‫ﻃﺐ اﻟﺼﺎدق �‬

‫)ﺗﻐﺬﯾﻪ و ﺧﻮراﮐﻰ ﻫﺎ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻃﺐ اﻟﺼﺎدق(‬

‫ﻣﺆﻟﻒ‪ :‬دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ درﯾﺎﯾﻰ‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ‪ -‬اﺳﻼﻣﯽ ﺷﺒﮑﮥ اﻻﻣﺎﻣﯿﻦ اﻟﺤﺴﻨﯿﻦ �‬

‫ﺑﺼﻮرت اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ ﺑﺮاي ﻣﺨﺎﻃﺒﯿﻦ ﮔﺮاﻣﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﺗﺼﺤﯿﺢ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﺗﺎﯾﭙﯽ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬روي اﯾﻦ ﮐﺘﺎب اﻧﺠﺎم‬
‫ﻧﮕﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫اﻟﺤﻤﺪﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻣﺒﺪع اﻻﺷﯿﺎء و ﺧﺎﻟﻖ اﻟﺪاء‪ ‬و اﻟﺪواء‪ ،‬و ﺻـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠـﻰ ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫ﺻﻔﻮة اﻟﺮﺳﻞ و اﻻﻧﺒﯿﺎء‪ ،‬و ﻋﻠﻰ اﻫﻞ ﺑﯿﺘﻪ اﻻﻃﻬﺎر اﻟﻨﺠﺒﺎء‪.‬‬
‫در ﻃﻮل ﺗـﺎرﯾﺦ ﻋﻠـﻢ ﭘـﺲ از ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ اﻋﻈـﻢ اﺳـﻼم � و ﺣﻀـﺮت ﻣـﻮﻟﻰ‬
‫اﻟﻤﻮﺣﺪﯾﻦ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰ � ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻧﻮاﺑﻎ ﺟﻬﺎن و ﺑﺰرﮔـﺎن ﻋﻠـﻢ و داﻧـﺶ‬
‫ﺑﺸﺮى ﺑﻪ اﻧﺪازه ى اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎدق � ﺑﺮاى ﺟﺎﻣﻌﻪ ى اﻧﺴـﺎﻧﻰ ﻣﻔﯿـﺪ ﻓﺎﯾـﺪه و‬
‫ﺑﻬﺮه ورى از ﺧﻮﺷﻪ ﻫﺎى ﻧﺒﻮغ ﺑﺸﺮى ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻮاى اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺨﺰن وﺣﻰ‪ ،‬اﻓﻖ ﻫﺎى درﺧﺸﺎﻧﻰ از ﻣﻌﺎرف اﻟﻬﻰ و‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻰ را ﺑﺮاى ﺑﺸﺮﯾﺖ ﮔﺸﻮد و ﺳـﻬﻢ ﻋﻤـﺪه و ﺳـﺎزﻧﺪه اى در اﯾﺠـﺎد ﺗﻤـﺪن‪ ،‬و‬
‫ﺗﺤﻮﻟﻰ ﻋﻈـﯿﻢ در زﻣﯿﻨـﻪ ﻫـﺎى ﻋﻠﻤـﻰ‪ ،‬ﻓﻠﺴـﻔﻰ‪ ،‬ﻫﻨـﺮى‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕـﻰ و ﺻـﻨﻌﺘﻰ و‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎرى ﻧﻈﺎم اﻧﺴﺎﻧﻰ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫داﻣﻨﻪ ى ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف اﻣﺎم‪ ،‬رازﻫﺎى ﻧﻬﺎن ﮐﺎﯾﻨﺎت و ﺗﻤﺎم ﻣﻈـﺎﻫﺮ ﻣﻮﺟـﻮد را‬
‫در ﺑﺮ ﻣﻰ ﮔﯿﺮد و از آن ﺟﺎ ﺑﻪ ﻓﻀﺎى ﻻﯾﺘﻨﺎﻫﻰ ﺑﺮون و ﺑﺮ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺳﯿﺎرات ﺳﺮ ﻣﻰ‬
‫ﮐﺸﺪ و زواﯾﺎى آﻓﺮﯾﻨﺶ را ﻣﻰ ﺷﮑﺎﻓﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤـﻪ ﮔﺴـﺘﺮه‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ ﺣﯿـﺮت و‬
‫دﻫﺸﺖ ﻣﻰ ﮔﺮدد‪ .‬ﯾﮑﻰ از اﻓﻖ ﻫﺎى ﺑﻰ ﮐﺮان ﻋﻠﻢ او داﻧﺶ ﭘﺰﺷﮑﻰ و ﻋﻠﻢ ﺗﻐﺬﯾـﻪ‬
‫و ﺑﻬﺪاﺷﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮﯾﻰ ﺣﻀﺮﺗﺶ ﻣﻤﺘﺎزﺗﺮﯾﻦ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺧﺒﺮه اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ اﺳـﺖ و‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻟﺤﺎظ ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬار ﻣﮑﺘﺐ وﯾﮋه ﻃﺐ و ﺗﻐﺬﯾﻪ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻬﺪاﺷﺖ در اﺳـﻼم‬
‫و در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ى ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎى ﻣﺪﻧﯿﺖ ﮔﺴﺘﺮده ﻗﻠﻤﺮو اﺳﻼم ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬
‫ﻣﻰ رود‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ ﺑﺴﯿﺎرى از ﭘﺰﺷـﮑﺎن و ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان و ﺑﯿﻤـﺎران در ﻗـﺮن‬
‫ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم از ﺧﻮان ﮔﺴﺘﺮه ى داﻧﺸﺶ ﺑﻬﺮه ﻫﺎ ﺟﺴﺘﻪ و ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ اى‬
‫را ﺗﺤﺖ آﻣﻮزه ﻫﺎى ﺧﻮد ﭘﺮورده و ﺑﺴﯿﺎرى را ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮى از ﻋﻠـﻮم و ﻣﻌـﺎرف‬
‫ﻃﺒﻰ ﺑﻪ ﺳﻮى ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻣﺤﺎﻓﻞ ﮔﺴﯿﻞ داﺷـﺘﻪ و آوازه ى ﻣﻌـﺎرف و آﻣـﻮزه ﻫـﺎى‬

‫‪2‬‬
‫ﻋﻠﻮﻣﺶ ﺑﺮ ﻣﺮاﮐﺰ ﻋﻠﻤﻰ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﻧﻬﻀـﺖ رﻧﺴـﺎﻧﺲ ﮔﺴـﺘﺮده و از‬
‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﭘﺮﻓﯿﺾ داﻧﺸﺶ ﺳﯿﺮاب ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣـﻰ ﺗـﻮان از‬
‫ﻻﺑﻼى ﮐﻼم درس آﻣﻮزش ﺑﻬﺮه ﻫﺎ ﯾﺎﻓﺖ و ﻣﻌﻨﺎﻫﺎ ﺟﺴﺖ‪.‬‬
‫داﻧﺸﻰ ﮐﻪ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﻌﺪن وﺣﻰ و اﻟﻬﺎم اﺳﺖ ﻻﺟﺮم ﺑﺮ دل ﻫﺎ ﻧﺸﯿﻨﺪ و ﻗﻠـﺐ‬
‫ﻫﺎ و ﺟﺎن ﻫﺎى ﭘﺎك ﻋﻄﺸﻨﺎك را ﺳﺮﻣﺴﺖ و ﺳﯿﺮاب ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ آن ﺣﻀﺮت وﺳﯿﻊ ﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑﺘـﻮاﻧﯿﻢ آن را ﺑﯿـﺎن ﮐﻨـﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﺣﻀﺮت اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﻓﻘﻪ و ﺣﺪﯾﺚ و ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ در ﺑﺴـﯿﺎرى از‬
‫ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻤﻰ را ﺑﻪ ﺷﺎﮔﺮدان و اﻓﺮاد ﻣﺴﺘﻌﺪى ﮐﻪ ﻣﻰ ﯾﺎﻓﺘﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﻰ دادﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﻰ ﺑﺮﺧﻰ از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺻـﺎدق اوﻟـﯿﻦ‬
‫ﮐﺴﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺎﻟﯿﻤﺶ روش ﺗﺠﺮﺑﻰ را در ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ ﺗﻌﻠﯿﻢ داد‪ .‬ﺟـﺎﺑﺮ‬
‫ﺑﻦ ﺣﯿﺎن ﯾﮑﻰ از آﻧﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﯿﻨﻪ ﺷﯿﻤﻰ ﺗﺤﻘﯿـﻖ ﻣـﻰ ﮐـﺮد‪ .‬وى در اﺑﺘـﺪاى‬
‫ﮐﺘﺎب ﺧﻮد »اﻻﺣﺠﺎر« ﻣﻰ ﻧﻮﯾﺴﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺷﺪ و راﻫﻤﻨﺎى او اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑـﻮده و‬
‫داﻧﺸﻰ ﮐﻪ از او آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻮﻓﯿﻖ وى ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻰ‬
‫از ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻋﻠﻤﻰ آن ﺣﻀﺮت ﮐﻪ ارزش ﻋﻠﻤﻰ آﻧﻬﺎ اﻣﺮوز آﺷﮑﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ اﺷـﺎره‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻰ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎرى از آن ﻓﺮﻣﺎﯾﺸﺎت ﺣﺘﻰ ﺑـﺮاى ﭘﯿـﺮوان آن ﺣﻀـﺮت ﺑﻌﯿـﺪ‬
‫ﺟﻠﻮه ﻣﻰ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﯾﺎ در ﺳﻨﺪ اﺣﺎدﯾﺚ ﺧﺪﺷﻪ وارد ﻣﻰ ﮐﺮدﻧﺪ ﯾﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺗﻌﺒ‪‬ﺪ ﻣﻰ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﮐﻼم و اﺧﻼق و ﻋﻘﺎﯾﺪ ﻧﯿﺰ اﺣﺎدﯾﺚ و ﻣﻨﺎﻇﺮات ارزﻧﺪه اى از‬
‫آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺎ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻰ از آﻧﻬﺎ در ﺻﻔﺤﺎت آﯾﻨﺪه اﺷﺎره‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬اﺑﻮزﻫﺮه ﮐﻪ از ﻋﻠﻤﺎى اﻫﻞ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ در اﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ ﻣـﻰ ﻧﻮﯾﺴـﺪ‪:‬‬

‫‪3‬‬
‫داﻧﺶ اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﻘﻪ و ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ او ﻋﻠﻢ ﮐﻼم ﻧﯿﺰ ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﻰ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫و در ﺟﺎى دﯾﮕﺮ از ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻣﻰ ﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻫﻤﻪ ى اﯾﻦ ﻋﻠﻮم‪ ،‬اﻣﺎم ﺻﺎدق‬
‫� در زﻣﯿﻨﻪ ى اﺧﻼق و ﻋﻠﻞ و اﻧﮕﯿﺰه ﻫﺎى ﻓﺴﺎد آن‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺴﯿﺎر ارزﻧـﺪه‬
‫اى داﺷﺖ‪.‬‬
‫در زﻣﺎن ﺣﻀﺮﺗﺶ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺘﻰ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ ﺗﺎ ﻣﻌﺎرف و ﻋﻠﻮم ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ ﻫﺎى‬
‫وﻻﯾﺖ ﻋﻠﻮى از ﻧﻬﺎﻧﺨﺎﻧﻪ ى ﺗﺮاﮐﻢ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﺒﻮى ﺑﺮون آﯾﺪ و ﺗﻮده ﻫﺎى ﻣﺤﺮوم و‬
‫ﺗﺸﻨﻪ ﺣﮑﻤﺖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺳﯿﺮاب ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در زﻣﺎن اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻨﻰ اﻣﯿﻪ و ﺑﻨﻰ ﻣﺮوان‪ ،‬ﭘﺲ از ﻫﺸﺘﺎد ﺳﺎل‬
‫ﺧﻮﻧﺮﯾﺰى و ﺟﻨﺎﯾﺖ ﻣﻀﻤﺤﻞ ﺷﺪ و ﺑﻨﻰ اﻟﻌﺒﺎس ﮐﻪ در ﺳﻔﺎﮐﻰ و ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ دﺳﺖ‬
‫ﮐﻢ از ﺑﻨﻰ اﻣﯿﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﺒﺎﺳﯿﺎن در آﻏﺎز ﻧﻬﻀﺖ ﺑـﺎ‬
‫اﯾﻦ ﺷﻌﺎر ﮐﻪ ﻣﻰ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﺑﻪ اﻫﻠﺶ )اﻫﻞ ﺑﯿﺖ رﺳﻮل ﺧـﺪا( واﮔﺬارﻧـﺪ‬
‫ﻣﺮدم را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻫﻤﺮاه ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﻰ ﺣﮑﻮﻣﺖ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺳﺘﻢ‬
‫را در ﺣﻖ ﻋﻠﻮﯾﺎن و اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻓﺮﺻﺘﻰ ﮐﻪ ﺑﻨـﻰ ﻣـﺮوان و ﺑﻨـﻰ‬
‫ﻋﺒﺎس ﺳﺮﮔﺮم ﺟﻨﮓ ﺑﺮاى ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻗﺪرت ﺑﻮدﻧﺪ و در آﻏﺎز دوره ى ﺑﻨﻰ ﻋﺒـﺎس‬
‫ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮد را ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﯾﻰ ﭘﺪﯾﺪ آﻣـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﻰ ﺑﺎ اﻣﺎم ﺻﺎدق � و اﻣﺎم ﺑـﺎﻗﺮ � ﺗﻤـﺎس ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ و‬
‫ﺣﻘﺎﯾﻖ و ﻣﻌﺎرف ﻧﺎب اﺳﻼم را از آن دو ﺑﺰرﮔﻮار ﺑﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ و اﻣﺎم ﺻﺎدق‬
‫ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﺑﺮﻫﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﮑﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و ﻧﻈـﺮات ﺷـﯿﻌﻪ را ﮐـﻪ در‬
‫واﻗﻊ ﻫﻤﺎن اﺳﻼم ﺣﻘﯿﻘﻰ و دور از اﻧﺤﺮاﻓﺎت ﺑﻮد ﺑﯿـﺎن داﺷـﺘﻨﺪ و ﻣﺎﯾـﻪ ى دوام و‬
‫ﺟﺎوداﻧﮕﻰ اﺳﻼم را ﻓﺮاﻫﻢ آوردﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘـﻪ را اﺣﯿـﺎ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻋﻘﺎﯾـﺪ را ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪ اى‬

‫‪4‬‬
‫ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻨﺪ و ﻃﻰ ﻣﻨﺎﻇﺮاﺗﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ زﻧﺎدﻗﻪ و ﻣﻠﺤﺪان داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﯿﻮه ﻫـﺎى‬
‫ﺑﺤﺚ ﮐﻼﻣﻰ را ﺑﻪ ﭘﯿﺮوان ﺧﻮﯾﺶ آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ در ﻗﺮن ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮى ﻗﻤﺮى ﺑﺎرﻗﻪ ﻫﺎى اﻣﯿﺪ در اﻓﻖ ﻫﺎى ﮔﺴﺘﺮده‬
‫آﯾﺎت و ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎى ﻃﺒﯿﻌﻰ درﺧﺸﯿﺪن ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻋﻘﻮل و ﻧﺒـﻮغ ﺑﺸـﺮى را ﺑـﻪ ﻧﻘـﺪ‬
‫ﭘﮋوﻫﻪ ﻫﺎى ﺧﺮدورزاﻧﻪ آن اﻣﺎم راﺳﺦ در ﻋﻠﻢ ﻓﺮا ﻣﻰ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻰ ﻏﺮﺿﺎن ﻋﺮﺻﻪ‬
‫ى داﻧﺶ و ادب و ﮐﻼم و ﻧﺠﻮم و زﯾﺴﺖ را ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﻰ ﻃﻠﺒﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐـﻪ ﺧـﺎﻟﻖ‬
‫ﻫﺴﺘﻰ آﻓﺮﯾﻦ در ﮐﻼم ﻣﻮزون ﺧﻮد ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬
‫ﺑﻪ زودى ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎى )ﻗﺪرت( ﺧﻮد را در اﻓﻖ ﻫﺎى ﮔﺴﺘﺮده ﻓﻀﺎﻫﺎى ﺑﻰ ﭘﺎﯾﺎن‬
‫و در وﺟﻮد آدﻣﯿﺎن ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﻰ ﮔﺬارﯾﻢ ﺗﺎ ﺣﻖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮ ﻫﻤﮕـﺎن‬
‫روﺷﻦ و آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻄﺮه اى از آن درﯾﺎى ﺑﻰ ﮐﺮان ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷﻨﺎﺳـﻰ و ﻧﺒـﻮغ ﺑﺸـﺮى‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎﯾﻰ از آن ﻫﻤﻪ ﺷﮕﻔﺘﻰ را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﭘـﺮده از رﻣـﺰ و راز‬
‫ﺣﯿﺎت ﻋﺼﺎره ى ﻧﺒﻮغ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﻣﻰ ﮔﺸﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻔﺘﺎح ﮔﺸﺎﯾﺶ ﻫـﺎى ﺷـﮕﺮف‬
‫ﻋﻠﻤﻰ دﯾﮕﺮ ﺷﻮد و اﻣﯿﺪ آن ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ درﯾﺎﯾﻰ‬
‫آﺑﺎﻧﻤﺎه ‪85‬‬

‫‪5‬‬
 ‫ﺗﺪوﯾﻦ ﮐﻨﻨﺪه »ﭘﯿﺎم در ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺎم«‬
‫ﮐﻨﺪوﮐﺎو در ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎى اﻧﻘﻼﺑﻰ ﻣﮑﺘﺒﻰ ﻧﺸﺎن ﻣﻰ دﻫﺪ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﻧﻬﻀﺖ‬
‫ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ وﺟﻮد دارد‪ :‬ﻣﺮﺣﻠﻪ »ﭘﯿﺎم« ﻣﺮﺣﻠﻪ »اﻗﺪام« و ﻣﺮﺣﻠﻪ »ﻧﻈـﺎم«‪ .‬ﻧﻬﻀـﺖ‬
‫در آﻏﺎز ﺑﻪ ﺻﻮرت » ﭘﯿﺎم« و »اﻗﺪام« ﺗﺠﻠﻰ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺻﻮرت »ﻧﻈـﺎم«‬
‫در ﻣﻰ آﯾﺪ‪ .‬ﺗﺎ وﻗﺘﻰ ﮐﻪ ﻧﻬﻀﺖ در ﻣﺮﺣﻠﻪ »ﭘﯿﺎم« و »اﻗﺪام« اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫»ﻧﻈﺎم« ﺗﺪوﯾﻦ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﻮرﺷﻬﺎى ﺑﻰ اﻣـﺎن ﻧﯿﺮوﻫـﺎى »ﺿـﺪ‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻰ« و »ﮐﻔﺮ« و »ﺷﺮك« آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ و ﻗﺪرت ﻫﺎى ﻃﺎﻏﻮﺗﻰ ﭼﺸﻢ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﻔﻪ ﮐﺮدن آن در ﻧﻄﻔﻪ ﻣﻰ دوزﻧﺪ و ﭼﻮن ﻧﻬﻀﺖ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ى ﻋﻤﯿﻖ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ‬
‫و ﻓﮑﺮى ﻧﺪارد‪ ،‬ﻗﺪرت ﻫﺎى ﻃﺎﻏﻮﺗﻰ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻰ ﮐﺸﻨﺪ ﮐﻪ »ﺳﻮﺧﺖ« ﺗﻤﺎم ﺷـﻮد و‬
‫ﺷﻌﻠﻪ ﻫﺎى ﺟﻨﺒﺶ ﻓﺮو ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ »اﻗﺪام و ﺣﺮﮐﺖ« وﻗﺘﻰ ﺑﺎ »ﭘﯿﺎم« ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷﺪ‬
‫و »ﭘﯿﺎم« ﺑﻪ ﺻﻮرت »ﻧﻈﺎم« ﺗﺪوﯾﻦ ﮔﺮدد‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺟﻨﺒﺶ آﺳﯿﺐ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻣﻰ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم ﻧﯿﺰ ﺷﻮاﻫﺪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ .‬در دوره اﻣﻮﯾﺎن و ﻋﺒﺎﺳـﯿﺎن‪،‬‬
‫ﻧﻬﻀﺖ ﮐﯿﺴﺎﻧﯿﻪ )ﭘﯿﺮوان ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻨﻔﯿﻪ( و ﺟﻨﺒﺶ زﯾﺪﯾـﻪ از ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨـﺒﺶ‬
‫ﻫﺎى اﻧﻘﻼﺑﻰ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ وﻟﻰ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎ دﭼﺎر »ﻋﻤـﻞ زدﮔـﻰ«‬
‫ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ و ﺟﻨﺒﻪ ى »اﻗﺪام« ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪ »ﭘﯿﺎم« ﭼﯿﺮه ﺷـﺪ و »ﭘﯿـﺎم« ﻫـﯿﭻ ﮔـﺎه ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت »ﻧﻈﺎم« در ﻧﯿﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻫﺎى اﻣﻮى و ﻋﺒﺎﺳﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎ را‬
‫از ﺻﻔﺤﻪ روزﮔﺎر ﻣﺤﻮ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﺟﻨﺒﺶ زﯾﺪﯾﻪ ﺑﻪ ﺳﻮى ﻋﻤﻞ زدﮔﻰ اﻧﺤﺮاف ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و ﺗﻮﺟـﻪ ﮐـﺎﻓﻰ‬
‫ﺑﻪ »ﭘﯿﺎم« و ﺗﺪوﯾﻦ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت »ﻧﻈﺎم« ﻣﺒـﺬول ﻧﮕﺸـﺖ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠـﻪ اﯾـﻦ ﺷـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺣﻤﺎﺳﻪ ﻫﺎى ﭘﺮﺷﻮر ﺣﻀﺮت زﯾﺪ و ﻓﺮزﻧﺪش ﯾﺤﯿﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﯿﺎم ﺧﻮد ارﮐﺎن رژﯾﻢ را‬
‫ﺑﻪ ﻟﺮزه در آورده ﺑﻮد ﺑﻪ ﺑﺎد ﻓﺮاﻣﻮﺷﻰ ﺳﭙﺮده ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺪاﺷـﺘﻦ ﭘﺸـﺘﻮاﻧﻪ ى‬
‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ و ﻣﺒﺎﻧﻰ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻓﮑﺮى‪» ،‬زﯾﺪﯾﻪ«ﮐﻢ ﮐﻢ در ﻓﺮﻗﻪ ﻫﺎى دﯾﮕـﺮ ﺗﺤﻠﯿـﻞ‬

‫‪6‬‬
‫رﻓﺖ و ﺟﻨﺒﺶ اﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ دﭼﺎر ﺷـﺪ‪ .‬اﺳـﻤﺎﻋﯿﻠﯿﻪ در ﻗـﺮن‬
‫ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻫﻔﺘﻢ و ﻫﺸﺘﻢ ﻫﺠﺮى ﭼﻨﺎن ﻗﺪرت ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪى را ﺑﻪ وﺟﻮد آوردﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺧﻼﻓﺖ را ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﺮد و ﻧﻔﻮذ آﻧﻬﺎ در آن ﻣﻮﻗـﻊ در ﻣﯿـﺎن ﺗـﻮده ﻫـﺎى »اﻟﻤـﻮت و‬
‫ﻃﺒﺲ و ﺑﯿﺮﺟﻨﺪ« ﺑﻪ ﻗﺪرى ﻋﻤﯿﻖ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﻘﻼب ﻫﺎى ﺑﺰرﮔﻰ را در آن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑـﺮ‬
‫ﭘﺎ ﮐﺮد و دﺳﺘﮕﺎه ﺧﻼﻓﺖ ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﺎن را ﻣﻀﻤﺤﻞ ﮐﺮد‪ ،‬وﻟـﻰ ﭼـﻮن »ﭘﯿـﺎم« را ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت »ﻧﻈﺎم« در ﻧﯿﺎوردﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ دﭼﺎر رﮐﻮرد و اﻧﺤﺮاف ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻰ اﺳﺘﺮاﺗﮋى اﻟﻬﻰ اﻣﺎﻣﺎن ﺷﯿﻌﻪ ﮐﻪ ﻣﺘﻨﻰ ﺑﺮ ﺗﻮاءم ﺳﺎﺧﺘﻦ »ﭘﯿﺎم« ﺑﺎ »اﻗﺪام« و‬
‫ﺳﭙﺲ در آوردن »ﭘﯿﺎم« ﺑﻪ ﺻﻮرت »ﻧﻈـﺎم « ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ ﺷـﺪ ﺷـﯿﻌﻪ ﻫﻤـﻮاره‬
‫ﺗﺸﺨﺺ و ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﮑﺘﺒﻰ و ﻣﺎﻫﯿﺖ اﻧﻘﻼﺑﻰ و اﺳﻼﻣﻰ ﺧﻮﯾﺶ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺪف ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋى اﻣﺎﻣﺎن اﻫـﻞ ﺑﯿـﺖ � ﭘﺎﺳـﺪارى از اﺳـﻼم‪ ،‬دﻓـﺎع از‬
‫ﻣﮑﺘﺐ و ﻣﺒﺎرزه ى ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺿﺪ اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻮد و ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺷﺮاﯾﻂ و ﻧﯿﺎز‬
‫زﻣﺎن ﺷﯿﻮه ﻫﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻰ ﺑﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎه از ﻃﺮﯾﻖ ﻗﯿﺎم ﺑـﻪ ﺷﻤﺸـﯿﺮ و‬
‫ﮔﺎه از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺒﺎرزه ﻋﻤﯿﻖ ﻓﮑﺮى و ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻌـﺎرف اﺳـﻼﻣﻰ و ﮔـﺎه از ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫ﻧﯿﺎﯾﺶ اﯾﻦ رﺳﺎﻟﺖ ﻋﻈﯿﻢ را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫رﻫﺒﺮى ﺷﯿﻌﻪ ﻫﯿﭻ وﻗﺖ ﮔﺮﻓﺘـﺎر ﭘﺪﯾـﺪه ى »ﺗـﮏ ﺑﻌـﺪى« و »ﻋﻠـﻢ زدﮔـﻰ«‬
‫ﻧﮕﺮدﯾﺪ و ﺑﺮ ﺧﻼف ﺟﻨﺒﺶ ﮐﯿﺴﺎﻧﯿﻪ و زﯾﺪﯾﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﺶ را ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﻧﯿﺰ ﻣﻌﻄﻮف داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺋﻤﻪ ى ﺷﯿﻌﻰ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﺿﺮورت ﻫﻤﺮاه ﺳﺎﺧﺘﻦ »اﻗﺪام« ﺑﺎ »ﭘﯿـﺎم« و ﺳـﭙﺲ‬
‫ﺗﺪوﯾﻦ »ﭘﯿﺎم« ﺑﻪ ﺻﻮرت »ﻧﻈﺎم« ﺗﺎءﮐﯿﺪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺎ »ﺻـﻔﯿﻦ« و ﺟﻤـﻞ‬
‫ﻫﻤﻮاره »ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ«ﻫﺎ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺖ و ﻫﻤﻮاره ﭘﺸﺖ ﺳـﺮ »ﺣﺴـﯿﻦ �«‪،‬‬
‫»زﯾﻨﺐ« و »ﺳﺠﺎد« ﺗﺒﻠﻮر ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬زﯾﻨﺐ و اﻣﺎم ﺳﺠﺎد � ﺣﺎﻣﻞ »ﭘﯿﺎم« ﺑﻮدﻧﺪ و‬

‫‪7‬‬
‫ﺳﭙﺲ اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ و اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺴﻼم در آوردن »ﭘﯿﺎم« ﺑﻪ ﺻﻮرت »ﻧﻈـﺎم«‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻧﻤﺎد ﻋﻈﯿﻢ ﻣﺮﺣﻠﻪ ى ﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ى ﺗـﺪوﯾﻦ ﭘﯿـﺎم ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت »ﻧﻈﺎم«‪ .‬زﯾﺮا اﻣﺎم ﺻﺎدق � اداﻣﻪ دﻫﻨﺪه ى ﻫﻤﺎن اﺳﺘﺮاﺗﮋى واﺣﺪ اﻟﻬﻰ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ از آدم ﺷﺮوع و از ﻃﺮﯾﻖ ﻧـﻮح و اﺑـﺮاﻫﯿﻢ و ﻣﻮﺳـﻰ و ﻋﯿﺴـﻰ و ﻣﺤﻤـﺪ‬
‫� و ﻋﻠﻰ � و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ ،‬اﺳﺘﺮاﺗﮋى دﻓـﺎع از ﺳـﻨﮕﺮ اﺳـﻼم‬
‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺣﺴﯿﻦ در ﮐﺮﺑﻼ ﺑﺎ ﺧﻮن ﺧﻮد ﯾﺰﯾﺪﻫﺎ را ﺷﮑﺴﺖ داد‪ .‬اﻣﺎم ﺻـﺎدق‬
‫� از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺪوﯾﻦ ﻣﮑﺘﺐ‪ ،‬ﻧﻘﺸـﻪ ى ﻫﺸـﺎم ﻫـﺎ و ﻣﻨﺼـﻮرﻫﺎ را ﻧﻘـﺶ ﺑـﺮ آب‬
‫ﺳﺎﺧﺖ و ﻫﺪف ﻣﻘﺪس اﻣﺎﻣﺖ را از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺪوﯾﻦ ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ راﺳﺘﯿﻦ اﺳﻼم ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫»ﻧﻈﺎم« دﻧﺒﺎل ﮐﺮد‪ .‬از اﯾﻦ ﭘﺲ ﻧﻬﻀﺖ ﺗﺸﯿﻊ ﭼﻨﺎن آﺳﯿﺐ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﮔﺸـﺖ ﮐـﻪ ﻋﻠـﻰ‬
‫رﻏﻢ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻫﺎ‪ ،‬اﺧﺘﻨﺎق ﻫﺎ و ﯾﻮرش ﻫﺎى ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ درﺑﺎرﻫﺎ و ﻋﻨﺎﺻﺮ‬
‫واﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺸﯿﻊ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ و ﭘﺮﭼﻤﺪار اﻧﻘﻼب اﺻﯿﻞ اﺳـﻼﻣﻰ‬
‫در ﻃﻰ ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫درﺑﺎره ى اﻣﺎم ﺻﺎدق � دو ﻧﻮع ﺑﺮداﺷﺖ و ﺗﺤﻠﯿﻞ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫ﯾﮑﻰ از ﺑﺮداﺷﺖ ﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺷﯿﻮع ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﺧﺎور ﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﻐﺮض ﻧﯿﺰ ﮐﻮﺷﯿﺪه‬
‫اﻧﺪ اﯾﻦ ﺑﺮداﺷﺖ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾـﮏ »اﻧﺪﯾﺸـﻤﻨﺪ«‬
‫ﺑﺰرگ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﮐﻨﺎر ﮐﺸﯿﺪه و ﺗﻨﻬـﺎ ﻣﺸـﻐﻮل‬
‫درس و ﺗﺪرﯾﺲ و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺎﮔﺮدان ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎم را ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗـﺎ ﺗـﺪوﯾﻦ‬
‫ﮐﻨﻨﺪه ى »ﻓﻘﻪ ﺟﻌﻔﺮى« ﺗﻨﺰل ﻣﻰ دﻫﺪ و آن را ﮐﺴﺎﻧﻰ رواج داده اﻧﺪ ﮐﻪ در ﺻـﺪد‬
‫ﺳﻠﺐ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ در ﻣﺒﺎرزه ى اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ‪ -‬ﺳﯿﺎﺳﻰ از ﺧﻮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن در ﺳﺎﻟﻬﺎى ﻣﻌﺎﺻﺮ از ﺟﺎﻧﺐ ﺑﺮﺧﻰ ﻋﻨﺎﺻﺮ »اﻧﻘﻼﺑﻰ« و ﯾﺎ »ﺷـﺒﻪ‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻰ« ﯾﮏ ﺑﺮداﺷﺖ دﯾﮕﺮى ﻧﯿﺰ ﻋﻨﻮان ﻣﻰ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﻧﯿﺰ ﻣﺒﺘﻨﻰ ﺑـﺮ ﯾـﮏ‬

‫‪8‬‬
‫ﻓﮑﺮ اﻧﺤﺮاف آﻣﯿﺰ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺎ ﺗﻼش ﻣﻰ ﺷﻮد ﮐـﻪ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫� را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺻﺮﻓﺎ ﯾﮏ ﻣﺒﺎرز ﺳﯿﺎﺳﻰ ﮐـﻪ ﻫﻤـﻮاره در ﺻـﺪد ﻓـﺮاﻫﻢ ﮐـﺮدن‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎت ﯾﮏ ﮐﻮدﺗﺎى ﺳﯿﺎﺳﻰ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﯾﮏ ﻓﮑﺮ اﻧﺤﺮاف آﻣﯿﺰ ﻣﺒﺘﻨﻰ اﺳﺖ و »ﻋﻤﻞ زدﮔﻰ« و ﮐـﻢ‬
‫ﺑﻬﺎ دادن ﺑﻪ ﮐﺎر زﯾﺮ ﺑﻨﺎﯾﻰ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ و ﺗﺪوﯾﻦ ﻣﮑﺘﺐ و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺆﻣﻦ و‬
‫ﻣﺘﻌﻬﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﻪ از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺷﻮاﻫﺪ ﺗﺎرﯾﺨﻰ را ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣـﻰ دﻫـﺪ اﻣـﺎم‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮى را ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻌﺎرف ﻣﺒﺬول داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑـﺎ ﻟﺤـﻦ »ﻋﺬرﺧﻮاﻫﺎﻧـﻪ‬
‫اى« ﺗﺄوﯾﻞ و ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ و ﯾﺎ ﺣﺘﻰ ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﻰ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫روش درﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎى زﻧﺪﮔﻰ و ﺳﯿﺮه ى اﻣﺎﻣﺎن اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫آﻧﺎن را آن ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺻﺪد ﭘﯿﺮوى از »اﺳﻮه« آﻧﺎن و ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻗﺎﻟﺐ‬
‫ﻫﺎى ﻓﮑﺮى و ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ﺑﺎ رﻓﺘﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﻧﻪ آﻧﺎن را آن ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣـﻰ‬
‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ در ﺻﺪ ﺗﻄﺒﯿﻖ »ﺳﯿﺮه« آﻧﺎن ﺑﺎ ﻗﺎﻟﺐ ﻫﺎى دﻟﭙﺴﻨﺪ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬
‫واﻗﻌﯿﺖ ﺗﺎرﯾﺨﻰ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪ ﺑﯿـﻨﺶ اﻟﻬـﻰ اﻣﺎﻣـﺖ‬
‫ﺗﺸﺨﯿﺺ داد ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ وﻇﯿﻔـﻪ ى وى در آن زﻣـﺎن‪ ،‬ﺗـﺪوﯾﻦ ﻣﮑﺘـﺐ و ﻋﻤـﻖ‬
‫ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻧﻰ ﻋﻘﯿﺪﺗﻰ ﺷﯿﻌﯿﺎن و ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻰ و اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژى اﻟﻬـﻰ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎر اﻣﺎم ﮐﺎر ﯾﮏ »اﺳﻼم ﺷﻨﺎس« و »ﻣﺤﻘﻖ« و »داﻧﺸﻤﻨﺪ« ﻣﺤـﺾ ﻧﯿﺴـﺖ‬
‫ﺑﻠﮑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﯾﮏ رﻫﺒﺮ اﻟﻬﻰ و ﭘﺎﺳﺪارى از ﻧﻬﻀﺖ اﻧﻘﻼﺑﻰ اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪ‬
‫اﻟﻬﺎم اﻟﻬﻰ اﻣﺎﻣﺖ ﺗﺸﺨﯿﺺ داد ﮐﻪ رﺳـﺎﻟﺖ اﺻـﻠﻰ وى »ﻓﺮدﺳـﺎزى« و » ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﺳﺎزى« و ﺗﺪوﯾﻦ ﻣﮑﺘﺐ و ﭘﺮورش ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺘﻌﻬﺪ و اﻧﻘﻼﺑﻰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺿﺮورت ﺗﺎرﯾﺨﻰ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ و ﺳﯿﺎﺳﻰ ﭼﻨﺎن ﺗﺸـﺨﯿﺺ‬
‫داد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎى ﻣﺒﺎرزه ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ و ﻋﻤﻞ زدﮔﻰ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن در رﻓﺘـﺎر ﺑﺮﺧـﻰ‬
‫از ﻣﺠﺎﻫﺪان ﻓﺮﻗﻪ ﮐﯿﺴﺎﻧﯿﻪ و زﯾﺪﯾﻪ ﻣﺸﻬﻮد ﺑﻮد‪ ،‬ﺿﺮورت داﺷﺖ ﮐـﻪ »اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژى‬

‫‪9‬‬
‫ﻣﺒﺎرزه« و »ﻣﮑﺘﺐ « اﺳﻼم ﺗﺪوﯾﻦ و ﺑﯿﻦ ﺗﻮده ﻫﺎ ﮔﺴﺘﺮش داده ﺷﻮد ﺗﺎ درﺑﺎرﻫـﺎ‬
‫و ﻋﻨﺎﺻﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﻠﻨﺪﮔﻮﻫﺎى رژﯾﻢ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ را از ﺻﻔﺤﻪ روزﮔﺎر‬
‫ﻣﺤﻮ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫دوره ى اﻣﺎم ﺻﺎدق � از ﻧﻈـﺮ ﺳﯿﺎﺳـﻰ دوره ى رﻗﺎﺑـﺖ ﺷـﺪﯾﺪ ﺳﯿﺎﺳـﻰ و‬
‫ﺟﻨﮓ زرﮔﺮى در داﺧﻞ ﻫﯿﺎءت ﺣﺎﮐﻤﻪ و اﺻﻄﮑﺎك ﺑﯿﻦ اﻣﻮﯾﺎن و ﻋﺒﺎﺳﯿﺎن ﺑﻮد‪ .‬از‬
‫ﯾﮏ ﻃﺮف ﺑﻨﻰ اﻣﯿﻪ رو ﺑﻪ زوال ﻣﻰ رﻓﺖ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻨﻰ ﻋﺒﺎس ﺑﻪ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫روى ﺻﺤﻨﻪ ﻣﻰ آﻣﺪ‪ .‬ﺗﻀﺎد ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو ﻏﻮل ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ ﺟـﺎن ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣـﻰ‬
‫اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎل ﺗﻨﻔﺴﻰ در ﻣﺪﯾﻨﻪ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ راﯾﮕﺎن از دﺳـﺖ ﻣـﻰ رﻓـﺖ‬
‫دﯾﮕﺮ ﺷﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﺻﺘﻰ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻰ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ از زﻣﺎن اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ � آﻏـﺎز‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ و در دوره ى اﻣﺎم ﺻﺎدق � اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و از ﻫﻤﯿﻦ رو‪ ،‬اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ و اﻣـﺎم‬
‫ﺻﺎدق ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺴﻼم ﻓﺮﺻﺖ اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﻰ ﺑﺮاى ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺎﮔﺮدان و ﮔﺴـﺘﺮش ﻣﻌـﺎرف‬
‫اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺷﺎﮔﺮداﻧﻰ را ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﺮد ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﯾـﮏ‬
‫ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬار ﺷﺎﺧﻪ اى از ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻰ و ﺑﻨﯿﺎﻧﮕـﺬار رﺷـﺘﻪ اى از داﻧـﺶ ﺑﺸـﺮى‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﮑﺘﻪ ﻓﻮق ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ آن دوره ﻧﯿﺰ اﯾﺠﺎب ﻣـﻰ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺑـﺮاى‬
‫ﺣﻔﻆ ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﺳﯿﻤﺎى راﺳﺘﯿﻦ اﺳﻼم ﺑﻪ ﺗﺪوﯾﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﻣﺒﺎدرت ﮔﺮدد‪.‬‬
‫دوره ى اﻣﺎم ﺻﺎدق � دوران رﺧﻨﻪ و ﻧﻔﻮذ اﻓﮑﺎر و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎى ﺑﯿﮕﺎﻧـﻪ در‬
‫ﺟﻬﺎن اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮج اﻓﮑﺎر ﯾﻮﻧـﺎﻧﻰ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸـﻪ ى ﺑـﻮداﺋﻰ‪ ،‬ﻣﺴـﯿﺤﻰ‪ ،‬ﻣﺰدﮐـﻰ و‬
‫اﻟﺤﺎدى در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘـﻪ و » ﻏﺮﺑﺰدﮔـﺎن« و »ﺷـﺮق زدﮔـﺎن« آن‬
‫روز‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻇﺮه ﻫﺎى آزاد ﻃﻠﺒﯿـﺪه و اﺳـﻼم را ﺑـﻪ ﻣﺒـﺎرزه ﺧﻮاﺳـﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷﯿﻮع اﻓﮑﺎر ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻧﺎﺷﻰ از ﻋﻮاﻣﻞ زﯾﺮ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪10‬‬
‫اﻟﻒ( ﮔﺴﺘﺮش ﻣﺮزﻫﺎى ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﻰ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﮐﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﺷـﺪه ﺑـﻮد ﺟﻬـﺎن‬
‫اﺳﻼم ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺴﯿﺎرى از ﮐﺎﻧﻮن ﻫﺎى اﻧﺪﯾﺸﻪ ى ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﭼﻮن اﺳـﮑﻨﺪرﯾﻪ‪ ،‬اﻧﻄﺎﮐﯿـﻪ و‬
‫ﺟﻨﺪﯾﺸﺎﭘﻮر و ﺳﺒﺐ ﮔﺮدد اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ در دﻧﯿﺎى اﺳﻼم ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ب( ﺗﺸﻮﯾﻖ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎى ﺣﺎﮐﻤﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﺤﺮاف ﺗﻮﺟﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺻـﻠﻰ و‬
‫دردﻫﺎى اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﻰ و ﻣﻼﺣﻈﺎت ﻣﮑﺘﺒﻰ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻓﺮﻋـﻰ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻰ و ﮐﻼﻣﻰ ﻣﮑﺎﺗﺐ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺳﻮق داده و آن را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺿﺮورت اﯾﺠﺎب ﻣﻰ ﮐﺮد ﮐﻪ دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎى اﺻﯿﻞ اﺳﻼم راﺟﻊ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻘﻬﻰ‪ ،‬ﮐﻼﻣﻰ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻰ و ﻏﯿﺮه ﻣﺪون ﮔـﺮدد ﺗـﺎ ﺟﺎﻣﻌـﻪ دﭼـﺎر ﺳـﺮدرﮔﻤﻰ‬
‫ﻓﮑﺮى و آﺷﻔﺘﮕﻰ ﻋﻘﯿﺪﺗﻰ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫در ﻫﻤﯿﻦ دوره‪ ،‬ﻫﯿﺎءت ﺣﺎﮐﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻰ ﻋﻨﺎﺻﺮ واﺑﺴﺘﻪ را ﺑﺴﯿﺞ ﮐـﺮده ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ رﺳﻤﻰ از ﻧﻈﺎﻣﺎت اﺳﻼم را ﺗﺪوﯾﻦ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺳـﺎن ﺧﻄـﺮ ﺳـﻮء ﺗﻔﺴـﯿﺮ‬
‫ﺣﻘﺎﯾﻖ اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺮاﺋﺖ ﻫﺎى ﻣﺘﻔﺎوت و ﻧﮕﺮش ﻫـﺎى ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن و ﻣﺴـﺦ ﺷـﺪن‬
‫ﺳﯿﻤﺎى واﻗﻌﻰ اﺳﻼم ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدد‪ .‬از اﯾﻦ رو اﻣﺎم ﭘﻨﺠﻢ و اﻣـﺎم ﺷﺸـﻢ ﺗـﺪوﯾﻦ‬
‫ﻣﮑﺘﺐ را ﻣﺤﻮر ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎى ﺧﻮﯾﺶ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﮕﺎن ﻣﮑﺘﺒﺶ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ اﺻـﻠﻰ ﺧـﻮد‬
‫را ﺑﻪ »ﻓﺮدﺳﺎزى« و »اﻣﺖ ﺳﺎزى« و »روﺷـﻨﮕﺮى ﻣﮑﺘﺒـﻰ« ﻣﺒـﺬول داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬از‬
‫ﻣﺒﺎرزات ﺳﯿﺎﺳﻰ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ و اﻧﻘﻼﺑﻰ ﻋﻤﻠﻰ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﻣﻰ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﭼﻨـﺪ ﺗـﻦ از‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان اﻣﺎم ﺻﺎدق � دﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﯿﺎم ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻣﻰ زﻧﻨﺪ و اﻧﻘﻼب ﻫﺎى ﺑﺰرﮔـﻰ‬
‫را ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﺷﺮح آن ﻗﯿﺎم ﻫﺎ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎل ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻧﯿﺴـﺖ و ﻣـﻰ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺼﻪ ﻫﺎى ﻣﻤﺘﺎز ﺳﯿﺎﺳﻰ ‪ -‬ﻓﻘﻬﻰ ﺑـﻮدن اﻧﺪﯾﺸـﻪ اﻧﻘﻼﺑﯿـﻮن ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻨﺪﻫﺎى ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮرد اﻣﻌﺎن ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ اﻣﺎم ﺻﺎدق �‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺗﺸﯿﻊ را آﺳﯿﺐ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺳﺎﺧﺖ و ﺗﻌـﺎﻟﯿﻢ اﺳـﻼم را آن ﭼﻨـﺎن‬
‫ﮔﺴﺘﺮش داد ﮐﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻫﺎى ﺻﺎﺣﺒﺎن زر و ﺗﺰوﯾﺮ و ﻓﺮﻋﻮن ﻫﺎ ﻗﺎرون ﻫـﺎ و ﺑﻠﻌـﻢ‬
‫ﺑﺎﻋﻮراﻫﺎى زﻣﺎن ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ اﺳﻼم را ﻣﺴﺦ ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﺼـﻮﯾﺮ اﻧﺤﺮاﻓـﻰ از اﺳـﻼم را ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎى اﺳﻼم واﻗﻌﻰ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﻬﻢ اﻣﺎم ﺻﺎدق ﭼﻨﺎن ﺑﺰرگ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺷﯿﻌﻪ‬
‫را »ﻣﺬﻫﺐ ﺟﻌﻔﺮى« ﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎن اﻣﺎم ﺻﺎدق ﺗﺸﯿﻊ ﺑﻪ ﺻـﻮرت »ﭘﯿـﺎم« ﺑـﻮد‪،‬‬
‫اﻣﺎم آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻈﺎم در آورد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � رﺳﺎﻟﺖ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه از ﭼﻬﺎر ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫ﻣﻄﺮح و ﮔﺴﺘﺮده ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫‪ (1‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺎﮔﺮدان‬
‫‪ (2‬رواﯾﺖ اﺣﺎدﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﻣﺎﻣﺎن ﺳ‪‬ﻠَﻒ‬
‫‪ (3‬ﺗﺪوﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﻓﻘﻬﻰ ﺷﯿﻌﻪ‬
‫‪ (4‬روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻮاﺿﻊ اﻋﺘﻘﺎدى و ﮐﻼﻣﻰ ﺷﯿﻌﻪ‬
‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎى اﻣﺎم در ﺻﺤﻨﻪ ﻋﻠﻤﻰ و ﻓﮑﺮى ﭼﻨﺎن ﻋﻈﯿﻢ و ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ اﺳﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻃﺮاز اول اﺳﻼم و ﺟﻬﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﺑـﻦ‬
‫ﻋﺒﺎد )ﻣﺘﻮﻓﻰ ‪ (385‬ﮐﻪ از ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان در ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰ ﺷﻮد‬
‫ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﻰ در اﺳﻼم‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪى ﺑﺰرﮔﺘﺮ از اﻣﺎم ﺻـﺎدق �‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺸﯿﻊ را ﺑﻪ ﺻﻮرت »ﻧﻈـﺎم« درآورد‪ .‬ﺑﻠﮑـﻪ ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ‬
‫ﮐﺴﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم ﻓﻘﻪ را ﻣﺪو‪‬ن ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﻣﺎﻣـﺎن ﭼﻬـﺎر ﮔﺎﻧـﻪ‬
‫اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬار ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻓﻘﻬﻰ اﻫﻞ ﺳﻨّﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰ ﺷـﻮﻧﺪ از‬
‫ﺷﺎﮔﺮدان ﺑﻼواﺳﻄﻪ ﯾﺎ ﺑﺎﻟﻮاﺳـﻄﻪ اﻣـﺎم ﺟﻌﻔـﺮ ﺻـﺎدق � ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬اﺑﻮﺣﻨﯿﻔـﻪ ﮐـﻪ‬

‫‪12‬‬
‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺗﺪوﯾﻦ ﮐﻨﻨﺪه ى ﻓﻘﻪ در ﻣﯿﺎن اﻫﻞ ﺳﻨّﺖ اﺳﺖ از ﺷـﺎﮔﺮدان اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫� ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻪ دو ﺳﺎل ﺗﻤﺎم از ﻣﺤﻀﺮ اﻣﺎم اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮد‪ ،‬و ﺧﻮد اﻋﺘﺮاف ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻮﻻ ﺳﻨﺘﺎن ﻟﻬﻠﮏ اﻟﻨﻌﻤﺎن )‪» (1‬اﮔﺮ آن دو ﺳﺎل ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻌﻤﺎن )اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ( ﻫﻼك ﻣﻰ‬
‫ﺷﺪ‪« .‬‬
‫اﻣﺎﻣﺎن ﺷﯿﻌﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺟﻬﺎن اﻓﺮوزى ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﻣﺤﻀﺮ آﻧﺎن ﺗﻤﺎم ﻓﺮﻗﻪ ﻫـﺎى‬
‫اﺳﻼﻣﻰ و ﺣﺘﻰ ﻏﯿﺮﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎﯾـﻪ ﮔـﺬاران ﻣﮑﺎﺗـﺐ‬
‫ﻓﻘﻬﻰ و ﮐﻼﻣﻰ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺘﻰ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻧﺼﺎرى و ﺻﺎﺑﺌﯿﻦ ﻧﯿﺰ در ﺣﻮزه ى‬
‫درس اﻣﺎم ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﯿﺦ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺧﺮﻗﺎﻧﻰ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﮐﺎﻓﺮ در‬
‫ﻣﺤﻀﺮ درس اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎدق � ﺣﻀﻮر ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻰ رﺳـﺎﻧﯿﺪه اﻧـﺪ و از ﺧـﻮان‬
‫ﻓﻀﻠﺶ ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪ « .‬ﯾﮑﻰ از ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳـﺎن ﻣـﻰ ﻧﻮﯾﺴـﺪ‪» :‬وﻗﺘـﻰ ﻗـﻮم‬
‫ﺻﺎﺑﺌﻰ را در دوره ى ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎدق � ﺑﺎ دوره ى ﻣﺎ ﺑﻌﺪ آن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣـﻰ‬
‫ﮐﻨﯿﻢ ﻣﻰ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻇﻠﻤﺖ ﺑﺎ ﻧﻮر اﺳﺖ )‪« .(2‬‬
‫در ﻣﺤﻀﺮ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻠﻮم ﻧﻘﻠﻰ ﺗﺪرﯾﺲ ﻧﻤﻰ ﮔﺮدﯾـﺪ ﺑﻠﮑـﻪ ﻋﻠـﻮم‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻰ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎم ﺷﺸﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺪوﯾﻦ ﻓﻘـﻪ و‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺣﺪﯾﺚ و ﮐﻼم ﻧﭙﺮداﺧﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫اﺳﻼم ﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌﻰ و ﻫﯿﺌﺖ و ﻓﯿﺰﯾﮏ را در ﺳﻄﺢ وﺳﯿﻌﻰ ﻣﻄـﺮح ﮐـﺮد‪ .‬ﭘـﯿﺶ از‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ ﻧﯿﺰ ﻓﯿﺰﯾﮏ و ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ را ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﻰ ﻧﻤﻮده اﺳـﺖ وﻟـﻰ‬
‫اﻣــﺎم ﺻــﺎدق � اﯾــﻦ ﻋﻠــﻮم را ﺗﻮﺳــﻌﻪ داد‪ .‬داﻧﺸــﻤﻨﺪان ﻣــﺆ ﺳﺴــﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘــﺎت‬
‫اﺳﺘﺮاﺳﺒﻮرگ ﮐﻪ از اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﻌﺮوف اروﭘﺎﯾﻰ اﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻫﺰار ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از ﮐﻮﭘﺮﻧﯿﮏ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪ ى ﮔﺮدش ﺧﻮرﺷﯿﺪ دور زﻣﯿﻦ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎ ﻗﺮون اﺧﯿﺮ از ﻣﺴﻠّﻤﺎت ﻋﻠﻤﻰ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﺮاد ﮔﺮﻓﺖ و آن را‬
‫رد ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ زﻣﯿﻦ دور آﻓﺘﺎب ﻣﻰ ﮔﺮدد و ﺗﻮاﻟﻰ‬

‫‪13‬‬
‫روز و ﺷﺐ ﻧﺎﺷﻰ از اﯾﻦ ﮔﺮدش ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪ اروﭘﺎﯾﻰ ﻣﻰ ﻧﻮﯾﺴـﺪ‪» :‬ﻓﻘـﻂ‬
‫ﮐﺴﻰ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه در آن ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﻰ ﺑﺒﺮد ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده اى داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺑﺪون داﺷﺘﻦ وﺳﯿﻠﻪ و زﻣﯿﻨﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺘﻰ ﭘﻰ ﺑﺒﺮد ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از او ﻫﯿﭻ‬
‫ﮐﺲ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ )‪« .(3‬‬
‫وﻟﻰ ﺧﺎورﺷﻨﺎس ﻏﺮﺑﻰ ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺪ درﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﮐﺴﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻨﺸﺎء ﻋﻠﻢ آﺳﻤﺎﻧﻰ در ﺗﻤﺎس اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاى ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑـﻪ وﺣـﻰ‪ ،‬اﻟﻬـﺎم‪ ،‬ﻋﻠـﻢ‬
‫و‪‬ﻫ‪‬ﺒﻰ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰ وﯾﮋه ى اﻧﺒﯿﺎء و اﻣﺎﻣﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﯿﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺸـﮑﻞ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﮐﺮو‪‬ﯾﺖ و ﮔﺮدش زﻣﯿﻦ را دور آﻓﺘﺎب ﻫﺰار و اﻧﺪى ﺳﺎل‬
‫ﭘﯿﺶ از ﮐﭙﻠﺮ و ﮐﻮﭘﺮﻧﯿﮏ اﻋﻼم ﮐﺮد‪ .‬آن ﻫﻢ در ﻧﻘﻄﻪ اى ﭼﻮن ﻣﺪﯾﻨﻪ ﮐﻪ از ﻣﺮاﮐـﺰ‬
‫ﻋﻠﻤﻰ آن روز ﻫﻤﭽﻮن ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ و اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ و اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ و ﺟﻨﺪﯾﺸﺎﭘﻮر دور ﺑـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺒﯿﺎء و اﻣﺎﻣﺎن ﮐﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎى ﮐﺎﻣﻞ اﻧﺪ از ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰ ﻫﺎى وﯾﮋه اى ﺑﺮﺧﻮردارﻧـﺪ‬
‫و ﺣﻘﺎﯾﻖ را ﺑﻰ ﭘﺮده ﻣﻰ ﺑﯿﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺰارﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺴﺐ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﭼﻮن وﺣﻰ و اﻟﻬﺎم و اﺷﺮاق و ﺗﻌﻘﻞ و ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬
‫ى ﺣﺴﻰ ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﺴﺐ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻰ در وﺣﻰ و اﻟﻬﺎم ﯾﮑﺒﺎره ﺣﻘﺎﯾﻖ روﺷﻦ‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد وﻟﻰ از راه ﺗﻌﻘﻞ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺠﻰ و ﻧﺎﻗﺺ‪.‬‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﺆ ﺳﺴﻪ ى اﺳﺘﺮاﺳﺒﻮرگ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﺑـﺎر‬
‫در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﻓﯿﺰﯾﮏ ارﺳﻄﻮ اﯾـﻦ ﻣﺴـﺎءﻟﻪ را ﻋﻨـﻮان‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ »ﺧﺎك« و »ﺑﺎد« ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺴﯿﻂ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮﮐﺐ از ﻋﻨﺎﺻﺮ دﯾﮕﺮ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫در آن ﻫﻨﮕﺎم و ﺣﺘﻰ ﺗﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎل دﯾﮕﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ارﺑﻌﻪ ﯾﮑﻰ از ارﮐﺎن ﻋﻠﻢ اﻻﺷﯿﺎء‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﺤﻘﻖ اروﭘﺎﯾﻰ‪» :‬اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎدق ﻫﺰار و ﯾﮑﺼﺪ ﺳـﺎل‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻋﻠﻤﺎى ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ ﻣﯿﻼدى اروﭘﺎ ﮐﻪ اﺟﺰاى ﻫﻮا را ﮐﺸﻒ و از ﻫـﻢ ﺟـﺪا‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺎد )ﻫﻮا( ﯾﮏ ﻋﻨﺼﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑـﻪ از ﭼﻨـﺪ ﻋﻨﺼـﺮ ﺑﻮﺟـﻮد آﻣـﺪه‬

‫‪14‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻓﯿﺰﯾﮏ ﺟﻬﺎن ﺑﻌﺪ از ارﺳﻄﻮ ﻧﻤﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎد‬
‫ﯾﮏ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﺴﯿﻂ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺣﺘﻰ در ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ ﻣـﯿﻼدى ﺗـﺎ زﻣـﺎن ﻻوازﯾـﻪ اﮐﺜـﺮ‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺎد را ﯾﮏ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﺴﯿﻂ ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﻻوازﯾﻪ اﮐﺴﯿﮋن را‬
‫از ﺳﺎﯾﺮ ﮔﺎزﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ در ﻫﻮا ﻫﺴﺖ ﺟﺪا ﮐﺮد و ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ اﮐﺴـﯿﮋن در ﺗـﻨﻔﺲ و‬
‫ﺳﻮﺧﺘﻦ اﺛﺮ ﺑﺰرگ دارد‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮر ﻋﻠﻤﺎء ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫـﻮا ﺑﺴـﯿﻂ ﻧﯿﺴـﺖ ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﭼﻨﺪ ﮔﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻨﺴﺎن اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻫﺰار و ﯾﮑﺼﺪ ﺳﺎل از زﻣـﺎن‬
‫ﺧﻮد ﭘﯿﺶ ﺑﻮد )‪« .(4‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻫﻮا ﻣﺮﮐﺐ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﺳـﺖ ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﺟﺰاﯾﻰ ﮐﻪ در ﻫﻮا ﻫﺴﺖ ﺑﺮاى ﺗﻨﻔﺲ ﺿﺮورى اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺘﻰ ﭘﺲ از ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ و ﮐﺸﻒ اﮐﺴﯿﮋن ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﻻوازﯾـﻪ داﻧﺸـﻤﻨﺪان ﮔﺎزﻫـﺎى‬
‫دﯾﮕﺮى را ﮐﻪ در ﻫﻮا وﺟﻮد دارد از ﻟﺤﺎظ ﻫﻮا ﺑﻰ ﻓﺎﯾﺪه ﻣـﻰ داﻧﺴـﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬـﺎ در‬
‫ﻧﯿﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣﯿﻼدى داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻧﻈﺮﯾﻪ ى ﺧﻮد را ﺗﺼـﺤﯿﺢ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﭘﻰ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮔﺎزﻫﺎى دﯾﮕﺮ ﺑﺎ اﮐﺴﯿﮋن ﻣﺨﻠﻮط ﻧﺸﻮد‪ ،‬رﯾﻪ ى اﻧﺴـﺎن‬
‫و ﺣﯿﻮان ﻣﻰ ﺳﻮزد و آﻧﺎن ﻣﻰ ﻣﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاى اداﻣﻪ ﺣﯿﺎت ﻻزم اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﮔﺎزﻫـﺎى‬
‫دﯾﮕﺮى ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﮐﺴﯿﮋن وارد رﯾﻪ ى اﻧﺴﺎن و ﺟـﺎﻧﻮران ﺷـﻮﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻨﺴـﺎن ﭘـﺲ از‬
‫دوازده ﻗﺮن‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﻋﻠﻢ ﮔﻔﺘﻪ ى اﻣﺎم ﺻﺎدق � را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﺎزﻫﺎﯾﻰ‬
‫ﮐﻪ در ﻫﻮا وﺟﻮد دارد ﺑﺮاى ﺗﻨﻔﺲ ﺿﺮورى اﺳﺖ )‪« .(5‬‬
‫ﻧﯿﺰ اﻣﺎم ﺷﺸﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﯿﻢ آﻫﻦ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﯿﺰم ﺑﺴﻮزاﻧﯿﻢ« اﻣﺮوز ﻣـﻰ‬
‫داﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﺎه ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ آﻫﻦ را ﺑﻪ ﻃﻮرى داغ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻗﺮﻣﺰ ﺷﻮد و ﺑﻌـﺪ آن را‬
‫در اﮐﺴﯿﮋن ﺧﺎﻟﺺ ﻓﺮو ﺑﺒﺮﯾﻢ ﺑﺎ ﺷﻌﻠﻪ اى درﺧﺸﻨﺪه ﻣﻰ ﺳﻮزد و ﻣﻰ ﺗﻮان ﭼﺮاﻏﻰ‬
‫ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﻓﺘﯿﻠﻪ اش از آﻫﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﻰ ﻻوازﯾﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﭘﻰ ﻧﺒﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﭘـﯿﺶ‬

‫‪15‬‬
‫از ﭘﺮﯾﺴﺘﻠﻰ و ﻻوازﯾﻪ‪ ،‬اﻣـﺎم � اﮐﺴـﯿﮋن و ﺧـﻮاص آن را ﺑﻬﺘـﺮ از آﻧـﺎن ﺑﯿـﺎن‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻰ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﻣﺎﻣﺎن اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﮐﻪ از ﭼﺸﻤﻪ ى ﻻﯾﺰال ﻋﻠﻢ و‪‬ﻫ‪‬ﺒـﻰ ﺳـﯿﺮاب ﻣـﻰ‬
‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﻋﻠﻮم ﻣﻌﻨﻮى و روﺣـﺎﻧﻰ و ﻣـﺬﻫﺒﻰ ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﺑﺮاى ﺑﺸﺮﯾﺖ ﺑﻪ اﻓﻖ ﻫﺎى ﺗﺎزه اى در ﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌﻰ و ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ و ﻋﻠﻮم ﻧﯿﺰ ﮔﺸﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻈﻬﺮ ﺑﯿﻨﺶ و ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨﻰ اﺳﻼم ﺑﻮده ﮐﻪ »دﯾﻦ« را از »دﻧﯿـﺎ« و »روح«‬
‫را از »ﻣﺎده« ﺟﺪا از ﻫﻢ و ﺑﻰ رﺑﻂ ﻧﻤﻰ ﺑﯿﻨﺪ و ﺑـﯿﻦ »دﯾـﻦ«‪» ،‬داﻧـﺶ«‪» ،‬ﻋﻠـﻢ«‪،‬‬
‫»ﻣﺬﻫﺐ«‪» ،‬اﻟﻬﺎم«‪» ،‬ﻋﻘﻞ« و »ﺗﺠﺮﺑﻪ« ﺗﻀﺎدى ﻗﺎﯾﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎﻣﺎن ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﺧـﻮد‬
‫ﺑﺮاى ﭘﯿﺮواﻧﺸﺎن روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻋﻠﻮم ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺑﻠﮑﻪ در ﻗﻠﻤﺮو داﻧـﺶ‬
‫ﻃﺒﯿﻌﻰ و اﻧﺴﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ ﻫﻤﻪ ى ﻣﻠﻞ و اﻗﻮام ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫـﺎ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ در ﺗﻤﺎم زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎ ﺑﺮاى ﺑﺸﺮﯾﺖ »اﻣﺎم«‪» ،‬ﺷﺎﻫﺪ« و »اﻟﮕـﻮ« ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﭼـﺮا ﮐـﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ آن ﻫﺎ را »ﺷﻬﺪاء ﻋﻠﻰ اﻟﻨﺎس« آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪» .‬ﺷـﺎﻫﺪ« ﮐﺴـﻰ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫»اﺷﺮاف« داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﯾﺪ در ﻫﻤﻪ ى زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺘﻰ در ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژى ﺑﺮ‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻠﻞ ﺑﺎﯾﺪ اﺷﺮاف و ﺗﻘﺪ‪‬م داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎﻣﺎن ﺷﯿﻌﻪ داراى ﺷﺨﺼﯿﺖ ﭼﻨﺪ ﺑﻌﺪى ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺎن »اﻧﺴﺎن« ﺗﻤﺎم و ﮐﺎﻣﻠﻨـﺪ‪.‬‬
‫از ﯾﮑﺴﻮ داراى ﮐﻤﺎﻻت ﻓﮑﺮى‪ ،‬و از ﺳﻮى دﯾﮕﺮ داراى ﮐﻤﺎﻻت اﺧﻼﻗﻰ و ﻋﻤﻠﻰ‬
‫در ﮐﻨﺎر ﻣﺪارج اﻟﻬﻰ و روﺣﺎﻧﻰ‪ .‬ﺷﯿﻌﻪ‪ ،‬اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎدق � را ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﺼﻮم و‬
‫رﻫﺒﺮ ﺧﺪاﯾﻰ ﻣﻰ داﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻏﯿﺮ ﺷﯿﻌﻪ ﻧﯿﺰ اﻣﺎم را از ﺣﯿﺚ ﻣﻘﺎﻣـﺎت‬
‫ﻣﻌﻨﻮى ﭘﯿﺸﻮاى ﻋﺮﻓﺎى دﻧﯿﺎ ﻣﻰ داﻧﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻫﺎى ﻋﺮﻓﺎﯾﻰ ﺑﻪ اﻣﯿـﺮ ﻣﺆﻣﻨـﺎن‬
‫ﻣﻨﺘﻬﻰ ﻣﻰ ﺷﻮد و اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف اﻗﻄﺎب ﻋﺮﻓﺎﯾﻰ ﻫﻤﭽﻮن ﺷـﯿﺦ ﻋﻄـﺎر‬
‫در »ﺗﺬﮐﺮة اﻻوﻟﯿﺎء« زﻣﺨﺸﺮى در »رﺑﯿﻊ اﻻﺑﺮار« و اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺧﺮﻗـﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭘﯿﺸـﻮاى‬
‫ﻋﺎرﻓﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﮐﻪ اﻣﺎﻣﺎن ﻣﺎ ﭘﯿﺸﻮاى آن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺑﺎ ﻋﺮﻓﺎن ﻏﯿﺮ اﺳـﻼﻣﻰ‬
‫ﺻﻮﻓﯿﻪ ى ﻣﻨﺤﻂ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت دارد‪ .‬اﻣﺎﻣﺎن ﻣﺎ ﻣﻈﻬﺮ ﻋﺮﻓﺎن اﺻﯿﻞ اﺳﻼﻣﻰ اﻧﺪ ﻋﺮﻓـﺎﻧﻰ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﺮﯾﺰ از اﺟﺘﻤﺎع و ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺎﻓﻰ ﻫﺎى وﺣﺪت اﻻوﺟﻮدى ﻧﻤـﻰ اﻧﺠﺎﻣـﺪ ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺗﻮﺟﯿﻪ اﺳﻼﻣﻰ در ﭼﺎرﭼﻮب ﺗﻮﺣﯿﺪ‪ .‬ﺳﺨﻦ در اﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ و‬
‫اﺑﻌﺎد دﯾﮕﺮ ﻣﻮﺳ‪‬ﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺠﺎﻟﻰ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ﻧﻘﺪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮى‬
‫در دوران ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻇﻠﻤﺖ ﺑﻨﻰ اﻣﯿﻪ در ﺗـﮏ ﻧﻔﺴـﮕﺎه دوران ﻓﺘـﺮت و اﻧﺘﻘـﺎل‬
‫ﻗﺪرت از ﺑﻨﻰ اﻣﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﻰ ﻋﺒـﺎس دو اﻣـﺎم ﺑﺰرﮔـﻮار )اﻣـﺎم ﺑـﺎﻗﺮ و اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫ﻋﻠﯿﻬﻤﺎاﻟﺴﻼم( از اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮزﺧﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده ﺑﻪ ﺗﺒﻠﯿﻎ رﺳﺎﻟﺖ و ﺗﺪوﯾﻦ ﻧﻈـﺎم‬
‫ﻣﻰ ﭘﺮدازﻧﺪ اﯾﻦ ﻧﻬﻀـﺖ ﺑـﻪ وﯾـﮋه در دوران ﺷـﮑﻮﻫﻤﻨﺪ و ﻣﺘﺒﻠـﻮر اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫� ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ دوران ﺗﺪوﯾﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻈﺎم و ﺗﺤﻘﻖ و ﺗﺒﻠﻮر ﺣﻘﺎﯾﻖ دﯾﻦ ﻣﺒﯿﻦ ﺑـﻮده‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺠﻠﻰ دارد‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﻰ ﻫﺎى ﻣﺒﺎرزات ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ - 1‬از وﯾﮋﮔﻰ ﻫﺎى ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻫﺎى آن دوران‪ ،‬ﻣﻨﺎﻇﺮات ﻣﯿﺎن اﻣـﺎم ﺻـﺎدق �‬
‫ﺑﺎ اﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﻌﻮﺟﺎ و اﻣﺜﺎل او و ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺷﺒﻬﺎت ﻣﺎدﯾﻮن و دﻫﺮﯾﻮن و ﺧﻨﺜﻰ ﺳﺎزى‬
‫ﺟﻮ‪ ‬ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ اﻧﺪﯾﺸﻪ ى ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ و ﭘﺎﮐﺴﺎزى اذﻫـﺎن از اﻧﺪﯾﺸـﻪ ﻫـﺎى اﻟﺤـﺎدى و‬
‫ﮐﻔﺮآﻣﯿﺰ و زﻧﺪﻗﻪ و ﻧﻔﻰ ﺳﻔﺴﻄﻪ ﻫﺎى ﮔﻤﺮاه ﺳﺎز ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﻄﻘﻰ اﺳﺘﻮار و ﺑﯿـﺎﻧﻰ‬
‫روﺷﻨﮕﺮ و ﮐﺎرآﻣﺪ و ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺤﺚ و ﻣﻨـﺎﻇﺮه ﺑـﺎ اﺑﻮﺷﺎﮐﺮدﯾﺼـﺎﻧﻰ‪ ...‬و اﻟﻘـﺎى‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌﻰ و آﻣﻮزه ﻫﺎى ﻓﯿﺰﯾﮑﻰ‪...‬‬
‫‪ - 2‬اﻋﺘﺮاف اﺋﻤﻪ ى ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﻬﻢ اﺳـﻼﻣﻰ در ﺗﻠﻤ‪‬ـﺬ و ﺑﻬـﺮه ﮔﯿـﺮى از ﺧـﻮان‬
‫ﮔﺴﺘﺮده ى ﻋﻠﻤﻰ اﻣﺎم ﺻﺎدق اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﺗﻮان در ﻗﺎﻟـﺐ ﻣﺤـﺎورات و دﯾـﺎﻟﻮگ‬
‫ﻫﺎى ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارﮐﻰ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺗﺠﺴﻢ و اراﯾﻪ داد‪.‬‬

‫‪17‬‬
‫‪ - 3‬ﭘﺮوردﮔﺎن و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎى ﻋﯿﻨﻰ ﻣﺠﺴﻢ و ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﺒـﺮز ﺣﻀـﺮت‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪:‬‬
‫ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺣﯿ‪‬ﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬اﺑﻦ اﺑﻰ ﯾﻌﻔﻮر‪ ،‬ﺟـﺎﺑﺮ ﺑـﻦ ﯾﺰﯾـﺪ‬
‫ﺟﻌﻔﻰ‪ ،‬ز‪‬رارة ﺑﻦ اَﻋﯿ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺣﻤﺮان ﺑﻦ ﺷﯿﺒﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻣﻔﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺟﻌﻔﻰ‪ ،‬اﺑﺎن ﺑﻦ ﺗﻐﻠﺐ و‬
‫ﺑﺴﯿﺎرى دﯾﮕﺮى ﮐﻪ در ﻋﻠﻮم ﻋﻘﻠﻰ‪ ،‬ﻧﻘﻠـﻰ‪ ،‬ﻓﻠﺴـﻔﻰ‪ ،‬ﺷـﯿﻤﻰ‪ ،‬ﻧﺠـﻮم و رﯾﺎﺿـﯿﺎت‬
‫ﻣﺘﺒﺤﺮ و ﻣﻤﺘﺎز ﮔﺮدﯾﺪه ﮐﻪ اﯾﻨﺎن ﺧﻮد ﺑﺮﺧﻰ ﺳﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺟﻨﺒﺎن ﻧﻬﻀﺖ رﻧﺴﺎﻧﺲ در‬
‫ﻗﺮون وﺳﻄﻰ ﺑﻮده و ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﺑﺮﺧﻰ از ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻫﺎى ﻣﻤﺘﺎز ﻋﻠﻤﻰ ﻏﺮب‪ ،‬ﺟﺎﺑﺮ‬
‫ﺑﻦ ﺣﯿ‪‬ﺎن و ﺑﺮﺧﻰ دﯾﮕﺮ از ﺷﺎﮔﺮدان اﻣـﺎم ﺻـﺎدق را ﻣﻮﺟـﺐ ﺗﺤـﺮّك و ﺗﺠﺪﯾـﺪ‬
‫ﺣﯿﺎت ﻋﻠﻤﻰ رﻧﺴﺎﻧﺲ اروﭘﺎ ﻣﻰ داﻧﻨﺪ‪ .‬اﺳﺘﻨﺎد ﺑـﻪ ﺗﺼـﺮﯾﺤﺎت ﺟﺮﺟـﻰ زﯾـﺪان در‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﻰ و ﮔﺮﺳﺘﺎوﻟﻮﺑﻮن ﻓﺮاﻧﺴﻮى در ﺧﺼﻮص ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻤـﺪن اﺳـﻼم‬
‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﻠﯿﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺎد‪ ،‬ﺻـﺪراﻋﻈﻢ ﺣﮑـﻮﻣﺘﮕﺮان دﯾﺎﻟﻤـﻪ‪ ،‬از اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫� و ﺑﯿﺎﻧﺎت ﻣﺒﺴﻮط اﯾﻦ ﻣﺮد داﻧﺸﻤﻨﺪ از اﻣﺎم ﺑﺰرﮔﻮار ﺷـﯿﻌﻰ و ﻧﯿـﺰ اﻇﻬـﺎرات‬
‫ﺗﻘﺪﯾﺮآﻣﯿﺰ اﺑﻦ راوﻧﺪى از اﻣﺎم ﺻﺎدق‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻰ و ﻧﻘﺪ اﻓﮑﺎر و اﻧﺪﯾﺸـﻪ ﻫـﺎى اﻣـﺎم‬
‫ﺗﻮﺳﻂ وى ﺗﺠﻠﻰ درﺧﺸﺶ اﻧﻮار وﻻﯾﺖ ﺟﻌﻔﺮى را ﻓﺰوﻧﺘﺮ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺗﺤﺮﮐﺎت ﺳﯿﺎﺳﻰ ‪ -‬ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﻨﻰ اﻟﻌﺒﺎس و ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎﻧﺪ ﺗﺒﻬﮑﺎر آﻧﺎن از ﻧـﺎم‬
‫و ﻋﻨﻮان اﻫﻞ ﺑﯿﺖ � و ﺑﻬﺮه ﺑﺮدارى اﺑﺰارى و ﺑﻬﺮه ﺑﺮدارى اﺑـﺰارى از ﻣﻔـﺎﻫﯿﻢ‬
‫ارزﺷﻤﻨﺪ ﻋﺘﺮت و ﻧﯿﺰ اﺳﺘﺤﻤﺎر اﻓﺮادى ﭼﻮﻧﺎن اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﺧﺮاﺳﺎﻧﻰ در دﺳـﺘﯿﺎﺑﻰ در‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺻﺐ و ﮐﺮﺳﻰ ﻫﺎى ﻗﺪرت ﮐﻪ ﻣﻰ ﺗﻮان ﺑﻪ رﮔﻪ ﻫـﺎى ﭘﮋوﻫﺸـﻰ ﻋﻤﯿﻘـﻰ در‬
‫ﺗﺒﯿﯿﻦ ﭼﺎﻟﺸﻬﺎى ﻣﯿﺎن ﻗﺪرت ﻫﺎى ﻓﺎﺳﺪ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ و آن را ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﻪ ﺻـﺤﻨﻪ‬
‫ى ﺗﺠﺴﻢ ﮐﺸﯿﺪ و ﻧﻘﺎب از ﭼﻬﺮه ﻫﺎى ﻣﺰو‪‬ر ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺗﻮان‬
‫ﻧﻘﺶ ﻫﺪاﯾﺘﮕﺮاﻧﻪ ى اﻣﺎم ﺻﺎدق � را ﺑﺎ ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ و ﻇﺮاﻓﺘﻰ ﺧﺎص ﺑـﻪ رﺷـﺘﻪ ى‬
‫ﺗﺤﺮﯾﺮ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺴﯿﺎرى ﻧﮑﺎت ﻇﺮﯾﻒ و ﻣﺤﺎورات و ﻣﻨﺎﻇﺮات و اراﯾﻪ و‬

‫‪18‬‬
‫واﮔﻮﯾﻰ ﻧﮑﺎت ﭘﺰﺷﮑﻰ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻰ ﻧﻬﻔﺘﻪ در اﻇﻬﺎرات ارﺷﺎدى اﻣﺎم ﺻﺎدق ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﻖ ﻃﺐ اﻟﺼ‪‬ـﺎدق ﻧـﺎم ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ را ﻣـﻰ ﺗـﻮان در ﻣﺤـﺎورات و دﯾﺎﻟﻮﮔﻬـﺎى‬
‫ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ ﻣﯿﺎن ﭘﺮﺳﻨﺎژﻫﺎى ﺗﺼﻮﯾﺮى و ﻫﻨﺮى ﮔﻨﺠﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﺷﯿﻮه اى ﻋﻠﻤﻰ اﻟﻘـﺎى‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﻼﻣﻰ را در ﻗﺎﻟﺐ آﻣﻮزه ﻫﺎ و رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎى ﻋﻠﻤﻰ‪ ،‬ﺑﺎﻟﯿﻨﻰ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اى ارﺷﺎدآﻣﯿﺰ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ و ﺗﺠﺴﻢ ﺑﺨﺸﯿﺪ‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫ﻣﯿﻼد ﺳﻌﺎدت آﻓﺮﯾﻦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻣﺎم ﺻﺎدق �‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ﻣﯿﺎن ﻣﻮرﺧﺎن و ﻣﺤﺪﺛﺎن آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � در ﻫﻔـﺪه رﺑﯿـﻊ‬
‫اﻻول ﺳﺎل ‪ 80‬و ﯾﺎ ‪ 83‬ﻗﻤﺮى ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﮔﺸﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑـﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺘﻰ اﺷـﺎره دارﯾـﻢ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﮐـﻪ اﻣـﺎم در ﺑﺮﺧـﻰ از‬
‫ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎﯾﺶ ﺑﺎ ﻣﻨﺼﻮر ﻋﺒﺎﺳﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ﻣﺘﺠﺎوز از ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎل دارم‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬
‫رﺑﯿﻊ ﮐﻪ ﻣﺎءﻣﻮر ﺟﻠﺐ و ﺑﺎزداﺷﺖ اﻣﺎم ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬او ﭘﯿﺮﻣﺮدى ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﯿﺶ از‬
‫ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎل داﺷﺖ‪» .‬ﻣﺠﻠﺴﻰ« در »ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار« از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ رواﯾـﺖ ﮐـﺮده‬
‫ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم وﻓﺎت‪ ،‬ﻫﻔﺘﺎد و ﯾﮏ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ رواﯾﺎت ﺑﺎ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام از دو اﺣﺘﻤﺎل ‪ 80‬و ‪ 83‬ﺳﺎزﮔﺎر‬
‫ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﻮرﺧﺎن اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺻـﺎدق � در ﺳـﺎل ‪ 148‬ﻗﻤـﺮى‬
‫وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻮﻟﺪ آن ﺣﻀﺮت ﺳﻪ ﺳﺎل و ﯾﺎ ﺳﻪ ﺳﺎل و اﻧﺪى‬
‫ﭘﯿﺶ از ﺳﻨﻪ ى ‪ 80‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ رواﯾﺎت وارده در ﻣﯿﻼد اﻣﺎم را ﻣـﻰ‬
‫ﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻗـﻮل ﻣﯿﺎﻧـﻪ ﻫﻤـﺎن ﺳـﺎل ‪ 80‬اﺳـﺖ و ﺷـﺎﯾﺪ آن‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺻﺤﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ اﻣﺎم در ﭼﻪ ﻣﺎﻫﻰ وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬رواﯾﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧـﻰ ﺑﯿﺴـﺖ و‬
‫ﭘﻨﺞ ﺷﻮال و ﺑﺮﺧﻰ ﻧﯿﻤﻪ ى رﺟﺐ رواﯾﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ؛ وﻟﻰ ﻣﻮرﺧـﺎن ﺷـﯿﻌﻪ و ﺳـﻨّﻰ‬
‫اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺎل وﻓﺎت اﻣﺎم ﺳﺎل ‪ 148‬ﻫﺠﺮت ﺑﻮده اﺳﺖ و رواﯾﺖ ﺑﯿﺴﺖ‬
‫و ﭘﻨﺞ ﺷﻮال ﻧﯿﺰ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن و ﺗﺎرﯾﺦ داﻧﺎن ﺷﯿﻌﻪ ﻣﺘﻔﻘﺎ اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ ﮐﻪ واﻟـﻰ ﻣﺪﯾﻨـﻪ از‬
‫ﺳﻮى ﻣﻨﺼﻮر ﻋﺒﺎﺳﻰ‪ ،‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ زﻫﺮ ﻣﺴـﻤﻮم و ﺷـﻬﯿﺪ ﮐـﺮده‬
‫اﺳﺖ و »ﮐﻔﻌﻤﻰ« در »ﻣﺼﺒﺎح« رواﯾﺖ ﮐﺮده ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﺎ اﻧﮕﻮرى زﻫﺮ آﮔﯿﻦ ﻣﺴﻤﻮم‬
‫و ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺑﺮﺧﻰ ﻣﺤﻘﻘﺎن اﻫﻞ ﺳـﻨﺖ ﻧﯿـﺰ ﺷـﻬﺎدت اﻣـﺎم را‬

‫‪20‬‬
‫ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ى زﻫﺮ‪ ،‬رواﯾﺖ ﮐـﺮده اﻧـﺪ ﮐـﻪ از ﺟﻤﻠـﻪ ﻣـﺆ ﻟﻔـﺎن »اﺳـﻌﺎف اﻟـﺮاﻏﺒﯿﻦ«‪،‬‬
‫»ﻧﻮراﻻﺑﺼﺎر«‪» ،‬ﺗﺬﮐﺮة اﻟﺨﻮاص« و »اﻟﺼﻮاﻋﻖ اﻟﻤﺤﺮﻗﻪ« را ﻣﻰ ﺗﻮان ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﻟﺤﻈﻪ ﺷﻬﺎدت‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﺣﯿﺎت ﮐﻪ ﻣﺮگ را ﻧﺰدﯾـﮏ دﯾـﺪ‪ ،‬دﺳـﺘﻮر‬
‫داد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺧﺎﻧﻮاده و ﺧﻮﯾﺸﺎن ﻧﺰدﯾﮑﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﺎﻟﯿﻨﺶ ﺟﻤﻊ ﮔﺮدﻧﺪ و ﭘﺲ از آن‬
‫ﮐﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﺎن در ﮐﻨﺎر اﻣﺎم ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻢ ﺑﮕﺸﻮد و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮑﺎﯾـﮏ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻧﻈﺮ اﻓﮑﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ان ﺷﻔﺎﻋﺘﻨﺎ ﻻ ﺗﻨﺎل ﻣﺴﺘﺨﻔﺎ ﺑﺎﻟﺼﻠﻮة )ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار‪ ،‬ج ‪ ،82‬ص ‪(236‬‬
‫اﯾﻦ وﺻﯿﺖ اﻣﺎم دﻟﯿﻞ آن اﺳﺖ ﮐﻪ در آﯾﯿﻦ اﺳﻼم‪ ،‬ﻧﻤﺎز ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﻰ ﻣﻬﻢ دارد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮﻧﻪ اى ﮐﻪ اﻣﺎم در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﺎى زﻧﺪﮔﻰ از ﻣﯿﺎن ﻫﺰاران ﻣﺴﺎءﻟﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﻤـﺎز‬
‫را ﺳﻔﺎرش ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ اﯾﻦ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻫﺎدى اﻣﺖ و ﭘﺎﺳﺪار‬
‫دﯾﻦ اﺳﺖ و ﻧﻤﺎز از اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه از اﻫﻤﯿﺖ ﻓﺮاواﻧﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫راز اﯾﻦ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺰدﯾﮑﺶ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺳـﻔﺎرش ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬آن ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺮدم از او اﻧﺘﻈﺎر ارﺷﺎد و راﻫﻨﻤﺎﯾﻰ دارﻧﺪ؛ ﭘﺲ ﺗﺒﻠﯿﻎ و ﺗﻮﺻﯿﻪ ى اﯾﻦ ﻓﺮﯾﻀـﻪ از‬
‫زﺑﺎن آﻧﺎن ﻣﺆ ﺛﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ دوم آن ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺎن اﻣﺎم و ﻣﻨﺴﻮﺑﺎن ﻋﺘﺮت ﻧﭙﻨﺪارﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻗﺮاﺑﺖ و داﺷﺘﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از ﺷﻔﺎﻋﺖ او و اوﺻـﯿﺎى ﮔﺮاﻣـﻰ اش‬
‫ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻰ اﺣﮑﺎم ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﻨﺪ ‪ -‬ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪى ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮔـﺮ‬
‫ﺗﻮاءم ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻓﺮاﯾﺾ و ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ دﯾﻨﻰ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻮدى ﺑﺮاى آﻧﺎن ﻧﺨﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ آﻧﺎن را ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫ام ﺣﻤﯿﺪه ﻣﺎدر اﻣﺎم ﻣﻮﺳﻰ ﮐﺎﻇﻢ � و ﻫﻤﺴﺮ اﻣﺎم ﺻﺎدق � از اﯾـﻦ ﺣـﺎل‬
‫اﻣﺎم در ﺷﮕﻔﺖ ﺑﻮده ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻣﺎم ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم وﻓﺎت ﻧﯿـﺰ از اﯾـﻦ ﻓﺮﯾﻀـﻪ ﺑـﺰرگ‬

‫‪21‬‬
‫ﻏﻔﻠﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮔﺎه اﯾﻦ ﺣﺎل اﻣﺎم را ﺑـﻪ ﯾـﺎد ﻣـﻰ آورده‪ ،‬ﻣـﻰ ﮔﺮﯾﺴـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﮐﺎرﻫﺎى ﻋﺠﯿﺐ اﻣﺎم در ﺳـﺎﻋﺖ رﺣﻠـﺘﺶ آن ﮐـﻪ دﺳـﺘﻮر داد ﺑـﺮاى ﺗﻤـﺎم‬
‫ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺰدﯾﮑﺶ ﺻﻠﻪ و ﺗﺤﻔﻪ اى ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﻮد و ﺣﺘﻰ ﺑﺮاى ﺣﺴﻦ اﻓﻄـﺲ‬
‫ﻣﺒﻠﻎ ﻫﻔﺘﺎد دﯾﻨﺎر ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﺳﺎﻟﻤﻪ ﮐﻨﯿﺰ و ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر آن ﺣﻀﺮت ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮدى ﮐﻪ ﺑﺎ دﺷﻨﻪ و ﺧﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺣﻤﻠﻪ آورده و ﻗﺼﺪ ﻗﺘﻞ ﺷﻤﺎ را داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺒﻠﻐﻰ ﻋﻄﺎ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﯿﺪ؟‬
‫اﻣﺎم در ﭘﺎﺳﺦ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻰ ﺧﻮاﻫﻰ ﻣﺸﻤﻮل اﯾﻦ آﯾـﻪ ﻗـﺮآن ﻧﺒﺎﺷـﻢ ﮐـﻪ ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫واﻟﺬﯾﻦ ﯾﺼﻠﻮن ﻣﺎ اءﻣﺮاﷲ ﺑﻪ اءن ﯾﻮﺻﻞ و ﯾﺨﺸﻮن رﺑﻬﻢ و ﯾﺨﺎﻓﻮن ﺳﻮء اﻟﺤﺴﺎب‪.‬‬
‫‪) :‬و آﻧﺎن ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا را در ﻣﻮرد ﺻﻠﻪ ى رﺣﻢ و دﻟﺠﻮﯾﻰ از ﺧﻮﯾﺸـﺎوﻧﺪان‬
‫اﺟﺮا ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ و از ﺧﺪاﯾﺸﺎن ﻣﻰ ﺗﺮﺳﻨﺪ و از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ى ﺑﺪ ﻓﺮﺟﺎم ﺑﯿﻢ ﻧﺎﮐﻨﺪ(‪.‬‬
‫اى ﺳﺎﻟﻤﻪ! ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻬﺸﺖ را ﺑﯿﺎﻓﺮﯾـﺪ و ﺑـﻮى آن را ﺑﺴـﯿﺎر ﺧـﻮش و ﻣﻄﺒـﻮع‬
‫ﮔﺮداﻧﯿﺪ ﮐﻪ از ﻓﺎﺻﻠﻪ اى ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺖ دو ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺎم ﻣﻰ رﺳﺪ؛ ﻟﯿﮑﻦ ﻋﺎق و‬
‫ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﻗﻄﻊ رﺣﻢ ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﻮى آن را اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ و در ﻧﻤﻰ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾﻦ وﺻﯿﺖ‬
‫اﻣﺎم ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﻫﻤﯿﺖ ﺻﻠﻪ ى رﺣﻢ اﺳﺖ و رﻓﺘﺎر ﺧﻮد اﻣﺎم ﻫﻢ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮده ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ارﺣﺎﻣﺶ ﭘﯿﻮﻧﺪ داﺷﺘﻪ و ﺣﺘﻰ ﺑﺎ آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ او ﺑﺮﯾﺪه و ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﮐﺸﺘﻨﺶ ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫او ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﻧﯿﮑﻮ رﻓﺘﺎر ﮐﺮد و ﻣﺒﻠﻐﻰ ﺻﻠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑـﻪ راﺳـﺘﻰ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻠﻖ و ﺧﻮى اﻧﺒﯿﺎء اوﻟﯿﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﺷﻬﺎدت‬
‫اﻣﺎم ﮐﺎﻇﻢ � ﺿﻤﻨﺎ دﺳﺘﻮر داد در ﻣﯿﺎن دو ﺗﮑﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ى ﺳـﻔﯿﺪ ﮐـﻪ ﻟﺒـﺎس‬
‫اﺣﺮام او ﺑﻮد ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ى ﭘﯿﺮاﻫﻦ و دﺳﺘﺎرى ﮐﻪ ﯾﺎدﮔﺎر ﺟﺪش ﺣﻀﺮت ﻋﻠـﻰ ﺑـﻦ‬

‫‪22‬‬
‫اﻟﺤﺴﯿﻦ � ﺑﻮد و ﻧﯿﺰ در ﻣﯿﺎن ﺑ‪‬ﺮدى ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﭼﻬﻞ دﯾﻨﺎر ﺧﺮﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯿﭽﯿـﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻣﻮﺳﻰ ﮐﺎﻇﻢ � ﺿﻤﻨﺎ دﺳﺘﻮر داد‪ ،‬ﭼﺮاغ اﺗﺎﻗﻰ را ﮐﻪ ﭘﺪرش در آن ﻣـﻰ‬
‫زﯾﺴﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎن روﺷﻦ ﻧﮕﻪ دارﻧﺪ و اﯾﻦ ﭼﺮاغ ﺗﺎ اﻣﺎم ﻣﻮﺳﻰ ﮐﺎﻇﻢ � در ﻣﺪﯾﻨﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺷﺐ روﺷﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ او ﺑﻪ ﻋﺮاق اﺣﻀﺎر ﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﻧﯿﺰ اﻣـﺎم‬
‫ﺻﺎدق � ﭼﺮاغ اﺗﺎق ﭘﺪرش اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ را روﺷﻦ ﻧﮕﺎه داﺷـﺘﻪ ﺑـﻮد‪ .‬اﺑـﻮﻫﺮﯾﺮه ى‬
‫ﻋﺠﻠﻰ ﮐﻪ از ﺷﻌﺮاى اﻫﻞ ﺑﯿﺖ و از ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان آﻧﺎن ﺑﻮده در رﺛﺎى اﻣﺎم آن ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﮐﻪ ﺑﺪن ﻣﻄﻬﺮش را روى ﺗﺨﺖ روان ﺑﻪ ﺳﻮى ﺑﻘﯿﻊ ﻣﻰ ﺑـﺮده اﻧـﺪ‪ ،‬ﭼﻨـﯿﻦ ﺳـﺮوده‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﻪ آﻧﺎن ﮐﻪ رﻓﺘﻨﺪ اﻣﺎم را روى دوﺷﻬﺎﯾﺸﺎن ﺣﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﻰ داﻧﯿﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﭼﻪ ﺷﺨﺼﯿﺘﻰ را ﺑﻪ ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻣﻰ ﺑﺮﯾﺪ؟‪ :‬ﮐﻮه ﺛﺒﯿﺮ را ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﺮﺗﻔﻊ و ﺑﻠﻨـﺪ اﺳـﺖ!‬
‫اﯾﻨﮏ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻰ را ﻣﻰ ﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﻣﺸﺘﻰ ﺧﺎك روى ﺑﺪن ﻣﻘﺪﺳﺶ ﻣﻰ رﯾﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻘﺪر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ روى ﺳﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮﯾﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫اى ﺻﺎدق و راﺳﺘﮕﻮ و اى ﻓﺮزﻧﺪ راﺳﺘﺎن و ﺻﺎدﻗﺎن! ﺑﻪ ﭘﺪر ﭘﺎك و ﭘـﺎﮐﯿﺰه ات‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ راﺳﺘﯿﻦ ﻣﻰ ﺧﻮرم و ﺧﺪاى ﺗﻌﺎﻟﻰ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﺎوران ﻧﯿﺰ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺷـﻤﺎ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬دوازده ﺳﺘﺎره ى درﺧﺸـﺎﻧﻰ ﮐـﻪ در ﻋﻠـﻢ اﻟﻬـﻰ‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭘﯿﺸﺮو و ﭘﯿﺸﮕﺎم ﺑﻮده اﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻣﺎم ﺻﺎدق � در ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﻘﯿﻊ در ﮐﻨﺎر ﻧﯿﺎى ﻣﺎدرﯾﺶ ﺣﺴـﻦ‬
‫ﻣﺠﺘﺒﻰ و ﺟﺪ ﭘﺪرﯾﺶ ﺣﻀﺮت ﺳﺠﺎد و ﭘﺪرش ﺑﺎﻗﺮ اﻟﻌﻠﻮم )درود ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ روان‬
‫ﻫﻤﻪ ﺷﺎن( ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮده ﺷﺪ و او آﺧﺮﯾﻦ اﻣﺎﻣﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺑﻘﯿﻊ دﻓـﻦ ﮔﺮدﯾـﺪ و‬
‫ﭘﺲ از او ﺗﻤﺎم ﻓﺮزﻧﺪان او ﺟﺰ اﻣﺎم رﺿﺎ � ﮐﻪ در ﺧﺮاﺳﺎن آرﻣﯿﺪه‪ ،‬در ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮده ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫ﮐﻨﯿﻪ ﻫﺎ و اﻟﻘﺎب اﻣﺎم‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﮐﻨﯿﻪ ﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪدى داﺷﺘﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ‪ ،‬اﺑﻮاﺳـﻤﺎﻋﯿﻞ و اﺑـﻮ‬
‫ﻣﻮﺳﻰ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮ ﻫﻤﺎن ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ و اﻟﻘﺎب ﭼﻨـﺪى ﻫـﻢ داﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﭼـﻮن‪:‬‬
‫ﺻﺎدق‪ ،‬ﻓﺎﺿﻞ‪ ،‬ﻗﺎﺋﻢ‪ ،‬ﮐﺎﻓﻞ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻰ و ﻏﯿﺮ اﯾﻨﻬﺎ ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻟﻘﺐ ﺻﺎدق را ﺟﺪش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ او داده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه در رواﯾﺘـﻰ از‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﻘﻞ ﮐﺮده ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ ... :‬و ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺻﻠﺐ ﻓﺮزﻧﺪم ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ ﭘﺴـﺮى‬
‫آورد ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪ ى ﺣﻖ و زﺑﺎن ﺻﺪق و راﺳﺘﻰ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﻰ ﭘﺮﺳﺪ‪ :‬ﻧـﺎم او‬
‫ﭼﯿﺴﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎدق ﮐﻪ راﺳﺘﮕﻮ و درﺳﺖ ﮐﺮدار اﺳـﺖ و ﻫـﺮ‬
‫ﮐﺲ ﺑﻪ او ﻃﻌﻦ زﻧﺪ و ﺑﺪ ﮔﻮﯾﺪ و ﻫﺮ ﮐﻪ دﺳﺖ رد ﺑﺮ ﺳﯿﻨﻪ او زﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪ ﮔﻔﺘـﻪ‬
‫)‪(6‬‬
‫و دﺳﺖ رد ﺑﺮ ﺳﯿﻨﻪ ﻣﻦ زده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﯿﻤﺎى اﻣﺎم‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻣﺮدى ﺑﻮده اﺳﺖ ﭼﻬـﺎر ﺷـﺎﻧﻪ‪ ،‬زﯾﺒـﺎ روى‪ ،‬و ﺧـﻮش ﺳـﯿﻤﺎ‬
‫ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ ﮐﻮﺗﺎه و ﭘﺮﭘﺸﺖ ﺑﻮده و وﺳﻂ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﯿﻨﻰ اش ﮐﻤﻰ ﺑﺮﭼﺴﺘﮕﻰ داﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻى ﭘﯿﺸﺎﻧﻰ اش ﮐﻢ ﻣﻮ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪﻧﺶ ﻧﺎزك و ﺑﺮ ﮔﻮﻧﻪ اش ﺧﺎﻟﻰ‬
‫)‪(7‬‬
‫ﻣﺸﮑﯿﻦ و در ﺑﺪﻧﺶ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺧﺎل ﺳﺮخ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪24‬‬
 ‫ﻧﯿﺎز ﻣﺮدم ﺑﻪ ﭘﺰﺷﮑﺎن آﮔﺎه و ﻣﺘﻌﻬﺪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﺮدم ﻫﯿﭻ آﺑﺎدى اى از ﺳﻪ ﮔﺮوه ﺑﻰ ﻧﯿﺎز ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﮐـﺎر‬
‫دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﭘﻨﺎه ﺑ‪‬ﺮَﻧﺪ و ﭼﻮن آﻧﺎن را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻮرﺑﺨﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻓﻘﯿﻪ داﻧﺎ و ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر‪ ،‬اﻣﯿﺮ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر و ﻓﺮﻣﺎن روا‪ ،‬و ﻃﺒﯿﺐ آﮔﺎه و ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد‪.‬‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖ دﻗﯿﻖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و اﻣﺎﻣﺎن از داﻧﺶ ﭘﺰﺷﮑﻰ‬

