Modernity PDF

‫ﺟﻠﺴﻪ دوم ‪78/12/3‬‬
‫اﻧﺠﻤﻦ اﺳﻼﻣﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‬
‫در ﺟﻠﺴﻪ ﻗﺒﻞ ﻋﺮض ﺷﺪ آﻪ ﻓﺮق اﺳﺖ ﺑﻴﻦ ﺳﻨﺖ و‬

‫ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﻳﻲ و ﻧﻴﺰ ﻓﺮق اﺳﺖ ﺑﻴﻦ ﺗﺠﺪد و ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‪.‬‬
‫ﭼﻴﺰي آﻪ از ﺁن ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ‪tradition‬‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﺑﺎ ﭼﻴﺰي آﻪ از ﺁن ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﻪ‬
‫ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﻳﻲ و ‪. traditionalism‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﭼﻴﺰي آﻪ از ﺁن ﺑﻪ ﺗﺠﺪد و ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ و ﻣﺪرﻧﻴﺰم و ﺑﺎز ﺑﻪ هﻤﻴﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺮق اﺳﺖ ﺑﻴﻦ ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ و ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﻴﺰم ‪،‬‬
‫ﭘﺴﺎ ﺗﺠﺪد و ﭘﺴﺎ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‪.‬‬
‫و درﺟﻠﺴﻪ ﻗﺒﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﺤﺚ اﺻﻠﻲ ﻣﺎ درﺑﺎرة ﺳﻨﺖ‬
‫ﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ و ﭘﺴﺎ ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ اﺻﻞ ﺳﺨﻦ ﻣﺎ در ﺑﺎب ﺳﻨﺖ‬
‫ﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺪ ّد ﮔﺮاﻳﻲ و ﭘﺴﺎ ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از ﺁراء و ﻧﻈﺮات درﺑﺎرﻩ ﺧﻮد ﺳﻨﺖ و درﺑﺎرﻩ‬
‫ﺧﻮد ﺗﺠﺪد و درﺑﺎرﻩ ﺧﻮد ﭘﺴﺎﺗﺠﺪد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﭙﺮدازم‪.‬‬
‫ﺑﺤﺚ اﻣﺮوز را ﺑﻨﺪﻩ ﺷﺮوع ﻣﻲآﻨﻢ ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ﻗﺮار دادن‬
‫ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‪ .‬اﺳﺎﺳًﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ روش ﻧﻴﻜﻮ ﺑﻪ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﺤﺚ ﻣﺎ‬
‫اﻳﻨﺴﺖ آﻪ اﺑﺘﺪاﺋًﺎ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬ﻃﺮح ﺑﺸﻮد و ﺑﻌﺪ‬
‫ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ اﻳﻀﺎح و ﺗﻔﻬﻴﻢ‬
‫ﺑﺸﻮد‪.‬‬
‫در درﺟﻪ ﺳﻮم هﻢ ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ و ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬اﻳﻀﺎح ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ ﺗﺠﺪدّﮔﺮاﻳﻲ آﻪ در ﻣﻴﺎﻧﺔ ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ‬
‫و ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻘﺪم ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫دارد‪ .‬از اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ ﺑﺤﺚ را ﺑﺎ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﺷﺮوع‬
‫ﻣﻲآﻨﻢ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ درﺑﺎرﻩ ﺧﻮد ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﺳﺨﻦ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ ،‬ﭼﺎرﻩاي ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ آﻼﻣﻲ ﭼﻨﺪ در‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺠﺪد ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎﺑﻌﺪًا ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‬
‫ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺑﺎز ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ هﻤﻪ در ﻳﻚ درﺟﻪ از‬ ‫ﺗﺠﺪد ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ و ﻳﺎ ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫ﺷﺪّت و ﺣﺪّت ﻧﺒﻮدﻩاﻧﺪ‪ ،‬وﻳﮋﮔﻲاي ﺑﺼﻮرت ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ و‬ ‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ‪ Modernity‬وﺻﻒ اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً‬
‫ﺣﺎدﺗﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و وﻳﮋﮔﻲاي از ﺷﺪّت وﺣﺪّت‬ ‫از ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ در اروﭘﺎي ﻏﺮﺑﻲ و ﺁﻣﺮﻳﻜﺎي‬
‫آﻤﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎز ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ هﻤﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻇﻬﻮر آﺮد‪ .‬ﻣﻮﺟﻮدي آﻪ ﻣﺘّﺼﻒ ﺑﻪ ﻣﺪرن‬
‫اﻓﺮاد اروﭘﺎي ﻏﺮﺑﻲ و ﺁﻣﺮﻳﻜﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﺴﺎن از‬ ‫ﻻ و ﺑﺎﻟﺬات اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺑﻮدن و ﻣﺘﺠﺪد ﺑﻮدن ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬او ً‬
‫اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻩاﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻪ دﻗﻴﻘًﺎ در ﻳﻚ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﻬﻢ ﻓﺮد اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺁﻧﻬﻢ ﻓﺮد اﻧﺴﺎﻧﻲ آﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً از‬
‫زﻣﺎن ﺻﺎﺣﺐ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ ﻧﺸﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﻧﺼﺪﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺑﺪﻳﻦ ﺳﻮ اﺑﺘﺪاﺋًﺎ در اروﭘﺎي ﻏﺮﺑﻲ و‬
‫اﻣّﺎ ﺑﻬﺮﺣﺎل هﺮ ﭼﻪ از ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻮ‪،‬‬ ‫ﺑﻌﺪًا در ﺁﻣﺮﻳﻜﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ و ﺁهﺴﺘﻪ و ﺁهﺴﺘﻪ در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﻲ ﺷﺪﻩ و ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ روﺷﻦﺗﺮ و‬ ‫ﺟﻬﺎن در ﺣﺎل ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫واﺿﺢﺗﺮ ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺼﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ و‬ ‫ﻓﺮد اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺘﺠﺪد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪًا اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﺸﺎن ﻓﺮاهﻢﺗﺮ و ﮔﺮدﺗﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻓﺮاد اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﮔﺎهﻲ ﺑﻪ ﺟﻮاﻣﻊ هﻢ اﻃﻼق ﻣﺘﺠﺪّد‬
‫درﺑﺎب اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ هﺎ هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﻋﺮض آﺮدم‬ ‫ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺘﺠﺪد ﻓﻼن و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﺠﺪّد ﺑﻬﻤﺎن‪.‬‬
‫اﺧﺘﻼف درﺑﺎب ﺗﻌﺪادﺷﺎن هﺴﺖ‪ ،‬اﺧﺘﻼف درﺑﺎب‬ ‫ﺣﺘّﻲ ﺑﺎز ﺑﺎ هﻤﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎ هﻢ اﻃﻼق ﻣﺘﺠﺪد‬
‫ﻣﺎهﻴﺖ هﺮ آﺪاﻣﺸﺎن هﻢ وﺟﻮد دارد‪ .‬وﻟﻲ ﻣﻦ روي هﻢ‬ ‫ﺑﻮدن ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪ :‬ﺗﻤﺪن ﻣﺘﺠّﺪد و ﻳﺎ ﺗﻤﺪن ﻣﺘﺠﺪدّاﻧﻪ‪ .‬و‬
‫رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻗﻮﻟﻲ آﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﺑﺮ ﺁن اﺟﻤﺎع دارﻧﺪ‬ ‫ﮔﺎهﻲ ﺣﺘّﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ دورﻩ ﺗﺎرﻳﺨﻲ هﻢ اﻃﻼق ﺗﺠﺪّد‬
‫ﻋﺮض ﻣﻲآﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪ :‬دورﻩ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺗﺠ ّﺪد و ﻳﺎ دورﻩ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫از ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ‪ 10‬وﻳﮋﮔﻲ ﭼﻬﺎر وﻳﮋﮔﻲ ﺷﺎﺧﺼﻴّﺖ‬ ‫ﻣﺘﺠﺪّداﻧﻪ‪ .‬وﻟﻲ هﺮ وﻗﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪاي را ﻣﺘﺠﺪّد ﺑﻨﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ و ‪ 6‬وﻳﮋﮔﻲ دﻳﮕﺮ ﺷﺎﺧﺼﻴﺖ آﻤﺘﺮي دارﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ‬ ‫ﺗﻤﺪﻧﻲ را ﻣﺘﺠﺪّد ﺑﻨﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ دورﻩ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اي را ﻣﺘﺠﺪّد‬
‫ﺑﻨﺪﻩ ﻳﻚ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺁﻧﻬﺎ را ﻋﺮض ﻣﻲآﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎز در هﻤﻪ اﻳﻦ اﺣﻮال‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺎﻣﮕﺬارﻳﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ وﻳﮋﮔﻲ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪّد و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮي اﻧﺴﺎن‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر اﻓﺮادﻳﺴﺖ آﻪ اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ و ﻳﺎ‬
‫ﻣﺪرن اﻟﺘﻔﺎت ﻋﻈﻴﻢ اﻳﻦ اﻧﺴﺎن ﺣﺘﻲ اﻟﺘﻔﺎت اﻧﺤﺼﺎري‬ ‫اﻓﺮادي اﺳﺖ آﻪ اﻳﻦ ﺗﻤﺪّن را ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ و ﻳﺎ اﻓﺮادي آﻪ‬
‫اﻳﻦ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﻲ "‪ "Science‬اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻘﻄﻊ ﺗﺎرﻳﺨﻲ را ﺑﺴﺮ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و در ﺁن زﻳﺴﺖ‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﻗﺒﻞ هﻢ اﺷﺎرﻩاي آﺮدم آﻪ از ﻣﻘﻄﻌﻲ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁهﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺁهﺴﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺎﺧﺺ و‬ ‫ﺧﻮب‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﺴﺎن آﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً از ‪ 500‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ‪ ،‬از‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدي ﻣﻌﻄﻮف ﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﻲ‪.‬‬ ‫اواﺧﺮ ﻗﺮن ﭘﺎﻧﺰدهﻢ ﻣﻴﻼدي‪ ،‬ﺁهﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺁهﺴﺘﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ‬
‫وﻗﺘﻲ ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻋﺮض ﻣﻲآﻨﻢ ﻣﺮادم ﻋﻠﻤﻲ اﺳﺖ آﻪ‬ ‫ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪن آﺮد ﭼﻪ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎﻳﻲ داﺷﺖ آﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺁن‬
‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ روش ﺗﺠﺮﺑﻲ اﺳﺖ ﻣﺘﻌﻠّﻖ اﻳﻦ ﻋﻠﻢ هﺮ ﭼﻪ‬ ‫وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﺷﺪ از اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ادوار ﭘﻴﺶ‪ ،‬از‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ روش آﺎر دارﻳﻢ‪ .‬ﻋﻠﻤﻲ آﻪ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺗﻤﺪﻧﻬﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬از اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪهﺎي ﻗﺒﻞ‬
‫روﺷﺶ‪ ،‬روش ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ روش‬ ‫از ﺧﻮدش؟ ﻃﺒﻌًﺎ وﻳﮋﮔﻲ ﻳﺎ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎﻳﻲ در اﻳﻦ اﻧﺴﺎن‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ‪،‬ﺁزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازي و ﺁزﻣﻮن ﻧﻈﺮﻳﻪهﺎ‬ ‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‪ ،‬آﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺁن وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ اﻧﺴﺎن ﻣﺠﺰا‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺟﺪا ﻣﻲﺷﺪﻩ و ﻣﻤﺘﺎز و ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻲﺷﺪﻩ از‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ اﻳﻦ ﻋﻠﻢ هﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ اهﻤﻴﺖ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﻗﺒﻞ از ﺧﻮدش و از اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻳﻲ آﻪ در ادوار‬
‫اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ‪ ،‬ﻣﺮادم ﻓﻘﻂ‬ ‫دﻳﮕﺮ و در ﺗﻤﺪﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ و در ﺟﻮاﻣﻊ دﻳﮕﺮ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺜﻞ ﻓﻴﺰﻳﻚ و ﺷﻴﻤﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻋﻠﻮم‬ ‫ﻣﻲآﺮدﻩاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺜﻞ رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد و ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫واﻗﻌًﺎ وﻳﮋﮔﻲ و ﻳﺎ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎﻳﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ راﻧﻴﺰ ﻣ ّﺪ ﻧﻈﺮ دارم‪.‬ﺑﻪ هﺮ ﻋﻠﻤﻲ آﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ اﻳﻦ‬ ‫اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ ﻳﺎ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ ﭼﻪ ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ ﺑﻮدﻩاﻧﺪ؟‬
‫ﻣﺘﺪوﻟﻮژي و ﺑﺎ اﻳﻦ روش آﺎر ﺧﻮدش را ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ‬ ‫درﺑﺎب اﻳﻨﻜﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﭼﻪ ﺑﻮدﻩاﻧﺪ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻓﺮاوان اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮد اﻃﻼق ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﻲ؛ اﻋﻢ ازﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻳﺎ‬ ‫ﺑﻴﻦ آﺴﺎﻧﻲ آﻪ در ﺗﺠﺪّد و ﺗﺠﺪّدﮔﺮاﻳﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ‪.‬‬ ‫آﺮدﻩاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ ‪" :‬دﻩ" وﻳﮋﮔﻲ در اﻳﻦ اﻧﺴﺎن‬
‫ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺧﺼﻴﺼﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدي دارد آﻪ در‬ ‫ﺁهﺴﺘﻪ ﺁهﺴﺘﻪ در آﻨﺎر هﻢ ﻧﺸﺴﺘﻪاﻧﺪ و اﻳﻦ دﻩﺗﺎ اﻟﺒﺘﻪ‬
‫هﻴﭻ ﻋﻠﻢ دﻳﮕﺮي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ درهﻴﭻ‬ ‫ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ در ﻳﻚ ﺁن ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮور‬
‫ﻋﻠﻢ دﻳﮕﺮي اﻳﻦ ﺧﺼﻴﺼﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻳﻌﻨﻲ در ﻋﻠﻮم‬ ‫زﻣﺎن ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﮋﻣﺮدﻩ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﺎ وﻟﻮ اﻳﻨﻜﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻞ اﻻن ﭘﮋﻣﺮدﻩ‬ ‫ﻋﻘﻠﻲ و در ﻋﻠﻮم ﺷﻬﻮدي و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ و ﻋﻠﻮم ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫و ﺑﻲﻧﺸﺎط اﺳﺖ وﻟﻲ اﮔﺮ ﻓﻼن و ﺑﻬﻤﺎن ﺷﻮد ﺗﺎ ‪ 5‬ﻳﺎ‬ ‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺎ ﻳﻚ اﺳﺘﻘﺮاء هﻤﻪ ﻋﻠﻮم ﺑﺸﺮي را‬
‫‪ 10‬ﺳﺎﻋﺖ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﺎ ﻧﺸﺎط ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﭼﻬﺎر دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ آﺮد‪ -1 :‬ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ ‪-2‬‬
‫ﻣﻲآﻨﻢ ﭘﺪﻳﺪﻩاي را آﻪ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻣﺸﻬﻮد ﻧﻴﺴﺖ ﻳﻌﻨﻲ اﻻن و‬ ‫ﻋﻠﻮم ﻋﻘﻠﻲ ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻲ آﻪ ﺷﺎﻣﻞ رﻳﺎﺿﻴﺎت و ﻣﻨﻄﻖ و‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﻃﺮاوﺗﻲ ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻢ وﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎ‬ ‫هﻤﻪ ﺷﺎﺧﻪهﺎي ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻲﺷﻮد ‪ -3‬ﻋﻠﻮم ﺷﻬﻮدي‬
‫ﻃﺮاوت ﺷﺪن اﻳﻦ ﮔﻞ را ﺑﻜﻨﻢ ﻳﺎ اﻻن ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻢ‬ ‫وﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ‪ -4‬ﻋﻠﻮم ﺗﺎرﻳﺨﻲ آﻪ ﺷﺎﻣﻞ رﻳﺎﺿﻴﺎت و‬
‫وﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ ﺁﻧﺮا ﺑﺒﻴﻨﻢ )در ﺁﻳﻨﺪﻩ(‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻄﻖ و هﻤﻪ ﺷﺎﺧﻪهﺎيﻓﻠﺴﻔﻪﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻮب‪ ،‬اﻳﻦ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﺑﻮد از اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﻳﻦ ﺧﺼﻴﺼﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدي آﻪ در ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ‬
‫ﻗﺪرت ﺗﺒﻴﻴﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩهﺎي ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻣﺸﻬﻮد و ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ‬ ‫هﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺑﻮدﻧﺶ ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﺴﺖ آﻪ‬
‫ﭘﺪﻳﺪﻩهﺎي ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻧﺎﻣﺸﻬﻮد را ﻣﻲدهﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﻣﻦ‬ ‫در هﻴﭻ آﺪام از ﺳﻪ دﺳﺘﻪ دﻳﮕﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺑﻮدم هﺮﮔﺰ اﻳﻦ آﺎر را ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻜﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﻴﺼﻪ اﻳﻨﺴﺖ آﻪ وﻗﺘﻲ ﺷﻤﺎ در ﻳﻜﻲ از ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺒﻴﻴﻦ و ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﮔﻞ‪ .‬ﻣﻦ در ﻋﻠﻮم‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﭘﺪﻳﺪﻩاي ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻣﺸﻬﻮد را ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺗﺒﻴﻴﻦ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻲ اﻳﻦ ﻗﺪرت را ﻧﺪارم اﻟﺒﺘﻪ ﻋﻠﻮم ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻴﻬﺎﻳﻲ‬ ‫آﻨﻴﺪ و ﭘﺪﻳﺪﻩهﺎي ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻧﺎﻣﺸﻬﻮد را ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻲدهﺪ آﻪ ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻓﺎﻗﺪ ﺁن اﺳﺖ اﻣّﺎ ﻓﻌ ً‬
‫ﻼ‬ ‫آﻨﻴﺪ‪ .‬ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻣﺸﻬﻮدهﺎ و ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻧﺎﻣﺸﻬﻮد‬
‫ﺑﺤﺚ ﺑﺮ روي ﺁن ﺗﻮاﻧﺎﻳﻴﻬﺎﻧﻴﺴﺖ ﺑﻬﺮﺣﺎل ﺑﺤﺚ ﺑﺮ ﺳﺮ‬ ‫هﺎ؛ اﻳﻦ ﻗﺪرﺗﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻓﻘﻂ ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻲدهﺪ‬
‫اﻳﻨﺴﺖ آﻪ ﻣﻦ اﻳﻦ آﺎر را در ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ‬ ‫و هﻴﭻ ﻋﻠﻢ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ و اﻳﻦ ﻓﺎﻳﺪﻩ را‬
‫ﺑﻜﻨﻢ و در ﻋﻠﻮم ﻏﻴﺮﺗﺠﺮﺑﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ‪.‬‬ ‫ﻋﺎﻳﺪ ﻧﻤﻲآﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮب‪ ،‬وﻗﺘﻲ در ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﭘﺪﻳﺪﻩ هﺎي‬ ‫وﻗﺘﻲ آﻪ ﻣﻦ ﻓﺮض آﻨﻴﺪ آﻪ زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﺪاﻧﻢ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻟﻔﻌﻞﻣﺸﻬﻮد را ﺗﺒﻴﻴﻦ و ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻧﺎﻣﺸﻬﻮد را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ‬ ‫ﮔﻴﺎهﺸﻨﺎﺳﻲ ﺑﺪاﻧﻢ آﻪ ﻳﻜﻲ از ﺷﺎﺧﻪهﺎي زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﺑﻜﻨﻴﻢ‪ ،‬در اﺛﺮ اﻳﻦ دو هﻨﺮ آﻪ هﻨﺮ دوم زاﻳﻴﺪﻩ هﻨﺮ اول‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ آﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ ﮔﻞ اﻻن ﺑﺎ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺎ هﻨﺮ ﺳﻮﻣﻲ را ﭘﻴﺪا ﻣﻲآﻨﻴﻢ و ﺁن اﻳﻨﺴﺖ آﻪ‬ ‫ﻃﺮاوت اﺳﺖ ﭼﺮا ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﭘﮋﻣﺮدﻩ اﺳﺖ ﭼﺮا‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺁﻳﻨﺪﻩ را ﻃﺮاﺣﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي آﻨﻴﻢ‪ .‬ﺗﺎ‬ ‫ﭘﮋﻣﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻻن اﮔﺮ ﺁﻧﭽﻪ را آﻪ ﺷﻤﺎ ﺷﻬﻮدﺗﺎن اﺳﺖ‬
‫ﻗﺪرت ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻗﺪرت ﻃﺮاﺣﻲ و‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻲآﻨﻴﺪ هﻤﻴﻦ اﻻن‪ ،‬ﻃﺮاوت ﮔﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻦ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬هﻴﭻ ﻃﺮاﺣﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺷﻬﻮد ﻳﻌﻨﻲ ﻃﺮاوت ﮔﻞ را ﺗﺒﻴﻴﻦ آﻨﻢ‬
‫اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﻓﻘﺮﻩ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ داﺷﺘﻪ‬ ‫و اﮔﺮ ﺁن ﭼﻴﺰي آﻪ ﻣﻮرد ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﻣﻦ اﮔﺮ از هﻴﭻ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﺎﺷﻢ‬ ‫ﺑﻲﻃﺮاوﺗﻲ و ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ اﻳﻦ ﮔﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ‬
‫ﻗﺪرت ﻃﺮاﺣﻲ را ﻧﺪارم و وﻗﺘﻲ ﻃﺮاﺣﻲ و‬ ‫ﺑﻲﻃﺮاوﺗﻲ و ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ ﺁن را ﺗﺒﻴﻴﻦ آﻨﻢ‪ .‬ﺗﺒﻴﻴﻦ آﻨﻢ‪،‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻣﻘﺪور ﺑﺎﺷﺪ و در ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻴﺎﻳﺪ‬ ‫دﻗﻴﻘًﺎ ﻳﻌﻨﻲ‪ ،‬ﭼﺮاﻳﻲ را ﺑﻴﺎن آﻨﻢ‪ .‬ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﻲآﻨﻴﺪ؟ ﺗﺒﻴﻴﻦ‬
