‫اﺣﮑﺎم و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﻬﺎد‬

‫در اﺳﻼم‬

‫ﺗﺄﻟﯿﻒ‪:‬‬
‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ ﺧﺎﻟﺪی‬
‫)ﺳﻠﻄﺎن اﻟﻌﻠﻤﺎء(‬
 ‫اﺣﮑﺎم و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﻬﺎد در اﺳﻼم‬ ‫ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب‪:‬‬

‫ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ ﺧﺎﻟﺪی‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪:‬‬

‫ﻓﻘﻪ ﻋﺎم‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‪:‬‬

‫اول )دﯾﺠﯿﺘﺎل(‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬

‫اردﯾﺒﻬﺸﺖ )ﺛﻮر( ‪ ١٣٩٥‬ﺷﻤﺴﯽ‪ ،‬رﺟﺐ ‪ ١٤٣٧‬ﻫﺠﺮی‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪:‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﺳﺎﯾﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮥ ﻋﻘﯿﺪه داﻧﻠﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬

‫‪book@aqeedeh.com‬‬ ‫اﯾﻤﯿﻞ‪:‬‬

‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ‬

‫‪www.aqeedeh.com‬‬ ‫‪www.mowahedin.com‬‬
‫‪www.islamtxt.com‬‬ ‫‪www.videofarsi.com‬‬
‫‪www.shabnam.cc‬‬ ‫‪www.zekr.tv‬‬
‫‪www.sadaislam.com‬‬ ‫‪www.mowahed.com‬‬

‫‪contact@mowahedin.com‬‬
 ‫��ﻢ اﷲ ا����ﻦ ا����ﻢ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪ .......................................................‬أ‬

‫اﺣﮑﺎم ﺟﻬﺎد ‪١ .........................................................‬‬

‫اﺣﮑﺎم ﺑﺎﻏﯿﺎن و ﺷﻮرﺷﮕﺮان ‪٨ ........................................‬‬

‫ﮐﺘﺎب ﱢ‬
‫اﻟﺴﯿﺮ‪ :‬و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ و اﺣﮑﺎم آن ‪١٢ .................‬‬

‫اﺣﮑﺎم ﺟﺰﯾﻪ ‪١٨ ........................................................‬‬

‫اﺣﮑﺎم ﺻﻠﺢ ‪٢٦ .........................................................‬‬

‫اﺣﮑﺎم ﺧﺮاج ‪٣٢........................................................‬‬

‫اﺣﮑﺎم ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ و ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ‪٣٤........................................‬‬

 ‫اﺣﮑﺎم ﺟﻬﺎد‬

‫ﺟﮫﺎد‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻮﺷﺶ در راه ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﯿﺪن دﯾﻦ ﺧﺪا اﺳﻼم ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺟﮫﺎن‬
‫ﻧﺸﺮ آن ﺑﯿﻦ ﺟﮫﺎﻧﯿﺎن‪.‬‬
‫و ِ‬
‫در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب اﺣﮑﺎم ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺟﮫﺎد ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻨﮕﯿﺪن‬
‫در راه ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ دﯾﻦ ﺧﺪا‪ .‬ﺟﮫﺎد از ﺟﮫﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺸﻘﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﺻﻄﻼح ﻓﻘﮫﺎء »اﳉﻬﺎد ﻗﺘﺎل اﻟﻜﻔﺎر ﻟﻨﴫة اﻻﺳﻼم«‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎب ﺑﻪ ﺑﯿﺎن‬
‫اﺣﮑﺎم ﺟﮫﺎد اﺧﺘﺼﺎص دارد‪.‬‬
‫ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ھﺠﺮت رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﺸﺮوع‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺻﻞ در ﻣﺸﺮوعﺑﻮدن ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺳﻨﺖ و اﺟﻤﺎع اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎﺗﯽ‬
‫از ﻗﺮآن ﻣﺜﻞ‪ :‬آﯾﻪ ‪ ۲۱۶‬ﺳﻮرة اﻟﺒﻘﺮه ﺑﺮ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺟﮫﺎد دﻻﻟﺖ دارد‪:‬‬
‫ُ َ ََ ُ ۡ ُ‬
‫ب عل ۡي� ُم ٱلقِ َتال﴾‪.‬‬‫﴿كت ِ‬
‫»ﻓﺮض ﺷﺪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺟﮫﺎد«‪.‬‬
‫و آﯾﻪ ‪ ۳۶‬ﺳﻮره اﻟﺘﻮﺑﻪ‪:‬‬
‫َ َ َّ ٗ َ َ ُ َ ُ َ َّ ٗ‬ ‫َ َٰ ُ ْ ۡ ُ ۡ‬
‫ِ� كآفة ك َما يُ�ٰتِلون� ۡم كآفة ۚ﴾‪.‬‬ ‫��‬‫﴿و�تِلوا ٱلم ِ‬
‫»ﺑﺎ ھﻤﻪی ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺟﮫﺎد ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ھﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ھﻤﻪﺷﺎن ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ«‪.‬‬
‫َْ ُ‬
‫ﺎد َﻣﺎض إ َﻰﻟ ﻳَ ْﻮ اﻟْﻘﻴَ َ‬
‫ﺎﻣ ِﺔ«‪ :‬ﺟﮫﺎد ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ‬ ‫ِ‬ ‫مِ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫اﺠﻟﻬ‬
‫ﭼﻨﺎنﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ‪ِ » :‬‬
‫ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ و اداﻣﻪ دارد‪ .‬اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﯽﺷﻤﺎری ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻓﺮﺿﯿﺖ آن‬
‫ُ ْ ُ َ‬
‫َُ ُ‬
‫ﺎس َﺣ َّﻰﺘ �ﻘﻮلﻮا‬ ‫ت أ ْن أُﻗَﺎﺗِ َﻞ َّ‬
‫اﻨﻟ َ‬ ‫را ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬و ﻣﺜﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺤﯿﻦ‪» :‬أ ِمﺮ‬
‫ا�«‪ :‬ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﻦ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﺟﮫﺎد ﻧﻤﺎﯾﻢ ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻪﻟ إ َّﻻ َّ ُ‬
‫َ ََ‬
‫ﻻ ِإ ِ‬
 ‫اﺣﮑﺎم و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﻬﺎد در اﺳﻼم‬ ‫‪٢‬‬

‫ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﻻ اﻟﻪ اﻟﻠﻪ‪ :‬ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻌﺒﻮدی ﺑﻪ ﺣﻖ در ﺳﺮاﺳﺮ وﺟﻮد ﻏﯿﺮ از اﻟﻠﻪ‪ .‬اﺟﻤﺎع‬
‫اﻣﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻣﺸﺮوعﺑﻮدن ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا دﻻﻟﺖ دارد‪ .‬از روزی ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ‬
‫ّ‬
‫دﺳﺖ از ﺟﮫﺎد ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ ﺑﻪ ذﻟﺖ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺟﮫﺎد ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ و اﻧﻮاع‬
‫ﺳﻼحھﺎ اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ زﺑﺎن ﺗﺒﻠﯿﻎﻧﻤﻮدن دﯾﻦ ﺣﻖ ﺟﮫﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻠﻢ‬
‫ِ‬
‫ﺛﺎﺑﺖﮐﺮدن ﺣﻖﺑﻮدن دﯾﻦ اﺳﻼم و ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮان رﺳﺎﻧﯿﺪن دﻋﻮت اﺳﻼم ھﻤﻪ‬
‫ﺟﮫﺎد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻮ ﺑﻌﺪ اﳍﺠﺮة ﻓﺮض ﻛﻔﺎﻳﺔ ﻛﻞ ﺳﻨﺔ‪:‬‬
‫ّ‬
‫ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ﺑﻌﺪ از ھﺠﺮت رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج از ﻣﮑﻪ ﻣﮑﺮﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ‬
‫ﻣﻨﻮره ﻓﺮض ﮐﻔﺎﯾﺘﯽ اﺳﺖ در ھﺮ ﺳﺎل ﺑﺮ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺗﺎ ﻋﺰت اﺳﻼم‬
‫ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﺮض ﻋﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ ﺑﺮ ﻓﺮد ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ‬
‫ﺟﮫﺎدﮐﺮدن ﻓﺮض ﺑﻮد و ھﻤﻪ ﺑﻪ ﺟﮫﺎد ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ﻣﻌﺎش و زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم‬
‫ﺗﻌﻄﯿﻞ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ھﻤﻪی ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﯿﺪان ﺟﮫﺎد ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭼﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺑﻪ زراﻋﺖ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﺗﺠﺎرت‪ ،‬و ﻏﯿﺮه ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬در آﯾﻪ ‪ ٩٥‬ﺳﻮره اﻟﻨﺴﺎء‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ۡ‬ ‫ۡ َٰ ُ َ‬
‫ون م َِن ٱل ُم ۡؤ ِمن َ‬ ‫َّ‬
‫ِ�﴾‪.‬‬ ‫﴿� � َ ۡس َتوِي ٱل�عِد‬
‫»ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻋﺬر در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ﺟﮫﺎد در راه ﺧﺪا ھﺴﺘﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ھﻤﻪی ﻣﺆﻣﻨﺎن از ﻣﺠﺎھﺪان و ﻏﯿﺮ ﻣﺠﺎھﺪان‬
‫وﻋﺪهی ﺑﮫﺸﺖ داد«‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻓﺮض ﻋﯿﻦ ﺑﻮد آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﮫﺎد ﻧﻤﯽرﻓﺘﻨﺪ ﻋﺎﺻﯽ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﻋﺎﺻﯽ‬
‫ھﯿﭽﮕﺎه وﻋﺪه ﺑﮫﺸﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻔﺎﯾﺖ ﺟﮫﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻣﺎم و ﺧﻠﯿﻔﺔ‬
‫اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻣﺮزھﺎی ﮐﺸﻮر اﺳﻼم را ﺑﺎ ﻣﺮدان ﻻﯾﻖ و ﺑﺎ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﭘﺮ ﺳﺎزد‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪھﺎ‬
‫و ﺧﻨﺪقھﺎ اﻃﺮاف ﻗﺮﯾﻪھﺎی ھﻢﻣﺮز ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان را ﻣﺤﮑﻢ ﺳﺎزد و ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﺎن‬
‫دﺳﺘﻮر دھﺪ ﮐﻪ ھﻤﯿﺸﻪ ﻣﺮزھﺎ را ﻣﺤﻔﻮظ و دژھﺎ و ﭘﺎﯾﮕﺎهھﺎ را ﻣﻌﻤﻮر ﺑﺪارﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣‬‬ ‫اﺣﮑﺎم ﺟﻬﺎد‬

‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮض ﮐﻔﺎﯾﺖ ﺟﮫﺎد ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻣﺎم ﯾﺎ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ او ﺑﻪ‬

‫ﺷﮫﺮھﺎی ﮐﻔﺮ ﺑﺮای ﺟﮫﺎد داﺧﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ھﻤﯿﺸﻪ ﻋﺰت از آن ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﮐﺎﻓﺮان را ﯾﺎری ّ‬
‫ﺗﻌﺪی ﺑﺮ دﯾﺎر اﺳﻼم ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺟﮫﺎد در‬
‫راه ﺧﺪا ھﻤﯿﺸﻪ ﻓﺮض ﮐﻔﺎﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﻌﺪادی از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ‬
‫ﻣﮫﻢ ﻗﯿﺎم ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﮔﻨﺎه آن از ﮔﺮدن اﻣﺖ ﻣﯽاﻓﺘﺪ و اﮔﺮ ھﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ دﺳﺖ از‬
‫ﺟﮫﺎد ﺑﮑﺸﻨﺪ ھﻤﻪ ﮔﻨﮫﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺟﮫﺎد ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان ھﻤﯿﺸﻪ ﻓﺮض ﮐﻔﺎﯾﺖ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻻ ان ﳛﻴﻂ اﻟﻌﺪو ﺑﻨﺎ ﻓﻴﺼﲑ ﻓﺮض ﻋﲔ‪:‬‬
‫ﻣﮕﺮ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﮐﻔﺎر داﺧﻞ ﯾﮑﯽ از ﺷﮫﺮھﺎی ﻣﺎ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‬
‫ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺮای ﺑﯿﺮون راﻧﺪن ﮐﻔﺎر ﺑﺮ ھﻤﻪی ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﺮض ﻋﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺮ ﻓﻘﯿﺮ و ﻏﻨﯽ‪ ،‬ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ و زﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺮو و ﻗﺪرﺗﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺮد‪،‬‬
‫ﺑﺮده و آزاد؛ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در آن ﺷﮫﺮ ھﺴﺘﻨﺪ و ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ آن‬
‫ﺷﮫﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﺴﻠﯿﻢﺷﺪن درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬
‫ﻧﯿﺎﺑﺪ و وﺳﺎﯾﻞ و ﺳﻼح ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ او ﻣﯿﺎن ﺗﺴﻠﯿﻢﺷﺪن و ﺟﻨﮕﯿﺪن ﱠ‬
‫ﻣﺨﯿﺮ‬
‫ّ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬زن ﻣﺴﻠﻤﺎن وﻗﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﺪ ﺑﻪ ذﻟﺖ ﻧﻤﯽاﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫»وﻳﻘﺎﺗﻞ اﻫﻞ اﻟﺮدة ﻗﺒﻞ اﻫﻞ اﳊﺮب ﻣﻘﺒﻠﻦ وﻣﺪﺑﺮﻳﻦ وﻻ ﻳﻘﺒﻞ ﻣﻨﻬﻢ اﻻ‬
‫اﻻﺳﻼم او اﻟﺴﻴﻒ«‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﺮﺗﺪان ﭘﯿﺶ از ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮﺑﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﻨﮕﯿﺪه ﺷﻮد؛ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ّرده زﺷﺖﺗﺮﯾﻦ اﻧﻮاع ﮐﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺮﺗﺪان ﺟﻨﮓ ﻣﯽﺷﻮد ﺧﻮاه در ﺣﺎل‬
‫ﭘﯿﺸﺮوی ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﺎ در ﺣﺎل ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ‪ .‬از ﻣﺮﺗﺪان ﺟﺰ اﺳﻼم ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺑﺸﻮﻧﺪ و ﯾﺎ از دم ﺗﯿﻎ ﺑﮕﺬرﻧﺪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اول ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﮐﺎرﺷﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫اﺣﮑﺎم و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﻬﺎد در اﺳﻼم‬ ‫‪٤‬‬

‫وﳛﺐ ﻋﺮض اﻻﺳﻼم اوﻻ ﻋﲆ اﻟﻜﻔﺎر‪:‬‬

‫ّ‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا اﺳﻼم را ﺑﺮ ﮐﻔﺎر ﻋﺮﺿﻪ ﺑﺪارﯾﻢ؛ اﯾﻦ در ﺻﻮرﺗﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ دﻋﻮت اﺳﻼم ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﺮﺳﯿﺪه‪ .‬آﻧﺎن را اﺧﺘﯿﺎر دھﯿﻢ ﮐﻪ از ﺳﻪ‬
‫ﮐﺎر ﯾﮑﯽ را اﺧﺘﯿﺎر ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎنﺷﺪن ﮐﻪ اﮔﺮ اﺳﻼم را ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ‬
‫ﺑﺮادر ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ و ﻣﺎ و اﯾﺸﺎن در ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاھﯿﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺰﯾﻪدادن در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم را ﻗﺒﻮل ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﺑﺨﻮاھﻨﺪ ﺑﺮ دﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮای‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب آﺳﻤﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﯾﮫﻮد‪ ،‬ﻧﺼﺎرا و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺷﺒﮫﻪی ﮐﺘﺎب داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﻣﺠﻮس و زردﺷﺘﯿﺎن‪ .‬آﺧﺮﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺒﻮل‬
‫ﺟﻨﮓ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ اﺳﻼم را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻧﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﺟﺰﯾﻪ ﺑﺪھﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﻼم ﻣﯽﺧﻮاھﺪ راه دﻋﻮت ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ دﻋﻮت اﺳﻼم را ﺑﻪ‬
‫ھﻤﻪی ﻣﺮدم ﺟﮫﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺮدم ﺑﺎ اﺳﻼم آﺷﻨﺎ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم‬
‫داﻧﺴﺘﻨﺪ اﺳﻼم ﭼﮕﻮﻧﻪ دﯾﻨﯽ اﺳﺖ و ﭘﯿﺮوی آن ﻣﺎﯾﻪی ﻧﯿﮑﺒﺨﺘﯽ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت‬
‫اﺳﺖ اﮔﺮ ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪:‬‬
‫�ۚ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة‪.[٢٥٦ :‬‬ ‫ٱلر ۡش ُد م َِن ۡٱل َ ّ‬
‫� ُّ‬ ‫﴿ َ�ٓ إ ۡك َر َاه � ّ‬
‫ٱ�ِين قَد تَّبَ َّ َ‬
‫ِ‬ ‫�‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫»اﺟﺒﺎری در دﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ؛ راه راﺳﺖ از ﮔﻤﺮاھﯽ ﺟﺪا ﺷﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﺧﺘﯿﺎر در دﺳﺖ ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم اﯾﻦ را ﻧﺸﺎن داد از ھﻤﻪی‬
‫آنھﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم را ﻗﺒﻮل ﮐﺮدهاﻧﺪ دﻓﺎع ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﻗﺒﻮل ﻣﺒﻠﻎ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺟﺰﯾﻪ‬
‫ﺧﻮاھﺎن آزادی اﻧﺘﺸﺎر اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺮ دو‬ ‫ِ‬ ‫در ﺣﻔﻆ ﺣﻘﻮقﺷﺎن‪،‬‬
‫ذﻣﯽ ﮐﻪ در ذﻣﻪ و ﻋﮫﺪهی ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ھﺴﺘﻨﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻗﺴﻤﻨﺪ‪ّ :‬‬
‫ﺑﻪ آنھﺎ اﻣﺎن داده ﺷﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﺗﺶﺑﺲ‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ در اﯾﻦ ﻗﺴﻢ داﺧﻞاﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻳﻘﺎﺗﻞ اﻫﻞ اﳊﺮب اﻻ ان ﻳﻜﻮن ﳍﻢ ﻛﺘﺎب او ﺷﺒﻬﺔ ﻛﺘﺎب و ﺑﺬﻟﻮا اﳉﺰﻳﺔ‪:‬‬
 ‫‪٥‬‬ ‫اﺣﮑﺎم ﺟﻬﺎد‬

