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي ‪168 .................................................................................................‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺂﺧﺬ ‪176 ...........................................................................................................‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺼﻮﯾﺮي ‪180 ..........................................................................................................‬‬

‫ت‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺷﮑﺎل‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -1-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪49 ................................................................. Thomas Leuthard‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -2-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪54 .................................................................. Thomas Leuthard‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -3-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ‪59 ................................................................. Thomas Leuthard‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -4-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ‪62 ................................................................. Thomas Leuthard‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -5-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ‪64 ................................................................. Thomas Leuthard‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -6-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ‪69 ................................................................. Thomas Leuthard‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -7-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ‪71 ................................................................. Thomas Leuthard‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -8-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ‪73 ................................................................. Thomas Leuthard‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -9-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ‪75 ................................................................. Thomas Leuthard‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -10-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ‪77 ............................................................... Thomas Leuthard‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -11-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪79 ................................................................ Thomas Leuthard‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -12-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ‪81 ............................................................... Thomas Leuthard‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -13-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪83 ................................................................ Thomas Leuthard‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -1-4‬رژه ﮔﺎرد ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﯽ در ﺗﻬﺮان‪ ،‬دﻫﻪ ‪ 40‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ ‪107 ...............................................‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -2-4‬ﺗﺼﻮﯾﺮي از ﺟﺸﻦﻫﺎي ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﯽ در دﻫﻪ ‪110 ............................................................... 40‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -3-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺑﺎزارﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ در دﻫﻪ ‪ 40‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ ‪111 ....................................................‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -4-4‬ﻋﮑﺴﯽ از ﻧﻤﺎي ﯾﮏ ﺗﻔﺮﺟﮕﺎه ﺗﻬﺮان در دﻫﻪ ‪ 40‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ ‪112 ..........................................‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -5-4‬ﻋﮑﺴﯽ از ﻧﻤﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺗﻬﺮان در دﻫﻪ ‪ 40‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ ‪113 ................................................‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -6-4‬ﻧﻤﺎي ﻣﯿﺪان وﻟﯿﻌﺼﺮ ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪115 ............................................................................ 40‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -7-4‬ﻧﻤﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ در ﺗﻬﺮان در دﻫﻪ ‪119 ............................................................................. 40‬‬

‫ث‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -8-4‬ﻧﻤﺎي ﺗﺮاﻓﯿﮏ در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ و ﭼﻬﺎرراه اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ﺗﻬﺮان در ﺳﺎل ‪121 ................. 1354‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -9-4‬ﻧﻤﺎي ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺎﺑﺮ ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪123 .............................................................................. 50‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -10-4‬ﻧﻤﺎي ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺎﺑﺮ ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪124 ............................................................................ 50‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -11-4‬ﻧﻤﺎي دادﮔﺴﺘﺮي ﺗﻬﺮان در دﻫﻪ ‪125 .......................................................................... 50‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -12-4‬ﻋﮑﺲ ﯾﺎدﮔﺎري از ﺟﻤﻊ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ -‬دﻫﻪ ‪126 .......................................... ..50‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -13-4‬ﺗﺎﺑﻠﻮي ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺧﻮش آﻣﺪﯾﺪ‪-‬دﻫﻪ ‪132 ...................................................................... 50‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -14-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎي ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ 50‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ – ﻋﮑﺎس‪ :‬رﻋﻨﺎ ﺟﻮادي ‪134 .............................‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -15-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﭘﻞ ﺣﺎﻓﻆ ﺗﻬﺮان در دﻫﻪ ‪ 50‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ– ﻋﮑﺎس‪ :‬رﻋﻨﺎ ﺟﻮادي ‪135 ............................‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -16-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ –50‬ﻋﮑﺎس‪ :‬ﻋﺒﺎس ﻋﻄﺎر‪139 .....................................................‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -17-4‬ﺗﺼﻮﯾﺮ اﺳﺘﻘﺒﺎل از اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ –50‬ﻋﮑﺎس‪ :‬رﻋﻨﺎ ﺟﻮادي‪140 ..............................‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -18-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﺮدم در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ –50‬ﻋﮑﺎس‪ :‬رﻋﻨﺎ ﺟﻮادي ‪141 ..............................‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -19-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﯾﮏ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ – 60‬ﻋﮑﺎس‪ :‬ﺟﺎﺳﻢ ﻏﻀﺒﺎﻧﭙﻮر ‪143.....................................‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -20-4‬ﻧﻤﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ –60‬ﻋﮑﺎس‪ :‬ﺟﺎﺳﻢ ﻏﻀﺒﺎﻧﭙﻮر ‪146...............................‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -21-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺧﺮاﺑﯽ ﻫﺎي ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺎران‪ ،‬ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ –60‬ﻋﮑﺎس‪ :‬ﺟﺎﺳﻢ ﻏﻀﺒﺎﻧﭙﻮر‪149.......................‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -22-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﻧﻘﺎﺷﯽ دﯾﻮاري دﻫﻪ ‪ – 60‬ﻋﮑﺎس‪ :‬ﺟﺎﺳﻢ ﻏﻀﺒﺎﻧﭙﻮر‪151.........................................‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -23-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﮐﻮﭼﻪ ﻫﺎي ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ – 60‬ﻋﮑﺎس‪ :‬ﺟﺎﺳﻢ ﻏﻀﺒﺎﻧﭙﻮر‪153......................................‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -24-4‬ﻋﮑﺴﯽ از ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﯽ ﻣﺮدم ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪155......................................................... 60‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -25-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎي ﺷﻠﻮغ ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪156........................................................... 70‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -26-4‬ﻋﮑﺴﯽ از ﮔﺮوه ﻓﯿﻠﻤﺒﺮداري در ﺧﯿﺎﺑﺎن دﻫﻪ ‪158...................................................... 70‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -27-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از اﺗﻮﺑﻮس ﻫﺎي ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪160................................................................ 70‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -28-4‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪162....................................................................... 70‬‬

‫ج‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -29-4‬ﺑﺎزار ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪163.................................................................................. 70‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -30-4‬ﺑﺎزار ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪164................................................................................... 70‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -31-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﻣﯿﺪان آزادي دﻫﻪ ‪166 .............................................................................................................. 70‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -32-4‬ﻣﻌﺎﺑﺮ ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪167 ................................................................................................................................... 70‬‬

‫ح‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﮐﻠﯿﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ‬

‫‪ -1-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻋﮑﺎﺳﯽ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ذﻫﻨﯿﺖ ﺳﯿﺎل ﮔﻮنِ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ را از ﺳﺮ راه ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ واﻗﻌﯿﺖ را‬

‫ﺛﺒﺖ ﮐﻨﺪ و اﻣﺮ واﻗﻊ ﻧﻤﺎﯾﯽ را ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪي واﻗﻌﯿﺖ ﭘﯿﺶ ﺑ‪‬ﺮد‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮي از ﺧﻮد واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ ﻧﻪ‬

‫ﺑﺮداﺷﺖ‪ ‬ذﻫﻨﯽ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﮑﺎﺳﯽ و ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺗﺠﺴﻤﯽ در اﯾﺠـﺎد ﺗﺠﺮﺑـﻪ اي ﺑﺼـﺮي در ﺳـﻄﺢ‬

‫دوﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ )ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ( ﻣﯽ رﺳﻨﺪ‪ .‬واﻗﻊ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻗﺮاردادي ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬

‫ﻃﺒﻖ آن ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻋﮑﺲ را ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻼﻓﺼﻠﺶ ﺑـﻪ ﻣـﻮرد ﻋﯿﻨـﯽ ﺑـﻪ ﺟـﺎي واﻗﻌﯿـﺖ ﻣـﯽ اﻧﮕـﺎرد‪.‬‬

‫ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري و ﻋﮑﺎﺳﯽ واﻗﻌﮕﺮاي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎ دﯾﺪﮔﺎه ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬داراي دﻏﺪﻏـﻪ ﻫـﺎي ﻣﺸـﺘﺮﮐﯽ از ﺟﻤﻠـﻪ ﺑـﻪ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺸﯿﺪن ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻋﯿﻨﯽِ اﺟﺘﻤﺎع ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻫﻢ‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪ اي از ژاﻧﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﻣـﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺒﮑﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﺷﺨﺼﯽ اﺳﺖ و راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ﺑﺎ ﺳﻠﯿﻘﻪ ﻋﮑﺎس دارد‪ .‬در اﯾـﻦ ژاﻧـﺮ از‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺗﺼﺎوﯾﺮي از ﻓﻀﺎي زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه اﻓﺮاد در ﻣﮑﺎن ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ و ﺑﻪ ﻧـﻮﻋﯽ ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬

‫زﯾﺴﺘﮥ ﻣﺮدﻣﺎن را در اﯾﻦ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬ژاﻧﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ در ﮐﺸﻮر اﯾﺮان ﭼﻨﺪان ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬

‫‪1‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﺪه ﻧﯿﺴﺖ و اﮔﺮﭼﻪ در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮارد ﺑﺎ ژاﻧﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻫﻢ ﭘﻮﺷﺎﻧﯽ دارد اﻣـﺎ داراي وﯾﮋﮔـﯽ ﻣﺘﻤـﺎﯾﺰ ﮐﻨﻨـﺪه اي‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ ژاﻧﺮ از ﻋﮑﺎﺳﯽ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺧﯿﺎﺑﺎن دارد‪ .‬در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان )دﻫﻪ‪ 40‬ﺗـﺎ اواﺧـﺮ‬

‫دﻫﻪ ‪ 70‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ(‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ داراي ﭼﻬﺎر ﻓﺼﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﮐﻠﯿـﺎت زﯾـﺮ‬

‫ﺗﺨﺼﯿﺺ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درﻓﺼﻞ اول‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﺧﺘﺼﺎص دارد ﮐﻪ در آن ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮐﻠﯽ ﺑﺮ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻫﻤﺴﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺴﻮ ‪ ،‬ﻫﻤﺴـﻨﺦ‬

‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻮﯾﮋه ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ در اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ ،‬ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي و روﯾﮑﺮدﻫﺎي ﺗﺌﻮرﯾﮏ اﺳﺖ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺷﻨﺎﺳﯽ روﻻن ﺑﺎرت‬

‫و ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺟﺎن ﻓﯿﺴﮏ‪ 2‬ﺣﻮل ﻣﻔﻬﻮم دﻻﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﮑﺲ ﻫـﺎي ﮔـﺮدآوري ﺷـﺪه ﭘﺮداﺧﺘـﻪ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻮﻻً ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻪ دو روش اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ؛ روش ﻧﺨﺴﺖ‪ :‬ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از دورﺑﯿﻦ و دﯾﮕﺮ ﻓﻦ آوري ﻫﺎي ﺛﺒﺖ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد و ﻋﮑﺲ ﺑـﻪ ﻣﺜﺎﺑـﻪ داده ﺗﻠﻘـﯽ ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬دورﺑﯿﻦ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﯾﮏ ﺿﺒﻂ ﺻﻮت ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ از ﺟﻤﻊ آوري ﻋﮑﺲ ﻫـﺎ ﺑـﻪ‬

‫داده ﻫﺎ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻋﮑﺲ‪ -‬ﮐﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﻋﮑﺲ‪ -‬ﺗﮑﻨﯿﮏ دﯾﮕـﺮي‬

‫ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻣﺘﺪوﻟﻮژﯾﮑﯽ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑـﺎ اﻧﺴـﺎن ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﯾـﺎ دﯾﮕـﺮ‬

‫روﺷﻬﺎي ﮐﯿﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬در روش دوم ﺑﺎ ﮔﺮدآوري ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺳﻨﺪ و ﺗﺤﻠﯿـﻞ آﻧﻬـﺎ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻤـﺎن و ﺷـﺮاﯾﻂ‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را درك ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ از ﺳﻪ ﺳﻄﺢ دﻻﻟﺖ‪ -‬ﻣﻌﻨـﺎي ﺻـﺮﯾﺢ‪ ،‬ﻣﻌﻨـﺎي ﺿـﻤﻨﯽ و ﻧﻤـﺎدﯾﻦ‪،‬‬

‫اﺳﻄﻮره‪ -‬در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ي دﻻﻟﺖ ﻫﻤﺎن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺳﻮﺳـﻮر ﺑـﻪ آن‬

‫‪1‬‬
‫‪Roland Barthes‬‬
‫‪2‬‬
‫‪John Fisk‬‬

‫‪2‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ دال و ﻣﺪﻟﻮل را در درون ﻧﺸﺎﻧﻪ و ﻧﯿﺰ راﺑﻄﻪ ي ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺼﺪاق ﺧﻮد در‬

‫واﻗﻌﯿﺖ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎرت اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ را ﻣﻌﻨﺎي ﺻﺮﯾﺢ ﻧﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬دوﻣﯿﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ دﻻﻟﺖ ﺷـﺎﻣﻞ‬

‫ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ‪ ،‬اﺳﻄﻮره و ﻣﻌﻨﺎي ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ اﺻﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎرت ﺑـﺮاي‬

‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﯾﮑﯽ از ﺳﻪ ﺷﯿﻮه اي ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻪ دوم دﻻﻟـﺖ از ﻃﺮﯾـﻖ آن ﻋﻤـﻞ ﻣـﯽ‬

‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺎور ﺑﺎرت‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺘﻘﺎدي ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ در ﻣﺮﺗﺒﻪ ي اول دال ﻗﺮار دارد‪ .‬از ﻧﻈﺮ وي ﻣﻌﻨـﺎي ﺻـﺮﯾﺢ‬

‫آن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ از آن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻋﮑـﺲ ﺑـﺮداري از آن اﺳـﺖ‪ .‬از‬

‫آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ در ﺳﻄﺢ ذﻫﻨﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ اوﻗﺎت آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ از آن ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﯾﻢ‪ .‬دوﻣﯿﻦ‬

‫ﺷﯿﻮه ﮐﻪ در آن ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎ در ﻣﺮﺗﺒﻪ دوم ﮐﺎرﻧﺪ‪ ،‬از ﻃﺮﯾﻖ اﺳﻄﻮره اﺳﺖ‪ .‬اﺳﻄﻮره از ﻧﻈﺮ ﺑﺎرت ﺷـﯿﻮه ي ﺗﻔﮑـﺮ‬

‫ﯾﮏ ﻓﺮﻫﻨﮓ درﺑﺎره ي ﭼﯿﺰي اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﯿﻮه اي از ﺗﻌﺒﯿﺮ ﯾﺎ درك آن‪ .‬ﺑﺎرت اﺳـﻄﻮره را زﻧﺠﯿـﺮه اي از ﻣﻔـﺎﻫﯿﻢ‬

‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺮﺗﺒﻪ ي دوم دال ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﺳـﻄﻮره ﻣﻌﻨـﺎي ﻣﺮﺗﺒـﻪ ي دوم‬

‫ﻣﺪﻟﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ و اﺳﻄﻮره راه ﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎ در آن در ﻣﺮﺗﺒﻪ دوم دﻻﻟﺖ ﻋﻤـﻞ‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮﺗﺒﻪ اي ﮐﻪ در آن ﮐﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ و ﮐﺎرﺑﺮ‪ /‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎرت ﺑﻪ‬

‫راه ﺳﻮﻣﯽ از دﻻﻟﺖ در اﯾﻦ ﻣﺮاﺗﺐ اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ وي آن را ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺑﺎرت درﺑـﺎره ي ﻧﻤـﺎد‬

‫ﺑﻄﻮر ﻧﻈﺎم ﻣﻨﺪ ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ و اﺳﻄﻮره ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬و از اﯾﻦ رو ﮐﻤﺘﺮ اﻗﻨﺎع ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش و اﻟﮕﻮي ﻣﻨﺘﺞ از ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ و ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﻫﺎ در دو ﺑﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ اﺳﺘﺎد ﻣﺸﺎور‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻋﮑﺲ ﻫﺎ و در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻌﺪاد ﻣﺠﺎز ﺻﻔﺤﺎت ﭘﺎﯾﺎن‬

‫ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﯿﻮه ﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎرش ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻢ و ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬در ﻫﺮ ﺻﻔﺤﻪ از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻋﮑﺲ اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﻟﺬا ﺗﻌﺪاد ﺻﻔﺤﺎت ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺪ اول )اﻟﻒ( ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﭼﻬﺎر دﻫﻪ )دﻫﻪ ﻫﺎي ‪ 40‬ﺗﺎ ‪ (70‬از زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ در‬

‫ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان و ﺑﻨﺪ دوم )ب( ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ اﯾﻦ دﻫﻪ ﻫﺎ و اﺛﺒﺎت ﻓﺮض ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻧﮕﺎه دﻗﯿﻖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﮑﺲ ﻫـﺎ ارزش ﺗـﺎرﯾﺨﯽ ﺑﺨﺸـﯿﺪه و ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ‬

‫اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ در ﻓﻬﻢ ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﻫﻨﺮ و ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﺴﻞ ﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺴـﺖ و ﺟـﻮي رواﺑـﻂ‬

‫ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬اُﺑﮋه ﻫﺎي ﻧﺴﻠﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ دورﺑﯿﻦ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻈﺎﻣﯽ از دﻻﻟﺖ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﻃﺮح ﻣﺒﺎﺣﺚ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﻧﺘﻘﺎدي زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻋﺎدي رﻫﻨﻤـﻮن‬

‫ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺷﺎﺧﺺ‪ ،‬دﺳﺘﻤﺎﯾﻪ ﭘﮋوﻫﺶ و درك ذوﻗﯿﺎت ﮔﺮوه‬

‫ﻫﺎ و اﻗﺸﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬اﻫﻤﯿﺖ دادن ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺒﮏ زﻧـﺪﮔﯽ‬

‫آن ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻧﮕﺎه ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﻨﺪة اﯾﻦ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ در ﺳﯿﺮ درزﻣﺎﻧﯽِ ﺗﺎرﯾﺦ و ﺑﺎزﻧﻤـﺎﯾﯽ ﺗﺤـﻮﻻت آن ﺑـﺮ‬

‫ﭘﯿﮑﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -2-1‬ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ ،‬ﺑﯿﺎن‪ ،‬اﻫﻤﯿﺖ و ﺿﺮورت ﻣﺴﺄﻟﻪ ﭘﮋوﻫﺶ‬

‫‪ -1-2-1‬ﺑﯿﺎن و ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬

‫ﻣﺎ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﻫﻤﭽـﻮن ﻓـﺮآورده ﻫـﺎﯾﯽ ﻣـﯽ ﻧﮕـﺮﯾﻢ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﯿﻮه ﻫـﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن و در‬

‫ﻣﻮﻗﻌﯿــﺖ ﻫــﺎي ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﺑــﻪ ﮐــﺎر ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﻣــﯽ ﺷــﻮد و ﻋﮑﺎﺳــﯽ را ﻣﺠﻤﻮﻋــﻪ اي از ﺳــﺎزوﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﻣــﯽ‬

‫اﻧﮕـﺎرﯾﻢ ﮐــﻪ در ﺑﺎﻓـﺖ ﻫــﺎي ﺧـﺎص ﺗﺤﻘــﻖ ﻣـﯽ ﯾﺎﺑــﺪ‪ .‬ﮐﺎرﮐﺮدﻫـﺎي ﻋﮑﺎﺳــﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺘﻨــﻮع ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﺑــﻪ‬

‫ﻃﻮر ﻗﻄﻊ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺗﺎرﯾﺦ ﻫـﺮ ﻣﻮﺿـﻮع ﻣﺤﺘﻤـﻞ و ﻫـﺮ ﺣـﻮزه ي ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ و ﻧﯿـﺰ وﺿـﻌﯿﺖ ﮐﻨـﻮﻧﯽ آن‬

‫را ﺑــﻪ ﺑﺤــﺚ ﮔﺬاﺷــﺖ‪ .‬ﺑــﺎ اﯾــﻦ وﺟــﻮد ﻋﮑﺎﺳــﯽ ﺗﻔــﺎوت ﻫــﺎي اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ را ﺗﺠﺴــﻢ ﺑﺨﺸــﯿﺪه و ﻋﮑــﺲ ﻫــﺎ‪،‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺛﺒﺖ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪه ﺗﺎرﯾﺦ زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﻮاره ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﮑﺲ در ﺣﮑﻢ ﺳﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺮي راﯾﺞ ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺼـﺎﻟﺤﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‬

‫ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﮕﺎران ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﯿﻖ در ﻣﻮرد ادوار ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﮔﺮداوري و ﻣﺮﺗﺐ ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻃـﯽ ﺳـﯽ ﺳـﺎل‬

‫ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽِ ﻣﻬﻤﯽ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺗﺼﻮري‬

‫از ﺳﺪه ﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﻓﯽ اﻟﻮاﻗﻊ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺑﯿﺶ از ﻫﺮ واژه‪ ،‬ﻧﻘﺎﺷﯽ ﯾـﺎ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﭼـﺎﭘﯽ‪،‬‬

‫ﻧﺸﺎن ﺑﯽ واﺳﻄﻪ و ﺗﺤﺮﯾﻒ ﻧﺸﺪه از ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻧﺪ؛ از ﮔﺬﺷﺘﻪ اي ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎن آن ﻫـﻢ ﺣﻀـﻮر دارﻧـﺪ و ﻫـﻢ ﺑـﯽ‬

‫ﺣﻀﻮرﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن آﻧﭽﻪ اﺳﺎﺳﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪ و ﺗﺎرﯾﺦ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي و ﺑﺴﻂ اﯾـﻦ‬

‫ﻧﻮع از ﻋﮑﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ راﺑﻄﻪ ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮕﯽ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﻫـﺎي ﻋﮑﺎﺳـﯽ‬

‫ﺑﻮﯾﮋه‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺳﻔﺮ‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ دارد و ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮز ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ژاﻧﺮﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪،‬‬

‫ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ژاﻧﺮﻫﺎ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي‬

‫دروﻧﯽ ﺧﻮد ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ و ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬

‫ﺷﺎن در ﻣﮑﺎن ﻫﺎي ﻣﻌﯿﻦ و در دوره ﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬درك ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ روﯾﮑـﺮد؛ ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﻫﻮﯾـﺖ‬

‫‪5‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪه ي ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ و ﺑﻪ ژاﻧﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺗﮑﺜﺮ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺪﺳﺖ دادن‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺷﯿﻮه درﺣﻔﻆ ﺳﺎزوﮐﺎر ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻘﺶ آﻓﺮﯾﻨﯽﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ اﺳﻠﻮب ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﻨﺎﻓﻊ‬

‫ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦِ ﻣﺴﺘﺘﺮ در ﻃﺒﻘﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ رواﺑﻂ ﭘﯿﭽﯿﺪه ي ﻣﯿﺎن ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬داﻧﺶ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻧﻤـﻮد‬

‫ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم "ﻃﺒﻘﻪ" اﮔﺮ ﭼﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺜﺮت ﺑـﻪ ﮐـﺎر‬

‫ﺑﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﺗﻮاﻓﻖ آﺷﮑﺎري در ﻣﻮرد ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ دﻗﯿﻖ آن ﺻـﻮرت ﭘﺬﯾﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎن اﯾﻦ اﺻﻄﻼح را ﺑﺮاي اﺷﺎره ﺑﻪ ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ– اﻗﺘﺼﺎدي در ﻣﯿﺎن ﮔﺮوه ﻫﺎ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪،‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد اﺧﺘﻼف در ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻣﺎدي و ﺗﻮزﯾﻊ ﻗﺪرت ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ از ﻣﻮﻟﻔـﺎن اﺳـﺘﺪﻻل‬

‫ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ ﻏﺮﺑﯽ اﻣﺮوزي‪ ،‬ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﯽاﻫﻤﯿﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﺎً ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ‬

‫ﻗﺮن و ﻧﯿﻢ ﭘﯿﺶ در دوران اوﻟﯿﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داريِ ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻋﻤـﺪه اي وﺟـﻮد داﺷـﺖ‪،‬‬

‫ادﻋﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﻪ از آن زﻣﺎن ﺗﺎ ﮐﻨﻮن‪ ،‬ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯾﻬﺎي ﻣﺎدي در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺗﺎ ﺣﺪ زﯾﺎدي ﮐـﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان وﺿﻊ ﮔﺮدﯾﺪه‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺰاﯾﺎي رﻓﺎﻫﯽ ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﺳـﺎﻧﯽ ﻧﻤـﯽ‬

‫ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻋﻬﺪه ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﻌﯿﺸﺖ ﺧﻮد ﺑﺮآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ را ﻫﻤﻮار ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوه ﺑﺎ ﮔﺴـﺘﺮش‬

‫آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬اﻓﺮادي ﮐﻪ از اﺳﺘﻌﺪاد ﻻزم ﺑﺮﺧﻮدارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻي ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬

‫و اﻗﺘﺼﺎدي راه ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻃﺒﻘﻪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻤﺘﺮ از آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺎرﮐﺲ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﺣـﻮزه‬

‫اي از زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ در آن ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺘﯽ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻫﻢ ﺑـﺎ‬

‫ﻋﻀﻮﯾﺖ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻫﻤﺒﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ اﻧﻮاع ﻣﻬﻢ اﺧﺘﻼل رواﻧﯽ و ﺑﯿﻤﺎري ﻫﺎي ﺟﺴﻤﯽ از ﺟﻤﻠـﻪ ﺑﯿﻤـﺎري ﻫـﺎي‬

‫ﻗﻠﺒﯽ و ﺳﺮﻃﺎن و دﯾﺎﺑﺖ و ‪ ....‬ﻫﻤﮕﯽ در ﺳﻄﻮح ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻃﺒﻘـﺎﺗﯽ ﻣﻌﻤـﻮل ﺗﺮﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺳـﻄﻮح ﺑـﺎﻻي‬

‫اﺟﺘﻤﺎع‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژيِ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻃﺒﻘﺎﺗﯽِ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬در ﻻﯾﻪ ﻫﺎي زﯾﺮﯾﻦِ ﭘﻮﺳﺘﻪ ي ﺟﺎﻣﻌﻪ رﺳﻮخ ﮐﺮده و در‬

‫ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﻣﺠﺎل ﺑﺮوز ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬از اﯾﻨﺮو ﺑﺮاي ورود ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﻣﻠـﺰم ﺑـﻪ درك‬

‫ﻣﺮاوده ﻋﮑﺎﺳﯽ و ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﻓﻬﻢ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ و ﻋﮑﺎﺳﯽ واﻗﻌﮕﺮاي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻫﺮ دو داراي دﻏﺪﻏﻪ ﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ‬

‫داراي دﯾﺪﮔﺎه ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ‪ -‬ﺑﻮﯾﮋه ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺎﺋﯿﻦ اﺟﺘﻤﺎع‪ -‬ﺑﻮده و ﻧﮕﺮش اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه ﻣﺘﻌﻠﻖ‬

‫ﺑﻪ ﺧﺮده ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎ و ﻻﯾﻪ ﻫﺎي دروﻧﯽ اﺟﺘﻤﺎع اﺟﯿﻦ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪ را ﻣﯽ ﺗـﻮان ﺑﺨﺸـﯽ از ﺗـﺎرﯾﺦِ‬

‫ﻧﻮع ﻣﻌﯿﻨﯽ از ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ داﻧﺴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﺷﮑﺎل‪ ،‬ﻗﺮاردادﻫﺎ و ﮐﻠﯿﺸﻪ ﻫﺎي ﺧﺎص ﺧـﻮد را دارد‪.‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻫﻤﻮاره ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد را در ﺣﻮزه ي ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻫﺎ و ﮐﺮدوﮐﺎرﻫﺎي دﯾﺪاري ﭘﯿﺪا ﮐﻨـﺪ و‬

‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺟﺰﯾﯽ از ﺳﻨﺖ ﺗﺤﻘﻖ درﺑﺎره ي ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺴﮑﻦ‪ ،‬آﻣﻮزش‪ ،‬وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺧﻼﻗﯽ‬

‫ﻓﻘﺮا‪ ،‬ﮐﻪ از ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي دوﻟﺘﯽ‪ ،‬داﻧﺶ ﭘﮋوﻫﺎن ﻣﺴـﺘﻘﻞ‪ ،‬ﭘﺰﺷـﮑﺎن‪ ،‬رﻫﺒـﺮان ﻣـﺬﻫﺒﯽ و ﮔـﺮوه ﻫـﺎي ﺧﯿﺮﯾـﻪ‬

‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻓﯽ اﻟﻮاﻗﻊ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪاي از ﻋﮑﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻋﮑﺎس رﺧﺪادﻫﺎي ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﺶ را ﺛﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و‬

‫ﻣﯽﮐﻮﺷﺪ از ﻣﻮﺿﻮع‪) ،‬و ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻣﺮدم( ﺑﯽﻃﺮﻓﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻋﮑﺴﯽ واﻗﻌﯿﺖﮔﺮا‪ ،‬واﻗﻊﻧﻤﺎ و راﺳﺘﮕﻮ اراﺋـﻪ دﻫـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ در‬

‫ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻠﯽ ﻫﺮ ﻋﮑﺴﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﻫﺮ ﻋﮑﺴﯽ ﺳﻨﺪ رﺧﺪادي اﺳﺖ ﮐﻪ واﻗﻌﺎً در ﻣﻘﺎﺑﻞ دورﺑـﯿﻦ اﺗﻔـﺎق‬

‫اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﻋﮑﺲ ﺻﺤﻨﻪآراﯾﯽ ﺷﺪه و ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮي ﺳﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌـﺮف ذوق ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪ‬

‫در زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن ﻣﻌﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺑﺎور ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﮑﺴﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ‬

‫دﺧﺎﻟﺖ ﻋﮑﺎس در روﯾﺪاد ﻣﻘﺎﺑﻞ دورﺑﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ در ﭼﻨﺎن ﺣﺪي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﭘﺸﺖ دورﺑﯿﻦ ﻧﺒـﻮده‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺤﺪودﯾﺘﯽ‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﺎن ژاﻧﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ روﯾﮑﺮدﻫﺎﯾﯽ ﺧﺎص‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻋﻤﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ از ﯾﮏ‬

‫ﺳﻮ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ دﺧﺎﻟﺖ را در ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺛﺒﺖ رﺧﺪاد داﺷﺘﻪاﻧﺪ و از ﺳـﻮي دﯾﮕـﺮ ﺳـﺒﮏ ﺷﺨﺼـﯽﺷـﺎن در‬

‫ﻋﮑﺲ ﻣﺤﺴﻮس ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻫﺪف‪ ،‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷﺮاﯾﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ‬

‫ﻋﺒﺎرﺗﯽ وﺟﻮد ﻫﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪ از اﻧﺴﺎن در ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪي‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼـﻮﯾﺮ در ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ‬

‫ﯾﮏ ﺳﻨﺪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﻋﮑﺲﻫﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪ در ﮐﻨﺎر ﻣﺤﺴﻨﺎت زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ و ﻫﻨﺮي‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ‬

‫ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻮرد ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﭼﺮاﮐﻪ واﻗﻌﯿﺖ را ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﺑﻪ‬

‫‪7‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺛﺒﺖ ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻮع ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﯾﮏ ﺷﺎﻫﺪ و ﻣﺪرك را ﺑﺮاي اﺛﺒـﺎت وﺟـﻮد ﯾـﮏ وﺿـﻌﯿﺖ‬

‫ﺧﺎص ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارد‪ .‬از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﮑﺲﻫﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻨﻨﺪه از ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺳـﺎﯾﺮ‬

‫ﻣﺮدم دﻧﯿﺎ ﻧﯿﺰﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت ﺳﺎدهﺗﺮ‪ ،‬در اﯾﻦ ژاﻧﺮ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﻘﺶ ﯾﮏ ﺷﺎﻫﺪ و ﻣﺪرك را ﺑﺮاي اﺛﺒﺎب‬

‫وﺟﻮد ﯾﮏ وﺿﻌﯿﺖ ﺧﺎص ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارد‪ .‬اﮔﺮ اوﻟﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﻋﮑﺲ ﻣﺴﺘﻨﺪ اﻧﺘﻘـﺎل ﺑﺨﺸـﯽ از واﻗﻌﯿـﺖ ﻣﺤـﯿﻂ‬

‫ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﺳﺖ‪ ،‬دوﻣﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽ آن ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اراﺋﻪي ﺗﺤﻠﯿﻞ و دﯾـﺪﮔﺎه ﻋﮑـﺎس درﺑـﺎرهي آن واﻗﻌﯿـﺖ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر‬

‫ﻣﯽرود‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ‪ 1‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺪﻧﻪ اﺻﻠﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺤﻨﻪﻫﺎﯾﯽ از زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻣﺮدم را ﺳـﻮژه‬

‫اﺻﻠﯽ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺎركﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺎرﻧﺎوالﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻞﻫـﺎي ﺧﺮﯾـﺪ و ﻣﺮاﮐـﺰي ﮐـﻪ ﻣـﺮدم ﮔـﺮد ﻫـﻢ‬

‫ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻞ اﺻﻠﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﻋﮑﺲﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺷـﺎﺧﻪاي از ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﺑـﻪ‬

‫ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ اﻣﺎ از ﺑﻌﻀﯽ ﻟﺤﺎظ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﻫﺴﺘﻨﺪ از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ‬

‫ﮐﺸﯿﺪن ﻣﺮدم اﺳﺖ و ﻧﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﯾﮏ اﺗﻔﺎق‪ .‬در واﻗﻊ اﯾﻦ ﺷﺎﺧﻪ از ﻋﮑﺎﺳﯽ آﯾﯿﻨﻪاي اﺳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣـﺮدم ﮐـﻪ‬

‫ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺷﻮخ ﻃﺒﻌﯽ و ﯾﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﻃﻌﻨﻪآﻣﯿﺰ ﭘﯿﺎمﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﯾـﺎ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ را ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ در‬

‫ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﺗﮑـﺎ ﺑـﻪ ﻣﺴـﺘﻨﺪﻧﮕﺎريِ ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﺧﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪ ﺛﺒـﺖ و ﺑﺎزﻧﻤـﺎﯾﯽ زﻧـﺪﮔﯽ اﺳـﺘﻮار اﺳـﺖ‪،‬‬

‫اﯾﻨﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺎدي و روزﻣﺮه ﻣﻔﻬـﻮﻣﯽ ﻣﻌﻀـﻞ آﻓـﺮﯾﻦ ﺗﻠﻘـﯽ ﻣـﯽ ﮔـﺮدد ﮐـﻪ ﺑـﺎ آن ﻣـﯽ ﺗـﻮاﻧﯿﻢ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ‬

‫وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎ و ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي ﺧـﻮد را ﺑﯿـﺎن ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرﺗﯽ ﻣـﺎ ﻣﯿﺘـﻮاﻧﯿﻢ از ﻣﺼـﺮف ﮐﻨﻨـﺪه ي ﺗﺼـﺎوﯾﺮ ﺑـﻪ‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨـﺪه ي ﻓﻌـﺎل آﻧﻬـﺎ ﺑـﺪل ﺷـﻮﯾﻢ‪ .‬ﺗﺤـﻮﻻت اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ ﺑـﺎ ﺗـﺎرﯾﺦ ﻓﻨـﻮن و ﮐﺎرﮐﺮدﻫـﺎي‬

‫ﻋﮑﺎﺳـﯽ درﻫـﻢ آﻣﯿﺨﺘـﻪ ﺷـﺪه و از اﯾـﻦ رو اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﺗﺼـﺎوﯾﺮ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺤـﻮﻻت اﻫﻤﯿـﺖ ﻣـﯽ‬

‫دﻫـﯿﻢ‪ .‬ﺳﺎﻟﻬﺎﺳــﺖ ﮐـﻪ ﻣﻘــﻮﻻت ﻋﮑﺎﺳـﯽ )ﻣﺴــﺘﻨﺪ و ﻓﻮﺗﻮژورﻧﺎﻟﯿﺴــﻢ( ﺑـﺎ ﭘــﮋوﻫﺶ ﻫـﺎي ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷــﻨﺎﺧﺘﯽ‬

‫‪1‬‬
‫‪street photography‬‬

‫‪8‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ارﺗﺒــﺎﻃﯽ ﺳــﻮدﻣﻨﺪ دارﻧــﺪ ﭼــﺮا ﮐــﻪ اﯾــﻦ ژاﻧــﺮ از ﻋﮑﺎﺳــﯽ ﺧﺎﺳــﺘﮕﺎﻫﯽ اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ‪ ،‬داﺷــﺘﻪ و ﺷــﯿﻮه ﻣﻌــﺎش‬

‫روزﻣﺮه اﻓﺮاد‪ ،‬ﺟﺰ ﻻﯾﻨﻔﮏ اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣــﺮدم ﺷﻨﺎﺳــﺎن و داﻧﺸــﻤﻨﺪان ﻋﻠــﻮم اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ ﺑــﺎ در ﻧﻈــﺮ ﮔﯿــﺮي ﻧﻈــﺎم اﺳــﺘﺪﻻﻟﯽ ﻧﺸــﺎﻧﻪ ﻫــﺎ ﻧــﻪ‬

‫ﺗﻨﻬــﺎ ﺑــﺎ ﻧﮕــﺎﻫﯽ ژرف‪ ،‬ﮐــﻪ ﻫﻮﺷــﻤﻨﺪاﻧﻪ‪ ،‬در ﻋﮑــﺲ و دﯾﮕــﺮ ﮔﺰارﺷــﻬﺎي ﺗﺼــﻮﯾﺮيِ ﻣﺴــﺘﻨﺪي ﮐــﻪدر‬

‫دﺳــﺘﺮس دارﻧــﺪ ﺑــﻪ واﮐــﺎوي ﺟﻨﺒــﻪ ﻫــﺎي ﻣﺨﺘﻠــﻒ زﻧــﺪﮔﯽ ﺟﻮاﻣــﻊ‪ ،‬در زﻣﺎﻧﻬــﺎي دور و ﻧﺰدﯾــﮏ ﻣــﯽ‪-‬‬

‫ﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮﮔـﺮﻓﺘﻦ اﯾـﻦ ﻣﻔﻬـﻮم ﮐـﻪ ﻋﮑـﺲ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻫـﻢ ﻣﺸـﻐﻮﻟﯿﺘﯽ ﺑـﺮاي اوﻗـﺎت ﻓﺮاﻏـﺖ اﺳـﺖ و‬

‫ﻫــﻢ رﺳــﺎﻧﻪ اي ﮐــﻪ ﺑــﺎ ﺗﺤــﻮﻻت ﭘﯿﻮﺳــﺘﻪ و ﭼﺸــﻤﮕﯿﺮ آن‪ ،‬ﻣــﺮدم ﻋــﺎدي ﻣــﯽ ﺗﻮاﻧﻨــﺪ زﻧــﺪﮔﯽ روزﻣــﺮه و‬

‫ﺧﯿــﺎل ﭘــﺮدازي ﻫﺎﯾﺸــﺎن را رواﯾــﺖ ﮐﻨﻨــﺪ‪ .‬ﺗــﺎرﯾﺦ اﯾــﻦ رﺳــﺎﻧﻪ و ﺗــﺎرﯾﺦ ﻣﺘﻔــﺎوت اﯾــﻦ ﮔﻔﺘﻤــﺎن در ﺗــﺎﺛﯿﺮ‬

‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﺦ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼـﺎدي ﻫـﺮ دوره ﻫﻤﺴـﻮ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻧﺸـﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺗﺼـﻮﯾﺮي ﺑـﺎ روﯾﮑـﺮد‬

‫اﺳﺘﺪﻻﻟﯽ ﺧﻮد و ﺑﻪ ﻣـﺪد ﻣﻔـﺎﻫﯿﻢ ﻋﻠـﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﺑـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﮐﻠﯿـﻪ ﮔﻮﻧـﻪ ﻫـﺎي ﺗﺼـﻮﯾﺮي ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﺷـﺪه‬

‫ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﺑﺨﺸــﯽ از ﻓﺮﻫﻨــﮓ ﻣﺒــﺎدرت ﻣــﯽ ورزد‪ .‬ﻫﻨــﺮ‪ ،‬ﻋﮑــﺲ‪ ،‬ﻓــﯿﻠﻢ‪ ،‬وﯾــﺪﺋﻮ‪ ،‬ﻓﻮﻧــﺖ ﻫــﺎ‪ ،‬آﮔﻬــﯽﻫــﺎ‪،‬‬

‫آﯾﮑﻮﻧﻬــﺎيﮐــﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮي‪ ،‬ﻣﻨــﺎﻇﺮ‪ ،‬ﻣﻌﻤــﺎري‪ ،‬ﻣﺎﺷــﯿﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻣــﺪ‪ ،‬آراﯾــﺶ‪ ،‬ﻣــﺪﻟﻬﺎي ﻣــﻮ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺘﻬــﺎي ﭼﻬــﺮه‪ ،‬ﺗــﺎﺗﻮ و‬

‫ﺑﺴـﯿﺎري از ﻋﻨﺎﺻـﺮ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋــﻪ اي از ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻫـﺎي ارﺗﺒـﺎط ﺗﺼــﻮﯾﺮي ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﺷـﺪه ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ اﻋﻀــﺎي‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺗﺸـﮑﯿﻞ ﻣـﯽ دﻫﻨـﺪ‪ .‬اﺳـﺘﻔﺎده و درك اﯾـﻦ‪ ،‬ﮔﻮﻧـﻪ ﻫـﺎي ﺗﺼـﻮﯾﺮي از ﻃﺮﯾـﻖ ﮐـﺪﻫﺎي ﺳـﻤﺒﻠﯿﮏ‬

‫اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در ﺟﺎﻣﻌﻪ رﺻﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ و ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ارﺗﺒـﺎط ﺗﻨﮕـﺎﺗﻨﮕﯽ دارﻧـﺪ و روي ﭘـﺮوژه ﻫـﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﯽ ﮐـﺎر ﮐـﺮده اﻧـﺪ و‬

‫ﺗــﺎ ﺣــﺪودي اﻫــﺪاف آﻧﻬــﺎ ‪-‬ﻣﺸــﺎﻫﺪه و ﺑﺮرﺳــﯽ ﺟﺎﻣﻌــﻪ‪ -‬ﻫــﻢ ﭘﻮﺷــﺎﻧﯽ داﺷــﺘﻪ اﺳــﺖ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺷﻨﺎﺳــﺎن‬

‫ﻫﻤـﻮاره ﺑــﻪ دﻧﺒـﺎل آن ﺑﻮدﻧــﺪ ﮐـﻪ ﺑﺪاﻧﻨــﺪ ﮐـﺎرﮐﺮد ﺟﺎﻣﻌــﻪ ﺑـﻪ ﭼــﻪ ﺻـﻮرت ﺑــﻮده اﺳـﺖ ﺗــﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ اﺑﻌــﺎد‬

‫ﺟﺎﻣﻌــﻪ را ﺗﺮﺳــﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨــﺪ و ﺑــﻪ زواﯾــﺎ و اﺑﻌــﺎد آن ﻧﮕــﺎﻫﯽ داﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬــﺎ ﺑــﺎ ا‪‬ﺳــﺘﻨﺎد ﺑــﻪ ﻣــﺪارك‬

‫‪9‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﮔــﺮداوري ﺷــﺪه‪ ،‬ﻣــﯽ ﺗﻮاﻧﻨــﺪ روﻧــﺪ ﺗﻐﯿﯿــﺮات اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ و اﺑــﮋه ﻫــﺎي ﻧﺴــﻠﯽ را ﻣﺸــﺎﻫﺪه و ﻣــﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ‬

‫ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫دﻏﺪﻏﻪ ﺣﺎﺿﺮ در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﻤﺮﮐﺰ دارد‪.‬‬

‫ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﮐﻼن ﺷﻬﺮ و ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﮐﺸﻮر اﯾﺮان در ﺳﺪه اﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﮑﺎﻧﯽ رﻣﺰﮔـﺎن ﮔـﺬاري‬

‫ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺷﻬﺮي ﮐﻪ از زﻣﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺎﺟﺎرﻫﺎ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﭘﺎﯾﺘﺨـﺖ ﮐﺸـﻮر ﺑـﻮده و ﺗﻐﯿﯿـﺮات‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر از اﯾﻦ ﻣﮑﺎن ﻧﺸﺄت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و داراي ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ژﺋﻮﭘﻮﻟﯿﺘﯿﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟـﻪ‬

‫ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺑﺮاي اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺗﻐﯿﯿﺮا ﺗﯽ ﮐﻪ در ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬در ﻃﻮل ﺳﺎﻟﯿﺎن ﭘﺲ‬

‫از اﻧﻘﻼب ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان رخ داد‪ ،‬ﺗﻬﺮان را ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺑﺮاي آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻫﺎي ﻫﻨﺮي ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد‪ .‬زﯾـﺮا‬

‫ﺷﻬﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﯿﺶﺗﺮ از ﺧﻮدش‪ ،‬ﺑﻪ اُﺑﮋهي ﺗﻔﮑﺮ ﻧﻈﺮي ﯾﺎ ﺧﻼﻗﯿﺖ ﻫﻨﺮي‪ ،‬ﺑﺪل ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ‬

‫ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﺳﮑﻮﻧﺖﮔﺎه ﺻﺮف ﺑﺪل ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ اﻓﺮاد در ﺷﻬﺮ‬

‫ﺗﻬﺮان ﮔﻮﯾﺎي ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻓﺮاد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ روﯾﮑﺮد؛ ﭼﺮاﯾﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد اﻓﺮاد در زﻧﺪﮔﯽ ﻋـﺎدي و‬

‫روزﻣﺮه ﻣﻠﻤﻮس ﺗﺮ ﺷﺪه و ﻣﺸﺎﻫﺪه ي ﻧﻤﻮد ﺗﺒﻌﺎت اﯾﻦ ﺗﻔﮑﺮ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻫﻨﺮي ﺟﺎﻣﻌﻪ –ﻋﮑﺲ‬

‫ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ -‬ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻋﮑﺲ ﺟﺪاي از ﺗﺼﻮﯾﺮ دوﺑﻌﺪي و ﺧﺎﮐﺴـﺘﺮي رﻧـﮓ از ﺳـﺎﯾﻪ روﺷـﻦﻫـﺎ‪،‬‬

‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﯾﺪهﻫﺎﯾﯽ ﻓﺮاﺗﺮ را ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈﺮه در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺪﺳﯽ دورﺑـﯿﻦ ﯾـﮏ واﻗﻌﯿـﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬وﻟـﯽ ﻋﮑﺎﺳـﯽ‬

‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﻫﻤﯿﻦ ﭼﺸﻢاﻧﺪاز‪ ،‬واﻗﻌﯿﺖ دﯾﮕﺮي را اﻟﻘﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬واﻗﻌﯿﺘﯽ ﻋﻤﯿﻖﺗﺮ و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢﺗﺮ‪ ،‬او ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬

‫ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﯾﻦ ﻣﻨﻈﺮه ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ را ﻧﯿﺰ اراﺋﻪ دﻫﺪ‪ .‬ﻓﯽ اﻟﻮاﻗﻊ ﻫﺮ ﺟﺰﺋﯽ در اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬ﮔﻮاﻫﯽ ﺑﺮ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي‬

‫ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺳﻌﯽ ﺑﺮ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽِ )ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮي از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ( ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬

‫ﭼﻬﺎر دﻫﻪ ﻣﺘﻮاﻟﯽ‪ 1340-‬ﺗﺎ ‪ 1379‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ‪ -‬از ﻓﻀﺎﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻬﺮي ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن‬

‫‪10‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻃﻮر ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﻫﻢ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺮﮐﺰ اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻣﺮدم ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ و‬

‫ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﺳﻮاﻻت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ رواﺑﻂ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳﺒﮏ‬

‫زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺗﺤﻮﻻت اُﺑﮋه ﻫﺎي ﻧﺴﻠﯽ ذﯾﻞ ﻣﻔﻬﻮم اﺳﻄﻮره ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻣﺴﯿﺮ اﯾﻦ‬

‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮي از ﻣﺘﺪوﻟﻮژي دﻻﻟﺖ ﺿﻤﻨﯽ و اﺳﻄﻮره اﻣﺮوز روﻻن ﺑﺎرت و ﺑﻪ ﻣﺪد ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬

‫ﺟﺎن ﻓﯿﺴﮏ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺤﺘﻮا و ﻣﻌﻨﺎﮐﺎوي رﻣﺰﮔﺎن اﺳﻄﻮره ﻣﺒﺎدرت ﻣﯽ ورزﯾﻢ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﻓﻬﻢ روﺷﻦ‬

‫ﺗﺮي از وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻀﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ؛ ﺧﻂ ﺳﯿﺮ ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﺸﺘﺮك در ﺗﺼﺎوﯾﺮ زﻧﺪﮔﯽ‬

‫روزﻣﺮه ﻣﺮدم‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه‪ ،‬و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﺗﺤﻮلِ در زﻣﺎﻧﯽِ‪ 1‬زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻃﺒﻘﻪ‬

‫ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﺗﻐﯿﯿﺮات اﺑﮋه ﻫﺎي ﻧﺴﻠﯽ‪ ،‬اﺟﺰا و ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﺳﻄﻮره اي‪ ،‬ﺗﻔﻬﯿﻢ ﻣﯽ‬

‫ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -2-2-1‬اﻫﻤﯿﺖ و ﺿﺮورت ﻣﺴﺄﻟﻪ ﭘﮋوﻫﺶ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﺣﻮزه ي ﻧﻘﺪ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ -‬ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ؛ از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ اوج‬

‫ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﯽ ژاﻧﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ در ﮐﺸﻮر ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺎن در ﺳﺎل ﻫﺎي ‪ 1960‬ﺗﺎ ‪ 1980‬ﻣﯿﻼدي ﺑﻮده‬

‫اﺳﺖ وﻟﯽ در اﯾﺮان ژاﻧﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ ﻣﺜﺒﺖ در ﺑﻬﺒﻮد ﺷﺮاﯾﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮاﻫﻢ‬

‫آوردن ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻣﯿﻨﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻧﺪارد و اﯾﻦ ﻣﻬﻢ ﺑﺮ ﺿﺮورت ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺎﺿﺮ‬

‫ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬

‫‪1‬ﻫﻢ زﻣﺎﻧﯽ‪ /‬درزﻣﺎﻧﯽ )‪ (synchronic / diachronic‬ﺳﻮﺳﻮر در ﻧﻈﺮﯾﻪ زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﻮد از ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﯿﺎن ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﻢ زﻣﺎﻧﯽ و درزﻣﺎﻧﯽ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و اﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﺰ در ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺎرﻫﺎي ﺧﻮزه ﺳﺎﺧﺘﺎرﮔﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺪل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬روﯾﮑﺮد ﻫﻤﺰﻣﺎﻧﯽ ﯾﮏ ﭘﺪﯾـﺪه را‬
‫در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻨﻔﮏ و ﺧﺎصِ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﯽ اﻧﮕﺎرد‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ روﯾﮑﺮد در زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣﻨﺪي و وﺟﻮه ﺗﺎرﯾﺨﯽِ ﭘﺪﯾﺪارﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞِ زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺳﺪه ﻧﻮزدﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻨﺸﺎء زﺑﺎن و ﺗﺤﻮﻻت ﺗﺎرﯾﺨﯽِ آن ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎرﮔﺮاي ﺳﻮﺳﻮر‪ ،‬زﺑـﺎن‬
‫را ﭼﻮﻧﺎن ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺛﺎﺑﺖ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺑﺎ روﯾﮑﺮد ﻧﻘﺪ ﻋﮑﺲ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان؛ ﺑﻪ ﻓﻬﻢ روﺷﻦ ﺗﺮي از ﻓﻀﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪،‬‬

‫اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان در ﺳﺎل ﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك‬

‫ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽِ در زﻣﺎﻧﯽِ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي آﻧﻬﺎ در ﻋﮑﺲ ﻫﺎ را‪،‬‬

‫ﻓﻬﻢ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ارﺗﺒﺎط دو ﺳﻮﯾﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮي و ﺣﻮزه ﻋﻠﻮم ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ در اﯾﺮان ﮐﻨﮑﺎش ﺑﯿﺸﺘﺮي را‬

‫ﻃﻠﺐ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -3-2-1‬اﻫﺪاف ﭘﮋوﻫﺶ‬
‫‪ -‬ﻫﺪف اﺻﻠﯽ‪ :‬ﻫﺪف اﺻﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ و اﻧﺘﻘﺎدي ﻋﮑﺲ‬

‫ﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه اﻓﺮاد در ﭼﻬﺎر دﻫﻪي ﻣﺘﻮاﻟﯽ از ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺎ روﯾﮑﺮد‬

‫ﺗﻔﺴﯿﺮي و دﻻﻟﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ دﻗﯿﻘﺘﺮ ﻓﻀﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان‬

‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﺗﺤﻮﻻت‪ ‬در زﻣﺎﻧﯽِ ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽِ روزﻣﺮه اﻓﺮاد و ﺗﻐﯿﯿﺮات اُﺑﮋه ﻫﺎي ﻧﺴﻠﯽ‪ ،‬اﺟﺰا و ﺗﺮﮐﯿﺐ‬

‫ﺑﻨﺪي ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﻧﻈﺎم دﻻﻟﺘﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﺳﻄﻮره اي‪ ،‬ﺗﻔﻬﯿﻢ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -‬ﻫﺪف ﻓﺮﻋﯽ‪ :‬ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮ دو ﺳﻮﯾﻪي ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮي و ﺣﻮزه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬

‫در اﯾﺮان‬

‫‪ -3-1‬ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ‬

‫در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺿﺮورت دارد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎي ﺗﺌﻮرﯾﮏ درﺑﺎره ي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و ﺳﺒﮏ‬

‫زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﭘﺎﺳﺦ داده ﺷﻮد؛ اﻣﺎ ﺳﻮاﻻت ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﺧﺺ آن‪ ،‬ﮐﻪ در ﻣﺤﺪوده ي ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺗﺠﺮﺑﯽ‬

‫ﻣﺸﺨﺺ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬در ﭘﯽ ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﺷﺮح ذﯾﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪12‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -‬ﭘﺮﺳﺶ اول‪ :‬ارﺗﺒﺎط ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي ﻋﻨﺎﺻﺮ و اﺟﺰاء ﻋﮑﺲ ﻫﺎ از دﯾﺪﮔﺎه ﻧﺸﺎﻧﻪ‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪ -‬ﭘﺮﺳﺶ دوم‪ :‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺼﻮﯾﺮي در ﻧﻈﺎم دﻻﻟﺘﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﺳﻄﻮره اي را ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽ‬

‫ﮐﻨﻨﺪ؟‬

‫‪ -‬ﭘﺮﺳﺶ ﺳﻮم‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺤﻮل در زﻣﺎﻧﯽِ ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه در ﺗﻐﯿﯿﺮات اُﺑﮋه ﻫﺎي ﻧﺴﻠﯽ در ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻋﮑﺲ‬

‫ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫ﻓﺮﺿﯿﻪ ﺳﺎزي‪:‬‬

‫‪ -‬ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻓﻀﺎي ﺷﻬﺮي و ﻋﻤﻮﻣﯽ؛ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ‬

‫زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﺑﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮﭘﺬﯾﺮي از وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ روز‪ ،‬ﺣﻮل ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﻠﻘﯽ ﻣﺎ از ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﻦ ﺑﻮده و ﻣﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ واﻗﻌﯿﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﻣﯽ‬

‫ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -4-1‬ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ‬

‫ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻓﺮﺿﯿﺎت زﯾﺮ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻓﺮﺿﯿﻪ اول‪ :‬ارﺗﺒﺎط ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه اﻓﺮاد ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي ﻋﻨﺎﺻﺮ و اﺟﺰاء ﻋﮑﺲ ﻫﺎ از دﯾﺪﮔﺎه‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -‬ﻓﺮﺿﯿﻪ دوم‪ :‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺼﻮﯾﺮي در ﻧﻈﺎم ﻫﺎي دﻻﻟﺘﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺴﺘﺘﺮِ اﺳﻄﻮره در‬

‫ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﻤﻮدﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻫﻨﺮي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻓﺮﺿﯿﻪ ﺳﻮم‪ :‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮي ﻣﻮﺟﻮد در ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -5-1‬ﺳﺎﺑﻘﻪ و ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﺎﻓﯽ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﻫﺮ ﺣﻮزه‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺷﺮط ﻻزم ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﯽ ﻣﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﺘﺎً روﯾﮑﺮدﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان در ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻮﺿﻮع اﺗﺨﺎذ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻈﺮات ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﺑﺎب آن ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ روﯾﮑﺮدﻫﺎ و روش ﻫﺎي اﻋﻤﺎل ﺷﺪه در ﻫﺮ‬

‫ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﻤﻮاره اﺗﺨﺎذ روش ﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺮ ﻣﻮﺿﻮع از زواﯾﺎي ﺗﺎزه و در ﭘﯽ آن ﻃﺮح دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎي ﻧﻮ‬

‫ﯾﺎري دﻫﻨﺪه ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻟﺬا ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﺮرﺳﯽ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻈﺮﯾﺎت ﺣﺎﺻﻞ از دﯾﮕﺮ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬

‫ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸﯽ آﻧﺎن و در ﺣﻘﯿﻘﺖ راه ﻫﺎي دﺳﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﺎت ﻣﺬﮐﻮر ﻧﯿﺰ ﯾﺎري دﻫﻨﺪه اﯾﻦ‬

‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ روﯾﮑﺮد ﻧﺴﺒﺘﺎًﺟﺪﯾﺪي در ﺣﻮزه ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ در اﯾﺮان دارد‪،‬‬

‫ﻻزم دﯾﺪﯾﻢ ﺗﺎ در اﺑﺘﺪا ﻣﺮوري اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﺣﻮزه ﻣﺬﮐﻮر اﻧﺠﺎم ﭘﺬﯾﺮد‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ اﯾﻦ ﭘﮋوش ﻫﺎ‪ -‬ﻫﻤﺴﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺴﻮ‪ ،‬ﻫﻢ ﺳﻨﺦ‪-‬در ﻓﺼﻞ دوم ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎي ادﺑﯿﺎت ﺗﺤﻘﯿﻖ در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ در اﯾﺮان را ﺑﺎ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮ دوره ﻫﺎﯾﯽ ﺧﺎص‪ ،‬ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار دادﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬

‫از اﯾﻦ روش ﺑﺮ آﻧﯿﻢ ﺗﺎ از ﻃﺮﯾﻖ روﯾﮑﺮدي ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ از ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‬

‫در اﯾﻦ ﺣﻮزه آﮔﺎﻫﯽ ﮐﺴﺐ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺗﺎ ﮐﻨﻮن در ﻣﻨﺎﺑﻊ دردﺳﺘﺮس ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﮐﺘﺎب ﯾﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ي‪ -‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ -‬ﭼﺎپ ﺷﺪه اي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﭘﺮوژه ﻣﺬﮐﻮر‬

‫در اﯾﺮان دﯾﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻫﻢ ﺳﻮ و ﻫﻢ ﺳﻨﺦ در داﺧﻞ و ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬

‫ﻧﻮﻋﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻨﺪ ﺗﺤﻘﯿﻖ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺑﻄﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪-‬ﮐﺘﺎب‬

‫ﮐﺘـﺎب ‪ Collecting Souls… What Street Photography Means to Me‬ﻧﻮﺷـﺘﻪ ‪Leuthard Thomas‬‬

‫در ‪ 9‬آﮔﻮﺳﺖ‪ 2011‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ و روش ﻫـﺎي ﻋﮑﺎﺳـﯽ اﯾـﻦ ژاﻧـﺮ‬

‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وي ﻗﺼﺪ دارد در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻮد را ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﻮﺿـﻮع ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﺧﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ در اﺧﺘﯿـﺎر‬

‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎن دﻋﻮت ﮐﺮده ﺗﺎ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي زﯾﺒﺎﯾﯽ از زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﺧﻮد ﺗﻬﯿـﻪ‬

‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺘـﺎب ‪ Going Candid…An Unorthodox Approach to Street Photography‬ﻧﻮﺷـﺘﻪ ‪Thomas‬‬

‫‪ Leuthard‬در ‪ 26‬ﺟﻮﻻي‪2011‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬وي در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﻮد از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ را ﺑﯿـﺎن ﻧﻤـﻮده و‬

‫ﺷﯿﻮه ﻫﺎي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ را ﺑﺎ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﮐﺎدر و ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي اﻓﺮاد و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت دورﺑﯿﻦ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‬

‫ﻋﮑﺎس ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺘـﺎب ‪ Bystander: A History of Street Photography with a new Afterword on SP since‬ﻧﻮﺷ ﺘﮫ‬

‫‪ Colin Westerbeck‬در ﺳﺎل ‪2001‬ﻣﯿﻼدي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص ﺑـﻪ وﯾﮋﮔـﯽ ﻫـﺎي ﻋﮑﺎﺳـﯽ‬

‫ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‬

‫ﮐﺘـﺎب ‪ Henri Cartier Bresson: À Propos de Paris‬ﻧﻮﺷـﺘﻪ ‪ Henri Cartier-Bresson‬در ‪ 21‬ﻣـﺎرس‬

‫‪ 2008‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬وي در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬاران ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺷﺎره ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﮐﺘﺎب ‪ Crosstown‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ‪ Helen Levitt‬ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 2001‬ﻣﯿﻼدي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻋﮑﺎﺳـﺎن‬

‫ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻧﯿﻤﻪ اول ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ در ﻧﯿﻮﯾﻮرك دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺳﺎل ‪ ،2003‬ﮐﺘﺎﺑﯽ از وي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ‪Here‬‬

‫‪and Now‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﻠﮑﺴﯿﻮﻧﯽ از ﻋﮑﺴﻬﺎﺋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ او در ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1990‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﮐﺮده و ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﺮﮔﺰ در ﺟﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﮐﺘـــﺎب ‪ The Man in the Crowd: The Uneasy Streets of Garry Winogrand‬ﻧﻮﺷـــﺘﻪ‬

‫‪ GarryWinogrand‬در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 2‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1999‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺎ وي ﺑﻪ ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺧﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ ﻧﯿﻮﯾـﻮرك در‬

‫ﻧﯿﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ اﺷﺎره دارد‪.‬‬

‫ﮐﺘﺎب ‪ The Americans‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ‪ Robert Frank‬در ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1998‬اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﮑﺎﺳﺎن‬

‫ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺳﺮاﺳﺮ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬ﻣﺒﺎﺣﺚ او ﺑﺸﺘﺮ در ﻣﻮرد ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﮐﻤﺘﺮ در ﻣـﻮرد ﺗﺤﻠﯿـﻞ‬

‫ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﯾﻦ ژاﻧﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺘﺎب ‪ PERFECT PEACE‬ﺑﺎ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﯽ ‪ Kai Wiedenhöfer‬در ﺳﺎل ‪ 1989‬ﻣﻨﺘﺸﺮﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺗـﺎ‬

‫ﺣﺪودي ﺑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ -‬ﺟﻨﮓ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ و در ﻣﻮرد ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽِ اﺳـﺮاﺋﯿﻠﯽ و اﺷـﻐﺎل ﺳـﺮزﻣﯿﻦ‬

‫ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺘﺎب ‪ City Stills‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ‪ Ray K. Metzker‬در آﭘﺮﯾﻞ ‪ 1999‬ﻣﯿﻼدي اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ وي در ﮐﺘﺎب‬

‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ‪ 25‬ﺳﺎل ﺗﺎرﯾﺦ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺑﺮرﺳﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﺣﻮﻣﻪ ﺷﻬﺮي ﺳﯿﺎﻫﺎن و ﺳﻔﯿﺪ ﭘﻮﺳﺘﺎن اﺷﺎره ﻧﻤﻮده‬

‫اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮي از ﺗﮑﻨﯿﮏ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺟﻠﻮه ﻫﺎي ﺑﺼﺮي‬

‫زﻧﺪﮔﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﺑﮑﺸﺪ‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﮐﺘـﺎب ‪Chance encounters: The L.A. project : photographs from six years of chance-driven‬‬

‫‪ Douglas‬در اول ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1998‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وي در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺑـﻪ ﻋﮑـﺲ‬ ‫‪ journeys‬ﻧﻮﺷ ﺘﮫ ‪McCulloh‬‬

‫ﻫﺎي آﻣﺎزون ﭘﺮداﺧﺘﻪ و اذﻋﺎن ﻣﯽ دارد اﮔﺮ اﻣﮑﺎن رﻓﺘﻦ ﺑﻪ آﻣﺎزون را ﻧﺪارﯾﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﺪ از ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد‬

‫در ﻣﻮزه ‪ UCR‬ﺑﺎ ﻓﻀﺎي آﻣﺎزون ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﯾﺪ و اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﺣﺎوي ﭘﯿﺎم ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ‬

‫ﺳﻨﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ﻣﻘﺎﻟﻪ‬

‫در ﻣﻘﺎﻟﻪ ‪ Framing Ideas‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ‪ Robert frank‬در ﺳﺎل ‪2010‬ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺳﻮژه ﻫﺎ در ﻋﮑﺲ ﻫﺎي‬

‫ﺧﺒﺎﺑﺎﻧﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻧﮏ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺮداري از زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﺳﻌﯽ ﺑﺮ ﺳﻨﺠﺶ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺳﻮژه ﻫﺎ ﺑﻪ‬

‫ﻟﺤﺎظ ﺗﮑﻨﯿﮑﯽ ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي ﺗﺼﻮﯾﺮ و ﺷﺨﺼﯿﺖ ﯾﺎﺑﯽ اﻓﺮاد ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و از اﯾﻦ رو ﮐﺎرﮐﺮد وي ﺑﻪ‬

‫ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ‪ Street Photography – For the Purist‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ‪ Chris Weeks‬در ﺳﺎل ‪ 2006‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ‬

‫ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ وي؛ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﮑﻨﯿﮑﯽ آﻧﻬﺎ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ‬

‫دﺧﻞ و ﺗﺼﺮﻓﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻫﺪف وي ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺮدم آﻣﺮﯾﮑﺎ و اروﭘﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺎﯾﯿﻦ‬

‫اﺟﺘﻤﺎع ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ‪ Street photography: rights, ethics and the future‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ‪Heather Shuker‬در ﺳﺎل‬

‫‪ 2011‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﺳﺒﮏ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و ﻣﻌﺎﯾﺐ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وي ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﻌﺪ اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ‬

‫اﯾﻦ ﺗﯿﭗ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ آﯾﻨﺪه ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﭘﺲ از ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬

‫‪17‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﺠﺎزي و ﺑﻪ اﺷﺘﺮاك ﮔﺬاري ﺗﺼﺎوﯾﺮ آﻧﻼﯾﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻫﻮﯾﺖ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻋﻤﻮﻣﯽ و‬

‫ﺧﺼﻮﺻﯽ آﻧﻬﺎ‪ ،‬و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ در ﻧﺴﻞ ﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ‪ Eye on the Street Photography in Urban Public Spaces‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ‪ Jennifer Trucker‬در‬

‫ﺳﺎل ‪ 2012‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﻓﻀﺎي ﺷﻬﺮي ﻣﯽ ﭘﺮدازدو اذﻋﺎن ﻣﯽ دارد ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﯿﺎده روﻫﺎي‬

‫ﺷﻬﺮي از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺟﺬاب اﯾﻦ ژاﻧﺮ از ﻋﮑﺎﺳﯽ ) ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه از‬

‫ﺷﯿﻮه ﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻬﺮي و ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷﻬﺮو ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯿﺰان ﭘﺎﯾﺎﯾﯽ ﻓﻀﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ج‪ -‬ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ‬

‫در ﭘﺎﯾــﺎن ﻧﺎﻣـﻪ ﺑــﺎ ﻋﻨــﻮان ‪Street Art Photography: Mapping the Interstices of Urban‬‬

‫‪ Experience‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ‪ Gwen Baddeley‬در ﺳـﺎل ‪ 2011‬ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﯽ وﺟـﻮه اﺷـﺘﺮاك ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻣﻌﺎﺻـﺮ‬

‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﻠﻔﯿﻖ ﻫﻨﺮ ﮔﺮاﻓﯿﺘﯽ و ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺟﻠﻮه ﮔﺮ ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﺷﻬﺮي ﺗﻠﻘﯽ ﺷﺪه‬

‫و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد ﺳﻨﺪﯾﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ رواﯾﺖ ﮔﺮ ﻫﻮﯾﺖ اﻓـﺮاد ‪ ،‬ﺗـﺎرﯾﺨﻦ ﺧﯿﺎﺑـﺎن و‬

‫ﮔﻮﯾﺎي ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان ‪ Street photography in the Google age‬ﻧﻮﺷـﺘﻪ ‪Ivory, Andrew‬‬

‫‪ John‬در ﺳﺎل ‪ 2010‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﮔﻮﮔﻞ ﻧﻤﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎن) ‪ (Google street View‬ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬

‫ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ‪ Robert Frank‬و ‪ Peter Black‬در ﮐﺎرﻫﺎﯾﺸﺎن از آن ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺘﻪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳـﯽ‬

‫ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ )ﻧﻮع ﺳﻮژه ﻫﺎ و ﻓﻀﺎي ﻋﮑﺲ( ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -6-1‬روش ﻫﺎ و ﻓﻨﻮن اﺟﺮاﯾﯽ ﺗﺤﻘﯿﻖ )روش ﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﮋوﻫﺶ(‬

‫‪ -1-6-1‬ﻧﻮع ﺗﺤﻘﯿﻖ از ﻧﻈﺮ روش‬

‫در اﯾﻦ رﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﻃﺮح ﻣﺴﺄﻟﻪ و ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺮ‪ ،‬از روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ و‬

‫ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﻣﯽ دﻫﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ روش ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﯾﺎ‬

‫ﻫﻤﺨﻮاﻧﯽ در ﺻﻮرت ﻟﺰوم راﺑﻂ ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﻮﻋﺎً از روش‬

‫ﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اي و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺘﻮن و ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﻄﺎﻟﺐ و آرﺷﯿﻮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﻫﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد‬

‫ﭘﮋوﻫﺶ)ﻓﯿﻠﻢ و ﻋﮑﺲ( اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ دﺧﺎﻟﺘﯽ‬

‫در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ وﺿﻌﯿﺖ ﻧﻘﺶ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﻧﺪارد و آن ﻫﺎ را دﺳﺘﮑﺎري ﯾﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ و ﺻﺮﻓﺎً آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ وﺟﻮد‬

‫دارد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ و ﺗﺸﺮﯾﺢ آن ﻣﯽ ﭘﺮدازد؛ ﭼﻮن روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺪل‬

‫و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ در ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﻌﻤﯿﻢ داد و ﯾﮏ ﻗﻀﯿﻪ ﮐﻠﯽ را اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ -2-6-1‬روش ﮔﺮدآوري داده ﻫﺎ‬

‫ﮔﺮدآوري اﻃﻼﻋﺎت آﻏﺎز ﻓﺮآﯾﻨﺪي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﯽ آن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﯿﺪاﻧﯽ و ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺟﻤﻊ آوري‬

‫ﺷﺪ؛ ﺳﭙﺲ از ﻃﺮﯾﻖ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻫﺎ اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ از روش‬

‫ﮔﺮدآوري اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺼﻮرت ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اي و ﻣﯿﺪاﻧﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3-6-1‬ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻣﺎري و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ‬

‫در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮔﺮدآوري داده ﻫﺎ ﺗﺼﺎدﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﯿﺎن ﺻﺪﻫﺎ ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ 30‬ﻋﮑﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬

‫روﯾﮑﺮد ﺗﺌﻮرﯾﮏ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي ﻣﯿﭙﺮدازﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦ روش از ﺑﯿﻨﺶ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و ﺟﺎﻣﻌﻪ‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﮐﻪ روي ﻣﺪﻟﻮل ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﯾﺪه‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﻓﺰودن ﺑﯿﻨﺶ ﺗﻔﻬﯿﻤﯽ ﺑﻪ آن‬

‫رﻫﯿﺎﻓﺘﯽ ﻫﻨﺮي داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ‬
‫‪ -1-2‬ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﺎﻓﯽ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﻫﺮ ﺣﻮزه‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺷﺮط ﻻزم ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﯽ ﻣﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﺘﺎً روﯾﮑﺮدﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان در ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻮﺿـﻮع اﺗﺨـﺎذ ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻈﺮاﺗﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﺑﺎب آن ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ روﯾﮑﺮدﻫﺎ و روش ﻫﺎي اﻋﻤﺎل ﺷﺪه در ﻫـﺮ‬

‫ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﻤﻮاره در اﺗﺨﺎذ روش ﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺮ ﻣﻮﺿﻮع از زواﯾﺎي ﺗـﺎزه و در ﭘـﯽ آن ﻃـﺮح دﯾـﺪﮔﺎه‬

‫ﻫﺎي ﻧﻮ ﺑﻪ ﯾﺎري ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ؛»ﭘﮋوﻫﺶ اﻣﺮي ﮔﺮوﻫـﯽ اﺳـﺖ و ﻧـﻪ ﻓـﺮدي و ﻫـﺮ‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺿﻤﻦ آﻧﮑﻪ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻗﺒﻠﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﭘﺎﯾﻪ اي ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﻌﺪي اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﺮﻗـﺪر‬

‫ﺗﻌﺪاد ارﺗﺒﺎط ﻫﺎ و ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﻣﻤﮑﻦ ﯾﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﭘﯿﺸﯿﻦ و ﺗﺌـﻮري ﻫـﺎي ﻣﻮﺟـﻮد ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬

‫اﻫﻤﯿﺖ و ﺳﻬﻢ آن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﺑﺴﻂ داﻧﺶ آدﻣﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد«)ﺧﺎﮐﯽ‪.(1384:166،‬‬

‫ﯾﮑﯽ از اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻋﮑﺲ ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﺟﻮاﻣﻊ دور دﺳﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﻫﺮﮔﺰ‬

‫ﻗﺎدر ﺑﻪ دﯾﺪن آﻧﻬﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﭘﺲ از آن ﺑﺮاي ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺸﯿﺪن ﺟﻠﻮه ﻫـﺎﯾﯽ از ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده واﻗـﻊ‬

‫‪20‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻠﻮه ﻫﺎي زﺷﺖ و ﺑﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻣﺮي اﻟﺰاﻣﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻠﻤﺎت و ﺗﺼﺎوﯾﺮ اﻓﺸﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻋﮑﺲ‬

‫ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻓﺮآورده ﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮُق ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬و‬

‫در ﺑﺎﻓﺖﻫﺎي ﺧﺎﺻﯽ ﺗﺤﻘﻖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻫﻨﮕﺎﻣﻪي ﺗﺤﻮﻻت ﻋﻈﯿﻢ در ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ و ﻓـﻦآوري‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ دﯾﺠﯿﺘﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺳﻠﻄﻪي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ را ﻣﺴﻠّﻢ اﻧﮕﺎﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ‬

‫اﯾﻨﮑﻪ ﻋﮑﺲ ﺷﯿﻮهي ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺟﻬﺎن و ﺑﺎزﻧﻤـﺎﯾﯽ آن ﺷـﮑﻞ داده اﺳـﺖ‪ ،‬روﺷـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗـﺎرﯾﺦ‪،‬‬

‫رﻣﺰﮔﺎن‪ ،‬ﮐﺮد و ﮐﺎرﻫﺎ و ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﺷﮑﻞ دادن ﺑﻪ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎزي ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪.‬‬

‫راﺑﻄﻪي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺎ واﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬در ﭼﺎرﭼﻮب ﺗﺤﻮﻻت ﻓﻦآوري ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺘﻤﺮار ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ و ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮاﻫﯿﻨﯽ‬

‫ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ‪ ،‬ﻧﻪ در ﭼﺎرﭼﻮب اﻣﺮ »ﭘﺴﺎﻋﮑﺎﺳﺎﻧﻪ«‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ در ﭼـﺎرﭼﻮب اﻣـﺮ »ﭘﺴﺎاﻧﺴـﺎﻧﯽ« ﻣﻮﺿـﻮﻋﯿﺖ ﭘﯿـﺪا‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺎ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻘﻮﯾﻤﯽ ﺳﺮوﮐﺎر ﻧﺪارﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﻢ ﺗﺎ از ﺧﻼل ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﮐـﻪ‬

‫در ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻣﺮوزﯾﻦ ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻣﻮﺿـﻮﻋﯿﺖ دارﻧـﺪ در ﻣـﻮرد درﯾﺎﻓـﺖﻫـﺎ و ﻧﮕـﺮشﻫـﺎي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪،‬‬

‫ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي ﻓﻦآوراﻧﻪ و زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺤﺚ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣـﺎ ﺳـﯿﺮ ﺗﺤـﻮل آرا و‬

‫اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ درﺑﺎرهي ﻋﮑﺎﺳﯽ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻌﯿﻦ و ﺣﻮزهﻫﺎي ﮐﺎري ﻣﺸﺨﺼﯽ ﭘﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﮐﺰ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯿﺎن ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮاي ﻫﻢﺳﺎﻧﯽ دارﻧـﺪ‪،‬‬

‫ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﯿﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳﺒﮏﻫﺎ و ﺻﻮر ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ و ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻣﻄﺒﻮﻋـﺎﺗﯽ را در ﻃـﯽ‬

‫زﻣﺎن درﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﮐﺮد و ﮐﺎرﻫﺎي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻨﻮع ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻤﮑـﻦ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺘـﻮان ﺗـﺎرﯾﺦ ﻫـﺮ ﻣﻮﺿـﻮع‬

‫ﻣﺤﺘﻤﻞ و ﻫﺮ ﺣﻮزهي ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و ﻧﯿﺰ وﺿﻌﯿﺖ ﮐﻨﻮﻧﯽ آن را ﺑـﻪ ﺑﺤـﺚ ﮔﺬاﺷـﺖ‪ .‬ﻣﺴـﺘﻨﺪﻧﮕﺎري و ﻋﮑﺎﺳـﯽ‬

‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻫﻨﺮي و ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺷﺨﺼﯽ آﺷﮑﺎرا روﯾﮑﺮدي ﺗﺎرﯾﺨﯽ دارﻧﺪ‪ .‬آﻟﺒﻮم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﻫﻢ ﺗﺎرﯾﺦﻫﺎي‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺛﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻫﻢ ﺣﺎﻓﻆ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي ﺷﺨﺼﯽ اﺳﺖ و ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺗﻔـﺎوتﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ را ﺗﺠﺴـﻢ‬

‫ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺳﺪهي ﻧﻮزدﻫﻢ؛ ﺳﺪه ي ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﻫﻨﺮي ﻣﺪرن؛ و ﻫﻨﺮ ﭘﺴـﺎﻣﺪرن و ﮐـﺮد و ﮐﺎرﻫـﺎي اﻣـﺮوزﯾﻦ‬

‫‪21‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺳﺪه‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ آﺛـﺎر و دورنﻣﺎﯾـﻪﻫـﺎﯾﯽ از ﻗﺒﯿـﻞ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬

‫ﺟﻨﺴﯿﺖ‪ ،‬ﻗﻮﻣﯿﺖ و ﻫﻮﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﻣﮑﺮراً ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪.‬‬

‫در ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ اي ﮐﻪ در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺗـﻮﺟﻬﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﻋﮑﺎﺳـﯽ دارﯾـﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮ‬

‫ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮي‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ را در ﮐﻨﺎر ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻫﻨﺮي‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮرﺳـﯽ‬

‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ روﺷـﻨﯽ درﻣـﯽﯾـﺎﺑﯿﻢ ﮐـﻪ اﯾﻨﻬـﺎ ﻣﻼﺣﻈـﺎت‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻧﻘﺶﻣﻨﺪي ﻋﮑﺎﺳـﯽ در ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﺗـﺎرﯾﺦ ﻧﯿـﺰ‬

‫ﻣﻮﺿﻮﻋﯿﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ روﻻن ﺑﺎرت‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻓﺮاﻧﺴـﻮي‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮﻧﺸـﺎن ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ ،‬ﺳـﺪهي‬

‫ﻧﻮزدﻫﻢ ﻫﻢ ﺗﺎرﯾﺦ و ﻫﻢ ﻋﮑﺎﺳﯽ را ﺑﺮايﻣﺎن ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورد‪ .‬ﺑﺎرت ﺗﺎرﯾﺦ را »ﺣﺎﻓﻈﻪاي« ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ‬

‫»ﮐﻪ ﺑﺮﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻋﺪ اﺛﺒﺎﺗﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه« و ﻋﮑﺲ را »ﮔﻮاﻫﯽ از ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪي ﮔﺬرا« ﻣﯽاﻧﮕﺎرد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬

‫آﻧﻬﺎ را از ﻫﻢ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﺑﺎرت‪.(93 :1948 ،‬‬

‫‪ -1-1-2‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻓﻦآوريﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ‬

‫راﯾﺎﻧﻪاي ﺷﺪن ﻓﻦآوريﻫﺎي دﯾﺪاري‪ -‬ﺷﻨﯿﺪاري اواﺧﺮ ﺳﺪهي ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺗﺤـﻮﻟﯽ ژرف و ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ در ﻧﺤـﻮهي‬

‫ﺛﺒﺖ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺟﻬﺎن و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﺎ ﺑﺎ آن اﻧﺠﺎﻣﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﺧﺺ اﯾﻦ ﺗﺤﻮل ﻫﻢ ﺳﺮﻋﺖ ﺷـﮕﻔﺖاﻧﮕﯿـﺰ‬

‫اﺧﺘﺮاﻋﺎت اﺳﺖ و ﻫﻢ اﻧﺘﻘﺎل ﺳﺮﯾﻊ ﻓﻦآوريﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﻮزهﻫﺎي ﺟﺪدي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي‪.‬‬

‫ﻣﺎ اﯾﻦ ﻫﯿﺎﻫﻮ را وﺟﻪ ﻣﻌﺮّف ﺳﺪهي ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﺑﺘﻮان آن را ﻟﺤﻈﻪي ﯾﮑـﻪاي در‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورد‪ .‬اﻣﺎ در دﻫﻪي ‪ 1850‬ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎري ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺻﻒ ﻣﻘﺪم اﻧﻘﻼﺑـﯽ در‬

‫ﻓﻦآوري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺘﻮان از اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪي ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺗﺐ و ﺗﺎب ﻋﺠﯿﺒﯽ را ﮐـﻪ ﺻـﺪ و ﭘﻨﺠـﺎه ﺳـﺎل‬

‫ﭘﯿﺶ دﺳﺘﻪاي از ﻓﻦآوريﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﭘﺪﯾﺪ آورده ﺑﻮدﻧﺪ دوﺑﺎره ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻓﻦآوريﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ اﺑﺪاﻋﺎﺗﯽ در‬

‫ﺻﻨﺎﯾﻊ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ و ﮐﺸﻒﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪي در زﻣﯿﻨﻪي دﯾﺪﻣﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺷﯿﻤﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺷﮑﻞﮔﯿـﺮي‬

‫رﺳﺎﻧﻪي ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺟﺪﯾﺪي‪ -‬ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ -‬ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﺴﯿﺎري از ﮔﺴﺘﺮهﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﺑـﯽاﻧـﺪازه اﻫﻤﯿـﺖ ﯾﺎﻓـﺖ‪.‬‬

‫‪22‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﻣﻘﺎم ﯾﮏ اﺧﺘﺮاع ﺑﺰرگ‪ ‬ﻓﻦآوري ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﯽدرﻧـﮓ ﻣﻮﺿـﻮع ﻣﺒﺎﺣﺜـﺎﺗﯽ ﻗـﺮار‬

‫ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ آن ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺎﺷﯿﻦآﻻت ﺟﺪﯾﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻧـﻪ ﭘﯿﺎﻣـﺪ ﺗﻘﺎﺿـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي‬

‫ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻋﻠﺖ‪ ‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻪ ﺑﺮآﻣﺪه از آن‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ‬

‫ﺣﺎل ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﺧﺎص ﺑﺮ روي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ و ﻓﻦآوريﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و‬

‫آﻧﻬﺎ را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪهي اﺟﺘﻤﺎع را ﺑﺮآورده ﺳـﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻧﯿـﺰ ﯾﮑـﯽ از ﻫﻤـﯿﻦ‬

‫ﻣﻮارد اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﯾﮏ ﻓﻦآوري ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻮارد ﭘﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﺷـﺪه و ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﻧﺸـﺪهي‬

‫ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺳﺎزﮔﺎري ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ و رواج ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬رﯾﻤﻮﻧﺪ وﯾﻠﯿﺎﻣﺰ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﻪﭘـﺮداز ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ‪ ،‬ﻧﯿـﺰ‬

‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﻮد ﻓﻦآوري ﭼﯿﺰي وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨﺪهي ﺟﺎﯾﮕﺎه ﯾﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﻓﺮﻫﻨﮕﯽاش ﺑﺎﺷـﺪ‬

‫)وﯾﻠﯿﺎﻣﺰ ‪ .(1974‬اﮔﺮ ﻓﻦآوري را ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨﺪهي ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﯿﻨﮕﺎرﯾﻢ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﭘﺮﺳﺶﻫـﺎي‬

‫زﯾﺎدي ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺮدم ﮐﻤﺎﺑﯿﺶ اﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎي ﻣﺨﺮﺑﯽ از ﻓـﻦآوريﻫـﺎ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪي ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ اﺑﺪاع ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ از اﺑﺘﺪا ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ ﯾﺎ ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﻧﺸـﺪه‬

‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻓﻦآوريﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ در ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﺪهي ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻣﺼﺮف ادﻏﺎم ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬و در‬

‫ﭘﯿﻮﻧﺪ زدنِ‪ -‬ﻧﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آوردنِ‪ -‬ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺤﻮﻻت در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت و اﻟﮕﻮﻫﺎي رﻓﺘﺎري ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-1-2‬ﻫﻨﺮ ﯾﺎ ﻓﻦآوري‬
‫در ﻧﺸﺮﯾﻪﻫﺎي ادواري ﺳﺪهي ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﺤﺚﻫﺎﯾﯽ در ﻣﻮرد ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪي ﻫﻨـﺮ درﮔﺮﻓـﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻠﻪي ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻻﻟﻮﻣﯿﺮ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ در ﺑﺎب ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪي ﻋﻠﻢ و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪي ﻫﻨـﺮ‬

‫زد‪ .‬ﺑﻮدﻟﺮ ﻧﯿﺰ »ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻋﮑﺎﺳﯽ و دﯾﻮاﻧﮕﯽ ﺑﯽﺣﺪ و ﺣﺼﺮ ﺻﻨﻌﺘﯽ اﻣﺮوز« را ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽداﻧﺴﺖ و ﺗﺄﮐﯿـﺪ‬

‫ﻣﯽﮐﺮد »در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﺑﯿﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻫﻨﺮ در ﺑﺮﺧـﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖﻫـﺎي ﻫﻨـﺮي ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬

‫‪23‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻃﻮﻟﯽ ﻧﻤﯽﮐﺸﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﺮ را ﺑﻪ ﮐﻠﯽ از ﻣﯿﺪان ﺑﻪ در ﻣﯽﮐﻨﺪ ﯾﺎ آن را ﺗﺒﺎه ﻣﯽﺳﺎزد« )ﺑﻮدﻟﺮ ‪ .(297 :1859‬ﺑﻪ‬

‫ﻧﻈﺮ او ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻘﺸﯽ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺻﺤﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻓﮑﺮي ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ »ﭘﯿﮑﺘﻮرﯾﺎل« ﺑﺎ ﭼﯿﺪﻣﺎن دﻗﯿﻖ و از ﭘﯿﺶ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪهي ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﺗﺼـﻮﯾﺮ و ﺑـﺎ ﮐـﻢ‬

‫ﮐﺮدن آﺛﺎري ﮐﻪ دالّ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻓﻨﯽ و ﻋﮑﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درﺻﺪد ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻣﻌﻀـﻼت ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﺑـﻮد‪ .‬ﻣـﺜﻼً ﺗﺼـﺎوﯾﺮي‬

‫ﻧﺎواﺿﺢ و ﺗﺎ ﺣﺪي ﺗﺎر و ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺧﻠﻖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮعﻫﺎي ﺗﻤﺜﯿﻞﮔﻮﻧﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺻﺤﻨﻪﻫـﺎي‬

‫ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﯽآﻓﺮﯾﺪﻧﺪ؛ آﻧﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﮔﺎم‪ -‬ﺑﯿﮑﺮوﻣﺎت ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧـﺮاش دادن و ﻟـﮏ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ‬

‫روي ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬ﺟﻠﻮهاي ﺗﺎ ﺣﺪودي ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﻮم ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽدادﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ رﺳﺎﻧﻪ را ﻧﻮﻋﯽ ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺗﮏ رﻧﮓ ﻧﻤﯽاﻧﮕﺎﺷﺘﻨﺪ و از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺻﺮﯾﺢ ﺗﺠﻠﯿـﻞ‬

‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ 1.‬ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪي آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﺗﻬﯿﻪي ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ دﻗﯿﻘﯽ از دﻧﯿـﺎي دﯾـﺪاري ﺑـﻮد و‬

‫ﺗﻤﺎم ﺳﻌﯽﺷﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷﺪن ﺑﺮ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ذاﺗﯽ ﺧﻮد رﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮﺷﺎن وﺟﻬﻪاي‬

‫رﺳﻤﯽ و ﮐﻤﺎﻟﯽ در ﺣﺪ ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺑﺒﺨﺸﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ ﻋﮑﺲﻫﺎ ﺑﺮ دﯾﻮار ﮔﺎﻟﺮيﻫﺎ‪ -‬ﻫﻤﺎن دﻧﯿﺎي ﺳﺎﻟﻦﻫﺎي ﻧﻤﺎﯾﺸـﮕﺎﻫﯽ‪ ،‬ﻫﯿﺌـﺖﻫـﺎي داوري‪ ،‬رﻗﯿﺒـﺎن و‬

‫ﻣﺪالﻫﺎ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ درﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺸﺮﯾﺎت آن زﻣﺎن )ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑـﺮﯾﺘﯿﺶ ﺟﻮرﻧـﺎل اَو ﻓﺘـﻮﮔﺮاﻓﯽ ﻧﯿـﺰ ﺑـﻮد(‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎ و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﻓﻨﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ ﻫﻢ درﺑﺎرهي ﻗﻮاﻋﺪ ﺗﺮﮐﯿﺐﺑﻨﺪي اراﺋﻪ ﻣﯽﺷـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ اﯾـﻦ‬

‫ﻋﮑﺲﻫﺎ ﺳﻮداي ﻫﻨﺮ در ﺳﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎﻧﺸﺎن ﻫﻢ ﺳﻮداي ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪ ﺑـﻮدن در ﺳـﺮ ﻣـﯽﭘﺮوراﻧﺪﻧـﺪ و ﺑـﺎ‬

‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺷﺎﺧﺺ دﻧﯿﺎي ﻫﻨﺮ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻟﯿﺪي اﻟﯿﺰاﺑﺖ اﯾﺴﺖ ﻟﯿﮏ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮدﻟﺮ ﺑﺮ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻫﻨـﺮ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ در ﻣﻘﺎﻟـﻪاي ﮐـﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً‬

‫ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻟﻪي ﺑﻮدﻟﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪي ﻗﻮت ﻋﮑﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬او در اﯾﻦ‬

‫‪ -1‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺻﺮﯾﺢ‪ :‬ﻧﻤﻮﻧﻪي ﺑﺎرز ﻋﮑﺎﺳﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ در دورهي ﻣﺪرن اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري ﻣﺤﺾ ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪24‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺑﺎره ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﻦ ﻋﺼﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻋﺼﺮي ﮐﻪ در آن ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺮ را ﻧﺰد اﻗﻠﯿﺘﯽ ﮐﻮﭼﮏ‬

‫ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ‪ ،‬اﻣﺎ اﺷﺘﯿﺎق‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﻗﯿﻖﺗﺮ‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ واﻗﻌﯿـﺖﻫـﺎي ارزان‪ ،‬ﻓـﻮري‪ ،‬و دﻗﯿـﻖ را ﻧـﺰد ﻋﻤـﻮم ﻣـﺮدم‬

‫ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ را ﺑﺮاي ﻫﻤﻪي ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺷﺎﻫﺪ ﻗﺴﻢ ﺧﻮردهي ﻫﺮ آن‬

‫ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض دﯾﺪش ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪) ...‬ﭼﯿﺰﻫﺎي درﺧﻮر ﺗﺄﻣﻞ او »واﻗﻌﯿﺖﻫﺎ«ﯾﻨﺪ( ‪ ...‬واﻗﻌﯿـﺖﻫـﺎﯾﯽ‬

‫ﮐﻪ ﻧﻪ در ﻗﻠﻤﺮو ﻫﻨﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻪ در ﻗﻠﻤﺮو ﺗﻮﺻﯿﻒ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻗﻠﻤﺮو آن ﺷﮑﻞ ﺟﺪﯾـﺪ ارﺗﺒـﺎط ﻣﯿـﺎن اﻧﺴـﺎن و‬

‫اﻧﺴﺎن‪ -‬ﻧﻪ ﻧﺎﻣﻪ و ﭘﯿﺎم‪ ،‬و ﻧﻪ ﻧﻘﺎﺷﯽ‪ -‬ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﮏ ﺷﺎدﻣﺎﻧﻪ ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ را ﭘﺮ ﻣﯽﮐﻨـﺪ )اﯾﺴـﺖ‬

‫ﻟﯿﮏ ‪ .(93 :1857‬ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ رواﯾﺖ‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ آن اﻧﺪازه ﮐﻪ در ﻣﻘﺎم ﺣﺎﻣﻞ »واﻗﻌﯿﺖﻫـﺎ« در اﯾﺠـﺎد اﻧـﻮاع‬

‫ﺟﺪﯾﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ داراي اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﻮﯾﻦ دﺧﺎﻟﺖ ﻧـﺪارد‪ .‬اﯾـﻦ واﻗﻌﯿـﺖﻫـﺎ ﺑـﻪ‬

‫اﺷﮑﺎل ﺟﺪﯾﺪ ارﺗﺒﺎط ﮔﺮه ﺧﻮردهاﻧﺪ و در ﻣﯿﺎن ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻗﺸﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﻘﺎﺿﯽ دارﻧﺪ؛ آﻧﻬﺎ ﻧﻪ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪاﻧـﺪ و ﻧـﻪ‬

‫ﺗﺨﺼﺼﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺣـﻮزهي زﻧـﺪﮔﯽ روزﻣـﺮه ﺗﻌﻠـﻖ دارﻧـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﺧﺼـﻮص‪ ،‬اﯾﺴـﺖ ﻟﯿـﮏ ﯾﮑـﯽ از اوﻟـﯿﻦ‬

‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﯿﺪه دارد ﻋﮑﺎﺳﯽ اﺑﺰاري ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﺮاي ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺑـﺮ آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬

‫واﻗﻌﯿﺖﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ در اﺧﺘﯿﺎر ﻫﻤﻪ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل واﻗﻌﯿﺖﻫﺎ ﻧﻤﯽﭘﺮدازد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آﻧﻬﺎ را اﯾﺠﺎد ﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺴﺖ‬

‫ﻟﯿﮏ ﻋﮑﺎﺳﯽ را »ﺷﺎﻫﺪ ﻗﺴﻢﺧﻮرده«ي ﻧﻤﻮد‪ ‬اﺷﯿﺎ ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺳﺎلﻫﺎ ﮐﺎرﮐﺮد ﻗﻄﻌﯽ و ﻫﻤﯿﺸـﮕﯽ ﻋﮑﺎﺳـﯽ‬

‫ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﺪه‪ -‬اﯾﻨﮑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ دﻧﯿﺎ را ﺑﺪون ﻧﯿﺮﻧﮓ و ﭘﯿﺶداوري ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ -‬ﺑﻪ ﻃﺮز ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﯽ در‬

‫اﯾﻦ اﺻﻄﻼح ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬از ﻧﻈﺮ اﯾﺴﺖ ﻟﯿﮏ‪ ،‬اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖﻫﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪي ﺛﺒﺖ ﻏﯿﺮﮔﺰﯾﻨﺸـﯽ ﻫـﺮ آن‬

‫ﭼﯿﺰي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻟﻨﺰ دورﺑﯿﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬و ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ در اﻧﺘﺨﺎب و ﮔﺰﯾﻨﺶ ﻣﻮﺿﻮعﻫﺎ در‬

‫درون ﻗﺎب اﺳﺖ ﮐﻪ آن را در ﯾﮏ دﻧﯿﺎي ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ واﻗﻌﯿﺖ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ و ﻣﺎﻧﻊ از ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷـﺪن آن ﺑـﻪ ﻫﻨـﺮ‬

‫ﻣﯽﮔﺮدد‪ :‬ﻫﺮ ﺷﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪي رد‪ ‬ﻧﻮر ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺎنﮔﺬاري ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪي اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ‪ ،‬ﯾﺎ ﯾﮏ ﺳـﺎﻋﺖ‬

‫ﯾﺎ ﻋﻤﺮي ﺑﺎ ﮔﺬر زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ‪ ،‬ژﺳـﺖ ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﻤﺎن ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن زﯾﺒـﺎﯾﯽ و‬

‫‪25‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺻﺤﺘﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﺮ ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورده ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﭼﻬﺮهﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﯽﻋﯿﺐ و ﻧﻘﺺ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺟﺰﺋﯽ‪-‬‬

‫ﮐﻔﺶﻫﺎي ﯾﮑﯽ‪ ،‬ﯾﺎ اﺳﺒﺎبﺑﺎزي ﺟﺪاﻧﺸﺪﻧﯽ آن دﯾﮕﺮي‪ -‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻮﯾﺘﯽ ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﻣﯽﺑﺨﺸـﺪ ﮐـﻪ ﻫﻨـﺮ ﺣﺘـﯽ‬

‫ﻓﮑﺮش را ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮑﻨﺪ‪) .‬اﯾﺴﺖﻟﯿﮏ ‪94 :1857‬؛ ﺗﺄﮐﯿﺪ از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهي اﺻﻠﯽ اﺳﺖ(‪.‬‬

‫ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻫﻨﺮ در ﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺮ ﮔﺬر زﻣﺎن ﺷﻬﺎدت ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﮔﺎه در ﻣﻮرد اﻫﻤﯿﺖ‬

‫اﻣﻮر ﺣﮑﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ »زﯾﺒﺎﯾﯽ و ﺻﺤﺖ« ﻣﯽﭘﺮدازد و ﻧﻪ ﺑﻪ آراﺳﺘﻦ ﺷﺎﻟﻮدهي ﻧﻤﻮدﻫﺎ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ اﺷﺘﯿﺎق ﻫﺮ‬

‫ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض دﯾﺪش ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد ﺛﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻗﺎﻃﻌﺎﻧـﻪ در ﺣـﻮزهي اﻣـﻮر‬

‫اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺟﺎي دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺖﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد ﮐﻪ »ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ«اﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬

‫اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮﺟﻪﻣﺎن را ﺑﻪ اﻣﻮري ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶﺗﺮ از ﻧﻈﺮﻫﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﺑﻮدهاﻧﺪ ﯾـﺎ ﻧﺎدﯾـﺪه‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﺴﺖ ﻟﯿﮏ‪ ،‬در ﻣﺪت ‪ 15‬ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ از اﺑﺪاع ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ ﺑﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﮐﺎرﺑﺮدﻫـﺎي‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺧﯿﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ اﺷﺎره ﮐﺮد‪ :‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪاي روزﻣﺮه ﺑﺪل ﺷﺪه و ﯾﮏ ﻧﯿﺎز ﺧﺎﻧﮕﯽ اﺳﺖ؛ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑـﻪ‬

‫ﯾﮏ اﻧﺪازه در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﻫﻨﺮ و ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﺗﺠﺎرت و ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻋﮑﺲ در ﻫﻤﻪ ﺟـﺎ‬

‫ﻫﺴﺖ‪ :‬در ﻣﺠﻠﻞﺗﺮﯾﻦ ﺳﺎﻟﻦﻫﺎ و دلﮔﯿﺮﺗﺮﯾﻦ اﺗﺎقﻫﺎي زﯾﺮﺷﯿﺮواﻧﯽ‪ -‬در اﻧﺰواي ﺧﺎﻧﻪي روﺳﺘﺎﯾﯽ ﻫﺎيﻟﻨﺪ و در‬

‫ﺗﻸﻟﻮ ﻗﺼﺮ ﺟﯿﻦ ﻟﻨﺪن‪ -‬در ﺟﯿﺐ ﮐﺎرآﮔﺎﻫﺎن‪ ،‬در ﺳﻠﻮل ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬در ﭘﻮﺷﻪي ﻧﻘﺎﺷـﺎن و ﻣﻌﻤـﺎران‪ ،‬و در ﻣﯿـﺎن‬

‫اوراق و ﻃﺮحﻫﺎي ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪداران و ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬و ﺑﺮ ﺳﯿﻨﻪي ﺳﺮد ﻣﯿﺪانﻫﺎي ﻧﺒﺮد‪) .‬اﯾﺴـﺖ ﻟﯿـﮏ ‪:1857‬‬

‫‪(81‬‬

‫از ﻧﻈﺮ اﯾﺴﺖ ﻟﯿﮏ‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮ و ﺑﯽﻃﺒﻘﻪ‪ ،‬و وﺳﯿﻠﻪاي راﯾﺞ ﺑﺮاي ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در آن زﻣـﺎن‬

‫اوﺿﺎع ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻧﺒﻮد ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ و ﻗﺸﺮي ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﮑﺲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ »ﻧﯿـﺎز ﺧـﺎﻧﮕﯽ«‬

‫ﺳﻔﺎرش دﻫﻨﺪ‪ -‬در واﻗﻊ‪ ،‬او ﭼﻨﺪ دﻫﻪ زودﺗﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻣﯽرود‪.‬‬

‫‪26‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫اﯾﺴﺖ ﻟﯿﮏ ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ واﻗﻌﯿﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ او ﻣﻄﺮح ﮐﺮده ﺑﻪ واﺳﻄﻪي ﯾﮏ ﺷـﮑﻞ ﺟﺪﯾـﺪ ارﺗﺒـﺎﻃﯽ ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬

‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ او ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺧﻄﻮط آن را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ رﻏﻢ اﯾﻦ اﺑﻬﺎم‪ ،‬او ﻣﺆﻟﻔﻪي ﻣﻬﻤﯽ را در‬

‫وﻗﻮع ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﯽدﻫﺪ‪ :‬ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺷﮑﻞﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺨﺘﻞﮐﻨﻨﺪهي آﻧﻬﺎ ﺑﺮ‬

‫ﻓﻦوريﻫﺎ و ﮐﺎرﺑﺴﺖﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ‪ .‬او در ﺑﺮﻫﻪاي از ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﻠﻢ ﻣﯽزﻧﺪ ﮐﻪ وﺟـﻪ ﻣﺸﺨﺼـﻪي آن ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي از‬

‫اﺑﺪاﻋﺎت و ﺗﺤﻮﻻت در ﻋﺮﺻﻪي ﻓﻦآوري اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﮔﻤﺎن او ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﮐﺎﻧﻮن اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗـﺮار دارد‪ .‬ﭼـﺮا‬

‫ﮐﻪ اﯾﺴﺖ ﻟﯿﮏ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻫﻨﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ رﺳـﺎﻧﻪ ﺑـﺮ‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻫﻨﺮ ﺗﺄﺛﯿﺮي وﯾﺮانﮔﺮ دارد‪.‬‬

‫در ﻃﻮل دﻫﻪي اول ﺳﺪهي ﺑﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﭘﯿﮑﺘﻮرﯾﺎﻟﯿﺴﺖﻫﺎ‪ 1‬ﻧﯿﺰ ﻋﻤﻼً از ﻣﻮاﺿﻊ ﺧﻮد ﻋﻘﺐﻧﺸـﯿﻨﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ و از آن‬

‫ﭘﺲ ﺑﺮاي وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺻﺮﯾﺢ ارزش ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدي ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾـﻦ‪ ،‬ﻣﺪﻧﯿﺴـﻢ از ﻋﮑﺎﺳـﯽاي‬

‫دﻓﺎع ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ ﻫﻨﺮ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -3-1-2‬ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪي ﺳﻨﺪ‬

‫از دﻫﻪي ‪ ،1930‬اﺳﺎس ﺑﺴﯿﺎري از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺟﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﯾﺪهي ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري‬

‫ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﺻﻄﻼح ﺑﺴﯿﺎر ﮔﻮﯾﺎﺳﺖ‪ :‬ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ آﮐﺴـﻔﻮرد واژهي »ﻣﺴـﺘﻨﺪﻧﮕﺎري« را ﭼﻨـﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬ﺳﻨﺪ اراﺋﻪ ﮐﺮدن ﯾﺎ ﺛﺒﺖ ﮐﺮدن«‪ .‬در ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻣﺮدم و روﯾﺪادﻫﺎ ﺗﻬﯿﻪ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﭽـﻪ از‬

‫ﻫﻢزﻣﺎﻧﯽ »آن ﺟﺎ ﺑﻮد« )رﺧﺪاد ﭘﯿﺶ از ﻋﮑﺎﺳﯽ( و »آن ﺟﺎ ﺑﻮدم« )ﻋﮑﺎس( ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد اﻗﺘـﺪار ﺗﺼـﻮﯾﺮ‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺷﯿﻮهﻫﺎ و ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻏﺎﻟﺐ در ﻫﻨﺮ دوﺑ‪‬ﻌﺪي ﻏﺮب اﻧﻄﺒﺎق دارد‬

‫‪ -4‬ﻋﮑﺎﺳﯽ »ﭘﯿﮑﺘﻮرﯾﺎل« ﺑﺎ ﭼﯿﺪﻣﺎن دﻗﯿﻖ و از ﭘﯿﺶ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪهي ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺼﻮﯾﺮ و ﺑﺎ ﮐﻢ ﮐﺮدن آﺛﺎري ﮐﻪ دالّ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻓﻨـﯽ و ﻋﮑـﺲ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫درﺻﺪد ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻣﻌﻀﻼت ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﻧﺎواﺿﺢ و ﺗﺎ ﺣﺪي ﺗﺎر و ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺧﻠﻖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ؛ ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮعﻫـﺎي ﺗﻤﺜﯿـﻞﮔﻮﻧـﻪ از ﺟﻤﻠـﻪ‬
‫ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻣﯽآﻓﺮﯾﺪﻧﺪ؛ آﻧﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﮔﺎم‪ -‬ﺑﯿﮑﺮوﻣﺎت ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺮاش دادن و ﻟـﮏ اﻧـﺪاﺧﺘﻦ روي ﻋﮑـﺲﻫﺎﯾﺸـﺎن‪ ،‬ﺟﻠـﻮهاي ﺗـﺎ‬
‫ﺣﺪودي ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﻮم ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽدادﻧﺪ‪.‬‬

‫‪27‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺮﺳﭙﮑﺘﯿﻮ و ﻧﻘﻄﻪي ﮔﺮﯾﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺧـﯽ ﻣﻨﺘﻘـﺪان‪ ،‬در واﻗـﻊ ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻗﻮاﻋـﺪ ﻧﻘﺎﺷـﯽ‬

‫ﭘﺴﺎر‪‬ﻧﺴﺎﻧﺲ را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪي دﻗﺖ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدي ﮐﻪ دارد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻧﻘﺎﺷـﯽ‪ ،‬ﺗﺼـﻮﯾﺮي‬

‫ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ از ﻣﻨﺎﻇﺮ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎ ﺧﻠﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﻋﮑﺎﺳﯽ را ﻋﻤﻼً ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﺑﺮاي آن ﻣﻬﺎرت‬

‫ﺑﺎزﻧﻤﻮدي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورد ﮐﻪ ﭘﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﻋﻬﺪهي ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺑﻮد‪ .‬از اﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ واﻟﺘـﺮ ﺑﻨﯿـﺎﻣﯿﻦ در‬

‫ﺳﺎل ‪ 1936‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺣﺎﺻﻞ از رواج ﺷـﯿﻮهي ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻣﮑـﺎﻧﯿﮑﯽ ﮐـﻪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ و اﻧﺘﺸـﺎر ﻧﺴـﺨﻪ‬

‫ﺑﺪلﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي از ﯾﮏ ﺗﺼﻮﯾﺮ را اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮز ﺗﻠﻘﯽﻫﺎ را ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻫﻨـﺮ ﺗﻐﯿﯿـﺮ داده اﺳـﺖ‬

‫)ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ ‪ .1(1936‬اﺑﮋهﻫﺎي ﯾﮑﻪ و ﺑﯽﺑﺪﯾﻠﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶﺗﺮ در ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﺤـﺾ آﻧﮑـﻪ در‬

‫ﺟﺎﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در دﺳﺘﺮس اﻓﺮاد زﯾﺎدي ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﮑﻪﮔﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ‬

‫از دﺳﺖ ﻣﯽرﻓﺖ‪» ،‬ﻫﺎﻟﻪ«ي اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻨـﮏ در ﻣﻌـﺮض ﺧـﻮاﻧﺶﻫـﺎ و ﺗﻔﺴـﯿﺮﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﻗـﺮار‬

‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺎس ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ ﻋﮑﺎﺳﯽ را ذاﺗﺎً ﻣﺮدﻣﯽﺗﺮ از ﻫﻨﺮﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد‬

‫ﻃﺮز ﺗﻠﻘﯽﻫﺎي دﯾﺮﯾﻨﻪ و رﯾﺸﻪدار ﻫﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﺮ ﺟﺎي ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫در اروﭘﺎي ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم‪ ،‬زﯾﮕﻔﺮﯾﺪ ﮐﺮاﮐﻮﺋﺮ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﺪ آﻟﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬و آﻧﺪره ﺑﺎزن‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪ ،‬ﻫﺮ دو‬

‫ﺑﺮ راﺑﻄﻪي ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻋﮑﺲ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ )ﺑﺎزن ‪1967‬؛ ﮐﺮاﮐﻮﺋﺮ ‪ .(1960‬واﻟﺘﺮ ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ ﻋﮑﺲ ﺗﺮدﯾﺪ داﺷﺖ‪ ،‬و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐـﻪ ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿـﺪ‬

‫ﻧﻤﻮد ﻇﺎﻫﺮي ﯾﮏ ﻣﮑﺎن ﭼﯿﺰ زﯾﺎدي در ﻣﻮرد ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺣـﺎﮐﻢ ﺑـﺮ آن ﻧﻤـﯽﮔﻮﯾـﺪ و ﻫﻤـﯿﻦ‬

‫‪1‬‬
‫‪ -‬واﻟﺘﺮ ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ )‪ (1940-1892‬در ﺑﺮﻟﯿﻦ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪ و در ﭼﻨﺪ داﻧﺸﮕﺎه آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻓﻠﺴﻔﻪ و ادﺑﯿﺎت ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬او در دﻫﻪي ‪ 1920‬ﺑـﺎ ﺑﺮﺗﻮﻟﯿـﺖ‬
‫ﺑﺮﺷﺖ ﻧﻤﺎﯾﺶﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺲ آﺷﻨﺎ ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻋﻤﯿﻘﯽ ﺑﺮ آﺛﺎرش ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﯿـﺎﻣﯿﻦ در ﺳـﺎل ‪ 1940‬از دﺳـﺖ ﻧـﺎزيﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻓﺮاﻧﺴـﻪي اﺷـﻐﺎﻟﯽ‬
‫ﮔﺮﯾﺨﺖ و در ﻣﺮز اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﺮد‪ .‬در دﻫﻪي ‪ 1970‬ﺗﺮﺟﻤﻪي آﺛﺎر او ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ آﻏﺎز ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮات اﻧﺘﻘﺎدي ﺷﮕﺮﻓﯽ ﺑﺮ ﺟﺎي ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬در ﺳـﺎل‬
‫‪ 1973‬ﻣﻘﺎﻟﻪﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎدياش درﺑﺎرهي ﺑﺮﺷﺖ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان در ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺮﺷﺖ ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻘﺎﻟـﻪﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪد ﺑﻨﯿـﺎﻣﯿﻦ در ﮐﺘـﺎب‬
‫ﺷﺎرل ﺑﻮدﻟﺮ‪ :‬ﺷﺎﻋﺮي ﻏﻨﺎﯾﯽ در اوج ﻋﺼﺮ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري )‪ (1985‬ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت او درﺑﺎرهي ﺑﻮدﻟﺮ ﺑﻮد‪ ،‬او را ﺑﻪ ﭼﻬﺮهاي ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار در ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣﺎﻫﯿـﺖ‬
‫ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ ﺑﺪل ﮐﺮد‪ .‬او را‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻣﻨﻈﺮي ﺗﺎرﯾﺨﯽ در ﻣﻮرد ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺪرن ﻃـﺮح ﮐـﺮد‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از ﻣﺘﻔﮑـﺮان ﺑـﺰرگ ﺳـﺪهي‬
‫ﺑﯿﺴﺘﻢ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪» .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﻮﺗﺎه ﻋﮑﺎﺳﯽ« )‪ (1931‬و »اﺛﺮ ﻫﻨﺮي در ﻋﺼﺮ ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ« )‪ (1936‬دو ﻣﻘﺎﻟﻪي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ ﺑﺮاي داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن ﻋﮑﺎﺳـﯽ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻟﻪي دوم در ﮐﻨﺎر ﻣﻘﺎﻟﻪي »ﻧﻬﺎدهﻫﺎﯾﯽ در ﺑﺎب ﻓﻠﺴﻔﻪي ﺗﺎرﯾﺦ« اﻏﻠﺐ در ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮات ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﻓـﻦآوريﻫـﺎي ﺟﺪﯾـﺪ‬
‫ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪28‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهاي از ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎ و ﻣﻬﺎرتﻫﺎي اﻧﺴﺎنﻫﺎ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣـﯽدﻫـﺪ و ﺑـﺮاي آﻧﻬـﺎ‬

‫ﻣﺤﺪودﯾﺖ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ ‪.(1931‬‬

‫ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﮑﻨﯿﮑﯽ و زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ دورﺑﯿﻦ ﻗـﺮار دارد راﺑﻄـﻪاي ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑـﻪ ﻓـﺮد و‬

‫ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ دارد‪ .‬اﯾﻨﮏ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎي ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪي درﺑﺎرهي ﻋﮑﺲ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ؛ اﻣﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻗـﻮت‬

‫ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺗﺼﻮﯾﺮي از ﻟﺤﺎظ ﻓﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ روش ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﻮد‪ ،‬اﺛﺮي ﻧﻤﺎﯾـﻪاي اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎﺻﯽ )از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻮژه‪ ،‬ﻗﺎبﺑﻨﺪي‪ ،‬ﻧـﻮر‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼـﻪﻫـﺎي ﻟﻨـﺰ‪ ،‬ﺧـﻮاص ﻣـﻮاد ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﺗﺼـﻤﯿﻤﺎت‬

‫ﺗﺎرﯾﮏﺧﺎﻧﻪاي( آن را ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺎﻟﻮدهي ﻣﺎدي آﺷـﮑﺎرا ﺣﺴـﯽ از اﺻـﺎﻟﺖ ﺑـﻪ ﻋﮑـﺲ ﻣـﯽﺑﺨﺸـﺪ‪.‬‬

‫اوﻣﺒﺮﺗﻮر اﮐﻮ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎس اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ ادراك دﯾﺪﻣﺎﻧﯽ را ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﺑﻨﮕﯿﺮد ﺑﻪ اﮐﻮ در ﺑﺮﮔﻦ ‪ .(1982‬ﻧﻤﻮد ﺷﻤﺎﯾﻠﯽ ﻋﮑﺲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺎﻟﻪاي از اﺻﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪،‬‬

‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ دﻟﮕﺮمﮐﻨﻨﺪهاي آﺷﻨﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ دﻗﺖ و وﺿﻮح در ﺑﯿﺎن ﺳﻮژهﻫـﺎي ﭼﺸـﻢ‬

‫آﺷﻨﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﻨﺖﻫﺎي دﯾﺮﯾﻨﻪ و رﯾﺸﻪدار زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﮕﺎرهﻫﺎي واﻗﻊﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑـﺎ ﻋﮑﺎﺳـﯽ‬

‫داﻣﻦ ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺪﯾﻦﺳﺎن‪ ،‬در ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻫﺴـﺘﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻋﮑـﺲ‪ ،‬ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻓﻠﺴـﻔﯽ‪ ،‬ﺗﮑﻨﯿﮑـﯽ و‬

‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪ -‬در ﮐﻨﺎر ﻧﻘﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ داده ﻣﯽﺷﻮد‪ -‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -1-2-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ و اﻣﺮ ﻣﺪرن‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ از ﺣﺎﻣﻼن و ﺷﮑﻞدﻫﻨﺪﮔﺎن اﺻﻠﯽ ﻣﺪرﻧﯿﺴﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ رﺳﺎﻧﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﯿﺮ ﻋﺎدي زﻣﺎن و ﻣﮑـﺎن‬

‫را ﺑﺮ ﻫﻢ زد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﻮاردي‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﻄﯽ رواﯾﺖ ﺳﻨﺘﯽ را ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت دﯾﺪاري‬

‫ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و دﺳﺖﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎﺗﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﭼﺸﻢ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋـﺎدي‬

‫ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬از آن ﺟﻤﻠﻪاﻧﺪ‪ .‬واﻟﺘﺮ ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1931‬در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ »ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه دﯾﺪﻣﺎﻧﯽ«‬

‫را ﺛﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻣﺎﻫﯿﺖ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ دورﺑﯿﻦ ﺛﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﭽـﻪ ﺑـﻪ ﭼﺸـﻢ اﻧﺴـﺎن ارﺳـﺎل‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ؛ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻓﻀﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدآﮔﺎه اﻧﺴـﺎن در آن ﻣـﺆﺛﺮ‬

‫‪29‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫واﻗﻊ ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﻀﺎﯾﯽ ﭘﺪﯾﺪار ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ اﻣﮑﺎﻧـﺎت‬

‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دارد )ﻟﻨﺰﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺰرگﻧﻤﺎﯾﯽ(‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﺎ را آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑـﺎر‬

‫از ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه دﯾﺪﻣﺎﻧﯽ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ روانﮐﺎوي ﮐـﻪ از ﻧﺎﺧﻮدآﮔـﺎه ﻏﺮﯾـﺰي ﭘـﺮده ﺑﺮﻣـﯽﺑـﺮدارد‬

‫)ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ ‪.(7 :1972‬‬

‫در دﻫﻪﻫﺎي ‪ 1920‬و ‪ ،1930‬ﻫﻢ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪهي ﻋﮑﺎﺳـﯽ و ﻫـﻢ ﺟﺎﯾﮕـﺎه آن ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻣﺪرن در ﺣﺪ اﻋﻼي ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪف ﻣﺪرﻧﯿﺴﻢ آن ﺑﻮد ﮐﻪ دﻧﯿﺎﯾﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﻨـﺪ‬

‫و اﻧﺴﺎنﻫﺎﯾﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻦ آن ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دﻧﯿﺎي ﮐﻬﻦ زﯾﺮ ﻧﻮراﻓﮑﻦ ﻓﻦآوري ﻣﺪرن ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﮔﺮﯾﺰﮔﺎهﻫﺎ‬

‫و ﻣﺨﻔﯽﮔﺎهﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﺸﻢ‪ -‬ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﮐﻪ اﻓﺸﺎﮔﺮ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﺪ‪» ،‬واﻗﻌﯿﺖﻫـﺎ« را ﻣﺜـﻞ روز‬

‫روﺷﻦ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬از دﯾﮕﺮ ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎي ﻋﮑﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﮐـﻪ ﺗـﺎ ﭘـﯿﺶ از آن‬

‫ﻫﺮﮔﺰ دﯾﺪه ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻤﺎري از ﻋﮑﺎﺳﺎن در اروﭘﺎ و آﻣﺮﯾﮑﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﺑـﺮاي‬

‫اﯾﻦ ﮐﺎرﮐﺮد اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﺎن در ﭘﯽ آن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ »ﻫﻨﺪﺳﻪي« ﺻﻮري ﺗﺼـﻮﯾﺮ‪،‬‬

‫ادراكﻫﺎي ﻧﻮﯾﻨﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آورﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﺎدﯾﻦ‪ ،‬زاوﯾﻪﻫﺎي دﯾـﺪ ﺟﺪﯾـﺪي‬

‫ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪرﻧﯿﺴﻢ اروﭘﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺤﯿﺮ اﺷﮑﺎل زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺳﺘﺎﯾﺶ از ﻣﺎﺷﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺮ اﯾـﻦ ادﻋـﺎي‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺤﻪ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻣﻮﻫﻮي‪ -‬ﻧﺎد‪‬ي در دﻫـﻪي ‪1920‬‬

‫ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ ،‬اﯾﻨﮏ ﻧﮕﺎه ﻣﺎ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎر اﺷﮑﺎل ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ از دوش ﻣـﺎ ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ :‬ﻫـﺮ‬

‫ﮐﺴﯽ ﭘﯿﺶ از دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﺿﻊ ﺳﻮﺑﮋﮐﺘﯿﻮ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﺪ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻟﺤـﺎظ دﯾـﺪﻣﺎﻧﯽ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺑـﺎ‬

‫واﻗﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﯿﻨﯽ اﺳﺖ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﻌﯿﺎر ﺧﻮدش ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﻮد‪ .‬و اﯾﻦ اﻣـﺮ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﻣﻨﺴـﻮخ ﺷـﺪن‬

‫ﻫﻤﺎن اﻟﮕﻮي ﺗﺪاﻋﯽ ﺗﺨﯿﻠﯽ و ﺗﺼﻮﯾﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺪهﻫﺎ ﺑﯽﺑﺪﯾﻞ ﺑﻮده‪ ،‬و ﻫﻢ ﭼﻮن ﻣ‪‬ﻬﺮي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻧﻘﺎﺷـﺎن‬

‫ﺑﺰرگ ﺑﺮ ﻧﮕﺮش ﻣﺎ زدهاﻧﺪ )ﻣﻮﻫﻮي ﻧﺎد‪‬ي ‪ .(28 :1967‬در ﻣﺪرﻧﯿﺴﻢ‪ ،‬دﻧﯿﺎﯾﯽ ﺑ‪‬ﺮي از اﺷﮑﺎل ﺳﻨﺘﯽ و ﭘﺎﯾﮕـﺎه‬

‫ارزشﻫﺎ ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬دﻧﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ در آن آزادﯾﻢ ﺗﺎ رﻫﺎ از زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺤﺮﯾﻒﮐﻨﻨﺪهي ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪،‬‬

‫‪30‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﭘـﻞ اﺳـﺘﺮﻧﺪ ﭘـﯿﺶﺗـﺮ ﺿـﻤﻦ ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﻋﮑﺎﺳـﯽ در آﻣﺮﯾﮑـﺎ‪ ،‬آن را ﺑـﻮﻣﯽ ﻣـﯽﺷـﻤﺮد و ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ‬

‫آﺳﻤﺎنﺧﺮاش ﭘﺪﯾﺪهاي اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻗﻠﻤﺪادش ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬از اﯾﻦ دﻧﯿﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﻧﺎم ﺑﺮده ﺑﻮد‪ .‬او در ﻣﻘﺎﻟـﻪي ﻣﻌﺮوﻓـﯽ‬

‫ﮐﻪ در آﺧﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎرهي ﮐَﻤ‪‬ﺮا و‪‬رك ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از اﯾﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﻋـﺎري از‬

‫ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻫﻨﺮي ﭘﺎرﯾﺲ ﯾﺎ ﺛﻤﺮهﻫﺎي آﺑﮑﯽ آﻧﻬﺎ ‪] ....‬ﻋﮑﺎﺳﯽ[ در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ اوج ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽاش‬

‫دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮔﺮوه ﮐﻮﭼﮑﯽ از زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﺮﯾﺰي و ﻋﺪهي اﻧﺪﮐﯽ ﻫﻢ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪ و‬

‫ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯽآﻧﮑﻪ ﭘﯿﺶ زﻣﯿﻨﻪاي درﺑﺎرهي ﻗﻮاﻋﺪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﯾﺎ ﮔﺮاﻓﯿﮏ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑـﻪ‬

‫اﯾﻨﮑﻪ اﯾﺪهي ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘﻪاي در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﻫﻨﺮ ﻫﺴﺖ و ﭼـﻪ ﭼﯿـﺰي ﻫﻨـﺮ‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪ :‬ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻣﯽ ﻧﻘﻄﻪي ﻗﻮت آﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ آﻧﭽﻪ درﺻـﺪد ﮔﻔﺘـﻨﺶ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣـﯽﺑﺎﯾﺴـﺘﯽ از آزﻣـﻮنﻫـﺎي‬

‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﻣﺪ‪ :‬و اﯾﻦ ﺛﻤﺮهي زﻧﺪﮔﯽ واﻗﻌﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﯿﺎق‪ ،‬ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن آﺳﻤﺎنﺧﺮاشﻫﺎي ﻣﺎ‬

‫ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﯽﺳﺎﺑﻘﻪ و ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﯿﺎز ﻣﺒﺮم ﺑﻪ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺷﮑﻠﯽ ﺟﺪﯾـﺪ ﻫـﻢ‬

‫در ﻣﻌﻤﺎري و ﻫﻢ در ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﻮد‪ ‬ﺣﺎﺻﻞ ﺟﺎن ﺗﺎزهاي ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ )اﺳﺘﺮﻧﺪ ‪.(220 :1917‬‬

‫‪ -2-2-2‬اﻣﺮ ﭘﺴﺎﻣﺪرن‬
‫ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﻣﺒﺎرزهي ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪي ﻣﻮﺗﻮر دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮑﯽ ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﻮﺿﻊ ﻓﻠﺴـﻔﯽ ﻣـﺎدي در‬

‫اﺧﺘﯿﺎر ﻣﯽﮔﺬارد ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آن ﺑﺘﻮان ﻫﻤﻪي ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎ ﯾﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫـﺎي ﺳﯿﺎﺳـﯽ‪ -‬اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ را ﺗﻮﺿـﯿﺢ داد‬

‫)ﻟﯿﻮﺗﺎر ‪ .(1985‬اﯾﻦ اﻧﺘﻘﺎد ﺑﺎ اﯾﻦ ادﻋﺎ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻮﯾﺖ ﻣﺎ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻋﻤـﺪهاي ﺑـﻪ ﺧـﻮد دﯾـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﻓﻠﺴﻔﻪي »روﺷﻦﮔﺮي« ﺳﺪهي ﻫﺠﺪﻫﻢ اﻧﺴﺎن را ﺳﻮژهاي ﭘﺎﯾﺪار و ﻋﻘﻼﻧـﯽ ﻣـﯽاﻧﮕﺎﺷـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﭘﺴﺎﻣﺪرﻧﯿﺴـﻢ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺪرﻧﯿﺴﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﻣﺎ ﺳﻮژهﻫﺎﯾﯽ »ﻣﺮﮐﺰ زدوده«اﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺎ واژهي »ﺳـﻮژه«‬

‫در واﻗﻊ ﺑﻪ ﻣﺎ در ﻣﻘﺎم ﻓﺮد ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ روشﻫﺎﯾﯽ اﺷـﺎره دارد ﮐـﻪ ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﮐﻤـﮏ آﻧﻬـﺎ ﮐـﺮد و‬

‫ﮐﺎرﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻤﺎن را ﭘﯿﮑﺮﺑﻨﺪي ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و در ﭼﺎرﭼﻮب آﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤـﻞ ﻣـﯽزﻧـﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮﺧـﯽ از ﻣﻨﺘﻘـﺪان‬

‫ﭘﺴﺎﻣﺪرﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮ آناﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ از ﻗﯿﺪ ﮐﻼن رواﯾﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﯾﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﺑـﻪ وﺟـﻮد آوردهاﻧـﺪ‪،‬‬

‫‪31‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺧﻼص ﺷﺪهاﯾﻢ؛ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎﯾﯽ ﺗﮑﻪﺗﮑﻪ و ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار زﯾﺴﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ‬

‫اﯾﺪهي ﭘﺴﺎﻣﺪرن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣﺎ ﺳﺎﮐﻦ ﺟﻬﺎﻧﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﺷﺪه ﻫﺴـﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ در آن‬

‫ﻧﻤﻮد‪ ‬ﭼﯿﺰﻫﺎ از اﺻﻞﻫﺎ ﺟﺪا اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮ ﭘﺴﺎﻣﺪرن اﻫﻤﯿﺘﯽ ﺑﺮاي ﻫﺎﻟﻪي اﺻﺎﻟﺖ ﻗﺎﺋـﻞ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﻣـﺜﻼً در ﻻس‬

‫وﮔﺎس ﻫﺘﻞﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت »ﮐُﻨﯽآﯾﻠﻨﺪ« ﯾﺎ »ﮔﺮاﻧﺪ ﮐﺎﻧﺎل« ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ آدم را ﺑﻪ ﯾﺎد ﺟﺎﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ‬

‫ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﯾﺎ وﻧﯿﺰ ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬در ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺒﺎﻫﺖ آن ﻗﺪر زﯾﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ آدم را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﺑﻪ‬

‫ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺴﻠﻂ در ﺷﻤﺎﯾﻞﻧﮕﺎري و ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬و ﺑﻪ وﯾﮋه‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ادراك اﯾﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺿﺎً ﮐﭙﯽ ﮐﺮدن‬

‫ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ )ﮐﯿﺞ( ﻣﻮنﻣﺎرﺗﺮ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﯾﮏ ﺑ‪‬ﻌﺪ ﯾﺎدآور ﭘﺎرﯾﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺎزﺳﺎﺧﺘﻪﻫﺎ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ و ﺗﺠﺮﺑﻪي اﻧﺴﺎنﻫﺎي واﻗﻌﯽ ﻧﺎﻣﺸﺨﺺاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ اﺻـﻮﻻً ﻣﻮﺿـﻮﻋﯿﺖ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ اﯾـﻦ‬

‫ﺑﺎزﺳﺎﺧﺘﻪﻫﺎ در اﺻﻞ دﮐﻮري ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮاي ﺳﻮداﮔﺮي‪ :‬ﻗﻤﺎر‪ ،‬ﺧﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺧﻮردن و آﺷﺎﻣﯿﺪن‪ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﮐﻪ وﺳـﺎﯾﻞ‬

‫ارﺗﺒﺎﻃﯽ روز ﺑﻪ روز آﻧﭽﻪ را ژان ﺑﻮدرﯾﺎر‪ ،‬ﻓﯿﻠﺴﻮف ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪» ،‬واﻧﻤﻮدهﻫﺎ« ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺑﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺘﺒﻠﻮر ﮐﺮدهاﻧـﺪ‪:‬‬

‫ﻧﺴﺨﻪ ﺑﺪلﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺻﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -3-2-2‬دﻧﯿﺎ در ﮔﺮو ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎﺳﺖ‬

‫در دﻧﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ آن را اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻣﺸﻬﻮر ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﻮد واﻗﻌـﯽ اﺷـﯿﺎ ﭼـﻪ‬

‫ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ دارد؟ ﻓﺮدرﯾﮏ ﺟﯿﻤﺴﻮن ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي واﻗﻌـﯽ ﮐﻠﻤـﻪ از ارﺟـﺎع دﺳـﺖ‬

‫ﻣﯽﮐﺸﺪ ﺗﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﻮدﺳﺎﻣﺎﻧﯽ را ﺗﺪارك ﺑﺒﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﺎﺑﻪازاي ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻨﮏ ﺗﻔـﺎوتﮔـﺬاري‬

‫دروﻧﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ و وﺟﻪ ﻣﻬﻤﯽ از ﯾﮏ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﯾﮏ راﺑﻄﻪي دروﻧﯽ ﯾﺎ دروﻧﯽ ﺷﺪه‬

‫ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ دﯾﺮﯾﻨﻪي ﺗﺼﻮﯾﺮ ﯾﺎ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﯽﺷﻮد‪ ...‬ﺣﺎل ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﻘﺎﺑـﻞ اﻓﺘﺮاﻗـﯽ در ﺧـﻮد‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﻌﻄﻮف اﺳـﺖ‪ ،‬دﯾﮕـﺮ ﺑـﺮاي او ﺗـﻮان زﯾـﺎدي ﻧﻤﺎﻧـﺪه ﺗـﺎ ﻣﺜـﻞ ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﺮاي »ﺷـﺒﺎﻫﺖ« ﯾـﺎ ﻋﻤـﻞ‬

‫»ﻫﻤﺎﻧﻨﺪﯾﺎﺑﯽ« ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻘﺎﺑﻠﻪي ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺎ اﺷﯿﺎي ﻫﻤﺎن اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ در ﺑﯿﺮون ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬ﺟـﺪﯾﺖ و‬

‫ﻋﻼﻗﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ )ﺟﯿﻤﺴﻮن ‪ . (179 :1991‬او از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺘﻘﺪان ﻣﻌﺎﺻﺮي اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ﻋﮑﺎﺳـﯽ از‬

‫‪32‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻧﻤﺎﯾﺶ اﻣﻮري ﮐﻪ ﺑﯿﺮون از ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ و ﻣﺎ ﺑﯿﻨﻨﺪﮔﺎن دﯾﮕﺮ‬

‫از ﺗﻮان روﺣﯽ ﻻزم ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪي ﻋﮑﺲﻫﺎ ﺑﺎ اﺷﯿﺎ‪ ،‬اﺷﺨﺎص ﯾﺎ وﻗﺎﯾﻌﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎي ﺑﯿﺮون از ﻗﺎب دورﺑـﯿﻦ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ واﻧﻤﻮده ﻧﺴﺨﻪ ﺑﺪﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻠﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﻧﺴـﺨﻪ‬

‫ﺑﺪﻟﯽ اﺳﺘﻮار ﺑﻪ ﺧﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬در ﭘﺴﺎﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ ﻋﮑﺲﻫـﺎ ﻫـﯿﭻ ﻣﺼـﺪاﻗﯽ در ﺟﻬـﺎن ﺑﯿـﺮون‬

‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺳﺎزﻣﺎن زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ دروﻧﯽ ﺧﻮد ﻓﻬﻢ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻮرد ﻧﻘﺎدي ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ‬

‫ﺣﺎل‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ روﻻن ﺑﺎرت ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﮑـﺲﻫـﺎ ﻫﻤـﻮاره و اﻟﺰاﻣـﺎً درﺑـﺎرهي ﭼﯿـﺰي ﻫﺴـﺘﻨﺪ )ﺑـﺎرت‬

‫‪ .(28 :1984‬رازﯾﻨــﺪ ﮐــﺮاوس‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾــﻪﭘــﺮداز ﻓﺮﻫﻨﮕــﯽ‪ ،‬ﻧﺴــﺒﺖ ﻋﮑﺎﺳــﯽ ﺑــﺎ دﻧﯿــﺎي ﺗﻔــﺎوت و ﻗﻀــﺎوت‬

‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬در ﺟﻬﺎن ﺗﻔﺎوتﮔﺬاري زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪ -‬ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔـﺖ؛ »اﯾـﻦ‬

‫ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬آن ﺑﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾـﻦ از اﺳـﺎس ﺑـﺎ آن ﻓـﺮق ﻣـﯽﮐﻨـﺪ«‪ -‬در ﻫﻤـﯿﻦ ﺟﻬـﺎن‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﺷـﺒﺢ ﻋـﺪم‬

‫ﺗﻔﺎوتﮔﺬاري را در ﺳﺎﺣﺖ ﺗﻔﺎوت ﮐﯿﻔﯽ اﺣﻀﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ و‪ ،‬در ﻋﻮض‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻔﺎوتﻫـﺎي ﺻـﺮﻓﺎً ﮐﻤ‪‬ـﯽ را ﺑـﻪ‬

‫ﺻﻮرت زﻧﺠﯿﺮي ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﮑﺎن ﺗﻔﺎوت زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ از درون ﻓﺮوﻣﯽﭘﺎﺷﺪ و اﺻﺎﻟﺖ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ‬

‫ﻫﻤﯿﻦ اﯾﺪهي ﺗﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آن ﻓﺮوﻣﯽرﯾﺰد )ﮐﺮاوس ‪ .(21 :1981‬ﮐﺮاوس ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ ﺑﺮ آن اﺳـﺖ‬

‫ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن رﻓﺘﻦ ﻫﺎﻟﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪي ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﺒﻮه ﻋﮑﺲ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ او در اﯾﻨﺠـﺎ ﺗﻮﺟـﻪﻣـﺎن را ﺑـﻪ‬

‫ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاري اﯾﻦ ﻣﺸﺨﺼﻪي ذاﺗﯽ در ﮔﺎﻟﺮي و ﺑﺎزار ﻫﻨﺮ ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ »ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﺗﻔﺎوت« ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺷـﮕﺮﻓﯽ‬

‫ﺑﺮ ﻧﻘﺎﺷﯽ و ﻣﺠﺴﻤﻪﺳﺎزي ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﯾﮑﻪﮔﯽ و ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑـﻪ ﻓـﺮد ﺑـﻮدن ﻣﻮﺟـﺐ‬

‫ﺳﺴﺘﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻤﺎن ﺷﺎﻟﻮدهاي ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺜﺒﯿﺖﮐﻨﻨﺪهي ﻗﻮاﻋﺪ زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽاي ﺑﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ اﺻـﺎﻟﺖ اﻋﺘﺒـﺎر‬

‫ﻣﯽﺑﺨﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺑﯽﺷﻤﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺗﮑﺮاري ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺰﻟﺰل ﻣﻔﻬﻮم »اﺻﺎﻟﺖ« ﺷـﺪﻧﺪ و ﺗﻤـﺎﯾﺰ ﻣﯿـﺎن‬

‫اﺻﻞ و ﻧﺴﺨﻪ ﺑﺪل را ﻣﺨﺪوش ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ روﺳﺖ ﮐﻪ روﯾﮑﺮد »اﺳﺘﺎدان ﺑﺰرگ« ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﺼﺎوﯾﺮ روز ﺑﻪ‬

‫روز ﺑﯽرﺑﻂﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ در دﻧﯿﺎي واﻧﻤﻮدهﻫﺎ‪ ،‬آﻧﭽﻪ زﯾﺮ ﺳﻮال ﻣﯽرود اﺻﺎﻟﺖ ﺗﺄﻟﯿﻒ اﺛﺮ‪ ،‬ﯾﮑﻪﮔﯽ‬

‫ﺷﯽء ﻫﻨﺮي و ﺳﺮﺷﺖ ﺧﻮدﺑﯿﺎنﮔﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪33‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -4-2-2‬ﺗﺄﻣﻼت اﻧﺘﻘﺎدي درﺑﺎرهي واﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ‬
‫ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺎﺳﺎً ﮐﻨﺸﯽ اﺳﺖ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻋﺪم ﻣﺪاﺧﻠﻪ اﺳـﺖ )ﺳـﺎﻧﺘﮓ ‪ .(11 :1979‬ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﮔﺴﺴـﺖ‬

‫ﻣﯿﺎن ﻋﮑﺎس ﮐﻪ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﺪ‪ ،‬و دورﺑﯿﻦ ﮐﻪ اﺑﺰار ﺛﺒﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﯿﻨﻨﺪه دﺷـﻮار اﺳـﺖ ﮐـﻪ در‬

‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﻣﺼﻨﻮﻋﺎت ﺗﺼﻮﯾﺮي‪ ،‬ﺑﺮاي ﻋﮑﺎس ﺧﻼﻗﯿﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ‬

‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ وﻓﺎداري ﺑﻪ ﻧﻤﻮدﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﻪ رد‪‬ﭘﺎي واﻗﻌﯿﺖ ﻣﺒﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﯿﺶ اﻧﮕﺎره ﮐﻪ واﻗﻌﯿﺖ اﻣﺮي داده ﺷﺪه‬

‫و ﺑﯿﺮوﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻔﺎﻫﯿﻤﯽ ﭼﻮن ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪي ﯾﮏ ﻣﺪرك ﺗﺠﺮﺑﯽ ﯾـﺎ ﺑـﻪ ﻣﺜﺎﺑـﻪي ﺷـﺎﻫﺪي ﮐـﻪ ﻣـﺪرﮐﯽ‬

‫ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﮐﻪ واﻗﻌﯿﺖ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن اﻣﺮي ﺑﯿﺮوﻧﯽ اﺳﺖ و او ﺑﯽﻃﺮﻓﺎﻧﻪ‬

‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن را ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ واﻗﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي آن ﺟﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻀﻮر دارد‪ ،‬ﺑﯿﺮوﻧﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺛﺒـﺖ ﻋﯿﻨـﯽ‬

‫در دﺳﺘﺮس اﺳﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯿﺰان دﻗﺖ ارﺟﺎﻋﯽ ﻋﮑﺲ و اﻫﻤﯿﺖ ﺗﻤﺎﯾـﻞ ﺑـﻪ ﻋﮑـﺲ ﮔـﺮﻓﺘﻦ از ﺑﺮﺧـﯽ‬

‫ﻣﮑﺎنﻫﺎ ﯾﺎ رﺧﺪادﻫﺎ ﯾﺎ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﺳﻮزان ﺳﺎﻧﺘﮓ ﺑﺮاي ﻋﮑﺲ اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬از آن ﻫﻢ ﭼﻮن »رد‪«‬ي ﯾـﺎد ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ واﻗﻌﯿـﺖ‬

‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﻪ ﺟﺎي ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﯾﮏ رد‪ ‬ﭘﺎ ﯾﺎ ﻣﺎﺳﮑﯽ از ﭼﻬـﺮهي آدم ﻣـﺮده‪ .‬ﮐﺘـﺎب درﺑـﺎرهي ﻋﮑﺎﺳـﯽ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻣﻘﺎﻻت ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺮ ﺑﺮداﺷﺘﯽ واﻗﻊﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ اﺳـﺖ‪ .‬او در‬

‫اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﻟﺤﻈﻪاي از واﻗﻌﯿﺖ را ﮐﻪ از آن‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻃﺮزي رﺳﺎ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬درواﻗﻊ‪ ،‬او ﺑﺮ اﯾﻦ اﯾﺪه ﺗﺄﮐﯿﺪ دارد ﮐﻪ ﻋﮑـﺲ وﺳـﯿﻠﻪاي اﺳـﺖ‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدن ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪي زﻣﺎن ‪ .‬ﺳﺎﻧﺘﮓ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ در ﻣﻮرد ﺟﻨﺒـﻪي اﺧﻼﻗـﯽ راﺑﻄـﻪي ﻣﯿـﺎن ﻋﮑـﺎس‬

‫ﮔﺰارشﮔﺮ و اﺷﺨﺎص‪ ،‬ﻣﮑﺎنﻫﺎ ﯾﺎ رﺧﺪادﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺛﺒﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او‪ ،‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬

‫ﯾﮏ ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﺑﻪ او ﻧﮕﺎه ﮐﺮد‪ .‬او ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﺳـﺎس ﮐـﺎر ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻫﻤـﺎن زﺑـﺎن ﻣـﺎﻧﻮور ﻧﻈـﺎﻣﯽ‪-‬‬

‫»ﭘ‪‬ﺮﮐﻦ«‪» ،‬ﺷﻠﯿﮏ ﮐﻦ«‪ -‬اﺳﺖ‪ .‬از دﯾﺪﮔﺎه او‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺪرت ﻧﺴﺒﯽ ﻋﮑﺎس‪ ،‬آﻧﭽﻪ اﻫﻤﯿـﺖ ﺑـﺎز ﻫـﻢ‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﻟﺰوم دﻗﺖ در اراﺋﻪي ﮔﺰارش رﺧﺪادﻫﺎﺳﺖ‪ .‬دورﺑﯿﻦ ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﺧـﺎﻃﺮهﻫـﺎ را ﻣﻮﻣﯿـﺎﯾﯽ‬

‫‪34‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ )در ﻣﻘﺎﺑﻞ دورﺑﯿﻦ ﻓﯿﻠﻢﺑﺮداري ﮐﻪ راوي ﻟﺤﻈﻪﻟﺤﻈﻪﻫﺎي ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ(‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن‪ ،‬او ﺗﻮﺟﻪﻣﺎن را ﺑﻪ‬

‫اﻓﺴﻮﻧﯽ ﮐﻪ در ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻋﮑﺲﻫﺎ وﺟﻮد دارد ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﻋﮑﺲﻫﺎ ﭼﯿـﺰي را‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻤﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﻧﺒﻮدﺷﺎن ﻫﯿﭻ ﺗﺼﻮري از آن ﻧﻤﯽداﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐـﻪ ﻋﮑـﺲﻫـﺎ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻢ ارز ﺧﺎﻃﺮهﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﻋﮑﺲﻫﺎ ﺑﯽ ﻫﯿﭻ‬

‫دردﺳﺮي اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ از اوﺿﺎع و اﺣﻮال‪ ،‬و از ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ اﺣﺴﺎﺳـﺎﺗﻤﺎن را‬

‫ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺿﻤﻦ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن ﻫﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ دادن وﺟﻬﯽ زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ رﺧـﺪادﻫﺎ‪،‬‬

‫ﻣﺎ را از آن رﺧﺪادﻫﺎ دور ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻋﮑﺲﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ﺑﯽروﯾﻪي اﻣﺮ زﯾﺒﺎ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﯾـﺖ آن را ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺑـﻪ‬

‫ﮐﻠﯿﺸﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺗﺠﺮﺑﻪ را ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮐﻠﯽ ﻣﻘﺎﻟﻪﻫﺎي او ﺗﺄﺛﯿﺮي رﺗﻮرﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨـﺎ ﮐـﻪ او ادﻋﺎﻫـﺎي ﺑﺰرﮔـﯽ در ﻣـﻮرد ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﺑـﻪ‬

‫ﻣﻨﺰﻟﻪي راﻫﯽ ﺑﺮاي دﯾﺪن و‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﮥ راﻫﯽ ﺑﺮاي درك ﺑﯿﺸﺘﺮ دﻧﯿﺎي ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻄـﺮح ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﺮي ﭘـﺮاﯾﺲ‪،‬‬

‫ﻣﻨﺘﻘﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻋﮑﺲ‪ :‬ﻓﻀﺎي ﻏﺮﯾﺐ و ﻣﺤﺼﻮر )‪ ،(1994‬اﯾﻦ ﻧﻈﺮ را اراﺋﻪ ﻣﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ‬

‫اﺳﺎﺳﺎً ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻋﮑﺲ و زﻣﯿﻨﻪاي ﮐﻪ ﻋﮑﺲ در آن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در‬

‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺳﺎﻧﺘﮓ ﺑﺮ راﺑﻄﻪي ﺗﺼﻮﯾﺮ و ﻣﺮﺟﻊ آن در دﻧﯿﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ و واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﭘﺮاﯾﺲ ﺑﺤﺚ ﺧـﻮد را ﺑـﺎ‬

‫ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدن و زﻣﯿﻨﻪي درﯾﺎﻓﺖ ﻋﮑﺲ آﻏﺎز ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐـﻪ‬

‫اﺻﻮﻻً ﻫﯿﭻ ﻋﮑﺴﯽ ﻣﻌﻨﺎي واﺣﺪي ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻌﻨﺎي آن ﺑﺮآﯾﻨﺪي اﺳﺖ از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﮐـﻪ ﺳـﻮژهي‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ واﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬ﺳﺎﻧﺘﮓ ﻣﻮﺿﻊ ﺧﺎﺻﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﺮ ﺳﺮﺷـﺖ‬

‫ارﺟﺎﻋﯽ ﻋﮑﺲ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و در اﯾﻦ ﮐﺎر ﻫﻢ ﺑﻪ وﯾﮋﮔـﯽﻫـﺎي ﺷـﻤﺎﯾﻠﯽ آن ﻧﻈـﺮ دارد و ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﺳﺮﺷـﺖ‬

‫ﻧﻤﺎﯾﻪاي آن‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺳﺎﻧﺘﮓ‪ ،‬ﺻﺮف وﺟﻮد ﯾﮏ ﻋﮑﺲ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﯾﺎ ﮐﺴـﯽ ﯾـﺎ ﺟـﺎﯾﯽ‪،‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ رؤﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﮐﺲ ﮐﺎزﻟﻮف‪ ،‬اﻧﮕﺎرهي ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺳﺎﻧﺘﮓ را زﯾﺮ ﺳﻮال ﻣـﯽﺑـﺮد و ﺑـﻪ اﻧﺘﻘـﺎد از اﯾـﻦ‬

‫ﺣﮑﻢ او ﺑﺮﻣﯽﺧﯿﺰد ﮐﻪ ﻋﮑﺲ »رد‪‬ي« از واﻗﻌﯿﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬او در ﻋﻮض‪ ،‬از اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨـﺪ‬

‫‪35‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﮐﻪ ﻋﮑﺲ »ﺷﺎﻫﺪ« اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ رﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ اﺻﻄﻼح ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻣﮑﺎن ﺑﺪﻓﻬﻤﯽ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎﻗﺺ ﯾﺎ ﺷﻬﺎدت‬

‫ﮐﺎذب را ﺑﻪ ذﻫﻦ ﺑﯿﺎورد )ﮐﺎزﻟﻮف ‪ .(237 :1987‬ﮐﺎزﻟﻮف در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻗﺪﯾﻤﯽﺗـﺮش ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ و ﺟﺎذﺑﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪي وﺳﻮﺳﻪي ﻋﮑﺲ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ ،‬و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪:‬‬

‫ﻋﮑﺲﻫﺎ ﮔﺮﭼﻪ ﭘﺮ از ﻧﺎﻫﻨﺠﺎريﻫﺎي ﮔﯿﺞﮐﻨﻨﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺎﻧﺠﯽ ﻣﯿﺎن ادراﮐﺎت دﯾﺪاري ﻣﺎ و ﺧـﺎﻃﺮهي‬

‫آﻧﻬﺎ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﻣﺮﺗﺒﻪاي واﻻ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ »ﺑﯽﻃﺮﻓﯽ« آﺷﮑﺎر آن ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﺎور‬

‫ﻣﺎﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺴﯽ ﮔﺮﯾﺰﭘﺎ در آن آرام ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻀﻮر ﻋﮑﺲﻫﺎ آﺷـﮑﺎر ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺎ در ﮐـﻮران‬

‫اﺣﺴﺎس ﮐﺮدن ﺑﺎ ﭼﻪ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎﯾﯽ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﯾﺒﺎناﯾﻢ‪ .‬ﻣـﺎ ﺟﻬـﺎن ﺑﯿﺮوﻧـﯽ را ﺑـﻪ ﮐﻤـﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي از‬

‫ﮔﯿﺮﻧﺪهﻫﺎي ﺣﺴﯽ دروﻧﯽ ﺑﯽاﻧﺪازه ﻇﺮﯾﻒ درﯾﺎﻓﺖ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ از درك ﯾﺎ اﺳـﺘﻨﺒﺎط ﻫـﺮ‬

‫وﻫﻢ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري از آﻧﮑﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮان ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬درواﻗﻊ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑـﺮ ﻫـﺮ آﻧﭽـﻪ آن ﺟﺎﺳـﺖ‬

‫ﺻﺤﻪ ﻣﯽﮔﺬارﯾﻢ و ﺗﻤﺎﯾﻞ دارﯾﻢ ﮐﻪ آن را واﻗﻌﯿﺖ ﺑﻨﺎﻣﯿﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻋﮑﺲﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪي اﻧﻀﻤﺎﻣﯽ دارﯾـﻢ ﮐـﻪ‬

‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ در ﺳﺮاﺳﺮ زﻧﺪﮔﯽﻣﺎن وﻫﻢزده ﻧﺒﻮدهاﯾﻢ )ﮐﺎزﻟﻮف ‪ .(101 :1979‬ﮐﺎزﻟﻮف ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﯾﮑـﯽ از‬

‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﻧﻘﺎﺷﯽ و ﻋﮑﺲ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺎﺷﯽ درﺑﺎرهي ﻣﺤﺘﻮاي ﺧﻮد ﺳﺮﺑﺴـﺘﻪ ﺳـﺨﻦ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ ،‬در‬

‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ آن را از ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﯾﺎ ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﻮد ﻓﺮاﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ« )‪ .(236 :1987‬ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﻋﮑﺎﺳـﯽ‪ ،‬از‬

‫اﯾﻦ ﺣﯿﺚ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً از ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﻮدﻧﮕﺎﺷﺖ ﯾﺎ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ‬

‫دﯾﺠﯿﺘﺎل ﺗﻔﺎوت دارد‪ .‬ﻻزﻣﻪي ذاﺗﯽ ﻋﮑﺲ وﺟﻮد ﻣﺼﺪاق ﻣﺎدي اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻋﮑﺲ‬

‫)ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﯿﻨﻤﺎ و وﯾﺪﺋﻮ( از ﺟﻬﺎﺗﯽ واﻗﻊﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪاي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺮاي ﻃـﺮح و ﺑﺴـﻂ‬

‫ﻧﻈﺮﯾﻪاي روﺷﻦ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺮاﺣﺘﺎً ﺑﻪ آن اﻗﺮار ﮐﺮد و ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮارش داد‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -1-4-2-2‬ﺑﺎزاﻧﺪﯾﺸﯽ در ﻋﮑﺎﺳﯽ‬
‫ﻣﻮﺿﻮعﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﻓﺮد در ﻣﻘﺎم ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ‪ ،‬درك و ﮐﺎرﺑﺮد ﻋﮑﺲ‪ ،‬و ﺳﺮﺷﺖ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ‬

‫آﻧﻬﺎ ﻋﮑﺲ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﺨﺼﯽ و ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﻌﯽ ﻣﻌﻨﺎدار ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻢ ﭼﻨﺎن از ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ ﻣﺴـﺎﺋﻠﯽ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺎ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهي ﻧﺸـﺎﻧﻪﺷﻨﺎﺳـﯽ و ﺗـﺎرﯾﺦ‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﺗﺄﺛﯿﺮ روانﮐﺎوي ﻏﺎﻓﻞ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫روانﮐﺎوي ﺑﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻓﺮوﯾﺪ در ﻣﻮرد روان اﻧﺴﺎن اﺳـﺘﻮار اﺳـﺖ )از دﻫـﻪي ‪ 1880‬ﺑـﻪ ﺑﻌـﺪ( و‬

‫ﺗﻤﺮﮐﺰ آن ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ اﻟﺒﺘﻪ اﻣﺮوز ﺑﺪﯾﻬﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در آن زﻣﺎن ﻧﺸﺎندﻫﻨـﺪهي‬

‫ﻣﻮاﺿﻊ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﻠﺴﻔﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮدازان ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻓﺮد را واﺣـﺪ ﭘﺎﯾـﻪي اﺟﺘﻤـﺎع‬

‫ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و از او اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﻘﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻋﻬﺪهدار ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻓﺮدي ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬

‫ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﻧﯿﭽﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري او را ﭘﺪر ﻓﺮد ﺑﺎوري ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ اﺧﻼﻗـﯽ ﺷـﺨﺺ ﺗﺄﮐﯿـﺪ‬

‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑﻪ آﻧﭽﻪ او ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺮدهﺳﺎز آﯾﯿﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮدﺑﺎوري از ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي‬

‫ﺑﺪﯾﻬﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪي ﻏﺮب در ﺳﺪهي ﺑﯿﺴﺘﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ از ﻓﺮد ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺣﺮﻓﻪاي ﻓﺮد‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎي‬

‫ﻓﺮدي در زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ و ﭼﻪ و ﭼﻪ ﺣﺮف ﻣﯽزﻧﯿﻢ‪ .‬اﻣﺎ اﯾـﻦ ﺗﺄﮐﯿـﺪ و ﺗﻮﺟـﻪ ﻧﺴـﺒﺘﺎً ﺟﺪﯾـﺪ اﺳـﺖ‪ .‬درك‬

‫روانﮐﺎواﻧﻪي ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي دروﻧﯽ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺪلﻫﺎي ﻧﻮﯾﻨﯽ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻓﺮاﻫﻢ‬

‫آورده اﺳﺖ )ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ روشﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي درﻣﺎن آﺳﯿﺐﻫﺎي ﻓﺮدي( ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﻧﻈـﺮي ﭼـﺎﻟﺶﺑﺮاﻧﮕﯿـﺰ‬

‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﯿﺶﺗﺮ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟـﻪ وﯾﮑﺘـﻮر ﺑـﺮﮔﻦ در ﮐﺘـﺎب اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪن در ﺑـﺎب ﻋﮑﺎﺳـﯽ )‪(1982‬‬

‫ﻣﻌﻄﻮف اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺤﺚﻫﺎﯾﯽ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮﯾﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ و ﻧﻘﺪ ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ .‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﮐﺘﺎب ﻣﻔﻬﻮم ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺧﻼق‬

‫و ﻣﺴﺘﻘﻞ را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪» ،‬ﺻﺪاﻗﺖ« ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ را زﯾﺮ ﺳﻮال ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و در ﺑﺎب ﻣﻔﻬﻮم زﺑﺎنﻫـﺎي‬

‫دﯾﺪاري ﻣﺤﺾ ﮐﻨﺪوﮐﺎو ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪف از اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ ﻋﮑﺎﺳـﯽ در ﻣﺤـﺪودهي ﮔﺴـﺘﺮدهﺗـﺮ‬

‫‪37‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪1‬‬
‫ﺑﺤﺚﻫﺎ و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﻧﻈﺮي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎ و ارﺗﺒﺎط‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ دﯾﺪاري و ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎي ﻫﻨﺮ از ﻣﻨﻈﺮ راﺑﻄﻪﺷﺎن ﺑﺎ ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ -‬ﯾـﺎ از ﻣﻨﻈـﺮ »ﺟﺎﯾﮕـﺎﻫﯽ« ﮐـﻪ ﺑـﺮاﯾﺶ ﻗﺎﺋـﻞ‬

‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ -‬ﻣﻀﻤﻮن ﻣﻬﻢ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻫﺸـﺖ ﻣﻘﺎﻟـﻪي‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب )ﮐﻪ ﺳﻪ ﺗﺎي آﻧﻬﺎ را ﺧﻮد ﺑﺮﮔﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ( ﻣﻮاﺿﻊ ﻧﻈﺮي و ﺳﺒﮏﻫﺎي اﻧﺘﻘـﺎدي ﻣﺘﻔـﺎوﺗﯽ دارﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮﮐﺸﺎن ﻣﺸﺎرﮐﺖ در »ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﭘﯽرﯾﺰي ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻣﺎﺗﺮﯾﺎﻟﯿﺴﺘﯽ از ﻋﮑﺎﺳﯽ« اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪي ﻣﻮردﻧﻈﺮ‬

‫ﺑﺮﮔﻦ ﻋﮑﺎﺳﯽ »در ﻣﻘﺎم ﯾﮏ ﻋﻤﻞ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ دﻻﻟﺖ« اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮاد و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﺎﺻﯽ ﮐﻪ در ﺑﺴﺘﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬

‫و ﺗﺎرﯾﺨﯽ وﯾﮋهاي ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺻﺪي ﺧﺎص ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎﺳﯽ ﻧﻘﻄـﻪي آﻏـﺎزي ﺑـﺮاي ﺗﻮﺟﯿـﻪ‬

‫»ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﭘﯿﭽﯿﺪهي ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻬﺎد‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪ ،‬ﺗﻮزﯾﻊ و ﻣﺼﺮف آن« ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ )ﺑﺮﮔﻦ ‪:1982‬‬

‫‪ .(2‬در واﻗﻊ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻮعﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﻃﺒﻘﻪي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزهي اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﻧﻘﺶ‬

‫ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬واﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬روانﮐﺎوي و ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮي‪ ،‬ﻣﺴـﯿﺮي ﺧـﺎص را در ﻣـﺘﻦ‬

‫ﻣﺠﺎدﻻت ﻣﻄﺮح در ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﭼﭗ دﻫﻪي ‪ 1970‬در ﭘﯿﺶ ﻣﯽﮔﯿـﺮد‪ .‬ﮐﺘـﺎب دو دﯾـﺪﮔﺎه ﻧﻈـﺮي ﻣﻬـﻢ را‬

‫ﻧﻘﻄﻪي آﻏﺎز ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ :‬ﯾﮑﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺎﺗﺮﯾﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﭼـﺎپ ﻣﻘﺎﻟـﻪي »ﻣﺆﻟـﻒ در ﻣﻘـﺎم‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه« اﺛﺮ واﻟﺘﺮ ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮداز ﻣﮑﺘﺐ ﻓﺮاﻧﮑﻔﻮرت‪) ،‬ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1966‬در آﻟﻤﺎن ﻣﻨﺘﺸﺮ‬

‫ﺷﺪه ﺑﻮد( ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه‪ ،‬و دﯾﮕﺮي ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻣﻘﺎﻟـﻪي »ﻧﻘـﺪ ﺗﺼـﻮﯾﺮ« اﺛـﺮ اوﻣﺒﺮﺗـﻮ اﮐـﻮ‪،‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎس اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺒـﻊ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ ﻣﻬـﻢ دﯾﮕـﺮي ﮐـﻪ در اداﻣـﻪ ﺑـﻪ آن اﺷـﺎره ﺷـﺪه‬

‫ﻓﻮﺗﻮرﯾﺴﻢ روﺳﯽ و ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻧﻈﺮي ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺻﻮرتﮔﺮاﯾﯽ‪ -‬ﺳﺎﺧﺖﮔﺮاﯾﯽ اﺳـﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﻟـﻪي ﻣﺎﻗﺒـﻞ آﺧـﺮ‬

‫ﮐﺘﺎب ﮐﻪ ﻋﻨﻮان »آﺷﻨﺎﯾﯽزداﯾﯽ‪ :‬آﯾﻨﻪي در ﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻪ« را ﺑﺮ ﺧﻮد دارد و ﺳﺎﯾﻤﻮن واﺗﻨﯽ آن را ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﺑﺎ دﯾﺪﮔﺎﻫﯽ ﻧﻘﺎداﻧﻪ در ﻣﻮرد اﻟﮕﻮﻫﺎي ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺘﯽ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﻨﺮي روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪ .‬واﺗﻨﯽ ﺗﻮﺟﻪاش‬

‫‪ -1‬در ان زﻣﺎن ﺑﺮﮔﻦ در ﭘﻠﯽ ﺗﮑﻨﯿﮏ ﻣﺮﮐﺰي ﻟﻨﺪن )داﻧﺸﮕﺎه وﺳﺖ ﻣﯿﻨﺴﺘﺮ ﻓﻌﻠﯽ( ﻋﮑﺎﺳـﯽ درس ﻣـﯽداد‪ .‬دﯾﮕـﺮ آﺛـﺎر ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷـﺪهي او‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬در ﻣﯿﺎﻧﻪ )‪ ،(1986‬ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻫﻨﺮ )‪ ،(1986‬و ﺻﻮرتﺑﻨﺪي ﻓـﺎﻧﺘﺰي )وﯾﺮاﺳـﺘﺎر ﻫﻤﮑـﺎر ‪ .(1989‬او در دﻫـﻪي ‪ 1990‬در‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿﺎ ﺑﻮد و اﯾﻨﮏ در ﮐﺎﻟﺞ ﮔﻠﺪ اﺳﻤﯿﺘﺰ داﻧﺸﮕﺎه ﻟﻨﺪن درس ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪38‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫را ﺑﺮ دﯾﺪن‪ ،‬ﻧﮕﺎه و ﻣﺎﻫﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ادراك ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﯽﮐﻨﺪ و از اﯾﻦ رﻫﮕﺬر ﺑﺤﺚﻫﺎي زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ روﺳﯽ‬

‫و آراء ﺑﺮﺷﺖ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ از اﺷﮑﺎل ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﻄﺮح در دﻫـﻪﻫـﺎي ‪ 1920‬و‬

‫‪ 1930‬ﻫﺴــﺘﻨﺪ و ﺑــﺮ آناﻧــﺪ ﮐــﻪ ﺑﯿﮕﺎﻧــﻪﺳــﺎزي ﯾــﺎ »آﺷــﻨﺎﯾﯽ زداﯾــﯽ« ﻣــﯽﺗﻮاﻧﻨــﺪ‪ ،‬ﺑــﻪ ﻟﺤــﺎظ ﺳﯿﺎﺳــﯽ و‬

‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﭘﺪﯾﺪ آوردن ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﻧﻮﯾﯽ در »دﯾﺪن« ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪» ،‬آﯾﻨﻪي در ﻫـﻢ‬

‫ﺷﮑﺴﺘﻪ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﻫﺮ اﻧﮕﺎرهاي ﮐﻪ ﻋﮑﺲ را آﯾﻨﻪ ﯾﺎ ﺛﺒﺖﮐﻨﻨﺪهي ﺻﺮﯾﺢ واﻗﻌﯿﺖ ﻣﯽداﻧﺪ اﺷﺎره دارد‪) .‬اﯾﻦ‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف آﺛﺎر ﺑﺮﮔﻦ‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ اﺷﺎرات ﺿﻤﻨﯽ روانﮐﺎواﻧﻪ اﺳﺖ(‪ .‬واﺗﻨﯽ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﺼـﻮﯾﺮي از اﯾـﺪهﻫـﺎي‬

‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﺷﻨﺎﯾﯽزداﯾﯽ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﮐﺎرﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آن ﺑﻪ ﺗﺄﻣﻞ در ﺑﺎب آﺛـﺎر‬

‫ﻣﺪرن اروﭘﺎﯾﯽ و آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺬرا ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از آن ﻣﺎﻧﻨﺪ آﺛﺎر اﺑـﮋه‪ ،‬ﻋﮑـﺎس ﻓﺮاﻧﺴـﻮي‪،‬‬

‫ﻣﻮﻫﻮي ﻧﺎد‪‬ي‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮداز‪ -‬ﻋﮑﺎس ﻣﮑﺘﺐ ﺑﺎﻫﺎوس؛ و ﺑﺮﻧﯿﺲ اﺑﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎر آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺑـﺮ‬

‫اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮوژهي آﺷﻨﺎﯾﯽزداﯾﯽ در ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻮﮐﻮل ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻣﻐﺎﻟﻄﻪي ﺻﺮاﺣﺖ ﻋﮑﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬

‫ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﮔﺮ از ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎي واﻗﻊﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ در ﻣﻮرد ﻋﮑﺲ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻌﻀﻞ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﮑﻨﯿﮏﻫـﺎي‬

‫اﺛﺮﺑﺨﺶ در ﻣﻮرد آﺷﻨﺎﯾﯽزداﯾﯽ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود‪ .‬ﺳﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪي ﺧﻮد ﺑﺮﮔﻦ ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎﺳﯽ و روانﮐﺎوياﻧﺪ‬

‫و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳﻪ ﻧﮑﺘﻪي ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ را ﻃﺮح ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻋﮑﺲ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در زﻣﯿﻨﻪي ﻧﻈﺮﯾـﻪي ﻫﻨـﺮ‬

‫ﺟﺪﯾــﺪ ﻣﻔﻬــﻮمﭘـﺮدازي ﺷــﻮد؛ ﺗﺠﺮﺑــﻪي »ﻧﮕﺮﯾﺴــﺘﻦ« ﺑــﻪ ﻋﮑــﺲ از دﯾــﺪﮔﺎه ﺗﻤﺎﺷــﺎﮔﺮ؛ و ﺑﺮرﺳــﯽ ﻣﺎﻫﯿــﺖ‬

‫روانﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬او در ﺟﺴﺖوﺟﻮي ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﻣﯿﺎن ﺗﺼﻮﯾﺮ‪ ،‬ﺗﻔﺴـﯿﺮ و‬

‫ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫﺎي اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻟﮕﻮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ در ﻣﻘﺎﻟﻪي »ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺧﯿﺎلﭘـﺮدازي‪ ،‬ﮐـﺎرﮐﺮد« ﺷـﺮح‬

‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهي اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮ دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺮوﯾﺪ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﻨﺒـﻪﻫـﺎي رواﻧـﯽ‬

‫ﮐﻨﺶ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﻣﯽﭘﺮدازد و اﯾﻦ دﯾﺪ را ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﮐﻨﺸﯽ ﺑـﯽﻃﺮﻓﺎﻧـﻪ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺑـﺮ ﻫﻤـﯿﻦ‬

‫اﺳﺎس‪ ،‬او ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﺎﯾﻪﻫﺎي ﻧﻈﺮﺑﺎزاﻧﻪ و ﺑﺖوارهﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪي ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺨﯿـﻪ‬

‫ﺷﺪن ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن )ﻫﺎي( اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬او ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑـﺖواره ﻣﺤﺼـﻮل‬

‫‪39‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺗﮑﻪاي ﺟﺪااﻓﺘﺎده ﯾﺎ ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺑﺖوارهﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪي ﻋﮑﺲ را ﯾﮑﯽ از ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫـﺎي‬

‫ﺟﺬاﺑﯿﺖ آن ﻣﯽﺷﻤﺮد‪.‬‬

‫‪ -2-4-2-2‬ﻧﻈﺮﯾﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ‬

‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﭘﯿﺶﺗﺮ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ در ﺳﺪهي ﻧﻮزدﻫﻢ رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺪرك ﺗﺠﺮﺑﯽ اﻫﻤﯿﺖ داﺷﺖ‪،‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ارزش در ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ دﻗﯿﻖ وﻗﺎﯾﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﯾﺎ اﻧﺘﻈـﺎري‬

‫در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ ﻫﻢ ﭼﻨﺎن وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻧﻈﺮي ﺑﺎ ﻫﻢ ﮐـﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑـﻞ‬

‫دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﻨﺖ دﯾﺮﭘﺎي زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ دﯾﺪاري اﺳﺘﻮارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﯾـﮏ‬

‫ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺧﺒﺮي ﯾﺎ ﻏﯿﺮ آن‪ ،‬ﻋﮑﺴﯽ »ﺧﻮب« ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﯾﺪ‪ .‬ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﺟﻨﺴﯿﺖ ﯾـﺎ‬

‫ﻧﮋاد ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻃﻠﺒﯿﺪن ﺳﻨﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ادﺑﯽ و ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﻨﺮ ﺳﻬﯿﻢ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻄـﺮح در‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﻫﻨﺮ ﻫﻨﻮز ﻧﻘﺪي ﻫﻨﺠﺎري اﺳﺖ و ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﻨﺖﻫﺎ و ﮐﺮدوﮐﺎرﻫﺎي ﺗﺜﺒﯿﺖ‬

‫ﺷﺪه دﺳﺖ ﺑﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ اﺛﺮ ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻧﻘﺪ ﻋﻘﯿﺪهي ﺷﺨﺼﯽ را ﭘﻨﻬﺎن ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬و ﻣـﺜﻼً ﺑـﺮاي‬

‫ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﻘﺎﻟﻪﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎدي ﻟﺒﺎﺳﯽ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺗﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﯽﻃﺮف ﯾﺎ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺟﻠﻮه ﮐﻨﺪ و‬

‫از اﯾﻦ رﻫﮕﺬر ﺑﺮاي ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهي ﻧﻘﺪ اﺣﺘﺮام و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورد؛ و در ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اراﺋـﻪي ارزﯾـﺎﺑﯽ‬

‫روﺷﻦﮔﺮاﻧﻪاي از ﺗﺄﺛﯿﺮ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬زﻣﯿﻨﻪ و اﻫﻤﯿﺖ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه اﺛﺮ در ﺑﺤﺚﻫـﺎي‬

‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺎ ﺑﺮاي آن ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ از ﻣﻨﻈﺮ ﯾﮏ وﺳﯿﻠﻪي ارﺗﺒﺎﻃﯽ در ﺑﺎب ﻋﮑﺲ ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻋـﺎم‪ ،‬ﺑـﻪ‬

‫ﻧﻈﺮﯾﻪي ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﻫﻢ ﭼﻮن ﻧﻮﻋﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪي دﯾﺪاري ﺑﻨﮕﺮﯾﻢ‬

‫ﮐﻪ در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎﯾﯽ ﺧﺎص اﻣﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﻋﮑﺲ را ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﯽ‬

‫‪40‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﺮاﺗﺐ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ادراك ﻧﻈﺮي در ﻣﻮرد ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺮ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﯾﺎ ﺧﻮاﻧﺶ آن داﻧﺴﺖ‪ .‬در ﻧﻈﺮﯾﻪﭘـﺮدازي در ﺑـﺎب‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪي اﺳﺎﺳﯽ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از راﺑﻄﻪي ﻣﯿﺎن وﯾﮋﮔﯽ ﺧﺎص ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻋﮑﺎﺳﯽ )ﮐﻪ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ دﯾـﺪﯾﻢ‬

‫وﯾﮋﮔﯽ ارﺟﺎﻋﯽ آن اﺳﺖ( و ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻧﻈﺮي ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ اﯾﺠـﺎد و ﺧـﻮاﻧﺶ ﺗﺼـﻮﯾﺮ‪ ،‬ﮐـﻪ اﻟﺒﺘـﻪ ﮔﺴـﺘﺮهي‬

‫وﺳﯿﻊﺗﺮي را درﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬و ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪي زﯾﺒـﺎﯾﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﯾـﺎ ﮔﺴـﺘﺮهي وﺳـﯿﻊﺗـﺮي را‬

‫درﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬و ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪي زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﯾﺎ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺟﻨﺴـﯿﺘﯽ اﺷـﺎره ﮐـﺮد‪ .‬در اﯾـﻦ‬

‫ﻣﯿﺎن‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﻣﻮرد ﮐﺸﺎﮐﺶ ﻣﯿﺎن ﻣﺸﺨﺼﻪي ارﺟـﺎﻋﯽ ﻋﮑـﺲ و زﻣﯿﻨـﻪﻫـﺎي ﺑـﻪ‬