‫ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻣﻦ ﻗﺪرت ﺿﺒﻂ و ﻣﻬﺎر ﺟﻬﺎن را ﭘﻴﺪا ﻣﻲآﻨﻢ‪.‬‬ ‫هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻴﺎن ﭼﺮاﻳﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ وﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﺿﺒﻂ و ﻣﻬﺎر را ﻣﻦ در ﺗﺮﺟﻤﻪ آﻨﺘﺮل ﺑﻜﺎر ﻣﻲﺑﺮم‪.‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ»ﺗﺒﻴﻴﻦ آﻨﻴﺪ ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ اﻳﻦ ﮔﻞ را« ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻣﻦ ﻗﺪرت آﻨﺘﺮل را ﭘﻴﺪا ﻣﻲآﻨﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺣﻮادث ﺁﻳﻨﺪﻩ‬ ‫ﺑﻴﺎن آﻨﻴﺪ ﭼﺮا اﻳﻦ ﮔﻞ ﭘﮋﻣﺮدﻩ اﺳﺖ؟ اﻻن وارد ﺑﺤﺚ‬
‫را ﺿﺒﻂ و ﻣﻬﺎر آﻨﻢ‪ .‬ﺗﺎ ﺣﺪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺧﻮدم ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ در‬ ‫ﻧﻤﻲﺷﻮم‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻌﺪًا ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺧﻮاهﻢ آﺮد آﻪ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻳﻚ‬
‫ﻗﺒﻀﻪ ﺑﮕﻴﺮم آﻪ ﭼﻪ رخ ﺑﺪهﺪ در ﺁﻳﻨﺪﻩ و ﭼﻪ رخ ﻧﺪهﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺪﻳﺪة ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻣﺸﻬﻮد )ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻳﻌﻨﻲ هﻢ اﻳﻨﻚ و در اﻳﻦ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ آﻪ رخ دادﻧﻲ هﺴﺘﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ رخ ﺑﺪهﻨﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﻣﻜﺎن(‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻴﺎن ﭼﺮاﻳﻲ ﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ و اﻳﻦ ﺑﻴﺎن‬
‫رخ ﻧﺪهﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎﻳﻲ آﻪ ﺑﻨﺎ‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ رخ ﺑﺪهﻨﺪ‬ ‫ﭼﺮاﻳﻲ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻦ از ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ رﺧﺪادﺷﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ و ﺁﻧﻬﺎﻳﻲ آﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ‬ ‫ﻋﻠّﻲ و ﻣﻌﻠﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ِ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﺑﺰودي رخ ﺑﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ رﺧﺪادﺷﺎن‬ ‫ﺧﻮب‪ ،‬اﻳﻦ هﻨﺮ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫ﺗﻌﺠﻴﻞ و ﺗﺴﺮﻳﻊ ﺑﺸﻮد‪.‬‬ ‫هﻤﻴﻦ هﻨﺮ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩهﺎي ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ‬
‫هﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﻮاردي آﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻮاردي اﺳﺖ ازﻗﺪرت‬ ‫ﻣﺸﻬﻮد‪ ،‬ﻳﻚ هﻨﺮ دوّم هﻢ زاﻳﺶ ﻣﻲآﻨﺪ و ﺁﻧﻬﻢ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ‬
‫ﺿﺒﻂ و ﻣﻬﺎرﺗﻲ آﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج‬ ‫ﭘﺪﻳﺪﻩهﺎي ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻧﺎﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﻲآﻨﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ و ﺑﺮ اﺛﺮ‬ ‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺑﻜﻨﻢ آﻪ وَﻟﻮ اﻳﻦ ﮔﻞ اﻻن ﺑﺎ ﻧﺸﺎط اﺳﺖ و ﺑﺎ‬
‫واﺟﺪ ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﻮدن‪.‬‬ ‫ﻃﺮاوت وﻟﻲ اﮔﺮ ﻓﻼن و ﺑﻬﻤﺎن ﺷﻮد ﺗﺎ ‪ 5‬ﺳﺎﻋﺖ ﺁﻳﻨﺪﻩ‬
‫ﺻﻨﻌﺖ در اﻳﻨﺠﺎ وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﺑﻪ ﺁن ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻨﮕﺶ‬ ‫ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ؟ ﺧﻮب‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ در ﻣﻮرد ﻋﻠﻮم‬
‫ﻧﻴﺴﺖ آﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﺸﺎورزي و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺠﺎرت و‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﺼﻮرت ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻼﺻﻪ )آﻪ ﺑﻌﺪًا ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﮔﺎهﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﺻﻨﻌﺖ و‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺧﻮاهﻢ ﮔﻔﺖ( ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ آﻪ‪ :‬ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ ﺳﻪ ﺗﺎ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﻣﻲﮔﺬارﻳﻢ‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺎ ﻗﺪرت ﺗﺒﻴﻴﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩهﺎي ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻣﺸﻬﻮد و ﻗﺪرت‬
‫آﺸﺎورزي ﻏﻴﺮ از ﺻﻨﻌﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺠﺎرت ﻏﻴﺮ از‬ ‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﭘﺪﻳﺪﻩهﺎي ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻧﺎﻣﺸﻬﻮد‪ ،‬ﻗﺪرت ﻃﺮاﺣﻲ و‬
‫ﺻﻨﻌﺖ اﺳﺖ و ﺧﺪﻣﺎت هﻢ ﻏﻴﺮ از ﺻﻨﻌﺖ اﺳﺖ‪ .‬و‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻗﺪرت ﺿﺒﻂ و ﻣﻬﺎر و اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮات‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ هﻤﻪ ﺣﺮﻓﻪهﺎ را ﻣﻲﺷﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﻣﻄﻠﻮب در ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲدهﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﭼﻬﺎر ﺗﺎ ﻗﺴﻢ ﺗﻘﺴﻴﻢ آﺮد‪ .‬ﻧﻪ ‪ ،‬ﻣﺮادم از ﺻﻨﻌﺖ ﺁن‬ ‫ﻗﺪرتهﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ را ﻓﻘﻂ ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﭘﺲ از‬
‫ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻨﮕﺘﺮ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺻﻨﻌﺖ اﺳﺖ ‪ .‬ﺻﻨﻌﺖ‬ ‫دﻳﮕﺮي در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺎ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬اﻳﻦ اﻗﺒﺎل واﻳﻦ روﻳﻜﺮد‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺠﺴّﻢ ﻣﺎدي ﻋﻠﻮم ﻋﻤﻠﻲ‪ .‬ﺗﺠﺴﻢ ﻣﺎدّي ﻓﻦ ﺁوري را‬ ‫ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺆآّﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ در اﻧﺴﺎن ‪ 500‬ﺳﺎﻟﻪ اﺧﻴﺮ‬
‫ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪ .‬ﻳﺨﭽﺎل ﻳﻚ ﻣﺼﺪاﻗﻲ از‬ ‫ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ ﭼﺮا اﻳﻦ روﻳﻜﺮد اﻧﺤﺼﺎري و‬
‫ﺻﻨﻌﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﻳﻚ ﻣﺼﺪاﻗﻲ از ﺻﻨﻌﺖ اﺳﺖ‬ ‫ﻼ ﻣﺤﻞ ﺑﺤﺚ ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻮن‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺆآﺪ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ ﻓﻌ ً‬
‫و ﻣﺎهﻮارﻩ و ‪ . ...‬هﺮ وﻗﺖ ﻓﻦﺁوري ﺗﺒﻠﻮر ﻋﻴﻨﻲ و‬ ‫ﺧﻮد ﺁن هﻢ ﻳﻚ ﺑﺤﺚ ﺑﺴﻴﺎر وﺳﻴﻊ را اﻗﺘﻀﺎء ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ‬
‫ﻣﺎدّي ﭘﻴﺪا ﺑﻜﻨﺪ ﻣﺎﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺒﻠﻮر ﻋﻴﻨﻲ ﻓﻦﺁوري و‬ ‫ﭼﻪ ﺷﺪ آﻪ ﻣﺮدم روي ﺁوردﻩاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ و‬
‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻧﺎم ﺻﻨﻌﺖ ﻣﻲدهﻴﻢ‪ .‬ﺻﻨﻌﺖ در واﻗﻊ ﻓﻘﻂ و‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﻮم ﻏﻴﺮﺗﺠﺮﺑﻲ آﻢ ﻳﺎ ﺑﻴﺶ ﺳﺴﺖ ﺑﺎور و ﺑﻲ‬
‫ﻓﻘﻂ وﻗﺘﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ اﻧﺴﺎن از ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ و از‬ ‫ﻣﻬﺮ ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪ .‬ﺁن داﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮي اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﻬﺮﺣﺎل‬
‫ﻋﻠﻮم ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ دو ﺷﺮط ﻻزم ﭘﺪﻳﺪ‬ ‫ﺧﺼﻴﺼﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺪرن‪ ،‬روﻳﻜﺮدش ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻋﻠﻮم‬
‫ﺁﻣﺪن ﺻﻨﻌﺖ هﺴﺘﻨﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺮط آﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ روﻳﻜﺮد ﺑﻪ ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ و ﺑﺮ‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮري آﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺘﻔﻜﺮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴﺪﺣﺴﻴﻦ‬ ‫اﺛﺮ هﻤﻴﻦ ﭼﻬﺎرﺗﺎ هﻨﺮي آﻪ ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ دارﻧﺪ ﻳﻚ‬
‫ﻧﺼﺮ در ﺑﻌﻀﻲ ازﺁﺛﺎر ﺧﻮدﺷﺎن ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ‬ ‫ﺧﺼﻠﺖ دوم هﻢ اﻧﺴﺎن ﭘﻴﺪا آﺮد و ﺁن اﻳﻨﻜﻪ در ﻣﻴﺎن‬
‫ﺻﻨﻌﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺷﺮط ﻻزم اﻳﻨﺴﺖ آﻪ ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ‬ ‫اﻧﺴﺎن ﻣﺪرن ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﻋﻠﻮم ﻋﻤﻠﻲ رﺷﺪ آﺮد‪ .‬ﻋﻠﻮم‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﺑﺎز ﺷﺮط ﻻزم دوم اﻳﻨﺴﺖ آﻪ‬ ‫ﻋﻤﻠﻲ رﺷﺪﺷﺎن دﻗﻴﻘًﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ اﺳﺖ و ﻣﻌﻠﻮل اﺳﺖ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺎ ﻋﻠﻢ ﻋﻤﻠﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻓﻦﺁوري ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ هﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‬ ‫هﻤﺎن ﭼﻬﺎر ﺗﺎ هﻨﺮ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻧﻈﺮي‪ .‬ﻋﻠﻮم ﻋﻤﻠﻲ وﻗﺘﻲ‬
‫اﻣّﺎ اﻳﻦ دو ﻓﻘﻂ ﺷﺮط ﻻزﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺮط آﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺮادم ﺁن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ آﻪ اﻣﺮوزﻩ از ﺁن‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ ﺷﺮط ﻻزم و آﺎﻓﻲ را ﻳﻜﺒﺎرﻩ داﺷﺘﻪ‬ ‫ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﻪ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻓﻦﺁوري‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﺳﻮم هﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ آﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺤﻞ‬ ‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﻓﻦﺁوري ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺑﺤﺜﻢ ﻧﻴﺴﺖ و ﻓﻘﻂ اﺷﺎرﻩ ﻣﻲآﻨﻢ و ﺁن اﻳﻨﺴﺖ آﻪ ﻗﺼﺪ‬ ‫ﻣﻌﺎﻧﻴﺶ ﻋﻠﻮم ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﻬﺎن را هﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﻳﻚ رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ‬ ‫ﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﺁﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻠﻢ‬ ‫وﻗﺘﻲ ﻣﺜ ً‬
‫دﮔﺮﮔﻮن ﺳﺎزي ﺟﻬﺎن هﻢ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺎ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﻋﻤﻠﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺁﻣﻮزش‪ .‬ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي در اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ‬
‫وﮔﺮﻧﻪ اﮔﺮ ﻣﻦ ﻗﺼﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﻬﺎن را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬اﮔﺮ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻋﻠﻢ ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﻢ ﻋﻤﻠﻲ وﻗﺘﻲ در‬
‫اول ﻋﺎﻟﻢ ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﺎﺷﻢ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺘﺨﺼﺺ‬ ‫اﺧﺘﻴﺎر اﻧﺴﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ آﻪ ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬
‫ﻋﻠﻮم آﺎرﺑﺮدي و ﻋﻤﻠﻲ هﻢ ﺑﺎﺷﻢ ﺑﺎز هﻢ ﻣﻦ ﻳﺨﭽﺎل‬ ‫ﻋﻠﻢ ﻧﻈﺮي و ﺁن ﭼﻬﺎر هﻨﺮي آﻪ ﻋﺮض ﻣﻲآﺮدم در‬
‫ﻧﺨﻮاهﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺑﺎز هﻢ زﻳﺮدرﻳﺎﻳﻲ و ‪ ...‬ﻧﻤﻲﺳﺎزم‪.‬‬ ‫اﺧﺘﻴﺎر اﻧﺴﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در واﻗﻊ دراﺧﺘﻴﺎر ﻧﻬﺎدن‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻨﻬﺎ را ﺑﺴﺎزم و ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺖ روي ﺑﻴﺎورم‪،‬‬ ‫ﻗﺪرت ﻃﺮاﺣﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي آﻪ ﺧﺼﻠﺖ ﺳﻮم ﻋﻠﻮم‬
‫ﻻﻣﺤﺎﻟﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎص در ﻣﻦ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﻮد و ﻗﺪرت ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺣﻮادث ﺁﻳﻨﺪﻩ آﻪ ﺧﺼﻠﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﺁن رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﭼﻬﺎرم ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺼﺎﺋﻠﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻋﻠﻮم ﻋﻤﻠﻲ‬
‫رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ دﮔﺮﮔﻮن آﺮدن ﺟﻬﺎن اﺳﺖ آﻪ اﺗﻔﺎﻗًﺎ درﺑﺎرﻩ‬ ‫را ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲﺁورد‪ .‬ﻋﻠﻢ ﻋﻤﻠﻲ وﻗﺘﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ ﻣﻦ‬
‫هﻤﻴﻦ ﻧﻜﺘﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ رواﻧﻲ ﺑﻌﺪًا در ﻃﻲ ﺑﺤﺚ‬ ‫ﻗﺪرت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﭘﻴﺪا آﻨﻢ و ﻗﺪرت ﺿﺒﻂ و ﻣﻬﺎر‬
‫ﺳﺨﻦ ﺧﻮاهﻢ ﮔﻔﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج از ﺧﻮدم را ﭘﻴﺪا آﻨﻢ‪ .‬ﻋﻠﻮم ﻋﻤﻠﻲ هﻢ رﺷﺪ‬
‫ﺑﻪ هﺮﺣﺎل ﺧﺼﻴﺼﻪ ﺳﻮم اﻧﺴﺎن ﺟﺪﻳﺪ هﻤﻴﻦ ﺑﻮد ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫آﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي هﻢ رﺷﺪ آﺮد‪ .‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﻦﺁوري و‬
‫ﺧﺼﻴﺼﻪ واﺟﺪ ﺻﻨﻌﺖ ﺷﺪن‪.‬‬ ‫رﺷﺪ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﺳﻮﻣﻲ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﻣﺪرن‬
‫ﻇﻬﻮر آﺮد آﻪ از ﺁن ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﻣﺪرن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن اﮔﺮ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از‬ ‫و اﻣّﺎ ﺧﺼﻴﺼﻪ ﭼﻬﺎرم آﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﻪ ﺧﺼﻴﺼﻪ ﻗﺒﻠﻲ‬
‫وﻳﮋﮔﻲهﺎي اﻧﺴﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻃﺒﻌًﺎ آﺴﻲ آﻪ‬ ‫اﺳﺖ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪن ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎﻻ و ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪاي اﺳﺖ‬
‫ﻃﺮﻓﺪار اﻳﻦ اﻗﺘﺼﺎد ﻧﻴﺴﺖ ﻃﺮﻓﺪار اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎزار ﺁزاد‬ ‫ﺑﺮاي ﺑﺸﺮ ﻣﺪرن‪ .‬در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮﻳﺖ هﻴﭻ وﻗﺖ‬
‫هﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻃﺮﻓﺪار اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﺪﻩ و‬ ‫ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﻲ از ﻟﺤﺎظ ﻣﺎدي ﺻﺮف‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ اﻳﻦ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎ ﻣﺪاﺧﻠﻪ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬او را‬ ‫ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل اﺧﻴﺮ اﻳﻨﻘﺪر ﺑﺎﻻ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻌًﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد )اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﻲاي آﻪ ﺑﺸﺮ در اﻳﻦ ﭘﺎﻧﺼﺪ‬
‫ﻣﺪرن( ﻧﺎﻣﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺎل داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻃﻮل زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺸﺮ ﺑﻲ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲ ﺷﺸﻢ آﻪ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﺷﻤﺮدﻩاﻧﺪ اﻳﻨﺴﺖ آﻪ‬ ‫هﻴﭻ وﻗﺖ ﺑﺸﺮ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺮ روي آﺮﻩ زﻣﻴﻦ‪ ،‬از اﻳﻦ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺟﺪﻳﺪ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ و هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ زﻧﺪﮔﻲ را‬ ‫ﻲ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ ﺑﺎﻻ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔ ِ‬
‫ﺳﻜﻮﻻر آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻜﻮﻻر ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮي دﻳﻦ زدا‬ ‫ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﻲ وﻗﺘﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺁن ‪ 8‬ﻣﻄﻠﺒﻲ ﻧﻈﺮ‬
‫ﺷﺪﻩ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد آﻪ ﺳﻜﻮﻻر آﺮدﻩ ﻳﻌﻨﻲ دﻳﻦ‬ ‫ﻻ ﺑﺮاي رﻓﺎﻩ ﺑﺪن ﻻزم اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬ ‫هﺴﺖ آﻪ ﻣﻌﻤﻮ ً‬
‫زداﻳﻲ آﺮدﻩ اﺳﺖ ﺻﺤﻨﻪ زﻧﺪﮔﻲ را‪ .‬اﻳﻦ را هﻢ ﻣﻲﺗﻮان‬ ‫ﺧﻮردن‪ ،‬ﺁﺷﺎﻣﻴﺪن‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎك‪ ،‬ﻣﺴﻜﻦ‪ ،‬ﺧﻮاب‪ ،‬اﺳﺘﺮاﺣﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﻌﺒﻴﺮي آﻪ ﺧﺎﻟﻲﺗﺮ از اﺑﻬﺎم ﺑﺎﺷﺪ روﺷﻦ آﺮد آﻪ‬ ‫ﻏﺮﻳﺰﻩ ﺟﻨﺴﻲ‪ ،‬ﺗﻔﺮﻳﺢ و ﺗﻔﺮّج اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ هﺸﺖﮔﺎﻧﻪ در‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟‬ ‫واﻗﻊ ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﻲ را ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﻣﺎ در هﺮ ﻟﺤﻈﻪ از ﻟﺤﻈﺎت زﻧﺪﮔﻲﻣﺎن در ﺣﺎل‬ ‫اﻳﻦ ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﻲ ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ در اﺛﺮ ﺁن ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﭼﻬﺎرارﺗﺒﺎﻃﻴﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻻاﻗﻞ در هﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻳﺎ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺼﻮرت ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪاي رﺷﺪ آﺮد‪ .‬اﻳﻦ‪ ،‬ﭼﻬﺎرﺧﺼﻠﺘﻲ‬
‫در ﺣﺎل ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﺪا هﺴﺘﻢ ﻳﺎ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﻮدم هﺴﺘﻢ ﻳﺎ‬ ‫ﺑﻮد آﻪ ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ از اﻧﺴﺎن ﻣﺪرن ﻋﺮض آﺮدم‪ .‬اﻳﻦ‬
‫در ﺣﺎل ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮم و ﻳﺎ ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻬﺎر ﺧﺼﻠﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﭼﻬﺎرﺧﺼﻠﺘﻲ اﺳﺖ آﻪ هﻤﻪ آﺴﺎﻧﻲ‬
‫هﻴﭻ ﻟﺤﻈﻪاي از ﻟﺤﻈﺎت زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﻣﻦ در هﺮ‬ ‫آﻪ وﻳﮋﮔﻲهﺎي اﻧﺴﺎن ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﺮﻣﻲﺷﻤﺮﻧﺪ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺣﺎل ﻻاﻗﻞ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ارﺗﺒﺎط راﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬ ‫وﻓﺎق دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺎهﻲ هﺴﺖ آﻪ ﻣﻦ در ﺁن واﺣﺪ در ﺣﺎل دو‬ ‫اﻣﺎ ‪ 6‬ﺧﺼﻠﺖ دﻳﮕﺮ هﻢ هﺴﺖ آﻪ درﺑﺎب ﺁنهﺎ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﻢ‪ ،‬ﻳﺎ در ﺣﺎل ﺳﻪ ارﺗﺒﺎط‪ ،‬وﻟﻲاﻳﻨﻜﻪ در هﻴﭻ‬ ‫آﻤﺎﺑﻴﺶ ﭼﻨﺪ و ﭼﻮنهﺎﻳﻲ آﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎز هﻢ روي‬
‫ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﻦ در هﻴﭻ آﺪام از اﻳﻦ ارﺗﺒﺎﻃﻬﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ‬ ‫هﻢ رﻓﺘﻪ ﺁن ‪ 6‬ﺧﺼﻠﺖ هﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺼﺎﻳﻞ اﻧﺴﺎن‬
‫ﻧﺒﺎﺷﻢ اﻳﻦ ﻇﺎهﺮًا اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻦ هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎع اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدي ﻣﺮﺗﺒﻄﻢ ﺣﺎﻻ ﺁن ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﺧﺼﻠﺖ ﭘﻨﺠﻢ‪،‬ﺧﺼﻠﺖ اﻗﺘﺼﺎدي اﻧﺴﺎن ﺟﺪﻳﺪاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮدم ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺑﺎﺷﻴﺪ و اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﻳﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ‪.‬‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪار رﻓﺘﺎر‬
‫ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﻲآﻨﻴﺪ؟ ادﻳﺎن)ﺑﻪ ﺗﻠﻘﻲ و ﺳﻨﺘﻲ آﻪ از دﻳﻦ وﺟﻮد‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري اﺳﺖ؛ﻃﺮﻓﺪار اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎزار ﺁزاد اﺳﺖ؛‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﻻاﻗﻞ در ﺑﻴﺸﺘﺮ ادﻳﺎن ﺑﺰرگ ﺟﻬﺎن(‬ ‫‪ Capitalism‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮي اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ هﺮ ﭼﻬﺎر ﻗﺴﻢ ارﺗﺒﺎط اﻧﺴﺎن را‬ ‫ﺑﺎزار ﺁزاد‪ .‬اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺖ آﻪ در ﺁن اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺁن‬
