‫ﺑﻨﺎم ﺧﺪا‬

‫‪28. Apr. 2007‬‬

‫" ﻣﻌﻨﺎﯼ زﻧﺪﮔﯽ "‬
‫ﮔﺮدﺁورﯼ ﺷﺪﻩ از ﺑﻴﺎﻧﺎت ﺟﻨﺎب دﮐﺘﺮﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﻳﻢ ﺳﺮوش‬
‫درﻣﻘﺪﻣﻪ اﯼ ﺑﺮ ﻓﻬﻢ ﻣﺜﻨﻮﯼ‬

‫در ﻧﻮﺑﺖ هﺎﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻧﮕﺎﻩ و ﺟﻬﺎﻧﺒﻴﻨﯽ ﺻﻮﻓﻴﺎن و ﻋﺎرﻓﺎن و دﺳﺘﺎوردهﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮزﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎ‬
‫ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻠﯽ ﻋﺮض ﮐﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻓﻬﻢ و درﮎ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻄﻮر اﻋﻢ‪ ،‬و اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﺁراﯼ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ روﻣﯽ ﺑﻄﻮر اﺧﺺ ﺑﺮاﯼ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎ دراﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫دردﻧﺒﺎﻟﻪ ﺳﺨﻦ در ﺑﺎب اﻧﺴﺎﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﺻﻮﻓﻴﺎن ﻋﺮض ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ارﮐﺎن ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰﻳﺖ و‬
‫ﻣﺤﻮرﻳﺖ اﻧﺴﺎن دراﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در ﺗﺼﻮف وﻋﺮﻓﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در هﻤﻪ ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻓﻠﺴﻔﯽ و دﻳﻨﯽ‪ ،‬اﻧﺴﺎن‬
‫درﻣﺮﮐﺰ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺗﻌﺮﻳﻔﯽ ﮐﻪ از اﻧﺴﺎن ﻣﻴﺸﻮد ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل در ﻓﻘﻪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن از‬
‫ﺁن ﺣﻴﺚ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﮑﻠﻔﻴﺴﺖ ! و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﺪ و ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺗﮑﺎﻟﻴﻔﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁﻧﻬﺎ را‬
‫ﺑﺮﺁوردﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاﻳﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻴﻬﺎن ﺑﻪ ﺁدﻣﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﯼ ﺣﺴﺎﺑﮑﺶ و ﻣﺆاﺧﺬﻩ ﮐﻨﻨﺪﻩ و ﻧﺎﻇﺮﻳﺴﺖ ﮐﻪ هﻴﭻ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ اﯼ از ﭼﺸﻢ او ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﺁدﻣﯽ درﺑﺮاﺑﺮ او هﻤﻴﺸﻪ ﺧﻮد را اﻳﻨﻄﻮراﺣﺴﺎس ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ هﺮﻟﺤﻈﻪ اﻣﮑﺎن‬
‫ﻧﺰد ﻋﺎرﻓﺎن اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺼﻮﻳﺮ دﻳﮕﺮﯼ‬ ‫دارد او را ﺑﺨﻮاهﻨﺪ و ﻣﻮرد ﺳﺨﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺆاﺧﺬﻩ هﺎ ﻗﺮارش ﺑﺪهﻨﺪ‪.‬‬
‫دارد‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻣﻨﺎﻓﺎﺗﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻔﺎوت دارد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﭼﻬﺮﻩ دﻳﮕﺮﯼ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﻠﻮﻩ ﮔﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﻟﺬا ﭼﻬﺮﻩ دﻳﮕﺮﯼ از ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻣﻴﺸﻨﺎﺳﻨﺪ و ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ اﯼ اﻟﺤﺎل ﺑﻪ ﺣﺴﺐ اﻳﻨﮑﻪ ﺁدﻣﯽ درﭼﻪ ﺣﺎل و‬
‫هﻮاﻳﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺪاﯼ او هﻢ ﻓﺮق ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺪاﯼ هﺮﻳﮏ از ﻣﺎ ﺧﺪاﯼ دﻳﮕﺮﻳﺴﺖ و اﻳﻦ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺎ‬
‫دارد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺘﻤﺪﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪﯼ را ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ ﮐﻪ روا ﮐﻨﻨﺪﻩ‬
‫ﺣﺎﺟﺎت اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪﯼ را ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﻃﺮف ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺳﺘﻢ و ﺳﺘﻤﮕﺮان اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ را‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﻬﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻬﺮﻩ دﻳﮕﺮﯼ را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ و ﻳﺎ او را ﺑﺪﻟﻴﻞ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﻳﺎ ﺑﺮاﯼ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬درﺳﺖ ﻣﺜﻞ و ﺷﺒﻴﻪ راﺑﻄﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﻌﻀﯽ از دوﺳﺘﺎﻧﻤﺎن را ﺑﺮاﯼ راﺑﻄﻪ اﯼ و ﮐﺎرﯼ و ﭼﻴﺰﯼ ﻣﻴﺨﻮاهﻴﻢ‪ ،‬و ﺑﻌﻀﯽ را هﻢ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮدﺷﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ﮔﺎهﯽ ﺁدﻣﯽ اﻧﺴﺎن را واﺳﻄﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ و او را ﺧﺮج ﺧﻮاﺳﺘﻪ هﺎﯼ ﺧﻮدش ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺷﮑﻞ‬
‫ﮔﺎهﯽ هﻢ ﺧﺪا را ﺑﺮاﯼ ﺧﺪا ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺗﻔﺎوﺗﺸﺎن ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﻔﺎوﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺁدﻣﯽ ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺎﺟﺎت ﻣﺎ‬
‫ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ! وﺗﺎ ﻋﻘﻞ و ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺎ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ! ﺗﺎ درﻳﭽﻪ هﺎ و ﭘﻨﺠﺮﻩ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ از وﺟﻮد ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻴﺮون از‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎز ﮐﺮدﻩ اﻳﻢ ﮐﺪام ﺑﺎﺷﻨﺪ ! ﺧﺪاﯼ ﻣﺎ ﭼﻬﺮﻩ دﻳﮕﺮﯼ ﭘﻴﺪا ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ را دﻳﺪﻩ اﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺴﻢ ﻣﻴﺨﻮرﻧﺪ و ﺑﻌﺪ هﻢ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﺷﺎن وﻓﺎ ﻧﻤﻴﮑﻨﻨﺪ و ﻗﺴﻢ را ﻣﯽ ﺷﮑﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫دﻗﻴﻘًﺎ ﺧﺪاﯼ ﺁﻧﺎن ﺧﺪاﯼ ﺧﻴﻠﯽ ﻧﺎزﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﭼﻬﺮﻩ ﺧﻴﻠﯽ ارزاﻧﯽ دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﺎﻣﺶ را ﺑﺮاﺣﺘﯽ درﻣﻴﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺁورﻧﺪ و ﺑﺮاﺣﺘﯽ هﻢ ﺣﺮﻣﺘﺶ را ﻣﯽ ﺷﮑﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ هﻢ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰهﺎ اﺳﺖ‬
‫دراﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻟﺬا ﺣﺘﯽ ﺑﺮدن ﻧﺎم او هﻢ ﺑﺮاﻳﺸﺎن دﺷﻮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻮﻟﻴﺴﺖ از ﻋﻄﺎر ﻧﻴﺸﺎﺑﻮرﯼ از زﺑﺎن ﻣﻨﺼﻮر اﺑﻦ ﺣﻼج و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺸﮑﻞ دﻳﮕﺮﯼ در ﻣﺜﻨﻮﯼ اﻳﻦ را ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻌﺸﻮق هﻤﻪ ﻧﺎز ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ راز‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ راز ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻌﻤﺎﯼ رﻳﺎﺿﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻤﺎن و ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن و‬
‫رﻳﺎﺿﻴﺪاﻧﺎن ﺑﺮاﯼ ﺣﻞ ﺁن ﻣﻌﺮﮐﻪ دارﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺧﺪاوﻧﺪ ﻳﮏ راز اﺳﺖ‪ .‬راز ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻣﻌﻤﺎ ‪،‬‬
‫درﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﻳﮏ ﺟﺪوﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ اورا ﺣﻞ ﮐﺮد‪ ،‬و اﻧﺴﺎن ﭘﺲ از ﺣﻞ ﮐﺮدن اﺣﺴﺎس ﭘﻴﺮوزﯼ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ‬
 ‫ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯼ را ﮔﺸﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺑﺮاو ﻓﺎﺋﻖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ ﻓﻴﻠﺴﻮف هﻤﻴﻨﻄﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ هﻨﮕﺎم ﮔﺸﻮدن اﻳﻦ راز‬
‫ﻓﺮﺣﻨﺎﮎ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ ﻋﺎرف ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﻳﮏ ﻣﻌﺸﻮق ﻧﺎزﻧﻴﻦ اﺳﺖ و ﺑﺠﺎﯼ اﻳﻨﮑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺗﻔﻮق‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻳﺎﻓﺘﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﺼﺪ ﻓﺘﺢ و ﮔﺸﻮدن ﺁ ن ﻗﻠﻌﻪ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺰم ﻋﺸﻖ ورزﻳﺪن‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ‬
‫ورزﻳﺪن ﺑﻪ او ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﺠﺎﯼ اﻳﻨﮑﻪ ﻗﺼﺪ ﺻﻴﺪ او را ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺮود ﺗﺎ ﺻﻴﺪ او ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻮﻟﻮﯼ ‪:‬‬
‫دام ﺑﮕﺬارﯼ ﺑﻪ دام او ﺷﻮﯼ‬ ‫ﺗﻮ ﻣﮕﺮ ﺁﻳﯽ و ﺻﻴﺪ او ﺷﻮﯼ‬
‫ﺻﻴﺪ ﺑﻮدن ﺑﻬﺘﺮ از ﺻﻴﺎدﯼ اﺳﺖ‬ ‫ﻋﺸﻖ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﺑﮕﻮﺷﻢ ﭘﺴﺖ ﭘﺴﺖ‬
‫دﻋﻮﯼ ﺷﻤﻌﯽ ﻣﮑﻦ ﭘﺮواﻧﻪ ﺑﺎش‬ ‫ﺑﺮدرم ﺳﺎﮐﻦ ﺷﻮ وﺑﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎش‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻌﺸﻮق ﻧﺎزﻧﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬واﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ازاو ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮﯼ ﺁدﻣﯽ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او ﻋﻮض ﻣﻴﮑﻨﺪ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ هﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ‪ ،‬ﻳﮏ ﻋﺎرف‪ ،‬و ﻳﺎ ﻳﮏ ﻣﺘﻔﮑﺮ روﯼ اﻧﺴﺎن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺰارﯼ ﺑﮑﻨﺪ ﺿﺮر ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫اﻳﻦ ﻳﮏ ﺳﻮﯼ‪ ،‬ﺳﻮﯼ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ هﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪا ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺁدم ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺁدم ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺁدم ‪،‬‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬هﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺗﻔﺎوت زﻳﺎدﯼ ﭘﻴﺪا ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ‬
‫دﻳﺪﯼ ﮐﻪ ﻋﺎرﻓﺎن از اﻧﺴﺎن ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﻧﻬﺎﻳﺖ اهﻤﻴﺖ را دارد‪ ،‬وﻟﺬا ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺪﺧﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﺎن‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ هﺮﭼﻪ دراﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﮐﻢ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ دﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ دراﻳﻦ ﻣﻮرد‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮرﻳﮑﻪ ﻗﺒﻼ ﻋﺮض ﮐﺮدﻳﻢ ﺷﻤﺎ درﻣﻴﺎن ﺁدﻣﻴﺎن وﻗﺘﯽ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻗﻠﻪ اﯼ ﺣﺎدث ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﺑﺰرﮔﯽ‬
‫ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﯽ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ ﺁدﻣﻴﺎن ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺁن ﻗﻠﻪ ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﺻﻌﻮد ﮐﻨﻨﺪ و ﭼﻨﺎن ﻋﻈﻤﺘﯽ را درﮎ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺸﺮط اﻳﻨﮑﻪ ﺟﻬﺪ و ﮐﻮﺷﺸﯽ اﻧﺠﺎم ﺑﺪهﻨﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﻋﻨﺎﻳﺘﯽ هﻢ ﺑﺪﻧﺒﺎل او ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻈﺎهﺮ ﺧﺎص ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‬
‫اﺳﺖ‪ .‬درﻣﻮرد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ وﺣﯽ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺷﻤﺎ وﻗﺘﯽ از ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺸﻤﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ وﺣﯽ ﻣﺪارج‬