‫ﻋﻠﻞ اﻟﺸﺮاﯾﻊ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از رﺑﯿﻊ‪ ،‬ﺣﺎﺟﺐ ﻣﻨﺼﻮر ﻋﺒﺎﺳﻰ ‪ :-‬روزى اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫� ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻨﺼﻮر درآﻣﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﺮدى ﻫﻨـﺪى ﻧـﺰد او ﺑـﻮد و ﮐﺘـﺎب‬
‫ﻫﺎى ﻃﺐ ﻣﻰ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن او ﮔﻮش ﺳﭙﺮد‪ .‬ﭼـﻮن آن ﻣـﺮد‬
‫ﻫﻨﺪى‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﮔﻔـﺖ‪ :‬اى اﺑﻮﻋﺒـﺪاﷲ! آﯾـﺎ از‬
‫آﻧﭽﻪ ﻫﻤﺮاه دارم ﭼﯿﺰى ﻣﻰ ﺧﻮاﻫﻰ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻪ؛ ﺑﺮﺗﺮ از آﻧﭽﻪ ﺗﻮ ﻫﻤﺮاه دارى‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارم«‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬آن ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮔﺮم را ﺑﻪ ﺳﺮد‪ ،‬ﺳﺮد را ﺑﻪ ﮔﺮم‪ ،‬ﺧﺸﮏ را ﺑﻪ ﺗَـﺮ‪ ،‬ﺗَـﺮ را ﺑـﻪ ﺧﺸـﮏ‬
‫درﻣﺎن ﻣﻰ ﮐﻨﻢ و ﮐﺎر را ﯾﮑﺴﺮه ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﻰ ﮔﺮداﻧﻢ و آﻧﭽﻪ را ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧـﺪا‬
‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻰ ﮔﯿﺮم و ﻣﻰ داﻧﻢ ﮐﻪ ﻣﻌﺪه‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ ى ﻫﻤﻪ دردﻫﺎ‪ ،‬و ﭘﺮﻫﯿـﺰ‪،‬‬
‫ﯾﮕﺎﻧﻪ درﻣﺎن اﺳﺖ و ﺑﺪن را ﺑﺮ ﻫﻤﺎﻧﭽﻪ ﺑﺪان ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬واﻣﻰ دارم«‪.‬‬
‫ﻣﺮد ﻫﻨﺪى ﮔﻔﺖ‪ :‬آﯾﺎ ﻃﺐ‪ ،‬ﭼﯿﺰى ﺟﺰ اﯾﻦ اﺳﺖ؟‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬آﯾﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﻰ ﮐﻨﻰ از ﮐﺘﺎب ﻫﺎى ﻃـﺐ‪ ،‬ﭼﯿـﺰى ﻓـﺮا‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ام؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬آرى‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‪ .‬ﺟﺰ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎن ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ام‪ .‬اﯾﻨـﮏ ﺑﮕـﻮ‬
‫ﮐﻪ آﯾﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻃﺐ آﮔﺎه ﺗﺮم ﯾﺎ ﺗﻮ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻦ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ از ﺗﻮ ﭼﯿﺰى ﺑﭙﺮﺳﻢ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﭙﺮس‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اى ﻫﻨﺪى! ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮ ﮐﻪ ﭼﺮا در ﺳﺮ‪ ،‬رﺧﻨﻪ ﻫﺎ و ﻻﯾﻪ ﻫﺎﺳﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﻣﻮﻫﺎ در ﺑﺎﻻى ﺳﺮ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﻧﺪ؟‬
‫ﮔﻔﺖ ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﭘﯿﺸﺎﻧﻰ از ﻣﻮ ﺗﻬﻰ اﺳﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﺮا ﭘﯿﺸﺎﻧﻰ داراى ﭼﯿﻦ و ﭼﺮوك اﺳﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﭼﺸﻢ ﻫﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎدام ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﻧﺪ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﺑﯿﻨﻰ در ﻣﯿﺎن دو ﭼﺸﻢ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﺳﻮراخ ﺑﯿﻨﻰ در ﭘﺎﯾﯿﻦ آن اﺳﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﻟﺐ و ﺳﺒﯿﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻻى دﻫﺎن ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬

‫‪26‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا دﻧﺪان ﻫﺎى ﭘﯿﺸﯿﻦ‪ ،‬ﺗﯿﺰ اﺳﺖ‪ ،‬دﻧﺪان ﻫﺎى ﺟـﺎﻧﺒﻰ ﭘﻬـﻦ اﺳـﺖ و‬
‫دﻧﺪان ﻧﯿﺶ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا رﯾﺶ ﺑﺮاى ﻣﺮدان ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﻧﺎﺧﻦ و ﻣﻮ‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ ﺣﯿﺎت اﺳﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ داﻧﻪ ى ﺻﻨﻮﺑﺮ اﺳﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا رﯾﻪ دو ﭘﺎره اﺳﺖ و ﺣﺮﮐﺖ آن‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در ﺟﺎى ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺮار‬
‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﮐﺒﺪ ﻗﻮﺳﺪار اﺳﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﮐﻠﯿﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ داﻧﻪ ﻟﻮﺑﯿﺎﺳﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا زاﻧﻮ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺗﺎ ﻣﻰ ﺧﻮرد؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﮐﻒ ﭘﺎ داراى ﮔﻮدى اﺳﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﻣﻰ داﻧﻢ«‪.‬‬
‫آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﺧﻮد ﭘﺎﺳﺦ ده‪.‬‬

‫‪27‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در ﺳﺮ‪ ،‬رﺧﻨﻪ ﻫﺎ و ﻻﯾﻪ ﻫﺎﺳﺖ؛ ﭼﻮن ﻫﺮ ﭼﯿﺰ درون‬
‫ﺗﻬﻰ‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻦ‪ ،‬زودﺗﺮ ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﺶ آﯾﺪ و ﭼﻮن ﭼﻨﺪ ﺗﮑـﻪ‬
‫ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﺷﮑﺴﺘﮕﻰ آن ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮى ﺳﺮ ﺑﺎﻻى آن ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ رﯾﺸﻪ ﻫـﺎﯾﺶ ﭼﺮﺑـﻰ را ﺑـﻪ ﻣﻐـﺰ‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺳﺮِ ﻣﻮﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺎر را از ﻣﻐﺰ ﺑﯿﺮون ﺑﺒﺮد و ﺳﺮﻣﺎ و ﮔﺮﻣﺎﯾﻰ را ﮐﻪ ﺑﺪان ﻣـﻰ‬
‫رﺳﺪ‪ ،‬از آن دﻓﻊ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺸﺎﻧﻰ از ﻣﻮ ﺗﻬﻰ اﺳﺖ‪ ،‬از آن رو ﮐﻪ ﻣﺤﻞ رﺳﯿﺪن ﻧﻮر ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬و در‬
‫آن‪ ،‬ﭼﯿﻦ و ﭼﺮوك ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪان ﺳﺒﺐ ﮐﻪ ﻋﺮقِ ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻪ از ﺳﺮ را‬
‫در ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮس ﺳﺎزد و ﻣﺎﻧﻊ رﺳﯿﺪن آن ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺎن ﺷـﻮد ﺗـﺎ ﺑـﺪان وﻗـﺖ ﮐـﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻋﺮق ﺧﻮﯾﺶ را ﭘﺎك ﮐﻨﺪ‪ ،‬آن ﺳﺎن ﮐﻪ ﻧﻬﺮﻫﺎ در زﻣﯿﻦ آب ﻫـﺎ را در ﺧـﻮد‬
‫ﻣﺤﺒﻮس ﻣﻰ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺮوﻫﺎ در ﺑﺎﻻى ﭼﺸﻤﺎن ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻮر را ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﺎﻓﻰ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺎن‬
‫راه دﻫﻨﺪ‪ .‬اى ﻫﻨﺪى! ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻰ ﺑﯿﻨﻰ آن ﮐﻪ ﻧﻮر ﺑﺮ وى ﭼﯿﺮه ﺷﻮد‪ ،‬دﺳﺖ ﺧـﻮﯾﺶ‬
‫را ﺑﺮ ﻓﺮاز ﭼﺸﻤﺎن ﻣﻰ ﮔﯿﺮد ﺗﺎ ﻧﻮر ﺑﻪ اﻧـﺪازه ﮐـﺎﻓﻰ از زﯾـﺮ آن ﺑـﻪ ﭼﺸـﻤﺎن راه‬
‫ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﻨﻰ در ﻣﯿﺎن دو ﭼﺸﻢ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﻮر را در ﻣﯿﺎن دو ﭼﺸﻢ ﺑـﻪ دو‬
‫ﺑﺨﺶ ﻣﺴﺎوى ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎدام اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﯿﻞ ﺑﺘﻮاﻧﺪ دارو را در داﺧـﻞ آن ﺟﺮﯾـﺎن دﻫـﺪ و‬
‫ﺑﯿﻤﺎرى )ﻋﻔﻮﻧﺖ( از آن ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﯿﺮون آﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﻣﺮﺑ‪‬ﻊ ﺷﮑﻞ ﯾﺎ داﯾـﺮه اى‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﯿﻞ در داﺧﻞ آن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻰ ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﻪ دارو ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ى آن ﻣﻰ رﺳـﯿﺪ‪ ،‬و ﻧـﻪ‬
‫ﺑﯿﻤﺎرى از درون آن ﺧﺎرج ﻣﻰ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪28‬‬
‫ﺳﻮراخ ﺑﯿﻨﻰ در ﭘﺎﯾﯿﻦ آن ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎﯾﻰ )ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻫﺎﯾﻰ(‬
‫ﮐﻪ از ﻣﻐﺰ ﻓﺮو ﻣﻰ آﯾﺪ‪ ،‬از آن ﭘﺎﯾﯿﻦ آﯾﺪ و ﺑﻮﻫﺎ از آن ﺑﺎﻻ رود و ﺑﻪ ﻣﺸـﺎم رﺳـﺪ‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺳﻮراخ‪ ،‬در ﺑﺎﻻى ﺑﯿﻨﻰ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﯿﻤﺎرى اى از آن ﺑﻪ زﯾﺮ ﻣـﻰ‬
‫آﻣﺪ و ﻧﻪ ﺑﻮﯾﻰ را ﺣﺲ ﻣﻰ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺒﯿﻞ و ﻟﺐ‪ ،‬در ﺑﺎﻻى دﻫﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ رﺳﯿﺪن آﻧﭽﻪ از ﻣﻐﺰ ﻓﺮو‬
‫ﻣﻰ رﯾﺰد‪ ،‬ﺑﻪ دﻫﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺒﺎدا ﮐﻪ ﻃﻌﻢ ﺧﻮراك و ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﻣﮑﺪ‪‬ر ﮔﺮدد و‬
‫آن را از ﺧﻮدش دور ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫رﯾﺶ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاى ﻣﺮدان ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑـﺪﯾﻦ وﺳـﯿﻠﻪ از زﻧـﺎن ﻣﺘﻤـﺎﯾﺰ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ و ﻧﯿﺎزى ﺑﻪ ﺑﺎز ﮔﺸﻮدن )ﻫﻤﻪ ى ﭼﻬﺮه و ﻣﻼﺣﻈـﻪ ى آن ﺑـﺮاى ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﻰ(‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دﻧﺪان ﺟﻠﻮ‪ ،‬ﺗﯿﺰ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ؛ زﯾـﺮا ﺑـﻪ واﺳـﻄﻪ آن‪ ،‬ﮐـﺎر ﮔـﺎز ﮔـﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻰ ﭘﺬﯾﺮد و دﻧﺪان ﻫﺎى ﺟﺎﻧﺒﻰ ﭘﻬﻦ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳـﺖ؛ زﯾـﺮا آﺳـﯿﺎب‬
‫ﮐﺮدن و ﺟﻮﯾﺪن ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻰ ﮔﯿﺮد و ﻧﯿﺶ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ ﺗـﺎ ﺗﮑﯿـﻪ ﮔـﺎه‬
‫دﻧﺪان ﺟﺎﻧﺒﻰ و دﻧﺪان ﺟﻠﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎن ﺳﺘﻮن در ﯾﮏ ﺑﻨﺎ‪.‬‬
‫ﮐﻒ دﺳﺖ از ﻣﻮ ﺗﻬﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﻧﻬﺎ ﮐﺎر ﻟﻤﺲ اﻧﺠﺎم ﻣﻰ ﮔﯿـﺮد؛ اﻣـﺎ‬
‫اﮔﺮ در آﻧﻬﺎ ﻣﻮ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻧﻤﻰ داﻧﺴﺖ آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺶ روى اوﺳـﺖ و آن را‬
‫ﻟﻤﺲ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮ و ﻧﺎﺧﻦ‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ ﺣﯿﺎت اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ ﻣﺎﯾﻪ ﮐﺜﯿﻔﻰ و زﺷﺘﻰ اﺳﺖ و‬
‫ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدﻧﺸﺎن ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ در آﻧﻬﺎ ﺣﯿﺎت وﺟﻮد ﻣﻰ داﺷﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ اﺣﺴﺎس درد ﻣﻰ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪29‬‬
‫ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ داﻧﻪ ﺻﻨﻮﺑﺮ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا واروﻧﻪ اﺳﺖ و ﯾﮏ ﺳـﺮ ﻗﻠـﺐ‪ ،‬ﺑﺎرﯾـﮏ‬
‫ﻗﺮار داده ﺷﺪه ﺗﺎ ﻻﺑﻼى رﯾﻪ ﺑﺮود و ﺑﺎ ﺳﺮدى آن‪ ،‬ﺧﻨﮏ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺒـﺎدا ﮐـﻪ ﻣﻐـﺰ از‬
‫ﮔﺮﻣﺎى آن ﺑﺴﻮزد‪.‬‬
‫رﯾﻪ‪ ،‬دو ﭘﺎره ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻗﻠﺐ در ﻻﺑﻼى ﻓﺸـﺎرﮔﺎه ﻫـﺎى آن ﻗـﺮار‬
‫ﮔﯿﺮد و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺣﺮﮐﺖ آن‪ ،‬ﺧﻨﮏ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮐﺒﺪ‪ ،‬ﻗﻮﺳﺪار اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻌﺪه را ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺑﺮ روى آن ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و‬
‫آن را ﺑِﻔﺸُﺮَد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺎرى ﮐﻪ در آن ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﮐﻠﯿﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ داﻧﻪ ى ﻟﻮﺑﯿﺎ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﺴﯿﺮ رﯾﺰش ﻣﻨﻰ‪ ،‬ﻧﻘﻄـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ى آن ﻋﻀﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﮐﻠﯿﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺮﺑـﻊ ﯾـﺎ داﯾـﺮه ﺑـﻮد‪ ،‬ﻧﻘﻄـﻪ ى‬
‫ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ رﺳﯿﺪن ﻣﻨﻰ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ى دوم ﻣﻰ ﺷﺪ و ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑـﺎ‬
‫ﺧﺮوج آن‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻟﺬت ﮐﻨﺪ؛ ﭼﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻨﻰ از ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﮐﻠﯿﻪ ﻓﺮو‬
‫ﻣﻰ آﯾﺪ و آن )=ﮐﻠﯿﻪ( ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐ‪‬ﺮﻣﻰ ﻣﻰ ﻣﺎﻧَﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﻰ ﺷﻮد و ﺑـﺎز ﻣـﻰ ﺷـﻮد و‬
‫ﺗﺪرﯾﺠﺎ ﻣﻨﻰ را ﺑﻪ ﺳﻮى ﻣﺜﺎﻧﻪ ﻣﻰ راﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎن ﺗﯿﺮى ﮐﻪ از ﮐﻤﺎن رﻫﺎ ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﺧﻮردن زاﻧﻮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻋﻘﺐ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﻧﺴـﺎن ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﺟﻠﻮ راه ﻣﻰ رود و ﺣﺮﮐﺎت او ﺑﺎ ﺗﻌﺎدل ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻧﺒـﻮد‪ ،‬اﻧﺴـﺎن در‬
‫ﻫﻨﮕﺎم راه رﻓﺘﻦ ﺑﺮ )زﻣﯿﻦ( ﻣﻰ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫در ﮐﻒ ﭘﺎ ﮔﻮدى اى ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﭼﻮن ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺳـﻄﺢ‬
‫ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺳﻨﮓ آﺳﯿﺎب ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﺑـﺎ ﻟﺒـﻪ اش ﺑـﺮ‬
‫روى زﻣﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﮐﻮدك ﻫﻢ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ آن را )از ﺟﺎى ﺧﻮﯾﺶ( ﺑﺮاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻢ‬
‫ﭼﯿﺰى ﺑﻪ روى ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ ﮐﺮدن آن‪ ،‬ﺣﺘﻰ ﺑﺮ ﯾﮏ ﻣﺮد‪ ،‬ﺳـﻨﮕﯿﻦ‬
‫ﻣﻰ آﯾﺪ«‪.‬‬

‫‪30‬‬
‫در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﻣﺮد ﻫﻨﺪى ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬اﯾﻦ داﻧﺶ ﺑﺮاى ﺗـﻮ از ﮐﺠـﺎ ﺣﺎﺻـﻞ آﻣـﺪه‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آن را از ﭘﺪراﻧﻢ‪ ،‬از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧـﺪا )ﺻـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﯿـﻪ و آﻟـﻪ و ﺳـﻠﻢ(‪ ،‬از‬
‫ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ �‪ ،‬از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ‪ -‬ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ ‪ ،-‬ﯾﻌﻨـﻰ ﻫﻤـﻮ ﮐـﻪ ﺗﻨﻬﺎﺳـﺖ و‬
‫ﺟﺎن ﻫﺎ را آﻓﺮﯾﺪه‪ ،‬ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ام«‪.‬‬
‫ﭘﺲ آن ﻫﻨﺪى ﮔﻔﺖ‪ :‬راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اى و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﮔﻮاﻫﻰ ﻣﻰ دﻫﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﻰ ﺟـﺰ‬
‫اﷲ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺤﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا و ﺑﻨﺪه اوﺳﺖ و ﺗـﻮ آﮔـﺎه ﺗـﺮﯾﻦِ ﮐﺴـﺎن روزﮔـﺎر‬
‫)‪(8‬‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﻫﺴﺘﻰ‪.‬‬

‫ﻫﺮ دردى را درﻣﺎﻧﻰ اﺳﺖ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﭘﺪراﻧﺶ )�(‪ :‬ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ ﺧـﺪا ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺧـﻮد را‬
‫ﻣﺪاوا ﮐﻨﯿﺪ؛ ﭼﻪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ دردى ﻓﺮو ﻧﻔﺮﺳﺘﺎده‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاﻫﺶ‬
‫درﻣﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ ﻧﺎزل ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺰ ﻣﺮگ ﮐﻪ آن را ﻫﯿﭻ درﻣﺎﻧﻰ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬

‫دارو و درﻣﺎن‪ ،‬از ﺗﻘﺪﯾﺮ اﺳﺖ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮى از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬درﻣـﺎن ﻧﻤـﻰ ﮐـﻨﻢ ﺗـﺎ‬
‫ﻫﻤﺎن ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎرم ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد‪ ،‬درﻣﺎﻧﻢ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ )ﻋﺰوﺟـﻞ( ﺑـﻪ او‬
‫وﺣﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪» :‬ﺷ‪‬ﻔﺎﯾﺖ ﻧﻤﻰ دﻫﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ درﻣﺎن ﮐﻨﻰ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷ‪‬ﻔﺎ از ﻣﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺷ‪‬ﻔﺎ از ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‬

‫اﻣــﺎم ﺻــﺎدق �‪ :‬در ﮔﺬﺷــﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺰﺷــﮏ »ﻣﻌــﺎﻟﺞ« ﻧﺎﻣﯿــﺪه ﻣــﻰ ﺷــﺪ‪ .‬در آن‬
‫روزﮔﺎران‪ ،‬ﻣﻮﺳﻰ ﺑﻦ ﻋﻤﺮان � ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! درد از ﮐﯿﺴﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﻣﻦ«‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭘﺲ درﻣﺎن از ﮐﯿﺴﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﻣﻦ«‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭘﺲ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﻣﻌﺎﻟﺞ ﭼﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬دل آﻧﺎن را ﺧﻮش و ﺧﺮﺳﻨﺪ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ .‬ﭘـﺲ از ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫روى‪ ،‬او را ﻃﺒﯿﺐ ﻧﺎم ﻧﻬﺎدﻧﺪ«‬
‫دﻋﺎﺋﻢ اﻻﺳﻼم‪:‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺮدى را ﯾﮏ ﯾﻬﻮدى ﯾﺎ ﻣﺴﺤﻰ درﻣﺎن ﮐﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﻰ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺷ‪‬ـﻔﺎ ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﺘﻌـﺎل‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪32‬‬
 ‫آداب ﻃﺒﺎﺑﺖ و وﻇﺎﯾﻒ ﻃﺒﯿﺐ‬

‫اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﺴﯿﺢ � ﻣﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬آن ﮐﻪ درﻣﺎن ﮐﺮدن زﺧـﻢِ زﺧﻤﺪﯾـﺪه‬
‫اى را واﮔﺬارد‪ ،‬ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ‪ ،‬ﺷﺮﯾﮏ ﮐﺴﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ زﺧﻢ را ﺑﺮ ﺑﺪن وى ﻧﺸـﺎﻧﺪه اﺳـﺖ؛‬
‫ﭼﻪ آن ﮐﻪ زﺧﻢ رﺳﺎﻧﺪه‪ ،‬ﺗﺒﺎﻫﻰ ﻣﺠﺮوح را ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ و آن ﮐـﻪ درﻣـﺎن وى را‬
‫واﮔﺬارده‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮد او را ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﮐﻪ ﺑﻬﺒﻮد وى را ﻧﺨﻮاﺳـﺘﻪ‪ ،‬ﻧـﺎﮔﺰﯾﺮ‪،‬‬
‫ﺗﺒﺎﻫﻰ او را ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻮدن ﭘﺰﺷﮏ در ﺻﻮرت ﺑﻪ ﺑﺎر آوردن ﺧﺴﺎرت‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺎرﮔﺮ )و ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺮﻓﻪ اى( ﮐﻪ ﺑـﻪ وى ﺑـﺮاى اﯾـﻦ ﮐـﻪ‬
‫ﮐﺎرى را درﺳﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺰدى دﻫﯿﺪ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ اﮔﺮ آن را ﺧﺮاب ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺿﺎﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺌﻮل ﻧﺒﻮدن ﻣﺎﻫﺮ و اﻣﯿﻦ‬

‫اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ � ﯾﺎ اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻗﺎﺑﻠﻪ‪ ،‬اﻣﯿﻦ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺎﺋﺰ ﺑﻮدن درﻣﺎن ﺑﻪ ﺷﺮط ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﯿﻤﺎرى‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺮگ‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﻪ ى ﻃﺒﺎﺑﺖ داﺷﺖ ‪ :-‬ﺑـﻪ اﻣـﺎم‬
‫ﺻﺎدق � ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﺮدى از ﻋﺮب ﻫﺴﺘﻢ و ﺑﻪ ﻃﺒﺎﺑﺖ‪ ،‬آﮔـﺎﻫﻰ اى دارم‪ .‬ﻃـﺐ‪‬‬
‫ﻣﻦ ﻃﺒ‪‬ﻰ ﻋﺮﺑﻰ اﺳﺖ و ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻣﺰدى ﻧﻤﻰ ﮔﯿﺮم‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺷﮑﺎﻟﻰ ﻧﺪارد«‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺎ د‪‬ﻣ‪‬ﻞ ﻫﺎ و ﻏﺪ‪‬ه ﻫﺎ را ﻧﯿﺸﺘﺮ ﻣﻰ زﻧﯿﻢ و ﺑﺎ آﺗﺶ‪ ،‬داغ ﻣﻰ ﻧﻬﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺷﮑﺎﻟﻰ ﻧﺪارد«‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬و اﯾﻦ زﻫﺮﻫﺎى اﺳﻤﺤﯿﻘﻮن و ﻏﺎرﯾﻘﻮن را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﻰ ﺧﻮراﻧﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺷﮑﺎﻟﻰ ﻧﺪارد«‪.‬‬

‫‪33‬‬
 ‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺷﺎﯾﺪ ﺷﺨﺺ ﺑﻤﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻤﯿﺮد«‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮب ‪ :-‬ﺑـﻪ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬ﮐﺴـﻰ‬
‫داروﯾﻰ ﻣﻰ ﻧﻮﺷﺪ ﯾﺎ رگ ﻣﻰ زﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺳﻮد ﺑﺮد و ﺷـﺎﯾﺪ ﻫـﻢ اﯾـﻦ‬
‫ﮐﺎر‪ ،‬او را ﺑﮑﺸﺪ‪) .‬ﺣﮑﻢ ﭼﯿﺴﺖ(؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺰﻧﺪ و ﺑﻨﻮﺷﺪ«‪.‬‬
‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�( ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮب ‪ :-‬از اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � در‬
‫اﯾﻦ ﺑﺎره ﭘﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ ﮐﺴﻰ داروﯾﻰ ﻣﻰ ﻧﻮﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ دارو او را ﺑﮑﺸـﺪ و ﺷـﺎﯾﺪ‬
‫ﻫﻢ از آن ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﺎﻧَﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪) .‬ﺣﮑﻢ ﭼﯿﺴﺖ(؟‬
‫اﻣﺎم � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬درد را ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎده و ﺷـﻔﺎ را ﻫـﻢ ﻓـﺮو ﻓﺮﺳـﺘﺎده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ دردى را ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪه‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ درﻣﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ ﻗـﺮار داده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬آن را ﺑﻨﻮش و ﻧﺎم ﺧﺪاى ﺗﻌﺎﻟﻰ را ﺑﺮ زﺑﺎن آور«‪.‬‬

‫ﺟﺎﯾﺰ ﺑﻮدن ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﺗﻮﺳ‪‬ﻂ ﺟﻨﺲ ﻣﺨﺎﻟﻒ در ﻫﻨﮕﺎم ﺿﺮورت‬

‫دﻋﺎﺋﻢ اﻻﺳﻼم‪ :‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق � رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ از او در اﯾﻦ ﺑﺎره ﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ‪ :‬اﮔﺮ زﻧﻰ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرى ﺟﺴﻤﻰ ﻣﺒﺘﻼ ﺷﻮد‪ ،‬آﯾﺎ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدى او را درﻣﺎن‬
‫ﮐﻨﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﭼﺎره اى ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺷﮑﺎﻟﻰ ﻧﺪارد«‪.‬‬

‫درﻣﺎن ﺑﺎ داروى ﺣﺮام‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا از ﻣﺪاوا ﮐﺮدن ﺑﺎ داروى ﻧﺎﭘﺎك‪ ،‬ﻧﻬﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﻫﯿﭻ ﺣﺮاﻣﻰ ﺷﻔﺎﯾﻰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬در ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ از آﻧﭽﻪ ﺣﺮام ﮐﺮده‪ ،‬ﻧـﻪ ﺷـﻔﺎﯾﻰ ﻗـﺮار‬
‫داده اﺳﺖ و ﻧﻪ دواﯾﻰ‪.‬‬

‫‪34‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ درﺑـﺎره ى داروﯾـﻰ آﻣﯿﺨﺘـﻪ ﺷـﺪه ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮاب ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد ‪ :-‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬دوﺳﺖ ﻧﺪارم ﺑﺪان ﺑﻨﮕﺮم؛ ﭼـﻪ رﺳـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ آن درﻣﺎن ﮐﻨﻢ‪ .‬آن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ى ﭘﯿﻪ ﺧﻮك ﯾﺎ ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮك اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺮدﻣﻰ‬
‫ﺑﺎ آن‪ ،‬دارو و درﻣﺎن ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ اﻟﻌﯿﺎﺷﻰ‪:‬‬
‫از ﺳﯿﻒ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮه‪ ،‬از ﭘﯿﺮى از ﺷﯿﻌﯿﺎن‪ ،‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق � رواﯾـﺖ ﺷـﺪه ﮐـﻪ‬
‫راوى ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﺰد اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﭘﯿﺮﻣـﺮدى ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ :‬دردى دارم و‬
‫ﺑﺮاى درﻣﺎن آن ﺷﺮاب ﺧﺮﻣﺎ ﻣﻰ ﻧﻮﺷﻢ‪ .‬ﭘﯿﺮ‪ ،‬آن ﮔﺎه اﯾﻦ ﺷـﺮاب را ﺑـﺮاى اﯾﺸـﺎن‪،‬‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮ را از )ﻧﻮﺷﯿﺪن( آﺑﻰ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از آن ﻫﺮ ﭼﯿـﺰ‬
‫زﻧﺪه اى را آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﻰ دارد؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﻣﺰاﺟﻢ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻤﻰ اﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم �‪ :‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮ را از )ﺧﻮردن( ﻋﺴﻞ ﺑﺎز ﻣـﻰ دارد‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﻰ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬در آن ﺑﺮاى ﻣﺮدم‪ ،‬ﺷﻔﺎﯾﻰ ﻫﺴﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬آن را ﻧﻤﻰ ﯾﺎﺑﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮ را از ﺷﯿﺮى ﮐﻪ ﮔﻮﺷﺘﺖ از آن روﯾﯿـﺪه و اﺳـﺘﺨﻮاﻧﺖ‬
‫از آن اﺳﺘﻮارى ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﻰ دارد؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﻣﺰاﺟﻢ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻤﻰ اﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻪ وى ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻣﻰ ﺧﻮاﻫﻰ ﮐـﻪ ﺗـﻮ را ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺮاب ﻧﻮﺷﯿﺪن اﻣﺮ ﮐﻨﻢ؟! ﻧﻪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر اﻣﺮ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﻢ«‪.‬‬

‫‪35‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻔﻀّﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ‪ :-‬ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻓﺪاﯾﺖ ﺷﻮم!‬
‫ﻣﺮا آﮔﺎه ﺳﺎز ﮐﻪ ﭼﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮاب‪ ،‬ﻣـﺮدار‪ ،‬ﺧـﻮن و ﮔﻮﺷـﺖ ﺧـﻮك را ﺣـﺮام‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ‪ -‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﻰ ‪ -‬ﻧﻪ از ﺳﺮِ ﻋﻼﻗﻪ اش ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑـﺮ ﻣـﺮدم‬
‫ﺣﺮام ﮐﺮده‪ ،‬و ﻧﻪ از ﺳﺮِ ﺑﻰ رﻏﺒﺘﻰ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮ آﻧﺎن ﺣﻼل ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎ را ﺑﺮ‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﺣﺮام ﮔﺮداﻧﺪه و ﺟﺰ آﻧﻬﺎ را ﺣﻼل داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ او آﻓﺮﯾﺪﮔﺎن‬
‫را آﻓﺮﯾﺪ و ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺗﻦ آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺪان ﺑﺮﭘﺎﺳﺖ و ﺑﻪ ﮐﺎرﺷﺎن ﻣﻰ آﯾﺪ‪ ،‬آﮔﺎﻫﻰ داﺷﺖ و‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎ را از ﺳﺮِ ﻟﻄﻒ و ﺑﺮاى ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺑـﺮ آﻧـﺎن ﺣـﻼل و‬
‫ﻣﺒﺎح ﮐﺮد و )از ﺳﻮﯾﻰ( از آﻧﭽﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن زﯾﺎن ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬آﮔﺎه ﺑﻮده و آﻧﺎن را‬
‫از آن ﮐﺎر ﻧﻬﻰ ﻓﺮﻣﻮد و آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﺣﺮام ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻫﻤـﯿﻦ ﻣﺤﺮﻣـﺎت را‬
‫ﺑﺮاى ﻫﺮ ﻓﺮد‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺗﻦ وى ﺟﺰ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﻰ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻣﺒـﺎح و‬
‫ﺣﻼل ﻗﺮار داد و اﻟﺒﺘﻪ او را ﺑﺪﯾﻦ ﻧﯿﺰ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ از آن‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺪر ﻧﯿﺎز ﺑـﺮدارد‪ ،‬ﻧـﻪ‬
‫ﺑﯿﺶ از آن«‬

‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﭘﺰﺷﮏ و ﻣﺼﺮف ﺑﻰ روﯾﻪ ى دارو‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪى در ﭘﻰ ﻣﻰ آورد‪ ... :‬و ﻧﻮﺷـﯿﺪن دارو‬
‫ﺑﺪون ﺑﯿﻤﺎرى‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺷﺨﺺ از آن دارو‪ ،‬ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑ‪‬ﺮَد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺗﻨﺪرﺳﺘﻰ اش ﺑﺮ ﺑﯿﻤﺎرى اش ﭼﯿﺮﮔﻰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫دارو ﺑﻨﻮﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﯾﺎن ﺧﻮﯾﺶ اﻗﺪام ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺗﻨﺪرﺳﺘﻰ اش ﺑﺮ ﺑﯿﻤﺎرى اش ﻏﻠﺒـﻪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭼﯿﺰى درﻣﺎﻧﻰ ﮐﻨﺪ و ﭘﺲ از آن ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﻣﻦ در ﭘﯿﺸـﮕﺎه ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ ،‬از او‬
‫ﺑﯿﺰارى ﻣﻰ ﺟﻮﯾﻢ‪.‬‬

‫‪36‬‬
 ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﺎداﺑﻰ و ﻧﺸﺎط‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻔﺶ زرد ﺑﭙﻮﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ آن را ﮐﻬﻨﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﻰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﭼﺎق ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺳﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻻﻏﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ :‬آﻧﭽـﻪ‬
‫ﭼﺎق ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ :‬ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺣﻤـﺎم ﮐـﺮدن‪ ،‬اﺳﺘﻨﺸـﺎق ﺑـﻮى ﺧـﻮش‪،‬‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪن ﺟﺎﻣﻪ ى ﻧﺮم‪....‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑـﻦ ﺧﺎﻟـﺪ‪ ،‬از ﯾﮑـﻰ از ﯾـﺎراﻧﺶ ‪ :-‬اﻣـﺎم‬
‫ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮردﻧﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧـﻮردﻧﻰ ﻧﯿﺴـﺖ وﻟـﻰ‬
‫ﭼﺎق ﻣﻰ ﮐﻨﺪ؛ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮردﻧﻰ اﺳﺖ وﻟﻰ ﻻﻏﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ؛ دو ﭼﯿـﺰ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮاى ﻫﺮ ﭼﯿﺰى ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ و ﺑﺮاى ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺿﺮر ﻧﺪارد‪ ،‬و دو ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ‪ ،‬زﯾﺎن دارد و ﺑﺮاى ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﻓﺎﯾﺪه ﻧﺪارد‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ آن ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﮐﻪ ﺧﻮراﮐﻰ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و ﭼﺎق ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪ :‬ﭘﻮﺷﯿﺪن زﯾﺮﭘﻮش ﮐﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻮى ﺧﻮش‪ ،‬و ﻧﻮره‬
‫ﮐﺸﯿﺪن‪ .‬آن ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﮐﻪ ﺧﻮردﻧﻰ اﺳﺖ و ﻻﻏﺮ ﻣﻰ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻋﺒـﺎرت اﻧـﺪ از ﮔﻮﺷـﺖ‬
‫ﺧﺸﮏ ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﻨﯿﺮ و ﺧﺮﻣﺎى ﺗﺎزه ﺑﻪ ﺑﺎر ﻧﺸﺴﺘﻪ )و در ﺣﺪﯾﺜﻰ دﯾﮕﺮ آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪:‬‬
‫ﮔﻮﺷﺖ راﺳﺘﻪ ى ﺷﺘﺮ و ﻟ‪‬ﺮد روﻏﻦ(‪ .‬آن دو ﭼﯿﺰى ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﻫﺮ ﭼﯿﺰى ﺳﻮدﻣﻨﺪ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺮاى ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺿﺮر ﻧﺪارد‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﻧـﺪ از‪ :‬آب ﻧﯿﻤ‪‬ﮕـﺮم و اﻧـﺎر‪ .‬و آن دو‬
‫ﭼﯿﺰى ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﻫﺮ ﭼﯿﺰ زﯾﺎن دارﻧﺪ و ﺑﺮاى ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﻣﻔﯿﺪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ‬
‫از‪ :‬ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه و ﭘﻨﯿﺮ‪.‬‬
‫)راوى ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪ ( :‬ﮔﻔﺘﻢ ﻓﺪاﯾﺖ ﺷﻮم! آن ﺟﺎ ﮔﻔﺘﻰ ﻻﻏﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﻨـﺪ و اﯾـﻦ ﺟـﺎ‬
‫ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻰ زﯾﺎن ﻣﻰ رﺳﺎﻧﻨﺪ؟!‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻧﻤﻰ داﻧﻰ ﮐـﻪ ﻻﻏـﺮى‪ ،‬ﺧـﻮد از )ﻣﺼـﺪاق ﻫـﺎى( زﯾـﺎن دﯾـﺪﮔﻰ‬
‫اﺳﺖ؟!«‬

‫‪37‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺗﻌﻮﯾﺬ )ﻧﺸﺎط و ﺷﺎدى(‪ ،‬در ده ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪ :‬ﻗﺪم زدن‪ ،‬ﺳﻮارى‪،‬‬
‫در آب ﻏﻮﻃﻪ ﺧﻮردن‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺰه ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ‪ ،‬ﺧـﻮردن و آﺷـﺎﻣﯿﺪن‪ ،‬ﺑـﻪ زن ﺧـﻮش‬
‫ﺳﯿﻤﺎ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن‪ ،‬آﻣﯿﺰش ﺟﻨﺴﻰ‪ ،‬ﻣﺴﻮاك زدن‪ ،‬ﺳﺮ را ﺑﺎ ﺧَﻄﻤﻰ در ﺣﻤ‪‬ﺎم و ﺟـﺰ‬
‫آن ﺷﺴﺘﻦ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻫﻢ ﺳﺨﻦ ﺷﺪن‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬دﺳﺖ ﻫﺎﯾﺘﺎن را ﭘﯿﺶ و ﭘﺲ از ﻏﺬا ﺧﻮردن ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻘـﺮ‬
‫را ﻣﻰ ﺑ‪‬ﺮَد و ﺑﺮ ﻋﻤﺮ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻃﻮل ﻋﻤﺮ‬

‫ﻣﻮﺟﺒﺎت ﭘﯿﺮى زودرس‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬دﺳﺖ ﻫﺎﯾﺘﺎن را ﭘﯿﺶ و ﭘﺲ از ﻏﺬا ﺧﻮردن ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﻘـﺮ‬
‫را ﻣﻰ ﺑ‪‬ﺮَد و ﺑﺮ ﻋﻤﺮ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ )اﻧﺴﺎن را( ﭘﯿﺶ از ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﻫﻨﮕﺎم ﭘﯿـﺮى ﭘﯿـﺮ‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﺟﺎى ﻣﺮﻃـﻮب‪ ،‬ﺑـﺎﻻ رﻓـﺘﻦ ﺑـﺮ‬
‫ﭘﻠﮑﺎن و آﻣﯿﺰش ﺑﺎ ﭘﯿﺮزﻧﺎن‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺮﺳﻮدﮔﻰ ﺑﺪن‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺪن را ﻓﺮﺳﻮده ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ )ﻓﺮد را( ﺑﮑُﺸﺪ‪:‬‬
‫ﺣﻤﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﺎ ﺷﮑﻢ ﭘ‪‬ﺮ‪ ،‬آﻣﯿﺰش ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺷﮑﻢ ﭘ‪‬ﺮ‪ ،‬و ﻫﻤﺒﺴﺘﺮى ﺑﺎ ﭘﯿﺮزﻧﺎن‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬دو ﭼﯿﺰِ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﻫـﯿﭻ درون ﻧﺎدرﺳـﺘﻰ در ﻧﯿﺎﯾﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ درﺳﺘﻰ آورﻧﺪ‪ ،‬و دو ﭼﯿﺰ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻫـﯿﭻ درون‬
‫ﺳﺎﻟﻤﻰ درﻧﯿﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ آن را ﻧﺎدرﺳﺖ )و ﻧﺎﺳﺎﻟﻢ( ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آن دو ﭼﯿﺰ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪،‬‬
‫ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪ :‬اﻧﺎر و آب ﻧﯿﻢ ﮔﺮم؛ و آن دو ﭼﯿﺰ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺰ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪ :‬ﭘﻨﯿـﺮ‬
‫و ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه‪.‬‬

‫‪38‬‬
 ‫ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻫﺎى ﺑﻮى ﺧﻮش‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻮى ﺧﻮش‪ ،‬ﻋﻘﻞ را اﺳﺘﻮار ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ ﺗـﻮان ﺟﻨﺴـﻰ ﻣـﻰ‬
‫اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ در آﻏﺎز روز ﺑﻮى ﺧﻮش اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺷـﺐ‪،‬‬
‫ﻋﻘﻠﺶ او را ﻫﻤﺮاﻫﻰ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ در ﺣـﺎﻟﻰ ﮐـﻪ روزه اﺳـﺖ‪ ،‬در آﻏـﺎز روز‪ ،‬ﺧـﻮش‬
‫ﺑﻮﮐﻨﻨﺪه اى ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﻋﻘﻞ ﺧﻮﯾﺶ را از ﮐﻒ ﻧﺪﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺶ ﮐﻔﺶ در ﺳﻼﻣﺖ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻋﺎدت ﺑﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪن ﮐﻔﺶ‪ ،‬از ﻣﺮگ ﻫﺎى ﺑـﺪ‪ ،‬ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮى ﻣـﻰ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﻰ از اﺻﺤﺎب ﺧﻮد ﻧﮕﺮﯾﺴـﺖ ﮐـﻪ ﮐﻔـﺶ‬
‫ﺳﯿﺎه داﺷﺖ ‪ :-‬ﺗﻮ را ﮐﻔﺶ ﻣ‪‬ﺸﮑﻰ ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺎر؟! آﯾﺎ ﻧﻤﻰ داﻧﻰ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﮐﻔـﺶ ﺑـﻪ‬
‫ﭼﺸﻢ زﯾﺎن ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬آﻟﺖ‪ ‬ﻣﺮداﻧﮕﻰ را ﺳﺴﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از دﯾﮕﺮ اﻧﻮاع‪ ،‬ﮔـﺮان ﺗـﺮ‬
‫اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﮐﺲ آن را ﻧﻤﻰ ﭘﻮﺷﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ آن‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻧﺨﻮت ﻣﻰ ﮐﻨﺪ؟!‬

‫ﻧﻬﻰ از درﻣﺎن ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎى آب ﮔﺮم و آب ﻫﺎى ﺗﻠﺦ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬از درﻣﺎن ﺑﺎ ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎى آب ﮔﺮم‪ ،‬ﻧﻬـﻰ ﻓﺮﻣـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎﯾﻰ از آب ﮔﺮم در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮى ﮔﻮﮔﺮد دارد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﺪرم ﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻪ آب ﺗﻠـﺦ و آب ﮔـﻮﮔﺮددار‪ ،‬درﻣـﺎن‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻮح‪ ،‬آن ﻫﻨﮕﺎم ﮐﻪ ﺗﻮﻓﺎن ﺑﻪ ﭘﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬آب ﻫﺎ را ﻓﺮاﺧﻮاﻧـﺪ‬
‫و ﻫﻤﻪ ى آﻧﻬﺎ ﺑﻪ او ﭘﺎﺳﺦ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ آب ﻫﺎى ﺗﻠﺦ و آب ﻫﺎى ﮔﻮﮔﺮد دار‪ .‬ﭘﺲ‪،‬‬
‫اﯾﻦ آب ﻫﺎ را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮد«‪.‬‬

‫‪39‬‬
 ‫ﺣﮑﻤﺖ ﺑﯿﻤﺎرى‬
‫ﺗﺮدﯾﺪى وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ در ﻧﻈﺎم ﻫﺴﺘﻰ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﭘﺪﯾﺪه اى ﺑﻰ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﺣﮑﻤﺖ ﺑﺮ ﻣﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � درﺑـﺎره ﺣﮑﻤـﺖ‬
‫ﺑﯿﻤﺎرى ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﯿﻤﺎرى ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﯿﻤﺎرى آزﻣﻮن‪ ،‬ﺑﯿﻤـﺎرى ﮐﯿﻔـﺮ و ﺑﯿﻤـﺎرى اى ﮐـﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﻣﺮگ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � در اﯾﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﺳﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﺑﺮاى ﺑﯿﻤﺎرى ذﮐﺮ ﮐﺮده و اﯾـﻦ ﻫـﺮ‬
‫ﺳﻪ ﺑﺮ داﻧﺶ ﻃﺐ‪ ،‬ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺟﺎﻟﺒﻰ از اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑـﻪ ﺑﯿﻤـﺎرى‬
‫اى ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﻰ اﯾﺸﺎن را ﻋﯿﺎدت ﮐﺮدﻧﺪ و از ﺣﺎل وى ﭘﺮﺳـﯿﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‪:‬‬
‫اى اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﺣﺎﻟﺘﻰ ﺷﺐ را ﺑﻪ روز آوردى؟‬
‫اﻣﺎم � ﺑﺮ ﺧﻼف ﻋﺎدت ﻣﺘﻌﺎرف ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫اءﺻﺒ‪‬ﺤﺖ‪ ‬ﺑِﺸَﺮّ‪ :‬ﺑﺎ ﺑﺪى ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺻﺒﺢ آورده ام‪.‬‬
‫آﻧﺎن از اﯾﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﺷﮕﻔﺖ زده ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺳﺒﺤﺎن اﷲ! آﯾﺎ اﯾﻦ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﭼﻮن‬
‫ﺗﻮﯾﻰ اﺳﺖ؟‬
‫اﻣﺎم در ﭘﺎﺳﺦ آﻧﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬و ﻧَﺒﻠُﻮﮐُﻢ ﺑِﺎﻟﺸﱠﺮّ و‪‬اﻟﺨَﯿـﺮِ‬
‫و ا‪‬ﻟَﯿﻨَﺎ ﺗُﺮﺟ‪‬ﻌﻮنَ« ﻓﺎﻟﺨَﯿﺮُ‪ :‬اﻟﺼ‪‬ﺤ‪‬ﮥ و‪‬اﻟﻐ‪‬ﻨﻰ‪ ،‬و‪‬اﻟﺸﱠﺮ‪ :‬اﻟﻤ‪َ ‬ﺮض‪ ‬و‪‬اﻟﻔَﻘـﺮُ‪ ،‬اﺑـﺘ‪‬ﻼء و اﺧﺘ‪‬ﺒـﺎرا‬
‫ﯾﻌﻨﻰ در اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺗﻨﺪرﺳﺘﻰ و ﺑﻰ ﻧﯿﺎزى و ﺷﺮ ﻫﻤﺎن ﺑﯿﻤﺎرى‬
‫و ﻓﻘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ آزﻣﻮن و اﻣﺘﺤﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪40‬‬
 ‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﯿﻤﺎرى‬

‫از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎرى ﻫﺎ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻋﻠﻴﻪﺍﻟﺴ ﻼ ﻡ‪ :‬ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺪﮐﺶ ﻫﻢ ﺑﺴـﯿﺎر اﺳـﺖ‪ :‬آﺗـﺶ‪،‬‬
‫دﺷﻤﻨﻰ‪ ،‬ﺗﻬﻰ دﺳﺘﻰ و ﺑﯿﻤﺎرى‪.‬‬

‫ﺷﻤﺎرى از ﺣﮑﻤﺖ ﻫﺎى ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻣﺮدى زﻧﺪﯾﻖ ﮐﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ :‬ﮐﻮدك ﺧﺮدﺳﺎﻟﻰ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻪ ﮔﻨﺎﻫﻰ ﮐﺮده و ﻧﻪ ﺟﺮﻣﻰ از او ﺳﺮ زده‪ :‬ﺑـﻪ ﭼـﻪ ﺳـﺒﺐ‪ ،‬ﻣﺴـﺘﺤﻖ دردﻫـﺎ و‬
‫ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎﯾﻰ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وى ﻣﻰ رﺳـﺪ ‪ :-‬ﺑﯿﻤـﺎرى ﺑـﺮ ﭼﻨـﺪ ﮔﻮﻧـﻪ اﺳـﺖ‪:‬‬
‫ﺑﯿﻤﺎرى آزﻣﻮن‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎرى ﮐﯿﻔﺮ و ﺑﯿﻤﺎرى اى ﮐﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺮگ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﺗﻮ ﻣﺪﻋﻰ ﻫﺴﺘﻰ ﮐﻪ آن از ﺧﻮراك ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﻰ آﻟﻮده و ﺑﯿﻤـﺎرى اى اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ در ﻣﺎدر وى وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﮔﻤﺎن ﻣﻰ ﮐﻨﻰ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑـﺪن ﺧـﻮﯾﺶ را‬
‫درﺳﺖ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﮐﻨﺪ و در اﺣﻮال ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﯿﮏ ﺑﻨﮕﺮد و در آﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﺧﻮرد‪ ،‬ﺳـﻮدﻣﻨﺪ و‬
‫زﯾﺎن آور را از ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎر ﻧﻤﻰ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮ در اﯾﻦ دﻋﻮى ﺑﻪ )ﻋﻘﯿـﺪه(‬
‫ﮐﺴﺎﻧﻰ ﻣﻰ ﮔﺮاﯾﻰ ﮐﻪ ﻣﻰ ﭘﻨﺪارﻧﺪ ﺑﯿﻤﺎرى و ﻣﺮگ‪ ،‬ﺟﺰ از ﺧﻮردﻧﻰ ﻫﺎ و ﻧﻮﺷـﯿﺪﻧﻰ‬
‫ﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ارﺳﻄﻮ‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﻃﺒﯿﺒﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻓﻼﻃﻮن‪ ،‬ﺳﺮآﻣﺪ ﺣﮑﯿﻤﺎن ﺑﻮد و ﺟـﺎﻟﯿﻨﻮس‪،‬‬
‫ﭘﯿﺮ و ﭘﺮﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻮد؛ اﻣ‪‬ﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺮگ را آن ﮔﺎه ﮐﻪ در آﺳﺘﺎﻧﻪ ى وى ﻓﺮود آﻣـﺪ‪،‬‬
‫از ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮاﻧَﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻣ‪‬ﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ در ﺣﻔـﻆ ﺧـﻮﯾﺶ و در اﻧﺪﯾﺸـﯿﺪن ﺑـﻪ‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑﺎ ﺑﺪن ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ از ﻫﯿﭻ ﮐﻮﺷﺸﻰ ﻓﺮوﮔﺬار ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﻤﺎرى ﮐﻪ‬
‫درﻣﺎن ﮐﻨﻨﺪه ى او را ﺑﯿﻤﺎرى اﻓﺰوده اﺳﺖ و ﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻃﺒﯿﺐ داﻧﺎى آﺷﻨﺎ ﺑـﻪ دارو‬
‫و درﻣﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺮده و )در ﺑﺮاﺑﺮ( ﻓﺮدى ﻧﺎآﮔﺎه ﺑﻪ ﻃﺐ ﻣﺪﺗﻰ درازﺗﺮ ﭘـﺲ از او‬
‫زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﻧﻪ آن را ﭘﺲ از ﺳﺮآﻣﺪن ﻣﺪ‪‬ت )زﻧﺪﮔﻰ( و ﻓﺮارﺳﯿﺪن اﺟﻠـﺶ‪،‬‬

‫‪41‬‬
‫آﮔﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﻃﺐ‪ ،‬ﺳﻮدى ﻧﺒﺨﺸﯿﺪه‪ ،‬و ﻧﻪ اﯾﻦ را ﭘﯿﺶ از ﺳﺮآﻣﺪن ﻣـﺪت )زﻧـﺪﮔﻰ( و‬
‫ﺑﻪ ﮔﺎه دورﺗﺮ ﺑﻮدن اﺟﻞ‪ ،‬ﻧﺎآﮔﺎﻫﻰ از ﻃﺐ‪ ،‬زﯾﺎﻧﻰ رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﯿﻤﺎرى‬

‫ﺗﺎءدﯾﺐ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﻮد ﻫﯿﭻ درد و رﻧﺠﻰ ﺑﻪ اﻧﺴـﺎن ﻧﺮﺳـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﮐـﺪاﻣﯿﻦ‬
‫وﺳﯿﻠﻪ از زﺷﺘﻰ ﻫﺎ داﻣﻦ در ﻣﻰ ﮐﺸﯿﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮوﺗﻨﻰ ﻣﻰ ﮐـﺮد و ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻰ ﻣﻰ ورزﯾﺪ؟ آﯾﺎ ﻧﻤﻰ ﺑﯿﻨﻰ اﻧﺴﺎن‪ ،‬آن ﻫﻨﮕﺎم ﮐـﻪ دردى داﻣﻨﮕﯿـﺮش‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺮوﺗﻦ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺳﺮِ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻓﺮود ﻣـﻰ آورد و ﺑـﺮ درﮔـﺎه ﭘﺮوردﮔـﺎر‬
‫ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻋﺎﻓﯿﺖ ﻣﻰ ﺟﻮﯾﺪ و دﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﻣﻰ ﮔﺸﺎﯾﺪ؟‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬در دﻋﺎى ﺧﻮﯾﺶ آن ﻫﻨﮕﺎم ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد ‪ :-‬ﺧﺪاوﻧﺪا!‬
‫اﯾﻦ را ﻧﻪ )ﻧﺸﺎن( ﻏﻀﺐ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ )ﻣﺎﯾﻪ ى( ادب ﻗﺮار ده‪.‬‬

‫ﭘﺎداش‬
‫اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ � ﯾﺎ اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﯿﺪارى ﯾﮏ ﺷﺐ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﯿﻤـﺎرى ﯾـﺎ درد‬
‫ﺑﺮﺗﺮ و ﭘ‪‬ﺮ ﭘﺎداش ﺗﺮ از ﻋﺒﺎدت ﯾﮏ ﺳﺎل اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺎداش دوران ﺗﻨﺪرﺳﺘﻰ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﺮِ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮى آﺳﻤﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﻟﺒﺨﻨﺪ زد‬
‫و ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬اى ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! دﯾﺪﯾﻢ ﺳﺮِ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﺳﻮى آﺳﻤﺎن ﺑﻠﻨـﺪ ﮐـﺮدى و‬
‫ﻟﺒﺨﻨﺪ زدى‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آرى! از دو ﻓﺮﺷﺘﻪ در ﺷﮕﻔﺖ ﺷﺪم ﮐﻪ از آﺳﻤﺎن ﺑـﻪ زﻣـﯿﻦ آﻣﺪﻧـﺪ و‬
‫ﺑﻨﺪه ى ﻣﺆﻣﻦ درﺳﺘﮑﺎرى را در ﺟﺎى ﻧﻤﺎز ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻪ ﻫﻤـﻮاره در آن ﻧﻤـﺎز ﻣـﻰ‬
‫ﮔﺰارد‪ ،‬ﺟﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاى وى‪ ،‬ﻋﻤﻞ آن ﺷـﺐ و روزش را ﺑﻨﻮﯾﺴـﻨﺪ؛ اﻣ‪‬ـﺎ وى را در‬
‫ﻣﺼﻼى ﺧﻮﯾﺶ ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻓﻼن ﺑﻨـﺪه‬

‫‪42‬‬
‫ى ﻣﺆﻣﻨﺖ را در ﻣﮑﺎن ﻧﻤﺎزش ﺟﺴﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﺮاى وى ﻋﻤﻠﺶ را در آن روز و ﺷـﺐ‬
‫ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ‪ ،‬وﻟﻰ آن ﺟﺎ ﺑﻪ او دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﯿﻢ و او را در ﺑﻨﺪ‪) ‬ﺑﯿﻤﺎرى ( ﺗﻮ دﯾﺪﯾﻢ‪ .‬ﭘـﺲ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰوﺟﻞ( )ﺑﻪ آﻧﺎن( ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ام در ﺑﻨﺪ‪ ‬ﻣﻦ اﺳﺖ؛ ﺑﺮاى او‬
‫در ﻫﺮ ﺷﺐ و روز ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ در دوران ﺗﻨﺪرﺳﺘﻰ اش اﻧﺠـﺎم ﻣـﻰ داده اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ؛ ﭼﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ اﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ او را از آﻧﭽﻪ در دوران ﺗﻨﺪرﺳﺘﻰ اﻧﺠﺎم ﻣﻰ‬
‫داده‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺘﻪ ام‪ ،‬ﺑﺮاى وى ﭘﺎداش ﻫﻤﺎن را ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭼﻮن در ﻫﺮ ﺷﺎﻣﮕﺎه‪ ،‬دو ﻓﺮﺷﺘﻪ ى ﺑﻨﺪه ى ﺑﯿﻤﺎر ﺑـﻪ آﺳـﻤﺎن‬
‫ﻣﻰ روﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎر ‪ -‬ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﻰ ‪ -‬ﻣﻰ ﭘﺮﺳﺪ‪» :‬ﺑﺮاى ﺑﻨﺪه ام در ﺑﯿﻤﺎرى اش‬
‫ﭼﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﯾﺪ؟ «‪.‬‬
‫ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﻧﺎﻟﯿﺪن‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺑﺎ ﺑﻨﺪه ى ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬اﻧﺼﺎف روا ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ام اﮔـﺮ او را‬
‫در ﺑﺎزداﺷﺘﻰ از ﺑﺎزداﺷﺖ ﻫﺎى ﺧﻮد ﺑﺪارم آن ﮔﺎه‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﻧﺎﻟﯿﺪن او ﺷﻮم«‪.‬‬
‫ﭘﺲ )ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن( ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺑﺮاى ﺑﻨﺪه ام‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آن ﮐﺎرﻫﺎى ﻧﯿﮑﻰ را ﮐـﻪ‬
‫در دوران ﺗﻨﺪرﺳﺘﻰ اش ﻣﻰ ﻧﻮﺷﺘﯿﺪ و ﻫﯿﭻ ﮔﻨﺎﻫﻰ ﺑﺮ او ﻧﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕـﺎﻣﻰ ﮐـﻪ‬
‫وى را از ﺑﺎزداﺷﺖ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬آزاد ﮐﻨﻢ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ او اﮐﻨﻮن‪ ،‬در زﻧﺪاﻧﻰ از زﻧﺪان ﻫﺎى‬
‫ﻣﻦ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫وﻇﺎﯾﻒ ﺑﯿﻤﺎران‪ :‬ﭘﻨﻬﺎن داﺷﺘﻦ ﺑﯿﻤﺎرى‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻦ اﺑﻰ ﻋﻤﯿﺮ‪ ،‬از ﯾﮑﻰ از ﯾﺎران اﻣﺎم ﺻـﺎدق � ‪ :-‬اﻣـﺎم‬
‫ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺳﻪ روز ﺑﯿﻤﺎر ﺑﺎﺷﺪ و آن را ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﮐـﺲ‬
‫را از آن آﮔﺎه ﻧﺴﺎزد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاى او ﮔﻮﺷﺘﻰ ﺑﻬﺘﺮ از آن ﮔﻮﺷﺖ )ﮐﻪ در ﺑﯿﻤـﺎرى‬
‫از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ(‪ ،‬ﺧﻮﻧﻰ ﺑﻬﺘﺮ از ﺧﻮﻧﺶ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺘﻰ ﺑﻬﺘﺮ از ﭘﻮﺳـﺖ وى و ﻣـﻮﯾﻰ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﻮى وى‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪43‬‬
 ‫ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﻓﺪاﯾﺖ ﺷﻮم! ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﻰ ﺳﺎزد؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاى او ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺧﻮن‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ و ﻣﻮﯾﻰ را ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ‬
‫ﮔﻨﺎه ﻧﮑﺮده اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﻰ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ از اﯾﺸﺎن درﺑﺎره ى ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷ‪‬ﮑﻮه از ﺳﻮى ﺑﯿﻤﺎر‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ ‪ :-‬ﮔﺎه ﺷﺨﺺ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﻣﺮوز ﺗﺐ دارم« و »دﯾﺸﺐ‪ ،‬ﺑﯿﺪار ﻣﺎﻧﺪم «‬
‫اﯾﻦ ﺳﺨﻦ او راﺳﺖ اﺳﺖ و ﺷ‪‬ﮑﻮه ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺷ‪‬ﮑﻮه ﺗﻨﻬﺎ آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﮕﻮﯾـﺪ‪» :‬ﺑـﻪ‬
‫ﭼﯿﺰى ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪم ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‪ ،‬ﺑﺪان ﮔﺮﻓﺘـﺎر ﻧﯿﺎﻣـﺪه اﺳـﺖ«؛ و ﺑﮕﻮﯾـﺪ‪ :‬ﭼﯿـﺰى‬
‫داﻣﻨﮕﯿﺮم ﺷﺪه ﮐﻪ داﻣﻨﮕﯿﺮ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ«؛ اﻣ‪‬ﺎ ﺷ‪‬ﮑﻮه آن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾـﺪ‪:‬‬
‫»دﯾﺸﺐ ﺑﯿﺪار ﺑﻮدم« و »اﻣﺮوز ﺗﺐ دارم«‪ ،‬ﯾﺎ ﺳﺨﻨﻰ دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ‪.‬‬

‫ﺳﭙﺎﺳﮕﺰارى‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﺮزﻣﻰ‪ ،‬از ﭘﺪرش‪ ،‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪» :-‬ﻫﺮﮐﺴﻰ ﺷـﺒﻰ‬
‫ﺑﯿﻤﺎر ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرى را ﺑﻪ ﺟﺎن ﺑﭙﺬﯾﺮد و ﺳـﭙﺎس آن را ﺑـﻪ درﮔـﺎه ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫ﺑﮕﺰارد‪ ،‬آن ﺷﺐ ﺑﺮاﯾﺶ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻋﺒﺎدت ﺷﺼﺖ ﺳﺎل اﺳﺖ«‪.‬‬
‫از اﻣﺎم � ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺑﯿﻤﺎرى ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮ آن ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮان را از آﻧﭽﻪ در اﯾـﻦ ﺷـﺐ ﺑـﺮ او ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﺧﺒﺮ ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺻﺒﺢ آورد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺮ آﻧﭽـﻪ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‬
‫ﺳﭙﺎس ﮔﻮﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺻﺪﻗﻪ دادن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﺑﯿﻤﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪ اى ﺑﻪ ﺳﺎﺋﻞ ﺑﺪﻫﺪ‬
‫و از او ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺮاى وى دﻋﺎ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪44‬‬
 ‫دﻋﺎ ﮐﺮدن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬دﻋﺎى اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﯿﻤﺎرى ‪ :-‬ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺗﻮ ﺧﻮد ﮐﺴﺎﻧﻰ‬
‫را ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﺮدى و ﻓﺮﻣﻮدى‪» :‬ﺑﮕﻮ ﮐﺴﺎﻧﻰ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎى ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺪاﯾﻰ ﻣـﻰ‬
‫ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ اﯾﺪ‪ ،‬ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﺨﺘﻰ اى از ﺷﻤﺎ ﺑﮕﺸـﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻧﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻰ دﯾﮕﺮ در آورﻧﺪ‪ « .‬ﭘﺲ اى آن ﮐﻪ ﻫـﯿﭻ ﮐـﺲ ﺟـﺰ او ﻧﺘﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺳﺨﺘﻰ اى از ﻣﻦ ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ و ﻣﺮا ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻰ دﯾﮕﺮ ﺑﺒﺮد! ﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪ و ﺧﺎﻧـﺪاﻧﺶ درود‬
‫ﻓﺮﺳﺖ‪ ،‬و ﺳﺨﺘﻰ را از ﻣﻦ ﺑﮕﺸﺎى و آن را ﺑﻪ ﺳﻮى ﮐﺴﺎﻧﻰ ﺑﺒﺮ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﺗـﻮ ‪-‬‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاﯾﻰ ﺟﺰ ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ ‪ -‬ﺧﺪاﯾﻰ دﯾﮕﺮ را ﻣﻰ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎدش ﭘﺮﺳﺘﺎرى‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬در ﺗﻔﺴﯿﺮ واژه »اﺣﺴﺎن« در اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺳﻮره ى‬
‫ﯾﻮﺳﻒ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬ﻣﺎ را از ﺗﺄوﯾﻞ آن آﮔﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ ﺗﻮ را از ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺎران ﻣﻰ ﺑﯿـﻨﻢ«‬
‫‪ :-‬ﯾﻮﺳﻒ‪ ،‬از ﺑﯿﻤﺎران‪ ،‬ﭘﺮﺳﺘﺎرى ﻣﻰ ﮐﺮد‪.‬‬

‫آداب ﭘﺮﺳﺘﺎرى‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻃﺎﯾﻔﻪ اى از دزدان را ﮐﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮ ﺿﺪ‪‬ﺷﺎن اﻗﺎﻣﻪ ﺷـﺪه ﺑـﻮد و‬
‫اﻗﺮار ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺰد اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن آوردﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ دﺳـﺘﺎن آﻧـﺎن را ﺑﺮﯾـﺪ و ﺳـﭙﺲ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اى ﻗﻨﺒﺮ! آﻧﺎن را ﻧﺰد ﺧﻮد ﺑﺒﺮ‪ ،‬زﺧﻢ ﻫﺎﯾﺸﺎن را درﻣﺎن ﺳﺎز و ﺑﻪ ﻧﯿﮑﻰ از‬
‫آﻧﺎن ﭘﺮﺳﺘﺎرى ﮐﻦ«‪.‬‬

‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﻋﯿﺎدت‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد ﭘﺎك داﻣﻨﻰ و ﺗﻼش در اﻧﺠﺎم دادن وﻇﺎﯾﻒ دﯾﻨﻰ!‬
‫در ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﯾﺪ و ﺑﻪ ﻋﯿﺎدت ﺑﯿﻤﺎران ﺑﺮوﯾﺪ‪.‬‬

‫‪45‬‬
 ‫ﭘﺎداش ﻋﯿﺎدت‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﻣﺆﻣﻨﻰ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﻰ دﯾﮕﺮ را در ﻫﻨﮕـﺎم ﺑﯿﻤـﺎرى اش ﺑـﺮاى‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰوﺟﻞ( ﻋﯿﺎدت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﻪ اى از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻋﯿﺎدت ﮐﻨﻨﺪه را ﺑﺎ‬
‫او ﻣﻰ ﮔﻤﺎرد ﮐﻪ در ﻗﺒـﺮش از وى ﻋﯿـﺎدت ﻧﻤﺎﯾـﺪ و ﺗـﺎ روز ﻗﯿﺎﻣـﺖ ﺑـﺮاى وى‬
‫آﻣﺮزش ﺑﻄﻠﺒﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﻣﺆﻣﻨﻰ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﯿﻤﺎر دﯾﮕﺮى را در زﻣﺎن ﺑﯿﻤـﺎرى اش‬
‫ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ﻋﯿﺎدت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﻓﺮﺷﺘﻪ‪ ،‬او را ﻫﻤﺮاﻫـﻰ ﮐﻨﻨـﺪ و ﭼـﻮن )در‬
‫ﻧﺰد( ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬رﺣﻤﺖ‪ ،‬او را در ﻣﯿﺎن ﻣـﻰ ﮔﯿـﺮد و ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن ﺑـﺮاى او از ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫)ﻋﺰوﺟﻞ( آﻣﺮزش ﻃﻠﺒﻨـﺪ ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﻰ ﮐـﻪ ﺷـﺎﻣﮕﺎه ﻓـﺮا رﺳـﺪ؛ و اﮔـﺮ ﻫـﻢ او را‬
‫ﺷﺎﻣﮕﺎﻫﺎن ﻋﯿﺎدت ﮐﻨﺪ‪ ،‬او را ﭘﺎداﺷﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺷﺐ را ﺑـﻪ ﺻـﺒﺢ‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﯿﻤﺎرى از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻋﯿﺎدت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺑـﺮاى‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ‪ ،‬ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﻓﺮﺷﺘﻪ را ﺑﺎ او ﻣﻰ ﮔﻤﺎرد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ى او در ﻣﻰ آﯾﻨـﺪ و در‬
‫آن ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﻘﺪﯾﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ و »ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ« و »اﻟﻠّﻪ اﮐﺒـﺮ« ﻣـﻰ‬
‫ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻧﯿﻤﻰ از ﻧﻤﺎز آﻧﺎن ﺑﺮاى ﻋﯿﺎدت ﮐﻨﻨﺪه ﺑﯿﻤﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﺒﺪاﻟﻠّﻪ ﺑﻦ ﺳﻨﺎن‪ ،‬از اﻣﺎم ﺻـﺎدق � ‪» :-‬ﺑﺎﯾﺴـﺘﻪ ﺑﯿﻤـﺎر‬
‫ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﺑﺮادران ﺧﻮﯾﺶ را از ﺑﯿﻤﺎرى ﺧﻮد‪ ،‬آﮔﺎه ﺳﺎزد ﺗﺎ آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﯿﺎدت وى ﺑﺮوﻧﺪ‬
‫و ﻫﻢ او ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﺎر آﻧﺎن‪ ،‬ﭘﺎداﺷﻰ ﯾﺎﺑﺪ و ﻫﻢ آﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﭽـﻪ ﺑـﺮاى او ﮐـﺮده‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎداش ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ«‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ :‬آرى )ﻣﻰ ﻓﻬﻤﯿﻢ ﮐﻪ( آﻧﺎن ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﺑـﻪ ﻋﯿـﺎدت ﺑﯿﻤـﺎر‪،‬‬
‫ﭘﺎداش ﻣﻰ ﮔﯿﺮﻧﺪ؛ اﻣ‪‬ﺎ او ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﺎر آﻧﺎن ﭘﺎداش ﻣﻰ ﯾﺎﺑﺪ؟‬

‫‪46‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﮐﻪ واﺳﻄﻪ ى ﮐﺴﺐ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨﺎت از ﺳﻮى آﻧﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ آﻧﺎن ﭘﺎداش ﻣﻰ ﯾﺎﺑﺪ و ﺑﺪﯾﻦ واﺳﻄﻪ‪ ،‬ﺑﺮاى او ده ﺣﺴﻨﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻰ ﺷـﻮد‪ ،‬ده‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﻘﺎﻣﺶ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺮده ﻣﻰ ﺷﻮد و ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ‪ ،‬ده ﮔﻨﺎه از او ﻣﺤﻮ ﻣﻰ ﮔﺮدد«‪.‬‬

‫آداب ﻋﯿﺎدت‬

‫ﻫﺪﯾﻪ دادن ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎر‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﯾﮑﻰ از واﺑﺴﺘﮕﺎن اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪ :-‬ﯾﮑﻰ از واﺑﺴـﺘﮕﺎن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪ و ﻣـﺎ ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎرى از واﺑﺴـﺘﮕﺎن او ﺑـﻮدﯾﻢ‪ ،‬رواﻧـﻪ ى‬
‫ﻋﯿﺎدت آن ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬در ﻣﯿﺎﻧﻪ ى راه‪ ،‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑـﺎ ﻣـﺎ روﯾـﺎرو ﺷـﺪ و‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬آﻫﻨﮓ ﮐﺠﺎ دارﯾﺪ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬آﻫﻨﮓ ﻓﻼن ﮐﺲ دارﯾﻢ ﺗﺎ از او ﻋﯿﺎدت ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑِﺎﯾﺴﺘﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﺎ اﯾﺴﺘﺎدﯾﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﺳﯿﺐ‪ ،‬ﺑِﻪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻗﻄﻌﻪ اى ﻋﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارﯾﺪ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎ را ﻫﻤﺮاه ﻧﺪارﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﯾﺎ ﻧﻤﻰ داﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎر از آﻧﭽﻪ ﻧﺰد وى ﻣﻰ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس آراﻣﺶ ﻣﻰ‬
‫ﮐﻨﺪ؟ «‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﯿﻤﺎرى را ﺑﺮاى ﺧﺪا ﻋﯿﺎدت ﮐﻨـﺪ‪ ،‬آن ﺑﯿﻤـﺎر ﺑـﺮاى‬
‫ﻋﯿﺎدت ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬از ﺧﺪا ﭼﯿﺰى ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ دﻋـﺎﯾﺶ را اﺳـﺘﺠﺎﺑﺖ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﻋﯿﺎدت‪ ،‬آن ﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎداش را ﻣﻰ ﺑـﺮد ﮐـﻪ‬
‫ﮐﻤﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪.‬‬

‫‪47‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﻪ روز‪ ،‬ﻋﯿﺎدﺗﻰ ﻧﯿﺴﺖ و آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻋﯿـﺎدت ﻻزم‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﮏ روز در ﻣﯿﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻢ ﺑﯿﻤﺎرى ﺑﻪ درازا اﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎر ﺑـﻪ ﮐﺴـﺎﻧﺶ‬
‫واﮔﺬارده ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در دﺳﺘﮕﺎه ﻗﻠﺐ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻃﺒﯿﺐ ﻫﻨﺪى ‪ :-‬ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ داﻧـﻪ ى ﺻـﻨﻮﺑﺮ‬
‫اﺳﺖ؛ زﯾﺮا واروﻧﻪ اﺳﺖ و ﯾﮏ ﺳﺮِ ﻗﻠﺐ ﺑﺎرﯾﮏ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻻ ﺑـﻪ ﻻى‬
‫رﯾﻪ ﺑﺮود و ﺑﺎ ﺳﺮدى آن‪ ،‬ﺧﻮدش را ﺧُﻨﮏ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎدا ﻣﻐﺰ از ﮔﺮﻣﺎى آن ﺑﺴﻮزد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻔﻀّﻞ ﺑﻦ ﻋﻤـﺮ ‪ :-‬اى ﻣﻔﻀّـﻞ! اﮐﻨـﻮن‪ ،‬ﻗﻠـﺐ را‬
‫ﺑﺮاﯾﺖ وﺻﻒ ﻣﻰ ﮐﻨﻢ‪ :‬ﺑﺪان ﮐﻪ در آن ﺳﻮراخ ﻫﺎﯾﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻮداده ﺷﺪه ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﺳﻮراخ ﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ در رﯾﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻤﯿﻦ ﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻠﺐ را ﺧُﻨﮏ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫اى ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺳﻮراخ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﺗﻔﺎوت ﻣﻰ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و رو ﺑﻪ روى ﻫﻢ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺧُﻨﮑﺎ ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﻧﻤﻰ رﺳﯿﺪ و اﻧﺴﺎن ﻣﻰ ﻣ‪‬ﺮد‪ .‬اﮐﻨﻮن آﯾﺎ ﺻﺎﺣﺐِ اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﺗﺎءﻣﻞ‪ ،‬روا‬
‫ﻣﻰ داﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﭼﻨـﯿﻦ ﭘﺪﯾـﺪه اى‪ ،‬ﺑـﻪ اﻫﻤـﺎل ﭘﺪﯾـﺪ آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬و در درون‬
‫ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﮔﻮاﻫﻰ ﻧﯿﺎﺑﺪ ﮐﻪ او را از اﯾﻦ ﭘﻨﺪار‪ ،‬ﺑﺎز ﺑﺪارﻧﺪ؟‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬در ﻫﺮ روز‪ ،‬ﺳﯿﺼﺪ و ﺷﺼﺖ ﺑﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﺷـﻤﺎر رگ‬
‫ﻫﺎى ﺑﺪن‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺳﭙﺎس ﻣﻰ ﮔﻔﺖ و ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺮوردﮔـﺎر ﺟﻬﺎﻧﯿـﺎن را ﺑـﻪ‬
‫ﻓﺮاواﻧﻰ و در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺳﭙﺎس! «‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬در ﺑﺪن آدﻣﯿﺰاد‪ ،‬ﺳﯿﺼﺪ و ﺷﺼـﺖ‬
‫رگ اﺳﺖ‪ :‬ﺻﺪ و ﻫﺸﺘﺎد ﺗﺎى آن ﻣﺘﺤﺮّك‪ ،‬و ﺻﺪ و ﻫﺸﺘﺎد ﺗﺎى دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺳﺎﮐﻦ اﻧـﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ رگ ﻫﺎى ﻣﺘﺤﺮك‪ ،‬ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻧﻤﻰ ﺧﻔﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ آن رگ ﻫﺎى ﺳﺎﮐﻦ‪،‬‬
‫ﻣﺘﺤﺮك ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﯿﺰ اﻧﺴﺎن ﻧﻤﻰ ﺧﻔﺖ«‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻫﺮ روز ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﺳﯿﺼﺪ و ﺷﺼﺖ‬

‫‪48‬‬
‫ﺑﺎر ﻣﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ ‬ﺟﻬﺎﻧﯿـﺎن را ﺑـﻪ ﻓﺮاواﻧـﻰ و در ﻫـﺮ ﺣـﺎل‪ ،‬ﺳـﭙﺎس! « و‬
‫ﺷﺎﻣﮕﺎﻫﺎن ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻰ ﮔﻔﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاى ﺳﻼﻣﺖ ﻗﻠﺐ و ﺗﻘﻮﯾﺖ آن‬

‫ﺳﯿﺐ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺮدم ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ در ﺳﯿﺐ ﭼﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎراﻧﺸﺎن را ﺟﺰ ﺑﻪ‬
‫آن درﻣﺎن ﻧﻤﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﯿﺐ‪ ،‬ﺑﻮﯾﮋه‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰ ﺑﺮاى ﻗﻠﺐ و ﻣﺎﯾﻪ‬
‫ى ﺷﺴﺖ و ﺷﻮى آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺮﮐﻪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﮐﻪ‪ ،‬ﻗﻠﺐ را روﺷﻦ ﻣﻰ ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﺳـﺮﮐﻪ ى ﺳـﯿﺐ‬
‫ﻃﺒﯿﻌﻰ ﮐﻪ ﮐﺎﻫﻨﺪه ﭼﺮﺑﻰ ﻫﺎ و ﮐﻠﺴﺘﺮول اﺿﺎﻓﻰ و ﺗﻌﺪﯾﻞ و ﺗﻌﺎدل اﻧﺪام اﺳﺖ(‬

‫اﻧﺎر‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻧﺎﺷﺘﺎ اﻧﺎر ﺑﺨﻮرد‪) ،‬آن اﻧـﺎر(‪ ،‬ﻗﻠـﺒﺶ را ﭼﻬـﻞ روز‬
‫روﺷﻦ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻼﺑﻰ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮔﻼﺑﻰ ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ اذن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪ ،‬دل را ﺟﻼ ﻣﻰ دﻫﺪ‬
‫و دردﻫﺎى درون را ﺗﺴﮑﯿﻦ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻠﺒﯿﻨﻪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺗﻠﺒﯿﻨﻪ‪ ،‬دل اﻧﺪوﻫﮕﯿﻦ را ﺟﻼ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐـﻪ اﻧﮕﺸـﺘﺎن‪،‬‬
‫ﻋﺮق را از ﭘﯿﺸﺎﻧﻰ ﻣﻰ زداﯾﻨﺪ‪) .‬ﺗﻠﺒﯿﻨﻪ ﻧﻮﻋﻰ آش اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﺳـﺒﻮس و ﺷـﯿﺮه‬
‫ﻋﺴﻞ‪ ،‬ﺗﻬﯿﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد(‪.‬‬

‫‪49‬‬
 ‫ﺑﺮاى ﺳﻼﻣﺘﻰ رگ ﻫﺎ‬

‫ﺑﺎدﻧﺠﺎن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺮﻣﺎﭼﯿﻨﻰ‪ ،‬ﻓﺮاوان ﺑﺎدﻧﺠﺎن )‪/‬ﺑﺎدﻣﺠﺎن( ﺑﺨﻮرﯾـﺪ؛‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷﻔﺎى ﻫﺮ درد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ روﺷﻨﻰِ ﭼﻬﺮه ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪ ،‬رگ ﻫﺎ را ﻧﺮم ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و‬
‫آب ﮐﻤﺮ )ﻧﯿﺮوى ﺟﻨﺴﻰ( را اﻓﺰون ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﺣﻮك‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺣﻮك )‪/‬ﺑﺎدروج( ﺳﺒﺰى ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮان اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺪان ﮐـﻪ در آن‪،‬‬
‫ﻫﺸﺖ وﯾﮋﮔﻰ اﺳﺖ‪ :‬ﻫﻀﻢ ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ؛ ﮔﺮﻓﺘﮕﻰ ﻫـﺎى ﻋـﺮوق و ﻣﺠـﺎرى را ﻣـﻰ‬
‫ﮔﺸﺎﯾﺪ؛ آروغ را ﺧﻮش ﺑﻮ ﻣﻰ ﺳﺎزد؛ دﻫﺎن را ﺑﻮى ﺧـﻮش ﻣـﻰ ﺑﺨﺸـﺪ؛ ﻏـﺬا را‬
‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﻰ ﻣﻰ ﺳﺎزد؛ درد و ﺑﯿﻤﺎرى را از درون ﺑﺪن‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻣﻰ ﮐﺸﺪ؛ و اﻣﺎنِ‬
‫اﻧﺴﺎن از ﺟﺬام اﺳﺖ؛ )و( ﭼﻮن در درون اﻧﺴﺎن ﺟﺎى ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ى ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ را‬
‫ﻓﺮو ﻣﻰ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺎم ﺧﻮردن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺷﺎم را واﻣﮕﺬار‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻟﻘﻤﻪ ى ﻧﺎن و ﻧﻤـﮏ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﮐﺲ ﯾﮏ ﺷﺐ ﺷﺎم را واﮔﺬارد‪ ،‬ﯾﮏ رگ در ﺑﺪن وى ﻣـﻰ ﻣﯿـﺮد و اﯾـﻦ رگ‬
‫ﻫﺮﮔﺰ زﻧﺪه ﻧﻤﻰ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪50‬‬
 ‫ﻣﻐﺰ و اﻋﺼﺎب‬

‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻣﻐﺰ و دﺳﺘﮕﺎه ﻋﺼﺒﻰ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬در ﭘﺎﺳﺦ ﻃﺒﯿﺒﻰ ﻓﺮوﻣﺎﻧﺪه از ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﻣﺎم ﮐـﻪ‪:‬‬
‫»ﭼﺮا ﮐﺎﺳﻪ ى ﺳﺮ‪ ،‬از ﭼﻨﺪ اﺳﺘﺨﻮان و ﻻﯾﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻰ ﺷﻮد؟ « ‪ :-‬ﭼﻮن ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‬
‫درون ﺗﻬﻰ اﮔﺮ ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻦ زودﺗﺮ ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﺶ ﻣﻰ آﯾﺪ و ﭼﻮن ﭼﻨﺪ‬
‫ﺗﮑﻪ ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﮕﻰ از آن دورﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻔﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ‪ -‬اﮔﺮ ﺟﻤﺠﻤﻪ ﺑﺎز ﻣﻰ ﺷﺪ و ﻣـﻰ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻰ ﻣﻐﺰ را ﺑﺒﯿﻨﻰ‪ ،‬ﻣﻰ دﯾﺪى ﮐﻪ ﺑـﻪ ﺣﺠـﺎب ﻫـﺎﯾﻰ )ﻻﯾـﻪ ﻫـﺎﯾﻰ( ﮐـﻪ روى‬
‫ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﯿﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻫﻢ آن را از ﻋﺎرﺿﻪ ﻣﺼـﻮن‬
‫ﺑﺪارد‪ ،‬و ﻫﻢ آن را اﺳﺘﻮار ﻧﮕﻪ دار‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺪان‪ ،‬ﻟـﺮزش راه ﻧﯿﺎﺑـﺪ؛ و ﻣـﻰ دﯾـﺪى ﮐـﻪ‬
‫ﺟﻤﺠﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎن ﮐُﻠَﻪ ﺧﻮدى ﺑﺮ آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ آن را از اﺛﺮ ﺿـﺮﺑﺖ ﻫـﺎى‬
‫ﺳﺨﺘﻰ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺣﻔـﻆ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﭙﺲ‪ ،‬ﺗـﺎﺟﻰ از ﻣـﻮ ﺑـﺮ روى‬
‫ﺟ‪‬ﻤﺠ‪‬ﻤﻪ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺷﺪه و اﯾﻦ ﭘﻮﺷﺶ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﭘﻮﺳﺘﯿﻨﻰ ﺑﺮاى ﺳﺮ اﺳﺖ ﮐـﻪ آن را از‬
‫ﺷﺪت ﺳﺮﻣﺎ و ﮔﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻧﮕﻪ ﻣﻰ دارد‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﮐﺴﻰ ﻣﻐـﺰ را در ﭼﻨـﯿﻦ د‪‬ژى ﺟـﺎى‬
‫داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻫﻤﻮ ﮐﻪ آن را آﻓﺮﯾﺪ و ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ اﺣﺴﺎس ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ى‬
‫ﻣﻨﺰﻟﺖ واﻻﯾﻰ ﮐﻪ در ﺑﺪن دارد‪ ،‬و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ى ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻠﻨﺪ و ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ‬
‫اش آن را ﺳﺰاﻣﻨﺪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺣﻔﻆ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ داﻧﺴﺖ؟‬
‫اى ﻣﻔﻀّﻞ! ﭼﻪ ﮐﺴﻰ ﻗﻠﺐ را در درون ﺳﯿﻨﻪ ى اﻧﺴﺎن ﻗـﺮار داد و زِرِﻫـﻰ ﮐـﻪ‬
‫ﭘﻮﺷﺶ اﺳﺘﻮار آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ آن ﻗﺮار داد و آن را ﺑﻪ دﻧﺪه ﻫﺎ و ﮔﻮﺷﺖ و ﻋﺼﺒﻰ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮ آن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ داد ﺗﺎ ﺟﺮاﺣﺖ و آزارى ﺑﺪان ﻧﺮﺳﺪ؟‬

‫‪51‬‬
‫اى ﻣﻔﻀّﻞ! ﻧﯿﮏ ﺑﯿﻨﺪﯾﺶ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﻐﺰ ﮐﻪ ﺟﺴـﻤﻰ رﻗﯿـﻖ اﺳـﺖ‪ ،‬در ﻻ ﺑـﻪ ﻻى‬
‫اﺳﺘﺨﻮان ﻫﺎ ﺣﺼﺎر ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﺟﺰ ﺑﺮاى اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از آن‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇـﺖ ﮐﻨـﺪ و‬
‫آن را ﻣﺼﻮن ﺑﺪارد؟‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ اﺳﺘﺤﮑﺎم و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪى ﻋﻘﻞ و ﻣﻐﺰ‬

‫ﺑﺎﻗﻼ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن ﺑﺎﻗﻼ‪ ،‬اﺳﺘﺨﻮان ﻫﺎى ﺳﺎق را ﺗﺮاﮐﻢ دروﻧﻰ ﻣﻰ دﻫـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻮان ﻣﻐﺰ را اﻓﺰون ﻣﻰ ﺳﺎزد و ﺧﻮن ﺗﺎزه ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫روﻏﻦ ﻣﺎﻟﯿﺪن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬روﻏﻦ ﺑﻨﻔﺸﻪ‪ ،‬ﻣﻐﺰ را ﻧﯿﺮو ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺮﮐﻪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ آﻏﺎز ﻣﻰ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﻧﻤﮏ آﻏـﺎز ﻣـﻰ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﺮﮐﻪ‪ ،‬ﻋﻘﻞ را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺮﮐﻪ ى ﺷﺮاب‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﮐﻪ ى ﺷﺮاب‪ ،‬ﻟﺜﻪ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻨﺒﻨﺪﮔﺎن )اﻧﮕﻞ ﻫـﺎ‬
‫و ﺑﺎﮐﺘﺮى ﻫﺎى ﻣﻀﺮ( ﺷﮑﻢ را ﻣﻰ ﮐُﺸﺪ و ﻋﻘﻞ را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻮﺷﺖ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﻣﻰ روﯾﺎﻧَﺪ و ﺑﺮ ﻋﻘﻞ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ؛ و ﻫﺮ ﮐـﺲ‬
‫آن را ﭼﻨﺪ روز واﮔﺬارد‪ ،‬ﻋﻘﻠﺶ ﺗﺒﺎه ﺷﻮد‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺗﻮان ذﻫﻦ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﻧﺎر را ﺑﺎ ﭘﯿﻪ آن ﺑﺨﻮرﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻌﺪه را ﻣﻰ ﭘﺎﻻﯾﺪ و ذﻫـﻦ‬
‫را اﻓﺰون ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪52‬‬
 ‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى ﭘﯿﺸﮕﯿﺮى از ﻓﺮاﻣﻮﺷﻰ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮﺷﻰ را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑ‪‬ﺮَد و ﺣﺎﻓﻈـﻪ را ﺑـﺎر ﻣـﻰ‬
‫آورد‪ :‬ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺴﻮاك زدن و روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ اﻋﺼﺎب را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا � ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﻃﻌﺎم را ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻮﯾﺰ ﭼﻪ ﻧﯿﮑﻮ ﺧـﻮراﮐﻰ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﺼﺎب را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ! ‪...‬‬

‫ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺷﯿﺮ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺿﻌﻔﻰ در ﻗﻠﺐ ﯾـﺎ ﺑـﺪن ﺧـﻮﯾﺶ ﮔﺮﻓﺘـﺎر آﻣـﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻮﺷﺖ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺷﯿﺮ ﺑﺨﻮرد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮراك‪ ،‬ﻫﺮ درد و ﻋﺎرﺿـﻪ اى‬
‫را از اﻧﺪام وى ﺑﯿﺮون ﻣﻰ ﺑ‪‬ﺮَد‪ ،‬ﺗﻦ او را ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ و ﻟﺜـﻪ ﻫـﺎى او را ﻧﯿـﺰ‬
‫اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى ﺳﺮدرد‬

‫ﺷﺴﺘﻦ ﺳﺮ ﺑﺎ ﺧَﻄﻤﻰ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺷﺴﺘﻦ ﺳﺮ ﺑﺎ ﺧﻄﻤﻰ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ ى اﯾﻤﻨﻰ از ﺳﺮدرد اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻮﺷﯿﺪن آب ﻧﯿﻢ ﮔﺮم )وِﻟَﺮم(‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﻓﻄﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻠﻮاﯾﻰ آﻏﺎز ﻣﻰ ﮐﺮد و ﺑﺪان‪،‬‬
‫روزه ﻣﻰ ﮔﺸﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺣﻠﻮا ﻧﻤﻰ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﮑﺮﯾﻨﻪ اى دﯾﮕﺮ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ داﻧـﻪ ﺧﺮﻣـﺎ؛ و‬
‫اﮔﺮ ﻧﯿﺰ ﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﻰ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آب ﻧﯿﻢ ﮔﺮم‪ .‬آن ﮔﺎه ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾـﻦ ﻣﻌـﺪه و ﺟﮕـﺮ را‬
‫ﭘﺎك ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و‪ ...‬و ﺳﺮدرد را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑ‪‬ﺮَد«‪.‬‬

‫‪53‬‬
 ‫ﻣﺎﻟﯿﺪن روﻏﻦ ﺑﻨﻔﺸﻪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭼﻪ ﺧـﻮب روﻏﻨـﻰ اﺳـﺖ روﻏـﻦ ﺑﻨﻔﺸـﻪ! درد را از ﺳـﺮ و‬
‫ﭼﺸﻤﺎن ﻣﻰ ﺑ‪‬ﺮَد‪ .‬آن را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻤﺎﻟﯿﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺘﻌﻤﺎل اَﻧﻔﯿﻪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﺮدرد ﻣﻰ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ روﻏﻦ ﮐُﻨﺠﺪ‪ ،‬اﻧﻔﯿﻪ ﻣـﻰ‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﻣﺎﻧﻊ دﯾﻮاﻧﮕﻰ ﻣﻰ ﺷﻮد‬

‫ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﺳﺒﯿﻞ و ﻧﺎﺧﻦ در ﻫﺮ ﺟﻤﻌﻪ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﻫﺮ ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬اﻧﺪﮐﻰ از ﺳﺒﯿﻞ و ﻧﺎﺧﻦ ﻫﺎى ﺧـﻮد را ﺑﮕﯿـﺮ و‬
‫اﮔﺮ ﻫﻢ ﭼﯿﺰى ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن را )ﮐﻤﻰ( ﺑﺴﺎى‪ ،‬دﯾﻮاﻧﮕﻰ‪ ،‬ﺟﺬام و ﭘﯿﺴﻰ ﺑـﻪ ﺗـﻮ‬
‫ﻧﻤﻰ رﺳﺪ‪.‬‬

‫آﺑﻰ ﮐﻪ از دﻫﺎن ﮐﻮدك ﻣﻰ رﯾﺰد‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬در ﺑﯿﺎن ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑـﻪ اﻧﺴـﺎن ﺑﺨﺸـﯿﺪه‬
‫اﺳﺖ ‪ :-‬اﻣ‪‬ﺎ آن آﺑﻰ ﮐﻪ از دﻫﺎن ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﻰ رﯾﺰد‪ ،‬ﺧـﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ ﺑﯿـﺮون رﻓـﺘﻦ‬
‫رﻃﻮﺑﺘﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ در ﺑﺪن ﻫﺎﯾﺸﺎن ﻣﻰ ﻣﺎﻧْﺪ‪ ،‬در آﻧﺎن ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎﯾﻰ ﮔﺮان ر‪‬خ ﻣﻰ‬
‫داد‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﻰ ﺑﯿﻨﯿﺪ ﺑﺮﺧﻰ ﮐﺴﺎن رﻃﻮﺑﺖ ﺑﺮ آﻧﺎن ﻏﻠﺒﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻣـﺮز‬
‫ﭘﺨﻤﮕﻰ‪ ،‬دﯾﻮاﻧﮕﻰ و آﺷﻔﺘﻪ ﻋﻘﻠﻰ و ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬـﺎى ﻣﺨﺘﻠـﻒ دﯾﮕـﺮى ﭼـﻮن‪ :‬ﺳﺴـﺖ‬
‫اﻧﺪاﻣﻰ و ﮐَﺞ دﻫﺎﻧﻰ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎ راﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ روى ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ ،‬آن رﻃـﻮﺑﺘﻰ‬
‫را ﮐﻪ در ﺧﺮدﺳﺎﻟﻰ از دﻫﺎن ﮐﻮدﮐﺎن ﻓﺮو ﻣﻰ رﯾﺰد‪ ،‬زﻣﯿﻨﻪ ى ﺳﻼﻣﺖ و ﺗﻨﺪرﺳـﺘﻰ‬
‫آﻧﺎن در ﺑﺰرﮔﺴﺎﻟﻰ ﻗﺮار داده‪ ،‬و ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻠﻖ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ از آن آﮔﺎﻫﻰ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺖ ﻧﻬﺎده و ﺑﺪاﻧﭽﻪ از ﺷﻨﺎﺧﺘﺶ ﻓﺮو ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻟﻄـﻒ ﮐـﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎى ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺶ را ﻣﻰ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬اﯾﺸـﺎن را‬

‫‪54‬‬
‫از ﻓﺮو ﻏﻠﺘﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻰ او ﺑﺎز ﻣﻰ داﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﭘﺎﮐﺎ ﺧﺪاﯾﻰ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻧﻌﻤﺖ ﻫـﺎى‬
‫ﮔﺮاﻧﻰ داده و ﺑﺮ ﺳﺰاوران و ﻧﺎﺳـﺰاواران‪ ،‬ارزاﻧـﻰ داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬او از آﻧﭽـﻪ ﺑـﻰ‬
‫ﻋﻘﯿﺪﮔﺎن ﻣﻰ ﭘﻨﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر واﻻﺗﺮ و ﻓﺮاﺗﺮ اﺳﺖ!‬

‫آﻧﭽﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺳﺴﺖ اﻧﺪاﻣﻰ ﻣﻰ ﺷﻮد‬

‫ﺧﻮردن ﺧﺮﻣﺎ ﭘﺲ از ﺧﻮردن ﻣﺎﻫﻰ‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﺟﻨـﺎح‪ ،‬از ﯾﮑـﻰ از واﺑﺴـﺘﻪ ﻫـﺎى اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫�‪) :-‬اﻣﺎم �( ﭼﻨﺪ ﺧﺮﻣﺎﯾﻰ ﺧﻮاﺳـﺖ و ﺧـﻮرد‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﺷـﺘﻬﺎﯾﻰ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻢ؛ اﻣ‪‬ﺎ ﻣﺎﻫﻰ ﺧﻮرده ﺑﻮدم«‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﺨﻮاﺑﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﻰ ﺧﻮرده و در ﭘـﻰ آن‪ ،‬ﭼﻨـﺪ‬
‫ﺧﺮﻣﺎ ﯾﺎ ﻣﻘﺪارى ﻋﺴﻞ ﻧﺨﻮرده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺻﺒﺢ‪ ،‬رگ‪ ‬ﺳﺴـﺖ‪ ‬اﻧـﺪاﻣﻰ ﺑـﺮ او ﻏﻠﺒـﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ«‪.‬‬

