‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ‬

‫ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫ﺗﺄﻟﯿﻒ‪:‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﯾﻮﺳﻒ اﻟﻘﺮﺿﺎوی‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪:‬‬
‫ﻓﺎﺋﺰ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻣﺤﻤﺪ‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب‪:‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﯾﻮﺳﻒ اﻟﻘﺮﺿﺎوی‬ ‫ﺗﺄﻟﯿﻒ‪:‬‬
‫ﻓﺎﺋﺰ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪:‬‬
‫اﺧﻼق اﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﻣﻮاﻋﻆ و ﺣﮑﻤﺖﻫﺎ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‪:‬‬
‫اول )دﯾﺠﯿﺘﺎل(‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬
‫آﺑﺎن )ﻋﻘﺮب( ‪١٣٩٤‬ﺷﻤﺴﯽ‪ ١٤٣٦ ،‬ﻫﺠﺮی‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﺳﺎﯾﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮥ ﻋﻘﯿﺪه داﻧﻠﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬

‫‪book@aqeedeh.com‬‬ ‫اﯾﻤﯿﻞ‪:‬‬

‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬ ‫‪www.mowahedin.com‬‬
‫‪www.islamtxt.com‬‬ ‫‪www.videofarsi.com‬‬
‫‪www.shabnam.cc‬‬ ‫‪www.zekr.tv‬‬
‫‪www.sadaislam.com‬‬ ‫‪www.mowahed.com‬‬

‫‪contact@mowahedin.com‬‬
 ‫��ﻢ اﷲ ا����ﻦ ا����ﻢ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﻓﮫﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪ ................ ................................ ................................‬أ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﮥ ﻣﺘﺮﺟﻢ‪١ .................. ................................ ................................‬‬
‫ﻧﺼﯿﺤﺘﮫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‪٣ .................... ................................‬‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺬاﮐﺮات و ﮔﻔﺘﮕﻮھﺎی ﺳﺎزﻧﺪه ‪٥ .............. ................................‬‬
‫ﺑﻪ ّ‬
‫ﺗﺨﺼﺺھﺎ اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارﯾﺪ ‪٥ ............................ ................................‬‬
‫راه ﺧﺪاﺗﺮﺳﺎن و اﻓﺮاد ﻣﯿﺎﻧﻪرو را ﺑﺮﮔﯿﺮﯾﺪ ‪١١ ........... ................................‬‬
‫آﺳﺎن ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺳﺨﺖﮔﯿﺮ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ ‪١٥ .................... ................................‬‬
‫ﺑﺎ روﺷﯽ ﻧﯿﮑﻮ و ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﻪ دﻋﻮت ﮐﻨﯿﺪ ‪١٩ ............. ................................‬‬
‫ﻧﮑﺎﺗﯽ ﭼﻨﺪ در آداب دﻋﻮت و ﮔﻔﺘﮕﻮ‪٢٤ ............... ................................:‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮدۀ ﻣﺮدم زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﯿﺪ ‪٢٧ .............................. ................................‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ُ ،‬ﺣﺴﻦ ﻇﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ‪٣٧ . ................................‬‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﮥ ﻣﺘﺮﺟﻢ‬
‫ﻣﻘﺎﻟﮥ ﻣﺨﺘﺼﺮی ﮐﻪ در دﺳﺖ دارﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻓﺼﻞ ﭼﮫﺎرم از ﮐﺘﺎب‬
‫»اﻟﺼﺤﻮة اﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ﺑﲔ اﳉﺤﻮد واﻟﺘﻄﺮف« »ﺑﯿﺪاری اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﻦ اﻓﺮاط و‬
‫ﺗﻔﺮﯾﻂ« ﺗﺄﻟﯿﻒ »دﮐﺘﺮ ﯾﻮﺳﻒ اﻟﻘﺮﺿﺎوی« ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﻨﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ‬
‫اھﻤﯿﺖ و ﺿﺮورت ﻣﺤﺘﻮای اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﭼﮑﯿﺪه و ﻣﺨﺘﺼﺮ ـ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﺼﺎﯾﺢ و‬
‫ﺳﻔﺎرشھﺎی ﺑﺠﺎ و ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪای ﺑﺮای راھﻨﻤﺎﯾﯽ و ارﺷﺎد ﺟﻮاﻧﺎن ﮐﻢﺗﺠﺮﺑﮥ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ـ ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﺑﯽﺗﺠﺮﺑﮕﯽام در اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﮥ زودھﻨﮕﺎم‬
‫ً‬
‫آن ﭘﺮداﺧﺘﻢ و اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاھﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﮐﺎﻣﻞ آن را ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎ ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎدۀ‬
‫ﻋﻤﻮم ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان‪ ،‬ﭼﺎپ ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد‪.‬‬
‫از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻣﯽﻃﻠﺒﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﺼﺎﯾﺢ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﮐﺘﺎب را آوﯾﺰۀ ﮔﻮش ﻗﺮار‬
‫دھﯿﻢ و در ﺣﺪ ﺗﻮان‪ ،‬ﺟﮫﺖ ﻋﻤﻞﮐﺮدن ﺑﻪ آن ﮐﻮﺷﺎ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻪ ھﺪاﯾﺘﯽ‬
‫در آن واﻗﻊ ﺷﻮد‪.‬‬
‫َّ َ‬ ‫ۡ‬
‫َ َّ ُ َ ُ ُ َ ُ‬
‫لسبِيل﴾‪.‬‬‫� َّق َوه َو َ� ۡهدِي ٱ‬ ‫﴿وٱ� �قول ٱ‬
‫ﻓﺎﺋﺰ اﺑﺮاھﯿﻢ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪ ٢١‬رﻣﻀﺎن ‪) ١٤١٩‬ھـ‪ .‬ق( ‪ -‬ﺳﺎوه‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫در ﺑﺤﺚ و ﻣﻘﺎﻟﮥ اﺧﯿﺮ ﺧﻮد ﮐﻪ ﻣﺠﻠﮥ »اﻷﻣﺔ« در رﻣﻀﺎن ﺳﺎل ‪۱۴۰۱‬‬
‫ھﺠﺮی‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺑﯿﺪاری ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼﻣﯽ« ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻧﺸﺎندادن و ﺑﺮﺷﻤﺮدن ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﻘﺎط ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﯽ ﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬در ﺧﺎﺗﻤﻪ‪ ،‬دو‬
‫ﺣﻘﯿﻘﺖ واﺿﺢ را ﻣﻮرد ﺗﺄ ﮐﯿﺪ ﻗﺮار دادهام‪:‬‬
‫اول اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻓﻄﺮت و رﺟﻮع ﺑﻪ اﺻﻞ‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪهای اﺳﺖ درﺳﺖ و‬
‫ً‬
‫ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬و ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی آن ﮐﺎﻣﻼ آﺷﮑﺎر اﺳﺖ‪ ..‬اﯾﻦ اﺻﻞ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺎ‪ ،‬ھﻤﺎن‬
‫»اﺳﻼم« اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮﭼﻨﺪ اﻓﺮاد ﮐﯿﻨﻪﺗﻮز و ﻓﺮاری و ﮔﻤﺮاهﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻣﺮدم را از‬
‫آن ﻓﺮاری دھﻨﺪ و ﮔﻤﺮاه ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﺎھﯿﺖ آن ھﯿﭻ ﺗﻐﯿﯿﺮی ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد‬
‫و اول و آﺧﺮش ھﻤﺎن ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ اﺳﻼم ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎ آن ھﻢ‬
‫ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬و ھﻤﯿﺸﻪ در ﺳﺎﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻼت و ﺳﺨﺘﯽھﺎ‪ ،‬رﻧﺞ و‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎریھﺎ ﺷﺪﯾﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و رو ﺑﻪ ﻓﺰوﻧﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬و راهھﺎ و ﺑﯿﺮاھﻪھﺎ درھﻢ‬
‫آﻣﯿﺨﺘﻪ و از ھﻢ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﯾﺄس و ﻧﻮﻣﯿﺪی ﺑﺮ وﺟﻮدھﺎ ﻏﺎﻟﺐ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد و‪ ...‬در اﯾﻦ ﻣﻮاﻗﻊ ﺑﺤﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم‪ ،‬ھﯿﭻ ﮐﺲ و ھﯿﭻ ﭼﯿﺰی‬
‫را ﺑﻪ ﺟﺰ دﯾﻨﺸﺎن ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬و ھﻤﮕﯽ دواندوان‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ھﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎﻣﺘﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮی آن روی ﻣﯽآورﻧﺪ و ﺑﻪ آن ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و از آن‪ ،‬روﺣﯽ ﻗﻮی و ﻗﻮت روح‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﯽ اﻣﯿﺪ ﺑﺨﺶ و اﻣﯿﺪ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬روﺷﻨﺎﯾﯽ راه و راه روﺷﻦ و آﺷﮑﺎر را‬
‫ﻣﯽﻃﻠﺒﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪھﺎی ﻣﺎ‪ ،‬ورود راه ﺣﻞھﺎ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ و روشھﺎﯾﯽ را ﮐﻪ از ﺷﺮق و‬
‫ﻏﺮب ﺑﻪ آن ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮده و ھﻤﻪ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ھﺮﮔﺰ‬
‫ﺑﻪ اھﺪاف ﻣﻮرد ﻧﻈﺮش در ﺗﺰﮐﯿﻪ و ﭘﺎﮐﺴﺎزی اﻓﺮاد‪ ،‬در ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬در‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪٤‬‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ دﯾﻦ و دﻧﯿﺎ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ در ﻋﻤﺎرت و آﺑﺎداﻧﯽ دﻧﯿﻮی ھﻢ ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ و‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪای ﺟﺰ ﺿﻌﻒ و ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﯽ و ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺑﺎر ﻧﯿﺎوردهاﻧﺪ‪ ..‬آﺛﺎر و ﻧﺘﺎﯾﺞ‬
‫ً‬
‫ﺷﻮﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺸﮫﻮد اﺳﺖ!‬
‫ﭘﺲ اﯾﻨﮑﻪ رأی و ﻧﻈﺮ ھﻤﮥ ﻣﺮدم در ﺗﻤﺎم ﺳﺮزﻣﯿﻦھﺎی اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ‬
‫ّ‬
‫وﺟﻮد راهﺣﻞ اﺳﻼﻣﯽ و ﺗﻄﺒﯿﻖ و اﺟﺮای ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼﻣﯽ در ﺗﻤﺎم ﺷﺆون‬
‫زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و ھﻤﮕﯽ ﺧﻮاھﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ اﯾﻨﮑﻪ‪،‬‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺪرت و ﺗﻨﺪروی ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺮﻣﯽ و‬
‫ﺗﻌﺎدل ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﻧﺮم و آرام اﯾﻤﺎن ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﺪان رﺿﺎﯾﺖ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻧﻤﯽدھﻨﺪ‪ ،‬ﭼﯿﺰ ﻋﺠﯿﺒﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫دﯾﮕﺮی اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬ﭘﺪﯾﺪۀ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺳﺨﺖﮔﯿﺮی ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﻮاﻧﺎن دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺗﻨﺪی ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ و ﺑﺎ ﺗﮫﺪﯾﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ زﯾﺮا ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰی‬
‫ﺟﺰ ﺳﺨﺖﮔﯿﺮی‪ ،‬و ﺗﮫﺪﯾﺪ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ اﺻﺮار و ﭘﺎﻓﺸﺎری ﺑﺮ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﻪ ﺑﺎر‬
‫ّ‬
‫ﻧﻤﯽآورد؛ ھﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﮏ و ﻣﺘﮫﻢﺳﺎﺧﺘﻦ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻃﺮف‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ زﯾﺮا ھﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﭘﺎﮐﯽ و اﺧﻼص اﯾﻦ ﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬و راﺳﺘﯽ و‬
‫ﺻﺪاﻗﺖ آﻧﮫﺎ ﺑﺎ ﺧﻮد و ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن‪ ،‬ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ و ﻣﺪاوای ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮑﯽ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ھﻤﺪﯾﮕﺮ‪،‬‬
‫ُﺣﺴﻦﺗﻔﺎھﻢ در دﯾﺪﮔﺎهھﺎ و ﻧﻈﺮﯾﺎﺗﺸﺎن‪ُ ،‬ﺣﺴﻦﻇﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺖھﺎ و‬
‫ﻣﻮﺿﻊﮔﯿﺮیھﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺮای از ﻣﯿﺎنﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪای ﮐﻪ ﺑﯿﻦ آﻧﮫﺎ و‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪای ﮐﻪ در آن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺰاری ﮔﻔﺘﮕﻮھﺎی ﻋﻠﻤﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﯿﮑﻮ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ..‬ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ھﻤﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﻔﺎھﯿﻢ‬
‫و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت‪ ،‬روﺷﻦ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺷﻮﻧﺪ و ھﻤﮥ ﺷﺒﮫﺎت و اﺑﮫﺎﻣﺎت ﺑﺮﻃﺮف‪ ،‬و ﻣﻮﺿﻊ‬
‫ّ‬
‫ﻧﺰاﻋﺎت و اﺧﺘﻼﻓﺎت آزاد ﺷﻮﻧﺪ و ﮔﺮوه ﻣﺘﻔﻖ ﺑﺮ ﭼﯿﺰی‪ ،‬از ﮔﺮوه ﻣﺨﺎﻟﻒ آن‬
‫ّ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪٥‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺬاﮐﺮات و ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎی ﺳﺎزﻧﺪه‬

‫در ﻣﺴﯿﺮ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮھﺎ و ﻣﺬاﮐﺮات‪ ،‬ﻧﺼﯿﺤﺖھﺎ و ﺳﻔﺎرشھﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن‬
‫ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﻣﯿﺪوارم ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﻏﯿﺮ از ذات ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی‬
‫ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪..‬‬
‫ھﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪاص ﺑﻪ ﻣﺎ آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬دﯾﻦ‪ ،‬ﻧﺼﯿﺤﺖ اﺳﺖ؛‬
‫ﺣﺎل ﭼﻪ از ﻃﺮف ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎ رﺳﻮﻟﺶ‪ ،‬ﯾﺎ ﮐﺘﺎﺑﺶ‪ ،‬ﯾﺎ اﺋﻤﮥ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ و ﯾﺎ ﺗﻮدۀ‬
‫ﻣﺮدم«‪ ..‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ »ﻣﺆﻣﻦ‪ ،‬آﯾﻨﮥ ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ« و »ﺗﻮﺻﯿﻪ و ﺳﻔﺎرش ﺑﻪ ﺣﻖ و‬
‫ﺻﺒﺮ‪ ،‬اﺳﺒﺎب و ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﺠﺎت و رھﺎﯾﯽ از ﺧﺴﺮان و زﯾﺎﻧﮑﺎریھﺎی دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت‬
‫ھﺴﺘﻨﺪ«‪..‬‬
‫ﻗﺼﺪ ﻣﻦ از اﯾﻦ ﻧﺼﺎﯾﺢ و ﺳﻔﺎرشھﺎ‪ ،‬ﻗﺮاردادن ﭼﺮاغھﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﻓﺮاز‬
‫راه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺎ را ﺑﻪ ھﺪف ﺧﻮد راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﺳﺎزﻧﺪ و ﻟﻐﺰش و اﻧﺤﺮاف از ﻣﺴﯿﺮ‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫دور ﺧﻮد ﭼﺮﺧﯿﺪن‪ ،‬و ﯾﺎ ﻗﺪمﮔﺬاﺷﺘﻦ در ﺟﮫﺘﯽ دﯾﮕﺮ را از ﻣﺎ دور ﺳﺎزﻧﺪ‪:‬‬

‫ّ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺨﺼﺺﻫﺎ اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارﯾﺪ‬
‫ً‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻮاﻧﺎن ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ اوﻻ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﺨﺼﺺھﺎ اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارﻧﺪ؛ زﯾﺮا ھﺮ ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬اھﻞ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮدش را‬
‫ﺧﺎص ﺧﻮﯾﺶ را داراﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ھﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬ ‫دارد و ھﺮ ﻓﻦ و ﺣﺮﻓﻪای‪ ،‬ﻣﺮدان ّ‬
‫ﯾﮏ ﻣﮫﻨﺪس ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ در اﻣﻮر ﻃﺐ و ﭘﺰﺷﮑﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺮ دھﺪ و ﻓﺘﻮا ﺻﺎدر ﮐﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫ﯾﮏ ﭘﺰﺷﮏ ھﻢ ﻣﺠﺎز ﻧﯿﺴﺖ در ھﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺣﮑﻢ ﮐﻨﺪ و ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﯾﮏ ﭘﺰﺷﮏ‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺺ در رﺷﺘﻪای‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ـ ھﻤﯿﻨﻄﻮری ـ در رﺷﺘﻪای دﯾﮕﺮ دﺧﺎﻟﺖ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﻋﻠﻢ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ھﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻓﺘﻮا ﺻﺎدر ﮐﻨﺪ و دﺧﺎﻟﺖ در ﻋﻠﻢ ﺷﺮﯾﻌﺖ را ﺑﺮ ﺧﻮد روا ﺑﺪارد‪ ،‬ﺑﺎ‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪٦‬‬

‫ﺧﺎﺻﯽ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺑﺮﺧﻼف ﺳﺎﯾﺮ ادﯾﺎن‪،‬‬ ‫اﯾﻦ ادﻋﺎ ﮐﻪ اﺳﻼم ﺑﻪ ﮔﺮوه ّ‬
‫ﻃﺒﻘﻪای ﺑﻪ ﻧﺎم »رﺟﺎل دﯾﻦ« را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارد و ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬
‫آری! اﯾﻦ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﻼم ﻃﺒﻘﮥ »رﺟﺎل دﯾﻦ« را ھﺮﮔﺰ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ‬
‫ﺗﺨﺼﺺ‬ ‫ّ‬ ‫ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﻋﻠﻤﺎﯾﯽ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ ﮐﻪ در دﯾﻦ‬
‫دارﻧﺪ‪ ..‬ھﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫ْ َ‬
‫ِين َو ِ�ُنذ ُِروا ق ۡو َم ُه ۡم‬ ‫ّ‬ ‫ُ ّ ۡ َ ّ ۡ ُ ۡ َ ٓ َ ‪ْ ُ َّ َ َ َ ّ ٞ‬‬ ‫َََۡ ََ َ‬
‫� ف ِرق ٖة مِنهم طا�ِفة ِ�تفقهوا ِ� ٱ� ِ‬ ‫﴿فلو� �فر مِن ِ‬
‫َ َّ َ ۡ َ َ‬ ‫ْ َ‬ ‫َ‬
‫إِذا َر َج ُع ٓوا إ ِ ۡ� ِه ۡم ل َعل ُه ۡم �ذ ُرون﴾ ]اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[۱۲۲ :‬‬
‫»ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ از ھﺮ ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﻪای‪ ،‬ﻋﺪهای ﺑﺮوﻧﺪ )و در ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯽ‬
‫ﺗﻼش ﮐﻨﻨﺪ( ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﻠﯿﻤﺎت دﯾﻨﯽ آﺷﻨﺎ و ﻣﮫﺎرت ﺑﻪ ھﻢ رﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﺮدﻣﺎن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و ارﺷﺎدﺷﺎن‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و( آﻧﺎن را )از ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا( ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ )ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را از ﻋﺬاب و‬
‫ﻋﻘﺎب ﺧﺪا ﺑﺮﺣﺬر دارﻧﺪ و از ﮔﻤﺮاھﯽ و ﺿﻼﻟﺖ( ﺧﻮدداری ﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺳﻨﺖ« ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﯿﻢ‪ ،‬از اھﻞ آن‪،‬‬ ‫»ﻗﺮآن« و » ّ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﻋﻠﻤﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزاﻧﻪ و ﺧﺒﺮهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﭙﺮﺳﯿﻢ‪:‬‬
‫ُ ُ َ َ َ َ‬ ‫َ ۡ َُ ََْۡ ّ ۡ‬
‫نت ۡم � � ۡعل ُمون﴾‪.‬‬ ‫�ٔل ٓوا أهل ٱ�ِك ِر إِن ك‬ ‫﴿ف‬
‫»از اھﻞ ﻋﻠﻢ و آ ﮔﺎھﯽ ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ«‪.‬‬
‫َ‬
‫َ‬ ‫�� أ ُ ْو� ٱ ۡ� ۡمر م ِۡن ُه ۡم لَ َعل َِم ُه ٱ َّ� َ‬
‫ِين � َ ۡس َت�ب ِ ُطون ُهۥ‬
‫َ‬ ‫َ َ ۡ َ ُّ ُ َ َّ ُ‬
‫ِ‬ ‫﴿ولو ردوه إِ� ٱلرسو ِل ٰٓ ِ‬
‫ۡ‬
‫مِن ُهم﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء‪.[۸۳ :‬‬
‫»اﮔﺮ آن را ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﺣﮑﺎم واﮔﺬار ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ آن را ﺧﻮاھﻨﺪ داﻧﺴﺖ‬
‫ّ‬
‫ﮐﻪ اھﻞ ﺣﻞ و ﻋﻘﺪﻧﺪ و آن را درک و ﻓﮫﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«‪.‬‬
‫�ٔ ۡل بهِۦ َخب ٗ‬
‫��﴾ ]اﻟﻔﺮﻗﺎن‪.[۵۹ :‬‬ ‫﴿فَ ۡ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫»از ﺷﺨﺺ ﺑﺴﯿﺎر آ ﮔﺎه و ﻓﺮزاﻧﻪ ﺑﭙﺮس«‪.‬‬
 ‫‪٧‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫َ َ َ ُۡ َ‬
‫﴿ َو� يُن ّب ِ ُئك مِثل خبِ�ٖ﴾ ]ﻓﺎﻃﺮ‪.[۱۴ :‬‬
‫»و ھﯿﭻﮐﺲ ﻣﺜﻞ )ﺧﺪاوﻧﺪ آ ﮔﺎه و داﻧﺎ(‪ ،‬ﺗﻮ را ﺑﺎﺧﺒﺮ ﻧﻤﯽﺳﺎزد«‪.‬‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪاص در ﻣﻮرد آن ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺳﺮش زﺧﻤﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﻌﻀﯽ‬
‫از ﻣﺮدم ﺑﻪ وﺟﻮب ﻏﺴﻞ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺟﺮاﺣﺘﺶ ﻓﺘﻮا دادﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻏﺴﻞ ﺟﺎن‬
‫ﺳﭙﺮد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»او را ﮐﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪا آﻧﮫﺎ را ﺑﮑﺸﺪ! ﭼﺮا زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﭙﺮﺳﯿﺪﻧﺪ؟‬
‫ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ درﻣﺎن ﺟﮫﻞ و ﻧﺎداﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ﺳﺆال و ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﺑﻌﻀﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﺮأت ﻣﯽدھﻨﺪ و در ﻗﻀﺎﯾﺎ و ﻣﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﻣﮫﻢ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ اھﻠﯿﺖ و ﺻﻼﺣﯿﺘﯽ در اﯾﻦ ﮐﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺘﻮا ﻣﯽدھﻨﺪ‬
‫و ﺣﮑﻢ ﺻﺎدر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮس ﺳﺮاﭘﺎی وﺟﻮدم را ﻓﺮاﻣﯽﮔﯿﺮد!‬
‫ﺗﻤﺎم ﻋﻠﻤﺎی ﻗﺪﯾﻢ و ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﯾﻦ اﻓﺮاد‪،‬‬
‫ﮔﺎھﯽ ﭘﺎ را ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﮫﺎده و دﯾﮕﺮان را ﻧﺎدان و ﺟﺎھﻞ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﺧﻮد را ـ ﺑﺎ‬
‫ّ‬
‫ﺧﯿﺎل ﺧﻮدﺷﺎن ـ ﻣﻘﻠﺪ ﻧﻤﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ و ﺣﻖ ﺧﻮد ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﺟﺘﮫﺎد ﮐﻨﻨﺪ؛‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎب اﺟﺘﮫﺎد ﺑﺮای ھﻤﻪ ﺑﺎز اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫اﺟﺘﮫﺎد ﺷﺮاﯾﻄﯽ دارد ﮐﻪ ھﯿﭻ ﯾﮏ از آﻧﮫﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ را دارا ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ!‬
‫ّ‬
‫ﻋﻠﻤﺎء و ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﻌﻀﯽ از ﻋﻠﻤﺎی ھﻢﻋﺼﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻪ در‬
‫ﻓﺘﻮادادن‪ ،‬ﻣﺘﮫﻮراﻧﻪ و ﺑﺪون ﺗﺄﻣﻞ و ﺗﺪﺑﺮ ﮐﺎﻓﯽ‪ ،‬ﺷﺘﺎب ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﯽدادﻧﺪ‪،‬‬
‫ً‬ ‫ُ‬
‫ﺧﺮده و اﯾﺮاد ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻋﯿﺒﺠﻮﯾﯽ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ؛ ﻣﺜﻼ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪» :‬ﯾﮑﯽ از آﻧﮫﺎ در‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪای‪ ،‬ﻓﺘﻮاﯾﯽ داده اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮای ﻋﻤﺮس ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن‪،‬‬
‫ﺗﻤﺎم اھﻞ ﺑﺪر را ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﺮد!«‪ ..‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻧﺘﺮسﺗﺮﯾﻦ و‬
‫ﺷﺠﺎعﺗﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺘﻮا‪ ،‬ﺑﺎﺟﺮأتﺗﺮﯾﻦ و ﺷﺠﺎعﺗﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ آﺗﺶ‬
‫اﺳﺖ!«‪.‬‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪٨‬‬