‫دارد‪ ،‬و ﺁدﻣﻴﺎن هﻤﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ واﺟﺪ وﺣﯽ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬هﻤﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﮔﻮش اﻟﻬﺎم ﮔﻴﺮ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺒﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و رازهﺎ و ﺑﺎﻃﻦ ﻋﺎﻟﻢ را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ و ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ و ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ .‬هﻤﻴﻨﻄﻮرﮐﻪ درﻗﺮﺁن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ زﻧﺒﻮر‬
‫هﻢ وﺣﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ‪ :‬ﺧﺎﺻﻴﺖ وﺣﯽ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻧﺒﻮر ﺷﺪﻩ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ او ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﻋﺴﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫وﺣﯽ اش از زﻧﺒﻮر ﮐﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮد‬ ‫او ﮐﻪ ﮐﺮﻣﻨﺎﺳﺖ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رود‬
‫ﺁدﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﻤﻮل ﺗﮑﺮﻳﻢ اﻟﻬﯽ واﻗﻊ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ "وﻟﻘﺪ ﮐﺮﻣﻨﺎ ﺑﻨﯽ ﺁدم و ﺣﻤﻠﻨﺎهﻢ ﻓﯽ اﻟﺒﺮواﻟﺒﺤﺮ و رزﻗﻨﺎهﻢ ﻣﻦ اﻟﻄﻴﺒﺎت‬
‫وﻓﻀﻠﻨﺎهﻢ ﻋﻠﯽ ﮐﺜﻴﺮإ ﻣﻦ ﺧﻠﻘﻨﺎ ﮐﺜﻴﺮا" ) ﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﻨﯽ ﺁدم را ﺗﮑﺮﻳﻢ ﮐﺮدﻳﻢ و ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺘﻴﻢ وﻋﺰت ﻧﻬﺎدﻳﻢ و در درﻳﺎ و‬
‫ﺧﺸﮑﯽ ﺁﻧﻬﺎ را روان ﮐﺮدﻳﻢ و رزﻗﻬﺎﯼ ﭘﺎﮐﻴﺰﻩ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻗﺮار دادﻳﻢ و ﺑﺮﮐﺜﻴﺮﯼ ازﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺁﻧﻬﺎرا ﺑﺮﺗﺮﯼ ﺑﺨﺸﻴﺪﻳﻢ (‪.‬‬
‫ﺑﻪ زﻧﺒﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ وﺣﯽ ﮐﺮدﻩ ﮐﻪ ﭼﻨﺎن ﺁﺛﺎر ﭘﺮﺑﺮﮐﺘﯽ ازﺁﻧﻬﺎ ﺻﺎدر ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻋﺴﻞ ﺷﻔﺎ ﺑﺨﺶ از وﺟﻮدﺷﺎن ﺑﻴﺮون‬
‫ﻣﯽ ﺗﺮاود‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ﺁدﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﮑﺮم اﺳﺖ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺸﻤﻮل وﺣﯽ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد ﺁﺛﺎر و ﺑﺮﮐﺎﺗﺶ ﺑﺴﯽ‬
‫ﻋﺠﻴﺐ ﺗﺮ و ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺁﺳﺎﺗﺮ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ‪:‬‬
‫وﺣﯽ دل ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﺁﻧﺮا در ﺑﻴﺎن‬ ‫از ﭘﯽ روﭘﻮش ﻋﺎﻣﯽ ﺻﻮﻓﻴﺎن‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻳﻨﮑﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎن ﻣﻮرد ﻃﻌﻦ ﻋﺎﻣﻴﺎن ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎم وﺣﯽ اﻟﻬﯽ ﺑﺮاﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﻧﻤﻴﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺁﻧﺮا وﺣﯽ دل‬
‫ﻣﻴﺨﻮاﻧﻨﺪ ‪:‬‬
‫ﮐﯽ ﺧﻄﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮ ﻣﻨﺰﻟﮕﺎﻩ اوﺳﺖ‬ ‫وﺣﯽ دل ﮔﻴﺮش ﮐﻪ دل ﺁﮔﺎﻩ اوﺳﺖ‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل وﺣﯽ‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪن رازهﺎﯼ ﻧﻬﺎن اﺳﺖ‪ ،‬و درﺧﻮر ﺁدﻣﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺁﻧﮑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ازﻣﻴﺎن ﺁدﻣﻴﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﻧﺪ‬
‫و اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﻮﻩ و اﺳﺘﻌﺪادﯼ را دارﻳﻢ ﮐﻪ هﺮﮐﺪام ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﻳﮏ ﻧﺒﯽ ﺑﺎﺷﻴﻢ ‪ .‬ﻧﺒﯽ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺁن ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ‬
‫ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ را ﺑﻴﺎورد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭘﻴﺎم ﮔﻴﺮ و ﺁﮔﺎﻩ ﺷﺪن و ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺑﻮدن از ﺑﺎﻃﻦ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪ .‬هﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ در ﮔﺮو اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺧﻮدش را ﺑﺪاﻧﺪ‪ .‬درﻧﺰد ﺻﻮﻓﻴﺎن ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﻧﺰد ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺑﺮاﯼ اﻧﺴﺎن ﻳﮏ ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺿﺪ و ﻧﻘﻴﺾ‬
‫) ﭘﺎرادوﮐﺴﻴﮑﺎل ( ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻈﺎهﺮ واﺟﺪ ﺗﻌﺎرض اﺳﺖ‪ ،‬و وﺟﻮد او ﮔﻮﻳﯽ ﺑﺎهﻢ ﻧﻤﻴﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ازﻳﮑﻄﺮف‬
‫اﻧﺴﺎن را ﺑﺮﻗﻠﻪ ﻋﺮش ﻣﯽ ﻧﺸﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻈﻬﺮ ﺟﺎﻣﻊ اﺳﻢ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و هﻴﭻ ﻣﻮﺟﻮدﯼ ﻣﻄﻠﻘﺎ در اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﭘﺎﯼ‬
‫او و ﮔﺮد او ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺻﺪر ﻧﺸﻴﻦ ﮐﺎﻳﻨﺎت ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺸﻮد‪ .‬ازﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻴﻤﻘﺪارﯼ ﺁدم ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﮑﻪ ﺁدﻣﯽ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺧﻮد را هﻴﭻ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺪاﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺮ وﺟﻮد ﺧﻮد ﻗﻠﻢ ﺑﻄﻼن ﮐﺸﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺁﻧﻬﺎ " ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻤﻴﺮﻧﺪ " ‪ .‬اﻳﻦ دو ﺗﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﺑﺎهﻢ ﺟﻤﻊ ﮐﺮد ؟ از ﻳﮏ ﺳﻮﯼ در‬
‫ﮐﻤﺎل رﻓﻌﺖ‪ ،‬و از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ درﮐﻤﺎل ﺣﻘﺎرت‪ .‬و اﻟﺒﺘﻪ هﻤﻴﻦ ﺗﺄﮐﻴﺪﯼ ﮐﻪ ﺑﺮﺣﻘﺎرت ﺁدﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﻧﻘﺪهﺎﻳﯽ هﻢ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﺠﺎﻳﺶ ﻋﺮض ﺧﻮاهﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل دو ﻋﻨﺼﺮﯼ ﮐﻪ در ﺗﺼﻮف از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﻌﺘﺮﺿﺎن ﻣﻮرد‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻳﮑﯽ ﺑﻴﻤﻘﺪارﯼ دﻧﻴﺎﺳﺖ و ﻳﮑﯽ هﻢ ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎرﯼ اﻧﺴﺎن‪ .‬ﺻﻮﻓﻴﺎن هﻢ ﺑﺮ ﻣﺨﺘﺎر ﻧﺒﻮدن‬
‫ﺁدﻣﯽ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﭘﺮ ﮐﺎهﯽ اﺳﺖ در ﻣﺼﺎف ﺗﻨﺪ ﺑﺎد‪ .‬و هﻢ از ﺁن درﻳﭽﻪ ﺑﻪ ﺁدﻣﯽ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ‬
‫دﻧﻴﺎ ﻇﻠﻤﺘﮑﺪﻩ اﯼ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ و واﺟﺪ هﻴﭻ ارزﺷﯽ ﻧﺒﻮدﻩ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ارزش ﻧﻴﻢ ﻧﮕﺎهﯽ را هﻢ ﻧﺪارد‪ .‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻇﻠﻤﺘﮑﺪﻩ ﻧﻈﺮ ﻧﮑﺮدﻩ و او را از ﭼﺸﻢ ﺧﻮدش اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﺎﻟﻢ هﺎﯼ ﻧﻮر و ﺑﻬﺸﺖ رﻓﻴﻊ درﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮﻳﺴﺖ‬
‫و ﺑﻪ ﺁن ﺳﻮﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﻳﻦ دوﺗﺎ ﻣﻮﺿﻊ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎهﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺟﻤﻊ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ؟ درداﺳﺘﺎن "ﻋﺎﺷﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺼﺪ دﻳﺪن ﻣﺤﺒﻮﺑﺶ‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪ او را ﻣﻴﺰﻧﺪ" ﮐﻪ درﻣﺜﻨﻮﯼ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﻮﻳﺎﯼ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻳﺎرش ﮐﻴﺴﺘﯽ اﯼ ﻣﻌﺘﻤﺪ ؟‬ ‫ﺁن ﻳﮑﯽ ﺁﻣﺪ در ﻳﺎرﯼ ﺑﺰد‬
‫ﺑﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮاﻧﯽ ﻣﻘﺎم ﺧﺎم ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻣﻦ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺶ ﺑﺮو هﻨﮕﺎم ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺷﺨﺺ ﺁﻣﺪ و در زد‪ ،‬و از اﻧﺪرون ﮐﻪ ﻣﺤﺒﻮب او ﺑﻮد ﮔﻔﺖ ﮐﻴﺴﺖ؟ وﺁن ﺷﺨﺺ ﭘﺎﺳﺦ داد ﮐﻪ ﻣﻦ‪ ،‬وهﻤﻴﻦ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪ‬
‫"ﻣﻦ" از دهﺎﻧﺶ ﺑﻴﺮون ﺟﻬﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮب از درون ﺗﺮدش ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﺑﺮو ﮐﻪ وﻗﺘﺶ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ‪:‬‬
‫ﮐﯽ ﭘﺰد‪ ،‬ﮐﯽ وارهﺎﻧﺪ از ﻧﻔﺎق ؟‬ ‫ﺧﺎم را ﺟﺰ ﺁﺗﺶ هﺠﺮ و ﻓﺮاق‬
‫در ﻓﺮاق دوﺳﺖ ﺳﻮزﻳﺪ از ﺷﺮر‬ ‫رﻓﺖ ﺁن ﻣﺴﮑﻴﻦ و ﺳﺎﻟﯽ در ﺳﻔﺮ‬
‫ﺑﺎز ﮔﺮد ﺧﺎﻧﻪ هﻤﺒﺎز ﮔﺸﺖ‬ ‫ﭘﺨﺘﻪ ﮔﺸﺖ ﺁن ﺳﻮﺧﺘﻪ ﭘﺲ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫ﺗﺎ ﺑﻨﺠﻬﺪ ﺑﯽ ادب ﻟﻔﻈﯽ ز ﻟﺐ‬ ‫ﺣﻠﻘﻪ زد ﺑﺮ در ﺑﺼﺪ ﺗﺮس و ادب‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑﺮ در هﻢ ﺗﻮﻳﯽ اﯼ دﻟﺴﺘﺎن‬ ‫ﺑﺎﻧﮓ زد ﻳﺎرش ﮐﻪ ﺑﺮدرﮐﻴﺴﺖ ﺁن؟‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﮔﻨﺠﺎﻳﯽ دو ﻣﻦ را در ﺳﺮا‬ ‫ﮔﻔﺖ اﮐﻨﻮن ﭼﻮن ﻣﻨﯽ‪ ،‬اﯼ ﻣﻦ درﺁ‬
‫ﮔﻔﺖ اﻳﻨﺠﺎ ﭘﺸﺖ در هﻢ ﺧﻮدت هﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻣﻦ اﺻﻼ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ازﻣﻦ دﻳﮕﺮ ﻧﺸﺎﻧﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ و اﻳﻨﺠﺎ هﻢ ﺗﻮﻳﯽ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﻣﻦ از ﺗﻮ ﭘﺮهﺴﺘﻢ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ادﻋﺎﯼ ﻣﻨﻴﺖ ازﻣﻦ ﺳﻠﺐ ﺷﺪﻩ‪ .‬و درداﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻟﻴﻠﯽ و ﻣﺠﻨﻮن‬
‫اﺳﺖ ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻨﻮن ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﻴﻤﺎر ﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ ﺑﺎﻟﻴﻨﺶ ﻃﺒﻴﺐ ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻴﺐ دﺳﺘﻮر ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻧﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺠﻨﻮن دﭼﺎر وﻟﻮﻟﻪ و ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﺎو ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﯼ ﻋﺎﺷﻖ ﺑﻼﮐﺶ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺗﻤﺎم ﻧﺎﮔﻮارﻳﻬﺎ‬
‫را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻩ اﯼ ﺣﺎﻻ ﭼﺮا از زﺧﻢ ﻳﮏ ﻧﻴﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﯽ و ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺰﯼ ؟ ‪:‬‬
‫ﺻﺒﺮ ﻣﻦ از ﮐﻮﻩ ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﺖ ﺑﻴﺶ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻣﺠﻨﻮن ﻣﻦ ﻧﻤﯽ ﺗﺮﺳﻢ ز ﻧﻴﺶ‬
‫اﻳﻦ ﺻﺪف ﭘﺮ از ﺻﻔﺎت ﺁن در اﺳﺖ‬ ‫ﻟﻴﮏ از ﻟﻴﻠﯽ وﺟﻮد ﻣﻦ ﭘﺮ ا ﺳﺖ‬
‫ﻧﻴﺶ را ﻧﺎﮔﺎﻩ ﺑﺮ ﻟﻴﻠﯽ زﻧﯽ‬ ‫ﺗﺮﺳﻢ اﯼ ﻓﺼﺎد ﮔﺮ ﻓﺼﺪم ﮐﻨﯽ‬
‫در ﻣﻴﺎن ﻟﻴﻠﯽ و ﻣﻦ ﻓﺮق ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫داﻧﺪ ﺁن ﻋﻘﻠﯽ ﮐﻪ او دل روﺷﻨﻴﺴﺖ‬
‫ﮔﻔﺖ اﻳﻨﺠﺎ هﻢ ﻟﻴﻠﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻦ از هﺴﺘﯽ ﻣﻦ ﺟﺰ ﻧﺎم ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﮏ اﺳﻤﯽ از ﻣﻦ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬و ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻟﻴﻠﯽ ﺁزار ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻟﯽ ﺁﺧﺮ‪ ...‬داﺳﺘﺎن هﺎﯼ زﻳﺎدﯼ دراﻳﻦ ﺧﺼﻮص در ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺁﻣﺪﻩ و هﻤﻪ ﺗﻠﻘﻴﻦ‬
‫ﮐﻨﻨﺪﻩ هﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎن ﺁن ﻓﻘﻴﺮﯼ ﮐﻪ هﺮروز درﻣﺴﻴﺮ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺖ ﺗﺎ از او ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ‪ .‬وﭘﺎدﺷﺎﻩ‬
‫هﻢ ﮐﻪ او را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ او ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻴﺪاد‪ .‬و هﺮ روز و هﺮﺑﺎر ﻓﻘﻴﺮ ﺧﻮدش را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ و ﻗﻴﺎﻓﻪ اﯼ دﻳﮕﺮ‬