‫ﮐﺎرﮔﯿﺮي و ﺗﻔﺴﯿﺮ آن ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﯿﻢ‪.‬‬

‫از ﻧﻈﺮ ﻟَﻨﮓ ﻋﮑﺴﯽ ﻣﺴﺤﻮرﮐﻨﻨﺪه و ﮐﻮﺑﻨﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﺟﺮاي اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺟﺬاﺑﯽ را ﻧﺸﺎن دﻫـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺴـﺎﺋﻠﯽ‬

‫ﻓﺮاﮔﯿﺮﺗﺮ از ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻼﻓﺼﻞ ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬ﺳﻮژهﻫﺎي او اﻫﻤﯿﺖ ﺧﻮد را از ﻧﻈﺎمﻫﺎي ارزﺷﯽ ﺑﯿﺮوﻧـﯽ ﮐﺴـﺐ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ...‬او ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﭘﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ «.‬او‬

‫دل ﻧﮕﺮان وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺸﺮ ﺑﻮد‪ ،‬و ارزش ﻫﺮ واﻗﻌﯿﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﺎت ان ﺳﻨﺠﯿﺪه ﻣﯽﺷـﺪ‪ ...‬اﻣـﺮوز ﺳـﻮژهﻫـﺎي‬

‫ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻟﻨﮓ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺗﺮز ﻫﯿﻤﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» ،‬ﭼﻬـﺮهﻫـﺎﯾﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺗـﺎرﯾﺦ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪاﻧـﺪ و‬

‫ﺑﯿﻨﻨﺪهي اﻣﺮوزي ﻗﺎدر ﻧﯿﺴﺖ درد و رﻧﺞﻫﺎي آﻧﺎن‪ -‬ﻧﻤﺎدﻫﺎﯾﯽ از رﻧﺠﯽ ﺑـﯽﭘﺎﯾـﺎن‪ -‬را اﻟﺘﯿـﺎم ﺑﺨﺸـﺪ‪) «.‬ﺗـﺎﮐﺮ‬

‫‪ .(51-50 :1984‬در ﻣﻮرد ادﻋﺎي ﻟَﻨﮓ درﺑﺎرهي »ﺑﺮاﺑﺮي« ﻣﯿﺎن ﻋﮑﺎس و ﺳﻮژهي ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺟﺎﻟﺐ اﺳـﺖ ﺑـﻪ‬

‫اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺷﺎره ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1978‬رد‪ ‬ﺧﻮد‪» ‬ﻣﺎدر ﻣﻬـﺎﺟﺮ«‪ ،‬ﻓﻠـﻮراﻧﺲ ﺗﺎﻣﭙﺴـﻮن‪ ،‬را در ﮐـﺎراواﻧﯽ در‬

‫ﻣﺎدﺳﺘﻮي ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿﺎ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آﺷﻨﺎﺗﺮﯾﻦ و ﮔﻮﯾﺎﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﺳﺪهي ﺑﯿﺴـﺘﻢ‪ ،‬ﻫـﻢ ﭼـﻮن ﯾـﮏ زن‬

‫ﺳﺎلﺧﻮردهي ﻋﺎدي دورهي ﻧﻘﺎﻫﺘﺶ را ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ؛ اﯾﻨﮏ ﻓﻘﺮ و ﺗﻬﯽدﺳﺘﯽ او اﻣﺮي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ و ﻣﻼلآور ﺑﻮد و‬

‫او دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻘﺶ ﻧﻤﺎد از ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﮕﯽ و اﻧﺪوه را در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻓﻘﺮ و ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﯽ اﯾﻔﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﯾﺮ او‬

‫ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻫﺰاران ﺑﺎر ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﻣﺘﻌﺪد ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬او‬

‫ﭼﻬﺮهاي ﮐﺎﻣﻼً ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺎ ‪ 50‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از آن روﯾﺪاد‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ اﻇﻬـﺎرﻧﻈﺮ ﻋﻠﻨـﯽ درﺑـﺎرهي آن را‬

‫‪41‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮد‪ .‬وي در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﯾﻮﻧﺎﯾﺘﺪﭘﺮس ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮﺿﻮع آن ﻋﮑﺲ ﺑﻮده اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺘﯽ‬

‫ﯾﮏ ﭘﻮل ﺳﯿﺎه ﻫﻢ از آن ﻋﮑﺲ ﻋﺎﯾﺪش ﻧﺸﺪه و آن ﻋﮑﺲ ﻫﯿﭻ ﻓﺎﯾﺪهاي ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ )رازﻟﺮ ‪.(1989‬‬

‫‪ -3-4-2-2‬ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪي ﺷﺎﻫﺪ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﮑﺲ در ﺣﮑﻢ ﺳﻨﺪ اﻣﺮي راﯾﺞ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺼﺎﻟﺤﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺦﻧﮕـﺎران‬

‫ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﯿﻖ در ﻣﻮرد دوران ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﮔﺮدآوري و ﻣﺮﺗﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻃـﯽ ﺳـﯽ ﺳـﺎل ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺼـﺎوﯾﺮ‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻣﻬﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺗﺼﻮري از ﺳﺪهي ﻧﻮزدﻫﻢ داﺷﺘﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦﻧﮕﺎران اﻏﻠﺐ ﻣﯿﺎﻧﻪي ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ رﺳﺎﻧﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در دورهي ﺗﺤﺼﯿﻞ ﭼﻨﺎن ﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ و‬

‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﺼﺎوﯾﺮ آﺷﻨﺎ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر‪ ،‬ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﺑﻮد ﮐﻪ در ﭘﯽ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﻬﻢ ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫ﺑﺴﯿﺎري از ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﻫﺎي ﻋﮑﺲ ﺳﺮك ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ اﺷﮑﺎﻻﺗﯽ را در ﭘﯽ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺪون‬

‫ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ ﻫﺪفﻫﺎي ﻣﺘﺮﺗﺐ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻋﮑﺲﻫﺎي اﯾﻦ ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﻫﺎ‪ ،‬از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻋﺎم ﺑﺮاي ﻣﺼـﻮر‬

‫ﮐﺮدن ﮔﺰارشﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻮرﺧﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻐﯿﯿـﺮ و ﺗﺤـﻮﻻت ﻣـﺪام در ﻣ‪‬ـﺪ‬

‫ﭘﻮﺷﺎك ﯾﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦآﻻت ﮐﺸﺎورزي و ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻋﮑﺲ در ﻣﻘﺎم ﻣﺪرﮐﯽ از اﯾـﻦ ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﻣـﻮرد‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬و اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ دﻗﺖ در ﻣﻨﺒﻊ و ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﮑـﺲ‪ -‬ﯾﻌﻨـﯽ اﺻـﺎﻟﺖ آن‪ -‬اﻫﻤﯿﺘـﯽ‬

‫وﯾﮋه ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬از اﯾﻦ روﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﯾﻨﯽ ﭼﻮن »دورﺑـﯿﻦِ ﻣـﻮرخ« ﯾـﺎ »دورﺑـﯿﻦ ﺑـﻪ ﻣﻨﺰﻟـﻪي‬
‫‪1‬‬
‫ﺷﺎﻫﺪ« ﺑﺮﻣﯽﺧﻮرﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻮرﺧﺎن ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮐﺎرﮔﺮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ از زﻧﺪﮔﯽ ﻋـﺎدي و ﮐـﺎر روزﻣـﺮه در‬

‫ﻋﺼﺮ وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎ آﮔﺎه ﺷﻮﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﻣﻮاد و ﻣﺼﺎﻟﺢ دﯾﺪاري ﺟﻠﺐ ﺷﺪه اﺳـﺖ؛ و اﯾـﻦ ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻋﮑﺲ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺮاي آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺣﺎﻟـﺖ ﭼﻬـﺮه و ﺑـﺪن‬

‫‪ -1‬ﺗﮓ )‪ (1988‬ﺑﮫ ﮐﺗﺎﺑﯽ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻧد ﮐﮫ در ﺳﺎل ‪ 1916‬ﺑﺎ ﻋﻧوان دورﺑﯾن ﻣورخ در ﻟﻧدن اﻧﺗﺷﺎر ﯾﺎﻓ ت و ﻣﺧﺎطﺑ ﺎن آن ﮐﺳ ﺎﻧﯽ‬
‫ﺑودﻧد ﮐﮫ از دورﺑﯾن ﺑرای ﺑررﺳﯽ و ﺛﺑت ﺟواﻣﻊ اﺳﺗﻔﺎده ﻣﯽﮐردﻧد‪.‬‬

‫‪42‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺳﻮژهﻫﺎي ﻋﮑﺲ ﭼﯿﺰي در ﻣﻮرد ﻣﺮدم واﻗﻌﯽ در ﻋﺮﺻﻪﻫﺎﯾﯽ درﯾﺎﺑﻨﺪ ﮐـﻪ ﻣﻮﺿـﻮع ﺑﺴـﯿﺎري از ﮔـﺰارشﻫـﺎ و‬

‫رواﯾﺖﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﺪهي ﻧﻮزدﻫﻢ‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﺗﺤﻮﻻت ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺻﻨﻌﺘﯽ ﯾﺎري رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﺨﺪام دوﻟﺘﯽ ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺑﺮاي‬

‫ﻧﻘﺸﻪﺑﺮداري از اﻫﺪاف ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺷﻬﺮي ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ ﭘﺎﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻨﻈﺮه ﺑﻮد‪ .‬ﻣـﺜﻼً دوﻟـﺖ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿـﺎ ﺑـﻪ‬

‫ﻣﻨﻈﻮر ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﻮرش ﺿﺪاﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﺎن را ﺑﺮاي ﻧﻘﺸﻪﺑﺮداري ﻧﻈﺎﻣﯽ از ﻣﻨﻄﻘﻪي ﮐﻮﻫﺴـﺘﺎﻧﯽ‬

‫ﺷﻤﺎل اﺳﮑﺎﺗﻠﻨﺪ )ﻫﺎيﻟﻨﺪز اﺳﮑﺎﺗﻠﻨﺪ( ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺮﻓﺖ )ﮐﺮﯾﺴﺘﯿﻦ ‪ .(1990‬ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻨﻈـﺮه در‬

‫ﻏﺮب آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎً رﯾﺸﻪاي ﺗﺠﺎري داﺷﺖ‪ :‬از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎﯾـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﮐـﺎرﻟﺘﻮن واﺗﮑﯿﻨـﺰ ﺳـﻔﺎرش ﻋﮑـﺲ‬

‫ﭘﺎﺳﯿﻔﯿﮏ ﺑﻮد )اﺳﻨﺎﯾﺪر ‪ .(1994‬اﯾﻦ ﻋﮑﺲﻫﺎ در ﮐﻨﺎر ﺳﺎﯾﺮ ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑـﺪون ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﯾـﺰي و ﻃﺮاﺣـﯽ‬

‫دﻗﯿﻖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻢ ﭼﻮن ﻧﻮﻋﯽ ﺳﻨﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ -‬ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﻣـﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬داﻣﻨـﻪي‬

‫ﻣﺜﺎلﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺜﻼً‪ ،‬اﻟﯿﺴﻮن ﮔﺮﻧﺲ ﻫﺎﯾﻢ اﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺧﻮد درﺑﺎرهي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣ‪‬ﺪ را ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي‬

‫ﻋﮑﺲ ﻗﺮار داد )ﮔﺮﻧﺲ ﻫﺎﯾﻢ ‪ .(1981‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻋﮑﺲ در ﺣﮑﻢ ﺳﻨﺪ ﻣﻮرد ﺗﺮدﯾﺪ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬

‫ﺻﻮرت ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ دوران ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر راﯾـﺞاﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﯿﻦ‬

‫ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﯽ ﻣﺪﻋﯽاﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ را »ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﻮده« ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬و ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﮐـﺎري‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در داﺧﻞ ﺟﻠﺪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﮐﺘﺎبﻫﺎ ﮐـﻪ ﺗﺼـﺎوﯾﺮي از ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿـﺎ و اﯾﺮﻟﻨـﺪ را‬

‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ »ﻋﮑﺲﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺑﯿﺶ از ﻫﺮ واژه‪ ،‬ﻧﻘﺎﺷـﯽ ﯾـﺎ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﭼـﺎﭘﯽ‪ ،‬ﻧﺸـﺎن‬

‫ﺑﯽواﺳﻄﻪ و ﺗﺤﺮﯾﻒ ﻧﺸﺪه از ﮔﺬﺷﺘﻪاﻧﺪ« )ﻣﯿﻨﺘﻮ ‪.(1970‬‬

‫ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎدهاي از ﻋﮑﺲ ﻣﻨﻌﮑﺲﮐﻨﻨﺪهي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي وﺳﯿﻊﺗﺮي از ﭘﯿﺶﻓﺮضﻫﺎي آﮐﺎدﻣﯿﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ اﯾـﻦ‬

‫اواﺧﺮ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﻪي روش ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬ﻋﻠﻤﯽ و ﻧﯿﺰ روش ﻋﻠـﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ در اﻧﮕﻠﺴـﺘﺎن آن ﺑـﺎور ﺑـﻪ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ و‬

‫»ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ« ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ را ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﺪرﻧﯿﺴﻢ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻮرﺧﺎن ﻣﺪام درﺑﺎرهي زﻣﺎن آﻏﺎز »ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ« ﺑﺤﺚ‬

‫‪43‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ از ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﻫﻨﺮي ﺳﺪهي ﺑﯿﺴﺘﻢ‪ -‬ﺗﺤـﻮﻻت زﯾﺒـﺎﯾﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ و ﻓﻠﺴـﻔﯽ در ﻫﻨـﺮ و‬

‫ﻃﺮاﺣﯽ‪ -‬ﮐﻪ ﻣﺪرﻧﯿﺴﻢ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮ اﺳـﺖ‪ .‬آﻏـﺎز ﻣﺪرﻧﯿﺘـﻪ را ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﻣﯿﺎﻧـﻪي ﺳـﺪهي‬

‫ﻫﺠﺪﻫﻢ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻬﻢ آن دوران ﻣﯽﺗﻮان از ﻣﻮارد زﯾـﺮ ﯾـﺎد ﮐـﺮد‪ :‬دﮔﺮﮔـﻮﻧﯽ اﻗﺘﺼـﺎد ﺑـﻪ‬

‫واﺳﻄﻪي ﻓﻨﻮن ﻧﻮﯾﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪ؛ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻣﻮاد و ﮐﺎﻻﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ؛ رﺷﺪ ﺻﻨﺎﯾﻊ و‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آن‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﺷـﻬﺮ ﺑـﻪ‬

‫دﻟﯿﻞ ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎن ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺟﻬﺖ زﻧﺪﮔﯽ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﺤﻞ ﮐﺎر؛ ﭘﯿﺪاﯾﺶ اﻧﻮاع ﺟﺪﯾﺪ وﺳﺎﯾﻞ ارﺗﺒـﺎﻃﯽ و‬

‫اﺷﮑﺎل ﺟﺪﯾﺪ ﻧﻤﺎﯾﺶ‪ .‬در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و در ﺟﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬دو ﻋﺎﻣﻞ زﯾﺮﺑﻨﺎي اﻗﺘﺼﺎدي اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺤﻮﻻت را‬

‫رﻗﻢ ﻣﯽزد‪ :‬ﯾﮑﯽ اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ )ﮐﻪ ﻣﻮاد ﺧﺎم و ﻧﯿﺮوي ﮐﺎر ارزان را از دﯾﮕﺮ ﻧﻘـﺎط ﺟﻬـﺎن ﻓـﺮاﻫﻢ ﻣـﯽﮐـﺮد(‪ ،‬و‬

‫دﯾﮕﺮي دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎي ﻧﺎﭼﯿﺰ و ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎري ﺑﺪ ﮐﺎرﮔﺮان ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﮐﺸﺎورزي در داﺧـﻞ ﮐﺸـﻮر‪ .‬ﺗﻤـﺎﻣﯽ اﯾـﻦ‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ در ﺳﺮﺷﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺪرن‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﺰاﯾﻨﺪه ﻋﻤﻮﻣﯽﺗﺮ و ﺷﻬﺮيﺗﺮ ﻣﯽﺷـﺪ‪ ،‬و در ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﺑـﺮ ﺟـﺪاﯾﯽ‬

‫ﻣﯿﺎن ﻃﺒﻘﻪي اﺷﺮاف )در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ(‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪي ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺘﺨﺼﺺ و ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‪ ،‬و ﻃﺒﻘﻪي ﮐـﺎرﮔﺮ‬

‫ﻣﺆﺛﺮ اﻓﺘﺎد‪.‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻋﺼﺮ وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ درﺑﺴﺖ درﮔﯿـﺮ ﻋﻼﺋـﻖ و ﻧﮕـﺮشﻫـﺎي ﻣﺴـﻠﻂ ﺳـﺪهي‬

‫ﻧﻮزدﻫﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﻋﺼﺮ وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎ اﻋﺘﻘﺎد زﯾﺎدي ﺑﻪ ﻗﺪرت دورﺑﯿﻦ در ﺛﺒﺖ‪ ،‬ﮔﻮاﻫﯽ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨـﺪي رﺧـﺪادﻫﺎ و‬

‫اﻣﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﻈﺎﻫﺮ اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي وﺟـﻮه ﺟـﺮم و ﺟﻨـﻮن‪ ،‬و ﻧﺸـﺎن‬

‫دادن ﮐﻠﯿﺸﻪﻫﺎي ﻧﮋادي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دورﺑﯿﻦ ﺳﭙﺮده ﺷﻮد‪ .‬اﻟﻦ ﺗﺎﻣﺲ در ﮐﺘـﺎب ﭼﺸـﻢ ﮔﺴـﺘﺮﻧﺪه‪ ،‬ﮐـﻪ‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺪود ﮐﺘﺎبﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﮑﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﮑﺲ در ﻣﻘﺎم ﺗﺼﻮﯾﺮ و ﯾﺎ ﺑﺮرﺳـﯽ‬

‫ﺗﺤﻮﻻت ﻓﻨﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻨﺪوﮐﺎو در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﯽﭘﺮدازد ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﮐﺎرﺑﺮدﻫـﺎي‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻨﻌﮑﺲﮐﻨﻨﺪه و ﺗﻘﻮﯾﺖﮐﻨﻨﺪهي دﻏﺪﻏﻪﻫﺎ و ﻧﮕﺮشﻫﺎي ﺳﺪهي ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺗـﺎﻣﺲ در اﯾـﻦ‬

‫ﮐﺘﺎب ﮐﻪ ﻣﺤﻮر آن ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻋﺼﺮ وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎ در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮوﯾﺞ ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﻣﯿـﺎن ﻣـﺮدم و ﻫﻤـﻪ ﻓﻬـﻢ‬

‫ﮐﺮدن آن ﻣﻌﻄﻮف اﺳﺖ؛ و در اﯾﻦ ﮐﺎر ﻫﻢ ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﮐﺎرﺑﺮد ﻋﮑـﺲ ﻧﻈـﺮ دارد و ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﺑﺎزﻧﻤـﺎﯾﯽ‬

‫‪44‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه‪ .‬در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ‪ ،‬او در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب درﺑﺎرهي ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﭼﻮن ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺷﺨﺼﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ -‬ﻣﺜـﻞ‬

‫ﺑﺤﺜﯽ درﺑﺎرهي آﻟﺒﻮم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪ -‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﭘﺮﺗﺮه )ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺗﺌﺎﺗﺮ ﻫﻢ ﻣـﯽﺷـﻮد(‪ ،‬و ﻋﮑـﺲﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎر و زﻧﺪﮔﯽ در ﺷﻬﺮ و روﺳﺘﺎ را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮي وارﻧﺮ ﻣﺮﯾﻦ ﻧﯿﺰ‬

‫در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺗﺎرﯾﺦ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﺎﻣﻊ او ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ اﻧﺘﻘﺎدي ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺪهي ﻋﮑﺎﺳﯽ‪،‬‬

‫و ﺗﺄﺛﯿﺮات و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ آن در ﺳﺪهي ﻧﻮزدﻫﻢ و اواﯾﻞ ﺳﺪهي ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺤﺜﯽ در‬

‫ﻣﻮرد ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻋﮑﺲ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﻮدهاي ﻫﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﯾﮑﯽ از ﺗﺒﻌﺎت ﺗﺤﻮﻻت ﮔﺴﺘﺮدهي اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ اﻧﺠـﺎم ﮔـﺮﻓﺘﻦ رﺷـﺘﻪاي از ﭘـﮋوﻫﺶﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬

‫ﻫﺪفﺷﺎن درك ﺑﻬﺘﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن‬

‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬و در ﭘﯽ آن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﮔﺮدآوري ﮐﻤ‪‬ﯽ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ و ﺗﺒﯿﯿﻦ آن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬در ﺳـﺎل‬

‫‪ ،1851‬ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺎه ﺑـﺰرگ ﻟﻨـﺪن )ﮐـﻪ ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺸـﮕﺎه ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﯽ ﮐﺎﻻﻫـﺎي ﺗﺠـﺎري در ﺟﻬـﺎن ﺑـﻮد(‬

‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﻓﻨﯽ و ﺻﻨﻌﺘﯽ را ﺟﺸﻦ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎن ﺳﺮﺷـﻤﺎري و آﻣـﺎر ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿـﺎ ﺑـﻪ ﺛﺒـﺖ‬

‫اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد وﺿﻊ زﻧﺪﮔﯽ و ﮐﺎر ﻣﺮدم و وﺿﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺷﻐﻠﯽ آﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬اﻧﮕﯿـﺰهي اﯾـﻦ‬

‫ﺳﺮﺷﻤﺎري در ﻋﺼﺮ وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎ ﺻﺮﻓﺎً اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﺳﻨﺠﺶ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﻋﻠﻤﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻫﻨﺮي ﻣﯽ ﻫﯿـﻮ ﻧﯿـﺰ در ﺳـﺎل‬

‫‪ 1851‬ﮐﺘﺎب ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﮐﺎرﮔﺮان ﻟﻨﺪن و ﻓﻘﺮاي ﻟﻨﺪن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ در‬

‫ﻣﻮرد ﺷﺮاﯾﻂ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺎوورﻫﺎي ﭼﻮﺑﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه از روي ﻋﮑﺲ ﻣﺼﻮر ﺷﺪه ﺑﻮد و‪ ،‬از اﯾـﻦ رو‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از‬

‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن از ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪي ﺳﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﺮاي ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑـﺮ‬

‫اﺻﺎﻟﺖ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮد ﻋﺒﺎراﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ »ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻧﺴﺨﻪي اﺻﻠﯽ ﻋﮑﺲ« رواج ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﭘـﺲ‪ ،‬دﯾﮕـﺮ ﻋﮑـﺲ ﺑـﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﺷﺎﻫﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪45‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -4-4-2-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﺧﺪﻣﺖ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‬
‫ﺟﺎن ﺗﮓ در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻗـﺪرت ﭘﺮداﺧﺘـﻪ اﺳـﺖ ﻧﺸـﺎن‬

‫ﻣﯽدﻫﺪﮐﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا اﺑﺰار ﻧﻈﺎرت ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬او از روش ﺗﺒﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ‬

‫ﻣﺸﺨﺼﻪي ﺑﺎرز ﮐﺎر ﻣﯿﺸﻞ ﻓﻮﮐﻮ‪ ،‬ﻓﯿﻠﺴﻮف ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪ ،‬اﺳﺖ‪ .‬ﺗﮓ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎر ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ‬

‫ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻪ دﺳﺖ دادن ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺜﻼً ﻓﻘﺮا و زﻧﺪاﻧﯿﺎن‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺑـﻪ ﭼﻨـﺪ ﺷـﯿﻮه در ﺣﻔـﻆ ﭘﺎﯾﮕـﺎن‬

‫ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻘﺶ دارد‪ .‬او ﺑﺮ ﺿﺮورت ﮐﺸﻒ رواﺑﻂ ﭘﯿﭽﯿﺪهي ﻣﯿﺎن ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬داﻧﺶ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺗﺄﮐﯿـﺪ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ دﻫﺪ‪ .‬ﺗﮓ در ﻣﻘﺎﻟﻪي ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﮔـﺮدش ﻋﮑـﺲ«‬

‫)ﺑﺮﮔﻦ ‪ ،(1982‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ آن ﭼﯿﺰي ﻣﯽﭘﺮدازد آن را »ﭘﯿﺶ ﺷﺮط واﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ« ﻣﯽﻧﺎﻣﺪ‪ .‬ﻋﻨﻮاﻧﯽ ﮐﻪ او ﺑﺮاي‬

‫اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺘﻌﺎري ﻣﻔﻬﻮم ﻋﮑﺲ را ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺒﺎدﻟﻪي ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬

‫ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﻪ ارزشﻫﺎﯾﯽ اﺷﺎره دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺿﻤﻨﯽ در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺒﺎدﻟﻪاي ﻧﻬﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ‪ ،‬او ﺑـﻪ‬

‫ﺑﺤــﺚ درﺑــﺎرهي راﺑﻄــﻪي ﻋﮑــﺲ ﺑــﺎ واﻗﻌﯿــﺖ‪ ،‬ﺷــﮑﻞﮔﯿــﺮي ﻣﻌﻨــﺎي ﻋﮑــﺲ‪ ،‬ﻓﺎﯾــﺪهي اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ ﻋﮑــﺲ‪ ،‬و‬

‫ﭼﺎرﭼﻮبﻫﺎي ﻧﻬﺎدﯾﻨﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد ﮐﻪ ﻋﮑﺲ در ﻗﺎﻟﺐ آﻧﻬﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻣﺼﺮف ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﺎزاﻧﺪﯾﺸﯽﻫﺎي اﺧﯿﺮ در ﻣـﻮرد ﮐـﺎرﺑﺮد ﻋﮑﺎﺳـﯽ در ﻋﺮﺻـﻪي اﻧﺸـﺎنﺷﻨﺎﺳـﯽ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و‬

‫ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺴﺎﻓﺮان ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮ اروﭘﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮهﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺟﻠـﺐ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺗﺒﻌـﺎت ﺳﯿﺎﺳـﯽ و‬

‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﺗﯿﭗﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽاي ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻔﺎوت ﯾﺎ دﯾﮕـﺮي‬

‫ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺷﻤﺎري از ﻣﻨﺘﻘـﺪان ﺑـﻪ اﺷـﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸـﺎن ﮐـﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ‬

‫اﺳﺘﻔﺎدهي ﺗﺸﺨﯿﺼﯽ از ﺗﺼﻮﯾﺮ در ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺑﺨﺸﯽ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻪي اﺳﺘﻌﻤﺎري ﺳﻬﯿﻢ اﺳـﺖ ) ادواردز ‪.(1992‬‬

‫اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺳﺎرا ﮔﺮاﻫﺎم ﺑﺮاون ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﭘﯿﭽﯿﺪهاي ﻣﯿـﺎن ﻧﻈـﺎم ﻣﺮدﺳـﺎﻻر و‬

‫اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ وﺟﻮد دارد؛ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ در آن زﻧﺎن ﺑﺪل ﺑـﻪ ﻧـﻮع ﺧﺎﺻـﯽ از ﻗﺮﺑﺎﻧﯿـﺎن ﻏﺮﯾـﺐ ﻧﮕـﺮش ﮐﻠﯿﺸـﻪاي‬

‫اﺳﺘﻌﻤﺎر در ﻣﻮرد »دﯾﮕﺮي« ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ )ﮔﺮاﻫﺎم ﺑﺮاون ‪ .(1988‬ﺳﮑﻮﻻ ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺟﻪ وﯾﮋهاي ﺑﻪ راﺑﻄـﻪي ﻋﮑﺎﺳـﯽ‬

‫‪46‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺑﺎ روال ﮐﺎر ﭘﻠﯿﺲ دارد‪ ،‬اﻣﺎ دﯾﻮاﻧﮕﺎن و اﻗﻮام ﺑﻮﻣﯽ ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺷـﮑﻞ ﻣـﻮرد ﺳـﻨﺠﺶ و‬

‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1869‬از ت‪.‬ﻫـ ﻫﺎﮐﺴﻠﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﺎ از اﻓﺮادي ﺑﺎ ﻧﮋادﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﻋﮑﺲ ﺑﮕﯿﺮد‪ :‬وزارت ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات‪ ،‬از ﻫﺎﮐﺴﻠﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗـﺎ ﺗـﺪﺑﯿﺮي ﺑـﺮاي »اﯾﺠـﺎد ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﻋﮑـﺲﻫـﺎﯾﯽ از‬

‫ﻧﮋادﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪي اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﻮدﻧﺪ« ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﺪ‪ .‬ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﮐﻪ او ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺮد‬

‫اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺮﻫﻨﻪ در ﮐﻨﺎر ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﻣﺪرج ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ و ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬

‫ﺗﻤﺎم ﻗﺪ و ﯾﺎ ﻧﯿﻢ ﻗﺪ‪ ،‬از روﺑﺮو و از ﻧﯿﻢ رخ از آﻧﻬﺎ ﻋﮑﺲﺑﺮداري ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﭘﺎﯾﮕـﺎﻧﯽ‬

‫ﺳﺮوري و ﻓﺮودﺳﺘﯽ را‪ ،‬ﮐﻪ ذاﺗﯽ ﻧﻬﺎدﻫﺎي اﺳﺘﻌﻤﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎزﻣﯽآﻓﺮﯾﺪﻧﺪ‪) .‬ﭘﺎﻟﺘﺲ ‪ .(25 :1995‬اﻣـﺎ ﻣﺴـﺎﺋﻞ‬

‫دﯾﮕﺮي ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ را ﺑﻪ ﻧﻈﺎرت‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و دﯾﮕﺮ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻋﮑﺎﺳﯽ در »ﺑﺮرﺳـﯽ دﻗﯿـﻖ‬

‫ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎ« ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎرت ﻋﮑﺲ را »ﮔﻮاﻫﯽ از ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪي ﮔﺬرا« ﻣﯽﻧﺎﻣﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻣـﺎ را‬

‫ﺑﻪ ﺳﺮﺷﺖ ﮔﺮﯾﺰﭘﺎي ﻟﺤﻈﻪي ﺛﺒﺖ ﺷﺪه در ﻋﮑﺲ ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﺎ را ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺠـﺎرب‬

‫اﻣﺮوزﯾﻦ ﻣﺎ )ﻣﺎ از ﻣﻨﻈﺮي ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬روﯾﺪادﻫﺎ و آرا و ﻋﻘﺎﯾﺪ دﻫﻪي ‪1990‬‬

‫اﺳﺖ( و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺤﺪود ﻣﺎ از ﺑﺎﻓﺖ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ در آن‪ -‬و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن‪ -‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗـﺎ ﭼـﻪ اﻧـﺪازه‬

‫ﻋﮑﺲ را ﺷﺎﻫﺪي ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻘﺶ دارد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻠﻘﯽ ﻋﮑﺲ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬

‫»ﺳﻨﺪ« ﺷﺮاﯾﻂ و روﯾﺪادﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﯾﮏ رﺷﺘﻪ ﮔﻤﺎﻧﻪزﻧﯽﻫﺎ در ﻣﻮرد اﻋﺘﺒـﺎر آن ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣـﺪرك‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺻﺤﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻤﺎﻧﻪزﻧﯽﻫﺎﯾﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ اﺷﺎرهاي ﺑﻪ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه و اﺻﺎﻟﺖ ﻋﮑﺲ‪ -‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﻣﺤـﻞ و‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪ -‬ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻧﺎدﯾﺪه اﻧﮕﺎﺷﺘﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﮐﻠـﯽﺗـﺮ در ﻣـﻮرد ارﺗﺒـﺎط دﯾـﺪاري و‬

‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻋﮑﺲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﻔﻬﻮم »ﺣﺎﻓﻈﻪي ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ« ﻓﺮاﻫﻢ آورﻧـﺪ ﻧﯿـﺰ آﻣـﺪه‬

‫اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻋﮑﺲﻫﺎ اﻏﻠﺐ ﺷﺨﺼﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﺟﻮاﻣﻊ اﻣﮑﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ ﻓﺮآﯾﻨـﺪ ﭘـﯽرﯾـﺰي‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ ﺧﻮد را آﻏﺎز ﮐﻨﻨﺪ؛ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ رواﯾﺎت رﺳﻤﯽﺗﺮ ﺗﺎرﯾﺦ را زﯾـﺮ ﺳـﺆال ﺑـﺮد و ﯾـﺎ در‬

‫‪47‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺗﻀﺎد ﺑﺎ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﺷﮑﺎﻻت اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺗﺎرﯾﺦﻫﺎ اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺟـﺎي اﯾﻨﮑـﻪ ﻋﮑـﺲ را ﯾـﮏ ﺷـﯽء‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﺷﺪت رﻣﺰﮔﺬاري ﺷﺪه ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻃﻮري ﺑﻪ آن ﻣﯽﻧﮕﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ واﻗﻌﺎً ﻣﻨﺒﻊ اﻃﻼﻋﺎت ﺑـﯽﻃﺮﻓﺎﻧـﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻋﮑﺲﻫﺎ ﺑﺪون ﻧﮕﺮش اﻧﺘﻘﺎدي اﺳﻨﺎد ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺑـﻪ اﺑـﮋهﻫـﺎي‬

‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﻓﻬﻢ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪي زﯾﺒﺎﯾﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ داده‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻢ ﭼﻨﺎن ادﻋﺎي اﯾﻦ ﻓﻬﻢ وﺟﻮد دارد‪) .‬ﺳﮑﻮﻻ ‪.(123 :1991‬‬

‫آﻧﭽﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﻣﺎﺳﺖ ﻋﮑﺲﻫﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪ و ﺗﺎرﯾﺦ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي و ﺑﺴﻂ اﯾـﻦ ﻧـﻮع از ﻋﮑﺎﺳـﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ راﺑﻄﻪي ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮕﯽ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ ﮔﻮﻧـﻪﻫـﺎي ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﺟﻨـﮓ‪ ،‬ﺳـﻔﺮ‪ ،‬و ﻋﮑﺎﺳـﯽ‬

‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ دارد‪ .‬اﻣﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮز ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ژاﻧﺮﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻤﯽﺗـﻮان ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﺟـﺎﻣﻊ و‬

‫ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ژاﻧﺮﻫﺎ را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي دروﻧﯽ ﺧﻮد ﻋﮑـﺲﻫـﺎ ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬

‫ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪي ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ و ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽﺷﺎن در ﻣﮑﺎنﻫـﺎي ﻣﻌـﯿﻦ و در‬

‫دورهﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ آﻧﻬﺎ را درك ﮐﺮد‪ .‬از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﮑﺎﺳﯽ‬

‫ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﯽﭘﺮدازد‪ ،‬اﻣﺎ در ﭘﯽ آن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﻮﯾﻤﯽ از روﯾﺪادﻫﺎ در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ دﻧﯿﺎ و ﯾـﺎ ﺳـﯿﺎﻫﻪاي از ﻋﮑﺎﺳـﺎن‬

‫ﺑﺰرگ ‪ 150‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ دﻫﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ و اﺷﮑﺎل ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن ﭼﻨﺎن ﻓﺮاﮔﯿـﺮ ﺑـﻮده‬

‫ﮐﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻘﻮﯾﻤﯽ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻧﺎم ﺑﺮدن از ﺑﺴﯿﺎري از ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﺗـﺎرﯾﺦ ﻋﮑﺎﺳـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬اﮔـﺮ‬

‫درﺑﺎرهي ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺧﺎﺻﯽ ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﺑﺮاي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از وﺟـﻮه ﭘـﺮوژهي ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ را‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﻢ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﯾﺎ ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﭙﺮدازﯾﻢ‪.‬‬

‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻗﺼﺪ دارﯾﻢ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﺮﺧﯽ روﯾﮑﺮدﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎدي درﺑـﺎرهي ﻣﺎﻫﯿـﺖ واﻗـﻊﮔﺮاﯾـﯽ ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ‬

‫ﺑﭙﺮدازﯾﻢ‪ ،‬و در ﺑﺎب ﻧﺤﻮهي دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕـﺎه و ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫـﺎي ﺧـﺎص آن در ﻃـﻮل‬

‫زﻣﺎن‪ ،‬و واﮐﻨﺶﻫﺎي آن در ﻗﺒﺎل ﻓﺸﺎرﻫﺎ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدي و ﺗﮑﻨﯿﮑـﯽ ﮐﻨـﺪوﮐﺎو‬

‫‪48‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬روﯾﮑﺮد ﻣﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي ﻣﯿﺎن ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺷـﯿﻮهﻫـﺎي ﺑﺎزﻧﻤـﺎﯾﯽ‪ ،‬و‬

‫ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﺰارشﮔﺮي ﻫﻨﺮ‪ ،‬در دورهﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ – دﻫﻪ ﻫﺎي ‪ 40‬ﺗﺎ ‪ 70‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ‪ -‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -5-2-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري را ﯾﮏ ﺷﮑﻞ‪ ،‬ژاﻧﺮ‪ ،‬ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺳﺒﮏ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ و‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻧﺎﻣﯿﺪهاﻧﺪ؛ ﮐﻮﺷـﺶ ﺑـﺮاي اراﺋـﻪي‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ واﺣﺪ از اﯾﻦ واژه ﺑﯽﻓﺎﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎن ﮔﺮﯾﺮﺳﻦ در ﺳﺎل ‪ 1926‬اﯾﻦ اﺻﻄﻼح را ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮔﻮﻧﻪاي‬

‫از ﺳﯿﻨﻤﺎ وﺿﻊ ﮐﺮد و ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ آن را ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﭼﯿـﺰي ﺳـﺎزد ﮐـﻪ آن را ﮐﺎرﺧﺎﻧـﻪي روﯾﺎﺳـﺎزي ﻫـﺎﻟﯿﻮود‬

‫ﻣﯽداﻧﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ اﺻﻄﻼح ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﻋﮑﺎﺳﯽ راﯾﺞ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش داﻣﻨﻪي ﮐﺎرﺑﺮد آن‪ ،‬ﻃـﻮﻟﯽ ﻧﮑﺸـﯿﺪ‬

‫ﮐﻪ اﻧﻮاع ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﺘﻔـﺎوت ﻋﮑﺎﺳـﯽ را درﺑﺮﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀـﯽ از ﻋﮑﺎﺳـﺎن ﺳـﺪهي ﻧـﻮزدﻫﻢ آﺛﺎرﺷـﺎن را »ﺳـﻨﺪ«‬

‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺴﯿﺎري دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺧﻮدﺷﺎن ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻋﮑـﺎس ﻣﺴـﺘﻨﺪﻧﮕﺎرﻧﺪ‪ .‬اﺑﯿﮕﯿـﻞ ﺳـﺎﻟﻤﻦ‪ -‬ﮔـﻮدو‬

‫)‪ (1991‬ﯾﺎدآور ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﻪي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺳﺪهي ﻧـﻮزدﻫﻢ در آﻧﭽـﻪ ﺑﻌـﺪﻫﺎ »ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ«‬

‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻨﺠﯿﺪ‪.‬‬

‫‪49‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -1-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪Thomas Leuthard‬‬

‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﮑﺲﻫﺎ ﻧﻮﻋﯽ از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان آﻧﻬﺎ را از ﻫﻢ ﺗﻤﯿﯿﺰ داد؟ ﻣﻮرﺧـﺎن و‬

‫ﻣﻨﺘﻘﺪان ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪﻣﺎن را ﺑﻪ دﺷﻮاري ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺟﻠﺐ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺳـﺒﮏ‬

‫ﯾﺎ اﺳﻠﻮﺑﯽ واﺣﺪ‪ ،‬و ﯾﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي واﺣﺪي از ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻧﺴﺒﺖ داد )و از اﯾـﻦ رﻫﮕـﺬر‪،‬‬

‫آن را از اﻧﻮاع دﯾﮕﺮ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﮐﺮد(‪ .‬ﯾﮏ راهﺣﻞ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ را ﺑﺮﺣﺴﺐ ارﺗﺒﺎط‬

‫آن ﺑﺎ اﻧﻮاع ﻣﻌﯿﻨﯽ از ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﮐﺎرﯾﻦ ﺑﮑﺮ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬وﯾﮋﮔﯽﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ‬

‫ﻣﻌﺮف ﺳﺒﮏ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﮐﺎرﺑﺮد ﻋﮑﺲ را درﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ وﯾﮋﮔـﯽﻫـﺎ‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﯾﺴﻪي ﻋﮑﺎﺳﺎﻧﯽ ﮐﻪ در‪ ...‬ﺳﻨﺖ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﺎر‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ -‬ﺳﻨﺘﯽ ﮐﻪ درﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪهي وﺟﻮﻫﯽ از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻫﻨﺮ‪ ،‬آﻣﻮزش‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺗﺼﻮر ﻣﯽﺷﺪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻫﺪﻓﯽ ﻓﺮاﺗﺮ از ﺗﻮﻟﯿﺪ ﯾﮏ ﭼﺎپ ﺧﻮب دارد‪ .‬ﻫﺪف ﻋﮑـﺎس ﺟﻠـﺐ ﮐـﺮدن‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع اﺛﺮ و در ﺧﯿﻠﯽ از ﻣﻮارد‪ ،‬ﻫﻤﻮار ﮐﺮدن راه ﺑﺮاي ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ ﻋﮑﺲ ﻣﻌﯿﻦ را در ردهي »ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ« ﻗﺮار دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻫﯿـﺖ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﺑـﻪ ﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ ﮐـﺎﻓﯽ‬

‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺮدوﮐﺎرﻫﺎ‪ ،‬و اﺷﮑﺎل ﻧﻬﺎدﯾﻨﯽ را ﮐﻪ اﺛﺮ در ﭼﺎرﭼﻮب آﻧﻬـﺎ ﭘﺪﯾـﺪ آﻣـﺪه اﺳـﺖ ﻧﯿـﺰ‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻮع ﻣﻌﯿﻨﯽ از ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ داﻧﺴﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ اﻟﺒﺘـﻪ‬

‫ﺷﮑﻞﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺮاردادﻫﺎ و ﮐﻠﯿﺸﻪﻫﺎي ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد‪ .‬ﻣﺎرﺗﺎ رازﻟﺮ )‪ (1989‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي درك اﯾـﻦ ﻧـﻮع‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ رﺟﻮع ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬و او ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ را »ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ« ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬

‫ﺑﺎﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ رﻏﻢ ﻓﻦآوريﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺮدوﮐﺎرﻫﺎ‪ ،‬و ﺷﯿﻮهﻫﺎي در ﺣﺎل ﺗﺤﻮل‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ادﻋﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐـﻪ‬

‫‪50‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ راﺑﻄﻪاي ﺧﺎص ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ دارد و از ﺣﯿـﺚ ﻣﻔـﺎﻫﯿﻢ ﺣﻘﯿﻘـﺖ و اﺻـﺎﻟﺖ از ﺟﺎﯾﮕـﺎﻫﯽ ﯾﮑـﻪ و‬
‫‪1‬‬
‫ﺑﯽﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -1-5-2-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ و اﺻﺎﻟﺖ‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ و ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﻣﺪﻋﯽاﻧﺪ راﺑﻄـﻪاي ﺧـﺎص ﺑـﺎ اﻣـﺮ واﻗـﻊ دارﻧـﺪ و‬

‫ﭼﺸﻢاﻧﺪازي دﻗﯿﻖ و اﺻﯿﻞ از ﺟﻬﺎن در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺎ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ادﻋـﺎ ﺑﺎرﻫـﺎ و ﺑـﻪ‬

‫دﻻﯾﻞ ﻣﺘﻌﺪد زﯾﺮ ﺳﻮال رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ و ﺑﺪﯾﻬﯽﺗﺮﯾﻦ ﻣﺤﮏ اﺻﺎﻟﺖ ﻋﮑﺲ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﮐـﻪ‬

‫آﯾﺎ آﻧﭽﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ دورﺑﯿﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ از آن ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪي دﺳﺖ ﻋﮑﺎس ﻧﯿﺴﺖ ﯾﺎ ﻋﮑﺎس آن‬

‫را دﺳﺘﮑﺎري ﻧﮑﺮده و ﺗﻐﯿﯿﺮي در آن ﻧﺪاده اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اواﯾﻞ ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﺟﻌﻠﯿﺎت زﯾﺎدي ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪ .‬ﻣﺜﻞ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ا‪.‬اَﻗـﺮ‪ ،‬ﻋﮑـﺎس ﻓﺮاﻧﺴـﻮي‪ ،‬در ﺳـﺎل‬

‫‪ 1871‬ﮐﺘﺎﺑﺶ را ﺑﺎ ﻧﺎم ﺟﻨﺎﯾﺖﻫﺎي ﮐﻤﻮن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻇﺎﻫﺮاً اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب ﮔﺰارﺷـﯽ ﺑـﻮد از رﻓﺘـﺎر زﻧﻨـﺪهي‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﮐﻤﻮن ﭘﺎرﯾﺲ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻔﺴـﺮان ﺑـﻮرژواي وﻗـﺖ ﺑـﺎ اﺷـﺘﯿﺎق از آن‬

‫اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺷﺎﻣﻞ ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ اﺑﺘـﺪاﯾﯽ و ﻧﺎﺷـﯿﺎﻧﻪ ﻣﻮﻧﺘـﺎژ و رﺗـﻮش‬

‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻋﺎﻣﻪي ﻣﺮدم ﮐﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ دورﺑﯿﻦ دروغ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧـﺪازهي ﮐـﺎﻓﯽ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪﮐﻨﻨـﺪه‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ از اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ در ﺳﺪهي ﻧﻮزدﻫﻢ ﺗﻨﻬـﺎ درﺑـﺎرهي ﻓﺮﯾـﺐﮐـﺎري واﺿـﺢ و آﺷـﮑﺎر‬

‫اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ ﻣﯽﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ راه ﺧﻄﺎ رﻓﺘﻪاﯾﻢ‪ .‬در آن زﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺤﺚﻫﺎي ﭘﯿﭽﯿﺪهي ﺑﺴﯿﺎري درﺑﺎرهي ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ وﻓـﺎداري‬

‫ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ اﺷﯿﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬درواﻗﻊ‪ ،‬در ﻋﺼﺮ وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎ‪ ،‬در ﺟﺮﯾـﺎن ﻣﺤﺎﮐﻤـﻪي ﻋﻠﻨـﯽ دﮐﺘـﺮ ﺑﺎرﻧـﺎردو‪،‬‬

‫ﻣﺒﺎﺣﺜﻪي ﭘﺮﺷﻮري در ﻣﻮرد راﺑﻄﻪي ﻣﯿﺎن ﺣﻘﯿﻘﺖ و ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ درﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺻﺮﯾﺢ ﺑﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري ﺑﯽواﺳﻄﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﺑﺎرز دورهي ﻣﺪرن در ﻋﮑﺎﺳﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫‪51‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻫﻤﻮاره‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﺴﺌﻠﻪﺳﺎز ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ‪ .‬در ﻃﻮل زﻣﺎن ﺑـﻪ ﺗـﺪرﯾﺞ ﻗﺮاردادﻫـﺎ و ﺷـﯿﻮهﻫـﺎﯾﯽ ﺑـﺮاي‬

‫ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﮐﺮدن »ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺻﯿﻞ« از دﯾﮕﺮ اﻧﻮاع ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻗﺮاردادﻫـﺎ ﭼـﺎپ‬

‫ﮐﻞ ﻋﮑﺲ ﺑﺎ ﺣﺎﺷﯿﻪاي ﺳﯿﺎه دور ﺗﺎ دور آن ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد ﮐـﻪ ﺗﻤـﺎم آﻧﭽـﻪ دورﺑـﯿﻦ ﺛﺒـﺖ‬

‫ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﯿﻨﻨﺪه ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ از ﺻﺤﻨﻪ ﺑﺎ ﻧﻮر ﻓﻼش را ﻣﺠـﺎز ﻧﻤـﯽداﻧﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬و‬

‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻧﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺻﺤﻨﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﯽ اﺑﺘﺪاﯾﯽ در ﻣـﻮرد ﺗﮑﻨﯿـﮏ‬

‫ﮐﺎر ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ اﺻﺎﻟﺖ ﻋﮑﺲ را »ﺗﻀﻤﯿﻦ« ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ اﺳﺘﻮدﯾﻮﯾﯽ‪،‬‬

‫ﭼﻪ ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﺗﺠﺎري و ﭼﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﻨﺮ‪ ،‬از ﺣﻀﻮر ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺗﺼﺎدﻓﯽ در ﻗﺎب ﻋﮑﺲ ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي ﻣـﯽﮐـﺮد‪.‬‬

‫ﺻﺤﻨﻪ ﻃﻮري ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم وﺟﻮه ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل و ﺑﻪ دﻗﺖ ﺳﺮ ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ‬

‫ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﻮﺷﺶ ﻋﮑﺎس ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎر ﺑﺮاي ﭼﯿﺪن و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﻏﯿﺮﻣﺠﺎز‬

‫ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺮاي ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐﺑﻨﺪي ﺧﻮب ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﺎن ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري ﻧﯿﺰ دﻗﺖ زﯾﺎدي ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮ آﺷﮑﺎردر ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺻﺤﻨﻪ آن را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ‪ ،‬آﻧﺮي ﮐﺎرﺗﯿﻪ‪ -‬ﺑﺮﺳﻮن‪ ،‬ﻋﮑﺎس ﻣﻌﺮوف ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪ ،‬در ﮐﻤﯿﻦ اﺗﻔﺎقﻫﺎ ﻣـﯽﻧﺸﺴـﺖ ﺗـﺎ آﻧﻬـﺎ درون‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮي آرام ﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻋﻢ او ﻫﻢ واﺟﺪ اﻃﻼﻋﺎت دﯾﺪاري ﺑﻮد و ﻫﻢ از ﻧﻈـﺮ زﯾﺒـﺎﯾﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﺧﻮﺷـﺎﯾﻨﺪ‬

‫ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬او آن را »ﻟﺤﻈﻪي ﻗﻄﻌﯽ« ﻧﺎﻣﯿﺪ‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪاي ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﺼﻮﯾﺮي ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﯿﺮد و اﯾﻦ زﻣـﺎﻧﯽ اﺳـﺖ‬

‫ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از آن ﮐﻪ ﻫﻤﻪي اﺟﺰاي ﺻﺤﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺑﯽﻧﻈﻤﯽ روزﻣﺮهي ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺟـﺎي درﺳـﺖ ﺧـﻮد‬

‫ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ از ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎً ﻣﻮﺿﻮعﻫـﺎي اﺻـﻠﯽ آن ﺑـﻪ‬

‫ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪ و‪ ،‬در ﻋﻮض‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻨﺪوﮐﺎو در ﺣﯿﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺗﺠﺮﺑﻪي ﺗﻮدهي ﻣﺮدم ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬و‬

‫اﯾﻦ ﻧﮕﺎه اﻏﻠﺐ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﺗﺼﻮﯾﺮي ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري و ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ رﺧﺪادﻫﺎ را ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺗﻼش‬

‫ﺑﺮاي ﺧﻠﻖ ﺑﯿﺎﻧﯿﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﻟﺤﻈﻪﻫﺎي ﭘﯿﺶ ﭘﺎ اﻓﺘﺎده و در ﻫﻢ رﯾﺨﺘﻪ داد؛ اﯾﻦ روﯾﮑﺮد‬

‫ﺗﻠﻮﯾﺤﺎً دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ داﺷﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت در ﻫﻢ رﯾﺨﺘﻪ و آﺷﻔﺘﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ ﻣﻌﻨـﺎي ﺑﺰرﮔـﯽ ﻧﻬﻔﺘـﻪ‬

‫‪52‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺑﺎﺷﺪ )ﮐﺎرﺗﯿﻪ‪ -‬ﺑﺮﺳﻮن ‪ .(1952‬ﻋﮑﺲﻫﺎي اﻧﺴﺎنﮔﺮاﯾﺎﻧﻪي ﮐﺎرﺗﯿﻪ ﺑﺮﺳﻮن را اﻏﻠﺐ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﻋﮑﺎﺳﯽ‬

‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآورﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل او را ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺎرغ از ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻣﺘﺮﺗﺐ ﺑـﺮ اﯾـﻦ‬

‫ﻗﺎﻟﺐﻫﺎ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ اﻟﻦ ﺳﮑﻮﻻ‪ ،‬ﻋﮑﺎس و ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮداز‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ وﻗﺘﯽ ﻫﻨـﺮ‬

‫ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ارﺟﺎع ﺻﺮف ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج ﻓﺮاﺗﺮ رود‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺪل ﺑﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻔـﺲ‬

‫ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺷﻮد )ﺳﮑﻮﻻ ‪.(236 :1978‬‬

‫در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ »ارﺟﺎع ﺑﻪ ﺟﻬﺎن« را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬و ﻋﮑﺎﺳـﺎن ﻣﺴـﺘﻨﺪﻧﮕﺎر‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ وﻓﺎداري ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﻬﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻟﺘـﺰام ﺑـﻪ ﻗﺮاردادﻫـﺎ‪ ،‬ﺷـﯿﻮهﻫـﺎي ﻓﻨـﯽ و‬

‫اﺷﮑﺎل رﺗﻮرﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺻﺤﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﻔﻬﻮم دورﺑﯿﻦ ﻋﯿﻨﯽﻧﮕﺮ را زﯾﺮ ﺳﻮال ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ‬

‫ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻮال ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ادﻋﺎ را ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﯿﺶ از ﺳﺎﯾﺮ اﺷﮑﺎل ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﺑـﻪ ﻧﻤﻮدﻫـﺎ وﻓـﺎدار اﺳـﺖ ﻣـﻮرد‬

‫ﺗﺮدﯾﺪ ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫‪ -2-5-2-2‬ﻣﺸﺎﻫﺪات و واﻗﻌﯿﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻫﻤﻮاره ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد را در ﺣﻮزهي ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫﺎ و ﮐﺮدوﮐﺎرﻫﺎي دﯾﺪاري ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬

‫ﺻﺪاﻗﺖ دورﺑﯿﻦ در ﺳﺪهي ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﯽدرﻧﮓ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪ ﻋﮑﺲ ﻣﺆﯾـﺪ‬

‫اﻧﮕﺎرهﻫﺎﯾﯽ درﺑﺎرهي ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺳـﺎﯾﺮ اﺷـﮑﺎل ﻫﻨـﺮي و ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪ .‬دورﺑـﯿﻦ ﺑـﺮ ﺗـﺄﺛﯿﺮ‬

‫ﮔﺰارشﻫﺎي ﻧﺸﺮﯾﺎت و ﮔﺰارشﻫﺎي ادﺑﯽ درﺑﺎرهي ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﯾﯽ از زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻃﺒﻘـﻪي ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﺑـﻪ‬

‫ﻧﺪرت آﻧﻬﺎ را دﯾﺪه ﯾﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽاﻓﺰود‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺲﻫـﺎي واﻗﻌﯿـﺖ ﻣﺤـﻮر‬

‫ﻋﺼﺮ وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎ را دﻗﯿﻘﺎً ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ »واﻗﻌﯽ« ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ اﻓﺮاد ﻓﻘﯿﺮ و ﺑﯽﭼﯿﺰ ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ‬

‫زﻧﺪﮔﯽﺷﺎن )در ﻧﻈﺮ ﺑﯿﻨﻨﺪهي ﻃﺒﻘﻪي ﻣﺘﻮﺳﻂ( ﺣﺎل و ﻫﻮاﯾﯽ ﺳﺎده‪ ،‬واﻗﻌﯽ و ﻓﺎرغ از ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽﻫـﺎي آﺷـﮑﺎر‬

‫در ﮔﺰارشﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺎرﻫﺎي اﻧﺴﺎندوﺳﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬و ادﺑﯿﺎت ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺧﻮد‬

‫را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪي ﺟﺰﺋﯽ از ﺳﻨﺖ ﺗﺤﻘﯿﻖ درﺑﺎرهي ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺴﮑﻦ‪ ،‬آﻣﻮزش‪ ،‬وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺧﻼﻗﯽ ﻓﻘﺮا‪ ،‬ﮐـﻪ‬

‫‪53‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫از ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي دوﻟﺘﯽ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬داﻧﺶﭘﮋوﻫﺎن ﻣﺴـﺘﻘﻞ‪ ،‬ﭘﺰﺷـﮑﺎن‪ ،‬رﻫﺒـﺮان ﻣـﺬﻫﺒﯽ و ﮔـﺮوهﻫـﺎي ﺧﯿﺮﯾـﻪ‬

‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﺛﺒـﺎت رﺳـﺎﻧﺪ‪ .‬اﻓـﺰون ﺑـﺮ اﯾـﻦ‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﺑـﻪ ﺷـﯿﻮهاي ﺑـﺮاي ﺑﺮرﺳـﯽ و ﻣﺸـﺎﻫﺪهي‬

‫ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪﻫﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ و ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎي ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ اﺳﺮارآﻣﯿﺰ و ﺗﻬﺪﯾﺪآﻣﯿﺰ ﺷﻬﺮ از ﻧﻈﺮ دﯾـﺪاري ﻣـﻮرد ﮐﻨـﺪوﮐﺎو‬

‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬اﻟﻦ ﺗﺎﻣﺲ‪ ،‬ﻣﻮرخ‪ ،‬در ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻋﮑﺎﺳﺎن ﮔﻢ ﻧﺎم آن زﻣﺎن‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻇﺎﻫﺮاً آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺣﺎل و ﻫﻮاﯾﯽ ﭘﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻪﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ و ﻓﻘﯿﺮﻧﺸﯿﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻓـﯿﻠﻢﺑـﺮداران‬

‫اﻋﺰاﻣﯽ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻔﺮ اﮐﺘﺸﺎﻓﯽ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎي ﻧﺎآﺷﻨﺎ و ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿـﺰ دارﻧـﺪ‪ .‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﯾﮑـﯽ از ﻣﻌﻤـﻮلﺗـﺮﯾﻦ‬

‫ﻋﮑﺲﻫﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻗﺮن ردﯾﻔﯽ از اﯾﻦ زاﻏﻪﻧﺸﯿﻨﺎن را ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ -‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺮد ﮐـﻪ‬

‫در آن ﭘﺲ و ﭘﺸﺖﻫﺎ ﻣﺨﻔﯽ ﺷﺪه‪ -‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎﻧﻪي ﺗﺼﻮﯾﺮ ردﯾـﻒ اﯾﺴـﺘﺎدهاﻧـﺪ و ﻣﺸـﺘﺎﻗﺎﻧﻪ ﺑـﻪ‬

‫دورﺑﯿﻦ ﻣﯽﻧﮕﺮﻧﺪ‪.‬از دﻫﻪي ‪ 1860‬ﺗﺎ آﺧﺮ آن ﺳﺪه و از ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﮑﺴﯽ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ؛ ﺑﻪ‬

‫ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ اﯾﻦ ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺻﺮاﺣﺖ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪي ﺳﻮژهﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ دورﺑﯿﻦ ﻫﻤﯿﺸﻪ ارزش ﻧﮕـﺎه ﮐـﺮدن را‬

‫دارد‪ -‬درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺑﻮﻣﯿﺎن ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﺎن اﻋﺰاﻣﯽ ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر از آﻧﻬﺎ ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ )ﺗـﺎﻣﺲ‬

‫‪.(136 :1978‬‬

‫اﮔﺮ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﺗﺎرﯾﮏ و ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪي ﺷﻬﺮ ﺳﻔﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮي از ﻋﮑﺎﺳﺎن آﻣﺎﺗﻮر در‬

‫ﻣﺤﻠﻪﻫﺎي اﻋﯿﺎﻧﯽ و آﺑﺮوﻣﻨﺪ ﻋﮑﺲ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در اﯾﻨﺠﺎ ﺣﻀﻮر ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ در‬

‫دﻫﻪي ‪ 1880‬دﯾﮕﺮ آﻧﻬﺎ را ﻣﺎﯾﻪي دردﺳﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻟﻨﺪن ﺑﺮاي ﻋﮑﺎﺳﯽ از ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﮑﺎنﻫﺎ‬

‫ﻣﺠﻮز ﻻزم ﺑﻮد‪ ،‬و در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻧﺸﺮﯾﺎت ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﻣﻘﺎﻻﺗﺸﺎن ﮐﺎر ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از اﺷﺨﺎص ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺪون‬

‫اﺟﺎزهي آﻧﻬﺎ ﻋﮑﺲ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﮑﻮم ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪54‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -2-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪Thomas Leuthard‬‬

‫ﺿﻮاﺑﻄﯽ در ﺣﺎل ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑـﻪ ﺷـﮑﻞ ﻏﯿﺮرﺳـﻤﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي از ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت ﻣﺠـﺎز و ﻏﯿﺮﻣﺠـﺎز را‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻋﮑﺎﺳﺎن از ﻃﺒﻘﻪي ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻮژهﻫﺎي ﮔﻤﻨﺎم ﻋﮑﺲ اﺣﺘﻤﺎﻻً از ﻃﺒﻘﻪي ﻓﻘﯿﺮ‬

‫ﯾﺎ ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻋﮑﺎﺳﺎن ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎر را در اﯾـﻦ ﻏﻮﻏـﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮﺳـﺎزي ﻣﺘﻤـﺎﯾﺰ ﻣـﯽﮐـﺮد‪ ،‬ﺑـﺎور آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ‬

‫ﺑﻬﺒﻮدﺑﺨﺸﯽ و ارﺗﻘﺎء وﺿﻌﯿﺖ ﻧﺎﺑﻪﺳﺎﻣﺎن ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺳﻮژهﻫﺎﯾﺸﺎن در اﯾـﻦ ﮐـﺎر ﺑـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ ﭼﻨـﯿﻦ ﺑـﺎوري ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ‬

‫ﺗﻌﺎﻣﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻏﯿﺮﻋﺎدي اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻮﺿﯿﺢ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ آﺛﺎر ﺟﯿﮑﻮب رﯾﺲ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً او‬

‫را ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻋﮑﺎس ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎر آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬رﯾـﺲ ﻣﺘﻮﻟـﺪ داﻧﻤـﺎرك ﺑـﻮد‪ ،‬و در دﻫـﻪي‬

‫‪ 1860‬ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﮐﺮد‪ .‬او در ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺖ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر ﭘﻠﯿﺲ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮاي روزﻧﺎﻣﻪي ﺗﺮﯾﺒـﻮن و ﭘـﺲ از آن‬

‫ﺑﺮاي اﯾﻮﻧﯿﻨﮓ ﺳﺎن ﮐﺎر ﮐﺮد و ﺑﻪ ﮔﺰارش وﺿﻊ زﻧﺪﮔﯽ در ﻣﺤﻠﻪي ﻓﻘﯿﺮﻧﺸﯿﻦ اﯾﺴـﺖ ﺳـﺎﯾﺪ ﺷـﻬﺮ ﻧﯿﻮﯾـﻮرك‬

‫ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﯿﻠﯽ از ﻧﻮعدوﺳﺘﺎن و ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران ﭘﯿﺶ از ﺧﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﺎﻫﯿـﺖ ﻓﻘـﺮ‪،‬‬

‫ﺟﻤﻌﯿﺖ زﯾﺎد‪ ،‬ﮐﺎر ﺷﺎق و ﻋﻤﻖ ﻓﻼﮐﺘﯽ ﮐﻪ در ﻗﻠﺐ ﯾﮏ ﺷﻬﺮ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ وﺟﻮد داﺷﺖ روﺷﻦﮔﺮي ﮐﻨﺪ‪ ،‬دﻟﺴـﺮد‬

‫و ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪55‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﻓﻘﺪان وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺻﻮري زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ در ﺗﺼﺎوﯾﺮ او‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮي ﮐﻪ او از اوﺿﺎع اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اراﺋﻪ ﮐﺮد‪،‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺼﻮﯾﺮي ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪي ﺑﺎرز آﺛﺎر رﯾـﺲ اﺳـﺖ‪ ،‬در اﺗـﺎﻗﯽ ﺗﺎرﯾـﮏ‪ ،‬ﻧـﻮر ﺗﻨـﺪي ﭘﺮﺗـﻮ‬

‫ﻣﯽاﻓﮑﻨﺪ و ﺻﺤﻨﻪاي از ازدﺣﺎم ﺗﺄﺳﻒﺑﺎر ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﭘﻠﺸﺖ و ژﻧﺪهﭘﻮش را روﺷﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ روي ﻧﯿﻤﮑﺖﻫﺎي‬

‫ﭼﻮﺑﯽ ﮐﺰ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﯾﺎ روي زﻣﯿﻦ ﺧﻮاﺑﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﮐﺎرﮔﺮان ﺻﻨﺎﯾﻊ ﭘﻮﺷﺎك را ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺎر ﻧﺸﺎن‬

‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬و اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻮدﮐﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در درﮔﺎﻫﯽ ﻫﺎ ﺧﻮاﺑﯿﺪهاﻧﺪ و ﯾﺎ دوﺷـﺎدوش ﭘـﺪر و ﻣﺎدراﻧﺸـﺎن در ﺑﯿﻐﻮﻟـﻪﻫـﺎ‬

‫ﺳﺨﺖ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬رﯾﺲ در دورهاي ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻗﺮاردادﻫﺎي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻫﻨﻮز ﭘﺎﯾﻪرﯾﺰي ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و‬

‫ﺑﯽﺷﮏ او در ﺗﻼش ﺑﺮاي ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺳﻮژهﻫﺎﯾﺶ ﻫﯿﭻ ﻓﺮﺻﺘﯽ را از دﺳﺖ ﻧﻤﯽداد‪ .‬ﻋﮑﺲﻫﺎي او‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر‬

‫اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮي‪ ،‬ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻗﻮمﻧﮕﺎﺷﺘﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎدي و اوﺿﺎع اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ را در اﺧﺘﯿـﺎر ﻣـﺎ ﻣـﯽﮔﺬارﻧـﺪ‪ ،‬و ﻧـﻪ‬

‫ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﺷﺨﺼﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮي از ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻓﻘﺮ و ﺗﻬﯿﺪﺳﺘﯽ را‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎن او واﮔﺬر ﺷـﺪ‪،‬‬

‫اﻣﺎ ﻧﻘﺶ رﯾﺲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﭘﯿﺸﺮو و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ را ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﻪ ﮐﺎر روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕـﺎري رﺑـﻂ داد اﻫﻤﯿـﺖ‬

‫دارد‪ .‬او ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻫﺪي ﺑـﺮ ﻣﺎﻫﯿـﺖ‬

‫ﺣﻘﯿﻘﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او در ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﺷﻠﻮﻏﯽ و ازدﺣﺎم ﺑﯽاﻧﺪازه ﻣﯽﻧﻮﯾﺴـﺪ‪ :‬ﻓـﺮداي آن روز‪ ،‬وﻗﺘـﯽ‬

‫ﮔﺰارش ﺑﻪ ﮐﻤﯿﺘﻪي ﺑﻬﺪاﺷﺖ اراﺋﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪ -‬اﯾـﻦ ﭼﯿﺰﻫـﺎ وﻗﺘـﯽ ﺻـﺮﻓﺎً ﺑـﺎ واژهﻫـﺎ ﺑﯿـﺎن‬

‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬارﻧﺪ‪ -‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﻧﮕﺎﺗﯿﻮﻫﺎي ﻣﻦ ﮐﻪ ﺗﺎزه از ﺗﺎرﯾـﮏﺧﺎﻧـﻪ درآﻣـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و‬

‫ﻫﻨﻮز از آﻧﻬﺎ آب ﻣﯽﭼﮑﯿﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از آن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ دﯾﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﮑﺮد‪ .‬اﺗﻔـﺎقﻫـﺎﯾﯽ از اﯾـﻦ‬

‫دﺳﺖ ﮐﻢ رخ ﻧﻤﯽداد‪ .‬اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﻣﺎﻟﮑﺎن و ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي ﻣﺴﺘﺄﺟﺮان اﮔﺮ ﺧﻼف آن ﭼﯿﺰي ﺑﻮد ﮐﻪ دورﺑﯿﻦ ﻧﺸـﺎن‬

‫ﻣﯽداد ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽرﺳﯿﺪ؛ و ﻣﻦ از اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع راﺿﯽ ﺑـﻮدم )رﯾـﺲ ‪ .(273 :1918‬ﺑـﻪ ﻋﻘﯿـﺪهي رﯾـﺲ‪،‬‬

‫»واژهﻫﺎي ﺧﺸﮏ و ﺧﺎﻟﯽ« ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺎﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺻـﺪاﻗﺖ اﻧﮑﺎرﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ دورﺑـﯿﻦ ﻣـﯽدادﻧـﺪ‪ ،‬و او ﻧﻘـﺶ ﺧـﻮد را‬

‫ﮔﺮدآوري ﻣﺪرك ﺑﺮاي ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﭼﯿﺰي ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﻧﺒﻮد ﻣﺪرك‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻣﺸﮑﻞﺳﺎز ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺎ او ﺑﯿﻨﺶ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد را ﻣﻬﻢ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ‪ :‬واﻗﻌﯿﺎت‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﮐﺎﻓﯽ ﮔﻮﯾﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺮدم ﻣﺤـﻼت‬

‫‪56‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻓﻘﯿﺮﻧﺸﯿﻦ ﺑﻪ واﺳﻄﻪي ﻗﺪرت و ﻣﺮﺟﻌﯿﺖ دورﺑﯿﻦ ﺑﻪ »واﻗﻌﯿﺎﺗﯽ« ﺑﺪل ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﮐﺮدﺷﺎن ﺗﺠﺴﻢ ﺑﺨﺸﯿﺪن‬

‫ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ زﻧﺪﮔﯽﻫﺎي ﺳﺨﺖ و دﺷـﻮار ﺳـﺎدهﺳـﺎزي ﺷـﺪهاﻧـﺪ و ﺑـﻪ ﺑﯿـﺎن ﺗﺼـﻮﯾﺮي‬

‫ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺪل ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﻌﻀﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ رﯾﺲ ﺑﻠﮑﻪ ﺧـﻮد ﭘـﺮوژهي ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﺑـﺎ آن‬

‫ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬رﯾﺲ ﻃﻮري ﻋﮑﺲ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ دارد از ﺑﺎزي ﻋﮑﺲ ﻣﯽﮔﯿﺮد؛ او ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺳـﻮژهﻫـﺎﯾﺶ‬

‫اﺟﺎزه ﻧﻤﯽداد ﺗﺎ درﺑﺎرهي اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻪ ﺟﻮر ﻋﮑﺴﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از آﻧﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﮐﻨﻨﺪ؛ و از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ‬

‫»واﻗﻌﯿﺖ ﻋﯿﻨﯽ« را در ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﺶ ﺛﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺳﺎﻟﯽ اﺳﺘﺎﯾﻦ ﺑﺎ ﻫﻮشﻣﻨـﺪي در اﯾـﻦ ﺑـﺎره ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ‪ :‬ﺑـﻪ‬

‫راﺳﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ آﺛﺎر ﻋﮑﺎﺳﯽ رﯾﺲ ﻣﺎﯾﻪي ﺷﮕﻔﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻓﻘﻂ در ﻣﻌﺪودي از ﻋﮑﺲﻫﺎ ﻣﻮﺿـﻮع‬

‫ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺴﻠﻂ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﮕﺎه ﻋﮑﺎس واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ رﯾﺲ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑـﻪ اﻧﺘﺸـﺎر آن‬

‫اﻧﺪك ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺿﻮع اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺑﻪ دورﺑﯿﻦ ﻧﮕﺎه ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪي‬

‫ﮐﺎر ﭼﻘﺪر از ﭘﯿﺶ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪه ﺑﻮد‪ ...‬ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ رو ﺑﻪ دورﺑﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮي ﺑﯽﺧﺒﺮ و ﺑﻬﺖزده‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از‬

‫ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﺗﮑﺮارﺷﻮﻧﺪهاي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻨﺎد ﺗﺼﻮﯾﺮي رﯾﺲ ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﺳﺒﮑﯽ و اﻧﺴﺠﺎﻣﯽ اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ‬

‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺘﻦ ﻣﯽﺑﺨﺸﻨﺪ )اﺳﺘﺎﯾﻦ ‪.(14 :1983‬‬

‫ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﺷﺮح ارﺗﺒﺎط ﻣﯿﺎن ﻋﮑﺎس و ﻣﻮﺿﻮع و ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻗﺪرت ﺣﺎﮐﻢ ﻣﯿـﺎن آﻧﻬـﺎ ﻣـﯽﺗـﻮان ﻧـﻮﻋﯽ‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ را ﭘﯽرﯾـﺰي ﮐـﺮد‪ .‬ﺑـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﻋﮑﺎﺳـﺎن ﻇـﺎﻫﺮاً ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﺷـﺮاﯾﻂ ﺳـﺨﺖ زﻧـﺪﮔﯽ‬

‫ﺳﻮژهﻫﺎﯾﺸﺎن را ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ )و ﺳﭙﺲ آن را ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﻨﺪ(‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﮑﺲﻫﺎ اﻏﻠﺐ آﻧﻬﺎ را اﻧﺴﺎنﻫﺎﯾﯽ ﻣﻨﻔﻌـﻞ‪،‬‬

‫ﺑﯽاراده و ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻓﻘﺮ و ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدادﻧﺪ و ﻧﻪ ﻋﺎﻣﻼﻧﯽ ﻓﻌﺎل در زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد‪.‬‬

‫‪-2-5-2-2‬اﻟﻒ‪ -‬ﻋﮑﺎﺳﯽ از ﮐﺎرﮔﺮان‬

‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻼش ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻨﺮي ﻣ‪‬ﯽﻫﯿﻮ‪ ،‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه و ﻧﺎﻇﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﺗﻬﯿـﻪي ﮔﻮﻧـﻪﺷﻨﺎﺳـﯽ‬

‫دﻗﯿﻘﯽ از »ﮐﺎرﮔﺮان ﻓﻘﯿﺮ«‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪي ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﻓﻘﺮا‪ ،‬ﻟُﻤﭙﻦ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﯾﺎ و ﺑﺰهﮐﺎران‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﺸﻢ »دﯾﮕﺮي«‬

‫ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮد و ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﻓﺮﻗﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺒﻮد‪ .‬روش ﻣﯽﻫﯿﻮ در ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﺶ‪ -‬ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‪ ،‬آﻣـﺎر‪ ،‬و‬

‫‪57‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﻘﺎﻻت ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﺑﻮد‪ -‬ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎي ﻋﻤﺪه ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ درﺑﺎرهي ﮐـﺎرﮔﺮان ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺷـﺪ‪ .‬اﺗﻔـﺎﻗﯽ ﻫـﻢ‬

‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر او درﺑﺎرهي زﻧﺪﮔﯽ در ﻟﻨﺪن ﺑﺎ ﮔﺮاوورﻫﺎﯾﯽ ﻣﺼﻮر ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐـﻪ ﺑﺮﻣﺒﻨـﺎي ﻋﮑـﺲ‬

‫ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ )ﻣﯽ ﻫﯿﻮ ‪.(1861‬‬

‫در دﻫﻪﻫﺎي آﺧﺮ ﺳﺪهي ﻧﻮزدﻫﻢ ﭼﻨﺪ ﻋﮑﺎس ﺑﺮﺟﺴﺘﻪي اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻓﻘﺮا در ﺷـﻬﺮﻫﺎي ﺑـﺰرگ را ﺛﺒـﺖ‬

‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬ﺟﺎن ﺗﺎﻣﺴﻦ و ﭘﻞ ﻣﺎرﺗﯿﻦ در ﻟﻨﺪن و ﺗﺎﻣﺲ آﻧﺎن در ﮔﻼﺳﮑﻮ ﺳﻪ ﺗﻦ از اﯾـﻦ ﻋﮑﺎﺳـﺎن ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ‬

‫ﭼﻨﺪ دﻫﻪ ﻗﺒﻞ از ﺟﯿﮑﻮب رﯾﺲ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و از ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎﯾﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ادﺑﯿﺎت و ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ‬

‫دﺳﺖ اﻧﺴﺎندوﺳﺘﺎن و ﭘﮋوﻫﺶﮔﺮان اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ درﺑﺎرهي ﻓﻘﺮا اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺟـﺎن ﺗﺎﻣﺴـﻦ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑـﻪ آﺛـﺎر‬

‫ﺟﯿﻤﺰ ﮔﺮﯾﻦ وود روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎر و ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻣﯽﻫﯿﻮ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان و ﻓﻘـﺮاي ﻟﻨـﺪن‪ ،‬اﺳـﺘﻨﺎد ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺗﺎﻣﺴـﻦ‬

‫ﻣﯽﮐﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺿﺎﻣﻦ اﺻﺎﻟﺖ اﺳﺖ و ﻋﮑﺲﻫﺎي او از ﺛﺒﺖ اﺗﻔـﺎﻗﯽ ﺧﺼﻮﺻـﯿﺎت وﯾـﮋهي‬

‫ﻓﺮدي ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﯽرود‪ .‬او ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬از ﺗﻤﺎم دﻗﺖ ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﻧﺸـﺎن دادن ﻣﻮﺿـﻮع اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪.‬‬

‫ﺻﺤﺖ ﺗﺮدﯾﺪﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﯾﻦ ﺷﺎﻫﺪ ﻣﺎ را ﻗﺎدر ﻣﯽﺳﺎزد ﺗﺎ ﺗﯿﭗ ﺣﻘﯿﻘـﯽ ﻓﻘـﺮاي ﻟﻨـﺪن را ﻧﺸـﺎن دﻫـﯿﻢ و از اﺗﻬـﺎم‬

‫ﮐﻮﭼﮏ اﻧﮕﺎﺷﺘﻦ ﯾﺎ ﺑﺰرگﻧﻤﺎﯾﯽ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻇﺎﻫﺮي اﻓﺮاد ﻣﺼﻮن ﺑﻤﺎﻧﯿﻢ‪) .‬ﺗﺎﻣﺴـﻦ ‪ :1877‬ﺑـﺪون ﺷـﻤﺎرهي‬

‫ﺻﻔﺤﻪ(‪ .‬در دﻫﻪﻫﺎي ‪ 1860‬و ‪ 1870‬ﻓﻘﺮا ﺳﻮژهﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي ﻫﻨـﺮ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﯽآﻣﺪﻧـﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳـﺎن‬

‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي ﭼﻮن اﺳﮑﺎر ﮔﻮﺳﺘﺎو ريﻟﻨﺪر اﺗﻮدﻫﺎﯾﯽ زﯾﺒـﺎ و ﺗﻤﺎﺷـﺎﯾﯽ از ﮐﻮدﮐـﺎن ژﻧـﺪهﭘـﻮش ﺧﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ ﺗﻬﯿـﻪ‬

‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮرد ﺗﺤﺴﯿﻦ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و دﮐﺘﺮ ﺑﺎرﻧﺎردو ﺑﺮاي ﻣﻮﺟﻪ ﺟﻠﻮه دادن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺧﻮد از‬

‫آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ Lewis Hine‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﭘﯿﺮاﻣﻮن زﻧﺪﮔﯽ ﺣﺎﺷﯿﻪ ﻧﺸﯿﻨﺎن )‪(1967 Gutman‬در ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺑﻨﯿـﺎد‬

‫‪ Russell Sage‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﻣﺪت ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎل ﺗﺼﺎوﯾﺮي اﻓﺸﺎﮔﺮاﻧﻪ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬

‫ﻣﻘﺎﻻت اﺻﻼح ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﺪ)‪ .(Oberschall;1972:215‬ﺑﺮاي ﮐﺸﻒ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬

‫‪58‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﯿﻮه اي ﺟﺪﯾﺪ؛ از ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺑﺮاي اراﺋﻪ ي ﮔﺰارﺷﺎت ﺧﺒﺮي و ﺛﺒﺖ وﻗﺎﯾﻊ ﻣﻬﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪.‬‬

‫)‪ Mathew Brady (Horn,1955‬و ﮐﺎرﮐﻨـﺎﻧﺶ )‪ Timothy H. O'Sullivan(Horn,1966‬و ‪Alexander‬‬

‫)‪ Gardner (1959‬؛ ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ اﻣﺮﯾﮑﺎ را ﻋﮑﺲ ﺑﺮداري ﻧﻤﻮدﻧـﺪ و ‪ Roger Fenton‬ﺟﻨـﮓ ‪ Crimean‬را‬

‫ﻋﮑﺲ ﺑﺮداري ﮐﺮد‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ در دﻫﻪ ‪ 1920‬ﻧﺸﺮﯾﻪ ي ﻫﻔﺘﮕـﯽ واﻗـﻊ در اروﭘـﺎ ﮔﺮوﻫـﯽ از ﻋﮑﺎﺳـﺎن را ﺟﻬـﺖ‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﺒﺮي اﺳﺘﺨﺪام ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﺑﺰاري ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫)‪ Alfred Eisenstaedt‬و ‪ Erich Salomon‬در ﻣﯿﺎن ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﯿﻼن اﯾـﻦ ﻣﺠـﻼت ﻣﺸـﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬـﺎ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ(‪.‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﻧﺸﺮﯾﺎت ‪ Picture Post‬در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ Life ، Time ،‬و ‪ Fortune‬در اﻣﺮﯾﮑﺎ زﻣﯿﻨﻪ ﻫـﺎﯾﯽ را ﺑـﺮاي رﺷـﺪ‬

‫ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺧﺒﺮي ﮐﻪ در ﻏﺎﻟﺐ ‪ Photo essay‬ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻓﺮاﻫﻢ آوردﻧﺪ و اﯾﻦ ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺧﺒﺮي ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ‬

‫از‪:‬‬

‫‪ .Margaret Bourke- White, Walker Evans, W.Eugene Smith, Robert Capa‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ از‬

‫ﻃﺮﯾﻖ ﻋﮑﺲ ﺑﺮداري اﻧﮕﯿﺰش ﺗﺎزه اي ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﺠﻠﯽ آن در ﮐﺎري ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ‪ Roy Stryker‬ﺑﺮاي واﺣـﺪ‬

‫ﻋﮑﺲ ﺑﺮداري اﻣﻮر اداري اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺰرﻋﻪ در دﻫﻪ ي ‪ 1930‬ﺗﻬﯿـﻪ ﮔﺮدﯾـﺪ‪ .‬در دﻫـﻪ ‪ ،1930‬ﺷـﮑﻞ اﯾـﺪﺋﺎل‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ :‬ﺷﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﺎﯾﺶ را در ﻣﻌﻀﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽ ﯾﺎﻓﺖ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل از‬

‫ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﺻﻼﺣﺎت و آﻣﻮزش اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻋﮑﺲ ﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺧﯿﻠـﯽ‬

‫ﭘﯿﺸﺘﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺻﺮﻓﺎ ﻧﻮﻋﯽ ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽ رﻓﺖ اﯾـﻦ ﻋﻤـﻞ در‬

‫ﺑﺴﺘﺮ ﭘﺮوژه ي ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري دﻫﻪ ي ‪ 1930‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪59‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -3-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪Thomas Leuthard‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﺎن آن اﻧﺪازه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻓﻘﺮا ﻋﻼﻗﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدادﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ از دﻧﯿﺎي ﮐﺎر ﺗﻤﺎﯾﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﺧﻼل رﺷﺪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪداري و در دوراﻧﯽ آﮐﻨﺪه از ﺗﺤﻮل‪ ،‬دوران ﻧﻮآوريﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﺷـﺎﻫﮑﺎرﻫﺎي‬

‫ﺑﺰرگ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﻧـﺎﭼﯿﺰي از اﯾـﻦ ﺗـﻼش در ﺑﺎﯾﮕـﺎﻧﯽﻫـﺎي ﻋﮑـﺲ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ؛‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﺴﺘﮕﯽ ﮐﺎر و ﺧﯿﻞ ﻋﻈﯿﻢ ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﻧﯿﺰ از ﻧﻈﺮ ﻏﺎﯾﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﺟـﺎﯾﯽ ﻫـﻢ ﮐـﻪ‬

‫ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ از ﮐﺎرﮔﺮان ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ آﻧﻬﺎ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ در ﮔﻮﺷﻪاي از ﮐﺎدر ﻋﮑـﺲ ﺛﺒـﺖ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﻤﺪ در ﺟﺎﯾﯽ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻘﯿﺎس درﺳﺘﯽ از ﻃﺮحﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﻪ دﺳﺖ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫دﻻﯾﻞ زﯾﺎدي ﺑﺮاي ﻧﺒﻮد ﭘﺮﺗﺮهﻫﺎﯾﯽ از ﮐﺎرﮔﺮان وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻋﮑﺎﺳـﺎن ﺗﻤﺎﯾـﻞ‬

‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ در ﻣﺤﻞﻫﺎﯾﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺻـﻨﻌﺘﯽ اﻧﺠـﺎم ﻣـﯽﺷـﺪ‪ .‬از اﯾـﻦ ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬اﯾﻨﮑـﻪ ﭼـﻪ ﭼﯿـﺰي‬

‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﻋﮑﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺮاردادﻫﺎ و ﻧﯿﺰ ﻋـﻮاﻣﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎﺗﯽ ﮐـﻪ ﻫﯿﺌـﺖ‬

‫داوران ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺸـﺨﺺ ﻣـﯽﺷـﺪ‪ .‬در دﻫـﻪي ‪ ،1890‬ﺑﺴـﯿﺎري از اﻧﺠﻤـﻦﻫـﺎ‬

‫‪60‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫»ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ« و ﯾﺎ »ﮐﺴﺐ و ﮐﺎر ﺷﻬﺮي« را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺴﺎﺑﻘﻪي ﺧـﻮد ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑﺴـﯿﺎر‬

‫ﺑﻌﯿﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﻮﻻﺗﯽ ﻫﻢ ﭼﻮن ﮐﺎر ﺻﻨﻌﺘﯽ ﯾﺎ ﮐﺎر ﺧﺎﻧﮕﯽ در ردﯾﻒ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﮑﺎﺳﺎن ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎر ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮرﺳﯽﻫـﺎي ﻣﺴـﺘﻤﺮي درﺑـﺎرهي ﮐـﺎرﮔﺮان اﻧﺠـﺎم‬

‫دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﻟﻮﯾﺲ ﻫﺎﯾﻦ ﮐﻪ از آﻏﺎز ﺳﺪهي ﺑﯿﺴﺘﻢ در اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺷﺮوع ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﮐﺮد‪ .‬ﻫـﺎﯾﻦ‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ دﻟﺴﻮزي و دﻗﺖ ﺑﯽاﻧﺪازهاي از ﻣﺮدم در ﺣﺎل ﮐـﺎر ﻋﮑـﺲ ﻣـﯽﮔﺮﻓـﺖ؛ و اﺳـﺘﻔﺎده از اﯾـﻦ‬

‫ﺗﺼﺎوﯾﺮ در ﺧﺪﻣﺖ اﺻﻼﺣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮد‪ ،‬آرﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ او ﺧﻮد را وﻗﻒ آن ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬دﺳﺘﺎوردﻫﺎي او از زﻣﺎن‬