‫ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ‬

‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�( ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﮑﺎن ﺣﻠﺒﻰ ‪ :-‬اﻣـﺎم ﺻـﺎدق �‬
‫در ﭘﺎﺳﺦ ﯾﮑﻰ از دوﺳﺘﺪاراﻧﺶ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬اى ﭘﺴﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﻣﻦ دﺧﺘﺮى دارم‬
‫و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻧﮕﺮان و ﺑﯿﺪار‪‬ﺧﻮاب اوﯾـﻢ و او‪ ،‬ﺷـﺐ و روز‪ ،‬در ﺑﺴـﯿﺎرى از اوﻗـﺎت‪،‬‬
‫آﺷﻔﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﻰ داﻧﻰ‪ ،‬ﺑﺮاى او از ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻓﯿـﺖ ﻣﺴـﺌﻠﺖ‬
‫ﻓﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺮاى آن دﺧﺘﺮ‪ ،‬دﻋﺎ ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ رﮔﺰﻧﻰ ﮐﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﮐـﻪ از‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺳﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد«‪.‬‬

‫‪55‬‬
 ‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﭼﺸﻢ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬در ﻣﻨﺎﻇﺮه ﺑﺎ ﻃﺒﯿﺐ ﻫﻨﺪى ‪ :-‬ﭘﯿﺸﺎﻧﻰ‪ ،‬از ﻣﻮ ﺗﻬﻰ اﺳـﺖ‪ ،‬از‬
‫آن رو ﮐﻪ ﻣﺤﻞ رﺳﯿﺪن ﻧﻮر ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺎن اﺳﺖ؛ و در آن ﭼﯿﻦ و ﭼـﺮوك ﻗـﺮار داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪان ﺳﺒﺐ ﮐﻪ ﻋﺮق ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪه از ﺳﺮ را در ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮس ﺳﺎزد‬
‫و ﻣﺎﻧﻊ رﺳﯿﺪن آن ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺎن ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺪان وﻗﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻋ‪‬ﺮَق ﺧﻮﯾﺶ را ﭘـﺎك‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬آن ﺳﺎن ﮐﻪ ﻧﻬﺮﻫﺎى زﻣﯿﻦ‪ ،‬آب ﻫﺎ را در ﺧﻮد ﻣﺤﺒﻮس ﻣﻰ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺮوﻫﺎ در ﺑﺎﻻى ﭼﺸﻤﺎن ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻮر را ﺑـﺪان اﻧـﺪازه ﮐـﻪ ﺑﺴـﻨﺪه‬
‫اﺳﺖ از زﯾﺮ آن ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺎن راه ﮔﺸﺎﯾﺪ؟‬
‫ﺑﯿﻨﻰ در ﻣﯿﺎن دو ﭼﺸﻢ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﻮر را در ﻣﯿﺎن دو ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﺑﻪ دو‬
‫ﺑﺨﺶ ﻣﺴﺎوى ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎدام اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﯿﻞ ﺑﺘﻮاﻧﺪ دارو را در داﺧـﻞ آن ﺟﺮﯾـﺎن دﻫـﺪ و‬
‫ﺑﯿﻤﺎرى )ﻋﻔﻮﻧﺖ( از آن ﺑﯿﺮون آﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﻣﺮﺑ‪‬ﻊ ﺷﮑﻞ ﯾﺎ داﯾﺮه اى ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﯿﻞ‬
‫در داﺧﻞ آن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻰ ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﻪ دارو ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ى آن ﻣﻰ رﺳـﯿﺪ‪ ،‬و ﻧـﻪ ﺑﯿﻤـﺎرى از‬
‫درون آن ﺧﺎرج ﻣﻰ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻔﻀّﻞ ﺑﻦ ﻋﻤـﺮ ‪ :-‬اى ﻣﻔﻀّـﻞ! اﮐﻨـﻮن ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﺣﻮاﺳﻰ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻣﯿﺎن ﻫﻤﻪ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎن‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﻧﺴﺎن اﺧﺘﺼﺎص داد و ﺑﺪﯾﻦ‬
‫واﺳﻄﻪ‪ ،‬او را ﺑﺮ دﯾﮕﺮان ﮔﺮاﻣﻰ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺮ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭼﺸﻤﺎن اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺳـﺎن‬
‫ﭼﺮاغ ﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﻓﺮاز ﻣﻨﺎره اﺳﺖ‪ ،‬در ﺳﺮ اﻧﺴﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ى‬
‫اﺷﯿﺎ ﺑﺎﺷﺪ و در اﻧﺪام ﻫﺎى ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ )از ﻗﺒﯿﻞ دﺳﺖ و ﭘﺎ( ﻗـﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ ﺗـﺎ‬
‫آﻓﺖ ﻫﺎ ﺑﺪان ﺑﺮﺳﺪ و از ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﮐﺎر و ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﻰ ﺑﺪاﻧﻬﺎ ﺑﺮﺳﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﺶ ﺳﺎزد‪ ،‬در آن اﺛﺮ ﮔﺬارد و از آن ﺑﮑﺎﻫﺪ‪ .‬ﭼﺸﻢ ﻫﺎ در اﻧﺪام ﻫﺎى ﻣﯿﺎﻧﻰ‬
‫ﺑﺪن )ﭼﻮن ﺷﮑﻢ و ﭘﺸﺖ( ﻧﯿﺰ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﭼﺮﺧﺶ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻮى ﭼﯿﺰﻫﺎ و‬

‫‪56‬‬
‫ﻧﮕﺎﻫﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻮى اﺷﯿﺎ‪ ،‬دﺷﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن‪ ،‬از آن رو ﮐﻪ ﺟﺎى ﭼﺸﻢ ﻣﺎ ﻫﯿﭻ‬
‫ﮐﺪام از اﯾﻦ اﻧﺪام ﻫﺎ ﻧﺒﻮده‪ ،‬ﻋﺎﻟﻰ ﺗﺮﯾﻦ ﺟﺎى ﺣﻮاس‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺳﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮﻣﻌﻪ ﺣﻮاس ﻣﻰ ﻣﺎﻧَﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻮاس ﻧﯿﺰ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ ﻗﺮار داده ﺷﺪه ﮐﻪ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ را درك ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﯿـﺰى از‬
‫اﯾﻦ ﻣﺤﺴﻮﺳﺎت‪ ،‬از ﮐﻒ ﻧﺮود‪ .‬ﭼﺸﻢ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ رﻧﮓ ﻫـﺎ را درك ﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ رﻧﮓ ﻫﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻨﺪ و در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﭼﺸﻤﻰ ﻧﺒـﻮد ﮐـﻪ آﻧﻬـﺎ را درك ﮐﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﻫﯿﭻ ﺳﻮدى در آﻧﻬﺎ ﻣﺘﺼﻮر ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮش آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه ﺗﺎ ﺻﺪاﻫﺎ را درك ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺻﺪاﻫﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻨﺪ و ﮔـﻮش‬
‫ﻧﺒﻮد ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ادراك ﮐﻨﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ ﻧﯿﺎزى ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ ﻧﺒـﻮد و ﻫـﯿﭻ ﻣﻘﺼـﻮدى را‬
‫ﺑﺮآورده ﻧﻤﻰ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬دﯾﮕﺮ ﺣﻮاس ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺳﻮﯾﻰ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﺸﻢ وﺟﻮد داﺷـﺖ‪ ،‬وﻟـﻰ‬
‫رﻧﮓ ﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﻤﻰ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻢ را ﻫﯿﭻ ﺧﺎﺻ‪‬ﯿﺘﻰ ﻧﺒﻮد؛ ﯾﺎ اﮔـﺮ ﮔـﻮش وﺟـﻮد‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﻰ ﺻﺪاﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﻤﻰ داﺷﺘﻨﺪ ﮔﻮش را ﻫﯿﭻ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﻰ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺒﯿﻦ ﮐﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ اﯾﻦ ﺣﻮاس و ﻣﺤﺴﻮس ﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ اﻧﺪازه و ﻫﻤﺴـﺎن ﺷـﺪه اﻧـﺪ و ﻫـﺮ‬
‫ﺣﺴﻰ را ﻣﺤﺴﻮﺳﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ آن اﺛﺮ ﻣﻰ ﮔﺬارد و ﻫﺮ ﻣﺤﺴﻮﺳﻰ را ﻧﯿـﺰ ﺣﺴـﻰ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ آن را درك ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﻬﺎ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﻰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮر و ﻫـﻮا‪ ،‬واﺳـﻄﻪ‬
‫ى ﻣﯿﺎن ﺣﻮاس و ﻣﺤﺴﻮس ﻫﺎ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻮاس‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﻧﻬﺎ ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﻧﻤﻰ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﭼﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﻮرى ﮐﻪ رﻧﮓ را ﺑﺮ ﭼﺸﻢ آﺷﮑﺎر ﺳﺎزد‪ ،‬ﻧﺒـﻮد‪ ،‬ﭼﺸـﻢ ﻧﻤـﻰ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ رﻧﮓ را درك ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﻫﻮاﯾﻰ ﮐﻪ ﺻﺪا را ﺑﻪ ﮔﻮش ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﮔﻮش‬
‫ﻧﯿﺰ ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺻﺪا را درك ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ آﯾﺎ ﺑﺮ ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻧﮕﺎﻫﻰ درﺳﺖ ﺑﯿﻔﮑﻨﺪ و ﻓﮑﺮ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﮐـﺎر ﮔﯿـﺮد‪،‬‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺪﯾﺪه اى ﭼﻮن ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﻮدن ﺣﻮاس و ﻣﺤﺴﻮس ﻫﺎى ﻫﻤﺴﺎن‬

‫‪57‬‬
‫و ﻫﻤﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪن ﭼﯿﺰﻫﺎى دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﻧﻬﺎ ﮐﺎﻣﻞ ﻣـﻰ‬
‫ﺷﻮد و ﺗﻮﺻﯿﻒ آﻧﻬﺎ را ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ از ﭼﯿﺰى ﺟﺰ ﻫﺪﻓﺪارى و اﻧﺪازه ﮔﯿـﺮى از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاى ﻟﻄﯿﻒ‪ ‬آﮔﺎه‪ ،‬ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫اى ﻣﻔﻀّﻞ! در زﻧﺪﮔﻰ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﯾﺎن و ﺧﻠﻠﻰ ﮐﻪ در ﮐﺎرﺷﺎن روى ﻣﻰ دﻫﺪ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸـﻪ‬
‫ﮐﻦ و ﺑﺒﯿﻦ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﻰ‪ ،‬ﻧﻪ ﺟﺎى ﮔﺎم ﻫﺎى ﺧﻮﯾﺶ را ﻣﻰ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﭘـﯿﺶ‬
‫روى ﺧﻮد را ﻣﻰ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﯿﺎن رﻧﮓ ﻫﺎ ﺗﻔﺎوت ﻣﻰ ﮔﺬارد‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﺸﻢ اﻧﺪازﻫﺎى زﯾﺒﺎ‬
‫و زﺷﺖ را از ﻫﻢ ﺑﺎز ﻣﻰ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﮔﺮ از ﺳﻮﯾﻰ ﺑﻪ او ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮداﻟﻰ را ﮐﻪ‬
‫ﭘﯿﺶ ﭘﺎﯾﺶ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻰ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﮔﺮ ﺿﺮﺑﻪ ى ﺷﻤﺸـﯿﺮى ﺑـﻪ ﺳـﻮﯾﺶ ﻓـﺮود آﯾـﺪ‪،‬‬
‫دﺷﻤﻦ و ﺿﺮﺑﺖ او را ﻣﻰ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم دادن ﮐﺎرﻫﺎﯾﻰ ﭼﻮن‪ :‬ﻧﻮﺷـﺘﻦ‪ ،‬داد و‬
‫ﺳﺘﺪ و زرﮔﺮى راﻫﻰ ﻣﻰ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺎرآﯾﻰ ذﻫﻨﻰ وى ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﭘـﺎره‬
‫ﺳﻨﮕﻰ اﻓﺘﺎده ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺴﺖ‪...‬‬
‫اى ﻣﻔﻀّﻞ! در ﭘﻠﮏ ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﺗﺎءﻣﻞ ﮐﻦ و ﺑﻨﮕﺮ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺎن ﭘﻮﺷﺶ‪ ،‬ﺑﺮ آن‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﮋه ﮔﺎه ﻫﺎ ﺑﻪ آوﯾﺨﺘﻪ ﮔﺎه ﻫﺎى رﯾﺴـﻤﺎن ﻣـﻰ ﻣﺎﻧﻨـﺪ و ﭼـﻪ‬
‫ﺳﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻢ را در درون ﻏﺎر ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺸﺎﻧﺪه و ﭘﺮده ﻣﻮﻫﺎﯾﻰ )ﮐـﻪ اﻃـﺮاف‬
‫آن اﺳﺖ(‪ ،‬ﺑﺮ آن اﻓﮑﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﯿﺸﮕﯿﺮى از ﺑﺮﺧﻰ ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎى ﭼﺸﻢ‬

‫ﮐﺘﺎب ﻣﻦ ﻻ ﯾﺤﻀﺮه اﻟﻔﻘﯿﻪ‪:‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﯾﻌﻔﻮر ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺪاﯾﺖ ﺷـﻮم! ﮔﻔﺘـﻪ ﻣـﻰ ﺷـﻮد‬
‫ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻌﻘﯿﺒﺎت ﻣﯿﺎن ﻃﻠﻮع ﺳﭙﯿﺪه و ﻃﻠـﻮع ﺧﻮرﺷـﯿﺪ‪ ،‬ﺳـﺒﺐ ﻧـﺰول‬
‫روزى ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪58‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آرى؛ اﻣ‪‬ﺎ ﺗﻮ را از ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﻦ آﮔﺎه ﺳﺎزم‪ :‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺒﯿﻞ و ﮐﻮﺗﺎه ﮐـﺮدن‬
‫ﻧﺎﺧﻦ در روز ﺟﻤﻌﻪ‪ .‬ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻧﺎﺧﻦ در روز ﭘﻨﺞ ﺷـﻨﺒﻪ ﻧﯿـﺰ ﭼﺸـﻤ‪‬ﺪرد را دور‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻧﺎﺧﻦ ﻫـﺎ در روز ﺟﻤﻌـﻪ‪ ،‬از ﺟـﺬام و ﭘﯿﺴـﻰ و‬
‫ﮐﻮرى‪ ،‬اﯾﻤﻦ ﻣﻰ دﻫﺪ اﮔﺮ ﻫﻢ ﻧﯿﺎزى ﺑﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻧﺒﻮد‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑِﺴﺎى‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﻣﻪ ﮐﺸﯿﺪن در ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاب‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ اﯾﻤﻨـﻰ از آب )ﭼﺸـﻢ(‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﻪ ى ا‪‬ﺛﻤ‪‬ﺪ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﻧﺎﺷـﺪه ﺑـﺎ ﻣ‪‬ﺸـﮏ ﺑﺨﻮاﺑـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻰ ﺧﻮاﺑﺪ‪ ،‬از آب ﺳﯿﺎه در اﻣﺎن ﻣﻰ ﻣﺎﻧَﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﺮد ﭼﻮن روزه ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ از ﺟﺎى ﺧﻮﯾﺶ ﻣـﻰ رود‬
‫و ﭼﻮن ﺑﺎ ﺷﯿﺮﯾﻨﻰ روزه ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺑﺎر‪ ،‬ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺟﺎى ﺧـﻮﯾﺶ ﺑـﺎز ﻣـﻰ‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻮﺑﺼﯿﺮ‪ ،‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪ :-‬ﻓﺮاواﻧـﻰ ﻋﻄﺴـﻪ‪،‬‬
‫ﺷﺨﺺ را از ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ‪ ،‬اﯾﻤﻦ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ :‬ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ آن ﺟـﺬام اﺳـﺖ؛ دوم‪ ،‬ﺑﺎدﻫـﺎى‬
‫ﺑﺪﺧﯿﻤﻰ ﮐﻪ در ﺳﺮ و ﺻﻮرت‪ ،‬ﺟﺎى ﻣﻰ ﮔﯿﺮد؛ ﺳﻮم آن ﮐﻪ ﻣﺎﯾـﻪ اﯾﻤﻨـﻰ از ﺟـﺎى‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ آب در ﭼﺸﻢ ﻣﻰ ﺷﻮد؛ ﭼﻬﺎرم آن ﮐﻪ از ﺳﺨﺘﻰ ﺣﻔﺮه ﻫﺎى ﺑﯿﻨﻰ‪ ،‬ﻣﺼـﻮﻧﯿﺖ‬
‫ﻣﻰ دﻫﺪ و ﭘﻨﺠﻢ آن ﮐﻪ از ﺑﯿﺮون آﻣﺪن ﻣﻮ از ﭼﺸﻢ‪ ،‬اﯾﻤﻨﻰ ﻣﻰ دﻫﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔـﺮ‬
‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻰ ﮐﻪ ﻋﻄﺴﻪ ات ﮐﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ روﻏﻦ ﻣﺮزﻧﺠﻮش اﻧﻔﯿﻪ ﮐﻦ«‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ داﻧﮓ«‬
‫راوى ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﺎر را ﭘﻨﺞ روز اﻧﺠﺎم دادم و )ﻋﺎرﺿﻪ ام( از ﻣﯿﺎن رﻓﺖ‪.‬‬

‫‪59‬‬
 ‫ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺑﺮﺧﻰ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﭼﺸﻢ‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺟﻤﯿﻞ ﺑﻦ ﺻﺎﻟﺢ ‪ :-‬ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬دﺧﺘﺮ ﺟﻮاﻧﻰ‬
‫دارﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﺘﺎره را ﺑﻪ ﺳﺎنِ ﮐﻬﮑﺸﺎن ﻣﻰ ﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﻮب! و ﮔﺎه ﻧﯿﺰ آن را ﺑﻪ ﺳﺎن ﯾﮏ داﻧﻪ ﻣﻰ ﺑﯿﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﺸﻤﺶ ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آن را ﺑﻪ ﮔﯿﺎه ﺻﺒﺮ زرد و ﺗﻠﺨﻪ )ﺗﻮﺗﯿﺎ( و ﮐﺎﻓﻮر‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻬﻢ ﻫـﺎى ﺑﺮاﺑـﺮ‪،‬‬
‫ﺳﺮﻣﻪ ﮐﻦ«‪.‬‬
‫وى را ﺑﺪان ﭼﯿﺰﻫﺎ ﺳﺮﻣﻪ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﺮاﯾﺶ ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻦ ﻣﺤﺒﻮب‪ ،‬از راوى دﯾﮕـﺮى ‪ :-‬ﻣـﺮدى ﮐـﻪ ﭼﺸـﻢ درد‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﻣﺎم ﺻﺎدق � وارد ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎم � ﺑﻪ او ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﭼـﺮا از اﯾـﻦ ﺳـﻪ‬
‫ﭼﯿﺰ‪ :‬ﮔﯿﺎه ﺻﺒﺮ زرد‪ ،‬ﮐﺎﻓﻮر و ﺗﻮﺗﯿﺎ‪ ،‬ﻏﺎﻓﻠﻰ؟ «‪.‬‬
‫ﻣﺮد‪ ،‬آن ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم داد و ﭼﺸﻢ درد‪ ‬او از ﻣﯿﺎن رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�(‪:‬‬
‫از ﻋ‪‬ﻤﺮ ﺑﻦ ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬از ﭘﺪرش‪ ،‬درﺑﺎره ى اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻧﻘﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدى ﻧـﺰد‬
‫آن ﺣﻀﺮت از ﺳﻔﯿﺪى اى در ﭼﺸـﻤﺶ‪ ،‬دردى در دﻧـﺪاﻧﺶ و ﺑـﺎدى در ﻣﻔﺼـﻞ‬
‫ﻫﺎﯾﺶ اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎم � ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻗﺪرى ﻓُﻠﻔُﻞ ﺳـﻔﯿﺪ و ﻗـﺪرى‬
‫دار ﻓﻠﻔﻞ‪ ،‬از ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ وزن ﯾﮏ درﻫﻢ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ وزن ﯾﮏ درﻫﻢ‪ ،‬ﻧﺸﺎدر ﺑـﺮدارد‬
‫)ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» ( :‬ﻫﻤﻪ ى اﯾﻨﻬﺎ را ﺑﺴﺎب و ﻏﺮﺑﺎل ﮐـﻦ و در ﻫـﺮ ﭼﺸـﻤﻰ از اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﯿﻞ ﺳﺮﻣﻪ ﮐﻦ و دﻣـﻰ آن را ﻧﮕـﻪ دار ﮐـﻪ اذن ﺧﺪاوﻧـﺪ )ﻋﺰوﺟـﻞ(‬
‫ﺳﻔﯿﺪى ﭼﺸﻢ را رﯾﺸﻪ ﮐﻦ ﻣﻰ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﮔﻮﺷـﺖ ﭼﺸـﻢ را ﺗﻤﯿـﺰ ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ و درد را‬
‫ﺗﺴﮑﯿﻦ ﻣﻰ دﻫﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﺸﻤﺎﻧﺖ را ﺑﺎ آب ﺳﺮد ﺑﺸﻮى و در ﭘِﻰ آن‪ ،‬ﺑـﺎ ﺳـﺮﻣﻪ ى‬
‫ﺳﯿﺎه‪ ،‬ﺳﺮﻣﻪ ﮐﻦ«‪.‬‬

‫‪60‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻨﻔﺸﻪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﯿﮑﻮ روﻏﻨﻰ اﺳـﺖ! درد را از ﺳـﺮ و از ﭼﺸـﻤﺎن‬
‫ﻣﻰ ﺑ‪‬ﺮَد‪ .‬آن را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻤﺎﻟﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻣﻪ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﺳﺮﻣﻪ ى »ا‪‬ﺛْﻤ‪‬ﺪ«‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻋﺮﺑﻰ ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﮐﻪ او را »ﻗُﻠَﯿ‪‬ـﺐ‪ «‬ﻣـﻰ ﮔﻔﺘﻨـﺪ و آﺑﺮﯾـﺰش‬
‫ﭼﺸﻢ داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ � آﻣﺪ‪ .‬ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اى ﻗﻠﯿﺐ! ﻣـﻰ ﺑﯿـﻨﻢ ﭼﺸـﻤﺎﻧﺖ‬
‫آﺑﺮﯾﺰش دارد‪ .‬ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد ﺳﺮﻣﻪ ى ا‪‬ﺛﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﮐﻪ روﺷﻨﺎﯾﻰ ﭼﺸﻢ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﻣﻪ ى ا‪‬ﺛﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻢ را ﺟﻼ ﻣﻰ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻮى ﺑﺮ ﻣﻰ روﯾﺎﻧـﺪ و‬
‫اﺷﮏ رﯾﺰش را ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻮ ﺑﺮ ﻣﻰ روﯾﺎﻧﺪ‪ ،‬اﺷﮏ رﯾﺰش را ﻣﻰ ﺧﺸـﮑﺎﻧَﺪ‪ ،‬آب‬
‫دﻫﺎن را ﮔﻮارا ﻣﻰ ﺳﺎزد و دﯾﺪه را ﺟﻼ ﻣﻰ دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻮ ﺑﺮ ﻣﻰ روﯾﺎﻧﺪ‪ ،‬دﯾﺪه را ﺗﯿﺰى ﻣﻰ ﺑﺨﺸـﺪ‪ ،‬و اﻧﺴـﺎن‬
‫را ﺑﺮ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺠﺪه ﯾﺎرى ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﻮاك زدن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد ﻣﺴﻮاك زدن؛ ﭼﺮا ﮐﻪ دﯾﺪه را ﺟﻼ ﻣﻰ دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﺴﻮاك زدن‪ ،‬اﺷﮏ رﯾﺰش را ﻣﻰ ﺑﺮد و دﯾـﺪه را ﺟـﻼ ﻣـﻰ‬
‫دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﭘﻮﺷﯿﺪن ﮐﻔﺶ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮐﻔﺶ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ ى ﺳﻼﻣﺖ دﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻪ ﭘﺎ ﮐﺮدن ﮐﻔﺶ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺑﯿﻨﺎﯾﻰ را اﻓﺰون ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﻗﺮآن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻗﺮآن را از رو ﺑﺨﻮاﻧـﺪ‪ ،‬از ﺑﻬـﺮه ﺑﯿﻨـﺎﯾﻰ ﺑﺮﺧـﻮردار‬
‫اﺳﺖ و از ﮔﻨﺎه ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪61‬‬
 ‫ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن آﺑﻰ و ﺳﺒﺰه ﻫﺎ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻔﻀّﻞ ﺑﻦ ﻋﻤـﺮ ‪ :-‬در رﻧـﮓ آﺳـﻤﺎن و درﺳـﺘﻰ‬
‫ﺗﺪﺑﯿﺮى ﮐﻪ در آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﻨﺪﯾﺶ‪ .‬اﯾﻦ رﻧﮓ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎرﺗﺮﯾﻦ رﻧﮓ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ و ﺗﻘﻮﯾﺖ‬
‫ﮐﻨﻨﺪه ﺗﺮﯾﻦ رﻧﮓ ﺑﺮاى آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﯾﮑﻰ از ﺳـﻔﺎرش ﻫـﺎى ﻃﺒﯿﺒـﺎن ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻋﺎرﺿﻪ اى ﺑﺪاﻧﺎن رﺳﯿﺪه و ﺑﻪ ﺑﯿﻨﺎﯾﻰ اﯾﺸﺎن ﺿﺮر رﺳﺎﻧﺪه‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺒﺰ و ﺳﺒﺰى ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﯿﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﯿﺒﺎن ﭼﯿﺮه دﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺮاى ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﭼﺸﻤﺸﺎن ﺧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻧﺴﺨﻪ را ﺗﺠﻮﯾﺰ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐـﻪ‪» :‬در‬
‫ﻇﺮف ﺳﺒﺰى ﮐﻪ ﭘﺮ آب اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎز ﺷﺐ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻧﻤﺎز ﺷﺐ‪ ،‬روى را ﻧﮑﻮ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬اﻧﺪوه و ﻏﻢ را ﻣـﻰ ﺑ‪‬ـﺮَد و‬
‫دﯾﺪه را ﺟﻼ ﻣﻰ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺎﯾﺪه ﻫﺎى ﮔﺮﯾﻪ ﺑﺮاى ﮐﻮدﮐﺎن‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻔﻀّﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ‪ :-‬اى ﻣﻔﻀّﻞ! از ﺳـﻮدى ﮐـﻪ در‬
‫ﮔﺮﯾﻪ ﺑﺮاى ﮐﻮدﮐﺎن ﻫﺴﺖ‪ ،‬آﮔﺎه ﺷﻮ و ﺑﺪان ﮐﻪ در ﻣﻐﺰ ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬رﻃﻮﺑﺘﻰ اﺳﺖ ﮐـﻪ‬
‫اﮔﺮ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى آﻧﺎن‪ ،‬رﺧﺪادﻫﺎﯾﻰ ﺳﺨﺖ و ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎﯾﻰ ﮔﺮان )اﻋﻢ از ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﯾﻰ و‬
‫ﺟﺰ آن( ﭘﺪﯾﺪ ﻣﻰ آورد‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﮔﺮﯾﻪ آن رﻃﻮﺑـﺖ را از ﺳـﺮِ آﻧـﺎن روان ﻣـﻰ‬
‫ﺳﺎزد و اﯾﻦ ﺧﻮد ﺗﻨﺪرﺳﺘﻰ و ﺳﻼﻣﺖ‪ ‬ﭼﺸﻢ را ﺑﺮاﯾﺸﺎن در ﭘﻰ ﻣـﻰ آورد‪ .‬اﮐﻨـﻮن‪،‬‬
‫آﯾﺎ اﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﮐﻮدك‪ ،‬از ﮔﺮﯾﻪ ﺳﻮد ﺑﺒﺮد و ﭘﺪر و ﻣﺎدرش‪ ،‬اﯾﻦ را‬
‫ﻧﺪاﻧﻨﺪ و در ﺗﻼش ﭘﯿﮕﯿﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ او را ﺳﺎﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﻮاﺳـﺘﻪ ﻫـﺎى وى را ﺑـﺮ‬
‫آورﻧﺪ ﺗﺎ ﮔﺮﯾﻪ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻧﻤﻰ داﻧﻨﺪ ﮔﺮﯾـﻪ‪ ،‬ﺑـﺮاﯾﺶ ﮐﺎرآﻣـﺪﺗﺮ و ﺧـﻮش‪‬‬
‫ﻓﺮﺟﺎم اﺳﺖ؟‬

‫‪62‬‬
 ‫ﮔﻮش اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در آن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻔﻀّﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ‪ :-‬اى ﻣﻔﻀﻞ! ﺑﯿﻨﺪﯾﺶ‪ ...‬ﮐـﻪ ﭼـﺮا‬
‫درونِ ﮔﻮش‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎن ﯾﮏ زﻧﺪان ﭘﯿﭻ در ﭘﯿﭻ اﺳﺖ؟ ﻣﮕﺮ ﺟﺰ ﺑـﺮاى آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺻﺪا در آن‪ ،‬ﭘﯿﺎﭘﻰ روان ﺷﻮد و ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻨﻮاﯾﻰ ﺑﺮﺳـﺪ‪ ،‬و ﻧﯿـﺰ ﺑـﺮاى آن ﮐـﻪ‬
‫ﺷﺘﺎب ﺑﺎد را در ﻫﻢ ﺷﮑﻨﺪ و ﺑﻪ ﮔﻮش‪ ،‬ﺻﺪﻣﻪ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﮑﻤﺖ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺎﯾﻊ ﮔﻮش‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﻰ ‪ ...-‬ﮔﻮش ﻫﺎ را ﺗﻠﺦ ﻗﺮار داد؛ و اﮔﺮ‬
‫اﯾﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺟﻨﺒﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮ آن ﻫﺠﻮم ﻣﻰ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻣﻐﺰ وى را ﻣﻰ ﺧﻮردﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬از ﺳﺮ ﻣﻨﺖ‪ ،‬ﺑﺮ آدﻣﻰ در ﮔﻮش وى‪ ،‬ﺗﻠﺨﻰ ﻗﺮار داد؛‬
‫و اﮔﺮ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺟﻨﺒﻨﺪﮔﺎن ﺑﺪان در ﻣﻰ آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﻐﺰ وى را ﻣﻰ ﺧﻮردﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰوﺟﻞ( ﮔﻮش ﻫﺎ را ﺗﻠﺦ ﻗﺮار داد ﺗﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑـﺪان‬
‫در ﻣﻰ آﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻤﯿﺮد؛ و اﮔﺮ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺣﺸﺮات‪) ‬ﺧﺰﻧﺪه( آدﻣﻰ زاده را ﻣﻰ ﮐﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﺑﯿﻨﻰ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻮراخ ﺑﯿﻨﻰ‪ ،‬در ﭘﺎﯾﯿﻦ آن ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﺑﯿﻤـﺎرى‬
‫)ﻋﻔﻮﻧﺖ(ﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ از ﻣﻐﺰ ﻓﺮود ﻣﻰ آﯾﺪ‪ ،‬از آن ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﺑﻮﻫﺎ از آن ﺑﺎﻻ ﺑﺮود و‬
‫ﺑﻪ ﻣﺸﺎم ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺳﻮراخ در ﺑﺎﻻى ﺑﯿﻨﻰ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﯿﻤـﺎرى اى از‬
‫آن ﺑﻪ زﯾﺮ ﻣﻰ آﻣﺪ و ﻧﻪ ﺑﻮﯾﻰ را ﺣﺲ ﻣﻰ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ‪ -‬ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌـﺎﻟﻰ ‪ -‬در ﺳـﻮراخ ﻫـﺎى ﺑﯿﻨـﻰ‪ ،‬آب‬
‫)ﻣﺨﺎط( ﻗﺮار داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آن‪ ،‬ﻧﻔﺲ‪ ،‬ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺮود و ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﺑﻮى ﺧـﻮش‬
‫را از ﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﺷﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬

‫‪63‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰوﺟﻞ( ﺑﯿﻨﻰ را ﺳﺮد و ﻣﺨﺎﻃﻰ ﻗﺮار داد ﺗـﺎ ﻫـﯿﭻ‬
‫دردى را در ﺳﺮ‪ ،‬ﻓﺮو ﻣﮕﺬارد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﯿﺮوﻧﺶ آورد؛ و اﮔﺮ اﯾـﻦ ﻧﺒـﻮد‪ ،‬ﻣﻐـﺰ‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻰ ﺷﺪ و ﮐ‪‬ﺮم ﻣﻰ اﻓﺘﺎد‪.‬‬

‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﺣﻨﺠﺮه‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻔﻀّﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ‪ :-‬اى ﻣﻔﻀّـﻞ! در ﺻـﺪا و ﮐـﻼم‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﻮدن اﺑﺰارﻫﺎى آن در اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻓﺮاوان اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﻦ‪ .‬ﺣﻨﺠﺮه‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﻟﻮﻟـﻪ اى‬
‫ﺑﺮاى ﺑﯿﺮون آﻣﺪن ﺻﺪاﺳﺖ و زﺑﺎن‪ ،‬ﻟﺐ ﻫﺎ و دﻧﺪان ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮاى ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﺮوف‬
‫و آواﻫﺎ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻰ ﺑﯿﻨﻰ ﻫﺮ ﮐﺲ دﻧﺪان ﻫﺎﯾﺶ ﺑﯿﻔﺘﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺪ »ﺳﯿﻦ « را درﺳﺖ‬
‫ادا ﮐﻨﺪ و ﻫﺮ ﮐﺲ داراى ﻟﺐ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺪ »راء« را ﺑﻪ ﻓﺼﺎﺣﺖ‪ ،‬ادا ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﺮ ﺳ‪‬ﺮﻧﺎى ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻨﺠﺮه ﺑﻪ ﻧـﻰِ آن‬
‫ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬رﯾﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آن اﻧﺒﺎﻧﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻣﯿﺪن را اﻧﺠﺎم ﻣﻰ دﻫﺪ ﺗﺎ ﻫﻮا ﺑﻪ ﻧ‪‬ﻰ در‬
‫آﯾﺪ‪ ،‬اﻧﺪام ﻫﺎﯾﻰ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ رﯾﻪ ﻓﺸﺎر ﻣﻰ آورﻧﺪ ﺗﺎ ﺻﺪا )از ﺣﻨﺠـﺮه( ﺑﯿـﺮون آﯾـﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آن اﻧﮕﺸﺖ ﻫﺎﯾﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺒﺎن را ﻣﻰ ﻓ‪‬ﺸُﺮد ﺗﺎ ﻫﻮا در ﻧ‪‬ﻰ درآﯾﺪ و ﻟﺐ ﻫﺎ‬
‫و دﻧﺪان ﻫﺎﯾﻰ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺻﺪا را ﺑﻪ ﺣﺮوف و آواﻫﺎ ﺑﺪل ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﻫـﺎﯾﻰ ﻣـﻰ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ در دﻫﺎﻧﻪ ى ﻧ‪‬ﻰ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ از ﻧﺎى ﻧﻰ‪ ،‬آﻫﻨﮓ ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻫـﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ در دﻻﻟﺖ و ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ ،‬ﻣﺨﺮج ﺻﺪا را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳ‪‬ﺮﻧﺎ ﺗﺸﺒﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ در ﺣﻘﯿﻘـﺖ‪،‬‬
‫اﯾﻦ ﺳ‪‬ﺮﻧﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺨﺮج ﺻﺪا ﺗﺸﺒﯿﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺗﻮ را از آواﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻼم و اﯾﺠﺎد ﺣﺮوف در اﻧﺪام ﻫﺴـﺖ‪،‬‬
‫آﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﻢ؛ اﻣ‪‬ﺎ در اﯾﻦ اﻧﺪام ﻫﺎ‪ ،‬اﻓﺰون ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﯾﺎدآور ﺷﺪم‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻌﻰ دﯾﮕـﺮ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻫﺴﺖ‪:‬‬

‫‪64‬‬
‫ﺣﻨﺠﺮه‪ ،‬ﺟﺎﯾﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺴﯿﻢ‪ ،‬از آن ﺑﻪ ﺳﻮى رﯾﻪ راه ﻣـﻰ ﮔﺸـﺎﯾﺪ ﺗـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻨﻔّﺲ داﯾﻤﻰ ‪ -‬ﮐﻪ اﮔﺮ اﻧﺪﮐﻰ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﻮد‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻣﻰ ﻣﯿﺮد ‪ -‬ﻗﻠﺐ را ﺑﺎد ﺑﺰﻧـﺪ و‬
‫ﺧُﻨَﮑﺶ ﮔﺮداﻧَﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ زﺑﺎن‪ ،‬ﻣﺰه ﻫﺎ اﺣﺴﺎس ﻣﻰ ﺷﻮد و اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ آﻧﻬﺎ را از ﻫﻢ ﺑﺎز ﺷﻨﺎﺳـﺪ‬
‫و ﻫﺮ ﯾﮏ را ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﻰ ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﺪ‪ :‬ﺷﯿﺮﯾﻦ را از ﺗﻠﺦ‪ ،‬ﺗُﺮش را از ﻣ‪‬ﻠَـﺲ‪ ،‬ﺷـﻮر‬
‫را از ﮔﻮارا‪ ،‬و ﺧﻮش ﻣﺰه را از ﺑﺪﻣﺰه؛ اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﻧﺪام‪ ،‬ﺑﺮ ﻓﺮو ﺑـﺮدن‬
‫آﺳﺎن ﺧﻮردﻧﻰ ﻫﺎ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﻰ ﻫﺎ ﯾﺎرى ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻧﺪان ﻫﺎ‪ ،‬ﻏﺬا را ﻣﻰ ﺟ‪‬ﻮ‪‬ﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺮم ﺷﻮد و ﮔﻮارش آن آﺳﺎن ﮔﺮدد‪ .‬دﻧﺪان ﻫﺎ ﺑـﺎ‬
‫وﺟﻮد اﯾﻦ‪ ،‬ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎﻫﻰ ﺑﺮاى ﻟﺐ ﻫﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ از درون دﻫﺎن‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﻧﮕﻪ ﻣـﻰ دارد و‬
‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮاه‪ ،‬آن ﮐﻪ ﻣﻰ ﺑﯿﻨﻰ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ دﻧﺪان ﻫﺎﯾﺶ رﯾﺨﺘﻪ ﻟـﺐ ﻫـﺎﯾﺶ‬
‫ﻧﯿﺰ اﻓﺘﺎده و ﺣﺮﮐﺖ آﻧﻬﺎ ﻧﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻟﺐ ﻫﺎ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﻰ ﻣﮑﯿﺪه ﻣﻰ ﺷﻮد ﺗﺎ آﻧﭽﻪ از ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﻰ ﻫﺎ ﺑﻪ درون ﻣﻰ رﺳـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ اﻧﺪازه و ﺳﻨﺠﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻧﻪ ﯾﮏ ﺑﺎره ﺑﻪ درون ﻓﺮو رﯾﺰد و ﺷﺨﺺ از آن ﮔﻠﻮﮔﯿﺮ‬
‫ﮔﺮدد ﯾﺎ درون را ﺑﯿﺎزارد‪ .‬دو ﻟﺐ‪ ،‬اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ دو ﻟﻨﮕﻪ ى درِ ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ ﻣـﻰ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ روى دﻫﺎن‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ و اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑـﺎز ﻣـﻰ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﻫﺮ ﮔﺎه ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻰ ﺑﻨﺪد‪.‬‬
‫در آﻧﭽﻪ از اﯾﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ وﺻﻒ ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ روﺷﻦ ﻣﻰ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾـﮏ از‬
‫اﯾﻦ اﻧﺪام ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اى وﯾﮋه ﻋﻤﻞ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﺮ ﯾﮏ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻌﻰ ﭼﻨـﺪ دارﻧـﺪ‪ ،‬آن‬
‫ﺳﺎن ﮐﻪ ﯾﮏ اﺑﺰار‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﮐﺎر ﻣﻰ آﯾﺪ؛ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﯿﺸـﻪ ﮐـﻪ ﻫـﻢ در ﻧﺠـﺎرى از آن‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻢ در ﮐﻨﺪن و ﻫﻢ در دﯾﮕﺮ ﮐﺎرﻫﺎ‪....‬‬
‫اى ﻣﻔﻀّﻞ! ﭼﻪ ﮐﺴﻰ در ﺣﻠﻖ‪ ،‬دو روزن ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ :‬ﯾﮑـﻰ ﺑـﺮاى ﺧـﺮوج‬
‫ﺻﺪا ‪ -‬و اﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺣﻠﻘﻮم )ﻧﺎى( اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ رﯾﻪ ﻣﻰ ﭘﯿﻮﻧﺪد ‪ -‬و دﯾﮕـﺮى ﺑـﺮاى‬

‫‪65‬‬
‫ﮔﺬر ﻏﺬا ‪ -‬و اﯾﻦ ﻣ‪‬ﺮى اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺪه ﻣﻰ ﭘﯿﻮﻧﺪد و ﻏﺬا را ﺑﺪان ﻣﻰ رﺳـﺎﻧﺪ ‪،-‬‬
‫و )ﭼﻪ ﮐﺴﻰ( ﺑﺮ ﺣﻠﻘﻮم‪ ،‬ﺳﺮﭘﻮﺷﻰ ﻗﺮار داده اﺳﺖ )زﺑﺎن ﮐﻮﭼﮏ (‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﮕﺬارد ﻏﺬا‬
‫ﺑﻪ رﯾﻪ ﺑﺮﺳﺪ و )ﺷﺨﺺ را( ﺑﮑﺸﺪ؟‬
‫ﭼﻪ ﮐﺴﻰ رﯾﻪ را ﺧُﻨﮏ ﮐﻨﻨﺪه ى ﺳﺴﺘﻰ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ و ﺑـﻰ ﺗﻮﻗـﻒ ﻗﻠـﺐ‪ ،‬ﻗـﺮار داده‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﮕﺬارد ﺣﺮارت در ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﺟﺎى ﮔﯿﺮد و ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدى ﺑﯿﻨﺠﺎﻣﺪ؟‬

‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﺷُﺶ ﻫﺎ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬ﺑﻪ ﻃﺒﯿﺐ ﻫﻨﺪى ‪ :-‬ﻗﻠﺐ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﯿﻮه ى ﺻﻨﻮﺑﺮ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا‬
‫واروﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮏ ﺳﺮِ ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﺑﺎرﯾﮏ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻻﺑﻪ ﻻى رﯾﻪ ﺑﺮود و ﺑﺎ‬
‫ﺳﺮدى آن ﺧُﻨﮏ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺒﺎدا ﮐﻪ ﻣﻐﺰ از ﮔﺮﻣﺎى آن ﺑﺴﻮزد‪.‬‬
‫رﯾﻪ‪ ،‬دو ﭘﺎره ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻗﻠﺐ‪ ،‬در ﻻﺑﻪ ﻻى ﻓﺸﺎرﮔﺎه ﻫﺎى آن ﻗـﺮار‬
‫ﮔﯿﺮد و ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ آن‪ ،‬ﺧُﻨﮏ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻋﻘﻞ از ﻗﻠﺐ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺪوه از ﺟﮕﺮ‪ ،‬ﻧَﻔَﺲ از رﯾﻪ‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺑﺮﺧﻰ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﺑﯿﻨﻰ و ﺣﻨﺠﺮه‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮاى ﮔﻠﻮدرد‪ ،‬ﭼﯿﺰى ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﻮرﺑﺎى ﺷﯿﺮ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﯾﻢ‪.‬‬

‫ﻓﻮاﯾﺪ زﮐﺎم‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬زﮐﺎم را درﻣﺎن ﻧﻤﻰ ﮐـﺮد و ﻣـﻰ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫـﯿﭻ‬
‫ﮐﺲ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ رﮔﻰ از ﺟﺬام در او ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ و ﭼﻮن زﮐﺎم ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬اﯾﻦ رگ‬
‫را در ﻫﻢ ﻣﻰ ﮐﻮﺑﺪ«‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن زﮐﺎم‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﻨﺒﻪ اى را ﺑﻪ روﻏﻦ ﺑﻨﻔﺸﻪ آﻏﺸﺘﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﻰ و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻔﺘﻦ‬
‫در ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎﻫﺖ ﻣﻰ ﮔﺬارى‪ .‬ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى زﮐﺎم‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪66‬‬
‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�(‪-‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﺑﻰ ﯾﺤﯿﻰ‪ ،‬از اﻣﺎم ﺻـﺎدق � ‪ :-‬از‬
‫زﮐﺎم ﻧﺰد اﻣﺎم � اﻇﻬﺎر ﻧـﺎراﺣﺘﻰ ﮐـﺮدم‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﭘﺪﯾـﺪه اى از ﭘﺪﯾـﺪه ﻫـﺎى‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬و ﺳﺮﺑﺎزى از ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﭘﯿﮑﺎر ﺑـﺎ ﺑﯿﻤـﺎراﻧﻰ‬
‫در ﺗﻦ ﺗﻮ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺎ آن را از ﺟﺎى ﺑﺮﮐَﻨَﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻮن آن را از ﻣﯿﺎن ﺑﺮﮐَﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺮ‬
‫ﺗﻮ ﺑﺎد‪.‬‬

‫ﭘﯿﺎز‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑـﻦ ﻣﺤﻤـﺪ ﺟﻌﻔـﻰ ‪ :-‬اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫� از ﭘﯿﺎز ﯾﺎد ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬ﺑﻮى دﻫﺎن را ﺧﻮش ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻠﻐﻢ را ﻣﻰ ﺑﺮد و‬
‫ﺑﺮ ﺗﻮان ﺟﻨﺴﻰ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪« .‬‬

‫ﺣﻮك‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪:‬‬
‫ﺣ‪‬ﻮ‪‬ك )ﺑﺎدروج(‪ ،‬ﺳﺒﺰى ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ در آن ﻫﺸﺖ وﯾﮋﮔـﻰ اﺳـﺖ‪:‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﮕﻰ ﻫﺎى ﻋﺮوق و ﻣﺠﺎرى را ﻣﻰ ﮔﺸﺎﯾﺪ؛ آروغ را ﺧﻮﺷﺒﻮ ﻣﻰ ﺳـﺎزد؛ دﻫـﺎن‬
‫را ﺑﻮى ﺧﻮش ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ؛ اﺷﺘﻬﺎ آور اﺳﺖ‪....‬‬

‫ﺗﺮه‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻓﺮات ﺑﻦ اﺣﻨـﻒ ‪ :-‬از اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � درﺑـﺎره ى ﺗَـﺮه‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺨﻮر؛ ﭼﺮا ﮐﻪ در آن ﭼﻬﺎر وﯾﮋﮔﻰ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻮى دﻫﺎن را ﺧﻮش‬
‫ﻣﻰ ﺳﺎزد‪« ...‬‬

‫ﻣﺸﮑﮏ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣ‪‬ﺸﮑﮏ را ﻻ ﺑﻪ ﻻى دﻧﺪان ﻫﺎى ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻨﯿﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ دﻫﺎن‬
‫را ﺧﻮش ﺑﻮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ ﺗﻮان ﻫﻤﺒﺴﺘﺮى ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬

‫‪67‬‬
 ‫آوﯾﺸﻦ و ﻧﻤﮏ‬
‫ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق‪:‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﺪه را ﺟﻼ ﻣـﻰ دﻫـﺪ و ﺳـﻮد‬
‫دارد و زﯾﺎﻧﻰ ﻧﻤﻰ آورد‪.‬‬
‫درﺑﺎره آﻧﻬﺎ از او ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آوﯾﺸﻦ و ﻧﻤﮏ ﮐﻪ ﭼﻮن در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﻗـﺮار ﮔﯿﺮﻧـﺪ )ﻣﺨﻠـﻮط ﺷـﻮﻧﺪ(‬
‫ﺑﺎدﻫﺎ را از دل ﺑﺮون ﻣﻰ راﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺪاد را ﻣﻰ ﮔﺸﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻐﻢ را ﻣﻰ ﺳﻮزاﻧﻨﺪ‪ ،‬آب را‬
‫)در ﺑﺪن( ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن در ﻣﻰ آورﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻮى دﻫﺎن را ﺧﻮش ﻣﻰ ﺳﺎزﻧﺪ‪ :‬ﻣﻌﺪه را ﻧﺮﻣـﻰ‬
‫ﻣﻰ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮﻫﺎى ﺑﺪ را از دﻫﺎن ﺑﺒﺮﻧﺪ و آﻟﺖ را ﺳﻔﺘﻰ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﺳﺮﻣﻪ ﮐﺸﯿﺪن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﻣﻪ ﮐﺸﯿﺪن‪ ،‬دﻫﺎن را ﺗَﺮ و ﺗﺎزه ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﻣﻪ ﮐﺸﯿﺪن در ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺐ‪ ،‬دﻫﺎن را ﺧﻮش ﺑﻮ ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ و‬
‫ﻣﻨﻔﻌﺖ آن ﺗﺎ ﭼﻬﻞ روز‪ ،‬اﺳﺘﻤﺮار ﻣﻰ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق‪:‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد ﺳﺮﻣﻪ‪ ،‬ﮐﻪ دﻫﺎن را ﺧﻮش ﺑﻮ ﻣﻰ ﮐﻨـﺪ؛ و‬
‫ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد ﻣﺴﻮاك‪ ،‬ﮐﻪ دﯾﺪه را ﺟﻼ ﻣﻰ دﻫﺪ«‪.‬‬
‫)راوى( ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬زﯾﺮا ﭼﻮن ﻣﺴﻮاك زﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻐﻢ ﻓﺮو ﻧﺸﯿﻨﺪ و در ﭘﻰ آن‪ ،‬دﯾﺪه‪ ،‬ﺟﻼ ﯾﺎﺑﺪ؛‬
‫و ﭼﻮن ﺳﺮﻣﻪ ﮐﺸﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻐﻢ ﺑﺮود و دﻫﺎن‪ ،‬ﺧﻮش ﺑﻮ ﺷﻮد«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻮ را ﻣﻰ روﯾﺎﻧﺪ‪ ،‬اﺷﮏ رﯾﺰش را ﻣﻰ ﺧﺸـﮑﺎﻧﺪ‪ ،‬آب‬
‫دﻫﺎن را ﮔﻮارا ﻣﻰ ﺳﺎزد و دﯾﺪه را ﺟﻼ ﻣﻰ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪68‬‬
 ‫ﺧﻀﺎب ﮐﺮدن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺣﻨﺎ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺑﺪﺑﻮﯾﻰ ﻋ‪‬ﺮَق را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑ‪‬ﺮَد‪ ،‬و ﺑﺮ ﻃـﺮاوت و‬
‫ﺗﺎزﮔﻰ ﭼﻬﺮه ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻮى دﻫﺎن را ﺧﻮش ﻣﻰ ﺳﺎزد و ﻓﺮزﻧﺪ را ﻧﮑﻮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫آب ﻧﯿﻢ ﮔﺮم )وِﻟَِﺮم(‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﻓﻄﺎر ﺑﺎ ﺣﻠﻮاﯾﻰ آﻏﺎز ﻣﻰ ﮐـﺮد و ﺑـﺪان‬
‫روزه ﻣﻰ ﮔﺸﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺣﻠﻮا ﻧﻤﻰ ﯾﺎﻓﺖ ﺑﺎ ﺷﮑﺮﯾﻨﻪ اى دﯾﮕﺮ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ داﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎ و اﮔﺮ‬
‫اﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﻰ ﺷﺪ ﺑﺎ آب ﻧﯿﻢ ﮔﺮم‪ .‬آن ﮔﺎه ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬و »ﻣﻌﺪه و ﺟﮕﺮ را ﭘﺎك‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دﻫﺎن را ﺧﻮش ﺑﻮ ﻣﻰ ﺳﺎزد و دﻧﺪان ﻫﺎ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.« ...‬‬

‫آﻧﭽﻪ دﻫﺎن و ﻟﺜﻪ را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‬

‫ﺳﺮﮐﻪ ى ﺷﺮاب‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن از ﺳﺮﮐﻪ ى ﺷـﺮاب ﯾـﺎد ﺷـﺪ ‪ :-‬آن‪،‬‬
‫ﺟﻨﺒﻨﺪﮔﺎن ﺷﮑﻢ را ﻣﻰ ﮐُﺸﺪ و دﻫﺎن را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﮐﻪ ى ﺷﺮاب‪ ،‬ﻟﺜﻪ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻨﺒﻨـﺪﮔﺎن ﺷـﮑﻢ را‬
‫ﻣﻰ ﮐُﺸﺪ و ﻋﻘﻞ را ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺮو ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫ﭘﯿﺎز‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎز ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﻪ وﯾﮋﮔﻰ دارد‪ :‬ﺑﻮى دﻫﺎن را ﺧـﻮش‬
‫ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬ﻟﺜﻪ را ﻧﯿﺮو ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬و آب و ﺗﻮان آﻣﯿﺰش را اﻓﺰون ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ دﻧﺪان ﻫﺎ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‬

‫ﺷﺎﻧﻪ زدن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺷﺎﻧﻪ زدن رﯾﺶ‪ ،‬دﻧﺪان ﻫﺎ را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫‪69‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺮدن ﻣﻮى ﺳﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻐﻢ را از ﻣﯿـﺎن ﻣـﻰ ﺑ‪‬ـﺮَد‪ ،‬ﺷـﺎﻧﻪ زدن‬
‫اﺑﺮوﻫﺎ‪ ،‬اﯾﻤﻨﻰ از ﺟﺬام اﺳﺖ و ﺷﺎﻧﻪ زدن ﻣﻮى ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ‪ ،‬دﻧﺪان ﻫﺎ را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ‬
‫دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻰ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى دﻫﺎن و دﻧﺪان‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬از ﻣﺴﻮاك زدن در ﺣﻤﺎم‪ ،‬ﺣﺬر ﮐﻦ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ وﺑﺎى دﻧﺪان ﻫـﺎ‬
‫را در ﭘﻰ ﻣﻰ آورد‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮاى درﻣﺎن دﻧﺪان درد ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ‬

‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�( ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻧﺼﺮ‪ ،‬از ﭘﺪرش‪ ،‬از اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫� ‪ :-‬ﻧﺰد اﻣﺎم � از ﻧﺎآراﻣﻰ ﺳﺮ و دﻧﺪان ﻫﺎﯾﻢ و از دردى ﺷـﺪﯾﺪ در ﭼﺸـﻢ‬
‫ﻫﺎﯾﻢ ‪ -‬ﺗﺎ ﺟﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺻﻮرﺗﻢ در اﺛﺮ آن ورم ﮐﺮده ﺑﻮد ‪ -‬اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد اﯾﻦ ﮐﺎﺳﻨﻰ‪ .‬آن را ﺑِﻔﺸُـﺮ و آﺑـﺶ را ﺑﮕﯿـﺮ و از اﯾـﻦ ﺷـﮑﺮ‬
‫ﻃَﺒ‪‬ﺮز‪‬د‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻓﺮاوان‪ ،‬ﺑﺮ آن ﺑﺮﯾﺰ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ درد را ﺗﺴﮑﯿﻦ ﻣﻰ دﻫـﺪ و ﺿـﺮر آن‬
‫را دﻓﻊ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ«‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ى ﺧﻮد رﻓﺘﻢ و ﻫﻤﺎن ﺷﺐ‪ ،‬ﭘـﯿﺶ از آﻧﮑـﻪ ﺑﺨـﻮاﺑﻢ‪ ،‬اﯾـﻦ دارو را‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻢ و ﺧﻮردم و ﺑﺮ آن ﺧﻮاﺑﯿﺪم‪ .‬ﺻﺒﺢ ﮐﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻤﺪ و ﻣﻨﺖ اﻟﻬﻰ ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدم‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن و رﻓﻊ ﺑﻮى ﺑﺪ دﻫﺎن‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ ::‬ﻣﺴﻮاك زدن‪ ،‬دﯾﺪه را ﺟﻼ ﻣﻰ دﻫﺪ و ﺳﺮﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻮى ﺑﺪ دﻫـﺎن‬
‫را ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪70‬‬
 ‫دﺳﺘﮕﺎه ﮔﻮارش ‪ -‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در دﺳﺘﮕﺎه ﮔﻮارش‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻃﺒﯿﺐ ﻫﻨﺪى ‪ :-‬ﮐﺒﺪ‪ ،‬ﻗﻮﺳﺪار اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﻣﻌـﺪه را‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﻤـﺎﻣﻰ ﺑـﺮ روى آن ﻗـﺮار ﮔﯿـﺮد و آن را ﺑﻔﺸُـﺮد و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺨﺎرى ﮐﻪ در آن ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺮون رود‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻔﻀّﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ‪ :-‬اى ﻣﻔﻀّـﻞ! در ﻫﻤـﻪ ى اﻧـﺪام‬
‫ﻫﺎى ﺑﺪن و در اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﯿﻨﺪﯾﺶ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام از آﻧﻬﺎ ﺑﺮاى ﻫﺪﻓﻰ ﺳﺎﻣﺎن‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ... :‬دﻫﺎن را ﺑﺮاى ﻏﺬا ﺧﻮردن‪ ،‬ﻣﻌﺪه را ﺑﺮاى ﻫﻀﻢ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺟﮕﺮ را ﺑـﺮاى‬
‫اﻓﺸُﺮه ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ ،‬ﮔﺬرﻫﺎ ﺑﺮاى ﺑﺮون ﺷﺪ‪ ‬ﭘﺲ ﻣﺎﻧﺪه ﻫﺎ‪ ،‬و روده ﻫﺎ ﺑﺮاى اﻧﺘﻘﺎل آﻧﻬﺎ‪...‬‬
‫ﭼﻪ ﮐﺴﻰ ﻣﻌﺪه را درﺷﺖ و ﺳـﺨﺖ ﻗـﺮار داده و آن را ﺑـﺮ ﮔـﻮارش ﻏـﺬاﻫﺎى‬
‫دﯾﺮْﻫﻀﻢ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ؟ و ﭼﻪ ﮐﺴﻰ ﺟﮕﺮ را ﻧﺎزك و ﻧﺮم ﻗﺮار داده اﺳـﺖ‬
‫ﺗﺎ ﻏﺬاى ﻧﺎب و ﻧﺮم را ﭘﺬﯾﺮا ﺷﻮد و ﮔﻮارﺷﻰ ﮐﻪ دﻗﯿﻖ ﺗﺮ و ﺣﺴـﺎس ﺗـﺮ از ﮐـﺎر‬
‫ﻣﻌﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺠﺎم دﻫﺪ؟ آﯾﺎ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﺗﻮ در ﻫﯿﭻ ﮐﺪام از اﯾﻨﻬﺎ‪ ،‬اﻫﻤـﺎل و ﺑـﻪ ﺧـﻮد‬
‫واﮔﺬاﺷﺘﮕﻰ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﻧﻪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ! ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻨﻬـﺎ ﻫﻤـﻪ ﺗـﺪﺑﯿﺮى اﺳـﺖ از ﺳـﻮى‬
‫ﻣﺪﺑﺮى ﺣﮑﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎ و آﮔﺎه ﺑﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎ‪ ،‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻫـﯿﭻ ﭼﯿـﺰ‬
‫او را ﻧﺎﺗﻮان ﻧﺴﺎزد‪ ،‬و ﻫﻤﻮ ﻟﻄﯿﻒ و ﺧﺒﯿﺮ اﺳﺖ‪...‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺮج اﻧﺴﺎن را در ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﺟﺎى ﺑﺪن او ﻗﺮار داده‪ ،‬ﻧـﻪ ﺑﺮآﻣـﺪه‬
‫ﺷﺴﺘﻪ از ﺟﻠﻮ‪ ،‬و ﻧﻪ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ از ﻋﻘﺐ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﺟﺎﯾﻰ ﺑﺴﺘﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه و ﭘﻨﻬـﺎن‬
‫از ﺑﺪن ﺟﺎﯾﻰ ﮐﻪ در آن دو ﺳﺮ ران ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻰ رﺳﻨﺪ؛ و ﺳﺮﯾﻦ ﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺘﻰ ﮐﻪ در‬
‫آن ﻫﺎﺳﺖ ﺑﺮ آن ﭘﺮده اﻓﮑﻨﺪه و آن را ﻣﻰ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و ﭼـﻮن اﻧﺴـﺎن را ﺑـﻪ ﻗﻀـﺎى‬
‫ﺣﺎﺟﺖ ﻧﯿﺎز اﻓﺘﺪ و آن ﺳﺎن ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬آن ﻣﺨﺮج ﺑﺮاى ﺑﯿﺮون دادن ﻓﻀـﻮﻻت آﻣـﺎده‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬آﻓﺮﯾﻦ ﺑﺮ ﺧﺪاﯾﻰ ﮐﻪ ﻣﻨﺖ ﻫﺎﯾﺶ ﭘﻰ در ﭘﻰ رﺳـﯿﺪه و ﻧﻌﻤـﺖ ﻫـﺎﯾﺶ از‬
‫ﺷﻤﺎر ﺑﯿﺮون اﺳﺖ! ‪...‬‬

‫‪71‬‬
‫در آب دﻫﺎن و ﺳﻮدى ﮐﻪ در آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎءﻣﻞ ﮐﻦ‪ .‬آن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اى آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه‬
‫ﮐﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ در دﻫﺎن ﺟﺮﯾﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﻠﻖ و زﺑـﺎن ﮐﻮﭼـﮏ را ﺗَـﺮ ﺑـﺪارد و‬
‫ﻧﮕﺬارد ﺧﺸﮏ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﭼﻪ اﯾﻦ ﺟﺎى ﻫﺎى اﮔـﺮ ﺑـﺪﯾﻦ )ﮔﻮﻧـﻪ( واﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺷـﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺎﺑﻮدى اﻧﺴﺎن را در ﺑﺮ دارﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ اﮔﺮ در دﻫﺎن‪ ،‬رﻃﻮﺑﺘﻰ ﻧﺒﻮد ﮐـﻪ در‬
‫ﻏﺬاﻫﺎ ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﯿﭻ ﻏﺬاﯾﻰ را ﻣﺰه ﮐﻨﺪ و ﮔـﻮاراﺗﺮ را ﺑﯿﺎﺑـﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﮔﻮاﻫﻰ ﻣﻰ دﻫﺪ‪...‬‬
‫ﺑﺪان ﮐﻪ رﻃﻮﺑﺖ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺮﮐﺐ ر‪‬ﻫﻮار ﻏﺬاﺳﺖ و ﻗﺪرى از اﯾﻦ ﺗَﺮى در ﺟﺎﯾﻰ دﯾﮕﺮ از‬
‫ﺻﻔﺮا ﻧﯿﺰ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻰ ﯾﺎﺑﺪ و اﯾﻦ ﺧﻮد ﺗﻨﺪرﺳﺘﻰ ﮐﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎن را ﻣﯿﺴ‪‬ﺮ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺻﻔﺮا ﺧﺸﮏ ﺷﻮد‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻰ ﺷﻮد‪...‬‬
‫ﺑﺪان ﮐﻪ در ﺑﺪن اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻧﯿﺮو وﺟﻮد دارد‪ :‬ﻧﯿﺮوى ﺟﺬب ﮐﻨﻨﺪه ﮐﻪ ﻏـﺬا را‬
‫ﻣﻰ ﭘﺬﯾﺮد و ﺑﻪ ﻣﻌﺪه ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪ؛ ﻧﯿﺮوى ﻧﮕﻪ دارﻧﺪه ﮐﻪ ﻏﺬا را ﺣﺒﺲ ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﻃﺒﯿﻌﺖ‪ ،‬اﺛﺮ ﺧﻮد را در آن ﺑﮕﺬارد؛ ﻧﯿﺮوى ﮔﻮارش ﮐﻪ ﻏﺬا را ﻣﻰ ﭘﺮورد و اﻓﺸـﺮه‬
‫ى آن را ﺑﯿﺮون ﻣﻰ ﮐﺸﺪ و در ﺑﺪن ﻣﻰ ﭘﺮاﮐﻨﺪ؛ و ﻧﯿﺮوى دﻓﻊ ﮐﻨﻨﺪه ﮐـﻪ ﻓﻀـﻮﻻت‬
‫ﭘﺲ ﻣﺎﻧﺪه را ﭘﺲ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوى ﮔﻮارش ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺧـﻮد را از آﻧﻬـﺎ ﺑـﺮ ﻣـﻰ‬
‫ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻣﻰ راﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﮕﻰ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭼﻬﺎر ﮔﺎﻧـﻪ در ﺑـﺪن‪ ،‬در ﻋﻤﻠﮑـﺮد آﻧﻬـﺎ و ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺪازه ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﯿﺎزى ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﻬﺎ ﻫﺴﺖ و ﻫﺪﻓﻰ ﮐـﻪ از وﺟـﻮد ﺷـﺎن ﻫﺴـﺖ و‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬در ﺗﺪﺑﯿﺮ و ﺣﮑﻤﺘﻰ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻫﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﯿﻨـﺪﯾﺶ‪ ،‬اﮔـﺮ آن ﻧﯿـﺮوى‬
‫ﺟﺬب ﮐﻨﻨﺪه ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺴﺎن در ﺟﺴﺘﺠﻮى ﻏﺬاﯾﻰ ﮐﻪ ﻣﺎﯾـﻪ ى ﺑﺮﭘـﺎﯾﻰ ﺟﺴـﻢ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ راه ﻣﻰ اﻓﺘﺎد؟ اﮔﺮ ﻧﯿﺮوى ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻏﺬا در درون ﻣﻰ ﻣﺎﻧـﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻣﻌﺪه آن را ﻫﻀﻢ ﮐﻨﺪ؟ اﮔﺮ ﻧﯿﺮوى ﮔﻮارش ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻏﺬا ﭘﺨﺘﻪ ﻣﻰ ﺷـﺪ ﺗـﺎ‬
‫اﻓﺸﺮه اى ﮐﻪ ﺧﻮراك ﺑﺪن را ﺗﺎءﻣﯿﻦ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و رﺧﻨﻪ ﮔﺎه ﻫﺎى آن را ﭘ‪‬ﺮ ﻣﻰ ﮐﻨـﺪ‪،‬‬

‫‪72‬‬
‫از آن ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد؟ و اﮔﺮ آن ﻧﯿﺮوى دﻓﻊ ﮐﻨﻨﺪه ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﻀـﻮﻻت ﮐـﻪ‬
‫ﻫﺎﺿﻤﻪ ﺑﺮ ﺟﺎى ﻣﻰ ﮔﺬار‪‬د‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ‪ ،‬از ﺑﺪن راﻧﺪه و ﺑﯿﺮون ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻰ ﺷﺪ؟‬
‫اﮐﻨﻮن ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻰ ﺑﯿﻨﻰ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺻ‪‬ﻨﻊ دﻗﯿـﻖ ﺧـﻮد و ﺣ‪‬ﺴـﻦ ﺗﻘـﺪﯾﺮ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ را ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺪن اﻧﺴﺎن و اﻧﺠﺎم دادن آﻧﭽﻪ درﺳـﺘﻰ اش در‬
‫آن اﺳﺖ ﮔﻤﺎرد؟ در اﯾﻦ ﺑـﺎره‪ ،‬ﺑﺮاﯾـﺖ ﻣﺜـﺎﻟﻰ ﻣـﻰ آورم‪ .‬ﺟﺴـﻢ اﻧﺴـﺎن‪ ،‬ﺳـﺮاى‬
‫ﭘﺎدﺷــﺎﻫﻰ را ﻣــﻰ ﻣﺎﻧَــﺪ ﮐــﻪ در آن‪ ،‬ﺧــﺪﻣﺘﮕﺰاران‪ ،‬ﻏﻼﻣــﺎنِ ﺳــﺒﮏ ﭘــﺎى و‬
‫ﺳﺮﮔﻤﺎﺷﺘﮕﺎﻧﻰ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﮐـﺎر ﺳـﺮاى را ﺑـﺮ ﻋﻬـﺪه دارﻧـﺪ‪ :‬ﯾﮑـﻰ‪ ،‬ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪﯾﻬﺎى‬
‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاران را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻰ آورد و در اﺧﺘﯿﺎرﺷﺎن ﻣﻰ ﻧﻬـﺪ‪ ،‬ﯾﮑـﻰ آﻧﭽـﻪ را آﻣـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﻰ ﮔﯿﺮد و ﺑﺮاى ﻓﺮاورده ﺷﺪن و آﻣﺎده ﺷﺪن ﺑـﻪ اﻧﺒـﺎر ﻣـﻰ ﺳـﭙﺮد‪،‬‬
‫دﯾﮕﺮى آن را آﻣﺎده و ﭘﺮورده ﻣﻰ ﺳﺎزد و ﻣﻰ ﭘﺮاﮐﻨـﺪ؛ و دﯾﮕـﺮى‪ ،‬آﻟـﻮدﮔﻰ را از‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻰ ﭘﺎﻻﯾﺪ و ﺑﯿﺮون ﻣﻰ ﺑﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻧﯿﺰ‪ ،‬آﻓﺮﯾـﺪﮔﺎر ﺣﮑـﯿﻢ و ﭘﺮوردﮔـﺎر‬
‫ﺟﻬﺎن و ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﭘﺎدﺷﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﮑﺮ اﻧﺴﺎن‪ ،‬آن ﺳﺮاى اﺳﺖ ﺧـﺪﻣﺘﮕﺰاران‪،‬‬
‫اﻧﺪام ﻫﺎى ﺑﺪن اﻧﺪ‪ ،‬و ﺳﺮﮔﻤﺎﺷﺘﮕﺎن ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎن ﭼﻬﺎر ﻧﯿﺮو ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ﮔﻤﺎن ﮐﻨﻰ آﻧﭽﻪ درﺑﺎره ى اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﻧﯿﺮو و ﻋﻤﻠﮑﺮد آﻧﻬـﺎ ﭘـﺲ از ﺑﯿـﺎن‬
‫ﮐﻠﻰ درﺑﺎره ﺷﺎن آورده ام‪ ،‬زﯾﺎدت و اﻓﺰوﻧﻰ اﺳﺖ؛ اﻣ‪‬ﺎ ﻧﻪ آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳـﯿﺎق آن‬
‫ﭼﯿﺰى اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﻫﺎى ﭘﺰﺷﮑﺎن آﻣﺪه‪ ،‬و ﻧﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑـﻪ ﺳـﺎن‬
‫ﺳﺨﻦ آﻧﺎن اﺳﺖ؛ ﭼﻪ آﻧﻬﺎ اﯾﻦ آﮔﺎﻫﻰ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ در ﻓـﻦ ﻃﺒﺎﺑـﺖ و‬
‫ﺗﻨﺪرﺳﺘﻰ ﺑﺪان ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎدآور ﺷﺪه اﻧﺪ و ﻣﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﻧﭽﻪ در درﺳـﺘﻰ‬
‫دﯾﻦ و ﺷﻔﺎى دل ﻫﺎ از ﮔﻤﺮاﻫﻰ ﺑﺪان ﻧﯿﺎز ﻣﻰ اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﯾﺎدآور ﺷـﺪه اﯾـﻢ ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ آن‬
‫ﺗﺪﺑﯿﺮ و ﺣﮑﻤﺘﻰ ﮐﻪ در ﮐﺎر ﺑﺪن اﺳﺖ و آن را ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻔﻰ ﻓﺮاﮔﯿﺮ و ﺣﮑﺎﯾﺘﻰ آﺷﻨﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺎز ﮔﻔﺘﻢ‪...‬‬

‫‪73‬‬
‫اى ﻣﻔﻀّﻞ! در ﻃﻠﻮع و ﻏﺮوب ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻨﺪﯾﺶ ﮐﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﻰ روز و ﺷـﺐ‬
‫را ﺳﺎﻣﺎن ﻣﻰ دﻫﺪ‪...‬؛ ﭼﻪ اﮔﺮ ﻏﺮوب ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﺮدم آرام و ﻗﺮار ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﻰ‬
‫ﮐﻪ آﻧﺎن را ﺑﻪ آراﻣﺶ و راﺣﺘﻰ‪ ،‬ﻧﯿﺎزى ﻓﺮاوان اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﺑـﺪن ﻫﺎﯾﺸـﺎن ﺑﯿﺎﺳـﺎﯾﺪ‪،‬‬
‫ﺣﻮاﺳﺸﺎن ﺟﻤﻊ ﺷﻮد‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﮔﻮارش‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﻮارش ﻏـﺬا ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘـﻪ ﮔـﺮدد‪ ،‬و‬
‫ﻏﺬا ﺑﻪ اﻧﺪام ﻫﺎ راه ﺑﮕﺸﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ -‬در رواﯾﺘﻰ از اﯾﺸﺎن ‪ :-‬ﺳﭙﺲ در آدم‪ ،‬ﻧﻮر‪ ،‬آﺗﺶ‪ ،‬ﺑﺎد و آب‬
‫را ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮر دﯾﺪ و اﻧﺪﯾﺸﯿﺪ و ﻓﻬﻤﯿﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ آﺗﺶ ﺧـﻮرد و‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ در ﻣﻌﺪه آﺗﺶ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﻌﺪه ﻏﺬا را ﻧﺮم ﻧﻤﻰ ﮐﺮد؛ اﮔﺮ در درون آدﻣﯿـﺰاد‬
‫ﺑﺎدى ﻧﺒﻮد ﮐﻪ آﺗﺶ ﻣﻌﺪه را ﺷﻌﻠﻪ ور ﺳﺎزد‪ ،‬آن آﺗﺶ ﺑـﺮ ﻧﻤـﻰ اﻓﺮوﺧـﺖ؛ و اﮔـﺮ‬
‫درون آدﻣﯿﺰاده آﺑﻰ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ زﺑﺎﻧﻪ ﻫﺎى آﺗﺶ ﻣﻌﺪه را ﻓﺮو ﻧﺸـﺎﻧﺪ‪ ،‬آن آﺗـﺶ درون‬
‫آدﻣﻰ را ﯾﮑﺴﺮه ﻣﻰ ﺳﻮزاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻼﻣﺖ دﺳﺘﮕﺎه ﮔﻮارش‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﻌﺪه ﺧﺎﻧﻪ ى درد اﺳﺖ و ﭘﺮﻫﯿﺰ‪ ،‬ﯾﮕﺎﻧﻪ درﻣﺎن‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى ﮔﻮارش‬

‫ﺧﺮﻣﺎ‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻮﻋﻤﺮو‪ ،‬از ﻣﺮدى از اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪» :-‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﺮﻣﺎى‬
‫ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎى ﺑ‪‬ﺮﻧﻰ اﺳﺖ؛ دردﻫﺎ را ﻣﻰ ﺑﺮد و ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎرى ﻧﻤﻰ زاﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺴﺘﮕﻰ را‬
‫ﻣﻰ زداﯾﺪ و زﯾﺎﻧﻰ در ﺑﺮ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﻐﻢ را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد و ﺑﺎ ﻫﺮ ﺧﺮﻣـﺎﯾﻰ ﺧـﻮﺑﻰ‬
‫اى ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫در رواﯾﺘﻰ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪) » :‬ﺧﺮﻣﺎ( ﮔﻮارا و ﺳﺒﮏ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺧﺴـﺘﮕﻰ‬
‫را ﻣﻰ ﺑ‪‬ﺮَد و ﺳﯿﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫‪74‬‬
 ‫ﺳﻮﯾﻖ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻮﯾﻖ )ﻗﺎووت ﮔﻨﺪم ﯾﺎ ﺟﻮ(‪ ،‬ﮐﻠّﻪ ﭘﺎﭼﻪ را ﻫﻀﻢ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﭘﺸﺖ دراز ﮐﺸﯿﺪن ﭘﺲ از ﻏﺬا ﺧﻮردن‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻪ ﭘﺸﺖ دراز ﮐﺸﯿﺪن ﭘﺲ از ﻏﺬا ﺧﻮردن‪ ،‬ﺑﺪن را ﭼﺎق ﻣـﻰ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻏﺬا را ﮔﻮارا ﻣﻰ ﺳﺎزد و درد را )از درون اﻧﺴﺎن ( ﺑﯿﺮون ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﺎﻻﯾﺶ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻌﺪه‬

‫ﺳﯿﺐ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﯿﺐ ﭘﺎﻻﯾﻨﺪه و ﺧﻮش ﺑﻮ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﻌﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻧﺎر‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﻧﺎر ﻣ‪‬ﻠَﺲ را ﺑﺎ ﭘﯿﻪ آن ﺑﺨﻮرﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐـﻪ ﻣﻌـﺪه را ﭘـﺎك ﻣـﻰ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�(‪-‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺣﺎرث ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه ‪ -‬از ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ اى ﮐـﻪ در ﻗﻠـﺒﻢ‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﻰ ﮐﺮدم و از ﺑﺪﮔﻮارى و ﺳﻮء ﻫﺎﺿﻤﻪ اى ﮐﻪ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻧـﺰد اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫� اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮدم‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از اﯾﻦ اﻧﺎر ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻣﯿﻞ ﮐﻦ و آن را ﺑﺎ ﭘﯿﻪ اش‬
‫ﺑﺨﻮر ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻌﺪه را ﮐﺎﻣﻼ ﭘﺎك ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﮔﻮارى را درﻣﺎن ﻣﻰ ﺳـﺎزد‪ ،‬ﻏـﺬا را‬
‫ﻫﻀﻢ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و در درون ﺑﺪن‪ ،‬ﺗﺴﺒﯿﺢ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﮔﻼﺑﻰ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮔﻼﺑﻰ ﻣﻌﺪه را ﻣﻰ ﭘﺎﻻﯾﺪ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﺑِﻪ‪ ،‬ﻫﻤﮕـﻮن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮردﻧﺶ روى ﻏﺬا ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﭼﺎﺷﺖ ﻧﺎﺧﻮرده‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻫـﻢ ﮐـﻪ‬
‫اﺣﺴﺎس ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از آن )ﺑﺮ روى ﻏﺬا( ﺑﺨﻮرد‪.‬‬

‫‪75‬‬
 ‫ﺑِﻪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد ﺧﻮردن ﺑِﻪ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﺎ داﻧﻪ ﻫـﺎﯾﺶ؛ ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﻗﻠـﺐ‬
‫ﺿﻌﯿﻒ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺪه را ﻣﻰ ﭘﺎﻻﯾﺪ و ﻣﻌﺪه را ﭘﺎك ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑِﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺪه را ﮔﺸﺎﯾﺶ ﻣﻰ دﻫﺪ‪ ،‬دل را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣـﻰ ﺑﺨﺸـﺪ و‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮى را ﻣﺒﻌﻮث ﻧﻔﺮﻣﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ ﺑِﻪ ﻧﯿﺰ ﺧﻮرده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻗﻼ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺎﻗﻼ را ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺘﺶ ﺑﺨﻮرﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻌﺪه را ﭘﺎك ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣ‪‬ﺰا‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺣﺰا ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آب ﺳﺮد‪ ،‬ﺑﺮاى ﻣﻌﺪه ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ﺣ‪‬ﺰا‪ ،‬ﮔﯿﺎﻫﻰ اﺳﺖ ﺷﺒﯿﻪ ﮐﺮﻓﺲ‪ ،‬در ﻓﺎرﺳﻰ آن را دﯾﻨﺎروﯾﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣـﺰه ى‬
‫ﺗﻠﺨﻰ دارد(‪.‬‬

‫ﻣﻮﺟﺒﺎت زﯾﺎن ﻣﻌﺪه‬

‫ﺑﺪﮔﻮارى‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ دردى از ﺑﺪﮔﻮارى )ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺧﻮارى اﺳﺖ(‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺗﺐ‪ ،‬ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮدى ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﺪن در ﻣﻰ آﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻮﺷﯿﺪن آب ﺳﺮد و ﻓﻘﺎع در ﺣﻤﺎم‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬از ﻧﻮﺷﯿﺪن آب ﺳﺮد و ﻓﻘﺎع در ﺣﻤ‪‬ﺎم‪ ،‬ﺣـﺬر ﮐـﻦ؛ ﭼـﺮا ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻌﺪه را ﺗﺒﺎه ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪76‬‬
 ‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى ﺑﺮﺧﻰ دردﻫﺎى ﺷﮑﻢ‬

‫ﮔﻼﺑﻰ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮔﻼﺑﻰ ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ اذن ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰوﺟﻞ( دل را ﺟﻼ ﻣـﻰ‬
‫دﻫﺪ و دردﻫﺎى درون را ﺗﺴﮑﯿﻦ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻧﺞ و ﺳﻤﺎق‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﻤﺮان ‪ :-‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺷﮑﻢ درد داﺷﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد ﺑـﺮاى‬
‫او ﺑﺮﻧﺞ ﺑﭙﺰﻧﺪ و ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺳﻤﺎق ﺑﯿﻔﺰاﯾﻨﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه‪ ،‬آن را ﺧﻮرد و ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻨﻘﯿﻪ ﮐﺮدن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺗﻨﻘﯿﻪ ﮐﺮدن‪ ،‬ﻧﻮﻋﻰ درﻣﺎن اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺷـﮑﻢ را ﺑـﺰرگ‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﺮدان ﺻﺎﻟﺤﻰ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم داده اﻧﺪ‪.‬‬

‫آرد ﺑﺮﻧﺞ‬
‫اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺮوان ‪ :-‬ﻧﺰد اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑـﻮدم‪ .‬اﯾﺸـﺎن‬
‫ﺷﮑﻢ درد )اﺳﻬﺎل( ﺳﺨﺘﻰ داﺷﺖ‪ .‬ﺷﺎﻣﮕﺎﻫﺎن‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮ ﺣـﺎل اﯾﺸـﺎن‬
‫ﻧﮕﺮان ﺑﻮدم‪ ،‬از ﻧﺰد وى رﻓﺘﻢ‪ .‬ﻓﺮدا روز‪ ،‬ﻧﺰد اﯾﺸﺎن ﺑﺎزﮔﺸـﺘﻢ و دﯾـﺪم دردى ﮐـﻪ‬
‫داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻓﺮو ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻓﺪاﯾﺖ ﺷﻮم! ﺷﺎﻣﮕﺎه دﯾﺮوز ﮐﻪ از ﺗﻮ ﺟـﺪا ﺷـﺪم‪،‬‬
‫آن ﭼﻨﺎن ﺑﯿﻤﺎر ﺑﻮدى؟!‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮔﻔﺘﻢ ﻗﺪرى ﺑﺮﻧﺞ آوردﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺸﮏ ﮐﺮدﻧـﺪ و آﺳـﯿﺎب ﮐﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ از آن داروﯾﻰ )ﺳﻔﻮﻓﻰ( ﺳﺎﺧﺘﻢ )و ﺧﻮردم( و ﺷﮑﻤﻢ‪ ،‬ﺑﻨﺪ آﻣﺪ«‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﻧﺠـﯿﺢ ‪ :-‬از ﺷـﮑﻢ درد‪ ،‬ﻧـﺰد اﻣـﺎم ﺻـﺎدق �‬
‫اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﺪرى ﺑﺮﻧﺞ ﺑﮕﯿﺮ‪ ،‬آن را ﺑﺸﻮى و در ﺳـﺎﯾﻪ‪،‬‬
‫ﺧﺸﮏ ﮐﻦ‪ .‬ﺳﭙﺲ آن را آﺳﯿﺎب ﮐﻦ و در ﻫﺮ ﺻﺒﺤﮕﺎه‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ ﮐﻒ دﺳـﺖ‬
‫از آن ﺑﺮدار«‪.‬‬

‫‪77‬‬
‫اﺳﺤﺎق ﺟﺮﯾﺮى ﺑﺪﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ اﻓﺰوده اﺳﺖ‪» :‬آن را در آﺑﻰ ﺑﻪ وزن ﯾـﮏ اوﻗﯿـﻪ‬
‫ﺑﺠﻮﺷﺎن و آن ﮔﺎه ﺑﺨﻮر«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺨﺖ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪم و در اﺑﻦ ﺑﯿﻤـﺎرى ﺑـﻪ ﺷـﮑﻢ درد ﮔﺮﻓﺘـﺎر‬
‫آﻣﺪم و ﺗﻨﻢ ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻗﺪرى ﺑـﺮﻧﺞ در آب ﺟﻮﺷـﺎﻧﺪﻧﺪ و از آن آﺷـﻰ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ و ﻣﻦ‪ ،‬از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰ ﮐﺮدم‪ .‬ﭘﺲ )ﻧﯿﺮوى( ﺗﻨﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺎن ﺑﺮﻧﺞ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻪ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺷﮑﻢ درد دارد‪ ،‬ﻧﺎن ﺑﺮﻧﺞ ﺑﺪﻫﯿﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ‬
‫ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮ از آن ﺑﻪ ﺷﮑﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﻤﺎرى در ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬آن‪ ،‬ﻣﻌـﺪه را ﭘـﺎك‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و درد را ﺑﻪ ﮐﻠﻰ از ﺑﺪن ﺑﯿﺮون ﻣﻰ ﮐﺸﺪ‪.‬‬

‫آرد ﮔﺎو‪‬رس‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ‪ :-‬در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪم و ﺑﻪ اﺳـﻬﺎل‪،‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪم‪ .‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﺮاﯾﻢ ﮔﺎو‪‬رس ﻧﺴـﺨﻪ ﮐـﺮد و ﻣـﺮا ﻓﺮﻣـﻮد ﮐـﻪ آرد‬
‫ﮔﺎورس ﺑﮕﯿﺮم و ﺑﺎ آب زﯾﺮه ﺑﺨﻮرم‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر را ﮐـﺮدم و اﺳـﻬﺎﻟﻢ ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﺷـﺪ و‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺘﻢ‪.‬‬

‫ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺑﻮاﺳﯿﺮ‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻓﺮات ﺑﻦ اَﺣﻨَـﻒ ‪ -‬از اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � درﺑـﺎره ى ﺗـﺮه‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آن را ﺑﺨﻮر؛ ﭼﺮا ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﭼﻬﺎر وﯾﮋﮔﻰ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻮى ﺑﺪ دﻫـﺎن‬
‫را ﺧﻮش ﻣﻰ ﺳﺎزد؛ ﺑﺎدﻫﺎ را )از ﺑﺪن( ﻣﻰ راﻧﺪ؛ ﺑﻮاﺳﯿﺮ را رﯾﺸﻪ ﮐـﻦ ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺑﺮاى ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ )ﺧﻮردن( آن ﻣﺪاوﻣﺖ ورزد‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ ى اﯾﻤﻨﻰ از ﺟﺬام اﺳﺖ«‪.‬‬

‫زردك‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬زردك‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ ى اﯾﻤﻨﻰ از ﻗﻮﻟﻨﺞ و ﺑﻮاﺳﯿﺮ و ﺗﻮان ﻧﺰدﯾﮑـﻰ را‬
‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪78‬‬
 ‫ﺑﺮﻧﺞ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬ﺧﻮب ﺧﻮراﮐﻰ اﺳﺖ! روده ﻫـﺎ را ﻓـﺮاخ ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ و‬
‫ﺑﻮاﺳﯿﺮ را رﯾﺸﻪ ﮐﻦ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻋﺮاق ﻏﺒﻄـﻪ ﻣـﻰ ﺧـﻮرﯾﻢ ﮐـﻪ ﺑـﺮﻧﺞ و‬
‫ﺧﺮﻣﺎ ﺧﺮك ﻣﻰ ﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو‪ ،‬روده ﻫﺎ را ﻓﺮاخ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻮاﺳﯿﺮ را رﯾﺸﻪ ﮐﻦ‬
‫ﻣﻰ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻨﺠﺪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻨﺠﺪ‪ ...‬ﮐﻠﯿﻪ ﻫﺎ را ﮔﺮم ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺪه را ﭘﺎك ﻣـﻰ ﺳـﺎزد و‬
‫ﻣﺎﯾﻪ ى اﯾﻤﻨﻰ از ﺑﻮاﺳﯿﺮ و ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻃﻬﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ آب ﺳﺮد‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻃﻬﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ آب ﺳﺮد‪ ،‬ﺑﻮاﺳﯿﺮ را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﻓﺼﺪ )رﮔﺰﻧﻰ(‬
‫ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺤﺴﻦ وﺷّﺎء ‪ :-‬ﻧﺰد اﻣﺎم ﺻﺎدق � از درد ﮐﺒـﺪ‬
‫اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮدم‪ .‬اﻣﺎم � رﮔﺰﻧﻰ را ﺧﻮاﺳﺖ و او ﭘﺎى ﻣﺮا رگ زد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاى درد ﭘﻬﻠﻮ‪ ،‬آبِ زﯾﺮه ﮐﻮﻫﻰ ﺑﻨﻮﺷﯿﺪ«‪.‬‬

‫ﺳﯿﺎه داﻧﻪ‬
‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�( ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ﺑﻦ ﺟ‪‬ﻬﻢ ‪ :-‬ذرﯾـﺢ ﻣﺤـﺎرﺑﻰ‪ ،‬ﻧـﺰد‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � اﻇﻬﺎر ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﮑﻢ وى ﻏُﺮﻏُﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎم ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬آﯾﺎ درد ﻫﻢ‬
‫دارى؟ « ﮔﻔﺖ‪ :‬آرى‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا ﺑﺮاى درﻣﺎن آن از ﺳﯿﺎه داﻧﻪ و ﻋﺴﻞ‪ ،‬ﺑﻬﺮه ﻧﻤﻰ ﺟﻮﯾﻰ؟ «‬

‫ﺳﺮﮐﻪ ى ﺷﺮاب‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﮐﻪ ى ﺷﺮاب‪ ،‬ﺟﻨﺒﻨﺪﮔﺎن ﺷﮑﻢ را ﻣﻰ ﮐُﺸﺪ‪.‬‬

‫‪79‬‬
 ‫ﺧﺮﻣﺎ ﺧﻮردن ﭘﯿﺶ از ﺧﻮاب‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاب‪ ،‬ﻫﻔﺖ ﺧﺮﻣﺎى ﻋﺠﻮه ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ‬
‫ﮐﺮم ﻫﺎى ﺷﮑﻢ او را ﻣﻰ ﮐﺸﺪ‪.‬‬

‫آب درﻣﺎﻧﻰ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم روزه ﮔﺸﻮدن‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻠﻮا اﻓﻄﺎر ﻣﻰ ﮐـﺮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺣﻠﻮا ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﮑﺮﯾﻨﻪ اى دﯾﮕﺮ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ داﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬و اﮔﺮ آن ﻧﯿﺰ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑـﺎ آب‬
‫ﺧﺎﻟﻰ‪ .‬ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آب ﻣﻌﺪه و ﮐﺒﺪ را ﺗﻤﯿﺰ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دﻫﺎن را ﺧﻮﺷـﺒﻮ ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ‪،‬‬
‫دﻧﺪان ﻫﺎ را ﻣﺤﮑﻢ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬ﭼﺸﻢ را ﻗﻮت ﻣﻰ دﻫﺪ و دﯾﺪه را ﺟﻼ ﻣـﻰ ﺑﺨﺸـﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻨﺎﻫﺎن را از اﻧﺴﺎن ﻣﻰ ﺷﻮﯾﺪ‪ ،‬رگ ﻫﺎى ﺑﺮآﺷﻔﺘﻪ و ﺗﻠﺨﻪ ى ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺷﺪه را ﻓﺮو‬
‫ﻣﻰ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻐﻢ را از ﺑﯿﻦ ﻣﻰ ﺑﺮد‪ ،‬ﺣﺮارت را از ﻣﻌﺪه ﺑﺮ ﻣﻰ دارد‪ ،‬و ﺳﺮدرد را ﻧﯿﺰ‬
‫از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد«‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺑﻰ اﺷﺘﻬﺎﯾﻰ‬

‫ﭘﻨﯿﺮ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭼﻪ ﻧﯿﮑﻮ ﻟﻘﻤﻪ اى اﺳﺖ ﭘﻨﯿﺮ! دﻫﺎن را ﺗَـﺮ و ﺗـﺎزه ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻮى دﻫﺎن را ﺧﻮش ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬ﻏﺬاى ﭘﯿﺸﯿﻦ را ﻫﻀﻢ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺮاى ﻏﺬاى ﺑﻌـﺪ‬
‫اﺷﺘﻬﺎ را ﺑﺎز ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻮك‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺣﻮك‪ ،‬ﺳﺒﺰى ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ در آن ﻫﺸﺖ وﯾﮋﮔـﻰ‬
‫اﺳﺖ‪ :‬ﻫﻀﻢ ﮐﻨﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﮕﻰ ﻋﺮوق و ﻣﺠﺎرى را ﻣﻰ ﮔﺸﺎﯾﺪ‪ ،‬آروغ را ﺧﻮﺷﺒﻮ‬
‫ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬دﻫﺎن را ﺑﻮى ﺧﻮش ﻣﻰ ﺑﺨﺸـﺪ‪ ،‬اﺷـﺘﻬﺎ آور اﺳـﺖ و درد را از )ﺑـﺪن(‬
‫ﺑﯿﺮون‪ ،‬ﻣﻰ ﮐﺸﺪ‪.‬‬

‫‪80‬‬
 ‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎى ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﺧﻮن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮن و ﺟﻮش آﻣﺪﻧﺶ‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ دارد‪ :‬ﺟﻮﺷﻰ ﮐـﻪ از اﻧـﺪام‬
‫ﺑﺮ آﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺎرش و ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻨﺒﻨﺪﮔﺎن‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﺧﻮن‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺧﻮن ﮐﺴﻰ از ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاراﻧﺶ ﺟﻮش ﻣـﻰ آﻣـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ وى ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪ - :‬ﻗﺪرى ﺳﻮﯾﻖ ﻋﺪس ﺑﺨﻮر؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺟﻮﺷـﺶ ﺧـﻮن را آرام‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺣﺮارت ﺑﺪن را ﻓﺮو ﻣﻰ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد ﮐﺎﻫﻮ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﻮن را ﺗﺼﻔﯿﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮردن اﻧﺎر ﭘﺲ از ﺣﺠﺎﻣﺖ‬

‫ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از زﯾﺪ ﺷﺤ‪‬ﺎم ‪ :-‬ﻧـﺰد اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � ﺑـﻮدم ﮐـﻪ‬
‫ﺣﺠﺎﻣﺘﮕﺮى را ﻃﻠﺒﯿﺪ ﭘﺲ ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺑﺰارﻫـﺎى ﺣﺠﺎﻣـﺖ ﺧـﻮد را ﺑﺸـﻮى و‬
‫ﺑﯿﺎوﯾﺰ‪« .‬‬
‫آن ﮔﺎه اﻧﺎرى ﻃﻠﺒﯿﺪ و ﺧﻮرد‪ .‬ﭼﻮن ﺣﺠﺎﻣﺖ را ﺑـﻪ ﭘﺎﯾـﺎن ﺑـﺮد‪ ،‬اﻧـﺎر دﯾﮕـﺮى‬
‫ﻃﻠﺒﯿﺪ و ﺧﻮرد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﺻﻔﺮا را ﻓﺮو ﻣﻰ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪« .‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﺧﻮن ﺗﺎزه ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬ﺑﺎﻗﻼ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن ﺑﺎﻗﻼ‪ ،‬اﺳﺘﺨﻮان ﻫﺎى ﺳﺎق را ﺗﺮاﮐﻢ دروﻧﻰ ﻣﻰ دﻫـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻮان ﻣﻐﺰ را اﻓﺰون ﻣﻰ ﺳﺎزد و ﺧﻮن ﺗﺎزه ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن درد ﻃﺤﺎل‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬درﺑﺎره اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ �‪ :‬ﻣﺮدى از دوﺳﺘﺎن وى‪ ،‬ﻧـﺰد او از درد‬
‫ﻃﺤﺎل اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﺗﺮ ﻫﺮ درﻣﺎﻧﻰ را ﺑﺮاى اﯾـﻦ درد ﺑـﻪ‬

‫‪81‬‬
‫ﮐﺎر ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﺮ روز ﺑﺮ درد وى اﻓﺰوده ﻣﻰ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺟـﺎﯾﻰ ﮐـﻪ در آﺳـﺘﺎﻧﻪ ى‬
‫ﻣﺮگ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫)اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ � ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺎ ﺳﮑﻪ اى ﻧﻘـﺮه‪ ،‬ﻗـﺪرى ﺗَـﺮه ﺑﺨـﺮ و آن را در‬
‫روﻏﻦ ﻋﺮﺑﻰ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺠﻮﺷﺎن و ﻫﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ دردى دارد ﺳـﻪ روز از اﯾـﻦ‬
‫ﺑﺨﻮران؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻬﺒﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪« .‬‬

‫ﻣﺎﻟﯿﺪن روﻏﻦ ﺑﻪ ﺑﺪن‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬ﺧﻮاص ﭼﺮب ﮐﺮدن ﭘﻮﺳﺖ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬روﻏﻦ ﺑﺪى را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬

‫ب ‪ -‬ﭼﺮب ﮐﺮدن ﺑﺎ روﻏﻦ ﺑﻨﻔﺸﻪ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻨﻔﺸﻪ‪ ،‬ﻣﻬﺘﺮ ﻫﻤﻪ ى روﻏﻨﻬﺎى ﺷﻤﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺑﻨﻔﺸﻪ در ﻣﯿﺎن روﻏﻦ ﻫﺎ‪ ،‬ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﺎ در ﻣﯿﺎن ﻣـﺮدم‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮﺗﺮى ﺑﻨﻔﺸﻪ ﺑﺮ دﯾﮕﺮ روﻏﻦ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺳـﺎن ﺑﺮﺗـﺮى اﺳـﻼم ﺑـﺮ‬
‫دﯾﮕﺮ ادﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﻔﺸﻪ‪ ،‬ﺧﻮب روﻏﻨﻰ اﺳﺖ! درد را از ﺳﺮ و ﭼﺸﻤﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬

‫ج ‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از روﻏﻦ ﺑﺎن‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮب روﻏﻨﻰ اﺳﺖ روﻏﻦ ﺑﺎن!‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺎن روﻏﻦ ﻣﺮداﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﺧﻮب روﻏﻨﻰ اﺳﺖ ﺑﺎن! اﻣﺎ ﻣـﻦ‬
‫از ﺧَﻠﻮق ﺧﻮﺷﻢ ﻣﻰ آﯾﺪ‪.‬‬

‫د ‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﯿﺮى‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬از روﻏﻦ ﺑﻨﻔﺸﻪ ﻧﺎم ﺑـﺮد و آن را ﺳـﺘﻮد و ﺳـﭙﺲ ﻓﺮﻣـﻮد ‪:-‬‬
‫ﺧﯿﺮى‪ ،‬ﻧﺮم و ﻟﻄﯿﻒ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪82‬‬
 ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻤﻰ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺷﺴﺘﻦ ﺳﺮ ﺑﺎ ﺧﻄﻤﻰ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ ى ﺷﺎداﺑﻰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺷﺎداﺑﻰ در ده ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪ ... :‬و ﺷﺴﺘﻦ ﺳﺮ ﺑﺎ ﺧﻄﻤﻰ در ﺣﻤﺎم‬
‫و ﻏﯿﺮ آن‪.‬‬