‫در ﻣﯽ ﺁورد ﺗﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻩ او را ﻧﺸﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭘﺎدﺷﺎﻩ اورا ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺧﺖ و اﻋﺘﻨﺎﻳﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد و ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺎو ﻧﻤﯽ ﺑﺨﺸﻴﺪ ﺗﺎ‬
‫روزﯼ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ اﻳﻦ ﻓﻘﻴﺮ ﺧﻮدش را ﺑﺸﮑﻞ ﻣﺮدﻩ هﺎ ﮐﺮد و در ﺗﺎﺑﻮﺗﯽ ﺧﻮاﺑﻴﺪ و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭘﺎرﭼﻪ اﯼ هﻢ روﯼ ﺗﺎﺑﻮت‬
‫ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻩ از ﺁﻧﺠﺎ رد ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺗﺎﺑﻮت ﻣﺮدﻩ را دﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪارﯼ ﭘﻮل ﺑﺮوﯼ ﺗﺎﺑﻮت ﭘﺮﺗﺎب ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﺾ ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺪاﯼ ﭘﻮل‪ ،‬ﻓﻘﻴﺮ از درون ﺗﺎﺑﻮت ﺑﻴﺮون ﺟﺴﺖ و ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﮔﻔﺖ دﻳﺪﯼ ﮐﻪ ﺁﺧﺮ ﮔﺮﻓﺘﻢ ! در ﺟﻮاب‬
‫او ﭘﺎدﺷﺎﻩ هﻢ ﮔﻔﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺎ ﻧﻤﺮدﯼ ﻧﮕﺮﻓﺘﯽ‪ .‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﺸﺮط " ﻣﺮدن " ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺤﺮ اﺳﺮارت ﻧﻬﻨﺪ ﺑﺮ ﻓﺮق ﺳﺮ‬ ‫ﭼﻮن ﺑﻤﺮدﯼ ﺗﻮ ز اوﺻﺎف ﺑﺸﺮ‬
‫ﻳﺎ ﮐﻪ در داﺳﺘﺎن ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪن ﻋﺎﺷﻘﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮاﻧﺪن در ﺣﻀﻮر ﻣﻌﺸﻮق ﺧﻮد ﮐﻪ ‪:‬‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻴﺮون ﮐﺮد و ﭘﻴﺶ ﻳﺎر ﺧﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺁن ﻳﮑﯽ را ﻳﺎر ﭘﻴﺶ ﺧﻮد ﻧﺸﺎﻧﺪ‬
‫زارﯼ و ﻣﺴﮑﻴﻨﯽ و ﺑﺲ ﻻﺑﻪ هﺎ‬ ‫ﺑﻴﺘﻬﺎ در ﻧﺎﻣﻪ و ﻣﺪح و ﺛﻨﺎ‬
‫ﮔﺎﻩ وﺻﻞ اﻳﻦ ﻋﻤﺮ ﺿﺎﻳﻊ ﮐﺮدﻧﺴﺖ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻣﻌﺸﻮق‪ ،‬اﻳﻦ اﮔﺮ ﺑﻬﺮ ﻣﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ ﺑﺎرﯼ ﻧﺸﺎن ﻋﺎﺷﻘﺎن‬ ‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺖ ﺣﺎﺿﺮ و ﺗﻮ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮان‬
‫ﻋﺸﻖ ﺑﺮ ﻧﻘﺪﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﺮ ﺻﻨﺪوق ﻧﯽ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ ام ‪ ،‬ﻣﻌﺸﻮق ﻧﯽ‬
‫ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﯽ ﺗﻨﯽ‬ ‫ﺑﺮ اﻣﻴﺪ ﺣﺎل‬ ‫ﻋﺎﺷﻖ ﺣﺎﻟﯽ ‪ ،‬ﻧﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﺑﺮ ﻣﻨﯽ‬
‫ﺑﺎو ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ اﻳﻨﺠﺎ هﺴﺘﻢ و ﺗﻮ ﺁﻧﻮﻗﺖ از ﮐﺎرهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدﻩ اﯼ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻴﮑﻨﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ در ﺣﻘﻴﻘﺖ از ﺧﻮدت‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻴﮑﻨﯽ‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﻮ هﻨﻮز ﻋﺎﺷﻖ ﺧﻮدت هﺴﺘﯽ و ﻧﻪ ﻣﻦ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ اﻳﻦ ﺧﻮدت ﮐﻪ ﻳﮏ ﺣﺠﺎب هﺴﺘﯽ را ﺧﻮب‬
‫ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ ‪:‬‬
‫ﻣﺒﺘﺪا و ﻣﻨﺘﻬﺎ ات او ﺑﻮد‬ ‫هﺴﺖ ﻣﻌﺸﻮق ﺁﻧﮑﻪ او ﻳﮑﺘﻮ ﺑﻮد‬
‫هﻢ هﻮﻳﺪا او ﺑﻮد هﻢ ﻧﻴﺰ ﺳﺮ‬ ‫ﭼﻮن ﺑﻴﺎﺑﯽ اش ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻧﯽ ﻣﻨﺘﻈﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﺮدن ﮐﻪ ﻓﺮاوان در ﻣﺜﻨﻮﯼ هﺴﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﻮد را ﻓﻨﺎ ﮐﺮدن‪ ،‬ﻓﺎﻧﯽ دﻳﺪن‪ ،‬هﻴﭻ دﻳﺪن‪ ،‬ﮐﻪ در واﻗﻊ هﻤﺎن‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻦ و ﻳﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺣﺠﺎب اﺳﺖ‪ ،‬از ﻳﮑﻄﺮف و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ هﻤﺎن ﻣﺪارج ﻋﺎﻟﯽ اﯼ ﮐﻪ هﻴﭻ ﻣﻮﺟﻮد دﻳﮕﺮﯼ‬
‫ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻃﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬و اﻳﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮﺗﺮ از هﻤﻪ ﻣﻮﺟﻮدات ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪ ،‬و هﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻏﻼم اوﺳﺖ‪ ،‬و ﭼﺮا ﺧﻮدش را‬
‫ﻏﻼم ﻣﻮﺟﻮدات اﻳﻦ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ؟ ﭼﺮا ﺧﻮدش را ﭘﺴﺖ ﺗﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ؟‬
‫از ﻓﺰوﻧﯽ ﺁﻣﺪ و ﺷﺪ در ﮐﻤﯽ‬ ‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻧﺸﻨﺎﺧﺖ ﻣﺴﮑﻴﻦ ﺁدﻣﯽ‬
‫ﺑﻮد اﻃﻠﺲ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮ دﻟﻖ دوﺧﺖ‬ ‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺁدﻣﯽ ارزان ﻓﺮوﺧﺖ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺟﻤﻊ اﻳﻦ دو ﻣﻨﺰﻟﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ؟ ﻣﻮﺟﻮدﯼ از ﻳﮑﻄﺮف هﻴﭻ و ﺑﻴﻤﻘﺪار و ﭘﺴﺖ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ‬
‫وﺟﻮد ﺧﻮد را ﻧﻔﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ ﻋﺎﻟﯽ وﻋﻈﻴﻢ اﻟﺸﺄن ﺗﺎ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در زﻣﻴﻦ و ﻣﻴﻮﻩ اﻳﻦ درﺧﺖ‬
‫وﺟﻮد ﻣﻴﮕﺮدد ! ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻢ و ﻣﻬﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁ ن ﮔﻮهﺮ و اﺳﺘﻌﺪاد را ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺁدﻣﯽ ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ‬
‫و درهﺎﯼ ﺻﻌﻮد را ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﺎزﮔﺸﻮدﻩ و ﺳﻘﻔﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﮑﺎﻣﻞ و رﻓﻌﺘﺶ ﻣﻌﻴﻦ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫درﻣﻘﺎم ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺆال ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﻣﻔﺎهﻴﻢ و ﻧﮑﺎﺗﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﺎن ﺳﻌﯽ در ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺁﻧﻬﺎ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ روﺷﻦ و‬
‫ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ اول اﻳﻨﮑﻪ از ﻧﻈﺮ ﻋﺎرﻓﺎن‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻًﺎ درﻣﮑﺘﺐ ﻣﻮﻟﻮﯼ هﻤﻴﻨﻄﻮرﯼ ﮐﻪ در ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮدﺑﻴﻨﯽ‪،‬‬
‫ﻋﻢ اﻟﺮذاﻳﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎدر هﻤﻪ رذﻳﻠﺘﻬﺎ ﺧﻮدﺑﻴﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺧﻮدﺧﻮاهﯽ اﺳﺖ‪ .‬و ﺗﺎ ﺁدم اﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ را در ﺧﻮدش‬
‫ﻧﮑﺸﺪ و از ﻣﻴﺎن ﺑﺮﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ هﻴﭻ ﮐﺠﺎ ﻧﺨﻮاهﺪ رﺳﻴﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﺳﻘﻔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ از ﺧﻮد‬
‫ﺁدﻣﯽ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬واﻳﻦ هﻤﺎن ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻓﻨﺎ ﺷﺪن ﻧﺰد ﻋﺎرﻓﺎن اﺳﺖ‪ .‬واﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺁن‪ ،‬ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻌﺪﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻋﺮض ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ ‪.‬‬
 ‫ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻌﺪﯼ ﮐﻪ در ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺑﺎ او روﺑﺮو هﺴﺘﻴﻢ هﻤﺎن ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ازﻣﻴﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺧﻮدﺑﻴﻨﯽ وﺧﻮدﺧﻮاهﻴﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ در واﻗﻊ هﻤﺎن ﻣﺴﺌﻠﻪ رﻳﺎﺿﺖ ﮐﺸﻴﺪن اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺧﻮد را اذﻳﺖ ﮐﺮدن‪ ،‬و اﻧﻈﺒﺎﻃﯽ ﺑﺨﻮﻳﺶ دادن اﺳﺖ‪ .‬و از‬
‫داﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﻣﻔﺼﻞ در ﻣﺜﻨﻮﯼ ﻳﮑﯽ هﻤﻴﻦ رﻳﺎﺿﺖ ﮐﺸﻴﺪن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﻣﻴﺸﻮد ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ اﯼ ﮐﻪ هﻤﺮاهﺶ هﺴﺖ‬
‫اﻧﺸﺎءاﷲ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺪهﻴﻢ ‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﺧﺎم اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﺎ اﻧﺴﺎن وﺟﻮدﯼ ﺗﺮاش ﻧﺨﻮردﻩ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻣﺖ ﮐﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﺘﺼﻮر‬
‫اﺳﺖ ﺗﺮاﺷﻴﺪﻩ ﺑﺸﻮد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻮﺟﻮدات دﻳﮕﺮﯼ در اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ از اﺑﺘﺪاﻳﯽ ﮐﻪ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ هﻤﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎ‬
‫ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺁدﻣﯽ ﺗﺤﻮل ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺁن ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﺧﻮدش ﻣﻴﺴﺎزد و ﻧﻪ ﺁن ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ‬
‫از اﺑﺘﺪا ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻼ ﻣﺎ ﭼﻴﺰﯼ هﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ از ﺧﻮد ﻣﻴﺴﺎزﻳﻢ و ﻧﻪ ﺁن ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻣﺎ دادﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ هﻮﻳﺖ‬
‫ﻣﺎ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻳﺎدﯼ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬وهﻤﻪ اﻳﻦ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ هﺎ هﻢ ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺁن ﭼﻴﺰﯼ‬
‫ﺑﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ‪ .‬و اﻳﻦ اﺳﺘﻌﺪادهﺎﻳﺶ را ﺑﻪ ﻓﻌﻠﻴﺖ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬و هﻤﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭼﻪ راهﯽ و ﻃﺮﻳﻘﯽ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دهﺪ‪ ،‬و ﺁﻧﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﭼﻪ ﺷﻴﻮﻩ و ﻃﺮﻳﻘﻪ اﯼ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و راﻩ ﮐﺪام‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺁدﻣﻬﺎﯼ ﺑﺨﺼﻮص زﻳﺎدﻧﺪ و ﻓﺮاوان رﻧﺞ ﮐﺸﻴﺪﻩ اﻧﺪ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﻢ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﻣﺮﺑﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ راهﻨﻤﺎ درﺳﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﻴﻮﻩ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺧﻮدش را ﺿﺎﻳﻊ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ‬
‫هﻢ ﻧﺨﻮاهﺪ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ اﻳﻦ ﻳﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و ﭘﺮﻧﮑﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮاردﻳﺴﺖ ﮐﻪ در ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﺻﻮﻓﻴﺎن‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﺳﺨﻦ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻪ رﻳﺎﺿﺖ هﺎ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺁدﻣﯽ ﺧﻮدش را در ﭘﻨﺎﻩ ﺑﮕﻴﺮد و دﭼﺎر ﺧﻮدﺧﻮاهﯽ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺸﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻮدﺑﻴﻨﯽ‬
‫و ﺧﻮدﺧﻮاهﯽ از ﻣﺮاﺗﺐ اوﻟﻴﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺁﻏﺎز ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻓﺮوﻧﻬﺎدن ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﺑﻤﻌﻨﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﺮﺗﺮ از‬