‫ﺟﯿﮑﻮب رﯾﺲ ﺗﺎ ﭘﺮوژهي ادارهي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﺸﺎورزي در دﻫﻪي ‪ 1930‬اداﻣﻪ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺗﺮﭼﻦ ﺑﺮگ در ﺧﻮاﻧﺶ‬

‫ﻋﮑﺲﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ )‪ (1989‬آﺛﺎر ﻟﻮﯾﯿﺲ ﻫﺎﯾﻦ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺷﺮح داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2-5-2-2‬ب‪ -‬ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ‬

‫در دﻫﻪي ‪ ،1930‬ﺷﮑﻞ اﯾﺪﺋﺎل ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ :‬ﺷﮑﻠﯽ ﮐـﻪ ﻣﻮﺿـﻮعﻫـﺎﯾﺶ را در »ﻣﻌﻀـﻼت‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ« ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ و‪ ،‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬از ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﺻﻼﺣﺎت و آﻣﻮزش اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣـﯽﮐـﺮد‪.‬‬

‫»ﻣﺴﺘﻨﺪ« ﺧﻮاﻧﺪن ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﭘﯿﺶﺗﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً ﻧﻮﻋﯽ ﻧﺎمﮔﺬاري ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﯾـﻦ‬

‫ﻣﻌﻨﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرﻓﺖ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ در ﺑﺴﺘﺮ ﭘﺮوژهي ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري دﻫﻪي ‪ 1930‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ در دﻫﻪي ‪ 1930‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻮد‪ .‬از ﻟﺤﺎظ ﺗﮑﻨﯿﮑﯽ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺳـﺎﺧﺖ دورﺑـﯿﻦﻫـﺎي ﺟﺪﯾـﺪ و‬

‫ﺳﺒﮏ ‪ 35‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮي‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ ﺑﯽﺷﻤﺎري از ﺳﺮ راه ﻋﮑﺎﺳﯽ از ﻣـﺮدم ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﺷـﺪ و در ﻋﻤـﻞ زواﯾـﺎي دﯾـﺪ‬

‫دورﺑﯿﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺠﻠﻪﻫﺎي ﻣﺼﻮر ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و در ﻋﻤﻞ زواﯾﺎي دﯾﺪ دورﺑﯿﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓـﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺪاد ﻣﺠﻠﻪﻫﺎي ﻣﺼﻮر ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺠﻠﻪﻫﺎ ﻫﻢ روﯾﮑﺮد ﻣﻮﺷﮑﺎﻓﺎﻧﻪﺗﺮي در ﻣﻮرد ﻧﻘﺶ دﺑﯿﺮان‬

‫ﻋﮑﺲ و ﺗﻬﯿﻪ ﮔﺰارشﻫﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮي وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬و ﺑﻪ وﯾﮋه‪ ،‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻧﻮﭘﺎي ﻋﻈﯿﻤﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺎن‬

‫دﯾﺪن ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﺑﻮد ﮐﻪ از زﻧﺪﮔﯽ واﻗﻌﯽ ﺑﯿﺮون آﻣﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﮔﺮﯾﺮﺳـﻦ‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﻧـﻮﻋﯽ اﺑـﺰار‬

‫‪61‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫آﻣﻮزﺷﯽ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺪ راه ﺳﺮﮔﺮﻣﯽﻫﺎي اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ﺑﻮده و ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﻣـﺮدم را در ﯾـﮏ دﻧﯿـﺎي ﻋﻘﻼﻧـﯽ‬

‫ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﮐﺎر و ﺗﻌﻬﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ رﺳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻫﯿﺠﺎناﻧﮕﯿﺰي واﻗﻌﯿـﺖﻫـﺎﯾﯽ را درﺑـﺎرهي‬

‫ﻧﻈﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺴﯽ ﺑﺮاي اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺸﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻣﺪرن ﺑﻪ آن ﻧﯿﺎز داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﮑﺎﺳﯽ‬

‫ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ اﻫﺪاف ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد؟ وﯾﻠﯿـﺎم اﺳـﺘﺎت )‪ (1973‬در ﮐﺘـﺎب ﺗﺄﺛﯿﺮﮔـﺬاري‬

‫درﺑﺎرهي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ...‬ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻧﻤـﯽدﻫـﺪ؛ ﺑﻠﮑـﻪ‬

‫ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ را ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻣـﺪارك ﺗﺠﺮﺑـﯽاي روﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺤـﺚ را‬

‫ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ و ﺗﻔﺴﯿﺮ را ﻏﯿﺮﺿﺮوري ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬ﺗﮑﯿﻪاش ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺑﺮ ﻫﻤـﯿﻦ ﻣـﺪارك اﺳـﺖ؛ واﻗﻌﯿـﺖ ﺧـﻮد ﺳـﺨﻦ‬

‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ...‬ﭼﻮن آﻧﭽﻪ ﺻﺮﻓﺎً اﻫﻤﯿﺖ دارد‪ ،‬اﻣﺮ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﻫﺮ رﺳﺎﻧﻪي ﻣـﻮﺟﻬﯽ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ آن را ﻣﻨﺘﻘـﻞ‬

‫ﮐﻨﺪ‪ ...‬ﻗﻠﺐ ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﯾﺎ ﺳﺒﮏ ﯾﺎ رﺳﺎﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻮاره ﻣﺤﺘﻮاﺳﺖ )اﺳﺘﺎت ‪.(14 :1973‬‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ژاﻧﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪ از ﭼﻨﺎن ﻇﺮﻓﯿﺘﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﻫـﺮ‬

‫ﺷﮑﻞ ﺧﺎص ﻓﺮاﺗﺮ ﺑﺮود‪ :‬اﯾﻦ ژاﻧﺮ ﻣﻌﻨﺎ را ﺧﻠﻖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ آن را ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻊ از آن ﻣﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ‬

‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﯾﺎ ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺘﻦ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ آن ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ‬

‫ﺑﺪل ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﯿﻤﯽ ﺑﺎ ﺑﺎر اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺪر درﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﺧﯿﺮهﮐﻨﻨـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬زﯾـﺮا‬

‫ﭘﺲ از ‪ 40‬ﺳﺎل ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ در ﮐﻨﻪ ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي دﻫﻪي ‪ 1930‬از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﻧﻬﻔﺘـﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻓﺮﺿﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﻧﯿﺎز ﭘﺪﯾﺪآورﻧﺪهي واﻗﻌﯿﺖﻫﺎ اﺳﺖ و اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖﻫـﺎ ﺑـﻪ‬

‫ﻧﺤﻮي روﺷﻦ و ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ‪ ،‬و ﺑﺪون ﻧﯿﺎز ﺑﻪ رﻣﺰﻫﺎي ﭘﯿﭽﯿﺪهاي ﮐﻪ رواﯾﺖﻫﺎ را ﻣﯽﺳـﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ دﯾﮕـﺮان اﻧﺘﻘـﺎل‬

‫ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -3-5-2-2‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺮدن ﺧﻮد‬

‫در دﻫﻪي ‪ ،1930‬اﺑﺰارﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ و ﺳﻨﺘﯽ ﺑﯽﺷﻤﺎري از ﺳﻮي اﻓﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﯿـﻖ ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬

‫ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮔﺰارشﻫﺎي رﺳﻤﯽ ﮐﻪ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آﻣـﺎري ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻣـﯽآﻣﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪي ﻣﺘﻨـﻮﻋﯽ از‬

‫‪62‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﮔﺰارشﻫﺎي ژورﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬دﻓﺘﺮﻫﺎي ﺧﺎﻃﺮات‪ ،‬ﻓﯿﻠﻢﻫﺎ‪ ،‬ﻋﮑﺲﻫـﺎ و ﻓـﯿﻠﻢﻫـﺎي ﺧﺒـﺮي ﻧﯿـﺰ وﺟـﻮد‬

‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﮏ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻋﺠﯿﺐ و ﻏﺮﯾﺐ‪ ،‬ﮐﻮﺷﺶﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣـﺮه ﺑـﺎ‬

‫ﭼﺸﻢﻫﺎﯾﯽ ﺑﯽﻃﺮف ﻫﻢ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -4-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪Thomas Leuthard‬‬

‫ﻣــﺲ آﺑﺰروﯾﺸــﻦ‪ ،‬ﮐــﻪ در اواﯾــﻞ ﺳــﺎل ‪ 1937‬ﺗﻮﺳــﻂ ﺗــﺎم ﻫﺮﯾﺴــﻮن و ﭼــﺎرﻟﺰ ﻣــﺞ ﺑﻨﯿــﺎن ﮔــﺬارده ﺷــﺪ‪،‬‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﺪهﺗﺮﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎﺧﺘﯽ درﺑﺎرهي زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﯽﻫﺎي دﻫﻪي‬

‫‪ 1930‬ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﯾﺴﻮن اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ از ﺑﺮﻧﺌﻮ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻣـﺞ ﺷـﺎﻋﺮ ﺑـﻮد‪ .‬وﺟـﻪ‬

‫اﺷﺘﺮاك ﻃﺮح آﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﻮج ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻬـﺎن را دﯾﮕـﺮ ﻧﻤـﯽﺗـﻮان ﺑـﺪﯾﻬﯽ‬

‫اﻧﮕﺎﺷﺖ و ﻓﻬﻤﯿﺪ؛ و ﺑﺎﯾﺪ زﻧﺪﮔﯽﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ روزﻣﺮه ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ اﺻﻄﻼح »ﺑـﯽﻃﺮﻓﺎﻧـﻪ«ي ﻋﺎﻟﻤـﺎن اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‬

‫ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ و از آﻧﻬﺎ آﺷﻨﺎﯾﯽزداﯾﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺲ آﺑﺰروﯾﺸﻦ ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﺎﺳـﺦدﻫﻨـﺪﮔﺎﻧﯽ را ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از دﻓﺘﺮ ﺧﺎﻃﺮات و ﮔﺰارشﻫﺎي رﺳﻤﯽ ﺑﻪ ﮐﻨـﺪوﮐﺎو و ﺛﺒـﺖ اﻋﻤـﺎل و رﻓﺘﺎرﻫـﺎي ﻫـﺮروزهي ﺧـﻮد و‬

‫‪63‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫دﯾﮕﺮان ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻣﺸﺘﺎق ﺑﺮرﺳﯽ اﺗﻔﺎﻗﺎت داﺧﻞ اﺗﻮﺑﻮسﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻨﺎر‬

‫درﯾﺎ و ﻣﮑﺎنﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ دﯾﮕﺮي ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪهي رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺟﻤﻌﯽ در آﻧﻬﺎ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺲ آﺑﺰروﯾﺸﻦ ﺑﺮاي ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﺗﺼﻮﯾﺮي دﻗﯿﻖ از زﻧـﺪﮔﯽ روزﻣـﺮه‪ ،‬از ﭘﺎﺳـﺦدﻫﻨـﺪﮔﺎن‪ ،‬دﺑﯿـﺮان ﻋﮑـﺲ‪،‬‬

‫ﻧﻘﺎﺷﺎن و ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﺎن روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ ﺳﻮژهﻫﺎﯾﺸﺎن داﺷـﺘﻨﺪ‪ :‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ‬

‫ﺑﺮﺧﯽ ﺧﻮاﻫﺎن ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎري ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دﯾﺪه ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﺑﺪون اﻃﻼع ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬

‫در ﺑﺮاﺑﺮ دورﺑﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎرﺷﺎن را ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﺎن‪ ،‬در واﮐﻨﺶ ﺑﻪ ﺑﺤﺚﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺧﻼﻗﯽ زﻣﺎن‪ ،‬ﺧـﻮد را‬

‫ﺟﺰﺋﯽ از دورﺑﯿﻦ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﭼﯿﺰي ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻠﺸﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮت ﻫﺎردي ﮐـﻪ‬

‫ﭘﻠﻪﻫﺎي ﺗﺮﻗﯽ را از ﮐﺎر ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮐﺎﻻ ﺗﺎ ﻣﻘﺎم ﯾﮏ ﻋﮑﺎس ﺷﺎﺧﺺ در ﭘﯿﮑﭽﺮﭘ‪‬ﺴﺖ ﻃﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﺎر ﺧﻮد را در ﮐﻤﺮ‬

‫او‪‬رك اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -5-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪Thomas Leuthard‬‬

‫‪64‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﻦ درﺑﺎرهي آن ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﺮدم‪ .‬اﺻﻼً ﺷﻢ‪ ‬ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮرم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟـﻮر ﮐﺎرﻫـﺎ را‬

‫ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ از ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﻣﯽدﯾﺪم‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻋﮑﺲ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﻫﺮﮔﺰ ﺑـﻪ‬

‫ﭼﯿﺰي ﺟﻬﺖ ﻧﻤﯽدادم )ﻫﺎردي ‪.(9 :1977‬‬

‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺎﻣﻔﺮي اﺳﭙﻨﺪر )در ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﻫﻤﺎن ﻣﺠﻠﻪ(‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﺎري ﮐـﻪ در ﺑﻮﻟﺘـﻮن ﺑـﺮاي‬

‫ﻣﺲ آﺑﺰروﯾﺸﻦ اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﺗﻤﺎﯾﻠﺶ را ﺑﺮاي ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ ﮐﺎر ﮐﺮدن ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ :‬ﺗﻤـﺎم دﻏﺪﻏـﻪ و‬

‫ﻓﮑﺮ و ذﮐﺮم اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ ﺷﻮم‪ ،‬و ﮐﺎري ﮐﻨﻢ ﮐﻪ وﺳﺎﯾﻠﻢ دﯾﺪه ﻧﺸﻮﻧﺪ و اﯾﻦ ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻠـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬

‫ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ وﺳﺎﯾﻞ را ﺑﺎ ﺧﻮدم ﻣﯽﺑﺮدم‪ ...‬ﯾﺎدش ﺑﻪ ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺑﻪ آن روزﻫﺎ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻣـﯽﺑﯿـﻨﻢ ﺑـﯽﺣﻮﺻـﻠﮕﯽ‪،‬‬

‫ﻣﻼل و ﻋﺬاب ﮐﻪ آﻓﺖ اﺻﻠﯽ ﮐﺎرم ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ اﺣﺴﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺲ آﺑﺰروﯾﺸـﻦ در ﻣـﻦ ﺑـﻪ ﺟـﺎي ﻣﺎﻧـﺪه‪.‬‬

‫)اﺳﭙﻨﺪر ‪ .(7 :1978‬ﻫﺎﻣﻔﺮي اﺳﭙﻨﺪر ﮐﻪ در ﭼﻨﺪ ﻣﺠﻠﻪ و روزﻧﺎﻣﻪ و ﻧﯿﺰ در ﻣﺲ آﺑﺰروﯾﺸﻦ ﮐﺎر ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪،‬‬

‫ﺗﺼﺎوﯾﺮ زﯾﺎدي از زﻧﺪﮔﯽ ﻃﺒﻘﻪي ﮐﺎرﮔﺮ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪي آن زﻣﺎن ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر آﻣﺪﻧـﺪ‪ .‬آن‬

‫روال ﮐﺎرش را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ‪ :‬ﺑﮕﺬارﯾﻢ »ﭼﯿﺰﻫﺎ ﺧﻮدﺷﺎن ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﻧﻮع ﻧﻈﺮﯾﻪاي را ﺑﺮ آﻧﻬـﺎ‬

‫ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻧﮑﻨﯿﻢ«‪ .‬دﺷﻮاري ﮐﺎر او آن ﺑﻮد ﮐﻪ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ ﻣﯽﺷﺪم‪ -‬اﻣﺮ ﻣﺤـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ در ﺗـﻼش‬

‫ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ آن اﺻﻼً ﻟﺬت ﻧﻤﯽﺑﺮدم‪ ...‬ﻣﻦ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪاي از ﺳﯿﺎرهاي دﯾﮕﺮ ﺑـﻮدم ﮐـﻪ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺳـﺒﮏ زﻧـﺪﮔﯽ‬

‫دﯾﮕﺮي ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮده ﺑﻮدم‪ ...‬وﯾﮋﮔﯽ ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮردﺷﺎن ﺣـﺮف ﻣـﯽزﻧـﯿﻢ‪ -‬ﺣﺘـﯽ‬

‫وﻗﺘﯽ ﻣﺮدم ﺑﯽﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﻋﮑﺲ ﻣﯽﮔﯿﺮم‪ -‬ﺑﻪ وﺟﻮد آوردن اﯾﻦ اﺣﺴﺎس ﺑﻮد ﮐﻪ دارم از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬

‫ﻋﮑﺴﺸﺎن را ﻣﯽﮔﯿﺮم ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺣﺘﯽ وﻗﺘﯽ‪ ...‬ﻫﺪف‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﮐﺮدن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑـﻮد‪) .‬اﺳـﭙﻨﺪر ‪:1978‬‬

‫‪ .(16‬اﺳﭙﻨﺪر ﺧﻮد را ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ و ﺟﺎﺳﻮس ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬از ﺷـﯿﻮهاي دراﻣﺎﺗﯿـﮏ ﺑـﺮاي ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﺑـﺮ‬

‫ﻓﺎﺻﻠﻪي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻬﺮه ﻣﯽﮔﯿﺮد و در ﺷﺮح اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺧﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ »ﺳﺒﮏ‬

‫زﻧﺪﮔﯽﻫﺎي ﻣﺎ« ﻧﯿﺰ از »ﺳﺒﮏﻫﺎي« ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ و ﻣﺘﻔﺎوت »زﻧﺪﮔﯽ« ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺎرﮔﺮ ﺑـﻪ ﻣﺜﺎﺑـﻪي ﻣﻮﻟـﺪ‬

‫ﭼﯿﺰﻫﺎي ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻪ را ﺗﺪاﻋﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺳـﻮژهﻫـﺎي ﺑﺎزﻧﻤـﺎﯾﯽ را ﻣـﻮرد‬

‫‪65‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬اﺳﭙﻨﺪر ﺑﺮاي ﻣﺲ آﺑﺰروﯾﺸﻦ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﮑﺲﻫـﺎﯾﺶ در دﯾﻠـﯽ ﻣﯿـﺮر و ﭘﯿﮑﭽـﺮ‬

‫ﭘ‪‬ﺴﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﺘﺸﺮ ﻣﯽﺷﺪ؛ ﺗﺎ دﻫﻪي ‪ 1930‬ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮاي ﻋﮑﺲﻫﺎي واﻗﻌﯽ ﺗﺎ اﻧـﺪازهي ﺑﺴـﯿﺎر زﯾـﺎدي اﻓـﺰاﯾﺶ‬

‫ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻮ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺒﮏ و روﯾﮑﺮد ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓـﺮق داﺷـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻫﻤـﯿﻦ اﻣـﺮ ﻣﻮﺟـﺐ ﻣـﯽﺷـﺪ ﮐـﻪ در‬

‫ﺷﯿﻮهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﺎن ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎر ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﺷﺎن در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻢ ﺗﺪاومﻫﺎ و ﺗﺄﺛﯿﺮات ﮔﺬﺷﺘﻪ‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﻮد و ﻫﻢ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺟﻨﺴﯿﺘﯽ‪.‬‬

‫ﺳﺎﺗﮑﻠﯿﻒ و ﻣﺎرﺗﯿﻦ‪ ،‬ﻫﺮ دو‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧﻪ و ﺑﯽﻃﺮﻓﺎﻧﻪ اي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﮑﺎﺳـﯽ داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬آن ﻫـﺎ دﻧﯿـﺎ را‬

‫آﮐﻨﺪه از ﻧﺸﺎط و ﺳﺮزﻧﺪﮔﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ ﺻـﺤﻨﻪﻫـﺎي ﺗﻤﺎﺷـﺎﯾﯽ ﺷـﻬﺮ ﻓﺮﻧـﮓ از ﭘﯿﺸـﻪﻫـﺎ و‬

‫دادوﺳﺘﺪﻫﺎ و ﻟﺒﺎسﻫﺎي ﻣﺤﻠﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ‪ ...‬ﺳﺒﮑﯽ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﺮوراﻧﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺷـﺪت ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ‬

‫ﺑﺮﺗﯿﺎﻧﯿﺎ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار داد و از ﻃﺮﯾﻖ ﭘﯿﮑﭽﺮ ﭘ‪‬ﺴﺖ و ﻧﯿﺰ از ﻃﺮق دﯾﮕﺮ ﻃﻨﯿﻦاﻧﺪاز ﺷﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﺑﺴـﯿﺎري از‬

‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ‪ -‬آﻣﯿﺰهاي از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﺒﺮي‪ ،‬ﻣﺨﻔﯽ و ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ -‬روي آوردﻧﺪ‪ ،‬داﺷـﺘﻦ‬

‫ﻣﻮﺿﻊ اﻟﺰاﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑﺮاي ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺟﻨﮓ ﮐﻪ از اواﺧﺮ دﻫﻪي ‪ 1930‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧـﻪ‬

‫ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻧﻮﻋﯽ اﺳﺘﻘﻼل ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻋﮑﺎﺳﺎن اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﻓـﺮاﻫﻢ ﮐـﺮد ﺗـﺎ ﺧـﻮد را ﮔـﺰارشﮔـﺮ‬

‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻧﻪ ﺷﺮﮐﺖﮐﻨﻨﺪه در روﯾﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺎﮐﯽ از ﻗـﺪرتﻧﻤـﺎﯾﯽ ﻓـﺮدي ﻧﯿـﺰ ﺑـﻮد‪) .‬وﯾﻠﯿـﺎﻣﺰ ‪.(25 :1986‬‬

‫وﯾﻠﯿﺎﻣﺰ ﻋﮑﺎﺳﺎن زن را ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ رﺳﺎﻧﻪ ﺑﺮاي »اﻫﺪاف ﻣﺘﻔﺎوت و اﻏﻠﺐ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺨﺼﯽ«‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ »ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎران زن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺠﺬوب ﮐﺮدن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ در ﭘﯽ ﺛﺒـﺖ‬

‫ﮐﺮدناﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﯿﻦ دوري ﮔﺰﯾﺪن آﻧﻬﺎ از ﻋﮑﺲﻫﺎي ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ و ﻋﮑﺲﻫﺎي ﻣﺨﻔﯽ ﻣﻬﻢﺗـﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣـﻞ ﻣـﺆﺛﺮ در‬

‫ﮐﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ« )وﯾﻠﯿﺎﻣﺰ ‪ .(26 :1986‬در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺟﻨﺴﯿﺘﯽ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان‬

‫ﺑﻪ آن دﺳﺘﻪ از ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي اﯾﻦ رﺳﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻃﺒﻘـﻪي اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‬

‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ آن ﺑﻮدهاﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﻮج ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﺑﺨﺸـﯽ از ﯾـﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪي اﺻـﻼحﻃﻠﺒﺎﻧـﻪي‬

‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪاش ﻣﻌﻄـﻮف ﺑـﻪ اﻋـﻼم‬

‫‪66‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ارزشﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻧﻘﻼﺑﯽاي ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺑﺴﯿﺎري در دﻫﻪي ‪ 1930‬ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﻫﻤﯿﻦ ارﺗﺒﺎط‪ ،‬اﯾﻦ اﺗﻬﺎم ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﺮض ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ در ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ رﻧـﺞ‪،‬‬

‫ﺗﺒﺎﻫﯽ و ﻧﻮﻣﯿﺪي را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ اﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺎري اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﺗﺎ ﻋﻠﻞ اﯾﻦ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽﻫﺎ را روﺷﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‬

‫ﻧﻤﯽرﺳﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﻬﻔﺘﻪ در آن ﻫﻤﻪ ﮐﺎر ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽﺗﻮان ﻗـﺪرت و راﺑﻄـﻪي‬

‫ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮﻟﯽ را از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ ،‬ﻫﻢ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﺒﺎرزهي ﺟﻤﻌﯽ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ را‪ .‬ﻣﺎرﺗﺎ رازﻟـﺮ‬

‫اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﺳﯿﺎﺳﯽ را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻘﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻫﻮﭼﯽﮔﺮي ﺻﺮف ﺑﺴﯿﺎري از ﺗﻮﺟﻬﺎت ژورﻧﺎﻟﯿﺴـﺘﯽ‬

‫ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮان و زﻧﺪﮔﯽ در ﻣﺤﻠﻪﻫﺎي ﻓﻘﯿﺮﻧﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮدﺑﺎوري رﯾـﺲ‪ ،‬ﻟـﻮﯾﯿﺲ ﻫـﺎﯾﻦ و دﯾﮕﺮاﻧـﯽ ﮐـﻪ‬

‫درﮔﯿﺮ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻣﺪدﮐﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻋﮑـﺲﻫـﺎ را ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه دﯾﮕـﺮ اﺷـﮑﺎل ﮐـﻼم ﺑـﺮاي اﺻـﻼح‬

‫ﺑﯽﻋﺪاﻟﺘﯽﻫﺎ ﺗﺠﻮﯾﺰ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ ﺑﺎور‪ ،‬آن ﺑﯽﻋﺪاﻟﺘﯽﻫﺎ ﺑﺮاي ﻧﻈـﺎم اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽاي ﮐـﻪ آﻧﻬـﺎ را ﺗﺤﻤـﻞ‬

‫ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻨﯿﺎدي ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ -‬اﯾﻦ ﻓﺮض ﮐﻪ ﺑﯽﻋﺪاﻟﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﻣـﯽﺷـﻮد ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ ﯾـﮏ‬

‫اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺎﺳﯽ در ﻣﺪدﮐﺎري اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪) .‬رازﻟﺮ ‪ .(304 :1989‬اﻟﺒﺘﻪ در دﻫﻪي ‪ ،1930‬ﺑﺴﯿﺎري ﺑﺮ اﯾﻦ‬

‫ﺑﺎور ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﺮ و ﻧﺪاري از ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪ ،‬و اﯾﻦ ﺑﺎور ﻣﻮﺟﺒﯽ ﺷﺪ ﺑـﺮاي‬

‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ رادﯾﮑﺎل و ﭘﺮﻫﯿﺠﺎن ﭼﭗ در زﻣﯿﻨﻪي ﺗﺌﺎﺗﺮ‪ ،‬ﺳﯿﻨﻤﺎ و ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ .‬اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي ﻓﯿﻠﻢ و ﻋﮑﺲ ﮐﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﻫﻢ‬

‫در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و ﻫﻢ در اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و راه را ﺑـﺮاي ﺑﻬـﺮهﺑـﺮداري ﮐـﺎرﮔﺮان از رﺳـﺎﻧﻪي‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﮔﺸﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮد‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ و ﺗﻼﺷﺸﺎن را ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ دوره ﺳـﺮآﻏﺎز‬

‫ﻣﻬﻤﯽ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﻮاﻫﺪ ﮐﺎﻓﯽ در دﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣـﺪه از اﯾـﻦ ﮐﺎرﻫـﺎ‬

‫ﻣﺎﻫﯿﺖ ﮔﺰارش ﻣﺴﺘﻨﺪ را زﯾﺮ ﺳﻮال ﺑﺮدﻧﺪ ﯾﺎ اﻧﻮاع ﺟﺪﯾﺪي از ﺗﺼﻮﯾﺮﺳﺎزي را ﭘﺎﯾﻪرﯾﺰي ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ ﺑﺘـﻮان‬

‫ﮔﻔﺖ ﺟﺎﻟﺐﺗﺮ از ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﮐﺎر ﮔﺮوهﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺮ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﯾﮑﯽ از اﺟﺰاء اﺻﻠﯽ ﻣﺒﺎرزهي ﺳﯿﺎﺳﯽ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﮐﺮدوﮐﺎر ﻋﮑﺎﺳﺎﻧﻪي دﯾﮕﺮي ﺑﻪ وﺟﻮد آوردﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي اﯾﺪهﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ در ﺳـﺮ داﺷـﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺼﺪ آﻧﻬﺎ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ اﺷﯿﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ در »دﻧﯿﺎي واﻗﻌﯽ« ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽآﯾﻨـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ در‬

‫‪67‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻧﻤﻮد ﻇﺎﻫﺮي ﺗﺼﻮﯾﺮ اﺧﺘﻼل اﯾﺠﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ در ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺼﻮﯾﺮي ﭘﯿﺸﯿﻦ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﺎزهاي ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ‪ .‬در ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨـﮓ‬

‫ﺟﻬﺎﻧﯽ اول‪ ،‬اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر ر‪‬دﭼﻨﮑﻮي ﻧﻘﺎش‪ ،‬ﻣﺠﺴﻤﻪﺳﺎز و ﻋﮑﺎس در اﺗﺤـﺎد ﺟﻤـﺎﻫﯿﺮ ﺷـﻮروي ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴـﺘﯽ و‬

‫داداﺋﯿﺴﺖﻫﺎي آﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﺴﻂ اﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﺑﺮﺧﻼف اﺻﻮل ﻣﺤﻮري ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ‬

‫ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و اﺳﺘﺪﻻﻟﺸﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاي دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ در ﭘـﺲ ﻇـﺎﻫﺮ ﻋﮑـﺲ ﻧﻬﻔﺘـﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮ ﻫﻢ ﮐﺮدن ﺗﺼﺎوﯾﺮ و دﺧﻞ و ﺗﺼﺮف در آﻧﻬﺎ اﻣﺮي ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺘﻮﻣﻮﻧﺘﺎژﻫـﺎي ﮔﺰﻧـﺪه و ﺳﯿﺎﺳـﯽ‬

‫ﺟﺎن ﻫﺎرﺗﻔﯿﻠﺪ ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪي ﻫﻤﮑﺎرياش ﺑﺎ داداﺋﯿﺴﺖﻫﺎي ﺑﺮﻟﯿﻦ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺮوفﺗـﺮﯾﻦ ﺳـﺎﺧﺘﻪﻫـﺎ از‬

‫اﯾﻦ ﻧﻮعاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -6-2-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ‬

‫وﻇﯿﻔﻪي ﺑﺎرز ﭘﺮوژهي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ را ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﺧﺎﺻﯽ ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾـﻦ‬

‫در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮارد ﺑﺎ دﯾﺪﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﯾﺎ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاي دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ‬

‫اﯾﻦ ﻫﺪف‪ ،‬ﻋﮑﺲﻫﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﮑﯽ ﯾﺎ ﻣﺴﺘﻘﻞ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﯾـﺎ در ﮐﻨـﺎر آﻧﻬـﺎ‬

‫ﻣﺘﻨﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﻬﺎ را در ﻣﺘﻦﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﮔﻨﺠﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬و در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ﮐﺎرﮐﺮد ﺗﺼﻮﯾﺮ آن ﺑﻮد ﮐﻪ‬

‫ﻫﻢ در ﻣﻮرد ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ وﻗﺎﯾﻊ اﻃﻼعرﺳﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ و ﻫﻢ ﺻﺤﺖ ﮔﺰارش ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳـﺎن ﺑـﻪ‬

‫ﻧﺪرت ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺎرﺷﺎن در ﻣﺠﻠﻪﻫﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻋﮑﺲﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺮﺧﻮرد ﻣـﯽﺷـﺪ ﮐـﻪ ﮔـﻮﯾﯽ‬

‫آﺛﺎري ﺑﯽﻧﺎم و ﻧﺸﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﮑﺒﺎرهي ﺷـﻤﺎر ﻣﺼـﺮفﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌـﻪاي ﺑﺴـﯿﺎر‬

‫ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻫﻪي ‪ 1930‬ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻮد ﺑﺎرز آن را ﻣﯽﺗﻮان در رواج ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن و رﺷـﺪ ﻣﺎﻟﮑﯿـﺖ‬

‫ﺧﻮدرو ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺑﺮاي ﺗﻔﺴﯿﺮ وﺿﻌﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﺪﯾﺪ آﺛﺎري ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬

‫ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ وﯾﮋه در اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﺟﺪﯾﺪي از ﻓﻀﺎﻫﺎي‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻓﻀﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم در زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﺑﺎ آنﻫﺎ ﻣﻮاﺟـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻧـﻪ ﺟﺎﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻓﻘﺮ ﺟﺎﻧﮑﺎه ﯾﺎ ﺑﯽﻋﺪاﻟﺘﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪68‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫راﺑﺮت ﻓﺮاﻧﮏ‪ ،‬در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺖ ﺧﻮد را از زﻧﺪﮔﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ اراﺋﻪ ﮐﺮد‪ .‬او در اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ‬

‫از ﻣﻮﺿﻮعﻫﺎي ﻣﺮﺳﻮم ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ در ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺟﺘﻨﺎب ﮐﺮد و‪ ،‬در ﻋﻮض‪ ،‬ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﺳﺮد و ﻃﻌﻨﻪآﻣﯿﺰ‬

‫از ﻟﺤﻈﺎت ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺎدي ﺑﻪ دﺳﺖ داد‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺲ ﮐﻪ ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ ﻣﻘﺪﻣـﻪي ﮐﺘـﺎب او را ﺟـﮏ ﮐـﺮواك‪،‬‬

‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهي ﻧﺴﻞ ﺑﯿﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬آدﻣﯽ ﺑﺎ دﯾﺪن اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐـﻪ‬

‫دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﮔﺮاﻣﺎﻓﻮن ﺳﮑﻪاي ﻏﻢﺑﺎرﺗﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺗﺎﺑﻮت« )ﻓﺮاﻧﮏ ‪.(5 :1959‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -6-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪Thomas Leuthard‬‬

‫راﺑﺮت ﻓﺮاﻧﮏ در ﺳﻮﺋﯿﺲ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ آﻣﺪ و از ﭼﺸﻢ ﯾﮏ ﻏﺮﯾﺒﻪ ﺑﻪ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ دﻫﻪي ‪ 1950‬ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﺴﺖ‪ .‬او ﺑﺎ‬

‫دورﺑﯿﻦ و ﺧﻮدروﯾﯽ ﻗﺪﯾﻤﯽ و ﺑﺎ ﺑﻮرﺳﯿﻪاي ﮐﻪ از ﻃﺮف ﮔﻮﮔﻦﻫﺎﯾﻢ درﯾﺎﻓـﺖ ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪ ،‬راه ﺳـﻔﺮ در ﭘـﯿﺶ‬

‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﮔﺮاﻣﺎﻓﻮنﻫﺎي ﺳﮑﻪاي و ﺗﺎﺑﻮتﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﮔﺎوﭼﺮانﻫـﺎ‪ ،‬ﺟـﺎدهﻫـﺎي ﺧـﺎﻟﯽ و ﻃـﻮﻻﻧﯽ‪،‬‬

‫ﻣﺠﺘﻤﻊﻫﺎي ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ واﻗﻊ در زﻣـﯿﻦﻫـﺎي دوراﻓﺘـﺎده‪ ،‬ﭘـﺮﭼﻢﻫـﺎ و دوﭼﺮﺧـﻪﺳـﻮاران‪ ،‬دراﯾـﻮﯾﻦ ﺳـﯿﻨﻤﺎﻫﺎ و‬

‫ﺻﻨﺪﻟﯽﻫﺎي آراﯾﺶﮔﺮان ﻋﮑﺲﺑﺮداري ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻓﺮاﻧﮏ در زﻣﺎﻧﻪاي از آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ زﻧـﺪﮔﯽ‬

‫‪69‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻋﺎدي داﺷﺖ ﺑﻪ اﺳﻄﻮره ﺑﺪل ﻣﯽﺷﺪ؛ و ﺣﺘﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎي ﭘﯿﺶ ﭘﺎ اﻓﺘﺎده و ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ در ﺣﺎل اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﻻﯾﯽ‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﮑﺲﻫﺎ آدمﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت »ﻓﻘﯿﺮ« ﯾﺎ »ﮐﺎرﮔﺮ« و ﯾﺎ‪ ،‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫـﯿﭻ ﮔﻮﻧـﻪي‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﺎﺻﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻣﺜﻞ ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮاﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎﯾﯽ ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ ﭼﺸﻢ دوﺧﺘـﻪاﻧـﺪ‪:‬‬

‫ﺑﻪ دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎدهي ﭘﯿﺶ رو‪ ،‬ﭘﺮدهي ﺳﯿﻨﻤﺎ‪ ،‬ﯾﺎ رژهاي در ﺣﺎل ﮔﺬر‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻫﯿﭻ واﻗﻌﯿﺖ ﻣﻬﻤـﯽ را‬

‫در اﯾﻦ ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﺗﻮدار و ﻫﺸﯿﺎر ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﻮﻋﯽ اﺣﺴﺎس »در آن ﺟﺎ ﺑﻮدن« را دارﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﺣﺴـﺎس‬

‫ﺷﺎﻫﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﻇﺮ ﭼﯿﺰ ﺑﺎاﻫﻤﯿﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮاﻧﮏ از آن ﻧﻮع ﻣﺴـﺘﻨﺪﻧﮕﺎري ﮐـﻪ زﻧـﺪﮔﯽ را آﺑﺴـﺘﻦ وﻗـﺎﯾﻊ‬

‫ﻣﻬﻤﯽ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﮑﺎس ﺑﺎﯾﺪ آﻧﻬﺎ را در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﺎورد و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﺟﺘﻨﺎب ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐـﻪ او‬

‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از وﻗﺎﯾﻊ ﺑﯽﺷﻤﺎري ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ رخ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ذاﺗﺎً ﻣﻌﻨـﺎي ﺧﺎﺻـﯽ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬ﮔﺮﭼـﻪ‬

‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﻬﺎ درﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﮑﺴﯽ ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ از وﻗﺎﯾﻊ دﯾﮕﺮ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘـﻪي‬

‫ﻣﻬﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻮتﻫﺎ ﻏﻢﺑﺎرﺗﺮ از ﮔﺮاﻣﺎﻓﻮنﻫﺎي ﺳﮑﻪاي ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دﻗﯿﻘﺎً ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﺖ ﮐﻪ‬

‫ﭘﺎﯾﮕﺎن ﻗﺪﯾﻤﯽ اﻫﻤﯿﺖﻣﻨﺪي ﺑﺮﭼﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ؛ از اﯾﻦ ﭘﺲ ﻣﻮﺿﻮع ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻫﻢ ﭘﺮاﮐﻨﺪه اﺳﺖ و ﻫﻢ‬

‫ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬و درﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪهي ﻫﺮ آن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺎس را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﯾﺎ ﻣﺠﺬوب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨﮏ واﻗﻌﯿﺖﻫﺎ‬

‫ﮐﻤﺘﺮ از ﻧﻤﻮدﻫﺎ اﻫﻤﯿﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﭘﺮوژهي ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎﯾﯽ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫ﮐﻪ دﻧﯿﺎ را ﺑﺮﺣﺴﺐ ذﻫﻨﯿﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻮﯾﺖﻫﺎ‪ ،‬و ﻟﺬتﻫﺎي ﺧﺎص ﺧﻮد ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮاﻧﮏ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ در ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎي دﻫﻪي ‪ 1950‬را ﭘﺮﻋﻈﻤﺖ ﻧﺸﺎن ﻧﻤـﯽداد‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً در ﻫﻤـﺎن‬

‫زﻣﺎن‪ ،‬وﯾﻠﯿﺎم ﮐﻠﯿﻦ ﺑﻪ ﺷﯿﻮهاي از ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﻋﮑﺲﺑﺮداري ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﯽﻧﻈﻤﯽ و ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺑﻮدن زﻧﺪﮔﯽ در‬

‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻫﺎﻻ ﺑﻼف در ﻣﻮرد آﻧﻬﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬

‫‪70‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -7-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪Thomas Leuthard‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻋﮑﺲﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ...‬اﻫﻤﯿﺖ ﻫﻨﺮي و روانﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺧﺎﺻﯽ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ ارزش ﺻـﺪق آﻧﻬﺎﺳـﺖ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻋﮑﺲﻫﺎ ﮐﻪ ﺳﺒﮏ و ﻣﻮﺿﻮع آﻧﻬﺎ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻫﻤـﺎﻫﻨﮕﯽ دارﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻮﺿـﻮعﻫـﺎي ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺷـﮑﻠﯽ‬

‫ﺗﺼﺎدﻓﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺗﮑﻪﻫﺎﯾﯽ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت اﺗﻔـﺎﻗﯽ ﭼﯿـﺪه ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪،‬‬

‫ﺑﯽﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎب ﻗﻄﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻏﯿﺮﻋﺎدي در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﺗﻮﺻﯿﻔﺎت ﺗﻮﺟﻪﻣـﺎن‬

‫را از ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ درون آن ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﻣﻌﻄـﻮف ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬ﺑـﻼف ‪ .(99 :1985‬در‬

‫ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎي ﭘﺮازدﺣﺎم ﻋﮑﺲﻫﺎي ﮐﻠﯿﻦ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪي ﻋﻄـﻒ ﻋﮑـﺲ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ در ﻋﻨﺼـﺮي ﻧﯿﻤـﻪ ﭘﻨﻬـﺎن‪ ،‬در‬

‫ﭘﺲزﻣﯿﻨﻪي ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺷﻬﺮي ﮐﻪ او ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﻧﺎآرام‪ ،‬ﺷﻠﻮغ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻬﻨﺠﺎر‪ ،‬و ﺳﺮد اﺳﺖ‪ .‬از آن ﭘﺲ‪،‬‬

‫اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﻏﺎﻟﺐ ﻣﺸﺎﻫﺪه و ﺑﺎزﻧﻤـﺎﯾﯽ ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﺗﻮﺳـﻂ ﮔﺰارﺷـﮕﺮان ﺑـﺪل ﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧـﯽ از‬

‫ﻋﮑﺎﺳﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﯾﺎ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﺮداﺷﺖ دﯾﮕﺮي از زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻬﺮي اراﺋﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً در ﻋﮑﺲﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ راﺟـﺮ‬

‫‪71‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﯿﻦ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ در ﻏﺮب ﻟﻨﺪن ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮي ﺧﻮدﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﯽﭘﺮده‪ ،‬و ﺻﻤﯿﻤﯽ از زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم در‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﻠﻪﻫﺎ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻔﺎوت زﯾﺎدي ﺑﺎ آﺛﺎر ﻣﺴﺘﻨﺪ ﭘﯿﺸﯿﻦ در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ داﺷﺖ )ﻣﯿﻦ ‪.(1986‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ در ﺣﺎل ﺗﺤﻮل ﺑﻮد و آﺷﮑﺎرا ﻣﻮﺿﻮع ﺟﺪﯾـﺪي اراﺋـﻪ ﻣـﯽﮐـﺮد و ﯾـﺎ ﻣﻀـﺎﻣﯿﻦ ﻗـﺪﯾﻤﯽ را ﺑـﺎ‬

‫ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﺗﺎزهاي ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺎر ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري »ذﻫﻨـﯽ« ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣـﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﻫـﻢ در‬

‫اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻫﻢ در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ را از ﭘـﺮوژهي ﺳﯿﺎﺳـﯽاي‬

‫ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎً ﺑﻪ آن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد رﻫﺎﻧﯿﺪ و ﺑﺮاي ﻋﮑﺎﺳﺎن اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫـﻢ از ﻣﻮﺿـﻮعﻫـﺎي ﺳـﻨﺘﯽ‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ و ﻫـﻢ از ﻗﻮاﻋـﺪ ﺑﺎزﻧﻤـﺎﯾﯽ ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻨـﮏ ﻟـﯽ ﻓﺮﯾﺪﻟﻨـﺪر ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ‬

‫ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ آﮐﻨـﺪه از ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽﻫـﺎي ﺗﺼـﻮﯾﺮي ﺧﻠـﻖ ﻣـﯽﮐـﺮد و ﻣـﯽﮔﺬاﺷـﺖ ﺳـﺎﯾﻪي ﺧـﻮدش ﺑـﺮ روي‬

‫ﻣﻮﺿﻮعﻫﺎﯾﺶ ﺑﯿﻔﺘﺪ ﺗﺎ اﻓﺘﺨﺎر ﺣﻀﻮري ﺳﺎﯾﻪوار در آن ﺻﺤﻨﻪ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﻣﻮﺿﻮعﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑﻮدﻧـﺪ اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬ﻣـﺜﻼً ﻋﮑـﺲﻫـﺎي ﺗـﻮﻧﯽ ري ﺟـﻮﻧﺰ در ﯾـﮏ روز ﺗﻌﻄﯿـﻞ‪:‬‬

‫ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎي روزاﻧﻪي اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ )‪ ،(1974‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽﻫﺎ را در ﺣﺎل ﺑـﺎزي‪ ،‬ﺑﯿـﻞ ﺑﺮﻧـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ‬

‫ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ ﻋﮑﺎس در زﻣﯿﻨﻪي زﻧﺪﮔﯽ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﮑﺲﻫﺎي اﻏﻨﯿﺎ و ﻓﻘﺮا را ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﺮده ﺑـﻮد؛ ﻣـﺜﻼً‬

‫ﻋﮑﺲ ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر و ﺑﺎﻧﻮي ﺧﺎﻧﻪ را در دو ﺻﻔﺤﻪي روﺑﺮوي ﻫﻢ ﻗـﺮار داده ﺑـﻮد‪ ،‬ﮐـﻪ ﻣـﯽﺷـﺪ ﺗﻔـﺎوت و اﻣﺘﯿـﺎز‬

‫ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ را در آن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬در دﻫﻪي ‪ ،1960‬ﻋﮑﺎﺳﺎن ﻣﺸﺘﺎق ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺮداﺷـﺖﻫـﺎي‬

‫ﺷﺨﺼﯽﺗﺮي از ﺳﺮﺷﺖ زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪72‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -8-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪Thomas Leuthard‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ‪ ،‬ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1975‬ﺗﺎ ‪ 1980‬ﻧﻘﻄﻪ اوج و ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ در اروﭘـﺎ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻃﺮﻓﺪاران ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد ﮔﺮي وﯾﻨﻮﮔﺮاﻧﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ داﺷﺘﻦ ‪ 3‬ﺣﻠﻘﻪ ﻓﯿﻠﻢ ﻋﮑﺎﺳﯽ‬

‫ﺷﺪه ﺳﯿﺎهوﺳﻔﯿﺪ در روز از ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎي ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻼش او ﺻﺪ ﻋﮑﺲ در روز ‪36500 ،‬‬

‫ﻋﮑﺲ در ﺳﺎل و ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻋﮑﺲ در ﻃﯽ ﺳﯽ ﺳﺎل ﻋﮑﺎﺳﯽ وي ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﺎﺋﻮﻟﻮ ﭘﻠﮕـﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻋﮑـﺎس‬

‫ﺧﺒﺮي؛ از ﺳﺎل ‪ 1985‬ﺗﺎ ‪ 1987‬در ﯾﮏ ﻣﻮﺳﺴﻪي اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ در رم ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان دﺳـﺘﯿﺎر در ﮐﻨـﺎر ﻋﮑﺎﺳـﺎن‬

‫زﯾﺎدي ﮐﺎر ﮐﺮد اﻣﺎ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺗﺠﺎري‪ ،‬او را راﺿﯽ ﻧﮑﺮد و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﺒﺮي روي آورد‪ .‬او ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ‬

‫ﻋﮑﺲﻫﺎي اوﻟﺶ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻬﺎﺟﺮت و ﺑﯽﺧﺎﻧﻤﺎﻧﯽ در رم ﺑﻮد ﺑﻪ ﭘﺎرﯾﺲ رﻓﺖ و ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﺶ را ﺑـﻪ آژاﻧـﺲ‬

‫‪ VU‬اراﺋﻪ داد‪ ،‬ﭘﻠﮕﺮﯾﻦ ﺗﺎﮐﻨﻮن از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ زﯾﺎدي ﻧﻈﯿﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮت‪ ،‬اﯾﺪز‪ ،‬ﺗﺮورﯾﺴﻢ و ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺬﻫﺒﯽ‬

‫ﺳﯿﺎﻫﺎن )‪ (voodoo‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪" :‬ﺑﻌﺪ از درﮔﯿـﺮي ﮐـﻮزوو در ﺳـﺎل ‪ 1999‬ﮐـﻪ اوﻟـﯿﻦ‬

‫‪73‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺗﺠﺮﺑﻪي ﺟﺪي ﻣﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪام از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺻﺮف‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﻏﯿﺮﻋﺎدي زﻧﺪﮔﯽ در اﻃﺮاﻓﻢ ﺟﻠـﺐ‬

‫ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ در آن ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؛ ﺷﺠﺎﻋﺖ و ﻣﯿﻞ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ‪ .‬ﻣﻦ‬

‫ﻣﻌﺘﻘﺪم ﮐﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﺧﯿﻠﯽ ارزﺷﻤﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ".‬ﺑﻌﺪ از واﻗﻌﻪي ﮐﻮزوو ﭘﻠﮕﺮﯾﻦ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده زﻧـﺪﮔﯽ‬

‫اداﻣﻪ داد‪" .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺜﻞ ﯾﮏ زﺑﺎن ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮب ﺑﻪ اﯾـﻦ زﺑـﺎن ﺻـﺤﺒﺖ‬

‫ﮐﻨﯿﺪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﻔﮑﺮ زﯾﺎد ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ ".‬ﮔﺰارش ﭘﻠﮕﺮﯾﻦ در ﺳﺎل ‪ 1995‬از اﯾﺪز در اوﮔﺎﻧﺪا او را ﻣﻮﻓـﻖ‬

‫ﺑﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﺟﺎﯾﺰه اول‪ World Press Photo‬ﮐﺮد‪ .‬ﻋﮑﺲﻫﺎي او در ﻟﺒﻨﺎن ﺗـﺮس و ﻧـﺎﺗﻮاﻧﯽ ﻣـﺮدم را در ﺑﺮاﺑـﺮ‬

‫ﺣﻤﻼت ﺑﯽوﻗﻔﻪ ﻫﻮاﯾﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻧﺸﺎن ﻣـﯽدﻫـﺪ و وﺣﺸـﺖ و ﻧﺎاﻣﯿـﺪي در ﺧـﺎﻧﻮادهﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺷـﺎﻫﺪ ﻣـﺮگ‬

‫ﻋﺰﯾﺰاﻧﺸﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ را ﺑﺮاي ﻣﺎ آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪" :‬ﻣﻦ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗـﺎ ﻫﻨﮕـﺎم ﭘﻮﺷـﺶ ﺧﺒﺮﻫـﺎ ﺑـﻪ‬

‫ﻋﻤﻘﺸﺎن ﺑﺮوم و آن ﺳﻮي داﺳﺘﺎن را ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ ".‬وي ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﻫﺸﺖ ﺟﺎﯾﺰه از ‪World Press‬‬

‫‪ Photo‬ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از دﯾﮕﺮ ﺟﻮاﯾﺰ او ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ‪ Visa D'Or‬از ﺟﺸﻨﻮاره "ﭘﺮﭘﯿﻨﯿﺎن" در ﺳﺎل ‪ ،1995‬ﺟﺎﯾﺰه‬

‫‪ Leica Medal of Excellence‬در ﺳﺎل ‪ ،2001‬ﺟـﺎﯾﺰه ‪ ،Olivier Rebbot‬ﺟـﺎﯾﺰه ‪Overseas Press Club‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ 2004‬و ﺟﺎﯾﺰه ‪ Robert Capa Gold Medal‬اﺷﺎره ﮐﺮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 2006‬اﻣﺘﯿـﺎز ‪ 30000‬دﻻري‬

‫ﯾﻮﺟﯿﻦ اﺳﻤﯿﺖ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ اﻧﺴﺎﻧﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮد‪ .‬وي در ﺳﺎل ‪ 2007‬ﺑﺮاي ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "وﻗﺘﯽ‬

‫در ﺣـﺎل ﻣـﺮگ ﺑـﻮدم" )‪ ،(As I was Dying‬ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪي درﯾﺎﻓـﺖ ﺟـﺎﯾﺰهي ‪Leica European Publishers‬‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺬار و ﺗﮑﺎندﻫﻨﺪه از رﻧﺞ اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﺎن ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻋﮑﺎﺳﺎن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ اﯾـﻦ ﻋﮑﺎﺳـﺎن‪،‬‬

‫ﻗﺒﻞ از ﻓﺸﺮدن دﮐﻤﻪ ﺷﺎﺗﺮ دورﺑﯿﻦ‪ ،‬درﺳﺖ در ﻟﺤﻈﻪ اي ﮐﻪ ﺳﻮژه را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ذﻫﻦ ﺷﺎن ﻧﻘﺶ‬

‫ﻣﯽ ﺑﻨﺪد‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪-‬ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ از "دﯾﺪن و واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن دادن" اﺳﺖ‪" .‬دﯾﺪن" ﺑﺨﺶ‬

‫ﻣﻬﻢ ﺑﺮاي ﺷﺮوع اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﺮي ﮐﺎرﺗﯿﺮ ﺑﺮﺳﻮن ﯾﺎ ﯾﻮﺟﯿﻦ اﺳﻤﯿﺖ‪ ،‬ﻣﺎرﺗﯿﻦ ﭘﺎر‪ ،‬ﻟﯽ ﻓﺮﯾﺪﻟﻨﺪر‬

‫و ﯾﺎ ﮐﺮﯾﺲ وﯾﮑﺰ از اﺳﺘﺎدان ﺑﺰرگ اﯾﻦ ژاﻧﺮ از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﺮي ﮐـﺎرﺗﯿﺮ ﺑﺮﺳـﻮن" در ﯾﮑـﯽ از‬

‫‪74‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻫﺎﯾﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪" :‬ﻋﮑﺎﺳﺎن ﻫﻢ ﭼﻮن ﭘﺮواﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬آن ﻫﺎ از ﻋﮑﺴﯽ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ دﯾﮕﺮ در ﺣﺎل ﭘـﺮواز‬

‫ﮐﺮدن اﻧﺪ‪".‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -9-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪Thomas Leuthard‬‬

‫ﺟﻮل ﻣ‪‬ﯿﺮُوﯾﺘﺰ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ و ﺗﺎﺛﯿﺮ از آﺛﺎر ﮐﺎرﺗﯿﻪ ﺑﺮﺳﻮن و روﺑﺮت ﻓﺮاﻧﮏ ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﺧﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬

‫ﺣﺮﻓﻪ اي آﻏﺎز ﮐﺮد ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ رﻧﮓ را ﺑﺎ وﺳﻮاس ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺎﺧﻪ از ﻋﮑﺎﺳﯽ اﻓﺰود‪ .‬در اواﯾـﻞ دﻫـﻪ‬

‫ي ‪ ،70‬ﺟﻮل اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ واﺣﺪي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "رﻧـﮓ" را در رﺷـﺘﻪ ي ﻋﮑﺎﺳـﯽ در داﻧﺸـﮕﺎه ‪Cooper‬‬

‫‪Union‬ﺗﺪرﯾﺲ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از ﻋﮑﺎﺳﺎن ﻣﺸﻬﻮر اﻣﺮوز ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت رﻧﮕﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ از ﺷـﺎﮔﺮدان‬

‫ﺟﻮل ﻣ‪‬ﯿﺮُوﯾﺘﺰ ﺑﻮده اﻧﺪ‪ .‬وي ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ دو دوﺳﺖ دﯾﮕﺮش اﺳﺘﺎﻓﻦ ﺷﻮر و وﯾﻠﯿﺎم ا‪‬ﮔﻠﺴﺘُﻦ اوﻟـﯿﻦ ﮔـﺮوه از‬

‫ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ رﻧﮓ‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎﯾﯽ را ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ ﺑـﻪ ﻧﻤـﺎﯾﺶ درآوردﻧـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬

‫ﻋﮑﺲ ﻫﺎ در آﻣﺮﯾﮑﺎ و اروﭘﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺴﯿﺎري را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﮐـﺮد و ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪان ﺟـﻮان زﯾـﺎدي را ﺑـﻪ وﯾـﮋه در‬

‫آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫‪75‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺟﻮل ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪" :‬دﯾﺪن ﺑﯽ واﺳﻄﻪ ي ﻣﺤﯿﻂ اﻃﺮاﻓﻢ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﻧﮕﯿﺰه ي ﻣﻦ ﺑﺮاي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﯽ از آن را ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ؛ ﯾﮏ ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﯾﮏ ارﺗﺒﺎط دو ﺳﻮﯾﻪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﮐﺴﺮي‬

‫از ﺛﺎﻧﯿﻪ رو ﺑﻪ روي ﻣﻦ و دورﺑﯿﻨﻢ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻣﺎﻫﯿﺖ اﺻﻠﯽ ﻋﮑﺎﺳـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺸـﺎﻫﺪه ي‬

‫ﻃﺒﯿﻌﺖ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺑﺪون ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮﯾﻦ دﺧﻞ و ﺗﺼﺮﻓﯽ‪ .‬ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ‬

‫ﺑﺮﺳﯿﺪ و ﺗﺎ ﺟﺎي ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ " .‬ﺟﻮل ﺗﺎﮐﯿﺪ دارد ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ را ﺑـﺎ ﻋﮑﺎﺳـﯽ‬

‫ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺛﺒﺖ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه در ﺧﯿﺎﺑﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻧﻤﺎﯾﺸـﮕﺮ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ‪ .‬وي در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ " :‬در ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ ﺷـﻤﺎ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺷـﺨﺺ ﺧﺎﺻـﯽ را‬

‫ﻫﺪف ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻗﺮار ﺑﺪﻫﯿﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ رﻓﺘﺎر آدم ﻫﺎ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﯿﺪ و آن ﻟﺤﻈـﻪ ي ﺧـﺎص را ﺑـﻪ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﺑﮑﺸـﯿﺪ‪.‬‬

‫"زﻣﺎن" ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺷﺎﺧﺼﻪ در ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ"‪ .‬ﻣ‪‬ﯿﺮُوﯾﺘﺰ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ‪ 16‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮده و ﻋﮑﺲ‬

‫ﻫﺎﯾﺶ را در ‪ 350‬ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺎه و ﮔﺎﻟﺮي ﺑﻪ ﻧﻤـﺎﯾﺶ ﻋﻤـﻮم درآورده اﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺎﺧﺺ ﺗـﺮﯾﻦ ﮐﺘـﺎب وي ‪Cape‬‬

‫‪ Light‬ﻧﺎم دارد ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺑﯿﺶ از ‪ 100‬ﻫﺰار ﻧﺴﺨﻪ از آن ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬از دﯾﮕـﺮ ﮐﺘـﺎب ﻫـﺎي‬

‫وي ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ؛ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻫﻞ ﺗﻮﺳﮑﺎن؛ ﻧﻮر و درون‪ ،‬و ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽ ﻣﺮﮐﺰ‬

‫ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬ﻣ‪‬ﯿﺮُوﯾﺘﺰ ﺟﺰو اوﻟﯿﻦ ﻋﮑﺎﺳﺎﻧﯽ ﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺣﺎدﺛﻪ ي ﺳﻘﻮط ﺑﺮج ﻫـﺎي‬

‫ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ در ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻮزه ي ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﻣﻮﻓﻖ ﺑـﻪ ﻋﮑﺎﺳـﯽ و ﺟﻤـﻊ آوري‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﺎﻣﻞ ‪ 8‬ﻫﺰار ﻗﻄﻌﻪ ﻋﮑﺲ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻃﯽ ﺳـﺎﻟﻬﺎي ‪ 2002‬ﺗـﺎ ‪ 2005‬در ﺷـﻬﺮﻫﺎﯾﯽ‬

‫ﭼﻮن اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل‪ ،‬ﭘﺎرﯾﺲ‪ ،‬روم‪ ،‬ﻟﻨﺪن‪ ،‬ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬ﻣﺴﮑﻮ و ‪ 200‬ﺷﻬﺮ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮض دﯾـﺪ ﺑـﯿﺶ از ‪ 4‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن از‬

‫ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬اﺧﯿﺮا ﺟﻮل ﻣ‪‬ﯿﺮُوﯾﺘﺰ در ﯾﮏ ﺗﻮر دور دﻧﯿﺎ ‪ 117‬ﻗﻄﻌﻪ از آﺛﺎرش را ‪ -‬ﻃـﯽ ‪ 45‬ﺳـﺎل‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺣﺮﻓﻪ اي‪ -‬در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي ﺑﺎ ﻧﺎم " ﻏﯿﺮ ﻣﻌﻤﻮل" ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ درآورده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﮑـﺲ ﻫـﺎ در ﭘـﺎﯾﯿﺰ‬

‫ﺳﺎل ‪ 2008‬ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪76‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -10-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪Thomas Leuthard‬‬

‫وﯾﻮﯾﺎن ﻣﺎﯾﺮ زﻧﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ آﺛﺎرش ﺑﻌﺪ از ﻣﺮﮔﺶ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬وﯾﻮﯾﺎن در ﺑﻬﺎر ‪ 1951‬ﺑﻪ ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﻣﯽ‬

‫رود و در ﻣﺪت ‪ 5‬ﺳﺎل ﻣﺸﺎﻏﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﺳـﺎل ‪ 1956‬ﺑـﻪ‬

‫ﺷﯿﮑﺎﮔﻮ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1972‬در ﺧﺎﻧﻮادهي »‪ «Gensburg‬و ﭘﺲ از آن در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي دﯾﮕـﺮي‬

‫ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺮﺳﺘﺎر ﺑﭽﻪ اﺳﺘﺨﺪام ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1987‬وﻗﺘﯽ ﺑﺮاي ﮐﺎر ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪي ﺧﺎﻧﻮادهي »‪ «Usiskin‬رﻓﺖ‬

‫ﻫﻤﺮاﻫﺶ ‪ 200‬ﺟﻌﺒﻪي ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺎن ﻧﮕﺎﺗﯿﻮ‪ ،‬ﻓﯿﻠﻢ و آﻟﺒﻮمﻫﺎي ﻋﮑﺴﯽ ﺑﻮد‬

‫ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺣﺪود‪ 30‬ﺳﺎل ﻋﮑﺎﺳﯽ او ﺑﻮد‪ .‬او ﮐﻢﮐﻢ از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺳﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻋﮑﺎﺳـﯽ رﻧﮕـﯽ ﺗﻤﺎﯾـﻞ‬

‫ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و ﺳﺒﮏ ﮐﺎرش را ﻫﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮ داد و دﯾﮕﺮ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺮاي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﺳـﻔﺮﻫﺎي درونﺷـﻬﺮي ﻣـﯽرﻓـﺖ و‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ آﺑﺴﺘﺮه ﺳﺮﮔﺮم ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﺑﻪ ﯾﺎد دارﻧﺪ ﮐﻪ او در آﺧﺮﯾﻦ ﻣﺎهﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﺑـﺎ‬

‫آﻧﻬﺎ‪ ،‬از ﺗﻮدهي زﺑﺎﻟﻪﻫﺎي ﻣﺤﻠﻪ ﻋﮑﺲ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬او ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﮑﺲﻫﺎي درﺧﺸﺎن ﺧﻮد را در دو دﻫﻪي ‪ 1950‬و‬

‫‪77‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ 1960‬ﻣﯿﻼدي ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﯾﺮ روزﻫﺎي ﺗﻌﻄﯿﻞ و اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺘﺶ را ﺑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻠـﻪﻫـﺎي‬

‫ﻗﺪﯾﻤﯽ و ﮐﻮﭼﻪﻫﺎي ﻓﻘﯿﺮﻧﺸﯿﻦ ﺷﯿﮑﺎﮔﻮ ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﺶ را در ﺣﻤـﺎم ﮐﻮﭼـﮏ اﺗـﺎﻗﺶ‪ ،‬ﮐـﻪ‬

‫ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﮑﻢ ﺗﺎرﯾﮏﺧﺎﻧﻪ را داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﺎپ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮي ﺣﻮزه اي در داﻧﺶ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺼﻮﯾﺮي ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ زﯾﺮ ﺷﺎﺧﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ اﻧﺠﻤـﻦ‬

‫ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮي ) ‪ ( IVSA‬ﮐﻪ ﻣﺘﻮﻟﯽ اﻧﺘﺸﺎرات و ﮐﻨﻔﺮاﻧﺴﻬﺎي ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ در ﺑﺎب ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮي اﺳﺖ رﺷﺪ و ﭘﺮورش ﯾﺎﻓﺖ ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪي ﻣﻮﺳﺴﺎن اﯾﻦ اﻧﺠﻤﻦ‪ IVSA ،‬ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ و ﻓﯿﻠﻢ ﺳﺎزي ﻣﺴﺘﻨﺪ در ﯾﮏ ﻗﺎﻟﺐ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ دارد ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﺗﺼـﻮﯾﺮي‪-‬‬

‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺼﻮرت ﺗﺌﻮرﯾﮑﯽ ‪ -‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﻮع ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮي و دﻧﯿﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑـﻮده و از‬

‫ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﺘﺮﯾﺎل ﺗﺼﻮﯾﺮي در روش ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺸـﺎﺑﻪ ﻣﻮﺳﺴـﻪ ﻣـﺬﮐﻮر ‪ ،‬اﺧﯿـﺮا اﻧﺠﻤـﻦ‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ‪ ،‬ﮔﺮوه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮي را ﺗﺎﺳﯿﺲ ﮐﺮده و ﺷﺒﮑﻪ اي از ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان‬

‫و ﮐﺎدرﻫﺎي آﮐﺎدﻣﯿﮏ‪ ،‬در اﯾﻦ زﯾﺮﺷﺎﺧﻪ ﻋﻠﻤﯽ روي روش ﻫﺎ و روش ﺷﻨﺎﺳﯽ آن ﻣﺸﻐﻮل ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﭘـﮋوﻫﺶ‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺎن ﺗﮓ‪ ،‬در ﮔﺰﯾﺪهي ﻣﻘﺎﻻﺗﺶ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺑﺎر ﺑﺎزﻧﻤـﺎﯾﯽ )‪ ،(1988‬اﻓـﺰاﯾﺶ ﭼﺸـﻤﮕﯿﺮ ﻗـﺪرت ﻋﮑﺎﺳـﯽ را در‬

‫ﻧﯿﻤﻪي دوم ﺳﺪهي ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ و »ﻫﻢدﺳﺘﯽ« ﻋﮑﺎﺳﯽ را در ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﻧﻮع ﺧﺎﺻﯽ از‬

‫ﻧﻈﺎرت و ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺟﺮﯾﺎن وارﺳﯽاي ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐـﻪ ﻓﻮﮐـﻮ از آن‬

‫ﺑﺎ ﻧﺎم »روﯾ‪‬ﻪي اﺑﮋهﺳﺎزي و ﻣﻨﻘﺎدﺳﺎزي« ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ در اﯾـﻦ ﺟﺮﯾـﺎن‪ ،‬زﻧـﺪﮔﯽﻫـﺎي ﻋـﺎدي ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬

‫ﮔﺰارش‪ -‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﯾﺎ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﮑﺲ‪ -‬درﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺤﻠﯿﻠـﯽ درﺑـﺎرهي ﮐـﺎرﮐﺮد‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﭘﺮوژهي اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎﻧﻪي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽاي را ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺪتﻫـﺎ ﺑـﺎ‬

‫آن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﺮدﯾﺪي ﺟﺪي ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ اﯾﻨﮏ ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﻮد ﮐﺎرﺑﺮد ﻋﻠﻨﯽ ﯾﺎ ﺑﯽﻗﯿـﺪ و‬

‫ﺷﺮط ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪي اﺑﺰاري ﺑﺮاي ﻧﻈﺎرت و ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آن در آﺷﮑﺎر ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺎﻫﯿﺖ رﻧﺞ ﯾـﺎ‬

‫‪78‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻓﻘﺮ در راﺳﺘﺎي اﺻﻼح اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻫﻢ دﺳﺖ ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫﺎﯾﯽ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﻘﺶ آﻧﻬﺎ اﻋﻤﺎل ﻧﻈﺎرت‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪» .‬ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي« ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ آﺷﮑﺎر ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮيﻫﺎ در زﻧـﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﺑﮑﻨـﺪ‪-‬‬

‫زﯾﺮا ﺳﻨﺪي ﮐﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﻧﺴﺨﻪﺑﺮداري از واﻗﻌﯿﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ -‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺰﺋﯽ از ﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ‪،‬‬

‫واﻗﻌﯿﺘﯽ را ﺑﺮﻣﯽﺳﺎزد ﮐﻪ ادﻋﺎي ﻧﺸﺎن دادﻧﺶ را دارد‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬زﯾـﺮا در ﭼـﺎرﭼﻮب‬

‫ﻣﻮاﺿﻊ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﻮاﺿﻌﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻈﺎم ﻗﺪرت ﻫﺴﺘﻨﺪ آﻧﻬـﺎ را‬

‫ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺟﻮﻟﯿﻦ اﺳﺘﻼﺑﺮاس‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬درﺑﺎرهي ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﮓ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -11-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪Thomas Leuthard‬‬

‫ﺗﮓ »ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري« را‪ -‬ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻫﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪» -‬ﻃﺮﺣﯽ رﺳﺘﻪاي و اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر‬

‫از ﺑﺤﺮانﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ از ﻃﺮﯾـﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪاي ﻣـﺮﺗﺒﻂ در ﺧﺼـﻮص‬

‫اﺻﻼﺣﺎت ﺳﺎﺧﺘﺎري‪ ،‬اﻗﺪاﻣﺎت ﮐﻤﮑﯽ و دﺧﺎﻟﺖﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر در ﻧﻈﻢ ﮔﻔﺘﻤﺎن‪ ،‬رﻓﻊ‬

‫اﺧﺘﻼف ﻋﻘﯿﺪه‪ ،‬و ﺣﻔﻆ ﺗﻮاﻓﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺑﻪ اﺟﺮا درﻣﯽآﯾﺪ«‪ .‬در اﯾﻦ دﯾـﺪﮔﺎه ﺑﺎزاﻧﺪﯾﺸـﺎﻧﻪ‪،‬‬

‫‪79‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻋﻘﯿﺪهي ﺗﮏ ﺗﮏ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ درﮔﯿﺮ آناﻧﺪ‪ -‬از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺑﺮاﻧﺪازي ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪداري ﮐﺮدﻧـﺪ‪ -‬ﺑـﻪ‬

‫ﮐﻠﯽ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ در ﺧﺪﻣﺖ زدوﺑﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﺷـﻤﺮده‬

‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺿﺎﻣﻦ ﺑﻘﺎي ﻧﻈﺎماﻧﺪ )اﺳﺘﻼﺑﺮاس ‪.(136 :1997‬‬

‫‪ -7-2-2‬ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه‬

‫ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﺛﺒﺖ و ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺎدي اﺳﺘﻮار ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻨﮏ ﺧﻮد اﯾﺪهي »زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺎدي و‬

‫روزﻣﺮه« ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻣﻌﻀﻞ آﻓﺮﯾﻦ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﯿﺶ از آن ﮐﻪ ﺻـﺮﻓﺎً روﺷـﯽ ﺑـﺮاي ﺛﺒـﺖ ﮐـﺮدن ﺑـﻪ‬

‫ﺣﺴﺎب آﯾﺪ‪ ،‬وﺳﯿﻠﻪاي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫـﺎ و ﺗﻔـﺎوتﻫـﺎي ﺧـﻮد را ﺑﯿـﺎن‬

‫ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ دان اﺳﻠﯿﺘﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ از ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪهي ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪهي ﻓﻌـﺎل‬

‫آﻧﻬﺎ ﺑﺪل ﺷﻮﯾﻢ‪:‬‬

‫دورﺑﯿﻦ در ﻣﻘﺎم اﺑﺰاري ﻓﻌﺎل ﺑﺮاي ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ وﺳﯿﻠﻪاي اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﺮدن وﺿﻌﯿﺖ ﻓﺮد )ﺷﺮاﯾﻂ‬

‫زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﮐﺎر و رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺧﻠﻖ ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﻣﺘﻔﺎوت از ﺧﻮد‪ ،‬ﺟﻨﺴﯿﺖ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ‪ ،‬ﮔﺮوه ﺳﻨﯽ‪ ،‬ﻧﮋاد و ﻏﯿﺮه؛ ﺑـﻪ‬

‫دﺳﺖ آوردن ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺳﻮاد دﯾﺪاري( ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮ او؛ وﺳﯿﻠﻪاي اﺳـﺖ ﺑـﺮاي اراﺋـﻪي ﻣﺒﺎﺣﺜـﺎت و‬

‫ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت؛ ﺑﺮاي ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ ﮐﻨﺶ؛ ﺑﺮاي ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدن ﻟـﺬت دﯾـﺪاري در ﻣﻘـﺎم ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨـﺪهي ﺗﺼـﺎوﯾﺮ و ﻧـﻪ‬

‫ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪهي آﻧﻬﺎ؛ ﺑﺮاي درك ﻓﻀﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﯿﻨﯿﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑـﻪ آن )اﺳـﻠﯿﺘﺮ ‪:1983‬‬

‫‪.(246‬‬

‫‪80‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -12-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪Thomas Leuthard‬‬

‫ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ ﺑﺮ روي »ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﺧﻮد« ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬

‫دﻟﯿﻞ ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ داﺷﺘﻪ و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿـﻞ ﮐـﻪ آﺷـﮑﺎرا ﻣـﺪﻋﯽ ﺻـﺮاﺣﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮاي‬

‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺼﻮد ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺷﮑﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ دﺳـﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑـﻪ‬

‫ﺧﻼﻗﯿﺖ و ﻧﻮآوري رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ دﺳﺖ ﻣـﯽﮐﺸـﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐـﺎري از اﯾـﻦ دﺳـﺖ ﻧﺘﯿﺠـﻪي ﻋﻤـﻞ‬

‫ﮔﺮوهﻫﺎي اﻗﻠﯿﺖ و ﺗﺸﮑﻞﻫﺎي ﻓﻤﯿﻨﯿﺴﺘﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ در ﺑﺮﺧﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎي ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً‬

‫ﮔﺮوه اﻗﻠﯿﺖ ﺷﺮق ﻟﻨﺪن‪ ،‬ﻫﺎﮐﻨﯽ ﻓﻠﺸﺮز‪ ،‬ﭘﺮوژهي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﻮد را در اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻨﺶﻫـﺎ‬

‫و ﻣﻔﺎﻫﯿﻤﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﺎدري‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪداري و ﺑﭽﻪداري ﺟﻨﺒﻪاي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎي‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از اﻧﻮاع ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎي ﻣﻮﻧﺘﺎژ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺘﻦ و ﺷﻌﺎر ﺑﻬﺮه ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺠﻼ ﮐﻠﯽ در ﺳـﺎل ‪،1979‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻋﮑﺲﻫﺎي ﻓﻤﻨﯿﺴﺘﯽ ﺧﻮد را آﻣﺎده ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺧﻄﻮط ﮐﻠﯽ اﯾﻦ ﻣﺤﺪودﯾﺖ را ﺗﺮﺳﯿﻢ‬

‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ روﯾﮑﺮد »ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ« ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﻨﺘﯽ را ﻣﺸﮑﻞآﻓﺮﯾﻦ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ رﺳﺎﻧﻪ‪،‬‬

‫ﺧﻮد‪ ،‬ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ دﻻﻟﺘﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪي ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ اراﺋﻪ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪،‬‬

‫‪81‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺑﯿﻨﻨﺪه ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻈﺎم ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و از اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻤﻼً در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺧﻠﻖ ﻣﻌﻨﺎ درﮔﯿـﺮ اﺳـﺖ ﻧﯿـﺰ آﮔـﺎه‬

‫ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ روﯾﮑﺮد ﺑﻪ روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﻋﻘﯿﺪهاي ﺑﺮﻣﯽﺧﯿﺰد ﮐﻪ ﻋﮑﺲ را »ﭘﻨﺠﺮهاي ﺑﯽﭘﺮده رو ﺑﻪ ﺟﻬﺎن« ﻣﯽداﻧـﺪ‬

‫)ﮐﻠﯽ ‪ .(42 :1979‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐ‪‬ﻠﯽ از ﭘﺮوژهي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑـﺎ ﭘـﺮداﺧﺘﻦ ﺑـﻪ‬

‫آن‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺿﻤﻨﯽ اﯾﻦ ادﻋﺎي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ »وﻓﺎداري ﺑﻪ ﻧﻤﻮدﻫﺎ« را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﭘﺮوژهﻫﺎﯾﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺳﻮژﮔﯽ اﻧﺴﺎن را ﺑﺮرﺳـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ‬

‫زﻧﺪﮔﯽ ﻃﺒﻘﻪي ﮐﺎرﮔﺮ از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﺴﯿﺖ‪،‬‬

‫ﻧﮋاد و ﮔﺮاﯾﺶ ﺟﻨﺴﯽ در ﭼﺎرﭼﻮب اﻧﻮاع دﯾﮕﺮي از ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫﺎ و ﮐﺮدوﮐﺎرﻫـﺎي ﻋﮑﺎﺳـﯽ‪ -‬ﮐـﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪﺷـﺎن ﺑـﺮ‬

‫ﻧﻮﻋﯽ دﻏﺪﻏﻪي ﺑﺮﺷﺘﯽ در ﻣـﻮرد ﺳـﺎﺧﺘﻦ و ﺳـﺮﻫﻢ ﮐـﺮدن در ﻋﮑﺎﺳـﯽ اﺳـﺖ‪ -‬ﺑﺮرﺳـﯽ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻠﯿـﺖ‬

‫ﮐﺮدوﮐﺎرﻫﺎي واﻗﻊﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ در اﻓﺸﺎي ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺷﺮاﯾﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﯾﺎ در ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺮﺷﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ‬

‫زﻧﺪﮔﯽﻫﺎي ﻣﺎ در ﻣﻘﺎم ﺳﻮژه‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازهي ﮐﺎرﻫﺎي زﯾﺮ ﺳﻮال رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎن راﺑﺮﺗﺲ ﮔﻔﺘـﻪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﯾـﻦ‬

‫ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﮔـﺮﻓﺘﻦ از ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﺑـﺎ »ﮐـﺎﻫﺶ اﻫﻤﯿـﺖ ﻃﺒﻘـﻪ در ﺳﯿﺎﺳـﺖﻫـﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ« و‬

‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ از ﺧﻮد ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ او ﺑﻪ ﺟـﺎي اﯾﻨﮑـﻪ ﺻـﺮﻓﺎً اﯾـﻦ ﻣـﻮج ﻋﮑﺎﺳـﯽ‬

‫ﻣﺴﺘﻨﺪ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬

‫ﻫﯿﭻ ﻧﻮع ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺳﻮژهﻫﺎي داراي ﻫﻮﯾﺖ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون دﺧﺎﻟﺖ ﻋﮑﺎس در ﺟﺮﯾـﺎن ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻣﻌﻨـﺎ‬

‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎس‪ ،‬ﺧﻮاه ﮐﺎر اﺳﺘﻮدﯾﻮﯾﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺧﻮاه ﺑﻪ ﺷﯿﻮهي ﻣﺮﺳﻮم ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﺗﻬﯿـﻪ‬

‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﻧﻤﺎدﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻫﻮﯾﺖ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ را ﺷﮑﻞ ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ و ﺗﻌﯿـﯿﻦ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻃﺒﻘﻪي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬راﺑﺮﺗﺲ ‪.(13 :1993‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﻋﮑﺎﺳﺎن ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻧﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﮐﺎر و زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺎرﮔﺮان را ﺑـﻪ ﺳـﺒﮑﯽ ﻧﺸـﺎن‬

‫ﻣﯽدادﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪ زﯾﺎدي ﻣﺪﯾﻮن اﺷﮑﺎل ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﮐﺎر ﻋﮑﺎﺳـﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴـﯽ ﺗﺒـﺎري‬

‫‪82‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﭼﻮن ﮐﺮﯾﺲ ﮐﻠﭗ‪ ،‬ﻧﯿﮏ ﻫﺠﺰ و ﮔﺮوه اﮔﺰﯾﺖ ﻓﺘﻮﮔﺮاﻓﯽ )ﻧﯿﮑﻠﺲ ﺑ‪‬ﺘﯽ‪ ،‬ﮐﺮﯾﺲ اﺳﺘﯿﻞ‪ -‬ﭘﺮﮐﯿﻨﺰ و ﭘﻞ ﺗﺮور(‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫اﺷﮑﺎل ﻣﺘﻔﺎوت و ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﺸﻬﻮدي در ﺳﻨﺖ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ؛ اﻟﺒﺘﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺟﻪﺷﺎن ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ذﻫﻨﯿﺖ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻮد و ﭼﻨﺪان در ﻗﯿﺪ ﮐﺸﻒ »واﻗﻌﯿﺖﻫﺎي ﻧﺎﮔﻮار« زﻧـﺪﮔﯽ ﻃﺒﻘـﻪي ﮐـﺎرﮔﺮ‬

‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﻓﺮض اﯾﻨﮑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ درك ﺑﻮده اﻣﺎ اﺧﯿﺮاً ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗـﺮ ﺷـﺪه‪ ،‬ﻣﻌﻘـﻮل‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬رژي دوران ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﯽﺳﺎزد ﮐﻪ‪ ... :‬ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ و ﻫﻤﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ :‬در ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در‬

‫واﻗﻊ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد؟ اﯾﻦ ﭼﯿﺰ اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻً اﺑـﮋهي ﺑـﺪﯾﻬﯽ آن ﺳـﻨﺪ ﻓـﺮض‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ...‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬اﯾﻦ اﺑﮋه ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻫﻢ ﭘﺎي ﺑﺮداﺷﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺎ از آن ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨـﺪ و از ﻧـﻮ‬

‫ﺷﮑﻞ ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬و ﻫﻢ ﭼﻨـﺎن ﭘﺮﺳـﺶ اﺳﺎﺳـﯽ درﺑـﺎرهي ﻣﻮﺿـﻮع )اﯾﻨﮑـﻪ ﻋﮑـﺲ درﺑـﺎرهي ﭼﯿﺴـﺖ و ﻫﻨﮕـﺎم‬

‫ﻋﮑﺲﺑﺮداري ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﺛﺒﺖ و ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد( ﺑﻪ ﻗﻮ‪‬ت ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﺎزه ﻣﺴﺌﻠﻪي درﯾﺎﻓﺖ ﻫﻢ ﻣﻄﺮح‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪) .‬دوران ‪.(38 :1999‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -13-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺛﺮ ‪Thomas Leuthard‬‬

‫‪83‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫اﯾﻦﻫﺎ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎﯾﯽ اﺳﺎﺳﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري در ﺑﻄﻦ ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ آن‬

‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دﻧﯿـﺎي ﻫﻤـﻮاره در ﺣـﺎل ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻓـﻦآوريﻫـﺎ و ﮐﺎرﺑﺴـﺖﻫـﺎي ﻋﮑﺎﺳـﯽ‬

‫ﻣﻮﺿﻮﻋﯿﺖ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﮔﺬر از ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﻏﺮب اﯾﻨﮏ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ در ﮐﺸﻮر اﯾﺮان ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ؛‬

‫‪ -8-2-2‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ در اﯾﺮان ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ در اﯾﺮان را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ آﻏﺎز ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺸﺮوﻃﯿﺖ ﺷـﺮوع ﺷـﺪه‬

‫ﺑﻮد ﻫﻤﮕﺎم داﻧﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ وﺳﻌﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﮐﺎرﺑﺮد ﻋﮑﺴﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷـﺪ و ﺑـﺪﯾﻦ‬

‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﺤﻮﻻت اﺳﺎﺳﯽ در ﻋﮑﺲﻫﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﮑﺲﻫﺎي اﯾﻦ دوران ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﻣﺘﻔﺎوت اﺳـﺖ‪ .‬دوران‬

‫ﭘﻬﻠﻮي دوم ‪ ،‬دوران ورود ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻓﻨﻮن و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻪ اﯾﺮان و رويآوري ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﺑﻪ ﺷـﯿﻮهﻫـﺎي‬

‫ﻣﺪرن ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ دوران ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺗﺠﻬﯿـﺰات ﻋﮑﺎﺳـﯽ و ﮔﺴـﺘﺮش ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﻣﻄﺒﻮﻋـﺎت‪ ،‬ﻋﮑـﺲ ﺑـﻪ‬

‫ﻋﻨﺼﺮي ﻣﻬﻢ و ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺪل ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﮐﻤﺎﺑﯿﺶ روﻧﻘﯽ داﺷﺖ ﺑﺎ ﮐﻮدﺗـﺎي ‪ 28‬ﻣـﺮداد‬

‫‪ 1332‬ﻫ‪ .‬ش دوﺑﺎره دﭼﺎر رﮐﻮد و رﺧﻮت ﺷﺪ و ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﺣﺎﺷﯿﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓـﺖ ‪.‬ﻋﮑـﺲﻫـﺎي دﻫـﻪ‪ 30‬و ‪40‬‬

‫ﺷﻤﺴﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ و رﺳﻤﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ 40‬ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﻇﻬﻮر و ﮔﺴﺘﺮش ﮔﺮاﯾﺸﺎت ﻫﻨﺮي‬

‫و ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺷﺪن ﻣﺒﺎرزات ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪﺗﺪرﯾﺞ ﻓﻀﺎي ﺟﺪﯾﺪي ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ را ﻧﯿﺰ ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ دوره ﭘﻬﻠﻮي‪ ،‬ﺣﻠﻘﻪ ﻣﻔﻘﻮده و دوره ﺗﺎرﯾﮏ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﯾﺮان اﺳـﺖ؛ ﯾﻌﻨـﯽ اﻃﻼﻋـﺎت ﻣـﺮﺗﺒﻂ‬

‫ﮐﻤﺘﺮ از دوران ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻠﺶ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪ‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ روﺑﻪرو ﺷﺪه و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ دوﻟـﺖ ﭘﻬﻠـﻮي‪ ،‬اﯾـﻦ اﻣﮑـﺎن را ﺑـﻪ‬

‫ﻋﮑﺎﺳﺎن ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺣﺮﻓﻪاي اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻗـﺪرت ﻋﮑﺎﺳـﯽ و ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽﻫـﺎي ﻫﻨـﺮ‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ در اﻓﺸﺎي واﻗﻌﯿﺖﻫﺎ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﺷﺪه ﺗﺎ در اﯾـﻦ دوره‪ ،‬زﯾـﺎد ﺑـﻪ آن ﺗﻮﺟـﻪ‬

‫‪84‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻧﺸﻮد‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ در اﯾﺮان ﭘﯿﺶ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﭼﻨﺪان ﭘﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﻧﺪارد اﯾﻦ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﺑﺪﻧﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ ﺻﺤﻨﻪ ﻫﺎﯾﯽ از ﺗﺎرﯾﺦ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم در ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻘﻼب اﯾﺮان در ﺳﺎل ‪ ،1357‬زﻣﯿﻨﻪﺳﺎز ﮔﻮﻧﻪاي ﺗﺠﺪد اﯾﺮاﻧﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ را ﭼﺸـﻢ ﻣﺪرﻧﯿﺘـﻪ‬

‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﭼﺸﻢ ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ )ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ .(104 :1385،‬ﻋﮑـﺲ ﻫـﺎي ﺧﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ‬