‫درﺑﺎﺑﺸﺎن ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ و درﺑﺎب هﺮ ﭼﻬﺎر ﻗﺴﻢارﺗﺒﺎط‪،‬‬ ‫ﭼﻴﺰي آﻪ اﺻﻞ اﺳﺖ ﻋﺮﺿﻪ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎ و رﻗﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻢ ﺁراء ﻧﻈﺮي و هﻢ ﺁراء ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺪهﻨﺪ‪ .‬ﺗﻠﻘﻲ ﺳﻨﺘﻲ از‬ ‫ﻣﻦ ﺟﻨﺲ ﺧﻮدم را ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲآﻨﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ هﻢ ﺟﻨﺲ ﺧﻮد‬
‫دﻳﻦ اﻳﻨﺴﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻗﻴﻘﺘﺮ آﻪ ﺑﺎز در ﺑﻴﺎﻧﻢ اﺷﺎرﻩ‬ ‫را ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲآﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﻦ وﻗﺘﻲ ﺟﻨﺲ ﺧﻮدم را ﻋﺮﺿﻪ‬
‫آﺮدم‪ ،‬ﻻاﻗﻞ ﺗﻠﻘﻲ ﺳﻨﺘﻲ از اآﺜﺮ ادﻳﺎن ﺟﻬﺎن اﻳﻨﺴﺖ آﻪ‬ ‫ﻣﻲآﻨﻢ ﺑﺎ دو ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻣﻮاﺟﻬﻢ‪ :‬ﻳﻜﻲ ﺑﺎ آﺴﺎﻧﻲ آﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ‬
‫ﺁﻣﺪﻩاﻧﺪ هﺮ ﭼﻬﺎر ﻧﻮع ارﺗﺒﺎط اﻧﺴﺎن را در ﺑﺎﺑﺶﺁراء و‬ ‫آﻨﻨﺪﮔﺎن ﺟﻨﺲ هﺴﺘﻨﺪ و دﻳﮕﺮي ﺑﺎ رﻗﺒﺎﻳﻲ آﻪ هﻤﻴﻦ‬
‫ﻧﻈﺮاﺗﻲ اﻇﻬﺎر آﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﭼﻬﺎرﺗﺎارﺗﺒﺎط‪ ،‬هﻢ‬ ‫ﺟﻨﺲ را ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲآﻨﻨﺪ؛ ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎل و آﻨﺶ‬
‫درﺑﺎب ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺶ و هﻢ درﺑﺎب ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪﺑﻮدﻧﺶ ‪،‬‬ ‫ﻼ ﺁزادﻧﻪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫و واآﻨﺶ آﺎﻣ ً‬
‫هﻢ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻧﻈﺮي و هﻢ اﺣﻜﺎم ﻋﻤﻠﻲ ﺻﺎدر ﺑﻜﻨﻨﺪ ‪ .‬ﺧﻮب‬ ‫ﻋﺮﺿﻪآﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎ آﻨﻨﺪﮔﺎن و رﻗﺒﺎ در واﻗﻊ ﺳﻪ‬
‫ﻼ در ﻣﻴﺎن ﻣﺎ هﻢ ﺗﻔﻜﺮ ﺳﻨﺘﻲ دﻳﻨﻲ ﻣﺎ در واﻗﻊ‬ ‫ﻣﺜ ً‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪ اﺻﻠﻲ ﻳﻚ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري ﺁزاد اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ هﻢ در‬
‫اﻋﺘﻘﺎدش ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ اﺳﻼم ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﻴﻢ‬ ‫واﻗﻊ ﻳﻚ وﻳﮋﮔﻲ اﻳﻦ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻟﺤﺎظ ﺷﻤﺎ‬
‫هﺮ ﭼﻬﺎر ﻗﺴﻢ ارﺗﺒﺎط‪ .‬ﺣﺎﻻ وﻗﺘﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫ﻼ از اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻌﺪًا ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻜﻨﻴﺪ آﻪ آﺴﻲ آﻪ ﻣﺜ ً‬
‫ﺳﻜﻮﻻرﻳﺰﻩ آﺮدن زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬دﻳﻦ زداﻳﻲ آﺮدن زﻧﺪﮔﻲ‪،‬‬ ‫ﻣﺎرآﺴﻴﺴﺘﻲ ﻃﺮﻓﺪاري ﻣﻲآﻨﺪ)در ﻣﻘﺎم ﻧﻈﺮ ﻳﺎ ﻣﻘﺎم‬
‫ﻗﺪاﺳﺖ ﭘﻴﺮاﻳﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻻ هﺮ ﺗﻌﺒﻴﺮي آﻪ ﻣﻲﺧﻮاهﻴﺪ‬ ‫ﻋﻤﻞ( او ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮي آﻪ اﻻن ﻣﺎ ﻣﺤﻞ ﺑﺤﺜﻤﺎن اﺳﺖ‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮري آﻪ ﻋﺮض آﺮدم ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ اﺳﺖ و ﭼﻮن ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ‬ ‫ﺑﻜﺎر ﺑﺒﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ اﻳﻨﺴﺖ آﻪ آﺴﻲ ﺑﮕﻮﻳﺪ آﻪ ﻳﺎ‬
‫اﺳﺖ ﻃﺒﻌًﺎ در ﺁن ﺗﺪّرج وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻨﺠﻮر ﻧﻴﺴﺖ آﻪ‬ ‫ﻳﻜﺴﺮﻩ در زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺎرغ ﺑﺸﻮﻳﻢ از دﻳﻦ ﻳﺎ اﮔﺮ‬
‫ﻳﻚ روز ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺷﺪ آﻪ از اﻣﺮوز و از اﻳﻦ‬ ‫ﻳﻜﺴﺮﻩ از دﻳﻦ ﻓﺎرغ ﻧﻤﻲﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻻاﻗﻞ دﻳﻦ را ﻣﻨﺤﺼﺮ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ و ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺎ زﻧﺪﮔﻲ را ﺳﻜﻮﻻر آﻨﻴﻢ‪ .‬ﺁهﺴﺘﻪ‬ ‫آﻨﻴﻢ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺧﺪا و ﺑﺎ ﺧﻮدش)هﻤﻴﻦ دوﺗﺎ(‪.‬‬
‫ﺁهﺴﺘﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺳﻜﻮﻻرﻳﺰﻩ ﺷﺪ‪ .‬در ﺗﻔﻜﺮ اﻧﺴﺎن ﻣﺪرن‬ ‫وﻟﻲ در ﺑﺎب ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﻧﺴﺎن ﺑﺎ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ و‬
‫اﻳﻦآﻪ ﺳﻜﻮﻻرﻳﺰﻩ ﺷﺪن ﻣﻌﻠﻮل ﭼﻪ ﻋﻠﺘﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺁن‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬در ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺎ دﻳﻦ را ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﺪهﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻮاهﻢ ﭘﺮداﺧﺖ وﻟﻲ ﻧﻪ اﻣﺮوز؛ آﻪ ﭼﻪ ﻋﻠﻠﻲ روي هﻢ‬ ‫اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﻢ آﻞ‬
‫رﻓﺘﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ هﻢ دادﻩاﻧﺪ و زﻧﺪﮔﻲ را ﺳﻜﻮﻻر‬ ‫ﺻﺤﻨﻪهﺎ و ﺳﺎﺣﺖ هﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ و ﻳﺎ ﺻﺤﻨﻪ و‬
‫آﺮدﻩاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺁﻳﺪ هﻢ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻈﺮي در اﻳﻦ‬ ‫ﺳﺎﺣﺖ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم را‪ ،‬ﺁﻧﺠﺎﻳﻲ آﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط‬
‫داﺳﺘﺎن دﺧﻴﻞ ﺑﻮدﻩاﻧﺪ و هﻢ ﻣﺸﻜﻼت ﻋﻤﻠﻲ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ‬ ‫ﺧﻮدم ﺑﺎ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ و ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬دﻳﻦ را از‬
‫ﻣﻄﻠﺐ آﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻳﻜﺴﺮﻩ ﺑﺨﻮاهﺪ دﻳﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻏﺮب‬ ‫اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪهﺎ ﺑﻴﺮون ﺑﻜﺸﻢ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻦ‬
‫هﻢ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻈﺮي ﻻﻳﻨﺤﻞ ﭘﺪﻳﺪ ﺁورد و هﻢ ﻳﻚ‬ ‫ﻳﻚ ﺗﻔﻜﺮ ﺳﻜﻮﻻر دارم‪.‬‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺸﻜﻼت ﻋﻤﻠﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ رﻓﻌﻲ آﻪ ﺁهﺴﺘﻪ ﺁهﺴﺘﻪ‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻨﺠﺎ دو ﻧﻜﺘﻪ را ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺨﻨﺎﻧﻢ دﻗﻴﻖ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻏﺮﺑﻲ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻤﺖ ﺳﻮق داد آﻪ ﺧﻮب اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻋﺮض آﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻢ‪ :‬ﻧﻜﺘﻪ اول اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮد ﺗﻌﺒﻴﺮ‬
‫ﻣﺎ دﺳﺖ ﺑﺮدارﻳﻢ از ﺁن ﭘﺮﻣﺪﻋﺎﻳﻲ دﻳﻨﻲ ﺧﻮدﻣﺎن؛از ﺁن‬ ‫ﺳﻜﻮﻻر هﻢ ﻣﺸﺘﺮك ﻟﻔﻈﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻓﺮاوان ﺧﻮاﺳﺘﻦ دﻳﻨﻲ ﺧﻮدﻣﺎن؛ از ﺁن ﭘﺮﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﺑﻮدن‬ ‫ﻳﻚ ﻟﻐﺖ هﺴﺖ ﺑﺎ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻌﺪد‪ .‬اﻻن ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎ از‬
‫در ﻗﻠﻤﺮو دﻳﻦ و ارﺗﺒﺎط دﻳﻦ ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ و زﻧﺪﮔﻲ‬ ‫اﻳﻦ ﻟﻐﺖ ﻣﺤﻞ ﺑﺤﺚ ﻣﺎ ﺑﻮد و ﻣﻦ هﻢ ﺁن ﻣﻌﻨﺎ را اﻳﻀﺎح‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ .‬ﺧﻮب‪ ،‬اﻳﻨﻬﻢ ﺑﺎزهﻢ ﻳﻚ ﺧﺼﻠﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﺮدم وﮔﺮﻧﻪ ﻣﻌﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮي هﻢ ﺑﺮاي ﺳﻜﻮﻻر و ﻳﺎ در‬
‫ﺣﺎﻻ ﺧﻮد اﻳﻦ ﺳﻜﻮﻻر ﺷﺪن زﻧﺪﮔﻲ ﺁﻳﺎ روي هﻢ رﻓﺘﻪ‬ ‫زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ "ﺳﻜﻴﻮﻻر" هﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻜﺘﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد را ﺑﻪ ﺁن اﻏﺮاض و ﻏﺎﻳﺎﺗﻲ آﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫دوم اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻲﺧﻮاهﻢ ﻋﺮض ﺑﻜﻨﻢ آﻪ ﺳﻜﻮﻻر ﺑﻮدن ﺑﻪ‬
‫ﺁن زﻧﺪﮔﻲ را ﺳﻜﻮﻻر آﺮد رﺳﺎﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ اﻳﻦ هﻢ‬ ‫هﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ آﻪ اﻻن ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﻟﺰوﻣًﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺑﻲ‬
‫داﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮي اﺳﺖ آﻪ هﻢ در ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﻴﺰم اﻳﻦ‬ ‫ﺗﺪﻳﻦ ﺑﻮدن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻻﻣﺬهﺒﻲ‪ ،‬ﻻدﻳﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺖ و هﻢدر ﺗﺮادﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺰم‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫ﻣﺘﺼﻮر اﺳﺖ آﺴﻲ ﻣﺘﺪﻳﻦ هﻢ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‬
‫هﻢ در ﭘﺴﺎ ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ و هﻢ در ﺳﻨﺖ ﮔﺮاﻳﻲ‪ .‬و ﺁﻳﺎ‬ ‫ﻼ ﻣﺘﺼﻮر‬ ‫ﺳﻜﻮﻻر هﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﻲآﻨﻴﺪ؟ اﻳﻦ آﺎﻣ ً‬
‫اﻣﺮوزﻩ هﻤﭽﻨﺎن ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻜﻮﻻرﻳﺴﻢ رو ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﻣﻲرود‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺘﺼﻮر اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﻦ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﻳﺎ اﻻن ﺁهﺴﺘﻪ ﺁهﺴﺘﻪ ﺳﻜﻮﻻر ﻳﺴﺘﻬﺎ ﻋﻨﺎن را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻩ‬ ‫ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﻳﺎ ﻻاﻗﻞ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ اﻳﻦ ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻦ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫و ﻧﻮﻋﻲ ﻋﺪول از ﺁن ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﻐﻠﻆ ﺳﻜﻮﻻرﻳﺴﻢ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬هﻴﭻ ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﺗﻠﻘﻲهﺎﻳﻲ از دﻳﻦ وﺟﻮد‬
‫اﻳﻨﻬﻢ داﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮي اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ هﻢ ﺧﻮاهﻢ‬ ‫دارد آﻪ ﻃﺒﻖ ﺁن ﺗﻠﻘﻲهﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮان هﻢ ﻣﺘﺪﻳﻦ ﺑﻮد و هﻢ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ وﻟﻲ ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل اﻳﻦ را ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ آﻪ اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺳﻜﻮﻻر و اﻳﻦ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ هﻤﻪ ﺗﻠﻘﻲهﺎﻳﻲ آﻪ از‬
‫ﻣﺘﺠﺪد اﻧﺴﺎن ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺳﻜﻮﻻرﻳﺰم اﺳﺖ اﻳﻨﻬﻢ ﻳﻚ ﺧﺼﻠﺖ‬ ‫دﻳﻦ وﺟﻮد دارد هﻤﻴﻦﮔﻮﻧﻪاﻧﺪ و هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺠﺎز‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ ﺣﻔﻆ ﺗﺪﻳﻦ را ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﺳﻜﻮﻻر ﺑﻮدن‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺧﺼﻠﺖ دﻳﮕﺮ آﻪ در اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد اﺳﺖ ﺧﺼﻠﺖ‬ ‫ﺧﺐ وﻳﮋﮔﻲ ﺷﺸﻤﻲ آﻪ ﻣﻦ داﺷﺘﻢ ﻋﺮض ﻣﻲآﺮدم از‬
‫اﻧﺴﺎن ﮔﺮاﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬اوﻣﺎﻧﻴﺴﻢ ﻳﺎ اﻧﺴﺎن ﮔﺮاﻳﻲ هﻢ ﺗﻌﺒﻴﺮي‬ ‫اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد رو ﺑﻪ‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎ دارد و ﺁن ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ آﻪ ﻣﻮرد‬ ‫ﺳﻜﻮﻻرﻳﺴﻢ ﺁورد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ رو ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺎ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺎ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﻨﺪﻩ اﺳﺖ در اﻳﻨﺠﺎ و ﺑﺎ ﺁن ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺤﺜﻢ را ﭘﻴﺶ‬ ‫ﺻﺤﻨﻪهﺎ و ﺳﺎﺣﺖهﺎي زﻧﺪﮔﻲ را دﻳﻦ ﭘﻴﺮاﻳﻲ آﻨﻴﻢ و‬
‫ﻣﻲﺑﺮم اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ اوﻣﺎﻧﻴﺴﻢ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﻮل اﺳﺖ‬ ‫دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻬﺎﻳﺘﺶ‪ ،‬دﻳﻦ را اﺧﺘﺼﺎص ﺑﺪهﻴﻢ ﺑﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ‬
‫آﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي از اﻧﺤﺎء در ﺧﺪﻣﺖ اﻧﺴﺎن‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﻬﺎي ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﺎ ﺧﻮدﻣﺎن و ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﺎ‬
‫ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲﺑﻪ ﻧﺤﻮي از اﻧﺤﺎء ﺑﻪ ﺳﻮد اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺧﺪاي ﺧﻮدﻣﺎن‪ .‬اﻳﻦ دو ﻧﻮع ارﺗﺒﺎط را ﮔﺎهﻲ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎﻣﺎن ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬هﺮ ﻧﻮع ﺳﺎﻣﺎن دهﻲ ﻧﻈﺮي و هﺮﻧﻮي‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺷﺨﺼﻲ هﻢ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن هﺮ دو ﺟﻨﺒﻪ‬
‫ﺳﺎﻣﺎن دهﻲ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﺑﻪ ﺳﻮد اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺷﺨﺼﻲ دارﻧﺪ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ در واﻗﻊ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﻣﻨﺤﺼﺮ آﺮدن دﻳﻦ در ﺳﺎﺣﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺷﺨﺼﻲ و ﻳﺎ‬
‫از زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻴﺮون ﺑﺮدن دﻳﻦ‪ ،‬ﺧﺐ اﻳﻦ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ هﻢ‪،‬‬
‫اوﻣﺎﻧﻴﺴﻢ در واﻗﻊ ﺷﺄن ﺧﺪاﻳﻲ ﭘﻴﺪا آﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ‬ ‫ﻣﺨﺪوم ﻏﻴﺮاﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ و هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ در ﺧﺪﻣﺖ‬
‫ﻼ از‬ ‫اوﺻﺎف اﺧﻼﻗﻲ ﺷﺄن ﺧﺪاﻳﻲ ﭘﻴﺪا آﺮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺜ ً‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺤﺎظ اﺧﻼﻗﻲ ﻣﮕﺮ هﻤﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﺗﻔﻜﺮ ﺳﻨﺘﻲ در ﺧﺪﻣﺖ‬ ‫ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﻲآﻨﻴﺪ؟ ﺷﺎﻳﺪ اﮔﺮ ﻣﻦ ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ راﻧﻤﻲﮔﻔﺘﻢ ﺷﻤﺎ‬
‫ﺧﺪا ﻣﻲﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ هﻤﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺧﺪﻣﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﺪ آﻪ ﺧﺐ اﻳﻦ در ﺗﻔﻜﺮﺳﻨﺘﻲ هﻢ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬در‬
‫در ﺗﻔﻜﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﻣﮕﺮ ﻧﺒﺎﻳﺪ هﻤﻪ رﺿﺎي ﺧﺪا را ﺟﻠﺐ‬ ‫ﺗﻔﻜﺮ اﻧﺴﺎن ﺳﻨﺘﻲ هﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ آﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ در‬
‫ﻣﻲآﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ رﺿﺎي ﭼﻪ ﭼﻴﺰي را‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و اﻳﻦ ﭼﻴﺰي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ اﻧﺴﺎن‬
‫ﺟﻠﺐ ﻣﻲآﺮد؟ رﺿﺎي اﻧﺴﺎن را‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﻣﺘﺠﺪّد ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد اﻧﺴﺎن ﮔﺮاﻳﻲ‪ .‬اﻳﻨﻬﻢ ﻳﻚ ﺧﺼﻠﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺐ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ درﺗﻔﻜﺮﺳﻨﺘﻲ هﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ آﻪ »ﺳﺨﺮ‬
‫ﺧﺼﻠﺖ ﺑﻌﺪي آﻪ در اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد ﻇﻬﻮر آﺮد ﻳﻚ‬ ‫ﻟﻜﻢ ﻣﺎﻓﻲ اﻻرض و ﺳﻤﺎء«‪ .‬ﻏﻴﺮ از اﻳﻦاﺳﺖ آﻪ ﻣﺎ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎص از هﻤﺎن اﻧﺴﺎن ﮔﺮاﻳﻲ اﺳﺖ و ﺁن‬ ‫هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﻣﺴﺨﺮ ﺷﻤﺎ )اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ( آﺮدﻳﻢ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا هﻢ ﻣﻲﺷﺪ اﻧﺴﺎن ﮔﺮا ﺑﻮد و‬ ‫ﭼﺮا ﺷﻤﺎ اﻳﻦ را ﺧﺼﻴﺼﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد ﺑﻪ ﺣﺴﺎب‬
‫ﺟﻤﻊﮔﺮا و هﻢ ﻣﻲﺷﺪ اﻧﺴﺎن ﮔﺮا ﺑﻮد و ﻓﺮد ﮔﺮا‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺁورﻳﺪ؟ اﻳﻦ را ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ آﺮد آﻪ اوﻣﺎﻧﻴﺴﻤِﺎﻧﺴﺎن‬
‫ﺧﺼﻴﺼﻪاﻧﺴﺎنﻣﺘﺠﺪدﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲاوﺳﺖﻧﻪﺟﻤﻊﮔﺮاﻳﻲ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﺠﺪد اﺳﺖ ﻓﻘﻂ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲهﻢﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ )‪ (individualism‬ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن وﻟﻲ اﻧﺴﺎن ﺑﺮاي ﭼﻴﺰ‬
‫ﺑﺎ اﻧﺴﺎن ﮔﺮاﻳﻲ و هﻢ ‪ Collectivism‬و ﺟﻤﻊﮔﺮاﻳﻲ‬ ‫دﻳﮕﺮي ﻧﻪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻜﻨﻴﺪ‪،‬اﻳﻦ ﺧﻴﻠﻲ اهﻤﻴﺖ دارد‪ .‬در واﻗﻊ‬
‫ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ ﺑﺎ اﻧﺴﺎن ﮔﺮاﻳﻲ‪ .‬وﻟﻲ ﺁن ﺧﺼﻠﺘﻲ آﻪ در‬ ‫اﻧﺴﺎن ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺨﺪوم ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮﺟﻮدات زﻳﺮدﺳﺖ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﻏﺮﺑﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ اوﺳﺖ و‬ ‫ﺧﻮدش ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺪوم آﻞ ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ‬
‫ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ اﻳﻨﺴﺖ آﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ در‬ ‫ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮﺟﻮدات زﻳﺮ دﺳﺖ او)اﻧﺴﺎن(‪ ،‬ﻣﺜﻞ‬
‫ﺧﺪﻣﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ در ﺧﺪﻣﺖ ﻓﺮد‬ ‫ﮔﻴﺎهﺎن‪ ،‬ﺟﺎﻧﻮران و ﺟﻤﺎدات ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ در ﺧﺪﻣﺖ اﻧﺴﺎن‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺑﻮدﻧﺪ آﻞ ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ درﺧﺪﻣﺖ اﻧﺴﺎن ﻣﻲﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ واﺣ ِﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻖ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬واﺣ ِﺪ‬ ‫اﻳﻦ ﻋﻨﺎﻳﺖ اوﻣﺎﻧﻴﺴﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اوﻣﺎﻧﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮي آﻪ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻖ ﻓﺮد اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕﺮي ﺑﮕﻮﻳﻢ‬ ‫ﻣﻦ در ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻔﺼﻞ ﮔﻔﺘﻢ ﻓﻘﻂ ﺑﻌﺪ ﻋﻤﻠﻲ ﻧﺪارد‪،‬‬
‫ﺁن اﺗ ِﻢ ﻧﺸﻜﻨﻲ آﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻖ اﺳﺖ ﺁن اﺗﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﺑﻌﺪ ﻧﻈﺮي هﻢ دارد ﺧﻴﻠﻲ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮاي دوﺳﺘﺎن ﺟﺎﻟﺐ‬
‫آﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ داراي ﺣﻖ ‪ ، x‬داراي ﺣﻖ ‪ y‬و‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻈﺮي ﻣﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫داراي ﺣﻖ ‪ Z‬هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ اﻓﺮادﻧﺪ آﻪ داراي ﺣﻘﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﻞ هﺴﺘﻲ هﻢ در ﺧﺪﻣﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻣﻮر ﻋﻤﻠﻲ‬
‫اﮔﺮ هﻢ ﺟﺎﻳﻲ ﺣﻖ را ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲدهﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻪ‬ ‫را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺼﻮﻳﺮ آﺮد آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در‬
‫دﻟﻴﻞ اﻳﻨﺴﺖ آﻪ اﻳﻦ ﺣﻖ را ﺑﺮاي آﺴﻲ ﻗﺎﺋﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻳﻚ‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ اﻣﻮر ﻧﻈﺮي را‪.‬‬
‫ﻳﻚ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺎﺋﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﺷﺪﻩ ﺁﻧﺮا ﺣﻖ‬ ‫وﻟﻲ ﺁن را هﻢ اﻧﺸﺎءاﻟﻠّﻪ روﺷﻦ ﺧﻮاهﻢ آﺮد و ﺧﻮاهﻢ‬