‫دﻳﮕﺮان دﻳﺪن ﺷﺮوع ﻣﻴﺸﻮد ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮاﺗﺐ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﺎ ﺧﺪاﯼ ﺧﻮدش ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮاﺗﺐ اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ رواﺑﻂ ﺁدﻣﻴﺎن ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻔﻬﻮم " ﻓﻨﺎ " ﺗﻨﻈﻴﻢ راﺑﻄﻪ ﺁدﻣﯽ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺧﻮدش را ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺠﺎ هﺮ ذﻟﺘﯽ‪ ،‬هﺮ اﻧﮑﺴﺎرﯼ ) ﻓﺮوﺗﻨﯽ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ( رواﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺁن ذﻟﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺁن اذت اﺳﺖ‪ ،‬وﺁﻧﻬﻢ اﻧﮑﺴﺎر ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ اﻓﺘﺨﺎر اﺳﺖ و ﻋﻈﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﺁدم ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺰﻳﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻓﺮاز ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺧﻮدش را ذﻟﻴﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁدﻣﻴﺎن اﺳﺖ و‬
‫ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ هﻢ ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬هﻴﭻ ﻣﺆﻣﻨﯽ ﺣﻖ ﻧﺪارد ذﻟﺖ ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ ،‬ﺣﻘﺎرت را ﺑﺮﺧﻮد ﺑﭙﺬرد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﮔﻨﺎﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻴﻦ ﺛﻮاب اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻴﻦ ﺧﻮدﺳﺎزﻳﺴﺖ و ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮا ﮐﻨﺪ‪ .‬و اﻳﻦ هﻢ داﻧﺴﺘﻨﺶ‬
‫ﻳﮏ ﮔﻨﺞ دﻳﮕﺮ و ﻳﮏ راز دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻳﮑﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮدش را ﺑﺸﮑﻨﺪ‪ ،‬و ﺳﺮ ﺧﻮدش را ﻓﺮو ﺑﻴﺎورد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺟﺎﻳﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺁدﻣﯽ ﺧﻮدش‬
‫را ﺑﺸﮑﻨﺪ و ﻧﺎﺑﻮد ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺁن ﻓﺮﻋﻮن هﺎﻳﯽ ﮐﻪ در وﺟﻮدش وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻃﻐﻴﺎن ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد و دﻧﻴﺎ را ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﺧﻮاهﻨﺪ‬
‫ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ‪:‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ دو ﺧﺼﻢ را در ﺧﻮﻳﺶ ﮐﺸﺖ‬ ‫ﻣﻮﺳﯽ و ﻓﺮﻋﻮن در هﺴﺘﯽ ﺗﺴﺖ‬
‫ﺑﯽ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻤﻴﮕﻔﺖ‪ ،‬ﻳﺎ داﺳﺘﺎن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻴﮑﺮد‪ .‬ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﻗﺼﻪ هﺎ را ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ داﺳﺘﺎﻧﺶ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ راﺳﺖ‬
‫ﻳﺎ دروغ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ را ﮐﻪ ﻣﺎ ﻗﺼﻪ ﻧﻤﻴﮕﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎ هﺮﮐﺪام ﻳﮏ ﺻﺤﻨﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻮﺳﯽ و ﻓﺮﻋﻮﻧﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺮ ﻓﺮﻋﻮن ﭘﻴﺮوز ﺑﺸﻮد ﻳﮏ ﭼﻴﺰﯼ ﻣﻴﺸﻮﻳﻢ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻓﺮﻋﻮن ﺑﺮ ﻣﻮﺳﯽ ﭘﻴﺮوز ﺑﺸﻮد ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ‪ .‬و هﻤﻪ ﻣﺎ‬
‫ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﻳﮏ ﻓﺮﻋﻮﻧﻴﻢ هﻤﺎﻧﻄﻮرﻳﮑﻪ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﻳﮏ ﻣﻮﺳﯽ هﺴﺘﻴﻢ ‪:‬‬
‫ﺗﺎ ﻧﻴﺎرد ﻳﺎد ﮐﺎن ﮐﻔﺮ ﮐﻬﻦ‬ ‫ﻧﻔﺲ ﻓﺮﻋﻮﻧﻴﺴﺖ ﺁن ﺳﻴﺮش ﻧﮑﻦ‬
‫اﮔﺮهﺮﭼﻪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻔﺲ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ ﺑﻬﺶ ﺑﺪهﻴﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻋﻮﻧﻴﺘﺶ ﺑﻴﺮون ﺧﻮاهﺪ زد و اوﻟﻴﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺶ هﻢ ﺧﻮدت ﺧﻮاهﯽ ﺑﻮد‬
‫از ﺁﻧﻄﺮف اﻧﺴﺎن ﻋﺼﺎﯼ ﻣﻮﺳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ هﻤﻪ ﻣﺎن ﻳﮏ ﻓﺮﻋﻮن ﺷﮑﻦ هﺴﺘﻴﻢ ﻣﺜﻞ هﻤﺎن ﻋﺼﺎ دردﺳﺖ ﻣﻮﺳﯽ)ع(‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻓﺮﻋﻮﻧﻬﺎﻳﻤﺎن را ﺑﺸﮑﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺸﺮط اﻳﻨﮑﻪ ﻣﻮﺳﯽ را در ﺧﻮدﻣﺎن ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺑﮑﻨﻴﻢ‪ ،‬از ﺧﻔﺘﮕﯽ و ﻣﺮدﮔﻴﺶ ﺑﻴﺮون‬
‫ﺑﻴﺎورﻳﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺁدﻣﻴﺎن اﻳﻦ هﺮدو ﺟﻬﺖ وﺟﻮد دارد و ﺑﺎﻳﺪ هﺮدو را ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬ﻟﺬا اﻳﻦ رﻳﺎﺿﺖ را ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮوﻳﺞ ﻣﻴﺪادﻧﺪ اﺻﻮﻻ ﺑﺮاﯼ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮوﻧﻬﺎدن ﮐﺒﺮ‪ ،‬ﻓﺮوﻧﻬﺎدن ﻋﺠﺐ‪ ،‬و در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮوﻧﻬﺎدن هﻤﻪ ﭼﻴﺰ‪ .‬وﺣﻘﻴﻘﺘﺎ هﻤﺎن ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ وﺟﻮدﻣﺎن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺎوﺳﺖ‪،‬و ذرﻩ اﯼ ادﻋﺎ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﮑﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻠﻖ هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺎزل اﺧﻼﻗﯽ را رﻋﺎﻳﺖ ﺑﮑﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻘﻮل ﺷﺎﻋﺮﯼ ﮐﻪ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ‪:‬‬
‫ﺁﻧﺮا ﭼﻪ ﮐﻨﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﮐﺎﻓﺮ دارﯼ‬ ‫ﮔﻴﺮم ﮐﻪ هﺰار ﻣﺼﺤﻒ از ﺑﺮ دارﯼ‬
‫ﺁﻧﺮا ﺑﺰﻣﻴﻦ ﺑﻨﻪ ﮐﻪ در ﺳﺮ دارﯼ‬ ‫ﺳﺮ را ﺑﺰﻣﻴﻦ ﭼﻮ ﻣﯽ ﻧﻬﯽ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﺁن ﺑﺎب ﮐﺒﺮ و ﺑﺎب ﻏﺮورﯼ ﮐﻪ در ﺳﺮ اﺳﺖ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻢ ﻣﻴﺸﻮﯼ و ﺳﺮت را روﯼ زﻣﻴﻦ ﻣﻴﮕﺰارﯼ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ و ﺳﻨﺒﻞ ﺧﻮد را ﺷﮑﺴﺘﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬هﻢ ﺷﮑﺴﺖ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ دارﻳﻢ و هﻢ ﺷﮑﺴﺖ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ و ﺑﻬﺮﺣﺎل ﺑﺎﻳﺪ ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻳﮏ ﻋﺎﻗﻠﯽ‬
‫ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﻄﻮر ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﺑﺎﻧﺪﻳﺸﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اش ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﺳﺖ‪ .‬هﻤﻴﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﻪ او ﺧﻮاهﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ هﻴﭻ اﺳﺖ‪ ،‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰش را ﮐﺲ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺎو دادﻩ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ هﻤﻪ زﻣﺎم ﺣﻴﺎت و زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎ را دردﺳﺖ‬
‫دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺎ ﭼﻪ ﮐﺎرﻩ اﻳﻢ ؟ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺣﮑﻴﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ اﻳﻦ را ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻤﻴﺸﻮد ﻗﻠﺪورﯼ ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﻤﻴﺸﻮد ﺳﺮﮐﺸﯽ ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﻤﻴﺸﻮد ﺧﻮد را ﭼﻴﺰﯼ ﻓﺮض ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺁدﻣﯽ را درﺳﺖ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ‪:‬‬
‫ﻗﻮت ﺧﻮد در دﻟﻢ در هﻢ ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﻣﻮﺟﯽ از درﻳﺎﯼ اﺟﻼﻟﺖ ﺑﺠﺴﺖ‬
‫ﮐﻢ ﺷﺪم اﻣﺎ ﻧﻪ اﻓﺰون ﺗﺮ ﺷﺪم‬ ‫درﺷﮑﺴﺘﻢ ﻟﻴﮏ ﻣﻮزون ﺗﺮ ﺷﺪم‬
‫ﻧﺸﮑﻨﺪ ﺁن ﮐﻮ درﺳﺘﯽ از ﺗﻮ ﺟﺴﺖ‬ ‫اﯼ ﻓﺪاﯼ ﻳﮏ ﺷﮑﺴﺘﺖ ﺻﺪ درﺳﺖ‬
‫ﺁ ن ﺷﮑﺴﺖ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ اﺳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪا‪ ،‬و هﺮ ﻋﺎﻗﻠﯽ اﮔﺮ ﺣﻖ ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ را ادا ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺒﻮدﻳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﺮدن‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﻧﻬﺎد‪ .‬و اﻳﻦ ﻋﻴﻦ ﺷﮑﺴﺘﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻋﺰﻳﺰاﻧﻪ و دﻟﻴﺮاﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻟﻴﮏ ﮐﻮ ﺧﻮد ﺁن ﺷﮑﺴﺖ ﻋﺎﺷﻘﺎن ؟‬ ‫ﭘﺲ ﺷﺪن ﺑﺸﮑﺴﺘﻪ اش ﺁن ﻋﺎﻗﻼن‬
‫وﻟﯽ ﻳﮏ ﺷﮑﺴﺖ دﻳﮕﺮﯼ دارﻳﻢ ﮐﻪ ﺁن ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺎﻗﻼن از ﺳﺮ ﻣﺠﺒﻮرﯼ ﻣﯽ ﺷﮑﻨﻨﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﭼﺎرﻩ اﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬واﻣﺎﻧﺪﻩ اﻳﻢ ﭼﮑﺎر ﺑﮑﻨﻴﻢ ؟ زورﻣﺎن ﻧﻤﯽ رﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮرﻳﻢ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﺸﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮرﻳﻢ ﺗﻌﻈﻴﻢ ﺑﮑﻨﻴﻢ‬
‫و اﮔﺮ ﻧﮑﻨﻴﻢ ﭼﻪ ﺑﮑﻨﻴﻢ ؟ ﻣﮕﺮ ﻣﻴﺸﻮد ﺑﺎ او دراﻓﺘﺎد ؟ ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﮐﺠﺎ و ﺷﮑﺴﺖ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﮐﺠﺎ ؟ ﻳﻌﻨﯽ ﻋﺎﺷﻘﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻌﺸﻮﻗﺶ ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ ﮐﺠﺎ ؟ ﺗﻤﺎم اﺳﺘﻘﻼل ﺧﻮدش را درﻣﻴﺒﺎزد ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ از ﺳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻋﻘﻼﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺟﺬﺑﻪ‬
‫و ﺟﺎذﺑﻪ اﯼ ﮐﻪ در اوﺳﺖ او را هﻀﻢ ﻣﻴﮑﻨﺪ در دل ﻣﻌﺸﻮق و هﻴﭻ ﭼﻴﺰﯼ از او ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﮔﺰارد‪ .‬ﺟﺰ اﺳﻤﯽ ازش‬
‫وﺟﻮد ﻧﺨﻮاهﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﻏﺮق ﻣﻴﺸﻮد در درﻳﺎ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻮﻟﻮﯼ ‪:‬‬
‫ﺑﺤﺮ ﻣﯽ داﻧﺪ ‪ ،‬زﺑﺎن ﻣﺎ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﻣﺎ هﻤﻪ ﻣﺮﻏﺎﺑﻴﺎﻧﻴﻢ اﯼ ﻏﻼم‬
‫و اﻳﻨﺠﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ رﻳﺎﺿﺖ ﮐﺸﯽ ﺗﻌﻠﻴﻢ دادن اﻳﻦ ﺷﮑﺴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻩ ﺷﮑﺴﺖ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ‪ ،‬ﺧﻮاﻩ ﺷﮑﺴﺖ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻠﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ هﻢ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺘﻮاﺿﻌﺎﻧﻪ و ﻓﺮو ﻧﻬﺎدن ﺁن ﺑﺎر ﺗﮑﺒﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن ﻧﺤﻮﯼ و ﮐﺸﺘﻴﺒﺎن را ﮐﻪ در ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺁﻣﺪﻩ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺷﻨﻴﺪﻩ اﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ‪ :‬ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﻧﺤﻮ )ﻋﻠﻢ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر‬
‫زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ( ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻪ روزﯼ ﺳﻮار ﺑﺮﮐﺸﺘﯽ ﻣﻴﺸﻮد و ﻧﮕﺎهﯽ از ﺗﮑﺒﺮ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻴﺒﺎن ﻣﯽ اﻧﺪازد و ﻣﻴﭙﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ‬
‫ﻋﻠﻢ ﻧﺤﻮ ﻣﻴﺪاﻧﯽ ؟ ﮐﺸﺘﻴﺒﺎن ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻢ‪ .‬و او ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﯼ ﭘﺲ ﻧﺼﻒ ﻋﻤﺮت ﺑﺮ ﻓﻨﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫رو ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻴﺒﺎن ﻧﻬﺎد ﺁن ﺧﻮد ﭘﺮﺳﺖ‬ ‫ﺁن ﻳﮑﯽ ﻧﺤﻮﯼ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﯽ در ﻧﺸﺴﺖ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻧﻴﻢ ﻋﻤﺮ ﺗﻮ ﺷﺪ در ﻓﻨﺎ‬ ‫ﮔﻔﺖ هﻴﭻ از ﻧﺤﻮ ﺧﻮاﻧﺪﯼ ؟ ﮔﻔﺖ ﻻ‬
 ‫ﻟﻴﮏ ﺁن دم ﮐﺮد ﺧﺎﻣﺶ از ﺟﻮاب‬ ‫دل ﺷﮑﺴﺘﻪ ﮔﺸﺖ ﮐﺸﺘﻴﺒﺎن ز ﺗﺎب‬
‫ﮐﺸﺘﻴﺒﺎن هﻢ ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ وﻗﺘﺶ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬و از ﻗﻀﺎ ﮐﺸﺘﯽ هﻢ ﺑﻪ ﮔﺮداﺑﯽ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬وﺁﻧﺠﺎ هﻢ درﻳﺎﺳﺖ و ﺧﻄﺮ هﻼﮎ‬