‫ﺧﻠﻔﺎی راﺷﺪﯾﻦ ‪ -‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﮔﺸﺎدﮔﯽ و ﺳﻌﮥ ﻋﻠﻢ داده‬
‫ﺑﻮد ‪ -‬ھﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ روﺑﻪرو ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎء و ﻓﻀﻼی‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻪ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮده و ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﻣﺸﻮرت ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻧﻈﺮﯾﻪ و رأﯾﺸﺎن راھﯿﺎﺑﯽ‬
‫ً‬
‫ﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ و راه ﺻﻮاب و ﺑﮫﺘﺮ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ..‬اﺻﻼ از ھﻤﯿﻦ ﻓﺘﻮاھﺎ و‬
‫آرای دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ »اﺟﻤﺎع« در آن ﻋﺼﺮ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ّ‬
‫ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﺎن‪ ،‬از ﻓﺘﻮادادن ﺧﻮدداری ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﺟﻮاب ﻣﯽدادﻧﺪ‬
‫و ﻧﻪ ﺑﻪ دﯾﮕﺮی ﻣﯽﺳﭙﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ!«‪.‬‬
‫»ﻋﺘﺒﺔﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ« ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﺎ إﺑﻦﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺳﯽ و ﭼﮫﺎر ﻣﺎه ھﻢﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﺑﻮدم‪ ،‬اﻣﺎ در ﺟﻮاب ﺑﯿﺸﺘﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ از او ﭘﺮﺳﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻧﻤﯽداﻧﻢ!«‪.‬‬
‫»إﺑﻦ أﺑﯽﻟﯿﻠﯽ« ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﻣﻦ‪ ،‬ﺻﺪ و ﺑﯿﺴﺖ ﻧﻔﺮ از اﻧﺼﺎر را دﯾﺪه و‬
‫درک ﻧﻤﻮدهام؛ ھﺮﮔﺎه ﻣﺴﺌﻠﻪای از ﯾﮑﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬آن را ﺑﻪ دﯾﮕﺮی‬
‫ارﺟﺎع ﻣﯽداد‪ ،‬و آن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻤﺎن ﻧﻔﺮ اوﻟﯽ‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺖ و ﺑﯿﻦ آﻧﮫﺎ ﮐﺴﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺪﯾﺜﯽ را ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺳﺆاﻟﯽ را‬
‫ﺟﻮاب دھﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ھﻤﻮاره دوﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮادرش ﭘﯿﺶﻗﺪم ﺷﻮد و آن را‬
‫ﺑﻪ او واﮔﺬار ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬‬
‫»ﻋﻄﺎءﺑﻦ ﺳﺎﺋﺐ« ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬اﻓﺮاد زﯾﺎدی را دﯾﺪهام ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از‬
‫آﻧﮫﺎ درﺑﺎرۀ ﭼﯿﺰی ﺳﺆاﻟﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ھﻨﮕﺎم ﭘﺎﺳﺦﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬ﺣﺮف ﻣﯽزد در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻤﺎم اﻧﺪاﻣﺶ ﻣﯽﻟﺮزﯾﺪ!«‪.‬‬
‫و اﮔﺮ ﮐﻤﯽ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﯿﺎﯾﯿﻢ و ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ ﺑﺮﺳﯿﻢ و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﻈﺮی اﻓﮑﻨﯿﻢ‪،‬‬
‫ﺳﺮور و ﻓﻘﯿﻪﺗﺮﯾﻦ آﻧﮫﺎ‪» ،‬ﺳﻌﯿﺪﺑﻦ ﻣﺴﯿﺐ« را ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐﻪ ھﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻓﺘﻮا ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﺪ و ﺟﻮاﺑﯽ ﻧﻤﯽداد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺮا ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺪار‪ ،‬و‬
‫دﯾﮕﺮان را ﻧﯿﺰ از ﻣﻦ ﺳﺎﻟﻢ ﻧﮕﻪدار!«‪.‬‬
 ‫‪٩‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫و ﺑﻌﺪ از ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ‪ ،‬اﺋﻤﮥ ﻣﺬاھﺒﯽ را ـ ﮐﻪ ھﻢاﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ از آﻧﮫﺎ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﺷﻮد‬

‫ـ ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ در ﻣﺴﺌﻠﻪای ﺧﯿﺮ و ﺻﻼﺣﯽ ﻧﻤﯽدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ھﯿﭽﻮﺟﻪ ﺗﮑﺒﺮ‬
‫ﻧﻤﯽورزﯾﺪﻧﺪ و از ﮔﻔﺘﻦ ﮐﻠﻤﮥ »ﻧﻤﯽداﻧﻢ« اﺑﺎﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺑﯿﻦ آﻧﮫﺎ‪،‬‬
‫»ﻣﺎﻟﮏ« در اﯾﻦ ﻣﻮرد از ھﻤﻪ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ و ﺳﺮﺳﺨﺖﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬او ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ھﺮ‬
‫ﮐﺲ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺌﻠﻪای ﺳﺆاﻟﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻮاﺑﯽ دھﺪ‪،‬‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺑﮫﺸﺖ و آﺗﺶ ﺟﮫﻨﻢ روﺑﻪرو ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺒﯿﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮد را از‬
‫ﻋﺬاب آﺧﺮت ﺧﻼص ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ آن ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﯾﺪ«‪.‬‬
‫»إﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ« ﮔﻔﺘﻪ ﻧﯿﺰ اﺳﺖ‪» :‬از ﻣﺎﻟﮏ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ در ﻣﻮرد‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪای‪ ،‬ﺣﺪود ﭼﻨﺪ ده ﺳﺎﻟﯽ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﺎ ھﯿﭻ رأﯾﯽ ﺗﻮاﻓﻖ‬
‫ﻧﮑﺮده و ھﯿﭻ ﺣﮑﻤﯽ درﺑﺎرهاش ﺻﺎدر ﻧﮑﺮدهام«‪.‬‬
‫»إﺑﻦ ﻣﮫﺪی« ﻧﯿﺰ از او ﺷﻨﯿﺪه ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﮔﺎھﯽ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪای ﻣﻮاﺟﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﺪم و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﺎل ﺗﻤﺎم‪ ،‬ﺷﺒﮫﺎ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺑﯿﺪم!«‪.‬‬
‫»ﻣﺼﻌﺐ« ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﭘﺪرم ﻣﺮا ﺑﺮای ﻣﺴﺌﻠﻪای ﻧﺰد ﻣﺎﻟﮏ ﻓﺮﺳﺘﺎد و‬
‫ﺻﺎﺣﺐ آن ﺳﺆال ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻮد‪ ،‬و او ﻣﺎﺟﺮاﯾﺶ را ﺑﺮای ﻣﺎﻟﮏ ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮد و‬
‫ﺳﺆاﻟﺶ را ﭘﺮﺳﯿﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺎﻟﮏ در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ‪ :‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﺟﻮاب ﺧﻮب و‬
‫ﻗﺎﻧﻊﮐﻨﻨﺪهای ﻧﺪارم‪ ،‬ﺑﺮوﯾﺪ و از اھﻞ ﻋﻠﻢ ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ!«‪.‬‬
‫»إﺑﻦ أﺑﯽإﺣﺴﺎن« ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬از ﻣﺎﻟﮏ‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖ و دو ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪه‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ دو ﺳﺆال‪ ،‬ھﯿﭻ ﺟﻮاﺑﯽ ﻧﺪاد؛ آن ھﻢ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ‬
‫ذﮐﺮ »ﻻ ﺣﻮل و ﻻ ﻗﻮة إﻻ ﺑﺎﷲﹼ« را ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد!«‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻢ ﻣﺎﻧﻊ درسﺧﻮاﻧﺪن و ﺗﻌﻠﯿﻢ و‬
‫ّ‬
‫ﺗﻌﻠﻢ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮم؛ زﯾﺮا ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺑﺮ ھﺮ ﮐﺴﯽ واﺟﺐ اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ‬
‫ّ ً‬
‫از ﮔﮫﻮاره ﺗﺎ ﮔﻮر‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪار و ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎ آﻧﮫﺎ‬
‫ھﺮﭼﻘﺪر ھﻢ ﺑﺎ درس و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﺮ و ﮐﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ھﻢ در اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ‬
‫ﺗﺨﺼﺺ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮای ﻋﻠﻢ ﺷﺮﯾﻌﺖ‪ ،‬اﺑﺰار و‬ ‫اھﻞ ﻋﻠﻢ و ّ‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪١٠‬‬

‫وﺳﺎﯾﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ دارای اﺻﻮﻟﯽ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ آﻧﮫﺎ را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ و ﻓﺮاﻧﮕﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﯿﺰ دارای ﻓﺮوع و ﻣﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﺟﺎﻧﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اوﻗﺎت و اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن ﺑﻪ آﻧﺎن ﻓﺮﺻﺖ ﻧﻤﯽدھﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﻼش و‬
‫ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮد را ﺻﺮف آن ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ھﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل اﺳﺖ و ﺑﺮای‬
‫ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﻠﻖ ﺷﺪه‪ ،‬درﺳﺖ و آﻣﺎده ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎهھﺎﯾﺸﺎن را اﻋﻢ از داﻧﺸﮕﺎهھﺎی‬
‫ﻧﻈﺮی و ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ھﻤﭽﻮن‪ :‬ادﺑﯿﺎت‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﭘﺰﺷﮑﯽ‪ّ ،‬ﻓﻨﯽ و ﻣﮫﻨﺪﺳﯽ‪ ،‬ﺟﮫﺖ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ درسھﺎی دﯾﻨﯽ و ﻋﻠﻮم ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺗﺮک ﮐﻨﻨﺪ؛ آن ھﻢ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺗﺨﺼﺺ ﺧﻮد را ﺗﻤﺎم ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﯽ را در داﻧﺸﮕﺎهھﺎ‬ ‫ّ‬ ‫دورهای از‬
‫ّ‬
‫ﮔﺬراﻧﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ دارای ﻧﻤﺮات ﺑﺎﻻ و اﻣﺘﯿﺎزات ﺧﻮﺑﯽ در رﺷﺘﻪھﺎﯾﺸﺎن‬
‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﯾﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎداﻧﯽ ﻣﯽزﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﻠﺐ اﯾﻦ ﻋﻠﻮم ‪ -‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖآوردن ﻧﻤﺮات و درﺟﺎﺗﯽ ﺑﺎﻻ و ﺑﺮﺗﺮ در اﯾﻦ رﺷﺘﻪھﺎ ‪ -‬ﺑﺮ ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ‬
‫واﺟﺐ ﮐﻔﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺑﻘﮥ ﺑﯿﻦ آﻧﮫﺎ و ﻣﺨﺎﻟﻔﯿﻦ و‬
‫دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن در اﯾﻦ رﺷﺘﻪھﺎ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ھﺮﮐﺲ ﻧﯿﺘﯽ ﭘﺎک‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻃﻠﺐ اﯾﻦ ﻋﻠﻮم دﻧﯿﻮی و ﺗﻌﻤﻖ در آن‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ در ﻋﺒﺎدت‬
‫و ﺟﮫﺎد ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪاص ﻣﺒﻌﻮث ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬ھﺮﯾﮏ از ﺻﺤﺎﺑﮥ ﮐﺮامش ﺑﺮای‬
‫ﺧﻮد ﺣﺮﻓﻪ و ﺷﻐﻠﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ آن ﮐﺴﺐ روزی و ﻣﻌﺎش ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬و‬
‫ھﻤﻪ را آزاد ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ در ﺷﻐﻞھﺎﯾﺸﺎن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و ھﺮﮔﺰ ﺧﻮاﺳﺘﺎر آن ﻧﺸﺪ ﮐﻪ‬
‫ً‬
‫از ﮐﺎرﺷﺎن دﺳﺖ ﺑﺮدارﻧﺪ و ﺗﻤﺎم ھﻢ و ﻏﻢ و ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮد را ـ ﺻﺮﻓﺎ ـ در‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ و دﻋﻮت و ﺗﺒﯿﻠﻎ اﺳﻼم ﻣﻨﺤﺼﺮ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮای ﮐﺎری ﻣﮫﻢ‬
‫و ﺑﺰرﮔﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ در آن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺮ او واﺟﺐ ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد‬
‫را ﺑﺮای ﻗﯿﺎم و اﻧﺠﺎم ھﺮﭼﻪ ﺑﮫﺘﺮ آن‪ ،‬آﻣﺎده و وادار ﺳﺎزد‪.‬‬
 ‫‪١١‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺷﮫﻮات دروﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬

‫اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ درس و رﺷﺘﻪ ﻇﺎھﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮای ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﯽ‬
‫و رﯾﺎﺳﺖ و ﮐﺴﺐ ﻣﻘﺎم ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﺻﺪر ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﺣﻠﻘﺎت‬
‫ﺑﻨﺸﯿﻨﻨﺪ و ﺧﻮد را ﺑﺮﺗﺮ و ﺑﺎﻻﺗﺮ از ھﻤﻪ ﺑﭙﻨﺪارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺻﺎﺣﺒﺎن اﯾﻦ ﺷﮫﻮات‬
‫ً‬
‫در وﺟﻮد ﺧﻮد‪ ،‬اﺻﻼ آن را اﺣﺴﺎس ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﻣﺘﻮﺟﮥ آن ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در اﻋﻤﺎق‬
‫دروﻧﺸﺎن ﻣﺴﮑﻦ ﮔﺰﯾﺪه و رﯾﺸﻪ دواﻧﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬وﺟﻮدﺷﺎن ﺑﻪ‬
‫ً‬
‫ﯾﮏ ﺑﺎزﻧﮕﺮی و ﺑﺎزرﺳﯽ دﻗﯿﻖ اﺣﺘﯿﺎج دارد؛ زﯾﺮا ﻧﻔﺲ ﺳﺮﮐﺶ‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ‬
‫ً‬
‫ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﺷﮫﻮاتﮔﺮاﯾﺶ دارد و زﺷﺘﯽھﺎ را ﺗﺰﯾﯿﻦ ﮐﺮده و ﻣﺮدم را ﺷﺪﯾﺪا ﺑﻪ‬
‫ﺑﺪیھﺎ ﻓﺮاﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ راهھﺎی ﻏﺎﻣﺾ و ﭘﯿﭽﯿﺪهای ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﻃﺮﯾﻖ آن ﺑﻪ درون اﻧﺴﺎن ﻧﻔﻮذ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر و ﭘﺮاﮐﻨﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ّ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻣﻮﻓﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ دوراھﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ و ﻗﺒﻞ از ﮔﺎمﮔﺬاﺷﺘﻦ در‬
‫آن‪ ،‬اھﺪاف و ﻧﯿﺖھﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت ﺧﻮد را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﺪ و از ﺧﻮد ﺑﭙﺮﺳﺪ‪ :‬آﯾﺎ اﯾﻦ‬
‫ﺑﺮای دﻧﯿﺎﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺮای آﺧﺮت؟! آﯾﺎ اﯾﻦ ﺑﺮای ﺧﺪاﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺮای ﻣﺮدم؟! ﺗﺎ ﺧﻮد را‬
‫ﻓﺮﯾﺐ ﻧﺪھﺪ و راه روﺷﻦ و آﺷﮑﺎر ﭘﺮوردﮔﺎرش را دﻧﺒﺎل ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ِي إ َ ٰ� َ ُّ ۡ َ‬ ‫َّ َ َ ۡ ُ‬ ‫َ َۡ‬
‫صم ب ِٱ�ِ �قد هد َ ِ ِ‬
‫ص� ٰ ٖط مستقِ ٖ‬
‫ي�﴾ ]آلﻋﻤﺮان‪.[١٠١ :‬‬ ‫﴿ َومن َ�عت ِ‬
‫»و ھﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻤﺴﮏ ﺟﻮﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﮏ ﺑﻪ راه راﺳﺖ و درﺳﺘﯽ‬
‫رھﻨﻤﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬

‫راه ﺧﺪاﺗﺮﺳﺎن و اﻓﺮاد ﻣﯿﺎﻧﻪرو را ﺑﺮﮔﯿﺮﯾﺪ‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﮫﻤﯿﺪﯾﻢ ھﺮ ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﻣﺮدان و اھﻞ وﯾﮋهاش را داراﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ً‬
‫ﻧﺼﯿﺤﺖ ﺑﻌﺪی ﻣﻦ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺛﺎﻧﯿﺎ‪:‬‬
‫ّ‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻨﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯽ و ﺷﺮﯾﻌﺖ را از ﻋﻠﻤﺎی ﻣﺘﻌﻤﺪ و‬
‫»ﻋﻠﻢ« و »ﺗﻘﻮا« و »اﻋﺘﺪال«‪ ،‬در آﻧﮫﺎ ﺑﺎ ھﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه و ھﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪای‬
‫ﺑﯿﻨﺸﺎن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪١٢‬‬