‫ﻻ و ﺑﺎ ﻟﺬات‬‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﻢ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ ﺣﻘﻲ از ﺟﺎﻣﻌﻪ او ً‬ ‫ﮔﻔﺖ آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل از اﻳﻦ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬هﻤﻪ ﺣﻘﻮق‪ ،‬ﺣﻘﻮق اﻓﺮادﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﻪ اوﻣﺎﻧﻴﺴﻢ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪.‬اوﻣﺎﻧﻴﺴﻢ ﻳﻌﻨﻲ در‬
‫ﻳﻚ ﻓﺮد‪ ،‬ﺣﻘﻮﻗﻲ دارم‪ ،‬ﺷﻤﺎ هﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻓﺮد‪،‬‬ ‫واﻗﻊ ﺧﺪاﻳﮕﺎن ﺑﻮدن اﻧﺴﺎن‪ ،‬اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺴﺎن ﻳﻚ ﺷﺄن ﺧﺪاﻳﻲ‬
‫ﺣﻘﻮﻗﻲ دارﻳﺪ ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﺳﻮم هﻢ هﻤﻴﻨﻄﻮر‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺪا ﻣﻲآﻨﺪ ﻣﻨﺘﻬﺎ اﻳﻦ ﺷﺄن ﺧﺪاﻳﻲ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬
‫اﻳﻦ ﺣﻘﻮق ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻨﺶ اﻟﺒﺘﻪ ﺣﻖ ﺁزادي اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ هﺮ‬ ‫ﻣﺎﺑﻌﺪاﻟﻄﺒﻴﻌﻲ ﺷﺄن ﺧﺪاﻳﻲ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ آﻪ اﻧﺴﺎن‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺁزاد اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﭼﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺁزاد ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ‬ ‫هﻤﺎن وﻳﮋﮔﻴﻬﺎﻳﻲ را ﭘﻴﺪا ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ در ﺗﻔﻜﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮي دﻳﻨﻲ اﺳﺖ و ﭼﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ اﻧﺴﺎن ﺁزاد ﺑﻪ‬ ‫ﻼ در ﺗﻔﻜﺮ ﺳﻨﺘﻲ ﺧﺪا را‬ ‫ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ دادﻩ ﻣﻲﺷﺪ‪ :‬ﻣﺜ ً‬
‫دﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮي ﻏﻴﺮدﻳﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ‬ ‫واﺟﺐاﻟﻮﺟﻮب ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪا را ﻋﻠﺖاﻟﻌﻠﻞ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻓﺮﻗﻲ در اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﺪارد آﻪ اﻧﺴﺎن ﺁزاد اﺳﺖ و آﺴﻲ‬ ‫‪ ،‬ﺧﺪا را ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ ذات ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺧﺪا را ﺧﺎﻟﻖ ﻣﺎ‬
‫ﺣﻖ ﻧﺪارد آﻪ اﻳﻦ ﺁزادي را ﻣﻀﻴّﻖ ﺑﻜﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻮاء ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎهﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬
‫در ﭘﺮﺗﻮ اﻳﻦ ﺁزادﻳﺴﺖ آﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻘﻮق اﺣﻘﺎق ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫ﻣﺎﺑﻌﺪاﻟﻄﺒﻴﻌﻲ ﺧﺪاﻳﻲ ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺧﺪاﻳﻲ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ هﻢ هﺴﺖ آﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﭼﻮن ﺧﺪا دو دﺳﺘﻪ اوﺻﺎف در ﺗﻔﻜﺮ ﺳﻨﺘﻲ دارد‪ :‬ﻳﻚ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮد ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﻓﺮد اﺳﺖ و ﺑﻌﺪًا ﻋﺮض‬ ‫دﺳﺘﻪ اوﺻﺎف ﻣﺎﺑﻌﺪاﻟﻄﺒﻴﻌﻲِ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻜﺎل دارد و ﻳﻚ‬
‫آﺮدم ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻨﺶ ﺣﻖ ﺁزادي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دﺳﺘﻪ اوﺻﺎف اﺧﻼﻗﻲ دارد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ اﻧﺴﺎن در‬
‫آﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺮادري ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي "از ﻳﻚ ﭘﺪر و ﻣﺎدر‬ ‫"ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﺣﻘﻮق‪ ،‬ﺣﻖ ﺁزادي اﺳﺖ" ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ‬
‫ﺑﺪﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪن" ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﺴﺖ آﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺁزادي اﺳﺖ آﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻘﻮق ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﻳﺎ اﮔﺮ ﻣﻦ اﻳﻨﺠﻮر ﮔﻔﺘﻢ آﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ آﺴﻲ ﮔﻔﺘﻢ آﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺗﺤﺼﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺁزادي ﻣﻀﻴّﻖ ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺰاﻧﻲ آﻪ‬
‫ﻋﺎﺷﻖ ﺗﻮام‪ .‬ﺧﻮب‪ ،‬ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪﻳﺪ آﻪ‬ ‫ﺁزادي ﻣﻀﻴّﻖ ﺷﻮد ﻓﻘﻂ ﺧﻮد ﺁزادي ﻣﻀﻴﻖ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ؛‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ دﻳﮕﺮي هﻢ ﮔﻔﺘﻢ آﻪ ﻣﻦ ﻋﺎﺷﻖ ﺗﻮام‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪﻳﺪ‬ ‫اﻣﻜﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردن ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻘﻮق هﻢ آﻤﺘﺮ و آﻤﺘﺮ و‬
‫آﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﻣﻲ هﻢ ﮔﻔﺘﻢ آﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﺗﻮام‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪﻳﺪ آﻪ‬ ‫آﻤﺘﺮ ﺷﺪﻩاﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﻳﻜﺎن ﻳﻜﺎن اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي روي زﻣﻴﻦ اﻇﻬﺎر ﻋﺸﻖ‬ ‫ﺧﻮب‪ ،‬ﺣﻖ ﺁزادي‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ وﻗﺘﻲ ﺑﻨﺎﺑﺮ‬
‫آﺮدﻩام‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ دﻳﮕﺮ در اﻳﻨﺠﺎ ﻋﺸﻖ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ ﺁن ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ‬ ‫اﻳﻦ ﺷﺪ آﻪ ﻣﻦ ﺁزاد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩام‪ ،‬ﺁزاد ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩام ﻳﺎ‬
‫آﻪ اول از ﻋﺸﻖ در ذهﻦ ﻣﺘﺒﺎدر ﻣﻲﺷﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫ﺁزاد ﺑﺪﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪﻩام‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺁزادي ﺧﻮدم اﻋﻤﺎل ﺑﺸﻮد‪.‬‬
‫هﺮ ﭼﻘﺪر اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم داﻣﻨﻪ و ﺷﻤﻮل و ﮔﺴﺘﺮة اﻃﻼق و‬ ‫وﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺁزادي ﻳﻚ دﻳﻮار دارد و ﺁن دﻳﻮار‪،‬‬
‫ﺑﻜﺎرﺑﺮدﻧﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺸﻮد ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺒﻬﻢ ﺷﺪن و ﺑﻌﺪ از‬ ‫ﺁزادي ﺗﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺁزادي ﻣﻦ ﺗﺎ آﺠﺎ ﮔﺴﺘﺮش دارد؟‬
‫ﻣﺒﻬﻢ ﺷﺪن‪ ،‬ﻻﻏﺮ ﺷﺪن ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم وﻗﺘﻲ‬ ‫ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺁزادي ﺗﻮ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬ﺁزادي ﻣﺎ دوﺗﺎ‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺒﻬﻢ ﺷﺪ ﺧﻴﻠﻲ ﻻﻏﺮ ﻣﻲﺷﻮد و وﻗﺘﻲ آﻤﺎل اﺑﻬﺎم‬ ‫آﺠﺎ ﮔﺴﺘﺮش دارد؟ ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺁزادي ﺷﺨﺺ ﺳﻮم‬
‫را ﭘﻴﺪا آﺮد آﻤﺎل ﻻﻏﺮي را ﭘﻴﺪا ﻣﻲآﻨﺪ و دﻳﮕﺮ از‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﻲرود‪.‬‬ ‫ﺁزادي هﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ دﻳﻮار دارد و ﺁﻧﻬﻢ ﺁزادي‬
‫اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺁن ﺗﻮﺟﻪ آﺮد ﻣﻦ اﻻن‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﺧﺐ ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﺑﻨﺎﺑﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ‬
‫ادﻋﺎ ﻣﻲآﻨﻢ آﻪ ﻣﻦدر دوران ﺗﺤﺼﻴﻠﻢ ﺷﺎﮔﺮد ﻓﻼن ﺁﻗﺎ ﻳﺎ‬ ‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل آﻪ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺁزادي ﺧﻮدﻣﺎن ﺣﻔﻆ ﺑﺸﻮد‬
‫ﻓﻼن ﺧﺎﻧﻢ ﺑﻮدﻩام‪ .‬ﺧﺐ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻧﺪارد‪ .‬اﻣّﺎ اﮔﺮ ﺑﻌﺪ دﻳﺪﻳﺪ‬ ‫ﺁزادي هﻤﻪ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﭘﺎرادوآﺴﻴﻜﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻪ ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﺷﺎﮔﺮد ﺑﻬﻤﺎﻧﻲ هﻢ ﺑﻮدﻩام و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ دارﻳﺪ آﻪ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻔﺎهﻴﻢ هﺴﺘﻨﺪ آﻪ اﮔﺮ ﻗﺮار‬
‫ﺷﺎﮔﺮد هﻤﻪ ﺑﻮدﻩام‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺎﮔﺮدي از ﻣﻴﺎن‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﭘﻴﺪا ﺑﻜﻨﻨﺪ ﺧﻮدﺷﺎن از ﻣﻴﺎن ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻲرود‪ .‬ﺷﺎﮔﺮدي ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ داﺷﺖ آﻪ ﻓﻘﻂ در ﻳﻚ‬ ‫اﻣّﺎ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﻳﻨﺠﻮري ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﻳﻢ‬
‫اﻃﻼق ﺧﺎص ﺁن ﻣﻌﻨﺎ را ﻣﻲداﺷﺖ وﻗﺘﻲ آﻪ ﻣﻦ ﻗﺮار‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم دﻳﺪن‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم دﻳﺪن هﺮ ﭼﻘﺪر ﮔﺴﺘﺮش ﭘﻴﺪا آﻨﺪ از‬
‫ﺷﺪ ﺷﺎﮔﺮد هﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﻢ ﺁﻧﻮﻗﺖ دﻳﮕﺮ ﺷﺎﮔﺮد هﻴﭻ آﺲ‬ ‫ﻣﻴﺎن ﻧﻤﻲرود ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻣﻦ ﺗﻮ را ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ‪،‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ آﻪ از ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺎﮔﺮدي اﻃﻼق ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻌﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺷﺨﺺ ﺑﻐﻞ دﺳﺘﻲ ﺷﻤﺎ را هﻢ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ‪،‬ﺑﻌﺪي‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻢ‪.‬‬ ‫را هﻢ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪي را ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ‪ ،‬هﻤﻪ ﺷﺶ ﻣﻴﻠﻴﺎرد‬
‫ﺁزادي هﻢ هﻤﻴﻨﻄﻮر‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﺨﻮاهﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ آﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﻧﺴﺎن روي زﻣﻴﻦ را ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺘﻢ ﺳﻨﮕﻬﺎ را هﻢ‬
‫ﺁزادم‪ ،‬اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺁزاد ﺑﺎﺷﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﺁﺑﻬﺎ‪ ،‬درﺧﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻞهﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﭘﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬زﻳﺮ و زﺑﺮ‬
‫ﻣﻄﻠﻘﺘﺮﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎي ﺁزادي‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ‬ ‫و ‪ ...‬را هﻢ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ‪ ،‬هﻴﭻ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲﺁﻳﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ در‬
‫هﻢ ﻗﻮل دادﻳﺪ آﻪ ﺗﻮ هﻢ ﺻﺪدرﺻﺪ ﺁزاد ﺑﺎش و ﻧﻴﺰ ﺷﻤﺎ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم دﻳﺪن وﻗﺘﻲ ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﺑﻜﻨﺪ‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ دو ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ هﻢ ﻗﻮل دادﻳﺪ آﻪ ﺻﺪدرﺻﺪ ﺁزاد‬ ‫ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻦ ﺧﻮد ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻤﺎم ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺁزادي ﻣﻔﻬﻮﻣﺶ را از دﺳﺖ دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﻳﻨﺠﻮر ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻔﺎهﻴﻢ‬
‫ﭼﻮن اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻳﺪ ﺗﻮ ﺻﺪدرﺻﺪ ﺁزادي؛ ﻳﻌﻨﻲ هﺮ‬ ‫اﻳﻨﺠﻮرﻧﺪ آﻪ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﻔﻬﻮم را ﺧﻮاﺳﺘﻴﺪ ﻣﻮﺳّﻊ ﺑﻜﻨﻴﺪ‬
‫ﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاهﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻲ ﺑﻜﻨﻲ‪.‬ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﺑﻨﺎ‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﺷﺪ‬ ‫ﺧﻮد ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫آﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮ هﻢ ﮔﻔﺘﻴﺪ ﺗﻮ ﺁزادي ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺳﻮم‬ ‫اﮔﺮ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ آﻪ ﻓﺮض آﻨﻴﺪ آﻪ اﻳﻦ ﺁﻗﺎ ﺑﺮادر ﻣﻦ‬
‫و ﭼﻬﺎرم هﻢ ﮔﻔﺘﻴﺪ ﺁزادي‪ ،‬هﺮ ﭼﻘﺪر ﺗﻌﺪاد اﺷﺨﺎﺻﻲ آﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮب‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﺪ آﻪ ﻣﻦ و اﻳﻦ ﺁﻗﺎ از ﻳﻚ ﭘﺪر‬
‫ﻣﺎ اﻃﻼق ﺁزاد ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ‬ ‫و ﻣﺎدر ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪﻩاﻳﻢ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺸﻜﻠﻲ‬
‫ﺁزادي ﻣﻦ از ﺁن اﻃﻼق ﺧﻮدش‪ ،‬از ﺁن ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺑﻮدن‬ ‫ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻢ ﺁن ﺁﻗﺎ هﻢ ﺑﺮادر ﻣﻦ اﺳﺖ ﺑﺎز هﻢ‬
‫ﺧﻮدش‪ ،‬از ﺁن ﺑﻲ آﺮاﻧﮕﻲ ﺧﻮدش ﺑﺎﻳﺪ دﺳﺖ ﺑﺮدارد‪.‬‬ ‫ﻇﺎهﺮًا اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﺁن ﺁﻗﺎي دﻳﮕﺮ هﻢ ﺑﺮادر ﻣﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﭼﻪ ﺑﻜﻨﻴﻢ؟ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد ﭼﻪ‬ ‫ﺑﺎز هﻢ اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﺪارد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ اﻳﻦ »ﺑﺮادر ﻣﻦ اﺳﺖ و‬
‫ﻻ هﻤﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را‬ ‫راﻩ ﺣﻠﻲ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ او ً‬ ‫ﺑﺮادر ﻣﻦ اﺳﺖ« از ﻳﻚ ﺣﺪي رﻓﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ وﻗﺘﻲ ﺑﺪﻧﻴﺎ ﻣﻲﺁﻳﻨﺪ ﺁزادﻧﺪ ﺛﺎﻧﻴًﺎ ﺁزادي از ﺁن‬ ‫ﺑﺮادري ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ را از دﺳﺖ ﻣﻲدهﺪ و ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ﭼﻴﺰهﺎﻳﺴﺖ آﻪ وﻗﺘﻲ هﻤﻪ ﺑﺨﻮاهﻨﺪ ﺁزاد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺁزادي‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺪﻻل ﮔﺮاﻳﻲ ﻣﻲداﻧﻴﺪ دﻗﻴﻘًﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲآﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻃﺒﻌًﺎ ﺁﻣﺪﻧﺪ و اﻳﻦ راﻩ را‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻦ هﻴﭻ ﺟﺎ ﺳﺨﻨﻲ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﭼﻮن آﺴﻲ ﺁن ﺳﺨﻦ‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻧﺪ آﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺁزادﻳﻢ ﺗﺎ وﻗﺘﻲ آﻪ ﺑﻪ ﺁزادي دﻳﮕﺮي‬
‫را ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﺪﻻلﮔﺮاﻳﻲ ﺗﺎم و ﺗﻤﺎم ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ اﻳﻨﺴﺘﻜﻪ‬ ‫ﻟﻄﻤﻪ ﻧﺰدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺣﺘّﻲ در ﻳﻚ ﺟﺎ ﻧﮕﻮﻳﻢ اﻟﻒ‪،‬ب اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ‪ x‬ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﺧﻮب‪ ،‬ﺣﺎﻻ از آﺠﺎ ﺑﻔﻬﻤﻴﻢ آﻪ ﻣﺎ آﻲ ﺑﻪ ﺁزادي آﺴﻲ‬
‫اﺳﺖ آﻪ اﻟﻒ‪ ،‬ب اﺳﺖ‪ .‬هﺮ ﺟﺎ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ آﻪ اﻟﻒ‪ ،‬ب‬ ‫ﻟﻄﻤﻪ زدﻩاﻳﻢ و آﻲ ﺑﻪ ﺁزادي دﻳﮕﺮي ﻟﻄﻤﻪ ﻧﺰدﻩاﻳﻢ؟ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﭼﻮن ‪ x‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ دﻳﮕﺮ ﻣﻦ اﺳﺘﺪﻻل‬ ‫ﺳﺆال اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد را ﺑﻪ ﻗﺮاردادﮔﺮاﻳﻲ آﺸﺎﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‬
‫ﮔﺮاﻧﻴﺴﺘﻢ‪.‬اﻳﻨﺠﺎ ﺗﺎﺑﻊ راﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪.‬‬ ‫ﻗﺮارداد ﻣﻲآﻨﻴﻢ آﻪ هﺮ آﺴﻲ ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﺁزاد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫اﺳﺘﺪﻻلﮔﺮاﻳﻲ در واﻗﻊ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻌﺒّﺪﮔﺮﻳﺰي‬ ‫اﻳﻦ ﻗﺮارداد ﻣﻮرد ﺗﺼﻮﻳﺐ هﻤﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‬
‫آﺎﻣﻞ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ آﻪ ﻣﺤﻞ ﺑﺤﺚ ﻣﻦ اﺳﺖ اﺳﺘﺪﻻل ﺑﺎ‬ ‫‪) Conventionalism‬ﻗﺮارداد ﮔﺮاﻳﻲ( ﺑﻮﺟﻮد‬
‫ﺗﻌﺒﺪ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ هﺮ وﻗﺖ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ اﻟﻒ‪،‬ب‬ ‫ﻣﻲﺁﻳﺪ‪ .‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻣﺎ در ﻋﻴﻦ اﻳﻨﻜﻪ هﻤﻪ ﺁزادﻳﻢ وﻟﻲ در‬
‫اﺳﺖ ﭼﻮن ‪ x‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ‬ ‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺁزادي هﻴﭻ آﺲ هﻢ ﻣﻀﻴﻖ ﻧﺸﺪﻩ‪ .‬ﺁزادي هﻴﭻ‬
‫‪ x‬ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺒّﺪ دارم ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺬﻳﺮش ﺑﻲﭼﻮن و ﭼﺮا‬ ‫آﺲ ﻣﻀﻴﻖ ﻧﺸﺪﻩ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻀﻴﻖ از ﻏﻴﺮﻃﺮﻳﻖ ﻗﺮارداد‬
‫دارم‪ .‬ﻣﻦ ﺷﺨﺺ ‪ x‬را ﻣﺜﻞ اﻳﻨﺴﺖ آﻪ ﭼﻮن و ﭼﺮا‬ ‫ﻻ ﭼﺎرﻩاي از ﻣﻀﻴﻖ آﺮدﻧﺶ ﻧﺒﻮدﻧﺪ وﻟﻲ‬ ‫ﻧﺸﺪﻩ و ا ّ‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲداﻧﻢ‪ .‬و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺨﺺ ‪ x‬را ﮔﻮﻳﻲ ﻓﻮق‬ ‫ﻣﻀﻴﻖ آﺮدن ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺮارداد ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲآﻨﻢ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﻬﻢ در واﻗﻊ ﻳﻚ وﻳﮋﮔﻲاﺳﺖ آﻪ از ﺁن ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﻪ‬
‫اﻣّﺎ اﮔﺮ ﻣﻦ هﻴﭻ ﺷﺨﺺ اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﻓﻮق ﺳﻮال ﺗﻠﻘﻲ‬ ‫ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪ .‬ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ در واﻗﻊ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻜﻨﻢ‪ ،‬در اﻳﻨﺼﻮرت ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻣﻦ‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ در اﺳﺘﺨﺪام ﻓﺮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ‬
‫اﺳﺘﺪﻻلﮔﺮا هﺴﺘﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮد ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ اﻟﺒﺘﻪ هﻤﺔ اﻳﻦ اﻓﺮادي آﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺧﻮب‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ هﻴﭻ ﺷﺨﺺ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺘﻌﺒّﺪ ﻧﺒﺎﺷﻢ و‬ ‫هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺮاي ﻳﻜﺎن ﻳﻜﺎﻧﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﺒﻖ ﻳﻚ ﻗﺮارداد‬
‫ﺑﻲﭼﻮن و ﭼﺮا ﺗﻠﻘﻲاش ﻧﻜﻨﻢ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻣﻲداﻧﻴﺪ اﮔﺮ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﺻﻮرت ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ژان ژاك راﺳﻮ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﻲ آﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻦ و ﺷﻤﺎ رخ دهﺪ ﭼﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺰاع و‬ ‫ﻣﺮزهﺎي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﻲ آﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻦ ﻣﺮزهﺎي‬
‫ﻓﻴﺼﻠﻪ ﭘﻴﺪا ﻣﻲآﻨﺪ؟ ﻣﺜﻼ" ﻓﺮض آﻨﻴﺪ ﺷﻤﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﺪ آﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﻢ و ﺷﻤﺎ هﻢ ﻣﺮزهﺎي ﻣﺮا ﺑﻪ‬
‫اﻟﻒ‪ ،‬ب اﺳﺖ و ﻣﻦ ﻗﺒﻮل ﻧﺪارم آﻪ اﻟﻒ‪ ،‬ب اﺳﺖ‪،‬‬ ‫رﺳﻤﻴﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﺪ‪ .‬ﺗﺎ وﻗﺘﻲ در درون اﻳﻦ ﻣﺮزهﺎي‬
‫ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﻟﻒ‪ ،‬ب‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪﻩ دارﻳﻢ ﺣﺮآﺖ و ﺳﻴﺮ ﻣﻲآﻨﻴﻢ دﻳﮕﺮ هﻴﭻ‬
‫اﺳﺖ ﭼﻮن ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﺘﻌﺒّﺪ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬دﻟﻴﻠﺖ را‬ ‫ﭼﻴﺰي ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ هﺮآﻴﺸﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺎور‪.‬‬ ‫هﺮ ﻋﻘﻴﺪﻩاي هﺮ ﺟﻨﺎح ﺳﻴﺎﺳﻲ ‪ ،‬هﺮ ﺷﻐﻠﻲ‪ ،‬هﺮ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﻴﺎورﻳﺪ‪ ،‬ﻓﺮض آﻨﻴﺪ‪،‬‬ ‫دوﺳﺘﻲ‪ ،‬هﺮ هﻤﺴﺮي‪ ،‬هﺮ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬هﺮ‬
‫اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ ﺑﻴﺎورﻳﺪ آﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﻄﻘﻲاش اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﻃﺮز ﻟﺒﺎﺳﻲو هﺮ ﺣﺰﺑﻲ را ﺑﺮاي ﺧﻮدم داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢو‬