‫ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﻞ وﻗﻮع ﺗﻈﺎﻫﺮات و ﺣﻀﻮر ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع اﯾﻦ ﻋﮑﺲﻫﺎ ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎريِ اﺗﻔﺎﻗﺎﺗﯽ اﺳﺖ‬

‫ﮐﻪ در ﺷﻬﺮ رخ ﻣﯽداد‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﺎن در ﭘﯽ ﺛﺒﺖ اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﭘﺲ زﻣﯿﻨﻪاي ﺑﺮاي اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت‬

‫ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﺎل ﻫﺎي ‪ 1358‬ﺗﺎ ‪ 1375‬ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در ﻋﮑﺎﺳﯽ اﯾـﺮان رخ داد‪ .‬ﻣﻬـﻢﺗـﺮﯾﻦ آنﻫـﺎ راﻫﯿـﺎﺑﯽ رﺷـﺘﻪي‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻫﻨﺮ و داﻧﺸﮑﺪهي ﺻﺪاوﺳﯿﻤﺎ در ﺳﺎل ‪ 1362‬ﺑـﻮد‪ .‬ﺣﻀـﻮر ﻋﮑﺎﺳـﯽ در ﮐﻨـﺎر‬

‫ﻫﻨﺮﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﻨﺮ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ دوره ﺗﺮﮐﯿﺐﺑﻨﺪي ﻣﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ‬

‫ﻋﮑﺎﺳﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤـﺪ ﻏﻔـﻮري از داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن ﻋﮑﺎﺳـﯽ داﻧﺸـﮕﺎه ﺗﻬـﺮان ﺑـﻮد ﮐـﻪ در ﺳـﺎل ‪1368‬‬

‫ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﯿﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﮑﺲﻫﺎي او ﮐﻪ از ﺗﻬﺮان در ﺳﺎل ‪ 1364‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﮔﺮاﯾﺶ ﻣﺴـﺘﻨﺪﻧﮕـﺎري‬

‫وﺟﻮد دارد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺟﻨﮓ اﯾـﺮان و ﻋـﺮاق رخ داد‪ ،‬ﺗﻤـﺎم ﺗﻮﺟـﻪ ﻋﮑﺎﺳـﺎن ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﺟﻨـﮓ و ﺟﺒﻬـﻪ رﻓـﺖ‪.‬‬

‫ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در دورهي ﺟﻨﮓ از ﺗﻬﺮان وﺟﻮد دارد ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ اﻋﺰام ﻧﯿﺮو ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ‬

‫ﺟﻨﮓ از ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 1359‬ﺗﺎ ﻣﺮداد ‪ 1367‬اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫در دورهي ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺟﺎﺳﻢ ﻏﻀﺒﺎﻧﭙﻮر و ﺳﺎﺳﺎن ﻣﺆﯾﺪي از ﻣﻮﺷﮏﺑـﺎران ﺗﻬـﺮان در ﺳـﺎل‬

‫‪ 1367‬ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﮑﺲﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﻋﮑﺲﻫﺎي اﻧﻘﻼب در ﭘـﯽ ﻣﺴـﺘﻨﺪﻧﮕﺎري ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ‬

‫ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻋﮑﺲﻫﺎ ﺷﻬﺮ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻢﺗﺮي ﺑﺎزي ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﮑﺲﻫﺎي ﺳﺎﺳﺎن ﻣﺆﯾﺪي در ﮐﺘﺎب »ﺗﻬﺮان‪،‬‬

‫ﭘﻨﺠﺎه روز از ﺟﻨﮓ«‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻮﺷﮑﯽ ﮐﺸﻮر ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 1368‬ﺑـﻪ ﭼـﺎپ رﺳـﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺎﺳﻢ ﻏﻀﺒﺎﻧﭙﻮر ﻫﻢ از اﯾﻦ ﻣﻮﺷﮑﺒﺎران ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﮐـﺮد ﮐـﻪ در ﮐﺘـﺎب »آﺳـﻤﺎن و زﻣـﯿﻦ‪ :‬ﮔـﺰارش‬

‫‪85‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺗﺼﻮﯾﺮي ﭘﻨﺠﺎه روز ﺣﻤﻠـﻪ ﻣﻮﺷـﮑﯽ ﺑـﻪﺗﻬـﺮان« در ﺳـﺎل ‪ 1376‬ﭼـﺎپ ﺷـﺪ )ﻏﻀـﺒﺎﻧﭙﻮر؛ ‪ .(1376‬ﺟﺎﺳـﻢ‬

‫ﻏﻀﺒﺎﻧﭙﻮر ﻫﻢ از داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻮد‪ .‬او در داﻧﺸﮕﺎه ﻫﻨﺮ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮد و در ﺳﺎل ‪ 1367‬ﻓـﺎرغاﻟﺘﺤﺼـﯿﻞ‬

‫ﺷﺪ‪ .‬او ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﻮارﻧﮕﺎرهﻫﺎ دارد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت رﻧﮕﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺷﺪهاﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل‬

‫‪ 1369‬ﻣﻬﺮان ﻣﻬﺎﺟﺮ در داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺷﻬﺮ و ﻣﻨﺎﻇﺮ ﺷـﻬﺮي« اراﺋـﻪ داد‪ .‬او در اﯾـﻦ‬

‫ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺷﻬﺮ و ﻣﻨﺎﻇﺮ ﺷﻬﺮي را از آﻏﺎز ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻋﮑﺎﺳﯽ در اروﭘﺎ و اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮرﺳـﯽ ﮐـﺮد‪ .‬اﯾـﻦ اﻃﻼﻋـﺎت در‬

‫ﻋﮑﺲﻫﺎي او ﺣﻀﻮر ﺑﺎرزي دارد‪ .‬ﺷﻬﺮ ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﯽ ﻋﮑﺲﻫﺎي اوﺳﺖ‪ .‬در ﻋﮑـﺲﻫـﺎي او ﻧﻘـﺶ ﻣـﺮدم ﺷـﻬﺮ‬

‫ﺗﻬﺮان ﻫﻢ ﮐﻤﺮﻧﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻀﻮر ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻋﻼﺋﻢ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺧﯿﺎﺑﺎن و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺮرﻧﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﮑﺲﻫﺎي‬

‫اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪﻧﺪ )ﻣﻬﺎﺟﺮ؛‪ .(1369‬در ﺳﺎل ‪ 1372‬ﮐﺘﺎب ﻋﮑﺴﯽ ﺑﻪ ﻧـﺎم »ﺗﻬـﺮان در ﯾـﮏ ﻧﮕـﺎه«‬

‫ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻋﮑﺲﻫﺎي اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﻣﺤﻤـﺪ اﺳـﻼﻣﯽراد‪ ،‬ﺣﻤﯿـﺪ ﺧﻀـﻮﻋﯽ‬

‫اﺑﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﯿﮑﻮل ﻓﺮﯾﺪﻧﯽ و ﮔﺮوﻫﯽ از ﻋﮑﺎﺳﺎن زﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﻬﻤﻦ ﺟﻼﻟﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬اﻋﻀـﺎي اﯾـﻦ ﮔـﺮوه ‪ ،‬اﺳـﻌﺪ‬

‫ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪ ،‬ﻫﺎدي ﻫﺮاﺟﯽ و ﺣﺴﯿﻦ ﻫﻨﺮﯾﺎري ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎس ﻣﺮادي ﺟﻮراﺑﯽ‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮي ﻋﮑﺎﺳﯽ داﻧﺸﮕﺎه‬

‫ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﻋﮑﺲﻫﺎي ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪاش را ﺑﺎ ﻧﺎم»از راه آﻫﻦ ﺗﺎ ﺗﺠﺮﯾﺶ« در ﺳﺎل ‪ 1373‬ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ اﯾـﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎﻧﻮراﻣﺎ و رﻧﮕﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺳﺎل ﮐﺘﺎب »ﺗﻬﺮان« ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻋﮑﺲ را ﻧﺼـﺮاﷲ‬

‫ﮐﺴﺮاﺋﯿﺎن و ﺣﻤﯿﺪه ذواﻟﻔﻘﺎري‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎل ﯾﺤﯿﯽ دﻫﻘﺎﻧﭙﻮر از ﺗﻔﺮﺟﮕﺎهﻫـﺎي ﺗﻬـﺮان‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﮐﺮد‪ .‬او اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ را در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ« ﭼﺎپ ﮐﺮد‪ .‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﻫﻢ رﻧﮕﯽ و ﻫﻢ ﺳﯿﺎه و‬

‫ﺳﻔﯿﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺎپ اﯾﻦ ﮐﺘﺎبﻫﺎ از ﺗﻬﺮان و ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن ﺗﺼﺎوﯾﺮي از ﺗﻬﺮان در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻣﻮﺿـﻮع ﻣﻬﻤـﯽ اﺳـﺖ‬

‫)دﻫﻘﺎﻧﭙﻮر؛‪ .(1374‬ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ دوره‪ ،‬ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﯽ از ﻋﮑﺲﻫﺎي ﺗﻬﺮان ﻗﺪﯾﻢ ﭼﺎپ ﺷﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ در اﯾﻦ دوران‬

‫در ﮐﺘﺎبﻫﺎ ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ از ﺗﻬﺮان در ﻫﻤﺎن دوران ﭼﺎپ ﺷﺪ‪ .‬در دورهي دوم اﮐﺜﺮ ﻋﮑﺎﺳﺎن ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻋﮑﺎﺳـﯽ از‬

‫ﺷﻬﺮ روي آوردﻧﺪ در رﺷﺘﻪي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ 1376‬ﺑﻪ ﺑﻌـﺪ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬

‫ﺷﺪ؛ ﻫﻨﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳﯿﺎﺳﯽ و آزاديﻫﺎي ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﺎ دﻧﯿﺎي ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ارﺗﺒـﺎط ﭘﯿـﺪا ﮐـﺮد‪ .‬دراﯾـﻦ‬

‫‪86‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺳﺎلﻫﺎ ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﻋﺮﺻﻪي ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﭼﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺆﻟﻔﻪي ﻣﻬﻤﯽ از ﻫﻨﺮ ﭼﻨـﺪ‬

‫رﺳﺎﻧﻪاي ﻧﻤﻮد ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ارﺗﺒﺎط ﻋﮑﺎس ﺷﺄن ﻫﻨﺮي ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨـﺪ )ﻣﻬـﺎﺟﺮ‪ .(106 :1385،‬در اﯾـﻦ‬

‫دوره ﻋﮑﺎﺳﺎن دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن زدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ از ﭼﻨـﺪ ﻋﮑـﺲ در ﯾـﮏ ﺗﺮﮐﯿـﺐﺑﻨـﺪي‪ ،‬ﻗﻄـﻊﻫـﺎي‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ دورﺑﯿﻦ و ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻣﻮﺿـﻮع ﮐﺎرﺷـﺎن از ﺗﮑﻨﯿـﮏﻫـﺎي‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در اﯾﻦ دوران وارد ﺷﺪن دورﺑﯿﻦ دﯾﺠﯿﺘـﺎل ﺑـﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻬﺮ ﻫﻢ‪ ،‬در ﮐﺎرﻫﺎي ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺑﯿﺶﺗﺮي ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﯽ ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻬﯿﺎر ﺣﺎﺟﺘﻤﻨـﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪاي ﺑـﻪ ﻧـﺎم‬

‫»ﺗﻬﺮان« در ﺳﺎل ‪ 1376‬ﮐﺎر ﮐﺮد‪ .‬او در اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬از ﭘﺎﻧﻮراﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و ﺗﺼﺎوﯾﺮ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ رﻧﮕـﯽ‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽرﺿﺎ روحﻧﻮاز ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي »آﺳﻤﺎن ﺷـﻬﺮ« را در ﺳـﺎل ‪ 1378‬ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﮐـﺮد‪ .‬ﻋﮑـﺲﻫـﺎي اﯾـﻦ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮي از ﺷﻬﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در آﺳﻤﺎن ﻧﺸﺎﻧﻪﻫـﺎي ﺷـﻬﺮ ﻣﺜـﻞ ﭼـﺮاغ ﺑـﺮق‬

‫وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﺷﻬﺮﯾﺎر ﺗﻮﮐﻠﯽ در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي »ﺷﺐ« وي‪ ،‬رﻧﮓ ﺣﻀـﻮر ﭘﺮرﻧﮕـﯽ داﺷـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ در‬

‫ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 80-1379‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺴﻌﻮد اﺳﮑﻨﺪري ﻋﮑـﺎس دﯾﮕـﺮي اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﺳـﺎلﻫـﺎي ‪80-1378‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي »ﺧﯿﺎﺑﺎن« را از ﺗﻬﺮان ﮐﺎر ﮐﺮد‪ .‬ﻋﮑﺲﻫﺎي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي او ﺳﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻮرد ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‬

‫ﺑﺎ ﺷﻬﺮ در ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ وﺿﻮح ﻣﺸﻬﻮد اﺳـﺖ‪ .‬ﯾﺤﯿﯽ دﻫﻘﺎﻧﭙﻮر در ﺳـﺎل ‪ 1381‬ﻋﮑﺴـﯽ از ﺧﯿﺎﺑـﺎن ﺑﻬـﺎر‬

‫ﺗﻬﺮان ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬او از ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎي روي در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﮐﺮد و آنﻫﺎ را ﭘﺸﺖ و رو و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﭼﺎپ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﯽ‬

‫و ﺷﺶ ﻋﮑﺲ از اﯾﻦ ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎ در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﯾﮏ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﻠﯽ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽداد‪ .‬رﺿﺎ ﭘﺎﯾﺪاري از داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن‬

‫داﻧﺸﮕﺎه آزاد‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 1381‬از ﻣﺘﺮو ﺗﻬﺮان ﻋﮑﺎﺳﯽ ﮐﺮد و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي ﭼﻨﺪ ﻋﮑﺲ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐـﺮد ﺗـﺎ‬

‫ﻋﮑﺲ ﺟﺪﯾﺪي از ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻋﮑﺲﻫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪ .‬ﺑﻬﻨﺎم ﺻﺪﯾﻘﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ از داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧﺸـﮕﺎه‬

‫ﺗﻬﺮان ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي »اﮐﺒﺎﺗـﺎن ﻏـﺮب ﺗﻬـﺮان« را در ﺳـﺎلﻫـﺎي ‪ 87-1383‬اﻧﺠـﺎم داد‪ .‬او در اﯾـﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ از‬

‫ﻋﮑﺲﻫﺎي ﺳﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻫﻤﻪي اﺟﺰاء ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪي اﻧﺴﺎن اﺳﺖ اﻣﺎ در اﯾﻦ ﺗﺼـﺎوﯾﺮ‬

‫ﺣﻀﻮر ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻬﺮان ﻣﻬﺎﺟﺮ در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ »ﭼﺮاغ ﻗﺮﻣﺰ« از ﻓﻀﺎي ﻣﺼﻠﯽ ﺗﻬﺮان ﻋﮑﺎﺳﯽ ﮐﺮد‪ .‬او اﯾـﻦ‬

‫‪87‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻧﺎﺗﻤﺎم را در ﮐﻨﺎر ﻋﮑﺲ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﯾﺮﻧﻮﯾﺲ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬آورد‪ .‬ﻋﮑﺲ اﺻﻠﯽ از ﺗﺮﮐﯿﺐ‬

‫دو ﻋﮑﺲ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﺑﺰرگﺗﺮ ﻣﺼﻠﯽ و ﻋﮑﺲ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺷﻤﺎر ﭼﺮاغ ﻗﺮﻣـﺰ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﻬﻤـﻦ‬

‫ﺟﻼﻟﯽ در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي »ﻣﻨﻈﺮه ﺷﻬﺮي«‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻇﺮي روي ﻣﯽآورد ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﺶﭘﺎ اﻓﺘﺎده ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺼﺎوﯾﺮ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﯿﺰ ﺳﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫زﯾﻨﺐ ﺳﺎﻻروﻧﺪ در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم »داﺧﻠﯽ‪ -‬ﺧﺎرﺟﯽﺗﺮ« از ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﺎﻫﻮارهاي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻋﮑﺴﯽ از‬

‫ﺗﺨﺖ ﺧﻮاب اﻓﺮاد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ در ﺳﺎل ‪ 1386‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ او در داﻧﺸﮕﺎه ﻫﻨﺮ ﮐﺎر ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻬﺮان ﻣﻬﺎﺟﺮ در ﺳﺎل ‪ 1388‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﯽﺗﺎرﯾﺦ« ﮐﺎر ﮐﺮد‪ .‬او در اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از دورﺑﯿﻦ‬

‫ﭘﯿﻦﻫﻮل اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ دورﺑﯿﻦ و زﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻧﻮردﻫﯽ ﺗﻬﺮان را ﺑﻪ ﺷﻬﺮي ﺧﺎﻟﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺰاﻟﯽ در ﺳﺎل ‪ 1388‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي »ﺟﺎي ﺳﺮ ﺧﻮﺑﺎن« را اﻧﺠﺎم داد‪ .‬او در اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دورﺑﯿﻦ را ﺑـﻪ‬

‫ﺟﺎي ﺳﺮ ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎي ﺷﻬﺮي ﻗﺮار داد و از دﯾﺪ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﻧﮕﺎه ﮐﺮد‪ .‬او در اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از دورﺑـﯿﻦ‬

‫‪ 35‬ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮي ﺑﺎ ﮐﺎدر ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﻏﺰاﻟﯽ از اﺳﻼﯾﺪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺼﺮف ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر‬

‫ﺑﻪ رﻧﮓﻫﺎي ﻏﯿﺮﻃﺒﯿﻌﯽ در ﺗﺼﻮﯾﺮ دﺳﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﺪاﻋﯽ ﮐﻨﻨﺪهي ﻋﮑﺲﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﯽ زﻧﺠﺎﻧﯽ‬

‫در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي »روزﺷﻤﺎري« ﻋﮑﺲﻫﺎي ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان را ﺑﺎ دﺳﺘﮑﺎري در ﻓﻮﮐﻮس ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ اراﺋﻪ ﮐﺮده ﮐﻪ ﺷﻬﺮ‬

‫ﺗﻬﺮان ﺷﺒﯿﻪ ﻣﺎﮐﺖ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ي »ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري ﻧﺎواﺿﺢ« ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ ﻣﻨﺰوي در ﺳﺎل ‪1389‬‬

‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬او از دورﺑﯿﻦ ﻗﻄﻊ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻓﯿﻠﻢ ‪ 35‬ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﻋﮑﺲﻫﺎي اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﺳـﯿﺎه و‬

‫ﺳﻔﯿﺪﻧﺪ‪ .‬اﺣﺴﺎن ﺑﺮاﺗﯽ در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي »زﻣﯿﻦِﺑﺎزي« در ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎل از زﻣﯿﻦﻫﺎي ﺑﺎزي ﺧﺎﻟﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﮐـﺮد‪.‬‬

‫ﺳﺎﯾﺖ ﺗﻬﺮان‪ 24‬در ﺳﺎل ‪ 1380‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻋﮑﺲﻫﺎي اﯾﻦ ﺳﺎﯾﺖ از ﺷﻬﺮﻫﺎي دﯾﮕﺮ اﯾﺮان ﻫـﻢ‬

‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﮐﺜﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﯾﻦ ﺳﺎﯾﺖ ﺑﺮ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺳﺎﯾﺖ ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ از ﻫﻤـﻪي ﺟﻨﺒـﻪﻫـﺎي‬

‫‪88‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪي ﺗﻬـﺮان ‪ 88‬در ﺳـﺎل ‪ 1388‬از ﻃـﺮف ﻋﮑﺴـﺨﺎﻧﻪي ﺷـﻬﺮ ﺑﺮﮔـﺰار ﺷـﺪ‪ .‬در‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺎه ﮔﺮوﻫﯽ ﺗﻬﺮان‪-‬ﻣﺴﺘﻨﺪ در ﺳﺎل ‪ 1389‬در ﮔﺎﻟﺮي آران ﺑﻪ ﭼﻬﺎر دﻫﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ از ﺗﻬﺮان ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺣﻤﺪ ﻋﺎﻟﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮي از ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان دارد ﮐﻪ در آن از ﻋﮑﺲﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏﺗﺮي ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ در ﺳﺎل ‪ 1355‬ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺷﺒﯿﻪ ﮐﺎرﻫﺎي دﺳﺘﻪي ﺳﻮم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻮآوري او در ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﺶ از اﻧﻘﻼب ﺳﺎل ‪ 1357‬ﻫﻢ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﺎن دﯾﮕﺮ در اﯾﻦ زﻣﺎن‬

‫ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﺮدن وﻗﺎﯾﻊ اﻧﻘﻼب ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺷﻬﺮﯾﺎر ﺗﻮﮐﻠﯽ در ﻣﻘﺪﻣﻪي ﮐﺘﺎب ﻋﺎﻟﯽ‬

‫ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ؛ او در ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﺶ ﺟﻨﺒﻪي ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺴﺘﯽ را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﯽداد‪ .‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ وي در دﻫﻪي ‪ 80‬از ﺗﻬﺮان‬

‫ﺑﺎ ﺑﻘﯿﻪ ﻋﮑﺎﺳﺎن در اﯾﻦ دوره ﻫﻤﺴﻮ اﺳﺖ‪ .‬او از ﻋﮑﺲﻫﺎي رﻧﮕﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و آنﻫﺎ ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﯾﮏ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﻠﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺣﻤﺪ ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﺶﭘﺎ اﻓﺘﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻫﺮ روز‬

‫از ﮐﻨﺎرﺷﺎن رد ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻣﺎ در ارﺗﺒﺎط اﻧﺪ )ﻋﺎﻟﯽ؛ ‪ .(1388‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬

‫ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬آنﻫﺎ را ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻋﮑﺲﻫﺎي ﻣﻬﻤﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫در اﯾﺮان ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي ژاﻧﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دوران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﮑﺎﺳﯽ‬

‫ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ -‬ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ژاﻧﺮي ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺣﻀﻮر ﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اي دارد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﮔﺎﻫﺎ‪ ،‬از‬

‫اﯾﻦ ژاﻧﺮ ﺑﺼﻮرت ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺗﯿﭗ ﻧﮕﺎري و ﯾﺎ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻤﻮاره در ﻓﻀﺎﯾﯽ از‬

‫ﺗﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻟﺬت و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﺧﻮاﻧﺶ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺗﺮي از ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪ را ﻣﯿﺴﺮ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﻓﺮض اﯾﻨﮑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ درك ﺑﻮده اﻣﺎ اﺧﯿﺮا ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺗﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻌﻘﻮل‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬رژي دوران ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ :‬ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ و ﻫﻤﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؛ در واﻗﻊ‬

‫ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ اﯾﻦ ﭼﯿﺰ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ اﺑﮋه ﺑﺪﯾﻬﯽ آن ﺳﻨﺪ ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻼوه اﯾﻦ اﺑﮋه ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻫﻢ ﭘﺎي ﺑﺮداﺷﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺎ از آن ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ و از ﻧﻮ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮد‬

‫‪89‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫)دوران؛ ‪1999‬؛‪ .(38‬اﯾﻦ ﻫﺎ ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺎﺳﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﮕﺎري در ﺑﻄﻦ‬

‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دﻧﯿﺎي ﻫﻤﻮاره در ﺣﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﻦ آوري ﻫﺎ و‬

‫ﮐﺎرﺑﺴﺖ ﻫﺎي ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﯿﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬

‫‪90‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي و روﯾﮑﺮد ﺗﺌﻮرﯾﮏ‬

‫‪ -1-3‬ﻧﻈﺮﯾﻪ‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ از دل ﺟﺴﺖوﺟﻮﯾﯽ ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﺒﯿﯿﻦ زاده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮاي ﺗﺒﯿﯿﻦ اراﺋـﻪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬و‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﮑﺮي و ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ ﺧﺎﺻـﯽ را ﺑﺎزﺗـﺎب ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮﯾـﻪﻫـﺎ در ﻗﺎﻟـﺐ ﭘـﺎراداﯾﻢﻫـﺎ ﯾـﺎ ﻃـﺮز ﻓﮑﺮﻫـﺎي‬

‫ﺗﺜﺒﯿﺖﺷﺪهاي ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺎرﭼﻮب و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺨﯿﻞ آﮐﺎدﻣﯿﮏ را رﻗﻢ ﻣـﯽزﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳـﯽ آﮐﺎدﻣﯿـﮏ‪‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از اﻧﻮاع ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﻧﻈﺮي‪ ،‬اﻋﻢ از ﻋﻠـﻢ‪ ،‬ﻋﻠـﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و زﯾﺒـﺎﯾﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﺻـﻮرت‬

‫ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻧﺸﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺻﻮري ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﺗﻮﺟـﻪ دارد‪ .‬ﻧﻈـﺎمﻫـﺎي‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪاي را ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻗﺮاردادي ﻣﯽداﻧﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮآناﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺎمﻫﺎ اﺳﺎﺳﺎً از ادراﮐﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‬

‫و ﻧﻪ از راﺑﻄﻪي »ﻃﺒﯿﻌﯽ« ﻣﯿﺎن ﺗﺼﻮﯾﺮ و ﻣﺮﺟﻊ آن‪ .‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﭼﺎرﻟﺰ ﺳﻨﺪرس ﭘﯿﺮس‪،‬‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎس آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد‪ :‬ﻧﺸﺎﻧﻪي ﺷﻤﺎﯾﻠﯽ )ﺑﺮاﺳﺎس ﺷـﺒﺎﻫﺖ ﺑـﺎ‬

‫آﻧﭽﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ(‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪي ﻧﻤﺎﯾﻪاي )ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﯾﮏ رد‪ ‬ﯾﺎ ﻋﻼﻣﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ دود ﮐﻪ ﻋﻼﻣﺖ آﺗﺶ اﺳـﺖ(‪،‬‬

‫ﯾﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪي ﻧﻤﺎدﯾﻦ )ﺑﺮاﺳﺎس ﻫﻢآﯾﯽﻫﺎي ﻗﺮاردادي(‪ .‬ﻋﮑﺲﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻫﺮ ﺳﻪ‬

‫‪91‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫وﯾﮋﮔﯽ را دارﻧﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎﯾﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﯾﺎ ﻣﮑﺎن ﯾﺎ ﺷﯽء ﺑﺎزﻧﻤﻮده ﺷـﺪه ﺷـﺒﺎﻫﺖ دارﻧـﺪ؛ ﻧﻤﺎﯾـﻪاي‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﮑﺴﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻪ آن ﻣﻌﻨـﺎ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ اﺳﺎﺳﺎً »رد‪‬ﭘﺎﯾﯽ« از ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻮد اﺳﺖ؛ و ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ زﯾﺮا در ﺑﺎﻓﺖﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ ﺧﺎﺻـﯽ ﻣﻨﺘﺸـﺮ‬

‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻓﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ در آنﻫﺎ ﻣﻌﻨﺎﻫﺎ و ارزشﻫﺎي ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﻣﺘﻔﺎوت ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎ درﺧﻮاﻧﺶ ﺗﺼﻮﯾﺮ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﺪاوم ﻋﻨﺎﺻﺮ را ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿﻤﯽ دﯾﮕﺮ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺶ ﺗﺼﻮﯾﺮ دو ﻧﻮع‬

‫رﻣﺰﮔﺎن وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﯾﮑﯽ رﻣﺰﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻏﻨﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﯾﻌﻨـﯽ آن ﮐُـﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ در ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻣـﺪل ﯾـﺎ‬

‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ و دوم ﮐﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺧﻮاﻧﺶ ﻣﺨﺎﻃﺐ‬

‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﺑﯿﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ از از ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﻣﺸﻬﻮر ﮐُـﺪﻫﺎي ﺗﺼـﻮﯾﺮي ﺑـﻪ دو دﺳـﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ رﻣﺰﮔﺎن ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﻪ دﻻﻟﺖ ﺧﻮد را ﺧﺎرج از ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ و دوم رﻣﺰﮔﺎن وﯾﮋه ﺑﯿﺎن ﺗﺼﻮﯾﺮي‬

‫)وﯾﮋه ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺷﮑﻞ ﻫﺎي ﺑﯿﺎن ﻧﻘﺎﺷﯽ‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺳﯿﻨﻤﺎﺗﻮﮔﺮاﻓﯽ و ‪)(...‬اﺣﻤﺪي‪.(1371:126،‬‬

‫اﻧﺴﺎن ﻫﻤﻮاره در ﻧﻈﺎﻣﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪ زﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬زﺑﺎن‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎﺳـﺖ‬

‫و از اﯾﻨﺮو ﺑﺎ ﺧﻂ‪ ،‬اﻟﻔﺒﺎي ﮐﺮوﻻل ﻫﺎ‪ ،‬آﯾﯿﻦ ﻫﺎي ﻧﻤﺎدﯾﻦ‪ ،‬آداب ﻣﻌﺎﺷﺮت‪ ،‬ﻋﻼﺋﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻏﯿﺮه ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻋﻠﻤﯽ را ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎ در دل زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬

‫روﻻن ﺑﺎرت از ﺳﺎل ‪ 1954‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1956‬ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺎﻫﺎﻧﮥ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ در ‪ Les Lettres Nouvelles‬ﺑﻪ ﭼـﺎپ‬

‫رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻻت اﺑﻌﺎد ﻣﺘﻔﺎوت زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه وﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺮدﻣﯽ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار داده ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻨﺼـﺮي ﮐـﻪ‬

‫ﻣﻘﺎﻻت ﺑﺎرت ﻣﺘﻔﺎوت ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬روﺷﯽ ﻓﮑﺮي ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎرت ﺑﻪ ﮐـﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺗﺤﻠﯿـﻞ وﺗﯿﺰﺑﯿﻨـﯽ و ﺑﺼـﯿﺮت‬

‫ﺷﮕﺮف ﺑﺎرت را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان در ﻧﮕﺎرش اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻻت ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺖ اﻣﺎ ﺷﯿﻮة ﭘﺮداﺧﺘﻦ او ﺑﻪ اﯾـﻦ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﭼﻨـﺎن‬

‫ﻧﺎﻓﺬ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از او ﻧﯿﺰ روش او را دﯾﮕﺮان ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ واﮐﻨﻮن ﮐﺎري ﮐﻪ ﺑﺎرت آﻏـﺎز ﮐﻨﻨـﺪة آن ﺑـﻮد ﺑـﻪ‬

‫اﺣﺘﻤﺎل ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺗﻨﻮﻣﻨﺪﺗﺮﯾﻦ و ﭘﺮﺑﺎرﺗﺮﯾﻦ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺪل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در‬

‫‪92‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮي از ﻧﻈﺮﯾﺎت ﺑﺎرت ذﯾﻞ ﻣﻔﻬﻮم دﻻﻟﺖ و اﺳﻄﻮره‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ اﺳـﺘﻔﺎده از آراء ﻧﺸـﺎﻧﻪ‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺟﺎن ﻓﯿﺴﮏ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫از ﻧﻈﺮ ﺑﺎرت آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ اﻋﺘﺒﺎر‪ ،‬اﺳﺘﺤﮑﺎم ﯾﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ وﯾﮋﮔﯽ ارﺟﺎﻋﯽ آن اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺎر را‬

‫ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪي ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﺘﻨﻮعﺗﺮي‪ -‬ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬روانﮐﺎوي و ﻣﻮاﺿﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ -‬ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ -‬ﺷﺮوع ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺷﻤ‪‬ﻪاي‬

‫از آﻧﻬﺎ در ﮐﺘﺎب اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن در ﺑﺎب ﻋﮑﺎﺳﯽ آﻣﺪه‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﯽﺷﮏ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻣـﺎ ﺑـﺮ اﻣـﻮر ﺳﯿﺎﺳـﯽ و‬

‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ آﻣﺪه‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﯽﺷﮏ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻣﺎ ﺑﺮ اﻣـﻮر ﺳﯿﺎﺳـﯽ و اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﻣﻌﻄـﻮف‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺷﻨﺎﺳﯽ روﻻن ﺑﺎرت و ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺟﺎن ﻓﯿﺴـﮏ ﺣـﻮل ﻣﻔﻬـﻮم‬

‫دﻻﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻮﻻ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻪ دو روش اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ اﺳـﺖ؛‬

‫روش ﻧﺨﺴﺖ‪ :‬ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دورﺑﯿﻦ و دﯾﮕﺮ ﻓﻦ آوري ﻫـﺎي ﺛﺒـﺖ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﺻـﻮرت ﻣـﯽ‬

‫ﭘﺬﯾﺮد و ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ داده ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬دورﺑﯿﻦ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﯾﮏ ﺿﺒﻂ ﺻﻮت ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و‬

‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ از ﺟﻤﻊ آوري ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺑﻪ داده ﻫﺎ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ ﻧﮑﺘـﻪ ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎن ﺗﺼﻮﯾﺮي ﺑﻮاﺳﻄﻪ وﯾﺮاﯾﺸﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﭼﯿﺪن روﯾﺪادﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻔﻬـﻮم آن‬

‫ﭘﯽ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻋﮑﺲ‪ -‬ﮐﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﻏﯿـﺮ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ از ﻋﮑـﺲ‪ -‬ﺗﮑﻨﯿـﮏ دﯾﮕـﺮي ﺑـﺮاي ﺟﻤـﻊ آوري‬

‫اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻣﺘﺪوﻟﻮژﯾﮑﯽ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺎدل ﺗﺼﻮﯾﺮي ﯾـﮏ دﺳـﺘﮕﺎه ﺿـﺒﻂ‬

‫ﺻﻮت ﺑﺎ اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ ﯾﺎ دﯾﮕﺮ روﺷﻬﺎي ﮐﯿﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬در روش دوم ﺑﺎ ﮔﺮدآوري ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺑـﻪ ﻣﺜﺎﺑـﻪ ﺳـﻨﺪ و‬

‫ﺗﺤﻠﯿﻞ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻤﺎن و ﺷﺮاﯾﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را درك ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ از روش‬

‫دوم و ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ آراء روﻻن ﺑﺎرت و ﺟﺎن ﻓﯿﺴﮏ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﺘﻮن ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ‪ .‬در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ از ﺳـﻪ‬

‫ﺳﻄﺢ دﻻﻟﺖ‪ -‬ﻣﻌﻨﺎي ﺻﺮﯾﺢ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ و ﻧﻤﺎدﯾﻦ‪ ،‬اﺳـﻄﻮره‪ -‬در ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻋﮑـﺲ ﻫـﺎ ﺑﻬـﺮه ﻣـﯽ ﺟـﻮﯾﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ؛ روﻻن ﺑﺎرت‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﭘﯿﺮوان ﺳﻮﺳﻮر‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐـﻪ ﮐـﻪ اﻟﮕـﻮ ﻫـﺎي ﻧﻈـﺎم‬

‫‪93‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﻨﺪي را اراﺋﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان در آﻧﻬﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪ ي ﮔﻔﺖ و ﮔﻮﯾﯽ و ﺗﻌﺎﻣﻠﯽ ﻣﻌﻨﺎ را ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﺎ‬

‫ﻋﻨﻮان ﻣﺮاﺗﺐ دوﮔﺎﻧﻪ دﻻﻟﺖ‪ ،‬اﺳﺎس ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺎرت اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ي دﻻﻟﺖ ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻮﺳـﻮر ﺑـﻪ‬

‫آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ دال و ﻣﺪﻟﻮل را در درون ﻧﺸﺎﻧﻪ و ﻧﯿﺰ راﺑﻄﻪ ي ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺼﺪاق ﺧﻮد‬

‫در واﻗﻌﯿﺖ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﻓﯿﺴﮏ؛‪1386‬؛‪ (128‬ﺑﺎرت اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ را ﻣﻌﻨﺎي ﺻﺮﯾﺢ ﻧﺎﻣﯿﺪه اﺳـﺖ‬

‫ﮐﻪ در ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺎم‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎي ﺑﺪﯾﻬﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬دوﻣﯿﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ دﻻﻟﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ‪ ،‬اﺳـﻄﻮره‬

‫و ﻣﻌﻨﺎي ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ اﺻﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎرت ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﯿﻒ ﯾﮑﯽ از ﺳـﻪ ﺷـﯿﻮه اي ﺑـﻪ‬

‫ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻪ دوم دﻻﻟﺖ از ﻃﺮﯾﻖ آن ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺻﻄﻼح اﺛﺮ ﺗﻌﺎﻣﻠﯽ را ﮐﻪ‬

‫در ﻫﻨﮕﺎم روﯾﺎروﯾﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﻮاﻃﻒ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ارزش ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ آﻧﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ‬

‫آﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و زﻣﺎﻧﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﻮي ذﻫﻨﯿﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﯾﺎ دﺳﺖ ﮐﻢ ﻣﺮﺣﻠﻪ ي‬

‫ﻣﯿﺎن ذﻫﻨﯽ در ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازه ي ﻣﻔﺴﺮ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎور ﺑﺎرت‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺘﻘﺎدي ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ در ﻣﺮﺗﺒﻪ ي اول دال ﻗﺮار دارد‪ .‬دال ﻣﺮﺗﺒﻪ ي اول ﻫﻢ ﻧﺸﺎﻧﻪ‬

‫ي ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ وي ﻣﻌﻨﺎي ﺻﺮﯾﺢ آن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ از آن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﻌﻨـﺎي‬

‫ﺿﻤﻨﯽ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻋﮑﺲ ﺑﺮداري از آن اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ در ﺳﻄﺢ ذﻫﻨﯽ ﻋﻤﻠﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫اوﻗﺎت آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ از آن ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﯾﻢ‪ .‬دوﻣﯿﻦ ﺷﯿﻮه از ﺳﻪ ﺷﯿﻮه ي ﺑﺎرت ﮐﻪ در آن ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎ در ﻣﺮﺗﺒﻪ دوم‬

‫ﮐﺎرﻧﺪ‪ ،‬از ﻃﺮﯾﻖ اﺳﻄﻮره اﺳﺖ‪ .‬اﺳﻄﻮره از ﻧﻈﺮ ﺑﺎرت ﺷﯿﻮه ي ﺗﻔﮑﺮ ﯾﮏ ﻓﺮﻫﻨﮓ درﺑﺎره ي ﭼﯿﺰي اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﯿﻮه‬

‫اي از ﺗﻌﺒﯿﺮ ﯾﺎ درك آن‪ .‬ﺑﺎرت اﺳﻄﻮره را زﻧﺠﯿﺮه اي از ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﻣﻌﻨـﺎي ﺿـﻤﻨﯽ‬

‫ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺮﺗﺒﻪ ي دوم دال ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﻄﻮره ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺮﺗﺒﻪ ي دوم ﻣﺪﻟﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ و اﺳﻄﻮره راه ﻫﺎي‬

‫اﺻﻠﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎ در آن در ﻣﺮﺗﺒﻪ دوم دﻻﻟﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﻣﺮﺗﺒـﻪ اي ﮐـﻪ در آن ﮐـﻨﺶ‬

‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ و ﮐﺎرﺑﺮ‪ /‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎرت ﺑﻪ راه ﺳﻮﻣﯽ از دﻻﻟﺖ در اﯾﻦ ﻣﺮاﺗﺐ اﺷﺎره ﻣﯽ‬

‫ﮐﻨﺪ؛ وي آن را ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺷﺊ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺪل ﺑﻪ ﻧﻤﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻗﺮارداد و اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻌﻨـﺎﯾﯽ‬

‫‪94‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﮐﺴﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﯾﺎدآوري ﭼﯿﺰي ﮐﻤﮑﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺑﺎرت درﺑﺎره ي ﻧﻤﺎد ﺑﻄﻮر ﻧﻈﺎم ﻣﻨﺪ ﮐﻤﺘـﺮ از‬

‫ﻣﻌﻨﺎي ﺿﻤﻨﯽ و اﺳﻄﻮره ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬و از اﯾﻦ رو ﮐﻤﺘﺮ اﻗﻨﺎع ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ در ﭼﺎرﭼﻮب اﯾﻦ روﯾﮑﺮد ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﻋﯿﻨﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻮزهي ﻓﺸﺎري اﺳـﺖ‬

‫ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و اﯾﻦ اﻣﺮ در ﺗﻀﺎد ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺮ ﻧﻈﺎمﻫﺎي دﻻﻟﺘـﯽ اﺳـﺖ‪.‬‬

‫در واﻗﻊ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑـﻪ ﻣـﺘﻦ‪ ،‬و ﺗﻮﻟﯿـﺪ و ﺧـﻮاﻧﺶ آن ﺗﻮﺟـﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺎت‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽاي را ﮐﻪ در ﭼﺎرﭼﻮب آﻧﻬﺎ ﻣﻌﻨﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﯿﺰ از ﻧﻈﺮ دور ﻧـﺪارﯾﻢ‪ 1.‬در اﯾـﻦ ﺟـﺎ‬

‫ﻧﻤﻮد اﻣﺮِ واﻗﻊ‪ ،‬ﺷﺎﻟﻮدهي ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي ﺗﻔﺴﯿﺮي را ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﺑـﻪ ﻃـﺮز اﻃﻤﯿﻨـﺎنﺑﺨﺸـﯽ آﺷـﻨﺎ اﺳـﺖ‪،‬‬

‫ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ آﻧﭽﻪ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﯾﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ آن ﺟﺎ‬

‫ﮐﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽﻫﺎي دﯾﺪاري در ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﺜﺒﯿﺖ درك ﻣﺎ از ﻫﻮﯾﺖ ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ آﺷـﻨﺎﯾﯽ‪ ،‬و واﻗـﻊﮔﺮاﯾـﯽ‬

‫ﻇﺎﻫﺮي ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﺎر ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ و ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي ﺑﻪ آن ﻣﯽﺑﺨﺸﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-3‬اﺳﻄﻮره در ﻣﻘﺎم ﻧﻈﺎم ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‬

‫ﺑﺎرت ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ را » اﺳﻄﻮره « ﻣﯽ ﻧﺎﻣﺪ‪ .‬اﺳﻄﻮره ﻧﻮﻋﯽ ﮔﻔﺘﺎر اﺳﺖ و ﭘﯿﺎﻣﯽ را ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﺎ در‬

‫ﻋﺼﺮ ﺧﻮد اﺳﻄﻮره را ﻧﻮﻋﯽ ﭘﯿﺎم ﻣﺨﺪوش ﻧﯿﺰ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎرت ﻫﻤـﮥ اﯾـﻦ ﻣﻌـﺎﻧﯽ را ﻣـﺪﻧﻈﺮ دارد )ﻣﻮرﯾـﺎرﺗﯽ‬

‫‪ .( 19 : 1991‬از ﻧﻈﺮ ﺑﺎرت ﻫﻤﮥ ﭼﯿﺰﻫﺎ در زﻣﺎﻧﮥ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﺳﻄﻮره ﯾﻌﻨﯽ رﺳﺎﻧﻨﺪة ﭘﯿـﺎم ﻣﺒـﺪل ﺷـﻮد‪.‬‬

‫ﺷﯿﻮه او ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﯿﻞ اﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﻬﺎ ﭘﺎرادوﮐﺴﯽ ) ‪ ( para-doxical‬اﺳﺖ‪ doxa.‬در ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﻋﻘـﻞ‬

‫ﺳﻠﯿﻢ اﺳﺖ و ‪ para‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺿﺪ ﺑﺎرت اﺳﻄﻮره را ﭘﯿﺎﻣﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﻋﺎم دارد‪ ،‬او ﻣﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ‬

‫اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ را ﺑﺎژﮔﻮن ﮐﻨﺪ‪ .‬اﺳﻄﻮره ﺷﻨﺎﺳﯽ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﻧﻮﻋﯽ از ﮔﻔﺘﺎر اﺳـﺖ ‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از ﺑﺨﺸـﻬﺎي ﻋﻠـﻢ‬

‫ﮔﺴﺘﺮدة ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮدﯾﻨﺎن دوﺳﻮﺳﻮر درﺣﺪود ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺗﺤﺖ ﻧﺎم ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ -‬ﺑﺤﺚ ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﻔﯿﺪي در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎﺳﯽ و ﮐﻨﺶﻫﺎي ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ در ﻣﻘﺎﻟﻪي »ﮐﻨﺶ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ« ﻧﻮﺷﺘﻪي اﺳﺘﻮارت ﻫﺎل‬
‫)‪ (1997‬آﻣﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﺑﻪ ﻓﺼﻞ اول ﮐﺘﺎب زﯾﺮ‪:‬‬
‫‪Struart Hall (ed.) (1997) Representation, Cultural Representations and Signifying Practices, London: Sage/‬‬
‫‪Open University.‬‬

‫‪95‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻫﻨﻮز ﭘﺎﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ وﺟﻮد ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ از ﺳﻮﺳﻮر ﺑﻪ ﺑﻌﺪ وﮔﺎﻫﯽ ﺟﺪاي از او ‪ ،‬ﮐﻞ ﺑﺨﺸﯽ از‬

‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻣﺪاوﻣﺎً ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﮥ ﻣﻌﻨﺎ ارﺟﺎع ﮐـﺮده اﻧـﺪ‪ :‬رواﻧﮑـﺎوي وﺳـﺎﺧﺘﮕﺮاﯾﯽ و رواﻧﺸﻨﺎﺳـﯽ اﯾـﺪﺗﯿﮏ )‬

‫‪ ( eidetic‬وﺑﺮﺧﯽ از اﻧﻮاع ﺟﺪﯾﺪ ﻧﻘﺪ ادﺑﯽ ﮐﻪ آﺛﺎر ﮔﺎﺳﺘﻦ ﺑﺎﺷﻼر از ﻣﺜﺎﻟﻬﺎي ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ آن اﺳـﺖ‪ .‬اﺳـﻄﻮره‬

‫ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ داﻧﺸﯽ ﺷﮑﻠﯽ اﺳﺖ وﻫﻢ ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي زﯾﺮا ﮐﻪ داﻧﺸـﯽ‬

‫ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺳﺖ ؛ اﺳﻄﻮره ﺷﻨﺎﺳﯽ اﯾﺪه ﻫﺎ را ‪ -‬در – ﺷﮑﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻧﻘﻄـﮥ آﻏـﺎز ﺗـﺄﻣﻼت ﺑـﺎرت در‬

‫اﺳﻄﻮره ﺷﻨﺎﺳﯿﻬﺎ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﻋﺼﺒﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ وﻋﮑﺴﻬﺎ و ﻓﯿﻠﻤﻬﺎ وﺷﻮﻫﺎ وﻋﻘﻞ‬

‫ﺳﻠﯿﻢ واﻗﻌﯿﺘﯽ را ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر ﭼﯿـﺰي ﻃﺒﯿﻌـﯽ اﺳـﺖ‪ » ،‬ﻣـﻦ از‬

‫اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺪاوﻣﺎً ﻃﺒﯿﻌﺖ وﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻠﻂ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ در ﺧﺸﻢ ﺑﻮدم« ) ﺑﺎرت ‪ ، 1976‬ص ‪ . ( 1‬از ﻧﻈﺮ ﺑـﺎرت ﺟﺎﻣـﮥ‬

‫ﺑﺪاﻫﺖ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﺑﻪ اﻣﻮر زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻧﻮﻋﯽ ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎدة اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮرژوازي ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﻣـﯽ‬

‫زﻧﺪ‪ .‬وي در ﻣﻘﺪﻣﮥ ‪ 1970‬وﻇﯿﻔﻪ اي را ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺎ وﺿﻮح ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽ‬

‫دﻫﺪ‪» :‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي دوﮔﺎﻧﻪ اي دارد‪ :‬از ﯾﮏ ﺳﻮ‪ ،‬ﻧﻘﺪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ از زﺑﺎن ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗـﻮده اي واز‬

‫ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺗﻼش اوﻟﯿﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﮥ ﺳﺎز وﮐﺎر اﯾﻦ زﺑﺎن« ) ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.(9‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ وﻇﯿﻔﮥ ﺑﺎرت روﺷﻦ اﺳﺖ ‪ :‬او ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬اﺳﻄﻮره را ﮐﻪ زﺑﺎن اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ‬

‫ﺑﻮرژوازي و ﭘﺘﯽ ﺑﻮرژوازي اﺳﺖ ﻧﻘﺪ ﮐﻨﺪ و ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ اﺳﻄﻮره ﻋﺒﺎرت اﺳـﺖ از ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺟﻠـﻮه‬

‫دادن اﻣﻮر ﺗﺎرﯾﺨﯽ ‪ ،‬ﺑﻮرژوازي ﺑﺎ اﺳﻄﻮره ﺳﺎزي ﻣﯽ ﺧﻮاد ﭘﺪﯾﺪه اي ﺗﺎرﯾﺨﯽ را ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﮥ او ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ‬

‫اي ﺟﻠﻮه دﻫﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر اﻣﻮري ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ وﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺗﻨﺎﻗﻀﻬﺎي آﻓﺮﯾﺪة ﺧﻮد را اﻣﺮي ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺟﻠـﻮه‬

‫دﻫﺪ‪ .‬وﻇﯿﻔﮥ اﺳﻄﻮره ﺷﻨﺎس ﮐﺸﻒ رﻣﺰ و راز اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻗﺪم ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ روﺷـﻦ ﺳـﺎزﯾﻢ‬

‫ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ) ‪ ( semiology‬ﭼﯿﺴـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ واژه را ﻓﺮدﯾﻨـﺎن دو ﺳﻮﺳـﻮر درﺟﺮﯾـﺎن ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت زﺑـﺎن‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺧﻮد ﺟﻌﻞ ﮐﺮد وﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺗﺤﻮل ﯾﺎﺑﺪ وﺑـﻪ ﺗﺤﻘﯿـﻖ درﺑـﺎرة ﻧﺸـﺎﻧﻪ درﻫـﺮ‬

‫ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ – ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻤﻼً ﮐﻞ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺸﺮي – ﺑﭙﺮدازد‪ .‬روﻻن ﺑـﺎرت درﻣﻘﺪﻣـﮥ ﺧـﻮد ﺑـﺎ‬

‫‪96‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫اﺳﺘﻔﺎده از واژة اﻣﯿﻞ دورﮐﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ درﺑﺎرة »ﻧﻤﻮدﮔﺎرﻫﺎي ﺟﻤﻌﯽ‬

‫« ) ‪ ( collective representations‬اﻗﺪام ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎرت ﺟﺰو ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﯾـﻪ رﯾـﺰي‬

‫اﯾﻦ ﻋﻠﻢ زد وﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎي ﺳﻮﺳﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣـﻮﺟﺰ ﺑﺎﯾـﺪ ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ‬

‫روﻻن ﺑﺎرت ﺑﻨﯿﺎد ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي دوﮔﺎﻧـﮥ ﺳﻮﺳـﻮري ﻣﯿـﺎن دال ) ‪ (signifier‬وﻣـﺪﻟﻮل )‬

‫‪ ( signified‬اﺳﺘﻮار ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺳﻮﺳﻮر ﺟﻤﻊ اﯾﻦ دو را ‪ sign‬ﯾﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪ‪ .‬ﺳﻮﺳﻮر ﺻﺪا ﯾﺎ ﻧﻘﺶ را دال وآن‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ذﻫﻨﯽ را ﻣﺪﻟﻮل ﻣﯽ ﻧﺎﻣﺪ و ﺟﻤﻊ اﯾﻦ دو راﮐﻪ در واﻗﻊ ﭘﺸﺖ وروي ﯾﮏ ﺳﮑﻪ اﻧﺪ ﻧﺸـﺎﻧﻪ ﻣـﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﺳﻮﺳﻮر ﺑﺮ آن ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻣﯽ ﮐﻨﺪ دﻟﺒﺨﻮاه ﺑﻮدن راﺑﻄﮥ دال وﻣﺪﻟﻮل اﺳﺖ ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﺣﮑﻢ وﺿﺮورت ﻃﺒﯿﻌﯽ‬

‫وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮاي ﻧﺎﻣﯿﺪن آن ﻣﻮﺟﻮد از واژة ﺧﺎﺻﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﯿﺎن دال وﻣﺪﻟﻮل و ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮐـﺎرﮐﺮد‬

‫اﻟﺘﺰاﻣﯽ ) ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻻﻟﺖ ﺟﺰء ﺑﻪ ﮐﻞ ( وﺟﻮد دارد ؛ اﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﺰ اﻫﻤﯿﺘﯽ ﺣﯿﺎﺗﯽ ﺑـﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌـﮥ اﺳـﻄﻮره درﻣﻘـﺎم‬

‫ﭼﺎرﭼﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ دارد‪ .‬ﺑﺎرت ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ واژة ‪ denotation‬را ﺑﻪ ﺟﺎي دﻻﻟﺖ اوﻟﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر‬

‫ﻣﯽ ﺑﺮد و واژة ‪ connotation‬را ﺑﻪ ﺟﺎي دﻻﻟﺖ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ‪ ،‬ﺑﺎرت ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﻄﺢ دﻻﻟﺖ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ اﺳـﺖ‬

‫ﮐﻪ اﺳﻄﻮره ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺳﻄﻮره » ﻧﻈﺎم ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﮥ ﻣﺮﺗﺒﮥ دوم «اﺳـﺖ‪ .‬درﻧﻈـﺎم ﻧﺸـﺎﻧﻪ‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﮥ ﺑﺎرت‪ ،‬دال ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎ – ﺷـﮑﻞ ‪ meaning –form‬ﺧﻮاﻧـﺪه ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﻣـﺪﻟﻮل‪ ،‬ﻣﻔﻬـﻮم ) ‪( concept‬‬

‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد وﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﮥ ‪ ،‬دﻻﻟﺖ ) ‪ ( signification‬اﻃﻼق ﻣـﯽ ﮔـﺮدد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑـﺎرت ﻓﺮﻣـﻮل ﻣﺸـﻬﻮر‬

‫ﺳﻮﺳﻮر ﯾﻌﻨﯽ دال ‪ /‬ﻣﺪﻟﻮل‪ /‬ﻧﺸﺎﻧﻪ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮل ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﻣﻌﻨـﺎ – ﺷـﮑﻞ ‪ /‬ﻣﻔﻬـﻮم ‪ /‬دﻻﻟـﺖ ‪ .‬در‬

‫اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﮥ ﻧﻈﺎم اول ﺑﻪ دال ﻧﻈﺎم دوم ﺑﺪل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬داﻟﯽ ﮐﻪ ﺧـﻮد ﻣﺘﺸـﮑﻞ از ﻣﻌﻨـﺎ و‬

‫ﺷﮑﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم ﻫﻤﺎن ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ را در ﻓﺮﻣﻮل اول وﻧﺴﺒﺖ دﻻﻟﺖ ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ از ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻣـﯽ‬

‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ روش ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﺎ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺟﻠﻮ رﻓﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ از ﻧﻈـﺎم ﻧﺸـﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻧﮥ ﻣﺮﺗﺒـﮥ اول ) اﻟﮕـﻮي‬

‫ﺳﻮﺳﻮر ( ﺷﺮوع ﮐﺮد وﻣﺪام ﭘﯿﺶ رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﮥ ‪ n‬رﺳﯿﺪ ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻗﺎﻋﺪه ﯾﮑﯽ اﺳـﺖ ﯾﻌﻨـﯽ‬

‫ﻧﺸﺎﻧﮥ ﻧﻈﺎم ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﻧﮥ ﻣﺮﺗﺒﮥ ‪ 19‬ﻣﺒﺪل ﺑﻪ دال ﻧﻈﺎم ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﮥ ﻣﺮﺗﺒﻪ ‪ 20‬ﻣﯽ ﺷﻮد واﻟـﯽ آﺧـﺮ ﺑـﺎرت‬

‫‪97‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﮔﺎﻫﯽ وﻗﺘﻬﺎ در رﺳﺎﻟﮥ ﺧﻮد دﻗﯿﻖ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﻓﯽ اﻟﻤﺜﻞ ﻣﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ دال اﺳـﻄﻮره ﻣﺘﺸـﮑﻞ از ﻣﻌﻨـﺎ‬

‫وﺷﮑﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻮﺟﻪ را ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﻣﻌﻄﻮف ﮐﺮد وﻧﺴﺒﺖ آﻧﻬﺎ ﻣﺜﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺷﯿﺸﮥ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﺑـﺎ‬

‫ﻣﻨﻈﺮة ﺑﯿﺮون اﺳﺖ ‪ :‬ﻣﻦ ﮔﺎﻫﯽ وﻗﺘﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺗﻮﺟﻬﻢ را ﺑﻪ ﺷﯿﺸﻪ ﻣﻌﻄﻮف ﮐﻨﻢ و ﻣﻨﻈﺮه را در زﻣﯿﻨﻪ ﻗـﺮار‬

‫دﻫﻢ وﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮﻋﮑﺲ ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﺎﻫﯽ وﻗﺘﻬﺎ ﺑﺎرت ﭼﻨﺪان دﻗﯿﻖ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽ ﮔﻮﯾﺪ ‪ .‬او ﮔﺎﻫﯽ از ﻣﺪﻟﻮل ﺳـﺨﻦ ﻣـﯽ‬

‫ﮔﻮﯾﺪ؛ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻨﮥ ﻣﺘﻦ ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر او ﻣﺪﻟﻮل در ﻧﻈﺎم اول اﺳﺖ ﯾﺎ ﻣـﺪﻟﻮل در ﻧﻈـﺎم‬

‫دوم ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن ﻣﻔﻬﻮم ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ دﯾﮕﺮ وي از ﻣﺪﻟﻮل اﺳـﻄﻮره اي ﺳـﺨﻦ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﮐـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر از آن ﮐـﻼً‬

‫ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪﻟﻮل اﺳﻄﻮره اي ﻫﻤﺎن ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺖ ‪ .‬وي ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﯿﺎق از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ؛‬

‫ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮد او ﻧﺸﺎﻧﮥ اﺳﻄﻮره اي ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن دﻻﻟﺖ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﺸـﺎﻧﮥ ﻧﻈـﺎم‬

‫اول‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﺎرت از ﻧﻈﺎم ﻣﺮﺗﺒﮥ دوم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮازﺑﺎن ﻧﯿﺰ ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد وﺑـﺮ آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬

‫ﻗﺮاﺋﺖ اﺳﻄﻮره ﻧﯿﺰ ﻧﻮﻋﯽ ﻓﺮازﺑﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺗﮑﺎ ﺑﻪ ﻓﺮازﺑﺎن ﻣﺮﺗﺒﮥ دوم ) زﺑﺎن اﺳﻄﻮره اي ( ﮐـﺎر ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬

‫ﭘﯿﺶ ﻣﯽ ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺎ در ارﺳﻄﻮره ﺑﺎز ﻫﻢ ﻫﻤﺎن اﻟﮕﻮي ﺳﻪ وﺟﻬﯽ را ﻣﯽ ﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐﻪ آن را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮدم ‪ :‬دال وﻣﺪﻟﻮل و ﻧﺸﺎﻧﻪ ‪،‬‬

‫اﻣﺎ اﺳﻄﻮره در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﺎص اﺳﺖ ﮐﻪ از زﻧﺠﯿﺮة ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ اي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از آن‬

‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪ ) :‬اﺳﻄﻮره ( ﻧﻈﺎم ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﮥ ﻣﺮﺗﺒﮥ دوم اﺳﺖ ‪ .‬آﻧﭽﻪ در ﻧﻈـﺎم اول ﻧﺸـﺎﻧﻪ ﻣﺎﺑﺎﯾـﺪ در‬

‫اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﯾﺎد آورﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﮔﻔﺘﺎر اﺳﻄﻮره اي ) ﺧﻮد زﺑﺎن وﻋﮑﺲ وﻧﻘﺎﺷﯽ وﭘﻮﺳﺘﺮ و ﻣﻨﺎﺳﮏ وﭼﯿﺰﻫﺎ وﺟﺰ‬

‫آن ( ﻫﺮ اﻧﺪازه ﮐﻪ در آﻏﺎز ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﻮر اﺳﻄﻮره ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺎرﮐﺮد دﻻﻟـﺖ ﮐﻨﻨـﺪة‬

‫ﻣﺤﺾ ﻓﺮوﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﺳﻄﻮره آﻧﻬﺎ را ﻫﻤﺎن ﻣﺼﺎﻟﺢ اوﻟﯿﻪ ﻣﯽ ﭘﻨﺪارد و وﺣﺪت آﻧﻬﺎ از آﻧﺠـﺎ ﻧﺎﺷـﯽ ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﻤﻠﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﺖ زﺑﺎﻧﯽ ﺻﺮف ﻓﺮو ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ ‪ .‬اﺳﻄﻮره ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﺎر اﻟﻔﺒﺎﯾﯽ روﺑﻪ رو ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐـﻪ‬

‫ﺟﻤﻠﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﺖ زﺑﺎﻧﯽ ﺻﺮف ﻓﺮو ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﺳﻄﻮره ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﺎر اﻟﻔﺒﺎﯾﯽ روﺑﻪ رو ﺷـﻮد ﭼـﻪ ﺑـﺎ ﻧﻮﺷـﺘﺎر‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮي ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﻓﻘﻂ ﺟﻤﻊ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎ وﻧﺸﺎﻧﻪ اي ﮐﻠﯽ ) ‪ ( global‬واژة ﻏﺎﯾﯽ ) ‪final term‬‬

‫‪98‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫( ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ زﻧﺠﯿﺮة ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻪ دﻗﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ واژة ﻏﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ واژة ﻧﺨﺴﺖ ﻧﻈﺎم‬

‫ﺑﺰرﮔﺘﺮي ﻣﺒﺪل ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ آن را ﺑﺮ ﻣﯽ ﺳﺎزد و ﺧﻮد ﻓﻘﻂ ﺟﺰوي از آن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﮥ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي رخ‬

‫ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر اﺳﻄﻮره ﻧﻈﺎم ﺷﮑﻠﯽ دﻻﻟﺘﻬﺎي ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ را ﺑﻪ ﮐﻨﺎر ﻣﯽ ﻧﻬﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟـﺎﻧﺒﯽ‬

‫ﺑﺮاي ﺗﺤﻤﯿﻞ اﺳﻄﻮره ﺿﺮوري اﺳﺖ ‪.‬‬

‫در اﺳﻄﻮره دو ﻧﻈﺎم ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ در ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎ دﯾﮕﺮي ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﺘﻨـﺎوب ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﻣـﯽ‬

‫ﮔﺮدد‪ ( 1 ) -:‬ﻧﻈﺎم زﺑﺎﻧﯽ ‪ ،‬زﺑﺎﻧﯽ ) ﯾﺎ ﺷﯿﻮه ﻫﺎي ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺬب آن ﺷﺪه اﺳﺖ( ﮐﻪ آن از زﺑﺎن – اﺑﮋه )‬

‫‪ ( language-ebject‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﯿﻢ ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﻪ زﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﻄﻮره آن را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺗﺎ ﻧﻈﺎم ﺧﻮد را ﺑﻨـﺎ‬

‫ﺳﺎزد ؛ و ) ‪ ( 2‬ﺧﻮد اﺳﻄﻮره ‪ ،‬ﮐﻪ آن را ﻣﺎ ﺑﻌﺪ زﺑﺎن ) ‪ ( meta language‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻢ زﯾﺮا ﮐﻪ ) ﻫﻤﺎن ( زﺑﺎن‬

‫دوم اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ) ‪ ( in which‬آدﻣﯽ درﺑﺎرة ) زﺑﺎن ( اول ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ‬

‫درﺑﺎرة ﻣﺎ ﺑﻌﺪ زﺑﺎن ﺗﺄﻣﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ دﯾﮕﺮ ﻣﺤﺘﺎج آن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ از ﺧﻮد ﭘﺮﺳﺸﻬﺎﯾﯽ درﺑﺎرة ﺗﺮﮐﯿـﺐ زﺑـﺎن ‪ ،‬اﺑـﮋه‬

‫ﺑﭙﺮﺳﺪ ؛ او دﯾﮕﺮ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻃﺮح زﺑﺎﻧﯽ را ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ ؛ او ﻓﻘﻂ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ واژة ﻧﺎم ﯾﺎ ﻧﺸﺎﻧﮥ‬

‫ﮐﻠﯽ را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ زﯾﺮا ﮐﻪ ﻓﻘﻂ اﯾﻦ واژه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺳﻄﻮره وا ﻣﯽ ﻧﻬﺪ ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻤﺎن دﻟﯿﻠـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎس را ﻗﺎدر ﻣﯽ ﺳﺎزد ﺗﺎ ﻧﻮﺷﺘﺎر وﺗﺼﺎوﯾﺮ را ﺑﻪ ﺷﯿﻮه اي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬آﻧﭽﻪ او از آﻧﻬﺎ ﺑـﻪ ﯾـﺎد‬

‫ﻣﯽ ﺳﭙﺮد اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﺮ دو ﻧﺸﺎﻧﻪ اﻧﺪ واﯾﻦ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﺮ دو ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﮐﺎرﮐﺮد دﻻﻟـﺖ ﮐﻨﻨـﺪه اي‬

‫ﮐﻪ ﻧﺜﺎر آﻧﻬﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ آﺳﺘﺎﻧﮥ اﺳﻄﻮره ﻣﯽ رﺳﻨﺪ و اﯾﻦ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﯾﮑﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازة دﯾﮕﺮي ‪ ،‬ﺑﺮﺳﺎزﻧﺪة زﺑﺎن –‬

‫اﺑﮋه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﺳﻄﻮره داراي ﮐﺎرﮐﺮدي دو ﮔﺎﻧﻪ اﺳﺖ ‪ :‬وي ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﺘﺬﮐﺮ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪،‬‬

‫اﺳﻄﻮره ﻣﺎ را وا ﻣﯽ دارد ﮐﻪ ﭼﯿﺰي را ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ و آن را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪-1-2-3‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم و دﻻﻟﺖ‬

‫روﻻن ﺑﺎرت در دو ﺑﺨﺶ ﺷﮑﻞ و ﻣﻔﻬﻮم‪ ،‬ودﻻﻟﺖ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯿﺎن دﻻﻟﺖ اوﻟﯿﻪ ودﻻﻟﺖ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﯾﺎ ﻫﻤﺎن اﺳﻄﻮره را‬

‫روﺷﻦ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬اون ﺑﺮآن اﺳﺖ ﮐﻪ دال اﺳﻄﻮره اي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﯿﻮه اي ﻣـﺒﻬﻢ ﻋﺮﺿـﻪ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ :‬دال ﻫـﻢ‬

‫‪99‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻫﻢ ﺷﮑﻞ ‪ ،‬از ﯾﮏ ﺳﻮ ﭘ‪‬ﺮ اﺳﺖ از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺗﻬﯽ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﺎرت ﺑﺮ آن ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽ ﮔﺬارد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎي اوﻟﯿﻪ راﺳﺮﮐﻮب ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ آن را ﻓﻘﯿﺮ ﻣﯽ ﺳﺎزد وﺑﻪ ﺣﺎل اﺧﺘﺼﺎر ﻣﯽ اﻧﺪازد اﻣﺎ آن را ﻧﻤﯽ‬

‫ﮐﺸﺪ ؛ ﻣﻌﻨﺎي اوﻟﯿﻪ را ﺳﺮﮐﻮب ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ آن را ﻓﻘﯿﺮ ﻣﯽ ﺳﺎزد وﺑﻪ ﺣﺎل اﺣﺘﻀـﺎر ﻣـﯽ اﻧـﺪازد اﻣـﺎ آن را‬

‫ﻧﻤﯽ ﮐﺸﺪ؛ ﻣﻌﻨﺎي اوﻟﯿﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻤﯿﺮد زﯾﺮا ﮐﻪ ﺷﮑﻞ اﺳﻄﻮره ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﻧﯿﺮوي ﺣﯿـﺎﺗﯽ ﺧـﻮد را از آن ﮐﺴـﺐ‬

‫ﮐﻨﺪ و ﺧﻮد را در آن ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺎرت اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﺪﻟﻮل دﻻﻟﺖ اوﻟﯿﻪ وﻣﻔﻬﻮم دﻻﻟﺖ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ اﺳﻄﻮره‬

‫اي ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬ﻧﮑﺘﮥ ﺑﺎرز ﮔﻔﺘﮥ ﺑﺎرت آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺳﻮﺳﻮر ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯿﺎن‬

‫دال وﻣﺪﻟﻮل در ﻧﻈﺎم زﺑﺎﻧﯽ دﻟﺒﺨﻮاه اﺳﺖ اﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ در اﺳﻄﻮره – ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯿﺎن ﺷـﮑﻞ وﻣﻔﻬـﻮم –‬

‫دﻟﺒﺨﻮاه ﻧﯿﺴﺖ و اﻧﮕﯿﺰش ﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﻧﻈﺎم ﻧﺸﺎﻧﻪ اي ﺑﺎ رﻣﺰﭘﺮداﺧﺘﮕﯽ ﮐﻢ ﯾﺎ زﯾﺎد‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ اﺳﺎﺳﯽ اﺳـﺖ‪ .‬در واﻗـﻊ رﻣـﺰ ﭘـﺮدازي‬

‫ﻣﺒﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﯿﺎن ﮐﺎرﺑﺮان ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮐﻪ راﺑﻄﻪ ﻣﯿﺎن دال و ﻣﺪﻟﻮل را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و در ﮐﺎرﺑﺮد ﻧﺸﺎﻧﻪ آن‬

‫را ﻟﺤﺎظ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺗﮏ ﻣﻌﻨـﺎ‪ 1‬دﻗﯿـﻖ ﺗـﺮ از ﻧﺸـﺎﻧﻪ ﭼﻨـﺪ ﻣﻌﻨـﺎ‪ 2‬اﺳـﺖ؛ دﻻﻟـﺖ ﺻـﺮﯾﺢِ‬

‫ﻋﯿﻨﯽ‪3‬دﻗﯿﻖ ﺗﺮ از دﻻﻟﺖ ﺿﻤﻨﯽِ ذﻫﻨﯽ‪ 4‬اﺳﺖ؛ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺗﺼﺮﯾﺤﯽ دﻗﯿﻖ ﺗـﺮ از ﻧﺸـﺎﻧﻪ ﺗﻠـﻮﯾﺤﯽ اﺳـﺖ؛ و ﻧﺸـﺎﻧﻪ‬

‫آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ‪ 5‬دﻗﯿﻖ ﺗﺮ از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻏﯿﺮآﮔﺎﻫﺎﻧﻪ‪ 6‬اﺳﺖ )ﮔﯿﺮو‪ .(42 :1383 ،‬دال اﺳﻄﻮره ﺧﻮد را ﺑـﻪ ﺷـﯿﻮه اي ﻣـﺒﻬﻢ‬

‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ دال در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻣﻌﻨﺎ و ﺷﮑﻞ اﺳﺖ‪ ،‬از ﯾﮏ ﺳﻮ ﭘﺮ اﺳﺖ از ﺳﻮي دﯾﮕـﺮ ﺗﻬـﯽ ‪ ،‬دال ﺑـﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻨﺎ از ﻗﺒﻞ ﻗﺮاﺋﺖ را ﻣﺴﻠﻢ ﻣﯽ اﻧﮕﺎرد‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ آن را در ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻢ ‪ ،‬داراي واﻗﻌﯿﺘـﯽ ﻣﺤﺴـﻮس‬

‫اﺳﺖ ) وﺑﺮﺧﻼف دال زﺑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼً ذﻫﻨﯽ اﺳﺖ ( داراي ﻏﻨﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Signe monosemique‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Signe polysemique‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Denotation objective‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Connotation subjective‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Signe conscient‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Signe incoscient‬‬

‫‪100‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫از ﺣﯿﺚ ﻣﻌﻨﺎ دﻻﻟﺖ از ﻗﺒﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد واﮔﺮ اﺳﻄﻮره ﺑﺮ آن ﭼﻨﮓ ﻧﯿﻨﺪازد وآن را در ﻃﺮﻓـﻪ اﻟﻌﯿﻨـﯽ ﺑـﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ اﻧﮕﻞ وار ﺗﻬﯽ ﺑﺪل ﻧﺴﺎزد‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼً ﺧﻮدﺑﺴﻨﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻌﻨﺎ از ﻗﺒﻞ ﮐﺎﻣﻞ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻧـﻮﻋﯽ ﻣﻌﺮﻓـﺖ وﮔﺬﺷـﺘﻪ‬

‫وﺧﺎﻃﺮه وﻧﻈﻢ ﻗﯿﺎس ﭘﺬﯾﺮي از اﻣﻮر و اﯾﺪه ﻫﺎ و ﺗﻌﻤﯿﻢ ﻫﺎ را ﻣﺴﻠﻢ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫اﻣﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺒﺪل ﻣﯽ ﺷﻮد ﺣﺎدﺛﯽ ﺑﻮدن ﺧﻮد را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﯽ ﻧﻬﺪ ؛ ﺧﻮد را ﺗﻬﯽ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ‪،‬‬

‫ﻓﻘﯿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ؛ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﻫﻮا ﻣﯽ رود وﻓﻘﻂ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ وﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﭘﺎرادوﮐﺴﯽ در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻗﺮاﺋـﺖ‬

‫ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ واﭘﺲ روي ﻏﯿﺮ ﻋﺎدي از ﻣﻌﻨﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ‪ ،‬از ﻧﺸﺎﻧﮥ زﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪ دال اﺳﻄﻮره اي‪،‬‬

‫اﮔﺮ ‪ quia ego nominor‬را در ﻟﻔﺎﻓﮥ ﻧﻈﺎم زﺑﺎﻧﯽ ﻣﺤﺾ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﻢ‪ .‬ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺠﺪداً ﺻﺎﺣﺐ ﭘﺮي و ﻏﻨﺎ وﺗـﺎرﯾﺦ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻨﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﮐﻞ ﻧﻈﺎم ارزش اﺳﺖ ‪ :‬ﺗﺎرﯾﺦ ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ‪ ،‬اﺧﻼﻗﯿﺎت ‪ ،‬ﺣﯿـﻮان ﺷﻨﺎﺳـﯽ ‪ ،‬ادﺑﯿـﺎت‪ .‬ﻣﻌﻨـﺎ‬

‫اﻏﻠﺐ وﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬آدﻣﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ زﺑﺎن ﻣﻌﻨـﺎﯾﯽ ﺑـﺎ اﻓـﻖ ﺑـﺎز را ﺑـﻪ‬

‫اﺳﻄﻮره ﻋﻄﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬اﺳﻄﻮره ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺧﻮد را در آن ﺟﺎي دﻫﺪ ودر آﻧﺠﺎ ﻣﺘﻮرم ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‬

‫ﻧﻮﻋﯽ ﺑﻪ ﺳﺮﻗﺖ ﺑﺮدن ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮه ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺮاي اﺳﻄﻮره ﭘﺮﺗـﺮ از آن اﺳـﺖ‬

‫ﮐﻪ اﺳﻄﻮره ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ آن ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﺳﻄﻮره ﮔﯿﺮد آن ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺪ وﮐﻞ ﭘﯿﮑﺮة آن را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣـﯽ ﺑـﺮد‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻫﻤﺎن اﺗﻔﺎﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ درﻣﻮرد زﺑﺎن رﯾﺎﺿﯽ رخ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ زﺑﺎن ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﺨـﺪوش ﺷـﻮد‬

‫زﯾﺮا ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺣﺘﯿﺎﻃﻬﺎي ﻻزم را ﺑﻪ ﺿﺪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﯿﭻ دﻻﻟﺖ اﻧﮕﻠﯽ ﻗـﺎدر ﻧﯿﺴـﺖ‬

‫ﺧﻮد را ﺑﻪ درون آن ﺑﺨﺰاﻧﺪ ودرﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﻄﻮره آن را ﯾﮑﺠﺎ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑـﺮد‪ .‬اﺳـﻄﻮره‬

‫ﻓﺮﻣﻮل رﯾﺎﺿﯽ ﻣﻌﯿﻨﯽ )‪ ( E =mc2‬را ﻣﯽ ﮔﯿﺮد وﻣﻌﻨﺎي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ آن را ﺑﻪ دال ﻧﺎب رﯾﺎﺿﯽ ﺑﻮدن ﺑﺪل ﻣﯽ‬

‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ اﺳﻄﻮره آن را رﺑﻮده اﺳﺖ ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪،‬‬

‫ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻧﺎب اﺳﺖ‪ .‬اﺳﻄﻮره ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺎﺳـﺪ ﺳـﺎزد ﺣﺘـﯽ‬

‫ﺧﻮد دﺳﺖ رد ﺑﻪ ﺳﯿﻨﮥ اﺳﻄﻮره زدن را ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺮ ﭼﻪ در آﻏﺎز ﻣﻘﺎوﻣﺖ زﺑﺎن – اﺑـﮋه ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﺧـﻮد‬

‫ﻓﺮوﺷﯽ ﻧﻬﺎﯾﯽ آن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ؛ ﻫﺮ آﻧﭽﻪ دراﯾﻨﺠﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺎﻣﻠﯽ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮد را وا‬

‫‪101‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﯽ ﻧﻬﺪ‪ :‬اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ از ﯾﮏ ﺳﻮ‪ ،‬ﭘﺎري – ﻣﺎچ از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﺼﻮﯾﺮي ﻣﻮﻗﺖ از اﯾﻦ ﺗﻀـﺎد ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬

‫داد ‪ :‬زﺑﺎن رﯾﺎﺿﯽ زﺑﺎﻧﯽ ﺗﻤﺎم وﮐﻤﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﮥ ﮐﻤﺎل آن ﻫﻤﯿﻦ ﭘـﺬﯾﺮش ﻣـﺮگ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮﻋﮑﺲ ‪،‬‬

‫اﺳﻄﻮره زﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻤﯿﺮد ؛ او ﺑﻪ زور از زﺑﺎن اﺧﺬ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ‪ ،‬ﻋﻤﻠـﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺑﻘـﺎي ﻣﮑﺎراﻧـﻪ‬

‫وﭘﺴﺖ ا و ﺗﺪاوم ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ ‪.‬اﺳﻄﻮره ﺑﻪ ﺷﯿﻮه اي ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام آﻧﻬﺎ را ﻟﻐـﻮ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ و در آﻧﺠـﺎ ﺑـﻪ‬

‫آﺳﻮدﮔﯽ ﻣﯽ ﻧﻬﺪ ؛ اﺳﻄﻮره آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﺟﺴﺎد ﺳﺨﻨﮕﻮ ﺑﺪل ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪ -2-2-3‬اﺳﻄﻮره درﻣﻘﺎم ﮔﻔﺘﺎر ﺳﯿﺎﺳﺖ زدوده‬

‫اﯾﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ اﺳﻄﻮره ﺑﺎزﮔﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻇﯿﻔﮥ‬

‫اﺳﻄﻮره آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﯿﻬﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ از ﻧﯿﺘﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ دﻫﺪ واﻣﺮ ﻣﺤﺘﻤﻞ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻣﺮي ﺟﺎودان‬

‫ﻇﺎﻫﺮ ﺳﺎزد ‪ .‬اﮐﻨﻮن )ﻣﯽ ﺗﻮان دﯾﺪ ﮐﻪ( اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻫﻤﺎن ﮐﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺑﻮرژواﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺎ از ﺣﯿﺚ ﻋﯿﻨﯽ ﻗﻠﻤﺮو ﻣﻤﺘﺎز دﻻﻟﺖ ﻫﺎي اﺳﻄﻮره اي اﺳﺖ‪ ،‬دﻟﯿﻠﺶ آن اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺣﯿﺚ ﺷﮑﻠﯽ‬

‫اﺳﻄﻮره ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ اﺑﺰار ﺑﺮاي واروﻧﮕﯽ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺼﮥ اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺗﻤـﺎﻣﯽ ﺳـﻄﻮح‬

‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬اﺳﻄﻮره ﺿﺪ ﻃﺒﯿﻌﺖ را واروﻧﻪ ﻣﯽ ﺳﺎزد و آن را ﺑﻪ ﺷﺒﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﺪل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺟﻬﺎن‬

‫در اﺧﺘﯿﺎر اﺳﻄﻮره ﻣﯽ ﻧﻬﺪ واﻗﻌﯿﺘﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺳﺖ ) ﺣﺘﯽ اﮔﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎزﮔﺮدد (‪ .‬واﻗﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺑـﻪ‬

‫ﺷﯿﻮه اي ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي آن اﻧﺴﺎن آن را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﯾﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داده اﺳﺖ؛ و اﯾﻦ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ‬

‫اﺳﻄﻮره در ﻋﻮض اراﺋﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺑﻮرژواﯾﯽ ﺑﺎ ﺑﻪ دور‬

‫اﻓﮑﻨﺪن ﻧﺎم » ﺑﻮرژوا « ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﺳﻄﻮره ﺑﺎ از دﺳﺖ دادن ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ اﺷـﯿﺎء ﺑﺮﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪ :‬در آن اﺷﯿﺎء از ﯾﺎد ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ راﺑﻄﻪ اي دﯾـﺎﻟﮑﺘﯿﮑﯽ ﻣﯿـﺎن‬

‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ وﻣﯿﺎن ﮐﻨﺸﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﯽ وارد زﺑﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد و از اﺳﻄﻮره ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺟﻮﻫﺮﻫﺎ ﺑﯿـﺮون‬

‫ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ ﭘﺪﯾﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷﻌﺒﺪه ﺑﺎزاﻧﻪ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬اﺳﻄﻮره واﻗﻌﯿﺖ را ﭘﺸﺖ و رو ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬آن را از‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻬﯽ ﻣﯽ ﺳﺎزد وﺑﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﭘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬از اﺷﯿﺎء ﻣﻌﻨﺎي اﻧﺴﺎﻧﯽ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را وادارد ﮐﻪ ﺑـﺮ‬

‫‪102‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺑﯽ اﻫﻤﯿﺘﯽ ﺑﺸﺮي دﻻﻟﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎرﮐﺮد اﺳﻄﻮره ﺗﻬﯽ ﺳﺎﺧﺘﻦ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ ‪ :‬اﺳﻄﻮره درﺣﻘﯿﻘﺖ ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ ﺑﯽ‬

‫وﻗﻔﻪ اﺳﺖ ؛ ﻧﻮﻋﯽ ﺧﻮﻧﺮﯾﺰي اﺳﺖ ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﺒﺨﯿﺮ اﺳﺖ ؛ ﺳﺨﻦ ﮐﻮﺗﺎه ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﻏﯿﺒﺖ ﻣﺤﺴﻮس اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ ﺛﺒﺎﺗﯽ در ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اﺳﻄﻮره اي وﺟﻮد ﻧﺪارد ؛ آﻧﻬﺎ ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﭘـﺎ ﺑـﻪ ﻋﺮﺻـﻪ وﺟـﻮد‬

‫ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬از ﻫﻢ ﺑﭙﺎﺷﻨﺪ وﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﮔﺮدﻧﺪ ودﻗﯿﻘﺎً از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﯽ‬

‫ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ آﻧﻬﺎ راﺳﺮﮐﻮب ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ روﻻن ﺑﺎرت‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻮي‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﺳﺪهي ﻧﻮزدﻫﻢ ﻫﻢ ﺗﺎرﯾﺦ را ﺑﺮايﻣﺎن ﺑـﻪ ارﻣﻐـﺎن آورد و ﻫـﻢ ﻋﮑﺎﺳـﯽ را‪ .‬او ﺗـﺎرﯾﺦ را »ﺣﺎﻓﻈـﻪاي« ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ »ﮐﻪ ﺑﺮﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻋﺪ اﺛﺒﺎﺗﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه« و ﻋﮑﺲ را »ﮔﻮاﻫﯽ از ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪي ﮔﺬرا« ﻣﯽاﻧﮕﺎرد و ﺑﻪ‬

‫اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ آﻧﻬﺎ را از ﻫﻢ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﺑﺎرت ‪.(93 :1948‬‬

‫ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﮑﻨﯿﮑﯽ و زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ دورﺑﯿﻦ ﻗـﺮار دارد راﺑﻄـﻪاي ﻣﻨﺤﺼـﺮ ﺑـﻪ ﻓـﺮد و‬

‫ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ دارد‪ .‬اﯾﻨﮏ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎي ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪي درﺑﺎرهي ﻋﮑﺲ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ؛ اﻣﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻗـﻮت‬

‫ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺗﺼﻮﯾﺮي از ﻟﺤﺎظ ﻓﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ روش ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﻮد‪ ،‬اﺛﺮي ﻧﻤﺎﯾـﻪاي اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎﺻﯽ )از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻮژه‪ ،‬ﻗﺎبﺑﻨﺪي‪ ،‬ﻧـﻮر‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼـﻪﻫـﺎي ﻟﻨـﺰ‪ ،‬ﺧـﻮاص ﻣـﻮاد ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﺗﺼـﻤﯿﻤﺎت‬

‫ﺗﺎرﯾﮏﺧﺎﻧﻪاي( آن را ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآورﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺎﻟﻮدهي ﻣﺎدي آﺷـﮑﺎرا ﺣﺴـﯽ از اﺻـﺎﻟﺖ ﺑـﻪ ﻋﮑـﺲ ﻣـﯽﺑﺨﺸـﺪ‪.‬‬

‫اوﻣﺒﺮﺗﻮر اﮐﻮ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎس اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ ادراك دﯾﺪﻣﺎﻧﯽ را ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﺑﻨﮕﯿﺮد ﺑﻪ اﮐﻮ در ﺑﺮﮔﻦ ‪ .(1982‬ﻧﻤﻮد ﺷﻤﺎﯾﻠﯽ ﻋﮑﺲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺎﻟﻪاي از اﺻﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪،‬‬

‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ دﻟﮕﺮمﮐﻨﻨﺪهاي آﺷﻨﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ دﻗﺖ و وﺿﻮح در ﺑﯿﺎن ﺳﻮژهﻫـﺎي ﭼﺸـﻢ‬

‫آﺷﻨﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﻨﺖﻫﺎي دﯾﺮﯾﻨﻪ و رﯾﺸﻪدار زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﮕﺎرهﻫﺎي واﻗﻊﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑـﺎ ﻋﮑﺎﺳـﯽ‬

‫داﻣﻦ ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺪﯾﻦﺳﺎن‪ ،‬در ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻫﺴـﺘﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻋﮑـﺲ‪ ،‬ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻓﻠﺴـﻔﯽ‪ ،‬ﺗﮑﻨﯿﮑـﯽ و‬

‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪ -‬در ﮐﻨﺎر ﻧﻘﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ داده ﻣﯽﺷﻮد‪ -‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪103‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﮑﻼت اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻋﮑﺎﺳﯽ و ﺗﻌﯿﯿﻦ اوﻟﻮﯾﺖﻫﺎ در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﻋﮑﺎﺳـﯽ‪،‬‬

‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﻋﻠﻮم‪ ،‬ﻋﻠـﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و ﻋﻠـﻮم اﻧﺴـﺎﻧﯽ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬از اﯾـﻦ رو‪،‬‬