‫ﺷﺪن‪ .‬درواﻗﻊ هﻤﻴﻦ ﮔﺮداب ﺧﻮدﺑﻴﻨﯽ و ﺧﻮدﭘﺮﺳﺘﯽ ﮐﻪ هﻤﻪ ﻣﺎرا ﺑﻪ هﻼﮐﺖ ﻣﻴﮑﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﮐﺸﺘﻴﺒﺎن ﺑﺪان ﻧﺤﻮﯼ ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫ﺑﺎد ﮐﺸﺘﯽ را ﺑﻪ ﮔﺮداﺑﯽ ﻓﮑﻨﺪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻧﯽ اﯼ ﺧﻮش ﺟﻮاب ﺧﻮب رو‬ ‫هﻴﭻ داﻧﯽ ﺁﺷﻨﺎ ﮐﺮدن ؟ ﺑﮕﻮ‬
‫زاﻧﮑﻪ ﮐﺸﺘﯽ ﻏﺮق اﻳﻦ ﮔﺮداﺑﻬﺎﺳﺖ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﮐﻞ ﻋﻤﺮت اﯼ ﻧﺤﻮﯼ ﻓﻨﺎﺳﺖ‬
‫وﺣﺎﻻ ﮐﺸﺘﻴﺒﺎن از ﻧﺤﻮﯼ ﻣﻴﭙﺮﺳﺪ ﮐﻪ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﺗﻮ ﺷﻨﺎ ﮐﺮدن ﺑﻠﺪﯼ ؟ و اﻟﯽ ﺁﺧﺮ داﺳﺘﺎن ﮐﻪ ﺧﻮد ﻗﺼﻪ ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﮐﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ دراﻳﻨﺠﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎرﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ﮐﻪ دراﻳﻦ ﮔﺮداب ﻣﻴﺒﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺑﺴﺎط ﺧﻮدﺑﻴﻨﯽ را‬
‫ﺑﺮﭼﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻮن هﻤﺎن دﺳﺖ و ﭘﺎﯼ ﺑﻴﻬﻮدﻩ زدن اﺳﺖ و ﻧﻬﺎﻳﺘًﺎ هﻤﺎن هﻼﮐﺖ‪ .‬و ﻟﺬا ﺑﺠﺎﯼ ﻧﺤﻮ‪ ،‬ﻣﺤﻮ ﻣﻴﺒﺎﻳﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﻓﻨﺎ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺪ و ﻣﺮد ‪.‬‬
‫ﮔﺮ ﺗﻮ ﻣﺤﻮﯼ‪ ،‬ﺑﯽ ﺧﻄﺮ در ﺁب ران‬ ‫ﻣﺤﻮ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻪ ﻧﺤﻮ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺪان‬
‫ور ﺑﻮد زﻧﺪﻩ ز درﻳﺎ ﮐﯽ رهﺪ ؟‬ ‫ﺁب درﻳﺎ ﻣﺮدﻩ را ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻬﺪ‬
‫ﺑﺤﺮ اﺳﺮارت ﻧﻬﻨﺪ ﺑﺮ ﻓﺮق ﺳﺮ‬ ‫ﭼﻮن ﺑﻤﺮدﯼ ﺗﻮ ز اوﺻﺎف ﺑﺸﺮ‬
‫ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را ﻧﺤﻮ ﻣﺤﻮ ﺁﻣﻮﺧﺘﻴﻢ‬ ‫ﻣﺮد ﻧﺤﻮﯼ را از ﺁن در دوﺧﺘﻴﻢ‬
‫ور ﺑﻮد زﻧﺪﻩ ﺑﺪرﻳﺎ ﮐﯽ رهﺪ ؟ ﻳﻌﻨﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﺴﯽ در درﻳﺎ ﻣﯽ ﻣﻴﺮد‪ ،‬ﺟﺴﺪش ﺑﺮوﯼ ﺁب ﻗﺮار ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬واﮔﺮ‬
‫هﻢ زﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻏﺮق ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻋﻠﯽ اﯼ اﻟﺤﺎل درﻳﺎ ﺟﺎﯼ ﺷﮑﺴﺘﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎﯼ ﻗﻠﺪورﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﻋﻤﻖ درﻳﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﮕﻴﺮد ﺑﺎ ﺧﺪا‪ ،‬اﯼ ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮ‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻣﺮدن هﻴﭻ ﻓﺮهﻨﮓ دﮔﺮ‬
‫ﻓﺮهﻨﮓ ﻳﻌﻨﯽ ﺷﻴﻮﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻓﻦ‪ ،‬هﻴﭻ راﻩ دﻳﮕﺮﯼ وهﻴﭻ ﺣﻴﻠﻪ ﯼ دﻳﮕﺮﯼ در ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺎرﮔﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬و ﺗﻤﺎم ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت‬
‫ﺳﻠﻮﮐﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ اﺳﻢ ﺷﺮﻋﯽ ﺗﺮﯼ روﯼ رﻳﺎﺿﺖ ﺑﮕﺬارﻳﻢ ﺟﻬﺎد ﺑﺎ ﻧﻔﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﺟﻬﺎد اﮐﺒﺮ هﻢ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻣﺒﺎرزﻩ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﺳﺮﮐﺸﻴﻬﺎﯼ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﺁدم ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺧﻮاد وﺟﻮدش را ازﻣﻴﺎن ﺑﺮدارد ! ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ واﺟﺪ ﮐﻤﺎﻻﺗﯽ ﺑﺸﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﻮدش را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدارد ﮐﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﮐﻤﺎل ؟ ﭼﻪ ﻧﻘﺺ ؟ ﻓﺮﻗﯽ ﻧﺨﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺒﺎرزﻩ ﯼ ﺑﺎ اون ﻧﺎﺗﺮاﺷﻴﺪﮔﯽ هﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮهﺎن زدن ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺗﺮاﺷﻴﺪن ﻧﺎهﻤﻮارﻳﻬﺎﯼ وﺟﻮد ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺎل‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزات ﺑﺎ ﻧﻔﺲ را ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ‪ ،‬ﺁن دﺳﺘﻪ از ﻣﺒﺎرزاﺗﻴﺴﺖ ﮐﻪ در ﺧﻠﻮت اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺸﻮد‬
‫و ﻳﮏ دﺳﺘﻪ هﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در ﺟﻤﻊ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﻮم ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺗﻮﺟﻪ‬
‫و ﺗﺄﮐﻴﺪﺷﺎن ﺑﻪ ﺁن دﺳﺘﻪ ﻣﺒﺎرزاﺗﻴﺴﺖ ﮐﻪ در ﺧﻠﻮت و ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﻧﻔﺮادﯼ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد اﺳﺖ‪ ،‬و ﻋﻤﺪﻩ ﺁﻧﻬﺎ هﻢ ﮐﻢ‬
‫ﺧﻮردن‪ ،‬ﮐﻢ ﺧﻔﺘﻦ و ﮐﻢ ﮔﻔﺘﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬و ازﻣﻮﻟﻮﯼ رواﻳﺖ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ هﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﻳﮑﯽ از وﺻﻴﺘﻬﺎﻳﺶ اﻳﻦ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﮐﻢ ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ ﮐﻢ ﺑﺨﻮرﻳﺪ و ﮐﻢ ﺑﺨﻮاﺑﻴﺪ‪ .‬وﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﮏ ﻣﺒﺎرزﻩ اﺳﺖ ؟ ﭼﻮن اﺻﻮﻻ ﻧﻔﺲ ﺁدﻣﯽ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮردن و ﺧﻮاﺑﻴﺪن ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﭘﺮ ﺣﺮﻓﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﺟﻠﻮﯼ اﻳﻨﻬﺎ را ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁدﻣﯽ را ﻣﺆدب ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ اﻧﻀﺒﺎط ﮐﺎﻓﯽ‬
‫داﺷﺘﻦ و ﻗﺪرﯼ از ﺧﻮاهﺸﻬﺎﯼ زاﺋﺪ ﺧﻮد را ادا ﻧﮑﺮدن و ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺮدن‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دوﺗﺎﯼ دﻳﮕﺮ هﻢ هﺴﺖ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ‬
‫ﻋﺰﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ از ﺑﺪان ﮐﻨﺎرﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﮐﺮدن وﭼﻨﺪان ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﺠﻮﺷﻴﺪن‪ ،‬و ﻳﮑﯽ هﻢ ﺑﻪ ذﮐﺮ او ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدن اﺳﺖ‪.‬‬
‫درواﻗﻊ ﮐﻢ ﺧﻮردن‪ ،‬ﮐﻢ ﺧﻔﺘﻦ‪ ،‬ﮐﻢ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﺧﻠﻮت ﮔﺰﻳﺪن و ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺬﮐﺮ او ﺑﻮدن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺗﻤﺎم را ﺗﻤﺎم ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻘﺼﺎﻧﺸﺎن را ﺑﺪل ﺑﻪ ﮐﻤﺎل ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﻧﺎ ﺗﻤﺎﻣﺎن ﺟﻬﺎن را ﮐﻨﺪ اﻳﻦ ﭘﻨﺞ ﺗﻤﺎم‪.‬‬
‫هﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ رﻳﺎﺿﺘﻬﺎﻳﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﻨﻔﺮد اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺸﺪ و اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﻳﮏ راﺑﻄﻪ ﯼ ﺷﺨﺼﯽ و ﻣﻨﻔﺮداﻧﻪ‬
 ‫ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﺣﺴﺎب ﺟﺪا ﺑﺎ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻧﻴﺎز ﻧﺒﻮد ﮐﺲ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺪاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺁن دﺳﺘﻪ از رﻳﺎﺿﺎت ﮐﻪ درﺟﻤﻊ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﭙﺬﻳﺮد ﺧﻴﻠﯽ ﺷﻨﻴﺪﻧﯽ ﺗﺮ و درﺟﺎﯼ ﺧﻮد ﺧﻴﻠﯽ ﻣﻬﻤﺘﺮﻧﺪ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗًﺎ اﻓﺮادﯼ‬
‫ﻣﺜﻞ ﺳﻌﺪﯼ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻏﺰاﻟﯽ هﻢ درﺳﺨﻨﺎﻧﺶ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ هﺴﺖ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﮑﺘﺐ ﻣﻮﻟﻮﯼ‬
‫ﺣﺎﻻ اوﻟﻴﻦ ﺁن ﮐﻪ‬ ‫هﻢ اﻳﻦ ﻧﮑﺎت را ﻣﻴﺘﻮان ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ رﻳﺎﺿﺎت ﺟﻤﻌﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ داﺷﺖ‪.‬‬
‫هﻴﭽﮑﺪام از ﺁن رﻳﺎﺿﺎت ﻓﺮدﯼ ﺑﻪ ﭘﺎﯼ ﺁن هﻢ ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ " ﺗﺤﻤﻞ ﺟﻔﺎﯼ ﺧﻠﻖ اﺳﺖ " ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ درﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫درﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺑﻮدن و راﻩ ﺧﻮد را رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﺑﻄﺮﻳﻘﻪ ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن‪ ،‬ودر ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺎﺁﻧﻬﺎ ﻣﻌﺎﺷﺮت ﮐﺮدن ‪ ،‬و ﺷﻔﻘﺖ‬
‫ﺑﺮﺁﻧﻬﺎ ورزﻳﺪن ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدم هﻢ ﺑﺎ او وارد راﺑﻄﻪ ﺧﺎص ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻨﮑﻪ هﻤﻪ ﺁدﻣﻬﺎ ﻳﮑﺠﻮر ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻧﻮاع ﺟﻔﺎهﺎ ﺑﺮﺁدم ﺑﺮود‪ ،‬وﻟﺬا ﺗﺤﻤﻞ اﻳﻦ ﺟﻔﺎهﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ رﻳﺎﺿﺖ اﺳﺖ‪ .‬واﻳﻦ ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ ﮐﻪ درﻋﺰﻟﺖ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ وﻗﺘﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﻴﺂﻣﻴﺰد‪ ،‬ﺳﺨﻨﺎن رﻳﺰ و درﺷﺖ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺸﻨﻮد‪ ،‬ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎﻳﯽ هﺎﯼ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽ وﻓﺎﻳﯽ هﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﺮدﻣﯽ هﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬درﺷﺘﯽ و ﺧﺸﻮﻧﺘﻬﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺒﻴﻨﺪ و ﻟﺐ از‬
‫ﻟﺐ ﺑﺎز ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ دارد ﺑﮑﺠﺎ ﻣﻴﺮود و از راﻩ ﺧﻮدش ﺑﺎز ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ از ﺟﻬﻞ ﭘﺎﮎ ﮐﻦ‬ ‫در ﺧﺎﮎ دﻳﻠﻘﺎن ﺑﺮﺳﻴﺪم ﺑﻪ زاهﺪﯼ‬
‫ﻳﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﯼ هﻤﻪ در زﻳﺮﺧﺎﮎ ﮐﻦ‬ ‫ﮔﻔﺘﺎ ﺑﺮو ﭼﻮ ﺧﺎﮎ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻦ اﯼ ﻓﻘﻴﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﺜﻞ اون ﺧﺎﮎ ﺷﻮ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻬﺶ ﻟﮕﺪ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ و ﺻﺪاﻳﺶ در ﻧﻤﻴﺎد‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ درﺟﻪ ﺗﺤﻤﻞ از ﺟﻔﺎﯼ ﺧﻠﻖ‬
‫رﺳﻴﺪﯼ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ دارﯼ ﺑﺪردت ﺧﻮاهﻨﺪ ﺧﻮرد و ﺗﻮ را از ﺟﻬﻞ ﭘﺎﮎ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬وﺁﻧﻮﻗﺖ ﺗﻮ ﻓﻘﻴﻬﯽ و ﻋﺎﻟﻢ واﻗﻌﯽ‪،‬‬
‫و اﻻ هﺮﭼﻪ ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﯼ ﺑﮑﺎرت ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﺁﻣﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﮔﻮر ﺧﻮاهﯽ ﺑﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺤﻤﻞ ﺟﻔﺎ و ﻧﺎﻣﺮدﻣﯽ هﺎﯼ ﺧﻠﻖ‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ رﻳﺎﺿﺖ اﺳﺖ‪ .‬از هﺰاران ﻧﻤﺎز ﮐﻪ ﮐﺴﯽ درﺧﻠﻮت ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬روزﻩ ﺑﮕﻴﺮد و ﮐﻢ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﮐﻢ ﺑﻴﺎﺷﺎﻣﺪ و ﮐﻢ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺑﺎ ارزﺷﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﺤﻤﻠﺶ از اﻳﻨﻬﺎ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﯽ )ع( رواﻳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ‪ :‬ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻓﻀﻴﻠﺖ اﻋﻤﺎل‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺴﺖ ﮐﻪ زﺣﻤﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺮاﯼ‬
‫او ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁدم ﺁﺳﺎن اﺳﺖ و ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﺁﻧﺮا اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬و ﻟﺬﺗﯽ در ﺁن اﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ رﻳﺎﺿﺘﯽ اﻧﺠﺎم‬