‫ﺧﻀﺎب ﮐﺮدن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺣﻨﺎ ﮐﺮدن در ﭘﻰ ﻧﻮره ﮐﺸـﯿﺪن‪ ،‬ﻣﺎﯾـﻪ ى اﯾﻤﻨـﻰ از ﺟـﺬام و‬
‫ﭘﯿﺴﻰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫آﻏﺎز ﮐﺮدن ﻏﺬا ﺑﺎ ﻧﻤﮏ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد آن دو ﺳﻔﯿﺪ‪ :‬ﻧﺎن و ﻧﻤﮏ‪ ...‬ﮐﻪ اﯾﻤﻨـﻰ از ﺟـﺬام و‬
‫ﭘﯿﺴﻰ و دﯾﻮاﻧﮕﻰ‪ ،‬در ﻧﻤﮏ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺳﻮﯾﻖ ﺑﺎ روﻏﻦ زﯾﺘﻮن‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻧﻮﺷﯿﺪن )ﺳﻮﯾﻘﻰ( ﮐﻪ ﺑﺎ روﻏـﻦ زﯾﺘـﻮن ﻓـﺮاﻫﻢ آﻣـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻮﺷﺖ را ﻣﻰ روﯾﺎﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺨﻮان را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ را ﻧﺎزك ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺑﺮ ﺗﻮان ﺟﻨﺴﻰ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻨﺠﺪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻨﺠﺪ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺘﺶ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﻰ روﯾﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻪ اش اﺳـﺘﺨﻮان را‬
‫رﺷﺪ ﻣﻰ دﻫﺪ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺘﺶ ﭘﻮﺳﺖ را ﻣﻰ ﭘﺮورد‪ ...‬رگ ﺟﺬام را ﺑﻪ ﮐﻠﻰ از ﻣﯿـﺎن ﻣـﻰ‬
‫ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﮔﯿﺎه اﻧﯿﺴﻮن و ﮔﺮدو‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ ﭼﺸﻢ را ﺟﻼ ﻣـﻰ دﻫـﺪ‪ ،‬ﺳـﻮدﻣﻨﺪ اﺳـﺖ و ﻫـﯿﭻ‬
‫زﯾﺎﻧﻰ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪83‬‬
‫درﺑﺎره آﻧﻬﺎ از اﻣﺎم ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آوﯾﺸﻦ و ﻧﻤﮏ‪ ،‬وﻗﺘـﻰ ﺑـﺎﻫﻢ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫اﻧﯿﺴﻮن و ﮔﺮدو‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪« .‬‬
‫ﺑﻪ آن ﺣﻀﺮت ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ وﻗﺘﻰ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺎر ﻣـﻰ آﯾﻨـﺪ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﺎﻧﺨﻮاه و ﮔﺮدو‪ ،‬ﺑﻮاﺳﯿﺮ را ﻣﻰ ﺳﻮزاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺎد را دور ﻣـﻰ ﮐﻨﻨـﺪ و رﻧـﮓ‬
‫ﭘﻮﺳﺖ را زﯾﺒﺎ ﻣﻰ ﺳﺎزﻧﺪ‪« ...‬‬

‫ﭘﯿﺎز‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎز‪ ،‬دﻫﺎن را ﺧﻮﺷﺒﻮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺸﺖ را ﻗـﻮى ﻣـﻰ ﺳـﺎزد و‬
‫ﭘﻮﺳﺖ را ﻧﺮﻣﻰ ﻣﻰ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﮔﯿﺎه ﺳﻨﺎ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺮدم ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮔﯿﺎه ﺳﻨﺎ ﭼﻪ ﺧﻮاﺻﻰ دارد‪ ،‬ارزش ﻫﺮ‬
‫ﻣﺜﻘﺎل آن را ﺑﻪ اﻧﺪازه دو ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﺎن! ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﯿـﺎه‪ ،‬ﻣﺎﯾـﻪ‬
‫اﯾﻤﻨﻰ ﯾﺎﻓﺘﻦ از ﺑ‪‬ﻬ‪‬ﮏ‪ ،‬ﭘﯿﺴﻰ‪ ،‬ﺟﺬام‪ ،‬دﯾﻮاﻧﮕﻰ‪ ،‬ﻓﻠـﺞ و ﻟﻘـﻮه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾـﺪ آن را ﺑـﺎ‬
‫ﮐﺸﻤﺶ ﺳﺮخ و ﺑﺪون ﻫﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻘـﺪارى ﺑﺮاﺑـﺮ از ﻫﻠﯿﻠـﻪ ى ﮐـﺎﺑﻠﻰ‪ ،‬زرد و‬
‫ﺳﯿﺎه و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎﺷﺘﺎ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺳﻪ درﻫﻢ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﮐﺮد و ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﺑﺴـﺘﺮ‬
‫ﺧﻮاب ﻣﻰ روى ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ اﻧﺪازه ﻣﺼﺮف ﮐﻦ‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻬﺘﺮ ﻫﻤﻪ ى داروﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق‪:‬‬
‫از اﻣﺎم ﺻﺎدق � رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﺮدى در ﺣﻀﻮر اﯾﺸﺎن از ﺧﺎرش )ﮐﻬﯿـﺮ(‪،‬‬
‫اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎم � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﻪ ﺑﺎر در ﻫﺮ دو ﭘﺎ‪ ،‬در ﻓﺎﺻـﻠﻪ ى ﻣﯿـﺎن‬
‫ﭘِﻰ ﭘﺎ و اﺳﺘﺨﻮان ﻗﻮزك‪ ،‬ﺣﺠﺎﻣﺖ ﮐﻦ«‪.‬‬
‫آن ﻣﺮد‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم داد و ﺧﺎرش ﺑﺪن وى از ﻣﯿﺎن رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺮدى دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪84‬‬
‫اﻣﺎم � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در ﭘﻰِ ﭘﺎ )ﯾﮑﻰ از ﭘﺎﻫﺎ ﯾﺎ ﻫﺮ دو ﭘﺎ( ﺳﻪ ﺑﺎر ﺣﺠﺎﻣﺖ ﮐﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﺑﻰ«‪.‬‬

‫ﺗﺎءﺛﯿﺮ ﺑﺮﺧﻰ از ذﮐﺮﻫﺎ در ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﭘﻮﺳﺖ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﭘﯿﺶ از ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ و ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﮐﺴـﻰ ﺳـﺨﻦ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻫﻔﺖ ﺑﺎر ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﻻ ﺣﻮل و ﻻ ﻗﻮة اﻻ ﺑـﺎﷲ اﻟﻌﻠـﻰ‬
‫اﻟﻌﻈﯿﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻔﺘﺎد ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻼ را از او دور ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﮐﺲ اﯾﻦ )ذﮐﺮ( را ﭘـﺲ از‬
‫ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﮐﺴﻰ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮ زﺑﺎن آورد‪ ،‬ﻫﻔﺘﺎد ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻼ را‬
‫ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﺟﺬام و ﭘﯿﺴﻰ اﺳﺖ‪ ،‬از او دور ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﭘﻮﺳﺘﻰ‬

‫ﺑﻪ ﺟﻮش آﻣﺪن ﺧﻮن‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮن و ﺟﻮش آﻣﺪﻧﺶ ﺳﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ دارد‪ :‬ﺟﻮﺷﻰ ﮐﻪ از اﻧﺪام ﺑﺮ‬
‫آﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺎرش )ﮐﻬﯿﺮ( و ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻨﺒﻨﺪﮔﺎن )ﻣﻮرﻣﻮر ﺷﺪن ﺑﺪن(‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﺟﺬام‬

‫ﺧﻮردن ﺗﺮه ﺗﯿﺰك ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺐ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﺗﺮه ﺗﯿﺰك ﺑﺨﻮرد‪ ،‬رگ ﺟﺬام ﺑﻪ ﺑﯿﻨﻰ او‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ ﭼﻮن ﺷﺐ ﺑﺨﻮاﺑﺪ‪ ،‬ﺧﻮن دﻣﺎغ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺧﻮردن ﺷﻠﻐﻢ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ در او رﯾﺸـﻪ اى از ﺟـﺬام ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫رﯾﺸﻪ را ﺑﺎ )ﺧﻮردن( ﺷﻠﻐﻢ ﺑﺴﻮزاﻧﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮردن ﭼﻐﻨﺪر‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن ﭼﻐﻨﺪر در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺬام اﯾﻤﻨﻰ ﻣﻰ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪85‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺬام را از ﻣﯿﺎن ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺪان ﺳـﺒﺐ ﮐـﻪ‬
‫ﭼﻐﻨﺪر ﻣﻰ ﺧﻮردﻧﺪ و رگ ﻫﺎ را ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮردن ﺣ‪‬ﻮك‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺣﻮك )ﺑﺎدروج( ﺳﺒﺰى ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮان اﺳـﺖ‪ ...‬و اﻣـﺎن اﻧﺴـﺎن از‬
‫ﺟﺬام اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن در درون اﻧﺴﺎن ﺟﺎى ﻣﻰ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ى ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ را ﻓﺮو ﻣـﻰ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮردن ﻫﺰار اﺳﭙﻨﺪ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﭘﺎﺳﺦ ﭘﺮﺳﺸﻰ درﺑﺎره ﻫﺰار اﺳﭙﻨﺪ و ﮐُﻨـﺪر ‪ :-‬اﻣـﺎ ﻫـﺰار‬
‫اﺳﭙﻨﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ رﯾﺸﻪ اى از آن در زﻣﯿﻦ ﻓﺮو ﻧﻤـﻰ رود و ﻫـﯿﭻ ﺷـﺎﺧﻪ اى از آن ﺑـﻪ‬
‫آﺳﻤﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ‪ -‬ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷـﺘﻪ اى را ﺑـﺮ آن ﮔﻤـﺎرد ﺗـﺎ آن‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﮐﻪ ﺧﺸﮏ ﺷﻮد ﺑﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻰ دﯾﮕﺮ در آﯾﺪ‪ .‬ﺷﯿﻄﺎن ﻧﯿﺰ از ﺧﺎﻧﻪ اى ﮐﻪ در‬
‫آن ﻫﺰار اﺳﭙﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻔﺘﺎد ﺧﺎﻧﻪ دور ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬و آن‪ ،‬ﺷﻔﺎى ﻫﻔﺘﺎد ﺑﯿﻤﺎرى اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﺟﺬام اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺒﺎدا ﮐﻪ آن را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎءﺛﯿﺮ زﮐﺎم در ﭘﯿﺸﮕﯿﺮى از ﺟﺬام‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬زﮐﺎم را درﻣﺎن ﻧﻤﻰ ﮐـﺮد و ﻣـﻰ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫـﯿﭻ‬
‫ﮐﺲ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ رﮔﻰ از ﺟﺬام در او ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ اﻣﺎ ﭼﻮن زﮐﺎم ﺑﻪ او رﺳﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ رگ را‬
‫ﻣﻰ زداﯾﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺒﯿﻞ و ﻧﺎﺧﻦ ﻫﺎ از ﺟﻤﻌﻪ ﺗﺎ ﺟﻤﻌـﻪ‪ ،‬ﻣﺎﯾـﻪ اﯾﻤﻨـﻰ از‬
‫ﺟﺬام اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪86‬‬
 ‫ﻋﻮاﻣﻞ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﭘﯿﺴﻰ‬

‫ﻣﺎﻟﯿﺪن ﺳﻔﺎل ﺑﺮ ﺑﺪن در ﺣﻤﺎم‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﺣﻤﺎم‪ ،‬ﺗﮑﯿﻪ ﻧﺰن؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭼﺮﺑﻰ ﮐﻠﯿﻪ ﻫﺎ را ذوب ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﻤﺎم‪ ،‬ﺷﺎﻧﻪ ﻣﺰن؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻮ را ﺑﺎرﯾﮏ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﻔﺎل )ﺳـﻨﮓ ﭘـﺎ( را ﺑـﻪ ﺗـﻦ‬
‫ﻣﻤﺎل؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﯿﺴﻰ ﻣﻰ آورد‪ .‬ﻟُﻨﮓ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﮑﺶ؛ ﭼـﺮا ﮐـﻪ آب روى را‬
‫ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﭘﯿﺸﮕﯿﺮى از ﭘﯿﺴﻰ‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻤﻰ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺷﺴﺘﻦ ﺳﺮ ﺑﺎ ﺧَﻄﻤﻰ در ﻫﺮ ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ ى اﯾﻤﻨﻰ از ﭘﯿﺴﻰ و‬
‫دﯾﻮاﻧﮕﻰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب ‪ -‬ﺧﻮردن ﺑﺎدﻣﺠﺎن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد ﺑﺎدﻧﺠﺎن )‪/‬ﺑﺎدﻧﺠﺎن( ﺑﻮراﻧﻰ؛ زﯾﺮا ﺷﻔﺎﯾﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫از ﭘﯿﺴﻰ اﯾﻤﻨﻰ ﻣﻰ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎدﻧﺠﺎﻧﻰ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ﺳﺮخ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﭘﯿﺴﻰ‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﮔﺎو ﺑﺎ ﭼﻐﻨﺪر‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬آب ﮔﻮﺷﺖ ﭼﻐﻨﺪر ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ ﮔﺎو ﺳـﻔﯿﺪى را از ﻣﯿـﺎن ﻣـﻰ‬
‫ﺑﺮد‪.‬‬

‫ب ‪ -‬آب ﮔﻮﺷﺖ ﮔﺎو‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬آب ﮔﻮﺷﺖ ﮔﺎو‪ ،‬ﭘﯿﺴﻰ را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪87‬‬
 ‫ج ‪ -‬ﺳﻮﯾﻖ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻮﯾﻖ ﺧﺸﮏ )ﻗﺎووت ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ(‪ ،‬ﺳـﻔﯿﺪى و ﭘﯿﺴـﻰ را از‬
‫ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺗﺮك ﭘﻮﺳﺖ‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اُذَﯾﻨَﻪ ‪ :-‬ﻣﺮدى از ﺗَﺮَك ﭘﻮﺳﺖ دﺳﺖ و ﭘﺎى ﺧـﻮد‬
‫ﻧﺰد اﻣﺎم ﺻﺎدق � اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎم ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﻨﺒﻪ اى ﺑﺮدار و ﯾﮏ‬
‫ﮔﯿﺎه‪ ‬ﺑﺎن در ﻣﯿﺎن آن ﻗﺮار ده و آن را در ﻧﺎف ﺧﻮد ﮐﻦ«‪.‬‬
‫اﺳﺤﺎق ﺑﻦ ﻋﻤﺎر ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺪاﯾﺖ ﺷﻮم! ﮔﯿﺎه‪ ‬ﺑﺎن را در ﻣﯿﺎن ﭘﻨﺒﻪ اى ﺑﭙﯿﭽـﺪ و آن‬
‫را در ﻧﺎف ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﺪ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﺎ ﺗﻮ اى اﺳﺤﺎق! ﺑﺎن را در ﻧﺎف ﺧـﻮد ﺑﺮﯾـﺰ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﺰرگ اﺳـﺖ )و‬
‫ﮔﻨﺠﺎﯾﺶ دارد(«‪.‬‬
‫اﺑﻦ اذﯾﻨﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭘﺲ از آن ﻣﺎﺟﺮا‪ ،‬آن ﻣﺮد را دﯾﺪم و ﺑﻪ ﻣـﻦ ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ آن‬
‫ﮐﺎر را ﯾﮏ ﺑﺎر اﻧﺠﺎم داده و ﻧﺎراﺣﺘﻰ او از ﻣﯿﺎن رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﮐﮏ و ﻣﮏ ﺻﻮرت‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺮ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻟﻘﻤﻪ ى ﻏﺬاى ﺧﻮد ﻧﻤﮏ ﺑﭙﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐَـﮏ و‬
‫ﻣﮏ ﺻﻮرت او از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ رود‪.‬‬

‫ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺳﺒﻮﺳﻪ )ﺷﻮره ﺳﺮ(‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺷﺴﺘﻦ ﺳﺮ ﺑﺎ ﺧﻄﻤﻰ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ ى اﯾﻤﻨﻰ از ﺳﺮدرد‪ ،‬ﺑﺮﮐﻨﺎر ﻣﺎﻧﺪن‬
‫از ﻓﻘﺮ‪ ،‬و ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﻰ ﺳﺮ از ﺳﺒﻮﺳﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺑﺪﺑﻮﯾﻰ ﻋﺮق‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺣﻨﺎ‪ ،‬ﺑﻮى ﺑﺪ ﻋﺮق را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺮاوت ﺻﻮرت ﻣﻰ‬
‫اﻓﺰاﯾﺪ‪ ،‬دﻫﺎن را ﺧﻮش ﺑﻮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﻓﺮزﻧﺪ را ﻧﯿﮑﻮ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪88‬‬
 ‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﻣﻮ‬
‫ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻨﺎن‪ ،‬از ﻣﻔﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ‪ ،‬در ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ اﻣـﺎم‬
‫ﺻﺎدق � )در ﺑﯿﺎن ﻧﻌﻤﺘﻬﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ(‪ - :‬اﻣـﺎم‬
‫ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در اﯾﻦ ﺑﻨﮕﺮ و ﺗﺎﻣﻞ ﮐﻦ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺣﺴﻦ ﺗﺪﺑﯿﺮى در آﻓـﺮﯾﻨﺶ‬
‫ﻣﻮﻫﺎ و ﻧﺎﺧﻦ ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬از آن رو ﮐﻪ آﻧﻬﺎ از ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﻰ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ و زﯾـﺎد‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اى ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﻫﺴﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ از آﻧﻬـﺎ ﮐﺎﺳـﺘﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻓﺎﻗـﺪ ﺣـﺲ‬
‫آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻧﺴﺎن از ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ اﺣﺴﺎس درد ﻧﮑﻨﺪ؛ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ اﮔﺮ‬
‫ﻣﻮ و ﻧﺎﺧﻦ از ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺲ داﺷﺘﻨﺪ اﻧﺴﺎن در ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن و ﭼﯿﺪن آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﯿﺎن دو ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را واﮔـﺬارد ﺗـﺎ ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﻮد و ﺑـﺮ او‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﮐﻨﻨﺪ و ﯾﺎ آن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ درد و رﻧﺠﻰ ﮐﻪ او را ﻣﻰ آزارد آﻧﻬـﺎ را ﮐﻮﺗـﺎه‬
‫ﮐﻨﺪ‪« .‬‬
‫ﻣﻔﻀﻞ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﺮا اﺻﻮﻻ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اى آﻓﺮﯾﺪه ﻧﺸﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ زﯾﺎد و‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺸﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻧﮕﺮدد؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ را در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﺮ ﺑﻨﺪه ﻧﻌﻤﺘﻬﺎﯾﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﻰ ﺷﻨﺎﺳـﺪ‬
‫ﺗﺎ او را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺳﭙﺎس ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﺑﺪان ﮐﻪ دردﻫﺎ و ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎى ﺑﺪن ﻫﻤﺮاه ﺑـﺎ درآﻣـﺪن‬
‫ﻣﻮﻫﺎ از ﺑﺴﺘﺮ ﺧﻮد و درآﻣﺪن ﻧﺎﺧﻦ ﻫﺎ از اﻧﮕﺸﺘﺎن‪ ،‬از ﺑﺪن ﺑﯿـﺮون ﻣـﻰ روﻧـﺪ‪ .‬از‬
‫ﻫﻤﯿﻦ رو اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻧﻮره ﮐﺸﯿﺪن‪ ،‬ﺳﺮﺗﺮاﺷﯿﺪن و ﮐﻮﺗﺎه ﮐـﺮدن ﻧـﺎﺧﻦ در ﻫـﺮ ﻫﻔﺘـﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻣﻮﻫﺎ رﺷﺪ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺗﺮى ﯾﺎﺑﻨﺪ و ﺑﺎ درآﻣﺪن آﻧﻬﺎ دردﻫﺎ و ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ‬
‫از ﺗﻦ ﺑﯿﺮون ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮدان ﻣﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ و در آﻣﺪﻧﺸـﺎن‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻰ ﯾﺎﺑﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ ﻫﺎى دردﻫﺎ و ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ در ﺑﺪن ﺣﺒﺲ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫و دردﻫﺎ و ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎﯾﻰ را ﭘﺪﯾﺪ آورﻧﺪ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﻮﻫﺎ از ﺟﺎﻫـﺎﯾﻰ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن زﯾﺎن ﻣﻰ رﺳﺎﻧﻨﺪ و ﺗﺒﺎﻫﻰ و ﺿﺮر ﺑﺮاى او ﭘﯿﺶ ﻣﻰ آورد‪ ،‬ﺑﺎز داﺷﺘﻪ ﺷـﺪه‬

‫‪89‬‬
‫اﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻮ در ﭼﺸﻢ ﻣﻰ روﯾﯿﺪ‪ ،‬آﯾﺎ دﯾﺪه را ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﻧﻤﻰ ﮐﺮد؟! اﮔـﺮ در دﻫـﺎن ﻣـﻰ‬
‫روﯾﯿﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﺧﻮردﻧﻰ ﻫﺎ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﻰ ﻫﺎ را ﺑﺮ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻧﺎﮔﻮار ﻧﻤﻰ ﺳـﺎﺧﺖ؟! اﮔـﺮ در‬
‫ﮐﻒ دﺳﺖ ﻣﻰ روﯾﯿﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﻟﻤﺲ ﺻﺤﯿﺢ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺴﺎن و ﻣﺎﻧﻊ از ﺑﺮﺧـﻰ دﯾﮕـﺮ‬
‫ﮐﺎرﻫﺎ ﻧﻤﻰ ﺷﺪ؟! و اﮔﺮ در ﺷﺮﻣﮕﺎه زن ﯾﺎ ﺑﺮ آﻟﺖ ﻣﺮد ﻣﻰ روﯾﯿﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﻟﺬت آﻣﯿﺰش‬
‫را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﺒﺎه ﻧﻤﻰ ﮐﺮد؟! ﭘﺲ ﺑﻨﮕﺮ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ى ﻣﺼﻠﺤﺘﻰ ﮐﻪ ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﻮ‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ ﺟﺎﻫﺎ ﻧﺮوﯾﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﯾﮕﺮ آن ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه‪ ،‬وﯾﮋه اﻧﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ آن را در ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬درﻧـﺪﮔﺎن‬
‫و دﯾﮕﺮ ﺟﺎﻧﻮران ﭘﺴﺘﺎﻧﺪار ﻧﯿﺰ ﻣﻰ ﯾﺎﺑﻰ‪ .‬ﻣﻰ ﺑﯿﻨﻰ ﮐﻪ ﺗﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻮ ﺷﮑﻮﻫﻰ ﯾﺎﻓﺘـﻪ‬
‫و ﺟﺎﻫﺎى ﯾﺎد ﺷﺪه‪ ،‬ﻋﯿﻨﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻋﻠﺖ‪ ،‬ﺗﻬﻰ از ﻣﻮﺳﺖ‪ .‬در آﻓﺮﯾﻨﺶ‪ ،‬ﺗﺎﻣﻞ ﮐﻦ ﮐـﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﻧﻘﻄﻪ ﻫﺎى ﺧﻄﺎ و زﯾﺎن دورى ﻣﻰ ﮔﺰﯾﻨﺪ و درﺳﺘﻰ و ﺳﻮدﻣﻨﺪى را ﻣـﻰ‬
‫آورد‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﻧﯿﻪ )ﻣﺎﻧﻮﯾﺎن( و ﻃﻮاﯾﻒ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪﺷﺎن‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮐـﻪ ﮐﻮﺷـﯿﺪه اﻧـﺪ ﻋﯿﺒـﻰ در ﮐـﺎر‬
‫آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻮﻫﺎى ﻋﺎﻧﻪ و زﯾﺮ ﺑﻐﻞ‪ ،‬ﺧُﺮده ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ و ﻧﺪاﻧﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫روﯾﺶ اﯾﻦ ﻣﻮﻫﺎ از رﻃﻮﺑﺘﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﻰ رﯾﺰد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬آن ﺳـﺎن‬
‫ﮐﻪ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ آﺑﮕﯿﺮ ﻋﻠﻒ ﻣﻰ روﯾﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻰ ﺑﯿﻨﻰ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻮاﺿـﻊ‪ ،‬از دﯾﮕـﺮ‬
‫ﺟﺎﻫﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺗﺮ و ﺑﺮاى ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ زﯾﺎده‪ ،‬آﻣﺎده ﺗﺮ اﺳﺖ؟‬
‫دﯾﮕﺮ آن ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮى )ﻣﻮى ﻋﺎﻧﻪ و زﯾﺮﺑﻐﻞ( از ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ و ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ اﯾـﻦ ﺑـﺪن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪان واﺳﻄﻪ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﺼﻠﺤﺘﻰ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا اﻫﺘﻤـﺎم اﻧﺴـﺎن ﺑـﻪ ﺗﻤﯿـﺰ‬
‫ﮐﺮدن ﺑﺪن و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻮﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﻣﻰ روﯾـﺪ‪ ،‬از ﭼﯿﺰﻫـﺎﯾﻰ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻏـﺮور‬
‫اﻧﺴﺎن را ﻣﻰ ﺷﮑﻨﺪ‪ ،‬او را از ﺳﺘﻢ ﺑﺎز ﻣﻰ دارد‪ ،‬و وى را از ﺑﺨﺸﻰ از ﺳﺮﻣﺴـﺘﻰ و‬
‫ﺑﻄﺎﻟﺘﻰ ﮐﻪ از ﺑﯿﮑﺎرى ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻰ آﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻰ رﻫﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪90‬‬
 ‫ﺣﻔﻆ ﮔﺮﻣﺎى ﺑﺪن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻋﻠﺖ روﺋﯿﺪن ﻣﻮ ﺑﺮ روى ﺳﺮ‪ :-‬ﻣﻮ ﺑـﺮ ﺑـﺎﻻى ﺳـﺮ‬
‫ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﻦ ﺧﻮد‪ ،‬روﻏﻦ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻐﺰ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﺳـﺮ ﺧـﻮد )ﺳـﺮ‬
‫ﻣﻮﻫﺎ( ﺑﺨﺎر را از ﻣﻐﺰ ﺧﺎرج ﮐﻨﺪ و ﮔﺮﻣﺎ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻰ را ﮐﻪ ﺑﺪان ﻣﻰ رﺳﺪ‪ ،‬دﻓﻊ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﯿﺸﮕﯿﺮى از ﺟﺬام‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪» :‬ﮔﺸﺎدى ﮔﺮﯾﺒﺎن و روﺋﯿﺪن ﻣـﻮ در ﺑﯿﻨـﻰ ﻣﺎﯾـﻪ ى اﯾﻤﻨـﻰ از‬
‫ﺟﺬام اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻧﺸﻨﯿﺪه اى ﺳﺨﻦ ﺷﺎﻋﺮ را ﮐﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪) ) :‬ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﻣﺮا ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﮔﺸﺎده ﮔﺮﯾﺒﺎن و ﮔﺸﺎده آﺳﺘﯿﻦ ﻣﻰ ﺑﯿﻨﻰ؟ «‬

‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻣﻮ‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻮاﻟﻌﺒـﺎس ﺑﻘﺒـﺎق ‪ :-‬از اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � در اﯾـﻦ ﺑـﺎره‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺮدى ﻣﻮى ﻓﺮاوان داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ﻣﯿﺎن ﻣﻮﻫﺎ ﻓﺮق ﺑﺎز ﮐﻨﺪ ﯾﺎ آﻧﻬﺎ‬
‫را واﮔﺬارد؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪) ) :‬ﻓﺮق ﺑﺎز ﮐﻨﺪ‪(( .‬‬

‫ﺧﻀﺎب ﮐﺮدن ﺑﺎ و و‪‬ﺳﻤ‪‬ﻪ )ﮐَﺘَﻢ(‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻮﺷﯿﺒﻪ ى اﺳﺪى ‪ :-‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق � درﺑـﺎره ﺧﻀـﺎب‬
‫ﮐﺮدن ﻣﻮﻫﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺣﺴﯿﻦ و اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ )ﺑﺎﻗﺮ( ‪ -‬ﮐﻪ درود ﺧﺪا ﺑـﺮ آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎد ‪ -‬ﺑـﻪ ﺣﻨـﺎ و‬
‫وﺳﻤﻪ ﺧﻀﺎب ﻣﻰ ﮐﺮدﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺣﻠﺒﻰ‪ :‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق � درﺑﺎره ﺧﻀـﺎب ﻣـﻮ ﭘﺮﺳـﯿﺪم‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻰ و اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻤﻪ‪ ،‬ﺧﻀﺎب ﻣﻰ ﮐﺮده اﻧﺪ‪«.‬‬

‫‪91‬‬
 ‫ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺮدن ﻣﻮ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺮدن ﻓﺮاوان‪ ،‬از ﺑﻠﻐﻢ ﻣﻰ ﮐﺎﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق‪:‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺮدن ﺳﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻐﻢ را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد‪ .‬ﺷـﺎﻧﻪ زدن‬
‫اﺑﺮوﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ ى اﯾﻤﻨـﻰ از ﺟـﺬام اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺷـﺎﻧﻪ ﮐـﺮدن ر‪‬ﺧﺴـﺎره‪ ،‬دﻧـﺪان ﻫـﺎ را‬
‫اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪« .‬‬
‫از اﯾﺸﺎن‪ ،‬درﺑﺎره ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﺳﺮ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﻮب اﺳﺖ‪« .‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪» :‬ﺟﺎﻣﻪ ى ﭘﺎﮐﯿﺰه‪ ،‬دﺷﻤﻦ را درﻫﻢ ﻣﻰ ﺷـﮑﻨﺪ‪ ،‬ﭼـﺮب ﮐـﺮدن‬
‫ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺨﺘﻰ را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد و ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺮدن ﺳﺮ‪ ،‬وﺑﺎ را دور ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪« .‬‬
‫راوى ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬وﺑﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﺐ‪ .‬ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺮدن رﯾﺶ‪ ،‬دﻧﺪان ﻫﺎ را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪« .‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬از ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺮدن در ﺣﻤﺎم ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ وﺑﺎى ﻣﻮ ﻣﻰ آورد‪.‬‬

‫ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻣﻮ‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺳﺤﺎق ﺑﻦ ﻋﻤﺎر ‪ :-‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻮى‬
‫ﺧﻮد را از ﺗﻪ ﺑﺰن ﺗﺎ آﻟﻮدﮔﻰ اش و ﺟﻨﺒﻨﺪﮔﺎن و ﭼﺮك آن‪ ،‬ﮐﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﺮدﻧﺖ ﺳﺘﺒﺮ‬
‫ﮔﺮدد و دﯾﺪه ات ﺟﻼ ﯾﺎﺑﺪ‪ « .‬و در رواﯾﺖ دﯾﮕﺮى اﺳﺖ‪» :‬و ﺗﻨﺖ راﺣﺖ ﺷﻮد‪« .‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻦ ﺳﻨﺎن‪ :‬ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬درﺑـﺎره ﺑﻠﻨـﺪ ﮐـﺮدن‬
‫ﻣﻮﻫﺎ ﭼﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﻰ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﯾﺎران ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻫﺎى ﺧﻮد را ﻣﻰ زدﻧﺪ«‪ ،‬ﯾﻌﻨﻰ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪92‬‬
 ‫ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻣﻮﻫﺎ‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺳﺤﺎق ﺑﻦ ﻋﻤﺎر‪ ،‬از اﻣﺎم ﺻـﺎدق �‪ :-‬ﺑـﻪ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫� ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻓﺪاﯾﺖ ﺷﻮم! ﮔﺎه ﻣﻮﻫﺎى ﭘﺸﺖ ﮔﺮدﻧﻢ زﯾﺎد ﻣﻰ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺳـﺨﺘﻰ ﻣـﺮا‬
‫اﻧﺪوﻫﮕﯿﻦ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮا ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اى اﺳﺤﺎق! آﯾﺎ ﻧﻤﻰ داﻧﻰ ﮐﻪ ﺗﺮاﺷﯿﺪن )ﻣﻮﻫـﺎى(‬
‫ﭘﺸﺖ ﮔﺮدن اﻧﺪوه را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد؟ «‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﺗﻔﺴﯿﺮ آﯾﻪ ى )واذ اﺑﺘﻠﻰ اﺑﺮاﻫﯿﻢ رﺑﻪ ﺑﮑﻠﻤـﺎت(‪ :-‬آن ﮔـﺎه‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ رؤ ﯾﺎى ذﺑﺢ ﻧﯿﺎى ﻋﺮب‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬آزﻣﻮد و وى اﯾـﻦ آزﻣـﻮن‬
‫را ﺑﻪ درﺳﺘﻰ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﻬﺎد و ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﺷﺪ و آﻫﻨﮓ اﻧﺠﺎم دادن ﺧﻮاﺳﺘﻪ‬
‫ى او ﮐﺮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﺎداش ﺻﺪق و راﺳﺘﻰ و ﻋﻤﻞ او ﺑﺮاﯾﺶ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻘـﺮر‬
‫ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ »ﻣﻦ ﺗﻮ را ﺑﺮاى ﻣﺮدم‪ ،‬اﻣﺎم ﻗﺮار ﻣﻰ دﻫﻢ‪ « .‬آﯾﯿﻦ ﺣﻨﻔﻰ را ﮐـﻪ ﻫﻤـﺎن‬
‫ﭘﺎﮐﻰ و ﻃﻬﺎرت اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ او ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬اﯾﻦ ﻃﻬﺎرت ده ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪ :‬ﭘـﻨﺞ ﻣـﻮرد از آن‬
‫در ﺳﺮ‪ ،‬و ﭘﻨﺞ ﻣﻮرد دﯾﮕﺮ در ﺗﻦ‪ .‬اﻣﺎ آن ﭘﻨﺞ ﻣﻮرد ﮐﻪ در ﺳﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪:‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺒﯿﻞ‪ ،‬واﮔﺬاردن رﯾﺶ‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻣﻮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴﻮاك زدن و ﺧﻼل ﮐﺮدن‪ .‬آن‬
‫ﭘﻨﺞ ﻣﻮرد ﮐﻪ در ﺗﻦ اﺳﺖ ﻧﯿﺰ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻣﻮﻫﺎى ﺑﺪن‪ ،‬ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮدن‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎه‬
‫ﮐﺮدن ﻧﺎﺧﻦ ﻫﺎ‪ ،‬ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ و ﻃﻬﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ آب‪ ،‬اﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻤـﺎن آﯾـﯿﻦ ﺣﻨﯿـﻒ‬
‫ﭘﺎﮐﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ آورد و ﻧﻪ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻧﺴﺦ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎى ﮐﻼم ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از آﯾـﯿﻦ ﺣﻨﯿـﻒ اﺑـﺮاﻫﯿﻢ‪ ،‬ﭘﯿـﺮوى‬
‫ﮐﻦ‪«.‬‬
‫ﮐﺘﺎب ﻣﻦ ﻻ ﯾﺤﻀﺮه اﻟﻔﻘﯿﻪ‪:‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻣﻮى زﯾﺮ ﺑﻐﻞ ﺧﻮد را در ﺣﻤﺎم ﻧﻮره ﻣﻰ ﮐﺸـﯿﺪ و ﻣـﻰ زدود‪.‬‬
‫ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از رﯾﺸﻪ ﮐﻨﺪن ﻣﻮﻫﺎى زﯾﺮ ﺑﻐﻞ‪ ،‬ﺷﺎﻧﻪ ﻫﺎ را ﺿﻌﯿﻒ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﯿﻨـﺎﯾﻰ‬
‫را ﺳﺴﺖ و ﮐﻢ ﻗﺪرت ﻣﻰ ﺳﺎزد‪« .‬‬

‫‪93‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻰ ﯾﻌﻔﻮر‪ :‬در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ز‪‬راره‪،‬‬
‫ﺑﺮ ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﯾﺎ ﮐﻨﺪن ﻣﻮﻫﺎى زﯾﺮ ﺑﻐﻞ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬ﺗﺮاﺷـﯿﺪن آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ز‪‬راره ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮐﻨﺪن آﻧﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮕـﺎه از اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � اﺟـﺎزه‬
‫دﯾﺪار ﺧﻮاﺳﺘﻢ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ در ﺣﻤﺎم‪ ،‬ﻣﻮزداﯾﻰ ﻣﻰ ﮐﺮد و ﻣﻮﻫﺎى زﯾﺮ ﺑﻐﻞ ﺧـﻮد‬
‫را زدوده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ اﺟﺎزه دﯾﺪار داد‪ .‬ﺑﻪ ز‪‬راره ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺗﻮ را ﺑﺲ اﺳﺖ؟‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﻪ ﺟﻬﺘﻰ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دادﻧﺶ ﺑﺮاى ﻣﻦ‬
‫از آن ﺟﻬﺖ‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﻣﺎم � ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬درﺑﺎره ﭼﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻰ ﮐﻨﯿﺪ؟«‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ز‪‬راره در ﻣﻮرد ﮐﻨﺪن ﯾﺎ ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻣﻮﻫﺎى زﯾﺮ ﺑﻐﻞ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﮐـﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ ام ﮐﻪ ﺗﺮاﺷﯿﺪن و زدودن آﻧﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳـﺖ و ز‪‬راره ﮔﻔﺘـﻪ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﮐﻨﺪن آﻧﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﻮ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ راه ﯾﺎﻓﺘﻪ اى و ز‪‬راره ﺑﺪان ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮاﺷﯿﺪن آﻧﻬـﺎ از‬
‫ﮐﻨﺪن ﺷﺎن ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ و زدودن )ﺑﻪ ﻧﻮره و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آن(‪ ،‬از ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻧﯿﺰ ﺑﻬﺘﺮ«‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻮزداﯾﻰ ﮐﻨﯿﺪ‪« .‬‬
‫ﮔﻔﺘﯿﻢ‪ :‬ﺳﻪ روز ﭘﯿﺶ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم داده اﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬دوﺑﺎره اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻮزداﯾﻰ‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﻮﻋﻰ ﻃﻬﺎرت اﺳﺖ‪« .‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن و ﮐﻨﺪن ﺗﺎر ﻣﻮﻫﺎى ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬اﺷﮑﺎل ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﻄـﻊ‬
‫ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ از ﮐﻨﺪن ﺷﺎن ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺒﯿﻞ‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻦ ﻓﻀّﺎل‪ ،‬از راوى ﮐﻪ ﺧﻮد از وى ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ ‪) :-‬ﻧـﺰد‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �( از ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﺳﺒﯿﻞ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آوردﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻰ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮى از ﺑﯿﻤﺎرى و ﻋﻤﻞ ﺑـﻪ ﺳـﻨﺖ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ �‬
‫اﺳﺖ‪« .‬‬

‫‪94‬‬
 ‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻮره ﺑﺮاى زدودن ﻣﻮﻫﺎى ﺑﺪن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در ﻫﺮ ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻮى ز‪‬ﻫﺎر و زﯾـﺮ ﺳـﺮﯾﻦ را ﻧـﻮره‬
‫ﻣﻰ ﮐﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬زدودن ﻣﻮﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﯿﻎ در ﻫﺮ ﻫﻔﺖ روز‪ ،‬و ﺑﺎ ﻧﻮره در ﻫﺮ ﭘﺎﻧﺰده‬
‫روز ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻨّﺖ در ﻣﻮرد ﻧﻮره‪ ،‬آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫـﺮ ﭘـﺎﻧﺰده روز ﯾـﮏ ﺑـﺎر‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﯿﺴﺖ روز ﺑﺮ ﺗﻮ ﮔﺬﺷﺖ و اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻧﺪادى و ﻫـﯿﭻ ﭼﯿـﺰ‬
‫ﻫﻢ ﺑﺮاى ﺧﺮﯾﺪ آن ﻧﺪاﺷﺘﻰ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺮض ﮐﻦ‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻋﺒﺪاﷲ ‪ :-‬روزى ﺑﺎ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﻪ‬
‫ﺣﻤﺎم رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اى ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ! ﻣﻮزداﯾﻰ ﮐﻦ‪« .‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﻨﺪ روز ﭘﯿﺶ ﻣﻮﻫﺎى ﺧﻮد را زدوده ام‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻮزداﯾﻰ ﮐﻦ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾﮏ ﻃﻬﺎرت اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﯾﮏ ﺑﺎر ﻧﻮره ﮐﺸﯿﺪن در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬از ده ﺑﺎر در زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻬﺘـﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﮐﻢ ﻣﻮﯾﻰ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻮ ﺑﺮ ﻣﻰ روﯾﺎﻧﺪ‪ ،‬دﯾﺪه را ﺗﯿﺰى ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ و اﻧﺴﺎن را‬
‫ﺑﺮ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺠﺪه ﯾﺎرى ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﻣﻪ ى ا‪‬ﺛﻤ‪‬ﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻢ را ﺟﻼ ﻣﻰ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻮ ﻣﻰ روﯾﺎﻧﺪ و اﺷﮏ‬
‫را ﻣﻰ ﺑ‪‬ﺮد‪.‬‬

‫‪95‬‬
 ‫ﻧﺎﺧﻦ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻔﻀّﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ‪ :‬اى ﻣﻔﻀّﻞ! در اﯾـﻦ ﺑﯿﻨـﺪﯾﺶ ﮐـﻪ‬
‫ﭼﺮا ﻧﺎﺧﻦ ﻫﺎ در ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﻫﺎ واﻗﻊ ﺷـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬ﺟـﺰ ﺑـﺮاى آن ﮐـﻪ از اﻧﮕﺸـﺖ‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮐﻨﻨﺪ و در اﻧﺠﺎم دادن ﮐﺎرﻫﺎ ﯾﺎرى دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻧﺎﺧﻦ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺗﺮﯾﻦ و ﭘﻨﻬﺎن ﺗﺮﯾﻦ ﺟﺎﯾﻰ ﮐـﻪ ﺷـﯿﻄﺎن ﺑـﺮاى ﭼﯿـﺮه‬
‫ﺷﺪن ﺑﺮ آدﻣﯿﺰاد ﻣﻰ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﯾﺮ ﻧﺎﺧﻦ ﻫﺎ ﺟﺎى ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻧﺎﺧﻦ ﻫﺎ از ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻧﺎﺧﻦ ﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺒﯿﻞ و ﺗﺮاﺷﯿﺪن )ﻣـﻮى( ﻋﺎﻧـﻪ‬
‫در اﺣﺮام‪ ،‬از ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻧﺎﺧﻦ در روز ﺟﻤﻌﻪ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺒﯿﻞ و ﻧﺎﺧﻦ ﻫﺎ از ﺟﻤﻌﻪ ﺗﺎ ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ ى اﯾﻤﻨﻰ از‬
‫ﺟﺬام اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﻫﺮ ﺟﻤﻌﻪ‪ ،‬اﻧﺪﮐﻰ از ﺳﺒﯿﻞ و ﻧﺎﺧﻦ ﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﮕﯿـﺮ‪ ،‬و‬
‫اﮔﺮ ﻫﻢ ﭼﯿﺰى وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟـﺎى آن را ﺑﺴـﺎى‪ ،‬ﺗـﺎ دﯾـﻮاﻧﮕﻰ و ﺟـﺬام و‬
‫ﭘﯿﺴﻰ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫دﻓﻦ ﻧﺎﺧﻦ ﻫﺎى ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﺗﻔﺴﯿﺮ آﯾﻪ ى )ﻣﮕﺮ زﻣﯿﻦ را ﻣﺤﻞ اﺟﺘﻤﺎع ﻧﮕﺮداﻧﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫ﺑﺮاى زﻧﺪﮔﺎن‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮاى ﻣﺮدﮔﺎن؟ ( ‪ :-‬ﻣﻘﺼﻮد ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮدن ﻣﻮ و ﻧﺎﺧﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﺮد‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﺎﺧﻦ و ﻣﻮى ﺧﻮد را ﻣﻰ ﮔﯿـﺮد‪ ،‬آﻧﭽـﻪ را ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎك ﺑﺴﭙﺎرد‪ ،‬و اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺳﻨﺖ )ﻣﺴﺘﺤﺐ( اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪96‬‬
 ‫اﺳﺘﺨﻮان ﻫﺎ ‪ -‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در اﺳﺘﺨﻮان ﻫﺎ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪ -‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻃﺒﯿﺐ ﻫﻨﺪى ‪ :-‬ﺗﺎ ﺧﻮردنِ زاﻧﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻋﻘـﺐ‬
‫ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻠﻮ راه ﻣـﻰ رود و ﺣﺮﮐـﺎت او ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻌﺎدل ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻧﺴﺎن در ﻫﻨﮕﺎم راه رﻓـﺘﻦ )ﺑـﺮ زﻣـﯿﻦ( ﻣـﻰ‬
‫اﻓﺘﺎد‪.‬‬
‫در ﮐﻒ ﭘﺎ‪ ،‬ﮔﻮدى اى ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺳﻄﺢ‬
‫ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺳﻨﮓ آﺳﯿﺎب ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑـﺮ ﻟﺒـﻪ اش ﺑـﺮ‬
‫روى زﻣﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﮐﻮدك ﻫﻢ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ آن را )از ﺟﺎى ﺧﻮﯾﺶ( ﺑﺮاﻧَﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻢ‬
‫ﮐﻪ ﭼﯿﺰى ﺑﻪ روى ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ ﮐـﺮدن آن‪ ،‬ﺣﺘـﻰ ﺑـﺮ ﯾـﮏ ﻣـﺮد‪،‬‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﻰ آﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻔﻀّﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ‪ :-‬اى ﻣﻔﻀّـﻞ! ﺑﻨﮕـﺮ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن در ﺧﻠﻘﺘﺶ وﯾﮋﮔﻰ ﻫﺎﯾﻰ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮ ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮى و ﻣ‪‬ﻬﺘـﺮى داده‬
‫ﺷﻮد‪ .‬او ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اى آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ راﺳﺖ ﻣﻰ اﯾﺴﺘﺪ و راﺳﺖ ﻣﻰ ﻧﺸﯿﻨﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺑﺎ دﺳﺘﺎن و اﻧﺪام ﻫﺎ‪ ،‬روﯾﺎروى ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ در آوﯾﺰد و ﮐﺎرى‬
‫اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ او ﺑﻪ ﺳﺎنِ ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن‪ ،‬ﺻﻮرت ﺑﻪ ﺳﻮى زﻣﯿﻦ داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺴـﺖ‬
‫ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﮐﺎرﻫﺎ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪....‬‬
‫ﭼﺮا اﻧﺴﺎن ﺑﺮ ران و ﺳﺮﯾﻦ ﺧﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﻮﺷﺖ را ﺣﻤﻞ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﺮاى آن ﮐﻪ‬
‫او را از )درﺷﺘﻰ( زﻣﯿﻦ ﻧﮕﻪ دارد ﺗﺎ از ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ آن‪ ،‬اﺣﺴﺎس درد ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬آن ﺳﺎن‬
‫ﮐﻪ ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ﻧﺤﯿﻒ و ﮐﻢ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﻣﯿﺎن او و زﻣﯿﻦ ﺣﺎﺋﻠﻰ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐـﻪ او‬
‫را از درﺷﺘﻰ زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻧﮕﻪ دارد‪ ،‬اﺣﺴﺎس درد ﮐﻨﺪ؟ ‪...‬‬
‫در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺪن ﺟﺎﻧﻮران و ﺳﺎﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻦ آﻧﺎن ﺑﺮ وﺿﻌﻰ ﮐﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﻦ‪.‬‬
‫آﻧﻬﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺎنِ ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﺳﺨﺖ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ؛ و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺧﻢ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‬

‫‪97‬‬
‫و ﻧﻪ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم دادن ﮐﺎرى دﺳﺖ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬آﻧﻬـﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﻧـﺮم و‬
‫ﺳﺴﺖ آﻓﺮﯾﺪه ﻧﺸﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﺧﻮد را ﺣﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺶ اﺗّﮑﺎ‬
‫ورزﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ از ﮔﻮﺷﺘﻰ ﻧﺮم آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻢ ﻣـﻰ ﺷـﻮد و در درون آن ﻧﯿـﺰ‬
‫اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎﯾﻰ ﺳﺨﺖ اﺳﺖ و ﻋﺼﺐ و رگ آن را ﻧﮕﻪ ﻣﻰ دارد و اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻤـﻪ را ﺑـﻪ‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﻰ زﻧﺪ و در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﻧﮕﻪ ﻣﻰ دارد‪ .‬ﺑﺮ روى ﻫﻤﻪ ى اﯾﻨﻬﺎ ﻏﻼﻓﻰ از‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ى ﺑﺪن را در ﺑﺮ ﻣﻰ ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺑﺪن‪ ،‬ﺣﮑﺎﯾﺖ اﯾﻦ ﺗﻨﺪﯾﺲ ﻫﺎﺳﺖ ﮐـﻪ از ﭼـﻮب ﺳـﺎﺧﺘﻪ و در آن ﻫـﺎ‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ اى ﺑﺮ اﻃﺮاف ﭼﻮب ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻧﺦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد و آن ﮔـﺎه‬
‫ﻻﯾﻪ اى از ﺻ‪‬ﻤﻎ ﻧﯿﺰ آﻧﻬﺎ را ﻣﻰ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮب ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ى اﺳﺘﺨﻮان‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ ﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬و ﻧﺦ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻋﺼﺐ و رگ و آن ﻻﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ى ﭘﻮﺳﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل روا ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻮران ﻣﺘﺤﺮّك‪ ،‬ﺑـﻪ ﺧـﻮدى ﺧـﻮد و ﺑـﺪون‬
‫آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰى درﺑﺎره اﯾﻦ ﺗﻨﺪﯾﺲ ﻫﺎى ﺑـﻰ ﺟـﺎن ﻧﯿـﺰ‬
‫روا ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؛ اﻣ‪‬ﺎ اﮔﺮ اﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل درﺑﺎره ﺗﻨﺪﯾﺲ روا ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺰاﻣﻨﺪﺗﺮ آن اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ درﺑﺎره ﺟﺎﻧﻮران ﻧﯿﺰ روا ﻧﯿﺴﺖ‪...‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﭼﻮن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺻﺎﺣﺐ ذﻫﻦ و زﯾﺮﮐﻰ و ﺗﻮان دﺳـﺖ ﯾﺎزﯾـﺪن ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺮﻓﻪ ﻫﺎﯾﻰ ﭼﻮن‪ :‬ﺑﻨﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ‪ ،‬ﺗﺠﺎرت‪ ،‬رﻧﮕﺮزى و ﺟﺰ آن ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺸـﺎن ﮐـﻒ‪‬‬
‫دﺳﺘﺎﻧﻰ ﺑﺰرگ و ﺑﺮﺧﻮردار از اﻧﮕﺸﺘﺎن درﺷﺖ‪ ،‬ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎ را در دﺳﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻻزم ﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺮﻓﻪ ﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﻗﺐ آل اءﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺳـﺎﻟﻢ ﺿـﺮﯾﺮ ‪ :-‬ﻣـﺮدى ﻣﺴـﯿﺤﻰ از اﻣـﺎم‬
‫ﺻﺎدق � درﺑﺎره ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺑﺪن ﭘﺮﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﺑﺮ دوازده اﻧﺪام اﺻﻠﻰ‪ ،‬ﺑﺮ ‪ 246‬اﺳﺘﺨﻮان و ﺑﺮ‬
‫ﺳﯿﺼﺪ و ﺷﺼﺖ رگ آﻓﺮﯾﺪ‪ .‬رگ ﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺪن را آﺑﯿﺎرى ﻣﻰ ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﺳـﺘﺨﻮان ﻫـﺎ‬

‫‪98‬‬
‫اﻧﺪام ﻫﺎ را ﻧﮕﻪ ﻣﻰ دارﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬اﺳﺘﺨﻮان ﻫﺎ را ﻧﮕﻪ ﻣﻰ دارد و ﻋﺼﺐ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ‬
‫را ﻧﮕﻪ ﻣﻰ دارد‪.‬‬
‫در دﺳﺘﺎن اﻧﺴﺎن‪ 82 ،‬اﺳﺘﺨﻮان ﻗﺮار دارد‪ :‬در ﻫﺮ دﺳﺖ‪ 41 ،‬اﺳـﺘﺨﻮان از اﯾـﻦ‬
‫ﺗﻌﺪاد‪ 35 ،‬اﺳﺘﺨﻮان در ﮐﻒ‪ ،‬دو اﺳﺘﺨﻮان در ﻓﺎﺻﻠﻪ ى ﻣﯿﺎن ﻣﭻ و آرﻧﺞ‪ ،‬ﯾﮑﻰ در‬
‫ﺑﺎزو و ﺳﻪ ﺗﺎ در ﺷﺎﻧﻪ ى اوﺳﺖ؛ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﻧﺪازه ﻧﯿﺰ در دﺳﺖ دﯾﮕﺮ‪.‬‬
‫در ﭘﺎى او ﻧﯿﺰ ‪ 43‬اﺳﺘﺨﻮان اﺳـﺖ‪ .‬از اﯾـﻦ ﺗﻌـﺪاد‪ ،‬ﺳـﻰ و ﭘـﻨﺞ اﺳـﺘﺨﻮان در‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﻣﭻ‪ ،‬دو ﺗﺎ در ﺳﺎق‪ ،‬ﺳﻪ ﺗﺎ در زاﻧﻮ‪ ،‬ﯾﮑـﻰ در ران‪ . ،‬دو ﺗـﺎ در‬
‫ﺳﺮﯾﻦ اوﺳﺖ؛ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﻧﺪازه ﻧﯿﺰ در ﭘﺎى دﯾﮕﺮ‪.‬‬
‫در ﭘﺸﺖ او ﻫﻢ ﻫﺠﺪه ﻣ‪‬ﻬﺮه اﺳﺖ‪ ،‬در ﻫﺮ ﯾﮏ از ﭘﻬﻠﻮﻫﺎى او ﻧُﻪ دﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در‬
‫ﮔﺮدﻧﺶ ﻫﺸﺖ )اﺳﺘﺨﻮان(‪ ،‬در ﺳﺮ وى ﻧﯿﺰ ‪ 36‬اﺳﺘﺨﻮان‪ ،‬در دﻫﺎﻧﺶ ‪ 28‬اﺳﺘﺨﻮان‬
‫و )آن ﮔﺎه( ‪ 32‬اﺳﺘﺨﻮان اﺳﺖ‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ اﺳﺘﺨﻮان ﻫﺎ را اﺳﺘﺤﮑﺎم و از ﭘﻮﮐﻰ اﺳﺘﺨﻮان ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن )ﻗﺎووت ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ( ﺑﺎ روﻏﻦ زﯾﺘﻮن‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺮ ﻣﻰ‬
‫روﯾﺎﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺨﻮان را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ را ﻧـﺎزك ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ و ﺑـﺮ ﺗـﻮان‬
‫ﺟﻨﺴﻰ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�(‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺑﮑﯿﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ‪ :-‬ﻧﺰد اﻣﺎم ﺻـﺎدق � ﺑـﻮدم‪.‬‬
‫ﻣﺮدى ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬اى ﭘﺴﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﻓﺮزﻧﺪ‪ ،‬زاده ﻣﻰ ﺷﻮد؛ اﻣﺎ در او ﮐﻢ‪ ‬ﻋﻘﻠﻰ و‬
‫ﺳﺴﺘﻰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰى ﺗﻮ را از )ﻗﺎووت ﮔﻨﺪم و ﺟـﻮ(‪ ،‬ﺑـﺎز داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ؟ آن را‬
‫ﺑﺨﻮر‪ .‬ﻫﻤﺴﺮت را ﻧﯿﺰ ﺑﺪان ﻓﺮﻣﺎن ده؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﻣـﻰ روﯾﺎﻧَـﺪ‪ ،‬اﺳـﺘﺨﻮان را‬
‫اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ و ﺳﺒﺐ ﻣﻰ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺰ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻰ ﻗﻮى از ﺷﻤﺎ زاده ﻧﮕﺮدد«‪.‬‬

‫‪99‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن ﺑﺎﻗﻼ‪ ،‬اﺳﺘﺨﻮان ﻫﺎى ﺳﺎق را ﺗﺮاﮐﻢ دروﻧﻰ ﻣﻰ دﻫـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻮان ﻣﻐﺰ را اﻓﺰون ﻣﻰ ﺳﺎزد و ﺧﻮن ﺗﺎزه ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻨﺠﺪ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺘﺶ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﻰ روﯾﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻪ اش اﺳـﺘﺨﻮان را‬
‫رﺷﺪ ﻣﻰ دﻫﺪ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺘﺶ ﭘﻮﺳﺖ را ﻣﻰ ﭘﺮورد‪ ...‬رگ ﺟﺬام را ﺑﻪ ﮐﻠﻰ از ﻣﯿـﺎن ﻣـﻰ‬
‫ﺑﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ‪ ... ،‬ﺳﺎق ﭘﺎ را ﻧﯿﺰ ﻗﻮى ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻪ ﺗﺒﺪار‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺎر )ﻗﺎووت ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ( ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬داده ﻣـﻰ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺐ را ﻣﻰ ﺑ‪‬ﺮَد‪ ،‬ﺻﻔﺮا و ﺑﻠﻐﻢ را ﻣﻰ ﺧﺸﮑﺎﻧَﺪ و ﺳﺎق ﭘﺎﻫﺎ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣـﻰ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﻣﻔﺎﺻﻞ را ﻧﺮم ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‬

‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�(‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ازرق ﺑﻦ ﺳﻠﯿﻤﺎن ‪ :-‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق � درﺑﺎره‬
‫آﻟﻮ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاى ﺗﻠﺨﻪ ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ و ﻣﻔﺎﺻﻞ را ﻧﺮم ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‪ ،‬از آن‬
‫ﻓﺮاوان ﻣﺨﻮر؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎدﻫﺎﯾﻰ را در ﻣﻔﺎﺻﻞ ﺗﻮ در ﭘﻰ ﻣﻰ آورد«‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮا درد ﭘﻬﻠﻮ‬

‫ﻗﺼﺺ اﻻﻧﺒﯿﺎء‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﻨﺎن ‪ :-‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬آﯾﺎ‬
‫ﻋﯿﺴﻰ � ﺑﻪ آﻧﭽﻪ آدﻣﻰ زادﮔﺎن ﺑﺪان ﻣﺒﺘﻼ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺘﻼ ﻣﻰ ﺷﺪ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آرى‪ .‬او در ﺧﺮدﺳﺎﻟﻰ ﺑـﻪ درد ﺑﺰرﮔﺴـﺎﻻن و در ﺑﺰرﮔﺴـﺎﻟﻰ ﺑـﻪ درد‬
‫ﺧُﺮدﺳﺎﻻن‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﻰ ﺷﺪ و ﺑﯿﻤﺎر ﻫﻢ ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن در دوران ﺧﺮدﺳﺎﻟﻰ ﺑﻪ درد‬
‫ﭘﻬﻠﻮ ‪ -‬ﮐﻪ از ﺑﯿﻤﺎرى ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن اﺳﺖ ‪ -‬ﻣﺒﺘﻼ ﻣﻰ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣـﺎدرش ﻣـﻰ ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺮاﯾﻢ ﻋﺴﻞ و ﺳﯿﺎه داﻧﻪ و روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻦ و از آن‪ ،‬ﺧﻤﯿـﺮ ﺑﺴـﺎز و ﺑـﺮاﯾﻢ‬
‫ﺑﯿﺎور‪ .‬ﻣﺎدرش آن را ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﻰ آورد‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ او آن را ﺧﻮش ﻧﻤﻰ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣـﺎدرش‬
‫از او ﻣﻰ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﺮا آن را ﺧﻮش ﻧﺪارى‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺧﻮد‪ ،‬آن را ﻃﻠﺒﯿـﺪه اى؟‬
‫او در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻰ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺪه ﺑﻪ ﻣﻦ‪ .‬ﺑﻪ داﻧﺶ ﻧﺒﻮت آن را ﺑﺮاﯾﺖ ﻧﺴﺨﻪ ﮐـﺮدم و ﺑـﻪ‬

‫‪100‬‬
‫ﺑﻰ ﺗﺎﺑﻰ ﮐﻮدﮐﺎن‪ ،‬آن را ﺧﻮش ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬او دارو را ﻣـﻰ ﺑﻮﯾﯿـﺪ و ﭘـﺲ از آن ﻣـﻰ‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ درﮔـﺎه ﭘﺮوردﮔـﺎر ﺧـﻮﯾﺶ )ﻋـﺰ و ﺟـﻞ( از‬
‫ﮐﻤﺮدرد ﻧﺎﻟﯿﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ داﻧﻪ اى )اﺣﺘﻤﺎﻻ ﮔﻨﺪم ﯾﺎ ﻧﺨﻮد( ﺑﺎ ﮔﻮﺷـﺖ‬
‫ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﯾﻌﻨﻰ ﻫﻠﯿﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ درﮔـﺎه ﭘﺮوردﮔـﺎر ﺧـﻮﯾﺶ )ﻋـﺰ و ﺟـﻞ( از‬
‫ﮐﻤﺮدرد ﻧﺎﻟﯿﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ داﻧﻪ اى ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﯾﻌﻨﻰ ﻫﻠﯿﻢ‪.‬‬

‫‪101‬‬
 ‫دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﺎﺳﻞ و دﻓﻊ ادرار‬

‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در آن‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻔﻀّﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ‪ :-‬اى ﻣﻔﻀّﻞ! در اﯾﻦ ﺑﯿﻨﺪﯾﺶ ﮐﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻟﺖ ﻫﺎى آﻣﯿﺰش در ﻣﺮد و زن‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اى ﻫﻤﺨﻮانِ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﻗـﺮار داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاى ﻣﺮد‪ ،‬آﻟﺘﻰ اﻧﺒﺴﺎﻃﭙﺬﯾﺮ ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ دراز ﻣﻰ ﺷـﻮد ﺗـﺎ‬
‫ﻧﻄﻔﻪ ﺑﻪ زﻫﺪان ﺑﺮﺳﺪ ﭼﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺪان ﻧﯿﺎز دارد ﮐﻪ آب ﺧـﻮﯾﺶ در دﯾﮕـﺮى‬
‫ﺑﯿﻔﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاى زن ﻫﻢ ﻇﺮﻓﻰ ﮔﻮد آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه ﺗﺎ ﻫﺮ دو آب را در ﺧﻮد‪ ،‬ﺟﺎى دﻫﺪ‬
‫و ﻓﺮزﻧﺪ را در درون ﺧﻮد ﺑﭙﺬﯾﺮد‪ ،‬ﮔﻨﺠﺎﯾﺶ او را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و او را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬آﯾﺎ اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻪ از ﺗـﺪﺑﯿﺮ ﺧـﺪاﯾﻰ ﺣﮑـﯿﻢ و ﭘ‪‬ـﺮ ﻣﻬـﺮ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ؟ از آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺷﺮﯾﮏ ﻣﻰ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺮاﺳﺘﻪ و ﻓﺮاﺗﺮ ﺑﺎد! ‪...‬‬
‫ﭼﻪ ﮐﺴﻰ ﮔﺬرﮔﺎه ﭘﯿﺸﺎب و ﻣﺪﻓﻮع را ﺧﻮد ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪه ﻗﺮار دﻫﺪ ﺗـﺎ آﻧﻬـﺎ را‬
‫ﻣﻬﺎر ﮐﻨﺪ و ﻧﮕﺬارد ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ در ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ و زﻧﺪﮔﻰ اﻧﺴﺎن را ﺑﺮ او ﺗﺒﺎه ﺳـﺎزﻧﺪ؟‬
‫ﭼﻪ اﻧﺪازه ﻧﻌﻤﺖ از اﯾﻦ دﺳﺖ را ﻫﺮ ﺷﻤﺎرﻧﺪه اى ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺷﻤﺎر آورد؟ ‪...‬‬
‫اﮔﺮ آﻟﺖ ﺗﻨﺎﺳﻠﻰ ﻣﺮد‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺳﺴﺖ و ﻓﺮوﻫ‪‬ﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ژرﻓﺎى زﻫﺪان ﺑﺮﺳﺪ ﺗﺎ در آن ﺟﺎ ﻧﻄﻔﻪ را ﺧﺎﻟﻰ ﮐﻨﺪ؟ و اﮔﺮ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﻧﻌﻮظ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺮد ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﺑﺴﺘﺮ‪ ،‬از اﯾﻦ ﭘﻬﻠﻮ ﺑﺪان ﭘﻬﻠﻮ ﺑﭽﺮﺧﺪ و ﯾـﺎ‬
‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﭼﯿﺰى ﭘﯿﺶ آﻣﺪه در ﺟﻠﻮ او ﻫﺴﺖ‪ ،‬در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم راه ﺑﺮود؟ ﭼﻨـﯿﻦ‬
‫ﭼﯿﺰى‪ ،‬اﻓﺰون ﺑﺮ زﺷﺘﻰ ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز‪ ،‬ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺷـﻬﻮت را در زن و ﻣـﺮد‪ ،‬در ﻫﻤـﻪ‬
‫وﻗﺖ‪ ،‬در ﭘﻰ ﻣﻰ آورد‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ‪ -‬ﺟﻞ اﺳﻤﻪ ‪ -‬ﺗﻘﺪﯾﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ آن در ﻫﻤﻪ ى اوﻗـﺎت‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﯿﺎﯾﺪ و از آن‪ ،‬دﺷﻮارى اى ﺑﺮ ﻣﺮدان ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻧﺸﻮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ در آن‬

‫‪102‬‬
‫ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﻗﺮار داد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﺎه ﻧﯿﺎز‪ ،‬راﺳﺖ ﺷﻮد؛ ﭼـﺮا ﮐـﻪ او ﺧـﻮد ﺗﻘـﺪﯾﺮ ﮐـﺮده ﮐـﻪ‬
‫اﺳﺘﻤﺮا و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎرى ﻧﺴﻞ‪ ،‬از رﻫﮕﺬر آن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎ‬

‫ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ زﻧﺎن‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬زن‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎﻟﮕﻰ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺧﻮن ﻧﻤﻰ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬
‫آن زﻧﻰ ﮐﻪ از ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺣﺠﺎج ‪ :-‬اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻋﻠﻴﻪﺍﻟﺴ ﻼ ﻡ ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﺳﻪ ﮐﺲ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺘﻰ ﻣﻰ ﺗﻮان ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻋﻘﺪ ﻧﮑـﺎح ﺑﺴـﺖ‪ :‬آن ﮐـﻪ ﻫﻨـﻮز‬
‫ﺧﻮن ﻧﺪﯾﺪه اﺳﺖ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪﻫﺎﯾﺶ ﻧﯿﺰ ﻫﻨﻮز ﺧﻮن ﻧﻤﻰ ﺑﯿﻨﻨﺪ«‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬اﻧﺪازه ﺳﻨّﻰ آن ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬وﻗﺘﻰ ﮐﻤﺘﺮ از ﻧﻪ ﺳﺎل ﺑﺮ او ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ) .‬ﺳﭙﺲ اداﻣـﻪ داد‪ :‬دوم( آن‬
‫ﮐﻪ ﮐﺴﻰ ﺑﺎ او دﺧـﻮل ﻧﮑـﺮده اﺳـﺖ و )ﺳـﻮم( آن ﮐـﻪ از ﺣـﯿﺾ ﻧﻮﻣﯿـﺪ ﺷـﺪه و‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪﻫﺎﯾﺶ ﻧﯿﺰ ﺣﺎﺋﺾ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺣﺪ‪ ‬آن ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬وﻗﺘﻰ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺣﻔﺾ ﯾﻦ ﺑﺨﺘﺮى ‪ :-‬زﻧﻰ ﺑﺮ اﻣﺎم ﺻﺎدق � وارد ﺷـﺪ و‬
‫از اﯾﺸﺎن در اﯾﻦ ﺑﺎره ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ زﻧﻰ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺶ اﺳﺘﻤﺮار ﻣﻰ ﯾﺎﺑﺪ و ﻧﻤـﻰ داﻧـﺪ اﯾـﻦ‬
‫ﺧﻮن‪ ،‬ﺣﯿﺾ اﺳﺖ ﯾﺎ ﭼﯿﺰى دﯾﮕﺮ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﻮن ﺣﯿﺾ‪ ،‬ﮔﺮم‪ ،‬ﺧﺎﻟﺺ‪ ،‬ﺳـﯿﺎه رﻧـﮓ و داراى ﺟﻬـﺶ و‬
‫ﺣﺮارت اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﺧﻮن اﺳﺘﺤﺎﺿﻪ‪ ،‬زرد و ﺳـﺮد اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﺲ اﮔـﺮ ﺧـﻮن‪ ،‬داراى‬
‫ﺣﺮارت و ﺟﻬﺶ و ﺳﯿﺎﻫﻰ ﺑﻮد‪ ،‬زن ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻤﺎز را واﮔﺬارد«‪.‬‬

‫‪103‬‬
‫آن زن ﭘﺲ از ﺷﻨﯿﺪن ﺑﯿﺮون رﻓﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﻰ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳـﻮﮔﻨﺪ‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﯾﮏ زن ﻫﻢ ﻣﻰ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﻤﻰ اﻓﺰود‪.‬‬

‫ﻣﺎﯾﻊ ﭘﺮوﺳﺘﺎت‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﮔﺮ از آﻟﺘﺖ ﭼﯿﺰى از ﻣ‪‬ﺬى و و‪‬دى ﺑﯿـﺮون آﯾـﺪ و در ﺣـﺎل‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﺎﺷﻰ‪ ،‬ﻧﻪ آن را ﺑﺸﻮى و ﻧﻪ وﺿﻮى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آن ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺪان‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ‬
‫ﮐﻪ )از ﻓﺮاواﻧﻰ( ﺑﻪ ﭘﺲ ﺗﻮ ﻧﯿﺰ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ آب ﺑﯿﻨـﻰ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﻫﻢ ﮐﻪ ﭘﺲ از وﺿﻮ از ﺗﻮ ﺑﯿﺮون ﻣﻰ آﯾﺪ‪ ،‬از رگ ﻫﺎى ﭘﺸﺖ )ﻏﺪه ﻫﺎ( ﯾـﺎ‬
‫از ﺑﻮاﺳﯿﺮ اﺳﺖ و ﭼﯿﺰ ﻣﻬﻤﻰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬آن را از ﺟﺎﻣﻪ ات ﻣﺸﻮى‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻪ‬
‫را آﻟﻮده ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﻨﻰ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺬْى‪ ،‬و‪‬د‪‬ى و وذى از آﻟﺖ ﺑﯿﺮون ﻣـﻰ آﯾﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻨـﻰ‪ ،‬آن‬
‫ﭼﯿﺰى اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺒﺶ اﺳﺘﺨﻮان ﻫﺎ ﺷُﻞ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺪن ﺳﺴﺖ ﻣـﻰ ﮔـﺮدد و‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻏﺴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣ‪‬ﺬى از ﺷﻬﻮت ﺑﯿﺮون ﻣﻰ آﯾﺪ و در آن ﭼﯿﺰى ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬و‪‬دى‪،‬‬
‫آن ﭼﯿﺰى اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﭘﯿﺸﺎب ﺑﯿﺮون ﻣﻰ آﯾﺪ‪ .‬و‪‬ذى ﻫﻢ آن ﭼﯿﺰى اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ ﺑﯿﺮون ﻣﻰ آﯾﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺰى ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎى از ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى زﻧﺎن‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬ﺷﺎﺧﮏ و ﻓﻨﺞ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬زن را ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ى ﭼﻬﺎر ﭼﯿـﺰ ﭘـﺲ دﻫﻨـﺪ‪ :‬ﺑـﻪ واﺳـﻄﻪ ى‬
‫ﭘﯿﺴﻰ‪ ،‬ﺟﺬام‪ ،‬دﯾﻮاﻧﮕﻰ و ﺷﺎﺧﮏ ‪ -‬ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﻓﻨﺞ اﺳﺖ ‪ -‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻣـﺮد‬
‫ﺑﺎ او ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺎ او ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‪.‬‬

‫‪104‬‬
 ‫ب ‪ -‬ﻓﻘﺪان دوﺷﯿﺰﮔﻰ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬درﺑﺎره ﻣﺮدى ﮐﻪ ﺑﻪ زﻧﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﺗﻮ دوﺷﯿﺰه ﺑـﻪ ﺣﺠﻠـﻪ ام‬
‫ﻧﯿﺎﻣﺪه اى ‪ :-‬ﺑﺮ او ﭼﯿﺰى ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا دوﺷﯿﺰﮔﻰ ﺑﺪون آﻣﯿـﺰش ﻧﯿـﺰ از ﺑـﯿﻦ ﻣـﻰ‬
‫رود‪.‬‬

‫ﺗﮑﯿﻪ زدن ﺑﺮ ﺣﻤﺎم‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﺣﻤﺎم )ﺑﻪ دﯾﻮار( ﺗﮑﯿﻪ ﻣﺰن؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﯿـﻪ‪ ‬ﮐﻠﯿـﻪ ﻫـﺎ را آب‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻰ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﻼﻣﺖ دﺳﺘﮕﺎه ادرارى و ﺗﻨﺎﺳﻠﻰ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻧﻮزاد را در روز ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻋﻘﯿﻘﻪ و ﺧﺘﻨﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻮراخ ﮐﺮدن ﮔﻮش ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ از ﺳﻨﺖ اﺳﺖ و ﺧﺘﻨﻪ ﮐﺮدن او‬
‫در ﻫﻔﺖ روزﮔﻰ ﻫﻢ از ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﻠﯿﺪى زداﯾﻰ و ﺷﺴﺘﻦ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻨﺖ در ﭘﻠﯿﺪى زداﯾﻰ )از ﻣﺨﺮج( ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻨﮓ دﺳﺖ‬
‫ﻧﺨﻮرده ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﭘﺲ از آن ﻫﻢ از آب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺧﻮردن ﺗُﺮُب‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺗُﺮُب ﺑﺨﻮر‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ در آن ﺳﻪ وﯾﮋﮔﻰ‪ :‬ﺑﺮﮔﺶ ﺑﺎدﻫـﺎ را دور‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﻣﯿﺎﻧﻰ اش ﭘﯿﺸﺎب را روان ﺳﺎزد و رﯾﺸﻪ اش ﺑﻠﻐﻢ را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ‬
‫ﺑﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺗُﺮُب‪ ،‬رﯾﺸﻪ اش ﺑﻠﻐﻢ را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﻣﯿـﺎﻧﻰ اش‪،‬‬
‫ﮔﻮارش ﻣﻰ دﻫﺪ و ﺑﺮﮔﺶ‪ ،‬ادرار را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻰ اﻧﺪازد‪.‬‬

‫‪105‬‬
 ‫ﺧﻮردن ﺧﺮﺑﺰه‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬درﺑﺎره ى وﯾﮋﮔﻰ ﻫﺎى ﺧﺮﺑﺰه ‪ :-‬ﺳﻨﮓ را در ﻣﺜﺎﻧﻪ ذوب ﻣﻰ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﺮﺑﺰه ﺑﺨﻮرﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ در آن ده وﯾﮋﮔﻰ اﺳـﺖ‪ :‬ﭘﯿـﻪ زﻣـﯿﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ دردى در آن اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻓﺴﺎدى‪ ،‬ﺧﻮراك اﺳﺖ‪ ،‬آب اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯿـﻮه اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺳﺒﺰى اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺴﺖ وﺷﻮدﻫﻨﺪه اﺳﺖ؛ ﺧﻮرش اﺳﺖ؛ ﺗﻮان ﺟﻨﺴﻰ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ؛ ﻣﺜﺎﻧﻪ‬
‫را ﻣﻰ ﺷﻮﯾﺪ؛ و ادرار آور اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن اﺣﺴﺎس درد ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم دﻓﻊ ﭘﯿﺸﺎب‬

‫ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻓﻀﻞ ‪ :-‬ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � اﻇﻬﺎر ﮐـﺮدم ﮐـﻪ در‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ادرار ﺑﺎ ﺳﺨﺘﻰ روﯾﺎروى ﻣﻰ ﺷﻮم‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در آﺧﺮ ﺷﺐ ﻗﺪرى ﺷﻮﻧﯿﺰ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻦ‪« .‬‬

‫ﺣﺮﻣﺖ آﻣﯿﺰش ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﺾ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬زن ﮐﻪ ﺣﺎﺋﺾ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﻫﻤﺴﺮش ﺣـﺮام ﮔـﺮدد ﮐـﻪ ﺑـﺎ او از‬
‫ﺷﺮﻣﮕﺎه‪ ،‬ﮐﺎرى ﮐﻨﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪) :‬ﻧﺰدﯾﮑﺸﺎن ﻣﺸـﻮﯾﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﭘﺎك ﺷﻮﻧﺪ(‬

‫زﯾﺎن ﻫﺎى آﻣﯿﺰش ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﺾ‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋ‪‬ﺬاﻓﺮ ﺻـﯿﺮﻓﻰ ‪ :-‬اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬آﯾـﺎ اﯾـﻦ‬
‫ﻧﺎﻫﻨﺠﺎرى آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪﮔﺎن را ﻣﻰ ﺑﯿﻨﻰ؟ «‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آرى‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻨﺎن ﮐﺴﺎﻧﻰ اﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺪراﻧﺸﺎن ﺧﻮد در دوران آﻟﻮدﮔﻰ آﻧﺎن‪ ،‬آﻣﯿـﺰش‬
‫ﻣﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‪« .‬‬

‫‪106‬‬
 ‫ﻣﻮاردى ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ آﻣﯿﺰش ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺪن را ﻓﺮﺳﻮده ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ )ﻓﺮد را( ﺑﮑﺸﺪ‪:‬‬
‫ﺣﻤﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﺎ ﺷﮑﻢ ﭘ‪‬ﺮ‪ ،‬آﻣﯿﺰش ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺷﮑﻢ ﭘﺮ‪ ،‬و ﻫﻤﺒﺴﺘﺮى ﺑﺎ ﭘﯿﺮزﻧﺎن‬

‫آداب آﻣﯿﺰش‬

‫ﭼﯿﺮﮔﻰ ﺷﻬﻮت‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺟﺰ از ﺳﺮ ﭼﯿﺮﮔﻰ ﺷﻬﻮت‪ ،‬آﻣﯿﺰش ﻣﮑﻦ‪.‬‬

‫ﭘﻮﺷﯿﺪه داﺷﺘﻦ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ در ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﯾﺎ ﮐﻨﯿـﺰش‬
‫آﻣﯿﺰش ﮐﻨﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ﭘﯿﺎﻣﺪ زﻧﺎ دارد‪.‬‬

‫دﻋﺎ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ زﻧﺶ ﺑﭽﻪ دار ﺷﻮد‪ ،‬ﭘـﺲ از ﻧﻤـﺎز ﺟﻤﻌـﻪ دو‬
‫رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﮕﺬارد و در آﻧﻬﺎ رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه را ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺳـﺎزد و ﺳـﭙﺲ ﺑﮕﻮﯾـﺪ‪:‬‬
‫»ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ آﻧﭽﻪ زﮐﺮﯾﺎ ﺑﺪان از ﺗﻮ ﻣﺴﺌﻠﺖ داﺷﺖ‪ ،‬از ﺗـﻮ ﻣـﻰ ﺧـﻮاﻫﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺮا ﺗﻨﻬﺎ ﻣﮕﺬار ﮐﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ وارﺛﺎﻧﻰ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪا! از ﻧﺰد ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺮا‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻰ ﭘﺎك ﺑﺒﺨﺶ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺷﻨﻮاى دﻋﺎﯾﻰ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻮ او را ﺑـﺮ ﺧـﻮﯾﺶ‬
‫ﺣﻼل ﺳﺎﺧﺘﻢ و ﺑﻪ اﻣﺎﻧﺖ ﺗﻮ‪ ،‬او را در اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬اﮐﻨﻮن‪ ،‬اﮔﺮ در رﺣﻢ او ﺑـﺮاﯾﻢ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪى ﺗﻘﺪﯾﺮ ﮐﺮده اى‪ ،‬او را ﻓﺮزﻧﺪى ﺧﺠﺴﺘﻪ و ﭘﯿﺮاﺳﺘﻪ ﻗـﺮار ده و در او ﺑـﺮاى‬
‫ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻬﺮه و ﺳﻬﻤﻰ ﻗﺮار ﻣﺪه‪« .‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم آﻣﯿﺰش ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺟﺰ از ﺳﺮ ﭼﯿﺮﮔﻰ ﺷﻬﻮت‪ ،‬آﻣﯿﺰش ﻣﮑﻦ‪.‬‬

‫‪107‬‬
 ‫ﺧﻮددارى از ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻪ ﮔﺎه ﺑﻪ ﻫﻢ رﺳﯿﺪن ﺧﺘﻨﻪ ﮔﺎه ﻫﺎ‪ ،‬از ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﯾـﺪ؛‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﮔُﻨﮕﻰ ﻣﻰ آورد‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﭘﺲ از آﻣﯿﺰش ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‬

‫ﻏﺴﻞ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﭘﺎﺳﺦ زﻧﺪﯾﻘﻰ ﮐﻪ ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ :‬ﻋﻠـﺖ ﻏﺴـﻞ ﭼﯿﺴـﺖ؟ ﻫﻤﺎﻧـﺎ‬
‫آﻣﯿﺰش ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﮐﺎرى ﺣﻼل اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ و ﮐﺎر ﺣـﻼل ﻫـﻢ ﻣﺎﯾـﻪ ى آﻟـﻮدﮔﻰ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ‪ :-‬ﺟﻨﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺣﯿﺾ اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻄﻔﻪ‪ ،‬ﺧﻮﻧﻰ اﺳﺖ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻧﺎﯾﺎﻓﺘﻪ‬
‫و آﻣﯿﺰش ﻫﻢ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺘﻰ ﺳـﺨﺖ و ﺷـﻬﻮﺗﻰ ﭼﯿـﺮه‪ .‬ﭘـﺲ‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪن ﻧﻔﺲ ﻣﻰ ﮐﺸﺪ و ﻣﺮد از ﻧﻔﺲ آن‪ ،‬در ﺧـﻮد ﺑـﻮﯾﻰ ﺑـﺪ‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻏﺴﻞ ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﻦ واﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻟﺒﺘﻪ ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ‪ ،‬اﻓﺰون‬
‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﻣﺎﻧﺘﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﺳﭙﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ از اﯾﻦ رﻫﮕـﺬر‪،‬‬
‫آﻧﺎن را ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﺮ آﻣﯿﺰش ﺟﻨﺴﻰ ﯾﺎرى ﻣﻰ دﻫﺪ‬

‫ﺧﻮردن زردك‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬زردك‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ ى اﯾﻤﻨﻰ از ﻗﻮﻟﻨﺞ و ﺑﻮاﺳﯿﺮ اﺳﺖ و ﺑـﻪ ﺟﻤـﺎع‪،‬‬
‫ﮐﻤﮏ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن زردك‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ ﻫﺎ را ﮔﺮم ﻣﻰ ﮐﻨـﺪ و آﻟـﺖ را ﺑـﺮ ﻣـﻰ‬
‫ﺧﯿﺰاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪108‬‬
 ‫ﺧﻮردن ﭘﯿﺎز‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎز ﺑﺨﻮرﯾﺪ؛ ﺑﻮى دﻫﺎن را ﺧﻮش ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬ﻟﺜﻪ را اﺳﺘﺤﮑﺎم‬
‫ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ؛ و آب و ﺗﻮان آﻣﯿﺰش را زﯾﺎد ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮردن ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﯿﺎز و روﻏﻦ زﯾﺘﻮن‬

‫ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﯾﮑﻰ از ﯾﺎران اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪ :-‬ﺑـﻪ اﻣـﺎم �‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻓﺪاﯾﺖ ﺷﻮم! ﻣﻦ ﮐﻨﯿﺰ ﻣﻰ ﺧﺮم‪ .‬دوﺳﺖ دارم ﭼﯿﺰى ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻓﺮﻣﺎﯾﻰ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺮ )آﻣﯿﺰش ﺑﺎ( آﻧﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰ ﯾﺎﺑﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﯿﺎز را در روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ﮐﻤﻰ ﺳﺮخ ﮐﻦ‪ ،‬ﺗﺨﻢ ﻣﺮﻏـﻰ ﻫـﻢ در ﻇﺮﻓـﻰ‬
‫ﺑﺸﮑﻦ و ﻗﺪرى ﻧﻤﮏ ﺑﺮ آن ﺑﭙﺎش‪ .‬آﻧﮕﺎه اﯾﻦ ﺗﺨـﻢ ﻣـﺮغ را روى ﭘﯿـﺎز و روﻏـﻦ‬
‫زﯾﺘﻮن ﺑﺮﯾﺰ و اﻧﺪﮐﻰ ﺑﺠﻮﺷﺎن و ﺳﭙﺲ از آن ﺑﺨﻮر‪« .‬‬
‫راوى ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دادم و از آن ﭘﺲ‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﻗﺼﺪ آﻣﯿـﺰش ﺑـﺮ آن‬
‫ﮐﻨﯿﺰان ﻣﻰ ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﺮ آن ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰ داﺷﺘﻢ‪.‬‬

‫ﺧﻮردن ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﯾﮑﻰ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬از ﮐﻤﻰ ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧـﺪ )ﻋـﺰ و‬
‫ﺟﻞ( ﺷﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺎ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺑﺨﻮر‪« .‬‬

‫ﺧﻮردن ﻫﻠﯿﻢ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﯾﮑﻰ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬از ﺿﻌﻒ و ﮐﻤﻰ ﺗﻮان آﻣﯿـﺰش ﺑـﻪ درﮔـﺎه‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰ و ﺟﻞ( اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬او را ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻫﻠـﯿﻢ‪ ،‬ﻓﺮﻣـﺎن‬
‫داد‪.‬‬

‫‪109‬‬
 ‫ﺧﻮردن ﺳﻮﯾﻖ ﺑﺎ روﻏﻦ زﯾﺘﻮن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن )ﻗﺎووت ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ( ﺑﺎ روﻏﻦ زﯾﺘﻮن‪ ،‬ﮔﻮﺷـﺖ ﻣـﻰ‬
‫روﯾﺎﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﺨﻮان را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ را ﻧـﺎزك ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ و ﺑـﺮ ﺗـﻮان‬
‫ﺟﻨﺴﻰ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣ‪‬ﺸﮑَﮏ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣ‪‬ﺸﮑَﮏ ﺑﻪ ﻻ ﺑﻪ ﻻى دﻧﺪان ﻫﺎ ﺧﻮﯾﺶ در آورﯾﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ‬
‫دﻫﺎن را ﺧﻮﺷﺒﻮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ ﺗﻮان ﻫﻤﺒﺴﺘﺮى ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻮى ﺧﻮش‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻮى ﺧﻮش‪ ،‬ﻗﻠﺐ را اﺳﺘﻮارى ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ و ﺑﺮ ﺗـﻮان ﺟﻨﺴـﻰ‬
‫ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻣﻪ ﮐﺸﯿﺪن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﻣﻪ‪ ،‬ﺗﻮان ﻫﻤﺒﺴﺘﺮى را اﻓﺰون ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﻣﻪ‪ ،‬ﺗﻮان ﻫﻤﺒﺴﺘﺮى را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻰ دﻫﺪ‪ .‬ﺣﻨـﺎ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺮ آن‬
‫ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ از ﺗﻮان ﺟﻨﺴﻰ ﻣﻰ ﮐﺎﻫﺪ‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺳﻨﺎن ﺑﻦ ﺳﺪﯾﺮ ‪ :-‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﮐﻔﺶ ﺳﯿﺎه ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑـﻮدم‪،‬‬
‫ﺑﺮ اﻣﺎم ﺻﺎدق � وارد ﺷﺪم‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اى ﺣﻨّﺎن! ﺗﻮ را ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﯿﺎه ﭼﻪ ﮐﺎر! ؟ آﯾﺎ ﻧﻤﻰ داﻧﻰ ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﺳـﻪ‬
‫وﯾﮋﮔﻰ اﺳﺖ‪ :‬دﯾﺪه را ﺿﻌﯿﻒ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬آﻟﺖ را ﺳﺴﺖ ﻣﻰ ﺳﺎزد و ﭘﯿﺮى ﻣـﻰ آورد‬
‫و اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻪ ى ﺟﺒﺎران اﺳﺖ؟ «‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﭘﺎى اﻓﺰارى ﺑﭙﻮﺷﻢ؟‬

‫‪110‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد زرد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ در آن ﺳﻪ وﯾﮋﮔﻰ اﺳﺖ‪ :‬دﯾﺪه را ﺟﻼ ﻣﻰ دﻫﺪ‪،‬‬
‫آﻟﺖ را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬و اﻧﺪوه را از اﻧﺴﺎن دور ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و اﻓﺰون ﺑـﺮ اﯾـﻦ از‬
‫ﺟﺎﻣﻪ ى ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﺳﺖ‪« .‬‬

‫‪111‬‬
 ‫آداب ﺧﻮردن و ﻣﺼﺮف ﺧﻮراﮐﻰ ﻫﺎ‬

‫ﻓﺎﯾﺪه ﺑﺎﻃﻨﻰ ﮐﻢ ﺧﻮرى‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋـﺰ و ﺟـﻞ( ﻫﻨﮕـﺎﻣﻰ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﮑﻢ وى ﺳﺒﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺼﺒﺎح اﻟﺸﺮﯾﻌﮥ ‪ -‬در ﺣﺪﯾﺜﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻـﺎدق � ﻣﻨﺴـﻮب اﺳـﺖ ‪ :-‬ﮐـﻢ‬
‫ﺧﻮرى‪ ،‬در ﻣﯿﺎن ﻫﺮ ﻃﺎﯾﻔﻪ اى‪ ،‬ﺳﺘﻮده اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﻨﻔﻌـﺖ ﺑـﺎﻃﻦ و ﻇـﺎﻫﺮ‪ ،‬در آن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻏﺬاﯾﻰ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻃﺒﯿﺐ ﻫﻨﺪى‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮﺗﺮ از آﻧﭽﻪ ﺗﻮ ﻫﻤﺮاه دارى‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه دارم‪ ....‬آﻧﭽﻪ را ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻰ ﮔﯿﺮم و ﻣـﻰ داﻧـﻢ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻌﺪه‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ ﻫﻤﻪ دردﻫﺎ و ﭘﺮﻫﯿﺰ‪ ،‬ﯾﮕﺎﻧﻪ درﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻧﯿﺰ ﺑﺪن را ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﺑﺪان ﺧـﻮ‬
‫ﻣﻰ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻋﺎدت ﻣﻰ دﻫﻢ‪.‬‬

‫درﺑﺎره ى ﻣﺪت ﭘﺮﻫﯿﺰ ﺑﯿﻤﺎر‬

‫ﻣﻌﺎﻧﻰ اﻻﺧﺒﺎر ‪ -‬از ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‪ ،‬از ﻣﺮدى‪ ،‬در ﮔﻔﺘﮕـﻮ ﺑـﺎ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫�‪ :‬از اﯾﺸﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﺑﯿﻤﺎر‪ ،‬ﭼﻨﺪ روز ﭘﺮﻫﯿﺰ داده ﻣﻰ ﺷﻮد؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﯾﮏ د‪‬ﺑ‪‬ﻖ«‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﻤﻰ داﻧﺴﺘﻢ د‪‬ﺑﻖ ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬از ﻫﻤﯿﻦ روى‪ ،‬در اﯾﻦ ﺑـﺎره از اﯾﺸـﺎن ﭘﺮﺳـﯿﺪم‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ده روز«‪.‬‬
‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�(‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﯾﻌﻘﻮب ﺑﻦ زﯾﺪ‪ ،‬از ﯾﮑﻰ از ﻣﻌﺘﻤﺪﯾﻦ ﺣـﺪﯾﺚ از‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪» :‬ﭘﺮﻫﯿﺰ‪ ،‬ﯾﺎزده »دﯾﻦ« اﺳﺖ و از آن ﭘﺲ ﭘﺮﻫﯿﺰى ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﺆ ﻟﻒ ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬دﯾﻦ« ﯾﮏ واژه روﻣﻰ و ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﺎى ﯾـﺎزده روز‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪112‬‬
 ‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﺮﻫﯿﺰ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻫﻔﺖ روز‪ ،‬ﺑﺮاى ﺑﯿﻤﺎر‪ ،‬ﺳﻮدى ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﻧﮑﻮﻫﺶ ﭘﺮﺧﻮرى‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘ‪‬ﺮﺧﻮرى‪ ،‬ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﯾﺎن ﻫﺎى ﭘﺮﺧﻮرى‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﺪرﺳﺘﻰ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺗﺒﺎﻫﻰ ﺗـﻦ‪ ،‬در ﻓﺮاواﻧـﻰ ﺧـﻮراك اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗﺒـﺎﻫﻰ ﮐ‪‬ﺸـﺖ در‬
‫ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎه‪ ،‬و ﺗﺒﺎﻫﻰ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬در واﮔﺬاردن ﺻﻠﻮات ﺑﺮ ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدﻣـﺎن )ﯾﻌﻨـﻰ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا �(‪.‬‬

‫زﯾﺎن ﻫﺎى ﺑﺎﻃﻨﻰ ﭘﺮﺧﻮرى‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬ﮐﻤﻰ ﻋﺒﺎدت‬

‫اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺣ‪‬ﻔﺺ ﺑﻪ ﻏﯿﺎث‪ ،‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪» :-‬اﺑﻠـﯿﺲ ﺑـﺮاى‬
‫ﯾﺤﯿﻰ ﺑﻦ زﮐﺮﯾﺎ ﭼﻬﺮه آﺷﮑﺎر ﺳﺎﺧﺖ و ﻧﺎﮔﺎه ﯾﺤﯿﻰ دﯾﺪ ﮐﻪ از ﻫـﺮ ﭼﯿـﺰى ﺑـﺮ او‬
‫آوﯾﺰه ﻫﺎﯾﻰ اﺳﺖ و از او ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬اى اﺑﻠﯿﺲ! اﯾﻦ آوﯾﺰه ﻫﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻫﻮﺳﻬﺎﯾﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ آدﻣﯿﺰاده را ﺑﺪاﻧﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ ام‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬آﯾﺎ از اﯾﻦ ﻫﺎ ﭼﯿﺰى ﺑﺮاى ﻣﻦ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ؟‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﺎﯾﺪ )روزى( ﺳﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻰ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﯿﺮى‪ ،‬ﺗـﻮ را از ﻧﻤـﺎز و‬
‫ﯾﺎد ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﻨﮕﯿﻦ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﯾﺤﯿﻰ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻬﺪ ﻣﻰ ﺑﻨﺪم ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺷﮑﻢ ﺧﻮﯾﺶ را از ﺧﻮراك‪ ،‬ﭘ‪‬ﺮ‬
‫ﻧﮑﻨﻢ‪ .‬اﺑﻠﯿﺲ ﻫﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻬﺪ ﻣﻰ ﺑﻨـﺪم ﮐـﻪ ﻫﺮﮔـﺰ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﻰ را اﻧـﺪرز‬
‫ﻧﺪﻫﻢ! «‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‬

‫‪113‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اى ﺣ‪‬ﻔﺺ! ﺟﻌﻔﺮ و ﺧﺎﻧﺪان ﺟﻌﻔﺮ را ﺑﺎ ﺧﺪا اﯾﻦ ﻋﻬﺪ اﺳﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﺷﮑﻢ ﺧﻮﯾﺶ را از ﺧﻮراك‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﺟﻌﻔﺮ و ﺧﺎﻧﺪان ﺟﻌﻔﺮ را ﺑﺎ ﺧﺪا‬
‫اﯾﻦ ﻋﻬﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺮاى دﻧﯿﺎ ﮐﺎر ﻧﮑﻨﻨﺪ«‪.‬‬

‫ب ‪ -‬دورى از ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬دورﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدﻣﺎن از ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﻰ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺷـﮑﻤﺶ ﭘـﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰ و ﺟﻞ( ﭘﺮﺧﻮرى را دﺷﻤﻦ ﻣﻰ ﺷﻤﺎرد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺷﮑﻢ ﺑﺎ ﺧﻮردن‪ ،‬ﺳﺮﮐﺶ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻨـﺪه‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰ و ﺟﻞ( ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﮑﻤﺶ ﺳﺒﮏ ﺑﺎﺷﺪ و دورﺗـﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﺑﻨﺪه از ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰ و ﺟﻞ( ﻧﯿﺰ آن ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﮑﻤﺶ ﭘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ج ‪ -‬ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺻﺪاى آروغ ﻣﺮدى را ﺷﻨﯿﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اى ﺑﻨـﺪه‬
‫ﺧﺪا! آروﻏﺖ را ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻦ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﮔﺮﺳـﻨﮕﻰ را‬
‫ﻣﻰ ﮐﺸﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺎﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﺳﯿﺮﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدم ﺑﻮده اﻧﺪ‪« .‬‬

‫ﺳﻨﮕﺪﻟﻰ ﻧﺎﺷﻰ از زﯾﺎن ﻫﺎى ﭘﺮﺧﻮرى‬

‫ﻣﺼﺒﺎح اﻟﺸﺮﯾﻌﻪ ‪ -‬در ﺣﺪﯾﺜﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻣﻨﺴﻮب اﺳـﺖ ‪ :-‬ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﺧﻔﺘﻦ‪ ،‬از ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺑﺴﯿﺎر‪ ،‬و ﺑﺴﯿﺎر ﻧﻮﺷﯿﺪن از ﺳﯿﺮى ﻓﺮاوان‪ ،‬زاده ﻣﻰ ﺷﻮد و اﯾـﻦ‬
‫دو‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮى از ﺧﺪا ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ و دل را ﺳﺨﺖ ﺗﺮ از آن‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻔﮑﺮ و ﺧﻀﻮع داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺼﺒﺎح اﻟﺸﺮﯾﻌﻪ ‪ -‬در ﺣﺪﯾﺜﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻣﻨﺴﻮب اﺳـﺖ ‪ :-‬ﺑـﺮاى‬
‫دل ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰى زﯾﺎﻧﺒﺎرﺗﺮ از ﭘﺮﺧﻮرى ﻧﯿﺴﺖ و آن‪ ،‬دو ﭼﯿـﺰ را ﭘﺪﯾـﺪ ﻣـﻰ‬
‫آورد‪ :‬ﺳﻨﮕﺪﻟﻰ و ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﮕﻰ ﺷﻬﻮت‪.‬‬