‫ﺳﻨﺖ«‪ ..‬وﻟﯿﮑﻦ‬ ‫ﭘﺎﯾﻪ و اﺳﺎس ﻋﻠﻮم ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪» :‬ﮐﺘﺎب« و » ّ‬
‫ھﺮﮐﺲ ﺑﺨﻮاھﺪ آن دو را درک ﮐﻨﺪ و ﺑﻔﮫﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ھﯿﭽﻮﺟﻪ از ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﻔﺴﺮان‪،‬‬
‫ﺷﺮح ﺷﺎرﺣﺎن‪ ،‬و ﻓﻘﻪ ﻓﻘﮫﺎء ﺑﯽﻧﯿﺎز ﻧﻤﯽﺷﻮد؛ زﯾﺮا آﻧﮫﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ھﺮ‬
‫ﺪام ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب و ّ‬‫ِ‬
‫ﺳﻨﺖ ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮده و اﺻﻮل و ﻓﺮوﻋﺶ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ‬ ‫ﮐ‬
‫در ﺟﺎﯾﮕﺎه واﻗﻌﯽﺷﺎن ﻗﺮار داده و درھﻢ ﻧﯿﺎﻣﯿﺨﺘﻪ و ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﻣﯿﺮاث ﺑﺰرﮔﯽ‬
‫ﺑﺮﺟﺎی ﻧﮫﺎدهاﻧﺪ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺎ آن‪ ،‬ﺟﺰ اﻓﺮاد ﻣﻐﺮور و ﻧﺎدان‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و‬
‫اﻧﮑﺎر ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺎی اﻣﺖ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﻋﻠﻢ ﮐﺘﺎب و ّ‬
‫ﻃﻌﻨﻪ زده و ﻋﯿﺒﺠﻮﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮان او را در ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ دﯾﻨﯽ ﻣﻮرد اﻃﻤﯿﻨﺎن‬
‫و اﻋﺘﻤﺎد ﻗﺮار داد‪ ،‬و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻗﺮآن و ﺣﺪﯾﺚ‪ ،‬از ﻋﻠﻤﺎء و ﮐﺘﺎبھﺎﯾﯽ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺴﺖ و ﻣﺘﺮوﮐﻨﺪ و دارای دﻻﯾﻠﯽ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻌﻤﻞ و‬
‫ﺑﯽاﺳﺎس ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﺻﻞ دﯾﻦ و ﻣﺼﺪر ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﺗﺸﺮﯾﻊ را ُﻣﮫﻤﻞ و‬
‫ﺑﯿﮑﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده رھﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﯿﻦ ﻋﻠﻤﺎی دﯾﻨﯽ‪ ،‬اﻓﺮاد زﯾﺎدی ﭘﯿﺪا ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ در ﯾﮑﯽ از ﺷﺎﺧﻪھﺎی‬
‫ﻓﺮھﻨﮓ و ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﯽ )ھﻤﭽﻮن ﻋﻠﻮم ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﯾﺎ ﺗﺼﻮف و‪(...‬‬
‫ﻤﺎ ﺑﺎ ﮐﺘﺎب و ّ‬ ‫ً‬ ‫ّ‬
‫ﺳﻨﺖ ﭘﯿﻮﻧﺪی ﺑﺮﻗﺮار‬ ‫ﺗﺨﺼﺺ دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ھﯿﭽﮕﺎه ﺧﻮد ﻣﺴﺘﻘﯿ‬
‫ﻧﮑﺮده و ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ‪ -‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ‪ -‬ﺳﺮ و ﮐﺎر ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ھﺮﯾﮏ از اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در اﻣﻮر و ﮐﺎرھﺎی ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺮای ﻓﺘﻮا و ﺻﺪور اﺣﮑﺎم اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮد؛ زﯾﺮا اھﻞ‬
‫آن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﺻﻼﺣﯿﺖ آن را ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﺷﺮﯾﻌﺖ را از آﻧﺎن درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﯿﻨﺸﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﻨﺮ و ﻓﻦ ﺑﯿﺎن و دﻋﻮت و ﺗﺒﻠﯿﻎ و‬
‫ّ‬
‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ آﺷﻨﺎ و ﻣﺴﻠﻂ ھﺴﺘﻨﺪ و ﻗﺪرت ﻧﻔﻮذ ﮐﻼم را ھﻢ دارﻧﺪ و ﺑﺮ‬
‫ّ‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و ﺣﺘﯽ دلھﺎی ﺗﮏﺗﮑﺸﺎن را ﺑﻪ ﻟﺮزه‬
‫درﻣﯽآورﻧﺪ و ﺗﮑﺎن ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ اﺷﺘﺒﺎه ﮐﺮد؛ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺑﺪان‬
 ‫‪١٣‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫ﻣﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ اھﻞ ﻋﻠﻢ و ﺗﺤﻘﯿﻖ ھﻢ ھﺴﺘﻨﺪ و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬از‬
‫روی ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﭼﯿﺰ راﺳﺖ و ﺛﺎﺑﺘﯽ را اراﺋﻪ ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ درھﻢآﻣﯿﺨﺘﻪ از ﻓﺎﺳﺪ و ﻣﺤﮑﻢ‪ ،‬ﺑﯽارزش و اﺳﺘﻮار‪،‬‬
‫درﺳﺖ و ﻧﺎدرﺳﺖ‪ ،‬اﺻﯿﻞ و دﺧﯿﻞ‪ ،‬ﺧﺮاﻓﻪ و ﺣﻘﯿﻘﺖ و‪ ...‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و اﮐﺜﺮ اﯾﻦ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺑﺮ آﻧﺎن ﻣﺸﺘﺒﻪ اﺳﺖ و ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﺪون ﻋﻠﻢ و آ ﮔﺎھﯽ ﻓﺘﻮا ﻣﯽدھﻨﺪ‬
‫ً‬
‫و ﻣﺮدم را ﮔﻤﺮاه ﮐﺮده و ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﮔﻤﺮاه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻧﺘﯿﺠﺘﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎرﺷﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ و درﺟﺎت را ﻧﯿﺰ درھﻢ ﻣﯽآﻣﯿﺰﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮏ را ﺑﺰرگ‪،‬‬
‫ﺑﺰرگ را ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﺳﺎده را ﺳﺨﺖ و ﺳﺨﺖ را ﺳﺎده ﺟﻠﻮه ﻣﯽدھﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺷﻨﻮﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺳﺨﻨﺎﻧﺸﺎن واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ُﺣﺴﻦ اﺳﻠﻮب و روش‬
‫و ﺳﺤﺮ و اﻓﺴﻮن ﮔﻔﺘﺎرﺷﺎن اﻋﺘﻘﺎد ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﺳﺨﻨﺎن و اﻧﺪرزھﺎﯾﺸﺎن ﭼﻪ‬
‫ﻧﯿﮑﻮﺳﺖ!! ﭼﻪ ﺧﻮب اﺳﺖ آﻧﮫﺎ را ﺑﺮﮔﯿﺮﯾﻢ و ﺑﺸﻨﻮﯾﻢ و ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﻢ!!‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻨﮑﻪ وﻋﻆ و ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻮد ﯾﮏ ﻓﻦ و ھﻨﺮ اﺳﺖ و ﻓﻘﻪ و ﺗﺤﻘﯿﻖ‪،‬‬
‫ﻓﻦ و ھﻨﺮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺮﮐﺴﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ؛ اﻣﺎ اﯾﻦ ھﺮﮔﺰ درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﯾﮑﯽ را ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم دھﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﯾﮕﺮی را ھﻢ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ادا‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ!‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ھﯿﭻ ﻋﺎﻟﻤﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ آن‬
‫ھﻤﺮاه ﺷﻮد‪ ..‬و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ :‬در ھﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ادﻋﺎی ﻋﺎﻟﻢﺑﻮدن را ﻣﯽﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫»ﻋﻠﻢ« و »ﻋﻤﻞ« ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در او ﯾﮑﺠﺎ ﺟﻤﻊ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ھﻤﺎن ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺎ از آن ﺑﻪ »ورع« و »ﺗﻘﻮا« ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺗﻘﻮاﯾﯽ ﮐﻪ اﺳﺎس آن ﺗﺮس از‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ‪ -‬ﻣﺘﻌﺎل ‪ -‬اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﺮس ﮐﻪ ﺛﻤﺮۀ ﻋﻠﻢ ﺣﻘﯿﻘﯽ و راﺳﺘﯿﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ََُۡ ُْ‬ ‫َّ َ َ ۡ‬
‫� َ� ٱ َّ َ‬
‫�ؤا﴾ ]ﻓﺎﻃﺮ‪.[٢٨ :‬‬‫� م ِۡن ع َِبادِه ِ ٱلعل ٰٓ‬ ‫﴿إِ�ما‬
‫»ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻋﺎﻟﻢ و داﻧﺸﻤﻨﺪ‪ ،‬از ﺧﺪا ﺗﺮس آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﻈﯿﻢ دارﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﯾﻦ ھﻤﺎن ﺗﺮس و ﺧﺸﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ را از اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻔﺘﺎر و ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ را‬
‫ﺑﺪون ﻋﻠﻢ و آ ﮔﺎھﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ دھﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﻣﯽدارد و ﻧﻤﯽﮔﺬارد ﻋﻠﻤﺶ را در‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪١٤‬‬

‫ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻈﺎم و ﺳﻠﻄﻪای دﯾﮕﺮ ‪ -‬ﻏﯿﺮ از ﻧﻈﺎم اﺳﻼم و ﺳﻠﻄﮥ اﻟﮫﯽ ‪ -‬ﻣﺤﺪود‬
‫ﮐﻨﺪ و دﯾﻨﺶ را ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﻔﺮوﺷﺪ!‬
‫ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺻﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در اﯾﻦ ﻋﺼﺮ‪ ،‬در وﺟﻮد ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از او ﻋﻠﻢ اﺧﺬ‬
‫و درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻧﮫﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در ﮐﻨﺎر دو ﺻﻔﺖ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪،‬‬
‫»اﻋﺘﺪال و ﻣﯿﺎﻧﻪروی« اﺳﺖ‪ .‬ﺻﻔﺘﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺨﺼﻮص دﯾﻦ اﺳﻼم اﺳﺖ و‬
‫ادﯾﺎن دﯾﮕﺮ ﻓﺎﻗﺪ آﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ در اﯾﻦ ﻋﺼﺮ‪ ،‬دو ﮔﺮوه ﻣﺘﻀﺎدی را ﮐﻪ در دو ﻧﻘﻄﮥ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ھﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و از ﻣﻨﺘﺴﺒﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ھﻢ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ‪ :‬ﯾﮑﯽ‬
‫»اﻓﺮاﻃﯽھﺎ« و دﯾﮕﺮی »ﺗﻔﺮﯾﻂﮐﻨﻨﺪﮔﺎن«‪ ،‬ﯾﺎ »ﻏﻠﻮﮐﻨﻨﺪﮔﺎن« و‬
‫»دوریﮔﺰﯾﺪﮔﺎن«‪ ،‬و ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ »ﺣﺴﻦ ﺑﺼﺮی« ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬اﯾﻦ دﯾﻦ‪ ،‬ﺑﯿﻦ‬
‫ﻏﻠﻮﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در آن و دوریﮔﺰﯾﺪﮔﺎن از آن‪ ،‬ﺿﺎﯾﻊ و ﺗﺒﺎه ﻣﯽﺷﻮد!«‪.‬‬
‫در ﺑﯿﻦ آﻧﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﭘﯿﺶ ﻣﯽروﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺮدم‬
‫ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺣﺮام ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ را‬
‫ﻣﺒﺎح ﻣﯽﭘﻨﺪارﻧﺪ!‬
‫ّ‬
‫و ﻧﯿﺰ اﻓﺮادی را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎب اﺟﺘﮫﺎد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ و ﺗﻘﻠﯿﺪ‬
‫از ﻋﯿﻦ ﻣﺬاھﺐ را واﺟﺐ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬و در ﻧﻘﻄﻪای دﯾﮕﺮ ﺑﺎ اﻓﺮادی ﻣﻮاﺟﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ از ھﻤﮥ ﻣﺬاھﺐ ﻋﯿﺒﺠﻮﯾﯽ ﮐﺮده و اﺟﺘﮫﺎداﺗﺸﺎن را ﺑﻪ دﯾﻮار‬
‫ﻣﯽﮐﻮﺑﻨﺪ!‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ درﻣﯿﺎﻧﺸﺎن اﻓﺮاد دﯾﮕﺮی ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺑﻪ‬
‫ﻇﺎھﺮ ﻧﺼﻮص ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪ و ﻣﺤﺘﻮای آن ﻧﻈﺮ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﻗﻮاﻋﺪش را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬و در ﺑﺮاﺑﺮﺷﺎن ﺗﺄوﯾﻞﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻧﯽ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ‬
‫ﻧﺼﻮص را اﯾﻦ دﺳﺖ و آن دﺳﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و از آن‪ ،‬ﺧﻤﯿﺮ ﻧﺮم و ﺷﮑﻞﭘﺬﯾﺮی‬
‫ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ و ﺑﻪ ھﺮ ﺷﮑﻞ از ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﻣﻀﺎﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ‪ ،‬درﻣﯽآورﻧﺪ!‬
‫و اﻣﺎ ﮔﺮوه ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﻮرد اﻃﻤﯿﻨﺎن‪ ،‬ﮔﺮوه وﺳﻄﯽ و ﻣﻌﺘﺪل آﻧﮫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻋﻘﻠﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻢ و ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﻗﻠﺒﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﺷﻊ و ﺧﺪاﺗﺮس‬
 ‫‪١٥‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺪاﯾﯽ ﻧﻤﯽاﻓﮑﻨﻨﺪ و ﺑﯿﻦ واﺟﺐ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ و وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد و واﻗﻊ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎری ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮده و آﻧﮫﺎ را اﺻﻼح و ﺑﺎ ھﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﯿﻦ‬
‫آرزوھﺎی ﺧﻮاص و رﻧﺠﮫﺎ و دردھﺎی ﻋﻮام ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺗﻤﯿﺰ ﻗﺎﺋﻠﻨﺪ و ﻗﻠﻤﺮو اﺧﺘﯿﺎرات‬
‫ﺧﻮد را ھﻤﺮاه ﺑﺎ وﺳﻌﺖ و ﺣﺪود اﺣﮑﺎم و ﺿﺮورﯾﺎﺗﺶ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و‬
‫ﺗﺴﺎھﻞ و آﺳﺎﻧﮕﯿﺮی‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ از ﺑﯿﻦﺑﺮدن ﻣﻮاﻧﻊ و ﻓﻮاﺻﻞ ﺑﯿﻦ ﺣﻼل و ﺣﺮام‪،‬‬
‫وادار ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﺣﺘﯿﺎط و ﻣﺤﮑﻢﮐﺎری‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺗﺸﺪد و‬
‫ﺳﺨﺘﮕﯿﺮی ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا واﻧﻤﯽدارد‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺸﻮای ﺣﺪﯾﺚ و ﻓﻘﻪ و ﺗﻘﻮا‪» ،‬ﺳﻔﯿﺎن ﺛﻮری« را رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬آن ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ آﺳﺎﻧﮕﯿﺮ و ﺗﺨﻔﯿﻒدھﻨﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ اھﻞ ﺛﻘﻪ‬
‫آن را ﻣﯽداﻧﻨﺪ؛ زﯾﺮا ھﻤﻪ ﮐﺲ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﺗﺸﺪﯾﺪ و ﺳﺨﺖﮔﯿﺮی را ﺧﻮب و ﻧﯿﮑﻮ‬
‫ﻣﯽﭘﻨﺪارﻧﺪ!!«‪.‬‬

‫آﺳﺎن ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺳﺨﺖﮔﯿﺮ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ‬

‫ً‬
‫ﻧﺼﯿﺤﺖ ﺑﻌﺪی ﻣﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻮاﻧﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺛﺎﻟﺜﺎ‪:‬‬
‫ً‬
‫از ﺳﺨﺘﮕﯿﺮی و ﻏﻠﻮ ﺧﻮدداری ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺑﺎ ﻋﻮام ﻣﺮدم ﮐﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮاص ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ اھﻞ ورع و ﺗﻘﻮا ‪ -‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺐ‬
‫آﺳﺎنﮔﯿﺮی و ﻣﯿﺎﻧﻪروی را ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻪ اﯾﺮادی دارد ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﻣﺴﺌﻠﻪای ﯾﺎ در ھﻤﮥ ﻣﺴﺎﺋﻞ‪ ،‬راھﯽ‬
‫را ﮐﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﯿﺎط ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ و از ﻋﯿﺐ و ﻧﻘﺺ دورﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺑﮕﯿﺮد‪ ..‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ً‬
‫ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻃﻮری ﺷﻮد ﮐﻪ ھﻤﯿﺸﻪ راه آﺳﺎﻧﺘﺮ را ﺗﺮک ﮐﻨﺪ و داﺋﻤﺎ راه اﺣﺘﯿﺎط را‬
‫ﺑﺮﮔﯿﺮد؛ ﭼﻮن در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬دﯾﻦ »ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از اﺣﺘﯿﺎﻃﺎت« ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺟﺰ ﺷﺪت و ﺳﺨﺘﮕﯿﺮی‪ ،‬ﺛﻤﺮهای دﯾﮕﺮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ‪ ،‬ھﻤﯿﺸﻪ آﺳﺎﯾﺶ و ﮔﺸﺎﯾﺶ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪١٦‬‬
‫ھﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﻧﺼﻮص ﻗﺮآن و ّ‬
‫ﺳﻨﺖ و رھﻨﻤﻮدھﺎی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص و اﺻﺤﺎب‬
‫ﮐﺮاﻣﺶش ﻧﻈﺮی اﻓﮑﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ را ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ دﻋﻮتﮐﻨﻨﺪۀ ﺑﻪ آﺳﺎنﮔﯿﺮی و‬
‫دﻓﻊﮐﻨﻨﺪۀ ﻓﺸﺎر و ﺗﻨﮕﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬و ﻣﯽﻓﮫﻤﺪ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا‪،‬‬
‫ﻣﺸﮑﻞﭘﺴﻨﺪ و ﺳﺨﺖﮔﯿﺮ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬از ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ھﻤﯿﻦ آﯾﺎت ﻣﺎ را ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آﯾﺎت‬
‫»روزه« ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ُ ُ َّ ُ ُ ُ ۡ ُ ۡ َ َ َ ُ ُ ُ‬
‫� ُم ٱ ۡل ُع ۡ َ‬
‫�﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[١٨٥ :‬‬ ‫﴿يرِ�د ٱ� بِ�م ٱلي� و� ي ِر�د ب ِ‬
‫»ﺧﺪاوﻧﺪ آﺳﺎﯾﺶ ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺧﻮاھﺪ و ﺧﻮاھﺎن زﺣﻤﺖ و ﺳﺨﺘﯽ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ«‪.‬‬
‫و در آﯾﺎت »ﻃﮫﺎرت« و »وﺿﻮ« ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ ََ ُ‬ ‫�د ٱ َّ ُ‬
‫� ِ�َ ۡج َعل عل ۡي�م ّم ِۡن َح َر ٖج﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.[٦ :‬‬ ‫﴿ َما يُر ُ‬
‫ِ‬
‫ّ‬
‫»ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻤﯽﺧﻮاھﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺗﻨﮓ آورد و ﺑﻪ ﻣﺸﻘﺖ اﻧﺪازد«‪.‬‬
‫و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آﯾﺎت »ﻧﮑﺎح« ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ُ ُ َّ ُ َ ُ َ ّ َ َ ُ ۡ َ ُ َ ۡ َ ٰ ُ َ ٗ‬
‫﴿يرِ�د ٱ� أن � ِفف عن�مۚ وخل ِق ٱ ِ���ن ضعِيفا ‪] ﴾٢‬اﻟﻨﺴﺎء‪.[٢٨ :‬‬
‫»ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ )ﺑﺎ وﺿﻊ اﺣﮑﺎم ﺳﮫﻞ و ﺳﺎده( ﮐﺎر را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ آﺳﺎن‬
‫ﮐﻨﺪ )ﭼﺮاﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺪ اﻧﺴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﺮاﯾﺰ و اﻣﯿﺎل ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮان اﺳﺖ( و اﻧﺴﺎن‬
‫ﺿﻌﯿﻒ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫و در آﯾﺎت »ﻗﺼﺎص«‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﺟﺎزۀ ﻋﻔﻮ و ﺻﻠﺢ و آراﻣﺶ در آن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫َ ٰ َ َ ۡ ‪ٞ َ ۡ َ َ ۡ ُ ّ َّ ّ ٞ‬‬
‫�ة﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[١٧٨ :‬‬ ‫﴿�ل ِك �فِيف مِن ر�ِ�م ور‬
‫»اﯾﻦ ﺗﺨﻔﯿﻒ و رﺣﻤﺘﯽ اﺳﺖ از ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن«‪.‬‬
‫ﺳﻨﺖ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ھﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬ ‫از ّ‬
 ‫‪١٧‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫إﺑﻦ ﻋﺒﺎسب از رﺳﻮل ﺧﺪاص رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪» :‬ﺷﻤﺎ را از ﻏﻠﻮ در‬
‫دﯾﻦ ﺧﺪا ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺷﻤﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻏﻠﻮ در‬
‫دﯾﻦ ھﻼ ک ﺷﺪﻧﺪ«‪.‬‬
‫إﺑﻦﻣﺴﻌﻮدس ﻧﯿﺰ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺳﺨﺘﮕﯿﺮان و ﻣﺸﮑﻞﭘﺴﻨﺪان‬
‫ھﻼک ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﻓﺮﻣﻮد«‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺨﺖﮔﯿﺮان‪ ،‬در ﮔﻔﺘﺎر‪ ،‬در‬
‫ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﯾﺎ در رأی و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫و آﻧﭽﻪ أﺑﻮھﺮﯾﺮةس رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬ﻓﺮدی اﻋﺮاﺑﯽ در ﻣﺴﺠﺪ ادرار‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ او ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺑﻪ او ﻓﺤﺶ و ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ رﺳﻮل‬
‫ﺧﺪاص ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬او را رھﺎ ﮐﻨﯿﺪ! ﺳﻄﻠﯽ ﭘﺮ از آب روی ادرارش ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ‬
‫ﺷﻤﺎ آﺳﺎنﮔﯿﺮ ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪهاﯾﺪ‪ ،‬و ھﺮﮔﺰ ﺳﺨﺘﮕﯿﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺸﺪهاﯾﺪ«‪.‬‬
‫و از رھﻨﻤﻮدھﺎﯾﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ‪» :‬ھﺮﮔﺎه ﺑﯿﻦ دو اﻣﺮی ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻧﻤﯽﮐﺮد ﻣﮕﺮ آﺳﺎنﺗﺮﯾﻨﺶ را؛ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﮔﻨﺎھﯽ در آن ﻧﺒﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫و ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺎذس ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﺸﻨﻤﺎز و اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ ﮔﺮوھﯽ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻧﻤﺎز و ﻗﺮاﺋﺘﺶ را ﻃﻮل داد‪ ،‬ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»آﯾﺎ دﻧﺒﺎل ﻓﺘﻨﻪ ھﺴﺘﯽ و ﻣﯽﺧﻮاھﯽ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﯿﻨﺪازی‪ ،‬ای‬
‫ﻣﻌﺎذ؟!«‪ ..‬و اﯾﻦ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺨﺖﮔﯿﺮی‬
‫ﺑﺮ ﻣﺮدم و واداﺷﺘﻦ داﺋﻤﯽ آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺟﺪﯾﺖ و ﻣﺤﮑﻢﮐﺎری‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺘﻨﻪاﻧﺪاﺧﺘﻦ آﻧﮫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن اﺟﺎزه داده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮای اﻧﺘﺨﺎب‬
‫راه ﮐﺎﻣﻞﺗﺮ و ﺳﺎﻟﻤﺘﺮ ﺳﺨﺖ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬دﻟﯿﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ او ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺗﻮدۀ‬
‫ّ‬
‫ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﺳﺨﺖﮔﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻨﻔﺮ و ﻓﺮارﺷﺎن از دﯾﻦ ﺧﺪا‪ ،‬از ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫ً‬
‫اﺻﻼ اﻧﺘﻈﺎرش ﻧﻤﯽرﻓﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺷﻮد‪ ..‬ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺟﮫﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪاص‬
‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﻮد و ﺑﻪ ﺗﻨﮫﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﮔﺰارد‪ ،‬از ھﻤﮥ ﻣﺮدم ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻃﻮل‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪١٨‬‬