‫آﻪ اﻟﻒ‪ ،‬ج اﺳﺖ و ج‪ ،‬ب اﺳﺖ ﭘﺲ اﻟﻒ‪ ،‬ب اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻜﻨﻢ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺎآﻢ ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬
‫ﺷﻤﺎ در واﻗﻊ وﻗﺘﻲ دﻳﺪﻳﺪ آﻪ ﻣﻦ‪ ،‬اﻟﻒ‪ ،‬ب اﺳﺖ را از‬ ‫ﺧﻮدم ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻲآﻨﻢ دو ﮔﺰارﻩ دﻳﮕﺮ را آﻨﺎر هﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻴﺪ‬ ‫اﻳﻨﺮا ﮔﺎهﻲ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮ‬
‫آﻪ اﻟﻒ‪ ،‬ج اﺳﺖ و ج‪ ،‬ب اﺳﺖ ﭘﺲ اﻟﻒ‪ ،‬ب اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪.‬ﻳﻌﻨﻲ هﻤﺔ ﻣﻘﺪراﺗﻢ دﺳﺖ ﺧﻮدم اﺳﺖ اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ‬
‫ﺧﻮب‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﭙﺬﻳﺮم وﻟﻲ ﺑﻪ ﺷﺮط اﻳﻨﻜﻪ ﺁﻧﺪو ﮔﺰارﻩ‬ ‫ﺁﻧﺠﺎﻳﻲ آﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻟﻄﻤﻪ وارد ﻧﻤﻲآﻨﻢ‪ .‬ﺷﻤﺎ هﻢ ﺗﺎ‬
‫را ﻗﺒﻮل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﻣﻦ ﻳﻜﻲ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻢ‬ ‫ﺁﻧﺠﺎﻳﻲ آﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻟﻄﻤﻪ وارد ﻧﻤﻲآﻨﻴﺪ داراي اﻳﻦ ﺣﻘﻮق‬
‫ﻼ اﻟﻒ‪ ،‬ج اﺳﺖ را ﻗﺒﻮل‬ ‫ﻳﺎ هﺮ دو را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﻣﺜ ً‬ ‫هﺴﺘﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻢ ﻳﻚ ﺧﺼﻠﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ‪ ،‬اﻟﻒ‪ ،‬ج اﺳﺖ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارم‪،‬‬ ‫ﺧﺼﻠﺖ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺧﺼﻠﺖ ﻋﻘﻞﮔﺮاﻳﻲ و ﻳﺎﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻪ ﻋﺠﻴﺐاﺳﺖ آﻪ اﻟﻒ‪ ،‬ج را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻻ اﻳﻦ ﺧﺼﻠﺖ را‬ ‫دﻗﻴﻘﺘﺮش اﺳﺘﺪﻻل ﮔﺮاﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮ ً‬
‫ﺧﻮب ﻣﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ آﻪ‪ :‬اﻟﻒ‪ ،‬د اﺳﺖ و "د"‬ ‫ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺑﻪ راﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ، Rationalize :‬آﻪ‬
‫هﻢ "ج" اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﻟﻒ‪ ،‬ج اﺳﺖ ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻘﻞﮔﺮاﻳﻲ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻋﻘﻞﮔﺮاﻳﻲ‬
‫آﻪ ﻣﻦ‪ ،‬د ‪،‬ج اﺳﺖ را هﻢ ﻗﺒﻮل ﻧﺪارم از آﺠﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﺪ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻗﻴﻘﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺮاي آﻠﻤﻪ راﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ‬
‫آﻪاﻳﻦ ﮔﺰارﻩ درﺳﺖ اﺳﺖ؟ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﺪ آﻪ د‪ ،‬هـ‬ ‫)‪ (Roshnalize‬و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﺪﻻلﮔﺮاﻳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫اﺳﺖ و هـ‪ ،‬ج اﺳﺖ ﭘﺲ د‪ ،‬ج اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮب‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﻴﺮ ﺗﺎ‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻨﻬﻢ ﻳﻚ ﺧﺼﻠﺖ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ دﻣﻮآﺮاﺳﻲ ﻟﻴﺒﺮال راﺑﺪهﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠﻮر ﻧﻴﺴﺖ آﻪ هﺮ‬ ‫آﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا آﻨﺪ؟ ﺗﺎ وﻗﺘﻲ آﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻦ را ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﺪ‬
‫ﻧﻈﺎم دﻣﻮآﺮاﺗﻴﻜﻲ‪ ،‬ﻟﻴﺒﺮال ﺑﺎﺷﺪ و هﺮ ﻧﻈﺎم ﻟﻴﺒﺮاﻟﻲ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ دوﺗﺎ ﮔﺰارﻩاي آﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ هﺮ دو ﮔﺰارﻩ راﺿﻲ‬
‫دﻣﻮآﺮاﺗﻴﻚ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻟﻴﺒﺮال ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﺑﻴﺎﻳﺪ آﻪ ﺑﺮاي هﻴﭻ آﺪام از اﻳﻨﺪو‬
‫دﻣﻮآﺮاﺗﻴﻚ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻈﺎﻣﻲ دﻣﻮآﺮاﺗﻴﻚ ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫ﻼ اواﺧﺮ ﺑﺤﺚ ﻳﻚ‬ ‫اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻟﻴﺒﺮال ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻈﺎﻣﻲ هﻢ ﻟﻴﺒﺮال و هﻢ‬ ‫ﺟﺎﻳﻲ ﻣﺮا رﺳﺎﻧﺪﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻨﻚ ژ‪ ،‬پ اﺳﺖ و پ‪ ،‬گ اﺳﺖ‬
‫دﻣﻮآﺮاﺗﻴﻚ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ هﻴﭻ آﺪام ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻴﻦ ژ‪ ،‬گ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻣﻦ هﻢ هﺮ دو را ﻗﺒﻮل دارم‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻈﺎم دﻣﻮآﺮاﺗﻴﻚ ﻟﻴﺒﺮال ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ‬ ‫اﮔﺮ ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎ رﺳﻴﺪم ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪم آﻪ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬دﻣﻮآﺮاﺗﻴﻚ ﺑﻮدﻧﺶ ﻧﺤﻮة ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪن‬ ‫ﺧﻮدم رﺟﻮع ﻣﻲآﻨﻢ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ اﻳﻨﺪو ﮔﺰارﻩ ﺑﺮاي ﻣﻦ‪ ،‬ﻧﻴﺎز‬
‫اﻓﺮاد اﺳﺖ و ﻟﻴﺒﺮال ﺑﻮدﻧﺶ‪ ،‬در ﻧﺤﻮة اﻋﻤﺎل ﻗﺪرت ﺁن‬ ‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﺪارد و ﻣﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺪون ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ دﻟﻴﻞ ﻗﺒﻮل‬
‫اﻓﺮادي اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻜﻨﻢ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ در اﻳﻨﺼﻮرت اﻳﻦ ﮔﺰارﻩﺁﺧﺮ را از ﺷﻤﺎ‬
‫ﻓﺮض آﻨﻴﺪ ﺷﻤﺎ ﻣﺮدم در ﻳﻚ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آﺎﻣ ً‬
‫ﻼ ﺁزاد‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺒﻮل ﻣﻲآﻨﻢ‪.‬اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﺷﻤﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲآﻨﻴﺪ در ﻳﻚ‬
‫ﻣﻦ رأي دادﻩاﻳﺪ و ﻣﻦ ﺷﺪم رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻦ آﻪ‬ ‫اﺳﺘﺪﻻل دﻳﮕﺮ و در ﺁن اﺳﺘﺪﻻل ﻳﻚ ﻧﺘﻴﺠﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺷﺪم رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﭼﻮن رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮري ﻣﻦ ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﻲدهﻴﺪ و هﻤﺎﻧﻄﻮر ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﻴﺮ‬
‫ﻼ ﺁزاد اﺳﺖ ﭘﺲ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻣﻦ‬ ‫ﻳﻚ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آﺎﻣ ً‬ ‫ﻗﻬﻘﺮاﻳﻲ آﻪ ﻗﺒﻼ" رﻓﺘﻴﻢ و ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدﻳﻢ ﺑﻪ هﻤﺎن "اﻟﻒ‪،‬‬
‫دﻣﻮآﺮاﺗﻴﻚ ﺑﻮدن ﻧﻈﺎم را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻓﺮض آﻨﻴﺪ‬ ‫ب اﺳﺖ" اول آﻪ ﻣﻦ ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ از اﻳﻦ ﻗﺪرت آﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﻴﺪﻩ‪،‬‬ ‫ﺣﺎل در اﻳﻨﺼﻮرت ﻣﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﮔﺮاهﺴﺘﻢ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ‬
‫ﻼ ﻣﺤﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺒﻮد و‬ ‫اﺳﺘﻔﺎدﻩهﺎﻳﻲ آﺮدم آﻪ اﺻ ً‬ ‫وﺳﻄﻬﺎي ﺑﺤﺚ ﻳﻚ ﺟﺎ ﺷﻤﺎ وﻗﺘﻲ دﻟﻴﻞ آﻢ ﻣﻲﺁورﻳﺪ‬
‫ﻼ ﻣﻮرد رﺿﺎﻳﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺁﻧﻮﻗﺖ در اﻳﻨﺼﻮرت‬ ‫اﺻ ً‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﺪ‪ :‬ﻋﺠﺐ ﺗﻮ ﻗﺒﻮل ﻧﺪارﻳﺪ آﻪ هـ ‪ ،‬ﻻم اﺳﺖ و ﻣﻦ‬
‫ﻣﻦ دﻣﻮآﺮاﺗﻴﻚ هﺴﺘﻢ وﻟﻲ ﻟﻴﺒﺮال ﻧﻴﺴﺘﻢ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻪ! ﺷﻤﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﺪ اﺳﭙﻴﻨﻮزا ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻓﻼﻃﻮن‬
‫ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴﻢ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻩ ﺧﺼﻴﺼﻪ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان از‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﻓﻼن ﻓﻴﻠﺴﻮف و ﻓﻼن ﺣﻜﻴﻢ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪،‬اﮔﺮ‬
‫ﻗﺪرﺗﻲ آﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻴﺪ و اﮔﺮ ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﺣﺮف را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻦ‬
‫ﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم دﻣﻮآﺮاﺗﻴﻚ ﻟﻴﺒﺮال ﺳﺮوآﺎر دارﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻈﺎم‬ ‫ﮔﻔﺘﻴﺪ ﺷﻤﺎ اﺳﺘﺪﻻلﮔﺮا ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ و اﮔﺮ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺣﺮف را‬
‫دﻣﻮآﺮاﺗﻴﻚ ﻟﻴﺒﺮال ﺧﺼﻴﺼﺔ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از ﺷﻤﺎ ﻗﺒﻮل آﺮدم ﺑﺎز ﻣﻦ هﻢ اﺳﺘﺪﻻل ﮔﺮاﻧﻴﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺧﺼﻴﺼﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ و وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ و ﺗﻤﺎم‬ ‫ﺧﻮب‪ ،‬ﺣﺎﻻ اﺳﺘﺪﻻلﮔﺮا ﺑﻮدن‪ ،‬ﺧﻮب ﻳﺎ ﺑﺪ‪ ،‬ﻣﻦ اﻳﻦ را‬
‫ﻧﻘﺎط ﻗﻮﺗﺶ و اﺣﻴﺎﻧًﺎ ﺑﻌﻀﻲ از ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻔﺶ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ‬ ‫آﺎري ﻧﺪارم‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻦ دارم ﻣﺸﺨﺼﻪهﺎي اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد‬
‫هﻮﻳﺪا ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل اﻵن ﺧﺼﻴﺼﺔ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد‬ ‫را ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺼﻴﺼﻪ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻌﺒﺪﮔﺮﻳﺰي و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ دﻩ ﺗﺎ ﺧﺼﻴﺼﻪ‪ ،‬ﺧﺼﺎﻳﺼﻲ هﺴﺘﻨﺪ آﻪ‬ ‫ﺗﻌﺒﺪ ﺳﺘﻴﺰي‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ هﻴﭻ آﺴﻲ را ﺑﻲﭼﻮن و‬
‫ﭼﻬﺎرﺗﺎي اوﻟﺸﺎن ﻣﻮرد اﺟﻤﺎع اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺶ ﺗﺎي ﺑﻘﻴﻪ را‬ ‫ﭼﺮا ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻲآﻨﻢ‪ ،‬هﺮ آﻪ ﻣﻲﺧﻮاهﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﻌﻀﻴﻬﺎ آﻤﺎﺑﻴﺶ ﭼﻮن و ﭼﺮاهﺎﻳﻲ دروﻧﺶ دارﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﺧﻮدش دﻟﻴﻞ ﻧﻴﺎورد و ﺗﺎ دﻟﻴﻠﺶ ﻣﺮا ﻗﺎﻧﻊ ﻧﻜﻨﺪ ﻣﻦ‬
‫روي هﻢ رﻓﺘﻪ اﻳﻦ دﻩ ﺗﺎ ﺧﺼﻴﺼﻪ را ﻣﻲﺗﻮان‬ ‫ﺳﺨﻦ و ﻣﺪﻋﺎي او را ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮم‪ .‬اﻳﻨﻬﻢ ﺧﺼﻠﺖ دﻳﮕﺮي‬
‫ﺧﺼﺎﻳﺺاﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ دو ﺗﺎ ﻧﻜﺘﻪ را ﻣﻦ‬ ‫اﺳﺖ از ﺧﺼﺎﻳﺺ اﻧﺴﺎن ﺟﺪﻳﺪ آﻪ اﻻن ﻣﺤﻞ ﺑﺤﺚ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ و ﺑﻌﺪ هﻢ ﺑﻪ ﻧﻜﺘﻪ اﺻﻠﻲ ﺑﺤﺚ اﺷﺎرﻩ ﺑﻜﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﺧﻮب‪ ،‬ﻣﻦ ﺧﺼﺎﻳﺺ اﻧﺴﺎن ﺟﺪﻳﺪ را ﺧﺪﻣﺘﺘﺎن ﻋﺮض‬
‫ﻧﻜﺘﻪ اول اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺒﻞ از ﭘﻴﺪاﻳﺶ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد ﻏﺮﺑﻲ‪،‬‬ ‫آﺮدم‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻦ ﻳﻚ ﺧﺼﻴﺼﻪ را ﻧﮕﻔﺘﻪام و ﻳﺎدداﺷﺖ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻌﻀﻲاز اﻳﻦ ﺧﺼﺎﻳﺺ در اﻓﺮادي وﺟﻮد‬ ‫آﺮدﻩ ﺑﻮدم‪ ،‬وﻟﻲ ﻳﺎدم رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﮕﻮﻳﻢ آﻪ آﺎش زودﺗﺮ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﻘﺮاط هﻢ ﺑﻌﻀﻲ اﻳﻦ‬ ‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲآﺮدم‪.‬‬
‫ﺧﺼﺎﻳﺺ را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺣﺘﻲ ﺑﻮدا هﻢ‬ ‫ﺁن ﺧﺼﻴﺼﻪ‪ ،‬ﺧﺼﻴﺼﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻧﺴﺎن ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲاز اﻳﻦ ﺧﺼﺎﻳﺺ را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎﺁن ﭼﻴﺰي‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺟﺪﻳﺪ )ﻣﺘﺠﺪّد( از ﻟﺤﺎظ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫آﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد را‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد و ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ از‬ ‫دﻣﻮآﺮاﺳﻲ و در واﻗﻊ‪ ،‬دﻣﻮآﺮاﺳﻲ ﻟﻴﺒﺮال‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻦ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﻗﺒﻞ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻤﻊ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎﺳﺖ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪًا ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺧﻮاهﻢ ﮔﻔﺖ آﻪ ﻣﺮادم از دﻣﻮآﺮاﺳﻲ و‬
‫اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ ﺑﺼﻮرت ﻏﻴﺮﺟﻤﻌﺸﺎن ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺼﻮرت‬ ‫ﻻ ﻋﺮض ﻣﻲآﻨﻢ آﻪ‬ ‫ﻼ اﺟﻤﺎ ً‬‫ﻟﻴﺒﺮال دﻗﻴﻘًﺎ ﭼﻴﺴﺖ وﻟﻲ ﻓﻌ ً‬
‫ﭘﺮاآﻨﺪﻩ وﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت آﻪ ﻳﻚ وﻳﮋﮔﻲ در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﻳﻚ‬ ‫وﻗﺘﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد دﻣﻮآﺮاﺳﻲ ﺑﺎ وﻗﺘﻲ آﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫وﻳﮋﮔﻲ در اﻳﻦ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻳﻚ وﻳﮋﮔﻲ در ﺁن اﻧﺴﺎن‪،‬‬ ‫ﻟﻴﺒﺮال دو ﭼﻴﺰﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﺪو ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ هﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﻊ‬
‫آﺮدم‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺠﺪد اﺳﺖ‪ .‬ﻏﻴﺮاز ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ ﻣﺎ‬ ‫اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد اﻧﺴﺎن‬
‫ﻳﻚ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي هﻢ دارﻳﻢ‪ :‬ﻣﺪرﻧﻴﺰاﺳﻴﻮن‪.‬ﻣﺪرﻧﻴﺰاﺳﻴﻮن‬ ‫ﻣﺘﺠﺪد ﻳﻌﻨﻲاﻧﺴﺎﻧﻲ آﻪ ﺟﻤﻊ اﻳﻦ دﻩ ﺗﺎ ﺧﺼﻠﺖ در او‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺘﺠﺪد ﺳﺎزي‪ ،‬در ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻦ ﻋﺮض ﻣﻲآﻨﻢ‬ ‫هﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ دوم اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﻣﺮاد ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺘﺠﺪد ﺳﺎزي ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻼش ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪاي ﺑﺮاي‬ ‫ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﻴﭗ اﻳﺪﻩﺁل اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻴﭗ اﻳﺪﻩﺁل‬
‫اﻳﻨﻜﻪ اﻓﺮاد ﻳﺎ ﺟﻮاﻣﻌﻲ را آﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ آﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺜﻞ ﺳﻄﺢ ﺑﺪون اﺻﻄﻜﺎك‪ .‬ﺳﻄﺢ ﺑﺪون اﺻﻄﻜﺎك در‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺷﺎن آﻨﻴﻢ‪ .‬هﺮ وﻗﺖ ﻣﻦ ﻳﻚ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮد‬ ‫ﻓﻴﺰﻳﻚ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻔﻬﻮم اﻳﺪﻩﺁل اﺳﺖ ‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﻴﭗ اﻳﺪﻩﺁل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ و ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺪهﻢ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮدي ﻳﺎ‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮﺿﺶ ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﺣﻞ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪاي را آﻪ هﻨﻮز داراي اﻳﻦ دﻩ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬ ‫آﻨﻴﻢ واﻻ هﻴﭻ ﺳﻄﺤﻲ در ﻋﺎﻟﻢ واﻗﻊ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي دﻗﻴﻖ‬
‫داراي اﻳﻦ دﻩ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺑﻜﻨﻢ‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ اﻳﻦ را ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‬ ‫آﻠﻤﻪ ﺑﺪون اﺻﻄﻜﺎك ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻲﺷﻮد ﺳﻄﺢهﺎ ﺑﺮوﻧﺪ رو‬
‫روﻧﺪ ﻳﺎ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﻣﺪرﻧﻴﺰاﺳﻴﻮن‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺘﺠﺪدﺳﺎزي‪ .‬و‬ ‫ﺑﻪ اﺻﻄﻜﺎك آﻤﺘﺮ و آﻤﺘﺮ ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ ﺳﻄﺤﻲ‬
‫ﭼﻮن اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺘﺠﺪد اﻻن در ﻏﺮب وﺟﻮد دارﻧﺪ‪،‬‬ ‫هﻴﭻ اﺻﻄﻜﺎك ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻴﺌﻲ هﻴﭻ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫ﻣﺘﺠﺪد ﺳﺎزي در واﻗﻊ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ﻏﺮﺑﻲ ﺳﺎزي هﻢ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻘﺎوﻣﺘﺶ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻳﻚ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ دو ﻣﻔﻬﻮم ‪ westernization‬ﻳﺎ‬ ‫ﺗﻴﭙﻬﺎي اﻳﺪﻩﺁل هﺴﺘﻨﺪ آﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاﺳﺎﺳﺸﺎن ﺳﺨﻦ‬
‫ﻏﺮﺑﻲﺳﺎزي ﺑﺎ ﻣﺪرﻧﻴﺰاﺳﻴﻮن در واﻗﻊ دو اﺳﻤﻨﺪ ﺑﺮاي‬ ‫ﮔﻔﺖ و اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﻓﻮاﺋﺪ دارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺼﺪاق ﺗﺎم و‬
‫ﻳﻚ ﻣﺴﻤﺎ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎي آﺎﻣﻠﺘﺮ واآﻤﻞ ﺟﻮاﻣﻊ‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﺸﺎن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آﻪ هﻴﭻ ﺟﺎ ﭘﻴﺪا ﻧﺸﻮد‪ .‬از اﻳﻦ‬
‫و اﻓﺮاد ﻣﺘﺠﺪد در ﻏﺮب ﺑﻪ ﺳﺮﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ )،‬ﻳﻌﻨﻲ در‬ ‫ﻟﺤﺎظ ﻣﻲﺧﻮاهﻢ اﻳﻦ را هﻢ ﻋﺮض ﺑﻜﻨﻢ آﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد‬
‫اروﭘﺎي ﻏﺮﺑﻲ و در ﺁﻣﺮﻳﻜﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ(‬ ‫ﻳﻚ ﺗﻴﭗ اﻳﺪﻩﺁل اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻔﻬﻮم ﺁرﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﻳﻚ ﻓﺮدي ﻳﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪاي در‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي دﻗﻴﻖ آﻠﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ دﻩ‬
‫ﺣﺎل ﻣﺪرﻧﻴﺰاﺳﻴﻮن اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ در ﺣﺎل ﻏﺮﺑﻲ ﺷﺪن‬ ‫وﻳﮋﮔﻲ‪ ،‬ﺁن هﻢ اﮔﺮ هﺮ وﻳﮋﮔﻲ را هﻢ ﺑﻪ آﺎﻣﻠﺘﺮﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻼ ﭘﻴﺪا ﻧﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺻﻮرﺗﺶ اﻟﺘﺰام داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺎ اﺻ ً‬
‫ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺪي از ﻏﺮﺑﻲ ﺷﺪن در ذهﻦ ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﻏﺮﺑﻲ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺁهﺴﺘﻪ ﺁهﺴﺘﻪ ﻣﺘﺠﺪدﺗﺮ و ﻣﺘﺠﺪدﺗﺮ و ﻣﺘﺠﺪدﺗﺮ‬
‫ﺷﺪن ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ دارد ﺗﺸﺒﻪ‬ ‫ن واﺣﺪ هﻢ در ﻃﻮل ﻋﻤﺮش‬ ‫ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻳﻚ اﻧﺴﺎ ِ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﻲآﻨﺪ ﺑﻪ اﻓﺮادي آﻪ در ﻏﺮب زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﻨﻨﺪ و‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎر ﻣﺘﺠﺪد ﺷﺪﻧﺶ ﻧﻮﺳﺎن ﭘﻴﺪا ﺑﻜﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺗﺸﺒﻪ ﭘﻴﺪا ﻣﻲآﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻣﻌﻲ آﻪ اﻻن در ﻏﺮب ﺣﻀﻮر‬ ‫اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي دهﮕﺎﻧﻪ را داﺷﺘﻦ در وﺟﻮدش ﺷﺪت و‬
‫و ﺣﻴﺎت دارﻧﺪ‪.‬اﻳﻦ ﻣﺪرﻧﻴﺰاﺳﻴﻮن آﻪ ﺧﻮدش ﻳﻚ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬ ‫ﺿﻌﻒ ﭘﻴﺪا ﺑﻜﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﺮود‪ .‬ﺣﺘﻲ در ﺁن واﺣﺪ‬
‫ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آﺴﺎﻧﻲ ﺗﻘﺒﻴﺤﺶ آﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺑﻌﻀﻲ از ﺳﺎﺣﺘﻬﺎي وﺟﻮديام‬
‫اﺳﺖ آﺴﺎﻧﻲ هﻢ ﺗﺤﺴﻴﻨﺶ آﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ آﺎري ﺑﻪ ارزش‬ ‫ﻣﺘﺠﺪد ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬در هﻤﺎن ﺁن ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺑﻌﻀﻲ ﺳﺎﺣﺘﻬﺎي‬
‫ﻼ ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ اﺳﺖ آﻪ‬‫داوري ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻳﻚ آﺎر آﺎﻣ ً‬ ‫وﺟﻮدي دﻳﮕﺮم ﻣﺘﺠﺪد ﻧﺒﺎﺷﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼ" ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻓﺮﺿﺎ"‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻓﺮد ﻳﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ آﺎﻣﻼ" ﻣﺘﺠﺪد ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺧﻮب ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ ﻳﺎ ﺗﺠﺪد و ﻣﺪرﻧﻴﺰاﺳﻴﻮن‬ ‫ﻟﺤﺎظ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺘﺠﺪد ﻧﺒﺎﺷﻢ‪ .‬هﻤﺔ اﻳﻦ ﺻﻮر اﻣﻜﺎن دارد‪.‬‬