‫ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮﺑﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺒﺮد ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎﻓﺮاﻧﯽ ﮐﻪ دارای ﮐﺘﺎب‬
‫آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎرا و ﯾﺎ ﺷﺒﮫﻪی ﮐﺘﺎب داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻣﺜﻞ‬
‫زردﺷﺘﯿﺎن ﮐﻪ اﯾﻨﺎن وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﺰﯾﻪ دادﻧﺪ‪ ،‬اﺟﺎزه دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ دﯾﻦ ﺧﻮد‬
‫ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻳﻔﻌﻞ اﻻﻣﺎم ﻣﺎ ﻓﻴﻪ اﻻﺣﻆ ﻟﻨﺎ ﰲ اﺳﲑ ﻛﺎﻣﻞ وﻟﻮ ﳘﺎ او ﻻ رأي ﻟﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ اﺳﯿﺮی ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﻣﺮد ﺑﺎﻟﻎ‪ ،‬ﻋﺎﻗﻞ و‬
‫آزاد ﺑﻮد؛ اﻣﺎم درﺑﺎرهی او رﻓﺘﺎری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﻧﻔﻌﺶ‬
‫ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ آن اﺳﯿﺮ‪ِ ،‬ھ ّﻢ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺮﻣﺮد اﻓﺘﺎده و ﺧﯿﻠﯽ ﭘﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ‬
‫اﺳﯿﺮ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ رأی و ﻧﻈﺮی ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎم درﺑﺎرهی آن از اﯾﻦ‬
‫ﭼﮫﺎر ﭼﯿﺰ ﮐﻪ ﻣﯽآﯾﺪ ھﺮﮐﺪام ﻣﺼﻠﺤﺶ ﺑﺮای اﺳﻼم ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ھﻤﺎن را اﺟﺮا‬
‫ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻣﻦ او ﻓﺪاء ﺑﺎﴎ￯ ﻣﻨﺎ او ﺑﲈل وﻗﺘﻞ وارﻗﺎق‪.‬‬
‫آن ﭼﮫﺎر ﭼﯿﺰ ﮐﻪ اﻣﺎم اﺧﺘﯿﺎر دارد درﺑﺎرهی اﺳﯿﺮ اﺟﺮا ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ :‬ﻣﻨﺖﮔﺬاﺷﺘﻦ‬
‫ﺑﺮ او و آزادﮔﺬاﺷﺘﻦ او ﺗﺎ ﺑﻪ ھﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﺮود‪ .‬ﯾﺎ َﺳﺮﺑﮫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﻪ‬
‫ّ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ او‪ ،‬اﺳﯿﺮی از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را آزاد ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﯿﺮ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﮐﻔﺎر ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ در ِ‬
‫ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮﺑﮫﺎی اﺳﯿﺮ را ﺑﻪ ﻣﺎل ﻗﺮار ﻣﯽدھﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﻠﻐﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﺑﭙﺮدازد و آزاد ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﮐﺸﺘﻦ او را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﯾﺪ و او را ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﯾﺎ او را ﺑﺮده‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در ھﺮﯾﮏ از اﯾﻦ ﭼﮫﺎر ﻣﻮرد از ﺳﻨﺖ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ج ﭘﯿﺮوی ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﯿﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن داده ﻣﯽﺷﻮد در ﺣﺎل ﻓﺪا ﮐﺮدﻧﺶ ﺣﮑﻢ‬
‫ِ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺑﺮده را دارد و اﺳﯿﺮی ﮐﻪ ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮ اﻣﻮال ﻏﻨﯿﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺎن ﺧﻔﻰ ﻋﻠﻴﻪ اﻻﺣﻆ ﰲ اﳊﺎل ﺣﺒﺴﻪ ﺣﺘﻰ ﻳﻈﻬﺮ ﻟﻪ اﻻﺣﻆ ﻓﻴﻔﻌﻠﻪ‪:‬‬
 ‫اﺣﮑﺎم و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﻬﺎد در اﺳﻼم‬ ‫‪٦‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﺮ اﻣﺎم ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﮐﺪامﯾﮏ از رﻓﺘﺎرھﺎی ﭼﮫﺎرﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮای اﺳﻼم‬

‫ﺑﯿﺶﺗﺮ ﻧﻔﻊ دارد‪ ،‬اﺳﯿﺮ را ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارد ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای او ﻇﺎھﺮ ﺷﻮد‬
‫ﮐﺪامﯾﮏ از آن ﭼﮫﺎر ﻣﻮرد ﻧﻔﻌﺶ ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﯿﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫واﻟﻨﺎﻗﺺ ﺑﺼﻐﺮ وﺟﻨﻮن وﻏﲑ ذﻛﻮرة وﻏﲑ ﺣﺮﻳﺔ ﻳﺮق ﺑﺎﻻﴎ‪:‬‬
‫ً‬
‫اﺳﯿﺮی ﮐﻪ ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ﺧﺮدﺳﺎل ﯾﺎ دﯾﻮاﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫ﻣﺒﻌﺾ اﺳﺖ اﯾﻨﺎن ﺑﻪ ﻣﺠﺮد اﺳﯿﺮ‬‫اﯾﻨﮑﻪ زن و ﯾﺎ ﺧﻨﺜﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮده و ﯾﺎ ﱠ‬
‫ﺷﺪن ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻻ ﺟﻬﺎد ﻋﲆ ﻧﺎﻗﺺ وﻻ ﻋﲆ ﻛﺎﻓﺮ وﻻ ﻋﲆ ﻏﲑ ﻣﺴﺘﻄﻴﻊ‪:‬‬
‫ﺟﮫﺎد ﺑﺮ آدم ﻧﺎﻗﺺ واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺮدﺳﺎل‪ ،‬دﯾﻮاﻧﻪ و ﺑﺮده‬
‫ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﺟﮫﺎد را ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬زن و ﺧﻨﺜﯽ ﻧﯿﺰ در اﮐﺜﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺟﮫﺎد را‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺟﮫﺎد ﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮ ھﻢ واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﮫﺎد ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‬
‫ھﻤﭽﻨﺎنﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺟﮫﺎد ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‬
‫ﺟﮫﺎد را ﻧﺪارد ﻧﯿﺰ واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺜﻞ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ‪ ،‬ﻟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎر‪ ،‬ﺷﻞ‪ ،‬و ﯾﮑﺪﺳﺖ و‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﺞ ﻣﻌﺬور اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﺗﻮﺷﻪی رﻓﺘﻦ و‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ را ﻧﺪارد‪ .‬در ﺟﮫﺎد ﻧﯿﺰ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻼح‪ ،‬ﺳﻮاری و ﻣﺼﺮف رﻓﺖ و‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ را ﻧﺪارد ﺟﮫﺎد ﺑﺮ او ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﮫﺎد ﺟﻠﻮ ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ ھﺰﯾﻨﻪای ﻣﺘﻮﺟﻪ او ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﻌﺬور ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻛﻞ ﻋﺬر ﻣﻨﻊ وﺟﻮب اﳊﺞ ﻣﻨﻊ وﺟﻮب اﳉﻬﺎد اﻻ ﺧﻮف اﻟﻄﺮﻳﻖ ﻣﻦ ﻛﻔﺎر‬
‫وﻟﺼﻮص‪:‬‬
‫ھﺮ ﻋﺬری ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ وﺟﻮب ﺣﺞ ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺎﻧﻊ وﺟﻮب ﺟﮫﺎد ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺷﻮد؛‬
‫ﺗﺮس ﻧﺎاﻣﻨﯽ راه از ﮐﺎﻓﺮان و دزدان ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﮫﺎد ﻋﺬر‬
‫ﻣﮕﺮ ِ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮای ﻣﺨﺎﻃﺮهﮐﺮدن و ﻧﺘﺮﺳﯿﺪن از ﺟﻨﮓ و‬
‫ﺳﺘﯿﺰ و اﯾﺠﺎد اﻣﻦ و ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﻪ ﺟﮫﺎد ﻣﯽرود‪.‬‬
 ‫‪٧‬‬ ‫اﺣﮑﺎم ﺟﻬﺎد‬

‫وﻳﻌﺘﱪ اذن رب اﻟﺪﻳﻦ اﳊﺎل وﻳﻌﺘﱪ اذن اﻻﺑﻮﻳﻦ ﰲ ﺳﻔﺮ ﳐﻮف‪:‬‬

‫اذن و اﺟﺎزهی ﻃﻠﺒﮑﺎری ﮐﻪ ﺑﺪھﯽاش ﺑﯽﻣﺪت اﺳﺖ ﯾﺎ ﻣﺪت دارد و وﻗﺖ‬
‫آن ﺑﻪ ﺳﺮ رﺳﯿﺪه‪ ،‬ﮐﻤﺎل اﻋﺘﺒﺎر را دارد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺪھﮑﺎری ﮐﻪ وﻗﺖ ﭘﺮداﺧﺖ‬
‫ﺑﺪھﯿﺶ رﺳﯿﺪه ﺑﺪون اﺟﺎزهی ﻃﻠﺒﮑﺎری ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﮫﺎد ﺑﺮود‪ .‬اذن و‬
‫اﺟﺎزهی ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻧﯿﺰ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎک ﺑﺮود‪ ،‬ﭘﺴﺮی ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ﺑﻪ ﺳﻔﺮی ﺧﻄﺮﻧﺎک ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻔﺮ ﺟﮫﺎد‬
‫ﺑﺮود ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون اﺟﺎزه واﻟﺪﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﮫﺎد و ﯾﺎ ھﺮ ﺳﻔﺮ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﯽ ﺑﺮود‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺳﻔﺮی ﮐﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎک ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون اذن واﻟﺪﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ آن‬
‫ﺳﻔﺮ ﺑﺮود‪.‬‬
 ‫اﺣﮑﺎم ﺑﺎﻏﯿﺎن و ﺷﻮرﺷﮕﺮان‬

‫در اﯾﻦ ﺑﺎب اﺣﮑﺎم ﺑﺎﻏﯿﺎن ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻐﺎة ﺟﻤﻊ ﺑﺎﻏﯽ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺑﻐﯽ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﻋﺼﯿﺎن و از ﺣﺪ ﮔﺬﺷﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺎﻏﯿﺎن‬
‫ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﻣﺎم دارد‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﺎن را آﻏﺎز ﻓﺮﻣﻮد و ﺷﺮک و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ را از‬
‫ﺟﺰﯾﺮة اﻟﻌﺮب ﺑﺮ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖس ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺮﺗﺪﯾﻦ را آﻏﺎز ﻓﺮﻣﻮد و‬
‫ﭘﯿﻐﺒﺮان دروﻏﯿﻦ را ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﻋﻠﯽ ﻣﺮﺗﻀﯽس ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺎﻏﯿﺎن را آﻏﺎز ﻓﺮﻣﻮد‬
‫اﻣﺎم ﺑﺮ ﺣﻖ اﺳﺖ و ھﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ او ﺑﺠﻨﮕﺪ ﺑﺎﻏﯽ داﻧﺴﺘﻪ‬ ‫و ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ِ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﻏﯽ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻓﺮﻣﺎن اﻣﺎم ﺑﯿﺮون رود و از اداء ﺣﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ‬
‫او اﺳﺖ ﺧﻮدداری ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ّ‬
‫اﺻﻞ در وﺟﻮب ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺎﻏﯿﺎن ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺳﻨﺖ و اﺟﻤﺎع اﻣﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎب‪ :‬ﻣﺜﻞ آﯾﻪ ‪ ۹‬ﺳﻮرة اﻟﺠﺮات‪:‬‬
‫َ‬ ‫َ ُۡ ۡ َ ۡ‬
‫ٱ� َت َتلُوا ْ فَأ ۡصل ُِحوا ْ بَ ۡي َن ُه َماۖ فَإ ۢن َ� َغ ۡ‬ ‫َ ٓ ََ‬
‫ت إ ِ ۡح َدٮ ٰ ُه َما‬ ‫ِ‬ ‫ان مِن ٱلمؤ ِمن ِ�‬
‫﴿�ن طا�ِفت ِ‬
‫َ َّ ٰ َ ٓ َ َ ٰٓ َ ۡ َّ‬ ‫ۡ‬ ‫َ َ ۡ ُ ۡ َ ٰ َ َ ٰ ُ ْ َّ َ‬
‫� ٱ�خرى ف�تِلوا ٱل ِ� �ب ِ� ح� ت ِ�ء إِ� أمرِ ٱ�ِۚ﴾‪.‬‬
‫»اﮔﺮ دو ﮔﺮوه از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ھﻢ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﯿﺎنﺷﺎن ﺻﻠﺢ و آﺷﺘﯽ ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﮐﻨﯿﺪ )ﺑﻪ ﻧﺼﯿﺤﺖﺷﺎن و دﻋﻮتﺷﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا( اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از آن دو ﮔﺮوه از‬
‫ﺣﺪود ﺧﻮد ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﻮد و رﺟﻮع ﺑﻪ ﺳﻮی ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﻧﻨﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺎ آن ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻮی ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا رﺟﻮع ﻧﻨﻤﻮد ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا رﺟﻮع‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ«‪.‬‬
‫ّﺳﻨﺖ ﻣﺜﻞ ﺣﺪﯾﺚ‪:‬‬
‫َ ْ َ َ َّ َ ْ ُ ُ ُ ْ َ ُ ْ َ ُ‬
‫ﺎ�ﻴَﺔ«‪:‬‬
‫ﺎر �ﻘﺘﻠﻪ اﻟ ِﻔﺌﺔ اﺒﻟ ِ‬
‫»و�ﺢ �ﻤ ٍ‬
 ‫‪٩‬‬ ‫اﺣﮑﺎم ﺑﺎﻏﯿﺎن و ﺷﻮرﺷﮕﺮان‬

‫»رﺣﻢ ﻣﯽآورم ﺑﺮ ﻋﻤﺎر ﮐﻪ ﮔﺮوه ﺑﺎﻏﯿﺎن او را ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ« از اﺟﻤﺎع ّاﻣﺖ ﻧﯿﺰ‬

‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺎﻏﯿﺎن ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪ از ﺑﺎﻏﯿﺎن ﺟﻨﮓ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮارج ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮه را ﮐﺎﻓﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﺑﺎ ﻗﻄﺎع ﻃﺮق و راھﺰﻧﺎن ھﺮﺳﻪ را ﺑﺎ ھﻢ‬
‫ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﻗﺘﺎل اﳌﺴﻠﻤﲔ ﺛﻼﺛﺔ اﻧﻮاع‪ :‬اﻟﺒﻐﺎة واﳋﻮارج وﻗﻄﺎع اﻟﻄﺮﻳﻖ‪:‬‬
‫ا ﹾﻟ ﹸﺒﻐﺎةﹸ‪ :‬ﮔﺮوھﯽ ﮐﻪ از ﻓﺮﻣﺎن اﻣﺎم ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺪ و ﺷﻮرش ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫َ‬ ‫اﳋﹶ ﹺ‬
‫ﻮار ﹸج‪ :‬ﮔﺮوھﯽ از ُﻣ ْﺒﺘ ِﺪﻋﻪ ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎه ﮐﺒﯿﺮه ﺷﺪ‬ ‫ﹶو ﹾ‬
‫ﮐﺎﻓﺮ و از ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﯿﺮون ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺎع اﻟ ﱠﻄ ﹺﺮﻳﻖ‪ :‬راھﺰﻧﺎن ﮐﻪ در راهھﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﯿﻦ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﯾﺎ‬
‫ﹶو ﹸﻗ ﱠﻄ ﹸ‬
‫ّ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﺑﮑﺸﻨﺪ ﯾﺎ ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺤﻠﯽ دور از ﻓﺮﯾﺎدرﺳﯽ‬
‫ﺑﻨﺸﯿﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﺎاﻣﻨﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آورﻧﺪ و ﻣﺎﻧﻊ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻣﺮدم ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺳﻪ ﮔﺮوه از ﺧﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮی اﻣﺎم را از‬
‫دﺳﺖ ﻧﮫﺎدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻴﻘﺎﺗﻞ اﻟﺒﻐﺎة ﻣﻘﺒﻼ ﻏﲑ ﻣﺪﺑﺮ‪:‬‬
‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺎﻏﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رو ﺑﻪ ﺟﻨﮓ آورده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎ آنھﺎ ﺟﻨﮓ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫وﻳﻘﺎﺗﻞ اﳋﻮارج ان ﻗﺎﺗﻠﻮﻧﺎ او ﺧﺮﺟﻮا ﻋﻦ ﻗﺒﻀﺘﻨﺎ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﺧﻮارج ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ ﯾﺎ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮی اﻣﺎم ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ آﻧﺎن ﺟﻨﮕﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ و ﻧﻪ از ﻓﺮﻣﺎن اﻣﺎم ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﺎ آﻧﺎن ﺟﻨﮓ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺮای اﻇﮫﺎر ﺑﺪﻋﺖﺷﺎن ﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدم را از‬
 ‫اﺣﮑﺎم و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﻬﺎد در اﺳﻼم‬ ‫‪١٠‬‬

‫ﺳﻨﺖ و ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﯿﺮون ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﺑﺪﻋﺖ ﺧﻮد را اﻧﺘﺸﺎر دھﻨﺪ ﺑﺎ آﻧﺎن‬‫ﻃﺮﯾﻘﻪی ّ‬

‫ﺟﻨﮓ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺪﻋﺖﺷﺎن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫وﻻ ﻳﺬﻓﻒ ﻋﲆ ﺟﺮﳛﻬﻢ‪:‬‬
‫زﺧﻤﯿﺎنﺷﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺮﯾﻌﺖ از آن ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﺠﻨﮕﺪ‪ ،‬آدﻣﯽ اﻣﯿﻦ و ﺗﯿﺰھﻮش را ﻧﺰد آﻧﺎن‬
‫ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ ﺗﺎ از آﻧﺎن ﺑﭙﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎﻏﯽ و ﺷﻮرﺷﯽ ﺷﺪنﺷﺎن ﭼﯿﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻇﻠﻤﯽ ﺷﺪه ﻇﻠﻢ را از ﻣﯿﺎن ﺑﺮدارد‪ ،‬ﯾﺎ اﮔﺮ ﺳﻮء ﺗﻔﺎھﻤﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﯿﺎن آﻣﺪه آن را رﻓﻊ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪﺷﺎن در رﻓﻊ ﺳﻮء ﺗﻔﺎھﻢ اﺟﺎﺑﺖ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎز ھﻢ ﭘﺎﻓﺸﺎری ﺑﺮ ﺑﺎﻏﯿﮕﺮی ﻧﻤﻮدﻧﺪ آﻧﺎن را ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرز ﺑﺪھﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺎز ھﻢ‬
‫ﺑﺎﻏﯿﮕﺮی ﺧﻮد را اداﻣﻪ دادﻧﺪ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﻨﺎﻇﺮه ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺗﺎ از ﺣﯿﺚ‬
‫دﻟﯿﻞ و ﺑﺮھﺎن آﻧﺎن را ﻣﻐﻠﻮب ﺳﺎزد‪ .‬اﮔﺮ دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻐﻠﻮب ﺷﺪﻧﺪ از‬
‫روی دﻟﯿﻞ آﻧﺎن را ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺳﺎزد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ اداﻣﻪ ﺑﻪ ﯾﺎﻏﯿﮕﯿﺮی ﺑﺪھﻨﺪ ﺑﺎ‬
‫آنھﺎ ﻣﯽﺟﻨﮕﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﮫﻠﺖ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ھﺮﻃﻮر ﻣﺼﻠﺤﺖ دﯾﺪ رﻓﺘﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺎر‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﺸﯿﺪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از ﺟﻨﮓ ﺑﺎ آﻧﺎن ﻓﺎرغ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎذا اﻧﻘﻀﺖ اﳊﺮب واﻣﻨﺖ ﻏﺎﺋﻠﺘﻪ رد ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻣﺎ اﺧﺬ ﻣﻨﻬﻢ‪:‬‬
‫ﺷﺮﺷﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ‪،‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ و اﯾﻤﻨﯽ از ّ‬
‫ھﺮﭼﻪ از آﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬از ﻗﺒﯿﻞ اﺳﺐ‪ ،‬ﺳﻼح و ﻣﺎل‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬
‫آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﺪ اﮔﺮ ﺑﻪ آنھﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺑﺎﻏﯿﮕﺮی ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫اﺷﯿﺎﯾﯽ را ﺑﺮﻧﮕﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫واﺧﺬ ﻣﻨﻬﻢ ﻣﺎ اﺧﺬوه ﻣﻨﺎ وﻻ ﳛﺒﺐ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺿﲈن ﻣﺎ اﺗﻠﻔﻮه ﻣﻦ ﻧﻔﺲ وﻣﺎل‬
‫ﻟﴬورة اﻟﻘﺘﺎل‪:‬‬
‫ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻣﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ آنھﺎ دارد درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آنھﺎ ﭘﺲ داد؛ ﻣﮕﺮ آﻧﭽﻪ‬
 ‫‪١١‬‬ ‫اﺣﮑﺎم ﺑﺎﻏﯿﺎن و ﺷﻮرﺷﮕﺮان‬