‫‪114‬‬
 ‫آداب ﻏﺬاﺧﻮردن‬

‫ﺷﺴﺘﻦ دﺳﺖ ﻫﺎ‬

‫اﻻﻣﺎﻟﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق � از ﭘﺪراﻧﺶ )�( ‪:-‬‬
‫»ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ از اﯾﻦ ﺧﺮﺳﻨﺪ ﻣﻰ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ ﺧﺎﻧـﻪ اش‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻫﻨﮕﺎم آورده ﺷﺪن ﻏﺬا وﺿﻮ ﺑﺴﺎزد‪ ،‬و ﻫﺮ ﮐﺲ ﭘـﯿﺶ و ﭘـﺲ از‬
‫ﻏﺬا وﺿﻮ ﺑﺴﺎزد‪ ،‬در ﮔﺸﺎﯾﺶ روزى ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮد و از ﻫﺮ ﺑﻼﯾـﻰ در ﺗـﻦ ﺧـﻮﯾﺶ‪،‬‬
‫ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﺳﺎﻟﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اى ﻫﺸـﺎم ﺑـﻦ ﺳـﺎﻟﻢ!‬
‫ﻣﻘﺼﻮد از »وﺿﻮ« در اﯾﻦ ﺟﺎ‪ ،‬ﺷﺴﺘﻦ دﺳﺖ ﻫﺎ ﭘﯿﺶ و ﭘﺲ از ﻏﺬاﺳﺖ‪« .‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ را زﯾﻮرى و زﯾﻮر ﺳﻔﺮه‪ ،‬ﺳﺒﺰى اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺣﻨّﺎن ‪ :-‬ﺑﺎ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻔﺮه اى ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫اﯾﺸﺎن دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻮى ﺳﺒﺰى دراز ﮐﺮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ ﺑﯿﻤـﺎرى اى ﮐـﻪ‬
‫داﺷﺘﻢ‪ ،‬از آن ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﻤﻮدم‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﻪ ﻣﻦ رو ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اى ﺣﻨّﺎن! ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻰ داﻧﻰ ﻧﺰد اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨـﺎن �‬
‫ﻫﯿﭻ ﻃﺒﻘﻰ آورده ﻧﻤﻰ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺒﺰى ﻫﻢ داﺷﺖ؟ «‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻓﺪاﯾﺖ ﺷﻮم! ﭼﺮا؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬زﯾﺮا دل ﻫﺎى ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺳﺒﺰ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻣﯿﻞ دارد‪« .‬‬

‫ﻧﺎم ﺧﺪا ﻣﻘﺪﻣﻪ ى ﺷﺮوع ﻏﺬا‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاى ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻏﺬاى ﺧﻮد ﻧـﺎم‬
‫ﺧﺪا ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﺿﻤﺎﻧﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ از آن ﻏﺬا‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﯿﭻ درد و رﻧﺠﻰ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﻤﻰ ﺷﻮد‪«.‬‬
‫اﺑﻦ ﮐﻮ‪‬اء ‪ -‬ﮐﻪ اﯾﻦ را ﺷﻨﯿﺪ ‪ -‬ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬اى اﻣﯿـﺮ ﻣﺆﻣﻨـﺎن! ﻣـﻦ دﯾـﺮوز ﻏـﺬاﯾﻰ‬
‫ﺧﻮردم و ﻧﺎم ﺧﺪا را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮔﺎه ﺧﻮردن آن ﺑﺮدم‪ ،‬اﻣﺎ آن ﻣﺮا آزار داد!‬

‫‪115‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اى ﻧﺎدان! ﺷﺎﯾﺪ ﭼﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪ ﻏﺬا ﺧﻮرده اى‪ ،‬و ﺑﺮ ﺑﺮﺧﻰ ﮔﻮﻧـﻪ ﻫـﺎ ﻧـﺎم‬
‫ﺧﺪا ﺑﺮده و ﺑﺮ ﺑﺮﺧﻰ دﯾﮕﺮ ﻧﺎم ﺧﺪاى ﻧﺒﺮده اى«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﭘﺪراﻧﺶ )�( ‪ -‬اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ‬
‫ﮔﺎه ﺑﻪ ﺑﺪﮔﻮارى‪ ،‬ﻣﺒﺘﻼ ﻧﺸﺪه ام «‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﭼﺮا؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد )زﯾﺮا( ﻫﯿﭻ ﻟﻘﻤﻪ اى ﺑﻪ ﺳﻮى دﻫﺎن ﻧﺒﺮده ام‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا را ﺑـﺮ‬
‫آن ﯾﺎد ﮐﺮده ام«‪.‬‬
‫اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺴﻤﻊ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ‪ :-‬ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬ﻣـﻦ‬
‫ﮔﺎه‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﺑﺪﮔﻮارى ﻣﻰ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻧﺎم ﺧﺪا ﻣﻰ ﺑﺮى؟ «‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺴﻢ اﷲ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ام!‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺷﺎﯾﺪ ﻏﺬاﻫﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﻰ ﺧﻮرى؟‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آرى‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاى ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺴﻢ اﷲ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻰ؟ «‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺪﮔﻮارى‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﻰ ﺷﻮى؟ «‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣ‪‬ﺴﻤ‪‬ﻊ ‪ -‬ﻧﺰد اﻣﺎم ﺻﺎدق � از اﯾﻦ ﮐﻪ ﭘـﺲ از ﺧـﻮردن‬
‫ﻏﺬا از آن آزار ﻣﻰ ﺑﯿﻨﻢ‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺴﻢ اﷲ ﻧﻤﻰ ﮔﻮﯾﻰ؟ «‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺑﺴﻢ اﷲ ﻫﻢ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻏﺬا ﻣﺮا آزار ﻣﻰ دﻫﺪ!‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬رﺷﺘﻪ آن ﺑﺴﻢ اﷲ ﭘﯿﺸﯿﻦ را ﻣﻰ ﮔﺴـﻠﻰ‬
‫و ﺳﭙﺲ دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻏﺬا اداﻣﻪ ﻣﻰ دﻫﻰ‪ ،‬دوﺑﺎره ﻧﺎم ﺧﺪا را ﻣﻰ ﺑﺮى؟ «‪.‬‬

‫‪116‬‬
 ‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺬا ﺑﻪ ﺗﻮ زﯾﺎن ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬زﻧﻬﺎر ﮐﻪ اﮔـﺮ ﺑـﻪ ﮔـﺎه‬
‫اداﻣﻪ دادن ﺑﻪ ﻏﺬا‪ ) ،‬دﯾﮕﺮ ﺑﺎر( ﻧﺎم ﺧﺪا را ﻣﻰ ﺑﺮدى‪ ،‬ﻏﺬا ﺗﻮ را زﯾﺎن ﻧﻤﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫آﻏﺎز ﮐﺮدن ﻏﺬا ﺑﺎ ﻧﻤﮏ و ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮدن آن ﺑﺎ ﻧﻤﮏ ﯾﺎ ﺳﺮﮐﻪ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻨﻰ اﺳﺮاﺋﯿﻞ‪ ) ،‬ﻏﺬا را( ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ آﻏﺎز ﻣﻰ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ آن ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻰ ﺑﺮدﻧﺪ؛ وﻟﻰ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﻤﮏ آﻏﺎز ﻣﻰ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻰ ﺑﺮﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺧﻮردن ﻏﺬا ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ و اﺷﺘﻬﺎ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﺳﻔﺎرش ﻫﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﺑ‪‬ﺼـﺮى ‪ :-‬ﺗـﻮ را ﺑـﻪ ﻧـﻪ ﭼﯿـﺰ‬
‫ﺳﻔﺎرش ﻣﻰ ﮐﻨﻢ و اﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻔﺎرش ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﻰ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺟﻮﯾـﺎى راﻫـﻰ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻮى ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻰ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ را در ﺑﮑﺎر ﺑﺴﺘﻦ اﯾﻦ‬
‫ﺳﻔﺎرش ﺗﻮﻓﯿﻖ دﻫﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﺗﺎ از اﯾﻦ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻫﺎ در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻔﺲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ آﻧﻬﺎ ﮐﻪ در ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻔْﺲ اﺳﺖ‪ :‬از اﯾﻦ ﺣﺬر ﮐﻦ ﮐﻪ آﻧﭽـﻪ را اﺷـﺘﻬﺎ ﻧـﺪارى‪،‬‬
‫ﺑﺨﻮرى؛ ﭼﺮا ﮐﻪ در ﮐﺎر ﮐﻮدﻧﻰ و ﻧﺎﺑﺨﺮدى ﻣﻰ آورد‪ .‬ﺟﺰ ﺑﻪ ﮔﺎه ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ ﻣﺨـﻮر‪،‬‬
‫و ﭼﻮن ﺧﻮاﺳﺘﻰ ﺑﺨﻮرى‪ ،‬ﺣﻼل ﺑﺨﻮر و ﻧﺎم ﺧﺪا را ﺑﺮ زﺑﺎن ﺑﯿﺎور‪.‬‬

‫ﺧﻮردن ﻏﺬاى ﮔﺮم‪ ،‬ﭘﯿﺶ از ﺳﺮد ﺷﺪن‬

‫اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣ‪‬ﺮازِم ‪ -‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﺮاى ﻣﺎ ﻏﺬاﯾﻰ ﮔﺮم ﻓﺮﺳﺘﺎد و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﺳﺮد ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺨﻮرﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ‪ ،‬ﺧﻮش ﺗﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬

‫دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺮ ﭼﻬﺮه و دﻋﺎ ﮐﺮدن ﭘﺲ از ﺷﺴﺘﻦ دﺳﺘﺎن‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻔﻀّﻞ ‪ :-‬ﺑﺮ اﻣﺎم ﺻﺎدق � وارد ﺷﺪم و ﻧﺰد او از ﭼﺸﻢ‬
‫درد‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻧﮑﺘﻪ اى ﺗﺎزه ﻣﻰ ﺧﻮاﻫﻰ؟ «‬

‫‪117‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻮن ﭘﺲ از ﻏﺬا ﺧﻮردن‪ ،‬دﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ را ﺷﺴﺘﻰ‪ ،‬ﺑـﺮ‬
‫اﺑﺮوﻫﺎﯾﺖ دﺳﺖ ﺑﮑﺶ و ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﮕﻮ‪» :‬ﺳﭙﺎس‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر زﯾﺒﺎ ﮐـﺮدار ﺑﻬـﺮه‬
‫رﺳﺎن ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺑﺨﺶ را‪ « .‬اﻟﺤ‪‬ﻤﺪ‪‬ﻟ‪‬ﻠﻪ‪ ‬اﻟﻤ‪‬ﺤﺴ‪‬ﻦِ اﻟﻤ‪‬ﺠﻤ‪‬ﻞِ اﻟﻤ‪‬ﻨﻌ‪‬ﻢِ اﻟﻤ‪‬ﻔﻀ‪‬ﻞِ‬
‫ﻣﻦ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دادم و از آن ﭘﺲ‪ ،‬ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ درد ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺎس‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن راﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺮ ﭼﻬﺮه ﭘﺲ از وﺿﻮ‪ ،‬ﮐﻨﺠﺪك )ﮐَﮏ ﻣ‪‬ـﮏ( را‬
‫از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد و روزى را اﻓﺰون ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭼﻮن ﭘﺲ از ﻏﺬا دﺳﺘﺎﻧﺖ را ﺷﺴـﺘﻰ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺑـﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧـﺪه آب‪،‬‬
‫دﺳﺘﻰ ﺑﺮ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﮑﺶ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻪ اﯾﻤﻨﻰ از ﭼﺸﻢ درد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺸﻒ اﻟﻐﻤﻪ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺟﻤﯿﻞ ﺑﻦ د‪‬ر‪‬اج ‪ :-‬ﻧﺰد اﻣﺎم ﺻﺎدق �ﺑﻮدم‪ .‬ﺑ‪‬ﮑَﯿﺮ ﺑﻦ‬
‫اﻋﯿ‪‬ﻦ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ درد داﺷﺖ‪ ،‬وارد ﺷﺪ‪ .‬اﻣـﺎم � ﺑـﻪ او ﮔﻔـﺖ‪» :‬اﻧﺴـﺎن‬
‫زﯾﺮك ﻫﻢ ﭼﺸﻢ درد ﻣﻰ ﮐﺸﺪ؟! «‬
‫)ﮐﺴﻰ( ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﭼﺮﺑﻰ را از دﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﺷﺴـﺖ‪ ،‬دﺳـﺘﻰ ﺑـﺮ ﭼﺸـﻤﺎﻧﺶ‬
‫ﺑﮑﺸﺪ‪« .‬‬
‫ﻣﻦ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دادم و ﭼﺸﻢ درد ﻧﺪﯾﺪم‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﭘﺸﺖ دراز ﮐﺸﯿﺪن ﭘﺲ از ﻏﺬا‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬دراز ﮐﺸﯿﺪن ﭘﺲ از ﻏﺬا‪ ،‬ﺑﺪن را ﭼﺎق ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻏﺬا را ﻫﻀﻢ‬
‫ﻣﻰ ﻧﻤﺎﯾﺪ و درد را )از درون اﻧﺴﺎن( ﺑﯿﺮون ﻣﻰ ﮐﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺳ‪‬ﻤﺎﻋﻪ‪ ،‬در ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪ :-‬از اﯾﺸﺎن درﺑـﺎره‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺴﻰ ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ ﺑﺨﻮرد ﯾﺎ ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﯿﺪم‪.‬‬

‫‪118‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺒﺎدا ﮐﺴﻰ ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﭗ ﺑﺨﻮرد ﯾـﺎ ﺑﯿﺎﺷـﺎﻣﺪ و ﯾـﺎ ﺑـﺎ آن ﭼﯿـﺰى را‬
‫ﺑﺮدارد«‪.‬‬

‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺧﻮردن ﭘﺲ از ﺳﯿﺮى‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻫﺪر ﻣﻰ رود‪ :‬ﺑﺬر در ﺷﻮره زار‪ ،‬ﭼﺮاغ در ﺷـﺐ‬
‫ﻣﻬﺘﺎﺑﻰ‪ ،‬ﺧﻮردن ﭘﺲ از ﺳﯿﺮى و ﻧﯿﮑﻰ ﺑﻪ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ آن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدى ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰ و ﺟـﻞ( اﺳـﺖ‪ :‬ﺧﻔـﺘﻦ‬
‫ﺑﺪون ﺑﯿﺪارى ﮐﺸﯿﺪن )و اﺣﺴﺎس ﻧﯿـﺎز ﺑـﻪ ﺧـﻮاب( ﺧﻨﺪﯾـﺪن ﺑـﺪون ﺷـﮕﻔﺘﻰ‪ ،‬و‬
‫ﺧﻮردن ﭘﺲ از ﺳﯿﺮى‪.‬‬

‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺧﻮردن ﻏﺬاى داغ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻏﺬاﯾﻰ داغ آوردﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ ،‬آﺗـﺶ را‬
‫ﺧﻮراﮐﻤﺎن ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻨﺎرش ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺗﺎ ﺳﺮد ﺷﻮد«‪ .‬ﭘﺲ آن را واﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺳﺮد ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮاى ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻏﺬاﯾﻰ ﺑﺴﯿﺎر داغ آوردﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬آﺗﺶ را ﺧﻮراﮐﻤﺎن ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آن را در ﺟﺎﯾﻰ ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺗﺎ ﺳﺮد ﺷـﻮد‬
‫و )ﺟﻮﺷﺶ آن‪ ( ،‬آرام ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻏﺬاى داغ‪ ،‬ﺑﺮﮐﺖ ﻧـﺪارد‪ .‬ﺷـﯿﻄﺎن را در آن‬
‫ﺑﻬﺮه اى اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﺎﺋﺬ ﺑﻦ ﺣﺒﯿﺐ ‪ :-‬ﻧﺰد اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮاﯾﻤـﺎن‬
‫ﺗﺮﯾﺪى آوردﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮى آن دراز ﮐﺮدﯾﻢ و دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ داغ اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎ از ﺧﻮردن آﺗﺶ‪ ،‬ﻧﻬﻰ ﺷـﺪه اﯾـﻢ‪ .‬دﺳـﺖ‬
‫ﺑﺮدارﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮﮐﺖ در ﺳﺮد ﺷﺪن آن اﺳﺖ‪« .‬‬

‫‪119‬‬
 ‫آداب ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬آن زن ﯾﻬﻮدى‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ � را ﺑـﺎ زﻫـﺮى ﮐـﻪ در ﺳﺮدﺳـﺖ‬
‫ﮔﻮﺷﺖ ﻧﻬﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺴﻤﻮم ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬دﺳﺖ و ﺷﺎﻧﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را دوﺳﺖ داﺷـﺖ و‬
‫ﺑ‪‬ﻦ ران را ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮدﻧﺶ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺎﺑﮕﺎه‪ ،‬دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺸﮑﯿﺪه ﻧﻤﮏ ﺳﻮد‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ‪) ،‬اﻧﺴﺎن را( ﭘﯿﺶ از ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﻫﻨﮕﺎم ﭘﯿﺮى‪ ،‬ﭘﯿـﺮ‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮ ﺟـﺎى ﻣﺮﻃـﻮب‪ ،‬ﺑـﺎﻻ رﻓـﺘﻦ از‬
‫ﭘﻠﮑﺎن و آﻣﯿﺰش ﺑﺎ ﭘﯿﺮزﻧﺎن‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺪن را ﻓﺮﺳﻮده ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ ﺑﮑُﺸﺪ‪ :‬ﺧﻮردن‬
‫ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺸﮑﯿﺪه ى ﻓﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺣﻤ‪‬ﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﺎ ﺷﮑﻢ ﭘ‪‬ﺮ‪ ،‬و ﻫﻤﺒﺴﺘﺮى ﺑﺎ ﭘﯿﺮزﻧﺎن‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻪ ﻧﻮع از ﺧـﻮردﻧﻰ ﻫـﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ ﻻﻏـﺮى اﺳـﺖ‪ :‬ﮔﻮﺷـﺖ‬
‫ﺧﺸﮏ ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﻨﯿﺮ و ﺷﮑﻮﻓﻪ ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬دو ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ‪ ،‬زﯾﺎن دارد و ﺑﺮاى ﻫـﯿﭻ ﭼﯿـﺰ‬
‫ﻓﺎﯾﺪه اى ﻧﺪارد‪ :...‬ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه و ﭘﻨﯿﺮ‪.‬‬

‫ﻧﻬﻰ از ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺎم‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻫﺸﺎم ﺑﻦ ﺳﺎﻟﻢ ‪ -‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق � درﺑـﺎره ى ﺧـﻮردن‬
‫ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺎم ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﺧﻮراك درﻧﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪« .‬‬

‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از اﻋﺘﯿﺎد ﺑﻪ ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻋﻠﻰ � ﻋﺎدت ﺑﻪ ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ را ﺑﺪ ﻣﻰ ﺷـﻤﺮد و ﻣـﻰ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آن اﻋﺘﯿﺎدى ﻫﻤﭽﻮن اﻋﺘﯿﺎد ﺑﻪ ﺷﺮاب اﺳﺖ‪« .‬‬

‫‪120‬‬
 ‫ﻧﻮﺑﺖ ﻫﺎى ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺧـﻮد ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﺘﺎن را‬
‫ﺑﺪان ﻋﺎدت ﻧﺪﻫﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﻮﺟﺐ اﻋﺘﯿﺎدى ﻫﻤﭽﻮن اﻋﺘﯿﺎد ﺑﻪ ﺷﺮاب ﻣﻰ ﮔـﺮدد‪ .‬ﻧﯿـﺰ‬
‫آﻧﺎن را ﺑﯿﺶ از ﭼﻬﻞ روز‪ ،‬از آن ﻣﺤﺮوم ﻣﺪارﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﺎن را ﺑﺪﺧﻮى ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ادرﯾﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ‪ :-‬ﻧـﺰد اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � ﺑـﻮدم‪ .‬از‬
‫ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد و ﻓﺮﻣﻮد‪) :‬ﻏﺬا را( ﯾﮏ روز ﺑﺎ ﮔﻮﺷـﺖ ﺑﺨـﻮر‪ ،‬ﯾـﮏ‬
‫روز ﺑﺎ ﺷﯿﺮ‪ ،‬و ﯾﮏ روز ﺑﺎ ﭼﯿﺰى دﯾﮕﺮ«‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻗﺐ ﻋﺪم ﻣﺼﺮف ﮔﻮﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﺪت ﭼﻬﻞ روز‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﭼﯿﺰ را دل دادﮔﻰ اﺳﺖ و دل دادﮔﻰ ﻣ‪‬ﺮد‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﻪ ﭼﻬﻞ روز آن را واﮔﺬارد‪ ،‬ﺑﺪﺧﻮى ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬و ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺪﺧﻮى ﺷﺪ‪،‬‬
‫در ﮔﻮش راﺳﺘﺶ اذان ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﻣﻰ روﯾﺎﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﮔﻮﺷـﺖ را ﭼﻬـﻞ روز‬
‫واﮔﺬارد‪ ،‬ﺑﺪﺧﻮى ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬و ﻫـﺮ ﮐـﺲ ﺑـﺪﺧﻮى ﺷـﺪ‪ ،‬در ﮔـﻮش راﺳـﺘﺶ اذان‬
‫ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮔﻮﺷﺖ از ﮔﻮﺷﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺲ آن را ﭼﻬﻞ روز واﮔـﺬارد‪،‬‬
‫ﺑﺪﺧﻮى ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬آن را ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﻨﻮاﯾﻰ و ﺑﯿﻨﺎﯾﻰ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﻣﻰ روﯾﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﻋﻘﻞ را اﻓﺰون ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ .‬ﻫـﺮ‬
‫ﮐﺲ آن را ﭼﻨﺪ روز واﮔﺬارد‪ ،‬ﻋﻘﻠﺶ ﺗﺒﺎه ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪121‬‬
 ‫آداب ﺧﻮردن ﻣﯿﻮه‬

‫ﺷﺴﺘﻦ ﻣﯿﻮه ﺑﺎ آب‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻓُﺮات ﺑﻦ اَﺣﻨَﻒ‪ ،‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪» :-‬ﻫـﺮ ﻣﯿـﻮه اى را‬
‫زﻫﺮى )ﺳﻤ‪‬ﻰ( اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﻣﯿﻮه آوردﯾﺪ‪ ،‬آﺑﻰ ﺑﻪ آن ﺑﺰﻧﯿﺪ« ‪ -‬ﯾﺎ »آن را در آب‬
‫ﻓﺮو ﺑﺒﺮﯾﺪ« ‪ -‬ﯾﻌﻨﻰ ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪا ﻧﮑﺮدن ﭘﻮﺳﺖ ﻣﯿﻮه‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬از اﺑﻰ اﻟﻘﺪ‪‬اح درﺑﺎره ى اﻣﺎم ﺻـﺎدق � رواﯾـﺖ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﮐﻨﺪن ﻣﯿﻮه را دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺧﻮردن ﭼﻨﺪ ﻣﯿﻮه ﺑﺎ ﻫﻢ‬

‫دﻋﺎﺋﻢ اﻻﺳﻼم‪:‬‬
‫از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ اﯾﺸﺎن از ﺟﺎى دادن دو ﺧﺮﻣـﺎ در ﮐﻨـﺎر ﻫـﻢ در‬
‫دﻫﺎن و ﯾﺎ دو ﻣﯿﻮه ى دﯾﮕﺮ ﻧﻬﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ‬
‫ﻣﺮدم و ﺑﺮ ﺳﻔﺮه اى ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻣ‪‬ﺎ اﮔﺮ ﮐﺴﻰ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﻰ ﻣﻰ ﺧﻮر‪‬د‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬
‫دوﺳﺖ دارد‪ ،‬ﺑﺨﻮرد«‪.‬‬

‫آداب آﺷﺎﻣﯿﺪن‬

‫آﻧﭽﻪ در آﺷﺎﻣﯿﺪن‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﯾﺴﺘﺎده آﺷـﺎﻣﯿﺪن آب در روز‪ ،‬ﻣﺎﯾـﻪ ى ﻗـﺪرت اﻓﺰوﻧﺘـﺮ و‬
‫ﺗﻨﺪرﺳﺘﻰ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﯾﺴﺘﺎده آﺷﺎﻣﯿﺪن آب در روز‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻋﺮق ﮐـﺮدن ﺑﯿﺸـﺘﺮ و‬
‫ﺗﻮان اﻓﺰوﻧﺘﺮ ﺑﺪن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪122‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﯾﺴﺘﺎده آﺷﺎﻣﯿﺪن آب در روز‪ ،‬ﻏـﺬا را ﮔـﻮارا ﻣـﻰ ﺳـﺎزد و‬
‫اﯾﺴﺘﺎده آﺷﺎﻣﯿﺪن آب در ﺷﺐ‪ ،‬زرداب ﻣﻰ آورد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ � ﯾﺎ اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴـﺘﺎده‪ ،‬آب ﻣﯿﺎﺷـﺎم‪ ،‬و در آب‬
‫ﺑﺮﮐﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺎب ﻣﮑﻦ‪ ،‬و ﺑﺮ ﮔﺮد ﻗﺒﺮ‪ ،‬ﻣﭽﺮخ و در ﺧﺎﻧﻪ اى ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻤﺎن‪ ،‬و ﺑﺎ ﯾﮏ ﻟﻨﮕﻪ‬
‫ﭘﺎى اﻓﺰار‪ ،‬راه ﻣﺮو؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻨﺪه اى در ﯾﮑﻰ از اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺘﻬـﺎ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺷـﯿﻄﺎن‬
‫ﺑﺴﯿﺎر زود ﺑﻪ ﺳﻮى او ﻣﻰ ﺷﺘﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫آﺷﺎﻣﯿﺪن آب ﻧﯿﻢ ﮔﺮم‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬دو ﭼﯿﺰ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﻫـﯿﭻ درون ﻧﺎدرﺳـﺘﻰ در ﻧﻤـﻰ‬
‫آﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ درﺳﺘﻰ ﻣﻰ آورﻧﺪ‪ ،‬و دو ﭼﯿﺰ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ‬
‫درون ﺳﺎﻟﻤﻰ در ﻧﻤﻰ آﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ آن را ﻧﺎدرﺳﺖ )و ﻧﺎﺳﺎﻟﻢ( ﻣـﻰ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬آن‬
‫دو ﭼﯿﺰ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﻧﺎر و آب ﻧﯿﻢ ﮔـﺮم )وِﻟـﺮم( و آن دو ﭼﯿـﺰ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﭘﻨﯿﺮ و ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه‪.‬‬

‫ﻧﻮﺷﯿﺪن آب ﻓﺮاوان‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬آب ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﻮش؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻫﺮ دردى اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺮدم ﮐﻤﺘﺮ آب ﻣﻰ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪن ﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻤﺘﺮ آب ﻣﻰ ﻧﻮﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺪرﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮐﻤﺘﺮ آب ﺑﻨﻮش؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﺮ دردى را ﺑـﻪ ﺳـﻮى ﺧـﻮد ﻣـﻰ‬
‫ﮐﺸﺪ‪ .‬از درﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺖ ﺗﺎب درد را دارد‪ ،‬ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ‪.‬‬

‫ﻧﻮﺷﯿﺪن آب ﺳﺮد و آب ﺟﻮ در ﺣﻤ‪‬ﺎم‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬از ﻧﻮﺷﯿﺪن آب ﺳﺮد و آب ﺟﻮ )ﻓُﻘّﺎع( در ﺣﻤﺎم‪ ،‬ﺣـﺬر ﮐـﻦ‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻌﺪه را ﺗﺒﺎه ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪123‬‬
 ‫ﻧﻮﺑﺖ ﻫﺎى ﻏﺬا‬

‫ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن و ﺷﺎﻣﮕﺎﻫﺎن‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺷﻬﺎب ﺑﻦ ﻋﺒﺪ رﺑ‪‬ﻪ ‪ :-‬ﻧﺰد اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � از دردﻫـﺎ و‬
‫ﺑﺪﮔﻮارى ﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ داﺷﺘﻢ‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺻـﺒﺤﺎﻧﻪ ﺑﺨـﻮر و‬
‫ﺷﺎم ﺑﺨﻮر و در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﭼﯿﺰى ﻣﺨﻮر؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺒﺎﻫﻰ ﺗـﻦ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻣﮕﺮ ﻧﺸﻨﯿﺪه اى ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰ و ﺟـﻞ( ﻣـﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾـﺪ‪» :‬و آﻧـﺎن‪ ،‬ﺻـﺒﺤﮕﺎﻫﺎن و‬
‫ﺷﺎﻣﮕﺎﻫﺎن‪ ،‬روزى وﯾﮋه ﺧﻮﯾﺶ را دارﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭼﻮن ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﺧﻮاﻧﺪى‪ ،‬ﭘﺎره ﻧﺎﻧﻰ ﺑﺨﻮر ﺗﺎ ﺑﺎ آن دﻫـﺎن‬
‫ﺧﻮﯾﺶ را ﺧﻮﺷﺒﻮ ﺳﺎزى‪ ،‬ﺣﺮارت ﺧﻮد را ﻓـﺮو ﺑﻨﺸـﺎﻧﻰ‪ ،‬دﻧـﺪاﻧﻬﺎﯾﺖ را اﺳـﺘﻮار‬
‫ﺳﺎزى‪ ،‬ﻟﺜﻪ ات را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺑﺨﺸﻰ‪ ،‬روزى ﺧﻮﯾﺶ را ﺑـﻪ ﭼﻨـﮓ آورى و ﺧـﻮى‬
‫ﺧﻮد را ﻧﮑﻮ ﺳﺎزى‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﺆﻣﻦ را ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻏـﺬا ﻧﺨـﻮرده‪ ،‬از ﺧﺎﻧـﻪ ﺑﯿـﺮون‬
‫ﻧﺮود؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ او اﺳﺘﻮارى ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻰ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎءﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﺧﻮردن ﺷﺎم و ﻧﻬﻰ از ﺗﺮك آن‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن ﺷﺎم را وا ﻣﮕﺬار‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻟﻘﻤﻪ )ﻧﺎن( ﺑﺎ ﻧﻤـﮏ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ وﯾﺮاﻧﻰ ﺗﻦ واﮔﺬاردن ﺷﺎم اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮاى ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﭘﺎ ﺑﻪ ﺳﻦ ﻧﻬﺎده‪ ،‬ﺧﻮب ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ ﺷـﮑﻢ ﺳـﺒﮏ‬
‫ﺑﺨﻮاﺑﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ اﮔﺮ ﺑﺎ ﺷﮑﻢ ﭘ‪‬ﺮ ﺑﺨﻮاﺑﺪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮاى ﭘﯿﺮ ﮐﻬﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﻤـﺎ ﺑـﻪ ﮔـﺎه ﺧﻔـﺘﻦ‪،‬‬
‫ﺷﮑﻤﺶ از ﻏﺬا ﭘ‪‬ﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﺧﻮاب آراﻣﺘـﺮ و ﺑـﻮى ﺧﻮﺷـﺘﺮ دﻫـﺎن ﺑـﺮاى‬
‫اوﺳﺖ‪.‬‬

‫‪124‬‬
‫اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻔﻀّـﻞ ﺑـﻦ ﻋﻤـﺮ ‪ :-‬ﺷـﺒﻰ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯿﮑـﻪ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫� ﺷﺎم ﻣﻰ ﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﺸﺎن وارد ﺷﺪم ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اى ﻣﻔﻀّﻞ! ﭘﯿﺶ آى و ﺑﺨﻮر«‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺷﺎم ﺧﻮرده ام‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﯿﺶ آى و ﺑﺨﻮر؛ زﯾﺮا ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﻣﺮد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﺳﺎﻟﻰ‬
‫در آﻣﺪ‪ ،‬ﺷﺐ را در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﺨﻮاﺑﺪ ﮐﻪ ﻏﺬاﯾﻰ ﺗﺎزه در ﺷﮑﻢ اوﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻢ و ﺧﻮردم‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬واﮔﺬاردن ﺷﺎم‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ ى ﭘﯿﺮى اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاى ﻣﺮد‪ ،‬آن ﻫﻨﮕﺎم ﮐـﻪ‬
‫ﭘﺎ ﺑﻪ ﺳﻦ ﻧﻬﺎد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﺨﻮاﺑﺪ ﮐﻪ دروﻧﺶ از ﻏﺬا ﭘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻋﻠﻰ ﻟﻬﺒﻰ ‪ :-‬اﻣﺎم ﺻـﺎدق � ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻃﺒﯿﺒـﺎن‬
‫ﺷﻤﺎ درﺑﺎره ﺷﺎم ﺷﺐ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺎ را از آن‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﻰ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ » :‬اﻣﺎ ﻣﻦ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﺑﺪان ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻰ دﻫﻢ«‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از زﯾﺎد ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﺤﻼل ‪ :-‬ﺑﺎ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺷـﺎم ﺧـﻮردم‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﺎم ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﺧﻔﺘﻦ‪ ،‬ﺷﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺷﺎم را واﮔﺬارد‪ ،‬رﮔﻰ در ﺑﺪن وى ﻣﻰ ﻣﯿﺮد و ﻫﺮﮔﺰ‬
‫زﻧﺪه ﻧﻤﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺷﺎم را در ﺷﺐ ﺷـﻨﺒﻪ و ﯾﮑﺸـﻨﺒﻪ‪ ،‬ﭘﺸـﺖ ﺳـﺮ ﻫـﻢ‬
‫واﮔﺬارد‪ ،‬ﻧﯿﺮوى وى از ﮐﻒ ﻣﻰ رود و اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺗـﺎ ﭼﻬـﻞ روز ﺑـﻪ وى ﺑـﺎز ﻧﻤـﻰ‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺷﺎم ﺧﻮردن را واﮔﺬارد‪ ،‬ﻧﯿﺮوﯾـﻰ از او ﮐﺎﺳـﺘﻪ ﻣـﻰ‬
‫ﺷﻮد و ﺑﻪ او ﺑﺎز ﻧﻤﻰ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪125‬‬
 ‫درﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﯿﻮه ﻫﺎ و ﮔﯿﺎﻫﺎن داروﯾﻰ‬

‫ﺗﺮﻧﺞ‬

‫ﺧﻮردن ﺗُﺮﻧﺞ ﭘﺲ از ﻏﺬا‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺟﻌﻔـﺮى ‪ :-‬اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫ﭘﺰﺷﮑﺎنِ ﺷﻤﺎ درﺑﺎره ﺗُﺮﻧﺞ ﭼﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﻰ دﻫﻨﺪ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬دﺳﺘﻮر ﻣﻰ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ آن را ﭘﯿﺶ از ﻏﺬا ﺑﺨﻮرﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﺎ ﻣﻦ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮردن آن ﭘﺲ از ﻏﺬا ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻰ دﻫﻢ«‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﯾﻤﺎﻧﻰ ‪ :-‬ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬آﻧـﺎن‬
‫ﻣﺪﻋﻰ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺮاى ﺧﻮردن ﺗُﺮﻧﺞ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﺷﺘﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﮔﺮ ﭘﯿﺶ از ﻏﺬا ﺧﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻏﺬا ﺑﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺗﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺗُﺮُﻧﺞ را ﭘﺲ از ﻏﺬا ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ � ﭼﻨﯿﻦ ﻣـﻰ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﺗُﺮﻧﺞ را ﻫﻀﻢ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻮﺑﺼﯿﺮ ‪ :-‬ﻣﯿﻬﻤﺎﻧﻰ داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗُـﺮﻧﺞ ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ ﻋﺴـﻞ‪،‬‬
‫اﻇﻬﺎر ﺗﻤﺎﯾﻞ ﮐﺮد‪ .‬آن را ﺑﻪ او دادم و ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﺑـﺎ وى ﺧـﻮردم‪ .‬ﺳـﭙﺲ ﻧـﺰد اﻣـﺎم‬
‫ﺻﺎدق � رﻓﺘﻢ و دﯾﺪم ﮐﻪ ﺳﻔﺮه اى ﻧﺰد اﯾﺸﺎن ﮔﺸﻮده اﺳﺖ ‪ -‬ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﭘﯿﺶ آى و ﺑﺨﻮر«‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎﯾﻢ‪ ،‬ﺗﺮﻧﺞ و ﻋﺴﻞ ﺧﻮرده ام و اﮐﻨـﻮن ﺳـﻨﮕﯿﻨﻰ‬
‫آن را اﺣﺴﺎس ﻣﻰ ﮐﻨﻢ‪ ،‬زﯾﺮا زﯾﺎد ﺧﻮرده ام!‬
‫)اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﯾﮑﻰ از ﻏﻼﻣﺎن ﺧﻮد( ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اى ﻏﻼم! ﻧﺰد ﮐﻨﯿﺰ ﺑﺮو و ﺑﻪ او ﺑﮕـﻮ‪:‬‬
‫ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﯾﮏ ﮐﻨﺎره ﻧﺎن ﺧﺸﮏ از آن ﭼﻪ در ﺗﻨﻮر ﺧﺸﮏ ﻣﻰ ﮐﻨﻰ‪ ،‬ﺑﻔﺮﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪126‬‬
‫آن ﻧﺎن آورده ﺷﺪ ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از اﯾﻦ ﻧﺎن ﺧﺸﮏ ﺑﺨﻮر‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗُـﺮﻧﺞ‬
‫را ﻫﻀﻢ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﻣﻦ آن را ﺧﻮردم و ﺳﭙﺲ از ﺟﺎى ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ‪ ،‬ﮔﻮﯾﺎ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﻧﺨﻮرده ام‪.‬‬

‫ﻣﺮﺑﺎى ﺗﺮﻧﺞ‬
‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�( ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺟﻌﻔﺮى ‪ :-‬اﻣﺎم ﺻـﺎدق �‬
‫ﺑﻪ ﯾﺎران ﺧﻮﯾﺶ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﺰﺷﮑﺎﻧﺘﺎن درﺑﺎره ى ﺗـﺮﻧﺞ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎ‬
‫ﭼﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﻰ دﻫﻨﺪ«‪.‬‬
‫)ﯾﮑﻰ( ﮔﻔﺖ‪ :‬اى ﭘﺴﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮردن آن‪ ،‬ﭘﯿﺶ از ﻏﺬا‪ ،‬ﺳـﻔﺎرش‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ از آن در ﺣﺎﻟﺘﻰ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻏﺬا ﺧﻮرده ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮ ﻧﯿﺴﺖ و‬
‫ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ‪ ،‬از آن‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺘﻰ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻏﺬا ﺧﻮرده ﺷﻮد ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ‬
‫ﺑﺎد ﻣﺮﺑﺎى آن‪ ،‬ﮐﻪ در درون اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﻮﯾﻰ ﭼﻮن ﺑﻮى ﻣﺸﮏ دارد«‪.‬‬

‫آﻟﻮ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬آﻟﻮ در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﺷﺘﺎ ﺻﻔﺮا را ﻓﺮو ﻣﻰ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎدﻫﺎ‬
‫را ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�( ‪ -‬ﺑـﻪ ﻧﻘـﻞ از ازرق ﺑـﻦ ﺳـﻠﯿﻤﺎن ‪ :-‬از اﻣـﺎم ﺻـﺎدق �‬
‫درﺑﺎره آﻟﻮ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮاى ﺻﻔﺮا ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ و ﻣﻔﺎﺻﻞ را ﻧﯿﺰ ﻧﺮم ﻣﻰ ﮐﻨـﺪ؛‬
‫اﻣﺎ از آن‪ ،‬زﯾﺎد ﻣﺨﻮر ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬در ﻣﻔﺼﻠﻬﺎﯾﺖ‪ ،‬ﺑﺎدﻫﺎﯾﻰ ﺑﺮ ﺟﺎ ﻣﻰ ﻧﻬﺪ«‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﺑﺮﻧﺞ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬ﻧﯿﮑﻮ ﻏﺬاﯾﻰ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ آن را ﺑﺮاى ﺑﯿﻤﺎران ﺧﻮﯾﺶ ﻧﮕﻪ‬
‫ﻣﻰ دارﯾﻢ‪.‬‬

‫‪127‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬از ﺟﺎﻧﺐ ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰى دوﺳﺖ داﺷـﺘﻨﻰ ﺗـﺮ از ﺑـﺮﻧﺞ و ﺑﻨﻔﺸـﻪ‬
‫ﺑﺮاى ﻣﺎ ﻧﻤﻰ آﯾﺪ‪ .‬ﻣﻦ )ﯾﮏ ﺑﺎر‪ ( ،‬از دردى ﺳﺨﺖ در رﻧﺞ ﺑﻮدم و در اﯾـﻦ ﻫﻨﮕـﺎم‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ اﻟﻬﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺞ ﺑﺨﻮرم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ آن را ﻓﺮاﻫﻢ آوردﻧﺪ‪ ...‬ﭘﺲ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰ‬
‫و ﺟﻞ( ﺑﺎ آن‪ ،‬دردم را از ﻣﯿﺎن ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎدروج )ﺣ‪‬ﻮك(‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺳﺮﮐﻪ‪ ،‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﻰ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎن ﺧـﻮرش‪ ،‬و‬
‫ﺣ‪‬ﻮك )ﯾﻌﻨﻰ ﺑﺎدروج(‪ ،‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﻰ ﺗﺮﯾﻦ ﺳﺒﺰى ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ‪ -‬ﮐﻪ درودﻫﺎى ﺧﺪا ﺑـﺮ او ﺑـﺎد ‪ -‬ﺑـﻪ ﺑـﺎدروج‪،‬‬
‫ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺣ‪‬ﻮك ﺳﺒﺰى ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﻫﺸﺖ وﯾﮋﮔـﻰ‬
‫اﺳﺖ‪ :‬اﺷﺘﻬﺎ آور اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﮕﻰ ﻫﺎى ﻋﺮوق و ﻣﺠـﺎرى را ﻣـﻰ ﮔﺸـﺎﯾﺪ‪ ،‬آروغ را‬
‫ﺧﻮﺷﺒﻮ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬درد و ﺑﯿﻤﺎرى را از ﺑﺪن ﻣﻰ ﮐﺸﺪ و اﻣﺎن اﻧﺴﺎن از ﺟﺬام اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن در درون اﻧﺴﺎن ﺟﺎى ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ را ﻓﺮو ﻣﻰ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎدﻣﺠﺎن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺎدﻣﺠﺎن ﺑﺨﻮرﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﻔﺎى ﻫﺮ درد اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺎدﻣﺠﺎن ﺑﺨﻮرﯾﺪ زﯾﺮا درد را ﻣﻰ ﺑﺮد و ﺧﻮد‪ ،‬درد ﻧﻤﻰ آورد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد ﺑﺎدﻣﺠﺎن ﺑﻮراﻧﻰ؛ زﯾﺮا ﺷﻔﺎﯾﻰ اﺳﺖ ﮐـﻪ از ﭘﯿﺴـﻰ‪،‬‬
‫اﯾﻤﻦ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺎدﻣﺠﺎن ﺳﺮخ ﺷﺪه در روﻏﻦ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺎدﻣﺠﺎن‪ ،‬ﺑﺮاى ﺳﻮدا‪ ،‬ﺧﻮب اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺻﻔﺮا ﻧﯿﺰ زﯾـﺎن ﻧﻤـﻰ‬
‫رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪128‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺰد اﻣـﺎم ﺳـﺠﺎد � ﺑﺎدﻣﺠـﺎن ﺳـﺮخ‬
‫ﺷﺪه در روﻏﻦ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﺸﺎن ﭼﺸﻢ درد داﺷﺖ و از اﯾـﻦ ﺑﺎدﻣﺠـﺎن ﻣـﻰ ﺧـﻮرد‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اى ﭘﺴﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! از اﯾﻦ ﻣﻰ ﺧﻮرى در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ آﺗﺶ اﺳﺖ؟!‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﻤﻮش! ﭘﺪرم از ﺟﺪم ﺑﺮاﯾﻢ ﻧﻘﻞ ﮐﺮد ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺎدﻣﺠﺎن‪ ،‬از ﭘﯿـﻪ‬
‫زﻣﯿﻦ اﺳﺖ و در ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﯿﻔﺘﺪ‪ ،‬آن را ﺧﻮش و ﺧﻮﺷﺒﻮ ﻣﻰ ﺳﺎزد«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﻓﺼﻞ ﺧﺮﻣﺎﭼﯿﻨﻰ‪ ،‬ﺑﺎدﻣﺠﺎن زﯾﺎد ﺑﺨﻮرﯾﺪ زﯾﺮا درﻣﺎن ﻫـﺮ‬
‫دردى اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮوغ ﭼﻬﺮه را اﻓﺰون ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬رگ ﻫﺎ را ﻧﺮم ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ آب ﮐﻤﺮ‬
‫ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﺑﺎﻗﻼ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺎﻗﻼ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎرى را ﻣﻰ ﺑﺮد و در آن‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎرى اى ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن ﺑﺎﻗﻼ‪ ،‬اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎى ﺳﺎق ﭘﺎ را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن ﺑﺎﻗﻼ‪ ،‬ﻣﻐﺰ اﺳـﺘﺨﻮاﻧﻬﺎى ﺳـﺎق ﭘـﺎ را اﺳـﺘﺤﮑﺎم ﻣـﻰ‬
‫ﺑﺨﺸﺪ و ﺧﻮن ﺗﺎزه ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺎﻗﻼ را ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺘﺶ ﺑﺨﻮرﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻌﺪه را ﭘﺎك ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﯿﺎز‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎز‪ ،‬ﺗﺐ را ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎز‪ ،‬ﺧﺴﺘﮕﻰ را ﻣﻰ ﺑﺮد‪ ،‬ﭘﯿﻪ را اﺳـﺘﺤﮑﺎم ﻣـﻰ ﺑﺨﺸـﺪ‪ ،‬ﺑـﺮ‬
‫ﮔﺎﻣﻬﺎ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪ ،‬آب را اﻓﺰون ﻣﻰ ﺳﺎزد و ﺗﺐ را ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻌﻔﻰ ‪ :-‬اﻣﺎم ﺻـﺎدق � از ﭘﯿـﺎز ﯾـﺎد‬
‫ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻮى دﻫﺎن را ﺧﻮش ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻠﻐﻢ را ﻣﻰ ﺑﺮد‪ ،‬و ﺗﻮان آﻣﯿﺰش را‬
‫ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ«‪.‬‬

‫‪129‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎز‪ ،‬دﻫﺎن را ﺧﻮﺷﺒﻮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺸﺖ را ﻗـﻮى ﻣـﻰ ﺳـﺎزد و‬
‫ﭘﻮﺳﺖ را ﻧﺮﻣﻰ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﺧﺮﺑﺰه‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬درﺑﺎره وﯾﮋﮔﻰ ﻫﺎى ﺧﺮﺑﺰه ‪ :-‬ﺳﻨﮓ را در ﻣﺜﺎﻧـﻪ‪ ،‬ذوب ﻣـﻰ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﺮﺑﺰه ﺑﺨﻮرﯾﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐـﻪ در آن‪ ،‬ده وﯾﮋﮔـﻰ اﺳـﺖ‪) :‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ(‬
‫دﻧﺒﻼن ﮐﻮﻫﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ دردى در آن ﻫﺴﺖ و ﻧﻪ ﻓﺴﺎدى؛ ﺧﻮراك اﺳﺖ ﻧﻮﺷـﯿﺪﻧﻰ‬
‫اﺳﺖ؛ ﻣﯿﻮه اﺳﺖ؛ ﺧﻮش ﺑﻮ ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ؛ ﺷﺴﺖ وﺷﻮدﻫﻨﺪه اﺳﺖ؛ ﺧـﻮرش اﺳـﺖ؛‬
‫ﺗﻮان ﺟﻨﺴﻰ را ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ؛ ﻣﺜﺎﻧﻪ را ﻣﻰ ﺷﻮﯾﺪ؛ و ادرارآور اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻬﻰ از ﺧﻮردن ﺧﺮﺑﺰه در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﺷﺘﺎ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن ﺧﺮﺑﺰه در ﻧﺎﺷﺘﺎ‪ ،‬ﺳﺴﺖ اﻧﺪاﻣﻰ ﻣﻰ آورد‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺑﺨﻮرد‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣ‪‬ﺮازِم ‪ :-‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � از ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﯾﺎد ﮐﺮد و ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﻫﺎن ﮐﻪ ﺧﻮراﮐﻰ ﺳﺒ‪‬ﮏ اﺳﺖ‪ .‬دل دادﮔﻰ ﺑﻪ ﮔﻮﺷـﺖ را ﻓـﺮو ﻣـﻰ ﻧﺸـﺎﻧﺪ؛ وﻟـﻰ‬
‫ﻋﺎرﺿﻪ ﻫﺎى ﮔﻮﺷﺖ را ﻫﻢ ﻧﺪارد«‪.‬‬

‫ﺧﻮردن ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺑﺎ ﭘﯿﺎز و روﻏﻦ زﯾﺘﻮن‬

‫ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﯾﮑﻰ از ﯾﺎران اﻣﺎم ﺻﺎدق � در ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن‬
‫‪) :-‬ﮔﻔﺘﻢ‪ ( :‬ﻓﺪاﯾﺖ ﺷﻮم! ﻣﻦ ﮐﻨﯿﺰ ﻣﻰ ﺧﺮم‪ .‬دوﺳـﺖ دارم ﭼﯿـﺰى ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﺗﻌﻠـﯿﻢ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰ ﯾﺎﺑﻢ‪.‬‬

‫‪130‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﯿﺎز را رﯾﺰ و در روﻏﻦ زﯾﺘﻮن‪ ،‬ﺳﺮخ ﮐﻦ‪ .‬ﺗﺨﻢ ﻣﺮﻏﻰ ﻫﻢ ﺑـﺮدار و در‬
‫ﺳﯿﻨﻰ اى ﺑﺸﮑﻦ و ﻗﺪرى ﻧﻤﮏ ﺑﺮ آن ﺑﭙﺎش‪ .‬آن ﮔﺎه اﯾﻦ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ را روى ﭘﯿﺎز و‬
‫روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ﺑﺮﯾﺰ و اﻧﺪﮐﻰ ﺗﻔﺖ ﺑﺪه و ﺳﭙﺲ از آن ﺑﺨﻮر‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دادم و از آن ﭘﺲ‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﻗﺼﺪ آﻣﯿﺰش ﺑﺎ ﮐﻨﯿﺰان ﻣـﻰ ﮐـﺮدم‪،‬‬
‫ﺑﺮ آن ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰ داﺷﺘﻢ‪.‬‬

‫ﺧﻮردن ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﯾﮑﻰ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬از ﮐﻤﻰ ﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ) ﻋـﺰ و‬
‫ﺟﻞ( ﺷﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺎ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺑﺨﻮر«‪.‬‬

‫زرده ى ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬زرده ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ‪ ،‬ﺳﺒ‪‬ﮏ و ﺳﻔﯿﺪه‪ ،‬ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺣﻤﺮان ﺑﻦ اَﻋﯿ‪‬ﻦ ‪ :-‬ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﮐﺴﺎﻧﻰ ﻣﻰ‬
‫ﮔﻮﯾﻨﺪ زرده ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ‪ ،‬از ﺳﻔﯿﺪه آن‪ ،‬ﺳﺒﮏ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دﻟﯿﻠﺸﺎن ﺑﺮاى اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭼﯿﺴﺖ؟ «‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺪﻋﻰ اﻧﺪ ﭘ‪‬ﺮ‪ ،‬از ﺳﻔﯿﺪه اﺳﺖ و اﺳﺘﺨﻮان و ﭘﻰ‪ ،‬از زرده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﺲ ﭘ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺳﺒ‪‬ﮏ ﺗﺮﯾﻦِ آﻧﻬﺎﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﺗﺨﻢ ﻣﺮﻏﻬﺎى ﺣﻼل و ﺗﺨﻢ ﻣﺮﻏﻬﺎى ﺣﺮام‬

‫اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ � و‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﯿﺰارى درآﻣﺪى و ﺗﺨﻢ ﭘﺮﻧﺪه اى ﯾﺎﻓﺘﻰ‪ ،‬از آن ﻣﺨﻮر‪،‬‬
‫ﻣﮕﺮ آﻧﭽﻪ دو ﺳﻮﯾﺶ ﻧﺎﻫﻤﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬از ﺗﺨﻢ ﻫﺎى ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن‪ ،‬آﻧﭽـﻪ دو ﺳـﻮﯾﺶ ﻧﺎﻫﻤﺴـﺎن اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺧﻮرده ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪131‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬آﻧﭽﻪ دو ﺳﻮﯾﺶ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻔﺎوت دارد‪ ،‬ﺧﻮردﻧﺶ ﺣﻼل اﺳـﺖ‪.‬‬
‫و آﻧﭽﻪ دوﺳﻮﯾﺶ ﻫﻤﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮردﻧﺶ ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣ‪‬ﺴﻌ‪‬ﺪة ﺑﻦ ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﻗﻪ ‪ :-‬از اﻣﺎم ﺻـﺎدق � ﺷـﻨﯿﺪم ﮐـﻪ ﻣـﻰ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﺗﺨﻢ ﻫﺎى ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن‪ ،‬آﻧﭽﻪ را دو ﺳﺮﺷﺎن ﻧﺎﻫﻤﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﻮر«‪.‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از ﺗﺨﻢ ﻫﺎى ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن درﯾﺎﯾﻰ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ و ﻫﻢ ﺷﮑﻞ ﺗﺨﻢ ﻣـﺮغ‬
‫اﺳﺖ )ﯾﻌﻨﻰ ﯾﮑﻰ از دو ﺳﺮش ﭘﻬﻦ ﺗﺮ اﺳﺖ(‪ ،‬ﺧﻮردﻧﻰ اﺳﺖ‪ ،‬و ﮔﺮﻧﻪ ﻣﺨﻮر«‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻮاﻟﺨﻄﺎب ‪ :-‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﭘﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ‪ :‬ﻣـﺮدى ﺑـﻪ‬
‫ﻧﯿﺰار در ﻣﻰ آﯾﺪ و آن ﺟﺎ ﺗﺨﻢ ﻫﺎى ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻰ ﻣﻰ ﯾﺎﺑﺪ و ﻧﻤﻰ داﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺗﺨﻢ ﭼﻪ ﭘﺮﻧﺪه اى اﺳﺖ‪ :‬از آنِ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ اى ﭘﻨﻬﺎن ﻧﺎﺷﺪﻧﻰ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﮕﺮ! ﻫﺮ ﺗﺨﻤﻰ را ﮐﻪ ﺳﺮ و ﺗﻪ‬
‫آن را از ﻫﻢ ﺑﺎز ﺷﻨﺎﺧﺘﻰ‪ ،‬ﺑﺨﻮر و ﻫﺮ ﭼﻪ را از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﻫﻤﺴﺎن ﺑﻮد‪ ،‬واﮔﺬار«‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﺳﯿﺐ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﯿﺐ‪ ،‬ﭘﺎﻻﯾﻨﺪه و ﺧﻮش ﺑﻮ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﻌﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺳﺤﺎق ﺑﻦ ﻣﻄﻬﺮ‪ ،‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪» :-‬ﺳﯿﺐ‪ ،‬ﻣﻌﺪه را‬
‫ﮔﺸﺎﯾﺶ ﻣﯿﺪﻫﺪ«‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﯿﺐ ﺑﺨﻮر‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺣﺮارت را ﻓﺮو ﻣﻰ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬درون را ﺳﺮد‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺗﺐ را ﻣﻰ ﺑﺮد«‪.‬‬
‫در ﺣﺪﯾﺚ دﯾﮕﺮى اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬وﺑﺎ را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻪ ﺗﺒﺪاران ﺧﻮد ﺳﯿﺐ ﺑﺪﻫﯿﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮ از‬
‫ﺳﯿﺐ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪132‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺮدم ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺳﯿﺐ ﭼﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎراﻧﺸﺎن را ﺟﺰ‬
‫ﺑﻪ ﺳﯿﺐ درﻣﺎن ﻧﻤﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﯿﺐ‪ ،‬ﺑﻮﯾﮋه‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰ ﺑﺮاى ﻗﻠﺐ و‬
‫ﻣﺎﯾﻪ ى ﺷﺴﺖ و ﺷﻮى آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻋﺎﺋﻢ اﻻﺳﻼم ‪ -‬درﺑﺎره اﻣﺎم ﺻﺎدق � رواﯾـﺖ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ‪ :‬ﻣـﺮدى از‬
‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﻰ وﺑﺎزده ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ و از وﺑﺎى آن ﺟﺎ ﺧﺒﺮ داد‪.‬‬
‫اﻣﺎم � در ﭘﺎﺳﺦ ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد ﺳﯿﺐ‪ .‬آن را ﺑﺨﻮر«‪.‬‬
‫او ﻫﻢ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم داد و ﻋﺎﻓﯿﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﯿﺐ‪ ،‬ﺣﺮارت را ﻓﺮو ﻣﻰ ﻧﺸﺎﻧﺪ و درون را ﺧﻨﮏ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺗﺐ را‬
‫ﻣﻰ ﺑﺮد«‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻓﯿﺾ ‪ :-‬ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﮔﻔﺘﻢ ﮐﺴﻰ از ﻣﺎ ﮐﻪ‬
‫ﺑﯿﻤﺎر ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬درﻣﺎﻧﮕﺮان‪ ،‬او را ﺑﻪ ﭘﺮﻫﯿﺰ‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻣﺎ ﻣﺎ ﺧﺎﻧﺪان‪ ،‬ﺟﺰ از ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﻤـﻰ ﮐﻨـﯿﻢ و )ﺑﯿﻤـﺎران‬
‫ﺧﻮﯾﺶ را( ﺑﺎ ﺳﯿﺐ و آب ﺳﺮد‪ ،‬درﻣﺎن ﻣﻰ ﺳﺎزﯾﻢ«‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از د‪‬ر‪‬ﺳﺖ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻣﻨﺼﻮر ‪ :-‬ﻣﻔﻀّﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﺮا ﺑﺎ ﻫﺪﯾﻪ ﻫﺎﯾﻰ‬
‫ﻧﺰد اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫در روزى ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻰ و در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺳﯿﻨﻰ اى از ﺳﯿﺐ ﺳﺒﺰ ﻧﺰد اﻣﺎم ﺻﺎدق �‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﺸﺎن وارد ﺷﺪم‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻰ درﻧﮓ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻓـﺪاﯾﺖ ﺷـﻮم!‬
‫آﯾﺎ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬اﯾﻦ را ﺧﻮش ﻧﻤﻰ دارﻧﺪ‪ ،‬از آن ﻣﻰ ﺧﻮرى؟‬
‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﻣﺮا از دﯾﺮ ﺑﺎز ﻣﻰ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫اﻣﺸﺐ ﺗﺒﺪار ﺷﺪم‪ ،‬ﮐﺴﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎدم و آن را ﻧﺰد ﻣـﻦ آوردﻧـﺪ و آن را ﺧـﻮردم‪ .‬آن‪،‬‬
‫ﺗﺐ را رﯾﺸﻪ ﮐﻦ ﻣﻰ ﺳﺎزد و ﺣﺮارت را ﻓﺮو ﻣﻰ ﻧﺸﺎﻧﺪ«‪.‬‬

‫‪133‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﻮى ﻧﺰدﯾﮑﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻢ و دﯾﺪم آﻧﺎن ﺗﺐ دارﻧﺪ‪ .‬و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺳﯿﺐ‬
‫دادم و ﺗﺐ را از آﻧﺎن رﯾﺸﻪ ﮐﻦ ﺳﺎﺧﺘﻢ‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻔﻀّﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ‪ ،‬درﺑﺎره اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪ :-‬ﻧـﺰد اﯾﺸـﺎن از‬
‫ﺳﯿﺐ‪ ،‬ﯾﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺎ ﺧﺎﻧﺪان‪ ،‬ﺟﺰ ﺑﻪ آب ﺳﺮدى ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺪن ﻣﺎ رﯾﺨﺘﻪ ﻣـﻰ‬
‫ﺷﻮد و ﺟﺰ ﺑﻪ ﺧﻮردن ﺳﯿﺐ‪ ،‬درﻣﺎن ﻧﻤﻰ ﮐﻨﯿﻢ«‪.‬‬

‫ﺗَﻠﺒﯿﻨﻪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪» :‬اﮔﺮ ﭼﯿﺰى وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮگ‪ ،‬ﺳـﻮد‬
‫ﻣﻰ ﺑﺨﺸﯿﺪ‪ ،‬ﺗﻠﺒﯿﻨﻪ ﺳﻮد ﻣﻰ ﺑﺨﺸﯿﺪ«‪ .‬ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪ :‬ﺗﻠﺒﯿﻨﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﻮرﺑﺎى ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﺎ ﺷﯿﺮ‪ .‬ﺷﻮرﺑﺎى ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﺎ ﺷـﯿﺮ« و اﯾـﻦ را‬
‫ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺗﻠﺒﯿﻨﻪ‪ ،‬ﻏﻢ را از دل ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻣﻰ زداﯾﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ اﻧﮕﺸـﺘﺎن‬
‫ﻋﺮق را از ﭘﯿﺸﺎﻧﻰ ﮐﻨﺎر ﻣﻰ زﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﺧﺮﻣﺎ‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘـﻞ از اﺑـﻮﻋﻤﺮو‪ ،‬از ﻣـﺮدى‪ ،‬از اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � ‪» :-‬ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ‬
‫ﺧﺮﻣﺎى ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎى ﺑ‪‬ﺮﻧﻰ اﺳﺖ‪ .‬دردﻫﺎ را ﻣﻰ ﺑﺮد و ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﯿﻤـﺎرى ﻧﻤـﻰ زاﯾـﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺴﺘﮕﻰ را ﻣﻰ زداﯾﺪ و زﯾﺎﻧﻰ در ﺑﺮ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﻐﻢ را از ﻣﯿـﺎن ﻣـﻰ ﺑـﺮد و ﺑـﺎ ﻫـﺮ‬
‫ﺧﺮﻣﺎﯾﻰ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ«‪.‬‬
‫در رواﯾﺘﻰ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪) » :‬ﻏﺬا را( ﮔﻮارا و ﺳﺒﮏ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺴـﺘﮕﻰ‬
‫را ﻣﻰ ﺑﺮد‪ ،‬ﺳﯿﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﯿﺌﺖ ﺑﻨﻰ ﻋﺒﺪاﻟﻘﯿﺲ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا وارد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬ﻇـﺮف‬
‫ﺧﺮﻣﺎﯾﻰ ﺑﺎﻓﺘﻪ از ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎى ﺧﺮﻣﺎ ﭘﯿﺶ روى اﯾﺸﺎن ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧـﺪا ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪:‬‬
‫»ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﻫﺪﯾﻪ؟ «‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻫﺪﯾﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪134‬‬
 ‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ ﺧﺮﻣﺎ از ﮐﺪام ﻧﻮع اﺳﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اى ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! از ﺧﺮﻣﺎى ﺑﺮﻧﻰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﻰ دﻫـﺪ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ ﺧﺮﻣﺎﯾﺘـﺎن‪ ،‬ﻧُـﻪ‬
‫وﯾﮋﮔﻰ اﺳﺖ‪ :‬ﺷﯿﻄﺎن را ﺑﻪ دﯾﻮاﻧﮕﻰ ﻣﻰ اﻓﮑﻨﺪ؛ ﭘﺸﺖ را ﻗﻮى ﻣﻰ ﮐﻨـﺪ؛ ﺑـﺮ ﺗـﻮان‬
‫آﻣﯿﺰش ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ؛ ﺑﯿﻨﺎﯾﻰ و ﺷﻨﻮاﯾﻰ را اﻓﺰون ﻣﻰ ﺳﺎزد؛ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺰدﯾـﮏ‬
‫ﺗﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ؛ اﻧﺴﺎن را از ﺷﯿﻄﺎن‪ ،‬دور ﻣﻰ ﺳﺎزد؛ ﻏﺬا را ﻫﻀﻢ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ؛ درد را ﻣـﻰ‬
‫ﺑﺮد و دﻫﺎن را ﺧﻮﺷﺒﻮ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬
‫دﻋﺎﺋﻢ اﻻﺳﻼم‪:‬‬
‫درﺑﺎره ى اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ ﯾﮑﻰ از ﯾـﺎراﻧﺶ ﻧـﺰد اﯾﺸـﺎن ﻏـﺬاﯾﻰ‬
‫ﺧﻮرد‪ .‬ﭼﻮن ﺳﻔﺮه ى ﻏﺬا را ﺑﺮ ﭼﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎم � ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﮐﻨﯿﺰك! آﻧﭽﻪ دارى‪،‬‬
‫ﺑﯿﺎور«‪ .‬او ﻧﯿﺰ ﺧﺮﻣﺎ آورد‪.‬‬
‫آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻗﺮﺑﺎﻧﺖ ﺷﻮم! اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم ﻣﯿﻮه )ى ﺳﺮدرﺧﺘﻰ( و اﻧﮕﻮر اﺳـﺖ!‬
‫و آن ﻫﻨﮕﺎم‪ ،‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺨﻮر‪ ،‬ﮐﻪ اﯾﻦ از ﺧﻮى ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬در ﺧﺮﻣﺎى‬
‫ﻋ‪‬ﺠﻮه‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﯿﻤﺎرى اى ﻫﺴﺖ و ﻧﻪ ﻋﺎرﺿﻪ اى«‪.‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻓﻄﺎرى و ﺳﺤﺮى‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﺤﺮى ﻫﺎى ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻗﺎووت )ﻗﺎووت ﮔﻨﺪم ﯾـﺎ ﺟـﻮ( و‬
‫ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺮاى زﻧﺎن ﺑﺎردار و ﺗﺎزه زا‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻪ زﻧﺎن ﺧﻮد در دوران زاﯾﻤـﺎن‪ ،‬ﺧﺮﻣـﺎى ﺑ‪‬ﺮﻧـﻰ ﺑﺪﻫﯿـﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮﯾﺶ را زﯾﺒﺎ ﺳﺎزﯾﺪ‪.‬‬

‫‪135‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻪ زﻧﺎن ﺧﻮد در دوران زاﯾﻤـﺎن‪ ،‬ﺧﺮﻣـﺎى ﺑ‪‬ﺮﻧـﻰ ﺑﺪﻫﯿـﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺘﺎن ﺑﺮدﺑﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮردن ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﯿﺎر‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎى ﺗﺎزه ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺧﯿﺎر ﻣﻰ ﺧﻮرد‪.‬‬

‫ﺳﯿﺮ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ اﯾﻦ ﺳﺒﺰى را ﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴـﺠﺪ‬
‫ﻣﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮد«؛ اﻣ‪‬ﺎ ﻧﻔﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﭘﻨﯿﺮ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭼﻪ ﻧﯿﮑﻮ ﻟﻘﻤﻪ اى اﺳﺖ ﭘﻨﯿﺮ! دﻫﺎن را ﺗـﺮ و ﺗـﺎزه ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻮى دﻫﺎن را ﺧﻮش ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬ﻏﺬاى ﭘﯿﺸﯿﻦ را ﻫﻀﻢ ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ و ﺑـﺮاى ﭘـﺲ از‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬اﺷﺘﻬﺎ آور اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺲ آن را ﺳﺮ ﻫﺮ ﻣﺎه ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﯿﭻ‬
‫ﺣﺎﺟﺖ او ﺑﻰ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﻤﺎﻧَﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﻨﯿﺮ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﯿﮑﻮ ﻟﻘﻤﻪ اى اﺳﺖ! ﻧﻮﺷﯿﺪنِ اﻧﺴﺎن را ﺧﻮش ﺑﻮ ﻣﻰ‬
‫ﺳﺎزد‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﭘﯿﺶ از آن ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻫﻀﻢ ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ و آﻧﭽـﻪ را ﭘـﺲ از آن ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﻰ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﻨﯿﺮ‪ ،‬ﻏﺬاﻫﺎى ﭘﯿﺶ از ﺧﻮد را ﮔﻮارش ﻣﻰ دﻫﺪ و ﺑﺮاى ﭘﺲ‬
‫از ﺧﻮد‪ ،‬اﺷﺘﻬﺎ ﻣﻰ آورد‪.‬‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪى ﺧﻮردن ﭘﻨﯿﺮ ﺑﺎ ﮔﺮدو‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮔﺮدو و ﭘﻨﯿﺮ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺎ ﻫﻢ ﯾﮏ ﺟﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬درﻣﺎن اﻧﺪ؛ اﻣﺎ‬
‫اﮔﺮ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬درد ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮔﺮدو و ﭘﻨﯿﺮ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺎ ﻫﻢ ﯾﮏ ﺟﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﻫﺮ ﯾﮏ از‬
‫آﻧﻬﺎ درﻣﺎن اﺳﺖ؛ اﻣﺎ اﮔﺮ از ﻫﻢ ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ درد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪136‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﮔﺮ ﮐﻪ ﭘﻨﯿﺮ ﺑﺮاى ﻫﺮ ﭼﯿﺰى زﯾﺎﻧﺒـﺎر اﺳـﺖ و ﻫـﯿﭻ ﺳـﻮدى‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﺷ‪‬ﮑﺮ ﺑﺮاى ﻫﺮ ﭼﯿﺰى ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ و ﺑﺮاى ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ‪ ،‬زﯾﺎﻧﻰ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻓﻀﻞ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮرى‪ ،‬از ﯾﮑﻰ از ﻣـﺮداﻧﺶ ‪ :-‬ﻣـﺮدى‬
‫درﺑﺎره ى از اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﭘﺮﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬دردى اﺳﺖ‪ .‬درﻣﺎﻧﻰ ﻫﻢ در آن ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺷﺎﻣﮕﺎﻫﺎن ﻓﺮا رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻣﺮد ﺑﺮ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � وارد ﺷـﺪ و ﻧﮕـﺎه‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﻨﯿﺮى ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﻔﺮه ﺑﻮد‪ ،‬اﻓﮑﻨﺪ و ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬ﻗﺮﺑﺎﻧﺖ ﺷـﻮم! ﺻـﺒﺤﮕﺎﻫﺎن‪ ،‬از‬
‫ﺗﻮ درﺑﺎره ى ﭘﻨﯿﺮ ﭘﺮﺳـﯿﺪم و ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﮔﻔﺘـﻰ‪ :‬آن‪ ،‬دردى اﺳـﺖ و درﻣـﺎﻧﻰ در آن‬
‫ﻧﯿﺴﺖ؛ اﻣ‪‬ﺎ اﮐﻨﻮن‪ ،‬آن را ﺑﺮ ﺳﻔﺮه ﻣﻰ ﺑﯿﻨﻢ! ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﻨﯿﺮ‪ ،‬ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن‪ ،‬زﯾﺎﻧﺒﺎر و ﺷﺎﻣﮕﺎﻫﺎن‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳـﺖ و آب ﮐﻤـﺮ را‬
‫اﻓﺰون ﻣﻰ ﺳﺎزد«‪.‬‬

‫ﺗﺮه ﺗﯿﺰك‬

‫در ﻧﮑﻮﻫﺶ ﺗﺮه ﺗﯿﺰك‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻬﻢ ﺑﻨﻰ اﻣﯿﻪ از ﺳﺒﺰى ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮه ﺗﯿﺰك اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻧﻬﻰ از ﺧﻮردن ﺗﺮه ﺗﯿﺰك ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺐ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن ﺗﺮه ﺗﯿﺰك در ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺐ‪ ،‬ﭘﯿﺴﻰ ﻣﻰ آورد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه ﺗﺮه ﺗﯿﺰك ﺑﺨﻮرد‪ ،‬رگ ﺟـﺬام‪ ،‬از ﺑﯿﻨـﻰ وى‬
‫ﺑﺮ آن ﯾﻮرش ﻣﻰ آورد و آن ﺷﺐ را ﺷﺐ ﺧﻮﻧﺮﯾﺰى ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﭘﺲ از ﮔﺰاردن ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ‪ ،‬درون را از ﺗـﺮه ﺗﯿـﺰك‬
‫ﭘﺮ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ آن ﻧﻤﻰ ﺧﻮاﺑﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺟﺎن وى او را ﺑﻪ ﺳﻮى ﺟـﺬام ﻣـﻰ‬
‫ﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪137‬‬
 ‫اﺧﺒﺎرى ﮐﻪ اﺣﺎدﯾﺚ ﭘﯿﺸﯿﻦ را رد ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻧﺼﯿﺮ )ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر اﻣﺎم ﺻـﺎدق �(‪ ،‬از ﻣﻮﻓﱠـﻖ )ﺧـﺪﻣﺘﮑﺎر‬
‫اﻣﺎم ﮐﺎﻇﻢ �(‪ :-‬آﻗﺎى ﻣﻦ‪ ،‬اﻣﺎم ﮐﺎﻇﻢ � ﭼﻮن ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪن ﺳﺒﺰى ﻓﺮﻣـﺎن ﻣـﻰ‬
‫داد‪ ،‬ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از آن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﺗﺮه ﺗﯿﺰك‪ ،‬ﻓﺮاوان ﺗﻬﯿ‪‬ﻪ ﺷﻮد«‪ .‬آﻧﻬـﺎ را ﺑـﺮاى‬
‫اﯾﺸﺎن ﻣﻰ ﺧﺮﯾﺪﻧﺪ و اﯾﺸﺎن ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﻗﺪر ﺳﺒﮏ ﺧ‪‬ﺮد‪‬ﻧﺪ ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﺮدم‪ ،‬ﮐﻪ‬
‫ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺗﺮه ﺗﯿﺰك‪ ،‬در ﯾﮑﻰ از دره ﻫﺎى ﺟﻬﻨﻢ ﻣﻰ روﯾﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﻫﯿﺰم آن‪ ،‬ﻣﺮدﻣﺎن و ﺳﻨﮓ ﻫﺎﯾﻨﺪ«‪ .‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ آن ﺟﺎ ﺳـﺒﺰى ﻣـﻰ‬
‫روﯾﺪ؟ «‬

‫زردك‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬زردك‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ اﯾﻤﻨﻰ از ﻗﻮﻟﻨﺞ و ﺑﻮاﺳﯿﺮ اﺳﺖ و ﺗﻮان ﻧﺰدﯾﮑـﻰ‬
‫را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن زردك‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ ﻫﺎ را ﮔﺮم ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و آﻟﺖ را راﺳﺖ ﻣﻰ‬
‫ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از داود ﺑﻦ ﻓﺮﻗﺪ ‪ :-‬ﺑﺮ اﻣﺎم ﺻﺎدق � وارد ﺷـﺪم‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻗﺪرى زردك ﻧﺰد اﯾﺸﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎم � زردﮐﻰ ﺑﻪ ﻣـﻦ داد و ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»ﺑﺨﻮر«‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻦ دﻧﺪان آﺳﯿﺎب ﻧﺪارم‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﮐﻨﯿﺰ ﻧﺪارى؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﺮا‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ آن را ﺑﺮاﯾﺖ آب ﭘﺰ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ آن را ﺑﺨﻮر؛ ﭼﺮا ﮐـﻪ ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫ﻫﺎ را ﮔﺮم ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و آﻟﺖ را راﺳﺖ ﻣﻰ ﮔﺮداﻧﺪ«‪.‬‬

‫‪138‬‬
 ‫ﻫﺰار ا‪‬ﺳﭙﻨﺪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪ -‬در ﭘﺎﺳﺦ ﭘﺮﺳﺸﻰ درﺑﺎره ى ﻫـﺰار اﺳـﭙﻨﺪ و ﮐُﻨـﺪ‪‬ر ‪ :-‬اﻣ‪‬ـﺎ‬
‫ﻫﺰار اﺳﭙﻨﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ رﯾﺸﻪ اى از آن در زﻣﯿﻦ ﻓﺮو ﻧﻤﻰ رود و ﻫﯿﭻ ﺷـﺎﺧﻪ اى از آن‬
‫ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰ و ﺟﻞ( ﻓﺮﺷﺘﻪ اى را ﺑﺮ آن ﻣﻰ‬
‫ﮔﻤﺎرد‪ ،‬ﺗﺎ آن ﻫﻨﮕﺎم ﮐﻪ ﺧﺸﮏ ﻣﻰ ﺷﻮد ﯾﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻰ دﯾﮕﺮ در ﻣﻰ آﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺷﯿﻄﺎن ﻧﯿﺰ از ﺧﺎﻧﻪ اى ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﻫﺰار اﺳﭙﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻔﺘﺎد ﺧﺎﻧﻪ دور ﻣﻰ ﺷـﻮد‪.‬‬
‫و آن‪ ،‬ﺷﻔﺎى ﻫﻔﺘﺎد ﺑﯿﻤﺎرى اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺟﺬام اﺳﺖ‪ .‬ﭘـﺲ از آن ﻏﻔﻠـﺖ‬
‫ﻧﻮرزﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺨﻮد‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪ -‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن از ﻧﺨﻮد ﻧﺎم ﺑﺮدﻧﺪ‪ :-‬ﺑﺮاى دردﮐﻤـﺮ‪،‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﻧﺎن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺗﻦ‪ ،‬ﺑﺮ ﻧﺎن‪ ،‬اﺳﺘﻮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﻧﺎن ﺟﻮ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﭼﯿﺰى ﺑﯿﺶ از ﺟﻮ ﺑﻬﺒﻮد دﻫﻨﺪﮔﻰ ﻣـﻰ دﯾـﺪ‪،‬‬
‫آن را ﺧﻮراك ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻗﺮار ﻣﻰ داد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻪ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺷﮑﻢ درد دارد‪ ،‬ﻧﺎن ﺑﺮﻧﺞ ﺑﺪﻫﯿﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭼﯿـﺰى‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮ از آن‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﻤﺎرى در ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬آن ﻣﻌﺪه را ﭘﺎك ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‬
‫و درد را ﺑﻪ ﮐﻠﻰ از ﺑﺪن ﺑﯿﺮون ﻣﻰ ﮐﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎن ﺑﺮﻧﺞ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﺷﺐ در درون اﻧﺴـﺎن ﻣـﻰ‬
‫ﻣﺎﻧَﺪ‪.‬‬

‫‪139‬‬
 ‫ﮐﺎﻫﻮ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد ﮐﺎﻫﻮ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﻮن را ﺗﺼﻔﯿﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﺳﺮﮐﻪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﮐﻪ‪ ،‬ﺗﻠﺨﻪ را ﻓﺮو ﻣﻰ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻠﺐ را زﻧﺪه ﻣﻰ ﺳـﺎزد‪ ،‬ﮐ‪‬ـﺮم‬
‫ﻫﺎى ﺷﮑﻢ را ﻣﻰ ﮐُﺸﺪ و دﻫﺎن را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﮐﻪ‪ ،‬ﻧﯿﮑﻮ ﺧﻮرﺷﻰ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻠﺨﻪ را ﻣﻰ ﺷﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻗﻠﺐ را زﻧﺪه‬
‫ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬ﻟﺜﻪ را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ و ﺟﻨﺒﻨﺪﮔﺎن ﺷﮑﻢ را ﻣﻰ ﮐُﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﮐﻪ ى ﺷﺮاب‪ ،‬ﺳﺮﮐﻪ اى اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺷﺮاب اﻧﮕﻮر ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻰ آﯾﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ‬
‫آن را ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎم »ﺷﺮاب« ﻣﻰ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﮐﻪ‪ ،‬ﻋﻘﻞ را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﮐﻪ‪ ،‬دل را روﺷﻦ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮرش ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺮﮐﻪ‪ ،‬ﺷﻬﻮت زﻧﺎ را رﯾﺸﻪ ﮐﻦ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﺳﺮﮐﻪ ﺷﺮاب‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪ -‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن از ﺳﺮﮐﻪ ى ﺷﺮاب ﯾـﺎد ﺷـﺪ ‪ :-‬آن‪،‬‬
‫ﺟﻨﺒﻨﺪﮔﺎن ﺷﮑﻢ را ﻣﻰ ﮐُﺸﺪ و دﻫﺎن را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﺮﮐﻪ ى ﺷﺮاب‪ ،‬ﻟﺜﻪ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻨﺒﻨـﺪﮔﺎن ﺷـﮑﻢ را‬
‫ﻣﻰ ﮐُﺸﺪ و ﻋﻘﻞ را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫)ﺳﺮﮐﻪ ى ﺷﺮاب‪ ،‬ﺳﺮﮐﻪ اى اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺷﺮاب اﻧﮕﻮر ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ‬
‫آن را ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎم »ﺷﺮاب« ﻣﻰ ﺧﻮاﻧﻨﺪ(‪.‬‬

‫آﻏﺎز ﮐﺮدن ﻏﺬا ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﺎ )ﻏﺬا را( ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ آﻏﺎز ﻣﻰ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺷـﻤﺎ ﺑـﺎ ﻧﻤـﮏ‬
‫آﻏﺎز ﻣﻰ ﮐﻨﯿﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﺮﮐﻪ ﻋﻘﻞ را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬

‫‪140‬‬
 ‫اﻧﺎر‬

‫ﻣ‪‬ﻬﺘﺮ ﻣﯿﻮه ﻫﺎ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﯿﻮه‪ ،‬ﺻﺪوﺑﯿﺴﺖ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ و ﻣﻬﺘﺮ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ‪ ،‬اﻧﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻃﺒﻊ را اﻋﺘﺪال ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪ :‬اﻧﺎر‪ ،‬ﺧﺮﻣـﺎى ﻧـﺎرس‬
‫ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻨﻔﺸﻪ‪ ،‬و ﮐﺎﺳﻨﻰ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ در ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻔﺘﻦ‪ ،‬ﯾﮏ اﻧﺎر ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﺗﺎ ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﺟـﺎﻧﺶ‬
‫در اﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد اﻧﺎر‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮔﺮﺳﻨﻪ اى آن را ﻧﻤـﻰ ﺧـﻮرد‪،‬‬
‫ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ وى را ﺑﺴﻨﺪه اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﺳﯿﺮى آن را ﻧﻤﻰ ﺧﻮرد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻏـﺬا‬
‫را ﺑﺮ وى ﮔﻮارا ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ اﻧﺎر ﺑﺨﻮرد‪ ،‬اﻧﺎر‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎنِ وﺳﻮﺳـﻪ را از او دور ﻣـﻰ‬
‫ﺳﺎزد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﯾﮏ داﻧﻪ از اﻧﺎر را ﺑﺨـﻮرد‪ ،‬آن ﯾـﮏ داﻧـﻪ‪ ،‬ﺷـﯿﻄﺎنِ‬
‫وﺳﻮﺳﻪ را ﺗﺎ ﭼﻬﻞ روز‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎر )زﻣﯿﻨﮕﯿﺮ( ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از زﯾﺪ ﺷﺤ‪‬ﺎم ‪ :-‬ﻧـﺰد اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � ﺑـﻮدم ﮐـﻪ‬
‫ﺣﺠﺎﻣﺘﮕﺮى را ﻃﻠﺒﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺑﺰارﻫـﺎى ﺣﺠﺎﻣـﺖ ﺧـﻮد را ﺑﺸـﻮى و‬
‫ﺑﯿﺎوﯾﺰ« و آن ﮔﺎه اﻧﺎرى ﻃﻠﺒﯿﺪ و ﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺣﺠﺎﻣﺖ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮد‪ ،‬اﻧﺎرى دﯾﮕﺮ ﻃﻠﺒﯿﺪ و ﺧﻮرد و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾـﻦ‬
‫ﮐﺎر‪ ،‬ﺗﻠﺨﻪ را ﻓﺮو ﻣﻰ ﻧﺸﺎﻧَﺪ«‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﯾﺰﯾﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﻧﻮﻓﻠﻰ ‪ :-‬ﺑـﺮ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � وارد‬
‫ﺷﺪم‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ اﻧﺎرى در دﺳﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اى ﻣ‪‬ﻌﺘّﺐ! ﯾﮏ اﻧﺎر ﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ‬

‫‪141‬‬
‫ﻣﺮد ﺑﺪه؛ ﭼﺮا ﮐﻪ در )ﺧﻮردن( ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﮐﺴﻰ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺷﺮﯾﮏ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺮاﯾﻢ‬
‫ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪﺗﺮ از ﺷﺮﯾﮏ ﺷﺪن در )ﺧﻮردن( اﻧﺎر ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺣﺠﺎﻣﺖ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺣﺠﺎﻣﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺣﺠﺎﻣـﺖ ﮐـﺮدم‪.‬‬
‫آن ﮔﺎه‪ ،‬اﻧﺎرى دﯾﮕﺮ ﺧﻮاﺳﺖ و ﭘﺲ از آن ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اى ﯾﺰﯾﺪ! ﻫﺮ ﻣـﺆﻣﻨﻰ ﮐـﻪ اﻧـﺎر‬
‫ﺑﺨﻮرد و آن را ﺗﻤﺎم ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰوﺟﻞ( ﺗﺎ ﭼﻬﻞ ﭘﮕﺎه‪ ،‬ﺷـﯿﻄﺎن را از )آﺳـﯿﺐ‬
‫رﺳﺎﻧﻰ ﺑﻪ( ﻓﺮوغ دل او دور ﻣـﻰ ﺳـﺎزد؛ و ﻫـﺮ ﮐـﺲ دو اﻧـﺎر ﺑﺨـﻮرد‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫)ﻋﺰوﺟﻞ( ﺗﺎ ﯾﮏ ﺳﺎل‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن را از )آﺳﯿﺐ رﺳـﺎﻧﻰ ﺑـﻪ( ﻓـﺮوغ دل او دور ﻣـﻰ‬
‫ﺳﺎزد و ﻫﺮ ﮐﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن را ﺑﺮاى ﯾﮏ ﺳﺎل از )آﺳﯿﺐ رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ( ﻓـﺮوغ‬
‫دل او دور ﺳﺎزد‪ ،‬ﮔﻨﺎه ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮔﻨﺎه ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ در ﻣﻰ آﯾﺪ«‪.‬‬

‫ﺧﻮاص اﻧﺎر ﺷﯿﺮﯾﻦ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد اﻧﺎر ﺷﯿﺮﯾﻦ‪ .‬آن را ﺑﺨﻮرﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﯿﭻ داﻧـﻪ اى‬
‫از آن ﺑﻪ ﻣﻌﺪه ﻣﺆﻣﻨﻰ در ﻧﻤﻰ آﯾﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎرى اى از آن رﯾﺸـﻪ ﮐـﻦ ﻣـﻰ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﺷﯿﻄﺎنِ وﺳﻮﺳﻪ را از او دور ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﺻﺒﯿﺢ ‪ :-‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � از اﻧﺎر ﺷﯿﺮﯾﻦ ﯾﺎد ﮐـﺮد‬
‫و ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﺮش و ﺷﯿﺮﯾﻦ در ﺷﮑﻢ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎرﺗﺮ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﻧﺎر را ﺑﺎ ﭘﯿﻪ آن ﺑﺨﻮرﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻌﺪه را ﻣﻰ ﭘﺎﻻﯾﺪ و ذﻫـﻦ‬
‫را اﻓﺰون ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﻣﻮﯾﺰ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﻮﯾﺰ‪ ،‬اﻋﺼﺎب را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﺧﺴﺘﮕﻰ را ﻣﻰ ﺑﺮد و‬
‫دل را ﺷﺎدى و ﺳﺮور ﻣﻰ دﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺤﻄﻰ اى ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻣﺸـﻐﻮل داﺷـﺘﻦ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﻣﻮﯾﺰ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺳﯿﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪142‬‬
 ‫ﺧﻮاص ﺧﻮردن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮏ داﻧﻪ ى ﻣﻮﯾﺰ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺧﻮردن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮏ داﻧﻪ ﻣﻮﯾﺰِ ﺳﺮخ ﻋﺎدت ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرى اى ﺟﺰ ﺑﯿﻤﺎرى ﻣﺮگ ﻣﺒﺘﻼ ﻧﻤﻰ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺧﻮاص زﯾﺘﻮن‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬زﯾﺘﻮن‪ ،‬آب = )ﻣﻨﻰ( را اﻓﺰون ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺳﺤﺎق ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ زراع ﺑﺼﺮى‪ ،‬درﺑـﺎره ى ﻣـﺮدى ‪ :-‬ﻧـﺰد‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � از زﯾﺘﻮن‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آوردﯾﻢ‪ .‬آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎدﻫﺎ را ﺑﻪ ﺑـﺪن‬
‫در ﻣﻰ آورد‪.‬‬
‫اﻣﺎم � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎدﻫﺎ را ﻣﻰ راﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺳﺤﺎق ﺑﻦ ﻋﻤﺎر ﯾﺎ ﮐﺴﻰ دﯾﮕـﺮ ‪ :-‬ﺑـﻪ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق �‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﻧﺎن ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ زﯾﺘﻮن‪ ،‬ﺑﺎدﻫﺎ را ﺑﺮ ﻣﻰ اﻧﮕﯿﺰد‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬زﯾﺘﻮن‪ ،‬ﺑﺎدﻫﺎ را ﻣﻰ راﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن ﻗﺎووت ﮔﻨﺪم ﺑﺎ روﻏﻦ زﯾﺘﻮن‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﻣـﻰ روﯾﺎﻧـﺪ‪،‬‬
‫اﺳﺘﺨﻮان را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ را ﻧﺎزك ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ ﺗﻮان ﺟﻨﺴـﻰ ﻣـﻰ‬
‫اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﮔﺮ از ﺑﺪن ﮐﺴﻰ از ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﺟﻮش ﯾﺎ د‪‬ﻣ‪‬ﻠـﻰ ﺑﯿـﺮون زد‪ ،‬آن را‬
‫ﺑﺒﻨﺪد و ﺑﺎ روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ﯾﺎ روﻏﻦ ﺣﯿﻮاﻧﻰ‪ ،‬درﻣﺎن ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫آوﯾﺸﻦ‬
‫ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق‪:‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﭼﺸﻢ را ﺟﻼ ﻣﻰ دﻫﺪ‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳـﺖ و‬
‫ﻫﯿﭻ زﯾﺎﻧﻰ ﻧﺪارد«‪.‬‬
‫درﺑﺎره ى آﻧﻬﺎ از اﻣﺎم ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪143‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آوﯾﺸﻦ و ﻧﻤﮏ‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و اﻧﯿﺴﻮن و ﮔﺮدو‪ ،‬وﻗﺘـﻰ ﺑـﺎ ﻫـﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺎر ﻣﻰ آﯾﻨﺪ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﻧﯿﺴﻮن و ﮔﺮدو‪) ،‬ﭼـﻮن در ﺑـﺮ ﻫـﻢ ﻗـﺮار ﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ ( ،‬ﺑﻮاﺳـﯿﺮ را ﻣـﻰ‬
‫ﺳﻮزاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎد را دور ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬رﻧﮓ ﭘﻮﺳﺖ را زﯾﺒﺎ ﻣـﻰ ﺳـﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌـﺪه را ﺳـﺨﺘﻰ‬
‫)ﻣﻘﺎوﻣﺖ( ﻣﻰ دﻫﻨﺪ و ﮐﻠﯿﻪ ﻫﺎ را ﮔﺮم ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ آوﯾﺸﻦ و ﻧﻤﮏ‪) ،‬ﭼﻮن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ( ،‬ﺑﺎدﻫﺎ را از دل ﺑﺮون ﻣـﻰ‬
‫راﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺪادﻫﺎ را ﻣﻰ ﮔﺸﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻐـﻢ را ﻣـﻰ ﺳـﻮزاﻧﻨﺪ‪ ،‬آب )ﻣﻨـﻰ( را زﯾـﺎد ﻣـﻰ‬
‫ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮى دﻫﺎن را ﺧﻮش ﻣﻰ ﺳﺎزﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺪه را ﻧﺮﻣﻰ ﻣﻰ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮﻫﺎى ﺑﺪ را از‬
‫دﻫﺎن ﻣﻰ ﺑﺮﻧﺪ و آﻟﺖ را ﺳﻔﺘﻰ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﻣﺸﮑﮏ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﺸﮑﮏ را ﺑﻪ ﻻﺑﻪ ﻻى دﻧﺪان ﺧﻮﯾﺶ در آورﯾـﺪ؛ ﭼـﺮا ﮐـﻪ‬
‫دﻫﺎن را ﺧﻮش ﺑﻮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ ﺗﻮان ﻫﻤﺒﺴﺘﺮى ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬زﺑﯿﺮ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺑِﻪ در دﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑـﺮ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ � وارد‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ � از او ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬اى زﺑﯿﺮ! اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ ﮐﻪ در دﺳﺖ ﺗﻮﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫اى ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! اﯾﻦ ﯾﮏ ﺑِﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد »اى زﺑﯿﺮ! ﺑِﻪ ﺑﺨﻮر؛ ﭼﺮا ﮐﻪ داراى ﺳﻪ وﯾﮋﮔﻰ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ :‬اى ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! آن وﯾﮋﮔﻰ ﻫﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﻠﺐ را آﺳﺎﯾﺶ و آراﻣﺶ ﻣﻰ دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺨﯿﻞ را ﮔﺸﺎده دﺳﺘﻰ ﻣﻰ دﻫﺪ و‬
‫ﺗﺮﺳﻮ را دﻟﯿﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ ﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ � ﺑﻮد‪ .‬ﺑـﺮاى ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ �‬
‫ﯾﮏ ﺑِﻪ‪ ،‬ﻫﺪﯾﻪ آوردﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ � ﻗﻄﻌﻪ اى از آن را ﺑﺮﯾﺪ و ﺑﻪ ﺟﻌﻔﺮ داد‪ .‬ﺟﻌﻔـﺮ‪،‬‬

‫‪144‬‬
‫از ﺧﻮردﻧﺶ ﺧﻮددارى ورزﯾﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﮕﯿﺮ و ﺑﺨﻮر؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻗﻠـﺐ را ﻫﺸـﯿﺎرى‬
‫ﻣﻰ دﻫﺪ و ﺗﺮﺳﻮ را دﻟﯿﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�( ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻃﻠﺤﮥ ﺑﻦ زﯾﺪ ‪ :-‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در‬
‫ﺑِﻪ‪ ،‬وﯾﮋﮔﻰ اى اﺳﺖ ﮐﻪ در دﯾﮕﺮ ﻣﯿﻮه ﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﺮﺳﻮ را دﻟﯿﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ‪ ،‬از داﻧـﺶ ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮان ‪-‬‬
‫ﮐﻪ درودﻫﺎى ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﻰ آﻧﺎن ﺑﺎد ‪ -‬اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑِﻪ اﻧﺪوه اﻧﺪوﻫﮕﯿﻦ را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ دﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺮق‬
‫ﭘﯿﺸﺎﻧﻰ را ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�( ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻃﻠﺤﮥ ﺑﻦ زﯾﺪ ‪ -‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق � درﺑﺎره ى‬
‫ﺣﺠﺎﻣﺖ در روز ﺷﻨﺒﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪم‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﺴﺘﻰ ﻣﻰ آورد«‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﺻﻼ ﺑﯿﻤﺎرى ﻣﻦ‪ ،‬از ﺿﻌﻒ و ﮐﻢ ﻗﻮ‪‬ﺗﻰ ﻣﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑِﻪ ﺷﯿﺮﯾﻦ را ﺑﺎ داﻧﻪ اش ﺑﺨﻮر؛ زﯾﺮا ﺿﻌﻒ را از ﺑـﯿﻦ‬
‫ﻣﻰ ﺑﺮد و ﻣﻌﺪه را ﺧﻮش ﺑﻮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و آن را ﭘﺎك ﻣﻰ ﮔﺮداﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن ﺑِﻪ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ ﺗﻮان ﻗﻠﺐ و ﺑﯿـﺪارى دل اﺳـﺖ و ﺗﺮﺳـﻮ را‬
‫دﻟﯿﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺎﯾﺪه ﻫﺎى ﻧﺎﺷﺘﺎ ﺧﻮردن ﺑِﻪ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻧﺎﺷﺘﺎ ﯾﮏ ﺑِﻪ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﻧﻄﻔﻪ اش ﭘـﺎﮐﯿﺰه ﻣـﻰ ﺷـﻮد و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪش ﻧﯿﮑﻮ ﻣﻰ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﺑِﻪ ﺑﺮاى زن ﺑﺎردار‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪ -‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ اى زﯾﺒﺎ ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ ‪ :-‬ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺪر اﯾﻦ‬
‫ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﺑِﻪ ﺧﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪145‬‬
 ‫ﺧﻮاص ﺷﮑﺮ‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﯾﺤﯿﻰ ﺑﻦ ﺑﺸﯿﺮ ﻧَﺘﺎل ‪ :-‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � از ﭘـﺪرم ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪:‬‬
‫»اى ﺑﺸﯿﺮ! ﺑﺎ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﯿﻤﺎراﻧﺘﺎن را درﻣﺎن ﻣﻰ ﮐﻨﯿﺪ؟ «‪.‬‬
‫ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎ اﯾﻦ داروﻫﺎى ﺗﻠﺦ‪.‬‬
‫اﻣﺎم � ﺑﻪ وى ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻪ! اﮔﺮ ﮐﺴﻰ از ﺷﻤﺎ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪ‪ ،‬ﻗـﺪرى ﺷ‪‬ـﮑﺮ ﺳـﻔﯿﺪ‬
‫ﺑﺮدار‪ ،‬آن را ﺑﺴﺎى‪ .‬آب ﺳﺮد ﺑﺮ روﯾﺶ ﺑﺮﯾﺰ و آن را ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﺑﺨﻮران؛ ﭼﺮا ﮐﻪ آن‬
‫در داروﯾﻰ ﺗﻠﺦ‪ ،‬درﻣﺎن ﻧﻬﺎده‪ ،‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﻫﻢ ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ ﮐﻪ درﻣﺎن را در ﺷـﮑﺮﯾﻨﻪ ﻗـﺮار‬
‫دﻫﺪ«‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺟ‪‬ﻌﻔﻰ ‪ :-‬ﺑﺮ اﻣﺎم ﺻﺎدق � وارد ﺷـﺪم‪ .‬ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪:‬‬
‫»ﭼﺮا ﺗﻮ را رﻧﮓ ﭘﺮﯾﺪه ﻣﻰ ﺑﯿﻨﻢ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻘﺘﻢ‪ :‬ﺗﺐ رِﺑﻊ دارم‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» ،‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺗﻮ را از ﺧﺠﺴﺘﻪ ى ﭘﺎك‪ ،‬ﺑﺎز ﻣـﻰ دارد؟ ﺷـﮑﺮ را ﺑﺴـﺎى و‬
‫ﺳﭙﺲ در آب ﺣﻞ ﮐﻦ و آن را ﻧﺎﺷﺘﺎ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺷﺎﻣﮕﺎﻫﺎن ﺑﺨﻮر«‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دادم و از آن ﭘﺲ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﯿﺎﻣﺪم‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن‪ ،‬از ﯾﮑﻰ از ﻫﻢ ﻣﺴﻠﮑﺎن ﻣﺎ ‪ :-‬ﻧﺰد‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � از درد‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ رﻓﺘﻰ‪ ،‬دو ﺷ‪‬ﮑﺮ ﭘﺎره ﺑﺨﻮر«‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دادم و ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻦ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﯿﺮ‪ ،‬در ﺣﺪﯾﺜﻰ ﮐﻪ ﺳـﻨﺪ آن را ﺑـﻪ ﻣﻌﺼـﻮم رﺳـﺎﻧﺪه‬
‫اﺳﺖ ‪ :-‬ﻣﺮدى ﻧﺰد اﻣﺎم ﺻﺎدق � از وﺑﺎ اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻋﻠﻴﻪﺍﻟﺴ ﻼ ﻡ از او ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﺑﺎ ﭘﺎك‪ ‬ﺧﺠﺴﺘﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اى؟ «‪.‬‬
‫)ﻣﻦ( ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭘﺎك‪ ‬ﺧﺠﺴﺘﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫‪146‬‬
 ‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ )ﺷ‪‬ﮑﺮ( ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﻰ ﺷﻤﺎ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺷﮑﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ‬
‫داوود ﺑﻮد«‪.‬‬