‫ﻳﺎ ﻣﺘﺠﺪد ﺳﺎزي را ﻣﻌﻨﺎ آﺮدم‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﻤﺎ ﻓﺮض ﻧﻜﻨﻴﺪ وﺗﺼﻮر ﻧﻜﻨﻴﺪ آﻪ وﻗﺘﻲ‬
‫ﺣﺎﻻ ﻣﻲﺧﻮاهﻴﻢ ﻣﺪرﻧﻴﺰم ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ را ﻣﻌﻨﺎ‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد‪ ،‬اﻻن هﻤﺔ ﻏﺮﺑﻴﺎن در هﻤﺔ‬
‫آﻨﻴﻢ آﻪ ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﻲ ﺑﺤﺚ ﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ ﻏﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ رﺳﻴﺪﻩاﻧﺪ آﻪ ﻣﺎ‬
‫ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ دﻗﻴﻘًﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ ﻣﺪرﻧﻴﺰم ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮ آﺮدﻩ اﻳﻢ‪ .‬وﻟﻲ ﺳﻤﺖ و ﺳﻮ اﻳﻦ ﺳﻤﺖ و ﺳﻮ‬
‫ﻣﺪرﻧﻴﺰم ﻳﻌﻨﻲ اﺻﻮل ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲاي آﻪ وﻗﺘﻲ اﻧﺴﺎن در‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ در ﻣﻮرد ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد »اﻳﻦ‬
‫وﺿﻊ و ﺣﺎل اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد ﺗﺄﻣﻞ ﻣﻲآﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺻﻮل‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﺠﺪد اﺳﺖ« ﻳﺎ »ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻨﺘﻲ اﺳﺖ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ‬
‫ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﺎﻧﻪ را اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬اﻳﻦ اﺻﻮل را ﻣﻦ در‬ ‫اآﺜﺮﻳﺖ اﻓﺮادش اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺘﺠﺪد ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ‪ -‬اﮔﺮ ﻋﻤﺮي داﺷﺘﻢ ‪ -‬ﺧﻮاهﻢ ﮔﻔﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪاي آﻪ اآﺜﺮﻳﺖ اﻓﺮادش در ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻀﺎﻳﻲ‬
‫وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺪرﻧﻴﺰم و ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﻬﺎن‬ ‫هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻨﺘﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪاي آﻪ اآﺜﺮﻳﺖ‬
‫ﺑﻴﻨﻲ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻓﺮادش در ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻀﺎﻳﻲ آﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ آﺮدﻩاﻳﻢ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﻣﻮرد ﺁﮔﺎهﻲ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد هﻢ ‪ -‬دﻗﻴﻘًﺎ ‪ -‬ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﺎ‬ ‫ﻧﻤﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اآﺜﺮﻳﺖ اﻓﺮاد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫وﻗﺘﻲ آﻪ در هﻤﻴﻦ دﻩ ﺧﺼﻠﺘﻲ آﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﺗﺄﻣﻞ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪،‬‬ ‫وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ آﻪ ﻣﻦ ﺗﺎ ﺣﺎﻻ ﻋﺮض‬
‫آﺘﺎب‪ ،‬آﺘﺎب ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺎﻟﻲ اﺳﺖ اﻣﺎ دﻟﻴﻞ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻜﺮدن‬ ‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ در ﭘﺸﺖ اﻳﻦ دﻩ ﺧﺼﻠﺖ‪ ،‬ﺧﺼﻠﺘﻬﺎي ﻋﻤﻴﻖﺗﺮي‬
‫ﺑﻨﺪﻩ ﺿﻌﻒ ﻓﺮاوان در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺁن اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪاي‬ ‫هﻢ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺁن ﺧﺼﻠﺘﻬﺎي ﻋﻤﻴﻖﺗﺮ آﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻐﻠﻮط‪ ،‬ﺁﺷﻔﺘﻪ و ﻏﻴﺮﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻣﺘﻦ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻬﺮ‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎي ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮع‬
‫ﺣﺎل ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪاي اﺳﺖ آﻪ از اﻳﻦ آﺘﺎب ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻪ زﺑﺎن‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻮﻟﻔﻪهﺎي ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﺎﻧﺔ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ دآﺘﺮ ﺳﻴﺪﺿﻴﺎءاﻟﺪﻳﻦ‬ ‫ﻣﺪرﻧﻴﺰم ﻳﺎ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‪ .‬ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﻳﻚ ﻧﻮع ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ‬
‫دهﺸﻴﺮياﺳﺖ و ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺳﺎﻟﻬﺎ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲاي آﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد‬
‫ﺑﻮد ﻧﺎﻳﺎب ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻳﻚ ﺳﺎل و ﻧﻴﻢ ﭘﻴﺶ ﺑﻮد آﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺧﻮاﻩ ﺧﻮد اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺘﺸﺎرات اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﭼﺎپ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ داراي اﻳﻦ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﭼﻨﺪان هﻢ‬
‫آﺘﺎب دﻳﮕﺮي آﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﺁن رﺟﻮع آﻨﻴﺪ آﺘﺎب‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ در واﻗﻊ ﺗﺠﺪد را‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮي اﺳﺖ از هﻤﻴﻦ ﮔﻨﻮن آﻪ ﺧﻴﻠﻲ آﺘﺎب دﺷﻮارﻳﺎﺑﻲ‬ ‫ﻣﺘﺠﺪدﺳﺎزي را و ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ را ﻋﺮض آﺮدم‪.‬ﺗﻔﺴﻴﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪاش ﻧﺴﺒﺘًﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‬ ‫ارآﺎن اﻳﻦ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬اﻳﻦ دﻳﮕﺮ اﻻن ﻣﺤﻞ ﺑﺤﺚ‬
‫»ﺳﻴﻄﺮة آﻤﻴﺖ و ﻋﻼﺋﻢ ﺁﺧﺮاﻟﺰﻣﺎن«‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ دآﺘﺮ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ را ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲدهﻢ آﻪ اﮔﺮ آﺴﻲ از‬
‫ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ آﺎردان از اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﺮآﺰ ﻧﺸﺮ داﻧﺸﮕﺎهﻲ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد آﻪ ﻣﻦ ﻓﻬﺮﺳﺖ آﺮدﻩ ام‪،‬‬
‫آﺘﺎب »ﺟﻮان ﻣﺴﻠﻤﺎن و دﻧﻴﺎي ﻣﺘﺠﺪّد« از دآﺘﺮ‬ ‫اﮔﺮ آﺴﻲ ﺧﻮدش اهﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ از‬
‫ﺳﻴﺪﺣﺴﻴﻦ ﻧﺼﺮ ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺧﻮب ﻣﺮﺣﻮم دآﺘﺮ ﻣﺮﺗﻀﻲ‬ ‫اﻳﻦ ﺳﻄﺢ روﻳﻴﻦ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻄﺢ و ﻻﻳﻪ ﻋﻤﻴﻖﺗﺮي ﻓﺮو‬
‫اﺳﻌﺪي‪ .‬ﺁﻧﻬﻢ آﺘﺎب ﺑﻲرﺑﻄﻲ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﺤﺚ آﻪ‬ ‫ﺑﺮود‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ اي را آﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﻦ اﻣﺮوز داﺷﺘﻢ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪ .‬آﺘﺎب »ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻣﺪرﻧﻴﺰم ﻳﺎ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲآﻨﻴﻢ ﺧﻮد ﺷﺨﺺ هﻢ‬
‫ﻗﺪﺳﻲ« آﻪ اﻳﻨﻬﻢ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم اﻳﻦ روزهﺎ از ﭼﺎپ در‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در واﻗﻊ آﺸﻒ ﺑﻜﻨﺪ و ﻓﻬﻢ ﺑﻜﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﮔﺎهﻲ‬
‫ﻣﻲﺁﻳﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ دآﺘﺮ ﺳﻴﺪﺣﺴﻴﻦ ﻧﺼﺮ ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺁﻗﺎي دآﺘﺮ‬ ‫وﻗﺘﻬﺎﺳﺖ آﻪ از ﻃﺮز ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻦ‪ ،‬ﻃﺮز ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ‬
‫ﺣﺴﻦ ﻣﻴﺎﻧﺪاري‪ .‬ﺁﻧﻬﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﺎ ﺑﻲ رﺑﻂ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ‪ ،‬ﻃﺮز رﻓﺘﺎر ﻣﻦ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎﻧﻢ ﺑﺎ ﺁﺷﻨﺎﻳﺎن‬
‫ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ هﻤﻴﻦهﺎ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬وﻟﻲ در‬ ‫و ﻧﺎﺁﺷﻨﺎﻳﺎن‪ ،‬از اﻳﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ آﻪ ﻋﻤﻴﻖﺗﺮ اﺳﺖ و‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺠﻼت و ﻣﻘﺎﻻت در ﻣﺠﻼﺗﻲ ﻣﺜﻞ ﻧﮕﺎﻩﻧﻮ‪ ،‬آﻴﺎن‪،‬‬ ‫ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺧﻮد ﻣﻦ هﻢ ﺑﻪ ﺁن ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪارم و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫راﻩ ﻧﻮ‪ ،‬ﻳﻜﻲ دو ﺷﻤﺎرﻩ از ﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮهﻨﮓ‪ ،‬ﮔﻔﺘﮕﻮ‪ ،‬ﻧﻘﺪ و‬ ‫هﻢ دارم وﻟﻲ ﻧﻤﻲﺧﻮاهﻢ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻇﺎهﺮ و ﺁﺷﻜﺎر ﺑﺸﻮد ‪،‬‬
‫ﻧﻈﺮ در اﻳﻦ ﻣﺠﻼت هﻢ ﻣﻘﺎﻻت ﺧﻮﺑﻲ ﺗﺄﻟﻴﻒ و ﻳﺎ‬ ‫آﺸﻒ ﺑﻜﻨﻴﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺷﻤﺎ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ‬
‫ﻼ ﺑﺼﻮرت آﺘﺎب درﻧﻴﺎﻣﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪﻩ وﻟﻲ ﻣﺴﺘﻘ ً‬ ‫»ﻣُﻀﻤﺮ« در ﭘﺲ ﭘﺸﺖ رﻓﺘﺎر و اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﮔﻔﺘﺎر ﻣﺮا‬
‫وﻟﻲ اﻧﺸﺎءاﻟﻠّﻪ ﺟﻠﻮﺗﺮ آﻪ رﻓﺘﻴﻢ ﺑﺮاي ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺑﻌﺪي‬ ‫آﺸﻒ آﺮدﻩاﻳﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد را هﻢ وﻗﺘﻲ آﻪ در‬
‫آﺘﺎﺑﻬﺎي ﺑﻬﺘﺮي ﺧﺪﻣﺘﺘﺎن ﻋﺮض ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ آﺘﺎﺑﻬﺎي‬ ‫اﺣﻮاﻟﺶ ﻣﺪاﻗﻪ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬آﺴﻲ آﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫اروﭘﺎﻳﻲ ﻓﺮاوانوﺳﻮدﻣﻨﺪي در اﻳﻦ ﺑﺎب وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ و داراي اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻻﺟﺮم‬
‫‪ -‬ﻓﺮﻣﻮدﻩاﻧﺪ‪»:‬ﻧﻘﺶ آﻠﻴﺴﺎ در ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺳﻜﻮﻻرﻳﺰم و‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲآﺮدﻩ‪ ،‬ﻻﺟﺮم ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺁزادي در اﻧﺪﻳﺸﺔ اﻧﺴﺎن ﻏﺮﺑﻲﭼﻴﺴﺖ؟« ﺧﻮب‪،‬‬ ‫درﺑﺎب ﺧﻮدش‪ ،‬ﻧﻈﺮش اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﻮب اﮔﺮ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ دوم ﺳﺆاﻟﺘﺎن آﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺁزادي در اﻧﺪﻳﺸﻪ‬ ‫ﭼﻴﺰهﺎﻳﻲ آﻪ درﺑﺎب ﻋﺎﻟﻢ و ﺧﻮدش ﻣﺪ ﻧﻈﺮش هﺴﺖ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻏﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪ ،‬واﻗﻌًﺎ ﺳﺆاﻟﻲ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﺑﺸﻮددر ﻳﻜﻲ‬ ‫اﺳﺘﻜﺸﺎف آﺮدﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎي ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ و‬
‫دو ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم ﺁزادي در اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‪.‬‬
‫ﻏﺮﺑﻲ ﻳﻚ آﺘﺎب ﺣﺠﻴﻢ اﻗﺘﻀﺎ ﻣﻲآﻨﺪ آﻪ ﻧﻪ در وﺳﻊ‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻦ اﺳﺖ و ﻧﻪ در وﺳﻊ وﻗﺖ ﺷﻤﺎ‪.‬‬ ‫ﺳﺆاﻻت‪:‬‬
‫اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﻗﺴﻤﺖ اول ﺳﺆاﻟﺘﺎن ﺧﻮب‪ ،‬اﺻﻞ اﻳﻦ آﻪ‬ ‫‪ (1‬ﻟﻄﻔًﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺤﺚ را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬
‫آﻠﻴﺴﺎ و رﻓﺘﺎر آﻠﻴﺴﺎﻳﻴﺎن در ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺳﻜﻮﻻرﻳﺰم ﻣﺆﺛﺮ‬ ‫درﺑﺎب ﺑﺤﺜﻲ آﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﻋﺮض ﻣﻲآﻨﻢ آﺘﺎﺑﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻮدﻩاﺳﺖ‪ ،‬روي اﻳﻦ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً هﻤﻪ اﺟﻤﺎع دارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ‬ ‫زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ آﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻦ ﭼﻨﺪان‬
‫ﻻ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﺗﺤﻘﻖ ﭘﻴﺪا آﺮدﻩ ورﻓﺘﺎر‬ ‫آﻪ او ً‬ ‫ﺳﺮاغ ﻧﺪارم‪ .‬ﻳﻜﻲ دو ﺗﺎ آﺘﺎﺑﻲ آﻪ وﺟﻮد دارد‪-1 :‬‬
‫آﻠﻴﺴﺎﺋﻴﺎن در ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺳﻜﻮﻻرﻳﺰم‪،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺛﺮ‬ ‫آﺘﺎﺑﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم آﺘﺎب ﺑﺤﺮان دﻧﻴﺎي ﻣﺘﺠﺪّد ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﻼ رﻓﺘﺎر آﻠﻴﺴﺎﺋﻴﺎن اﺟﺘﻨﺎبﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻪاﺳﺖ ؟ﺁﻳﺎ اﺻ ً‬ ‫روﻧﻪ ﮔﻨﻮن )ﺳﻨﺖﮔﺮاي ﻣﻌﺮوف ﻓﺮاﻧﺴﻮي( آﻪ در واﻗﻊ‬
‫ﻳﺎ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬در هﺮ ﺑﺎﺑﺶ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺑﻨﻴﺎنﮔﺬار ﻣﻜﺘﺐ ﻧﺴﺒﻴﺖ ﮔﺮاﻳﻲ در ﻏﺮب اﺳﺖ( اﻳﻦ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ آﻪ ﻣﻦ از اﻳﻦ آﻪ ﻣﻲﮔﻮﺋﻲ ﻳﻚ ﻟﻴﻮان‬ ‫ﮔﻔﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻮﻗﻊ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﺋﻴﻢ آﻠﻴﺴﺎﺋﻴﺎن‬
‫ﺁب ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﺮﻳﺰ اﺣﺴﺎس ﻣﻲآﻨﻢ آﻪ ﻳﻚ ﭘﻴﺶ ﻓﺮض‬ ‫اﻳﻦ رﻓﺘﺎر را داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻲﺷﺪ اﻳﻦ‬
‫داري و ﺁن ﭘﻴﺶ ﻓﺮض اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻦ ﺣﻖ اﻣﺮ آﺮدن‬ ‫ﻼ‬
‫رﻓﺘﺎر را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ آﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ رﻓﺘﺎر را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻣﺜ ً‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮ را دارم‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺰارﻩ اﺧﺒﺎري اﺳﺖ و دﻟﻴﻞ‬ ‫ﺳﻜﻮﻻرﻳﺰم هﻢ ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻤﻲﺁﻣﺪ‪ .‬ﺧﺐ اﻳﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻲﺧﻮاهﺪ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺮاي ﺁن دﻟﻴﻞ ﺑﺨﻮاهﻴﺪ و ﻣﻄﺎﻟﺒﺔ‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ در اﻳﻦ آﻪ اﻳﻦ رﻓﺘﺎر ﻣﻮﺟﺐ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺳﻜﻮﻻرﻳﺰم‬
‫دﻟﻴﻞ آﻨﻴﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺧﻮد اﻧﺸﺎء و اﻧﻮاع اﻧﺸﺎﺋﻴﺎت‬ ‫ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬اﻣﺎ در اﻳﻦ آﻪ اﻳﻦ رﻓﺘﺎر اﺟﺘﻨﺎبﭘﺬﻳﺮ‬
‫اﺳﺘﺪﻻلﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﭼﻪ اﻣﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﻪ ﻧﻬﻲ‪ ،‬ﭼﻪ ﺳﺆال‬ ‫ﺑﻮدﻩاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺷﻮد ﺷﻚ آﺮد و آﺴﺎﻧﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻪ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﭼﻪ ﺗﺨﺬﻳﺮ ﭼﻪ ﺁﻓﺮﻳﻦ ﭼﻪ ﻧﻔﺮﻳﻦ ﭼﻪ ﻟﻌﻨﺖ ﭼﻪ‬ ‫اﺟﺘﻨﺎبﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﻮدﻩ ﺑﻠﻜﻪ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮدﻩاﺳﺖ‪.‬ﻳﻚ‬
‫دﻋﺎ ﭼﻪ ﻋﻘﺪ ﭼﻪ اﻳﻘﺎء‪ 21 .‬ﻧﻮع اﻧﺸﺎء دارﻳﻢ اﻳﻨﻬﺎ‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ دﻳﮕﺮ هﻢ آﻪ ﻣﻲﺷﻮد درﺑﺎﺑﺶ ﻣﺪاﻗّﻪ آﺮد اﻳﻦ آﻪ‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﺧﺒﺎرﻳﺎت هﺴﺘﻨﺪ آﻪ اﺳﺘﺪﻻل دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ آﻠﻴﺴﺎ اﻳﻦ ﻧﻘﺶ را ﻧﺪاﺷﺘﻪاﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ آﻪ ﺧﺪا زﻣﻴﻨﺖ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ‬ ‫اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ روﺣﺎﻧﻴﺖ هﻨﺪوﺋﻴﺰم ﻳﺎ روﺣﺎﻧﻴﺖ اﺳﻼم‪،‬‬
‫اﺳﺘﺪﻻﻟﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺑﻠﻪ ﻳﻚ ﭼﻴﺰي ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﻌﺪش‬ ‫اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻳﻦ ﻧﻘﺶ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ اﻳﻦ ﻧﻘﺶ را‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‪ .‬ﺗﻮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻲ ﺑﮕﻮﻳﻲ ﻇﺎهﺮًا ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺮف ﻳﻚ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ هﻢ ﺑﺎز ﻣﺤﻞ ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻘﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮدت ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪي و ﺁن اﻳﻦ آﻪ ﻣﺮا ﻧﻔﺮﻳﻦ‬ ‫»ﭼﻮن آﻠﻴﺴﺎﺋﻴﺎن اﻳﻦ ﺟﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺲ ﻣﺎ ﺧﻮﺑﻴﻢ«‪،‬اﻳﻦ‬
‫آﻨﻲ‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻠﻪ ﻣﻦ ﺣﻖ دارم ﺗﻮ را ﻧﻔﺮﻳﻦ آﻨﻢ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺪﻻل‪ ،‬ﻣﻐﺎﻟﻄﻪاي اﺳﺖ از اﻧﻮاع ﻣﻐﺎﻟﻄﻪهﺎﻳﻲاﺳﺖ آﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ‪ :‬ﺧﻮب‪»،‬ﻣﻦ ﺣﻖ دارم ﺗﺮا ﻧﻔﺮﻳﻦ آﻨﻢ«‪ ،‬ﻳﻚ‬ ‫در ﻣﻨﻄﻖ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﺋﻲ آﻪ ﭼﻮن دﺳﺖ و روي‬
‫ﺟﻤﻠﺔ اﺧﺒﺎري اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪاﺧﺒﺎري دﻟﻴﻠﺶ ﭼﻴﺴﺖ؟‬ ‫ﺗﻮ آﺜﻴﻒ اﺳﺖ ﭘﺲ دﺳﺖ و روي ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ ﺷﺴﺘﻪ رﻓﺘﻪ‬
‫اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﻲﺧﻮاهﺪ‪ .‬وﻟﻲ اﻧﺸﺎء ﺗﺎ در ﻗﻠﻤﺮو اﻧﺸﺎﺋﻴﺖ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﻧﻤﻲﺷﻮد اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬هﺮ آﺴﻲ‬
‫ﺧﻮدش ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﺪﻻلﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ‪،‬‬ ‫دﺳﺖ و روي ﺧﻮدش را ﺑﺎﻳﺪ ﻧﮕﺎﻩ آﻨﺪ آﻪ ﺷﺴﺘﻪ رﻓﺘﻪ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﺪ ﭘﺪر ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻓﻼن آﺎر را‬ ‫اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬از اﻳﻦ آﻪ آﺴﻲ دﺳﺖ و ﺻﻮرﺗﺶ آﺜﻴﻒ‬
‫ﻼ از ﻣﺤﻞ ﺑﺤﺚ ﻣﻦ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻩ‪ ،‬اﻣﺮ اﺳﺖ و اﻣﺮ اﺻ ً‬ ‫اﺳﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ آﻪ دﺳﺖ و ﺻﻮرت ﻣﻦ‬
‫ﺑﻴﺮون اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﭼﻴﺰي هﻢ ﻣﻦ اﺳﺘﺸﻤﺎم‬ ‫ﺗﻤﻴﺰ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در اﻳﻨﻜﻪ آﻠﻴﺴﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﭘﻴﺪاﻳﺶ‬
‫ﻣﻲآﻨﻢ از ﺳﺆال‪ .‬ﻇﺎهﺮًا ﻣﻲﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‬ ‫ﺳﻜﻮﻻرﻳﺰم ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدﻩاﺳﺖ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺤﺜﻬﺎي ﻓﺮاواﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻤﻪ ﺟﺎ هﻢ ﺗﻌﺒﺪ را ﺗﻌﻄﻴﻞ آﺮد‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ﺟﺎهﺎ هﻢ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫‪»-‬ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻴﺪ ﻣﻨﻈﻮرﺗﺎن از اﺳﺘﺪﻻلﮔﺮاﻳﻲ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺗﻌﺒﺪ ورزﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻢ ﻳﻚ رأي اﺳﺖ آﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آﺴﻲ‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﭘﺪر ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻓﻼن آﺎر را‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ هﻤﻪ ﺟﺎ ﺗﻌﺒﺪ را ﺗﻌﻄﻴﻞ آﺮد‪ .‬ﺳﺆال اﻳﻦ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻩ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﭼﺮا؟ ﭘﺪر ﺟﻮاب ﻣﻲدهﺪ‪:‬‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺗﻌﺒﺪ را ﻧﻤﻲﺷﻮد هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ آﺮد‬ ‫ﭼﻮن‪ ،‬ﭘﺪر ﺗﻮ هﺴﺘﻢ و ﺧﻴﺮ ﺗﻮ را ﻣﻲﺧﻮاهﻢ‪ .‬ﺣﺎل‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺟﺎﻳﻲ ﺗﻌﺒﺪ ورزﻳﺪ و ﺳﺨﻦ ﺷﺨﺼﻲ را‬ ‫ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﺟﺰﺋﻲ اﺳﺖ ﻳﺎ آﻠﻲ؟‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺨﻦ ﺁن ﺷﺨﺺ اﺳﺖ ﻗﺒﻮل آﺮد‪ .‬ﺁﻧﻮﻗﺖ‬ ‫اﻣﻴﺪوارم ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺳﺆاﻟﻢ را ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﻢ‪«.‬‬
‫از اﻳﻦ ﺳﺆال ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ ﭼﻪ ﺧﺼﻠﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺁن‬ ‫ﻻ ﻓﻼن آﺎر را اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻩ ﮔﺰارة اﺧﺒﺎري ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫‪-‬او ً‬