‫ﺿﺮورت اﻗﺘﻀﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺒﺮﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮ ﺑﺎﻏﯿﺎن ﻏﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎنھﺎﯾﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺣﺎل ﺟﻨﮓ ﮐﺸﺘﻪاﻧﺪ و اﻣﻮاﻟﯽ ﮐﻪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدهاﻧﺪ واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ً‬
‫ﺟﻨﮓ ﺿﺮورﺗﺎ ﺑﺪون ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی و اﺗﻼف ﻣﺎل اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫)اﻧﺴﺎن از ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﻼم ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﻏﯿﺎن ﺗﺎ‬
‫ﭼﻪ ﺣﺪ ﻧﺼﯿﺤﺖ و اﺧﻼص ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮد(‪ .‬اﻣﺎ آﻧﭽﻪ در ﻏﯿﺮ ﺟﻨﮓ از ﺑﯿﻦ‬
‫ﺑﺮدهاﻧﺪ ﻏﺮاﻣﺖ آنھﺎ ﺑﺮ ﻋﮫﺪهﺷﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻳﺸﱰط ﰲ ذﻟﻚ ان ﻳﻜﻮن ﳍﻢ ﺗﺎوﻳﻞ وﺷﻮﻛﺔ‪:‬‬
‫در ﻣﻮاردی ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺄوﯾﻞ و دﺳﺘﺎوﯾﺰی داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﺎ دﺳﺘﺎوﯾﺰﺷﺎن ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻮﮐﺖ و ﻗﺪرﺗﯽ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻗﺪرت و ﺷﻮﮐﺖ ﻧﯿﺰ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﻣﻄﺎع‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫واﻻ ﻓﻬﻢ ﻛﻘﻄﺎع ﻃﺮﻳﻖ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﻧﻪ دﺳﺖآوﯾﺰی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻧﻪ ﭘﯿﺸﻮا و رھﺒﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺶ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭘﺲ آنھﺎ در ﺣﮑﻢ ﻗﻄﺎع ﻃﺮﯾﻖ و راھﺰﻧﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻳﺘﺒﻊ ﻗﻄﺎع اﻟﻄﺮﻳﻖ ﻳﺘﻔﺮﻗﻮا وﻻ ﻳﺬﻓﻒ ﻋﲆ ﺟﺮﳛﻬﻢ‪:‬‬
‫و دﻧﺒﺎﻟﻪی راھﺰﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﮐﻮﺑﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺮاﮐﻨﺪه و ﺗﺎر و‬
‫ﻣﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل زﺧﻤﯿﺎن آنھﺎ درﻣﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﮐﺸﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﮐﺘﺎب ﱢ‬
‫اﻟﺴﯿﺮ‪:‬‬
‫و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ و اﺣﮑﺎم آن‬

‫ِﺳ َﯿﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﯿﺎن راه و روش رﺳﻮل ﺧﺪا ج در ﺟﮫﺎد اﺳﺖ‪ ،‬روش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ ھﺪف ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﮫﺎدﺷﺎن از اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮوی ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﺣﻀﺮت ﭼﻪ ﺗﺪﺑﯿﺮھﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در‬
‫ﺻﺪ ﺟﻨﮓ ﺷﻤﺎر ﮐﺸﺘﮕﺎن از ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ و ﮐﻔﺎر ﯾﮑﮫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬دوﯾﺴﺖ‬
‫و ﭘﻨﺠﺎه ﺗﻦ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ھﻔﺘﺼﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻔﺮ از ﮐﺎﻓﺮان‪ .‬ھﺮ ﭘﯿﮑﺎری ﮐﻪ‬
‫َ‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج در آن ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪاﻧﺪ آن را ﻏ ْﺰ َوة ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ و ھﺮ ﮔﺮوھﯽ را ﮐﻪ‬
‫از ﻃﺮف اﯾﺸﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﻮد در آن ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪َ ،‬ﺳ ِﺮ ﱠﯾﻪ ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎر ﻏﺰوات رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﯿﺴﺖ و ھﻔﺖ ﻏﺰوه اﺳﺖ ﮐﻪ در ھﺸﺖ ﺗﺎی‬
‫َ‬
‫آنھﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺪر‪ ،‬اﺣﺪ‪ُ ،‬ﻣ َﺮ ْﯾﺴﯿﻊ‪ ،‬ﺧﻨﺪق‪ ،‬ﻗﺮﯾﻈﻪ‪ ،‬ﺧﯿﺒﺮ‪،‬‬
‫ُﺣﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻃﺎﯾﻒ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎر َﺳ ِﺮ ّﯾﻪھﺎی اﯾﺸﺎن ﺷﺼﺖ و ھﺸﺖ َﺳ ِﺮ ﱠﯾﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﺳﺮﯾﻪ‪ ،‬ﻣﺘﺸﮑﻞ از‬
‫ﯾﮑﺼﺪ ﻣﺠﺎھﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺗﺎ‪ ،‬از ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺗﺎ ھﺸﺘﺼﺪ »ﻣﻨﺴﺮ« و از ھﺸﺘﺼﺪ ﺗﺎ ﭼﮫﺎر‬
‫ھﺰار »ﺟﺤﻔﻞ« و اﻧﺒﻮه ﻟﺸﮑﺮ را »ﺧﻤﯿﺲ« ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ ﮐﻪ دارای ﭘﻨﺞ ﻗﺴﻤﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ :‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬ﻣﯿﻤﻨﻪ‪ ،‬ﻣﯿﺴﺮة‪ ،‬ﻗﻠﺐ و ﺳﺎﻗﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻔﺼﻞ ج را در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻏﺎﯾﺔ اﻟﻤﺄﻣﻮل ﻓﻲ ﺳﯿﺮة اﻟﺮﺳﻮل«‬
‫ِ‬ ‫ﺳﯿﺮت‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪام‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ ﺑﻪ آن ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
 ‫‪١٣‬‬ ‫ﮐﺘﺎب ﱢ‬
‫اﻟﺴﯿﺮ‪ :‬و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ و اﺣﮑﺎم آن‬

‫در ﮐﺘﺎب ﺟﮫﺎد‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﺟﮫﺎد ﮐﻪ ﻓﺮض ﮐﻔﺎﯾﺖ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻓﺮض ﻋﯿﻦ‪ ،‬ﯾﺎ ﻏﯿﺮ آن‬
‫دو ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ اﺣﮑﺎم ﺟﮫﺎد ﮐﻪ از ﺳﯿﺮت و روﺷﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎ اﺧﺬه ﺣﺮﰊ ﻣﻦ ﻏﲑ ﺣﺮﰊ ﻳﺴﱰﺟﻌﻪ ﻣﺎﻟﻜﻪ‪:‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﮫﺎد ﭘﯿﺶ آﻣﺪ و ﻣﺎﻟﯽ از ﮐﻔﺎر ﺣﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ‪،‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻗﺴﻤﺖﮐﺮدن ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ :‬اﮔﺮ در‬
‫ذﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ﭼﯿﺰی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺣﺮﺑﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﯾﺎ از ﮐﺎﻓﺮ ّ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮏ آن ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه و ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺣﺮﺑﯽ داﺷﺘﻪ ھﻢ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎم ﻋﻮض آن را ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﻣﯽدھﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﺎﻧﺪه ﮐﻪ ﻋﻮض آن‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﺶ داده ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎم از ﻧﻮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻏﻨﯿﻤﺖ را ﺷﺮوع ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد ﮐﻪ اﺳﻼم ﺑﺮای ﺣﻔﻆ اﻣﻮاﻟﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ دارد اﺣﺘﯿﺎط ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮد‪.‬‬
‫َ َ‬
‫ﺐ‬‫آن ﻏﯿﺮ ﺣﺮﺑﯽ اﺳﺖ از اﻣﻮال ﻏﻨﯿﻤﺖ‪ ،‬ﺳﻠ ِ‬ ‫َ ْ ﭘﺲ از ﺑﯿﺮونﮐﺮدن ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ِ‬
‫ﮐﺎﻓ ِﺮ ﺑﯿﺮون ﮐﺮده ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﻗﺎﺗﻞ او داده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﮐﺘﺎب ﻓﻠﺴﻔﮥ اﺣﮑﺎم‬
‫َ‬
‫زﮐﺎت‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﺎﻟﯽ ﻓﯽء و ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ ﮐﻪ َﺳﻠ ِﺐ ﭼﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫واﳌﺎﺧﻮذ ﻣﻦ اﻫﻞ اﳊﺮب ﻗﻬﺮا او ﴎﻗﺔ او وﺟﺪ ﻛﺎﻟﻠﻘﻈﺔ ﻏﻨﻴﻤﺔ‪:‬‬
‫ھﺮ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮﺑﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آﯾﺪ‪ :‬ﺧﻮاه ﺑﻪ زور و ﻗﮫﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮاه‬
‫ﺑﻪ ﻧﮫﺎﻧﯽ ﻣﺜﻞ دزدی ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮاه ﺑﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ آﻧﮑﻪ در ﮐﻮﭼﻪ اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ھﻤﻪی‬
‫اﯾﻦھﺎ ﺣﮑﻢ ﻏﻨﯿﻤﺖ را دارد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺤﺘﻤﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻟﻘﻄﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﯾﺎ ﮐﺎﻓﺮ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺻﺎﺣﺐ آن ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪ ﻏﻨﯿﻤﺖ داﻧﺴﺘﻪ‬ ‫ذﻣﯽ اﺳﺖ ّ‬ ‫ّ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ھﻤﺮاه اﻣﻮال ﻏﻨﯿﻤﺖ و ﻣﺜﻞ آنھﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻧﮫﺎﻧﯽ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ھﻢ ﺟﺰو ﻏﻨﯿﻤﺖ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آن را‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫اﺣﮑﺎم و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﻬﺎد در اﺳﻼم‬ ‫‪١٤‬‬

‫وﲣﻤﺲ اﻟﻐﻨﻴﻤﺔ اﻻ اﻟﺴﻠﺐ ﻓﻠﻠﻘﺎﺗﻞ‪:‬‬

‫از اﻣﻮال ﻏﻨﯿﻤﺖ آﻧﭽﻪ ﺧﻮراﮐﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای ﻣﺠﺎھﺪان ﺧﻮردن از آن درﺳﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬آن ھﻢ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﺷﮫﺮھﺎی ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮﺑﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ آﺑﺎدی‬
‫ﮐﺎﻓﺮان ﻏﯿﺮ ﺣﺮﺑﯽ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ در ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻋﻦ ﻋﺒﺪا� ﺑﻦ اﻲﺑ او� اﺻﺒﻨﺎ ﻣﻊ رﺳﻮل اﷲ ﺻ� اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺨﺑﻴﺮﺒ‬
‫ﻃﻌﺎﻣﺎ ﻓﺎﻜن ﻞﻛ واﺣﺪ ﻣﻨﺎ ﻳﺄﺧﺬ ﻗﺪر ﻛﻔﺎﻳﺘﻪ« رواه اﺑﻮداود واﻟﺤﺎﮐﻢ وﻗﺎل‬
‫ﺻﺤﯿﺢ ﻋﻠﯽ ﺷﺮط ﻣﺴﻠﻢ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ اوﻓﯽس ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎ ھﻤﺮاھﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج در ﺧﯿﺒﺮ‬
‫ﺧﻮراﮐﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردﯾﻢ‪ .‬ھﺮﯾﮏ از ﻣﺎ از آن ﺧﻮراک ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﻔﺎﯾﺖ ﺧﻮد‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ«‪.‬‬
‫ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺠﺎھﺪان ﺑﻪ آن ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﺎنﮐﻪ ﻣﺠﺎھﺪان ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺧﻮراک ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﻔﺎﯾﺖ ﺧﻮد از ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺧﻮراﮐﯽ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ھﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﺧﻮراک ﺣﯿﻮاﻧﺎتﺷﺎن را از ﮐﺎه و ﻋﻠﻒ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺎﺷﯿﻦﺷﺎن را از‬
‫ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را از ﺑﯿﻦ اﻣﻮال ﺑﺮای ﺧﻮردن ﺧﻮد ذﺑﺢ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮار ﺷﺪن ﺑﺮ اﺳﺐ و ﺳﻮاریھﺎی ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻗﺴﻤﺖ آن درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺣﻖ ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻟﺒﺎس ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﺎل‬
‫ﻏﻨﯿﻤﺖ را ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﺧﻮارک ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮد از آن ﻗﻮت اﺳﺖ ﻧﻪ‬
‫ﻣﺜﻞ ﻗﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺎی و ﻗﮫﻮه ﮐﻪ ﺣﻖﮔﺮﻓﺘﻦ آن را از ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻏﺮاﻣﺖ و‬
‫ﻗﯿﻤﺖ آن ﻣﻘﺪار از ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺧﻮردن آن را دارﻧﺪ ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺎن ﻓﻀﻞ ﻣﻨﻪ ﺑﻌﺪ اﻟﻮﺻﻮل ﻟﻌﻤﺮان ﻏﲑﻫﺎ ﳾ رد اﱃ اﻟﻐﻨﻴﻤﺔ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺮون آﻣﺪن از ﺷﮫﺮھﺎی ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮﺑﯽ و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آﺑﺎدی ﻏﯿﺮ‬
‫ذﻣﯽ‪ ،‬ﭼﯿﺰی از ﺧﻮراکﺷﺎن زﯾﺎد ﺷﺪه‬ ‫آﻧﺎن ﻣﺜﻞ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺷﮫﺮھﺎی ﮐﺎﻓﺮان ّ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻌﺪ از ﺑﯿﺮون آﻣﺪن از ﺷﮫﺮھﺎی‬
 ‫‪١٥‬‬ ‫ﮐﺘﺎب ﱢ‬
‫اﻟﺴﯿﺮ‪ :‬و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ و اﺣﮑﺎم آن‬

‫ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮﺑﯽ و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آﺑﺎدیھﺎی ﻏﯿﺮﺷﺎن دﯾﮕﺮ از ﺧﻮراک ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ‬

‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻣﻮال ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑﺮﮔﺮدد ﺗﺎ ﺑﺎ آنھﺎ ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﻧﯿﺎزی ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻏﺬاھﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ رﻓﻊ ﺷﺪه و در ﺷﮫﺮھﺎی‬
‫ﮐﺎﻓﺮان ّ‬
‫ذﻣﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻏﺬا ﺑﺨﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫وﳛﺮم اﻻﻧﴫاف ﻣﻦ اﻟﺼﻒ ان ﻗﺎوﻣﻨﺎﻫﻢ اﻻ ﻣﺘﺤﺮﻓﺎ ﻟﻘﺘﺎل او ﻣﺘﺤﻴﺰ اﱃ ﻓﺌﺔ‪:‬‬
‫ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﮫﺎد ﺑﺮ او ﻻزم اﺳﺖ و در ﻣﯿﺪان ﺟﮫﺎد در ﺻﻒ ﺟﮫﺎد ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ از ﺻﻒ ﻣﺠﺎھﺪان وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫آنھﺎ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺑﻮدن ﯾﮑﺼﺪ ﻣﺮد ﻗﻮی از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ دوﯾﺴﺖ ﺣﺮﺑﯽ ﻏﯿﺮﻗﻮی‪.‬‬
‫ﻣﮕﺮ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ از ﺻﻒ ﺑﯿﺮون ﻣﯽرود ﺗﺎ ﺑﺮای ﺟﻨﮓ ﺑﺮﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺜﻞ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻤﯿﻦ ﺑﮕﯿﺮد ﺗﺎ ﻣﺸﺘﯽ از دﺷﻤﻦ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ ﯾﺎ از ﺟﺎی ﺗﻨﮕﯽ ﺑﯿﺮون‬
‫ﺑﺮود ﺗﺎ دﺷﻤﻦ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل او آﯾﺪ و در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮔﺸﺎده اﺳﺖ ﮐﺎر دﺷﻤﻦ را‬
‫ﺑﺴﺎزد‪ .‬آن ھﻢ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ھﻤﺮاھﺎﻧﺶ اﯾﻦ ﻋﺎدت او را ﻣﯽداﻧﻨﺪ و دﻟﺴﺮد‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﮕﺮ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻧﺪﮐﻨﺪ و ﻣﯽرود ﺗﺎ ﮔﺮوھﯽ را‬
‫ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺑﯿﺎورد‪ .‬در اﯾﻦ دو ﺻﻮرت ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺶ ﺑﺮای ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ از ﺻﻒ در ﻏﯿﺮ آن دو ﺻﻮرت ﺣﺮام اﺳﺖ؛ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ٗ َ ۡ ُ ْ‬ ‫َ َ ُ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮد‪﴿ :‬إِذا لقِيت ۡم ف َِئة فٱثبُتوا﴾ ]اﻷﻧﻔﺎل‪» .[٤٥ :‬ای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪،‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺮوه ﮐﻔﺮ روﺑﻪرو ﺷﺪﯾﺪ ﭘﺎﯾﺪاری ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﮫﺎد ﺑﺮ آﻧﺎن ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺜﻞ زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦﺷﺎن از‬
‫ﺻﻒ ﻣﺠﺎھﺪان ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ در ﺻﻒ ﺟﮫﺎد ﻧﺒﻮد ﻣﺜﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن در‬
‫راھﯽ ﺑﺎ دو ﺣﺮﺑﯽ روﺑﻪرو ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از آنھﺎ ﺑﮕﺬرد‪ .‬اﻣﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻏﯿﺮﻣﻘﺪور اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ھﺰار ﻧﻔﺮ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻔﺎوت اﺳﻠﺤﻪﺷﺎن‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺻﻒآراﯾﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ دﯾﮕﺮ ﺗﺮس ﮐﺸﺘﻪﺷﺪن اﺛﺮی ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺎﯾﺪاری‬
 ‫اﺣﮑﺎم و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﻬﺎد در اﺳﻼم‬ ‫‪١٦‬‬

‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻔﺮ وﻇﯿﻔﻪی ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ و ﺗﺮس ﮐﺸﺘﻪﺷﺪن اﺛﺮی ﻧﺪارد؛ ﺑﺮای‬
‫اﯾﻨﮑﻪ راه ﻣﺠﺎھﺪان ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ۡ ُ َ ۡ ُ َ‬
‫﴿ َ�ق ُتلون َو ُ�ق َتلونۖ﴾ ]اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[١١١ :‬‬
‫»ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ و ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ و ﻧﻈﺎم ﺟﻨﮓ اﺳﺖ؛ زد و ﺧﻮرد‪ ،‬ﭘﯿﺮوزی و ﺷﮑﺴﺖ و ﺑﺮد و‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫ﺑﺎﺧﺖ ھﻤﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ھﻤﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮐ ّﺮ و ﻓ ّﺮ ﺳﻮارﮐﺎران و رﻓﺘﻦ و ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻣﯿﺪان و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻧﺒﺮد ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت ﺿﺮورت دارد‪ .‬رﻓﺘﻦ ﺳﺮﯾﻊ ﺑﺮای آوردن‬
‫ﻧﯿﺮوی ﮐﻤﮑﯽ ھﻢ ﯾﮏ ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ ﺟﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﯿﺪان ﺟﮫﺎد ھﺮ ﮐﺎﻓﺮی ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮان ھﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ‪ :‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ در آﯾﻪ ‪ ٣٦‬ﺳﻮرة اﻟﺘﻮﺑﻪ آﻣﺪه‪:‬‬
‫َ َ َّ ٗ َ ُ َ ُ َ ُ َ َّ ٗ‬ ‫َٰ ُ ْ ۡ ُ ۡ‬
‫�� ِ� كآفة ك َما ي�ٰتِلون� ۡم كآفة ۚ﴾ ]اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[٣٦ :‬‬
‫﴿�تِلوا ٱلم ِ‬
‫»ﻋﻤﻮم ﮐﺎﻓﺮان را ﺑﮑﺸﯿﺪ آﻧﭽﻨﺎنﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﻋﻤﻮم ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ را ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ«‪.‬‬
‫ﺳﻔﯿﺮان و ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ؛ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺎن ﭘﯿﺎم ﺻﻠﺢ و‬
‫آﺷﺘﯽ را ﻣﯽآورﻧﺪ و ﯾﺎ ﭘﯿﺎم ﺗﺴﻠﯿﻢﺷﺪن و ﺟﺰﯾﻪ را ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺠﺮد اﺳﯿﺮ ﺷﺪن ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ زن و ﮐﻮدک وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺠﻨﮕﻨﺪ‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ در ﺻﺤﯿﺤﯿﻦ )ﺑﺨﺎری و ﻣﺴﻠﻢ( آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج از ﮐﺸﺘﻦ زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬دﯾﻮاﻧﻪ‪ ،‬ﺧﻨﺜﯽ و ﺑﺮدﮔﺎن‬
‫ھﻢ ﻣﺜﻞ زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﺠﻨﮕﻨﺪ ﮐﺸﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫وﳚﻮز ﻗﺘﻠﻬﻢ ﺑﲈ ﻳﻌﻢ – ﻻ ﺑﺤﺮم ﻣﻜﺔ – ﻟﻜﻦ ﻳﻜﺮه ان ﻛﺎن ﻓﻴﻬﻢ ﻣﻌﺼﻮم ووﺟﺪ‬
‫اﻻﻣﺎم ﻋﻨﻪ ﻏﻨﻲ‪:‬‬
‫ﮐﺸﺘﻦ ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮﺑﯽ ﺑﺎ اﺑﺰاری ﮐﻪ ھﻤﻪ را در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻣﻨﺠﻨﯿﻖ و‬
‫ﻧﺎرﯾﻮﻧﺎﻧﯽ در ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﺎ ﺗﻮپ‪ ،‬ﺑﻤﺐ و ﻣﻮﺷﮏ در زﻣﺎن ﺣﺎﺿﺮ درﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﮐﺎﻓﺮان اﮔﺮ ﺑﻪ ﺣﺮم ﻣﮑﻪ ﻣﺤﺘﺼﻦ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﺸﺘﻦﺷﺎن ﺑﻪ آن وﺳﺎﯾﻞ ﺟﺎﯾﺰ‬
 ‫‪١٧‬‬ ‫ﮐﺘﺎب ﱢ‬
‫اﻟﺴﯿﺮ‪ :‬و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ و اﺣﮑﺎم آن‬

‫ﺷﺮﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ؛ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت‬‫ﻧﯿﺴﺖ؛ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ راھﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮای دﻓﻊ ّ‬
‫و ﻣﻮﻗﻊ ﺿﺮورت در ﺣﺮم ﻣﮑﻪ ھﻢ ﺑﺎ آن وﺳﺎﯾﻞ ﮐﺸﺘﻦﺷﺎن ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ .‬در ﻏﯿﺮ‬
‫ﺣﺮم ﻣﮑﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮﺑﯽ ﮐﺎﻓﺮی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮن او ﻣﺤﻔﻮظ‬
‫ذﻣﯽ و ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ آن وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل آنھﺎ‬‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﮐﺎﻓﺮ ّ‬
‫ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﳚﻮز ﻋﻘﺮ دو اﲠﻢ ﳊﺎﺟﺔ ورﻣﻴﻬﻢ وان ﺗﱰﺳﻮا ﺑﺬرارﳞﻢ‪:‬‬
‫ﭘﯽ ﮐﺮدن ﺣﯿﻮاﻧﺎت آﻧﺎن و ھﻤﭽﻨﺎن ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺟﺖ ﺑﻪ‬
‫ً‬
‫ﭘﯽﮐﺮدن آنھﺎ ﺑﺎﺷﺪ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺑﯿﻢ آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آنھﺎ ﺑﯿﻔﺘﻨﺪ‬
‫و آنھﺎ را ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﺗﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮﺑﯽ درﺳﺖ اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﺣﯿﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده و ذراری و ﺧﺮدﺳﺎﻻنﺷﺎن را ﺳﭙﺮ ﺧﻮد ﮐﺮده‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺘﻌﮫﺪ ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎم ﻧﻮوی‪ /‬ﺗﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻪ آﻧﺎن را‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ذراری‪ ،‬ﺧﺮدﺳﺎﻻن و زﻧﺎن را ﺳﭙﺮ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻗﺘﯽ ﺟﺎﯾﺰ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﺮورت اﯾﺠﺎب ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻣﺎل ﻣﺴﺘﺄﻣﻦ ﻣﺎت ﺑﺪارﻧﺎ ﻟﻮارﺛﻪ ان ﻛﺎن واﻻ ﻓﻬﻮ ﰲء‪:‬‬
‫ﻣﺎل ﮐﺎﻓﺮ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺣﻘﻮق ﮐﺎﻓﺮی ﮐﻪ دارای اﻣﺎن ﺑﻮده ﻋﻘﺪ ﺟﺰﯾﻪ ﯾﺎ‬
‫اﻣﺎندادن ﺑﻪ او ﮐﻪ ﺑﺮای آﻣﺪن ﺑﻪ دﯾﺎر اﺳﻼم ﺑﻪ او وﯾﺰا داده ﺷﺪه و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯿﺎن آﻧﺎن و ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ آﺗﺶﺑﺲ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪه‪ ،‬ھﺮﮐﺪام از آنھﺎ ﮐﻪ در ﺷﮫﺮی از‬
‫ﺷﮫﺮھﺎی ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻤﯿﺮد ﻣﺎل او و ﺣﻘﻮق او ﺑﺮای وارث او اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ وارث‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫دارد؛ اﮔﺮ وارث ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎل او ﻓ ْﺊ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻓ ْﺊ رﺳﺎﻧﯿﺪه‬
‫َ‬
‫ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﻓ ْﺊ و ﻏﻨﯿﻤﺖ در ﮐﺘﺎب ﻓﻠﺴﻔﻪ و اﺣﮑﺎم زﮐﺎت ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫واﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﱃ اﻋﻠﻢ‪ ،‬وﺻﲆ اﷲ ﻋﲆ ﺳﻴﺪﻧﺎ ﳏﻤﺪ وآﻟﻪ وﺻﺤﺒﻪ وﺳﻠﻢ‪.‬‬
 ‫اﺣﮑﺎم ﺟﺰﯾﻪ‬

‫ِﺟ ْﺰ َﯾﻪ از ﺟﺰاء و ﻣﮑﺎﻓﺎت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه؛ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﺣﻔﻆ ﮐﻔﺎر و ﺷﮫﺮھﺎﯾﺸﺎن را ﺗﻌﮫﺪ‬ ‫ِ‬ ‫ﻣﺒﻠﻎ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺟﺰﯾﻪ در ﺟﺰاء و‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﺰﯾﻪﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺳﺎل ھﺸﺘﻢ ھﺠﺮی ﮐﻪ ﻣﮑﻪی ﻣﮑﺮﻣﻪ ﻓﺘﺢ ﺷﺪ و‬
‫اﺳﻼم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﯾﻨﯽ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺮوع ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫اﺻﻞ در ﻣﺸﺮوعﺑﻮدن ﺟﺰﯾﻪ‪ ،‬ﮐﺘﺎب‪ّ ،‬‬
‫ﺳﻨﺖ و اﺟﻤﺎع اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎب‪ :‬ﻣﺜﻞ آﯾﻪی ‪ ۲۹‬ﺳﻮرة اﻟﺘﻮﺑﻪ‪:‬‬
‫ُ‬ ‫َ َّ ٰ ُ ۡ ُ ْ ۡ َ َ‬ ‫َ ُ ْ َّ َ َ ُ ۡ ُ َ َّ‬
‫ٱ� ۡز َ�ة عن يَ ٖد َوه ۡم‬
‫﴿�ٰتِلوا ٱ�ِين � يؤمِنون ب ِٱ�ِ ‪ -....-‬ح� �عطوا ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫�ٰغِ ُرون‪] ﴾٢٩‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪.[٢٩ :‬‬
‫»ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ ﺑﺎ ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪای ﯾﮑﺘﺎ اﯾﻤﺎن ﻧﻤﯽآورﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ )ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﺗﻢ اﻻﻧﺒﯿﺎء ج ﻧﯿﺰ‬
‫َ‬
‫اﯾﻤﺎن ﻣﯽآوردﻧﺪ‪ .‬و آﻧﭽﻪ را ﺧﺪا ﺣﺮام ﻓﺮﻣﻮد )ﻣﺜﻞ ﺧ ْﻤﺮ( آن را ﺣﺮام ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و‬
‫از دﯾﻦ ﺑﺮ ﺣﻖ ﺧﺪا ﮐﻪ دﯾﻦ ﺧﺪا و دﯾﻦ اﺳﻼم و ﻧﺎﺳﺦ ادﯾﺎن دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﭘﯿﺮوی‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮫﻮدﯾﺎن و ﻣﺴﯿﺤﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺗﻮرات و اﻧﺠﯿﻞ داده ﺷﺪﻧﺪ‬
‫و ﺑﺎز ھﻢ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﯾﮑﺘﺎﺋﯽ ﺧﺪا و ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد و‬
‫زﺑﻮن ﺟﺰﯾﻪ ﺑﺪھﻨﺪ«‪.‬‬
‫ْ َُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﺳﻨﺖ‪ :‬ﻣﺜﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺨﺎری ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‪» :‬أ َﺧ َﺬ ْ َ‬
‫ﻮس‬‫اﺠﻟﺰ�ﺔ ِﻣﻦ � ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ َ َ ُ ُّ ْ ُ َّ َ َ ْ ْ‬
‫ﻜﺘَﺎب«‪ :‬رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج از ﻣﺠﻮس ھﺠﺮ ﺟﺰﯾﻪ‬ ‫ﻫﺠ َﺮ َوﻗﺎل ﺳﻨﻮ�ِ ِﻬﻢ ﺳﻨﺔ اﻫ ِﻞ اﻟ ِ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ در ﺟﺰﯾﻪﮔﺮﻓﺘﻦ از آﻧﺎن ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎ اھﻞ ﮐﺘﺎب رﻓﺘﺎر‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ زﻧﺎن ﻣﺠﻮس ازدواج ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬در ﻏﯿﺮ ﺟﺰﯾﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﻣﺜﻞ‬
 ‫‪١٩‬‬ ‫اﺣﮑﺎم ﺟﺰﯾﻪ‬

‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻪ رواﯾﺖ اﺑﻮداوود آﻣﺪه اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺟﺰﯾﻪ را از ﻧﺼﺎرای ﻧﺠﺮان ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ ﯾﻤﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از‬ ‫ھﺠﺮ‪ :‬در َا ْ َﻻ ْﺣ َﺴﺎء ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدی واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻧ ْﺠ ْ‬
‫ﺮان‬
‫َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اﺟﻤﺎع اﻣﺖ در ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺰﯾﻪ از ﯾﮫﻮد‪ ،‬ﻧﺼﺎری و ﻣﺠﻮد وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺣﮑﻤﺖ‬
‫دادن رﻓﺘﺎر‬
‫ِ‬ ‫راه دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﻮی اﺳﻼم و ﻧﺸﺎن‬ ‫ﮐﺮدن ِ‬
‫ِ‬ ‫و ﻓﻠﺴﻔﻪی ﺟﺰﯾﻪ‪ :‬ﺑﺎز‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ دﯾﮕﺮان و آﺷﻨﺎﮐﺮدنﺷﺎن ﺑﺎ دﯾﻦ اﺳﻼم ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ دﯾﻨﯽ ﺳﺎده‪،‬‬
‫ﺑﯽاﻻﯾﺶ و ﺷﺎﯾﺴﺘﻪی ﭘﯿﺮوی ﺑﺮای ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت اﺳﺖ‪.‬‬
‫وارﻛﺎﳖﺎ ﲬﺴﺔ‪ :‬ﺻﻴﻐﺔ وﻣﺎل وﻋﺎﻗﺪ وﻣﻌﻘﻮد ﻟﻪ وﻣﻜﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﻟﻠﺘﻘﺮﻳﺮ ﻓﻴﻪ‪.‬‬
‫ارﮐﺎن ﺟﺰﯾﻪ ﭘﻨﺞ اﺳﺖ‪ :‬ﺻﯿﻐﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺟﺰﯾﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻋﺎﻗﺪ ﮐﻪ‬
‫ھﻤﺎن اﻣﺎم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻘﻮد ﻟﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺎﻓﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻘﺪ ﺟﺰﯾﻪ ﺑﺎ آنھﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫ّ‬
‫و ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﺪن ﮐﺎﻓﺮان در آن درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺻﯿﻐﻪ‪ :‬ﻣﺜﻞ‪ :‬اﻗﺮرﺗﻜﻢ ﺑﺪار اﻻﺳﻼم ﻋﲆ أن ﺗﺪﻓﻌﻮا اﳉﺰﻳﺔ وﺗﻨﻘﺎدوا ﳊﻜﻢ‬
‫اﻻﺳﻼم‪ :‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﺟﺎزه دادم ﮐﻪ در ﺷﮫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻤﺎﻧﯿﺪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺟﺰﯾﻪ ﺑﺪھﯿﺪ و ﻣﻄﯿﻊ اﺣﮑﺎم اﺳﻼم ﺑﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺣﺠﺎز اﺳﺘﺜﻨﺎء اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن در ﺣﺠﺎز ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ً‬
‫در ﺿﻤﻦ ﻻزم ھﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﺪنﺷﺎن در ﺷﮫﺮھﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣﺘﻤﺎ ﻣﺸﺮوط‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻪ ﻗﺮارداد ﺟﺰﯾﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﺎ ﻗﺮار ﻋﺪم ﺗﻌﺮض ھﻢ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﺎی ﮐﻪ ﻣﺘﻌﺮض ﮐﺎرﺷﺎن در ﺷﮫﺮ ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﺸﻮﯾﻢ‪ .‬ﻣﻘﺼﻮد از ﻣﻄﯿﻊ اﺣﮑﺎم‬
‫اﺳﻼم ﺷﺪن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮐﺎری ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ و ﺧﻮدﺷﺎن ﺣﺮام اﺳﺖ ﻣﺜﻞ‬
‫ﻗﺘﻞ‪ ،‬و ﺳﺮﻗﺖ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬اﺣﮑﺎم ﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻄﯿﻊ آن ﺷﻮﻧﺪ ﻏﯿﺮ از ﻋﺒﺎدات ﻣﺜﻞ‬
‫ﻧﻤﺎز‪ ،‬روزه‪ ،‬زﮐﺎت و ﺣﺞ اﺳﺖ و ﻏﯿﺮ از ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺒﺎح‬
‫ً‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺷﺮب ﺧﻤﺮ‪ ،‬ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻠﻨﺎ در ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﺮاﺑﺨﻮاری‬
‫ً‬
‫ﻧﭙﺮدازﻧﺪ و ﺻﺮﻓﺎ در ﺧﺎﻧﻪھﺎ و اﻣﺎﮐﻦ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮد ﺑﻪ آن ﻣﺒﺎدرت ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫اﺣﮑﺎم و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﻬﺎد در اﺳﻼم‬ ‫‪٢٠‬‬