‫ﻣﯽداد‪ ،‬اﻣﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﻨﻤﺎز ﻣﺮدم ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬از ھﻤﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﯽداد و‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮﯾﻊاﻟﺼﻼة ﺑﻮد‪ ،‬و در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ھﺮﮔﺎه ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﺑﮕﺰارد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺨﻔﯿﻒ دھﺪ و ﻃﻮل‬
‫ﻧﺪھﺪ؛ زﯾﺮا در ﺑﯿﻦ آﻧﮫﺎ‪ ،‬اﻓﺮاد ﭘﯿﺮ و ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﻗﺺ ھﻢ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮای ﺧﻮد ﻧﻤﺎز ﺑﻪﭘﺎ ﻣﯽدارد‪ ،‬ھﺮ ﭼﻘﺪر ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﻃﻮل دھﺪ«‪.‬‬
‫و از أﺑﯽﻗﺘﺎدۀس رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬ﻣﻦ داﺷﺘﻢ‬
‫ﺑﺮای اﻗﺎﻣﮥ ﻧﻤﺎز ﻣﯽاﯾﺴﺘﺎدم و ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ آن را ﻃﻮل دھﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﺮﯾﮥ ﮐﻮدﮐﯽ‬
‫را ﺷﻨﯿﺪم‪ .‬ﭘﺲ آن را ﺗﺨﻔﯿﻒ دادم و از ﻃﻮلدادن آن ﺧﻮدداری ﮐﺮدم؛ ﭼﻮن‬
‫ﺧﻮب ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮ ﻣﺎدرش رﻧﺞ و ﺳﺨﺘﯽ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﻮد«‪.‬‬
‫»ﻣﺴﻠﻢ« در ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮد‪ ،‬ﺻﻮرﺗﯽ دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ ﺗﺨﻔﯿﻒ را ﺑﯿﺎن ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫»او ﯾﮏ ﺳﻮرۀ ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮاﻧﺪ«‪.‬‬
‫و از ﻋﺎﯾﺸﻪل رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ‪» :‬رﺳﻮل ﺧﺪاص آﻧﮫﺎ را از روی رﺣﻤﺖ و‬
‫رأﻓﺖ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن‪ ،‬از وﺻﺎل ﻧﮫﯽ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬وﻟﯽ ﺗﻮ ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺧﻮدت آن دو‬
‫را ﺑﻪ ھﻢ وﺻﻞ ﻣﯽﮐﻨﯽ! ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ﻣﺜﻞ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ .‬ھﻤﺎﻧﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرم‪ ،‬ﺷﺒﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﺮا ﻃﻌﺎم و آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ ﻣﯽدھﺪ«‪.‬‬
‫ً‬
‫اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺴﺎھﻞ و آﺳﺎﻧﮕﯿﺮی در ھﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ‬
‫در زﻣﺎن ﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ از ﺳﺴﺘﯽ در دﯾﻦ‪ ،‬ﺿﻌﻒ در اﯾﻤﺎن و ﯾﻘﯿﻦ‪ ،‬و‬
‫ﻏﻠﺒﮥ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎدی ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻣﺸﺎھﺪه و ﻟﻤﺲ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻟﺰوم آن ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻃﻠﺒﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ..‬ﺗﻤﺎم ﺑﻼھﺎ و ﻣﺼﯿﺒﺖھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ھﻢاﮐﻨﻮن ﮔﺮﯾﺒﺎنﮔﯿﺮ‬
‫ﻣﺎ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻨﮑﺮات و زﺷﺘﮑﺎریھﺎی زﯾﺎدی اﺳﺖ ﮐﻪ ھﻤﭽﻮن ﻗﺎﻋﺪهای‬
‫در زﻧﺪﮔﯽ درآﻣﺪه و ھﺮ آﻧﭽﻪ ﺧﻼف آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺎذ و ﺧﺎرج از ﻗﺎﻋﺪه ﮔﺮدﯾﺪه‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‪ ،‬آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دﯾﻨﺶ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﮕﺎر آﺗﺸﯽ‬
‫ﺷﻌﻠﻪور و ﺳﻮزان ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ! ﺗﻤﺎم اﯾﻦھﺎ ﻣﻘﺘﻀﯽ ﺗﺴﺎﻣﺢ و‬
‫ً‬
‫آﺳﺎﻧﮕﯿﺮی اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺷﺪﯾﺪا از ﺳﺨﺘﮕﯿﺮی و ﻣﺤﮑﻢﮐﺎری زﯾﺎد‪،‬‬
 ‫‪١٩‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬
‫ّ‬
‫ﺧﻮدداری ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺟﮫﺖ ﻓﻘﮫﺎء ﺑﺮ آن ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‪» :‬ﻣﺸﻘﺖ و ﺳﺨﺘﯽ‪،‬‬
‫آﺳﺎﻧﮕﯿﺮی را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد‪ .‬اﻣﻮر‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﺷﻮار و ﺗﻨﮓ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن آﺳﺎﯾﺶ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬و ھﻤﮥ ﺑﻼھﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺨﻔﯿﻒ و‬
‫آﺳﺎنﮔﯿﺮی ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬

‫ﺑﺎ روﺷﯽ ﻧﯿﮑﻮ و ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﻪ دﻋﻮت ﮐﻨﯿﺪ‬

‫ً‬
‫ﺑﺎز ھﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺘﺪﯾﻦ ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ راﺑﻌﺎ‪:‬‬
‫از راه و روﺷﯽ ﮐﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در دﻋﻮت ﺑﻪ راه ﺧﺪا و ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﯿﻦ‬
‫ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ روش در آﯾﺎت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﺳﻮرۀ »اﻟﻨﺤﻞ« ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺧﻄﺎب ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪاص آﻣﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪ از او ﺑﻪ ھﺪاﯾﺘﺶ‬
‫رھﻨﻤﻮن ﺷﻮﯾﻢ‪:‬‬
‫� ٰدِل ۡ ُهم ب ِٱ َّل� ِ َ‬ ‫ۡ‬
‫� َس َنة َو َ‬ ‫ۡ َ‬ ‫ۡ ۡ‬ ‫َ‬ ‫ع إ َ ٰ� َ‬
‫ۡ ُ‬
‫�‬ ‫ِ‬ ‫يل َر ّ�ِك ب ِٱ� ِك َمةِ َوٱل َم ۡوعِظةِ ٱ َ ِ�‬‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫﴿ٱد ِ‬
‫َ‬
‫أ ۡح َس ُن﴾ ]اﻟﻨﺤﻞ‪.[١٢٥ :‬‬
‫»)ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ!( ﻣﺮدﻣﺎن را ﺑﺎ روﺷﯽ ﺣﮑﻤﺖآﻣﯿﺰ و اﻧﺪرزھﺎی ﻧﯿﮑﻮ و زﯾﺒﺎ ﺑﻪ‬
‫راه ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻓﺮاﺧﻮان‪ ،‬و ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺷﯿﻮۀ ھﺮﭼﻪ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ و ﺑﮫﺘﺮ ﮔﻔﺘﮕﻮ و‬
‫ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﮐﻦ!«‪.‬‬
‫از ﺗﺄﻣﻞ در اﯾﻦ آﯾﮥ ﮐﺮﯾﻤﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ در اﻣﺮ ﺑﻪ ﺟﺪال ﺑﺎ‬
‫ﺷﯿﻮهای ﻧﯿﮑﻮ ﻣﺤﺪود ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ آن روﺷﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ و ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﺷﻮد‪ .‬در واﻗﻊ در اﯾﻨﺠﺎ دو روش ﺑﺮای ﻣﺬاﮐﺮه و‬
‫ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ »ﻧﯿﮑﻮ« و دﯾﮕﺮی »ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ« از آن‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺷﯿﻮهای ﮐﻪ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ و ﺑﮫﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﮐﻨﺪ؛ زﯾﺮا اﯾﻦ روش‪ ،‬ﺟﺎذب ﻗﻠﺐھﺎی ﺑﯿﺰار و ﻓﺮاری اﺳﺖ و‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪٢٠‬‬

‫ﻧﺰدﯾﮏﮐﻨﻨﺪۀ وﺟﻮدھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دور از ھﻢ ھﺴﺘﻨﺪ و از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ّ‬
‫از ﻣﻮاردی ﮐﻪ »ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ« اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ذﮐﺮ ﻣﻮاﺿﻊ اﺗﻔﺎق و ھﻤﻔﮑﺮی ﺑﯿﻦ‬
‫دو ﻃﺮف ﺟﺪالﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬و رﻓﺘﻦ از آن ﺑﻪ ﻣﻮاﺿﻊ اﺧﺘﻼف را اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﮐﻪ‬
‫ّ‬
‫ﺷﺎﯾﺪ ‪ -‬ھﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ‪ -‬ﺑﺮ آن اﺗﻔﺎق ﺣﺎﺻﻞ آﯾﺪ‪:‬‬
‫َ َ ۡ َ ُ َّ َّ َ َ َ ْ ۡ‬ ‫َّ َّ‬ ‫َ َ ُ َٰ ُْٓ َ ۡ َ ۡ َ‬
‫ِين ظل ُموا مِن ُه ۡ ۖم‬‫ب إِ� ب ِٱل ِ� ِ� أحسن إِ� ٱ�‬ ‫ٰ‬
‫﴿و� ت�دِلوا أهل ٱلك ِ‬
‫ِ�‬
‫‪َ َۡ ٞ‬‬ ‫َ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ ُ ٓ ْ َ َ َّ َّ ٓ ُ َ َ ۡ َ َ َ َ ُ‬
‫ُ‬
‫نزل إ ِ ۡ�� ۡم �� ٰ ُه َنا �� ٰ ُه� ۡم َ� ٰحِد َو� ُن ُ�ۥ‬
‫نزل إِ�نا وأ ِ‬ ‫وقولوا ءامنا ب ِٱ�ِي أ ِ‬
‫َ‬
‫ُم ۡسل ُِمون ‪] ﴾٤٦‬اﻟﻌﻨﮑﺒﻮت‪.[٤٦ :‬‬
‫»ﺑﺎ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺟﺰ ﺑﺎ روﺷﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﮑﻮﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺤﺚ و ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺎ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ از اﯾﺸﺎن ﮐﻪ ﺳﺘﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )و از ﺣﺪ اﻋﺘﺪال در ﺟﺪال‪ ،‬ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ( و‬
‫ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ از ﺳﻮی ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﺎ و ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻤﺎن‬
‫دارﯾﻢ‪ .‬ﻣﻌﺒﻮد ﻣﺎ و ﻣﻌﺒﻮد ﺷﻤﺎ ﯾﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺎ ﺗﻨﮫﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار او‬
‫ھﺴﺘﯿﻢ«‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﻣﻮاﺿﻊ اﺧﺘﻼف‪ ،‬ﺣﮑﻢ آن ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺪا در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد و‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ آن‪ ،‬در آن روز اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪:‬‬
‫َّ ُ َ ۡ ُ ُ َ ۡ َ ُ‬
‫� ۡم يَ ۡومَ‬ ‫َّ ُ َ ۡ َ ُ َ َ ۡ َ ُ َ‬ ‫ََٰ ُ َ َُ‬
‫وك �ق ِل ٱ� أعلم بِما �عملون ‪ ٦٨‬ٱ� ��م بين‬ ‫﴿�ن �دل‬
‫ُ َ‬ ‫ۡ‬ ‫َ‬ ‫ٱ ۡلقِ َ�ٰ َمةِ � َ‬
‫ِيما ُك ُ‬
‫نت ۡم �ِيهِ � َتل ِفون ‪] ﴾٦‬اﻟﺤﺞ‪.[٦٨ :‬‬
‫»و اﮔﺮ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ )ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﺤﺚ و ﺟﺪال ﻣﮑﻦ و(‬
‫ﺑﮕﻮ‪ :‬ﺧﺪا از ﮐﺎرھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬آ ﮔﺎھﺘﺮ از ھﺮ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ در روز‬
‫ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ درﺑﺎرة آﻧﭽﻪ اﺧﺘﻼف ﻣﯽورزﯾﺪ‪ ،‬داوری ﻣﯽﮐﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ روش ﻣﺠﺎدﻟﮥ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‬
‫ﺟﺪال ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ھﺮدو دارای وﺣﺪت ﻋﻘﯿﺪه و اﺧﻮت‬
‫دﯾﻨﯽ ھﻢ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؟!‬
 ‫‪٢١‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫ﺑﻌﻀﯽ از ﺑﺮادران‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﺻﺮاﺣﺖ در ﺣﻖ‪ ،‬و ﺧﺸﻮﻧﺖ در روش ﮔﻔﺘﺎر آن‪،‬‬
‫آﻣﯿﺰش ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﺷﯿﻮهای ﺗﻨﺪ و ﺧﺸﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ً ّ‬
‫ﺑﯿﻨﺸﺎن ھﯿﭻ ﻣﻼزﻣﺘﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﺻﻮﻻ ﻣﺒﻠﻎ و دﻋﻮتﮔﺮ داﻧﺎ و ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ‪،‬‬
‫ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان را ﺑﺎ ﻧﺮﻣﺘﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه و رﻗﯿﻘﺘﺮﯾﻦ ﻋﺒﺎرات دﻋﻮت‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﻔﺮﯾﻄﯽ در ﻣﻀﻤﻮن آن ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺸﺎھﺪۀ واﻗﻌﯽ ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ ﮐﻪ‪ :‬اﺳﻠﻮب ﺗﻨﺪ و ﺧﺸﻦ و ﺳﺨﺖﮔﯿﺮاﻧﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻀﻤﻮن ﻧﯿﮏ و زﯾﺒﺎی ﻣﻄﺎﻟﺐ را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺟﮫﺖ در ﺣﺪﯾﺚ‬
‫وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺷﯿﻮۀ اﻣﺮﮐﺮدﻧﺶ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺮوف ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫»اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺰاﻟﯽ« در ﮐﺘﺎب »اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ« از »إﺣﻴﺎء‬
‫اﻟﻌﻠﻮم اﻟﺪﻳﻦ« ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ در‬
‫آﻧﭽﻪ ﮐﻪ اﻣﺮ و ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬دﻟﺴﻮز و ﻣﮫﺮﺑﺎن‪ ،‬ﻧﺮم و آﺳﺎﻧﮕﯿﺮ‪ ،‬ﺻﺒﻮر و ﺑﺮدﺑﺎر و‬
‫ﻓﻘﯿﻪ و داﻧﺎ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫از ﻣﻄﺎﻟﺐ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ در ھﻤﯿﻦ ﺑﺎب ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﻣﺮدی ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺄﻣﻮن‪ ،‬ﺧﻠﯿﻔﮥ ﻋﺒﺎﺳﯽ وارد ﺷﺪ و او را اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﮫﯽ از ﻣﻨﮑﺮ‬
‫ﻧﻤﻮد و ﺳﺨﻨﺎن درﺷﺘﯽ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ و ﺑﺎ ﺷﯿﻮهای ﺗﻨﺪ و ﺧﺸﻦ ﺑﺎ او ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ً‬
‫ﮐﺮد‪ ،‬و اﺻﻼ از ﻣﻘﺎﻣﺶ ﻧﺘﺮﺳﯿﺪ و ﭼﯿﺰی ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺮﺳﺶ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ھﺮ‬
‫ﻣﻘﺎﻣﯽ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎر ﻣﻨﺎﺳﺒﺶ را ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﺄﻣﻮن ﮐﻪ ﻓﺮدی ﻓﻘﯿﻪ و داﻧﺎ ھﻢ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ای ﻣﺮد! ﮐﻤﯽ ﻧﺮﻣﺘﺮ ﺑﺎش و ﻣﺪارا ﮐﻦ! ھﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺴﯽ را ﻣﺒﻌﻮث‬
‫ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ از ﺗﻮ ﺑﮫﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﺴﯽ رواﻧﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ از ﻣﻦ ﺑﺪﺗﺮ و‬
‫ﺷﺮورﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ او اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ او‪ ،‬ﺑﺎ آراﻣﺶ و ﻧﺮﻣﺶ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺳﯽ و ھﺎرون‪ ،‬ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ھﺮدو از ﺗﻮ ﺑﮫﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮی ﻓﺮﻋﻮن‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪٢٢‬‬

‫رﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ او ﻧﯿﺰ از ﻣﻦ ﺑﺪﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬و ھﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آن دو اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮده‬

‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ او ﺳﻔﺎرش ﮐﺮدﻧﺪ‪:‬‬
‫َ ُ َ َ ُ َ ۡ ٗ َّ ٗ َّ َ َّ ُ َ َ َ َّ َۡ‬ ‫َ‬
‫� ‪� ٤٣‬قو� �ۥ قو� ّ�ِنا لعلهۥ �تذك ُر أو‬ ‫﴿ٱ ۡذ َه َبا ٓ إ ِ ٰ� ف ِۡر َع ۡو َن إِنَّ ُهۥ َط َ ٰ‬
‫َۡ‬
‫� َ ٰ‬
‫� ‪] ﴾٤٤‬ﻃﻪ‪.[٤٤-٤٣ :‬‬
‫»ﺑﻪ ﺳﻮی ﻓﺮﻋﻮن ﺑﺮوﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻧﺮﻣﯽ‬
‫ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﻮد و ﺑﺘﺮﺳﺪ«‪.‬‬
‫و اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮن ﺑﺎ دﻻﯾﻞ روﺷﻦ ﺧﻮد ﺑﺮ آن ﻣﺮد و ﺧﺸﻮﻧﺖ و‬
‫دﺷﻤﻨﯽاش ﭘﯿﺮوز ﺷﺪ و ھﯿﭻ ﺟﻮاﺑﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ ﻧﯿﺎﻓﺖ‪ .‬از ﭼﯿﺰھﺎی دﯾﮕﺮی‬
‫ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ÷ ﯾﺎد داد‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻋﻮﺗﺶ را در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﻓﺮﻋﻮن ﺑﺎ‬
‫اﯾﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﻧﺮم و رﻗﯿﻖ ﺷﺮوع ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫َ‬
‫َ ۡ َ َ َٰ َ ّ َ َ َ ۡ‬ ‫َ ُ ۡ َ َّ َ َ َ‬
‫خ َ ٰ‬
‫� ‪] ﴾١٩‬اﻟﻨﺎزﻋﺎت‪:‬‬ ‫� ‪ ١٨‬وأهدِيك إِ� ر�ِك �ت‬‫� أن تَ َز َّ ٰ‬
‫﴿�قل هل لك إ ِ ٰٓ‬
‫‪.[١٩-١٨‬‬
‫»ﭘﺲ ﺑﮕﻮ‪ :‬آﯾﺎ ﻣﯿﻞ داری )از آﻧﭽﻪ اﮐﻨﻮن در آن ھﺴﺘﯽ( رھﺎ و ﭘﺎک ﮔﺮدی‬
‫و ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﺮوردﮔﺎرت رھﺒﺮی ﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﺗﻮ )از او( اﻧﺪﯾﺸﻨﺎک و ﺑﯿﻤﻨﺎک‬
‫ﮔﺮدی؟!«‪.‬‬
‫ھﺮﮐﺲ ﺑﺮ ﮔﻔﺘﮕﻮو ﻣﺬاﮐﺮۀ ﻣﻮﺳﯽ÷ ﺑﺎ ﻓﺮﻋﻮن ﮐﻪ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬آ ﮔﺎه ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽﻓﮫﻤﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯽ÷ ﺳﻔﺎرش ﺧﺪا را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺣﻔﻆ و‬
‫ّ‬
‫رﻋﺎﯾﺖ ﮐﺮده و آن را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم دﻗﺖ‪ ،‬ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﺗﮑﺒﺮ و ﺳﺮﮐﺸﯽ و ﻗﺪرت و ﺳﻠﻄﮥ‬
‫ﻓﺮﻋﻮن و ھﺠﻮﻣﮫﺎ و ﺗﮫﺪﯾﺪھﺎﯾﺶ‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن در ﺳﻮرۀ‬
‫»اﻟﺸﻌﺮاء« ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻨﺘﺶ در اﯾﻦ ﻣﻮرد درس‬‫و ھﺮﮐﺲ ﺑﺨﻮاھﺪ از ﺳﯿﺮت رﺳﻮل ﺧﺪاص و ّ‬
‫ﺑﯿﺎﻣﻮزد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ رھﻨﻤﻮدھﺎﯾﺶ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﺪ‪» :‬آﺳﺎنﮔﯿﺮی و ﻋﻄﻮﻓﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
 ‫‪٢٣‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺳﺨﺖﮔﯿﺮی ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ‪ ،‬و رﺣﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺴﺎوت ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد‪ ،‬و‬
‫ﻧﺮﻣﺶ و ﻣﺪاراﯾﯽ ﮐﻪ زﯾﺮ ﺑﺎر درﺷﺘﯽ و ﺗﻨﺪﺧﻮﯾﯽ ﻧﻤﯽرود!«‪.‬‬
‫آری! ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﭼﺮا اﯾﻦ ﻃﻮر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫�ز َعلَ ۡيهِ َما َعن ُِّت ۡم َحر ٌ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫ٓ ُ‬ ‫ََ‬
‫�ص‬ ‫ِ� ۡم َعز ٌ‬
‫ُ‬
‫﴿لق ۡد َجا َء� ۡم َر ُسول ّم ِۡن أنفس‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ُۡ ۡ َ َُ ‪ٞ‬‬ ‫ََ ُ‬
‫وف َّرح ‪ٞ‬‬
‫ِيم ‪] ﴾١٢٨‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[١٢٨ :‬‬ ‫عل ۡي�م بِٱلمؤ ِمن ِ� رء‬
‫»ﺑﯽﮔﻤﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی از ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﻪ ﺳﻮﯾﺘﺎن رواﻧﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ھﺮﮔﻮﻧﻪ درد و رﻧﺞ‬
‫و ﺑﻼ و ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺮ او ﺳﺨﺖ و ﮔﺮان ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻋﺸﻖ‬
‫ﻣﯽورزد و اﺻﺮار ﺑﻪ ھﺪاﯾﺖ ﺷﻤﺎ دارد‪ ،‬و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن دارای ﻣﺤﺒﺖ و‬
‫ﻟﻄﻒ ﻓﺮاوان و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ زﯾﺎدی اﺳﺖ«‪.‬‬
‫و ﺳﯿﻤﺎی ﻋﻼﻗﻪ و ﭘﯿﻮﻧﺪش ﺑﺎ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎراﻧﺶ را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺮﺳﯿﻢ‬
‫َ َ ُ ۡ َ َ ۡ ُ َ َ ًّ َ َ ۡ َ ۡ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ّ َ َّ‬
‫ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪﴿ :‬فبِما ر�ةٖ مِن ٱ�ِ �ِ ت لهمۖ ولو كنت �ظا غل ِيظ ٱلق ِ‬
‫ب‬ ‫ل‬
‫َ‬ ‫َ َ ُّ ْ‬
‫�نفضوا م ِۡن َح ۡول ِك﴾ ]آلﻋﻤﺮان‪.[١٥٩ :‬‬
‫»از ﭘﺮﺗﻮ رﺣﻤﺖ اﻟﮫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﺎ آﻧﺎن ﻧﺮﻣﺶ ﻧﻤﻮدی‪ ،‬و اﮔﺮ درﺷﺖﺧﻮی‬
‫و ﺳﻨﮕﺪل ﺑﻮدی‪ ،‬از اﻃﺮاف ﺗﻮ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﻓﺮدی از ﯾﮫﻮد‪ ،‬زﺑﺎﻧﺶ را در ﺗﺤﯿﺖ و ﺳﻼمﮐﺮدن ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﺑﺎ‬
‫ﭼﺮﻧﺪﯾﺎﺗﯽ آﻟﻮده ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺟﺎی »اﻟﺴﻼم ﻋﻠﻴﻜﻢ« »ﺳﻼم ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد!«‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اﻟﺴﺎم ﻋﻠﻴﻜﻢ« »ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد!«‪ .‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﻋﺎﯾﺸﻪل ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ‬
‫و او را ﺑﻪ ﺑﺎد دﺷﻨﺎم و ﻧﺎﺳﺰا ﮔﺮﻓﺖ! اﻣﺎ رﺳﻮل ﺧﺪاص در ﺟﻮاﺑﺶ ﮐﻠﻤﮥ‬
‫»اﻟﺴﻼم« را ﺑﺮ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻧﮑﺮد و ﻓﻘﻂ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬وﻋﻠﻴﻜﻢ!« )ﺑﺮ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﺎد!(‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪل ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺪارا و ﻧﺮﻣﯽ را در ﺗﻤﺎم اﻣﻮر دوﺳﺖ‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪٢٤‬‬

‫ﻣﯽدارد«؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﻣﺮ دﯾﻦ و دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﭼﻪ در ﮔﻔﺘﺎر و ﭼﻪ در ﻋﻤﻞ‪،‬‬

‫ﻧﺮﻣﺶ و ﻋﻄﻮﻓﺖ را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد‪.‬‬
‫و از ھﻤﺎن ﻋﺎﯾﺸﻪل رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮫﺮﺑﺎن و آﺳﺎﻧﮕﯿﺮ‬
‫اﺳﺖ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و آﺳﺎﻧﮕﯿﺮی را دوﺳﺖ ﻣﯽدارد‪ ،‬و ﺑﺮ ﻧﺮﻣﺶ و آﺳﺎﻧﮕﯿﺮی‬
‫ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺗﻨﺪﺧﻮﯾﯽ ﻧﻤﯽﺧﺸﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺎز ھﻢ از ﻋﺎﯾﺸﻪل رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﺪارا و ﻧﺮﻣﺶ ﺑﺎ ھﺮ ﭼﯿﺰی‬
‫ھﻤﺮاه ﺷﻮد‪ ،‬آن را زﯾﻨﺖ و زﯾﺒﺎ ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬و اﮔﺮ از ھﺮ ﭼﯿﺰی ﺟﺪا ﺷﻮد‪ ،‬آن را‬
‫ﻣﻌﯿﻮب و ﻧﺎﻗﺺ و زﺷﺖ ﻣﯽﺳﺎزد«‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻮﻣﯿﺘﯽ ﮐﻪ آﻣﺪه‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ّ‬
‫از ﺟﺮﯾﺮﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪس ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ رواﯾﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ‪» :‬رﺳﻮل ﺧﺪاص را‬
‫ّ‬
‫ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ھﺮﮐﺲ ﻣﺪارا و رﻗﺖ و ﻧﺮمﺧﻮﯾﯽ را ﺣﺮام ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم‬
‫ﺧﻮﺑﯿﮫﺎ و ﻧﯿﮑﯽھﺎ را ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ!«‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﭼﻪ ﻣﺠﺎزات و ﮐﯿﻔﺮ ﺷﺪﯾﺪی ﺑﺎﯾﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺣﺮامﮐﺮدن ﯾﮏ ﺧﻮﺑﯽ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺧﻮﺑﯽھﺎ را ﺣﺮام ﻣﯽﮐﻨﺪ!!‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار از ﻧﺼﻮص ﺑﺴﻨﺪه ﻣﯽﮐﻨﻢ؛ ﭼﻮن ﮐﻪ ﺑﺮای اﻗﻨﺎع‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ ـ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ راه ﺗﮫﺎﺟﻢ و ﺧﺸﻮﻧﺖ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ـ ﮐﺎﻓﯽ‬
‫ﻣﯽداﻧﻢ ﺗﺎ از راه و روش ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﯿﺰ‪ ،‬ﺑﻪ راه ﺣﮑﻤﺖآﻣﯿﺰ و اﻧﺪرزھﺎی ﻧﯿﮑﻮ‬
‫ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ و ﺛﺎﺑﺖﻗﺪم ﺑﺎﺷﻨﺪ‪..‬‬

‫ﻧﮑﺎﺗﯽ ﭼﻨﺪ در آداب دﻋﻮت و ﮔﻔﺘﮕﻮ‪:‬‬

‫دوﺳﺖ دارم در اﯾﻨﺠﺎ‪ ،‬ﻧﮑﺎﺗﯽ ﭼﻨﺪ درﺑﺎرۀ آداب دﻋﻮت و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫اھﻤﯿﺖ وﯾﮋهای ﮐﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎدآوری ﮐﻨﻢ و آن اﯾﻨﮑﻪ‪:‬‬
 ‫‪٢٥‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬
‫ً‬
‫اوﻻ‪ :‬واﺟﺐ اﺳﺖ ﺣﻖ ﭘﺪری و ﻣﺎدری و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ آﻧﮫﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺟﺎﯾﺰ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ ﭘﺪاران و ﻣﺎدران‪ ،‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﺑﺮادران و ﺧﻮاھﺮان‪ ،‬ﺑﺎ ادﻋﺎی اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﭼﻮن ﮔﻨﺎھﮑﺎر و ﻋﺎﺻﯽ ﯾﺎ ﺑﺪﻋﺖﮔﺬار و ﻣﻨﺤﺮف ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردی درﺷﺖ و‬
‫ً‬
‫ﺧﺸﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ھﯿﭽﻮﺟﻪ ﺑﺎﻋﺚ آن ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﻘﻮﻗﺸﺎن‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ‬
‫ﺣﻖ واﻟﺪﯾﻦ در ﻧﺮﻣﺶ ﻗﻮل و ﮔﻔﺘﺎر ﺑﺎ آﻧﮫﺎ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪:‬‬
‫ۡ ََ ُ‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬ ‫َ ٰ َ َ َ َ َ ٰٓ َ ُ ۡ‬
‫� َك ِ� َما ل ۡي َس لك بِهِۦ عِل ‪ٞ‬م ف� ت ِط ۡع ُه َماۖ‬ ‫﴿�ن �هداك � أن � ِ‬
‫ٗ‬ ‫ۡ‬
‫َو َصاح ِۡب ُه َما ِ� ٱ ُّ�� َيا َم ۡع ُروفا﴾ ]ﻟﻘﻤﺎن‪..[١٥ :‬‬
‫»ھﺮﮔﺎه آن دو‪ ،‬ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺶ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی را ﺷﺮﯾﮏ ﻣﻦ ﻗﺮار دھﯽ‬
‫ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ آ ﮔﺎھﯽ از ﺑﻮدن آن ﺳﺮاغ ﻧﺪاری‪ ،‬از اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮوی ﻧﮑﻦ‪) ،‬وﻟﯽ در‬
‫ﻋﯿﻦ ﺣﺎل( ﺑﺎ اﯾﺸﺎن در دﻧﯿﺎ ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﻃﺮز ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ رﻓﺘﺎر ﮐﻦ«‪.‬‬
‫در اﯾﻦ آﯾﻪ‪ ،‬ﺑﺤﺚ از ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺷﺮک ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪه و آن اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻼش‬
‫و ﮐﻮﺷﺶ ﺟﮫﺖ ﮐﺸﺎﻧﺪن و اﻧﺤﺮاف ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﺮک ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛ ﺣﺎل اﯾﻦ ﮔﻨﺎه‬
‫ھﺮﭼﻨﺪ از ﻃﺮف ﭘﺪر و ﻣﺎدر ھﻢ ﺑﺎﺷﺪ و آن دو‪ ،‬ﮔﻨﺎھﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺷﺮک ھﻢ‬
‫اﻧﺠﺎم دھﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت از اﻃﺎﻋﺖ آﻧﮫﺎ ﻧﮫﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﯿﻦ‬
‫ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ و ﺧﻮﺷﺮﻓﺘﺎری ﺑﺎ اﯾﺸﺎن اﻣﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ و ﻧﺸﺎن ﻣﯽدھﺪ ﮐﻪ‬
‫ﮔﻨﺎھﺎن ھﺮ ﭼﻘﺪر ھﻢ ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﻖ ﭘﺪری و‬
‫ﻣﺎدریﺷﺎن رﻋﺎﯾﺖ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮد را از اﻃﺎﻋﺖ واﻟﺪﯾﻦ در اﯾﻦ ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺎزﻣﯽدارد‪ ،‬و ﺑﻪ ﻧﯿﮏرﻓﺘﺎری و ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﯿﻮهای ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و‬
‫ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه اﻣﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ھﺮﮐﺲ ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮی اﺑﺮاھﯿﻢ÷ ﺑﺎ ﭘﺪرش را در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ‪ -‬در‬
‫ﺳﻮرۀ ﻣﺮﯾﻢ ‪ -‬ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ آداب ﻓﺮزﻧﺪان در دﻋﻮت ﭘﺪران را‪ ،‬وﻟﻮ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﻣﺸﺮک ھﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﺷﺮک ھﻢ دﻋﻮت ﮐﻨﻨﺪ و اﺻﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاھﺪ‬
‫دﯾﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪٢٦‬‬
‫ّ‬
‫ﭘﺲ اﮔﺮ ﭘﺪر و ﻣﺎدر‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ھﻢ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻘﺸﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؟!‬
‫ً‬
‫ﺛﺎﻧﯿﺎ‪ :‬ﺣﻖ ﺳﻦ‪ ،‬و ﺑﺰرﮔﯽ و ﮐﻮﭼﮑﯽ آن را ﻣﺮاﻋﺎت ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﺣﺘﺮام‬
‫ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﯿﻦ آن ﻓﺮق و ﺟﺪاﯾﯽ اﻧﺪازﻧﺪ‪ ..‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ ﺑﺰرگ‬
‫ھﻤﭽﻮن ﮐﻮﭼﮏ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ و ﺑﺎ ﭘﯿﺮان ھﻤﭽﻮن ﺟﻮاﻧﺎن رﻓﺘﺎر ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﭘﻨﺪار اﯾﻨﮑﻪ اﺳﻼم ھﻤﮥ ﻣﺮدم را ﻣﺴﺎوی و ﯾﮑﺴﺎن ﻣﯽداﻧﺪ! اﯾﻦ ﻓﮫﻢ ﻏﻠﻂ و‬
‫ﻧﺎدرﺳﺘﯽ از آن ﻣﺴﺎواﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺴﺎوات و ﺑﺮاﺑﺮی‬
‫در ﮐﺮاﻣﺖ و اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ و ﺣﻘﻮق ﻋﻤﻮﻣﯽﺷﺎن ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻧﺴﺎنھﺎ در آن ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫و ھﯿﭻﮔﻮﻧﻪ ﻣﻨﺎﻓﺎﺗﯽ ﺑﺎ ﺣﻘﻮق وﯾﮋهای ﮐﻪ رﻋﺎﯾﺘﺶ واﺟﺐ اﺳﺖ ﻧﺪارد؛ ﻣﺜﻞ‪:‬‬
‫ﺣﻘﻮق ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی‪ ،‬ھﻤﺴﺮی‪ ،‬ھﻤﺴﺎﯾﮕﯽ‪ ،‬وﻻﯾﺖ اﻣﺮ و ﻏﯿﺮه‪.‬‬
‫از آداب اﺳﻼم اﺳﺖ ﮐﻪ‪ :‬ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻪ ﺑﺰرگ اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ھﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪ ..‬در ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺒﻮی آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬از‬
‫ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺎ را ﻧﺒﺨﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺎ او ﻣﮫﺮﺑﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺰرگ ﻣﺎ را‬
‫اﺣﺘﺮام ﻧﮕﺬارد و ﻋﺎﻟﻢ و داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻣﺎ را ﻧﺸﻨﺎﺳﺪ«‪ ،‬و اﯾﻦ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻻزم اﺳﺖ‬
‫ّ‬
‫ﺣﻘﺸﺎن را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬
‫»از ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ!«‪ ..‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی از اﯾﻦ ﺑﯿﺰاری ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ اﺳﺖ؟!‬
‫ھﺮﮐﺲ‪ ،‬ھﺮ ﭼﻘﺪر ھﻢ ﺑﺨﻮاھﺪ آن را ﺗﺄوﯾﻞ ﮐﻨﺪ!‬
‫در ﺣﺪﯾﺜﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬اﺣﺘﺮام و ﮔﺮاﻣﯿﺪاﺷﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻮھﺎﯾﺶ‬
‫ﺳﻔﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از اﺟﻼل و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ً‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎ‪ :‬ﺣﻖ ﺳﺎﺑﻘﻪداران را ﺣﻔﻆ و ﻣﺮاﻋﺎت ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪای در‬
‫دﻋﻮت ﺧﺪا و ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻣﺮدم و ﮐﺎرھﺎی ﻧﯿﮏ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬و ﯾﺎ در ﻧﺼﺮت دﯾﻦ‬
‫ﺧﺪا اﻣﺘﺤﺎﻧﯽ ﻧﯿﮑﻮ ﭘﺲ داده و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺟﮫﺎد ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﻓﻀﯿﻠﺖ و ﺳﺎﺑﻘﻪﺷﺎن اﻧﮑﺎر‪ ،‬و ﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آﺷﮑﺎرﺷﺪن ﻧﺸﺎﻧﻪھﺎی ﭘﯿﺮی و ﺿﻌﻒ‬
‫و ﺳﺴﺘﯽ و ﺑﯿﺤﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺟﻮاﻧﯽ و ﻧﯿﺮو و ﻧﺸﺎط و ﻓﻌﺎلﺑﻮدﻧﺸﺎن‪ ،‬و ﯾﺎ ﺑﻪ‬
 ‫‪٢٧‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫دﻟﯿﻞ ﺗﻔﺮﯾﻂ و ﺑﯿﮑﺎری‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ و ﭘﺎﯾﺪاریﺷﺎن‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻃﻌﻨﻪ زده و‬
‫از آﻧﮫﺎ ﻋﯿﺒﺠﻮﯾﯽ ﺷﻮد؛ زﯾﺮا ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪای ﮐﻪ در ﺟﮫﺎدﺷﺎن دارﻧﺪ‪،‬‬
‫ذﺧﯿﺮهای در ﺣﺴﺎب و ﭘﺲاﻧﺪازی ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺷﻔﺎﻋﺖ و وﺳﺎﻃﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ اﯾﻦ را ھﻤﯿﻦ ﻃﻮر از ﻃﺮف ﺧﻮدم ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص در ﺷﺄن »ﺣﺎﻃﺐﺑﻦ أﺑﯽ ﺑﻠﺘﻌﺔ« ﻗﺮار داد؛ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﺎمھﺎﯾﺶ ﺑﻪ‬
‫ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﺧﯿﺎﻧﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻐﺰﯾﺪ‪ :‬در زﻣﺎن ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻗﺮﯾﺶ‬
‫ﻧﺎﻣﻪای ﻧﻮﺷﺖ و آﻧﺎن را از ھﺪف و ﻧﻘﺸﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص و ﺗﻌﺪاد ﻟﺸﮕﺮش ﮐﻪ ﺑﺮای‬
‫ً‬
‫ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﺗﺠﮫﯿﺰ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺒﺮ داد؛ ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﺧﻮاﺳﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﮐﻪ ﺷﺪﯾﺪا‬
‫ً‬
‫ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺖ اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬ﻣﺨﻔﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﺻﻮرت ﺑﮕﯿﺮد‪ ...‬در‬
‫ّ‬
‫اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻋﻤﺮﺑﻦ ﺧﻄﺎبس ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد‪» :‬ﺑﮕﺬارﯾﺪ ای رﺳﻮل‬
‫ً‬
‫ﺧﺪا! ﺗﺎ ﮔﺮدﻧﺶ را ﺑﺰﻧﻢ؛ ﭼﻮن اﯾﻦ ﻣﺮد ﻧﻔﺎق ﮐﺮده و ﻗﻄﻌﺎ ﻣﻨﺎﻓﻖ اﺳﺖ!«‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص در ﺟﻮاب ﻋﻤﺮس ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﻣﯽداﻧﯿﺪ! ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ‬
‫ﻧﯿﺖ اھﻞ ﺑﺪر آ ﮔﺎه اﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬ھﺮ ﮐﺎری ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﯿﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم دھﯿﺪ؛ ﭼﻮن‬
‫ﻣﻦ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺑﺨﺸﻢ!«‪.‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ ﺳﺎﺑﻘﮥ اﯾﻦ ﻣﺮد و ﺟﮫﺎدش در روز ﺑﺪر ‪ -‬روزی ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ و ﻣﻨﺎﻓﻖ‬
‫از ھﻢ ﺟﺪا و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ ‪ -‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﺬرش را‬
‫ﺑﭙﺬﯾﺮد‪ ،‬و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ اﺻﺤﺎﺑﺶ‪ ،‬اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ در واﻗﻌﮥ ﺑﺪر ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪..‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮدۀ ﻣﺮدم زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﯿﺪ‬

‫ً‬ ‫ً‬
‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎ اﯾﻦ ﺟﻮاﻧﺎن را ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺧﺎﻣﺴﺎ‪:‬‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪٢٨‬‬

‫از آﺳﻤﺎن رؤﯾﺎھﺎ و ﺧﯿﺎلﭘﺮدازیھﺎ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ واﻗﻌﯽھﺎ ﻓﺮود آﯾﻨﺪ و ﺑﺎ‬