‫ﺷﺨﺺ ﻣﻘﺎﺑﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او ﺗﻌﺒﺪ ﺑﻮرزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺰارﻩ اﻧﺸﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﺑﺤﺜﻲ آﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﻢ در‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻳﻦ ﺧﺼﻠﺖ و اﺳﺘﺪﻻل ﺑﻪ ﺳﻮد اﻳﻨﻜﻪ هﺮ آﻪ‬ ‫ﮔﺰارﻩهﺎي اﺧﺒﺎري اﺳﺖ ﻧﻪ اﻧﺸﺎﻳﻲ‪ .‬اﺳﺘﺪﻻل در‬
‫داراي اﻳﻦ ﺧﺼﻠﺖ اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او ﺗﻌﺒﺪ ورزﻳﺪ‪،‬‬ ‫ﮔﺰارﻩهﺎي اﺧﺒﺎري ﻣﻲﺁﻳﺪ ﻧﻪ در ﮔﺰارﻩهﺎي اﻧﺸﺎﻳﻲ‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﺧﻮدش ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﺪﻻل دارد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻣﻲﺁﻳﺪ ﻧﻪ در اﺣﻜﺎم‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ آﻪ»ﻳﻚ‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﺗﻌﺒﺪي ﺑﻮدن را ﺗﻮﺟﻴﻪ آﺮد‪ .‬اﻣﺎ اﺳﺘﺪﻻل ﺧﻴﻠﻲ‬ ‫ﻟﻴﻮان ﺁب ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﺮﻳﺰ« ﺁﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﮔﻮﺋﻴﺪ آﻪ‬
‫ﺷﺎﻗﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺪﻻﻟﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻣﻦ آﻪ ادﻋﺎﻳﻲ ﻧﻜﺮدم آﻪ اﺳﺘﺪﻻل از‬
‫ﺳﺆال‪ :‬اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎزار ﺁزاد و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري را ﻣﺸﺨﺼﻪ‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺨﻮاهﻴﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻣﻦ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻋﺎﻟﻢ واﻗﻊ ﻳﻚ ادﻋﺎ‬
‫ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ داﻧﺴﺘﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺴﻴﺎري ﺧﻮد را‬ ‫آﺮدم اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻲ اﻳﻦ ادﻋﺎ را ﺑﭙﺬﻳﺮي ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﺪﻻل‬
‫ﺗﺠﺪدﮔﺮا ﻣﻲداﻧﻨﺪ وﻟﻲ روش اﻗﺘﺼﺎد ﺁزاد و‬ ‫آﻨﻲ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﻲ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ ﻳﻚ ﭼﻴﺰي در ﻋﺎﻟﻢ واﻗﻊ اﻳﺠﺎد‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري را ﻣﺤﻞ اﺷﻜﺎل ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي‬ ‫آﻨﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ را ﻧﻤﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ آﻪ ﭼﻪ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ داري؟ ﺑﻠﻪ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي دﻳﮕﺮي ﻣﻌﺘﻘﺪ هﺴﺘﻨﺪ و در ﻣﺤﻴﻂ ﺻﻨﻌﺘﻲ هﻢ‬ ‫ﻳﻚ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ و ﺁن اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻳﻚ ﻟﻴﻮان ﺁب ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺑﺮﻳﺰ‪ .‬ﺷﻤﺎ‬
‫ﺑﺤﺚ ﺟﻠﺴﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻣﺎﺳﺖ آﻪ ﻋﺮض ﻣﻲآﻨﻢ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ‬ ‫ﻃﺮﻓﺪاران ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪهﺎﻳﻲ آﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﻧﺪﻳﺸﺔ‬
‫ﻼ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮرﺗﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ اﺻ ً‬ ‫ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮآﺮاﺳﻲ‪.‬‬
‫درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ ﺁن ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎع اﺳﺖ و‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪) :‬اﻟﺒﺘﻪ ﺳﻮﺳﻴﺎل دﻣﻮآﺮاﺳﻲ را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎﻋﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺧﺐ ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫ﺑﺎزار ﺁزاد ﮔﺬاﺷﺖ در آﻨﺎر هﻢ اﻳﻨﻬﺎ ﻗﺴﻴﻢ هﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺮوزياي ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲآﻨﻢ هﻨﻮز اﺛﺒﺎت ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻼ ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻳﺎ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺪاﺧﻠﻪ‬ ‫ﻣﺜ ً‬
‫هﻨﻮز اﺛﺒﺎت ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ‬ ‫ﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ(‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ واﻗﻊ اﺳﺖ و ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ ﺳﻨﺘﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ واﻗﻊ‬ ‫ﻣﻦ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻢ هﺮ آﻪ در ﻏﺮب زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﻨﺪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ هﻴﭽﻜﺪاﻣﺶ اﺛﺒﺎت ﻧﺸﺪﻩ ﻧﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﺻﺪدرﺻﺪ ﻣﺘﺠﺪد اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﻳﻚ ﺑﻌﺪي ﻣﺘﺠﺪد‬
‫ﻃﺮﻓﺶ‪ ،‬ﻧﻪ ﺁن ﻃﺮﻓﺶ‪ .‬وﻟﻲ از ﻟﺤﺎظ ﻃﺮﻓﺪاران ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﻳﻚ ﺑﻌﺪي ﻣﺘﺠﺪد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺁن ﻣﺜﺎﻟﻲ آﻪ زدم‪،‬‬
‫ﻃﺮﻓﺪاران ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫هﻤﻴﻦ ﺑﻮد ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒ ﺗﻔﻜﺮ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻣﺘﺠﺪد ﺑﺎﺷﻢ وﻟﻲ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺘﺠﺪد ﻧﺒﺎﺷﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻴﺴﺖ؟ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﭘﺎﺷﻨﻪ ﺁﺷﻴﻞ ﺗﻔﻜﺮ‬ ‫اﻳﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮب ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن رأي و ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‬
‫ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ آﺠﺎﺳﺖ؟‬ ‫‪ Consistansy‬ﻧﺪارد اﻣﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ وﺟﻮد دارﻧﺪ‬
‫ﺚ هﻤﻴﻦ ﺟﻠﺴﺎت ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻋﺮض‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺤ ِ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻳﻲ آﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰﺷﺎن ﺑﺎ هﻢ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و‬
‫ﻣﻲآﻨﻢ آﻪ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ در ﺗﻔﻜﺮ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺁدﻣﻬﺎﻳﻲ هﺴﺘﻨﺪ و در ﻏﺮب هﻢ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‬
‫ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻣﺸﻜﻼت‬ ‫آﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎزار ﺁزاد ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻧﻴﺴﺘﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺣﺮف ﻣﻦ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ وﺟﻮد دارد‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮد آﻪ در‬ ‫اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ آﺴﻲ آﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎزار ﺁزاد ﻣﻌﺘﻘﺪ‬
‫ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ اﻳﻦ را‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺠﺪدﮔﺮا ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻻزﻣﻪ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‬
‫ﻣﺤﻞ ﺑﺤﺚ ﻗﺮار دهﻴﻢ و ﻣﺸﻜﻼﺗﺶ را ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺁن را هﻢ‬ ‫اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ اﻧﺴﺎن ﻻﻣﺤﺎل در اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬
‫ﻣﺤﻞ ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﻲدهﻴﻢ و ﻣﺸﻜﻼﺗﺶ را ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪ .‬در‬ ‫ﺑﺎزار ﺁزاد اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﺪ ﺑﻪ ﺑﺎزار‬
‫ﺗﻔﻜﺮ ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ هﻢ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻌﺮﻓﺖ‬ ‫ﺁزاد اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎ اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ وﺟﻮد دارد‪ ،‬هﻢ ﻣﺸﻜﻼت اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻲو هﻢ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ آﻞ ﺗﻔﻜﺮش ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ و‬
‫ﻣﺸﻜﻼت وﻇﻴﻔﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ .‬ﻧﻈﻴﺮ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت را هﻢ ﻣﺎ‬ ‫‪ Concistant‬و ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ هﻢ ﺑﺎز‬
‫در ﺗﻔﻜﺮات ﺳﻨﺘﮕﺮاﻳﻲ و ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ هﻢ آﻤﺎﺑﻴﺶ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﺿﻤﻦ درس ﮔﻔﺘﻢ آﻪ ﻳﻚ ﻣﺎرآﺴﻴﺴﺖ را ﻧﻤﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دهﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺗﺠﺪدﮔﺮا اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪:‬اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻓﻜﺮي آﻪ در اواﺧﺮ ﻗﺮن ‪ 19‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‬ ‫ﺳﺆال‪ :‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻋﻠﺖ و رﻣﺰ ﭘﻴﺮوزي ﺗﻔﻜﺮ‬
‫هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮرد ﻧﻴﭽﻪ‪ ،‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﻮادث ﻓﻜﺮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﺮ ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ در ﺟﻬﺎن ﺣﺎﺿﺮ‬
‫اواﻳﻞ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﮕﻬﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺰم‪،‬‬ ‫ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫در دﻋﻮاي ﺣﻮادث ﻓﻜﺮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﺟﻠﺴﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻵن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ‬
‫ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ و ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﭼﻪ ﻧﻘﺸﻲ دارد و ﭼﻪ ﻧﺴﺒﺘﻲ؟‬ ‫ﻋﺮض ﺑﻜﻨﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﻴﺮوزي وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻣﻔﺼﻞ ﻋﺮض ﺧﻮاهﻢ آﺮد آﻪ ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺣﻮادث‬ ‫ﻣﻌﻨﺎي آﻤﻲ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﭘﻴﺮوزي دو‬
‫ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﺎن را‪ ،‬در ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ آﺮد ﻳﺎ آﻤﻲ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎ دارد‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﻳﻚ ﻓﻜﺮي ﺑﺮ ﻳﻚ ﻓﻜﺮي‬
‫در رﺳﻮخ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﺎﻧﻊ آﺮد و ﺑﻌﺪ آﻪ‬ ‫ﭘﻴﺮوز ﺷﺪ دو ﻣﻌﻨﺎ دارد‪ :‬ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ وﻗﺘﻲ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺎﻧﻊ اﻳﺠﺎد ﺷﺪ ﺁﻳﺎ راﻩﺣﻞ ﺑﻬﺘﺮي ﭘﻴﺪا ﺷﺪ ﻳﺎ راﻩ ﺣﻞ‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﻓﻜﺮ "اﻟﻒ" ﺑﺮ ﻓﻜﺮ "ب" ﭘﻴﺮوز ﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺑﻬﺘﺮي ﭘﻴﺪا ﻧﺸﺪ؟ اﻳﻦ دو ﻧﻜﺘﻪ را ﻋﺮض ﺧﻮاهﻢ آﺮد‬ ‫اﺛﺒﺎت ﺷﺪ آﻪ ﻓﻜﺮ "اﻟﻒ" ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ واﻗﻊ اﺳﺖ و ﻓﻜﺮ‬
‫ﺧﺪﻣﺘﺘﺎن‪.‬‬ ‫"ب" ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ واﻗﻊ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻚ وﻗﺖ وﻗﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‬
‫ﺳﺆال‪ :‬در ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﺎت ﺳﺨﻦ ﺷﻤﺎ از اﻧﺴﺎن و اوﺻﺎف و‬ ‫ﻓﻜﺮ "اﻟﻒ" ﺑﺮ ﻓﻜﺮ "ب" ﭘﻴﺮوز ﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻓﺮاد‬
‫وﻳﮋﮔﻲهﺎي اورﻓﺖ‪ .‬ﻣﺮاد از اﻧﺴﺎن آﻴﺴﺖ؟ ﻣﺘﻮدوﻟﻮژي‬ ‫اﻳﻦ آﻼس ﻃﺮﻓﺪار ﻓﻜﺮ "اﻟﻒ" ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدم اﻳﻦ‬
‫ﺷﻤﺎ در آﺸﻒ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد ﭼﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻃﺮﻓﺪار ﺗﻔﻜﺮ "اﻟﻒ" ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اآﺜﺮﻳﺖ ﻃﺮﻓﺪاران‬
‫ﺁﻳﺎ ﻓﺮد ﻓﺮد اﻧﺴﺎن ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ واﻗﻊ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻳﺎ‬ ‫ﻃﺮﻓﺪار ﺗﻔﻜﺮ "اﻟﻒ" هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﺆال آﻪ اﻳﺸﺎن‬
‫اﻧﺴﺎن واﻗﻌﻲ را ﻣﺮاد آﺮدﻩاﻳﺪ آﻪ در آﻮﭼﻪ و ﺑﺎزار‬ ‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ را ﻋﺮض آﻨﻢ آﻪ اﮔﺮ ﻣﻨﻈﻮرﺗﺎن‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﻨﺪ ﻳﺎ اﻧﺴﺎن اﻳﺪﻩﺁل ﻳﺎ ﻃﺒﻘﻪ ﺧﺎص را‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺮوزي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﭘﻴﺮوزي اﻓﺮاد ﻃﺮﻓﺪار اﺳﺖ اﻳﻦ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد اﺳﺖ هﻴﭽﻜﺪام ﻓﺮاﺗﺮ از ﺷﻚ ﻣﻌﻘﻮل ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﻋﺮض آﺮدم اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد ﻳﻚ ﺗﻴﭗ‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﻳﻜﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎدﺗﺮ اﺳﺖ وﻟﻲ هﻴﭽﻜﺪام ﻓﺮاﺗﺮ از‬ ‫اﻳﺪﻩﺁل اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻔﻬﻮم ﺁرﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم را‬
‫ﺷﻚ ﻣﻌﻘﻮل ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ از ﺣﺪ ﻧﺴﺎب ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ‬ ‫اﺑﺘﺪا اﻧﮕﺎرﻩاش را ﻣﻲﺳﺎزﻳﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ وﻗﺘﻲ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﺳﻤﺖ و ﺳﻮي اآﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮدﻣِﺠﻮاﻣﻊ ﻏﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺁﻳﺎ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ و ﭘﺲ از ﺁن‬ ‫ﺳﻮي ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺷﺪن اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‬
‫ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﮔﺮﻳﺰﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺟﻮاﻣﻊ ﺳﻨﺖﮔﺮا؟‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﻣﺘﺠﺪد هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻣﺎ اﻳﻨﺠﺎ اﺑﺘﺪا‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬اﻳﻦ اﺗﻔﺎﻗًﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﺤﺚ ﺟﺎﻟﺒﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ در ﻳﻚ‬ ‫ﻳﻚ اﻧﮕﺎرﻩ ﺳﺎزي ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ اﻳﻦ اﻧﮕﺎرﻩ را هﻨﮕﺎﻣﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ هﻤﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﻣﺪرﻧﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖآﻪ‬ ‫آﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻲدهﻴﻢ‪ ،‬در آﺎﻧﺎدا ﻳﺎ در ﺁﻣﺮﻳﻜﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻳﺎ‬
‫ﺗﻌﺪادي ﻣﺪرن ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺳﻨﺘﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﻨﺘﻲ‬ ‫اﻧﮕﻠﻴﺲ و ﻳﺎ در اﻧﺪوﻧﺰي و ﻣﺎﻟﺰي ﻳﺎ در ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻨﺪ ﻳﺎ از ﺁن ﻃﺮف ﺑﻪ ﭘﺴﺎﺗﺠﺪد ﻗﺎﺋﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪ .‬ﺁن وﻗﺖ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﺳﻤﺖ و ﺳﻮي ﻣﺮدﻣﻲ آﻪ در‬
‫ﻣﺸﻲ ﭘﺴﺎ ﻣﺘﺠﺪداﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﻴﺴﺘﻲ‬ ‫آﺎﻧﺎدا و ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ و اروﭘﺎي ﻏﺮﺑﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﻨﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮد ﻣﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪم آﻪ ﺟﺒﺮي در آﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫ﺗﻴﭗ اﻧﺴﺎن ﺁرﻣﺎﻧﻲ ﻣﺎ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ‬
‫ﻼ ﻣﻲﺷﻮد در ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن هﻢ ﭘﺴﺎﻣﺪرن‬ ‫آﺎﻣ ً‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ اﻳﻨﻬﺎ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁن وﻗﺖ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي‬
‫زﻳﺴﺖ‪ .‬ﺳﻨﺘﻲ زﻳﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ دﺷﻮاري در آﺎر هﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲﺷﻮد وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﻧﻤﻲﺁﻳﺪ اﻳﻦ دﺷﻮارﻳﻬﺎي ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺆال‪ :‬ﺁﻳﺎ اﻳﻦ آﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﻳﻢ »اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ‪ x‬ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮ‬
‫ﺣﺪي زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺟﺒﺮ ﺳﻮق دهﺪ‪ .‬در ﻳﻚ‬ ‫اﺳﺖ از ﮔﻔﺘﻪ ‪ y‬ﭼﺮا آﻪ ﮔﻔﺘﺔ ‪ x‬از ﻓﻼن داﻧﺸﻤﻨﺪاﺳﺖ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻨﺘﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺘﻲ زﻳﺴﺘﻦ راﺣﺘﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ در ﻳﻚ‬ ‫و ﮔﻔﺘﻪ ‪ y‬از ﻓﻼن ﻓﺮد ﻋﺎﻣﻲ« ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ آﻪ هﻴﭻ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺪرن ‪ ،‬ﺳﻨﺘﻲ زﻳﺴﺘﻦ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ‪.‬‬ ‫دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮاي هﻴﭽﻜﺪام ﺁﻧﻬﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺑﺎ‬
‫‪ -‬ﺁﻳﺎ هﺮ اﻧﺴﺎن ﻟﺰوﻣًﺎ در ﻳﻜﻲ از ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺳﻨﺖﮔﺮاهﺎ‬ ‫‪ rationalism‬ﻣﻐﺎﻳﺮﺗﻲ دارد ﭼﺮا آﻪ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ در ﺣﺪ‬
‫و ﺗﺠﺪدﮔﺮاهﺎ و ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاهﺎ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد؟‬ ‫ﻳﻘﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﻄﺢ ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻪ ﻟﺰوﻣًﺎ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺣﺼﺮ‪ ،‬ﺣﺼﺮ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻇﺎهﺮًا ﻣﻲﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻓﻼن‬
‫اﺳﺘﻘﺮاﺋﻲ اﺳﺖ و ﻣﻲﺷﻮد آﺴﻲ ﺳﻨﺖﮔﺮا ﻧﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﺷﺨﺺ ﻗﻮﻟﺶ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎدﺗﺮ اﺳﺖ ﭼﻮن داﻧﺸﻤﻨﺪ اﺳﺖ و‬
‫ﻼ ﻓﺮض‬ ‫ﺗﺠﺪدﮔﺮا ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮا هﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﻓﻼن ﺷﺨﺺ ﭼﻮن ﻋﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻗﻮﻟﺶ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد‬
‫آﻨﻴﺪ ‪ 300‬ﺳﺎل ﻳﺎ ‪ 200‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ هﻤﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺑﺎ ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ؟ ﺑﻨﺪﻩ ﻋﺮض‬
‫ﺁدﻣﻬﺎ ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻨﺖﮔﺮا ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ ﺗﺠﺪدﮔﺮا‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ‬ ‫ﻣﻲآﻨﻢ ﺑﺎ ﻋﻘﻼ ﻧﻴﺖ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺮط‬
‫آﻪ ﻳﻚ ﺷﻖ ﺳﻮﻣﻲ هﻢ ﻣﺘﺼﻮر اﺳﺖ و ﺁن‬ ‫ﻻ ﺁن‬ ‫آﻪ دو ﺗﺎ ﺷﺮط رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد در اﻳﻦﮔﻔﺘﺎر‪ .‬او ً‬
‫ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻻﻣﺤﺎل ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺷﻖ‬ ‫ﺷﺨﺼﻲ آﻪ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ و ﺁن ﺷﺨﺼﻲ آﻪ ﻋﺎﻣﻲ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﭼﻬﺎرﻣﻲ هﻢ ﻣﺘﺼﻮر ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﭘﺪﻳﺪ ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﺁن ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻴﻄﺔ ﻋﻠﻢ ﺁن ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ‬