‫اﻗﻠﻬﺎ‪ :‬دﻳﻨﺎر ﻟﻜﻞ ﺳﻨﺔ ﻋﻦ رﺟﻞ ﺣﺮ ﺑﺎﻟﻎ ﻋﺎﻗﻞ ﻟﻪ ﻛﺘﺎب او ﺷﺒﻬﺔ ﻛﺘﺎب‪:‬‬
‫ََّّ‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺟﺰﯾﻪ ﺑﺮای ھﺮﯾﮏ ﺳﺎل ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ اﺳﺖ ﮐﻪ از ھﺮ ﻣﺮد آزاد‪،‬‬
‫ﺑﺎﻟﻎ و ﻋﺎﻗﻞ ﮐﻪ دارای ﮐﺘﺎب آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻞ ﯾﮫﻮدی و ﻧﺼﺮاﻧﯽ و ﯾﺎ دارای‬
‫ﺷﺒﮫﻪی ﮐﺘﺎب ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻞ ﻣﺠﻮﺳﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج‬
‫ﺎرا أَ ْو ﻋ ْﺪ َ ُ‬
‫ﻪﻟ‬
‫ُ َ ْ ُ ِّ‬
‫ﻞﻛ َﺣﺎلﻢ دﻳﻨَ ً‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺎذ را ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﺧﺬ ِﻣﻦ‬
‫ِ‬ ‫ٍِ ِ‬
‫ْ‬
‫ال َﻤ َﻌﺎﻓِ َﺮي«‪ .‬رواه اﺑﻮداوود و ﻏﯿﺮه و ﺻﺤﺤﻪ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن واﻟﺤﺎﮐﻢ‪ .‬ﺣﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬
‫َ‬
‫ُﻣ ْﺤﺘ ِﻠ ْﻢ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺨﺺ ﺑﺎﻟﻎ ﻋﺎﻗﻞ‪ .‬ﻣﻌﺎﻓﺮ ﻧﻮﻋﯽ ﭘﺎرﭼﻪی ﯾﻤﻨﯽ اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ از ھﺮ‬
‫ﻣﺮد ﺑﺎﻟﻎ و ﻋﺎﻗﻞ ﺑﺮای ﻣﺪﺗﯽ ﯾﮏ ﺳﺎل ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﯾﮏ‬
‫ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ ﭘﺎرﭼﻪی ﻟﺒﺎس از آﻧﺎن ﺑﮕﯿﺮ‪ .‬ﻋﺪل ذﻟﮏ‪ :‬ﺑﻪ ﺟﺎی آن‪ .‬ﻣﻌﺎﻓﺮ ﻧﺎم‬
‫ﻗﺒﯿﻠﻪای اﺳﺖ از ﯾﻤﻦ ﮐﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻪ آنھﺎ ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ درﺳﺖ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ ﺑﺎﺷﺪ و آﻧﭽﻪ ﻣﻨﻘﻮل اﺳﺖ ﻟﺰوم ﯾﮏ‬
‫ﻣﺜﻘﺎل اﺳﺖ ﻧﻪ ﻗﯿﻤﺖ آن و ﻟﮑﻦ ﺑﻪ ﺟﺎی آن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ھﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ‬
‫ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ ﺑﺎﺷﺪ و ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﻣﻌﻨﯽ ﺣﺪﯾﺚ‪ .‬ﺟﺰﯾﻪ ﺗﻨﮫﺎ از ﻣﺮدان ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﻧﻪ از زﻧﺎن؛ آن ھﻢ از ﻣﺮدان آزاد‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺟﺰﯾﻪ ﺑﺮای ﻧﮕﮫﺪاری‬
‫ﺧﻮن ﺷﺨﺺ آزاد اﺳﺖ وﮔﺮﻧﻪ ﺑﺮده ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺮد اﺳﯿﺮ ﺷﺪﻧﺶ ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫ﺧﻮﻧﺶ رﯾﺨﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ از ﮐﻮدک ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺧﻮن‬
‫ﮐﻮدک رﯾﺨﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﺠﺮد اﺳﺎرت ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻋﺎﻗﻞ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ از‬
‫ﱠ‬
‫دﯾﻮاﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﻣﮑﻠﻒ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬دارای ﮐﺘﺎب آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺟﺪﺷﺎن ﺑﻌﺪ از ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪن آن ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ آن دﯾﻦ‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺤﺮز ﻧﺸﺪه ﮐﻪ ّ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﻣﺜﻞ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺻﺤﻒ اﺑﺮاھﯿﻢ÷ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬او ﮐﺘﺎﺑﯽ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺒﮫﻪی ﮐﺘﺎب داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻞ زردﺷﺘﯽ‪ .‬ﻗﺒﻮل از او ﺑﻨﺎ ﺑﻪ‬
‫آﯾﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎی ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺨﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ رواﯾﺖ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﺑﺎ ھﺪف ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی وﺿﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺮز‬
 ‫‪٢١‬‬ ‫اﺣﮑﺎم ﺟﺰﯾﻪ‬

‫ﺷﺪه ﮐﻪ وی ﺑﻌﺪ از ﻣﻨﺴﻮخﺷﺪن دﯾﻨﯽ ﺗﺎﺑﻊ آن ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮدﻣﺎن ﻏﯿﺮ‬

‫اروﭘﺎﯾﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﺮدم ھﻨﺪ و اﻓﺮﯾﻘﺎ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﻨﺴﻮخﺷﺪن دﯾﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‪،‬‬
‫ﻧﺼﺮاﻧﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺰﯾﻪ آز آﻧﺎن ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﺜﻞ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎن و‬
‫آﻓﺘﺎب‪ ،‬ﻣﺎه و ﺳﺘﺎرهﭘﺮﺳﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺟﺰﯾﻪ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫وﻳﺴﻦ ﳑﺎﻛﺴﺔ ﻏﲑ ﻓﻘﲑ ﺣﺘﻰ ﻳﺆﺧﺬ ﻣﻦ ﻣﺘﻮﺳﻂ دﻳﻨﺎر ان وﻣﻦ ﻏﻨﻲ ارﺑﻌﺔ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﯿﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﺎﻧﻪزدن ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم از ﺷﺨﺺ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻟﺤﺎل دو ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ و از ﻏﻨﯽ و ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﭼﮫﺎر ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ از ﺧﻼف اﻣﺎم اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ‪ /‬ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺰﯾﻪ ﮐﻢﺗﺮ از دو‬
‫ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ از ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﻢﺗﺮ از ﭼﮫﺎر ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ از ﻏﻨﯽ را درﺳﺖ‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻮ ﻋﻘﺪت ﺑﺎﻛﺜﺮ ﻟﺰﻣﻬﻢ اﻻﻛﺜﺮ و ان ﺟﻬﻠﻮا ﺣﺎل اﻟﻌﻘﺪ ﺟﻮازه ﺑﺪﻳﻨﺎر‪:‬‬
‫ﺑﺴﺘﻦ ﻋﻘﺪ ﺟﺰﯾﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮ از ﯾﮏ دﯾﻨﺎر از ھﺮ ﻣﺮد آزاد ﺑﺎﻟﻎ ﻋﺎﻗﻞ ﮐﺘﺎﺑﯽ‬
‫درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻋﻘﺪ ﺟﺰﯾﻪ ﺑﺴﺘﻦ ﻧﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻘﺪ ﺟﺰﯾﻪ ﺑﺴﺘﻦ ﺑﻪ‬
‫ً‬
‫ﻗﺮارداد ﯾﮏ دﯾﻨﺎر ﻃﻼ از ھﺮ ﻣﺮد ﻏﯿﺮﻓﻘﯿﺮ در ﺳﺎل درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺟﻨﺴﯽ ﺑﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮ از ﻗﯿﻤﺖ آن ﺧﺮﯾﺪ ھﻤﺎن ﻣﺒﻠﻐﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻊ ﺑﺮ آن ﺑﻮده ﺑﺮ‬
‫او ﻻزم اﺳﺖ و اﮔﺮ ﭼﻪ در وﻗﺖ ﺧﺮﯾﺪ ﻧﺪاﻧﺪ ﮐﻪ آن ﺟﻨﺲ را ﺑﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮ از‬
‫ﻗﯿﻤﺘﺶ ﺧﺮﯾﺪه و ﮔﻮل ﺧﻮرده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺎن اﺑﻮا ﺑﺬل اﻟﺰﻳﺎدة ﻓﻨﺎﻗﻀﻮن ﻟﻠﻌﻬﺪ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮ از ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ از ھﺮ ﻣﺮد ﻏﯿﺮﻓﻘﯿﺮ ﻗﺮارداد ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺰﯾﻪ‬
‫را ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺳﭙﺲ از ﭘﺮداﺧﺖ زﯾﺎده ﺑﺮ ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل ﮐﻪ ﻋﻘﺪ ﺟﺰﯾﻪ را ﺑﺮ آن ﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﻮدداری ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﭘﯿﻤﺎنﺷﮑﻨﯽ اﺳﺖ و از ﻋﮫﺪ و اﻣﺎن‬
‫ً‬
‫ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺑﯿﺮون آﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺠﺪدا ﺑﺎ آﻧﺎن ﺟﻨﮓ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻗﺮارداد ﺧﻮد را‬
‫رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫اﺣﮑﺎم و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﻬﺎد در اﺳﻼم‬ ‫‪٢٢‬‬

‫وﻣﻦ ذﻛﺮ اﷲ ﺗﻌﺎﱃ او ﻛﺘﺎﺑﻪ ﺑﲈ ﻻﻳﺪﻳﻨﻮن ﺑﻪ او ﻧﺒﻴﺎ ﻟﻪ او دﻳﻨﻪ ﺑﲈﻻ ﻳﻨﺒﻐﻲ او زﻧﻰ‬
‫ﺑﻤﺴﻠﻤﺔ وﻟﻮ ﺑﺎﺳﻢ ﻧﻜﺎح او ﻓﺘﻦ ﻣﺴﻠﲈ ﻋﻦ دﻳﻨﻪ او ﻗﻄﻊ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﻄﺮﻳﻖ او دل اﻫﻞ‬
‫اﳊﺮب ﻋﲆ ﻋﻮرة اي ﺧﻠﻞ ﻟﻨﺎ او آو￯ ﻋﻴﻨﺎ ﳍﻢ اﻧﺘﻘﺾ ﻋﻬﺪه ﺑﻪ ان ﴍط اﻧﺘﻘﺎﺿﻪ‬
‫ﺑﻪ واﻻ ﻓﻼ‪.‬‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﮐﺎﻓﺮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻘﺪ ﺟﺰﯾﻪ ﺑﺎ او ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ :‬ﺧﺪا را ﺑﻪ‬
‫ً‬
‫ﺷﯿﻮهای ﯾﺎد ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ روش دﯾﻦ و ﻋﺒﺎداتﺷﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﻣﻨﮑﺮ ﺧﺪا‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺎم ﮐﺘﺎب ﺧﺪا را ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ دﯾﻦ و ﻋﺒﺎدتﺷﺎن ﺑﺮ آن‬
‫ً‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﭼﯿﺰھﺎﯾﯽ اﻇﮫﺎر ﺑﺪارﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ً‬
‫ﺑﺎ ﻋﻘﯿﺪهﺷﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻼ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ :‬اﷲ ﺛﺎﻟﺚ ﺛﻼﺛﺔ‪ :‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻮﻣﯽ ﺳﻪ ﺗﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺪا‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﺧﺪا – ﻋﯿﺴﯽ – و روح اﻟﻘﺪس اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭘﯿﻤﺎنﺷﺎن ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ آﻧﺎن اﺟﺎزه داده ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ آن را اﻇﮫﺎر‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ھﺮﯾﮏ از آﻧﺎن ﮐﻪ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﺑﺪی ﯾﺎد ﮐﺮد ﯾﺎ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا را ﺑﻪ ﺑﺪی ﯾﺎد ﮐﺮد‬
‫ﯾﺎ ﯾﮑﯽ از ﭘﯿﻐﻤﺒﺮان ﺧﺪا را ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪی او ﻧﯿﺴﺖ ﯾﺎد ﮐﺮد ﯾﺎ ﮐﺘﺎب آن‬
‫ً‬
‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ را ﺑﻪ ﺑﺪی ﯾﺎد ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺎروا ﺑﻪ ﻋﯿﺴﯽ و ﻣﺎدرش داد ﯾﺎ ُﺻ ُﺤﻒ‬
‫اﺑﺮاھﯿﻢ را ﺑﻪ ﻃﺮزی ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﯾﺎد ﮐﺮد‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ زﻧﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن زﻧﺎ ﻧﻤﻮد‬
‫ھﺮﭼﻨﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ازدواج ﺑﺎ او ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را از دﯾﻨﺶ ﺑﯿﺮون ﺑﺮد‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫راھﺰﻧﯽ ﻧﻤﻮده و راه را ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺴﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮﺑﯽ را راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﻧﻤﻮد‬
‫و آﻧﺎن را از ﻧﻘﻄﻪی ﺿﻌﻒ ﻣﺎ آ ﮔﺎه ﮐﺮد‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﺎﺳﻮس ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮﺑﯽ را‬
‫ُ‬
‫ﻣﻨﺰل داد‪ .‬ھﺮﯾﮏ از اﯾﻦ ﻧﻪ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم داد ﭘﯿﻤﺎن ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺷﺮط ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ھﺮﯾﮏ از اﯾﻦ ﮐﺎرھﺎ ﺑﮑﻨﻨﺪ ﭘﯿﻤﺎنﺷﺎن‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺎ آنھﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮﻃﯽ ﻧﺸﺪه ﭘﯿﻤﺎنﺷﺎن ﺷﮑﺴﺘﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد وﻟﯽ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ دﯾﮕﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٣‬‬ ‫اﺣﮑﺎم ﺟﺰﯾﻪ‬

‫وﻳﻤﻨﻌﻮن وﺟﻮﺑﺎ ﻣﻦ اﻇﻬﺎر ﻣﻨﻜﺮ ﺑﻴﻨﻨﺎ وﻣﻦ اﺣﺪاث ﻛﻨﻴﺴﺔ ﺑﺒﻼدﻧﺎ وﻣﻦ دﺧﻮل‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻼ اذن وﻣﻦ ان ﻳﺴﻘﻮا ﻣﺴﻠﲈ ﲬﺮا وﻳﻄﻌﻤﻮه ﳊﻢ ﺧﻨﺰﻳﺮ وﻣﻦ رﻛﻮب ﺧﻴﻞ‬
‫وﻣﻦ رﻛﻮب ﺑﴪج وﺑﺮﻛﺐ ﻣﻦ ﺣﺪﻳﺪ وﻳﺆﻣﺮون ﺑﺎﻟﻐﻴﺎر واﻟﺰﻧﺎر ﻓﻮق ﺛﻴﺎﲠﻢ‪:‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮان در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ اﻗﺎﻣﺖ دارﻧﺪ از آﺷﮑﺎرﮐﺮدن ﻣﻨﮑﺮ ﻣﻨﻊ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺜﻞ ﺑﺎر ﮐﺮدن ﺧﻤﺮ و ﻇﺎھﺮﮐﺮدن آن و ﺑﻠﻨﺪﮐﺮدن ﺻﺪای ﻧﺎﻗﻮس‪ ،‬ﺑﺮﭘﺎ‬
‫داﺷﺘﻦ ﻋﻠﻨﯽ ﻋﯿﺪ ﺧﻮد‪ ،‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ از ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮐﻠﯿﺴﺎ در ﺷﮫﺮھﺎی ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻨﻊ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺎ ﺷﮫﺮی از ﺷﮫﺮھﺎﯾﺸﺎن را ﻓﺘﺢ ﻧﻤﻮدﯾﻢ و ﻗﺮار ﺷﺪ ﺷﮫﺮ ﺑﺮای ﻣﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و آنھﺎ ﮐﻠﯿﺴﺎ در آن ﺑﺴﺎزﻧﺪ از آن ﻣﻨﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ از‬
‫داﺧﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺪون اﺟﺎزهی ﻣﺎ؛ ﻟﯿﮑﻦ اﮔﺮ ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮ اﺟﺎزه‬
‫داد ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺸﻮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺧﻤﺮ ﺑﻨﻮﺷﺎﻧﻨﺪ ﯾﺎ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻨﺰﯾﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺨﻮراﻧﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬از ﺳﻮار ﺷﺪن ﺑﺮ‬
‫اﺳﺐ در ﺷﮫﺮھﺎی ﻣﺎ و از ﻧﮫﺎدن زﯾﻦ ﺑﺮ ﺣﯿﻮان ﺳﻮاری و ﻧﯿﺰ از رﮐﺎب آھﻨﯽ‬
‫ﻣﻨﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ رﮐﺎب ﺑﻨﮫﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ رﮐﺎب ﭼﻮﺑﯽ ﺑﻨﮫﻨﺪ؛ ﻧﯿﺰ ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ‬
‫ّ‬
‫ﺗﮑﻪای ﭘﺎرﭼﻪ ﮐﻪ رﻧﮓ آن ﻏﯿﺮ از رﻧﮓ ﻟﺒﺎس ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﻟﺒﺎس ﺧﻮد ﺑﯿﻔﺰاﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ّ‬
‫رﻧﮓ اﯾﻦ ﺗﮑﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺮای ﻧﺼﺎری رﻧﮓ آﺑﯽ ﯾﺎ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮی‪ ،‬ﺑﺮای ﯾﮫﻮد زردرﻧﮓ‬
‫ّ‬
‫و ﺑﺮای ﻣﺠﻮس رﻧﮓ ﺳﺮخ ﯾﺎ ﺳﯿﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺗﮑﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻪ رﻧﮕﯽ‬
‫ﻏﯿﺮ از رﻧﮓ ﻟﺒﺎس ﻗﺮار داده ﺑﻮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺼﺎری ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺑﻪ رﻧﮓ آﺑﯽ ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ و‬
‫ﯾﮫﻮد ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺑﻪ رﻧﮓ زرد ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ و ﻣﺠﻮس ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺮخ و ﯾﺎ ﺳﯿﺎه ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻦ زﻧﺎر ﻣﮑﻠﻒ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬زﻧﺎر رﯾﺴﻤﺎن ﮐﻠﻔﺘﯽ ﺑﻪ رﻧﮓھﺎی‬
‫ﻣﺘﻌﺪد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﻤﺮ ﻣﯽﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫)ﺑﺎﯾﺪ دﯾﺪ ﮐﻪ ھﻤﯿﻦ ﮐﺎﻓﺮان رﻧﮓھﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽﺷﺎن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ‬
‫ّ‬
‫ﺗﮑﻪ ﭘﺎرﭼﻪای ﺑﺎ رﻧﮓ ﻣﺘﻔﺎوت از ﻟﺒﺎس ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺪاﻧﻨﺪ‬
‫ّ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺼﺮاﻧﯽ‪ ،‬آن ﯾﮫﻮدی و آن دﯾﮕﺮی ﻣﺠﻮس اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻣﺮوز ھﻤﺎن ﺗﮑﻪ‬
 ‫اﺣﮑﺎم و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﻬﺎد در اﺳﻼم‬ ‫‪٢٤‬‬

‫ﭘﺎرﭼﻪھﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﮔﻮن ﺑﺮ دوش و ﺑﺮ ﺑﺎزو ﺑﺮای درﺟﻪداران ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ّ‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﺎﯾﻪی ﻣﻌﺮﻓﯽﺷﺎن ﺑﻪ ذﻟﺖ ﺑﻮده‪ ،‬اﻣﺮوز آن را ﻣﺎﯾﻪی اﻓﺘﺨﺎر ﻗﺮار دادهاﻧﺪ؛‬
‫ﻋﺠﯿﺐ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺪون داﻧﺴﺘﻦ ﺗﺎرﯾﺦﺷﺎن از آﻧﺎن ﭘﯿﺮوی‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ(‪ .‬زﻧﺎر ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﺑﻮدهاﻧﺪ روی ﻟﺒﺎس ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﺴﻤﻪ و‬
‫ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻌﻤﺎل زن و ﻣﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﮫﻘﯽ‪ /‬از اﺑﻮﻋﺒﯿﺪة اﺑﻦ اﻟﺠﺮاحس‬
‫رواﯾﺖ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ آﺧﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺷﺄن ﺣﺠﺎز اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫َ ْ ُ َُْ َ ْ ْ‬
‫اﺤﻟ َ‬
‫ﺎز«‪:‬‬
‫ِ‬ ‫ﺠ‬ ‫ِ‬ ‫»أﺧ ِﺮﺟﻮا اﻴﻟﻬﻮد ِﻣﻦ‬
‫وﻻ ﻳﻤﻜﻦ ﻛﺎﻓﺮ ﻣﻦ ﺳﻜﻨﻲ اﳊﺠﺎز وﻫﻮ ﻣﻜﺔ واﳌﺪﻳﻨﺔ واﻟﻴﲈﻣﺔ وﻃﺮق اﻟﺜﻼﺛﺔ‬
‫وﻗﺮاﻫﺎ‪:‬‬
‫ﮐﺎﻓﺮ اﺟﺎزه ﻧﺪارد ﮐﻪ در ﺣﺠﺎز ﺳﮑﻮﻧﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻗﺼﺪ از ﺣﺠﺎز ﻣﮑﻪی ﻣﮑﺮﻣﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺪﯾﻨﻪی ﻣﻨﻮره و ﯾﻤﺎﻣﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﯾﻤﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﮑﻪ ﺳﯽ و دو ﻓﺮﺳﺦ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد و ﺗﺎ ﻃﺎﺋﻒ ﺷﺎﻧﺰده ﻓﺮﺳﺦ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد؛ ﺧﻼﺻﻪ ﺣﺠﺎز ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ‬
‫از ﻣﮑﻪی ﻣﮑﺮﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺪﯾﻨﻪی ﻣﻨﻮره‪ ،،‬ﯾﻤﺎﻣﻪ‪ ،‬راهھﺎی اﯾﻦ ﺳﻪ ﺷﮫﺮ و ﻗﺮﯾﻪھﺎی‬
‫َ ْ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ اﯾﻦ ﺳﻪ ﺷﮫﺮ‪ .‬در ﺻﺤﯿﺤﯿﻦ آﻣﺪه ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬أﺧ ِﺮ ُﺟﻮا‬
‫اﻟﻌ َﺮ ِب«‪ :‬ﻣﺸﺮﮐﺎن را از ﺟﺰﯾﺮة اﻟﻌﺮب ﺑﯿﺮون ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬در‬ ‫�ﺮة َ‬ ‫الﻤ ْ َ ْ َ‬ ‫ُ‬
‫ﺮﺸ ِ�� ِﻣﻦ ﺟ ِﺰ َ ِ‬ ‫ِ‬
‫اﻨﻟ َﺼ َ‬ ‫َ ُ ْ َ َّ ْ َ ُ َ‬
‫ﻮد‪َ ،‬و َّ‬
‫ﺎرى‬ ‫ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻷﺧ ِﺮﺟﻦ اﻴﻟﻬ‬
‫ْ َ َ ْ‬
‫�ﺮ ِة اﻟ َﻌ َﺮ ِب«‪ :‬ﯾﮫﻮد و ﻧﺼﺎرا را از ﺟﺰﯾﺮة اﻟﻌﺮب ﺑﯿﺮون ﻣﯽﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ِﻣﻦ ﺟ ِﺰ‬
‫وﻟﻪ اذا اذن ﻟﻪ اﻻﻣﺎم ﳌﺼﻠﺤﺘﻨﺎ ﻓﻴﻪ واﻻﻗﺎﻣﺔ ﻓﻴﻪ ﺛﻼﺛﺔ اﻳﺎم ﻏﲑ ﻳﻮﻣﻲ اﻟﺪﺧﻮل‬
‫واﳋﺮوج‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﺮای ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮان اﺟﺎزه ﺑﺪھﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺠﺎز ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از زﻣﯿﻦ ﺣﺠﺎز ﻋﺒﻮر ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺳﻪ روز ﻏﯿﺮ از روز دﺧﻮل و‬
‫ﺧﺮوج در ﺣﺠﺎز – ﻏﯿﺮ از ﺣﺮم ﻣﮑﻪ – ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٥‬‬ ‫اﺣﮑﺎم ﺟﺰﯾﻪ‬

‫وﻻ ﻳﻤﻜﻦ ﻣﻦ دﺧﻮل ﺣﺮم ﻣﻜﺔ ﻓﺎن دﺧﻠﺔ وﻣﺎت ﱂ ﻳﺪﻓﻦ ﻓﻴﻪ ﻓﺈن دﻓﻦ ﻧﺒﺶ‪:‬‬
‫ﮐﺎﻓﺮ اﺟﺎزه ﻧﺪارد ﮐﻪ در ﺣﺮم ﻣﮑﻪ داﺧﻞ ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺣﺮم ﻣﮑﻪ داﺧﻞ ﺷﺪ‬
‫و ُﻣﺮد ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﺣﺮم ﻣﮑﻪ دﻓﻦ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ در ﺣﺮم ﻣﮑﻪ دﻓﻦ ﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎوﯾﺪه‬
‫ﺷﻮد و ﺟﺴﺪش از آﻧﺠﺎ ﺑﯿﺮون ﺑﺮده ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺮم ﻣﮑﻪ از ﻧﺎﺣﯿﻪی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺳﻪ ﻣﯿﻞ‬
‫ُ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺮاق ھﻔﺖ ﻣﯿﻞ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﻌﺮاﻧﻪ ﻧﻪ ﻣﯿﻞ اﺳﺖ و از‬
‫ﺟﺪه ده ﻣﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺎﻓﺮی ﮐﻪ در ﺣﺮم ﻣﮑﻪ ﻣﺮده اﺳﺖ ﺟﺴﺪش از‬ ‫ﺟﮫﺖ ﱠ‬
‫ھﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫اﺣﮑﺎم ﺻﻠﺢ‬

‫ﹸﻫﺪﹾ ﻧﹶﻪ و ﹸﻣ ﹶﻬﺎ ﹶدﻧﹶﻪ در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ و آﺷﺘﯽﮐﺮدن اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﺮع‬
‫ﻋﺒﺎرت از ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮﺑﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای آﺗﺶﺑﺲ و ﻣﺘﺎرﮐﻪی ﺟﻨﮓ و ﭘﯿﮑﺎر‬
‫ﺑﺮای ﻣﺪﺗﯽ ﻣﻌﯿﻦ ﺧﻮاه در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻮض ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﺑﺪون ﻋﻮض‪.‬‬
‫اﺻﻞ در ﻣﺸﺮوعﺑﻮدن ھﺪﻧﻪ و ﺻﻠﺢ و آﺗﺶﺑﺲ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﺳﻨﺖ و اﺟﻤﺎع اﻣﺖ‬
‫دﻻﻟﺖ دارد‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎب‪ :‬ﻣﺜﻞ آﯾﻪ اول ﺳﻮرة اﻟﺒﺮاءة‪:‬‬
‫َّ‬ ‫ٓ ‪ٞ‬‬
‫﴿بَ َرا َءة ّم َِن ٱ�ِ َو َر ُس ِ‬
‫و�ِۦٓ﴾‪.‬‬
‫ﮐﻪ ﭘﺮورﮔﺎر ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ ﻣﺪت ﭼﮫﺎر ﻣﺎه آﺗﺶﺑﺲ ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ و ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬
‫و آﯾﻪی ‪ ٦١‬ﺳﻮره اﻧﻔﺎل‪:‬‬
‫َ َ ُ ْ َّ ۡ َ ۡ َ‬
‫ٱج َن ۡح ل َها﴾‪.‬‬ ‫﴿۞�ن جنحوا ل ِلسل ِم ف‬
‫»اﮔﺮ ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯿﻞ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺻﻠﺢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ از آﻧﺎن ﻗﺒﻮل ﺻﻠﺢ ﮐﻦ«‪.‬‬
‫اﳊﺪﹶ ﹾﻳﺒﹺ ﹶﻴ ﹺﺔ‪ :‬ﮐﻤﺎ رواه اﻟﺸﯿﺨﺎن‪:‬‬
‫ﺳﻨﹼﺖ‪ :‬ﹸﻣ ﹶﻬﺎ ﹶد ﹶﻧ ﹸﺘ ﹸﻪ ﹶﺻ ﱠﲆ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﹸﻗ ﹶﺮ ﹾﻳﺸ ﹰﺎ ﹶﻋﺎ ﹶم ﹾ ﹸ‬
‫ﺻﻠﺤﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﺑﺎ ﻗﺮﯾﺶ ﺻﻠﺢ ﺣﺪﯾﺒﻪ را در ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ھﺠﺮی‬
‫ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫و اﺟﻤﺎع ّاﻣﺖ‪.‬‬
‫در اول ﺳﻮرهی ﺑﺮاﺋﺖ ﺑﺪﯾﻦ ﺟﮫﺖ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه‬
‫ﻣﮑﻤﻞ ﺳﻮرۀ اﻧﻔﺎل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬روی اﯾﻦ اﺻﻞ در اﺑﺘﺪاء‬ ‫ﮐﻪ ﺳﻮرهی ﺑﺮاﺋﺖ ّ‬
‫ﺳﻮرهی ﺑﺮاﺋﺖ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ آوردن ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٧‬‬ ‫اﺣﮑﺎم ﺻﻠﺢ‬

‫ﻳﻌﻘﺪﻫﺎ اﻻﻣﺎم وﻟﻮ ﺑﻨﺎﺋﺒﻪ ﳌﺼﻠﺤﺔ ارﺑﻌﺔ اﺷﻬﺮ ﻓﺎﻗﻞ‪.‬‬

‫اﻣﺎم ﻋﻘﺪ ھﺪﻧﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽﺑﻨﺪد‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪی ﻧﺎﺋﺐ او ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻘﺪ‬
‫ﺻﻠﺢ و آﺗﺶﺑﺲ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان وﻗﺘﯽ ﻣﯽﺑﻨﺪد ﮐﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ در آن ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫آن ھﻢ ﺑﺮای ﻣﺪت ﭼﮫﺎر ﻣﺎه ﯾﺎ ﮐﻢﺗﺮ‪.‬‬
‫ّ‬
‫اﮔﺮ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺑﺎ ھﻤﻪی ﮐﻔﺎر ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎم ﻋﻘﺪ ھﺪﻧﻪ را ﺑﺎ آﻧﺎن ﻣﯽﺑﻨﺪد‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ‬
‫ﮐﺸﻮری از ﮐﺸﻮرھﺎی اﺳﻼم ﺑﺎ ﮐﺸﻮر ھﻤﺴﺎﯾﻪ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ ﻋﻘﺪ ھﺪﻧﻪ‬
‫ﻣﯽﺑﻨﺪد ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوای ھﻤﺎن ﮐﺸﻮر ﺑﻪ اذن اﻣﺎم ﻋﻘﺪ ھﺪﻧﻪ ﻣﯽﺑﻨﺪد؛ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﮫﺎر‬
‫ﻣﺎه ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪ ﺑﺮای اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﯾﻪی دوم ﺳﻮرهی ﺑﺮاﺋﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ِيحوا ْ � ۡٱ�َ ِ َ ۡ َ َ َ َ ۡ ُ‬
‫�ض أر�عة أشه ٖر﴾‪.‬‬
‫﴿فَس ُ‬
‫ِ‬
‫»ﭼﮫﺎر ﻣﺎه ﺑﺎ اﯾﻤﻨﯽ ﮐﺎﻣﻞ در زﻣﯿﻦ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﮐﻨﯿﺪ«‪.‬‬
‫ّ‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج در ﺳﺎل ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﭼﮫﺎر ﻣﺎه ﺑﻪ ﺻﻔﻮان ﺑﻦ اﻣﯿﻪ ﺑﺮای‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺶ ﻣﮫﻠﺖ داد و او ﭘﯿﺶ از ﭼﮫﺎر ﻣﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫او ﻋﲆ اﻧﻪ ﻣﺘﻰ ﺑﺪاﻟﺔ ﻧﻘﺾ اﻟﻌﻬﺪ وان ﻛﺎن ﺑﻨﺎ ﺿﻌﻒ ﺟﺎزت اﻟﺰﻳﺎدة ﻋﴩ‬
‫ﺳﻨﲔ‪:‬‬
‫ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﻣﺎم ﯾﺎ ﻧﺎﺋﺐ او ﯾﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوای ھﺮﯾﮏ از ﮐﺸﻮرھﺎی اﺳﻼم ﺑﻪ اذن‬
‫اﻣﺎم ﻋﻘﺪ ھﺪﻧﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽﺑﻨﺪد‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﺮط ﮐﻪ ھﺮﮔﺎه او ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﻋﻘﺪ‬
‫ھﺪﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ آن ﭘﯿﻤﺎن را ﺑﺸﮑﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺿﻌﯿﻒ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﻋﻘﺪ آﺗﺶﺑﺲ را ﺑﺮای ده ﺳﺎل ﺑﺴﺘﻦ ھﻢ درﺳﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻋﻘﺪ ھﺪﻧﻪ را ﺑﺎ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮای ﻣﺪﺗﯽ ده ﺳﺎل‬
‫ﻣﻨﻌﻘﺪ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ در ﺳﻨﻦ اﺑﻮداود آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻻ ﳚﻮز ﻋﻘﺪﻫﺎ ﻋﲆ ﺧﺮاج ﻳﺪﻓﻊ اﻟﻴﻬﻢ وﻻ ﳚﻮز ﳌﺴﻠﻢ دﻓﻊ ﻣﺎل ﳌﴩك ﳊﻔﻦ‬
‫دﻣﻪ‪.‬‬
 ‫اﺣﮑﺎم و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﻬﺎد در اﺳﻼم‬ ‫‪٢٨‬‬

‫ﺑﺮای اﻣﺎم ﯾﺎ ﻧﺎﺋﺐ او درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﺪ ھﺪﻧﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺒﻨﺪد؛ ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﺧﺮاج ﺑﺪھﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ در ﻋﻘﺪ ھﺪﻧﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ ﺑﺮای‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ۡ َ َ‬ ‫َ‬ ‫ۡ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َ َ ُ ْ َ ۡ ُ ْ َ َّ ۡ‬
‫﴿ف� ت ِهنوا َوتدع ٓوا إِ� ٱلسل ِم َوأنت ُم ٱ�عل ۡون﴾ ]ﻣﺤﻤﺪ‪.[٣٥ :‬‬
‫»ﻣﺒﺎدا ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺧﻮار ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﻃﻠﺐ ﺻﻠﺢ ﮐﻨﯿﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ دﺳﺖ ﺑﺎﻻ را‬
‫دارﯾﺪ«‪.‬‬
‫ﻃﻠﺐ ﺻﻠﺢ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﻨﺸﺄ ﻗﺪرت ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ رﺳﺎﻧﻨﺪهی ﺿﻌﻒ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ‬
‫ﻋﺰت و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪی اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ از ﺑﺎب‬ ‫ﻗﺮآن ھﻤﻪاش دﺳﺘﻮر ّ‬
‫ﻣﺪارا و ﺳﺎزش ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﺑﺎب ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺜﻞ رﺷﻮهای ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﯿﺮون آوردن‬
‫ﻣﻈﻠﻮﻣﯽ از ﺣﺒﺲ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺮای ﻧﺠﺎت ﺧﻮد از ﺣﺒﺲ ﺑﺮای اﺣﻘﺎق ﺣﻖ ﺧﻮد داده‬
‫ﺷﻮد؛ اﯾﻦھﺎ اﮔﺮ ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ اﻣﺎ ﺣﺮام ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬رﺷﻮه ﻣﻮﻗﻌﯽ ﻣﺼﺪاق ﭘﯿﺪا‬
‫ﻣﺮوت ﺑﺎ‬‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﯽ را ﺿﺎﯾﻊ ﮔﺮداﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﺎﻃﻠﯽ را اﺛﺒﺎت ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ ّ‬
‫دوﺳﺘﺎن و ﻣﺪارا ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫آﺳﺎﯾﺶ دو ﮔﯿﺘﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ دو ﺣﺮف اﺳـﺖ‬
‫ﺑــﺎ دوﺳــﺘﺎن ﻣـ ﱠ‬
‫ـﺮوت ﺑــﺎ دﺷــﻤﻨﺎن ﻣــﺪارا‬
‫اﻻ ان ﳛﻴﻂ ﺑﻪ اﻟﻌﺪو او ﻳﺆﴎ او ﻳﻠﺰﻣﻪ اﻟﻘﻮد ﻗﻴﺒﺬل اﻟﺪﻳﺔ ﻟﻴﻌﻔﻮ ﻋﻨﻪ‪:‬‬
‫ﻣﮕﺮ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑﺒﯿﻨﺪ دﺷﻤﻦ او را اﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮده ﯾﺎ در دﺳﺖ‬
‫ً‬
‫دﺷﻤﻦ اﺳﯿﺮ ﺷﺪه و ﺑﺮای ﻧﺠﺎت ﺧﻮد ﻣﺎﻟﯽ ﺑﭙﺮدازد؛ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺒﻼ ﮐﺎﻓﺮی را‬
‫ﮐﺸﺘﻪ و ﺧﻮﻧﺒﮫﺎ ﺑﺪھﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﮐﺎﻓﺮ از او ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦھﺎ درﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺎن ﻫﺎدﳖﻢ اﻻﻣﺎم ﻋﲆ ﻣﺎﻻ ﳚﻮز ﻓﺴﺪ اﻟﴩط‪:‬‬
‫اﮔﺮ اﻣﺎم و رھﺒﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﯿﺰی ﻋﻘﺪ ﺻﻠﺢ ﺑﻨﺪد ﮐﻪ‬
‫روا ﻧﯿﺴﺖ‪ :‬ﻣﺜﻞ ﺻﻠﺢ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﺳﯿﺮان ﻣﺎ را آزاد ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ اﺳﯿﺮ ﮐﺎﻓﺮان ﺷﺪه و ﺧﻮد را ﻧﺠﺎت داده اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮان‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎل‬
 ‫‪٢٩‬‬ ‫اﺣﮑﺎم ﺻﻠﺢ‬