‫ﺗﻮدهھﺎی ﻣﺮدم زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ..‬ﺑﺎ ھﻤﻮﻃﻨﺎن‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﮕﺮان‪ ،‬ﭘﯿﺸﻪﮔﺮان‪،‬‬
‫ﮐﺸﺎورزان‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﺗﻼشﮔﺮان‪ ،‬ﻣﺠﺎھﺪان و‪ ...‬اﯾﻨﺎن ھﻤﻪ اﻋﻀﺎی ﮐﻮﭼﮏ و‬
‫ّ‬
‫رﯾﺰی از ﺷﮫﺮھﺎی ﺑﺰرﮔﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﺤﻠﻪھﺎ و ﮐﻮﭼﻪھﺎی ﺗﻨﮓ و ﻋﻤﯿﻖ‬
‫آن‪ ،‬و ﯾﺎ در روﺳﺘﺎھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﮐﺴﺐ رزق و روزی ﺗﻼش زﯾﺎدی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ اداﻣﻪ ﻣﯽدھﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺮدم زﺣﻤﺘﮑﺶ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻄﺮت ﺳﻠﯿﻢ و ﻗﻠﺐھﺎی‬
‫ﺑﯽآﻻﯾﺶ و ﭘﺎﮐﺸﺎن را ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ و ﺗﻨﮫﺎ اﺟﺴﺎﻣﯽ را ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺎر‬
‫زﯾﺎد‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ!‬
‫ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم در ﻣﻮاﺿﻌﺸﺎن ﻓﺮود آﯾﻨﺪ و‬
‫ﻣﻨﺰل ﮔﺰﯾﻨﻨﺪ ﺗﺎ در اﻣﺮ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺳﻮادآﻣﻮزی ﺑﯿﺴﻮادان ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ؛ در ﮐﻤﮏﮐﺮدن ﺑﻪ ﻣﺤﺘﺎﺟﺎن ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺣﺘﯿﺎﺟﺎﺗﺸﺎت ﺑﺮﻃﺮف ﺷﻮد؛‬
‫در ﺑﯿﺪاری ﺧﻼﻓﮑﺎران ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻋﻮض ﺷﻮﻧﺪ؛ در ﭘﻨﺪدادن و ﻧﺼﯿﺤﺖﮐﺮدن‬
‫ﮔﻨﺎھﮑﺎران ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪ؛ در دﺳﺘﮕﯿﺮی ﻣﻨﺤﺮﻓﺎن و ﮔﻤﺮاھﺎن ﺗﺎ‬
‫ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ راه راﺳﺖ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ؛ در ﭘﺮدهﺑﺮداری و اﻓﺸﺎی ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻔﺎق ﺧﻮد را ﭘﻨﮫﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ در ﺗﺎﺧﺘﻦ ﺑﺮ رﺷﻮهﺧﻮاران و رﺷﻮهﮔﯿﺮان ﺗﺎ آﻧﮕﺎه‬
‫ﮐﻪ ﺟﻠﻮﺷﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد؛ در ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺴﺘﯽ و‬
‫ﺿﻌﻔﺸﺎن ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدد و دوﺑﺎره ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﻮت و ﻧﺸﺎط درآﯾﻨﺪ و‪ ...‬در ﺗﻤﺎم اﯾﻦ‬
‫اﻣﻮر ﺳﮫﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ھﯿﺄتھﺎ و اﻧﺠﻤﻦھﺎﯾﯽ را ﺑﺮای ﻣﺤﻮ و از ﺑﯿﻦﺑﺮدن‬
‫ﺑﯽﺳﻮادی‪ ،‬ﺟﻤﻊ زﮐﺎت و ﺗﻮزﯾﻊ آن‪ ،‬اﺻﻼح ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﺒﺎرزۀ ﭘﯿﮕﯿﺮ ﺑﺎ اﻣﺮاض‬
‫و ﺑﯿﻤﺎریھﺎی ﻓﺮاﮔﯿﺮ و ھﻤﮕﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭘﯿﮑﺎر و درﻣﺎن داﺋﻤﯽ اﻋﺘﯿﺎد از ﺳﯿﮕﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺗﺎ ﻣﺴﮑﺮات و ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‪ ،‬ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﻋﺎدات ﻣﻀﺮ و زﯾﺎنآور‪ ،‬و ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎی آن ﻧﺸﺮ و رواجدادن ﻋﺎدات ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﻧﯿﮑﻮ‪ ،‬ﺗﺸﮑﯿﻞ دھﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٩‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫ﭼﻘﺪر زﯾﺎدﻧﺪ ﻣﯿﺪانھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺶ اﯾﻦ ﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ارادۀ‬

‫اﺳﺘﻮار و ﻓﻮﻻدﯾﻦ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺣﻤﺎﺳﻪھﺎ و ﺷﺠﺎﻋﺖھﺎﯾﺸﺎن ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ!‬
‫ای ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم! ﺧﻮد را از ﻣﺮدم دور ﻧﺴﺎزﯾﺪ و ﺟﺪا ﻧﮑﻨﯿﺪ و ﺗﺮک‬
‫ﻧﮕﻮﯾﯿﺪ‪ ..‬ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﺪران و ﻣﺎدران و ﺑﺮادران و ﻧﺰدﯾﮑﺎﻧﺘﺎن ھﺴﺘﻨﺪ! ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ‬
‫و ﺑﺎ ﺗﻮدۀ ﻣﺮدم راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺎ آﻧﮫﺎ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪ .‬در ﻏﻢ و اﻧﺪوه و‬
‫ﺳﺨﺘﯽھﺎ و رﻧﺞھﺎﯾﺸﺎن ﺷﺮﯾﮏ ﺷﻮﯾﺪ‪ .‬دﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪھﺎﯾﺸﺎن ﺑﺰﻧﯿﺪ و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬
‫اﻣﯿﺪ دھﯿﺪ‪ .‬اﺷﮏھﺎی ﯾﺘﯿﻤﺎن را ﭘﺎک ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ روی ﺑﯿﻨﻮاﯾﺎن ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺑﺰﻧﯿﺪ‪ .‬ﺑﺎر‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ دوش رﻧﺞدﯾﺪﮔﺎن و ﺳﺨﺘﯽﮐﺸﯿﺪﮔﺎن اﻓﺘﺎده‪ ،‬ﺳﺒﮏ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﯿﭽﺎرﮔﺎن و ﺳﺘﻤﺪﯾﺪﮔﺎن را ﭘﻨﺎه دھﯿﺪ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ ﺷﮑﺴﺖﺧﻮردﮔﺎن را ﺟﺒﺮان‬
‫ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪ .‬زﺧﻢ ﻗﻠﺐھﺎی ﻣﺤﺰون و دردﮐﺸﯿﺪه را درﻣﺎن ﮐﻨﯿﺪ؛ ﺣﺎل ﭼﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻋﻤﻠﯽ ﻧﯿﮑﻮ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ ﮐﻠﻤﻪای ﭘﺎک و زﯾﺒﺎ‪ ،‬و ﯾﺎ ﺑﺎ ﻟﺒﺨﻨﺪی ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و‬
‫ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪ!‬
‫ﻗﯿﺎم و ﺑﻪﭘﺎﺧﺎﺳﺘﻦ ﺑﺮای ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬و ﺗﻌﺎون و ھﻤﮑﺎری ﺑﺎ آن ‪ -‬ﺑﻪ‬
‫وﯾﮋه ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﮔﺮوهھﺎی ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ‪ -‬ﻋﺒﺎدﺗﯽ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺲﺑﺰرگ و ارزﺷﻤﻨﺪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻣﺮوزی از آن ﻏﺎﻓﻠﻨﺪ و آن را‬
‫ﻧﯿﮏ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ! ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ در اﺳﻼم‪ ،‬ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ زﯾﺎدی آﻣﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی ﺧﯿﺮ و‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و اﻣﺮ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن‪ ،‬دﻋﻮت ﻣﯽﮐﻨﺪ و آن را ﻓﺮﯾﻀﻪای روزاﻧﻪ ﺑﺮ ھﺮ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد »ﻋﺒﺎدت در اﺳﻼم« ﺑﯿﺎن ﮐﺮدهام ﮐﻪ‪:‬‬
‫اﺳﻼم ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﯿﺪان و داﯾﺮۀ ﻋﺒﺎدت را وﺳﯿﻊ و ﮔﺴﺘﺮده ﻣﯽﺳﺎزد؛ ﺑﻪ‬
‫ّ‬
‫ﻃﻮری ﮐﻪ اﻋﻤﺎل زﯾﺎدی را درﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در ﻓﮑﺮ ﻣﺮدم ھﻢ ﺧﻄﻮر‬
‫ﻧﮑﺮده و ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺗﺼﻮر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﮐﺎرھﺎ را ﻋﺒﺎدت و‬
‫ﻗﺮب و ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺮار داده ﺑﺎﺷﺪ!‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬ھﺮ ﻋﻤﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﮐﻪ ﻧﺎﻓﻊ و ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ ﻋﺒﺎدتھﺎ‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪٣٠‬‬

‫ﻗﺮار داده اﺳﺖ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎدام ﮐﻪ ھﺪف ﻓﺎﻋﻞ و اﻧﺠﺎمدھﻨﺪۀ آن‪ ،‬ﺧﯿﺮ و ﺻﻼح‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ اﻣﯿﺪ ﻣﺪح و ﺛﻨﺎ و ﮐﺴﺐ ﺷﮫﺮت ﻧﺰد ﻣﺮدم ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮ آﻧﺎن ﺗﮑﺒﺮ ورزد و ﻓﺨﺮ ﺑﻔﺮوﺷﺪ‪.‬‬
‫ھﺮ ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ آن دﺳﺘﯽ ﺑﺮ اﺷﮏھﺎی اﻧﺴﺎن ﻣﺤﺰون و ﻏﻤﺪﯾﺪهای‬
‫ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺎ آن ﺳﺨﺘﯽ رﻧﺞدﯾﺪهای را ﺗﺨﻔﯿﻒ دھﺪ‪ ،‬زﺧﻢھﺎی اﻧﺴﺎن‬
‫ﻣﺼﯿﺒﺖدﯾﺪه و ﻧﮑﺒﺖزدهای را ﭘﺎﻧﺴﻤﺎن ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﻓﻘﺮ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ اﻧﺴﺎن‬
‫ﻣﺤﺮوﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ﻧﯿﺮو و ﻗﻮت ﻣﻈﻠﻮﻣﯽ را ﺷﺪت ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬او را از‬
‫ﻓﺸﺎر و ﺗﻨﮕﯽ ﻧﺠﺎت دھﺪ‪ ،‬ﺑﺪھﯽ و ﻗﺮض ﺳﻨﮕﯿﻦ ﮐﺴﯽ را ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬دﺳﺘﮕﯿﺮ‬
‫ﻓﻘﯿﺮ ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ ﮐﻪ ﻋﯿﺎﻟﻮار اﺳﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮدان و ﮔﻤﺸﺪهای را ھﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺎداﻧﯽ را ﺗﻌﻠﯿﻢ دھﺪ‪ ،‬ﻏﺮﯾﺒﻪای را ﭘﻨﺎه دھﺪ‪ ،‬ﺷﺮی را از ﻣﺨﻠﻮق ﺧﺪا دور ﺳﺎزد‪،‬‬
‫ﻣﻮاﻧﻌﯽ را از ﺳﺮ راه ﺑﺮدارد‪ ،‬ﻧﻔﻌﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و‪ ...‬ﺗﻤﺎم اﯾﻦھﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ‬
‫ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﻧﯿﺖ ﺳﺎﻟﻤﯽ ﻧﮫﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎدت و ﻗﺮب اﻟﮫﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻋﻤﺎل زﯾﺎدی از اﯾﻦ ﻧﻮع ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم آﻧﮫﺎ را از ﻋﺒﺎدتھﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ و‬
‫ﺷﻌﺒﻪھﺎی اﯾﻤﺎن و ﻣﻮﺟﺒﺎت ﭘﺎداش ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎب‪ ،‬اﺣﺎدﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ او‬
‫ھﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻓﺮض و واﺟﺐﻧﻤﻮدن اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﺒﺎدات ﺑﺮ اﻧﺴﺎن ‪ -‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ او‬
‫اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و ھﻤﯿﻦ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ‪ -‬اﮐﺘﻔﺎ ﻧﻨﻤﻮده‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻃﻠﺐ و اﻧﺠﺎﻣﺸﺎن‪،‬‬
‫ﺷﺪت ﺑﻪ ﺧﺮج داده و آﻧﮫﺎ را ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﻣﻔﺎﺻﻞ و اﻋﻀﺎی رﯾﺰ و درﺷﺖ ﺑﺪﻧﺸﺎن‬
‫ﻧﯿﺰ ﻓﺮض ﻧﻤﻮده اﺳﺖ!‬
‫أﺑﻮھﺮﯾﺮةس از رﺳﻮل ﺧﺪاص رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪» :‬ﺑﺮ ھﺮ اﺳﺘﺨﻮان رﯾﺰ و‬
‫ﮐﻮﭼﮑﯽ‪ ،‬ھﺮ روز ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻃﻠﻮع ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪای واﺟﺐ اﺳﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﯿﻦ‬
‫دو ﻧﻔﺮ ﻋﺪاﻟﺖ و ﺑﺮادری ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺻﺪﻗﻪای اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺑﺮادرش در‬
‫ﺳﻮارﮐﺮدن ﯾﺎ ﺣﻤﻞﻧﻤﻮدن ﺑﺎر و ﮐﺎﻻﯾﺶ ﺑﺮ روی ﭼﮫﺎرﭘﺎﯾﺶ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
 ‫‪٣١‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫ﺻﺪﻗﻪای اﺳﺖ‪ .‬ھﺮ ﮐﻠﻤﮥ ﭘﺎک و ﻃﯿﺒﻪای را ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ھﺮ ﮔﺎﻣﯽ را ﺑﺮای ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﺮدارد‪ ،‬ھﺮ ﻣﺎﻧﻌﯽ را از ﺳﺮ راه دور ﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺻﺪﻗﻪای اﺳﺖ«‪.‬‬
‫إﺑﻦﻋﺒﺎسب ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ را از رﺳﻮل ﺧﺪاص ﭼﻨﯿﻦ رواﯾﺖ ﮐﺮده‬
‫اﺳﺖ‪» :‬ﺑﺮ ھﺮ ﻋﻀﻮی از اﻧﺴﺎن‪ ،‬ھﺮ روز ﻧﻤﺎزی واﺟﺐ اﺳﺖ! ﻣﺮدی در آن ﺑﯿﻦ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻪای! ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫اﻣﺮﮐﺮدﻧﺖ ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی ﻧﯿﮏ و ﺑﺎزداﺷﺘﻨﺖ از ﮐﺎرھﺎی زﺷﺖ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻤﮏﮐﺮدﻧﺖ ﺑﻪ ﺿﻌﯿﻔﺎن‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ‪ .‬آﻟﻮدﮔﯽھﺎ و ﮐﺜﺎﻓﺎﺗﯽ را از ﺳﺮ راه‬
‫ﺑﺮﻣﯽداری و دور ﻣﯽﺳﺎزی‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﻮد ﯾﮏ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ‪ .‬ھﺮ ﻗﺪﻣﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮای‬
‫ﻧﻤﺎز ﺑﺮﻣﯽداری‪ ،‬ﺧﻮد ﯾﮏ ﻧﻤﺎز اﺳﺖ«‪.‬‬
‫و ﻣﺜﻞ ھﻤﯿﻦ رواﯾﺖ را ﺑﺮﯾﺪةس از رﺳﻮل ﺧﺪاص رواﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬در اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺳﯿﺼﺪ و ﺷﺼﺖ ﻣﻔﺼﻞ وﺟﻮد دارد؛ ﭘﺲ ﺑﺮ او واﺟﺐ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮای ھﺮ ﻣﻔﺼﻠﯽ‪ ،‬ﺻﺪﻗﻪای دھﺪ! ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻃﺎﻗﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺎر را دارد‪ ،‬ای رﺳﻮل ﺧﺪا؟! ‪ -‬ﮔﻤﺎن ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮرش ﺻﺪﻗﮥ ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ‬
‫‪ -‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﺮ روی ﺧﻠﻂ ﺳﯿﻨﻪ‪ ،‬ﯾﺎ آبﺑﯿﻨﯽ در ﻣﺴﺠﺪ ﺧﺎک ﻣﯽرﯾﺰی‪ ،‬و ﭼﯿﺰی‬
‫را از ﺳﺮ راه دور ﻣﯽﺳﺎزی و‪.«...‬‬
‫اﺣﺎدﯾﺚ زﯾﺎدی در اﯾﻦ ﺑﺎره وارد ﺷﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ روی‬
‫ﺑﺮادرش را ﺻﺪﻗﻪ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺷﻨﻮاﯾﯽ ﻧﺎﺷﻨﻮاﯾﺎن‪ ،‬دﺳﺖﮔﯿﺮی و‬
‫راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎﯾﺎن‪ ،‬ارﺷﺎد و راھﯿﺎﺑﯽ اﻓﺮاد ﺳﺮﮔﺮدان و ﮔﻤﺸﺪه‪ ،‬ﺷﺘﺎب در‬
‫ﻏﺼﻪداران و اﻓﺴﻮسﺧﻮرﻧﺪﮔﺎن‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺿﻌﯿﻔﺎن و آﻧﭽﻪ در‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻓﺮﯾﺎد ّ‬
‫اﯾﻦ ﻣﺪار از اﻋﻤﺎل ﻣﯽﭼﺮﺧﺪ‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪاص آن را ﻋﺒﺎدﺗﯽ ارزﺷﻤﻨﺪ و‬
‫ﺻﺪﻗﻪای ﭘﺎک ﺷﻤﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن در اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﺸﻤﻪای‬
‫ً‬
‫ﺟﻮﺷﺎن از ﺧﯿﺮ و رﺣﻤﺖ‪ ،‬داﺋﻤﺎ در ﻓﻮران اﺳﺖ و ﻧﻔﻊ و ﺑﺮﮐﺖ از آن ﺳﺮازﯾﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﺎرھﺎی ﻧﯿﮏ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدھﺪ و ﺑﻪ آن دﻋﻮت ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺗﻮان ﺧﻮد‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪٣٢‬‬

‫را در اﻧﺠﺎم آن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮد و ﺑﻪ آن راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬و ھﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬

‫رﺳﻮل ﺧﺪاص او را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻠﯿﺪی ﺑﺮای ﮐﺎرھﺎی ﻧﯿﮏ‪ ،‬و ﻗﻔﻠﯽ ﺑﺮای‬
‫ﮐﺎرھﺎی زﺷﺖ و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺣﺪﯾﺚ إﺑﻦﻣﺎﺟﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺧﻮﺷﺎ! ﺑﻪ ﺣﺎل ﺑﻨﺪهای ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﮐﻠﯿﺪی ﺑﺮای ﺧﯿﺮ‪ ،‬و ﻗﻔﻠﯽ ﺑﺮای‬
‫ﺷﺮ ﻗﺮار داده اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از اﻓﺮاد ﻋﺠﻮل و ﺣﻤﺎﺳﻪﺟﻮ و ھﯿﺠﺎﻧﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫اﯾﻦ اﻋﻤﺎل اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﻧﺸﺮ دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ و ﺑﯿﺪاری و آ ﮔﺎھﯽ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺣﻖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ھﺪف از ﺳﺮﮔﺮمﺷﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺎرھﺎ‪ ،‬ﺑﺴﯽ واﺟﺐﺗﺮ و ﺿﺮوریﺗﺮ اﺳﺖ!‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪:‬‬
‫ﻋﻤﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﻮﻋﯽ دﻋﻮت اﺳﺖ و آن در واﻗﻊ دﻋﻮﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای‬
‫ﻣﺮدم در ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﮫﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬دﻋﻮﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ھﻤﺮاه اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﯾﺮا دﻋﻮت‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ﺳﺨﻦ و ﮐﻼﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﯾﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ّ‬
‫ﺗﻼش و ﻣﺠﺎھﺪه در اﻣﻮر ﻣﺮدم و ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼﺗﺸﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺸﮥ‬
‫ﻣﻄﻠﻮب و ﺧﻮاﺳﺘﻪﺷﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎم ﺣﺴﻦ ّ‬
‫اﻟﺒﻨﺎ را رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺪ! ﮐﻪ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را درک‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬او اﻧﺠﻤﻦھﺎﯾﯽ را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرھﺎی ﻧﯿﮏ و ﺧﺪﻣﺎت‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫ھﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ھﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ رﮐﻮع و ﺳﺠﻮد و ﻋﺒﺎدت ﺧﺪاوﻧﺪ ‪ -‬ﻣﺘﻌﺎل ‪-‬‬
‫اﻣﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرھﺎی ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ اﻣﺮ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
 ‫‪٣٣‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬
‫َ ۡ ُ ُ ْ َ َّ ُ ۡ َ ۡ َ ُ ْ ۡ‬
‫�َ ۡ َ‬ ‫َ َ ُّ َ َّ َ َ َ ْ َ ْ‬
‫�‬ ‫ام ُنوا ٱ ۡرك ُعوا َو� وٱ�بدوا ر��م وٱ�علوا ٱ‬ ‫﴿ ٰٓ‬
‫���ها ٱ�ِين ء‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َّ َ َّ‬ ‫َ َ ُ ْ‬ ‫َ َ َّ ُ ۡ ُ ۡ ُ َ‬
‫ج َهادِهۚ ِۦ ه َو ٱ ۡج َتبَٮ ٰ� ۡم‪﴾...‬‬
‫لعل�م �فل ِحون۩ ‪ ٧٧‬و� ٰ ِهدوا ِ� ٱ� ِ حق ِ‬
‫]اﻟﺤﺞ‪.[٧٨-٧٧ :‬‬
‫»ای ﻣﺆﻣﻨﺎن! رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه ﮐﻨﯿﺪ و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮﯾﺶ را ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﯿﺪ و‬
‫ﮐﺎرھﺎی ﻧﯿﮏ اﻧﺠﺎم دھﯿﺪ ﺗﺎ رﺳﺘﮕﺎر ﺷﻮﯾﺪ و در راه ﺧﺪا ﺟﮫﺎد و ﺗﻼش ﮐﻨﯿﺪ‪،‬‬
‫آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﮥ ﺟﮫﺎد و ﺗﻼش در راه اوﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.«...‬‬
‫ﻃﺒﻖ اﯾﻦ آﯾﻪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺨﺶ‪ ،‬رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در زﻧﺪﮔﯽﺷﺎن را ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﯽدھﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺨﺸﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪ و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﺧﺪا را ﻣﺤﺪود ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﻋﺒﺎدت‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺠﺴﻢ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ...‬ﺑﺨﺸﯽ ﮐﻪ ﻋﻼﻗﻪ و ﭘﯿﻮﻧﺪش ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻣﻌﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﺳﺎزد ﮐﻪ در ﮐﺎرھﺎی ﻧﯿﮏ ﺷﮑﻞ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ...‬و ﺑﺨﺶ آﺧﺮ ﮐﻪ راﺑﻄﻪاش ﺑﺎ‬
‫ّ‬
‫ﻗﺪرتھﺎی ﺷﺮ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻓﻌﺎل ﺧﯿﺮ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺳﺎزد‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﭼﯿﺰی ﺳﺮﮔﺮم ﺳﺎﺧﺘﻪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ او واﺟﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬و ھﺮﮐﺲ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺄﺟﻮر اﺳﺖ و ﭘﺎداش ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬و ﻧﺰد ﻣﺮدم ھﻢ ﻣﺤﻤﻮد‬
‫و ﺳﺘﻮده ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺗﻼش دﻋﻮﺗﮕﺮان اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در اﻗﺎﻣﮥ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﯾﺎﺑﺪ و ﺑﺲ‪.‬‬
‫دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮه اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺷﺆون‬
‫زﻧﺪﮔﯽ را ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﻼم اﺳﺘﻮار ﺳﺎزد و در داﺧﻞ‪ ،‬آن را ﭘﯿﺎده و اﺟﺮا ﮐﻨﺪ و‬
‫در ﺧﺎرج‪ ،‬آن را ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪٣٤‬‬