‫ﻧﻤﻴﺪهﺪ و ﺗﺮﺑﻴﺘﯽ ﺻﻮرت ﻧﻤﻴﮕﻴﺮد‪ .‬درﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁدم در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺧﻮاهﺶ دﻟﺶ روان ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا هﻴﭻ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﺁدم ﺧﻮدش را وادار ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﯼ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮدش ﻓﺸﺎر ﻣﯽ ﺁورد و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا رﺷﺘﻪ ﮐﺎر از دﺳﺘﺶ در ﺑﺮود‪ ،‬اﻳﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﻳﺶ ﺗﻠﺦ اﺳﺖ ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻮهﺎن زدن ﻧﻔﺲ ﻣﻴﺸﻮد و ﺗﺮاش ﺧﻮردن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺁن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل دﻟﺸﺎن هﻢ ﮐﻪ ﻣﻴﺮوﻧﺪ در ﺛﻮاب و رﻳﺎﺿﺖ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﺪﻩ وﺗﺮاﺷﻴﺪﻩ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻗﺎﻣﺖ اﻧﺴﺎن اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ درﻣﺪارج اوﻟﻴﻦ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬ﺁدم ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎم‬
‫ﻏﺰاﻟﯽ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ اﻳﻦ ﮐﺎر را ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم دهﺪ و در ﺧﻮد ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺪارج ﺑﺎﻻﯼ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﻌﻀﯽ هﺎ هﻢ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ از اﻳﻨﻄﺮف اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻏﺰاﻟﯽ ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻓﺮادﯼ را اﺟﻴﺮ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ در ﺟﻠﻮﯼ ﺧﻠﻖ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ دﺷﻨﺎم ﺑﺪهﻨﺪ و او هﻢ ﺟﻮاﺑﺸﺎن را ﻧﺪهﺪ و از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮ‬
‫ﺻﺒﺮﺷﺎن اﻓﺰودﻩ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎر اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻄﺎﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺎز هﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻮن ﻣﺎﺷﺎءاﷲ در اﮐﺜﺮ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﺁدﻣﻬﺎﻳﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﺳﺰا ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬و ﻟﺬا ﻻزم ﺑﻪ اﺟﻴﺮ ﮐﺮدن ﮐﺴﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل ﻧﻔﺲ اﻳﻨﮑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻮادﺛﯽ‬
‫ﺑﺮ ﺁدﻣﯽ ﻣﻴﮕﺬرد و ﮐﺴﯽ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺑﺪهﺪ ﮐﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺤﻞ ﺗﺤﻤﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ او ﺧﻴﻠﯽ ﻣﻬﻢ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ ‪:‬‬
‫ﺑﻬﺮ ﺗﺒﺨﺎل اﺳﺖ از ﺁن دورﯼ ﮔﺰﻳﻦ‬ ‫ﭼﻨﺪ ﮔﻮﻳﻢ ﻣﻦ ﺗﻮ را اﻳﻦ اﻧﮕﺒﻴﻦ‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﺴﻞ هﺎ درﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻠﺦ هﺴﺘﻨﺪ و ازﺧﻮردﻧﺶ ﺁدﻣﯽ را ﺧﻮاب ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬وﻳﺎ ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﺁور اﺳﺖ‪ .‬و درﻣﻘﺎﺑﻞ‪،‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﺗﻠﺨﯽ هﺎ درﺣﻘﻴﻘﺖ اﻧﮕﺒﻴﻦ وﻋﺴﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁدﻣﯽ را ﻓﺮﺑﻪ و ﺳﻼﻣﺘﯽ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺧﻼف ﺁﻣﺪ ﻋﺎدت‬
‫ﮐﺮدن هﻢ هﻤﺎﻧﻄﻮرﯼ ﮐﻪ ﻋﺮض ﺷﺪ ﻳﮏ راز اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﮔﻔﺘﻪ ﯼ ﻧﺎﺷﻨﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻴﻠﯽ هﺎ ﺷﻨﻴﺪﻩ اﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ اﻧﺪ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻼف ﻋﺎدت اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ اﻧﺴﺎن دوﺳﺖ دارد ﮐﻪ هﻤﻪ ﺗﻌﺮﻳﻔﺶ را ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬واﮔﺮ‬
 ‫ﮐﺴﯽ ﺧﻼف او ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﻼف رأﯼ او ﮔﻔﺖ و ﺗﮑﺮﻳﻢ و ﺗﻤﺠﻴﺪ ﻧﮑﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺖ‪،‬‬
‫زﺷﺘﯽ هﺎﯼ او را ذﮐﺮ ﮐﺮد‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻳﻞ ﻧﻴﺴﺖ ﻧﻪ ﺧﻮدش ﺑﺸﻨﻮد و ﻧﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ هﻤﻪ ﺑﺮﮐﺖ هﺎ درهﻤﻴﻦ‬
‫ﺧﻼف ﻋﺎدت ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ‪ :‬اﻳﻦ ﻓﺮﻋﻮن را ﺷﻤﺎ ﻓﮑﺮ ﻧﮑﻨﻴﺪ ﮐﻪ از اول هﻤﺎن ﻓﺮﻋﻮن ﺑﻮدﻩ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ او هﻢ ﻳﮏ ﺑﭽﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد و ﮐﻢ ﮐﻢ در داﻣﺎن ﻣﺎدر ﺑﺰرگ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬و ﺑﻌﺪ هﻢ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﭘﺪر ﺁﻧﭽﻨﺎﻧﯽ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﻓﺮﻋﻮن ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬از ﺑﺲ ﺗﻌﺮﻳﻔﺶ را ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺑﺲ ﻣﺪاح اﺟﻴﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ و ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﺪح ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ و ﺛﻨﺎ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ و‬
‫درﺣﻀﻮر دﻳﮕﺮان ﺑﺮاﻳﺶ ﻗﺼﻴﺪﻩ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﺎورش ﺷﺪ‪ ،‬ورﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ اون ﻓﺮﻋﻮﻧﯽ ﮐﻪ در درون داﺷﺖ‬
‫ﺑﻴﺪار ﺷﺪ‪ ،‬اون اژدهﺎ زﻳﺮﺁﻓﺘﺎب داغ ﺧﻮدﺑﻴﻨﯽ ﮔﺮم ﺷﺪ و زﻧﺪﻩ ﮔﺸﺖ‪ ،‬ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ هﻢ ﺧﻮدش ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ هﻤﻪ ﻣﺴﺘﻌﺪ‬
‫اﻳﻦ هﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻳﺎدﻣﺎن ﻧﺮود ﮐﻪ در هﻤﻪ ﻣﺎ ﻣﻮﺳﯽ اﯼ هﺴﺖ و ﻓﺮﻋﻮﻧﯽ هﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺎ ﺑﮑﺪام ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎل و ﭘﺮ ﺑﺪهﻴﻢ ! ﺗﺎ‬
‫ﺑﮑﺪام ﻣﺠﺎل ﻣﺎﻧﻮر و اﺟﺎزﻩ رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﺑﺪهﻴﻢ ! ﻟﺬا ﻓﺮﻋﻮن هﻢ ﻓﺮﻋﻮن ﺷﺪ‪ ،‬و ﮐﺲ دﻳﮕﺮﯼ هﻢ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﺧﻼف ﺁﻣﺪ ﻋﺎدت هﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ ﺟﻔﺎﯼ ﺧﻠﻖ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻳﮏ اﺷﺘﺒﺎهﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ رخ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﺟﻔﺎﯼ ﺧﻠﻖ را ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ ﺳﺘﻢ ﺳﺘﻤﮕﺮان اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬واﻳﻦ‬
‫ﻳﮏ ﺧﻄﺎﻳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﻧﻘﺪهﺎ و اﻳﺮاداﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ و ﺗﺼﻮف ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ هﻤﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺑﺮداﺷﺖ را اﺻﻼح ﮐﺮد‪ .‬ﻓﺮق اﺳﺖ ﺑﻴﻦ ﺗﺤﻤﻞ ﺟﻔﺎﯼ ﺧﻠﻖ و ﺗﺤﻤﻞ ﺳﺘﻢ ﺳﺘﻤﮕﺮان‪ .‬ﺳﺘﻢ ﺳﺘﻤﮕﺮان‬
‫را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮد‪ ،‬ﺁن ﺧﻮدش ﻳﮏ ﻣﺒﺎرزﻩ اﺳﺖ‪ ،‬رﻳﺎﺿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺁن ﺧﻮدش ﻳﮏ ﺟﻬﺎد اﮐﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ درﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺘﻢ ﺳﮑﻮت ﮐﻨﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﺮﺧﻮدش ﺑﺒﺎﻟﺪ ﮐﻪ درﺁﻧﺠﺎ ﺳﮑﻮت ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ درﺗﺤﻤﻞ ﺟﻔﺎﯼ ﺧﻠﻖ‪ ،‬ﻳﮏ ﭘﺪر ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻔﺎﯼ ﻓﺮزﻧﺪش را ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﻳﮏ هﻤﺴﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻔﺎﯼ هﻤﺴﺮش را ﺑﺒﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻋﺘﺎب هﻢ ﺑﺎﻳﺪ درﻃﺮﻳﻖ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻳﮏ ﮐﺮﺷﻤﻪ ﺗﻼﻓﯽ ﺻﺪ ﺟﻔﺎ ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺸﺮﻃﯽ ﮐﻪ از ﻳﮏ ﻃﺮف ﻣﺜﻞ‬
‫دوﺗﺎ دوﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬و اﻳﻨﻄﻮر ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﻳﮏ دوﺳﺘﯽ از روﯼ ﺳﻬﻮ ﻳﺎ ﻋﻤﺪ ﻳﮏ ﺧﻄﺎﻳﯽ و ﻳﺎ ﺧﻴﺎﻧﺘﯽ‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ اﻳﻦ ﺑﻪ دﻋﻮا ﺑﮑﺸﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ و دادﮔﺎﻩ ﺑﮑﺸﺪ و اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺨﺺ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ در‬
‫ﮐﺪام راﻩ اﺳﺖ واز ﺧﻂ ﺧﺎرج ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﺟﻔﺎ ﺑﮑﻨﺪ وﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻳﻮاش ﻳﻮاش ﺑﻪ ﻧﺮﻣﯽ ﺣﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮض ﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻪ ﯼ اﺑﺮﻳﺸﻤﯽ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺧﺎرﯼ ﮐﻪ هﻤﺎن ﺟﻔﺎﺳﺖ ﮔﻴﺮ ﮐﺮدﻩ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﯽ ﺗﻨﺪﯼ ﺑﮑﻨﯽ ﺟﺎﻣﻪ را‬
‫ﭘﺎرﻩ ﮐﺮدﻩ اﯼ و ﻟﺒﺎس اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺷﻤﺎ درﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻟﺬا اﻳﻨﺠﺎ ﺟﺎﯼ ﻣﺪاراﺳﺖ‪ .‬ﻋﺎﺷﻖ ﮔﻞ دروغ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ ﺧﺎرش‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻳﮏ هﺪف ﺑﺎﻻﺗﺮﯼ هﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ هﻤﻪ در ﺣﺮﮐﺘﻴﻢ‪ ،‬و در راﻩ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﻣﺤﺸﻮرﻳﻢ‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﺁدم ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ هﺪف و ﻣﻘﺼﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻼت ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ را ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﻴﻠﯽ اﻋﺘﻨﺎ ﮐﻨﺪ از هﺪف ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﺷﻖ ﮔﻞ دروغ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ ﺧﺎرش‬ ‫هﺮﮐﻪ ﻧﺎزﮎ ﺑﻮد دل ﻳﺎرش‪ ،‬ﮔﻮ دل ﻧﺎزﻧﻴﻦ ﻧﮕﻪ دارش‬
‫ﺑﺮدﺑﺎرﯼ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮدﺑﺎرﯼ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ ﺗﺤﻤﻞ ﺳﺘﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺘﻤﮕﺮﯼ‪ ،‬ﺳﺘﻢ ﺳﺘﻴﺰﯼ ادب اﻳﻦ ﻣﻘﺎم‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﮏ داﺳﺘﺎﻧﯽ را ﻏﺰاﻟﯽ در اﺣﻴﺎءاﻟﻌﻠﻮم دارد و ﺳﻌﺪﯼ هﻢ در ﺑﻮﺳﺘﺎن ﺁﻧﺮا ﺁوردﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫ز ﮔﺮﻣﺎﺑﻪ ﺁﻣﺪ ﺑﺮون ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ‬ ‫ﺷﻨﻴﺪم ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺳﺤﺮﮔﺎﻩ ﻋﻴﺪ‬
‫ﻓﺮو رﻳﺨﺘﻨﺪ از ﺳﺮاﻳﯽ ﺑﺴﺮ‬ ‫ﻳﮑﯽ ﻃﺸﺖ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮش ﺑﯽ ﺧﺒﺮ‬
‫روز ﻋﻴﺪﯼ ﺑﻮدﻩ و ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ هﻢ ﺧﻮد را ﺷﺴﺘﻪ و ﺗﻤﻴﺰ ﺑﺎ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯼ ﭘﺎﮐﻴﺰﻩ از ﮔﺮﻣﺎﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻳﮏ‬
‫ﺗﺸﺖ ﭘﺮ از ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ از ﺑﺎﻻﯼ ﻣﻨﺰﻟﯽ ﺑﺮوﻳﺶ ﻣﻴﺮﻳﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ هﻴﭻ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻧﺸﺪﻩ و ﭼﻬﺮﻩ اش را ﻋﻮض ﻧﮑﺮد ‪:‬‬
‫ﮐﻒ دﺳﺖ ﺷﮑﺮاﻧﻪ ﻣﺎﻻن ﺑﺮوﯼ‬ ‫هﻤﯽ ﮔﻔﺖ ﺷﻮﻟﻴﺪﻩ دﺳﺘﺎر و ﻣﻮﯼ‬
‫ﺑﺨﺎﮐﺴﺘﺮﯼ روﯼ درهﻢ ﮐﺸﻢ ؟‬ ‫ﮐﻪ اﯼ ﻧﻔﺲ‪ ،‬ﻣﻦ در ﺧﻮر ﺁﺗﺸﻢ‬
‫ﮔﻔﺖ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﮐﻪ هﻴﭻ ﻣﺎرا ﺗﻮﯼ ﺁﺗﺶ هﻢ ﺑﺒﺮﻧﺪ ﺻﺪاﻳﻤﺎن درﻧﺨﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻮدرا ﻣﻴﺸﻨﺎﺳﻴﻢ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﺳﻌﺪﯼ ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
 ‫ﻣﻴﮕﻴﺮد ﮐﻪ ‪:‬‬
‫ﺧﺪا ﺑﻴﻨﯽ از ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺑﻴﻦ ﻣﺨﻮاﻩ‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎن ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻧﮕﺎﻩ‬