‫ﻣﺎ از آﻧﺎن و ﯾﺎ ﻋﻘﺪ ذﻣﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﮐﻢﺗﺮ از ﯾﮏ دﯾﻨﺎر از ھﺮﮐﺪام‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫ﺻﻠﺢ ﺑﺎ آﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ در ﺣﺠﺎز ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﺣﺮم ﻣﮑﻪ داﺧﻞ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻤﺮ را آﺷﮑﺎرا ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪ ،‬در ھﻤﻪای ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻋﻘﺪ ﺻﻠﺢ ﺑﺎﻃﻞ‬
‫اﺳﺖ؛ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ دارای ﺷﺮط ﻓﺎﺳﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺎن ﺟﺎءﻧﺎ ﻣﻨﻬﻢ ﻣﺴﻠﲈن‪ :‬ﻋﺒﺪ او اﻣﺮاة ﱂ ﻳﻌﻂ ﺳﻴﺪه ﻳﻤﺘﻪ وﻻ زوﺟﻬﺎ ﻣﻬﺮا‪:‬‬
‫اﮔﺮ زن ﯾﺎ ﺑﺮدهای از ﮐﺎﻓﺮان ﻧﺰد ﻣﺎ آﻣﺪﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﺎ‬
‫ﻧﺰد ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ؛‬
‫ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺮده ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آﻗﺎی او داده ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﮫﺮ زن ھﻢ ﺑﻪ ﺷﻮھﺮ او داده‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ اﺳﻼم ﺑﺮده ﻣﯿﺎن او و آﻗﺎﯾﺶ ﻣﺎﻧﻊ از ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺶ ﺷﺪه و‬
‫اﺳﻼم زن ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻊ از ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن او ﺑﻪ ﺷﻮھﺮش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻗﺎی ﮐﺎﻓﺮ و ﺷﻮھﺮ‬
‫ﮐﺎﻓﺮ اﮔﺮ ﺑﺮده و زوﺟﻪ ﺧﻮد را ﻣﯽﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺸﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی‬
‫اﯾﺸﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ُ ُ َٓ َُ ْ‬
‫﴿ َو َءاتوهم َّما أنفق ۚوا﴾ ]اﻟﻤﻤﺘﺤﻨﺔ‪.[١٠ :‬‬
‫»ﺑﻪ ﺷﻮھﺮان زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺷﻮھﺮانﺷﺎن ﮐﺎﻓﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻮھﺮانﺷﺎن‬
‫آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮ زﻧﺎنﺷﺎن اﻧﻔﺎق ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺪھﯿﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﺎ آﯾﻪ ‪ ۱۰‬ﺳﻮره ﻣﻤﺘﺤﻨﻪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﻮھﺮان‬
‫ﮐﺎﻓﺮﺷﺎن ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ُ َ ۡ ُ َّ‬ ‫ََ َۡ‬
‫ج ُعوه َّن إِ� ٱلكفارِ�﴾ ]اﻟﻤﻤﺘﺤﻨﺔ‪.[١٠ :‬‬
‫﴿ف� تر ِ‬
‫»زﻧﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه و ﻧﺰد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻣﺪهاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻮھﺮان ﮐﺎﻓﺮﺷﺎن‬
‫ﺑﺮﻧﮕﺮداﻧﯿﺪ«‪.‬‬
‫رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ھﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽآﻣﺪ ﻣﮫﺮش را ﺑﻪ‬
‫ﺷﻮھﺮ ﮐﺎﻓﺮش ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺮﻃﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ‬
‫ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از ﮐﺎﻓﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺸﻮد و ﺑﻪ‬
 ‫اﺣﮑﺎم و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﻬﺎد در اﺳﻼم‬ ‫‪٣٠‬‬

‫ﻣﺪﯾﻨﻪ آﯾﺪ او را ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻧﺰد ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ زن ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻧﻤﯽﺷﺪ ﻣﮫﺮش را ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺑﺮای داﻧﺴﺘﻦ ﺗﻔﺼﯿﻞ اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺻﻔﻮة اﻟﻌﺮﻓﺎن ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻓﺮﻣﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎن ﻧﻘﻀﻮا اﻟﻌﻬﺪ وﻛﺎﻧﻮا ﺑﺪارﻧﺎ ﺑﻠﻐﻮا اﳌﺎﻣﻦ ﺛﻢ ﻛﺎﻧﻮا ﺣﺮﺑﺎ ﻟﻨﺎ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﮐﺎﻓﺮان ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺻﻠﺢ را ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﺪت آﺗﺶﺑﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﮐﻔﺎر ﺑﻮد ﺑﻪ آﺧﺮ رﺳﯿﺪ و در ھﻤﺎن ﺣﺎل ﮐﺎﻓﺮان در ﺷﮫﺮھﺎی ﻣﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎی اﻣﻨﯽ )ﮐﻪ دﯾﺎرﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ( رﺳﺎﻧﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ از ﻃﺮف ﻣﺎ و از‬
‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﮐﺎﻓﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻋﮫﺪ ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ اﯾﻤﻦ ﺷﻮﻧﺪ‪ :‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺧﯿﺎﻧﺘﯽ از‬
‫ً‬
‫ﮐﺎﻓﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻋﮫﺪ و ﭘﯿﻤﺎن داﺷﺘﻨﺪ ﻇﺎھﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﮓ ﻣﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮﺑﯽ را ﺑﺮ ﻧﻘﻄﻪی ﺿﻌﻒ و ﺧﻠﻠﯽ ﮐﻪ در ﮐﺎر ﻣﺎ‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ آ ﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮﺑﯽ را ﻣﻨﺰل دادﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺎم رﺳﺎﻟﺖ ﺑﯽادﺑﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ اﯾﻦ روشﺷﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪی ﻧﻘﺾ ﻋﮫﺪﺷﺎن اﺳﺖ‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻦﺷﺎن رﺳﺎﻧﯿﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از رﺳﺎﻧﯿﺪن‪ ،‬ﺣﮑﻢ ﮐﺎﻓﺮان ﺣﺮﺑﯽ را‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫وﳚﻮز اﻣﺎن ﻛﻞ ﻣﺴﻠﻢ ﳐﺘﺎر ﻏﲑ ﺻﺒﻲ وﳎﻨﻮن واﺳﲑ ﺣﺮﺑﻴﺎ ﳏﺼﻮرا ﻏﲑ اﺳﲑ‬
‫وﻧﺤﻮ ﺟﺎﺳﻮس‪:‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن دارای اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﮐﻮدک و دﯾﻮاﻧﻪ و اﺳﯿﺮ ﻧﺰد‬
‫ِ‬ ‫ھﺮ‬
‫ﮐﺎﻓﺮان ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪادی از ﮐﺎﻓﺮان اﻣﺎن ﺑﺪھﺪ‪ .‬ﮐﺎﻓﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ اﺳﯿﺮ‬
‫ً‬
‫ﻣﺎ ھﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻪ از ﻗﺒﯿﻞ ﺟﺎﺳﻮس و اﻓﺮاد ﻣﻮذی ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﻣﺜﻼ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺨﺘﺎر ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻗﺮﯾﻪی ﮐﻮﭼﮑﯽ اﻣﺎن ﺑﺪھﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮐﻮدک ﻣﺴﻠﻤﺎن ﯾﺎ‬ ‫ِ‬
‫دﯾﻮاﻧﻪی ﻣﺴﻠﻤﺎن ﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﮐﺎﻓﺮان اﺳﯿﺮ اﺳﺖ ھﯿﭽﮑﺪام ﺣﻖ‬
‫دادن ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ ﺗﻌﺪادی ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ِ‬ ‫اﻣﺎندادن ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮان را ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬در اﻣﺎن‬
 ‫‪٣١‬‬ ‫اﺣﮑﺎم ﺻﻠﺢ‬

‫ﻣﯽﺗﻮان اﻣﺎن داد ﻧﻪ ﺑﻪ ھﻤﻪی ﮐﺎﻓﺮان ﮐﻪ ﺑﺎب ﺟﮫﺎد را ﺑﺒﻨﺪد‪ .‬اﻣﺎندادن ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎﺳﻮس و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﺎن دادنﺷﺎن ﺑﻪ ﺿﺮر ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ اﮐﺮاه ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽدھﺪ‬
‫ﻓﻘﻂ ارﺑﻌﺔ اﺷﮫﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای ﻣﺪت ﭼﮫﺎر ﻣﺎه اﺳﺖ و ﺑﺲ و ﯾﺎ ﺑﺮای ﻣﺪت ﮐﻢﺗﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺨﺘﺎر ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﺑﺮای ﺑﯿﺶﺗﺮ از ﭼﮫﺎر‬
‫ِ‬ ‫دادن‬
‫ِ‬ ‫از ﭼﮫﺎر ﻣﺎه‪ .‬اﻣﺎ اﻣﺎن‬
‫ﻣﺎه ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺿﻌﻒ ﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽدھﺪ ﻣﻨﻮط‬
‫ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ھﺪﻧﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﺎ آﻧﺎن ﻣﯽﺑﻨﺪد ﮐﻪ ﺗﺎ ده ﺳﺎل ھﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻮ ﲢﺎﻛﻢ ﻋﻨﺪﻧﺎ ﰲ ﻧﻜﺎح او ﻏﲑه ذﻣﻴﺎن او ﻣﺴﻠﻢ وذﻣﻲ او ﻣﺴﻠﻢ وﻣﻌﺎﻫﺪ او‬
‫ﻣﻌﺎﻫﺪ وذﻣﻲ وﺟﺐ ﻋﻠﻴﻨﺎ اﳊﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ‪:‬‬
‫ذﻣﯽ ﯾﺎ ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﯾﮏ ﻣﻌﺎھﺪ‬ ‫اﮔﺮ دو ﮐﺎﻓﺮ ذﻣﯽ ﯾﺎ ﯾﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﯾﮏ ّ‬
‫ﯾﺎ ﯾﮏ ﻣﻌﺎھﺪ و ﯾﮏ ذﻣﯽ ﺑﺮای ﺣﻞ ﻧﺰاعﺷﺎن ﮐﻪ در اﻣﻮر زﻧﺎﺷﻮﯾﯽ ﺑﻮد ﯾﺎ ﻏﯿﺮ‬
‫آن داوری ﻣﺎ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﺎ داوری ﻣﯿﺎن آﻧﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﯾﻪ ‪ ،۴۹‬ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪه‪:‬‬
‫ٱ�﴾‪.‬‬ ‫�م بَ ۡي َن ُهم ب َما ٓ أ َ َ‬
‫نز َل َّ ُ‬ ‫ََ ۡ ُ‬
‫﴿وأ ِن ٱح‬
‫ِ‬
‫»و داوری ﻧﻤﺎ ﻣﯿﺎنﺷﺎن ﺑﻪ ﺣﮑﻤﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد و ﺗﻮ را ﺑﻪ اﺟﺮاء آن‬
‫اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد«‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺣﮑﻢ ﻣﯿﺎن دو ﮐﺎﻓﺮ ﺣﺮﺑﯽ ﯾﺎ دو ﻣﻌﺎھﺪ ﯾﺎ دو ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻣﺎن دارﻧﺪ ﺣﮑﻢ‬
‫ﻣﯿﺎن اﯾﻨﺎن ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
 ‫اﺣﮑﺎم ﺧﺮاج‬

‫در اﯾﻦ ﺑﺎب ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺮاج ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺮاج ﻋﺒﺎرت از ﻣﺎﻟﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ زﻣﯿﻦ ﻏﯿﺮ ﻣﻤﻠﻮک ﮐﻪ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﺷﺨﺺ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﴫ واﻟﺸﺎم‬
‫ﹶ‬ ‫اﻻرض اﳌﺄﺧﻮذة ﻣﻦ اﻟﻜﻔﺎر ان ﻓﺘﺤﺖ ﻋﻨﻮة اي ﻗﻬﺮ ﹰاﻛﺎرض‬
‫ﳜﺼﻬﻢ ﻣﻨﻬﺎ ﺑﻌﻮض او ﻏﲑه‬
‫واﻟﻌﺮاق ﻓﻬﻲ ﻏﻨﻴﻤﺔ ﻓﺎن اﺳﱰﴇ اﳌﺎم اﻟﻐﺎﻧﻤﲔ ﻓﻴﲈ ﹼ‬
‫ووﻓﻘﻬﺎ ﻋﻠﻴﻨﺎ ووﺿﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺧﺮاﺟ ﹰﺎ ﺑﺎن ﹼ‬
‫اﺟﺮه ﻟﺰم اﳌﺴﺘﺎﺟﺮ دﻓﻌﻪ ﰲ اﻟﻜﻔﺮ واﻻﺳﻼم‬
‫وﻫﻮ أﺟﺮة‪:‬‬
‫زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ از ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﭘﯿﮑﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﺜﻞ ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺷﺎم و ﻋﺮاق‬
‫اﯾﻦ زﻣﯿﻦھﺎ ﺑﺮای ﻣﺠﺎھﺪان ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻣﺎم ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ اﯾﻦ زﻣﯿﻦھﺎ ﺑﺎ رﺿﺎﯾﺖ ﻣﺠﺎھﺪان آنھﺎ را ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن وﻗﻒ ﻧﻤﻮد‬
‫و ﯾﺎ آن را ﺑﻪ اﺟﺎره داد ﺗﺎ اﺟﺮت آن در ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر رود اﻣﺎم‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ رﺿﺎﯾﺖ ﻣﺠﺎھﺪان آﻧﭽﻪ ﺳﮫﻢ اﯾﺸﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن وﻗﻒ ﻧﻤﺎﯾﺪ‬
‫ﺗﺎ اﺟﺮت آن در ﻣﺼﺎﻟﺢﺷﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر رود‪ .‬ﻓﺮوش آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻗﯿﻤﺖ آن ﻣﯿﺎن ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻏﻨﯿﻤﺖ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﺎل‬
‫ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻣﯿﺎنﺷﺎن ھﻢ درﺳﺖ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ اﻣﺎم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ رﺿﺎﯾﺖ ﻏﺎﻧﻤﯿﻦ‬
‫ﺳﮫﻢﺷﺎن را وﻗﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﯾﺎ آن را ﺑﻔﺮوﺷﺪ و ﻗﯿﻤﺖ آن را ﻣﯿﺎن ﻏﺎﻧﻤﯿﻦ ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻪ وﻗﺖ ﮐﻨﺪ و ﻧﻪ ﺑﻔﺮوﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮد آن را ﻣﯿﺎن ﻏﺎﻧﻤﯿﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢ‬
‫ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ آنھﺎ‬
‫ِ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻣﻘﺼﻮد از ﻣﺼﺮ و ﻋﺮاق ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﮫﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﺮﮐﺰ و‬
‫ُ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺮی و دھﺎت آنھﺎ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه و ﻣﻠﮏ ﺻﺎﺣﺒﺎن آنھﺎ‬
 ‫‪٣٣‬‬ ‫اﺣﮑﺎم ﺻﻠﺢ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوز آﻧﭽﻪ از آن زﻣﯿﻦھﺎ در دﺳﺖ ﻣﺮدم اﺳﺖ ﻣﻠﮏ اﯾﺸﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای‬
‫اﯾﻨﮑﻪ اﺣﺘﻤﺎل دارد از ﻏﺎﻧﻤﯿﻦ ﺑﻪ آنھﺎ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫او ﺻﻠﺤﺎ ﻛﺎرض ﻣﻜﺔ وﴍﻃﺖ ﻟﻨﺎ ﻓﻜﲈ ذﻛﺮ‪:‬‬
‫ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ زﻣﯿﻨﯽ از ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﺪون ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رﺳﯿﺪ و‬
‫ﻣﺎل ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ زﻣﯿﻦ ﻣﮑﻪ ﻣﮑﺮﻣﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮط ﺷﺪ ﮐﻪ ِ‬
‫دﺳﺖ آﻣﺪ و ﺑﻪ ﻏﺎﻧﻤﯿﻦ ﺗﻌﻠﻖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺎﻟﮏ آن ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻏﺎﻧﻤﯿﻦ آن را ﺑﻪ‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺧﻮدﺷﺎن واﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﻠﮏ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺧﺎﻧﻪھﺎ و زﻣﯿﻦھﺎ ﺑﻪ ﻣﺎل‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺗﻌﻠﻖ دارد ﭘﺲ در ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش آنھﺎ ﺳﺨﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫او ﴍﻃﺖ ﳍﻢ ﻋﲆ ان ﻳﻮدوا ﻋﻨﻬﺎ ﺧﺮاﺟﺎ ﻛﻞ ﺳﻨﺔ ﻓﻜﺎﳉﺰﻳﺔ‪:‬‬
‫ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ از ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رﺳﯿﺪ ﺷﺮط ﺷﺪ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﺮای‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ھﺮ ﺳﺎل ﺧﺮاج آن را ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺮاج ﺣﮑﻢ ﺟﺰﯾﻪ را دارد‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮﻗﻊ ﺗﻮزﯾﻊ ﺧﺮاج آن ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﺮ ھﺮﯾﮏ از آﻧﺎن ﯾﮏ ﻣﺜﻘﺎل ﻃﻼ ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﮐﻪ اﮔﺮ ﺟﺰﯾﻪ از آﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ھﻤﻪی‬
‫آنھﺎ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﻮﺳﺮ و ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎنﺷﺪﻧﺸﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺴﻠﻤﺎنﺷﺪن ﭼﻨﺎن ﺷﺮﻃﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
 ‫اﺣﮑﺎم ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ و ﺗﯿﺮاﻧﺪازی‬

‫در اﯾﻦ ﺑﺎب اﺣﮑﺎم اﺳﺐدواﻧﯽ و ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺒﺤﺚ را در ﻓﻘﻪ داﺧﻞ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺑﺎﺑﯽ از اﺑﻮاب ﻓﻘﻪ‬
‫ُ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﯽ‪ /‬ﺑﻮد‪ .‬او ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﻣﺎھﺮ ﺑﻮد‪ .‬از ده ﺗﯿﺮ ﻧﻪ ﺗﺎی آن را ﺑﻪ‬
‫ھﺪف ﻣﯽزد‪ .‬ﺗﯿﺮ دھﻤﯽ را ھﻢ ﺑﻪ ﻋﻤﺪ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻣﯽزد‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﻮرد ﺣﺴﺪ ﻗﺮار‬
‫ﻧﮕﯿﺮد‪ .‬در روز اﺣﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ھﺰار ﺗﯿﺮ را ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ْ َ َ َ ُ‬
‫اك أ ِﻲﺑ َوأ ِّ�«‪ :‬ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮان ﺗﯿﺮ ﺑﯿﻨﺪاز‪ .‬ﭘﺪر و‬ ‫ﺳﻌﺪ ﻣﯽرﺳﺎﻧﯿﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد »ارمِ ﻓِﺪ‬
‫ﻣﺎدرم ﻓﺪاﯾﺖ‪ .‬در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد اﺻﺤﺎب اﻟﺴﻨﻦ آﻣﺪه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫َْ َ َ‬ ‫ﺐ إ َ َّ‬‫ْ ُ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ ُّ‬
‫ﻲﻟ ِﻣ ْﻦ أن ﺗ ْﺮﻛﺒُﻮا«‪ :‬ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﺑﯿﺎﻣﻮزﯾﺪ و‬ ‫»ارمﻮا وارﻛﺒﻮا‪ ،‬وأن ﺗﺮمﻮا أﺣ ِ‬
‫اﺳﺐﺳﻮاری را ﻓﺮاﮔﯿﺮﯾﺪ و ﺗﯿﺮاﻧﺪازی از اﺳﺐﺳﻮاری ﺑﺮایﺗﺎن ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اھﻤﯿﺖ ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﻓﺮﻣﻮدهی ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒﯿﯿﻦ ﺻﻠﯽ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﯽ وآﻟﻪ وﺻﺤﺒﻪ‬
‫ََ ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ ْ َ َ َّ َ َّ ْ َ ُ َ َ ُ َ َ ْ‬
‫� � َّﻢ ﺗ َﺮ�ﻪ ﻓﻠي َﺲ ِﻣﻨﺎ او �ﻘﺪ َﻋﻰﺼ«‪ .‬رواه‬ ‫اﺟﻤﻌﯿﻦ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪» :‬ﻣﻦ �ﻌﻠﻢ الﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻢ ﻓﯽ ﺻﺤﯿﺤﻪ‪» :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﯿﺮاﻧﺪازی را آﻣﻮﺧﺖ و آن را ﮐﻨﺎر ﻧﮫﺎد از ﻣﺎ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﻋﺎﺻﯽ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ« اﻣﺮوز ﺳﻼحھﺎی ﺟﻨﮕﯽ‬
‫ھﻤﻪ از اﻧﻮاع ﺗﯿﺮاﻧﺪازی اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﺼﺢ اﻟﺴﺒﻖ ﻋﲆ ﺧﻴﻞ واﺑﻞ وﻓﻴﻠﺔ وﺑﻐﺎل وﲪﲑ‪ ،‬وﻋﲆ ﺳﻬﺎم ورﻣﺎح واﺣﺠﺎر‬
‫وﻋﲆ ﻛﻞ آﻟﺔ ﻟﻠﺤﺮب‪:‬‬
‫ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﺮ اﺳﺐدواﻧﯽ‪ ،‬ﺷﺘﺮدواﻧﯽ‪ ،‬ﻓﯿﻞدواﻧﯽ‪ ،‬اﺳﺘﺮدواﻧﯽ‪ ،‬اﻻغدواﻧﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺎﺷﯿﻦراﻧﯽ‪ ،‬ﺗﯿﺮاﻧﺪازی‪ ،‬ﻧﯿﺰهاﻓﮑﻨﯽ‪ ،‬ﺳﻨﮓاﻧﺪازی و ﺑﺮ ھﻤﻪ اﻧﻮاع وﺳﺎﯾﻞ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ ﻣﺜﻞ ﺗﻮپ‪ ،‬ﻣﻮﺷﮏ‪ ،‬ﺗﻔﻨﮓ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺘﻮ و ﻏﯿﺮھﺎ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﺎ‬
 ‫‪٣٥‬‬ ‫اﺣﮑﺎم ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ و ﺗﯿﺮاﻧﺪازی‬