‫ﺷﻠﻐﻢ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑـﺎد ﺷـﻠﻐﻢ‪ .‬آن را ﺑﺨﻮرﯾـﺪ و ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﺧـﻮردﻧﺶ را‬
‫اﺳﺘﻤﺮار ﺑﺨﺸﯿﺪ و آن را از ﻫﻤﻪ ﮐﺲ‪ ،‬ﺟﺰ آﻧﺎن ﮐﻪ اﻫﻠﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻨﻬـﺎن ﺑﺪارﯾـﺪ؛‬
‫زﯾﺮا ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ در او رﮔـﻰ از ﺟـﺬام ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ رگ را ﺑـﺎ ﺷـﻠﻐﻢ‬
‫ﺑﺴﻮزاﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ در او رﯾﺸـﻪ اى از ﺟـﺬام ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫رﯾﺸﻪ را ﺑﺎ ﺷﻠﻐﻢ ﺑﺴﻮزاﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ در او رﮔـﻰ از ﺟـﺬام وﺟـﻮد‬
‫دارد‪ .‬ﺷﻠﻐﻢ را در ﻓﺼﻞ آن ﺑﺨﻮرﯾﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ رگ را از ﺷﻤﺎ ﺑﺒ‪‬ﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ در او رﮔـﻰ از ﺟـﺬام وﺟـﻮد‬
‫دارد‪ .‬ﺷﻠﻐﻢ‪ ،‬اﯾﻦ رگ را ﻣﻰ ﺳﻮزاﻧﺪ‪ .‬ﺷﻠﻐﻢ را در ﻓﺼﻞ آن ﺑﺨﻮرﯾﺪ ﺗﺎ ﻫﺮ دردى را‬
‫از ﺷﻤﺎ ﺑﺒ‪‬ﺮد‪.‬‬

‫ﭼﻐﻨﺪر‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن ﭼﻐﻨﺪر‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺬام اﯾﻤﻨﻰ ﻣﻰ دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺬام را از ﻣﯿﺎن ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺪان ﺳـﺒﺐ ﮐـﻪ‬
‫ﭼﻐﻨﺪر ﻣﻰ ﺧﻮردﻧﺪ‪.‬‬

‫‪147‬‬
 ‫روﻏﻦ ﺣﯿﻮاﻧﻰ‬

‫ﻣﮑﺮوه ﺑﻮدن روﻏﻦ ﺣﯿﻮاﻧﻰ ﺑﺮاى ﭘﯿﺮان‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬روﻏﻦ ﺣﯿﻮاﻧﻰ‪ ،‬ﭼﯿﺰى اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آن‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺪن درﻧﯿﺎﻣـﺪه‬
‫اﺳﺖ؛ اﻣ‪‬ﺎ ﻣﻦ آن را ﺑﺮاى ﭘﯿﺮ‪ ،‬ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﻣﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬روﻏﻦ ﺣﯿﻮاﻧﻰ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﯿﮑﻮ ﺧﻮرﺷﻰ اﺳﺖ؛ اﻣ‪‬ﺎ ﻣﻦ آن را ﺑـﺮاى‬
‫ﭘﯿﺮ‪ ،‬ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﻣﻰ داﻧﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣ‪‬ﺮد‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎﻟﮕﻰ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺒـﺎدا در ﺣـﺎﻟﻰ ﮐـﻪ در‬
‫درون او ﭼﯿﺰى از روﻏﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ رود‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪ -‬در ﺿﻤﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﻮد ﺑﺎ ﭘﯿﺮى از ﻣﺮدﻣﺎن ﻋﺮاق ‪ :-‬از روﻏﻦ‬
‫ﺣﯿﻮاﻧﻰ‪ ،‬ﺣﺬر ﮐﻦ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺮ ﺳﺎزﮔﺎرى ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺳ‪‬ﻨﺎ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺮدم از آﻧﭽﻪ در ﮔﯿﺎه ﺳ‪‬ﻨﺎ ﻫﺴﺖ‪ ،‬آﮔـﺎﻫﻰ داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫـﺮ‬
‫ﻣﺜﻘﺎلِ آن را ﺑﺎ دو ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ ﻣﻰ آورﻧﺪ‪ .‬زﻧﻬـﺎر ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﮔﯿـﺎه‪ ،‬ﻣﺎﯾـﻪ ى‬
‫اﯾﻤﻨﻰ از‪ :‬ﺑﻬﮏ‪ ،‬ﭘﯿﺴﻰ‪ ،‬ﺟﺬام‪ ،‬دﯾﻮاﻧﮕﻰ‪ ،‬ﺳﺴﺖ اﻧﺪاﻣﻰ و ﮐﮋْدﻫﺎﻧﻰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﻗﺎووت‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻗﺎووت‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ ﻣـﻰ روﯾﺎﻧـﺪ و اﺳـﺘﺨﻮان را اﺳـﺘﺤﮑﺎم ﻣـﻰ‬
‫ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎﻧﺘﺎن در ﺧﺮدﺳﺎﻟﻰ ﺷﺎن ﻗﺎووت ﺑﺪﻫﯿﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﮔﻮﺷﺖ ﻣﻰ روﯾﺎﻧﺪ و اﺳﺘﺨﻮان را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺑﮑﺮ ﺑـﻦ ﻣﺤﻤـﺪ آزادى ‪ :-‬ﻋ‪‬ﯿﺜَﻤـﻪ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﻰ ﮐـﻪ ﭘﺴـﺮ‬
‫ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ ‪ -‬و ﮔﻤﺎﻧﻢ ﻧﺎم او ﻣﺤﻤﺪ ﺑـﻮد ‪ -‬ﺑـﺮ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق �‬
‫وارد ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪148‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﺮا ﻣﻰ ﺑﯿﻨﻢ ﺗـﻦ ﻓﺮزﻧـﺪت‪ ،‬ﻧﺤﯿـﻒ اﺳـﺖ؟ «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬او ﺑﯿﻤﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ او ﻗﺎووت )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮﯾﺮه ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺟـﻮ و‪ ( ...‬ﺑـﺪه زﯾـﺮا اﯾـﻦ‬
‫ﻣﻌﺠﻮن ﻗﺎووت ﮔﻮﺷﺖ ﻣﻰ روﯾﺎﻧﺪ و اﺳﺘﺨﻮان را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎﻧﺘﺎن در ﺧﺮدﺳﺎﻟﻰ ﺷـﺎن ﻗـﺎووت ﺑﺪﻫﯿـﺪ؛ ﭼـﺮا ﮐـﻪ‬
‫ﮔﻮﺷﺖ ﻣﻰ روﯾﺎﻧﺪ و اﺳﺘﺨﻮان را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﭼﻬﻞ روز ﻗﺎووت ﺑﺨـﻮرد‪ ،‬ﺑـﺎزواﻧﺶ ﭘ‪‬ﺮﺗـﻮان ﻣـﻰ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن ﻗـﺎووت ﺑـﺎ روﻏـﻦ زﯾﺘـﻮن‪ ،‬ﮔﻮﺷـﺖ ﻣـﻰ روﯾﺎﻧـﺪ‪،‬‬
‫اﺳﺘﺨﻮان را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺖ را ﻧﺎزك ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ ﺗﻮان ﺟﻨﺴـﻰ ﻣـﻰ‬
‫اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬درون ﺗﺐ دار را از ﻗﺎووت‪ ،‬ﭘ‪‬ﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳﻪ ﺑـﺎر در آب ﺷﺴـﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد و آن ﮔﺎه ﺑﻪ او ﺧﻮراﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻗﺎووت‪ ،‬ﺻﻔﺮا را از ﺗﻦ‪ ،‬و ﺑﻠﻐﻢ را از ﻣﻌﺪه‪ ،‬ﮐـﺎﻣﻼ ﺟـﺪا ﻣـﻰ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﻫﻔﺘﺎد ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻼ را دور ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﺑﺮﺧﻰ از اﻧﻮاع ﻗﺎووت‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺳﯿﻒ ﺗﻤ‪‬ﺎر ‪ :-‬ﯾﮑﻰ از ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﻤـﺎن در ﻣﮑـﻪ ﺑـﻪ ﺑﯿﻤـﺎرى‬
‫ﺑ‪‬ﺮﺳﺎم‪ ،‬ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر اﻣﺎم ﺻﺎدق � رﻓﺘﻢ و او را آﮔﺎﻫﺎﻧﺪم‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﺎووت ﺟﻮ ﺑﻪ او ﺑﺨﻮران؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺒـﻮد‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬آن‪ ،‬ﻏﺬاﯾﻰ در درون ﺗﻦ ﺑﯿﻤﺎر اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺟﺰ دو روز )ﯾﺎ دوﺑﺎر( ﺑﻪ او ﻗﺎووت ﻧﺪادﯾﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻫﻤـﺮاه ﻣـﺎ‪ ،‬ﺑﻬﺒـﻮد‬
‫ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫‪149‬‬
 ‫ﻗﺎووت ﻋﺪس‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﻰ‪ ،‬در ﺣﺪﯾﺜﻰ ﮐﻪ ﺳ‪‬ﻨﺪ آن را ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻـﺎدق‬
‫� رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﺎووت ﻋﺪس‪ ،‬ﺗﺸـﻨﮕﻰ را از ﻣﯿـﺎن‬
‫ﻣﻰ ﺑﺮد‪ ،‬ﻣﻌﺪه را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬درﻣﺎن ﻫﻔﺘﺎد درد در آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﻔﺮا را ﺧﺎﻣﻮش‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و درون را ﺳﺮدى ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ«‪.‬‬
‫اﯾﺸﺎن‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﻔﺮ ﻣﻰ ﮐﺮد‪ ،‬از اﯾﻦ ﻗﺎووت‪ ،‬ﺟﺪاﯾﻰ ﻧﺪاﺷﺖ و ﭼﻮن در ﮐﺴـﻰ از‬
‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاراﻧﺶ ﺧﻮن ﺑﻪ ﺟﻮش ﻣﻰ آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وى ﻣﻰ ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬از ﻗـﺎووت ﻋـﺪس‬
‫ﺑﺨﻮر؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺟﻮش آﻣﺪﮔﻰ ﺧﻮن را ﻓﺮو ﻣﻰ ﻧﺸﺎﻧﺪ و ﺣﺮارت را ﺧﺎﻣﻮش ﻣـﻰ‬
‫ﮐﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﻗﺎووت ﺑﺮﻧﺞ‬
‫اﻟﺴﺮاﺋﺮ‪:‬‬
‫رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﯾﮑﻰ از اﺻﺤﺎب اﻣﺎم ﺻﺎدق � از ﺷﮑﻢ ر‪‬وى اش ﻧﺰد اﯾﺸﺎن‬
‫اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎم � ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻗﺪرى ﻗﺎووت آﺑﮑﻰ ﺑﺮﻧﺞ ﺑﺮﮔﯿﺮد و‬
‫ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫او اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم داد و ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫دﻋﺎﺋﻢ اﻻﺳﻼم‪:‬‬
‫درﺑﺎره ى اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ ﯾﮑﻰ از ﯾﺎراﻧﺶ از ﺷﮑﻢ ر‪‬وش )ﺑﯿﺮون‬
‫ر‪‬وى(‪ ،‬ﻧﺰد اﯾﺸﺎن اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎم � ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮐﻪ ﻗﺎووﺗﻰ از ﺑـﺮﻧﺞ‬
‫ﺑﺮ ﮔﯿﺮد و ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫او اﯾﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮد و ﺷﮑﻤﺶ ﺑﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻦ دو ﺳﺎل ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪم‪ .‬ﭘـﺲ ﺧﺪاوﻧـﺪ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﺑﺮﻧﺞ را ﺑﻪ ﻣﻦ اﻟﻬﺎم ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﺗﺎ آن را آوردﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺸـﮏ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺳـﭙﺲ‬

‫‪150‬‬
‫روى آﺗﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و آن ﮔﺎه آرد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺪرى از آن را ﻗﺎووت و ﻗﺪرى را ﺷﻮرﺑﺎ‬
‫ﮐﺮدم و از آن ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺘﻢ و ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺘﻢ«‪.‬‬

‫ﭘﺎﻟﻮده ﺳﯿﺐ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮاى ﻣﺴﻤﻮﻣﯿ‪‬ﺖ‪ ،‬داروﯾﻰ ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮ از ﭘﺎﻟﻮده ى ﺳﯿﺐ‪ ،‬ﺳﺮاغ‬
‫ﻧﺪارم‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻦ ﺑ‪‬ﮑَﯿﺮ ‪ :-‬ﺳﺎﻟﻰ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﺧـﻮن دﻣـﺎغ ﻣﺒـﺘﻼ ﺷـﺪم‪.‬‬
‫ﯾﺎراﻧﻤﺎن از اﻣﺎم ﺻﺎدق � درﺑﺎره ى ﭼﯿﺰى ﮐـﻪ ﻣـﺎﻧﻊ ﺧـﻮﻧﺮﯾﺰى ﺑﯿﻨـﻰ ﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﻪ او ﭘﺎﻟﻮده ى ﺳﯿﺐ ﺑﺪﻫﯿﺪ«‪.‬‬
‫آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻦ از اﯾﻦ ﭘﺎﻟﻮده ﺧﻮراﻧﺪﻧﺪ و ﺧﻮﻧﺮﯾﺰى ﺑﯿﻨﻰ ام ﻗﻄﻊ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﻗﺎووت ﺧﺸﮏ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪) :‬ﺧﻮردنِ( ﺳﻪ ﮐﻒ دﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺎووت ﺧﺸـﮏ در ﺣﺎﻟـﺖ ﻧﺎﺷـﺘﺎ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻐﻢ و ﺗﻠﺨﻪ را ﺧﺸﮏ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﭼﯿﺰى را از آن ﺑﺮ ﺟﺎى ﻧﻤـﻰ‬
‫ﮔﺬارد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻗـﺎووت ﺧﺸـﮏ‪ ،‬ﭼـﻮن ﻧﺎﺷـﺘﺎ ﺧـﻮرده ﺷـﻮد‪ ،‬ﺣـﺮارت را‬
‫ﺧﺎﻣﻮش ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺗﻠﺨﻪ را ﻓﺮو ﻣﻰ ﻧﺸﺎﻧﺪ؛ اﻣ‪‬ـﺎ ﭼـﻮن ﺑـﻪ روﻏـﻦ در آﻣﯿﺨﺘـﻪ و‬
‫ﺧﻮرده ﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ اﺛﺮ را ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﭘﯿﻪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﯾﮏ ﻟﻘﻤﻪ ﭘﯿﻪ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬آن ﻟﻘﻤﻪ ﻫﻢ اﻧﺪازه ى ﺧﻮﯾﺶ‪،‬‬
‫ﺑﯿﻤﺎرى را از ﺑﺪن ﺑﯿﺮون ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�( ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮب ‪ :-‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫� ﺑﯿﻤﺎر ﺑﻮد و اﺳﻬﺎل ﺧﻮﻧﻰ داﺷﺖ و او را ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻰ ﮔﺰاردم‪ ،‬ﺑﻪ ﻣـﻦ ﻓﺮﻣـﻮد‪:‬‬
‫»اى ﯾﻮﻧﺲ! ﭼﻪ ﺑﻰ ﺧﺒﺮى! ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻰ داﻧﻰ ﺑﻪ ﻣﻦ درﺑﺎره ى ﺑﯿﻤﺎرى‪ ،‬اﻟﻬﺎم ﺷﺪ ﮐـﻪ‬

‫‪151‬‬
‫ﺑﺮﻧﺞ ﺑﺨﻮرم و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻢ؛ ﭘﺲ آن را ﻓﺮاﻫﻢ آوردﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺸـﮏ ﮐﺮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺳﭙﺲ در آب ﭘﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬آن ﮔﺎه ﻧـﺮم ﺳـﺎﯾﯿﺪﻧﺪ و ﭘﺨﺘﻨـﺪ و آن را ﺑـﺎ ﭘﯿـﻪ ﺧـﻮردم و‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن‪ ،‬درد و ﺑﯿﻤﺎرى را از ﻣﻦ ﺑﺮد؟ «‪.‬‬
‫اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ‪:‬‬
‫از اﻣﺎم ﺻﺎدق � درﺑﺎره ى ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ � ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده ﺑـﻮد‪» :‬ﻫـﺮ ﮐـﺲ‬
‫ﻟﻘﻤﻪ اى از ﭘﯿﻪ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬آن ﻟﻘﻤﻪ ﻫﻢ اﻧﺪازه ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎرى را از ﺑﺪن ﺑﺮون ﻣﻰ راﻧﺪ«‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ :‬ﻣﻘﺼﻮد ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﻘﺼﻮد ﭘﯿﻪ ﮔﺎو اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ز‪‬راره ‪ -‬از اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﭘﺮﺳﯿﺪم‪ :‬ﻓﺪاﯾﺖ ﺷﻮم! آن ﭘﯿـﻪ‬
‫ﮐﻪ ﻫﻢ اﻧﺪازه ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎرى را از ﺑﺪن ﺑﯿﺮون ﻣﻰ ﺑﺮد‪ ،‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﯿﻪ ﮔﺎو اﺳﺖ‪ .‬اى زراره! ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﭘﯿﺶ از ﺗﻮ‪ ،‬در اﯾـﻦ ﺑـﺎره از ﻣـﻦ‬
‫ﻧﭙﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد«‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻓﯿﺾ ‪ -‬ﻧﺰد اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻣﺮدى آﻣﺪ‬
‫و ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺖ‪ :‬دﺧﺘﺮم از ﺑﯿﻤﺎرى ﺷﮑﻢ ر‪‬وش‪ ،‬ﺗﮑﯿﺪه ﻻﻏﺮ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰى ﺗﻮ را از ﭘ‪‬ﻠـﻮى ﭼـﺮب‪ ،‬ﺑـﺎز ﻣـﻰ دارد؟‬
‫ﭼﻬﺎر ﯾﺎ ﭘﻨﺞ ﺗﮑﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﺮدار و در ﮐﻨﺎر آﺗﺶ ﺑﮕﺬار‪ .‬ﺑﺮﻧﺞ را در دﯾﮕﻰ ﻗﺮار ﺑـﺪه‬
‫و ﺧﻮب ﺑﭙﺰ و ﻣﻘﺪارى ﭼﺮﺑﻰ ﺗﺎزه ى ﻗﻠﻮه ﮔـﺎه‪ ،‬در ﻇﺮﻓـﻰ ﺑﺮﯾـﺰ و از آن ﺳـﻨﮓ‬
‫ﻫﺎى داغ ﺷﺪه‪ ،‬در آن ﻗﺮار ﺑﺪه و ﻇﺮف دﯾﮕﺮى را ﺑﺮ روى آن ﺑﮕﺬار و ﺧﻮب ﺑـﺮ‬
‫ﻫﻢ زن و ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎش ﺑﺨﺎر آن‪ ،‬ﺧﺎرج ﻧﺸﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕـﺎﻣﻰ ﮐـﻪ روﻏـﻦ ذوب ﺷـﺪ و‬
‫ﺑﺮﻧﺞ ﻫﻢ ﺧﻮب ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬روﻏﻦ آب ﺷﺪه را در ﺑﺮﻧﺞ ﺑﺮﯾﺰ و ﺑﻪ ﺑﯿﻤـﺎر )دﺧﺘـﺮت(‬
‫ﺑﺨﻮران«‪.‬‬

‫‪152‬‬
 ‫ﻋﺪس‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در ﺟﺎى ﻧﻤﺎز ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺸﺴـﺘﻪ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﺮدى از اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺗَﯿ‪‬ﻬﺎن ﻧﺰد اﯾﺸﺎن آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اى ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﻣﻦ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر در ﻣﺤﻀﺮ ﺗﻮ ﻣﻰ ﻧﺸﯿﻨﻢ و ﺑﺴﯿﺎر از ﺗﻮ ﻣﻰ ﺷﻨﻮدم؛ اﻣ‪‬ﺎ ﻧﻪ دﻟﻢ ﻧﺎزك ﻣﻰ ﺷﻮد‬
‫و ﻧﻪ اﺷﮑﻢ ﻓﺮو ﻣﻰ رﯾﺰد‪.‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ � ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اى ﭘﺴﺮ ﺗَﯿ‪‬ﻬﺎن! ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد ﻋﺪس‪ .‬آن را ﺑﺨـﻮر؛ ﭼـﺮا‬
‫ﮐﻪ دل را ﻧﺎزك ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ و اﺷـﮏ را ﺷـﺘﺎب ﻣـﻰ دﻫـﺪ‪ .‬و ﻫﻔﺘـﺎد ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬دوام‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪىِ آن را از ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﺮدى ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا از ﺳﻨﮕﺪﻟﻰ‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ او‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد ﻋﺪس؛ ﭼﺮا ﮐﻪ دل را ﻧﺎزك ﻣﻰ ﮐﻨﺪ اﺷﮏ را ﺷﺘﺎب ﻣﻰ دﻫﺪ«‪.‬‬

‫درﻣﺎن ﺑﺎ ﻋﺴﻞ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻣﺮدم ﺑﻪ ﭼﯿﺰى ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻋﺴﻞ‪ ،‬درﻣﺎن ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻧﮕﻮر‬

‫ﺛﺎءﺛﯿﺮ اﻧﮕﻮر در از ﻣﯿﺎن رﻓﺘﻦ اﻧﺪوه‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ آب ﻓـﺮو ﻧﺸﺴـﺖ و اﺳـﺘﺨﻮان ﻫـﺎى ﻣﺮدﮔـﺎن‪،‬‬
‫ﭘﺪﯾﺪار ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻮح‪ ،‬اﯾﻦ را ﺑﺪﯾﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر‪ ،‬آﺷﻔﺘﻪ و اﻧﺪوﻫﮕﯿﻦ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﺑﻪ او وﺣﻰ ﮐﺮد‪» :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﮐﺎرى اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺧﻮﯾﺶ‬
‫ﮐﺮده اى! ﺗﻮ ﺧﻮد آﻧﺎن را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮده اى! «‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﻦ از ﺗﻮ آﻣﺮزش ﻣﻰ ﻃﻠﺒﻢ و ﺑﻪ درﮔﺎه ﺗﻮ‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰوﺟﻞ( ﺑﻪ او وﺣﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪» :‬اﻧﮕﻮر ﺳﯿﺎه ﺑﺨﻮر ﺗﺎ اﻧﺪوﻫﺖ از‬
‫ﻣﯿﺎن ﺑﺮود«‪.‬‬

‫‪153‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮى از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰوﺟـﻞ( از اﻧـﺪوه‪،‬‬
‫ﺷﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰوﺟﻞ( او را ﺑﻪ ﺧﻮردن اﻧﮕﻮر‪ ،‬اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻧﻮح‪ ،‬از اﻧﺪوه‪ ،‬ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑـﻪ او‬
‫ﭼﻨﯿﻦ وﺣﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪» :‬اﻧﮕﻮر ﺳﯿﺎه ﺑﺨﻮر؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﻧﺪوه را ﻣﻰ ﺑﺮد«‪.‬‬

‫ﻋ‪‬ﻨّﺎب‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮﺗﺮى ﻋﻨّﺎب ﺑﺮ دﯾﮕﺮ ﻣﯿﻮه ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎن ﺑﺮﺗﺮى ﻣـﺎ ﺑـﺮ دﯾﮕـﺮ‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳ‪‬ﻨﺠِﺪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻨﺠﺪ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺘﺶ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﻰ روﯾﺎﻧَﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺨﻮاﻧﺶ )ﻫﺴﺘﻪ اش(‬
‫اﺳﺘﺨﻮان را رﺷﺪ ﻣﻰ دﻫﺪ و ﭘﻮﺳﺘﺶ ﭘﻮﺳﺖ را ﻣﻰ ﭘﺮورد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﺳـﻨﺠﺪ‪،‬‬
‫ﮐﻠﯿﻪ ﻫﺎ را ﮔﺮم ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺪه را ﭘﺎك ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ اﯾﻤﻨـﻰ از ﺑﻮاﺳـﯿﺮ و ﺗﻘﻄﯿـﺮ‬
‫اﻟﺒﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎق ﭘﺎ را ﻗﻮى ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و رگ ﺟﺬام را ﺑﻪ ﮐﻠﻰ ﻗﻄﻊ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺗُﺮُب‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺗُﺮُب‪ ،‬رﯾﺸﻪ اش‪ ،‬ﺑﻠﻐﻢ را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﻣﯿـﺎﻧﻰ اش‬
‫ﻫﻀﻢ ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺮﮔﺶ ادرار آور اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺣ‪‬ﻨﺎن ‪ :-‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳـﻔﺮه اى‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬او ﺗُﺮُﺑﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻦ داد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اى ﺣﻨﺎن! ﺗﺮب ﺑﺨﻮر؛ ﭼﺮا ﮐﻪ در‬
‫آن ﺳﻪ وﯾﮋﮔﻰ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮﮔﺶ ﺑﺎدﻫﺎ را دور ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﻣﯿﺎﻧﻰ اش ﭘﯿﺸﺎب را ﺑﻪ‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻰ اﻧﺪازد و رﯾﺸﻪ اش‪ ،‬ﺑﻠﻐﻢ را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد«‪.‬‬

‫ﺧُﺮﻓﻪ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺳﻮﺧﺘﻪ اى ﭘﺎ ﻧﻬﺎد و آن زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺶ را‬
‫ﺳﻮزاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬ﭘﺎى ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﺮ ﺧُﺮﻓﻪ ﻧﻬﺎد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺳﻮزش ﺣﺎﺻﻞ از زﻣـﯿﻦ‬

‫‪154‬‬
‫ﺳﻮﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻓﺮو ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬از آن ﭘﺲ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ � ﺧُﺮﻓﻪ را دوﺳﺖ داﺷـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮاى آن‬
‫دﻋﺎ ﻣﻰ ﮐﺮد و ﻣﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﮔﯿﺎه ﭘ‪‬ﺮ ﺑﺮﮐﺘﻰ اﺳﺖ! «‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬در روى زﻣﯿﻦ ﮔﯿﺎﻫﻰ واﻻﺗﺮ و ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮ از ﺧُﺮﻓﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و‬
‫آن ﺳﺒﺰى ﻓﺎﻃﻤﻪ )س( اﺳﺖ‪.‬‬

‫آداب ﺧﻮردن ﺧﯿﺎر‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭼﻮن ﺧﯿﺎر ﻣﻰ ﺧﻮرﯾﺪ‪ ،‬آن را از ﺗﻪ ﺑﺨﻮرﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮﮐﺘﺶ‬
‫اﻓﺰون ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﺧﯿﺎر را ﺑﺎ ﻧﻤﮏ ﻣﻰ ﺧﻮرد‪.‬‬

‫ﮐﺪو‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪:‬‬
‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�( ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ذَرﯾﺢ ‪ :-‬ﺑﻪ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � ﮔﻔـﺘﻢ‪ :‬از اﻣﯿـﺮ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن � ﺣﺪﯾﺜﻰ درﺑﺎره ى ﮐﺪو رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﮐﺪو ﺑﺨﻮرﯾـﺪ؛‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻐﺰ را اﻓﺰون ﻣﻰ ﺳﺎزد«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آرى‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاى درد ﻗـﻮﻟﻨﺞ‪ ،‬ﺧـﻮب‬
‫اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﮐﺒﺎب‬
‫اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ � ﯾﺎ اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺧﻮردن ﮐﺒﺎب‪ ،‬ﺗﺐ را ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﺗﺮه‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻓﺮات ﺑﻦ اَﺣﻨـﻒ ‪ :-‬از اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � درﺑـﺎره ى ﺗـﺮه‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آن را ﺑﺨﻮر؛ ﭼﺮا ﮐﻪ در آن ﭼﻬﺎر وﯾﮋﮔﻰ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻮى دﻫـﺎن را‬
‫ﺧﻮش ﻣﻰ ﺳﺎزد؛ ﺑﺎدﻫﺎ را )از ﺑﺪن( ﻣﻰ راﻧﺪ؛ ﺑﻮاﺳﯿﺮ را رﯾﺸـﻪ ﮐـﻦ ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ؛ و‬
‫ﺑﺮاى ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺑِﺪان ﻣﺪاوﻣﺖ ﻣﻰ ورزد‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ ى اﯾﻤﻨﻰ از ﺟﺬام اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪155‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﭘﺪراﻧﺶ )�( ‪ :-‬ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا از ﺳﺒﺰى ﻫـﺎ‬
‫ﯾﺎد ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺗﺮه‪ ،‬ﻣﻬﺘﺮ و ﺳﺮآﻣﺪ ﻫﻤﻪ ى ﺳﺒﺰى ﻫﺎﺳﺖ و ﺑﺮﺗﺮى آن ﺑﺮ دﯾﮕـﺮ‬
‫ﺳﺒﺰى ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﺗﺮى ﻧﺎن ﺑﺮ دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰﻫﺎﺳﺖ‪ .‬در آن‪ ،‬ﺑﺮﮐﺖ اﺳﺖ و آن ﺳﺒﺰى‬
‫ﻣﻦ و ﺳﺒﺰى ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﭘﯿﺶ از ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ آن را دوﺳﺖ دارم و ﻣﻰ ﺧﻮرم‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ‬
‫ﺑﻮﺗﻪ ى آن را ﻣﻰ ﻧﮕﺮم ﮐﻪ ﺑﺮگ ﻫـﺎﯾﺶ از ﺳﺮﺳـﺒﺰى و زﯾﺒـﺎﯾﻰ در ﺑﻬﺸـﺖ ﻣـﻰ‬
‫درﺧﺸﻨﺪ«‪.‬‬

‫ﮔﻼﺑﻰ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮔﻼﺑﻰ ﺑﺨﻮرﯾﺪ؛ ﮐﻪ ﺑﻪ اذن ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰوﺟﻞ( دل را ﺟﻼ ﻣـﻰ‬
‫دﻫﺪ و دردﻫﺎى درون را ﺗﺴﮑﯿﻦ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪» :‬ﮔﻼﺑﻰ‪ ،‬ﻣﻌﺪه را ﻣﻰ ﭘﺎﻻﯾﺪ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ و ﺑـﺎ ﺑِـﻪ‪ ،‬در‬
‫)ﺧﻮاص‪ ( ،‬ﻫﻤﮕﻮن اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮردﻧﺶ روى ﻏﺬا‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﭼﺎﺷﺖ ﺧﻮرده‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮﮐﺲ ﻫﻢ ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬از آن ﺑﺨـﻮرد« ﯾﻌﻨـﻰ روى ﻏـﺬا‬
‫ﺑﺨﻮرد‪.‬‬
‫ﻃﺐ اﻻﺋﻤﻪ )�( ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺣ‪‬ﻠَﺒﻰ ‪ :-‬اﻣﺎم ﺻـﺎدق � ﺑـﻪ ﻣـﺮدى ﮐـﻪ از‬
‫دردى ﮐﻪ در ﻗﻠﺐ ﺧﻮد ﻧﺰد اﯾﺸﺎن اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮد‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮔﻼﺑﻰ ﺑﺨﻮر«‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﮐﻨﺪر‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ � ﻋﺴﻞ ﻣﻰ ﺧﻮرد و ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪) » :‬ﻗﺮاﺋﺖ( آﯾـﺎﺗﻰ‬
‫از ﻗﺮآن و ﺟﻮﯾﺪن ﮐﻨﺪر‪ ،‬ﺑﻠﻐﻢ را از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد«‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﺷﯿﺮ‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ اﺻـﻔﻬﺎﻧﻰ ‪ :-‬ﻧـﺰد اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � ﺑـﻮدم‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﻰ ﺷﻨﯿﺪم‪ ،‬ﻣﺮدى ﺑﻪ اﯾﺸـﺎن ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻓـﺪاﯾﺖ ﺷـﻮم! ﻣـﻦ در ﺑـﺪﻧﻢ‬
‫اﺣﺴﺎس ﺿﻌﻒ ﻣﻰ ﮐﻨﻢ‪.‬‬

‫‪156‬‬
‫اﻣﺎم � ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد ﺷﯿﺮ ﭼﺮا ﮐﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﻰ روﯾﺎﻧﺪ و اﺳـﺘﺨﻮان‬
‫را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮاى ﮔﻠﻮدرد ﭼﯿﺰى ﺟﺰ ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺷﯿﺮ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﯾﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺎﺳﺖ ﭼﮑﯿﺪه ى ﻣﺎده اﻻغ‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋ‪‬ﯿﺾ ﺑـﻦ ﻗﺎﺳـﻢ ‪ :-‬ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � ﻧﺎﻫـﺎر‬
‫ﺧﻮردم‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ ﻣﻰ داﻧﻰ اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ؟ «‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺎﺳﺖ ﭼﮑﯿﺪه ى ﻣﺎده اﻻغ اﺳﺖ‪ .‬آن را ﺑﺮاى ﯾﮑـﻰ از ﺑﯿﻤـﺎران‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﯾﻢ‪ .‬اﮔﺮ دوﺳﺖ دارى از آن ﺑﺨﻮرى‪ ،‬ﺑﺨﻮر«‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﯾﺤﯿﻰ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ‪ :-‬ﻧﺰد اﻣﺎم ﺻـﺎدق � ﺑـﻮدم ﮐـﻪ ﭼﻨـﺪ‬
‫ﭘﯿﺎﻟﻪ ﺑﺮاﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن ﺑﺎ دﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﮑﻰ از آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﮐﺮد و ﻓﺮﻣـﻮد‪» :‬اﯾـﻦ‪،‬‬
‫ﻣﺎﺳﺖ ﭼﮑﯿﺪه ى ﻣﺎده اﻻغ اﺳﺖ‪ .‬آن را ﺑﺮاى ﯾﮑﻰ از ﺑﯿﻤﺎران ﺧﻮد‪ ،‬ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫اﯾﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﻰ ﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺨﻮرد و ﻫﺮ ﮐﺲ ﻧﻤﻰ ﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬واﮔﺬارد«‪.‬‬

‫ﺧﻮاص ﮔﻮﺷﺖ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬از ﮔﻮﺷﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﭼﻬﻞ روز آن را واﮔـﺬارد‪،‬‬
‫ﺑﺪﺧﻮى ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬آن را ﺑﺨﻮرﯾﺪ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﻨﻮاﯾﻰ و ﺑﯿﻨﺎﯾﻰ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﻨﺎن ‪ :-‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮى از‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬از ﺿﻌﻒ‪ ،‬ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰو ﺟﻞ( ﺷﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﮔﻮﺷﺖ را در ﺷﯿﺮ ﺑﭙﺰ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ دو‪ ،‬ﺟﺴﻢ را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ دﻫﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻏﺬاﯾﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ »ﻣ‪‬ﻀﯿﺮَة« ﻧﺎم دارد؟‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺷﯿﺮ ﺗﺎزه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺎ ﺷﯿﺮ‪ ،‬ﺧﻮرش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪157‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از زﯾﺎد ﺑﻦ اﺑﻰ ﺣﻠّﺎل ‪ :-‬ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � ﺷـﺎم‪،‬‬
‫ﮔﻮﺷﺖ و ﺷﯿﺮ ﺧﻮردم‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﯾﻦ‪ ،‬ﺧﻮرش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﺳﺖ«‪.‬‬

‫ﮔﻮﺷﺖ ﻣﯿﺶ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ در ﻗﻠﺐ ﯾﺎ ﺑﺪن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺿﻌﻔﻰ ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪ‪ ،‬ﮔﻮﺷـﺖ‬
‫ﻣﯿﺶ ﺑﺎ ﺷﯿﺮ ﺑﺨﻮرد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻫﺮ ﺑﯿﻤﺎرى و ﻋﺎرﺿﻪ اى‪ ،‬از ﺑﻨﺪﺑﻨـﺪ‬
‫ﺗﻦ او ﺑﯿﺮون ﻣﻰ رود‪ ،‬ﺑﺪﻧﺶ ﻧﯿﺮو ﻣﻰ ﮔﯿﺮد و ﻟﺜﻪ اش اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻮﺷﺖ ﮐَﺒﮑَﻨﺠﯿﺮ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﮐﺴﻰ از ﺷﻤﺎ اﻧﺪوه ﯾﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎرى اى دارد و ﻧﻤﻰ داﻧـﺪ‬
‫ﻋﻠﺘﺶ ﭼﯿﺴﺖ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬ﮐﺒﮑﻨﺠﯿﺮ ﺑﺨﻮرد‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑـﻪ ﺧﻮاﺳـﺖ ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫ﻣﺘﻌﺎل‪ ،‬اﯾﻦ اﻧﺪوه و ﮔﺮﻓﺘﺎرى‪ ،‬ﻓﺮو ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺎﻫﻰ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺎﻫﻰ ﻣﻰ ﺧـﻮرد‪ ،‬ﻣـﻰ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﺧﺪاوﻧـﺪا!‬
‫ﺑﺮاى ﻣﺎ در اﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮﮐﺖ ﻗﺮار ﺑﺪه و ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﻦ را ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺳﺎز«‪.‬‬

‫ﺧﻮردن ﺧﺮﻣﺎ ﯾﺎ ﻋﺴﻞ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺧﻮردن ﻣﺎﻫﻰ‬

‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﺟﻨﺎح‪ ،‬از ﯾﮑﻰ از واﺑﺴﺘﮕﺎن اﻣﺎم ﺻـﺎدق � ‪:-‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺧﺮﻣﺎﯾﻰ ﻃﻠﺒﯿﺪ و ﺗﻨﺎول ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬اﺷﺘﻬﺎﯾﻰ ﻧﺪارم؛ اﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻣﺎﻫﻰ ﺧﻮرده ﺑﻮدم«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺷﺐ‪ ،‬ﻣـﺎﻫﻰ ﺑﺨـﻮرد و در ﭘـﻰ آن‪،‬‬
‫ﭼﻨﺪ داﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎ ﯾﺎ ﻣﻘﺪارى ﻋﺴﻞ ﻧﺨﻮرد و ﺑﺨﻮاﺑﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺻﺒﺢ‪ ،‬رگ ﻓﻠـﺞ در او ﻣـﻰ‬
‫ﺟﻨﺒﺪ‪« .‬‬

‫‪158‬‬
 ‫ﻧﻬﻰ از ﻋﺎدت ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻣﺎﻫﻰ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺳﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﭼﺎق ﮐﻨﻨﺪه و ﺳﻪ ﭼﯿﺰ ﻻﻏﺮﮐﻨﻨـﺪه‪ ...‬و اﻣـﺎ آن ﺳـﻪ‬
‫ﭼﯿﺰ ﮐﻪ ﻻﻏﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪ :‬اﻋﺘﯿﺎد ﺑـﻪ ﺧـﻮردن ﺗﺨـﻢ ﻣـﺮغ و ﻣـﺎﻫﻰ و‬
‫ﺷﮑﻮﻓﻪ ﺧﺮﻣﺎ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪) :‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ( ﺧﻮردن ﻣﺎﻫﻰ‪ ،‬ﺑﺪن را ذوب ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪) :‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺧﻮردنِ( ﻣﺎﻫﻰ ﺗﺎزه‪ ،‬ﺑﺪن را ذوب ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻟﻮﺑﯿﺎ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻟﻮﺑﯿﺎ‪ ،‬ﺑﺎدﻫﺎى ﻧﻬﻔﺘﻪ درون را دور ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤﮏ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺮ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻟﻘﻤﻪ از ﻏﺬاى ﺧﻮد ﻧﻤـﮏ ﺑﭙﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮐَـﮏ‬
‫ﻣ‪‬ﮏ ﺻﻮرت او از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ رود‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﻨﻰ اﺳﺮاﺋﯿﻞ‪) ،‬ﻏﺬاى ﺧﻮد را( ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ آﻏﺎز ﻣﻰ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻰ ﺑﺮدﻧﺪ؛ وﻟﻰ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﻤﮏ آﻏﺎز ﻣﻰ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺎ ﺳـﺮﮐﻪ ﺑـﻪ ﭘﺎﯾـﺎن‬
‫ﻣﻰ ﺑﺮﯾﻢ‪.‬‬

‫ﻫﻠﯿﻢ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧـﺪا‪ ،‬از درد ﭘﺸـﺖ ﺑـﻪ درﮔـﺎه ﭘﺮوردﮔـﺎر ﺧـﻮﯾﺶ‬
‫)ﻋﺰوﺟﻞ( ﻧﺎﻟﯿﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ ﺧﻮردن ﮔﻨﺪم ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ )ﯾﻌﻨﻰ ﻫﻤﺎن ﻫﻠﯿﻢ(‬
‫ﻓﺮﻣﺎن داد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﯾﮑﻰ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬از ﺿﻌﻒ و ﮐﻤﻰ ﺗﻮان آﻣﯿـﺰش ﺑـﻪ درﮔـﺎه‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ )ﻋﺰوﺟﻞ( اﻇﻬﺎر ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻫﻠﯿﻢ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن داد‪.‬‬

‫‪159‬‬
 ‫ﮐﺎﺳﻨﻰ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﮐﺎﺳﻨﻰ‪ ،‬ﻧﮑﻮ ﺳﺒﺰى اى اﺳﺖ‪ .‬ﻫـﯿﭻ ﺑﺮﮔـﻰ از آن ﻧﯿﺴـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻗﻄﺮه اى از ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮ آن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬آن را ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﻪ ﮔﺎه ﺧﻮردن‪ ،‬ﻣﺘﮑﺎﻧﯿـﺪ‪ .‬ﭘـﺪرم‬
‫� ﻣﺎ را ﻧﻬﻰ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮردن ﮐﺎﺳﻨﻰ‪ ،‬آن را ﺑﺘﮑﺎﻧﯿﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﺨﻮاﺑـﺪ ﮐـﻪ در درون او‪ ،‬ﻫﻔـﺖ ﺑﺴـﺘﻪ از‬
‫ﺑﺮﮔﻬﺎى ﮐﺎﺳﻨﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬آن ﺷﺐ از ﻗﻮﻟﻨﺞ در اﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﺎد ﮐﺎﺳﻨﻰ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ آب )ﻣﻨﻰ( را اﻓـﺰون ﻣـﻰ ﺳـﺎزد و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ را ﻧﮑﻮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﮔﺮم و ﻣﻠﯿﻦ اﺳﺖ و ﭘﺴﺮزاﯾﻰ را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪ :‬ﻫﺮ ﮐﺲ دوﺳﺖ دارد آب )ﻣﻨﻰ( او و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻓﺮاوان ﺷﻮد‪،‬‬
‫در ﺧﻮردن ﮐﺎﺳﻨﻰ‪ ،‬ﻣﺪاوﻣﺖ ورزد‪.‬‬
‫اﻟﮑﺎﻓﻰ ‪ -‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻓﯿﺾ ‪ :-‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﻣﺎم ﺻـﺎدق � ﻧﺎﻫـﺎر ﻣـﻰ‬
‫ﺧﻮردم ﻗﺪرى ﺳﺒﺰى ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﺳﻔﺮه ﺑﻮد‪ .‬در ﮐﻨﺎر ﻣﺎ ﭘﯿﺮﻣـﺮدى ﺑـﻮد ﮐـﻪ از ﮐﺎﺳـﻨﻰ‪،‬‬
‫دورى ﻣﻰ ﮔﺰﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎم � ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﮔﻮﯾﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﻰ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﺳﻨﻰ‪ ،‬ﺳـﺮد اﺳـﺖ‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻌﺘﺪل اﺳﺖ و ﺑﺮﺗﺮى آن ﺑـﺮ دﯾﮕـﺮ ﺳـﺒﺰى ﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺴﺎن ﺑﺮﺗﺮى ﻣﺎ ﺑﺮ دﯾﮕﺮ ﻣﺮدﻣﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪160‬‬
 ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺮﺧﻰ اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﺘﻦ اﺣﺎدﯾﺚ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺠﻠﺴﻰ ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻣﻘﺼﻮد آن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ واژه ﻃﺒﯿـﺐ از‬
‫رﯾﺸﻪ »ﻃﯿﺐ« ﻣﺸﺘﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﯾﮑﻰ از اﯾﻦ دو واژه‪ ،‬ﯾﻌﻨـﻰ واژه ﻃﺒﯿـﺐ‪،‬‬
‫از رﯾﺸﻪ ﻣﻀﺎﻋﻒ و دﯾﮕﺮى از رﯾﺸﻪ ﻣﻌﺘّﻞ اﺳﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺼﻮد آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧـﺎﻣﻮر‬
‫ﺷﺪن ﻃﺒﯿﺐ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ درﻣﺎن ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﺟﺴـﻢ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﺑـﺪان‬
‫ﻋﻠﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ دل را از رﯾﺸﻪ و اﻧﺪوه‪ ،‬درﻣﺎن ﻣﻰ ﮐﻨـﺪ و ﺧـﻮش و ﺧﺮﺳـﻨﺪ ﻣـﻰ‬
‫ﺳﺎزد‪ .‬در ﺑﺮﺧﻰ ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺟﺎى »ﯾﻄﯿ‪‬ـﺐ«‪» ،‬ﯾﻄﺒ‪‬ـﺐ« آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬رﯾﺸـﻪ‬
‫»ﻃﺐ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى وﻓﻖ و ﻣﺪارا در ﮐﺎر و ﻟﻄﻒ ورزﯾـﺪن اﺳـﺖ و ﻃﺒﯿـﺐ را از آن‬
‫روى ﻃﺒﯿﺐ ﻧﺎﻣﯿﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺪارا و ﺗﺪﺑﯿﺮ ﻟﻄﯿﻒ ﺧﻮد‪ ،‬اﻧﺪوه را از دل ﻣـﻰ ﮔﯿـﺮد؛‬
‫اﻣﺎ ﺷﻔﺎى ﺑﺪن ﺑﻪ ﻃﺒﯿﺐ ﺗﻌﻠـﻖ ﻧـﺪارد )ﺑﺤـﺎراﻻﻧﻮار‪ ،‬ج ‪ ،62‬ص ‪ ،62‬ﺑـﺎ ﺗﻐﯿﯿـﺮى‬
‫اﻧﺪك‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ر‪ .‬ك‪ :‬ﻣﺮآة اﻟﻌﻘﻮل‪ ،‬ج ‪ ،25‬ص ‪.(199‬‬

‫ﻏﺎرﯾﻘﻮن ﯾﺎ اﻏﺎرﯾﻘﻮن‪:‬‬
‫رﯾﺸﻪ ى ﮔﯿﺎه ﯾﺎ ﭼﯿﺰى اﺳﺖ ﮐﻪ در درﺧﺖ ﻫﺎى درون ﺗﻬﻰ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد و‬
‫درﻣﺎن زﻫﺮﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﮔﺸﺎﯾﻨﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن اﻧﺪازﻧﺪه ى اﺧﻼط ﮐﺪر‪ .‬اﯾـﻦ دارو ﺷـﺎدى‬
‫آور و ﺑﺮاى ﺳﯿﺎﺗﯿﮏ و ﻣﻔﺎﺻﻞ ﮐﺎرآﻣﺪ اﺳﺖ و ﻫﺮ ﮐﻪ آن را ﺑﺮ ﺧﻮد آوﯾﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﮐﮋدم‪ ،‬ﻧﯿﺸﺶ ﻧﻤﻰ زﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣـﻪ ى دﻫﺨـﺪا‪ ،‬در ﻟﻐـﺖ »ﺑـﺎذروج« آورده‪ :‬ﮔﯿـﺎﻫﻰ ﻣﻌﻄـﺮ )اﺳـﺖ( و‬
‫ﺑﺎدروج‪ ،‬رﯾﺤﺎن ﮐﻮﻫﻰ‪ ،‬ﺑﺎدرﻧﺠﺒﻮﯾﻪ‪ ،‬ﺑﺎرﻧﮓ‪ ،‬ﺣﻮك‪ ،‬رﯾﺤﺎن ﺟﺒﻠﻰ‪ ،‬ﺑﺎذروق‪ ،‬ﺑـﺎذرو‬
‫)ﻧﺎم ﻫﺎى دﯾﮕﺮ آن اﺳﺖ(‪.‬‬
‫در »ﺑﺎذرو« آورده‪ :‬ﻫﻤﺎن ﺑﺎدرو ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﺎذروج‪.‬‬
‫در »ﺑﺎذرﻧﺠﻮﯾﻪ« آورده‪ :‬ﺑﺎدرﻧﮕﺒﻮﯾﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﺎدرﻧﺠﻮﯾﻪ )ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ دﻫﺨـﺪا‪ :‬ج ‪3‬‬
‫ص ‪.(3451‬‬

‫‪161‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻟﻐﺖ »ﺣﻮك« ﻣﻰ ﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﺑﺎدروچ ﮐﻪ رﯾﺤﺎن ﮐﻮﻫﻰ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻮرﻧﮓ‪،‬‬
‫ﺑﺎذروج و آن ﻫﺒﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎدرو‪ ،‬ﺑﺎرﻧﮓ ﺑﻮﯾﻪ‪ ،‬ﺑﺎدرﻧﮓ ﺑﻮﯾﻪ‪ .‬ﺳﺒﺰى )ى( اﺳﺖ ﻣﺜﻞ‬
‫ﺳﭙﺮﻏﻢ ﮐﻪ آن را ﺑﻮﻧﯿﮏ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻧﺎزﺑﻮ ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﻨـﺪ )ﻟﻐـﺖ ﻧﺎﻣـﻪ دﻫﺨـﺪا‪ :‬ج ‪ ،6‬ص‬
‫‪.(8114‬‬
‫در »ﺑﺎدرﻧﺒﻮﯾﻪ« آورده‪ :‬ﯾﮏ ﻗﺴﻢ رﯾﺤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺮﱠب آن‪ ،‬ﺑﺎدرﻧﺠﺒﻮﯾﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در »ﺑﺎدرﻧﺠﺒﻮﯾﻪ« ﻫﻢ ﻣﻰ ﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﻣﻌﺮﱠب ﺑﺎدرﻧﮕﺒﻮﯾﻪ اﺳﺖ )ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ى دﻫﺨﺪا‪:‬‬
‫ج ‪ ،3‬ص ‪.(3419‬‬
‫در ﮐﻠﻤﻪ ى »ﺑﺎدرﻧﮕﺒﻮﯾﻪ« آورده‪ :‬ﮔﯿـﺎﻫﻰ اﺳـﺖ ﺧـﻮش ﺑـﻮى و از ﺟﻤﻠـﻪ ى‬
‫رﯾﺎﺣﯿﻦ و آن را ﺑﺎدرود و ﺑﺎدروﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و ﻣ‪‬ﻬﻠ‪‬ﮏ ﻋﻘﺮب اﺳﺖ و داﻓـﻊ ﺳـﻢ‬
‫آن‪ ،‬اﻣﺮاض ﺳﻮداوى و ﺑﻠﻐﻤﻰ را ﻧﺎﻓﻊ اﺳﺖ )ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ ى دﻫﺨﺪا ص ‪.(3420‬‬
‫و در »ﺑﺎدرو« ﻫﻢ آورده اﺳﺖ‪ :‬رﯾﺤﺎﻧﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﺎدرﻧﺠﺒﻮﯾﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺗـﺮه‬
‫ى ﺧﺮاﺳﺎﻧﻰ ﮐﻪ رﯾﺤﺎن ﮐﻮﻫﻰ ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﺎذروج‪ ،‬ﻣﻌﺮﱠب آن اﺳﺖ )ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣـﻪ ى‬
‫دﻫﺨﺪا‪ :‬ص ‪.(3421‬‬
‫ﭘﯿﻪ اﻧﺎر‪ ،‬ﺳﭙﯿﺪه اى اﺳﺖ ﮐﻪ در درون اﻧﺎر اﺳﺖ و داﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ آن ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺷﺪه اﻧـﺪ‬
‫)ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا(‪.‬‬

‫داﻧﮓ ﯾﺎ داﻧﻖ‪،‬‬
‫واﺣﺪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮى وزن‪ ،‬ﭘﻮل و ﺣﺠﻢ ﺑﻮده و ﻏﺎﻟﺒﺎ وﻗﺘﻰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﺣـﺪ وزن‬
‫ﺑﮑﺎر ﻣﻰ رود‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ﻧﺼﻒ ﻣﺜﻘﺎل اﺳﺖ‪ ) .‬ر‪ .‬ك‪ :‬اوزان و ﻣﻘﯿـﺎس ﻫـﺎ در اﺳـﻼم‪،‬‬
‫ﻫﯿﻨﺲ‪ :‬ص ‪16‬و‪ (17‬اﯾﻦ ﻣﻘﺪار را ﻣﻌﺎدل ﻫﺸﺖ داﻧﻪ ﺟﻮ ﻧﯿﺰ داﻧﺴـﺘﻪ اﻧـﺪ‪) .‬ر‪ .‬ك‪:‬‬
‫اﻻوزان و اﻟﻤﻘﺎدﯾﺮ‪ ،‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺳﻠﯿﻤﺎن‪ :‬ص ‪ .(26 - 22‬ﻗﻄﻌﻪ ﭼﻰ ﻧﯿﺰ اﯾـﻦ ﻣﻘـﺪار را‬
‫ﺑﺎ واﺣﺪﻫﺎى ﻣﻌﯿﺎر اﻣﺮوزﯾﻦ ﺳﻨﺠﯿﺪه و آن را ﻣﻌﺎدل ‪ 0/496‬ﮔﺮم داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ )ر‪.‬‬
‫ك‪ :‬ﻣﻌﺠﻢ ﻟﻐﮥ اﻟﻔﻘﻬﺎء‪ :‬ص ‪.(449‬‬

‫‪162‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺠﻠﺴﻰ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺗﺴﺒﯿﺢ ﮔﻔﺘﻦ اﻧﺎر در درون ﺑﺪن‪ ،‬ﮐﻨﺎﯾﻪ اى از‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪى ﻓﺮاوان آن اﺳﺖ و از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻗﺪرت ﺣﮑﻤﺖ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر دﻻﻟـﺖ‬
‫دارد‪ ،‬ﮔﻮﯾﻰ ﻫﻤﺎره در ﺣﺎل ﺗﺴﺒﯿﺢ ﮔﻔﺘﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺰا‪،‬‬
‫ﮔﯿﺎﻫﻰ اﺳﺖ ﺷﺒﯿﻪ ﮐﺮﻓﺲ‪ ،‬وﻟـﻰ ﺑـﺎ ﺑـﺮگ ﻫـﺎﯾﻰ ﭘﻬـﻦ ﺗـﺮ‪ ،‬در ﻓﺎرﺳـﻰ آن را‬
‫»دﯾﻨﺎروﯾﻪ« ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻮﯾﻰ ﺗﻠﺦ دارد و داراى دو ﻧﻮع ﺻﺤﺮاﯾﻰ و ﺑـﺎﻏﻰ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮع ﺻﺤﺮاﯾﻰ را ﺑﻪ ﺷﯿﺮازى »ﺑﺮگ ﮐﺎزروﻧﻰ« و ﻧﻮع ﺑﺎﻏﻰ را »آﻫﻮ دوﺳﺘﮏ« ﻣﻰ‬
‫ﻧﺎﻣﻨﺪ )ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا‪ :‬ج ‪ ،6‬ص ‪.(8905‬‬
‫ﻣﺮاد از ﻓﻘّﺎع در ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬ﻧﻮع ﺣﻼل آﺑﺠﻮﺳﺖ ‪ -‬ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻣﺎءاﻟﺸﻌﯿﺮ«‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد ‪ -‬ﻧﻪ آب ﺟﻮ ﮐـﻪ ﻧﻮﺷـﯿﺪن آن ﺣـﺮام اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﮕـﺮ ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﻮد‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪن آن در ﺣﻤ‪‬ﺎم‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺣﺮﻣﺖ و اﯾﺠﺎد ﻣﺴﺘﻰ‪ ،‬ﻣﻌﺪه را ﺑـﯿﺶ از ﭘـﯿﺶ از‬
‫ﺑﯿﻦ ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬

‫اوﻗﯿﻪ‪،‬‬
‫واﺣﺪ وزن ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺘﻔﺎوت در زﻣﺎن ﻫﺎ و ﻣﮑﺎن ﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮده و در اﺻﻞ‬
‫آن را ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ دوازدﻫﻢ رﻃﻞ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اوﻗﯿـﻪ ى ﺷـﺮﻋﻰ در ﻗـﺮون ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ‬
‫اﺳﻼﻣﻰ در ﻣﮑﻪ ﻣﻌﺎدل ﭼﻬﻞ درﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 124‬ﮔـﺮم ﺑـﻮده اﺳـﺖ )ر‪ .‬ك‪ :‬اوزان و‬
‫ﻣﻘﯿﺎس ﻫﺎ در اﺳﻼم‪ :‬ص ‪ 54‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ(‪.‬‬

‫ﮔﺎورس‪،‬‬
‫ﮔﯿﺎﻫﻰ اﺳﺖ از ﺗﯿﺮه ى ﮔﻨﺪﻣﯿﺎن و از دﺳﺘﻪ ﻏﻠّﺎت ﮐﻪ داﻧﻪ ﻫﺎى ﺷﺒﯿﻪ اَرز‪‬ن دارد‬
‫و ﺑﺎ ارزن از ﯾﮏ ﻧﻮع اﺳﺖ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪ اى ارزن اﺳﺖ ﮐـﻪ داﻧـﻪ ﻫـﺎﯾﺶ‬
‫درﺷﺖ ﺗﺮ اﺳﺖ و ﭘﻮﺳﺘﺶ ﻧﯿﺰ از ﭘﻮﺳﺖ ارزن‪ ،‬زِﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬داﻧﻪ ﻫﺎى اﯾﻦ ﮔﯿﺎه را‬

‫‪163‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﮐﺒﻮﺗﺮان دﻫﻨﺪ )ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻌﯿﻦ(‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ر‪ .‬ك‪ :‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،501‬ﭘـﺎورﻗﻰ‬
‫‪.1‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺠﻠﺴﻰ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﮔﻮﯾﺎ ﻣﻘﺼﻮد از ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻨﺒﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺎن اﺣﺴـﺎس و‬
‫ﺗﺨﯿﻠﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ دﺳﺖ ﻣﻰ دﻫﺪ و وى ﻣﻰ ﭘﻨﺪارد ﮐﻪ ﻣﻮرﭼﻪ ﯾـﺎ ﺣﺸـﺮه‬
‫اى دﯾﮕﺮ ﺑﺮ روى ﺑﺪن وى راه ﻣﻰ رود‪ .‬ﭘﺰﺷﮑﺎن‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ را »ﺗﻨﻤـﻞ )ﻣﻮرﻣـﻮر‬
‫ﺷﺪن(« ﺧﻮاﻧﺪه اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳ‪‬ﻮﯾﻖ‪:‬‬
‫ﺑﻪ آن در ﻓﺎرﺳﻰ ﻗﺪﯾﻢ‪» ،‬ﭘﺴﺖ« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬اﻣـﺮوزه ﺑـﻪ آن »ﻗـﺎووت« ﯾـﺎ‬
‫»ﭘﻮره« ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا ﻟﻔﻆ »ﻗﺎووت« را ﺗﺮﮐـﻰ ﻣـﻰ‬
‫داﻧﺪ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى آرد ﺣﺒﻮﺑﺎت ﺑﺮﯾﺎن ﺷﺪه اﺳـﺖ؛ ﻟـﯿﮑﻦ اﯾـﻦ واژه‪ ،‬ﮔـﺎه در‬
‫ﻣﻮرد ﻏﯿﺮ ﺣﺒﻮﺑﺎت ) ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﺧﻰ ﻣﯿﻮه ﻫﺎ ﯾﺎ ﺗﺮه ﺑﺎر( ﻧﯿﺰ ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺠﻠﺴﻰ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬از )ﮔﻔﺘﻪ ى( ﮐﻠﯿﻨﻰ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﻰ آﯾﺪ ﮐﻪ »ﺳﻮﯾﻖ«‪ ،‬در‬
‫ﺻﻮرﺗﻰ ﮐﻪ در رواﯾﺎت‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻗﯿﺪى )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟـﻮ( ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎى »ﺳـﻮﯾﻖ‬
‫ﮔﻨﺪم« اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺑﺎب اﻧﻮاع ﺳﻮﯾﻖ ﻫﺎ و ﺑﺮﺗﺮى ﺳـﻮﯾﻖ ﮔﻨـﺪم« و‬
‫ﺳﭙﺲ در ذﯾﻞ اﯾﻦ ﻋﻨﻮان‪ ،‬ﺣﺪﯾﺜﻬﺎﯾﻰ را ﻣﻰ آورد ﮐـﻪ در آﻧﻬـﺎ واژه ى »ﺳـﻮﯾﻖ«‪،‬‬
‫ﺑﺪون ﺻﻔﺖ ﯾﺎ ﻣﻀﺎف‪ ‬اﻟﯿﻪ‪ ،‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻬﯿﺪ در اﻟﺪروس ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬درﺑـﺎره ى ﺳـﻮﯾﻖ و ﺳـﻮد آن‪ ،‬رواﯾـﺖ ﻫـﺎى‬
‫ﻓﺮاواﻧﻰ رﺳﯿﺪه و ﮐﻠﯿﻨﻰ‪ ،‬ﺳﻮﯾﻖ را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﺳﻮﯾﻖ ﮔﻨﺪم‪ ،‬داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﺆ ﻟّﻒ ﺑﺤﺮاﻟﺠﻮاﻫﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬از ﻫﻔﺖ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺳﻮﯾﻖ ﻣﻰ ﺳﺎزﻧﺪ‪ :‬ﮔﻨـﺪم‪ ،‬ﺟـﻮ‪،‬‬
‫ﮐُﻨﺎر‪ ،‬ﺳﯿﺐ‪ ،‬ﮐﺪو‪ ،‬داﻧﻪ ى اﻧﺎر و ﺷﻠﻐﻢ‪ .‬ﻫﻤﻪ اﯾﻦ اﻧﻮاع‪ ،‬ﻃﺒﻊ را ﻣﻬﺎر ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻗـﻰ و‬
‫دﻟﺸﻮره اى را ﮐﻪ از ﺻﻔﺮا زده ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد‪ ،‬رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻌﺪه را ﺧﺸﮏ‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻗﺪرى ﺳﻮﯾﻖ ﺟﻮ ﺑﺎ آب و ﻣﻘﺪار اﻧﺪﮐﻰ ﺷﯿﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺧﺸـﺨﺎش‬

‫‪164‬‬
‫ﺑﻮداده ى ﺳﺎﯾﯿﺪه ﺑﺎ آن ﻣﺨﻠﻮط ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاى ﺷﮑﻢ ر‪‬وى‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺶ زدﮔﻰ‬
‫ﻫﺎ را ﺗﺴﮑﯿﻦ ﻣﻰ دﻫﺪ و ﺧﻮاب ﻣﻰ آورد«‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺑﯿﻄﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از رازى ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﻫﺮ ﺳﻮﯾﻘﻰ ﺑﺎ ﭼﯿﺰى ﮐﻪ از آن ﺳـﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻨﺎﺳﺐ دارد‪ .‬ﺑﺮاى ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻮﯾﻖ ﺟﻮ‪ ،‬از ﺳﻮﯾﻖ ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺳﺮدﺗﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﮐﻪ ﺧﻮد‪ ‬ﺟﻮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﻰ ﺳﺮدﺗﺮ از ﮔﻨﺪم دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺳـﻮﯾﻖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻧﻔـﺦ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮى ﭘﺪﯾﺪ ﻣﻰ آورد‪ .‬از ﻣﯿﺎن ﻫﻤﻪ ﺳﻮﯾﻖ ﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻮﯾﻖ ﮔﻨـﺪم و ﺳـﻮﯾﻖ‬
‫ﺟﻮ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻫﺮ دو‪ ،‬ﻧﻔﺦ آور و ﻣﻮﺟﺐ ﮐﻨﺪﺗﺮ ﺷﺪن ﺣﺮﮐﺖ ﻏﺬا از ﻣﻌﺪه‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ اﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﮔﺮ اﯾﻦ دو ﻧﻮع ﺳـﻮﯾﻖ‪ ،‬ﮐـﺎﻣﻼ ﺑـﺎ آب ﺟﻮﺷـﺎﻧﺪه و ﺳـﭙﺲ از‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ اى درﺷﺖ ﺑﺎف ﮔﺬراﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬آب آﻧﻬـﺎ ﺟـﺪا ﺷـﻮد و ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻟﻘﻤﻪ ﻫﺎﯾﻰ ﻓﺸﺮده در آﯾﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ آب ﺳـﺮد و ﺷـﮑﺮ‪ ،‬ﻧﻮﺷـﯿﺪه‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬از ﻧﻔﺦ آﻧﻬﺎ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﻰ ﮔﺮدد و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺗﺎﺑﺴـﺘﺎن در اول ﺻـﺒﺢ ﻣﺼـﺮف‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى اﺷﺨﺎص ﺣﺮارﺗﻰ و ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻣﺰاج‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑـﻮد و ﻣـﺎﻧﻊ‬
‫ﺗﺐ ﻫﺎ و ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﻧﺎﺷﻰ از ﮔﺮم ﻣﺰاﺟﻰ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻤﯿﻦ‪ ،‬از ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬
‫آن اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﻰ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺳﻮﯾﻖ را ﺑﺨﻮرد‪ ،‬در آن روز ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﯿﻮه ى ﺗﺮ‪ ،‬ﺧﯿﺎر و‬
‫ﺳﺒﺰى ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﯾﺎ دﺳﺖ ﮐﻢ ﻧﺒﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎ زﯾﺎد ﺑﺨـﻮرد؛ اﻣ‪‬ـﺎ ﺳـﺮﻣﺎدﯾﺪﮔﺎن و‬
‫ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﺦ ﻫﺎﯾﻰ در ﺷﮑﻢ ﯾﺎ دردﻫـﺎﯾﻰ ﻣـﺰﻣﻦ در ﭘﺸـﺖ و ﻣﻔﺎﺻـﻞ ﻣﺒـﺘﻼ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯿﺮان و ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﺰاﺟﻰ ﮐﺎﻣﻼ ﺳﺮد دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﺳﻮﯾﻖ‬
‫ﻫﯿﭻ ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﻮردن آن ﻧﺎﭼﺎرﻧﺪ‪ ،‬آن را ﭘﺲ از ﭼﻨـﺪ ﺑـﺎر ﺷﺴـﺘﻦ در‬
‫آب ﮔﺮم و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﺎﻧﯿﺬ و ﻋﺴﻞ‪ ،‬ﭘﺲ از درآﻣﯿﺨﺘﮕﻰ ﺑﺎ زﯾﺘﻮن و روﻏﻦِ وﻧﺪاﻧﻪ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ روﻏﻦ ﮔﺮدو‪ ،‬ﺑﺎ ﻃﺒﻊ ﺧﻮد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﻮﯾﻖ ﺟﻮ از ﺳﻮﯾﻖ ﮔﻨﺪم‪ ،‬ﺳـﺮدﺗﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ از آن روى ﮐـﻪ ﮔﻨـﺪم‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻮ آب ﺑﯿﺸﺘﺮى ﻣﺼﺮف ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻮﯾﻖ ﮔﻨﺪم ﺳﺮدﮐﻨﻨﺪﮔﻰ ﺑﯿﺸﺘﺮى ﺑﺮاى‬

‫‪165‬‬
‫ﺑﺪن ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪى ﺑﯿﺸﺘﺮى دارد‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺳﻮﯾﻖ ﺟﻮ‪ ،‬ﺑﺮاى ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن ﻃﺒﻊ ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ داراى ﺑـﺪن‬
‫ﻫﺎﯾﻰ ﺳ‪‬ﺘَﺒﺮ‪ ،‬ﭘ‪‬ﺮﮔﻮﺷﺖ و ﭘ‪‬ﺮﺧﻮن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﮔﺮوه ﻧﺨﺴـﺖ‪ ،‬ﺑـﺪن ﻫـﺎﯾﻰ‬
‫ﺗﮑﯿﺪه‪ ،‬ﮐﻢ ﮔﻮﺷﺖ و زردرﻧﮓ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺎه داﻧﻪ ﯾﺎ ﺳﯿﺎه ﺗﺨﻤﻪ‪ ،‬ﺗﺨﻤﻰ اﺳﺖ ﺧﻮش ﺑﻮى و ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ زﻧﯿﺎن ﮐﻪ ﺑـﺮ روى‬
‫ﺧﻤﯿﺮ ﻧﺎن ﻣﻰ ﭘﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺳﯿﺎه ﺗﺨﻤﻪ‪ ،‬ﺣﺒﮥ اﻟﺴﻮداء‪ ،‬ﺷﻮﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻧﺎﻧﺠﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻧﻮﺧﯿـﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻧﺨـﺎه و‬
‫ﺳﯿﺎه داﻧﻪ )ﻧﺎم ﻫﺎى دﯾﮕﺮ آن اﺳﺖ( )ﻟﻐﺖ ﻧﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا(‬
‫ﺗﺮه ﺗﯿﺰك ﯾﺎ ﺷﺎﻫﻰ‪ ،‬ﮔﯿﺎﻫﻰ اﺳـﺖ از ﺗﯿـﺮه ى ﭼﻠﯿﭙﺎﯾﯿـﺎن‪ .‬ﻗﺴـﻤﻰ از ﺑﻘـﻮﻻت‬
‫ﺧﻮردﻧﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺰه اش ﮐﻤﻰ ﺗﯿﺰ دارد‪ .‬از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺗـﺮه )ﺳـﺒﺰى( ﺗﯿـﺰك‬
‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه و در اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬آن را »ﺷﺎﻫﻰ« ﮔﻮﯾﻨﺪ و در ﻋﺮﺑـﻰ »ﺟﺮﺟﯿـﺮ«‪) .‬ﻟﻐـﺖ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا(‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺠﻠﺴﻰ ﻣﻰ ﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﻣﻘﺼﻮد از »ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪن رگ ﻫﺎ« ﺑﯿﺮون ﮐﺸﺴﺪن‬
‫رگ از ﻣﯿﺎن ﮔﻮﺷﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﯾﻬﻮدﯾﺎن‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ اﯾـﻦ ﮐـﺎر را اﻧﺠـﺎم ﻣـﻰ‬
‫دﻫﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻰ از رواﯾﺖ ﻫﺎى ﻣﺎ ﻫﻢ ﻧﻬﻰ از ﺧﻮردن رگ ﮔﻮﺷﺖ‪ ،‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺼﻮد از ﺳﻔﯿﺪى‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﭘﯿﺴﻰ اﺳﺖ و اﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮد از آن‪ ،‬ﺳـﻔﯿﺪى‬
‫ﭼﺸﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫وﺳﻤﻪ ﯾﺎ ﮐﺘﻢ‪،‬‬
‫ﮔﯿﺎﻫﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﺎ ﺣﻨﺎ ﻣﻰ آﻣﯿﺰﻧﺪ و ﻣﻮﻫﺎ را ﺑﺪان‪ ،‬ﺧﻀﺎب ﻣـﻰ ﮐﻨﻨـﺪ و‬
‫رﻧﮕﺶ ﺑﺮ ﺟﺎى ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ رﯾﺸﻪ آن را در آب ﺑﭙﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺐ ﻗﻠﻢ از آن ﺑﺪﺳـﺖ‬
‫ﻣﻰ آﯾﺪ‪.‬‬

‫‪166‬‬
 ‫دﯾﺪﮔﺎه اﻣﺎم ﺻﺎدق � در ﻣﻮرد ﻋﻠﻞ ﺑﺮﺧﻰ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ‬
‫ﯾﮑﻰ از ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻫﺎى اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﮐﻪ ﻧﺒﻮغ ﻋﻠﻤﻰ اﯾﺸـﺎن را ﺑـﻪ اﺛﺒـﺎت ﻣـﻰ‬
‫رﺳﺎﻧﺪ آن ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮد ﺑﻌﻀﻰ از ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ ﻧﻪ از راه ﻫﻮا ﯾﺎ ﻣﯿﮑﺮوب ﯾﺎ‪ ...‬ﺑﻠﮑـﻪ‬
‫ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺎﺑﺶ ﺑﺮﺧﻰ اﻣﻮاج از ﺑﺪن ﻓﺮد ﺑﯿﻤﺎر ﺑﻪ ﻓﺮد ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه از ﻧﻈﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪان زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻰ و ﭘﺰﺷـﮑﺎن در آن زﻣـﺎن و ﺣﺘـﻰ‬
‫دوره ﻫﺎى ﺑﻌﺪ ﺧﺮاﻓﺎت ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻰ آﻣﺪ زﯾﺮا در آن زﻣﺎن ﻋﻠﻞ راﯾـﺞ ﺑﯿﻤـﺎرى را‬
‫اﺑﺘﺪا از ﺑﻮﻫﺎ ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺳﭙﺲ آب ﯾﺎ ﻫﻮا ﯾﺎ ﺗﻤﺎس ﺑﯿﻦ ﻓﺮد ﺑﯿﻤﺎر و ﺳﺎﻟﻢ را ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻋﻠّﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﯿﻤﺎرى در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ در ﻫـﯿﭻ دوره اى اﺑـﺮاز ﻧﺸـﺪ ﮐـﻪ‬
‫اﻣﻮاج ﺳﺎﻃﻊ ﺷﺪه از ﺑﺪن ﺷﺨﺺ ﺑﯿﻤﺎر ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺳﺒﺐ اﯾﺠﺎد ﺑﯿﻤـﺎرى در ﻓـﺮد‬
‫ﺳﺎﻟﻢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫وﻟﻰ اﻣﺮوزه ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻤﻰ ﺟﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪ ى آن در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﻬﺎى ﺷـﻮروى‬
‫ﺳﺎﺑﻖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻰ دﻫﺪ ﮐـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ ﻧﻈﺮﯾـﻪ اى ﮐـﺎﻣﻼ ﺻـﺤﯿﺢ اﺳـﺖ و‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪن و ﺳﺮاﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎرى از راه اﻣﻮاج وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫در ﺷﻬﺮ ﻧﻮو‪-‬وو‪-‬ﺳﯿﺒﯿﺮﺳﮏ در ﺷـﻮروى ﺳـﺎﺑﻖ ﮐـﻪ ﯾﮑـﻰ از ﻣﺮاﮐـﺰ ﺑـﺰرگ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﭘﺰﺷﮑﻰ و ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻰ و زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻰ روﺳﯿﻪ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻰ ﮐﺎﻣﻼ‬
‫ﻋﻠﻤﻰ و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺮدﯾﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ اوﻻ از ﺳﻠﻮﻟﻬﺎى ﺑﯿﻤﺎر اﺷﻌﻪ ﺳﺎﻃﻊ ﻣﻰ ﺷﻮد‬
‫و ﺛﺎﻧﯿﺎ ﻧﻮﻋﻰ از اﺷﻌﻪ ﻫﺎ ﮐﻪ از ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺑﯿﻤﺎر ﺳﺎﻃﻊ ﻣﻰ ﺷﻮد در ﺻﻮرﺗﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻠﻮﻟﻬﺎى ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺮﺳﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﯿﻤﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﺳﺮاﯾﺖ ﺑﺪون ﮐﻮﭼﮏ ﺗـﺮﯾﻦ‬
‫ﺗﻤﺎس ﺑﯿﻦ ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺑﯿﻤﺎر و ﺳﺎﻟﻢ ﺻﻮرت ﻣﻰ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻧﺤﻮه ى آزﻣﺎﯾﺶ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺳﻠﻮل از ﯾﮏ ﺑﺎﻓﺖ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده و ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ‬
‫ﮐﺸﺖ ﻣﻰ دادﻧﺪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰارﻫﺎى آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﻰ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻰ ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ از‬
‫ﻫﺮ دﺳﺘﻪ ﺳﻠﻮل ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﻓﻮﺗﻮن )واﺣﺪ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه ى اﻣـﻮاج ﻧـﻮراﻧﻰ( ﺳـﺎﻃﻊ‬

‫‪167‬‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺳﭙﺲ ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺳﺎﻟﻢ را ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﯾـﮏ‬
‫ﮔﺮوه از آﻧﻬﺎ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﯾﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎرى ﻗﺮار دادﻧﺪ و ﺑﯿﻤﺎر ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎز ﻫـﻢ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰارﻫﺎى ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺷﻌﻪ اى از ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺑﯿﻤﺎر‬
‫ﺳﺎﻃﻊ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ و ﻫـﺮ دﺳـﺘﻪ در ﯾـﮏ‬
‫ﻣﺤﻔﻈﻪ ى ﺷﯿﺸﻪ اى ﻗﺮار داده ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻔﻈﻪ ى اول از ﺟﻨﺲ ﺷﯿﺸـﻪ و دوﻣـﻰ از‬
‫ﺟﻨﺲ ﮐﻮارﺗﺰ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﯿﺸﻪ داراى اﯾﻦ ﺧﺎﺻﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﻣـﻮاج ﺑـﻪ ﺟـﺰ ﻧـﻮر‬
‫ﻣﺎوراى ﺑﻨﻔﺶ را از ﺧﻮد ﻋﺒﻮر ﻣﻰ دﻫﺪ‪ .‬و در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﮐﻮارﺗﺰ ﻓﻘـﻂ ﻧـﻮر ﻣـﺎوراى‬
‫ﺑﻨﻔﺶ را از ﺧﻮد ﻋﺒﻮر ﻣﻰ دﻫﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﮐﻪ ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫در ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻫﺎى ﺷﯿﺸﻪ اى و ﮐﻮارﺗﺰى در ﻣﺠﺎورت ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺑﯿﻤﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺤﻔﻈﻪ ى ﮐﻮارﺗﺰى ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪﻧﺪ وﻟـﻰ ﺳـﻠﻮل‬
‫ﻫﺎى ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺤﻔﻈﻪ ى ﺷﯿﺸﻪ اى ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ى اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ آن ﺑـﻮد‬
‫ﮐﻪ از ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺑﯿﻤﺎر اﺷﻌﻪ ﻫﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻰ ﺳﺎﻃﻊ ﻣﻰ ﺷﻮد وﻟﻰ اﺷﻌﻪ ى ﻣﺎوراى‬
‫ﺑﻨﻔﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪن ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺳﺎﻟﻢ ﻣـﻰ ﺷـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ آزﻣـﺎﯾﺶ در‬
‫ﻣﺪ‪‬ت ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎل )!( ﺑﺎ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﮑـﺮار ﺷـﺪ ﺗـﺎ ﻧﺘﯿﺠـﻪ ى آن‬
‫ﻗﻄﻌﻰ و ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﺎﺷﺪ و در ﻫﻤﻪ ﻣﻮارد ﻧﺘﯿﺠﻪ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻮد‪ .‬و اﺷﻌﻪ ى ﻣـﺎوراى‬
‫ﺑﻨﻔﺶ ﺳﺎﻃﻊ ﺷﺪه از ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺑﯿﻤﺎر ﻋﻠّﺖ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪن ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺳﺎﻟﻤﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫در ﻣﺠﺎورت آﻧﻬﺎ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎى اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻰ آﯾﺪ ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از‬
‫ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺑﺪن ﻣﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه و ﮔﯿﺮﻧﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﻮد اﺷﻌﻪ ﺳﺎﻃﻊ ﻣـﻰ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ اﺷﻌﻪ ﻧﯿﺰ ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﯿﺮد و آﻧﻬﺎ را ﺿﺒﻂ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ اﺷﻌﻪ اى ﮐﻪ‬
‫ﺿﺒﻂ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ از ﻧﻮع ﻣﺎوراى ﺑﻨﻔﺶ ﺑﺎﺷﺪ و از ﯾﮏ ﺳﻠﻮل ﺑﯿﻤﺎر ﺳﺎﻃﻊ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺳﻠﻮل ﺳﺎﻟﻢ را ﺑﯿﻤﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪168‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد اﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ اﺛﺒـﺎت رﺳـﯿﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﺎه ﻋﺎﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎرى دﺳﺘﻪ اى از ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﻣـﺎد‪‬ه ى ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﻰ »ﺗﻮﮐﺴـﯿﻦ«‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺷﻌﻪ ى ﻣﺎوراى ﺑﻨﻔﺶ ﺳﺎﻃﻊ ﺷﺪه از اﯾﻦ ﺳﻠﻮل ﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺳـﺎﻟﻤﻰ را‬
‫ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺗﻤﺎﺳﻰ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎر ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ‪» .‬ﺗﻮﮐﺴﯿﻦ« در واﻗﻊ ﺳﻤ‪‬ﻰ اﺳﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻌﻀﻰ از ﻣﻮﺟﻮدات ذره ﺑﯿﻨﻰ و اﻧﮕﻞ در ﺑﺪن ﻣﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺮده و ﻣﻮﺟﺐ ﺑﯿﻤﺎرى ﻣﻰ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﯾﻦ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ اﻓﻖ ﺟﺪﯾﺪى را ﭘﯿﺶ روى داﻧﺸﻤﻨﺪان ﮔﺸﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﺜﺎل در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎﯾﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮﻃﺎن ﯾﮑﻰ از روش ﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ آن اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﻣﺎﻧﻊ رﺳﯿﺪن اﺷﻌﻪ از ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺑﯿﻤﺎر ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺳﺎﻟﻢ ﺷﻮﻧﺪ و ﺳﭙﺲ‬
‫ﻣﺎﻧﻊ از ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﯿﻤﺎر در ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺑﯿﻤﺎر ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﺸﻒ ﻋﻠﻤﻰ ﺑﻪ ﻗﺪرى ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر زﯾﺎدى ﺑـﺮ روى آن اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ و داﻧﺸﻤﻨﺪان درﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺑﯿﻤﺎرى ﺧﺎص ﻓﻮﺗﻮن ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮج‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد را ﺳﺎﻃﻊ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﮐﻨـﻮن داﻧﺸـﻤﻨﺪان‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﺗﻬﯿﻪ ى ﺟﺪاول ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﻮﺗﻮن ﻫﺎ و ﻃﻮل ﻣﻮج ﻫﺎى ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﯿﻤـﺎرى‬
‫ﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻃﻮل ﻣﻮج ﻓﻮﺗﻮن ﻫﺎى ﺳﺎﻃﻊ ﺷﺪه از ﺳﻠﻮل ﻫـﺎى ﻣﺒـﺘﻼ ﺑـﻪ‬
‫وﯾﺮوس آﻧﻔﻠﻮاﻧﺰا ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻰ آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻰ ﺗﻮان اﻗـﺪام ﺣﺴـﺎب ﺷـﺪه اى در ﺟﻬـﺖ‬
‫ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ آﻧﻔﻠﻮاﻧﺰا و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از اﺑﺘﻼى ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد‪.‬‬
‫از آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ ى اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻣﺒﻨﻰ ﺑـﺮ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﻰ اﻣﻮاج ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﯿﻤﺎرى ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ و ﻣﺎ اﻣﺮوزه‬
‫ﻣﻰ داﻧﯿﻢ اﺷﻌﻪ ى ﻣﺎوراى ﺑﻨﻔﺶ ﺗﺎﺑﯿﺪه ﺷﺪه از ﺳﻠﻮل ﻫـﺎى ﺑﯿﻤـﺎر‪ ،‬ﺳـﻠﻮل ﻫـﺎى‬
‫ﺳﺎﻟﻢ را ﻧﯿﺰ ﺑﯿﻤﺎر ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪169‬‬
‫اﮐﺘﺸﺎﻓﺎت زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻰ و ﭘﺰﺷﮑﻰ ﺟﺪﯾﺪ ﭘﺲ از ﻫﺰار و ﺳﯿﺼﺪ ﺳﺎل‪ ،‬ﺻﺤﺖ‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ ى اﻣﺎم ﺻﺎدق � را ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗـﺎﺑﺶ ﻧـﻮر ﻣـﺎوراى ﺑـﻨﻔﺶ ﺳـﺒﺐ‬
‫ﺑﯿﻤﺎرى در ﺳﻠﻮل ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻰ ﺷﻮد و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺑﺮ روى اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اداﻣﻪ دارد‪ .‬ﻃﺒﻖ‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ اى ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد ﺷﺎﯾﺪ ﻫﺮ ﻓﻮﺗﻮن ﻧﻮر‪ ،‬ﺑﺨﺸﻰ ﻣﺆ ﺛﺮ از ﻋﺎﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎرى را ﺑـﺎ‬
‫ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﯾـﮏ ﻧﻈﺮﯾـﻪ اﺳـﺖ‬
‫زﯾﺮا ﻋﻘﻞ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ذر‪‬ه اى از ﻧﻮر ﺑﻪ ﮐﻮﭼﮑﻰ ﻓﻮﺗﻮن‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺨﺸﻰ از ﻋﺎﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎرى‬
‫را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻧﮑﻨﺪ ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺳﻠﻮل ﺳﺎﻟﻢ ﺑﯿﻤﺎرى ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪170‬‬
 ‫ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﺎد‪‬ه و ﺿﺪ ﻣﺎد‪‬ه‬
‫ﯾﮑﻰ دﯾﮕﺮ از ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻫﺎى ﺑﺪﯾﻊ اﻣﺎم ﺻﺎدق � در زﻣﯿﻨﻪ ى ﻓﯿﺰﯾﮏ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﻪ ى‬
‫ﻣﺎده و ﺿﺪ ﻣﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ در اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﮐـﻪ ﻣﻮﺟﻮدﯾـﺖ‬
‫ذاﺗﻰ دارد )ﻏﯿﺮ از ﺧﺪاوﻧﺪ( داراى ﺿﺪ ﺧﻮد اﺳﺖ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﺿـﺪ ﺗﺼـﺎدم و‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﻤﻰ آﯾﺪ زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺟﻬﺎن وﯾﺮان و ﻣﻨﻬﺪم‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮐﻪ ﻗﺮن ﻫﺎ ﭘﯿﺶ از ﺳﻮى اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺮوزه ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻋﻠﻤﻰ از ﺳﻮى داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺷﺪه و داﻧﺸﻤﻨﺪان در ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺪرﯾﺞ در ﺣﺎل ﮐﺸﻒ ﺿﺪ ﻣﺎده ﻫﺎى ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺎده ﺗﻔﺎوت‬
‫ﻣﺎده ﺑﺎ ﺿﺪ ﻣﺎده را ﻣﻰ ﺗﻮان ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ :‬ﮐﻪ در اﺗـﻢ ﻫـﺎى ﻣـﺎده‪ ،‬ﺑـﺎر‬
‫ﻣﻨﻔﻰ‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮون و ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬ﭘﺮوﺗﻮن اﺳﺖ‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ در ﺿﺪ ﻣﺎده ﺑﺎر اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﻰ اﻟﮑﺘﺮون‬
‫ﻣﺜﺒﺖ و ﺑﺎر ﭘﺮوﺗﻮن ﻣﻨﻔﻰ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﻮز اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻋﻤﻠـﻰ اﻧﺠـﺎم ﻧﺸـﺪه‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ اﺗﻢ ﻫﺎى ﻣﺎده ﺑﺎ ﺿﺪ ﻣﺎده ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﺪ و اﻧﻔﺠﺎر ﺑﻪ وﺟﻮد ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭼـﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﺗﺌـﻮرى دارد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﻧﻈﺮﯾﺎﺗﻰ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺗﻔﮑﯿﮏ اﺗﻢ ﻫﺎى اوراﻧﯿﻮم ﻗﺒﻞ از ﺳـﺎل ‪ 1944‬ﻣـﯿﻼدى ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻨﻮز اﻣﺮﯾﮑﺎ او‪‬ﻟﯿﻦ ﺑﻤﺐ اﺗﻤﻰ ﺧﻮد را آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد ﮔﻔﺘﻪ ﻣـﻰ ﺷـﺪ‪ .‬در آن‬
‫زﻣﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﻤﺐ اﺗﻤﻰ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻮﺟـﺐ ﺗﻔﮑﯿـﮏ زﻧﺠﯿـﺮى‬
‫ﮔﺮدد و ﺗﻤﺎم ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﺮه ى زﻣﯿﻦ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺷﻮد اﻣ‪‬ﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﻧﺸﺪ‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ ﺑﯿﻦ اﻧﻔﺠﺎر ﺑﻤﺐ اﺗﻤﻰ و اﻧﻔﺠﺎر ﻧﺎﺷﻰ از ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺎده و ﺿﺪ ﻣﺎده ﺗﻔﺎوت‬
‫وﺟﻮد دارد زﯾﺮا وﻗﺘﻰ ﯾﮏ ﺑﻤﺐ اﺗﻤﻰ ﯾﺎ ﻫﯿﺪروژﻧﻰ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻤـﻰ‬
‫از ﻣﺎده ﺑﻪ اﻧﺮژى ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﻰ ﺷﻮد و ﺑﺨﺶ زﯾﺎدى از آن ﺑﺎﻗﻰ ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑـﻪ‬
‫اﻧﺮژى ﻧﻤﻰ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪171‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺮم و اﻧﺮژى اﻧﯿﺸﺘﯿﻦ‪ ،‬اﻧﺮژى ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑـﺎ ﺟـﺮم ﺿـﺮب در‬
‫ﻣﺠﺬور ﺳﺮﻋﺖ ﺳﯿﺮ ﻧﻮر‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﮔﺮ ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺑﻤﺐ اﺗﻤـﻰ‬
‫ﯾﺎ ﻫﯿﺪروژﻧﻰ ﻫﺴﺖ ﺑﻪ اﻧﺮژى ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﯿـﺮوى زﯾـﺎدى ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﻣـﻰ آﯾـﺪ‪.‬‬
‫»ژول« داﻧﺸﻤﻨﺪ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ در ﻓﯿﺰﯾﮏ ﮐﻪ در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣـﻰ زﯾﺴـﺖ اﯾـﻦ ﻃـﻮر‬
‫اﺑﺮاز ﻣﻰ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾﮏ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم از ﻣﺎده ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑـﻪ اﻧـﺮژى ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺷـﻮد‬
‫ﯾﻌﻨﻰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺴﻮزد و دود و ﺧﺎﮐﺴـﺘﺮ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬از ﻗـﺪرت زﯾـﺎد آن‬
‫ﺟﻬﺎن ﻣﺤﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣ‪‬ﺎ ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻧﯿﺸﺘﯿﻦ ﺑﺮ ﺧﻼف آن ﺑﻮد و اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﮐﺎﻣـﻞ ﯾـﮏ‬
‫ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﻣﺎده ﺑﻪ اﻧﺮژى‪ ،‬ﻧﯿﺮوى ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻈﯿﻤﻰ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺑﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺘﻰ در اﻧﻔﺠﺎر ﺑﻤﺐ اﺗﻤﻰ ﮐﻪ در ﻫﯿﺮوﺷﯿﻤﺎ روى داد ﻧﯿﺰ ﻓﻘﻂ ‪ 0/19‬درﺻﺪ از‬
‫ﺟﺮم ﺑﻤﺐ ﺑﻪ اﻧﺮژى ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ و ﺑﻘﯿﻪ ى آن ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﻓﺮو ﭘﺎﺷﯿﺪه ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻗﺼﺪ داﺷﺘﻨﺪ او‪‬ﻟﯿﻦ ﺑﻤﺐ اﺗﻤﻰ را در ﻫﯿﺮوﺷﯿﻤﺎ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫از ﻧﺎﺑﻮدى ﮐﺎﻣﻞ زﻣﯿﻦ ﺑﯿﻢ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه ﻧﯿﺰ در ﺑﺤﺚ ﻫﺎى ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺑﺮﺧـﻮرد‬
‫ﻣﺎده و ﺿﺪ ﻣﺎده‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻓﯿﺰﯾﮏ اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﻣﺎده و ﺿـﺪ ﻣـﺎده در‬
‫اﯾﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ اﻧﺮژى ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺮ اﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﯾﮏ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﻣﺎده ﺑﺎ ﺿﺪ ﻣﺎده آن ﻗﺪر اﻧﺮژى در ﮐﺮه ى زﻣﯿﻦ ﺑـﻪ وﺟـﻮد‬
‫ﻣﻰ آورد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻨﺎﺻﺮ و ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﺮه ى زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﮔﺎز ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺣﺮارت آن ﮔﺎز ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬در ﻓﻀﺎى ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﺷﻤﺴـﻰ ﭘﺮاﮐﻨـﺪه ﻣـﻰ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻣ‪‬ﺎ ﭘﺮوﻓﺴﻮر »آﻟﻔﻮن« اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه »ﻟﻮﻧﺪ« در ﺳﻮﺋﯿﺲ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫ﺑﻮد و ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژى آﯾﻨﺪه ى ﻧﻮع ﺑﺸﺮ ﻧﻪ ﺗﻔﮑﯿﮏ اوراﻧﯿﻮم در ﮐﺎرﺧﺎﻧـﻪ‬
‫ﻫﺎى ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮق اﺳﺖ و ﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﯿﺪروژن آب رودﻫﺎ و درﯾﺎﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺸﺮ در‬

‫‪172‬‬
‫آﯾﻨﺪه از ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺎده و ﺿﺪ ﻣﺎده اﻧﺮژى ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻰ آورد ﺑﻪ ﻃﻮرى ﮐﻪ ﯾﮏ ﺻﺪ‬
‫ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم از اﯾﻦ دو ﻋﻨﺼﺮ ﯾﻌﻨﻰ ﭘﻨﺠﺎه ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﻣﺎده و ﭘﻨﺠﺎه ﮐﯿﻠـﻮﮔﺮم ﺿـﺪ ﻣـﺎده‬
‫ﺑﺮاى ﺗﺎءﻣﯿﻦ ﺗﻤﺎم اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت ﻧﻮع ﺑﺸﺮ در ﮐﺮه ى زﻣﯿﻦ‪ ،‬از ﻟﺤـﺎظ اﻧـﺮژى‪ ،‬ﺑـﺮاى‬
‫ﻣﺪ‪‬ت ﯾﮏ ﺳﺎل ﮐﺎﻓﻰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻫﻨﻮز اﻧﻔﺠﺎر ﻣﺎده و ﺿﺪ ﻣﺎده ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻋﻤﻠـﻰ اﻧﺠـﺎم‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﻮد ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﻰ روى ﺧﻮاﻫﺪ داد اﻣ‪‬ﺎ از ﻟﺤﺎظ ﺗﺌﻮرى و ﺑﻨـﺎ‬
‫ﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪ ى ﭘﺮﻓﺴﻮر آﻟﻔﻮن اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه ﻟﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺮرژى ﺧﺎﻟﺺ و ﺑﺪن ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧـﻪ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ آﻟﻮده ﮐﻨﻨﺪه ﻣﺤﯿﻂ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪ ى اﯾﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪ اﮔﺮ ﻧﯿﻢ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم از ﻣﺎده ﺑﺎ ﻧـﯿﻢ ﮐﯿﻠـﻮﮔﺮم از ﺿـﺪ‬
‫ﻣﺎده ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﺪ ﺻﺪ ﻣﯿﻠﯿﺎرد درﺟﻪ )ﺻﺪ ﻫﺰار ﻣﯿﻠﯿﻮن درﺟﻪ( ﺣﺮارت ﺑﻪ وﺟـﻮد‬
‫ﻣﻰ آﯾﺪ‪ .‬در ﺟﻬﺎن ﻣﻨﺒﻌﻰ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺮارﺗﻰ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺣﺘـﻰ‬
‫ﺣﺮارت ﻣﺮﮐﺰ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻫﻢ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪ ى ﺳﺘﺎره ﺷﻨﺎﺳﺎن‪ ،‬ده ﻣﯿﻠﯿﻮن درﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ آﯾﺎ ﻧﻮع ﺑﺸﺮ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ ﺣﺮارت زﯾﺎد را ﻣﻬـﺎر ﮐﻨـﺪ و از آن ﺑـﺮاى رﻓـﻊ‬
‫ﻧﯿﺎزﻫﺎى ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ؟ »ﭘﺮﻓﺴﻮر آﻟﻔﻮن« ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ ﺑﻠـﻰ ﺑـﺎ اﻧﻔﺠـﺎر ﻧـﺎﻗﺺ‬
‫ﻣﺎده و ﺿﺪ ﻣﺎده‪ ،‬ﻣﻰ ﺗﻮان از ﻣﯿﺰان ﺣﺮارت ﺑـﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪه ﮐﺎﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈـﻮر از‬
‫اﻧﻔﺠﺎر ﻧﺎﻗﺺ‪ ،‬اﻧﻔﺠﺎرى اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﻤﺐ ﻫﺎى اﺗﻤﻰ ﺻﻮرت ﻣﻰ ﭘـﺬﯾﺮد ﮐـﻪ ﻓﻘـﻂ‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻰ از ﻣﺎده را ﺑﻪ اﻧﺮژى ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﻘﯿﻪ ى ﻣﺎده ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﺎﻣﻠﻰ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺎده و ﺿﺪ ﻣـﺎده ﺟﻨﺒـﻪ ى ﻋﻠﻤـﻰ ﭘﯿـﺪا ﻧﮑﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع اﻗﺘﺼﺎدى آن اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﺮ ﻃﺒـﻖ ﻧﻈﺮﯾـﻪ ى ﭘﺮوﻓﺴـﻮر »آﻟﻔـﻮن« اﺳـﺘﺎد‬
‫ﻓﯿﺰﯾﮏ داﻧﺸﮕﺎه ﻟﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﻣﺎده و ﺿﺪ ﻣﺎده ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﯿﺮو ﺑـﻪ‬
‫وﺟﻮد ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ى آزﻣﺎﯾﺶ ده ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺰده ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر اﻋﺘﺒﺎر ﻻزم اﺳـﺖ و‬
‫اﻣﺮوزه ﻫﯿﭻ ﻣﺆ ﺳﺴﻪ ى ﺧﺼﻮﺻﻰ و دوﻟﺘﻰ اﯾﻦ آﻣﺎدﮔﻰ را ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺷـﺮاﯾﻂ ﮐـﺎر‬