‫ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ دوﻟﺘﯽ اﻗﺎﻣﻪ و ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬در آن وﻗﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺘﻮﻟﯽ و ﻋﮫﺪهدار ﺗﻤﺎم اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت و ﺧﻮاﺳﺘﻪھﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺷﺮوع ﺑﻪ‬
‫ﺗﻌﻠﯿﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮای ﺟﺎھﻼن و ﺑﯿﺴﻮادان‪ ،‬ﮐﺎر ﺑﺮای ھﻤﮥ ﺑﯿﮑﺎران‪ ،‬ﺿﻤﺎﻧﺖ و‬
‫ﮐﻔﺎﻟﺖ ھﻤﮥ ﻋﺎﺟﺰان و ﺿﻌﯿﻔﺎن‪ ،‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻧﯿﺎز ھﻤﮥ ﻣﺤﺘﺎﺟﺎن‪ ،‬درﻣﺎن ھﻤﮥ‬
‫ﻣﺮﯾﻀﺎن‪ ،‬ﯾﺎری و ﻋﺪاﻟﺖ ھﻤﮥ ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن و‪ ...‬ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﻣﺎ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﭼﻨﯿﻦ دوﻟﺘﯽ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬و ﻧﺒﺎﯾﺪ‬
‫وﻗﺖ را در ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت و اﺻﻼﺣﺎت ﺟﺎﻧﺒﯽ‪ ،‬ﺿﺎﯾﻊ ﺳﺎزﯾﻢ و ﻓﺮﺻﺖ را‬
‫ّ ً‬
‫از دﺳﺖ دھﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮصھﺎی ﻣﺴﮑﻨﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻮﻗﺘﺎ درد‬
‫را ﺗﺴﮑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺨﺸﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ داروھﺎی ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز‪ ،‬داروھﺎﯾﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫اﻣﺮاض را از رﯾﺸﻪھﺎﯾﺶ درﻣﯽآورﻧﺪ و ﺑﺮﻃﺮف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺮادران ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ‪:‬‬
‫ﺑﺮای اﻗﺎﻣﮥ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﯾﻌﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ اﻟﮫﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫ّ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻣﺘﺤﺪ و ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎزد و ھﻤﻪ را زﯾﺮ ﭘﺮﭼﻢ واﺣﺪ اﺳﻼم‬
‫ﮔﺮد آورد‪ ،‬ﺑﺮ ھﻤﮥ اﻓﺮاد اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﺠﺎد آن ﺗﻼش‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ دﻋﻮﺗﮕﺮان اﺳﻼﻣﯽ ﻻزم اﺳﺖ ھﺮﭼﻪ ﮐﻪ در ﺗﻮان دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای‬
‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ھﺪف ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺻﺮف ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ روشھﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪھﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﮐﺎر ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ راهھﺎ و ﺷﯿﻮهھﺎ را ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﺗﻼشھﺎ و‬
‫ﮐﻮﺷﺶھﺎی ﭘﺮاﮐﻨﺪه را ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻋﻘﻞھﺎی ﻣﺸﮑﻮک و ﻣﺘﺮدد را ﻗﺎﻧﻊ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮاﻧﻊ ﻓﺮاواﻧﯽ را ﮐﻪ ﻣﺰاﺣﻢ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﺳﺮ راه ﮐﻨﺎر زﻧﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺸﺘﺎزان و‬
‫ّ‬
‫ﻣﺸﻌﻞداراﻧﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺗﻤﺎم آراء و ﻧﻈﺮات ﻣﺤﻠﯽ و‬
‫ﻋﺎﻟﻤﯽ را ﺑﺮای ﭘﺬﯾﺮش ﻓﮑﺮ و اﻧﺪﯾﺸﮥ اﺳﻼم و اﻗﺎﻣﮥ دوﻟﺘﺸﺎن ﻣﻌﻄﻮف و آﻣﺎده‬
‫ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٥‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫ﺗﻤﺎم اﯾﻦھﺎ ﺑﻪ زﻣﺎن زﯾﺎد و ﺻﺒﺮی ﻧﯿﮑﻮ اﺣﺘﯿﺎج دارﻧﺪ ﺗﺎ ھﻤﮥ اﯾﻦ وﺳﺎﯾﻞ و‬
‫اﺳﺒﺎب‪ ،‬ﻣﮫﯿﺎ و ﻓﺮاھﻢ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻮاﻧﻊ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮوﻧﺪ و ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ﻓﺮاوان و آﻣﺎده‬
‫ً‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ و ﻧﮫﺎﯾﺘﺎ ﻣﯿﻮه و ﺛﻤﺮۀ اﺻﻠﯽ ﺑﺮﺳﺪ و درﺧﺖ آن‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎر ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫ّ‬
‫ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ھﺪف ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻣﺮدم ھﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺎﯾﻪ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ اھﻞ و ﺧﺎﻧﻮادۀ ﺧﻮد‪ ،‬و اﺻﻼح ﺟﺎﻣﻌﻪای ﮐﻪ در‬
‫ﺑﯿﻦ اﻓﺮادش زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻨﺰل و ﻣﺄوا ﮔﺰﯾﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر و ﺗﻼش‬
‫ّ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و اﻟﺒﺘﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ھﯿﭻﮐﺲ را ﻣﮕﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ وﺳﻊ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽاش ﻣﮑﻠﻒ‬
‫ﻧﻤﯽﺳﺎزد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮای آن ﭘﯿﺸﺮوان و ﭘﯿﺸﺘﺎزان ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺧﻮد ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ً‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﺎﻣﻼ آﺑﺪﯾﺪه و ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮای ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ و ﻗﺪرﺗﺸﺎن‪ ،‬ﺟﮫﺖ‬
‫رھﺒﺮی ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﺄﺛﯿﺮ در آن‪ ،‬اﻣﺘﺤﺎن ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﺧﻮب ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎری را‬
‫ﺑﺒﯿﻨﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮای ﻣﻌﺎﻟﺠﮥ آن از ﻃﺮﯾﻖ درﻣﺎﻧﮕﺎه ﻣﺮدﻣﯽ ﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺧﯿﺮﯾﻪ‬
‫اﻗﺪام ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﻮدداری ﮐﻨﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد و در آن ﻣﻮﻗﻊ‪ ،‬دوﻟﺖ ّ‬
‫ﻣﺘﻌﮫﺪ و ﻋﮫﺪهدار ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ و‬
‫ﻣﺪاوای ﺑﯿﻤﺎران ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد!‬
‫و اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﯿﮏ ﻧﻤﯽﺷﻤﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻓﻘﺮاء و ﺿﻌﻔﺎء و‬
‫درﻣﺎﻧﺪﮔﺎن را ﺑﺒﯿﻨﺪ و ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮫﺎ را ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺻﻨﺪوﻗﯽ ﺟﮫﺖ ﺟﻤﻊآوری‬
‫زﮐﺎت از ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان و اﺳﺘﺮداد آن ﺑﻪ ﻓﻘﺮاء‪ ،‬ﮐﻤﮏ و ﯾﺎری دھﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﮐﺎر را‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد! در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﻤﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖھﺎ‪ ،‬از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺄﻣﯿﻦ و ﺗﮑﺎﻓﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬اﺳﺘﻮار و اﺳﺘﻘﺮار ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫و اﮔﺮ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬اﻓﺮادی را اﻃﺮاف‬
‫ﺧﻮد ﺑﺒﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ھﻤﺪﯾﮕﺮ دﺷﻤﻨﯽ ﻣﯽورزﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﺟﺪال ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺲ در اﯾﻦ ﺻﻮرت دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ و ھﯿﭻ اﻗﺪاﻣﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه آﺗﺶ ﺧﺼﻮﻣﺖ‪ ،‬ﺗﺮ و ﺧﺸﮑﺸﺎن را ﺑﺴﻮزاﻧﺪ‪ ،‬و ﺗﺎ زﻣﺎن اﺳﺘﻘﺮار دوﻟﺖ‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪٣٦‬‬

‫اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم‪ ،‬ﻋﺪل و داد‪ ،‬ﺻﻠﺢ و آراﻣﺶ و دوﺳﺘﯽ و‬
‫ﺻﻔﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺪی و ﺑﺮﺗﺮیﺟﻮﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺻﻠﺢ را‬
‫ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد‪ ،‬ﺑﺠﻨﮕﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﺑﺮﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎر و ﺳﺰاوارﺗﺮﯾﻦ راه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﺣﺪ‬
‫ﺗﻮاﻧﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺮ و ﺑﺪی‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ و اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﮐﺎرھﺎی ﺧﯿﺮ و‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم دھﺪ و دﺳﺖ روی دﺳﺖ ھﻢ ﻧﮕﺬارد؛ زﯾﺮا ھﺮ ﮐﺴﯽ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‬
‫اﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﺧﯿﺮ‪ ،‬وﻟﻮ ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل ذره را ھﻢ دارد! ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺟﮫﺖ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫﴿فَٱ َّ� ُقوا ْ ٱ َّ َ‬
‫� َما ٱ ۡس َت َط ۡع ُت ۡم﴾ ]اﻟﺘﻐﺎﺑﻦ‪.[١٦ :‬‬
‫»ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ‪ ،‬از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و ﺗﻘﻮا ﭘﯿﺸﻪ ﺳﺎزﯾﺪ«‪.‬‬
‫َ‬
‫َﻣﺜﻞ آن دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﻤﺎﺳﻪﺟﻮﯾﺎن ﺑﺮای ﺗﺸﮑﯿﻞ آن ﺟﺎر ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪،‬‬
‫ھﻤﭽﻮن درﺧﺘﺎن زﯾﺘﻮن و ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﺎﻏﭽﻪای ﮐﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ! و‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﯽرود ﮐﻪ ﻣﯿﻮه و ﺛﻤﺮهای ﺑﻪ اﯾﻦ زودی دھﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل‪.‬‬
‫ﺣﺎل آﯾﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺎغ‪ ،‬ھﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ و دﺳﺖ روی دﺳﺖ ﻣﯽﮔﺬارد؟! آﯾﺎ‬
‫ھﯿﭻ ﮐﺎر دﯾﮕﺮی ﻧﺪارد ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دھﺪ؟! آﯾﺎ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ و زﯾﺘﻮن‬
‫ﺑﻪ ﺛﻤﺮ ﺑﻨﺸﯿﻨﻨﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ ﻣﯿﻮۀ دﯾﮕﺮی وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﭽﯿﻨﺪ؟! ھﺮﮔﺰ! ﺑﻪ‬
‫ھﯿﭽﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎﺷﺘﻦ ﺳﺒﺰﯾﺠﺎت و زراﻋﺖھﺎ و‬
‫آﻧﭽﻪ ﮐﻪ زودﺗﺮ و ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﻣﯿﻮه ﻣﯽدھﻨﺪ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﺧﻮد‬
‫را ﺳﺮﺳﺒﺰ و ﺧﺮم ﻣﯽﮐﻨﺪ و وﻗﺘﺶ را ﺗﻠﻒ ﻧﻤﯽﺳﺎزد؛ ﺧﻮد را ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ او‬
‫و اﻃﺮاﻓﯿﺎﻧﺶ ﺳﻮد ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽﺳﺎزد و در وﻗﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ زﯾﺘﻮنھﺎ و‬
‫ﺧﺮﻣﺎھﺎﯾﺶ ﻧﯿﺰ ﻣﯽرﺳﺪ و ﺳﺮ ﻣﯽزﻧﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮﻟﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ‬
‫از آﻧﮫﺎ ﻧﮕﮫﺪاری ﻣﯽﮐﻨﺪ!‬
 ‫‪٣٧‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ُ ،‬ﺣﺴﻦ ﻇﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‬

‫ً‬
‫آﺧﺮﯾﻦ ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺟﻮاﻧﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎدﺳﺎ‪:‬‬
‫در روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﺎ دﯾﺪی ﭘﺎک و ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و در ذھﻦ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ھﻤﯿﺸﻪ ﻧﻘﺎط ﻣﺜﺒﺖ را در ﻧﻈﺮ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺧﯿﺮ و ﺧﻮﺑﯽ را ﻓﺮض ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻗﺒﻞ از ھﺮ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ُﺣﺴﻦﻇﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﺻﻞ‪ ،‬ھﻤﺎن رھﺎﯾﯽ‬
‫از ﮔﻨﺎه و ﺑﮫﺒﻮد ﺣﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس ﺧﯿﺮ و ﺻﻼح و ﻧﯿﮑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ ﻧﻈﺮات ﺳﻪﮔﺎﻧﻪای ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ راه و روش ﻧﯿﮑﻮ و‬
‫ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫اول اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر واﻗﻌﯽﺷﺎن رﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﮫﺎ‬
‫ﺑﺸﺮی ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ ھﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻼﺋﮑﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎل ﻧﺪارﻧﺪ و از ﻧﻮر ھﻢ ﺧﻠﻖ‬
‫ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ِﮔﻞ ﮔﻨﺪﯾﺪه آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﺧﻄﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم‬
‫دھﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ھﻤﮥ ﺑﻨﯽآدم ﻧﯿﺰ ﺧﻄﺎﮐﺎرﻧﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎھﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺪرﺷﺎن آدم‪ ‬ﻧﯿﺰ در ھﻤﺎن اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎه و ﻋﮫﺪﺷﮑﻨﯽ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫َُۡ ََ َ ََۡ َ َ َ‬ ‫َ َ َ ۡ َ ۡ َ ٓ َ ٰٓ َ َ‬
‫� ۡد ُ�ۥ ع ۡز ٗما ‪] ﴾١١٥‬ﻃﻪ‪.[١١٥ :‬‬
‫ِ‬ ‫م‬‫ل‬‫و‬ ‫�‬‫ِ‬ ‫ن‬‫ف‬ ‫ل‬‫ب‬‫�‬ ‫ِن‬
‫م‬ ‫اد َ‬
‫م‬ ‫﴿ولقد ع ِهدنا إِ� ء‬
‫»در آﻏﺎز ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻪ آدم ﻓﺮﻣﺎن دادﯾﻢ‪ ،‬اﻣﺎ او ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد و ﺗﺮک ﻓﺮﻣﺎن‬
‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬و از او ﺗﺼﻤﯿﻢ درﺳﺖ و ارادهای اﺳﺘﻮار ﻧﺪﯾﺪﯾﻢ!«‪.‬‬
‫ً‬
‫ﭘﺲ اﺻﻼ ﻋﺠﯿﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻟﻐﺰﺷﯽ اﻧﺠﺎم دھﻨﺪ و ﺑﯿﺪار ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دﺳﺖ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻨﺎه زﻧﻨﺪ و ﺑﻪ راه راﺳﺖ ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎری ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم دھﯿﻢ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ درھﺎی اﻣﯿﺪ را ﺑﺮای ﻋﻔﻮ و ﻣﻐﻔﺮﺗﺸﺎن ﺑﺎز ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬و در ﮐﻨﺎر آن‪ ،‬آﻧﮫﺎ را از‬
‫ﻋﻘﺎب و ﻋﺬاب ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﯿﻢ‪ ..‬ﻟﺬا اﻧﺴﺎن ﻓﮫﻤﯿﺪه و ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا را از رﺣﻤﺘﺶ ﻣﺄﯾﻮس ﻧﮕﺮداﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ھﻤﯿﻦ ﺑﺮاﯾﻤﺎن‬
‫ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدهاش ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽدھﺪ‪:‬‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪٣٨‬‬
‫نفسه ۡم َ� َ� ۡق َن ُطوا ْ مِن َّر ۡ َ‬
‫�ةِ ٱ َّ� ِ إ َّن ٱ َّ َ‬ ‫ُ ۡ َ ٰ َ َ َّ َ َ ۡ َ ُ ْ َ َ ٰٓ َ ُ‬
‫�‬ ‫ۚ ِ‬ ‫�أ ِ ِ‬ ‫﴿قل �عِبادِي ٱ�ِين أ�فوا‬
‫ِيعا ۚ إنَّ ُهۥ ُه َو ٱلۡ َغ ُف ُ‬
‫ور ٱ َّلرح ُ‬ ‫ُّ ُ َ َ ً‬ ‫َۡ‬
‫ِيم ‪] ﴾٥٣‬اﻟﺰﻣﺮ‪.[٥٢ :‬‬ ‫�غفِ ُر ٱ�نوب � ِ‬
‫»)ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! از ﻗﻮل ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﺮدم( ﺑﮕﻮ‪ :‬ای ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ! ای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﻣﻌﺎﺻﯽ و ﮔﻨﺎه‪ ،‬زﯾﺎدهروی ھﻢ ﮐﺮدهاﯾﺪ! از ﻟﻄﻒ و ﻣﺮﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﻣﺄﯾﻮس و‬
‫ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﻧﺸﻮﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ھﻤﮥ ﮔﻨﺎھﺎن را ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ او ﺑﺴﯿﺎر‬
‫آﻣﺮزﮔﺎه و ﺑﺲ ﻣﮫﺮﺑﺎن اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ـ ﺳﺒﺤﺎن ـ ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ را از اﯾﺸﺎن‬
‫ﻣﯽزداﯾﺪ‪ ،‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﺎ ﻟﻔﻆ »ای ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ!« ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ‬
‫و ﺑﻪ ذات ﻣﻘﺪس ﺧﻮد اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ..‬ﺷﮕﻔﺘﺎ! ﭼﻪ ﻟﻄﻒ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ در‬
‫ّ‬
‫ﺣﻘﺸﺎن! ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﺳﺎﺣﺖ ﺧﻮد ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺳﺎزد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺷﮑﻞ دروازۀ ﻣﻐﻔﺮﺗﺶ را ﺑﺮای ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎھﺎﻧﺸﺎن ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺸﺎﯾﺪ‪ .‬ﮔﻨﺎھﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ھﺮ ﭼﻘﺪر ھﻢ ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻔﻮ و ﻣﻐﻔﺮت و رﺣﻤﺖ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﺴﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ!‬
‫دوم اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬ﻣﺎ ﻣﺄﻣﻮر ھﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﻇﻮاھﺮ ﺣﮑﻢ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺎﻃﻨﮫﺎ و‬
‫اﻣﻮر ﭘﻨﮫﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﺴﭙﺎرﯾﻢ‪ .‬ﭘﺲ ھﺮﮐﺲ ﺷﮫﺎدت دھﺪ ﮐﻪ »ھﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدی‬
‫ﺟﺰ ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬و ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎدۀ اوﺳﺖ«‪ ،‬ﻣﺎ در ﻇﺎھﺮ اﻣﺮ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﺳﻼﻣﺶ ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ و ﺑﺎﻃﻨﺶ را ﺑﻪ داﻧﻨﺪۀ ھﻤﮥ ﭘﻨﮫﺎﻧﯽھﺎ واﮔﺬار ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‬
‫ﺗﺎ روزی ﮐﻪ ھﻤﮥ اﺳﺮار و ﭘﻨﮫﺎﻧﯽھﺎ‪ ،‬ﮐﺸﻒ و آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ُ ْ ُ َ ْ ُ َ َ َّ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ ْ َ‬
‫در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬أ ِمﺮت أن أﻗﺎ ِﺗﻞ اﻨﻟﺎس ﺣﻰﺘ �ﺸﻬﺪوا أن ﻻ‬
‫ُُ َْ ُ‬ ‫ﺖ َ َ َّ‬
‫الﺰ َﺎﻛ َة ُ� َّﻢ َﺣ ُﺮ َﻣ ْ‬ ‫َّ َ‬
‫ﻼ َة َو ُ� ْﺆﺗُﻮا َّ‬ ‫َ َ َّ‬
‫ﻻ َّ ُ‬
‫ﻰﻠﻋ ِد َﻣﺎؤﻫ ْﻢ َوأم َﻮال ُﻬ ْﻢ‬ ‫ﻴﻤﻮا الﺼ‬ ‫ا� َو ُ�ﻘ ُ‬
‫ِ‬ ‫ِإﻪﻟ ِإ‬
‫َ َ ُ ُ َ َ َّ َ َ‬
‫ا� � َﻌﺎﻰﻟ«‪.‬‬
‫و ِﺣﺴﺎ�ﻬﻢ ﻰﻠﻋ ِ‬
‫»ﺑﻪ ﻣﻦ اﻣﺮ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﺠﻨﮕﻢ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬ھﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدی‬
‫ﺟﺰ ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ ھﺮﮔﺎه آن را ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬از ﻃﺮف ﻣﻦ‪ ،‬ﺧﻮن و ﻣﺎﻟﺸﺎن‬
 ‫‪٣٩‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﺳﯿﺒﯽ ﻧﺨﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ و ﺣﺴﺎﺑﺸﺎن را ﺑﻪ ﺧﺪا‬