‫ﺑﺤﺚﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺟﺮﯾﺎن دارﻧـﺪ در ﻣـﻮرد ﻋﮑـﺲ ﻫـﻢﮔﺮاﯾـﯽ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ‬

‫روﯾﮑﺮدي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺗﻤﺮﮐﺰش ﺑﺮ ﺗﺤﻠﯿﻞ رﺗﻮرﯾﮏ ﺗﺼﻮﯾﺮ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ و ﺗﻤﺎﯾـﻞ ﺑـﻪ ﻧﮕﺮﯾﺴـﺘﻦ‬

‫ﻣﻌﻄﻮف اﺳﺖ؛ و اﯾﻦ ﻣﺒﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ اﻟﮕﻮﻫﺎي ارﺗﺒﺎط دﯾﺪارياي ﮐﻪ ﺑﺮ زﺑـﺎنﺷﻨﺎﺳـﯽ و ﺑـﻪ وﯾـﮋه روانﮐـﺎوي‬

‫اﺳﺘﻮارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ روﯾﮑﺮد ﺑﺮاي درك ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻣﻌﻨـﺎ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﺗﺼـﻮﯾﺮﭘﺮدازي ﻋﮑﺎﺳـﯽ را در ﭼـﺎرﭼﻮب‬

‫دلﻣﺸﻐﻮﻟﯽﻫﺎي ﮐﻠﯽﺗﺮ ﭘﺴﺎﺳﺎﺧﺘﺎرﮔﺮاﯾﯽ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪104‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻒ و ﺗﺤﻠﯿﻞ دادﻫﺎ‬
‫در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﭼﻬﺎر دﻫﻪ از ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻬﺮان‪ ،‬در ﭼﻬﺎر ا‪‬ﭘﯿﺰود ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﻫﺮ اﭘﯿﺰود ﯾﮏ ﻋﮑﺲ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺳﺎﯾﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺗﺴـﺮﯾﻊِ اﻣـﻮر ﺑﺼـﻮرت ﮐﻠـﯽ‬

‫ﺗﻮﺻﯿﻒ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ﺗﻮﺻﯿﻒ و ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﻫﺎ‬

‫ﺣﻀﻮر ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ دورﺑﯿﻦ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﺠﺎب ﮐﻨﻨﺪه اي ﭼﻨﯿﻦ اﻟﻘﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ زﻣﺎن ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ روﯾـﺪادﻫﺎﯾﯽ‬

‫ﺟﺬاب اﺳﺖ‪ ،‬روﯾﺪادﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ارزش ﻋﮑﺲ ﺷﺪن دارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧـﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ ﻣـﯽ ﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬

‫ﺳﺎدﮔﯽ اﺣﺴﺎس ﮐﻨﯿﻢ ﻫﺮ روﯾﺪادي‪ ،‬وﻗﺘﯽ در ﺷﺮف ﺗﮑﻮﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن آورده ﺷﻮد‪ .‬ﺻـﺤﻨﻪ اي‬

‫ﺗﻤﺎﺷﺎﯾﯽ از ﺗﻮﻗﻒ زﻣﺎن‪ ،‬ﯾﮏ ﺣﺎل اﺑﺪي را ﻣﯽ آﻓﺮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ وﺟﻮد ﺣﺎﻓﻈﻪ دﯾﮕﺮ ﺿﺮوري ﯾﺎ ﻣﻄﻠﻮب ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫دورﺑﯿﻦ ﻣﺎ را از ﺑﺎر ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﯽ رﻫﺎﻧﺪ‪" .‬دورﺑﯿﻦ ﺛﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﺪ")ﺑﺮﺟﺮ‪89 ،‬؛‪ .(1377‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎ‬

‫ﭘﺲ از دﯾﺪه ﺷﺪن در ذﻫﻦ ﻣﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﺣﺎدﺛﻪ اي ﮐﻪ ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ آن ﻫﺴﺘﯿﻢ ﯾﺎ ﺗﺠﺮﺑـﻪ اش ﻣـﯽ‬

‫ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ‪ ،‬ارﺟﺎع دﻫﺪ و آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ دوزد‪ ،‬رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻣـﺎدي‬

‫ﻋﮑﺲ را ﻣﯽ زداﯾﺪ و ﺑﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ آن اﺷﺎره ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﭼﻨﺎن ﺷﯿﻮه اي ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع دﻟـﺶ ﻣـﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﮕﻮﯾـﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﻦ ﻫﻤﺎن ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ") ﺑﺮﺟﺮ‪70 ،‬؛‪.(1377‬‬

‫‪105‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺧﻮاﻧﺸﯽ از ﭼﻬﺎر دﻫﻪ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ‬

‫از دﯾﺪﮔﺎه ﯾﮏ ﻓﺮد دﻫﻪ ‪ 90‬ﻣﻮردﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺿﻤﻨﺎً ﻋﮑﺲ ﻫﺎ از دﯾﺪﮔﺎه ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﯽ در‬

‫ﺣﻮزه ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺷﺎﻫﺪ اﻋﻤﺎل ﻧﻈـﺮ ﯾـﮏ ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪ در ﺗﺮﮐﯿـﺐ‬

‫ﺑﻨﺪي و زاوﯾﻪ دﯾﺪ‪ ‬ﻋﮑﺲ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ -1-4‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي دﻫﻪ ‪ 40‬ﺗﻬﺮان‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺗﺎ دﻫﻪي ‪ 1980‬ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻮاﺿﻊ و ﻣﻔﺮوﺿﺎت اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ واﺣـﺪي را‬

‫ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﯽدﻫﺪ؛ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﭘﺎراداﯾﻢﻫﺎي ﻣﺴﻠﻂ ﻧﻈﺮﯾﻪي زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪ .‬روﻻن ﺑﺎرت ﻧﯿﺰ در‬

‫آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان اﺗﺎق روﺷﻦ ﺑﺮ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ارﺟﺎﻋﯽ ﻋﮑﺲ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﺑﺎرت ‪ .(1984‬اﯾﻦ روﯾﮑﺮد‬

‫در ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﯿﻞ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﯿﺰ ﻟﺤﺎظ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪاي روزﻣﺮه ﺑﺪل ﺷﺪه و ﯾﮏ ﻧﯿﺎز ﺧﺎﻧﮕﯽ اﺳﺖ؛ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ اﻧﺪازه‪ ،‬در‬

‫زﻣﯿﻨﻪﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﻫﻨﺮ و ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺗﺠﺎرت و ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﻋﮑﺲ در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻫﺴﺖ؛ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺮ‬

‫ﮔﺬر زﻣﺎن ﺷﻬﺎدت ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﮔﺎه در ﻣﻮرد اﻫﻤﯿﺖ اﻣﻮر ﺣﮑﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ »زﯾﺒﺎﯾﯽ و ﺻﺤﺖ« و‬

‫آراﺳﺘﻦ ﺷﺎﻟﻮدهي ﻧﻤﻮدﻫﺎ ﻧﻤﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ اﺷﺘﯿﺎق ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض دﯾﺪش ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد ﺛﺒﺖ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬در ﺣﻮزهي اﻣﻮر اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺟﺎي دارد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ و‬

‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪106‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -1-4‬رژه ﮔﺎرد ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﯽ در ﺗﻬﺮان‪ ،‬دﻫﻪ ‪ 40‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ‪ -‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫‪ -1-1-4‬ﻧﻤﻮد ﺷﻤﺎﯾﻠﯽ ﻋﮑﺲ‬

‫ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﮑﻨﯿﮑﯽ و زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ دورﺑﯿﻦ ﻗﺮار دارد راﺑﻄﻪاي ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد و‬

‫ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ دارد‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻗﻮت ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺗﺼﻮﯾﺮي از ﻟﺤﺎظ ﻓﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ روش ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬

‫ﺷﻮد‪ ،‬اﺛﺮي ﻧﻤﺎﯾﻪاي اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎﺻﯽ )از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻮژه‪ ،‬ﻗﺎبﺑﻨﺪي‪ ،‬ﻧﻮر‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﻟﻨﺰ‪ ،‬ﺧﻮاص ﻣﻮاد‬

‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﺗﺎرﯾﮏﺧﺎﻧﻪاي( آن را ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآورد‪.‬‬

‫‪107‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫اﯾﻦ ﺷﺎﻟﻮدهي ﻣﺎدي آﺷﮑﺎرا ﺣﺴﯽ از اﺻﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اوﻣﺒﺮﺗﻮر اﮐﻮ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪﺷﻨﺎس اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ" ﻋﮑﺲ ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺧﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ ادراك دﯾﺪﻣﺎﻧﯽ را ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ" )ﺑﻨﮕﯿﺮد ﺑﻪ اﮐﻮ در ﺑﺮﮔﻦ‬

‫‪ .(1982‬ﻧﻤﻮد ﺷﻤﺎﯾﻠﯽ ﻋﮑﺲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺎﻟﻪاي از اﺻﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ دﻟﮕﺮمﮐﻨﻨﺪهاي‬

‫آﺷﻨﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ دﻗﺖ و وﺿﻮح در ﺑﯿﺎن ﺳﻮژهﻫﺎي ﭼﺸﻢ آﺷﻨﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﻨﺖﻫﺎي‬

‫دﯾﺮﯾﻨﻪ و رﯾﺸﻪدار زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﮕﺎرهﻫﺎي واﻗﻊﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻋﮑﺎﺳﯽ داﻣﻦ ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺪﯾﻦﺳﺎن‪،‬‬

‫در ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ ،‬ﺗﮑﻨﯿﮑﯽ و زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪ -‬در ﮐﻨﺎر ﻧﻘﺸﯽ‬

‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ داده ﻣﯽﺷﻮد‪ -‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت دﯾﺪاري ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﮑﺲ‬

‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و دﺳﺖﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎﺗﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﭼﺸﻢ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺎدي ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬از وﯾﮋﮔﯽ‬

‫ﻫﺎي ﺛﺒﺖ ﻟﺤﻈﺎت اﺳﺖ‪ .‬واﻟﺘﺮ ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1931‬در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ »ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه‬

‫دﯾﺪﻣﺎﻧﯽ« را ﺛﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن و رواﻧﮑﺎوان ﻓﻠﺴﻔﻪ اﮔﺰﯾﺴﺘﺎﻧﺴﯿﺎﻟﯿﺴﻢ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻫﻮﯾﺖ اﻧﺴﺎن‪ ،‬در‬

‫ﺧﻮد اﺳﺖ و ﻋﻤﺪه ﺣﺎﻻت ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺎﯾﻼت اوﺳﺖ‪ .‬اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮاﻓﻘﯿﻢ‪ ،‬وﻟﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻤﺎن‬

‫ﺑﺎ اﺷﯿﺎء ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﻫﻮﯾﺖ ﺧﻮد را از اﯾﻦ اﺷﯿﺎء ﮐﺴﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﻮﺷﺎك ﻫﻤﺸﮑﻞ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ اﻋﻼم ﻫﻮﯾﺖ اﺳﺖ‪ » :‬ﻣﻦ ﯾﮏ ﺳﺮﺑﺎز‪ ،‬ﭘﻠﯿﺲ‪ ،‬ﯾﺎ ‪...‬‬

‫ﻫﺴﺘﻢ و اﯾﻦ ﭘﻮﺷﺶ ﻫﻢ ﺷﮑﻞ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻗﺪرت و ﺑﯿﻌﺖ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ «.‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻧﻘﺎب ﯾﺎ ﻟﺒﺎس ﺑﻪ ﺧﺼﻮص را‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﺨﻔﯽ ﮐﺮدن ﻫﻮﯾﺖ ﻣﯽ ﭘﻮﺷﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻫﺪﻓﯽ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪،‬‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻫﺪف اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻘﺎب ﯾﺎ ﻟﺒﺎﺳﯽ ﻣﺨﺼﻮص‪ ،‬اراﺋﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ اي اﺳﺖ‪ » :‬اﯾﻦ ﻧﻘﺎب ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﭼﯿﺰي‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﻋﺘﻘﺎد دارم و ﭼﻬﺮه ﺑﺪون ﻧﻘﺎب ﻣﻦ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻧﺸﺎن دادن ﺑﺎورﻫﺎﯾﻢ را ﻧﺪارد‪ ) «.‬اﮐﺮت؛‬

‫‪ .(158 ، 2011‬ﺣﺲ ﺣﻀﻮر اﻓﺮاد در ﺗﺼﻮﯾﺮ)ﺷﮑﻞ ‪ (1-4‬ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪه ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺗﺮدﯾﺪي در رﻓﺘﺎرﺷﺎن‬

‫دﯾﺪه ﻧﺸﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻫﺎ ﻣﺠﺮﯾﺎن اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ اﻧﺪ‪ .‬زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﺟﺮاﻫﺎي ﻣﺮداﻧﻪ دارﻧﺪ و اداره ﺑﺨﺸﯽ از‬

‫ﮐﺎرﻧﺎوال ﻫﺎي ﺷﻬﺮي ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺟﺸﻦ ﻫﺎي ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﯽ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه آﻧﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬زﻧﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ‬

‫‪108‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﯾﮑﺴﺎن – ﮐﻼه‪ ،‬ﺷﻨﻞ‪ ،‬ﺑﻠﻮز و ﺷﻠﻮار‪ -‬ﮐﻪ در ﯾﮏ ﮔﺮوه ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺎ ﺳﺎزﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻫﻤﭽﻮن آﮐﺎردﺋﻮن‪ ،‬ﺳ‪‬ﻨﭻ‪،‬‬

‫ﻃﺒﻞ و ‪ ..‬ﻣﯽ ﻧﻮازﻧﺪ و در ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬رﻫﺒﺮ ﮔﺮوه ﺑﺎ ﻟﺒﺎﺳﯽ ﻣﺘﻔﺎوت‪ -‬ﮐﻼه‪ ،‬ﭘﯿﺮاﻫﻦ و‬

‫ﺷﻨﻞ‪ -‬در ﺟﻠﻮي ﮔﺮوه ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺣﺮﮐﺖ دﺳﺖ ﻫﺎي او دﻻﻟﺖ ﺑﺮ راﻫﺒﺮي ارﮐﺴﺘﺮِ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ دارد‪.‬‬

‫ژﺳﺖ در ﺗﻤﺎم وﺟﻨﺎﺗﺶ ﭘﯿﺪاﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻪ ژﺳﺘﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ دورﺑﯿﻦ ﺑﻪ آن ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ژﺳﺘﯽ‪ ،‬در‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻓﺮادي ﮐﻪ ﺑﻪ او و ﮔﺮوﻫﺶ ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ ﮐﻪ؛ ﺣﻀﻮر زﻧﺎن در ﻋﺮﺻﻪ اﺟﺘﻤﺎع‬

‫اﻣﺮ ﭼﻨﺪان ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اي در ﻓﺮﻫﻨﮓ و آداب و رﺳﻮم اﯾﻦ ﻣﻠﺖ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﯾﻦ‬

‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺧﻮد‪ ،‬ﮔﻮاﻫﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﻧﺸﺎن از ﺑﺮوز ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در ﻋﺎﻟﻢ اﻓﮑﺎر اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﭘﻼن اول ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺻﻒ ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن زن ﺑﻪ ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه و رﻫﺒـﺮ ﮔـﺮوه‪ ،‬ﺟﻠـﻮي ﺻـﻒ‪ ‬ﻣﯿـﺎﻧﯽ در‬

‫ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻄﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺷﺎﻫﺪ ﭼﯿﺪﻣﺎﻧﯽ ﻣﺘﻘﺎرن در ﮔـﺮوه ﻣﻮﺳـﯿﻘﯽ‪ ،‬ﭘﺮﺳـﭙﮑﺘﯿﻮ و ﻧﻘﻄـﻪ‬

‫ﮔﺮﯾﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬آﻧﻬﺎ –ﮔﺮوه ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ‪ -‬ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد اداﻣـﻪ ﻣـﯽ دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯿـﺎن در ﺳـﺮﺗﺎ ﺳـﺮ ﺧﯿﺎﺑـﺎن‬

‫ﻫﻤﭽﻮن دﯾﻮاري ﻣﯿﺎن ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎن و اﺟﺮا ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﺣﻀﻮر اﯾﻦ اﻓﺮاد ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﺠﺎد ﻧﻈﻢ و ﮐﯿﻔﯿﺖ‬

‫اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﺎﻧُﻮر ﻗﺪرﺗﯽ از ﺳﻮي ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺣﮑـﻮﻣﺘﯽ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺳـﻤﺖ ﭼـﭗ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﮔﺮوﻫـﯽ از‬

‫ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن‪ ،‬ﻧﻈﺎره ﮔﺮ ﮐﺎرﻧﺎوال ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺟﻠﻮﺗﺮ از ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ اﯾﺴﺘﺎده و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﻖ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ آﻧﻘﺪر وﺿﻮح ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺘﻮان وي را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮد و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻓﺮﺻﺖ ﮔﻤﺎﻧﻪ زﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‬

‫اﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﻤﺎم ﺟﺰﺋﯿﺎت از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺼﻮﯾﺮ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪109‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -2-4‬ﺗﺼﻮﯾﺮي از ﺟﺸﻦﻫﺎي ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﯽ در دﻫﻪ ‪ - 40‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫ﻧﻤﺎي دورﺑﯿﻦ از روﺑﺮو ﻋﮑﺲ )ﺷﮑﻞ ‪(1-4‬را ﺛﺒﺖ ﮐﺮده؛ ﻣﺮدم ﻋﺎدي ﮐﻪ در ﺣﺎل ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻧـﺪ‪ ،‬در آن‬

‫دﯾﺪه ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﻣﺮدﻣﯽ در آﻧﺠﺎ ﺣﻀﻮر ﻧﺪارﻧﺪ و در ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺟﺎن ﺑﺮﺟﺮ ﺑﯿﺶ از‬

‫ﭘﯿﺶ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪" :‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎ در ﻗﺎﺑﯽ ﺧﺎرج از زﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻔﺴﯿﺮي ﺗﻦ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ ".‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ‬

‫اﺳﺖ ﻣﺠﺮﯾﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺮدم ﻋﺎدي و ﺟﺰ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷﻬﺮي اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳـﺘﮕﺎه ﻫـﺎي ﺣﮑـﻮﻣﺘﯽ راه‬

‫ﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮﭼﻢ ﺳﻪ رﻧﮓ اﯾﺮان – ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ -‬در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﻧﺼﺐ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻼﮐﺎردﻫﺎﯾﯽ‬

‫ﺳﻔﯿﺪ رﻧﮓ از دور ﻧﻤﺎﯾﺎن اﺳﺖ و ﭘﺮﺳﭙﮑﺘﯿﻮ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺮ ﺷﺪت ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ‪ .‬ﻋﻤﻖ ﻣﯿﺪان در ﻋﮑﺎﺳﯽ‬

‫ﭘﺪﯾﺪه ﭼﻨﺪان ﻣﺪرﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮔﺮﭼﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ اوﻟﯿﻪ‪ ،‬ﭼﻪ در ﻧﻘﺎﺷﯽ و ﭼﻪ در ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺼﻮرت اﻧﻔﺮادي ﺑﻮده و‬

‫‪110‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -3-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺑﺎزارﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ -40‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫ﺳﻮژه ﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﭘﻼن اول ﺗﺼﻮﯾﺮ و ﺑﺼﻮرت ﺧﻄﯽ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ در ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﭘﺮﺳﭙﮑﺘﯿﻮ ﺗﺼـﻮﯾﺮ‬

‫)ﺷﮑﻞ ‪ (3-4‬ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ روﯾﺖ ﺳﻮژه ﻫﺎ را ﺑﺮاي ﻣﺎ اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﻨـﺪي ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺑﺎزﻧﻤـﺎﯾﯽ ﺗﺼـﻮﯾﺮ از ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬

‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺑﻄﻦ ﻓﻀﺎي ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ اﻓﮑﺎر اﺳﺖ و ﻧﻤﻮد اﯾﻦ ذﻫﻨﯿﺖ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺎﺧﺘﺎري و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬

‫ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺗﻔﻬﯿﻢ اﯾﻦ ﻧﻤﻮد رﻓﺘﺎري در ﻋﮑﺲ ﻫﺎ در ﺣﯿﻄﻪ ﭼﺎرﭼﻮب و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺤﻠﯿﻞ آﮐﺎدﻣﯿـﮏ ﻗـﺮار‬

‫دارد‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽ آﮐﺎدﻣﯿﮏ‪ ‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از اﻧﻮاع ﺑﺮداﺷﺖﻫـﺎي ﻧﻈـﺮي‪ ،‬اﻋـﻢ از ﻋﻠـﻢ‪ ،‬ﻋﻠـﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و‬

‫زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﮑﻼت اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻧﻈﺮﯾﻪي ﻋﮑﺎﺳـﯽ و ﺗﻌﯿـﯿﻦ اوﻟﻮﯾـﺖﻫـﺎ در‬

‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﻋﻠﻮم‪ ،‬ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و ﻋﻠـﻮم اﻧﺴـﺎﻧﯽ‬

‫‪111‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﺑﺤﺚﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‪ ،‬در ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن دارﻧﺪ در ﻣﻮرد ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﻫﻢﮔﺮاﯾﯽ‬

‫ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ روﯾﮑﺮدي وﺟﻮد دارد‪ .‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺎرت ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺮﮐـﺰ ﺑـﺮ ﺗﺤﻠﯿـﻞ‬

‫رﺗﻮرﯾﮏ ﺗﺼﻮﯾﺮ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ و ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﻣﻌﻄﻮف اﺳﺖ؛ و اﯾﻦ ﻣﺒﺘﻨﯽ اﺳـﺖ ﺑـﺮ اﻟﮕﻮﻫـﺎي‬

‫ارﺗﺒﺎط دﯾﺪارياي ﮐﻪ ﺑﺮ زﺑﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺑﻪ وﯾﮋه روانﮐﺎوي اﺳﺘﻮارﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ روﯾﮑﺮد ﺑﺮاي درك ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﯿﺪ‬

‫ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺗﺼﻮﯾﺮﭘﺮدازي ﻋﮑﺎﺳﯽ را در ﭼﺎرﭼﻮب دلﻣﺸﻐﻮﻟﯽﻫﺎي ﮐﻠﯽﺗﺮ ﭘﺴﺎﺳﺎﺧﺘﺎرﮔﺮاﯾﯽ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -4-4‬ﻋﮑﺴﯽ از ﻧﻤﺎي ﯾﮏ ﺗﻔﺮﺟﮕﺎه ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ -40‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫‪112‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫در اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ)ﺷﮑﻞ ‪ (3-4‬آدم ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ در ﺧﯿﺎﺑﺎن رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ . .‬زن و ﻣﺮد در ﺣﺎل ﺧﺮﯾـﺪ و‬

‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺳﻌﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ ﻟﺒﺎس ﻫﺎي ﻧﻮ و ﻣﺮﺗﺐ ﺑﺮ ﺗﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﺑﯿﺸﺘﺮ از رﻧﮓ ﻫﺎي روﺷـﻦ‬

‫در ﻟﺒﺎس ﻫﺎﺷﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﺟﻠﻮي ﺳﯿﻨﻤﺎﻫﺎ ﺷﻠﻮغ ﺗﺮ از ﺑﻘﯿﻪ ﺟﺎﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﭘﻼﮐﺎردﻫﺎي ﻗﺪي از ﺑﺎزﯾﮕﺮان‬

‫ﻓﯿﻠﻢ ﻫﺎ در ﺟﻠﻮي ﺳﺮدر ﺳﯿﻨﻤﺎﻫﺎ ﻧﺼﺐ ﮔﺮدﯾﺪه و از ﺑﻠﻨﺪﮔﻮﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ‪ ،‬ﺻﺪاي ﻓﯿﻠﻢ‪ ،‬در ﻓﻀﺎي ﺟﻠﻮي‬

‫ﺳﯿﻨﻤﺎ ﭘﺨﺶ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻏﺎﻟﺐ اﻓﺮاد ﺑﺰرﮔﺴﺎل اﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﯾﻪ ﺑﺎن ﻫﺎي ﮐﺞ و ﻣﻌﻮج‪ ،‬ﺑﺮ ازدﺣﻢ و ﻫﺮج و ﻣﺮج ﺗﺼﻮﯾﺮ‬

‫اﻓﺰوده اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻮاﻧﺶ در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ –ﺗﻬﺮان‪-‬ﺟﺎري اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم در ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان وﺟﻪ اي‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -5-4‬ﻋﮑﺴﯽ از ﻧﻤﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ -40‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫اﺳﻄﻮره اي ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪" .‬ﺗﻬﺮان اﮔﺮﭼﻪ ﺷﻬﺮ اﺳﻄﻮره اي ﻧﯿﺴﺖ اﻣﺎ اﺳﻄﻮره اي ﮐﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ‬

‫ﻣﺎن ﭘﯿﮕﯿﺮ و ﻗﻮي ﺑﻨﯿﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﺎﯾﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺗﻬﺮان را دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ‬

‫‪113‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﮑﺎن ﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺎﻓﻪ ﻫﺎ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎ و ﻣﺤﻠﻪ ﻫﺎ‪ ،‬اﺳﻄﻮرهاي ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﻬﺮان را ﺑﻪ ﺷﻬﺮي ﻋﻈﯿﻢ و‬

‫اﺳﺮارآﻣﯿﺰ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ" )ﺳﺘﺎري‪1388،‬؛‪ .(245‬ﮐﺎﻓﻪ ﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ‪ ،‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎي ﭘﺮ ازدﺣـﺎم و ﻣﻤﻠـﻮ از‬

‫ﻋﺎﺑﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﺮﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻐﺎزه ﻫﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ‪...‬اﯾﻦ ﻫﺎﻋﮑﺲ ﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺎ را ﺑـﻪ ﺳـﺎل ﻫـﺎي‬

‫ﭘﯿﺸﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اي ارﺗﺒﺎط ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﺎرﯾﺦ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮑﺎﻧﻤﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﺣﯿﺎت ﻧﺴﻞ ﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ و ﻫﻢ ﻧﺴﻼن ﻣﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-1-4‬واﻗﻌﯿﺖ اﻣﺮي ﺑﯿﺮوﻧﯽ‬

‫در اداﻣـــﻪ ﺑـــﻪ ﻟﺤـــﺎظ ﻓﻠﺴـــﻔﯽ ﻣـــﯽﺗـــﻮان ﮔﻔـــﺖ ﮐـــﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧـــﻪ وﻓـــﺎداري ﺑـــﻪ ﻧﻤﻮدﻫـــﺎ ﯾـــﺎ ﺑـــﻪ‬

‫رد‪‬ﭘﺎي واﻗﻌﯿﺖ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﯿﺶ اﻧﮕﺎره اﺳﺖ ﮐﻪ واﻗﻌﯿﺖ اﻣﺮي ﺑﯿﺮوﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻔـﺎﻫﯿﻤﯽ ﭼـﻮن ﻋﮑـﺲ ﺑـﻪ‬

‫ﻣﺜﺎﺑﻪي ﯾﮏ ﻣﺪرك ﺗﺠﺮﺑﯽ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪي ﺷﺎﻫﺪي ﮐﻪ ﻣﺪرﮐﯽ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑـﺮ اﯾـﻦ‬

‫ﺑﺎور ﺑﻮده ﮐﻪ واﻗﻌﯿﺖ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن اﻣﺮي ﺑﯿﺮوﻧﯽ اﺳﺖ و او ﺑﯽﻃﺮﻓﺎﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن را ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ واﻗﻌﯿـﺖ‬

‫ﺑﻪ ﻧﺤﻮي آن ﺟﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻀﻮر دارد‪ ،‬ﺑﯿﺮوﻧﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﻋﯿﻨﯽ در دﺳﺘﺮس اﺳﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻـﻮرت ﻣﯿـﺰان‬

‫دﻗﺖ ارﺟﺎﻋﯽ ﻋﮑﺲ و اﻫﻤﯿﺖ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺑﺮﺧﯽ ﻣﮑﺎنﻫﺎ ﯾﺎ رﺧﺪادﻫﺎ ﯾﺎ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑـﻪ ﺗﺼـﻮﯾﺮ‬

‫آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﻧﯿﺎي ﺧﻮد ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻫﺎ ﺗﮑﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪه از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺣﺎل و ﻫﻮاي ﻗﺪﯾﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ ﮐـﻪ اﯾـﻦ‬

‫ﺗﯿﭗ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ – ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ‪ -‬ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ دﻗﯿﻖ آﻧﻬﺎ ﻣﺸـﺨﺺ ﻧﯿﺴـﺖ وﻟـﯽ‬

‫ﻫﻤﮕﯽ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﯾﮏ دﻫﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺑﺎ وﻗﻔﻪ زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ آﻧﻬـﺎ را از ﻣﻨﻈـﺮي اﺣﺴﺎﺳـﺎﺗﯽ‬

‫ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ در ﺑﺮ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎﻧﯽ ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﯿﺰ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ ژرف و‬

‫ﻣﻮﺷﮑﺎﻓﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﻧﮑﺎﺗﯽ در ﻣﻮرد ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ رواﺑـﻂ‪ ،‬ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﻫـﺎ و روﯾﮑﺮدﻫـﺎي ﺷﺨﺼـﯽ؛ ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ‬

‫دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪن زﻧﺪﮔﯽ اﻓﺮاد ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ؛ اﯾﻨﮑﻪ زﻣـﺎن و ﻣﮑـﺎن ﭼﮕﻮﻧـﻪ زﻧـﺪﮔﯽ را ﺷـﮑﻞ ﻣـﯽ دﻫـﺪ‬

‫)اﮐﺮت؛ ‪ .(25 ، 2011‬ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮي‪ ،‬زﺑﺎن ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد و ﺑﺮاي درك واژﮔﺎن و ﻗﻮاﻋﺪ اﯾـﻦ زﺑـﺎن‬

‫‪114‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻇﺮﯾﻒ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﺧﻮردي ﺳﺎده داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮآﻣﻮزي ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﯽ آﻣﻮزد و ﻫﻤﭽﻮن رﻣﺰﺷﻨﺎس‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺸﻒ‬

‫رﻣﺰ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -3-1-4‬زﺑﺎن ﻋﮑﺲ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ زﺑﺎن اﻧﺪام ﻫﺎ اﺳﺖ‬

‫زﺑﺎن ﻋﮑﺲ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ زﺑﺎن اﻧﺪام ﻫﺎ اﺳﺖ زﯾﺮا اﺷﺎره ﻫﺎ و ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎي ﻓﺮد در ﻋﮑﺲ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳـﺖ و ﻣـﺎ‬

‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ آﻧﻬﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺎت در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺎ رخ ﻣﯽ داد ﺑـﺎ دﻗـﺖ ﺑﯿﺸـﺘﺮي ﺑﺮرﺳـﯽ‬

‫ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ و ﭘﺴﯿﻦ آن رﺧﺪاد در ﻫﻢ ﻧﻤﯽ آﻣﯿﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺮاي دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺣﺴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻻﯾﻪ ﻫﺎي زﯾﺮﯾﻦ ﻣـﺘﻦ را‬

‫ﻣﻮﺷﮑﺎﻓﺎﻧﻪ ﺑﺮرﺳﯽ‬

‫ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -6-4‬ﻋﮑﺴﯽ از ﻧﻤﺎي ﻣﯿﺪان وﻟﯿﻌﺼﺮ ﺗﻬﺮان‪ -‬دﻫﻪ‪ -40‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫‪115‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ از ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ رﯾﺰه ﮐﺎري ﻫﺎي ﭼﻬﺮه و اﻧﺪام ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ذرهﺑﯿﻦ آن را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨـﯿﻢ ﯾـﺎ ﺣﺘـﯽ‬

‫ﻋﮑﺴﯽ را ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺰرگ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬دورﺑﯿﻦِ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧـﺎﻃﺮهﻫـﺎ را ﻣﻮﻣﯿـﺎﯾﯽ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ )در ﻣﻘﺎﺑـﻞ دورﺑـﯿﻦ‬

‫ﻓﯿﻠﻢﺑﺮداري ﮐﻪ راوي ﻟﺤﻈﻪﻟﺤﻈﻪﻫﺎي ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ(‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن‪ ،‬ﺑﺎرت ﺗﻮﺟﻪﻣﺎن را ﺑﻪ اﻓﺴـﻮﻧﯽ ﮐـﻪ در ﻧﮕـﺎه‬

‫ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻋﮑﺲﻫﺎ وﺟﻮد دارد ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﻋﮑﺲﻫﺎ ﭼﯿﺰي را ﻧﺸﺎﻧﻤﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ‬

‫در ﺻﻮرت ﻧﺒﻮدﺷﺎن ﻫﯿﭻ ﺗﺼﻮري از آن ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﮑﺲﻫﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻢ ارز‬

‫ﺧﺎﻃﺮهﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﻋﮑﺲﻫـﺎ ﺑـﯽ ﻫـﯿﭻ دردﺳـﺮي اﻃﻼﻋـﺎﺗﯽ از اوﺿـﺎع و‬

‫اﺣﻮال‪ ،‬و از ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻤﺎن را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺿﻤﻦ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن‬

‫ﻫﻢ وﺟﻮد داردﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ دادن وﺟﻬﯽ زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ رﺧﺪادﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎ را از آن رﺧﺪادﻫﺎ دور ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬

‫ﻋﻼوه‪ ،‬ﻋﮑﺲﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ﺑﯽروﯾﻪي اﻣﺮ زﯾﺒﺎ‪ ،‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ آن را ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﺸﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺗﺠﺮﺑـﻪ را ﺗﺤﻠﯿـﻞ‬

‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ در ﻣﻮرد ﯾﮏ ﺷﺨﺺ ﯾﺎ ﯾﮏ رﺧﺪاد ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش در ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬آﺷﮑﺎرا ﻧﻮﻋﯽ ﺗﺄوﯾﻞ اﺳﺖ‪ ،‬و در ﻣﻮرد‬

‫ﮔﺰاره ﻫﺎي ﺑﺼﺮي دﺳﺖ ﺳﺎزي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻘﺎﺷﯽ و ﻃﺮاﺣﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺑﯿﺶ‬

‫از آﻧﮑﻪ ﮔﺰاره ﻫﺎﯾﯽ در ﻣﻮرد ﺟﻬﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻗﻄﻌـﺎﺗﯽ از آن ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣـﺪل ﻫـﺎﯾﯽ ﻣﯿﻨﯿـﺎﺗﻮري از واﻗﻌﯿـﺖ ﮐـﻪ‬

‫ﻫﺮﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ آﻧﻬﺎ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺎذﺑﯽ در ﻣﻮرد اﺑﻌﺎد ﺟﻬـﺎن اﯾﺠـﺎد‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮدﺷﺎن ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮش ﻣﯽ ﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬روﺗﻮش ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و دﺳﺘﮑﺎري و ﺑﺰك ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﮐﻬﻨﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺸﮑﻼت ﻣﻌﻤﻮل ﮐﺎﻏﺬي ﮔﺮﯾﺒﺎﻧﮕﯿﺮﺷﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد؛ آﻧﻬﺎ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ ﺷـﻮﻧﺪ؛‬

‫ارزش ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﺗﮑﺜﯿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳـﺪ ﻋﮑـﺲ ﻫـﺎ ﮐـﻪ دﻧﯿـﺎ را‬

‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﺮدن دﻋﻮت ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ در آﻟﺒـﻮم ﻫـﺎ ﭼﺴـﺒﺎﻧﺪه ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺎب ﺷﺪه روي ﻣﯿﺰ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﯾﻮار ﭘﻮﻧﺰ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻌﻨﻮان اﺳﻼﯾﺪ ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﻋﮑـﺲ‬

‫ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻫﺎ و ﻃﺮاﺣﯽ ﻫﺎ ﺗﻔﺴﯿﺮي از ﺟﻬﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﮑـﺲ ﮔـﺮﻓﺘﻦ از روﯾـﺪادﻫﺎ‬

‫اﺳﺎﺳﺎً ﺑﺪون ﺗﻤﺎﯾﺰﮔﺬاري و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﯾﺎ ﻣﺘﻮاﺿﻌﺎﻧﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ رود‪" .‬ﻧﻔﺲ اﻧﻔﻌـﺎل – و ﺣﻀـﻮر ﻓﺮاﮔﯿـﺮ‪-‬‬

‫‪116‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺿﺒﻂ ﻋﮑﺎﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﭘﯿﺎم ﻋﮑﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﯿﺎم ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬وﺟﻬﯽ ﺗﺠﺎوزﮔﺮاﻧﻪ ﻧﯿﺰ دارد‪ .‬ﻟـﺬا‬

‫در ﻫﺮﻧﻮع اﺳﺘﻔﺎده از دورﺑﯿﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺿﻤﻨﯽ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﺠﺎوز و ﺗﻌﺮض ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ" )ﺳﺎﻧﺘﺎگ‪1389،‬؛‪ .(11‬ﻣـﺎ‬

‫ﻫﻤﻮاره در دﻧﯿﺎﯾﯽ از ﺗﻀﺎدﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺬاﺑﯿﺖ ﻫﺎ و ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ‪ .‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎ اﺑﺰاري ﺟﻬـﺖ ﺑﺎزﻧﻤـﺎﯾﯽ‬

‫اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ اﻧﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺖ و ﻣﺮﮐﺰ اﺻﻠﯽ ﮐﺸـﻮري ﺑـﺰرگ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و اﯾﻦ ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ در ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ روﻧﺪ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻣـﺮدم اﺛـﺮ ﻣـﯽ‬

‫ﮔﺬارد‪ ،‬ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ اﯾﻦ رﺷﺪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺳﺒﺐ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻫـﺎي ﺑﺴـﯿﺎري در ﺷـﯿﻮه زﻧـﺪﮔﯽ‪ ،‬رﻓﺘـﺎر اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و‬

‫ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺷﻬﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﻬﺮﺳﺎزي ﺗﻬﺮان ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎي ﺳﻨﮓ ﻓﺮش ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬

‫ﻫﺎﯾﯽ زﯾﺒﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﯿﻮه ﻣﻌﻤﺎري ﺧﺎص ﮐﻪ ﻧﻤﺎي ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﻋﻤﺎرت ﻫﺎ و ﺳﺮدرﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﭻ ﺑﺮي ﻫﺎي زﯾﺒﺎ و ﮔﺎه ﺗﻨﺪﯾﺲ‬

‫ﻫﺎي دﯾﺪﻧﯽ ﺗﺰﺋﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻃﺎﻗﯽ ﻫﺎ و اﯾﻮان ﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﺎﻋﺪه و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑـﺎ آب و ﻫـﻮاي ﺗﻬـﺮان ﺑـﻮد‪ .‬آﻧﭽـﻪ از‬

‫ﻣﻌﻤﺎري آن دوران ﻣﯽ داﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺷﻬﺮ ﺳﺎزي و ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزي ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺻﺎﺣﺐ‬

‫ﻫﻮﯾﺖ و ﻋﻘﻞ و ﺧﺮد ﺑﻮد و اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺎص ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان و ﻣﺘﻤﮑﻨﯿﻦ‪ .‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ دورِ ﺗﻬﺮاﻧﯽ ﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮان وﺿﻌﯿﺖ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺧﺎﺻﯽ را ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﻣﺮوزﯾﻦ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺑﺮﺷﻤﺮد‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺧـﺎﻧﻮادﮔﯽ و ﺳـﻨﻦ و‬

‫آداب ﺑﻮﻣﯽ‪ ،‬وﺳﯿﻠﻪ اي ﺑﺮاي ﺗﻔﺮﯾﺢ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧﺎﻧﻮاده و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﺪراﻧﺸﺎن‪ ،‬ﺑـﻪ‬

‫زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽ ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺣﺮﻓﻪ و ﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ رﻓﺘـﺎر و ﮐﺴـﺐ ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ در ﺟﺎﻣﻌـﻪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬

‫ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﻫﻤﮕﺎن ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻫﺮﮐﺴﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐـﻪ ﺟﺎﯾﮕـﺎﻫﺶ ﭼﯿﺴـﺖ و‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ دﯾﮕﺮي ﭼﮕﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺲ از اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮاي ﺗﺮوﯾﺞ ﺗﺤﺼﯿﻞ و ﺳـﻔﺮ ﺑـﻪ دﯾﮕـﺮ ﮐﺸـﻮرﻫﺎ‪،‬‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖ دﯾﮕﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﺸﮑﯿﻼت آﻣﻮزﺷﯽ‪ ،‬ﺗﺪرﯾﺠﺎً ﻣﺮدم ﻫﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‬

‫ﺟﺪﯾﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد وﺿﻌﯿﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺧﺎﺻﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨـﺪ )ﺳـﺘﺎري‪1388،‬؛‪ .(9‬ﻧﻤـﻮد اﯾـﻦ‬

‫وﺿﻌﯿﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﺪﯾﺪ در آﺛﺎر ﻫﻨﺮي ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ زﻧﺠﯿﺮه ﻣﺼﺮﻓﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺮون از‬

‫ﺗﯿﺮرس ﻧﮕﺎه ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬دوﺳﺘﺎن و ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻓـﺮاد اﻣﮑـﺎن‬

‫‪117‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺗﻤﻠﮏ ﺧﯿﺎﻟﯽِ ﮔﺬﺷﺘﻪ اي ﻏﯿﺮ واﻗﻌﯽ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ در ﻣـﻮرد‬

‫ﻓﻀﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آن اﺣﺴﺎس ﻧﺎاﻣﻨﯽ – ﻣﻨﻈﻮر ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻧﺎ اﻣﻨﯽ ﻓﻀﺎي ﮐﻼن ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان اﺳﺖ‪ -‬ﮐﻨﻨﺪ ﻧﯿﺰ اﺣﺴﺎس‬

‫ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﯿﺪان وﻟﯿﻌﺼﺮ ﺑﺎ ﻗﺪﻣﺖ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮد ﻣﺄﻣﻦ ﺧﺎﻃﺮات اﻓﺮادي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﺮاي‬

‫ﯾﮑﺒﺎر ﺑﻪ ﺗﻬﺮان آﻣﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﺪاﻧﯽ ﺑﺎ دو اﺳﺘﺨﺮ ﺑﺰرگ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﯾﮑﯽ درون دﯾﮕﺮي ﺟﺎي دارد‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻓﻀﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ ﺷﮑﻞ داﯾﺮه اﺳﺖ و ﻓﺮم ﻣﺮﮐﺰﮔﺮا و ﻣﺘﻘﺎرﻧﯽ را ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺑﺼﺮي ﻃﻠـﺐ ﻣـﯽ‬

‫ﮐﻨﺪ وﻟﯽ ﻃﺮاﺣﯽ دو اﺳﺘﺨﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎﻣﺘﻘﺎرن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺒﮏ ﻣﻌﻤﺎري‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎي ﺗﻔﮑﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ آدﻣـﯽ را‬

‫از ﭘﯿﺶ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ذﻫﻨﯽ ﻣﯽ رﻫﺎﻧﺪ و اﺟﺎزه ﮐﺴﺐ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ در دﻧﯿﺎي ﻣﺘﺠﺪد را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣـﯽ آورد‪.‬‬

‫در اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ ﮐﻤﺘﺮ و ﯾﺎ اﺻﻼً آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ‪ .‬اﺗﻮﺑﻮس‬

‫ﻫﺎي دو ﻃﺒﻘﻪ‪ ،‬ﺗﺎﮐﺴﯽ ﻫﺎي ﻧﺎرﻧﺠﯽ رﻧﮓ‪ ،‬ﻓﻮﻟﮑﺲ ﻫﺎي ﻗﻮرﺑﺎﻏـﻪ اي و از اﯾـﻦ دﺳـﺖ وﺳـﺎﺋﻞ ﻧﻘﻠﯿـﻪ زﻣـﺎﻧﯽ‬

‫راﯾﺠﺘﺮﯾﻦ وﺳﺎﺋﻞ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﻣﺪل از آﻧﻬﺎ ﻃﯽ ﭼﻨـﺪﯾﻦ دﻫـﻪ ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻓﻮق)ﺷﮑﻞ ‪ ،(5-4‬ﻫﺠﻢِ ﮐﻢ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻫﺎ ﻓﻀﺎي ﺷﻬﺮ را دﻟﻨﺸﯿﻦ ﺗﺮ ﮐـﺮده و ﻣﻨﻈـﺮه ﻣﯿـﺪان‬

‫وﻟﯿﻌﺼﺮ و ﺑﻠﻮار ﮐﺸﺎورز آراﻣﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮي را ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺠﺎري‬

‫و ﻣﺪرن – در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ -‬ﺑﺎ ﻧﺎم ﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﻓﺎرﺳﯽ در ﺟﺎي ﺟـﺎي ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﺑـﻪ‬

‫ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرﻧﺪ ) ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎل در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺼﻮﯾﺮ(‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﺗﺠـﺎري ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﯽ‬

‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﯿﺮ اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﻤﺎري ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ ﻏﺮب ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻮن ﺗﮑﻪ‬

‫اي ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺖ ﺑﻮﻣﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﻨﺠﺎق ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻨﺎﻫﺎ ﮔﺮﭼﻪ ﺳﻨﺨﯿﺖ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺎ ﺳـﺎﯾﺮ ﺑﻨﺎﻫـﺎ ﻧﺪارﻧـﺪ وﻟـﯽ‬

‫ﺑﻮاﺳﻄﻪ آن ﻫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻘﺒﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﻣﺮاودات ﺗﺠﺎري اﯾﺮان ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ زد‪ .‬ﺑﻪ ﻋـﻼوه ﺳـﻪ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن‬

‫ﺑﻠﻨﺪ در ﺗﺼﻮﯾﺮ )ﺷﮑﻞ ‪ ،(5-4‬ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﻣﺜﻠﺜﯽ اﯾﺤﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ در در اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﻪ ﺣﺮﮐـﺖ در ﻣـﯽ‬

‫آورد‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ 2/3‬از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﮐﺎدر ﭘ‪‬ﺮ و ‪ 1/3‬ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺧـﺎﻟﯽ‬

‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺮدش ﭼﺸﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮي در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺧـﺎﻣﻮش و‬

‫‪118‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫زﺑﺎن ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ را ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ را ﺑﻪ وﺟﺪ آورده ﯾﺎ ﻣﻮرد ﺳﺮزﻧﺶ ﺧﻄﺎب ﻣﯿﺪﻫﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻧَﻔﺲ ﺳﮑﻮت و زﺑﺎن ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻋﮑﺲ ﻣﺎﯾﻪ ﺟﺬاﺑﯿﺖ و ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰﻧﺪﮔﯽ آن اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻀﻮر ﻫﻤﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻋﮑـﺲ ﻫـﺎ‬

‫ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﺴﺰاﯾﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺎن دارد‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺎ اﻧﺒﺎﺷﺘﻦ اﯾﻦ ﺟﻬﺎنِ ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ ﺷﻠﻮغ ﺑـﺎ ﻧﺴـﺨﻪ‬

‫ﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮي ﺗﺼﻮﯾﺮي‪ ،‬اﯾﻦ اﺣﺴﺎس را در ﻣﺎ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻬﺎن در دﺳﺘﺮس ﭘﺬﯾﺮﺗﺮ از ﭼﯿﺰي اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬

‫در واﻗﻊ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﻓﺘﻨﻪ اﻧﮕﯿﺰي و ﺗﺒﺎه ﺳﺎزي ﮐﻼن ﺷﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺎﺻﻪ ﺗﻬﺮان‪ -‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ‪ -‬ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎﻧﺶ را ﺑﯽ ﻫﻮﯾﺖ و‬

‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و »روزﮔﺎري ﻓﻘﻂ ﻗﺮﯾﻪ ﮐﻮﭼﮏ و ﺣﻘﯿﺮ و ﻧﺎﭼﯿﺰي ﺑﻮد و اﻣﺮوز ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﺟـﻮد‬

‫ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺠﺜﻪ و ﻏﻮﻟﯽ ﺗﺮﺳﻨﺎك و ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪه ﮔﺮدﯾﺪه«) ﻧﺠﻤﯽ‪.(1357،‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -7-4‬ﻧﻤﺎي ﯾﮑﯽ از ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎي ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ -40‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫ﺗﻬﺮان ﻗﺪﯾﻢ ﯾﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻬﺮان ﻫﻤﻮاره در ﻫﺎﻟﻪ اي از ﻗﺪاﺳﺖ و ﻃﻬﺎرت ﻓﺮو رﻓﺘﻪ‪ ،‬و اﮐﻨﻮن رﻧﮓ و ﻧﮕﺎري ﺷﻮق‬

‫اﻧﮕﯿﺰ و اﻓﺴﺎﻧﻪ آﻣﯿﺰ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺳﺮﺧﻮرده از واﻗﻌﯿﺎت دﻟﺸﮑﻦ زﻣﺎﻧـﻪ‪ ،‬ﺑـﺮ‬

‫‪119‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫دوران ﺳﭙﺮي ﺷﺪه‪ ،‬درﯾﻎ و اﻓﺴﻮس ﺧﻮرد و روزﮔﺎر از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ را ﮐﻪ دﯾﮕـﺮ ﺑـﺎز ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﮔﺸـﺖ‪ ،‬اﻟﮕـﻮي‬

‫اﺧــﻼق و ﺻــﺪاﻗﺖ و ﭘﺎﮐــﺪﻟﯽ‪ ،‬ﺷــﻔﻘﺖ و ﮐﺮاﻣــﺖ و ﻣﻬﺮﺑــﺎﻧﯽ و دروﯾــﺶ ﻧــﻮازي ﻗﻠﻤــﺪاد ﮐﻨــﺪ)ﺑﺮﮔﺮﻓﺘــﻪ از‬

‫ﺳﺘﺎري‪ .(1388،‬اﯾﻦ ﺗﺼﻮر ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ دوراﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺮآﻣﺪه‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪ اﺳﺎﻃﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺴﯿﺎري اﺳـﺎﻃﯿﺮ‬

‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻓﺮﯾﻨﺶ و آﻏﺎز ﺟﻬﺎن و ﺳﭙﯿﺪه دم ﺧﻠﻘﺖ‪ ،‬ﺗﮑﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ و ﭘﻨﺪاره زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ اي ﺣﺴﺮت اﻧﮕﯿﺰ در‬

‫ﺗﻬﺮان ﻗﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻧﺴﺨﻪ ﻧﺎزلِ ﻧﺎﺳﻮﺗﯽ دﻧﯿﺎ زده ﻫﻤﺎن ﺻﻮرت ﻣﺜﺎﻟﯽ اﺳﺎﻃﯿﺮي اﺳﺖ‪. ..‬‬

‫‪ -2-4‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي دﻫﻪ ‪ 50‬ﺗﻬﺮان‬

‫ﺑﺮاي ﻓﻬﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﺗﺼﻮﯾﺮ‪ ،‬ﻋﮑﺎس در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻫﻤﭽﻮن ﯾﮏ ﭘﮋوﻫﻨﺪه ﺑﻪ ﺛﺒﺖ اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﺒﺎدرت‬

‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه‪ ،‬ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺟﺴﻮراﻧﻪ و ﻧﺎزك ﺑﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻖ اﺳﺖ و ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺰدﯾﮏ ﺑـﻪ‬

‫ﻓﺘﻮاي ﮔﻮﺗﻪ‪ 1‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮاﯾﻨﮑﻪ‪ :‬ﺷﮑﻞِ ﻇﺮﯾﻔﯽ از ﮐﺎر ﺗﺠﺮﺑﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﭼﻨﺎن ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻮد ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‬

‫ﮐﻪ در اﻧﺘﻬﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﮔـﺮي ﭼـﻮن ﻣـﺎ در ﺣـﻮزه‬

‫ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﻨﺮ دﻗﯿﻘﺎً ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﺗﻔﻬﯿﻤﯽ اﯾﻦ ﺧﻮاﻧﺶ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﺪ و اﻋﻼم دارد‪ :‬درﺳـﺖ ﻫﻤـﺎﻧﻄﻮر ﮐـﻪ ﯾـﮏ‬

‫ﮐﺎﻟﺒﺪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن اﻣﮑﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﺳﺮﺷﺖ و ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ اﻧﺪام ﻫﺎ را ﺑﻔﻬﻤﺪ‪ ،‬در اﯾﻨﺠـﺎ‬

‫ﻫﻢ ﻋﮑﺎس‪ ،‬ﻋﮑﺎس ﻫﺎي ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ را ﺑﻮﺟﻮد آورده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ آن ﺑﻪ ﻧﮕﺮش ﺗﻔﻬﯿﻤـﯽ درﺑـﺎره روﯾـﺪادﻫﺎ‬

‫ﺑﺮﺳﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ او را ﻓﺮاﺗﺮ از ﻋﮑﺎس ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻗﺮار دﻫﺪ؛ ﻟﺬا ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﻣﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﭘـﮋوﻫﺶ در اﯾـﻦ آﺛـﺎر و‬

‫رﻣﺰﮔﺸﺎﯾﯽ از ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺿﻤﻨﯽ و ﺻﺮﯾﺢ ﺗﺼﻮﯾﺮ‪ ،‬راﻫﮕﺸﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺧـﻮد ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ .‬در اﯾـﻦ ﺗﺼـﻮﯾﺮ‬

‫ﻫﻤﺎن ﻗﺪر اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎي اﺳﺘﺎد ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮔـﺮي ﻣﺜـﻞ زوﻻ‪ 2‬ﯾﺎﻓـﺖ ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪j.w.Goethe‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Émile François Zola‬‬

‫‪120‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -8-4‬ﻧﻤﺎي ﺗﺮاﻓﯿﮏ در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ و ﭼﻬﺎرراه اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ﺗﻬﺮان در ﺳﺎل ‪ -1354‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﻏﻠﺐ روﯾﺪادي را ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﻧﻤﻮدﻫـﺎي ﺻـﯿﺪ ﺷـﺪه‪ ،‬ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ‬

‫ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﯽ اﺻﻠﯽ روﯾﺪاد‪ ،‬ﻧﺪارد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﮑﺲ اﻃﻼﻋـﺎﺗﯽ ﺟـﺪا از ﮐـﻞ ﺗﺠﺮﺑـﻪ زﯾﺴـﺘﻪ‬

‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬اﮔﺮ ﻋﮑﺲ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ اي ﯾﺎري رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ اي ﻣﺤﺾ و‬

‫ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻨﯽ اﺳﺖ )ﺑﺮﺟﺮ‪67 ،‬؛‪ .(1377‬ﻋﮑﺲ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف اﯾﻦ‪ ،‬از ﻣﺘﻦ ﺧﻮد ﺟﺪا ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺷـﯽء ﻣـﺮده‬

‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮔﺸﺘﻪ ﮐﻪ دﻗﯿﻘﺎً ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﺖ ﮐﻪ ﻣﺮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ اي ﺗﻦ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑـﻪ ذﮐـﺮ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﮑﺲ ﻫﺎﯾﯽ ﭼﻨﺎن ﻋﻤﯿﻖ ﺑﻪ اﻣﻮر ﺟﺰﯾﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻮﯾﺒﺎر ﻓﺮﻫﻨﮓ ﯾﺎ ﺗﺎرﯾﺨﯽ را ﮐـﻪ در‬

‫‪121‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫آن ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺎص ﺟﺮﯾﺎن دارد‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺎ آﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي ﺗﺼﻮﯾﺮ )ﺷﮑﻞ ‪ (8-4‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻓﻀﺎي ﻋﮑﺲ را از ﻗﻄﺮ ﺑﻪ دو ﻧﯿﻢ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮده و ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺳـﻤﺖ راﺳـﺖ روﺷـﻦ و ﺳـﻤﺖ ﭼـﭗ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺗﯿﺮه اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮ روي اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻫﺎ و ﺗﺮاﻓﯿﮏ ﺷﻬﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﻣـﺮ‬

‫ﺗﺎ ﺣﺪودي دﻻﻟﺖ ﺑﺮ دو دﺳﺘﮕﯽ ﻓﻀﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ اﺳﻄﻮره ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ ﻧﯿﺰ دارد‪ .‬ﺳﻮژه ﻫﺎ ﺑﺪون ﻫﯿﭻ‬

‫ﻗﺎﻋﺪه اي و در ﮐﻨﺎر ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﭼﯿﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬در ﭘﻼن اول ﺗﺼﻮﯾﺮ و در ﻧﮕﺎه ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ‬

‫ﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ در زﯾﺮ ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ واﺳـﻄﻪ ﭘﺮﺳـﭙﮑﺘﯿﻮ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻋﻤﻖ ﻋﮑﺲ ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺮ روي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻠﻨﺪي‬

‫ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﯿﺮﮔﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮ اﺟﺎزه ﻧﻤـﯽ دﻫـﺪ ﺗـﺎ اﺳـﻢ و ﻧـﻮع ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدد و در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺗﻨﻬﺎ درﺧﺘﯽ ﺧﺸﮑﯿﺪه دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﯿﺎﺑـﺎن ﺟﻤﻬـﻮري و ﭼﻬـﺎر راه‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﻣﺮاﮐﺰ ﺧﺮﯾﺪ ﺑﺴﯿﺎري ﺑﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭼﻨﺪان دور از ذﻫﻦ ﻧﯿﺴﺖ اﮔﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺮﺑﻮط‬

‫ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﻬﺎد ﺗﺠﺎري ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن داراي اﯾﻮانِ ﻣﺸﺮف ﺑﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻌﻤﺎري ﺳﻨﺘﯽ اﯾﺮاﻧـﯽ ﺑﻨﺎﻫـﺎي‬

‫ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ داراي اﯾﻮان ﺑﻮده اﻧﺪ‪ .‬و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﮔﻮاﻫﯽ ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ در اﺧﺘﯿﺎر ﻧﻬﺎد ﺗﺠﺎري‬

‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﭘﻼن ﺑﻌﺪي اﻓﺮاد در ﺣـﺎل ﻋﺒـﻮر و ﻣـﺮور در ﭘﯿـﺎده رو ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫـﯿﭻ ﻧـﺮده اي ﺟﻬـﺖ‬

‫ﺟﺪاﺳﺎزي ﺧﯿﺎﺑﺎن از ﭘﯿﺎده رو دﯾﺪه ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻣـﺮدم در ﭘﯿـﺮوي از ﻗـﻮاﻧﯿﻦ‬

‫ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ دارد‪ .‬در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻫﺪ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎري ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ آﻧﻬﺎ را اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﭘﯿﮑﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ‬

‫داده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻀﻮر ﻓﺮاﮔﯿﺮ اﯾﻦ ﻣﺪل ﻣﺎﺷﯿﻦ روﻧﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﺻـﻨﻌﺘﯽ اﺗﻮﻣﺒﯿـﻞ را در آن دﻫـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻤـﺎﯾﺶ ﻣـﯽ‬

‫ﮔﺬارد‪ .‬ﻓﻨﺎوري اﯾﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺸﻮر اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا ﺧـﻮد ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ رواﺑـﻂ ﮔﺴـﺘﺮده اﯾـﺮان ﺑـﺎ‬

‫اﻧﮕﻠﯿﺲ در دوره ﭘﯿﺶ از اﻧﻘﻼب ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪122‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -9-4‬ﻧﻤﺎي ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺎﺑﺮ ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ -50‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺑﺎ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺧﻮد‪ ،‬دﻻﻟﺖ ﻫﺎﯾﯽ را ﺑﺮ ﻣﺎ ارﺟﺎع ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً در ﺗﺼﻮﯾﺮ)ﺷـﮑﻞ ‪ (9-4‬ﺑﻮاﺳـﻄﻪ ﻟﺒـﺎس‬

‫دﺧﺘﺮان‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻘﺒﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﮐﺸﻮر زد‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺳـﺎزي و ﻣﺘﺤﺪاﻟﺸـﮑﻞ ﮐـﺮدن‬

‫اﻓﺮاد‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﻧﻈﻢ و ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻬﺘﺮ اوﺿﺎع ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﻮﺷﺶ اﻓﺮاد ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻧﻮع اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺣﮑـﻮﻣﺘﯽ‬

‫در اﺷﺎﻋﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن ﭘﻮﺷﺶ اﻓﺮاد در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺎرش ﺑﺮف از آﺳـﻤﺎن در ﻓﺼـﻞ‬

‫زﻣﺴﺘﺎن را ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻋﺎﺑﺮان ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﻫﺎي ﮔﺮم زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ در ﺧﯿﺎﺑﺎن راه ﻣﯽ روﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺑﺮ ﻟﺐ‬

‫دارﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ واﺳﻄﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ آن ﻫﺎ را از ﻓﺼﻞ زﯾﺒﺎي زﻣﺴـﺘﺎن و زﻧـﺪﮔﯽ روزﻣـﺮه ﺷـﺎن درك‬

‫ﻧﻤﻮد ﺿﻤﻨﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻮي و آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان در ﭼﻨﺪﯾﻦ دﻫﻪ ﭘـﯿﺶ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ ﺑـﺎ‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ اﮐﻨﻮن)دﻫﻪ‪ (90‬دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﭼﺘﺮ ﻗﺮﻣﺰ‪ ،‬ﮐﻼﺳﻮر ﻗﺮﻣﺰ و در ﭘﻼن ﺳﻮم ﭼﺘﺮ ﻗﺮﻣﺰ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﺜﻠﺚ‬

‫ﮔﻮﻧﻪ اي را ﺗﺪاﻋﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدش ﭼﺸﻢ در ﻋﻤﻖ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻓﻀﺎي ﮐﻠﯽ ﻋﮑﺲ)اﺳﺘﺎدﯾﻮم‬

‫‪123‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺗﺼﻮﯾﺮ( ﯾﺎداور روزﻫﺎي ﭘﺮﺧﺎﻃﺮه اي اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮاﺗﯽ ﮐﻪ در اذﻫﺎن ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻫﺎ ﺑﯿﻨﻨﺪه اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻧﻘﺶ ﺑﺴـﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -10-4‬ﻧﻤﺎي ﯾﮑﯽ از ﻣﻌﺎﺑﺮ ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ -50‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫ﭘﻮﻧﮑﺘﻮم ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻧﮕﺎه و ﻟﺒﺨﻨﺪ دﺧﺘﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻤﮑﻼﺳﯽ ﺧﻮد ﺧﯿـﺮه ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ...‬ﻣـﺎ ﺑـﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﻧﻈﺎره ﮔﺮ رﻓﺘﺎر ﮔﺬﺷﺘﮕﺎﻧﻤﺎن ﺷﺎﻫﺪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨﯽ و اﯾﺪﺋﻮﯾﻮژي آﻧﻬﺎ در ﺑﺎﻓﺖ زﻧﺪﮔﯽ و ﺣﺘﯽ ﭘﻮﺷﺶ‬

‫اﯾﺸﺎن ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي اﻓﺮاد در رﻓﺘﺎرﺷﺎن ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ داراي ﻫﻤﯿﻦ ﭘﻮﺷﺶ و‬

‫ﺳﺒﮏ از زﻧﺪﮔﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷﻬﺮي ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷـﻬﺮي‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬داراي اﯾﻦ ﺳﺒﮏ از زﻧﺪﮔﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﺑﯿﺎن ﮔﺮ ﻣﯿﺰان دﻏﺪﻏﻪ ﻫﺎي روزﻣﺮه اﻓﺮاد و ﮐﯿﻔﯿﺖ‬

‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ آن ﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﺮاﮐﻢ اﻧﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻪ ﺑﺎر زﯾﺎدي دارﻧﺪ ﯾﺎ‬

‫‪124‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺗﯿﺮه اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ اﻧﺒﺎﺷﺘﮕﯽ ﻏﯿﺮ ﻋﺎدي ﻣﻌﻨﺎ در ﻫﺮ ﺳﺎﻧﺖ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣـﯽ ﺧـﻮرد و‬

‫ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ زﻧﺪﮔﯽِ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﻧﻈﺮ اول ﺗﺼﻮﯾﺮ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻣﺎدي ﮔﺮا اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ درﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺪن اﻓﺮاد در ﻣﯿﺎن ﻟﺒﺎس ﻫﺎﺷﺎن ﺗﺤﻠﯿﻞ‬

‫ﻣﯽ رود و درﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ رﻫﮕﺬران ﺳﻄﺢ دﯾﻮار را ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺶ ﻓﺮﺳﻮده اﻧﺪ‪ ،‬وﺟﻮد اﻓﺮاد )ﻫﺴﺘﯽ آﻧﻬﺎ ﺑـﺮاي‬

‫ﺧﻮد(‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ دوزد‪ ،‬رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﺎدي ﻋﮑﺲ را ﻣﯽ زداﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎﻓﺖ ﺷﻬﺮي ﺑﺎ‬

‫رﻫﮕﺬران‪ ،‬ﭘﺨﺶ ﺷﺪه در ﻧﻮر‪ ،‬ﻧﻮﺳﺘﺎﻟﮋي ﮔﺬﺷﺘﻪ را در وﺟﻮد آدﻣﯽ ﺑﯿﺪار ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -11-4‬ﻧﻤﺎي دادﮔﺴﺘﺮي ﺗﻬﺮان در دﻫﻪ ‪ -‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم ‪50‬‬

‫در اﯾﻨﺠﺎ ﺟﺴﻤﯿﺖ ﺳﻄﺢ ﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ را ﭘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ درﮐﯽ از ﻓﻀﺎي ﺷﻬﺮ و زﻧـﺪﮔﯽ‬

‫ﺟﺎري در آن اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺎز ﻏﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ را از ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺷﻬﺮ ﺟﺪا ﮐﺮد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑـﻪ ﮐـﻞ ﻋﮑـﺲ‬

‫‪125‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﻌﻨﺎ ﻣﯽ دﻫﺪ –ﻓﻀﺎ‪ -‬ﺑﺨﺸﯽ از ﭘﻮﺳﺘﻪ زﻧﺪﮔﯽ آن ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺻﺮﻓﺎً در اﯾﻦ ﻋﮑـﺲ ﻫـﺎ ﻣـﯽ ﺑﯿﻨـﯿﻢ اﻣﺘـﺪاد‬

‫ﻣﺮدﻣﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺗﻔﺎق دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -12-4‬ﻋﮑﺲ ﯾﺎدﮔﺎري از ﺟﻤﻊ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ -‬دﻫﻪ ‪ -50‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫آﻧﭽﻪ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﮕﯽ رواﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع دﻟﺶ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻫﻤﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻢ ﮐـﻪ ﺗـﻮ‬

‫ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ اﺣﺴﺎﺳﯽ از اﺳﺘﻤﺮار زﻣﺎن را ﺑﻪ ﺑﯿﻨﻨﺪه اﻟﻘﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻢ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﮐﺎﻓﯽ داده‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻃﯽ آن درﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻌﻤﻖ و آﯾﻨﺪه ي ﺧﻮد را ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬زﻣﺎن ﻧﻮردﻫﯽ ﻣﻌﺘﺮض زﻣـﺎن ﻣـﻦ‬

‫ﻫﺴﺘﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ :‬ﺑﺮ ﻋﮑﺲ اﯾﻦ اﺣﺴﺎس ﻏﺮﯾﺐ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ زﻣﺎن ﻧﻮردﻫﯽ ﯾﮏ ﻋﻤﺮ اﺳﺖ‪ .‬در‬

‫اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺮدم‪ ،‬و ﺣﻀﻮر آﻧﺎن‪ ،‬از زﻧﺪﮔﯽ ﺷـﺎن ﻧﯿـﺰ ﺳـﻨﺪي دﯾـﺪﻧﯽ وﺟـﻮد دارد‪ .‬اﯾـﻦ اﺳـﺘﻨﺎد از‬

‫‪126‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﺎﺧﺼﻪ ﻫﺎي ﻓﻦ ﻋﮑﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺎﺳﺎً ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ دورﺑﯿﻦ ﺑﻄـﻮر ﻣﻀـﺎﻋﻒ ﺧﺸـﻦ اﺳـﺖ و ﻫـﺮ دو‬

‫ﺧﺸﻮﻧﺖ ﯾﮏ ﺗﻀﺎد را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺗﻀﺎد ﻣﯿﺎن ﻟﺤﻈﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻣﺎ از‬

‫ﻟﺤﻈﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺷﺪه ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ درون زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﺑﺎزﻣﯽ ﮔﺮدﯾﻢ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﻤـﯽ دﻫـﯿﻢ؛ ﺗﺼـﻮر‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺴﺌﻮل اﯾﻦ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ واﮐﻨﺸﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ آن ﻟﺤﻈـﻪ‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺷﺪه ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺮدم‪ ،‬و ﺣﻀﻮر آﻧـﺎن‪ ،‬از زﻧـﺪﮔﯽ ﺷـﺎن ﻧﯿـﺰ‬

‫ﺳﻨﺪي دﯾﺪﻧﯽ وﺟﻮد دارد‪ .‬از ﯾﮏ ﻟﺤﺎظ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﻨﺪي از ﯾﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ از ﻟﺤـﺎظ‬

‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﻨﺪ ﺑﺮاي اﻟﻘﺎي ﺑﺼﺮي ﮐﻠﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ زﯾﺴﺘﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ از درون آن ﻣﺎ ﺧﻮد ﭼﯿﺰي‬

‫ﺟﺰ ﯾﮏ ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺟﺎﯾﮕﺎه دورﺑﯿﻦ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﯿـﺰي در ﺷـﺮف وﻗـﻮع ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ‬

‫ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادي واﻗﻌﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﮕﺎه ﻣـﯽ‬

‫ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺳﻮژه ﻫﺎ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽ زﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺪﯾﻞ از ﻋﮑﺲ ﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻫﻢ دارد‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﺎر دﯾﮕﺮ‬

‫ﺑﻪ ﭘﺪﯾﺪه ﻗﻮي ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺗﮏ ﺧﻄﯽ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار ﻣـﯽ‬

‫ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ -‬آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺸﯿﺪن ﯾﮏ ﺑﺤﺚ ﯾﺎ ﻧﺸﺎن دادن ﯾﮏ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ‪ -‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﺑﻪ ﮐـﺮات‬

‫از آن ﻫﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﭼﯿﺰي زاﺋﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﺻﺮﻓﺎً آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑـﺎ واژه ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﺪه‪،‬‬

‫ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ روي ﺗﮏ ﺧﻄﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺷﻌﺎع وار ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺑـﺎ ﺗﻌـﺪاد‬

‫ﻋﻈﯿﻤﯽ از ﺗﺪاﻋﯽ ﻫﺎ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺑﻪ روﯾﺪادي واﺣﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﺷـﻌﺎع‬

‫وار دور ﻋﮑﺲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان آن را ﺑﻄﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳـﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدي‪ ،‬ﺗﻤﺎﺷـﺎﯾﯽ‪ ،‬روزاﻧـﻪ و‬

‫ﺗﺎرﯾﺨﯽ دﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺑﻌﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺶ اﺑﻌﺎد زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﮐﯿﻔﯿﺖ‬

‫ﺑﺼﺮي ﻣﺘﻮن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﻫﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬

‫‪127‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -1-2-4‬ﻓﺮم ﻫﺎي ﮐﻨﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫ﻃﺒﻖ ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي ﺑﺮﺧﯽ ﺗﺼﺎﯾﺮ ﻣﺮﮐﺰ ﮔﺮا ﺑﻮده و در اﻏﻠﺐ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ‪ ،‬ﺳـﻮژه ﻫـﺎ در‬

‫ﭘﺮﺳﭙﮑﺘﯿﻮ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺼﻮﯾﺮ)ﺷﮑﻞ ‪ (12-4‬ﭼﯿﺪﻣﺎن ﺳﻮژه ﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻣﺮﮐﺰ زدوده ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و‬

‫ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺗﺼﻮﯾﺮ در ﻋﮑﺲ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي ﺗﺼﻮﯾﺮ ﭼﺸﻢ را از ﭘﻼن اول)ﻧﻔﺮات ﻧﺸﺴﺘﻪ در‬

‫ﺟﻠﻮ ﺗﺼﻮﯾﺮ( ﺑﻪ ﻃﺮف ﻋﻤﻖ آن ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﻗﺮارﮔﯿﺮي دورﺑﯿﻦ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺳـﻮژه ﻫـﺎ ﮐـﺎﻣﻼً‬

‫آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ دورﺑﯿﻦ ژﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻇﺎﻫﺮ‪ ،‬در ﻫﺮ ﺑﺮﻫـﻪ از‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ دﯾﺪه ﺷﻮﻧﺪ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دﻫﻪ ‪ 50‬ﺑﻮده و ﻣﺎ آن را در دﻫﻪ ‪ 90‬ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار‬

‫ﻣﯽ دﻫﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﺳﻮژه ﻫﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﻤﺎﯾﺶ رواﺑﻂ آزاد و ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪ آﻧﻬﺎ ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬دﻻﻟـﺖ ﺑـﺮ ﻣﯿـﻞ ﺑـﻪ‬

‫ﺟﺎوداﻧﮕﯽ اﯾﺸﺎن دارد اﻟﺒﺘﻪ ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻓﺮد ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺗﻔﮑﺮ ﺧـﻮﯾﺶ ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﭘـﺬﯾﺮي دارد و‬

‫ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺷﺎﻫﺪ ﯾﮑﺪﺳﺘﯽ ﮐﺎﻣﻞ اﻓﺮاد از ﻣﻨﻈﺮ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي و ﺗﻔﮑﺮ آن ﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺮﭼﻪ اﻓﺮاد در‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ دورﺑﯿﻦ ژﺳﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﻣﯿﻞ ﺑﻪ ﺟﺎوداﻧﮕﯽ در ﻧﻬﺎد آﻧﺎن از ﻗﻮت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻧﮕﺎه از ﻧﻈﺎم‬

‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﺸﺄت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي اي ﮐﻪ اﺳﻄﻮره اﺑﺪﯾﺖ و ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮاﯾـﯽ را در ﺳـﻮژه ﻫـﺎﯾﺶ‬

‫ﺑﺮﺳﺎﺧﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬و ﺳﻮژه ﻫﺎ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ زﻧـﺪﮔﯽ ﺧـﻮد از آن ﺑﻬـﺮه ﻣﻨـﺪ ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟـﺖ‬

‫ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬در ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ ژﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ دﯾﺪن دورﺑﯿﻦ اﺗﻔﺎق ﻣـﯽ اﻓﺘـﺪ و اﻧﺴـﺎن ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺑـﻪ ﯾـﮏ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ ﻋﮑﺴﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﺻﻮﻻً ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺳﻮژه را ﺑﻪ اﺑﮋه ﺑﺪل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﭘﯿﺶ‬

‫روي ﻋﺪﺳﯽ اﻓﺮاد ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻫﻢ ﻫﻤﺎ ﻧﻢ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻫﻢ ﻫﻤـﺎﻧﻢ ﮐـﻪ دﻟـﻢ ﻣـﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ‬

‫دﯾﮕﺮان ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻨﺪ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻫﻢ ﻫﻤﺎﻧﻢ ﮐﻪ ﻋﮑﺎس ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻫﺴﺘﻢ و ﻫﻢ ﻫﻤﺎﻧﻢ ﮐﻪ او ﺑﺮاي ﻋﺮﺿﻪ ﻫﻨﺮ ﺧﻮد‬

‫ﺑﻪ ﮐﺎرش ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻓﯽ اﻟﻮاﻗﻊ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ذﻫﻨﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﮐـﺮدن اﺑـﮋه ﻫـﺎي‬

‫ﺑﯿﺮوﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﺧﻮد زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﯿﯿﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‬

‫در دﻫﻪ ‪ 50‬و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﻮﺷﺶ اﮐﺜﺮ ﺟﻮاﻧﺎن اﯾﻦ دﻫﻪ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺳﻮژه ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳـﻂ‬

‫‪128‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ اﯾﺮان در آن دﻫﻪ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺟـﻮان اﺳـﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ در ﻧﻈـﺮ‬

‫داﺷﺖ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮﯾﻪﮔﺬار ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ‪ ،1‬ﺗﺤﻮﻻت ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ را ﺳﭙﺮي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ‪ -‬ﻣﯿﺰان ﻣﻮاﻟﯿﺪ و ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ ﻫﺮدو در ﺳـﻄﺢ ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ﻃﺒﯿﻌـﯽ ورﺷـﺪ ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﻧـﺎﭼﯿﺰ اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ‪ -‬ﻣﯿﺰان ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ رو ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﻣﻮاﻟﯿﺪ در ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻ و رﺷـﺪ ﺟﻤﻌﯿـﺖ رو ﺑـﻪ اﻓـﺰاﯾﺶ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳـﻮم ‪ -‬ﻣﯿـﺰان ﻣﻮاﻟﯿـﺪ و ﻣـﺮگ و ﻣﯿـﺮ رو ﺑـﻪ ﮐـﺎﻫﺶ و رﺷـﺪ ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﻧﯿـﺰ رو ﺑـﻪ ﮐـﺎﻫﺶ اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم ‪ -‬ﻣﯿﺰان ﻣﻮاﻟﯿﺪ و ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ ﻫﺮ دو در ﺳﻄﺢ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻤﮑﻦ و رﺷـﺪ ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﻧـﺎﭼﯿﺰ اﺳـﺖ‪.‬‬

‫اﯾﺮان ﺗﺎ ﺳﺎل‪ 1300‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول اﻧﺘﻘﺎل ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1300-1345‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﻬﺒﻮد‬

‫وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ ﮐﺸﻮر‪ ،‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم اﻧﺘﻘﺎل ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و از ﺳﺎل ‪ 1346‬ﺑﻪ ﺑﻌـﺪ‬

‫ﺑﺎ اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ آﻣﻮزش و ﺗﺤﺼﯿﻼت و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ‪،‬‬

‫ﻣﯿﺰان ﻣﻮاﻟﯿﺪ در ﮐﺸﻮر ﺳﯿﺮ ﮐﺎﻫﻨﺪه ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و اﯾﺮان از ﻧﻈﺮ ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﻗﺮار ﮔﺮﻓـﺖ ﮐـﻪ اﯾـﻦ‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎلﻫـﺎي ‪ 1375-1389‬رﺷـﺪ ﺳـﺎﻻﻧﻪ ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﮐﺸـﻮر ‪1.61‬‬

‫درﺻﺪ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ در ﺣﺎل ﮐﺎﻫﺶ ﺑﻮده و ﺑﺮآوردﻫﺎ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ رﺷﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺣﺪود ‪ 1.25‬درﺻﺪي ﺑـﺮاي‬

‫ﺿﻤﻨﺎً ﻧﺴﺒﺖ ﺟﻨﺴﯽ ﮐﺸﻮر در ﺳﺮﺷﻤﺎري‪ ،‬ﺳﺎل ‪ 1385‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ‬ ‫ﮐﺸﻮر در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺮدان ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﯾﮏ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ زن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 103.58‬ﻧﻔﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﯿﺰان در ﺳﺮﺷﻤﺎري‬

‫ﺳﺎل ‪ 1375‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 103‬و در ﺳﺮﺷﻤﺎري ﺳﺎل ‪ 1365‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 104‬ﺑـﻮده و در ‪ 9‬ﻣﺎﻫـﻪ ﺳـﺎل ‪ 1389‬ﺑﺮاﺑـﺮ‬

‫‪1‬‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎ ﮔﺬار ﺟﻤﻌﯿﺖ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﺗﺮﯾﻦ و ﭘﺎﯾﺪارﺗﺮﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎي ﻣﻄﺮح در ﺟﻤﻌﯿﺖﺷﻨﺎﺳﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﻔﻬـﻮم‬
‫ﻣﺤﻮري در ﺟﻤﻌﯿﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ادﺑﯿﺎت زﯾﺎدي در ﻣﻮرد ﻣﺎﻫﯿﺖ و ﻋﻠﻞ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه وﺟﻮ دارد و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺘﻌﺪدي در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﺑـﺮ‬
‫اﺳﺎس آن اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻧﺘﻘﺎل ارﺗﺒﺎط ﺗﺤﻮﻻت ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﺑﺎ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻧﻮﺳﺎزي اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ را روﺷﻦ ﻣﯽ ﺳﺎزد و ﺿـﻤﻦ ﺗﺠﺰﯾـﻪ‬
‫و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل‪ ،‬آﯾﻨﺪه را ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎل ﺟﻤﻌﯿﺖ ﯾﮏ ﻓﺮاﯾﻨﺪ اﺳﺖ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از اﯾـﻦ‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ آﯾﻨﺪه ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪129‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ 105.6‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺗﻮﺟـﻪ‬ ‫‪ 105‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﺎﺧﺺ درﻣﺪت ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1388‬ﺣﺪود‬

‫داﺷﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺟﻨﺴﯽ از ﯾﮏ ﮔﺮوه ﺳﻨﯽ ﺑﻪ ﮔﺮوه ﺳﻨﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬داراي ﺗﻐﯿﯿﺮات اﺳﺖ‪ .‬از دﻫﻪ ‪ 1370‬ﺑـﻪ ﺑﻌـﺪ‪،‬‬

‫ﺿﺮﯾﺐ ﺟﻮاﻧﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ )ﻧﺴﺒﺖ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 15‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﮐﻞ ﺟﻤﻌﯿﺖ ( ﮐﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي داﺷـﺘﻪ‬

‫و در ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺧﺎرج ﺷﺪن اﻧﺒﻮه ﻣﺘﻮﻟﺪان دﻫﻪ ‪ ،1360‬از ﮔﺮوه ﺳـﻨﯽ ‪0-14‬ﺳـﺎﻟﻪ و ﮐـﺎﻫﺶ‬

‫ﺿﺮﯾﺐ ﺟﻮاﻧﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﻬﻢ ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪15-64‬ﺳﺎﻟﻪ ﮐﺸﻮر اﻓﺰوده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮔـﺮوه ﺳـﻨﯽ ‪-15‬‬

‫‪ 64‬ﺳﺎﻟﻪ از ‪ 25.4‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 1365‬ﺑﻪ ‪ 33.7‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ در ﺳﺎل ‪ 1375‬و ‪ 49.2‬ﻧﻔﺮ و در‬

‫ﺳﺎل ‪ 1389‬ﺑﻪ ‪ 53.1‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺳـﻨﯽ ﺟﻤﻌﯿـﺖ زﯾـﺮ ‪ 15‬ﺳـﺎل و‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻬﻢ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻓﻌﺎل ‪ 15-64‬ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﮐـﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ واﺑﺴـﺘﮕﯽ ) ﻧﺴـﺒﺖ‬

‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪0-14‬ﺳﺎﻟﻪ و ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 65‬ﺳﺎل و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 15-64‬ﺳﺎﻟﻪ( ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻣﺎر ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ واﺑﺴﺘﮕﯽ در ﺳﺎلﻫﺎي ‪1375 ،1365‬و ‪ 1387‬ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ‪ 94‬درﺻـﺪ‪ 78.3 ،‬درﺻـﺪ و ‪41.75‬‬

‫درﺻﺪ و در ﺳﺎل ‪ 1389‬ﺑﻪ ‪ 38.7‬درﺻﺪ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺴـﺒﺖ‬

‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﻬﻨﺴﺎﻻن )‪64‬ﺳﺎل و ﺑﯿﺸﺘﺮ( ﺑﻪ ﮐﻢﺳﺎﻻن )‪ 14-0‬ﺳﺎل( ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺸﺎن دادن وﺿﻌﯿﺖ ﺟﻮاﻧﯽ ﯾـﺎ‬

‫ﭘﯿﺮي ﯾﮏ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪ .‬در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ‪3‬ﺳﺮﺷﻤﺎري از ‪ 6.79‬درﺻـﺪ در ﺳـﺎل ‪ 1365‬ﺑـﻪ ‪11.06‬‬

‫درﺻﺪ در ﺳﺎل‪ 1375‬و ﺳﭙﺲ ﺑـﻪ ‪ 20.9‬درﺻـﺪ در ﺳـﺎل ‪ 1387‬و ﺑـﻪ ‪ 21.3‬درﺻـﺪ در ﺳـﺎل ‪1389‬‬

‫رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻬﻢ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺳﻨﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﻞ ﺟﻤﻌﯿﺖ در ﺳﺮﺷﻤﺎري ﻫﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐـﺮ‬

‫اﺳﺖ اﯾﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدان اﺳﺖ ﺗﺎ زﻧﺎن و ﻫﻤﻮاره در ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﮐﺸـﻮر ﺳـﻬﻢ ﺳـﺎﻟﺨﻮردﮔﺎن ازﮐـﻞ‬

‫ﺟﻤﻌﯿﺖ در ﻣﻨﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﯾﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ 1‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻧﻤﻮد ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬

‫ﺟﻮاﻧﺎن ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﻮر ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺗﺴﻬﯿﻼت و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺷﻬﺮي و ارﺗﻘﺎ ﺳـﻄﺢ ﮐﯿﻔـﯽ‬

‫زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻬﺮان آﻣﺪه و در آن ﺳﮑﻨﯽ ﮔﺰﯾﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﭼﻨﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ ﻣﯿـﺎن اﻗﺸـﺎر‬

‫‪1‬‬
‫‪http://www.salmandj.uswr.ac.ir‬‬

‫‪130‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻮاﻧﺶ ﮔﺮ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺷـﺎﻫﺪ آن ﻫﺴـﺘﯿﻢ‪ .‬ﺣﻀـﻮر ﺗﻌـﺪاد ﮐـﻢ دﺧﺘـﺮان در‬

‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﭘﺴﺮان) ﺷﮑﻞ ‪ (12-4‬ﻧﯿﺰ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺟﻨﺴﯿﺘﯽ ﭘﺴﺮان ﺑﻪ دﺧﺘﺮان دﻻﻟـﺖ ﺑـﺮ ﺣﻀـﻮر ﮐﻤﺘـﺮ‬

‫ﺑﺎﻧﻮان در ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ دارد‪.‬‬

‫اﺻﻮﻻً ﻓﺮم ﻫﺎي ﮐﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﺮي واﻗﻌﯿﺎت اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ در ارﺗﺒـﺎط اﻧـﺪ‪ ،‬و داراي ﯾـﮏ ﻧـﻮع‬

‫ﺷﯿﻮه زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﯿﺎﺑﺎن‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ زﻧﺪﮔﯽ رﻫﮕﺬراﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯽ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ زﻣـﺎن ﺣـﺎل‪ ،‬آن را‬

‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ ﺷﻬﺮ ﺑﺎزﻧﻤﻮد آدم ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬آدم ﻫـﺎﯾﯽ ﻣﺘـﺄﺛﺮ از‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ روزاﻧﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻟﺤﻈﻪ ﺛﺒﺖ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﯾﮏ ﻟﺤﻈـﻪ زﯾﺴـﺘﯽ ﯾـﺎ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ دوام آن در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻫﺎ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﺑﯿﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮏ ﻋﻤﺮ ﺳﻨﺠﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﯽ ﻫﯿﭻ ﺣﮑﺎﯾﺘﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ راوي ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮژه ﻫﺎ ﻫـﺮ ﯾـﮏ ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮي ﺧـﻮد را‬