‫‪173‬‬
‫را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ وﻗﺘﻰ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑـﯿﻦ ﻣـﺎده و ﺿـﺪ ﻣـﺎده‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن اﻧﺮژى آﺳﺎن ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻬﺮه ﺑﺮدارى از اﻧﺮژى ﻫﺴﺘﻪ اى‪ ،‬در ﺑﯿﻦ ﺗﻤﺎم ﻋﻨﺎﺻـﺮ‬
‫»اوراﻧﯿﻮم« اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰ رﺳﺪ ﺑﺮاى ﺑﻬﺮه ﺑﺮدارى از ﻧﯿـﺮوى اﻧﻔﺠـﺎر‬
‫ﻣﺎده و ﺿﺪ ﻣﺎده از ﻋﻨﺼﺮ ﻫﻠﯿﻮم اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد زﯾﺮا داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻓﯿﺰﯾﮏ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧـﺪ‬
‫ﺿﺪ ﻣﺎده ى ﻫﻠﯿﻮم را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ‪.‬‬

‫‪174‬‬
 ‫ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ و درﻣﺎن آن ﻫﺎ از دﯾﺪﮔﺎه اﻣﺎم ﺻﺎدق �‬

‫‪ - 1‬ﺳﺮدرد‬
‫داود رﻗﻰ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﻣﺤﻀﺮ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺷﺮﻓﯿﺎب ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﺮدى از اﻫﺎﻟﻰ‬
‫ﺧﺮاﺳﺎن ﮐﻪ ﻋﺎزم ﻣﮑﻪ ﺑﻮد از در وارد ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻼم ﮐﺮد و ﻣﺴﺎءﻟﻪ اى از ﻣﺴﺎﯾﻞ دﯾﻦ‬
‫را از اﻣﺎم ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻣﺴﺎءﻟﻪ را ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻓﺮﻣﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺮد ﺧﺮاﺳﺎﻧﻰ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎﺑﻦ رﺳﻮل اﷲ! از ﺧﺮاﺳﺎن ﺗﺎ اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺳﺮدردى دﭼﺎرم‬
‫ﮐﻪ ﻣﺮا ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﻤﻮده ﭼﺎره ام ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫‪ -‬ﺑﻪ ﺣﻤﺎم ﺑﺮو‪ ،‬ﭘﯿﺶ از اﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﮐﺎرى ﻫﻔﺖ ﮐﻒ دﺳﺖ آب ﮔـﺮم ﺑـﺮ ﺳـﺮت‬
‫ﺑﺮﯾﺰ و ﻧﺎم ﺧﺪا را ﻫﺮ ﺑﺎر ﺑﺮ زﺑﺎن آور‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﺮدرد ﺑﺮﻃﺮف ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و دﯾﮕﺮ ﺑـﻪ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﻤﺎرى دﭼﺎر ﻧﺨﻮاﻫﻰ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮد ﺧﺮاﺳﺎﻧﻰ ﺑﻰ درﻧﮓ ﺑﻪ ﺣﻤﺎم رﻓﺖ و ﺑﻪ دﺳـﺘﻮر اﻣـﺎم ﻋﻤـﻞ ﮐـﺮد و ﺷـﻔﺎ‬
‫ﯾﺎﻓﺖ‪) .‬اﻋﺘﻘﺎد راﺳﺦ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮده ى اﻣﺎم ﺑـﺮ اﺳـﺎس اﺻـﻞ رواﻧﮑـﺎوى ﺗﻠﻘـﯿﻦ اﺛـﺮ‬
‫درﻣﺎﻧﻰ را ﻓﺰون ﺗﺮ ﻣﻰ ﺳﺎزد(‬

‫‪ - 2‬زﮐﺎم‬
‫ﻣﺮدى از ﯾﺎران اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ زﮐﺎم ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫‪ -‬زﮐﺎم ﯾﮑﻰ از ﭘﺪﯾـﺪه ﻫـﺎى ﻃﺒﯿﻌـﻰ آﻓـﺮﯾﻨﺶ ﺧﺪاوﻧـﺪ و ﻟﺸـﮑﺮى از ﺳـﭙﺎه‬
‫ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮى ﺗﻮ آﻣﺪه ﺗﺎ ﺗﻮ را از ﻋﺎرﺿﻪ ى دﯾﮕﺮى ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻰ‬
‫ﺧﻮاﻫﻰ زﮐﺎم ﺑﺮﻃﺮف ﺷﻮد ﺑﻪ وزن ﯾﮏ ﮔﺮم از »ﺳﯿﺎه داﻧﻪ« و ﻧﯿﻢ ﮔﺮم از »ﮐُﻨﺪس‬
‫)‪ «(9‬ﺑﺮدار و اﯾﻦ دو داﻧﻪ را ﺑﮑﻮب ﺗﺎ آرد ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ آن را ﻫﻤﺮاه ﻧﻔﺲ ﺑﻪ ﺑﯿﻨﻰ ﺑﺎﻻ‬
‫ﺑﮑﺶ زﮐﺎم ﺗﻮ ﺑﺮﻃﺮف ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ اﮔﺮ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﻰ ﻋﺎرﺿﻪ ى زﮐﺎم را ﺑـﻪ ﺣـﺎل‬
‫ﺧﻮد ﺑﮕﺬار زﯾﺮا در زﮐﺎم ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻫﺎى ﻓﺮاواﻧﻰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪175‬‬
 ‫‪ - 3‬ﺿﻌﻒ ﭼﺸﻢ‬
‫ﻣﺮدى از اﺻﺤﺎب اﻣﺎم در ﺣﻀﻮر وى از ﺿﻌﻒ ﺑﯿﻨﺎﯾﻰ ﺧـﻮد ﺳـﺨﻦ ﺑـﻪ ﻣﯿـﺎن‬
‫آورد‪ .‬اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از »ﻣ‪‬ﺮﱢ« ﻣﮑﻰ ﯾﺎ »ﻣﺮّ« ﺣﺠﺎزى و »ﺻﺒﺮزرد« و »ﮐـﺎﻓﻮر« ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺎوى ﺳﺮﻣﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻦ و آن را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﮑﺶ‪ ،‬ﺑﯿﻨﺎﯾﻰ ﺗﻮ ﻗﻮى ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ - 4‬ﻟﮑﻪ ى ﭼﺸﻢ‬
‫ﻣﺮدى ﺣﻀﻮر اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺷﺮﻓﯿﺎب ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﯿﺎﻫﻰ ﭼﺸـﻢ وى ﻟﮑـﻪ اى‬
‫ﺳﭙﯿﺪ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد و او را ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﻰ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫از ﻓﻠﻔﻞ ﺳﻔﯿﺪ و دارﻓﻠﻔﻞ ﺑﻪ وزن ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل‪ .‬از ﻧﻮﺷﺎدر ﺻﺎف و ﭘﺎك ﺑﻪ وزن ‪2‬‬
‫ﮔﺮم ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﮑﻮب ﺗﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺮﻣﻪ ﻧﺮم ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ اﯾﻦ ﮐﻮﺑﯿـﺪه را از ﭘﺎرﭼـﻪ ى‬
‫ﺗﻨﻈﯿﻒ رد ﮐﻦ و ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﮑﺶ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﺸﻢ ﺳﻪ ﻣﯿﻞ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻰ ﺻﺒﺮ ﮐﻦ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻟﮑﻪ ى ﺳﭙﯿﺪ را از ﺳﯿﺎﻫﻰ ﭼﺸﻤﺖ ﺑﺮﺧﻮاﻫﺪ داﺷـﺖ و‬
‫دردش را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﺗﺴﮑﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﭼﺸﻤﺎﻧﺖ را ﺑﺎ آب ﺳﺮد ﺑﺸﻮى و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ »اﺛﻤﻪ )‪) «(10‬ﺳﻨﮓ ﺳﺮﻣﻪ( ﺑﮑﺶ‪.‬‬

‫‪ - 5‬درد ﺷﮑﻢ‬
‫ﻣﺮدى ﮔﻔﺖ‪ :‬ﯾﺎﺑﻦ رﺳﻮل اﷲ دﺧﺘﺮ ﻣﻦ از درد ﺷﮑﻢ ﺳـﺨﺖ ﻧـﺎﺗﻮان و رﻧﺠـﻮر‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﺮا ﺑﻪ وى ﺑﺮﻧﺞ و دﻧﺒﻪ ى ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻧﻤﻰ دﻫﻰ‪.‬‬
‫و ﺑﻌﺪ دﺳﺘﻮرش را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ او داد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ دﻧﺒﻪ و ﺑﺮﻧﺞ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﭙﺰد‪.‬‬
‫آن ﻣﺮد ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻏﺬا دﺧﺘﺮش را درﻣﺎن ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪176‬‬
 ‫‪ - 6‬اﺳﻬﺎل‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪم‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎرى ﻣـﻦ اﺳـﻬﺎل ﺑـﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﺻﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داد ﮐـﻪ آرد ﮔـﺎو‪‬رس )ارزن( را ﺑـﺎ آب‬
‫ﮐﻤﻮن )‪ (11‬ﺑﯿﺎﻣﯿﺰﯾﻢ و از آن ﺗﻨﺎول ﮐﻨﻢ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدم و اﺳﻬﺎل ﻣﻦ آرام ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ - 7‬ﺻﺪاى ﺷﮑﻢ‬
‫ﯾﮑﻰ از ﯾﺎران اﻣﺎم ﺑﻪ ﻧﺎم ذرﯾﺢ از ﻧﻔﺦ ﺷﮑﻢ ﺷﮑﺎﯾﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫‪ -‬آﯾﺎ ﺷﮑﻢ ﺗﻮ درد ﻫﻢ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ؟ ﺟﻮاب داد‪ :‬آرى‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﺮا از ﺳﯿﺎه داﻧـﻪ و‬
‫ﻋﺴﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻰ ﮐﻨﻰ؟ ذرﯾﺢ ﺑﻰ درﻧﮓ ﻋﻤﻞ ﮐﺮد و ﺷﻔﺎ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ - 8‬ورم دردﻧﺎك‬
‫ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺣﺴﺎن ﺻﻮﻓﻰ ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎدى در ﺑﺪن ﻣﻦ اﻓﺘﺎده و از ﻓﺮق ﺗـﺎ‬
‫ﭘﺎﯾﻢ را ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﻖ ﻣﻦ دﻋﺎ ﮐﻦ ﺗﺎ از اﯾﻦ رﻧﺞ ﻫﺎ رﻫﺎ ﺷﻮم‪.‬‬
‫اﻣﺎم در ﺣﻖ او دﻋﺎ ﮐﺮد و ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪ -‬از ﺟﯿﻮه و ﻋﻨﺒﺮ ﺷﯿﺎف درﺳﺖ ﮐﻦ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﺶ ﺷﻔﺎ ﺧﻮاﻫﻰ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ - 9‬ﺿﻌﻒ ﺑﺪن‬
‫ﻣﺮدى از ﺿﻌﻒ ﺑﺪن ﺷﮑﺎﯾﺖ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎم ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺷﯿﺮ ﺑﯿﺎﺷﺎم‪ .‬ﮔﻔﺘـﻪ ﺷـﺪ‪:‬‬
‫ﯾﺎﺑﻦ رﺳﻮل اﷲ ﺷﯿﺮ ﻧﻮﺷﯿﺪه ام‪ .‬ﻣﺮا زﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺷﯿﺮ ﻣﺎﯾﻌﻰ زﯾﺎن آور ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺗﻮ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﺷﯿﺮ ﺧﻮرده اى و آن‬
‫ﭼﻪ زﯾﺎن آور ﺑﻮده آن ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ و ﺗﻮ ﮔﻤﺎن ﮐﺮده اى ﮐـﻪ ﺷـﯿﺮ آزارت داده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ - 10‬ﺗﺐ ﻧﻮﺑﻪ‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺟﻌﻔﻰ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر اﻣﺎم ﺷﺮﻓﯿﺎب ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺷﺪت رﻧﮓ ﭘﺮﯾﺪه و ﻋﻠﯿـﻞ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﻪ دردى دارى ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻰ رﻧﮓ و روﯾﻰ؟‬

‫‪177‬‬
‫ﻋﺮض ﮐﺮد‪ :‬ﺗﺐ ﻧﻮﺑﻪ دارم‪ .‬ﯾﮏ روز ﺗﺐ ﻣﻰ ﮐﻨﻢ و دو روز ﺗﺐ دار ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ .‬اﻣ‪‬ـﺎ‬
‫روز ﺳﻮم ﺑﺎز ﺗﺐ ﻣﻰ ﮐﻨﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺐ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺮ دو روز ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﻢ ﻣﻰ آﯾﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭘﺲ ﭼﺮا از اﯾﻦ دواى ﻣﺒﺎرك و ﻣﻌﻄﺮ اﺳـﺘﻔﺎده ﻧﻤـﻰ ﮐﻨـﻰ‪ .‬ﺷـﮑﺮ‬
‫ﺳﺮخ را ﺑﮑﻮب و در آب ﺑﺮﯾﺰ‪ .‬ﺻﺒﺢ ﻧﺎﺷﺘﺎ ﺑﻪ ﺟـﺎى آب از اﯾـﻦ ﺷـﺮﺑﺖ ﺑﻨـﻮش‪.‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺟﻌﻔﻰ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدم و دﯾﮕﺮ ﺗﺐ ﻧﻮﺑﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻋﺎرض ﻧﺸﺪ‪.‬‬

‫‪ - 11‬اﺳﻬﺎل ﺷﺪﯾﺪ‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﻧﺠﺘﺢ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺣﻀﻮر اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ از درد ﺷﮑﻢ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮدم‬
‫او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮﻧﺞ را ﺷﺴﺘﺸﻮ ﮐﻦ و ﺑﻌﺪ ﺑﮑﻮب و از ﮐﻮﺑﯿـﺪه ى آن ﻫـﺮ روز ﺻـﺒﺢ‬
‫ﯾﮏ ﮐﻒ دﺳﺖ ﺗﻨﺎول ﮐﻦ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎران ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﺳـﻬﺎل ﻧـﺎن‬
‫ﺑﺮﻧﺠﻰ ﺑﺪﻫﯿﺪ‪ .‬ﻧﺎن ﺑﺮﻧﺠﻰ ﺑﺮاى ﻣﻌﺪه ﻫﺎى ﺿﻌﯿﻒ از ﻫﺮ ﻏﺬاﯾﻰ ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺞ ﻣﻌﺪه را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و درد را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪ - 12‬ﺑﺮص )ﻟﮏ و ﭘﯿﺲ(‬

‫ﻣﺮدى از ﻟﮑﻪ ﻫﺎى ﺳﻔﯿﺪى ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻨﺶ ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪه ﺑﻮد ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎم ﺑﺮود و ﺑﺮ اﯾﻦ ﻟﮑﻪ ﻫﺎ ﻧﻮره و ﺣﻨﺎ ﺑﻤﺎﻟﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ‬
‫ﺑﺎر اﺟﺮا ﻧﺸﺪ‪ ،‬آن ﻟﮑﻪ ﻫﺎى ﺳﻔﯿﺪ ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ - 13‬ﺑﻠﻐﻢ‬
‫اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از ﻣﺼﻄﮑﻰ‪ ،‬ﮐﻨﺪر‪ ،‬آوﯾﺸﻦ‪ ،‬اﻧﯿﺴﻮن و ﺳﯿﺎه داﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪارى ﻣﺴﺎوى‬
‫اﻧﺪﮐﻰ ﻓﺮاﻫﻢ آورﯾﺪ و ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﮑﻮﺑﯿﺪ آن ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﻧﺮم ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ ﻋﺒﻮر دﻫﯿﺪ و آن را ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﺧﻤﯿﺮ ﮐﻨﯿﺪ و ﻫﺮ ﺷﺐ ﺑﻪ ﻗﺪر ﯾﮏ ﻓﻨﺪق از آن‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﻧﺸﺎاﷲ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪178‬‬
 ‫‪ - 14‬ﺳﺨﺖ ادرارى‬
‫ﻓﻀﻞ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﺨﺖ ادرارى ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻮدم و در ﺣﻀﻮر اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫� ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬در آﺧﺮ ﺷﺐ از ﺳﯿﺎه داﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﻋﻤﻞ ﮐﺮدم و درﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻢ‪.‬‬

‫‪ - 15‬ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻮدن اﺳﭙﺮم‬

‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺣﺴﻨﻪ ى ﺟﻤﺎل از اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﻄﻔﻪ اش ﮐﻤﺘﺮ اﺛﺮ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ و ﺿـﻌﯿﻒ‬
‫اﺳﺖ ﮔﻠﻪ ﻣﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫‪ -‬اﺑﺘﺪا اﺳﺘﻐﻔﺎر ﮐﻦ و ﺳﭙﺲ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ و ﭘﯿﺎز ﻓﺮاوان ﺑﺨﻮر‪ .‬اﻓﺮادى ﮐﻪ از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﺟﻨﺴﻰ ﺿﻌﯿﻒ اﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮاوان ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ را ﻫﻤﺮاه ﭘﯿﺎز ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ - 16‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﻰ ﺟﻨﺴﻰ‬
‫ﻣﺮدى ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻋﺮض ﻣﺮد ﮐﻪ ﻣﻦ دوﺳـﺖ دارم از ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺟﻨﺴـﻰ‬
‫ﺑﻬﺮه ى ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺒﺮم اﻣ‪‬ﺎ ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﻢ‪ .‬راﻫﻨﻤﺎﯾﻰ ﺑﻔﺮﻣﺎﯾﯿﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد ﻣﻮﻓّـﻖ‬
‫ﺷﻮم‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭘﯿﺎز ﺳﻔﯿﺪ را ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﮐﻦ و در روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ﺗﻔﺖ ﺑﺪه و ﺑﻌﺪ در‬
‫ﻇﺮف دﯾﮕﺮى ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺑﺸﮑﻦ و ﺑﺮ آن اﻧﺪﮐﻰ ﻧﻤﮏ ﺑﭙﺎش و ﺳﭙﺲ ﺗﺨـﻢ ﻣـﺮغ را‬
‫ﺑﻪ آن ﭘﯿﺎز ﺳﺮخ ﺷﺪه اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻦ و ﺑﮕﺬار در روﻏﻦ ﻃﺒﺦ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻮراك ﺑﻪ ﺗـﻮ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰ ﺟﻨﺴﻰ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫آن ﻣﺮد ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ از ﺑﺮﮐﺖ اﯾﻦ ﻏﺬا آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ دﻟﻢ ﻣﻰ ﺧﻮاﺳﺖ رﺳﯿﺪم‪.‬‬

‫ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﻰ در ﺿﺮورت ﻫﺎى درﻣﺎﻧﻰ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﻰ را ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺿﺮورت ﺗﺠﻮﯾﺰ ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺣﻀﻮرش ﻣﻌﺮوض ﺷﺪ‪:‬‬

‫‪179‬‬
‫‪ -‬ﺑﯿﻤﺎرى دوا ﻣﻰ ﺧﻮرد و ﮔﺎﻫﻰ ﻻزم اﺳـﺖ او را ﻓﺼـﺪ ﮐﻨﻨـﺪ )از ﺳـﯿﺎﻫﺮگ‬
‫ﻫﺎى او ﺧﻮن ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ( اﺣﺘﻤﺎل دارد در اﺛﺮ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻓﻮت ﮐﻨﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟‬
‫ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ دوا ﺑﺨﻮرد و از رگ ﻫﺎى او ﻫﻢ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻻزم ﺧﻮن ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ اﻣ‪‬ـﺎ در‬
‫ﺻﻮرﺗﻰ ﮐﻪ ﺧﻮف ﺧﻄﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫و ﻧﯿﺰ اﻣﺎم در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از دواﻫﺎى ﺳﻤﻰ ﻫﻢ روى ﻣﻮاﻓﻘـﺖ ﻧﺸـﺎن ﻣـﻰ‬
‫داد‪ .‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﻃﺒﯿﺐ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺮض رﺳﺎﻧﯿﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬ﻣﻦ ﻣﺮدى ﻋﺮﺑﻢ و از ﻃﺐ ﺳﺮرﺷﺘﻪ اى دارم‪ .‬ﻃﺐ ﻣﻦ ﻋﺮﺑﻰ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﻰ ﺑـﻪ‬
‫وﺳﯿﻠﻪ ى ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺟﺮاﺣﻰ ﺑﻪ درﻣﺎن ﺑﯿﻤﺎر ﻣﻰ ﭘﺮدازم‪ .‬آﯾﺎ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪.‬؟‬
‫‪ -‬اﺣﯿﺎﻧﺎ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرم ﮐﻤﻰ ﺳﻢ‪ ‬ﻣﻰ دﻫﻢ ﺗﺎ درﻣﺎﻧﺶ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﺎﻧﻌﻰ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎى درﻣﺎﻧﻰ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﺎ ﺧﻮراﮐﻰ ﻫﺎ‬

‫اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻃﺮح ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎى ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدى از اﻣﺎم � در درﻣـﺎن ﺑﯿﻤـﺎرى ﻫـﺎ ﺑـﻪ‬
‫وﺳﯿﻠﻪ ى ﮔﯿﺎﻫﺎن و ﻣﯿﻮه ﻫﺎ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻋﺼﺮ ﻧﯿﺰ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺗﻐﺬﯾـﻪ از آن اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻰ ﭘﺮدازﯾﻢ‪ :‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � در ﭼﻬﺎرده ﻗﺮن ﭘﯿﺶ دﺳـﺘﻮرات ﻃﺒـﻰ و‬
‫درﻣﺎﻧﻰ ﻣﻄﺮح ﻓﺮﻣﻮده ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻈﺮات داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠـﻮم ﺗﻐﺬﯾـﻪ و ﭘﺰﺷـﮑﻰ در اﯾـﻦ‬
‫دوران ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارد‪.‬‬

‫ﺳﯿﺮ‬
‫اﻣﺎم � ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺳﯿﺮ دردﻫﺎى ﺧﻮد را درﻣﺎن ﮐﻨﯿﺪ اﻣ‪‬ﺎ ﺑﺎ دﻫـﺎﻧﻰ ﮐـﻪ‬
‫از آن ﺑﻮى ﺳﯿﺮ ﺑﻪ ﻣﺸﺎم ﻣﻰ رﺳﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺮوﯾﺪ‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺳﯿﺮ ﺷﻔﺎى ﻫﻔﺘﺎد ﺑﯿﻤﺎرى اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪180‬‬
‫در آن روزﮔﺎر ﮐﺴﻰ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﭘﯿﺶ ﭘﺎ اﻓﺘﺎده را ﻧﻤﻰ ﺷﻨﺎﺧﺖ وﻟﻰ در اﯾﻦ ﻗـﺮن‬
‫ﮐﻪ ﻗﺮن ﻋﻠﻮم اﺳﺖ »ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ« ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻋﻠﻮم ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺧـﻮاص ﺳـﯿﺮ را‬
‫ﺑﺎ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﮔﺴﺘﺮده ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و اﻣﻌﺎن ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داده اﻧﺪ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ »رﯾﻢ« ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺧﻮﺷﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل آﻧﺎن ﮐﻪ ﺳﯿﺮ ﻣﻰ ﺧﻮرﻧـﺪ«‬
‫ﻣﻰ ﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺮاى ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺑﺪن و ﭘﯿﺸﮕﯿﺮى از ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺳﯿﺮ اﺛﺮ ﺑﺴﺰاﯾﻰ دارد‪.‬‬
‫و ﻧﯿــﺰ ﺗﺠﺮﺑــﻪ ى ﭘﺰﺷــﮑﺎن ﻣﻌﺮوﻓــﻰ ﻣﺎﻧﻨــﺪ »ﺳــﺎﻟﯿﻦ«‪» ،‬ﺑــﺮوت«‪» ،‬ﻟــﻮﺗﺮ« و‬
‫»دوﺑﺮﯾﻪ« و دﯾﮕﺮان از ﺧﻮاص ﻏﺬاﯾﻰ و درﻣﺎﻧﻰ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺳـﻮدﻣﻨﺪ ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻫـﺎى‬
‫درﺧﺸﺎﻧﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﺣﺎﺻﻞ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻔﯿﺎت ﺧﺘﻢ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺳﯿﺮ در ﺗﻘﻮﯾﺖ‬
‫ﺑﻨﯿﻪ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﺗﺼﻠّﺐ ﺷﺮاﯾﯿﻦ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪن ﻓﺸﺎر ﺧﻮن دواﯾﻰ ﮐﺎﻣﻞ و ﻣـﺆ‬
‫ﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻮﺗﺎه ﺳﺨﻦ آن ﮐﻪ در ﻃﺐ ﺟﺪﯾﺪ ﺳﯿﺮ را داروﯾﻰ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻣﺆ ﺛﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺮ ﺑﻪ ﻋﻀﻼت ﻗﻠﺐ ﻧﺸﺎط ﻣﻰ دﻫﺪ‪ .‬ﺳﯿﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻮن را در رگ ﻫﺎ ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﻣـﻰ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﺧﻮن را ﺻﺎف ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺟﺴﻢ ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ ﮐﻪ ﺑـﺮ ﺑﯿﻤـﺎرى‬
‫ﻫﺎى ﺧﻮﻧﻰ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﻫﻤﯿﻦ رو زﻧﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﻧـﺎراﺣﺘﻰ ﻫـﺎى دوران ﻗﺎﻋـﺪﮔﻰ‬
‫دﭼﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ اﮔﺮ از ﺳﯿﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ از ﻋﻮارض آن در اﻣﺎن ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﭘﯿﺮى ﻫﺎى زودرس ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﺴﺎد ﺧﻮن اﺳﺖ و روﻣﺎﺗﯿﺴﻢ و ﺑﻮاﺳـﯿﺮ اﯾـﻦ‬
‫ﮔﯿﺎه ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺛﺮى ﺷﻔﺎﺑﺨﺶ دارد‪.‬‬
‫ﺳﯿﺮ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ را ﻧﯿﺰ درﻣﺎن ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻋﻮارض آن را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻰ‬
‫دﻫﺪ‪:‬‬
‫‪ - 1‬ﺳﻞ رﯾﻮى‬
‫‪ - 2‬آﻧﻔﻠﻮاﻧﺰا‬

‫‪181‬‬
 ‫‪ - 3‬ﺗﻨﮕﻰ ﻧﻔﺲ‬
‫‪ - 4‬ﺗﯿﺮﮔﻰ رﻧﮓ ﭘﻮﺳﺖ‬
‫‪ - 5‬ﺳﻮء ﻫﺎﺿﻤﻪ و ﻋﻔﻮﻧﺖ روده‬
‫‪ - 6‬دﯾﻔﺘﺮى‬
‫‪ - 7‬ﺗﯿﻔﻮﯾﯿﺪ‬
‫‪ - 8‬ﺳﯿﺎه ﺳﺮﻓﻪ‬
‫‪ - 9‬اﻟﺘﻬﺎب ﻣﻌﺪى‬
‫‪ - 10‬زﺧﻢ ﻣﻌﺪه ى ﺣﺎد و ﻣﺰﻣﻦ‬
‫‪ - 11‬ﺗﺼﻔﯿﻪ ﻣﺠﺎرى ادرار و ﺣﯿﺾ‬
‫‪ - 12‬ﺗﺼﻔﯿﻪ ى ﮐﻠﯿﻪ‬
‫‪ - 13‬ﮐﺮم ﻫﺎى ﻧﺦ ﻣﺎﻧﻨﺪى ﮐﻪ در روده ى ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻰ آﯾﺪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد در ﺷﻬﺮﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﻣﺼﺮف ﻣﻰ ﺷﻮد ﻋﻤﺮ اﻓﺮاد ﻃـﻮﻻﻧﻰ و‬
‫ﭼﻬﺮه ﻫﺎ ﮔﻠﮕﻮن و زﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺤﺖ و ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺸﻔﯿﺎت ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﮐﻪ آﻣﻮزه ﻫﺎى ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﻣﻔﯿـﺪ اﻣـﺎم درﺑـﺎره ى ﺳـﯿﺮ‬
‫»ﻫﻤﯿﻦ ﮔﯿﺎه ﻧﺎﭼﯿﺰ« ﺗﺎ ﭼﻪ درﺟﻪ وﺳﯿﻊ و ﻋﻤﯿﻖ و ﻓﺮاﮔﯿﺮ و درﻣﺎﻧﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎﯾﺪ در آﯾﻨﺪه اى ﻧﻪ ﭼﻨﺪان دور ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺣﺪ ﮐﻤﺎل ﺧﻮد ﻣﻰ رﺳـﺪ ﻣﻨـﺎﻓﻊ و‬
‫ﺧﻮاص ﺳﯿﺮ روﺷﻦ ﺗﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻃﺒﻌﺎ ﻋﻈﻤﺖ و ژرﻓﺎى ﮐﻼم اﻣﺎم ﻧﯿﺰ آﺷﮑﺎرﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﯿﺎز‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﭘﯿﺎز ﺑﺨﻮرﯾﺪ زﯾﺮا در ﭘﯿﺎز ﺳـﻪ ﺣﮑﻤـﺖ ﺳـﻮدﻣﻨﺪ‬
‫ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ - 1‬ﻟﺜﻪ ى اﻧﺴﺎن را ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ و ﻣﺤﮑﻢ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪182‬‬
 ‫‪ - 2‬دﻫﺎن را ﺧﻮﺷﺒﻮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ - 3‬ﺑﺮ ﻧﯿﺮوى ﺟﻨﺴﻰ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫‪ -‬ﭘﯿﺎز ﺑﻮى دﻫﺎن را ﻧﯿﮑﻮ ﮐﻨﺪ و رﻧﮓ ﭼﻬﺮه را ﺑﺮ اﻓﺮوزد و »ﻧﯿﺮوى ﺟﻨﺴـﻰ«‬
‫را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﺎز ﻫﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﭘﯿﺎز ﺧﺴﺘﮕﻰ را از ﺗﻦ ﻣﻰ زداﯾﺪ و اﻋﺼﺎب را اﺳﺘﻮار ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﻣﯿﻞ ﺟﻨﺴﻰ را‬
‫زﯾﺎد ﺳﺎزد و ﺑﯿﻤﺎرى ﺗﺐ زا را درﻣﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر اﻣﺎم ﺻﺎدق � در ﻗﺮن دوم ﻫﺠﺮى در ﻗﺮﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﺮدم از ﭘﺰﺷﮑﻰ و‬
‫ﻓﯿﺰﯾﻮﻟﻮژى ﺟﺰ اﻧﺪﮐﻰ ﻧﻤﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻰ در اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻘﺎﯾﻖ ﻋﻠﻤﻰ‬
‫در »ﻻﺑﻮاﺗﻮار« آﺷﮑﺎر ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺧـﻮب ﻣـﻰ ﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻓﻠﺴـﻔﻪ ى‬
‫وﺟﻮدى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻨـﺎﻓﻊ و ﺧـﻮاص ﺧـﻮد را در دﻧﯿـﺎى‬
‫ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژى ﺟﻠﻮه ﮔﺮ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﻻﮐﻮﻓﺴﮑﻰ ﮐﻪ ﭘﯿﺎز را ﺗﺤﺖ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﻰ‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿـﻞ و ﺗﺤﻘﯿـﻖ ﻗـﺮار داده‬
‫ﻋﻘﯿﺪه دارد »ﭘﯿﺎز« در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺴﺘﻰ ﺑﺮ ﺑﺎد ده ﺳـﺮﻃﺎن ﺣﺮﯾـﻒ ﻗـﺪر و‬
‫ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪى اﺳﺖ‪ .‬دﮐﺘﺮ ﻻﮐﻮﻓﺴﮑﻰ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن روى ﭘﯿﺎز ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﯿﻢ و ﻋﻘﯿﺪه دارﯾﻢ ﮐﻪ روزى اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﻧﺎﭼﯿﺰ‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺗﺮﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﺮاى درﻣﺎن دردﻫﺎى ﺑﺸﺮ از ﮐﺎر در آﯾﺪ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ »داﻣﺮ« ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﭘﯿﺎز در ﻋﯿﻦ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻏﺬاﺳﺖ‪ ،‬دوا ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﭘﺰﺷﮑﺎن ﭘﯿﺎز را در ﻣﻮرد ﺑﯿﻤﺎرى‬
‫ﮐﻠﯿﻪ و ادرار و اﺳﺘﺴﻘﺎ داروى ﻣﻮﺛﺮى ﻣﻰ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﻰ دﻫﻨـﺪ اﯾـﻦ ﮔﯿـﺎه‬
‫ﺧﺎم ﺧﻮرده ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪183‬‬
 ‫ﭘﺰﺷﮏ دﯾﮕﺮى ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﭘﯿﺎز ﺣﺎوى ﻣﺎده اى ﮔﺮاﻧﻘﺪر اﺳﺖ ﮐﻪ درد ﮔﻠـﻮ و ﺑﯿﻨـﻰ و ﻣﺠـﺎرى ﺗـﻨﻔّﺲ را‬
‫ﺳﺒﮏ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﭘﺰﺷﮑﺎن ﺗﺎ ﮐﻨﻮن در ﺣﻖ ﭘﯿﺎز ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ اﺳﺖ و ﻣﺴـﻠﻢ اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ آﯾﻨﺪه اﮐﺘﺸﺎﻓﺎت ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮى در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﻫـﺪ آورد و ﻣﻘـﺎم‬
‫ﭘﯿﺎز را در دﻧﯿﺎى ﻋﻠﻮم ﻓﺮاﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد‪.‬‬
‫‪ ...‬و اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﺗﺮب‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺼﯿﻦ ﻋﻠﻮم ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺗﺮب ﮔﯿﺎﻫﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ادرار را زﯾﺎد ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﮐﻠﯿﻪ را ﺷﺴﺘﺸﻮ ﻣﻰ دﻫﺪ و اﺷﺘﻬﺎ‬
‫را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰد و ﺗﺮﺷﺤﺎت ﻣﻌﺪه را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﻨﺪ و ﻋﻤﻞ ﻫﻀﻢ را آﺳﺎن ﺳﺎزد و ﺑﯿﻤـﺎرى‬
‫روﻣﺎﺗﯿﺴﻢ را ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﺪ و ﮔﺎز ﺷﮑﻢ را ﻓﺮو ﻧﺸﺎﻧﺪ و ﺳﯿﻨﻪ را ﺳﺒﮏ ﮐﻨﺪ و ﺳـﺮﻓﻪ‬
‫را ﺷﻔﺎ ﺑﺨﺸﺪ و رﺳﻮﺑﺎت ﮐﺒﺪ را ﺑﺸﮑﻨﺪ و ﺑﻠﻐﻢ را از رﯾﺸﻪ ﺑﺮﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﻠﻢ ﭘﺰﺷﮑﻰ در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎم ﺻـﺎدق � در ﺳـﯿﺰده‬
‫ﻗﺮن ﭘﯿﺶ از ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺗﺮب ﻣﺼﺮف ﮐﻨﯿﺪ زﯾﺮا ﺑﺮگ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﮔﺎز ﻣﻌـﺪه را در ﻫـﻢ ﺷـﮑﻨﺪ و ﻣﻐـﺰش‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ادرار را آﺳﺎن ﺳﺎزد و رﯾﺸﻪ اش ﺑﻠﻐﻢ را ﺑﺒﺮد‪.‬‬

‫در ﺧﺼﻮص ﻫﻮﯾﺞ‬

‫ﭘﺰﺷﮑﺎن در ﻣﻮرد ﺧﻮاص ﻫﻮﯾﺞ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺣﺎوى ﻣﻘﺪارى ﻗﻨﺪ ﮔﯿﺎﻫﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ زود ﺟﺬب ﻣﻰ ﺷﻮد اﻣ‪‬ﺎ ﻫﻀﻤﺶ‬
‫ﺑﺮاى ﮐﻮدﮐﺎن دﺷﻮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫آب ﻫﻮﯾﺞ در درﻣﺎن ﯾﺮﻗﺎن اﺛﺮى ﺑﺴﺰا دارد و اﯾﻦ آب اﮔﺮ ﺑـﺎ ﻋﺴـﻞ آﻣﯿﺨﺘـﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﻧﯿﺮوى ﺟﻨﺴﻰ ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮاى درﻣﺎن ﮐﺒﺪ و روده ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳـﺖ‪.‬‬

‫‪184‬‬
‫ﭘﺰﺷﮑﺎن ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎراﻧﻰ ﮐﻪ ﻧﻔﺴﺸﺎن ﺗﻨﮓ ﻣﻰ ﺷـﻮد ﯾﻌﻨـﻰ ﺑـﻪ ﻧـﻮﻋﻰ آﺳـﻢ دارﻧـﺪ و‬
‫ﺑﯿﻤﺎراﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺿﻌﻒ اﻋﺼﺎب دﭼﺎرﻧﺪ ﻫﻮﯾﺞ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺰﺷﮑﺎن ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ آب ﻫﻮﯾﺞ ﮐﻤﮏ ﻣﺆ ﺛﺮى ﺑﻪ رﺷﺪ ﮐﻮدﮐﺎن ﻣـﻰ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و‬
‫اﮔﺮ ﺧﺎم ﺧﻮرده ﺷﻮد ﮐﺮم ﻫﺎى ﻣﻌﺪه را دﻓﻊ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﻧﯿـﺰ ﺧـﻮن را زﯾـﺎد ﮐـﺮده‬
‫ﻧﺸﺎط ﺧﻮن را در ﺑﺪن ﻣﺤﺴﻮس ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻣﺘﺨﺼ‪‬ﺼﺎن ﻋﻠﻮم ﺗﻐﺬﯾﻪ ى ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ درﺑﺎره ى ﻫﻮﯾﺞ ﺳﺨﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﮔﻔﺘﻪ اﻧـﺪ‬
‫و ﻫﺮ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ در ﺳﻮدﻣﻨﺪى اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺷﯿﺮﯾﻦ اﺳﺖ وﻟـﻰ اﻣـﺎم ﺟﻌﻔـﺮ ﺻـﺎدق‬
‫� در ﻋﺼﺮ ﺧﻮد ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻫﻮﯾﺞ در درﻣﺎن ﻗﻮﻟﻨﺞ و ﺑﻮاﺳﯿﺮ ﻣـﺆ ﺛـﺮ اﺳـﺖ و‬
‫اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﻫﻢ از ﮔﯿﺎﻫﺎﻧﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﯿﺮوى ﺟﻨﺴﻰ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ و ﮐﻠﯿﻪ را ﮔـﺮم ﻣـﻰ‬
‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ...‬و درﺑﺎره ى ﺑﺎدﻣﺠﺎن‬

‫ﭘﺰﺷﮑﺎن ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺎدﻧﺠﺎن ﻏﺬاﯾﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻣﺰاﺟﻰ ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻮاﯾﺪ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه آن اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻌﺪه را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ رگ ﻫﺎ ﻧﺮﻣﻰ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺑﺎدﻧﺠﺎﻧﻰ ﮐـﻪ در ﺳـﺮﮐﻪ‬
‫ﺑﺠﻮﺷﺪ و ﺑﭙﺰد ادرار را روان ﺧﻮاﻫﺪ ﺳـﺎﺧﺖ و ﺑـﺮاى ﻃﺤـﺎل و ﮐﯿﺴـﻪ ى ﺻـﻔﺮا‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺑﺎدﻧﺠﺎن ﺑﺨﻮرﯾﺪ زﯾﺮا اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺑﻰ آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﯿﺴﻪ ﺻﻔﺮ زﯾﺎﻧﻰ ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ ،‬ﺻـﻔﺮا‬
‫را ﺳﻮد ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫ﺑﺎدﻧﺠﺎن ﺑﺨﻮرﯾﺪ زﯾﺮا اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺑﻰ آن ﮐﻪ دردى ﺑﻪ وﺟـﻮد ﺑﯿـﺎورد درﻣـﺎن درد‬
‫دﯾﮕﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺼﺮف ﺑﺎدﻧﺠﺎن ﭼﻨﺪ داﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﻀﻢ و ﺟﺬب آن در‬
‫ﺑﺪن ﮐﻤﮏ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﻓﻮاﯾﺪ آن را در ﺑﺪن دو ﭼﻨﺪان ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪185‬‬
 ‫در ﻣﻮرد ﮐﺪو‬
‫ﭘﺰﺷﮑﺎن ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﮐﺪو ﺗﻨﺒﻞ ﺑﺮاى ﺗﺒﺮﯾـﺪ )ﺧﻨـﮏ ﺳـﺎزى( ﻣـﺰاج‪ ،‬ﺗﻘﻮﯾـﺖ و‬
‫ﻃﺮاوت دﻣﺎﻏﻰ ﻧﺎﻓﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻣﺴﺎﻣﺎت )ﻣﻨﺎﻓﺬ ﺑﺴﺘﻪ ﻋﺮق( را در رگ ﻫـﺎى‬
‫ﺑﺪن ﻣﻰ ﮔﺸﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﻣﻌﺪه ﻟﯿﻨﺖ ﻣﻰ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﻣﻌﺪه ﻫﺎى ﻣﻠﺘﻬﺐ را آرام ﻣﻰ‬
‫ﺳﺎزد و ﺑﯿﻤﺎرى ﯾﺮﻗﺎن را ﻧﯿﺰ درﻣﺎن ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺐ ﻫـﺎﯾﻰ ﮐـﻪ از ﮔﺮﻣـﻰ ﻣـﺰاج ﺑـﻪ‬
‫وﺟﻮد ﻣﻰ آﯾﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﮐﺪو ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻰ ﺧﻮاﺑﻰ ﻫﺎى ﺷﺪﯾﺪ دﭼﺎرﻧﺪ اﮔﺮ ﮐﺪو ﺑﺨﻮرﻧـﺪ ﺧـﻮاب راﺣﺘـﻰ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ و آﻧﺎن ﮐﻪ از ﻧﯿﻤﻪ ى اول ﻋﻤﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﻃﺒﻌﺎ ﻗﻮاى ﺟﺴـﻤﻰ و‬
‫ﻋﻘﻠﻰ ﺷﺎن رو ﺑﻪ اﻧﺤﻄﺎط اﺳﺖ اﮔﺮ ﮐﺪو ﺑﺨﻮرﻧﺪ ﻗﻮاى ﺧـﻮد را ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬و ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺑﺪﻧﺸﺎن ﺣﯿﺎت ﺗﺎزه اى ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ﮐﺪو ﻗﻮاى ﻋﻘﻠﻰ و ﺣﯿﺎت ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﻣﻐﺰى اﻧﺴﺎن را زﯾﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﺑﺮاى‬
‫درد ﻗﻮﻟﻨﺞ )ﮐﻮﻟﯿﺖ( ﻫﻢ داروى ﺳﻮدﻣﻨﺪى اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮔﻔﺘﺎر اﻣﺎم در ﻣﻮرد ﻣﯿﻮه ﻫﺎ و ﺳﺒﺰى ﻫﺎ‬

‫ﻋﻠﻢ اﻣﺮوز درﺑﺎره ى ﻣﯿﻮه و ﺳـﺒﺰى ﺳـﺨﻨﺎن ﺑـﺪﯾﻌﻰ دارد و اﯾـﻦ دو ﻣﻮﻫﺒـﺖ‬
‫ﻃﺒﯿﻌﻰ را در زﻧﺪﮔﺎﻧﻰ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺑﺸﺮى ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺆ ﺛﺮ و ﻧﺎﻓﻊ ﻣﻰ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺨﺼ‪‬ﺼﯿﻦ ﻋﻠﻢ ﺗﻐﺬﯾﻪ اﻣﺮوز ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺧﻮردن ﺳﺒﺰى و ﻣﯿﻮه ﺗﺸـﻮﯾﻖ‬
‫ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺑﯿﻤﺎراﻧﻰ ﮐﻪ ﻋﺎرﺿﻪ رﯾﻮى و ﺑﯿﻤﺎرى ﻧﻘﺮس و ﻏﺎﻟﺒﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ دردﻫـﺎ‬
‫را ﺑﺎ ﻋﻮارض و ﻋﻼﯾﻢ آن دارﻧﺪ‪ ،‬دﻋﻮت ﺑﻪ ﺧﻮردن ﺳﺒﺰى و ﻣﯿﻮه ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬زﯾـﺮا‬
‫ﺑﺎ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮاد ﺣﯿﺎت ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻـﺮ و اﻣـﻼح‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻮاد اﺳﯿﺪى و ﻗﻨﺪى و ﭘﺮوﺗﺌﻨﻰ ﯾﺎﻓـﺖ ﻣـﻰ ﺷـﻮد ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬

‫‪186‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﮔﺮوﻫﻰ از ﻣﯿﻮه ﻫﺎ و ﺳﺒﺰى ﻫﺎ ﺑﺮاى ﻧﺮﻣﻰ ﻣﺰاج و ﮔﺮوه دﯾﮕﺮ ﺑﺮاى ﺳﯿﺴﺘﻢ‬
‫ﻣﺠﺎرى ادرارى و دﺳﺘﻪ اى ﺟﻬﺖ ﻫﻀﻢ ﻏﺬا و دﺳﺘﻪ ى دﯾﮕـﺮ در ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﻣـﺰاج‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺻﯿﻪ ى ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎ دﺳـﺘﻮر ﻣـﺆ ﮐـﺪ ﻣـﻰ‬
‫دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺿﺮورى اﺳﺖ ﻣﯿﻮه و ﺳﺒﺰى را ﭘﯿﺶ از ﺧﻮردن درﺳـﺖ ﺑﺸـﻮﯾﻨﺪ ﺗـﺎ از‬
‫آﻟﻮدﮔﻰ ﻫﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﭘﺎك و ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﯿﻮه و ﺳﺒﺰى ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺎك و آب ﻫﺎى ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪه آﻟﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋـﻼوه‬
‫ﭼﻮن در دﺳﺖ ﻣﯿﻮه ﻓﺮوش ﻫﺎو دوره ﮔﺮدﻫﺎ و اﻓﺮاد ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن دﺳﺘﻤﺎﻟﻰ ﻣﻰ ﺷـﻮد‬
‫ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺷﺴﺘﻪ و ﺗﻤﯿﺰ ﮔﺮدد ﺗﺎ از آﻻﯾﺶ ﺟﺮﺛﻮﻣﻪ ﻫﺎى ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﭘـﺎك‬
‫ﺷﻮد‪ .‬زﯾﺮا اﮔﺮ اﯾﻦ ﻣﯿﮑﺮوب ﻫﺎ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑـﺪن راه ﯾﺎﺑـﺪ ﻣﻮﺟﺒـﺎت ﻓﺴـﺎد ﺑـﺪن را‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � از ﻗﺮن ﻫﺎ ﭘﯿﺶ ازآن ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ آﺷﻨﺎ‬
‫ﺷﻮد ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬ﻣﯿﻮه ﻫﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻣﺴﻤﻮم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻰ ﺑﻪ دﺳـﺘﺘﺎن ﺑﺮﺳـﺪ اﺑﺘـﺪا آن را ﺑـﺎ آب‬
‫ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ و در آب ﻏﻮﻃﻪ ور ﺳـﺎزﯾﺪ‪ .‬اﮐﻨـﻮن ﺑﺨﺸـﻰ از آن ﭼـﻪ را ﮐـﻪ اﻣـﺎم �‬
‫درﺑﺎره ى ﻓﻮاﯾﺪ و ﺧﻮاص ﻣﯿﻮه ﻫﺎ ﺑﯿﺎن داﺷﺘﻪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺟﺎ ﯾﺎدآور ﻣﻰ ﺷﻮﯾﻢ‪:‬‬

‫اﻧﮕﻮر‬
‫ﻓﺎﯾﺪه ى اﻧﮕﻮر آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﺼﺎب را ﻣﺤﮑﻢ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺧﺴـﺘﮕﻰ را ﺑﺮﻃـﺮف‬
‫ﻣﻰ ﺳﺎزد و ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﺸﺎط ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ و ﻏﻢ و اﻧﺪوه )اﻓﺴﺮدﮔﻰ( را ﻣﻰ زداﯾﺪ‪.‬‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮى از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﺪا ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻧـﺪوﻫﮕﯿﻦ اﺳـﺖ‪ .‬ﺧﻄـﺎب‬
‫رﺳﯿﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬اﻧﮕﻮر ﺗﻨﺎول ﮐﻦ ﺗﺎ از اﻧﺪوه رﻫﺎ ﺷﻮى‪.‬‬
‫ﻣﺘﺨﺼ‪‬ﺼﯿﻦ ﻋﻠﻮم ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ در اﻧﮕﻮر ﺳﻪ ﺧﺎﺻﯿﺖ وﺟﻮد دارد‪:‬‬

‫‪187‬‬
 ‫‪ - 1‬ﻣﻌﺪه را ﻟﯿﻨﺖ و ﻧﺮﻣﻰ ﻣﻰ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ - 2‬ﺧﻮن را ﺻﺎف ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ - 3‬ﺑﻪ ﺑﺪن ﻏﺬا ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫آب اﻧﮕﻮر ﻗﻮاى ﻓﺮﺳﻮده را ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﮔﺮدش ﺧﻮن را آﺳﺎن ﻣﻰ ﺳـﺎزد‬
‫و ﻣﻮاد ﺗﺨﻤﯿﺮ ﺷﺪه ى ﻣﻌﺪه را ﻣﻰ ﺷﮑﻨﺪ و ﺑﺮاى ﮐﺒﺪ و ﮐﻠﯿﻪ ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳـﺖ و ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺳﻮءﻫﺎﺿﻤﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺮس‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﻗﻠﺒﻰ‪ ،‬ﺻﻔﺮا‪ ،‬ﮔﺎز ﻣﻌﺪه و ﺑﻮاﺳﯿﺮ را ﺷﻔﺎ ﻣﻰ دﻫﺪ‬
‫و از ﺑﺮوز ﺳﻞ و ﺳﺮﻃﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺣﺪودى ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى ﻣﻰ ﮐﻨـﺪ‪ .‬در اﻧﮕـﻮر وﯾﺘـﺎﻣﯿﻦ‬
‫»آ«‪» ،‬ب«‪» ،‬ث« ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و دردﻫﺎى ﻧﺎﺷﻰ از ﺗﺐ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﯿﻮﺷﯿﻤﻰ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬آب اﻧﮕﻮر ﺗﺮﺷﺢ آﻧﺰﯾﻢ ﻫﺎ را در ﻣﻌﺪه زﯾﺎد ﻣﻰ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﺑﺮاى ﻃﺤﺎل و ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات ﻧـﺎﻓﻊ اﺳـﺖ‪ .‬در اﻧﮕـﻮر ﻣﻘـﺪارى »آرﺳـﻨﯿﮏ«‬
‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻮن را ﺳﺮﯾﻊ ﺗـﺮ ﻣـﻰ ﺳـﺎزد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ رﻧـﮓ ﭼﻬـﺮه را‬
‫اﻓﺮوﺧﺘﻪ و ﺳﺮخ و ﺳﻔﯿﺪ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ اﻧﮕﻮر ﺑﺮاى ﺑﯿﻤﺎران ﻣﺒﺘﻼ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻔﻠﯿﺲ‪ ،‬ﺳﺮﻃﺎن و ﺳﻞ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن ﺑﯿﺎن ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﻣﻔﯿﺪ اﻣﺎم � را ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻓﻮاﯾـﺪ اﻧﮕـﻮر ﺑـﺎ آن ﭼـﻪ‬
‫ﻣﺘﺨﺼ‪‬ﺼﯿﻦ ﻋﻠﻮم ﺗﻐﺬﯾﻪ و داﻧﺸﻤﻨﺪان دوران ﻣﻌﺎﺻﺮ ﮐﺸﻒ ﮐﺮده اﻧﺪ ﻣﻮرد ارزﯾـﺎﺑﻰ‬
‫و ﺳﻨﺠﺶ ﻗﺮار ﻣﻰ دﻫﯿﻢ و درﺑﺎره ى ﻋﻈﻤﺖ اﻧﺪﯾﺸﻪ و آﮔﺎﻫﻰ اﻣﺎم داورى ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎم از ﻓﻮاﯾﺪ اﻧﮕﻮر در ﻣﻮرد اﻋﺼﺎب و رﻓﻊ ﺧﺴﺘﮕﻰ و ﻧﺸﺎط ﺑـﺪﻧﻰ و ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫ﺿﺪ اﻓﺴﺮدﮔﻰ و ﻏﻢ زداﯾﻰ اﻧﮕﻮر ﺑﯿﺎﻧﺎﺗﻰ ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﮕﻔﺖ آور اﺳﺖ‪ .‬ﺟـﺎى‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻔﺤ‪‬ﺺ ﻓﺰون ﺗﺮ دارد‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﺳﯿﺐ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬

‫‪188‬‬
‫ﺳﯿﺐ ﺑﺨﻮرﯾﺪ زﯾﺮا اﯾﻦ ﻣﯿـﻮه ﺣـﺮارت را در درون ﺷـﻤﺎ ﻓـﺮو ﻣـﻰ ﻧﺸـﺎﻧﺪ و‬
‫ﻣﺰاﺟﺘﺎن را ﺗﺒﺮﯾﺪ )ﺧﻨﮏ( ﻧﻤﻮده و ﻣﺒﺘﻼﯾﺎن ﺑﻪ ﺗﺐ را درﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم � ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺮدم ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ در ﺳﯿﺐ ﭼﻪ ﺧﻮاﺻﻰ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﯿﻤﺎران ﺧـﻮد ﺟـﺰ ﺑـﺎ‬
‫ﺳﯿﺐ ﺑﺎ ﻫﯿﭻ دواى دﯾﮕﺮ ﻣﺪاوا ﻧﻤﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﻪ ﺳﯿﺐ در ﻗﻠـﺐ آدﻣـﻰ‬
‫ﻧﺸﺎط و ﺳﺮورى ﺳﺮﯾﻊ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫اﺛﺮ ﺳﯿﺐ در ﻗﻠﺐ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ دارا ﺑﻮدن ﻋﻨﺼﺮ ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ از اﺛﺮش در اﻋﻀـﺎى‬
‫دﯾﮕﺮ ﺳﺮﯾﻊ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫‪ -‬ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎران ﺗﺐ دار ﺳﯿﺐ ﺑﺪﻫﯿﺪ زﯾﺮا از ﺳﯿﺐ ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﭼﯿﺰ دﯾﮕـﺮ‬
‫ﻧﻤﻰ ﺷﻨﺎﺳﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺰﺷﮑﺎن ﻧﯿﺰ اﺧﯿﺮا ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺧﻮردن ﺳﯿﺐ ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﻣﻐﺰ‪ ،‬ﮐﺒﺪ را ﻗﻮى و ﺷﺎدﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻮﯾﯿﺪن ﺳﯿﺐ‬
‫ﺑﺮاى ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎرى ﺧﻔﻘﺎن و ﺗﻨﮕﻰ ﻧﻔﺲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺎﺻﯿﺖ دﯾﮕﺮ ﺳﯿﺐ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ »ﻓﻢ اﻟﻤﻌﺪه« را اﺻﻼح ﻣﻰ ﮐﻨـﺪ و ﺑـﻪ ﻣﻌـﺪه‬
‫ﺑﯿﺪارى و اﺷﺘﻬﺎ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺳﯿﺐ ﭘﺨﺘﻪ ﺑﺮاى ﺳﺮﻓﻪ درﻣﺎن ﻣﺆ ﺛﺮى اﺳﺖ و ﺑﺮاى ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﺟﻠﺪى و ﺑﻰ‬
‫ﺧﻮاﺑﻰ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﯿﺐ ﭘﺨﺘﻪ دواى ﺧﻮﺑﻰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد اﻧﺎر‬

‫اﻣﺎم ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﻮد اﻧﺎر ﺑﺪﻫﯿﺪ و ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺟﻮاﻧﯿﺸﺎن را ﺗﺴﺮﯾﻊ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫و ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬

‫‪189‬‬
‫‪ -‬اﻧﺎر را ﺑﺎ ﭘﺮده ﻫﺎى ﻧﺎزك ﺳﻔﯿﺪ اﻃﺮاف داﻧﻪ ﻫﺎى آن ﺑﺨﻮرﯾﺪ ﺗﺎ ﻣﻌﺪه ﺗﺎن را‬
‫دﺑ‪‬ﺎﻏﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﻰ »ﺟﺪارﻫﺎى ﻣﻌﺪه« را از آﻟﻮدﮔﻰ ﻫﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﭘﺎﮐﺴﺎزى ﮐﻨـﺪ و‬
‫ﺑﻪ روﺷﻨﺎﯾﻰ ذﻫﻦ ﺷﻤﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺨﺼ‪‬ﺼﯿﻦ ﻋﻠﻮم ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﻧﺎر ﺻﺎف ﮐﻨﻨﺪه ى ﺧﻮن و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨـﺪه ى‬
‫ﻣﻮاد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاى ﺑﺪن و ﻧﺸﺎط دﻫﻨﺪه ى اﻋﺼـﺎب‪ ،‬ﺑﺮﻃـﺮف ﮐﻨﻨـﺪه ى ﺗﺸـﻨﺠﺎت‬
‫ﻋﺼﺒﻰ و ﮔﺸﺎﯾﻨﺪه ى ﻣﻨﺎﻓﺬ ﻋﺮق ﭘﻮﺳﺖ و ﻟﯿﻨﺖ دﻫﻨﺪه ى ﺷﮑﻢ و ﻣﻮﺟﺐ ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ادرار و ﻣﻘﻮى ﮐﺒﺪ و داروى ﯾﺮﻗﺎن و ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﻫﺎى ﻃﺤﺎل و ﺗﭙﺶ ﻗﻠﺐ و ﻣﺴـﮑﻦ‬
‫ﺳﺮﻓﻪ ﻫﺎى ﺷﺪﯾﺪ و ﺑﺮﻃﺮف ﮐﻨﻨﺪه ى ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺻﺪا و درﺧﺸﺎن ﮐﻨﻨﺪه ى ﭼﻬـﺮه و‬
‫ﺳﯿﺮاب ﮐﻨﻨﺪه ى ﺑﺪن و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪه ى ﮐﺮم ﻫﺎى ﻣﻌﺪى اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﮕﻔﺖ اﻣﺎم � در وﺻﻒ اﻧﺎر ﺟﻠﻮه ﮔﺮ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬آن ﺟﺎ‬
‫ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫‪ -‬ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎﻧﺘﺎن اﻧﺎر ﺑﺨﻮراﻧﯿﺪ ﺗﺎ زودﺗﺮ ﺟﻮان ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧـﻮن ﭘـﺎك و ﺟﻮﺷـﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺰاج ﺳﺎﻟﻢ و ﻣﻮاد ﺿﺮورى ﺑﺎﻓﺖ ﻫﺎى ﺑﺪن را ﺗﺎءﻣﯿﻦ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﺑﻘﺎى ﺣﯿـﺎت را‬
‫ﺗﻀﻤﯿﻦ و ﭼﻬﺮه ى درﺧﺸﺎن و ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺮاى ﺑﺪن را ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻣﻰ آورد و اﯾﻦ‬
‫ﺧﻮاص در اﻧﺎر ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎم ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫اﻧﺎر ﻣﻌﺪه را دﺑﺎﻏﻰ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﯾﻌﻨﻰ ﻫﺮ آﻻﯾﺸﻰ را از ﺟﺪارﻫﺎى آن ﭘﺎك ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﻣﻌﺪه روﺑﯿﺪه و دﺑﺎﻏﻰ ﺷﻮد ﻋﻤﻞ ﻫﻀﻢ ﺳـﺮﯾﻊ و آﺳـﺎن ﻣـﻰ ﺷـﻮد و در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻮن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺮﺗﺐ و ﻣﻨﻈﻢ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﻫﺎى ﺑﺪن ﻣـﻰ رﺳـﺪ و ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﺧﻮن ﺑﺎ ﺳﻼﻣﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺻﻮرت ﻣﻰ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺪﻧﻰ ﮐﻪ از ﻫﻤـﻪ ى ﺟﻬـﺎت ﺳـﺎﻟﻢ‬
‫اﺳﺖ ﺟﻮاﻧﻰ را ﻧﯿﺰ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺟﻠﻮه ﮔﺮ ﺳـﺎزد زﯾـﺮا ﺟـﻮاﻧﻰ ﺣﺎﺻـﻞ‬
‫ﺑﺪﻧﻰ ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪190‬‬
 ‫در ﻣﻮرد ﺑِﻪ‬
‫اﻣﺎم � ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ﺧﻮردن ﺑﻪ ﭼﻬﺮه را ﻧﯿﮑﻮ ﮐﻨﺪ و ﻗﻠﺐ را آرام ﺳﺎزد‪.‬‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬
‫ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ را ﻧﺎﺷﺘﺎ ﺑﺨﻮرد ﻧﻄﻔﻪ اش ﺳـﺎﻟﻢ و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﮐـﻮدﮐﻰ ﮐـﻪ از او ﺑـﻪ‬
‫وﺟﻮد آﯾﺪ زﯾﺒﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬
‫»ﺑِﻪ« ﻣﺎﯾﻪ ى ﻗﻮت ﻗﻠﺐ و روﺷﻨﺎﯾﻰ ﺿﻤﯿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آن ﭼﻪ اﻣﺎم در ﻣﻮرد »ﺑﻪ« ﻓﺮﻣﻮده ﻣﺘﺨﺼ‪‬ﺼﯿﻦ ﻋﻠﻢ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧـﺪ‬
‫اﻇﻬﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ در اﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺒﻮده اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ »ﺑﻪ« ﭼﻬﺮه را ﺷﺎداب و ﻗﻠﺐ را ﭘﺮﻧﺸﺎط و ﻗﻮى و ﻣﻐﺰ را ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ‬
‫و ﻣﻌﺪه را ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻰ ﺳﺎزد و ﺣﯿﺎت اﻧﺴﺎن را روﻧﻖ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ »ﺑﻪ« ﻋﻤﻞ‬
‫ﮐﻠﯿﻪ را ﻣﻨﻈﻢ و ﻣﺜﺎﻧﻪ را ﻧﻈﯿﻒ و ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻣﻰ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺠﺎرى ادرار و ﺑـﻪ‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻤﻬﺎى ﺑﺪن ﮐﻤﮏ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﻣﻌﺪه را ﻟﯿﻨﺖ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ و از دردﻫﺎى ﻣﻌﺪه ﻣـﻰ‬
‫ﮐﺎﻫﺪ‪.‬‬

‫در ﺧﺼﻮص اﻧﺠﯿﺮ‬

‫اﻣﺎم � ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬اﻧﺠﯿﺮ ﺑﻮى دﻫﺎن را ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻰ ﺳﺎزد و اﺳﺘﺨﻮان را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫ﭘﯿﺎز ﻣﻮ ﻧﺸﺎط و ﻗﺪرت ﻣﻰ دﻫﺪ و دردﻫﺎ را ﺑﺪون دارو از ﺑﯿﻦ ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎم � ﺧﻮاص ﻣﻬﻢ اﯾﻦ ﻣﯿﻮه را ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ادراك ﺳﺆ ال ﮐﻨﻨﺪه ﺑﯿـﺎن ﻓﺮﻣـﻮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪191‬‬
‫ﻣﺘﺨﺼ‪‬ﺼﯿﻦ ﻋﻠﻮم ﺗﻐﺬﯾﻪ در ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺧﻮد در ﻣﻮرد ﻣﯿـﻮه اى »اﻧﺠﯿـﺮ« ﭼﻨـﯿﻦ‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﺠﯿﺮ ﻣﯿﻮه اى اﺳﺖ ﺣﺎوى ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻐﺬى و ﻣﻔﯿـﺪ و ﻣﻘـﺪارى‬
‫ﻣﻮاد ﻗﻨﺪى ﮐﻪ ﺑﺮاى اﻧﺴﺎن ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻓﺮاوان دارد‪ .‬اﻧﺠﯿﺮ ﻋﻤﻞ ﻫﻀﻢ را آﺳﺎن ﻣﻰ ﺳﺎزد‬
‫و ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻌﺪه ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اﻧﺠﯿﺮ ﺑﺪن را ﻗـﻮى‪ ،‬ﭼﻬـﺮه را ﺷـﺎداب و‬
‫ﻋﻀﻼت را ﭘﺮﻧﺸﺎط و ﭘﺮاﻧﺮژى ﻣﻰ ﺳـﺎزد‪ .‬اﮔـﺮ ﺷـﺐ ﻫﻨﮕـﺎم اﻧﺠﯿـﺮ ﻣﯿـﻞ ﮐﻨﯿـﺪ‬
‫ﺣﺮﮐﺎت روده ﻫﺎ ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺪن ﺻﺤﺖ و ﺳـﻼﻣﺖ ﻣـﻰ ﯾﺎﺑـﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻮﺗﺎه ﺳﺨﻦ آن ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﯿﻮه ﻫﻢ ﻣﻐﺬى و ﻫﻢ ﻟﺬت ﺑﺨﺶ اﺳﺖ و در ﻣﻮرد ﺑﯿﻤﺎرى‬
‫ﻫﺎى ﻧﺎﺷﻰ از ﻓﺴﺎد ﺧﻮن‪ ،‬ﺳﻞ‪ ،‬ﺳﺮﻃﺎن و رﻓﻊ ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﻫﺎى ﮐﺒـﺪى اﺛـﺮى ﺑﺴـﺰا‬
‫دارد‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﺧﺮﻣﺎ‬

‫در ﺣﻀﻮر اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻃﺒﻘﻰ ﺧﺮﻣﺎ ﮔﺬارده ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﯾﻦ ﭼﯿﺴـﺖ؟ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﺮض رﺳﯿﺪ‪ :‬اﯾﻦ از ﻧﻮع »ﺑ‪‬ﺮﻧﻰ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬در اﯾﻦ ﻣﯿﻮه ﺷﻔﺎﺳﺖ و ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬در اﯾﻦ ﺧﺮﻣﺎ درﻣﺎن از ﺳـﻤﻮم و‬
‫ﻣﻮاد ﺿﺪ ﺳﻢ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻣﯿﻮه اى اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد دردى ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﺪارد و ﻣﺎﯾـﻪ‬
‫ى ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﻧﯿﺴﺖ ﻫﺮﮐﺲ ﻫﻔﺖ داﻧﻪ از اﯾﻦ ﺧﺮﻣﺎﻫﺎى ﺧﺸﮏ را ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاب‬
‫ﺗﻨﺎول ﮐﻨﺪ ﮐﺮﻣﻬﺎى ﺷﮑﻤﺶ ﻧﺎﺑﻮد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم � ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﮐﻪ ﺧﺮﻣﺎ درﻣﺎن ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎﺳﺖ و ﻣﯿﻮه اى اﺳﺖ ﮐﻪ درد‬
‫و ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﻧﺪارد ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺧﻮردن ﺧﺮﻣﺎ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﻓﻮاﯾﺪش ﺗﺸـﻮﯾﻖ‬
‫ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫داﻧﺶ ﺗﻐﺬﯾﻪ در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ در ﭘﺮﺗﻮ وﺳﺎﯾﻞ ﮔﺴﺘﺮده ﭘﺰﺷـﮑﻰ و اﺑـﺰار ﻋﻈـﯿﻢ‬
‫ﺑﯿﻮﺷﯿﻤﻰ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﺮﻣﺎ را ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ى ﺗﺸﺮﯾﺢ و آزﻣﻮن ﮐﺸﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪192‬‬
‫ﻃﺐ اﻣﺮوز ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺪن را ﮔﺮم ﻣﻰ ﮐﻨـﺪ و ﺧـﻮن ﺳﺮﺷـﺎر از ﻣـﻮاد و‬
‫اﻣﻼح ﻣﻌﺪﻧﻰ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻰ آورد و ﺑﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪن ﻃﺮاوت و ﺷﺎداﺑﻰ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺨﺼ‪‬ﺼﯿﻦ ﻋﻠﻮم ﺗﻐﺬﯾﻪ اﻣﺮوزه ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﮔـﺮ ﺧﺮﻣـﺎ را ﺑـﺎ ﺷـﯿﺮ ﺑﯿﺎﻣﯿﺰﯾـﺪ و‬
‫ﺑﺨﻮرﯾﺪ ﺑﺮ ﻧﯿﺮوى ﺟﻨﺴﻰ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ و اﮔـﺮ آن را ﺑـﺎ ﺷـﯿﺮ ﺑﺠﻮﺷـﺎﻧﻨﺪ ﻋـﻮارض‬
‫اﻟﺘﻬﺎﺑﻰ را درﻣﺎن ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﺟﻮﺷﺎﻧﺪه ﺳﺮﻓﻪ ﻫﺎى ﺧﺸﮏ را ﻓـﺮو ﻣـﻰ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﺪ و اﻟﺘﻬﺎﺑﺎت رﯾﻮى و ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﻫﺎى ﻣﺠﺎرى ادرار را درﻣﺎن ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺮﻣﺎ ﺧﻮاص ﺑﺴـﯿﺎرى دارد ﮐـﻪ ﻣـﻰ ﺗـﻮان وﯾﮋﮔﯿﻬـﺎﯾﻰ ﭼـﻮن ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮى از‬
‫ﺧﻮﻧﺮﯾﺰى ﻏﯿﺮ ﻋﺎدى ﻗﺎﻋﺪﮔﻰ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از اﺳﻬﺎل و اﺻﻼح ﻟﺜﻪ را ﺑﺮﺷﻤﺮد‪ .‬اﻣـﺎ‬
‫ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺷﮕﻔﺖ اﯾﻦ ﻣﯿﻮه‪ ،‬ﻣﺎده اى ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻓﻠﺰ »ﻣﻨﮕﻨﺰ« ﻣﻮﺟﻮد در آن اﺳﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ درﻣﺎن ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﮐﺸﻨﺪه ﺳﺮﻃﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﻧﺨﻞ ﺑﺎﻧﺎن و ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺮﻣﺎ ﺳـﺮوﮐﺎر دارﻧـﺪ‬
‫ﺑﯿﻤﺎر ﺳﺮﻃﺎﻧﻰ ﮐﻤﺘﺮ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﮐﺴﻰ ﭼﻪ ﻣﻰ داﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﮐﻪ داﻧﺶ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﺮاﺣـﻞ‬
‫اﺑﺘﺪاﯾﻰ ﺧﻮد را ﻣﻰ ﮔﺬراﻧﺪ ﺷﺎﯾﺪ در آﯾﻨﺪه ﻗﺪرت ﻋﻠﻢ ﭘﺮده از اﺳﺮار درﻣﺎﻧﻰ ﺧﺮﻣﺎ‬
‫ﺑﺮدارد و ﻋﻈﻤﺖ و ارزش اﯾﻦ ﻣﯿﻮه ﻟﺬﯾﺬ و ﺳﻮدﻣﻨﺪ را ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫در آن ﻋﺼﺮ ﻣﺮدم روى زﻣﯿﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫـﺎى ﺗﺎﺑﻨـﺎك اﻣـﺎم ﺻـﺎدق‬
‫� ﭘﻰ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد و ﻣﻌﻨﻰ ﺳﺨﻦ اﻣﺎم را ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫در ﺧﺮﻣﺎ ﺷﻔﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬درﻣﺎن ﺑﺪون اﺣﺴﺎس درد را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫درﺑﺎره ى ﮐﺎﻫﻮ‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﻰ درﯾﻎ از ﮐﺎﻫﻮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﺪ زﯾﺮا اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺧﻮن‬
‫را ﺗﺼﻔﯿﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺰﺷﮑﺎن اﻣﺮوز ﮐﻪ از روى اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﺮده اﻧﺪ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﮐـﺎﻫﻮ ﮔﯿـﺎﻫﻰ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻧﻮاع وﯾﺘﺎﻣﯿﻨﻬﺎ ﺳﺮﺷﺎر اﺳﺖ در اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺑـﻪ ﻣﻘـﺪار زﯾـﺎد وﯾﺘـﺎﻣﯿﻦ و‬

‫‪193‬‬
‫اﻣﻼح ﻣﻌﺪﻧﻰ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮط ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎى ﺳﺒﺰ و ﮐﻠﺮوﻓﯿـﻞ دار آن‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮرده ﺷﻮد‪ .‬آن ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﯿﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫داراى ﺧﺎﺻﯿﺖ و ﺳﻮدﻣﻨﺪى اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﯿﻤﻰ دان ﻣﻌﺮوف »ﻧﯿﻮﻣﺎن« ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﮐﺎﻫﻮ ﮔﯿﺎﻫﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ آﻫﻦ ﻏﻨﻰ اﺳﺖ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﮔﻠﺒﻮﻟﻬﺎى ﻗﺮﻣﺰ ﺧـﻮن‬
‫را زﯾﺎد ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﭼﻬﺮه و ﻟﺒﻬﺎى ﺧﻮرﻧﺪه ﺧﻮﯾﺶ را ﻫﻤﯿﺸﻪ ﮔﻠﮕﻮن ﻧﮕﻪ ﻣﻰ دارد‪.‬‬
‫اﻋﺼﺎب را آرام ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬ﺧﻮاب ﻣﻰ آورد‪ ،‬در ﭼﺸﻤﻬﺎ ﺑﺮق ﻧﺸﺎط ﻣﻰ اﻓﺮوزد‪،‬‬
‫ﻣﻮ را درﺧﺸﺎن و ﺑﺮاق ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﺠﺰات ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻫﻮ ﺻﺎف ﮐﻨﻨﺪه ى ﺧﻮن اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ اﺛﺮات را در ﻣﻮرد ﮐﺎﻫﻮ ﺑﯿﺎن ﻓﺮﻣﻮده از ﮔﯿﺎه ﮐﺎﻫﻮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿـﺪ‬
‫زﯾﺮا اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺧﻮن ﺷﻤﺎ را ﺗﺼﻔﯿﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﮐﺎﺳﻨﻰ‬

‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺎﺳﻨﻰ ﺳﺒﺰى ﻣﻔﯿﺪ و ﻣـﺆ ﺛـﺮى اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﯿـﺰ ﻣـﻰ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬از ﮐﺎﺳﻨﻰ ﺑﺨﻮرﯾﺪ ﺗﺎ ﺧﻮن ﺷﻤﺎ اﻓـﺰون و ﻣﯿـﻞ ﺟﻨﺴـﻰ در وﺟـﻮد ﺷـﻤﺎ‬
‫ﺳﺮﺷﺎر ﺷﻮد و ﻓﺮزﻧﺪ زﯾﺒﺎ و ﻧﯿﮑﻮ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ‪.‬‬
‫و ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﺑﺪ و در دل او ﻫﻔﺖ ﺷﺎﺧﻪ از ﻫﻨﺪﺑﺎ )ﮐﺎﺳﻨﻰ( ﻧﻬﻔﺘـﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺐ را از درد ﮐﻠﯿﺖ اﯾﻤﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮاﺑﯿﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺰﺷﮑﺎن ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ﮔﯿﺎه ﮐﺎﺳﻨﻰ اﻋﺼﺎب را ﻗﻮى ﻣـﻰ ﺳـﺎزد و ﻧـﻮر ﭼﺸـﻢ را‬
‫زﯾﺎد ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﻗﻮاى ﻓﺮﺳﻮده ﺑﺪن را ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﻗﻠﺐ و ﮐﺒـﺪ و ﮐﻠﯿـﻪ را ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺸﺎط ﻣﻰ اﻧﺪازد و ﺑﺮاى رﺣﻢ ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺰاج اﻋﺘﺪال ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺎن اﻣﺎم � در وﺻﻒ ﮐﺎﺳﻨﻰ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫»اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﻣﯿﻞ ﺟﻨﺴﻰ را زﯾﺎد ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ زﯾﺒﺎﯾﻰ ﮐﻮدك ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ«‪.‬‬

‫‪194‬‬
 ‫ﺑﯿﺎﻧﻰ ﺷﮕﻔﺖ و ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ اﺻﻮل ﻋﻠﻤﻰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﯾﺮا ﺗﺎ ﻣﺰاج ﺳﺎﻟﻢ و ﺧﻮن ﺻﺎف و ﺑﺪن ﻗﻮى و دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎى ﺣﯿﺎﺗﻰ ﭘﺮﻧﺸﺎط و‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﮐﻮدﮐﻰ زﯾﺒﺎ و ﺗﻨﺪرﺳﺖ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﻮز ﻋﻠﻢ ﺑﺸﺮ ﺗﺎ آن اﻧﺪازه اﻋﺘﻼ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﻘـﺎﯾﻖ ﺳـﺨﻨﺎن‬
‫اﻣﺎم ﭘﻰ ﺑﺒﺮد‪ .‬اﻣﺎ در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺗﺎ ﺣﺪودى ﮐﻪ ﻣﺘﺨﺼ‪‬ﺼﯿﻦ ﻋﻠـﻮم ﺗﻐﺬﯾـﻪ و ﺑﯿﻮﺷـﯿﻤﻰ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ در اﮐﺘﺸﺎﻓﺎت ﻋﻠﻤﻰ ﺧﻮد دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ ﯾﺎدآور ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬اﮐﻨـﻮن ﺑـﻪ ﭼﻨـﺪ‬
‫ﺳﺨﻦ ﮐﻮﺗﺎه از ﮔﻔﺘﺎر آن ﺑﺰرﮔﻮار در ﻣﻮرد ﻃﺐ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻣﻰ ﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬

‫‪195‬‬
 ‫ﻃﺐ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ از ﻧﻈﺮ اﻣﺎم‬

‫واژه ﻃﺒﯿﺐ‬
‫اﻣﺎم � ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻃﺒﯿﺐ ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﻮﺳﻰ � »ﻣﻌـﺎﻟﺞ« ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣـﻰ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫روزى ﻣﻮﺳﻰ ﺑﻦ ﻋﻤﺮان در ﻣﻨﺎﺟﺎت ﺧﻮد ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺖ‪ ،‬اﻟﻬﻰ اﯾﻦ دردﻫـﺎ را ﭼـﻪ‬
‫ﮐﺴﻰ ﺑﻪ ﺟﺎن آدﻣﯿﺰاد ﻣﻰ اﻧﺪازد؟‬
‫ﺧﻄﺎب رﺳﯿﺪ‪ :‬ﻣﻦ‪ .‬ﻣﻮﺳﻰ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ اﯾﻦ دردﻫﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﻰ درﻣﺎن ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ؟ ﺑﺎز‬
‫ﻫﻢ ذات اﻗﺪس اﻟﻬﻰ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن دردﻣﻨـﺪم دوا ﻣـﻰ دﻫـﻢ‪ .‬ﻣﻮﺳـﻰ ﺑـﻦ‬
‫ﻋﻤﺮان در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا وﻗﺘﻰ ﮐﻪ درد از ﺗﻮ و درﻣﺎن ﻫﻢ از ﺗﻮﺳـﺖ‬
‫ﭘﺲ ﻣﻌﺎﻟﺞ ﭼﻪ ﮐﺎره اﺳﺖ؟ ﺧﻄﺎب آﻣﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬درد را ﺧﻮدم و درﻣﺎن را ﻫﻢ ﺧﻮدم ﻣﻰ ﻓﺮﺳﺘﻢ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻣﻌـﺎﻟﺞ در اﯾـﻦ ﻣﯿـﺎن‬
‫ﻃﯿﺐ ﺧﺎﻃﺮى ﭘﯿﺪا ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎر از ﭼﻨﮓ ﺧﻄﺮ ﮔﺮﯾﺨﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬از آن ﺗـﺎرﯾﺦ‬
‫ﻣﻌﺎﻟﺞ را ﻃﺒﯿﺐ ﺧﻮاﻧﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻓﺮاز دﯾﮕﺮى اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬ﺗﺎ ﺑﺪن‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﺎ ﻧﯿﺮوﻫـﺎى‬
‫ﻃﺒﯿﻌﻰ ﺑﺮ ﺿﺪ ﺑﯿﻤﺎرى ﭘﯿﮑﺎر ﮐﻨﺪ از اﺳﺘﻌﻤﺎل دوا ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﮐﺴﻰ ﮐﻪ از ﺑﯿﻤﺎرى ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﺧﻮدﺳـﺮاﻧﻪ ﺑـﻪ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل دواﯾﻰ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﮔﺶ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻧﻔﺮت و ﺧﺸﻢ ﻣﻦ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ از او ﺑﯿﺰارم زﯾﺮا او در اﯾﻦ اﻗﺪام ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ ﺧﻮدﮐﺸﻰ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻣﺎم ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬
‫ﺷﺴﺘﻦ ﻇﺮوف و ﺟﺎروب ﮐﺮدن ﺻﺤﻦ و ﺳﺮا روزى را اﻓﺰون ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻧﻮﺷﯿﺪن آب ﻓﺮاوان )اﻓﺮاط در ﻣﺼﺮف آب ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻋﺪم ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻰ و ﺑـﺮ‬
‫ﻫﻢ ﺧﻮردن ﺗﻌﺎدل اﻟﮑﺘﺮوﻟﯿﺘﻰ ﺳﻠﻮل ﻫﺎﺳﺖ( ﭘﺮﻫﯿﺰ ﺟﻮﯾﯿﺪ‪.‬‬

‫‪196‬‬
 ‫ﺑﻪ »ﻋﻨﻮان ﺑﺼﺮى« ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻏﺬاﯾﻰ ﮐﻪ دوﺳﺘﺶ ﻧﻤﻰ دارى ﻟﺐ ﻣﯿـﺎﻻى‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺮاى ﺗﻮ ﺣﻤﺎﻗﺖ و ﮐﻮدﻧﻰ آورد‪ .‬و ﺗﺎ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻧﺒﺎﺷﻰ ﺑﺮ ﺳﻔﺮه ﻣﻨﺸـﯿﻦ‬
‫و از ﻟﻘﻤﻪ ﻫﺎى ﺣﻼل ﺑﺨﻮر ﺣﺪﯾﺚ رﺳﻮل اﮐـﺮم � را ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ دار ﮐـﻪ ﻣـﻰ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬آدﻣﻰ ﻫﯿﭻ ﻇﺮﻓﻰ را ﭘﺮ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻮم ﺗﺮ از ﺷﮑﻢ ﺧﻮد او ﺑﺎﺷﺪ و وﻗﺘﻰ‬
‫ﺧﻮاﻫﻰ ﺧﻮد را ﺳﯿﺮ ﮐﻨﻰ ﺑﻪ ﯾﺎد دار ﮐﻪ اﻧﺪرون ﺗﻮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺮاى ﺧﻮردﻧﻰ ﻫﺎ‪ ،‬ﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺮاى ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﻰ ﻫﺎ و ﻗﺴـﻤﺖ ﺳـﻮم را‬
‫ﺗﻬﻰ ﻧﮕﻪ دار ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺗﻨﻔﺲ آﺳﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺳﺎس ﻫﺮ درد اﻣﺘﻼى ﻣﻌﺪه )ﭘ‪‬ﺮ ﺑﻮدن ﻣﻌﺪه( اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﺗﺐ ﮐﻪ ﻋﻠـﺖ ﺣـﺪوث‬
‫آن ﻋﺎﻣﻞ دﯾﮕﺮى اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬اﯾﻦ ﺑﺎدﻫﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎ از ﻃﻐﯿﺎن ﺧﻮن ﯾﺎ ﺑﻠﻐﻢ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﻰ آﯾﻨﺪ و ﺳـﺰاوار اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺟﺎﻧﺐ اﻋﺘﺪال را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاى ﻣﺮﯾﺾ راه رﻓﺘﻦ ﻣﻮﺟﺐ »ﭘﺲ اﻓﺘﺎدن« اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ آدﻣﻰ در ﻏﺬاى ﺧﻮد ﺟﺎﻧﺐ اﻋﺘﺪال را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﺑﯿﻤﺎر ﻧﺸﻮد‪:‬‬
‫ﻫﻢ ﻻﯾﻖ دﺷﻤﻦ اﺳﺖ وﻫﻢ ﻻﯾﻖ دوﺳﺖ‬ ‫اﻧـﺪازه ﻧﮕـﻪ دار ﮐـﻪ اﻧـﺪازه ﻧﮑﻮﺳــﺖ‬
‫ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﻣﺎﯾﻪ ى آﺳﺎﯾﺶ ﺑﺪن و ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﻣﺎﯾﻪ ى آراﻣـﺶ روح و ﺳـﮑﻮت‬
‫ﻣﺎﯾﻪ ى آراﻣﺶ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎ ﺷﮑﻢ ﺗﻬﻰ ﺑﻪ ﺣﻤﺎم ﻣﺮوﯾﺪ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺎ ﺷـﮑﻢ ﭘـﺮ ﺑـﻪ ﺣﻤـﺎم ﭘـﺎ‬
‫ﻣﮕﺬارﯾﺪ‪ .‬ﺑﮕﺬارﯾﺪ درون ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻫﻀﻢ ﻏﺬا ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ اﺿـﻄﺮاب‬
‫ﻣﻌﺪه ى ﺷﻤﺎ آرام ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻏﺬا ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺑﺪن را ﻓﺮﺑﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺳـﺎﺧﺖ و ﺧـﻮراك را ﺑـﻪ‬
‫ﮔﻮاراﯾﻰ و دﻟﭙﺬﯾﺮى ﻫﻀﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﻫﺎى دروﻧﻰ را آراﻣﺶ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫داد‪.‬‬

‫‪197‬‬
‫ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ از اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﻰ اﻟﺮﺿﺎ � و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»در اﺑﺘﺪاى ﺷﺐ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ زﻧﺎن ﻧﺮوﯾﺪ‪ .‬ﭼﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و ﭼﻪ در زﻣﺴﺘﺎن ﻋﻤـﻞ‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﺑﺎ زﻧﺎن در آﻏﺎز ﺷﺐ زﯾﺎن آور اﺳﺖ زﯾﺮا در آن ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻌﺪه و رگ ﻫﺎى‬
‫ﺑﺪن ﮔﺮم ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻋﻤﻞ ﺟﻤﺎع ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻮﻟﻨﺞ )ﮐﻮﻟﯿـﺖ( و ﻓﻠـﺞ و ﻟﻘـﻮه و‬
‫ﻟﻐﺰش ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺳﻨﮓ ﻣﺜﺎﻧﻪ و ﻓﺘـﻖ و اﺧـﺘﻼل ادرار و ﺿـﻌﻒ ﭼﺸـﻢ ﭘﺪﯾـﺪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ آورد‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻰ ﺑﺎ زﻧﻰ ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﻮى ﺑﮕﺬار ﺷﺐ ﺑـﻪ آﺧـﺮ رﺳـﺪ‪ .‬در‬
‫ﺳﺤﺮﮔﺎﻫﺎن ﻋﻤﻞ ﺟﻤﺎع ﺑﺮاى ﻗﻮاى ﺑﺪﻧﻰ ﻣﻼﯾﻢ ﺗـﺮ و ﺳـﺎزﮔﺎرﺗﺮ و زﻣﯿﻨـﻪ ﺑـﺮاى‬
‫اﻧﻌﻘﺎد ﻧﻄﻔﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ ﺑﻮده و در ﺗﮑﻮﯾﻦ ﺟﻨﯿﻦ اﺛﺮى ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷـﺖ زﯾـﺮا‬
‫ﮐﻮدك را ﻫﻮﺷﯿﺎرﺗﺮ ﺑﻪ ﺑﺎر ﺧﻮاﻫﺪ آورد‪ .‬ﭘﯿﺶ از آن ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺟﻤﺎع ﺷـﺮوع ﺷـﻮد‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﺑﺎزى ﭘﺮدازى‪ ،‬ﭘﺴﺘﺎن ﻫﺎﯾﺶ را ﻧﻮازش ﮐﻨﻰ و‬
‫ﺑﺮ ﺳﯿﻨﻪ و ﭘﻬﻠﻮﯾﺶ ﺑﺎ ﻟﻄﻒ دﺳﺖ ﺑﻤﺎﻟﻰ ﺗﺎ او ﻧﯿﺰ از ﻧﻈﺮ اﻣﯿﺎل ﺟﻨﺴﻰ آﻣﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻬﻮت زن ﺑﺠﻨﺒﺪ و آب او ﺟﻤﻊ ﺷﻮد و آﺛـﺎر ﻣﯿـﻞ در ﭼﻬـﺮه و‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﭘﺪﯾﺪار ﮔﺮدد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮ ﺑﻪ اوج ﻟـﺬت ﺟﻨﺴـﻰ ﮔﺮاﯾـﺪ و از ﺗـﻮ ﻫﻤـﺎن‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ از وى ﺧﻮاﻫﻰ‪.‬‬
‫ﺿﺮورى اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ زن از دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﻰ )ﭘﺮﯾﻮد( ﭘﺎك ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻪ وى ﻧﺰدﯾـﮏ‬
‫ﻧﺸﻮى و ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﺟﻤﺎع از ﺟﺎى ﺑﺮﻧﺨﯿﺰ و ﮐﻤﺮ راﺳﺖ ﻣﮑﻦ ﺑﻠﮑـﻪ از ﭘﻬﻠـﻮى‬
‫راﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﻓﺮو ﻏﻠﺖ و ﻟﺤﻈﻪ اى آرام ﺑﺎش و ﺑﻌﺪ ﺑﺮﺧﯿﺰ و ادرار ﮐﻦ‪.‬‬
‫ادرار در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﻰ ﻣﺜﺎﻧﻪ را از آﻟﻮدﮔﻰ ﻣﻮاد رﺳﻮﺑﻰ ﭘﺎك ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺗﻮ را از‬
‫ﻋﻮارض ﺳﻨﮓ ﻣﺜﺎﻧﻪ ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺣﻤﺎم ﺑﮕﯿﺮ و ﻏﺴﻞ را ﺑـﻪ ﺟـﺎى‬
‫آور‪.‬‬
‫آﺛﺎر ﻫﯿﺠﺎن ﺧﻮن در ﺑﺪن ﺳﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪198‬‬
 ‫‪ - 1‬ﺑﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪن ﺟﻮش ﻫﺎ ﺑﺪﻣﺪ و دﻣﻞ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ - 2‬ﺑﺪن ﺧﺎرش ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ - 3‬ﭼﻨﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ در زﯾﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪن ﻣﻮرﭼﻪ اى راه رود‪.‬‬
‫ﺗﺐ را ﺑﺎ ﺳﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻰ ﺗﻮان درﻣﺎن ﮐﺮد‪:‬‬
‫‪ - 1‬ﻋﺮق ﮐﺮدن‬
‫‪ - 2‬ﻧﻮﺷﯿﺪن ﻣﺴﻬﻞ‬
‫‪ - 3‬ﻗﻰ ﮐﺮدن‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ راه درﻣﺎن ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ ﭼﻬﺎر ﻋﻤﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ - 1‬ﺣﺠﺎﻣﺖ‬
‫‪ - 2‬ﺿﻤﺎد‬
‫‪ - 3‬ﺣﻤﺎم‬
‫‪ - 4‬ﺗﻨﻘﯿﻪ و اﻣﺎﻟﻪ و ﺷﯿﺎف‬
‫ﭘﯿﺶ از ﻏﺬا دﺳﺖ ﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤـﻞ ﻓﻘـﺮ را ﺑﺮﻃـﺮف‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺰود‪.‬‬
‫اﻣﺎم � در اﯾﻦ آﻣﻮزه ﻫﺎى ﻋﺎﻟﻰ ﻣﺮدم را از ﻓﻘﺮ و ﮐﻮﺗـﺎﻫﻰ ﻋﻤـﺮ ﺑـﺮ ﺣـﺬر‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺐ اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ دﺳﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺬا ﺷﺴﺘﻪ‬
‫و »اﺳﺘﺮﯾﻠﯿﺰه« ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻌﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﮑﺮوب ﻫﺎى زﯾﺎن آور ﺑﺎ ﻟﻘﻤﻪ اى از ﮔﻠﻮى‬
‫آدﻣﻰ ﻓﺮو روﻧﺪ و از ﻣﻌﺪه ﺑﻪ ﮐﺒﺪ و ﺧﻮن و ﻗﻠﺐ راه ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﯿﮑﺮوب ﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﺮاى او ﻣﺮگ ﻧﺎﺑﻪ ﻫﻨﮕـﺎم ﺑﯿﺎورﻧـﺪ و ﯾـﺎ او را ﺑـﻪ ﻣﺮﺿـﻰ‬
‫دﭼﺎر ﺳﺎزﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ در ﮐﻒ دارد ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺧﻮﯾﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﻨـﺪ و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻓﻘﺮ و ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﻰ دﭼﺎر ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪199‬‬
‫اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺮاى اﯾﻦ ﮐﻪ از ﺷﺮّ ﻣﯿﮑﺮوب ﻫـﺎى ﺧﻄﺮﻧـﺎك دﺳـﺖ و اﻧﮕﺸـﺘﺎن‬
‫ﺧﻮﯾﺶ در اﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﯿﺪ‪ ،‬دﺳﺖ را ﭘﯿﺶ از ﻏﺬا ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻓﻘﺮ و ﻣـﺮگ‬
‫زودرس را از ﺧﻮد ﺑﺮاﻧﯿﺪ‪.‬‬

‫‪200‬‬
 ‫ﮔﻔﺘﺎر اﻣﺎم در ﺑﻬﺪاﺷﺖ روﺣﻰ ‪ -‬رواﻧﻰ‬
‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﻫﺪف ﺑﻼﯾﺎ و ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﯾﻦ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪،‬‬
‫روح اﻧﺴﺎن ﻧﯿﺰ در ﺗﻤﺎم زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻓﺴﺎد و ﻣﺮگ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن آﺳﻤﺎﻧﻰ ﺑﺮاى ﺣﻔﻆ ﺻﺤﺖ ﺗﻦ دﺳﺘﻮرﻫﺎ داده اﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻫـﻢ در‬
‫ﺣﻔﻆ ﺑﻬﺪاﺷﺖ رواﻧﻰ رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎﯾﻰ اراﺋﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ و ﺷﺎﯾﺪ از اﯾـﻦ ﺟﻬـﺖ ﺳـﻌﻰ‬
‫ﻓﺰون ﺗﺮى ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده اﻧﺪ زﯾﺮا اﯾﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎى اﻧﺴﺎﻧﻰ ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ ﻃﺒﯿـﺐ ﺟﺴـﻢ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺒﯿﺐ روح ﺑﻮده اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﺟﺴﻤﻰ‪ ،‬ﺑﺪن را از ﮐﺎر ﻣﻰ اﻧﺪازد و آدﻣﻰ را از ﭘﺎى ﻣﻰ اﻓﮑﻨـﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻋﻤﺮ اﻓﺮاد ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى روﺣﻰ اﮔﺮ ﺧﺪاى ﻧﺎﮐﺮده ﺟﺎن آدﻣﯿـﺎن را ﻫـﺪف ﻫﺠﻤـﻪ ﻫـﺎى‬
‫ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﻨﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺮگ روح ﻣﻰ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺻﻔﺎت رذﯾﻠﻪ و ﺷﻬﻮات ﺣﯿﻮاﻧﻰ و ﻋﻮاﻃﻒ ﭘﺴﺖ ﺑـﺮ ﺟـﺎن ﭼﯿـﺮه‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ رواﻧﻰ اﻧﺴﺎن ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻰ ﮔﺮدد و روﻧﻖ روﺣﺎﻧﻰ اش ﻓﺮو ﺷﮑﺴـﺘﻪ و‬
‫اﻣﺘﯿﺎزات ﻋﺎﻟﯿﻪ از ﮐﻒ ﻣﻰ رود‪.‬‬
‫در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﻰ دﯾﮕﺮ‪ ،‬آن روح ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﻓﺎﻗـﺪ روﺣﺎﻧﯿـﺖ و ﺻـﻔﺎى‬
‫روﺣﺎﻧﻰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻼﺳﻔﻪ و ﻋﻠﻤﺎى ﺣﮑﻤﺖ و ﻣﻌﺮﻓﺖ و رواﻧﮑﺎوان ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ى ﻋﻠﻢ و ﻓﻀﻞ و ﻓـﻦ‬
‫و ﺗﺠﺮﺑﻪ ى ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎ راه درﻣﺎن ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى رواﻧﻰ را ﮐﻪ ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ و ﺳـﻮدﺑﺨﺶ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺎورﻫﺎى دﯾﻨﻰ اﻋﻼم ﮐﺮده اﻧﺪ و ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺟﺰ دﯾﻦ ﻫﯿﭻ درﻣﺎﻧﻰ ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﻓﺮﯾـﺎد روح ﻫـﺎى ﺑﯿﻤـﺎر ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬و ﺟـﺰ‬
‫ﺗﻌﻠﻤﯿﺎت آﺳﻤﺎﻧﻰ اﻧﺒﯿﺎ ﻫﯿﭻ ﭘﺪﯾﺪه اى ﮐﻪ ﺟﺎن ﺑﯿﻤﺎر را ﺷﻔﺎ دﻫﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪201‬‬
‫ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺧﺪاى ﺟﻬﺎن آﻓﺮﯾﻦ ﮐﺴﻰ ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎن و اﻣﺮاض ﺟﺎن و‬
‫ﺷﻔﺎى اﻣﺮاض را ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫ادﯾﺎن آﺳﻤﺎﻧﻰ در ﻋﻼج ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى روﺣﻰ آﺛﺎرى اﻋﺠﺎزﮔﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻰ دﻫﻨـﺪ‪.‬‬
‫اﺛﺮ دﯾﻦ در ﻣﺪاواى ارواح ﺑﻪ ﺳﺤﺮ ﺷﺒﯿﻪ ﺗﺮ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ اﺧﺘﻼف ﮐﻪ ﺳﺤﺮ ﺷـﺮّ‬
‫ﻣﺤﺾ اﺳﺖ و دﯾﻦ ﺧﯿﺮ ﻣﺤﺾ‪.‬‬
‫دﯾﻦ ﻣﻘﺪس اﺳﻼم ﺳﺮآﻣﺪ ادﯾﺎن ﺑﺸﺮى اﺳﺖ ﺑﺎ آﻣﻮزه ﻫﺎى ﻋﺎﻟﯿﻪ اى ﮐﻪ ﺳﺮآﻣﺪ‬
‫ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﺟﻬﺎن در ﻋﻼج ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى روﺣﻰ اﺳﺖ ﺑﻪ دﻏﺪﻏﻪ ﻫﺎى ﺑﺸﺮ ﭘﺎﺳـﺦ ﻣـﻰ‬
‫ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در اﯾﻦ ﺑﺎب اﺷﺎرات ﮐﺎﻣﻞ و روﺷﻨﻰ دارد‪ .‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺘﻌـﺎل در‬
‫ﮐﻼم ﻧﻮراﻧﻰ ﺧﻮد ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫اﺳﺘﺠﯿﺒﻮا اﷲ و ﻟﻠﺮﺳﻮل اذا دﻋﺎﮐﻢ ﻟﻤﺎ ﯾﺤﯿﯿﮑﻢ‬
‫در آن ﻫﻨﮕﺎم ﮐﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺳـﻮى درﻣـﺎن ﺣﯿـﺎت ﺑﺨـﺶ ﻣـﻰ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪ از اﺟﺎﺑﺖ دﻋﻮﺗﺸﺎن روى ﺑﺮ ﻣﺘﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬
‫و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺤﺎ ﻣﻦ ذﮐﺮ او اﻧﺜﻰ و ﻫﻮ ﻣﺆﻣﻦ ﻓﻠﻨﺤﯿﻨﻨﻪ ﺣﯿﺎﺗﺎ ﻃﯿﺒﮥ‬
‫آﻧﺎن ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آورده اﻧﺪ و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه ﻣـﺮد ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺧـﻮاه زن‪ ،‬زﻧـﺪﮔﺎﻧﻰ‬
‫دﻟﭙﺬﯾﺮ ﻧﺼﯿﺒﺸﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫و ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬ﻗﺪ ﺟﺎﺋﺘﮑﻢ ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻣﻦ رﺑﮑﻢ و ﺷﻔﺎء ﻟﻤﺎ ﻓﻰ اﻟﺼﺪور‬
‫ﺑﯿﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺣﺎوى اﻧﺪرزﻫﺎى ﺧﺪاى ﺷﻤﺎ و ﺷﻔﺎى ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى دروﻧﻰ ﺷﻤﺎﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮى ﺷﻤﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬و ﻧﻨﺰل ﻣﻦ اﻟﻘﺮآن ﻣﺎ ﻫﻮ ﺷﻔﺎء و رﺣﻤﮥ ﻟﻠﻤﺆﻣﻨﯿﻦ‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎى ﻧﺒﻮت و ﻫﺪف رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﯾﺶ را در اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺎﻓﻰ و‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪ :‬اﻧﻰ ﺑﻌﺜﺖ ﻻﺗﻤﻢ ﻣﮑﺎرم اﻻﺧﻼق‪:‬‬