‫ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﺟﺎﯼ ﺧﻮدش درﺳﺖ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻳﮑﯽ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻧﻘﺪ ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﮐﻪ " اﻳﻦ‬
‫ﺑﺰرﮔﺎن اﮔﺮ اﻋﺘﺮاض ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺘﻬﺎ ﺑﻬﺮﺣﺎل وﺿﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺎ از اﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻴﺸﺪ " ! ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن‬
‫هﻤﻴﻨﻄﻮر ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﺪﺗﺮ از اﻳﻨﻬﺎ هﻢ ﺑﺎ او ﺑﮑﻨﻨﺪ و اوهﻢ از ﺳﺮ ﺗﻮاﺿﻊ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﮕﻮﻳﺪ اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﺎم هﺎ را ﺑﺎﻳﺪ ازهﻢ ﺗﺸﺨﻴﺺ داد‪ .‬دردل ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﺑﺨﻮدش ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﮐﻤﺘﺮ از اﻳﻨﻬﺎ هﺴﺘﻢ‪ ،‬اﻣﺎ در‬
‫ﺑﻴﺮون درﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﺧﻼف هﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺳﺎﮐﺖ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬اون ﻳﮏ ﻣﺒﺎرزﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ از درون ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﮐﺮد‬
‫و اﻳﻦ هﻢ ﻣﺒﺎرزﻩ ﯼ دﻳﮕﺮﻳﺴﺖ ﮐﻪ از ﺑﻴﺮون ﺑﺎ ﺧﻼﻓﮑﺎرهﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺸﻮد‪ .‬اﺗﻔﺎﻗًﺎ ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﮐﺎر ﺑﺴﻴﺎر دﺷﻮار‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اﻧﺴﺎن درهﺮﻟﺤﻈﻪ اﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮﻳﺒﺎن ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﮕﻴﺮد و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺧﻮدش را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﻨﺪ و ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬و‬
‫ﮔﺎهﯽ ﺣﻘﻴﻘﺘًﺎ هﻢ ﺁﺳﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و هﻴﭻ ﻓﺮﻣﻮل ﺧﺎﺻﯽ هﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ هﺮﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳﺪ اﻵن ﻣﺜﻼ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫ﺷﻤﺎ ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺧﻄﻮط ﮐﻠﯽ ﺑﺮاﯼ ﺁدم راﻩ را روﺷﻦ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﻳﻦ وﺟﺪان ﺑﻴﺪار ﺁدﻣﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ هﺮﻟﺤﻈﻪ‬
‫راﻩ را ﭘﻴﺪا ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺣﺪود ﺧﻄﺎهﺎﯼ ﺑﺸﺮﯼ را روﺷﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻋﻠﯽ اﯼ اﻟﺤﺎل اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺤﻤﻞ ﺟﻔﺎﯼ ﺧﻠﻖ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺸﮑﻞ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻇﺎهﺮ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫از اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﯽ )ع( درﺧﻄﺒﻪ ﻣﺘﻘﻴﻦ ﺁوردﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ " ﺷﺨﺺ ﻣﺘﻘﯽ دﻳﮕﺮان را ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺧﻮدش ﻧﻤﻴﺨﻮاهﺪ"‬
‫ﻳﻌﻨﯽ دﻳﮕﺮان را اﮔﺮ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﻴﺨﻮاهﺪ‪ .‬و ﺗﺤﻤﻞ ﺟﻔﺎﯼ ﺧﻠﻖ وﻗﺘﯽ ﺳﺨﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁدم دﻳﮕﺮان را‬
‫ﺑﺮاﯼ ﮐﺎرهﺎﯼ ﺧﻮدش ﺑﺨﻮاهﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺗﻮﻗﻊ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ﺑﺮادرش و ﻳﺎ دوﺳﺘﺶ و ﻳﺎ هﻤﺴﺮش اﺳﺘﻘﻼل از ﺧﻮدﺷﺎن‬
‫ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶ ﺧﻮد ﻳﻘﻴﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﮐﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﺰار ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺎل ﻣﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﺣﻘﯽ دارد ﮐﻪ ﺳﺮﮐﺸﯽ‬
‫ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺣﻘﯽ دارد ﮐﻪ ادﻋﺎﯼ ﺣﻘﻮق در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻦ ﺑﮑﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻘﺶ را ﻣﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﮑﻨﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﺣﻘﯽ دارد ﮐﻪ اﺻﻼ‬
‫ارادﻩ ﺧﻮدش را ﺑﺨﻮاد اﻋﻤﺎل ﮐﻨﺪ ؟ اﺻﻼ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﺳﺘﻘﻼل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ...‬و هﺮﮐﺴﯽ را ﻓﺮق ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪش را‪ ،‬ﮐﺎرﻣﻨﺪش را‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭼﺸﻢ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺁن ﻣﻮﻗﻊ ﺗﺤﻤﻞ ﺟﻔﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ .‬و ﺁﻧﺮا ﺑﻌﻨﻮان اﺑﺮاز‬
‫وﺟﻮد ﻳﺎ ﺳﺮﮐﺸﯽ و ﻓﻀﻮﻟﯽ و ﭘﺎ از ﮔﻠﻴﻢ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﮐﺮدن ﺗﻠﻘﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬و ﺁﻧﻮﻗﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ راﺑﻄﻪ ﺁﻧﻬﺎ از ﻧﻮع‬
‫راﺑﻄﻪ ﯼ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻴﺮون ﻣﻴﺮود‪.‬‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺧﻮدش ﻏﺎﻳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎن وﺳﻴﻠﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬هﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﻏﺎﻳﺘﻴﺴﺖ‪ .‬ﻓﺤﻮاﯼ ﮐﻼم " ﮐﺎﻧﺖ " هﻢ‬
‫هﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در "ﻓﻠﺴﻔﻪ ﯼ اﺧﻼﻗﻴﺶ" ازهﻤﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮدﻩ دارﯼ ﻣﻮﻗﻮف‪ ،‬ﭼﻮن در‬
‫ﺑﺮدﻩ دارﯼ ﺁﺷﮑﺎراﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع و ﺷﮑﻞ ﺑﻪ اﺑﺰار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁدﻣﯽ را ﺷﺎهﺪﻳﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﻧﮕﺎﻩ اﺑﺰارﯼ ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ داﺷﺖ‪ ،‬داراﯼ اﻧﻮاع و ﺷﻘﻮق ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮﺻﻮرت ﺷﺎﻳﺪ ﻳﮑﯽ از راﻩ هﺎﯼ اوﻟﻴﻪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﻤﻞ‬
‫ﺟﻔﺎﯼ ﺧﻠﻖ ﮐﻪ ﻋﺮض ﺷﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ رﻳﺎﺿﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و هﻤﺎن ﺳﺨﻦ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ )ع( اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﮕﺎﻩ اﺑﺰارﯼ ﺑﻪ‬
‫دﻳﮕﺮان ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺮاﯼ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺨﻮاهﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﺣﻘﻴﻘﺘًﺎ دﻳﮕﺮان را ﻣﺴﺘﻘﻞ دﻳﺪن و ﺑﺮاﯼ ﺧﻮدﺷﺎن دﻳﺪن اﻳﻦ ﻳﮏ ﭼﺸﻢ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ‪ ،‬واﻳﻦ ﻣﺎ را ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ دوﻣﻴﻦ رﻳﺎﺿﺘﯽ ﮐﻪ در ﺟﻤﻊ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﭙﺰﻳﺮد‪ .‬اوﻟﯽ " ﺗﺤﻤﻞ ﺟﻔﺎﯼ ﺧﻠﻖ " ﺑﻮد‪ ،‬و دوﻣﯽ " ﺷﻔﻘﺖ ﺑﺮ ﺧﻠﻖ " اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﻧﭙﻮﺷﺪ ﺑﺤﺮ را ﺧﺸﺎﮎ و ﺧﺲ‬ ‫ﺑﻌﺪ ازاﻳﻦ ﻣﺎ دﻳﺪﻩ ﺧﻮاهﻴﻢ ازﺗﻮ ﺑﺲ‬
‫ﺗﺎ ﺷﻨﺎﺳﺪ ﺷﺎﻩ را در هﺮ ﻟﺒﺎس‬ ‫دﻳﺪﻩ اﯼ ﺧﻮاهﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﻪ ﺷﻨﺎس‬
‫و اﻣﺎ " ﺷﻔﻘﺖ ﺑﺮ ﺧﻠﻖ " ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﺪون ﺗﻮﻗﻊ ﭘﺎداش‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ هﻤﺎن ﻣﻔﻬﻮم " ﮐﺮم " اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺜﻨﻮﯼ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺷﺎﻳﺪ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺗﺮﻳﻦ و دﻟﭙﺬﻳﺮﺗﺮﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﻣﻮﻟﻮﯼ هﻢ هﻤﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﮐﺮﻳﻤﺎن ﮐﺎرهﺎ دﺷﻮار ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﺗﻮ ﻣﮕﻮ ﻣﺎرا ﺑﺪان ﺷﻪ ﺑﺎر ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺁدﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺮﻣﻴﺨﻮرد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ و ﮔﺮﻩ ﺑﺮﻣﻴﺨﻮرد‪ ،‬ﭘﻴﭻ و ﺗﺎب ﻣﻴﺨﻮرد‪ ،‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﮐﺎرش ﺑﻪ ﻏﻴﺮ‬
 ‫ﮐﺮﻳﻢ ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﮐﺮﻳﻤﺎن ﮐﺎرهﺎ دﺷﻮار ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬داﺳﺘﺎن ﺧﺮس ﺧﻔﺘﻪ و اژدهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺑﻠﻌﻴﺪﻧﺶ را داﺷﺖ در‬
‫دﻓﺘﺮ دوم ﻣﺜﻨﻮﯼ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺷﺎﻳﺪ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ .‬ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺧﻴﻠﯽ ﺧﻮب ﭘﺮوردﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدﯼ ﺁﻧﺠﺎ اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ‬
‫را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﺪون هﻴﭻ ﻏﺮﺿﯽ ﺧﺮس را ﻧﺠﺎت ﻣﻴﺪهﺪ ‪:‬‬
‫ﺷﻴﺮ ﻣﺮدﯼ رﻓﺖ و ﻓﺮﻳﺎدش رﺳﻴﺪ‬ ‫اژدهﺎﻳﯽ ﺧﺮس را در ﻣﯽ ﮐﺸﻴﺪ‬
‫ﺁن زﻣﺎن ﮐﺎﻓﻐﺎن ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن رﺳﺪ‬ ‫ﻣﺪد‬ ‫ﺷﻴﺮ ﻣﺮداﻧﻨﺪ در ﻋﺎﻟﻢ‬
‫ﺁن ﻃﺮف ﭼﻮن رﺣﻤﺖ ﺣﻖ ﻣﻴﺪوﻧﺪ‬ ‫ﺑﺎﻧﮓ ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن زهﺮﺟﺎ ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﮐﺮﻳﻤﺎن ﺟﺰ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺣﺘﯽ ﺗﻮﻗﻊ ﻳﮏ ﺗﺸﮑﺮ ﺧﺎﻟﯽ را هﻢ از ﮐﺴﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤﭽﻮ ﺣﻖ ﺑﯽ ﻋﻠﺖ و ﺑﯽ رﺷﻮﺗﻨﺪ‬ ‫ﻣﺤﺾ ﻣﻬﺮ و داورﯼ و رﺣﻤﺘﻨﺪ‬
‫ﻧﻴﮑﯽ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﭼﻮن ﻧﻴﮑﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﺮاود‪ ،‬و اﻳﻨﻬﺎ ﺻﻔﺖ اﻟﻬﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻋﻠﺖ و رﺷﻮت ﮐﺎر ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺪون‬
‫ﻏﺮض ﮐﺎر ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ دﻳﮕﺮﯼ درﭘﺸﺖ اﻳﻦ ﮐﺎر ﺟﺰ ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﻃﺎﻳﻔﻪ اﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﮐﻪ‬
‫اﻳﻨﻄﻮرﻧﺪ‪ ،‬و ﺁﻧﻬﺎ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻋﺎرﻓﯽ ﭼﻮن ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻋﺸﻖ اﻳﻨﻘﺪر ﻋﻈﻴﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺸﻖ ﻧﻪ‬
‫ﻓﻘﻂ اﻳﻦ اﻣﺮ اﺣﺴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻳﺜﺎر‪ ،‬ﺗﻔﻀﻞ و ﮐﺮم اﺳﺖ‪ ،‬از ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﮕﯽ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪ .‬و اﻳﻦ "ﻋﻠﺖ " ﮐﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫دراﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺁوردﻩ ﻣﻨﻈﻮرش دﻻﻳﻞ ﻓﻠﺴﻔﯽ و اﻳﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ و ﻓﻘﻂ هﻤﻴﻦ اﻧﮕﻴﺰﻩ و ﻏﺮض اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم " ﮐﺮم " ﺧﻴﻠﯽ اﻧﮕﺸﺖ ﻧﻬﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻪ‪ ،‬ﭼﻮن از ﻣﺤﻮرﯼ ﺗﺮﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎ در ﻣﮑﺘﺐ‬
‫ﻋﺸﻘﯽ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﮐﺮم اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺣﺎﻓﻆ هﻢ ﺑﻪ ﮐﺮم ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ هﻴﭻ ﮐﺴﯽ ﺑﺎﻧﺪازﻩ ﯼ ﻣﻮﻟﻮﯼ اﻳﻦ را‬
‫ﻧﭙﺮوراﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫ﺑﺪﯼ ﺑﮕﺬار ﻣﺎ هﻢ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻴﻢ‬ ‫ﮐﺮﻳﻤﺎن ﺟﺎن ﻓﺪاﯼ دوﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﻏﺮض هﺎ را ﭼﺮا از دل ﻧﺮاﻧﻴﻢ‬ ‫ﻏﺮض هﺎ ﺗﻴﺮﻩ دارد دوﺳﺘﯽ را‬