‫رواﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮد زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮﯾﺶ را رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬دورﺑﯿﻦ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺧﻮد را ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻓﺮاد‬

‫ﻫﻤﻪ داﺳﺘﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً در ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺗﺼـﺎوﯾﺮ‪ ،‬ﻋﮑـﺎس ﺟـﺎي دورﺑـﯿﻦ‬

‫ﺧﻮد را ﭼﻨﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮده ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ دورﺑﯿﻦ ﯾﮏ ﺷﻨﻮﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪131‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -13-4‬ﺗﺎﺑﻠﻮي ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺧﻮش آﻣﺪﯾﺪ‪-‬دﻫﻪ ‪ -50‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫در ﺗﺼﻮﯾﺮ)ﺷﮑﻞ ‪ (13-4‬ﺷﺎﻫﺪ ﺗﺎﺑﻠﻮي ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺧﻮش آﻣﺪﯾﺪ ﺑـﺎ ﻧﺸـﺎن ﺷﯿﺮوﺧﻮرﺷـﯿﺪ و دو زﺑـﺎن ﻓﺎرﺳـﯽ و‬

‫اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﺷﺎﻫﺪ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ ﮐﺎﻧﺎدا د‪‬راي ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ واﺳﻄﻪ آرم‪-‬ﻧﺸﺎن‪ -‬ﻣﻌﺮوف اﯾـﻦ‬

‫ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ ﮐﺎﻧﺎداﯾﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻘﺒﯽ ﺑﻪ ﺣﻮزه ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺳﻄﺢ ﺷﻬﺮ زد‪ .‬ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﯾﺮان‬

‫ﻣﺒﻠﻎ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ در ﺣﻮزه ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺧﻮراﮐﯽ‪ -‬ﻧﻮﺷـﯿﺪﻧﯽ در ﺑـﺪو ورود اﻓـﺮاد از ﺷـﻬﺮ ﻫـﺎي‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺎري ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺬاري ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ و ﺗﺒﻠﯿﻐـﯽ در‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ آن روزﻫﺎ راه ﺑﺮد‪ .‬ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر اﺷﺒﺎع ﺷﺪه ﺧﻮد در ﮐﺸﻮر اﯾﺮان ﺗﻮﺟـﻪ ﻫﻤﮕـﺎن را ﺑـﻪ ﺧـﻮد‬

‫‪132‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮده و ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﯿﺰان ﺷﺪت واﺑﺴﺘﮕﯽ ﮐﺸﻮر اﯾﺮان ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺖ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ‬

‫در ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﮐﺸﻮري ﺑﺎزار ﺧﺮﯾﺪ ﺑﯿﺎﺑﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ آن درﺳﺎﯾﺮ ﺷﻬﺮ ﻫﺎ و ﺣﺘﯽ روﺳﺘﺎ ﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬واﺑﺴﺘﮕﯽ اﯾﺮان در آن ﺳﺎل ﻫﺎ در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻗﻼم ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد وﻟـﯽ ﻧﮑﺘـﻪ ﺣـﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿـﺖ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺧﻮراﮐﯽ ﻫﺎﺳﺖ ﺗﺎ ﺳﺎﯾﺮ اﻗﻼم ﺻﻨﻌﺘﯽ ﯾﺎ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ و اﯾـﻦ ﮔﻮﯾـﺎي ذﻫﻨﯿـﺖ اﻓـﺮاد از‬

‫درك زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﺸﺎن ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ رﻫﻨﻤﻮن ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺧﻮاﻧﺶ ﻋﻼﺋـﻢ را اوﻟﻮﯾـﺖ‬

‫ﺑﻨﺪي ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﭘﺲ از روﯾﺖ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﺷﯿﺮوﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﻧﻮﺷﺘﺎر ﻓﺎرﺳـﯽ و‬

‫اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﺨﺎﻃﺐ روﯾﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺪازه ﺑﺮاﺑﺮ آرم ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ و ﻧﺸﺎن رﺳﻤﯽ ﮐﺸﻮر اﯾﺮان ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ‬

‫ﺑﻮده و ﺑﺮ رواﺑﻂ ﮔﺴﺘﺮده اﯾﺮان و ﮐﺎﻧﺎدا ﺻﺤﻪ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺎﺑﻠﻮ در ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ 1/3‬ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻗﺮار دارد‬

‫و ﻧﺸﺎن ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﺼﻮﯾﺮ در ﻧﻘﺎط ﻃﻼﯾﯽ ﮐﺎدر ﻋﮑﺎﺳﯽ واﻗﻊ ﺷـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬رﻧـﮓ آﺑـﯽ آﺳـﻤﺎن ﻋـﻼوه ﺑـﺮ‬

‫ﮔﺰارﺷﮕﺮي وﺿﻊ آب و ﻫﻮاي ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﻋﺎﻣﻞ ﺟﺪا ﮐﻨﻨﺪه ﺗﺎﺑﻠﻮ از ﭘـﺲ زﻣﯿﻨـﻪ ﺧـﻮد در ﻧﻈـﺮ ﺧﻮاﻧﺸـﮕﺮان‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﯿﺪﻣﺎن رﯾﺘﻤﯿﮏ درﺧﺘﺎن در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ در ﮐﻨﺎر دﯾﻮارﻫـﺎي آﺟـﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻫـﺎدي ﭼﺸـﻢ ﺑـﻪ‬

‫ﺧﺎرج از ﻓﻀﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪133‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -14-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎي ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ 50‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ‪ -‬ﻋﮑﺎس ‪ :‬رﻋﻨﺎ ﺟﻮادي‬

‫زﻣﺎن اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ‪ 1357‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1979‬ﻣﯿﻼدي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧـﻪ ﮐـﻪ ﺑـﺎرت ﻧﯿـﺰ اﺷـﺎره‬

‫ﮐﺮده‪ ،‬ا‪‬ﺳﺘﺎدﯾﻢ و ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي ﺧﺎص ﺗﺼﻮﯾﺮ)ﺷﮑﻞ ‪ (14-4‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﮑﺲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﮐﯿـﺐ‬

‫ﺑﻨﺪي ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻧﺎ ﻣﺤﺴﻮس ﭼﺸﻢ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ‬ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ در وﺳﻂ ﻋﮑﺲ ﻫـﺪاﯾﺖ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪.‬‬

‫ﺗﮑﻨﯿﮏ ﻋﻤﻖ ﻣﯿﺪانِ ﻋﮑﺎس ﻧﯿﺰ ﺑﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺧﺎص دارد‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه در ﺑﺎﻻي ﮐﺎدر ﻣﻨﺠﺮ‬

‫ﺑﻪ ﻫﺪاﯾﺖ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ ﻣﯽ ﮔﺮدد در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺖ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ و ﺳﻮژه ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ راﺳـﺖ اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﻓﻀﺎي ﻋﮑﺲ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﯾﮑﯽ از ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎي ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان در اواﺳﻂ دﻫﻪ ﭘﻨﺠﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﻣـﺮدم در ﺧﯿﺎﺑـﺎن ﻫـﺎ در‬

‫ﺣﺎل رﻓﺖ و آﻣﺪ ﺑﻮده و ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎﯾﯽ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬در ﻣﯿﺎن ﻫﯿﺎﻫﻮي ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﯽ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬

‫از رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﻣﺴﻠﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧﯽ داراي ﻟﺒﺎس رزﻣﯽ ﺑﻮده و ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪134‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -15-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﭘﻞ ﺣﺎﻓﻆ ﺗﻬﺮان در دﻫﻪ ‪ 50‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ‪ -‬ﻋﮑﺎس ‪ :‬رﻋﻨﺎ ﺟﻮادي‬

‫اﻓﺮاد ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﺸﺎن در ﺣﺎل ﻧﻈﺎره ﮐﺮدن رﻓﺘﺎر آﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺘﺤﯿﺮاﻧﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺻ‪‬ﻠﺐ‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ اي‬

‫)ﺣﺪوداً ‪ 10‬ﺳﺎﻟﻪ( دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪ در ﺣﺎل ﺗﻤﺎﺷﺎي ﻣﺎﺟﺮاﺳﺖ‪ .‬ﺧﯿﺮه و ﺑﺪون ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﻧﮕﺮد‪ ،‬ﺑﻪ آﯾﻨـﺪه اي‬

‫ﻣﯽ ﻧﮕﺮد ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﻓﺮدا وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﭘﺮﺷﻮر و ﺑﺎ ﺻﻼﺑﺖ دﺳﺖ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﭘﯿـﺮوزي ﺑـﺎﻻ‬

‫آورده و اﻣﯿﺪواراﻧﻪ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽ زﻧﻨﺪ ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ – اﺳﺘﺎدﯾﻮم ﺗﺼﻮﯾﺮ‪ -‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻓﺸـﺮده‬

‫آدم ﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻣﺎﺷﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺣﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﭘﻮﻧﮑﺘـﻮمِ ﻣﻮﺟـﻮد از ﻧﻈـﺮ ﻧﮕﺎرﻧـﺪه‬

‫ﻓﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﯽ ﺣﻀﻮر آرام و ﭘ‪‬ﺮ ﺳﮑﻮﺗﯽ دارد و ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﭘﺮﺷﻮر اﺳﺖ وﻟـﯽ‬

‫‪135‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺳﺎﮐﺖ و آرام ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ اي دﯾﮕﺮ دوﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻮﯾﯽ ﺣﻀﻮرش در ﺟـﺎﯾﯽ دﯾﮕـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﻞ ﻫـﻮاﯾﯽ در‬

‫ﺑﺎﻻي ﻋﮑﺲ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و روي آن وﺳﺎﯾﻞ ﻧﻘﻠﯿﻪ در ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﭘﺲِ ﺗﺼﻮﯾﺮ)ﺷﮑﻞ ‪ (14-4‬ﺑﺎﻓﺖ ﺷﻬﺮي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎﯾﯽ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻫﺎي‬

‫آﺟﺮﯾﻦ و ﺳﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﭘﻨﺠﺮه ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎت ﮐﻢ و ﭼﺎرﭼﻮب ﻫﺎﯾﯽ از ﺟﻨﺲ ﭼﻮب در ﻃﺒﻘﺎت ﺑﺎﻻي‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ .‬اﯾﻮان ﻫﺎﯾﯽ ﭘﻬﻦ و ﻋﺮﯾﺾ ﮐﻪ ﯾﺎدآور ﻧﻮﺳﺘﺎﻟﮋي ﺳﺎﻟﯿﺎن دورِ ﺑﻨﺎﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻫﺎي‬

‫ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﭘِﯿﮑﺎن‪ ،‬ﺷ‪‬ﻮﻟﺖ‪ ،‬ﻣﯿﻨﯽ ﻣﺎﯾﻨﺮ و ﺟﯿﭗ ﺟﻨﮕﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﮔﻮﯾﺎي ﻣ‪‬ﺪل ﻣﺮﺳﻮم‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪات اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ‪ ،‬در آن ﺳﺎل ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺷﻬﺮ ﻓﻀﺎي ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎراﻧﻪ اي ﺑﺮ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ و در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﭼﯿﺰي در‬

‫ﺣﺎل ﺟﻮﺷﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻨﮓ و ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺖ و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺗﺠﺮﺑﻪ دارد‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﺑﺮﻫﻪ ﻧﯿﺰ ﮔﺬر ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ‬

‫ﺧﻤﯿﻨﯽ)ره(‬ ‫رﻫﺎﯾﯽ و آراﻣﺶ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻮﺳﺘﺮﻫﺎﯾﯽ از ﺗﺼﺎوﯾﺮ و ﺳﺨﻨﺎن ﺣﻀﺮت اﻣﺎم‬

‫و ﺷﻌﺎرﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻀﻤﻮن ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﭘﯿﺮوزي ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎي ﭘﻞ ﻧﻤﺎﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎن ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪه و ﻣﺎ ﻧﻈﺎره ﮔﺮ‬

‫ﺑﺮﺷﯽ از آن ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﻫﻮا ﺳﺮد اﺳﺖ‪ ،‬اﻓﺮاد ﻟﺒﺎس ﻫﺎي زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺗﻦ دارﻧﺪ و درﺧﺖ ﺑﺪون ﺑﺮﮔﯽ ﮐﻪ در‬

‫ﮔﻮﺷﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﻤﺎﯾﺎن اﺳﺖ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن دارد‪ .‬ﺷﻠﻮارﻫﺎي دﻣﭙﺎ ﮔُﺸﺎد و ﮐُﺖ ﻫﺎي ﮐﻮﺗﺎه اﺳﭙﺮت و‬

‫ﭘﺎرﭼﻪ اي و ﻟﺒﺎس ﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ و ﺳ‪‬ﺖ ﻧﺸﺪه ﮐﻪ ﺻﺮﻓﺎً ﺟﻨﺒﻪ ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪﮔﯽ و ﮔﺮﻣﺎﯾﺶ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺒﮑﯽ ﻣﺎﺑﯿﻦ‬

‫ﺗﯿﭗ ﭘﻮﺷﺶ ﻧﺴﻞ ﻗﺒﻞ ﺑﺎ ﻧﺴﻞ ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ ﺗﺎزه اي را در ﻓﺮﻫﻨﮓ‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ رﻗﻢ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻫﯿﭻ ﻗﺎﻋﺪه اي ﭘﯿﺮوي ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ دﻗﺖ در ﭼﻬﺮه اﻓﺮاد ﻣﯽ ﺗﻮان‬

‫درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻃﺒﻘﻪ اي ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ‪ .‬آﯾﺎ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ آﻧﻬﺎﺳﺖ؟ در زﻧﺪﮔﯽ واﻗﻌﯽ‬

‫ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺰﺋﯿﺎﺗﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ﻋﮑﺲ ﺳﯿﺎه و ﺳﻔﯿﺪ ﮐﻮﭼﮏ اﯾﻦ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﭼﻨﺪان آﺷﮑﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﻋﮑﺲ اﯾﺴﺘﺎ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﮔﻮﯾﺎ ﺗﺮ از آن ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬دﻟﯿﻞ ﺑﻨﯿﺎدي اﯾﻦ را ﮐﻪ ﭼﺮا ﮐُﺖ و ﺷﻠﻮار و ﭘﻮﺷﺶ‬

‫اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺟﺎي ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدن ﻃﺒﻘﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﯾﻨﺎن‪ ،‬آن را ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻮﮐﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ دارد‪ .‬در اﯾﻦ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﺎﻫﺪ زﯾﺮ و رو ﺷﺪن ﻃﺒﻘﺎت و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﯾﮑﺪﺳﺘﯽ ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﻟﺒﺎس ﻫﺎ ﻫﻤﺎن ﭘﯿﻐﺎﻣﯽ را‬

‫‪136‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫اﺑﻼغ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻬﺮه ﻫﺎ و ﻧﯿﺰ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺑﺪن ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﮐﺖ و ﺷﻠﻮار‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﺑﻨﺪي‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﯿﺎز ﺧﻮد از‬

‫ﭘﻮﺷﺸﯽ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ روزﮔﺎرﺷﺎن ﺑﻬﺮه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮﯾﺖ اﻓﺮاد ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﻃﺒﻘﻪ روﺳﺘﺎﯾﯽِ ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻦ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻬﺮه ﻫﺎي آﻓﺘﺎب ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﺳﺮﺷﺎر از ﻋ‪‬ﺼﯿﺎن و ﻣﺸﺘﺎق ﺑﻪ رﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺧﻮاﻧﺶ داﻣﻦ ﻣﯽ زﻧﺪ‪.‬‬

‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﭘﺮﺷﻮر ﺑﺎ ﺳﺮﺑﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﻣﻮﮐﺪ ﭘﯿﻐﺎم رﻫﺎﯾﯽ اﻧﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﺧﻮد آن را ﺑﺎ رﻓﺘﺎرﺷﺎن‬

‫ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ رﯾﺸﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻔﺎﻫﯽ ﻣﺮدم دارد‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻘـﺎﻟﯽ و رواﯾـﺖ ﮔـﺮي ﮐـﻪ‬

‫ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ و ﺳﯿﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺸﺘﻪ و ﺗﺎﺛﯿﺮ آن در ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺎري ﺷﺪه‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬

‫از دل ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﯽ ﺟﻮﺷﺪ و ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺟﻤﻌﯽ ﺑﺴـﺘﮕﯽ دارد و ﺑـﺮاي ﺑﻘـﺎ ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪ اﻓـﺮادي اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬

‫ﭘﻨﺪﭘﺬﯾﺮ و اﻫﻞ ﺣﮑﻤﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭘﻮﻧﮑﺘﻮم ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻓﺮدي اﺳﺖ در ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﯿﭗ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺑـﺎ‬

‫آﻧﻬﺎﺳﺖ وﻟﯽ رﻓﺘﺎرش ﮐﺎﻣﻼً در ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎ ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ اﺷﺘﯿﺎق او را دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽ زﻧﻨـﺪ و او‬

‫ﺧﺎﻣﻮش اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﻨﮓ ﻫﺎي ﺟﻨﮕﯽ و ﺳﻼح ﻫﺎي دﺳﺖ ﺳﺎز ﻣﺮﺳﻮم در دﺳﺘﺎﻧﺸﺎن دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷـﻮد ﮐـﻪ ﻫﻤـﺮاه‬

‫ﻣﺸﺘﯽ ﮔﺮه ﮐﺮده ﻓﻀﺎي ر‪‬ﻋﺐ و ا‪‬ﺿﻄﺮاب را در ﻫﻢ ﻣـﯽ ﮐﻮﺑـﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟـﺖ دﺳـﺖ رزﻣﻨـﺪﮔﺎن دﻻﻟـﺖ ﺑـﺮ ﺣـﺲ‬

‫ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ آﻧﻬﺎ دارد و ﭼﻨﺎن اﺳﺘﻮار اﯾﻦ وﻗﺎر را ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ از ﻣﯿﺪان ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻪ‬

‫اﻧﺪ‪ .‬ﺳﮑﻮت ﻣﺮدم در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﮔﻮﯾﺎي ﮔﺬر ﺑﺮﻫﻪ اي ﺳﺨﺖ ﺑﺮاﯾﺸﺎن و ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ آراﻣﺶ ﺑﻌﺪ از روزﻫﺎي ﺳﺨﺖ و‬

‫دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮژهﻫﺎ – اﻓﺮاد‪ -‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺿﻄﺮاب ﭘﯿﺶ از آﮔﺎﻫﯽ و اﺳﺘﯿﻀﺎح ﺳﻮژه ﺑﻪ ﺳـﺮ ﻣـﯽ ﺑﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻓـﯽ‬

‫اﻟﻮاﻗﻊ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژيِ آزادﻣﻨﺸﯽ و ﭘﯿﺮوزي ﭼﻨﺎن در ذﻫﻦ و ﺿﻤﯿﺮﺷﺎن ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﮐـﻪ اﯾﻨﭽﻨـﯿﻦ در رﻓﺘﺎرﺷـﺎن‪،‬‬

‫ﻣﻘﺘﺪراﻧﻪ ﻧﻤﻮد ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪137‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -2-2-4‬ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻫﻨﺮ و روﯾﺪاد‬
‫ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺧﻮاﻧﺶ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان از ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺳﺎﻟﯿﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷـﺪ درك ﻣـﺎ از ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ‪-‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﯾﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪-‬ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺪاﺧﻼت دورﺑﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻀﻮر ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ دورﺑﯿﻦ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﺮز ﻣﺠﺎب ﮐﻨﻨﺪه اي ﭼﻨﯿﻦ‬

‫اﻟﻘﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ زﻣﺎن ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ روﯾﺪادﻫﺎﯾﯽ ﺟﺬاب اﺳﺖ‪ ،‬روﯾﺪادﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ارزش ﻋﮑﺲ ﺷﺪن دارﻧﺪ‪ .‬ﻧﺰدﯾﮑﯽ‬

‫ﻫﻨﺮ و روﯾﺪاد ﻧﮑﺘﻪ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺘﯽ اﺳﺖ و اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻨﺮ و روﯾﺪاد آﻧﻘﺪر ﺷﺒﯿﻪ ﻫﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻫﺎ ﻫﻢ ﮐﻪ‬

‫ﻣﻤﻠﻮ از اﺗﻔﺎق اﺳﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻫﻨﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺎ در دﻧﯿﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ در ﻣﻌـﺮض ﺣﺠـﻮم ﻫﻨـﺮ ﻫﺴـﺘﯿﻢ‪ .‬ﭼﻨـﯿﻦ‬

‫ﻋﮑﺲ ﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻃﺮز ﺗﮑﺎن دﻫﻨﺪه اي ﺑﻪ ﯾﺎد واﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪه در ﭘﺲ اﻧﺘﺰاع ﻫﺎي ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬آﻣـﺎر‬

‫ﮐﺸﺘﮕﺎن ﯾﺎ ﺑﻮﻟﺘﻦ ﻫﺎي ﺧﺒﺮي ﻣﯽ اﻧﺪازد‪ .‬ﺳﺮ راﺳﺖ ﺗﺮﯾﻦ ﺻﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان درﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﺑـﻪ ﮐـﺎر ﺑـﺮد اﯾـﻦ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮔﯿﺮا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﻘﻬﻮر اﯾﻦ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ‪ .‬ﺿﻤﻦ آﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ ﻫـﺎ ﻧﮕـﺎه ﻣـﯽ ﮐﻨـﯿﻢ‪،‬‬

‫ﻟﺤﻈﻪ رﻧﺞ ﻓﺮدي دﯾﮕﺮ ﻣﺎ را ﻓﺮا ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﺎ ﯾﺎ از اﻧﺪوه ﻟﺒﺮﯾﺰ ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ ﯾﺎ از ﺧﺸﻢ‪ .‬اﻧﺪوه ﭘﺬﯾﺮش ﺑﺨﺸـﯽ از‬

‫رﻧﺞ دﯾﮕﺮي ﺑﯽ ﻫﯿﭻ ﻓﺎﯾﺪه اي اﺳﺖ‪ ،‬و ﺧﺸﻢ ﻋﻤﻞ را ﺑﺮ ﻣﯽ اﻧﮕﯿـﺰد )ﺑﺮﺟـﺮ‪59 ،‬؛‪ .(1377‬در ﺗﺼـﻮﯾﺮ دﯾﮕـﺮ‬

‫ﺷﺎﻫﺪ اﻓﺮاد زﯾﺎدي در ﺣﺎل دوﯾﺪن ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ ﺣﺲ ﺑﯿﻨﻨﺪه از دﻻﯾﻞ اﻧﺘﺨـﺎب ﺗﺼـﻮﯾﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﻋﮑـﺲ‬

‫ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1357‬ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي‪ ،‬ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ‪ 1979‬ﻣﯿﻼدي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻋﺒﺎس ﻋﻄﺎر ﻋﮑﺎس اﯾـﻦ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ (.‬ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮﺷﯽ از ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬زﻣﺎن رواﯾﺖ ﺷﺪه وﻗﺘﯽ از ﺳﻮي ﺣﺎﻓﻈﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻋﻤﻞ‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ زﻣﺎن ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪138‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -16-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ -50‬ﻋﮑﺎس ‪ :‬ﻋﺒﺎس ﻋﻄﺎر‬

‫‪ -3-2-4‬دﻻﻟﺖ در ﮔﺮو ﻧﺸﺎﻧﻪ‬

‫زﻣﺎن رواﯾﺖ ﺷﺪهي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺣﺎﻓﻈﻪ اي ﮐﻪ اﻣﯿﺪوار اﺳﺖ آن را ﺑﺮاﻧﮕﯿـﺰد‪ ،‬ﻧﯿـﺎز دارد و‬

‫اﯾﻦ رواﯾﺘﮕﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﯾﺠﺎد دﻻﻟﺖ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ و اﺳﻄﻮره ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪139‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي ﺗﺼﻮﯾﺮ)‪ (16-4‬ﻣﺮﮐﺰ ﮔﺮا اﺳﺖ و ﭘﺮﺳﭙﮑﺘﯿﻮِ ﻣﮑﺎن ﭼﺸﻢ را ﺑﻪ دوردﺳﺖ ﻫﺎ ﻫﺪاﯾﺖ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻮژه ﻫﺎ در ﯾﮏ ردﯾﻒ ﭼﯿﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺣﻀﻮر دﺳﺖ ﻣﺮدي ﮐﻪ از ﮔﻮﺷﻪ ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﺳﻮي واﻗﻌﻪ اي در ﭘﺸﺖ‬

‫ﺻﺤﻨﻪ اﺷﺎره رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﻫﻤﭽﻮن ﺻﻒ ﻫـﺎﯾﯽ ﭘﺸـﺖ ﺳـﺮ ﻫـﻢ ﺑـﻪ‬

‫ﺻﻮرت ﺧﻄﯽ در ﺣﺎل ﺧﺮوش ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮژه ﻫﺎ در ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﻗـﺮار دارﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ دور از ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ژﺳـﺖ و‬

‫ﻓﯿﮕﻮري در ﻣﻘﺎﺑﻞ دورﺑﯿﻦ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﻃﻮري رﺻﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﺣﻀﻮر ﻋﺎﻣﻞ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﺛﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪه ﻟﺤﻈﻪ آﮔﺎه ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳ‪‬ﯿﻠﯽ از ﺟﻤﻌﯿﺖ در ﺣﺎل ﺗﻌﻘﯿﺐ زن ﻫﺴـﺘﻨﺪ ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺘـﯽ از ﻣـﺮدان‪،‬‬

‫ﻓﯿﻠﻢ ﺑﺮدار و ﻋﮑﺎس و ‪ . ..‬ﻣﺮدان را ﺑﺎ ﺷﻠﻮارﻫﺎ و ﭘﻠﯿﻮرﻫﺎ و ﮔﺮﻣﮑﻦ ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ و ﻟﺒﺎس ﻫﺎي ﻣﺮﺳﻮم آن دﻫـﻪ‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪ .‬آراﯾﺶ ﻣﻮ و ﻣﺤﺎﺳﻦ آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ و ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق‪ ،‬ﺳﺒﯿﻞ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -17-4‬ﺗﺼﻮﯾﺮ اﺳﺘﻘﺒﺎل از اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ - -50‬ﻋﮑﺎس ‪ :‬رﻋﻨﺎ ﺟﻮادي‬

‫‪140‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫از اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻘﺒﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﻓﮑﺮي و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﻨﺮ و ﻓﻬﻢ اﻓﺮاد از زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﻨﺎﺳـﯽ و‬

‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي و ﻣﯿﺰان ﻧﻘﺪ ﺧﻮد در آن ﺑﺮﻫﻪ از ﺗﺎرﯾﺦ زد‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﻗﯿﺼﺮﻫﺎ و ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن و دﻻوران‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -18-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﺮدم در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ -50‬ﻋﮑﺎس ‪ :‬رﻋﻨﺎ ﺟﻮادي‬

‫زﯾﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﻇﺎﻫﺮي و ﻣﻨﺶ ﺧﺎص اﯾﺸﺎن ﮐﻪ ﺳﺎﻟﯿﺎن ﺳﺎل اﺳﺖ‪ ،‬در ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺮدم ﻧﻘـﺶ ﺑﺴـﺘﻪ‪.‬‬

‫دﻻورﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮕﺎه ﺑﺎ ﺿﻌﯿﻔﺘﺮ از ﺧﻮد درﮔﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﯾﮏ ﺗﺎر از ﺳـﺒﯿﻞ ﺷـﺎن اﻋﺘﺒـﺎري اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‬

‫دارد‪.‬‬

‫در ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ،‬زﻧﯽ در ﺣﺎل ﮔﺮﯾﺨﺘﻦ اﺳﺖ و ﭘﺎرﭼﻪ اي ﺳﻔﯿﺪ در دﺳﺖ دارد ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻧﺠﺎم‬

‫ﺷﺪه‪ ،‬وي از ﺧﺪﻣﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺷﺎه اﯾﺮان –ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﺎه‪ -‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮدي ﻣﻮاﻓﻖ رژﯾﻢ ﺷﺎه در ﻣﯿﺎن اﻧﺒﻮه‬

‫‪141‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن‪ .‬ﻣﺮدي از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او را ﻣﯽ ﮐ‪‬ﺸﺪ و دﯾﮕﺮي ﻣﺸﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﻮي او ﻧﺸﺎﻧﻪ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮي ﭘﺎ ﺑﻪ‬

‫ﭘﺎي زن او را ﻫﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺸﺘﯽ ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ﺧﺸﻢ ﯾﮏ ﻣﻠﺖ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ زن را ﺑﻪ دور ﺷﻬﺮ ﻣﯽ‬

‫ﮔﺮداﻧﻨﺪ و او را آﺗﺶ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ .‬زﻧﯽ ﺑﺎ ﺟﺜﻪ ﮐﻮﭼﮏ در ﻣﻌﺮض ﺿﺮﺑﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ از ﻃﺮف ﺳﻪ ﻣﺮد ﻗﺮار ﻣﯽ‬

‫ﮔﯿﺮد‪ .‬زن ﻣﺴﺘﺄﺻﻞ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮاي روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻣﺮداﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﮐﺸﯿﺪن ﻟﺒﺎس ﯾﮑﯽ از ﻣﺮدان اﺳﺖ‪.‬‬

‫روﺳﺮي ﯾﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﺳﻔﯿﺪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻣﻔﻬﻮم ﺻﻠﺢ دارد و ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪن ﻓﺮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺮﯾﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻮﺷﺶ‬

‫زن ﺷﺒﯿﻪ ﻣﺮدان اﺳﺖ و ﺑﺨﺸﯽ از ﺷﻠﻮار ﺧﻮد را داﺧﻞ ﺟﻮراﺑﺶ ﻗﺮار داده ﺗﺎ ﭘﺎﭼﻪ ﻫﺎي ﻋﺮﯾﺾ ﺷﻠﻮار ﻣﺎﻧﻊ‬

‫ﺣﺮﮐﺖ وي ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ زﻧﯽ ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺶ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎ روﺳﺮي ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮ ﺳﺮ– ﺑﺮ ﺧﻼف اﻋﺘﻘﺎد و وﻓﺎداري ﺑﻪ‬

‫درﺑﺎر‪ -‬ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻼﻃﻢ و ﺗﺤﺮك ﮐﺞ و ﻣﻌﻮج ﺷﺪه و ﺣﺲ ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اﺟﺰاي ﺻﻮرت زن ﺑﻪ وﺿﻮح‬

‫آن را ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽ زﻧﺪ‪ .‬ﻓﻀﺎ‪ ،‬ﻣﺮدﺳﺎﻻري دﯾﮑﺘﻪ ﺷﺪه اي را ﺑﺎزﺗﺎب ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﯿﺎن ﺳﺎل ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﻦ‬

‫ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻫﻤﺰﯾﺴﺘﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ در اﯾﻨﺠﺎ ﺣﻀﻮر زن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و‬

‫ﺟﻨﺴﯿﺖ ﻓﺮد ﭼﻨﺪان دﺧﺎﻟﺘﯽ در ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺮدان ﻧﺪارد‪ .‬ﻧﮕﺎه ﻣﺮدم ﺑﻪ زن‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﯾﮏ‪ ،‬ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ وﻃﻦ ﻓﺮوش‬

‫اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺣﺘﺮام و رﻋﺎﯾﺖ ﺣﺎل زن اﺻﻼً ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻧﺪارد‪ .‬از ﻧﻈﺮ آﻧﻬﺎ‪ ،‬او دﺷﻤﻦ‬

‫اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد‪ .‬ﻓﻀﺎ‪ ،‬ﻓﻀﺎي وﺣﺸﺖ‪ ،‬اﺿﻄﺮاب و ﺧﺸﻮﻧﺖ اﺳﺖ و ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ در ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﮐﻤﺘﺮ دﯾﺪه ﻣﯽ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺠﻮم ﺑﯽ وﻗﻔﻪ ﺑﻮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﻨﻪ را ﻣﯽ ﺳﻮزاﻧَﺪ و از اﺣﺘﺮاق ﻧﺎﻗﺺ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻓﺮﺳﻮده ﺑﻪ ﻫﻮا ﻣﯽ‬

‫رود‪ ،‬ﭼﺸﻢ ﻫﺎ را ﻣﯽ آزرد و اﺷﮏ آدﻣﯽ را درﻣﯽ آورد‪ .‬ﺗﻬﺮان در ﺗﺴﻠﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دود و ﺻﺪا ﺑﻮد‪ .‬در ﮔﻮﺷﻪ‬

‫ﮐﻨﺎرﻫﺎ ﻫﻨﻮز ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﺣﯿﺎﺗﺸﺎن ﻣﺜﺎل ﺑﯿﻤﺎر در ﺣﺎل اﺣﺘﻀﺎر‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻧﺎﭼﯿﺰ و دل‬

‫آزاري از ﮔﺬﺷﺘﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﯾﻦ ﺻﺪاﻫﺎي زﻣﺨﺖ‪ ،‬ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و ﻋﺼﺒﯽ‪ ،‬ﯾﺎدﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﭘﺲ ﻣﯽ راﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻻ ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﭽﻪ را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ‪ ،‬روﺳﺘﺎﺋﯿﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ ﻓﻀﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﺷﻬﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﺎ‬

‫ﻧﻤﻮدي از ﺣﺎل و ﻫﻮاي ﺗﻬﺮان ﺑﻮد‪ .‬درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺎ از ﺣﺎل و ﻫﻮاي ﺗﻬﺮان در آن روزﻫﺎ ﻣﺮﺣﻮن اﺑﺰاري اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫‪142‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫اﯾﻦ دﻫﻪ ﻫﺎ را ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺛﺒﺖ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ دورﺑﯿﻦ اﺑﺰاري ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن وﺳﯿﻠﻪ‬

‫اي ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺧﺎﻃﺮه اي زﻧﺪه ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﯾﺎدﮔﺎري از ﯾﮏ زﻧﺪﮔﯽ در ﺣﺎل ﮔﺬر اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3-4‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي دﻫﻪ ‪ 60‬ﺗﻬﺮان‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﻋﯿﻨﯿﺖ ﺑﯽ واﺳﻄﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﺻﺎﻟﺖ و ﺳﻨﺪﯾﺖ واﻗﻊ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮي ﮐـﺮده‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻋﮑﺲ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰي را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﺌﺖ ﯾﮏ ﺷﯿﺌﯽ ﮐﻢ ﺣﺠﻢ درآﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽ ﺗﻮان‬

‫آن را ﻧﺰد ﺧﻮد ﻧﮕﻪ داﺷﺖ و ﺑﻌﺪﻫﺎ دوﺑﺎره ﺑﻪ آن ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ رﺧﺪاد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي دﻗﯿﻖ ﮐﻠﻤـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺗـﺪرﯾﺞ‬

‫ﻣﻌﻨﺎي ﭼﯿﺰي درﺧﻮر ﻋﮑﺎﺳﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي )در ﻋﺎم ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎي اﺻﻄﻼح( اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰي ﯾﮏ رﺧﺪاد ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﻧﺎم رﺧﺪاد‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﻧﺎم ﮔـﺬاري‬

‫ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﺷﻮاﻫﺪي‪ ،‬ﺷﻮاﻫﺪ ﻋﮑﺎﺳﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﻏﯿﺮه‪ ،‬از آن ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -19-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﯾﮏ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ -60‬ﻋﮑﺎس ‪ :‬ﺟﺎﺳﻢ ﻏﻀﺒﺎﻧﭙﻮر‬

‫‪143‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻋﻤﻮﻣﺎً در ﭘﯽ ﻧﺎم ﮔﺬاريِ رﺧﺪاد وارد ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬آﻧﭽﻪ اﻣﮑﺎن ﺗﺄﺛﯿﺮﭘﺬﯾﺮي از ﻋﮑﺲ ﻫﺎ را‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﺟﻮد ﯾﮏ آﮔﺎﻫﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻻﺟﺮم ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺷﮑﻠﯽ از ﺗﻔﻘّـﺪ‬

‫ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ از آﻧﺠﺎ ﺑﻮدن ﺧﻮد ﺑﻪ درون ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺳـﺮﻫﺎي ﻣـﺎ‬

‫در ﺣﺎل ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ آن ﻧﻮع ﺟﻌﺒﻪ ﻫﺎي ﺟﺎدوﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻮزف ﮐﺮﻧﻞ آﻧﻬﺎ را ﭘﺮ از ﺧﺮت و ﭘﺮت ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ‬

‫ﻧﺎﻣﺘﺠﺎﻧﺲ ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫‪ -1-3-4‬ﺳ‪‬ﺤﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺟﻬﺎن ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺟﻬﺎن واﻗﻌﯽ ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ‪ ‬ذاﺗﺎً ﻧﺎدرﺳﺖ‪ ‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺳﺎﮐﻦ ﯾـﮏ ﻓـﯿﻠﻢ ﺑـﺎ ﺧـﻮد آن‬

‫اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﺟﺰﺋﯿﺎت دﻻﻟﺖ ﮔﺮ و ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐـﻪ در ﻟﻤﺤـﻪ اي آﺷـﮑﺎر ﺷـﻮﻧﺪ و ﺑـﺮاي‬

‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺮدﻧﺪ و ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺎﻋﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺳ‪‬ﺤﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ و ﮐ‪‬ﺸﺶ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣـﺎ در آن اﺳـﺖ‬

‫ﮐﻪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺣﺎﮐﯽ از راﺑﻄﻪ ﯾﮏ ﻓﺮد ﺑﺎ ﺟﻬﺎن و ﻧﻮﻋﯽ ﭘﺬﯾﺮش اﺗﻔﺎﻗﯽ و ﻧﺴﻨﺠﯿﺪه ﺧﻮد ﺟﻬﺎن اﻧـﺪ‪ .‬زﯾـﺮا‬

‫اﯾﻦ ﻧﻮع راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن‪" ،‬از رﻫﮕﺬر اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻗﯿﺎم ﻣﺪرﻧﯿﺴﺘﯽ ﻋﻠﯿﻪ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎي زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽِ ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬ﻋﻤﯿﻘﺎً‬

‫در ﺗﺮوﯾﺞ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﮐﯿﭻ‪ 1‬ﮔﻮﻧﻪ ذوق درﮔﯿﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﮑﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬

‫اﺷﯿﺎﯾﯽ ﻣﻨﻔﺮد ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬از آن ﻧـﻮع ﺟﺬﺑـﻪ و ﺛﻘـﻞ ﻟـﺬت ﺑﺨـﺶ آﺛـﺎر ﻫﻨـﺮي ﺑـﺎ اﻫﻤﯿـﺖ‬

‫ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﮑﺜﯿﺮ و اﻧﺘﺸﺎر ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً در ﺣﮑﻢ ﺗﺜﺒﯿﺖ‪ ‬ﮐﯿﭻ اﺳﺖ")ﺳﺎﻧﺘﺎگ‪1389،‬؛‪ .(72‬ﻧﮕـﺎه ﺧﯿـﺮه و‬

‫ﭘﻮﯾﺎي ﻋﮑﺎس ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻤﺎﯾﺶ دادن ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺪ ﻧﻮﻋﯽ ﺣﺲ ﮐﺎذبِ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ‬

‫ﺣﺎﺿﺮي و ﺗﺴﻠﻂ ﻣﻮﻫﻮم ﺑﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Kitsch‬‬

‫‪144‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -2-3-4‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎي دﻫﻪ ‪60‬‬
‫دﻫﻪ ‪ 60‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮاري ﺑﺮاي ﻣﺮدم اﯾﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎداور دوران ﺑﺎز ﺳﺎزي و ﺳﭙﺮي ﮐﺮدن آﺧـﺮﯾﻦ رﻧـﺞ‬

‫ﻫﺎي ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ اﯾﺮان و ﻋﺮاق و رﮐﻮد وﺿﻌﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺑﻪ ﻓﺮاﺧﻮر آن رﮐﻮد ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬

‫و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﯾﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎي دﻫﻪ ‪ 60‬ﻣﺄﻣﻦ ﺧﺎﻃﺮات دوران ﺟﻨﮓ و ﻫﺸﺖ ﺳﺎل دﻓﺎع ﻣﻘﺪس اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻬﺮان در ﻓﺸﺎر ﺟﻨﮓ و ﺗﻬﺎﺟﻢ دﺷﻤﻦ اﺳﺖ و ﻣﺮدم در ﺣﺎل ﮔﺮﯾﺰ و ﭘﻨﺎه آوري ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺮﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و ﺟﺎن‬

‫ﭘﻨﺎه ﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ در ﺗﺼﻮﯾﺮ)ﺷﮑﻞ ‪ (19-4‬ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﻮد ﻣﯽ ﺧﻮاﻧـﺪ ﻓﻀـﺎي ﻣﺸـﻮش و‬

‫ﭘﺮ ﺳﮑﻮت ﻋﮑﺲ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﺎدﯾﻮم ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن اﺟﺰا و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻋﮑﺲ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻮژه ﻫﺎ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﻮد ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و از ﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﻈﺎره ﮔﺮ اﺣﻮاﻻﺗﺸﺎن ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﻋﮑﺲ ﻫـﺎ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬

‫دﻟﯿﻞ ارزﺷﻤﻨﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ واﻗﻌﯿﺖ از ﭼﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ؛ ﻋﮑﺲ‬

‫ﻫﺎ ﻓﻬﺮﺳﺖ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﺑـﺮاي ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳـﺎن‪ ،‬ﻣـﺄﻣﻮران ﭘﺰﺷـﮏ ﻗـﺎﻧﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎﺳـﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳـﺎن و ﺳـﺎﯾﺮ‬

‫ﻣﺘﺨﺼﺼﯿﻦِ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺑﯽ اﻧﺪازه ارزﺷﻤﻨﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻏﻠـﺐ ﻣـﺮدم از ﻋﮑـﺲ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽ‬

‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ارزش اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ از ﺟﻨﺲ ارزش اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ داﺳﺘﺎن ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‬

‫ﺑﻪ ﻣﺎ اراﺋﻪ ﮐﻨﻨﺪ در ﺑﺮﻫﻪ اي در ﺗﺎرﯾﺦِ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻫﻤﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻓﺮاد ﺑﺮ آﻧﭽﻪ اﺧﺒـﺎر ﻧـﺎم‬

‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﻓﺮض ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راﻫﯽ ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ اﻓﺮادي ﺗﻠﻘﯽ ﻣـﯽ ﺷـﺪﻧﺪ‬

‫ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮاﯾﺸﺎن دﺷﻮار ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻮل ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻧﮕﺎره اي ﺟﺪﯾﺪ از ﻣﻔﻬﻮم اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﯾﮏ ﻋﮑﺲ ﺑﺮش ﺧُﺮدي از ﻣﮑﺎن و ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر از زﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺑﺮ آن ﺣﺎﮐﻢ اﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ‬

‫ﺣﺪود ﻣﺮز )»ﻗﺎب ﺑﻨﺪي«( دﻟﺒﺨﻮاﻫﯽ ﺟﻠﻮه ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﺑـﺎ ﭼﺸـﻢ اﻧـﺪاز ﻧﺎﺑﺎوراﻧـﻪ‪ 1‬از واﻗﻌﯿـﺖ ﻫـﺎي‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﻨﯽ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﺑﯽ ﺷﻤﺎري از ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ و وﻗﺎﯾﻊ ﻫﯿﭻ ﺣﺪ و ﻣﺮزي ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪nominalist‬‬

‫‪145‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺳﮑﻮت ﻣﺮﮔﺒﺎر‪ ،‬ﻓﻀﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮ را اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در اﺑﺘﺪا )ﺷﮑﻞ ‪ ( 19-4‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﺸـﻢ ﻣـﯽ ﺧـﻮرد‬

‫ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎي ﺳﯿﻤﺎﻧﯽ در ﻫﻢ ﺗﻨﯿﺪه اي – ﺑﻠﻮك ﺳﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ﭼﺎه و ﺗﻮﻧﻞ و ‪ -..‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻀـﺎي ﺣﺎﺋـﻞ‬

‫ﺑﺮاي ﺳﻨﮕﺮ را ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮدي در ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺎرﺟﯽ اﯾﻦ ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه و رو ﺑﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﻓﺮدي دﯾﮕـﺮ در‬

‫داﺧﻞ ﺟﺎن ﭘﻨﺎه ﺧﻮاﺑﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺰار اوﻟﯿﻪ زﻧﺪﮔﯽ آﻧﻬﺎ – ﮐﺘﺮي‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻤﻪ و ﺳﺎﯾﺮ وﺳﺎﯾﻞ ﻓﻠـﺰي‪ -‬ﺑﺴـﯿﺎر ﺟﺰﺋـﯽ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮد ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻟﺒﺎس ﺳﺮﺑﺎزان را ﺑﻪ ﺗﻦ دارد‪ ،‬ﭘﻮﺗﯿﻦ ﻫﺎﯾﺶ ﺧﺎﮐﯽ و ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻈﺎره ﮔﺮ ﺑـﯽ ﻗﯿـﺪي ﺧﯿﺎﺑـﺎن‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ وي در ﺣﺎل ﺳﭙﺮي ﮐﺮدن دوره ﺧﺪﻣﺖ ﺳﺮﺑﺎزي اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -20-4‬ﻧﻤﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ -60‬ﻋﮑﺎس ‪ :‬ﺟﺎﺳﻢ ﻏﻀﺒﺎﻧﭙﻮر‬

‫‪146‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫او در ﻓﮑﺮ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻓﺮم ﺑﺪن – ﻃﺮز ﻧﺸﺴﺘﻦ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ دﺳﺖ ﻫﺎ ‪ -‬ﻧﮕﺎﻫﺶ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ دوﺧﺘﻪ ﺷـﺪه‪...‬‬

‫دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ دارد‪ .‬او ﻧﻈﺎره ﮔﺮ ﺧﻂ ﮐﺸﯽ ﻫﺎي ﺳﻔﯿﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮارش ﺧـﺘﻢ ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻂ ﮐﺸﯽ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﺮدد ﻋﺎﺑﺮان از ﻋﺮض ﺧﯿﺎﺑﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬وﯾﺮاﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زاوﯾﻪ ﻋﮑﺲ ﮔﻮﯾﺎي ﻃﺒﻘﺎت ﺑﺎﻻي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ در آن ﺣﻮاﻟﯽ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻋﮑـﺎس ﺑـﻪ واﺳـﻄﻪ آن ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﻣـﻮرد‬

‫ﻧﻈﺮش را ﺛﺒﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻀﻮر ﺳﺮﺑﺎز و ﺟﺎﻧﭙﻨﺎه در ﺣﻮاﻟﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دﻻﻟﺖ ﮔﺮ ﺗﻌﻠﻖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از‬

‫ﻧﻬﺎدﻫﺎي دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﮐﻪ در ﺑﺎﻻي ﮐﺎدر ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻨﺮي ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬در آن دﻫﻪ اﺑﺰار و ادوات ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي‬

‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت‪ ،‬آن ﻫﻢ در ﺷﺮاﯾﻂ دﺷﻮار ﺟﻨﮓ و ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺎران از ﺑﻨﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‬

‫– اﻟﺒﺘﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻨﺮﻫﺎ ﺑﺎ دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﻓﺎﻗﺪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ -‬ﻟﺬا ﺑﻨﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔـﺮ ﻣﻄﻠـﺐ‬

‫ﻣﻬﻢ و ﯾﺎ ﻧﻬﺎد ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﻮﻧﯽ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در اﻃﺮاف ﺑﻠﻮك ﺳﯿﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺎوي ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻫـﺎ‬

‫ارزان ﺗﺮﯾﻦ و در دﺳﺘﺮس ﺗﺮﯾﻦ ﺗﺠﻬﯿﺰات دﻓﺎﻋﯽ در دوران ﺟﻨﮓ ﺑﻮده و ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺎﻻي ﺳﻨﮕﺮ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎ و‬

‫ﺑﺮگ درﺧﺖ ﭼﻨﺎر ﻧﻤﺎﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن درﺧﺘﺎن ﭼﻨﺎر ﺗﻨﻮﻣﻨﺪي ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺘﺮ دﻻواﻟﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺷﻬﺮ ﺗﻬـﺮان‬

‫اﻧﺪ و ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد وي‪» :‬ﻣﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻬﺮان را ﺷﻬﺮ ﭼﻨﺎر ﺑﻨﺎﻣﻢ«)دﻻواﻟﻪ‪1348 ،‬؛‪ .(288‬ﮐﻤﯽ آن ﻃﺮف ﺗﺮ زﻧـﯽ در‬

‫ﺣﺎل ﻋﺒﻮر اﺳﺖ‪ .‬او ﭼﺎدر ﺳﯿﺎﻫﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ دارد و اﺻﻄﻼﺣﺎً روي ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽـﻪ از ﭘﻮﺷـﺶ وي در‬

‫زﯾﺮ ﭼﺎدر ﻧﻤﺎﯾﺎن اﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﺳﻔﯿﺪ و ﺟﻮراب ﺳﯿﺎه و ﺿﺨﯿﻢ اﺳﺖ‪.‬در اﯾﻦ ﺗﺼـﻮﯾﺮ)(ﺷـﮑﻞ ‪ (19-4‬ﻣـﺎ ﺷـﺎﻫﺪ‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻫﻪ ﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ اي ﺗﯿﺮه ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪه ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﭘﻮﺷـﺶ‬

‫دﻻﻟﺘﮕﺮ ذﻫﻨﯿﺖ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﻼم ﻣﺤﻮر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺗﺤﺖ آﻣﯿﺰه ﻫﺎي اﺳﻼم‬

‫ﺗﻤﺎم ارﮐﺎن ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ آن ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺤﻠﯿﻞ را در ﻣﻮرد اﻓﮑﺎر و ﭘﻮﺷـﺶ زﻧـﯽ ﮐـﻪ در ﺑـﺎﻻي‬

‫ﮐﺎدر ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻗﺮار دارد ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻌﻤﯿﻢ داد‪.‬‬

‫وﺟﻮد ﻧﺮده ﻫﺎﯾﯽ در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﮐﻪ ﻓﻀﺎي ﭘﯿﺎده رو را ﺑﺎ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺣﺎﮐﯽ از ﻧﻮﻋﯽ ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻣﻮزشِ‬

‫ﺷﻬﺮ ﻧﺸﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬در زﻣﺎن ﭘﯿﺶ از اﻧﻘﻼب ﺑﺎ زدن ﻧﺮده در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎ و ﻣﻌﺎﺑﺮ‪ ،‬ﻗﺼﺪ اﯾﻦ را داﺷـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬

‫‪147‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﺮدم ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺪرن ﺷﺪه اﻧﺪ و اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ آﻏﺎزي ﺑﺮاي ﺣﻠﻮل ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ در زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ اﯾﺮان ﺑﻮد‪ .‬اﯾـﻦ‬

‫روﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﺣﺬف ﺷﺪ وﻟﯽ ﻣﺠﺪداً اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﺷـﻬﺮوﻧﺪان از ﺷﻬﺮﻧﺸـﯿﻨﯽ‬

‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ؛ ﮔﻮﯾﺎي ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷـﻬﺮ ﻣﺤـﻞ اﺳـﮑﺎن اﻓـﺮادي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻋﻼﺋـﻢ‬

‫ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ – ﺧﻂ ﮐﺸﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎن‪ ،‬ﻋﻼﺋﻢ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ و راﻧﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺣﺮﯾﻢ اﺗﻮﺑﺎن و ‪ -..‬را درك ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫دو ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻣﺪل دﻫﻪ‪– 40‬ﭘﯿﮑﺎن‪ -‬در ﺗﺼﻮﯾﺮ)ﺷﮑﻞ ‪ (19-4‬وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ دوي آﻧﻬﺎ در ﮐﻨﺎر ﺧﯿﺎﺑﺎن ﭘـﺎرك‬

‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدمِ ﭼﻨﺪاﻧﯽ در آن دﻫﻪ ﻫﺎ ﺻﺎﺣﺐ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ واﺳﻄﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻘﺒﯽ ﺑﻪ ﻧﻈـﺎم‬

‫ﺷﻬﺮﺳﺎزي و ﺗﺮاﮐﻢ د‪‬ﻫﯽ ﺷﻬﺮداري ﺑﻪ ﻣﻨﺎزل ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ از ﻟﺤﺎظ ﺗﺨﺼﯿﺺ ﭘﺎرﮐﯿﻨﮓ در اﻣﻼك ﺧﺼﻮﺻﯽ زد‪.‬‬

‫ﻓﯽ اﻟﻮاﻗﻊ ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪن اﺳﺖ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻫﯿﭻ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻧﺘﻮان آن را‬

‫زﯾﺒﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﯿﺎﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬ﭼﯿﺪﻣﺎن رﯾﺘﻤﯿﮏ ﮔﻮﻧﯽ ﻫﺎي ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ ﺑﺮ روي ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪،‬‬

‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻓﺮم ﻣﺤﺾ از ﻣﯿﺎن ﺧﻮن و آﺗﺶ و ﮔﻠﻮﻟﻪ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺧﺎﺻﯽ در ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آورد‪ .‬ﺑﺎزي ﻓـﺮم و‬

‫ﺧﻂ‪ ،‬ﺗﯿﺮﮔﯽ و روﺷﻨﯽ‪ ،‬ﺟﻨﮓ و ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ رﯾﺸﻪ در ﻓﺮﻫﻨـﮓ اﺳـﻄﻮره اي ﺧﯿـﺮ و ﺷـﺮ‬

‫دارﻧﺪ‪ .‬رﯾﺸﻪ اﺳﻄﻮره ﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺦ در ﻧﺒﺮد ﻣﯿﺎن دﻋﺎوي ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮏ و ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺷﺮارت و ﭘﻠﯿﺪي اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ واﻗﻊ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﭘﺎداش ﮐﻪ ﺷﮑﺎرﭼﯿﺎن دورﺑﯿﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ و ﺳﺨﺘﮑﻮش ﺑﺎﯾﺪ رد آن را‬

‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺷﮑﺎرش ﮐﻨﻨﺪ ﻫﻤﻮاره در ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻼﻗـﯽ ﺿـﺪ ﻓﺮﻫﻨـﮓ‬

‫ﺳﻮرﺋﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﯾﯽِ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽِ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﻫﻤـﻮاره ﻣﺠـﺬوب ﻧﻘـﺎط اوج و ﺣﻀـﯿﺾ‬

‫اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻗﺮن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺪون ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮﯾﻦ ﻋﺬاب وﺟﺪان دور و ﺑﺮ ﺳﺮﮐﻮب‬

‫ﺷﺪﮔﺎن اﺟﺘﻤﺎع ﭘﺮﺳﻪ ﻣﯽ زﻧﺪ‪ .‬و در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺻﺤﻨﻪ ﻫﺎي ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺣﻀﻮردارد‪ .‬ﻓﻼﮐﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻓﺮاد‪ ،‬ﺿﺮورت‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ را در ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻓﺮاﻏﺖ ﻻزم ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪ آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﻪ واﻗﻌﯿﺘﯽ‬

‫ﭘﻨﻬﺎن را ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪148‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻋﮑﺎس ﮐﻪ در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﮕﺎﻫﯽ از ﺳﺮ ﮐﻨﺠﮑﺎوي‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ و ﺣﺮﻓﻪ اي ﮔﺮي ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ‬

‫ﻣﺮدﻣﺎن دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ او ﻋﻼﺋﻖ ﻃﺒﻘـﺎﺗﯽ را ﭘﺸـﺖ ﺳـﺮ ﻣـﯽ ﮔـﺬارد و از‬

‫ﻣﻨﻈﺮي ﺟﻬﺎن ﺷﻤﻮل ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﯽ ﻧﮕﺮد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻣﺘﺪاد ﭼﺸﻢِ ﻓﻼﻧﻮرﻫﺎ ﯾﺎ‬

‫ﭘﺮﺳﻪ ﮔﺮدﻫﺎي ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ – ﭘﺮﺳﻪ ﮔﺮد ﻧﯿﺰ ﭘﺪﯾﺪه اي ﻣﺪرن و ﺧﺎص زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻬﺮي اﺳﺖ‪ -‬ﮐﻪ ﺑﻮدﻟﺮ‪ ،1‬ﺑـﺎ‬

‫دﻗﺖ ﺗﻤﺎم ﻧﻮع ﺣﺴﺎﺳﯿﺘﺸﺎن را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﺎص ﺧﻮﯾﺶ را ﭘﯿـﺪا ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪" .‬ﻓـﺮد ﻋﮑـﺎس‪،‬‬

‫ﻧﺴﺨﻪ ﻣﺴﻠﺢ ﻋﺎﺑﺮ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻧﺎﻣﺤﺴﻮس در اﯾﻦ ﺟﻬﻨﻢ ﺷﻬﺮي ﺣﻀﻮر ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺟـﺎ‬

‫را زﯾﺮﭘﺎ ﻣﯽ ﮔﺬارد و آن را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﭘﯿﺎده ﭼﺸﻢ ﭼﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻬﺮ را ﺑﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﭼﺸﻢ اﻧﺪازي از‬

‫ﺷﮑﻞ ‪-21-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺧﺮاﺑﯽ ﻫﺎي ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺎران‪ ،‬ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ -60‬ﻋﮑﺎس ‪ :‬ﺟﺎﺳﻢ ﻏﻀﺒﺎﻧﭙﻮر‬

‫دﯾﺪﻧﯽ ﻫﺎي ﺷﻬﻮت اﻧﮕﯿﺰ اﻓﺮاﻃﯽ ﮐﺸﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﻼﻧﻮر‪ 2‬ﮐﻪ ﺧﺒﺮه ﻟﺬات ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮي و اﺳﺘﺎد ﻫﻤـﺪﻟﯽ اﺳـﺖ‪،‬‬

‫ﺟﻬﺎن را ﺗﻤﺎﺷﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ" )ﺳﺎﻧﺘﺎگ‪1389،‬؛‪.(69‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Charles Pierre Baudelaire‬‬
‫‪2‬‬
‫‪flaneur‬‬

‫‪149‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -3-3-4‬ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﻫﮥ ﻓﻨﺎﭘﺬﯾﺮي‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﻓﻼﻧﻮرِ ﺑﻮدﻟﺮي ﺑﻪ اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻟﺤﻈﻪ ايِ ﻋﮑﺎﺳﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ در دﻫﻪ ﻫـﺎي‬

‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ در ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺣﺮﻓﻪ اي‪ ‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺷﮑﻞ ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮِ ﺗﻮرﯾﺴﻢِ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺑـﻮد‪ ،‬ﮐـﻪ در‬

‫ﭼﺎرﭼﻮب آن اﻏﻠﺐ ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﻣﺴ‪‬ﺎﺣﯽ ﻓﻼﮐﺖ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﭘﺮﺗﺮه ﭼﻬـﺮه ﻫـﺎي ﺳﺮﺷـﻨﺎس ﯾـﺎ‬

‫ﭼﻬﺮه ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ )ﻣﺪ‪ ،‬ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت و ‪ ،(..‬ﯾﺎ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺑﺪن ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﺬاﺑﯿﺖ ﻋﮑﺲ ﻫـﺎ ﻧﺎﺷـﯽ از‬

‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻬﺎﻧﯽ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ از ﯾﺎدﮔﺎرﻫﺎي ﻋﮑﺎﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺟﺎﯾﮕﺎه اﺷﯿﺎء ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه را دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﻫﻤﺰﻣﺎن از ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻫﻨﺮ و ﺟﺎدوي اﻣﺮواﻗﻌﯽ ﺳﻮد ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎ اﺑﺮي از ﺧﯿﺎل و ﮐﭙﺴـﻮﻟﯽ از‬

‫اﻃﻼﻋﺎت اﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻓﻬﻢ اﺗﻔﺎﻗﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎ و ﯾﺎدﻣﺎن ﻫﺎ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬وا ﻣﯽ دارد‪ .‬اﻣﺎ‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺎ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺗﻦ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﺮ از ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ از ﺧﻼل ﻋﮑـﺲ ﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺧﺼﻮﺻـﯽ ﺗـﺮﯾﻦ و‬

‫ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﻨﻨﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ‪ ،‬واﻗﻌﯿﺖ‪ ‬ﭘﺎ ﺑﻪ ﺳﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻦ آدم ﻫﺎ را ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﺑـﻪ ﻋﮑـﺲ‬

‫ﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ اﯾﻦ ﺣﺲ را ﻣﺘﺒﺎدر ﻣﯽ ﺳﺎزد ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﻫﮥ ﻓﻨﺎﭘﺬﯾﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﺷﺎره ﯾﮏ اﻧﮕﺸﺖ ﺑـﺮاي‬

‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻦ و ﺛﺒﺖ ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ از ﮐﻨﺎﯾﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻋﮑـﺲ ﻫـﺎ ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ ﻣﻌﺼـﻮﻣﯿﺖ و آﺳـﯿﺐ‬

‫ﭘﺬﯾﺮيِ زﻧﺪﮔﯽ ﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﺎﺑﻮدي ﺧﻮد در ﺣﺮﮐﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻧـﺪﮔﯽ ﻧﺴـﻞ ﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﯾﮑـﯽ ﭘـﺲ از‬

‫دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺧﻮد ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و اﯾﻦ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯿﺎن ﻋﮑﺎﺳﯽ و ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﮑﺲ ﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﭼﻬـﺮه‬

‫اي اﻧﺴﺎﻧﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺎﯾﻪ ﮔﺴﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺒﻠﻎ ﺷـﻮر و ﺷـﻮق اﻧﻘﻼﺑـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬دﯾﻮارﻧﮕـﺎره‬

‫ﻣﻮﺟﻮد در اﯾﻦ ﻋﮑﺲ)ﺷﮑﻞ ‪ (22-4‬ﻋﻼوه ﺑـﺮ ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ و رﺷـﺎدت‪ ،‬ﮔـﺬري ﺑـﺮ ﭘﯿﺸـﯿﻨﻪ ﻓﺮﻫﻨـﮓ و‬

‫اﻋﺘﻘﺎدات و ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﺮدم دارد‪ .‬ﻋﻼﻣﺖ ﭘﻨﺠﻪ ﻧﻤﺎد ﭘﻨﺞ ﺗﻦ آل ﻋﺒﺎ و ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ آﻧﻬﺎﺳﺖ ﮐـﻪ در ﭘﺸـﺖ ﺳـﺮﺑﺎز‬

‫ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺖ و ﮔﻮﯾﺎي آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﺎري ﺧﺪا و ﺑﺎ اﺗﮑﺎ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ اﺋﻤﻪ در ﻧﺒﺮد ﺣـﻖ‬

‫ﻋﻠﯿﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﭘﯿﺮوز ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻀﻮر ﭘﺮﭼﻢ در ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﻤﺎد ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮد و ﻋ‪‬ﺮق ﻣـﯿﻬﻦ ﭘﺮﺳـﺘﯽ اوﺳـﺖ‪ .‬ﻇـﺎﻫﺮ‬

‫رزﻣﻨﺪه و ﭘﻮﺷﺶ او ﻧﯿﺰ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﯾﮏ رزﻣﺪة ﭘﺮﺷﻮر‪ ،‬ﻣﺪﻋﯽ ﺗﺒﻠﯿﻎ اﯾﻦ ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶ و اﯾﺠﺎد ذﻫﻨﯿﺖ ﺑﻪ‬

‫‪150‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻋﻨﻮان اﻟﮕﻮﯾﯽ ﺑﺮاي ﻫﻤﮥ اﻓﺮادي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻣﯽ‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -22-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﻧﻘﺎﺷﯽ دﯾﻮاري دﻫﻪ ‪ -60‬ﻋﮑﺎس ‪ :‬ﺟﺎﺳﻢ ﻏﻀﺒﺎﻧﭙﻮر‬

‫‪151‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -4-3-4‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ رﻧﺞ و دﻫﺸﺖ‬
‫آﻧﭽﻪ اﺧﻼق ﮔﺮاﯾﺎن از ﯾﮏ ﻋﮑﺲ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻧﯿﺴﺖ؛ ﯾﻌﻨـﯽ‬

‫ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬ﺷﺮح ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻫﻤﺎن ﺻﺪاي ﻧﺎﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬و از آن اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽ رود ﺗﺎ ﺳﺨﻨﮕﻮي ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬

‫ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﺷﺮح ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺎﻣﻼً دﻗﯿﻖ ﻧﯿﺰ ﺻﺮﻓﺎً ﺗﻔﺴﯿﺮي ﺧﺎص‪ ،‬اﻟﺰاﻣﺎً ﻣﺤﺪودﮐﻨﻨﺪه از ﻋﮑﺴﯽ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎ آن‬

‫ﻫﻤﺮاه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﺷﺮح ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﺒﺎﺳﯽ‪ ،‬راﺣﺖ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﯾﺎ درآورده ﺷﻮد‪ .‬ﺷﺮح ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬

‫ﻣﺎﻧﻊ از ﺳﺴﺖ ﺷﺪن اﺳﺘﻨﺎد ﯾﺎ درﺧﻮاﺳﺖ اﺧﻼﻗﯽ اي ﺷﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﻋﮑﺲ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺣﻤﺎﯾـﺖ از آن ﺑﻮﺟـﻮد‬

‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺜﺮت ﻣﻌﺎﻧﯽ اي ﮐﻪ ﻫﺮ ﻋﮑﺲ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﭼﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‬

‫ﻻزم ﺑﺮ اﺛﺮ ذﻫﻨﯿﺖ زﯾﺎده ﻃﻠﺐ و آزﻣﻨﺪي ﮐﻪ در ﻫﺮ ﻧﻮع ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ – و ﮔﺮداوري ﻋﮑﺲ‪ -‬ﭘﻨﻬﺎن اﺳـﺖ و‬

‫ﺑﺮ اﺛﺮ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻋﮑﺲ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺧﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﭘـﯿﺶ ﻣـﯽ ﻧﻬﻨـﺪ‪ .‬ﺣﺘـﯽ ﻋﮑـﺲ‬

‫ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي رﻧﺞ آور از ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺧﺎص ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺗﺤﺖ ﻗﯿﻮﻣﯿﺖ ﻧﻮﻋﯽ‬

‫از اﺑﺪﯾﺖ – ﯾﻌﻨﯽ اﻣﺮ زﯾﺒﺎ – ﺗﻤﻠﮏ ﻧﯿﺎﺑﺘﯽ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت‪ ‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﺘﺄﻟﻢ ﮐﺮدن ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮔﺮاﯾﺶ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﻋﮑـﺎس ﭼﻨـﺎن‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﺎﻧﻪ اي ﮐﻪ ﺗﺄﻟﻢ را ﺑﻪ ﻣﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺧﻨﺜﯽ ﮐـﺮدن آن ﺑـﻪ ﭘﺎﯾـﺎن ﻣـﯽ رﺳـﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫دورﺑﯿﻦ ﻣﺪﻟﯽ ﻣﯿﻨﯿﺎﺗﻮري از ﺗﺠﺮﺑﻪ اراﺋﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬و ﺗﺎرﯾﺦ را ﺑﻪ ﻫﯿﺌﺖ ﻧﻮﻋﯽ ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﻣﯽ‬

‫ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬دورﺑﯿﻦ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﮐﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﻫﻤﺪﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺤﻠﻞ آن ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ و ﻓﺎﺻﻠﻪ اي ﻣﯿﺎن ﻣﺎ و ﻋﻮاﻃﻔﻤـﺎن‬

‫اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬واﻗﻊ ﻧﻤﺎﯾﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻮﺟﺪ ﺳﺮدرﮔﻤﯽ اي در ﻣﻮرد اﻣﺮ واﻗﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗـﯽ ﻧﻘـﺶ‬

‫اﻟﺘﯿﺎم ﺑﺨﺸﯽ را اﯾﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻧﻈﺮ ﺣﺴﯽ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﭼﺸﻤﺎﻧﻤﺎن را روﺷـﻦ‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺟﻬﺎن را از درﯾﭽﻪ دﯾﮕﺮي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪.‬‬

‫‪152‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -23-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﮐﻮﭼﻪ ﻫﺎي ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ -60‬ﻋﮑﺎس ‪ :‬ﺟﺎﺳﻢ ﻏﻀﺒﺎﻧﭙﻮر‬

‫اﻟﺰام ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ در اﺳﺎس اﻟﺰاﻣﯽ ﮐﻮر و ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺣﺎﻻ ﻋﻤﻞ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ‪ ،‬ﯾﮑـﯽ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي در ﺟﻬﺎن را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ دورﺑﯿﻦ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ‬

‫ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ آن اﻧﺴﺎﻧﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را آﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺘﯽ ﺗﻮﺧﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺖ اﻧﺪازي ﻋﮑﺎﺳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﯽ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎدداﺷﺖ ﻫﺎ و ﺣﻮاﺷﯽ اي در ﻣﻮرد واﻗﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎ را ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻫﻤﮕﻮن ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪.‬‬

‫زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻧﻘﺸﯽ ﮔﺰارﺷﮕﺮاﻧﻪ اﯾﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﻓﺮم ﻫﺎﯾﯽ زﯾﺒﺎ را آﺷـﮑﺎر ﻣـﯽ ﺳـﺎزد ﮐـﺎرﮐﺮدي ﺗﻘﻠﯿـﻞ‬

‫دﻫﻨﺪه دارد‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺎ ﺟﻬﺎن را آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ دورﺑﯿﻦ ﺛﺒﺘﺶ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﺑﭙـﺬﯾﺮﯾﻢ‪ ،‬در‬

‫واﻗﻊ راه و رﺳﻢ ﺟﻬﺎن را آﻣﻮﺧﺘﻪ اﯾﻢ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﻬﻤﯿﺪن اﺳﺖ‪ ،‬در واﻗﻊ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎي دﻗﯿـﻖ ﮐﻠﻤـﻪ‪،‬‬

‫ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺎ دﯾﺪن ﯾﮏ ﻋﮑﺲ ﭼﯿﺰي را ﻧﻤﯽ ﻓﻬﻤﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺟﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽِ ﺗﺼﻮﯾﺮ ذﻫﻨﯽ ﻣﺎ‪ ،‬از زﻣـﺎن‬

‫ﺣﺎل و ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﭘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺜﻼً ﺑﺮاي اﻓﺮادي ﮐﻪ از اوﺿﺎع ﺟﻮاﻣﻊ دور دﺳﺖ ﺑﯽ ﺧﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ ﻋﮑـﺲ ﻫـﺎ‬

‫‪153‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﮐﻪ از ﺣﻮادﺛﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻮﺷﮏ ﺑﺎران در اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ 60‬در ﺗﻬﺮان ﺧﺒﺮ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻗﺪرت ﺷﻮك آﻣﯿـﺰ‬

‫ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﺎزه اي را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﯾﻦ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺗﺤﻤـﻞ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺣـﺪي ﺑـﻪ‬

‫ﻋﻠﺖ ﻧﻔﺲ وﻓﻮر اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ رﻧﺞ و دﻫﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺪون وﻗﻔﻪ در ﺣﺎل ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬اوﻟـﯿﻦ ﻣﻮاﺟﻬـﻪ ﻓـﺮد ﺑـﺎ‬

‫ﻣﺨﺰنِ ﺗﺼﺎوﯾﺮِ دﻫﺸﺖ‪ ‬ﻣﻄﻠﻖ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﮑﺎﺷﻔﻪ اﺳﺖ؛ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﺠﻠﯽِ اﻣﺮ ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬دﯾﺪن رﺧﺪادي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧـﺪرت‬

‫آن را دﯾﺪه ﺑﺎﺷﯿﻢ ﯾﺎ در ﻣﻮرد آن ﭼﯿﺰي ﺷﻨﯿﺪه ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ رﻧﺠﯽ را ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ آن ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ و‬

‫ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺴﮑﯿﻦ آن ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺣﺎدث ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﻣﯽ ﻧﮕـﺮﯾﻢ‪ ،‬ﭼﯿـﺰي در‬

‫ﺣﺎل ﮔﺴﺴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪ و ﻣﺮزي ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺟﺒﺮان ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي اﺣﺴﺎس اﻧﺪوه و زﺧـﻢ‬

‫ﺧﻮردﮔﯽ‪ ،‬وﺟﻮد اﻧﺴﺎن را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺨﺸﯽ از اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻤﺎن ﺑـﻪ ﺗـﺪرﯾﺞ ﮐﺮﺧـﺖ ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد؛ ﭼﯿﺰي از ﻣﯿﺎن ﻣﯽ رود‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﭼﯿﺰي در ﻣﺎ زاري ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬رﻧﺞ ﺑﺮدن ﭼﯿﺰي و زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺗﺼـﺎوﯾﺮ‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺷﺪة رﻧﺞ ﭼﯿﺰي دﯾﮕﺮ اﺳﺖ؛ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺿﺮورﺗﺎً وﺟﺪان اﺧﻼﻗﯽ ﺑﺮاي ﻫﻤﺪردي را ﭘﺮورش ﻧﻤﯽ دﻫﺪ‪،‬‬

‫ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ آن را ﺗﺒﺎه ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮي را دﯾﺪ‪ ،‬در ﻣﺴﯿﺮ دﯾﺪن‬

‫ﺷﻤﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﯿﺸﺘﺮي از آﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﺪﻫﻮش و ﻣﻨﮑﻮب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼـﺎوﯾﺮ ﺑﯿﻬـﻮش ﻣـﯽ‬

‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﺷﮏ رﺧﺪادي از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺑﺎ آن آﺷﻨﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ واﻗﻌﯽ ﺗﺮ از زﻣـﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ آن‬

‫ﻋﮑﺲ را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ در ﻣﻌﺮض اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻗﺮار ﮔـﺮﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬وﺟـﻪ واﻗﻌـﯽ آﻧﻬـﺎ‬

‫ﮐﻤﺘﺮ و ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺪﻋﯿﺎت اﺧﻼﻗﯽ در دﻓﺎع از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ اﺻﻠﯽ آن ﻣﻨﻘﻠﺐ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻫﯿﺌـﺖ‬

‫ﯾﮏ ﻓﺮوﺷﮕﺎه ﺑﺰرگ ﯾﺎ ﻣﻮزه اي ﺑﺪون دﯾﻮار اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻫﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺑﻪ ﮐﺎﻻﯾﯽ ﻣﺼﺮف ﭘﺬﯾﺮ ﺗﻨـﺰل ﻣـﯽ‬

‫ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﻮردي‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﺘﺎﯾﺶ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ارﺗﻘﺎء ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬از رﻫﮕﺬر دورﺑﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻣﺸﺘﺮي ﯾﺎ‬

‫ﺗﻮرﯾﺴﺖ واﻗﻌﯿﺖ ﺑﺪل ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا واﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﭼﯿـﺰي ﻣﺘﮑﺜـﺮ‪ ،‬ﺳـﺮﮔﺮم ﮐﻨﻨـﺪه و در دﺳـﺘﺮس‬

‫ﻫﻤﮕﺎن درك ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﮐﻪ ﻏﺮاﺋﺐ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺰدﯾﮏ و ﭼﯿﺰﻫﺎي آﺷﻨﺎ و ﺧﺎﻧﮕﯽ را ﻏﺮﯾﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬

‫‪154‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﮐﻞ دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺑﺮاي ارزﯾﺎﺑﯽ در دﺳﺘﺮﺳﻤﺎن ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﻋﮑﺎﺳـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ‬

‫ﻓﺮاﻓﮑﻨﯽ وﺳﻮاس ﻫﺎي رواﻧﯽ ﺷﺎن ﻣﺤﺪود ﻧﮑﺮده اﻧﺪ‪ ،‬در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﺧﯿـﺮه ﮐﻨﻨـﺪه و ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎﺗﯽ زﯾﺒـﺎ‬

‫وﺟﻮد دارد و ﭘﺲ از آن ﻧﺎ ﻫﻤﮕﻮن ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت‪ ،‬ذﯾﻞ وﺣﺪت ﺧﯿـﺎﻟﯽ ﻧﺎﺷـﯽ از اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژي اوﻣﺎﻧﯿﺴـﻢ ﺑـﺎ‬

‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮔ‪‬ﺮد ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -24-4‬ﻋﮑﺴﯽ از ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﯽ ﻣﺮدم ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ – 60‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫‪155‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -4-4‬ﻣﺮوري ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي دﻫﻪ ‪ 70‬ﺗﻬﺮان‬
‫ﻃﺒﻖ ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه ﻋﻤﻮﻣﺎً اﻓﺮاد ﺑﺮاي ﻓﻬﻢ ﺑﻬﺘﺮ رواﯾﺖ اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻪ ﺗﯿﭗِ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻣﺮدم‬

‫ﻧﮕﺎري و ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﺎص اوﻣﺎﻧﯿﺴـﺘﯽ‪ ،1‬ﻣﺘﻌـﺎﻟﯽ ﺗـﺮﯾﻦ ﮐـﺎرﺑﺮد ﻋﮑﺎﺳـﯽ‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺢ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﯾﮏ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﻮﻋﺎن ﺧﻮﯾﺶ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﻧﻤـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ رﺳـﻤﯿﺖ ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬راﺑﺮت ﻓﺮاﻧﮏ ﺑﺮﺧﻮرد ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ اي داﺷﺖ؛ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ اﻋﻼم ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﺳـﻨﺪ ﻣﻌﺘﺒـﺮ ﻣﻌﺎﺻـﺮ‬

‫ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺼﺮي آن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺒﯿﯿﻦ و ﺗﻮﺿﯿﺢ را از ﻣﯿﺎن ﺑـﺮدارد‪ .‬اﮔـﺮ ﻋﮑـﺲ ﻫـﺎ ﭘﯿـﺎم‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﭘﯿﺎم ﻫﻢ ﺷﻔﺎف اﺳﺖ و ﻫﻢ رازآﻣﯿﺰ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ آرﺑ‪‬ﺲ‪ »،2‬ﯾﮏ ﻋﮑﺲ رازي در ﻣﻮرد ﯾﮏ راز اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﯽ«‪ .‬ﺑﻪ رﻏﻢ ﺗﻮﻫ‪‬ﻢ اﯾﺠﺎد ﻓﻬﻢ‪ ،‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ دﯾﺪن ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺣﻘﯿﻘﺘﺎً‬

‫ﻣﺎ را ﺑﺪان ﻓﺮا ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﻧﺴﺒﺘﯽ زﯾﺎده ﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ‪ 3‬ﺑﺎ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ آﮔﺎﻫﯽ زﯾﺒـﺎﯾﯽ ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ را ﭘـﺮورش ﻣـﯽ‬

‫دﻫﺪ و ﺳﻄﻮح ﻋﺎﻃﻔﯽ را در ﻣﺎ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﯾﮏ ﻋﮑﺲ در آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ را‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ‬

‫زﻣﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﺸﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻔﺤﺺ ﮔﺸﻮده ﻧﮕﻪ ﻣﯽ دارد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ‪ -25-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎي ﺷﻠﻮغ ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ – 70‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫‪1‬‬
‫‪Humanism‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Diane Arbus‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Acquisitive‬‬

‫‪156‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدن زﻣﺎن – ﺳﮑﻮن ﮔﺴﺘﺎﺧﺎﻧﻪ و ﺗﺄﺛﯿﺮاﻧﮕﯿﺰ ﻫﺮ ﻋﮑﺲ‪ -‬ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﺗﺎزه و ﻓﺮاﮔﯿﺮﺗﺮي از زﯾﺒـﺎﯾﯽ ﺧﻠـﻖ‬

‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﻘﺎﯾﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان آﻧﻬﺎ را در ﻗﺎﻟﺐ ﻟﺤﻈﮥ ﻣﻨﻔﮏ ﺷـﺪه اراﺋـﻪ ﮐـﺮد‪ ،‬ﻫـﺮ ﻗـﺪر ﻫـﻢ ﺑـﺎ اﻫﻤﯿـﺖ‬

‫ﯾﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺴﺘﯽ ﺑﺎ اﻟﺰاﻣﺎت ﻓﻬﻢ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف آﻧﭽﻪ ﻣﺪﻋﯿﺎت اوﻣﺎﻧﯿﺴﺘﯽ درﺑﺎره ﻋﮑـﺲ‬

‫ﻫﺎ اﻟﻘﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ دورﺑﯿﻦ ﺑﺮاي اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ ﺑﺨﺸـﯿﺪن ﺑـﻪ واﻗﻌﯿـﺖ در‬

‫ﻗﺎﻟﺐ اﻣﺮِ زﯾﺒﺎ‪ ،‬ﻧﺎﺷﯽ از ﺿﻌﻒ ﻧﺴﺒﯽ آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -1-4-4‬واﻗﻊ ﮔﺮاﯾﯽ در ﻋﮑﺲ‬

‫ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ واﻗﻊ ﮔﺮاﯾﯽ اﺳﺎﺳﺎً ﺟﻮﻫﺮه ﻋﮑﺎﺳـﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺿـﺮورﺗﺎً ﺑـﺪان ﻣﻌﻨـﺎ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ اﺳـﻨﺎد ﻋﮑﺎﺳـﺎﻧﻪ‬

‫)اﺻﻄﻼح اﺑﻮت‪ (1‬از ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮﮔﺮا ﺑﻬﺘﺮﻧﺪ‪ 2.‬ﺗﻌﻬﺪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ واﻗﻊ ﮔﺮاﯾﯽ ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ ﻫـﺮ ﺳـﺒﮏ و‬

‫ﺳﯿﺎق و ﻫﺮ رﻫﯿﺎﻓﺘﯽ ﺑﻪ دﺳﺘﻤﺎﯾﻪ ﮐﺎر ﺳﺎزﮔﺎر ﺷﻮد‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ اﯾﻦ ﺗﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﺷـﮑﻠﯽ ﻣﺤـﺪودﺗﺮ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬

‫ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﺗﺸﺎﺑﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎ در ﻣﻮرد آن اﻃـﻼع دﻫﻨـﺪ ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬در ﺗﻔﺴـﯿﺮ‬

‫ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﺎدآور ﺑﯽ اﻋﺘﻤﺎدي ﺻﺪﺳﺎﻟﻪ ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺑﻪ ﺻﺮف ﺗﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪ ،‬واﻗﻊ ﮔﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻓﺰاﯾﻨﺪه ﻣـﯽ‬

‫ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭼﯿﺰي ﮐﻪ » واﻗﻌﺎً « در ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﭼﯿـﺰي ﮐـﻪ ﻣـﻦ » واﻗﻌـﺎً «‬

‫درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻓﺮم ﻫﺎي ﻫﻨﺮي ﻣـﺪرن ﻣـﺪﻋﯽ ﺑﺮﺧـﻮرداري از راﺑﻄـﻪ اي‬

‫وﯾﮋه ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ اﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ دﻋﻮي در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ‪.‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﭼﯿـﺰي‬

‫ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ واﻗﻊ ﮔﺮاﯾﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﻋﻤﻞ اﯾﺠﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ واﻗﻌﯿـﺖ ﻣـﺎﻫﯿﺘﯽ ﭘﻮﺷـﯿﺪه دارد‪ ،‬و‬

‫ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮدن ﺑﺪان ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي ﭘﺮده ﮔﺸﺎﯾﯽ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻫﺮآﻧﭽﻪ دورﺑﯿﻦ ﺛﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ ﻧـﻮﻋﯽ‬

‫‪1‬‬
‫‪Berenice Abbott‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻌﻨﺎي اوﻟﯿﻪ ﺻﻔﺖ ﺗﺼﻮﯾﺮﮔﺮا )‪ (pictorial‬ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻫﻨﺮي ﻗﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ‪ ،‬ﻫﻨـﺮي ﭘـﯿﭻ راﺑﯿﻨﺴـﻮن‪ ،‬در ﮐﺘـﺎب‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺟﻠﻮه ﺗﺼﻮﯾﺮﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ در ﻋﮑﺎﺳﯽ )‪ (1869‬آن را رواج داد‪ .‬اﺑﻮت در ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ اي ﮐﻪ در ‪ 1951‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﭼﻬـﺎرراه ﻧﻮﺷـﺖ‪ ،‬ﻣـﯽ‬
‫ﮔﻮﯾﺪ‪»:‬ﻧﻈﺎم ﮐﺎري او آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را ﻗﺸﻨﮕﺘﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ «.‬اﺑﻮت ﺑﺎ ﺳـﺘﺎﯾﺶ از ﻧـﺎدار‪ ،‬ﺑـﺮدي‪ ،‬آﺗـﮋه و ﻫـﺎﯾﻦ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان اﺳـﺘﺎدان ﺳـﻨﺪ ﻋﮑﺎﺳـﺎﻧﻪ‬
‫)‪ ،(photo-document‬اﺳﺘﯿﮕﻠﯿﺘﺲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وارث راﺑﯿﻨﺴﻮن و ﺑﻨﯿﺎﻧﮕﺬار ﻣﮑﺘﺐ »ﻓﻮق ﺗﺼﻮﯾﺮﮔﺮاﯾﯽ« رد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐـﻪ در ﭼـﺎرﭼﻮب آن ﺑـﺎر دﯾﮕـﺮ‬
‫»ذﻫﻨﯿﺖ دﺳﺖ ﺑﺎﻻ را ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪«.‬‬

‫‪157‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫اﻧﮑﺸﺎف اﺳﺖ‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ آﻟﻔﺮد اﺳﺘﯿﮕﻠﯿﺘﺲ )ﻋﮑﺎس اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ( آن را ﺑﺎ ﻋﻨﻮان » اﻧﺘﻈﺎر ﺻﺒﻮراﻧﻪ ﺑﺮاي ﻟﺤﻈـﻪ‬

‫ﺗﻌﺎدل « ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -26-4‬ﻋﮑﺴﯽ از ﮔﺮوه ﻓﯿﻠﻤﺒﺮداري در ﺧﯿﺎﺑﺎن دﻫﻪ ‪ – 70‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫در ﻋﮑﺲ ﭘﯿﺸ‪‬ﺮو )ﺷﮑﻞ ‪ (26-4‬ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﮔﺮوه ﻓﯿﻠﻢ ﺑﺮداري ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻓﺮدي در ﺣـﺎل ﺗﻬﯿـﻪ ﮔـﺰارش و‬

‫دﯾﮕﺮي در ﺣﺎل ﺻﺪا ﺑﺮداري اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮد‪ ‬اﯾﺴﺘﺎده در ﮐﻨﺎر ﻣﻮﺗﻮر‪ ،‬ﺳﻮژه اﯾـﻦ ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﺑـﺮداري را ﺗـﺄﻣﯿﻦ ﮐـﺮده‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻀﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻋﻤﻼً ﺑﻪ ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺧﻂ ﮐﺸﯽ ﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ اﻣـﺮ داﻣـﻦ ﻣـﯽ‬

‫زﻧﺪ‪ .‬دﻫﻪ ‪ 70‬ﺷﺎﻫﺪ ﻓﻀﺎي ﺟﺪﯾﺪي در ﺑﺎﻓﺖ ﺷﻬﺮي ﺗﻬﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ ﺳـﺎل ﻫـﺎي ﺟﻨـﮓ را‬

‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﻬﺎده اﻧﺪ و ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺎدي و روزﻣﺮه ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻮاﻧﺶ در ﺣﺎل ﺧﺮوﺷﯿﺪن ﺑﻮده و ﻣﺮدم و زﻧﺪﮔﯽ ﻫﺎﺷﺎن را در ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻮﺷـﺶ اﻓـﺮاد‬

‫ﮔﻮاﻫﯽ از ﺗﻔﮑﺮِ ﺟﺎري در ﻣﻨﺶ آن ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮد اﯾﺴﺘﺎده در ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻟﺒﺎس ﻫﺎي راﺣﺖ و آزاد ﺑﺮ ﺗﻦ دارد‪.‬‬

‫‪158‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫اﯾﻦ روش ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﯿﺪن دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺷﻐﻠﯽ ﭘﺮ ﺗﺤﺮك دارد‪ .‬ﻣﺮد در ﮐﻨﺎر ﻣﻮﺗﻮر ﺳـﯿﮑﻠﺖ ﺧـﻮد اﯾﺴـﺘﺎده و ﺑـﻪ‬

‫ﻧﺤﻮي ﻣﻮذب در ﺑﺮاﺑﺮ دورﺑﯿﻦ ژﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴﺘﺎدن وي‪ ،‬دﺳﺖ ﻫﺎي ﻗﻼب ﺷﺪه در ﺟﻠﻮي ﺑـﺪن‪،‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺮﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻣﯿﺰان اﺣﺴﺎس ﻏﺮﯾﺒﮕﯽ او در ﺑﺮاﺑﺮ دورﺑﯿﻦ دارﻧﺪ‪ .‬ﺧـﻮرﺟﯿﻦ آوﯾﺨﺘـﻪ در‬

‫ﭘﺸﺖ ﻣﻮﺗﻮرﺳﯿﮑﻠﺖ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎي ارﺗﺒﺎط ﺷﻐﻞ ﻣﺮد ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮر ﺳﯿﮑﻠﺘﺶ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﻣـﻮرد ﺳـﺎﯾﺮ اﻓـﺮاد – ﮔـﺮوه‬

‫ﻓﯿﻠﻤﺒﺮداري‪ -‬ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻮﺷﺶ ﺻﺪاﺑﺮدار ﺑﺎ ﮔﺰارﺷﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻟﺒﺎس ﺳﺎﯾﺮ اﻓـﺮاد‬

‫ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬در ﭘﺲِ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﻫﺎ ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﯾﮑﺪﺳﺘﯽ ﭘﻮﺷﺶ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﻫـﺎي‬

‫ﻣﺮداﻧﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺘﺤﺪاﻟﺸﮑﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﺷﻠﻮارﻫﺎ ﻫﻢ ﺗﺎ ﺣﺪودي اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻣﯿـﺎن ﺗﻨﻬـﺎ‪،‬‬

‫ﻋﺎﻣﻞ رﻧﮓ ﻟﺒﺎس اﺳﺖ ﮐﻪ وﺟﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰي ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﻗﺎﺋﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻫﺮﭼﻨﺪ رﻧﮓ ﻟﺒﺎس ﻫـﺎ ﻫـﻢ ﻃﯿـﻒ رﻧﮕـﯽ‬

‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي ‪ -‬آﺑﯽ را دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﻮﺷﺶ اﻓﺮاد ﻫﻤﻮاره ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﻠﯿﻘﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻃﺮاﺣـﺎن ﻟﺒـﺎس و‬

‫ﺧﺮﯾﺪاران آن‪ ،‬ﯾﺎدآور ﺣﺎل و ﻫﻮاي آن روزﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻮاي ﮔﺮم ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و ﺑﻮي آﺳﻔﺎﻟﺖ داغ ﺧﯿﺎﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﭘﺮﺳﭙﮑﺘﯿﻮ اﻧﺘﻬﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺮدم در ﺣﺎل ﺗﺮدد ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺮز ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻣﯿﺎن ﭘﯿﺎده رو و ﺧﯿﺎﺑﺎن وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‬

‫ﺑﻪ ﺟﺰ اﻣﺘﺪاد ﻧﺮده ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﮔﻮﺷﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ و راﺳﺖ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﻈﺎره ﮔﺮ آﻧﻬﺎﯾﯿﻢ‪ .‬ﮐﻤﯽ آن ﻃﺮف ﺗﺮ از ﻧﺮده ﻫـﺎ‬

‫اﯾﺴﺘﮕﺎه اﺗﻮﺑﻮﺳﯽ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻣﺴﺎﻓﺮان ﻣﻨﺘﻈﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﯾﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎ و اﯾﻦ ﻣﻨﺘﻈﺮان ﯾﺎدآور اﺗﻮﺑﻮس ﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‬

‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﻨﺪﻟﯽ ﻫﺎي ﻧﺮده داري در ‪ 1/3‬ﻗﺴﻤﺖ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ اﺗﻮﺑﻮس ﻣﺮدان و زﻧﺎن را از ﻫﻢ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﯾـﻦ‬

‫اﻣﺮ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژيِ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﻀﻮر زﻧﺎن در ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ دارد و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻧﻘﺒﯽ ﺑـﺮ‬

‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ زﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ ﻧﻤﺎي ﭘ‪‬ﺮ ازدﺣﺎم ﺷﻬﺮ ﺑﺎ ﺗﺮاﻓﯿﮏ ﺷﻬﺮي‬

‫و اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ ﻫﺎي راﯾﺞ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﻤﻖ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎﯾﯽ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮي از روﺣﺎﻧﯿﻮن‬

‫ﺑﺮ آن وﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪159‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -27-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از اﺗﻮﺑﻮس ﻫﺎي ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ –70‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫دﻫﻪ ‪ 70‬دوره اي ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﺳﺎل ﻫﺎﯾﯽ ﺳـﺨﺖ و ﻃﺎﻗـﺖ ﻓﺮﺳـﺎت‪ .‬و ﺣﮑﻮﻣـﺖ و اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺣﮑـﻮﻣﺘﯽ‬

‫ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﯾﺎدآوري اﯾﻦ ﻧﺎم آوران و دﻟﯿﺮان ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮد اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺮادي ﮐﻪ در راﺳﺘﺎي ﺗﺤﻘﻖ آرﻣﺎن ﻫـﺎي اﻣـﺎم‬

‫ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺸﺄن و اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺟﺎن ﺧﻮد را ﻧﺜﺎر ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺼﻮﯾﺮ اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﺮ در و دﯾﻮار ﺷﻬﺮ ﻧﻤﺎﯾﺎن‬

‫ﺷﻮد و ﮐﻮﭼﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻫﺎ و ﺑﺰرﮔﺮاه ﻫﺎ ﺑﻨﺎم ﺷﻬﯿﺪان و ﻣﯿﺎدﯾﻦ ﺑﻨﺎم ارزش ﻫﺎ ﻧﺎم ﮔﺬاري ﮔﺮدد؛ ﺗﺎ ﻫﯿﭽﮕـﺎه‬

‫اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﻋﻈﯿﻢ و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ)ره(‪ :‬اﻧﻔﺠﺎر ﻧـﻮر‪ ،‬ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧﮕـﺮدد‪ .‬ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﺑـﺎ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﻫـﺮ‬

‫ﻣﻮﺿﻮع ﮐﯿﻔﯽ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺎﻫﯿﺖ آن رو ﺑﻪ ﺗﻘﻠﯿﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﮐـﺎر‪ ،‬در ﻣـﺮور زﻣـﺎن از آن اﻣـﻮر‬

‫اﺳﺘﻌﻼﯾﯽ و آرﻣﺎﻧﯽ ﺗﻘﺪس زداﯾﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﮔﺮوه ﻓﯿﻠﻢ ﺑﺮداري ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺮوج ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻃﺮﯾﻖ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﻤﻌﯽ و ﺻﺪا و ﺳـﯿﻤﺎ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮد را ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮرﺳﯿﮑﻠﺘﺶ در وﺳﻂ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎﺧﺘﻪ و در ﺣﺎل ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ‬

‫‪160‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺟﻠﻮه ﮔﺮ ﻣﯿﺰان ﻧﻔﻮذ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻬﺮي در ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺷﻬﺮ و ﯾﺎ ﻣ‪‬ﺮوﺟﯿﻦ ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺷـﻬﺮي اﺳـﺖ‪ .‬اﻓـﺮادي ﮐـﻪ در‬

‫ﺷﻬﺮﻫﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ از آداب زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﯽ ﻣﻄﻠﻊ ﺑﺎﺷﻨﺪ در ﻏﯿﺮ اﯾـﻦ ﺻـﻮرت ﻗـﺎدر ﺑـﻪ اداﻣـﻪ‬

‫زﻧﺪﮔﯽ در ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺸﺎﻫﺪه اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ از ﺳﻮي ﻣﺠﺮﯾﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮد ﮔﻮﯾـﺎي ﭼﻨﺪدﺳـﺘﮕﯽ اﻗـﻮام و‬

‫اﻓﺮادي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻬﺮان را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮار ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮادهﺷﺎن ﻗﺮار داده اﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﻋﮑﺴﯽ از ﻧﻤﺎي داﺧﻞ اﺗﻮﺑﻮس )ﺷـﮑﻞ ‪ (27-4‬ﺷـﺎﻫﺪ ﻓﺸـﺮدﮔﯽ ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﺑـﺎﻧﻮان ﻫﺴـﺘﯿﻢ‪ .‬اﯾـﻦ‬

‫ﻓﺸﺮدﮔﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﺮدان اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺟﻨﺴﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻧﺮم اﻓﺰارﻫـﺎي اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژي‬

‫ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل اوﺿﺎع ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻨﮏ در ﺗﻤـﺎﻣﯽ ﻧﻬﺎدﻫـﺎ و دﺳـﺘﮕﺎه ﻫـﺎي اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺑﺮﻗـﺮار اﺳـﺖ و‬

‫ﺑﻮاﺳﻄﻪ آﻧﻬﺎ در اﺟﺘﻤﺎع اﺷﺎﻋﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﺎﻓﺖ ﻫﺎ و ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ﻣﺠﺎل ﺑﺮوز ﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬در‬

‫اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ)ﺷﮑﻞ ‪ (27-4‬درب اﺗﻮﺑﻮسِ‪ -‬اﺗﻮﺑﻮس ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﯿﻠﻪ ﻧﻘﻠﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ -‬ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺎﻧﻢ ﻫـﺎ از اﻧﺘﻬـﺎي‬

‫اﺗﻮﺑﻮس ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد و درب ﻗﺴﻤﺖ آﻗﺎﯾﺎن از ﺟﻠﻮ؛ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﺒﻮر و ﻣﺮور و رﻋﺎﯾﺖ ﺷﺌﻮﻧﺎت اﺳﻼﻣﯽ ﻧﯿﺰ‬

‫ﺳﻬﻞ اﻟﻮﺻﻮل ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﭘﻮﺷﯿﺪﮔﯽ ﭘﻮﺷﺶ زﻧﺎن ﺑﺎ رﻧﮓ ﻫﺎي ﺗﯿﺮه و رﻋﺎﯾﺖ ﺣﺠﺎب ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ ﭼـﺎدر و ﻣﻐﻨﻌـﻪ‬

‫ﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎي ﺗﺄﺛﯿﺮ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﺗﻔﮑﺮ اﻓﺮاد اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮐـﻪ‬

‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮِ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺷﻬﺮ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺮد در ﺻﻨﺪﻟﯽ ﻣﺠـﺎور ﺑﺨـﺶ ﺑـﺎﻧﻮان و‬

‫دﻗﯿﻘﺎً در ﻣﺮﮐﺰ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺗﺪاﻋﯽ ﮔﺮ ﺑﺮاﺑﺮي ﯾﮏ ﻣﺮد ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي زن اﺳـﺖ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻧﯿﺰ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﺳﻄﻮره ﭘﺪر ﺳﺎﻻرِ اﯾﺮاﻧﯽ دارد؛ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ روز ﺑﻪ روز ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﭘﯿﺶ ﺷﺎﻫﺪ ﺣﻀﻮر‬

‫زﻧﺎن در ﻋﺮﺻﻪ اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ و ﮔﻮاﻫﯽ ﺑﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ اوﺿﺎع ﮔﺬﺷﺘﻪ دارد‪ .‬ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ اي ﺑﻪ ﻓﺮاﺧﻮر ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺸﺮوع‬

‫ﺧﻮد در راه ﻣﺪرن ﺷﺪن ﻗﺪم ﺑﺮﻣﯽ دارد‪.‬‬

‫‪161‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -2-4-4‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺪل ﻧﺴﺨﻪ ﻣﺮدﻣﯽ‬
‫ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺪل ﻧﺴﺨﻪ ﻣﺮدﻣﯽ و ﻋﺎﻣﯽ ﺳﻠﯿﻘﻪ ﻣﺪرﻧﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻮر و ﺣﺮارت آن ﺑﺮاي ﭘﻨﺒﻪ ﮐﺮدن‬

‫رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ واﻻي ﮔﺬﺷﺘﻪ )ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﺗﮑﻪ ﭘﺎره ﻫﺎ‪ ،‬آت و آﺷﻐﺎل و ﭼﯿﺰﻫﺎي ﻋﺠﯿﺐ و ﻏﺮﯾﺐ‪،‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -28-4‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ –70‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫و ﮐﻨﺎرﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ(؛ ﻣﻬﺎت آن در ﺳﺎزﮔﺎر ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻫﺪاف آواﻧﮕـﺎرد ﺑـﺎ دﺳـﺘﺎوردﻫﺎي دﯾـﺪﮔﺎه ﺗﺠـﺎري؛‬

‫ﺗﻔﻘﺪ ﺷﺒﻪ رادﯾﮑﺎل آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻨﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭼﯿﺰي ارﺗﺠﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻧﺨﺒﻪ ﮔﺮا‪ ،‬اﻓﺎده ﻓﺮوش‪ ،‬ﺻـﺎدﻗﺎﻧﻪ و اﺳـﺘﺤﺎﻟﻪ‬

‫ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﻨﺮ و ﺗﺒﺪﯾﻞ آن ﺑﻪ ﺳﻨﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﻬﺪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ واﻗﻊ ﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﺧﺎص‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ واﻗﻌﯽ ﺗﺮ از ﭼﯿﺰﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺤﺪود ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آﺷـﮑﺎرﮐﻨﻨﺪه ﻓﻬﻤـﯽ ﻓﺮﻣﺎﻟﯿﺴـﺘﯽ از‬

‫اﺗﻔﺎﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻫﺮ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي رخ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ :‬ﺑﻨﺎ ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح وﯾﮑﺘﻮراﺷﮑﻠﻮﺳـﻔﮑﯽ‪ ،1‬در اﯾﻨﺠـﺎ از واﻗﻌﯿـﺖ‬

‫آﺷﻨﺎﯾﯽ زداﯾﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در واﻗﻊ وﺟﻪ اﻟﺰام آور ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﯾـﺎﻓﺘﻦ راﺑﻄـﻪ اي ﺗﺠﺎوزﮔﺮاﻧـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻤـﺎﻣﯽ‬

‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺎﺳﺎن‪ ،‬ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ اي ﺑﻪ ﺳـﻮي واﻗﻌﯿـﺖ را‬

‫‪1‬‬
‫‪Viktor Shklovsky‬‬

‫‪162‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺗﺪارك ﻣﯽ ﺑﺒﯿﻨﺪ – واﻗﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﮐﺶ‪ ،‬در ﻇﺎﻫﺮ دﺳﺘﺮس ﭘﺬﯾﺮ و ﻏﯿﺮ واﻗﻌﯽ درك ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬رﯾﭽﺎرد اَوِد‪‬ن‬

‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ »ﺗﺼﺎوﯾﺮ‪ ،‬واﻗﻌﯿﺘﯽ ﺑﺮاي ﻣﻦ دارﻧﺪ ﮐﻪ آدم ﻫﺎي واﻗﻌﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﮑﺲ ﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ آن ﻫﺎ‬

‫را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ‪ «.‬اﻇﻬﺎر اﯾﻨﮑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺎﯾﺪ واﻗﻊ ﮔﺮا ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻨﺎﻓﺎﺗﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺷﮑﺎﻓﯽ ﺑﺎز ﻫﻢ ﮔﺴﺘﺮده‬

‫ﺗﺮ ﻣﯿﺎن ﺗﺼﻮﯾﺮ و واﻗﻌﯿﺖ دﻫﺎن ﺑﺎز ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺎﻓﯽ ﮐﻪ در ﭼﺎرﭼﻮب آن داﻧﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي رازآﻣﯿﺰ ﺑﻪ واﺳـﻄﻪ‬

‫دورﺑﯿﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻮﻋﯽ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﯽ اوﻟﯿﻪ از واﻗﻌﯿﺖ ﯾﺎ ﺷﮑﻠﯽ از ﺑﯽ ارزش ﺷـﺪن آن ﺷـﮑﻞ ﻣـﯽ‬

‫ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻋﮑﺎﺳﺎن‪" ،‬ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻢ ﯾﮏ ﺗﮑﻨﯿﮏ ﺑﺪون ﻣﺤـﺪودﯾﺖ ﺑـﺮاي از آنِ ﺧـﻮد ﺳـﺎﺧﺘﻦ‬

‫ﺟﻬﺎن ﻋﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻢ ﺗﺠﻠﯽ اﻟﺰاﻣﺎً ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮدﺑﺎوراﻧـﻪ‪ 1‬ﻧﻔـﺲ ﻣﻨﻔـﺮد" )ﺳـﺎﻧﺘﺎگ؛‪ .(144،1389‬ﻋﮑـﺲ ﻫـﺎ‬

‫واﻗﻌﯿﺘﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ دورﺑﯿﻦ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ ﻣﻨﮑﺸـﻒ ﺳـﺎﺧﺘﻦ‬

‫آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬و دورﺑﯿﻦ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻧﻤﺎﯾﺶ دﻫﻨﺪه ﻃﺒﻌﯽ ﻓﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧـﻮد را از رﻫﮕـﺬر ﺑـﺮش ﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ‬

‫دورﺑﯿﻦ در واﻗﻌﯿﺖ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ آورد ﮐﺸﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -29-4‬ﺑﺎزار ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ –70‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫‪1‬‬
‫‪solipsistic‬‬

‫‪163‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺳﺮﻣﺸﻖ راﺑﻄﻪ اي ذاﺗﺎً دوﭘﻬﻠﻮ ﻣﯿﺎن ﻧﻔﺲ و ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ -‬و رواﯾﺘﯽ ﮐﻪ از اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي واﻗﻊ‬

‫ﮔﺮاﯾﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮔﺎه ﺷﮑﻠﯽ از‪ ،‬ﻣﯿﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻧﻔﺲ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﮔـﺎه ﺑـﻪ راﺑﻄـﻪ اي‬

‫ﺗﺠﺎوزﮔﺮاﻧﻪ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬دورﺑﯿﻦ ﺣﻘﯿﻘﺘﺎً اﺑﺰار ﺳﺮﯾﻊ دﯾﺪن اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل و ﻫﻮاي ﺗﺮدﯾـﺪآﻣﯿﺰ‬

‫اﺧﯿﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد را ﻣﯽ ﺗﻮان از اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮ اﺧﯿﺮ ﮐﺎرﺗﯿﻪ ﺑﺮﺳـﻮن درﯾﺎﻓـﺖ ﮐـﻪ ﮔﻔـﺖ ﺷـﺎﯾﺪ دورﺑـﯿﻦ‬

‫اﺑﺰاري ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺳﺮﯾﻊ اﺳﺖ‪.‬ﮐﯿﺶ آﯾﻨﺪه ﺧﻮاﻫﯽ )دﯾﺪﻧﯽ ﻫﺮﭼﻪ ﺳﺮﯾﻊ ﺗﺮ( و آرزوي ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑـﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬

‫اي ﺻﻨﺎﻋﺖ ﮔﺮاﻧﻪ ﺗﺮ و ﺑﺎ ﺧﻠﻮص ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ -‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻫﻨﻮز از ﻧﻮﻋﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ دﺳـﺖ ﺳـﺎز و ﻧـﻮﻋﯽ ﻫﺎﻟـﻪ‬

‫ﻋﻄـﺶ ﺑـﺪوي ﮔﺮاﯾﺎﻧـﻪ ﮐﻨـﻮﻧﯽ ﮐـﻪ ‪.‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ -‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﻧﻮﺳﺎﻧﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﻧﺸﯿﻨﻨﺪ‬

‫ﺳﻠﯿﻘﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار داده اﺳﺖ در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ اﺑﺪاﻋﺎت ﺑﯽ وﻗﻔﻪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي دورﺑﯿﻦ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -30-4‬ﺑﺎزار ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ – 70‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻫﺎي دورﺑﯿﻦ را ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽ ﺑﺨﺸﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ در‬

‫‪164‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﭘﺎره اي از ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮ و ﻣﻬﺠﻮر اﯾﻦ رﺳﺎﻧﻪ را در اﺷﮑﺎﻟﯽ ﺑﺪﯾﻊ ﺗﺮ و ﮐﻢ زﺣﻤﺖ ﺗﺮ اﺣﯿﺎء‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺗﺤﻮل ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽِ ﻓﺮآﯾﻨﺪ داﮔﺮﺋﻮﺗﯿﭙﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎي ﭘﻮزﺗﯿـﻮِ‬

‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﺎت ﻓﻠﺰي ﺑﺎ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎي ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮ‪-‬ﻧﮕﺎﺗﯿﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮآﯾﻨﺪي ﮐﻪ از ﻃﺮﯾـﻖ‬

‫ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﭘﺎره اي از ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮ و ﻣﻬﺠﻮر اﯾﻦ رﺳﺎﻧﻪ را در اﺷﮑﺎﻟﯽ ﺑﺪﯾﻊ ﺗﺮ و ﮐﻢ زﺣﻤﺖ ﺗﺮ اﺣﯿﺎء‬

‫آن ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﯾﮏ ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻞ )ﻧﮕﺎﺗﯿﻮ( ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﯽ ﺷﻤﺎر ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎي ﭼﺎﭘﯽ )ﭘﻮزﯾﺘﯿﻮ( ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮد‪ .‬و اﯾﻨﮏ ﺑـﻪ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎرت‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺶ ﻣﺘﻨﯽ واﻣﯽ دارد» ﺑﯽ ﻗﺮاري آن ذﻫﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ دو زﺑﺎن ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺪه‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮑﯽ زﺑﺎن ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ودﯾﮕﺮي زﺑﺎن اﻧﺘﻘﺎدي«‪ .‬از اﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ) ﻧﻈﺮﯾﻪ ( زﺑﺎن اﻧﺘﻘﺎدي‪ ،‬ﻣـﺎ را » ﻣﯿـﺎن‬

‫ﮔﻔﺘﺎرﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و رواﻧﮑﺎواﻧﻪ « ﭼﻨﺪ ﭘﺎره ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3-4-4‬از رواﯾﺖ ﺗﺎ اﺳﻄﻮره‬

‫ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺷﺪه اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر دارﯾﻢ ﮐﻪ ﻋﮑﺎس ﺣﻀـﻮري ﺑـﻪ ﻏﺎﯾـﺖ ﭘﻨﻬـﺎن و‬

‫ﻣﻼﺣﻀﻪ ﮐﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻧﻔﺲ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ در ﮔﺮو دﺷﻮاري ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﮐـﺎر‬

‫ﯾﮏ ﻋﮑﺎس ﺧﻮب از ﯾﮏ ﻋﮑﺎس ﺧﻮب دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﯾﮏ ﻋﮑﺎس ﺗﻨﻬـﺎ ﮐﺴـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ از‬

‫ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺧﺎص ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺪرت ﭼﻨﯿﻦ ﻋﮑﺲ ﻫﺎﯾﯽ در آن ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮي )ﮐﭙﯽ ﻫـﺎﯾﯽ(‬

‫از ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﺑﺮآﻣﺪه از ﺿﻤﯿﺮ ﯾﮏ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ‪ ‬ﺧﺎص‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺗﻠﻨﮕﺮي ﺑﺮ ﭘﯿﮑﺮ ﺑﻪ ﺧـﻮاب‬

‫رﻓﺘﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﯽ زﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺷﺎﻫﺪ آﻧﭽﻪ از ﺳﺮ ﮔﺬراﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ؛‬

‫‪165‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -31-4‬ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﻣﯿﺪان آزادي دﻫﻪ ‪ –70‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺑﺎور ﮐﻬﻦ ﺧﻮد در ﻋﺮﺻﻪ دﻧﯿﺎي ﻣﺪرن ﭘﺎي ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ و زﻧﺪﮔﯽ اﯾﺸﺎن ﺑـﻪ ﭼـﺎﻟﺶ‬

‫ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻓﺮادي ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﻄﻮره ﻫﺎ زﯾﺴﺘﻪ اﻧﺪ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻄﻮره ﻣﺂﺑﯽ در ﮐﺎﻟﺒﺪ آﻧﺎن ﻧﻬﺎدﯾﻨـﻪ ﮔﺸـﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻘﺪان اﺳﻄﻮره ﻫﺎ و ﺷﺘﺎب ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺪرن ﺷﺪن ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮاﯾﺸﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽِ ﻧﻮﻇﻬﻮري را ﻓـﺮاﻫﻢ‬

‫آورده ﮐﻪ ﺑﻮاﺳﻄﻪ آن اﻓﺮاد ﻫﻤﭽﻮن ﺷﺌﯽ ﻣﯿﺎن ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ و ﺧﻮاﺳـﺘﮕﺎه ﻫﺎﯾﺸـﺎن ﺷـﻨﺎورﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺼـﻮﯾﺮ‬

‫ﺣﺎﺿﺮ )ﺷﮑﻞ ‪ (31-4‬ﻣﺮدي در ﻣﯿﺪان آزادي ﻣﻌﺮﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﺣﺎل ﮔﺴﺴﺘﻦ زﻧﺠﯿﺮ اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﻘﺎم ﭘﻬﻠـﻮاﻧﯽ‬

‫را ﻃﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ در ﺑﺎور ﻣﺮدم ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﻟﻮﺗﯿـﺎن و ﺟـﻮاﻧﻤﺮدان دﻫـﻪ ﻫـﺎي‬

‫ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬در ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺪان ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﺑﺎ ﻧﺎم آرﻣﺎﻧﯽِ آزادي در ﺣﺎل ﮔﺴﺴﺘﻦ زﻧﺠﯿﺮ ﮐﻪ ﻧﻤﺎد ﺑﻨﺪ و اﺳـﺎرت‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪166‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -32-4‬ﻣﻌﺎﺑﺮ ﺗﻬﺮان دﻫﻪ ‪ –70‬ﻋﮑﺎس ‪:‬ﮔﻤﻨﺎم‬

‫وي اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎي اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ رﻫﺎﯾﯽ ﺧﻮﯾﺶ از ﺑﻨﺪ ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ – ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﮐﻨﺘـﺮل‬

‫اﺳﺖ‪ -‬ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ آﻧﺎن اﻣﺮار ﻣﻌﺎش ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮد ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﺗﯿﺮه در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﺑﺮج آزادي ﺑﺎ رﻧـﮓ ﺳـﻔﯿﺪ در‬

‫ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎدر را از وﺳﻂ ﺑﻪ دو ﻧﯿﻢ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﺰان ﺗﯿﺮﮔـﯽ و روﺷـﻨﯽ در ﺗﺼـﻮﯾﺮ ﺑﯿﻨﻨـﺪه را‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﺗﻀﺎد ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺪرن ﺳﻮق ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ)ﺷﮑﻞ ‪ (31-4‬ﻗﺎﺑﯽ از زﻧﺪﮔﯽ ﺑﯿﻨﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻣـﯽ‬

‫آﻓﺮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎي رﻓﺘﺎر ﻣﺎ را ﺑﺮاﺑﺮ دﻧﯿﺎي ﺟﺪﯾﺪ و ﮔﺴﺴﺘﻦ ﻗﯿﺪ و ﺑﻨﺪﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻘﺶ ﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻈﺎره ﮔﺮي‪ ،‬ﺑـﯿﺶ‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ آرﻣﺎن ﺑﺸﺮ ﻣﺪرن آزادي اﺳﺖ و ﺑﻪ آن ﺑﺰرگ ﻣﯽ اﻧﺪﯾﺸﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ذﻫﻨﯿـﺖ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻧـﺎم‬

‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺪان ﺷﻬﺮ را ﺑﻪ اﯾﻦ آرﻣﺎن ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺸـﺮ ﻣـﺪرن ﺑـﻪ آزادي ﭘﺎﯾﺒﻨـﺪ و وﻓـﺎدار اﺳـﺖ و‬

‫ﻫﺮآﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ رﺳﯿﺪن او ﺑﻪ اﯾﻦ آرﻣﺎن ﺷﻮد ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ وي را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ آورد‪ .‬ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ از وﯾﮋﮔﯽ‬

‫ﺑﺸﺮ ﻣﺪرن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪167‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫در )ﺷﮑﻞ‪ (32-4‬ﺷﺎﻫﺪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي ﺧﺎﺻﯽ از ﭼﯿﺪﻣﺎن ﻧﺮده ﻫﺎ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﻧﺮده ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت رﯾﺘﻤﯿـﮏ ﻗـﺮار‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و زاوﯾﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎدر را از ﻗﻄﺮ ﺑﻪ دو ﻧﯿﻢ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮده اﺳـﺖ‪ .‬وﺟـﻮد ﻧـﺮده از‬

‫ﺳﻮﯾﯽ ﻣﻮﮐﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮده و ﺣﻀﻮر ﻓﺮد ﻣﺘﺨﻠﻒ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮر ﺧﻮﯾﺶ از ﻧﺮده ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔـﺬرد‪ ،‬ﻧـﻮﻋﯽ ﺗﻀـﺎد را در‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻬﺮ ﻧﺸﯿﻨﯽ اذﻋﺎن ﻣﯽ دارد‪ .‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺗﺼﻮﯾﺮ از ﻗﻄـﺮ آن و ﺣﻀـﻮر ﻓـﺮد ﺧـﺎﻃﯽ در آن ﻣﺤـﻞ ﺗﺎﮐﯿـﺪ‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮ ﻋﺪم درك ﺻﺤﯿﺢ ﺷﻌﻮن ﺷﻬﺮ ﻧﺸﯿﻨﯽ دارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷـﺖ ﻓـﺮم ﻫـﺎي ﮐـﻨﺶ‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻓﺮاد از ﺑﺴﺘﺮﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﺸﺄت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اي آﺷﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ‬

‫آن ﻫﻨﺮش ﻧﯿﺰ آﺷﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ب( ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي‬

‫اﯾﻦ ﺑﻨﺪ )ب( ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي در ﻓﺼـﻞ ﺳـﻮم و ﯾﺎﻓﺘـﻪ ﻫـﺎي ﺗﺤﻘﯿـﻖ در ﺑﻨـﺪ اﻟـﻒ در ﺳـﺪد‬

‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﻮاﻻت و اﺛﺒﺎت ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -5-4‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي‬
‫ﻣﺎ اﯾﻦ ﺟﻬﺎن را ﺑﺎ واژهﻫﺎ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدﻫﯿﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ واژهﻫﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ واﻗﻌﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ را اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ را ﺑﯿﺎن‬

‫ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬راﺑﻄﻪي ﻣﯿﺎن آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ و آﻧﭽﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﻫﺮﮔﺰ ﺛﺎﺑـﺖ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬واﻗﻌﯿـﺖ ﻫﻤـﻮاره از رﻫﮕـﺬر‬

‫ﮔﺰارش ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ اراﺋﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﺎ از ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﺘﻦ ﻣﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ واﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮ ﺳﺮﺷﺖ ارﺟﺎﻋﯽ ﻋﮑﺲ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻋﮑﺲ داراي وﯾﮋﮔﯽﻫـﺎي‬

‫ﺷﻤﺎﯾﻠﯽ و ﺳﺮﺷﺖ ﻧﻤﺎﯾﻪاي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد ﺧﻮاﻧﺶ ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺣـﻮزه ﻫـﺎي‬

‫ﻣﯿﺎن ﻣﺘﻨﯽ داﺋﻤﺎً درﺣﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮاﻧﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﮔﻮﯾﺎي ﺑﯽ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ در روﻧﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪ‬

‫‪168‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻋﻨﻮان ﺑﺪﻧﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺤﻨﻪﻫﺎﯾﯽ از زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻣﺮدم را ﺳﻮژه اﺻﻠﯽ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ژاﻧـﺮ‬

‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﺛﺒﺖ و ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺘﻮار ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻨﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺎدي و روزﻣﺮه اﻓﺮاد را در ﻣﻌﺮض ﻧﻤﺎﯾﺶ‬

‫ﻣﯽ ﮔﺬارد و ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﻓﻀﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﺧﻼل ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬ﻟﺬا ﭼﻨﺪﺧﻮاﻧﺸﯽ از وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي اﺟﺘﻨـﺎب‬

‫ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺗﻮاﻟﯽ ﮐﺸﻒ ﻫﺎ و ﺑﺎزﮐﺸﻒ ﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺮﺷﺘﺎب اﺳﺖ‪ .‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺗﺎزه ﻧﺤﻮه ﻧﮕﺎه ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﮑـﺲ ﻫـﺎي‬

‫ﮔﺬﺷﺘﻪ را دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﻋﻤﻠﮑﺮد‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮي از ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ذوق را در اﺧﺘﯿﺎرﻣﺎن ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ‬

‫و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن‪ ،‬ﻫﺮ اﺛﺮ ﺟﺪﯾﺪ ﺿﺮورﺗﺎً ﻧﺤـﻮه درك ﻣـﺎ از ﻣﯿـﺮاث ﮔﺬﺷـﺘﻪ را ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻣـﯽ دﻫـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ ﮔـﺬر زﻣـﺎن‬

‫ﺳﺒﮏﻫﺎي ﻋﮑﺎﺳﯽ ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮي ﺟـﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻫـﻢ ﺷـﺪه و در ﭘﺮﺗـﻮ اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژي و ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻧﺴـﻞ ﻫـﺎي‬

‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن دﭼﺎر ﺳﺮﮔﺸﺘﮕﯽ ﺳﺮﺷﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ را ﺑﻪ ﺧﻮد‪ ‬ﺷﺊ‪ ،‬ﮐﭙﯽ را ﺑﻪ اﺻﻞ‪ ،‬ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ را ﺑﻪ‬

‫واﻗﻌﯿﺖ‪ ،‬و ﻧﻤﻮد را ﺑﻪ ﻫﺴﺘﯽ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿـﻞ ﻗـﺪرت ﻏﺼـﺐ واﻗﻌﯿـﺖ را‬

‫دارﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻋﮑﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ و ﺗﻔﺴﯿﺮي از اﻣﺮ واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﮑﺲ ﻧﻮﻋﯽ رد و ﻧﺸﺎن‪ ،‬و ﭼﯿﺰي اﺳﺖ‬

‫ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً از روي واﻗﻌﯿﺖ ﮔﺮﺗﻪ ﺑﺮداري ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ راﺑﻄﻪ اي ﻣﺼﺮف ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﺑﺎ رﺧﺪادﻫﺎ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﻫـﻢ رﺧـﺪادﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑﺨﺸـﯽ از‬

‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮدﻣﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻢ رﺧﺪادﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣـﺎ از رﻫﮕـﺬر ﻣﺎﺷـﯿﻦ ﻫـﺎي ﺳـﺎﺧﺖ و ﺗﮑﺜﯿـﺮ‬

‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎ دﺳﺘﺮﺳﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻫﻤﯿـﺖ ﺗﺼـﺎوﯾﺮ ﻋﮑﺎﺳـﯽ ﺑـﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان رﺳﺎﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ آﻧﻬﺎ ﺷﻤﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﯿﺸﺘﺮي از رﺧﺪادﻫﺎ ﺑﻪ ﺣـﻮزه ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﻣـﺎن وارد ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮاﮔﯿﺮﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﺗﻤﻠﮏ ﻋﮑﺎﺳﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺻﺮﻓﺎً ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺗﺠﺎرب ﻣﻌﻤـﻮل ﻣـﺎ را ﺑـﺎزﺗﻌﺮﯾﻒ‬

‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺠﻢ ﻋﻈﯿﻤﯽ از ﻣﻮاد را ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮕﺎه آن ﻫﺎ را ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣـﯽ اﻓﺰاﯾﻨـﺪ و ﺑـﺪﯾﻦ‬

‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﻮد واﻗﻌﯿﺖ ﺑﺎزﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪169‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﭼﻬﺎر دﻫﻪ از ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺸﻮر اﯾﺮان و ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺳﯿﺮي از ﺗﻐﯿﯿﺮات در رﻓﺘﺎر و ﺳﻠﯿﻘﻪ اﻓﺮاد‬

‫در زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﺷﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎﻣﻌﻪ در اﯾﻦ دﻫﻪ ﻫﺎ و ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً ﻫﻨﺮ ﻧﯿﺰ دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﯿﯿﺮات‬

‫ﮔﺴﺘﺮده اي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﭼﻬﺎر دﻫﻪ را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ ﺗﺎ از اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺑﻪ ﺗﻔﻬﯿﻢ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬

‫در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ اُﺑﮋه ﻫﺎى ﻧﺴﻠﻰ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﯾﯽ در ﺟﻬﺖ ﺧﻮاﻧﺶ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ اﯾﻔﺎ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬اُﺑﮋه ﻫﺎى ﻧﺴﻠﻰ در اﯾﻦ‬

‫ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎﯾﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاى اﯾﺠﺎد ﺣﺲِ ﻫﻮﯾﺖ‪ ‬ﻧﺴﻠﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻰ ﺑﺮﯾﻢ‪ .‬ذﻫﻨﯿﺖ ﻫﺮ ﻧﺴﻠﻰ‪ ،‬ﻓﻀﺎﯾﻰ‬

‫ﺑﺎﻟﻘﻮه اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻣﻰ ﺗﻮان اُﺑﮋه ﻫﺎى ﻧﺴﻠﻰ را ﺧﻠﻖ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻣﺪد آﻧﻬﺎ ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت و دﯾﺪﮔﺎﻫﻬﺎى ﺟﻤﻌﻰِ‬

‫ﻗﺸﺮ ﺟﻮان را ﺑﻨﯿﺎد ﻧﻬﺎد و ﺗﺎ ﺣﺪودى درﺑﺎره آن ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت و دﯾﺪﮔﺎﻫﻬﺎ ﻣﺪاﻗﻪ ﮐﺮد‪ .‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﻫﺮ‬

‫ﻧﺴﻠﻰ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اُﺑﮋه ﻫﺎ »ﺑﺎزى« ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﺎص ﺧﻮد را ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬار‪‬د‪ .‬ﻫﺮ ﻧﺴﻠﻰ اُﺑﮋه ﻫﺎﯾﻰ را ﺑﻪ‬

‫وﺟﻮد ﻣﻰ آو‪‬ر‪‬د ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻰ از ﺗﺎرﯾﺦ دوران ﮐﻮدﮐﻰِ آﺣﺎد‪ ‬آن ﻧﺴﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اُﺑﮋه ﻫﺎ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮِ دﯾﺪﮔﺎﻫﻰ درﺑﺎره‬

‫ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ‪ ‬ﺟﻤﻌﻰِ ﻋﺪه ﮐﺜﯿﺮى از اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ‪ ،‬ﻫﺮ ﻧﺴﻠﻰ ﻇﺮف ده ﺳﺎل ﺑﻪ ﻫﻮﯾﺖ ﺧﻮد ﻧﺎﺋﻞ ﻣﻰ‬

‫ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﻰ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ آﺣﺎد آن ﻧﺴﻞ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﯿﺴﺖ اﻟﻰ ﺳﻰ ﺳﺎﻟﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻫﻮﯾﺖ ﻧﺴﻠﻰ در ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫ﺑﯿﻦ ﻋﺼﯿﺎن ﻧﻮﺟﻮاﻧﻰ و ﺳﻰ ﺳﺎﻟﮕﻰ ﺷﮑﻞ ﻣﻰ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻓﺮد ﺳﻰ ﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮد را ﺟﺰﺋﻰ از ﻧﺴﻞ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻰ داﻧﺪ و‬

‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﺴﻞ ﺟﺪﯾﺪى دﺳﺖ اﻧﺪرﮐﺎرِ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪن ﺧﻮد اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺴﻞ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ‬

‫ﮔﻮﻧﻪ اى اﻋﻼم ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮد ﺳﻰ ﺳﺎﻟﻪ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺑﯿﻦ آن ﻧﺴﻞ و ﻧﺴﻞِ ﺧﻮدش ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻗﺎﺋﻞ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ذﻫﻨﯿﺖ‪ ‬ﻧﺴﻠﻰ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺑﺮداﺷﺘﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﻠﻬﺎ از ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد در ﺗﺎرﯾﺦ دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ‬

‫ﻧﺴﻠﻰ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻰ از اُﺑﮋه ﻫﺎى ﻧﺴﻠﻰِ ﻣﺎ )ﯾﻌﻨﻰ ﻫﻤﺎن اُﺑﮋه‬

‫ﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻮرﻣﻨﺪىِ ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت‪ ‬ﻋﻤﻠﻰ ﻣﺎ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن واﻗﻌﯿﺖ ﻋﺎﻃﻔﻰ اﺳﺖ( ﺑﻪ اُﺑﮋه ﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺨﻰ ﺗﺒﺪﯾﻞ‬

‫ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ و ﮐﺎرﮐﺮدﺷﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪170‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ] ،‬ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮى [ ﻫﺮ ﻧﺴﻞِ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﺘﺮادف اﺳﺖ ﺑﺎ رخ دادن ﻓﺮآﯾﻨـﺪﻫﺎى ذﻫﻨـﻰ ﺟﺪﯾـﺪ؛ ﯾـﺎ ﺑـﻪ‬

‫ﻋﺒﺎرﺗﻰ دﯾﮕﺮ‪ ،‬در اﯾﻦ دوره ﻧَﻔْﺲِ ﻣﻔﺮد ﺧﻮد را ﺑﺨﺸﻰ از ﻓﺮآﯾﻨﺪى ﺟﻤﻌﻰ ﻣﻰ داﻧﺪ ﮐﻪ او را ﻫﻤـﺮاه‪ ‬ﺧـﻮد ﺑـﻪ‬

‫ﭘﯿﺶ ﻣﻰ ﺑ‪‬ﺮَد‪ .‬ﻣﻮﺳﯿﻘﻰ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻟﺒﺎس‪ ،‬اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﺗﻌﺎﺑﯿﺮ زﺑﺎﻧﻰ‪ ،‬و ﻧﺤﻮه رﻓﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻇﺎﻫﺮاً ﺗﺮﺟﻤﺎنِ ﺑﻼﻓﺼﻞِ‬

‫آن اﺟﺰاﺋﻰ از ﻧَﻔْﺲ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد را در اﻧﺒﻮه اُﺑﮋه ﻫﺎى ﻧﺴﻠﻰ ﻣﻰ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن و ﺑـﻪ واﺳـﻄﻪ‬

‫زﻣﺎن‪ ،‬اﯾﻦ دوره ﻏﻮﻃﻪ ورﺷﺪنِ ﻧَﻔْﺲ در ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﺟﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧَﻔْﺲِ ﭘﯿﭽﯿﺪه اى ﻣﻰ دﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧَﻔْﺴﻬﺎ را‬

‫در ﻣﮑﺎﻧﻰ ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﻋﯿﻨﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﮔﺮد ﻫﻢ ﻣﻰ آو‪‬ر‪‬د‪ ،‬و اﯾﻦ زﻣﺎﻧﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن آن ﻧَﻔْﺴﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ اُﺑﮋه‬

‫ﻣﻮرد ﺗﻌﻤﻖ ﻗﺮار ﻣﻰ دﻫﺪ‪ .‬در ﺟﺮﯾﺎن ﮔﺬارِ ﻫﺮ ﻧﺴﻞ‪ ،‬آﺣﺎد آن ﻧﺴﻞ ﮐﻤﺘﺮ در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻏﻮﻃﻪ ور ﻣـﻰ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬رﻓﺘﺎرﺷﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺘﻌﺎرف اﺳﺖ ﺗﺎ ﻏﯿﺮﻣﺘﻌﺎرف‪ ،‬و ﮔﺮاﯾﺶ ﻓﺰاﯾﻨﺪه اى ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه روﺷﻨﺘﺮ ﻧَﻔْـﺲ و اُﺑـﮋه‬

‫ﻫﺎﯾﺶ دارﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﺗﺼﺎوﯾﺮ در ﭼﻬﺎر دﻫﻪ ﻣﺘﻮاﻟﯽ‪ ،‬ﺗﻔﻬﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬زﯾﺮا اﻓﺮاد ﻫﺮ دﻫﻪ‬

‫ﺑﺨﺸﯽ از زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را در دﻫﻪ ﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺑﻪ اﺷﺘﺮاك ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﻨﺎﭘﺬﯾﺮىِ ﺣﯿﺎت را ﻣﻰ ﺗـﻮان‬

‫در ﻓﺮﺟﺎمِ اُﺑﮋه ﻫﺎى ﻧﺴﻠﻰ دﯾﺪ‪ .‬ﻧﺴﻞ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎ ﻣ‪‬ﺜﻠﻪ ﮐﺮدنِ ﻧﺴﻠﻬﺎى ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮ‪ ،‬آن ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﯾﻰ از وﺟﻮد آﻧﻬـﺎ را‬

‫ﮐﻪ ﻻزم دارد‪ ،‬ﺑﺮاى ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺧﻮد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻰ دﻫﺪ و ﻓﻘﻂ اﺳﮑﻠﺖ اﯾﺸﺎن را ﺑﺎﻗﻰ ﻣﯽﮔﺬارد‪ .‬در اﯾﻦ‬

‫ﻣﻮرد ﻧﺴﻞ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻫﻤﺴﻮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎ در ﺑﺴﺘﺮ زﻣﺎن ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎﯾﯽ ﺗﺎزه ﻣـﯽ ﮔﯿﺮﻧـﺪ ﮐـﻪ‬

‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﺪاﯾﺶ دﻻﻟﺖ ﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ و ﺑﻄﻮر دﻗﯿﻖ ﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺻﺮﯾﺢ‪ ،‬ﺿﻤﻨﯽ و اﺳﻄﻮره و ﻧﻤﺎدﯾﻦ – ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ‬

‫ﮐﻪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺗﺌﻮرﯾﮏ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷﺪ‪ -‬ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺼﺎوﯾﺮ )ﻋﮑﺲ ﻫﺎ( رواﯾﺖ ﮔﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻮاﺳـﻄﻪ‬

‫آﻧﻬﺎ اﺳﻄﻮره ﻫﺎ ﺟﺎن ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﺳﻄﻮره ﭘﺪر ﺳﺎﻻري در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﺳﺎل ﻫﺎ )‪ 40‬ﺳﺎل( ﺑﻪ ﺣﯿﺎت ﺧﻮد اداﻣﻪ‬

‫داده اﺳﺖ‪ .‬اﺳﻄﻮره ﻫﺎ از زﻣﺎن ﺧﻮد ﮐَﻨﺪه ﺷﺪه و در زﻣﺎن ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻓﺮود ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﯿـﺰ ﻗﺎﺑـﻞ‬

‫ﻓﻬﻢ و ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﺠﺎﯾﻨﺪ آن اﺗﻮﻣﺒﯿﻠﻬﺎى زﯾﺒﺎ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻘﺒﺸﺎن ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﺎﻟﻪ ﻫﺎى ﻣﺎﻫﻰ ﺑﻮد؟ ﮐﺠﺎﯾﻨﺪ‬

‫آن ﺑﭽﻪ ﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ در ﮐﻮﭼﻪ ﺟﻠﻮى درِ ﻣﻨﺰل ﺑﺎزي ﻫﺎي ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ؟ ﮐﺠﺎﯾﻨﺪ آن ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺒﯿﻞ‬

‫ﻫﺎي ﺑﺰرگ‪ ،‬ﮐﺖ ﻫﺎي ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺎ ﺷﻠﻮارﻫﺎي دﻣﭙﺎﮔﺸﺎد ﻣﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪﻧﺪ و زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﻫﺎي زﻧﺎﻧﻪ و ﮐﻼه ﺑـﺮ‬

‫‪171‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺳﺮ در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ؟ ﮐﺠﺎﯾﻨﺪ ﻋﮑﺎﺳﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺧﯿﺎﺑﺎن از ﻣﺮدم ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﯾﺎدﮔﺎري ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و‬

‫ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺎدي رﻫﮕﺬران ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ؟ اﯾﻦ اُﺑﮋه ﻫﺎى ﻧﺴﻠﻰ ﭼﻪ ﺷﺪﻧﺪ؟ اﯾﻦ اُﺑﮋه ﻫﺎ دﯾﮕﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﮕـﺮ در‬

‫ﺧﺎﻃﺮات‪ ‬ﻣﺸﺘﺮك‪ ‬ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﻬﺎ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ وﺟﻮد آوردﻧﺪ و ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ دوره و‬

‫زﻣﺎﻧﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺧﻮد ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬آن اُﺑﮋه ﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺧﻠﻖ ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ ﻧﯿﺰ ﻋﻤﺮ ﮐﻮﺗﺎﻫﺸﺎن ﺑـﻪ ﺳـﺮ ﻣـﻰ‬

‫آﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻤﺎﯾﻠﯽ ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻫﻨﺮ ﻫﻤﭽﻮن آﯾﯿﻨﻪ اي در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺟﺎﻣﻌـﻪ را ﺗﻔﻬـﯿﻢ‬

‫ﻧﻤﻮده و ﮔﻮﯾﺎي ارﺗﺒﺎط ﻣﯿﺎن ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ اﻓﺮاد ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻧﻤﻮد اﯾﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ در آﺛﺎر ﻫﻨﺮي ﺧـﺮد و‬

‫ﮐﻼن‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮي )ﻫﻤﭽﻮن ﻋﮑﺲ ﻫﺎ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺻﻮﻻً ﻫﻨﺮﻫﺎ ﺑـﺎ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ دارﻧـﺪ‪،‬‬

‫اﺷﮑﺎل ﻫﻨﺮي اﻧﺘﺰاﻋﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﻫﺮ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﮐﻪ در ﺷﯿﻮه زﻧﺪﮔﯽ اﻓﺮاد رخ ﻣﯽ دﻫﺪ در ﻋﺎﻟﻢ اﻓﮑﺎر ﺑﺎزﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ‬

‫ﮔﺮدد‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ )ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل( ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﺷﻬﺮ ﻣﺄﻣﻦ ﺑـﺮوز اﺣﺴﺎﺳـﺎت ﺳـﺎﮐﻨﯿﻦ ﺧـﻮد ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔـﺮ‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اي آﺷﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻨﺮ آن ﻧﯿﺰ آﺷﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان در ﺑﻄﻦ اﺟﺘﻤﺎع زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و اﺷـﮑﺎل‬

‫ﻫﻨﺮي ﻫﻢ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺮﺑﺮﻣﯽ آورﻧﺪ‪ .‬دﻫﻪ ‪ 40‬و ‪) 50‬ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪ( ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﮐﻪ از ﺳﺮﮔﺬراﻧﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬

‫اﺑﮋه ﻫﺎي ﻧﺴﻠﯽ و ﺑﻪ ﻓﺮاﺧﻮر آن ﻣﻨﺶ و زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه اﻓﺮاد‪ ،‬درﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از اﯾـﻦ دﻫـﻪ ﻫـﺎ‪ ،‬روﻧـﺪ‬

‫ﻧﻮﮔﺮاﯾﯽ را در ﭘﯿﺶ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﺣﻀـﻮر آزاداﻧـﻪ زﻧـﺎن در‬

‫ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻋﺪم ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺟﻨﺴﯿﺘﯽ در ﻣﺤﯿﻂ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺳﺒﮏ ﻏﺮﺑﯽ و ‪ ،...‬ﻫﻤﮕـﯽ ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮕﺮش در دﻧﯿﺎي اﻓﮑﺎر ذﯾﻞ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژيِ ﺣﺎﮐﻢ)ﻏﺎﻟﺐ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﺪ ﺳـﻮژه‬

‫ﻫﺎﯾﺶ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮﺳﺎﺧﺖ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﮐﻨﺶ دﯾﺎﻟﮑﺘﯿﮏ آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد و آﺛﺎر ﺧﺮد و ﮐﻼن ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ‪،‬‬

‫ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ اوﺻﺎف ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ اي ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻓﻬﻢ و ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺧﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭘﺬﯾﺮي دارد و در‬

‫اﯾﻨﺠﺎ ﻧﻈﺎم و زﻧﺠﯿﺮه اي از ﺑﺎورﻫﺎ و ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﻨﺸﮕﺮﻫﺎ ﻣﯽ ﮔـﺮدد و‬

‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻋﻤﻞ آﻧﻬﺎ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﺗﺼﺎوﯾﺮ را ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي‪ ،‬ﻣﺮﮐـﺰ‬

‫‪172‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﺤﻮر و ﻣﺘﻘﺎرن ﻧﻤﻮده )ﺳﻨﺖ( و از ﺳﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻌﺪ و ﭘﺮﺳﭙﮑﺘﯿﻮ )ﻣﺪرن‪ (1‬ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐـﺮ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺒﺎﯾﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺷﯿﻮهﻫﺎ و ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻏﺎﻟﺐ در ﻫﻨﺮ دوﺑ‪‬ﻌـﺪي ﻏـﺮب اﻧﻄﺒـﺎق دارد ﮐـﻪ‬

‫ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺮﺳﭙﮑﺘﯿﻮ و ﻧﻘﻄﻪي ﮔﺮﯾﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﺳﻮژه ﻫﺎي ﻣﺮﮐﺰ ﮔﺮا ﺑﻪ ﺳﻮژه ﻫﺎ ﯾﯽ‪ ،‬ﻣﺮﮐـﺰ زدوده ﺗﺒـﺪﯾﻞ‬

‫ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ اﻓﺮاد دﺳﺖ اﻧﺪازي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ روﻧـﺪ ﻣﺪرﻧﯿﺰاﺳـﯿﻮن ﺗـﺎ ﻗﺒـﻞ از‬

‫دوره اﻧﻘﻼب اﯾﺮان اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﻫـﺮ ﺟﻨـﺒﺶ و اﻧﻘﻼﺑـﯽ ﻣﻮﺟـﺐ ﺗﻐﯿﯿـﺮات اﺳﺎﺳـﯽ در‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺳﺎزوﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎع ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﻧﯿﺰ اﮔﺮﭼﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮات ﻗﺎﺑﻞ ﺳﺘﺎﯾﺸﯽ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آورد وﻟﯽ‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎع را ﺟﻬﺖ ﺑﺮﻗﺮاري اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺟﺪﯾﺪ‪ ‬اﺳﻼم ﻣﺤﻮر‪ ،‬ﺑﺮﻫﻢ رﯾﺨﺖ و ﻣﺎ در اﯾـﻦ ﺳـﺎل ﻫـﺎ ﺷـﺎﻫﺪ‬

‫ﺑﺮﻫﻢ رﯾﺨﺘﮕﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن ﺑﺮﻫﻢ رﯾﺨﺘﮕﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎريِ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ آﺷﻔﺘﮕﯽ‬

‫رﯾﺨﺘﺎر‪ ،‬در ﻣﺠﺮاي ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﯿﺰ ﺟﺎري ﺷﺪه و ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﭼﯿـﺪﻣﺎن ﻫـﺎي ﻣﺘﺸـﻨﺞ و ﭘـﺮﺗﻼﻃﻢ در‬

‫ﺗﺼﺎوﯾﺮ از ﻧﯿﻤﻪ دﻫﻪ‪ 50‬ﺗﺎ اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ 60‬ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬ارﺗﺒﺎط ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه اﻓﺮاد ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻨﺪي ﻋﻨﺎﺻﺮ و اﺟﺰاء ﻋﮑﺲ ﻫﺎ از دﯾﺪﮔﺎه ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ب‪ :‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺼﻮﯾﺮي در ﻧﻈﺎم ﻫﺎي دﻻﻟﺘﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺴﺘﺘﺮِ اﺳﻄﻮره در ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬

‫و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﻤﻮدﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻫﻨﺮي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ج‪ :‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮي ﻣﻮﺟﻮد در ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ دارد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ -‬ﻫﺎﺑﺮﻣﺎس در ﺗﻌﺮﯾﻒ واژهي ﻧﻮ و ﻣﺪرن‪ ،‬ﺑﺮ ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﮔﺬﺷﺘﻪي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺗﺎﮐﯿـﺪ ﻣـﯽورزد و آﮔـﺎﻫﯽ ﺣﺎﺻـﻞ از ﺑـﻪ ﺳـﺮ ﺑـﺮدن در دوره اي‬
‫ﻣﺪرن را آﮔﺎﻫﯽ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد اﻟﮕﻮﯾﯽ ﮐﻬﻦ در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻟﺰوم ﮔﺬر از آن و ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮي اﻟﮕﻮﯾﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﯽداﻧﺪ‪» :‬اﺻﻄﻼح ﻣﺪرن ﺑﺎ ﻣﻔـﺎﻫﯿﻢ و ﻣﻌـﺎﻧﯽ ﻣﺘﻔـﺎوت‪،‬‬
‫ﻣﮑﺮاراً ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آﮔﺎﻫﯽ از ﻋﺼﺮ ﯾﺎ دورهﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽﺳﺎزد ﺗﺎ از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺧﻮد را ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺬار از ﮐﻬﻨﻪ ﺑﻪ ﻧـﻮ ﻗﻠﻤـﺪاد‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ...‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ اﺻﻄﻼح ﻣﺪرن دﻗﯿﻘﺎً در دوراﻧﯽ در اروﭘﺎ ﻇﻬﻮر و ﻇﻬﻮر ﻣﺠﺪد ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻃﯽ آن آﮔﺎﻫﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻋﺼـﺮي ﺟﺪﯾـﺪ از ﻃﺮﯾـﻖ اﺣﯿـﺎي‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯿﺎن ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﺎﺑﺮﻣﺎس ﺳﭙﺲ از ﺷﺎﺧﺼﻪﻫﺎي ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪي زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﯽآورد و »آﮔﺎﻫﯽ ﻣﺘﺤـﻮل از زﻣـﺎن« را ﯾﮑـﯽ از‬
‫اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺼﻪﻫﺎ ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻮررﺋﺎﻟﯿﺴﻢ و داداﺋﯿﺴﻢ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪173‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫اﯾﻦ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﮐﻞ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ زﯾﺮا ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ‪ -‬ﻋﮑﺲ‬

‫ﻫﺎ – ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷﻬﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻘﻪ اي ﮐﻪ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه دوران ﻣﺪرن اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن ذات ﺗﺎرﯾﺨﯽ‬

‫دارد‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻣﺪرن ﭘﺪﯾﺪه اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻫﻤﺰﯾﺴﺘﯽ ﺑﺎ اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺤﻘﻖ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ و اﻧﻘﻼﺑﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬

‫ﻣﺨﺘﺺ ﻋﺼﺮ ﻣﺪرن اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ آﺛﺎر ﻗﺪﯾﻢ ﮐﻼن و آﺛﺎر اﻣﺮوز ﺧُﺮدﻧﺪ‪ .‬در‬

‫ﻋﮑﺲ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از دﻫﻪ ‪ 70‬ﺑﺎ آن ﻫﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ ﺗﮑﻪ ﻫﺎﯾﯽ از زﻧﺪﮔﯽ اﻓﺮاد ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ از‬

‫ﻓﻀﺎﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺟﺘﻤﺎع ﮔَﺮﺗﻪ ﺑﺮداري ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺎر ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧُﺮد اﻓﺮاد را ﺑﺮ دوش ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‬

‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﺠﻠﯽ ﻓﺮدﮔﺮاﯾﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اي ﻧﻮﻇﻬﻮر – ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ‪ -‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﮑﺎﺳﯽ و ﻋﻤﻞ ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺪرن ﻣﺠﺎل ﻇﻬﻮر ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﻫﺮﭼﻪ ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ ﺟﺎن ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬آﻣﺎر‬

‫ﺗﻌﺪاد ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﻟﺤﻈﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻟﺤﻈﺎت ﻧﺎب را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ‬

‫ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﺧُﺮد و ﻓﺮاواﻧﯽ را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ‬

‫آن ﻫﺎ را در آرﺷﯿﻮ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﺧﻮد ﻧﮕﺎه دارﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ روﯾﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺳﺒﮏ ﻫﺎي ﻧﻮﯾﻨﯽ در ﻋﮑﺲ‬

‫ﺑﺮداري ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ در ذﻫﻨﯿﺖ ﻧﺴﻠﯽ و اﺑﺰار‬

‫ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﺼﻮﯾﺮ – دورﺑﯿﻦ ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬دورﺑﯿﻦ ﻓﯿﻠﻢ ﺑﺮداري و ﻓﻨﺎوري ﻫﺎي دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ‪ -‬اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮔﺮدد‬

‫ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ را ﺑﺮاي ﻟﺤﻈﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮاي ﺳﺎﻟﻬﺎ و ﻣﺎه ﻫﺎ و ﺣﺘﯽ ﺳﺎﻋﺖ ﻫﺎ‪ ، ..‬و ﮐﯿﻔﯿﺖ و وﺿﻮح آن ﻧﯿﺰ‬

‫اﻫﻤﯿﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻟﺬا‬

‫اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﺗﮑﻤﯿﻞ و ﺑﺴﻂ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬راﻫﮕﺸﺎي آﯾﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬

‫و ژاﻧﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد واﻗﻊ ﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻔﺴﯿﺮي ﺗﻦ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ذﻫﻦ‬

‫ﺳﯿﺎل ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي زﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﺎﻧﯽ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﻋﺼﺮ ﺧﻮﯾﺶ )دﻫﻪ‪ (90‬ﺑﺪان ﻧﻈﺮ اﻓﮑﻨﺪه و‬

‫ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ اﻓﺮاد دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ – در زﻣﺎن ﺣﺎل و آﯾﻨﺪه‪ -‬ﻗﺎدر ﺑﻪ اراﺋﻪ ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ دﯾﮕﺮي ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﺮ زﻣﺎﻧﯽ‬

‫‪174‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﻘﺘﻀﯿﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮد را ﻃﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺧﺼﻮﺻﺎً در ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ ﮔﺎم ﺑﺮ‬

‫ﻣﯽدارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪175‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺂﺧﺬ‬

‫آﺑﺮاﻫﯿﻤﯿﺎن‪ ،‬ﯾﺮاوﻧﺪ‪ ،1377،‬اﯾﺮان ﺑﯿﻦ دو اﻧﻘﻼب؛ از ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺗﺎ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﮐﺎﻇﻢ ﻓﯿﺮوزﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺴـﻦ ﺷـﻤﺲ آوري‪،‬‬ ‫‪-‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﻣﺤﺴﻦ ﻣﺪﯾﺮ ﺷﺎﻧﻪ ﭼﯽ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬

‫آﺑﺮاﻫﯿﻤﯿﺎن‪ ،‬ﯾﺮاوﻧﺪ‪ ،1389،‬ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﻣﺪرن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻓﺘﺎﺣﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻧﯽ‪ ،‬ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫اﺣﻤﺪي‪ ،‬ﺑﺎﺑﮏ‪ ،1371،‬از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﺼﻮﯾﺮي ﺗﺎ ﻣﺘﻦ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ‪ ،‬ﭼﺎپ اول‬ ‫‪-‬‬

‫ﺑﺮﺟﺮ‪ ،‬ﺟﺎن‪ ،1377،‬درﺑﺎره ي ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ‪ ،‬ﻓﯿﺮوزه ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬آﮔﻪ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﺑﺮﻣﻦ‪ ،‬ﻣﺎرﺷﺎل‪ ،1386،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ي ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺮاد ﻓﺮﻫﺎدﭘﻮر‪،‬ﻃﺮح ﻧﻮ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ ﺷﺸﻢ‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﺟﺎﺑﺮي ﻣﻘﺪم‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻫﺎدي‪ ،1386،‬ﺷﻬﺮ و ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪ -‬دﻻواﻟﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺘﺮ ‪ ،1348 ،‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﮥ دﻻواﻟﻪ ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺷﺠﺎع اﻟﺪﯾﻦ ﺷﻔﺎ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎه ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﻧﺸﺮ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪.‬‬

‫دﻫﻘﺎﻧﭙﻮر‪ ،‬ﯾﺤﯿﯽ‪ ،1374،‬ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﺳﺘﺎري‪ ،‬ﺟﻼل‪ ،1388،‬اﺳﻄﻮره ﺗﻬﺮان‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﻋﺎﻟﯽ‪ ،‬اﺣﻤﺪ‪ ،1388،‬ﮐﺘﺎب ﻋﺎﻟﯽ‪ :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ آﺛﺎر اﺣﻤﺪ ﻋﺎﻟﯽ ‪ ،1388-1340‬ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﻏﻀﺒﺎﻧﭙﻮر‪ ،‬ﺟﺎﺳﻢ‪ ،1376،‬آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ‪ :‬ﮔﺰارش ﺗﺼﻮﯾﺮى ﭘﻨﺠﺎه روز ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻮﺷﮑﻰ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫‪-‬‬
‫رﯾﺰى ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬

‫ﻓﯿﺴﮏ‪ ،‬ﺟﺎن‪» ،1388 ،‬درآﻣﺪي ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ارﺗﺒﺎﻃﯽ«‪ ،‬ﻣﻬـﺪي ﻏﺒﺮاﯾـﯽ‪ ،‬دﻓﺘـﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت و ﺗﻮﺳـﻌﻪ رﺳـﺎﻧﻪ ﻫـﺎ؛ وزارت‬ ‫‪-‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪.‬‬

‫‪ -‬ﮔﯿﺮو‪ ،‬ﭘﯿﯿﺮ‪ ،1383 ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺒﻮي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬آﮔﻪ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم(‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻈﺮي ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،،1386،‬ارﻏﻨﻮن ‪ ،18‬وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﻣﺆﯾﺪي‪ ،‬ﺳﺎﺳﺎن‪) ،1368،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎه روز از ﺟﻨﮓ(‪ ،‬ﺳﺮوش‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪ -‬ﻧﺠﻤﯽ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ‪ ،1357 ،‬داراﻟﺨﻼﻓﻪ ﺗﻬﺮان در ﯾﮑﺼﺪ ﺳﺎل ﭘﯿﺶ‪ ،‬ارﻏﻮان‪ ،‬ﭼﺎپ دوم‪.‬‬

‫‪176‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫‪ -‬وﻟﺰ‪ ،‬ﻟﯿﺰ‪ ، 1390 ،‬ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ :‬درآﻣﺪي اﻧﺘﻘﺎدي‪ ،‬ﺳﻠﻤﺎز ﺧﻄﺎﯾﯽ ﻟﺮ‪ ،‬وﯾﺪا ﻗﺪﺳﯽ راﺛﯽ‪ ،‬ﻣﻬﺮان ﻣﻬـﺎﺟﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻤـﺪ ﻧﺒـﻮي‪ ،‬ﻣﯿﻨـﻮي‬
‫ﺧﺮد‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.،‬‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ‪ :‬آﯾﺎ ﺗﻬﺮان را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺪل ﮐﺮد؟‪ ،‬ﺣﺮﻓﻪ‪ :‬ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،36‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 111‬ﺗﺎ ‪.116‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ :‬ﺑﺎﻟ‪‬ﺲ‪ ،‬ﮐﺮﯾﺴﺘﻮﻓﺮ‪ ،1386،‬ذﻫﻨﯿﺖ ﻧﺴﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺎﺷﮕﺎه اﻧﺪﯾﺸﻪ‪ ،‬وﯾﺮاﺳﺖ اول‪ -‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ؛ روﻻن ﺑﺎرت‪1389 ،‬؛ اﺳﻄﻮره در زﻣﺎﻧﻪ ي ﺣﺎﺿﺮ ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ي ﯾﻮﺳﻒ اﺑﺎذري‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ؛ ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬ﻣﻬﺮان‪ ،1385 ،‬ﺗﺠﺪد اﯾﺮاﻧﯽ و ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﻌﺎﺻﺮ‪،‬ﺣﺮﻓﻪ‪ :‬ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،18‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 104‬ﺗﺎ ‪.107‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ؛ ﻣﻬﺮﮔﺎن‪ ،‬اﻣﯿﺪ‪ ،1390،‬ﺷﻬﺮ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻘﺎﻟﻪ ‪ :‬آﯾﺎ ﺗﻬﺮان را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺪل ﮐﺮد؟‪ ،‬ﺣﺮﻓﻪ‪ :‬ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪،36‬‬ ‫‪-‬‬
‫ﺻﻔﺤﺎت ‪ 111‬ﺗﺎ ‪.116‬‬

‫ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ؛ ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬ﻣﻬﺮان‪ ،1369،‬ﺷﻬﺮ و ﻣﻨﺎﻇﺮ ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪- Anthony Obersehall, 1972, The Institutionalization of American Sociology. In, The‬‬
‫‪Establishment of Empirical Sociology. New York: Harper and Row. pp.187-251.‬‬

‫‪- Beloff, Halla, 1985,'Camera Culture', Oxford: Blackwell.‬‬

‫‪- Colin Westerbeck, Joel Meyerozitz, 2001, A History of Street Photography with a new‬‬
‫‪Afterword on SP since the 1970s‬‬

‫‪- Durand, R., 1999,'The Document, or the Lost Paradise of Authenticity',Art Press 251.‬‬

‫‪- Douglas McCulloh, 1998, Chance Encounters: The L.A. Project: Photographs from Six‬‬
‫‪Years of Chance-Driven Journeys, ISBN: 0966693612‬‬

‫‪- Frank, R., 1959,'The Americans', New York: Grove Press.‬‬

‫‪- Frank, Robert, 1998, The Americans, Scalo Publishers; 3rd edition‬‬

‫‪- Garry Winogrand, Jeffrey Fraenkel, Frish Brandt, 1999, The Man in the Crowd: The‬‬
‫‪Uneasy Streets of Garry Winogrand‬‬

‫‪- Hardy,B.,1977,'Bert Hardy', camerawork 8.‬‬

‫‪- Henri Cartier-Bresson, 1998, Henri Cartier-Bresson: À Propos de Paris‬‬

‫‪177‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 - Helen Levitt, 2001, Crosstown: Francine Prose, illustrated edition

- Leuthard, Thomas, 2011, Collecting Souls… What Street Photography means to me by

Publisher

- Leuthard, Thomas, 2011, Going Candid... An unorthodox approach to Street Photography

- Mayne,R.,1986,'The Street Photographs of Roger Mayne', London: V & A Musem.

- Ray K. Metzker, 1999, City Stills, Prestel Publisher, ISBN: 1881337057

- Roberts, John, 1993, Renegotiations: Class, Modernity and Photography, Norwich:

Norwich Gallery, Norfolk Institute of Art and Designe.

- Rosler, Martha, 1989, 'In Around and Afterthoughts (on Documentary Photography)' in
Richard Bolton (ed). The Contest of Meaning: Critical Histories of Photography,
Cambridge, MA: The MIT Press

- Spender, H., 1978,'Humphrey Spender: M.O.Photographer',Camerawork 11.

- Stallabrass, J., 1997,'Sebastiao Salgado and Fine Art Photojournalism', New Left Review
No.223

- Slater, D.R., 1983,'Marketing Mass Photography' in H.Davis and P.Walton (eds)

Language, Image, Media, Oxford: Blackwell.

- Stott, W., 1973, Documentary Expression and Thirties America, Oxford: Oxford
University Press.

- Stefani Rosenkranz, Kai Wiedenhofer, 2008, Steidl Publish, ISBN: 978-3882438147

- Struart Hall (ed.) (1997) Representation, Cultural Representations and Signifying Practices,
London: Sage/ Open University.

- Wiliams, Val, 1986, Women Photographers. The Other Observers, 1900 to the Present,
London: Virago (revised edition 1991, The Other Observers. Women Photographers from
1900 to the present).

- Paper: Heather Shuker, 2011, Street photography: rights, ethics and the future, MA
Practice AGM63

- Paper: Howard S.Beker, 1974, Photography and Sociology, North Western University.

178

‫( از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬1395/9/6 ‫و تاریخ‬/195929 ‫ فناوری به شمارة‬،‫ تحقیقا ت‬،‫ و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‬،‫ پایاننامهها‬،‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‬
.‫( و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‬1348) ‫ و هنرمندان‬،‫ مصنفان‬،‫ و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‬،‫ آموزشی‬،‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‬
 - Paper: Jennifer Tucker, 2012, Eye on the Street Photography in Urban Public Spaces, doi:
10.1215/01636545-1597979 Radical History Review Vol 2012, Number 114:7-18

- Paper: Robert Frank, 1976, Framing Ideas: Interdisciplinary Curriculum across Genres of
American Photography

- Paper: Weeks Chris, 2006, Street Photography – For the Purist

- Thesis: Baddeley, Gwen, 2011, Street Art Photography: Mapping the Interstices of Urban
Experience. Masters thesis, Concordia University.

- Thesis: Ivory, Andrew John , 2010, Street photography in the Google age : written
component presented in partial fulfilment of the requirements for the degree of Master of
Fine Arts at Massey University, Wellington, New Zealand, Massey University

179

‫( از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬1395/9/6 ‫و تاریخ‬/195929 ‫ فناوری به شمارة‬،‫ تحقیقا ت‬،‫ و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‬،‫ پایاننامهها‬،‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‬
.‫( و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‬1348) ‫ و هنرمندان‬،‫ مصنفان‬،‫ و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‬،‫ آموزشی‬،‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‬
 ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺼﻮﯾﺮي‬

‫ﺳﺎﯾﺖ ﻫﺎي اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ‬

‫ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﮔﺮدآوري ﺷﺪه از آﻟﺒﻮم ﻫﺎي ﺷﺨﺼﯽ‬

‫ﻓﯿﻠﻢ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط دﻫﻪ ﻫﺎي ‪ 40‬ﺗﺎ ‪70‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﯽ‬

‫ﺗﻬﺮان اﻧﺎر ﻧﺪارد اﺛﺮ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺨﺸﯽ‬ ‫‪-‬‬

‫‪ -‬ﭘﺴﺘﭽﯽ اﺛﺮ دارﯾﻮش ﻣﻬﺮﺟﻮﯾﯽ‬

‫ﺑﻮي ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﯾﻮﺳﻒ اﺛﺮ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺣﺎﺗﻤﯽ ﮐﯿﺎ‬ ‫‪-‬‬

‫ﺑﻮي ﮐﺎﻓﻮر ﻋﻄﺮ ﯾﺎس اﺛﺮ ﺑﻬﻤﻦ ﻓﺮﻣﺎن آرا‬ ‫‪-‬‬

‫ﺗﻬﺮان ﻣﻦ ﻫﺮاج اﺛﺮ ﮔﺮاﻧﺎز ﻣﻮﺳﻮي‬ ‫‪-‬‬

‫ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت اﺛﺮ ﻣﻬﺪي ﻓﺨﯿﻢ زاده‬ ‫‪-‬‬

‫داﯾﺮه ﻣﯿﻨﺎ اﺛﺮ دارﯾﻮش ﻣﻬﺮﺟﻮﯾﯽ‬ ‫‪-‬‬

‫دﻧﺪان ﻣﺎر اﺛﺮ ﻣﺴﻌﻮد ﮐﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‬ ‫‪-‬‬

‫‪ -‬اﻧﺴﺎن ﻫﺎ اﺛﺮ ﻣﺤﺴﻦ ﺗﻮﮐﻠﯽ‬

‫‪-‬‬ ‫‪Leuthard, Thomas, 2011, Collecting Souls… What Street Photography means to me‬‬
‫‪by‬‬
‫‪Publisher‬‬

‫‪-‬‬ ‫‪Leuthard, Thomas, 2011, Going Candid... An unorthodox approach to Street‬‬

‫‪Photography‬‬

‫‪Balaghi, Shiva & Gumpert, Lynn, Picturing Iran, Art, Society & Revolution ,‬‬

‫‪2003, I. B. Tauris, ISBN-10: 1860648835‬‬

‫‪180‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﭘﯿﻮﺳﺖ‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ واژﮔﺎن ﮐﻠﯿﺪي ﭘﮋوﻫﺶ‬

‫اﻟﻒ( ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﮑﺲ‪ :‬اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ در ﺣﻮزه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ در اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﭘﺪﯾﺪه ارﺗﺒﺎط‬
‫در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎي ﺑﺸﺮي و درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻫﺎي ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ )در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ( ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط اﻧﺴﺎن را اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻮ ﺑﯿﻔﮑﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺑﺰارﻫﺎي ﻧﻈﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺳﺨﻨﯽ ﮔﺰاف ﻧﮕﻔﺘﻪ اﯾﻢ‪ ،‬ﭼﺮاﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ‬
‫ﻗﺪرت ﺗﺸﺨﯿﺺ و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ رواﺑﻂ ﻣﻌﻨﺎدار را در ﮔﺴﺘﺮه وﺳﯿﻌﯽ از اﻋﻤﺎل و ﻓﺮاورده ﻫﺎي ﺑﺸﺮي دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ در ﺣﻮزه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻔﯿﺪي در زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺘﻮن ادﺑﯽ‪ ،‬ﺗﺮاﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺮدم ﭘﺴﻨﺪ‪ ،‬ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت‪ ،‬ﻋﻼﺋﻢ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ و‬
‫راﻧﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺧﻮراك و ﭘﻮﺷﺎك ﺑﮑﺎر ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ اﺳﺎﺳﺎً ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﯿﺴﺮ ﻣﯽ ﺳﺎزد ﺗﺎ از رﻫﯿﺎﻓﺖ ارزﺷﯽِ ﻧﻘﺪ‬
‫ادﺑﯽ و زﯾﺒﺎ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺳﻨﺘﯽ ﺑﮕﺴﻠﺪ‪ ،‬زﯾﺮا در ﭘﯽ ﺳﻨﺠﺶ ارزش ﻣﺘﻮن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ راه ﺑ‪‬ﺮد ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻮن‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎدار‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ اﻧﺤﺎء ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎور ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ دورﺑﯿﻦ ﻫﺮﮔﺰ دروغ ﻧﻤﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﯾﮑﯽ از ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮدﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان از‬
‫ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻞ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺗﺼﻮر ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳﺘﻮار ﺑﺮ اﯾﻦ ﻓﺮض اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺗﺼﻮﯾﺮي ﮐﻪ دورﺑﯿﻦ ﺛﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي ﻧﻮري‪ ،‬دﯾﺪاري و ﻃﺒﯿﻌﯽ‬
‫ﻣﺘﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آﻧﭽﻪ ﻋﮑﺲ ﺑﺎزﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ واﻗﻌﺎً در ﺟﻬﺎن ﺑﯿﺮون وﺟﻮد دارد‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ و ﻋﮑﺎﺳﯽ از‬
‫ﻣﻨﻈﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ رﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﮐﻮﺷﺪ ﺧﻠﻂ ﻣﯿﺎن اﻣﺮ ﻃﺒﯿﻌﯽ و اﻣﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺑﮕﺬارد‪ .‬از‬
‫ﺑﺴﯿﺎري ﺟﻬﺎت آراء روﻻن ﺑﺎرت درﺑﺎره ﻋﮑﺎﺳﯽ در ﮐﺎﻧﻮن اﯾﻦ روﯾﮑﺮد ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد)‪ .(1981 ،1973‬ﺑﺎرت از ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺧﻮد آن را ﻧﺎﺳﺎزه ي ﻋﮑﺎﺳﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ و آن را ﻫﻤﺰﯾﺴﺘﯽ دو ﭘﯿﺎم در ﯾﮏ ﻋﮑﺲِ واﺣﺪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎم اول آن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﺻﺮاﺣﺘﺎً ﺑﺮ آن دﻻﻟﺖ‬
‫دارد‪ .‬اﯾﻦ ﭘﯿﺎم ﻣﺮﺟﻊ ﺧﻨﺜﺎي ﻋﮑﺲ اﺳﺖ و در واﻗﻊ ﺷﯽء ﯾﺎ ﻓﺮدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻋﮑﺲ آن را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ‪ .‬ﭘﯿﺎمِ دوم اﺳﻄﻮره اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﻬﻔﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﯿﺎم ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﺷﯽء دﻻﻟﺖ دارد‪ ،‬و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﻓﺮﺿﯿﺎت ﺑﺪﯾﻬﯽ اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ درﺑﺎره ﺟﻬﺎن ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺑﻪ ﺑﯿﻨﻨﺪه اﻟﻘﺎ ﻣﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬دﻗﯿﻘﺎً ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﮐﻪ اﻟﻘﺎي ﭘﯿﺎم ﺑﯽ ﺳﺮ و ﺻﺪا و ﺑﯽ آﻧﮑﻪ ﺗﻮﺟﻬﯽ را ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﺗﻨﻬﺎ در ﺧﺪﻣﺖ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﭘﯿﺶ داوري ﻫﺎ‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد )ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ‪.(1970:235b‬‬

‫ب(ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﮑﺲ‪ :‬ﻣﻮﺿﻮع ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﮐﻠﯽ و اﺟﻤﺎﻟﯽ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺑﺮرﺳﯽ اﺑﻌﺎد ﯾﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻋﮑﺎﺳﯽ‬
‫و ﻋﻤﻞ ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮ ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺑﻌﺎد ﮔﺴﺘﺮده زﯾﺒﺎﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬اﺧﻼﻗﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دارد‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻫﻨﺮ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﻨﺮﻫﺎ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ ،‬ﻋﮑﺲ و ﻋﮑﺎﺳﯽ را ﻧﯿﺰ در ﻗﻠﻤﺮو ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﯿﻦ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻫﻨﺮي ﯾﻌﻨﯽ ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ ﻗﺼﺪ ﺧﻠﻖ‬
‫اﺛﺮ ﻫﻨﺮي و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ »ﮐﻨﺶ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ« ﯾﻌﻨﯽ ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻏﯿﺮ ﺣﺮﻓﻪ اي‪ ،‬ﺗﻔﺎوت وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻫﺮ دو ﻣﻮﺿﻮع را در ﺣﯿﻄﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺧﻮد ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﻧﻈﺮي دارد‪ .‬اﺑﻌﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ و‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻋﮑﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ در اﯾﺮان ﺗﺎﮐﻨﻮن ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻨﺮو داده ﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺠﺮﺑﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاي ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ در اﯾﺮان‬
‫در اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬ﻣﺎ در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮﯾﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎي ﻧﻈﺮي در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﭙﺮدازﯾﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﻓﻬﻢ اﺑﻌﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯿﺴﺮ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮان آن را در ﯾﮏ ﺑﺴﺘﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﺗﻮﺿﯿﺢ داد‪ .‬ﻋﮑﺎﺳﺎن ﺑﺮاي ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺑﺠﺎي ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮي ﻧﻈﺮي‪ ،‬ﻣﺼﺎدﯾﻖ و ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﻫﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ از ﺑﺎزﻧﻤﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ روﺷﯽ ﺑﺮاي اﺳﺘﺪﻻل ﮐﺮدن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺤﺚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮان و ﺑﺎﯾﺪ از‬
‫اﯾﻦ روش اﺳﺘﻔﺎده ﺟﺴﺖ‪ .‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﻈﺮي ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻠﯿﺎت‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ و رﻫﯿﺎﻓﺖ ﻫﺎي آﻏﺎزﯾﻦ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻮﺿﻮع را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ‬
‫درآﻣﺪ و ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺿﺮورت دارد اﻣﺎ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ج( ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺪﻧﻪ ﻫﻨﺮ ﻋﮑﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺻﺤﻨﻪﻫﺎﯾﯽ از زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻣﺮدم را ﺳﻮژه اﺻﻠﯽ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺎركﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺎرﻧﺎوالﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻞﻫﺎي ﺧﺮﯾﺪ و ﻣﺮاﮐﺰي ﮐﻪ ﻣﺮدم ﮔﺮد ﻫﻢ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻞ اﺻﻠﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﻋﮑﺲﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺷﺎﺧﻪاي از ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ اﻣﺎ از ﺑﻌﻀﯽ ﻟﺤﺎظ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﻫﺴﺘﻨﺪ از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﯽ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺸﯿﺪن ﻣﺮدم اﺳﺖ و ﻧﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﯾﮏ اﺗﻔﺎق‪.‬‬
‫در واﻗﻊ اﯾﻦ ﺷﺎﺧﻪ از ﻋﮑﺎﺳﯽ آﯾﯿﻨﻪاي اﺳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮدم ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺷﻮخ ﻃﺒﻌﯽ و ﯾﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﻃﻌﻨﻪآﻣﯿﺰ ﭘﯿﺎمﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﯾﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫د(ﻋﮑﺎﺳﯽ از ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻋﮑﺎﺳﯽ از ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﺗﺎﻣﻼت ﯾﮏ ﻋﮑﺎس را درﺑﺎره ي ﺗﻬﺮان در ﺧﻮد ﺟﺎي داده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﮑﺲ ﻫﺎ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺗﻌﺪاد‬
‫زﯾﺎدي از ﻋﮑﺲ ﻫﺎي درون ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان و از ﮔﻮﺷﻪ و ﮐﻨﺎر آن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ را ﭼﻪ در دوره ي ﻓﻌﻠﯽ و ﭼﻪ در دوره ﻫﺎي ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ و ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬
 ‫ﻓﺮاﺗﺮ از ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻫﻨﺮ و در ارﺗﺒﺎط ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺷﻬﺮﺳﺎزي و ﻣﻌﻤﺎري و ﻫﻤﻪ ي ﭼﯿﺰﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان در‬
‫ﯾﮏ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻋﮑﺲ از ورود ﻋﮑﺎﺳﯽ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﺎ اﻣﺮوز ﻧﻈﺎره ﮔﺮ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺮﺳﯿﻢ‪.‬‬

‫دسترسی به این مدرک بر پایة آییننامة ثبت و اشاعة پیشنهادهها‪ ،‬پایاننامهها‪ ،‬و رسالههای تحصیل ت تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها ) وزار ت علوم‪ ،‬تحقیقا ت‪ ،‬فناوری به شمارة ‪/195929‬و تاریخ ‪ (1395/9/6‬از پایگاه اطلعا ت علمی ایران )گنج( در پژوهشگاه علوم و فننناوری‬
‫اطلعا ت ایران )ایرانداک( فراهم شده و استفاده از آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای هدفهای علمی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬و پژوهشی و بر پایة قانون حمایت از مؤلفان‪ ،‬مصنفان‪ ،‬و هنرمندان )‪ (1348‬و الحاقا ت و اصلحا ت بعدی آن و سایر قوانین و مقررا ت مربوط شدنی است‪.‬‬