‫ﻣﯽﺳﭙﺎرم«‪.‬‬
‫و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ‪ -‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﻧﻔﺎﻗﺸﺎن‬
‫ﺑﺎﻃﻨﯽ اﺳﺖ ‪ -‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﻮاھﺮﺷﺎن ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد و اﺣﮑﺎم اﺳﻼم را ﺑﺮ اﯾﻦ‬
‫اﺳﺎس‪ ،‬ﺑﺮ آﻧﮫﺎ اﺟﺮا ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺧﻔﺎ‪ ،‬ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮای ﻓﺮﯾﺐدادن‬
‫ّ‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﺗﻮﻃﺌﻪﭼﯿﻨﯽ و ﻧﻘﺸﻪرﯾﺰی ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻪ او ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﮑﺸﻨﺪ و از ﺷﺮ و ﻣﮑﺮﺷﺎن راﺣﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ ﻣﺮدم ﺑﻪ ھﻤﺪﯾﮕﺮ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ اﺻﺤﺎﺑﺶ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬
‫ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ!«‪.‬‬
‫و ﺳﻮم اﯾﻨﮑﻪ‪ :‬ھﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ اﯾﻤﺎن آورد‪ ،‬ھﺮﭼﻨﺪ ﻇﺎھﺮش در‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﻨﺎه ﻏﻮﻃﻪور ﺑﺎﺷﺪ و در ﻟﺠﻨﺰار ﮔﻨﺎھﺎن ﮐﺒﯿﺮه ھﻢ دﺳﺖ و ﭘﺎ زﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز‬
‫ھﻢ اﻋﻤﺎق دروﻧﺶ از ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد و وﺟﻮدش از ﺷﺮ ﻣﺤﺾ ﭘﺮ‬
‫ﻧﻤﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﯾﻦ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻨﺎه ‪ -‬اﮔﺮ ﺑﺰرگ و ﻓﺎﺣﺶ ﺑﺎﺷﺪ ‪ -‬اﯾﻤﺎن را ﺧﺪﺷﻪدار‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و از آن ﻣﯽﮐﺎھﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ھﺮﮔﺰ آن را رﯾﺸﻪﮐﻦ ﻧﻤﯽﺳﺎزد؛ ﻣﺎدام اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﻗﺼﺪش ﺗﺤﺪی و ﻣﺒﺎرزهﻃﻠﺒﯽ ﺑﺎ ﻗﺪرت و ﺳﻠﻄﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺣﺮاﻣﺶ را‬
‫ﺣﻼل‪ ،‬و ﯾﺎ اﻣﺮ و ﻧﮫﯽاش را ﺑﯽارزش ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ اﻟﮕﻮ و ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺧﻮد را‪ ،‬رﺳﻮل ﺧﺪاص ﻗﺮار‬
‫دھﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﮔﻨﺎھﮑﺎر‪ ،‬ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدم ﺑﻮد و ﻣﻌﺼﯿﺖ و ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﻣﺎﻧﻊ‬
‫ﺑﺎزﮐﺮدن ﻗﻠﺒﺶ ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﺒﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ او ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ھﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻃﺒﯿﺐ ﺑﻪ‬
‫ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎر ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ و ھﯿﭽﮕﺎه ﻧﮕﺎھﺶ ﺑﻪ او‪ ،‬ھﻤﭽﻮن ﻧﮕﺎه ﭘﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﻣﺠﺮم‬
‫ﻧﺒﻮد!‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪٤٠‬‬

‫»ﺟﻮاﻧﯽ از ﻗﺮﯾﺶ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص آﻣﺪ و از او ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ در »زﻧﺎ« ﺑﻪ او‬

‫اﺟﺎزه دھﺪ! اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﮐﺎرش ﺑﺮ او ﺷﻮرﯾﺪﻧﺪ و ﻧﺎراﺣﺖ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮﻗﻒ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص در ﺑﺮاﺑﺮش‪ ،‬ﻣﻮﻗﻔﯽ دﯾﮕﺮ ﻏﯿﺮ از اﺻﺤﺎب ﮐﺮاﻣﺶ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮ!‪ ..‬ﭘﺲ ﻧﺰدﯾﮑﺶ آﻣﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﯾﺎ دوﺳﺖ داری اﯾﻦ ﮐﺎر‬
‫ﺑﺎ ﻣﺎدرت اﻧﺠﺎم ﺷﻮد؟! ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺴﻢ ﻧﻪ! ﻓﺪاﯾﺖ ﺷﻮم! ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﺮدم ھﻢ دوﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺎدرﺷﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺳﭙﺲ ھﻤﯿﻦ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫را در ﻣﻮرد دﺧﺘﺮ و ﺧﻮاھﺮ و ﻋﻤﻪ و ﺧﺎﻟﻪاش ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد‪ ...‬و در ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﻮارد ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﯾﺎ دوﺳﺖ داری ﺑﺎ آن ﭼﻨﯿﻦ ﺷﻮد؟!‪ ..‬او ھﻢ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ! ﺑﻪ‬
‫ّ‬
‫ﺧﺪا ﻗﺴﻢ دوﺳﺖ ﻧﺪارم! ﻓﺪاﯾﺖ ﺷﻮم ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ھﻢ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺪان ﮐﻪ ﻣﺮدم ھﻢ دوﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ...‬و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ از او دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺖ و‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﮔﻨﺎھﺶ را ﺑﺒﺨﺶ و ﻗﻠﺒﺶ را ﭘﺎک ﮔﺮدان و ﺷﺮﻣﮕﺎھﺶ را‬
‫ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﺪار!‪ ..‬و ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻣﺘﻮﺟﮥ ﭼﯿﺰی از او ﻧﺸﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪاص ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻋﻄﻮﻓﺖ و ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎ آن ﺟﻮان‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ او ُﺣﺴﻦﻇﻦ داﺷﺘﻪ و ذھﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﯿﺮ و‬
‫ﻧﯿﮑﯽ و ﻧﻈﺮ ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ ﻣﯽﺳﺎزد و از ﺷﺮ و ﺑﺪی دور ﻣﯽدارد‪ .‬ﮔﻔﺘﮕﻮﯾﺶ‬
‫را ﺑﺎ او ﻗﻄﻊ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و از او دﺳﺖ ﺑﺮﻧﻤﯽدارد‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﻠﺶ را ﻗﺎﻧﻊ و‬
‫ﻗﻠﺒﺶ را ﺑﻪ ﺧﺒﺚ و ﭘﻠﯿﺪی زﻧﺎ و ﻓﺤﺸﺎء ﻣﻄﻤﺌﻦ و آ ﮔﺎه ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬و در آﺧﺮ‬
‫دﻋﺎھﺎﯾﯽ را ﻧﯿﺰ ﺑﺪرﻗﮥ راھﺶ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ!‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪ :‬آن ﻣﺮد ﺟﻮان‪ ،‬از آن روز ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎه و ﻣﻌﺼﯿﺖ‬
‫ُ‬
‫ﻧﺸﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎی ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺑﺪﺧﻠﻘﯽ‪ ،‬ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﻣﮫﺮﺑﺎﻧﯽ و ﻧﺮﻣﺶ رﻓﺘﺎر ﻧﻤﻮد!‬
‫ﻣﺜﺎل دﯾﮕﺮی را ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬و آن اﯾﻨﮑﻪ‪:‬‬
‫زن ﺷﻮھﺮداری از »ﻏﺎﻣﺪﯾﻪ« ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از آن ﻋﻤﻞ زﺷﺖ‪،‬‬
‫ﺣﺎﻣﻠﻪ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص آﻣﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﻗﺎﻣﮥ ﺣﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﭘﺎک ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯽ‬
 ‫‪٤١‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫ﮐﻪ ﺣﺪ ﺑﺮ او اﺟﺮا ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ وﻟﯿﺪس ﺑﺎ ﺧﺸﻢ ﺗﻤﺎم او را دﺷﻨﺎم داد‪.‬‬

‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬آﯾﺎ او را دﺷﻨﺎم ﻣﯽدھﯽ‪ ،‬ای ﺧﺎﻟﺪ! ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺴﻢ! او‬
‫ﺗﻮﺑﻪای ﮐﺮده ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮ ھﻔﺘﺎد ﻣﻨﺰل از اھﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازۀ‬
‫وﺳﻌﺖ آﻧﮫﺎ ﻣﯽﮔﺮدد! آﯾﺎ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﮐﺴﯽ ﺑﺮﺗﺮ از اﯾﻦ زن را دﯾﺪهای ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ّ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮد ﺑﺮای ﺧﺪاوﻧﺪ ّ‬
‫ﻋﺰ و ﺟﻞ ﺑﻤﯿﺮد؟!«‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪ :‬آن زن ﮔﻨﺎه ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﻮد!‪..‬‬
‫و آﺧﺮﯾﻦ ﻣﺜﺎل اﯾﻨﮑﻪ‪:‬‬
‫اﯾﻦ ﺻﺤﺎﺑﯽ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ داﺋﻢاﻟﺨﻤﺮ ﺑﻮد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺷﺮاب ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر داﺋﻤﯽ ﻣﺒﺘﻼ و ﻣﻌﺘﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬او را در ﺣﺎﻟﯽ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص آوردﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از ھﺮ روز ﻧﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد؛ ﭘﺲ ﺣﺪ ﺑﺮ او را اﺟﺮا ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻮرد ﻋﻘﺎب ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ ھﻤﯿﻦ ﮐﻪ رھﺎ ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﯿﻄﺎن دروﻧﺶ ﯾﺎ داﺋﻢاﻟﺨﻤﺮﺑﻮدﻧﺶ ﺑﺮ او ﻏﻠﺒﻪ‬
‫ً‬
‫ﯾﺎﻓﺖ و او را ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺷﺮاب واداﺷﺖ‪ .‬دوﺑﺎره او را ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص‬
‫آوردﻧﺪ و ﺑﺎز ھﻢ ﻣﻮرد ﺗﻌﺰﯾﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ...‬و اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‬
‫ّ‬
‫اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ روزی ﺑﺎز ھﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﺮاب ﺧﻮرده ﺑﻮد‪ ،‬او را ﺑﺮای‬
‫اﻗﺎﻣﮥ ﺣﺪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص آوردﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺻﺤﺎﺑﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﺧﺪاوﻧﺪ او ﻟﻌﻨﺖ ﮐﻨﺪ! ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﺑﺮای ﭼﻨﺪﻣﯿﻦ ﺑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا‪،‬‬
‫اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ آورده ﻣﯽﺷﻮد؟!«‪ ..‬در اﯾﻦ ھﻨﮕﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص ﺑﺮ ﻟﻌﻦ اﯾﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪،‬‬
‫ﻋﻠﯽرﻏﻢ ارﺗﮑﺎﺑﺶ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﯿﺪن اماﻟﺨﺒﺎﺋﺚ و اﺻﺮار و ﻣﺪاوﻣﺖ ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺳﺎﮐﺖ‬
‫ﻧﺸﺪ و ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ او را ﻟﻌﻨﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬او را ﻟﻌﻨﺖ ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا‬
‫ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را دوﺳﺖ دارد!«‪ ،‬و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫»ﺷﯿﻄﺎن را ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﺮادرﺗﺎن ﯾﺎری ﻧﺪھﯿﺪ!«‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ و ﺷﻤﺎ را ﻣﻮرد رﺣﻢ و ﻟﻄﻒ ﺑﯿﮑﺮان ﺧﻮد ﻗﺮار دھﺪ!‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﻠﺐ ﺑﺰرگ و روح ﺑﻠﻨﺪ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﯾﻦ اﻧﺴﺎن را ﺑﺰرگ ﮐﺮده و‬
‫ﺑﻪ او ﻋﻠﯽرﻏﻢ آﻟﻮدﮔﯽاش ﺑﻪ ﮔﻨﺎه‪ ،‬اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ُﺣﺴﻦﻇﻦ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ! ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
 ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬ ‫‪٤٢‬‬

‫ﺑﻪ ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ ﭘﻨﮫﺎن در دروﻧﺶ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺷﺮ آﺷﮑﺎر و ﻇﺎھﺮی ﮐﻪ در‬
‫ﺑﯿﺮوﻧﺶ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺧﯿﺮه ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎ ﻧﮕﺎهﮐﺮدن ﺑﻪ او ﺑﺎ دﯾﺪی ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬ﺷﺮ‬
‫و ﺑﺪی از ﻣﯿﺪان دﯾﺪش ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽﺷﻮد! و او را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪» :‬ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را دوﺳﺖ دارد!«‪ ،‬و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ از‬
‫ﻟﻌﻨﺖﮐﺮدﻧﺶ ﻧﮫﯽ ﻓﺮﻣﻮد؛ زﯾﺮا ﻟﻌﻨﺖ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ او و ﺑﺮداران‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺶ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و اﯾﻦ از اﺳﺮار ھﻤﺎن ﻓﺮﻣﻮدهاش ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‪» :‬ﺷﯿﻄﺎن را ﺑﺮ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ ﺑﺮادرﺗﺎن ﯾﺎری ﻧﺪھﯿﺪ!«‪ ،‬و رﯾﺴﻤﺎن ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺮادری و اﺧﻮت ﺑﯿﻨﺸﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﮔﻨﺎه‪ ،‬ھﺮﭼﻨﺪ ﮔﻨﺎه ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ھﻢ ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺎره‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ؛ ﭼﻮن ﮐﻪ اﯾﻦ‪ ،‬اﺻﻞ اﺳﻼم اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﺎ او ﺟﻤﻊ ﮐﻨﺪ و ﻧﺰدﯾﮏ‬
‫ﺳﺎزد‪ ،‬و او را ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺟﻤﻊ و ﻧﺰدﯾﮏ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫آن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮدۀ ﻣﺮدم ﺳﻮءﻇﻦ دارﻧﺪ‪ ،‬و اﻓﺮاد ﮔﻨﺎھﮑﺎر و ﺧﻄﺎﭘﯿﺸﻪ‬
‫را از ﺣﺴﺎب ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ و ارزﺷﯽ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اﯾﻦ ﺑﺮﺧﻮرد‬
‫ﭘﯿﺎﻣﺒﺮص و ﺗﺮﺑﯿﺖ ارزﺷﻤﻨﺪ و ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪاش را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻔﮫﻤﻨﺪ و درک‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫آری! ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از اﯾﻦ رﻓﺘﺎر رﺳﻮل ﺧﺪاص ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ درس ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﭘﻨﺪ‬
‫ﺑﯿﺎﻣﻮزﻧﺪ‪ ،‬آن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺪمھﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﺪﻋﺖ ﺗﮑﻔﯿﺮ اﻓﺮاد ﮔﻨﺎھﮑﺎر‬
‫ّ‬
‫ﻣﯽﻟﻐﺰد‪ .‬اﯾﻦ اﻓﺮاد اﮔﺮ ﺗﻔﻘﻪ و ﺗﺄﻣﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﻓﮫﻤﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ‬
‫ﮐﺎﻓﺮ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺪ ﻧﯿﺴﺘﺪ و واﺟﺐ ھﻢ ﻧﯿﺴﺖ آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻘﺖ دﯾﻦ ﺟﺎھﻠﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﻔﮫﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ..‬ﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺣﻘﯿ ِ‬
‫ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ورﻃﮥ ﮔﻨﺎھﺎن ‪ -‬در اﺛﺮ آﻟﻮدﮔﯽ ﻣﺤﯿﻂ و دوﺳﺘﺎن و ھﻤﻨﺸﯿﻨﺎن‬
‫ﻧﺎﺑﺎب ‪ -‬اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ و ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﻧﺠﺎت دھﻨﺪ‪ ..‬و ﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺎرھﺎ و ﻣﺸﻐﻠﻪھﺎی دﻧﯿﻮی‪ ،‬از آﺧﺮت ﻏﺎﻓﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و واﺟﺐ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ آﻧﮫﺎ را ﺑﯿﺪار ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺳﺎزﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﺗﺬﮐﺮ و ﯾﺎدآوری ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ‪،‬‬
‫ھﻤﯿﺸﻪ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
 ‫‪٤٣‬‬ ‫ﻧﺼﯿﺤﺖﻫﺎی ﭘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﻼم‬

‫ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻟﻌﻦ و ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﺮدم ‪ -‬وﻟﻮ ﮔﻨﺎھﮑﺎر و ﻣﻨﺤﺮف ھﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪-‬‬
‫ّ‬
‫آﻧﮫﺎ را اﺻﻼح ﻧﻤﯽﺳﺎزد و ﺑﻪ ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺣﺘﯽ آﻧﮫﺎ را از‬
‫راه ﺧﯿﺮ و ﺻﻼح دور ﻣﯽﺳﺎزد‪ ..‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﮫﺘﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮادر ﻋﺎﺻﯽ و‬
‫ﮔﻨﺎھﮑﺎرش ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد و او را ﺑﻪ اﺻﻼحﺷﺪن دﻋﻮت ﮐﻨﺪ و ﺑﺮاﯾﺶ دﻋﺎ ﻧﻤﺎﯾﺪ؛‬
‫ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ او را در دام ﺷﯿﻄﺎم رھﺎ ﺳﺎزد‪ ...‬ﯾﮑﯽ از ﺣﮑﻤﺎء ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﺑﻪ ﺟﺎی اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺎرﯾﮑﯽ را ﻟﻌﻦ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﺷﻤﻌﯽ را روﺷﻦ ﮐﻦ ﮐﻪ راه را روﺷﻦ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ!«‪...‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﻮد آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ آن ﻓﺮزﻧﺪان و ﺟﻮاﻧﺎن ھﻮﺷﯿﺎر و‬
‫ﺑﺮوﻣﻨﺪ و ﺑﯿﺪاردل ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﻧﺼﯿﺤﺖ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻋﻼﻗﮥ ﺷﺪﯾﺪی‬
‫دارم و در اﻋﻤﺎق ﻗﻠﺒﻢ ﺟﺎی دارﻧﺪ و ھﻤﯿﺸﻪ ﺧﯿﺮﺧﻮاه و دﻟﺴﻮزﺷﺎن ھﺴﺘﻢ‪ ،‬و‬
‫دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﮔﻮﯾﻢ ﻣﮕﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺧﻄﯿﺐ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﺷﻌﯿﺐ‪ ‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ۡ‬
‫ِي� إ َّ� بٱ َّ�ِ َعلَ ۡيهِ تَ َو�تُ‬
‫َّ‬ ‫ٓ‬ ‫ت َو َما تَو�ۡ‬ ‫﴿إ ۡن أُر ُ‬
‫�د إ َّ� ٱ ۡ� ۡص َ� ٰ َح َما ٱ ۡس َت َط ۡع ُ‬
‫ِ ِ ِ ۚ‬ ‫ۚ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬
‫ُ‬ ‫َ ُ‬
‫��هِ أ�ِيب﴾ ]ﻫﻮد‪.[٨٨ :‬‬ ‫ۡ‬
‫»ﻣﻦ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺟﺰ اﺻﻼح )ﺧﻮﯾﺶ و ﺷﻤﺎ را( ﻧﻤﯽﺧﻮاھﻢ‪ ،‬و‬
‫ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻣﻦ ھﻢ )در رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺣﻖ و ﻧﯿﮑﯽ و زدودن ﻧﺎﺣﻖ و ﺑﺪی( ﺟﺰ ﺑﺎ‬
‫)ﯾﺎری و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ( ﺧﺪا )اﻧﺠﺎمﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﯽ( ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮ او ﺗﻮﮐﻞ ﻣﯽﮐﻨﻢ و‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺳﻮی او ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدم«‪.‬‬
‫ﭘﺎﯾﺎن‬
‫ﺑﺎ ﺗﺸﮑﺮ و ﺳﭙﺎس ﻓﺮاوان از آﻗﺎی ﻓﺎﺋﺰ اﺑﺮاھﯿﻢ ﻣﺤﻤﺪ‬