‫ﺁﺧﺮ ﻣﺎهﻢ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻣﺎ ﺁﻣﺪﻩ اﻳﻢ ﮐﻪ هﻤﺪﻳﮕﺮ را ﭘﺎرﻩ ﭘﺎرﻩ ﺑﮑﻨﻴﻢ ! دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﻏﺮض‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻘﺼﺪ و‬
‫ﻣﻘﺼﻮدﯼ دارﯼ از دوﺳﺘﻴﺖ‪ ،‬ﺑﯽ اﻧﮕﻴﺰﻩ و ﺗﻮﻗﻊ ﻧﻴﺴﺖ رﻓﺎﻗﺘﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﻳﻦ دوﺳﺘﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﻏﺮض ﮐﻪ ﻋﺮض‬
‫ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ ﻧﻪ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﻏﺮض ﺳﻮء ‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺳﻮء ﻧﻴﺘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ و ﺑﺨﻮاهﯽ ﺿﺮرﯼ ﺑﺰﻧﯽ ﻳﺎ ﺑﺪ ﮐﺴﯽ را ﺑﺨﻮاهﯽ ‪،‬‬
‫ﺧﻴﺮ‪ ،‬ﻗﺼﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ هﺮ ﻏﺮﺿﯽ و ﻗﺼﺪﯼ و اﻧﮕﻴﺰﻩ اﯼ ﺣﺘﯽ از ﻧﻮع ﻣﺸﺮوع‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺟﻤﻊ ﺑﺎ دوﺳﺘﯽ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن وﻗﺘﯽ اون ﻏﺮض ﺷﻤﺎ ﺑﺮﻧﻴﺎﻣﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ دوﺳﺘﯽ ﺷﻤﺎ ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﺸﮑﻞ ﻗﺒﻞ اداﻣﻪ ﻧﺨﻮاهﺪ‬
‫داﺷﺖ ‪ ،‬ﺣﺎﻻ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﮐﺮﻳﻤﺎن ﮐﺎرهﺎ دﺷﻮار ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﺗﻮ ﻣﮕﻮ ﻣﺎرا ﺑﺪان ﺷﻪ ﺑﺎر ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﭼﻮن در ﺁﻧﺠﺎ دﻳﮕﺮ ﻣﺸﮑﻞ ﻏﺮض و اﻳﻨﻬﺎ را ﻧﺪارﯼ و هﺮﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاهﯽ از او ﺑﺨﻮاﻩ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮐﺮﻳﻢ ﺑﻮدن هﻢ اﻣﺮ‬
‫ﻧﺎدرﻳﺴﺖ و ﺑﻪ هﻤﺎن دﻟﻴﻞ ﺑﺴﻴﺎر هﻢ ﺑﺎ ارزش اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺮزﻧﺪﮔﯽ و رواﺑﻂ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎ ﻋﻠﯽ اﻟﻌﻤﻮم ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ‬
‫راﺑﻄﻪ هﺎﯼ ﻋﻘﻼﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺗﺎﺟﺮﯼ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺎﺳﺒﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺳﻮد ﺟﻮﻳﯽ‪ .‬ﻋﻘﻞ ﺁن ﺟﻮﻳﺪ ﮐﺰ ﺁن ﭼﻴﺰﯼ‬
‫ﺑﺮد‪ .‬ﮐﺎر ﻋﺎﻗﻠﯽ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻘﻞ ﺑﺎزارﯼ ﺑﺪﻳﺪ و ﺗﺎﺟﺮﯼ ﺁﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬روﺣﻴﻪ ﯼ ﺗﺎﺟﺮﯼ در ﻋﻤﻮم ﻣﺎ ﺟﺎرﻳﺴﺖ‪ ،‬و‬
‫رواﺑﻂ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎ ﺑﺮاﺳﺎس اوﺳﺖ‪ .‬و ﭼﻘﺪر ﺧﻮب اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﻋﺪل را ﺑﻨﺸﺎﻧﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﺣﺪاﻗﻞ ﻋﺪل ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ‬
‫راﺑﻄﻪ ﯼ ﺑﺎزار و ﺗﺠﺎرت اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻳﮏ ﭘﻠﻪ ﺑﺮﺗﺮ از او دارﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﻴﺸﻮد راﺑﻄﻪ ﯼ ﮐﺮم‪ ،‬اﻳﺜﺎر‪ ،‬و اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫درﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺎﯼ رﻳﺎﺿﺖ درﻣﻴﺎن ﻣﻴﺂﻳﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ دﻳﮕﺮ ﺁﻧﺠﺎ از ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﮕﯽ و اﻳﺜﺎر‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻮﻗﻊ وﻏﺮض ﭘﺎداش اﺳﺖ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ ﺧﺪا ﺻﻔﺖ ﺷﺪن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ راﺑﻄﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﺶ دارد راﺑﻄﻪ ﯼ ﮐﺮم اﺳﺖ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﯼ ﻋﺪل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﻌﻨﯽ ﻋﺎدل ﺑﻮدن‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻤﺘﺮ از ﮐﺮﻳﻢ ﺑﻮدن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺷﻔﻘﺖ ﺑﺮ ﺧﻠﻖ رﻳﺎﺿﺖ دوﻣﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﻋﺎرﻓﺎن و ﺑﺰرﮔﺎن ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬و هﺮدوﺗﺎﯼ اﻳﻨﻬﺎ رﻳﺎﺿﺖ هﺎ و‬
‫ﻣﺒﺎرزات اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از اﺑﻮﺳﻌﻴﺪ اﺑﻮاﻟﺨﻴﺮ ﺁوردﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ" ﻣﺮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺧﻠﻖ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﺑﺨﺴﺒﺪ و ﺑﺮﺧﻴﺰد و هﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻳﺎد ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ "‪ .‬در ﻗﺮﺁن هﻢ دارﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ " ﻣﺮدان ﺧﺪا ﮐﺴﺎﻧﯽ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﻊ و ﺗﺠﺎرت ) ﻳﻌﻨﯽ هﻤﺎن ﻣﻌﺎﺷﺮت‬
‫ﺑﺎ ﻣﺮدم ( ﺁﻧﻬﺎ را از ﻳﺎد ﺧﺪا ﻏﺎﻓﻞ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ"‪ ،‬اﻳﻦ دوﺗﺎ ﺑﺎ هﻤﺪﻳﮕﺮ ﺟﻤﻊ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﺗﺎ وﻗﺘﻴﮑﻪ درﻣﻴﺎن ﻣﺮدﻣﻨﺪ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ اﻳﻨﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺎزار اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ هﻢ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻴﺮوﻳﻢ و ذﮐﺮ ﺧﺪا ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ‪ ،‬و دوﺑﺎرﻩ ﻣﻴﺮوﻳﻢ ﺑﻪ ﺑﺎزار‪،‬‬
‫ﻧﺨﻴﺮ ! ذﮐﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺮدار ﺑﺎ ﺧﻮدت ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺑﺒﺮ ﺗﺎ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﻴﺖ اﺟﻴﻦ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﯽ‪ .‬ﻟﺬا رﻳﺎﺿﺖ را ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺘﻦ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﭘﻴﺎدﻩ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺠﺎهﺪت ﺑﺎ ﻧﻔﺲ‪ ،‬دوﺗﺎ ﺷﺎﺧﺼﻪ ﺑﺰرگ دارد‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﺗﺤﻤﻞ ﺟﻔﺎﯼ ﺧﻠﻖ اﺳﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻘﺼﺪﯼ‬
‫ﮐﻪ ﺁدﻣﯽ دارد و ﺑﺨﺎﻃﺮ راﺑﻄﻪ هﺎﯼ ﻓﺮا ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن و دﻳﮕﺮان ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬و دوﻣﯽ هﻢ ﺷﻔﻘﺖ ﺑﺮﺧﻠﻖ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﮐﺎر ﺑﯽ درﻳﻎ و ﮐﺮﻳﻤﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﻖ ﺧﺪاﺳﺖ و اﻳﻨﮑﻪ ﺗﻮﻗﻊ هﻴﭻ ﭘﺎداﺷﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻦ و ﺑﺎران وار ﺑﺮ ﻧﻴﮏ و ﺑﺪ‬
‫ﺑﺎرﻳﺪن و هﻤﻪ را ﻳﮑﺴﺎن ﻣﺸﻤﻮل ﻣﺤﺒﺖ ﻗﺮار دادن اﺳﺖ‪ ،‬هﻤﺎن ﮐﺮﻳﻢ ﺷﺪن و ﮐﺮﻳﻢ زﻳﺴﺘﻦ‪.‬‬
‫ﻧﺎودان ﻏﺮش ﮐﻨﺎن ﻧﺎﻳﺪ ﺑﮑﺎر‬ ‫ﺁﺳﻤﺎن ﺷﻮ اﺑﺮ ﺷﻮ ﺑﺎران ﺑﺒﺎر‬
‫ﺁب ﺑﺎران ﺑﺎغ ﺻﺪ رﻧﮓ ﺁورد‬ ‫ﻧﺎودان هﻤﺴﺎﻳﻪ در ﺟﻨﮓ ﺁورد‬
‫اﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺁب اﻧﺪﮐﯽ ﮐﻪ از ﻧﺎودان ﺟﺎرﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺁن هﻢ ﻓﻘﻂ در ﺣﻴﺎط ﺧﻮد و ﺧﻮدﻳﻬﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺟﺐ دﻋﻮا ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎران وار ﻧﻤﯽ ﺑﺎرد و درﻳﻎ ﻣﻴﮑﻨﺪ از ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ دراﺧﺘﻴﺎر دارد و ﮐﻢ ﮐﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ و‬
‫ﺁن ﻣﯽ ﺑﺤﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻣﺤﺼﻮﻟﺶ اﻳﺠﺎد دﻋﻮا و اﺧﺘﻼف اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﻴﮑﻪ هﻤﻪ ﯼ ﭼﻴﺰﯼ را ﮐﻪ دارد ﺑﯽ درﻳﻎ ﺑﻪ‬
‫دﻳﮕﺮان ﻧﺜﺎر ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺎغ ﺻﺪ رﻧﮓ اﻳﺠﺎد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫درﺑﺎب رﻳﺎﺿﺖ ﮐﺸﻴﺪن اﻳﻦ دوﺗﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ راﺑﻄﻪ ﯼ ﺁدﻣﯽ را ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ هﻢ ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﺗﺼﺤﻴﺢ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ هﺮدو رواﺑﻂ ﮐﺮﻳﻤﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺧﻮدش ﺳﺨﺖ ﻣﻴﮕﻴﺮد ﺗﺎ ﺑﺪﻳﮕﺮان ﺁﺳﺎن ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬وﻟﯽ اﻟﺒﺘﻪ‬
‫راﺑﻄﻪ ﯼ ﻋﺎدﻻﻧﻪ هﻢ ﺑﺎ ﻣﺮدم دارﻳﻢ‪ .‬راﺑﻄﻪ ﯼ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺧﻴﻠﯽ ﻧﻴﮑﻮﺳﺖ و ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺧﻼق ﻋﺎﻗﻠﯽ ﺁدم اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﻴﻠﯽ‬
‫ﻣﺘﻀﻤﻦ رﻳﺎﺿﺖ هﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﺪًا اﺷﺎرﻩ ﺧﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺁن ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﻋﻤﻮم ﺻﻮﻓﻴﺎن و ﻋﺮﻓﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﻌﻠﻴﻢ و‬
‫ﺗﺄﮐﻴﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﺧﻼف ﺁﻣﺪ ﻋﺎدت ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ هﻤﺎن ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﺁن ﭼﻴﺰهﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻋﺎدت اﺳﺖ و در‬
‫ﻣﻴﺎن ﺧﻠﻖ ﺟﺎرﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺎدﻻﻧﻪ هﻢ رﻓﺘﺎر ﮐﺮد‪ ،‬و ﻋﺎدﻻﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﮐﺮدن هﻢ هﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﻣﺘﻀﻤﻦ رﻳﺎﺿﺖ ﮐﺸﻴﺪن و ﺗﻬﺬﻳﺐ ﻧﻔﺲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ ﯼ ﺁﺧﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻴﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ " ﻋﺎﺷﻘﯽ " از ﻧﻈﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺜﻞ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻣﺘﻀﻤﻦ هﻤﻪ ﯼ رﻳﺎﺿﺎت‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺁدﻣﯽ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻳﮑﯽ را ﺑﻠﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ اﻓﺘﺨﺎرش ﻧﺼﻴﺐ او ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﻣﺘﻨﻌﻢ ﺷﺪ‪ ،‬درﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻴﺎز‬
‫ﺑﻪ هﻴﭻ رﻳﺎﺿﺖ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﺪارد‪ .‬رﻳﺎﺿﺘﻬﺎﯼ ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ ﮐﺸﻴﺪن ﻣﺎل ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﯼ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﻨﻬﺎدﻩ اﻧﺪ‬
‫اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﭘﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻧﻬﺎد‪ ،‬از هﻤﻪ ﯼ ﺁﻧﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﯽ ﻧﻴﺎز ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫او ز ﺣﺮص و ﻋﻴﺐ ﮐﻠﯽ ﭘﺎﮎ ﺷﺪ‬ ‫هﺮ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻪ ﯼ ﻋﺸﻘﯽ ﭼﺎﮎ ﺷﺪ‬
‫درﺁﻧﺠﺎ ﻳﮏ ﺁﺗﺸﯽ هﺴﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺧﻮاهﺪ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ رﻳﺎﺿﺘﻬﺎ ﻣﺜﻞ ﺟﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺁب ﺷﺴﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻨﺸﺴﺖ‬
‫وﺧﺮدﻩ ﺧﺮدﻩ ﺻﺎﺑﻮن زد‪ ،‬ﭼﻨﮓ زد‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺪ و ﺻﺎﺑﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺎزﻩ ﺑﻌﻀﯽ از ﻟﮑﻪ هﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭘﺎﮎ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ هﻢ‬
‫ﭘﺎﮎ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬و وﻗﺖ زﻳﺎدﯼ هﻢ از ﺁدم ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﮔﺎهﯽ ﻳﮏ ﻋﻤﺮ هﻢ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮐﺎر درﺳﺘﯽ اﺳﺖ و‬
‫ﭼﺎرﻩ اﯼ هﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺷﺴﺘﺸﻮﯼ ﻣﺪاوم را اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﺴﺘﻦ ﺑﺎ ﺁب ﮐﺠﺎ ؟ و ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺑﺎ ﺁﺗﺶ ﮐﺠﺎ ؟‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﯽ ﺑﺎغ و ﺳﺮوﺳﺘﺎن ﻏﻴﺐ‬ ‫ﭘﺎﮎ ﮐﻦ دو ﭼﺸﻢ را از ﻣﻮﯼ ﻋﻴﺐ‬

‫واﻟﺴﻼم و ﻋﻠﻴﮑﻢ و رﺣﻤﺘﻪ اﷲ و ﺑﺮﮐﺎﺗﻪ‬