‫ﻣﺎﺷﯿﻦ‪ ،‬ھﻮاﭘﯿﻤﺎ و آﻧﭽﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﺮ ھﻤﻪی اﯾﻦھﺎ روا‬
‫اﺳﺖ و ھﺮﭼﻪ در اﻧﻮاع آنھﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﮫﺘﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آﯾﺪ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺪﯾﺚ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ﺻﺤﯿﺢ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ج ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻻ َﺳﺒَ َﻖ ِإﻻ ِﻲﻓ ﻧ ِﺼ ٍﻞ أ ْو َﺣﺎﻓِ ٍﺮ أ ْو‬
‫ُ ٍّ‬
‫ﺧﻒ« رواه اﻟﺸﺎﻓﻌﯽ وﻏﯿﺮه وﺻﺤﺤﻪ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن‪» :‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ در ﺗﯿﺮ‪،‬‬
‫ﺳﻢدار ﻣﺜﻞ اﺳﺐ‪ ،‬اﺳﺘﺮ و ﻣﺎﻧﻨﺪﺷﺎن«‪.‬‬‫ﺷﺘﺮ و ﺣﯿﻮاﻧﺎت ّ‬
‫وﺳﺎﯾﻞ ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺮ اﯾﻦھﺎ ﻗﯿﺎس ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ آﻧﭽﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﻤﯽآﯾﺪ‬
‫ﻣﺜﻞ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﺮ ﭘﺮواز دادن ﭘﺮﻧﺪه‪ ،‬ﺑﺎزی ﻓﻮﺗﺒﺎل‪ ،‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ‬
‫ُ‬
‫ﮐﺸﺘﯽﮔﯿﺮی و ﺷﻨﺎ – ﮐﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮی آن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ھﻤﻪ اﻓﺮاد اﺳﺖ – ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ‬
‫ﻗﺎﯾﻖراﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪی دو و ﻣﺴﺎﺑﻘﻪی ﺷﻄﺮﻧﺞ ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦھﺎ ﺑﺪون‬
‫ﻋﻮض ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﳚﻮز اﺧﺬ اﻟﻌﻮض ﻋﲆ اﻟﺮﻣﻲ واﳋﻴﻞ ﰲ اﳌﺴﺎﺑﻘﺔ ﻓﻴﻬﲈ ﻣﻦ اﻻﻣﺎم وﻏﲑه وﻟﻮ‬
‫ﻣﻦ اﺣﺪ اﳌﺘﺴﺎﺑﻘﲔ‪:‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺎﯾﺰه در ﻣﺴﺎﺑﻘﻪی ﺗﯿﺮاﻧﺪازی و اﺳﺐدواﻧﯽ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ‬
‫ﮐﻪ اﻣﺎم ﺟﺎﯾﺰه ﺑﺪھﺪ و ﺑﮕﻮﯾﺪ از ﺑﯿﻦ ﺷﻤﺎ ھﺮﮐﺪام ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺗﯿﺮ ﺑﻪ ھﺪف زد ﻣﻦ‬
‫اﯾﻦ ﻗﺪر ﺟﺎﯾﺰه ﺑﻪ او ﻣﯽدھﻢ‪ ،‬ﯾﺎ ھﺮﮐﺪام از ﺷﻤﺎ در اﺳﺐدواﻧﯽ ﭘﯿﺶ اﻓﺘﺎد ﺑﻪ او‬
‫ﺧﯿﺮ دﯾﮕﺮی ھﻤﯿﻦ را ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ھﺮ ﮐﺴﯽ ﺻﺪ در‬ ‫ﺟﺎﯾﺰه ﻣﯽدھﻢ‪ ،‬ﯾﺎ ﺷﺨﺺ ّ‬
‫ﺻﺪ ﺗﯿﺮ را ﺑﻪ ھﺪف رﺳﺎﻧﯿﺪ و ﯾﺎ ھﺮﮐﺪام ﺑﺮ اﺳﺐ ﯾﺎ ﺑﺮ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﯾﺎ ﺑﺮ ھﻮاﭘﯿﻤﺎ از‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﺑﺮد ﺑﻪ او اﯾﻦ ﻗﺪر ﺟﺎﯾﺰه ﻣﯽدھﻢ؛ ﺣﺘﯽ از ﯾﮑﯽ از دو ﻧﻔﺮ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪدھﻨﺪه‬
‫ھﻢ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ اﮔﺮ ﺗﻮ ﺟﻠﻮ اﻓﺘﺎدی در ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﯾﺎ اﺳﺐدواﻧﯽ اﯾﻦ‬
‫ﻣﺎل ﺧﻮدم‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ اﺳﻼم‬ ‫ﻗﺪر ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽﭘﺮدازم و اﮔﺮ ﺧﻮدم ﺟﻠﻮ اﻓﺘﺎدم ِ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاھﺪ ھﻤﻪ اﻓﺮاد آن ﻣﺮد ﻣﯿﺪان و ﺟﻨﮕﺎور ﺳﻠﺤﺸﻮر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺜﻞ‬
‫زﻧﺎن‪ ،‬ﺧﻮﺷﮕﺬران و راﺣﺖﻃﻠﺐ و ﻧﺎﺗﻮان ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎن اﺧﺮاج ﻛﻞ ﻣﻨﻬﲈ ﻣﺎﻻ ﱂ ﳚﺰ اﻻ ﺑﻤﺤﻠﻞ ﻛﻔﻮ ﳍﲈ وﻣﺮﻛﻮﺑﻪ ﻛﻔﻮ ﳌﺮﻛﻮﺑﻴﻬﲈ‪.‬‬
 ‫اﺣﮑﺎم و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﻬﺎد در اﺳﻼم‬ ‫‪٣٦‬‬
‫ً‬
‫اﮔﺮ ھﺮﮐﺪام از دو ﻧﻔﺮ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺟﺎﯾﺰه ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﻣﺜﻼ‬
‫ﻣﯿﺎن زﯾﺪ و ﻋﻤﺮو ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮد و ھﺮﮐﺪام ﮔﻔﺘﻨﺪ ھﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﻣﯽدھﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ و ﺣﮑﻢ ﻗﻤﺎر را دارد‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺨﺺ ﺳﻮﻣﯽ ﻣﯿﺎنﺷﺎن داﺧﻞ‬
‫ﺷﻮد و ﺧﻮدش ھﻤﺘﺎی آن دو ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﻮارﯾﺶ ھﻤﺘﺎی ﺳﻮاری آن دو ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫در اﯾﻦ ﺣﺎل اﮔﺮ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﺳﻮم ﺑﺮ ھﺮدو ﺟﻠﻮ اﻓﺘﺎد وﺟﻪ ھﺮدو را ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫آﻧﮑﻪ آن دو ﻧﻔﺮی ﮐﻪ وﺟﻪ ﻧﮫﺎدهاﻧﺪ از او ﺟﻠﻮ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﺎ ھﻢ ﺑﻪ ﺧﻂ ﭘﺎﯾﺎن‬
‫رﺳﯿﺪﻧﺪ ھﯿﭽﮑﺪامﺷﺎن ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﺑﺮد‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﺳﻮم ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از آن‬
‫دو ﻧﻔﺮ ﺟﻠﻮ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﻠﻮ اﻓﺘﺎده ﻣﺒﻠﻎ او ﻣﺎل ﺧﻮدش ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و‬
‫وﺟﻪ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎده ﺑﺮای دﯾﮕﺮی ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺨﺺ ﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ً‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺳﻮم ﻣﯿﺎن آن دو ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ﯾﮑﯽ از آن‬
‫دو اول آﻣﺪ ﺑﻌﺪ ﺷﺨﺺ ﺳﻮم آﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ دﯾﮕﺮی‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ آن دو از ﺷﺨﺺ ﺳﻮم‬
‫ﺟﻠﻮ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ آﻣﺪﻧﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﯾﮑﯽ از آن دو از ﺷﺨﺺ ﺳﻮم ﺳﺒﻘﺖ‬
‫ﺟﺴﺖ و ﺷﺨﺺ ﺳﻮم ھﻤﺮاه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻓﺘﺎده آﻣﺪه ﮐﻪ وﺟﻪ ﯾﮑﯽ از‬
‫آن دو ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻓﺘﺎده ﺑﺮای اوﻟﯽ از آن دو ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎن ﺳﺒﻘﻬﲈ اﺧﺬ اﳌﺎﻟﲔ او ﺳﺒﻘﺎه وﺟﺎءا ﻣﻌﺎ او ﱂ ﻳﺴﺒﻖ اﺣﺪ ﻓﻼ ﳾ ﻻﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ‬
‫او ﺟﺎء ﻣﻊ اﺣﺪﳘﺎ ﻓﲈل ﻫﺬا ﻟﻨﻔﺴﻪ وﻣﺎل اﳌﺘﺄﺧﺮ ﻟﻠﻤﺤﻠﻞ واﻟﺬي ﻣﻌﻪ واﻻ ﻓﲈل‬
‫اﳌﺘﺄﺧﺮ ﻟﻼول‪:‬‬
‫ﺷﺮح اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫وﻳﺸﱰط ﻟﻠﺴﺒﻖ ﴍوط‪ :‬ﻣﻨﻬﺎ ﻋﻠﻢ ﻣﺒﺪا وﻋﻠﻢ ﻏﺎﻳﺔ وﻋﻠﻢ ﻋﻮض ﻓﺎن اﺧﺬ ﺑﻪ‬
‫رﻫﻦ او ﺿﻤﲔ ﺟﺎز‪:‬‬
‫درﺳﺖﺑﻮدن ﻣﺴﺎﺑﻘﻪی اﺳﺐدواﻧﯽ و ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺷﺮط‬
‫ً‬
‫اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺒﺪأ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ در اﺳﺐدواﻧﯽ ﺑﺪاﻧﻨﺪ از ﮐﺠﺎ اﺳﺐدواﻧﯽ‬
‫ﭘﺎﯾﺎن‬
‫را ﺷﺮوع ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در ﺗﯿﺮاﻧﺪازی از ﮐﺠﺎ ﺗﯿﺮ ﻣﯽاﻧﺪازد‪ ،‬و اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻂ ِ‬
 ‫‪٣٧‬‬ ‫اﺣﮑﺎم ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ و ﺗﯿﺮاﻧﺪازی‬

‫اﺳﺐدواﻧﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﺧﻂ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﻣﻨﺘﮫﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫داﻧﺴﺘﻦ ﻧﻘﻄﻪی ﺷﺮوع و ﺧﻂ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺴﺎﻓﺖ اﺳﺐدواﻧﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در‬
‫ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ھﻢ ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﮫﺎی ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ھﺮ ﻧﻮع‬
‫وﺳﯿﻠﻪی ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﺑﺮای ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻮض و ﺟﺎﯾﺰهی ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮﻧﺪه اﺳﺖ ھﻢ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺟﺎﯾﺰه رھﻦ ﻧﮫﺎده ﺷﻮد ﯾﺎ ﺿﺎﻣﻨﯽ‬
‫ﻗﺮار داده ﺷﻮد ھﻢ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﺎ وﺳﺎﯾﻠﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺴﺐ اﺷﺨﺎص ﻓﺮق ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ﻣﺜﻞ ﺳﻨﮓاﻧﺪازی ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ ﯾﮏ ﻣﯿﻞ ﺳﻨﮓ او ﺑﺮود و دﯾﮕﺮی‬
‫ﺻﺪ ﻣﺘﺮ ﺳﻨﮓ او ﻧﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫وﻣﻨﻬﺎ ﻛﻮﻧﻪ ﺑﲔ اﺛﻨﲔ ﻓﺎﻛﺜﺮ ﻓﻠﻮ ﻗﺎل ارم ﻋﴩة ﻋﻨﻲ وﻋﴩة ﻋﻨﻚ ﻓﺎن ﻛﺎن‬
‫ﺻﻮاﺑﻚ ﰲ ﻋﴩﺗﻚ اﻛﺜﺮ ﻓﻠﻚ ﻋﲆ ﻛﺬا ﱂ ﳚﺰ‪:‬‬
‫از ﺷﺮوط ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن دو ﺷﺨﺺ ﯾﺎ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺻﻮرت ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺖ ده ﺗﯿﺮ از ﻃﺮف ﻣﻦ ﺑﯿﻨﺪاز و ده ﺗﯿﺮ از ﻃﺮف‬
‫ﺧﻮدت ﺑﯿﻨﺪاز اﮔﺮ ده ﺗﯿﺮ ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺧﻮدت ﻣﯽاﻧﺪازی ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ ھﺪف‬
‫اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﻣﻦ ھﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽدھﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮای‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺜﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﺎ ﺧﻮدش ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ دھﺪ‪.‬‬
‫وﳚﻮز ﺟﻌﻞ ﺑﻌﺾ اﳌﺎل ﻟﺘﺎﱄ اﻟﺴﺎﺑﻖ وﻟﻐﲑه ﺑﴩط ﻧﻘﺺ اﻻﺧﺮ وﻋﺪم زﻳﺎدة‬
‫ﻏﲑه ﻋﲆ ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻪ‪:‬‬
‫ﺑﺸﺨﯽ از ﻣﺎل ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺮﻧﺪه در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﺮ‬
‫دوم و ﺳﻮﻣﯽ داده ﺷﻮد ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾﻨﮑﻪ ﺟﺎﯾﺰهی ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در آﺧﺮ اﺳﺖ از‬
‫ﻣﺜﻼ ﺷﺨﺺ ّ‬ ‫ً‬
‫ﺧﯿﺮی ﮔﻔﺖ ﺷﻤﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ زﯾﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮو و ﺑﮑﺮ‬ ‫ﻗﺒﻠﯽ ﮐﻢﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﺪھﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ھﺮﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ اول ﺷﺪ ھﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﻣﯽدھﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻔﺮ دوم‬
‫ﻧﮫﺼﺪ ﺗﻮﻣﺎن ﻣﯽدھﻢ‪ ،‬ﺑﻪ آﺧﺮی ھﺸﺘﺼﺪ ﺗﻮﻣﺎن ﻣﯽدھﻢ‪ .‬زﯾﺪ اول ﺷﺪ و ‪۱۰۰۰‬‬
 ‫اﺣﮑﺎم و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺟﻬﺎد در اﺳﻼم‬ ‫‪٣٨‬‬

‫ﺗﻮﻣﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮو دوﻣﺸﺪ و ‪ ۹۰۰‬ﺗﻮﻣﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﮑﺮ ﺳﻮم ﺷﺪ و ‪ ۸۰۰‬ﺗﻮﻣﺎن‬

‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﮑﺮ ﮐﻪ آﺧﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﯾﺪ از ﻗﺒﻠﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺮو اﺳﺖ ﮐﻢﺗﺮ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﻤﺮو ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از زﯾﺪ اﺳﺖ ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﻢﺗﺮ از زﯾﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ً‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻔﺮ اول ھﺰار و اﻟﺒﺘﻪ آﺧﺮی ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻢﺗﺮ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪی ﺷﺮوط ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮدن دو ﻣﺴﺎﺑﻘﻪدھﻨﺪه در آﻏﺎز و ﭘﺎﯾﺎن و‬
‫ﻣﻤﮑﻦﺑﻮدن ﺟﻠﻮ اﻓﺘﺎدن ھﺮﮐﺪام اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ اﺳﺐ ﯾﮑﯽ ﻣﺜﻞ ﺗﻨﺪﺑﺎد ﻣﯽرود و‬
‫اﺳﺐ دوﻣﯽ ﺑﻪ ﮔﺮدش ﻧﻤﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو اﺳﺐ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و در آن اﺳﺐدواﻧﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺖ اﺳﺐدواﻧﯽ ده ﻓﺮﺳﺦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ھﯿﭻ اﺳﺒﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ را در ﯾﮏ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻃﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ھﻢ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺗﯿﺮاﻧﺪازی‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ده ﻓﺮﺳﺦ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎز ھﻢ ﻧﻪ دﯾﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻔﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺑﺮدش ده ﻓﺮﺳﺦ ﺑﺎﺷﺪ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦﮐﺮدن ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت اﺳﺐھﺎی ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ از ﺷﺮوط ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در‬
‫ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﻣﻌﯿﻦﮐﺮدن ﻧﺸﺎﻧﻪ و اﻧﺪازهی ﻃﻮل و ﻋﺮض آن‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯾﺎد‬
‫ﺷﺪ و ﻋﺮف ﺧﺎﺻﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫واﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﱃ اﻋﻠﻢ‪ ،‬وﺻﲆ اﷲ ﺗﻌﺎﱃ ﻋﲆ ﺳﻴﺪﻧﺎ ﳏﻤﺪ وآﻟﻪ وﺻﺤﺒﻪ وﺳﻠﻢ‪.‬‬