‫هﻢ ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺴﺖ‪ .‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ هﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ و ﺁدم‬ ‫اﮔﺮ ﻳﻚ اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎﻩ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ و ﻳﻚ ﻣﺜ ً‬
‫ﻼ‬
‫ﻧﮕﺎﻩ آﺮد‪ .‬ﺣﺼﺮ‪ ،‬ﺣﺼﺮ ﻋﻘﻞ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﺗﻌﺪاد اﻗﺴﺎﻣﺶ‬ ‫ﻟﺒﻨﻴﺎﺗﻲ را هﻢ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﺁن وﻗﺖ هﺮ دو درﺑﺎرﻩ‬
‫ﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺸﻮد و ﻧﻪ آﻤﺘﺮ‪ .‬وﻟﻲ ﺣﺼﺮ اﺳﺘﻘﺮاﻳﻲ اﺳﺖ‬ ‫اﻣﺮي آﻪ ﺑﻪ ﺣﻴﻄﺔ ﺗﺨﺼﺼﻲ هﻴﭽﻜﺪام ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻤﻲﺷﻮد‬
‫و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻌﺪاد اﻗﺴﺎم ﺑﻴﺸﺘﺮ هﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺸﻮد‪.‬‬ ‫اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ آﻨﻨﺪ؛ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﭼﻮن اﻳﻦ اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎﻩ‬
‫در اداﻣﻪ ﺳﺆال ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ »ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ اﻧﺴﺎن‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺨﻨﺶ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕﺮ اول‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ واﺟﺪ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎي اﻧﺴﺎن ﺳﻨﺖﮔﺮا و‬ ‫ﺷﺮﻃﻲ آﻪ ﻣﻲﺧﻮاهﻴﺪ ﺑﻴﻦ ﻋﺎﻟﻢ و ﻋﺎﻣﻲ ﻓﺮق ﺑﮕﺬارﻳﺪ‬
‫ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎي اﻧﺴﺎن ﺗﺠﺪدﮔﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ اﻳﻦ درﺳﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﻋﺘﻤﺎدي آﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻟﺸﺎن ﻣﻲآﻨﻴﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ‬
‫اﺳﺖ؟«‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﺑﻌﻀﻲ ﭼﻪهﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻠﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻋﺎﻟﻢ در ﺣﻴﻄﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﺧﻮدش ﺑﺎﺷﺪ وﮔﺮﻧﻪ اﮔﺮ در‬
‫ﺑﻌﻀﻲ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎﻳﺶ ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻨﺲ روآﺶ ﺻﻨﺪﻟﻴﻬﺎي اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻴﻦ ﻳﻚ اﺳﺘﺎد‬
‫ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﻌﻀﻲ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺁن ﺑﻌﻀﻲ ﭼﻪ؟‬ ‫داﻧﺸﮕﺎﻩ و ﻳﻚ ﻟﺒﻨﻴﺎﺗﻲ ﻧﺰاع ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻳﻦ ﺑﻌﻀﻲ ﻳﻚ ﺑﻌﻀﻲ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﺑﺎ ﺁن‬ ‫ﺁﻗﺎ ﭼﻮن اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎﻩ هﺴﺖ ﺳﺨﻦ او را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻳﻢ هﺮ‬
‫ﻼ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻌﻀﻲ اﺻ ً‬ ‫دو در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻋﺎﻣﻲ هﺴﺘﻨﺪ‪...‬‬
‫آﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎي ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ ﺑﺎ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺆﻟﻔﻪهﺎي‬ ‫ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ هﺴﺘﻨﺪ آﻪ از ﺳﺨﻨﺎن دﻳﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎدﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﺑﺎ هﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺟﻤﻊ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ آﺪام‬ ‫وﻟﻲ هﻢ ﺁن ﺳﺨﻦ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎدﺗﺮ و هﻢ ﺁن ﺳﺨﻦ آﻪ آﻤﺘﺮ‬
‫ﺑﻠﻪ اﻃﻼﻗﻬﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ و دﺳﺖ از اﻳﻦ اﻃﻼﻗﻬﺎ هﻢ‬ ‫وﻳﮋﮔﻲرا ﺑﺎ آﺪام وﻳﮋﮔﻲ ﻣﻲﺧﻮاهﻴﺪ ﺟﻤﻊ ﺑﻜﻨﻴﺪ‪ .‬ﻓﺮض‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮدارﻧﺪ وﻟﻲ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻣﻲﺷﻮد در اﻳﻦ‬ ‫ﻼ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻣﻲﺷﻮد اﻧﺴﺎن ﺳﻨﺖﮔﺮا ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫آﻨﻴﺪ ﻣﺜ ً‬
‫اﻃﻼﻗﺎت ﺗﺸﻜﻴﻚ آﺮد‪.‬‬ ‫ﻓﺮد ﮔﺮا هﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ آﻪ ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺳﺆال‪ :‬اوﻟﻴﻦ ﻃﻠﻴﻌﻪهﺎي دوران ﻣﺘﺠﺪداﻧﻪ در ﺟﻬﺎن‬ ‫ﺧﺼﻴﺼﻪهﺎي اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﻤﻊ‬
‫ﺗﻔﻜﺮ ﻏﺮب در ﭼﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺷﺪ؟ و در اﻳﻦ ﺳﻴﺮ‬ ‫ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ و ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ اﻣﻜﺎن دارد‪ .‬اﻣﺎ ﺁﻳﺎ ﺟﻤﻊ‬
‫ﺗﻔﻜﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﻳﻦ ﻣﺘﻔﻜﺮان را ﻧﺎم ﺑﺒﺮﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺖﮔﺮاﻳﻲ و ﺗﻌﺒﺪﮔﺮﻳﺰي هﻢ اﻣﻜﺎن دارد؟ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬در اﻳﻨﻜﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد دﻗﻴﻘًﺎ از ﭼﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﻪ‬ ‫اﻧﺴﺎن هﻢ ﺳﻨﺖﮔﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬هﻢ ﺗﻌﺒﺪﮔﺮﻳﺰ؟ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫وﺟﻮد ﺁﻣﺪ اﺧﺘﻼف هﺴﺖ‪ 5 .‬ﻣﻘﻄﻊ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ذآﺮ ﺷﺪﻩ‬ ‫ﺗﻌﺒﺪﮔﺮﻳﺰي از ﺧﺼﻴﺼﻪهﺎﻳﻲ اﺳﺖ آﻪ اﮔﺮ داﺷﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ هﻢ در اﻳﻦ ﺟﻠﺴﻪ و هﻢ در ﺟﻠﺴﻪ ﻗﺒﻞ ﮔﻔﺘﻢ‬ ‫دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻲ ﺳﻨﺖﮔﺮا ﺑﺎﺷﻲ‪ .‬وﻟﻲ ﻓﺮدﮔﺮاﻳﻲ از‬
‫ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل‪ ،‬وﻟﻲ ‪ 5‬ﻣﻘﻄﻊ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ذآﺮ ﺷﺪﻩاﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺧﺼﺎﻳﺼﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻲﺷﻮد اﻧﺴﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ اواﺧﺮ ﻗﺮن ﭘﺎﻧﺰدهﻢ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‬ ‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺳﻨﺖﮔﺮا هﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دآﺎرت را ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻏﺎزﮔﺮ داﻧﺴﺖ آﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻗﺮن هﻔﺪهﻢ‪.‬‬ ‫ﺳﺆال‪ :‬ﭼﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ اﻳﺴﺖ آﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮاي ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺁن‬
‫ﺑﻌﻀﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﻘﻼب ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ را آﻪ‬ ‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﭘﺎﻳﺔ ﺁن ﺑﻘﻴﻪ اﺳﺘﺪﻻﻟﻬﺎ را‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻗﺮن هﺠﺪهﻢ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ آﺎري ﺑﻪ اﻧﻘﻼب‬ ‫ﺑﭙﺬﻳﺮد و اﺳﺘﺪﻻلﮔﺮا ﺷﻮد؟ ﺁﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ »پ« هﻤﺎن »ژ«‬
‫ﻼ ﻧﻬﻀﺖ‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﻘﻼب ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﺻ ً‬ ‫اﺳﺖ را ﺑﭙﺬﻳﺮد و ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔ ﺁن ﺑﻘﻴﻪ را ﻗﺒﻮل ﻣﻲآﻨﺪ ﻧﺎﻗﺺ‬
‫روﺷﻨﮕﺮي در ﺁﻟﻤﺎن را ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬آﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫هﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﻗﺮن هﺠﺪهﻢ وﻟﻲ آﺸﻴﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻧﻴﻤﻪ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﻧﻪ! ﺗﻌﺒﺪﮔﺮاﻳﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻦ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮم‬
‫دوم ﻗﺮن هﺠﺪهﻢ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ اﻳﻦ را ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻌﻀﻲ هﻢ‬ ‫»اﻟﻒ« »ب« اﺳﺖ ﭼﻮن ﺣﺴﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» ،‬اﻟﻒ«‬
‫ﻼ ﻧﻬﻀﺖ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ را ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ داد ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ اﺻ ً‬ ‫»ب« اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﻮردي را آﻪ ﻣﻦ در درس ﮔﻔﺘﻢ‪،‬‬
‫اواﻳﻞ ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻦ »اﻟﻒ« »ب« اﺳﺖ را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮم‬
‫ﺧﻮد ﺑﻨﺪﻩ ﺁن ﻗﻮل اول را ﻋﺮض آﺮدم زﻳﺮا ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﭼﻮن هﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدم رﺟﻮع ﻣﻲآﻨﻢ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﺷﻜﻲ ﻧﺪارم‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮلﺗﺮ ﻣﻲﺁﻳﺪ‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﭘﻨﺞ دورﻩ را ﺧﺪﻣﺘﺘﺎن‬ ‫آﻪ »اﻟﻒ« »ب« اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ وﻗﺘﻲ از ﺷﻤﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﻋﺮض ﻣﻲآﻨﻢ و ادﻟﻪ اﻓﺮادي را هﻢ آﻪ ﺑﻪ هﺮ آﺪام از‬ ‫ادﻋﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﻲآﻨﻢ آﻪ ﺧﻮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁن ادﻋﺎ‬
‫اﻳﻦ ﭘﻨﺞ دورﻩ ﻗﺎﻳﻞ ﺷﺪﻩاﻧﺪ ذآﺮ ﻣﻲآﻨﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻚ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ادﻋﺎﻳﻲ آﺮدﻳﺪ آﻪ ﻣﻦ وﻗﺘﻲ‬
‫اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ ﻣﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ آﻪ اوﻟﻴﻦ ﺟﺎﻳﻲ آﻪ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮدم رﺟﻮع ﻣﻲآﻨﻢ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁن ﺷﻚ ﻧﺪارم‬
‫ﺧﻮدش را واﺿﺢ ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬در ﺁﺛﺎر »اراس ﻣُﺲ‬ ‫ﺧﺐ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁن ادﻋﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﻤﻲآﻨﻢ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﻧﺘﺮداﻣﻲ« و »ﻣﻦﺗﻴﻦ« ﻣﺘﻔﻜﺮ ﻣﻌﺮوف ﻓﺮاﻧﺴﻮي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﻌﺒﺪﮔﺮا ﻧﺸﺪﻩام‪ .‬ﺗﻌﺒﺪﮔﺮاﻳﻲ وﻗﺘﻲ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﻳﻦ دو ﺗﺎ اوﻟﻴﻦ آﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ اﺻﻮل‬ ‫را از ﺷﻤﺎ ﺑﭙﺬﻳﺮم‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻳﺪ‪ .‬ﻳﺎ از ﺷﻤﺎ ﺳﺨﻦ‬
‫ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ را ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ آﺴﺎﻧﻲ هﻢ‬ ‫را ﺑﭙﺬﻳﺮم ﭼﻮن ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻳﺪ ﻳﺎ ﻓﻼن آﺲ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ آﻪ ﻧﺨﻴﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮوﻳﻢ دﻧﺒﺎل آﺎﻧﺖ‪ ،‬هﺮﺑﺮ‪،‬‬ ‫ﻣﺮا در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺣﺠﻴﺖ و اﻋﺘﺒﺎر او ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺪﻳﻨﺴﻮن و رزن‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ آﻼﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ اﺷﺘﺎﻳﻦ و‬ ‫ﺗﺴﻠﻴﻢ و ﻗﺒﻮل ﺑﻜﺸﺎﻧﻴﺪ‪ .‬ﺧﺐ اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ و ﻗﺒﻮل‬
‫اﻳﻨﻬﺎﻳﻲ آﻪ در ﻧﻬﻀﺖ روﺷﻨﮕﺮي ﺁﻟﻤﺎن در ﻗﺮن ‪18‬‬ ‫آﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪم اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮم ﺗﻌﺒﺪﮔﺮا‪.‬‬
‫آﻤﺎﺑﻴﺶ دﺧﻴﻞ ﺑﻮدﻩاﻧﺪ‪ .‬آﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺁن را ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‬ ‫ﺳﺆال‪ :‬ﺁﻳﺎ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻮدن ﭼﻴﺰي را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‬
‫ﺁن وﻗﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﺛﺎر ﻣﺮز‪ ،‬ﻣﻨﺪرﺳﻮن و آﺎﻧﺖ را ﻣﻌﺮﻓﻲ‬ ‫و ﺁﻳﺎ اﻃﻼق هﺮ ﻧﻮع ﻣﺴﺄﻟﻪاي را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد؟‬
‫آﻨﻴﻢ و ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ اﻗﺘﺮاﺣﻴﻪ ﻣﻌﺮوف ‪ 24‬ﻧﻔﺮﻩاي ﺗﺤﺖ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ‪:‬ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ در اﻳﻦ اواﺧﺮ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻴﻤﺔ دوم اﻳﻦ‬
‫ﻋﻨﻮان»روﺷﻨﮕﺮي ﭼﻴﺴﺖ« آﻪ اﻳﻦ ﺁﻗﺎﻳﺎن اﺑﺘﺪاﺋًﺎ در ﺁن‬ ‫ﻗﺮن ﺑﺎ ﻳﻚ ﭼﺎﻟﺶ و ﺑﺎ ﻳﻚ ‪ challenge‬از ﻧﺎﺣﻴﺔ‬
‫ﺷﺮآﺖ آﺮدﻧﺪ و در ﺁن ‪ 24‬رأي درﺑﺎب روﺷﻨﮕﺮي‬ ‫ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﺎن روﺑﺮو ﺷﺪ و ﺁن اﻳﻨﻜﻪ ﭘﺴﺎﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﺎن‬
‫اﻇﻬﺎر آﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺷﻜﺎل ﻣﻲآﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﺎن آﻪ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ ﻳﻚ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕﺮ آﺴﺎﻧﻲ ﺁﻏﺎز ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ راﺁﻏﺎز‬ ‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﻄﻠﻘﻬﺎﻳﻲ دارد آﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﻘﻬﺎ را ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻗﺒﻮل‬
‫روﺷﻨﮕﺮي ﻣﻲداﻧﻨﺪ؛ روﺷﻨﮕﺮي ﻗﺮن ‪ 18‬ﺁﻟﻤﺎن‪.‬‬ ‫آﺮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻲ هﻢ دﺳﺘﺨﻮش ﻳﻚ ﻧﻮع اﻃﻼق‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﻓﺮﻣﻮدﻳﺪ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﺠﺪد ﺑﺮاي هﺮ ﻣﺪﻋﺎﻳﻲ دﻟﻴﻞ‬ ‫اﻧﮕﺎري ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻃﻼﻗﻬﺎ را هﻢ ﺷﻤﺎرﻩ آﺮدﻩاﻧﺪ و‬
‫ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ‪ .‬ﺳﺆال ﻣﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻚ ادﻋﺎي‬ ‫ﻣﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﺧﻮاهﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ هﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺳﺖ دﻳﮕﺮ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺜﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﻼ آﺴﻲ ادﻋﺎ آﻨﺪ‬‫ﻣﺤﺴﻮس ﺑﺪون اﺳﺘﺪﻻل ﭼﻪ ﻣﻲآﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﺟﺎي ﺧﻮدم را در اﻳﻦ اﺗﺎق ﺑﺨﻮاهﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ آﻨﻢ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫ﺻﺪاي ﻗﻨﺎري زﻳﺒﺎﺳﺖ آﻪ ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ و اﺳﺘﺪﻻل ﺑﺮ ﺁن‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻣﻜﺎن دارد؟ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻣﻦ ﺟﺎﻳﻢ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺘﺼﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ادﻋﺎي او راﺑﻪ ﺻﺮف اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻣﺰاﺣﻢ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻲﺷﻮم در ﺁﻧﺠﺎ‪ .‬ﺗﻌﺮﻳﻒ آﺮدم‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ‬ ‫ﻣﺪﻟﻞ ﻧﻴﺴﺖ رد ﻣﻲآﻨﺪ؟‬
‫دﻳﮕﺮي اﺷﻜﺎل ﻧﺪارد آﻪ آﺴﻲ ﺣﺪود ﺧﻮدش را ﺧﻮدش‬ ‫از اﺳﺘﺪﻻلﭘﺬﻳﺮهﺎ را ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ اﺳﺘﺪﻻل آﺮد ﻧﻪ از‬
‫ﻣﺸﺨﺺ آﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺷﻜﺎل ﻧﺪارد آﻪ ﺣﺪود ﺧﻮدش را‬ ‫اﺳﺘﺪﻻلﻧﺎﭘﺬﻳﺮهﺎ‪ .‬ﻣﻔﺎهﻴﻢ زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ اﺳﺘﺪﻻل‬
‫ﺧﻮدش ﻣﺸﺨﺺ آﻨﺪ‪ .‬در ارﺗﺒﺎط ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ و‬ ‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ وﻗﺘﻲ آﺴﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺻﺪاي ﻗﻨﺎري‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﺷﻤﺎ را واﻣﻲﮔﺬارم ﺑﻪ‬ ‫زﻳﺒﺎﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ادﻋﺎ آﺮدﻩ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻦ از ﺻﺪاي ﻗﻨﺎري‬
‫‪ ، Comnonsence‬ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﻋﺮﻓﻲﺗﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻘﻞ و‬ ‫ﺧﻮﺷﻢ ﻣﻲﺁﻳﺪ‪.‬او دارد ﺑﻴﺎن ﻳﻚ ﺣﺎل دروﻧﻲ ﺧﻮدش را‬
‫وﺟﺪان اﺧﻼﻗﻲﺗﺎن‪.‬‬ ‫ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ ادﻋﺎ درﺑﺎب ﻋﺎﻟﻢ واﻗﻊ آﺮدﻩ‪،‬‬
‫وﻟﻲ در واﻗﻊ ادﻋﺎ در ﺑﺎب ﻋﺎﻟﻢ درون ﺧﻮدش‬
‫آﺮدﻩاﺳﺖ‪.‬ﺧﻴﻠﻲ وﻗﺘﻬﺎ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ آﻪ از ﻇﺎهﺮ ﻳﻚ‬
‫ﺣﻜﻢ ﺑﺮﻣﻲﺁﻳﺪ آﻪ ﺣﻜﻢ درﺑﺎرة ﻋﺎﻟﻢ ﺧﺎرج اﺳﺖ وﻟﻲ در‬
‫واﻗﻊ ﺣﻜﻤﻲ اﺳﺖ درﺑﺎب اﺣﻮال ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮدﻣﺎن‪.‬‬
‫ﺳﺆال‪ :‬ﺷﻤﺎ اﺷﺎرﻩ آﺮدﻳﺪ آﻪ ﻃﺮﻓﺪاران» ﺁزادي از‬
‫دﻳﻦ« ﻣﻲﺧﻮاهﻨﺪ آﻪ دﻳﻦ در ﺣﻴﻄﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﺪا و‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﺷﺪ و درﺑﺎرة راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ و دﻳﮕﺮان‬
‫ﻻ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ از دﻳﻦ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬او ً‬
‫ﭘﺎﺳﺦ‪ :‬ﺗﻌﺮﻳﻒ از دﻳﻦ ﻣﺸﻜﻠﻲ را ﺣﻞ ﻧﻤﻲآﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ‬
‫ﺑﻨﺪﻩ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﻮدم را از دﻳﻦ ﻣﻲآﻨﻢ وﻟﻲ ﻣﺸﻜﻠﻲ را ﺣﻞ‬
‫ﻧﻤﻲآﻨﺪ‪ .‬دﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩاﻳﺴﺖ داراي ﺳﻪ‬
‫رآﻦاﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ دﻳﻦ را در ﻳﻚ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﻪ‬
‫ﻻ دﻳﻦ ﻧﻮﻋﻲ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ اﺳﺖ‬ ‫ﻗﺴﻤﺘﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲآﻨﻢ‪ .‬او ً‬
‫آﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮي از ﺟﻬﺎن و وﺿﻊ اﻧﺴﺎن در ﺟﻬﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻣﻲدهﺪ ‪ ،‬ﺛﺎﻧﻴًﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﺁن ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻳﻚ ﺷﻴﻮة زﻧﺪﮔﻲ را‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن اﻳﺠﺎب ﻣﻲآﻨﺪ ﺛﺎﻟﺜًﺎ ﺁن ﺗﻔﺴﻴﺮ و اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ را در ﻳﻚ ﺳﺮي اﻋﻤﺎل ﺳﻤﺒﻠﻴﻚ ﺑﺮوز ﻣﻲدهﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﻠﻘﻲاي اﺳﺖ آﻪ ﻣﻦ از دﻳﻦ دارم وﻟﻲ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ را‬
‫ﺣﻞ ﻧﻤﻲآﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ در واﻗﻊ ﻣﻲﺧﻮاهﻴﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ آﻪ ﻣﮕﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد آﻪ دﻳﻦ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺷﻮد ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط اﻧﺴﺎن ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮدش و ارﺗﺒﺎط اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺧﺪا‪.‬‬
‫ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﺗﻠﻘﻲهﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ آﺎر را آﺮد‪ .‬ﻃﺒﻖ‬
‫ﺗﻠﻘﻲهﺎﻳﻲ هﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮد اﻳﻦ آﺎر را آﺮد‪.‬‬
‫)ﻗﺴﻤﺖدوم ﺳﺆال( ﺛﺎﻧﻴًﺎ از ﺁﻧﺠﺎ آﻪ دﻳﻦ ﮔﺎهﻲ ﻏﻴﺮاﻟﻬﻲ‬
‫اﺳﺖ و ﺗﻌﺮﻳﻔﺶ از ﺑﺮداﺷﺘﻬﺎي اﻧﺴﺎن ﻧﺎﺷﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎز‬
‫هﻢ ﻋﺪم ﻣﺪاﺧﻠﺔ دﻳﻦ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ و دﻳﮕﺮان ﺑﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل اﻳﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﺮﻳﻒ و‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﻗﺴﻤﺖ دوم ﺳﺆال ؛ﺑﻠﻪ‪ .‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲآﻨﺪ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻣﻦ ارﺗﺒﺎط ﺷﻤﺎ ﺑﺎ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ و ﻃﺒﻴﻌﺖ را‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪام ﺑﻪ ﻋﻬﺪة ‪ Common sence‬ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻓﻬﻢ ﻋﺮﻓﻲ ﺷﻤﺎ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﻋﻘﻞ و وﺟﺪان اﺧﻼﻗﻲ ﺷﻤﺎ‪.‬‬

Modernity PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Modernity PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ﺟﻠﺴﻪ دوم ‪78/12/3‬‬

‫اﻧﺠﻤﻦ اﺳﻼﻣﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‬

‫در ﺟﻠﺴﻪ ﻗﺒﻞ ﻋﺮض ﺷﺪ آﻪ ﻓﺮق اﺳﺖ ﺑﻴﻦ ﺳﻨﺖ و‬

You might also like