‫‪202‬‬
 ‫ﻣﻦ ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪه ام ﮐﻪ ارزﺷﻬﺎى واﻻى اﺧﻼﻗﻰ را ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫ﯾﻌﻨﻰ ﺑﺸﺮﯾﺖ را از آﺳﯿﺐ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى روﺣﻰ ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﻢ‪.‬‬
‫و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم رﺣﻠﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺮآن و اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﺧﻮد را ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺧﻮﯾﺶ‬
‫داده و آﻧﺎن را ﻃﺒﯿﺐ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى روﺣﻰ ﺑﺸﺮ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﮐﻪ ﺻﺎﻣﺖ اﺳﺖ و ﻋﺘﺮت او ﮐﻪ ﻫﻤـﺎن ﮐﺘـﺎب ﺳـﺨﻨﮕﻮى ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮدم را از ﺑﯿﻤﺎرى و ﺧﻄﺮﻫﺎ ﻧﺠﺎت ﻣﻰ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺘﺮت ﻃﺎﻫﺮه ى رﺳﻮل اﷲ ﻫﺮ ﯾﮏ در ﻋﺼﺮ ﺧﻮد ﻃﺒﯿﺐ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى روﺣـﻰ‬
‫و ﺟﺴﻤﻰ ﻣﺮدم ﺑﻮده اﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﺎرﯾﺦ زﻧﺪﮔﺎﻧﻰ اﺋﻤﻪ ى ﺑﺮ ﺣﻖ اﺳﻼم ﻣﻰ ﺑﯿﻨﯿـﺪ ﻫـﺮ ﮐـﺪام ﻃﺒﯿـﺐ دوره ى‬
‫ﺧﻮد و درﻣﺎﻧﮕﺮ ﺑﯿﻤﺎران ﻣﺮدم ﺑﻮده اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺼﺮ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻋﺼﺮ آﺷﻔﺘﻪ اى ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻘﺎﯾﺪ و ﻣـﺬاﻫﺐ در آن ﻋﺼـﺮ در‬
‫ﻣﻨﺘﻬﺎى اﺧﺘﻼف و اﺻﻄﮑﺎك ﺑﻮد و ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻃـﺮز ﻓﺠﯿﻌـﻰ ﺑـﻪ ﻣﺨـﺎﻃﺮه‬
‫اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﯿﺶ از دﯾﮕﺮان ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ و ﺷﻔﺎى دردﻣﻨﺪان روﺣـﻰ‬
‫ﻣﻰ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻣﻰ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻃﺒﯿﺐ و درﻣﺎﻧﮕﺮ ﻣﺴـﺌﻮل در‬
‫آن ﻋﺼﺮ ﺧﻮد اوﺳﺖ‪ .‬او ﮐﺘﺎب ﻧﺎﻃﻖ ﺧﺪا و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺑﺮ ﺣﻖ رﺳـﻮل او و رﻫـﺎﯾﻰ‬
‫ﺑﺨﺶ ﺑﺸﺮﯾﺖ در آن ﻋﻬﺪ ﺗﺎرﯾﮏ و آﺷﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻓﻀﺎﯾﻞ ﻧﻔﺴﺎﻧﻰ ﺳﺨﺖ ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬رذاﯾﻞ ﺑﺎ ﻃﻐﯿﺎن زاﯾﺪاﻟﻮﺻﻔﻰ ﺑﺮ ﻓﻀﺎﯾﻞ‬
‫ﭼﯿﺮه ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � در اﯾﻦ دوران اﮔﺮ ﺑﻪ درﻣـﺎن دردﻫـﺎى روﺣـﻰ ﺑﺸـﺮ‬
‫ﻧﮑﻮﺷﺪ و اﮔﺮ دﺳﺖ ﺑﯿﻤﺎران دردﻣﻨـﺪ و ﻣﺴـﺘﻤﻨﺪ را ﻧﮕﯿـﺮد ﻓﺎﺟﻌـﻪ دردﻧـﺎﮐﻰ رخ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﻪ ﺷﻤﻪ اى از درﻣـﺎن ﻫـﺎى روﺣـﻰ اﻣـﺎم ﺻـﺎدق � ﻣـﻰ ﭘـﺮدازﯾﻢ و‬
‫راﻫﮑﺎرﻫﺎى ﺣﻀﺮﺗﺶ را در درﻣﺎﻧﻬﺎى روﺣﻰ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﻰ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫‪203‬‬
 ‫‪ - 1‬ﻏﻀﺐ‬
‫ﻏﻀﺐ‪» ،‬ﺧﺸﻢ« ﯾﮏ ﻏﺮﯾﺰه ﺳﺮﮐﺶ رواﻧﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘـﻰ ﺑﺠﻨﺒـﺪ ﻋﻘـﻞ را از‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺎز دارد و ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ اﻋﻀﺎ و ﺟﻮارح ﻣﺴﺘﻮﻟﻰ ﻣﻰ ﺳﺎزد و ﺣـﺲ‬
‫اﻧﺘﻘﺎم را ﺑﺎ ﺑﺤﺮان و ﺧﻄﺮ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻓﺸﺎر ﺧﻮن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﻠﺐ زﯾﺎد ﻣـﻰ ﺷـﻮد و ﺧـﻮن از ﻗﻠـﺐ ﺑـﺎ‬
‫ﺷﺪت و ﺣﺮارت ﻏﯿﺮ ﻋﺎدى ﺑﻪ رﮔﻬﺎ ﻓﺸﺎر آورد و ﺑﻪ ﺳـﻮى ﻣﻐـﺰ ﺑـﺎﻻ ﻣـﻰ رود‪.‬‬
‫ﭼﻬﺮه ى ﺧﺸﻤﻨﺎك را ﮔﻠﮕﻮن ﺳﺎزد و ﺷﻘﯿﻘﻪ ﻫﺎ را ﺑـﻪ ﺿـﺮﺑﺎن اﻧـﺪازد‪ .‬ﺧـﻮن در‬
‫ﺳﯿﻨﻪ ﺑﺠﻮﺷﺪ و ﭼﯿﻦ ﻫﺎى ﻣﺨﻮﻓﻰ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺎﻧﻰ اﻧﺪازد و ﺣﺎﻟﺖ اﻧﻘﺒﺎﺿﻰ ﺑﻪ ﻟﺐ اﻓﮑﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ دﻧﺪاﻧﻬﺎ را ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺳﺎزد‪.‬‬
‫در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﻰ اﻧﺴﺎن ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺟﺰ اﻧﺘﻘﺎم ﭼﯿﺰى ﻧﻤـﻰ ﻓﻬﻤـﺪ‪ ،‬ﻋﻄـﺶ ﺧـﻮن‬
‫رﯾﺨﺘﻦ‪ ،‬ﻋﻄﺶ ﺧﻮن ﺧﻮردن و ﻋﻄﺶ اﻧﺘﻘـﺎم ﺟـﺎن ﺧﺸـﻤﻨﺎك را ﺑـﻰ ﺗـﺎب ﻣـﻰ‬
‫ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺮب ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻦ در ﻣﯿﺎن دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺸﺮ ﭘﺲ از ﯾﮏ اﻣﺘﺤﺎن دﻗﯿﻖ‬
‫ﻫﯿﭻ ﺧﺼﻢ را ﻋﻨﻮدﺗﺮ و ﻟﺠﻮج ﺗﺮ از ﻏﻀﺐ ﻧﺪﯾﺪه ام‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺸﻢ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ - 1‬وراﺛﺖ‬
‫‪ - 2‬ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ى اﻋﺼﺎب‬
‫‪ - 3‬ﺳﻮء ﺗﺮﺑﯿﺖ‬
‫‪ - 4‬ﺳﻮء ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﻣﺰاج ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫و ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﮕﯿﺰﻧﺪه ى ﺧﺸﻢ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ - 1‬ﻧﺨﻮت و ﮐﺒﺮ‬

‫‪204‬‬
 ‫‪ - 2‬ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻰ و ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ دوﺳﺘﻰ‬
‫‪ - 3‬ﺷﻮﺧﻰ‬
‫‪ - 4‬ﻣﺴﺨﺮﮔﻰ‬
‫‪ - 5‬ﻧﻨﮓ و ﺑﺪﻧﺎﻣﻰ‬
‫‪ - 6‬ﺣﯿﻠﻪ ﮔﺮى‬
‫‪ - 7‬ﺣﺮص ﺑﺴﯿﺎر در ﺟﻤﻊ ﻣﺎل و ﮐﺴﺐ ﻣﻘﺎم‬
‫اﯾﻦ ﻫﻔﺖ ﺧﺼﻠﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎ در ردﯾﻒ اﺧﻼق ﻧﮑﻮﻫﯿﺪه ﻗﺮار دارﻧـﺪ‪ ،‬ﻏﻀـﺐ را‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰاﻧﻨﺪ و ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖ ﻫﺎ ﺗـﺮك ﻧﺸـﻮﻧﺪ از ﺷـﺮ ﺧﺸـﻢ رﻫـﺎﯾﻰ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻮارض ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﻣﺨﻮﻓﻰ ﮐﻪ از ﻏﻀﺐ ﺑـﻪ ﺟـﺎن آدﻣـﻰ ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫اﻓﺘﺎد از اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - 1‬ﺑﯿﻤﺎرى اﺳﺘﺨﻮان ﻓﺮﺳﺎى ﺳﻞ رﯾﻮى‬
‫‪ - 2‬اﺧﺘﻼل دﺳﺘﮕﺎه ﮔﻮارش‬
‫‪ - 3‬اﻟﺘﻬﺎب اﻋﺼﺎب‬
‫‪ - 4‬ﺧﻮﻧﺮﯾﺰى ﺑﻪ ﺷﮑﻠﻬﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬
‫‪ - 5‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد ﮐﻪ اﺷﺨﺎص زود ﺧﺸﻢ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﯿﻤـﺎرى ﺷـﺒﯿﻪ ﺑـﻪ ﺑﯿﻤـﺎرى‬
‫ﻫﺎرى دﭼﺎر ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ و اﮔﺮ در آن ﺣﻤﻠﻪ ى ﻋﺼﺒﻰ ﮐﺴﻰ را ﮔـﺎز ﺑﮕﯿـﺮد ﻣﺮﮔـﻰ‬
‫دردﻧﺎك ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ را ﻓـﺮا ﺧﻮاﻫـﺪ ﮔﺮﻓـﺖ و ﺑـﻪ اﯾـﻦ دﻟﯿـﻞ آب دﻫـﺎن ﻣـﺮدم‬
‫ﺧﺸﻤﻨﺎك ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاى ﺧﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاى دﯾﮕﺮان ﻫﻢ ﺳﻢ ﮐﺸﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺸﻢ ﯾﮏ درد روﺣﻰ ‪ -‬رواﻧﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ى ﺧﻮد ﺑﻼﯾﻰ ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرى ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺨﺺ ﺧﺸﻤﻨﺎك را از ﭘﺎى در ﻣﻰ آورد ﺑﻠﮑﻪ از اﯾﻦ ﺧﺸﻢ ﺑﻪ‬
‫دﯾﮕﺮان زﯾﺎن ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪205‬‬
‫ﺧﺸﻢ ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺸﻤﻨﺎك را دﯾﻮاﻧﻪ وار ﺑﻪ ﺣﻤﻼت ﺟﻨﻮن آﻣﯿﺰى وا ﻣﻰ دارد ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ در ﺣﺎل ﻋﺎدى ﺑﻪ ﯾﮏ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻫﺎ اﻗﺪام ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎر داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﻓﻼﺳﻔﻪ و ﭘﺰﺷﮑﺎن و ﺣﮑﻤﺎ ﺑﻪ درﻣﺎن اﯾـﻦ ﺑﯿﻤـﺎرى ﺑـﺎ‬
‫داروﻫﺎى ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ‪.‬‬
‫دﯾﻦ ﻣﺒﯿﻦ اﺳﻼم ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺣﮑﻤﺖ و ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ ﺑـﻪ آﺳـﺎﻧﻰ‬
‫ﺑﯿﻤﺎرى ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻏﻀﺐ را درﻣﺎن ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم � در ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻔﺎﺑﺨﺶ ﺧﻮد ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ در ﻧﻔﺲ ﺧﻮد اﯾـﻦ ﻋﺎرﺿـﻪ ى »ﺧﺸـﻢ« را ادراك ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ‬
‫اﯾﺴﺘﺎده اﺳﺖ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و اﮔﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺨﻮاﺑﺪ و اﮔﺮ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣـﺎل ﻫـﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺖ‬
‫ﺧﺸﻢ ﺧﻮﯾﺶ را ﻓﺮو ﻧﺸﺎﻧﺪ ﺑﺎ آب ﺳﺮد وﺿﻮ ﺳﺎزد ﯾﺎ ﻏﺴﻞ ﮐﻨﺪ )و ﻣﻘـﺪارى آب‬
‫ﺳﺮد ﺑﻨﻮﺷﺪ( زﯾﺮا آﺗﺶ را ﺗﻨﻬﺎ آب ﻓﺮو ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫‪ - 1‬ﻏﻀﺐ ﮐﻠﯿﺪ ﻫﻤﻪ ى ﺑﺪى ﻫﺎ و ﺷﺮور اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - 2‬ﻏﻀﺐ ﻗﻠﺐ ﺣﮑﯿﻢ را ﺑﻪ ﺗﯿﺮﮔﻰ و ﻇﻠﻤﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺸﺎﻧﯿﺪ‪.‬‬
‫‪ - 3‬آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﻏﻀﺐ ﺧﻮﯾﺶ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻨﺪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺗﻮاﻧﺴـﺖ اراده‬
‫ى ﺧﻮﯾﺶ را ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد در آورد‪.‬‬
‫‪ - 4‬ﺑﺮدﺑﺎرى ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﯾﺎور ﺷﻤﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﺸﻤﺶ آﺷﮑﺎر ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﯿﻨﻪ اش رﺷﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐـﺮد و آن ﮐـﺲ ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻮﺳﺶ ﻗﻮت ﮔﯿﺮد اﺣﺘﯿﺎﻃﺶ ﺿﻌﯿﻒ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪206‬‬
 ‫‪ - 2‬دروغ‬
‫دروغ اﻧﺤﺮاف ﻧﻔﺲ از ﭘﻮﯾﺶ راﺳﺘﻰ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن دروﻏﮕﻮ از ﻟﺤﺎظ ﺻـﺪاﻗﺖ‪،‬‬
‫راﺳﺘﻰ و درﺳﺘﻰ روﺣﺎ ﺑﯿﻤﺎر اﺳﺖ و ﻋﻮارض اﯾﻦ ﻣﺮض؛ ﺗﺰوﯾـﺮ‪ ،‬ﻧﻔـﺎق‪ ،‬ﻓﺮﯾـﺐ‪،‬‬
‫ﺧﯿﺎﻧﺖ‪ ،‬رﯾﺎ‪ ،‬ﺧﻠﻒ وﻋﺪه‪ ،‬ﻋﻬﺪﺷﮑﻨﻰ و اﻧﺤﻄﺎط از اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﻪ ﺻﻔﺖ دروغ در ﻧﻔﺲ ﺧﻮد زﺷﺘﻰ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎن دروﻏﮕﻮ را ﻧﯿﺰ‬
‫ﻫﻢ ﭼﻮن ﻋﻀﻮ ﻓﺎﺳﺪى در اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻪ ﺧﺮاﺑﻰ ﻣﺒﺎﻧﻰ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺑﺮ ﻣﻰ اﻧﮕﯿﺰد‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻬﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻀﻮ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻓﺴﺎد اﻋﻀـﺎى دﯾﮕـﺮ را ﻧﯿـﺰ ﻓـﺮاﻫﻢ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � در ﺑﺎب اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرى ﺧﻄﺮﻧﺎك روﺣﻰ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬
‫‪ - 1‬ﻫﯿﭻ ﮔﺎه دردى ﮐﯿﻨﻪ ﺗﻮزﺗﺮ از دروغ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ - 2‬آن ﮐﺲ ﮐﻪ دروﻏﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮوغ ﺟﺎﻧﺶ ﺿﻌﯿﻒ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - 3‬آن ﮐﺲ ﮐﻪ زﺑﺎﻧﺶ راﺳﺖ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﺮدارش ﭘﺎك و ﻣﻘﺪس اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - 4‬ﺷﺮاب و دروغ ﮐﻠﯿﺪ ﻣﻔﺎﺳﺪ و ﺷﺮورﻧﺪ و در ﻋﯿﻦ اﯾـﻦ ﮐـﻪ دروغ ﺑـﺪﺗﺮ از‬
‫ﺷﺮاب اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - 5‬زﻧﻬﺎر از ﻫﻢ ﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﺎ دروﻏﮕﻮﯾﺎن ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﯾﺪ زﯾﺮا دروﻏﮕﻮ در ﺣـﺎﻟﻰ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺳﻮدى ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ زﯾﺎن ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﺎﻧﯿﺪ دروﻏﮕﻮ دور را ﺑـﺮاى ﺗـﻮ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ و ﻧﺰدﯾﮏ را ﺑﺮاى ﺗﻮ دور ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫‪ - 3‬ﺣﺴﺪ‬
‫ﺣﺴﺪ ﺧﺼﻠﺘﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺴﻮد را ﻫﻤﯿﺸﻪ دﺷـﻤﻦ ﮐﻤـﺎل ﻫـﺎ و ﻧﯿﮑـﻮﯾﻰ ﻫـﺎ و‬
‫ﺧﯿﺮات ﻣﻰ دارد‪ .‬ﺣﺴﻮد از ﺗﻮﻓﯿﻖ و ﺳﻌﺎدت دﯾﮕـﺮان ﻫﻤـﻮاره رﻧـﺞ ﻣـﻰ ﺑـﺮد و‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻣﺮدم ﭘﯿﺸﺮو و ﻓﻌﺎل را ﻣﮑﺮوه ﻣﻰ ﺷﻤﺎرد‪.‬‬

‫‪207‬‬
‫ﺑﺪﺑﺨﺘﻰ ﺣﺴﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺐ و روز ﺑﻪ ﻧﯿﮏ ﺑﺨﺘﻰ ﻣـﺮدم ﺧﻮﺷـﺒﺨﺖ ﻣـﻰ‬
‫اﻧﺪﯾﺸﺪ و از اﻧﺪﯾﺸﻪ ى ﺧﻮد ﻋﺬاب ﻣﻰ ﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫درد ﺣﺴﺪ از درد ﺑﺨﻞ اﺳﺘﺨﻮان ﮔﺪازﺗﺮ اﺳﺖ زﯾﺮا ﺑﺨﯿﻞ ﻣﺎل ﺧﻮد را دودﺳﺘﻰ‬
‫ﻧﮕﺎه ﻣﻰ دارد و از اﻋﻄﺎ و اﻧﻌﺎم ﻣﻰ ﭘﺬﯾﺮد وﻟﻰ ﺣﺴﻮد ﺳﻌﻰ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﺟﻠﻮى ﻧﻌﻤﺖ‬
‫ﻫﺎى اﻟﻬﻰ را ﺑﺒﻨﺪد و از ﻋﻄﺎﯾﺎى ﺧﺪا ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﻮد ﺑﻰ ﺟﻬﺖ دﺷﻤﻦ ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻰ ﺟﻬﺖ دوﺳﺖ ﻣﻰ دارد ﮐﻪ ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎن‬
‫ﺑﺪﺑﺨﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﮐﺮم �‪ :‬ﻣﺮدﻣﻰ در اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻰ ﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎى ﺧـﺪا‬
‫دﺷﻤﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ دﺷﻤﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎى اﻟﻬﻰ ﮐﯿﺴﺖ ﯾﺎ رﺳـﻮل اﷲ؟ ﻓﺮﻣـﻮد‪ :‬آﻧـﺎن ﮐـﻪ ﺑـﺮ‬
‫دﯾﮕﺮان ﺣﺴﺪ ﻣﻰ ﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � درﺑﺎره ى اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرى روﺣﻰ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫‪ - 1‬ﻫﺮﮔﺰ ﺣﺴﻮدان دل آﺳﻮده ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ - 2‬ﺣﺴﻮدان ﻫﺮﮔﺰ روى ﺗﻮاﻧﮕﺮى و ﺑﻰ ﻧﯿﺎزى ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ دﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ - 3‬ﺣﺴﻮد ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﺎراﺣﺖ و ﺳﺮﮔﺮدان و ﻏﺼﻪ دار اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - 4‬ﺣﺴﻮد ﺑﺎ آن ﺟﺎن ﮔﺰا ﮐﻪ در ﺳﯿﻨﻪ دارد ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣﺮﯾﺾ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - 5‬ﺣﺴﺪ اﯾﻤﺎن آدﻣﻰ را ﻣﻰ ﺧﻮرد آن ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺷﻌﻠﻪ ﻫﺎى آﺗﺶ ﺗﻮده ﻫـﺎى‬
‫ﻫﯿﺰم را ﻣﻰ ﺑﻠﻌﺪ‪.‬‬

‫‪ - 4‬ﺗﮑﺒ‪‬ﺮ‬
‫اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖ آدﻣﻰ را از ﺣﺪود ﺷﺨﺼﯿﺖ و اﺳﺘﺤﻘﺎق وﺟﻮدى وى ﺧـﺎرج ﻣـﻰ‬
‫ﺳﺎزد و او را ﺑﺮﻣﻰ اﻧﮕﯿﺰاﻧﺪ ﮐـﻪ ﺧـﻮد را ﻫﻤﯿﺸـﻪ ﺑـﺰرگ و دﯾﮕـﺮان را ﮐﻮﭼـﮏ‬
‫ﺷﻤﺎرد‪.‬‬

‫‪208‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﺪﺑﺨﺘﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮض ﺗﮑﺒﺮ دﭼﺎر اﺳﺖ ﭼـﻮن ﺧـﻮد را در ﻣﻘـﺎﻣﻰ ﻓـﻮق‬
‫دﯾﮕﺮان ﻣﻰ ﺑﯿﻨﺪ ﭼﻨﺎن اﺳﯿﺮ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻣﻄﻠﻘـﺎ در وﺟـﻮد ﺧـﻮد ﻧﻘـﺺ و‬
‫ﻧﻘﯿﺼﻪ اى ﻧﻤﻰ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﻣﺘﮑﺒﺮ ﻣﻮﺟﻮدى ﻓﺮوﻣﺎﯾﻪ و ﮐﻮﺗﺎه ﺑﯿﻦ و ﺗﻨﮓ ﭼﺸﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﻮد ﻫﺮ‬
‫ﭼﻪ ﻣﻰ ﺑﯿﻨﺪ ﮐﻤﺎل و در دﯾﮕﺮان ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻰ ﺑﯿﻨﺪ ﻧﻘﺺ ﻣﻰ ﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ﺑﻰ آن ﮐﻪ از ﻧﻘﺺ‬
‫ﺧﻮد و ﮐﻤﺎل دﯾﮕﺮان آﮔﺎه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫آﺛﺎر و ﻋﻮارﺿﻰ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮض در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﻣﻰ ﮔـﺬارد ﻋـﻼوه ﺑـﺮ زﺷـﺘﻰ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺮض )ﺗﮑﺒﺮ( ﻏﺮور و ﻇﻠﻢ و ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﺣﻘـﻮق دﯾﮕـﺮان و ﮐﯿﻨـﻪ و ﺣﺴـﺪ و‬
‫ﺳﺮﭘﯿﭽﻰ از ﻣﻘﺮرات و ﻗـﻮاﻧﯿﻦ و ﻓـﺮار از ﻧﺼـﯿﺤﺖ و روى ﺗﺎﺑﯿـﺪن از ﻫـﺪاﯾﺖ و‬
‫ارﺷﺎد اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻣﺘﮑﺒﺮ را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ - 1‬ﻣﺘﮑﺒﺮ ﻣﻮﺟﻮد ذﻟﯿﻠﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ذﻟﺖ را در ﻧﻔﺲ ﺧﻮد ادراك ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻰ ﮐﻮﺷﺪ ﺗﺎ در ﺳﺎﯾﻪ ﺗﮑﺒﺮ اﯾﻦ ﻧﻘﺺ ﻧﻨﮕﯿﻦ را در ﺧﻮد ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ - 2‬آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﺘﮑﺒﺮ اﺳﺖ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﯾﺪ از زﺑﺎن ﻣﺮدم ﮔﻔﺘـﺎرى دﻟﭙـﺬﯾﺮ ﺗﻮﻗـﻊ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ - 3‬ﻫﯿﭻ ﺟﻬﻠﻰ از ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪى زﯾﺎن آورﺗﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ - 4‬ﺳﺮآﻏﺎز اﺣﺘﯿﺎط ﻓﺮوﺗﻨﻰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - 5‬اﯾﻦ ﺳﻪ ﺻﻔﺖ ﺟﺰ دﺷﻤﻨﻰ ﻣﺮدم ﺣﺎﺻﻠﻰ ﺑﻪ ﺑﺎر ﻧﻤﻰ آورﻧﺪ‪» .‬ﺗﮑﺒﺮ‪ ،‬دروغ‪،‬‬
‫ﺳﺘﻢ«‬

‫‪209‬‬
 ‫‪ - 5‬ﺧُﻠﻒ وﻋﺪه‬
‫آن ﭼﻪ اﯾﻦ ﻣﺮض روح ﮐﺶ را ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﻰ آورد ﻋﺪم اﻋﺘﻤﺎد ﻣـﺮدم و اﻧﺤﻄـﺎط‬
‫ﻣﻘﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺑﯿﻤﺎر اﺳﺖ‪ .‬آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرى دﭼﺎر ﺷﻮد ﻫﺮﮔﺰ ﻣﯿﺎن ﺧﻠﻖ‬
‫و ﻣﺤﺒﻮب و آرام ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﯿﭻ روان ﺷﻨﺎس و ﻫﯿﭻ درﻣﺎن روﺣﻰ ﭼﺎره ى اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرى را ﻧﻤﻰ داﻧﺪ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫دﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻗﺎﻫﺮه اى ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﻔﻮس دارد ﺑﻪ درﻣﺎن اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرى‬
‫ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫اﯾﻨﮏ اﻣﺎم ﺻﺎدق � درﻣﺎن اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرى را ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﻮده و ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫‪ - 1‬آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ اﯾﻤﺎن دارﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﻪ وﻋـﺪه ﻫـﺎى ﺧـﻮد‬
‫وﻓﺎدار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ - 2‬اﯾﻦ ﺳﻪ ﻓﺮﻗﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورده اﻧﺪ ﻫـﺮ ﭼﻨـﺪ ﻧﻤـﺎزﮔﺰار و روزه‬
‫دار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اول‪ :‬آن ﮔﺮوه ﮐﻪ دروغ ﻣﻰ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫دوم‪ :‬ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ ﮐﻪ در اﻣﺎﻧﺖ ﺧﯿﺎﻧﺖ روا ﻣﻰ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮم‪ :‬آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ وﻋﺪه ى ﺧﻮﯾﺶ وﻓﺎدار ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ - 6‬ﺣﺮص‬
‫ﺑﯿﻤﺎرى ﺣﺮص از اﻓﺮاط در ﻃﻠﺐ ﻣﺎل و ﻋﻄﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ درﻫﻢ و دﯾﻨﺎر و‬
‫ﭘﻮل و ﻣﺎل و ﻣﻨﺎل ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻰ ﮔﯿﺮد‪ .‬وﻗﺘﻰ ﺑﯿﻤﺎرى ﺣﺮص و وﻟﻊ ﺑﺮ ﻋﻘﻞ آدﻣـﻰ‬
‫ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﺪ وى را ﻣﻮﺟﻮدى ﻣﺮﯾﺾ و آزﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﻰ آورد‪ .‬ﻋﻮارض ﺣﺮص ﯾﮏ‬
‫ﻧﻮع ﻓﻘﺮ ﻣﺴﺘﻤﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﺣﺮﯾﺺ را ﮔﺪا و ﺑﯿﭽﺎره و ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﻧﮕﺎه ﻣﻰ دارد‬
‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ وى ﻣﺎﻟﮏ ﮔﻨﺞ ﻫﺎى ﻗﺎرون ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼج اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرى در دﺳﺖ ﻗﻨﺎﻋﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از ﻫﻤﯿﻦ رو ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪:‬‬

‫‪210‬‬
 ‫ﺗﻮاﻧﮕﺮ آن ﮐﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻄﺮﺗﻰ ﻣﺴﺘﻐﻨﻰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫و ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‪ :‬ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮔﻨﺠﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫‪ - 1‬ﺗﻮاﻧﮕﺮﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدم ﮐﺴﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﯿﺮ ﺣﺮص ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ - 2‬آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺼﯿﺐ ﺧﻮﯾﺶ رﺿﺎﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ از ﻫﻤﻪ ى ﻣـﺮدم ﺑـﻰ ﻧﯿـﺎزﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - 3‬ﮐﻠﯿﺪ ﺑﺪﺑﺨﺘﻰ ﻫﺎ و اﻓﺴﺮدﮔﻰ ﻫﺎ و ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﻫﺎى ﻋﺼﺒﻰ ﺣﺮص اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﺣﺮص آدﻣﻰ را ﺑﻪ رﻧﺞ و دﺷﻮارى و ﮔﻨﺎه و ﻓﺮوﻣﺎﯾﮕﻰ و ذﻟّﺖ ﻣﻰ اﻧﺪازد‪.‬‬
‫‪ - 4‬ﺣﺮص ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ى ﻋﯿﻮب اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - 5‬ﺣﺮﯾﺺ از دو ﻧﻌﻤﺖ ﻣﺤﺮوم اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﻌﻤـﺖ ﻗﻨﺎﻋـﺖ و ﻧﻌﻤـﺖ آراﻣـﺶ و‬
‫آﺳﺎﯾﺶ‪.‬‬
‫‪ - 6‬ﺣﺮﯾﺺ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻘﺎم رﺿﺎﻣﻨﺪى و ﯾﻘﯿﻦ را ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ - 7‬ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﻰ و رﯾﺎ‬
‫ﺷﻬﻮت ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﻰ و رﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎرى اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﺟـﺬام آدﻣـﻰ را از اﺟﺘﻤـﺎع‬
‫ﻣﻰ راﻧﺪ و ﺑﻪ دﺷﻤﻨﻰ و ﻧﻔﺮت ﻣﺮدم دﭼﺎر ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ .‬آﻧـﺎن ﮐـﻪ در ﺧﻮدﻧﻤـﺎﯾﻰ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﺮ و ﺗﻮﻫﯿﻦ دﯾﮕﺮان اﻗﺪام ﮐﻨﻨﺪ و در ﻫﺮ ﻣﺤﻔﻞ ﻟﺐ ﺑﻪ ﻓﻀﻞ و ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻓﺮوﺷﻰ‬
‫ﺑﮕﺸﺎﯾﻨﺪ ﺟﺰ دﺷﻤﻨﻰ و ﮐﯿﻨﻪ ى ﻣﺮدم ﺣﺎﺻﻠﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ آورد‪ .‬از ﻋﻮارض‬
‫اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرى اﻧﺰواى رﯾﺎﮐﺎراﻧﻪ ﺑﻮده و ﮐﺎﻓﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮد را در ﻣﯿﺎن ﻣـﺮدم ﺗـﮏ و‬
‫ﺗﻨﻬﺎ و ﺑﻰ ﮐﺲ و ﮐﺎر واﮔﺬارد‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرى روﺣـﻰ را ﺑـﺎ ارﺷـﺎد و رﻫﻨﻤﻮدﻫـﺎى ارزﻧـﺪه ى‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﭼﻨﯿﻦ درﻣﺎن ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫‪211‬‬
‫‪ - 1‬ﻣﺆﻣﻦ ﮐﺴﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻣﺪارا ﮐﻨﺪ ﻧﻪ آن ﮐﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑـﻪ دﯾﮕـﺮان‬
‫ﺑﻨﻤﺎﯾﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ - 2‬ﻣﻌﻨﻰ ﺟﻬﻞ‪ ،‬ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﻰ و ﺗﮑﺒﺮ و ﻏﻔﻠﺖ از ﭘﺮودﮔﺎر ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ - 3‬اﻓﺮادى ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﻰ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ﺟﺪل ﺑﺮ ﻣﻰ ﺧﯿﺰﻧـﺪ و‬
‫اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺢ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﻓﺴﺎد ﻣﻰ آﻻﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﻮق ﺧﻼﺻﻪ اى از آﻣﻮزه ﻫﺎى آن ﺣﻀﺮت اﺳﺖ وﻟﻰ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ ﮐـﻪ‬
‫درﯾﺎى داﻧﺶ و ﺑﯿﻨﺶ اﻣﺎم � ﭘﺎﯾﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎم ﺻـﺎدق � وارث ﻋﻠـﻮم‬
‫اﻧﺒﯿﺎء و اوﻟﯿﺎ ﺑﻮد و داﻧﺶ و ﺑﯿﻨﺶ ﺧﻮد را از ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺘﻌﺎل ﻣﻰ داﻧﺴـﺖ‪ .‬ﭼﻨـﺎن‬
‫ﮐﻪ ﻣﻰ داﻧﯿﻢ ﻋﻠﻢ اﻟﻬﻰ ﻻﯾﺘﻨﺎﻫﻰ و ﺑﻰ ﭘﺎﯾﺎن اﺳﺖ و داﻧﺶ اﻣﺎﻣﺎن ﺷﯿﻌﻪ ﻧﯿﺰ ﭘﺎﯾﺎن و‬
‫ﮐﺮاﻧﻪ اى ﻧﻤﻰ ﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﻗﻄﺮه اى ﺑﻮد از آن اﻗﯿﺎﻧﻮس ﺑﯿﮑﺮان و ذره اى از آن ﺧﻮرﺷـﯿﺪ درﺧﺸـﺎن ﮐـﻪ‬
‫ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬از ﭘﯿﺸﮕﺎه اﻟﻬﻰ ﻣﺴﺎءﻟﺖ ﻣﻰ دارﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ را در ﺣﻖ ﮔـﻮﯾﻰ و ﺣـﻖ‬
‫ﺟﻮﯾﻰ و وﻻى ﻣﺤﻤ‪‬ﺪ و آل ﻣﺤﻤ‪‬ﺪ ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ .‬اﻧﻪ ﺳﻤﯿﻊ ﻣﺠﯿﺐ‪.‬‬

‫‪212‬‬
 ‫ﺧﻼﺻﻪ ى آﻣﻮزه ﻫﺎى ﻃﺐ اﻟﺼﺎدق �‬
‫درﻣﺎن‪ :‬ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺳﯿﺮ دردﻫﺎى ﺧﻮد را درﻣﺎن ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ ﺑـﺎ دﻫـﺎن ﺑﻮﯾﻨـﺎك ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺮوﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ دﻫﺎن و ﻧﯿﺮوى ﺟﻨﺴﻰ‪ :‬ﭘﯿﺎز ﺑﺨﻮرﯾﺪ زﯾﺮا در ﭘﯿﺎز ﺳﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﺳﻮدﻣﻨﺪ‬
‫ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ - 1‬ﻟﺜﻪ ى آدﻣﻰ را ﻗﻮى و ﺳﺘﺒﺮ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ - 2‬دﻫﺎن را ﺧﻮﺷﺒﻮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ - 3‬ﺑﺮ ﻧﯿﺮوى ﺟﻨﺴﻰ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻣﺎم ﺻـﺎدق � ﻓﺮﻣـﻮده اﻧـﺪ‪ :‬ﮐـﻪ ﺧـﻮردن ﭘﯿـﺎز رﻧـﮓ ﭼﻬـﺮه را‬
‫ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺧﺴﺘﮕﻰ را از ﺑﺪن ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﻋﺼـﺎب را اﺳـﺘﻮار ﻣـﻰ ﮐﻨـﺪ و‬
‫ﺑﯿﻤﺎرى ﺗﺐ را ﺷﻔﺎ ﻣﻰ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ‪ -‬درﻣﺎن‪:‬‬
‫ﺗﺮب ﻣﺼﺮف ﮐﻨﯿﺪ زﯾﺮا ﺑﺮگ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه‪ ،‬ﮔﺎز ﻣﻌﺪه را در ﻫﻢ ﺷﮑﺴـﺘﻪ و ﻣﻐـﺰش‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ادرار را آﺳﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ و رﯾﺸﻪ اش ﺑﻠﻐﻢ را ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬
‫درﻣﺎن‪:‬‬
‫ﺧﻮردن ﻫﻮﯾﺞ در ﻋﻼج ﻗﻮﻟﻨﺞ و ﺑﻮاﺳﯿﺮ ﻣﻮﺛﺮاﺳﺖ و اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﻫﻢ از ﮔﯿﺎﻫـﺎﻧﻰ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻗﻮه ى ﺑﺎه )ﻧﯿﺮوى ﺟﻨﺴﻰ( ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ و ﮐﻠﯿﻪ را ﮔﺮم ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫درﻣﺎن‪:‬‬
‫ﺧﻮردن ﮐﺪو ﻗﻮاى ﻋﻘﻠﻰ و ﺣﯿﺎت ﻣﻐﺰى اﻧﺴﺎن را زﯾﺎد ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐـﺮد و ﺑـﺮاى‬
‫درد ﻗﻮﻟﻨﺞ ﻫﻢ داروﯾﻰ ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪:‬‬

‫‪213‬‬
‫ﻣﯿﻮه ﻫﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻣﺴﻤﻮم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻰ ﺑﻪ دﺳﺘﺘﺎن ﻣﻰ رﺳﻨﺪ اﺑﺘﺪا آﻧﻬـﺎ را ﺑـﺎ آب‬
‫ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ‪ -‬درﻣﺎن‪:‬‬
‫ﺧﻮردن اﻧﮕﻮر ﻓﺎﯾﺪه اش آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﺼﺎب را ﻣﺤﮑﻢ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﺧﺴـﺘﮕﻰ را‬
‫ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻰ ﺳﺎزد و ﺑﻪ ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎن ﻧﺸﺎط ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ‪ -‬درﻣﺎن‬
‫‪ - 1‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺳﯿﺐ ﺑﺨﻮرﯾـﺪ زﯾـﺮا اﯾـﻦ ﻣﯿـﻮه ﺣـﺮارت را در‬
‫اﻧﺪورن ﺷﻤﺎ ﻓﺮو ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎﻧﯿﺪ و ﻣﺰاﺟﺘﺎن را ﻣﻌﺘﺪل ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﺗـﺐ داران را‬
‫ﺷﻔﺎ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫‪ - 2‬اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺮدم ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ در ﺳﯿﺐ ﭼﻪ ﺧﻮاﺻﻰ ﻧﻬﻔﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﺑﯿﻤﺎران ﺧﻮد را ﺟﺰ ﺑﺎ ﺳﯿﺐ ﺑﺎ ﻫﯿﭻ دواى دﯾﮕﺮى ﻣﺪاوا ﻧﻤﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋـﻼوه‬
‫ﺑﺮ آن ﮐﻪ ﺳﯿﺐ در ﻗﻠﺐ آدﻣﯿﺰاده ﺳﺮورى ﺳﺮﯾﻊ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﮐﻮدﮐﺎن‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﮐﻮدﮐﺎﻧﺘﺎن اﻧﺎر ﺑﺨﻮراﻧﯿﺪ ﺗﺎ زودﺗﺮ ﺟﻮان ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ‪ -‬درﻣﺎن‪:‬‬
‫‪ - 1‬ﺧﻮردن »ﺑﻪ« ﭼﻬﺮه را ﻧﯿﮑﻮ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ و ﻗﻠﺐ را آرام ﻧﮕﻪ ﻣﻰ دارد‪.‬‬
‫‪ - 2‬ﮐﺴﻰ ﮐﻪ »ﺑﻪ« را ﻧﺎﺷﺘﺎ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﻧﻄﻔﻪ اش ﺳﺎﻟﻢ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﻮدﮐﻰ ﮐﻪ از او‬
‫ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻰ آﯾﺪ زﯾﺒﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ - 3‬ﺧﻮردن ﺑﻪ ﻣﺎﯾﻪ ى ﻗﻮت ﻗﻠﺐ و روﺷﻨﺎﯾﻰ ﺿﻤﯿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ دﻫﺎن و اﺳﺘﺨﻮان‪ :‬ﺧﻮردن اﻧﺠﯿﺮ ﺑﻮى دﻫﺎن را ﺑﺮﻃـﺮف ﻣـﻰ ﺳـﺎزد و‬
‫اﺳﺘﺨﻮان را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰ ﺳﺎزد و ﺑﻪ ﭘﯿﺎزﻫﺎى روﯾﺎﻧﻨﺪه ﻣﻮ ﻗﺪرت و ﻧﺸﺎط ﻣﻰ دﻫـﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺠﯿﺮ دردﻫﺎ را ﺑﻰ دوا از ﻣﯿﺎن ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪214‬‬
 ‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ‪ -‬درﻣﺎن‪:‬‬
‫در ﺧﻮردن ﺧﺮﻣﺎ ﺷﻔﺎى ﺳﻤﻮم ﻗﺮار دارد و ﻫـﺮ ﮐـﺲ ﻫﻔـﺖ داﻧـﻪ از ﺧﺮﻣـﺎى‬
‫ﺧﺸﮏ را ﺗﻨﺎول ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺮم ﻫﺎ )اﻧﮕﻞ ﻫﺎ( در ﺷﮑﻤﺶ ﮐﺸﺘﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ‪ -‬ﺗﺼﻔﯿﻪ ﺧﻮن‪:‬‬
‫ﺑﻰ درﯾﻎ از ﮐﺎﻫﻮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﺪ زﯾﺮا اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺧﻮن را ﺗﺼﻔﯿﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺗﻐﺬﯾﻪ‪:‬‬
‫ﮐﺎﺳﻨﻰ ﺳﺒﺰى ﺧﻮﺑﻰ اﺳﺖ‪ ،‬از ﮐﺎﺳﻨﻰ ﺑﺨﻮرﯾﺪ ﺗـﺎ ﺧـﻮن ﺷـﻤﺎ اﻓـﺰون و ﻣﯿـﻞ‬
‫ﺟﻨﺴﻰ در وﺟﻮد ﺷﻤﺎ ﺳﺮﺷﺎر ﺷﻮد و ﻓﺮزﻧﺪﺗﺎن ﻧﯿﮑﻮ ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ‪.‬‬
‫درﻣﺎن ‪ -‬آﻣﻮزش ﭘﺰﺷﮑﻰ‪:‬‬
‫اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺗﺎ ﺑﺪن ﺷﻤﺎ ﺧﻮد ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻗـﻮاى ﻃﺒﯿﻌـﻰ ﺑـﺮ ﺿـﺪ‬
‫ﺑﯿﻤﺎرى ﭘﯿﮑﺎر ﮐﻨﺪ‪ ،‬از اﺳﺘﻌﻤﺎل دوا ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪:‬‬
‫اﮔﺮ آدﻣﯿﺰادﮔﺎن در ﻏﺬاى ﺧﻮد ﺟﺎﻧﺐ اﻋﺘﺪال را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﯿﻤﺎر ﻧﻤـﻰ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪:‬‬
‫ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪ ،‬ﻣﺎﯾﻪ ى آﺳﺎﯾﺶ ﺑﺪن و ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﻣﺎﯾﻪ ى آراﻣﺶ روح و ﺳـﮑﻮت‬
‫ﻣﺎﯾﻪ ى آراﻣﺶ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ‪ -‬درﻣﺎن‪:‬‬
‫در راه ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ اﺳﺮاف ﻧﺮﻓﺘﻪ اﯾﺪ زﯾﺮا اﺳﺮاف در‬
‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻮل ﻫﺎ ﺑﻪ آزار ﻧﻔﺲ آدﻣﯿﺰاده ﻣﺼﺮف ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪:‬‬

‫‪215‬‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎ ﺷﮑﻢ ﺗﻬﻰ ﺑﻪ ﺣﻤﺎم ﻧﺮوﯾﺪ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺎ ﺷـﮑﻢ ﭘـﺮ ﭘـﺎ ﺑـﻪ ﺣﻤـﺎم‬
‫ﻣﮕﺬارﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪:‬‬
‫ﭘﺲ از ﺧﻮردن ﻏﺬا ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺧﻮاﺑﯿﺪن‪ ،‬ﺑﺪن را ﻓﺮﺑﻪ )ﭼﺎق( ﺧﻮاﻫـﺪ ﺳـﺎﺧﺖ و‬
‫ﺧﻮراك را ﺑﻪ ﮔﻮاراﯾﻰ و دﻟﭙﺬﯾﺮى ﻫﻀﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ‪:‬‬
‫ﭘﺲ از ﻏﺬا دﺳﺖ ﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﺑﺸﻮﯾﯿﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻋﻤـﻞ ﻓﻘـﺮ را ﺑﺮﻃـﺮف‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺰود‪.‬‬
‫روان درﻣﺎﻧﻰ‪:‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم ﻏﻢ و اﻧﺪوه ﺗﺎ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﻰ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ى ﻣﻘﺪس را ﺗﮑﺮار ﮐﻦ‪ :‬ﻻ ﺣ‪‬ﻮ‪‬لَ و‪ ‬ﻻ‬
‫ﻗُﻮ‪‬ةَ ا‪‬ﻟّﺎ ﺑِﺎﻟﻠّﻪ‪ ‬اﻟﻌ‪‬ﻠﻰ‪ ‬اﻟﻌ‪‬ﻈﯿﻢ‬

‫‪216‬‬
 ‫ﭘﯽ ﻧﻮﺷﺖ ﻫﺎ‪:‬‬

‫‪ -1‬اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺷﺎه ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ از ﻋﻠﻤﺎى ﺑﺰرگ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ در »ﺗﺤﻔﮥ اﺛﻨﺎ ﻋﺸﺮﯾﻪ« ﻧﻘﻞ ﻣﻰ ﮐﻨـﺪ‬
‫ﮐﻪ در رد‪ ‬ﺷﯿﻌﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪» -2‬ﻣﻐﺰ ﻣﺘﻔﮑﺮ ﺟﻬﺎن ﺷﯿﻌﻪ« از ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﻰ اﺳﺘﺮاﺳﺒﻮرگ‪ ،‬ص ‪69‬و‪.70‬‬
‫‪» -3‬ﻣﻐﺰ ﻣﺘﻔﮑﺮ ﺟﻬﺎن ﺷﯿﻌﻪ« از ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﻰ اﺳﺘﺮاﺳﺒﻮرگ‪ ،‬ص ‪.95‬‬
‫‪» -4‬ﻣﻐﺰ ﻣﺘﻔﮑﺮ ﺟﻬﺎن ﺷﯿﻌﻪ« از ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﻰ اﺳﺘﺮاﺳﺒﻮرگ‪ ،‬ص ‪60‬و‪.61‬‬
‫‪» -5‬ﻣﻐﺰ ﻣﺘﻔﮑﺮ ﺟﻬﺎن ﺷﯿﻌﻪ« از ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﻰ اﺳﺘﺮاﺳﺒﻮرگ‪ ،‬ص ‪.61‬‬
‫‪ -6‬ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪ ﺧﺮاﺋﺞ و ﺟﺮاﺋﺢ‪ ،‬ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪ ،‬ﻋﻠﻞ اﻟﺸـﺮاﯾﻊ و ﮐﻔﺎﯾـﮥ اﻻﺛـﺮ در ﺷـﺮح ﺣـﺎل و‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق �‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻣﻨﺎﻗﺐ ﺑﻦ ﺷﻬﺮ آﺷﻮب‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪281‬‬
‫‪ -8‬ﻋﻠﻞ اﻟﺸﺮاﺋﻊ‪ :‬ص ‪ 99‬ح ‪.1‬‬
‫‪ -9‬ﮐُﻨﺪ‪‬س رﯾﺸﻪ ى ﮔﯿﺎﻫﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺘﺶ ﺳﯿﺎه و ﻣﻐﺰش زرد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮﯾﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻨﺪ‪ .‬ﻋﻄﺴـﻪ‬
‫آور اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐُﻨﺪ‪‬س را »ﻋﻮد اﻟﻌﻄﺎس« ﻫﻢ ﻣﻰ ﻧﺎﻣﻨﺪ ﯾﻌﻨﻰ »ﭼﻮب ﻋﻄﺴﻪ آور«‪.‬‬
‫‪» -10‬اﺛﻤﻪ« ﺳﻨﮕﻰ ﮐﻪ از آن ﺳﺮﻣﻪ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻰ ﮐﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -11‬ﮐﻤﻮن ﯾﺎ زﯾﺮه ﮔﯿﺎﻫﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ در ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻣﻰ روﯾﺪ و ﻫﻢ در ﺑﺎغ و ﺑﺴﺘﺎن ﯾﺎﻓﺖ ﻣﻰ ﺷﻮد‬
‫اﯾﻦ ﮔﯿﺎه داﻧﻪ دارد و ﭼﻨﺪ ﻗﺴﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺮﻣﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻰ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻰ‪ ،‬ﺣﺒﺸﻰ‪ ،‬ارﻣﻨﻰ‬

‫‪217‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪2 .........................................................................................................‬‬
‫ﺗﺪوﯾﻦ ﮐﻨﻨﺪه »ﭘﯿﺎم در ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺎم« ‪6 .........................................................‬‬
‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪12 .............................................................‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮى ‪17 ................................ ................................ ................................‬‬
‫ﻣﯿﻼد ﺳﻌﺎدت آﻓﺮﯾﻦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪20 .........................................‬‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺷﻬﺎدت ‪21 .............................................................. ................................‬‬
‫ﭘﺲ از ﺷﻬﺎدت ‪22 ............................................................ ................................‬‬
‫ﮐﻨﯿﻪ ﻫﺎ و اﻟﻘﺎب اﻣﺎم ‪24 ..................................................... ................................‬‬
‫ﺳﯿﻤﺎى اﻣﺎم ‪24 ................................. ................................ ................................‬‬
‫ﻧﯿﺎز ﻣﺮدم ﺑﻪ ﭘﺰﺷﮑﺎن آﮔﺎه و ﻣﺘﻌﻬﺪ ‪25 ............................................................‬‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ دﻗﯿﻖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و اﻣﺎﻣﺎن از داﻧﺶ ﭘﺰﺷﮑﻰ ‪25 ............................................‬‬
‫ﻫﺮ دردى را درﻣﺎﻧﻰ اﺳﺖ ‪31 ............................................. ................................‬‬
‫دارو و درﻣﺎن‪ ،‬از ﺗﻘﺪﯾﺮ اﺳﺖ ‪31 ........................................ ................................‬‬
‫ﺷ‪‬ﻔﺎ از ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ‪31 ..................................................... ................................‬‬
‫آداب ﻃﺒﺎﺑﺖ و وﻇﺎﯾﻒ ﻃﺒﯿﺐ ‪33 .....................................................................‬‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ‪33 ....................................................... ................................‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻮدن ﭘﺰﺷﮏ در ﺻﻮرت ﺑﻪ ﺑﺎر آوردن ﺧﺴﺎرت ‪33 ...................................‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﻧﺒﻮدن ﻣﺎﻫﺮ و اﻣﯿﻦ ‪33 ............................................ ................................‬‬
‫ﺟﺎﺋﺰ ﺑﻮدن درﻣﺎن ﺑﻪ ﺷﺮط ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﯿﻤﺎرى‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺮگ ‪33 ...................‬‬
‫ﺟﺎﯾﺰ ﺑﻮدن ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﺗﻮﺳ‪‬ﻂ ﺟﻨﺲ ﻣﺨﺎﻟﻒ در ﻫﻨﮕﺎم ﺿﺮورت ‪34 .............................‬‬

‫‪218‬‬
‫درﻣﺎن ﺑﺎ داروى ﺣﺮام ‪34 .................................................. ................................‬‬
‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﭘﺰﺷﮏ و ﻣﺼﺮف ﺑﻰ روﯾﻪ ى دارو ‪36 .....................................‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﺎداﺑﻰ و ﻧﺸﺎط ‪37 ................................................. ................................‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ‪38 ......................................................... ................................‬‬
‫ﻣﻮﺟﺒﺎت ﭘﯿﺮى زودرس ‪38 .....................................................................................‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺮﺳﻮدﮔﻰ ﺑﺪن ‪38 .................................................. ................................‬‬
‫ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻫﺎى ﺑﻮى ﺧﻮش ‪39 ............................................. ................................‬‬
‫ﻧﻘﺶ ﮐﻔﺶ در ﺳﻼﻣﺖ ‪39 .................................................. ................................‬‬
‫ﻧﻬﻰ از درﻣﺎن ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎى آب ﮔﺮم و آب ﻫﺎى ﺗﻠﺦ ‪39 .....................................‬‬
‫ﺣﮑﻤﺖ ﺑﯿﻤﺎرى ‪40 ..........................................................................................‬‬
‫ﺗﺮﺑﯿﺖ ‪40 ......................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﯿﻤﺎرى ‪41 ............................................................. ................................‬‬
‫از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎرى ﻫﺎ ‪41 ...................................................................................‬‬
‫ﺷﻤﺎرى از ﺣﮑﻤﺖ ﻫﺎى ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ ‪41 ...................................................‬‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﯿﻤﺎرى ‪42 ............................... ................................ ................................‬‬
‫ﺗﺎءدﯾﺐ ‪42 ............................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎداش‪42 ..............................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎداش دوران ﺗﻨﺪرﺳﺘﻰ ‪42 ......................................................................................‬‬
‫وﻇﺎﯾﻒ ﺑﯿﻤﺎران‪ :‬ﭘﻨﻬﺎن داﺷﺘﻦ ﺑﯿﻤﺎرى ‪43 .............................................................‬‬
‫ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﻰ ‪44 ..................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺳﭙﺎﺳﮕﺰارى ‪44 ................................ ................................ ................................‬‬
‫ﺻﺪﻗﻪ دادن ‪44 ................................. ................................ ................................‬‬
‫دﻋﺎ ﮐﺮدن ‪45 .................................... ................................ ................................‬‬
‫ﭘﺎدش ﭘﺮﺳﺘﺎرى ‪45 ........................................................... ................................‬‬

‫‪219‬‬
‫آداب ﭘﺮﺳﺘﺎرى ‪45 ............................................................ ................................‬‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﻋﯿﺎدت ‪45 ......................................................... ................................‬‬
‫ﭘﺎداش ﻋﯿﺎدت ‪46 ............................................................. ................................‬‬
‫آداب ﻋﯿﺎدت ‪47 ............................... ................................ ................................‬‬
‫ﻫﺪﯾﻪ دادن ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎر ‪47 ............................................................................................‬‬
‫ﺑﺮاى ﺳﻼﻣﺖ ﻗﻠﺐ و ﺗﻘﻮﯾﺖ آن ‪49 ..................................... ................................‬‬
‫ﺳﯿﺐ‪49 ................................................................................................................‬‬
‫ﺳﺮﮐﻪ ‪49 ...............................................................................................................‬‬
‫اﻧﺎر ‪49 ..................................................................................................................‬‬
‫ﮔﻼﺑﻰ ‪49 ..............................................................................................................‬‬
‫ﺗﻠﺒﯿﻨﻪ ‪49 ...............................................................................................................‬‬
‫ﺑﺮاى ﺳﻼﻣﺘﻰ رگ ﻫﺎ ‪50 ................................................... ................................‬‬
‫ﺑﺎدﻧﺠﺎن ‪50 ............................................................................................................‬‬
‫ﺣﻮك‪50 ...............................................................................................................‬‬
‫ﺷﺎم ﺧﻮردن ‪50 .....................................................................................................‬‬
‫ﻣﻐﺰ و اﻋﺼﺎب ‪51 ...........................................................................................‬‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻣﻐﺰ و دﺳﺘﮕﺎه ﻋﺼﺒﻰ ‪51 ...........................................................‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ اﺳﺘﺤﮑﺎم و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪى ﻋﻘﻞ و ﻣﻐﺰ ‪52 .........................................................‬‬
‫ﺑﺎﻗﻼ‪52 .................................................................................................................‬‬
‫روﻏﻦ ﻣﺎﻟﯿﺪن ‪52 ....................................................................................................‬‬
‫ﺳﺮﮐﻪ ‪52 ...............................................................................................................‬‬
‫ﺳﺮﮐﻪ ى ﺷﺮاب ‪52 .................................................................................................‬‬
‫ﮔﻮﺷﺖ ‪52 .............................................................................................................‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺗﻮان ذﻫﻦ ﻣﻰ اﻓﺰاﯾﺪ ‪52 ......................................... ................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى ﭘﯿﺸﮕﯿﺮى از ﻓﺮاﻣﻮﺷﻰ ‪53 ..............................................................‬‬

‫‪220‬‬
‫آﻧﭽﻪ اﻋﺼﺎب را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ ‪53 ..............................................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺷﯿﺮ ‪53 ............................................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى ﺳﺮدرد ‪53 .................................................... ................................‬‬
‫ﺷﺴﺘﻦ ﺳﺮ ﺑﺎ ﺧَﻄﻤﻰ ‪53 ..........................................................................................‬‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪن آب ﻧﯿﻢ ﮔﺮم )وِﻟَﺮم( ‪53 ...............................................................................‬‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺪن روﻏﻦ ﺑﻨﻔﺸﻪ‪54 ...........................................................................................‬‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل اَﻧﻔﯿﻪ ‪54 ....................................................................................................‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﺎﻧﻊ دﯾﻮاﻧﮕﻰ ﻣﻰ ﺷﻮد ‪54 .......................................... ................................‬‬
‫ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﺳﺒﯿﻞ و ﻧﺎﺧﻦ در ﻫﺮ ﺟﻤﻌﻪ ‪54 ...............................................................‬‬
‫آﺑﻰ ﮐﻪ از دﻫﺎن ﮐﻮدك ﻣﻰ رﯾﺰد ‪54 .........................................................................‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺳﺴﺖ اﻧﺪاﻣﻰ ﻣﻰ ﺷﻮد ‪55 ................................... ................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﺧﺮﻣﺎ ﭘﺲ از ﺧﻮردن ﻣﺎﻫﻰ ‪55 ....................................................................‬‬
‫ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ ‪55 .................................. ................................‬‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﭼﺸﻢ ‪56 ..................................................................‬‬
‫ﭘﯿﺸﮕﯿﺮى از ﺑﺮﺧﻰ ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎى ﭼﺸﻢ ‪58 ..............................................................‬‬
‫ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺑﺮﺧﻰ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﭼﺸﻢ ‪60 ....................................................‬‬
‫ﺳﺮﻣﻪ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﺳﺮﻣﻪ ى »ا‪‬ﺛْﻤ‪‬ﺪ« ‪61 ..........................................................‬‬
‫ﻣﺴﻮاك زدن ‪61 ................................ ................................ ................................‬‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪن ﮐﻔﺶ ‪61 ............................................................. ................................‬‬
‫ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﻗﺮآن ‪61 ........................................................ ................................‬‬
‫ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن آﺑﻰ و ﺳﺒﺰه ﻫﺎ ‪62 ................................ ................................‬‬
‫ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ‪62 .................................... ................................ ................................‬‬
‫ﻓﺎﯾﺪه ﻫﺎى ﮔﺮﯾﻪ ﺑﺮاى ﮐﻮدﮐﺎن ‪62 ....................................... ................................‬‬
‫ﮔﻮش اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در آن ‪63 ............................................................‬‬

‫‪221‬‬
‫ﺣﮑﻤﺖ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺎﯾﻊ ﮔﻮش ‪63 ...................................... ................................‬‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﺑﯿﻨﻰ ‪63 ...................................... ................................‬‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﺣﻨﺠﺮه ‪64 ................................... ................................‬‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﺷُﺶ ﻫﺎ ‪66 ................................. ................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺑﺮﺧﻰ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﺑﯿﻨﻰ و ﺣﻨﺠﺮه ‪66 ...................................‬‬
‫ﻓﻮاﯾﺪ زﮐﺎم ‪66 .................................. ................................ ................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن زﮐﺎم ‪66 ............................................. ................................‬‬
‫ﭘﯿﺎز ‪67 ............................................ ................................ ................................‬‬
‫ﺣﻮك ‪67 ......................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺗﺮه ‪67 ............................................. ................................ ................................‬‬
‫ﻣﺸﮑﮏ ‪67 ...................................... ................................ ................................‬‬
‫آوﯾﺸﻦ و ﻧﻤﮏ ‪68 ............................................................ ................................‬‬
‫ﺳﺮﻣﻪ ﮐﺸﯿﺪن ‪68 ............................... ................................ ................................‬‬
‫ﺧﻀﺎب ﮐﺮدن ‪69 .............................................................. ................................‬‬
‫آب ﻧﯿﻢ ﮔﺮم )وِﻟَِﺮم( ‪69 ...................................................... ................................‬‬
‫آﻧﭽﻪ دﻫﺎن و ﻟﺜﻪ را اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ ‪69 ..........................................................‬‬
‫ﺳﺮﮐﻪ ى ﺷﺮاب ‪69 ........................................................... ................................‬‬
‫ﭘﯿﺎز ‪69 ............................................ ................................ ................................‬‬
‫آﻧﭽﻪ دﻧﺪان ﻫﺎ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ‪69 ................................... ................................‬‬
‫ﺷﺎﻧﻪ زدن ‪69 .................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺑﺮﺧﻰ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى دﻫﺎن و دﻧﺪان ‪70 ....................................................‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮاى درﻣﺎن دﻧﺪان درد ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ ‪70 .....................................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن و رﻓﻊ ﺑﻮى ﺑﺪ دﻫﺎن ‪70 .......................................................‬‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ﮔﻮارش ‪ -‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در دﺳﺘﮕﺎه ﮔﻮارش ‪71 .......................‬‬

‫‪222‬‬
‫ﺳﻼﻣﺖ دﺳﺘﮕﺎه ﮔﻮارش ‪74 ............................................... ................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى ﮔﻮارش ‪74 ................................................... ................................‬‬
‫ﺧﺮﻣﺎ ‪74 ...............................................................................................................‬‬
‫ﺳﻮﯾﻖ ‪75 ..............................................................................................................‬‬
‫ﺑﻪ ﭘﺸﺖ دراز ﮐﺸﯿﺪن ﭘﺲ از ﻏﺬا ﺧﻮردن ‪75 ............................................................‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﺎﻻﯾﺶ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻌﺪه ‪75 ....................................... ................................‬‬
‫ﺳﯿﺐ‪75 ................................................................................................................‬‬
‫اﻧﺎر ‪75 ..................................................................................................................‬‬
‫ﮔﻼﺑﻰ ‪75 ..............................................................................................................‬‬
‫ﺑِﻪ ‪76 ....................................................................................................................‬‬
‫ﺑﺎﻗﻼ‪76 .................................................................................................................‬‬
‫ﺣ‪‬ﺰا ‪76 .................................................................................................................‬‬
‫ﻣﻮﺟﺒﺎت زﯾﺎن ﻣﻌﺪه ‪76 ...................................................... ................................‬‬
‫ﺑﺪﮔﻮارى ‪76 ..........................................................................................................‬‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪن آب ﺳﺮد و ﻓﻘﺎع در ﺣﻤﺎم ‪76 ......................................................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى ﺑﺮﺧﻰ دردﻫﺎى ﺷﮑﻢ ‪77 ................................ ................................‬‬
‫ﮔﻼﺑﻰ ‪77 ..............................................................................................................‬‬
‫ﺑﺮﻧﺞ و ﺳﻤﺎق‪77 ....................................................................................................‬‬
‫ﺗﻨﻘﯿﻪ ﮐﺮدن‪77 ........................................................................................................‬‬
‫آرد ﺑﺮﻧﺞ ‪77 ..........................................................................................................‬‬
‫ﻧﺎن ﺑﺮﻧﺞ ‪78 ...........................................................................................................‬‬
‫آرد ﮔﺎو‪‬رس ‪78 .....................................................................................................‬‬
‫ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺑﻮاﺳﯿﺮ ‪78 ............................................... ................................‬‬
‫زردك ‪78 ..............................................................................................................‬‬
‫ﺑﺮﻧﺞ ‪79 ................................................................................................................‬‬

‫‪223‬‬
‫ﺳﻨﺠﺪ ‪79 ..............................................................................................................‬‬
‫ﻃﻬﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ آب ﺳﺮد ‪79 .................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﺪ )رﮔﺰﻧﻰ( ‪79 ...................................................................................................‬‬
‫ﺳﯿﺎه داﻧﻪ ‪79 ..........................................................................................................‬‬
‫ﺳﺮﮐﻪ ى ﺷﺮاب ‪79 .................................................................................................‬‬
‫ﺧﺮﻣﺎ ﺧﻮردن ﭘﯿﺶ از ﺧﻮاب ‪80 .............................................................................‬‬
‫آب درﻣﺎﻧﻰ ‪80 ......................................................................................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺑﻰ اﺷﺘﻬﺎﯾﻰ ‪80 ................................... ................................‬‬
‫ﭘﻨﯿﺮ ‪80 .................................................................................................................‬‬
‫ﺣﻮك‪80 ...............................................................................................................‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎى ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﺧﻮن ‪81 ....................................... ................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﺧﻮن ‪81 ..........................................................‬‬
‫ﺧﻮردن اﻧﺎر ﭘﺲ از ﺣﺠﺎﻣﺖ ‪81 ..............................................................................‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﺧﻮن ﺗﺎزه ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ‪81 ........................................ ................................‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﺑﺎﻗﻼ ‪81 ......................................................................................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن درد ﻃﺤﺎل ‪81 .................................... ................................‬‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺪن روﻏﻦ ﺑﻪ ﺑﺪن ‪82 .................................................... ................................‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﺧﻮاص ﭼﺮب ﮐﺮدن ﭘﻮﺳﺖ‪82 ......................................................................‬‬
‫ب ‪ -‬ﭼﺮب ﮐﺮدن ﺑﺎ روﻏﻦ ﺑﻨﻔﺸﻪ ‪82 .......................................................................‬‬
‫ج ‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از روﻏﻦ ﺑﺎن ‪82 .................................................................................‬‬
‫د ‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﯿﺮى ‪82 ........................................................................................‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻤﻰ ‪83 ......................................................... ................................‬‬
‫ﺧﻀﺎب ﮐﺮدن ‪83 .............................................................. ................................‬‬
‫آﻏﺎز ﮐﺮدن ﻏﺬا ﺑﺎ ﻧﻤﮏ ‪83 ................................................ ................................‬‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺳﻮﯾﻖ ﺑﺎ روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ‪83 ...................................... ................................‬‬

‫‪224‬‬
‫ﺳﻨﺠﺪ ‪83 ......................................... ................................ ................................‬‬
‫ﮔﯿﺎه اﻧﯿﺴﻮن و ﮔﺮدو ‪83 ..................................................... ................................‬‬
‫ﭘﯿﺎز ‪84 ............................................ ................................ ................................‬‬
‫ﮔﯿﺎه ﺳﻨﺎ ‪84 ..................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺗﺎءﺛﯿﺮ ﺑﺮﺧﻰ از ذﮐﺮﻫﺎ در ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﭘﻮﺳﺖ ‪85 .......................................................‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى ﭘﻮﺳﺘﻰ ‪85 ........................................... ................................‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﻮش آﻣﺪن ﺧﻮن ‪85 .........................................................................................‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﺟﺬام ‪85 ..................................................... ................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﺗﺮه ﺗﯿﺰك ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺐ ‪85 ........................................................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﺷﻠﻐﻢ‪85 ....................................................................................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﭼﻐﻨﺪر‪85 ..................................................................................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﺣ‪‬ﻮك‪86 ...................................................................................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﻫﺰار اﺳﭙﻨﺪ ‪86 ...........................................................................................‬‬
‫ﺗﺎءﺛﯿﺮ زﮐﺎم در ﭘﯿﺸﮕﯿﺮى از ﺟﺬام‪86 .......................................................................‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﭘﯿﺴﻰ ‪87 .................................................... ................................‬‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺪن ﺳﻔﺎل ﺑﺮ ﺑﺪن در ﺣﻤﺎم ‪87 .............................................................................‬‬
‫ﭘﯿﺸﮕﯿﺮى از ﭘﯿﺴﻰ ‪87 ....................................................... ................................‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻤﻰ ‪87 ....................................................................................‬‬
‫ب ‪ -‬ﺧﻮردن ﺑﺎدﻣﺠﺎن ‪87 .......................................................................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﭘﯿﺴﻰ ‪87 ............................................ ................................‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﮔﺎو ﺑﺎ ﭼﻐﻨﺪر ‪87 ..................................................................‬‬
‫ب ‪ -‬آب ﮔﻮﺷﺖ ﮔﺎو ‪87 ........................................................................................‬‬
‫ج ‪ -‬ﺳﻮﯾﻖ‪88 .......................................................................................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺗﺮك ﭘﻮﺳﺖ ‪88 .................................. ................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﮐﮏ و ﻣﮏ ﺻﻮرت ‪88 ........................................................‬‬

‫‪225‬‬
‫ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺳﺒﻮﺳﻪ )ﺷﻮره ﺳﺮ( ‪88 .............................................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﺑﺪﺑﻮﯾﻰ ﻋﺮق ‪88 .................................. ................................‬‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﻣﻮ ‪89 ......................................................................‬‬
‫ﺣﻔﻆ ﮔﺮﻣﺎى ﺑﺪن ‪91 ..............................................................................................‬‬
‫ﭘﯿﺸﮕﯿﺮى از ﺟﺬام ‪91 .............................................................................................‬‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻣﻮ ‪91 ................................. ................................ ................................‬‬
‫ﺧﻀﺎب ﮐﺮدن ﺑﺎ و و‪‬ﺳﻤ‪‬ﻪ )ﮐَﺘَﻢ( ‪91 ...................................... ................................‬‬
‫ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺮدن ﻣﻮ ‪92 .............................................................. ................................‬‬
‫ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻣﻮ ‪92 ............................................................. ................................‬‬
‫ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻣﻮﻫﺎ ‪93 ............................................................. ................................‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺒﯿﻞ ‪94 ................................ ................................ ................................‬‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻮره ﺑﺮاى زدودن ﻣﻮﻫﺎى ﺑﺪن ‪95 ...................................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﮐﻢ ﻣﻮﯾﻰ ‪95 ....................................... ................................‬‬
‫ﻧﺎﺧﻦ ‪96 .......................................... ................................ ................................‬‬
‫ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻧﺎﺧﻦ ‪96 ......................................................... ................................‬‬
‫ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻧﺎﺧﻦ در روز ﺟﻤﻌﻪ ‪96 .................................... ................................‬‬
‫دﻓﻦ ﻧﺎﺧﻦ ﻫﺎى ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ‪96 ........................................... ................................‬‬
‫اﺳﺘﺨﻮان ﻫﺎ ‪ -‬اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در اﺳﺘﺨﻮان ﻫﺎ ‪97 ...................................‬‬
‫آﻧﭽﻪ اﺳﺘﺨﻮان ﻫﺎ را اﺳﺘﺤﮑﺎم و از ﭘﻮﮐﻰ اﺳﺘﺨﻮان ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ‪99 ................‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﻔﺎﺻﻞ را ﻧﺮم ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ‪100 ........................................ ................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮا درد ﭘﻬﻠﻮ ‪100 .................................................. ................................‬‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﺎﺳﻞ و دﻓﻊ ادرار ‪102.......................................................................‬‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در آن ‪102 ...................................... ................................‬‬
‫ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎ ‪103 .................................. ................................ ................................‬‬

‫‪226‬‬
‫ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ زﻧﺎن ‪103 ..........................................................................................‬‬
‫ﻣﺎﯾﻊ ﭘﺮوﺳﺘﺎت ‪104 ................................................................................................‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎى از ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎى زﻧﺎن ‪104 .................................. ................................‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﺷﺎﺧﮏ و ﻓﻨﺞ ‪104 ......................................................................................‬‬
‫ب ‪ -‬ﻓﻘﺪان دوﺷﯿﺰﮔﻰ ‪105 .....................................................................................‬‬
‫ﺗﮑﯿﻪ زدن ﺑﺮ ﺣﻤﺎم ‪105 ..................................................... ................................‬‬
‫ﺑﺮﺧﻰ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﻼﻣﺖ دﺳﺘﮕﺎه ادرارى و ﺗﻨﺎﺳﻠﻰ ‪105 ........................................‬‬
‫ﭘﻠﯿﺪى زداﯾﻰ و ﺷﺴﺘﻦ ‪105 ................................................ ................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﺗُﺮُب ‪105 ............................................................. ................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﺧﺮﺑﺰه ‪106 ........................................................... ................................‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺮاى درﻣﺎن اﺣﺴﺎس درد ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم دﻓﻊ ﭘﯿﺸﺎب ‪106 ................................‬‬
‫ﺣﺮﻣﺖ آﻣﯿﺰش ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﺾ ‪106 ...................................... ................................‬‬
‫زﯾﺎن ﻫﺎى آﻣﯿﺰش ﺑﺎ زن ﺣﺎﺋﺾ ‪106 .................................. ................................‬‬
‫ﻣﻮاردى ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ آﻣﯿﺰش ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ ‪107 .......................................................‬‬
‫آداب آﻣﯿﺰش ‪107 ............................................................ ................................‬‬
‫ﭼﯿﺮﮔﻰ ﺷﻬﻮت ‪107 ...............................................................................................‬‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه داﺷﺘﻦ ‪107 ................................................................................................‬‬
‫دﻋﺎ ‪107 ................................................................................................................‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم آﻣﯿﺰش ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ‪107 .............................................................‬‬
‫ﺧﻮددارى از ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ‪108 .................................................................................‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﭘﺲ از آﻣﯿﺰش ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ‪108 ................................ ................................‬‬
‫ﻏﺴﻞ ‪108 .............................................................................................................‬‬
‫آﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﺮ آﻣﯿﺰش ﺟﻨﺴﻰ ﯾﺎرى ﻣﻰ دﻫﺪ ‪108 .............................................‬‬
‫ﺧﻮردن زردك ‪108 ................................................................................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﭘﯿﺎز ‪109 ...................................................................................................‬‬

‫‪227‬‬
‫ﺧﻮردن ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﯿﺎز و روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ‪109 ..................................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ ‪109 .............................................................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﻫﻠﯿﻢ ‪109 ..................................................................................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﺳﻮﯾﻖ ﺑﺎ روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ‪110 .........................................................................‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣ‪‬ﺸﮑَﮏ ‪110 ..........................................................................................‬‬
‫ﺑﻮى ﺧﻮش‪110 .....................................................................................................‬‬
‫ﺳﺮﻣﻪ ﮐﺸﯿﺪن ‪110 ..................................................................................................‬‬
‫آﻧﭽﻪ از ﺗﻮان ﺟﻨﺴﻰ ﻣﻰ ﮐﺎﻫﺪ ‪110 ..................................... ................................‬‬
‫آداب ﺧﻮردن و ﻣﺼﺮف ﺧﻮراﮐﻰ ﻫﺎ ‪112..........................................................‬‬
‫ﻓﺎﯾﺪه ﺑﺎﻃﻨﻰ ﮐﻢ ﺧﻮرى ‪112 ............................................... ................................‬‬
‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻏﺬاﯾﻰ ‪112 .............................................. ................................‬‬
‫درﺑﺎره ى ﻣﺪت ﭘﺮﻫﯿﺰ ﺑﯿﻤﺎر ‪112 ........................................ ................................‬‬
‫ﻧﮑﻮﻫﺶ ﭘﺮﺧﻮرى ‪113 ...........................................................................................‬‬
‫زﯾﺎن ﻫﺎى ﭘﺮﺧﻮرى ‪113 ................................................... ................................‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﺪرﺳﺘﻰ ‪113 .............................................................................................‬‬
‫زﯾﺎن ﻫﺎى ﺑﺎﻃﻨﻰ ﭘﺮﺧﻮرى ‪113 .......................................... ................................‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﮐﻤﻰ ﻋﺒﺎدت ‪113 .........................................................................................‬‬
‫ب ‪ -‬دورى از ﺧﺪاوﻧﺪ ‪114 ....................................................................................‬‬
‫ج ‪ -‬ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‪114 ...........................................................................‬‬
‫ﺳﻨﮕﺪﻟﻰ ﻧﺎﺷﻰ از زﯾﺎن ﻫﺎى ﭘﺮﺧﻮرى ‪114 ..........................................................‬‬
‫آداب ﻏﺬاﺧﻮردن ‪115 ....................................................... ................................‬‬
‫ﺷﺴﺘﻦ دﺳﺖ ﻫﺎ ‪115 ..............................................................................................‬‬
‫ﻧﺎم ﺧﺪا ﻣﻘﺪﻣﻪ ى ﺷﺮوع ﻏﺬا ‪115 ....................................... ................................‬‬
‫آﻏﺎز ﮐﺮدن ﻏﺬا ﺑﺎ ﻧﻤﮏ و ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮدن آن ﺑﺎ ﻧﻤﮏ ﯾﺎ ﺳﺮﮐﻪ ‪117 ..........................‬‬
‫ﺧﻮردن ﻏﺬا ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ و اﺷﺘﻬﺎ ‪117 ........................................................‬‬

‫‪228‬‬
‫ﺧﻮردن ﻏﺬاى ﮔﺮم‪ ،‬ﭘﯿﺶ از ﺳﺮد ﺷﺪن ‪117 .........................................................‬‬
‫دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪن ﺑﺮ ﭼﻬﺮه و دﻋﺎ ﮐﺮدن ﭘﺲ از ﺷﺴﺘﻦ دﺳﺘﺎن ‪117 ...............................‬‬
‫ﺑﻪ ﭘﺸﺖ دراز ﮐﺸﯿﺪن ﭘﺲ از ﻏﺬا ‪118 ................................. ................................‬‬
‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺧﻮردن ﭘﺲ از ﺳﯿﺮى ‪119 ................................... ................................‬‬
‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺧﻮردن ﻏﺬاى داغ ‪119 ........................................ ................................‬‬
‫آداب ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ‪120 ................................................. ................................‬‬
‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺸﮑﯿﺪه ﻧﻤﮏ ﺳﻮد ‪120 ...............................................‬‬
‫ﻧﻬﻰ از ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺧﺎم ‪120 ........................................ ................................‬‬
‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از اﻋﺘﯿﺎد ﺑﻪ ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ‪120 ............................... ................................‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﻫﺎى ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ‪121 .......................................... ................................‬‬
‫ﻋﻮاﻗﺐ ﻋﺪم ﻣﺼﺮف ﮔﻮﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﺪت ﭼﻬﻞ روز ‪121 .............................................‬‬
‫آداب ﺧﻮردن ﻣﯿﻮه ‪122 ..................................................... ................................‬‬
‫ﺷﺴﺘﻦ ﻣﯿﻮه ﺑﺎ آب ‪122 ...........................................................................................‬‬
‫ﺟﺪا ﻧﮑﺮدن ﭘﻮﺳﺖ ﻣﯿﻮه ‪122 ...................................................................................‬‬
‫ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺧﻮردن ﭼﻨﺪ ﻣﯿﻮه ﺑﺎ ﻫﻢ ‪122 ......................................................................‬‬
‫آداب آﺷﺎﻣﯿﺪن ‪122 .......................................................... ................................‬‬
‫آﻧﭽﻪ در آﺷﺎﻣﯿﺪن‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ‪122 ........................................................................‬‬
‫آﺷﺎﻣﯿﺪن آب ﻧﯿﻢ ﮔﺮم ‪123 ......................................................................................‬‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪن آب ﻓﺮاوان ‪123 .........................................................................................‬‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪن آب ﺳﺮد و آب ﺟﻮ در ﺣﻤ‪‬ﺎم ‪123 ...............................................................‬‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﻫﺎى ﻏﺬا ‪124 .......................................................... ................................‬‬
‫ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن و ﺷﺎﻣﮕﺎﻫﺎن‪124 ..................................................................................‬‬
‫ﺗﺎءﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﺧﻮردن ﺷﺎم و ﻧﻬﻰ از ﺗﺮك آن ‪124 ...........................................................‬‬
‫درﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﯿﻮه ﻫﺎ و ﮔﯿﺎﻫﺎن داروﯾﻰ ‪126...........................................................‬‬
‫ﺗﺮﻧﺞ ‪126 ......................................... ................................ ................................‬‬

‫‪229‬‬
‫ﺧﻮردن ﺗُﺮﻧﺞ ﭘﺲ از ﻏﺬا ‪126 .................................................................................‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﺗُﺮﻧﺞ را ﻫﻀﻢ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ‪126 ..............................................................................‬‬
‫ﻣﺮﺑﺎى ﺗﺮﻧﺞ ‪127 ....................................................................................................‬‬
‫آﻟﻮ ‪127 ........................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﺑﺮﻧﺞ ‪127 ............................................................. ................................‬‬
‫ﺑﺎدروج )ﺣ‪‬ﻮك( ‪128 ......................................................... ................................‬‬
‫ﺑﺎدﻣﺠﺎن ‪128 .................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﺑﺎﻗﻼ ‪129 ............................................................. ................................‬‬
‫ﭘﯿﺎز ‪129 .......................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﺧﺮﺑﺰه ‪130 ........................................................... ................................‬‬
‫ﻧﻬﻰ از ﺧﻮردن ﺧﺮﺑﺰه در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﺷﺘﺎ ‪130 ..........................................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ‪130 ....................................................... ................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺑﺎ ﭘﯿﺎز و روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ‪130 ......................................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ ‪131 ........................................ ................................‬‬
‫زرده ى ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ‪131 ...................................................... ................................‬‬
‫ﺗﺨﻢ ﻣﺮﻏﻬﺎى ﺣﻼل و ﺗﺨﻢ ﻣﺮﻏﻬﺎى ﺣﺮام ‪131 .....................................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﺳﯿﺐ ‪132 ............................................................ ................................‬‬
‫ﺗَﻠﺒﯿﻨﻪ ‪134 ........................................ ................................ ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﺧﺮﻣﺎ ‪134 ............................................................ ................................‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻓﻄﺎرى و ﺳﺤﺮى ‪135 ............................................ ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺮاى زﻧﺎن ﺑﺎردار و ﺗﺎزه زا ‪135 ......................................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﯿﺎر ‪136 ................................................. ................................‬‬
‫ﺳﯿﺮ ‪136 .......................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﭘﻨﯿﺮ ‪136 .............................................................. ................................‬‬

‫‪230‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪى ﺧﻮردن ﭘﻨﯿﺮ ﺑﺎ ﮔﺮدو ‪136 ................................... ................................‬‬
‫ﺗﺮه ﺗﯿﺰك ‪137 .................................. ................................ ................................‬‬
‫در ﻧﮑﻮﻫﺶ ﺗﺮه ﺗﯿﺰك ‪137 .....................................................................................‬‬
‫در ﻧﻬﻰ از ﺧﻮردن ﺗﺮه ﺗﯿﺰك ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺐ ‪137 .......................................................‬‬
‫اﺧﺒﺎرى ﮐﻪ اﺣﺎدﯾﺚ ﭘﯿﺸﯿﻦ را رد ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ‪138 ..........................................................‬‬
‫زردك ‪138 ...................................... ................................ ................................‬‬
‫ﻫﺰار ا‪‬ﺳﭙﻨﺪ ‪139 ................................ ................................ ................................‬‬
‫ﻧﺨﻮد ‪139 ........................................ ................................ ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﻧﺎن ‪139 ............................... ................................ ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﻧﺎن ﺟﻮ ‪139 ......................................................... ................................‬‬
‫ﮐﺎﻫﻮ ‪140 ........................................ ................................ ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﺳﺮﮐﻪ ‪140 ............................................................ ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﺳﺮﮐﻪ ﺷﺮاب ‪140 .................................................. ................................‬‬
‫آﻏﺎز ﮐﺮدن ﻏﺬا ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ ‪140 .............................................. ................................‬‬
‫اﻧﺎر ‪141 .......................................... ................................ ................................‬‬
‫ﻣ‪‬ﻬﺘﺮ ﻣﯿﻮه ﻫﺎ ‪141 ...................................................................................................‬‬
‫ﺧﻮاص اﻧﺎر ﺷﯿﺮﯾﻦ ‪142 .................................................... ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﻣﻮﯾﺰ ‪142 ............................................................. ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﺧﻮردن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮏ داﻧﻪ ى ﻣﻮﯾﺰ ‪143 ....................................................‬‬
‫ﺧﻮاص زﯾﺘﻮن ‪143 ........................................................... ................................‬‬
‫آوﯾﺸﻦ ‪143 ..................................... ................................ ................................‬‬
‫ﻣﺸﮑﮏ ‪144 .................................... ................................ ................................‬‬
‫ﻓﺎﯾﺪه ﻫﺎى ﻧﺎﺷﺘﺎ ﺧﻮردن ﺑِﻪ ‪145 ......................................... ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﺑِﻪ ﺑﺮاى زن ﺑﺎردار ‪145 .......................................... ................................‬‬

‫‪231‬‬
‫ﺧﻮاص ﺷﮑﺮ ‪146 ............................................................. ................................‬‬
‫ﺷﻠﻐﻢ ‪147 ........................................ ................................ ................................‬‬
‫ﭼﻐﻨﺪر ‪147 ...................................... ................................ ................................‬‬
‫روﻏﻦ ﺣﯿﻮاﻧﻰ ‪148 ........................................................... ................................‬‬
‫ﻣﮑﺮوه ﺑﻮدن روﻏﻦ ﺣﯿﻮاﻧﻰ ﺑﺮاى ﭘﯿﺮان‪148 ..............................................................‬‬
‫ﺳ‪‬ﻨﺎ ‪148 .......................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﻗﺎووت ‪148 .......................................................... ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﺑﺮﺧﻰ از اﻧﻮاع ﻗﺎووت ‪149 .................................... ................................‬‬
‫ﻗﺎووت ﻋﺪس ‪150 .................................................................................................‬‬
‫ﻗﺎووت ﺑﺮﻧﺞ ‪150 ...................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎﻟﻮده ﺳﯿﺐ ‪151 ....................................................................................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﻗﺎووت ﺧﺸﮏ ‪151 ............................................... ................................‬‬
‫ﭘﯿﻪ ‪151 ........................................... ................................ ................................‬‬
‫ﻋﺪس ‪153 ....................................... ................................ ................................‬‬
‫درﻣﺎن ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ‪153 .......................................................... ................................‬‬
‫اﻧﮕﻮر ‪153 ....................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺛﺎءﺛﯿﺮ اﻧﮕﻮر در از ﻣﯿﺎن رﻓﺘﻦ اﻧﺪوه ‪153 ..................................................................‬‬
‫ﻋ‪‬ﻨّﺎب ‪154 ....................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺳ‪‬ﻨﺠِﺪ ‪154 ....................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺗُﺮُب ‪154 ......................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺧُﺮﻓﻪ ‪154 ........................................ ................................ ................................‬‬
‫آداب ﺧﻮردن ﺧﯿﺎر ‪155 .................................................... ................................‬‬
‫ﮐﺪو ‪155 .......................................... ................................ ................................‬‬
‫ﮐﺒﺎب ‪155 ........................................ ................................ ................................‬‬

‫‪232‬‬
‫ﺧﻮاص ﺗﺮه ‪155 ............................... ................................ ................................‬‬
‫ﮔﻼﺑﻰ ‪156 ....................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﮐﻨﺪر ‪156 ............................................................. ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﺷﯿﺮ ‪156 .............................................................. ................................‬‬
‫ﻣﺎﺳﺖ ﭼﮑﯿﺪه ى ﻣﺎده اﻻغ ‪157 ......................................... ................................‬‬
‫ﺧﻮاص ﮔﻮﺷﺖ ‪157 .......................................................... ................................‬‬
‫ﮔﻮﺷﺖ ﻣﯿﺶ ‪158 ............................................................. ................................‬‬
‫ﮔﻮﺷﺖ ﮐَﺒﮑَﻨﺠﯿﺮ ‪158 ........................................................ ................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺎﻫﻰ ‪158 ................................................. ................................‬‬
‫ﺧﻮردن ﺧﺮﻣﺎ ﯾﺎ ﻋﺴﻞ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺧﻮردن ﻣﺎﻫﻰ ‪158 ................................................‬‬
‫ﻧﻬﻰ از ﻋﺎدت ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻣﺎﻫﻰ ‪159 .................................... ................................‬‬
‫ﻟﻮﺑﯿﺎ ‪159 ......................................... ................................ ................................‬‬
‫ﻧﻤﮏ ‪159 ........................................ ................................ ................................‬‬
‫ﻫﻠﯿﻢ ‪159 ......................................... ................................ ................................‬‬
‫ﮐﺎﺳﻨﻰ ‪160 ...................................... ................................ ................................‬‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺮﺧﻰ اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﺘﻦ اﺣﺎدﯾﺚ ‪161.......................................‬‬
‫ﻏﺎرﯾﻘﻮن ﯾﺎ اﻏﺎرﯾﻘﻮن‪161 ................................................. ................................ :‬‬
‫داﻧﮓ ﯾﺎ داﻧﻖ‪162 ........................................................... ................................ ،‬‬
‫ﺣﺰا‪163 ......................................... ................................ ................................ ،‬‬
‫اوﻗﯿﻪ‪163 ....................................... ................................ ................................ ،‬‬
‫ﮔﺎورس‪163 ................................... ................................ ................................ ،‬‬
‫ﺳ‪‬ﻮﯾﻖ‪164 ...................................... ................................ ................................ :‬‬
‫وﺳﻤﻪ ﯾﺎ ﮐﺘﻢ‪166 ............................................................. ................................ ،‬‬
‫دﯾﺪﮔﺎه اﻣﺎم ﺻﺎدق � در ﻣﻮرد ﻋﻠﻞ ﺑﺮﺧﻰ ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ ‪167.............................‬‬

‫‪233‬‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﺎد‪‬ه و ﺿﺪ ﻣﺎد‪‬ه ‪171.............................................................................‬‬
‫ﺑﯿﻤﺎرى ﻫﺎ و درﻣﺎن آن ﻫﺎ از دﯾﺪﮔﺎه اﻣﺎم ﺻﺎدق � ‪175................................‬‬
‫‪ - 1‬ﺳﺮدرد ‪175 .............................................................. ................................‬‬
‫‪ - 2‬زﮐﺎم ‪175 .................................. ................................ ................................‬‬
‫‪ - 3‬ﺿﻌﻒ ﭼﺸﻢ ‪176 ....................................................... ................................‬‬
‫‪ - 4‬ﻟﮑﻪ ى ﭼﺸﻢ ‪176 ...................................................... ................................‬‬
‫‪ - 5‬درد ﺷﮑﻢ ‪176 ........................................................... ................................‬‬
‫‪ - 6‬اﺳﻬﺎل ‪177 ................................ ................................ ................................‬‬
‫‪ - 7‬ﺻﺪاى ﺷﮑﻢ ‪177 ....................................................... ................................‬‬
‫‪ - 8‬ورم دردﻧﺎك ‪177 ....................................................... ................................‬‬
‫‪ - 9‬ﺿﻌﻒ ﺑﺪن ‪177 ......................................................... ................................‬‬
‫‪ - 10‬ﺗﺐ ﻧﻮﺑﻪ ‪177 .......................................................... ................................‬‬
‫‪ - 11‬اﺳﻬﺎل ﺷﺪﯾﺪ ‪178 .................................................... ................................‬‬
‫‪ - 12‬ﺑﺮص )ﻟﮏ و ﭘﯿﺲ( ‪178 .......................................... ................................‬‬
‫‪ - 13‬ﺑﻠﻐﻢ ‪178 ................................ ................................ ................................‬‬
‫‪ - 14‬ﺳﺨﺖ ادرارى ‪179 .................................................. ................................‬‬
‫‪ - 15‬ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻮدن اﺳﭙﺮم ‪179 ........................................... ................................‬‬
‫‪ - 16‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﻰ ﺟﻨﺴﻰ ‪179 ................................................. ................................‬‬
‫ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﻰ در ﺿﺮورت ﻫﺎى درﻣﺎﻧﻰ ‪179 ...............................................‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎى درﻣﺎﻧﻰ اﻣﺎم ﺻﺎدق � ﺑﺎ ﺧﻮراﮐﻰ ﻫﺎ ‪180 ........................................‬‬
‫ﺳﯿﺮ ‪180 .......................................... ................................ ................................‬‬
‫ﭘﯿﺎز ‪182 .......................................... ................................ ................................‬‬
‫در ﺧﺼﻮص ﻫﻮﯾﺞ ‪184 ..................................................... ................................‬‬
‫‪ ...‬و درﺑﺎره ى ﺑﺎدﻣﺠﺎن ‪185 .............................................. ................................‬‬

‫‪234‬‬
‫در ﻣﻮرد ﮐﺪو ‪186 ............................................................. ................................‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر اﻣﺎم در ﻣﻮرد ﻣﯿﻮه ﻫﺎ و ﺳﺒﺰى ﻫﺎ ‪186 .......................................................‬‬
‫اﻧﮕﻮر ‪187 ....................................... ................................ ................................‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺳﯿﺐ ‪188 ........................................................... ................................‬‬
‫در ﻣﻮرد اﻧﺎر ‪189 ............................................................. ................................‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺑِﻪ ‪191 ................................ ................................ ................................‬‬
‫در ﺧﺼﻮص اﻧﺠﯿﺮ ‪191 ..................................................... ................................‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺧﺮﻣﺎ ‪192 ........................................................... ................................‬‬
‫درﺑﺎره ى ﮐﺎﻫﻮ ‪193 .......................................................... ................................‬‬
‫در ﻣﻮرد ﮐﺎﺳﻨﻰ ‪194 ......................................................... ................................‬‬
‫ﻃﺐ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ از ﻧﻈﺮ اﻣﺎم ‪196......................................................................‬‬
‫واژه ﻃﺒﯿﺐ ‪196 ................................ ................................ ................................‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر اﻣﺎم در ﺑﻬﺪاﺷﺖ روﺣﻰ ‪ -‬رواﻧﻰ ‪201.....................................................‬‬
‫‪ - 1‬ﻏﻀﺐ ‪204 ............................... ................................ ................................‬‬
‫‪ - 2‬دروغ ‪207 ................................ ................................ ................................‬‬
‫‪ - 3‬ﺣﺴﺪ ‪207 ................................. ................................ ................................‬‬
‫‪ - 4‬ﺗﮑﺒ‪‬ﺮ ‪208 .................................. ................................ ................................‬‬
‫‪ - 5‬ﺧُﻠﻒ وﻋﺪه ‪210 ........................................................ ................................‬‬
‫‪ - 6‬ﺣﺮص ‪210 ............................... ................................ ................................‬‬
‫‪ - 7‬ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﻰ و رﯾﺎ ‪211 ................................................. ................................‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ى آﻣﻮزه ﻫﺎى ﻃﺐ اﻟﺼﺎدق � ‪213..................................................‬‬
‫ﭘﯽ ﻧﻮﺷﺖ ﻫﺎ‪217 ............................................................ ................................ :‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪218 .......................................................... ................................‬‬

‫‪235‬‬